Sownik jzyka polskiego przez M. Samuela Bogumia Linde. Wyd. 2., poprawne i pomnoone

SŁOWNI

POLSKIFJiO

,j#^

PRZEZ

m. SAMLELA BOGUMIŁA LINDF

WYDANIE DRUGIE, POPRAWNE I POMNOŻONE

STARANIEM I NAKŁADEM

UUm NARODOWEGO HIIEi^lA OSSOLIŃSKICH.

Tom VI. i ostatni.

504732

LWÓW.

w DRUKARNI ZAKŁADU OSSOLIŃSKICH.
1800.

, Coni sol)io uloi\i , lo wypełniani.

• * Krasie. Podtt. 2, 255.

Iti magma lohusse sal esl.

ł *•

ZAKOŃCZENIE LISTY PRENUMERANTOll .

T. i'.hivnj , General Leutnant wojsk. Rosyjskicli.

XX. Bazijliatiic prowincyi Litewskiej.

Instytut BibliopoliczJiy w Lublinie.

Jan Nepomucen Hrabia Bieliński , kapitan w wojsku
Polskim.

Wojciech Bodnsujński, med. dr.

Szkofa wydziałowa w Bojanowie.

Stanisław Borodzicz, Guwerner kadetów CiieJmińskicli.

Broglie , auditor Rady Stanu Franc.

Józef Buczyński.

Bióro Prefekturalne Bydgoskie.

Wazę Adam Czartoryski , Senator Rosyjski , kura-
tor Uniwersytetu Wileńskiego.

X. Czajkoiuski, arcbidyakon Łowicki.

Gajewski, sekretarz policyi Warszawskiej.

Gliicksberg , .\ięgarz w Warszawie.

Habel , dyrektor generalny poczt we Lwowie.

Bartfomićj Jabłoński xięgarz.

SzkOifa Johaniszkielska.

X. Hieronim liycki S. P.

lukin , General Major wojsk Rosyjskich.

Sad kryminalny Departamentu Krakowskiego i Ra-
domskiego.

Albert Lange, asesor prefektury Kaliskiej.

X. Mikolnj Manitgieiuici , kanonik Warszawski.

Matuszewicz , Minister Skarbu Xies. Warsz.

X. Józef Mickieuńcz , dziekan nauk matematycznych
i fizycznych w uniwersytecie Wileńskim.

Miiiisteryuin Imper. Ros. Narodowego Oświecenia.

Stanisław Ursyn Niemcewia, starosta Rewiatycki,
kawaler wielu orderów.

Fryderyk P/tf// , xiegarz w Warszawie.

Włodzimierz Potocki, pułkownik artyleryi.

Bióro Prefekturalne w Radomiu.

Ignacy Rakowiecki.

Aloizy Rotvicki, podprefekt .Łomżyński.

Jan Gwalbert Rndomina.

Z Xiaźąt Lubomirskich Rzewuska , Hetmanowa.

Kazimierz Rzewuski , pisarz W. Litew.

Baron de Sacken, General Ross.

Schopke , konsyliarz konsystoryalny i adwokat try-
bunału w Bydgoszczy.

Sckrelaryat Stanu Xieslwa Warszawskiego.

Seminaryiini kandydatów stanu nauczycielskiego, przy
uniwersytecie Wileńskim.

Bióro Ministeryum Skarbu Xiestvva W'arszawskiego.

Paweł lir. Stroynnów , Generał Leutnant wojsk Ro-
syjskich.

Maciej Wodziński.

de Zadera kasyer powiatowy Warszawski.

Stanisław Hr. Zamojski , Ordynat.

Senator Kasztelan Zboiński.

ZDANIE SPRAWY

z całego ciągu pi'acy.

Ukończywszy dzieło pracy kilkadziesiątletniej , którego trudne i mozolne wydawanie lat kilkanaście
zajęło, skfadam naprzód w głębokiej serca pokorze dzięki Najwyższemu, który nieprzerwanej w tak
długim czasu przeciągu wytrwałości , niewzruszonej w tak zmiennych i burzliwych okolicznościach cza-
sowych stałości , nieuchronnie potrzebnych do pomyślnego uskutecznienia tak kosztownego przedsięwzięcia
zasiłków uiyczyć raczył.

Po Bogu , winienem oświadczyć wdzięczność tym gorliwym ojczystego języka miłośnikom , bez których
pomocy i wsparcia, dzieło szczęśliwie dziś ukończone, nigdyby nie było przyszło do skutku. Potrzeba i
wielkość tej pomocy najjaśniej się okaże z opisu trudności , z któremi bądź praca sama , bądź wyda-
wanie jej na świat, miało do walczenia; te zaś rzetelnie się wystawią, gdy się cały ciąg dziejów dłu-
giego tego zawodu porządnie wyłoży, pokazując co do niego było powodem, jakie poczyniono przygo-
towania, jaki był sposób pracowania, jakie do pracy przeszkody, zachęty, zasiłki, jak poprzedniczo wy-
chodzące tomy w kraju i za granicą były przyjęte, jakie się słyszeć dały zdania o dziele, o języku
w nim objętym , o narodzie którego jest własnością.

Zwrócona na to dzieło uwaga nietylko najznakomitszych osób prywatnych , ale nawet i rządów
zdaje się usprawiedliwiać tak dokładny opis jego historyi, która nie będzie może bez pożytku dla poto-
mnego przynajmniej narodu.

Okoliczności kilkadziesiątletniój pracy w tak ścisłym i wzajemnym zostają związku z okolicznościami
życia autora, mianowicie który jej najlepsze i stanowcze lata wieku swego poświęcił, że niepodobna
dokładnie opisać jednych , bez opisania choć w części drugich. Nie jest więc skutkiem chełpliwości wzgardy
godnej, że się tu wspomina, ile okoliczności, w których się autor od młodości swej znajdował, do tego
dzieła wpływały , ile mu nowych trudności albo pomocy i zachęt przyczyniały , a z drugiej strony , ile
zawód ten na osobę jego wzajemnie działał. Znajdzie się może w tym opisie, co posłuży za skazówke,
za zachętę, naukę, i przestrogę w sięganiu do rzeczy większych, wielkiego sił i czasu nakładu potrze-
bujących, osobliwie dla młodzieży krajowej, tak znakomicie od przyrodzenia obdarzonej, a sercu mo-
jemu tem droższej, im mocniej powołanie moje do niej mnie przywięzuje. Miałbym się za najszczęśli-
wszego, gdyby który z zacnych naszych młodzieńców, czytaniem tego wykładu, do wielkiego jakiego
pożytkowi narodowemu służącego przedsięwzięcia zagrzany, w wytrwałości do uskutecznienia go po-
trzebnej, utwierdzonym został.

Po skończonych w mieście ojczystem Toruniu naukach gimnazyalnych , pod uczonymi Sammeł,
Germar, Jezewjusz , Uennig , i Kriese , kturym dozgonną zacliowuję w sercu mojem wdzięczność, uda-
łem się za radą i pomocą najukochańszego brata mego, teraźniejszego księdza kaznodziei w jGdańsku,
w roku 1789, lat IS mając, do uniwersytetu Lipskiego. Przeznaczony do teologii wyznania mego
Ewangiehcko - auszpurskiego , uczęszczałem na lekcye tego wydziału ; osobliwie zaś na filologiczne , do
których najwięcej czułem skłonności, uważając je za zasadę wszelkich innych umiejętności. Sławny
teolog Morus wykładając hermeneutykę, ściągnął na siebie moje uwagę więcej jak gruntowny filolog,
ńii jak dogmatyk. On to szczególniej naprowadzał mnie na sposób odróżniania znaczenia pojedynczego
słów od znaczenia czyli sensu z składu ich wynikającego , fdiscrimen itiler significalionein et sensum
lerbortiinj ; który to do sprostowania języków tak wainy sposób w Słowniku moim tam się osobliwie
pokazuje , gdzie po połoJ,onym przykładzie dodane jest objaśnienie jego treści. Lekcye Łacińskie i Greckie
Krystyana Daniela Beka , Reiza , Ernestego , filozoficzne Cezara , Plalnera wprawiały mnie w logiczne
wyprowadzanie znaczeń jednego z drugiego ; historyczne zaś Beka wzniecały ciekawość tropienia , w
kształceniu się jeżyka , śladów postępu cywilizacyi ; oryentalnych języków lekcye przez Dadie dawane,
prowadziły najwięcej do postrzcień etymologicznych , i im niejako za zasadę służyły.

Niedostateczność sposobu utrzymania się , pomimo wsparcia , które odbierałem od zacnego brata
i od magistratu Toruńskiego , zmusiła tak w gimnazyum , jak i w uniwersytecie bawiącego , do odry-
wania części czasu własnemu uczeniu się koniecznie potrzebnego , na dawanie innym początków , jakie
sam mogłem posiadać, by tym zarobkiem zasilić niedostatek majątku. Jeżeli to z jednej strony było na
zawadzie do skorszego postępu mojego , tedy zkadinąd wprawiało wcześnie i ciągle w sposób udzielania
drugim czego mnie nauczono , przygotowało do teraźniejszego powołania szkolnego , natchnęło ufnością
w skuteczności własnego usiłowania, tak potrzebną do ośmielenia się na większe przedsięwzięcia.

W zupełnej niewiadomości , jakie przeznaczenie w przyszłości mnie czeka , poczytałem sobie za
wielkie szczęście i znakomity zaszczyt, gdy po upłynionym trzecim roku pobytu w uniwersytecie, sza-
nowny profesor języków oryentalnych , sławny Dalhe , ofiarował mi umieszczenie u siebie , z widokiem
ułatwienia całkowitego poświęcenia się językom oryentalnym i ich literaturze. Już miał wziąć swój. sku-
tek układ , któryby mię może doprowadził do dzisiejszej sławy Giescniusza , autora słownika porówny-
wającego dyalekty oryentalne *) , kiedy Opatrzność inaczej mną rozrządziła.

Do profesorów Lipskich , najczynniej opiekujących się młodzieżą wsparcia i zachęty potrzebującą,
należał nieśmiertelny wydawca Liwiusza , Tacyta i innych klasyków, August Wilhelm Eniesli. Ten sza-
nowny mąż , poznawszy mnie z bliska w domu zacnego X. \Ve/«sa arcliidyakona kościoła św. Mikołaja
w Lipsku , który przez cały czas pobytu mego w tamtych stronach , uszczęśliwiał mnie prawdziwie oj-
cowską pieczołowitością , za co oby Bóg łaskawy hojnie nagrodził potomstwu tego dobroczynnego i prey-
kładuego pasterza; Eniesli mówię, dawniej jeszcze i bez wiedzy mojt'j , zamyślał o otworzeniu mi w
zawodzie uczonym drogi , jaką osądził dla mnie najdogodniejszą. Zszedłszy się ze nmą właśme wtenczas,
gdym się miał oddać oryentowi, oświadczył mi z największem mojem zadziwieniem, iż napisał przed
kilka tygodniami do Drezna, żeby mi katedra języka i literatury polskiej w uniwersytecie Lipskim po-

') O nifn jcsrcze będzie niit-j ku końcowi lej sprawy przeie mnie zdanej.

wierzoną hyh. Na skromne moje a razem bojaźliwe oświadczenie, ze nie znam dobrze języka Polskiego,
ie tyle tylko z niego umiem , ile mi z używania potocznego w Toruniu , gdzie za moich czasów bardzo
h)'l zaniedbany, w pamięci mojej utkwiło , że musiałbym od pierwszych początków sam dopiero zacząć
się go uczyć ; odpowiedział mi przysłowiem :

ein Snadc fe^r uiel leriieii mug
6{i' aui iŁm unrb ein Dominus.

Dalej, gorliwy ten młodzieży opiekun, wciągnął w swój układ i powolnego Datlic tak dalece, że
ten wytłumaczył mi się temi słowy: 'Prawda, że mało jest poświęcających się oryentalnym językom, i
dlatego życzeniem mojem było, żebyś się WCPan im oddał; lecz daleko mniej jeszcze widzę dbających
o sfowiańszczyznę , a nam idzie o to, żeby żadna niwa naukowa nie odłogowała.- Przystając na zda-
nie tak poważanych ode mnie mężów , i upatrując w niem wolą Opatrzności , poszedłem za radą Erne-
stego, który mi zwyczajem swoim częstokroć powtarzał:

(Sdjid iiii iii bie SGcIt Łiitcin,
®enn bein Sop) ift uid jii flciii ,
"DiiP fid) fc^icf' tie 2Bc!t Iiinciii.

Nalegał on na mnie , abym się jak najspiesznićj wziął do gramatyki i do słownika ; ledwie nie co-
dzień dowiadywał się o postępku moim w nowej tój dla mnie nauce , i po niejakim czasie przyniósł mi
sam z niewymowną radością nadeszłe z Drezna mianowanie mnie do katedry Polskiej.

Składam tu winny hołd uszanowania i wdzięczności cieniom tych mężów, którzy z tak czułą i oj-
cowską troskliwością starali się naprowadzić mnie na drogę, o której wprzód ani myśhć nie mogłem,
a na której doszedłem do tego uszczęśliw'iającego serce uczucia , że usiłowania moje przez nich wskrze-
szone, nie stały się nieużytecznemi. Jako zaś przytaczane tu okoliczności, a nawet przysłowia, malują
charakter tych , których w niewygasłej chowam pamięci, tak też dowodzą, co to jest uniwersytet, gdzie
nie o jednym kraju , nie o jednej rozległej rzeczypospolitój nauk myślą , ale o całym ogóle i o każdej
jego części maja staranie , bacząc , ażeby nigdzie nie schodziło na potrzebnych robotnikach , ażeby żadne
pole nie leżało odłogiem.

Przysiedziawszy więc nad gramatyką Polską Monety wydania Vogla , nad xiążką do czytania tegoż
Yogla i nad słownikiem Troca , bo te jedynie były xiążki polslde , na które się w ów czas w Lipsku
zdobyć mogłem ; nabywszy prawa akademicznego do dawania publicznych lekcyj , osiągnieniem po zło-
żonym examinie , oraz wydanej i bronionej rozprawie : De solaiiis adversus mortis horrores in Platom et
novo Teslamcnlo oboiis, stopnia doktora filozofii" wykładałem niektóre xięgi Platona, Cycerona, i otwo-
rzyłem kurs lekcyj języka Polskiego , do czego mi Ernesli własnego swego audytoryum pozwolił. Dla
lepszego objęcia Troca, i nabycia z niego potrzebnej ilości wyrazów, rozłożyłem sobie cały jego sło-
wnik sposobem etymologicznym. Rekopism ten jeszcze chowam , i wielką z niego miałem pomoc kła-
dąc w słowniku moim po słowach pierwotnych w nocie szereg słów pochodzących.

Zbrzydła mi prędko xiążka Vogla , utkana dopadkowo z pism bez wyboru, bez stylu, bez gustu.
Byłem bardzo szczęśliwy, gdy mi wpadł w ręce Powrót Posła , i Mikoszy opis państwa Tureckiego.

Sttmnik Lmiigt itiyi. i. Tom TI. 2

40

Wziąłem się zaraz do prze/ozcnia łych dwócli \iązek na język Niemiecki. Pracowałem właśnie nad pier-
wszą (było to w roku 1 792), gdy wchodzi do mnie dwóch znakomitych Polaków , którym leżący na
stoliku moim Powrót Posła obok próbki mego przekładania natychmiast wpadł w oczy. Na zapytanie
moje, czy może nie jest im znany osobiście autor tak dowcipnego dzieła, usłyszałem z wielkiem nio-
jem ukontentowaniem z ust jednego odpowiedź: -Jam to pisał!- — i od tej chwili, która w iyciu i
przedsięwzięciu mojem była stanowczą , swoją mnie zaczął zaszczycać przyjaźnią znakomity nasz ziomek
liiemcewicz-. Wprowadzony przez niego i szanownego jego kolegę ś. p. Weissenhofa do domów najzna-
komitszych Polaków, pod ów czas w Lipsku przebywających, do ś. p. Ignacego Potockiego marszałka,
do Stanisława Potockiego sławnego wymową swoją posła Lubelskiego, a po rozmaitych kraju przygodach
prezesa rady stanu i ministrów xięslwa Warszawskiego, i naczelnika edukacyi publicznej, do xiędza
Kołłątaja podkanclerzego , do Tadeusza Kościuszki ; żyłem w Lipsku jak w Polszczę , z Polakami dla
Polski. Przez takowe i miłe i uczące obcowanie , postępowałem w jednej godzinie więcej w języku ,
niieli przez półroczną mozolną praco nad Trocem , Yoglem i Monetą. Nieincewia odczytywał ze mną tłu-
maczenie moje Powrotu Posła, objaśniając miejsca dla mnie w len czas ciemne nietylko co do jęz\ka,
ale jeszcze więcej co do rzeczy i stosunków krajowych. Przekład ten wkrótce z druku wyszedł, i od
publiczności Niemieckiej nieźle był przyjęty; równie jak niektóre drobniejsze pisemka. Weissenhof inte-
resował się do Mikosiij , którego tłumaczenie wyszło takie na widok publiczny, a zachęcające recenzye
jego w literackich pismach i dziennikach Niemieckich , niemało mi dodawały odwagi. W tym miałem
szczęście odebrać z rąk nieśmiertelnej pamięci Ignacego Potockiego , dawno ode mnie upragnioną Gra-
matykę narodową , z któićj całą zadziwiającą budowę języka poznawszy, jak nieograniczonym szacunkiem
dla jej aultia, tak niepohamowanym zapałem do przyszłych przedsięwzięć uczułem się przejętym. —
Chwila ta, której pamięć często sobie z roskosza ponawiam, stała się dla mnie po ukończonych aka-
demickich kursach Niemieckich , drugim niejako kursem I*olskim , a obcowanie z tak znakomitymi roda-
kami , tyle się do mojej osoby i kształcenia mojego interesującymi , najwyższą szkołą. Nieraz Ignacy
i Stanisław hrabiowie Połoccg raczyli próby moje Polskie własna ręką poprawiać, w potrzebne do tego
dzieła, nie szczędząc kosztów, mnie opatrywać, a tak nictjlko z językiem , lecz i z literatura jego mnie
obeznawać. Z uczonym ś. p. podkanclerzym Kołłątajem nie jeden rozdział Tacyta, Liuiusza i t. d.
Iłumaczjłem j.ik mogłem na Polskie, korzystając z światłych i gruntownych tego męża uwag, nietylko
co do języka, ale i co do samej treści; z nim niektóre nawet Kanta pisma czytając, usiłowałem naj-
ważniejsze myśli, ile można było, w Polskim języku wyrażać. Zjechał w tcnczas do Lipska sławny juz
wydaniem różnych dzieł a mianowicie tłumaczeniem pierwszych xiąg Illiady Franciszek Dmochowski. Od
chwili poznania się wszczęła się miedzy nami ta ścisła przyjaźń , która nas aż do zawczesnego zgonu
tego tak uprzejmego w pożyciu męża nieprzerwanie łączyła. He on n)i później ułatwił wydawanie pier-
wszego tomu słownika, niżej powiem; tu wspomnę tylko, że wspólnie z nim w Lipsku mieszkając,
bardzo wiele z uczącego obcowania jego co do mego przedmiotu korzystać mogłem , i że wtedy dzie-
ło opisujące ostatnie chwile dziejów Polskich, a mnie w rękopismie od wspomnionych wyżej znakomi-
tych mężów i Dmochowskiego udzielone, na Niemiecki język przełożyłem, i na świat wydałem.

W tymże czasie miałem sposobność uczęszczania w Dreźnie do sławnej , a nawet i co do polszczy-
zny biblioteki publicznej, gdzie mi ś. p. Adelung i Dassdorf wszelkiej przyjacielskiej pomocy dodawali.

4»

11

Aliścici wkrótce nastąpić bolesny dla serca mojego odjazd tych znakomitych osób , z którymi żyć
dla Polski nawykłem , i z którymi wszelki los dzielić dawniej już postanowiłem. Skoro zatem bJysnęJa
nadzieja , ze usiłowania ich dla kraju pomyślnym skutkiem uwieńczone być mogą , pospieszyłem niezwło-
cznie, aby znowu żyć z tymi, do których mię skłonność serca ciągnęła. W Warszawie w roku ITOi,
nie zważając na przykrości i przeszkody oblężenia , korzystałem z każdej spokojnej chwili dla zbliżenia
się do mego celu. Grono dawnych przyjaciół rodaków powiększyło się tu znacznie: "^poznałem, czego
od momentu, jak mi się nadarzyła Gramatyka narodowa, żywnie pragnąłem, szanownego jej autora x.
Kopczyńskiego ; i jak dotąd jego pisma , tak teraz częsta z nim rozmowa stała mi się nauką. Mając tu
wszystkie biblioteki dla siebie otwarte , byłem w stanie robienia do słownika wypisów z dzieł bardzo
rzadkich i ważnych. Pomimo okropnych czasu okoliczności upodobałem sobie w Warszawie, bo w po-
śród najmilszych mi przyjaciół, i mniemałem, że stolica ta Polski jedynem była miejscem, gdzie dzieło
moje jeszcze nie w tak obszernych widokach przedsięwzięte , mogło być najdokładniej zebrane , wypra-
cowane i wydane ; lecz podobało się Opatrzności inny mi na niejaki czas pobyt przeznaczyć.

Po zupełnym usiłowań narodowych upadku , udałem się za radą ś. p. Ignacego Poiockiego marszał-
ka do Wiednia , gdzie mi szczęście zdarzyło spokojne schronienie przy boku i w domu gorliwego o nau-
ki a zwłaszcza ojczyste, Józefa hrabi Ossolińskiego. Biblioteka jego pod ów czas nie była liczna, lecz
wyborowa. Wkrótce skończyłem i uporządkowanie jej , i wypisy do mojego dzieła , z niewielu pism
polskich tam się znajdujących. Oświadczył mi zatem zapalający się coraz więcej gorliwością o pomnożenie
literatury hrabia, że zamyśla nietylko resztę xiążek w dobrach pozostałych w jedno zebrać, ale też i na
dalsze zbiory nie żałować. Przedsięwziąłem więc w tym widoku podróże ; zwiedziłem siedmiokrotnie
różne strony dawnej Polski. Owocem tego zwiedzenia , a później osobistych trudów samego hrabiego
jest biblioteka tak zamożna w najrzadsze płody literatury Polskiej , że dziś jest jedną z najpierwsz\ch ,
chociaż mnie raz nieszczęśliwa przez Dunajec przeprawa kilku rzadkich dziel i paki licznych wypisów
zbawiła.

W tych podróżach zaprzyjaźniłem się z biegłym literatuiĄ' ojczystej badaczem x. Jitsujuskiin , przez
którego niejedno rzadkie dzieło Polskie poznałem ; z Janem Mieroszewskim , którego objaśnienia górnicze
z rękopismu jego cytuję; z rodzonym jego bratem Hiacyntem Mieroszewskim, któremu wypisy z ważnego
rękopisma Andrzeja delia Aqua o działach , tudzież z aktów sądowych wiejskich winien jestem. Miałem
więc co czytać, miałem zkąd robić wyciągi; czytałem w drodze, na popasach, na noclegach; a gdy
niewygoda nie pozwoliła zaraz wypisać , znaczyłem przynajmniej , co osądziłem za potrzebne do mojego
celu. Zachęcał mnie do tej pracy zacny hrabia własnym przykładem, dzieląc ze mną tak czytanie, jak
wypisanie. W xiążkach biblioteki jego, z których wypisy do słownika weszły, znajdują się ślady pod-
kreślania i znaczenia miejsc wyciągnionych , i mogą poniekąd służyć za skazówkę , iż takowe w dziele
umieszczonemi zostały. Nigdy mi z pamięci nie wyjdą kilkogodzinne czasem aż do późnej nocy prze-
ciągane z szanownym hrabią narady, jakim sposobem który wyraz osobliwie wieloznaczny w cieniowa-
niach jego uszykować, jak jedno znaczenie z drugiego logicznohistorycznie wyprowadzić; jednem słowem,
jaki skład dać całej robocie. Tak to zacny ten mąż nietylko koszta łożył na mnie i moje przedsię-
wzięcie, coby każdy majętny człowiek potrafił, ale nadto osobistą pracą, nauką i światłem wspierał
mnie swojem, na co nie każdy majętny mógłby się zdobyć.

i2

W stolicy rzeszy Niemieckiej ży/em \A wśród Polski , bo prawic z samymi ziomkami , w domach
8. p. Stanisława Małachowskiego marszałka, ś. p. Ordynatowt-j lirab. Zamojskiej, gdzie się ta zawiązała
przyjaźń, którą mnie dotąd szanowny prezes królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, radca stanu
X. Stanisław Staszic zaszczyca; hrabiny z Bielskich Worcellowdj , xieżny podkomorzyny PoniatouskiSj,
hrabiny Ttjszkiewiczowej , hrabi Lanckorońskiego , i. p. Seweryna hr. lizewiiskiego , wszystkich w ów
czas w Wiedniu bawiących. Lecz stanowczym dla szczęśliwego uskutecznienia przedsięwzięcia mego był
wtedy przyjazd do Wiednia xięcia Adama Czartorgskiego G. Z. P.

Najznakomitszy ten w kraju naszym opiekun nauk, roztrząsnąwszy zebrane przezomnie materyały
z właściwą sobie przenikliwością, udzieliwszy mi uwag i światłych rad swoich, wyznaczył natychmiast
lundusz na utrzymanie pomocnika w pisaniu ; po wyjeździe zaś swoim z Wiednia otworzył ze mną i
łaskawie utrzymuje korespondencją literacką, której dzieło moje tyle objaśnień, mianowicie co do ję-
zyków oryentalnych i dawnych zwyczajów słowiańskich jest winno. Tegoż właśnie czasu wszedłem w cią-
gła korespondencyą literacką z uczonym ś. p. dackiin starostą Nowogrodzkim , z której niejedno ważne
objaśnienie do dzieła mego weszło.

Ośmielony tyla pomyślnościami , odrzuciłem projekt sławnego księgarza Wrocławskiego JP. Korna,
gdy mnie ten co do wielkości dzieła i co do czasu jego wydawania zbyt ograniczał; zkąd poszło, że
myśl jego uskutecznioną później została przez zacnego Bandikicgo , który w następnym czasie tyle mi
dawał i dotąd daje dowodów uprzejmej i gorliwej przyjaźni. Wiedeń ważnym b\ł do mego celu poby-
tem , nietylko dla zamożnej biblioteki hr. Ossolińskiego , dla związków z tyla najznakomitszymi ziomkami,
ale też że mi się tu nowe a bardzo obszerne otworzyło pole słowiańszczyzny. Ponieważ monarchia Au-
stryacka tyle różnych plemion Słowiańskich obejmuje , przeto w stolicy jej nic trudno natrafić na pobra-
tymców najuczeńszych , i nie tylko do szczególnych dyalcktów swoich , ale też do ogółu słowiańszczyzny
wielce przywiązanych; tudzież na zbiory w lej mierze jedyne na świecie.

Korzystałem z obcowania z uczonym ś. p. Eiiglem , ze Ztubickiin profesorem języka Czeskiego
i sekretarzem kancclaryi Czeskiej, z profesorem iJolinarcm, z x. llerbicein bibliotekarzem w Terezyanum,
z Duricliein autorem biblioteki Słowiańskiej , z Yolliggiin wydawcą słownika Iliryjskiego. Szczęście zda-
rzyło , że właśnie w ten czas zjechał do Wiednia z Pragi naczelnik całt^g literatury Słowiańskiej sławny
X. Dąbrowski. Jak przez nader krótką dla mnie pod ów czas chwile z ustnej jego nauki wiele pożytko-
wałem , tak dotąd przyjacielska jego korespondencyą i rozmaito a gruntowne o słowiańszczyźnie pisma
są dla mnie skarbem nieocenionym. W zbiorach zaś Słowiańskich bogatej biblioteki cesarskiej, bibliotek
uniwersytetu i Terezyanum, a nadewszystko prywatnym zbiurem ś p. Ziobickiego , znalazłem prawie to
wszystko, czegom potrzebował. Pobyt zatem w Wiedniu był ill.i mnie trzecim w życiu kursem nauko-
wym, to jest Polsko -słowiańskim.

Postępowałem tedy w pracy , a to juz w obszerniejszym ogólnej słowiańszczyzny zakresie , zachę-
cony częścią odezwą Towarzystwa Przyjaciół Nauk wtedy w Warszawie się zawięzującego , i w samych
swoich zawiązkach mnie za czynnego członka do grona swego przybierającego, częścią odezwami ró-
żnych pobratymców Słowiańskich, jako ś. p. Japplu i uczonego Yodnika, nalegających, abym dyalekty
ich jak najdokładnirj zbierał i umieszczał. Doprowadziłem rzecz tak daleko, żem nietylko poprzednicze
ogłoszenie planu tej roboty do różnych dzienników uczonych popodawał, i Sewerynowi hr. Polo-

13

ckienm senatorowi Imper. rossyjskiego , w ten czas w Wiedniu przytoinneinu, na jego żądanie rys
dziewa z niektóremi wyjątkami na odjezdnem jego do l'etersl)urga zfoźyl, co jak sie niżej okaże, nie
zostaJo bez skutku, ale tez zaczynałem jui wchodzie w układy o wydanie dziefa w Wiedniu; ali^owiem
największą do tego spodziewałem się mieć łatwość pod okiem i |irzy boku zacnego hr. Ossolińskiego.
Lecz wyjście lego dzieła przeznaczonem było dla Warszawy, gdzie przed dziesięcią laty początkowo nad
niem pracowałem.

Rozchodząca się o mojem przedsięwzięciu wiadomość , ściągnęła na siebie uwagę miedzy innemi
i rządu Pruskiego, zamyślającego wtenczas o założeniu liceum w Warszawie. Powziąwszy on dokła-
dniejsze względem mnie uwiadomienie od rodzonego brata inojego pastora w Gdańsku , od doktora
Nieme/era teraźniejszego kanclerza uniwersytetu Halskiego , od ś. p. konsyliarza konsystoryalnego i ce-
sarsko-królewskiego sekretarza de Engel w Wiedniu, udał się do ostatniego minister Yoss , prosząc
łeby mi urządzenie i dyrekcyą nowo założyć się mającego instytutu zaproponował. Po długiem wahaniu
się, pochodzącem z trudności zerwania tylu związków Wiedeńskich, usłuchałem nakoniec rady szano-
wnego, a w tym razie samego siebie przezwyciążającego ') hr. Ossolińskiejo i xięcia Adama Czarlorij-

') Jak czuJym byt na rozesłanie zacny iirabia , świadczy \mo. List jego do xiędza Lindego pastora w Gdańsku
z Wiednia Igo grudnia 1805. (Znajduje się ten list później umieszczony w dziele pod tytułem: Po'nische
Sprachlehre fijr Deutsci)e, von Christoph Coelestin Mrongovius , zweyle Auflage , Konigsberg 1805, pag. 21 1.)
„W tej prawdziwie dla mnie smutnej chwili, w której zaszłe brata WWPana dobrodzieja do Warszawy po-
wołanie, po iOciolelnim związku mnie z nim rozdziela, nie mogę się wstrzymać od uczynienia do WWPana
Dobrodzieja odezwy. Niech to nie rozrywa tej przyjaźni, która mię z WWPanem Dóbr. bawienie brata jrgo
przy mnie skojarzyło. On się dla mnie ani za oddaleniem z miejsca, ani za przeciągiem czasu nie odmieni; ja
zawsze dla niego będę jednakim; WWPnn Dobrodziej trzeci między nami, racz nas jeszcze łączyć swoją do
obudwóch przychylnością. Co mi mego Lindego szacownym czyniJo , poczciwość w gruncie serca jego zaszcze-
piona , umiejętność i pracowitość ; to wszędzie zaleci , i otworzy mu pomyślne powodzenie. Przeciwko zaś śle-
pym przeciwnościom we mnie na odwodzie zostawia przyj.iciela , który z pomyślności cieszyć się będzie, a na
opaczny los jego nigdy się nie pokaże nieczułym i obojętnym. Ten list mój niech mi zyska pozwolenie u
WWPana Dobrodzieja, abym się mógł niekiedy do ni<>go odzyw.ić, ażeliym za ilługą przewłoką nie poszedł
w zapomnienie. Nawzajem proszę WWPana Dobrodz. kiedy niekiedy coś mi o sobie donieść. Którzy tylko
interesują mego Lindego, nie są i nie będą mi obojętni. — Dziękuję WWPana Dobrodz. za obdarzenie mnie
książką NN. ; radbym i ja módz się przysłużyć mu jakim sprawunkiem. Jeszcze raz przyjaźni mnie jego pole-
cając, z wzajemną i z najprawdziwszym szacunkiem zostaję, WWPana Dobrodzieja życzliwym n.tjniższym sługą.

Józef O s so I i ń s k i."

List legoi do s. p. ziedza kanonika Replowskiego dnia \. grudnia 1803.

, .Odbierasz WWPan Dobrodziej list od przyjaciela , kióry pełen dla Niego statecznego i gruntownego usza-
nowania , zawsze go sobie mile przypomina. Oddawcą tego listu jest Jmść Pan Linde, klóry raiał dozór bi-
blioteki mojej przez lat dziesięć, i przez ten przeciąg czasu pilnie nad słownikiem Polskim pracował; dziełem,
które przykładu nie ma, i które wykonane być nie mogło przez człowieka niepoświęcającego się Całkiem naj-
nudniejszym trudom. Rozdziela go ze mną powołanie do rządzenia szkołami Warszawskiemi. Invilus invitiim
dimilto. Obu nas wzajemną do siebie skłonność to przełamało, że na (amtem miejscu może być publiczności

14

tkiego lem chętniej, ie ta rada zgadzała się z skłonnością, przez pierwsze moje w Warszawie bawienie
do tej stolicy powziąłem i łe spodziewałem się znaleźć tu w inszym rodzaju łatwość dokonania przed-
sięwzięcia mojego. Przyjąłem więc tyle zaszczytu czyniące mi wezwanie, i jestem dziś tak szczęśliwy, ił
mogę powiedzieć, że nadzieje moje omylone nie były.

Stanąwszy z samym końcem roku 4805 powtórnie w Warszawie, musiałem się natychmiast zająć
przygotowaniem wszystkiego, co było potrzebnem do urządzenia nowego instytutu, którego poprzedniczy
rys od ówczesnego rządu był mi podany. W tych okolicznościach starałem się tyle czynić dla pol-
szczyzny, ile tylko w systemacie owym można było. Dość przynajmnii-j na tem , że cała magistratura
nad tym instytutem bezpośrednio czuwać mająca, z samych rodowitych Polaków pod naczelnictwem
Stanisława hrabi Potockiego złożona została, czego zbawienne skutki za zmianą zwłaszcza rządu jawnie

użytecmiejszyin. Polecani go WWPanii Dobroilziejowi , jako prawdziwie ode mnie szanowanego; jeieli ja mu
wyproszę łaskawą WWPana Dobrodzieja wz^-lcilność , na którą sobie z czasem sam zasłuży, w nowem dla
siebie miejscu nie będzie bez przyjaciela, na którego radzie mógłby polegać. Chciej go WWPan Dobrodziej
wprowadzić do JW. Chreplowicza , któremu najgłębsze łączę uszanowanie; będzie on z wysokiego jego oświe-
cenia i wspaniałej biblioteki umiał korzystać. O sobie nic nie piszę; tłumaczem mego dla WWPana Dobrodz.
serca sam ten, którego mu polecam, będzie, i uwiadomi go o moich pracach i zamysłach. Zachęcenie otrzy-
mam, jeżeli pochwałę od niego odniosę. Prosiłbym o jedne łaskę WWPana Dobrodz. Byłeś eałem życiem
przyjacielem i nawet e.\ekutorem testamentu po śmierci x. Wyrwicza; lego to któremu winienem dług wdzię-
czności nigdy nie wygasłej ; radbyin wiadomości o okolicznościach jego życia i dziełach , abym go w biogra-
fiach sławnych Polaków mógł umieścić. Racz WWPan Dobrodz. zebrać i udzielać mi ich przez Pana Lindego,
który ze mną utrzymywać będzie korespondencyą. — Układam sobie odwiedzić Warszawę , i wybieram się tam
juz od dawna; może że też tego roku uda mi się lo wykonać. Wierz mi WWPan Dobrodz., że najczulszt^m
będzie dla mnie szczęściem , ustnie oświadczyć lo nieograniczone uszanowanie , z którem zapisuję się być

WWPana Liobrodz. życzliwym i najniższym sługą.

/ O "so lińsk i."

Toż saano uczucie wyraża następujące jego zaświadczenie w Łacińskim języku "Cum dominus Samuel Theo-
philus Linde, AA. LL. magister ac philosophiau dr. Thorunensis Polonus, a Serenissimo Borussorum rege ad
lycei Varsaviensis regimen accitus, vocationi principis el officii erga patriam obsequens , gęsto decem annis
munerc praefecti bibliotheciB meae decedat, non possum non liisce grali ac propensi animi mei Icstibus lilteris
eum prosequi. Pałam quippe Oeri cupio , quanta is apud mc e.xistimationc fuerit. E.\pertus sum diuturna con-
sueludine , virum essc litteris cum deditissimum , tum excellenlissimum , praeclaris ingcnii alque animi dolibus
praeditum, qui non solum in instruenda , adornanda ac conservanda bibliolhcca mea officii sui partes ea dex-
teritate atque Ode exccutus est, qua majorem ab homine literarum amantissimo mihi(|ue amicissimo haud dcsi-
derem ; sed in adornando quoque linguae Polonicae ceterorumque Slavicorum idiomatum thesauro ferventissimaai
votisque meis apprirae respondentem opcram , magna eruditionis mullis vigiliis quaesitae el acuminis sui com-
mendatione collocavit. Aegerrime igitur avellor a viro mihi addictissimo aequc ac carissimo , solaque me solatur
cogitatiu 1'ore , ut is dilatata aclionuin suarum sphaera ampliorem de liicris bene merendi nanciscatur occasio-
nem , meque etiam absens eo complectatur animo , quo ego in illum nunquam non futurus sum. Dabain hasce
jilleras manu propria scriptas Yiennae Austriae calendis Decembr. Anno ciodcccui.

Jotepiut MttJcimilianus Cumet de Tyczyn O 1 1 o li ń s k i. •

15

się pokaza/y i dotąd pokazują. *) Za rni/ą sobie poczytuje powinność, zlozyć tu hofd uszanowania i
wdzięczności światłemu Klewicoiui konsyliarzowi tajnemu stanu w Berlinie, który z wrodzona sobie ludz-
kością tyle trudności w stosunkach zacliodzących uprzątnąć

Odtąd to doświadczać zacząłem i doświadczałem codziennie, jak pożyteczna dla ranie była wczesna
i długa wprawa w uczeniu, baczność, z którą bądź w Saxonii, bądź w licznych podróżach, bądź vf
stolicy Austryi , rozmaite szkoły a osobhwie Theresianum zwiedziłem ; nadewszystko zaś obcowanie z naj-
znakomilszemi osobami narodu. Pomimo tego jednak dało mi się nieraz żywo uczuć , iz najdroższa
ofiara, która dla dzieła mego uczyniłem, było poświęcenie mu prawie wyłączne, tylu lat czasu po-
trzebnego do należytego zgłębiania nauk , zwłaszcza przy najżywszem i od przyrodzenia wianem mi pra-
gnieniu, nie tak posiadania ich, jako raczej jasnego w każdej widzenia.

Takie było ile zapamiętać mogę cale moje życie , że nigdy nie próżnując daleko więcej czasu po-
święcać musiałem pracy ułatwiającej drugim nauki , niżeli właściwemu oddaniu się naukom tak dla mnie
powabnym. Nie ujmując literaturze ojczystej , powiedzieć mogę , że zatopienie się w czytaniu rozmaitych
jej płodów , nawet i takich , które lubo do celu mego były ważnemi , w naukowym atoli względzie mało
albo nic nie znaczyły, pozbawiło mnie milszego, umysł wieciij kształcącego i rozum oświecającego po-
święcenia się hteraturom klasycznych narodów, tak dawnych jak teraźniejszych, i tylu umiejętno-
ściom zaszczyt [wiekowi naszemu [przynoszącym. Ilekroć myśl ta , czy się nie nadto oddaję pracy, od
wielu za oschłą, nudną, szkolniczą , mechaniczną mianej, ostudziła we mnie gorliwość, lylekroć przy-
wodziłem sobie na pamięć uwagę profesora mojego w Lipsku ś. p. Dathe : „w inszych rodzajach nauk jest
wielu pracujących, tu liczba ich bardzo mała, albo prawie żadna;" — do tego powtarzałem sobie, ileż
to czasu nie łożą insi na wynajdowanie logarytmów, na wyrachowanie tylu na pozór drobnych aryt-
metycznych zagadnień , a jaż najdroższy skarb narodowy, język , miałbym tak lekce ważyć , iżbym której
choćby najmniejszej jego cząsteczki zaniedbał? — Szczęśliwe udanie ąię urządzenia licei , postęp jego nad
nadzieje ówczesnego rządu , który mi nie przestawał dawać dowodów swego ztąd ukontentowania , i
nadzwyczajne z różnych stron zachęty, ożywiły na nowo we mnie tę gorliwość, której potrzeba jeszcze
bvło do przywiedzenia do skutku jakożkolwiek daleko zaszłej już pracy. Cale albowiem nowe tu dla
mnie stosunki, a do tego jeszcze w draźliwem położeniu**), gdzie głównym właśnie było obowiązkiem

*) Osoby do eforalu liceum od rządu Pruskiego mianowane, byN następujące: Stanisław hrabia Potocki prezes,
Alesander hrabia Potocki, \. Praimowski , x. Kopctyński , x. Diehl, Linde dyrektor Hceum. Później przed samą
zmianą rzeczy w kraju, przydani zostali Walenty hr. Sobolewski, x Szmil.

Komisya rządząca zmieniając eforat liceum na izbę edukacyjną , z powierzeniem jej zwierzchności nad
edukacyą publiczną w cafym kraju , dodała Stanisława Staszica i Józefa Lipińskiego jako sekretarza generalnego.
Wszystkie te osoby (wyjąwszy, których zawczesna s'mierć z pośrodka nas zabrała), zasiad-iją dziś w dyrekcyi
edukac\i publicznej , bądź jak czynne , bądź jak honorowe jej członki.

") Bardzo dokładnie wszedł- w draźliwość mego ówczesnego położenia Józef hrabia Ossoliński , jak następujące
wyrazy listu jego pokazują: tTwoja sytuacya , jak z twego listu miarkuję, jest dobra, ale delikatna; możesz
wiele dobrego sprawić; chcesz, legom pewny; iebyś wszystko z cierpliwością i wielkim rozmysłem czynił,
tego ci życzę. •

46

moim skojarzyć wzajemne zaufanie ziomków i rządu, gruntowne tych stosunków poznanie i porównanie,
znacznego potrzebując czasu , znaczną uczyniły przerwę w robocie ; lak dalece , ze się w części ziściło,
czóm mnie ś. p. Seweryn hrabia fizewuski w Wiedniu pożegnar. „Przewiduję, rzekł on, ze w War-
szawie sfownik w odłóg pójdzie, a może i wcale nio przyjdzie do skutku." Szukałem wprawdzie spo-
sobu wyręczenia siebie tyle i tak rozmaicie zatrudnionego, przynajmniej w oslatecznem wygotowanego
rękopismu ułożeniu do druku; lecz gdy po roczm-m prawie oczekiwaniu, nie widziałem żadnego skutku
spodziewanej pomocy, zebrałem się sam w siebie, abym ile sił moich odpowiedział położonemu we
mnie zaufaniu, i okazał się godny zachęt i zasiłków, którem odbierał.

Jakoż rok ten (1804) był dla mego przedsięwzięcia rokiem, że tak powiem, funduszowym. W sku-
tku wziętego przez Seweryna br. Potockiego do Petersburga pierwiastkowego rysu , odebrałem znaczny
posiłek od Najjaśniejszego Imperatora Wszech l\ossyi, z zaszczytna dla mnie odezwą .\ięcia Adama dar-
loryskiego. *) Najjaśniejszy Król Pruski zalecił czterem ministrom , ażeby magistralury i szkoły mogące
z mego dzieła pożytkować, na toż dzieło prenumerowały; później nieco Najjaśniejszy Cesarz Austryacki
niektóre urzędy do tego upoważnił. Józef hrabia Ossoliński, Stanisław Ordynat Zamojski, hrabina z Biel-
skich Worcełlowa, ś. p. Kossakowski biskup Wileński, a nadewszystko xiążę generał Adam dartoryski,
który sam czwartą niemal część kosztów założyć raczył, nadzwyczajnem wsparciem mie zapomogli. Nad-
to insze osoby w kraju równie znakomite, których imiona przed pierwszym tomem umieścić miałem
za świętą powinność , a razem za zaszczyt dzieła i autora , zbieraniem prenumerat pojedynczych trudnić
się łaskawie raczyły.

Nie obejmując pod ów czas całej obszerności kosztów i trudów , których przedsięwzięte dzieło wy-
magało, śmiało zająłem się przyrządzaniem druku, wsparty doświadczeniem i przyjaźnią zacnego ś. p.
Franciszka Dmochowskiego , wydawcy na własny koszt dzieł Krasickiego, Karpińskiego , i tłumaczenia swe-
go Homera. Sprowadziłem z zagranicy trzcionki , papier , nakoniec i zecerów. Zaczął się druk u xię-
ży Pijarów ; lecz w krotce dla potrzeby bliższego dozoru tak trudnej i nadzwyczajni'j roboty , a oraz dla
większego pospiechu, poświęciłem z wielką niewygodą w domowem gospodarstwie część własnego po-

') • M o n s i e it r !

Apres avoir recu le prospectus du nouveau Dictionnairc Sciavon , que Yotis Yous proposez de faire imprimer ,
je i'ai coinrauni(|uć i^ Mr. le Cotnie Zawadowski Minislre de Tlnstruction puLliijiic. Son Excellence le porta i
la connoissancu de Sa Majesle , et rĆmpereur en egard au bien , qui pouroit resuller pour les dialecles Stla-
vons de cet uuvrage , considerant d'ailleurs lus peines et les travaux qu'exigeoit une pareille entrepise , a dai-
gnć Yous envoyer cinq cenls ducats pour Yolre encouragenienl, que S. E. M. le Comle Zawadowski m'a remis.
II scroit ^ desirer que ce Dictionnairc Tut ausii complet pour tous les dialeetes Sclavons , qu'd est pour un
scul, et qu'& rexenfiple de celui de IWcademie Frani,'aise , ii reunisse ^ la valeur ćtyinologique , une definitioo
cxacte et raisonnee de cli3que termę; mais une pareille tflche seroit trop Taste pour un seul individu ; el Yo-
tre ouvrage, tel qu'il est ne manquera pas d'ćtre d'une grandę utilite el de frayer le cbemin a d'autres auteun
(|ui voudronl, en suivant vu3 traces , le completer, et le porter au plus baut degrćs de perfeclion.

Le 1? %re 1813 Si. Pelersbourg.

Lt Prince A. Ciartoryskt. »

mieszkania mego na drukarnią. Zawczesna śmierć pozbawili mnie pomocy Dmochowskiego, a później
nieco ściśle ze mną związanego Wolskiego. Lecz dzięki Opatrzności , która aż do samego zakończenia
dzieJa , raczyfa mi zachować dzielną pomoc x. rektora Kamieńskiego, x. Bielskiego, x. Czarneckiego.
Ci zacni mężowie raczyli każdy z tych licznych i nabitych arkuszy w drugiej korekcie z natężona czy-
tać uwagą, i nie tylko poprawy omyłek druku pilnować, ale nadto nie na jodnem miejscu znaczenia
sprawdzać lub nowemi przykładami stwierdzać , dowodząc takową wytrwałością uprzejmej przyjaźni dla
autora , oraz gorliwości dla języka.

Wypracowany w Wiedniu rękopism , doszedł tylko do początku litery W., mianowicie do słowa
wicia. Prócz lego wywiozłem ztamtąd w dwóch wielkich skrzyniach niezliczoną moc wypisków do
powciągania pod każde słowo już wyrobione ; od litery zaś W. aż do końca same tylko materyaly , je-
szcze wcale nieuporządkowane. Milionowe te wypiski na osobnych kartkach znajdujące się, trzeba było
pierwej ułożyć, potem gdzie należało, powciągać; a ostatnie, właśnie największe i najobfitsze litery zu-
pełnie na nowo wypracować; nadto korekty osobliwie pierwsze, ze wszystkich najmozolniejsze, pilnie i
bez zwłoki odbywać; tudzież potrzeby druku tyle korcspondencyj wymagające obmyślać. Bóg najłaska-
wszy zdarzył, że pomimo rozmaitycli i licznych urzedowycli zatrudnień, które mi częstokroć i jednej
wolnej nie zostawiały chwili, że mówię, i czas i zdrowie wystarczyły; słowem, że wszystkie VI tomów
dzieła w przeciągu ośmiu lat, bo od roku '180G do '1814, z druku powychodziły; gdy sławny księgarz
Lipski Breilkopf posiadający gisernią i drukarnią jak najdokładniej urządzoną , mając wszystko pod ręką,
co tu z dalekich stron sprowadzać trzeba było, obfitując w ludzi w sztuce drukarskiej najbieglejszych ,
drugą edycyą słownika Niemieckiego Adehmga 12 lat, bo od roku '1774. do 1786 drukował, a to
w czasach spokojnych , żadnej przerwy, żadnej mu przeszkody nie czyniących.

Postąpiłem był w druku do połowy tomu pierwszego, gdy znagła gwałtowna burza okropnej woj-
ny aż do nas dosięgła w roku 180*/.. Odebrałem rozkaz wyniesienia się w ośmiu godzinach z Saskie-
go pałacu ze szkołami , z biblioteką , z muzeum i z moją drukarnią. Wtedy to dzielna opieka Stani-
wa hr. Potockiego naczelnika edukacyi krajowej, obroniła od ciosu, któryby był może i dwuletni insty-
tut szkolny i niedawno urządzoną w pomieszkaniu mojem drukarnią, a zatem i uskutecznienie wydruko-
wania dzieła wniwecz obrócił. ') Ztem wszystkiem ciężkie kwaterunki uczyniły mieszkanie moje mniej
spokojne; przerywanie związków zagranicznych zatamowało sprowadzanie potrzeb drukarskich, ztad nie-
jednostajność papieru zwłaszcza w tomie ostatnim; ludzie w drukarni pracujący do publicznych posług,
do wart, do okopów odrywani, nietylko milrężyli czas drogi, ale też ponabywali nałogów postępowi

'} W dniach dla mnie peJnycli trwogi, byłem tak szczęśliwy, żem odebrał następujące zaspokajające uwiadomie-
nia; dnia 2 grudnia: "Stanisław Potocki był u xiecia Jmci Bergskiego, (teraźniejszego króla Neapolitańskiego) ,
który go zapewnił, iż żadna sala w liceum zabraną nie będzie. Gdyby wles wrócono na rewizyą, trzeba to
tym Ictimościom imieniem xifcia powiedzieć, oświadczając, iz to jest szkoła immeditile pod protekcyą rządu te-
raźniejszego , l.tóf) jej kontynuacyi żąda »

8 grudnia łv nocy.
■ Donoszę, iż cesarz kazał mi powiedzieć, że liceum bierze pod swoje protekcyą, i że wydał rozkaz zaraz
po przeczytaniu memoryału naszego, ażeby to miejsce było nietykalne. Ściskam serdecznie,

Stanisław Potocki. •

Siciunik Lindeso wyd. 2. Tom VI. r^

18

pracy szkodliwych. Do tego zmieni/a i'\q zwyczajna cena rzeczy, wszystkie moje rachuby upad/y, żadna
umowa , żadna ugoda nie utrzymała się , a w miarę pomnażających się wydatków zasiłki ustawa/y. Po
niojakiem liuryzontu politycznego wypogodzeniu , zdawało się , ze rzeczy do zwykłego powracają porząd-
ku; aliści druga wojna r. i 809, a trzecia od v. 1812 najburzliwsza ze wszystkich powstała. Z robo-
tników moich jedni pomarli , drudzy, nabrawszy złych nałogów , stali sie niedbałymi lub wcale niezda-
tnymi do pracy, jak świadczą pozostałe w odbiciu piątego tomu ślady; jeden nakoniec ze wszystkich
najzdatniejszy , którt-mu trudno było znaleźć równego , z w iolką szkodą moją potajemnie uszedł z War-
szawy. Udałem się znowu do zacnych przyjaciół moich JJX.\. Pijarów, właśnie jak gdyby przeznacze-
niem tak było zrządzone , aby druk dzieła mego u nich zaczęty, w ich też drukarni był ukończony. ')
Tymczasem ujrzałem się w koniocziuj potrzebie podniesienia prenumeraty od czerwonych zJotych 10
do 12, już to dla droższej ceny wszystkiego, już też że dzieło zrobiło się większem nad spodziewanie.
Nie wiele to wprawdzie pomogło do pomnożenia funduszu , ile w takich kraju okolicznościach , że naj-
majetniejszym nawet na gotowiźnic schodziło; ztćmwszyslkićm nie zostałem i tą rażą bez zaciiet, bez
wsparcia. Najjaśniejszy król Saski , wprzód już zaszczyciwszy aiitoi-a wielkim złotym medalionem Yirtuli
et ingenio, raczył się też do kosztów druku przyłożyć. Gdy zaś coraz większy ścisk dla wzmagającej
sie i na wszystkie strony szerzącej burzy wojennej dokuczał. Ordynat hrabia Zamojski całego swego
użvł wpływu , by między przyjaciółmi ojczystego języka tyle przynajmnii-j wyjednał funduszu , ile na
przetrzymanie krytycznej chwili , za prędko i)rzemijającą uważant'j , niezbędnie potrzebnćm się zdawało ;
bo któż mógł w len czas przewiedzieć, że ścisk ten tak długo się pociągnie?

Już prawie połowa ostatniego tomu, najobszerniejszego ze wszystkich, była wydrukowana, kiedy
zupełnie opuszczony, założywszy z yyłasnćj mojrj kieszeni kilkanaście tysięcy złotych , a dla wielkich i
rozmaitych zawodów w odbieraniu nalcżytości , zakładać więcej nie byłem w stanie , zatrwożony zosta-
łem koniecznością zawieszenia na czas dalszego ciągu druku, i tak dość powoli postępującego. Ali-
ści mąż , którego przyjaźń poczytuję sobie za jeden z największych zaszczytów , sławny w kraju i za
granica z głębokiej nauki i wzorowego pisania Jan Sniadecki rektor imperatorskiego uniwersytetu Wi-
leńskiego, pospieszył mi na pomoc, częścią własnćm \ysparcien), częścią pomnożeniem liczby prenume-
ranlów , najwięcej zaś zastanowieniem uwagi jednego z najznakomitszych współziomków obywatelów Li-
tewskich, słynącego danemi dowodami gorliwości o hteraturę krajową, nad potrzebą zasilenia niedalekiej
już końca swojego tak kosztownej pracy; słowem jego przyjacielskiej troskliwości, i w skutku jej na-
stąpionój hojnej, w tych ciężkich czasach tak ważnej pomocy wielkiego mecena.<;a , winien jestem, że
cało dzieło zupełnie już ukończone, i że ostatni tom zaszczycić mogłem imieniem, które mu no\\i''j a
bardzo świetmj ozdoby dodaje. "}

') Drukarnia ta odbiła drugą połuwc ostatmrgo tomu.

") Pisząc to miałem jeszcze nadzieje, ie równa hojności skromność gorliwego togo iitcraliiry krajowej opiekuni
da się przeł:imaó , i pozwoli zaszczynć ostania te częśd Słownika świctnem swojem imieniem, lecz gdy żądane-
go pukilkakrolnie pozwolenia nie uzyskałem, niecli wdzięcznemu uczuciu mojemu wolno będzie cli0(5 w Ijm wynurzNti
się przypisku , objawiając, żi-m winien tę pomoc na dokończenie dzieła J\V. Wincentemu hrabiemu Skumin Ty-
sikiewkiowi referendarzowi Litewskiemu, kawalerowi orderów Polskich. Jest to ten sam opiekun nauk, który
gimnazyum Grodzieńskie w Swisłoezy zbiorem xiag i instrumentów zbogaciwszy, i dwakroćstotysiccy złotych pol-

■19

Taki to hyf cały ciąg pracy i części życia mego jój poświęconej, że powstające coraz nowe tru-
dności załatwiane były nowemi zachętami , a nowe zachęty dodawały mocy do zniesienia nadchodzących
coraz nowych przeciwności. Znosie nad to musiałem najdotkliwsze sercu mojemu ciosy i kieski domo-
we, które mię pozbawiały osób przez pokrewieństwo, powinowactw'o , przez uprzejmą przyjaźń nader mi
drogich , które mi wyrywały najsłodsze rodzicom nadzieje ; nawet teraz gdy słowa te piszę , drżeć mi
znowu przychodzi o życie najdroższej dla mnie w świecie osoby , która z największem przywiązaniem

wszystkie trudy, i wszystkie jakie być mogą życia słodyczy ze mną uprzejmie dzieli Wspominam

i te okoliczności , bo i one nie mogły na pracę moje nie wpływać.

Wzmiankowałem wyżej, jak pogłoska o mojem przedsięwzięciu ściągnęła na siebie uwagę Towa-
rzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk ; wychodzące tomy jeden po drugim , zainteresowały wielka czes'ć
akademij Europejskich. Po wydaniu zaraz pierwszej części, zaszczyciła mię przybraniem do swego gro-
na hrólewsko Czeska akademia w Pradze *); po niej Gótyngska i Wilehka ; później nieco Berlińska i
Królewiecka, na końcu Instylut Francuski w Paryżu. Imieniem Imperatorskiej Akademii Petersburgskiej
najchlubniejszą od jej sekretarza odebrałem odezwę. Zaszczyty te , które dzieło z jeżykiem w nim ob-
jęlym , a zatem i z narodem dzieli , szczególniej były mi powodem do zdania tak dokładnej sprawy
z długoletnich usiłowań muich i towarzyszących im okoliczności, abym wielką cześć wspomnionych za-
.szczytów przekazując mężom, bez których zachęty, pomocy i hojnej ręki, przedsięwzięcie moje nie by-
łoby pomyślnym uwieńczone skutkiem , wywdzięczył się ile mogę, dobrodziejom moim.

W podobnym widoku umieszczam poniżej zdania o wyszłych poprzedniczych tomach , jakie z odezw
i dzienników uczonych do wiadomości mojej doszły; zawarte w nich pochwały chętnie także rozciąga-
jąc 'do literatury ojczystej , do narodu i tych wszystkich , którym się jaki udział pracy z wdzięcznością
przyznaje ; nad znajdującemi się w rzeczonych zdaniach przestrogami zastanawiam swoje i współziomków
uwagę , a na końcu daje własne moje o dziele zdanie , z niejakiem sprostowaniem nieszczędzonych w
niektórych recenzyach uwielbień.

Na czele kładę zdania tych najznakomitszych ziomków naszych , których pomocy i wsoarciu dzieło
szczególniej przypisać należy.

Po przesłaniu pierwszego tomu , odebrałem od xięc(a generała Czarlonjskiego list treści następującej :

dnia Ago stycznia 1808 Łańcut.
■ List twój, mój rektorze kochany, odbieram z wdzięcznością i ukontentowaniem; jeżelim jak-
kolwiek mógł się przyłożyć do ułatwienia albo raczej przyspieszenia wyjścia na jaw' jednego (niestety!)

skich na wymurowanie pięknego domu gimnazyalnego w tymże mieście zapisawszy, nie ustaje w dzielnem
przykładaniu się do rozszerzania nauk.
') Dyploma na to przysłane sobie mia/em od znakomitego tej akademii członka xiędza Dąbrowskiego z Pragi z na-
stępującą odezwą :

tDie Gesellschaft der Wissenscliafien dankt llinen verbindlichst fur das ihr uberschickte Geschenk. Urn
Ihnen Kosten zur ersparen , nahm ich es auf mich, Sie davon zu verst'andigen. Ich trug auf eine Belohnung
rnit emer silbernen Medaille an. Man glaubte Sie mehr durch die Annahme zu einem auswartigen Mitghede zu
ehren. Das ausgefertigte Uiplom habe ich bereits an Herrn v. Jekel nach Wien geschiekt, weil ich glauble ,
dass es Ihnen von da aus sicherer zukoramen wird. •

20

doskonałego dzieła u nas w tym rod/aju, w którym umiejętna pracowitość i niezmordowana dotrwa/ość
twoja obdarzają język a przeto ca/y naród nim mówiący, mam to sobie za zaszył niepośledni; śmiem
mówić, ie gorliwa pomoc do uskutecznienia tak ważnego zamiaru jest obywatelskim obowiązkiem.
Przez tyle wieków nauczycielom szkolnym , którym powierzone było ćwiczenie młodzieży w naukacii,
między któiemi, ktoiby jako nieuchronnie potrzebną nie liczył znajomość rodowitego języka dokładną,
tym nauczycielom szkolnym przez kilku wieków, mówię, przeciąg, nie przyszło na myśl, albo raczej
odstraszeni ogromem pracy wyperswadowali sobie, że obejść się można bez pierwszych narzędzi do
utworzenia znajomości zupełnej języka nieuchronnych, to jest bez gramatyki giuntownie ułużonćj, i bez
słownika obfitego. Pierwszy Kopczyński przejęty i przekonany o potrzebie tych dwóch składów do mowy
każdej, dogodził przeńażnie niedostatkowi, w którymeśmy żyli do tego czasu w gramatycznym względzie;
w lexikograficzym zaś edegisii opus aere perennius. Dziwno, że gdy w każdym kraju od daty najda-
wniejszrj wzorowe wychodziły słowniki w uczonych językach, jako to: Kalejjina, Gesncra , Faciolatego,
Greckie i łiacińskie Stefanów, gdy w własnym i do własnego języka wydawała we Francyi akademia
Francuska w Paryżu , ojcowie Jezuici w mieście Trewu nietylko dzienniki uczone najlepsze , a poje-
dyncze nawet osoby tegoż zgromadzenia , jako to : Ic f*Bre Tachard , etc. doskonałe dykcyonarze , gdy
akademia Florencka delia Crusca zwana, do języka Włoskiego pracowitem ułożeniem dykcyonarza tru-
dniła sie ; a w Hiszpanii Cobarubias de Orosko , w Anglii Johnson , Adclung w Niemczech takowyż do-
konali zamiar; żadne w Polszczę zgromadzenie nie poszło w zawód tak nader użyteczniej pracy z bracią
swemi za granicą mieszkającemi , i nie zastanowiło sic z uwagą nad ważnością przedmiotu , jakim jest
ułożenie do rodowitego jedynie języka dykcyonarza systematycznie i obficie uporządkowanego ; bo ani
dykcyonarz Polski Kiiapskiego , ani nędzny Mączyńskiego , Uaneta ani wspominam , nie mogą (chyba
idąc za uprzedzeniem największeni) mierzyć się z ładnym ze zwyż wspomionych dzieł ; i gdyby cię nie
była natchnęła chęć szczęśliwa, pewnie i wnukowie nasi nie byliby się doczekali produkcyi zawierającej
w sobie i będącej skarbcem dostatków języka każdego w słowach , które jak (dobywszy je ztamląd)
szykować i porządnie używać mamy , wskazuje nam gramatyka. Wieloż to nam jeszcze trzeba będzie
w różnych języka rodzajach pracować, nim dokażemy wykorzenić niewslyd niepolskiego sposobu pi-
sania, który się (małą bardzo liczbę pisarzow wyjąwszy), wkradł od lat lotu, a corok ugorsza sie. Tu
kończę, bo dosyć, a może nadto rozgadałem się. — Yale et mc ama , kochany rektorze.-

Józef hrabia Ossoliński odpisai mi i; zwykłą swoją dla umie uprzejmością , w takiej osnowie :

z Wieilnia w lulijin 1808 r.
• Ucieszył mnie twój dykcyonarz. Bądź pewny, że tylko przez troskliwość, aby na świat wyszedł,
kiedyś tobie się przeciwiłem. Wdzięczny ci jestem twego serca, twojej pamięci. Bądź pewny, że zawsze
cię szanowałem i kochałem, i że ani ty, ani twoi nigdy mi nie będziecie obojętni; nawzajem pro.szę
cię o stateczne do mnie przywiązanie. Zgorszyło nmie, że tak mało masz prenuniCrantów. Z mojrj strony
nie tylko dotrzymam ci pomocy, którąin na dalsze tomy przyrzekł, ale się będę starał zachęcić prenu-
merantów. Jak najprędzej przyślij mi kilka exemplarzy prospektów dalszej prenumeracyi , abym mógł je
posłać na kontrakty do Lwowa. Chcę ja sam być twoim komisyonantem pilnym w czynieniu , chociaż
może nieregularnym w korespondcncyi przy moich roztargnieniach. Zgoła, mój poczciwy Lindo, p.-a-

21

wdziwie ci dobrze iyczę. Jeden exempl;irz dam przełożyć pupierem dla nolat, które z czasem prześlę
na jeden tomik suplementu. Chcę albowiem dzieło, którego ty ojcem, a ja dziadem , jako mego ukocha-
nego wnuczka pielęgnować. Biblioteka juz teraz cały dom zajmuje. Pensya bibliotekarza podwoi się.
Mianując testamentem subjekta , zawsze ci zostawiam pierwszeństwo w ten sposób , ii od twojej woli
będzie dependowac miejsce to objąć, a inni iii casiiin, gdybyś niechciał. Dziś więcej ci nie pisze. Po-
wtarzam laconicc i bierz te sfowa ściśle ad lilerain, żem z twego dzieła kontent, że cie kocham, żem
twój przyjaciel jak nikt lepszy na świecie; za pamięlniki i katalogi dziękuję. Częściej teraz pisuj. •

Zdanie Francuzów zawiera się w następujących listach sławnego Sylwestra de Sucy , i uczonego
ś. p. barona de Serra , zawczesnym zgonem naukom zabranego.

Extrait d'une leltre ecrite par Mr. Siliestre de Sacy , membre de llnstitut au Ministre de TEm-
pereur pres le Roi de Saxe (Boiirgoingj. Paris o Juin 1808.

•Le paqiiet contenant le dictionnaire Polonois de Mr. Linde, est arrivt' a Pai^is vers la fin d'.\vril.,
Je ]'ai prćsente a la classe d'histoire et de litterature ancienne. J'en ai en meme tcmps rendu un compte
sommaire, autant que je pouvois le faire principalement d'apres Tintroduction ecrite en allemand. La
classe sur ma proposition pria Mr. l'Eveque (auteur de Thistoire de Russie) d'en rendre un compte verbal
plus dćtaille. La sante ne lui a permis de remplir ce voeu qne depuis peu de jours et ii a confirme
ridóe avantageuse que j'avois donno de cet ouvrage. II nous a paru quo Tauteur etoit parti d'idees
justes sur la grammaire generale, sur la fdiation des langues , sur leur manierę de se former et d'ac-
croitre successivement leurs richesses. On ne peul que louer le soin qu'ii apportc a la comparaison
des divers idiomes d' origine Slavonne, a la distinction des difforontes acceptions attachees a une meme
racine ou a ses deriyes chez diverses nations et a diyerses epoques ainsi que TaKention qu'il a de
justifier sis assertions par des exeniples et de citer ses aulorite'S. Pour porter de son ourragc un ju-
gement plus circonstancie ii faudroit savoir et savoir bien le Polonois, le Bobemien, le "Russe etc. Mr.
i'Eveque croit que Mr. Linde auroit pu indiquer plus de rapproebemenfs qu'il ne fait cntre les racines
de la langue Slavonne et celles du Grec.

Du reste la classe n'a pu se rendre au desir que Mr. Linde nous avoit manifeste (|ue Flnstitut
fit hommage de cet ouvrage a i' Empereur. Cela est absolument contraire a Tusage. L'Inslitut ne prć-
sente jamais que les ouvrages collectifs faits par le corps ou executes sous sa surveillance. II ne permet
pas meme que ses membres profitent, pour faire homnuige de leurs travaux pnrticuliers a S. M. , des cir-
constances ou le corps a Thonneur de lui elre presenle. L'exemplaire est donc reste a la bibliotheque
de rinstitut, comme un hommage fait par Tauteur a cette compagnie et j'ai etó charge de Vous prier
de lui en faire les remerciments de flnstitut. — J'ai quant a moi fort rogrette de ne nfetre point oc-
cupe des langues Slavonnes ; je ne doute point que si je feusse fait, je neusse attache un grand
prix au travail de Mr. Linde. Un dictionnaire cbronologique d'une langue qui contient pour ainsi dire
fhistoire de chacun des mots dont elle se compose devient presque l'esquisse de 1'bistoire de la civili-
sation d'une nation; et ce travail bien fait pour une des langues-meres donneroit une raultitude d'ap-
percus applicables a tous les idiomes et a tous les peuples , etc

22

Parts 31. Mars 18H.

• M o II s i e u r 1

Je regarde comme une f'avcur la commision que Vous avez bien voulu me coiifier dofTrir a la
classe (l'liistoii'e et de lilturature ancienne de i'lnstitiit de France le 5 volume de Yotre dictionnaire Polo-
nois. Je nreri suis acquittó avec empressement , et j'ai sollicitó la permission de Vous offrir les remer-
cimens de la classe, et de vous assurcr du desir qu'elle a de voir terminer heuresemonl un ouvrage
qui peiit ctre regarde comme un modele en ce genre. Plus ii Vous a coute de peine, plus ii Yous
acquiert de droit a la reconnoissance de tous ceux qui savent apprecier le plan et re.\ecution de ce
travail. Peu de langues pourront offrir un dictionnaire digne dY-tre mis en paralelle avec celui dont vous
enricliissez la \Ciire.

Je me felicite , Monsieur, d'avoir a Yous cxprinier IY'stiine de la classe d'liisloire et de lilterature
ancienne, et je vous demandc la permission d'y joindre Tliommage personnel de 1' estime tres-dlstinguś

avec la(|uelle j'ui IMionneur dT^tre , Monsieur.

Yotre Irus-humblc et Irós-obeissanl serviteur
Silcesire de Sacy , Ex-prt'sidenl. •

Paris 25 Mai iShJ.

• M o n s i e u r I

Je mc suis lait un plaisir d'o('rnr en Yotre noni a la classe d'liistoire et dc lillirulure ancienne
de r Instilut le nouyeau yoiume de Yotre dictionnaire, (|ui m'a ćtć remis, ii y a un mois environ,
avec votre lettrc du -28 Juillet 1811 par Mr. MarUiewitz. La classe a recu avec interet cettc conti-
nualion d'un ouvrage aussi digne d'cstimc et d'encouragemont, et pour Yous donner un temoignage du
pri.\ qu'elle atlacłic a votre travail ella a, sur ma proposition, arrete, que Yotre nom seroit inscrit
parmi ccux des personnes qui aspirent a obtenir le titre dc correspondant. Je ferai tout ce qui dȤ-
pendra de moi, pour que quand elle fera une nomination de correspondans ćtrangers, elle se rappelle
nos vi£ux et vos titres, et je m'estimerai lieurcux si je puis contribuer a avancer le moment ou Yous
aurez la satisfaction de voir notre desir accompli.

Je joins ici une letlre du Sćcrćlaire perpeliiel .Mr. Dacier, mon confrere et mon ami , ([ui par-
tage Initt-rćt que je Yous porte , et qui se joindra Yolontiers a moi pour Yous en donner des marques.
Nous yoyons avec plaisir que Yous avancez vers la fin d'un travail penible, entrepris d'apres un plan
excellent, et digne, suivant moi, de servir de modóle.

Agrćez, je Yous prie Tassurance de la parfaite consideration avec laquelle j'ai Tbonneur dY-tre,
Monsieur

Yutre tres-liumble et tres-oLi-issanl servileur
Silfeslre de Sufy».

Dresdc de \ Sept. 1811.

• Monsieur!

J'ai recu votrc lettre avec le paquet dont la moitió etoil destinóe pour Paris et Tautre estgardśe
precieusement /pour moi. Par la premierę bonne occasion, Monsieur de Sacy recevra Yotre lettre et

I

23

Yotre envoi liłteraire. Je vous remercie infiniment de mayolr envoye le nouveau volume de Yotre grand
ouvrage , qui sera a la lettre pour tout le monde et pour nous aulres occideiitaux surtout, la clef des
langues d' origine lllyrienne. Malgró tous les travaux pliilologiques dont nous nous targuons , les langues
d'origine laline n'auront pas un dictionnaire a concordance, qui puisse soulenir le paralelle du yotre.

Je suis bien aise , que la derniere partie de mes veilles latines ait soutenu Topinion favorable,
que des lectures fugitives Yous en ayoicnt fait concevo'P *). Si j'ai quelque loisir, je ni'occupei"ai a aug-
nicnter et a publier le tout ensemble.

La jeunesse qui s'instruit sous Yotre sagę direction profile au niilieu des embarras et du bruit
des armes peu fayorables aux Muses. Je suppose que Monsieur TAmbassadeur de France, qui a beau-
coup d'esprit et de connoissances aura yisite le Lycee et assistó aux derniers exercices.

Je Yous prie de saluer le Porę Kopczyński et de reccyoir lassurance de toute mon estime et de
ma parfaite considóration.

le Baron do Sierra, i

Co do dzienników literackich Niemieckich, szanowny mój przyjaciel Ludwik Osiński umieścić
w Pamiętniku swoim \y tomie pierwszym od karty 55, podane mu ś. p. Wolskiego, wraz z odezwą
do niego, tłumaczenie recenzyi gazety literackiej HahkirJ, z przypiekami do nićj jak następuje:

Do redaktora Pamiętnika.
A\ politycznem odradzaniu się Polski, winszować zapewne sobie będą spófrodacy, że znalazł się
Polak, który przy ważnych zatrudnieniach publicznych, chce im się przysługiwać aż nadto upragnionem
a ważnem dziełem peryodycznem. Cel jego wiadomy jest wszystkim z obwieszczenia poprzedniczo wy-
danego. Dopomaganie tak chwalebnemu zamiarowi, nie tak obowiązkiem, jako raczej potrzebą i głó-
wnym interesem jest każdego , bo idzie o rozszerzenie światła. Dez takiego dzieła pisma narodowe i
obce świeżo wychodzące, (nic nie wspomnę o dawnych), byłyby straconemi dla większj liczby spófroda-
ków. Nie wiedzą o nich, lub jeśli przypadkiem o nich usłyszą, nie umieją ich cenić. Nie jest to
z chwałą narodową rzecz zgodna , że tak znakomito dzieło , jakim jest n. p. Słownik języka Polskiego
nie miał recenzyi swojej w ojczystym kraju, co zapewne niedostalko\yi peryodycznego literackiego pisma
przyznać należy. Oddajmy tu sprawiedliwość zagranicznym, którzy okazują, ile podobne dzieła cenić
umieją, a chociaż od nich uprzedzeni w tej mierze, korzystajmy z najpiorwszój pory wychodzącego no-
wego Pamiętnika. Spieszymy się zatem z podaniem do pierwszego zaraz numeru recenzyi tegoż Słownika,
mającego stanowić epokę w języku i literaturze Polskiej, wyjętą z gazety Halskiej; w której recenzent oka-
zał, że wchodzi w ducha autora, w trudności niezmierne, jakie zachodzą w tym dziele do zyyyciężenia,
w ogrom pracy około niego podejmowanej, zna ważność jego na potomne wieki, względem języków
Słowiańskich i ogólnej filozoficznej gramatyki. Pozwolimy sobie tylko przydać przypiski na niektóre
miejsca recenzyi tegoż Słownika , względem wątpliwości i zarzutów tu i o\ydzie uczynionych autorowi ,

*) S. p. Serra miał zwyczaj czytywać, albo raczej recytować z pamięci, przyjacielem swoim wyjątki z pism swoich,
nim je podał do druku; tu jest mowa o dziele: De bello Sannaluo.

24

jakie juz z rozwagi nad tern dziefem , juz z osobistój rozmowy o riini z samymie autorom , nawinąć nam
sie mogły.'

Wypis z gazety powszechnej literackiej, wydawanej w Hali.
Nro 333, dnia 1 grudnia 1808.

• Wydmy świeżo Słownik Polski, o którym z ukontentowaniem donosimy publiczności, należy do
najważniejszych zjawień nowo rozpoczętego wieku , i zaspokaja to utęsknienie , z jakiem od dawna miło-
śnicy nauki językowej , oczekiwali podobnego dzieła. Chociaż ono właściwie poświęcone jest tylko ję-
zykowi i narodowi Polskiemu , obejmuje atoli całe Słowiańskie plemię ; wszystkie przeto narody , rozcią-
gające się od morza Adryatyckiego do Bałtyckiego, od Elby az ku Kamczatce , należące do jednejie głó-
wnej posady języków swoich, i interesujące się do ukształccnia onćj , powinnyby łącznie z nami, oświad-
czyć wdzięczność godnemu autorowi dzieła tego, i za zasługę tak znakomitą złożyć wieniec tym okazal-
szy, im rozleglejszą swojej pracy miał przestrzeń , im dzielniej , i z wiekszem wysileniem na niej praco-
wał, i im się obszerniej rozciągają korzyści i owoce tej pracy.

Od dawna autor gotował sie na to przedsięwzięcie tak wielkie, aby dokładnym słownikiem opa-
trzył pień jeżyków Słowiańskich; i w ciągu kilkoletnićj pracy około niego, dał się już poznać nauką,
bystrością dowcipu, i wytrwałością. Oto juz marny przed nami pożądane to dzieło, a za każdćm na
nie spojr-zeniem, czujemy wi'az z zadziwieniem, tern czystszy dla autora szacunek, im jaśniej teraz do-
piero wykazują się wszystkie około niego nieprzeliczone trudy. Wyznać należy , że trudno jest ogarnąć
analogią składu kilku języków, lecz objąć cały ogrom słownego skarbu wszystkich pobratymczych języ-
ków, jest przedsięwzięciem olbrzymiem. Niezwicdły wieniec chwały zyskał Adelurig za gorliwą pracę,
która podjął w wyśledzeniu pierwiastkowego jądi'a Germańskiego języka : najnowsi Niemieccy lexykogra-
fowie , choć wielokrotnie sprawdzali i uzupełniali Adelunga zasady ; atoli nietknięte zostawili porówny-
wanie przez niego zrobione pobratymczych języków , a zatem i wszystkie z tego porównania wyczerpnio-
ne objaśnienia pochodu , i stosunków co do znaczenia wyrazów. Lindego Słownik , odpowiada godnie
Adeliinyowi. Mało na tej zasłudze , ma on jeszcze więcej zalety co do pracy w porównaniu pobratym-
czych języków. Każdy prawie z pokrewnych Niemieckiego , lepićj już za Adelunga był wykształcony ,
niż którvkolwiek ze Słowiańskich. Tu też to właśnie tern większe zachodzą trudności , z klóremi Lin-
deinu walczyć było potrzeba. Dziwić się należy niezmordowanej gorliwości logo męża, już nawet co do
samej polszczyzny, rozważając cały poczet drukowany lak drobno, w szesnastu kolumnach, pism Pol-
skich, które przeczytał i porównał, dlatego, aby na każdy wyraz, na wszystkie jego znaczenia, bądź
zastarzałe , bądź używane dotąd , znalazł stosowno lexly. Rzecz to jest nadzwyczajna , nie gubić się
w tak niepi-zejizalm-m nrnóstwie materyałów; a w wypracowaniu ich równic zmudnćm , jak najbaczniej-
8zt'j przezorności wymagającem , tak wyjść szczęśliwie , jak Linde. Lecz wyżej jeszcze wznosi się zadzi-
wienie nad bezprzykładną prawie stałością i tęgością charakteru autora , z jaką wśród burzy zacięlt^j
wojny, śmierć i zagładę od Wisły aż do Niemna ruzpościerającrj , w ten czas gdy Warszawa była głó-
wnem miejscem wszystkich wypadków wojennij wr-zawy, wśród tych mówię okoliczności, nie tylko cią-
gle pracował nad zaczęlem dziełem, lecz tego dokazał, drukarnia do własnego pomieszkania przeniósł-

25

szy , aby tym ciągłej czuwać mógJ nawet i nad mechaniczna robotą , w wykonaniu przedsięwzięcia swo-
jego; tego mówię dokazal, ze jeszcze w grudniu, roku 1807, wyszła z pod prasy pierwsza część dzie-
ła jego.

We wstępie wykłada autor zamiar i granice lexykografa w ogólności, a w szczególności, jakim
sposobem zbierane były materyały do tego Słownika, rozporządzenie ich i trudności całój tej pracy;
lcxykograr podług autora, jest tylko historykiem, który wystawia przed oczy całkowity stan języka i
zbiór wyrazów jego w całej objętości, zgromadzając je ze wszystkich krain, w których jest używany,
ze wszystkich stanów i rzemiosł. Do dwóch zatem źrzódeł sięgnąć potrzeba , to jest do pism druko-
wanych , a to nie tylko klasycznych autorów narodowych , bo te nie obejmują wszystkich przedmiotów
i wieków, lecz i do potocznej mowy zwyczajnego pożycia. Z obuJwóch tych źrzódeł zbierał Linde
ogół skarbu języka Polskiego, wszędzie zaś zaszczyca się powaga autorów przytoczonych, z najściślej-
szem oznaczeniem karty; porównywa nawet rozmaite tłumaczenia, jako to: różnego w'ydania tłumacze-
nie biblii. Tak więc co do pism , użył ich autor w każdym rodzaju. Lecz o technicznych objektach
naród Polski mało ma książek , uprosił zatem JP. profesora Magiera o uzupełnienie onych. Przeto słu-
sznie i tego powagę przytacza. Bo w ogólności mówiąc , powaga męża zastanawiającego się nad rze-
czami i trzymającego się prawdziwej w języku analogii, prawdziwszem jest źrzódłem, niż drukowana
xiążka niedbałego autora.

Godne jest uwagi, poważne zdanie we wstępie do Słownika, na końcu pierwszej karty położone.
• Znaczne odmiany, słowa są autora samego , zachodzące w rządach krajowycli , znacznie też i na język
działają, bądź co do wzrostu, bądź co do upadku onego , podług zachodzących okoliczności mniej lub wię-
cej mu sprzyjających. W takim razie ten największą językowi robi przysługę, kto go w całej obszerności
w jedno zebrawszy podaje do potomności. Jeżeli upadnie, potomni będą mieli zkąd go podsycić; jeżeli
wzrostu nabierze, będą mieli pamiątkę czem był, a na zawsze skazówkę czem być może, i powinien. » —
Zdaje się , że to pisane było w owym czasie krytycznego położenia , w którym całkowitem wydziedzi-
czeniem język Polski był zagrożony, gdy ze wszystlijch działań publicznych wyłączony, opierał się jedy-
nie na gorliwym patryotyzmie przyjaciół dawnej świetności narodu Polskiego i jego literatury.

Najmocniej autor przy tem obstaje, aby lexykograf nie poczytał się za prawodawcę swego języka,
żeby nie tworzył wyrazów, lecz wydobywał i wykładał znajdujące się rzeczywiście. Mówiąc w ogólno-
ści, ma on w tój mierze słuszność. Nie jednego lexykografa , czy to jednostronność jakaś, czy to za-
pędzenie się w tworzeniu wnioskowań , uwiodły tak daleko, że albo odrzucał pewne w używaniu będą-
ce słowa i sposoby mówienia , albo że pi'zeładował zwyczajna mowę składaniną wyrazów nowych , na
przykład czasowników z przyimkami; tak jak są Niemieckie z prepozycyami be-, zer-, i t. d. ; chociaż ta-
kie nie znajdują się właściwie w żyjącym języku, lecz może tylko kiedyś dały się słyszeć w potocznem
mówieniu , lub też od którego z pisarzy użyte były i utworzone na wyrażenie rubaszności , albo dla
wydania niezwyczajnego w mówieniu zwyczajnem przycisku; zwłaszcza gdy liczba takich arbitralnie się
klejących składaniu, jest niezrachowana. Słusznie więc autor te przypadkowo tworzone składaniny, a
częstokroć niedorzeczne , wyłącza z szeregu słów używalnych. W tem wszystkiem są pewne przypadki ,
w których może nieraz trudnohy było oznaczyć granice między tym co jest arbitralnością, a co sama
używalność ustanowiła. My przynajmniej nie widzimy przyczyny, dla którejby przyimki clo-,roz-, i t. d..

Słownik Lindego wyd. 3. Tom VI. 4

26

przeto zt! z nich sWadane wyrazy, częstokroć naprędce w potocznem uiyciu się tworzą, tracić miały
prawo do tego , żeby choć zwyczajniejsze z tychże przyimków robione , tak dobrze w szeregu s/ów mie-
ścić się nie mog/y, jak i sk/adanc z wielu innemi przyinikiiiiii ' ). Wszakże i z owych przypadkowo
tylko kleconych skfadanin , wiele wyrazów znajdujemy w klasycznych autorach. Radzilibyśmy, aby te
ostatnie by/y znamionowane przy słowie pierwiastkowein ") ; tym sposobem z jedm-j strony dogodzi/oby
się i wydaniu rzeczywistego sk/adu języka , i nie posz/yby w równią z upoważnionomi s/owami , tako-
we przypadkowe tylko skfadaniny. Autor umieści/ między l*olskiemi s/owami, zfożone z przyimkicm
bez-; np. boz-ojczy, bez-osądny; bo powiada, tak trzeba korzystać z bogactw języków pobratymczych.
1 któżby się móg/ przeciwić tak analogicznemu sk/adaniu wyrazów? Lecz w/aśnie też same przyk/ady
dowodzą, że dowolność w pomnażaniu języka jeszcze się kszta/cącego, a któżby nie życzy/ językowi
swemu wzrostu co do kszta/ccnia się jego ? że mówię ta dowolność lak sic daleko rozciąga , jak sto-
sowna do tego analogia prowadzi; że zatem lexykograf może sobie czegoś więcój pozwolić nad samo
zbieranie i wy/uszczanie wyrazów ""J. Któżby się względem tak analogicznego wykszta/cenia nie cbcia/

■) Podług zdania godnego rocenscnta , krzywda niby się stała przyiinkom do-,roz-, od autora Słownika, że on
niejako pierwszeńslwo daje innym przyimkom , gdy nie wszystkie z nieli składane słowa wymienia w Słowniku
Lecz znajdujemy we wstępie wyrainy dodatek w lycli słowacii. iCo tu względem przyimku do- ostrzeżono, roz-
ciąga się i do wszystkich innyeli, osobliwie do przyimku: po - ; z któryniby inaczej wszystkie słowa z pod ka-
żdej Inndj litery powtarzać wypadało. ■ Co recenscnt mówi, ażeby choć zwyczajniejsze z przyimków robione
składaniny, w szeregu słów umieścić, zaświadczamy po pilnom przejrzeniu Słownika, że właśnie toż samo już
zrobiono; znajdujemy albowiem w nim wszystkie składane nawet najpotoczniejsze , które lylko pisarz jaki lub
dyalekt pobratymczy , lub używanie upoważnia ; jedynie unikał autor arbitralności Bandlkiego w składaniaeh na
samćj tylko dowolnej analogii zasadzonych, jakoto; dobestwiam , ducolywam , doctopiije, i t. d. Wiadomo i to,
ie gdy u nas są słowa dokonane i niedokonane , i że gdy dokonane czasem -są odmienne od niedokonanych , np.
brać, wiiąć , z temiż samemi przyimkami , z któremi składać inoga słowo niedokonane: brać, dobrać, przybrać,
rozebrać, nabrać, nie mogą składać słowa dokonanego wziąć. Podobnychże słów jest bardzo wiele w Polskim
języku, np. kla^ć , mieścić, loiyć , i t. d., klóre z natury znaczenia swojego nie przyjmują bez braku laki.h skła-
danin. Więc kiedy takich składanin autor sobie nie pozwalał , zarzut przeciwko niemu ujiada. -

") W Słowniku naszym Polskim , |iostrzegliśmy sposób jeden wcale nowy, któregośmy dotąd w żadnym innym nic
widzieli , o czem autor mówi we wstępie na karcie Xlii.; to jest że pod słowami pierwiastkom emi , gdzie się
urywa alfabetyczne pasmo z nich pochodzących, dalszy ich ciąg, którego tu mieśiić , porządek abecadłowy nic
pozwolił, w nocie wylicza, bynajmniej ich nic wytrącając z abccadłowego szeregu, gdzie się każde w swojdj
kolei znajduje. Tak czytający widzi razem i rozległość i treść języka. Ten przewyborny sposób, zdaje się, na-
prowadził recensenta na tę myśl, żeby składaniny nieupoważnione, wypisane były przy słowie pierwiastkowcm ,
żeby nie poszły w równią z upoważnionemi. Lecz gdy autor przy pierwotiiem wylicza wszystkie z niego pocho-
dzące , cel recensenta byłby tym sposobem uchybiony; a i tak niewieleby się przez to zyskało, bo czy składaniny
umieszczenia niegodne, tu lub owdzie miejsce zajmują, na jedno to wychodzi, a zawsze szkoda go dla nich.

") Tu reccnsenl mniema , że pochwycił autora w nirjakidj sprzeczności, ponieważ gdy len wyżej się oświadczył
przeciw dowolnym składaninom, niżdj powiada, że sobie pozwolił tworzyć słowa, np. bezojczy, bezotądiiy, i 1. d-
Lecz sprzeczność tę mniemaną znosi jasne w lej mierze tłumaczenie się autor.) we wstępie, gdzie prtygsni-
wszy dowolnym składaninnm, t.ik dj|t'j mówi: • Prawda, że w tern dziele znajdują się słowa, a niektóre na-
wet I dosyć dzikie, nicwsparte powagą pism narodowych, lecz zrobione z powodu dyaluktóat , » dlatego
gwiazdeczką znaczone; inaczej albowiem nie byłbym mi:ił gdzie umieścić bogactw, kióremi nas tu i owdzu' ,

27

spuścić na sąd męża , który obejmuje w ca?ej obszerności swojej taką analogiczność , 'i wszystkie skarby
języka '.' Ktoby nie polegaf zupełnie na zdaniu jego z tom większą ufnością , względem tego co ma być
klasycznem , kiedy on z taką skromnością unika pozoru nawet przywłaszczania sobie prawodawstwa w ję-
zyku ') ? Takie uwagi w sposobie rady dane , niechby nawet najkrótsze były, lecz zrozumiałe dla zgłębia-
jących rzeczy, są jednym prawie szczegółem , którego w lak wybornym Słowniku pragnąć jeszcze po-
zostało "). W dwóch lylko okolicznościach iń)i autor pomienionego znamienia (asterysku), jednego przy
wyrazach nieużywalnych , drugiego przy tych, które właściwie są poetycznemi "*). Co sądzić o używalności
pojedynczych wyrazów , można dowiedzieć się wprawdzie z przykładów od autora przytaczanych ; lecz
czy wszyscy z uważniejszych nawet Polaków, mają dostateczną znajomość, co do wartości językowej ka-
żdego z tylu pism narodowych, żeby trafnie sądzić mogli w tćj mierze? Wiele nawet zawisło od wie-
ku, w którym autor pisał. I w tym też to względzie powinien każdy kto tylko zamyśla Słownik ten i
cnły język Polski ogarnąć, a z najrozważniejsze^j pracy autora odnieść korzyści, jak tylko można naj-
większe , często i uważnie przebiegać poczet na czele dzieła umieszczony pism użytych , aby w żywej
zachować pamięci , i mieć przytomny wiek i rodzaj pisma , przy każdej z niego cylacyi ****). To albowiem
przytaczanie na każde znaczenie ^łowa, na każdy mówienia sposób, pewnych przykładów wyciągniętych
z pism narodowych, jest nową główną zaletą, którą rzadko znajdujemy w Słowniku jakiegokolwiek ży-
jącego języka. Mnogość przywiedzionych takich przykładów, podaje częstokroć i wiadomości pewne,
do historyi znaczeń używanego w różnych wiekach słowa '*"*); a zbiór ten bogaty miejsc takowych, pra-

różne dyalrkfy przewyższają.' Dwie zatem okoliczności, poslępowanie to różnią oi! arbitralności zapędu za
analogią; raz powaga pobratymczycti języków, drugi raz gwiazdeczka czyli astcrysk , który jest [irzestrosą dla
czytającego.

') Quo quis doclior, eo soiet es.se modestior.

") Uwagi o zbogaceniu języka, znajdujemy prawie na każdym arkuszu Słownika, znajdujemy na różnych miejscacli
we wstępie, i mamy prawo ich się spodziewać z przyrzeczonej od autora rozprawy, między innemi : «0 roz-
maitych sposobach bogacenia i doskonalenia jęz\ka naszego. » A ponieważ zdaje się, że autor nie chce być
krytykiem, więc wszystkie uwagi swoje, podaje jako donoszący o skarbach językowych, podsuwający one; nie
zaś jako decydujący, lub przepisujący prawa w tej mierze. Bo jako w każdym rodzaju nauk, tak osobliwiej co
się tyczy języka , nicdosyć jest na powadze mistrza : Ipse dixit.

'") Recensent powinien to był uważać, że oprócz wspomnionych dwóch znamion czyli astcrysków, jednego poje-
dynczego, przy słowach zastarzałych, drugiego przy słowach właściwie poetyckich, autor tyle razy w Słowniku
kładzie ostrzeżenie przy wyrazach: rubasznie, zgrubiałe, z ohydą.

"") Chętnie się na to zgadzamy z recensentem , że kio chce z Słownika tego j;ik najzupclniejszą korzyść odnieść,
powinien raz wraz z usdnością i odwagą przezierać umieszczony na czele poczet pism w nim cytowanych ; i ka-
żdy życzyć powinien, żeby autor podług uczynionej we wstępie nadziei, wydał z czasem dzieło, o pisarzach
Polskich we względzie językowym.

*) Autor sam w lej mierze na karcie III. wstępu tak sie tłumaczy: « Nie wiem czy się nie rnylę , lecz zdaje się
że tak ułożony Słownik zawiera niby biografiią każdego wyrazu. Wyprowadzając go bowiem z kolebki sło-
wiańszczyzny, a czasem i z zapadlejszej jeszcze starożytności, stawia świadków na to, co się z nim działo
w każdym wieku, lak co do formy, jak co do znaczenia, i czy już jako obumarły poszedł teraz w niepamięć,
czy leż jeszcze żyje w dzisiejszem używaniu »

28

wdziwym jest skarbem dla języka Polskiego. P. Linde prędzej ich za wiele niz za ma/o przytoczy/. Lecz
kto sam kiedy doświadczy/, jak jest trudno takowe cytacye bez wszelkiej poprzednika jakiegokolwiek
pomocy, z pism narodowych zbierać , nie weźmie za z/e autorowi , że nie by/ skąpy w tem , co w za-
paleniu się za swojemi żmudnie zbieranemi malerya/ami zdawa/o mu się godnem być umieszczenia *).
Niepodobna nawet zęby wszystkie przyk/ady by/y równie trafne , gdyż tylko krótkie zdania , a te nie
w śeis/ym ich związku co do sensów, wybierać wypada/o. P. Linde umia/ cudowny wybór ten robi(J
tak sztucznie , ie przytoczone |irzyk/aily oddzielne, wystawiują obok siebie , interesującą rozmaitos'ć myśli i
rozliczne wyk/;idy wyobrażeń ").

Co się tyczy zastarza/ych , i bardzo rzadkich wyrazów znajdujących się w dawniejszych Polskich
pismach, i te także autor objaśnia. !Vzy tych zaś, których znaczenia, z żadnych, w których są użyte
przyk/adów , zw/aszcza iź nie są liczne, dociec nic muzna , wolaf autor otwarcie to wyznać, niż po-
zwolić sobie , t/umaczyć je dowolnie ""). Porządek w wyk/adzie znaczeń , zasadza się na jasnych logicznie
roz/ożonych podzia/ach , których zasady autor bystro przenikną/, i zg/ebi/ gruntownie. Liczne sa na to
przyk/ady w samym S/owniku. !'. Linde częstokroć zasady te, pod/ug których czyni znaczeń podzia/y,
po .Łacinie wyraża. Jakoż dogodniej tutaj użyto terminologii -Łacińskiej t która jest wyraźniejsza i krótka,
bez uchybienia zrozumiałości; bo -Łacina w Polszczę w częstcm jest używaniu. Nie od rzeczy będzie
przytoczyć na to choć jeden przyk/ad, żeby z niego powziąć wyobrażenie, lak nieoszaeowanpgo dzie/a. —
Co: ma następujące podzia/y swoich znaczeń: używa się, albo jako Pronomen relatiium, albo demon-
straliie. — Co-lo: jest albo identitalis ea:ciusivae , albo indi/ferenliae aestimationis a to z wyrażeniem po-
gardy ; albo ideniilalis numeri , albo iteralionis , albo proi/ressionis compuraliiae, — dalej : co : jest albo
quantilalis tufjicientis , albo relalionis , albo używane parlitire cum Geniliio. Tutaj autor k/adzie uwagę:
Nominaliium , Genilivuni et Accusaliiniin sequilur Geniliius Adjecliii, reliijui casus suiit crcejiH. — Te
ostatnią okoliczność możnaby tak jaśniej "") wy/ożyć: że winnych okolicznościach, zaimek co, / przytiiio-
łnik w Ujmie samym przi/padku klada sie ; a to w takim, jakim rzad:i poprzedzający przyimek , lub lei
czasownik w teście połoiony. — Wszakże podobnym w/aśnie sposobem, i w Łacińskim mówi się:- (juid
pulchri? lecz nie cui pulchri. — Co: partiliie użyte, dalrj tak sie dzieli: a) magniludinis lel (fuanli-
lalis ascendentis, absorbenlis ; b) magniludinis descendcntii , tu używa się czasem pleonastice ; c) co~
indi/feienliae ijnantitatis et (jualilalis. Tu w/aśnie opuszczono, że takie co może także i pogardę wyrażać.
Prócz tego dodany przyk/ad , raczój nieokreślenie ilości i jakowości , niż obojeloość względem niej wy-
raża. Lecz ta ostatnia okoliczirość , więcej się być wyjaśnioną okazuje w licznych przyk/adacb , na kar-
cie 520 przywiedzionych. Co — dab-j używa się enumerando: albo też jest causale , albo antę Adieihium

*) Odrzucić przy wypracowaniu wypis jaki, by/o to skazać go na wieczne z:ipomnicni3 ; i*hsieza , iż tam gdzie
się zd..je. że liczne przykłady są pizyloczone na jedno znaczenie, uważ.diśiny jednak cieniowanie jakieś, przez
które wyr.nz od wspólnie z nim po/oionyili nabiera jakiejś różności co do znaczenia.
■■) W drugiej części S/ownika w tym względzie najbardziej nas zastanawiają: ludzie, ha, głuwa , góra, i 1. d.
■") Autor podług lego lak się tłumaczy, n.i karcie IV. we wstępie, osąJjił za rzecz pożyteczniejszą, kłaść nie-
znajome wyrazy , cliuć bez objaśnienia , „bo może z czasem kloi mie^ o nich uwiadomi ," \A je pomijać wo.dc,
a przez tu puszczać w zapomnienie.
"") Wykład ten nics\icle jest jaśniejszy, a za to rozwleklejszy.

29

comparaliii et superlaliii. 1 tę ostatnią okoliczność można było jak najlepiój objaśnić przez porównanie
z Łaciiiskiem wyrażeniom, (juain celerrime: ile, ze i tjitain pocbodzi od zaimku względnego: qui , quae
quod '). Co: także zastępuje , ,;>5/i : jak Łacińskie: quod, zamiast si ; w tym razie jest copiita transilionis
rationalis. Albo nakoniec co? inlerrogalionisl vel co I crclaninlionis , inditrcte ; dokładniej to jest wy-
puszczone na karcie 521, relatice ad magniladinein , qualitalein el mimenim. W tym przypadku, uży-
wane też bywa elliplice , lub z dodanem na końcu i, cul...: zaś używanie indeterminate suhstuiitiie ,
różni się tylko od powyższego przydanem ś\ lubo i to znowu, jest: iiulijfcrenUae quanlHałis el qua-
lilatis.

Kto zna trudności do zwyciężenia w takicb wyluszczaniacli , i klasyfikowaniu onych zacbodzace,
nie może nie uznać natężenia w pracy, i ścislem kombinowaniu, jakiego wymaga jeden tylko artykuł,
wyrazu tak znanego, lecz tak rozmaite mającego znaczenia; i zaclieci się, aby porównywa! i inne po-
dobne artykuły, np. dać, dnclt , tak obszerne co do znaczenia tyclr wyrazów ).

Zaraz po wstępie położone jest w języku Francuskim i Niemieckim , wyłuszczenie zamiaru tego
Słownika; którego tu znaczniejszą cześć mieścimy, a to własnemi zacnego autora słowami: iDokładność
jak największa i pewność były co do Polszczyzny głównym moim zamiarem. Aby tego dopiąć , po-
stanowiłem pójść drogą czytania, a w czytaniu wypisywałem każde miejsce, które służy na objaśnienie
lub udowodnienie słowa jakiego ; lub też objaśnienia potrzebuje. Cieniowania rozmaitych znaczeń , stara-
łem się, ile mi ogrom pracy, czas i siły pozwoliły, rozłożyć w porządku, który jak mi się zdawało,
był najnaturalniejszy , stosownie do etymologii, i pierwiastkowego zm\słowego znaczenia. Pomimo usil-
ności o dokładność znaczeń, strzegłem się zbyt licznego ich rozgalunkowania , które zwyczajnie zląd po-
chodzi, że się nie dosyć uważa na to, co znnczy wyraz właściwie, a co znaczyć może (irzenośnie,
sigiiificalio et sir/ui/icatus ycrbornm. Dla tym większej zupełności i pewności, przydałem także porównanie
słów Polskich ze słowami innych Słowiańskich języków. Przez nie objaśniało się zastarzałe i nieznajome
wyrazy, z nich uzupełniano zaginione źrzódłosłowy , z nich podano wyrazy i formy czyli końcowe Od-
miany, na których Polszczyznie schodzi, a tak starałem się zbogacić ją nietylko pojedynczemi słowami,
lecz oraz inflexyami , frazesami, przysłowiami. Z tem wszystkiem wyższy jeszcze cel założyłem sobie
w tej mierze; a ten jest żeby naprowadzić na przekonanie, iż języki Słowiańskie, nie są tak dalekie
od siebie, żeby ich kiedyżkolwiek zbliżyć do siebie nie można, a ztąd okazać podobieństwo utworzenia
jednego Słowiańskiego w ogóle języka co do pisania , tak jak jest np. we Włoszech , gdzie różne pro-
wincye, choć mówią różnemi wcale od siebie językami, a przecież od czasów Danta zaszczycają się
jednym co do mowy pisanej. Ciągłe porównywanie Polszczyzny z innemi Słowiańskiemi językami, na-
prowadziło mię na zasady etymologii , które wypracowane w krótkiej rozprawie na czele Słownika
umieściłem. Istotnym zamiarem tej rozprawy jest, rozróżnić pierwotne głoski wyrazu, wskazijac ich
stosunek ze znaczeniem , a tak prowadzić do wnioskowań względem natury sylab , tudzież pochodzenia

'j Dodatki te Łacińskie: quid pulchri , quam celerrime, dowodzą, ze reeenseiit jako biegły literat , obejmuje diicli.i
słowiańszczyzny, łącznie ze stosunkami do gramatyki uniwersalnej.

") Do tych słów należy szczególnie dodać: brać, którego znaczenia, stosunkowo do słowa dać podług najgłęb-
szej raelafizyki , są rozróżnione.

30

s/ów i języków, a na ostatek to okazać, jak rozważne naśladowanie natury, w sposobie wydania przy-
jętycli wrażeń, a z nich nabytych wyobrażeń, jest wspóinem źrzódlein wszystkich języków świata.
W ogólności zaś z tej rozprawy okazuje się, jak tnowa ludzka, od najdrobniejszych pierwiastków, po-
dług pewnych ludzkiemu rozumowi w/aściwych prawideł, wzmog/a się w niezmierne skarby bogactw.
Taż krótka rozprawa , zawiera nadto rzuty myśli różnego rodzaju , których grunt na Słownika sic wspiera,
a których wyfuszczcnie zostawić należy przyszłości , aż do zupełnego ukończenia dzieła. Tu należą uwagi
nad picrwszemi wrażeniami, i przyjęlemi od zmysłów, uderzeniami, jako zasadę mowy ludzki<'j; nad
wpływem obcych, zwłaszcza sosiedzkicb języków na Polski; nad odmianami, które następnie zachodziły
w mowie ojczystej; nad sposobami zbogacenia jt'j i udoskonalenia; nad chronologią i różnemi epokami
słów l'olskich ; nad stosunkami języka narodowego do innych Słowiańskich , w zamiarze przygotowni-
czym do synonimiki Słowiańskiej, tudzież do og('lnej Słowiańskiej i powszechnej fdozoficznej grama-
tyki; nakonicc nad śladami dziejów życia domowego, i cywilizacyi z języka wydobytych. Podaję tedy
publiczności pierw sza część dzieła , która jest owocem kilkodziesiątlełnirj , a żmudnej pracy ; której trudy
tym jeszcze dla mnie cięższe były, że sam musiałem się podjąć korekty, dozoru, druku, i nakładu;
przez co tem pewniej spodziewać sie mogę pobłażenia , wyrozumiałego a w sądzeniu sprawiedliwego
czytelnika. Z resztą życzę sobie, na dobro języka Polskiego, losu Adelunga; żeby jak najprędzej drugi
Voss i Campe, wyśledzonym ode mnie postępując torem, obdarzyli naród Polski takiem dziełem, któreby
odpowiedziało wyborności języka narodowego.- Dotąd są słowa P. Linde.

O owych zasadach etymologii przystosowanych do Polszczyzny, dawniej jeszcze, gdy pierwsze ich
części, jako programata Warszawskiego liceum wydawane były, z należytą pochwałą w tych samych
gazetach (r. 1800, Nro 151 ; i 1807, Nro 58) wspomnieliśmy). Dodane w Słowniku tychże rozpraw
zakończenie , godne jest całego dzieła , i w szyslkie te względy , które P. Linde miał na myśli obecne,
wystawiając wysokie powołanie le.\ykograra , łączącego wszystkie te wyborne przymioty w osobie jego

') W uci(vnionycli dawnidj u tu vispomnionvcli lor.iz uwajacli nad elyijioloj;ią , zast.inawiaf się reccnsenl prócz
innyi-h nad dwii-iiia szczególniej okulicznośoiami : naprzód nad rozdzia{em , w klóryin aulor na dobitność pe-
wności 1 grunlowności , o zamienianiu głosek, wytknąwszy te, kióre zamieni.iją się w inne, wylicza przeciwnie
negalite , te, które jedne w drugie się nie zamieniają. Ta ostatnia okolicznośt' , podług zdania recensenla , nie
rnciże być dokładnie i z pewniiścią dowiedziona, Lo mogą zawsze znaleźć się jeszcze przykłady zamienności
takiej . o której nie wiedziano. Tu rccensent powinien był przytoczyli choć jeden takowy przykład ; bo inaczej
więcej powodów m.imy uwierzyć temu, który z rozwagą przeszedł cały nasz język; zwłaszcza gdy wyraźnie
pisze, ze tylko o tycli mówi głoskacli , na wzmiankowanem miejscu, które się przynajmniej w naszym języku
wzajemnie nie przemieniają. — Druga uwaga była nad szcregieirj słów w różnycli językach odpowiadają.ycli wy-
razowi: rurAa, gdzie recensenl w Greckim zamiast Ihijgaler, wolał mieć umieszczone: korę. Lecz widzimy wlej
rozprawie jak jest przy Słowniku drukowana, położone pod Polskiein córka: Greckie, korę; (moie być, ze w
wydanej osobno lejźe rozprawie, jako programa liceum Warszawskiego, lo opuszczone było.) Widzimy, źe
wyraz Grecki thygaUr dopiero po Niemieckim Toehter na samym końcu jest położony; że zatem wszystkie
słowa między lemi dwoma położone, albo do korę, albo do OnjgaUr się ściągają, a Hellenistom zostawia się
do rozstrzygnicnia , czy te Greckie dwa wyrazy ihijgater i korę, jeden mają zrzódłosłów , czy też pierwiastkowo
od siebie sa różne.

31

zebrane, każą się spodziewać nowych owoców po takiej nsiico , pi'acowilos'ci i przenikliwości, które ka-
żdego przyjaciela historyi ludzkości, jak najwięcej muszą obchodzie.

Słownik sam drukowany jest na podzielonych kolumnach; sJowo wzięte do objaśnienia, wersali-
kami się różni, i jest na czele umieszczone; poczem następuje Polskie wyluszczenic znaczenia , i Nie-
mieckie tegoż sfowa tłumaczenie, dalej wyrazy Czeskie, Słowackie, Windyjskie, Sorabskie , Rosyjskie,
innych pobratymczych, nawet i obcych języków, które się dają z Polskim porównać. Po pierwiastkowem
słowie, po klasyfdiacyi , po wyłuszczeniu i objaśnieniu wszystkich jego znaczeń, kładą sie słowa pocho-
dne wciąż drukowane, nie acaj)ite, lecz różniąc się wersalikami, znowu każde z objaśnieniem, wyłuszcze-
niem , tłumaczeniem, ii. d. (Pięknie bardzo przy niektórych pierwiastkach, np. przy słowie: anioł,
w tabliczce na boku , pod sobą umieszczone są radykalne głoski , odmieniające się różnie , w różnych
pokrewnych językach). Tym sposobem tedy w tej pierwszej części, wypracowane są litery od .1. do F.
D.'uk jest przewyborny; litery naturalnie nieco drobne, lecz piękne i bardzo wyraźne. Przez wybór ta-
kich liter, i przez skrócenie nazwisk języków wchodzących, tudzież autorów cytowanych, i gramatycznej
terminologii, co wszystko znowu rozmaitością pisma się różni; oszczędzono miejsca, bez ujmy ile być
mogło zrozumiałości. My z naszej strony zaświadczamy wielką poprawność druku, której tak autor sam,
jak i niektórzy z jego [irzyjacioł jx. Kamieński, jx Bielski, profesor Wolski pilnowali. W niezmiernej
masie tego wszystkiego , co się na jednym takowym arkuszu , ściśle wybitym znajduje , niczego nie
brak prócz kropki tu i owdzie opuszczonej, np. na karcie 5:20, w przedostatniem słowie: zawzdij ; tam-
że też znajduje się ie , bez kropki. W ogólności żałować także należy, że nie było na pogotowiu
wersalików znaczonych kropkami lub kreskami, któremi wszystkie początkowe słowa drukowano*). Niefo-
remne słowa, np. brać, tudzież wszystkie inne czasowniki, przytoczone są w trybie bezokoli cznym ;")
lecz nie omieszkał autor po trybie bezokolicznym wyłożyć insze ich czasy; a na swojem miejscu, w po-
rządku alfabetycznym, czasu teraźniejszego, np. biorę, odesłać do /(/-ac.... Czasem w alfabecie opuszczono
czas teraźniejszy, jak np. przy słowie Jopasc...'. Lecz któżby o tak drobne wyjątki od reguły, z taka

*) Wzglęilein wyrazu: zawżdij , dajemy odpowiedź, ze nic przez przeoczenie kropka jest opuszczona nad i w dru-
giej sylabie: prawda ie Knapski pisze zawidy, lecz używańsze jest zwyczajnie wi-dij , zawzdy. — Ze — położone
jest dla tego bez kropki, bo jest od pcryodu ; a nad większemi literami w drukarni kropek nie było. Można
było wprawdzie temu innym znakiem , zaradzić , względem literatury Z. Zilarzyfo mi się nieraz styszeć w roz-
mowie potocznej , ze przekreślenie Z, we środku zastępuje miejsce kropki nad niem ; ale to nie jest przyjęte
powszechnie prawidło. — Z drugiej strony stało się już zadosyć życzeniu recensenta , juz nawet teraz i do wer-
salików głoski przysposobiono z kreskami, i z kropkami; d.ije się to widzied w Słowniku Od pojowy artykułu
pod literą J. Jest to nowy dowód, jak autor ani kosztów, ani trudów względem dzieła swojego nie oszczędza.
Przydać i to należy na usprawiedliwienie autora , że dutąd nie miały pr:i\vie wcale drukarnie w używaniu krop-
kowanycii i kreskowanych wersalików; trzeba było dopiero tworzyć je niejako.

**) Godna rzecz była, aby recensent interesowniej zastanawiał uwagę czytelników, nad odmiana ważną, a praw-
dziwie klasyczną, i stanowiąca epokę w lesykograili Słowiańskiej a w szczególności Polskiej, nad odmianą mówię,
którą autor idąc za radą i przewodnictwem zacneg^o , i lak zasłużonego względem ojczystego języka pisarza
gramatyki narodowej, do skutku przyprowadził, kładąc czasowniki w trybie bezokolicznym: we wstępie )iu idarcie
IX. i w gramatyce narodowej doczytać się można.

32

rozwagą w \ ciągnionej a prawie wszędzie ściśle zachowanej, z autorem się spierał? Ktoby się sprzeczał,
o pojedyncze uchybienia, w uporządkowaniu niektórych s/ów pochodnych? Ktoby się sprzeczał o nie-
które omówienia znaczeń? gdy nieuclironną jest rzeczą, żeby kio z czytających to dzieło, obejmując
tyle tysięcy oznaczeń, nie życzył sobie niekiedy inaczej je mieć wyrażone? Ktoby nakoniec się spie-
rał o pomnożenie, lub umniejszenie przywicdzionycli porównań w słowach wziętych z pokrewnych
jeżyków ?

Wypada nam tu wszelako na dowód , ze bacznie czytaliśmy tak waine dzieło , przytoczyć niektóre
tego gatunku spostrzeżenia. Słowa pochodne zaczynające się od brało-, nie powinnyby stać pod bratni;
bo to ostatnie w takim szyku bierze miejsce ' pierwiastku — a przecież i ono równie z poprzedzającym
jest poehodne. — Powinnoby więc być położone od ustępu , lub mieć jakiś znak spólnego pochodzenia ').
Coź mówić względem pochodnych zaczynających się od : daro — , np. darobierca , darulubnik : z któ-
rych pierwsze artykuł rozpoczyna. Jeszcze mniój trzeba było kłaść po nich, i między niemi: darować. —
Rzeczowniki, jak najbliżej ze słowami stykające się, podług zdania naszego; lepiejby Lyło położyć pod
słowem samemże. — W inszych artykufacli , gdzie słowo dosyć blisko następuje , łatwiej jest do niego
trallć. — Na przymiotnik: dopednij , powiedziano tylko jeden przykład, w którym jest : niedopędiiy. Lecz i
w Niemieckim, że słowo unfehlbar jest zwyczajne, nie kładlibyśmy fehlbar w szeregu słów Niemiec-
kich: chociaż pierwsze składane każe się domyślać drugiego**). Przy wyrażeniu tak dalece, na karcie 409,
życzylibyśmy, żeby wytknięta była różnica , że się używa czasem z następnym sensem , czasem bez
niego, a w tym ojtatnim przypadku, zwyczajnie z nrgacyą: że gdy odpowiada Łacińskiemu, adeo: wy-
razić sie może w tłumaczeniu Polskim: do lego slopnia: lecz temu nie odpowiada Niemieckie, sff weit,
lis dahin. Przytoczono tu przykład z następnym jak, lecz nie z następnym w drugim sensie: ie, gdzie
właśnie odpowiada Łacińskiemu, adeo. Na to można było wziąć przykład z przytoczonej gdzieindzii^j od
autora książki fGolańshiego) O wymowie i poezyi , w Wilnie roku 1788, na karcie III. — .Niemasz
już żadnej wyn)0wy i nie będzie nigdy , któraby się nic zasadzała na jakiej cnocie , lak dalece , li naj-
fałszywiej mówiący ludzie, nie mogąc istoty prawdy wynaleźć, pozoru przynajmniej dla swej mowy

) Z całego układu druku w Sfowriiku, znać jak starał sie ocliraniać miejsca; dlatego unikaJ, ile liyi; moi-ło,
i-7.ęslyi;li ustępów, a capite , i tak daleko ciągnął pasmo słów pochodzącycti z jednego żrzóiiła , jak lylko szyk,
abecadłowy porwolił. Jak z te jo względu był nieraz krępowany, wyrażają słowa jego na karcie V. we wstępie:
• Życzyłem sobie nieraz mniej być skrępowanym przez abecadło, aby nie przerywać łaricuclia myśli snujących
się ciągiem z jednego jakiego zwłaszcza pierwiastkowego wyrazu. • Jakoż można to przestrzegać w tymże Sło-
wniku Polskim, źe cliociaż wyrazy w nim ułożone są tak, jak zwyczajnie w dykcyonarzach , porządkiem alfa-
betycznym; wszędłie jednak widać ciąg nieprzerwany etymologiczny, wiążący ze swoim pierwiastkiem słowa
pocliuilne , pod jakąkolwiek bądź literą alfabetu uinieszczonc. Sposób ten weale nowy , łączy w jednemie dziele,
korzyści etymologiczne , z wygodnym użyciem zwyczajnego Słownika.

') Autor we wstępie na karcie IV. mówiąc o źrzódłacb do zbogacenia języka, i tę okoliczność wymienia co da
przymiotników, ie skoro jest w używaniu wyraz z negacyą, masi być i wyraz z twierdzeniem; a lak ponieważ
jest: iiieJopedny : niecłi leż będzie i doji^dny; dodajmy do tego; nie ig rabu y , zgrabny. — Recensenl chcąc zbić
If rnyśl przykładem Niemieckim, mniej trafnie takie obrał słowo, klóre u Niemców równie używane jesl
u//ir wiu/ire jak i negnlive. Wszakżf w słowniku Adelunja znajduje się unfehlbar i fehlbar.

35

szukają' *). — Obok wyrazu; dowódzca, przydano Windyjskie: dowednik, Kroatskie : dowodilel, Bośnień-
skie : dowoditegl. Z tego przykładu pokazuje się juz , jak pożyteczną jest rzeczą zbliżać tym sposobem
różne dyalekty, dla porównywania pochodnych imion , w rozmaitych pokrewnych językach ; ztąd bowiem
można poznawać ich wzajemne bliższe lub dalsze stosunki. Lecz nie widzimy przyczyny dla czego
przytoczono Rosyjskie: wojcnaczalnik , potkowodec, konowodec, i z Cerkiewnego dyalektu , naslawild ,
nastawnik, czinonaczalnik, gdy przecie wszystkie te słowa należą, do innego obcego źrzódfa , różnego
wcale od Polszczyzny '*). Na wszelki przypadek , Czeskie ■phhuodzce , prędzejby na to zaslużyJo ; gdy-
by zaś przyszfo i s^owa pokrewnych języków , dla podobieństwa w znaczeniu przytaczać , należałoby sie
to w powszechnos'ci uczynić , przecież tu znajduje się znaczna hczba słów , nieporównanych z wyrazami
języków pokrewnych ; zdaje się zatem , iż to ma znaczyć , że takowe nie znajdują się w tychże języ-
kach. — Przy wyrazie : dowód , i z niego pochodnych , można byfo dodać podobne mu bardzo Cze-
skie, uwoditi, uwodcnj ; osobliwie zaś Serbskie : douod; także przy czyn, Serbskie czin. — Przy bhjsk czyli
błyskawica , Serbskie i Rosyjskie : chociaż wiedzieć potrzeba , że lubo te dwa wspomnione wyrazy , w
Polszczyznie nie są jednoznaczne , atoli w niektórych Słowiańskich dyalektach , jednćm są słowem od-
dane, dlatego też Windyjskie blyskani, tak przy wyrazie bhjsk, jak przy błyskawica, jest przywiedzione. —
W ogólności nie znajdujemy tu dyalektu Serbskiego , i szkoda , że P. Linde nie miał do ręki : JSe-
mecki i Serbski Slow ar, który wydany w Wiedniu 1790, 8, tudzież Gustmanna \Vindyjski Słownik,
wydany w Klagenfurcie 1789, in Ito; jako też i wielu innych pism o pokrewnych dyalektach; co po-

■) Uwagi nad przysłówkiem: lak dalece, i lak daleko, uznajemy za nader sprawiedliwe; dowodzą one że re-
cenzent, gruntownie jest obznajomiony ze wszystkiemi względami gramatyeznemi. To tylko przydamy, że «■ tym
artykule nie dostrzegł jeszcze uchybienia autora , w rozgatunkowaniu znaczeń tych przysłówków : lak dalece i tak
daleko. Tak dalece, używa się w tenczas, kiedy znaczy toż samo, co lah bardzo, np. Nie tak dalece mocą, do-
statkiem, męstwem poddanych , jako uczciwością, pobożnością, mądrością, poiuaga, wstydem, i iunemi cnotami kró-
lewskiej krtvi przyzwoitemi , przodkowie W. K. Mci straszliwie groźni byli okolicznym narodom. Górnicki wmó-
wię Boratyńskiego do Zygmunta Augusta. W tym znaczeniu niemożnaby już uiyć : Nie tak daleko etc. W zna-
czeniu zaś: do tego punktu, do tego stopnia: używa się pospslicie , tak daleko, np. Tak daleko się uniósł. Zdaje
się, lego niedosirzeżenia sie, było autorowi posvodem to, ze znaczenia, tak bardzo, i do tego punktu, do tego
stopnia, bliskie są siebie, i jedne za drugie czasem użyte być mogą; a w tej okoliczności, równie wyraz tok
dalece, jak i lak daleko, użyty byd może, np. Tuk dalece, albo tak daleko sie zapomniut.

1 to jeszcze jest do uważania względem wyrazu dalece; że można mówić: patrz, uioaż, jak daleceś zbłą-
diii : w wyraźnem zaś zapytaniu mówimy: jak bardzoś zbłądził?- bez poprzedzających: patrz, uwai. Wyraz zaś
daleko : daje sie używać z zapytaniem jak ? we wszystkich względach. Tę oznaczywszy różnicę między dalece i
daleko, wypada i nad tym zastanowić się; że dalece, nigdy się niekładzie cum comparalico ; tak jak się kJadzie:
daleko, np. nie mówimy: dalece lepszy, ale daleko lepszy.

') Na ten zarzut znajduje sie gotowa odpowiedź, na wstępie na karcie X. «Porównywajac z Polszczyzną dyale-
kty pobratymcze, uważaliśmy, 1. czy toż słowo, choć z odmianami w swoim składzie, w nich się znajduje ; 2.
czy się znajduje w tychże znaczeniach, co u nas? w przeciwnym zaś przypadku, wypadało mi dodać: 3. ja-
kież tedy odmienne znaczenia, słowo to bierze u nich? tudzież 4. jakie słowo u nich używa eię na zastąpie-
nie naszego? » Ostatnia okoliczność tu ma miejsce, co do Polskiego dowódzca a Rosyjskiego wojenaczalnik.

Stownik Lindego wyd. i. Tein VI. 5

34

kazuje się z rejestru wypisanego od autora , w którym są przemilczane * ). — Prawda że nadzwyczaj-
nie jest trudno pism takich dostać u księgarzów Austryackich ; lecz gdy autora przedsięwzięcie hylo tak
g/ośne, dziwić się należy, ze tych pism jemu nie dostarczono.

Interesującą jest rzeczą przechodzić porządkiem alfabetu , następujące po sobie siowa 1'olskic , i ro-
zważać rozmaitość w szeregu wyrazów , tak rozlicznego pochodzenia , które język Polski przejmował ,
jużto z Niemieckiego : np. wyraz położony zaraz na picrwszój karcie , abdankować nieużywamy więcój ;
abszytować , będący jeszcze w używaniu; toż alszbanl, antaba ; już to z łacińskiego, np. następny za-
raz abdykacya , abrewiacya , abroyaa/a , absolucya. Przyczóm okazuje się użyte: y zamiast «', co ze
Słowiańskiego nawet do daw niejszćj Niemieckiej pisowni przeszło ; tudzież za pos'rednictwem Francuzczy-
zny, z Łacińskiego przyjęte, np. aplikacya , animować; nakoniec z Greckiego nawet , tak pośredniego ja-
ko też bezpośredniego, np. ad, i. j. piekło, u Smotrzyckiego. Uczony autor nie oszczędzał pracy,
przy słowach z Niemczyzną się wiążących , w przytaczaniu wszystkich jej dyalektów ; zgoła ze wszystkich
Europejskich języków, co się tylko daje porównać, nawet Hebrajskie przytoczono, np. przy: abo , He-
brajskie o , CO większa jeszcze Ktyopskie owe ; lubo tutaj Arabskie iepiejby odpowiadało. — Pod wyra-
zem : arkusz , co znaczy i sklepiony arkusz , i arkusz papieru , arkusz wały, i t. d., życzylibyśmy , żeby
autor bystry w śledzeniu , objaśnił był , zkąd w Polskim języku , równie jak w Niemieckim , te dwa
znaczenia się wzięły? Łacińskiego pierwiastkowego znaczenia arcus , ink, Polskie arkusz, nie ma. Owe
dwa znaczenia , zdaje nam się , że przez Niemco-Polaków musiały być wprowadzone , którzy napół zro-
zumiałe arcus w swojej Łacinie, na oznaczenie arkusza papieru przenieśli, i tak przypadkiem w używa-
nie weszło.

P. lAnde oświadcza nieraz swoje życzenie, tak jnk w przytoczonym wyżój miejscu, żeby wszystkie
Słowiańskie dyalekty, miały w ogóle jeden piśmienny język , na wzór Włoskiego utworzonego w To-
skańskim piśmiennym , od czasu owych trzech wierszopisów narodowych , pomimo licznych prowincy-

') W tym względzie znieśliśmy się z autorm , i z ukontentowaniem odebraliśmy od niego ważne w tym względzie
objaśnienie. Zachwalony od recensenia Słownik tak nazwany Serbski, dokładnie znany jest autorowi, który jak
mówi klika dni strawił nad nim, chcąc wyciągnąć z niego ów dyalekt , lecz zaraz dostrzegł, ie dzieło to u
huribiika księgarza w Wiedniu wydnne, niczem więcL^j nie jest, jak tylko przedrukowany odmiennym cokolwiek
kościelnym drukiem, dykcyonarz Ilosyjski JPana Hodde. Co się tyczy Słownika Windyjskiego Gulimana , za-
świadczamy, żeśmy go sami u autora w ręku mieli, i sam autor zeznaje, że dyalekt ten, tak licznie i obficie
w jego dziele zebrany, najwięcdj z tego Słownika jest czerpany; że niemasz prawic w nim słowa, kióroby
w naszym Polskim dykryonarzu umieszczone nie było; lecz niepojętym sposobem się zdarzyło, ie gdy w reje-
strze literatury dyalektowdj gramatykę GiiUmuna położono , o wainicjszem daleko tegoi autora dziele , z które-
go pod kaiddra prawie słowem wyimki sie znajdują, zipomniano : tak właśnie jak to się zdarza, że kto na mo-
ment własnego zapomina imienia. Przemilczenie innych źróileł dyaleklowych , niekoniecznie dowodzi, iebjr
autor ich nie miał lub nie znał. Miał on słownik Stulla, ma YoUiggiego ; lecz gdy tak ci, jako i inni dziełom
swoim dali tytuł słowników llliryckich , a w nich zamykały się słowa bez wytknięcia dyalektów z całej obszer-
nej słowiańszczyzny bez braku, nie mógł ich nasz autor uiyd, gdyż jogo staraniem było rozróżnili te wszystkie
dyalekty, du lego stopnia, żeby nigdzie nie zostawić wątpliwości, w jakidj części słowiańszczyzny używają ja-
kiego wyrazu , w tem lub innem znaczeniu.

35

alnych dyaleklów, w których dawnićj także wiele pisano. Spe/nieniu tego życzenia nie jest na prze-
szkodzie większa róiność tyclize dyalektów , jak jest między W/oskienii , lecz są wcale inne stosunki
tychże dyalektów. Ponieważ siektóre z nich już teraz , jako język piśmienny pewnego kraju , takiego
używają prawa , któregoby ich ludy odjąd sobie nie dozwolimy dla poddania się jednemu ogólnemu , i
przejmowania go powoli , jak niegdyś W/ochy przejmowały język owych celnych poetów. Gdyby kiedy
m\alo nastąpić połączenie Sfowiańskich dyalektów w jeden ogólny język , przez coby udzielne dyalekty
poszły niejako w niepamięć : byłoby to nawet podług politycznego podobieństwa z ujmą dla Polszczyzny.
Gdyż rozległość krajów, w których język Polski jest używany, do niezmiernej rozległości Rosyjszczyzny,
w odwrotnym znajduje się stosunku , względem wykształcenia od wieków , i kwitnienia języka Polskie-
go , a niedojrzałości w wykształceniu , używanego dzisiaj w pisaniu Rosyjskiego języka. Nadto jeszcze
język Polski , tak znacznie się oddalił od innych Słowiańskich dyalektów , (czego my bynajmniej nie ma-
my za przygane jemu), że najmniejby się przydał za punkt zjednoczenia ich wszystkich *).

Oby zacnemu autorowi , zupełna czerstwość zdrowia , i wszelkiego rodzaju zachęcenia dopomogły
do prędkiego ukończenia dzieła tak szacownego i tak pełnego zasługi. Oby w tćj mierze i miłośnicy
języków, tak w kraju, jak za granicą nie ubliżali mu wsparcir. swojego, bez którego częstokroć naj-
dzielniejsi autorowie , za najużyteczniejsze dzieła swoje aż nadto mało są nagrodzeni.

Radzibyśmy, żeby dla ułatwienia rozchodu dzieła, na przyszłość, na tytule wymienione bvły księ-
garnie , osobhwie która z Lipskich , gdzieby każdego czasu dostać było można exemplarzy dzieła tego.

Nakoniec, że gorliwość i czynna dzielność P. Lindego niezawodnie wytrwa w ukończeniu dzieła
tego, zaręcza nam charakter jego wyżej opisany, aż do zadziwienia odważny i stały. Co większa do-
wiadujemy się , że druga część jego dzieła wkrótce wyjdzie z pod prasy.

• Z jaką pociechą czytaliśmy i rozbieraliśmy, ile czas nam pozwolił, to tak ważne dzieło, z jakim
interesem rozmawialiśmy o nim zawsze z autorem ; z tern samem upodobaniem , przyjmowaliśmy zdanie
o niem uczonych mężów i zgromadzeń, i ono do gazet narodowych podawaliśmy. List Towarzystwa

'; Jeżeli nie jest na przeszkodzie zjednoczeniu języków Sfowiańskich większa róinośi dyalektów icli , niili pro-
wincyalnych Wfoskich , podfug przypuszczenia recensenia , to już najglówniejszy punkt trudności w tej mierze
jest uprzatniony: owe zasś uboczne stosunki, upośledzenia udzielnych dyalektów, przez utworzenie jednego ogól-
nego, gdy len ściąga się tylko do rzeczy uczonych, wcale nie są znaczące; bo egoizm narodowy miedzy uczo-
nymi nie powinien mieć miejsca, a o utworzenie też tylko idzie języka dla , takich , i przez takich ludzi. Co
większa w lakiem zbliżeniu się dyalektów, udziela}_\by sobie narody wzajemnych wyobrażeń w wyrazach i spo-
sobach mówienia , pomagałyby sobie do wzajemnej kultury ; a w ten czas ten dyalekt górowałby zawsze , któryby
się okazał w jakim względzie celującym: i tak, w górnictwie Czeski, w marynarce Rosyjski, w ogólnym filo-
zoficznym wykształceniu Polski...,. Co się tyczy oddalenia się języka Polskiego od in-nych Słowiańskich, przez
znaczne odmiany, tego w ogólności powiedzieć nie można. Zastanawialiśmy się nad wyrazami w Polszczyznie no-
wo wprowadzonemi w naukę gramatyki, geometryi, arytmetyki, chemii, fizyki, historyi naturalnej, loiki , i ca-
łej filozofii moralnej, i zdaje nam się, że one mają wiele analogii z innemi Sfowiańskiemi, a ten jeszcze zamy-
kają pożytek , ze pokazują początek i rozradzanie się wyobrażeń w naukach.

5-

56

cesarsko królewsko Czeskiego w Pradze, list drugi barona dc MiiUer ministra króla JMci Westialskiogo,
obadwa do autora S^wnika , o teinie dziele pisane; a poźniój list i uwagi nad leni dziełem, Instytutu
Francuskiego jego cesarsko królewskiej mci, pisane do JW. Bourgoing: są pochlebnem świadectwem,
o wartości dzie/a tego , i tryumfem równie dla autora jak i dla narodu , który się takiem dziełem za-
szczyca , jakiego iaden naród dotąd nie posiada. Lecz to wszystko hy/o tylko genialnym przelotem umy-
słu , jaki wskrzesał ogólny rzut oka na przemowę w treści po Niemiecku i po Francusku , we wstępie
do dzieła położoną , na uwagi tak filozoficznie zgłębione o etymologii , i na cząstkowe tylko ai'tykuły
tegoż Słownika. •

• Recenzya gazety Halski(''j literackiej, którą podajemy teraz, jest dziełem całkowitego rozbioru tego
Słownika, i gruntownr-j nad nim rozwagi; podniósł się recensenl w ducbu filozoficznym, i wszedł w
geniusz autora , co do wszystkich stosunków języka objętych w tóm dziele. Okazuje to uniesienie się
jego cntuzyastycznc , na wstępie i na końcu recenzyi z taką mocą wydane. W imieniu narodu Polskiego
oświadczamy recensentowi wdzięczność, za bezstronnie oddanna sprawiedliwość językowi , i literaturze
Polskir'j; równie jak zasłudze autora. Znać że dał sobie pracę, w poznaniu składu i ducha języka, jak
kwitnął w szesnastym wieku, i jak na nowo teraz zakwitnął.-

• Pozostaje nam przydać jeszcze krótkie uwagi, nad zasługą Słownika naszego, co do korzyści
z niego na przyszłość spływających na nauki filozoficzne, tudzież wymowy i poezyi. Dowiódł już tego
Kondillak, że na dokładności i precyzyi języka, cała sztuka rozumowania zawisła; pokazał to, że w tych
naukach rozbiór i kombinacya wyobrażeń są łatwe i jasne , w których język jest łatwy i zwięzły ; że nie
oznaczona etymologia wyrazów , czyniąc niepewność ich co do znaczenia , ma wpływ największy na opi-
nie , błędy i przesądy ludzkie. — Ma tę pierwszą zaletę Słownik nasz Polski , że w nim ile możności ,
starał się autor wyłożyć etymologią i analogia wyrazów. — W nim widzimy wytknięte znaczenia pier-
wiastkowe , wystawione w przykładach cieniowania , w przechodzeniu z jednego znaczenia na inne. —
W nim widzimy epoki wprowadzonych obcych wyrazów wraz z rzeczami i wyobrażeniami o nich. Za-
pobiega się już przez to dowolności w tworzeniu wyrazów dziwacznycli lub ich użyciu , zapobiega się
dysputom, marzeniom metafizycznym, pochodzącym z nicwiadoniości źródła, lub nieokreślonego znacze-
nia onycb. Pokazuje się to z artykułów: cześć, baczność, istność, istota, istnąć , być, cny, cnota,
czucie, duch. Pokaże się jaśniej w późniejszych tomach z artykułów: zmysł, myśl, umysł, rozum,
umiejętność , i t. d., i tylu innych ogólne wyobrażenia wydających , w naukach fizycznych i w metafizy-
ce użytych. Ktokolwiek zatem o jakiej części nauki filozoficznej pisać zechce , znajdzie w tym Słowni-
ku formy rozumowania, znajdzie wyrazy pewne mające znaczenia; nie tak jak np. wyraz esprit u Fran-
cuzów, ktiirego znaczenie dotąd nie jest określone; jedni go biorą za roiurn , drudzy za Juch, inni za
dowcip 1 t. d. na co sam Knmhjllak utyskuje.-

'Pójdźmy dalej; — gramatyka uniwersalna, a zatem utworzenie uniwersalnego języka i pasygrdfia
są rzeczami upragnionemi od dawna , w pomiar korzyści jakieby ztąd spływały na społeczność ogólną :
skądże trudność w utworzeniu dzieła tak ważnego pochodzi? Oto, że trudno jest znaleźć punkt środ-
kowy, w którymby się wszystkie języki jak promienie koła do jednego centrum zbiegały. Jest to za-
mysł Archimedesa, chcącego ziemio poruszyć; a punktu oparcia żądającego: Dale miki punclum. —
Zdaje się, że autor Słownika, wskazuje nam ten punkt główny, gdy nas prowadzi, 1. do źródła ka-

37

Jdego wyrazu; 2. gdy w ostatnich rozdziałach o etymologii \vyk^^da analogia lychzo wyrazów, z przy-
rodzonemi głosami i poruszeniami , które są skutkiem uderzeń wewnętrznych albo zewnętrznych. 3. Gdy
okazuje wspólność radykalnych glesek wyrazu , we wszystkich dawnych i teraźniejszych jeżykach ; tu-
dzież przemienianie się liter jednych na drugie. Celowi temu odpowiada cała rozprawa o etymologii,
tudzież kładzione obok Polskiego, wyrazy wszystkich innych języków, tak Słowiańskich jako i obcych,
tak dawnych jako i teraźniejszych, mających jakiekolwiek między sobą podobieństwo.-

■I to jest niepospolitą zasługą Słownika tego , ie przytoczone na każdy wyraz , na rozmaitość zna-
czeń przykłady tak są dobrane, iź wystawują nam język Polski w całej swej obfitości, co do piekno-
s'ci wyrażeń , tak poetycznych jak prozaicznych , co do zwrotów myśli , obrotów dowcipu i imaginacyi ,
eo do mocy i dehkatności uczuć. Przez co upada względem niego błahy zarzut , jakoby z tego wzglę-
du niedość był wykształconym. Tu wspomnieć należy także mnóstwo przysłów, ich objaśnienie co do
znaczenia , i wywód z pewnych historycznych źródeł. Wydobywa nawet autor z niepamięci starożytne
słowa Polskie, bliskie Słowiańskiego źródła, jako to skórznie , hlobuk , waizclnia , i t. d. na miejsce
których my przyjęliśmy obce, boty, kapelusz, kuchnia i t. d. •

■ Nakoniec i to możemy policzyć między zasługi na przyszłość tegoż Słownika , że z niego pewne
prawidła ortografii Polskiej będzie można wyciągnąć , ze względu na etymologią każdego wyrazu , i ana-
logią jego ze Słowiańskim lub obcym, z którego jest wzięty.>

•Lecz te uwagi po ukończeniu dzieła całego dokładniej sprawdzić się dadzą , a sprawdzi je każdy
z tym większa pewnością, im bezstronniej i pilniej czytać będzie to dzieło. •

' K. Wolski.

W tymże pamiętniku od karty 206, znajduje się tłumaczenie recenzyi Gótyngskicj , (tak dalece nie-
życzliwej , że nieśmiertelnej pamięci dziejopis Jan Muller , i ś. p. profesor Heyne widzieli potrzebę tłu-
maczenia się z tego w odezwach do mnie z własnego powodu pisanych, uniewinniając akademią
swoje, a obwiniając stronnictwo samego recensenta *);) z uwagami nad nią bezimiennego współziomka.

') Dass das Ausbieiben der Antwort von der Gottingischen Gesellscliaft der Wissenschaften keinesweges ilir, son-
dern einer Yerwirung der Posten (in unseren Zeiten einem nicht seltenen Ereigniss) zu Scliulden kommt, wird
Itinen verelirtester Herr Reclor unser ehrwijrdige Heyne in anliegenden Briefen selbst bezeugt, und zugleich
Ilinen geaussert haben , wie sehr die Gesellschaft sich frcuen wird, von niin an Sie unter die Ihrigen zu
zahlen. Dass die Recension so schlecht ausfiel, war uns selhst leid ; sie war das Werk eines gelelirten und
berijhmten , aber freilich launigen, etwas wegwerfenden , und nach der Weise alter Kritiker etwas bittern Man-
nes, der sich nicht leicht etwas einreden oder sagen last.

Mir fehlt freilich ganz die Musse, wie icii vorhatte, die shivischen Spraehen zu cultiviren ; doch so viel
sehe ich, mit welcher unermesslichen Forschung und Arbeit Sie diesses Werk zu einein wahren Grundstein
der Literatur dieser Nationen gemacht , und wie riel besser Sie diese Dialecte und erslen Spraciiwurzeln be-
arbeitet haben, ais die meisten Spraehen auch gelehrter Nationen bisher es wurden. Mit einer zarthchen Erin-
ncrung an Sie, in der HofTnung bei veranderter Laga aus dem Werke einst niehr Nutzen zu ziehen , setzte ich
es neben den ersten Theil. Kann ich je Ihnen dienen , so zweifeln Sie nicht an meiner Bereitwiliigkeit.
Meiner Hochschatzung , meiner Freundschaft seyn Sie jederzeit gewiss.

Cassel 14 Febr. 1809. ' Ihr Ergebenster

Johan V. Muller.

38

Umieściliśmy w ynaztijm miesiącu, światU uwagi recensenta Hahkiego nad Słownikiem P. Lindego;

wraz z udzielonemi nam notami P. Wolskiego. ISie zamilczano o tdm dziele w Gótlyndze : mni^j lu

sobie przecież zadai pracy recensenl, gdy razem bez mozołu, w krótkiej rozprawie, osadził i dzieło i

Język. Oto jest zdanie Gazety Gdtlyngski^J.

SŁOWNIK POLSKI.

• Po dedykacyi następuje rejestr prenumerantów , niebardzo liczny *). Dalej od karty I — XVIII.
wstęp do S^wnika tylko po polsku, z niego wyciągnięta w krótkości treść po francuzku i po nienniec-

') Ucieszy się recensent , gdy na czele drugiego tomu części pierwszej, ujrzy znacznie pomnożony rejestr prenu-

ni(T.'inluw.

Góttingen, den 26 Januar 1809.
Hiifhst verwundert und nicbt weniger bekummert hal mich eine mir vom Hr. Staatsrathe Joh. t. tiuiltr
niitgelheilte Nachrichl, dass Sie auf Ihr Schreiben keine Antwort von hier aus erhallen lialten. Wenn dies
nichl in Ihre Hiinde gekommen ist, so ist es eine Falalilat der so vielen unglijeklichen Postunrichligkeilen In
den jetzigen Zeiten , und besonders in den letzteren Jaiiren. Der Briel" im Namen der Soeieliit ist bis Ber-
lin frankirt worden ; dass die»er nicht in Ihre Hiinde gekommen ist, beklage ich ura dostomehr, weil darin zu-
gleich iiber die Recension in den Gottinger gelehrlen Zeilungen Rechenscliaft und bedaucrndes Missfallen ge-
aussert war. Polnisch verslehet hier nieraand ausser Hr. v. S. , der musste juge compelanl seyn. Da er ausser
der Societat ist , so musste er sogar darum von der Societat ersucht werden. Dass er seine eigne Ansicht
der Saciien bat, wusste man woh! ; er glaubte unserem Wunsche einer humanen .Anzeige Geniige geleistet zu
baben; auch schien ein Tbeil seiner Erinnerungen gar nicbt ganz grundlos , und seine Yorschiage fiir die Fort-
setzung der Werks nicht ganz unyerniinflig zu seyn. Aber alles liatte nicbt so schneidend gespgt seyn sollen !
Leider aber ist dies der Ton dieses Mannes , der kein Getiihl der Gefiihle anderer bat. ich hiitte mich in dem
bćisen Handel kuhner belragen sollen. Was gescbelien ist, ist nicht zu Undern ; abe." gul zu machen, so viel
sich gut machen Ulsst, ist Pflicht ; und das soli gescbelien Ich werde zu seiner Zeit es einleiten , dass Sie
zum Korrespodenten ernannl werden ; mir liegt an der Dankbarkeit der Societat , an dem Bezeigen der Hoch-
achtung, welcbes wir gegen Sie tragen , und an meiner eigenen Berubigung, da ich mit mebr Mulh dem Hr.
V. 5. hatte begegnen sollen, gar zu vicl; und Ibrc eigene Bcruhigung ist mir zu tbeuer , ais dass ich unibatig
bleibcn konnie. — Herrn v. Muller ersuehe ich die richti^e Besorgung dieses Scbreibens zu iibcrnehmen , da-
inil es nichl zum zweyten małe ungilicklich damil gehe. Seyn Sie von der aulrichtigen Hocbachtung vcrsicliert,
mit welclier ich verbarrc Kw. Wuhiguboliriion.

Ergebenster Heytie.

Giilliiigen , den 18 Februur 1809.
Euer Wohigebornen mijssen es dem ungliicklicben verworrenen Zeitumstlindcn beymessen , und uns des-
wegen gcneigl entscbuldigen , wenn Ihnen auf die Ucbersendung des ersten Bandes Ibres Worlerbuchs keine
scbuldige Dankerwiederung zugekommen ist. Beschlossen war sie , bestimmt, und zu eben demjenigen , was
gegen»;irlig erlblget, alles vorbereitel ; aber die fnordnung. Schwierigkeil und Porlobcscbwerung hielt die Sa-
che lange Zeit iiin. Nun kam die Ycrspiiligung der Anzeige hinzu , welche einem Gelehrlen , welcher Sprach-
kenner war, aber nicbt unter den .Mitglieder sich befindet, ubcrtragen werden muste. Dieser bat zwar sicber-

39

ku , następnie jest położona ; nakoniec prawidła etymologii przyjfosowane do jeżyka Polskiego w Nie-
mieckim i Polskim , zajmują kart 45. Te okazują filozoficznego badacza języków. To co powiedziano

lich keinen bosen Willen gehabt; aber die Sache nur ans scinem besonderen Gesichtspunktc belrachtet, und
seine Ausdrucke nicht genug gemddert. Desto angenehmer ist es mir iiun , bcy Empfang des zweytcn Ban-
des den Dank fur dies neue Gesclienk mit dem fijr das vorhererhaltene zu verbinden , und Ihnen die Hoch-
achtung der gesammten Mitglieder auf den mir Ł;escheiienen Auftrag zu yersichern, und dieser Yersiclierung
noch cinen andern Beweis durch tlbersendung beygehendcn Diploms anzufugen. Obgleicii in der ailgemeinen
Stimmung die meinige begriffen ist, so erlauben Sie hier doch noch, dass icli die vorziighehe Ilochachtung
und aufrichtige Ergebenheit besonders zusichere, mit welcher ich die Ehie habe zu seyn Euer Wohlgebolirnen
gehorsamstor Diener.

C. G. Heyne.

P. S. Lassen Sie sich in keine Gegenkritik ein ; Sie konnen allenfalis bioss gelegentiich beriihren, dass
dies und das an und fiir sich sehr gut seyn konne, aber Ibre Zwecke davon rerschieden waren und seyn
mussten.

Jaki niesmak sprawifa wspomniona recenzya xieciu Adamowi Czartoryskiemu G. Z. Pod., mężowi, bez
którego hojnego wsparcia i silnej zaciiety dzieło nigdyby nie było z druku wyszło, okazuje następujące jego
do mnie pismo :

Dnia 27 marca 1809 s Puław.

Trzymiesięczny katar odebraf mi mój kochany rektorze władzę do myślenia dość czynną i do odpisania
na twoje odezwy; co dla mnie przykrem było , zachowując slale i przyjaźń dla osoby i szczery ^szacunek jego
przymiotów. — JP. S. i recenzya Gotlyngska Słownika Polskiego nie popisali się ani ze strony wiadomości,
ani ze strony grzeczności. Znalazłem uwagi bezimienm-go w Pauiiętniku nadto łagodne; nnpisz mi proszę, czy
doszły przynajmniej do Goltyngi ; jn tu suplement do nich gotuję, poślę go na ręce twoje, skoro mi odpiszesz
n& to moje zapytanie. Nadto pociilebną podobało ci się czynić o mnie wzmiankę w Słowniku swoim; jeże i
jakimkolwiek bądź sposobem siać się mogłem pomocnym do zjawienia się tak pamiętnej, tak pracowicie wy-
prowadzonej imprezy tej ważności , mieć to będę zawsze za clilubę. Pomyślcie no o tern mój rektorze ko-
chany, jakby to można wyprowadzić omni meliore modo ze zwyczaju ów przesąd i zawadę okrutną w różnych
gatunkach pisania tego ustawicznego powtarzania owej formuły WCPan, WPana, W Panu , i czy niemożnaby
zmówjszy się i porywając się na zniesienie przesądu , spowszechnić wygodne Wam i Wy , we wszystkich dyale-
ktach Słowiańskich używane krom naszego, mówiąc do i mówiąc o tak najpierwszego rzędu osobach jak i niż-
szych, co się dzieje bez uszczerbku i zniesienia tytułów, które grzeczność lub poszanowanie wymaga, ale po-
zwala przełamywać bez obrazy nudność tożsamości i repetycyi ustawnej , i folgować uszom przeplataniem świe-
żego dźwięku. Niech pomyślą o lem wasze mądre głowy, w których liczbie się znajdujesz. Yale et arna.

Także i xiądz Dąbrowski z Pragi wyraził pod dniem 5go maja 1812 roku swoje zadziwienie i nieukon-
tentowanie ze wspomnionej Gottyńskiej recenzyi «v następujących wyrazach: tDes Herm v. S. unartige Recen-
sion will ich wohl einst berichtigen. Er war nicht bey Laune , ais er sie schrieb. Im Slavin oder der Slovanka
komme ich ohne dies noch einmal darauf von Ihrer vortreQichen Arbeit zu sprechen; non ego paucis ofjendar
maculii. •

Jeszcze jeden dawniejszy pod dniem 19go kwietnia 1808 z Kassel datowany list sławnego Jana de ihil-
łer zdaje mi się dosyć ważnym , żeby tu był umieszczonym :

tAls ich Ihr polnisches Wórterbuch erhielt , war ich in einem (Jberdrang der Geschafte ,' der mir nich
erlaubte es sogleich einzusehen. Meines Orts erinnere ich mich Ihrer mit Tielen Yergniigen und der grossen
Hochschalzung, die Ihr Fleiss und Ihre patriotische Tendenz mir seit Jahren eingeflost hat. Ihr Werk, welches

40

od ^. 15 — 16, o zamienności istotnych głosek, godne być porównane z Ihre : Ratio mulalionis litera-
rum in Unijna sveogolhica , w przedmowie do tegoi Glossarium.'

• UWad autora, i tego wszystkiego, co w tem dziele sądzi być polrzebnem do umieszczenia, jui
trzy pierwsze karty okazują. — Otoi s/owa , które tu miejsce mają : Aaron ; toi więc i dawne imiona
własne, autor tu umieszcza? a to na jakiej zasadzie *)? Zatum i ISuhuchcdonozor i Tamerlan , znajdą

vor mir liegt, ist treflich. Welcher Zeltpunct war paisender der Nalion iliren Sprachschatz vorzulegen , ais der
Augenbiick, worin sie zu neuer Selbstsliindigkeit ersletil! mogę sie ihn jelzl benutzen , auf dass Einbeit unler
ihr sey , sich jeder grosse Gedanke scbiJn ausspreche, und scbnell wie das Wort zum Gemiitb der Wille zur
Thatkraft wirke. — Fahren Sie dann fort in Ihrer gliicklichen Thiitigkeil, die Literatur, die Kenntniss und L:eLe
des Gulen und Soboneti unter einer so emptangliclien Nation wotd zu begriinden. Das Schicksal der Nat'on
und das Ibre liegt mir am Herzen. Ais ihren allen Freund belrachten Sie mieli immer , der berzlicli wijnsci. ,
es ilinen zu bewcisen. Wit walircr Hochscbatzung habe icb die Elire zu seyn

Ihr ergebencr

Jo. Muller.

N. S. Ich hoffe und wlinscbe Gelegenbeil zu haben , Ihnen meine Tbeilnehmung an llirem wichtigen Be-
ginnen so oder anders tliiilig zu bezeugen. Vor kurzem hat Franceseo Maria Appendini, Piariste ( und Ge-
schicbtschreiber) von Ragusa, mir seinc Dissertation De antiquitate el praestanlia linguae lllyricae zugesehickt,
welche meine Yeneration fiir die Slavische Spracbe noch mehr erliolil; gewiss werden aueli liinen unter der
Arbeit allgemeine Betraclitungen sich aufdringen , woraus sie einsl ein vortrelliches l$uch voll neuer Ansichlen
schreiben kiinnen. Unterlassen Sie nur nicht , diese dem arbeitenden Genie enlspriihenden Funken wohl auf^u-

fassen und sogleich anzuzeichnen.

leh wiederhohle meine beslen Gesinnungen , mein theuerster Linde.

J. V. M u 11 e r.
■) Zapewne nie zastanowił się nad tc'in recensenl , ze imiona własne , propria , w licznych sposobach mówienia,
przechodzą na pospolite, appelatiua, np. poszedł do Ahraama , potrzebny jak Piiat w kredo, od Annasza do Kai-
fusza; lak jak u Niemców: od Heroda do Piiula. Opuścić te wyrażenia, byłoby to opuścić sposoby mówienia
najpożyteczniejsze, które dowodzą zawsze erudycyi ludu tworzącego przysłowia i wyrażenia, z poznanych szcze-
gólnych charakterów ludzkich: jak liuzyrys , Falaryt , i t. p. Niech zbyt porywczy sędzia zastanowi się i nad
tern, ii dla tego imiona własne, muszą mieć miejsce w Słowniku, ze przydawane im znamionowe przymioty,
są wielką dla piszących, osobliwie dla poetów pomocą; np. Apollo złotowłosy, Achilles wiatronogi , Minorwa
modrooka . . . . Są inne np. Aaron, których umieszczenie potrzebne było dla tego, aby umieścić pochodzące od
nich, jako to: Aaronowa broda, rószczka Aaronowa, które inaczej byłyby bez swego pierwiastku. Ściąga się to
w szczególności do nazwisk krajów ; należało je umieszczać , gdy nic można było pochodnieh opuścić : jako to .
Europa, Europejski, po dawnemu Europski; Dania, Duńczyk, Duński i t. p. Wiele imion własnych znaleźć
muszą miejsce w Słowniku, dlatego, że z różnych względów przeistoczoneini zostały, i różne ra.iją brzmienie
w różnych językach. — Gdyby autor znał język Polski , a przynajmniej gdyby sie chciał był zastanowić nad
swoim, nie dziwiłyby go tak zwane imiona własne: fizym , Paryż, Włochy, Węgry, Siwajcarya , Memcy ; i
owszem słusziiiejby się dziwił, gdyby ich w dykcyonarzu nie znalazł, widząc ich brzmienie lak odmienne od
wyrazów: fioma, Parit , Italia, Hunyaria, Hehetia , Germania, Deutichland , Allemagne. Wieleż to nazwisk
miast umieszczać potrzeba w Słowniku , dla samych Niemców , którzy je zupełnie inaczej przezwali. Czytając
oni o zwycięstwach pod Czczewem, Bydgoszczą, zkądże się dowiedzą, iż tu jest mowa o Dirschau , Dromberg ?
A tą drogą idąc recensent GiJttyngski , przebaczyłby nareszcie i Mabuchodonoiorowi , przez sam wzgląd im niem-
czyznę, w której ten wyraz brzmi: Nebukadnezar ; toż Abdyasz , Ubadia.

4i

tu miejsce? Inaczej się rzecz ma względem wyrazu: Aaronowa broda [arnm majus) , nbdank, hahdank ,
abdankować. Nie do uwierzenia , jak Polski język oszpecony jest słowami obcemi , z Niemieckiego , Fran-
cuskiego, Łacińskiego. — Jak odbija przy nim język Rosyjski, który nie ma obcych slow, prócz da-
wnyeli Greckich , cerkiewnycli , i tych , które się stafy potrzebnemi , przez zaprowadzoną do kraju od
Piotra W. nową kulturę, w wojskowości, cywilności i handlu *). Abdijasi , abdijkanja , abjiiracya, abrc-
wijacya i t. d.'

• Sfowom Polskim przydaje autor Niemieckie lylko znaczenie; uwagi zaś i objaśnienia, ważne za-
pewne dla czytelnika , najczęściej po Polsku tylko są wyrażone. Dodaje także i sposoby mówienia,
frazesy, cytując zawsze dobrych pisarzów Polskich. Nakoiiiec w tein największa zasługa dzieła tego , a
oraz największa trudność do zwyciężenia, że autor porównywa inne liczne Słowiańskie dyalekty. Zdaje

■) Widnć tu, iż rocensent Słownika pana Linde, nie przeszedł za literę A, która będąc pierwsz.T w alf.ibeeie,
nie moi;;fa go daleko zaprowadzić. Juz to az nadto często powtarzana uwaga, że pod literą A, wyjąwszy ale
aho , a:a , nie masz Słowiańsko Polskich wyrazów. Rozciąga się tuż samo i do liler E, F, H. — Kiedy w
skażeniu dobrego smaku wprowadzony został do kraju zwyczaj przeplatania narodowej mowy cudzoziemczyzną,
napcłfiiły się książki Polskie mnóstwem obcych wyrazów. Przecież zaraza ta czasowa , nie mogła nas pozbawić
ojczystego języka ; i skoro chcący pisać i mówić czystą Polszczyzna , zwracać się zaczęli do pierwszej jej za-
możności , ustąpić musiały zagraniczne słowa. P. Linde układając swój Słownik ze wszystkich wyrazów, jakich
kiedykolwiek pisarze Polscy użyli, musiał umieszczać i cudzoziemskie dlatego samego, aby wskazał, iż są w
jeżyku inne prawdziwie narodowe słowa , na oznaczenie tychże samych rzeczy. Przekonałby się o tem recensent,
gdyby chciał przejrzeć inne litery prócz .4, przekonałby się, gdyby cliciał pod la sama literą .4, czytać umie-
szczone obok słów obcych, właściwie Polskie; pod abdykacyą, znalazłby zrzeczenie nie, zioienie; pod abrewi-
ncya. skrócenie, i t. d. , a wchodząc w prawdziwą użyteczność dzieła tego, poznałby, iż to umieszczenie ob-
cych wyrazów , ułatw ia szukanie narodowych , dla tego , kto chce pisać i mówić po Polsku. Te uwagi może
odwiodą recensenta od mniemania, iż język Polski tak bardzo jest zarzucony cudzoziemczyzną. Dopóki będą
auturowie świadomi dobrze mowy, w której piszą, dopóki zwracać nie przestaną prawdziwych znaczeń da-
wnym przodków swoich wyrazom , a tworząc nowe trzymać się będą ścisłej analogii , i koniecznej po-
Irzeby; dopóty język Polski, w źrzódle swoim zamożny, w pobratymcze pomocy obfitujący, nie z cudzej zbie-
raniny utworzony, lecz wfasnego początku i wzrostu niezatarte wskazujący ślady, lękać się nie może losu, jaki
mu nieświadomy cudzoziemiec zbyt skwapliwie przeznacza. Toż samo przystosowane być może do języka Ro-
syjskiego, któremu recensent przez czczą pochwałę, rzetelnie przygania. •Język, mówi, Ro.-^yjski, nie ma ob-
cych słów prócz dawnych Greckich, cei kiewnydi , i tych, klóre sie siaty potrzebnemi , przez zaproiuadzoną do
kraju ud fiutra W. kulfiirę w cywilności, wojskowości i handlu • Więc potrzcbow\ił licznie, więc ma mnóstwo
obych wyrazów, wzii^tych przed czasem nie tak bardzo dawnym. — • Należało tu zastanowić się nad §."9 — 80
Etymologii. Jak narody od narodów biorą rzeczy, tak języki żyjące od języków wyrazy: a w szczególności, język
niemiecki "lak jest napełniony cudzoziemczyzną, mianowicie francusczyzna, że sławny Campe, wydał obszerny tom
in 4to słów takich ipodanem ich liumntzeniem na jeiyk niemieckie a wszakże Niemcy na te wyrazy; osoba, na-
ród, narodowy, narodowość, nie mają właściwych nazwisk. Niemieckież to Person, Nntion?

■ Gruntowna znajomość etymologii (§ 78), uchrania od skwapliwości tych, którzy schwyciwszy byle po-
dobieństwo, jakiegokolwiek z naszych słów, do Łacińskiego, Niemieckiego, natychmiast je chrzczą Łacińskim
Niemieckim »

Nie chciał czytać tego wszystkiego recensent, a przecież to i w swoim języku ma drukowane. — Jaka
różnica uwag w Gazecie llalskiej umieszczonych !
Sttwnit Liniciio leyd. i. Toin VI. 6

42

się , ze Pan Linde znn je wszystkie , wyjąwszy Bułgarski , którego dotąd podoLno nikt nie zna. i.ccz
jego biblioteka gramatyk i słowników, biorąc miarę z wyliczonych, jest bardzo uboga; w samych na-
szych gazetach r. 180:2, Nro. 47, p. 471, znajdują się wymieniono trzy liliryjskie Słowniki, których
nic wspomina. ')•

•Jak widzimy, dzieło to będzie z licznych tomów się składać; diugą częsę ma zawierać G — L.,
a zatem pfzy t.ik pięknym druku , będzie też i ilrogic. Dla cudzoziemców się nie zda "), ponieważ tyle
w nim jest po Polsku bez tłumaczenia; więc służy tylko dla krajowców, i to uczonych, którzy mają
w tern interes, zęby porównywać inne Słowiańskie dyalekty. Alo wieleż takich dotąd w Polszce znaj-
dować się może *")? Coż! czy nie lepiejby uczynił JPan rektor, gdyby ścieśnił swój zamiar nieokre-
ślony , gdyby liczne niepolskie słovva , z obcych języków bez potrzeby pożyczone , które łaLwo Słowiau-
skiemi zastąpić można , w osobnym rejestrze umieścił "") ? a nakoniec to co największa jest zasługą
tego dzieła, to jest porównywanie innych- dyalektów, któro dla większej liczby czytelników i kupują-
cych tę księgę, bez pożytku zostanie, gdyby inszemu dziełu zachował, ktoremuby, jak się okazuje, zu-
pełnie wydołał, to jest powszechnemu Słowiańskiemu zbiorowi, łącznie z powszechna gramatyka, zamy-
kającą porównanie wszystkich Słowiańskich dyalektów, na wzór dzieła, j;diie niegdyś w Czechach ogło-
szono , lubo go dotąd nic wydano. Za podstawę tego zbioru językowego , służyłby Rosyjski , jako najbo-
gatszy i najpoierowniejszy. Czynićby można porównanie, ni-j tylko ze Słowiańszczyzną, lecz oraz z Nie-
mieckim, Łacińskim i Greckim językiem; bo jak wiadomo, te cztery główne języki, największą część
pierwiastków mają sobie wspólną. Porównywania z Hebrajskim uchyliłby surowy etymolog. Na pomocach
do takiego nieśmiertelnego dzieła, już nam teraz nie schodzi, i cze^nby P. Lindemu nic dostawało

') Co się (ycze SfowniLów Stiilla , Welliggicgo i Ssibikicgu ti hurzbiiku w Wifciiiiu wydanemu, liiiJzi>'i SJo**nika

Witidyjskiego GuUmana, odsyłamy rccensenta do Nru I. Pamięlnika, w przypisie pod literą ;. , karla To.
") Gdy nie lyiko kaidt- słowo , lecz każde jego znaczenia połciżone jest po Niemiecku , wiec słownik P. Lindego
przyda się każdemu cudzoziemcowi , klóry zna ton język obszernie rozkrzewiony. Połączą to dzieło korzyść,
Sfuwnika dwóch narodów, z korzyściami Słownika narodowego.

) Zapyl.ićby się trzeba samego autora, jak wiele się cxempi;irzy dzieła jogo rozchodzi. — Widzimy jednak po-
mnażający się rejestr prenumerantów; a im obszerniejszy będzie len Słownik, im bardziej pomnożą się n;.kł:idyt
tym większy dla narodu z.iszc/.yt. że liczne pomocy, wiciu gorliwych osób, stawią autora w możności duko-
naiiia, czego mu ten nie|)rzycliylhy cudzoziemiec odmawia. Drugi tom już wyszedł na widok publiczny, trzeci
wciąż się drukuje , i na przekorę zazdrości starczać będzie nakładów. Gdyby reccnseiU czytał był imiona osób,
które nadzwyczajnem wsparciem to dzieło zaszczycić raczyły, gdyby przynajmniej rozumiał lo , co autor w de-
dykacyi tomu I. o ksieiu Adamie dartoryskim gen. ziem Podolskich «yzn:ije, liż len połowę prawic wydatków
sam zasląpiłf nie rozpaczałby tak wcześnie o Polakach, i owszert takie przykłady goihwośoi o dobro nauk,
innymby za wzór wystawił.

) Rady rccensenta Góltyngskiego względem śiieśnienia dzieła, nader są płytkie , np. tNiopulikie słowa w oso-
bnym rejestrze umieszczać. • A na cożby się lo przydało? pewnie dla ochrony miejsca?— Czy jakie słowo na
trzecim , czy na trzydziestym arkuszu się znajduje , lo nic oszczędzi papieru , a szukającego zatrudni. Żeby zaś
te niepolskie wyrazy zastąpić Słowiańskiemi , jak recensent życzy; nic można było inaczej postąpić, tylko jak
autor, t. j. umieszczać cały wyraz na swojem miejscu, a obok niego prawdziwy Słowiaiiski : patrz np. konicnt,
konUnIowac ; porówn.-ij we wstępie kartę W.

43

z ochotą dostarczyłaby mu kaida biblioteka. Nadto gdy P. Linde przymuszony był sam się trudnić wy-
daniem dzieła, jak teraz leżącego przed nami Słownika, mógłby, przy mnóstwie uczonych, historyków
i duchownych , rozciągających się od St. Petersburga do Tobolska , a osobliwie w •licznych krajach
Słowiańskich Austryackiego cesarstwa, pewnym być odbytu, przez któryby nietylko nakłady odwetował,
ale sobie i czas i pracę sprawiedliwie wynagrodził *).>

Następujące recenzye kfadę w oryginale , gdyż dotąil nie były przełożone na język Polski.

Nro 190 et 191. Jenaiscbe Allgemeine Litteratur-Zeitung den 17. Aug. 1810.

A U S L /E N D 1 S CII E S P U A CH K U N D E.

Warschau: Słownik języka Polskiego przez M. Samuela Bogumiła Linde, (Wurterbuch der polniscben
Sprache von M. S. B. Linde, Oherschulroth , Rector des Lyccums in Warschau etc), I Bundcs 1. Theil,
A — F. [Yorausfjeschickl siiid: Grundsdlze der Wortforschung , angewandt auf dia połnische Sprache,
nehst dcm Yerzcicltniss der gebrauchteri Schriften). 1807. AX\7/, LVI u. 868 5. I Bandes 2 Theil,
G — L 1808. 654 S. II Bandcs 1 Theil, M—O. 1809. Ylll u. 602 S ; gr. A.

Der gelehrte Vf. bat seinen Beruf, ein so wicbtiges Weik zu schreiben , sclion durcli einige Pro-
gramme von den Grundralzen der Wortforscbung in Beziehung auf die polniscbc Sprache zur Geniige
dargethan , und dadurch diis Publicum zu keiner geringen Erwartung bercchtigt. Dicse wird nun in
der Tliat baki durch Yollendung eines Werkes, auf welches unser Zeitalter stolz seyn kann, yullig be-
friedigt werden. Denn die yorliegende Halfte desselben ist uns Biirge, das er ein anderer Adelimg ,
durch dieses unyerganlicbe Deiikmal die polnische Sprache, wenn sie auch aus der Reilie der Icbendea
Spraclicn herausfyllen sollte , welches jcdoch nunniehr niibt zu befurciilen ist, vor ibrem vulligen Un-
tergang sichern wiirde. Durch dieses Worterbuch aber hat sich der Yf. nicht nur urn die polnische
Nation , sondern um alle slavischen Yulker vom adriatischen bis zuin baltischen Meere, von der Elbę
bis Kamtschatka, ein bleibendes Yerdienst erworben. Denn kann es gleich nicht auf den Nainen eines
allgemeinen Wórterbuchs der slavisclien Sprachen Anspruch machen: so ist doch in demselben auf die
slavischen Schwestern der polniscben Sprache noch mehr Riicksicht genommcn worden , ais in dem Ade-
lungischen Werke auf die der deutscben Sprache verschwisterten Mundarten. Erstaunen muss man
ijber den unermiideten Fleiss , den der Yf. auf Benutzung der vielen ihm zu Gebote stehenden Hiilfs-
mittel , dereń Yerzeichniss 10 Seiten fullt, verwandt bat, wenn man bedenkt , dass er einen grosseu
Theil der erwahnien Schriften ganz durehlesen , die iibrigen aber doch wenigstens vcrgleiclien musste ,

*) Do czegoi z.nierzn cały ten projekt, wyfoiony bez ładu i dcrywc/.o, n.i końcu recenzyi ? Oto krótko mówiar,
ieby nie było Siuwnika PuUkiego. Przecież recensent na początku swojej krytyki ten tytuł wypis:ił. P. Linde
wziaf za zasadę dzieła swojego j^iyk PoUki ; recensent każe mu brać flossyjski. — P Linde pisze dla Polaków;
jako ziomek dla swoicli współziomków. — Do czego nie doprowadzą niedorzeczne marzenia ! — Gazeciarz Got-
tyngski, nie dość że nie zna języka, o którym rozprawia; widać jeszcze, że nie zna ludzi. Charakter autora,
który odważył się na tjk wielkie dzieło, który niezwykłą pracą, tyle trudności zwyciężył, zapewne nie da się
odwieść od przedsięwzięcia, ani go odwabią od zaczętej pracy, liczne w innym widoku obiecywane prenu-
meraty.

urn giiltige Zeugnisse fur die Bedeutung Ihcils veralleler , tfieils noch gebraucliliclier Wurter beybringen
zu koiinen.

Das lir. L. mit deo schweren Pflicheti cines Lexikunsclireibers und seiner Yerfahrungsart bey
Sainiiilung der Myterialien veilraut sey , beweist die polnisch geschriebene Einleitung , nach welcher er
sich zuin Goselz gemaciit balte , den Bestaiid der polnisclicn Spraclio in ihrem ganzen Umfangc aufzu-
fassen, uiid niclit bloss die in verscliicdenen l'rovinzen gebraucliliclien Wurter, sondern auch die in
verschiedenen Standen und bey verscbiedenen Kiinslen eingerubrlen Ausdriacke zu sammcln , bei dereń
Sammlung ihm der grossc Kenner diescs Faches, Hr. Prof. Mayicr, liiilfreicbe lland geleistet hal. Uber-
zeugt, dass der Lexikograph nicbt berechtigt sey, neuc Wurter, oder neue Zusammensetzungen dersel-
ben zu schaffen , liielt er es doch seineni Zwecke angeinessen , neuc bereits von classisclien Schrifl-
stallern cingefuhrte Wurter, oder in verwandten Dialecten aufgcnoniniene Zusammensetzungen, die der
Analogie der slayischen Sprachen ganz gemass sind, wie z. B. die mit bez- zusammengesetzten Worler,
seinem Wórterbuche einzuverleiben. Doch sehloss er willkLibrlich gewagtc , oder Jedcm , dem die Bedeu-
tung des Stamu)\vorts und der Yorsctz-Sylbc nich fremd isl , leicht zu erratheude Zusammensetzungen
entwcder ganz aus , oder erwahnte sie bey dem Stammworte nur beylaufig. So kommt z. B. niedopęilny.
uneinholbar , nur bey dopędny vor. Aucli hierin hattc er das Beyspiel Adeluntjs vor sicb. Die ungc-
wulinlicben und puetischen Wurter zeichnete lir. L. besouders aus; aber die, verschiedenen Fiichern
oder Zeitaltern eigentbiimlicben Wurter liisst er seine Leser aus dem Fache und Zeitalter der Sclirift-
steller schliessen , aus denen er Stellen antiibrt. — Dass lir. L. sich vorgesetzt habc , von den viel-
deuligeu Wurtern die Urbedcutung anzugebcn, aus derselben die iibrigen Bedeutungen naturlich abzu-
leilen , und siu logisch zu ordnen, davon findet nian scbon in der Einleitung sprecliende Beweise. Die
pbysische Bedeutung lialt er m;t Hecht lur die Urbedcutung. Daher wird diese immer zuerst geselzt,
dann die figiirliehen, oder metaplioriscben. Docli bey dem Worle Cd oder Cijl bat Hr. L. gleich ^Bcc.
sieht niclit ein warum) die eigentliche und uneigentliciie Bedeutung zusamnien genummen. Wer wird
es nicbt billigen , dass der Yf. die figurlichen Bedeutungen, welche die Wurter per melunymiam, oder
per synecdociten bckommen , zu bcmerken fur nuthig hielt? Allein wenn in cincr Ironie cineni Worle
der enlgegengesctztc Sinu beygelegt wird , so bekommt es dadurcli nicbt wirklich diese Bedeutung,
sondern man giebt bloss durch den Ton zu verstchen , dass man das Gegentheil von dem meine , was
man sagt. Daher darf ein Lexikograpli einem ironisch gebruuchlen Worte die cnigegcngcsetze Bedeutung
nicbt andichten. S. Xli macht lir L. aul' den Unlerscbied der. Yerba, die eine iiiuollendete, und dcrer,
die eine tollendete Ilandlung anzeigen, aufmerksam. Zu der ersten Gattung geliurl dubywać, beslurmen,
(zu erobern suehcn) , zu der andern dobyć ersliarmen , (erobern). Dieser Unlerscbied scheint in den vcr-
wandten Dialeclen nicht allemal genau beobachtet zu werden. Denn in Thains neucm Deulsch - Bóhmi-
scben Nationaliexicon von il^d slebt bey Erobern dobywali und dobyli. Hr. L. hingegen untersciieidet
im 1'olniseben beido Galtungen genau durch die Buchslabcn f}dk., d. i. słowo niedokonane , terbum ac-
lionis non consummatae ; und durch dok. d., i. słowo dokonane, terbum aclionis consttmmalae. Den Un-
terscliied zwiscben diescn Yerbis erlaulert er durch die deulschen Wurter forschen, erforschen , morden,
crmorden , welche Niemand fur gleichbcdeutend halten wird. S. XIII erwiihnt er die Sprachen , oder
Muiidarten , mit welchcn er die polnischen Wórter verglichen bat, und macht endlich nocli auf fremde.

43

aus der deutsciien oder laleinischen Sprache u. s. w. entlehnte Worter, selbsl auch auf griecliiscliarliąe
Zusatiinicnselzungen, z. B. dobrotb'jciajnij [sr/jd-iję) , wohigesiltet , aufmerksain.

In der dcutscli und franzosisch gcschriebeneii Darstellung der Tendenz dieses Werkes giebt. Hr. L.
moglicliste Yollslandigkeit und Zuverlassigkiet in Anseliung des polnischen ais sein Hauptaugcnmerk an.
Wie er beide Absicliten zu erreichen gesucbt babo, lasst sich aus dem beroits Erwabuten scbliessen.
Indess bat er docb bey allem Sfreben nacli YoIIstandigkeit aus weiscr Sparsamkeit in der Angabe der
Bedeutungon sicb vor zu grosser Yereinzelung dersclben gebiitet, welcbe gewubnbcli daher ensteht,
wenn der Unterscnied zwisclien significali) und signi/icaliis (sensus) nicbt genau boriicksicbligt wird.
Durcb Yerglciciiung der pohiiscben Worter mit denen der ubrigea shn-isciiea Mundarlen , aus welcbeu
er Ycralletc unbekannte Worter eriauterte, verlorne Stammworter , aucb im pniniscben feblende Aus-
drucke und Formen zu erganzeu suchte , boITte er aucb nocb die Uberzeugung iiervorzubringen , dass
es nicbt unmoglicb sey unter den slaviscben Yolkern , dereń Dialekte nieb yersciiiedener sind, ais die
Mundarten der itabaniscben Proyinzen, eben so , wie in Ilalien , eine allgemeine Scbriffsprache einzu-
fuhren. Allein bey der festesten Uberzeugung von der Mogb'cbkcit , verz\veifelt Uec. ganz an der Reali-
sirung dieses Wunscbes, da die slaviscben Yolker sicb nicbt nur Yorsebiedener Bibelijbersetzungen be-
dienen , sonder aucb zuni Tbeii Lingst ibre eigenen ScbriTlsteller baben.

Die Grundsutie der Worlforschung in deutsciier und polniscber Spracbc, grunden sicb auf so ricb-
tige Beobacbtungen, dass sie bey Aufsucbung der Etymologie jedcr Spracbe befolgt zu werden verdie-
nen. Cap. 1. Blosses Hascben nacb Abnlicbkeit einer odcr etlicber Buclistaben obne Hucksiciit auf die
Bedeulung , verleilet zu lacherlicben Etymologieen ; das blosse Hascben nacb Abnlicldieit der Dedeulun-
gen obne Riicksicbt auf die Bucbstaben, fubrt nur zur Aufsuebung naherer oder entfernterer Synonyme ;
daher niuss ein vernunfliger Wortforscber die wesentlicben Bucbstaben eines Worts und dessen Bedeu-
tung gegen einander balten, urn Scliliisse darauf zu grunden. Cap. II. Um die elymologiscb-wesentli-
cben Bucbstaben zu finden , muss nian die Endungon und andere dazu gekominene Sylben und Bucb-
staben von einem W^orle weglassen. Eben so die Yocale, die der gróssten Yerandcrung unterworfen
sind, und die wegen ihrer Unbestimmtiieit in mancben ])obmiscben Worlern , z. D. siurl, nicbt einmal
gesebrieben werden. Indess bat doch ibre Stelle im \Yoiie bisweilen einen Einfluss in die Etymologie.
Nacb der erwiibnten Absonderung bleibt von unieśinierlelnió, reniiislerblichoi , bloss siniert , oder das
Bohmischo smrt iibrig. Da abcr s so, wie z, ais Compositions-Praeposition, und / ais Endung des
Substanlivs anzuseben ist : so bleiben in diesem , so wie in viulen , von eben dem Stammworte abge-
leiten W^ortern, nur mr , ais wesentlicbe Bucbstaben, ubrig. — Cap. III. Aber auch die wesentlicben
Bucbstaben werden bisweilen in andere verwandolt. So sagt der Bobrne nicbt ciemng (dunkel), sondern
icmny. — Cap. lY werden die Mitlauter, die in einander .iibergcben , angegeben , und ibre Yertau-
scbungen durcb passende Beyspiele erwiesen ; auch wird beylaufig bemerkt , dass s in keinem iicbt-
slavoniscben W^orie vorkommt, und nur zuweilen , ais Stellvertreter eines anderen Buchsiabens, erscheint.
Dass g und h verwechselt werden , davon fubrt Hr. L. sogar folgenden bistorischen Beweis an : Die
Bogalkos, sagt Niesieckl, wurden, ais sie aus Masuren nacb Litbauen biniiberzogen , Bohalko's ge-
nannt; die Gliński heissen bey Anderen tiliński. Aucb die alte Scbreibart , mit der neuen verglichen ,
beslatigt dergleichen Yertauscbungen ; wnet wurde von den alten Polen hned gesebrieben. Slatt rc las-

46

sen (Jie Polon eine Sylbc liijcen , tlie nur unvollUoriunen durch rze au.«gedruckt wind. [)ie Wcnden
brauclien daliir ze. — S oder ss, d. i. ich, sind in den europiiisehen Spraclien oft nur yorgesctzte
Zisddante, welclie den Sjiiiilus asper und lenis der Grieclieii ausdrucken; ćtXc wird im Laleiniscłien
sal, im Polnisciien sól, ausgcsprodien. W verlrilt aueli zuweilen die Stelle des Spirihis asper, ( auch
des lenis; demi ohoc heisst im Laloiiiischen linuin, im Polnisciien wino). Den Yerdacht , dass solclie"
Ycrwandlimgen bloss willkulirlich aiigenommen werden , wiederlegt die Bemerkung , d;'ss inaoclie Buch-
slaben niemals in gewissc andere (z. B. c niemals in h, f. I, m, n, p, r, w), iibergehen kunnen. Hierauf
folgcn Tabellen, welclie die Yerwandiugeti der Mitlauter darslellen. Unler den Selbsllaiitern , welclie
zwar imnier in einander ubergehcn , giebt es doch bestimmle Yerwandtschafls-Grade, welclie die drilte
Tabelle zcigt; ą und e mit dcm Cedille, welches den versteck(en Nasenlaut m und n andcutet , sind
dcm |iolnisclieii Dialekte eigcn. — Cap. V. Aucli andere Bucbstabcn unlersclicidcn den I'olen von den
iibrigen Slaven. — Cap. VI. Scliwierigkeiten entstclicn boy der Wortforschung durch die Yesetzung der
wesentliclien Bucbstabcn. So sagt dcT Pole pulchni/ stalt des russisciien pucJilnijj ; (aucli im Hebrai-
ischcn kommt r:; unc] :r: vur.) Aucli Yocale wcrdćn versetzt , und in fremdcn Wortern ganze Sylben
umgemodelt. Ja, sogar die Bedeutung aufgonomniener W.irter verandert sieli zuweilen. Wolić heist im
Polnisciien niclit mebr lelle , wic in den verwandtcn Dialekten , sondern mulic. Manche Zeitworler
enllelinen ilue Tempera aus verscliiedenen Stammwórtern, z. B. ide, ich gehc, schliesst sieli an das
lateiniscbe it und russischc ////, idn an. Allein szedł, er ging , kommt von silad. (Dieser Fali ist ira
Griecbischen nicbt selten , und un Russischen der gewohniiche ). Auch das Weglassen wesenilicher , und
das lli.izusetzcn scheinbar wćsenllicher Buchstaben erschwert die Etymologie. Der Fali ist z. B. bey córa,
weli lies Wort in den verwandten Dialekten fast ganz unkennllich wird, indem c bald in dc, babi in
d, bald in hc, bald in k iibergeht, •>• liingi^gen bald an das Eiide geruckt , bald ganz weggelassen wird.
Dalier kann Bec. sich der Yermuthung nieht crweliren , dass liicr wirklich zwey etwas Yerschiedeno \Yor-
ler zuin "Grunde liegen, namlich das polnishe córa und das bulimiscbe dcy , oder das russisclie dncz ,
aus welchcm durch Yerselzimg des Yocals dcy entslchen konnte. Diese Yermuthung scheint dadurch
beslatigt zu werden', dass mebrere der bier verglicbenen Sprachen zwey Wijrter aufweiscn konnen ,
welclie eiitwedcr beide : Tochter, oder doch MciJch'^n und Tochler heissen. Niimlich im Griecbischen
x6{t)^ und !h-/uT)'^<) , im Bóhmischen dcera und dcij, im Russischen doaery und docz , im Windischen
hzlier und hzlii , im Kroatiscben kcher und kchi , m der alt-persischen Zeiid-Sprache peren , welches
aus keren enstandcn seyn kann , weil p und k in mancben Sprachen , wie im Griecbischen , vertauscbt
werden, und im Neu-1'ersischen dokhltr. In ziuierciadło , der Spicgel , sind so viel scheinbar wescn-
tliche Buchstaben eingeschoben wordeii, dass sich das Stammwort zriti , seben , nur aus dem hidimi-
schen zrcadlo, oder dem russischen zerkało errathen liisst. Bey einigen Wurtern kommen alie crwahn-
ten Schwierigkeitin zusammcn , dabcr ibre Etymologie schwer , oder gar nicbt zu errathen ist. — Cap.
VII. Etymologische łliiilsmittul sind die Glossarien , die verscliwisterten Mundartcn , die Bemerkung der
yerscbiedenen Bedeutungen in denscibcn , und die Beducirung dieser Bedeulungen aut' einen allgemci-
ncn Begriir. So lasst sich unter aaderen durch Yergleichung verschiedcner Mundarten zuweilen dar-
thun , dass ein Wort bloss deswegen zwey ganz verscliiedene Bedeutungen bat , weil es aus zwey yer-
scbiedenen StammwJrtern entstanden ist. Im 1'uliiisclien heisst naczelnik i) Oberhaupt, 2) Stirnband.

47

Diess siiid nlicr im C.runde zwey Worler. Denn das ersfc Iieisst Im Ru^sisclien 7iar:nlnik ( der Urlie-

ber), und kommt von dem veralteten cząó (pol. pnczq<^ anfungen; das zweyto lautct ini Piussi:^chon dem

Polnischcn ganz gleich , und stamniL von czcło (Pol. czoło), die Stirn. (So licisst ^:n im Hcbriiisclien

fodit und eruhuil ; und man sielit aus dem Arabisclien, dass dieses zwey Yerba sind , die sieli mit

zwey vcrsel)iedenen Bucbstaben anfangen, welcłic abcr boide dem ri ilcr Ilebraer iibnlicli' sind). —

Cap. YllI. Dass manche Abstammlinge des Worles yąc, in welclien a ein Ccdille bat, scbwer zu er-

kennen , und daber wenigstens ungewiss sind, darin ist Rec. mit dem Vf. einverstanden. Ja, diejeni-

gen .\bleitungen , in welchen auf das dem a naeblonende n oder m mitgcreclmet wiid, scbeinen ganz

yerdiichlig zu seyn. Den weno dieses n oder m in don yerwandfen Dialekten in abnlicben Wi)rtern

nicht vorkommt: so kann es cben so wonig fiir einen .Stammbuclistabcn gclten , „ais das : im Cbaldai-

soben , wen es bloss die Stelle dess Dugcscli forte yertiitt. .\ucli wegen der zu weit hergebollen De-

deutung wiirde es Rec. niebt wagen, ziemia, die Erde , \on jać , oder imać, abzuleilen. Denn diese

Yerba heissen nicbl einmal zunammenklehen , und ziemia bedcultt je aucb iiberbaupt die Erde , oder

das Land. Aueli kann man das z in diesem Worte wobl nichl ais einen Idosen Yorsetzbuebstaben an-

seben , da dasselbe ja aueh im bobmiscben zcme , im russiscben zemla , und im krainerisben semla ,

... *. .

aucb im wendischen sepłćl und semia sichtbai' ist. Und warutn sollte man dieses \Yort nieb fiir ein

aus einer iilteren Spracbe entlebnles Stammwort ballcn kunnert, da niebt bloss im dem Neu-Persiscben

semiii , sondern aucb in der Zend-Spracbe zeemeno vorkommt ? — Cap. IX liandelt vor der Einrieblung

eines Wurzelworterbucbs. Hr. L. yerstebt darunter eine Sammlung aller Polnisclien Werter, aus allen

NationalscbriPten alter und neucr Zeit mit Rijcksicht auf die verseb\visteren Mundarten zusammengetra-

gen und elymologiscb geprijft , in welcben die Slannuwinier hcransgiliobcn und zergliedert werden, uiii

die Wurzelbucbstaben abzusondern, und jene nacli diesen zu ordncn. Das die Wurzelbucbstabcn mr

eine unangenebme Rubrung der Sinno oder der Einbildungskraft anzeigen, scbeint auf das mitange-

fubrte miara, das Mass, und auf das niebt mit erwabnle mierze, die Niibrung (?) , eben so wenig, ais

auf das mebreren slayiscben Spracben gcmeine mir oder tnier , der Friede, zu passen. Die Bedeutung

einzelner \Yurzclbuclistaben getraut sicb der Yf nocb nielil zu bestimmen. Yon einem solclien \Vur-

zelworferbucbe verspricbt er sicb , dass es lebren wiirde , wie viel die polniscbe Sprache Wurzclworter

liabe, wie gross die Mannicbfaltigkeit der Yersetzung der \Yurzelbacbstaben und welebes ibr Yerbaltniss

zu fremden Spracben sey; dann wiirde sicb aus der Zabl der mit anderen Spracben iibereinkomm-^n-

den, der Grad ihrer Yerwandtscbaft bestimmen lassen. Die Onomaiopoeica yerdienen eine besondere

Aufmerksamkeit , da sie die iiltesten NYurter sind, und bey aller Yerscbiedenheit sicb bierin aucb zwi-

scben entfernten Spracben einige Abniicbkeit bemerken lasst. — Cap. X. verbreitet sicb libcr den

Zweck und Nutzen der Wortforschung. Ein grundlicber NYortforscber wird niclit yoreilig wegen einer

geringen .\bnlicbkeit ein polnisches YV'ort sogleieb fiir ein lateiniscbes oder deulscbes halten , dessen

Stamm yielleicbt weit iilter ist und sicb im Orient yerliert. So muss toino, der Wein, niebt nolbwen-

dig vom lalciniscben rimtm, oder yom griescbiscben olroc bergeleitet werden , da es aucb mit dem

cbaldiiiscben k:^^ oder ■j^"' iibereinstimmt, Aber iiier, glaubt Rec, konne bloss die Gescbichte entscbei-

den , wenn sie uns berichtet, bey welchem Yolke eine Nation den Wein bat kennen lernen. Sie ist

es aucb, die uns lehrt, dass die meisten Kunstwi^irter der Ilandwerker mit den Handwerken aus Deulsch-

48

land nacli Polen gekommen sind , dass die Polon von der njmischen Kirclie die Kirchenwórler ans dem
lateinlschen , die von der griechischen aber aus dem griecliischen entlelint haben. Auch ist es kein
Wunder, dass dureb den Yerkehr mit fremden Nationen aus der polniscbon Sprachc manches acłit sla-
voniscbe durcli frenidc Wurter , und mancbes fremde Wort wiederum durch andere fremde verdrangt
worden. — Cap. Xl. Der Worlforscher beobaclitet auch die ininder wcsentlichen Worlbeile , z. B. die
Endungen bey IS^ominibits und Yerbis. Ja , Uec. glaiibt sogar , dass bcy Beurlheilung der Yerwandt-
scbafl niehrerer Spracben nuf diese yorzijgliclie Riicksicht zu nebmen sey, und die .\bniichkeit der
Wórler erst aisdann einiges Gewicht babć, wenn die Ahniicbkeit der Formen , auf weleber die wirkli-
che Aniage der Sprncbe bcrubt , und wcielić sieli nicbt yeriindert , erwiesen worden ist. Selir ricblig
bemcrkt Hr. L. eine gros?e .\bnlicltkcit in licii I't rsonal Endungen der polniscben Zeilworler mit denen
der griechischen und laleinischen Spraelie. Aber daraus folgt keinesweges, dass die polniscbe Spra-
chc aus diesen beiden Sprachen slaninie. Denn die weit iillerc samscrdaniscbe Sprache , welclie die
alte medische fiir ibre Mutter anerkenntj hal in diesem Sliicke mit den slavischen Spracben noch eine
gróssere Ahniicbkeit. Die Personalendungon des Priisens z. B. lauten in dersciben also: Sing. i) ami ,
2) asi, 5) adi; Plur. \) arna, 2) ałlia , o) anti ; und mit diesen slimmen die Personalendungen des
neupersisclien Yerbi ziemlich iiberein : Sing. 1) ant, 2) /, 3) d ; Plur. i) dim , 2) did , 5) d'jnd. Aus
diesem Grunde lićiU Hec. die slavischen Sprachen fur Sciiwcstcrn der samscrdanischen , und wiinschte
daber, dass der Yf. auch diese mit verglicben biille , so wie der ncupersischen zuweilen diese Ebro
mit Uecbt wiederfahren ist. Denn aisdann wiirde aucli oft cinc grosse .\hnlichkeit zwischen den NYur-
tern dicser altcn Sprache mit den Worlern der slayiscben Sprachen hemerkbar werJen. Endlich gicbt
Hr. L. noch die Bedeutung der Zusalzvorworter IrelTcnd an. — Wer diese grijndlichc Abhandlung so
durchstudirt, wio sie es verdient , der wird, wenn er auch von manchem Puncle eine andere Ansicbt
bebiilt, gewiss niclit in Yersuchuog gcratlicn , die Worlforscbung fiir ein blosses Spielwerk des Witzes
zu ballen ; .«ondern sie ais eine Wisscnscbaft anerkennen , die ibre Principien bat , welche zur Ent-
deckung dor wahren Bedeutung der Wurter, zu der Darstellung ihres Yerhaltnisses zu den benaimlen
Gegenstiindcn und zur Begriindung einer wohlgeordneten I\ecbtschreibung von nicbt geringem Nutzen
seyn koniicn.

lin \Yurlerbuclie seibst, auf gespaltencn Columnen , stchon bcy jedcm Buchslaben Bemerkungen
iiber die Auspracbe oder andere Umsiande. Z. B: M pni Nominis addilum primain personom Yerbi je-
sieni signi',icał. Mocnijni = mocny jesieni. (Auch im Persischen ist das m, welches in allen Temporibus
die erste Person anzeigt , und an das Stamniwort, welches ais ein .\djectivum oder Participium ange-
seben werden muss, angchangt wird, aus am, ich bin, enlstanden.) In his tero: by lim lam, sfy-
szelim lo, cunlraclio esl pluralis pro byliśmy. (Im Persischen ist diess die ganz gewubnliche En-
dung der erslen Person des Plur). Ferner IJlera m cst characleristica Dalii i pluralis omnium ge-
nerum Sub.slantirorum , finientium in om, Adjecliiorum desinenlium in ym lel im. Im Samscrdanischen
endigt sich eben dieser Casus, z. B. in mudirundm , den Mullcrn , yullig so. Uherdiess wird auch die
Bedeutung der Bucbstaben bei Abbreviaturen angegeben. Bey den Uncialbucbstaben , womit die Stamm-
wiJrter gedruckt sind, yennisst man ; ausser dem Cedille bey A und E und dem Oueerslriche bei L,
die iibrigen Unterscheidungszeichen , wclcbem Mangcl jedocli im 11 Theile von S. 609 an abgeholfen

43

worden ist. Nach dem Stammworte folget crst olno Erkliirung derselben in polnischer Sprache , dann
die in den ver\vandten Dialekten oder andercn Sprachen yorhandenen ahnlichen Wurter, ziiweilcn auch
nur die Synonynia derselben ; alsdann die erste Bedeiitiing in deutsclier Spracłie , durcli die Autoritat
einer oder ctlicher Stellen aus polniscłicn Scliriften beurknndet. Hierauf die iibrigeii abgcleitelen Bo-
deutungen nach einer ricbligen Classification auf ;ibnlicbe Art beurkundet. Die dariinter stebenden abgc-
leitelen Wurter werden auf oben diese Weisc orkliirt, erlautert und ibre ncdeutungcn durcb treffende
StclIcn documentirt. Zu Ende mancber Artikel sind noch die Pochodź., d. h. <liejenigen Derivata , die
wegcn Yorgeselzter Sylbc unter einem anderen Bucbstaben befindlicb sind, kurz angegeben. Von slavi-
schcn Dialekten sind der bohniische, der slowakiscbe, der mahriscbe , der croatisebe , der dalmatische,
der windiscbe in Steyermark , der krainerisclie in Karnthen , der slayonisclie in SlaYOnien , der wcndi-
sclio in der Ober-und Nieder-Lausitz , der russische , der ragusaniscbe , der illyriscbe und der slawiscbe
Kirciiendialekt vergliehen. Von diesen Dialekten kommt der wendiscbe dem Polnischen ani niicbsten;
die wendischen WćirCer batten daber wolil besser gleich nach dem Polniscben gestanden. So ist z. B.
dem Polniscben Bić scblagen, Sorab. I, d. i. dasober-Iausilzisch- wendiscbe bicz, so wie aucb Sonib.
2, d. i. das nieder- lausitzisch bisih, ahnlicber , ais das zuerst erwabnte bibmisclie b/U, das slowaki-
scbe bit, das russiscbe bit', das croatisebe und bosniscbe billi, das windiscbe bili, das kraineriscbe
byti oder wyli. Dass dies nicht nur der Fali bey der Endung des Infinitiys, sondern aucb in gan?:en
Wortern sey, wird sich bald zeigen.

Bisweilen sind auch Wurter aus andercn Sprachen , z. B. aus dem Griechischen , aus dem Latei-
nischen und den mit diesem oder aucb mit dem Deutschen yerwandten TiJchtersprachen , zuweilen
sogar persische Worter angefiibrt, welcbes letztere gar ssbr zii billigen ist, weil nicht nur die deut-
sche , sondera auch die bereits genannten Sprachen in yielen Stucken mit derselben ubereinstimmen.
Bey Dać, geben , ist sogar das indische daciami, dadasi, dadali yerglicben, welcbes um desswillen mit
dem Samscrdanischen i.ibereinstimmt, wio mehrere indische Snracben aus dieser Quelle geschopft baben.
Besser ware es jedoch gewesen , wenn diese Sprache seibst benutzt worden wiire , weil sie , wie Rec.
schon zu yersteben gegeben bat, mit den slayischen elnerley iWulter zu baben scbeint. Aus der un-
garischen und tijrkiscben Sprache, die ihrer Anl.ige nach yon den slayischen Sprachen ganz yerschieden
sind, werden abnllche Wurter yormuthlich desswegen angefiibrt, weil die ungarische Sprache aus dem
Slayischen , die tiirkiscbe wenigstens aus dem Persischen manehe Worter entlelmt bat. Dass yon den
yerwandten Dialekten nicht bloss die almlieh klingenden Wurler, welcbe ebendieselbe Bedeutung ba-
ben, sondern auch die nicht abnlich klingenden Synonynia beygebraclit werden, kann den Nutzen ba-
ben, dass man dadurch den Reichtbum der slayischen Sprachen besser kennen lernt. Warum aber
bey Bóg, Gott, das ungarische Synomen islcn, bey Matka, die Mutter, das ungarische niit dem tiir-
kischen ara iibereinstimmende unnya , und bey Jeść das tiirkiscbe Synonym yemelc angefuhrt wird, ist
nicht wobl einzusehen. Mehrere k'innte es yielleicbt befremden, dass sogar bebraische, aramaische und
arabische Worter yerglichen werden. Allein da Cyrus die Babylonier iiberwand, so enstand zwischen
den alten Persem ein so genauer Verkebr, dass in die Sprache der Letztercn gewiss yiele chaldaische
Worter iibergingen. Was Wunder also , dass dergleichen Worter nicht bloss in der samscrdanischen,
sondern aucb in den slayischen Sprachen, welche , nach Rec. Meinung, yon eben derselben Mutter

iitninik Lindego wnii. f. Tom VI. "J

50

slammen , das Durgerreclit crliallen liaben? Das liebraisclie ^^ oder chaldaisclie K'" , der Berg, ist
offenbar das jiolnische yóra , da dic Bolimeii, Slowaken und niederlausitzisclien Wenden dafur hora
sagen und das russische r audi ofl statt des dcutsclicn k gebrauclit wird. Yielleiclit ging sclion iii der
medisclien oder alten persiscnen Spraclie h oft in g iiber. Wenigstens kouimt scbon in dcm aus dem
chaldeisclieu nin enstandcneii samscrdaiiiscben Worte f/ihri diese Ycrtauscbung zuni Yorscbein. Auch
das bebraische oder cbaldaisclic -|— i slimmt mit dem pobiiscben droga, der Weg, gaiiz iiberein. Mit
dem polnisciien koza, . die Zioge, wird aucli sebr riclitig das syriscbc und cbald;iisclio ł<"i* yergbcben,
welcbes Hr. L. giną auspricbt , yciniulblich dcswegeii, weil in der akwandriiiiscbcn Ubersclzuiig das i?
ofl durcb ;■ ausgedriickt wini. Kr balie sieli sogar auf das arabiscbe gaiUi/un, fuetu caprae recens ,
berufen kiJnnen , wegen des abnlicben Anfangsbucbstabcn. Indessen scbeint docli der Vf. darin zu weit
gegangcu zu scyn, dass er aucli liebraisclie Wurtor mit pobiiscben yergleicbt , die hijcbslciis nur einen
Buclistaben gemein haben (wie dusić, wiirgen , und '"" exlincltis esl; imać, fassen oder iiber sieli neh-
men , und o*:? ponere) , oder dereń Bedeulung verscbieden ist, wic bral, der Brudcr, und r*-: fuedus;
bagno, der Sumpf, und •;; fletus, dach, das Dacb, und r~n sub. Es scbeint zwar aueli dem crstcn
Anseben nach das polniscbe ćma, die Finslerniss, von dem damit verglicbeiien cni' (wie anstall cr.K
gesetzt wcrden solte): obscuraiit , obscuralus esl, gaiiz vcrschieden zu seyn. Allein wena inan r das
cbcdem vermulhlicb nur ein blosser Spiritus war , von den \Vurzelbuchslaben absonderl : so ist das
iibrige er, da bloss die Consonanten ais wescntlicbe Buelistaben anzuseben sind, dem bubniiscben,
slowakiscben , ragusiseben , croaliseben und russiscben Ima vullig abnbcii. Aber im Arabiscben ist ausser
diescm Stammworto noch ein andcres cc;-, welcbes eben so viel bedeulet, yorbandcn. Liist man r ais
einen blossm Spiritus auch iiier weg: so sind dic bciden ubrigen Wurzelbucbstaben er mit denen im
Polnischen ćma, im Oberlausitziscben czma, und im Niederlausitzisclien schma ganz nalie verwandt.
Dieses Wort beweist zugleicli , dass das Polnische sieli nebst den beidcn weiidiscben Uialeklen voii den
iibrigen vergliclienen Mundarten vorziiglicli durcb gewissc Ziscblaute auszeicbnct , slatt dereń die ubrigen
Slaven / oder d gebrauchen. Davon findet man unter den Bucbstaben ci und dz viele Beweise. Z. B.
der Leib beist in Polnischen ciało, im Wendischen schelo und czielo. Der Teig wird polnisch ciasto
genannt, die Wenden schreiben danir scheslo und czeslo. Allein in der bóbniisclien Spraebc komiut
statt beider Wórter lelo und teslo vor. Und das I brauclicn aucb die iibrigen Siaven in diesen und
abnlicben NYurlern statt ci. Auch bey Działać, machcn , beballcn die Wenden, welche dzielacz und
zelasch dafup sageu , z bey. Aber die Buhmen , Winden und Croaten sprechen dioses Wort delati , die
Bosnier dellali, die Bussen djehu' , und die Ragusaner djegijali aus. Diese alle verwandeln aiso das
z in d. Sonach verhalt sieli die [lolniscbe Spraclie nebst den boiden wendiseben Dialekten gegen die
iibrigen eben jelzt erwalmten Mundarten yollig so, wie das Hebraiscbc zu dem Aramaischen, oder wie
das Uochdeutsclic zu dem Plattdeutschen. — Urn sich von der Einriclitung dieses Wurtcrbucbs einen
noch deutlichercn Begrill' zu macben, wollen wir den Artikel DHZWl bersetzen : DRZWI, Gen. drzwi
plur.; Ui>h. dwere, dwyre (c/. dowrzeć , dowierać; ej. wiencja, Boh. dwereg , dwercge, uerege); Siow.
dwere: Sorab. 1. dtuje , dure , duri ; Sorab. ^2. zura; Viud. dure , duri ; Cani. daiiri , dure; Croat.
dviri, trata; Slav. trata, (ej. wrota); Hoss. dwer , dwcri; Eccl. dwer , (ej', dtiór) ; Graec. {i~v(ta;
Germ. Thitre , 'Ihur; Stec. dór ; Dan. dur; Angl. door ; Pers. der; Alhan. dera; Grim. thurn ; Ghald.

51

ij-n '^'■fl; Syr. ^<^n taro; Arab. n:>-!r. i) Die Thiire, Der Eingang; 2) drzivi z deski y forta, wrota,
diwierzc, cf. diwierki , die Thiire, die Thiirlliigel, der Thilrfliigel. Urzwi kościelne, die [iirchlliiire. Drzwi
bramne, Thorfliigel. Drzwi dwnskrzydlaste, Fiiigellhiiren. Cziuoroskrzydte drzwi qnadrifores gebrochene Fiiujel-
thiiren. Drzwi kraciste, z kraty, z szczeblów , Gitlerthiiren. Drziui spuszczane do piwnic, spust, Fall-
thiire. DRZWICZKI , G. drzwiczek, pltir. demin.; Boh. dwyrka, dwjrka , dwerky; Vind. diirice, iratice,
Sorab. 1. dnriczka; Sorab. 2. zurka; Ross dwcrzyi; das Thiirchen; eine klcinc Thiire. DPyZWlCZNY ,
a, e, ode drzwi, Thiir-; Boh et Slor. dwcrnj; Ross. dwernyj — Pochodź, beze dr iv i, n a de dr z iv i e;
odiwierny, odźioiernia, odrziuie.

In diesem Artikel ist die Yergleichung der iilinlichen Worter nus anderen Sprachea sehr reichlich
ausgefallen , weil sogar einige gerinanische Sprachen hiezu gebraucht worden sind. Das persisclie der
ist auch niclit iibergangen wordon , von welcliem das vermisste samscrdanische diar nicht sehr abweicht.
Warum die Pochodź-, oder die Deriiala, die sich mit einem anderen Buclistaben anfangen , allemal
zu Ende eines solchcn Artiiiels erwalint werden , fiillt nicbt so leicht in die Augen. Fiir den Auslander
ist es olmc Zweifel nijtzliciier, wenn er bey einem zusammengesetzten Derivato , dasss in der alphabe-
tischen Ordnung steht, auf die Wiirter yerwiesen wird, ans welcbcn os zusammengezeizt ist. Z. B. bey
nadedrzwie , [cf. nad et drzwi). Noch iibler berathen ist der Nicht -Pole, wenn er das Dcrivatuai am
gehijrigen Orte gar nicbt flndet,' wie z. B. bezedrwi, \Yenn dieses nicłit yielieicht cin Druckfehler statt
bezednwi ist. Eine grosse Erieichterung aber ist es, dass von den Irregularibus nicht bloss der Infinitiv,
sondern auch die nicbt leicht zu errathenden Tempera und Pcrsonen am gehorigen Orte des Alpliabets
zu fmden sind, z. B. bierze und biorę, \vo auf den Inf. Brać; dobierać, wo auf Dobrać ver\viesen
wird. Zuweilen sind zu ieichterer t'bersicbt der Abanderungen , die in den yergleicbenen Wiirtern enthal-
tenen Wurzelhuchstaben am Rande beniorkt, z. B. bei Baran, der Schafbok , die Buchstaben h — r — n,
b — ;■ — in , b — r, b — r — /( , b — r — r, b — r, f — r, p—r, weil man nich nur im Slowakiscliea baran
und bcran, im Miihrischen und Niederlausitzisclien baran, im BiJhmischen beran , im Oberlausitzischen
boran, im Russischen baran, alle drey Wurzelbuciistaben wiederfindet, sondern auch nach der Meinung
des Yfs., das ungarisclie barom, pecus , das persische barah , das deutsche Bdr , das lateinische [era,
das hebriiische -;r , jurencus , das bosiiische brar , das croatiscbe bran. und das bohmisclie braw, wel-
cbes grex bedeutet, zu diesem Stammworte zu gehuren scheint. Allcin da in den zuletzt erwahnten
Sprachen die Yerschiedenheit der Bcdeutung mit der Ycrschiedenbeit der Buchstaben zusammentritft : so
kommt Rec. diese Ahstammung verd;ichtig vnr.

Dass der Yf bey Ausarbeitung des 2 Theils des I Bandes , und des \ Theils des H Bandes eben
den Fleiss und Scbarfsinn bewiesen iiabe, wie bey dem ersten Theile , last sich schon aus den bereils
beylaufig beygebrachten Proben schbessen. Auch diese Theile sind mit verglicbenen Wurtcrn aus sla-
vischen und anderen Sprachen reichlich ausgestattet. Indessen findet man duch bey Gorąco, heiss , nur
das bohmische korce, und das croatische sar; es fehlt also das wendische garazi , und gorzi , so wie
das russische goriaszczij. Allein bey dem Ycrbo Gorzeć, auf welclies bey Gorąco verwiescn wird, sind
nicht nur alle slavischen Dialekte vergllchen, sondern es wird sogar bemerkt, dass das cambriscbe gores
fenor, mit dem kralnerischen gorczh iibereinstimmt. Yon hebraiscben Wortern wird nicht nur mn
exarsit, sonden auch "^kt incendit , und -in (nicht -;j<) lucere , verglichen , unter welchen das erste ohne

52

Zweifel atn alinlichsten ist. Von der genauen Auseioanderselzung der Bedeutungen , die auch in diesen
Theilen Iierrsclit, kann der Artikcl voa der Praeposilio inseperabilis i\a einen Bcweis abgeben. lya heisst
namlicli in der Zusamuiensetzung i) auf, i. U. nakładać na wóz oder naładować, audaden ; 2 ) viel
aufeinander: naborgować , viel aulliorgen, nakupuwać reclit vicl auHiaufen. 3) Yerbis reciprocis adjungit
signifłcalioiieni salisfactae cupiditalis ; reclit satt, zur Genijge, naeli llerzens Lust , bis zuni Ermiiden ,
nacatawał sle , (er kiisste sieb recbt sali). 4) Saepenumero non seriil nisi ad e.ipriinendum confugalio'
nem coiiipUtam , (jiiam dokonane tocamus. 5) Aa, nad, cin wenig, elwas, natracić, md Stosscn ciwas
bescbadigen; cf. Stoi: et Sorab. i. na, exprimens deiuinutionem Adjectiii: narerni , cf. Lal. sub — , e.
(jr. mbfuscus. — Den Grund, waruni lir. L. inanchc zusammengcselzte Worter iiberging, giebt er hier
folgendergestait an : i\uieris in kuc ab lY incipicntc serie, non patica terba, a syllaba Aa - tncipienlia,
oniissa esse , eo lel ijuod obliqua sint , nec in siio thcmate Aa retineant, ul nałujać , nec cnim nałajam
dirimits , lel (jiiod licet thema suuni habeanł , et composila cideantur, lamen param, aut nihil, a sim-
plici dijferani , ut nagabam , gabam; quare talia bis poni minime oporlebal. Gleicb zu An(ange dicses
Arlikels koinmen cinigc aus dem slavischen na iind aus aclitdeutschen Yorbis zusaniiiicngeselzte \Yi>rter vor,
die allem Yermiilhen nacb durcb den Handel nacb 1'ulen kamen. Dass sic wirklicb aus dem Deutsthen
entlebnt sind, davon kann man sieli aus dicsem Wórterbuclie vollig iiberzeugen. Denn stall Aatadoiuać
gebraueben alle dabey angefiilirten Mundarten cigene slaviscbe Worter. Els biilte aucb nocli das bólimi-
sche naloiUi und wlożiti angeliihrt wcrden kunncn. Aucli in Ansobung des Ycrbi Aaborgować wird man
nicht zweifelbafl bleiben , da fur Borgować die daselbst verglicbenen slarisclien Spracben sammllicb sla-
yisclic Wiirler gebraueben. Bloss wegen Aakupować kunnlc man ungcwiss scyn , weil alle bey kupo-
wać verglichenen slaviseben Spraobcn , die alte Kircbensprachc abgerccbnel , kaufen mit cinem abniiebon
Worte ausdriickcn , obgleicii iiielil alle slaviscben Nationen seit iilteren Zeitcn mit den Doulscb^n in einein
HandelsYcrkebr gestanden baben. Die .\bnlicbkeit cines im Polnischon gcwubnliclien NYnrios mit einem deut-
scben, laleinisebcn oder griecliiscben bcweist auf Jeden Fali dann niclits liir die .Vbstammung desselben uus ci-
ner dieser Spracben, wcnn es in mchreren Spracbon vorkomiat. Wenigstens kann man ais gewiss aonebmen,
doss ein im gemeinen Leben unentbchrlichcs Wort, das man in allen slaviscben Mundaiten findct, nieht erst
aus der deutscben ,' lalciniscben oder griecbisclicn Spracbe in die polnische iibergegangen sey, sondern
aus der Spracbe slamme , welchc die Muller aller dieser Spracben ist. Diess ist der Fali bey dcm pol-
iiiscbcn Worle matka, oder mać, die Muller, dessen \Vur/elbucbslabcn mat alle yerglichenen sLyiseben
Mundarten baben , nur dass die beiden wendisciien aucb liier das / mil c; oder sch verlauschen , und
die Mutler maa oder masch nenncn. Nun kommt zwar dieses Wort mit dem lateinischcn mater , und
mil dem griecbisciien fiuTt^o (im doriscbea Dialekle) iiberein. Allein da im Persiscben mader und in
dem weit ;dleren Samscrdanisclien aucb mata die Muller beissl : so ist es wohl entsehieden , dass die-
ses Wort aus der Urspracbo der samscrdanisclien und der ijbrigen erw iilinten Spracben , wofiir Rec. dio
Muller dei' samscrdaniscben und persiscben , d. b. die medische anerkennt , in den slaviscben Spraelien
beybebalten worden sey. Aucb das p«jlnisclie yf.vV', essen, kann wedcr aus dem Deutscben entlebnt
seyn , nocli som laloiniscben edere , oder vom griccbiscben tótif oder tOxt-eii> stammcn. Denn das vor
uns liegendo Lexikon beweist, dass dieses Wort mit kleiner Yeranderung allen siavischen Spracben ei-
gen ist. Lnd mit einem russischen Ycrbo, wclcbcs nocb ausser ;'t'5^( bafte bcmerkl werdcn k.iniiun.

53

ńimWch jedal' , stimmt dag samscrdanische aiłda , slatt dessen Hr, L. das allerdings iihnliche indische
adini erwahnt, genau iibercin. Es ist also wolil keineiii Zweifel unterworfen, dass die slavischen Spra-
chen dieses Wort aus einerley Ouelle mit der samscrdanisciien geschijpft haben. Uessea ungeachtet
kann nian sieli aus diesein Wurterbuche iiberzeugen , dass einige wirkbch gnecbische und mebrere la-
teinisclie und deulsche Worler in das Polnische libergegangcn sind. Gleich auf den ersten A Seiten
wird nian Ad («'^'łjc:) , Abyś [ui3vor)oc) und das von ddafiac enstandenc Adamanlijn ais griechische Wor-
ter enldeckcn. Die lateinischen aber sind weit zablrcicber: Abdykaaja , Ahdykoivać , Abeccdaryusz , Ab-
juracya , Ahjurować, Ablaklować , Abliicya, Abreiuiacya , Abrogacya, Absolncija, Absolut, Adycija, Adept
fallen sogleich in die Augen. Und folgende Wortcr kunnen iiiren deutscben Ursprung nicht verleugnen:
Abdacli oder Obdach , Abdankować , Abrys , Abszyl (Abscliied\ Abszylować , Abzos (Absatz), Achlel. Noch
auflallender ist die Bemerkung, dass sogar zuweilen ein polnisclies Wort bloss deswegcn zwey ganz
yerscbiedcne Bedeutungen angenommen zu haben scheint, weil ein deutscbes, oder wenigstens zwey
einander ahnlicb klingende deulscbe Worter zweyerley bedeuten. So beisst miasto, sonderlicb mit einer
Yorgesctzten Pniposition anslatl , oder stall, aber auch , wie bey einigen anderen slavischen Yulkern,
die Sladl. Dass die deulscbe Spracbe zu dieser Benennung Yeranlassung gegeben habe , wird dadurch
wabrscheinlicli , \vcil in yerschiedenen slayisclien Mundarten die Stadt ganz anders , namlicb raras , va-
rasb , grad und gorod genannt wird. Noch mehr bemerkt man den Einfluss des deulschen Sprachge-
brauchs bey dem ins Polnische aufgenomenen Worte arkusz. Denn dieses bedeutet nicht nur einen
(gewolbten) Bogen , sonder auch einen Bogen Papier ; weil beides im Deutschen ein Bogen heisst. Die-
se Bedeutung bat zwar arkussh auch im Kroatiscben, und arek im Btibmischen. Aber im Yindiscben
und Russischen wird ein slaviscbes Wort, im Slayonisclien d;;s lateiiiisclic fulj , und im WendiscLcn
das deutscbe nur wenig yeranderle bogori dafiir gebraucht.

Die Bemerkungen , zu denen der in diesem Werke enthaltene reiche Schatz von Wórtern so vie-
ler Sprachen Rec. den Stoff gab , empfehlen dasselbc nicht bloss dem Sprachkenner , sondern auch dem
Geschichtsschreiber, der die ersten Wohnsitzc der slavischen und anderer Nalionen aufzusuchen begie-
rig ist , in so liohem Grade , dass es keiner weiteren Empfehlung zu hedijrfen scheint. Und dennoch
erregt die Ausserung des Vfs. am Schlusse der Abbandlung ijber die Tendenz dieses Wórterbuchs noch
niehrere nicbt geringe Erwartungen, woriiber er sich also erkliirt : -Die kurze Abhandlung (von den
Grundsiitzen der Wortforschung) beriihrt Ideen mancherley Art, die ihrcn Grund in dem Worterbuche
haben , dereń Entwickelung jedoch der Zukunft nacb volliger llerausgabe des Werks iiberlassen bleibt.
Dahin gehoren : Untersuchungen iiber die Sinneneindiiicke und sinnlichen Wahrnehmungen ais Grundlage
der menschlichen Spracbe; iiber den Einfluss frcmder, besonders benachbarter Sprachen, auf die pol-
nische; iibcr die mit unserer Spracbe vorgegangenen Yeranderungen ; iiber die yerschiedenen Arten
und Mittel , unsere S|)rache zu bereichern und zu yervollkommnen ; iiber die Zeitrechnung und die
yerschiedenen Epochen der Worter unserer Spracbe; iiber das Yerbiiltniss der polnischen zu den
iibrigen slavischen Mundarten , ais Yorschule einer allgemeinen slayischen Sprachlehre und Syno-
nymik , ingleichen einer allgemeinen philosophischen Sprachlehre ; iiber die in der Spracbe sich darbie-
tenden Data zu einer Geschichte des hauslichen Lebens.- — Ubrigens zeichnet sich dieses Wórterbuch
durch schonen Druck und Correctheit aus; und wir sind dem Yf. um so mehr Dank schuldig, weil er

54

sich nicht bloss der Correctur, sondern auch der Besopgung des Drucks und des Yerlags zugleich mi
unterziehen musste. Rec. sielit der Yollendung dieses Wcrkes , durch das sich Hr. L. um alle slavi-
sclien Sprachen, yorzijglicli aber uin die eine llauptsprachc der beidcn slayischen Hauptstanime ein un-
sterblicbcs Yerdienst erworben bat , rnit der gros»ten Sebnsucht entgegen , fest iiberzeugl , dass das
ganze gclelirte Publicum, das sich fur jede grosse und nutzlichc Unternebmung im Iteiche der Wissen-
scbaften iiiteressirt, in diesen gcmeinniitzigen Wunsch mit Yergnugen einstimnien werde..

MHl'.

Sro 158. EnjamungsbldUcr zur allijeniciiicn fJtleralur Zfilung den 13 Drcemler 1810.
Sfownik etc. T. 1. Cz. II. G-L T. 11. Cz. I. M— O. 1809.

Dicss ist die eruiinschte Fortsetzung des YortrefUicben \Ycrkes, dessen Yorziige und Merkwurdig-
keit \sir bey der Anzeige des erslen Tbeils des erslen Bandes (.V. L. Z. 1808, N. 333), auseinander
zu setzcn gesuebt hal)en. Dicsclbe Tiefe der Kenntniss des gesainmien slawiscben Spracbschatzes , dfe-
selbe Surgfalt und Scbarfsinn in der Eritwickclung und .\nordnung der Uedeutungen, derselbe ausdau-
ernde Fleiss bewabrt sich aucb in diesen B;indcn. Tnd es bewabrt sich auch der schalzbarc Eifer ,
weichcn bobe und edie Freunde der polniscben Literatur an der Yollendung eines eben so midicvollen
ais verdienstlicben Werkes nebmen. So wie der Yf in den Zuscbriflen ?.um ersten Tlieile die Yerdien-
stc des Fursten Adam Czarłonjshi und des Gro/en .Joseph Marimilian Ossoliński um scin Werk ridimt,
so rilbmt er in diesen beiden n;inden iibniicbe Yerdienste eben so verebHicber Manner in Zuschrilten
an den Graf Slanishw Zamojski und den Graf Stanisław Potocki. Mijgen diese und andere treffliche
Gonner der Literatur ihres Yaterlandes forlfalircn , ein Werk zu unterstiilzen , welclies obne liberale und
thatige Unteistiitzung kaum vollendet werden kann, und welcbes Yoliemlet eine wabre Zierde fiir diese
Literatur seyn wird , und zwar nicht bloss fiir die Literatur der polniscben Sprachc, sondern fiir die
des slayischen Stainmes liberbaupt. Wir habcn in unserer erwiilmten .\nzeige scbon auseinanderge-
setzt, welcbes die Einrichtung dieses Worterbucbes ist ; und wic die cntsprecbenden Ausdriicke jedes
der slayisclien Dialfkle bey jedcm polniscben Worle angegoben sind. Begrcinich ist in diesen Biinden
ganz dieselbe Einrichtung beybcbalten wonlfii. Zwar ist damit nocb nicht der Plan des yerewiglen
ebrwLirdigen Schlozers ausgcfubrt , den audi dei' iioruhinlo Dobrowr.ki in scinein Slayin fiinf und
dreyssig Jabre nach der Erscheinung der nordisclien Gescblchle, wo ilm jener angab , untersciirieben
bat , der Plan eines allgemeinen und yergleichcnden slayisclien \Yi)rterbuchs in etymologiscber Ordnung,
wo jcdesmal das einfachste Stammworl aufgesucht und bemerkt wiirde, in wolcbcr slayisclien Mundarl
dasselbe noch iibrig sey , und sodann dessen ganzes Geschlechtsregisler mit allen scinen Abkummlingen
in allen bekannten slayischen Dialekten sich formire. .\ber seibst diescm Plan eines mebr bloss fup
gelehrte Forschung angtdrtgten , nic anders ais durch den Yeroin tnebrerer Gelehrten und auf Kowien
eines hijchst liberalcn Fursten ausfiihrbaren 1'nternebmcns , welcbes zu dem l*lane dieses Werks gar
nicht gohoren konnte, ist durch das gegenwiirlige so weit yorgearbeitet , ais er nur irgend móglich
war, bey einem Wiirterbucbe , welcbes bey eincr einzelnen voii diesen slayischen Yulkern ein beson-

35

deres Iiiteresse, und niiliere Unterstulzung finden sollte. Mil lebendigem Interesse sleiit man aucli bev
diesen Banden vor der Menge trclllicli gearbeiteter Artikel , und uberliaiipt Yor dem so in einnehmen-
der Klarlieit erscheinendein Woiiscbalze der polniscben Sprache. Wie iiiteressant ist aucb die Yerglei-
cbung des abwechselnd griissern Reichthiims der rerschiedenen slaviscben Sprachen oder der damit
yerglichenen aiidern. Der Pole bat sein jarmark, jarmarek, olienbar aus dem Deulschen enllebnt;
aber er hat in seiner , so rnannigtaltiger Biegungen fabigen Sprache davon drey Adjectiye gebildet jar-
marczny, jarmaczmj, jarmarkowi], wo der Deutsche nicbt eins hat. Im Deutschen ist UmuUle nicht rei-
ner Gegensatz von Willen, wie es niewola im Polnisclien ist, welcbes sich aber vom Zwanrje zuni ^a-
grilTe der Nothit^endigkeit , Nołb , wendet. Und welcher Sprachlreund freute sich dabey nicbt dann der
schijnen, wohigebildeten Ableitungsformen : niewolić (activisch) zwingen , niewol«i/i: , ń\e\\o\niczck , nie-
wobi/ca , mew olniczka , niewoI«/c/«-'o , niewols/wo, mewolniczij. ( Ubrigens ist bey den Compositis mit
nie, wo die Simplicia fiir sich yorhanden sind, auf diese yerwiesen). Bey Indian, wo der Polo nur
diese Form hat, haben wir Deutschen dereń zwey : Indier und Indiancr , welche passend unterscliie-
den werden kijnnen , so dass jener den Anwoljnern des Ganges , dieser der neuen Welt yorbehalten
bleibt. Bey kadzić finden wir die Yergleichung des Hebraischen Tjp zu entfernt, und wissen nicht
iiber das radicale " liinwegzukommen. Imjjeryalnij zum deutschen Reiche geliorig, ist nach jelzigem Sprach-
gebrauche zu enge gefasst. Bey nieuk , nieuczek zeigt jenes die ganz einlacbe Form , und trifft zufal-
lig so nahe mit dem entgegenstebenden Begride nauk zusammen. Auf diesen Artikel, auf nie selbst,
jak, imię, gęba, nosić, und alle die scliarf unterscbiedcnen Bedeulungen , den Reichthum der Pbrasen
und hunderte anderer ousfuhrlicher Artikel yerweisen wir unsere Leser, welche sich gleiche Achtung
fiir den Fleiss, Belesenheit und Urtheil des yerdienten Vf. einflossen wollen, ais wir hegen, und die
dann eben so begierig, ais wir, der ungesauniten Fortfiihrung und Yollenduog des herrlicben Werkes
entgegen sehen werden.

Nro. 126. Ergiinzungsblatter, den i-i Nov. 1811.

Worierbuch der Polniscben Sprache von M. Sam. Gotllieb Linde , Dr. der Philosophie , Oberschnlrath,
Rector des Liceums zu Warschau, u. s. w. (Zweiler Theil, Zweiler Bandj welcher den Duchstaben P.

begrei/t 1811.; 1806. S., gr. Ł

Der ungehinderte Fortgang des yortrefilichen Workes, dessen Yorziige schon A. L. Z. 1808, Nro
333 u. Erg. Blatt. 1810, Nr. 158 wenigstens so weit dargelegt sind, ais es der Raum dieser Blatter
gestattete, der rasche Fortschritt desselben zu seiner Yollendung, ist eine sehr erfreuliche Erscheinung,
und wie sehr muss er es fiir eine Nation sein, die sich kraftig erbebt, und der sich der hohe Reichthum
ihrer Sprache besonders wieder in diesem so sehr reichhaltigen Bandę dieses National -Wórterbuches
darstellt. Gliicklich muss man das Yolk preisen, w"elches ein solches Werk, eine solche Auffassung und
Bestimmung der Begriffe seiner Sprache erhalt. Die ganze Nation gewinnt durch dasselbe; wie ein

56

Scliatz stehl CS da, den kiiiilligen Geschlechtern , und die Enkel noch segnen den wurdigen Urheber.
Dankbar blicken sie aucli auf die cdie Czai lorijskische Familie; ohne dereń und anderer achlungswiir-
digcr Magnaten wolilwollendste und treygiebigste Unterstutzung das Werk nicht hatle zu Stande kommen
kónnen, am wenigslen zu dieser Zeit, zwisciien dereii Drangsalen und Triiinmern , einetn fest, und
unbeweglicli gegrundoten Obelisk gleicli , dieses Werk empornigt: (lass es docb baki im Glanz des Mor-
gcniollies bcsserer Zcilen straidel

Wenn wir auf den einzelnen vor uns liegenden Theil blicken , so brauchen wir seine Einrichtung
niclit wifilerliolt bekannt und darauf aulrncrksam zu maclien , welcli' einen tiefon Blick sie in den ge-
saminten ausgebreiteten slayiscbon Spracben durcb die zwed.massige Yergieicliung aiier seiner Dialekte
gewabre : wir bleibcn jetzt bloss bey dem grosscn Gewinn der polnischen Spracbe durch dieses Werk
stulien. Abgeseben noob von der Klarhcit der BegrifTe, in welclier die Bedeutungen der Worter einer
Spracbe in einer solcben Bearbeitung erscbeinen , wcicb' ein ganz unscbiitzbarer Yortheil ist scbon die
uneriiKiSslicbe Sumnie ausgewablter Beyspiele des Gcbraucbcs der einzelnen Wiirler in allen ibrcn Be-
deutungen , belegt durch die Angabe der Scliriltsteller und der Seitenzabl ibrer Schrillen. Diese Satnm-
lung dieser Beyspiele scbon ist eine unerscbopflicbc Fundgrabe ntuer Anwendungen und neuer Unter-
sucbungcn liber eine tbeils scbon klassiscb angewendete, tbeils noch bildsame Spracbe. Jeder kiinftige
Scliriltsteller der Nation , jeder, der ais gebildeter Mann seine Mutlersprache ganz zu studieren fiir
seine Pflicbt biilt, kann bier unaufliurlicb lesen , und wieder lesen , bald dies, bald jenes Wort; keines
ist obne Interesse liir den Freund des Yaterlandes , sobald es einer Sonderung der Bedeutungen des
Wortcs bedarf , einer Bestinimung der Art seincs Gebraucbcs. Seibst die Klasse der Scbriflsteller , wel-
cbc mehr oder weniger ausscliliesslicb sich eines Wortes bedient bat, wirfl ein Lictit auf diesen Ge-
braucb : in einem lebendigen Bilde stebt er vor den Augen der Naclidenkenden in den Beyspielen, und
wie so zweckmiissig ais leicbt gelangen sic so zu einem deutlicben Bewusslseyn der Ricbtigkcit und der
Leiclitigkeit der Anwcndung der Worter der Mutterspraclic. Sollte es sich nicbt jeder Gebildete , noch
viclmebr jeder verscliaflen , der fiir seine Nation , besonders der ais Muster fur die Jugend , zu schrci-
beo unternimmt. Wie so sebr wenige baben unter den neuern Spraciien ein Worterbueh mit solcben,
aus den Schriflstellern seibst aufgestellten Beyspielen , worin man nicbt bios dankbar an der Hand des
Yerfassers die Bedeutungen in- einer zweckmassig geordneten Heibe durcbgebet , sondcrn sie so mit
eignen Augen iiberschaut; vielleiclit keine der neuern Spracben bat ein Wórterbucb mit einer solcben
Fiille dersclben. Fast ist ibre Sammlung nicbt das Werk eines Mannes. Alan iiberlege wie lange es ge-
dauert bat, bis wir durcb Gesner und Forcellini solobe Werke fiir die Lateiniscbe Spracho erballen baben ;
und wie viel nielir Yorarbcilen hotten die Lexicograplien der allen klassiscben Spracben I Der wiirdige
Linde bat seiner Spracbe diesen Scbatz seibst gesammelt! Wor je nur einen kleinen Yersuch der Art
macbte , er fuble und sagę aus , was dieser tief gelebrte Forscber durcb unermiidlicbcn Fleiss geleislet
bat I und welche Sorgfalt , wcichcn Scbarfsinn bat er in der Anordnung bewiesen ! Uazu nur einige
Belege. Bey plolę , yleió sind die Bedeutungen \] flechten, 2) schwatzen, albern Zeug fiiscln , ange-
geben; aber eine Bedeutung, welche das Band zwiscben beyden ausmacbt, liegl in der Bedensart:
flecie mi się w oczach kszluit obrazu, erklatt durch: tiwi/a się przed oczami, Ucz ciemno, iiieuy-
rainie, schwebl dunkel verworren das Einzelne in einander verfliessend , verllochten) , vur den Augen. —

57

I)ie Betloiitiingen von Pamięć liegen einander solir nalio, sind alier liier scharfsinnig uiid gennu abge-
llicilt, indem es: 1) das Gedaclilniss ais Kraft der Seele; 2) die Wiikung dioser Kraft, in Bezug auf
einen bestimmten Gcgenstand , Erinnerung , Andcnken, pamiętanie , pamialka czego; o) diese Wirkung
nicht bloss in Absicht des Wiederbervorrufens der Yorsteliungen, sondern der Erwiigung des in die Ge-
daiiken Fassens iiberbaupt , aiso so viel ais mij.^il, uwaga; und 4) Andenkon , so viel ais Denkmabl
oder aiicii, Denkzettel : pamiątka, bcdeiitet. Zwcckniiissige Rey.-!pielc erlaulern alle diese Bedentungen.
^Ya p'i!iiicć konimt begreiflich im ersten und zwoiten Kallo vor, die sieh ubcrbriupl in einzelnen Bey-
spielen so nabe liegen, dass ihre Untersclieidung bloss von der vcrscbiedenen Riicksiclit abbangt, wel-
che dem Sprecbenden im Augenblickc der Aussage zuniicbst in den Sinn komnit. Der nicht vergesseno
Gebraucli des na pamirć fiir bez rozwagi, in den Tag binein, nnubergelogt, wiirde sieh mit unserm :
Etwas nacb Gedanken niacben, d. i. obne feste Grundsatze , Yorsciirift oder Bild, ciniger Massen
vcrgleicben lassen. Bey Pojęlng ist der Untcrscliied zwiscben dc.^ eigentlicbcn , oder, wie hier genaner
gesagt wird , pbysiscben, und der ubertragenen Bedeutung, und der activcn und passiyen , leicbt be-
merkbar; aber wio scbarl' und deutlich ist er bier ausgefiibrt; und weno das active und iiberira-
geno : leiclit fassend , golelirig, iiberall angegeben war, so bat die Sorgfalt des Yif. aucb die ailiye
physiscbe Bedeutung belegt. Die Yorausscbickung dtr passiyen Bedeutungen : leicbt aufżufangeii, zu unifas-
sen, fasslicb, yersiandlicb und die gr^ ssere Anzabl von Beyspielen fiir denselben, soli obne Zweyfel das Ubcr-
gewicbt dieses passiyen Gebraucbes anzeigcn. Wir konnen den Wunseli nicht yerbeblen, dass es dem
Yerfusser gefallen halte, die gewóhnlicbsten unter den Bedeutungen ijberall wenigstens anzudeuten, und
wabrhaft seltena, welcbe durch des Yrf. liefe und scharfsinnige Forschungen ausgemittelt, und an iliren
Platz gestellt worden sind, wic aucli in den nocb folgenden Beyspielen erwahnt weiden wird, so aus-
zusondern , dass der weniger Kundigo sio nicht etwa ande:'s auffasse , und olme Yorsiebt nachahme. —
Bey Potrzeba wi-irden wir ais Ilauptabtheilung yorscblagcn, was der Yrf. allerdings sebr hoslimmt un-
terscbiuden bat, nabmlich , dass es sowohl : 1) den Drang der Nothwcndigkeit; ais auch 2) das was
nolhwendig' dringend ist, bezeicbnet. Zu letzterem wurden wir rechncn , was Seite 4-10 stelit ; w'0
potrzeba durch sprawa potrzebna erklart wird, zu ersterem , was nacbmabls Seite 410. aurgofLilirt ist,
wo es unter 2) durch ubóstwo, Mangel, Diirfligkeit; unter 5) durch przggoda , Nuth , Drangsal , Zwang
erkliiit ist; und die unter 4) angegebene, gcwiss seltene Bedeutung, dass es fiir: Action, Schlacbt,
stebt, mJebte yiclleicbt eben daher abgeleitel seyn. — Przeioigć. mit seinem niedokonane Przekładać
(bey letztern ist nacb der Einrichtung dieses Wortei^bucbes auf erstercs yerwiesen, aber przeło:-^ sclbst
flndet inan nicht besonders aufgefuhrl) -, bietben einen intcressanttn Zusanmienhang der in ibrei' Diyer-
genz dann ziemlicb weit von einander abstcbenden Bedeutungen dar, welebe den Sinn unscrer deut-
scben Worter: yersetzen , umselzen, durcbsetzen , i.iherselzen und vorsetzen, mit einander yereinigen.
Zuerst ist umsetzen , umpaaken , an einen andern Ort hinstellen , angegeben. Lelzteres ist sogleich , wir
seben nicht ganz warum, nocb besonders durch Przenosić, an einem andern Ovl iihersetzen, verlegen,
bestiinmt. Ubertragen aus einer Sprache in die andere, ist die nacbste Bedeutung; dann folgt : durcli-
legen , zwischenlegen , mit don intoresanten speciellen Anwendungen auf Durchschiessen eines Buches,
Wechseireime, und die Schichtungen im Innem der Erde , wobey ja unser eigentlicber bergmannischer
Ausdruck auch: durcbsetzen ist. Die niichste Bedeutung von Przekładać , iiberladen, welcbe wobi sellen

Stownik Lindego i", u^yd. Tam VI. g

58

genug ist , und leicht cine gebrauchlich gewordene Yerwechselung mit dem alinliclien przeładować
sclieinen kOnnle , hat in unscrm uberlegeu (zum Beyspiel mit Waaren) eine Analogie. Dic zweckmassig
untersclicideiicii Bedeutungcn: Yorzielien, Yorzug gcbcn , vorselzen , zum Yorgesetzten maclien , und ei-
ncm elwas voiiegen, rorstellen, mil iliren Anwendungen, sind der Beschluss diescs reiclicn Arlikels. —
Puścić isl uiii nouli reiclier ausgestalleter , Yortreldich gearbeiteter Artikel, gleich so yielen andorn. Uey
Przijmiol ist sebr zwcckiiuissig das Uussisclie yrijmetaC : durch einandern werfen , yerglicbcn , und Ilia-
zuwurf ais die erste licdculung aulgestellt ; aucli lebll nicht das Bussisebe pnjiniela , Kennzcicben , wel-
ches wir abcr beber der zweitea pobiischen so gewóbidicben Hauptbedcutung: Eigenscbalt , zugcordnet
salien. Indessen dor BegrilT der Ansteckung, den dieses \Yort selber und die Derivatc baben, ist nicbt
so leicht yercinbar. Man wiirde beidcs in dem BegrilTe des Angenonmienen yereinigl sebcn , wena
nur an einc Ableitung yon pni/mujr slatt przejmuje zu denken wiire. Ucr wiJrdigc Yrf. yerbitidet mit
Recbt Ansteckung, ansteckende Kranklieit mit lliiizuwerien ; docli scbcint die Yergleicbung mit dem Hus-
siscben auch scbon dqs simplcx niieta Ziel, mictka , Kennzcicben, .Mcrkniabl bcdeulet: so isl das aucb
sclion dem BegriHe der Elgenscbaft nabe genug.

NYyciyg tej rcccnsyi znajduje się \y Gazecie NYarszawskiej Nro. 91), 10 grudnia 1811.
LIST DO llfc:DAKlur..\ G.\ZI:TV WAItSZAWSKIEJ.

Dla interesów osobislijch przez czas niejaki oddalony od ojczyzny, nic mogąc być zhlisha świadkiem
usiłowań mnich rodaków, stratę z oddalenia się mam nagrodzona lem przynajmniej, ii zdanie ;o nas
sąsiadów dokładniej mogę wyśledzić. — i\ie uwierzysz WPan, ile oni na wszelkie urządzenia nasze we
wszysikicti wydziałach udministracyi zwracają uwagi, i jak są surowcmi , lecz oraz sprawiedliwemi sę-
dziami. Z zadziwieniem mnjcm słyszałem ich mówiących z największą o nas pochwałą, ii sir tak
czynnie i tuk skutecznie instrukcyn powszechną mloilziciy , dla wszystkich stanów w narodzie użyteczna
zatrudniamy. Pisma ich nawet puiliczne, ich gazety i dzienniki obejmują nieraz loiadomości , zaszczyt
przynoszące naszeniu krajoici. I\'a duwód tego, przesyłam WPanu wyjątek z dodatku do gazety pod
tytułem: Allgemeine Literalur-Zeitung , ; prośbą, abyś go raczył umieścić iv swojćj gazecie, dla okaza^
nia publiczności , jak dalece zagraniczni literaci prace naszych tegoczesnych pisarzy cenić i uwietbiaó

umieją.

• Wydawanie nieprzervyane na widok pubbczny wybornego dzieła, o którego zalelacb roku 1808
w powszecbiuj literackiej gazecie, i w dodalku do niej r 1810 juz sic l\!e powiedziało, ile rozcią-
głość onej dozwoliła, jest prasydziwic rzeczą, która najprzyjemniejsze ukontentowanie sprawuje. Czuć ]&
bez wątpienia musi naród, dzielnie się wznosząi\v, widząc wielkie .vkarby języka swojego, zwłaszcza
w lij części obfitej wyżej wspomnionego Słownika. Winszować można narodowi posiadającemu dzieło ,
które tyle i tak dokładnych wyobrażeń w ojczystym języku zawiera. Wielkie dla języka wynikają z nie-
go korzyści, które spływając n;i przyszłe pokolenia, do prawdziwej wdzięczności dla zacnego cnej spra-
wcy pobudzać będą. Wdzięczność ta rozciągać się będzie do wspaniałego xiąząt Czartoryskich domu i
in nych godnych i szacownych panów I*olskicli , bez których dubroczynnego i iiojncgo \ysparcia , dzieło

59

to nic byJoby wyszło na widok publiczny. Wśród przeszkód rozlicznych w czasach dzisiejszych , wzno-
si się to dzieci naksztaJt niewzruszonego obelisku , i bodajby jak najbliższych lepszych czasów świetna
byfo jutrzenka.'

• Zwracając uwagę na część oddzielną tego Słownika, która się teraz w ręku naszych znajduje, nic
widzimy potrzeby powtarzania wiadomości o jego układzie, ani zwracania baczności czytelnika, jak przez
należyto porównanie wszystkich dyalektów rozszerzonego nader Sfowiańskiego języka , do gruntownego
poznania języków od niego pochodzących prowadzi. Zastanówmy się jedynie nad znakomita korzyścią,
jaką to dzieło dla języka Polskiego sprawuje. Nic tu nie wspominając o jasności wyobraień , z jaka
postrzegać się dają znaczenia wyrazów jakowego języka w tak dokfadnym sposobie wypracowane, co
za nieoceniony pożytek ztąd wypływa, mieć pod ręka wielki zbiór wybranych przykładów, okazujących
użycie pojedynczych wyrazów we wszystkich znaczeniach , z wymienieniem pisarzów i liczby, która im
kartę z przytoczonego dzieła oznacza. Taki zbiór podobnych przykładów staje sie niewyczerpanćm źró-
dłem nowych przystosowań i nowych badań względem języka , w którym już wyszły dzieła klasyczne , i
który wykształconym być może. Każdy pisarz narodowy biorący się do pisania dzieła , każdy człowiek
polerowny i pragnący dokładnie nauczyć się ojczystego języka , czytając i odczytując różne wyrazy w tym
Słowniku zawarte, najmocniejsze ukontentowanie uczuje, widząc z osobna wskazane wszelakich wyra-
zów znaczenia , jak i kiedy używane być powinny. Klasa nawet piszących dzieła w używaniu wyrazów
dokładną jest skazówką. F'rzykłady z nicii czerpane w żywym stawią się obrazie dla osób myśleć
umiejących , które z łatwością uczą się należytego używania wyrazów w mowie ojczystej. Czyliżby nie
każdy w narodzie, a zwłaszcza chcący pisać wzorowo dla młodzieży. Słownik takowy mieć u siebie
powinien? Jak mało jest nowszych jęz\ków, któreby tak dokładne nualy Słowniki, aby wyjęte z dzieł
różnych przykłady, nietylko przez autora dobrze uporządkowane były , lecz aby sam czytelnik porządek
takowy widocznie postrzegał? Ze wszystkich nowszych językóyy, żaden podobno nie ma z taką dokła-
dnością wypracowanego Słownika, tak dalece, iż zdaje się, że zbiór ten pracą jednego człowieka być
nie może. O jak to długo czekać trzeba b\ło , niż podobne Słowniki .Łacińskie Gcsner i ForccUini wy-
pracowali, i jak wiele przygotowania pierwej do tego poczynili, pisziicy Słowniki starożytnych jeżyków!
Nieoszacowany Linde skarb swojego ojczystego języka sam zgromadzif! Niechaj tylko ktokolwiek zastano-
wi się nad cząstka jego pracy, a przyzna pewnie z zadziwieniem , iż ten uczony badacz przez pilność
swoje niezmordowaną bardzo wiele dokazał. Jaka troskliwość jaka bystrość dowcipu w uporządkowa-
niu znaczenia wyrazów daje się postrzegać! Na dowód tego przytoczmy niektóre wyjątki: Weźmy wy-
raz fiole, plesó , przypatrzmy się znaczeniom jego; imo pleść jak n. p. warkocz; 2(/o plcśc , gairedzić,
bułamucić, nie do necży móiuić ; lecz znaczenie wiążące dwa pierwsze, zawiera się w następnym wy-
rażeniu; plecie mi się w oczach ks:taU obrazu, czyli jaśniej mówiąc: uwija sie przed oczyma, lecz
ciemno, niewyraźnie. — Pod wyrazem Pamięć, znaczenia blizkie są siebie, jednak dokładnie od siebie
są rozróżnione, gdy pamięć: '1. uważa się jako siła duszy; 2. jako działanie lej siły, ze względem na
jakowy przedmiot, i w fen czas mówi się pamiętanie, pamiątka czego; 3. to działanie siły duszy roz-
ciąga się nietylko do wzniecenia dawniej mianych wyobrażeń, lecz do rozważania wszelkiego duszy po-
jęcia , co się myślci lub uwagą nazywa ; 4. pamiątka , jako znak coś przypominający. — Stosowne przy-
kłady wszystkie te znaczenia objaśniają. W dwóch przypadkach używamy wyraz na pamięć , a które tak

60

mocno z sobą się stykają , jak inzyk/ady dowodzą , że ich różnica od różnego względu zależy , klóry
tworzy się w duszy mówiącego, w momencie wyrzeczenia myśli jakowój. Używany wyraz na pamięć
zamiast bez rozwagi , zdaje się wyrażeniu w języku Niemieckim etwns nnch Gedanken machen d. i. oline
feste Grundsdlie odpowiadać. — Przy wyrazie Pojętny, daje się postrzegać różnica między w/aściwi-m
czyli dokfadniej mówiąc fizycznym i przcnośnćm , między czynnćm i biernótn znaczeniem; lecz jak zrę-
cznie i dokładnie jest tu ona okazaną! Autor troskliwy k/adąc czynne i przenośne tego wyrazu znacze-
nie, jak np. pojętny alowiek, tatwo obejmujący rmumem, pojętliwy, i o czynnćm fizycznem '.lie zapo-
mnia/. Przytoczenie znaczeń biernycli jak np. pojętny ręka, siecią, którego łatwo dostać, pojmać, i
>viele przykładów położonych, używanie lego wyrazu bardziej w znaczeniu biernem upoważniają. Nie
możemy zataić naszego życzenia, aby autor, oznaczając zwyczajm; znaczenia wyrazów, wskazywał oraz
prawdziwie rzadkie, i przez jego bystrość dostrzegania i'óżnicy w znaczeniach odkryte, i na swojem
miejscu mieszczone , aby czytelnik mnićj mający oświecenia nic mylif się w ich rozumieniu i użyciu. —
Przy wyrazie Potrzeba, radzibyśmy widzieli jako główny podział, a który sam autor dokładnie rozróżnił,
to jest, że len wyraz potrzeba oznacza: 1. równie gwałtowność potrzeby, jak "2. i potrzebę, która po-
wszechnie dokuczającą się staje. W drugim podziale umieścimy, wyrażenie na karcie 410, gdzie pn-
tneba objaśnia się przez sprawa potrzebna, w pierwszym zaś, co dalćj znajduje się na karcie Id O,
gdzie potrzeba toż samo co ubóstwo, Manyel , Uurftiyheit ; i przygoda, Noth , Uronysal, Zwang ozna-
cza; do lego przydać należy znaczenie lego wyrazu: polijczha , akcya , bitwa, lecz to się rzadko uży-
wa w iL-m znaczeniu.'

Leipziger Lilrralur-Zeitung 1815. !Sro 115, \ May.

iJics Werk isl ein redender und sch -ner lieweis von dem , was unermudele Ausdauer und Be-
harrlichkeit leislen kann. Mit cisernem Fieisse und mit Anstrengung alles scincs Yermógens, bat der
Yrf. dicses sein olassisches, niclil bloss lur die polnischc, sondern aucli fur alle slawonische Dialecle
und selbsl fur die deulscbe Sprache interressante Werk so weit bis zu seincr Yollendung gebrachl,
dass nur nocli der file und letzle Tbeil fcbit. Andcre gel. Lit. Zeit. Iiaben beroits mil gerechtem Lobe
angezeigt, wic der Yrf. den 1. Tiieil bey den Piarislen in Warscbau 1807 bcrausgegeben , und wie
er, da es bier nicbt so raseb ging , ais es unler seinen Augen gelien konnie, sodann mil einer im
19 Jabrh. seltenen Energie, eine eigne Uruckerey errrichlet, und von 1808 bis 1811 die folgcnden
Theilc miltcii unter dem naben Kricgsgeliimmol gelielort. Hef. bcrncrkl nur bloss noch : dass diese
Anstrengung des Yrf. ciiicn Aufwand von mthr ais IGOOO Tblr. crfordcrt habe, und dass er gegenwar-
tigen łJlen Tbeil unler abnlichen Yerhaltnisen , obnc siib durch irgend etwas sturon zu lassen , beraus-
gab. 57-4 HogłU betriigl bis dabin das ganze Werk, und noch durilen , aucb nur bloss ein Sechstheil
gercchnet, an 100 Bogen erfordcrlich seyn , urn es v llig zu vollenden. — Die Yergleicbung alier be-
kannlen slawoniscben Dialecle , welchc gedrucktc Biicher liabcn , ncbsl dem allen bckannten und ursla-
woniscben Sprachen , welche cUirch Nachbarscbaft und Zufall der polnischen Sprache Wórler gelicfert
huben, machen dies Werk jedem S|)raohkenner uncnlbebrlich ; besondcrs i.«t es aber in Deutschland
der Fali, wo niclil bloss nalie Naclibarsibnft mil verscliiedcncn slawoniscben Yulkern, sondern auch

61

(lor Umstand , dass bis an tlie F.lbe in Deutscliland bis in das me uikI 12!e Jabrb. alles slawisch ge-
wesGii, dass jelzt nocli selbst cin Paar Milbonen Slaven da sind , (Bohnien , Krainer, Polniscbe Scble-
sicr, Wenden , Polen , und balbe Polen genannt Kassuben u. s. \y.\ die Kenntniss irgend cines slawo-
nischen Dialects jedeni Sprachkenner und Sprachforsclior, jedem Geschicbtsireunde und LIterator b icbst
nothig macht. Wer kann sicb bier nicht an Karls IV. Yerordnung in der goWenen Bulle erinnern:
Electoruni filii a septimo actatis anno in grainmatica Italica ac Slavica linguis instruantur, p. 41. ed.
Heidelb. Untor alien Slawonischen Dialecten baben aber unslieitig das Pubmische , l^oinische und P>us-
siscbc vor alien andern den Yorzug; denn ersteres bat die idteste moderno i-iteratur, das Polniscbe
ist ibm nacbgefolgt , bat niebi- Ausbreitung und langer herrscbende Consistcnz gebabt, und das Russi-
scbe bat in ncuei'n Zeiten die grosste Ausdebnung erbalien. Da aucb die polniscbe Nalion geogra-
pbiscb genommcn in der Milte der grossen Slawenwelt liegl , so yerdient aucb desbalb der polniscbe
Dialect eine griindlicbe Beberzigung; und man kann nicbt mit jener Einselligkeit dariiber urtheilen , wie
nianche bisber getban baben, welcbe ctwa nur nolhdijrflig irgend einen Dialect gekannt, oder aus
Yorliebe fur den einen , den andern berabzusctzen gcsucbt baben. Jeder der Dialecto dieser litera-
riscb gebildeten Slawen bat scine besondern Yorzijge und Eigentbi^imlicbkeiten , die ibm der andere
nicbt streitig macben kann. Dcm Duhmcn bleil)t scin bijbercs Alter der Literatur , dem Polen die lan-
gere Dauer derselben , dem Russcn , so jung aucb seine Literatur i.-t , die i"iselien Foriscbritte in neu-
crn Zeiten, ein eigentbiimliclier Yorlbeil. \Vor weiss , ob nicbt mit der Zeit aucb das uralte Kleinrussi-
scbe , das Serbische und andere L-teraturen auflreten werden? .Ylles was der Yrf. in Ouidiern gctnnden
bat, liat er aufgenommen , der Icbenden Spracbe aber weniger getraut, und dieser \'orsicbt bat man es
2U danken , dass man bey ibm weder willkiirlicbe Erkliirungcn , nocb Wortir fmdet, die nicbt ganz
gang und gebe sind , 0II; nur im Munde von Spracbverdei'bern , oder von Spraclikundicjen im Polniscben
Yorkommen. Niclits ist bey ibm obne Peleg der Autorilat. Mit der grijssten Strenge und Sorgf;dt bat
der Yrf. sicb an den Bucbstaben im Polniscben gebalteri , und selbst da, wo er eine Erkliirung nicbt
wusste, lieber ein Fragezeichcn gemacbt, z. B. Szmata S. 598. Tb. Y. Dieses Szmaga ist ein sa-
mogitiscbes Kustenfalirzeug, SeescbifT. l\e\\ wiirdc diess aiicb nicht wissen , wenn er es nicht im Kric-
ge 1794 erfahren batte. Welchen deulscben Namen es fiibrt, weiss Ref. nicbt. — Bey einem so
grossen Werke sind Irrthumcr unvermeidlicb.^ So glsuht aucb Ref., dass der gelebr. Yrf. Shjgnr am fijg-
licbsten vom deutscben NYorte Steigcr und nicht vom latein. instigator S. AOo. ib. Iiatle ahleiten-sollen.
Doch ist dies eine Kleinigkeit , wenn man bedenkt, welcbe ncbtige und kriliscbe .Ynsichten sonst der
Yrf. gewahrt. Man lese z. B. nur das Wort. l\ob , raba, roba S. 4-8, oder Hup', S. 16-4, oder Rząd,
S. 181. Wenn polniscbe Schriftsteller oft die Worter falsch gebrauciit baben, so ist des Yrfs. Pflicbt
gewesen es anzuzeigen , so wie es Pfjicbt ist des Lesers aus dcm Conlexl zu urtheilen , dass der fal-
schc Gebraucb, nicht den Beyfali des Yrfs. iiabe. Ebcn so ist es noch dem Yrf. nicht ziir Last zu
legen, wenn in andern slawiscben Dialecten, z. B. ein ['alcr Marcus im krainerischen , ein gelehrter
Tomsa im bohmischen ihn irre geleitet , oder ibm nicht angegeben, was er biilte wissen sollen; denn
die Allwissenbeit ware ibm beynabe nittbig gewesen, wenn or mit eben dem Fleisse alle slawoniscbe
Dialectc batte bearbeiten sollen, wie er das Polniscbe bearbeitet bat. Die literariscbe Welt bat nacb des
Bef. Urtbeil dem Yrf nicht bloss ein sebr gelehrtcs, moglichst vollstandiges , die bisberigen iiberlrelfendes ,

62

poln. dcutsclios Wuitcibucli zu danken , sonilern aucti ein Glussariuia lingiiao l'olonicae, und zwar primuia
Slavonicae dialecti , deiin ktin slawonisclicr Dialekt kann sich dessen rulimen. Dass der Vrf. audi in dca
Yerglcicliungen weil luelir, ais der ['etersIiiirŁjer Slowar' geleislet haf , ist klar. Wer dies sellene Buch
nicht bey der Hand liat, kann sich davon aus Joseph Bobrowski Ueise nacli Schweden und Hussland
179;J (I'r3g bey CaKe , 1790) iiberzeugen. In doppelter Hinsicbt ist aiso dieses scbatzbare Werk ein
angcncliines Gcsclienk der Literatur. Niclit aus Yorurtheil oder Yorliebe fur das mulisame Werk des
Yrfs. sagt dies Ref., sondern in Betraclit dessen, dass die poliiische Spraclie erst seit Sigistnund (II)
Augustus I. Zeiten, seit etwa iala blubend gcworden, weil inan vor dicscr Zeil wenig oder gar niclits
poliiisch gesciirieben liat. Da nun der Yrl'. nnt bcsondern Fleisse alle polniscben allcn Bibelubersetzun-
gen, so wie die allen Sciirillslellcr des guldencn Slgmundiscbcn Zeilallcrs bis zu den ersten 20 Jabren
des ungluckseligen Siginund Ul Zeiten benulzt bat , so gebuiirt all(;rdings dicsem schónen \Yerke der
Titel eine.s Glossarii Polonici. Dass es die Bahn zu einem Glossario Slavonico, \vovon die Basis der
KircI.endialect, das AItslavonische , dialcctus Slavonica antiqua, hier dialectus Ecclesiastica , mit EccI.
bezeicbnet , seyn miisste , lireciien kijnnle , und scbatzbarc Beytriige dazu entbiilt , liegt auch vor den
Augeii. Dass der Yrf. das lUissiscbe und Slawonisebe uiit cyrillischen , niodernisirten russisciien Buch-
stabcn scbreibt, nicht die vurgesclilagene Scbluzerische oder Backmcistcrische Ortbograpbie dabey ge-
brauciit hal, fmdet Hel', auch sebr zweckniassig; dcnn wer wirkbcli diesc Dialecte yersleiit, wirJ gewiss
diescn neuen Orthograpliien kicnen Beyfall gebcn. Es ist Icichter das cyrillische Alphabet , ais diese
willkubrlichen OrlbograpbiiMi zu crlcnicn. Mann inuss immer gleichsam rijckwarts in die alte Ortbogra-
phie ijbersetzen, uinl hal stall der Erleicblerungeu neue Miihe, wie das boy den mcisten modernen
Erieicliterungen der Fali isl, z. B. das Griecbiscbc obne Forrnenausnabmen , das Hebraische , Arabische
u. s. w. mil laleiniscben Lellern u. anderc Sonderbarkeiten der Art. Ref. ist zwar nicbt dagegen , dass
man in Ennangelung des cyrilisclien Alpbahcts russisehc und alt slawonisclie Wurler mit bubmischer
oder polniscber, oder, wcnn man will, kraineriscbcr Orlhographic schreibo, allein das Besserc muss
Yorgezogen wcrden , und das Beste isl gewiss , dass man es dcm Original gemiiss schreibe. Halle auch
der Yrf. bei diesen Wurtern das bijbmisciie Alphabet gcwahit , so wiirc es fiir die Polen unbequcmer,
battc er aber das polnischc gcwahit, so wiirc es fiir die Bóhmen (Tscbcchen) unbebiiltlicber gewesen.
Er hat aIso, wie bey dem buhmiscbcn , aurb bier cinem jeden Dialeklc seine Eigenlbiimlichkcit gelassen.
Ref. ist dabcr der YYiinscb des Yrf. S. X. Tb. I. unbegriellicb : die Móglicbkeit eincr allgenieinen
Schriftsprachc — wie in Il.ilion die vcrscbiedenc i'rovinzen — eine allgemeine (Scbrift-) Spracbe im
Slawischen zu baben. Ref. isl die Mliglicbkeit zwar auch einlenelilend, aber das Individuelie sines je-
(fen Dialects scbeiiit ibm der L'tgc der Dingo nacli so nolbwendig und daber wiinscbenswerth , dass er
durcbaus eine solcho Spracbvercinigung sieli nicht anders dcnken kann, ais ein blosses, zwar schunes,
aber immer unerreicbbares Ideał; er chrt es wie Leibnitz's Dyadik, deukt aber wic von Murr iiber eine
allgemeine Scbriitspracbe, denn 5i.()()0,0()t) genetisch verscbiedene Slawen konnen unmóglieii eine ein-
zige Buchersprache oder Scbrlflspracbe sich wahlen. In Ilalien bildete so wie zum Theil in Deutscbland
der Zufall besondere Scbrill- oder Biichorsprachen, und so gross auch der Yortbeil davon ist, so man-
chorley Schaden hat dies fur diese zwey grossen und gelehrtcn Nationen. Dio halbtodte Buchersprache
spricbt niemals zum Yolke im popularen Tonę , sic scbwebl in bulicrn RegioDcn. Der Italiener libei-settt

63

sich GoldonTs uiid Metastasio's Sliicke in seine Yulgurspraclic , und wer in Deutschland wie ein Buch
spricht, spricht affectirt. Dic slawisclien Yolker sind freylicli niclit so sclir wie die gernianisclien Yóllcer
in Spraclien und Silten von einander yersehiedeii. Allein wie ist es nioglich , dass ein Bulime seine ur-
alte bolimisclic Literatur der inodornen polnischen , oder der nocli jiingern russischen Literatur opfern
sollte. Puchoniir's Prawo[iis ruski gefallt gewiss mit Reclit sehr wenigcn ecliten Bijhmen. Umgekelirt
sielit Ref. es fur eben so unthunlich an , wenn Polcn oder Russen die buiirnisclie Orthographic anneh-
nien wolltcn. Ais man vor den unseligen lateinisclicn Makaronismen , elie dic franzusisclien Makaronismen
die polnische Spraclie yerdarbcn , Czeebismcn einflickte, da eiferte mit Reclit Lukas Górnicki sclion
unter Sigisniund Aug. II dagegen. So wenig wie sicb die germanischen Yólker zu einer Sciiriftspracbe
yereinigen kiinnen , so wenig konnen es aucli die slawischen ; der gramnialische und literarisclic Gewinn
\un Spracinereinigungen ist aber auch im Grunde genommen niclit besser, ais der, den Kirclienyorei-
nigungen zu stilten pflegen. Ein Jeder lebe seines Glaubens , ein Jeder redę seine Spraclie und scbreibc
sie nach seinem Dialekte. Zuriickzugehen auf den Kirchendialect durfte auch weder die jetzige russi-
sche (grossrussiscbe) noch scrbiscbe Sprache so wenig im Sfande seyn , ais z. B. Deutscbland in
Opitzes , oder wohl gar in Oltfried's. Kero oder der Minnesinger Zeiten zuriJckwandeln ; obgleicli man-
cher Patriot es im Ideał seiner Poesie wunscbcn mag. Ref. wurde es nocli dauern, Klopslok's, \Yie-
land"s und anderer Dichter NYerke so undankbar einein Ideale , sey es noch so schon , aufzuopfern.
Docli dafur, dass dies nicht gesLbiet, sorgt die giitige Natur, die Mutter der Sprachen und Menschen.
NYas Cornelius Agrippa de Netteslieim hieriiber gesprochen , kann jeder naclilesen. Ref. stiinmt in das
schóne Ideał des Yrf. mit ein, es dunkt ilim aber uni so mehr lobenswerth , dass er diesem Ideał
keine Orthographie aufgeopfert bat, je mehr seine bisloriscbe Trcue ilin au die Dialecte jedes Yoiks
nach der yorgefundenen Schreibart gefesselt. Diese gewisscnhaftc Treue giebt oft diplomatischen Werth
den Forschungen des Yrfs. , und es ist keine Kleinigkeit cine schone Idee in die Fesseln der Kritik zu
schlagen , urn der \Yahrheit treu zu bleiben. \Yie oft eine schone Idee tauscht, hat auch Ur. KopiUir in
seiner sehr schiitzbaren Grammatik des crainerischen Dialectes gezeigt, wo er yersichert , dass Cyrill ein ^
in seinem Alphabet erfunden halte, wenn er ein Pole gewescn ware. Haben denn die Bohmen es nicht
gehabt? ist es nich im Russichen , Gross- und Kleinrussischen fast eben so haufig liblich, wie im Polni_-
schen? Ist es nicht yielmehr Thatsache, dass nur diejenigen slawischen Yolker das f yerloren habcn , wel-
che stark mit andern Nationen yermischt wurden: z. B. die ncuern Bohmen, die Krainer u. s. w.
Denn dass der cyrdlische Buchstabe s, lludi , yor a, o, wie / im Russischen in allen Dialecten klingt,
war gewiss Hrn. Kopilar nicht unbekannt, z. B. łob , łubki, Jladof/a u. s. w. Doch hieryon abgesehen,
so niuss auch Ref. es ruhmen, das der Yrf. urn Rauni zu sparen , nicht alle Eigenheiten in der alten
polnischen Orthographie beobachtet bat , sondern sich mit der blossen Anzcige begniigt , denn bekannt-
lich war sie in Polen so wenig unter Sigismund August II. bestimmt , dass man auf dem Titelblatte
der Radziwiller Bibel doGo Yarianten findet , then u. ten. Das accentuirte a zu restituiren , durfte al-
so jetzt auch wohl unmoglich seyn , ungeachlet aller Bemuhungen des polnischen Aristarchen Kopczyński ;
und der Instrumentalis generis neutrius tym statt lem, kbnnte auch cinen Apollogeten finden , in Be-
tracht, das es im Slawonisciien olme Unterschied tom heisst. Zu yiel Unterschied erschwert die Spra-
che , und selten sind selbst die \Yerke der besten polnischen Scbriftsteller correct gedruckt. Da der Yrf.

64

sein W.jrterbucli unler seinen Augeii liat druckeii lassen, so stóssl man sehr selten aul Urucklehler.
Noch muss HeC. bemerken, dass der Iste Tlieil dem Fiirsten Adam Czaloiyski, ijstreich. kaiseil. Feld-
marschall, und dem Grafen Max. Józef Osioliński , óslreich. kaiseil. Kammerlierrn und I'ralecten der
kaisorl. liibliotliek iii Wien dedicirt ist. Beyde Herrcn haben dies Werk dunb lilerarische und andeie
Beytiage mitersluzl. Die loigenden siiid andern huben Uelurderern der pobiiseben Lileratur c,e\vidmet.
Dic Piaiislen Kamiiiskl uiul Dmochowski und andero Gelelirle in Warscbau, baben den Wl'. unterslulzt.
Sehr scb:iUbai- duiiken Hel', die IJeinerkungen , du Mr. Miiijier gcliefert liat. Sie bestehen in lauter te-
chnisclicn WorltTn der ILindwerker und Falfrikanlen , weicbc Ł;r(3sstentlieils in keineni poiniscben \\óv-
terbuclie yorkommen. — Wenii der rasllosc Eiler des Yrl". mit dem Olcn Theile fertig seyn wird , dann
mucble docli wold nocii ein 7ler, oder 7. u. S. Tlieil nolliig scyn , wo in mógbchsl sparsamen Riiu-
mea besonderc Register aller slayoniselien liiulecte , die bier yorkommen , so wie aucli aller andern deut-
sclien , Jateinischen , grieehisclicn , bebraiseben , tiirkiscben n. :.. Wriler kolumncnweise es anzeigton,
unter welcliem Worle jodes niclit pobiisclio , liicr der Etymologie und Spracbyerwandscbaft wegcn ci-
tirte Wort yorkiimc. Diese indices yyiirden dicss yortrcibobe Werk erst reebt nutzbar macben , indem
auch der weniger Geiible es icichler benulzen kunnte. Der Slaat seibst solltc im Fali, wenn bey un-
sern geldknappen Zeiten die Priinumerationen und Subscriplionen niclit zureicben , dics Werk unter-
stiitzen. Die lobnenden Friiclite wiirdc die Nacbwelt segiien •

Annuien der Literulur und liiinst in dcm Oesterreicliisclien Kaiserthnin^. 1809, Jitnitis , Seile 2C'l.

• UnttT den slawisclion Yulki.TU kuniicn sicb nur die llussen uiul Polon mit yollstandigen Worler-
biiebern riiiimen. Jene yerdankcn das ibrigo der russiscben Akailcmie, zii dessen Yerferliguug sieli
mulircre ansolinliclie Milglieder yereinigten, diesu aber dem Fleisse einzelner Gelebrlin , ebedem eines
Knap^ki , Troli, und jetzt eines Linde, der yon poiniscben Macencn , dem Fiirsten Adam Czartoryskie
dem Grafen Joseph Ossoliński grossmiithig unterstiitzt , mit den notliigen HuHsmitteln rpiclilic!) yerseben ,
da ilim die an poiniscben Werken reicbe Ossolinskiscbe Biblotbek zu Wien durcb lU Jabre zu Ge-
botbe war, seine Yorgangor zu ubertrelfen sicb riibmlicb bemijlit. Die K. Bóbm. Goscll. der Wissen-
scbalien zu Prag bat ilm glcicli bey Ubersendung des erslen Tlieils seiiier yicljabrigrn mubsamen Ar-
beit zu ilircm auswiirtigen Mietgliede ciTiamil-.

Nacli Zueignung und dem Regisler der Priinumeranten , tulgt die Kinliilung (wslępj yon XY1II Seiten,
worin der Mr. Yurfasser yon dem Zwecke und der Einriebtung seines \Y('rkes mit seinen Landsieulen
spricht. Fur Nicbipolen ist der darauf (blgende Auisalz -uber die Teiulenz dicses Werkes- in deut-
seber und franzosiscber Spraclie bcstinnnt. Mtigliebsle Yollsliindigkeit und Zuyerliissigkeit war in Anso-
bung des Poiniscben sein llauplaugenmerk. Da zu Belegen der Bedeutungcn pas scnde Slellon aus poi-
niscben Sulirillsteliern , mit dem Namen derselben und der Seiten/.alil des citi rien Duebes aiigePulirt
werden, so glaubt er dadiircb seinen Erklarungen den bocbsten Grad der ZuYerlassigkfit gegeben zu
baben. Dazu sollte iioeb die stiile Yergleiebung des Poiniscben mit andern slay. Mundarten beytragen.
Yeraltfte unbekannte Wurler, heisst es, wurJen aus ibnen eilautert, yerlorne Worlstamme ergiinzl.
Halle sicb docli lir. L. bloss darauf eingeseliraiikt, und nicbl so yieles zu diesem Zweeke gar nicbt Ge-
hórendes aus UM/.ijverlassigea Quellen olmc .\uswaid aulgenomiULMi. Ob nun der iKilicre Zweck , dea

65

er dadurch herijcksichtigot habon will, dadurcli orreiclit wordcn scy , iiamlicli die Uberzpugung bcr-
Yorzubringon , dass die slawiscben JMiindarlen , ungeacblct ihrer Abweiobungen , sicb zu eincr allgemoi-
nen Schrillspracbc yereinigen kijnnten , wollen wir dabin gcstellt spyn lasson , da bior nur von dor blos-
sen Mógbcbkeil einos zwar wiinschenswerthen , aber anderer Ursachen wegoii unausfuhrbaren Projekts
die Redę ist. Diese stiite Yergleicbung 'der Mundarlcn fulirle den Hr. Yrf. auC die Grundsatze der
Worlforscbung und ibre Anwendung auf die -polniscbe Spracbe. Kr liraehle sie in eine kleine Abhan-
dking, die bier 522 Blatter ein"nimmt. Ihr Inbalt besebrankt sicb aut' die ctymologiscb - wesentlicben
Buclistaben , aut' die Yerwandelbarkeit derselben , iiir Yerbiiltniss zu den Spracborganen , auf die Endi-
gungon und ZusatzYorworter , d. i. auf die Nacb-und Yorsylben. Dass A' in Z iibergelie, wird (§. 23)
mit Beyspielen aus andern Mundarten bewiesen, die aber gerade nur bewei^en, dass k in c (nicht in z)
poliiisch ausgesprosberi vorandert wird. Denn das windiscbe zwiet miisste ja polnisch cwiet gescbrieben
werden. Die I. Abtb. des XI. Cap. von zufaHfgen Worttheilen ist sebr mang"l!iatt , da docb §. 86.
ausuruckbcb gefordet wird , dass sich der Wortforseber ein yollstandiges Yerzcichniss der \Yortendigun-
gen verferligen miisse. Rec. boffte sie im Worterbuche selbst , wic bei Adelung , zu finden ; fand aber
nur die Bildungssilbc al unter a. Sie sollte eigentlich unter L stehen , und so unter D: ba, oba,
unter A': Aa, ak , ik , unier A': in , an, on, u. s. w. Hr. L. mag aber glauben , dass diese Bildungs-
laute in die Spracblebre und niclit in das Worlerbucb gebijren. Das NYcirterbucb. selbst kann nacb sei-
ner Einricbtung nebst dem Poien nur der Deulsciie gebraucben , da die Bedeutungen der poln.
\Yurter nur dcutscb erkbu't worden sind. Docb macben es die beygesetzten Wlirter aus andera sław.
Mundarten zur Noth aucli fur andere Slawen brauchbar. Und nur dadurcb lasst sicb einigerniassen ent-
scbuidigen , wenn bey InlroUgator auch das Windiscbe puhpintar (Bucbbinder), und so bey anderen Wor-
tern unspriingbcb deutscbe Benennungen angefiihrt werden , die docb eingentlich zur Bereicborung des
Polniscben aus anderen Mundarten nicht in Yorscblag gebracbt werden kimnfen. Wozu sollen aucb die
oft ganz unniitzcn Wiederbolungen der sław. \Y(irter, wie z. B. unter Brat, oder die gebauften Sy-
nonyma I wie unter Desze:-, Droga u. s. w. dienen ? NYarum musste denn nebst dcm Bobm. ccsla noch
das Slawiscbe cesta und abermald unter dem Windisclicn , Krainiscben , Kroatiscben , dasseibo Wort ,
nur verscbieden gesclirieben , wiederbolt werden? Soli denn Bosniscli , Ragusiniscb , Slavoniscb , Dabna-
tiscb auf andere Spracben ais die illyrische liindeulen? Der Unierscbied ist ja gar oft nur ortbograpbisch,
und warum sind alle diese NYorler wenigstens zur Yermeidung nicbt wcniger Fehler , nicbt lieber nach
einer gleicbfórmigen , etwa der polniscben Ortbographie gescbrieben worden? So ist z. B. unter Kaszel
(Husten) das B bm. kassel , das Sorab. kaschel , das \Yindiscb. kashel, und wiederum das SIavon. ka-
shali , das Bosn. kasclagl , der Ausspracbe nach einerley. Dass diese Yergleicbung des Polniscben mit
\Ytirlern anderer Mundarten nicbt bey allen Artikcln durchgofubrt werden konnte , ist sebr begrciflicb.
Selbst da wo es etwa noch gescheben konnte , ist die Unlerlasung sebr verzeihlich. So hatte bei Jtujo
fuglich igo (J'och), bey Iw:i Sabiweide, das B ibm. gjwa\ bey (Acrlica, Flachsbrecbe, Irlien [An&i-M drhleii
Flachsrissel) ; bey Łapa, Tatze , das Ung. lab Fuss, zur Erlauterung oder Bestatiginig angefubrt werden
kijnnen. Unter den angefiibrten Wortern aus nicht slawiscben Spracben , sind gar viele zum Tbeile
ganz uberfiussig , zum Tbeile auch nicbt passend. Bey Głowa z. B. steht aucb noch cf. Gr. yif(c,alr'] ,
cf. Lat. calva, cf globus, cf. Ger. scblau ; wo docb nur calva allein mit dem Slawiscben glawa eine

Siownik Lindego wyd. S. Tom TI. g

66

Yergleichung ausluilt. Uiclilig wird ilas Schwed. und Nicders. glad mit gładki yergliclicn; aber das da-
bey angefiilirle Hebr. Cbald. Ai-abiscbe biitle hier, so wie an yieleii andeien Stcllen , lieber ganz weg-
bleibcn sollen. Die zwar alten , aber grundlicben Einwendungen gogcn Frenzels gezwiiiigcne Ableilun-
gen der sław. Wórler aus deai Hcbraischen , mógen etwa dem lir. L. nicbt bekannt seyii. Durch das
Ungriscbe , aus dem manclics Wort zu den Polen liiniibcr wanderlc , ist wold bier und da einiges
aufgcbell worden, aber an vielen Slellen war doch die Anfuhrung ungiisclier Wijrter zwecklos. Yiel-
melir biilte eine sehr fleissige Yergleicbung des Lettiscben und Lithauiscben ais nachst verwandten Spra-
clien mit der Slawisclicn in den Plan diescs Wurlcrbuchs gcbort. Schiimmer ist es, wcnn bey Grzecli,
(Siinde) das Lateinisclie hoireo, das Deulscbe ijrauen , und nicbt das Siawische gore , dem UrbegrilTc nacb
elwas Buses, Arges, davon gonej und gorszy (und so aucb grzech) abzuleiten sind, zur Yergleicbung
aufgestellt werden, wenn bey lilamra das ebenfalls aus dem Deulscbcn eniebnte Biilim. Idamr , nicbt
aber das iichte NYort skoba ; wcnn bey Arsenał das Buhm. slrilnice (Scbiesstall) und uiciit zbrognice;
wenn bey Grab, (Weissbucbc), aucb nocb gawor (Aborn^, wenn hoy Chrosl das Hóhm. Iiraz (Uamu)), bey
Kot das Bubm. bul, das unlcr goły gehijrt , wenn Łnnik nichl bios unter Łan, sondcrn aucb bey
Lenno angefulirt werden. Die Yermengung ganz verscbicdener Wurzelwórlcr bdlte sorgfalliger yermie-
dcn werden sollon. iMan darf Diib nicbt mil lupy, Gomąłka niclil mit melken , gemolkcn , wobi aber
mit Kunij)! d. i. abgestutzt, yergleiclien. Man kann Pasierbica nicbt von córa, lioboU nicbt von kow ab-
leiten. Man darf das Bóbm. lisa, (alt lesd), nicbt mit dem Poln. Lisica, wobI aber mit łasa vcrglei-
chen. NYiire dem Herm Yerfasscr das Bubni. lis (Presse) bekannt gewcsen , so hatte or Lisica (Nolbstall)
von Lisica (Fiicbsinn) gewiss ganz gelrenneł. Diese kleinen Mangel in Nebensacben werden aber durch
die llauptsacbe, d. i. durcb die yollstandige Sammlung und Erklarung der poln. NYórter gar sebr
ijbcrwogen ; der eingestrcuten gramnialisciien Beinerkungen , bisloriscben Krlauterungen (S. liiinica) niclit
zu gedenken. In Hinsicbt der angefulirlen baijfigen Redensartcn und Spricbwórter scbeint es, ais wenn
Hr. L. alles biitte erschopfen wollen , und man wird eber Ursacbe babcn dariiber zu klagen , dass er
bierin das Mass iiberscbritten , ais dass er zu weiiig gcleistct iiabe. Rec. billigt es , dass er aucb solcbe
Wurter aulnabni , die inan nicbt mebr yersiolit, und die er seibst nicbt zu erkUin-n wustc. S. Gtuba ,
Grdula , Lem u. s. w. Yicllciclil finden sicb nocb glucklicbere Ausleger. Einc bctracbtlicbe Nacldese
durlle man wobl nur aus altern łlandschrilten erwarten , oder von einem Polcn , der langen Umgang
mit den Goralen ^Gebiirgsbcwolmern) gebabt , und auf ibre Ausdnicke besonders Jagd gemacbt battc.
Bey Ircniden \YiJrten ist griisstentbeils ibr Ursprung angczcigt worden. Si solllen aber so, wie es bey
den nicbt mebr gangbaren polniscben gescheiien ist, durcb cin yorgesetztcs Zeicbcn bemerkbarer go-
macbt werden. Da die mcisten Slawen das a biiufig, das e allzeit zu Anfangc eines Worles mit dem
Yorscblag j begleiten , aucb jemals kein f batlen , so wird man sicb nicbt w undern , unlern dem Bucb-
staben .1 von 3(5 Seiten, kaum zelin ecbt polniscbc \Yórler, unter E von 9 Sciten , nicbt eines, und
unter F von 45 S. lautcr frcmde WiJrter zu finden ; aucb unter // von 35 S. stelien mcistens einge-
>vanderte Fremdlinge , aber docb aucb einige slawisehen Ursprungs , die unmittelbar aus dem Bubm. und
Russ. anigenommen wurden. Sonst spricbt der Pole in den einheimiscben Wortern g (iir h\ nicht
sellen aucb eh liir h ; dabcr sollte das eh nicbt in das c cingescboben , sondern davon ganz getrennt
werden, und erst nacb b in den Worlerbucbern aufgeslelll werden. .\ucb die Werter, die mit ó (ci)

67

anfiingen , wie Ciaslo u. s. w., gehijren eigfntlicli niclit unter das reine r, sondern vielmebr, wenn man
aut" anderc Mundarten Riicksicht nehmen will , tinter T. Hr. L. stelle die Wcirter unfer jedein Buchsta-
ben luieh strenger alphabetisclier Ordnung; folglicli mussten oft die Dimiiiutiya vor ihren Primiliyen ste-
hen, wie Gronisko vor Grono, Jijielka vor hjh u. s. w. Wenn er sieh aucb das Wurterbucb der rus-
siscben Akademio nicht zuni Muster nehmen wolilc , su liatle er doch in gar yielen Fallen diirch eine
niethodiscbe Stellung der Wurzelworter , die Uebersicbt der Abgeleiteten erleicbtern ki'nnen ,' obne von
der einnial beliebten Ordnung merklich abzuweicben. Wenn God z. B. angegeben ware, waruni sollte
nicbt sogleicli der Plural Godij iind dann crst Godło etc. darauf folgen konnen ? Wozu war es notliig
Gaić, Gajek, von Gaj so weit zu trennen ? da bey gaj nur auf (jaić yerwiesen werden durfte oder um-
gekebrt. Man muss es zwar billigen , dass Duch, Dusić, Dusza, ibre besondere Stelle bekauien, wenn
sie gleicb alle von duju abgeleitet sind , weil das Aufsciilagen dadurcli erieiciitert wird , und weil unter
diese Worter selbst wieder meiircre abgeleitete gebureii. Allein in den meisten Fallen ware durci)
eine Anordnung nacb dem ersten Etymon das Aufsucben eben nichl erschwert worden. Auch dagegen
ist niebts zu errinnern , dass er die Yerba niciit nacb dem Prasens , sondern lieber nacb dem Infinitiy
geordnet bat, wenn es nur nicbt aucb da gescbelien wiire, wo durcb Yeriinderung des Stammlautes,
wie bey Bóść, bodę, oder gar darcli Wegbssung desselben, wie bey Grzdć , grzebie, die reine Stamm-
sylbe nicbt mebr kennllicb bleibt. Durcb das Anseben des sel. P. Markus und anderer neuen Wórter-
sebmiede , bat sicb leider Hr. L. nicbt seltcn irre iubren lasscn. Wie batto er sonst bey Bachus den
erdicbteten Nabmen Pust aus dem Krainiscben , bey Bellona wieder Torka u. s. w. beysetzten konnen.
Płist ist aus mięsopust Fascbing , Tarek ist niciit Mars , sondern dies Martis von ivtonj , der zweyte
Tag in der Wocbe. Nur P. Markus gab ihnen die?e Bcdeuluiigen von Gottbeiten. Aus ihm scheinen
aucb ondere ganz unkritische Bemerkungen geflossen zu seyn ; z. Bey. Bóg , dass boy den Phrygiern
Gott (iioyeioy beissc , bey Kolasa, dass die Scythen den Wagen kolossa nannfen. Was aus Oiids. libr.
trisl. angefuhrt wird: • Scglhe lehitur crepilnnte colossa , Hoc verbum curruni vocal < ist ganz ver-
stummell; es muss nacb Adelung (S. Kalesclie ) beisen : gens inculla nimis tehilur crepitante kolassa
hoc rerbo rurruin Scgthe vocure soles. Wobey jedoch erinnert wird, dass man diese Yerse ais
uneciit in den neuern Ausgaben weggelassen liJdte. Sollten sie woid in ciner alten Ausgabe stehen ?
Der sel. AUer nabm sicb einst die Miibe , sie in den iiltesten Ausgaben zu sucben , und fand sie nicbt.
Welcher Pole mag sie wohl dem Ovid untergescboben haben ? Bey babia góra erinnert Hr. L.
der Kais. Konsfanlin lnitte ^c(j3eior)eia in Dagibarala (?) verdrebt. Nicbt so , sondern Banduri, sein
Herausgeber , yermutbete, durcb (iaytiliaotiu des Konstanlin mijge etsva die babia góra gemcint
sein. Dass irgend wo selbst poln. Worter unricbtig erklart worden wiiren, daruber zu entscheiden
darf sicb Rec. nicbt anmassen , sondern muss vielmebr gestehen , dass durcb die haufigen Belege
die angegebenen Bedeutungen sicber und genau bestimmt worden sind; besonders an Stellen , wo
Hr. L. seine Yorganger Knapski , Włodek, Trolz bericbtigt bat. Siehe z. B. Clujnać nel^en, beugen, wo
aber doch die Urbedeutung durcb scbnell bewegen besser angegeben ware. Selbst die Redensart gdg
wiatr chijnie , wenn sicb der Wind bewegt, und das Bubm. chwili, bestjitigen es. Kalander hiitte beber
unerklart bleiben soUen , da es nur aus alten bubm. Bibeln in die poln. gekommen ist. Das Ital. ca-
landra passet gar nicht bieher; sondern das Bubm. kalandra ist niebts anders ais das Lat. charadrion

68

der Yulgata. Akafist ist cbcn niclit unrichlig , aber nicht befriedigcnd crklart. Akafist bei den Russen
ist ein ofłicium, (nicbt Messę), das stebeiid, nicht sitzend vemclitot wird , daher die Benonnung «zcr-
i^tOTo^. Hadyna {gadiina) , ein kricclicndes Tliicr mit Fliigcin wird zwar nach Ładowski besclirieben ,
aber niclit syslenialisch bestimmt. Cutuk ist ein Unkraut in der Gerste, aber was fur eines? Durcli die
beygeselzen Synonyina aus andt-n n ^lundarten muss man sich gar nicht irre maclien lassen. So ist das
poln. kąkol der Lolcb ; aber das beygesetztc b jhm. kaukol nicht der Lolch , sondern der Kornrcden
agroulemma gilhaijo. Wenn Lebiodka der Woblgemuth {origanum) ist , so sollte das Bulnn kocaurnik,
Katzeniniinzc , nicht dabey stehen , sondern dobra myśl. Die ctymologischen Yersuche , die sowohl iin
Worterbuchc ais in den CJrundsiilzcn der Wortforschung an manchen Stellcn vorkomnien, sielit Rec.
grósstentlieils nur noch lur Winko zu wcitcrn Forschungen an! Den Slawen felilt es noch an einem^
Wurzeiworterbucbe; aucli lassen sich die Eingewanderlcn niclil innner siclier gcnug von den Kinh'cinii-
schen unlerscheiden. So glaubt der Hr. Yr(. das Sław. ahnec sey aus dem Lat. agnits gebildet, da er
doch seibst auf Jagnie binwci.scl, das in allen Mundarttn von jeber gefunden wird, und von dem La-
teiner gcwiss nicht geborgt worden ist, Slawen und Lateiner haben ja bekannlennassen viele gcmein-
scbaflliche WurzelwLirlcr, oder doch Wurzelsylben , wie liier agn, von welchcr jeder nacli seiner Art,
der Lateiner agnus , der Slawe agnec (jagnię) gebildel bat. Car isl niobt voii Cacsnr abzuleilen, da es
unmittelbar von den Talaren zu den Slawen gekomnien isl. Dem Worlc shlo , poln. Szkło , liegt wahr-
scheinlicb Gias zuni Grundc, wenn es gleich in cinigen Mundarten slklo, siekło, staklo , lautet, und ist
also nicht von siekali, zusaninien fliessen ; abzuloiten; ausser man wollle die Slawen auch zugleicb zu
Erfindern des Glases machen. Von Wątjjid ist §. oO eine sehr gezwungene Ableitung gcgcbcn worden,
da es doch aus dem Lat. dubilare, durch Yerselzunng der erslcn Sylbe udbil fur duhil cnlstanden scyn
mag. Chuch ist ofTenbar das Deutsche Hauch, und das Ragusin. chjuch (lies auch) geiiórt gar nicbt
liierber. Baczyć, baczny wiirc mit dem Dcułschen Ohachl zu vergleicben gewesen. Es baben sich un-
glaublicb vielo deutschen Wórtor jcmals ins Polnischc eingescblichen, die jezt kaum mebr kennbar
sind. — NYir bolTen durcb die.«c Erinnerungen duch so viel zu bewirken, dass der Hr. Yif, dem wir
zur Yollenilung eines so wichligen \Yerks ausharrcnden Mulh wiinscben, gegen P. Markus neu ge-
macble NYurler und Freuzets Etymologieen misslrauischcr werdon, und bey Yergleicbungen der polni-
schen Wurter mit andern Mundarten vorsichliger zu \Yerke gelicn wird. Hr. L. gedenkt auch noch,
wenn er diese Arbcil gliicklicb beendigt haben wird , seiner N.ition mit cinem NYórterbuche der poln.
Literatur zu dienen.

Szanowny .\indz Józef Dobrowski yrzyslai mi z Igcitic Annałów Wiedeńskich następujący wypis:

.\u3 dor Recension M — O, (' \n don Wu/itT Annalen verkurzt omissis elogiis . Boy .)/ einige
Funklioncn ais Biegungslautes ; er bat aber auch wcicbe ais Ableitungslaut. Rey A und U batte das-
selbe gescheben sollen. Pandrowie nicht befriedigcnd crklart. Sie heissen Engerlinge. Ploskoń , der
weibl. Hani', unricbtig. Der Fiminei ist der maniil. Das Etymon nicht immer getroffen. Bey Obiata ist
nicbt an oblała, wedcr an obiedna , sondern an ob-wiet (slav. zaviet, olviet etc.) zu denken. Die sław.
\Vórter andurer Dialokte , die der Pola nicbt kennt , haltcn sullen ibre Stelle bekommen , wie olara

69

s. potraw; Idadho , ispolin , ol<r , uołot. Bey Młot felilt das Holim. mlul. Die UnvoIlst;indigkeit der ge-
brauclilen Quel!en ist aber scliukl daran. Mnaiikali Bolim. fililt bey miauczeć. Von dieser Seile aiso
hatten die anderen Slawen noch vieles nacbzutragen. Ospa das bobin, krowinka, soli beissen krawiiika,
weil die Kuh bohm. krawa lieisst. Melelicc Gestuber yerrirte sich unter Miecz, da es unler Mictelica
stehen sollte. Marzena Fraii des Neptuns ist neu erdichfet, (unter morski). Bey Miedź slow. 7'uda, kow,
ist zu besorgen ; dass der Leser oins fiir das andere nehme. Potjihcl geliort nicbt zu pocinjha , wohl
aber unter Pohibid, \vo es feblt.

Tenże Dobrowski w dziele swojcm, dla literatury SłouuańskicJ bardio wainem, pod tytułem SI owa n-

ka zur Kenntniss der alten und neuen Slaiuischen Lilleratur , der Spraclikunde nach allen Mundarten,

der Geschichlc und Allerlhiimer , od karty 245 timiescił nnstępujncn reeenzya.

Yoni 6ten Bandę, womit das wicbtige Werk bescblossen wird, waren sclion im Juni 50 Bogeii
abgedruckt. Der vor mir liegende 5tc Band entliiilt die vier Bucbstaben R, S, Sz und T. Die Ein-
richtung ist dieselbe, wie in den vorbergehenden Banden. Die Trennung der abgeleitelen von ihren Pri-
mitiyen ist durch die slrengc alpbabetische Anordnug in yielen Fallen notbwendig geworden, z. B. Pioczek,
das Diminutiy yon rok, nimmt seino Stelle vor Rok ęin. Dem festgesetzten Piane gemiiss, kannten
nicht einmal alle Zusammensetzungen aus ręko-, bey Ręka angegeben werden. Dalier wird , wo die Bei-
hc unterbrocben ist, wie bier, angemerkt : Contin. Derirator. rękojmia u. s. w., weil vor Rekojemski das
^Vort Rekoijnicya, und yor Rękopism wiederum Rekolekcya und noch- vier andere Wurler zu sleben ka-
men. Unglaublicb ist die Miihe und Genauigkeit, mit welcher die yei'scbiedeiien Bedcutungen der Wer-
ter nicht nur angegeben , sondern aucb mit passenden Stellen aus Scbriftstellern belegt werden. Mit
gleicber Anstrengung sind die Redensarten, SprichwiJrter gesammelt , und da eingetragen worden, wo-
hin sie geboren. Da nur selten Wurzel-Worter yorkommen , die in andern Mundarten nicht zu finden
Ayaren, so konnten bey den meisten polnischen WiJrtern aucb die entsprecbenden aus andern Mundarten
angefidirt werden. Auch hierin ist der eiserne Fleiss des Hr. L. nicbt zu yerkcnnen. Wiiren ihm nur
bessere Quellen zuganglicb gcwesen ! So kann ich z. B. gar nicht begreifen , woher das Bulimisclie
hrynozy bey Rydz genommen seyn kann. Es solte ryzec heisscn. Bey Srom steht nebst .sram auch
■ sromak aus dem Windischen. Allein sromak ist eine Yerkurzung von siromak und gebort zu ciner ganz
andern Wurzel. Bey mancben Wortern wird die Sprachyergleicliung noch wcilor ausgedehnt , d. i., es
werden die yerwandten Wurler aucb aus andern Sprachen , nicht selten sogar aus dem Hebraischen ,
angefiahrC. Bey Śnieg yermisse ich jedoch das Hebr. szeleg , da 1 und n leicbt ycrwechselt werden.
Dass. Hr. L. selten das Etymon angab , moclite ich eher loben ais tadeln. Hatte er sich doch bey
Siuch nicht durch Durichs Anseben , und bier und da nicbt durch den P. Markus dazu yerleifen lassen.
Bey S!oma fiibrt er das unrechte Etymon złomie, iom , aber doch auch das wahre siać, streuen , an ,
\voyon offenbar slama , stoma, Stroh abzuleiten ist. Bey Średni wird auf rzęd , Windisch red, yer-
wiesen. Allein yon śrzedni ist das wabre Etymon śrzod , in andern Mundarten sreda. Diese Bemer-
kungen , da sie die Hauptsacbe nicbt betreffen, werden den unyerkennbaren Werth dieses Werkes nicht
yermindern.

70

Dawniej jeszcze po wydaniu pierwszego zaraz łomu, otworzijl mi lenie szanowny przyjaciel myśli
swf'je o dziele listownie , jak następuje :

• Im kurzeń werden Sie meine Einleitung zu einem allgemeinen slawisclien Elymologikon erlialleii. Ihre
Grundsiltze der Etymologie werden dadurch tlieils bestatigel , Iheils erlaulerl iind bericlitiget. Erlauben Sie
docli , dass da ich Ihnen zur vollendelen Arbeit Gliick wiinsche, fiir das Yergnijgen, das mir der erste Theil
schon gewiihrte , meine iMeinung frei heraussage. Es versteht sich , dass icli den polnischen Spracligebraucli
nicbt beruhreii darf, sondern nur das, was auch uns oder andere Slawen angeht. Von Krain ans, bedauert
man Sie, das Sie keinen besseren Fiilirer hatten, ais P. Markus. — Ebcn so wie icli liier und da benierkt
babę , traulen Sic dem Bernolak zu vicl ; S. Alleynria ; solcbe neu gescbmiedete Wórler verdienlen ja
nicbl , in ein so Yortredlicbes Werk aufgcnommen zu werden. Auch gefallt mir das AuChaufen der Na-
men nicbt, z. b. bey Broda; es ware genug, wcnn die abweichende Aussprache durch Orada bób.,
illyr., und boroda russ. , bezeicbnet wiire. Denn Sorab. 1. und Sorah 2. yerstehet sich von seibst, da
es zum Lecbischen gehorl, dass es nicbl abweiche. Bey Bohalyr wijrdo ich nur das Russ. angeh-
fiibrt haben , etwa mit der liemerkung, dass es andere Dialekte nicht kennen , da es Tatarisch ist. Tadel
ist dies nicbt, sonder woblmeynender Ralh; ich bilte Sie meine Erinnerungen so aufzunebmen. Bei Bóg
wiirde ich liad. b-j und b-dz wcgstreicbcn , denn nur boh (durch Yeranderung aucii c- und ;) ge-
hurt daliin. . Wir stehen so in Gefabr alle Wurzclwurter zu yermengcn. Wohcr ist die Remerkung:
Phrygtbus lioytioi' deum sonat. Die Krainer kennen den Węlbog nicht; nur Pater Markus samineite
frenide Gulternamen, und scbob sie in sein Besedishe ein; z. B. Tork, anstatt wtorek (Dienstag, Ehr-
tag,) ist bey ibm Mars etc. — Seibst Zima und Ziemia darf ich nicht unter einem Begriff bringen
(S. 60 Wortforsch.) und elwa \on jali (Jąć) ableiten. Bey so allen Wortern ist es genug ihre Ver-
wandtscbafl mit andern alten Spracben zu zeigen, wie hier mit liiems; ziemia ist auch im PeldwisciiCn
zu findcn , und so lange wir kein indisches Wurterbuch nacliscblagen kijnnen , muchte der Ursprung
vieler Wurter gar nicht angegeben werden kiJnnen. Die Bedcutung hangt nicbt bioss von den Con-
sonantfii ab, songiem auch von dcm damit yerliundcnen Yocal : byk, bok, buk, etc. und auf diese Art ist
zim und ziem wesenilich yerschieden u. s. w., wenn sie gleich in der allgemeinen Wurzeltafel unter
z-m ais ihrem rohen Stoli' stehen; sobald sie durch / oder e belebt werden, ihre Form bekoniincn,
80 hiingt aucii der Begrifl" der dadurch bezeicbnet wird, bloss von der Yerscbicdenbeit der Yocale ab. Wer
wijrdc bel (biały) und boi (dolor) unter einem Begriff bringen wollen , wenn gleich beyde aus b-l
Lestehen ? Darnach nun miigen Sie seibst beurtbeilen, ob ich das billige, was §. 03. unter M — B ge-
bracht worden ist. Bios \ und 7 , d. i mara, mor, gchoren unter M — B, oder mrze (mreli). Alles
Cbrige gehijrt nicht dahin ; — 2 und 5 d. i. mrok und mrug sind doch noch yerwandt, weil mtk
nur die yerstiirkte Sylbe mrg ist ; — 5 Murzyn ist fremd ; — i morze gehort in die erste Klasse un-
ter mo (Wasser), daher ist re nur ein Bildungslaut. (Si niiisson sich nicht wundern , wenn man liier
ins Copliscbe oder Hebraischo kommt ; die ersten Elcmentc miissen in allen Sprachen zorsireut zu fin-
den seyn ; mo-ju sagt ja der Russe fur myju, aiso darf ich die Sylbe mo postuliren , wenn gleich sonst
(bey uns) mo die Bedeulung des Wassers nicbt mebr hat; Waschen setzt Wasser voraus.) — Miara,

71

micriti — ist mit fjLtTi^itir , nicliri , inesscn , zu vergleiclicn , ;ilso mer^.melrz=inel-r^i!icfi,s, Mehr l)riiuclit
es niclit , urn die Wurzclsylbe mer ais selbstandig darzuslellen. Welclier Zwang ware es aucli iiirlit den
Begriff inessen von m — r abzideitcn? — 8 mrz — nu, niraz (poln. marz — mroź) gehurl zui' dritLen
Classe j)/ — R — Z, mul kann nur mit »i;';;e/j Yerdricsson vergliclien worden , r.ucli mit Frost; r=f' — r — st. —
•10 mruk ist eine Stammsylbc Idr sich der o/e/i Classe , ein onomalopoelicum, und kann mit unserni
brukati brummen, vergHcben werden ; M offitie B. — 9 smrdeti, smrad gehorl unier die Wurzeln von
A Stammkauten, odei' da S nur eine Yerslarkung seyn kami, docli unter M — r — d. Nun ist ni — r — d,
das Laleinische merda. Doch will icli bier nicht streitcn , weil mrl , todtes Wesen , verfaulten Tangeln,
Leinileder, allerdings aucb zum Gestank gebijrt. Allein siclicrer ist es, wo die Yerwandtscbaft der Be-
griffe und die ungezwungene Ableitung nicbt ganz unzweifelhatt ist , die Wurzelsylben ( selbst boy dem
kleinsten Untersciiiedc im Baue), ais selbstandig (nicbt von andern nbgeleitet) , aufzustellen. Den sel.
Fortunat (Durich) brachte ich, von dieser Art zu etymologisiren ab, da ich ibm einsl myśl, das er von
my [jios] und siali (scbicken) ableitete , zerglicderte. Da mllon im Golbischen , mrns mentis (fi«rr)J
Mutb, Gemiith im Deutscben , zu finden ist; wer kann mj/Jl anders erklaren oder analysiren, ais
mys — 1 (/ Bildungslaut) ; mys ist also^Mutli, nitl , mcnt (mit dem Rhinesmus ). — Sonderbar, dass
Sie (Polen) i^rze von pro nicbt mebr untersciieiden ! Ist Ibnen die Praeposition Jio nie aufgeslossen ?
Wir haben sic in hormautili [ho — rmulili mulili); bey den Russen fand icb sic in Zusammenselzungen
haufiger. — §. i29. 4. o. ein vorgeselser Ziscblaut. — Nicbt docb , wenigstens mussten bicr andcre Bey-
spiele steben. Denn in Śnieg ist.s' wesentlicb, weil hebr. 1"'™ (scbcicg) das S aucl; bat. Die mildern Grie-
cben, Lateiner, etc. baben das raube Wort gemildert, so wie die Polcn aus slia ibr ■/>:-« macliten. —
§. 28 remeslo , von ramę; unglaublicb ; — remeslo mag aus dcm Huiinischcn , Awarischen .'^cyn , weil
Wurzeln von diesem Baue remes , sebr ungewohniieh sind; — so ist Chałupa nicbt iicbt slawiscb, weil
chałup d. i. mit 2 Yocalen , keinen sław. Bau Yerriitb. — 4 rzucić kann nicbt voa ruka abgeleitet seyn ,
weil rzucić ^= rj uli U ist, bubm. rjlilir=ruere , irrucre, corrucre; rfetininy = rudera. 11 vor e Iiaben wir
in drey Wortern: rek (ist alldcutscb), rei, ( russ. roi, Roggen), und vct , pi. rly (labia), russ. rot,
Mund. Sonst auch f, (rz). — Eben so selten ist / (lene) vor eineni e zu finden. Eben so selten n vor
e, d. i. ne. Bey Ibnen feblt die Sylbe ne in der ganzen Spracbe, da Sie 7iie dafiir lieben. Es batte
also ein cignes Capitel erfordert: Yerwandtscbaft der Consonanten mit diesen oder jenen Yokalen. Da
wiirde es denn heissen : ??., /, r lieben das ie anstalt e, lieben das /, weniger das y etc. Aleś ist bey
den Neuern Alexius , bey den Alten aber Albert, aber nie Alexander. Ich meine das Bobm. Aleś, s.
Alcxandcr. — Wenn Sie sich gut befinden , Lust zur Yollendung Ihrer so nutzlichen Arbeit baben ,
so fabren Sie in Gottes Nahmen fort. Meine Wiinscbe sollen Ibre Untcrnehmungen begleiten.
Prag, den 23 April 1808.

Joseph Bobrowski.

Korespondent Hamburski R. 1809 Nro 15. takie zawiera zdanie.

Zu diesem Werke des ausdauerndsten Fleisses und seltensten Mutbes muss man zunacbst den
Polen Gliick wiinschen , denen ohne dasselbe eben so sebr die Scbatze und Treflichkeiten ihrer aus-

72

gebildeten Spradie yerborgen liliebcn , nls so manclie nocli iri iliren Bergen urid Feldern aiif die lland
warton , die zu Tago lijrdern soli. Die Deutschen haben kaiim so viel ihrem Adelung und Cainjie zu
danken , ais die Polen ihrem Linde, \\e\[ diesem lange nicbt so sehr ais jenen Yorgcarbeitet war.
Welch' cine Riesen - arbeit isl die polnisehe Lecliire diirch alle Facher und kleinsten Winkel , die bier
zum Grunde licgt. Wclch' ein Licht ist iibcr die Abslammiing der Wurter und Uedensarten durcb
die Yergleicbung fast aller slawiscbcn Dialekle aufgeslecktl Wie viel leicbler ist es nun, nicbt bios
den wahren Sinn eincs Wortes unNerlehlt beyin (Jbersetzen zu trellen , sondern sicb aucb in den Nu-
ancen desseiben zu findcn. Die Jełzt so regon Bcrnuhungen der Etymologie , allgemeinen Grammatik ,
Synonyniik , ja seibst der Melrik seben bier oinen Geliullen imd Fi.ibrer, der ibnen den berrlieb<ten
Dienst leistel. — Aber nicbt gerlngern Dank werden aucb alle Spracbforscber iiberbaupt, und insbe-
sondere die Deutscben , die mit Polen zu Ibun baben , dem Yerfasser fiir scine griindlicbe Belebrung
wissen. Wie viele Wurter baben uftcrs den Kaulhiann in Processe verwickelt, weil er ibren zweydeu-
tigen Sinn in Ilandolskontrakten nicbt zu bestimmcn oder zu begrijnden yermocble; z. B. Fnjor ');
wie manclier Witz ging im Umgange veHoliren, weil man niclit die versteckte Spilze kannte, z. B.
piąlej klepki mu braku/e. Wer fijbite so sicber die Feinlieit und Biegsamkieit der Spracbe , ais wenn er
jctzt Konnolotmj rossbeflijgelt iibersetzt liest. — Die Halllsehe Lileraturzcitung bat diesem Werke ibren
uberzeugendsten Beyfall goscbenkt , und wir sind gowiss, dass wenn es einst von kritiscben Nadeln und
Messern wird gestocben und anatomirt werden, sio den Stabl dazu aus seinem Innern seibst liaben. —
D. den 10 Jan. 1S09.

Gazeta lileracka Lipska z roku 1815 w lislopadzie pod Nrem :29o od karły 2541 , dając recenziją

tiódmego toma roczników Król. Tow. Warszawskiego Przij/aciot Nauk, gdz-ie się Wsirp do Słownika na

posiedzeniu publiczncin tcgni Towarzystwa w treści czytany znajduje, następujące zdanie wyraża:

Alle Frwartungeii , wcielić durcb dicsc Einleitung in das nun bald beendigle und in unserer Lite-
ralurzeitung im May Nro 11 o recensirte Lindiscbe Wurterbuch ,' scbon dazumal (imJabre 1807), bei dem
Leser crrcgt wurden , sind gegenwiirtig nicbt nur gcrecbtferligt , sondern aucb ubertroflcn. Der Yerfas-
ser bat die gri>sstcn Sobwicrigkeiten, die sicb ibm bei der Auslubrung seines berkuliscbcn Werks ent-
gegenstellten , mit einem bcwundernswiirdigen Eiier fur die Wisscnscbafl besiegt und zugleicb riibmlicbst
bewiesen, dass die polniscbe Nation Manner bcsitze, die den Fleiss, d.e Ausdauer und die Cnmdlicb-
keil einer gnnzen .\kademie von Gelclirlen in einer einzigen Person vereinigcn.

W Gdańsku znaczny proces kupiecki z przyczyny wąlpliwości znaczenia Fryor, \)odl\f' lepo Słownika zoslał
rozstrzygniony.

73.

z umieszczonych tu recenzyj pokazuje się, ie najbardziej uderzyły recenzentów mianowicie Hal-
skiego i Jenajskiego liczne przykfady z pism narodowycii w dziele przytoczone. Zaszczyt ztąd wynikający
należy się literaturze naszej, która nie jest tak uboga w rozmaitego gatunku pJody, jak moie gdzie
rozumiano ; należy się językowi , który w składzie i znaczeniach słów tyle ma pięknego i prawdziwie
zachwycającego cieniowania. Co się zaś tyczy zdania , jakoby dziefo moje przechodziło siły jednego
człowieka i zamykało w sobie owoce usiłowań całego jakiego zgromadzenia uczonego , wyjaśnia się to
z poprzedzającego wykładu historyi całej tej pracy, do której tylu najznakomitszych i najznaczniejszych
mężów czynnie się przykładać raczyło.

Lecz nie tylko z postrzeżea w rozmaitych recenzyach poczynionych , ale i z własnego przekonania uznaję i
widzę całą niedokładność mojej roboty. Daleko bowiem od tego, żeby w zbiór ten wchodzić miały wszystkie
pisma Polskie, kiedy ani wszystkich me znam, i ze znajomych wszystkich mieć nie mogłem. Rękopismów
dawnych prawie cale nie użyłem, bom ich nie miał pod ręką. Dlatego to właśnie nie śmiem podpisać zdania recen-
zenta w Gazecie Lipskiej", który dla kilku dawnych dziś zapomnianych słów i znaczeń dzieło moje poczy-
tuje za Glossarium. Żeby się takowym poszczycić tytułem, trzebaby się jeszcze wielkiej i długiej podjąć
pracy, trzebaby nadewszystko nauki Wachtera , Du Fresna , llira i t. p. Wypracowanie słów wielozna-
cznych, aby było należyte, potrzebowałoby tak troskhwego i filozoficznego roztrząśnienia , jakiego nam
wystawiają wzory recenzenci Halscy i Jenajscy, tudzież dykcyonarz Akademii Francuskiej i Niemiecki
Adelunga. Niejedno słowo wieloznaczne tym sposobem wyłuszczone, stać może za najgłębszą filozoficzną
rozprawę, któraby kilkomiesięcznej pracy kosztowała *). — Jeszcze jest słabsza strona Słownika, co do
dyalektów pobratymczych , których nie mogłem tak znać jak język Polski. Spuściłem się tu zupełnie na
ich Słowniki i gramatyki, między któremi na nieszczęście znajdują się bardzo niedokładne; wszystkie
ich niedokładności i omyłki stały się mojemi, szczęśliwym, jeżeli i z mojej przyczyny nie wkradły się
jakie. Co do Windyjskiego dyalektu i niedorzeczności z powodu nowatorstwa Palra Marka w moje
dzieło weszłycli , najlepsza znajduje się odpowiedź w gramatyce tegoż dyalektu przez Kopilara , wtedy
cale mi jeszcze nieznajomego, a dziś szacowna przyjaźnią swoją mnie zaszczycającego, w roku 1808
wydanej, na karcie 150. •Linde ist daran freilich sehr unscliuldig, warum geben wir ihm nielits bes-
seres in die Hand? oder hiitten wir wenigstens óftentlich gegen Pater Markus protestirt, so wijsste
Linde und andere woran sie sind; aber aucli dazu waren wir zu indolent« — Może i co do innych
dyalektów podobne uniewinnienie Słownika miejsceby mieć powinno. Względem Czeszczyzny muszę wy-

*) Im dalej poslępowaJem w mojej pracy, lym więcej przekonaZetn się, że ezestol<roć żadną miara nie można
cieniowania słów wieloznacznych porządnym szeregiem pod liczbami uszykować, ile że nieraz kilka znaczeń te-
goż słowa będzie nie podrzędnych, ale współrzędnych {non subordinalae , sed coordinatae) a osobliwie że tak
się zbiegają z sobą częstokroć, iż skrajne tylko różnicę między sobą widocznie wydają, pośrednie zaś się
zupełnie spływają jak kolory tęczy:

W tęczy barw rozmaitych , lub na tysiąc stawa ,

Rozslępowanie samo oczy w myfkę wdawa ,

Jedno prawie a jedno, co się z sobą styka,

Ostateczne pokrajki różnica zamyka.

Żebrowski. Owid. 1:28.

Stoumik Lindego tuyd. S. Tom TI. 10

74

znad, ie dostawszy exemplarza Thomsy z biblioteki ś. p. Złobickiego z liczneini prz\ piskami przez niego
z Rozy i wielu autorów Czeskich wyciągnioricini, chcąc z nich dla zhogacenia dziewa mego koizyslać,
wpad/em dla nieczytelności i nieuporządkowjnia rekopismu w pomyiki , które szanownego recenzenta
Annałów Austryackich tyle zastanawiają.

Chociaż tedy autor przez wzgląd na różne okoliczności i ułomność leż ludzka zw/aszcza w tak
wielkim zawodzie może być wymówionym z pomyłek juz postrzczonych , lub jeszcze poslrzedz sic mo-
gących , przecież nic nad to pewniejszego , ze dzieło dalekie jest od tćj dokładności , klurejby mu dla
sławy jeżyka i narodu życzyć należało. Com zaś przy końcu wstępu do pierwszego tomu wyraził, to
przy ostatnim tomie właściwsze nioze mieć miejsce i dlatego to tu powtarzam:

■Już teraz ziomkom moim trudno nie będzie, czego brak pododawać , w znajdującem sio przebie-
rać , znaczenia doskonalej wyłuszczać , stosunki dokładniej pow ytykać , a tak z czasem zaszczycić ję«yk
narodowy słownikiem , jakiego on wart jest w samej istocie ; mnie się zaś na zawsze zostaje to chlubne
czucie, żem tą moją poprzedniczą pracą był do tego powodem.- —

Uzupełnienie co do Polszczyzny łatwo nastąpić może, byle przyjaciele języka i jego zbioru wypiski
swoje i dodatki bądź z xiażek dotąd tym końcem nie czytanych, bądź z rękopism , bądź z używania
potocznego rolników , rzemieślników , flisów , myśliwców i t. d. autorowi Słownika przesyłać raczyli
sposobem niekosztującym , o jaki w kraju naszym nietrudno. Osobliwie posiadacze wielkich dóbr w
różnych stronach kraju wielką mieliby sposobność do zbierania idyolyzmów , czyli że tak rzekę, powia-
łowszczyzn.

Podobnie wezwałem i wzywam pobratymców naszych , by przez przywiązanie do wspólnej matki
nic żałowali trudu w poprawianiu i udokładnianiu zbioru , aljy przez wzajeume wzbogacanie szczegól-
nych mów Słowiańskich, przestrzeń ogóinćj słowiańszczyzny rozszerzali '). Jestem tak szczęśliwy, żem

') Myśl 1.1 używania clyaleklów do wzajemnego ich wzbogacenia i ol>jaśnicnia , nie moic być dokładniej wysła-
wioną , jak się znajduje w rcccnzyi sfawnego S/ownika dyalukluw orycnlalnych Geseiiiuiza , w Gazecie Lilera-
ckiej puwszeclinćj lialskiej Nr. 540, dnia li grudnia 1810, zwłaszcza że lam się wskazuje jeden i lenie
sposób postępowania z dyalcktami uryenUilncmi jak z Sfowiańskiomi lub Gcrniańskienii,

• iierr Gesenius lial den Dedeulungcn ciiclit nur eine solir zwcckmassige Anordnung , sondern aueh miig-
iicliste Walirheit gcgeben ; letzteres durcli Siclilung der fiir ihre liedeuUingen angefiilirlen łłeweisslellen, durch
Ausmerzung unerweislicher, und Benicrkung bloss waiirscbeinlicher [iedeulungen , und durcli zwcckniiissigc,
niclil uberlriebeiie Anwendung der vei-wandten L)ialecle. Dem Vrf. wird Niemand ubliiugnen, dass die Ycrglci-
chung dieser Dialccte eine der erslon und uncnlbelirlicbslen Bedinguiigen zur Ertorscliung der liebraiscłicn
Wortbcdeulungen sci, und zum Gilick nicht mehr eincr EmpTclung bediirle; abcr er bat das, wuraul' auch wir
schon olt aufmcrksam gcmacbt liaben , dass niibmlicli durciiaus der bcbraiseiic Spracbgebraucli ais clwas fiir
sich , neben jenem Yortretniclien IlidfsniiUel, beslcliendcs betracbtet und crgriindel werden miissc, bc-i der mit
so grosser Miibe durcbgcfuhrien Erfurscbung dieses Spracligebrauchcs durcb die Yergleicbung aller Slellcn,
wo cin Worl in der liebraiscben Kibel, Yorkommt , so erprcbl, dass er vor dem zweilen fJandc dieses Werks
ilic Grunds:ilze zu cnlwickeln verspricbt, dic er hier nur andeutet , >Aenn er nach der Erwubnung aller durcli
Yergleicliung der yerwandlen Dialektc crlangten Aufklarungen binzufiigl: — „Auf der aiulorn Seile niiichtc es
Zeił sein , mil einigen unserer bcssern Exegclen zu warncn vor eiiiem V3gcn und geselzlosen Missbraucli jerior
Vcrgleicliung , und sich liber das Yerhiiltniss des Spracligcbrauclics der Dialckte zu doui liebraiscben Spracii-

75

jui odebrał z kilku stron życzliwe w łćj mierze odezwy i podpisy. Szanowny naczelnik sfowiańszczy-
zny, ku któremu jestem z uczuciem ucznia dla nauczyciela, xiM(lz Józef Dąbrowski w Pradze, ciai^ie
mnie wspiera światła swa radą i dzielną pomocą. Przysłał on mi niedawno ważne spostrzeżenia i doda-
tki co do moich zasad etymologicznych, i gruntowne dzieło swoje: Entwurf zu einem allgemeinen Ety-
mologicon der slawisciien Spraclien , jako też Ausfuhrliches Lehrgebaude der bohmisclien Sprache. Gor-
liwy Kopitar żadnej nie szczędzi pracy, aby mnie zapomagał w dzieła do celu mego służące i w po-
trzebne do tego wiadomości. .Xiądz Olech z Królewca przysłał mi już niektóre ważne przypiski do Sło-
wnika, i mam nadzieję, że otrzymam przez niego idyotyzmy pomorskie, kaszubskie i. t. d. W tymże
względzie przyjaciel.<ka pomoc niespracowanego X. Mrongoiuiusza , kióry mi z chęcią rekopisum swego
udzielił , jest nieoceniona. Szląskich idyotyzmów dostarczyć zadatkiem już zaręczył uczony przełożony
nad biblioteką uniwersytetu Krakowskiego profesor Bandtkic. Co do stosunków słowiańszczyzny z da-
wnemi zwłaszcza wscbodniemi językami, od kogóż mógłbym mieć dzielniejszą pomoc, jak od wydawcy
Milnjdatesa , i tylu xiąg oryentalnych , profesora Vater w Królewcu ? Ztamtad też niezmordowany dy-

gebrauche mogliclist kl;ir zu versi;indigen , woraus dann d:is Yerfalinni Lei der Yergleicliung derselben \on
seibst hervorgehen miiss. Es wird sich zeigen, dass man Iheils zu viel that, theiis nocli manches zu lliun iibrig
liess. Sclion aus dem Begrifle einer einzelnen Mundart eines ausgebreileten Sprachstainmes geht es hervor,
dass eiii jedor dicser Diaiokle seinen feststetienden selbstsfandigen Sprachgebraucli haben miisse , der bei aller
Yerwandtschaft mit dem der librigen Dialecte, bald nur in der Form, bald in der Bedeutung, bald in beidan,
docli nur in Einzelnen mit demseiben vullig coincidire. Der Lexikograph geratb auf Irrwege , sobald er wiliklitirlieh
und ohne Beweis den Sprachgebraucli des einen Dialects dem andern aufdringt; den individuellen Sprachgebraucli
seines Dialects zu erforschen, und den verwandten der ubrigen zu vergleichen, diess liegt ihm einzig ob. Im Hebriii-
schcn , wo der ganze und eiliaiteiie Sprachschatz nur in einer kieinen Anzahl von Blichern erhalten ist, ubcr
die es vollslandigo Concordanzen giebt, ist diese Ertorschung (zumal bei balifiger vorkonimendcn Vt'(.irtern)
ver[iaitnissm;issig noch selir erleiciitert ; ja der Umstand , das man nach dem sorgnilligen Gebrauche dieser
Hiiifsmittel gewiss sein kann, jede Stelle, in der uns das Wort Uberhaupt erhalten ist, vergliechen zu haben,
giebt der hebraischcn Lexicograpbie eine gewisse Yollkommenheit , der sirh nich leicht die einer andern Spra-
che riihmen kann." — Diese Yulikommenheit ist freilich nur relativ , und sagt uns oft nur, dass wir das Un-
gefahre der Bedeutung, und einen gewisson, ziemlich gonau bcstimmbaren Grad der Waiirscheinlichkeit haben ;
aber ehcn diese Yolistiindigkeit war nur durch Ausdaurr unsers Yerfassers miiglicli. Sie ist YolsUindigkeit ri-
nes in etwas enge Grenzen cingeschlossnen Ganzen , die aber nie aufliijren dnrf, ais Ivenntniss eines fdr sich
bestehenden Ganzen betrachtet zu werden. Bei dieser Betrachtung des Yeiluiltnisses dieser Dialecte iialte man
doch langst auf das Yerhaltniss der Spraclien vom slawischen Slarnme und abniiclic Yeriiahnisse , z. B zni-
schen dem Schwedischen und Danisclien, aufmerksam sein sollen. Der fole verstebt den Russen , und wenn von
der einen dieser Sprachen nur so viel Te.\t vorhanden wlire, ais uii* unserc Bibel vom Hebriusclicn darbietet
so wiirde (so wie jetzt schon Hr. Linde in seinem yortreftliclien Worterbuehe alle slawisciien Sprache zu go-
nauerera Eindringen in ihren Sprachgebraucli verglichen hat) , ofłenbar urn so mehr die Kenniniss der einen
aus den reicheren HiilfsmiUcIn der andern unlersiiitzt , aber deshalb nie das Polnische in das Russische einge-
driingt werden, oder umgekchrt, nie yorausgesetzt werden diirfen , dass der Spracbgebrauch der einen be-
kannteren Sprache Gesetz fijr die unbekanntere sei. Beide sind bei aller Alinlichkeit zwei fiJr sich besteiiende
Sprachen, die seit der Trennung der sie redenden Menscben in eigenlhumliche Yereine, jede ihren eigenlhiira-
lichen Gang genommen haben. Offenbar ist es ebcn so zwischen den Hebriiern , Syrern , Arabem gewesen.t

10*

76

rektor arcliiwów, profesor llennig udziela łaskawie wiadomości o najdawniejszych zabytkach Słowiań-
skich lam się znajdujących. Za przykładenj lak poważnych mężów spodziewaćby się naleia/o , ie i wię-
cej jeszcze odezwie się miłośników słowiańszczyzny, której ważność dla ogółu nauk świat uczony coraz

więcćj uznaje.

Lecz jako po dokładnym dopiero zbiorze pomyślnie udaci się może rozbiór języka , tak len wpływa na
odwrót do udoskonalenia pierwszego. Z powodu bogalćj biblioteki polskiój br. Ossolińskiego w Wiedniu,
miałem ja dawniej zamysł wydania , po skończonym Słowniku języka , dykcyonarza pisarzów naszych ;
lecz gdy myśl ta tym czasem już prze^ zacnego mego kolegę profesora liceum Bentkowskiego dokładnie
uskutecznioną została, postanowiłem odtąd poświęcać chwile od zatrudnień urzędowych wolne, doskona-
leniu zbioru i robieniu rozbioru języka. Ośmielony zaufaniem, klórem mnie, nawet gdym jeszcze nie
był znany, publiczność narodowa łaskawie zaszczyciła, polegając na opiece mężów, którzy dotąd tak
wspaniale zachęcać i wspierać mnie raczyh, ufny w pomoc gorliwych o język ziomków i pobratymców,
zapuszczę się w niezmierzoną przestrzeń Słowiań.^zczyzny, by szukać wzajemnych stosunków tylu gałęzi
jednego szczepu, by użyć bogactw jedmj do zasilenia ubóstwa drugiej, by zrobić ogólny rys słowiań-
szczyzny z wykreśleniom pojedynczych szczególności, by lym sposobem ułatwić wzajemne zbliżenie się
tyle przytrudnione przez odrębne nad jednym dyalektem bez względu na ogół nowatorskie wysilenia , by
ogólne ^v słowiańszczyznie poczynione poslrzeżcnia stosując do innych osobliwie dawnych języków , wy-
łożyć naturę mowy ludzkiej i przygotować dziejopisowi nowe źródło tam, gdzie mu na innych schodzi ').
O postępie tej zamierzonej pracy, równie jak o pomocach jakich od ziomków i pobratymców w lej
mierze doznawać będę, nie omieszkam od czasu do czasu uwiadomiać publiczność.

Teraz żegnam już dzieło , które przez dwadzieścia przeszło lal codziennem prawie było zatrudnie-
niem mojem , które mnie tyle czasu , tyle starań , tyle trosk i mozołów kosztowało. Nie żal mi tych
ofiar, nie tak dlatego że mi tyle zjednały zaszczytów, jako raczej że tuszyć sobie mogę, iż Słownik
mój będzie pierwszą przyczyną i zasadą doskonalszego zbioru i rozbioru języka naszego i pobratymczych,
a może i nie bez wpływu na ogólną naukę zgłębiania mowy ludzkiej.

) • C:ipiuntlir signa hnud leviD, si'iJ ubstrv;iUi ufjir.i ((jumi 'iirl;i.<se qiiis|i;,m non puUuil) Je iiife;(.iiiis |'i.| ulu-
rum et nationum ex linguis ipsorum • Bacon de Augmeiit. Scient. 6, 1.

W Warszawie w miesiącu tipru 18 i 4 roku.

LINDE.

u.

u oslatilia i<a>nogloska -, w alecadlc Łacińskim litera iQ , iv ubawić, h!tanhn , ClttjicDcil ; ująć, ujmować, ( cf. Eccl.

Polskim 21. Kras. Zb. 2, So8. U zawsze brzmi je- yjOHiiirn , yjuraio = umniejszyć, ująćj, nbne^imeil ; ubliżyć,

dnukowo ; dla niemiłego dźwięku zowie się u Cycerona u\v?oczyć , eiitiiebcil ; ubożyć, ubogi, ubywać, ub3'ć, (op~

mugiens , ryi:zącą, wyjącą głjską. Kpcz. Gr. i. p. 24. pos. przybywać), di Suffir.ienles lires : uciagnać , n. p.

Apud Polonos u minus fiequens, quam apud caeteros uciagnie jeden koń: uniesie jeden człowiek; uwieziesz

Slavos, quia nostrura ą, ę, saepiissimo locum ejus oc- parą końmi. — §. U! interjectio exclamanlis : oj! p^ ! Oi| !

cupal e. gr. reJia , Boh. ruka , Hoss. pjKa ; dąb Boh. U ju/.ci źle. Cu. Th. 1170.

dub. Dolendum vero , quod noslrum ó, c gr. in vo- U.4KSAMICIĆ , ob. Aksamicić.
cibus: bóg, który etc. eodeni fere sono producitur.

U juaepositio sc/iarabilis , regens Genitiu. ; Boh. et Slov u ; U B
Sorab. 2. hu, wu; Ray. uz , kod, kón , blizu; Bosn. uz,

kod, blizu; Dal. uz , kód; Croat. pri, pol; Vind. per; UBAĆ sie recif)r. dok., uboi sie f. , ulęknąć sie , zlęknąć

Slttv. kod; Ross, y. §. \) hnbet significatioiiem localem, gję . eri^ircitcn yor ctiPiTS , fid)' cntic^cu ; /iom. ysacHyrbca.

pro.Time accedentesn ad sigmficaUonem praepositionis przy, •Ubojaliśmv sie slraclui , gdzie i;o nie byfo , a gdzia on

De^. Już i tobie biada, Kiedy 'tuż podle gore u sąsia- byj ^ tameśmy sic całkiem bez bojaźni podali. Smotr.

da. Biidn. Apopl.t, 67. Dziś on u ciebie z żonką, ty Ąp^l ]00. (ubaliśmv sie). Ahv sie nie zmiękczało ser-

jutro u niego, Rej. Wiz. 60 6. Nie wiesz, czy ji^st u ce wasze, i ubalibyście* sie słuchu! Budn. Jer. 51, 46.

siebie? Teal. ."O, 19. czy doma , czy w stancyi? oó er Sędziowie, nie ubojcie sie Ojobv żadnego człowieka.

SU^aufe ijł? (oh. ,Się). U Boga to w ręku. Cii. Ad. 1185. Badn. Deut. 1, 17. Którzy to usłvs"zą, uboją sie i drżeć

Bóg tym władnie , "Hai flefit IiCij @Ott, ftc^t itt @ottC» §dn= bcdą. ib. 2, 25 Na chrzęst twojej zbroi Nieprzyjaciel

bcil. — Judicar.d. Kto wierzy temu, będzie u mnie fry- jjg uboi. Teal. 4.^. d. 76. Wyb.

ccm. Chrośc. Ow. 90. (według mnie, podłua; meąo zda- .rTDKr^-7vr i i •m ■ ■ i i > .■ ,„„i ,..,„.<

.,„,., . \ H ' ' , , ■ , UBACZiG cz. dok., ubacz.ic niedok., upatrzyć, upatrywać;

ma). Uoierai ąo , wiedząc, iz na on czas u ludzi do- r, „ ■ i ttt ,„(.,•<

,',,.,"' . , - ., . , , . , , „, erfcBeil , auśer elien. UDaczywszy czas , capta opportumte.

brvra był, i sławę miał u wszystkich o sobie dobra. iik. ,, ■ n , ■■ i - i i „ .: •

,.- r./,' „ -, iT I . I j r. I j 1 .'. 1 Macz. Hetman musi wiele rzeczy n.iprzod ubaczyc i z

Aa;, bil. — Exclam. U kata! u dyabła < do kata! do - ,, j . i i < u.i «.., <^7 r^,, ,„■;.),;„ s

, ,, , , - , , r. • -I . i-o • .o prędka rade dobra dać. Modrz. baz. 4o7. przewidzieć,

dyabła Itcum Mciifei" Coz u kata robi? czym on lest? '^ ■ j. , -, '. . , • „•„„■„ , <>

„- , ,. ', i, ... . ,.■'.- ■'. yiirnu^ 1'ucii. Jeszczez me ubarzacie, &ni rozumiecie tego.'

Bob. l\om. 4, 11. Mowiac co w zadumiemu, powinno c 1 1 ,u q ■ • •., • ;<.> r,»„.»;fł^ „;Ał !^u«^

, ., , , , - 1 I. , 1, -1 -Ti oekl. Marc. 8. nie pounujecie , lyr bCiiicifts ntwt , mn

Sie mowić: o Jezu a to co u dvabia Mon. /4, ooy. ..,, . alf „„ ..,„ „

' „. r, /. ■■ , , 'i 5iT > . mc6t'3 CIII. Om ubaczywszy słuszne przyczyny wspoino-

-^.De llums Me nsurpalur pod, e. gr Wisła pod .^,^.^ spólnego.... bzów.' Roi 127. rozw"ażywszv. zwa-

J\arszawą, bic mm bt^ %ax)^m. OhsoL Wisła u ,^^^.^^^,/ .^.^^^^^.^ ^-^ ,.^^. . _ ,,^i,„^ ,ie_ yjj, {,jfj„,

\\arszawy, albo Tyber u Rzymu. Paszk. Dz. 7. -§. U- . ^^-^ r^^ ,-, C,^;, Odpowiedział: nie chce: wszakże po-

praeposilio mseparabilis m composilis virn, auandam et . ''■''. ,, •„ i? k" \,i„, o\ /„„<

'^ / . . ' .. • , , ■ ^ , ■ tym ubaczyvyszy Sie, poszedł za mm. itekl. Mat. zl. [not.

per eclionem sianificato vonis addit, aut tempiis praetcn- ■' ,, ' ■ ' i • r • , , \ iik„„,,. ..„,,, „ „„

^ ' , . " ' , . , . ■, ; -I r. •rozmysli\yszy sie, bo zalujac tego»). Ubaczywszy a na-

ium adsonat e. qr. tonął, utonął; topił, utopił. Lom- , ■■ • i' r - d o '.•:

,. , ^ ' .,. ■ ' '.'..', , wróciwszy sie. 1 Leop. o /leg. 5, 47.

posila, ubi haec praepositio non seriit, nisi ad eomple- . •' ' r, a r. ,

menlum praeteriti temporis, quaeras suh suis Ihematibus , UBADAG ob. Ubość. UBANKIETOWAC , ob. Bankietować,

e. gr. uczynić, ob. Czynić; urodzić się, ob. Rodzić się. UBAWA. y, z, zabawa, zabawoczka ; bie Htitcr^altmig , baś

Observa autem infinitivos hujusmodi esse praeteriti tempo- ^Imufirfil ; (Ross. yÓHBKa ubycie, ubyw:iniej. Dogodzę

ris et perfectom actionem significare; praesentis autem tern- ci. jak żądasz, dla twojej ubawy. Prtyb. Luz. 20,

poris czynić, rodzić się, coeptam tantum actionem. Si- UBAWIĆ «. cfo/t , Ubawiać niei/o/i.: Aioss. yóaBiiTfc, aóaBHTb.

mile augmentum habes apud (Jraec. i-, e. gr. jrurco , sóaB.iaTb , ( cf. zbawić, sóaBKa ubytek, umniejszenie);

injiTOf , apud Germ. ge- , n. p. ma^Cll , QCmac()t , gebeil , g. a) ująć, odjąć, umniejszyć: Eccl. y.io-*iiTii , y.!araio

flCijelieii; teraźniejsza Czeszczyzna w tym znaczeniu pisze (cf. ułożyć); nbiicbmcti , ^^YW,: tbuii , DCrrinijmi , beiic^meit.

au-, dawna u-. — g. 2) Sunl vero adhuc plurima com- Nie przełożycie nad tę rzecz, ani ubawicie z niej. Budn.

posita , in quibus u- variam vim hahet determinandae si- Deut. 4, 2. (ujmiecie. Uibl. Ud.). Ubaw' miłosierdzia twego

gnificationis : a; localem secessiim, e. gr. ujść, uchodzić, od powstających na prawicę twoje. Budn. Ps. 17,7 not.

entgelicn, ulecieć, ulatać, entflieijcn, iiicijfliegcii. b) Diui- .odłącz», ciitiic^e i^iicii beiiie Sarmljerstgfeit. — g. b) Uba-

sionem, ułamać, ułamysyać, obbrec&cn , udzielić, ert^cikii; wie dok., zabawić kogo, zabawnie go ucieszyć; eiueit

-ukąsić, ukf sywać , obbcipeit, iDegbeiPcn. c) Privationem, furjmeilig untcilialtcn, amiifiren. O miłości z takim zaufa-

78

U B E Z P I E C Z V Ć - U B I C.

U B 1 C.

niein i rezonem prawi , U mnie zawsze ubawi. Teat. 28.

b. 2r,.

UBEZPIECZYĆ cz. duk. Ubezpieczać niedok. ; Boh. ubezpe-
ćilj, ubezpećowali, zbezpećiti ; z;ibez[)ierzy(; , bcz|iicpzrń-
slwcm wari)w:,ć ; fid)trn , fictcr flellcti , iicrfidtcrii , mit Si'
l^er|;eit '.ycrfe()ClI. Chłopa ilolail żjdna spra\vicdii«OŚii nie
ubezpiecza , ani w życiu , ani w jego dobytku. Letzcz.
Ot. 102. Wojsko po odebranym Dyrracbiuin . ubezpie-
czyło sobie także i wyspę Korlii. Lstrz. hrtic. 3 , 12y.
Pieniadz'! swoje ubezpieczyć. Zah. 7, 10. Ubezpieczają-
cy, Hoss. y40CT0BtpiiTtMbiibiH. Ubezpieczenie , asekura-
cya. Cn. Th. 1I"U, titut oszoguianye. — g. Qt.ood
animiim : Ubezpiecz.-ić , u^iiokajae, bezpiecznym czynić;
beriiliiflcii , fidjer niad)«n , tiibiil inndicii. Ubezpieczałem za-
wsze troskhwa matkę i pr/,yrz'!kafem unikać tych nie-
bezpieczeństw, których się lęka. Slos. NiJm 2,48. Ubez-
piecz.ić się, troskę porzuc,:ć , bezpiecznym a pewnym
sfc siać ; ftdtcr ircrteii , fit^ iiidjt filmmcrii. Fortuno , nie
dam Cl Sie ułudzie, nie ubezpieczę się, znam co knu-
jesz. Ossol. Sen. 55. .Aniui sie nie ubezpieczał, apiim
sie na pokój udasvał. Uudn. Job. 5 , 20. Nie ubezpie-
czaj sie na łaskę tobie przez chrzest daną. Sk. Żyw. 1,
29. Abyśmy się na tym :>wiecie nie fundowali , ani
ubezpieczali , ale ojczyzny wiecznej szukali. Żarn. \Fosl. 0.
Szczęśliwe powodzenie rodzi szkodliwe ubezpieczenie.
Cn. Ad. 1135. £id;crl)cit , Sorgiiifiiifcit. Wszystkie ob-
chodzić miejsca dla ostrożności swojej, nic ze wszys-
tkicm ubezpieczając się na stróża, //aur, Ek. 5D. nie
spuszczając się nań, nie polegając na nim.

UBIĆ cz. dok Ubijać cz. niedck ; Boh. ubiti , ubij;i; Carn.
iivy3m ; V ind \\ni\ , vmorili; Cron/. iibiam ; /tng. ubitti ;
/iosn. ubilli, unioriti ; Sliw. ubili; /(oss yóiiTb, yóilBUTb,
ubić, n. p. ptaka. Cn. Th. 1170, ugodzić trallć , postrze-
lić, pociskać ; trcffcn in« 3'fl "• f- h'-. ttffct lucrffii , toM |'d)Ia=
gtii, t»bt fdiicgfii , )i) trcffcn , bng timai bicibt , fiillt. Uczą się
7, rusznicy strzelać, dzidą cel ubijać. Star. [)w.1\, /loss.
yut.uiTb, yut.iii3i'io. Sunlm ubił kreglów. 7>. ucisnał ,
urzucił, et bat 7 Hfijd flciucrfcii. (Hoss. yóoB bicie by-
dła, rziż , yCcHiibiii ckoti byilło rn rzeź). Jik to być
może, aby żądza ubicia nii'winnego zwierza przewyższa-
ła powinność poratowania bicdne;!o ? Teat. 39,120. iża-
(Iza polowania). — g'. Ubić, zabić, tÓDtcn. Jeśli nie-
sprawiedliwie przysięgam , boże mie ubij na duszy i na
ciele. Vol. l.eii. 2, l"rj20. Stal. I.tl.'l\'ó — §. Ubić ko-
go, wytrzepać mu skórę; tai Jcll nii^(jarbcii , aiiSpril^ciii.
Wrzaski, ;koki , huki. puki , każdi'go ubiją, że si>t>ie
czasem drugi psiem sadłrm boki maże. /{fj. Z'u 103 b.
Dziecię kiedy na stół wlezie i sj>adnie, dwoje szkodę
odniesie, bo go i raz stłuczony polka, i ociec go je-
szcze dla nieposłuszeństwa rózgą ubije. Żarn Potl. 3 ,
515 4 Kazali go srodze ubić za one polwarz jego. Rej.
1'osl. M m m .3. Za twój interes dałbym sie i ubić.
Teal. 43, 110] Wyb. Do czasów Kazimierza mógł pan
ubić swego poddanego na śmierć. Pam 85, 1 , 725.
Psu ubitemu dosyć kij pokazać. Cn. Ad. 907. fraz do-
syć szwankować). Kto raz straci , nie ma sie zaraz po-
łożyć, Ubity może czasem drugi raz ożyć. /'etr. Hor. 4.

Ubiwszy, nic dasz się napłakać. Cn. Ad. 1184. — §. Cu-
Un. Pieczenia wołową, nim zatkniesz na rożen, ubijesz
mocno. Vł(e/. Kuch. 432. Kollely z surowego mięsa,
ubić nożem , aby kruche były. ib. Ubić jajka etc, kłó-
cić ; Giłcr ci!ifd)liij;cn , ciiirii^reii , flopfeii. Wziąć białków
i ubić je rozszczi-pionym gęsim piórem. Itaur. Sk. 371.
Ubić śmietanę na pianę, albo też ubić białka od jaj na
pianę; do czego rózeczki cienkie zwiążesz , i temi w gar-
ku rozbijać trzeba. Wiel. huch. 421. Ubijać ziemię, tło
• równo tłoczyć, równać; bosn. potaracati, posali.«gijali ;
Crout podim , (cf, spód): bas Crbrctd) , ben Sobcn glcii^
ftampfcii, fbiifii , i)leid; iiiadjeii. Z wapna tło tak czyście
ubiją ludepcą, iż wody żadnej w się nie wpuści. Crese.
53. Ubijanie ziemi /ioss. yÓUBKa. Wykopawszy d('łek ,
wybić go surową gliną twardą, dabnianii ją ubijając.
Torz. Sk(. 170. Droga ubita, bity gościniec, utorowany,
udeptany, ciiie gcbnbntc Strii^c Każdy woli drogę naju-
bitszą. W. /'oit. VV. 2, 50. Przestępstw ubite drogi,
cnoty ścieżka. Kras. Mysz 21. /Uj. /\sl. U 2. — §.
Ubijać sie o co , mocno sie ubiegać , starać , dobijać się
czego; wonniej rinacii, trn^ttn , rourum fiimpfcn, fireittn.
Bekiesz o księstwo Siedmiogrodzkie z Batorym długo się
ubijał i walczył. Boh. żumoj 95. Wzganlzisz tym wszys-
tkim , o co się gmin, jak o rzicz największą ubija. Pilch.
Sen list. 2, 210. Dniem i nocą przed Bogiem i przed
ludźmi o to się ubijają , aby was od błędów uwolnili.
Smotr. Ex. 4, Ta xicga wszystkiego naroiiu Ruskiego
strzeże, i ubija się za niego, abyście złemu dalej się
szerzyć nie dali. Weryf.
UBIEDZ, ubiegł med. dok., Ubieieć , Ubiegać niedok. Ubie-
gnąć jediitl. , Ubicgiwać freg ; Boh. ubehnauti , ubehati ,
ulijhati, |)redbelinauti , predbjhali ; Carii. uvejgniti , pre-
tezhem ; Viii(/. ybieshat, vbiesliati , skuś vbiesliati , sari-
niti , sadjati , salezhi, sadeli, dilerkniti; Crout. ubegujera;
Dal. ubignuli; /iag. ulijeghnuli ; /ioss yótnOTb , yót-
raib , ycK().ib3iiyrb , ycKOiHTb , ycKOKHyib ; Eccl. orpHCT.i-
Tii , nepecTiiMb . oótżKiirb Kuro. BunepiMiiTb , oifroHC7,NA-
TH \satvari 2|, yroiiaiiTii , roiibJ^iiATii (<tTi'(i;i 2| , oyiiTii ,
oyctiRATii , yTe<ib ; uciekać, uchodzić; entliuifcii, ba-joit
lailfcii, fliebcil. Prędko po górach i lasach ubiega rączy
Akteoii. Bardz. Trag. 382. Z tej bitwy kniaź w niałej
drużynie ledwie ubieżał. Stryjk. 235. Jezus przed mie-
czem Heroda do Egiptu w dzieciństwie ubiegał, /dodl.
Gd. 16. Każdy myślił, jakoby ubieżał. Wróbl. 190.
Ubiegać jednćj cerkwi do drugiej w miłości jedności ,
mając z sobą jedność wiary, jest od nadziei zbawienia
swego uciekai-. Smotr. Apul. 179 ( oddalić się j. — §.
Czas ubiega . upływa , bie 3''' fntflicbt , pcrflifPt , ftłitpinbft.
Gdzie serca ś>'iśle się z sobą złączyły , Bok w jednym
dniu, dzień w jednćj ubiega godzinie. Zab. 14, 149.
Tak, gdy Sie radzi bawią jednomyślnie. Dzionek im ca-
ły ubiega poinyślnir Zab. O, 18 Ubiegłych czasów dzie-
je Zab. 9, 103 /iibi. Ubiegła woda, nie wraca, zkąd
płynęła wprróily. Chrośe. Job. 4t. — Krew' ubiega ucho-
dzi ; ba* i^iut (jcbt '.'Oli finem, entriniit. Krew' ubiegła,
nagła odinima bojaźni w radość , wszystko to słabiło re-
sztę sił jego. Staś. Num. S, 113. — g. Iranstt. Ubiedt

UBIEG - UBIEDZIC.

UBIELIĆ - UBIÓR.

mile, dwie, trzy>ujśd, ujerliać , przepaści milę i t. d. ;
^lIr(ilnllfclI , biirdircniicii , finrll jiinlttloncn , nuidicn. W póJ-
lory godziny 4 wielkie uliieg^cin mili\ lent. 49. /', 55.
To jest rzecz bardzo Irudna, za dzień mil póllorasta
ubiedz. Boh. Kom. 5, 19'.>. Ubiezonego przez tyle lat
żywota mego toru , przy zgonie nie odbiei;nę. Nur. Tac.
2, 412. — Ubiedz kogo = uprzedzić go, wybiedz go,
wyścignać go; cinciii yorrciiiicn , ibm lUTliiiifon , i(!m dop
fpuimcil. Bie/.awszy Achirnaas ścieżkami , ubieżaf Cbuse-
go. \ Lccp. 2 Heg. 18. 23. Przystojniejsza rzecz ubie-
żcć kogo , a niż być ubieżanym, Krom. 1 G5. Wszystkie
ubicży roty i spieszno wyminie. Odym. Św. 2. C c 5 6.
Jeśliby ubieżany człowiek byJ w jakim upadku, napra-
wujeie takiego w ducbu eichos'ci Dudn. Galat. G, 5.
(zacbwyeony w jakim upadku Bibl Gd.; fo jemntlb Ol^ll
ciiifin gc^l iil'frcilct unirbe. iutf;.). Obawiał się zdrady,
której ubiedz predkiem z:ikretem spodziewaj się. Pilch.
Sali. 246. Ubiedz kogo do czego ; uprzedzić go do
czego , ciiiem hcij ctipa» jiiBor fnitnicii. W tej gonitwie
na rzece , za otwarciem ślabanu i daniem znaku , wy-
biegają sanki, i każdy ubiedz drugiego do mety usiłuje.
N. fam. 10, 33. iłprrciineii , luirfommcn. Ledwie żywą od
żalu wielkiego została , Widząc że ją Alcyna do niego
ubieży. P. Kchan. Orl. 1 , 182. Słuszna, abyśmy się
Turkom i Żydom do dobrego ubiegać nie dali. Sk. Kaz.
512 b. Na wysokie 'stolice się 'kaszemy, a do wynio-
słości a_ dostojności tego świata, jeden drugiego ubie-
gamy. Żarn. Post. 22, ef. na wysokie się stolice kąsali ,
i jeden drugiego dostojnością uprzedzać chcieli, ib. 3,
663 Na tym wszystka sprawa rycerska zależy , Kto
kogo niegolowym do zamku ubieży. Biel S. N. 51. —
Ubiedz co, prędkością uchsvycić; iu bcr @cft^nniibigfcit Bc-
fomincii, crrin|d)cii, crbnfciKii, lidcrnimpcltt, lucijfinicni. Ubiegł-
szy sobie przed starszym brałem wszy.sikie u czerni fa-
wory, zsadzil go z stolicy. TwarJ. Wł 54. Po co sie
bawicie, mogąc tak wielkie szczęście ubiedz Warg, Ccz.
148. Władysław za pomocą Swalopełka , Uście zamek
ubieża , intercepit. Krom. 223 — §. Ubiegać się z kim
o co, wyścigać się z kim , ubijać się, pr. el tr ; Rag.
naijezatise , tjeccemse ; Croał, uderkaramszc , lltit ciiieili
lim Dic iScttc laufoii , iiKttcifcrti mu cliim«. Córy Egiptskie
ubiegiwaja sie widzieć ozdobę jego. Dirk. Zbar. B 5.
Przedlym o śmierć , dziś się o biskupstwa ubiegają. Sk.
Di. 159. Słuszna do pańskiej ubiegać się łaski. Lecz
nie przez plotki, skargi i niesn.iski. Zab. 12, 506. —
^. Ubiegałem się, fcssus sum cursii. Cn Th. 1170. i(^
liiiDe midi miibe flciaufen ; (simil. U.^tałem się , Usiedziałem
się, (]u. V.). "UHIEG, u, m., prędki uchod , ubieganie,
upfynienie ; tai Giitbiiifen , Gntriniieii , Scrflicgcit. Sarn mu
ubiegiem leniwy wzrok siraci. Bielaw. Myśl Ci. W
ubiegu kilkoletniego czasu. Zab. 10, 264 Ubieg od ka-
ry. Przyb. Milt. 134.
'UBIEDZIC cz. dok., Ubiedzać niedok. ; Ross. y6iAmi> ,
yóts^aib ; poruszyć do czego , namówić , nukać , (cf.
bieda); lupju [iciucgcii , licrcbcn. Do obrony swej, musem
oto tym, któryśmy przełożyli, ubiedzeni Obr. 41. Pła-
czliwą instancyą miłosierdzie nad nami JKMśei ubiedzaj-

my. Weryf. 68. W tycli błędach póki jesteśmy, za he-
retyków znać się, i znanymi być, i nicchcacych nas
ubiedzają. Smotr. Apol. 97. Weryf.

UBIELIĆ ; fioss. yót.iiiTb , yót.iaTb ; {Ercl. yót.iiiTeJb po-
bielaczj , ob Bielić.

UBLEltAĆ, oh. Ubrać. URIERACZ, UBIORMK, a, m.. kló-
ry ubiera kogo, abo co. Whd. Cn. Tli. 1170, fioss.
yóHparcjb: ber Sdiflcibfr, Jliipu^rr, SAiniicfcr, Sliifimfeer.
Wielki ubiornik. Kniaź. Poez. 2, 161. UBIEliACZKA, i' i.

UBIEŻEĆ, ob. Ubiedz UBIEŻYSTY, UBIEŻNY. a, e, sna-
dny do uciekania, prędko ubiegający, uciek.ijacy ; Icittlt
3icipaii§ nc^mciib, leidit ciurimicnb, nufd^lfiiifciib. Hamulca
trzeba na tak ubieżyste koła Jjg. Gr. C h, (cf. toczy-
sly); { Ee.cl. yótłKHbifi do ucieczki służący, rpa^i yói-
*'Hbiri afyhim , schronienie; /?o,^s yó-fe)Kllluc miejsce ucie-
czki ; Yind. ncybesbliu; Eccl. Heyóta;nbi."i , hcii3Ó1>5K1iuB
nieuchronny 1.

UBIJAĆ, ob Ubić. UlllJACZ, a, m. , e. y. [h , gruniu,
ziemi, równo ubijający ziemie; bcr 'Sfbcilftaiiipff r , bcr bcil
iPobcn flicid; ftninint. "7V. UBIJACZKA, i, i; {Hag. Uboiza
occisor , f. ubojnir.a; ndj. nho\n\ peremptorius , oi. ubijcaj.
'LBIJCA, y, ?«., Cronl ubitel, uboicza ; Yind. ybijayuz ,
ubijcnik ; Cum. uyojiuk ; Bosn. uboiza , fubojstuo > za-
bójstwo ; Croal. ubóy cludes , caedes) ; Rag. uboiza, f.
ubojniza, (uobójni peremptorius): Ei cl. oyEliHIf.l , (cf. ubi-
jaczj; zabójca, mężobójca; bcr iobfdihiijcr , SDKirbcr. Gdy
kto drugiego z waśni pchnie ręką swą. że umrze, niech
zabit będzie ubijca , bo mężobójca jest. Budn Niim. 53,
21. Żydom, boga ubijcnm.... Suk. Okuł. 22. \'erbe-
rator , i.bijca Ui s. Gr 135.

UBIÓR, u, m.; Vind. obliek (ob. Oblec), gorobliek, obla-
zhilu, gvant, narliuk , peryliek , oblazbilna yifha , nofha,
(cf noszenie sięj ; Croal. opraya . (cf. oprawa) ; Ross.
yóopt, yóopeui, (yópaiiCTBO '"ochędostwo, strój , ozdo-
by, yóojiKa fryzura , ubiór głowy, yOopna x.itóa zbiory
polne, żniwo, cf. zebrać); ubiór spleiulidior leslilus;
odzienie, simplicior et iilwr. Cn. Th. 612. szaty, suknie,
to , co do ubierania służy : bcr Slnjiig , bic Silcibiiiuj.
Stęskniwszy się z obyczajmi i ubiorem Macedońskim
Alcxander, szaty na się wziął Perskie. Warg \V«/. 526.
Ubiór jego , który na sobie mi:ił, phiderki z płótna, ser-
daczek a sukienka krótka. Wys. Ign. 29. Krawca boga-
cą utratnicy. którzy codzień chcą mieć ubiór nowy. Gorn.
Sen. 485 Ubiór Francuzki na nim szczerozłoty Był ,
i kosztowny i ślicznej roboty. Chekh. Popr. ^2 6.
W tym ubierze. W. Post. W. 521. Białejgłowy naj-
lepszy ubiór cnota. Cu. Ad. Znamienity ubiór cnota, le-
pszy niż biyła złota, Pelr. Ek. 18 Już teraz zfoż przy-
biory twoje ; złożyli ledy s\nowie Izraelscy ubiory swoje.
1 Lcop Exod. 53. stroje swoje, prz_\ kraski, iljrcil '^n^. Wy-
chodzą w nocnych ubiorach. Tcal. 55. b, 86. w szlafro-
kach , iii 3fad)tficibcrii. Ubiór pokoju, obicie; 3i""l'('rt'f'
l'Cflcibii:i(] , iiipcteil. Król Kazimierz w testamencie oddał
córkoni wszystkie ubiory albo odziewy łożnicy swej i in-
nych pokojów. Biel. Sw. 220. Ubiór na konia , ob. Szo-
ry. — §'. Ubiory, ubranie, spodnie, pludry , SeitlflciPcr.
Mamci ubiory z płótna; lecz w płóciennych źle na ko-

80

UBIOREK-UBŁAGACZ.

U B Ł A G A L N I A - UBOCZNIE.

niu. Alb. no Woj. H. LBIOBEK, rka , m., Iheris , ro-
dzaj rośliny , rośnie na piaszczystycli miejscach ; owcom
ululjioiiy. Kluk. Dykf. 2, 5o. ciii 'l*lan5Ciiijcfc^lcd)t , 3l'C'
riófreifc , Smicmienf. LBIORMK , ob. MWc.m. UBIO-
nO\VV, ;i, e. 0(1 uLicru, ŚlciDiMip > , f iic ■ ; \ind. obla-
zlulen , oblazhilski . ^v;iiilen ; (/{iss. yOopiioii croJHKl go-
toM»lnia , yuopiiuii gutowalniany).

UBlTOŚi;. ści, 2, równość z ubijania, bie (ybeiie, bie ©lei'
d^eit luiĄ bein ©Icictftampfcn bc« SJobciiś , j. 2). ber Jciiiif.
UUoczeiiie i ubitość ziemi. Uaur. Sk. 67. LLilTY , o6.
Ubu'.

'UBŁĄD , edu , m , zabłądzenie , ber 3rrt!"int , bie 3Sfrirriiii{|.
Trwdł w uporze i w utfeilzic swoim na wzgardę boga.
Cli. Hosl. 255. UBŁĄUZIĆ med. dok., UbJąiiz:ić 'iiiedok..
zabłądzić, b/edem się uwieść; fid) yerirren , nDirren, irre
roerbcil. I zacnym kościelnym doktorom IraliJo sie ubłą-
dzić. flibst. Odp. E 2 b. Któżby byf o tym myślał, aby
tak uczeni mogli od cela prawdziwej nauki ublądzić ?
Daz Hit. 20. Przeslawać z niała liczba wiernych, przy
której jest jirawda . gdyż często wielkośd zacnych ludzi
ublndzało. Zint. font. 5 , 790. Niech mię ten sądzi ,
Który w świętym wyroku nigdy nio ubłąilzi. lUinsh. Ryt.
2, liiO. Mąż, któregoby żona ubłądzila . . . . i Leop.
Nuin. 5, 12 (ustąpiła 7> Leop.}. Jawne ub/adzenia na-
prawować. Zarii. l^ost. 3, 7C7.

UBŁ.\GAC Ci. niedok.; Hosi. yujaxiiTb, yójajKaib . yjinjo-
CTMuiiTb , yMii.iocTiiu.iHTŁ ; (&ii. ou.iarain, yójajnaTL ,
lauKUDO rOBOpiiTbj ; Sorub. 1. \vo()okoram ( cf. upoko-
rzy*?), wuyednani (er. wyjednać) ; ukoić , uśmierzyć czyj
gniew , udobruchać ; ciiieii l'efńii*'tiijeii , n'icbcr gut iiind;eii.
Jlyślił kostkę wojenną wątpliwą uważając , jakoby baszę
darmi kosztownemi ubłagać , i łaskę sobie u niego zje-
dnać mógł. Warg. /lai/i. 173. Znalazł sposoby ubła-
gać go. Teat. iii. d, 18, Focyon te miał dary, które
do ubłagania człowieka przednie mogą, krasomowstwo i
cnotę Warg. Wul. 165 Spoiła się z nią dusza- jego ,
a smutną ubłagał łagndnemi słowy. 5 Leop. iJenes. 5i,
5. ( ulegow;ił. 1 Leop. ). Chrystus jesl ubłaganiem za
grzecity nasze. W. Post. Mn. 237. zadosyć uczynieniem .
ScrfOlniiiiij. Ubl.igany, udobruchany pnii. perf. licfdnftiflf ,
tBieber fliii gcimid^t. — g Ubłagany, UBŁAG.ALNY, UBŁA-
GLI\VV a, e, łacny do ubłagania; Sorab. 1. wuvediia-
nile, wuydnaczne; fiois yuja/KaTCJbiiiibiii , yHiuocTiiBH-
TCiŁiiuti , leiiłłt 311 beiiiiiili^eii , yerH'bnhir. Leniwym jest
do gniewu ; ale jak się rozgniewa . nieubłaganym. Uirk.
Chmiel. C. iiiiijcriótliilid;. Nieubł:igliwy, który się me da
uprosić, tiidtprecabilis. lUąiz. — fj. Aliler: Ubłagalny ,
do ubłagania ( zyli bł.igania służący, (Łiiliii ■ , Sserfóblllllljf ■ .
Chrystus swoja męka, jako uliara ubłagalna, wybawił
nas." hul. 6V. 21.' (jfiara ubłagalna. W. Exod. 29. 55.
fili Supiiopfer. We mszy prawdziwa , właściwa , ubła-
galna , za żywe 1 umarłe bogu ofiara sie przynosi. We-
ryf. 71. UBŁ.\G.\CZ, UliŁAGALMK . a, "m. ; lioit ybia-
SareJb ; co kogo ubłagał , ber 3>cri'ól}iicr. Bóg dał nam
przez wiarę syna ubłagaczem we kr«i jego. Auc;. Kat
2, 423. Jezusa bóg pudał ubłagalnikiem. Sk ha:. 549,
{Horn. 5). Jezusa Chrystusa bóg wystawił ubłagalnikiem

przez wiarę we krwi jego. Smoir. Lam. 106. UBŁ.\-
GALMA, i," z, UBŁAGaLmCA, y, i, modlilcwnica. gdzie
Izraelici boga błagali, błagalnia. i Leop. Exod 57, 6.
ber ©nabeiiftiibl. Uczynisz ubłagalnią ze złota ; dwa che-
rubiny z obu stron ubłagalni ; ztamlad ja Jehowa będę
rozkazował , i be<ię mówił do ciebie z wierzchu ubłagal-
nicy. 1 Leop. Eiod. 25, lO. ( ob. Wyrocznia ). Udziałał
ubłagslnicę abo modlitt-wnice ze złota, i Leop. Exod 57.
Stał daleko od ubłagalnicy modląc się. Żaru. Foil. 2,
505. UBł,AGANNOt?Ć , ści , s., snadność do ubłagania,
skłonność do dania się ubłagać; bic Scrfóbiibarffit , Ser-
fćljiilit^feit. Nio nie jest chwalebniejszym , jak ubłagan-
ność 1 łaskawość. Mon. 75, 9. (placabililas). Kogoby te
rzeczy nie |iobudz:iły do ubłaganności , miłości i zgody!
Mndrz. Buz. 268.

UBLIŻYĆ cz dok.. Ubliżać niedok ; (Boh. ubliziti, ubliźowali
offendere, urazić : Slov. ubliżugi l"edo); ujmować, odciągać,
uwłaczać, zwłaczać, umniejszać, uszczcrbić; cnt)ie(ieil,
oeitiiigeii , fdjmnlcrii , 9ltibni(^ tbuti. Jeśli mi nie zechcesi
ubliżyć twt-j reki. Będzie moim staraniem, byś przez to
zameżcie Znalazła , czegoś warta , znalazła twe szczęście.
Nieme. P. P. 50. Ubliża mi poszanowania. Teal. 18 ,
125. Cnota nikomu nigdy szkody albo ubliżenia nic
czvni. Goni. //u-. 581. uszczerbku, <£(limń!crilllij , flbbtuif,
3łiid)t6cil. •UBLlZrWO, a, n, 'UBLIGA, i, z., ubliżenie,
uwłoczenie, postponowanie, upośledzenie, uszczerbek;
9ła.i)tbcil , 3»i"rflf?>'i't}- l^fól zapomniał jego zasług , lecz
on konient z lego ubliztwa w lej wyspy kąciku Orze
swenii rękoma ziemię. Jabt. Tel. 78. Wierze naszt^j upa-
dek , prawom uszczerbek , swobodom ublige , a cerkwi
zniszczenie sprawują. Weryf. UBI.IŻYCIEL, a, m, uwło-
czyciel , bcr eiiietii Slblirtid) tbiit. 7V.

UBŁOCIĆ. 06., Błocić. UBŁOGOSŁAWIC . ob. Błogosła-
wić IBŁOŻENIE , ob. Ukontentowanie. UBLUSZCZYĆ.
ob. Bluszczyć.

UBLUC się recipr. dok, Ubiwać się niedok., urzygać się,
zwracać, zrzucać; fid> befpeien, fid; crbrfdjcn, [ić) UitrĄt-
ben. Tak powinien dobrze pić , 'aże się ubluje. Diwon.
Stal U. Ubiwać się na stół, in memam lomere. Uącz.

UBOCZ, y. 2.. pobocz . miejsce na boku, ustronie; tiil
Drt aiif ber eeite , bic Seitenciitfcriiitnij , bie Seite , ber
Seitenwet] , SlbaiCj. Choć n:ijwyż<zemi obdarzony upomin-
kami, mc poszcilł na ubocz pochlebnej fortuny, ale stał
zawsze przy ojczyźnie. Aur. Chodk. ded. Stał las pełen
jedliny na miłej uboczy. Hul Uw. 209. Nasi tamtych
nie wiadomi garbów i uboczy. Tward. W. D. 27 Uóżne
rzeczy lam widać było z uboczy. Ania; Poez. 5, 123,
Pol. Zuc. 156. Jeszcze ziemi promieniem nie parzy,
Jeszcze nam słońce świeciło z uboczy. Pot. Syl. 255.
Jeśli serce twe nieskażone, tedy i rozum z toru prawe-
go na ubocz nie zejdzie Pilch. Sen. list A, 69. Na
własne często zazdrość pożytki nie względna Idzie , gdzie
ją na ubocz wiedzie duma błędna. Zab. 12, 246. Zab.
Ił, 100. Pod Elżbieta wszystko szło na ubocz spra-
wiedliwości .Var Hsl 7, 98 UBOCZ.NY. a, e. UBO-
CZNIE adverb., w bok idący, ustronny, poboczny; oeiten*.
aut ber «settc, eiitle^eil. Uboczna bramą, która się w pule

UBOGACIĆ.

wydaje , wycieczkę czynili. Krom. 595. ZakoJ uboczny.
Krom. 45^. Wiatr go najmocnit'] skręca w uboczne za-
bJedy. Przyb. Mili. 276. Znajdowałem dochód w pro-
porcyą wfnki , nie wchodząc jakie uboczne lub nowe ga-
tunki inlrat pomnażały zbiór dochodów. Czack. Fr. 149.
(przypadkowe , nadzwyczajne). Z dobrego prosto lub
ubocznie dobre wynika. Przyb. Milt. 295. bezpośredni-
czo lub pośredniczo.
UBOGACIĆ ; Yind. obogatili ; Carn. obvogatiti : Bosii. obo-
gatiti , ob. Bogacić; oppos. ubożyć. — UBOGI, a, ie ,
Uboższy Comp. , Ubożuchny , Ubożuczki , Ubogusieński ,
Uboguteńki, Ubożeńki inleusio.; Boh. chudy, iibohy, ubo-
żeć, uboźatko, f. armićka ; Slov. chudobni, (cf. chudoba,
chudy pachołek) ; Sorab. 1. chudy, (bohi nieborak, niebo-
gi, nehohi , nebo = nieboszczyk], slipc, slepcz, (cf. ślepy,
ślepieej; Sorah. 2 bobgi; Carn. uvog , uvushn , iivosh-
neislie , sromak, sromashke , sruhn , (cf. srom, cf. sro-
gi), [riiik. siromak, Etym. Ecd. cu\t'b ■■ orphaiiiis 2]; Vind.
vbog, vboshen , vboshez , bog, boshiz, fromazhen, fro-
mafhki , fromak , potreben (ofc. Potrzebny) , bum, Itrada-
uiten ; Croat. obog, nischeten, (nebog miser), sziromah,
(cf. sziriita = sierota); fiosn. ubogb, siromah, siromascki, si-
rola, sirotica ; S/ai'. siromah, siroma, siromabski, sirome-
shan; Hog.uhbgh, uboscki , uboxar, zabog;ir, ubogar, po-
treban , potrebit, potrebnik , poirebalian, siromah, siro-
mascki, siromaseich; /loss. 3-6orh1 , yfiorOHbKlft, ckj^huh,
cKy^eHŁ, cKy4HeHbidri , /. iinman, (cf zniszczona, Humait-
ca , ubogiego udawać, ob. Niszczyć się); Ecd. Ocainsit-
HCii^B (cf imienie), hiii)I6ii>iit> , iiiii|ii., HumeiiLKiii ; nriii. Nie
ten ubogi, kto na nialem chętnie przestaje; lecz koniu
nigdy nie dosyć. Zab. 5, 218. Ossol. Nic ten ubogi,
który mało ma, ale ów, który więcej mieć pragnie.
Pilch. Sen. lisi. 1, 6. Wtenczas tylkośmy ubodzy, gdy
nam brakuje na wszystkim. Teal. 2. c, 27. Ubogi nie
jest, co ma potrzeby. Cn. .Ąd. 1185. Nie jest ubogim,
albowiem może opędzić potrzeby domowe. M(.n. 25,
279. Ubożuchny nędziuk. Hej. Post. S s 6. Po zawojo-
waniu Indów, jeszcze Alexander ubożuchny. Pilch. Sen.
list. 4, 145. Żaden nie jest ubogim, wejrzawszy w
rzecz na tym Świecie, t^lko ten, co się stosuje z bo-
gatym. I'ot. Pocz. 585. Łakomy najuboższy. Cn. Ad. 425.
Ubożuczkicgo poddanego podły dar. liohk. Wiek. A 2.
Z mnicha ubożuchnego biskupem zoslaf. Slryjk. 629.
Szpital nnjpierwszy w Polszczę wysławiony przez kapfuna
ubożuchnego. Mon. 67, 262, (przez X. Baudouina dzie-
ciątka Jezus). Ubożuchnyć wprawdzie żywot vviedziemyj
ale wiele dobrego będziemy mieli, jeśli się hędziem
Boga bali. 1 Lecp. Tob. 4 , 25. Bóg zawżdy na 'więt-
szej pieczy miał ubożuchne a potrzebujące ludzie, niźli
wszystkie stany świata tego. f^ej- Post. S s 5. Żadnych
upominków nie chcąc bTCć , ubożuchny ledwie się do
Florencyi przywlókł, gdy mu na pieniądzach i koniach
schodziło. Sk. Dz. H26, Yind. fromafhkohoshen , pre-
vbog. — Ubogi Subst. ber 9lvilIC. Ubogi , gdy boc;atemu
daruje, żebrze abo co kupuje. Cn. Ad. 1185. Kiedyby
ubogi panu nie dawał, prędkoby pan zubożał. Pys. Ad.
51. Ubogi jest mniej ubogim, niż bogacz łakomy. Zab.

Slow:iili Lindego ayd. 2. Tom VI.

UBOLEWAĆ -UB OŚĆ. 81

5, 80. Ubogi nie ma tego owego, a bogacz łakomy
wszystkiego. Cn. .Ad. 1186 Ubogiemu nie wiele trzeba,
łacno się pożywi, leda gdzie się przytuli. Cn. Ad. 1185.
(bogatego pokuta, ubogiego biesiada). Ubogi nie toż
jest, co żebrak.* Cn. Ad. 1186. Tak dobry ubogi, jako
i ten, co nie ma nic. Rys. .Ad. 67, (cf. nie pałką, lecz
kijem). Ubogi swobodny, na ubogiego nikt nie waży,
wszędzie on bezpieczny. Cu. Ad. 1187 (chudobie ci-
szej , wysokie r?ec7y niebezpieczne). W trwogach udać
się ubogim najlepiej jest panu, O jak bezpieczniejszego
nad monarchy sf6nu Dozna prawy ubogi. Diitdz. Luk.
156. Ubogi zdrowy. Cn. .Ad 1188. (choroba dost;itek
lubi). Ubogiemu prosiątko drogie. Cn. Ad. 119i. Ubo-
giemu łacniej być dobrym. Cn. Ad. 1191. (bogactw
przybywa, cnoty ubywa). Ubogich jest nauka. ii. 1189.
(ubóstwo wiele dobrego nauczy). Ubogi cierpliwy, ib.
1185 Ubogiemu Bóg nie ubogi. Pijs. Ad 69. Ubogi,
śmiech ludzki. Cn. Ad. 1187. Ubogi złe ma u ludzi ro-
zumienie; o ubogim źle pospolicie trzymają, ib. 1188.
Ubogi z nędzy grzeszy, ib. 1189. Ubogiego i swoi nie
znają, ubogi mało ma przyjaciół, ib. 1190. Ubogiego
zdanie, nie dba nikt na nie. ib. 1191. Ubogi rzadko
uczony, albo zawołany, ib. 1187. Na ubogiego wszędy
kapie, chudobie, ubcgiemu wszędy piskorz; komu ze-
drzeć pypeć, jeno ubogiemu? Cn. .Ad. 545. Spital dla
ubogich; Hoss. yóoweHima , Slrmciiliaui^. Żywienie ubo-
gich ; Eccl. HnmeKopjicTBO , liHmenHraTejŁCTBO , 3(rmeii=
imtcr^nlt. — g. Ubogi w co, ubogi czym, nie opatrzony
w co, nrm an ttwai. Ubogi w pieniądze, nie pieniężny.
Cn. Th. 1171. Krainy te ubogie są w drzewo. Boler.
254. fic finb Iioljarm. Błogosławieni ubodzy duchem , bo
ich jest królestwo niebieskie. Rej. Post. Y y 1. — §.
Ubogi, nie kosztowny, nie paradny; iiic6t foftDai: , nrm=
feliij, arm. W ubożuchne pieluszki go powiła. Pieśń. Kot.
58. Przepowiadał Jan czas przyjścia ubożuczkicgo króla
Izraelskiego. Sekl. 9. Ubożuczka szopa. Piał. Post. 126.
Ona ubogusieńka 'hajduczka mieni sie w zacny kościół.
Zebr. Ow. 210; (i<elus cn!:a}. Nie chcą ubożuczkicgo Je-
zusa ubożuczko naśladować. Sekl. 115. Ubogo, ale chę-
dogo. Cn. Ad. 1191. Ubogi obiad i bogatemu pod czas
smaczniejszy. Cu. Ad. 1186. — ^'. Ubogi, nędzny, bie-
dny, nieszczęśliwy; cleiib, nrm. Ubogi Samson grał przed
Fihslynami. Sk. Zyw. 2. 5 b. Ubogi ojcze, jeśli w niebie-
skiej rozkoszy na dziecię twe wejrzeć możesz. Gorn. Dz.
75. Chcieli zgładzić mnie ubożuchnego. Ryb. Ps. 246.

UBOLEWAĆ med. conlin. , uboleje f. , boleć , ból wewnę-
trzny poczuwać , entcit Ijcrjlirfjcn ©t^iiicrj cmtifinben ; Eccl.
coóo.itsHyio , cocTpa;K4y. Na duszy odniósł niewymowne
ubolenie. Bzotr. Roi. 62 (ból, frasunek, zgryzotę). — '^.
Rccipr. Nie lylko , że się i sam w sobie uboleje, ale
i ludzie na twarz jego struchlała patrzą. Wo-fs:.. Ren.
147. zgryzie sie, zmartwi sie.

UBÓHZYĆ, ob. Uburzyć.

U60ŚĆ , ubodł, /. ubodzie cz. dok.. Ubadać niedok.; {Boh.
ubodnauti , utrkati; Vind. vbosti; Bosn. ubosti , obosli;
Croat. ubildam) ; pr. et fiij. przerazić, piknąć; ftedjeii,
fc^mcrscn, <xn bie ścelc gc^cn, biirdibringcn. Zapewne j^

1 1

82

UBÓSTWIĆ - UBÓSTWO.

UBOŻEĆ - UBRAĆ.

ubodzie, Gdy sie duwie, ic o nie nie sloję. Teat. ii.

c, 319. Gily go to ubada Chrośe. fars. |-22. To

niezaiioniie onyrh rokoszanów ubodło i zmieszało. Pilck.
Sali i~i. Brutusowi, gdy śmierć Kassa zrywa. Na cięż-
kiej przyszło potrzebie ubadać. Chrośe. Fars. 270.
UBÓSTWIĆ. Ci. dok.. Ubóstwiać; nieduk. ; Yiiid. pobogiti.
poboguvati ; Hoss. óorOTBopiiTb , BÓoaeaio; bóstwem ob-
darzyć, mit ber Oott^ieit bcgal-fii, góltlid; iiuic^cii. By me
Lyio z bóslworii złączone i ubóstwione ciało Jezusa,
tak cudiiwnie pożywaeby go ludzie mc mogli. 6k. Kaz.
134. Bogami się' stajemy, gdy priłz ciało ubóstwione
do zjednoczenia z bóstwem Clirystusowym przychodzimy.
Sk. Kai. 275. (Jroch. W. i! 1 7 Ubóiitwienic Yind. pobo-
genje, poboguvanje ; Acc' OBOXCHic , ofimCHie um coc-
4mieiiie 'icioutKa ex óoro-M-b. Ubóstwiający fcYc/. 6o/Ka-
lUiii , óoroTBOpHluill. Ubóstwiony Hoss. lióoasCHl , 6o-
H<HMuri. óoroiBopuMUii. — Ubóstwiać, między bogi po-
liczać. czcić jak bóstwo, ocrfli>ttcrn. Ubóstwiony August
był pan łaskawy. I'iIlIi. Sen. łask. 50. Na owe ubó-
stwienia u Egipcyan sobie zasłużył. .Von. 69, 555. Mu-
siał porzucić koclianke , którą w swoim sercu ubóstwiał.
Staś. jVu»i. 1 , 189. Miałbyś mię widzieć z prośbą gną-
cego kolano, Jaliym miał ubóstwiać jego zwierzchność!
Piiijb. MtU. 10. — AliUr : Przesąily i zwyczaje ubós-
twiły niewolę człowieka. Fnęslr. 50. (nadały jćj boską
powagę, nienaruszalność). UBÓSTWO, a , «. ; Boli. chu-
doba lob. Chudoba), cliudobnosl, chudost , psota, fef.
psota); Sorab.i. slepcztwo , sljpcżina, (cf. ślepota) ; Carn.
uvo>hl\a, sr^mizliy.i (cf. srom), sroshena, (cf. srożyć/; Yind.
liustvo, jusiitvu, vboshlvu , obushtTu , vboshnost, fro-
niafhtvu , fromasluo , fromazhiiost , potrebiio.it , potreba,
(cf. potrzeba^ ; Croal. ubóslvo , (nebostvo miseria) , szi-
rom&stvo , (cf. szirolinszlvo ■■ sieroctwo) ; fiag. ub6sclvo,
siromasctvo; iiosn. ubosctvo , siiomasctuo ; Slai'. siro-
masliiYo ; Hoss. yóo^ecTso , Ct4H0CTb (cf bicdność) ,
HeniiymeeTuo , iiccTH«aHie , CKy4a , cKy4H0CTL , CKy40Ta ;
f,Vc/. xy40CTb , CKy4CTU0 , iiiimcTCTBO; mcmienic, niedo-
statek, bieda, nędza, stanubog.ch. (oppos. bog^ictwoj ;
tit 9ruiut|7. Ubóstwo nie z położenia ale z umknicnia,
aiijo z osierocenia, ma znaczenie, czyli nie z tego, ze
ma, ale że nie rna. /'ilch. Sen. lin. 2, -142. Nic to
jest ubóstwo , mało mieć , ale wiele nie mieć. ib. 2 ,
445. W ubóstwie żyć. nędze, biedę klepać, /ioss.
yOOHfecTBOnarb ; Lal. HlllłlCCTKOli.Mll W samym ubó-
stwie, ubóstwa nie czuje. /'ust. Fid. 'JG. Ubóstwo góru-
je nad zazdrością ; nie trzeba mu się ubawiać ani zbój-
ców, ani złodziejów. Zab. 5, 39. Nagie ubóstwo. Past.
Fid. 2CI. Ubóstwo wiele dobrego nauczy. Cn. Ad. I.
189. Ubóstwo złości nie rodzi. Oi Ad. 1191. Ubóstwo
z niesławą cięższe, ib. 1192 Ubóstwo śinieri'i sie ró-
wna, ib. (żywot w nędzy nie luby). Ubóstwo złodziej-
stwa pokrywka, ib. Ubóstwo zbylku potomek, ib. — g.
Ubóstwo, facullniet tenuiores , niewielkie bogaciwd , chu-
doba , chudy majątek ; burflige* x>*^ht . biiB JiJcniflt , ba«

man {lat. Nie tak dla zguby inajętnostek i ubóstwa , jak
dla utraty dzieci nieszczęśliwi. \\V:. Zup C 1. Z niego
ubóstwa, et meii anguslm sustenlo eum. Cn Th. 1171.

Ubóstw iczko demin. , Strzeż swego ubóstwjczka, nie
pragnij cudzego. Klon. \S'ot. 41. — Fersonif. Ubóstwo,
biedak, niizerak ; cin (Slcnffr, ?lrmfr. Szyraetowic, ubó-
stwo , puścił w nogi. Zebr. Uw. 543. Usiadło ubóstwo,
jak miłosierdzie w murku. Teai. 36. c , 58. Wezmę ja
to małe ubóstwu do siebie, wszak to jest sierota po
mojej siostrze, fam. 83, 410. — §. Collecl. Ubóstwo •
ubodzy; Me 3(rmcii , baJ ?lrmut^. Zewsząd na ubóstwo
bieda. Falib. U. ubogiemu wszędzie piskorz. UBOZEL
neulr. nieduk., Ubożyć sie recipr. niedik., zubożeć, zubo-
żyć się dok.\ Boh. zchudnauli, (cf. chudnąć); Carn. ob-
YÓshati , owósham : Yind. vboshiti(e, vbog gratati, sa-
boshiti , oboshiti , obosbali , olrotcti ; Dosn. oncvogliti ,
osiromasciii; Slav. osiromashiti ; Host. y6o*tTb. o6hb-
maib, oóiiiiiueBaTb , iiiiiiiaTb , (uh. Niszczeć); podupadać
na majątku, uijoglin sie stać, zkapcameć, zbankrutować;
scrarmcii , nrm uifrbfn. Cijanica i ożrzalec zubożeje. Btidn.
l'rov. 23, 21. (przyjdzie w ubóstwo, łiadi.). Gdy sie
zbogacisz , nie pysznij sie, gdy zubożejesz, nie utyskuj.
Budn. Ap^plil. 73. Przez zbytnie ciężary kmiotkowie
ubożeją. Haur. Ek. 62. Jedne się ubożą , drugie po-
wstają miasta. Xiądi. 211. D.'gadz.iJ3c ubożącym się
przez częste pożary mieszczanom. Yal. Leg. 7 , 443.
Zubożały ,, fl«4. schuieny ; /lass. o6t4iiflJbiii , oOuaJKa-
•ibiii. UBOZYĆ kogo Ci. uiedok. , zubożyć i/aA.; Boh. zchu-
diti ; Surab. 1. wokhudźu, khudoho tżinii; Croal. oszi-
romassujem ; Bosn. osiromasciii koga: Rog. obubóxiti,
obuxAnstviti , oba.\3nslvenili , nsirom;:scili , dovesti na si-
romasctvo ; £,Vc,'. uycu^iiTH , OEHHqi.\BiTii , npiiBiMiiTb KO-
10 BI numery, iiiiiueTio. ioh. .Niszczyć); Ross. orpaóiiTb,
{ob. Grabić); ubogim kogo czynić, cincii anii mat^tii.
Jehowa uboży i ubogaca. Budn.\. Sam. 2, 7. Bogatych
ubożył. Pot. Jow. 130. Nie zuboży jałmużna, bo kto ją
da;c , bogatszym; nie sehuizi, bo miłosiernego tuczy.
1'salmnd. 55. Pijaństwo i inne zbytki ubożą obvw.ite!ów.
Mon. 73, 586. UBOŻUCHNY, ob. Ubogi." MBOŻYSKO
a . II. , n. p. Kociska albo uliożyska . w których wszys-
tke majętność z sobą zwykli Tatarowie wozić , Litwa za-
brała. Stryjk. 376. ubóstwo ich , \\)Xi ?lrmfcliijffitcn.
UBRAĆ c;. dok.. Ubierać uiedok.-. Holi. ubiati, ubjrati;
Basn. ub.'alti carpere , decerpere , eolligerc; Hoss. yóparb,
yóiipaib ; ^ 1) ubierać czego, ujmować cze^o , umniej-
szać, odejmować, odbierać; abiirbmcn , BfrTiiijfrn , iPffl'
itetmicn IHMI ttwai. Który clił.>p z wozu ubierze mąki,
jak złodziej karan bywa. Haur. Sk. 230. Aby kradzieżą
nic ubierano miodu , z tym obchodzić się tak, jak o pa-
siekach pisano, f/anr. Ek. 162. Studnią aby często bra-
no i ubierano, nikomu nie bronić; bo przez częste
ubieranie , woda coraz przychodzi do swojej czystości.
Haur. Ek. IG (aby z nici czerpać). Już mi ból sił
ubiera , adimil. Zebr. Ou;. '^G. Gdybyś po części ma-
luczkiej ziemi ubierał raz tylko w rok.... Hrbst. Sauk.
J Pieniędzy się ubrało. Tr. (ubyło, umniejszyło się.
Hi ®flb iMt abflfnpiiinicn , cf. przebrało się). — %. i)
Ubrać, ubierać w suknie, obłoczyć w szaty, odziać;
fliiflfibfii, iiniifbcn , anlfflcn; Boh. oblecy , obijkati , obla-
ćeti , odjti , usatiti ; Viriii. ublezhi , ogvantati, oblazhiti ;

UBRANIE - UBRDAC.

U B R O C Z Y Ć - L B Y Ć.

83

Croal. obleohi , opravIati , opravljali , (of. oprawić); Slav.
opraviti, oburlii , (uf. obuć); Hoss. OAeiKAttlh. Jak pan
rati «idzi, lak sobie sfugę ubiera. Sk. l\ez. 568. Lu-
dzie , żeby się dziś ubrah w paradną liberya. Teal. 24.
b. 'io. Czeladź powinna się rano ubrać, a najpóźniej
spać pójść. Haur. Ek. 16. Przy gotowalni siedząc, ubie-
ra się. Teal. \S. c. , 10. (stroi się). Turcy którzy sie
ubierają w suknią, zapinając się przystojnie, despensę
mają , aby się nie rozbierali umywając. Siar. Dw. 57.
Każe się postroić dworowi , sam się leż ubierze w jak
najbogatsze szaty. Siar. Dw. \ci. Pomimo szczupłych
inlrat, ukazywałem się zawsze ludziom czysto i przy-
stojnie ubrany. Zub. o, 202. Ubranej gust wysoki uwiel-
biam w ubiorze. Hul. Ow. llo. Jedna nad drugą *ubrań-
szy i upst.^zeńszy ubiór mieć usiłuje. Żarn. Post. 5,
561. strojniejszy , ozdobniejszy ; ftoiS. yóopHŁiii , gE<
fdjniutftcr, gcpilCler. — Ubierać konie , szory na nie kfaść ;
YiiiJ. naprayili konje , nakfhirati, Me *).ifcrbc anfd^irreil.
Dziesięć koni cudnie ubranych. Warg. Wal. 121. Dosyć
jest przez się pyszny len osioł nasz (ciało nasze), a gdy
go przybierzesz, zauzda się, po sobie posiadając, jako
ubrany koń. Zrini. Post. 15. — Fig. Muza go sobie
obrała, i do szkół dalszych w rozum ubrała, ijin. Ryl.
2. H5. w rozum opatrzyła, ozdobiła, mit 55ci|'tniib
fdimiicfni. Ubieranie, ubranie Sutst. Verb. — § ahler:
UBRA.ME po'vszechnie , odzież nóg, nostrales fli:rique
indumenlum pediim non diuisum , sed wńrum habent et
całe ubranie loiant , ^'aiitalotie , lange Scinficiber, quod
tria pedis iiulutnentorum genera continel , jeminalia pludry,
tibialia łystcianki abo pończochy bez przvkopvcia , et
soccos seu imiim caligarvm , kapcie, szkarpetki , miasto
których przykopycie. Cn. Th. 1171. Persowie używają
do botów do ubrania na wzgardę Wahomcla, koloru
zielonego, hiok. Turk. 150. Turcy nie radzi ubrań na-
szych widzą, Iż ^ przez nie znać wstydliwo członki, z
tego szydzą. Pa^zk. Dz. i 22. spodnie, Sfiiificibcr, §ofcn.
Opasz się, i obuj ubranie twoje. W. Aft. 12, 8. (pod-
wiąż obuwie twoje. Bibl. Gd.) — Lalius : Ubranie,
odzież, Slcibting. Dzieweczka w tym kraju tam chodzi
do 7 lat bez ubrań. Puizk. Dz. 118". (bez sukni). UDRA-
NICZKO, a, n, dem., n. p. Ubraniczko wysmukłe i sa-
fian świeży. Klon. Wor. 62. pluderki , i)iificit. UBRAlNO
adv.; fioss. yGopiiO ; strojnie, jjepil^t , (imjcpit^t. Głup-
stwo malarskie, gdy ś. Magdalenę ubrano i strojno pod
krzyżem malują Sk. haz 584. (Hoss. et Eccl. yóop-
HOCTb strojność.).

UBRAMOWAĆ. ob. Bramować.

UBRDAĆ, UBURDAC sobie co cz. dok., uro'ć sobie co
dziwacznego; EccI. imUTbca , HHiocb, (cf. "mnieć, mnie-
mać) ; f\i} etwai 5BiinbcrIt(()eź cinfaHeit Inffen. Na darmo
jej co mówisz, ona lak sobie uburdała. Teat. 25 b. 37.
Przed czasem głupi tryumfuje ,.. Jakby go polkać miało,
to co ubrdał w głowie. Opul. Sal. 22. — Ubrdać się,
uburdać się koiriu = roić sie kotnu, marzyć sie komu
dziwacznie; ciiicm fc^iiiarmcrifcl; rinfoUcn, iii ben Stiui tom-
men, i^m trdumen. Ni zląd ni zowąd, ubrdało mu się,
dyabli wiedzą po co, jechać do Warszawy. Teat. 27, 4.

Razu jednego ubrdało im się płynąć morzem. Teat. 53.
c. 6. (przyszedł im koncept). Gdyby się ubrdało komu
śpiegować nas .... Teal. 28. b , 20. Niech mu się co
innego uburda, jużcić kłótnia. Mon 75 , 558. I coz to
ubrdało się Waści ! Kniaź. Poez. ći, iiS. On sie ubrdał w
takie niepotrzebne chluby. Twmd. W. D. 2, 203. —
Ubrdanie, urojenie, mara, dziwaczny koncept, chimera;
etn nńrrif(^cr giiifatl, cin $irnijc|>innft, einc rounbcrli^e
©rille. Kobiety mają swoje ubrdania. Teat. 15. b, 14.
Stosuje się do ubrdań męż.i swego. Ical. 56, 107.
Jest niewolnikiem jej próżności i ubrdań tysiącznych. \b.
23, 65. Gracz on, nie lak z łakomstwa, ma dość,
dzięki bogu. Lecz z chimery, z ubrdania, z chluby i
z nałocu. Żabi. Fir. 1 5.

UBROCZYĆ, ob. Broczyć.

UBROMC cz. dok., ucliować, obronić, zachować; Boh.
ubraniti; Vind. odliraniti , vbranili , [lefillfljcn gcgcn ftroaji,
yertfjeibitjen, Benrafjrcn, bema^Ten. Bóg go od złego obro-
niwszy, i grzech od niego oddalił. Ani7i/; Kat. 587.
Tego obrońcie bogowie łaskawi. Chroic. Łuk. 167.
Widzę, jak zguby przepaść ojczyźnie kopiecie. Lecz ją
kocham, ubronię, choć ją zgubić chcecie. Teal. 45. d,
50. Wijh. Dowcipnych własna nie obroni ostrożność. Dard:.
Trag. pr.

UBHUCZYĆ, UBRUKAĆ, oh. Bruczyć.

UBRUDZIĆ, ob. Bru.lzić.

UBRYZGAC Cł. dok., ubruezyć, tiefpvi^cn ; Carn. utepsti ,
niepim , [oh. Pryskać). Krwią okryty nadchodzi , co go
ubryzgali zbici nieprzyjaciele. Jahl Tel. 285.

UBRYZOWAĆ, ob. Bryzować. UBUDOWAĆ, oh. Budować.
UBURDAC, oh. Ubrdać. UBURKOWAC , ob. B.'-ukować.
UBURZYĆ, UBÓRZYĆ, ob. Burzyć; n. p. Ubórzjł się
nań, ułapiwszy go za gardło, Iłukł go i zabił. Dumbr.
246. porwał się nań.

UBYĆ , /. ubędzie neutr. dok. , Ubywać coiitin. ; Boh. ubyti,
ubywati; Slov. ubywali; Carn. pojemam; Yind. doljili,
menkali ; Croat. pomenkali , zmcnkavam; Dosn. poman-
keti , snebivatise , dócch na niagne , prinemoccliise ;
Hoff. sóuTb , sCbiBaib (cf. zbywa na czymj , yóbiTb ,
yóbiBHTb. Ubywa czego impenon. , (ojpos. przybywa) ,
umniejsza się czego, ubiera się, coraz czego mniej zo-
slaje; ci nimmt nO, luirb nicnigcr. Mną jednym najmniej
me ubywa św iala , Byle ojczyzna z tobą była żywa. Jabf.
Buk. B 5. Jednym nie wicie ubędzie. Cn. Ad. 515.
Zda się , żyjąc że przyrasta wieku , a codzień go zna-
cznie ubywa. Psnlmod 50. Losowi memu szczęścia przez
to nie ubywa , Ze ktoś tam w większe za mme rozko-
sze upływa. Weg. Lisi. 12. — Malh. Rzędy ubywające,
series convergcnles , których wyrazy mają coraz to mniej-
szą wartość, im bardziej oddalają się od początku. Jak.
Math. 2, 168. Ubywa mię, (nam ubyvy.':m non dicitur).
Cn. Th. 1172. id; fonime in^ Jlhic^men, fomtne oon Srdf=
ten. Ubywa go, na dół idzie, deii^iscilur. ib. (i geM mit
ilim 93erg ab. In lerlta persona tisurpalur eliam cum No-
minalivo, quasi personule : Ubył dziś jeden kolega; ale ten
wakans nie długo próżnym będzie. Teal. 27. c, 80.
ii ift lieutc cincr abgegangen, einer lucniger geroorben. Uby-
li*

84

U B Y T - UCHO.

UCHO.

/y. a, e; ftots sOhLiufi , abflangij, ali|}Cijandcn. 'UBYT,
u, m. . UBYTEK, iku , w.; Boh. ub)(ek . iibyw, ubylj;
Croal. zineiikanye . poinenkanye; /Jusj. y6u.ib , yóUTOKi,
aóaoKn , 36aBf)MKa; ubywanie i-Z'>go , iiinnlejs».enie , ujma;
Me 3lbiM{)me, ^cr Jlbfail, iKcrfall, tie Serrintjcriing. Dobro
najwyższe ani ubylu , ani przysporzenia nie cierpi; stoi
staiceziiie w swćj rnierze. Hiih. Sen. list. 2, 219. e/ 90.
Doc.lióJ len składać się ma i intraty nie odmiennej ,
żadnemu ubytkowi nie podlegającej. Kotl. Lht. 1, Gl.
l'ud,itki powinny być śeia^nione z takiec;o źródła , któ-
reby ubytkowi nie podpadało ib. 1 , 18C. Z ubytkiem
sił ciała , sklesła w nim ez.^rstwość duciia. Piich. Sen.
lisi. 2i9. •UBYTKOWY, "UBYSZOWY. a, e, umniej-
szalny, 3lbnal)me<, Sertingminga ■ ; Ross. yóaBOiHuii.
UBŻUZIĆ sie zaimk. dok , bźiiziny popuszczać , fi;^ bcjijłcn ;
Hoh, ubzditi se.

U c.

UC.\DZIĆ , UCEOZIC Ci. dok., uiąezyć , utoczyć, ulać;
/loi$. yutjHTb , yutaiiiBaTL . fig. , ab\ei\)cn , abtrópfciii , nb-
gifPcn . abjnpfcii. Uuehby to cliyba złości , albo liucli
uporu Swe) komu w twarde serce ucadził, trucizny. Zab.
1 i , 47. Z<M

UCALEĆ, UCALIĆ, ob. Calec, Calić. UCAŁOWAĆ, ob.
Całować.

UCCIC, UCCIWY, ob. Uczcić. Uczciwy.

UCMAUZAĆ, UCHODZIĆ, ub. Ujść.

UCHAPIC -•; dik. . ułapić, i, chwycić; criUlft^Cii , ju pacfeit
fi;.'geii, crf,.'iifeii, fcft (initen. Morkuryusz na cynę wylany,
daje zwierciadło, alo nie przenośne, że łatwo płynie;
zaczym by go ucliapić , kładą na nim talie śkLną wypo-
lerowana. Ot. Fii. 43-2. (I)V KO ustalić, ustatkować).

UCHATY , 'oA. Uszaly. UCHELiOŹYC, «6. Cbedożyć. "UCHFY-
TAC . ob. Uchwycić.

UCHLASTAC n. dok., chlastając ubić, berbc bcpcitfdicn , bC'
fiimiCtn. Bałeś się, byś nam bicza nie podał, na uclila-
stanie swoich świadków. Sowil. 47.

•UCHUNAC, UCHL1PN.\C «.;•«(/»//., chlipając upić, nbiiipfcii,
rtbidjlurfeii; Ross. yxie6iiyrb. .Uusi niosąc do gęby 'ucldi-
nać Sak. /'enp, 21.

UCHLUSTAĆ Ci. (ioA., Uchlustnąć, Ucidusnąć ;'t"J/i//. . uszar-
gać , uwalać, powalać; tfii^tuj bcfAmuCcii , bcfubelii. — §.
Transl. Z rana kiedy szum od wina usiaf , 1'rzypomniał
sobi.;, jako sn; uciil.istał. J ibl /:;. U i Jak się upił,
użłopał , iii) bciaiifeii.

UCHMIELIC CS. djk., chmielem zaprawić, mit t)i'pteii anniil'
Aftn, ben ^opfeil gebeii. Wodę do zacierania słodu trzy
razy jfrzać , i uehmielić //aur. £4. 107. Trzeźwi bądź-
cie; bo gily uchmielonym piwem, szmerem zatartym,
głowę zawróci , i by ma>ł.)ki"'m w szaleństwo obróci ,
to już stroi firlejo. Gil. l>osl. 150. — § Uohinielić kogo,
oh. Upoić , befiiiifeii . berniiit^cii.

UCHO, a. H. , Flur. , potius Dualis Uszy, C. uszu, (cf.
Gezy, oka); tu statku jakiego : Ucłia de ifuo inira); Boh.
ucho, uśi ; Slov. ucho; Sorab. 1. wucho , hucho ; Sorab.
2. huschi; Cam. uhii; Yind. uhu , vuhu , vu('hela, vc-

fbetha ; Croat. vuho , vuha ; Dal. uho; Hag. iilio , usci ;
Botn. uhlio, usci ; Slav. uho, ushi; Itoii. yxo , yillB ;
EcjI. ov,xo , oyuiecA, uifOiH ; Lttt ausis; obiol. Lat. ausis>
auris ; (jracc. o\i; Hebr. ]cn osen; Goth. auso ; if. Lat.
audire et auris ; Ul. eyra ; Ital. orecchio ; Gal. oreille ;
Svec. oera; Dan. óre ; llolt. oor; Augl. ear ; Anglot.
eare ; Tatian, hora; Ottfr. or; Kero. ora; §. 1.) Ger. baj
D|)r. Ucho powierzchowne, chrząstkowata cześć j;ło wy, do
kości skroniowej i kanału .słuchowego, jak muszelka przy-
pięta , tak że część jego miękka, czyli uszko, Cbrlópp"
d^eil , osobno na dół wisi. Syejrh. 170 Dolna miękka
wisząca część ucha, uszko, miękisz, Rost. MUUtia : Eu:l.
iipoMuu , MOMKH , £)()rlappt^fn. Uszy wielkie gnuśnego ,
małe chytrego. Cn. Ad. 1219 (ob. kłapouchy osieł). —
Pisarek wychodzi mając pióro za uchem. leal. 54. b,
11. n fommt berauS mit ber Jebcr ^ittter bcm Cbrt. Gębę
ma duża ud ucha do ucha. leut. 30, 31. t)PU cittem
01;re bi6 Jiim auDctit. Zagrzmiawszy Ju«isz, puścił pra-
wicą od ucha dobrze wymierzony piorun. Otw. Ow. 67.
(z przyciskiem , od ucha celując). Nie poniesie on
szklanki za ucho. Hor. 2, 14 2. i\ai: nie w\ieje za koł-
nierz , wypije , spełni ; er iuirb>3 nid)t iibcr bie (£,i)u\ux
hm rbre iDcafctriiteii , ivirb idjoii auJtrinfcn. Ej ! bo we-
żniies/. po uszach. Teul. 54, 107. (policzek oberwiesz,
bil frieflft <M m bic Tbren ; Bosn. zauscili : Bag. zaii-
scili , zauscivati > policzkować ; Rag. zauscniza , pglju$ka ■
policzek). Jakbyś wszystkim dał po uchu. Pot. Syl. 450.
Pol. Arg. 154. Jakby ich po uchu zebrał. Pol. Arg. 518.
(skrzydła obwiesili). O dosyć, żeśmy z uszyma, jak
mówią do (hiinu przyszli. Twurd. W. U. 93. z zdrowemi,
ciłeiiu uszuiia , mit giiii',i'ii Obrcii bcim fommcii, mit eiiicm
bliuieii Slugcii banoii fommen. Nie sarkać, owszem z uszy-
ma do domu. Pot. Sifl 292. (pókiś cały). Ze złego targu
z uszyma do domu. Byt. Ad. 77. Zarwać kogo za ucho,
ciiieili bcom O^rc Jiipfeii. Osieł , rogi chcąc mieć , i uszy
utracił. Ziirn. Post. 3, 542. (cienia chwytając pies,
mięso upuścił). Dawniej złoczyńcom włosy na głowie
gidono, aby ich ludzie znali; ale że dziś pospolicie
krótkie włosy noszą , tedy złoczyńcy miasto włosów
ucho urzynają , aby go znano. Sifzerb. Sax. 17l). lEccl.
yxupt3iiuri z uciętemi uszami) Pomówię ja sam z sobą,
zarwę się ja za ucho, i zgromię sam siebie. Gorn. Sen.
515. Uszyma ściskać, n. p. Co jest lepszego, mieć Boga
miłosiernego przy cnocie, czv go mieć nieprzyjacielem
przy niepobożiiej fortunie? a wiesz, żcć nie uszyma
ściska. Bej. Zu\ 121. ? — Za uszy wilka trzymam, t j.
ani mię tam , ani mię sam ; auribut lupum teneo. .ł/ąci.
Rys. .\d 7 1 . (Hw 38ii|f bev bcii Cbreii balien , roebcr au*
iipci^ ciii fiMiiien; Siov. wlka za uśi drżał ; (cf. złapWem
Talarzyna, a on mnie się nic puści). Itumak uszyma
strzyże. Kchow. Wied. 10, ber ©aiil fpipt bie C(/ren. Dra-
pieżny próżno na nią uchem slrzyże zwierz. Suttyc.
/'ti-śn. 2. // 4. Uszy zajęcze, psie, a/iud reno/or. , słu-
chy, bie Cbreii beJ ^afen. Hi @ctiór. Hi @elapp(. Hi
@eb^iigc ber ^uiibe. Zając swe słuchy przymusnął , Lę-
gnie pud mieilzą , i usnął. Kniai. l'oez. 5, 72. Uszy ry-
bie, ob. Oskrzele. — l'o usiy, po 'dziurki, po szyję •

UCHO.

UCHO.

85

obficie op/ywfljąc , bi^ ubcr bie rbrcii , biś iiit ben i)a\i.
Maja się wszędzie pańsko po uszy. Jabi £;. i 15. Sieiizi
po uszy w złocie. Teal. 7, 19. Smoły i siarki po uszy
w piekle. Brud Ost. D 7. Lerą i z końmi w przepaść
aż po uszy. Jabł. Buk. K -1. UlonaJam po uszy w długacli.
Biei. A 5; S!(>v. ge zadłużeni aż po uśi. — - J^. Uclio,
ucho wnetrzne, b,i» imiere Obr. Brzmienie abo piszczenie
w uszu. Sienn. 88. i>ai Sliiigeii im Obrc, Saiifcn, gum>
meit. Muchy w uszu brzęczą. Tward. Wi. 29, (uf. dzwo-
nienie , cf. strzykanie). Bolenie uszu. Ecct. y.\oóoj'feHie ,
ymHaa óojtailb. — Q'io ad audilum: UcIio, narzędzie słu-
chu. Zooi. 49. £>br, 'Scrficii^ bc» ^mwi , ©cbór. Szeptać
na ucho. Tent. 18, 152. et 72. tiiś Cljr jiit^cn , fliiftcni.
Odprowadza "o na .stronę, i gada z nim na uciio. Boh.
Kom 4, 50. Przybliżył się do niego, i powiedziaj mu
coś na ucho. Nieme. Król. 2. 92. Mówili ze sobą do
ucha. Nieme. Król.oi. Jedni drugim podawali wieść so-
bie do ucha. ib. i, 146. Postrzegłem , że jej coś w
ucho włożył. Tea!. 8. b, 57. poszepnał, jujluftcni. Uczy-
nisz mi tę łaskę , żebyś to jeno włożył w ucho Farao-
nowi. 1 Leop. Genes. 40, 14. (żebyś to wspomniał. 5.
Leop.). Wlói to w ucho Jozuerau. 1 Leop. Exod. 1 7.
Grzechów się xiedzu w ucho spowiadać. Baz. fjist. 149,
(cf. uszna spowiedź). Rzecz ta równie o wszystkich
obiła się uszy. Znh. 12, 275 Dudz. słyszeli to, doszło
ich wiadomości , e» branj Ińi 511 ailcr Cbreii. Nie rychło
to przyszło do uszu hetmańskich. Birk. Ckodk. 14. Po-
cieszliwe nowiny dochodzą do uszu naszych. Hej. Fost.
J i i 2. Przynieś to do uszu pana twego. 54. Dz. G22 ,
donieś rau , briiige cś »or bciiicii Spmn. Abyś jakiego
zrobiła figla, zaraz go wniosę panu w ucho. Teat. 10. c,
72. Uczciwszy uszy, ob. Uczcić. Już lego pełne uszy
mamy. Rej. l'osl. Mmm A. et S s \. (aż nadto myśmy
się tego nasłuchali). Jest tego pełno w uszach ludzkich.
Lat. Kom. .4 4. Tak długo dyskursu jego słucham , aż
mię uszy bola. Bok. Kom. 1,19. Uszyma nasze.Tii sły-
szeliśmy. Budn. Ps. 44, 1. W uszy swe słyszysz jawny
dekret pański. Hej. Post. Ffo. Bądź pewny tej nowiny,
jakobyś ją w uszy słyszał, ftej. Post Tt 4. Oni to od
niego w uszy swe słyszeli. Birk. Dom. 51. Słyszałem
to w uszy swe od kilku osób. Baz. Sk. pr. Tegoż się
też sam w uszy swe dosyć nasłuchał. B:ii. Sk. O niej
nie słyszał dotąd nic w swe uszy. P. Kchaii. Orl. 1, 6.
Wyjeżdża pod pozorem wielkiego interesu , a słyszałem
na swoje uszy, jak mówił do stangreta: na komedya!
Teat. 22, 2. (his auribs audiv',}. Sama na własne uszy
słyszałam, jak się odgrażał. Teat. 51. A, 44. (simililer :
na moje oczy widziałem). — Głos wołający ustawicznie
bije w uszy twoje. Rej. Post. D d d i. Jak młotem
w uszy twoje kołace. ib. L I I i. Do uszu ich pukał ,
aby się strzegli śpiegów , zdrajców. Jiibi. Tel. 225. (sztur-
mował do uszu ich). Najczęściej mi tym nabijała uszy.
Zab. 11, 375. Zabf. Natrzeć komu uszy, myć mu gło-
wę ; eiiicm ben Sopf rcafc^en, iimrm mat^eu. Otóż jest
zdrajczyna , muszę ja jej natrzeć uszy. Teat. 55. c, 57.
Kazał im uszy natrzeć, wyrzucając na oczy ich rebelią.
Gwagn. 160. {Slov. Puśtil mu blchu do ucha; pupugil

ipsiim, puścił mu płchę ck) ucha . kłopotem mu głowę
n ibił). Ty w twe inszego zaciągnij amory, Moja za uchem
Testylis mi dzwoni. Tward. Daf. 42. ( w niej jestem
utopiony, fie lieijt mir im einne; cf. pies za uchem wyje,
kot za uchem wrzeszczy). — Spać na obiedwie uszv.
1'ot. Zuc. 50. tego, twardo, bezpiecznie, jak zarżnięty;
fĄlafcn luie ein ;iiace, red)tfe[t, unbcfiimmert fi^lafcn. Chrap'
na obie uszy. Żaden upewniam, z łóżka cię me ruszy.
Hor. 1, 119. Nar. Nasiąkli ich wielu śpiących na obie
uszy. Nar. Ghodk. 2, 586. Jabt. El. 111. P. Kr.lian. Orl.
i, 49. W takim niebezpieczeństwie na obie uszy zasy-
piacie. Bals. Niedz. I, 159. — g. Hagis acliue : Ucho
słuchające, słuch, słuchanie, baczność, uwaga, (cf. oko);
£}\)X, ©c^iir, Jlufmerffamfcit. Kto ma rbzum a uszy, nie-
chaj się domyśla. Rej. Post. X x 6. (kto słyszy). Słu-
chem abo uszyma będziecie słuchać, a nie zrozumiecie.
1 Leop. Slclh. 15, 14. Czy nie ucho słów rozsądza, a
smaku usta jedzącego.' 1 Leop. Job. 12, 10. Pan wiel-
ki długie ma uszy , dowie się , i ptacy mu słowa twoje
poniosą. >S'i. Aa; 570. oczy i uszy jego wszędzie , er
l)at feine iDbren iiberall. {Slov. Ma tenke usi , słuch ma
subtelny; cf. węch ma dobry) Dlatego mamy dwie uszy,
jedne usta , abyśmy więcej słuchali , niż mówili. Budn.
Apopht. 60. Bóg dlatego dał sędziemu dwie uszy, a nie
jłidiio, k' te.mu z obu stron głowy, iżby nie z jednej,
ale z obu stron dobrze słyszeć mógł. Goni. Dz. 85. Co
jednym uchem usłyszysz, to drugim wypadnie. Bial. Post.
189. Jabł. Ez. 80. Mnie z ust, a jemu mimo uszy szust.
Rys. Ad. 40; (Slov. tebe z ust, gemu mimo uśi śust;
mów ty ścienie , groch n.i ścianę, słucha n'e słuchaj.^c).
To co do cnoty nas budzi, jednym uchem do głowy nam
wpada, a drugim jak drzwiami wypada. Jabł. Ez. 80.
Niech się to mimo uszy twe nie obija , co słyszałeś o
wdzięczności panu. Żarn. Post. 150 b. To przecie dru-
gim mimo uszy pójdzie. Budn. Apophl. T 2. Uchowaj
Boże takiej lekkości uszu moicli. Zygr. Ep. 99. Ewa
w raju przypuściwszy do serca słowa szatana , poczęła
przez ucho śmierć , i urodziła światu wszystkiemu za-
razę. Z-irn. Post. 5, 578 b. Jako oko pańskie konia tu-
czy, tak ucho poddanego. Birk. Zyg. 19. Głuchym nie
potrzeba sobie zatkać uszy przed niemądrym szyderstwem.
Zab. 15, 79. Ku słuchaniu prawdy głuche uszy, a ku
rozeznaniu ślepe oczy mają. Żarn. Post. 57 b. Upomi-
naniu temu stawią głuche uszy. Tward. \\'ł. 24. Mło-
dość nie ma ucha cierpliwego i pojętnego do słuchania
nauk. Zab. i, 108. Opuszczam to wszystko, abym two-
ich najcierpliwszycli uszu nie obraził. Siem. Cyc. 520.
Ku wysłuclianiu lej sprawy, o pilne was i powolne uszy
pro>ze. Dambr. Kaz. 14. Nadstawcie ucha tu pilnego,
bowiem Nowe wam rzeczy a nieznane powiem. Hor. 2,
4. Każdy ucha nadstawia , każdy najuważniej słucha.
Dambr. 894. Potwarzom nienadstawiaj łatwo ucha. Pilch.
Sen. list. 220. Arrigere aures, nastrożyć uszy, t j. pilnie
słuchać. Manz. bie Cljren fpiccn , anfmcrffam jubórcn , an'
biiren ; Mnd vuhu vlezhi , vufhete poHiguvati ; Eccl.
BHjiuaio. Nastrożywszy uszy, pilno nasłuchiwali, zkądli
Sie kto ruszy. Tward. W. D. 29. Jam go miał za

86

UCHO.

UCIIÓD-UCODZISTY.

uczonego fz?o«icka; naslorzyfem uszy, alem się oszu-
kał. fiUlt. Sen. list. 2, 135. Próiiio głurlicnnu co do-
brego radne , Ijily nic chce uciia sweyu do niycli usl
przysądzić. Biel. S. M C. (nie chce na mowo moje ba-
czyć) Narody zyromadzone , tylko mnie s/u<;liajcie .
Wieczny [lokój wam daję , a wy uclio d.ijrie ! JaH. lei.
149. gcbt mir @t^ór , leiWt mir mer O^r. Pok:izala, ja-
koby diii; uszu nie cbcia/a \V/ys. Ad. -11. Znajomym
prędsze uilio ilaja Auszp. 53. Nuwiny nam smakują ,
tym dajemy ueha, Nie myślimy, źe codzień bó^ pacierza
shicha. Fol. Znc. Więc kiedy u ciebie Wolnego ucha
nie mam, niechaj w niebie Bogowie, ludzie na ziemi
s/ucliaja. Past. Fid. 289. Prosił, aby jego posłom ucho
dał. Sk. Ul. 223 słuchanie, aiidyencya ; ^cliór , Sliibieiij
ijebcil. 1'osłowie We-jicr.scy, na zjeździe Wiślickim, wol-
ne sobie ucho zjoilnaws/y, dziękują Polakom za obranie
Ludwika. Arom. 391. wolny głos zyskawszy, 6rlaiit)ni$
JU |prc(^cn. Wyrzucał sędziom , że pozwalali uszu «da-
niom fałszywych oskariycielów. Weq. Ąlaitn. 1, 24. Ni-
kozjo me potępiaj wprzód, niżeli mu się drugie ucho
dało. l'ut. Arg 92 Ucho jedno daj skarżącemu, dru-
cie chowaj obwinionemu. Cn. Ad 1193; audiatur et al-
tera pars. Clioć czjtał narzekanie liuiyeliesowe . jednak
drugie ucho Flawianowi chował. Sk. Dl. 427. Fałszom
Aryańskim ucha nie olwarzał. Sk. Ul 233. Uszy 'za-
kchnięte otworzyć. Hej. Post. G g g ^. (cf. Slov. ma za-
ćpane uli, zatkane). Uprzedzili ich do ucha cesarskiego,
i Ramówili go przeciw mm. Sk. Di 215. Gdybyś pu-
ścił uszy na t ^rg , usłyszałbyś nowinkę o sobie lit-j.
1'ost LI o. 6'ruc/i. IV. 504, ob. Targ; iii Obrcn (tiif bcii
ilłiuft , iinter Me 8<utc , in Vu 5&Jclt fdjirfen ; l)iird;cii , wwi
gcrePCt mirb. Puść uszy po domach xiażęcycli , i oczy
po pańskich . a usłyszysz i nbaczysz , co się dzieje.
!^molr. \aj). ."i5. Bierzcie to w ujzv swe , atiribiit per-
cipite. Wróbl. H3. pilnie słuchajcie, et', w rozum brać,
w głowę brać , w serce brać ; ailDorfII , JU Sptlltn lie5«
men, (liijfafieit. Słuchajcie niebiosa, a bierz sobie w uszy
ziemio, cue pan mówił. 1 l.eop. Jei. 1, 2. Bachusowe
rymy satyrowie w uszy brali. Ptlr. Hor. 2. C 4 i, (not.,
• słuchali, uczyli się ich.). Banaiasa uczynił Dawid od
'ucha swego. I Leop. I Parał. II, 25. wiernisiem. po-
ulałym swoim, fr iiiiid^te ibH jii feiiifiit 'UfrtiMiitfn. — g. 2.
Trouslule larie: UcIio u statku j.ikiego , u dzbana, kon-
wi, garca , VihJ. rozhniza , vuhu , dershai; tjrotit. pre-
ruch ; /lag biociusnch , Hi 0\)v , btr i^enhl an finem
©efc^irre. Ucho u jikiego na<:zynia , ma w liczbie mno-
giej. III Pluruli , ucha hpcz Gr. 2, ;•. 101. "Uszy u
bomb. Jak. Art. 3, 32<t. Uszv armainc , delfiny. Jak.
Art. 3, 520. Łt^sk. 2, 240. Arehel. 5, GO. Ucho u klu-
cza Tr. Ucho iglane. Biał. Potl 217 Hi 9łabflPbr-
Łacniej linę przewlec przez igielne ucho, niż.... Hej.
Ap 88. Szal rękojeść, ucho, ansa Cn. Th 1007. ber
©rijf an ber JDil^fd^ule. Uszy serca, dwu- części myszko-
wate w gruncie serca. Hoh. Jyab. 2, l."i8. bie Cterjobren,
^(ribeutrl. U<zy w basztach bywają cyrkularne i angu-
larne. .4/m. ilikr. Ujzy u trzewików, skórki , albo ko-
niuczki , za kióre się sprzączki zapinają , n. p Zdaje mi

się, że u tego trzewika muszą być królize uszy Teal.
10. c, 43. Ucha, uszka u bola, d'a wygodniejszego
wciągania go; tiuss. pacrpyCu, bie Stripprn. Ucho w
księdze, zagięta karta, fin Cbr im Siit^f. Tr — 'Świ-
nie ucho tr. fij. , plugawe miejsce , ein Saidcd), Saiiftafl.
Coż u dyabła w tym uchu świnim na wsi rob:łeśI Teat.
19. <•, 25.

Pochodź, uchaly, utiaty, uszka, uszko \ dtahiuck ; dwój-
uiziiij. dluyouizy, htapucliy ; uszny ; iiausznica , zaufzniea,
zausmy. zausznik, podutzczyć , poduszrzyciet •, podusz\a ,
podusziiy. — g. /■/". słuch, iłuchać , słychać, słyszeć , do-
słyszeć, nasłuchać się, osłach, obsłuchać , posłuchać, po-
słuszni;, posłuszeńitwo , podsłuchać, podtłuch , przesłuchać,
przysłuchać, iłucharz, usłuchać, wysłuchać ; — sługa , słu-
żyć , służba, dosłużyć się, natłużyć lię, odsłużyć, posłu-
ga, posłużyć, przysłużyć, przysługa, usłużyć, usługa,
usłużny, wysługa, wydłużyć, lastuga , zasłużyć; — słutz ,
słuszny, słuszność; 'słychnąć. słynąć. — §. ef. głachy ,
głuch , głusirk , głuchota , głuszyć , ogłuszyć , ogłuchnąć ,
przeyłuszyć , przygłuszyć, zagłuszyć. — §. ef. Lałueh , ba-
łutzyć. — §. uczyć cum Ueriyatis.
UCHÓU, u, m.; Hoss. ysOAT,, y.vo4Ka ; Eccl oy^OAkCTBO ,
etK.MIllie , llOÓtrŁ ; uchodzenie, ujście, ustąpienie, co-
laine sie , umkiiienie, umykanie, ubieg, ucieczka; 3"'
rńdipcic^cn , Giitircidifn . Sntgeben , (^ortfleben , bie Sntroei'
i^nnfl, SittirrtPe, bie gludjt ; (Sorab. 1. huchod. wychod ;
Slav. uboda ; Uosn. uhoda, ousica ; Hag. ulioda, /'. y!io-
dnizza < ś|iiegj. W obronnym uchodzić, co może ludzi
swych zbiera rozgromionych. Tward. \\'ł. 15. Po tej
przegranej radzono mu uchody w Alexanilryą. Chrośc.
[•ars. 497. Nieporzadny a do ucieczki podobniejszy uctiód.
Aac. Hst. 0,104. (Hoss. y\0A0Wh, yxo4Koio ukradkiem).
Przyjścia lub uchody morskie. Uardz. Trag. 200; fluzus
et re/luxus , ^Uit\i mb 61'bf. Za uchoilein krwi umarł.
Mar. Tac. 2, 57t). (za ubiegiem, upłynieniem krwi;.
— jj. Local. Ucliód , miejsce czvl; przesmyk umknięcia;
ber >5d;lnpfn>C3 jiim 6ntfiiebcn , ber 3"fl"*''?''ff- Hetman
uchody nieprzyjaiielskie obtoczył. Faltts. /•"/. 02. Paste-
rze najlepiej wiedzą pustyń tu tych uchody. Tward Pesif.
56. Przez ziemskie uchody i morskie fale rozciąga Fe-
bus swe promienie. Uardz. Trag. 53. Gdzież się skryję
w podziemne uchody! ib. oO-ł. Jest przy Cymracli w
dalekim jaskinia uchodzić, na snu mieszkanie jama w ^ó-
rze uknwana. Zab. 3, 517. Cheł. (w dalekim ustroniu).
UCIiODM , la, le, uchodzący, uciekający; biv.'pn gebertb ,
lid) flilitenb, flfi(btij. Ludzie uchodni." Ł»/fi. hiuc 2, 7.
l'llH'>D.M.\, I, ;. która uchodzi, ucieka; bie jlńl^ffiof ,
&nlipid)fne. Siostra i matka kochana W domu ode mnie
zdradnie odbieżana. Oh nicszrześluvaiii ucbodnia. Chrośc.
Ow. 103. Uf.HODZIC, ob. Ujść. UCUODZIE.N, dma .
m.; Hoss. yuijem , (cf. uskok); zbieg, ^fr JluiOHing ,
emigrant. Ptr ?lii5flen'flnbertc. UCIIODZISTY. a, e, — o
rtrfi'., pełen uchudów . ucieczek, przesmyków, n. p. Kraj
ucboiizisty ; oi<U S(ł|lupfn)fflf . ^d^lupfipinffl. — Atiler:
Wojsko przez Bulgaryą , już równiejszą i w lewy bok
uehudzislą droga , ciągnęło ; planmri et fleso tn Inecuin
ilmere. Krom 505. (JfbfUflt , flffenfl , fletPCllbtt.

UCHOPIĆ - UCHOWANIE.

UC[I1\AM0WAĆ - UCHRONNY.

87

'UCHOPIĆ cz. dok.; Boh. uhopiti; uchwycić, ułiipić; ermi-
\6)tn , ergreiffii. Ten okręt, w którym król był, sam
Wizymir uchopif. Fapr. 6'm. 2. On się jak pies jadowity
wścieka , że uchopić nie może lak wdzięcznej zdobyczy.
Iward. Pasą. 52. Za nieprzyjazne karyny uehoj>i.'i I
wręcz sie z niemi biedząc, z ,soba topią. Ckrośc. Luk.
95" Uiroic. Fars. 215. '

UCHOWAĆ CS. dok., zupełnie odchować , do wieku dojrza-
łego dochować ; (jrof jiclien , crjteben. M^dzieniee w de-
licyach i papinkach uciiowany. Birk. Dom. 120. Skan-
derberg, będąc z dawna w Turkach uciiowany, końca
srogości nie ma. B(iz. Sk. 1ó9. Jelenie, sarny, w tio-
mach naszych uchowane, gdy do łasa zasię przyjdą, nie-
co przecie rochmanności przy nich zosl.MJe. Gorn. Sen.
54-5. Maciora uchowa tyle prosiąt , dostarczy tyle albo
tylora mleka. Cn. Th. 1155. orug faugeii. — Hec. Ucho-
wa się to, SC. dziecię, jagnię, prosię. Cn. Th. H55.
nie zginie, nie zdechnie, będzie żyfo, będzie sie clio-
wafo; e$ iiiirb Ie['eii lilci['cii, fprtfpmmcii , iradifeii. Synu,
lękam sio , abyś ucbowal sie d/ugo , By kto z możnych
nie skrócif dni ci swa przysługa. lijmi. 73, 188. — §.
Uchować nieprzyjaciela, żywić go, życiem go udarować;
bcm geinbe Mi Men fcŁciifcii , ilin Dfsim f eDcii Inffcn. Ży-
wot mu darowaf, i uchowaf na szyję węża sobie. Tward.
IW. 18. — Aliter : Uchowaj boże zdrowych potraw,
wielkiego szczęścia, i cnotliwej żony kiedykolwiek. Rys.
Ad. 70. niech bóg konserwuje, zachowa; ©ott crfcalte,
bef^ii^e. — §. Uchować kogo czego, Boh. uchowali;
Ross. yóepeub , j-óeperaib; zachować kogo od czego,
obronić go od czego; ciiien iior ctmai ['cronbrcit , ktulbcii,
bcfdjulen. Będęć dziękował , Żeś mię nagłej śmierci ła-
skawie uchował, Uchowałeś szwanku. J. Kchnn. Ps. 81.
Tyś mię w przygodzie ratował I śmiechów ludzkich ucho-
wał. / l\'lian. Ps. 78. (od nich zachował, harp 5, 74).
Racz mię grzechu uchować i przypadku. Aanc. (id. 5S0.
T.ik uchowania grzechów , jako zbawienia od pana boga
prosić. Kosz. l.or. 63. Pospolicie mówicie: o uchowa-ć
nas bóg lego, aby nas tak daleko mieli ci pohańcy na-
macać. Siar. PoU. B 2. Uchowaj boże , nie daj lego
boże, broń boże; ®ott Iicmnlirc , ©ott Iicf4)ii5e , 6ct 8cibc;
EccI. HC4aH>'4b TOro óojkc ! Liczyć go miedzy królów ,
uchowaj boże , miedzy łotry, między zbójcę, .SA. Dz. 885.
U ojców naszych , boże uchowaj, było i za stół sieść
z nieodkrytą głowa. Urbsl. Nauk. S o. Miał synów uro-
dziwych i godnych , a boże ucliowaj inaczej jeno panien-
ki przed nim stawali. Fnlib. J 5. Jeśliby , czego boże
uchowaj, co sie przygodziło. Cn. Th. 1214. — UCHO-
WANIE Subsl. verb. — Aliter: Lekarstwo uchowujące,
prezerwatywa , ciii |*r(i|'cniatii'. Wierność we wszystkim i
regularność bywają najlepszemi prezerwatywami czyli ucho-
waniami od chorób. Perz. Lek. 547. — |. Oeeonom.
Uchować klacz z stadnikiem = klacz stanowić, eine ©tlltte
Bckgcn , tcfprinflcn , bciiccicii Inffcn. Źle robią ci, którzy
dla prędszego rozmnażania stada , jedneż klacze na ka-
żdy rok co raz uchowywają. Hipp. 21. Gdy sie świe-
rzopy już dalej nie bronią, tedy trzeba popuszczać sta-
dnikowi kawecanu i dać mu sie uchować, ib. 18.

UCHR.\MOW.\Ć neulr. coniin., Ucliramać niedok., chromać,
kuleć; binfcn , ladm nicrbcn. Uchramowal na nogę. 1
Leop. Genes. 52, 51. (napadał na nogę). Gdy koń na
jedne albo na więcej nóg uchramujc , tak iż chodzi jak
spętany, to znakiem ochwatu. Cresc. 554. — Fig. Czemu
uchramiijccie na obiedwie 'nodze (nogij! Żarn. Post. 26^^
b. ( czemu się wahacie na te i drugą stronę ; ! Zacho-
wani uchramujacego , i ono która była wyrzucona zbiorę.
1 Leop. Sofon. 5,19 (upadającego, up.idłego, słabego).
Zgromadzę 'uchramającą , i le którąm był wyrzucił, zbio-
rę. 1 Leop. Mich. 4, 7. (uchramującą. 5 Leop.]. Położę
ucliramujacą na ostatki. 1 Leop. Mich. 4, 7. (uchramu-
jącą. 5 Leop).

UCliliO.NA, y, £., UCHRO.\KA, i, i, dem, UCHROŃ, u,
m. , UCHIsONEK , nka , m. , dem., miejsce schronienia,
schronienie, ucieczka; fioss. yóiiHtHme , npHcraHHme,
ber 3"flndit^ort. Bezpieczny uclironek w tym cieniu.
Przi/h. Mtll. 45. Do lego uchronu tajemnego i sam za
wami pójdę. Karp. 5,24; {iec.ret asyie. de I, Ule). Chodk.
host. 2J. et 57. W naszej uchronię pobici , pojmani ,
Turkom od zdrajcy Greczyna wydani. Tent. 44. 6, 25.
Uebrona , schronienie zwierzęcia, legowisko; Hoss. Bn-
Ta.llime , (c( witać). • — g. Aitio: Uidirona, uchranianie ,
zachowywanie, ubieg, uchód ; ba^ Scrmcibcn, (Sntgcbcn.
Dziwów niektórych odwrót i ochrona Iletrusków nauką
była ukazana Warg. Wal. K 2. — g. JnriJ. Uchrona
prawna, dla nienależytego sadu, ezceptio jori , gertcfctlt-
cfic grceptimi, ©ciic^tśnui^nalime. Cn. Th. 1175. UCHRO-
NIĆ się rec. dok. , 'Ucliraniać się niedok. , uchronić się
czego , ujść czego , wolnym zostać od czego , znikać ,
unikać czego; Carn. vogibam se , yogibali , yogiblem ;
Croat. ogiblyemsze , Ceincm llfŁcI) entijclicn , 'nuśmeic^en ,
cntfomnicn , fii^ bn»or tciimbrcn. Uczynił bóg człowiekowi
dwie nogi , aby , gdy sie jedna pośliznio , wspierając
się na drugiej, mógł upadku uchronić. Psalmod. 86.
Przed tobą nieprzyjaciel twój się nie uchroni , Twoja rę-
ka twe wszystkie przeciwniki zgoni. / Kchan: Ps. 27.
Abyśiriy ile możemy ostrożności przeciwko złemu uży-
li , a od oozów złoczyńców uchraniali sie Źnrn. Post. a,
347 b. Nikt się śmierci uchronić, ni miłości może.
Min. Jlyt. 14, 149. Próżno sie śmierci boim , Żaden
się tej toni Na świecie nie uchroni. Petr. Hor. 2, 6 3
b. Porwali kamienie, aby nań ciskali; ale Jezus uchro-
niwszy się, wyszedł z kościoła Hadz. Jonn. 8, 59. (3^'
fii>3 ycrtarij fid) nnb gieng 3nm Jcmpel Łinnu^. Cutb. ; Eccl.
yxpaHaK), CKphiDaio < ukrywam). — 'Uchraniać , zabiegać;
yorfclircn , nprliciigcn. Władysław puścił się za Zbignie-
wem, uch.-aniajac , aby od Pomorzan pomocy dopadłszy,
nie mocnił się, vtriii/s Krom 119. UCHRONNY, 'UCHRO-
NIONY, a, e, UCHRONNIE adv , czego się uchronić mo-
żna, czemu ujść, czego unikać można; Sorab. 1. wu-
warnuyitii, (cf. uwarowaó się); 6'flrn. vogibn ; Yind.o^i-
bliu, vgenilliu , yogiben , sogibliu , sognitliu ; Croa/. ogi-
blyiv, ycrineiblid) , bcm inan ciitgebcu fann, evitabilis. Cn.
Th. 1175. Niełatwo ochronny fioss HeyjoóoiisótwHhiB.
— Cum negalwne. Nieuchronny, uniicrmciblitft , iinentgc(>'
bar. Nieuchronny, niepochybny, nieuwarowny, ineiitabilis.

UCHRONiNOŚĆ - UCHWYCIĆ.

U C H W Y T - r C H Y L 1 Ć.

Cn. Tli. 554, Uuh. newylinutedlny, ('nicuclictlny); Carn.
neobv;irn; Vind. ncvbesliliu f "nii-iibieźny) ; Sial', neobai-
(ien , ("nieobesiły ; Hui/. neuklonW, (i't' 'ukłnnny) ; [tos$.
HeH36tXIIMUii , Heil36t.KIIUt< , HeH3CtH<HMU , iieiiaótiKuo ,

neo6.\04iiMuii , HemiiiyeMufi, iieoTBpaTiiMutt , iieoTBpaTH-
TeJkiiUH , ki'. iiifdilwKilny) : Krrl. Hi-H36uTiiui'i fcf. nie-
zbyly, iiifzbcdriy I, HuyutSHŁiri. Nicucbroniiy wyrok, fi-yb.
Mili. 77. Władza iiii/uści jesl nioucbroniona. Fast. bid.
6. I co nrt niebie i co na ziemi Bóg orzyma widzi nieu-
chronioneini. -1. helion, /'s. 171. nic '\e^o dozor-j nie
Ujdzie , wićiti entcif()t fciiinii Slide. Bó^ wszechmocny, i
diategu iiieiichroniony. Psalmod 7. Nieuchronnie potrze-
bny, koniecznie potrzebny, iiieiilabili uecessilate. Cn. Tli.
OJ i. iiiiumtidndlid; iiiUblDfiiKj. Co do utrzymania życia
należy wjjściwpe , to jest rzeczą nieuchronnej [)0lrzeby.
6ln$. Zumoj. 17. Nieuchronnie obowiązany do doskona-
lenia się w swojej szfucc. Mon. 73, 1"6. (nic może nie
być obowiązanym). — ^. Aiiter : Przekopsey Talarowie, nie
tak w potęsic swoje, jak w przyrodzenie miejsca i przy-
kątki iiii/ronnej wyspy liulali hmm. "72. pełnij iicliron-
ków, ucbodów, in'[l StiiliipiuliiifcI. LCUKO.N.NDSt^., ś^-i, i.,
możność ustrzeżenia, uchronienia się, ^ie 3icrmciMid)fcit ;
opiiosii. nieuchronność, bie nn'.'crmeiMid)reit , Uiiiinigńii'
gltc^fcit; Hag. ni'ukli)nsivo; A?oss. HCii3ót)KiiM0CTb , iieii3-
ÓtHciiocTb , HeuO.\o.jiiMoCTL , HenpcMiiiiyeiiocTb, iiOMiiiiye-

HOCTŁ

UCHIUNĄĆ, UCHLDŁ, ob. Chudnąć.

UCHWALA, y, ; , ustawa, ustanowienie; Boh. zrizenj ,
nifizenj , ust?nowenj ; Sorab. 1. wóbzankneno; Ymd po-
stauh^nje, sarozhenjc , poslava , narejenje , dofodba, fvi-
Inu sklenenje, l'vitni skb-nik.; I^roal. odluka , (cf. odłą-
czyć); Dat et liosn. odluka; /ios.i. yjoateilie (cf. ułożyć,
ob. Układ), onpe4t.ieHie , btc Seriirtiiuiiij , ber Scfcfclug,
ba« 6iMicluiiim. Uchwała sejtiiowa. Goii. Gor. 76. eiit Dii'id)'j'
trtgsbcidllllp. Uchwała |)anów radnych, senalus coiisiillum.
Cn. Tli. 1175. Uchwała pospólstwa, plebisciliim, wiel-
kierz. ib. 788. Uchwała inszych e gi: plidosnphorum ,
decieliim. Cn. Th. 1175. UCHWALIĆ coc;, duk , Uchwa-
lać niedok., ustawić, stanowić, postanowić; ycrorbllCIl .
ffflffCeil , liffdditPciI. Cn. Th. 1175; 8oh. zrjditi ( cf.
zrządzić, urząilzić), narjditi , uslanowiti ; Sorab. I. vób-
zanknu; Kini/. savrediti , savredbati, poredbati, savkasali,
sazhrediti,' poreduvati, napostavili. nakonzhatr, napowcditi,
doskleniti , sklenili ; Cioal. odluchujem , odlucham ( ob.
Odłączyć), dokonchati; Dal. odlusciti; Siar. odhicsiti ;
Du.in. odluciti , odred.ti , nakanitise ; Hoss. onpe.lliJllTL ,

OIipejtjHTb. l(3B0JlłTfc , ll3B0JflTb ( cl', zezwolić), _V,tyMilTb

(umyślić r, Ecil. HiipoKOBUTii , ycTauiiTii Na sejnne krel
z radami swemi 'uCahł , wszystkie złoczyńcę kar:**!. Biel.
i)W '201. Ustanowiony, uchwalony Hoss. llu.lu-.KllTeJb1ifairi.
UCHWYCIĆ CI. dok.. "Uchwytać, 'UĆhfytać, (.ScH. 9C|, riie-
duk ; Boh. uchwatiti, uchyliti , utkati , ulkawati, ( c(.
utkać); Yind. |)opasti (cf. popai^ć),- doli|)ati , dopopasli ,
primiti, napnmiti , dopriiniti , doehlopiti , dovopnili,
gorhlopniti, ^urpohlopniti , gorspofiasti , gornapojiasti ,
gorpervjeti; Croat. uhicliujem, id)itiUzem ; Slav. ullaliti
(dislng. ulać; , ulatjen ; Bosn. uhittiti , uiiyattili , uhyatili.

ufatiti , ujati ; Dal. uhititi, yati , (jąć); Rag. uhittiti, uhva-
titi ; EccI. yxHmaio ; Hoss. yxBaTHTb , yxBaTŁiBaTb ; uła-
pić , uchopić; frflreifen, tririjcbfn, «ufanijfn. Wyciągnij
reke, i uchwyć weia za ogon; sięgnął, jał : i obrócił
się waż w laskę. 5 Leop. Exod. \ , 4. (weżmij węża za
ogon. 1 f.eap.}. Uchwycił upad.njaci-go, exi:epit labenlem.
Cn Th. 1173. — Hec. Uchwycić się czego, ctiraś cr<
flrciffll. Ze strachu uchwycił się ołtarza św-jelego. iDard.
"rag. 475. Gdy mi Jejmość nie odda z pienedzmi
worka. To ja sie uchwycę wioski i dworka, leal. i\. b,
ii. (wezmę sie do lego|. — /1(i7cr: Ani sie chciał dać pro-
śbami uchwycić. 1 Leop. Num.iO. (ująć, ubłagać, udo-
bruchaćj - jJ U.hwycić sie z kim ■ pójść w zapasy, za
łeb z kim; mtl ctiiem raufcii, itiii ju pncfcn frifflett , fii^
ntil ibm bolgeii. W ciemnym miejscu uchwycił sie z je-
dnym I powalił go. Warg. Wal 85. — ^. .ĄLter : Uciiwy-
cił guz , oberwał. Ir. er bat eiii? bcfpmmeii , eitte^ erivi|'(^t.
UCHWYT, u. m. , ujecie czego, uchwycenie, chwyta-
nie ; bns Crgreifeit , 6Tbnfd;cii ; Vind popad . popadenje ,
primienje , jinmik . (cT przyjąć); (/tost. 3'XBitTha fortel,
wybieg). Płiiche przedmioty, które przed uchwytem rą-
czo zmykają. Fatn. Warsz'5, 172. UCHWYTNY, a, e,
— ie adi:, do uchwM-enia. ujetny, ergreifbiir; Hag. do-
bitni. — Subst. UCHWYTNOŚĆ i", i.

UCHYBU^ c; dok.. Uchybiać niednk., nie trafić , nie ugo-
dzić, nie dogodzić; ti \ńd)t trejff U . niĄt rci^t maó)tn,
feblcn ; Hoss. npuuiyóiiTbCH , oiuiióUTbca. W odpowiedzi
swej uchybiasz dwojako brodu. Zygr. Pap. 5Ó0. ( nie
trafiasz w cel) Tą drogą kresu szczęśliwości nie uchy-
bicie i włosem. Suszijr. Pieśń. 5, 6 5. Czegośmy do
tych czas uchybiali , w tym odtąd |)oprawić się pragnie-
my. Zaih. haz. 1, 112. Jako kiedy kto ujrzy straszli-
wego smoku iMiędzy puslemi lasy, wnet uchybi kroku.
J. hihan. Dz. -46. (odmieni krok , straci przytomność).
Uchybiać komu , chybić komu , nie dogadzać mu ; ciltem
iliót (Seiiiige leifteii , geiieii i^ii yerfropen , eiiien 3>erfip6 it'
flCben. Kto jest z obywatelów , coby nic wolał lormal-
ności , jak oj<'z\źnie ui|p\bić! Cst. honsl. 1. liJ4. Uchy-
bienie, -UCHYB, UCHYBA, ,^cbl , OJcrfebl- 9>Vr|ti'g; Hoss.
npouiiiOKa, oiuii(Ji;u. Krok ten, czy mógł być poczyta-
ny z.i uchybienie mocarstwom sąsiedzkim! Ł',«/. Konsl. 1,
36 .yiiiitaiiieciing , 5)Crflpp. Wino to bez uchyby pięć lat sta-
re. Mon. 74, 680. jiewno, zapewne, nicuchybnie. UCHY-
BNY, a, e, — ie adp, do chybienia, uchronny, ju i>fr<
feblen ; oppos nieuchybny, nieuchronny , pewny, iinfrblbar,
uiiuniiińntjlid; ; Ymu nemenkliu, neyunoslanhu; Hois. hc-
npeatiiiihiB. — Subst. Nieuchybność.

UCHYLIĆ cz. dok. Uchylać niedok.-. Boh. uchyliti, uchylo-
wati; Slov iicbylugi; Hag. uhiliti ; {Bosn. uhiliti orbare
privare); uihylić co, n. p. gałęzi, drzwi, okna, trochę
odsunąć, odemknąć; HofS. yKJoiiHTb, (cf. ukłonić); ab ■
njeiibeii , nbffbreti , nbbifflfn , abrilrfeii , ablenfeii. Uchylić
gałęzi 7V. Niezawsze ten iiięzny , kto kogo wyzywa;
pospolicie taki czasu potrzeby gęby uchyla. Ezop. 55.
(schowa się, kryje sięi. Nie bywa wpuszczon , ale sio
wedrzi! za maluczkim drzwi uihylaniem. Corn. Sen. 4T6.
bei) bem fleiiififn J^jfnen ber Ibiirf. Lima Szlaska nieche-

UCHYL - UCIĄĆ.

U C I Ą G N Ą Ć - U C 1 ,\ Ż L 1 W Y.

89

Ina mJoilszym liniom, że ją uchyliły od monaroliii. Nar.
Ust. 5, '251). oddaliły, odsunęły; ciitfcriicii , siinltftirnngeit
laMi ctlUii'1 ^Vszt'lkie dawniejsze prawa ItTyżniejsztrnu
piYLHMwiie , uchylamy. Gaz. Nnr. I, 130, znosimy, kasu-
jemy ; iinv Ijebcn fic auf , Icjjcii fic auf bic geitc , fafftrcn
ftC. Uchyhć się czemu, od czego = uskoczyć, uchronić
się, nie nadstawić się; fl(J) Clltjtebcil , (5. 35. cilICV ©Cfil^r),
fitb iiidtt baran magcrt ; fioss. yKJOHiiTbcn ( cf. ukłonić
się), yBepHyibca oTf> libero , j-sepTUBarbca. Dawid uchy-
lił sic Saulowi , a włócznia bez urazu niknęła w s'('ieiiie.
I Leo]). i Reg. 19, !0. (uniknął się). — Zadnenui się nie-
bezpieczeństwu ucliylać nie chce. Warg. Ce:.. 155. Uchy-,
lić trzeba się potrzebie. Min. Ryl. o, 299. Ledwo się
ucieczką od niebezpieczeństwa uchylił. Nar. Hsl. 5, 218.
Uchyl a ustąp' się od złego, a czyń dobrze. 1 Leop. Ps.
36, 27. (odwróć się. 5 Leop.). — Aliter: Jako się nie
uniżać przed tobą boże! uchylaniy się przed drzewem,
które nam cień podaje, a przed tobą, jako się nie uni-
żać! Darnin: 424. uchylić się, fid) kiiflCll, ucvI'Ciigcn. Dla
dumy mniemał , że mu rano I wieczór dwakroć trzeba
uchylić kolano. Zol). 12, 218. schylić, ba§ Sllfe iciigcil.
UCHYL, u, m., UCHYŁEK, łka, m. , u. brona, uchod ,
miejsce schronienia , ber 3"fl"cl'''^'-'l'f- Za swą pracą i
przeszły usiłek , Wart mieć spokojny po trudach uchy-
łek. Zab. 16, 182. Kniai Spokojny w swoich kątów
uchylu. Zab. 9, 545. ZabŁ hi kogut grzebać śmieci na
uchyłku. Kniaź. Poez. 5, 69.

'UCHYN.\Ć się reripr. jedntl. , przechyliwszy się utonąć,
limfipppcii iiiiti erfaiifeii. Tak do pomyślnych brzegów bez-
pieczniej popłynie, 1 w najdalszej żegludze łódź się nie
uchynie. Pot. Arg. 841.

UCHYTliZYC; Rug. uhitriti l^oga caUhlum rcclJere ; E':cl.
y.MiTpaTii , yxiiTpaio , yxiiiupaK) ob. Schytrzyć , fyxiiiupa-
Te.ib podslępnik; Rofs. yxiiTpiiTbca chytrym być, domy-
ślić się, konceptem ruszyć).

UClĄC , uciął, f, utnie, utnę cz. jedntl. , Ucinać niedok.;
Boh. utjti , utjnali; Rofs. KopiraTb , OKOpnaib ; urżnąć,
nl'{!aucii, alifcŁiicibcil. Duchowni stizyga włosy, na podo-
bieństwo korony, a im na wyższy stopień godności wstę-
pują, tym więcej włosów ucinać powinni. Kucz-. Kul. 2,
614. Utnę jej włosy, ten warkocz złoty. Co się rozpu-
szczał w długie uploty. Kniaź Poez. 1, 226. Kazał mu
ręce obciąć, głowę uciąć, tołób spalić. Sk.Di.()l9. Tur-
cy chodząc no poboisku , ciała drgające obnażywszy je z
odzienia, głowy im ucinali. Baz.Sk. 402. Nie znam zwie-
rzęcia, któreby , gdy mu głowę utną, żywe być miało.
Baz. Sk. 564. Wolę, że mi szyję utniecie, niżli tego
dokażecie. Sk. Dz. 1057. Hydrze głowy "zueinane (pou-
cinane , ucięte), znowu wyrastały. Otw. Ow. 557. Tyl-
ko mu dwa palce z pierścieniem uciął, i trzeciego aż
do kości nadciął. Steb. 2,179. Lekarstwo ostatnie , czło-
nek ucinać. Cn. Ad. 451 Kwilnęli ludzie pod cnoty za-
szczytem , Czas ją pokosnyin uciął i zniósł płytem. Zab.
10, '8. Jak. — hg Utnę'ja ci kurtę. Teat. 22. b, 18.
(spłatam ci figla, dam ci się we znaki, cf. kurta). —
Jakby uciął, nagle ustało, przerwało się: luie iucc| ge«
baitfii , \vk atigcfdjiiittcii , plóglit^ Bra^ c» ab , ^5rte auf eiii-

Stownik Lindego wyd. ?. Tom VI.

mai fluf, lucg max d ! baliiii iimr ci ! ci fc^iiapptc ali. Gdy
przeciwko soliie staną dwoje drzwi, a jedne zamkniesz,
nic wiatr nie może, wielka część sił jego, jak uciął.
Birk. Chndk. 24. Jak uciął, ani słówka dalej. Mon. 73,
59. Niecli^e poczciwy człowiek słów kilka wyrzecze na
czyją pochwałę, wnet jakoby uciął, ponure milczenie
wszystkich w tym [losiedzeniu ogarnie. Mon. 70, 681.
Uciąć słowa, mowę, pasmo jakiej rzeczy, nagle przer-
wać, pliijlid) nbbrcdKn. Słowo to prawie w gębie mu
zniknęło, I choć gadać jeszcze chciał, samo się ucięło.
Jalii. Tel. 152, Chodkiewicz na śmiertelnym złożony już
posłaniu wodzóvv Polskich do gotowej wikloryi już już
ucinanemi animuje słowy. Tward. Wi. 156. Tu uciął
słowa. P. Kchan. Jer. 522 Zaczętą mowę ucinają czę-
stokroć dobrowolnie, aby innym uczynić podziwienie.
Mun. 67,492, (Slov. utnikonec apocope). Utną swe piosn-
ki smutne ptaszęta , Nie śrniąc wiórować jego wzdvcha-
niu. Zab. 16,552. Na jej okro[me zatym lamenta, Ulna
swe piosnki smutne ptaszęta. Zab. 15, 504. Zabl (umil-
kły). O święty ojcze! utnij bkiźnicrstwa i chlubę pró-
żnomownych ludzi. llrbH Art 168. Ucięte wzdychania.
P Kclian. Jer. 404. nieciągłe , przerywane ; olujckoi^ite ,
iiiitcrtnTri.nic Scufjcr, Stopfriifjcr. Ucięto adi-erb., nie cią-
gle, iiirfit jiifaiumcnbfiiigciib, aligfiirpdicii. 'Przecz się zmie-
sza? firzecz mi lak ucielo odpowie? Pol. Arg. 158. —
Ihj żywo więcej wina , Radość się nam ucina. Kniaź.
Poez. 1, 105. (urywa, ustaje, stygnie). Poczekajmy mi-
łosierdzia od pana , bo podobno gniew swój utnie. W.
Jud. 7, 24. — Yenat. Niegodziwie nam się darzyło; sko-
rośmy psy w knieję puścili , natychmiast nam ucięły.
Teat. 6. c, 51. (przestały grać, szczekać, zgubiły trop).
— g. Uciąć kogo = przjciąć mu, cillCltl cilicil ^licD Obcr
€tic^ gekn , aiif i^ii fłictelii. Nigdy nie jest tak ukonten-
towany, jak gdy utnie kogo w szczczei;ólności , lub gdy
niezgodę wznieci. Mon. 68, 210. — • §. Uciąć tańca, -z
góry zagrać , żwawo odgrać , friftl) baroiif IH fpiclctl.
UCIAGNĄĆ cz. dok.; Boh. utahnauli, ulahowati; Ross.ym-
Hyib , yrariiBaTb; ciągnąc uwieść , pociagnieniu wydołać;
(Carn. utęgnili jios^e , valere); crjicClCn , lliCgjte^CII, fort»
fdjlcppcil. Uciągnie to jeden koń, sulli''il huic oneri Ira-
hendo unus equus. Cn. Th. 1173. Jeden nie uciągnie,
iimis equus non est trahendo. ib. W nagrodę wóz sia-
na , któryby dwa woły uciągnęły. Szczerb. Sux. 259.
Szaleństwo sześć koni zaprzęgać, a dwa uciągnąć mogą.
Sk. Kaz 523. {qiiod fieri polest per patica etc). Ucią-
gnienie ; Ross. yTariiBaHie, yiaiiyTie, yraJKKa , (cf j"iyr'B
jaz'. — SJ. Uciągnąć, uciągać Vcrb. łned. , ciągnąć, n p.
z wojskiem', ujść, ubiedz , uchodzić; rocgiicbni , forfjic^Clt,
o(imarfd)iren. Ulekłszy się mistrz Pruski, kazał swym za-
raz ociągać precz. Biel. 280 Bieżał z swoim ludem tak
prędko, że jednego dnia 12 mil uciąŁ;nął. Biel. 572.
uszedł, przepadł, er inarfc^irtc ben iag 12 OTcilcn. UCIĄ-
ZL1W(3!>Ć, ści, i, ciemiężenie, uciskanie, phys. et mor.;
tai Sriicfcii , Sebriicfen , Selćiftigcn. Uciążanie czyli ucią-
żliwość jest skutkiem ciężkości. Rog Roś. 3, 453.
UCIĄŻLIWY , a , e , UCIĄŻLIWIE , UCIĄŻLIWO adv. .
ciemiężący, uciskający, ciężki, trudny; Ross. orarOTH-

12

90

L' C I Ą Ż Y Ć - UCICHNĄĆ.

UCIEC.

Tejbiiuii , ópcMCuHUii , ( cf. brzmienny); laftig , telńfłt'
(jtiib, btiicfciiD, bcDriiiffiit) , fc^mcr. Nie masz nic ^wie-
Iniejszcj^o w oczach ludzkicli , jak najwyższa dostojność
monarchów , ah; leż razem nic niemasz nad nią ucią-
ihwszego. Mon. 07, 593. Ku temu, co uciążhwo jest i
trudno, trzeba w górę postępować. 1'tlch. ben. list. 4,
2i9. — § Uciążliwy, żalący sic , żałobhwy, narzekający;
flageilb, Wfbfla^cnb. S/owik żałosną pieśń śpiewa Swoich
mi/ości , że same obłoki {'orusza jego skarjja uciażhwa.
Karp. i. IS. UCIĄŻYC, UCIKŻYĆ, ei. dok. Uciążać
niedok. ucieinieżać , uciskać; Itny. ute.\ati , liflaftiflOlI , l'C'
brfirfen, briiifcii, l)e)4iiucrcn. 1'dność twoja nazbyt surowa
uciaża biedną dziewczynę, llul. Ow. 104. fic fńtlt \\)X lń>
ftifl' iPtrD ibr la;tifl. Wolna każdeciu do nas apela.<ya, któ-
ryby się uciążonym być rozumiał Vol. Leg. 2, 080. ukrzy-
wdzonym , uciemiężonym; bcbnitft, iiiiterbiutft. Nie miał
w tym żadnego uciążcnia na sumnieniu, że tak opu-
ścił małżonkę. Usirz. hriic 2, 157. żadnego skrupułu,
©CtPiiTcnŹfctupel. — j^. Uciążać sobie co , secum vel apiid
te aliquid ijueri , coni]ueri, admodum ,<« gra»ari. Cn. Th.
1173. utyskiwać, fid^ Defi^ipcreii , 3c)(fci»crbc fu()ren, fit^
ubcr Drurf bcflngcn. Uciąźają, że naszycii pism wyrozu-
mieć nie niogą. Smotr. El. 4. Hcncyk przez Polaków od
Bitomia od^romiony, uciążać począł, ze się mu nadzieja
jego i obietnice Zbigiiiewowe nadawać nie chciały; ini-
(juius lulit. Krom. 155. Na fortelną zdradę wygnańców
uciąż.ijąc ; de proditione eiiilum queslus. Krom. 501. —
Jeśliby kto jednego czasu do różnych sądów pozwan,
tedy tam ma stać, gdzie o większą rzecz idzie, a
wszakże z 'uciążym swym k' sądu powiatowemu , do któ-
rego się stawi , ma przez woźnego dać wiedzieć. Siat.
Lit. 144. (z żalem swym, ie nań ciężko, z uciąża-
niem).
UCICHNĄĆ, ucichnął, ucichł neu/r._/e(/n//. , Ucichać nifi/oA-.;
Boh. utichnauti; Carn. polihneti; Vind. obtihnit , vtihniti,
potihniti , tihu grataii ; łloss. yTii,\HyTb ; ciszeć, ciższym
się stać, uciszyć się, uśmierzać się; ftillcr iverbcit, fic^
ICjJCil, ficfe bciaiiftlgen. Rozkazał wiatrom, aby ucichneły,
a natomiast stała się pogoda. IV'. /'ost. \V. 574, (Vind.
veter vtilini , lienja). Ten co w bezdenność duchy wie-
trzne wpycha. Rozkaże morzu, i morze ucicha. Kras.
Woj. Ch. 115. Gily każe, szumią morza, każe, ucichają,
I określonych tam nie przelewają. Chroic. Job. 95.
Warg. Hadi. 294. Ognie , nie ucichając srogie , szerzyły
się wszędy. Olw. Ow. 525. W jedne dob' ucichał ogień,
by nie wygorzało wszystko; a o drugiej dobie ogień
nad moc swą zewsząd się rozgorywał, aby złośliwy ród
wytracił. 1 Leop. Sap. 10, 18. Wdzięczne milczenie na-
stało, hałasy ucichły srogie. Teal. 56 f, 111. Wychodzą
z domu, słysząc, ie już ucichły rozruchy, ib. 56 e,
111. Po części ucichały buntowania chłopskie, a chłopi
już walczyć przestali. Baz Htt. 27. Roku 1496 mor
był wielki , ucic-bnął na zimę ; ale na lato zasię znowu
jeszcze większy był. Bial. 454. (ustał). Już za łaską bo-
ią powietrze ucichało. l'odw. Wrói. 4. Alrx:łnder łupy
wiela narodów zabrał , lak iż ziemia przed nim uci-
chnęła. Iladz. 1 Mach. 1 , 3. umilkła , stretwiała , bie

erbe »er|łummte , crjttterlc. Ucichnienie; Cam. polih,
oh. Cisza.
UCIEC , uciekł , /. uciecze , ucieknie cz. jednil. , Uciekać
niedok., 'zuciekać dok. coiilin. ; łJ oh. ulccy . utjkati; Slov.
uijkóm; Sorab. i wucżekam, czekam precz, (pżecźeknu
zbiegnę); Carn. vejshati , (cf. biegać, bieżeć), povej-
gneti , fugnitti , (cf. fiugas); Vind. vtezhi, odtezhi , vjiti
(ujść), odpriti , Yunpriti , bieshati, heshim , vbieshati,
Ihterkniti , skustezhi, prezhtezhi , prezhodtczhi ; Croat.
uteclii , ulecliem, pobechi, pobegiijcm, [lobegelszem ,
(cf. pobiedz) ; Dal. olechi; Bay. utecchi, letjetti, (cf.
lecieć^ ; Slav. uteclii , bi.x3ti ; Bosn. utecchi , pobighnuli ,
bjesgjatti ; ftosł. yieib, yrcKarb , CtrcTBOBUTL . roiiaiiyTb,
rOHsarb, ynpucHyTb , (cf prysnąć); Eccl. tui^atii [ser-
vari 2] . yótruTb, 6trcTB0MX cnacarbcn , uaOuBaio, jaót-
raio (cf. wybyć , wybiedz), yroH3nyTii , yroHsaTii, Ct-
raTo.iŁfTBOBaTiicd ; a) prędko upływać, fdjncll cnirinntii,
eiitflivJ3Cii , inrfliifcii, ipedflicScn. Czas ucieka, jako woda.
J. Kckan. Di. ż'6o. Jako dym uleciały , lata moje 'za-
ciekały. Byb. Ps. 197. Lata przed czasem zuciekały, i
żywot już odstawa, ib. 54. — b) Trantl. Uciekać, w
nogi uderzyć , umknąć , wysiec się nogami , pietami ,
nóżki pocałować ; ipeg laufeit , bnyoti laufeii , cnlflieticn ;
Boh. na koty se brili. Pan bóg wziął głowę , króla mą-
drego, wziął ręce, hetmanów koronnycii , wziął żywot,
oblite Ruskie kraje, wziął piersi, wojsko ukrainne ; tyl-
ko nam nogi do uciekania zostawił, abyśmy za Gdańsk
i Szląskie granice uciekali. Siar. Hyc. 55. O mieszcza-
nie, o niewiasty, o dzieci, uchodźmy ztąd , uciekajmy,
póki mamy czas. Baz. Sk. 698. Kazano Józefowi uciekać
do Egiptu, czy nie mógł gdzie indziej ustąpić? Dambr.
504. Uciekali , a nikt ich nie gonił. Sk. D:. 293. Birk.
o Exurb. 2. Kio winien , ten ucieka ; pełno w sercu
trwogi. Simon. Siei. 00. Tward. Pasq. 91. Uciekającego
i bojaźliwy goni. Cn. Ad. 40. Kto ucieka nie goni. Pot. .
Juw. 139. Kto ucieka, nie zwycięży. Zabł. 5, 48. Przez
dziesiąte parkany uciekali. Teat. 52 b, 105, Uciekali
przez trzy dni, ale nie uciekli. Bo ich trzy dni w po-
goni chrześcianie siekli. Pol. Pocz 333. Fałszywe przy-
słowie: uciekającemu nieprzyjacielowi złoty mosl budo-
wać ; owszem gonić go należy, /'upr. W. i , 427. 'Zu-
ciekali wszyscy. Budn. 2 Chroń. 23 , 22. Kraj. Chiin.
B 2. (iroch. W. 304. (pouciekali , uciekli). Wszyscy się ,
dawnych obietnic wyrzekli , Wszyscy w nieszczęściu od
pana uciekli. Kras. Mysz. 99. Gdy im do tego kielicha
(irzyszło. wszyscy 'zuciekali , opuściwszy p.ii)j. Dambr.
71 t. (ratowali się). Ten, co ojczyzno, ucieka od ciebie,
Ucieka od siebie. Hor. i , 279. Uciekać mężnemu nie
przystoi: By mu zginąć, placu dostoi. Cn. Ad. 1193.
(tył podawać). I uciekającemu śmierć zajdzie. Zab. 13,
261. Jak. Czart ze złym nie uciecze. Czach. Tr. K 3.
(dyabli go nie wezmą). Uciekaj! Teat. 16. c, 80. (w no-
gi! nogi za pas!). Uciekajwa (Jua/. ■ uciekajmy) , by nas
nie zajęto w niewolą. Ezop. 101. Prov. Choć się komu
przewlecze, przecież me uciecze. Pilch. Sen. list. 4,
241. (me darowano , niezapomniane, pomsta i na chro-
mym dojedzie). Uciekać od czego, od kogo, uciekać

UCIEKŁY - UCIECZKA.

U C I E C Z N Y - U C 1 E a A C Z K A.

91

przed czym, prztnl kim < unikad , ubiegać brzydząc sic;
Hofs. yótraib mlto , etiinT?, ober eincn jlicfien, nlci^c^.
Uciekaj od grzeclui , jak od zjad/ego węża. huliy. Her.
46. Od nich , jak od złego powietrza uciekam, ib. 05.
Czemu lak dzika, wszak lo przede mną, jak przed dya-
bfem ucieka. Teat. 21, dOI. (fie Ińiift imr mir, iiiic »0V
^em iCiifel). Nie uciekaj Wi! Panna, wszak ja nie dya-
bef. ib. 21 , 88. — C o się odwlecze, to nie uciecze.
Teat. 21, 180. nie przepadło jeszcze, niif(jcftlu'l'cn , ift
iiidjt aiifijc^-pbcn. — UCIEKŁY, a, e, ubiegfy, ciitroiiiicii,
eiitflnbcu , cntijaiiijcii. Hurmem się snują bezecne potwory
Z pudfa ciekawej uciekle Pandory. Żab. 10, 89. Treb.
Małżeństwo dla Melisy , nie jest jeszcze rzeczą uciekła.
Teat. 16. b, 29. przepadła, udaremniona, niepodobną;
cine yerlonie, scrcitelte, nii!iii'i)Ii[^e ^Badji. — §. Uciekać,
uciekać sie do kogo, do czego; udać się, schronić się,
skłonić się, obrócić się szukając pomocy, ratunku;
S'ov. uijkam se , utoćiste Idedam ; Carn. utozhim se;
Croat. Ytechisze , vtekel , vtcchem , utecbisze; Rag. ute-
cchise ; Ross npiioTiiTŁca , fic^ tfcfcin tDcnbcn , fcine 3"'
jllic^t ncbmeil. Lekarstwo na gniew , uciec się do rozumu.
Hej. Zw. 19 b. Z państwa wypędzony Ptolomeusz, uciekł
sie o ratunek do Rzymu. Warg. Wal. 146. Synowie
Mindaka uciekli się o ratunek do Wasila. Stryjk. 276.
Mieczysław uciekł się do zięciów o pomoc. Biel. 102.
Kiedy się kto o krzywdę z któregożkolwiek państwa
uciecze przed klóremi komisarzami, będzie winien ob-
wałowany stanąć. VoL Leg. 2 , 607. — §. Transilive
actioe : Uciec kogo, alicui antevertere , pierwej przybie-
zce , wyprzedzić, n. p. Pierwej żółw' zająca uciecze,
ubieże . wyścignie. Macz.. , dnem ooilaiifni , ibm 3U!}orfom=
mcii, i&ii ein|'0lcit, ibm 9orfommcit. Dała mi psa darem,
który wszytkieh uciec miał. Zebr. Ow. 184; currendo
superalil. Uciekł żyda poganin w wierze. lUiask. Ryt. 69.

UCIECHA, y, ś. ; Z?o/j. uteclia; Hag. urajdanie, (utjeha eon-
solalio , levameii): Bosn. arajdanje, naslaghjcnje ; Bifs.
yTtxa ; uczucie miłe, lube, cieszące, ukontentowanie,
i to, co sprawuje to uczucie, rzecz przyjemna, ciesząca,
kochanie ; baa 33cnjm'igen , bie 8iift , bno (jrg5|;eti. — Subj.
et ohjeclive: Arfo złocista, uciecho świętego Króla psal-
misty, w trudne czasy jego, Kiedy przed Sauiem z tobą
samowtóry , Uciekał w góry. Groch. W. 598. pociesze-
nie , solutiinn. Jroft. Wnet na żywego Będziesz z ucie-
chą uczu twych^ patrzała, W dziwnej ozdobie ciała i ja-
sności. Odym. Sw. '2 , L I 2 b. Największą życia zaba«ą
uciechę być mien'ą. Zab. 2, 37. Nauka uciecha wielka
i ozdoba. Cli. Ad. 499. (miło co umieć). Woli on z
żoną uciechy zażywać, filik. Turk. 188. Grzech speł-
niony inszycli uciech nie ma, nad frasunek. Kulig. Her.
57. Nadzieja pracy uciecha. Gn. Ad. S27. Będzie ucie-
cha, jak się z sobą zejdą Boh. Kom. 1 , 43. (rzecz za-
bawna, ucieszna , będzie na co pntrzeć). Nasze polowa-
nie rozeszło sie, gwałtowna nawałnica i grzmoty prze-
rwały nam tak piękną uciechę. Teat. 11. c, 27, (cf.
ochota).

UCIĘCIE, oh. Uciąć.

UCIECZKA, i, ;.,"'UCIECZ, y, i.; Boh. ulek , autek, wa-

nek , (cf. wen): Slov. uljkśnj ; Sorab. \. wucżekneno,
czekano, pżeeżeknecza , wucżek; Carn. utęk , povejf,
vejg ; Vind. vbieg, odbieg, ubieshanje, vbieshava, bie-
shanje , pobegnanje ; Croat. utechenye, pobeg, obramba;
Bosn. bjesgjanje ; Dal. pobega ; {Hag. utjek rjeku = ujście
rzeki); Husa. yieiKa , {oppos. iiajieiKa pogoń), nphicKt ,
(cf prysnąć), ótrcTBO ; Eecl. ov.>;o;^bCTRO , RtHi.iriHie ;
noótri , ótHveCTBO , et-fłctbo, 6tr.iocTb (cf biegłość),
naóbiTie ; — \) actio , uciekanie, umknienie; bilś 31ie=
I)C1I , bie %luó}t. Zbójcy sie ucieczką ratowali. Boh. Kom.
2, 255. Niemasz obrońców, ci duszą owieczki, Inne po-
legły, inne do ucieczki. Zab. 15, 414. Nienagła uciecz.
Zab. 14, 599. Od grzechów ucieczka. Zygr. Gon. 545, —
§. Locus, miejsce, do którego uciekają , ucieczka, schro-
nienie, uchrona ; ber 3"f''"i't'5£'rt ; Boh. autoćiśle , auto-
ciśtne mjsto ; Shv. utoeiśte; Soriib. 1. podwucźek, wu-
cżek , zakhow; Carn. utozhnishe , pcrvejsba!she ; Yiiid.
ytozbifhe , meslu segurnosti , perjemniflitYu: Croat. ute-
chische , utekalische, begalisehe, pribesische; Dosn. ute-
ciscte , pribjesgiscte , primiscte , mjesto koje prima, re-
ceptaculum , cf. prz\jąć ; Hag. uteciste , ukloniscie, pri-
maliscte ; Ross. npnótjKiime , npncTauiime : Ecc/. npniOHŁ.
Chaty nasze staną ci się ucieczką. Teat. 53. d, 57.
Zakładał Mojżesz miasta ucieczki, aby tam uciekał, kto
zabije kogo nieumyślnie. Budn. Jnz.. 20, 5; Gall. asyles.
Władysław zamek Szremski , żeby więcej nieprzyjacielowi
jego ucieczki nie czynił, w popiół obrócił; ne hostibus
recepłaculum. esset-. Krom. 258. Ucieczka dla zwierząt ,
legowisko; Boi^s. BUTa.mme , (cf witać). — 2) Uciecz,
miano psa. Bielaiu. Myśl. B i b , tn 3fnmc ciiics §iinbC'l
UCIECZNY , 3, e, do ucieczki skłonny, łatwo ucieka-
jący, Icidjt ciitflic^cnb , 3!cipaii? ne^mienb ^ Buh. utjkawy,
(cf ciekaw\). Prowadź chłopią do sieci, od strachu bez-
pieczna , Raczą , szczera a pilna , k temu nic ucieczna.
Bielau'. Myśl". D 2 b. UCIECZKOWY, a, e. od ucie-
czki, glii4t», 3"fl"*t' , Boh. autoćiśtny. UCIEKACZ , a,
m., zbieg. Cn. Th. 1174. Cn. Syn. 218. ber SIMttliiig;
Sorab. ^\. wucźeknencz, cźekawcz. UCIEKAĆ, cb. Uciec.

UCIEMIĘŻYĆ; Yind. obliskuvati, natiskuvati, stiskuvati , ob-
tishati , podslifniti , potlazhiti , podstiskuvati , satreti , (cf.
zatrzeć); Boss. npiiTtcHnrb , iipyitcnaib, npiiHiaTb, npii-
żKUMaK) , ob. Ciemiężyć. Uciemiężenie, ucisk., 55ebructung,
UCIEMIĘŻLIWOŚC", ści , ż. ■ Vind. potesbliros! , tesha ,
riunosl ; Ross. CTyaceiiie , TarocTb, THroia . HanpacHCTBO,
npiiJKii.MKii ; ucieniieżliności. UCIEMIEŻLIWY , a, e, ie ,
adv . ciążący, briicfciib , kbiiitfflib ; Vi;irf. poteshliu; Ross.
TarocTHbiH , saTpy.iiiiiTe.TbHbJn (cf zatrudnić), aaipy-
4l!llTe.lbH0 UCIEMIEZYCIEL, a m., ciążący kogo, ucie-
mieŻMJacy, bcr Sfbriirfer ; Ross. npiiTtcHiiTe.ib. — IV rodź.
ierisK. "UCIEMIEŻYCIEUKA , i.

UCIEMMĆ , n. p. Wzywać światłości na objaśnienie ucie-
ranionycli kawalerów. Mon. 73, 99, ob. Ciemnic.

UCIE.MĆ", ob. Cienić.

UCIERAĆ, ob. Utrzeć. "UCIERADŁO , a, n. -. Boh. utera-
dlo ; kleszczyki, któremi świecom nosa ucierają, emunc-
torium. Macz.; nożyczki do świec. Cn. Th 534; UCIE-
RACZKA , I, ;', 'świecoradło , szczypce. Ern. 846; bie

92

UGIER ACZ - rCIESZNOŹĆ.

UCIESZYĆ - UCISK.

Cidjtpu^C. Liilil:irł z lampami i kleszczykami i z uciera-
óly jego. W. iVum. 4, 9. Dudn. ib. UĆIERACZ , a, m. ,
klóry co uciera, n. p. świece, fccr Slbrcibcr , 9U'pu^cr,
8i(btpiiCer ; Uoh. ulerau ; Hoss. lUUKaTe.ib (i f. szczyknąć),
(yiiipiUbHiiKl ' ręcznik , cf ścierka). UCIEKALNY , a, e,
(Jo uLircia , irio>;acy być utartym, lub od ucierania; ah
n)i)d)lMr, 3UMi'il(^' ; /!o>s. yTiipa.iLiihiri.

UCIERPIEĆ Ci. (tuk.; Bosn. ustarpiti , ustrripili, usterpili,
pudnositi, (cf. podnieść, ponieść); Hag. Yztarpjelti, ob.
Cierpieć. — '§. Aliter : Itzymski kościół zgadza się z
nami , iz pan Clirystus w piątek ucierpiał. Smolr. Lam.
131. cierpienie ukończył, skonał, fciiic Scibcii ciibigen.
{Carn. utcrpęti pos^e , valere , wydoływać , udoływać;
/loss. yiepntTb, yrepnanBaio; cierpliwość mieć, ścier-
pieć, znieść; Boli. aulrpnust misericordia , aulrpny mi-
seiirory).

'UCIEŚCIĆ Ci. doi. , ubrudzić , unieczyścić , ommrcintgeit.
Trudno tchnąwszy się inassy nie uciesz ić. Wad. Don. i 9.
Noga twoja nic ucieściła się przez te 40 lat. Uwln.
Deul. 8, 4, not., „nie opadły z nóg Iwoicli bóly, za-
ezym nie pomazałeś nóg '.

UCIESZNY. •UCIESZUKY, a, c, UCIESZME adu.. UCIE-
SZNO absol.; boh. uteśeny ; Sorab. \. zweszelne, (roz-
weselający); Ross. yituiiiud, ycia^HTCiiHuB ; Ecd. pa-
4OCT0TBopm4ri : uciechę sprawujący, zabawny, żartów ny,
rozkoszny; frjjófciib , bcliiftijcnb, liifłiij, fdicrjbaft. Materya
śmiechu jest to rzecz śmieszna ; ucieszna zaś rzecz jest
lo ta, która uciechę przynosi; jakdi śmiech jest natu-
ralnym znakiem jakiegoś ukontentowania. Ztib. M , 260.
iJudi. Kroiuciiwdny, zarlcwny, przyjemny, ucicszny czło-
wiek . nie zepsuje dobrej myśli. Cn. Ad. 300. Kończy
iarlenciio tei jest uciwany. iMo/i. Co, 501. Dziwnie ucie-
sziiy. .Won. 71, 705. Ucieszna moja śpiewaczko, Safo
Słowiańska. / hcitan. D:.. 114. Wdzięcznej, "uciesznej ,
nicpospolilój dziewczynie, Orszuli Kochanowskiej. J.
Kr.lian. Di. 110. Gra bywa 'ucieszeńsza , kiedy z nieu-
micjętnemi grając, aczbyś mógł zawsze zwyciężyć, dasz
im czasem wygrać. Eraz. Dw. C. Bogactwa z mądrością
ucioszne. Cn. Ad. 32. Ucieszno > ucieszna rzecz. Cn. Th.
1175. (to mię bawi!). Nieucieszny , nieprzyjemny, nie-
żartiiwny, injuiundus Cn. Th. 554. Ot się z tego śmieję
(mówi Dcmokryt) , Ze mi się wszystko widzi śmieszno,
co się dzieje, 1 wy nawet ucieszni Min. /It/t. \ , 507.
Ucieszne są zwierzęta rnałjiy. I]aiii: Sk. 32a. śmieszne,
zabawne; brtiUifl, la(f;crlid>. — UCIESZNE Subsl., zabawa,
ukontentowanie, iai Scrflufigcn. Zona może złą liyć ,
nie tylko w uczciwym, w pożytecznym, ale leż i w
uciesznyra mężowym, iż go nau:iiyślnie pniewa , na złość
mu co czyni. feir. Ek. C2. — Aliter: Ucieszony, uko-
jony, rozweselony, snadny do ucieszenia, pocieszenia,
przyjmujący uciechę lub pociechę; Ifidit jn l'ClllftiafII , Jll

oerfltiiiacii, ju Dcriilnflcii, jii tróftcii ,' łri'ttlid); (Wa^. utjesciv,
uta.\iv placabilif); Roti. yituiiiTClLiiuli. Nicucieszony ,
nicprzyjmujacy pociechj, incoiisolabitis. Cn. Th. 534,
uiitróftlid) ; Surab i netroźtwanite; Ross. et Eccl. iieyrb-
UiiuH, MeyituiiisibiB Subsl. UG1ESZ."S0ŚC: , ści , ai. , przy-
miot ucieszania lub ucieszenia się, bie (^rfrculicbFfit , bie

iróftbcirfcit ; Sorab. i. zweszelnufcź ; Rag. utaxivos ,
utjescnos />/acai(/(/(is; Eccl yitluilTClbCTBO , cnocoOHOCTb
K% yrtuifiiiio 4pyrn.\x Ut^lESZYG cz. dok. , Ucicszać
niedok.; Roli. uleśiti; Rosn. nasladiti , arajdatti; Rost.
yTtiuiiTb, yitmaib ; Eccl 0lfC.^.Ul■Tłl , ovc.i.vii,viTH ; ucie-
chę, rozkosz komu czynić, SJerijniiijcn madjfii, erjóCcn,
oerflnfiijf"- (/'"''tf- "Ijescili , ulaxiti plaiaie, ubłagać, udo-
bruchać; Dul. utisiti cousolari ; IJosn. utisiili , rozgoYO-
rili solari , utiscenje rasgovor solacio). Słońce świat
ucieszą i po wszystkie wieki ucicszać będzie rzeczy 'ży-
wiące i ciepłem swem i światłością. Olw, Uw. 46. Pi-
janego obietnica, ubogiego wczas a skąpego hojność,
nie zawsze ucieszą. Rys. Al. 59. Ucieszyć się rec. ;
rozkosz mieć, fit^ ergó^CK ; Croat. naszladuvaiisze ; Ross.
pacrtuiiiTbcn ; Eccl. cjacTBOBUTiicn , yrbuiaibca , 40B0Jb-
iiy ÓŁiTb. Ucieszył się Jetro z tego wszystkiego , co je-
dno pan uczynił ludu Izraelskiemu. 3 Leop. Exod. 18,
9. (był wdzięczen lego wszystkiego. \ Leop.). Ze złego
zbioru potomek się nie ucieszy. Ealib. R 5. UCIESZY-
CIEL, a, m. ; Doh. uteśitel , Ray. utjescitegl. utaxitegl ,
utiescnik plucons , ronsolator \ Ross. yitiniiTcib ; pocie-
szyciel, który cierpiącego cieszy, ber iroftcr. Sn^mota
kto odbieży w zły raz przyjaciela , Gdyby mu miał być
w ten czas za ucieszyciela. Ryb. (Jeśl. C 5 *. W rodź.
żeńsk. UCIESZYCIELKA , i; Rag. uijescilegliza. UCIE-
SZ.MK , a, m., żartów niś, tiefniś, bcr fliftigmac^cr. Tr.

UCIĘTY, UCINAĆ, ob. Uciąć. UCINEK, nka , m. , odcinek,
okrawek; Rag. karpa, fin 31l'id;ncibKl , 3ll'fd)iiiit , abijc-
fdjllittllcS Sll"l(f aon ttwai. Dobry rzemieślnik mało uein-
ków uczyni. Cn. Ad. 186. Wyciąwszy drzewo, urobił
z niego naczynie, a za się ucinek, klóry się "ninacz nie
ugodził i pień sękowaty wyksztułtow^ł na podobieństwo
człowieka. Radź. Sop. 13, 15. Ucinek, ułomek, ijiały
kawałek pozostały; ciii flciiicś iihio iJcMictmeS Stficf, lUifr'
ltlcilifi'1, Srild)|'tl"l(f. Trwożył ich i'i„>u iiia/y ucinek, w któ-
rym szykować się mieli, puncluni. timpoiis. hium. 141.
Księgi tej o portach niorskicli ucinki Pliniusz nan) docho-
wał. Wyrw. Georg. 4. Dech un gwallein zacieśniony,
ucinki słów wypycha. Brud. Ott. ii 2. Z ż;du już same
ucinki słów łamie. Zab. 4, 318. Koss. Słucha, jak echo
powtarza ucinki słów wyrzeczonych. Mon. 70, 710. —
Trausl. Uiinek, ubytek, uszczerbek, umniejszenie, bmk ,
niedostatek; S|l'brii4), iP?iin()Cl. Przedtym albo z przy-
czynkiem albo z ucinkiein sakramenta św. podrzucali lu-
dowi , teraz cało i zupełne bywają rozdawane wierzą-
cym. Zggr. Ep. 19. — §. Ucinek, miejsce ucięcia. Cn.
7/i. 1176. ber GiiifdlKttt. Jeśliby pytania swego na grzbie-
cie moim chciał ucinki czynić, nie wiem. coby się w
ten czas działo! Teat. 9. b, 18. — §. Ucinek, przyci-
nek, przylyk , sznupka , przymówka ; Stidjclei; , <Bt\iKU
itiiTt, £lid)clrfbf, 8tit^ , .'fticb iii Sorlcii ; /ioss. npiióayTKa.
Zawsze ma jakiś picprzyk w swoich ucinkach. Teal. 20.
b, 11 1. Owe ucinki ciemno do zrozumienia, u wielu
już w modzie. Mon. 67, 609. UCIOSAĆ , UCIESAĆ;
Hois. yrecaib, yiecuBaib , ob. Ciesać.

UCISK, u , m. ; Boh. autisk , ulisk ; {Carn. utisk , utis •
druk xiaieki; Yind. stiskuYanje , obtishanje , nadluga ,

u C I S K A C z - (CISZYĆ.

UCICHNĄĆ - UCZCIĆ.

93

riva , leshawa; Slav. pretisnulje ; (Bosn. utjesk , tjesk =
prasa) ; Hoss. yTtciieiiie , CTjHteHie ; Eccl. ApmYciiHic ,
(cf. (ireozyć) ; ucisk, przycisk , ścisk Uzyczny i przenośny ;
Sriicf, Srnilij, ©Cfiraiiije. Trzeszcząca szrub.i przykre gdy
skrzypy wydaje. Ze ją tyka mój ucisk, bolejąc wyznaje.
Toi. Saiit. 10'J. Tu ścigają, uciekają, owdzie zabijają i mają
konie i ludzie w ucisku, ta^n ciężko zranieni ani uciekać
ani się ratować nie mogą. Pdch. Sali. 297. Słyszałem gfos,
jakoby tej, która się |)rzy rodzeniu jiracuje, uciski jako
'sześciniedziaJki. 1 Leop. Jer. 4, 51. (utyskiwanie, stę-
kanie). Ucisk, uciśnienie, uciemiężenie, uciążenie, cięż-
kość, biedzenie, dolegliwość; bie Scbriicfiiiig , t>cii 33e<
brdiiijnip, bic Sriiiigfal, Sdaftigiiiuj , Sdaftiing. Tyle ze-
wsząd ucisków, że wybrnąć nie można, głód, ubóstwo,
jiogarda , sromotność, niesława. Tent. 42. d., D. Droga
do nieba tylko przez uciski. Teat. 42. d, B. Serce
moje nic oprócz ucisku Z tej tak sromotnej zbrodni nie
odniosło w zysku. leat. 43. c, G6 (ipcrjcnjbcflcmmiiiuj ,
SemiijftiguilijJ. CiaJo może być wolne od wszelkicli przy-
krości , gdy tym czasem dusza zostaje w uciskacb. Zab.
16, OJ. Nie wiem, zkąd dziś na sercu ucisk taki czuję,
który zwykle blizkieinu nieszczęściu przodkuje. Teat. 46,
66. UCISK.ACZ, a, m. , uciemiężyciel , ucisk.ający ; b£r
ScbrMcr, Uiiterlnuicfer ; (Boh. utiskać; Vind. nadlusiien ,
riun, burn; {Cam. utiskavz , stiskavz = drukarz) ; Hoss.
yitcHiiTe.ib). 'UCISŁY , a , e , uciśniony , uciemiężony ;
kbrćinijt , bcbnidt. Obiegł nas nieprzyjaciel już na wszy-
stkie strony A nie masz uciślejszej snadż żadnej korony.
Bej. Zw. 2"i6. UCIS.NĄĆ es. itdnll. , Uciskać niedok. ;
Boh. utisknauli , uliskali , utiskowati ; Vind. stiskuvati ;
obtisbati , natiskuvati , obtiskuvati; \Carn. uliskam = ilru-
kuję xiażkę , cf. wyciskać); Hoss. }"THCi;aTb, yTncHneuTb,
yrtciiUTb, yTtcHHTb ; £:c/. CLimiK.łTil ; gnitść, tłiiczyć. ulfa-
czać , mocno przyciskać, ciężyć; briicfcn, telćiftigcii , Ma--
ftcil, bcciiijcil. Uciska mię trzewik, dolega mię, urit pę-
dem ciili-eus. Cli. T'i. I 176. ciśnie mię. gniecie, uwiera,
ber Sijilź) briicft mii. Ładownemi rzeki uciskał komie-
garai. Psalmod. 58. Stefan ucisnął Włodzimierza na
Przemyślu lak bardzo, aż musiał pokoju prosić. Stryjk.
193. er tricb i!;ii fo tii bie (Eiige, kbraiigtc i^n fo, bajj....
Gdzie część obywatelów może bezkarnie uciskać drugą,
tam już niemasz wolności. Dyar. Gród. 131. uciemiężyć
bcbnicfcii , imtcrbriitfcii. Mieszkańców uciska niedola. Teat.
46. b, 10. Widok ten serce moje uciska. Tsal. 2. c,
55. Nie ucisk.ij mojej słabej duszy. Teat. 18, 88. Uczyń
mi sprawiedliwość, bomci jest wielką krzywdą uciśniona.
Weresz-. Heg. 59. Kato myśl swoje sprawami uciśnioną
a ufrasowaną , winem zwykł chłodzić. Kosz. f.or. 126.
Uciskany; Eccl. 4pyiiHMuii , (ci. dręczony, udręczonyj.
Uciśnienie, ujisk; Sebraiiiiiiip , Jiraiigfal. Niewiasta, gdy
rodzi smętek ma; lecz gdy porodzi dzieciątko, już nie
pamięta uciśnienia. Sk Di. 217. — g. Aliler : Ucisnąć-
ciśnieniem ubić. urzucić, ugodzić; mcrfenb trcffcn , nicr<
ff n , umiDCrien. Trzy ptaki ucisnął. Tr. Ucisnąć zes , ess
urzucić. Cn. Th. 1 1 76. gciDiffe 91iig?n mit ber JBiirfoI mcrfen.
UCISZYĆ cz. dok. , Uciszać niedok.-., Boh. utiśili; Garn po-
tihiti , mirit; Vind. potibnit, potihati , otihati, potihuvati ,

vt'liuvati, tafliiti, Ytafliili , vlolasliiti , pololasliili , miriti •
Crout. utissujem, utisilszern , potissujem , ulasiti, utasii-
jein ; Dal., utissujem; Hag. ulisciti, uljesciti , ulaxiti;
Bosn. utasgili , ulisciti , uljesciti, smiriti; /los.?. yTiimiiTS,
yTiimaib, jTOMOiinib , yrojiOHaib, (cf gomon) ; robić,
że co ucicha, ciszyć, uspokajać ; ftillcii , ftide innt^eii, ii'
ni^iijeii. Uciszyć się, UeiCH.\.\C , uspokoić się; Rag.
uiaxise , ftille merbcii, ftiU l'c?it, fff;ii)ci(jeii , \id] IicriiDigcii,
fidl nil)iil (i.titcii. Zwady i zamieszania uciszył. Kosz. Lor.
160 b. Woźni lud uciszają, we śrzodku zaś rada Sędzi-
wych , na świecącyih marmurach zasiada. Dmoch. II. 2,
182. Zawołał woźny: uciszcie się do zaczętej sprawy;

a [latron tak mówi Kras. Dos. 86. Mości panowie

uciszcie się! 7*60?. 20. b, 158. Tak frant śpi, jak kot,
kiedy się uciszy; Spi kot, spróbujcież w ten czas biegać
myszy. Brnik. G Z b. Uciszony , ucichły. .^lov. utjśenj.
Ucichła od niemałego czasu chwałę Bożą w cerkwi swo-
jej oiJnowili. Stelj. 211. (ustała, przerwaną, zaniedbaną;.
Uciszyło się. ucichło, ob. Cisza. Uciszenie powietrza,
uciszenie morskie; Gall. calme, Carri. potih , Suftftillc ,
SOJccrc?fiillc. Uciszenie umysłu , uspokojenie . ®cmutl/śni()C.
Cn. Th. 1176; (Vind. trolht, vifelje , (cf. wesele); Croat.
kriposzt , Ylisenjei. Bóg nie kocha sie w zatraceniu na-
szym, bo po burzy czyni uciszenie, a po płaczu roz-
radowanie wlewa. 1 Leop. Tob. 5 , 22. Do uciszenia 1'
mogący być uciszonym, 'uciszalny ; Bosn. tisciui, uti-
sciui, koji se mosge utiscili ; EccK yTiimiibiil. UCISZY-
CIEL, a, m. . który ucisza, ber Stiller, iBcfdiiftiijer ; Vind.
potili3vez, vtihuvauz, lafhnik, potolasliik ; Łroi/. utessitel;
Slov. utssliitelj; Busn. nliscitegl; Hosi. yTammeib. W rodź.
źe)hk. UCISZYCIELKA. i.
UCIUŁAĆ, ob. Ciułać. UCKNAĆ, UCKNIENIE . ob. Cknać.
•UCLEC ' UCALEĆ ob. Calec. UCUGLOWAĆ, ob. Cu-

glować.

UCU.MOWAC cz. dok. , llisowski wyraz , cumą t. j. powro-
zem statek u brzegu uwiązać. (Jtw. Oiu. 502, baź 2Baf»
fcrinDrjeiuj aiii Ufer aiiiiitbeii. Oppos. Odcumować, cf.
przycumować.

UCYWILIZOWAĆ oh. Cywilizować.

UGZ.\CY, oh. Uczyć. 'LICZALNIA. i, i, pokój od nauk,
gdzie się kio uczy, uczenie pracuje ; Finj. jispa sa flitu-
diranie ,-_ yuzhenizhe , fhtudiralniza , (ob. "Studować) , baJ
Stubicrjimmer. A'. Kam cf. uczylisko.

UCZAlC się, ci. Czaić się UCZAROWAĆ, ob. Czarować.

UCZ.ĄSTEK , siku, m. : Hoss. ynacTOK^ , yiacTOMeKi ; czą-
stka, udziałek; cin JDcilcŁcii, tlcitier Jbcil luni etiim». Ży-
czyłem sobie mieć tvYej sławy ucząstek. Pot. .Arg. 4.
Ucząslki precz matczyne, ojcowskie tylko znać; nee
qu'tdquam ab imagine ductiim matris habet. Zebr. Ow. 22S.
Nie potkam cię zięć obcy z dalekiej krainy, Lecz są-
siad, i twych rzeczy ucząstek jedyny; rerum pars una
liiarum. Zebr. Ow. 217. UCZ.\SZĆZ.\Ć , ob. Uczęszczać.

UCZ.\TOWAĆ cz dok., czatując uchwycić, ułapić, ubiedz;
\'ind. saiesti , dolesti, erlnumi, Inucnii) eritnfc^cn. Hetmaa
uczatował czerń nieostrożną, pod tysiąc w pierwospy po-
zabijał. Tward. W. D. 74. '

uczcie cz. dok.; Boh. uctiti ; Slov. uct'im; Sorab.\. wot-

94

U G Z C 1 C I E L - UCZCIWOŚĆ.

U C Z C I W Y.

źeslźu; Yipd. olizliastili ; Hung. tiszlclem; Croal. postu-
jem; tioss. y40CT0HTb, yjocToiieaib ; — §. 1| cześć komu
wyrządzić , ećiiem eine <ibxe errociien. 1'czoić koijo czym .
zaszczycić kogo czym , fineii roomit b«e()reii. Publiczne
nasze ilyspulieye królewska obecnością swoja uczcił.
Birk. Dom. 135. Pobitycb na placu uczcić przysla/o po-
winnym pogrzebem. Tward. Wt. 0'j. Św. meczenniczka
w niebie cliwala uczczona. Kulig. Her. li. — Opposil.
Nieuczcić kogo czym , obelgę mu uczynić , niecześć mu
wyrządzić, despekl ; cincm fineii Sd^impf roomit ant^un ,
i^n befd^impfen. Ula nauki boskiej on zły słu;^a Jezusa
policzkiem nieuczcił. Sk. Ka z. itjij. — Uczcić koi,'o czym,
czci go nabawić , szanownym iro czym uczynić , obdarzyć
go czym szanownym; ciiien mumit iHTbcrrlidKii , i(m iPOmit
e^lttpfirMij mtttfccn , ibm eiii ebrmfirMijc-J Sliifetien gebcii. Kogo
wiek uczcił, lego i my powinni szanować. l'ot. Arg. HiH.
Starzec siwośi:iq uczczony. Bardz. Trag. 386. Człowie-
ka od Hoja uczczonego i uraczonego posądzać śmieją.
W. Post W. 362. Śmierć la okrasi i uczci moje życie. Pilch.
Sen. list I, 95. — 'g Uczcić kogo, uczcslować , po-
częstować; łractircii, bciuirtbcn, oufnclimcii. Wina nie sia-
ło, i wstydzili sie . iz wezwa\yszy gości, nie mieli ich
czym do końca uczcić. Sk. Zyw. 2, 114. — Ironice:
J)ziki ten żrzebiec, abyś nań wsiadł, uczciłby cię, żebyś
szyje abo nogi z niego nałamał. Falib. Ci 5. poczęsto-
wałby cię , cr móil^tc tid) ((i»6n jiiriifctcii. — §• 2 ) Uczcić
konjug. dok. Verb. niedok. czcić < szanować , poszanować ;
t^ren, iii Gbrcit baltcn. Nadto wielkiego uczczenia od in-
nych wyciag.i. hras. Pod. 2, 16'.). Uczciwszy uszy. Teal.
26, 70. taluo honore , salfa venia; uczciwie .mówiąc z
przeproszeniem, z odpuszczeniem, za łaską; mit Grlilll'
{>nip jii fflijcii , mit Gbrcii 511 mciPcii. mit, iUcipcct 511 ftiijcn.
W takiej łachmanie osadzi mię każdy uprzywilejowanym,
uczciwszy uszy, bydem tego miasteczka. Teat. 50. e, 4.
-Mam, rzecze, uczciwszy uszy. sprosnv wrzód w z:idku.
Zab. 13, 277. Treb Teal. 52. c, 42. UCZCICIEL, a, m ,
UCZCICIELKA, i, i., co kogo czci, szanuje, poważa,
czciciel, czcicielka; Der SJcre^rcr , bie Strclircrimi. Wszys-
cy uczcicielowie jej za nic ją ważą. Biidn. Tren 1 , 8.
(którzy ją w uczciwości mieli. Bibl. Gd.). — § Co dru-
giego gościnnie podejmuje, czesliije; ciii ®il|'tfrC9t'r. eillC

©aftircoe, bie giit ttactircit. 1'iast, obywatel Kruświcki
był podług mienia swego uczciciel wielki, hospitalis. Krom.
48. Prostaczki, gospodarna, ale przedsię wielka W swym
domu, jako mówią, gości uczcicielka. Zji. 9, 524. liyrk.
Dobry ucz^^iciel lak ma c.cstować, aby nic nie zostało.
Baz.'Sk. 562. UCZCIWOŚĆ, ści , s, "UCZLIWOŚC ;
Boh. uctiwost ; Sloi>. uctiwosl, poctiwost, ( cf poczci-
wość); Sorab. 1. tźestźnofcź ; Yind. poflitenosl, zliasli-
tost, zhastilje, pozhastitjc , zliasti skasanje, lipota ; Croat.
poslenozl ; Hung liszesseg ; Eccl. yiirnoocTb ; Itoss hc-
3io6a , (y>iTiiBOCTb grzeczność) ; szanowność , godnośd
uszanowania , [)rzystojność , słuszność ; bie CbrKirffit ,
gbnpfirbiijfci* , >>i'iiiietiit , ber SBDblanbjłaiib . Uczciwość
postępków, /,(/. Kto wiele przysięga , czyni , ie włosy
stają Ud głowie, a 'nieuczliwuść jego czyni zatkanie U4zu.
1 Leop. Syr. 27, 15, (poswarck jego. Bibl. Gd., niego-

dne zachowanie się, unimlrbige^ '}3etragen). Na hajduki
hetmańskie żaden się z słowy nieuizciwemi nie ma po-
rywać, pod uczciwością. Gwagn. 506, pod utratą uczci-
wego, honoru, pod karą bezeceństwa; be9 Hnebre , bfc
SScrIiifł femer 6bre iiiib ©brbiiffcit. — 'i- Uczciwość, usza-
nowanie, czczenie, cześć; Sercbruufl, 6brc , $>od;iid>tung ,
SRefpCCt. Ty bóg nasz dobrotliwy. Co przeciw tobie u
wszech ludzi Uczciwość wielką w sercu budzi. / Kchan.
Ps. 192. Niech będzie Jemu wszelaka uczciwość. Far-
now. 98. (adoracyaj. Zawżdy przystoi żenię w uczciwo-
ści mieć męża. l'elr. Ek. 19. Działki miejcie w uczciwości
rodzice wasze, sfuch.njcie ich, mifujcie je, bójcie się
icli. Duntbr. 83. Świętym uczciwość czynimy i ich wzy-
wamy. Karnk. Kat. 299. Jeśli potykam konsula, nic nie
opuszczę, co do uczciwości wyrzą<lzenia przynależy; zsię-
ke z konia, zdejmę czapkę, zstąpię z droŁ;i, Warg. Wal.
268. O uczciwości przed księdzem arcybiskupem. Herb.
Stat. 128. Uczciwości 'więtszej nad tryumfy 1 wieńca
Rzyjiiianie nie mieli. Warg. Wal. 59. z.iszczycania wię-
kszego, lionurów większych, CbreiibejCiiijinijjcii. UCZCI-
WY, -UCZLIWY, a, c, UCZClWIii arfc. ; Boh. uct.wy;
jS/of. ućtiwi; Sorab. 1. cźefny, Iżcstne , tźesliowne ; So-
rab. 2. cżefni , (cf. cny) ; Yind. zhastliui ; Slav. poshien,
(ef pocziwy) ; Eccl. ymiiBuH ; Ross. He3.io6Hbiri , Hesjo-
6iiBuri , (ywTiiBuii grzeczny; Subsl. yHTttBeu.Ti); poszano-
wania godny, przystojny, szanowny . należyty ; tbrivtirbig,
cbrtmr , ac^tbar, luobl miftaiibig , gebórisj. Mnie szlachcica
uczciwego na wolnej tirodze zatrzymali , lakierni obelga-
mi uiraktowali ! Boh. Kom. 1 , 75. Uczciwy człowiek
(Yind. moshak , moshjakj. Nie może być uczciwe, co
jest niegodziwe. J/i/i. Rgt. 4, 156. Rzadko rzecz uczci-
wa bez pożytku bywa. Rys. Ad. 60. Gily zwiezie w bro-
gi , a znowu zaś wsieje. Drugiego żniwa uczciwe na-
dzieje. Klon. FI. C '2 b. słuszne, sprawiedliwe, geret^tc
^offnuiigeii. Jakim sposobem dzieci złego łoża mają się
stać uczciwenii. Chełm. Pr. 73. (do honoru prywrócone-
mi). Uczciwie się z kim zabawiać, posiedzieć, rozerwać,
bez odrazy. Mon. 71, 579. Szafir kamień czyni czło-
wieka czystym i uczliwym. Sienn. 357, (uczci go), Jak
na hultaja ma dość uczciwą minę. Teat 49 , 60. Ża-
dnych uczciwych sukien nie mam Tent. 30. A. 8, ffiiieii Pr'
beittlidieit SJorf. Ji sie dziś mam prezentować w miejscu
pańskim , a sukien uczciwych nic mam. Teat. 36, 25. —
g". Uczciwie, jak potrzeba, należycie, lego, walnie,
'czyście, mocno, bardzo ; redit anirfer , brai) , tiidłtiij. Uczci-
wie się z niego naśmi^ł, i pismo na nim brzydkie mo-
cą wycisnął. Sk. Di I lOi, — "g. Uczciwy, litulut. Uczci-
wa rada miejska. Chełm. Pr. 1. szlachetna , sławetna ,
ber nd^tbiue (5t>ibtmrt()i)lrat. Zboże drożej nie ma być
przcdane , niż uczciwa rada ustawiła. Chełm. Pr. Erelet.
'Uczciwy < wielebny, f bripfirbig . n)OHcrii<i'irbi.j. Przez ręce
uczciwego w panu Chrystusie ojca biskupa Kujawskiego,
kanclerza koronnego. Herb. Stat. 15. Działo się przy
najuciciwszycli i uczciwych w panu Cliryslusie ojcach i
panach arcybiskupie i prymasie, przy arcybiskupie Lwow-
skim , przy Wrocławskim , Poznańskim elc. biskupach.
Herb. Stat. 15, — g. Uctciwe , Subsl. neutr.i honor, bie

UCZĘ - UCZENNICA.

UCZENNOŚĆ- UCZESTNICTWO. 95

GfitC , iRcputiitioii , dobre imię , dobra sława , ber pte Sia-
nie, Na uczciwym k;iranie odnieść. Vol. Leg. 5, 823.
(bezecnyin zostaćj. flomykowski o odsądzenie uczciwe-
go z frasunku w gfowę zaszedf. Krom. 441. Szlachcic,
który nie skończywszy służby, z obozu \\yjedzie , ma na
uczciwym szwankować. Gwagn. 504. Przymówka na uczci-
we matki. Warg. Wal. 544, (cf. od maiki komu zada-
wać). Uczciwe komu przyznawać, którego nie miał,
dobrego loża przywdcj abo stan komu dawać; legilima-
re , legilimis ndscnbere. Cn. Th. 1176. Dudi. 63. (upra-
wnić). W uczciwe swoje urażony Nie mógi wycierpieć
zJemu jeżykowi. P. hchan. Jer. 121. an bcr 6^re niige'
grijfcn. Sromota wzbudzony i od Arganta w uczciwe ru-
szony, ib. 292. Zebr. Ow. 112. Na jej uczciwym gwałt
chcieli uczynić. P. hchan. Orl. 1, 1. Tyle mu sie po-
wohią pokazuje , ile jej uczciwe pozwala, ib. Nie wy-
dal Michała wojewoda Wołoski , strzegąc uczciwego swe-
go , boby. rzekł, to mnie nie czciło, człeka, który się
do mnie skłonił, wydać. Biel. 542. Milsze jest, kiedy
więcej uczciwe kosztuje. Bard:,. Luk. 160. (sława ciężko
zapracowana). — §. 2j Aclive: Uczciwy, co rad drugich
czci , pronus ad honorandos alios , Graec. ó riinjTiy.có.
Cn. Th. 1176. BoU (S^rcr&ietiiiig gcflcii onbcrc. Aktor, po-
zwany i prokurator u sądu siedzieć nie mają, "ale sto-
jąc mają sprawy swe. uczci wie odprawiać. Szczerb. Sax. 9.
(z należytym uszanowaniem).
UCZĘ, o6' Uczyć. UCZELNIK , ob. Uczycie]. UCZEIŃ', cznia ,
m. ; Boh. ućenec, ućedinjk, ućendijk, ućenjk, śkolćik ,
śkolar, (cf. szkolnik); Morav. ućeń ; Slov. ućcń , ućedi-
njk, uoedelnik, ućitedelnik ; Sorab. 1. wuczenik , liutżo-
wnik, schuler , {distng. szuler); Sorab. 2. lorka; Garn.
sholar; Yind. vuzheunik, vuzhiunik, navuzhiunik , na-
vuzhnik , navuzhcunik, fhular, jegcr. vuzhiruinvz ; Croat.
Yuchenik, diak, dijak, (cf. dyak, cf. żakj ; Dal. uchyenek,
szkular; liosn. ucenik , skul^r; fiag. uccenik, uccionik ;
Ross. jMCHiiK-B, yiemmeKŁ, iukolihiikł ; uczący się pod kim,
ber Sil)iilcr. Kto nigdy uczniem nie był, ten mistrzem
nie będzie. Buda. Apopht. 82. Dość jest uczniowi po-
dobać się mistrzowi. Gn. Ad. 880. Uczeń pod czas mi-
strza przechodzi Gn. Ad. 1199. Uczniovtie Chrystusowi,
ob. Zwolennik. Posłał Jezus dwu '"uczniu (f/«a/. = dwóch
uczniów). Biidn. Matk. 21, 1. 1) UCZEME, ia, n, Subst
Yerb. Uczyć qu. v. 2) UCZENIE, 'UCZONIE Adrerb.,
partie, uczony = uczonym sposobem, obyczajem, jak ucze-
ni zwykli, po uczonemu; gclfbrt, ouf cinc gclefłrte 2Irt;
Sorab. i. hutźowne. Pisma swoje głośno im czytał, abo
z niemi uczenie rozpra\yiał. Pilch. Sen. list. 1, 42. 'Nie-
uczonie lotne wozy kierował Faeton. P. Krhan. OrL \,
66. nieumiejętnie , unerfalłreil. UCZENNICA , y, i. ; Boh.
et Slov. ućedlnice ; Croat. yuchenkza ; Bosn. uceniza ;
Rag. ucceniza ; Sorab. 1. hutźownicza ; Ross. yqeHiiua;
która się pod kim uczy, bie ©^ulerinn. Ojca błogosła-
wionego uczennicą się stawszy, w drodze bożej z łaski
jego postępuje. Wys. Ign. praef. S. Tekla , uczennica ś.
Pawła. Sk. Dz. 35. Najświętsza Panna wielka uczennica ;
iadna tak mistrza tego pana naszego nauki nie chowała.
Sk. Kaz. 599 b. Bals. Św. Z I iO. \/Vierni Jezusa ucznio-

wie i uczennice. Sk. Kaz. 183 A. — "UCZENNOŚĆ, ści,
z., "UCZLIWOSC. Ld. ; Boh. ućeliwost; Sorab. 1. hutźo-
wMofcż; Vi;irf. vuzLlivost ; Croot navuchlyivoszt ; Boss,
riepeiiMMiiBOCTb , .noćojiCHie ; Eccl /ioOpoyqeHic ; (Boss.
yiCHOCTb nauka) ; snadność lub ochota uczenia się, bie
©c!cl;vtgfeit. Cum. negat. Niewczesna przygana obrzydza
młodzi wszystkie do naśladowania wzory, i prowadzi ja
do niezleczystej nieuczenności. Tr. Tel. 226. Uiigclc^rtgs
fcit. -UCZENNY, 'UCZLIWY, a. e, — le adu., ochoczy
do nauki lub nauczenia się czego, gclcbrig , Icnilicgicrig,
Icbrfam, docilis; Boh. ućehwy ; Sorab. 1. Iwukliwy, hut-
żenite ; Garn. uzhliv ; Yrnd yuziiliv, Yuzhliu , nayuzhliu,
Yukashelen ; Rag. ucgliv, naucgliy , nauciv , uciv ; Croat.
navuchlyiv; Ross. iiepeiiMiHBhift , ( cf. przejmujący, cf.
pojętny) ; Eccl. Awdoymnejicn , ójarojmiTejbiibiil , 40-
ópoyMOHbiii

UCZEPIĆ, ob. Czepić. Uczepić sie; fioss. jutimiŁCH , yut-
n.iaTbca; uchwyciwszy trzymać się, n. p. Co ztąd zyskasz,
żeś moich kroków się uczepił? Dmoch. 11. 2, 239. UCZEP-
KA , i, i., uczepienie się, uchwycenie; iai ©rgrctfert.
gcfłlinUcii , Jluljaltcn nn ctiua^. Przebywają w pław najby-
strzejsze rzeki, uczepką za ogony końskie. Aa;'. Ust. 4,
508. UCZEPN.4C med. inslnnt. przyczepnąć , conguini-
scere. Cn. Th. 1177, ezupnąć, czupić, spns'cić się zgią-
wszy kolana , fid) ntcbcrbiicfcii , finicrit , przysieść na kola-
nach , po Turecku. Włod. na półłanku siedzieć. Garn.
zhepeti , zhepim , pozhepem , pozhępeti, pozhęnem, po-
zheniti ; Yrnd. zhepim, zliepali, zhcpanje, zbepel, pozhep-
pali, dolpozheniti , dolpozhe[iati : Croat. pnchenujem,
rit nagiblyam, puklyayam ; Rag. zucjati.

UCZERNiC, ob. Czernić.

UCZERPNĄC cz jedntl., Uczerpać dok., czerpaniem ująć,
umniejszyć; Boss. 3-iiepnHyTb , cieprtHyib , cyepaaib,
cMcpnhiBaTb, atifdtiipfeii , u'egfd)opteii.

UCZERSTWIC; Yind. reszhersiyili . oh. Czerstwić. UCZER-
WIENIĆ, ob. Czerwienić. UCZESAĆ, UCZOSAĆ, UCZO-
SANY. ob. Czesać , ucosnąć.

'UCZESCIC cz. dok., 'Uczęściać co niedok., część czego dzie-
lić, po części spólnikiem być; mt ttwai Jfłcil nejfltiett,
(imai tbcilfil. Niemasz się skarżyć na te nieszczęścia,
Gdy ich wszystek lud uczęścia , Gdybyś sam jeden chciał
być spokojny, Gdy cały naród przywalony. Lesz.cz. H. T.
4'56. UCZESTMCA, y, 2'., UCZESTNICZKA, i, £., dem. ; Boh.
aućastnice ; Rag. dioniza, udioniza; Ross. yuacTHBua ,
iipiiiacTHHua , (2. komunikantka ) ; po części do czego
należąca, dzieląca co, spólność mająca; bie J^eiliic^me>
rimi, 3:i)ciI6(ilicrinn. Uczestnicą się czyni tej winy popeł-
nionej Birk. Zyg. 49. Niewiasta jest męża towarzyszką,
i dóbr jego uczestniczką. Zab. 16, 247. Leśna rószczka
stała sie szczepieniem uczestniczką Iłustości oliwn($j. Sk.
Knz. 544. UCZESTNICTWO, a, n. ; Boh. aućastenstwj;
Sorab. i. zpoYU tela metzo ; Finrf. toyarfhina , deleshtvu;
Rag. dionictyo, udionictvo ; Boss. ywaciie , npHMaCTie,
cooómcHie , oómcHie (cf. obec), c04tHcTBie, 004^110160,
co4tficTnOBaHie ; spólnictwo, dzielenie czego; bie JficiI'
imbrne, (Semeiiifi^oft. Panna Marya wyniesiona jest aż do
uczestnictwa bóstwa przez niejaką niezamierzoność do-

96

UCZESTNICZYĆ - UCZĘSTOWAĆ.

LCZLIWOSC - UCZYĆ.

skdnalslw i łask, jakiiij żadne stworzenie nigdy nie do-
stąpiło. Żarn Poft. 5, 166. Zowią sakrament ciaJa pań-
skioi^o urzestni<t\vein (komunią), bo przezeń slawamy
sie uczeslniki Chrystusnwemi. W Posi. IV. '252, ob. Po-
spolitowanie UCZESTMCZYĆ med. niedok., in-zeslnikiem
bvć, "uczęściać ; Ibeiliiclinicr fc?n , Jbeil ncbmeii ; lios$.
yMacTBOBnifc. coyiiUTBOBaTb, ciipioómiiTLca. iipiMiacTiiTL-
c(i , npiiHuiUiULCM; /v(7. oóminiicH, o6maioi-n, npiioó-
mimica, uuTb ywaCTiiiino.M-b , npiiiacTinLca, iLiitiL yia-
CTic Z.iwsze prace dzieliłem z nim, za coz nie powi-
nien bvłeiii uczestniczyć i w tym zdarzeniu? Gaz. Nar.
1, ÓI8. UCZESTMK', a. m ;'^o/i. aućasinjk; Sorab. 1.
zpowii lei nieyaeze, foLii lei niejacze; Vind. deleslinik ,
tovarli ; Alfa,'/, dumik , iidionik ; Hosn. dionik ; Hos!:. y>ia-
CTHiiKi , npii'iacTiiiiKT> , oóiuiiiiKT. (if 'obcc) , ii|iiuumiiai;x,
cooómiiKi, cojtrieToeHiiiiKi ; linl. oci.i|ii.iiiikł , or>hqni-
Tc.M. , DpiioóiuHufi , oómocTByiomiii , oCuihiiki, oóme-
iiiiKi , cooóemiiiii:i, coyiacTiiiiK-b , CMUCMeiuiiira ; spol-
nik, dzielący co z kim I ber JbeiliieDiiicr , Jbeillifllicr. Vul-
leja , towarzysz , uczestnik tetjoż urzędu. lUącz. Colle-
gium, zgromadzenie uczesiiików joilriegoż urzędu, ib.
Uczesnik'. który co z kim ma na poły albo winien na
poły czego zastępować , partilor. iMacz. Tyś dzielił ze
nina wszystkie nioje troski , ly leż sprawiedliwie będziesz
uczestnikiem radości mojej. Teal. 54, 79. Żadne dobro
nie jest miłe l.cz uczestnika. Pilch. Sen. lisi. \ , 54.
Wszystkich rad jego uczestnik. 'Pilch. Sali. 43. Ucze-
stnikiem kogo czynić; Ross. cnpioómiiTb, cnpioómarb ,
(oppos. 'wyobcować). Uczestnicy, towarzysze Lrrl. i-:acii-
411 — g. Grammal Uczestnik, ptirliciiiitim. Wlod., imie-
słów. Apc: , 5/oi'. ućasiliwec, ueastenec, ućaslonec; Rois.
npifiacTie. 'UCZĘST.NOŚC , ści , i., uczestnictwo; Buh.
aućjstnosl; V'i/irf! deleshnost, tic JI/cilnaDmc. Wzbudź
serdeczną wdzięczność, Uaj tego uezesiność Aa»ic. Cd.
23. UCZĘSTNY, UCZfc:ST^MCZY, a, e," UCZĘST.MK adv.,
cześć mający w czym, dzielący co z nim; Uoh. siira-
slen, auć.isiny ; Slov. ućaslni . ućastny ; 6'arn. dejlęsłine ;
Yind. delolien . dolesben , dileshni , vkiipimiijozli; łioss.
npiriacTilufi, yiacTiiuiS, coo6mn'iecKiB, coo6imiimiri. Naj-
śulet^za trójca, ta istriość doskonała, jedna w nieu-
ereslnej liczbie jedności. Smolr. Lam. 94. w nicrozdziel-
nej Ihzbie , iiułtcillmr ; Errl 6e3'iacTiiun. Ucześniczy.
Bzów. llo:.")\. n:ZKSTOW.\C, oft. Częstować. UCZĘ-
SZCZAĆ , ■l'CZ.\SZCZ.\C ;«(■</. (n>(/u* ; Sonib. i. liusio
kliodiii ; Croai. cliesztovati , dag. ceslili , cestovatti, za-
cOstiti; Huss yiamaib, aaMacTint , iieypt/KBBaTb , (yia-
maiciLHuri rjaro.il czestotliwe słowo, lrequenlaiwuin) ;
często gdzie bywać, bft l>eiii(6eii , oft luobiii Of?*"'- l^o
biesiad nie uczęszczaj z ludźmi postronnemi , Ani też
często goduj rad z pospulitemi. Hach lip. 41. Uczę-
szczał do icli schadzek. 1'rzijb. .Mili 371. Człowiek da-
je się poznać z towarzystwa, w którym uczęszcza, ilon.
70, "202 Udaliśmy się do galery mało co uczęszczanej.
A'iemc. Król 2, 165. odwiedzanćj, IPCIlitl befudjt. Uczą-
szczasz mi do gebv; tnepe rKeum ot jeris. Cn. Th. 1176.
bu fuĄjł oft niciite "Barfeii {icim. 'Ucząszczać do czego ,
często czego używać , często co czynić , mówić, narabiać

czym. Cn. Th. 102. ttwai in ó^Urm ©ebraiic^ babtn.
Gdy zakon kaznodziejski nasłał , ta pieśń b\ła w nim
uczęszczana, ale nie głośno śpiewana b\ła. łiirk. Dom.
164. — "^. lieeipr. Ta kobieta nie lak się 'uczaszczała
do sakramentu, jako sie godziło. Zubk. Mt. 91.

•UCZLIWOSC , 'LCZLIWY," ob. U.zenność.

UCZŁl.)NkUWANY, a, e, w citłonki opatrzony, z człunków
tłożony; gcijliefcrt, (jliebcrin. mit ©licfern ucrfeben. Piękna
osoba , niechaj najlepiej spojona i uczłunkowana będzie ;
niech ma spojenie i członków podziały całkiem pokryte.
/'ir. Wym. 130. Postać doskonale uczłonkowma. /'rzyb.
Mili. 2-20

•UCZNY, UCZONY, ob. Uczyć.

UCZOŁG.\C się zaimk. dok., czołi;3Jac sie ujść, fi>rtfricd)cn ,
erfricd,'fll. Leniwiec jeszcze powolniejszy daleko nad żół-
wia w chodzeniu; bo ledwo na łokieć przez dzii-ń uczoł-
iia sie. Chmiel. 1, 573.

UCZOSN.ĄĆ , n. p. gałąź ci. jednd., odczosnąć , odszczepać,
odłamać, oderwać. Wiud. Cn. Th. 1178. abCiaiieii , mq'
fttitdPcn, tpfrtiicbmeii , 5. S. eiitcn Jtjt. 'Uczosać, Uczesać,
ob. Czesać, Ciosać.

UCZTA, "CZTA, y, s, biesiada, cześć, bankiet, gody; ein
Jractninciit, citi (Bdmiaiió. (Sbrciifi^maiiB ; (Eiijm. czcićj ; Boh.
hodi', hostina, kwas, kwaśenj, (cf. kwas); Sorab. i.
hostżina ; Sorab. 2. goićżina ; Carn. gosije, goitarja;
Yind. gostiije , gostuvanje, gostuvanstvu ; Croal gosche-
nye ; Dal. gozlbina, gosztbina, gozba , chaszlenye ; Slav.
gostba , csast; Bosn. gozba ; Hag. ciianic, gozba : Boss.
nnp-b , nnpyuiKa, niipuiecTBO, {ob. *Pir, piróg). Do tych
utial przynależą leż próżne *czty abo biesiady. Lek. b b.
Aman na uczcie królowej będąc, miał to sobie za wiel-
kie szczęście. Dambi: 175. Idziecie, gdy was kędy na
uczle , na biesiadę proszą, ib. Na ucztę nic bądź pier-
wszym , ani oslalnim. Hys. .4d. 50. "UCZTOWAĆ in-
trans. niedok., biesiadować, bankietować; bniifctirtit , traC*
tircii, idłinaiifcii ; Croai. goztili, ( cf. gościd); [lot: <je-
CTHTb , lemy. Pójilź precz, rzeknie, twój ociec nie
ucztuje z nami. Dmoch. U. 2, 278. (nie trzyma z nami.
nie należy do naszej kompanii, nie przeslawa z nami).
Ucztowali" w szałasie weseli, ł^rzyh. .46 59. UCZTOWY,
a, e, od uczty, biesiadowy, biesiadny; SctiliaitS', 5łiiiifct' ;

Boss. HlipHhlii

'UCZUĆ med. dok., 'Uczuwać freqH , poczuć, czuciem po-
strzedz ; Yind. zhutiti. obzhuliti, pozhutili, sazhuliti ; Bots.
•lyocTBOBaib , BOCiiyBCTBoeaTb , omyTiiTt , omymaib , fm«
pnilbtil , ffiblcil. Karaniem przyciśniony, musiał rękę Bo-
ską uczuć. Sk. Di. 293. Uczuliśmy i my słodkość tźj
wonności, i cośmy widzieli i uczuli, o tym świadczymy.
Birk. Dom. 117. Uczuwano wdzięczną wonność, flirł.
Ci. Kon. 54. Uczucie , czułość . Hf Pnipnntuiiij ; Yind.
zhiitik. obztutik; Boss. HyBCTBO , HyBiTBoaaiiie , B03qyB-
CTBODaiiie, ymymCHie. Przebiega sceny wiejskie, a
przez to poiiiiiaza swoje uciechy i uczucia. N. Pam. 1,
67 Kozrzewniony jego wyrazami, oświadczyłem mu
moje uczucie Krat. I\d. 2, 28.

UCZYĆ co niedok. ; Boh uciti , uejm ; S/or. ućit , ucjm ;
5orai. 1. hulżu ; Sorab. i. buzisch, wuzisch ; 6arn. uzhili,

UCZYĆ.

uzliim , Yiizliim ; Yiiul. vuzliiti , n,iVLizliiti ; Croat. Yiichiti,
■yueliim; S'(iv. usciti; Rag. tioiUi, ucp.iUi, vjogbali, uvieL;bati ;
Bosn. ucilU, ui;iti, nDuciUi, viecb;iti, (cf. wiedza) ; Hoss. y-
inTb, yiy ; nauczać, nauki komu dawać, nabawiać go
umiejętności, Icbrcii , imtfn't(l)tcii , iiiitcmicifcti. Jan Długosz
synów króla Kaziiiiierza uez;f. ^Biel. -120. (nauczycielem
icii byf). Dzieci uczyć; Ecvl. AtiCTBOBaTii , (dising. 'dzie-
ckować), ii.iK.AąoBATii , HacTaBjiflTb, Ociec jeden syna do
szkoły uczyć daf , drugi do rzemieślnika w rzomiesJo
przykazał, (ilirz. Wych. U i b (odtlał go na naukę do
szkoły). Miejsce, gdzie uczą, *uczylisko , szkoła, Slov.
uiiitelna ; Sorab. 1 hulcżencza , schula ; Vind. yuzbeni-
flie, Yuzliirna.. vukna fala, (cf. sluchalnia , czytelnia).
6Voa^ uchilnicza, vucliilnicza, skóla ; Hng ucioniza, uccio-
niza, naucniza; Hoss. }'qnJHme , (ymuniUHUH szkolny)
Uczyć dziecię czytać, pisać, lc(eii le&rcii , fd)reilicn Iell=
rc:i. Uczyć kogo czego, eiiieii cttinto Icltien. Uczyć cze-
go publicznie, lekcye dawać publiczne; offciitlid) Iclircil ,
Sorlefiiiujcii baltcii. lefeii. — g". Lmius: Uczyć, przestrze-
gać, przestrogę dawać; le^reii , klcbrcu , luaniEU it. f. II'.
Ten przykład nas uczy, ze .... Ld. — J". Uczyć kogo ,
do czego = przyuczać , wkładać kogo w co , eiiietl lUPilt
Oll^alten. Synowie , gdyby nie chcieli być poddani ro-
dzicom , ociec winien , iż ich do tego z młodu nie uczył ,
iz nie karał. Sk. Kaz.. 44 b. UCZYC się recipr. ; ( Boh.
ucit se ; Sorab. i. huknu , wuknucź , wuknul, wuknem,
wuknu , (cf. wyknąćj ; Sorab. 2. hiiknusch ; Cnrn. uzhiti
se ; Yiiid. vuzhilife ; Croat. vuchilisze, vucliimsze: Hag.
ucittise, nauciltise; Slau. ucsitisc; Bosn. ucittise ; Ross.
yqnTbca; starać się nauki nabywać, umiejętności przy-
sporzyć . leriicn. Umyślił chodzić do szkoły 'zuczyć się.
Wys. Ign. 51. Coż głupszego, jak nie uczyć się dlate-
go, ze się dawniej nie uczyłeś! Piluh. Sen. list. i. 27'.).
Rzadki młody chętnie się uczy. Rys. Ad. 61. chętnie się
uczyć, rozmiłować się w nauce; Ross. pasyiHTbca , (2
oduczyć się, zapominać). Ludzie ucząc, uczą się. Pilch.
Sen. list. "I, 42; [docendo disriinvs). Czegoś się nie
uczył, nie ucz. Cn. Ad. 12S. Uczyć się na pamięć
czego, ctiua? aiii-aiciibig Icrncii ; Rng. pamPtovati , pamtiti,
(oh. Pamięć). Uczyć się, ob. 'Studować, szkołować,
Yind. (htudirati , navuzhivalife , fe svuzhivati, Yuzbitife ,
(tllbicreit. Jego nieboszczyk ociec i ja uczyliśmy się ra-
zem. Teat. 12, 21. n'ir ^ahin mit ciitaiiber ftiibifrt. Bez ucze-
nia się najmędrszym został rdozofem. Jabf. i':.. A otllC
©tubteretl. Pokój od uczenia się, od czytania, Cani.
uzhirna ; Yind. jispa sa fhtudiranje , Yuzhenifhe, fhtu-
diralniza , bic StliPicrftllDe. Uczyłem się długo ksiąg, te-
raz uczę się ludzi. Mon. 69 , 408. id; ^al)C Iciiig bic 33ii'
^cv ftiibicrt , jc^t fłiibicrc id) bie 2)?enf£^en. Mądrość pra-
wdziwa dobrze sobą rządzić, Siebie się uczyć, i myśl
w siebie wrażać. Nar. Dz. i , 229. fi^ felbfł ftiibiercn. —
Lalius : Uczyć się . przestrogę brać ; Er.cl. HaKasariica ,
(cf. kajać się) ; Icniett , ciiie Śc^re rocraug nc^men , \\i} t>e=
le^ren. Uczcie się chrześcianie od poganina , w jakiej
karności dzieci trzymać potrzeba. Bals Niedz 1, 8. Uczyć
się od kogokolwiek godzi. Cn. Ad. 1198. Uczyć się za-
wsze nie sromota; zawsze jest, czego sie uczyć. ib.

Słownik Lindego 2. wyd. Tom VI.

UCZENIE - UCZYCIEL.

97

UCZENIE ; Yind vuzhenje ; Slov iićeni ; Hnss. npoynKa ;
Sdhst. verb., tai Se^rcit ; UCZENIE się . tai imm\ , ba§
©tubicreil. — g. ObsoUt "Uczenie, nauka, którą kto po-
siada, unaiejętoości jego , wi;idomości ; bic 28iffc:ifd)aft ,
bie jcmanb befifit, bic ®clc'jrfainfat. M.irkus Waro , wiel-
kiego uczenia człowiek. Biel. Sw. 58 b. Miał J,-.n Ol-
bracht uczenie nie złe, i bawił się czytaniem. C;c/. 442.
Miał Jan Firlej uczenie nie złe. Biel. O.oO. Był czło-
wiek cichy, wszakoż wielkiego uczenia. Piipr. Ryr. 520.
Miał wielkie uczenie, jak w biegu niebieskim, jak i-w in-
nych pismach. Biel. Sw 37 b. — Uczenie adverb. vid.
suo iii loco. — 'UCZONY, 3, e. 'nauczony, pełen nauki,
w naukach biegły; gclcl)rt, itH ®dc()rfainfeif ; Slov. uće-
ni : Sorab. i. wucźeny, liutźene', inn(d»o wedome ; Carti.
uzlien : Yind. yuzhen , navuzhen , podYuzhen , SYuzhen •
Croat. Yuchen ; Rag. naucjan, ucnl ; Slav. naiicsan ; Bosn.
naucjan, kgnisgeyan; Ross. yącHUft ; Eect. KUHTiiUWL , (cf.
xiega). Siła czytać potrzeba , chąo zostać uczonym. Nag.
Cyc. 8, Uczonym nie łacno , nie ladajako zostać. Cn.
Ad. 1164. Uczony przez się, bez mistrza, Graec. aito-
8idaxTo?. Cn. Th. 1178. Był Fnrmosus nabożny i uczo-
ny w piśmie świętym. Sk. Dz 8S2 Głowa uczona kró-
lom najpotrzebniejsza. Boh. Kom. 2, 479 Uf-zony z ksiąg,
ksiąg ma dosyć, uczany. Cn. Ad 1196. Uczony czło-
wiek, a zły Cn. Ad. 1165. Nieiiczony człek, tylko jest
półczłeka. (Sol. Wym. 193. Codzień świat dowcipniej-
czy i uczeńszy. Syr. 1457. Ten to rym nowy, i jak od
Chirona 'Nieuczny (nieuczony) prawie , bo co z pustych
lasów Pi.śać tych cz&sów! hraj. Chim. A 2. Witam eie,
o uczony na fletni Idasie. Chód. Gesn. 9. (biegły, ćwiczo-
ny, kunsztmistrz na flelni). — Subsl. Uczony, sawant , li-
terat, cin ©clctrter ; Siar. naucsllelj ; Ei;'l. khhżkhukł,
yqeHOH yo.ioutKi, , rpaMOiHofi , ,vffi;^o^7, ( cf. chędogi ) ,
niiCbMeHHHK-b. Uczeni nie zawsze są mądrzy. Radź. Job.
52 , 9. Ten uczonym ma być mian , kióry te rzeczy ,
które w umysłach inszych rozłożone są, Yviele ich zebrać,
i o nich co najlepiej mówić może. Glicz. Isocr. Ii 4.
Przez uczonych nie trzeba rozumieć lada piszącYch gał-
gany nadętych młodzików, wiele o sobie rozumiejących
pedantów; ale ludzi którzy w wielu ważnych naukach sa
biegłymi. Paru. 84, 683. (Slov. ućenota summe dnctus).
Uczony się teraz nie pożywi. Cn. Ad. 1196. Uczony
przy dworze, bez pęta nievYolnik ib. W tym kraju
nauka jest w szacunku , gdzie i nieuczeni bic llii(jcIcE)rtcn
szukają sobie z niej sławy. Teat. 54. b, 2. — §. Uczo-
ny, do nauk należący, nauk się tyczący, naukowy, Boh.
ućedlny, od iićenj ; Yind vukni, Yuzhiuni , gclc^rt, ber
©clflirfamfeit ijeiuibmct. Uczona praca. Uczono schadzki ,
wieczory. Ld. Uczonemi językami nazywamy zwykle
Grecki i Łaciński. Czart. Myśl. 95. — 'Uczonie, ucze-
nie adv , ob. Uczenie suo in loco. 'UCZO.\OSC , ści, 2.,
nauka od kogo posiadana , zbiór jego wiadomości i umie-
jętności uczonych; bie ©clc^rfamfcit, ©claDrt^cit ; Boh. uce-
nost ; Carn. uzheniist ; Cront. yuchenoszt ; Ross. yqe-
HOCTb ; £cc/. KfiHaihCTEO. "UCZYCIEL, "UCZELNIK , a,
m.'; Boh. et Slov. ućitel ; Sorab. 1. hutźef, pżihutźwaf ;
Carn. uzhenik, poduzhenik , podyis; Yind. yuzhenik,

13

68

UCZYCIELKA - UCZYNEK.

podvuzhenik ; Croal. Yucliitel , naviicliilel ; Dal. nauchilcl,
uglavilel ; /iai/. naiicilegl , ucilegi ; ^u«n. naucilet;! , uci-
legl; Slav. naucsilelj ; fioss. yiincib , npeii04aBaTeJb ,
BpaayMineJb ; Ecd. noywaicjb, Kaaarejb, naKasaicib;
nauczyciel, uczący kogo czego, bfr fefercr. Jedne rze-
czy są takie , że się ich każdy bardzo łacno okrom mi-
strza abo uczycicla nauczyć muże; drugie zaś potrzebu-
ją (tiliiycli uczycielów. Modrz. Baz. 56. CiaJo dają ro-
dzice, rozum uczyciele. Pot. Jow. 20. Pod wątpliwością
zostawi/, uczeń czyli uczyciel był sJawniejszy. Warg. Wal.
27G. CzPgobyś go uczył, jeśliby uczyciela potrzebował!
Gorit. Dw. 5(3 1. Kapłan i uczyciel zakonu pańskiego,
Ezdrasz W o Eidr. 8, 10. Elcazar, jeden z przedniej-
szych uczelników. I Leop. "2 Mach. 6,18. ( mistrzów.
5 Leup. ). Z czasem wzbudzi bóg wśrzód ludów, mą-
drych uczycieli, Którzy będą ich rozum oświecać umieli.
Przyb. Ab. 04. IV. Post.' Mn 199. łV todz. żeńsk.
'UCZYCIELKA, i; Boh. ućilelkynć; ffosn. ucitcglica ; Hag.
naucitc>-liza, uctegliza; Croo<. nayuchitelicza ; //uł«. ymt-
TCJbiiima, ob. Nauczycielka. 'UGZYCIELSKI , "UCZYCIEL-
STWO . ob. Nauczycielski , nauczycielstwo. UCZYLISKO.
ob. Szkoła , cf. uczalnia.

Pochodź, douczyć, nauczyć, nauczyciel, nauczycielka,
nauka, nauczny , nieuk, oduczyć, pouczyć, przeuczyć ,
przyuczyć, wuczyć , wyuczyć; uczeń, uczennica, uiizen-
niczka; poduczyć, spółuczeń; { cf. Elym. ucho, cf. wy-
knać).
UCZYNEK, nku. m., TCZYN. u. m; (Boh. uCinek, au-
ćmek ; Sloi: ućinek ; Yind. storjenje, djanje, djanjost,
s:i:iia riezb) ; sprawa, co uczyniono, sprawiono, wyrzą-
dzono; bic ^aiibliiiig, bie J&at. Hac voce plerumgue uii-
inur , cum Yerborum esi menlio: ani słowem, ani uczyn-
kiem; nie tylko uczynkiem, ale ani słowem do tegom
się przyczynił. Cn. Th. 1 1 78. nicbcr mit ©ortcii , nodj mit
Jl^ilteil. Nic miłujmy słowem tylko albo językiem , ale
uczynkiem i prawdą. 5 Leop. 1 Joan. 3, 18. (ale skut-
kiem i pr.iwdziwie. 1 Leop ) Z uczynku , nie z słów
człowieka poznają. Fredr. Ad. 8. Słowa bez uczynków
nie mają wagi. Petr. Ek. 98 ; [Sloy. mnoho reći , uuuiku
niśt; mnogo słów, uczynku nic). Cnota na uczynkach
zależy. Uudn. Apophl. 117. Częslnkroć o uczynku dobrze
trzymamy, żle o czyniącym. Pilch. Sen. 5j3. Często
uczynek z sercem się nie zgadza. Pait. Fid. 210. W każ-
dym uczynku jest przedsięwzięcie serdeczne tajemne ,
na które bóg sam patrzy. Sk. Dz. 35. Gwałlownika albo
złoczyńcę, którcgoby, gdyby na świeżytn uczynku we-
dług [irawa goniono.... Szczerb. Suj:. 181. aiif friidjer
5()at. Król w każdym przypadku , prócz gorącego uczyn-
ku, t. j. występku jawnego, któremu czas roku i sze-
ściu niedziel nie minął, dawał glejt. Czack. Pr. 205,
(ob. Gorący). _ Zły uczynek; Rois. ajOTBopuiiiu (i'.f. zło-
czyństwo;, U&elt^at. Nie będziesz czynił uczynków ich.
1 Leop. Exod. 2ił. (nie będziesz naślaiJował ich złości). —
Aiiel. bobry , miłosierny uczynek , ciiie n)i'l)lt()ali(je Jpanb'
liinfl, ein flulC'3 Jlicrf. Stworzeniu bożemu Miłosierny uczy-
nek, dijpninódz ku czemu. Paszk. l)z. 95. Zona gieradę
8wą na miłosierne uczynki dla zbawienia swego daro-

UCZYNIĆ - U C Z Y N N O Ś Ć.

wała. Szczerb. Sax. 143, (cf. na przebóg). Uczyi'ki dobre
są te, które z prawej wiary pochodzą, a z zakonem bożym
zgodne ku chwale samego boga ściągają się. hal. Cd. 59.
Woleli dobrze czynić, a nii dla liobrych uczynków być za-
leceni Birk. Uom. 118. — g". Uczynek, "uizui, czyn, dzjcło,
robola , rzecz pracą czyli czynem wykonana ; bflS 28crf ,
bic 3lrlicit. Fiałwany, srebro i złoto, uczynki rąk czło-
wieczych. Budn. Ps. 153, 13. Hzemicsła i nauki nie
mają same w sobie doskonałości ; ale w uczynię swym ,
jako malowanie ma doskonałość swoje w obrazie. Pelr.
Ek. 98. Ui^zynek małżeński, cielesny < sprana cielesna ,
ber S9evM'''^f; l^"^^- coinic, (cf. zejście się); Ecd. ccy-
crnie, CMliiueiiie iticcHOe. Gdyby kto z krewncmi bia-
łogłowami uczynek miał. Sax. Porz. 59. ivcnii er mit
tjllicii jii tbuii Iłcitte. Nasienie pokrzywiane małżeński uczy-
nek pobudza, pijąc je. Urzed. 514. — 'g. Uczynek, sku-
tek, skuteczność, n p. Wydymać się na stolec bez
uczynku. Spicz. 90. p^ne (SrfPlfl. — g*. Nieuczynek. gnu-
śność, Jrnflbeit. Ten się bije, a ów zaś woła w poje-
dynek , A nie chcieć umrzeć wstvd i szpetny nieuczy-
nek. 6aw SieLooS. UCZYNIĆ, UCZYNIENIE. 'oi. Czvnić.
UCZYNICIEL. a, m. , UCZYŃCA , y, m., sprawca; Bng.
ucinitegl, Hrficber, ber etivii6 gciiiiidjt bat. Co pomoże
rycina , ze ją wyrzezał uczyniiicl jej : miał nadzieję w
uczynku uczyniciel j^j. IV'. f/abac. 2, 18. *Aza rzecze
uczynek uczynicielowi swemu: nie uczyniłeś mnie! Budn.
Jez. 29, 16. Ojciec niebieski jest wszystkich rzeczy w t.bec
sprawcą i uczynicielem. Salin. 2 , 408. Klękajmy [irzed
Jehową stworzycielem naszym. Budn. Ps. 93 , 6 , not.
• uczynicielem naszynn. Obejrzy się na stworzyciela
swego. Budn. Jez 17, 7, not. „na uczyńce swego".
W ;fl(/j. źeiUk. UCZY.MCIELKA , i, //ag. u"cinitegliza.
UCZYNKOWY, a, e, do uczynku nali'żaey , Ibat- , mit
ber Iliat, mit J(;atcit, luerftl^ńtii). Niechajże będzie spra-
wiedliwość nietylko ustna, ale i uczynkowa. Wióbl. 152.
Grzech uczynkowy , który sami czynimy , albo sercem ,
albo językiem, fjrbsl. Nauk. H 8. Najświętsza panna
żadnym nigdy grzechem . ani uczynkowym , ani pierwo-
rodnym zmazana nie była. Sk. Zyw. 2, 404. Uczynkowe
miłosierdzie , nietylko dawać; ale też i winy i występki
odpuszczać. Z<irH. Post 2, 522, et 41. cf. słowne mi-
łosierdzie, nie posądzać, nie potępiać. i6. 2, 522.
UCZYNNOŚĆ, ści , z., fioA. aućinnost ; staranie dogailzać
drugiemu . IdenftbefliiTenbrif , (5^rfiillitifctt , Sienfłipilliiiftit ,
Sieiiftfcrtiflfeit ; (tfuA. aućmliwojt skuteczność). Uczynność
wyrządzać, pokazować , przestrzegać uczynność, rilficium
colere. Cn. Th. 1178. Jeśli uczynność synowska jedna
albo druga nie przejdzie wielkości dobrodziejstwa oj-
cowskiego, tedy może się łych uczynności tak wiele
nazbierać , iż wszystkie zar.iz dobrodziejstwa ojcowskie
sztychują. Gorn. Sen. 210. Ustawicznie mi ikwiało w ser-
cu , jakbym był laką uczynność jakimżekolwiek czynem
odczynił. Bzów. lioź. pr. Cośmy kiedy dobrego uczynili,
abyś nam miał był jaką uczynność laką niesłycbaną od-
czyniać uczynnością? i6. 42. Róg nagradza każdemu
weilług jego uczynności , małodawoy mało daje , a wie-
lodłwcy y.iele dawa. Cii. Post. 280 b. Tym więcej my

UCZYNNY - UDAĆ.

UDAĆ.

99

wszyscy W. M. zostaniem powinni, im większa będzie
uczynność W. M. niz obieliiiM. Gorn. Dw. 561. Kto
nieuczynny, Ł,'dy może, dla ludzi, Do uczynności ku
sobie nie wzbudzi. Jabt. Ez. 69. — g. Dosyć uczynność
ob. Dosyć , Dość. — '§. Postanowisz Lewity w ich
uczynnościach. I Leop. Num. 8 , 26. (w ich pihiościach.
3 Leo})., w ich obowiązkach). Ta jest uczynność familii
Gersońskiej. 1 Leop. Ńum. 4, 28. (ta jest posJuga, o
Leop. , urząd. 5 Leop. Num. 4, 24; 9(mt^ocrricbtuiiij ,
3lmtvptltd)t , cf. urzędowanie). UCZYNNY, a, e, UCZYN-
NIE adv. : Boli. aućinny; staranny w przysfugowaniu,
w dot;adzaniu , ^icIl[tbci^iiTc^ , bteiiftfertiij , gffaUtij; (Boh.
aućinliwy skuteczny). Atykus, mąz ten uczynny, na to
tylko kredytu swego używał , żeby biednych ratować.
Krat. Hst. 122. Złóżcie z siebie staranie około łakom-
stwa , a bądźcie ludźmi uczynnemi. Rej. Post. T 4.
Pełen litości i chęci uczynnycii Szukał swej szczęśliwości
w szczęśliwości innycli. Chód. Gesn. i. Krasicki byl
uczynny, skoro mu tylko możność pozwoliła. A'. Pam.
4, 79. dobroczynny, świadczył. iyav luo^ltliatiij. Uczynni
przyjaciele nie omieszkali mi donieść wszystkiego , co
mię tylko zmartwić i pomieszać mogło. Weg. Mann. ] ,
207. (usłużni). Wszakże są uczynne liczne białogłowy.
Na coż tę pożądliwość zwracać do bratowy? Treh. S.M.
84, (cf. siostry miłosierne). Serce moje jest uczynniej-
sze dla tego, który daje więcej. Teal. 55. c , 4. — §.
Dosyć uczynny, ob. Dość.

TCZYRNIĆ,' UCZERNIĆ. ob. Czernić. TCZYRWIENIĆ,
ob. Czerwienić.

'UCZYTELNY, a, e, nauczny, naukę dający, uczący; t)C=
Ic^irctib, Iclirrcid) ; Ross. ymiTejŁHLul. Nie wiem dlaczego
nie włożyli tego ?towa Wileńscy czerńoy w swoje ewan-
gelią uczytelną, prostym językiem po Rusku wydaną?
Sak". Dusz. 141.

U D.

•UD, o6. Udo.

UD.\Ć , /". uda cz. dok., udaje praes. Udawać cont. ; Boh.
udati , udawati. — §. a) 'udawać komu czego , po ką-
sku dawać, częściami dawać. Cn. Th. 1179. iiac^^unb
md) ijcbeii, 5iitlicileit. Łaknącemu chleba udawali. Żarn.
Post. 5, 778 b. — §. b) Udać jaka monetę, wydać ją,
zbyć się jej; eiii ©elbpc! fiiibriiiijni, niiv<(jc('en , Iii^ iiicrbcn.
Udać monetę złą cudzoziemską. Cn. Th. 1179. By też
najgorsza moneta , kiedy ją udam .... Gost. Gor. 23.
W Afryce łowią pewne ślimaki , które udają miasto
pieniędzy. Boler. 242 Słyszałem wielu chciwych grosza
takowego. Żeby choć gdzie udany, wracał się do niego.
Jag. Gr. B. (Yind. vdajas iście za maź, cf. na wydaniu;
Croat. ydatisze s żenić się). — Similit. fig. Wielka mą-
drość, udać uprzejme gardłowania na osięgnienie dzie-
dzictwa w ziemi świętych. Hrbst. Nauk. a , 6 b. łożyć
na co, ryzykować, podjąć się; oeriuciibeii , aiilfijen auf
ńmai, baran fe^en. — §. c) Udawać co, wystawiać co,
pokazywać, reprezentować; jdijcii, barftclletl , yDr|MvMi.
Sami rodzice nie mają dzieciom nic złego po sobie uda-

wać i w mowie i w uczynku. Sk. Kaz. 420. Natura
udana pęzlikiem , uśmiecha się i ożywia objekta. Teat.
48, 26. (wyrażona). Portret mocno do niej [)odobny,
dobrze udany; kolory nie mogą być żywsze. Teat. 9, 8.
Białej płci ochędożny ubiór przystoi , lecz nazbyt szu-
mny bardzo ją szpeci i źle udaje. Budn. Apopht. 159.
Białogłowy ubiorem się udawają, lepiejby gospodarstwem.
Go<it. (jor. 150. zaszczycają, ozdabiają, zalecają, fic^
probiictrcil mit ctam^. Właśnie to zilob: , kto się zacnemi
rod/.icaini udaje, a sam łotr. Falib. G. chlubi, fid) luomit
riilimeil. Wiele też i od udania dobrego towar popłaca.
Teat. 10, 12. Na udaniu wiele zależy. Cn. Ad 544.
(na zaleceniu, zachwaleniu, pokazaniu, przedawaniu).
Jedno rozmaicie udać można. Cn. Ad. 5 1 6. — Udawać
kogo, udawać czyje osobę, grać rolę jaką; ctneil 00rftel»
Icii , ciiien fpielcit , cine Jiiillc fpiclett. Każdy człowiek spo-
sobnym jest do udania dobrze swej osoby na teatrze
tego świata. Zab. 5 , 51. Na scenie udawali aktoro-
wie , proscenium było dla bfaznowania kuglarzów. Nar.
Tac. 2, 245. Demostenes udanie czyli akcyą za istotną
wymowie poczytał. Gol. Wym. 252. bQC< ®C&erbcilfpid,
bie Stctitm. — Fingendo : Chce udawać Francuza przez
lekkomy.ślność , Anglika przez dziwactwo, Włocha przez
wykręt. Kras. Pod. 2, 251. Udaje mędrka we wszystkim.
Teat. 57, 151. Udawać błazna Ross. npnjypiiBaTŁ.
Wielkiego chce udawać pana Teat. 49. c, A 2. er anll
ben grepen ^errii fpicleii. Udawać ubogiego Ross. hii-
maibca ; udawać nabożnego. Vind. fe sa brumnega sa-
dehivati; udawać chorego; Yind. fe boun nareja , ftt^
arm, fid) fromm, fi* fraiif ftcllcn. — Udawać za co, wy-
dawać za co, ciiie 2acf)c fiir itmaH aii>3ac&cit. Toiyla orę-
znik , udał się za tego króla. Sk. Dz 558. Nigdy się za
bogatego udawać nie trzeba, kiedy się jest ubogim.
Teal. 4. b, 96. Oszukał mię , psa za lisa udał. Cn. Ad,
799. Milczenie głupiego uda za mądrego, ib. 496. Spo-
sobność udania się za co chciał, służyła mu do pozyska-
nia serc wszystkich. Pam. 85, 2, 280. — Udawać,
zmyślać; ocrgebcii , crbirfitcn, Dcrftcilcii; Yind. hinovati,
liiniti (inaczyćj, fe potait, hinauzhuvati , leshniyu fe
skashuyati, fe leshnu skasati , fe spakati , le^izili ; Croat.
kujamsze , jalimsze , jalitisze; Ross. npiiTBOpcTBOBaTt ;
Eccl. npnTBopaio, CTpaHHoaBiiTUca, CTpaHuoao.iaTiica Uda-
wa , że ją rodzonemu za żonę odda. P. Kchan. Orl, i ,
253. Udałabym przed tobą, że cię rozumiem, ale się
nigdy udaniem nie bawię. Wej. Marm. 3, 21. Przy po-
czątkach panowania Nero był bardzo łaskawy; byłali to
przyrodzona dobroć, czyli udanie, trudno zgadnąć. Pilch.
Sen, łask. 1. iSErftfllling ; (Boh. ziiminka , zamyśl, cf.
zamiana, zamysł, zmysł, zmyślenie); Bosn. podjamstvp;
Ross. npiiTBopcTBO; Ecil. npnTBOpeiiie. Biegły w uda-
waniu. Hoss. npHTBOptiiiBurf. Udawany, Bosn. podjamni ;
Ross. npiiTBOpHhlił , npiiTBOpHO Umieją udawać tak, iż
ich z trudnością poznać można. Teat. 13, 3. Tak mi się
umiał udać , żem się nie baczyła , że wszystko zmyślał.
P. Kchan. Orl. i, HI. To jest mężczyzna, tylko udaje
głos kobiety. Teat. 21, 119. er »erftcllt bic ©timmc, mit
cin Seib, mad;t eine 2Bei6er|timme mif. Umie każdy grzech

13*

100

UDAĆ.

pod [iłaszczem cnoly udawać, Domhr. 167. — Udawać
się, zdawać sif, pozór mice; fd)Ctnen, bfii 3Iiifd)ciii liaben.
Wille się w piśmie ś. rzeczy ud^ją, jakoliy sobie prze-
ciwne, sil. Kai. 81. — /n jjejorem parłem: U<iawać kogo
do kogo. oskarżać fałszywie, donosić go fałszywie; et<
ncii fńl)d;li(l) aiińcbcii , aiiflagen. Nie skarży, i sąsiada swe-
go iiiu udaje do sądu. /iach. Ep. 6i. Wyrzucał sędziom,
że pozwalali uszu udaniom , i nie karali lałszywyoli
oskarżycielów. Weg. Mann. \ , 24. Albo to jeden był
smagany i dręeznny przez jego udanie? Teat. 54. c, B
2 Zły jfzyk mię udał. Teat. 21. c, 70. Rzezaniec udał
Druzu przed ojcem, ostrzegając go, aby nic pił z pier-
wszego kubka na bankiecie synowskim. Nar. Tac. \ ,
278. Srodze i niesłusznie w niektórycli pismach od
niego źle udani jesteśmy. 7jjqr. I'ap. 252. 1 cnotliwego
udadzą próżnyin. iVun. 75, 718. Za nierządnicę mię do
ludu udaw,ił. /"". hclian. Jer. 93. Aby tej wody nie ga-
nili i źle drugim nie udawali, potrzeba wypisać choroby,
które ratuje i leczy. Syxl. Si-k/. 221. — g. dj Udawać
co gdzie, obracać, kierować; (Carn. udajem se"łe dedo,
flecto) ; Vind. (e dodati , fe pobrali , fe sprąviti , sarodi-
tife , mo^in iweiiPcii, Iciifcit, fc^ren, tióftm. Zona Poiyfara
udała oczy swe za Józefem. Hadz Genes. 59, 7. —
Ud3w.-.ć Sie gdzie, dokądkolwiek się obracać. Cil. Th.
ino. firf) luubiii ivciibeii. Gdzież biedna udam się, kló-
reż miejsce , który kraj , która naie obroni część świala!
gdzież się nędzna schronie! Bardz Luk. 523. Udajmy
się w tę stronę. Teal. 5G. c, i i 4. Porzucić publikę a
udać sie na wieś. Weg Marm. i, 97. Udaję się na oso-
bność, Osobności szukam, na osobność się skradam,
capto solitudines. Cu. Th. 1178. el 043. W którąż udam
się drogę życia? mają swoje Wrzawy publiczne miej-
sca; ma dom niepokoje. Min. Hyi 3, 108. Który chci-
wości swe ma na wodzy, a udaje się rozu-nnie , u mnie
jesl mało nie aniołem. Gorn. Diu. 400. Udać się na jaką
zabawę, stan, żywot. Ca. Th. 1179. (imai frtjrcifcit ,
IBPjll fdjrcitfll, fili) ,bcni crijcbcil. Ona nie wiem, na jaki
żywol się udrfła. Ze i wstydu i dobrej sławy zapomniała.
/. Krliaii. Uz 229. Udać się na swawolę, brać na kieł.
Cn. Th. 1179. Kto się na złe udawa, zwłaszcza ku fre-
jowi , abo ku psocie , już taki traci srom. Eiup. 90.
Dziecię napiwszy się z młodu swej woli i rozkoszy ; we
wszystko się złe uilawać będzie. 6'/iti. Wyrh. E 4 b.
Na wszystkie się już udał rozpusty, leat. 30. 6, 35.
Naprzód się na senleczny płarz wszystka udała. Olw Ow.
352. Godzien w większe się jeszcze złości a w męki się
udawamy. W l'ost. W. 2, 193. Udali się po 'bodzech
obcych , modłę im czyniąc t Leop 3 Beg. 9, 0. (cho-
dzili za bogi obcymi. 3 Leop.). Udawać się do kogo, ucie-
kać się do kogo . podpad:ić do kogo ; ft(^ nu jrmanbeii
roenbcii , jii ibiii Kinc 3"^"''" mbiiuii. W cclmejszych rze-
czach udawać się ma do pana Ara< Pud. 2, 200. (ra-
dzić się, pytać się pana). Do niego w iNm interesie
udać się trzeba. Teal. 9. 6,65. Bardzo dobrze udałeś się do
mnie, chętnie ci usłużę. Teat. 49, 96. Córko, będziesz się
chciała uiiać dobrze, nie bierz leda chłopa sobie; >i te
hene jungere lolei. Zebr. Ow. 308. — ()bicdwie strony

UDAREMNIĆ - U D A T N 1 E.

potym na to się udały. Aby to, co rozjemca rzecze,
prawdziwie ztrzyrnały. Papr. Koi. P 4. ( na to 'przystały,
tego się chwyciły). — g. e) Udaje sie co, zdarza sie,
powodzi się , \'ind. frezlinu jiti , od rok jili , vfrezhatii'e,
gratati, e^ (leliiigt , de()t ttwai , fdilagt gut mi$, glficft;
(Boh. udał se stać się, Bosn uzdatise, smitti • śnneć , au-
dere ; Bon. y4a.ieub śmiałek , y4ajb , y,iłUbCTBO śmia-
łość, zuchwalstwu). Udanie się, szczęszczenie, powo-
dzenie , zdarzenie się Bost. y4aMa. Udający się do-
brze, zdarzający się, powodzacy, szczęśliwy Bots. y4a-
•uiiBuH, y4a<iHbid. Zapewne mu się me udało? !}■. Ob,
jak mu się jeszcze udało! Teat. 14, 155, Boa. nora-
jaiiłUdCb. Najlepszemu piekarzowi i piwowarowi chleb
lub piwo czasem się nie uda. Torz. Skt. 120, (\ind.
nesporedilife , nefvisliatife , ne gre po roki, meni fe
skasi). Grzesznikowi udaje się nie tylko trzy ale i tysiąc
razy. Lach. huz. 1, 110. Masz przecie jaką nadzieję, że
się twój projekt uda! Teut. 5 b, 21. Jak się uda. Cn.
Ad. 303. ijak kostka padnie, rady doda potrzeba, cf.
czasowi służyć). — §. Udać się w co , wdać sie w co ,
wrodzić sie w co, podobnym się stawać, pochodzić na
co, formować się na co, kształcić się podług czego;
ctiicm iMil^fctilac^tcii , dbiili>l> n;erbcii ; Vtnd. podobiti , ena-
kesten gr.ititi, napodobiti , napodobuvali ; Boss. yASiftca,
y4aBaTbCfl. Dzieci czasem udawają się w ojca , w matkę,
abo leż w kogo inszego dalszego. Sak..Probl. 213. — |.
Udać sie komu ■ przypadać mu do gustu , podobać mu
się; ciiicm (jffallcii, itad) fciitcm (Seft^matfe fcijn. Gdy mię
ujźrzała , i żem się jej jakoś udał, n yśliła aby od me-
go odwieść mię towarzystwa, f. Kcuan. Orl. 1, 152.
Nie ci, co słuchają Uchem samym, panu się udają.
Aant. Gd. 148. — § Ud.ijc mi się płacz, rzuca mi się
płacz , mir brcdicii bie Jrabnen aul ; rzuc.nją mi się łzy.
Wiod. Wielki się płacz uda po wszystkiem świecie lu-
dziom. Sk. K'az. 5. — §. Udać się na co , przydać się ,
pożyleczym być; jii (iWi\i taiiflCii , biciilit^ W^n- Na co
się lo uda , że wielu o tym wiedzieć będzie ? Tr.

UDAUE.M.NIĆ Ci. dok., daremnym, próżnym uczynić; oerei"
telit, oergeblii^ ma^ieii. Wszystkie moje starania udare-
mnione, ilon. 71 , 129. W wielu rzeczach można ci po-
winszować nieudaremnionych pism twoich. AJon. 71,
180 Oudz. 19. UDAROWaC czyn. dok., n. p. Panowie
onę niewiastę udarowali, uprosili , że wypuściła dobro-
wolnie ze wszytkiego syna cesarskiego. Wereiz. Beg.
54. podarunkami ujęli, zniewolili; mil (8f|4ienfi'it crfaiifeil,
11)0)11 briiigeil, oh. Darować. UDARZYC , ob. Darzyć.

UDAT.NOSC, ści, s. ; (0oA. udatnost, udatenslwj; 6'/of. uda-
Inost, zmużilosl ; //(;jsy4aJbCTB0 "śmiałość , męstwo), —
przyjemna zręczność, snailncść. przystojnuść . kształt-
ność ; ®n'cbi(flid)fiit , ?liiiiuitli , 2LU'bliinftiJiib , «tatlli4)ffit.
Udatność ma , kto umie na zetkaniu się z ludźmi , do
każdego wdzięcznym i miłym się udać. Petr. Et. 276.
Dworzanin, aby miał rozum wielki, urodę, udatność.
Gorn. Dw. 19. — g. Wysławianie, udawanie, bi< 3>or>
(łfllunij ciiicr Siitłlf. Udatność jest mby niejakimści malo-
waniem rzeczy. Zab. 12, 2C6. UDAT.NY. a, e, UD.ATME
adv. ; (Boh. udatny ; Rost. y4aiuii • mężny , iwawy , rze-

I

UDAWAĆ - UDA WIĆ.

UDA W I CIEL - UDERZYĆ.

lOł

żvf y , y4ajeub = śmiałek , junak j ; przyjemnie zręczny,
obrotny, snadny, ksztallny, piekneu;o puzoru , przy-
stojny; gcicftiift, (?cmaiiM, luolłlauftdiitiiij, ftattlid). Ciicę, aby
dworzanin miał członki udatne, tak iżby z jego ułoże-
nia znać siłę , znać czerstwość , znać cliybkość było.
Goni. Dw. 29. .We też We Pana udalna figura , wzrost
hoży, talia piękna, noga czysta. Teat. 22. b. 57. Uda-
tnic r stołka swego wstawała I szła przed króla. P.
Kchan. Jer. 4-51. Szczęśliwa ta droga. Po której chodzić
będzie tak udatna noga J. Kchan. Dz. 209. Twarz po-
zoru wielce udatnego. Burdz. Trag. 204. Skargi swoje
jako mogli rozszerzali , Na udatne się słowa przesadzając.
Odym. Su: F f 2. Była ta z wierzchu udatna nauka,
ale papiczowie ją za skazę prawdy mieli. Sk. Di. ■111.
Bóg; uczciwości z serca pochodzącej godzien jest , nie
udatnego zalecenia. Petr. Et. 40. Drzewo złulerni udatne
jabłkami. Oardz. Trag. 280. ozdobne, gcfĄiiiucft, flcjtcrt
Wąsem czarnym udatny. Banial. M 2. Jut;urta był uro-
dy krasnej i udatnej siły. Biel. Hst. i 29. należytej,
gc|i.'rii]. Był Ale.\ander średniej urody, twarzv obdłuż,
kościsty i żylasty, ku mocy udatny. Biel Siu. 362 b.
(dosyć mocny). Jeden nad drugiego jest udatniejszy do
posługi Rzpitej. Velr. Pol. 161. (zdatniejszy, zdolniejszy).
— §. Udatny pieniądz, który udać można, który biorą;
ciiin (jiiiujbarc 93h'iii5e , Bic man aiisijc&cii fain: , Die gciiommcn
n.nl'^. Udótny talar, dobre i udatne pieniądze. Tr. UDA-
WAĆ, oh. Udać. UDAWACZ, a, m. , który co udaje,
reprezentuje, wystawuje , naśladuje; ber iiwai IHłrftcBt,
SjoiiłcUer, Śl:if)Mer, 32ttd)aDmer. Bjli w Rzymie udawacze
prostoty w mówieniu Katona; naganiono tych naślado-
wców. Fir. Wym. 228. Udawacz teatralny, aktor. ib.
272. Der Sdjaiifptdcr. — ^. Udawacz fałszywych pienię-
dzy. Tr. 3Iiiśi3el'cr falldici' iOfiiiijeii. — ^. Udawacz, UDA-
WC.\ , y, 111 , zmyślacz ; Croal. jalnik , (cf. jałowy);
Eccl. npKTKopbiiiiKi, f. npHTBopHima, ber (Erbic^ter, ber
etiiinj fiiujirt, Brrijiebt, erbenft. Leje tam brzydkie swoje
wody Anigrus; jakoż, prórz by puścił cbybną sławę
udawca , rany w nim plókali Centaury. Zebr. Oiv. 584;
{nisi ratibtis omnis erijiieiida (ides). Złego potwarcę i
udawcę precz od siebie oddaldi f'im. Kam. pr. (fałszy-
wego oskarżyciela). Tak jest, a nie tak, jako ty stary
udawco bajesz. ib. 542. (łgarzu, kłamco). Stulże pysk
udawco , a niewinnych ludzi nie potwarzaj. ib. 95.
UDAWIĆ cz. dok.; Boh. udawiti; Croat. udaviti, udaviyu-
jem, zadaviti , zadavlyujem , zadavilszem; Bog. udiivili ;
Dosn. udaviti , zjdaviti ; /i'o.<s. y4aBiiTb , y4aB.iaTb , npo-
^aonib, npojaB.iHBaib, nepe4aBnTb, nepe4aD.iHBaTb ; Eccl.
34aB.i(iK); udławić, udusić; errin'irijcn , erbroffelii. Lizymach
Iwowi na rozszarpanie wyrzucony , lwa srogiego udawił.
Rej. Zw. 1G6. Skoro go przywieziono, kazał go sułtan uda-
wić. Star. Dw. 34. fłraiigulireil. Uiiawić się, udusić się;
flĄ criiiurgen , erftiJen. Anakreon rozynkowym jąderkiem
zachłysnął się tak, że go ani połknąć, ani wyrzucić nie
mógł, za tym się nim udawił. Warg. Wal. 358. Często-
kroć się udawi, kto łakomo chwyta. Zab. 8, 98. Treb.
Wziął sztukę chleba i rzekł: bodajbym tego chleba nie
przełkłał , a nim był udawiony; i tak się stało, chcąc

[irzełkiiąć . został chleb w gardle jego , i udawiony zo-
stał. Sk. Zyw. I, 51 b. uiib er ci[ittfte. Bodajem się udawił
tym zdrowiem , jeśli w nim kości są. Mat. z /'od. C 4.
(przeklęotwo pijackie żartobliwe) Bodajem sie udawił, jeże-
lim choć słówko komu o tym powiedział. Teat. 10. b, 57.
Ulawienie, /i'oss. y4aBa , 3'4aBKa(l 3'4aBa . y4aBi;a; Eccl.
4aBii.T0 , 3'4aBKa , ociiiio sidło j. UD.\Wl(;iEL, a, m ; flag.
uclavitcgl ; Croat. zadavitel , /". zadavitelicza ; uilusieiel , bcr
(Sninirgcr; {Hoss. y4aBjeHHHK3 obieś, wisielec, f. y4a-
B.icHHima).

UDELIKACIC kogo cz. dok. . delikackim . paplnkowafym
kogo uczynić, roz[iieścić gn ; eiiieii jum SBeidilingc nmifin,
ilm yerjartelil. Szło o udelikaeenie syna. Mon. 71, 111.

UDECT.AĆ co cz. dok : Hoss. yronraib, j-TauTbieaib , j'MaTb,
y-iiiiFiaib; depeac iitlorzyć , udrepcić ; iiifbcr trctcii, gleit^
tnten , burd) ircteii tiiebcr briirfc!t. Naścielać mierzwy na
drogi błotne, a gdy się jnż wślapi albo udepce , na ku-
pę wielka złożyć. CrescSTy. — ^_.Aliter: Czyby te już tak
znaczne udeptawszy kraje Były mi nieprzebyte Hebry i
Dunaje! Tward Wl. 60. zwiedziwszy, uszedłszy, prze-
ciągnąwszy: iin^bcm it^ folc^c Cdnber dctreten, biirijogeit
I)il['e. — §. Fig. Poniżać, pokorzyć; llicber briicfiMI , bc>
llliitliigeii. iNa udeptanie animuszu janczarom Kioperli roz-
począł wojnę w Niemczech. Ktuk. Turk. 255.

UDERZYĆ cz. duk. : Uderzać niedoh.; iSoft. udefiti , praśtiti,
(cf. praszczetaj; Slov. uderugi; Sorab. 1. derii , djru,
bjrira , wuderu ; Sorab. 2. derisch ; Carn. udareti , uda-
rem , udriliam , terzheti , butiti, butim, bunkam ; Vind.
ydariti , ydarjati, tepsli, tepem , terzhiti , fpovdarjati = po-
bić , isydariti , \iinydariti, vunyda.-jati = wybić ; navdi.riti«
nabić; obvdariti = odbić ; skusydariti , skusvdarjati , pre-
ydariti = przebić; prevdar , zhesdar = przebicie) : Croat.
yudriti , yudiram, hariti, (odyudiram > odbijani) ; Z)«/. uda-
rani , (odudaram = odbijamj ; Uosn. udretti, udariti , uda-
rati , udrjetti, porazili, mccati , lupati, sciunuti, osciu-
nuti, (priudritti , opet udntti reperculere); Siar. udariti,
udarati ; Hag. udritti , udariti, udarali ; Hoss. y4apnTt,
y4apnTb, (npiy4apnTb prz)bić), vulg. nbipnyib, nupaTb ;
Eccl. np0TllB0y4apai0 odbijam ; cf. Arab. ~;N'i1 percussit
juste , cf. Irieć ; cf. Lat. tero; cf. Graec. tiiQco ; Geim.
brcfd^eil); {rarum esi in praesenti, loco ejus biję usur-
potiii ; sed in pi'aetcritis et fiituris ysilatius. Cn. Th.
1180. bić, fcŁlflgcii, ciiicn Sc^Iag, Stop geDeii; Ocftr.
((^meipeti. Uderzyć kogo \y gębę. Cn. Th 1 1 80. Roz-
gn'ew,';'.vszy się ledwie nie w twarz mię uderzjł. Gorn.
Sen. o. Łacno o kij , kto chce psa uderzyć. Pot. Arg.
615. Zawżdy łacno o drzewo, kto chce psa uderzyć.
Rej Zw. 80 b. Uderz, lecz słuchaj, rzekł Temislokles,
Mon. 67, 4IS. Uderzę cię, {ob. oberwiesz co). Notę ude-
rzyć na klawiszach. Magier. Mskr. wybijać, eine 5JotC
nti|'d)Iagen. Uderzenie, raz, bicie, cios, cięcie, plaga,
bat; ein S)\ih, ,C)au; Sorab. 1. dereno, raz; Carn. udarz,
gumpa, (udriza ' dyscyplina , cf. na udry); Vind. ydar,
ydarik , ydarek, isydar , vunvdar , yunrdarek , fhverk ,
yerfhai, navdar, yfiek ; Croat. Yudarecz , (bosliy udaraz»
paraliż, szlak); Dal. udarcz; Bosn. udorac, poraź, raz;
Rag. udoraz; Slav. udorac, (udorac, modrica , cernj^-

102

UDERZY Ć.

UDERZY Ć.

vka > siniak) ; fiots. _v4api . ryuani. kojotokx, nupoKi,
(i. yjiipŁ, nocTptJl a|'oplexyal. UcJrrzoiiie sie w [iiersi.
Piulmud. 56. bii9 m bie Śruft Sdilngcn. W puklerz zawie-
szony Uderz oszczepem, Nierli ti:i wszystkie strony Dźwięk
sie rozi;l)0(izi i Ludzi rycerze. Anis. Oss. C b. Uderz w
slot , ozwią si« nożyce. Żegl. Ad. 260. Mon. 73 , 678.
Tecit 7, 15. (tknij go jeno, ozwic się, cf. nożyce).
Nie nio^tąc żatosCi znieść, mieczem w się uderzył.
War'^. \Vul. 150. wraził, er ftieg ]ii) iai Srfiroerbt iii
ben iiib. Zegar uderzył, bił j.iką soJ'"'?. bic Uljr (kU flC'
fdjlaiJClI. Diiesiąla jeszcze nie uderzyła. Tr. Co godzinka
na zi^garze ud''rzy , lo już czas przeminął, a co dalej
to do kresu bieżemy. Rej. Zu>. 25 b. Uderzyć kogo ka-
mieniem, periuteie. Cn. Th. I ISO. ugodzić, trafić; mit
btm ©tcine rocrfen, fd)mifgen, trcffen. Siła, jaka_ ciała w ruoliu
będące wvwi'-r.ić mogą nazywa sie uderzeniem. Jak Mit.
4, 16 £d)liig, £toP. Pinrun trzy razy uderzył. Teat. 18. c,
9-2. ter fllic bat breo mai tiiiijefiłlaijeii. Piorun uderzywszy
w kuściuł, wszystkie kaimcnie roztrącał, i pasyą na poły
rozszczepił. Biel. Hst. 596. Stan twój dU nas był ude-
rzeniem piorunu. Teat. \. b, 115, cf. trzaskawica , Irza-
śnienie piorunu ; CIK 33li^fd)lag , Soniicrfłlaij. — Uderzyć
na kogo, w kogo > bić na mego, porywać sie nań, pr. et Ir. ;
mif ciiicn lii^frfiliiiicn , 5nfd)lngcii, ciiif i^n li'Jt}c&eii. Puścim
sie kes, i zaś w sie uderzymy mocą; tui sum ad bella
coimus. Zebr. Ow. 218, (Slav udariti ■ atakować). "Oborzmy
się na to nieprzyjacielskie wojsko , uderzmy na nic ;
natyclimiast je , jak się spodziewamy odpędzimy. Baz.
Sk. 594. Jeśli dłużej ta niezgoda będzie rosła , bez
wątpienia uderzą w się. Warg. Cei. 172. Sam uderzo-
ny, silniej uderza , Że nieprzyjaciel pierzchnął na stro-
ny. Karp. 2, 145. W tej bitwie król, widząc iż już
prawie źle, uderzył sie (recipr.) sam na ostatku o nie-
przyjaciela z tą trochą, co przy nim byli. Biel. 156.
sam natarł, mocno się o niego otarł; ex giciig fclt)|t (lllf
ben 3f'"l> 't'*. WH Kl''ff ""f •('" 'P*- Wilk uderzył na
psy. Jabl. Ez. 150. rzucił się na nie, er matj \\i) iibtr
fic I)Cr. — Traiisl. Uderzyli nań wszyscy, ngromnemi
słowami go przywitali, wszyscy na niego powstali, rzu-
cili się ; fte gtnge:i nile aiif ibit lei , (tiirmteii alle aiif i^ti ;ii.
Zarazem w te słowa nań uderzył Zyjr. I'ap. 203. Nie-
Diogąc jemu łajać, uderzyła w milszą ; irafcitur illi, ąuae
tibi praelata tft. Zebr. Ow. 548 — Wiatr uderzył w lo-
tne Tiirskie żagle. I'nsj,k. Dz 58. bił dący , ber S8iiib
fłieB ill bie SegcI. Wiatr wielki i niepogoda uderzyła , i
potłukła okrely o zawady. Jer Zbr. lii Uderzyły wia-
try , I obiły sie o on dom. 1 Leop. Maih. 7 , 27. (ude-
rzyły w on dom. 5 l.fop ) Uderzenie wistru ; Rots. no-
puBii, (cf. porwać), ffiinbssbrniit. — Simililer -. Mróz ude-
rzył, n. p. Suknią z siebie przedał, a gdy potym mróz
uder/.ył , zimno wielkie cierpiał. Ezop. 72. (gdy napie
przy|iailł). Uderzać z driał, bić z dział, strzelać; 011^
Stniioiicii fciiern, iiiefien, bcicbicgen. Cn. Th 1180. Z dział
uderz<mo. Stryjk. Henr. C. Wjazd jego odprawił się
przy uderzeniu wszystkich dział i wszystkich dzwonów.
Gai. iVar. 1, 406. bei) 31tn'eiittiing allcr Rantineti uiib ff^loc-
fengelailte. Kazał organista uderzyć we dzwony. Weg.

Org. 2. er lieC bie ©lorfcti Ińuteii. Żołnierze udali się do
Kremlu, uderzyli w dzwony, pałac otoczyli, i domagali
się wyd.inia zdrajców. ł'am. 85, 1792 Uderzyć w ko-
tły, w bębny, w trąby; bie '"Paurffit fóingeii, bie Jrommel
n"l(;re!I , tll bie Jrompcteil ftopeil. Na rozkaz hetmana ude-
rzono W' bębny, aby się wzięto do broni. Pum. 85, 1,
792. W muzykę wojskową, trąby, kotły uderzyć rozka-
zał. Twird. VłV. 154. Skoro weszła, wszyscy muzyko-
wie Wnet w trąbę uderzyli , aż szumiało w głowie. Rej.
Wiz. 25 b. Gdy w trąbę uderzy archanioł, ziemia
wszystkie groby otworzy. Hołuk. Cat Di.— Similil.
Gdy do potrzeby chodzili żołnierze , w chwałę pańską
naprzód uderzyli , jak w trąby i w kotły. Dirh. haz. Ob.
A. Przy ołtarzu w gorące modlitwy uderzywszy, panie,

rzecze Bhk. Don. 107. er brai) iii (leigc ®ebete aii^.

Uderzył, jak niewieścisko jakie, w lamenty, Osman.
Birk Chodk 15. er brat^ iti Rlnjen aui, ftieg fllngcn ani.
Dopiero w płacz i w lament uderzę, gdy obacze , że cię
niemasz. Chrośc. Ow. 128. Uderzać na pobudkę. Birk.
Kaw. Malt. Gib. Uderzać na trwogę w bębny. Papr.
Ryc. 96. SdriK ft^lngeii. Gdy o tym do obozu znać
dano , na trwogę uderzono. Biel. 688. Gdy z działa na
trwogę uderzą, wszyscy powinni sie stawić Werefi. Kij.
22. — Uderzać zmysły, uderzać w zfnysły, mocno po-
ruszać , razić : bie Stnne ftarf n'ibrcii , frappircn. Mowa
pańska (do Piłata i, gdy uderzy w uszy Staro>ly, nieco
serca w nim poruszy. Odym. Św. 2, E e 4. Oko toczy
wzrok ciekawy po upstrzonych błoniach , kęily tysiąc ra-
zem widoków weń uderza. Zab. 15, 167. impresye ,
wrażenia w niego czyni , Cinbrurfc auf ibn mad)t. Wyje-
żdża na granicę, uderza go różność tego kr.aju od in-
nych. Staś. Num. 1, 51. (innipirt ibn). — De malit phy-
siius et morał. Słabość jaka gwałtowna uderza na mnie,
siły mnie odstępują. Teat. 29, 70. (napada mnie, ti
iiberfntlt mirf) eiiie 6cftmiiil)e, bridit nnf inic^ bereinl. Patrz
We Pan jak zbladła , Słabość na mą uderza , dobrze że
nie padła. Trąb. S. M. 57, cf. IJall. toinber maladc;
(obai-z niżej o łóżko uderzony) Śmiertelne na mnie ude-
rzyły poty. Teat. 55, 49 biją na mię, ber JobeJfiroeig
brifftt mir on^. Chromotą nogi jego były uderzone. Birk.
Dim. 165. skażone, gcliibmt , mit ciner Ciibrniing befallen,
bct;aitct, nnicirt. Po tym frasunku znowu druga na nie-
go trwoga uderzyła. Sk. Zyw. I, 176. etne fliibere 3łe)ti:r<
jnng brai^ aii[ ib.n cin. Był głód wielki , z głodu zaś
onego mor ciężki mierzył. W. I'iist. Mn. 520. Opasanie
miasta skoro się dokończyło Uderzył w miejskie głód
obywatele. Chrośc Fars. 534. Jeśli wojsk swych na li-
mę nie rozpuszczą , Uderzą wkrótce pluty, śniegi , mrozy.
ib. 206. (bereiiibretbem. — Uderzyć gdzie, dokąd -udać
się gdzie spiesznie, porwać się dokąd, iść z trzaskiem,
pchnąć doką<l ; ftc^ ipi<bin roenben , pló^lid; n>pbin mad^rn.
Tedy nie wyjdę, muszę w inną uderzyć stronę. Teat.
21, 117. Uderzył w stronę .Minos ; porrecla munera re-
fugit. Zebr. Ow. 191, Mam 'sie do rodziny uderzyć, czy
się zostać ? Zebr. Ow 221. (repetam, uciekać się, schro-
nić się, feine SmA"*! nebmen). Uderzę jak w dym do
mojej Kasi. Teat. 56. b, 91. poskoczę do mej, ii) fprin>

UDERZY CIEL - UDO.

UDOBRUCHAĆ - UDOWY.

103

j)C jll il)V Łill. Teat. 52. b, lOii. Uilorzyó w nogi > za pas
wziąć, pierzchnąć, nóżki pocałować, uciekać; 3}cipaiiś
iicfmicii , Hi .Cdifcnimiitcr crgrcifen. Przypadf Swatopełk z
wojskiem na.^zyni ; księża, widząc nierząd, w nogę ude-
rzyli- Biel. \'1'2. Nie doczekawszy trwogi, uderzyli pręd-
ko w nogi. liijb. l's. 'J6. — Oinuso verbo: Oni, nie mo-
gąc dJuiej wytrzymać , w nogi. Boh. Kom. 2, 252. (dra-
oaka dali, drapneli;. — Uderzyć gdzie, próbować gdzie
szczęścia , udać się gdzie ; fid) iiiobiii ivciibcii , fcin ©liicf
prpbiercn , fcin $ctl acriud^cn , \vo nnpotiifii , niiflppfon. Chfo-
pcy dvabelnie się teraz kierować umieją; nie uderzy ża-
den tam , gdzie majy posag zwądia. Teat. 56, 68. indzie
uderza, wszędzie mi płeć zawiesza śluby. Wszędzie je-
stem zadany, wszędzie jestem luby. Żabi. Fir. 25. Rze-
czy dalszo już przygotowane, więc w nie uderzmy.
Teat. 54, 29. — Uderzyć kim abo kogo o ziemie, oba-
lać kogo. Cn. Th: 1180. ciiim jiir 6vbe Dinftrccfcn , iDit a:if
We (Sv&e liiinuerfcrt, mit ilim nu fcie 6rte fdilaiieii. Raz mię
wysoko szczęście unosiJo , Drugi raz niżej ziemi uderzy-
ło. Past. Fid. 260. — Fig. Uderzyć co abo czym o zie-
mię , porzucić co , cisnąć ; CtlV03 fa^rcii loffcit , wn fid)
ftopctt, nicgtlicrfcil. Uderz o 'ziemię imieniem królewskim
i urzędmi królestwa wszyslkiemi. Orzech. Qu. 75. — Si=
miiit. Choroba kogo o łóżko uderza ■■ przymusza do łóżka
się kła.<;'ć , iii Sraiiffeett ftrccft ciiicn niif bnś Sctt ^iii , mnc^t
ciiiClt tettldjlig. Cdy cię zimiiiea o łóżko uderzy, trzeba
ci kogo, coby ci usługiwał. Zub 3, 217. Gdy choro-
bą o łóżko uderzona była , musiała się od roboty wstrzy-
mać. Mon. 63, 575, (cf. Gall. tomber malade). — Ude-
rzyć czołem < bić czołem, padać, upadać przed kim, ft(^
mit bcm 3lti(jcfid)t jur Grbe Bcrbmaeii. Chciał sułtan , aby
on światy, jako bogu ziemskiemu , czołem przed nim
uderzył Birk. Kant. A A. Czołem uderz bogu twemu.
ib. C 4. Wszyscy społem , Uderzymy czołem. Hyb. fs.
89. — g Uderzyć przymierze, zawrzeć, Joedus ferire ,
ńn SiiubiiijS JC. f^lic^cn. Przecież sobie bój sprzykrzyli
Pokój wieczny uderzyli. Jak. Baj. 110. Warunki napi-
sawszy Uderza mir z obu stron. Tward. W. D. 92. Z spo-
łecznej transakcyi uderzony wieczny mir z obu stron.
Tward. Wł. 54. Anglia z Francya obronne uderzy przy-
mierze. N.emc. /'. >. 8. UDERZYCIEL , a,wi.,"ten,
co uderzył kogo. Cn. Th. 1181, Vind. vdarjavez , vdar-
nik, tepevez, bijenik , bivez , biunik; Croal. vudr'ilfj,
ber eiiiett fdilmjt, pber gcfdtlagen kt, ber S^IĆiaer, S(l)In=
geaiietbfiler. UDERZYCJELKA, \, i.

UDŁAWIĆ CS dok., udusić, eriinirgeii , crftitfctt, erbriiifen.
Cisnąc się przez niezliczne tłumy, udławion w bramie.
Kanc. Gd. 516. Umarł syn tej niewiasty, bo go spiac
udławiła. 1 Leop. 5 Beg. 5, 19. Albo je topią, albo
udławią. Gli<z. Wijch. C 7.

UDO, a,'n., 'UD, a, m, (Cn. Th. 1179. Pot. Pocz. 442),
UDZIEC, dźca ?n. , UDKO, a, «., UDZIK, a, m., dem.;
(Boh. aud : Slov. ud; Carn. ud; Viud. vud , sklep, glid,
kotrig , vudizh , kotrigizh; Groal. vud ; Rag. ijdo , uda-
scze ; Bom. udo; Slav. (jdal; Eccl. y4'B członek, mem-
hrum ; Slav. clovicse udo < członek męski ; Eccl. cpaMHbie
y4U wstydliwe członki); — udo, femur, najgrubsza kość

nogi , z kadłubem a w kolanie z grubszym piszczelem
złączona. Zool. 57; Boh. hiiSt, hnśtek , keyla ; Slov.
hiiat {ob. Gnat), slelino (ob. Ścięgno), klubo , kicia ; So-
rab. 2. kled ; Carn. kOllui , kolbeza , (cf. kolba); Yind.
spula ; Slav. slegnah , cserek ; Croat. ztegno, ber ©t^eil'
fel , bn» DirfDein. Pośladek, udziec, zadek. Fen. Cyr.
1, 142. Dardąć ud przebili. Warg. Wal. 82. Koń ma
mieć 'nudy szerokie a dobrze mięsiste. Gresc. 524. W
rodzeniu dziecięcia nogami , s'ciągnęły rączki ku udzi-
kom. Sjucz. 1 7(3. Udziec skopowy, cielęcy, sarni i t. d.,
najlepsza sztuka każdego bydlęcia lub zwierzyny , którą
na wielkie danie , pieczoną , i w samym śrzodku na sto-
le stawiają; dają spikowane , lub same przez się |iieczo-
ne, chlebem tartym posypane, do sosu lub sałaly. Wiel.
Kuch. 432. Udżce zajęcze. Tent. 55. d , 85. .Ctiifriifciile.
Udziec jeleni. Buirial. B 5. $iifcf)feiile. Udko kurczęce,
ob. Kolanko.

UDOBRUCHAĆ, ob. Dobruchać. UDOBRZAĆ co cz. niedok.,
barwić, piekszyć , na dobrej stronie wystawować, (ob.
Dobrzyc); ciiicii giiteii 5inftrid; gc6eii, fliit »prfteUcii ; (Boss.
C4o6pirrb , C4a5piiBaTb smaku lepszego dodawać). Dotąd
twoje wybiegi uciiodziły ci łatwo i występki swoje udo-
brzałeś przed rodzicami. Teat. 10. b, 86.

UDOIĆ cz. dok,, dojeniem ująć mleka, ctinaś nlnnclfcn, et<
wa^i roeiiige§ iiiegmcifeii. Tr. UDÓJ, ju, m.; Boss. y4oH;
ile na raz udojono , ein ©cnielfe, fi) mci auf cinmal gcmoI=
fen iDOrbeit. Mulctra , dojenie , udój jeden od krów abo
owiec. lUącz. Pasterki obfite przyniósłszy udoje W ochę-
dożne naczynia spuszczą je powoli. Tward. Fasq. 62.

UDOLNOŚĆ , ści, i., wydołanie czemu, sprostanie, spo-
sobność, zdatność , zdolność, siła odpowiadająca; bie
gatigfeit , ge()6rige ^raft, @cfd)idlid)feit, Hi 58mnogcn, bie
Jaiiglidjfctt JU etmaś. Nie możemy nic naszą udolnością
Sprawić , gdybyśmy boga wspomożeniem Nie byli wspar-
ci. Odym. Św. 2, O 4 6. Usiłowały chęci , ale nieudol-
ność odepchnęła daleko od zamierzonego celu. Nicm. P. P.
brak zdolności, niewydołanie ; lliiuermiigci! , SKiiiigel ber
ilraft, @efd)i(tlid)feit. Wiedząc o nieudolności mojej wymó-
wieniu , zoslawuje tych dzieł chwalebnych wyliczanie
ustom wymowniejszym. Boh. Kom. 2, 143 UDOLNY, a,
e, sposobny, wydołający, zdalny, zdolny; ffif)ig , flcfdiirft ,
»eviiii>genb 311 etiraź.

UDOSKONALIĆ, ob. Doskonalić.

UDOSTATKOWAĆ. '^UDOSTATCZYĆ cz.doh., dostatecznie
opatrzyć , gc^órtg Perfcljctl. Udostatkowanie armat powin-
no być takie, aby na każdą sztukę było najmniej po
120 wystrzałów. Jak. Art. 2, 469." Forteca jest tylko
prawie udostalkow^ana na wytrzymanie jednego jeszcze
ataku. Jak. Art. 2, 444. Szkoły w Wilnie bractwa ko-
sztem podniesione i udostatczone. Smotr. EL 50. (upo-
sażone). 'UDOSTOIĆ cz. dok.; Ross. y^ocronTb, yio-
CTOHTb, y^ocTOHsarb ; uraczyć, zaszczycić; tDiirbigeii, bce^'
ren. Bóg po doczesnych uciechach , wieczne nam w kró-
lestwie niebieskiem udostoi, Smotr. Apol. 129.

"UDOWOLNIENIE, ob. Ukontentowanie

UDOWY, a, e, do uda należący, ec^ciifel-; Boh. bnatowy.

104

UDOŻnZALli: - DUSIĆ.

u D u S 1 C 1 F. L - UDZIELIĆ.

Udowa pieczenia. Cn. Th 1181. ciiie 5?fiilf, (ein St^Ifgel).
Kości uilowc A/r(/i. MO, Vind. slegno, koip; bfe §uft»
beinp. N''rw udowy. Kiup. 3, -25

UDOŻUZALIĆ (.;. '/"*., uczynić doirznfym , }ur SJcife bringeii,
rcifen madjeii , reifeii. Nasion;i le z:riyzni i udoźrzali świa-
tła me Irców praca. (Jiart. Myil. 2JI.

UDR.M'.AĆ cł. dok., 'Udrapnwać nieduk. , drapiąc urywać,
abrei^fii, rtlifruCcn, cbjauieln. Pies by największą sztukę
mięsa tik dJugo będzie icryzł, aż j.-j mc nie zost.inie;
ale by po kesu uiliapowiił sobie, tfdyby mu leż dłużej
potrwać mogło. Hej. Zw. 104. — g Med. Udrapnąć ,
oŁ. Ubicdz.

UDKĘ(>ZVĆ CS. «/oA-. , Udręczać meiok.; Rost. yjpymiTb,
yjpyHiiTb; {Ecd. npe4'By4pyiino inaelacesso, ymejatifio);
ulrapić, umartwić, strapić; plrtcffll . plagcil , qilflleil , mop
tern. Cbryslus ciało swoje za nas na krzyżu udręczył.
Kat. <'id. 52. Od 12 lal była udręczona okrutną czer-
wona niemocą. Hej. l'ost. U u 6. Dyomed rzucał się i
jeez-ł, W siinyin tkv\iąc barku poci.^^k srodze i;o udrę-
czał. Dmoch. U 126. Ćliodzę zuimucony, gdy mię nie-
przyjaciel udręcza, offli^jit. Wróbl. 100. Zapowiedziałem
posl , abyśmy się udręczyli przed bogiem. 1 Lenp. 1 Ezdr.
8, 21. umartwili, fui) caftcsjen. Udręczenie, utrapienie;
bic »;ł|n(fercv, łMajc, SRotb, bnś Sretift'.. •UDRĘC7N0ŚĆ .
ści . ź., n. p. Co za korzyść będzie człowiekow i ze wszej
pracy swojej i udręczności dusznej, którą się nedził? 1
Lep. Ei-n. 2, 22. (z udręczenia duszy 5 Leop.).

UDHEr'l";iĆ cz. dok., udeptać, drepcąc utłoczyć; (j!cid>tretfii,
TtieDertrcteii. Hola tę, którą orać mają. aby pierwej pa-
sterze bydłem pasząc zlłoczyli i udrepcili. Haur. Sk. 48.

UDRUBIĆ ci.iluk, drobny kawałek ułamać; //oj. vdrubitli ,
fin fleiiie'3 6tu(fi^cii ol>brf;^cn. Egipt i .^ssur, jak chce,
nami robi, Za to, ie chleba kawałek udrobi Na pożywie-
nie mizernego brzucha. Chroic. Job. 202.

Na UDIlY z kim iść > za łeb z nim iść, walczyć z nim;
mit fiiicm aiibiiibcii , fampfen, riiiijfn, ftc^ m bic ftópfe friC'
gfli. Eneaszowi Wenus idąc na udry z Junona Przy ła-
cińskiej koronie obiecała zonę. l'ot. foa. 41. Cdiorostyn
szedł iia udry z Szujskim Biel. 726. Z<.;asła miłość oj-
czyzny, wielu z nią na udry Chodzi , tak dro;.;o płacąc
garść włosów i pludry. Z^yl. Ad. 191. Wysuwa się
ocliutnik z lej i z owej strony, z razu poszło na udry,
dalej na plolonv. Lecą ludzie jak muchy, gdyby grad po-
ciski. Zabł. Amf. W "udrzeć, udarł , '/■. udrze ci. dok.,
Udzjerać nieiyoi , darciem ująć, zedrzeć, obedrzeć: Croat.
udiram . uderlszem , nbrcififn , abl)rc(^en. Udrzeć kogo <
oszwabić go , ciiicit lii'id)iirpcii , lictrfiv)cii , uDcrii 0\)t baiicii,
prcUfii, l'fi>ortliei!cii. Co to nas kosztuje, wszystko to
książę będzie musiał zapłacić: Kogóż udrzeć, kiedy nic
pana ? Teał. 52, 22. — g. Udarł go w gębę. lioh. Kom.
b, 207. uderzył go mocno w gębę, er \)at ibm tini au\i
iWaill BCrffCt. Uderzymy śmiało na lego zdrajcę, jak się
tam obróci, to go udrę Teat 13. c, D. (ubije, iiszarpnę).

'UDUCIIOWMC i:, dok., duchownym uczynić, gciftifl mad)nt,
verget|'ttg(ii. Miłnść uduchowniona od samej iinaginacyi
wzrosl i życie bierze. Dykc. .Ved. 3, 684.

UDUSIĆ cz. dok.; Boh. udusyti, udośowuli, uśkrljm; Slov.

uduSiigi, usmrcugi ; \ind odufiiiti, odurhati, saduThiti;
Croat. zagnaviti, zagnavlyam : Hog. u<lusciti ; Uosn. udu-
sciti, udaviii : Roi$ yjyiuHTb , nt-pcayuiiiTk ; udawić,
udławić; frftidcti, frnmrgfn, crfrurfcii. Ja uduszę jego,
powiem, że go krew' udusiła, lloli. Kom. 4, 591. Za-
klina się: bodajem l\m kawałkn-in chleba się udusił.
Czack. I'r, 2, 232. — Coniiii. Udusić, mówi się o po-
trawie jakićj , którą chcesz mieć duszona ; należy ją do-
brze przykryć pokrywą . ażeby nic wcale pary nie wy-
chodził.). Wifl. Kuih. 432. — ^. Qjoad tramlaliones vi-
de : Dusić. UDUi!lC!EL, m., kióiv iidus'ł, ber Gripfirger;
ft-ifl u.luscitegl. W; Oli;. ż<^iUk. UDUSICIELKA , i. UDU-
SZLIWY, a, e; fioss y4yui.iiinuii ; duszny, duszący, od-
dech przylrudiiiający; ben ?lil»cm bfinn'f"b. brucfcitb. Tr.

UDYKAĆ cz. dok., dybiąc uchwycić, criPifAen , «rlaiiern, te-
fdjleicbeii. Gdy go bieiac uJybiesz.... bielaw. D 5.

UDYCHTOWAC, ob. Dychlować.

UDYSZEĆ neutr. dok, uziajać się, mi bfm Sitnem fommen,
feitiftdi, fid> mi bom Sltlicni laiifed. Przjbiegł udyszor.y,
A gdy przestał ziajić rum sobie czyni między lud strwo-
żony Ząb. 13, 248. Po coć się stara wleczesz, ażeś
udvszał.i ! liardi. Trng. 1 10. Tam udyszony dojeżdża
hetmana rycerz. Tward. W. D. 20. Chart udyszany zia-
je. Rot. Poci 558. Rznie powietrze , ni prostej upatruje
drosji , Przypadła udyszana a szyki oboje rozpędziła.
Bardi. Troq. 42!. "

UDZIAĆ, UDZIA.NY, UDZIEJE, ob. Dziać.

UDZI.\ł-, u, m, UDZIAŁEK, łku , w., dem.; Boh. podjl ,
(cf. podział) ; Vind. dodelishtvu , dodiel , flipendia, na-
dielek. nadiel : /^aj. dionictyo, udionictyo; Hon. y>itjx,
y.ffcjoKi , iiiut-ii , na.it.ioKi, yiacib , yiacTOKi . yja-
CTOMCKi , cooómeiue, y<Kniia Icf użyleki , no6uTUh"Ł ,
natt , (y.rb.iKa rozrząd); Enl. Mopoiitueiia ; udzielenie, bie
SJJittljcilllllG, Dziękuję za udział nowinek. Tent. 42. c,
13. — f!. Część udzielona, ucząslek ; ba* OTitflftbciltf ,
ber Jlittbcil, ba* 511 tUfil scroprbeiif. Płacz i nędza są two-
im udziałem. Teut. 2, 114 Barss. Trud i niewygoda
udziałem p.idły na lud pospolity. Karp. 4. Udział młod-
szym książętom , nppantuje , grbtbeil eiiic* jiliigerii Jiirfleit'
\o\)ni. — jJ. Podział, rozdział, bic Jlbtbcihiiii). Części cia-
ła ludzkiego na wiele udziałów dzielonemi być mogą.
Perz. Cyr. I, 13 Móżdżek na dwa się udziały czy zrazy
rozdw'aj:». 16. 40. Pobiwszy jednych, łatwo i drugi udzia-
łek rozprószył. i\iir. H.'t. 4, 341. Udział wojska, dy-
wizya , ciiic ^iyiiioii. UDZIAŁAĆ cz. dok. . uczynić , luip
flii^ tburi , '."erriibtoii, aiitbiiii ; YinJ. sdelati; {Boh. udelam
uczaruje , zczaruję , cl' odi'zynić). Napiersień udziałasz
robotą szachowaną. 1 Leop. Eiod. 28, I o. Obiegli Wro-
cław , lecz że sprawy żadnej ani słuchani.a nie było ,
przeto mu nic nie mogli udziałać. Bid. Sw. 249. nie
wskórali, fie fitmitfii ibm nidil* tbiiii , anbaben. .Nowo
udziałany; Eiel. iioBiicojtjaHiiblU , (iraer. norpyr^Ołi,-. ob.
Działać.' UDZIAŁOWY, a, e, do udziału należący. Jlb-
tbfiluilij* ' . J^iyifioil* • . Rozsypawszy się pod różnemt
udziałuwemi wodzami po wszystkich ziemiach Ruskich
szkody porobdi .Yur. Hst 4, 303. — (UDZIEC, ob. Udo,
Ud). — UDZIELIĆ «. dok., Udzielać medok.. 'Udiielawać

UDZIELACZ - UDZIELNY.

'UDZIEFiZEĆ - UFAĆ.

105

frequ.; Boh. udeliti , udjleli , udćlowali ; Sorab. 1. \vu-
dżelii , piidżelu , fobu dżelu ; Garn. dadejliin ; ViN(/. do-
dfliti , dodelit, (lodeliti ; Croat. udelyain , podavati , pri-
clieszlili , prichescham ; Dal. uddyujem ; Bosn. udlliti ,
udjeliti, uciniti dio ; Hag. vdji'liti , nadjelili , nadjegliva-
li ; Hoss. y4t.iDTb, y4t.iflTb, naAt-iUTb, ttaAt.imb , ( ojt-
jHTb, 04t.iaTb hojnie obdarzyć , noA^fe.iinb, no4tJiflio (ob.
Podzielić). cooóiuHTb , cooómaTb, (y4t,iarb, yA^Jbieaib
rozrząuzićj ; uczestnikiem kogo czego uczynić , mitt^cilctl.
Uirala rozprasza , mądrość udziela i wie komu. Fredr. Ad.
21. Bedziesz-I; mia^ wiele, hojnie dawaj , jeśli maJo
będziesz iniaJ, też mało z cluicią udzielaj. 1 Leop. Tob.-
4, 8. Tobie to pomoże, eo da.sz ubogiemu. VVięcej
skarby "rosłą, gdy udzielasz jemu. Piol. Jat 11. Żaden
obywatel niech nie żaJuje udzielić potrzebom Rzpitej.
KÓtl. List. 1 , li'5. Pieniądze tylko zbierają, a nikomu
udzielać me chcą. Mon. 67, 205. Udzielający, UDZIE-
LACZ, UDZIELICIEL, a, m.; Sorab. 1. wuJźeliczer , pżi-
dżeliezef; Cam. dadejlionek ; Vind. dodelnik; Hag. udje-
litegl , /. udjehtegliza ; Ecd. y4t.1nTe.ib ; Rass. cooóiuH-
Te^bHuTi. fassii'. Szczęście, gdy się nie udziela innym
w przyjaźni, nie ma prawego wesela. Hor. iSat. iG. Udzie-
lać się rec. acl. , pomagać, przyk/adać się pomocą, sfużyć,
pożytecznym być komu ; fidj mittlicileii, Iiclfen, biciicn. nu|e:i.
Udzielać w każdym czasie wszystkim. Xiądi. 127. Z chęcią
udzielamy się potrzebie tych cnotliwych potomków. Xiądz.
16t). Niech sie iidzielawa ten, którego uczą, nauką nau-
czycielowi swojemu we wszem dobrym. Gil. Post. 174 6.
UDZIELNOSC, ści, ź., skJonność udzielania swego drugie-
mu, baś 5)Jtttbcilcn , btc 3?ciijuna, ntibcni iai ©einige mitjii<
t^Cileil. Udzielność dla bliźniego bez fałszu. Karp. 1, 63.
(Hoss. y4t.lH0CTb nadobność , ładnośćj. — §. Udzielność
narodu, kraju, państwa jakiego = samowładność ; Yind.
famostójezhnost , famofyjinost , bic Sdbftftanbigfcit , Un=
abbangigfcit, ©Pii>.'craiiittat. UDZIELNY, a, e., ^. Ad. Udzie-
lający drugim, niittbeilcnb. Im kto jest lepszy na kogo,
tym jest udzielni ejszy przez dobroczynność dla niego.
Bals Niedi. I, 146. — | Passiie : Uilzielny; En-I. yxh3b-
HblH parlitivus , diuisibilis ; do udzielenia, tbcilbiU, mit'
t^cillirtr. Niespólne, niespófkujące , nieudzielne, niepo-
spolite, iiicommunicabile nomen Dei , ueześnika nie przyj-
mujące , którym żadnej rzeczy nie godzi się nazywać.
Cn. Th., (cf. niespołeczniste). — g. Udzielny, oddzielony,
osobny, odosobniony; (icfpubcrś , nbgcfiiiibfrt , nbgctbeilt ;
(Ross. y4t.iiHUH 2. nadobny, ładny, 5. apanażowany).
Na udzielną powieść z osobna niektóre rzeczy kładę ku
uważeniu. Dirk. Dom. 103. — Holil.. Udzielny, n. p.
Udzielne państwo, samowładne, cin itnnbbdiujiger, )'ou=
BCrntncr £taat ; Boh. samostatny ; \'ind. (amsiojezch, fam-
fyoin ; Ro<is. óesBnHOBHUH ; Eccl. caMoóuTiiuii , caMOCTO-
HTCltHUtt. Każde zgromadzenie ludzi własnemi rządzące
się prawami, jest stanem udzielnym. Wyrw. Geogr. 120.
Panowie udzielni w Turczech, jako to wojewoda Woło-
ski, Mołdawski etc. Mik. Turk. 63, ( cf. EccI. 6e3co6-
CTBeuNUH , KTO He nMteTi coócTBeHHaro óuTia). Persona
jest istność bóstwa nierozdzielna , rozumna , nieudzielna,
sama przez się stojąca. Smoir. Lam. 94.

Somnik Lindtgt »>»((. i. Tom TL

UDZIEIiŻEti cz. dok. ; Ross. y4ep)KaTb , y4L'p*nBaTb ; utrzy-
mać, ertialten , aiifbaltcn, fcft bnlrcii. Cn. Th. 1181. Pilch.
Sali. 96. Udzierżenie Ross. y4epH;Ka. Nie do udzierże-
nia , nie do utrzymania, E<:cl. Hey4epa;HMbiii , He04ep)Kii-

MhlH , He04ep)KH0.

UDZiK , ob. Udo.

UDŹWIGNĄĆ cz. jednti, dźwif^nieniu wydołać ; Ross. yABli-
HyTb , y.iBiiraTb , crbfbcii , nufjiiijcbcii iicrmóflcn. Trzeba
Sie miarkować po siłach, i więcej nie brać na siebie,
niżeli udźwignąć możemy. I'ilch. Sen. list. 4, 2. Teraz
lak mdleją, słońcem upalone. Ze samych siebie udźwi-
gnąć nie mogą. /'. Kchan. Jer. 547. Czuje się po si-
łach , i zna dobrze , że brzemię to udźwignąć może.
Pilch. Sen. list. 2, 175. Nieudźwigniony, nieznośny, nie
do udżwignienia ; mimifbcbbiir , iiticrtraijlicl). To wszystko,
co nie po naszych plecach , twardym i nieudźwignionym
być się widzi. hirh. Sen. list 2, 174.

TJ F.

'UF,/UF1EC, ob. Huf, Hufiec.

UFAĆ, 'DUFAC 7ned. niedok.- Bob. aufśm , daufśm , dau-
fali , duwcfiti se , fcf. dowierzyć) ; Slov. ufaf, daufim ;
ufani, dufani , duffani ; Sorab. 'i. hoffowasch, dowerisch ;
Sorab. 1. doweru ; Garn. upam , vu])am , vupati , vupa-
nje ; Yuid. upat, upanje, vlipasli , S3vupat, fe sanesti ,
sanalhatife , dovupati ; Groat, ufatisze, uffam, jasze ufam
spodziewam się; Dal. uffalisse ; Rag. ułfati ; Bosn. uffat ,
uzdattise, (cf zdać się na kogo) ; (distng. ufatiti , uhvatiti=
uchwycić, "uchwacić); Slav. ulfaltise, (distng. uft'atiti> uchwy-
cić ) ; Ross. ynoBHTb , ynOBaio, .łOB-fcpiiib, 40BtpaTb ;
Angl. hope; Boli. hoopen ; Dan. haabe ; Svec. happas ;
Anglos. hopian ; ??ii'bcrf. bapcn ; Germ. ^pjfcil, (cf. Graec.
oTTicco , ; ufać, absolule ■■ tuszyć, nadziei nie utracić;
^offeii , bte i)oif!iunij .nidit nufacbcit. Ufaj do zgonu , bo
się często dzieje. Ze w ten czasz wygrasz, gdy masz
mniej 'nadzieje. Mmszt. 06. Ramiony swemi zaszczyci
ciebie, a pod skrzydłami jego ufać będziesz. 1 Leop. Ps.
90, 4. (zabezpieczonym będziesz, pewnym, spokojnym).
— Ufać łasce . w nadzieje ł..ski , frelus gratia. Gn. Th.
1181. ftd) aiif diunś scrlaffcn , bnraiif ^rffcn, ucrtraiifii.
W bogu ufałem, nie uboje się, co mi uczyni człowiek?
budn. Ps. 56. II. id) bnbc 6H'tt ycrłmiit , mciii SScrtrniien
fluf ®Ptt flcfc|t, id) traiic ®Ptt. Bóg jest każdemu to,
w czym kto ufa, i nadzieje swą pokłada. Żarn. Posl. 4,
527 b. Nadzieje pokładali , abo ufali w sobie. Dambr.
561. Miałeś dufanie w królu, a nie w bogu. 1 Leop.
2 Parni. 16, 7. Lepiej jest nadzieję swoje pokładać w
panu, a niżli mieć ufanie w xiążetach. Wiśn. 443. Je-

śliby kto którą rzecz inszą chwalił, jeśliby w niej dufa-
lie i nadzieję swą pokłada
.irzestępcą pierwszego prz\
sa bogowie ich , w któryi
Leop. Deul. 52, 57. (ufam

MJU\ MU I\LUia iACLZ. lli:>Ła Ł.iivłniri , jtoiii^ji .. n,..j ..u. u

nie i nadzieję swą pokładał, aniżeli w bogu, ten jest
przestępcą pierwszego przj kazania. Gil. Kat. 52 Gdzież

których swe 'hufanie pokładali ? 1
leop. Peul. 5iJ, 61. (ufanie 5 Leop.). Ufaj na Jehowę
wszem sercem twoim a na rozum twój nie spuszczaj się.
budn. Prov. 5. 5. ucrtrauc aiif ®ott. Ufam komu , abo
jakiej rzeczy, że mię nie omyli. Cn. Th. 1181. Ja mu
ufsm, jak zdrowiu swemu, bom jego wiary dobrze świa-

14

106

U I" A Ł D O W A C - U F iN Y.

U K U L G O W A (^ - U G A S.

dom. Biel. 656. Nie ufaj , tylko sobie. Jak. Baj. 266.
Nic zwierzyć ^ie nikomu, jesl-ci nie dufać mu, nio znać
go za przjjaciela, i za takiego, któryby in;i uprzejmie
leż dufal. Wiiii. 302. Kto swej radzie duło, nie mą-
dry. Sk. liaz. 157. Nie trzeba dulać ludziom od siebie
zJradzonym. Uslrz. Kruc. 1, 237. Żlc postępuje, kto fortu-
nie dufa. Mtn. fiyt. i, I 13. Nie takUyśniy gładkości ufali,
ani twarzy swych olejkami i firbiczkaini smeb^owali, gdyby-
śniv na to , jakie potyin być maja, pamiętali. Żarn. i'ust.
3, 747 ''. Ularn w co, dufam w co, "każę na co; tĄ
yeilaifc mid), fteife mid), po(^c niif ctma?. Oni w swo|e
wozy i ufają w konie, A my w pańskiej kładziemy na-,
dzieję obronie. J. Kchan, Pt. 26. Jjzafat nie dufał w Baa-
la , lecz post-epował wedle boi;a. Sk. Zijw. 2, 177. W len
też to rozwód kobietki najbardziej dufają ,' bo za naj-
mniejszym nieukontentowanicm zaraz nim mcżoui swoim
odgrażają. Teat. 7. e, 13.

Pochodź, iifuluść , w/nose , iifnij ; diifulość, dujnoić, du-
Iny ; foUfalij. podufaly , zaufanie, [r.f. zuchwały, 'zufaiy).

UKAŁUOWAC ob. Fałdować.

•IFAi.U: . ob. Ucbwalić.

UFALDŚC . UFAŁY , IFALE , ot. Ufność , Ufny.

UFARBOWAC , ob. Farbować.

TFEJDAG IZ. dok., usrać , licftftci^cii. A to nas żywot, ufcj-
dawszy się umrzeć. Rys. -Ad. ] .

UFlGlflOW.u- cz. dok., uformować w figurę, utworzyć;
bilbcii, fiirmeii. Bóg człowiek^a z ziemi uligurowawszy ,
żvw\m go sprawił. Aatic. ,Gd. 2G9.

UFLnUYZÓWAĆ , ob. Fioryzo\>ać.

UF.\AL, :>, m., kopytny gwoźdź, z Niem.. ber ,'iSufiiflgcl. Dla
ufnala konia zepsować. Cn. /\d. 130. (dla małej rzeczy
wielka utracić) LFNALIK, a, m.. dem

UF.NOŚC , 'DUFNOŚC , UF.\ŁOŚĆ , -DUFAŁOŚĆ . ści , ż. ,
ufanie, zaufanie; Boh. daufanliwost, duwernost; Slov.
daufanliwosl , daufanj , dulfani, duwernost; Sorab. 1. do-
wernofcż; Yind. savuplivost , sanafhliwost ; Bosn. ullan-
i;a , uftaniięe , uzdanje ; Ulau. ulTanje ; Boss. 3'iiOBnHie ,
Aoiitpha, ,ioutpi|iiBOCTb , 40Btpciiie, noBipeiMiocTb , O.ia-
roiiU4e;KuocTi> , ii3Bimeiiic: liccl. 6.iaro.a'p3iioBeiiCTBo ,
fili 3utraiien , 3}ertraiien. Zbyteczna ufno.ść znak serca
prostego. Past. lud. 216. Bojaźń próżna i ufność zby-
teczna na jednakie nieszczęścia ludzi narażają. Zab. 3,
32 .Niemądrycli ludzi jest ta ufność, obiecować sobie
zawsze łaskawą fortunę. Gurn. Sen 310. Dufność siłom
podporą, dufność 'kotwią myśli. Byb. Gej!. U. Niech im
ta zbytnia dufność wywietrzeje./ głowy. Pol Ary. 318.
Jakby się sto lat znali , ufność do się mieli. Jabi. Tel.
108, cf. 'bczpiecznęść. Ma do nich prawdziwą dufność,
oni wzajem prawdziwą skłonność, hluk. Turk. 32 Nigdy
nie wraca ufność raz stracona. Zab. 14, 237, Szym.
Nieufność; Hoss HCBtpKa , 5)ijptrillieil. Uządy Uzpitej ca-
le na niedufności , na dyfidencyi. hfik. fuik.^i. Wiel-
cy mężowie «igdy po sobie me pokazali znaku iiieula-
łości. Lub. Hoz. 512. LFNY. UFAŁY. 'DUFAŁY, UFIJ-
\\\, -DUFLIWY. a. e, UFME , UFAl.K , 'DUFALE,
UFLIWIE odv., ufający, pełen zaufania ; Boh. duwerny ;
Yiiid. savupliu, sanafbliu ; Hoss. ua4eiKHUH , Ha4C*"uo

(cf. nadzieja , nadziewać się) , 6jaroua4exiiMii ; Ecil. 6ia-
ro.tepauuBeHiihiii , '.<i)U 3i'tfouC" < 3icrtraueii , im 3>crtraticn,
mit 3"9fr|''d)t , jUDcrflcfcllldi. Ten krwi swej ufny, a swą
chlubny cnotą Przypada z hczną swych żołnierzy rola.
Zab. 13, 587. Głupie hardy, dufały nieprzyjaciel, po
klęsce w ostrożność upór odmienił. Waiy hurc. 26,
( Leci. ycuóimHŁiri, iia ccGh Ha4eH;iiuri sobie ufający ).
Uulliwa krzepi nas nadzieja. /Iijb. Geśl. D. Na-ć rękę
nalo, bądź serca ufnego. Past. Fid. 277, (cf bądź lego
'ist , pewien). Poprośmy pana swego z serca dufliwego,
Uy nas w swej wierze chował Aunc. Gd. 20. Przejazd
jego do Afryki nie mniej dufały, jak szczęśliwy. Warg.
Wal. 99. (śmiały, odważny, dislny. zuchwały, "zulały).
Flota pod żaglem rusza ufnie • i swobodnie Przyb. Luz.
174. Dufale a śiiiiide w nich zawsze postępował. Wary.
Wal. 100. Położę nailzieję w zbawicielu , dufale będę
czynił w nim. 1 Leop. Ps. 11, 0. On im duf.ile odpo-
wiadał, mówiąc. .. . Baz. Iht. 79, ob. 'Bezpiecznie,
flCtroft, (ICtrpfłfll 5)Jllt^^. W spólności mej dufale sława.
Zebr. Ow. 322. Szujski scenę swą mistruje Tym spie-
szniej i ufalej . gdy żadnej nie czuje Ostrożności przy
carze. Twurd Wf. 19. Ufliwie amen rzeczmy. Hanc. Gd.
5. Przyjmuj invż wiara dulliwie ciało i krew' pańska. Aanc.
Gil. 2iO Ufały Aeestes. Otiu. Ow. 557. — Ufny. któremu
ufać można; jiiuerlfltfig . Sciii ;u haucii ift; Hoss. ynoBa-
TCibiiuii. Stanąwszy na stopniu obecnego szczęścia , znarn
dobrze , jak jest nieufny. Nar. Tac. 3, 40.
UFOLGUWAI' , ob. Folgować. UFOBiMOWAĆ , 06. Formo-
wać. UFOHTUNlC, oh. Fortunie. UFBASOWAĆ, ab.
Frasować. UFRYZOWAĆ, ub. Fryzować.

U G.

IIGADNĄĆ cz. jedntl. , Ugadać niedok. , Ugadywać cont. et
fregu. ; Garn. ugitnem , uganili ; Vin't. vgani(i , nasvedu-
v;iti , prerokuvaii ; Croal uganyam , zaganyam ; łloss.
yraaaib, yra4biBaTb; zgadnąć, zgadywając trafić; rat(icn,
cnatbcn, nitliciib iiiib imitUniafciib trcffcn. Poganie z pe-
wnych obrazków przyszłe rzeczy ugadywali. Budn. JJoz.
3, 4. Czego się strzedz ma, człowiek nigdy nie uga-
dnie. Teat. 42. d, B. Coż tedy, jeśli Cyrus do Lidyi
wpadnie Z wojskiem, i to co mówi wieść ludzka uga-
dnie! Min. Byt 1, 28/. Będzie ręka moja na proroki
widzące próżność i ugadywająee kłamstwo. Budn. Jer.
15, 9, (■>0(i(. uganyiwecz difinator). Widali próżność
i ugadywanie fałszywe, ib. 13, 6. Widzenie fałszywe i
ugadanie. ib. 14, 14. (fałszywe przepowiadanie). Ilozu-
my różne męczyły się, chcąc gatunek owocu drzewa
zakazanego w raju iigadnąć. .Von. 70, 817. Sprawy Hu-
gierowe . klóryeli już wiadoma, była , jakoby z nauki i
wieśćby ugada. Jay. Wyb. .13. Ui;alnienie , zgadnienie ,
Hubsi. verb. 'UGAD , u. m., baS Crmtlicii ; {Boss. yrajha;
Croat Uf3nan\e ronjeitura). Siła odmian ma żywot, czasem
nas i szczęście Bez ugadu pot\ka, bez winy nieszczę-
ście. J,ig, Wyb. D 4. niespodzianie , uiI'.'i'rlltVt.

UGADZAi;, ob. Ugodzić. UGALO.NOWAC, u6 Galonować.

UGA.MAC, oh. Ugonić. UGABAĆ, uL. Ugorzyć. UGARNI-
BOWAĆ , ob Garnirować.

UGAŚ - UGIAC.

U G 1 E R - U G N I E Ś C.

107

UGAŚ, u, m., ugaszenie, strumienie pr\ et lr.\ biT^ 3luo<
lófdjcn, erlofdicn, 'lampki!, bic f iifd^mifl , Diimpfiiiuj. Za-
dawniona niii'(lzv niemi niechęć , mimo tylokrotne ugasy
gniewów, roih\vn\h\ się zawsze. Nar.. Hit. 5, 248. Na
żonie nie przestając., szukał ugasu namiętności w liczbie
nafożnic. Nar. Hst. 4, 111. Ten tylko miał do niego
przystęp , kto mógJ być dla rozgorzałej duszy jego nową
pastwą i ugasem. Nar. Hst. 2, 455. (karmią). UGASlC
cz. dok., Ugaszać niedok.; Boh. uhasyli ; Vind. Ygafit,
Ygafiti , pogafili , pogafhali , pogalluirati : Croat ygaszili ,
ugasziti , ugas>ujem ; Bosn. ugasili, udunuti; ling. uga-
sili; Hoss. yracim. , yramarb , yryujiiTL , yij-niaib , (cf.
tuszyć); zgasić, gasząc stłumić, aii'^li')(licn._ Ogień on liaj
lubo przytłumiony, tile nie ugaszony. iSk.Zyw.2, 106. —
Ugasić pragnienie; Vind. shejo vgafili, pregnati , bcit
Tiltvft ftilleil, I5|'rf'ni. Pragnienie w prostej ugaszałeś w'o-
dzie. Hul. Ow- 127. Nie mogę pragnienia ugasić. Teat.
18. I) , 20. ic^ faiiii ben Sitrft nit^t cvU>fd)eit , nicfit ftillcn.
Mój pałasz ju/. dawno pragnie krwi ; trzeba jego pra-
gnienie ugasić. Boh. Kom. 4, 220. Płakałam a płaczem
ugasić się nie mogłam. Sk. Zyw. i, 222. (ukoić). Okru-
cieństwo ludu niezbożnego , Choć pan do kości miał
odbite ciało, Nie ugasiło la ?ię męką jego. Odym. Sw.
2, G g. (nie nasyciło się). — fi Ugaszanie; Croat. vga-
slienye , exlinclio , za pomocą którego , kładąc kamienie
rozpalone w zimną wodę, sprawujemy to, żeby się ła-
twiej pokruszyć mogły. Krnmi. 419. baei 8i')'d)fi:, J. S.
(jliibciibcr Stdne. — §. Ugaszony = UGASISTY, a, e, mo-
gący być zgaszonym , aiiśli)|d}l'ar ; nieugaszony ,_ nieuga-
sisly ; Viiid. nevgafliu ; Hoss HcyTacacMuil ; Eccl. ney-
raciTMufl Rzucony do piekła w ogień nieugaszony. Sekl.
Marc. 9; nieugaśniony. tb. Piekła ogień nicugasisty,
w którym ogień nigdy nie gaśnie. 1 Leup. Marc. 9 , 44.
W. Post. W. 50. Plewy te tlały w ogniu nieug.isistym.
1 Leup. Maili. 5, 12. (nieugaszonym. 5 Lcop.). UGA-
SICIEL, a, m., extinctor , zagasicicl, uspokoiciel. Ma/z. ,
Hag. ua;asitegl ; Croat. ugaszrtel , bCV 3llIJU'fd)Cr, Sampfcr ;
UGASICIELKA , i , lem. — UGASNĄG . Zgasnąć ; Carn.
ugSsneti , ugasnem; Ross. yTy.\HyTb, (cf. lecbnąć), ob.
Gasnąć.

UGĘSZĆZAĆ, UGĘŚCIĆ, Sorab. 1. wohustofcźam , ob. Ge-
ścić , 2) ob. Uczęszczać.

UGIĄĆ, /'. ugnie cz. dok. Uginać nied'ik.\ Boh. uhnauti;
Slov. ulinuli ; Croat. vugnuti , YUgnulszem , vugiblyem ,
Rag. ughnutli , ugliijbam ; Hoss. jTHytb , yriióaib; zgi-
nać, skłaniać, skrzywiać; 1'ciigru , friitliin bciiijcn , nifbcr=
l'Cugen , pr. et Ir. Popek, maleńka ptaszyna, Ciężarem
swym trzcinę ugina. Zab. 8, 193. Kob. Krzyże ugina,
i płaczliwym głosem," prośbę .swla wynurzył. Zab. 14,
243. Szym. Pod niemiłym lat starzec ciężarem ugięty.
Nar. Dz. 2, 202 Cnoly żadne nie ugną przemocy. Zab.
9, 139. — Nieugięty ' nieugiętny , nie do ugięcia, iitt'
bciigfiim. Nagły srom oblata twarz zasępna Plutona, i
choć nieugięty. Uchylił jednak na to zamysł przedsię-
wzięty. Zab. 13, 10. Kniaź. — Hec. Uginać się. ustę-
pować, jako halka, strop, deska. Cn. Th. 1182 fid)
beugeii, ftt^ friimmen , tiaĄgcben. Uginały się gałęzie pod

mnóstwem ptasząt. Mon. 63, 108. l'ginały się pod
owocami. Kras. Uoś. 120. — Fig. tr. Przed .lozelem 11.
wszystko uginać zdawało się. Caz. Nar. 2, 58 b. ule-
gać, nactgcbeil. Przed temi, których Polska żywi i ubo-
gaca, rząd i prawa uginać się musza. Koli. List. I, 167.
Porla nie chce się dotąd ugiąć żadnej propozvcvi po-
koju z Moskwą. Guz. Nar. i , 86. fie iinll fidi jii fcincr
■gricbciijlicbtiigimg k'fliieiiicii.

UGlER , gru, 771. : (Uerm. ber £^difr; Gall. ochrę, ocre ; Lit.
ochra; Grcec. wj[Qa). Ugry, ziemie żelazne farbujące, żół-
tego, brimatnego lub czerw-oncgo koloru, hluk. Kop. I, 542.
GifcilodKr, ziemia pospolicie czerwona-, w żelazo bardzo obfita.
ib. 2, 217. Ugier, żółta glinka, używana od malarzów do żół-
tego malowania. Kluk. Kup. 1 , 534. Serggcll). UGIEROWY
n. p kolor, ugierowa farba. Haur. Sk. 566. Ot^Cl'', SOM Ddjer.

UGŁ.ADZIĆ ; Hag. ugladiti; Hoss. yjomnib , yjomaib, y.ia-
miiBaib, ob. Gładzić. UGŁASKAĆ, /. ugłaszeze cz. dok.,
Ugłaskawać, Ugłaskować cant. et. frequ. , głaszcząc gła-
dzić, glatt [tircidtclti ; Boh. uchlacholiti. Ncglccta coma ,
nieugłask;me włosy. Marz. Już więcej włosów nie bę-
dziesz ugłaskował. Łib. Hor. 24. Gdy pościsz, ugłaszcz
olejkami głowę twoje. 1 Leop.. Malh. 6, 17. (pomaż
głowę. 5 Leop.). — § Ugłaskać, uk.-oić, obrochmanić,
ułaskawić, uł.igodzić, uśmierzyć, ubłagać; Mllbigcil , l<i[j--
ilicit, (icfaiiftigcn , ftillcn; (Sorab. 1. zkludżam; Boli. pou-
krotiti ; Croat. pripotomujem ; Bosn. upitomiti , ukroliti).
Cierpliwością xiąże ugłaskane a pochodzone będzie; a
miękki język przełomi twardość. 1 Leop. Prov. 25, 15.
(zmiękczone bywa. 5 Leop., cf. użyty nieużyty). Nieugła-
skany tygrysie. Teat. 17, 84. Siedzi, jak wilk nieugłaskany
w kącie, tylko mu się oczy świeca. Teat. 15, 43. Trzeba
ugłaskać to nienjeż-dżone stworzenie. Teat. 6, 24. On
sam dziką ugłaskał w obozie niezgodę. JahŁ Tel. 147.
Dobroć sama zjadłej nie uglaszcze zdrady. Teat. 43. d,
19. Wyb. Dcmulceo , ubłagani, ugłaskawam. Mącz. .4u-
gust wiele z ostrych grubej starożytności ustaw ugłaska!.
Nnr. Tac. 1 , 286. iiiilbeni.

UGŁODNIAŁY, a, e, zgłodni.ify , dosyć wygłodniały; kti.
grtg gcirorben, niit^gcbnngcrt. Hojnie Władysław ugłodmałe
Konstant.ynopolitany żywnością zapomógł. Krom. 478.

UGNAC , oh. Ugonić.

UGNIG med. dok. UGNIWAĆ ccniin ; Boh ohniliii, uhni-
liejin ; gnijąc uleżeć się, zupełnie przegnić; rcdit blU'i$>
faiilcii, gmij faul mcrbcn. Gnój, co był na spodku, na
wierzch przewracać , aby dobrze ugnił. Zaiv. Gosp. Suchy
gnój, a nie dobrze ugniły , szczepem szkodliwy. Cresc.
77. W wodzie len, aby tyle ugnił, żeby włókno od
łodygi odstało, frtedz. 23. Len przez_ tydzień tylko mo-
czony a potym słomą przykryty , należycie ugniwa. PrzeĄ.
23. Pod czas suszy lać na glinę wodę, aby tym lepiej
■ ugniwała, i potym z niej cegłę formować. Haur. Ek. 6.

UGNIEŚĆ , /". ugniecie , ugniotę cz. dok. , Ugniatać niedok. ;
Rag. ughgnayili; Hoss. yrnecTb, jTHeiaTb , y-waib , y/Kii-
8iaTb, y.«aTb, yMimaib, yBa.iaib ; gniotąc uformować,
jiifammeit ttictcii, fiictciiD forintrcn. Ugniata! bryłę, okrąglił,
hartował. Hrzy'. Miłtli^. Z niczego nieco ugnieść chcą.
Żarn. Post. 86. ukuć, cf. z piasku bicza nie ukręcisz.

U"

108

U G N I K W A C - UGODZIĆ.

UGODZIĆ

UGNIEWAC cz dok., rozgniewać mocno, arijerlid) mac^cn,
ćiflcrn. Ugniewać się rec. , fiĄ ńroeni , dr^erlid) roerten.
Pcwnycli ludzi przestrzesjain , aby ksiąiki mojfj me czy-
tali, Kilji tylko się ugniewają. Slas. Uuff. 8.

UGMKŻbzlĆ się , 06. Giiii-źilzić się.

UG.MŁY. ob. Ugnić, UGMŁOŚĆ, ści, i., ugnicie, bdS Jur*'
fauleil , Die J^U'"'?- Woil.i stojąca mocno w się przyjmuje
promień sfuneczny, którym zagrzewając się, zagrzewa
tez giiój , i pomaga mu ku ugniłości. Cresc. 8ł. I'rzez
ugdiłośi; gruszek leśnycli woda, w której lezą, w kwas
się obróci. Haur. Ek. t05. UG.NOIĆ , oh. Gnoić.

UGODA, y, 2.; (Bań. uhoda < przygoda ; /{i)«.v. yr04a> do-
godzenie, uczynność); 1) ugoda, lioli. smiauwa, (cf. zmo-
wa); Sorab. 1. zpowki, zyednano; Caru. pogddba , sa-
yęsa (cf. zawiązek), resmar, sprava , (cf sprawa); Vind.
pugodba , spraulenje , sglilia . sprava, sipogod, savilinj,
nared (cf narządzićl, savesa ; t coa/. pogódba, zroclićnye,
(cf. 'zrok) ; Dai. pogoda, icf pogoda;; flag. pogodba
pogoda, ugov6r, uvjcttovanjc, pógudj.ij, ugoghja, lugdLjii-
jiij , pogodjaj condiiij) ; Slav. pogodba ; bosn. pogoda ,
pogoglijaj , ugovor , uvjet , uvjelovanie ; liois. cjt.iKa ,
piija , nOMO.iBa; Ecd. 3apn4T», (cf. zarządzenie); ber
■Jjerglcid;, SScrtrafl. Jeżeli umowa jaka nie ma w prawie
pev>ne^o tylu/u , zowie się ugoda, pacluin. Osir. Pr. Cyw.
i, "251, (cf kontrakt, traiisakcya). Ugoda, umowa, wy-
razy ogólne, ozn.-.ezające wszelkie czynności, z wz.nje-
mnego stión zezwolenia zaszłe, z których wypływają pra-
wa i obowiązki, /'am Wursj. 3, 203. — Nic po wojnie,
ugody szukam i pokoju. Hul. Ow. 11. Przeciwna ugoda,
CKiiitrapacluia; Carn. uroslihu , (cf. wróg). — 2) Płat,
opłata wymuszona; erjroiinijene 3'i(''"nfl - Stciicr. Ugody
i podugody brać zakazano. 7V. U^'odv od szkół żydow-
skich nikt' me ma wycląiiać. lA. UGdULlWY, UGUD.NY ,
a, e, do ugody należący, Sfr^lcid)^', Sertrafl^' ; Sorub. i.
zyednanski ; [Cruat. vugoden > przyjemny , Yujjodnoszt •
przyjemność; Oom ugodan, linf gnilits , jucundus; Itag.
ugiidni jilaiens; Sluv. ugodan, ugodno . przyjemny , wy-
godny ; lioti. yr04Huri , yrO/KJfi , \to<ki zdatny , zdolny ,
godny, dogodny). Ugodliwe pensye z dóbr. Vul. I.ey. 3,
382. Mieć to chcemy iigodna ui-hwała Sfjmową. 6'os/.
Gur. 76. — i^. Uicodliwy, snadny do ii-odzcnia , pogo-
dzenia; iifrflicicbli* , Icidjt \a Dcrfllfidjcn. 7r. UGODZIĆ
Ci. dok., Ugadzać nieJuk. ; Uoh. uhoditi , uhazcti , (wlio-
diti wrzucić); Cioat. ugoditi u ezil , zg.lgyam , (ugdjam,
ugaj iti murem gero, dogodzam); Outu. zgoditi, smirriti u
cigl , udritli, (2. sainjarere ugaghjali , pogaglijali , cinili
na YOgliu drugoga > doga(lz;<ć, iigiodili , bitli ugodan ]Aa-
I ere , iulifjacerei, ugodili u cigl ■ ugodzić w cid ; Slav.
zgoditi; Hag. ugoditti , (iigoditti , pogoditli tkoniu , iigA-
djati obtemniUire); [lott. yr04HTb , yrO/«4aTb , yutjlITb ,
yut;iiiBaio, yłitTiiTb, yMt'iy, iiołitTHTb; (yro4HTb, yro-
żhMaib dogodzić, dogadzać konni;; ugodzić w cel, trafić,
uilcr7\ć, ubić w cid ; mit ciiieiii (id^liiijc 1'bcr SdjuiTf obcr
28iirie trcjfcn, iiiiljt fcticii. biiicin id;iePcii, liiiifiii lucr-
fen, bilieill fd^laflcn, ;"■. et ^. Teraz lam prawie w cel
ugodził. Rej. I'uit. U u i. Tą kulą mu w łeb ugodzę.
Teat. L'3 , 4C. Byka ugodził za szyję. Bardi. Trog. 5().

Ugodzi bóg, gdzie boli. Cn. Ad. 1199. /.'j/«. Ad. 70.
Ugodzi nieszczęście wszędzie , choć podobieństwa me
będzie, flyt. Ad. 6'J. (znajdzie wszędzie). Dół pod kun
kopa, a sam weń ugodzi. / hchon. Pt. 8. sam w niego
wpadnie , fdflt fclbft binciii. Choć o mym smutku nie po-
wiem nikomul, Om w przyczynę mych trosków ugodzą.
Kurp. 4, 18 trafią w nią, ugadną . zgadną ja, domyśla
się jej; fie trejfen, ratticn, frratien Mc Urfac^e. — Nieduk.
Ugadzuć w co < mierzyć, celować, zmierzać, zamierzać,
starać się by trafić, by ugodzić w co : nać) ('mai }iclcn,
{liit ju treffen ftrclien , barnadi trad;tcii. Ani z tej , am z
owej strony przeładować , ale ugadzać w jakiś pośrodek.
Gorn. Dw. 250. Jagiełło , ugadzając w to pilnie , aby
więcej Swidrygajłu nie wichrzył, dał mu Podolską zie-
mię. Slryjk. 475. One stare oczy lak dobrze między
szyki i 'ufce ugadzały. Oirk. Zuinoj. 23. lak dobrze roz-
poznawały, Mc nitcii '^liujeii nalsmdi m<d) \o (jut iHcitie uiiD
(Słlieb ailS. — Yerb. med. Tam się w zwykłej kąpieli gdy
pieszczę Dyana, Wnuk oto Kadmów ugodził w onc gę-
stwę. Zebr. Ow. 39. trafił sie , zdarzył się, zawadził,
cr fam sufallis) Ijiii. Ochotnie z laską staruszek podryga-
jąc chodzi , I lam kędy umyślił powoli ugodzi. ' Hej. Zw.
28 b. (dojdzie tim). — Jj. Ugadzać komu , oirgajac mu
dogadzać, w notę, w rumci mu trafić; ciiicm iDiUfiibrig
iind^ijebfii, iinUfabrcii , Wi) iiad^ ijim liciłiicmcii. Panowie lych
tylko radzi widzą , którzy im jako mówią , w notę ugo-
dzić umieją A'uj; Z,or. 1 82, (cf ich (nosnkę śpiewać, cf
a biało? biało, a czarno? czarno!) Sprawując gody, usi-
łują, jakoby wczas uczynili .i ugodzili cudzej woli. 1 Leop.
2 Al(uh. 'i . 28. Dyabeł się córce zaleca, ojciec nie od
tego. Matka jej przygłaskuje , podle niego sadza, Jak
własnemu synowi na wszystkiem dogadza. Hnpr. Kot N
2. Truilno ugodzić przeciwnej nalurze ludzkiej, a za-
wsze bogu nie potomnej. Gil. Post. 171. Musimy jeden
drugiemu ugadzać a miłosierdzie nad nieudolnością bli-
źnich pokazować. Sk. Zyw. 310. Każdy bliźniemu niech
ugadza na dobre ku zbudowaniu ; bo i Kryslus nie sobie
iigadzał. Dudu. Horn. 15, 2. Starym nikt me ugodzi.
Dudn. Cyc. 52. nikt nie dogodzi , iiicmanb mai)t ti iifnm
rcdit. Pasterz rr.a być mędrszy , niż oracz ; bo lada kto
ugodzi , aby je uchował, f/aur. Ek. 79. — Gdy z pie-
ca wyjdzie tygiel, dobrze ugodzony, kióry w tymże stał
niedziel kilka, to ułomek z niego tak da ognia do stali,
juk krzemień. Torz. bU (jó. (sv wypaleniu dobrze trafiony,
dopalony a nie przepalony, w sam raz). — g. U^adiać
niezgodnych , godzić , jednać niezgodnych ; ^treitrnbC
aiiSijlfidicn, pcrtrndcii , t)crfó|infn. .Miał wielką sposobnosić
ugodzenia niechęci i sporów, .\iodi. 83. Ugodzić . umó-
wić, na cenę przystać, pod pewnym warunkieiii zamówić ;
bebiii(icii , bfbanbcln. im ^anitl cini^ ircrbcii; Uoh. smlfl-
witi; Cum. pogodim : \'ind. pogoduyali, vdinjati , po-
ydinjati, yjetuyati, saydinjati , sapogoduvali , narcditi,
(cf narządzić); Hosi. pn4IITb , paJKy , (cf. rządzić sługę).
Ugadzać się z kim, umówiać się, układać się, pogadtać
się; Hag uzjemlise ; Croa! zrcohimsze ; Hott. cja-
4WTbcfl , Tid) n)i'rul'cr '.'cr^lciłcn. Zjechali się do Opawy
Bolesław z Przemysławem , ugadzać się o księstwo Opa-

UGODZICIEL - UGON.

U G A N I A N' I K - U G O R N Y.

109

wskie. Biel. Św. 199 b. UGODZICIEL, a, m. , klóry w
co uijodzil, kliin,' (io^'oilził, umówił, poje.lnaf; ber Jrcf'
fer , ber i\mvi flftrrficn , rrdjt flcnuidit biU , ber 3"frie^c^'
jictler, 3>crtrai]t'l'tificr , 3lii(J)iil)ncr ; Sorab. 1. zyednamk ,
(zjednacz); Boh. smlsuce; Ba(]. ugoditegi . f. ugndite-
gliza ; Croal. pogoditel ; Bofs pajwnKTi ; Ecd. n04pH4-
iHKi , (cf. rządzicie!, urzadziciei)

UGOIĆ . ugojony , nieugojony > goisty , nieugoisty, n. p.
Żmii jad jest nad wszystkie gadu ukąszenie iKijgorszy,
nieugojony, i-liyba ujęciem czJonka. Chmiel, i, (3U2. me
do ugojenia , imfecilbar, ob. Goić.

UGOLIC, ob. Golić.

"UGO.N , u, m. ; Boss. yroH-B , yroHKa ; uganianie sie z
kim. utarczka, haro, (ef. I:<niec); bflu ©(^armuCfl , ©i)ar>
mii^ieren, >)crmittummeln , luccbfcliettijje-J i)erumjai]cn ; \Sorab.
2. hugon wygon). Przesiliła sie bitwa, zrzednia/y ugo-
nv. I'rzyb. Milt. 188. Pomimo nierówność liczby, obie
strony miaJy na siebie natrzeć i zacząć ugony. Frzyb. Luz.
189. Brzb. Mili. 12. Radby pierwszym obrońca być tak
pięknej sprawy, A bardzo się tym martwi, że majestat
tronu , Powściąga jego ramie od tego u^nnu. frzyb. Luz.
186 et 240. (od tego pojedynku). UGOŃIĆ , UGNAĆ cz.
dok. Uganiać niedok ; Boh. uhoniti , uhnati , uhaneti ,
uzenu; \tnd. ugnati, vshenem , {zmordować; Croal.
ugónyam impello); Boss. yrHaJb, yrouaib ; uganiać by-
dło przed kim abo dokąd, suhducerc, abigere. Cn. Th.
1182. ircjjtrcibeii , forttreiDcti, eiiitreibcii, lyegiiitrcitei: fnĄeii.
Ugnane bydlę zajęte albo kradzieżą zabrane. Wlod. Będę
uganiał przed sobą nieprzyjacioły moje. i Leop. 2 Beg.
22, 58. będę je pędził przed sobą, id) merbe fic ypr
mir ber trcil'en. — Uganiać, dościgać, ugonić, doścignąć;
niidjfeftcn, nad'jai3cn, einboleii. Gdybyś na trzy skoki skakał,
tedy eie pewnie ugoni. Bej. Zir. 159 b. Po myśliwsku
mówi Sie: zająca uszczwać, ugonić, nie złapać. Chmiel.
i, 80. Ta bestya nie mogła być od psów ugoniona.
Oliv. Oif. 291. Zły ptak, co nie ugania, gorszy, co upu-
szcza. Simon. Siei. 50. Leniwy czasem rączego ugania.
Kosz. Lor. 1 16 b, (cf. powoli dalej zajdziesz). — Transl.
Uganiać co , pędzić za czym , ubiegać się , uwijać sie
koło czego; taftbeii nać} ctnm'5 , nadtreiine!!. Bagactwy do-
wcipu swego chwałę uganiać. Birk. Dom. 6. Stary duma,
jak mu grosz jeden sto urodzi, Młokos wiatry ugania
i biała płeć zwodzi. Nar. Dz 5, 144. pędziwiatrem
jest, 2Biiib['Cute!. — Ugnnić , uchwycić, ułapić, dosiądź;
crliaficn, erjmjen, crrciien, crlangen, crfc^nappcn. Nie do-
syć yvy|ii-zeć z brzegu na głąb nawe, Kto mety doszedł,
ten ugonił słayvę. Mon. 71, 897. Co pilność ugoni.
Zbytek uroni. hlon. FI. B 4. Prywat swych przestrzega-
jąc, każdy co ugonić Sobie szuka, wolności najmniej
nie chce bronić. Zbił. Zyw. A 4. Bej. l'osł. X .r 3.
Czasu przeszłego nigdy nie ugonisz. Birk. Exorb. H 4.
Temi pieniędzmi tyle troje ugonić może. Re]. Źiv. 167,
b. — § \'erb med. Uganiać przed kim , uciekać. Cn. Th.
1182. 3?eiBoiiś ne^mcn, pieŁen, reiinen, laiifeit. — Becipr.
Uganiać się za kim, za czym = ubiegać sie, biedź za
czym, starannie uwijać się; fidl liat^ etn?a^ tiimmeln, ci=
ner Sac^e nni^rennen , nailaiifcn , fie ju crroifi^en fuc^en ,

bariUl* (lilftfcen, flrcl'Cn. lUadko len jastrząb' kuropatwę
schwyci, Który się za całem ugania stadem. Teal. 10,
iJI. Całodniowe %v lisach dzikich polowanie, brodzenie
po bagnaci), i uganianie sie za zwierzem, choćby na
cudze podwórze. Mon. G5, 180. Za rozryyvkami , jak dzis-
cię za motylem, ugani.ija sie. Teat. 19. c, 21. 67ic:.
Wych. K, 8 b. Śmiejemy się teraz z tego, za czym w
dzieciństwie uganialiśmy się. Zab. 12, 285. Ditdz. Po-
winicnby już przestać uganiać się za tym, co młodym
przynależy. Teal. 7, 91. Ten sie za tym ugania, czym
się tamten brzydzi , Jeden to lubi , czego drugi niena-
widzi. Dmoch. Szt. B. 75. — Uganiać się z kim , wy-
ścigać sie z kim, utarczkę czynić, barcować, potań-
coyyać z kim, pr. et tr.; (id) mit eiiiem tiimmelii, fd?ar=
miiciercii , Łcrum fiftlnijen, bcnim Imlijeii. Rzecz próżna
z muchami się uganiać, ^]in. fiyt. o , 555. Dwaj sie o
państyvo uganiali. Sk. Dz. 93. Juslynus męczennik uga-
niał się często z Krescensem pismami Sk. Dz 86. prze-
gadywał się, sprzeczał się, er ftritt M mit tbm iii £t^rif=
ten ^enim. Uganiający się z kim, wyścigajacy sie, emu-
lujący z kim Eccl. no40ó)imiilca UGAMAME, ugon ,
utarczka, harc; hai ^enimtumiiiclii , iDenimbalflen, 2i^ar>
mucieren , ScŁarmiigel. Nasi yv ug.snianiu i utarczkach po-
mniejszych zawsze dank otrzymali. Krom. 561. Nam nie
zeszło na zwyczajnym i prawie przyrodzonym polnym uga-
nianiu i częstym ćwiczeniu. Janusz. Pos. B 5. UGONNY,
a, e, snadny do ugonienia, doścignicnia ; crjajbnr, CV=
Dafd)t>ar, lei^t ju erjagcil. Niedźwiedź meugonny. Bielaw.
Myśl. C. 3 b. którego nie ugonisz , iniev!)rtfd)(iar.
UGÓR, u , fn. , ri la po zebraniu zLoża odługiem zosta-
wiona, ber Srad)aifcr, boś SraĄfcIb; Boh. auhor, auho-
rek , aulelile, aulohl: Slov. rolj, kteraź z gara orana by-
wa, {ub. Jar, jary); Sorab. 2. szmaga, (cf. smuga);
Carn. praha , prashneza , olęgza ; \ind praha, poshiva-
nje , prashna gniva ; Croal. praha; Hung. ugar-fuld;
[Bag. uhar emolinnentum); Ross. napŁ , nepe.iorŁ , na-
poaoe noiie (ob. Para) , yrapi syvad od pieca, ubytek w
topieniu, (cf. ugoreć). Grunta pospolicie na trzy pola
dzielimy, ozime, jare i ugór. Kluk. Bośl. 5, 145. Zie-
mia zupełnie dobra nie ugoruje nigdy, i puszczać ją w
ugur, byłoby marnotrawstwem. Kluk. Bośl. 3, 163.
To pole nie zna ugoru , a rodzi tak jak przedlvm , gdy
ugorem leżało. Pum. 85, 1, 75. Ugór będzie tenże sam,
ale z ta różnicą, że 200 morgów koniczyną zasiane, są
ugorem tłustym; a zaś 200 morgów, na których różne
trawska i zielska rosną , są ugorem chudym. Pam. 93,
1, 906. Ugorem sie odleżeć dasz polu zżętemu I po-
zwolisz 'nierodnej roli zawziąć siły. Olw. Wirg. 577.
Bra4 liegen lajfeii. Gdy mrok wieczorny padał, jam owce
z 'ugory (fem.) 1 koźlęta 'hitosie zganiał do obory. Zimor.
Sie/' 149. UGORNY, UGOROWY, "^a . e, ugorem leżący,
Sra(^=, ha^ iiecjenb; Boh. pi^jlożnj. Jak tylko snopki po-
zbieracie z pola. Czeka na zasiew ugorowa rola. Jak.
Baj. 159. 'Kłosiem ciężkim ugorna rola nie siwiała.
Zebr. Ow. 4. — §. Na ugorze rosnący , aiif bcm Srac^'
fclbc nmc^fcnb. Ugorowa pasza. Haur. Sk. 56. Uschłem
prawie, jako kyviat ugorny. / Kchan. Ps. 149. UGO-

no u G o R o w A Ć - u G o i? C I Ć. U G O T O W A C - U G R Y Z E K.

ROWAĆ ined. couiin. , ugorem leżeć, Dra* lieGf"- ^%°- Seroirtfmiig ; (cl'. Ban ugospodiii^e, uljesli u gospostvo,

ruje grunl wledy, gdy po zebraniu zboża, przez rok i nobilitarti ; Bom. ugos[iodarilse , uciniise gospodar

zasianyeli roślin nic rodzi. Kluk. Hośl 5, 10:2. Sa grunla, potior.)

które dla ilobrori s«ojej nie pnlrzebiiją ugorowania i UGOTOWAĆ cz. dok., uwarzyć, izolując u ognia potrawy

odpoczywania, ib. 5, 1-46. ob. Ugorzyć 2. "LUiORZE, nal.-żyru- sporzadzie , gotując z ilości umniejszyć; toU

a, n. ,'n p. Chmury, jak pyszne ugorża , Podnoszą się IfliDŚ flnrfodłfii , burd; Soi^fii Bcrmiiiherii , nbfpcbeii, fiiifod;en.

z powierzciini rozległego morza. Cliod. Gesn. 244. z prze- fioss OTCTpnnuTLCfl , Ugotować sie ; Bots. ynuntTb ,

strzeiii, obsziru; 5BeitCii , Strcrfen. 3i;iinaTb, ob. Kipieć. iDoan. ugotovit, zgolovit > przygo-

UGORZEC ueulr. dok ; Bok. ulioreli; fioss. yrop-fcib , yra- tować; />u/. ugolavlyain > przyprawuję, przyrządzam; Hoss.

paTb; upalió się na słońcu. .'t/ą< ;. 'JCrbreiiiicii , forbroiint yroTOBiiib , yroTOB.iflTb przyjjotować, yroiOBjeme przy-

rocrtfn. iMiejsce' ugorzafc skwarem słońca. Pilrh. Snll. gotowanie; Ect-I. yroTOBaHie przygotowanie, obłogi, ba-

Ibł. Was olo pociecha potyka wesoła, która ja wam t,'aże ; yrOTOBare.ib przyrza(lzi<'iel) , sed. cf. gotować,

niosę. Jako na ugorzały grunt perłową rosę. Miusk. Ryl. UGRABACZ, a, m.. sarrilor , kopacz, włucznik. ilacz.;

22. '{Ross. yropt.ibiri zagorzały od swądu, yrapi swąd ber 3ii('"nincnrfdKr , Suininnifl^Tfcr- UGRARIC : Bosn.

od pieca, czad, cl', ogarek). UGORZAŁOŚĆ , ic\ , i., ugrabbili , pointiti, uzcli silom, ob. Grabić. (Sorab. i.

opał, przepalenie, bic 9>cr)f ilfltbcit ; Buli. uhorelost. 1. hugrabki zgoniny).

UGURZYC Cl. dok., UGARAĆ nitdok. , upalić, Dcbrcnneii , UGRAMGZE, a, n., pogranicze, ciii ©rńnjlanb. Niźliby woj-

Mrffllflcn , brcillicit. Oijień ten świetny, a nie ugarający. sko z tamtych miejsc i tamtego iigranieza było zwie-

Sk. Uz. 530. (nie parzący). Sprawuje to bóg. ie bliz- dzione, miejsca te dobrze mają być opatrzone. \'ol. Leg.

kich ognia nie ugara oirień. Psulmod. 18. Jestci wpra- 2, 152'J. IGRAMCZiNY, a, e, ukrainny, pogranicuiy;

wdzie ogień w piekle, ale nie tak też bardzo ugara, jak ®r(inj', ail bfV ©rciiije liCflfnb. Czym innym zabieżećby

mówią. Buk. Ejcorh. II 5, (cf. nie tak czarny dyabeł. się musiało Talarom, nie tą za kwarciane pieniądze

jak go malują). Wiatr ciepły i ugarający. \ Leop. Jon. s^tiażą ugraniczną._ Horn. WY F i b.

4, 8. (wiatr "suchy. Bibl. Gd.). Przykazał pan wiatrowi UGRĄŻYĆ , UGRĄZNĄC ; Eccl. yrpnaaio, ob. Grążyć.

ciepłemu i ugarająeemu , i uderzyło słońce na głowę UGRODZIC ; Bosa. yropoAiiTL , yropaH;iiBaTb , ob. Gro-

Jonaszową, a dopalało mu. 1 Leop. Jon. 4, 8. — §. dzić.

Tr. fig. Ugarać, zapalać, etltJUllbcil. Jedna chce czy- UGROZIC cz. dok.; Boh. uhrozyti; //(*««. yrpo*aTb ; gro-

stość chować, drusja wnet lubieżną Ugara serce chę- źąc ustraszyć, mit I^ro|mnflfii erfdirfrffii , iii 5"rd)t )fB'n,

cią. Bach. Ep. 51. — §. Uyara mię, dogrzewa mi, 3lird;t eiiljadcil. Hanno, ly chciej pomoc sama. Nie

skwa.'no rai, ciasno mi; ti madjt mir Ctiuatl niarm , mnd)t ugrozi zazdrość "nama. J. Kchan. Dz. 253. 'UGROZNY,

mir bcip, ffft mir \a. Którzy bliżej wielkich panów a, e, — ie, adv. , do ugrożenia, ;ii erfdjrftfcii , nppos. nie-

są , zda sie im, jakoby ich od wielkiego ognia na- ugrożny , nieuslraszliwy groźba. — Aliler : Swiat temu

zbyt ugarało. Kosz. Lor. 69 b. Któż się gorszy, aby mnie nieugrożny. kto boga miłuje. Chodk. Kost. 26 ; świat nie

to nie ugarało! 1 Leop. 1 Cor. 11, 50. (a ja sie nie pa- potrafi go ugrozić.

łę? Bibl. Gd.). Na on czas bardziej Wenefy, niż was UGRUNTOW.AĆ; Croal. utemelujem , ob. Gruritować.

ugarało; teraz zaś Polskę bardziej, niż kiedy Wenety UGRYŹĆ, ugryzł, /". ugryzie cz. dok , Ugryznąć /erfiW/. ; Boh.

niebezpieczeństwo dolega. Janusz Lig. G 4. Daj, ie się uhryzti ; Vind. vgrisniti , navgrisli ; Croal. ygrizti, ugri-

nie trzeba obawiać , ie i w tej mierze najmniej Polski zujein ; Bosn. ugristi , ujisti ; Rag. ugristi, u^rizati, ugrij-

ugarać nie będzie, ale z Siedmiogrodzią co się będzie zam ; Slav. ugristi; Bons. yrpusTb , yrpusaib , yataJBTb ,

działo? Janusz. Lig. G. — g. Ugorzyć komu < dokuczyć (cf żądło); Ccc/ yr.l04yi0 . I cf. głodać) ; przegryznąć,

mu, cinem jiifc^cn, t^n plagen, fd)cercn. Gdy jeden dru- przekąsać , nbbcipeii. Ugryżniona węda, hamus praerosus.

giemu chcieli ugorzyć, oboje nie mieli co jeść Ezop. Cn. Th. 1182. — Bot in Korzeń ugryziony, praemorta ,

125. Rozgniewawszy się podburzył inne, chcąc tym kró- krótki, równo.jruby, z nagła niliy odgryziony. Jundz 2,

lowi ugorzyć Biel. 422. Tarnowskiego Wiiołd bogatcmi 6. — g. Ugryźć, ukąsić, propr. et fig; bfipcii, finfii SiJ

podarkami uraczył, usiłując, aby lak Zbigniewowi ugo- tbiiii, fiilfn Si? Pbcr ^itb jemaiibfn ocrff jeii , ibm fiiifn

rzył ; ut aegre faeeret. Erom. a04. Samej lyjko historyi Stid) gcbfll. Tak mię słowem ugryzł, iem go chciał_ przez

plaga skazitelności nic nie ugorzy. Erom. Biai. ded (nie kij przesadzić, Teat. 15. c, 50 Zoilowie uszezyphwemi

psuje, nie niszczy). żartami swojemi aż do żywego czasem ugr\za. fJon.l\,

2. UGORZYĆ rolą cz. dok., w ugór puszcz.ić; DoA. auhorjm ; 588. — Ugryzienie, actto et e/Jeitus , ba-J Jlbbfififit , błr

Garn. prashiti : Yind prahati . prashiti , isorali na pru- Sip. 31MiiB ; Groat ygrizenye, ugriz : to co ugryiiono •

tilielje , eiiicn SItffr bradjen, brnd) licijtn Inffcii. Rolą i po UGRYZEK, zka, m, Batn. ugnzak ; Hag. Ujirizki perro-

jarych zbożach i po oziminie ugorzyć możesz, llaiir. Sk. sa , baj 'Jlbjpbjgiie. — Eig. Ir. Ugryzek, przycinek , sznup-

25, (cf ugorować), ka , przygryzek ; ciit 3łi8, Slid> . ^itb , (2tid)flii>prt , einf

UGOŚCIĆ kogo cz. dok.; Hoss. yrocTiiTŁ , yromaib; gościa ©tidłfircbf. Tysiąc złośliwych ugryzków śmiało wygady-

przyjąć , umieścić, podejmować u siebie, fiucn ©ilft bC' wał. Xiadi. 2.')7. — Ugryzienie sumnienia , frasunek,

ntirł^Cll. {'rzypnijcie dziękczynienie moje za takie w domu zgryzdla . z.irziil, mól, rupie; ^firlfffnJbifl, ^agf^^fr .^tum-

waszym mnie ugoszczenie. Dyar. Gród. 294. Stan. .Aug. mer, Siimmnroiirm. Umrę, ale wasze ugryzienie pomści

u G F\ Y Ż L 1 w Y - UIŚCIĆ.

U I S T O C Z Y Ć - U J A (':.

in

się za mnie. Teat. 41. c, 380. W tej powierzchownej

spokojnosci ustawiczne cierpią ugryzienia. Zab. 16, 55.

— §. Ugryzek , kąsek ugryziony; etii Jlbdip, nIi(3CtHfnc>3

£tuctd)cn. UGRYŻLIWY, a , e, — ie adv, zgryźliwy,

1'rasowliwy; VinJ. ygrisliu , YJedliu , Ygrisezlien , IliliJCllti ,

fiiimiicrliit. Ut;ryżliwe troski, ^nonlaces sollicituiUnes. Hor.

i, 03. .V(ir., Siibsl. Croat. ugrizavecz mori/a.t; Eccl. yr[m-

saTC.ib.
UGRZAĆ , f. ugrzeje c:,. dok., iloskonale zagrzać , iuillii) auf=

n)avmcn. Ugrzej grzankę , a rozmocz ją w lym occie.

Spicz: 32. ob. Grzać.
IKJRZĄZNĄC, UGRZĘZNĄĆ, ob. Grząznąć.
'UGRZESZYG dobrej pogody, pochybić ; lempeslatem prae-

icnnitiere. Mącz., ycrfaiimcii , iHn'I)C^ liiffcn.
'UGUB.^Ć się, f. ugubie się recipr. dok., podkasać się , fic^

nufldJiirscti. Tr.
UGWIAZUZIC , ob. Gwiaździć.
'UGWIESZCZĘ umowę moje z wami. 1 Leop. Lent. 26, 9,

(utwierdzę. 5 Leop., ob. Ujście); ob. 'gwesny, 'gwiesny,

Germ. %m\^.

U H.

UHAFTOWAĆ, 'THAWTOWAĆ, oh. Haftow;ić. UllAMO-
WAĆ , ob. Hamować. Nieubamowany = Nieuhamowny, nie
do hamowania, łin^CmilllHir. Bystra rzeka, jeżeli wód
wyjście wezbraniem sobie uczyni, nieuhamowanym pę-
dem pola ponurza. Mon. 71, 757.

UHEBLOWAĆ CI. dok., heblując ukończyć, ugfadzić, lie-
blem ująć: fertiij Iioliclll , al'bpbclll , lVfijl)0('CllI. Drwa ich
uheblowane od stolarza, pozfocone i posrebrzone, fał-
szywe sa hożki. 1 Leop. Bar. 6,6. ( ucbedożone od
rzemieślnika. 3 Leop.).

U I

UIŚCIĆ CI. dok., Uiszczać niedok. ; Boh. ugistiti , ugiśtowati,
cf. 'ugweścić , upewnić; f!ag. uislinitii ; BCrfittcnt, fiiijer
iiiib geiuiB madjen. Aposlufowie i prorocy tak nas w tym
iścili, iż to jest rzecz nieomylna, ani ocbybna. Bej.
Pust. N 5. Juz każdego w tym upewnij i uiścił. Bej. Post.
P 5. Gdy już lak w wierze swej uiścion a upewnion
będzie, ib. P \. — Uiścić sobie kogo = upewnić sie o
jego zjednaniu, przywiązaniu; fi^ eincn fidjcrn, i()n fcft
(111 fi(|| \i\\i\n. Wasil pobraciwszy się z carem Przekop-
skim, i mocno go sobie upominki uiściwszy, wyprawif
go do Polski. Biel. 489. — Uiścić -- zaręczyć , iicrbiirgeii ,
Imrgeil. Obowiązal mu dobra swe, zapisawszy i uiści-
%vszy mu on dług na nich. Szczerb. Sax. 274. Dfug ja-
ki, gdy żona dla męża uiści-, a mąż umrze, potomko-
wie mają płacić z imienia zoslafego , a gdzieby nie do-
stawało, dopiero żona , za co się uiściła , powinna pła-
cić z swego. Sax. Art. 13. Odpowiednik nie ma być
z więzienia wypuszczeń , aż się pierwej rękojemstwem
uiści , aby drugi w pokoju od niego był. Stat. Lit. 27.
Ma rękojemstwo postawić ludzi osiadłych , i uiścić się
'imi i ich majętnościami, iż nie zniknie, ib. Papież na

zaplnle żołnierzom cesar.-ikim 500000 koron uiścił , i ink
Rzym wybawił. Biel. u05. — §. Uiścić, urzetclnić ,
sprawdzić, dopełnić, uskutecznić; uifi^r luacfceii , crfiiiicii.
Żadna sierocińska sprawa , w któraby się nie uczyniwszy
inwentarza , i nie uiściwszy dóbr , opiekunowie wdali ,
nic jest ważna. Groick. Obr. 17. Pomnij skutkiem uiścić
(laną obietnicę. Hul. Oio. 164. Nigdy podły zysk skut-
ków dobrych nie uiści. //ul. Ow. 70. nie przyniesie,
ŁcriHir 1'riiitjcti. Apostoł tu mówi o uiszczeniu bożych
obietnic, które na ten czas wypełnienie swoje wzięły.
Sulin. 3, 71 , Boss. ycTOilKa , tycTOH'iiir>ijii dotrzymujący
słowa, stojąey w słowie, ob. Stać). Uiścić sie -- dość
uczynić, dopełnić powinności, obietnicy swojej; fic^ a['=
fiiifcu , Giciiiigc lliim , ©ciimje Iciftcn , fcine ^*ilid)t , fcin 'Sn-
fpvt'd)Cii crfiiIIeii. Na słowie się nie uiścił. Cheim. Pr. 107.
Posłał do hospodara , aby mu się w obietnicy uiścił.
Papr. Rye. 107. Ponieważ obiecałem, iż za powrotem
u niego nocować będę, chcąc się w słowie uiścić, za-
jechałem prosto do niego. Kras. Pod. 2 , 45 Uiszcze-
nie się , dość uczynienie : bie ©ciiugeleiftiiiig, ©eniigt^ijuiiij,
(JrfuUuiuj. Ui.szczenie się punktualne w tym , co się obie-
ciiło. Zab. 10, 10. U.ś;:ić się w długu, dług zapłacić;
fid} mit ber Sdiulb nbjtiibcn, fie nbttjun. Zamazawszy dług,
kazał napisać dedit , już sie uiścił, juz mi zapłacił, nic
nie winien. Dambr. 484. — ^.0 uiszczeniu podskar-
biego > ma się przy liczbie Rzpltej na każdy rok uspra-
wiedliwić, Vol. Leg 2, 618. o sprawieniu się jego, o
daniu liczby przez niego , SlblCiJUlig bei: Jiec^milig.
UISTOCZYĆ, ob. Istoczyć.

U J.

'UJ, ja, m,, n. p. Od uja = od wuja, ob. Wuj.

UJĄĆ, ujął, (. ujmie, ujmę cz. dok., Ujmować niedok.;
Boh. ugmauti, ugjli , ugal , ugmu, ugjmati; Slov. ugj-
mam , (ugjmam se eonor)\ Carn. ujeti, ujamem , (unęti
se , unamem se = zająć się. wzniecić się, o ogniu) ; Vind.
vjeti, yjemem, notervjpti; tfos.i. ujati ; Ross yiiaTb , ynii-
MaTb; Eccl. yma , j^nJiy, yeiuio ; ująć co, imać co,
brać co,"e gr. ręką; fiiifcn . nelimeit, . niifaffen, greifeit ,
aiiijreifcn. Komu paznogieć z palca spadnie, nie tak mo-
cno ujmie rzecz jaką. Sak. Probl. 115. Ujął rękę Newiu-
szową abo Newiusza za rękę. Cn. Th. 1211. Ujmuję ko-
go za płaszcz , za rękaw. tb. Ujął Abakuka anioł za
wierzch głowy, i niósł za włosy głowy jego , a posta-
wił go pod jamą. ł Leop. Dan. 14, 35. Gdy się po-
czął zanurzać, zawołał: ratuj! tedy Jezus wyciągnąwszy
rękę. ujął go. 1 Leo}). Math. 14, 30. Jezus ująwszy
dziecię , postawił je w pośrzodku. Sekl. Math. 9 , not.
«na łokty abo na ręce wziąwszy?. Rycerza po ujęciu
broni, lwa z pazura znać. Pot. /'ocz. 137. Zna<5 szer-
mierza po ujęciu , Po pazurach siłę w lwięciu. Jak. Baj.
59. biii^ 3liifaffen, 3Iiigreifcii, Jlnparfen be^ ©eiueljrś. Kto
dobrze ujmie, lekko niesie. Cn. Ad. 377. iDcr giit nnfnpt,
aiipaclt, trćigt leicbt. Ujęcie, wzięcie ręką, uchwycenie;
aliler : Flasze aby były gładkie , dobrej proporcyi i do-
brego ujęcia. Torz. Śki. 125. dobre do ujęcia, gut an<

112

U J A C.

juiaffcn. — Ujmować sie czego, chwycić się czego, Irzy-
in:..- »ię ci.-'j[o , fid) itii c'ii>a« anbalteii , ctn«a«_ erflrcifeii ,
ailfaiten. Joab ująl się rogu ołtarza. 1 Leop o łifj. 2,
28. Winno drzewko ujmuje się swojemi rososzkanii
w/a^nie . jakoby rękoma litidn. Ci/c. 2tj. L-jmuję się za
głowę, proprio tetitu , jt(^ OH bMi Sppf faffeii, m ben Sopi

friegcil ; iramlale ujmować się za głowę , zatrasować się
abf> zaiiziwić sie, aLo rozgniewać. Cn. Th. 1212. fid;
Dor Jliiinmcr, ^miMinberiinfl obcr 3lcrjcr on ben Sppf ftiC'
gcit, Pic waare raiifcii. — Miier: Ujać się rzego, wziąć
się dg czego, imać się czego; (tvi>ai erflrciicit, ju 'i\rvni
fdłreiten, eiiims ouriifbuicn , imtcnicbmcn. To wszystko,
czego sie jeno ujmiecie , niech pan bóg utwierdzi. Ja-
nutz. Oksz. J i. Do rzeczy, kiórejeśmy się ujęli . przy-
stąpiwszy, to co Sie przeciwnego być zda , rozwiążemy.
Żarn. PoU. 1, l5.^."Co kto dobrze .umie, tego się niech
ujmie. Vn. Ad. 95. Narastywała rozpusta, i już niektó-
rzy znaczni z drapieży źyć ujmowah się; coejieruut ra-
ptu i/irre. h'iom. 7 ii. (obierah się drapieżą, chwycih
się rozbojnictwa). — Ujmować się za co, za kogo, za
kim , o co • wzdejmować się za kim ; Cum. amusamein
se , fii^ urn jcmanbcii irarm anncl;ineii. l^ęka ojcowska,
przecz się nie ujmuje /a krzywdę syna, którego miłu-
je! OJijin. Śio. 2, /• /' ł b. Gdyb>ś wiedział, jakem się
za Wac Panem ujmowała. Teal.' \, 67. Wiem, że się
o niesłuszną biorę i ujmuję, i że zginę. P. Kchan. Oil.
1, I i5, {Carn. amusęlje protedw) — g. Ująć za serce,
ująć serce , ująć kogo , poruszyć jego serce , wkradać
się w jego serce, zjednać ł^skę, wśrubować się. znie-
wolić go sobie; einem aiiii .^crj grcifeii, fcin ^tri ticroiii=
ncii, fiir fid; einiie(iinfii. Trzeba, żebyś synów jego za
serce ujął. Buli. Kom. 4, 102. Poclilebna mowa ujęła
mocno serce młodzieniaszka Mm. 07, 854. Bardzo mię
za serce ujęła ta wspaniałość jego. Boh. Kom. 4 , 180.
Umie on ludzkie ujmow.ić serca. Teat. 8, 54. Ujmują-
cy; [ios'. n.itiiiiTe.ibiiUH , einnetimenb. Ma tysiąc sposo-
bów ujmowania lvidzi za serce. Teal. 55. c, 58. A coi
ona, czy nie ujmuje cię za serce? ib. 58, 29. Nie tej
są królestwa ceny. Aby wzrok mój gwałtem 'ujeny (uję-
ły). Hardz Trag 311. (porusz_\łyj Koz|>aczą i łzami
ujela, pozwoliła mi ożenić się z tobą. Tent. i, 110,
wzruszona, poruszona; geriibrl, bcroeflt , er|(6i'ittert. Złą
widzę minę pokazuje , Gniewem się przeciw mnie ujm'j-
je. Teat 50. d, 15. porusza, powstaje; er faft il^Ul
roiber mit^, gerńtft iii Boni. — Ująć kogo korumpując,
kaptować ; aiif fcinc 6eite (jeiDiiiiten , fi'ir \ii) bcflcdjeii. Ja
widzę , że tu trzeba ująć sobie tę panienkę. Teat. 57,
304. Ktoby nas chciał, jak się trafia, ująć dukaty,
zwiódłby się. Teal. 51, 48. Dobrodziejstwy człeka naj-
rychlej ujmiesz Cn. Ad. 00. Trzeba tak możnego czło-
wieka ujmować sobie raczej i łagodzić , niżli jątrzyć i
obostrzyć. 1'ilcli. Salt. 82. — Ujmować się. wchodzić
w się . do serca brać . upainiętać ; fll^ (tmni \U .t)erjfll
netimeit , ill u* ijel^eil. Wołał nań święty: Cesarzu, otwórz
nam kościoły ; otworzyszli , wrócisz się w pokoju ; tedy
się cesarz ujiiiować_ począł , myśląc , co to jest , wrócisz
się w pokoju. Sk. Zyw. 1, 191. Ujecie sie, upainięla-

U J Ą Ć.

nie, nawrócenie się. Cn. Th. 1182. tai 3"ber)fne^men ,
tai ^n\\i)i?btn. — §. Ująć, objąć; ujmować, obejmo-
wać, n. p. majętność, iibemebinfn , uber iii) nebrneii, oii'
trftcn. Po zejściu Seleuka ujął królestwo Antyoclius. W.
2 ;l/af/i. 4, 7. Ujmuję urząd , wstępuję na urząd. Cn,
Th. liii. — j(. Comprimeiido , angendu: Ujmować, ują-
wszy czyli uchwyciwszy przytrzymywać , h.imować , ści-
skać , wstrzymywać; faffen, ffft biilteii , 5iirii(f bjitfn , ban-
biflcn, Ciiicnocil. Galerę linami U|muja. Warg. Hadz. 350.
Łódź , acz się rozbieży, może być ujęta kotwicami. Eraz.
Jez. K, 2 b. Potężną groblą .staw ujęty. Tward. W. D.
52. Wody bóg zmierzonemi ujął brzegami. Odym. Śu>.
i, Q 3 b. Neptun członki mu , jakby w wieży ujał. Nie
ma siły, by uciekł, lub żeby odskoczył. Stał jak słup,
albo drzewo. Dmoch. II. 2, 19. Nieujety wiatr. Zab. 5,
454. ( niehamowny ). Oddał mu sygnetem ujęte papiery.
l'ot. Arg 228. przypieczętowane , mit bfm Siefltl VtX'
icfeloifen. Ujmować kogo, ujmować w kręgi, w kleszcze,
w kl<')by, ujmować cugle • przyjunać popręgów komu ,
eiiieii fur; balteii , ibii iti bie Giiijc trciben. Gdybyśmy nueli
okręty, toby miasta nadmorskie w kicszczeby ujele były.
Gorn Dz 152. Hyb. Pi. 80. Każ ująć cugli lak wiel-
kiemu mieniu. Chrośc. Job. 8. Sobie nieprzyjaciel legi.
Ten jest, który nie może żądze ująć w kręgi. Groch.
W. 540. Siła posiadł włości , kto ujał chciwości. J.
Kchan. Dz. 206. filch. Sen. list. 4, 9." Postami ciało
swoje tak ujął, iż nic zuchwałego poczynać nie mogło.
Sk. Zyw 2 , 225. Z natury był gmewliwy ; a tak się
zwyciężył i ujął , iż go nigdy w gniewie nie widziano.
Sk Zyw. 2, 79. Trzeba ludzi znpomodz , a ujać sie w
wydatku Mon. 72, 088. umiarkować się, uhamować,
fld; mńfiifleil. Ujmujesz się w swojej potrzebie , abyś
drugiemu świadczyła. Teal. 58, 198. Ujmuje sie sam,
hamuję sie, ściskam rozchody. Cn. Th. 1212. Tera-
źniejszy xiążę ujął się bardzo , i dom swój zmniejszył.
fam. 81, 728. Drogi to teraz czas, trzeba sie ujać,
trzeba sie umiarkować , niech sobie kucharz gdzie in-
dziej szuka miejsca. lUin 75, 084 — § .Ądnnendo, mi-
nuendo : Ujmować czego ręką , ubierać, umniejszać, usy-
pywać, ulewać, uszczerbiać ; abiiebmen '.'pn ilwai , i>frrin>
gem, (cbmńlern, permiiibeni. Saraceny codzień państwa
wschodniego ujmowali Sk. Dz 821. On mi co mego
ujmuje. Groch W. 475. Legat p.ipieski ujął postu wiel-
kiego ; co przedtym diiewieć niedziel pościli , to potvm
tylko sześć i dni trzy. Papr. Hyc Ujmuje konu tjruntu,
granic pomykam. Cn Th. 1212. Musiało się sił Grec-
kich nie mało 'zujmować. Otw. Ow. 502. Cieszy on
biedę moje, lecz jćj nie ujmuje. Rirdz. Trag. 542. (nie
ulzywa). Nie ujmie to powagi komisarzowi , gdy sie o
drobne części gospodarstwa spyta. Aros. Pod. 2 , 201.
Ile mnie poczciwość moja dodaje ochoty do bronienia
Uejotara, t)le bojażń ujmuje sposobności. Siem. Cyc. 342.
Chciałbym jak najskromnićj mówić . żebym sławy We
Panu nie ujął. Boh Kom. 2, 195 nie uwłaczał, urn t^>
rer Cbre ni4lt J" na\)t \\x treten. Najmniejszemu stanowi
człowieka nigdy ujmować , ani uwłaczać nie przystoi.
Rej. Post. E e e b. Lepiej złym przy dobrych dobrze

UJADAĆ- UJECHAĆ.

U J K C 1 R - UJEMNY.

H5

^ caynić , nii dobrym dla z/ycli ujmowatS Cn. Ad. 447.
fntsfctjcn , fllifiirjen , Sllibrutb Ihm , nUrcdieii. Ująć komu
obroku. Cn. Ad. 1-200. Cit. Th. 1211. ciiiciii bcii 'Srpt-
forb \;i\>(X baiujcti. Zbukowi i łakomstwu obroku ujmo-
w;.li. fiillhl H.

UJ.MMĆ, ob. Ujeśd. UJADOWIĆ, ob. Jadowie.

UJAf^ZMIĆ Ci. dok., jarzmem ująć; Hag. ujflrmiti, yjtirmili ,
iiiitcrjudjen , bcjocfcoii, iinter biiJ 3i"i) fpaimeii. Zdob\wcy
wnet knrki Iridjan ujarzmią niewolą. I'iiyb. Lut. 246.
FJzymiimie wszystkie narody cbcieb ujarzmić. Staś l\iim.
i, t'27. Ciebie ze czcią Kantaber ujarzmiony wita Hor.
2, 289. Ujarzmione krocie cierpiącej szlachty jęczą do
nieba. Przestr. 114. UJARZ.MICIIiL, a, m. , który uja-
rzmia, [lodbijacz, ter Untcrjodirr; ( Troał. ujarmitel ; Hung.
jarombofugó). Fem. UJAHZMICIELKA , i.

UJAŚ.NiC i-z. dok., Ujaśniać niedok., jasnym uczynić, świa-
tłością obdarzyć; crlciiiijtcii , crliclleii, glńiijciib miD łicU ma-
djeil. W niebieskiej widziałem go chwale, Jak on lam
ujaśniony chodził jak wspaniale. Frzyb. Ab. 203. Zdra-
dny jest zysk niesłuszny , niech go kto chce- chwali ,
Uja.śnia domy na czas , a polyni obali. Treh. S. M. 35.
Pierś swą ujaśiiił gwiazdą. Zan. 11, 124.

UJĄTEK, Ikii , m., co komu ujęto, ujma, ułomek, odło-
mek , uszczerbek; \"tnd. dolvseljk ; linss. yeilt , bfr 3lb<
bnicb, tua^ ciiiem nb()ebrocbcn , abijenomincit tcorten, ciu ob--
gcbn'd)ticś Siurf, Srutbftiirf. Król orężnie dochodzie ują-
Iku s\veŁ,'o musi, gdy dojść inaczej nie może. Arom. 492.
ma repelere, szkody swojej, feinctl śijnben ; [Dosn. ujam,
koji uzmiglje mlinar mcnsura pro molitiira)

UJAWlC, ob. Jawić.

UJAZD, u, »»., ujechanie, odjazd, pojechanie, ucieczka ja-
zdą; tai Tiaooiircifcn , Daaonfnbrcu , Diwoiirciten , tai Stit'
tueidjeii 5U Sagcn obcr *^*ferbe; {Boh. augezd mylna droga,
zdroże , mórg zienu ; Jloss ybSAT, krauia, powiat; bu-
'b34h'a , (cf. wyjazd). Dano znać o nocnym ujeździe Ka-
lyliny. Na;/. Cyn. 34. Zuchwały ujazd Greckiej Heleny.
Uul. Ow. 57. Ujazd kłamny wnosi; mentitnr ('igae r.au-
iam. Zebr. Ow. 276. — '^. Za graniczne znaki pokaza-
no znaki znaczne w polach , które ujazdy zowią. Heib.
Stat. 227. (Srćinj^cicbeii , Sclbjeidjcn. — Ujazd, imię miasta,
3łame ciiiet Stabt; ^łJoh. AuKczd, Augezdec imię wielu
miejsc w Czechach). UJAZDÓW, a, m., pałac z ogro-
dem na przedmieściu Warszawskim, Uja3b0IU ; adj. UJA-
ZDOWSKI, a. ie Ulica Ujazdowska, koszary Ujazdowskie.
UJECHAĆ, 'UJACHAĆ, /'. ujedzie, ujadę c;. dok.. Ujeżdżać
contin. et fregii. ; Boh. ugeti , ugedu , ugjźdeti ; Host.
ytsaib , yfe35KaTb , ytsjiiTt , But34HTb , BM-tsatiiBaib -.
g. 1 i jazda umykać , uchodzić, zjeżdżać zkąd ; biWOlI filbreu
obfv rcitcn , ciitsucitieii , abreifcii, |id) bnyon ma.«cii. Gru-
chnęła wieść po Caryżu , iż król z familią ujechali. Gaz.
Nar. I, 223. Król Henryk, nie zwierzając się nikomu
-drogi swej, nocą ujechał. Papr. Gn. 1259. Dodał mu
sam konia swego , mówiąc: ujeżdżaj , o cięż gra idzie.
Papr. Hyc. 99. iMiłujmy lepiej ojczyznę nasze; nie
ujeżdżajmy za granicę, kiedy nieprzyjaciel na kraj na-
stępuje. Siar. Ref. 21. Ujechali na to miejsce, na któ-
rym się żadnej niebezpieczności bać nie mogli. Baz. Hit.

SloM/nik Lindego wyd. ?. Tom VI.

106. Od dworu uwolnieni, raczej ujeżdżamy, niż wy-
jeżdżamy. Lub. Roz. 526. Ujeżdżać z kim wozem, uwo-
zić kogo na bezpu-czne miejsce. Cn. Th. 1182. eiitfub«
ren , iiunnit baiipii fabrcii. — g. Ujechać vel ujeżdżać drogi
i?o s przejechać, ubiedz jazdą, przepaść jadąc; rcitftlb obei
fubrciiD jurfitf legcii , maci)cii ciiic , jiuec ;c. SKcileii , eiiif , jiucę
H". 3Keilen rcitCII , fabrcil Ujechawszy milę , postój koniom
chwilę, Ujechawszy trzy, czoł.i koniom potrzyj , Ujecha-
wszy sześć , dajże koniom jeść. Rys. Ad. 69. - — - g 2)
UjcżJżać konia, duk.. Ujeździć, | )io/i. ujechać), obje-
żdżać konia, jeżdżeniem go wkładać do wierzchu ; Yind.
olijesdjazhiti, objesditi ; Rosa. cóitsmiTb, oóitwiiBaib, fin
%^(Xt jlircitcil, bcreiten. N.ijlepiej , kiedy młody koń do-
stanie się staremu handlaizowi ; bo len go ujeżdżać po-
trafi. Teut 52. c, 26. Ujeżdżony, juflfrittcii ; Yiud. ob-
jrsden : Ross. taJKeHHbiB , t3H(a.9uri , oóits^eiiHuri. Nieu-
jeżdżony koń uderzy często o ziemię tego, co na nim
siedzi, hiok. Tuik. 51. Miesiąc na koniu jeździł, Nim
go dobrze wyćwiizył i nim go uji ździł. P. hchun. Orl.
1, 88. — Fig. Ugłaskać trzeba to nicujeżdżone stwo-
rzenie. Teal. 6 24. (to dzikie, nieugłaskane stworzenie).
Mężnym sercem trzeba harde ujeżdżać lyrany. Min Ryt.
2,211. krocić, rochinanić, pokorzyć, w kleszcze ujmo-
wać; briiibicicii , }it ^inarcn tfciben, cintrcibcn.

UJĘCIE, o6. Ująć.

■UJĘCZV(J Cl. dok., do jęków przymusić , mocno uciemię-
żyć , obarczyć; ciiicui Sfiifjcr nbbniiflcii , ibn fe^r bebrMeii.
Jedna cześć ojczyzny njęczona przebrzydłem mono|ioh-
um ; ziemia samej szlachcie do nabycia pozwolona .
Przestr. 151.

UJEDNAC Ci., dok, Ujednywać cont. et frequ , ujmować,
zyskać, jednać; (jciinimcii, eiiinfbmeii, ocrfd,'n|feit, cripcrbcn ;
{Yind. Ydinjati , poydinjati = ugodzić , warować sobie, cf.
zjednać). Witołd , o wierze Krzyżaków powątpiewać po-
cząwszy, przez tajemne poselstwo Jagiełłę ujednywa ,
reconciliaiil. Krom. 415. Ujednał mu kardyn.dstwo. 7;-.
— Ujednać sługę = nająć, mictbcit , iii Siciifte iiebriicn. Słu-
pia ujednany, od pana me może odejść przed czasem ,
bez gwałtownej przyczyny Sax. Art. 54. Ujednać się
komu= nająć się komu, fid) bci) cillcm oenitictbcil. Judasz
biskupom sie ujednał do tego, abv im postronnie pana
wydał. Żarii. Fofl 5, 757 *Ł. UJEDNOCZYĆ , vb. Je-
dnoczyć.

UJEDWARIĆ Ci. dok., jedwabiem przyoblec, bcfdPfil, mit
Scibc bcflcibcil. Sericalus , ujedwabioiiy, w jedwabną sza-
tę obleczony. Mącz. Panienki, gdy się upstrzą, gdy się
u|edwabią , Nieostrożne mężczyzny muchy na lep wabią.
Pot Poci. 552 Dobrej myśli żaden nie przywabi. Choć
kto ściany drogo ujedwabi. J. hchan. Dz. 204. — biq.
Sztuka zdradę kryją, pęta ujedwabią kobiety. Kras. Sal. 67.

UJEMiNOŚC, ści, ;'., podpadłość ujmie, ujmowaniu, umniej-
szeniu, bie 3lbncbmbcirfeit. — Ariikm. Znak ujemności. Lesk.
2,40 UJE.MNY, a, e, — ie adv., podległy umniejszeniu,
abiicbmbar, jii oerriiiacrit; Ross. yeMBUH; {Gam. unam-
liv< palny, zapalny, cf zająć się ogniem), ilości przydaj-
ne 1 ujemne. .Mg. 47. Ujemne ilości maj?, przed sobą znak
odejmowania, ib. Taż saina droga , która była odpra-

- 15

114

U J E S C - UJMA.

U JMACZ - UJSC

wiona naprzód, odprawiona wstecz, nazywa się ujemną.
Łftk. 2, 40.

UJEŚĆ, ujad/, /. uje, ujem cz. dok., Ujadać cont., 'Uja-
dować fre^ju.; Boh. ugjsli , ugedl ; Carn ujędam, (ujęd <
przclarcie skóry; \'ind. vjeilliu ■ gryzliwy) ; Hag. iijesti ,
YJeedam ; .S/at/. ujisli ; Bo$n. ujesti , ujisli , iigrisli , uji-
dali , pcknuli ; [loss. ytcTb , yaca.iHTb ( cf. żądło), ya-
3BHTb, yfl3B,iaTb; Eid. yfljaio . yrJ04yio , fet', g/odać);
ukąsić, ugryźć; beigeri , einen SBiS oPer (ati* wErfeceii,
bei^ciil) Dfrrounben. Zdedilmy, ubo tego , cnby zwierz
ujadł, jeść nie macie, lladi. Lwit. 22, 8. (iJyliy kogo
pies iij;id/ z czyjego ()rzyszczwania .... Siat. Ul. 590.
Co wiedzieć , kogo pierwej wilk uje. fiyt. Ad. 8. Wilk
wilka nie ujada ; kruk krukowi oka nic kłuje. Pilch. Sen.
yn. 105. Kiedy kogo wąz, abo co inszego jadowitego
uje , napij się tego soku , nie dopuści jadu wnalrz. Spicz.
11. Wężyk z jadu wielkiego ujadł krokodyla na śmierć.
Papr. Kiit. J b. Niedźwiadek pierwej to miejsce obej-
mie, gdzie ujeść ma, toz potym uje. Erat Jez. P 4 b.
Cnt?j Wenery dziecinę , gdy mióil z dzieni kradła, Pszczół-
ka 'nielutościwa w palusz"k lijadł.i. Simin. Siei 20. Nar.
Di. 180. tie Sieiie ftac^ '\\>\\ mi Jirtijerdicti. — g. Ujadać
kogo , gryźć go , przycinać mu ; eindi teiPen , niif ibn mit
33i^« iiiif Stiircbfu losgclicn , il/m jiifeccii. Z straty oezu
go ujada ; iladem lucis ademtue objictt. Zebr. Ow. 70.
Jakoby chwaląc, jednak ujadają. Eraz. Jez. Y 2. — §.
Ujadać, ujadać Sie > sierdzić się, srożyć się, jadowie się;
(Óeftcrr. fi* flittcn); fiift arjern. Na kogo w chwilę tak
późno kundel ujada? Hul. Ow. 178. Wzajemnie się
Ujadają, jfJiii na drugich powstają. Pilch. Sen. gn. 195.
liniewem się ujada. Teal. 42. d, A.

UJETNY, a, e, — ie adv., mogący być ujętym, anfiiftnr,
)U fiilTcii, oiigrcifliit. Nieujęlny, niepojęty ręką, niepoję-
tny, incomiirehensibilis , lubricus. Cn. Th. 514. UJĘTY,
ob. Ująć.

UJEŻDŻ.AC, ujeździć, vide sub Ujechać, Ujeżdżać 1. e/ 2.
UJEZDZACZ, a, m., który konie ujeżdża, berejtcr; ber
Scrciicr , 3»reiter ber >).*fcrbe ; Boh. pogezdny , pogi-
zdny, pugezdny; Yind. jesdni Yuzhenik , objesdjak , cf.
koniuszy.

UJMA , y, a'., umniejszenie , ubytek , uszczerbek ; Boh. ug-
ma ; (Botn. ujam , kuje uzimgije mlinar mentura pro
molilura) ; Ross. ycMi , yóaBKa . jóaBOiKa, bic Jlhiiabmc ,
Scrriii^eruuj , ber Jlbbrud;, bic ©djmalcriiiiii. Gdy wiele wy-
dawał, nie znać było w SKarbic lej ujmy, samo złoto
w rękach jego rosło. Birk. o Etorb 51. W małej ku-
pie znaczniejsza ujma. Eredr. Ad. 0(j. (ji-dnym wiele uby-
wa j._ Slarajmyż się prawdę bez ujrny i zupełnie mieć.
Sk. Zyw. 1, 13. Niceriskie symbolum w wielu rzeczach
1 skrócili ujmami , i rozszerzyli przydatkami. Smotr. Apol.
142. Chwale boskiej ujma się dzieje, gdy stworzenie
za stworzyciela czcimy. Zygr. Pap. 209. Nie ze mnie
boże. przyczyna ujmy twojej chwały. .4/4. na Woj. 18.
Nigdy wszystkie doskonałości nie mieszczą sie razem ;
natura wszędzie wraziła pewne ujmy. Znbt. Roi. 4. (ale,
wady, przywary, braki , ułomności). Pismo to kopiami
tylko, z ujmami, przydatkami, z błędami z kałamarza do

kałamarza przechodziło. Nar. Hit. 7, 148. Spanie ujma
żywota. Cn. Ad. 1077. Jam giiuśny niegodny, aby ranie
ujma życia waszego karmiła Hor. Sat. 202. ujmowanie
waszyrn potrzebom , JlbbrH*, Sntjiebung curtr 8fbcn8b«burf'
jliJTe. I jmę jakąś cier|iieć muszą te góry , że same tyl-
ko szizere gulizny na nich widzimy. Peir. Wod. 7. nie-
dostatek , brak, iDfangfl. — §. U flisów, ujmy, grube
powrozy, któremi maszt bywa dla mocy u dołu przywią-
zany. Mayier. Mskr od ujęcia mocnego , btf SRafttauc llIl-
ten im 3lii6)'cbiite. UJ.MAĆZ , a, m , ubliżyciel. Cn. Th.
1211, Hoss. vHii.łia.ibmiiK-b ; bcr Sermiiibcrcr , Scrriiioerer,
?lbnel;mcr. UJMOWAĆ, UJMUJĘ, ob. Ująć.

UJRZEĆ, ob. ' źrzeć.

UJŚĆ , uszedł , uszła , uszły, uśli , /. ujdzie . ujdę med.
dok.; Uchodzić r.ontin., 'Uchadzać fregu. , do/i. ugili, uśel,
ugdu , uchodili , uchazeti ; Slov. uchazym ; Carn. ubajam,
uhitiin: Vtnd. vijli , yflial , vjidcm , vunpriti , odpriti,
prezhpriti , prezhhoditi ; Croat. vujli , vuyti , vujdem ,
Yuliajam , uliajam, vuselozem ; (Slav. et Bosn. uhoditi •
śpiegować , Busn uhoda ; Croat. uhoda , vuhoda> śpieg) ;
Hoss. yBTH, yxo,inTb , (vulg. 3-xo,łiiTb, y.xo*y 1) trwo-
nić, 2) zabić, zamordować); uchodzić zkad , ustępować
dokąd, umykać przed kim albo przed czym; jiiriitf jfbtn ,
iuriicfirctcn , lucidjeii , baiuMi flcbcn. Grecy uchodzili, lyły
podawając , przed Hektorem. Bardz. Trag. 254 Ścigają
cię, pośpieszaj i uchodź. Pilch. Sen. list. 1,265. O mie-
szczanie, o niewiasty, o dzieci, uchodźmy zląd , ucie-
kajmy , póki mamy czas. Baz. Sk. 698. Uchodźmy jak
najprędzej , uchodźmy ztąd panie , Za moment już tru-
dniejsze będzie wyjechanie. Murszt. 558. Uchodzenie,
ucliod, Ross. yiuecTBie ; Eccl. iisóbirie. Oskoczcie mi
tego człowieka ; gardło w tym wasze , jeśliby mi usiedł.
Teal. 20. b. 218. Strzegł sie gościńca, i tylko ścież-
kami Wafryn na on czas i polmi uchodził. P Kchan. Jer.
517. Byłoby mu się dostało; ale on wprzódy wyswo-
rowawszy się, mocno uchodził i uszedł, hlon. 74, 44.
Uchodził przed wilkiem , Irafił na niedźwiedzia, liys. .\d.
70, (f/. 2 deszczu pod rynę ; iiiiiJit in Scyllom) Jabł-
kiem na mnie ciska 1 w chróst uchodzi , fiigil. Nag. Wirg.
494. — SiiniUl. Będzie sie komu zdawało, że zbaczam,
i z gościńca w stronę uchodzę. Pilch. Sen. gn. 527.
Stronię, aiif bic 6cite abroeidjeii, abfłnififeii. Szczęście
z domu mego uszło. Teal 18. 15 ( porzuciło mój dom).
— Morał. Zbyt drobne cząstki jak przed rękami i oczy-
ma , tak przed rozumem uchodzą. Pir. Wym 146. ni-
kną, giną; fic eiitiiebfn iiiii^, j. 3). imfercm Slicfe. — Uszły
partie, co uszedł, umknął; cntn'i(t)eii . cntjianijcii. .Majtek
z zatopu uszły. Siat. Num. 2, 105. Zastali ją uszła z
domu od męża dla rozmowy z amantem. Teat. 10. b,
86. Nie miałeś stać na rozstaniu siekąc uszłycb jego Biidn.
Obad. i, 14, not., ilych, co uchodzili oil nieprzyjaciół^ ;
zbiegów, uciekających; bie i^liidjfiflcn . i^lfK^tltngf. Ucho-
dzenie, ujeżdż.ijac precz. Cn. Th 1175. nijazdl. — Tr. fig.
Czas prędko uchodzi. Cn. Ad 120. ubiega, ucieka. Upły-
wa, pK-rHj lata; bif 3"' ""'J''''' 1'frHifpt. Ciasby mię
prędzej uszedł, gdybym te wszystkie przykłady wyli-
czył. Lach. h»i. 1, 64. (upłynąłby im). Rzeki, które do

UJŚĆ.

UJŚĆ.

H5

morza swym biegiem uchodzą.... Kulig. Her. 148.
up/ywają , fic ciitflicCen mi SDiccr. — §. Uszła go krew'
ubiegła, upJynęfa, tn^ Slut ift cntroillieil , Ciltfiofrcii. Krew'
go z rany zailanej poczęła uchodzić. Jabi. Tel 285. —
Uchodzi ściana, ustępuje. Cn. Th. 1175. bic SDiaucr fciift
fi^. — Bież torem twego pana; lecz co mu uchodzi.
Tobie obiciem grzbietu twego się nagrodzi. Teal 48. b,
5'2. (co jego chybi , coby jemu się nicdostafo). Na co
zarobiJeś, odwlec ci się może, lecz nie ujdzie. Pol. Arg.
7. fnie przepadnie, nie uchybi; ii bleiDt tiit^t nuś , gei^t
llit^t ocrlorcnj. — ^. Ucliodzić albo ujść cafo , zdrowo,
żywo ; cnfommci! , tiayun himilicn. Jużci to nas dosięga ,
co sie inszym stafo , Kloż w tym może upewnić , 'iże
ujdziem cało! Puszk. Dz. 117. Z tak zawziętej bitwy
z życiem ujść nie mógł. Gaz. Nar. 1 , 406. Pod mo-
żniejszYch pła.szczem od niespokojnych uciśnienia ucho-
dzą. Fii/iA. /ł 2. Ujść czego, uchronić się, unikać czego;
ciiicm UcDcI ciitijcbcn , cntfontiiicii , a »cvmeiDen , ibm cnt=
Picbcil. Mię oknem w koszu spuszczono, i takem uszedł
rak jego. 1 Leop. 2 Cor. 11, 55. Głupstwo, czego mo-
żesz ujść, w to sie wdawać. Sekl. 21. Czego ujść nie
możesz, wytrwaj. Cn. Ad. 127. (z musu cnota). Drzewo
skrzypiące a krzywe w pół boru Rychlej ujdzie siekiery,
wiatru i toporu. Fot. Arg. 601. Każni nie uszli, którzy
go nie słuchali. Pilch. SulL 21. Karania taki nigdy nie
ujdzie. Star. ftyc. 49. Uchodzić czego , uchronić się
czego; jii ocrmctbcn fu(i)cn , jii cntgcltcn iuifui, fid) tupupr
liiitbcn , iii 3ld)t iiebincn. fizeczy się złych a nieuczciwych
przed nimi chronili i uchodzili. Glicz. Wyrh. E o. Je-
dnego błędu uchodząc , głupi trafia w drugi. Cn. Ad.
512. Śmierci uchodzi każdy jak może. Cn. Ad. 1071.
(i biedna mucha się odejmuje). — §. Uchodzi co źle ,
dobrze; cedit małe, hene. Cn. Th. 1175. powodzi się,
wiedzie się, darzy się: (i gcbt IHMI ©tiittcii, (ijilt, Pbcr
fd)lcd)t), (i gcltiigt. Padł krzyżem na ziemi, panu bogu
dziękując , że mu jego fortel uszedł. Star. Hyc. 50. (że
mu sie udał). . — Uchodzi co, niczego, znośnie dobrym
jest; c^ paffirt, ift paffabcl , gcbt nodj mit , tftIetMid); Cum.
sajdc se , sashlu je; Yind. letu vela , ńiore velati , she
gre ; Ross. ynnseTh. Przy dostatku i nieumiejętny ujdzie.
Budn. Apopht. 17. Uchodzi moneta, ujdzie len talar,
czerwony złoty etc. < płaci ta moneta , biorą ją. Cn. Th.
705. bieg ma, jest w biegu, ift giltig. Uchodzi co komu
= wybaczą , ei gcltt Łin , pnffirt , ei gc^t cinciu fo ^iii , f»
gc^t ibm fiir gcnoffcu mi. Prędzej ujdzie poszaleć , póki
młoda pora, Lecz młodego łakomca mam za dziwotwora.
Treb. S. M. 25. Nie wszystko wszystkim za równo ucho-
dzi. Pilch. Sali. 90. Młndam, jeszcze , ujdzie mi łubom
nieco płocha. Zab. 11, 255. Zab , (cf. młodość, pło-
chośćj. Wszystko uchodzi śmiałej kobiecie. Teat. 10, 78.
Tobie-li tylko ujdzie to samemu, Długie dyskursy pro-
wadzić po swemu? Chrośc. Job. 42. Krzywda twoja ni-
gdyby mu nie uszła bezkarnie. Teat. 55. b, 45. Dotąd
twoje wybiegi uchodziły ci łatwo. ib. 10. fe, 86. Na su-
cho to jemu ujdzie? Boh. Kom. 1, 401. (przepiecze mu
się). — Uchodzić za co > wziętym być za co , fiir et=
wai paffircn , fcofiir geitcn , bafiir aiii^ge^en , gc^altcn lucrben.

Każdy zły chce ujść za dobrego. Pilch. Sen. list. 5, 225.
Głupi, kiedy Hiilezy, za mądrego ujdzie. Bys. Ad. 14.
Głupi u prostych ujdzie za mądrego. Cn. Ad. 255.
Panu niegrzeczność za cnotę uchodzi. Fredr. Ad. 2.
Ten domysł adwersarski ostać się, ani ujść za pra-
wdziwy nie może. Salin. 4, 411. — §. Uchodzić na
co = pochodzić podobieństwem , eiiier Snd)c on 3ibiilid)fcit
iinbc fommcii , fid; i^r nćiborii , óbnlic^ feijn. Ci od Polaków
Polską barwę wzięli, Mając strój jednaki Uszli na Polaki.
Zab. 5, 515. Nar. — Opposit. Uchodzić od kogo, ucho-
dzić kogo = oddalać się podobieństwem, fi(i ii: brr 31^11'
lidifcit DPii itmai entferiien, nidjt ćibiilid; feicn, iiidit gldcfe
fommcil. Sułtan czasem porzuca braci straży wiernych
osób ; co me daleko od wiezienia uchodzi . kiedy się
im z nikim widywać nie godzi. hiok. Turk. 95. Nie
uszedł go = podobny. Cn. Th. 555. (poszedł na niego,
trafił się na niego, wdał się w niegoj. Ludwik Cesarz
w sprawach bożej chwały i innych, nie uszedł ojca.
Biel. Sw. 79. Ledwieby się to dudarzowi albo niewsty-
dliwej jakiej przekupce na trecie uszło; ale małoś ty
widzę tych co uszedł. Pim. Kam. 105. (małoś lepszym,
mędrszymj. — |. Uchodzi activ. transit. , uchodzić tyle
mil etc, ubiegać; mit ®ebcn jiiriictlegeit, gcbcii. Uszliśmy
teraz dwie mile. Tr. Uchodzę co drogi, processi aliquan-
tum viae. Cn. Th. 1172. — ' Similit. Póki szlakiem da-
wnym prędkie słońce poleci i nieuchodzony krąg mie-
sięczny. ■/, Kchan. Fs. 152. niedościgły, imein^plbnr. —
Transl. morał. Uchodzić kogo = uskramiać, ukracać, ujmo-
wać, ułatwiać, kaptować; ciitcn mćipigen, jdbmcii, bcfdtiftigen,
gctcinnen. (Hoss. yx04HTbca ucichnąć, ustać, uspokoić
się). 1 okrutne bestye dobrodziejstwem się uchodzić a
ugłaskać dawają. hosz. for. 110 6. Lwy groźbą a
ugłaskaniem uchodzić, ib. 140 b. Psy łewcze dobro-
cią a karmią uchodzimy rychlej , niż łańcuchowem wię-
zieniem albo biciem, ib. 110 b. Zburzony lud na króla
w okna strzelał, który ich swoją cierpliwością, jako mógł
uchadzał. Biel. 427. Wyprawił do mistrza posły z wiel-
kiemi podarkami, uchodząc go w tym, i jeszcze mu
więcej obiecując, gdyby synowca mu pomógł z Połocka
wygnać. Stryjk. 277. Jagiełło uchodził pany jedne dary,
drugie obietnicami, aby syna obrali. Biel. 285. Katyasz
uchodził pięknie sobie wszystkie pany, tak iż się zasie
do niego nakłonili a Kazimierza odbieżeli. Jb. 407. On
wymową swoją snadnie w to ugodzi, Ze miecącego
gniewem i bólem , uchodzi , Albo go jakim fortelem
zniewoli. Olw. Ow. 517. Starał się, jakoby wojewodę
mógł przez dary uchodzić , aby niu Kraków spuścił.
Biel. 110. Juno, skoro przyszedł Jupiter, uchodziła go
prośbami, iż jej przysiągł to uczynić, o co prosiła.
Biel. Hst. 21. Uchodził je i ukrócił swą dobrocią, aż
potem wszyscy nań byli łaskawi. Biel. Św. 155. Celestyn
był uchodził swoim rozumem zuchwałego Fryderyka, ib.
100. Groch. W. 515. Henryk, będąc wielkim nieprzy-
jacielem duchownym , uchodziła go cesarzowa , iż swój
gniew umiarkował przeciw nim. Biel. Sw. 90. Bacząc
nadetość tak uporną jego, uchodziła łagodnie, jak ba-
czna głupiego. Papr. Koi. A 2. On jeden mi przeszka-

15*

416

U J r C Z Y C - u K A R M 1 Ć.

I- K A R W I C - UKAZ.

dza ; ale ja go iichmlzę, cliybabym nie iyl. Teal. 52,
19. (podstępnie podcliodze , ii) ipiD i^n (Ąpn friegen;
Bost. yxoAC»i> , yx04i!Oio ukradkiem) Sztukami icli
uchodzić przyjdzie , a przytrzymać do jesieni , aż mrozy
nastąpią Siar. Woj. D, i i. — 'Simil. Woda ludziom
rzecz niouchodzoiia , Samym lo rybom w/ość jest przy-
rodzona, hlon. ii. B 2 nie u.diodzi ludziom w wodzie
żyć, jak r\bom. nic służy im wdda; tai ffiaifcr ift fein
6em SWcnidJfii aiiiicmcifiic* , }uftaii&ii]Ci? (Jlcmciit. — §. /ie-
cipr. Uchodzić się, zcbodzić sie . chodzeniem się zmor-
dować , iii) miiht ge|?e!i. Uchodziłem się . ubiegałem się.
Cn Th. 1175, Boh. uśly [euni eundu. — 'UJŚCIE, ia. n..
UŚCIE , 'i- 1 ) liście rzeki : Lat. oslia , (cf. ustai , bie
Wunbiing, bfr 2lii3flii8 cinesf ©tuMiicś, gliiBcś; Yind. vustje,
operije , istok , islivalifhe; Hag. .itjek rjeku; Ross. ycrbC.
BJifluie : Erd. [oycTHic forami-n 2] , npo.iHB.i. Uście gói ,
rzek, dzbana etc. Cn Tli. l"20l, /iosn. uragn, Ukomica,
usta od ardova. — |^. 2i Ujecie, utwór 2| Ujście ar-
maty //om. Ayio. .Inn/. Ujście serca . bie 2)?unbiing bcS
$)trjen». Serce ma czlery utwory czyli ujścia. A'r«;). 2.
241. — Urhodzi co : ri3 stronę idzie, odchodzi, idzin
na bok , fi gcijt Ctira? niif bie Scite. Trzeba więc czcić
szelągi; nieznaczne wydatki. Potoczne ujścia, to są
utraty zadiilki hms. Sal 48.
UJUCZYC. oh. Juczyć. UJUSZYĆ, ob. .I.i.szjć

U K,

*UK , m , uciony, eiii Oiclcbricr , [Cant uk ; Yind. ule, vuk,
n Nuk dur! ma, nauka, cl', wyknąć, na«yknąr;). Nieuk py-
ta uka. Co to w tym za sztuka? Dralk. (J, 2 b. Nie ta-
kiego nieuka, jako ty, ale niepiiślcdniejszego według
szkolnych nauk uka , l'iolra .\rkudyusza przywodzę, który
nie Krakowską, ale Watykańską i inne biblioteki warto-
wał. Pim. kam. 57.

*UKAC się, o ś^viniach , hukać się . (cf. odukały) , kiernozić
sie . krzekać , bestwić sie ; Boh. baukati se)

UKAbZIC; lioh. ućadjti, ob. Kadzić. UKAJAĆ, ob. Ukoić.
UKAJAĆ się. o(>. Kajać się.

4. UKALAC; Croil. ukalyujem , ukaiyjilszem ; u, p. Cowróci
cały w błoi'ie iik:il.inv U'th. Di/ah. 2, 140, oh. Kalać.
2. UKALAC. »V Ukłli.-. UKALCY.NOWAĆ . o». Kalcvno-
wać, UKAMIO.NOWAC. ob. Kamionować.

UKAN.\Ć. UKAI\NĄC; Hoss yKimyrb; n p Przestały i;ro-
my , ani więcej ukanąl deszcz na ziemie i Leop. lizod.
9, ob. Kapnąć, Kanąć. UKAPKI , ow plur , cieklizna ,
która w jaki statek podstawiony uknpnęła. \\/<(/. Dudi
tJ5. Uk^pki pod beczka wina, piwa. /'/i Th. IIS.i.
Jraiifiueiii , Irauiliicr , triunrofin. i't(i!itifiii u. f. ii'.

UKAPTUUOWAC. UK\i'TUHZVC. oh Kapturzyć.

UKAI^AC; /lo!s. HaKUiaih , iianajUDUTb . (cl. n.ikazae), n^.
Karać. 'UKAhA, y, ; , uka.-anie, okaraiiio ; //oft. OUlTpn-
•fOBiiiiie. bie Scftrafiing, bie 2tr.ife. Zgryzota i niepokój,
(a sprawiedliwa i pierwsza zbrodni ukara. Staś. Num. 2,
7 UKAUM;/, . :i , m. , który karze lub ukarał, ber Se-
fttaier, 3lbf(riifer; Stov. kazar; Yind poflilralaur , poka-
fhtijEauz ; Hag. podepsnik.

UKARMiC : flosi. ytiUTiiTb, ynbiTUBaTb , ob. Karmie.

UKAHTOWAC, UKAIłCIC. oh. Kartować.

UKARZAĆ, nh. Korzyć

UKASAĆ ri. dok., Ukasować niedok. , podkasać , auffd^iirjcn.
Wyjęła z ukasanej szaty dwa listy. Pol. Arg. 1 79. Nimfa
pod gładkie piersi ukasana hchow. Wied 19. Turcy w
szarawarach chodzą , aby snadnie mogli umywać kolana
ukasawszy sie. Siar. Uit. 57.

UKĄSAC, UKĄSIĆ, ukąsił, f. ukąsi ci. dok., Ukesować ,
ukesuje cont. et fiequ ; Boh. ukausnauli , ukausati ; Hoii.
yKycHTb, yKycfciBaTb, yncHJHTb , (cf. żądło); Eccl. yrjo-
4yio, (ot. Głodać); odgryźć, odkęsać ; nbbet^cn. flbnagen.
Ukęsiije czego sztukę abo co ciłego , demordeo. Cn. Th.
1182. Ukąś kawałek. Na pytkach męczony język sobie
ukąsił Tr. — j! Ukąsić, raz pokąsić , kąsaniem zranić,
iij:ryżó, ujeść; bei^en, biiiein luigen. niibcifcii, mit einent
58i6 oetlDUltbClt. I kamiemaby r głodu ukąsił, falib. J 2.
I>wa pieskowie mogą obudzić, .ile ukąsić żaden nie śmie.
fifok. Turk. łlti. Robak go ukąsił, uszczknął; bat i^n
gefłotbcil , gebiffcit. Każdego ukąszenie zwierzęcia już kona-
jącego przciazliwszf;. Lesz'^. Ciast. 78; VinJ. ygris. gris,
njedenje, popad . ber 9ip. Ukąszenie jisa wściekłego i
inne jadowito ukąszenia tik leczyć. Slesik. l'ed. 226.
Pchła ukąszeniem zgrzeszy. Teal. 42 cli. Hoss yxaj%,
Glł4 ; \ind. pik , vpik , piknenje. ■ — l'rov. Ukąś się w
język. Cn .Ad. 489. trzymaj język za zębami . milczeć
lepiej; fidj iii bie 3ii>iflC beiBcił, fittietgcii. — g Ukąsac
kogo, jig. ugryźć, przymówić mu, przyciąć; iiitt Sti-
dielcjeii angcbcn, ftcduii, fiicbclit. Ludzie tak językiem uke-
suja , jakoLv trż nożern z:4rznał Eiop. 120. Ukąsiwszy,
uciekł. Cn. '.Ad. 12(iO.

UKAZ, u , m , UK.\ZKA, i i ; lioh. ukaz, ukazka; uka-
r.owanic, prikaznwanie , pokazanie, ukaz, znak; idi 3^''
gen , ScbciiIaiTcit . SiTicigett . Jliifieigcii , \>ai ińi>tn , bie
(Sridieinitng. Niżh pierwszym błyśnie jutrzenka ukazem.
Chrośr. t'a's, 19. Zwierzęta o:i ukazkę z sobą wozili.
Jahł. Ł";. 84. Niezn-ijome migi i ukazy. Chroir. Ow 2'j9
Tak dziwnie foremnego trefunku ukaz (głowa ludzka
przy zakładaniu Kapitolium znaleziona), panowania sia-
dło lam być obiecał, haliss. FI 14. zjawienie. — j.
Ukaz; (Hoss. yKaai) ; mandat, rozkaz, 9efe|)l . Oebot,
(Ufafcj ; [Ctrn. ukSsa, ukasilu ; Yind ykasa , ykasanjo •
nakaz. roz'<riz). Próżno, zamknięte morza, już się me
wyśliżiiie , Wstrzymują go surowe ukazy w ojczyźnie.
Dmoch. Sal. 26. UKAZAĆ r;. dok , Ukazywać /r^i/u. ,
ukazuje pr.; Boh. iikazati , uknzowati; Siov. ukazał,
ukazugi ; (Sornb. 2. hopnkazasch : Sorab. 1. dopokażu '
dowieść , dowodzie) ; Carn. ukąsili ; Yiml. ykasati (na-
kaz ić, rozkazać), perkasati , gorprrkasati , gorpokasati ;
Croat. kazati . kasem ; Pal. iikasujcni, kasujcin , (et. ka-
x3ćl ; Bom. ukrizali. pikazati; Haj ukazali, k;}zali . ka-
zov3li. pokAzaii . ukai^iyali; ftnis yKaaaib , yKaauBaib .
iipe.tiHBHTb , npei.iaBJRTb; (Ece!. iipe.tiyKaayio premon-
stro); J 1) pokazać, pokaiować : Jf igen , lVfi|tn. Ukato-
tować co palcem, skatować na co, mit i\ingfrn łeiflfit.
UjrzawszN ja, onoż jest, palcem ukazały. P h^ han. Uri.
1 , 169. (wUykaći Proroctwa o Metyaszii h)ły jawne.

u K A z A C z.

I' K A Ź N Y - I K Ł A D N O Ś C.

il7

f;dvż mało go palcem prawie nie ukazowa/y. Hej. Posl.
B i. Chcemy let;o słowy pisma ś. dowieść, a prawie
jako pnlcem ukazać. Baz. Hsl. 287. Bóg pr:iwie ukazuje
palcem sposób uszczęśliwienia. Lal, hom. Do. Z faski
twojej to mam , iz mię ukazują palcem chodzącego Lih.
Hor. 05. Słowy wyraźliwemi to nam ukazują. Falib. li.
Na którym tundiimencie Piziilta ma być ut;runtowana .
Cycero i Kato siła ukazują. Falib. A 1. ukazuję komu
drogę do czego , powód komu daję do czego. Cn. Th.
H82. Kupcowi weksel ukazać. Tr. prezentować, cincn
SBe^fcI fPTjcitjcn , nufmcifen , prafcntircn. Prezenta albo
ukazowanie. Utm\el. 1, 82, (cf. przedstawić, przełożyć).
Rozkazuj, a sam ukazuj. Cn. .Ad 102 (dajze prz>kład
z siebiej. — Ukażee zęby. Cn. Ad. 1200 poznasz mię,
dam ci się w znaki , i(b ipill bit tk ^'x^ni tlicifcil. Ważył
sie też królowi psio ukazać zęby; iiicessere dietis pro-
leiińs. Zebr. Ow. 522. Mnie sierotą chrzcząc, ojcowski
psi zab ukazała : e.rhtbuU tinguam scelarnla palernam. ih.
145. Ukazać się komu na oczv, pokazać się, wejrzeć
mu śmielo w oczy. Cn Th. 1182. eiiicm itiitcr btc Sliiticu
trctcti, ibm brciil iii Pie Jliigen fcpen. Ukazać się na świat,
flĄ óffciitlic^ febcii Iiiffen. Nie śmie ukazać się na świat,
wychylić się z domu Cn. Th. 1182. Nie używam koro-
ny, jedno czasów ukazania mego. Sk. I\az 223. (kiedy
sie publicznie pokazuję). — In malam partem: Ukazać
sobie kogo, palcem go ukazać, wytknąć = szydzić z niego
zaocznie, ciiicn Mntcirucft' yrrfppttcn, mit gtngcrii aiif t|m
bcutcit. Ukazują gu sobie ludzie , lak mniema , chociaż
wzrok jest i na innego , i mowa o kim inszym. Gorn.
Sen. 170 Świat go sobie palcem ukazuje. Hfj. Fosl.
7" / 5. Pięknie kogo obłapiają, a z tyłu go palcem uka-
zują ku lekkości jego. fiej. Posl. i' u i. — Jurid. Uka-
zać mają, że do służby wojskowej nie obowiązani. Tr.
dowieść, crtufifcn, bcniciicn, bartbim. Ukazało się co komu
x\e śnie, zjawiło się, |iukazało; crfdtcinfii , fit^ jeiflcn , ftc^
fc^cn lafjcit ale 6r|'d)ci!iU!hj. Ukazało mi sie znowu widze-
nie, po ukazaniu pierwszym, które widziałem. Budn.
Dan. 8, 1. Kaplica appnriiionis , albo ukazanie, iż sie
tam. naprzód po zmartwyi-hwstaniu Chrystus matce swej
ukazał. Warg. Hadz. 65. O panie, ty wyjawiając się nam,
ukazałeś się ojcem naszym na puszczy. 1 Leop. 4 Ezdr. O,
29. (zjawiłeś, pokazałeś). 'Ukazałasta się oba. liudn. \
Sam. 11, II. ('(/ho/ ■ ukazaliście się) "Ukazywało mi się.
Przcstr. 2-i. zdawało nu się, Ci fdiicu mir, fam mir ror.
— §. 2) Ukazać, odkażać; niiiufifcn an jcmantu'!!, luoliiii
ceriDeifcii. Jan ś. przy sobie ^uizniów nie bawi. ale do
Krystusa ukazuje i odsyła. Żarn. Post. 10 b. Ukazuje
uczniom na cuda i naukę swoje , dając znać , że zląd
czymby był , snadnie wnieść mogli. Dambr. Saz. 14,
Gotard brata odkupił od Krzyżaków cztermi sly grzywien
srebra , które im ukazał na dziesięcinach Pomorskich.
Diel. 112. UK.AZACZ, UKAŻYCIEL, UKAZICIEL , a, m;
Boh. ukazatel ; Slov. ukazatcl , ukazowatel, ruka na hn-
dinach indes zegarowy, ukazatel, regislr rejestr, (uka-
zatedelnik gui accipil demonstrationein) ; Bosn. ukazalac,
koi kasge demonstrator, (kazalac > index) ; (Croai. uka-
snik ; \'wd. Tkasavez , f. ykasanza < rozkazujący) ; Hoss.

yKaaatc.ib , oótaBHTCib , f. oó-BaBHTeJbHima , npe4iaBii-
leih . f. npc4iniiiiTe.ibiiima ; Eccl yKasmc^h, (npe4T.yKa-
3aTe;ib praemonuiator) -.^ ukazujący co, ber SBcifcr, ^ń-
gcr, ?(iifn)eifcr , Sorircifcr, Jltijeiflcr. Ukazicielowi zbójcy,
znaczną obiecuje sumę. Tcai. 9. c, 54. Ukażyciel listu
tego. Sax. Porz. 65. Sjorjciijcr biofcy. Ukazicicl wexlu Vot.
Leg. 8, 936 Karty dłużne na ukaziciela napisane. Gnl.
Cyw. 2, 42. Uczynki te, czy są uczciwe albo nie, uka-
życiela albo wykładacza potrzebują. Goni. Sen. 264. O
tym w ukazaczu znajdziesz. Sienn. Wyd w rejestrze do
księgi przydanej. D{fgi|łer , Jliiffcblaijcreiiifłpr, Slattjeigcr.
Rejestr w ksiegaeh wszelakich, ukazujący, gdzie co
w nich leży, ukazicicl Boemii. Cn. Th. 914. UKAŹNY ,
a, e; Slov. ukazowalliwi , ukazugićni demonslratwus ;
nos.i. yi;a.^HTLMbHi>iB , iipe4'ŁaBHTC,ibiibift , (ynasHuB od
ukazu, nakazu = nakazany I ; ukazany, wyraźny; aiigctctltct,
angrjcigt, aiiBprncfiii'^. Czy potrafnz się oprz"ć ukażnej
wdli matczynej? Weg Marm. 1. 199.

UKEDZlIiUZAWlĆ . obi Kędzierzawić. UKESYWAĆ. [IKE-
SU.IE , ob. Ukąsić.

UKIRZYĆ «. dok., zaciemnić, finflcr maioii, uerfiiiftfrn.
Czarny żal nocnym ukirznny mrokiem Zasępił doniy.
A'.ir. fyj. 2. 91. '

UKISNĄĆ, UKISŁY; Vind. ykifatde, ukiluyatile, oi. Kisnąć.

'UKLA , i, i.; [Hoss. Sibir. nKie\i 2]; dzika kaczka czarna
na Polesiu, po Rusku tak zwana. Łnd H. N. 62, cine
SIrt fdimarjcr nnlbcr 9lenten.

UK'LAD , u, m.; (Boh. ukiad , aiiklad , auklady > cliytrość;
zasadzka, cf. układność ; Cnrn. uklSda < zasada, fundament;
Hoss. y:..ia4Ka s '.ipakowanii- , yK.ia.Ui = gatunek podUj-zej
stall); ułożenie, układanie, rozporządzenie; bic £!^rbllllltg,
3ni'rbiiiiiiiiftclliiiui , Biifiintiiicfiffuiig. Dobry układ Hoss.
ó.iaroycrpoCHic , ó.iaroycrpOHCTBO. Syslema abo układ.
Mon. 69, 672. ein (S^ftfin. Układ logarytmów. Alg. 501.
Układ roślin , .tyslema plantanim . porządne roślin ułoże-
nie |)odług niektórych obranych znaków. Bot Nar. 145.
»Pf[nii5cii)i)ftnn. Ukłail z kim, ugoda, gctruffncr ^crglcid) ;
Hoss. C4t.iKa , pa4a Układy l.ajne a załogi tu są 1 Leop.
4 Beg. 9, 25. (zdrada i zasadzki, ó Lenp., gc&cimc Silerffait-
bniffc. ). Układ powierzchovvny , kształt układania się; bic
Stflliing, 'ipofltiir. Komedya i tragedya mają sobie właści-
we gesla, że układ, postępowanie, trzymanie się aktora,
nie może być toż samo w tragedyi, co w komedyi. N.
/^«;«. 2, 223.' UKŁADAĆ, ob. Ułożyć UKŁADACZ, a, m,
układający co, rozporządzający, [lorządnie skład;ijący;
ber TrPiicr, 3iiprbiiiiitglegcr, Śufflntmciiftellcr ; Bok. układać,
(aiikladnik podsiepnik); Ymd. raunik, poraunaz , fhihtarz,
(cf równacz , porównaczir Boss K.iaAtuifB; E:'cl. cocia-
Bine.ib , ((•(. zostawić). UKŁADNOŚĆ, ŚL-i. r , układna
ksziałtność, z^rabność; ®Efd)i(ff, (Sctraiibt&cit. ai:gcrlid)e &(•
jdiliffcnlicit. Taniec nadaje piękną układność. .V. fum. 19,56.
Uroda bez układności, nie przyciągnie wielu gości. Cn.
Ali. 1203. Ma żonę, piękną z układności, miłą z obyczajów.
lHon. 67, 689. — Układność, dogadzanie z uleganiem,
uczynność, grzeczność, ludzkość; naiJgiefciiK SBiflfńbrig-
fcit, ©efiittigfeit , .v)itma«itdt ; (Boh. aukladnost chytrość,
podstepność). Raguza ochroniła się zawsze przez ukła-

Ii8

UKŁADNIE.

U K L A II O W A Ć - U K Ł O N N O Ś Ć.

dność swoje, pozyskując icli łaskę, co ją raogli bronić,
znosząc cit-rpliwie każdą urazę , a żadnemu jej nie czy-
niąc, hłok. Turk. 82. Żal , ijtiicw . smutek , p/acz ,
nędza, doda mocy si/a , Srogiego raczej męża zniewól
uUadnośeią. Bardz. Ttoij. 54'2. Ikladność jedna ludzką
miłość. Cn. Ad. i '200. Ty każdemu w skromności za-
chowaj się w nuerze , Wiesz, że wszędy układność
wielkie czynsze bierze. Rej Wit. 44. Jak wielka była
układność i cierpliwość pana naszego. W. Ho$t. W. 204.
Niechaj ukażą wszelaką układność przeciw wszem lu-
dziom. Hadi. Tli. 5, 2. Alexander przechodził Filipa
układnością przeciwko każdemu i ludzkością swoją. kotz.
Cy\ 56. Rzymianie z Palemonem rozumem i układno-
ścią obyczajów, w Litwie snadnie zwierzchność otrzy-
mali. Siryjk. 80. Za postępkiem czasu wszystkie sprawy
szczerości, układności i prosluści starodawnej zniszczały,
gdyż jedne bywają wywracane, drugie albo dobrowol-
nie niszczeją, albo je chytrością odrzucają, a insze
przvdawaja Rfj Post. Co. obyt;zajiinści. UKŁAD.NY,
a . "e , UKŁADNIE rt«/o. , U.KŁADNIUCHNY , UKŁADMU-
TEŃKI intensw , powierzchownie przyjemno kształtny,
zgrabny, okrzesany, gciPilIlM, flffdlicft, gcfÓJlijfciI. Satyra;
Układny: Jesteś jak dąb wymogły, Tak bez żołędzi
urosły. Rej. Zw. 252. — §. Ukłailny . z uleganiem do-
gadzający, stosujący sie, powolny, grzeczny, ludzki;
nndjgicbig , gcrallifl , artiij , fit^ in bic Seutc iiiib Um[taiit)c
fd)i(fenb, jut^dtia, tuman. Był człowiek dziwnie układny,
do którego się natury sposobić umiał. Sk. /i/w. 2ó0.
Nie trzeba sie wadzić, układnym być ku wszystkim. W.
2 Tlńm. 2, 24. 1 Leop. ib Humanitsiine, bardzo ludzko,
układniuchno. Ma/z. Będzie się układnie a 'ludzkie spra-
wował, i Leop. 2 Mach 9, 27 To wszystko maja czy-
nić z miłością układnie , nie fukając na żadnego. Biow.
Roi. 129. Mądry zawsze skromny, poważny, układny,
nic z tego wszystkiego u gniewhwego. fiirh. Sen. yn.
290. Likurg ani jest srogi , ani pyszny , ale owszem
jest powolny, a przeciwko wszystkim układny, hosz.
Lor. 178 b. Głęboki w rozumie, a miłosierny w uczyn-
ku , ludzki i dziwnie każdemu układny , hojny , wspa-
niały. Boler, a 4. ['yszne . niemądre, nieukładne , bez
litości , bez pokoju i Leop. Aet. i , 50, Wielki i mo-
iny ten pan . w rozmowie tak się każdemu układnie
stawi , jakoby też jednym człowiekiem z pospólstwa być
miał. kotz. Cyc. 1)9. Trzeba , abyśmy się najukładniej
w ten czas przeciwko każdemu stawili , gdy w szczę-
ściu jesteśmy, ii. 56. Przełożeni , gdyby się układnie
każdemu stawili , wielkąby miłość od poddanych .swych
osiegli. Kosz. Lor. 15 6. Na urzędzie bardzo dobrze
przeciw każdemu układnie się stawił. Budn. .'\popht 74.
Z ojcem i matką jako n.ijukłailniej Poslępiij , i czcij
szanując życzliwie. Odym. Sw. 2 , F 5 b. (z jak najwię-
kszym uszanowaniem). Do nóg upadaj Zwycięzcy temu
jako najukładniej. iliask. Ryt. 2, 69. jak najpokornicj —
Ąitter : W wiekach najukładniejszych dzikość jeszcze
praw swych nie traciła. Zab. 15 , 66. Juk. najpolero-
wniejszych , iit bcit feiiifteii , gcbilbclftcn Siilrl^iiibertcn. —
In malam partem : Ikładny , ułożony , sztuczny , wy-

kwintny , wymyślny . obłudny ; gefunftflt , crhinfielt , rer-
fteUt, \)tllĆ)Uń\is. Z układną miną i nabożną. Jaht Lz. 2.
Wieież to Układnych twarzyczek, a zdradliwych widzimy !
Teat. 27. c, 49. Nie wierz tym układnym słowom! Zab.
15, 201. Nie godzi sie w mamki brać układnych, to jest
swowoliiych , jako są szwaczki , praczki , haftarki. Sienn.
465. Śpirz. 188. id. umizgalskich , foffttiid) , licliaugflnb.

UKLAUOWAĆ, ob Klarować. UKLECIC. ob. Klecić. LKLEIC ;
Ross. yK-iauTb, yKjeHBćiTb ob. Kleić.

UKLEJ, UKLEJKA, i, i; ^"oraft. 2. huklej ; {Bosn. ukgljalta;
/lai/. ukgijalt I , zarnorep melanurus ; /fa/. occhjata) ; Rost.
yK-iCH , YKieilKa; Germ. bie Ufflep , ?lffIco, Slut^c, Sliclc,
"ber SrcitlJng, »5trómling , eiii 3Bci6fit(^, cypnnus albur-
uus L t n n. , mała rybka , na palec długa , prawie we
wszystkich płynących wodach znajdująca się. Kluk. Zw.
5, 175, (Hoss. Sybir, aKjeii kaczka;.

UKLĘK.AC, UKLĘKNĄĆ, ob. Klękać, Klęknąć. UKLEPIĆ .

oh. Klepać.

'UKLISTIt(3WAC sie recipr. dok., Ir. ulejdać się, popuścić,
ficf iicninrciiiigen. Złapały ptaszka , ale im uciekł uklistro-
wawszy Sie. DwoT. F.

UKŁÓĆ, f. iJkole cz. dok. Ukalać niedok., ob Kłóć; Rost.
j-KO.iOTb, yKajMBiiTb ; ukłuć się; Ross. yKOJOTbca Ukłó-
wszy się kto na róży, sprzykrzy sobie zapach i wdzięki
jej Mon. 73 , 597. Z pęcherza za lada ukłóciem śpilki,
wyjdzie wiatr, i niemasz nic. Mon. 76, 84. — Fig.
Banisz ty kogo słowem , on ciebie ukole. Dmoch U,
2, 220. (cf. przytknąć komu). — Translate: 'Izaż czło-
wiek ukole albo odrze boga , iż wy mnie ukalacie albo
odzieracie? a rzekli: w czymżeśmy cię ukalali albo odzie-
rali ? i Leop. Malach. 5 , 8. (w czymżeśmy cię skłóli
5 Leop )

UKŁON, u, łn. ; I Ross. ywoii^B - miejsce pochodziste) ; po-
kłon; Rag. poklognenje , priklon, priklonstuo, priklo-
nost; Yind. perklonenje, perklonslvu, perpot;nenje , per-
pognuvanje, pognenje ; Eccl. yn.łoiicHie , nomcuie , ne-
Taiiic . (cf. miotać, miatać; ; ciiic 'l<er('tiiguiig , ein Geni'
plimcnt. Chcą aby przed ich złotym galonem Każdy wy-
bijał nizkim ukłonem. Zab. 9, 344. Żabi. Od ukłonów
krzyżów już nie czuję. Teat. 33. d. 63 Oświadczyć ko-
mu czyj ukłon, eiii 6i'mplimcnt ypn jcmiiiibcii a\iixii)ttn.
UKŁOML się recipr. djk. ; Boh. uklomli se ; Vind. pcr-
klonilile; Rets. yK.iOiiiiTbca iipeji KtMi; pokłonić się,
fic6 Bcrittigeit, eiiic 'Jjortciiguiig madjcn; Croat. uklanyam-
sze , ukloniLszemsze declino , recedo ; Slav. uklonitise <
oddalić się, ustąpić, uledz; Rag. ukloniiti demovere ,
uklonitise • schronić się gdzie, ukloniscte receptaculum;
Botn. ukłonili ko>a od koje stvari avoeo , uklagnamse,
uklonimse declino, de/Iecto , locum cedo , vito , elfugio\
Ross. yKJUiiiiTb uchylić). Ukłonił się im aż do ziemi.
Radź. (jtnes. 18, 2. (cf. upadać do nógi. Argant się
hardy wszedłszy nie ukłonił. Tylko co trochę na dół
głowę skłonił. P. hchan. Jer. 44. — |j. Musiał się
ukłonić i słuchać. Tr. uledz, ustąpić; naibgrbrn , \ić) be>
(luemen. Tr. UKŁO.MCIEL. a, m, , pozdrowiciel , taluta-
tor. Ma/z ber (SomplinifnttHr , 3)fgri'ifier. UKŁON. NOŚĆ ,
ści , i , grzeczność, układność; bie 'Mrtigfeit, Ctófiiitłfett.

UKŁOPOTAĆ - UKOIĆ.

UKOJNY-UKONTENTOWAĆ.

119

Przybiera sobie sułU.-.a do fraucymeru panny, jaii którą
zobaczy w g/adkości albo ukfonności inne przechodzić.
Ktok. Turk. 48. UKŁONNY, a, e; Ross. yKJOHHUii, jkjo-
HHCTblH , yK-iOHiiiBUH ; ulegający, układny, grzeczny;
mic^flicbia. irillia^riij , artiij, Iiiifltcł). Gdańsk nieukfonny.
Groe/i. W. ii-2. hardy, ftnrrf opftfd) , iinbciiofatn ; (Hag.
prikionit renerens).

UKŁOPOTAĆ, UKŁOPOCIĆ, ob. Kłopotać.

'"UKŁOSIC cz. dok., kłosami ukryć, pokryć kłosiem , mit
SibrCli bctfcfcn. — Fig. Oszczepy, nieprzyjaciele ukosem
ku naszym w ziemie utkwiwszy , widok niejakiś ukło-
szonej żelazami i drzewami niwy z obozu swojego uczy-
nili. A'rtr. Hst. 7> , 150.

UKLWAĆ, UKŁUĆ, ob. Kłuć, Kiwać.

'UKNESZANY, a, e, zmordowany, crinubct. Stała baszta
wysoka, na wierzchu wydanym. Miejsce, a smaczne
miejsce nawom ukneszanym , fessis. Zebr. Ow. 279.

UKNOWAĆ, UKNUĆ, ob. Knować.

UKOCHAĆ med. dok., mocno pokochać, fck lici) gcnuniien.
Jam go ukochał, jak duszę moje. Dmoch. II. 2, 166.
Długo myśl, czy masz kogo obrać za przyjaciela; pier-
wej doświadcz, niż ukochasz. Mon. 74, 427. Tak mo-
cno z wzajemnością ukochał sobie damę , ze to był pra-
wdziwie rzadki przykład czystej miłości. Mon. 75 , 653.
Przykładem do uznania prawdy, i do ukochania w świą-
tobliwości wszystkich przywiódł. Bzów. Roi. 2. (do za-
miłowania, rozkochania się). Zły syn idzie tam. gdzie
pożądliwość ciała, ukochanie oczu, gdzie przestronny do
piekła gościniec. Pociej. 51. upodobanie, pasza oczu,
Slugcnmcibc. Ukochany; Russ. .iioóesHbiH , .iioóeseHŁ , (cf.
lubyj. Siiperlat. Najukochańszy, n. p. Najukochańsi ro-
dzice.

'UKOćLŁ mu się wrzód = wyrzucił mu się. Piotr., (i fenł fic^
ilim t'in ©efdnuiir suiamiiicn gejogen, er ^nt etu 05eid)an":r
liefommcn ; {distnq. okocić się).

UKOIĆ c:.. dok.. Ukajać niedok.; Boh. ukogiti; Ross. JTO-
MOHHTŁ , yroMOHHTb ; ubłagać, uspokoić, ugłaskać, udo-
bruchać, ukołysać; lici(^llftigeil , ftillcii , tieru^iiJClI. Żeglarz
się przeszłej bojaźni pozbawia , Morze spokojność bez-
pieczna ukaja. Mon. 75, 271. Gdy tych buntowników
ukojono, i ze służby uwolniono, nadeszła nowina o no-
wym buncie, fam. 83, 443 Raz piękna Wenus wzru-
szone zmysły snem ukoić chciała. Zub. 13, 390. Jeży-
kiem tyle tysięcy łu^ki kędy chcemy obrócić i zasie od-
wrócić , wzburzyć i zasie ukoić możemy. Eraz. Jez.
C 5. Serce ukaja w gniewie. Wad. Dan. 48. Zgon blizki
Rzymu, chyba żeby odgniewani bogowie i ukojeni przez
sposoby wszelkie , odmienili bieg rzeczy. Nag. Cyc. 73.
Ukoił się pan , że nie uczynił złego , które był mówił.
1 Leop. Exod. 52. Zęby się serca żałość ukoiła , Dajęć
znać, że wnet na niego będziesz z uciecha oczu twych
patrzyła Odym. bw. 2, L I 2 b. Miecz mój prędzej się
nie ukoi , aż się krwi ich syty stępi. Geb. Hym. 296.
Cnota ostrość prac ukaja. Nar. Dz. 5, 194. Zab. 12,
231. łagodzi, umiękcza, nttIDcrił. Ukojony, którego uko-
jono, befanftigt ; 2. poasibilitatis , ukojony, do ukojenia,
jU bcfdnfligcn ; Boh. ukogiledlny ; 6tov. pokogitedelni.

Nieukdjony, nie dający się ukoić, nieukojny, nid)t }ll
befdiifligcn. Egipt w żalu z tej straty był nieukojony.
Jabi. Tel. 24. Nieukojoną ku nieprzyjacielowi zawziętość
w sercu warzy. Bals. Niedz. 2, 86. Nieuknjeiiie adterb.
lin^itldar. Dziecię w powiciu nieukojenie krzyczące. Mon.
69, 903. UKOJ.NY, a, e, — ie ndv. ; Boh. ukogitedl-
ny; dający się ukoić, ju bcfmiftigcn , fi(^ bcfdiiftigcii laffciib.
Nieukojony, nieupokojony , iiisedutus. Mąci., ob. Nieu-
kojny pod Ukoić.

*UKOŁ . u, m. , n. p. Niektórzy poddani obciążeni bywali
robotami zamków, stanów, eo ukoły nazywano; także
dawaniem stacyi i podwód. Siat. Lit. 87. gatunek robo-
cizny, pańszczyzny, szarwarków ; cinc 3Irt jroliiiarlitit ,
ScfcariDcrf.

UKOŁAT.AĆ , f. ukołace cz. dok ; Ross. yKOjOTnib , yKO-
.lamiBaih ; kołacąc , bijąc zmordować, burd) Sippfeii imb
StopCiT eriliribeil. iMyśliwy uznoi się , na szkapie się uko-
łace , a wszystko mu lekko. Ostror. Myśl. fic^ iniiDe rat<
tein , erfcbiittcrti. — Fig. Są-.iedzi starali się , aby te dwa
zjednoczone narody, między sobą zwaśnione, wojnami
ukofatać i powątlić mogli. Krom. 308 Na ostatek gę-
stwą poganów ukdlatani Węgrowie , klęsce {lodpadać
musieli. Krom. 378.

UKOLOROWAĆ, ob. Kolorować.

UKOŁYSAĆ , /. ukołysze cz. dok. ; Boh. ukohbati ; kołysząc
uśpić, ukoić; eimincgcn, in ben ®d;Iaf unegcii. Ukołysać
dziecię. 7r. — §. fr. fig Ubłagać , ukoić , uspokoić ,
ugłaskać; bcfanfligcn , bcrujjigcn, ftillcii. Noc, miasto te-
go, coby przykre kłopoty ukołysać i uśpić miała, to one
rozpościcra. PUcii. Sen. lift. 2, 7. Rozróżnione obywa-
telów serca niczym ukołysane być nie mogły. Pilch. Sali.
126. Chciej ją "ukołysać. Teat. 50. b, 47. Tward. Wf.
144. Trzeba mu czasu, żeby się ukołysał w tym wzru-
szeniu. Teat. 24. c, 17. Przypomnij sobie i ową Dzi-
wną manią Saulową, Jak się nie wprzód ukołysał, Az
wdzięczną arfę usłyszał. Kchow. 250. Odohodzi od ro-
zumu , póki się nie obaczy i nie ukołysze. Morszt. 560.
— Altler : Ukołysać jaka sprawę, interesa ułożyć, zgo-
dzić , ugodzić; ®ei'd;aftc imb Sliigclcgcnbeiteit in Crbniing
bringcn , nn-^glcidicn, ocrgIci(^cu. Bzaczy były pierwej ta-
jemnie ukołysane; przeto nie wielką potym pracą po-
słowie mieli. (jorn. Dz. 5.

'UK0N.4Ć się recipr. dok., "Ukonywać się cont. et fregu.,
zmordować się do stracenia wszystkich sił, fi(^ oiiUig cr'
miiben , cr)d;5pfcn. Ukonał.^m się wzdychając Budn. Ps.
6, 6. Jehowa nie ukonywa się, ani upracuje. Budn. Jes.
4-0, 28. Tłusty koń rychlej się ukona dysząc. Cresc.
520. Ukonany, ukonały, spracowany, zmordowany, zro-
biony; crmiibet, crfdjiipft. On dawa ukonanemi; siłę, a nie-
mocnym moc. Budn. Jes 40^', 29. Zaszedł ci, i pobił
twoje słabe za tobą idące , a tvś był ukonały i spraco-
wany. Budn. Z?fw«. "25,"l8.

UKONtENTOWAĆ kogo cz. dok., ucieszyć kogo , uciechę
mu sprawić, udowolić , udogodzić; S!av. zndovolyiti , za-
doyolyujem, (ef. do woli) ; Ross. y40B0.itCTB0BaTb ; Eccl.
ovc.'ła,\HTii , ycjaajaib, {ob. Słodzić;; eiiten uergniigen ,
t^m łscrgniigen niadjen. Jeśli serce twoje zepsute nie

120 U K O N T K N T U W A NI E - U K O n Z Y Ć.

U K O S - I" K O W A Ć.

jfsl , I113SI eiymLyś mię dostatecznie ukonientowa/. Wcj.
Hurm. 1, 50. Ukontentowany, zujie/nie konlent ; Sluv.
zadoYoljaii; Host 4f)B0JbHhlft. — Skoro wiei/.or nadszedł,
pan wezwawszy Szafarza albo sprawcę doiim swego Ka-
zał, by wszystkich parobków zwoław«iy Lkonlenlował
za prace każdei;o. Odym. Św. *2. (i h. (bv zaspokoił i.h
żądania," by L.n zapłacił). UKOiNTENTOWA.ME , la, h,
udowoliiienie, uilogodność , ucieclia , pociecha, porado-
wanie. Oaz. Sk. pr., udowolnieniti. /'(im. Warsz. o. 53;j.
Ciarl , Carn. sadovolshena , ossladnost; \'ind. sadovol-
niisl, sadn-;lilnf.st . pomuelnosl ; lion. yrtMHOCTb , SSer-
flllUilOll . l'llft. 'Ubłożenie, od błogości, ukontentowanie,
saly>takeya ; złączona jesl błogość czyli ubłozenie z we-
wnęlrzneni niiło rozchodzącym się uczuciem, darł. Myśl.
156. Czucie jesl rozkosz, albo ukonlentowanie , boleść
abo przykrość od wzruszenia zmysłów pochodząca. Boh.
Dyab. 30. Mam sobie za ukontentowanie iścić się w
swoich powinnościach. Znb. 16, 56. Nadto drogo kupuje
ukoiitentowniiie, kto go zdrowiem płaci, lii as. Pod. t, 71.
Chce jej (vm większe sprawić ukonlentowanie, mi niespo-
dzianiej odkryję t.'n sekret, 'feaf. 51, 17. Największa po-
czciwego nagroda jest ukontentowanie , klóre z dobrego
swego uczynku odbiera. d/oH. 07, 551. Kto się stara o nie-
wzruszone ukonlentowanie. gotuje się do nieba. Zali. 13,
74. Z ukontentowaniem , z ochotą, ochoczo, całym ser-
cem ; Ross ycJiUHTCJbiiO . (ob. Rad). .Nieukontentowa-
nie, niesmak; EccI. uiiiK.t , iWifoerflmujCii. Codziennego
doznawać nieukonlentowania. BarJz. Trag. praef.

UKOPAĆ . f. ukopie r.z. dok. ; Boh. ukopali , ukopawali ;
Bag vkopi)tli ; kopaniem urobić , u/yskać , wykopać ; cr-
flrabeii, aiiagrafien , biirct> ©rnbeii 311 SIBege bniigni , crljnl"
teil ; {Bosn. ukopati sepelire; Dosu. et Dul. ukop < po-
grzeb). Ukopali sobie cysterny. W. Pusi. W. 2 , 292.
Ukojiaii przed obliczem moim dół. Wrćbl. 131.

UKOR , u, m., UKORA , y. i., ukorzenie , upokorzenie , t>ie
Semiitbifluiig; zarzut, wyrzut, btr 'Borroiitf. Dal. ukor;
Kosi. yc.tpi , yKopa ; Wszystko to , czymeście len roz-
dział nalkali , sobieście na ukor i w sromote tkali. Smolr.
El. 38, cf. ukorzyć.

UKORALIĆ ćz. dok, koralami osadzić, bcforflUeii , mit So>
rallcn bciejcil. — Fi<j. Malarzu , ukoral usla jej , aby kto
na nie spojizv, mówił, daj całowanie! Aiiakr. 29.

UKORlJ.\'(JWAĆ'; Uu..n. okruniti , ob. Koronować.

UKORZKNIĆ cz. dok. \ Cam. ukureninem, ukorenizhem ;
Ouin. ukorjeniti , ueiiiili sgille; Hoss. yiiopeiiHTL , yKO-
peiiHTL ; mocno wkorz.'nić, (cft ciiiipiirjclii. — Transl.
Ugruntować, ffft gruiitf II , begrunbcii. Położę miejsce lu-
dowi memu, a ukorzenię go, a będzie mieszkał na miej-
scu swym . a nie poruszy się więcej, liudn. 2 iiain. 7,
10. Ukorzenieni i pobudowani na Chrystusie 1 zmocnie-
ni wiarą. IJudn. Colo$i. 2, 7.

UKORZYĆ cz. dok.. Ukarzać , Ukorzać niedok ; (liotn. ko-
nlti , pokoriili espiobraie , koren , pokoren eifTobratus ,
koritegl exprobrutor; Cioal kórim eiprobro, koritel eipro-
bralor ; /^ojj. yiiopilTt zarzucić, yKopine.lb, /'. yKopHieJb-
Hflua naganiacz , yKoptiaueHuuii naganny, yKuptiicjbiiufi

Izy wy); upokrzyć , poniżyć, uniżyć, btmuti^tjeii. Pokuta
zniża a ukorzy człowieka na myśli jego. Eraz. Jez T 4
b. O dumny ludzki rozum , o głupstwo zuchwałe , Jakie
tie ukorzają te robaczki małe ! Zub. 9, 106. Jezus się tak
ukorzył, iż w żywol panieński wstąpił, /yw. Jei. 21.
Korzyłem postem dusze m»ję . a lakem się ukorzsł przed
bogiem, jak się korzy płaczliwy i zasmucony. Wróbl.
79. Uksrzajmyż się pod mocną ręką pańską. Sekl. Luc.
7. Zmn. Fost. 159 b. Róg nie wzgardzi sercem skru-
szonym i ukorzonym. \Vról'l 121. Ofiara przyjemna bo-
gu duch strapiony. Serce uniżone , umysł ukorzony /.
hchuii. /'». 75 Ukorzonego prz\jniij w łaskę. Czach.
A \.

UKOS, 3, u, w.; (cf. Yiiid. skuś, skusi > wskroi , pr/ez;
łiusi. KOCI, KOCbih 1. krzywy, 2. rozoki, zezow.ily, Kocuuti
krzywizna, yKOCŁ (lokos, yHOCilliTb , _\KOCntTb mannizić,
ociągać się ; Ecct. KOCBeiiie , KOcneHCTBO , HaKpHBJCHie ,
lICKomeiiie nakr?ywieiiie , kochiiki proca); kierunek po-
przeczny, bie Sdirdfle, fdjrage ia^t. Na zadiodzie wszys-
tkie lady są spaihislemi ; na wschodzie zaś kończą sie
wolnym i miłym ukosem. Staś. Bu/f 2-18. pochodzislo-
ścią ; Ross. noKoci, ©i^rńgbeit, 31bl;iiiid Mały uko*
fiiiss. iipHKOCi (•2. zez). Na ukos, z ukosa, UKO-
SKM, UKUŚ.ME, UK.')ŚNO adveib , z boku, popr?.e.zi,u;;
iibcrjiccrtt , iibered, ft^ragc yoii ber 8eite ; Boh prjćkem ;
Yind. veslinu , shousku, uoslrani , nastran : Hoss. koco,
iiaKOci, uaucKUCB, KOcseiiHO (uaoTKOCB trochę krzywo);
Eccl. OTKOCHeHiio, iiaiicKucŁ. Na ukos rozkładam, na
kształt krzyża ś. Andrzeja, decusso. Macz. Na ukos prze-
rżnąć Hoss CKOCiiTb. ci.auJHBaTb, (> 1. skosić). Cegła
na ukos przecięta Hoss. KDCHK-b , KOCHMCKi. Ciął go sza-
blą w czoło z ukosa. Ferz. (Jyr. 5, I. Arlylerya nie
tylko z frontu, ale i z boków ukośno raziła nieprzyja-
ciela. Siui Ob. 20. Nie jesteś na drodze, która wiedzie
do żywota , ale podle drogi , która cię na ukos wiedzie
na zatracenie. Żaru. Post. 98 b. Ukosnukatny trójkąt,
który nie ma kata prostego. Juk. ilnt 1. 258. Łeik 2,
198[ ciii id)riigii'iiifcIii)OiS I^micrf. UKOŚNOŚC. UKU.^I-
STOŚĆ, ści, ż. , pochyłość, bie «(^riigbcit, 3lbbiiii|j:tjffit ;
Hoss. KOCBeHiiocTb , (KOCocTb , Kociiiia krzywizna). Uko-
śności mierzą sie perpcndykularnie. A/u/.. Zw. 3, 198.
Wysuwka ta ma mieć dziurę podług grubości 1 ukosi-
slośoi pręta. Jak. Art. 1, 197. UKOŚNY, a. e, na ukos
idący, fd)rd(J, HbcrjlPfrsI gcbcilb; Vind. slranski, poslr^n-
skt, na^transki; Hoss. KOCBeilHUh Linia ukośna używa-
na bywa do wzięcia skrzydeł nieprzyjacielowi. AViiłi. Sar.
-195. Ruwnoległobok ukośny, którego boki 1 kąty przy-
ległe są nierówne. Jak. Mat. 1 , 98. ( olitn^uttnqulum ).
Kwadrat ukośny, rhombut. Ueom. 1, 44. Lesk. 29. Po-
łożenie żył węgłowych ledwo nie zawsze ukośne bywa.
Siat HiiIJ. 157 inchne , Hoss nOKOCUH , uOKOeciii De-
stylowanie ukośne , albo z boku , lub przez nachylenie ,
deslillalio obtiijua per latus , per iiirlmationem , gdy para
wychodzi z buku naczynia. Krumł 220 Kozieł ukośnym
ubodł go rogiem. Zab. 14, 84. (z boku). (Hoss yrain-
mat KoHCBeiiMbid iiaACiKl catut obli(fuu$}.

UKOWAĆ, UKUĆ; n. p. Te 1 lyra podobne w samej pie-

UKRACAĆ - UKRAINA.

UKRAINIEC - UKRASIĆ.

121

kielnej kuźni ukowane polwarze. Smoli . Lam. pr , ob.
Kuć. [Bosn. ukovati kogna - podkuć , okud koni;:).

UKRACAC, ob. Ukrócić. 'UKRĄCIĆ, ob. Ukręcić.

UKRADAĆ, ob. Ukraść. I KRADKA . i, i , "rnkra.lniem.' .
zemknienie , porwanie ; ba» £*iiipfcii , Stibicni , Giitrocil'
^C^. Te ukriidki , co mby nie są poslrzeźone , Tyle
pieszczot, nim zmy.^/y ostatnia zachwyci. Takich rozkosz
nie znają dotąd SyLaryci. S:ym. b. W. 36. — |. Utaje-
nie, Hi Ścrlicimlit^en. Śebcim^iilten , 5>eriłpl)lenklten ; (Rag.
ukrad , skróvnos , skrovitos = skrytość). (Jono mówi o
Semeli, kocliance Jowiszowej) : Zdrajczyna przestać na
ukradce inoze, A nie wielka zlad krzywdę nasze we-
źmie łoże ; Poczęła ; właśnie tego ta potrzeba byfa ,
Zi'bv jawnv grzech pefnvm żv«otem nosiła. Oltv. Ow.
ni _ §; Ukradkiem , •KRADKIE-M , UKRAUKĄ, w U-
KRADKl ; Boli. aukradi , kradj , kradmo; Slov. pokrado-
me ; Sorab. 2. kschajżi , kschajżu, kscliażu ; Sorau. i.
skradżu , skrsdżi, zkradźu , zkradźne ; Vind. vkradiivu ,
latinsku , skriufhi , skriva ; Croal. kradiich, ukradcze,
kradom , Latbenem; Hag. ukradom, kradom; lioin. kra-
dom ; Ei:cL Kpa^eÓHO, yKpa4KOio ; lin^s. yKpajnoio : kra-
dzieżą , w dorywczą . tajemnie ; ocv|'lpiilncv 2Dfi|'c , Łcimlid;.
Klucze od kościoła ukradkiem doslawszv, węcjrował. Birk.
Dom. 126. Usta twe różane ukradkiem całuje. Groch.
W. óóo. Ukradką przyzwał do siebie kiiku mieszczan.
Aoj;. Lor. 60. Konie zostawiwszy , sami cicho lasem
do naszych się skradali, aby tak ukradka naszych zdy-
bać mogh. Biel. 78. Ukradkiiin mię umyślił wieść w
swoje stronę. /-". hrltan. Od. 1, 561. Nie brałem nigdy
córki mej w ukradki. Zab. 15, 257. Snadnie zatrzeć
imieniem hratskim lube skradki , Jest mi z tobą 'dowora
mówienia w ukradki. /lebr. Ow. 254. Czas upatrzywszy
sarnę ją zostawił, A. sai) sie w inną drogę ukradkiem
wyprawił. P. heban. Orl. 1, 51. Czasem też i herptycy
między katolikami kradkiem ten sakrament brali. Sai;.
Persp. 21. UKR.\DKOWY, a, e, tajemny, sekretny; <jer=
ftoblen, gcbcim. Tajemne wydatki i ukradkowe. IHun. 70,
791. UKRAD.W, a e, do ukrr.dzenia , jii fłeblen. Skarb
drogi , by b\ł nieukradnym , w ziemi schronili. Chodk.
Kost. 67." "IkRADZCA ii-p. urzędu Staś. Niim. 2, 71;
który go niesłusznie dostał , ber fin 3Imt frfłoMen bat.

UKRAINA, y, z'.; Ross. yKpaima , •( ois. yKpaft granica,
Croal. kraina roiipriiiim: Rag. pokraina) ; 1) pogranicze,
ugranicze, kraj na granicy; bao ©rńiijCllKliiD , ber ©rćitijeii'
ftrit^ , ber ?anPftric{) nn ber ©rńnje , bic ©raiijen. O uczy-
nieniu obrony jakiej na ukramie. Modrz Baz. 415. Na-
dzieją was bawi Turczyn , aby gdy tak po ukrainach
waszych bez pomsty do woli się nazbija, mógł potym
na ostatek między o>p;iłymi na gardle usieść waszym.
Janusz. Oksz. Bob. Czy tu morza Włoskiego granice
stawaja Tę ziemi ukrainę z oceanem dają ! Bardz. Trag.
59. Do tego miejsca granic swych pomknęła i ukrainą
stanęła. Falib. D 2. Do postronnych sie ukrain w cu-
dze strony przejeżdża. Kosz. Lor. 12 6. Wieczna pleśń
iwiata ukrainę przyodziewa. Bardz. Trag. 57. (kraj świa-
ta). Ukrainy Afryki. Birk. Dom. 58 — 2) Ukraina, nom.
proprium, zawierała wł.iściwie wojew. Bracławskie i Ki-

SiowTtik Lindego wyd. 2. Ton Tl.

jowskio. Dykc. Geogr. 5, 159. bte llfraiilC. Ukraina ma
początek nazwiska od (.<krajka ziemi czyli ostatecznej
krainy, stykającej się z krajem sąsiedzkim. A'. Paw. 10,
">. Nasza Ukraina w języku naszym, jest to samo co
w Niemieckiem marchia. A. Pam. ib. Ukraina czyli zie-
mia po obu stronach Dniepra leżąc.). i6. 52. Prov. Jak
na Ukrainie. Cn .id. 292. Martis campus, ubi omnia
lemere vi armis geriinlur; kto mocniejszy, ten lepszy;
gauftredit, tocr ben nnbern pernwg, ftc(ft ibn in ben @ad.
Szkoły podobne są żołnierstwu , około którego sie na
Podolu albo na Ukrainie parają uczciwi a zawołani lu-
dzie, (jlicz. K 7 b. cf. palestra. UKRAINIEC, ńca, m.,
'UKRAINCZYK , a, m,, obywatel Ukraiński, einer ano ber
Ufrnine. Tu sie opisuje sposób Tatarski na wojnie, trwo-
ga Ukraińców, faszk. Dz. 12; Croal. krainschak confi-
niarius, krainschani mitiles confiniurii -. Ross. pyóeJKHHKŁ
pogranicznik, (ob. Rąb, ręby). UKRAINNY, UKR.AJNY, a.
e, UKRAIŃSKI, a, ie, pogr.-ninzny ; Ross. yKpaHHCKJH,
pyóeailiuil , ©rnnj = , nn ber ©raiijc ijeleflcn. Oiośmy już
w mieście ukrajn\m granic twoich Rudn. Num. 20, 16.
Osobne obrony miałyby być postanowione dla wlarjnie-
nia nieprzyjaciela ukrainnego. Mądrz. Baz. 418. Ukraj-
ne obrony Olha wojewodom zleciła. Slryjk. H8. Pelu-
sa utarczki do Litwy czynił i inszych starostów ukraj-
nych buntował, ib. 540. Osada ukraińskich zamków.
Gorn. Sen. 503. — g. Od Ukrainy; Ross. yKpaunCKiu ,
Ufratnifife. O swejwoli Ukrainnej Kozackiej. VoL Leg. 5,
25. Wolnością sie swowolną Ukraińską szczycą. We-
resz. Kij. 22. Pan bóg wziął głowę, króla mądrego;
wziął ręce. hetmanów obudwu ; wziął żywot, obfite Ru-
skie kraje; wziął piersi, wojsko ukrainne; tylko nam
nogi do uciekania zostawił, abyśmy za Gdańsk i Szlą-
skie granice uciekali. Siar. Ryc. 55.

UKRAJ.At', , ob. Ukroić.

UKRAŚĆ, ukradł, f. ukradnie cz. dok., Ukradać niedok. \
Boh. ukrasti , ukradati ; yind. vkrasti ; Bosn. ukrasti ;
Croat. u.kragyujem . ukradam; Ross. yKpacTb; kradnąc
zemknąć, ipegftfMcn , fteblen. Posyła służącego, prosząc
o psa oddanie; tamten odpowiada: żem ja go nie ukradł,
bo psa wziąć , to jest myśliwska sztuka. Mon. "3, 740.
Musiałbym-ci ukraść, gdybym tak tanio miał zbyć. Alb.
na Wvj. 14. id) niiiffte ii geftoMcn {laben. Ukradać czas,
kraść czas; houeslo sensu, suiripere uliguid spalii , e gr.
ad scribendum. Cn. 7'/i. 515. bie 3f'f ft^ŁIC"- ycnat. Okra-
danie albo przemykanie, kiedy pies po zwierzęciu idąc,
zbiega milczkiem , a tylko kiedy niekiedy się ozwie.
Osiror. Mysi. 8. scrflpMneś ftillcś SJariifcpcn id £tantier=
Iinnbcś , mit feitncm Slnfdilag. — Ukradziony, gcftotlen, n)eg=
gc[toI)Ien : oUler -. Długo mię ukradziona ścieżką prowa-
dziły. Karp. 4, 12. ukradkową, tajemną; ein Der^O^Iner,
gebcimer jupfteig. — ■. ^. Rec. Ukradać się, uchodzić,
schraniać się milczkiem; Ross. KpacTbca , yKpaCTtca ,
yKpa4UBaK)Cb ; Eccl. yKpajaiocfl, ji^ roegftelilen , niegi'd)lci-
djen. Postico recedere, wspak iść, ukraść się. Marz.

UKRASIĆ; /?oss. yKpacHTŁ , yKpamarb, ob. Krasić. UKRA-
SICIEL, a, m., ozdobieiel, piększyciel ; Eccl. yKpacHieib,
/. yKpacBieibHHua.

i6

122

UKRAWAC - UKRÓCICIE L.

l]KRAVyAĆ, ob. Ukroić.

'LKBĄŻYC Cl. dok., *L'krąiać niedok., w krążki pokrajać,
iii ninrc cdjeibdjcn i4fiieiti'cn. Ziele to , drobno ukrążane,
a z obrokiem koniom dawane — Syr. 253.

UKRĘCIĆ 'UKRĄCIĆ ci. dok., Ukręcać, 'Ukrącać niedok..
flo/i. ukraulili;'(Curn. ukręniti, ukręnem iri/Zet/ere) ; Croal.
uszukavam ; Run. ycymtb . kręcąc oderwać, abbre()en.
Niecliie mi dyabeł łeb ukręci . jeżeli lo rozumiem. Teat.
11,- i 16. Choćby mi życie stracić przysz/o, muszę mu
łeb ukręcić, ii. 56. b, 7 '2. Prędzej dam sobie łeb ukrę-
cić, ift. 3. b, 22. — g. Kręceniem ukszUilcić , utworzyć ;
fertifl t>tt\)tn, t)rt|(enb formiren, óefialteii , formeii. Trudno
z piasku bicz ukreCić. Teal. '20. b. 49; (Vind. vun<viti).
Wąsik w sztylecik' ukręcić. Mon. 69, 117. 'UKHKT.NY,
a, *e, do ukręcenia, flbCteybar , cf. toczny; Cioal. ukrc-
llyiv tilui , velox , 2) vilUts\ Croal. ukrellyivoszt ceUri-
tat , ob. Zwinnv, zwinność.

UKROCHMALIĆ, '«Ł. Krochmalić.

1. UKRÓCIĆ cj. JoA., Ukracać/iierfoA., Ukrocywać/r«9u. ; Doh.
ukrcitili. ukratyti, iikr:icowati ; Croat. ukrotiti, ukrocliujem ;
Ross. j-KpoTHTb , jKpomaTb ; skracać , krótszym czynić ;
Obtur^cn , fiirłcr mciicn. Możesz ca/ą znieść zawadę ,
ukrócić drogi długość. Zygr. Gon. 502. Jeśliby dłuższe
trąbienie z niejakiein ukrócaniem abo przetrębowaniein
usłyszeli, ruszą się z miejsca. 1 Leop. Num. 10. 5. (z
przeciwianiem 3 Leop; z urywaniem głosu) — g. Ukrą-
cać, okracać , określać, ograniczać, ujmować, uwłaczać,
ukrajać ; bcijrdiiicii , bceiijcii , fĄiiialerii. Ten , który był
nieogarnionym , stal się ukróconym . iż go ubogie pie-
luszki oganiać mogły. Żarn. Post. 57 b. Nie z daleka
nam bogiem jest, ani ukrócona jest nam na wspomoże-
nie raka jego. fiej. l'ost. S s i. Boi się , aby mu w
czym prawa i sprawiedliwości nie ukrócono. Sznerb.
Sa'x. 14. nie ubliżono. — |2 UKRÓCIĆ c;. dok.. Ukracać
nieduk. 2], ukr.icać, uskramiać, ugłaskać, ułaskawiać;
Rag. ukrotili; Bosn. ukrotiti, upitoniiti; Ross. jMtpiiTL ,
yMtpHTb, CMiipiiTL, cMiipHTb. ( cf. uśmierzyć) ; bdiibifleit ,
jaf)nicii; (Leci. upeyRpuiuato perdomo). Ludzie jęli chwy-
tać i ukracać zwierzęta. Cresc. o\'2. (rochmaiiić, układać).
Co konie ukrocywa . Epidaurus. Otu). Wirg. 421; (do-
milria: equorum). Gdy chcesz woły ukrócić ku robocie ,
masz je pierwej zwyczaić głaskaniem po głowie. Cresf.
530. Nieujeżdżony kark rzeki ukrócił , zbudowawszy most
na Inii-j. Tward. Wi. 117. Ukróciwszy nieprzyjaciela
północnego , z wojskami zwycięinemi na wschód sie
obraca, ió. 265. iJość mu, że swywolną Wołoska ukró-
ci ziemię brykającą. Tward. \IV. 8S, ( cl', w kleszcze
wziąć, iijat';. Coś za czasem ukrócić mógł, lo zaraz
wszystko upłoszysz. Goni. Dw. 297. Hetmani . gdy wi-
dzą żołnierza niekarnego, ukracają go pracą 1'łicb. Sen. list.
2, 8. Tak rodzaj ludzki zły jest , i tak zepsuły. Że go
już nie ukrócą najmędrsze statuty. Zab, 7, 132. \VVj.
Ukrócić słowy Sk. Di. 04. UKRÓCIĆ się, eb. Ukro-
tnieć. ['KROCICIKL . a, m , uskrproiacz , który co ukra-
ca ; ber Sdiibijer, 3'i!"'tcr; w rodi. ieńsk. ukrocicicika ;
Bosn. ukrolillav ; Croat. ukrotilel, /. ukrotitelicza ; Rag.
ukrolitegl , f. ukrotitcgliza; Croa/. kroliUl, ukrolilel, kro-

U KROCZYC - U KROTNY.

titelicza, ukrotitelicza; Eccl. yKporHTCJb, yKpoTHieJbHH-
ua. (Slov. ukratiika apocope). Ukażcie , że nie wyrodka-
mi starszych waszych, ziemi Ruskiej ukrocicielów, jeste-
ście. Arom. 195.

UKROCZYĆ CS. dok., wykroczyć, ustąpić z drogi; mi Pfm
SBege tretcii , a\ii ber Stroje oblreten , tr. fig W złotej
Saul koronie, skoro ukroczył nieposłuszny bogu. Wnet
też prorok pospieszył od kletego progu Uiask. Ryt. 20.

UKROIĆ Ci. dok.. Ukrajać niedok., Ukrawać jregu. , Boh.
ukrogiti; krajać odłączyć, odciąć, uciąć, odkroić kawał,
ablt^nciben. Leniwy, chleba sobie nie ukroi Pol. Arg.
454, (Bosn. uknsgjali kruha , iikriska od kruha bucella).
Rzodkwiana wódka głos ostrzy, llegiiię grubą a bpką w
piersiach ukrawa. Spicz. 105 (przerzedzaj Co się upie-
cze , to ukrój Dwór. H 2 Rys. Ad. 4. {praeteiilibus
utere). (Slov. ukrogilka apocope; Slov. ukrog paragraf;
Eccl yKpofi płachta, chusta). Ukrajać się, Pusii'., ftt^
abi^iieibetl. Łasica , liżąc pilnik , gdy się jej języka
ukrawało, mniemała, by z (>iluika było mięso. Eiop.
81. Na godło wdzięcznej pogody (tęczę), Ukrajać się
poczną, wody. Kniaź. Poez. 5, 29; (dislng okroić się).

'UKRÓLKJ cz. dok., n. p. Dawid zestarzały ukrólił syna
swego Salomona. Ruda 1 Chroń. 23, 1. królem uczy-
nił, cr madue ibit \\\m StoniGe.

UKROP , u, m., war, wrząca woda; Siib, ficbfiibe^ SSaffer ;
Boh. ukrop, aukrup, krop, pukrop , nakrop , oparka ;
Carn. krop; Crual. krop, urucha , vrola voda ; Vtnd.
krop > letnia woda, (kropen, mlazheii • letni) ; borab. 1.
krop; Sorah 2. Iiukschop; Ł'cc/. yKponi , eapi, ropa-
<iaa B04a ; Ross. oTBapi , iihuciib {ob. Kipiećj,- khoatoki,
KłiuHTu<iiiK:b , ( Ross 3'Kpoiib kopcr ). Ciorący i wrzący
ukrop w kolie. <S7i. Ui, 578. Szlurmowmków z wierz-
chu smołą wrzącą i iikropcm lejąc parzono. Krom. 278.
Nar. Hst. 3, 156. Cieplice są tam cie|>łe, że ptaka,
jak w ukropie oparzyć może. Gwagn. 448. Obwiniony
taki musi jeden z tych odwodów wybierać , abo żelazo
czerwono rozjialone w ręku nosić , albo w ukrop wrzący
rękę po łokieć zamoczyć. Szczerb. Sax. 17. Prov. Zląkł
się. jakby go ukropem poparzył. Zegl. Ad. 294. Zab. 7,
207. (jakby go zimną wodą oblał). Jak na ukropie sie-
dzi niecierpliwy i boj^iżliwy. /Uon. 69, 588. (jak na brzy-
twach , jak na igłach . jak na śpilkachj. — §. Fig. To-
czył z oczu pokutnych rzęsiste ukrofiy. 7rcŁ. .^". M. 152.
gorące łzy, bei^c Jbrdiicnfiiitlicii. (Eccl yKpooiiuKi . co-
cyxT. uepbOBHhiii . bi Koeiii rptioTi BOjy kucał ukro-
powy). UKROIMC , ob. Kropie, skropić, skraplać.

UKROtN.\Ć nijak, jedntl.. UKROT.MEĆ duk , ukrócić się,
uśmierzyć się; Eccl. yuportBaTMCH , yKpOTHTbca , yKpo-
marbCH . yTiixaTb , faiiita tl'cr^CII , iii) bediiiflijeii. Niech
ukrotnieje gniew twój. 1 Leop. E.cod. 52, 12. (niech
iikrotiiiu. 5 Leop.), ob. Krotnąć. UKRUT.^Y, a, e, do
ukrócenia, ułagodzenia, uśmierzenia , jii beidtittigen ; Bosn.
ukrotiyi, koji sc inosge ukrotiti. Rag. ukroliii, ukroliv ,
krotiy; Croat. ukrollyiv. Oppos Nieukrotiiy, Yind. nev -
kroten, nrokrotliu , nekroten. — 'Nieukrotność , Yind.
ncvkrotno.si, neokrotliYost ; (Rag. ukrotjenslyo , ukrota
domitura, ukroceoie).

UKRÓTOCHWILIĆ-UKUPIĆ.

U KURZYĆ - UKWAPNIE.

125

UKRÓTOCHWILIC kogo cz. dok., uweselid , cinen beliifliflen.
Ociec, gdy rozkwili dziecię ma/e , wnet je ukrolofili lada
cackiem b/yszczacym. Tward. W. D. 2, 200.

UKRUCH, ob. UJÓmek. UKRUSZYC cz. dok.. Ukruszać
niedok , krusząc od/amai^ , aMirpcfcIii , tli flcincn Srodc^en
abbrcĄciI. 1 zJota się ukruszy. Cu. Ad. "ISA. (ubywa go
ocieraniem). Gryząc sucharki ukruszyl sobie zęby. Teot.
\i. b, dO. Zn;.czna mu się część ukruszyfa tej sumki,
wiele zmarnotrawif. Zab. 15, 204.

UKRWAWIC . ob. Krwawić

UKRYĆ, /'. ukryje cz. dok, Ukrywać niodok. ; Boh. ukryli,
ukrywali, ukreywati; S/oi'. ukry w^im ; /iwiy. ukritti ; Ross.
yKpUTb, yiipuBaib ; kryjąc ulaić, ucrtedcii , i>crftccfcii , ser-
ber^cn. S/ońce a godność ukryć się nie może. Warg.
Cez. praef. D 5. Czas wszystek ma być /ożnny na ta-
kich zabawach, którychby nam nie trzeba by/o taić i
ukrywać. Pilch. Sen. lisi. 2, 553. Czyń to, co czynisz,
idź niecnoty torem , Lecz pomnij tylko ukrywać twą wi-
nę. Hul. Ow. 262. Jakże to trudno , przykro i nudno ,
Ukrywać miłość, a nią się palić. Żabi. Bal. GG. Mało
się różni od gnuśności cnola ukryta. Zab. 15, 7. Dla
przyjaciela nic niemożna mieć ukrytego. Weg Mann. 1,
194. — Forti/ic. Ukryta droga, taras rozciągający się na
okol skarpy, od pola zasJoniony przedpiersieniem. Jak.
Alt. 5, 520. UKRYWACZ , a , w. , który ukrywa, lub
ukrył, utaiciel, bci" ScibcrijCr ; Vind. skrivez, skrivauz ,
okrivauz , sakrivauz ; Rag. skrivalaz , tSjalaz. Prou. Vind.
Bi ne biu skrivavcz , bi ne biu kradlovez; Slov. ne bo-
lobi zlodega, kebj ne bolo skriwśća; nie byJoby zło-
dzieja, gdyby nie było ukrywacza, ob. Przechowaez.
UKRYWKA, i, ź., ukrywanie, ukrycie, miejsce ukrycia;
Carn. skryvavneza ; liosn. skroviscte , mjesto potajno ;
Hag. ski3viscte, zataja, skroov , zaklan, zakloniscte , baś
Serfłetfcii, bte Serftedimg , eiti iierborgncr Ort, bic '2erDor=
gcnbeit. Doskonale w kunszcie ukrywek wyćwiczony.
Mon. 6d , 410. (Ross. yKpUBare.ibCTBO przechowywanie
podejrzanych). 'UKRYWALNY-- TKRYTNY , a , e , do
ukrycia , mogący być ukrytym , iierkrglii^ , oppos. Yind.
neskritiiu , nasakritliu.

UKRZEPCZYC , UKRZEPlC; Cosn. ukrjepiti, ustanovititi ;
Rag. ukrjepiti ; Croal ukreplyujem ; Ross. yKptniiTb ,
yKptn.iflTb , (yi;ptna klamra, nit); Eccl. Bwn.iinu , ycii-
JHTb , oh. Krzepezyć. UKRZEPICIEL, a, n:.-. Rag. ukrje-
pitegl; Croat. ukrepUul; Enl. yKptnnie.ib ; umocniciel ,
ber Scfcftiger, Stćirfer, ^^frjłdrfer.

UKRZYWDZIĆ , UKP.ZYWDZICIEL , oh. Krzywdzić, Krzy-
wdziciel. UKRZYŻOWAĆ, ob. Krzyż.

UKSEFT , ob. Okseft. UKSZTAŁCIĆ , UKSZTAŁTOWAĆ ;
Sorah. {. woźtawinofcźam , ob. Kształcić.

UKSZY'KAC kogo cz. dok. , conscindere sibilis. Mącz., eiiien
jerjijĄeii , bejifdicn , aii^jififjctt.

UKUĆ, UKOWAĆ, ob. Kuć.

UKUP, 11, m., ukupienie, odkupienie; ber Soźfoiif, grfauf, 3l&<
fauf. Żołnierze mało żywych zostawili, i to tych, od których
się ukupu spodziewali. Baz. Sk. 5. "UKUPIĆ cz. dok., kupić,
skupować, odkupować, odkupić ; erfaufen, fnufcn. Książęta te
swoje urzędy u Rzymian ukupili byli. IV. Posi. W. 38.

UKURZYC cz.dok. mocno okurzyć, rcdjt he^uhn, o6Dt8
mit ©taub Itebfrfcil. Ujrzy, a ono jeden ukorzony Bieży
do niego, żalem wielkiem zdięty. P. Kchan. Jer. 129.
(Sorah. i. zaproschene, ob. Prószyć). W grzechowej się
okurzywszy kuźni. Miasto poprawy naukę twą bluźni.
Chrośc. Job. 133. Ukurzenie; {Sorab. i. zaproschniwofcź,
cf zaprószyć).

UKUSIC cz. dok., Ukuszać niedok., skosztować, kosztując
nieco zażyć, zasmakować; fofteii, fcbmccfcii , eiii toenig ge>
niegcn , JU fiifl iie^men. Gdy miodem tym pomażesz szcze-
py , gąsienice pomrą, gdzie na to przyda a ukuszą.
Spu-z. 134. Ten aurypigment połóż tam, gdzie kret
ryje; ukusi-li tego, wnet zdechnie, ib. 154. Żaden z
tych , którzy byli zaproszeni , nie ukusi wieczerzy mojej.
Damhr. 550. Nim krew' puszczać masz , nieco ukuś
pierwej trunku, dla odmiękczenia brzucha. Spicz. 201.
Tego dnia dobytek i woły i inne bydło niech nic nie
ukuszają. 1 Leop. Jon. 5, 7. Piotr, gdy łaknął, chciał
też czego ukusić. 1 Leop. Act. 10, 10. Ukuszenie, sma-
kowanie , smak ; hai Si^mctfeii , ber ©eft^macf. Jeżyk jest
naczyniem ukuszenia , dlategoż aby sm:iki pokarmów
przez niego łatwiej przenikały. Sak. Prohl. 78. W uko-
szeniu naczyniem jest język. ib. 85. Ucho słów doświad-
cza, a gardło pokarmy ukuszeniem rozeznawa. 1 Leop.
Job. 54, 3. "Smysł ukuszenia, sensus gustus, jest 'smvsł
powierzchowny, pojmujący rzeczy smak w sobie mające.
Sak. Probl. 85 , oh. Kusić , Kuszenie.

UKUTY, ob. Kuć. UKWADROWAĆ, ob. Kwadrować.

UKWAP, u, m., iikwapienie, zbytnia kwapliwość, za wielki
pospiech, iiai U&creileii; Vind. nagelza , prehitnost, pre-
hitenje . prehilanje. — §. Dolan. Ziele, bawełna pozie-
mna. Uisin.; kwiaty młodsze nad starszemi wyrastają i
wyprzedzają, jakoby z kwapliwością jaką; kształt ma
kooanków; impia, gnaphalium. Syr. 719. eillC 3Irt 9ill^r=
fraut. UKWAPIĆ cz.dok.; fio//. ukwapiti, uspiśiti, (uspie-
szyć) ; Car/i. obstrezhi , obstręzhem, nagleti , naglem se ;
\'ind. prcnagluvati , prepasti , prenapasti, sagerniti , pre-
ujeti, preslrezhi , preliiliti, prehituvati ; Ross. npe4X-
ycniib, npe4'BycniBaTb , yóucrpnTb, ycKopnib; zbytnie
przyspieszyć, lifiercileti. Ukwapiona rzecz nigdy z pożytkiem
nie była. Simon. Siei. 23. Ukwapić się, zbytniem po-
spiechem przesadzić , ficft ilOcrcilcii ; Slan. preliiltlti se.
UKWAPLIWOŚĆ , ści , ż. , zbytni pospiech, bic UDcrct'
liiiig; Ross. Toponi , Toponocib (if. trop), onpoMeiyH-
BOCTb Ja rzekłem w kwapieniu moim, wszelki człowiek
kłamca. Rudn. Ps. 116. 11. not., .albo w^ ukwapliwości
mojej >. Dobremu hetmanowi najmniej się ukwapliwości
używać nie godzi. Kosz. Lor. 151 b. — UKWAPLIWY
UKWAPNY, a, e, UKWAPLIWIE, UKWAPNIE adv. ,'
zbyt spieszny, ubercilt ; Dfh. na kwap; Yind. prehiten,
prehitezhen , prenagel , prehiter, prehilast ; Ross. Topo-
nKifi, ToponoKi, ToponKO Topon.iHBO , onpoMemHBuH.
Mąż ukwapliwy w słowach swoich. Biidn. Prot. 29, 20.
Nieukwapliwie , bacznie , meditate. Mącz. Nieumiejętny
wiele ukwapnie a nierozmyślni* mówi. Eraz. Jez. E e
8 b. Nie bądź ukwapliwy ku gniewaniu, bowiem gniew
w łonie szalonego odpoczywa. 1 Leop. Eccl. 7, 10, (cf.

16*

i 24

U K W A P I C 1 K L - ULAĆ.

U Ł A C. N I C - I' L A L A.

popędliwy, zapalczywy). Pan bóg iiieiikwapliwy jesl, iż
(Itugic oczekiwanie liuwa (ym , którzy zgrzeszyli. 1 Leop.
A Ezdr. 7 , 63. Każdy pan leniwy, a nic ukwapliwy ku
wierzeniu ma być. Kosz. f.nr. 53. — g Spieszny, kwa-
piący się: IłilfłiiJ, idjnell, tilfetfifl. Zadyszawszy się z trza-
skiem ukwapliwy wpadnie. Zebr. Oii'. "278. Wsiadłszy na
koń. je(li;ii dairj ukw.ipliwy P. Krhun. Uri. 1, 57.
Szedł ukwapliwy w drojie. ii. 1 , 233. Uo kościoła po-
biegł ukw:i|diwy. /■". hchati. Jer. 29. Juz idą wojska
ukwapiiwe. ib. 24. UKWAPICIKL , .i, m . kióry kogo
ukw«pia , który sie ukwapia, ^cr Ulicrcilfr ; Boh. kwapił.
UKWASIĆ, L'KVN'AŚ.N1EĆ , ob. Kwasić, Kwaśnied.

U L, U Ł

1. UL. a, m ; Duh. aiil ; S'ov. aul , wćilinec; Sorab. 2.
huhl ; Sorab. 1. kolcz , kowlż; Virid buzbeiinu korilu ,
buzliidni fod , peiij , (cf. pień, pniak); Croat. vuli$cłie
(cf. ulica), (yuliiiak apiarium), kosicz za pciielc, kru.ssna ,
(cf. krosna) : Dal. krosnicza , ulisciiye -. Iluiig. milikosdr ;
Bosn uliscte . koscnii;:i , kroso^jiia od |)cel:i , pceliscle ;
f(:ij. uliscle ; S!'iu- kosbnica; /ij.s. jJeii , I nepi-yJOKl ,
Dpo^'jOKi , nepeyjoKi , HepcyjOMCKi, npoyjOMCKi po-
przecznica . cl', ulica); (cf. Lat. alveus , alveare Dur I,
150; cl". Letl. ula. dziura; Antjl. bole; 3?iebcrf. \)Oll;
Anglos. linie, bale; Dait. bule; Svei:. ból: .411,9/. liollow ;
Ge.m. ^ólllf, 1)1)1)1; (jraec. xni).oi) ; Per 'BiciICIlflod. Ule są
pomieszkania dla pszi'ziił robione , ruchome, hliik. Ziu.

4, l'J9, (ob |'ienki, Leiaki , Pudła, cf bare). Oka do
uK'iw do v.(.liodzenia. Hauy. Ek. 159, Carn. 5.berclu , t>a?
3IUt]lo4|. Ul rozcrznięly Ilon. OKKh. Jeśli malka zginie,
pszezoły pewnie spadną , A gdy ula nie sianie , gdzie
się djiać nie zgadną. H-j Zw. 253. Prov. Nie trzeba
w ul diniirliad. Zahl. Fir. 70. (licba nie budzi(<). Za-
miast pnkoju ddiiicbnął w ul roju. Zab. 13 , 203. {Sloi:
gako wćrli sa inntagu, non conieniunl).

Pi-chodz. uinwnica . ulowy , ulica, iiUctka , irictnik,
ulik . uliany.

[2 UL, a, m., wrzód czczy, lisluła; Lar. ulcus ; l.ell. ala <
Jziiira; cf. w ul, wole, ciiIC 3iflcl '2|. Cliory pokazał nam
nogę miąższą i "ułów pi^łną. .S(/x<. Szkl. 207. ulceribuf
implftnm , cl' wrzóil , cf ulowaty.

ULA, i, i., rziika w Litwie. Wyrw. (lengr. 20, ciii AI116
tn £itt|)iiiirn.

UŁABUDAC. ob. .Łabiidać.

ULAĆ, /". uleje ez. dok., Ulewać niedok. \ lluh. uljli , ulegi ,
Rotf. y.iHTL , y.iiiRaTb. yn.iecKiiTU ; cześć o.llać, wyhić;
aEiflit^eii, eiiioii IbnI nit(jflicSc:i , it»i'iif(l)uttcii. .Morze czarne
swoje zbyteczne wody cieśniną l{o^|diiinis ulewa. Stat.
liujl. 251. Ul.inie, ulewanie Huas. y.iiiBiiu. - §. L'lac
n p z kruszców, L-jąc ukszt,'łcić ; obiprmcn , d''&"'. i**'
gifSciI. Bogi dali sobie ulać z jakiej materyi. Uroch. W.
312. Na bramie Nimfy dwie *ulilo miano). Tward. I'atij.

5. Tak mówią , że Perylus ryczał w swoim wole. Którego
sztucznie ubł na cudzą niedolę. Toi Saut. 07. — Fig.
Djiecię w matczynym żywocie ulane. Puilać człowieka
bierze. Olw. Uw. 259. (uformowane , flfformt). Olrzy

na chwilę świeżym płaczem rym 'ulity. Hor. 1 , 184.
(ulany). — Jakby ulał 'ładniucbno , gładziucbno ; IDtt gf'
gi>ffen . grfiniroplt . nifMJc^. Hęka . jak z srebra ulał, pa-
luszki powabne Mtn. Fart. 27. Talijka smagła, ramiona
gdyby ulał. Teal. 20, 38. Fraczek, gdyby ulał. Teul. 14,
109. — Aliter . Córka lo pańska; jak gdyby ją ulał na
podobieństwo. Tcal. li, 13 jak z dczu wyrżnięta, wy-
kapana, kubek w kubek, podobniuleńka ; itiJC illlfleformt,

aboejoiTeti , 10 dtłiilld) , roić nu^ im Slii^cn floidjnittcn.

UŁAC.MĆ, UŁATWIĆ cz. dok. Ułacniuć , Ułatwiać niedok.
'Ułacwiwać freiju. ; iZygr. Gon. 88.), uleks/yć , łatwiej-
szym sobie uczynić, trudności ująć; Hng. usiiA.\iti, usna-
xivali ; Vind. riefhiti , sprostiti , rrlcic^terit . Iciditcr mad^cn.
Rozum potrafi wszystko ułatwić. Teat. 58, 188. Dowcip
bystry do wszystkiego sobie ułatwi dro^ę Ottol. M'>w
76. Już się ułatwi przeszkoda Teat 1,6, 134. — §.
Ułulwić sprawę, interes • sprawić , zrobić, sprzątać, zbyć
się go , ukończyć go . fin ®cid)aft oHbim. Daj pokój
temu , jest to rzecz , która ja potrafię ułatwić bez twojej
turbacyi. Teai. 23. ft, 15. Math. Gily się warunkom do-
syć stanie, będzie zagadnienie ułatwione, problema ło-
tulitin. Uslrz. .\lg. 31. aufijclójł. - g. Ułacnić się rec,
zbyć Sie zatrudnienia , przestać być zatrudnionym , uspo-
koić Sie , fcmc (^cid)d|tc lieciiM^en , fid) 'iWiijSc inacfetit , ftep
rocrPcii v>Oii (j)f|d)(iitcii ; Hoss y40cy/KnTŁca. W klasztorze
służył, robił, piece palił, w kurhiii pusługował, a kiedy
Sie ułai-nił, u drzwi kościelnych bogu się modlił. Papr.
łłyr. Nieraz tego bywało , zawżdym to czyniła . Kiedym
sie od królewny kolwiek ułacniła. P. Hilnin Orl. I, 110.
Ułacniony , iiiczabawny , łacny , próżny . wolny. Cix Th.
542. ei 1183. iiiezatrudniony, frca , niugij, SKii^c Łabenb,
utibcid)iiftii]t. — .1/i/tr. Ufacnić się do czego, zbywając
wszystkich |irzi'szkóil i zawad przygotować się, [\if mit
SBfflfcfeaffimg dlcr iiinDerniiTc su ftmaS iiiifiidfii. Aposto-
łowie opuszczali ojcc , matki, żi>ny , dzieci , a ułacniali
się do służby boiej. Sk. Kaz. 461.

TLACO.NY , a. e. pełny łat albo płatów, pannonur Maj-z.
lumpiii . »oIl Viimpfn.

UŁAUMC rz. dok. , Ur.idni.ić nu-duk., ładnym uczynić, upię-
kszyć ; ffjón inacbcii , 'jeridioncrn. Kto upośledziony od na-
tury, niech się workiem ułndnia. Tent. 11. 105.

1. ULAltOWAĆ oi. Ładować. 2 -UhADOWAC . ;, dok., do
ładu przyprowadzać , układać , rozjiDrządkowac , uporząd-
kować: in rrbimjj briiiflon , crtnen. Coż ziąd uliie? oto
zamieszanie 1 nieporządek lęzyka ; coż dalej? oto nie-
możność iił.id>iwania , zbogacenia 1 wydoskonalenia je-
żyka, kpcz. LU. 22.

"('L.\nZlL <■; dok. , lądem połączyć , w la 1 przemienić ; in
tfftf« ianD perroiinPcIn , mit bcm ffftfm ?.tiibe ycrbinbłn.
nżwig.ijąc gmachy ogromne , Nie kontenl. kędy pług orze,
Ulądził nawet w orcie niezłomne Tyreńskie z Apulskim
morze. Hor. 2, 157. Mar.

UL^DZ, ULAC.NAĆ, ULRllN.^Ć sie. ULACŁY ob. Legnąć
Sie. L'Ł.M;bliZiC , ob. Łagodne. I ŁAKU.MiC, n. p."Uła-
komili Sie na jabłko oczom swoim miłe. Pim. ham. 301 ,
ob Łakomić UI.M.A, ob. liulala , llalalal »ub Ha!

UŁAM - UŁAPIĆ.

U Ł A S I Ć - ULECIEĆ

iii

UŁAM, u, w., (cf. ułom), n. p. Z^łrazony , z dziwnenii
ufamy albo dziurami po ciole. Ork. Priym. 2. olwoiy,
^(fniinijen, 8ÓtJ)er. (Myfka druku z;im. ulami, ob 2. Ul ; i
wraz ton tu nic należy 2]. — §. W Gornict. Ufamy, sztuki
albo kawafv różnej ogromiiośe.i i k<zlaftu , pędem wód,
trzęsieniem ziemi lub innemi przyezynami z miejsc swoiili
ruszono. iUier. ®cfd)iel'e , Grjftiicfcii, (/fc. Womek. UŁAMAC ,
'UŁ.AMIC , f. iifamie , 'ułomi cz. dok. , Ufarni>ivać , "Ijle-
mować cont. ; Boh. ulomili . ułamali , ulamowati ; ftug.
ulomitti, uijmati; Bnsn. ul-imilli , slomiti : Croat. ula-
mlyujem ; Boss. yiomnb , yjaMbiBarb; łamiąc oderwać,
oildzielić. odłamać. nhliretfccil. Ułamuj łaknaremu chleba
twego, i Lerp. Jes. 58, 7 Bej. /'os/. O 5. Módl. Ld.
90. fudziel, brict bcii §migriijcii bciii Srot. Sutli.). Gdzież
ten, któryby ogarnął 'sirotkę błediiei/u? albo tułaka opa-
trzył w nędzy jeijo ? abo z oclmtą nędzniknwi ułomił
chleba swego? [iej Zwrn. 198. — § Ułamować się r ugi -
nać się, fic^ beugeii, itcicjen. iż mi się nijako do was ułę-
mować. Sami sie pnieie wzgóre i dajcie całować. Zebr.
Ow. 229 (ad vos uicinnbere).

ULAMOWAG CS Aok.. «v lamy ustroić, mit 8abn kfcgcii,
DCrjicrciI. Godzien ulamowana na tej uyk"inliiej kanapie,
wielbiących ją półgłówków odbiera hołdy. Teal. 14, 10.

{. "UŁAN", a, ł/l., u Talarów, kniaź. Pasik. Dz. 80, ctn
latarifc^tr Siirft. Nasi rozproszywszy Tataró\y , ułana sa-
mego (tak Tatarzy owi swych królików nazywali; , do-
stjfi w niewolą. Bok. Znmoj. 108 UŁAiNCZYK, Turc.
podrostok. Pufzk. Dz. I ÓS. ctit Sluffdiof ling , jiin^cr Łud) 8e=
njat^ttlier 3Re!ltd) ; (Bosa. Talar. yAyci,. tjrdmada namiotów
wędrującego ludu: y^iycHHKi pod chanem będą^ły , wa-
za! chański). 2. UŁAN, "HUŁAN , żołnierz" z' tatarska
ubrany , Germ. ciii Ulan ; Sorab. 2. hulana. Alanów imię
podobno przy żołnierzach zoslało , których ułanami zo-
wiemy. Klecz. Zdań. 10. Z jeńcem każdym hetmanie ,
bądź jak sie zwie, pisze. Gzy on Kozak, kruk. hułan.
czy są towarzysze , Obchodź się jak najsłndziej. Tent. 4.T.
d, 70. UŁAŃSKI, a, ie, do ułanów należący, lllancn ,
n. p. Ułańskie chorągwie. Tr.

'UŁ.^NNIK, a m. , n. p. Za Wyzła , dwie kopy groszy; za

^' ułannika zwierzynego IrzwStat. Lit. 386..'

ULANY, ulanie; ob. Ulać.

UŁAPlG cz. dok., uchwycić, uehopić •. V'in(/ gorblopnili,
gorpohlopniti , gorpopasli , gornapopasti , yjeti , yjeniem
(ująć;, yloyili, lufowić) ; Bofs ccOMHTb , cca<)HBaTB ; cr>
tDtf^f!!, erliafdicn, auffaiiflcn. Gondi go, a ułapiwszy ucięli
mu palce. Badz. Jud. 1, 6. Mają ułapić potwarcę onego,
i srodze go obić. Bej. Bosi. M m m o. 'Obórzył sie nań,
ułapiwszy go za gardło . tłukł go i zabił. Dambr. 240.
Rybitw jeden ułapił rybkę w bystrej rzece, A wziąwszy
ją z saku zatrzymał ją w ręce. Papr. Koi. J 4. (ułowił).
Tym sposobem razem dwie wronie (dual. ■ wrony) ułapisz.
Pot. Arg. 625. Gdy się Samuel odwrócił, chcąc iść
precz, ułapił go Saul za podofek płaszcza, aż go urwał.
Radź. 1 Sam. 15, 27. Ułapić kogo w czym a poświad-
czyć. Rej. Post. U u 1. Szedł do Leliusza , aby go sobie
ułapił. Warg. Wal. 158. (aby go kaptował, sobie go
ujął}. Jeśli kto co z skarbu weźmie abo ułapi , jest wi-

nien skradzenia P.zpitej. Berb. Stal. 8. zemknie, f^nj.
pfcn , f}l[łi|iC!i, maufcn. Czech pod Polakami Opawę uła-
pił. Krom. 280. (podsiadł). Kto słaby, niechaj sie nie
kwapi , bo miasto sławy i czci śmierć pewna ułapi. P.
Kr lian. Uri. 1, 99. — '§. Jan Tarnowski Zofią Odrową-
żówną młodość syna swego ułapił, i onego w stan
małżeństwa z nią zawarł. Orzeeli. Tar. 97. — S. Bec.
Ufapić się czego, uchwyi ić się czego, ctiuns crbaf(^en.
Gily się okręt rozbije, szczęśliwy, kto się deski ułapi.
Bej. Zw. 67. "UŁAPKA, i, ż. , uł.ipienie. uchwycenie,
porwanie, chabias ; Da>J ®nin'cii , ©rnpfcn, 3d)iitpfcn. Nasi
bojowi majętności swej żadnej nie mają. tylko na *uła-
fce (!) |)rzestawać muszą. Bej. Zwrc. 195. [żołd, Lafa,
qu. V. , a wyraz ten tu nienależy 2].
'UŁASIC CI. dok.; (Boss yjecriiib , pociilebiając ujmować);
ugłaskać, ułaskawić, jaiift madjCli , milDcrn. Leśniaków
onycli ułasiwszy , do porzucenia dzikiego żywota namó-
wił. Fuliss. FI. 26ó. UŁASlĆ się rec. , ukorzyć się z
przymdaniem . fid; Łóilicfcft bemfitbigcn , untertijdniiift ftfcmct'
dJCill. Pochlebca, kiedy się najlepiej ułasi, kiedy naj-
więcej z pokorną postawą chodzi, tedy się go najwięcej
strzedz potrzeba. Bej Zw. 49 h. Weresz. fie^. 107.' id.
Ułasiwszy się liszka psu goniącemu za nią, lak mówiła:
czemuż mnie, miły panie gonisz? Ezop. 128. UŁA-
SZO.NY, a e, pochlebny, grzecznie z przymilaniem uło-
żony, obleśny; fi^mf id;lcn)'i^ , fitASfc^iiiaiijcnfd). Boi się
Greków, choć upominki niosą, po ich obłudach strzeże
sic ułaszonych. Ttuird. \\'Ł HO. Depcąc śbzkie one
dworskie progi , Jednak nigdy statecznej nie uniosłeś
nogi P.i lamlych alabaslr,.cb ; ani ułaszone Z toru cnoty
mogły zwieść chimery cie one. Ticard. Misc. 1.32.
UŁASKAWIĆ , ob. Łaskawić." ULATAĆ : Boss. yn^araib .
yn.iaMHBaib . yKponaib, ob. Łatać, Połatać. UŁAWIAĆ,

o''. Ułowić.

'UŁECHCIC kogo, Ułechtać cz. dok., łechcąc ucieszyć, ft=
Idnti Mrgnugcii , oincn aiigenebmcn Sigcl innc^cn. Ociec zdu-
miony moją na wojnie odwagą i chwałą ztąd pochodzącą
ułechcony, nie widzi w rycerzu ojcobójcy. Siru ()«. 1. 257.

ULECIEĆ, /. uleci cz. dok.. Ulatać niedok., ulatuje cont.,
Ulatywać frequ ; Boh. uletijti, uljlnauti , uljlati ; Boss.
yatr-bTb . y.straTb; lecąc umknąć, i>ni)On fltcgen, eiitfite'
gen, entfiicl;en, p'r. et tr. fig. Wrona na piasku, kiedy
ją pies chce porwać, ulatuje. P. Kchan. Orl. i, 96.
Orle porosłe w pieize, gdy gniazdo porzuca rodzinne.
Raz sie w tę stronę ulecieć bierze, Alić szybuje znów w
inną. Żab. 10,410. Żuki. Muchaby z tym uleciała. Cu. Ad.
1239. (lekkusieńko , piórko). Mówią duszy mojej: ulataj
z góry naszej wróblu! Budri. Ps. 11, 1. Byli. Ps. 18.
Konie Pelcja bystrym z niebezpieczeństwa pędem ule-
ciały. Dmoch. II. 2, 128. Uwijaj się, bo ten ptaszek
prędko uleci. Teat. 19. b, 46. Strach im przyprawia
skrzydła, chybko ulatują. Przyb. Luz. 124. Pieniądze
rnoje uleciały na cztery wiatry. Teat. 22, 11. Moje
obietnice podobno z wiatrem uleciały. Teat. 14, 178.
Jak dym uleciały lata moje. Ftyb. Ps. 197. W'ygaś to
z pamięci. Co z dymem uleciało, niech próżno nie
smęci. Treb. S. lU. 60. Dni ulatują z skwapliwością. Zab.

126

U LEGOWAĆ - ULEDZ.

L L E D Z.

7, 163. Gdzież ulecia/y te s/odkie momenta ! Zab. 14,
349. Zabieg próżny po czasie , i slem cugów koni Co
mu 1 rąk uleciało , człowiek nie dogoni. Mm. Hyl. .",
5y8. (co z rąk wypadło). — §. Ulatać komu • uwijając
się zabiegać mu , nadskakiwać ; [lij urn tiiicn \)mm tum-
mcin , itim auf jcbni 3Sinf aufipriiujcn. Nie myśli o czym
innym, jeno żeby się jej we wszystkim podobał, pil-
nuje, zabiega, ulata. Gorn. Dw. 287. Panowie się kaią,
widząc, IŻ im wszyscy ulatają, iż się im kłaniają, ii
icli ledwie me za bogi chwalą. Gorn. Dw. 323.

ULECUWAĆ. ob. Lejcować.

ULECZYt- Cl. dok. , UMczać niedok. ; (Boh. ulećili , uljćim ;
tiosn. ustrabili rannu) ; uzdrawiać, zleczyć ; gefiinb ma«
i)tn , bcilcn , auScurircii , tcieber (i«ftfDfn- ''"''" *'ot>ry jest
lekarz, który chorobę ulecza. Krup. 5, 483. Spicz. 103.
Nim doktor jednet,'o uleczy , dziesięciu ich umorzy. lUjs.
Ad. r)0. Doktorze samego siebie ulecz wprzód , potyin
uleczysz chorego, tiach. Ep. 65. W. Luc. 4, 25. Gdy
Kazimierza doktorowie uleczyć nie mogli, Bernardyni
go leczyli pieczonemi gruszkami; zatym puchnął. Slryjk.
641. Lepiej zepsowane uleczyć, mi odciąć. Ftedr. Ad.
118. Uleczony, uzdrowiony, t. j. ku polepszeniu zdro-
wia przywiedziony. Macz. — .\hter : Uleczony, ULECZ.NY,
L'LECZS'STY' ' do uleczenia podobny , łacny , bcilbar ;
(Sorab. 1. zalekwanilć, wustrowende ; \'ind. osdrauiiliu,
szelitliu ; Croat. vrachlyiv ; Dal. \\c\\W\\) ; Nieuleczony ,
adv. iNieuleczenie , uiibeilbnr ; Sorab. \. nawustrowemte ,
nezahowenile; Ei-cl. HeyBpa'iinihiB , HeyBpa<iyeMuB. Jeślii
nieuleczona choroba, toć joj nikt uleczyć me może. Syxt.
Siki 401. Dziedziczna wielka choroba bywa nieuleczona.
Pen. Lek. 119. Kto lekarstwo odmiata, len jest nieu-
leczony. Sk. hai. 1 25. Nieuleczony wrzód , rzecz nie-
zleczona. Sk. Aa:. 209. Nieuleczona rana. 6'n. Ad. 685.
Te razy i rany jego nigdy nie zagojone ani uleczone
żadnym wymyślonym lekarstwem. Hej. Po$t. J i i A. Co
dalej , tym bardziej ten wrzód jest niculeczeńszy. Eraz.
J^i. A 2. (observ. Comparalw.). Zadaje biednym nieule-
czne sztychy. Zab. 6, 145. ,}]in Z wysoka spadłszy,
bardzo i nieuleczenie się pi.tłukł. Syr. 943. Nie chciej
próżnej uiywać roboty Chcąc nieuli^czne zleczyć nie
zgryzoty. Zab. 15, 349. Nieuleczvstv, insanabilit. Cn.

ih' :;:)4,

ULEDZ, uległ, /. uleżę med. jednali. Uleżeć, uleżał dok.;
Ulegać cunltn. , 'Ulegować jreipt ; Boh. ulehnaiili ; Eccl.
y.ieraTH . y.ii'UiH ; liost. yjem ; 1) ulcdz. kłaść się by
czas [ewny przeleżeć; fid) biiilCflfn, einc gcauffe 3"' biirii)
lifflcn blfiben. Trzosy naładowawszy , sam polyin na pie-
niądzach jak smok uleżę. flirA. Exorb. 1'j 4. Ten okru-
tny zwierz nie ulęże , ani ustanie. Januti. Pus. li b.
Pomimo tylu pobudek , ty przecie uleiesz gdzie w kacie
na próżnowanie ! Janusz. Oksz. G 3. — JJ. l'ledz na
czym ■ podeprzeć się czym, fi4> nuf etirniS Ifbiicii, fłuCfa.
Łatwo sen obejmie ulegle na podporze ciało. Pilch. Sen.
list. 1, 287. — Uledz pod ciężarem; Ousn. uiciti, ui-
cjati . ber f afł frlieacn , untcr ber iaii erlieflen. Uledz • ul-
gnąć , liegen blcibcii , eriicgen , fłeden bleiben. Ubóstwo ,
ii nie ma czym dołożyć, musi w swej krzywdzie nie-

borak uledz. Falib. U. Uległy komu , który się komu
został podległym , untert{ldnig gercorben. Niezmierna roz-
ległość krajów prawom Tureckim uległych A' Fam 21,
275. — ((. Ulegać, uleżeć gdzie, chronić się, uciekać
gdzie , uchodzić , kryć się gdzie ; fld) roobin retteil, roo^tn
flieben , \\ii rce oerbergen , rerftetfen. Wypatrzcie wszystkie
te miejsca skryte, gdzie Dawid zwykł ulegać. Hodz. i
Sam. 23, 23. (w których się ukrywa. Uibl. Gd). Hen-
ryk papieża oblei;ł, aż w grobie Cesarza Adryana uleżał.
Biel. bw. 90. Nieszlachetni myśliwcy o gardło mi stoją ,
Proszę, niechaj ulegę pod obroną twoją. Groch. IV'. 467.
W ciemnych nocach uledz gdzie tobie. Byb. Ps. 277.
Da mi pod skrzydłami swemi uledz zawżdy bezpiecznie.
Hyb. /'«. 181. — Nie lękają się straszliwych wyroków
pańskich, byleby ulegali a taili się przed mniemaniem
ludzkiem , pokrywają one marne żywoty swoje. Rej.
Post. £ f 6. — Uledz, ujść niebezpieczeństwa, miano-
wicie trzymaniem się spokojnie; bet ©efabr entgelieii, ba<
von fommen , burd) rufjigce ^^erbalten , SiiUefificn , *8frbor'
gcnbcit. Nie uległby mężobójca , chociażby się pojednał.
Gorn. WY. Q 3. Gdzie obaczą rycerze nasi , iż mogą
uledz, ani wdać się w niebezpieczeństwo, bardzo radzi
zostaną przy pokoju. Gorn. Dw. 24. Kupido wszędy
skrzydełkami lala , Nikt przed mm nie ulęże w żadnym
kącie świata. Zimor. Stel. 16tJ. Ulęże-ż tak przebierany i
w siermiędze, nie poznają-z go! Pot. Arg. 123. Pod
Warną już janczarowie tylko sami na placu zostali , gdzie
Azyjski basza z bitwy uciekł i Amurat głowa swą uległ.
Biel. 534. Między trupy na pobojowisku zataiwszy się ,
choć mu ucięto palec, ani się dał znać, aby był żyw,
i tak uległ Biel. 313. Proi'. Uległ miedzy trupy. Hys.
AJ. 69. (z wielkii'go niebezpieczeństwa wyszedł). Le-
dwom uleżał, maluczkom nie był wyśpiegowan ; vix de-
litui. Macz. — Ulegać czego , unikać czego ; cntgebfn, ent'
fommen, ooiietroass fret) fpmmeii. Zwierzęta, kiórekoUiek w
korab' nie wbiegły, Śmierci uległy. Klon. FI. Co. — Simi-
liter. Ulegać czego < starać się by unikać, wyłamować się i
czego, 511 ciitgcbfii fucbcii. Dzierżawce nie maja takich po-
datków uleyać, ani kwitami starenii ich zasłaniać. Vol.
Leg. 3, 315. Jeśliby kto takowych podatków olegl,
albo nie oddał, wolno go każdemu o to pozwać, ib. 4,
262. — 2't .Ąctice : Ulegać . układać, ułożyć; iii Crbniing
legen, ;iifammcn legen. Kio dobrze ujmie i ulega, tego
ciężar nie dolega. Gn. .-!(/. 577. — 'Ulegować komu
czym ' ujmować, cineit iromit ju gcroiiiiien \uć)cn. Rako-
cy obiecał Tatarów upominkami znacznemi ulegować.
Tward. W. D. 2, 231. Jakób brata ulegował sobie po-
kora, tiit. Post. 184. Spoiła się i nią dusza jego, a
smutna ulegował łagodnemi słowy 1 Leop. Genes. 34,
3. (ubłagał). Teraz w tym umyśle mech się swym ule-
guje 1 cier[)liwie czeka. Tward W. D. 2. 259. — Phytie.
Ulega Sie ziemia, ściana • ustępuje , ber Si'bni , bie SBonb
ieiift lid), fiCit fid), giebt nnd). Ulega się fciana marmu-
rowa, mur, sidil paries. 6'n. Th. 1184, {ob. Uleżeć się).
Uległa ziemia , spójna , niemiałka , ein fefłer . nidit lorfrrr
Sobeti. Ziemia la ma być dobrze iłusla , wyrównana i
uległa, wszakoż nie tak bardzo twarda, ieby lam diJże-

ULEGŁOŚĆ - ULEPEK.

ULEPIĆ - ULEŹĆ.

127

wnica nie mogła wsiąkać. Cresc. 66. Tło aliy nie było
miękkie albo wilgotne, ale ma być czyście suche, twarde
i uległe. Cresc. 152. Kiedyś ten wiekami uległy grunt
wzruszy ręka człowieka! Slas. Buff. 27. {ob. Uleżały,
mupifl gelcgcit , faul gciiuirbcn). — 5) Verb. med. Ulegać

komu ' ustępować mu, dogadzać; Slov. powoliti (po
woli czyjej być), uhnut , (cf. ugiąć); Wnd. vhcnjati, do-
henjali , nalidati; Bosh. uklagnatise, uklonitlise, (cf. ukło-
nić się); Slau. uklonitise, odstiipili ; Hoss. chiittii, chh-
CX04HTb , CHH4y , CHHUieaB , CHHCX0)K4y ( cf. zejść ) ,

nOTBopHTb , noTBopcTBORaTb, nOHopoBBTb , (cf. narowić),
eincm iiad^ijekn , fid| ibin lieiiiicmcii , ilim iiifidKii. Nadto
ulegać komu, poniżenie. Nar. Dz. I, 34. Prawa prywa-
tne ulegać musza publicznym. Nar. Hst. 4, 123 Wszy-
scy jednak twe berło najwyższe uznajem , Odtąd my
sobie chciejmy ulegać nawzajem. Dmoch. U. 89. Chcie-
libyśmy , żeby wszystko ulegało , wszystko się pła-
szczyło przed nami. Zaif. Roz. 189. Jedna rzecz nas
uspokoić może, to jest, wzajemnego ulegania sobie
umowa. Pilch. Sen. gn. 548. mc^fclfcititje Sfac^^tcbiflfcit.
Chcąc icli ująć, ulegać im, a niesprzeciwiać sie poirzeba.
Teat. 1. i, 31. Minęły czasy pobłażania, nie można wię-
cej raówić w tonie ulegającym do narodów. KoU. List.
i , o. Ulegający; Hoss. croBopiHDuii , jkjohhijm , ykho-
UHCTUfi, yMOHmiBuii ; Suhst. noTBopHiiK-b , noTaKOBiuHKii,
f. noTBopmma noc.ia6iiTe.ib , noHopoBiitiiK^ , obsol. hoho-
poBHHKŁ. Ulegając Hoss. CHlICX04IlTeJbH0. Są okoliczno-
ści , którym przekonanie ulegać musi Gaz. Nar. 1 ,
556. Szrodla ulegające były jedne tylko do używania
w tych okolicznościach ; szrodki srogości przeciwny sku-
tek nadziejom waszym przyniosą. Gaz. Nar. 1,128. Nie-
uleganie ciągnie za sobą sprzeczkę. Teal. 57 , 66. Un=
nac^gielmjfdt. ULEGŁOŚĆ, ści, i., uleganie się, uleża-
łość ; ^(lś Scnfen , fiĄ ©c^cn , i^ai gcfłrocrbcn , S-eftlitgcii.
Twardość ziemi, lak dla swej uległości, jako dla ude-
ptania zwierzęcego. Crcsc. 87. — §. Uległość komu ,
podległość z uleżenia ; bic erfulgte Uiitert|inniflffit, Uiitfr'
tDUrjtijf cit ; Viud. podloshnost; n. p. Nieostrugane męstwo
Wizygotów w czasie zwycięstw, zmieniło się w czasie
pokoju w gnuśną uległość woli duchownej. Czack. Pr.
100. W obrządkowej uległości wyznawano , że królowie
są panami. Czack. Pr. praef. N. Paw. 6 , 296 — Ule-
głość, uleganie, ustępowanie komu; bn§ SJaclhJcDeil , biC
9?ac5ijicln(]ffit ; Hoss. noAjaia , yciynmiBocTb , yK.ioHKa,
nOTaqKa, croBopmiBOCTb , noTBopcTBO , noHopoBKa. Przy-
rodzonej uległość potrzebie. Przyb. MiU. 531.

ULEKCZYĆ cz. dok., Ulekczać niedok. ; Boh. uhhćjm ;
Hoss. yiermiTb , 3'aerqaTb; lżejszym uczynić, ulżywać;
lei^tcr madten, erlcid;tmi. Z nabrzmiałych wymion ulekcza
ciężary Cedząc ich nabiał w konwie i dojnice. Hor.
2," 52 1 .

ULĘKNĄĆ ; Ross. yńiacHynca , n. p. Polacy o swoje domy
ulęknieni , Jedni z łzami nowego pana odbiegali. Dru-
dzy odpór mężny dawać gotowali. Tom. Roi. 104 , ob.
Lękać,

•UŁĘ.MOWAĆ, oft. Ułamać. ULEP , ULEPEK , o6. Julep,
Julepek.

ULEPIĆ Cl. rfoi. , lepiąc uformować, ukształcić; Hoss. yat-
niiTb , y.itn.wTb , »on Cc^m forinircn , formcti , fleiben , for*
micreit mac^eil, pr. et fig. *Zali rze^z ulepiona powie temu,
który ją ulepił, przecześ mię tak uczynił? *zali garncarz
gliny w mocy nie ma ? Hadz. Rom. 9 , 20. Garncarz
z gliny może uczynić i ulepić co chce. 1 Leop. Syr.
55, 15. Gdy syn Japeta chciał człeka ulepić, Z każdego
zwierza miał mu .część przyczepić. Hor. 1, 90. Nar.
Ulepienie pierwszego człowieka z ziemi wodą rozdzia-
łanej. Oiw. Oiv. 7. Z jednejśmy ulepieni gliny. Teat.
do, 70. Z jednego ojca równo utworzeni, z tejże bryły
ulepieni. Z«6. 15, 325. Jak. Człowiek ten zdaje sie być
ze zdrady i niecnot uczynień , jakoby go ze wszystkich
niecnot ulepił, wierutna niecnota. Mącz. Dziecię małe
jest jak wosk, z którego aniołka lub szatana ulepić mo-
żna. Mun. 71, 609. Pszczółki domki swoje ulepiają.
Tom. Hol. 69. Ulepienia serca ludzkiego jeszcze z dzie-
ciństwa złe są. Rej. Post. H 8. (urojenia).

ULEPSZYĆ, n. p. Wszędzie, gdzie się ulepszy rolnictwo,
pole w proporcyą łąki, miało powiększoną cenę. Czack.
Pr. 196 , ob. Lepszyć.

ULEWA, i, nawał, powódź; Rag. poplaviza , 3BaffcrjTuł^ ,
DJCijcngup. Nagła ulewa przez kilka dni w ciąż trwająca,
niepozwoliła atakować nieprzyjaciela. Ust. Konst. 2. 117,
Chmura , co ulewę nosi. Kras. Oss. A O. — Tr. fig.
Hojne łask twoich ulewy. Zab. 10, 124. (potoki, @ntt«
bciicrgiePinigen). — |. Ulewa krwi, wielki krwi rozlew;
tjrrjJcu 2ili(t0CV(3ie^eii , Sliitftróme. O jakąż krwi ulewą
z każdej niemal strony Widziała napojone swe ziemia
zagony. Zab. S, 227. Miu. ULEWAĆ, ob. Ulać.

'ULEWIĆ cz. dok. , w lewą obrócić , linf^. iinifc^rcil. To
droga, chodźcie po niej, gdy się udacie w prawą, i
gdy się udacie w lewą. Budn Jes. 50, 21, not., • wła-
ściwiej: gdy się uprawicie i gdy się ulewicie; gdyby sie
nam tak mówić godziło ».

'ULEWICZNY, "ULEWNICZY, a, e, ulowy, od ulownicy;
33icnciiftPcK', Stcct-. Pszczoły iilewiczne przy każdym fol-
warku powinny bvć. Zaw. Goi.p. Haur. Ek. 7.

ULEŻEĆ, ob. Uledz." ULEŻAŁEM się rec. , dosyć się nale-
żałem. Cn. Th. 1184. id; tnbe iiiiĄ iniibc Oflfflf"- ^n&c
ba'3 Ciegcn fatt Iicfommcii. Uleżał się owoc, odleżał się,
nagnił, przegnił, ba^ Dbft ift burĄ Sicgm tciij gcmorben ;
Boh. ulezeti se , ulezjwati se, hnilićeti. Frukta te we
słomie jęczmiennej suchej chować, póki się nie uleżą
albo zżółknieją. Chmiel. 1, 646. Uleżała gruszka = ULE-
ŻAŁKA , odleżałka, eine tciijc Siriie; Boh. hmlice, hni-
lieka. Wybierać w gachach jak w uleżałkach. Mon. 71,
123 ULEŻAŁA ziemia etc, uległa, długo leżąca nie
ruszona, laiiije iiiujeftort liegeiib, atnjeleflcn. Do budowania
nie powinna być wzięta glina świeża, ale długo uleżała.
Kluk. Kop. 1, 323. Saletrę d.ają ziemie z pod starych
uleżałych owczarni. Kluk. Kop. 1, 174. Tą wodą prze-
siany popiół polać, i dać mu się dobrze uleżeć. Torz.
Śkl 170.

ULEŹĆ, ulazł med. dok., od biedy ujść, n. p. uszedł na co,
za co ; pflffiren , fo fo tougliĄ fesn , pnffabci ju etmai tau-
gen. Ty brzydalu I nie mówię jeszcze na męża ulazłbyś ,

iS8

ULGA - ULICA.

U LICZNIK - UŁOMEK

bo w tym niemasz ceremonii, jaki jest , taki się bierze ;
ale co na amanta , to trochę powabiiiejs2ej»o jak ly po-
trzeba. 7Va/. '29, 154.

ULGA, i, s'., ulżenie, polekezenie; Bvh. sleuunk; Sluv.
polelićenj ; \'ind. pololeishanjc , |)ola!;nJ3 ; Croai. pole-
scbicza , polehcliicza , odblikuobu ; lioiu. oblaksojarije ;
Bott. Jbrora, oiiaOa ; Eal 0Tpa4CTB0. 0Tiia4iTB0Baiiie,
ÓT40xuoBt'Hie, orpaja, npoxja4iiocTb , Me CiiiDeniiig, ©r-
leidltcviiii(). Skroriiiiie cierpieć jest w najcieźszyin razio
jedyna ulija Hdch. Sen. gn. ~>'ih. Na nl^ie męce oczy
ze h-ótiii (jodnosi/ do nieb.i Jabf. Tel. 290, ob. Folija.

ULGNAC , ILNĄtj neutr. jedni., w błocie uiirzęznać, ftC'
den blfibcn (m Sotbe ; , perfinfeii ; Erd. yratóaio. L-lgną-
lem w błiicif głebokiem. liudn. Fi. G'J, 2. Furman iil-
gnawszy, dróg się o|lprzysiig.i , A gdy pogoda , przy-
siągłszy, zaprzęga ^<''y/. Ad 150. NVialri'in na piaski
gapedzony, ulgnał okręt. Warg. liadz. 550. Coraz lo
brnę dalf j ; boję się , żebym po szyję nie ulgnal. Teal.
7. c, 50. — §. Trniiil. Widzieć to łatwo można , że
juz ulgneło serduszko jego Teal. 2. b, i 10. mncnu
przyinęlii . tai $>frjd)en tft piifeii gcMicben, bacfcii flcbliebcii.
Zważ We l'an , jak nie miało ulgnąć me scniuszko ,
Naprzód trzykroć golowycli znaleźć pod poduszką etc.
Nieme. I'. /' 25.

ULICA, y, i., ULICZKA, i, i., dem.\ Boh. aulice, ulice,
ulićka ; Slov. ubce ; Sorab. \. basza; Soi ab. 2 gaszą;
Carn. gasa , ulezę, fcr. wlec, wleźćj; Vind. veltca , vu-
liza , gafa; Croat Yulicza , vu)icliieza , (yulUclie; Dal.
ulischye ' ulj; //mh.7 yuleze , uczą, nisza: Busn. ulica,
ulioica, I uliscte • ul) ; fing iiliza, uiiciza ( ■ iwcus) , (i.li-
scte < ul) ; 67(11'. sokak , szok^k ; fioss. y.iima , 3'iOiKa ,
(nepey.iOKi, npoyjoKi, nepey.ioicKi , npoy.io<ifKT. jirze-
cznica, po|irzecziiica ; 3ay.I0Kfc inanowiec , ścieżka pobo-
czna ; Tatar, ułus część obozu pod jednym chanem ) ;
Ecct. cTkrHi , (ob. Ścięgno , ob. Stóg) ; bic ®affe , bie
6traBc , dem. iai (9ń^4)en. Tlica bywa stanowiona z wi.?-
lu dornórt'; jeden dom mc możi; stanowić uliey. /'etr.
Ek. 4'.*. Wyiiidź na ulice i uliczki miasta. IV. Lw. 14,
21. Gdziei ten dom? jak sic ulica zowie? pod jakim
numerem? leni. 19. c, 5. /■'rov. Slov. gedna ulica do
drulieg wbelij ; jedna ulica w druga wbiega ; rei invi-
eem miscentur. Ulica bez wyjścia , sak. Bont. ryniiKi
(HloB. Każda ulica gc mu liżskił ; każda ulica ji-sł mu wą-
ska; tacza się, kaczki zagania, pijany). Dizwi i okii.i
od uliey. Teul. 27, 17. 'Ilica w grodzie, drzewami sa-
dzona, alea ; fillC Jlllee . cill od^allfligong. Ulice nakryte
dla cbłiidu przechodzących się po ogrodzie, mif^dzy dwo-
ma szpalerami zawarte, hliik Bośl. 1, TO. Ulica szero-
ka bpami [lod sznur sadzona. Zab 9, 157. — {). Irantl.
Uliczka, fóilka, drzwi, fig. przystęp; *l'fi'rte, Ibńrc , 3"'
gang, 3'"I'"- Jezus ilo zgromadziiiiNch zwolenników
wszedł przez zauiknionc uliczki. W l'oil. W. 5, 85,
przoz zamknione uliczki do pokoju wszedł, ib. 2, 40.
Pok.ilariym jaką szkaradnościa żywota , uliczki żadnego
dostojeństwa me mają być otworzone. Sax Port 8. Ta-
ki od niebieskich uliczek wypchnion będzie. W. Poit.
W. 2, 151 bmierć jest uliczką własna żywota wieczne-

go. Prot. Kont. U Z. — J. Medk. Uliczki , kanały ,
otwory w ciele ludzkim, dziurki przcducliowe . pory,
sieroiki; bie Stflnńlf , Cejjfiiunijfn , Sd^roei^lódjer u. f. ir. im
Stórpcr. Z zimnoici pochodzą wilgoć, krwi zsiadanie,
uliczek zalwieranie. Spici. pr. Paraliżowe ziele uliczek
zatkanie leczy ib. 102. ULICZ.MK , a, m ; Boh. uli-
ćiijk; po ulicach biegający, fin ©affcnldiifer , ^flaftertreter.
\Y rodź. żeńsk Ulicznica ; Buli. iilicnice. — §. Ulicznik ,
grube dzicnie koło d/iiir ulowych, pierzga. Syr. 110;
ber 3.sorfto6 ber Słicnfii im Storfe ; '.Croat. vulnvńk npiarium).
ULICZNY, ULICOWY, a, e, do ulicy należący, ®a|fen ■,
©irn^cii ' ; B^jIi. ulicny ; Vind. yulizen ; Boit. yjHMuuS.
Stojąc na rogach iilicziiveh. Ahcs. hal 5, 271. Błoto
uliczne. Byh. 'p». 50. Budn Zaih. 1 0, 5 — .AlUer : Dom
uliczny, oppos. rynkowy. iYnr. Hst. 4, 40. fw ulicy, nie
na otwartym placu, eiit cmi iii bfr StraBe brinn ). —
"ULICZBIC, n. p. Skłonność do osoby uliezbionej w
wdzięki Pam. lV(ir»j 4, 48. Czart, licznie opatrzonej. —
ULIK . a. m.. dem. Num, ul ; Bosi ytecKh . ein Sie*
nflt|'tó(fiJ)en. W lym uhku pszczółka najprędzej usiedzie.
Bej Wiz. 80 b. Trzeba , żeby ulików małych był za-
wzdy w pasiece doslatek. Aoc;. Bas. 9. — § Trantl.
Uziiiry te, * klórych zęby osadzone s^dza , ulikami lub
komórkami zowią, alrcule. Perz. Cyr 1, 50. el 142 bit
3rtl)iiból;le , 3'>l'"9rii'"-

ULIPKl plur. , ciaslo nakszlałt opł.ilków , ^flfleldjflt", ©cbatt'
nc* luie Dblate. Tr. ULIPNAĆ neuti- jednil . uinąć. ul-
gnąć, ugr7ęznąć ; untfrftnffii, DCrfiiiffii. — Fig W pil-
nym słuchaniu kazania jego wszystka prawie ulipneła.
//W<s^ Nauk. C 5. " "

ULITOWAĆ się, n. p. Panie! co na narody zsyłasz mord
i wojny, I znów ulitowany klęską ich i bojem Głaszczesz
je obfitością i drogim (lokojcin , Daj już się nam ubła-
gać! Tom. Bot. 109. litością wzruszony. Ulitowanie;
Bo$t. yHiuetiie . ob. Litować się.

ULIZAC Ci. duk.. lizaniem ugładzić, (iblctfcit , glatt Iftfen ;
(Holi. aulisanstwj , auli^nost pochlebstwo, aulisny po-
f hlebny ; ^loi<. uhziyalise , lisic*ili • pochlebiać; Bott.
yjacKaTb cackać, pieścić, yjecTiiTb , y.ieutaib wy|iocliłe-
bić . cf. obleśny). — tig. Ulizany człowiek, utarły,
okrzesany: obijc^obelt , flbgefij)li(fi'ii. Nieulizany, unflfidjliffen.
O nieuhzanym człeku mówili Grekowie, że nie musiał
nigdy Gracyom ofiary palić. Tenl. 24. Czart.

ULiN.^'', ob. iJU-nąć.

"UŁOtl.A , i, i, (ułożenie, układność 2], n. p Tańcuje ów
i ten skacze, choć na jedne nopę. Ten się tacza, a i
ów znać, że ma ułogę. Miask. Bi/t. 2. 185.

UŁOiC ; Boss ycaJHTb , ob Łoić. UŁOKAC , ob. Łokać,
loczyć, n. p Lakonowie niewolniki upiłe i ułokane zwy-
kli byli dzieciom przywodzić przed o.-zy. Glici. Wych.
I) s'obcżiałc, ppH flffrcfffii. LLOKOW.AC, ob. Lokować.

UŁOMLK. mku, rn.; Boh. ulom, ułomek, ziomek; Slot.
ułomek , złomek ; Yind Ihlorezh (cf stórk , slorc), od-
fek, rogel , llilerzel , pazel, flitor , okerhrk , tlom. vlo-
mek, resloin • riipturaj ; Bosn ulomak , krribal, mrriyiy*.
odvip; Hag. ulómak , ut^rak , ratbilak , ukarsejak , kara-
cina , marya , marviza , odzjep , slaininiza , (cf. słomka) ;

u Ł o M 1 Ć - U Ł O M N Y.

U L O T - UŁOWIĆ.

129

Hoss. yjoMOKi , .ipamina ; EccI. oyKpoyyi. , .io.moti , yqa-
CTOKI. ; ułomek czego, co się od czego ufoiniło , iilu-
pek czego, odłomek; ciii 23 ni di fi ii (f , ahjcbnHimcs ZńiX.
Jedli, Lyli nasyceni i k temu naljr;di siedm koszy ułom-
ków, któro zbywiify. Sekl. Marc.S, not., >odrobin, okru-
szków chleba., 33roctCii, J^rottrumcii. Napełnili 12 koszów
ułomków z oiiego pięciorga chleba. Dambr. 171. Dawa-
ne im bywają ukruchy, t. j , i;łomki abo pokrajane sztu-
czki chleba. Piin. Kam. 541. Z własnych potrzeb uj-
muje, nędznych karmi ułomkiem. Teat. iO, 12. — • Anthm.
Ułomek, "ułamek, liczba wyrażająca ilo.ść _ mniejsza od
jedności. Jak. Mat. 1, 59. Łeak. 2, 18. Śniad. Alg. 1,
2-2. frakeya, ciii 23nid), Diec^iiiimjsDnicI). — §. Ułomek aliler,
oppoiilo quasi sensu, rzecz, której sie koniec ułomił,
nóż, igła, miecz, rożen etc. Cii. Th. il8i. ciit etunipf,
etiiinmci , aKjf&roc^iicJ ScrfjCim olrnc Spi^e. — Po Ziar-
kach dobroć porcelany na ułomku od przepalonej ziemi
poznać się daje. Toiz. ,Shl. 1"9. w łomie, im 2jnid)C ,
w miejscu ułamania. — j/. Ułomek, uszczerbek, uszko-
dzenie; bii Sc[d)abiilllilt], SJcrIcBiiiii]. Toć przyjdzie z wiel-
ka szkodą i z wieikirii ułomkieni zbawienia twego. U'.
Post. W. 5, 508. O ziemskie rzeczy się starasz, z ja-
wnym ułomkiem duszy swojej. W. Posi. W. 2, 78. W
obżarstwie nas ani wslyd , ani ułomek zdrowia ukrócić
nie może. Oczk. Pr:-;jm. 7. Ułomnemu się zdaje, jako-
by sainoż przyrodzenie takowym ułomkiem, jako jotlnym
piainem , złość jego naznaczyło. Goni Dw. 540. ułomno-
ścią , i^icrfiummcimiij , ©ctrcttcii. UŁOMir. , ob. Ułamać.
UŁO.MKOWY, a. e, do ułomka należący, frakcyjny;
53viid)r--, beit Snid) Pbcr fcie 33riidie ktrcjTciib. Z^igadniema,
w które wchodzą ilości iilomkowe. Alg. }\ar. 74. UŁO-
M.NOŚC . ści, £, kalectwo, ©cbrcdicii , @cl're^lid)feit iii
Sórpers , ("Srcftbaftigfdt), Sjerfiiiiniiiclnng ; Mnd. lomlivost,
slomlivost; Sorah. 1. brach, (cf. brak); Rag. bescja ,
truha, betegh; Boss. nopoKi. Jeśliby ławnikowi uło-
mność się jaka przydała, to jest, jeśliby olśnął, oknął ,
otredowaciał , tedy nie ma być dlatego złożon. Sz-cz-erb.
Sax. 204. W ślepych . w chromych , w ułomnych ,
chociaż takowa ułomność przyrodzeniu sie przypisuje ,
wszakoż każdego to boli. Gorn. Dw. 040. — ^. Ułomność,
nieudolność, słabość; ^ic Cbnmadit, Jiriiftlpfiflfcit , Sd)iini=
die. Dobre i złe przeciwne są rzeczy; jak obaczysz,
że dobre jest możne , ujrzysz natychmiast niedołeżność
złego ; a gdy ułomność obaczysz złego , zaraz się mo-
żność dobrego wyda. Bardz. Boel. 112. .Aloralna uło-
mność, krewkość; Pic SdJiimdilieit , (iduinit^c , gfMfrt>Ttiil=
fcit. Ułomność plemienia Ludzkiego często błądzić zwy-
kła z przyrodzenia Koryt. Her. \o. O jak ułomności ma
człowieczeństwo nasze bardzo wiele I Past. Fid. 277.
Dobry, kto na ułomność bliźniego nie mruczy. Bach. Ep.
53. Co w pospolitym człowieku ułomnością jest, w sę-
dzi jest występkiem. i)]on. 63, 37. Jak ziarno nie mo-
że bvć bez plewy, lak ludzie bez ułomności. Petr. Pol.
4l7."UŁO.MNV, a, e, UŁO.MNIE adr.- g. a"j podobny do
ułomienia, czyli złamania; Ymd. lomliu, slomliu, jcrbrc^:
lii^. Oba nie ułomne Obracali w ręku swym oszczepy
ogromne. Zebr. Ow. 200. — g. b) Ułomny , niezdrowych

StcumiK Lindege uyd. 2 Tom VI.

członków czyli zmysłów, defekt ciał.i majacv ; brcftbaft
(31 b !().), ciii fiinicrlidjcś ®c['rcd)cii luibciib , fic* ; Sorab. 1.
brascliny ; /?«^. belexan, besejav ; Etc/. ót.iHhlil (biedny),
i:t.,^biiHK'L , (biedak), yct'ieia, oOpyó.iCHi, , y.ioMHbiii.
W Greckim języku chromy i ułomny, tak jak i w Pol-
skiin, ściąga się podczas na tych, którzy na nogi, pod
czas [na tych, którzy na ręce chromi albo ułomni są;
acz w testamencie chromy, na nogi, a ułomny, na ręce
ułomnego pospolicie znaczy. Sekl. Math. 15. Dziecię
ułomne, krom reki, nogi narodzone. Uroirk. Obr. 503.
Człowiek ułomny, który i nie mówi, i nie słyszy. Dambr.
405. (głuchoniemy). Jeden, na jedno oko ułomny, skoro
Sie ciała jej dotknął, przejźrzał Sk. Zyw. 1, 12. Szpi-
tal ułomnego rycerstwa. Vol. Leg. 5, 815. Ślepy, chromy,
ułomny. Gorn. Dw. 540. — : Ułomny, co do postaci czyli
\\zrostu, cf. garbaty, garbus: (niifciii] , gcbrcdllid). — §.
c) Słaby, niedołężny, krewki; |d)Iimd), iiuiKrinDijCilb, fcDlcr=
baft, leidjt fc&leilb. Penelope, jak inne, w cnocie uło-
mna. Hor. Sal. 250. Ze ułomną mamy natura i czło-
wiek rozumny i uczony kochać się może. Teal. 9 , 20.
W tym razie oprzeć się nie można było; człowiek zwy-
czajnie ułomny. Teat. 50. b, 8. insza ułomnie zgrze-
szyć, insza z złości. Wad. Dan. 16.

ULOT, u, /»., ulatanie, ulecenie, szybkie uciekanie, ujiły-
nienie; bnź Sayonfiicgcn , bcv Saoonfliig , bas (Eiilflicgcii ,
CfntflicllCII. Chwile słodkim ulotem zmykające. Hor. 2,
271. Ulot czasu. Zab. 10, 204. Zabl 'ULÓT.MEME, la,
n.. Subst. verb , n. p. Ulotnienie soli , volatilisatio. Krumi.
109; gdy ciało stałe, przemienia się w ciało lotne. Sniad.
Chem. 52; gdy się do ciała jakiego ogniowi opierające-
go inne dodaje , które ogniowi ustępuje. Krumt. 573 ,
(oppos. utrwalić). ULOT.NOSĆ, ści, ;'., przymiot tego,
co jest ulotnym, btc gntflicijbnrfcit. Za pomocą ulo-
tności swojej szybko wchodzi w naczynia mleczne żo-
łądka. N. Pum. 22, 70. ULOTNY, a, 'e, ulatający, ciit«
fliCflenP , ciittlic6ciib. Ulotne chw^ilc wiosny naszej. Kniai.
Poez. 5, 20.

"ULOWWTY, a, e, [pełen ułów, yoU ©cfcfciinirc 2J, n. p. (jo-
lenie ulowate , zagniłe , sprośne, ziele to leczy. Sijr.
9 1 7, ob. "Ul , = wrzód.

UŁÓW, II, m, zdebycz ułowiona; Rag. looy , uloyjenje ;
Boss. yiowh, (y.iOBKa fortel, sztuczkaj ; to co ułowiono,
ber 5aiig , ben innii niif ber 3i0b ijcmad)! Łnt , bie Sciite.
Będę jeść z ułowu syna mego. Budn. Oeiies. 27, 25.
UŁOWIĆ CS. dok., Uławiać niedok.; Vind. uloyit , ylovi-
ti , yjeti (cf. wziąć), yjemati , gorsribiti, poribiti ; Croat.
uloyiti , uloyljiijem; Bosii. uloyitli ; Boss. y.iOBllTb , y.lo-
BJHTb , yjaD.iiiBaib : łowiąc ułapić, uchwycić: faiiijcii, fi=
jdicil, pr. et Ir. , eriliifdlCii., pncfcn. Ułowili dwie wielkie
'szczuki. SA'. Dz. 1022. Żeśmy te rybkę ułowili, za dłu -
gą leskność odbierzemy wdzięki. Wad. Dan. 228. Pra-
cujemy we dnie i w nocy, a nic nie uławiamy. Sk. Kaz.
404. Co on ułowi, i na łonie uwarzę Cn. Ad. 99. (nic
nie ułowi). W niezgodzie cudzej najłacniej trzeciemu
ułowić co chcieć. Lub. Boz. 121. (w odmęcie dobrze
łowić). Natan prorok przypowieścią Dawida do pokuty
ułowił. Sk. kaz. 80. er befam i£iii mit iWanicr. Dwie ra-

17

130

U L O W N I C A - UŁOŻY Ć.

UŁOŻYĆ.

zem ułowił sobie boginie. Teał. 5. e, 19. Cliciał go
kłamstwem ułowić , wywabionego przysięgą. Zyy. Pap.
314. Począł ich namawiać tym, czym łacno ludzie pło-
che ułowić można. /Jot. Sk. 241. (kaptować , ująć, zje-
dnać sobie, zwabić). Murlozy ułowił łatwowiernego ba-
szę, i ledwo nogę w namiot wstawił, udusił go. hlok.
Turk. 22 1. Boję się, żeby cię cliytremi i poclilebnemi
słowy nie ułowił. Boh. Kom. 2, 333. Łapacze a obłu-
dnicy, z wierzchu się przyjaciółmi czynią, a nic nie my-
ślą , jedno jakoby cię w czym podeszli, ułowili, po-
chwycili. Dambr. 445. Nie na prostaka trafili : w czym
go oni 'po^lstępić a ułowić cbcieli , tym się sami uło-
wili, a prawie się siekierą swą poucinali. Rej. l'osl. f })
5. Ułowisz się, wpadniesz w sieć, będziesz w saku.
w matni; Uag, uIoviltise , lovijmse, bu i»irft \wi) iit Ke
3oIIe fomincii. Zły człowiek nie bogobojny , sam się w
złości swej uławia. Kosz. Lor. G5. Sam od swego sidła
jest ułowiony, thrk. Dom. 90. Drugiego chcąc ułowić ,
sam się ułowił. Cn. .\d. 213. kto drugiemu dół kopie,
sam weń wpadnie.

ULOW.MC* , y, i., pszcztlnik , miejsce, gdzie ule stoją.
Cn. Th. 897, Crcal. vulnyiik, pchelnyak ; Bom. uliscte ,
pceliscle ; Car;i. volnak ; /Jaj. ugljanik , celignak, [distng.
pasieka) ; ber Siciicngartfii , ber Ort , we bie Sicnciiftótfc
fteCien. Em. ■120. Trąd me leci na pole i nie nosi mio-
du. Lecz zawsze w ulownicy siedzi, pilon chłodu. Klon.
Wor. 45, ob. Uiewniczy, nlewiczny.

UŁOWNY, a, e, — ie adv., obfity ułów dający, żyzny;
friii^tbar, fliitcn Snng flcbcnb, beiitcrcid;. Besarabia z obli-
leuii pastwiskami i ułownemi jeziorami. Siar. Pob. A i
b. Chodk. Kost. 39.

ULOWY , a, e; Hosa. y.ieiiHhiH; do ułów należący, uie-
wniczy; SieiiciiftPtfS ', £lo(f'. Uiowe oko, ob. Oko. Ulo-
wy owad |)szczołom szkodliwy. Cn. Th. 1184.

UŁOŻYĆ, f. ułoży es. dok.. Układać niedok. ; Boh. ulozili,
układali; {Slov. ułuźjm indico \ Carn. uklAdam - lunduję,
ob. Zakładam); Hag. ulositti ; ( Slav. uloxiti , zastaviti =
Zastawić; Bosn. uklasti tudicutare ) ; Host. yjOMCiiTŁ ,
}'K.iaCTL, yKJa4i>iBaTb ; (£ce/. y.ioaciiru , y.iaraio, y6aBi!Tb<
ująć, umniejszyć); porządnie puskfadać . składać jeilno
po" drugim, uszykować; iit Orbmmfl Icijeii , orbiicn , 311
leAtt ICiJCll. W drwalni ustawnie robią około drew , rze-
rząc , rąbiąc, układając w stosy. Slnr. Dw. 22. .\)ol5 iii
®it)td)teil Ifgen. {'apiery te tak trzeba ułożyć , iżby się
każdy od razu znalazł. Krat. Pod. 2, 208. Układać w
tłómok, pakować, cinpa(fi'it, orbciitlic^ ^incin U^tn. Już
ułożono wszystko i upakowano do naszego wyjazdu. Teal.
28, iol. i'ó|dź tu i upakujmy wszystko! siad.iją i ukła-
dają. Teal. 53. e, 27. Włosy układać , zbierać ; bic ,'Ctaiirc
iit Crbliuiitj briiigeii, nittlłeilcn. Lekka jego ręka stuczme
włosy układa. Weg. Marm. 1, 236. Ten człowiek, co
mi włosy na głowie układał, musi często swoje żonę za
głowę targać , bo i mnie ciągnął jak konia za grzywę.
Teal. 51. b, 53. W głowie mu szydłem układano. Fa-
lib. J 3. (widłami, igłami, nie dobrze w głowie uło-
żono, brakuje mu klepki, nie wszysi7 doina). — Ukła-
dać jakie dzieło = pracować nad nim, spisywać je; Boss.

coiiiHiiTb, coyiiHflTb , ciii SBcrf yerfajfcit. Układali nowy
języka Polskiego dykcyonarz. i\lon. tl8, 229. Zgroma-
dzenie narodowe z pospiechem układa konstylucyą. Gaz.
Nar. 1, 208. Ułożony, napisany, zpisany Boss. coiu-
iieiiHbiri — Similiter : Twarz jego [lokazuje, że coś wiel-
kiego układa w swym umyśle. Boh. Kjw. 2, 470. knu-
je , cr brfitct iii fciiicm Sopfc mai ©roBw. Przygody czyli
przypadki układają komcdyą. Mon. 70 , 829. treścią są
komedyi, 5l('Ciitl)Ciicr inntbcii ba-3 ^iiftipicl nii3 , fiiib btym
?iift)piclc iiiciciitlid). Pozwól mi być pośrzcdnikiem; uło-
żymy nową radę. Tenl 49. b, 07. złożymy no\Na radę ,
luir luollfii ciiic iiciic Jcliberntion bnKfii. — Ułożyć inte-
resa , sprawy, kłótnie = pogodzić . zgodzić, ugodzić, uła-
twić; ®cfi^dflc beritbtiijeii , iii Orbmiiiii briiiflcii. Spuść się
na mnie, potrafię ja rzeczy ułożyć. Teal. 19. e, 94.
Ułożyć plan, planie, ciiicii ^Maii {iitiucrfen. Plan już jest uło-
żony. Weg. Marm. I. 249. Rzecz jaka jest ułożona na zgu-
bę człowieka. Boh Aom. 5, 565. uknowana, ukartowana ;
Ciitn^orfeii, gcfe^iiiicbct. Ułożyć trzeba rano, co przez cały
dzień robić. Teat. 50. c, 30. postanowić, ciittPCricii , bc-
ftiilimcil , bcfdjlicPcii. Jakże dzień dziś ułożymy? Teat. 19.
c, 29. na jakie sprawy albo zabawy go podzielimy. n)ic
ii'i'Ilcii luir bcii Jaj cintbeilcii? lunś ffir ciitcii ''}*!nii fur bcu-
te cutiucrfeit? Ta godzina, ten moment los mój ułoży.
Teat. 50. b, 97. (zdecyduje , ustanowi ; bificr Jlujenblicf
bcftimint, emfd»ciPct meiii (sdjidfal ; /«oss. y.io;KL*Hic uchwa-
ła, ustawa). Chce widzieć już brata twego ułożonym i
szczęśliwym małżonkiem. Teat. 50. b, 101. postanowio-
nym , do porządku swego przyprowadzonym , orbciitlid^
ciujjeridttet. — Ułożyć się, układ czynić, pogodzić się;
ftdi mit ciiiaiibcr »crgleid)cu , abfiiiben ; Boss. cj-b.iaTbCH ,
c.ia4HTbc:a , nopa.uiTbfn. — Simil. Rzecz dziwna , jeżeli
czego nie postrzeże , gdy z przeszłych następujące rze-
czy układa? .Siem. C-zc 26. (wnosi, wnioskuje). — §.
UkTadać, pokł.idać, kłaść by leżało, kłaść spać, kłaść
na łóżku; binlegen, ^iiiftrerfcii , fdilafcii lefleii. Jak go do-
brze ułoży wino .i sen zmorzy, Okoliczność i miejsce
radę nam utworzy. Hiil. Ow. 13. — Uiilatiui in reci-
proco: Układać się coniin., Ukłaść się jeJntl. , pokładać
się, kłaść się leżeć, kłaść się na łóżku; fid) Icjeit , fii^
binleflcit , fd)la(eii IcflCii , iii^ Sctt Icgeii , ju ?3citf ^tbai.
Ludzie ubodzy, często przez trzy dni wprzód chorzy by-
wają, niż się układną. Krup. 3, 471. O trzeciej po pół-
nocy układłem się ; musiałem czekać , póki się jego-
mość nie układł; za coż to on lak późno spać poszedł?
Teal. 33. c, 2. Układłam się wcześnie , ale miałam sen
straszny. ,)lon. 07 , 280, Pożno w nocy się do snu
układam. Tent. 42. d, B Pójdę, obudzę jejmość; ale
się nie bardzo dawno układła. Teat. 33, 79. Kiedy się
układzie na łóżku , dają znać sułtanowi Star. Dw. 47. —
'Ułożenie, położenie, układ, sposób jakim co położono,
jak co kładą , trzymają , chowają , bie fil^C. Dziecię ma
sie u ojca by paczek w maśle, nic nie uzna, jedno za-
wsze by w uwinieniu, i w subtelnym jakim ułożeniu
loży. (jlicz. Wych. E A. ■!— Simil. Układając sie na szy-
ję Paulową, całowali go. i Leop. ,\ct. 20, 37. (rzuca-
jąc , miotając mu się na szyję). — Transl. Układać ,

u Ł o z Y C.

U Ł O Z Y C I E L - U Ł U D Z I C.

151

uśmierzać, uknjad; befdnftiijcit , berii^iijcii , ftillcii , madł£ii ,
taP lid; Sómcrjen , llnnibeii ii. f. tt>. Icgcii. Targanie i
darcie w żywocie, w Irzewach i w stolcu kmin kraniny
układa. Syr. 454. Podagrjczne boleści układa korzeń
rzepikowy. Sijr. 277. Wino to Ł^ryzawki i morzyska w
żywocie układa, ii. 120. Wódka ta bolenie głowy ukła-
da, ib. 426. Los różnice uspokaja, a układa uporne.
Gil. Posl. 231 b. — ^. Układać człowieka > formować,
kształi'ić , doskonalić go, ćwiczyć, (cf. wkładać): cincit
lijlbcil. Mógł pod twym dozorem , coraz lepiej być ukła -
danym. Filch. Sen. list. 5, 2G9. Prawda, że ona jest
ułożona więcej nad swój wiek. Teat. 57, 128. Czyż
człowiek może tak swój umysł ułożyć, by coś miał mil-
szego nad siebie! Teat. 42. d, A. Sam siebie w lepsze-
go codzień męża układał , a z błędów zawsze cośkol-
wiek składał. Pilrli. Sen. list. 1, 580. n MMe firf) JU
finem tńijlid) bcjferu 33iaimf. Edukacya fizyczna ma ukła-
dać człowieka do rycerskich dzieł i zj'ęcznego obrotu.
Sejm. (Jrodz. 2, 08. wkładać, wprawiać; 511 etiimS gc=
moblieii , ailBnltCll. Uczy się i układa młodzież do sztuki
wojennej. Mon. 74, 615. Ułożenie, charakter, sposób,
w który się włożono, sposób postępowania, myślenia;
Per g^aracter, bic Deiifiiiiginut , Wdiiicr. Żal mi jej; ma
ułożenie tak powolne. Teal. 9, 7. janttcr 6|nvactEV. Nie
przestawać z temi , którzy różnych od nas są ohycza-
jów i innego cale ułożenia. Filclt. Sen, Ust. i. 265. —
Oecon. et venat. Układać ogary. Mon. 72, 102. wpra-
wiać do myślistwa, uczyć icli ; Pic ^ilsl^liu^bc ijCllH'^llCll ,
le^rcii, ubcn im S^Gf"- Krogulca uklad.ija do pola na
kuropatwy, jak jastrzębia , ale zwiększą trudnością, gdyż
jest hardy i bardzo żwawy. Ład. H. N. 81. — g. Ukła-
dać, ułożyć, quo nd ezlernum , quo ad spccievi, kształ-
cić, formować, piększyć , barwić; fomiCll , ('ilPcil, gcftal'
ten, fc&miicten, jicren. Ciało do tysiąc wdzięków układała.
Bali:. Sw. 2, 101. ISie powinniśmy gardzić tą powierz-
chownością, która na ułożeniu ciała zawisła. Mon. 72,
498. Jak piękna, jak przyjemna, co za ułożenie, jaka
składność. ^Teal. 54. c, 25. Ciało szerokie ma. Brodę
po sam pas biała, usta ułożone. Juli. Tel. 21. Usiło-
wał okazywać wesołość , układał sobie twarz. Staś. A'i/JH.
2, 74. Częstokroć samym twarzy ułożeniem z syno-
wskiej wykroczyć można powinności. Siem. Cyc. 40. (sa-
mą miną). Wnet umiał jako drzewem toczyć, Ułożyć
się wężyka , do pierścienia skoczyć. Tward. U7. 8. Chy-
tre umysły podwójne, pozornością ułożone. Zah. 1 I, 105.
Obłudę z powierzchnia ułożył ludzkością i lyrańską przy-
sądził naturę lutościa. Jakoby był niewmien. Tward. Wł.
10. Tak umiał wszystko dobrze ułożyć i ukryć przed
nami , że z pierwszego wejrzenia zadziwieniem nabawił.
Kras. Pod. 2, 259. — Recipr. Układać się komu , do-
gadzać mu, układnością narabiać: fid) t'Cillicmcn, millfaD'
ren , flefallig fewn. Pierzmy prr.ykład z pana naszego ,
jako się wszystkim układa, chcąc wszystkich zyskać.
Sekl. 60. — In minus bonam partem : Układać się, udawać
dobrego, życzliwego, obłudna układnością narabiać, si-
mulare ; ein beffcrn CfmriKter bendieln , (ili nian bat , iu=
aenb, Jreunbfc^aft bcndieln , ficb iierftellen. Wielu się pię-

knie układa, A w sercu ich skryta zdraila. Jnk. Daj. 179.
Plenipotent umiał się ułożyć w oczach młodego pana.
Zab. 15, 19 i. Przed stryjem, jak może, układa sie.
Teat. 22, 25. Ułożyła się przed nim jak aniołek. Tsal.
51. b, 82. Sławny ten szuler lak się umiał w tej kom-
panii ułożyć pięknie , że go do kart ledwie uprosić mo-
gli. Mon 68, 203. — g Układać się czym , zakładać sie
czym, składać się, n. [i. miecze.ii, 'szczycie się, parować;
nn^piiriren, pnriren; cinen ^ieb, gtpp, abiuenPen, abbalten.
Zawzięła się bitwa, i każdy aby uderzył,^ a niż sie uło-
żył, bardziej siłuje. Krom. 104. UŁOZYCIEL, a, m.,
układacz, który sobie ułożył, przedsięwziął; Per 6nlllłer=
fcr, llnternc^mer. Ułożvciel zgubv Polski. Frzestr. 116.
W rodź. żeiisk. UŁOŻYĆIELKA , i'. 'UŁOŻYSTOŚĆ, ści,
z., n. p. Z nizkiej ułożystości na wysoki stopień do-
stojeństwa postąpił. Hłaż. Krom. ded. z nizkiego miej-
sca, położenia, z nizkiej kondycyi. UŁOZYSTY, a, e, — o,
albo ście adi>., układny, układający się; roiUfnbrig , ge=
fńllig. My głupi ułożystą skromność i cierpliwość Iwoję
nie zważyliśmy; mnnsuetudinem et paltentium. Krom. 439.

ULRYK , a, m.. imię męskie , lllrid) ; tfoli. Oldrich.

*ULTAJ, ob. Hultaj.'

ULUBIĆ med. dok.. Ulubować cot.lin.. ulubić sobie co , po-
lubić, upodobać sobie co, ttwaS lieb geroinnen. Izrael-
czycy, gdy się od Egipczyków- bałwochwalstwu przypa-
trzyli , one sobie ulubowali. Gil Ans. A a b. Ulubiony,
luby: lieb, maź mnn gcrii \jat. Gęś, to moja naulubień-
sza potrawa. Teat. 50. c, 23. — Ulubować sobie w czym
= kochać się w czym, 5Bpl'IgffaIIen an ciiiniB {uiben , fii^
Paraii ergpjcn. Ja nigdy krotocliwili wesołej nie psuję;
Owszem w iDałżeńskirh godach chętnie ulubuję. Zimor.
Siei. 271. Toć jest mój luby syn, w' kiórymem ja sobie
ulubił. 1 Leop. Malh. 5, 17. — Poss. Kióra panna się
ze wszech ulubi królowi, ta niech będzie królową 1
Leop. Esther. 2, 4. (która mu najwięcej przypadnie do
smaku;. Ulubiło mu się tak. Fapr. Prób. A o b. upo-
dob:.ło , (i ]sat ibm fo belicbt. Ulubienie, upodobanie,
uciecha, f'ulubość, n. p. Pełen ulubości. Chodk. Kost.
58j, PaJ 2SpblgeiaIIcn , 3>crgnugen. Tajemność tej miłości
przyda codzień nowych iilubień szcześliwościom. Staś.

Num.

ULUBIENIEC^, , ńca, m., ulubiony, Per ©6=

liebte. Oblubieniec albo małżonek obiecany ulubiony,
ulubieniec. Cn. Th. 567. Per 23erlobte. ULUBIENICA , 'y.
:., którą sobie kto ulubił, Pie ©elicbtc. Oblubienica, ni.ił-
żonka obiecana ulubiona. Cn. Th. 567. Idzie sułtan z
ulubienicą cieszyć się do haremu. Zab. 15, 78.

'UŁUCZYĆ, ob. Łuczyć.

UŁUDA, y, z., ułudzenie, wab, powab oszukujący; Paś
3InIorfen . Jlnfirren , Pic Spcffpcife , tai Scriicfen , Scftrirfen.
Nadał Oton przywilejami Kapadocya, na ułudę bardziej,
niż aby one trwać miały. A'oc. Tac. 3, 88. Temi ułudy
chcą budzić w nich nadzieje. Pizestr. 213. Slas. Num.
2,41. UŁUDZIC cz. dok., Ułudzać niedok., wabiąc zwieść,
oszukać: iiiifoPein , aiilocfen, ini DJel lorfen, beftricfen, fan<
gen, bcnlifcn ; [Croat. ulyuden ; Dal. uludan venusiusi —
Transl. Ułudza , zwodzi , świadczy się z ochota. Mon. 68,

17'

«Ó2

r Ł u P A C - ULŻY Ć.

r L Z Y Cl t L - U M A L O W A C.

175. lliil. Ow. S2. Już się i liyaLfu samemu ułudzie
nie dam. Teal. 55. b, 56.

UŁUPAC c;. (/uA , Ułupować conlin.. odszczepat'; /ioss yno-
.lynHYTi. , yno-iynuBaib , nbfprtltcii. Kamienia mc po ma-
Km kasku iifupuja. Warg. liadz. 94. TŁIPEK , pka, m ,
ułupiony ułomek . ciii nl'i|e)pallnf'3 Stucf. Marmuru ułu-
pek szeroki cienki jak skorupa, autla marmorea. Cn.
Th. 1007. Włod.

'ULUTUWAĆ się, n. p. Strzałami malulkic dzieci postrze-
lają, i nad Icnii, które jeszcze ssą, nie ulutują się, i
SYMOiii nic przepuści oko ich. 1 l.eop Jei. 15, 18. (nic
zlitują sie , nic zmiłują się). Nieulutowane okrucień-
stwo. 5yif. Szkł 506. bez litości czyli miłosierdzia, nie-
iiiościwe, oh. Litować.

ULŻYĆ cz. duk. , UiżywatS conlin., Ulżać iiiedok.; Doli.
ulewiti, slcwiti, slewowati , osnadnjm . tef. snadny);
Sornb. I polezscliam, poloclischam ; Cain. slohkoliin ;
Vind. [lolusheifliati, losheifhi storili , flosiiuifiiati , poioli-
kuvati . pololikeifhati ; Croat. lehkotili , zlehkolit! , zieli-
kotujein , odlahkotujcin ; Rng. oblalesejatli ; Busn ublak-
scjati, laghglje uciniti : Hoss. o6.iermiTb , o6.ier'iaTb ;
ulżywać komu ciężaru , lżejszym mu go czynić, ulekczać ;
ciiism etira* Icidjtcr mncbcii, crklĄlerii. Allevo, ulżam brze-
mienia. .Uq';; Tak mi ulżyliście, że jak piórko lekki je-
-slem. Teat. 12. b, 127. Ja pod ciężr.rem umieram, łjl..
Pozwól mi. zaraz ci ulżę. Teal. 12.' 6, 127. Ulży] jarzma
tego , które na nas włożył ociec twój. liudn. 2 Chroń.
10, 9. UliywacS , ulgę sprawiać, uśmierzać; crlcid)tcrn ,
lliilbcril, lillbern. Powinność dyakonów była, aby ulżywa-
ją^; |)racy .iiiostołom , szalirstwem się kościelnym bawili.
Sk. Kai r)94. Oni żołnierze, będąc ilobrej myśli, a trd-
nujac sobie , rozmaitemi żarty i śpiewaniem pracy po-
dróżnej S'jbie ulżali. Baz Sk. 92, (cf. słodzić, cukrować,
umilić). Praca icli rozliczna pocieciia ulżoną i ocliłodzona
była. W. foi/. W. 529. Cierpliwość tilży, ułagodzi Cokol-
wiek ni poprawić można, ni się godzi. Hor. i, li.).
Obcowanie poufiłe ulia i zabawia człowieka. Zabl Hoz.
79. Płacz smutku ulżywa powoli. Bard:,. Trag. 218.
l'omierna rozrywka ulżywa i wypogadia umysł. 1'iUh.
Sen. gn. 221. Nie byłem powiiTien odstępować ojca ni-
gdy, byłbym ulżył str.ipieniu jego. Stis. \um. 1, 190.
Ulżyw.ijicy, ulżący , uUę przynoszący; Ho$^ .iLrOTUuii ,
jbroTeiii, o64er>iiire.ibHbn1 , orpajiiuH. — llżywa co,
ulżywa sie meJ. et renp'-., \'f\iŁy.n sie staje; Hoss OT-
4aeTt, 0T4aTb , es Kipt na*, loirl) (jelmbct, milPer. fid;.
Ulżyło mi się, odelgło mi. Cn. Th. Il8i. Carn. od-
lęsbe mi, ti ift mir Icii^ter l)fn)»r^CII. Ulży się za czasem
ciężar. Cn. .id 1201. (ctas wszystko ulacniaj. Ulżenie,
fo!g.i , ulgJ , Croat. odla'.ikoelii , Vind polosli-Mllunje ,
polagoja ; flo.jf. oTpa.ia , Dic 8tiibcnma. W niczem zna-
leźć nie mogłem bo|.)in mym ulżenia, Ni z_ oczu łez
wycisnąć, ni z serca westchnienia. Siyin S. W. 5.").
Gdyby bó^ nie darował z d.ibroci swej, aby się ulżenie
stała tym, którzy nieprawość czynili.... Z Leop. i Eidr.
7, 68. (aby się im 'odłogi stała 1 Leop) — §'. Aliler.
Ulży wam się oJ ziemi, czuję, że mię coś anosi. Osiol.
Str. 5. unasiam się, id; fc^roi.iae mid> cmpor , erbfbe midi.

ULŻYCIEL , a , m , który ulżywa co komu , ber (ix\tić)'
tercr; Croai. odlabkotitel. — W rodź. źeiisk. ULŻY-
CIKLKA, I.

U M.

'UM , u, et a, m. , Słowo urn jest to w Słowiańskim je-
żyku korzeń, który z siebie wypuszcza rozliczne niody-
likacye; z niego pochodzą: rozum, umysł, umiejętność;
um jest pierworodną w człeku władzą ' rozpoznawania
rzeczy, czyli macica ideów porządnych Czail. Myśl.
176 bie ^Kermiiift, t-S. jąć, imać; Uenn. iie()mcii , fleiipm-
ilieH, yeniommeiU i Boh. um sztuka, umiejętność, ro-
zum; Carn. um inleHeclus , umn ralionalis (ji. "Bezu-
miiy , umliv ! uważny) ; Vind. um , vum , rcsum = rozum,
umnost , inifel > myśl , umysł ; Croat. uma , razum disct-
plina , doctrina ; Bofn. um , razum , znanje ■ rozum ;
Bug. um mens; Hoss. ym rozum, yniiuri , yjieHi do-
wcipny , mądry , rozumny . yhiiiihi mędrzec , yMi-TDOBaib
rozumować, yjiCTBOBaT('.ii> 6lozol'; \lilh. umas ; i( sanscr.
um;t fulgor, glona 2|. — Słowo ł.,ac;ń.<kic inientio , może
tlrugi pop. Łaciny nie umiejąc, nie wie co to jest; ale
żeby o 'przedłożeniu uma, t. j. o przedsiewzięeju nie
wiedział, to nie jest prawda. Pin. Kam. 114. Ze ka-
żdą sprawę poprzedzać powinien 'um t. j. namysł,
przedsięwzięcie.

Pofliudz. (cl", jod), umieć , umiejętny cle , rozum, ro-
zumieć, rozumować, rozumny elc , ''bezumny , "bezumnuść,
bezumsliL'0 , zdumieć, '^zumieć; — ^ duma, dumać,
dumny.

UMACM.\Ć, ob. Umocnić. U.MACZAĆ, ob. Umocz\ć.

UM.^^CZYC cz. dok., mąką czyli sloclimalem uwalać, zwa-
lać , ukurzać , mit '?)ie\i\ bcfiaiibcii. Młynarz nie umączony
rzadka rzecz. l'ot. Arg. 721. Hys. Ad. II. Kto miele w
młynie, umączy się. Po!. Focz. 110. .Nie chodź do młyna,
jeśli nio chcesz się umączyć. Pot. .\rg 787. — AUegor.
Któż jest tak święty, żeby się nie miał w tym młynie
umączyć? Hut. Syt. 15.'), cf. pokalać.

"UMĄDUZYĆ ; Hag. uinudrili tkoga sapientem facere , mą-
drym uczvnić.

UMAĆiLOWAC , ob. Maglować. UMAIĆ , ob. Maić UM.\JETMĆ.
ob. Majelnić U.MAKAC ob. Umoknąć.

U.MALIĆ ez. dik : Hois ynajMTb. yMajaib: małym uczynić,
umniejszyć; flciit iiia^icii , '.icrflciiicrii , i>errinGerti. C.erkiew'
ile do swojej całości upaść i zginąć me może , ile zaś
w częŚL-iach swoich . "owegdy malejąc , a 'owegdy sze-
rząc się. i umala się i upada. Smotr. .Apol. 102. Uma-
Iciii jesteśmy, i znacznie poinżeni ib. 177. f'rzy uczynku
niegodziwym Dla umab-nia przyginy , Przecie |>ragnie być
nim zwany, Choć kto nie jest sprawiedliwym. Zab 8.93,
Treh., (fttfs.«. yMajHTOJbiioe . yMCHiiimejbHoe caoBo słowo
zdrobniałe). Umaliłcś człowieka rnałcin od bogów, sławą
i uczciwością obwarowałeś go. Uadn Pt. 8 , .^ (ma/o
mniejszym uczyniłeś od aniołów. Btbl. Gd.).

U.MALOWaC , n. p Uydo sz.itę n)a . której brzegi pracą
niedościgła Zręczny Tyryjski przemysł umalował igłą N.
Pam. 8, 252. ob. Malować.

UMAM I C

M I A C.

U m A I, N Y - U M I A R K O W A ( :

133

UMAMir. ; fioss. 3'HaHiiTb , yMamiBaib , ob. Mamić, oL-

mamić.
UMAHCIE, UMARŁY, 06. Umrzeć. UMARSZCZYĆ , 06. Mar-

UMARTWIĆ , UMAliTWIAĆ , UMARTWIluME ; fi,-//, iimar-
lvitti ; Hosi. >-}iO|)TBiiTb , y5iepmB.iaTb (= 1. umorzyć, za-
bić); EccL ycMcpTiiTii , yjiopHTi, , ysiepiBiiib Umartwiają
ciało swe. Spia. pr. Powściągliwość, umartwienie ciaJa,
maja za zasadę cnot; żaden z nirh przid wieczorom ani
je, ani pije. Him. Kam. 298, Eccl. noJiepTBeHJe ; (Slav.
umerlveiije , mertvi san = letarg , oh Martwić). U.MAFiZAC,
06. Umorzyć.

UMARZNĄG med. jcdntl. , mrozem być przejętym, crfriercii.
Człowiek gJodny, cliory, umarzly , ubo;^i, czy także
szczęśliwy? Petr. El. 12. Morze uniarzłe. Baniai. J 4
h. lodowate , ba'J 6i'5mcer. Umarzł mu nos. Tr.

UMASKOWAC, oh. Maskować. UMATAĆ , oh. Umulać.

UMAWIAĆ, ob. Umówić.

UMAZAC , /. umaźe cz. dok, pomazać , uwalać ; tcfcbmicrcn,
bcfilbcln ; Buk. umazati; Vind. uraasati. vmasat; Hoss.
ysiasaib, y.MaaUBaib , (cf. yMacjiHTb, 3Mac;iiiBaTb tJusto
zaprawić). Z koma na feb zlecieć, choćby się przyszJo
w biocie po uszy jak wieprzowi umazać. Mon. 74 , 2.
On się uczemil, uprószy} a umaza!. Rej. Post. Q q 1.
Wzięli suknią Józefowa, i umazali ją we krwi kozła.
Budn. Genes. 57 , 52. Umaż cnotę , jak clicesz w błocie,
droższa ona, chociaż się ubrudzi, Niźli niecnota, kiedy
się wycudzi. Papr. KoŁ E h.

'UMBUA, y, i z Łac. cień, ber Sdjattcii. — Fig. Nie chce
hańby narodowej obnażyć, i owszem . rzucę tu na oczy
umbrę sobie. Tivai-d. W. D. 52. (zasłonę). — §. Umbra ,
brunatna tłusta spieczona ziemia , której malarze zażywają
do ciemnego malowania, hliik. Kop. i, 554. bie llmlira ,
Umlttrcibc. UMBRELA, UMBELA, i, ż., UMBRELKA dem,
eiennik od słońca, od światła, świecy; Z/o/i. stinidlo ; So-
rnb. 1. kwodzik (chlodzik), zakitedwo; Carn. senzhilu; Vind.
fenzhillu , fienzhek, fienzhnik ; flag. nadsjenniza, sjenza;
Boss. TtHHiiK^ . iiotiiieiifdnrm , i!id;tfd)ii-m , 31iiiiciiid)inii.
Hajcy Krakowscy umbrelę ziol.i , aż na zamek nad kró-
lem nieśli. Gtragn 147. (parosol). Mając witdkie oczu
bolenie, wziął z sobą umbelę. Wys. Alej. 511.

UMBEH , bra , ?«., gatunek psów gończych, ciiic ?lrt upii
3agbbiinDen. Tr.

UMĘCZYĆ fj. dok.. Umęczać niedok. ; Boh. unnićiti; Boss.
yMyiUTb, yMyiiiBaib ; męcząc zabijać, na śmierć zamę-
czyć; 511 %ot>i inartmt, 51! Jobe nmilcn. Bojaźń mię umę-
cza. fJul. Ow 175. Umęczony, męką udręczony Eccl.
npHTOJueH^Ł , yMyieHi. Umęczenie Slov. umućeni. Przy
szpitalach wszędzie są boże umęczenia. Hihst. Nauk. P
4 b. boże męki, figury, gnicifirc.

UMERLAK , a, 771., zmerlak. A'. Bielsk., człowiek jak trup,
żyjący chodzący trup , ein ?i!ien\ó) me ciiiC 8eic^e ; (Boh.
umjraćek dzwonek, którym się śmierć oznacza, JobtCtl'
glótlel).

UMIĄC cz. jednotl. , Uminać niedok., miąć ugnieść, ijanj
jcrfnuttcln; Carn. umęti , umanem , {distng. umieć); Ross.
yMHTb, yMHHaib.

"U.MIALNY, a, e, mogący być umianym, poznanym; (Boss.
yncTBCJiiibiH rilozoliczny) ; crfciutbar , ciiciiiKir. Pytagoras,
dowcipny prawdołowca umialncj skrytośii. Petr. Hor. E
2. — g. .'Umialny, od rozumu pochodzący, 2)CVftanbeŹ<.
Cnoty są dwojakie , uczynkowe i umialne. Pelr. Et. 43.
"UMIAŁY, a, e; Boh. umely ; Boss. yMHblił ; umiejący,
umiejętny, mądry: i)cr)'tmibii? , bcv etuin^ yerftcftt. Nie
umiałemu lekarzowi nie powierzasz się. Eraz. Jez. M 5 6.
Kniaź Sanguszkowic hetman umiały i szczęśliwy. Biel.
5S7. Pytał go, jeśliby on był vv tej nauce umiały. Eraz.
Jez. A h. Bracia , jezdne same wiatry wyprzedzić umiałe.
A. Kchttii. 549.

U.MIAPi, u, m. , pomiar, symetrya; rcc^łcś i>crl)dlt(lip , oljlll'
mctric , ''}*n'Pin';ioii. Koń cudny, którego każdy członek
ma proporcya , to jest, prawy umiar ku wielkości ciała.
Cresc. 524. Zważ, opatrzność, jakim umiarem wasz
w pewne kształty slan łomie. Zah. 10, 408. Zabf. Pa-
stwiska nie przebrane, rozsadzone żrzódła Pod umiar
kunsztu właśnie natura dowiodła. Put. Arg. 14i. Uczucie
w sztukach, przyzwoitości, umiarów i piękności. Mon.
7G , 245. Pokarm ten nie tak bardzo szkodzi, zv\łaszcza
z umiarem pożywany. Cresc. 242. z pomiarkowanicm ,
miernie, z miarą; iiidpig , mit Wa^e. UMIARKOWAĆ cz.
dok., umieizyć. pomierzyć, miarą ukrócić: Sorah. 1.
pomerem ; Yiiid. rcdnofmerili , Iriesiti, sdershuvati , ma-
iati , aimiciTcii , nad) bcm 'WajSc ftcftimmeii. Poszedł starzec
umiarkować podział bydła miedzy braci. Staś. Niim. i,
159. Tak się człowiek mądry ma umiarkować, aby go
się nie lękano, i nim nie gardzono. Budn. Apopht. 70.
"■'Przecz nie tak iii"niarkuj<'sz tego nędznego żywota s've-
go ? Rej. Post. Tt 4. Organy-ć n-idobne pozłociste bę-
dą, i nadobnie piszczą, kiedy je dobrze umiarkują; ale
jako się też rozstrzęsą z onego porządku swego , to też
już będzie więcej sapu , niźli cudnego piskania. Bej. Zw.
71, (ob. Stroić, nastroić, rozstroić). Umiarkowany, wła-
śnie w miarę , pod strych, nieprzesadny . phys. el morał.;
Sorah. 1. pomeracze, pomerne; Yind. rednofmeren .
triesen , mafast, sdersbliu , mafsik ; Croat. sniasen;
Hiing. mertekletes; Bosn razlosgit, tcf. rozłożyć); Ross.
y.MtpcHiihin. Umiarkowanym być Eccl. MtpHCTBOBaTii.
Woda wolna, która ani jest zimna, ani gorąca, ani też
ciepła, ale lak umiarkowana, że nic w niej zbytnie nie
czuć. Syxł. Szki. 60. Niech będą umiarkowane i krótkie
twoje słowa. Teat. 51. d, 62. Umiarkowanie, umiar,
proporcya; Sorah. 1. pomerneno pomernofcz ; Carn.
masnost, mas, masa; Yiiid. mafsa, mafsikost , redno-
fincrnost, triesnost, mernost, mafa , sdershlivost , do-
mernost; Bosn. razlosgnost : Ross. yjitpeHHOCTb , \>ai
xe6)U iscrbilltllip. W posągach i budynkach istotna pię-
kność albo takie części wszystkich, z których się skła-
dają, umiarkowanie, że na pierwsze spojrzenie miłym
w oczacii każdego stają się widokiem. Mon. 67, 451.
Różne są białogłowskie umiarkowania ciała , co gdy le-
karz rozumie, wszystkiemu wygodzi. Czach. Prz. f \.
(temperatury, lemperamenta , komplexye). Ze świat/a
rozumu wypływa umiarkowanie, które broni nas od
zbytku , i potrzeb umniejsza. N. Pam. 24, 526. wstrze-

134

U M I A T A ('. - U M I K C.

U M I E J K T N O Ś Ć.

raięzliwośd , Cutljaltiamfeit. — Miler: Umiarkowanie ugo-
dy między Smoleńskiem i Mśeisławem , -"lOgo stycznia
dokonane byłn. Sleb. i, 047. ułożenie, układ, traktat
tej ugoilv , Mc Scr^rtiiMuiig bti 55eralci(fc«l.

UMIATAĆ,' 06. Umieść. U.MIATACZ , a , m., co zamiata.
Wlod , ber 3lii8ff btcr , 3lii9ieijer , flciirmnmi ; Sorab. 1 . re-
dżicźer. Scopanus , 'urnietacz , sfu;^a do utniatania domu.
Mąci. U.MIATACZKA, i, (tm. tic Hfbrmagb, tic 3(iitfffgcriiin ;
Sorab. i. redżicżerka.

UMIEĆ, umiał, umie, umiem, med. uiedok.: Bok. iim^li;
Sorab. 2. Iiumeich; Sorab. 1. wumem ; {Carii. umęti ,
urnilncm interpretor , umętam, umelujam ■■ ćwiozę się,
umeiujem •rozważam ; Viiui. umcir, resumuvati , modru-
vati • rozumować); Croat. umeti , umim; fiafj. umjetti;
Bosn. umjetti, znalti ; fioss. yjitTb , yMtio ; ocrftf&cii , fuii'
nCII, tciffcn. Inter umiem i wiem est hoc discrlmen: wiem ad
coynilionem meam perlinet. ul: wiem co, kto. gdzie,
kędy, jeśli ete. ; umiem ad cognilionem aclioni coiijunc-
lam , ut : umiem pisać , śpiewać , strzelać. In qmbusdam.
subaudilur verbum actionem signifirans , ut: umiem po
Włosku, t. j. mó«i(5; hic vero: nie umiem Łaciny,
którąm słyszał abo czytał , tubuudi na pamięć , abo nie
umiem z pamięci mówić, choć wiem, bom słyszał. Cn.
Th. 535. Umieć jest swego dowcipu twory wydawać
bez podległości cudzym modelom i przepisom , ani oglą-
dając się coraz na mistrza. Pilch. Sen. lisi. I , 272. Im
więcej wiemy, tyra mniej umiemy; im wiecćj nabieramy
znajomości , a im mniej poznajemy icli miedzy so-
bą btosunek, tym bardzićj oddalamy się od prawdy.
Staś. Ou/f. 24. Nie sromota co umieć. Cn. Ad. 189.
Lepiej co umieć, niż wiele mieć. Cn. Ad. 437. Kto
nie umie, nic rnoże, przyczyna za paseni. Fredr. Ad. 3.
Wiele umie, kio nie umie nad potrzebę. Fredr. Ad. 4.
Nie ten mądry, co siła umie, ale ten co umie umieć,
cokolwiek umie. Lub. lloz. 25. (który wie. co z tym
robićj. Daj boże wszystko umieć a nie wszystkiego uży-
wać, liyi Ad. 12. (.Rag. l'rov. Tko umie, temu dvje ;
nullum numen abest, si sil prudenlia ). Czego nie umiesz,
nie powiadaj , żebyś umiał. Radź. Syr. 5, 28. Poty sie
człowiek uezyć ma, póki nie umie. Min. Hyt. 4, 107.
Kto przestaje na lyai , co umie, wielki jest nieuk Fihh.
Sen. iisl. 3, 219. Co kto umie, z tym się stawi, Przy
słowiku i sroka piosnkami się bawi. Simon. Siei. 102.
Star. Dw. 11. Umie pacierz z matką. Cn. Ad. 1372.
(nie bez pomocy). Kto nic umie pacierza, niech na
morzu płynie. Faszk Dz. 3". (do boga, gdy trwoga).
Umie to, jak pacierz. (Jn. ,id. 1205. (smarownic). Ja
to na pamięć umiem. Teal. 34. b, U 2. Ja wszystkie
nauki na palcach umiem. Hoh. Kom. 1, 321. Umie na
palcach pisma Woliera. Mon. 70, 89 Nie 'umicwa ,
((/ua/.inie umiemy rny dwaj) oracyi. Groch. W. 355. —
Cum injinilivo : Umiesz jeść , nie umiesz robić. Cn. Ad.
1203. Pozłocistego, by też nie umiał i kozie ogona
'zawięzać, alić go na urzędy sadzają , alić go już z rady
nie wyganiaj Hej. Zw. 75. Wiele umie, kto milczeć
umie. iVon. 07. 221. Nie umieć l^uicować, nic to niko-
mu nie wadzi, a przecie wslydby kaidego, kto nie

umie, kiedyby przed tym, kto umie, tańcować miał.
(Jorn. Dw. 520. Wielka różność umieć samemu coś,
a umieć tegoż nauczyć kogo. Fredr. Ad. 91. Trzeba
umieć żyć z ludźmi. Teal. 29, 80. Do mody stosować
się należy, żeby uchodzić za ludzi, umiejących żyć. 16.
19. b, 7. — *§. I^an was rozprószył między pogany,
żebyście wysławiali cuda jego, i kazali im 'umieć, ie
nie inszy bóg krom niego. 1 f.eop. Tob. 13, 4, wie-
dzieć, znać, poznać; milTcii , crffiiiifn. Nic mu odpo-
wiedzieć nie raczył; ab; go odesłał do onego umienia
jego o rozumie swoim. I(fj. Post Wn i. do rnzuinienia,
do opinii, zarozumiałości, mniemania jego, 3J?f»nimg von
ttmai; Hoss. HMtiiie ; {dag. umjenje iuduslnu). — §".
Umićć na co , 'urnieć z czym < znać sic na cz\m, wiedzieć,
jak się z tym ochodzić ; mit itwai timjuijrbrn milTrii , ba>
mit jii SUedtte fommcii, eS ycrftclicii. Nie da sobie lekkości
uczynić, IŻ pilen swcjjo, a umie na wykręty. Hej. Zw 199.
Zygmunt August z ccsurzem Tureckim bardzo dobrze
umiał , i wiódł z nim przyjaźń aż do śmierci dobrą.
Uwagn. 133 — Umieć z czym, umieć czym, ćwiczo-
nym, biegłym być w czym, umieć się obchodzić, robić
czym ; rocmit iimjiigcbcii tuiffen , barin geubt feijn- Zdziwił
się świat, jak jedna ręka umie lak dobrze buława, ja-
koby nigdy pióra nie znała, umie tak dobrze piórem,
jakoby nigdy buława nie umiała. Birk Zamoj. 25. Pokaż,
co umiesz z buławą przy szyku. Jabf Huk. H, 3 b.
Miał z sobą 1000 mężów, z których każdy umiał do-
brze z łukiem. Jer. Zbr. 55. Trafił żołnierz na takiego,
który lak umiał językiem , jak on mieczem. Sk. Zyui.
1, 00. — g. Umieć, iiiódz , być w stanie dokazania,
dokazać , ważyć, znaczyć, przcm.ngać, wydoływać; fón>
iicn , oermógen , aiijric^tcit , im gtanbe fcpit niiiJjiiricbteii , \a
beiBCrfftflligen. Jeszcze podobno miała nadzieje Ewa, iź
Abel .ożyje , bo jeszcze nie w iedziała , co śmierć umie.
Sk. Zyw. 1, 155. Nie wiedzieliśmy, co to kacerstwo,
i co umie. 5*. Kai. 329. U Obertyna poznał Wołoszyn,
co wolny Polak umie. Warg. Cei. praef. C. Byś wiedział
co ta exekucya Warszawska umie, sambyś się jej lękał.
Orzech. Qu. 8. Takri umie nierozm\ślna rada , za którą
idzie niezjjoda. ib. 11. 1 ja też wiem co sejmy umieją;
przeto pojednałem się z wszysikicmi sąsiady swemi. ib.
15. Chociażem tylko ogrodu pilnował. Wiem co dwór
umie, bom go też kosztował. F. Kehan.Jer. 108. Przy-
kład Solima jasnym dowodem , co umie nienawiść i za-
zdrość w sercach nieukróconych. l\lok. Turk. 95. Ty nie
wiesz jeszcze co umiem, jak się rozgniewam! Teal. 55,
47. Jeżeli r;iz cie jeszcze z Kl.irysa zobaczę, jioznasz
dopiero co umiem. ib. 55. b, 55. 1'ochodz. pod Jać , el
'Uin — (UMIECONY, ob. Umieść). — UMIEJĘTNOŚĆ,
ści , j ; tiuh. umelost, (umiinj sztuka); Slov. umełost ;
(Tarn. umetalnost, umOtnost- kunszt, sztuka; Yind. \me-
lalslvu, Ymetalnost, kuiiHit) : lifiJ. sostupnosl, vuzhcnust;
{Croal. Ymeleliiosl • sztuka) ; Bosn. umjetevnos, umstvo ,
znanje ; Hug. uinji'teonos , umji-lo\iios , uiiijetnos, umi-
teonstvo; Hoss. yMtHic, ytCHOCTb . wi^doujość czego,
umienie czego , bie 3Bijf(nfd;ail. Do zdrowia potrzebna
jest umiejętność życia , abyś umiał się powściągać. l'elr.

UMIEJĘTNY - U iM I E R Z Y Ć.

UMIEŚĆ - UMILIĆ.

135

Wod. 2. Umiejętność na ten czas prawdziwa bywa, gdy rze-
czy przez swoje własne i najbliższe przyi^zyny poznawane
bywają. Sak. Dusz. pr. — Objectwe : Umiojętność, nauka
której umienia nabywamy, (cf. nauka). Umiejętność walna ,
powszeclma, umiejętność w^szystkiogo , nauka walna,
wszystkie zawierająca w sobie, enrydopaedia. Cn. Th.
481. Ubolewać nam należy, że mając wszelka umieję-
tności wiadomość, dzikość i grubiaństwo dawniejszych
czasów panuje w nas. jł/oH. 7 i, 205. UMIEJĘTNY, a, e,
UMIEJĘTNIE. UMIEJĘTNO {Fim. Kam. pr.,' adv., wia-
domy, znający, umiejący co, biegJy w czym; gefiJttft,
ilcr|'tan^t^5 511 etiims , fidi aiif rtipny ycrftclicnb ; Slov. uraely,
(oh. Uniuifyl; (Boh. umonny sztuczny, uinelec artysta;
Carn. umetn = sztuczny , umetalz arlijex; \'ind. ymetaln,
ymctalnosten , kunlliten = kunsztowny, ymetaln idoiieus) ■.
Bosn. umjeteviii , znanni ; Rag. liman, umjelan , unije-
teon, umiteon, yjesct, umjelni , Subst. umiteonik, (unije-
teon indusirius); Boss. jmhhB , yaiCHŁ , Subst. 3 jihhf-b ,
f. jTiKima; Eccl. Bt/iuil , Bt)K4a. Wziął z sobą 700 mę-
żów , z mieczem umiejętnych. Budn. 2 Reg. 5 , 26.
umiejących mieczem robić , bie ba>3 ©cfeiuert jii fiilircii
luuftcil. Serce jego zdrady nieumiejętne. Gorn. Sen. 163.
nie umiejące zdradzić, iiiiffi^iicj. Umiejętnie, geometrice ,
nie po rzeuiieślniczu. Solsk. Geom. 7. umialnie , po
uczonemu ; miffeuf^aftlti^ , dclc^rt.

UMIĘKCZYC cz.dok., Umiękczać niedok. , zmiękczyć, prze-
raiękczyć, cnucii^Cll ; Croat. umekchayain; Ross. yjiarmiTb,
yjiarMaTb: {Eecl. npe4iyJiartiaio , Graec. nnofialarra
praemoHio). Apius umiękczal lud 'cztami , dary i inne-
nii lagodnościami. Biel. Hsł. 119. Racz w nas umięk-
czyć to zakamienia?e serce nasze. Bej. Post. B b b i.
Wosk umiękczony. Olw. Ow. 612.

'UMIENIĆ CS. dok.; Boh. uminiti , uminowati : umyślić,
przedsięwziąć: eiiieii Sorfng tniKit. fiii iHirncImicn, kfdtlie'
fcil. Rzymianie umienili do gruntu Kartaginę zburzyć.
Biel. Sw. 34 b. Książęta przedniejsi umienili sie po
Alexandrze rozdzielić króleslwy. ib. 29 b. Więcej je-
szc«e umienili czynić przeciw nim, niż się 'nadziewali.
ib. 34 b. Mahomet byt umienif w'szvstke Europa wziąć.
ib. 120.

UMIERAĆ, ob. Umrzeć.

UMIERNIK , a, m. , temperalor , powściągacz, uskramiacz.
Macz. , kto co umiarkuje, bci" SDifipiijer , ^nniner , Snn=
biifer. — (UMIERZIĆ komu co, ob. Mierzić). — UMIERZYĆ
cz. dok., umiarkować, pomiernie przystosować; Ross.
yjitpiiTb , 5'MtpaTb , yM-fepBBarb, (1. w mierze ukrzywdzić,
za mało odmierzyć, 2. ośmierzyć) ; (ilMtieffetl , olipaffcn.
Juryzdykcye powinny być dobrze umierzone. ilik. Tiiik.
49. Ma.xymy moralne umierzone dobrze z pierwiastkową
religią, i zgodne z ustawami państwa, ib. 414. Biskupi
mądrość chrześciańską , naukę ewanielii , z umierzeniem
serca i umysłu swego złączyli. Eraz. Jęz. A 2. Cel ko-
misyi edukacyjnej jest zrównać i umierzyó jak najlepsze
edukacyi krajowej sposoby. Mik. Tiirk. 415. Pop przy
ołtarzu wprzód sobie umierzy Miejsce rany u wołu ,
niżli go uderzy. Bardz. Trag. 283. Umierzyć gdzie , ce-
lować , ircbin 5iclen. To vyyrzekłszy , wystrzelił oszczep

i uderzył Parysa prawic na tarcz , kędy był umierzył. J.
Kcban. Dz. 56. Umierzyć w co , trafić , ugodzić ; iiinńn
trcjfeii, trcffcn. W ptaka z łuku strzałą umierzył. Crese.
655. Jednym w ziemie, w grzbiet drugim oszczepem
umierzył. Zebr. Ow. 201. Aby adwersarze kauzę swą
złą i niespra'.viedliwą obaczyć, a z nami do zgody iimie-
rżać mogli. Teof. Zw. a 4. (do zgody trafić, przyjść).

UMIEŚĆ, umiótł, umiotła , /'. umiecie, umiotę cz. dok.,
Umiatać, Umiotać niedok.; Boh. umesti, umell; {Boss.
luitinTb, yH'fe>i3' urzucić, trafić, ugodzić: Eccl. yneTb
śmieci); zmiatając uczyścić , vdii febrcii, ai!5fc|iveii , njCfjfe^=
ren. Miotły ku umiataniu domósy brzozowe. Cresc. 471.
Umieć dobrze w domu swoim , toż u drugiego śmieci
ukazuj. 5^'. haz. 270 b. Gdy każdy [irzcd swym domem
umiecie, wszystkie miasto cliedogie będzie. Cn. 7/;. 251.
Dom umiccony , ochędożony. Rej. Post. N 5. Oto ja
posła mojego śle przed tobą, który umiecie twoje drogę
prz'id lobą. Farii. 34. Wszystko pr.brał, do czysta, jak
umiótł. Cn. Ad. 127!. nne auśgefelirt. Otóż pohaniec Ru-
skie umiótł włości. Miask. Ryl. 2 , 82. — Transl. Cicho
odcinamy liny , tedy skokiem Umiatamy wiosłami po mo-
rzu głebokiem. .4. Kchan. 85. przerzucamy, bijemy, ro-
bimy wiosłami , mir fcijcn bao Ttm mit iim iUiibern. —
Fig. Dewotka cudzą sławę nabożnym językiem umiata.
A'<ir. Dz. 5, 14 i. szczypie, fic reipt bcii el/rliĄcn SJniiien
onbcrcr |eriim.

UMIEŚCIĆ; Rag. umjestiti , (umjestitise = osieśćj; Croat.
umeschujem ; Ross. yjitcTiiTb , yatmaTb , pasJitcTiiTb ,
pasiitmaib. Umieścić się Ross. y.ntcTiiTbCH. Nie do
umieszczenia, c^) się nic umieści. Ross. iieBaitCTiiUtt.
Umieszczony na urzędzie , amplojowany , użyty ; Ross.
onpe4i^eHHuri , ob. Mieścić.

UMIESZAĆ cz. dok. , Umieszywać coni. et fregu. , zupełnie
pomieszać; Cant. umęsti , umedem ; Ross. yiituiaib,
yM-buinsaib , biirt^ citianber mifdjcii, iimmi)'c6cn. Leżeli na
kupie umieszani czarci. Briijb. Mdl. 16. Boki jej okrą-
żają umieszani społy Trojanie , Fenikowie i Julus we-
soły. A'. Pam. 8 , 252. Sieczkę umieszywać. Baur. Sk.
32. Umieszanie, UMIESZKA, i, ź. ; Ross. j-ji-femKa; bie
S^ermiiĄiing. Rodnych drzew niezliczone bujają rodzaje,
Każdy w dziwnej umieszce cień rozległy daje. Przyb.
Ab. .^8.

"'UMIESZCZKA , i, z., umieszczenie; miejsce umieszczenia;
bie I.Haciruiig, lluterltringiiiuj , ber Ort, ii'p etiuas ^imjefłellt
irorben.

U.MIEZIjAĆ się , ob. Umizgać się.

UMILIĆ cz. dok. , Umilać niedok. ; Rag. obgljijbiti , o.milliti ;
(Boh. umileti se = wzajemnie z sobą się pieścić; Rag.
umilliti e. gr. nabunu lumullum blanditiis sedare , cf.
udobruchać, ułagodzić, uśmierzyć; Ross. yMn.inTb = do
litości poruszyć); uwdzięczyć, przymilić, milszym, wdzię-
czniejszym uczynić ; yeraiińeiic&merii , migeneluiier , lieMi(ter,
fremiblid)er mac|en, oerlicMidicn, Ber)'d)oneni. Dzieci Mcnalka
zdały sie całe na to silić. Aby resztę dni jego najwdzię-
czniej umilić. Chód. Gesn. Przymknij się sporo Przyje-
mnym wdziękiem umilona Floro. Zab. 16, 523. Nic
bardziej człowieka nie umila nad radość. Uej. Marm.

lóG

UMILKNĄĆ - U M 1 Z G.

U M I Z G A C - U .M 1 Z G A L S K A.

3, 529. T«:irz\cika jej sie umila. Jeal. '2'ó, 15. Uslap
obłudo z umilonym czufem . Coś lo z posliici aiiiulein.
Nar. Di. I, i -22 mit ireuiiMicbcr «tiriic. Daje s;.m bóg
wiernym laskę, aby nai byli umileni i wdzięczni. Sk. Aai.
415. Bogu Sie co najlejiiej upodobać i umilić pragniem.
ib. 225. Jeśli dla pana co pracy podejmiecie , słodkością
się wam wielka ulacni i umili. Sk. Aa;. 415. Pierwia-
stki panujących radość i fawor umilić powiniie. i\ar.
Tac. 2, 419. Człowiek wielki, i /.ywolcin i nauką umi-
lony. Sk. bi. 000. — g. Umilić, umiłować coiitin. , ulu-
bić, ukochać, pokochać, lieb flfiiitimen. Zakon twój mi-
łuje, ty też umiłuj mię, Jowa. / Kcitaii. Ps. 185.
Jeśli mię (Chrystusa; kto miłuje, i ociec mój umiłuje
go. Uainbr. haz. 2. Chrystus umiłował nas dwoj;ką mi-
łością , t. j. w ustawie wieczerzy i w odkupieniu Danilir.
205. W pierwszym zapędzie wzrok sibie umila piękny
kształt. Zubl. Hoz. 4. (milszym sobie; wystawia , niżeli
jost). Łańcuchy które umilonych dopinają duciiów . cu-
pidos amanleH Zebr Ow. 100. (miłą postacią zajętych,
omamionych). Nierówno więcej umiłował nas, iiiżli my
umiemy umiłować dziatki swe. Hej 1'os.l. U u 0. Umi-
łował ciebie pan bóg przeii stworzeniem świata, przy
stworzeniu , przy odkupieniu , i przy poświącaniu ; nie
będzieszze chciał odniiłować takiego miłośnika twego?
Hrbil. Sauk. A ;'>. Tak bóg umiłował świat, iż syna
swego dał. bial. Post. 85. Byście miłowali jeden dru-
giego . jako umiłował was. Budn. Joun. 15, 12. Zygr.
don. 140. Wejżrzawszy nn młodzieńca, umiłował go.
Sekt. Marc. 10, (not. iwział miłość przeciwko niemu •).
Konstantyn bardzo się w swoim umiłowanym Caro-
grodzie kochał. Sk. Di. 207. Umiłowanie, Ross. yMiLiCHie.

U.MILKN.Ąl^- med. jeJnt!., "Umilkać contiii. ; Boh. umiknauti,
umlćiti , umićjm , odmićeti se ; Yiiid. obmouzhali , vli-
Isnili, miilast graiati ; fiosn. umuknuti , zamuknuti ; fiag.
umiiknuti , umuugnijyam ; Croat. umuknujein , ( 2 rauce-
$co). muknem ; Hitng. megnemulok ; Hoss. y.MO.Ti;iiyTb ,
y.«o.iKaTi. , cMO.iKiiyTL ; przemówiwszy zamilknąć , ftill
ld)iDeigeii, Dic Oiefc aDbred^cit , /»•. et ir. Umilkł jian \Va-
powski , chi-ac podobno sobie odpocząć. Gorn. Uw. 532.
Gdy na to pospólstwo zawrzasnęło gwałtownie . powtóre
rzekł: umilknijcie! Warg. Wat. 191. Umilkł, jak sło-
wik w ś. Wit, w ś. Jan kukułka. Pot. Jaw. 171. Umilkł
wszystek lud Chanaański, wygmeli wszyscy. 5 Leop. list.
.V Uter. 7. (zamilknął wszystek lud. 1 Leo}i \. Umilkły
Croal. umukel {raucusi. Za Tyberyusza bogowie pogań-
scy umilkli Sk Di. 67. Skoro nowina o wojnie za-
brzmi , nauki uinilkaja Macz. Umilknienie Hoss. yMOJifB.

U.MIŁOWAĆ . ob. Umilić. ■U.MIŁOWMK , a, m , który so-
bie kogo iiiiiiłował , Der l':ebbal'cr , ficbeiiPe. .Mąz lea był
umiłowiiik miasta, i u wszystkich miał dobre słowo, i
dla onej "życzności nazywan był ojcem żydowskim. Hadt.
2 .Mactt 14, 57. ( miłośnik. Uibl. (Jd ). Tenci jest on
umiłownik braciej. który wiele dobrego życzy ludowi i6.
15, 14. [Ecd. yMiiJbiiuii commiseralione digiius).

l.MIZd, u. m, *.MIZG, umizt;nienie , przymilenie , kares,
przy wdzięczenie ; Croat. milenye , Hi ^iinl\}Un , ti< ffil-
rfffc, frciiiiMi(^f ttdjmcidielcy , S(^iiifdfIfo. l'icl'clfu, boa l^ic-

bflil , Cicbfofcil. .Mówi żona z najmocniejszym iimizgiem:
ach ginę Za tobą , tyś jest moje kochanie jeilyiie Żabi.
Z. i>. 45. Migi, mrugi , inizgi. hton. Wur. 38. 1'cłnyin
pieszczot umizgicm tysiąc ust otwiera Flora , smaczno
ssać gąbki swojego Zeflra. Zab. 10, 56. Koss. Już wia-
nek ziemia weźmie na głowę ziulony Różnobarwych umi-
zgiem ziółek przepleciony, ib. 10, 48. hoss. .Najmiiiej-
szśj nie miała do umizgów skłonności. Zub. 10, 110.
Patrz gibkość jej ciała , i ten umizg luby. Hor. 2, 285.
ToLie umizg do twarzy; we mnie warlby śmiechu Żabi.
Amf. 57. Widzę, umizgi ma w głowie. Teat. 45. b,
57. (amory;. Palić umizgi. ib. 16, 97, (cf. smalić cho-
lewy). Po umizgacii się włóczy, ib. 21, 10. Zawiozę go
do niej ; dawne to były ich umizgi , ale się coś pokwa-
siło po tym; nic wiem, jak są teraz. Teal. 19. r, 2. —
'p". 1'enoiii/. Wychodzą za Wencią (^hychotki , lube
Umizgi, powabne Uciecliy. Zab. 10. 555, (cl'. Wdzięki).
U.MIZGAĆ się , 'Urniezgać się. Cn. TU. 1187, recipr. cont.,
Umizgnąć się jedntl. , umizguje się pr. trequ., z przymi-
leniem zaleca się; Vind. vesuvati , salubuvati ; Ross. ja-
CTiiTLcn , .lamycb , )c^i>!i tbiiii , circiTireii , liebeln , licMiifcii,
liclifiiijeln , lajfflii. Unuzgmjmy się też i my; dajże mi
reczyny, niech cię w nią pocałuję. Teat. 55. b, 68. Już
to jej przeznaczenie jbyło , całe życie kokietować; ona
się i na tamtym świecie uinizgać zechce. Tent. 28, 119.
Kosztuje wina i umizga się do butelki. Teat. 52. b, 01.
Zastano umizgającą się w zwierciedle. błon. 69, 51.
Wchodząc mruga na nią , ona mu się umizgnie. Teat.
52. b, 40. Lew się k niemu przymyka pięknie umi-
zgając , Nie 'lękł się, zdało mu się, by leż miał być
zając. Rej. Wiz. 108.6. Umizgać sie, by ogrodny zając.
Hijs. Ad. 69. Umizga się, by czapla w kobieli. ib. 69.
— Umizgać się do której , zsiecać jej się , służyć jej ,
z F»-a(ic. , dwór jdj czynić ; ciiic carcffircn , ibr bif doiir
mild)fli. Brzydkać to rzecz, kiedy sie starzec do mło-
dych umizga. Zabt. Dz. 87. Wszedłszy z inną w umo-
wę, człowieku nieprawy, Gdyś się do mnie umizgał,
chciałeś mej niesławy. Zabl. Fir. 88. Przestań gorąco
kochać dziewoje, Ale się tylko umizg.nj grzecznie. Zab.
15, 160. Ci gaszkowie, co sie do I'aiii umizgają , są
to gaszki nowomodne. Teat. 21. b, 12. Kobietki, choć
udaią gniew, jednak dla nich nic milszego, jak kiedy
chłopiec szczerze sie umizgnie. ib. 15. 70. U.MIZliA("Z,
UMIZGA.NT, UMIZGUS. a, m. . UMIZGU^ , 'MIZGUŚ, la,
m, detnin., zalotnik, umizgający sie do której, amant;
ter 6arei)ircr, ber eiiier bie doiir imidjt, ber 8icb()iibfr ,
l^recer. .Miałaś wiele umizgaczów do siebie. Teat 36,
42. .Mąż sam uczył żonę, jak ma do umizganta pisać.
ib. 16. c, 5 To słowo adjulant, znaczy na kształt dru-
giego męża umizgusa. ib. 53. b, 14l) Znalazła sobie
umizgusa, i w nim się zakochała, ib. 52. c, 6. Pod
czas mojej iiiebytnuści nic miała też tu ona do siebie
jakiego słodysia , gaszka , umizgusiat ib. 32. b, 7. Co
mi za umizguś w takim wieku. 16 25. e, 25. Portuć
Tclela, Telel mizguś inelki Hor. 2 271. UMIZGALSKA.
jej , :'.. kokietka , eine (Joaiidtr. Kokietki są to zalotne
kobietki, czyli umizgalskie ilon. 76, 417. Nasze pra-

u M I z G A L S T w o - UMKNĄĆ.'

U M L E C - UMNIEJSZYĆ

137

babki bv?v umizgalskie , a ich prawniinzki sa kokielkami.
Mon. 67, "29. Ziib. '2. 39. U.MIZGALSTWÓ , a, n., ko-
kieterya , SiHilictteric ; Boh. fillenstwj. Czego jej daro-
wać nie mogę, to umizgalstwa , którego na mnie użyła.
Teai. 41. c, 509. Umizgalstwo, czyliz może zastąpić
uczucie ? ib. -łl , 71.
UMKLIWY, a, e" — ie udu., umykający, szybki, prędki;
iDCgnirfcnb , ft^nctt, flinf. Ty Merkury lipkie palce uczysz
i ręce umkliwe. A/on. Wor. \ smykające, fcbiicU fcbiiip'
fcntic CĆiilbe. Oczki postrzegfem najmniej obojętne, Uin-
khwe waigi zdały sję być clietne. Knini. Paez. 1, 158,
umykające się prędko, fitlicll eiitfcfclupfeiib. UMKNĄĆ, /.
umknie a. jediUl., Umykać niedok. ; Hur/. uzmaknutti;
Croat uraeknuli , umikavam; fioss. y.M>iaTb, yMUKaib ,
(ysiUKaib uczesać len); umykać czego, usuwać preilko ,
odwracać , uchybić , ubbżać, propr. et tr ; fifelictl Clltjie&en,

fĄncH mcgriicfcii, iiicgfdjie&on , tDcgiicDmen , entrutfeii. Mufiy
cbce jakoby pocałować rękę cesarska, ale mu jej umknie
cesarz. Siar. Diu. 71. Umknąłem ręki rózdze, pahnatce,
mbduxi. Cn. Tli. 1168. Słońce umyka, jednym zie-
miom światła swego , żeby drugim udzielić. Kiok. Turk.
95. Dasz, otworzyć, lecz inak urnknieć wnet i ucha.
Zyjr. l\ip. Ó26. Umkniete im bęila łaski, jako nie-
wdzięcznym. Bals. i\iedi. 1 , 214. Patrzą z brzegów za
odal umknięlą zdobyczą Przyb. Ab. 93. Umknienie cze-
go , usunięcie Eod. j'CBtneHie, yjajcHie, orspameHie,
0Tyya>4CHie. Wprawdzieć się na naszych pisarzach nie
funduję; nie lak jednak od nich ręki umykam, żebym
ich nie miał przywodzić cale. Nieś. 1, 97. (nie tak da-
leko ich za nic nie mam , na nich nie uważam , ich nie
uiywoim, z nich nie pożylkuję). — § Umykać, ubierać,
ujmować, odejmować, 0(itrą<:ać, umniejszać; aDlieDmcil ,
a['jic6en , yerminbcnt. Targował się Abraham z bogiem ,
umykając po dziesięciu . a pan bóg t na dwudziestu już
przestawał, dom. Dz. 204. — g. Umykać co komu ,
ujmować , ubliżać , smykać , porywać , kraść nieznacznie
albo kryjomo ubliżać; svppilare , suffurari. Cn. 7/i. 1188,
Carn. umaknili , umaknem; Yind. vmekniti, vkrasti , od-
vmekniti, eiitcm ctiiM? )d)iiipfeii, ftiDiccn, unmerflic^ entroen=
ben. Kij umkfy (czarów niczyj. Zebr. Ow. 204. (raptiis,
umknięty). — §. Umykać lerb. med., Umykać się recipr.,
komu = ustępować komu, luctcŁen, auśiucicijen, oiiś bem
2Gegc gcbcii. Umykajcie wołał z drogi , Slrasz\ł kijmi i
batogi. Zab. 16, 73. Uę?. Umknij się, bo od ciebie
wino czuć niezmiernie. Teal. 53. b , 88. idź precz . na
stronę; geB nuf bie Seite, gcb meg. Umyka się piasek
naciśniony nogą. Cn. Th. 1188. bcr Sanb roeit^t iintff bcit
Sii^eii , filiipft ipeg. Stanąłem na brzegu wody, a com
się chciał napić, to się woda umykała. Biel. Hst. 21.
Tantal ustawicznie pragnie a zawżdy mu sie woda umy-
ka. Com. Dz 119. bilo SBnJTei" nitfcblupft ibni.' — Simitiier:
Umykać się żadnemu niebezpiecz&ństwu nie chcieli. Warg.
Cez. 163, Ross. ysepnyiLca otb Mero, ysepruBaibca ,
uchylić się , fte KoUtm jid) feitier @efabr entjieben. Szuka-
ją lekarstwa , chcąc się umknąć śmierci doczesnej. Żarn.
Post. 156 b. chcąc ujść śmierci, bem Jobe 511 cntge^en.
— Absolute: Umykać zkąd , prędko uchodzić, uciekać,
Sioiunik Lindego 2. wyd. Tom^Tl

w nogi uderzać, drapnąć, dać drapaka, pierzchnąć; fii)
megmac^cn , cntflieBf II , 3ici6aii>3 ncl;mcti ; Cam. smusneti ,
smusnem , 1'ugniti, lugnem, (ob. Fiugas) ; Yind. vmesni-
tile, odfhterkniti ; Croat. oraeknujemsze ; Bosn. omaknu-
ti , utecchi , omicati , bjesgjali ; Rag. umaknuttise ; Slav.
uklonitise; floss. yKpacTtca , yKpa4biBaiocb , ycKOJbSHyib,
ycKO'niTb, ycKOKHyTb, ( cl', uskoczyć). Właśnie jak z
ognia konie zaciąwszy, umknęli spieszno. Zub. 15, 214.
Słyszę męża, umykaj spieszno. Teat. 14, 121 , ( Bosn.
omici apage le\). Umknę do ciebie przed ustanną tro-
ską Hiir. Siit. 240. Podmiótłszy pod zamek pochodnie,
umkli nazad Tward. Wl. 67. Umykajmy co żywo. Teat.
27, 5. Trzeba nam zaraz z tego miasta umykać, bośmy
tu już wiele figlów narobili. Boh. Kom. 2, 415. Bież
za nim, niech się kryje, niech umyka raźno. Treb. S.
.)/. MG Piodzina i przyjaciele precz ode mnie umykają.
Psnimnd. 102. Jak szatan przed świeconą wodą , tak,
przed nim umyka. Teat. 42. (•,55. — Recipr. Widze
że mi się umykasz, jak zając przed ogary. Falib. F 'Ł. —
§". Fig. tr. Ten pokój między niemi mało co się umy-
ka od otwartej wojny. hiok. Turk. 116. mało co "sie od-
strzelą, mało co się różni, UlltClfdłcibCt fld) aicilig OOII

UMLEC, 5Mis/. Umefcie ; Ross. yjio.iOTŁ, yMo.i-L, 06. Mleć.

UMŁOCIĆ; Hoss. ymo-iOTHTb, yiiwayneaTt , ob. Młócić.
LMŁOT, u, in.\ Hoss. 3'mo.ioti ; umłócenie , wymłóce-
nie ; \>ai 3lii5brcfcCeii, 5>rcfc^eii, ®tixi\i^z. Gospodarz lu-
bi gadać o użatku i umłocie , o sprzedaniu i spienię-
żeniu zboża. Teat. 19. b. 66. U.MŁOTiW, a, e , — 'le
adv. ; Ross. 3"Jio.iOTHbiri ; w młóceniu plenny, spory; im
Srffifteii ergtcbtg, nii^jgicbig. Cieszyłem sie przynajmniej
oziminą, Alić się dowiaduję z listów ekonoma, Ze i te
nieumłotne , sama tylko słoma. Nieme. P. P. 72. Dzie-
sięcina zwięzła i umłotjia. 3oh. Kom. 4, 161.

UMNIEJSZYĆ Ci., dok.. Umniejszać niedok • Boh. umenśiti ,
umenśowati , skrownjm , uskrownjm ; Bosn. omagniscjati ,
smankati , oplihnuti ; Ross. 3'jieHmnTb , yiieHinaib . }'6a-
BHTb, j'óaB.7HTb , yóaB.iiieaTb, sóaBiiTb. sóae.iaTb, (cf. zba-
wić, ubawić); Errl. yaiii , yfisiy, yeM.iK) (cf. ująć), y.io-
Hcniii , y.iaraio (cf. ułożyć), y.mmaTn . ^iiiuaib , OTHiiMaib,
n3H3-/E4aTH ; umalić, mniejszym uczynić; flctncr madicil,
iierfleiiiern , uerringcrn. Bolesław danemi Ottonowi posił-
kami w silach umniejszony, szukał towarzystwa Pieczyn-
gów. Nar. Hst. 2, 70. osłabiony , g o fc^rc a dit. Nieprzyja-
ciel czuł sam u siebie swe urwanie a umniejszenie ,
wyrozumiewając też niezwyciężom; być ludy, które się na
moc boga wszechmocnego spuszczają. 1 Leop. 2 Mach.
11, 13, (^oss. yóHBKa , sóaisKa, 36aBoqKa ubytek, osła-
bienie). Bóg hojnie człowieka , mało go co od anio-
łów umniejszywszy, uczcił. Żarn. Post. 57. Umniejszać
słowy czego, udawać co lekko, słabo. Cn. Th. 1188,
(cf ogradzać). Umniejszający; Ross. yjieHUiiiTe.ibiibiH ,
(yMeHiuiiTeabHoe , yMa.mTeiBHOe ciobo = zdrobniałe sło-
wo). Umniejszeniu pedległy, do umniejszenia , Ross. yóa-
BCiubnl , sóaBOMHuii.

UMNOZYĆ ; Rag. umn6xiti , uzmnóxiti , (uzmnoxiv, umno-
xiv mulliplicabilis ) ; Ross. yHHO^HTŁ , yjiHoaoTb , ob.
Mnożyć.

18

138

U M N Y - U .M O R.

UMO RY CZ - UMOTAĆ.

■LMNY. -IMNOŚĆ, ob. Urn.

UMOCNK^ CZ. dok., Umacniać uiedok. , mocnym uczynić,
uiwifiilzić; ftnrf mnc^cii , fłńrfen, yerftdrfcn, bcitdrferi, bt\c
ftiflCIl, l)Cfra(lit)Cn ; Slai: pojacsili : Croal. ujachili , uja-
c li uje III ; Huss. y4ep"'KaBiiTb , jKptnHTb , yKptn.iaTb. Król
mądry umocnieniem jest ludu swego. Sk. h'az. \oi.
Córkę wziął za zonę , z ojcem przyjażii umacniając. Sk.
liz. 400. iMoj^li nieprzyjaciół wygubić, by się byli sa-
mi między .sobą zgodą spoiną umocnili. Sk. Dz. 906.
Chrystus cudami umacniać raczył w wierze zwolenniki.
Diul Puit. 37. hucz. Kat. 2, 505. Przywilejów konfirnia-
cye albo umocnienia. Heib. Siat. \. potwierdzenia, 33C'
ftatigimaJn. U.MOCOWAĆ ez. dok., mocna przybijać, przy-
macniać; bcfcftijien , feft n!imad)fii. Co jest dobrze umo-
cowano 1 ugruntowano , to się nie walia. Ptlch. Sen. list.
i , 280. — g. Umocować kogo ■■ mocy komu nadawać ,
cincn bcoollma^ltiijcii. Kto nie chce osobiście , może czy-
nić priez umocowanego od siebie z wyraźnym nadaniem
mu swojej mocy i woli. Przeslr. 5 i. przez pełnomocni-
ka, plenipotenta, bi:r4f ciilClt ScDuIIiiidd^tiijtcit.

U.MOCZYĆ Cl. dok. , Umaczać niedok, ; Croat umocliili ,
umichem ; Rug. umocitti ; Hoss. 3'MOiiinb , yjwiiiBaTb ,
(yiiOMKa stepowanie sukna) ; dobrze przemoczyć, umazać ;
qaiij biirtl;iic$cn , um uiib itm (cuceni , red^t cintaiid^cit.
Umoczył ręce Piginaleon w Sychea krwi. Jabł. Tel. 50.
Walery po same uszy w błocie siepacza umacza. Zab.
13, 202. Dopieroż bywa po kacie, kiedy pan jak be-
la umoczony. Wad. Dan. 1 10. (użłopany , pijany, pija-
niiiteńki ).

U.MoDLlC CZ. dok. ; Bom. umoliti. isprasiti ; Ross. yMO.lflTb ;
modląc uprosić , ctfteteit , mit Setcn crbaltcn. Jeliowa da
się im umodlić i uleczy icli. Budn. Jes. 79, 22. Wiele
może modlitwa macierzyńska do umodlenia pana. Pim.
Kam. 2 to. {Rag. umollitise impetrure , umollitegi iinpe-
tor , umollitiy inpetralivus , uinolIiv ; liosn. umulivi , iz-
molivi, koji se mosge isprosit molbami impeirabilis ; op-
pos. Rois. iieyMo.iiDiiJil, Suhst HeyMo.uniocTb).

UMOK.N.^C iwtitr. jeJiitl. Umakać coitlin ; Boli. umoknauti ;
Rosi. yMJKiiyTb; wszędzie przemoknąć, biitdłgciic^t ii'er<
6cii, biiriiłrociĄeti. Madejio, umakam ode dżdżu. Mac-...
Dzieciom dawać chleba białego w mleku uinokłei;o. I'ctr.
Kk. 9t.

UMOLESTOWAĆ, ob. Molestować.

U.MOR, u, VI, wielkie umiłowanie z wielkiej żądzy, beftlgcS
Scftrcbcn ninij gru^et ©ier. {\'md. vmor, vmorsivu , vmo-
ria> zabój; Rag. vmor • zgony , umór de/aligalio ; Bont.
umor , trud tastitudo , ob. Umord , Zmordowanie). Do
umoru, na umor, na zdech , rliciwie, do upadu,
do upadłego; mit \iXO^n @kx. mi nlleii Rmtcii . mi^
ińbii ftrafteii , liist jiim Sicpirtit , l<ii jiim 3crbcifteii , Jer-
rci^CIt, Sffpll^f"- Chuciom swym dogadzając, na umor
pili. /'lich. <S'i//. 23. Przez wiele dni pije do umoru.
Pilfli. Sen. litt. 2, 366. Na umor się uczyli. Peir. /'ot.
2, 344. Płakały nad nim do umoru. Mtatk. Ryt. 2, 181;
Łgać na umor. Sk. Oz. 82. Będę się śmiał z niej na
umor. Tent. '.H, 51. (na urząd). — §. /'atiiv. Do urao-
ru , na umor' do ubicia, do zgonu, do zginienia, na

śmierć, bt^ aiif t>en Zot. .Męstwo nit-złomnc , aż do
umoru. \ar. Hst. 4, 91. Kijmi go na umor bija. Kiok.
lurk. 43. "U.MORYCZ , y, a'., pniewliwe zabójstwo, er-
grimmteS 9)łorl)Cn. Z pracą wielką ledwo oderwie żoł-
nierzy od bilwy i umoryczy. Chrośc. ['ant. 559. UMOR-
DOWAĆ fi dok, zmordować, zfatygować mocno, mor-
dując sił pozbawiać, cineit febr crmiircn. DaUko natura
pod czas za sobą zostawujc naukę spracowana i umor-
dowaną. Warg. Wal. 283. Umordowanie > 'U.MORD , u,
m., zmordowanie, wielkie spracowanie, sfatygowanie,
bic GrmfiPiiiitJ. Pamiętajcie na prace nasze i umordowa-
nie , gdyśmy we dnie i w nocy pracowali, byśmy któ-
rego z was nie obciążyli. 1 Leop. \ Thess. - , 9. Je-
. leń szuka zdroju w ciężkim umordowaniu, łiyb. Ps. 77.
Poczekaj przyjaciółko, ja silniejszy raogę Bez umordu
len ciężar dźwigać całą drogę. Zab. lo, 416. UMORZYĆ
CZ. dok.. Umarzać; niedok.; Boli. umohti; Carn. usnier-
titi, (cl", śmierć, dislng. iis'mierzyć); IJurf. vmoriti, vmo-
rivali , pomoriti, pomorjali, pomorivati, vrmerlili, vmcrla-
tili , pomerlaliti : Croal. vmoriti, umoriti, umarjam , vu-
marjam ; Rag. umoritti, umorivati : Bosn. umoriti, ubitti,
(2. dcfiitigare): /ios$. yjiopnTb, ysiepiBUTb, yMepmejHTb;
EccI. jcJiepTinii , yMopiiTii ; śmiiTci nabawić, żyiia po-
zbawić, konać kogo, zabić; limbrilliJClI , tl>DtCII , \mi Sf-

ben briii(jen , fc3 Cebcii^ bemiibeii , ibm ten &axau( mai^eii.
Mieczysław napojem trucizny umorzony miał być. krom.
111. Lekarzów wiele, Umorzą chorego śmiele. (In. Ad.
455. Od bicia umorzonemu potym siekierą ucięto gło-
wę. Warg. Cez. 253. Taki niechaj będzie śmiercią umo-
rzon. Rej. I'uel. M m m 5. (wygładzon , zgładzon). Ja-
szczurki wygryzając się z zygota macierzyńskiego , wy-
chodząc na świat matkę umarzają. Zi:rn. I^ust. 3, 528.
Drugi Adam siał sie wszystkim ku ożywieniu , jak pier-
wszy był ku umorzeniu. Diat. /'o<t. 72. Umorzenie ,
Croat. vmorenye ; Yind. vmor, ymorjenje, vmorslvu, vmo-
ria ; /{oss. yMepmojeHie. Za zelżywość niech Jezus dziś
bierze pokłon , za podeptanie i umorzenie niech bierze
majestat, państwo i królestwo. Sk. haz 286. — Umo-
rzyć kogo głodem , wygłodzić go , eitien .'CMinocrS firrbtn
loffcil. Umarzać się głodem, zdychać. Cn. Th. 1183.
umartwiać , fid) mit .siutiijcr iiiirilcn , cafteycii. — g. Tr. fig.
Umorzyć, ztłumić. zgasić, znieść, zniszczyć, uśmierzyć,
wygubić ; ftillfii , bńiiirfcii , aii6liifd'f II , frtóWeii , pcrnidjffii ,
ailfbfbcit, bcnlCiJCll. Śmierć śmiercią umarzasz Croch. W.
213. Rozkoszom, choroba tamą jest, jednakże ich ca-
le nie umarza, /'ilcfi. Sen. lisi. 2 , 287. Powagą Zyg-
munta 1. wieleśiny rzeczy między królmi wicikicmi za-
szłych często ucierali i umarzali. Janusz. Oksz G 2. Syx-
tus II. w afektach żył zupełnie umorzony. Bach. F.p. 54.
Umiirzył żądze przyrodzone , I już obrusy były poprzą-
liiione. /'. Kchan. Uri. 1, 100. (uspokoił najadłszy się).
Trudy s;'ębipkim go snein umorzyły. Teat. 50. c . 64.
UMOllZYCIKL. a. m., zabójca, bor ióbtcr; Croat. umo-
ritrl , Mjioriiel. W rodź. żeiitk. UMORZYCIKLKA . i.
UMOTaC Ci dok.; Croal. umola\ Jm ; Rots ysioTarb , y«a-
TŁioaTb ; uwikłać , uplatać , usidlić ; ycrmirfcln , '.'crftTitffit
pr. el tr. Każdy zwierz, co był poszczwany został w

u M o w A - u M Ó w 1 C.

U M Ó W I N Y - U M U Z E Ć.

139

sieci umotany. Mor.t:.l. 203. (uwiązf). W sidłach zrozu-
mi.iwszY po sobie filak , że się iiinotał , Irzepioce. Zehr.
Ow. 269. W nieprzeliytej mucha pajęczynie , Umota się,
'obiesi i zginie. Suszyć. Pieśn. 5 C. Uraolał się , jak
kto w zgrzebiach. Hfj. Post. K k 2. W sieci która skry-
cie postawili, umolafa sie noga ich. }\adz. Ps. 9, 19. Po-
winności swoich zaniedbywał, miiością pTci niewieściej
umotany. Kiom. 509. Głupie sie' umolafa śliibern niepo-
cżcziwym. Bard:. Tiag. 546. Piękność przywoła gacha,
młodość go umota, Złoto zadzierga węzły ślubne, zma-
cnia cnota. , Teat. 43. b, 29. Mydh im rozum i wzrok na
urzędach. Ze się w swych sami umotają błędach. Chrośc.
Job'. 47.
UMGW.A. , y, 2.; Boh. umluwa , smlauwa , ( cf. zmowa);
Sorab. I. zpowki , zyednańn, (cf. spółka, jednanie); \'ind.
podgoYor, nadredba , savesa , sgovor, obgovor; Croat.
pogodba , dogoYor, zgoror , zrochenye. vadlya, okłada;
Bosn. ugoYor, pogoda (cf. 'pogoda, cf. zgoda j, pogoghjaj, ro-
cenje. srocenje (cf. roczyć, cf "zrokj ; 5/(U'. ugoYor ; Bag.
ugovor, urok (cf. urok), uvjet , pogoda, po^ódba , pó-
godjaj , uvjettovanje ; Boss. crOBopna , 40roBop'B , yro-
Bopi , yroBopKa , ycjonie , noMOJSKa , nopa4'B , pfl4a ,
coBtmaiiie : Mc SlircDe , ber Ser^letd; , baś Uebcrciiifommcn,
bte Uebereinflinfi. Urnowa conuentio , jest zgodzenie się
dwóoii lub kdku osób o uczynienie jakowej rzeczy na cza-
sie i miejscu ugodzonym. Ostr. Pr. Cyw. \, 2"il, (cf.
ugoda, kontrakt, tranzakcya). Ugoda, umowa, wyrazy
ogólno, oznaczające wszelkie czynności, z wzajemnego
stron zezwolenia za.szłe, z których wypływają pravYa i
obowiązki. Pam. Warsz. 3. 203. — g'. DxYie świątości
w nowej umowie postanowił pan. Kat. Gd. 50. w no-
wym przymierzu , \y nowym zakonie , w nowym testa-
mencie; im iieucii Jcftamciite , im ncucii Simbc. UMÓW-
KA, i, 2., dem., umówienie się, 'zrok ; bie ?lbrebc , baśi
^er|prcd)cn mit eilianbcr. Osobistego widzenia się umó-
wek tamować nie należy. Teat. 6, 85. (rendez vous ).
UMOWCA , y, m., paclor . jednacz , postanowiciel. Mącz.,
ber Slbreber, 3?ergleid!cr , ber eincn Sergltidi filicft; Lloh.
smlauwce ; Sorab. 1. zyednanik ; Ci oo/. yadlyaYecz ; Rosa.
paAinKi ; Eccl. c.iOBono.iOHduiKł , noApn/imiK-E. UMÓWIĆ
cz.dok, Umawiać niedok.; Boh. umluwiti, smluwiti; Yiud.
obgoYoriti , obgOYarjati, obranuati, pogoditi, pogoduvali fe
(cf. pogodzić, cf. ugodzić), spraYilife, (cf. sprawić) ; Croat.
dogoYariamsze , dogoYOrilisz* , Yadlyamsze, zrochimsze;
Bosn, rocitise srocilise f cf. roczyć, "zrok, zrzec się),
dogoYrotise, ugOYoriti, pogoditse; Bag. ugoYoritti, ure-
cchi, urijcem (cf. urzec), zgoyorillise, uYJfttovatise ; Boss.
CMoaBiiTbca, aoroBopiiTbca , 4oroBapiiBaTbCB, ycioiiUTŁca,
yc.iOB.inBaTbca , nopa^nTbca, coBtiuaiL , coBtinaBaib ,
ypetbca ; umówić co z kim, umówić sie z kim o co,
zmówić się ; mit eincm ettijaś abrcben , oernirebcn. Mądry
i sposobny do umawiania wszelakich , by najpoważniej-
szych spraw. Kiok. Turk. 198. Umówić sobie sługę,
rzemieślnika, mieszkanie ; mictbcn , Dcuiredien , niiiiebmcn.
Tr. — Umawiać sie o co , upominać sie o co ; etltJilź
BCtlangen, bariim triirtlid) nnfiK^cn. Dwór Wiedeński wy-
znaczał hrabiego St Julien, aby zjechawszy do Paryża,

umawiał się o pokój. N. Pam. 2, 243. — §. Umawiać
sie z kim ! sprzeczać się. dysputować się; mit jcmanbeit
bi^piitireit, roorteln; Sorab. 1. wuretżuyu szo, ( cf. wy-
rzec); Garn. besędem se, (cf biesiadować); Vind. fe
sprekarjati (sprzeczać się) , prepiralife (przeprzeć), pre-
barkuYatife , skufhati ; nng. priijecitise , nadgoYaratise ;
Sluv. priŁ;ovaralise ; Bosn. pnirecchise (cf. przyrzec), ka-
ratise , (cf. karać); Boss. neperoBopiiTb , neperoBapnemb,
nopasMO.iBiiTbca, nocaopnib , cocTasaibca, ciasaibca.
Kie mogąc znieść obelgi , począłem się z nim mocno o
to umawiać ; od słowa do słowa przyszło do szpady.
Boh. Kom. I, 25. Pięknie Augustyn ś. uma^^'ia się r
Donalysty : jeśli powiada .... Hrhst. Odp. F f b. ■ — §'.
Umawiać sie do kogo, wymawiać sie przed nim. fid) oor
ciiicm cntfdjulbigen. Gizeszny lak się umawia do pana
boga : wiem , miły panie , dlaczego to wszyscy cierpie-
niy etc. Hrbsl. Odp. K 0. Sama miejse różność umó-
wiła go. Smotr. Ex. 25. — ^. Altler: Umówiłem się,
fessiis sum loqnendo. Cn. Tk 1 1 70. id) I.Hil'C mid) miibe
gcrcbct, ganj ntgerebet. UMOWINY plur., akt umawiania
czego, zawarcia umowy, bic 311'[d]licfun(t bcś 5>crflleid)§.
Już' jutro miały być umówiny. Pol. 6')/^ 287. LMUWNY,
a, e, — ie ndv.. umówiny, zmowny, wedle umowy; So-
rab. i. zyednanski ; Yńid. pogoYornen ; Ross. pa4HŁiH
(cf rzad[;y), coroBOpiiun , coBtmaHHH , jcJOBHHfi , 3'c,io-
B-ieHHuii , yroBopHUil, "cinkebft, al'gcrcbet , ycrglid)cn. Ani
chce więcej u niej , kiedy mi małżeństwo umowne po-
zwoli. P. Kchan. Orl. i, 119. U ołtarza siała z złociste-
mi rogi Ofiara , umowny ślub pełniąc przed bogi. Olw.
Ow. 260. obiecany, iicrfprod)en , . pcrlicipci! , jngcfagt. Kie
bede cie ztąd karał, ani winił. Żebyś mi ofiar umownych
nie czynił J. Krhan. Ps. 72. Umowny sługa, robotnika
najęty, ein gcmictbctcr 31r6ciicr. Umowny pan odrzucił,
że tylko wezvvanemi są; nie umowne zaś wybranemi
uczynił, choć oni troszynkę, a umówieni bardzo wiele
robili. Sekl. 96. • — §'. Umowny, ludzki, łaskawy, użyty;
(Boh. umhiwnyj, lcut|'celig , /miniMic^. Zebraniu ludzi ubo-
gich staw się umownym. 1 Leop. Syr. 4, 7. (okazuj się
łaskawym. Biel Cd.}. Marlynus papież, pyszny a nie
umowny , o którym liiemasz co pisać. Biel. Św. 82.
Człowiek okrutny, nie umowny , przeto mu wielu nie
sprzyjało, ib. 105 h. Słuchajcie wy nocne cienie 1 nie-
umowne kamienie. ./. Kchan. Dz. 225.

UMROCZYĆ, o6. Mroczyć. "UMROR , u, w , umroczenie ,
zaciemnienie; ba-i llmbćimmcrii, Scifnjtcrn , bic llm^l^mmC'
nniij. Tak gruchła w pustogłuchym uiuroku kraina Jak
gdy piorun z daleka łoskotać zaczyna. Przyh. Ab. 132.

UMRÓZIĆ cz. dok., Umrażać niedok.. mrozem przerażać, er=
fricrcn, ciiricren mndicn, crfricrcn lajfcii. Umrozić się^uma-
rznąć, mrozem być tkniętym; innn Srpfte gerfibrt fesii,
crfricrcn , crfroren fera." Gdy się człowiek umrozi , tedy
zbieleje, i czucie traci. Haiir. Sk. 594.

UMRZEĆ, umarł, f. umrze, umrę med., dok., Umierać nie-
dok.; Bob. umriti , umjrati ; Stov. umriti; Sorab. 1. wu-
meriecż ; Sorab. 2. humeresch ; i!arn. vmreti , umiram,
gagniti , stęgniti se, (cf. wyciągnąć się) : Vind. vmreti,
vmerl , Ymerjem , Ymirati , gagniti , doYmreti ; Croat.

18*

140

UMRZE Ć

UMRZEĆ.

umreti , umiram . vmreti , Ymiram , vumirara , yumreli ,
zdehnuti , zdelinujern , (cl", zdychać, zdechnai?) ; Uosn.
umrjeli . uinirnli , priminali (przeminąć), izdissali (wydy-
szeć); /{ug. mrjćli, urnijcti ; iS/oii. umerli ; fioss. yncpeib,
ymipaTb. Umrzeć ^ dokonać życia, podledz śmierci, sko-
nać; fteiben, bfn ®ci|'t aufjjeben ; periphrasl. umarł = świat
pożegriaf Sk. Dz. llGo; na pokój poszedł, ib. 147; do-
konaj, ib. 856; przeniósł się na lepszy żywot, odszedł
na lepszy żywot z lego świata, {link. Zhar. a 2.) prze-
niósł Sie do nieba, do ojców, rozstał sie z światem,
wypuścił ducha , d:ił , położył dusze , rozdwo.il sic z
ciałem , rozbratal się z ciałem , skończył ; Slor. zlożil
kosli, icl' zwłoki). Umierać > konać, koiiczyć ; mit bcm
Jpbe tiiigCM , ftcrbcii. Pięknie zszedł z świata , i umarł
śmiercią ludzi sprawiedliwych. Dambr. 977. Przyszła
wieść , że Anlyoch umarł. 5 Leop. 2 Mach. 5, 5. (że się
pożegnał z żywcmi. I Leop.). Nic usłyszysz, by kto
dziś zacriv inaczej zdechł , jeno powiedzą , iż na biesie-
dzie się roznicmógł , lakżeć charłał, charłał, aże poszedł.
Rej. Zw 60, (cf. do Abraama , na tamten świat). Pro-
siłem, by mnie nie kazał król odwieść do domu Jona-
ty, bym tam umarł. 3 f.eop. Jer. 38, 26. (bym tam zdechł.
1 Leop.). Człowiek umiera , kiedy się dusza jego z cia-
łem dzieli. Karnk. Kai óS. Umrzei; , przestać być tym,
czym się pierwej żyło. Olw Ow. 616. Ktu umaił, ton
źył kiedyś. Gom. Sen. ">98. Jak umierać nic może ,
kto nic żył , tak też nikt żyć nie rooźe , aby umrzeć
kiedy nie miał. Warg. Wul. 186. Musim umrzeć, ucz-
myż się dobrze umierać. Birk. Kaw. Malt. C 4 b. Wole
Toi umrzeć, niż codziennie umierać Sk. Dz. 531. Raz
było umrzeć , nie codzień umierać. Tol. Saul. 64. Um-
rzyj Montanie , umrzyj, już ci nieba Przejrzały, że ci
dziś umierać potrzeba. I'ast. Ftd. 500. Nie będą mrzeć
ojcowie za syny, ;mi synowie mrzeć za ojce; ale każdy
w swym grzechu umrze. 1 Leop. 4 fieg. 14, 6. Wo-
lał sam umrzeć , niż żeby miał widzieć żonę swą na
marach, /-"e/r. Ek. 64. Nic to, komu żona umrze; ale
kiedy sam, śmierci się równa. ligs. Ad. 43. Bogu słu-
żąc , nikt nie umarł głodem. Chrośc. Job. 33. Cłodeni
umrzeć , z głodu umrzeć ; ben Ipuiigcrtpb fterbcn, Dcrbiin-
flftn; (Ytnd. ogladeli . ugladuvati, pergladelifc , salako-
tuvati , pregladuvatil'e , gladi konz vseli). Umrzeć z pra-
gnienia , oerbfirfteit ; liHrf. od sbeje vmreti, preshejati.
Umrzeć ze strachu; liost. HcprotTb, uHepTBtrb , noMop-
TBtTb, (cf. martwieć) W niedowiarstwie umarł. Snliii.
4, 178. (umarł niedowiarkiem; Slov. zemre w swe;;
kozi , a suo modo agendi non df/leclet , już lak i umrzo,
nie odmieni się). Płacze, iż panną umiera Teal. 15.
65. (w panieństwie). Umrzeć swą śmiercią, me swoją
śmiercią, ob. Śmierć. Młody może umrzeć, a stary mu-
si, fiyt. AJ. 40. Zab. 1, 185. Z nieprzyjacielem umrzeć
nie żal. ifc. 79. Jednego dnia uinrztjta {dwtl.- umrzecie)
oba. Budit. 1 Sam 2, 3 i. Kto sie rodzi, umierać mu-
si. Psalmod. 99. Umrzeć najlejiiej , gdy się dobrze dzie-
je. Cn. Ad. 1205. Cnota się z człekiem rodzi, ale nie
umiera, fol. Arg. 331. Światłość słoneczna codzień
jakoby umiera , a nazajutrz jakoby z martwych wstaje.

Karnk. Kat. 87. Umarcic = zgon , śmierć ; bai Stfrbfit ,
bfr Job. EzpiraUo , skonanie, umarcie. Marz. ; Boh.
aumrtj ; Sorub. 2 liumresche ; Sorab. 1. wumretżo, za-
mretżo ; /iots. yMepTBie ; EccI. ycneHie . {ob. Uśpić).
Czasu umarcia Chrystusa słońce się zaćmiło. Oiel. Sw.
48. Trzeciego dnia z martwych wstał po umarciu śmierci.
(pleonast.) W. Post. Mn. 208. Prawdziwe jego człowie-
czeństwo pokazało si^e w prawdziwym umarciu Karnk.
Kat. 49. bia/. /'okt. I6S1. — Fii'iftp. Umarły, gffiorbfri,
tpM; Subst. ein Jobtcr, cin Serftcrbiifr ; boh. umrly,
urnrići, (iimrloina , nnirlec, umrlina Irupj; Sluv umrli ,
umrlina ; Yind. vinerl , merlou . merlizh; /lag. umarli,
(umarłoś tnorlalitas, śmiertelność); Bosn. umarli, umrrili*
śmiertelny ; (Oosn. umarlost , umrrilosl = śmiertelność) ;
/^oss. jMepiuiii yconuiifi, (cf. usnęły, cf. uśpić). Wprzód
umarły, wprzód usnęły, wprzód odeszły; Ef-cl. iipe.ity-
coniiiiii , npe/K4eyconiijiB, yiiepiulft . npe»4eoTme4iuifi.
Nad umarłym śpiewać, wniwecz a próżno co poczynać;
mortuo lerba laiere. Marz (lekarstwo po śmierci , łyżka po
obiedzie) On nie słyszy , nie czuje, i równy z umarłym.
fol. Arg. 151. Kiedy czego dotykają, kolą, depcą a przed
się nie boli; za umarłe ma być miano. Kosz. I.or. 03 b.
Ubierać umarłego Hois. onpiiTHTb , onpHTHBarb. Mówiąc
o umarłym, powinno się dołożyć: świętej p.imięci nie-
boszczyk. Mon. 74 , 538. Uin;trłym d..j pokój. tln. .\d.
1201 ; (de morliiis non nni bene). Dokazowuć nad umar-
łym, nie wielkie męstwo. Cn. Ad. 196. Umarły nie
ukąsi, nie zemści się; po śmierci się go nie bój. ib.
120l. Umarły, od zazdrości, od krzywdy wolen ; Umar-
łemu n;kl nie zajrzy, nie zaszkodzi. Cn. ,\d 1202. (za-
zdrość żywe prześladuje , umarłym przed się folguje ;
żywe ganimy , zmarłe chwalimyi. Umarły żaden się me
wróci. tb. Zadtn z piekła nie wybrnie, lSlov. kdo łeżi,
ten łcżi, kdo umreł, len tam; mrtwieh s chr^imu ne
nawracugu). Sprawa po umarłij ręce, ob. Ręka. — Ję-
zyki umarłe, ob. Język. Xięgi nazywał król Alfons umar-
łych mistrzów \ynrg. łiad:. 2. Wiara umarła. Kucz. hal.
5, 246. (niedzielna, bezczynna, bi zskuleczna ; fin tprtfT
©lailbe , Pbnc 3rud'tf). Jezioro 'umarłe w Paleslynie. l''ied
416. martwe, bflS tPbtC JJccr. Jedlina i sośnina mogł\by
się umarłemi nazywać, ponieważ z ich pniaków nowe
nie wychodzą wyrostki. Mon. 74, 697. — §. Tr. fig.
Umierać z żądzy, bardzo żądać, pragnąć, gina<- za
czem , (cf zdechł na to) ; ftrrbfn oor SJfgifrbf , fimailen,
tferflCjłClI. Umieram z chęci widzenia go. Nieme. K'ól. 1,
171. Jam już umierała z niecierpliwości Teul. 52. r,
29. — Umierać na co, zdychać na iO , na zdech , do
zdechu starać się o co , na umor , aui HilJtiUaitttt ipor-
nad) trad)trn. Odraża kupców, bo zda sie i na grosz
umierać. Jubł. TeL 56. — Umierać nad czym , zdychać
nad czym, immori e. gr. sludnt , kawęczeć. Cn. Th.
1187. \\d) ubcr (tmai ju "lob( arbtitfn. — g. .1/ia
traiiil. Umierać światu etc , wyrzekać się, zrzekać się
świata , unikać od niego, rozbr.nt z mm czynić, (bfl
JBfIl) abficrbfn. Trzeba kochać i być kochanym , ażt-by
me livć umarłym wszystkim rozrywkom i uciechom.
Zab. 14, 320.

u M u R z Y Ć - UMYSŁ.

UMURZYĆ, ob. Murzj-d. UMUSKAĆ, ci. Muskać.

UMYĆ , /". umyje ci. dok. , Umywać conlin. ; Cum. umyli ,
umycm , umyvam : Croat. umivati , umivam ; //a^. umitti,
umivali ; Slav. omiti; Bosn. umiuati ; Hoss. yjiUTb, ysiu-
BRTb ; zupełnie omyć, myjąc oczyścić; aia)d)eii, abiM'
\iftn , rcin luafiicn iMc .^jriiiSe, Mi ©cfidjt k.). Żydzi, je-
śliby reku nie umywali, nic jedzą. Sehl. Malh. 7. Ręka
reke umywa , noga wspiera nogi , Przy wiernym przyja-
cielu żaden nie ubogi. Simon. Siei. 82 ; Slov. ruka ruku
uuiiwa ; Croul. ruka jedna drugu omiva, (nb. Ręka).
W wielki czwartek obrządek na pokojach cesarskich ,
królewskich , umyw;inia nóg dwunastu uiiogim starcom.
Gnz. Nur. 'i, 165, Ctoat. umivanje; imi gupmafdjcn nm
gruncn 2)0tIiiCi'ftagc. Filozof, bo ponury, zapominający
Sie, nie uczesany, i nieumyty. Muii. 72, 388. imgcffimmt
Ulib iitujCilinfdJCil. Lepićj nóż nieumyty schować , niż umyty
stracić. Ol. Ad. 440. (lepiej me chedogo rzecz zachować,
niż chedogo stracić; lepiej świecy nie ucierać, niż ucie-
rając ja zgasić). Ręce od czego umywać, na przykład
Piłata, na znak niewinności, niedzielenia z drugiemi ja-
kiego czynu , fctiic §aiibc (in Unfd)Ul&) lunfdicii. Rób sobie
za tym co chcesz, ale ja się więcej Nie mieszam, i
umywam od wszystkiego ręce. Zuhi. Zab. 81. Nie chce
więcej sprawy mieć z wami, ręce od wszystkiego umy-
wam. Teat. i. b, 52. O niczym nie wiem, ja od tego
ręce umywam. Teat. 53. c, 21. et 26, 94. — Similif.
Poważny jest urząd duchownego , aby nie upornie , i
jako mówią , z nieumylemi rękami wdać się weń kto
miał. Sk. hnz. 461. z nieczystcmi , nieświetemi, mit
iinfnii['tV!i , unbciliijcii ^ńnben. Umyć się do togo trzeba;
nie umywałeś się do lego. Cn. Ad. 1204; non gttocun-
que munu , seu sana manu haec tractanda , niflll nillp
fid) bcijit itmfdłcti, faubeni, iiprbcrcitcii. — Aliier: On ani
się umył do tamtego, httiaź. Poez. 3, 107. (nie ró-
wna mu w piękności , daleko po.^ledniejszy ; CV fnilll fid)
gar nid't mit i^m mciTcn, vicv9leid'cu ; Slor. musel bis sa
umif) Mazepo przeklęty, właśnieś sie umył do Anielki.
Teat. 22. 6, 100. (hi'liift qxaU Per rcditc 'iWanit ffir fic,
tron.). Nimfy Wiślane zbiegły się ])rzypalrzyć tobie, lecz
widząc ciebie z wstydu się zniirz^ły, Dając znać, że
sie do niej nie umyły. Zab. 4, 50. Sap. — AlUer: Na
weselu tyra Duńczykowie z posłem Polskim . o miejsce
poswarek uczynili , ale przecie naszemu miejsce było
dane , a Duńczykowie umywszy sie do gospody poszli
jeść. Biel. 544. (fape ulizawszy , ob. łapę lizać, fie jp'
gen mit trocfnem i\'iiiibe nb).

*UMYCCZYC kogo cz. dok. mycką mu głowę nakryć , eiticit
bemii^cn , ibm eine SiiiCe ober $nube nuffelicn. Yitntus ,
umycczony, myckę, czepiec na głowie mający. Maa.

UMYKAĆ, ob. Um"knąć. UMYLIĆ , ob. Myhć.

UMYSŁ, u, ffi., Boh. uraysl, aumysl; Slov. umysł; Sorab.
i. mosz ; Carri. odushje, obdushje ; Viiid mifel, umnost,
resum , resumnost, miena , spomin, pamet , umnonared,
umnoyifhnost, yfhafanje ; Bosn. svist , syjest, pamet;
(cf. pamięć); Croat. nakanenye; Hoss, yMUCJi ; spo«ób
myślenia, władza rozumu; bn^ ®cmiit^, bic "Denfuiiij^art,
bie ©cftitnung , ber Stnn. Umysł , w pewnym ustano-

U M Y S L 1 C.

141

wieniu duch. Pilch. Sen. list. 1 , 585. Umysł jest
gibczcjszy , niżeli inna rzecz jaka. ib. Umysł człowie-
czy jest panem wszystkich zmysłów i członków , tak ,
iż gdzie i do czego ciągnie się umysł, tam się cią-
gną i wszystkie członki. Żarn. Post. 1 , 228. Wziąłem
to sobie mocno w umysł, rozpatrzyć się wprzód dobrze
w ludziach , niż w związek z nimi jakiego wnijść towa-
rzystwa. Mon. 70, 290. (mocno przed sie wziąłem).
Wiidkość umysłu na wzgardzeniu rzeczy doczesnych za-
leży. J. Kchun. Dz. 193. wspaniałomyślność, (secleil'
gróf c , ©ciftfśgriipc. Umysł wspaniały, na krzywdy trwały.
Cn Ad. 124. Wielką pomocą umysł jest w złym razie
dobry. Teat. 42. d, D. (dobra myśl, inężność, serce,
nie trwożenie sobą; giiter iffilitb , Uiicrfdfrocfcii^cit ; Slov.
dobroniisel , dobromiselnost dobry umysł). Ostrzegam
was, abyście wszyscy wiiysłu pełnego i odwagi byli.
Zab. 13, 299. (serca niestrwożonego}. Mówić o taje-
mnicy boskiej, umysł ustawa Biał. Posl. 81. myśl,
duch; ©cbnnfc , ©cnffraft. Zwyczaj umysłu zadawniony,
nałóg, humor. Mon. 69, 100. Trudno ciągnąć, kto nie
ma umysłu do czego. Simon. 80. ochoty, chęci, skłon-
ności, (cf. nabożeństwo); 9?etgiing , 8uft ^ii ctronl Dobrym
umysłem dla narodu , podjąłem tę pracę. Gorn Dw. praef.
z życzliwości, 3lincigilKg. Mniemano, że nieprzyjaznym
ku szlachcie jestem umysłem. Siem. Cyc. 152. Wielką
i dobrze uzbrojona flotą Sertoryańscy wodzowie w umy-
śle złością pałającym do WJoch lecieli Siem. Cyc.
210. — §. Umysł, co umyślono, zamysł, zamiar, cel,
koniec upatrzony, przedsięwzięcie: Die 9lbfid)t, ber 6llb=
jlUfct , ter Sorffljj. Prawili- |iod c;^;.s może inówić, ihoć
złym uniysłcm albo 'cylem. Ztjyr. Pap. 203. Tacy opie-
kunowie nie są opalrzycielmi dóbr sierocińskich, którzy
maja umysł, aby więcej sobie sławy i pożytku, niż
sierotom nabywali. Groick. Obr. 4. Trzeba , żeby on sam
umysł swój jemu oznajmił, o to się starał, prosił, przy-
czyny tego ukazował, żeby mu tego dozwolił Wys. Aloj.
711. Gdy naprzód były zaczęte obrazy, ledyć nie były
złym umysłem zaczęte. Gil. Kaz. A a A b. Nie dał ten
dobrodziejstwa, który złym umysłem pomógł Gnrn. Sen.
96. Tym umysłem, albo raczej tym szaleństwem uwie-
dzeni , którego, sami zabić nie mogli, sądowi tego do
stracenia podali. Siem. Cyc 34. ib. 16. (hoc consilio).
Z umysłu = umyślnie, naumyślnie; Boh. znumysla, zu-
mvsla ; Boss. HapoMHO , et jMUciy , obMtlid) , mit glfi? ,
mit ^?orfnfe , mit Scbndit. Nie tylko trzeba , żebyś mi do-
brze uczynił , ale iżbyś z umysłu . chcąc mi uczynić
dobrze, to uczynił. Gorn. Sen. 417. Historyjkę tę wczo-
raj z umysłu z większa niż kiedy czytałem pilnością.
Teat. 48', 25. UMYŚLIĆ cz. dok., 'Umyślać ntedok. ,
*Umyśliwać czeslL; (Boh. umyślili; Carn. nameniti, na-
męnem; Vind. skleniti, (ymiflili, namifliti > uroić sobie,
przypuścić myśl): Slav. odlucsiti , (cf. odłączyć); Ross.
yMhicjiiTb, yMbimjHTb, y4yaaTb, ptiuHTbca, (yMbini.ieHHHKi
knowacz) ; EccL piuiujaTe-ib chytrzec, {Eccl. yMbUu-iaieJb;
coCTaBiunKi który umyślił) ; postanowić u siebie , sta-
nowić, przed się wziąć, "umienić ; fic^ BPrneljmeii, bc^ fiĄ
bcfc^IicPeu. Pierwej człowiek umyśli, przyzwoli i posta-

142

U M Y ś L N Y - U M Y W A D Ł O.

U M Y W A D I. I N Y - U N I E Ś Ć.

nowi wewnęlrznie , potem do wykonania przystępuje. SA.
Kaz. 405. PiJa, sitkiera i 1. d. jest narzęilzie , którego
rzemieślnik używa, aby rzeei , która uniyśliwM zrobić,
do skutku swego mó^t przywii-ść. Suk. Dusz. 12. Uniie-
rznąwjzy sami subie , umyślają się poiepszyć. W. l'os>.
W. 2 , 2j3. Ileż kroó człowiek się uzna, a umyśli po-
lepszenie żywota swe[(0 , tylekroć bóg gotów mu wszys-
tkie wiiiv odpuścić. Ziej. 1'ost. Tl 5. Umyślenie, posta-
nowienie, przedsięwzięcie, zamysł: 1'""/- sklenik , bai
<8cirnelimcii , Uiiternetimcii , ber SEfcblii^, bic gutfcbliepimą.
1'okula mu>i być z pewnym umyśleniem poprawy. IV.
fusł. W. 'j3. Używali wszystkiyh sposobów , aby lak
swoje przewiedli umyśli-nie. Żarn, Post. 5, 7G7 b.
UMYŚLNY, a, e, U.MYŚLME, adu., z umysłu, nau-
myślny; Boh. zauniyslny, zumysiny. zaumysla , zumysla,
pauzę, z pauha; Slov. nascbwal, (ub. na scbwal);
Sorab. i zamyllom, ze zamoszom, vulg , zamylwom ;
Cani. nalasb ,' nalizh ; Yind. premillon , prieduseten ,
predpostauliu , namiflen , navlasb, na lesh , namidem ,
namienjem ; Croal. navlaszt , hotomcze , liotcze ; łlay.
navlasc, namiscgljerio: Slnv. nafallice : Bosn n:ivl:isc ,
nayhstito, vlascito, (cf. właśeiwie); Ros.s. ysiuuMeHHŁiH,
uapoiiiufi , uapoKOMX , ci yMUCjy , ysiuuueKHo : Erd.
yiihicioii-b , al'|'ii1'tlid) , »pr|'«$li(^. Umyślny zabój. Ti. Ucie-
kał dla meżubójslwa "niezumysfowego. 1 Leop. Deul. 19.
(nieumyślnego). Nie będę z lego konlenl, co przypadkowo
znajdę, ale umyślnie szukać będę. Torz. Skl. ^(>. Umyśl-
ny = umyślny posłaniee . ctil (?rprc|fcr , ciii ctgiicr SiUe ;
Ross iiapOMUhiri , noaoBHiiKi. Niektórzy przysłali po to
umyślnych, aż o 50 mil do Warszawy. Ham. 8-t. 720.
Prz>"z umyślnego list odebrałem. I.d. — §'. Umyślny >
U.MYSŁOWY, umysłu się tyczący, ©cuiiltti-j' , ®ci|'tC'5=; Huss.
yiicTBeiiiiufi , MUCieiinuH, yMtiufi , yjnio. Cnoty umyślne,
mądrość, nauka, pamięć. I'etr. El 31-i. Jedzenie ciała
Chryalusowego ligurainc , nie cielesne , ani ustne , lecz
umyślne. Zyqr. don. 249. Stworzyliśmy sami w gło-
wach naszych obrazy umysłowe. N. l'am 20. 179. 3t>CflIe;
Boh. widka. (cf. widzieć, widzi mi się) NYyraa uliiysło-
wy, znaczący rzecz nie podpadającą pod zmysły; n. p.
bóg, dusza. Hpcz. Gr. 3. 4; {oppos. zmysłowyj. Nauka
umyłowa, która umysłem tylko poznawaną i pojmo-
waną bywa. Herz. Cyr. I, 00. (teoryai. Umysłowo theo-
retirf. z czytania można być wielkim med\kiem. ib. 1,7.
UMYŚLNOŚĆ ści . s. , czynienie umyślne, z umysłu,
bte 3l['fltf;tltd)rcit ; BoU. zaumysinost . zumysinosl.
UMYTY, ob. Umyć U.MYWACZ, a, m . który umywa, ber
?l(>n.mf4cr; Boli.wyC-, f nnoka umywaczka "U.MYWAllLMK,
•U.MYWALNIK, »'. m, 'U-MYWALMA, i.s , UMYWALMCA,
y, z, "U.MYWADLO, a, n.\ Ooh. uinywadlo; S/uc. umy-
wadło ; Sorab. 1. mćbyawka ; Carn. sliehlneA ; Uinrf.
vmivalnik , omivalu , vmivauniz3 , omiralniza , vniivalu ,
medeniza ; Crual. vmivalnicza, uoiivalische , umivacha ,
mivalo, tnivalishe; Hag. umivallo, umivaliscte; Wojs.
yBUBajHimii , pyi;oMoilniih-B , pyKO»otiHiiieKX ; Ecd. omu-
BaJLHiiua . y>iuiiajHiiKT. , i<oiio6x ; lawaterz, antwas, mie-
dnica ; bai5 ^(a|d)becfcti , ipaiibbcrffii. Uczynisz umywalnią
miedzianą z podstawkiem jej. W. Exod. 30. 18. Umy-

walnia insi wannę wykładają. Budn. ib. Uczynił Salomon
10 umywalnie. Budn. 1 Hrg. 7, 58; not. obo umywalń
lub wanien •. Uinywadło. 1 Leop. 5 Hei). 7. 30. U.MY-
W.\DI.1NY pliir., pomyje z umycia; Croal. urnivacha ,
3Bafd)fpiiMiij , 3Saffcr, iDoriit mait |id> gen'n|d;tii bat. Umy-
wadliny rak. maUuviae: umvwadtinv nóg. pellufiae. Cn.
Th. 1189." UMYWALNY, a," e, do" umycia. ułOL-ący być
umytym, abtPflftbbar; fiois. yMiaBa.ii,iiuH U.MYWA.M, ob.
Umyć.

U N.

•UNAGLIĆ kogo cz. dok., dojąć mu, ciiicm jUKcen, i^n bt-
braitgcn. Gdy bratu unaglonemu , śrzodkiem nieprzyjaciół
ratunku dodać siłuje , z konia spada ; laboranti fratri
Krom. 781.

UNARZAĆ, ob. Unurzyć. UNASZAĆ, ob. Unieść.

UNCYA , yi, z., Uncya waga, n p. aptekarska; dwunasta
cześć funta , dwa łóly. Sleszk. i'ed. 424. Zwyczajnie ra-
chują na funt uiicyi 16. Kras. Zb. 2, 559, \"ind. unzia,
unzha; Bosn uncja, liliva dvanacsti dio litre, uncica ;
bie HiijE, (z -iac). Uncya ma w sobie ośm 'dragm. Spicz.
2il. Uncya ma w sobie dwa łóly; aptekarze ośm drachm
racliuja w uncvi. VVie/. Kuch. 432. Uncyami , na uneyą,
po uncyi. Cn.'Th. 1190. unsieniDtife. U.NCYOWY. a,'e,
hnjeii. i6.

UNEDZNIĆ cc. dok , znędznić, nędzy największej nabawić,
!)p(leilb» clenb mcidjeit. .Mieć dostatki, a nie wsporaódz nę-
dznego, jest jedno, co bardziej go unedznić, i dać mu
przyczynę do rozpaczy. Mon. 75, t)83. ob. Nędznic.

UMA. ii, 2., złączenie w jedno, bie Uiiipii, 3>fretniijimg.
Na sejmie Lubelskim r. 1509 skończyła się gruntownie
unia albo zjednoczenie W. .\. Lit. z koroną Polską.
Slnjjk. 763. Biel. 508 Nastąpiła 1595 unia części Gre-
ków z kościołem Rzymskim. Skrzet l'r. Pot. 2, 62. Unia,
czyli zjednoczenie Rusi w wierze z Rzymianami. Steb. pr.
U.NTACKl. a , ie , do unitów należący. Tr. , uiiitifdj , bic
Hiiiteil betrcffeitb. Jak sie sprawują uniaccy popi w Litwie.
Hun. Kam. 40 UNIOWANY. ZUNIt)\V.\NY, a. e. przez
unią złączony, ocretiii^t , iii (Sini. iiiiirt. Konslytucye
sejmu obojga narodu umowanego Polskiego , i Litew-
skiego. \'ol. Leg. 2, 779. Według ciał rozdzieleni, i
rozłączeni , ale sercem , ale umysłem w jedno byli zu-
niow-ani. Birk. Ul Kon. 12 UNIOWY , a , e . do unii
należący, Unioit^=. UNITA, y, m. . który do unii wiary
przystąpił, ciii Uiiit, bct bcr >łird)fiiuiiii>ii 1'fi.ictretcn ifł.
Nasląpiła r. 1595 unia części t^ireków z kościołem Rzym-
skim . i podział na unitów i nieunitów. Ukrzyt. Pr. Pol.
2. 62.

UNIEPOKOIC:. niepokoić, ob. Pokoić.

UNIEŚĆ, uniósł, /. uniesie, uniosę es. Joł.. Unosić ni^i/oil; ,
Unaszać contin. et fre(iu ; Boh. unesl ; Croal. unassaro ;
hoss. yHccTU , yHOCHTb ; unosić co . mieć 'z to siły ,
zdołać temu, bvć w stanie niesienia, udżwignienia lego;
ertrOiini, im ćtaiibe feun fi»rl}iibriiiaf n , ioritragen, fortbrin-
gen. Musi bvć mocny . gdy takowa unosi machinę i cię-
żar, tl^pp. 270. Uniesie rzeka zamarzła, abo lód, unie-

u N I E Ś Ć.

U NI E S I O N K A - U N I E S Z C Z K Ś L 1 W I Ć. 145

sie wóz czfowieka ; stistinet, ferl. Cn. Th. 1191. Pacierz
unoszący, na którym gJowa spolcŁja, alias. ł'erz. Cyr.
i, 51. (tlźwigajacy głowę, trzymający). — Morał. Unosić
kogo , co = wytrzymywać , znosić , cierpieć ; crtrngcii ,
niii^bnltcit , Icifcii, ^1I1SC1I. Jeszi-ze mam wam wiele jm-
wiadać , ale loraz unieść nie możecie. W. Post. U'. 587.
Mdła pleć niewiasta jest; zaczym idzie, iz unosić ją po-
trzeba , nie wynosić , ścierpieć jej potrzeba , nie przy-
muszać gwałtem. I'etr. Ek. 61. — §. Unosić, z miejw^a
jakiego na insze zanosić, przenosić; roegtrnijcii , 'idWM
tragcii. Wróbelby uniósł jego iijajętność. Vn. Ad. -1209.
(mucliaby z tym uleciała;. Unosić się -- oddalać sie, \ii)
cnticiiicn. Już mocno stanąć przy nim njamy . a nigdzie
sie nie unosić od nauki jego. Hej.. l'ost B tt — Uno-
sić , porywać kryjomo, smykać; Yind. odnesti , odnofiti,
odvpraviti , prezlispraviti , Iicimltcl) bauPii trngen, fiitii'Ciibc)i.
Odpycha złodzieja unoszącego suknią Cbloi. 7cfl/. 11,
■J46. Uniesiony, ukradziojiy ; Hoss. yHOCHUil , CHOCHtiri.
Uniesienie, Boh. unos; Hoss. ynoch. Unosić pannę,
zonę czyją, uwieźć, cin granfj""""^ ciitfiipreit. Ci, któ-
rzy cudze żony albo panny unaszaja.... Sax. Porz. 59.
Gdyby kto cudzążonę albo pannę mocą wziął i uniósł. .. .
ib. 59. Parys Helenę uniósł od męża. / Kchan. Dz. 62.
Gwałtem unosić, mit (Sciualt lUfgfĄlcppeii. Unosić kogo za
włosy; raplnre nliquem capillis. Cn. Th. 1191. Unosi
mię koń. H:pi). 54. baS ^\nb (jcfit mit mir i>mi]. Przy-
uczone Numidów konie między gęsie krzewy unosiły.
Pilch. Sali. 206. Unosi mie woda; rfl/Ji7 me impelus un-
dae. Cn. Th. 1191. baś SBflffcr rcipt mit^ mit fort. Bóg
postanowił pasterzów ku doskonaleniu świętych , abyśmy
już nie byli mafemi 'cholebiąc się, i żebyśmy się nie dali
unosić wszelakiemu wiatrowi nauki w złości ludzkiej. 1
Leop. Ephes. 4, 14. — Morał, Unosi kogo n. p. namiętność,
porywa z sobą . uwodzi, zwodzi; Scihciifc^nft rcifU iim bill,
iicrlcitct ibn , rcipt itin mit ftt^ fort. Ma głowę zapaloną,
która go poiiiewolnie unosi. Teat. 59, 204. Dwaj Rzy-
mianie, chciwością panowania uniesieiii. Teal. 46. d, \.
Umysł mój gorący często mię dalej mnie samego unosi.
Gaz. Nar. i, 244. Nieszczęśliwe przyrodzenie zawsze go
•w gniew unosi. Teut. 24. c, 24. Gruby cień nocy, pro-
mienie Miesiąca wlewają w nasze serce słodkie unie-
sienia. Chód. Gesn. 258. (zachwycenie, zachwyt). — Unosić
się 7-ei: , zapędzić się, uwodzić się, phys. et. morał.;
fil biiireigcn Inffcn, 511 U'dt Iiineiii ftiirjen; {Bosn. uznosi-
tise, oholitise superbire, uznosni sjipcrkis, ob. Wyniosły)
Uniosłem się zaciekiem , pędem , productus studio et vi-
ribus ultra procurri. Cn. Th. 1190-. W pogoni nasz sie
uniósł ochotnik. Tr. W pierwszym się uniósł ogniu i z
nim się powadził. Teal. 45. c, 1-)6. Wyb. Przestań się
unosić złością , gdzie nic nią wskórać nie można. Teat.
27, 162. By się serce twoje nie uniosło za gniewem.
ib. 51. d, 106. Chwałą się ludzką nie unoś. Cn. Ad. 71.
Nie unośmy się płonnemi zapędami. Nieme. Król. 2,
118. Choćby się i od prawdziwego rozumienia ten tak
wielki mąż uniósł , to niedziwna , gdyż człowiek. Smolr.
Lam. 162. Nic się ty nie unoś za światem tym nędznym.
Rej. Post. A a a 7>. Nie unieśli się jeszcze za temi zby-

tki. Bej. .Ap. 55. O ludzkie myśli, głupie to czynicie,

Ze się za lada szczęściem unosicie. P. Krhan.Jer. 515.

§. Aliler : Unosić się jak ptak na powietrzu, wzbijać
się, iit bfr 8ufi fitmclieii ; Sorab. 2 sze Imaw^owasch ;
Yi-nd. v'sraki yiUti , fe yiliti , pomiglati : Boss. napHTŁ ,
DosnapiiTb ; Ei-cl. uoacbi.iaTiica. Unoszenie się nad czym
Boss. napcHie. Unaszający się nad czym Boss. iia4He-
ceHHbiii. Duch boży unaszał się nad wodami. W. Genes.
1,5, not. ito jest, ruszał się albo powiewał*. —
§. Unosić co ratując, ocalać, całe z złego razu wyno-
sić, s:lwować , chronić ; bouoii triiiijcii , baoon .trageii , er=
rcttcii , (fiiloiren). Każdego klęska posp(dila boli, Bieży na
domysł zatrwożona tłuszcza , Unosi życie , a wszystko
opuszcza. Kras. Woj. Gb. 18. Żaden zdrowia w całości
nie uniósł. Pilch. Sali. 212. — g. Yenator : Unosić
ptaka myśliwczego = noszeniem na ręku go ułaskawiać,
ogłaskać , okrr.cać, obiochmanić , do łowienicnia vykła-
dać; Piiiss. noMUKaib , BUiiociiTb , cbinauiiiBaTb , citieii
Stopoogc! nbtrageit . ilni fo laiigc tragcii , luiS er jabm iiiib
nbgcridjtct loirb. Sokoła unosić, mówią inyślivM , a nie
nauczyć łow- •. Chmiel. 1, 80. Cresc. 6i5. Do uno-
szenia sokoła Podolskiego potrzeba wielkiej cierpliwości,
ile że hardy jest: unoszony pracowity będzie i zdatny
na gęsi dzikie. Kluk. Zw. 1, 206. Sokoły unoszą sie
na to, aby za odkryciem im oczu i pokazaniem poru-
szonego ptaka, za nim popędziły, uław'iały i odebrać
sobie pozwalały; musi tedy być sokół oswojony, do
kaptura na głowę, do rzemienia i dzwonków na nogi
przyzwyczajony etc. Kluk. Zw. 2 , 207. Krogulec może
być u uciszonym na koruputwy, przepiórki, .u. 210. Gdy
już krogulce ukrotną, a unoszą się, tedy tylko raz przez
dzień da\yać im jeść. Cresc. 614. — Morał. Unosić
kogo = ogłaskać go, udobruchać, ułaskiwić ; ciiIClt jabnt
macljcu, jabmcii, kfdiiftigcif, brgiitigcn. Unosił tak szczęśli-
wie młodość pana, iż ani jedna zła pogłoska nie ude-
rzyła w uszy ludzkie. Birk. Sk. G 2 4. Pisaniem łaska-
wym unosić chciał króla onego papież, ale na ten czas
nic w nim nie zbudował. Sk. Dz. 1095. Nieunoszony,
dziki, nieukrolły; ungcbfiiibigt, uitgesfiljmt , itiiMiibig , iinlb.
Dziecię pieszczone , w dorosłym wieku stanie sie nieu-
noszone, dzikie i sroższe, niźli bestya. Pelr. Ek. 97.
Mądrze rządził niłodź nieunoszoną. Groch. W. 555 Po-
ry wrza nieunoszona natura. Bardz. Boet. 142. '"UNIE-
SIONKA, iż., porwanka, uwięziona kobieta, bic 6ntfiil)rtf.

. Brai-ia uniesionki onej Menelausowej żony. Klon. FI. A 2.

UNIEŚMIERTELNIĆ ; Croat. v vekovachujem , (cf. wieki
wieków) ; Boss. oSescMopTOBaib, ob. Nieśmiertelnić.
UMESPOKOIĆ; Ross. ouesnoKonTb , oćesiioKOiiBaib , ob.
Niepokoić.

UNIESZCZĘŚLIWIĆ , NIEUSZCZĘŚLIWIĆ, ez. dok. Unie-
szcześliwiad niedok.\ nieszczęśliwym uczynić, (beiliigliiifen),
iiiigliictliib madjeii. Starasz się, abyś unieszczęśliwiony
szczęśliwił naród. Dyar. Gród. 68. Ten unieszczęśliwiony
obywatel wystawuje nam obraz nauki, jak szczęściu
wierzyć, ib. 291. St. Ani]. Tak unieszczęśliwiony stara-
łem sie o jedne łaskę; ale doświadczyłem, że obietnica
głupiemu radość. Mon. 74, 15. W czasie uniesznzęśli-

144

UNIEWCZASOWAĆ - UNIŻYĆ.

U N I Ż E N I E - I' O <i Ó L N 1 Ć.

wlenia księcia Kuilandskiego. Vol. Leg. 1. 010 Niespra-
witHlIittość lak go unieszczęśliwiłs. Han 70. 651. Za-
wszi! nieuszfześliwiony ivć będę! ib C3'2.

UNIEWCZASOWAĆ, o6. Niewezasować. 'UNIEWINNIĆ; fluj.
oprasati , (cf. prawy), ub ^.Niewinnić. 1'NIEWOLIC, ob.
Niewolić.

UNIFOUM, u, w, pewny jednostajny dla pewnej klasy lub
rangi przepisany ubior, cf. iniiiulur; Hoss. 04il0pil40K'Ł,
ojHopinKa, ric "Uiiiform. UNIKOIlMOWY . a, e, od uni-
toriiiu , Uiiifprmcii'; H)si ojnopii.iomiui1.

U.MKCZEMNIĆ. ob. Nikczernmó UNIKN.-^Ć med. jednil ,
Unikać conl., warując się cbronić , ocrmcibeil , lueibf II ,
aii^ireit^en, meid/en, cntgc(»fn; Boh. zniknauii , (cf. zniknąć).
Unikuć od lego , co jesl z niebezpieczeńslwem . jest
człowieka rozuinnei^o. i\Jon. 07, 41j. Mij:imy się, jak
gdybyśmy unikali od siebie. Teal. 4, 46 Józef nniknąf
Z Jezusem do Egiptu. Bals. NieJz. i , 12.). (umknąJi.
Każde stworzenie przed zimnem unika. Zub. 13, 136.
Unikać kogo, ezego> 'wiarować się, slrzedz sie ; jid) I)fl=
t\ftn, in Mt m\;men wx ctwai, mftPeii. Unikaj złych;
ale nie pokazuj mgily, żi; się icli boisz. Slas. Nuin. \,
41. jMusiałbyiii unikać jej spotkania, nie mam serca pa-
trząc na nią. Teat. 9, 121. Człowiek roztropny unika
interesów z" panami. Tent. 20. b. 180. Unikajcie sideł
mężczyzn kobietki. Weg. Murm. 5 , 47. Aby nam bóg
dał z:a'howania wiary , uniknienia mąk Kucz. Kat. 5,
233, duwiarowania". not.).

•UNMOSLY, a. e, unoszący się, excentryczny , przesadza-
jący , crcetitrifd;. Zacni a poczciwi ludzie uniosłemi a za-
plutłemi rzeczami się nie bawią. Hej. Zw. 100 b, cf.
Dosu. uznosni superhus.

UNIWERSAŁ, list powszechny, list do wszystkich Cit. Th.
I1'J0; okólny, ib. 564; list królewski przedsejmowy do
senatorów i zgromadzonej po województwach szlachty.
Aras. Zb. 2. 560, (cf wicij. UNIWERSALNY, a, e— ie
ad» , ob. Powszechny, ogólny, w obec; Sorab. I.
wscliichgrńinadniczki. UNIWERSYTET , ob. Akademia ,
■"Wszechnica , 'Wszeclmia , szkoła główna.

U.NIŻYL Ci. dok. , Uniż.ić niedu'^.; Uuh. ponjżili , poniio-
wati ; Yiiid. ponishali , pohleuniti ; Siav. poniziti ; Uosii.
ponisgili , podnisgili, siiisgili , cmiii umigljena ; CronI.
pon;zili, ponizujem , ponisiijem ; /iofS. yiiiiaiiTb , yiiii-
JKart , yiiii>iiiatH7Ł , yiiimu/KaTt. ; zniżać, poiiiż:ić, niż-
szym c/.Miić, niżej k/a^ć , niżej stawić; ernifCriofii , iiie«
briflcr ma(^?tl. Jehowa uniża i wywyższa. Budii I Sam.
2, 7. Przez uszanowanie uniżyć kazał przed nim topory
i batożki (fasces). Mon. 71, 866. spuś.-ić , beraHenfcii.
nieberfeilfen. Ludzie lepiej wychowani mają niby to wy-
borniejsze wyrażenia grzeczności: całuję nogi, upadam
do stóp , uniżam sie pod stopy , iścielę się pod nogi.
Mon. 63, 438. — Trand. Uniżać, poniżać, upokarza* ,
ernicbriijcii , beiniittiiden ; uniżać się; Sorab. 1. szo poni-
źacż. Kto się uniża przed najwyższym bogiem , Będzie
podwyższon. Wad. Dan. 112. Jak(> sie nie uniżać przed
bogiem! uchyUmy się przed drzewem, które nam cień
podaje; a przed tobą, jako się nie uniżać? Dambr. ii.\.
Uniżony, upokorzony, pokorny; crilicbriflt, gebemut|ii|jt ,

btmiitflifl ; Boh. ponjźny ; Sorab. i. poniżny; Carn. po-
Oishn ; \'ind. ponishen, poleun; Crout. poniżeń; Dal. ' I
umiiyen; fiat). snijxen ; Slav. ponizni; Bosn. humigljen , f
umigijen , snisgen , priklonit; llo»s. yHHMceHHUil, aoKop-
JHBUii. Zawżdy był uniżony duch jego. Hej l'oit. Y y t.
Kto tu w najwyższy stopień wyniesiony , Uyrn bardziej
bogu ma być uniżony. Leszcz. H. S. 10. Uniżonemi
czcząc ukłonami witali zbawiciela swego. Odym Sw. i,
hk 4 b. Uniżony sługa, pokorny sługa, iintertbdnigcr
2)ienct. Uniżony We Pana, (cf. sługa). Teat 27, 99,
Bus^. RCCiiii°>Kiiliiuiri , najniższy , najuniżeńszy , cf. sługa ;
bfro Uiitcrlbmiigftfr. UNIZENIE, ia . n. , Sulit. veib.,
bas (iniiebiiijcn . I)cniutl)iijen. Uniżenie sie > pokora , bu
Scmittb. — .Ądfeib Uniżenie pokornie , bfmutllij ; naju-
niż.?niej , bcmritl>iflft ; Sorab. 1. poniżne ; Boss. yna-
HteuHO. Jan ś. me z strony niedogodności, ale z strony
pokory tak uniżenie o sobie trzymał. Biał. Bosi, 58.
UNIŻO.NOSć, ści , i., uniżenie się, pokorność; Boh.
jioniżcnost; Sorab. 1. puniżnufcż; Sorab. i. po-
nużnofcż; Carn. ponishnost; Vind. ponishnost , polile-
iinost; Croat. poniznoszt. pohlevnoszt , (cf. pochle-
bność); Rug. ponixenos , ponijxnost|, snixnos, snixe-
nos , podnixenslvo , snixenstvu . (iriklonstvo , umiljcn-
slvo; Bosn. ponisgenstvo , podnisgenstvo , humjgljenstvo,
uinigljcnUvo, snisgenslvo ; Boss. yuHżKeuuocTb , nOKop-
Hocrb . iiOKopcTBO , CMiipcule ; Ecd. xyAOcih , cmipeHie ,
icf. chudoba); tai Jifmfitbiijeit , bie ScnmH), bie llnter-
tbniiiflfett. Brata jego odwidzam rano, a We Panu po
piifiidniu miałem złożyć uniżonośe moje. Teat. 27, 133.
(wizytę oddać, atencyą oddać). Prosi, aby mógł Pani
swa uniżoność złożyć, tb. 12. c, 12.

UNKOSZTA plur., koszt, wydatki, expens . z Mem. , bit
Unfoftcii ; Sorab. 2. hunkosti ; Croat. ztroshek ; Bosi. npo-
Topi, npoTopii , iipotcTii , ii)K4HBeHie. Wrócenie unko-
sztów prawnych. Vot. Leg. 7, 456. Przedają wszystko
na opłacenie unkoszló» poselstwa. Kiok. Turk. 85. et
142. Mon. 71, 4 50.

UNOSIĆ, ob. Unieść. UNOSICIEL, a. m., uwodziciel, po-
rywacz, n p kobiety, ber Giitfufrer ; Boh unosec. Uno-
sicielów naszych zawsze obawiać się potrzeba NittĄc.
Król. 2, 28. Parys , unosiciel Heleny, l.d. — Unosiciel
sokoła; Ross. noMUTiiii^i , ob. Unieść.

UNTEROEICIER, z Niem. bft Untcroficier ; podollcier ;
Vind. spudni olicir , podpredstomik. UNTEMOFICIER-
STWO , a, n.. bie Uittcrojficierftellc. Po łołmersku , i
trzciną, na znak ulerolicierstwa. Teat. 21. r, 100.

UNURZYĆ t;. dik., Unurzać, 1'narzać ntedok. ; /?om. ynup-
iiyTi ; całkiem zanurzać, ganj uiitcrtiiiidicii. Pchnęli go
w rzekę Cedrową . unurzali go i z gło«ą. I^ieśn. Kat.
37 Prawie unurzanego z błota wyrywa. JM Tel. 108.
Lada kto nad żydem sie napaslwi, ubije, unarza. Pol.
Z^r 124

UORŁAPIAĆ , ob. Obłapiać.

UOGÓLNIĆ CS. djk , (cf upowszeciinići , w ogólnym wy-
razie wystjwić. jcneralizować, n. p. aby się z dziećmi
obchodzić według ich wieku , uogólnić im to , co się

UPAD.

UPADAĆ - U F> ;. 1. 1 (';.

11;

do nauki poijaje , .i nie podawoć im l\!ko to , ooby po-
jąó rnouły. Weij. Mann. 5, 190, cl'. Ayszczcgóinić.

U P.

UPAD, -u, m, LPAUEK , dki; , dem.; Boh. aupati ; Sorab.
I. pad, znadano ; Yind. pad. odpadenjo , padez , sapad ;
Croal. pad, pauanye ; Bo^n. Inipac , udarac , ( cf ude-
rzyć): /loss. yiiaaoicB ; ŁV(7. nojsoK^ , nonojiSHOBeHie ,
fet'. peJznąć) ; upadnicnie, pow:ilenie się; tai §iiifnUcn ,
,C)inftur5Cii , Per .Ciiifall, llmfaK , .t)infturj, gnil- Moi syno-
wie'przez iijiail domu pobici Utel. Hsl. 27. (przez oba-
lenie .<ię tlomii ). Pan skarze dom większy upady-, a
dom mniejszy zrysowaniem. 1 l,cop. Amos. 6, 12. Upad-
ną ^Jowę {\'ind. pokiiz, prekuz , prevcrsl!ik , na glavo
padanjej. Jego upadu szumem zatrwożę namily. Fam.
17. Upadek cięższy j)od ciężarem. Dard:,. Luli. 5. Jak-
by to był ciężki upad , z króla zostad niewolnikieBi.
Pilch. Sali. 223 ; Slot: ćim schód wisśi, tim pad tazśi.
— Fig. Ir. Upad, nieszczęście, klęska; Uilfatt, lliigliitt,
95erfnll. Ciężki nar/)du żydowskiego upad. Wi-in. 181.
Stał się wielki upad a porażka w ludu Izrael.skim. 1
Leop. 1 licf]. 4, 17. (upadek. 5 Lcóp.). O ty, co przez
mój upad cbcesz piąć w górę nogi ! Min, Byt. 2, 258.
Upad wisi nad grzesznemi , upail nieoehroniony J. Kclian.
/•*.■.•. 12. Cudzym upadkiem, tak jak własnym szczęściem
i pożytkiem się cieszą. Wcrg. Wal. 142. Galia na
wiele panóU' roztargniona, wicie upridków cifirpiafa. Sk.
fli. 456. Zgwułciciele zakonu plagami zasłużonenii po-
ginęli , i inszych w icli kłamstwie dulajacycji , w toż
leż z sobą zatracenie i sztraszliwy upad przywiedli. \Vis;i.
17o. Wielu ich ze złości to czynią, aby przywiedli ku
upadu , komu go życzą , a Iraca ludzi swym kfanieni.
Eraz. Jęz. N 8. Nieoawróconemu Chrystus na upad jest
pofożon. Dial. /'os/. 129. (na szkodo, na potępienie je-
go). Zląd temu złemu na upad jego zabieg uczynić,
zkad ono powsiaJo. Smotr. Nup. 10. (na wywrócenie je-
go), lióg napełni upady, impleliil ruiiias. tyróLl. 264.
(upadliny, roz^■^alill\). Upad na majątku = podupadłość,
ubożen;n, iai JSerflrillCll. Znaczny upadek w fortunie
ponieśli. Yul. I.cf]. 7, 662 Podd^mych w upadku, jak
zaratować. Haur. Sk. 40. Upadek na zdrowiu , nadwe-
rężenie zdrowiu , St^nbcn illl PCV ©cfiniPkit. Gdyby mar-
szałek sejmowy zachorował i przez ujiadek na zdrowiu
nic mógf czynić zadosyć' urzędowi swciiiu.... Wi'. Ley.
7, 620. — Wiem, że i ujiade'; w wielkim zamiarze,
nie jest bez ihwiify. :V. I'tu>i. lo, 104. (niedokazanie ,
niedowiedzienie , niouskutecznienie ; ut de,sin( ińres , la~
men sit landanda -ooluntasj. — Moralny upad. polknie-
nie się . przestępek , grzech ; cin inoralif^n' tfall - 3?cr=
fłoP, 3^cruinbiijm!g. Odpuśćcie drugim, aby i wam ociee
niebieski odpuścił obrodliwości w;isze. Sekl. Marc. I I ,
not. f upadki abo występy ». .Miasto prześladowania upa-
dów albo występów bliźniego, pracujmyż , abyśmy je
zleczyć mogli. Eraz. Jęz L I 2 b. — Jurid. Upad w
sprawie, przepadek, strata jej; 'Serfall, *Bcrluft bcś iptO=

Heimik Lindego wi)ii. ?. Tom VI.

CfjfcS. Zbiegłego złoczyńcę skaza na upad , mówiąc: upadł
w swej rzeczy. Sax. Porz. 54. Jeśli obwiniony z trze-
cim przywołaniem mc przyjdzie, tedy go sędzia ma ja-
ko zwyciężonego na upad skazać. Sz-zzerb. Sax. 438.
Sax. for; 68. Prawo 1726 r. upadek w sprawie, w
której fabrykacya się- okaże, naznaczyło. Czack. Pr. 1,
180. Rzecz zastawiona na upad, czyli pod przepadkiem,
gdy na terminie wykupiona nie jest , utracą się. OUr.
Pr. Cyw. 1, 254. llzecz w zastawie do czasu pewnego,
a nie na upad, gdyby jej pozwany okupić nie chciał,
tedy urząd pozwoli te rzecz przedać. Siat. i,il. 271. —
.Adierbiiililer : Do upadu, na upad = do upadłego , na umor,
ze wszystkich sił, nii^ 8ftDc(!Frńfteii. Cymberki, gdy im
mężów pobito, same ^ię putym z Maryuszem do upadu
siekły. Stryjk. 56. .Nadzieja w bogu, że syn będzie oj-
c? przvkłady na upad konał bojem ust:iwicznvm. Kcliow.
Wied.' UPADAĆ, ob. Upaść. 'UPADLINY phir.. rozwa-
liny, powalenie sio ; 6iiiftiiV5 , 3{ilinc , "i^cifall. Wszystkie
rzeczy nasze , w którycheśmy się kochali . obróciły sie
w upadliny. 1 Leop. ,lcs. 61, ii. (w pustki, liibl. Gd.).
Zmazali dom pański królowie wszeteczeństwy swemi i
upadlinaińi i wyżynami swonii. IV'. Ezedi. 45, 7. (trupa-
mi, liihl. Cd.). Niech oddala wszeteczcństwa swe i upa-
dliny królów' swycii. ib. 9. (trupów. BihI. (',d.\ cf. pa-
dłni. UPADŁOŚĆ, ści , i- , stan upadły, podupadły;
Yind. opadlivost, p3dlivost, padezhnost , §iiifnllti)fcit ,
.peruntcrfommcti tii Scnitiiaenoiimfłaiilisn. Nędzny stan zna-
czy poniżenie, bFahość, upadłość, a iż tak rzekę, li-
chość, lichotę, chudobę, jako leż mówimy: nędza, li-
chota albo błaho teraz- około niego. Sekl. Luc. \. \]?K-
D-ŁY."r)/;. Upaść.

'UPĄDZAĆ, ob. Upęd/.ić,

UPAJAĆ, oh. Upoić' UPAKOWAĆ; Bosn. npariiii. uprrit-
tili , oh. Pakować

UPAŁ, u, «!., gorą-.'o wielkie palai'e, nieznośne, znój, skwar,
spieka, p;ir; gropc ('remtente ci^c , Jseuci'; Co/i. wedro, (cf.
powietrze, wiatr): 6;o(!'. pripek; /loss. 3H0fi : Fr.cl. Ken,,
:^iiOH, ■AiXffh (cf żar, żegać), panj/ieateiiie. — Pr. et Ir.
Upał się chłodem, ucszcz susza przeplata. Tak ida w.i-
sze miesiące i lala. Kras. Wuj. Cli. 100. Z dziwną
sławą w upałach Marsowych stawał. jSiex. 4. 1 5. UPA-
[JĆ 12. dok., Upalać niedoŁ; Boh. upaliti , upslowati ;
Bom. upaliti , zapalili , (cf. zapalić;. Upalać czego , jak
świecy, włosów; adiirere , urendo diminuere. Cn. Th.
1192, aMiffimen , irciilTcmtcii , Dreitneub Dcrfiirsfii, n&fciiiicii.
Dyonizy lak wyćwiczył córki, ie mu brodę i włosy łu-
pinami Włoskich orzechów upalały. Warj]. W(il.T\\\. —
Chem, Upalanie ciał kopalnych, in.liilai.io. Kriimł. 418.
bil-3 5Uiraili^Cn , JUibailipK"- .^'iski do upalanii służące,
paltnue mslilliiloriur , 3l()rillld)l'ci)iinlCl!. Kriimt. 43. — |!.
Upahć, mocno rozpalić; biirdifllllliCIl , CllitrctlllCII , Clltjlill<
bcii, crbi^cii, ftiirf (leip \mAm\, Piec. na cldeb upalony.
Sk. Dz. 358 Ochłodź ten świat upalony Kanc. Gd. ci\T>.
Tego roku dżdżu .■ nieba nie mieli , a role od upalenia
spustoszone były. Birk. Dom. 95. Plaga upalona, zona
lorrida. Pelr. Pul. 2, 276. Upalony na słońcu, e.tu^lus
rn sole. Cn. Th. 1192. Upalam się u ognia, na słońcu;

19

146 U P A M I E T A (, - U f A N C E R Z V C.

I PA HA C - LPA ŚĆ.

aetttio a tale. ib. Siiiai-zny zimnej wody *ku>z słuńcoin
upaluneinu. ZktI. Dr. C i. Cze^oia z upalenia, częścią
z drogi bnrdzo z|;rz;iiiy, w rzekę wskoczy/ Alt-.Kandcr.
Warg. Wal. 107. Po/utlniowi ludzie sk/onniejsi do zło-
ści lila upalcnui krwi. Peir. Et. 87; okrnlniejsi, z wiel-
kiego upalenia krwi. ib. 80. Częstokroć \i ciężkie ulr.i-
pienia i pokusy a upalenia cielesne dla ni''potr/.ebnych
ślubów wpadają Żarn. /'otl. 5. 519. w zapały. (!r()icuiig,
6nf5u^^l!ll(^ . (fntbrciiminfl , iBruiift. — "§. Kręci w oba ręcz
oszczep 'upalony [błąd, zam. uslalony ó). Miask. Byt. 2, 106.

UPA.MIĘTAC ko-^o fi. iii<k. , Upaiiiietywać i:uiil. et lrequ. ,
zaslana.łiać kogo, przywodzić do wchodzenia w siebie,
reflektować kogo; \'ind. dopamcluvnli , na sasloplenje
pelali , sapainetili : lio%n. svislili ; //ojs. coBtcTiiTb , yco-
utcTHiL, (iiicii llad>^(ufcn mad;cii, jum ?Ia(bticiiF':ti m\^ SC'
Uniien brititJCii , i^ii rcjlcctireii. Wiedząc jego przeciwne
zaiDy.sły. >larał się, aby go upamięlał. \\arq. 6'?ł. 97.
W tym jeden pan króla upainiętywał, mówiąc, nie czyń
tego, czym sain sobie więcej zaszkodzisz. Sk. /tjw. 2,
119. [lowcipy ludzi in/odych w zucliwalslwic upaniiely-
wajac, wielkich iibywaielóvv z nich uczynił. Wary. Wal.
2 19. — UPAMIETAC sie rec, wnijść w się , zaslaiiowić
się nad sobą, obaczyć się; Boh. upamalowati se , usmy-
sliti sobć ; Slov. usrozumcti sobe; Sorab. 1. nakazuyu
szo ; Garn. prebrililam se, sbrililani se ; Bug. ur;izuiiijellise,
izaznalli, svidjolise, spoznallise, povratili ii se , bbunetise ;
BoBii. spozn.illise, vratisle ii sc : Hoss. onauaTOBaTLCH ,
oiiHUfliuoiiiocb , oupasyuiiTLCd , oópaayM.iiiBaiocb , ono-
MHHTbia, (>T4yMaTb , OTjyjihiBaib , c.\DaTiiTbCfl , cno.yea-
iiirbcn , lantcTUTbCfl, ycoubcTiiTi.ca; ErrI. BOcnpa4aio,
BOCfipfliiflio , fid; bcfiiiiieii , rcjlcctireii , iii \\i) dc^cn. Acz-
kolwiek wiele wichrzył Zbigniew, jednak tego ilfugo
przeglądał ColesFaw. chcąc, aby sie upainięlał. Biel. 71.
Słowami tak niocncmi skruszony, oJ k3cerst.va oncgo
się upainięlał. Sk. Zyw. 1, 410. Ojcze, odpuść im,
bowiem co dział.aja Nie wiedza, zasię V\zdy upamict;iją.
Odym. Sw. 2 , ,/ i G. Folguje nam pan . abyśmy się
upainiętali , ale jeśli się kto nic obaczy, ciężt?j karan bę-
dzie, tjtl. hut. 227. Upainiolaj sie wżdy, a obaez się.
Bal. Sk. 550. Upamiclatiie, resipistcrutni. Cit. Tli. 1192.
ziellekiowanic sie; EccI. BOcnpnMOBeiiie , fafi tu fit^ ®C'
ł»cii , Hi iBcrmiieii chieś StITeni , t>ie 3ciTeriiii(j. iJaj boże
w czas upamietanie. Paszk. Di. 117. .)an ś. pokutę i
upamiętanie żydom opowiadał. Biał. Post, 59. Cpainię-
taiiy, upamięlały, wchodzący w sie; iii \i^ fle^c^^. Cidf
l'fiTc^^^. Pokucie i żywotowi chrzcściaiWkiemu upainie-
taJomu nic|irzyjaciele są. Bial fosl. 42 0/>/Ju«. .\ieii-
pamięt.i/y, |)o[)rawy nie przyjmujący ; imbcfpiiiioi , fciiic
Sorftclliiiiflfu lllmfbllICll^ , «.'crflp(fi. Nijupimielany , z grze-
chu tofiał w grzech. Kuliy. Her. 52. Wedle twardości
twej i nieupamiętałego serca , skarbisz sobie gniew boży.
Budn. Bom. 2, 5. Subil. Nieupamietałość, ści , i , Mf
l'fr|tp(!t()0it. 1'PAMIĘTMĆ ci dok., ' pamiętnym uczynić .
^ll:flr^lrCli^l madifii. Hok 1382 śmierć Ludwika i rezlcr-
ki naslapioiie upamiętniły Arom. 587.

UPANOMiZYC ri. dok, w pancerz uzbroić, bcpailjfril Że-
lazem upancerzeni. fJrocb. W. 502.

1'PAR.M:. ob. Upróć. UPARTY, IPARCIE, LPARTOŚĆ,
ob. Uprzeć sio. Upór. Uporny. UPARZYC ; Bosn uspar-
riti. zaparili , ob. j'arzyć 1 e' 2.

'UPAŚĆ, ści, r' , upad, upadek; bfr Jall . Umfall , ^iiijali.
Do upaści. ^'orii Dw 206 do upadłej, do upadłego,
do upadu, na upad, na umor, do zdcciiu , na zdccb,
Mś 5iiin ^infallcn. .Naprawienie naszych upaści. IV. rott.
W. ó, 401. naszych szkód, obalin , rozwahn . uszczerb-
ków; Unfttlle, lliiflfnia4>, Qd)aitn.

I. UPAŚĆ, upadł. /. upćidnie ined. jeditti , Upadać f)ff</oili. ;
/^o/i. upadnauti , upadali; Sorab. 1 zpadam rómadu ; Vind.
dolpasli , dolpadati , sapasti, sapadali ; Slae upasti; Busii.
padali, |ia'ifi; Roi.-. ynacTb, 3na4aTb ; Eccl. npejnajaio,
nonojsaiooi : ^ i) upadać, lecieć do ziemi, upadać na
ziemie, wywrócić się, obalić się; fnCcił , (ibliillcn, bin-
iiiilcr fiiUeii , l^itifaOrii , iiinfallrti. I^epiej raz upaść , mżli
wisieć bez ustanku. Pot. .Ąry 385. Jakżeś Da ziemię
upadł, czyś sio nie stłukł? Tcat 42. d, D. Ptak na
dwu drzewach chcąc sieść , rta ziemię upada. Cu .id.
378. .\pojde.\_\a jest nagłe upadnienie bez mowy. Lried.
106. Upad.ić pod ciężarem, succumbere , untti ber ia\t
crliet;cii. Pod przewazającrym nieszczęść ciężarem , już mi
trzeba upaść koniecznie. Teat. 49, 107. Bogini. 'Jreb.
S. M. 81. Kto sobie najv\iccej duła, !en zawsze i naj-
niżej upaść musi. Bi']. Ap. 42. Do upadlćj, do upa-
dłego > do upadu , na upad, Ho, upaści , iia umor: Mi
Ceibeefraften , bi* jiim ."oinfalleii. Żeby się w szykach nie
odstępując do upadłej bronili, łańcucbarm samych siebie
poAiązali. Nar. Hit. 5, 481. Naśmiae się i nacieszyć do
upadłej. Moii. 70, 664. Pić do upadłego. .Voii. 67,086.
Bronić go będę do upad/ej. Lach. Kaz. 1, 198. Prze-
śladują go do upadłej. Teat. 58, 260. Kłóc'ł się z nim
do upadłego, ieai. 9. b. 40 Tańczyć do upadłego.
Teat. 24. c, 61. — Upada gmach jaki, wali się, ru-
nie: ciiifallcii, ciiiflńrieit , jiifammen mllcti. Upada co się
na ir.ocnej skale nie buduje. Sk Pi. 1096. Budowanie
sławne Socyna upada. Salin. 4 jir. Jam rozumiał, że
już świat upada. Teat 54. c, 37. — Upaść na kogo,
walić sie nań ; niif fiiieii foUfii , liber eincn binfolltii. Upa-
dam na diiiuMch , superconuo. Cii. Ib. IIUI. Nieoba-
cz.nic upadła nań z nieba światłość wielka Brj. Boit.
B b b A. (uderzyła nań). Zdrada rzadko chybi», żeby
nie miała upaść na samego zdrajcę. Lstrz. Kruc. 5, 52. —
Upada rni co na ziemię • upuszczam co na ziemię, wy-
pada mi z rąk , upadło mi z rąk na ziemię. Cn. Tb.
H97, mif bif Crbc fnllfii , nul itn .'óanbfii falleii , eiitfoUcn.
— Himil. Berło ich królewskie z narodu ich miało iipaść.
Bej. Foit. U u 1. (wypaść z ich rąkj. Z powodzenia
dobrego można upaść, a z nieszczęścia powstać. Lach.
Kaz. I. 502. — Upada<J, opadać, na dół iść; faUfl ,
J)ernb lallfii , fid) icnfeii , ^rrob ffiifeii , ńiiffn. Upadmenio
ziemi 'tła, ustąpienie. Cn. Th 1192. Upada morze,
rzeka, opada, ustają wełny, deturyet. Cu Th. 1191. .Mor-
skie burzenie, przychodzenie i uilchodzcnie , podnosze-
nie i upuilanie Cn. Tli. 425. ł'i//i/. odslop , sadlok nio-
rja, (Jbbe. Upada co na dół w mokrych rzeczach. Cn.
Th. 1191. ^osipda). — Upadanie wody, upadanie wy-

u P A S C.

U P A 8 C.

U7

lewków; ie/luxus maris. Cn. Th. 1192. Upada cena. ib.
61. ber \^Xti'} fallt. — Similiter -. Up;icl:i(5 , poillcć , sh-

Iwć; fiiUcii, iii Slbiialjiiie fommcu, fc^Iediłcr lrcl■^en, )d)aHv
d)CV lucrpeii. Za buską sprawą lyranów gwaflowne pań-
stwa upadają , a sity ich , by snadź i największe byJy ,
■ w mgnieniu oka wątleją. Baz. Sk. tiSO. Wiele królestw
\ipadafo już przed oczyma naszemi Rej. Posl. G g g '1.
Rzeczpospolita bez rady i rozsądku panujących upada,
a niszczeje Z?(i;.. Sk. 517. Wfadza duchowna za takim
odstępników postępkiem , upadywa i ginie. Weri/f. 32.
Dobra w niwecz. idą, i intraty upadają, linis. Pod. 2,
52. Familią swoje bardzo upadła zastała. Buk. Syn.
Kor. B 5 w bitwie, gdzie obaczji swoich upada-
jących i slabicjacych , zaraz ratunek im podesłał. Slryjk.
520. Tuż już nadzieja nasza wątleć i do szczętu
upadać musi. Salin. 2-, 393. Ufmdający ; Slov. pa-
dły, nestaly; Soi ab. i. zpadne ; \'ind opadliu, padliu;
Croaf. padlyiY ;. Bosn. padiv , koij stoij za pasti ; Hag.
padgliY ; Ef.cl. nn^aTCibKUH . npcnajaTcibHtiH. Upadać
na czym, sfabieć w czym; aii eJiuaiS fibuflimeii , |rfnfdd)cv
aiCVS)Sll, Na wszystkich upada siłach na tę przer3Źlivvą no-
winę. Z(ib. 10, 174 Stroskany nicpomyślnośeiami , upa-
dał na siłach i na umy.śle, aż leż kresu życia domierzył.
Nur. Hit. 5 , 209. Abyś na umyśle twym nie upadł i
nie o.^łabiał, V\lch Sen. list. i, 124. Byś na sercu nie
upadł. ih. 88. by^ś nie stracił serca , ben 3)i"iitl; nidit Der<
licrcii. Na nadziei upadły. Nag. Cyc. 23. — Sinuliler :
Upada mi serce, otucha, chęć = serce , otuchę, chęć
tracę , (cf. odechcieć się komu) ; e3 fćilll mir baś §evj ,
bet Siiitp , bic .Ctojfmilig , bie giift. Upadło im za tym ser-
ce, lak że tył podali. ]Vurg. Ccz. 225. Upadać obsol.,
iLidzieję tracić, rozpaczać; bcn Wut\) fiiUcn Iilffcil, nx-
jlDcifcIli. Szczęście pobłaż.n , nie podnoś się, szczęście się
przeciw i, nie upadaj Cn. Ad. 1151. Upadanie podłe
w złej doli , liańbą jest ; stań śmiało w przygodzie. Knrp.
7, 89. SKiitliioiujfeit. Dusza nie powinna w pomyślno-
ści do rozpusty przychodzić , s ani w przeciwności upa-
dać. Zab. 5, 93. — Upada sprawa, proces, nie utrzy-
muje się, przegrana je.>it , ber ^^rpccp ąeiit uerlorcii. Spra-
wa nasza cała upadła, zginęliśmy. Tcal. Al, 85. Pa-
tronowi, gdy nie zapłacisz , bez skrupułu interesowi da
upaść. Teat 13. c, 6. Boję się, żeby nam nie przyszło
na całej sprawie upaść. Pilch. Sen. Łuk. 92. całą spra-
wę utracić , bcii gaiijcn 'Proce- oerlicreii. Twoja odpo-
wiedź upada w dowodzie. Zygr. I'ap. 201. (nie utrzy-
muje się). T.i pierwsza rzecz podania adwersarskiego
upada , i w niwecz się obraca. Salin. 2, 302 — Upadły,
biedny, nędzny, mizerny, ubogi ; gcfallcii, avm, clciib. Nie-
masz już nędzniejszego a upadlejszego stanu, jak nę-
dzny a grzeszny człowiek. Hej l'oi,t. G g A. Jezus ża-
dnego i najupadlejszego nie wypchnął od siebie. W.
Post. W. 5, 292. Twoją uciechą jest potrzebnych ra-
tować, upadłych podnosić. Petr. Ek. ded. Bóg może
uczynić zawżdy miło-ierdzie swoje nad najupadjejszym
stworzeniem swoim. Hej. Post. N n b Nigdy żaden naju-
padlejszy nie był opuszczon. ib. F f \. Żaden tak upa-
dły nie jest, któryby za łaską bożą powstać nie mógł.

W. Post. W. 5, 592. Dejotar dom wasz upadły i za-
rzucony z ciemności na światło wyprowadził. Sum. Cyc.
580. — Ani ręką, ani nogami władnąć nie mógł; jeszcze
do tego na oczy upadły był. Sleb. 2, 548. ( kaleka na
oczy, szwankujący na oczacii , niewidomy, ślepy),— jT/jfo/.
morał. Upaść, potknąć się, zgrzeszyć, omylić sie, szwan-
kować; fnllcii, flDlpcni, fc^Ictt, funbtijen. 1 cnotliwy po
siedm kroć na dzień upadnie. Zab. 13, 245. Nar. Nar.
Di. 2, 204. Każdy mądry znacznie ma upaść. Rys. Ad.
27. Upadł nędzny człowiek z powinności swojej. Hej.
Post. Mm m. (wyp.adł). Upadłe, które się Chrystusa
w mękach zaprzały. .SV,. Dz. 178. ©efnllctic. — Upada
białogłowa, upadła, która bez małżeństwa panieństwo
utraciła , abo brzemienia abo płodu nabyła. Cn. Tli. 1191.
fic ift 3:1 galie gcFoiniiieii , einc sii JitHe ©cfoiniiifiif. Siostra
twoja upadła przez k,"evvkość ; trzebaż ją lak surowie i
okrutnie karać? .Mon. 76, 535. — Simil. Upadać z któ-
ra , przyprawiać ją o upadek i stratę panieństwa , etne
5II gafie hillijeii. Marcyon jedne pannę zwiódł, i z nią
upadł, ^7i-. Dz. 82. Kupił jsdne niewolną niewiastę, z
którą upadł , i miał tę ś. Brygidę. Sk. Zyw. 1 , 83. —
§.' Upad,'ć na nogę, nachraraowsć ; auf fillClt gllg l)iiifeil ,
niiffalleii. Bywa leż czasem koń upadający n;' nogę je-
dne. Cresc. 527. Koń nachyla, uważa, upada na pośla-
dek. Cn. Tli. 455. — §. 2 a) A(iivc: Upadać przed kim,
II?. kolana, do nóg komu. symholum reverentiue \ mU'

eiiiem iiicJcr fnlleii, auf bic Siiice fnllcii, ftd) iun' ibm uiebcr
nierfcii. Tedy upadł Abraham na oblicze swe. Badz. Ge-
nes. 17, 5, not. nslary zwyczaj kłaniania •. Ciałem pa-
nu bogu upadamy i przyklękamy. Sk. Knz. 53. Gorzko
płaczę , trwożę sobą , Upadam boże przed lobą. Groch.
W. 383. 'Upadńmy przed nogi jego z prośbami nasze-
mi. Bej. Post. C 3. "Upadńcie na kolana swe. Bej. .4p.'
H. Powinien za każdym nlkoranu rozdziałem każdy
siedmkroć na kolana upaść , i pokłoniwszy fię do ziemi
czołem , ziemię całować. Star. Dw. 39. Na ziemię czę-
sto upadają . całując ją. Puszh. Dz. 74. Kazał synom
dl.i większego poruszenia u nóg cesarkich upaść. Bii'l.
96. Upadł mi ilo nóg, ja jemu, i ta!; klęcząc, musia-
łem jeszcze kielnli jeden spełnić. Kras. Pod. 2, 12.
Państw o młode upadło do nóg rodzicom , prosząc o bło-
gosławieństwo, ib. 2, 75 Widzimy dziś króla niebios
upadłego u nóg podłych ludzi , uniywając je. W. Posl.
VV. 257. Do nóg upadły; £cf.7. npc^Ba.iHtominca, stipplex
ad jiedes proiwlulus. — j}. Ustne oświadczenie grzeczno-
ści , kompliment przychodzącego lub odchodzącego , lub
dziękującego za co: Upadam do nóg. schylam się do
nóg, do stop, nogi lub stopy ściskam, całuję, f cf.
czołem, czołobiiność); id) fdlle jil gup, id) fiiffe bic
$aiib, ii;itertl;diiiil|'ter Siiectt, Wyrażenie komplementu lu-
dzi grzecznych: całuję nogi, upadam do stop, uni-
żam się pod stopy , ściele się pod nogi. Mon. 67 ,
458. Wiec upadam do nóg pana mojego. Ę.-. Naj-
niższy sługa. Teat. 52 d, 36, (żegnam pana mego). —
b) Upaść mil dwie, trzy etc., szybko ujechać, ulecieć,
przepaść, pfcilfdjtiell jiinlcf Icfieii jroec, bre*^ SKeilen u. f. tu.
Upadłszy kilkanaście mil na koniu , tańcowałem całą noe.

19*

Ił8

r PAŚĆ - r P A T RZYĆ.

u P A T R F. K - L' P E T A C.

Teal. 8. Ij, 50. LkraJkiem wywinąwszy się, we ^ijjo-
(Izinacli 60 mil wielkich iip.ida. lirom. 402. — §. 3)
'UpadJ mu się miecz, rozpadł się. sp.idal się, zfamaj
się: Hi 6d)n'crt jcrfifl, fpflltfte jii^, borftc, fprmifl i>pii
cilinnticr. Olbraelil , i;dy sic nieinie bronił . w lym mu
się miLi"z upadł. Biel. 429. Ciał t!o w ułowę , miecz
mu się ujiadł prawie w poły. Papr. hit 4G.

2. UPAŚĆ, upasł, /. upasic «. dok.. Upasać niedok., ukar-
inić , dosyć napaść, pasać utuczyć, pr. et Ir.: fftt ffittcrit,
red)t faił 'n)ci^elI . ciiif ^er łSciDc mńftu: , fitt inacbfn ; Ecd.
0ViucTii, jnacaTb na paszy uslrzcdz.

UPAlPiZYĆ cz. (tuk., upatruje pr , Upalrywnć contiii., upa-
trywać co, oczami czejco szukać, dochodzić, śledzić
wzrokiem, by poslrzedz. wyglądać; mit t)Cll 3luflCll fltcfccil ,
liat^ Ctmai fiu) UmfcilCll, fd)mtcn; Huh. sidcdati. Zagląda z
bojaźuią , upatruje z diienioin ksiciniczki ; nic było jej w
namiocie. Stat. Niiin. 1, 159; (U cherche). Ciebie upa-
truję, słucham, wołam ciebie. Slaf. Niim 2, 107. Upa-
liywałam cie pilnie, mam ci dobrą nowinę powiedzieć.
\\\ij. Marm. 1, Itl. Ten zwierz niesyty wnctżc upa-
trywać będzie, by z strażnicy wysokiej, i,'dzicby który
co najbliższy i najprędszy byl obłów. Juniuz. l'ot. li 2.
Długo będzie podstrzegał , lak pilnie będzie upatrował,
aż sie wszystkiego dowie. Gorn. Dw. 507. Upatrywać,
oi;ląd"ać. uważać; bcjc^nuen , kjeieii, beo&fliftteii , cricńiiPir.
Upatruje idące do domu swe trzody, Czy wszystkie,
czyli syte , czy nie ma w rich szkody. Biic.'i. Ep. Ci.
Nie kto, lecz co mówi, ma być upatrywano; altenden-
d-nii ett. /v')r. fup. 184. Zakrywszy oczy, w ducltu
upairzaj, jako go okrutnie udsrzyli na drze\vo. łJzow.
lioi. 80. Saitic obrazy kończą w sobie cześć, ile w so-
bie upatrują się ; in se comidcranlur. Zygr. Gon. 393. —
Upatrzyć, ujrzeć, poslrzedz, zoczyć, lua^rncbmcn, crUidfii.
(Idzicć bóg już będzie raczył obrócić , ku lobie oku mi-
łosierdzia swepo, upatrzy cię między najnięks^eini tłu-
szczami. Itil Posl. Xxi. W morzu upatrują dwie prze-
dniejsze własności , słoność i farbę. Boler, 9. Trąbie-
nie na upatrzonego, pospolito jest a wszystkim wiado-
me, Oslror. Myil. 49. (na zoczonegn zwierza). — Upa-
trywać czego do kogo abo w kim, roić sobie preten-
sye nag iny, wybierać wzorki . śb;;izić ^n tiy g < znaleźć
nagannym; Qit jfinaiircit etiiMiJ Jat>cllKiite3 frfcdcii iroUeii,
i^n ftraflidt fiII^elI lupllctt, ibm clii 5cffV(^C't niiJnipifn- Nic
jest tu zamiar ns osoly którekolwiek upatrywania winy.
Gal. Nar. i , 398. Cażeś We Pani upalrz>ła do mojej
.córki? Teat. 50. b, 14. — Upatrywać co, zamierzać so-
bie co , za cel sobie brać , mierzyć do czego , dążyć ,
godzić na co ; ftcfi Umai crifŁcii . barnad) jiclni , boraui
iciii Jlnijciiiiierf babcn, ctn'iv} bcab[iil;tiijcii. Cnotę sanię
rzadki miłuje , co innego w niej upatruje. (.';!. Ad. 85.
— Upatrywać, rozważnie i bacznie wybierać; ftd; ttwai
aiisscric^eii , criflfcii, aiiSiUiibleii. Czas do każdej rzeczy
upatruj. Cfi. Ad. li 8. Upatrzył pogodę. Cn. Ad. 1205.
Pobrał w upatrzonym czasie znaczniejszo .zamki. Nar. Iht.
4. a. Nigdy nie (rzeia dni ujiatrywać , czy dobre , czy
złe; lin kto snadiiićj w nie wierzy, tym się bardziej omylą.
Teat. 44, 18. zabobonnie przebierać w dniach, bif iiljJC

ll>ńt)ltlt. — 'i,. Upatrywać, przewidywać, z przygotowaniem
zabiegać, Borauś febcit ititP fiĄ forbtuiten. Czasu pokoju
upatrują wojnę , I mężne raczej wojska miewają niż
strojne. Siar. Vol. U 5. Każdy człowiek ma w sobie
ducha wieszczego; bo każdy ma rozum, przyszłe rzeczy
upatrujący, i o nich sądzący. Bak. Dyab. 5, 115. Rze-
czy z daleka upatfować, mądrego własność jest czło-
wieka fol. .Arg. Wa. et 516. Lepiej dziś iipatrowac ,
niżli jutro żałować. Cn Ad. 124. et 44C. (czego masz
potym żałować , lepiej się tego 'wi3row?ij. Przed cza-
.•^em słuszna rzeczy swoje upairować. Upuściwszy nie-
lycbło już zguby żałow.nć. Btaz. T/um. C 3. Nazbyt da-
leko upatrujesz rzeczy. /'<?!.'. UJ. 152. WATOEK. Irka,
m., eupnlorium . rodzaj rośliny, do niego należy Kono-
pnica, hliik. Dykc. 1,210. $)irfd^flcc, I>it[łcnfrniit.

"UPAWĘZlC kogo cz. dok., paweżą uzbroić , tcfd^ilbfll , llill
bcm SdjilbC betcaffllPl! formnlun , który pawę/e nosi ,
upawęziony. Macz.

UPCHA. ob. Pchać

UPĘUZAĆ. "UPĄDZAC ,. ,-.c.„. , .^ c ,..;.„. ^,.e.Ji..c ;

eiiicn jngcii, ilin iDfgfrfibtH. Nasi Tatary, grube barbary.
I insze tłumią a "upądzaja. Glicz. Wyeli. K 7./'. Wte-
dy, gdy innych zdali się upcdzać , sami npędzani byli.
Hlch. 6en. list. 5 , 1 72. — Fig. Tylko wiatry upę-
dzał, kaduk wie, gdzie ciiodził , Panienki oszukiwał,
mężatki rozwodził. Zubt. Z'tb. 10. bąki sirzebił, er bat
btii 9Biiibbf iitri (jemii4)t , ein luiiiPiijjo Cebeu flefubrt . — Bf
Upędzać się za czym , zapędzać się mocno ; bcfiij) nnii'
jngen , iinc^cilen , natt/fc^fn , nai^fiuijeit , binftiiricnP iia:^ et-
na^i biifc^en , Uai;ttn, ringtit, phys et mor. Uragut upę-
dzał się za zwierzem. .Yitm". Król. 2, 126. Myśliwy
szBzeiiiuk, gdy się szczekać na jelenią skórę wprawi we
dworze, upędza się w kniei. liJon. 69, 1030. (goui.i. Za
bogaetwy się upędz.aja. .^Jon. 69, 4'.i7. Rzeczywiste upu-
szcz.imy dobra, abyśmy sic za próżnym cieniem ujię-
d/.ali. Żiib. 7, iQi.'Zab. 7," 74. Metafizyka za słowy
się upędza do utraty sensu, abo za subtelnością do
utraty rozumu, lilun. 69, 23.

UPEŁNO.MOCMC kogo ci. dok. ; ''ind. oblaslil. , obUst da-
li, pooblaslili, oblasluyati , (cf. władraj ; liust. yiioJHO-
MomiTb , ynuJHOiiu<iuBaTb : -nadać kornu zupełną moc czy-
li pełnomocnictwo, eiiicii bcopllinńiliijfn. Upełnomocniony
rządzi-a Gal. Gijw. 5, 151. 'IPEIŁ.NY, ob. Zupełny.

UPE-ŁZiNAĆ r: jediill.. pełzając sie ujść, upłozić ; frifłtnb
Siinid Icgcii, ctfrifdicn ciitc śtrctfc. Zólw' na godzinę w
swvm chodzie ponury Ledwo upełinie trzy piędzi. Kniai.
Poez. 5. 71.

UPERKUMOWAĆ . <■'/. Perfumować

UPERLlC cz dok , Uperlać niedok., perłami obsadzić ; Bot$.
yHiisnTb , /)). et fig., bcpcrleti. Krople rannej rosy, kló-
remi słońce liście uperla i kwiaty. Pnyk. Milt. 167.
Liść rosą uperlony. A'ar. Dz 2, 108.

UPETAC" cz. duk. ; Boti. yavTaTb . ynyruBaTb ; w peta
uwikłać, krępować, usidlić, ujdcść , phyt. et Ir.; fcjffln,
umifbliiigen , bf (łricfcii , ptrroWtln , >.'crfłri(feii. Uciekajmy i
tych iiiiiylnych nadziei, w których nas upętał ten omyl-
ny świat. Bej Pult. .V X 6 b. Sprawami tego świata sro-

UPEWNIĆ - UPIĆ.

U 1' 1 E C - UPIERZYĆ.

149

ihc , iiwikfani a zlolcmi /nńcuchaini iipetanl. Zirn. rofl.
22 h Sam się iipęta w chytrym sidit' swoim. / hrhan.
Ps 8, Weiesi. liei^. O^i.

UPEWMć cz: dok., Upewniać niedok ; Buh. upewnili, iipe-
wnowali, {Ui'h. zpewiiiti munire, zpswneri] mumtio), po-
i;J5tili, pogiśtowali, {ob. \śc\ć) ,' Slov. upewnugi ^ Vind.
sarefneilhali , sarefnizhati , salerdili, polerditi, ponel-
i:ei(liati, sasoguvati ; Slai: asigurati; Hoss. yBfepiiTb ,
3'BtpaTb fcf uwierzyć), y/iooTOBtpiiTb ; Ecel. ncct-
CTBOBain; pewnytn iii-zynić, potwierdzić; yregsiDtiTerii ,
ocifidjcrn, fcft iinb gcnu^ maĄen. Upewniam kogo w czym.
'.'«. Th. lli!2. Upewniający Hoss. y40CT0Bi>pHTeJ!'bKuB.
Upewnienie /?oss. j^AOCTOBtpenie , ycIspeHie Upewnić
się Hoss. yBtpnTtca, CBtpuTbca, CBtpaibca. Niemasz
mocnej i upewninnej duszy, wahanie się twoje, nie-
szczęście naprowadza, nasze. Teal. 49. 6, 88. Gdy już
lak w wierze swój uiścion a upesnion będziesz....
Hej. Post. F 4. UPEWNIGIEL, a, m. , który upewnia,
ber 5>i'rficfierer "; Vińd. sarefnizhar, siterdnik; lioss. crpa-
X0B!miKii r.sekursLor.

UPJAC , f. upnie cz. jedni!., Upinać niedok.. spinając robić,
Iłcifcii, ^cftcii, 3. S. ciite 3Bd6er{łaii&f. Robię leź czasem
1 grozbotę, kiedy trzeba sobie nowomodny kornet upiąć,
i dziergam tez czasem. Mon. 71, 1"27. lvDrncty wfa-
snego upiaania. Mon. 71, iOl. Modnie upięte kornety.
ib. V27.

UPlASTOWx\Ć, ob. Piastować. — % Niechaj to każdy
u siebie pilnie upiastuje , jnk wiele pożytecznych , przy-
godnych , tudzież znacznie zawołanych pożytków ma w
sobie nauka. Glicz. Wyck. 7 b, cf. upatrzyć.

UPIĆ ts. dok.. Upijać iiiedok.; Bih. upiti ; Hoss. ynnib
ynnBaib; trochę czego upić, em iBCniij nOtriiifen. — §.
Hec. Upić się; Ros;. 5'nHTbca, trunkami się upoić, pi-
jąc przytomności i zmysłów się pozbawić, ululać się,
Buli. ocblastal ąc, (ob. Chlastać); \"md. ypianitife, opia-
nitife, prepianitife , naberlatife; Croał, zopitisze , ślcvim,
[ob. Zlać, nalać, dolać); Hoss. Haxj!OCTaTbca , KypiiTb ,
i;ypro (cf. kurzyć; , KyJHKatb , (cf. kulik); fiĄ btUinf Cit ,
fcciaiifen, IicrailfriiCli. Pije do upadłego, upiwszy-się, kłó-
tni szuka. Moti. 67, 686 Strudzony w ucieczce. Upił
się miodem , i zasnął na beczce. Ares. Mysz. 96. Noe,
gdy wino pierwszy raz tak pił jsk wodę zwykłą, nieo-
strożnie sic upił. Sk Żyw. 1, 189. Pradzi.-idowis nasi
upijrdi się piwem albo miodem . my Szampańskim albo
Węgierskim winem. Mon. 67, 29. Bogdaj ów czas szczę-
.śliwy nigdy był nie mijał, Kiedy się król ze trzema
slanami upijał. Kras. Sal. 1 21. Upił się jak cztery
dziewki, {ob. Dziewka^. Upił się jak bestya. Boh. Kom.
A , ,i96. (jak bela). Pij , nie wyj , a gdy się upijesz ,
Pójdź spać, to zdrowia i wczasu zażyjesz. JaLf. Ez. 105.
Upiłeś się, prześpij się. Cn. Ad. 1205. Nie upijaj się,
nie będzieć głowa bolała, (ob. Boleć]. Ivlin klinem wy-
bić, upiłeś się wczora , Jeślió głowa faluje, pij znowu,
będziesz zdrów. Bies. roz. C 2. Przez jeden dzień trzy
kroć sie upija. Faszk. Pz. 127. Z nóg się upijać. Dwór.
J 4. (tak że nie może stać na nogach;. Ja tak mnie-
mam, iż upitym Lepiej leżeć, niż zabitym. Anakr. 26.

./. Kchan. , pijanym, bcliiiiifen ; Ru%s. ynianiiHBbiii. Upicie
sic , Boh. ocidasta ; C^oat. slevćnye. — ^^. Tr. fig. Upić
się czym, upoić się czym, odurzyć się czym; fid) nuiniit
kraitfc^en , Wit ctiuaś lictnmfcn luerbcn. Mądry się nie upija
szcześińtjra. OpuL Sut. 22. Król próżną ciiwałą zwycieztw,
kiedy sie upije, Tak ruinę swcijemu , j:ik cudzemu szyje.
JM. Tel. 70. Upity nadzieją. Bals. Śu: 2, 591. Na-
dzieją się .słabą bezmiernie upiwszy.... Lib. Hor. 59.
T<:k się ludzie teraz tymi mniemaniem upili, żeby jedno
kto na cokolwiek zachorzał ,, natychmiast gośćcem one
bolo krzcia., Syxl. i^zki.ĄOl. — *lJpij.ić się na co, spo-
dziewać sic, ( cf niedźwiedź wsjesie , a na skórę jego
pija) , osobliwie martne z uprzedzeniem , usadzić się ,
CtllC i)pjii!inig Dcdeil. Na to się jako żywy nie upijaj
urylnie ; neve luiim fallax animum fiducia langal. Zebr.
Ow. 281. Imbiberat illum ad conditiones suas -perduceie;
upił się był n;i to. Cn. Th. 1201.

UPIEC; Boh. upecy, upekl, upcku ; Boss. yiiCMŁ , yne-
KSTb, ob. Piec. UPlEIv, u, tn. , upieczenie, pieczenie,
baś SrntCit. Pieczenia u rzeźnika , mięso zdatne na upiek.
Magier. Mskr.

UPIĘKNIĆ, UPIĘKSZYĆ cz. dok., Upiękniać, Upiększać
niedok, piękniejszym uczynić, okrasić, ozdobić, upstrzyć;
scrfc^ólimi, p:xin. f^mutfen, /)»-. ettr., in bonam cl. ma-
łam parłem. Jedna pani strojno przybrana i upiększona.
5L Żyw. 1, 207. Upiększyła a przybrała głowę swoją
Jczabel. 1 Leop. i Beg. 9, 50. Ćerera żółlemi włosy
upiękniona. Dmoch. II. 2, 51. Panny upiększawszy się
do łożnicy królewskiej wchodziły. 1 Leop. Esther. 2,
•i§. Dizewo rozkoszne, kwiatów cidobą, L.-^cia przjkiy-
ciem , i owoców dostatkiem upiększone , bieży wzgórę.
Birk. Exorb. E 4. (przyozdobione). W domu, którym
jej moją upięknił szczodrotą. Kupowała miłosnyih zdartą
ze mnie kwotą. Treb. S. M. 64. Akcya upięknia mowę.
Kpcz. Gr. Z , p. 53. Ł.icińskie abecadło Gotowie upię-
kniając na pozór trudniejszym zrobili, fi. 55. Przez
niedobre naszladowanie, przez upieknianie. ib. 28. Chciał-
bym wiedzieć kilka lerniinósv doktorskich dla upiększenia
dyskursu Teal. 18. b, 61. Cnota upiękaia najniższe w
życiu położenie. CIwd. Gesn. 159. (szczyci , zaszczyca ,
uprzyjemnia).

U PIENIĆ cz. dok., pianą okryć, ItefiŁniiiiicii , mit Siaiim
bcbccfcn. Stał upieniony srodze zajuszoiiy , Trudno psa
tego meżhości wysławić. Pasł. /'"id. 198.

UPIERAĆ się, ob. Uprzeć się.

UPIERZY'Ć cz. dok. , Upierzać niedok. , w pierze czyli pióra
opatrzyć, pierzem okryć; bcfibem, mit gcbmi yerfc^cn,
bsbecten. Ptastwo upierzone. Olw. Wirg. 454-. Nie wprzód
przyrodzenie bystre orły skrzydłami upierzy , aż im wiek
szybowne loty siłami pomierzy. Zab. 14, 103. Byslremi
barki upierzy loty Nieścigłemi obroty Biegną nam lata,
zmykają momenta. Hor. 1, 267. Nar. Na głowę wziął
szyszak upierzony. Oliu. Ow. 298. Tward. Daf. 24. w
pióra ozdobny, befiiebert, mit gcbern gcfiŁmucft. — Simi-
liler : Upierzyć szatę, upuszyć , upierzyć się. Cn. Th.
1195. ffbertg marficn. — §. Ir. fi^/. Co żywo w samopas
upierzywszy nogi , uciekają. Tward. W. D. 22. spiesznie,

450

U P I E R Z Y C A - U P Ł A K A C.

U P I. A N T O W A Ć - L' P L E M Ć.

fif licfifbfni iie jfipe. — Miier: Teraz dla jednej upie-
rzonej dumy Wstały w ojczyźnie tak nawalne szumy.
Tward. ilisc. lii. bujaJRiej ilurny , unoszącej się. Hu<
b(nOfl Stolj. Przez butny janczarskie zlotem upierzone,
na wezyrstwo poslapiJ. lihk. Zbar. D 2. poiiuszczone,
mit @plt) angcfadn, aiigclK^t.

yPIERZYCA, oh. LVior.

UPIEŚCIĆ, rPlKSZr.ZO.NY, ob. Pieścić, Pieszczony. UPIĘTY,
ob. Upiać. LPIJAC . 06 Upić.

upilnować; (•;. dok , upatrywać, pilnująe ustrzedz , (lilno
oko nii.^ć nj 00 slrzf^'ae, czatujas, 'uwiarować •, fltipig
beobaditcii , ciii Jlimc isoraiif Ijabfii, Sd^abcii yerbńtcit, tur*
SJcK^famfcit bcirnbrcii. Klątwy jej lo sprawiły i rymy
uczone, i z gwiazd upilnow.in\cli znaki wyei-^nione. /'.
hchan. Oli. 1, 0(). Chytry .Argilan zachodząc go z strony
Nieostrożnego jakoś upilnował. /■•. K<hai>. Jer. 216. zdy-
bał , frtappen , txwt\i)(n. Niemasz takiej straży , By upil-
nować iniał.i, gdy kto na co waży. Kcliow. Fr. 31. Kto
myśli, iź można upilnować kobietę, do waryatów go
odilal leat. 35. 4, 5. Upilnować się czego , u.strzedz się
czego , strzegąc się ujść czemu , biir* '2>ad)faiitfeit cinem
libcl (iitgel^en , ii orr^titcn.

UPIŁOWAC Cl. dok.: Hoss. ^nH-iuTb, ^niUHBaiL; piłując
piłką odjąć, abfcilen, nbfiigen. Gdyby kość wcale już
przcprócliniała bvła , lepiejbv takowy członek upiłować.
Pen. Cyr. 2, iOl.

UPINAĆ, oh. Upiać.

UPIOIt, "UPifi. m.. UPIERZYCA, y. s., Germ. bn 3Jaiii>
PVr, SliitfiT.iflcr , 9)Jciif(f)Cnfaiii)fr ; Cam. shtrigon (cf. strzy-
ga), yędlrz ; (Vind. yampir . piaviza • pijawka; Ooal.
yimpe inleslina); Slav. yukodlak, (cf. wilkołak): fiag.
ypirina, upirina geińus aereus , (cf upierzyć); Ecct Byp-
KyjaKH, uepTBeuu itsi rpoóoDi BCTi^suiie. Upiory, we-
dług mniemania , trupy z trumn powstające , na domy
nachodzące, ludzi duszące, kri-w' wysysające, na ołta-
rze łażące, je krwawiące, świece ł.imiące. Buli. Ili/i''.
8; inni za życia jeszcze ten swój po części odprawować
mają urząd. lUoit. 71, 109. Hckate, upierzyca czyli
strzyga , matkom nieprzyjazna , dzieci morząca , dusząca.
CJimid. I , oO. Upiory żywe mają mieć z umarłmii
sciiadzki. Petz. Lek. 207. Bojaźń z grobów wyprowadza
upiory Slas. Buf]. 15, Teat 8. 02. (cf. strzygi). W cza-
sie pn,vielrza 1770 r. żywa iipicrzycc na Ukr.iinie spa-
lono. Cuirk. Pr. 2, 9()' UPIUBOBOJSTWO, a. n.. za-
bójstwo upiorów, bflg 4'amptfreiiti'btfit. Prz>słał im bra-
ciszka prostego wfirawdzie, ale w upiorobójstwie bie-
głego. Boh. Dyab. 2. 116.

UPITY o*. Upić. UI'IŻMOWAtJ, 06. P.in.ować. UPŁADZAC,
ob. Upłodzić.

UPŁAKAC , f upłaczc ez. dok. , płaczem umordować , sfa-
tygować; miibt lucinen, mietireinen. Piękna była, choć
oczy upłakała. Pot. Arg. 2. Pjla się dlaczego oczy
upłakane? .Ąump. 14. Na twarzy wszystek upłakany. /'.
hchan. Orl. 1, 223. Krewnych upfaknna kupa. Trzeźwi,
trze . kadzi niepotrzebnie trupa. Po!. Syt A — ^. Upła-
kać się ; Boh. opłakali je . rer , ftii) abrofinfn, iiiiibf ird'
ncn. Upłakałem się, plorando fettus sum Cu. Th 1170

et 1193. — .iiiter: Upłakał się, zapłakał rzewno, zalał
sif łzami. Cn. Th. 1193. in Jbrantii aiijbrct^en. Kilka dni
temu upłakała się , że przypadkiem muclię starła. Teal.
19. c, 90, cf. rozpłakać się.

UPLANTOWAĆ c:. dok. , |)ian ułożyć , eiiicn ^Mmt entipfrfcn.
Już przy tym tiaktacii^ uplantował sobie dokładnie na-
grodę swej straty. Aiir. l'd. 93, cf. ukartowaó , cf
uknfiwać.

UPŁASZCZYĆ, ob. Płaszczyć. UPLATAĆ, ob. Upleść.

UPLĄTAC, /. uplacze a. dok., urnotać, uwikłać . uples'ć ,
upęlać ; serftrirfeii , 'jcmiirfeln , bcftrirfcii. Zwierz w ucieczce
uplata sie w zastawione sieci. Tent. 0. 6, 69. W wła-
snych się uplacze sidłach. Teat. 12, 23. Uplątawszy
rozkoszami swemi swawola Anibala , dała go w ręce
wojsku Bzymskiemu. Warg. Wal. 511. Kto się chytrą
kogo podejść sztuką krząta , Często się w niesjiodziane
sam sidła uplata. Mm. liyl. 4, 91. Nie lubią prawdy
uplatane pychą i miękkością serca. :Yar. Hsl. 3 , 286.
Przekonane złoczyiistwcm sumnienie uplatało mu jeżyk.
Aur. Bit. 5, 145.'

UPŁAW, u, m. ; Boh. .luplaw ; Sorab. 2. huplaw. Upławy
są od pław miesięcznych różne tym, iż pławy na czas
płyną, ale upławy bez przestania , aż niewiasta wyschnie.
Sienn. Bej. Upławy, zbytnie miesięczne pławy. Sienn.
381. Upriwy męskie, białe, gdy nasienie- odchodzi bez
\voli ; czerwone , gdy krew' członkiem uchodzi. Sienn.
I tej. , SamcnfluB , SameiicrgiiP bc» bfyDcii @f itblctbtfrn ,
tripper, ob. Ilzeżączka, n't'ifcr iyliip, rpt()cr JhtB ; Bug. pro-
lijtje polucya, (cf przelaćj. Lekarstwo to obojga płci
upławy wstrzymuje. Kluk. ftoś!. 2, 223. Osobliwie służy
przeciw białym u[iławom ib. 228. Lekarstwo przeciw
upławom nasienia męskiego we śnie. Neszk. Ped. 192.
(przeciw polucyomj. Nie«iasla, która ustawiczne cierpi
upławy. 1 l.eop. Levit. 13, 33. (płynienie. BM. Od.).
UfŁAWIĆ cz. dok.; Bosf. ynojoBinb; utoczyć, upu-
ścić, dać upłynąć, uciec: flbflitfcii lajffit, tibiflptfit. Twar-
dość ziemi dla swej uległości , albo też przez upławienie
wód ściekających uczyniona. Cresc. 87 Bok Chrystusów
włócznią iipławiony. iliask. Byt. 2, 158. (z boku jego
włócznią przebitego krew' z wodą utoczono 1.

"•UPLEĆ, i, s. , uplecicnie . uplot ; \>ai jkittn, ©cjłfłtf,
3l(d)tlU(Tf. W siedliskach IMiu nic nic ma prócz ostu i
trawy. Na upleć uczonego wieńca próżnej sławy. Zab.
12. '1,67. Znbl

UPLENIĆ cz. dok., Upieniać niedok . (cf pion. pienić),
umniejszyć liczbę czego, przerzedzić, ująć liczby, mno-
gości , siły , osłabić , yr. et tr. ; ofrniiiibcrii , lufiiijjfr ma-
dhen. W Portugalii mkwizyrya tak upleiuła ludu, że
większa cześć ziemi odłogiem leży. kiok Turk 103.
Wojny i z obu stron zaboje siła tlusz upleniły Tward.
W/. 143 Zbytkiem i złotem ludu się jplenia. Chroic.
Luk. 9. (ubywa). Srogie zwierzęta pożr^ dzieci wasze,
i uplenią was. fiadz. Levil. 26 , 22. Kąkol ten , gdy się
upleni, nie będzie nowego. Teof Zw B 5. Którzy pełni
są krwi, nie maja przystępować do używania lej wody.
ażby pierwej uplenili po małej ciesi-i onej l<> pełności.
Sijxt. Sikt. 231. Ciała uają złenti wilgolnościami laplu-

u L P E Ś Ć - U P i, O S Z V Ć.

U PLOT - UPŁYNNY.

131

gawione , a na to ani iadnc^o uplenienia [nzcd lym nie
rzynili, ani lekarstwami us'niierz:ij?ceini , tych wilgotności
nie pomiarkowali. Stj.tt. SM. 1. {eoaciirUio). Nic jej nic
inogfo miJość z serca wykorzenić, Albo jej ulżyć, albo
jej u|ilenie. /'. l\chan. Jer. 149. Ztlrój Kastalski kryszta-
łowy Swej okrasy upleniF, Glans wóJ jego marimirowy
W kał się szpetny oilinienif. Ual. Sen. 4i.

UPLESC, uplóli, /'. uplecie, uplotę Ci. dok.. Uplatać
niedok.; fioss. yn.iecTb, yn.ieraTb; plotąc urobić plecio-
nego co zrobić; (ima$ fied)tcii, dwai ©cfloditciieS iimcŁcii.
Uplotła mu z swoich włosów pierścionek. Zygr. Pap.
147. — Nową jakaś wiarę sobie upletli z rozmaitych i
z starych i nowyci;. llrbst. Odp. H 4 b. (uklecili, uknuli).—
'6. Uplatać, uwikłać, plecionym czym obwodzić, iiinflcil;=
tctl, pr. et fig, Człowiekowi doźrzałego wieku nic przy-
stoi uwieńczać i uplatać mowę swą kwieciem. Pilch.
Sen. list.' i, 271. — Trand. Upleść, uplatać, uwikłać,
umolać, upętać, usidlić; jmiftnta , bcftrićfeii , iiCTiuicfchi ,
scrfi^tn. Rzecz , która bez rozumu sprawowana będzie ,
Uplecie się jak kot we zgrzebiach na grzędzie. Rej. Wiz.
48. Upletli się a uwikłali w błędnym mniemaniu. SI;. Dz.
679. Sam zdmjca się uplótł w sidle. liyh. Ps. 15 Źli
sie sami uplatają w siatkach własnćj swej chyfrości. ib.
282. Uplótł się człowiek zdradliwy w swoich rąk wła-
snych czyiiie. J. hchan. P$. 12. Sprawami ziemskiemi
tak się upletli, że o niebie ani myślą. W. Post. W. 2,
369. Ciało obciąża i uplata duszę naszą ib. 79. Poku-
sami szatańskienii uplece/ii. Zygr. Gon. 521. W tak cięż-
kim przewinieniu po wszysikie czasy zawżdy upleść się
i zamotać musiemy. Hej. Post. T t 4. Tak trudna a
upleciona sprawa. Sax. Porz. 24. zawiła, eiit ueriuorrciicr
^COltbcI. W trudnym a w ciężkim pr.nvie upleciony , przy-
szedł, aby sic za jego pomocą wyplótł. Kosz. Lor. 98.

"UPŁOCH, a m. , spłoszony zkąd, ciit 3ici:f(^eiici)tct , SBct]=
gcMH'llĄtci". Jeszcze się on uraził posępiwszy skronie ,
Łbem kiwnie, i od stołu jako popłoch wionie. Pot.
Zac. 23.

UP.ŁODNIC, UPŁODZIĆ cj. di,k. , Upłodniać , Upladzać
niedok., płodnym uczynić, użyźnić; Sorab. \. wozpwod-
nofczam, zpwodnolcżu ; Carn. jarzliam , (cf.jary); Rag.
uplodilti , uzploditti, oploditti, (oneplodilti kteriltlate ajji-
i-ere) ; Hoss. on.io.tOTBOpiiTb , Gn.io^OTBOpaib ; Ei:i:l. n.io-
40H0ciirn MTO , Hanjojnrii , yqnmiTŁ n.iojoiiOCHbiMi , De=
fnii('tcii, fnicIjtDnr madieii. Upłodmć kur szesnaście jeden
kogut będzie w stanie. Tom. Roi. 98. Kwiaty w rośli-
nach upFodniają i usposobiają zarodek do rodzenia ziarka.
Bot. Au;'. -95. Pyłek kwiatów drobny bardzo proszek
czyli mąka w główkach pręcika zawarta , przez słupki
upładni.ijąca zarodek, ib. 109. U roślin upłodnienie, joc-
cundatio , za rzecz wcale pewną przyjąć można. jb. 114.
Upłodzenie jest to rozpoczęcie jakiegokolwiek indywi-
duum. Sniad. Teor. 48. Deszcze mogą zwilżona ziemice
upładzać. Przyb. Mili. 240. UPŁODlNIEĆ nijak. dok.\
płodnym się stać , fniditlmr lyetbeii , trfnicbtet fc^n ; Ecd.
yroósaTiica , yroósnrnca.

UPŁOSZYC C2. dok., Upłaszać niedok., płosząc spetlzić:
Bosn. uplasciti, odtirrati; Rag. uplasciti , plasciti , po-

piascivali , l»cgf(^cml;cil. Upłoszysz przez n;edbałość wdzię-
cznego gościa. Rej. Ap. 11.

lIPLOf, u', m. UPLOTK.\, i, ż. , UPLOTECZKA, i, ż.
dem., uplecienie , upięć, wieniec, coś na około czego
splecionego; Ciual. viipletek , cinc glcc^tc iii Mc 9JuiiJe

■ |icium , ciii SrailJ. Laurze, coś ozdobił bogi zazdrosnym
uplotem. Zab. 14 , 162. Uplot tej szczęsnej korony
Z rozlicznych kwiatów spojony. Kniaź. Poez. 5, 49.
Tnenia , uplotka, sziuir ii czepców około głowy, czepiec
ściągający. Mącz. W prostej uplotce stanąwszy przy wo-
dzie Przyglądały sie dziewki swojej urodzie. Zab. 10,
?>9a. Zabl. Już upluteczki w niwecz i paski złocone.
/ Kchan. Dz. liu. Rumak ze złotemi uploty. Stos. I\'nm.
2, 53. — .Alilfj-: Ledwie z uplolów srogich dał mi się
wyprawić. Zebr. Ow. 219; vix soli'i diiroa a r.orpore
ne.rmt: z więzów, z pęlów', z upętania, uinutania : San«
ben, Umfdjlingmijjcn , ^Scrfdjlinainigeu , Scftricfimii.

UP(L0Z1G cz. dok.; Ross. yno.isit , yna.iauuaTb ; upcłznąć,
ułazić , erfl'ic(^eil. — Pig. Strzeż się, niechaj cie zdradna
nie upłozi rozmowa. Morszt. 42.

UPLUĆ cz. dok., Uplunąć jedntl , Uplwać conlin.; Boh.
uplwati ; plując unieczyścić , l)cf):eieii. Jezus był pur-
purą odziany, Uplwan , upoliczkowany. Groch. W. 189.
Po onvm urąganiu, po sprośnym uplwaniu etc. ih.
172. ' _ . '

UPLUSKAĆ cz. dok., pluskiem uszargać, ticift^etlb mit Sot§
k'l'd)lumpcrn. Gniewbwy będzie łajał dżdżowi, błotu, kiedy
sie upluska ; a co deszcz albo błoto krzywo, a czemuś
się nie podkasał ? AVy. Zw. 8S b, (ob. Upłyskać).

LPJjYNĄC vied. jcdnll. , Upływać toni.; Ruii. uplyn;uiti ,
uplaiiti , uplowu ; Ross. ynjiUTh , yMiJoarb ; płynąć ujść,
uciec, uuiedz ; biiooii fd,Muimmeii, 511 SBajfcr entfommcii.
Tam Tureckich galery 50 zginęło A 70 do Turek nazad
upłynęło. Pmzk. Dz. 57.' — Liilius: Upłynąć, uciec,
ulecieć, minąć, zginąć, przepaść; lucijflicfieit , ncrfiicf Cli ,
lH'rilC('Cil , scrfltCilCii. Trudno to gonić, co z wodą upły-
nie. Rej. Zn: 250. Czas upływa, a my się tu bawimy.
Teat. 8. b, 76. Co godzinka upłynie, to już nie nasza. Rej.
Zw. II!. Lata upływają, a z laty mijają wieki Pcun.
84, 994. Trzy prawie części wieku raego upłynęły.
Teal. 49. b,- 4. Po tej rozmowie już dwa miesiące upły-
nęły. Teat. 57, 29. Tern;in przed miesiącem już upłynął.
Teat. 18, 59. Późno postrzegł , że z czasem upłynęła
rada. Pot. Porz. 558. — Similiter: Mieczysław nama-
wiał Helenę-, aby mu i z synem psństwo opuściła, uka-
zując , że tym nie upłynęłoby nic synowi jej , gdyż niżby
dorósł, onby już tak zaszły w lata, umrzeć mógł. Biel.
111. nicby na tym nie stracił, c§ Ciitciieiigc i^iit babltr^
mA}ti, n htnie babcs) iiti^t jii fm-j. UPŁYNNOŚĆ, ści, ż.,
przymiot upłynicnia , ubiegłość, nietrwałość, niestate-
czność; bie \'dm\U a>crflici30ai-fcit , (SntfiicDbnrfeit. Upłyn-
ność czasu, powinna nam być bodźcem, abyśmy go na
pożytek obracali. Pich. Sen. list. 1, 1 , Vind. pretiek ,
obtek, satek, minenje. UPł-YNlNY', a, e, prędko lecący,
bieżący, mijający, (dtiicll iicific^ciib , CiltiJiefciib , cntfJicGCnb,
OCrfliCiJCilb. Ab jak upłynne Postumie , Postumie, Pło-
cli\m nam lata ubiegają pędem. Hor. 1, 264. Aor. : (fu-

152

UP Ł Y S K A Ć - I' P O O O B A Ć.

U POGODZIĆ - UPOKOIĆ.

gaces aiiiii). ChwaJa urodj iip/jnna jesl i krótka, cnota
wiei'/.iiotriv;iJ.i. Pilch. Sali. 2. C|ifynne I ta , rzas żyrny.
Zab. 15, 1-18. JaK krótkie, jak upłynni,' byfi> to dla
mnie iiszi^zośliwicnie. Zah. 1, 86. Omylne i upłynne ra-
dości świata tego. fli'k. Dnm 83. Bieg ivcia upłynny.
Mm. Fart. 4. Znb. 9, 308. Zal.l- ' ' ' '

LPŁYSI\.\C (•: dok.; Hoss yn.ieCKaTb; nma-Tać czym, ob.
Upluskaó , reiMiiit bcfittnifrcii, licflicPfii. Nitchże się beslyom
Uijłaskjnym tylko stczoki przt'ołoil/.onc uplyskuja kr« awą
jaka lu-.'za, Wiiit icli Jo pierwj/fj zjadłość wróri rLuci.
Chroir Luk. 109.

UPOCIILEBIĆ kogo tj dflk . poihlebstaanii iika.-^mić , na-
sycić; mit Si^meidtde^eii fńttigen, ffitlcrii. Ambicya sąsia-
dów, upiichlel/iona diilra w/asnogo rhecia, knuje niu
zgubę. MiL Obs. ."99

UPOCIĆ I- duk \ liuh. upotili; Hors. ynoTiiTb ; potem
u*iliyć. befdjiDiCicii , mit 6d)ii)?iB bcttc^eii, betctteit. Spra-
cowanemu ID czoło pieszi-zone Lekko ocierać będę uj'0-
cone. Paa.łid 91

UPOCZNAf^ med. jednil . lipoczy«ać ttiedok. , dobrze od-
począć, wypocząć, wytchnąć, (jc^óriij mi^rujieil. Szczę-
śliwy, Czy sio z kuzkami wlokę na niwy, Czy wstecz
powracam dla upocznii'nia. Zali 10, 205 Z'ill.

UPODLIĆ c; dok.. Upodi.ić. Upadlać nitduk. . podło uni-
żyć , pi>iiiżyć ; crIttc^^il^etl , fleriiisMińcio ^enibicccii , \itxn\i'

IPfirbijfn. Nie upodlajiie duszy waszej przez zręczną
cliylrość. Zab. 15, 180. Bozumiesz, że dla kilku bzdur-
nycli dukatów upadlać się miałbym? Teat 17, 21. .Nii?-
mniej szkodliwo j'^st być upodlonym, jak zbyt upowa-
żnionym. I'ikh. Sen. lisi. 1 , 105 Często kto się raz
upodlonym zobaczył, stracił śmiałość zwrócenia sie na
dro(;ę cnoty. Ttat 49. b, 13.
UPODOBAĆ mei duk., "UpoJobiać , niedok. , "Upodobywać
cml. freqii. , {Hipp. 59); (Rots. yno4o6irrb. yno.io6.iaTb =
przyrównać, ob. 'Przypodobać, yno4o6.U'HiiMii porównany,
przyrównany); upodobać sobie eo, ulubić, pobiliić ,
ukc)(.-bać ; (bcf.illcn ńiibcii . lici' ijfDiimcii ; Boh. zaljbil se -,
/fnc< jioóOBaibcn , iia.«ioOonaTLrn ; Ecd. Hpoiiaudimi ,
DpoiiaBOJHTii. Każrlemu vrielec milo , co sobie upodobał.
iiuni. Dw. C 4. (>b;!ryon upodobał dziewicę. Chrośc Ou:
ÓSI. Czy upodobałeś sobie lę pannę albo wdowę? Pim.
Kam. I Cu Upodobać się kumu, przypadać mu do sma-
ku; Ec<l O.iaroyrowjaio . (cf.- dogadzam, ugadzam).
Dusza nasza panu bogu się 'upodobia. Sak. busz. 45.,
Ei-d. óoroyrOHC.iaio , Graec. duintatim , óoroyrojie ,
Graec. {>tti(iKnlu I)i'o placfndi euro. Upodobany, ulu-
biony; Sorab. 1. zpodrbnc, lube; Hosi. jioóbib , 6ja-
roBo.iiibiii , a'i'tlflCMnivl. Bogu upodobany lurl. óoro-
yru.tiihiti Subslaiiiiii' Upodobany • 'Upodobaniec; lix ?i(b'
geiDOiiiif iif , ber ffliiiiftlinfl , fiifMiiifl. Przez wolną elckryą
obraliśmy upodobanejjo nii bu iialmod. 'ii. 1'doduba-
nych sobie książąt za panów obierali Arom 20. — !|.
Ujiodnbać się w czym, kochać sie w czym, Spblgcfallcn
CM ctronft babcn. Ten jest syn mój miły , w klórenir m
upodobał sobie. IV. Mdlh. 3. 17. Upoilobanie , bfurpla-

citum , lihilum Cu. Th. i \ 93. JBflbldefnUen . 3)flitl'Cii ,
(Sutbutirm. Naucz mie czynić upodobania Iwcjio. Uudn.

Pi. 142, 10. (wolą Iwoję. Bill. Gd.^. Grzechy mi odpu-
ścisz , a uczynisz upodobanie twoje ze mną. Sk. Kaz 36.
Lfkkość to sprawowała , iż się w niOJneiii'ie upodobania
odmieniały. Boh. Ossut. 77. zdania, bie Wcfnungcn. Upo-
ilobanie w czym, do czego < uciecha, ukontentowanie,
chęć; 8iift, sijcrfliiiuicii, ©efadeii , 2L'obljtmllcn ; Ooh za-
Ijbenj ; Cam. dopadajenje ; Vitid. (iop:;denje , doliibrwist.
lubr.ost, dopadliYOst, dopadezhnost , ugolnusl, nolerhod,
da^ia; Jioss. npuiiaiio.iciiio. Wc/.ym kto ma udodobanie, do
tejfo się toż bierze ochotnie. Ahn 73, 267. chęć sło-
dzi prace , tiift mib Htb jiim Dtiiflc , mnd>t Wfib imP ^r-
beit (jcriiigc. Upodobania w cnocie. Teal. 40. c, 1U2.
Ja mam do tych .sprzętów upodobanie , ja się bez nich
nie obejdę. Teal 19, 92. Upodobanie się sobie, Graec.
av&(t8ia , superbia ejus , qui sibi ipsi placet. Cn. Th.
1193. etlb\imM't\)dt.

UPOGODZIC cz. dok., Upogadzać tiiedok. , upokoić, uspo-
koić; bcriibifleit, bffńiiftigfn , "óHifl aui^Ui^tn. Bóg serca
różne pO'..'łjdzi/ , aż Zijodził, I srogie wichry sam on
upogodził. Mioik Ryt. 2, 59. .Modlitwa- upogadza serca
nasze. W. Pott. W. 592

UPOIĆ CJ d'jk. , Upajać niedok.; Cam. opili; \in4. upia-
nili , v'[iyanil, napJanili -, //«//. opoilli , opaaj:>m ; tion.
ynoiiTb, ynaiiBarb , ynfliioaio, ynofleaio, ynueBaio ; upi-
tym uczynić; {arliuum \'erbi upić się); bfMUldlCll, beraufi;!
madicil. Wino rzadkie i subtelne nie bardzo zapr.la ani
up.ija. rrc.*';. 369. Wina, ani żadnej rzeczy, która upa|a,
[lić nie będzie. Ziej. fosl. D dd -i. Trunek upajający czło-
wieka jest j.łynem , któiy złączony z krążąca w żyłach
naszych cieczą, nową w nerwach sprawuje drażliwość.
N. I'am. 10, 05, ( liosi. nbHiicTBeiiHuri . bcriiufcbeiiD). Kto
upaja , ten upojon będzie. Budn. l'rov. 1 1 , 25. UPÓJ ,
ju , m. , upojenie , id iBcrniifibcii. — Ategor. Piwo to ,
pierwej niż nam drożdże jego pić przyjilzic , do dna
piekielnego na upój ojcowie niezgoily wylali , a między
sobą miło.ść i zgodę koronowali. Sin..iir. .\po! 93 UPOJNY,
a. e, — ie , udv , upajiijący , krilllfdlCIlb. Nakupisz tam
wina i upojnego picia. 1 Leop Deul. 14, 20.

UPOKAUZAC, ob. Upokorzyć.

UPOKOlC cz. dok ; Boh. upokogiti ; Yind spokojili , dopo-
kojali, pokojili, spokojati ; Bag. ujiokóiti . pokoili ; Bitn.
umirili , [ob. U.^mierzyć ; cf. mir); EccI. npcnuKOiiTU. npeiio-
Koniu: Boss ynoKuiiTb , ynoKOcearb, uiipiiib, noMiipiiib;
pokojem i spokojnciścia nadarzyć, ujiogodiić; mit ijrif-
btii bfflliicfdi , grictfii iiiib SKuff gcbcii. Upokoił was bóg
w około, ilawszy do reki waszej obywatele ziemi. Budn.
1 Chroń. 22, 18. (dał wam 'odpoczynienie. Bibl Gd.).
U|iokoiI już Jehowa bracią naszą. Budn. Joz. 22, i.
(odpoczynek im dał. Bihl. Gd fi Prosiła, aby męża cho-
rego upokoili , i do swego każdy złożi nia posili Gwagn.
20. — Inleim Upokoić , upokoii' się • odpocząć , wy-
tchnąć; nii«lriil'fn , nibfn. Oio leraz opożmł się dzień,
nocuj, oto upokuj dnia. Budn. Judtc. 19, 9. t'o tak
wielkich prieach nie dasz- li mu sie upokoić! IV. Poit.
IV. 3. lOO. Alexander, gdy sif mało upokoić chciał,
miednicę podsl4wi»/, a w ręce, którą z łóżka wywic-
sz.ił, piłkę srebrną miewał, iż kiedy zasypiać chciał.

u P o K o li i^ V C - UPOMINEK.

UPO.MINKOWAĆ - UPOMNIEĆ.

155

on;i pi/ka z lęki iia one iniednire >Ay[i;iJiiIa , t:ik iż się
zHwszo ml dźwięku otiogo ocucić ze snu iiuisiaf. hosz.
Lor. 25 4. Gdy się wszyscy upokoili ci , którzy mię
cieszyli. ab\in się uspokoiła, .wstałam w nocy i ucie-
kłam. 1 Leop. i F.idr. 10, ó. (gdy się pokładli, gdy
posnęli). — Lntius. Upokoić, uspokoić, bcru^iflcn. Nic
icli nie naprawiły cuda Chrystusowe, i owszem nie upo-
koili sio Zant. Post. 3, 798 li. Seiwiliusz upominał
lud pospolity, pio^^ząc, aliy sio lei;o dnia upukmli. /Hel.
Iht. 107. Iiisedatit::, nieukojny, nieupokojony. .l/a-;. Upo-
kojeiiie morskie. Utai I'uit. 2o7. spoknjnosć morska,
cisza , Mc llicerc»ftillc.

UPOKORZYĆ er. dok.. Upokarzać nieduk., pokornie .unr/.yć,
Pcilliit^iijfn ; (Sorab. 1. wopokahim ubłagam). Upokorzanie
sie, i ob. Pokora). Ciiryslus upokorzy! się i stał posłu-
sznym aż do śmierci krzyżowej. Salin. "2, 177.

UPOKOŚCiĆ, ob. Pokościć.'— l''ig. Niepodobna, aby dy-
skurs zmuszony i upokoszi^zony , miał w umysły nasze
wpoić zdania rezolutne, ilon 70, 451. upstrzonv.

UPOLICZKOW.Af; . oL. Pidiczkować.

UPOMINAĆ, ob. Upomnieć. UPOMINACZ, a, w . który
koŁCO upomina, napomina, iipamielyna : ^er (Snitilblicr ,
3(mnn(mcr, Criimercr; Croat. opomeiutel , opominavecz;
Vind. opominavccz . opominar; Hoss. yBiiuarcJb. Nie
sfucliaFom upominacza mego, Inniem•^jae, iż nie mego
zbawienia ale pociechy swej szukał. Sk. Zyw. 198.
Szczerą upomin.icza wzganiził przestrogą. Olw. Ow. 544.
Gdy cnotę zamiłuje , nie będzie potrzebował upominacza,
któryby za każdą ra,zą mówił i ostrzegał. Ptlcl}. Sen. list.
7), 139. UpomiiKicz do robienia. Olw. Ow. 172. Upo-
minacz , pożyczalnik przykrzaey się dłużnikowi. Cn. Th.
1193. ber OTabiicr; Yind. d<)ugaiiijavcz. UPOMINALNY,
a. e, — ic adv. do upominania służący, 6rmabltlltlij'?= ,
(?riiincnii!g»= ; fio^is. yBtmaTejbtiuil, yBtTHbiH. List upo-
minalny. 5A-. /);. 497. Gdzieby komu od biskupów
krzywda sie dzi,^ł;!, a oniby za upomnieniem od urzędu
ziemskiego przez iisl upominalny stronie usprawiedliwić
sie nie chcieli , tedy do nas pozyw::ni Lęda. Stat. Lii.
93. Vo!. Leg G, 212. Gdylsy sie to uspokoić nie mo-
gło, a przyszłoby do listów upomiiialiiych , abo i do
pozwów, tedv . . . . ii. 221. Upominalne przestrogi. Pilch.
Sen. lisi. o, Ó8. UPOMINEK , nku, w , UPOMINEt^.ZEK,
czka, 7/1, demin.; — § a) rzecz jak.i upominająca, przy-
pominająca, ufioinnienie ; ctmai 6vilIlI7r^^co , bie (frimie=
niiig. O jako nieszczęśliwi ludzie , którzy sobie na ja-
sne przyścia naszego pana upominki , oczy zasłaniają.
Żarn. Post. C b. Tośmy powiedzieli krótko,, na upomi-
nek tych, którzy czytają. 1 Leop. 2 Mich. 6, 17. tb.
Niim. 16. Miedzy v.szystkiemi upominki, któreś tu sły-
szał, i toć jeszcze pan przypominać raczył flej. Post. B
b 1. — jj. b) Upominek, dar na pamiątkę, zadatek pa-
mięci , przyjaźni , monumenhim amoiis , tJraec. firrjftu ,
i7TÓuy>,ua , tiit '$mmhidhiiUqcid}i:nJ , ciii ©cfcficiif jitm Slnbcit'
fen, cii! Slllbcilfcil ; [(Ross. obs. nOMHiiOKl d.ir od monar-
chy monarsze). Upominek, datek tym końcem danv,
aby biorący go , przypominał czę.sto dającego. Pam.
Waijj. 4, 3C. A'. Boh. Przyjmij za upoinineczki Lilio-

Slownik Lindego wyi. S. Tom TI.

we te kwiateczki. Groch. W. 371. Przyjąć będziesz ra-
czył, mały, lecz z wielkiego serca, i o nielekkiej rte-
czy ten u|iomineczek. Uzow. Roi. pr. Ja clietnie len
upomineczek , Świetne noszenie , złoty łańcuszek Daję
dziecięciu. Groch. W. 371. lutius dar, podarunek, cłll
©cjdjcilf. Na wejźrzenie upominków surowość sułtańska
odpada, hłok. liirk. 91. Gdy jeno akt jaki solenny
mieć chcemy, to każemy sobie mieszkańcom upominki
przynosić, rzcźnikuin mięsa, karczm.Trzom piwa, szyii-
karzom wina dawać , żydom tuira , Włochom materye
darować. Siar. Ref. 29. Melony, że u nas rzadkie, z
Węgier, z Morawy i z Wołoch bywają przywożone upo-
minkami. Syr. 1187. w podarunku, jum ®c|cf;ciif, jiim
^'refcnt. 'Szczodrobliwość abo upominki oblubienicy,
jest diw , który oblubieniec oblubienicy, abo także ona
jemu daje. Siczerb. i'ax. 437. SrautflcfctlCiif. — jź*. Po-
słał Mendog do siostry żony swojej , aby przyjechała
odprawować ostateczne upominki, "siestrze swej, firzy
pogrzebie. ^Iri/jk. 336. oslalnie ii>ługi, bciI lectCII Sicilft
Iieciii Scgi-nhiiffc. UP0M1NK0W.VĆ kogo c:.. medok., ujio-
minkiem go obdarzyć, ciitcii bc[c^etifcu , ilim ciii 3liibeiitcn
gc&cn. Przy chrzcie po królewsku l,'o upominkował ,
wiążąc mu starostwo jakie dobre. Star. Ben. A 4. Tak
je Bachu'* upominkował, Ze cokolwiek od nieb dotknio-
no było , We zboża sie i w soki przemieni.iło winne.
Olw. Oui. 557. Gdy najwięcej całuje, gdy raczy i upo-
minkuje Namyślnie zmierza do twego upadku Dar. Lot.
5. UPO.MINKOWY , a , e , od upominku , na upominek
służący; 3liibcitfcilS ■ , ©cfdicilfś = . W szkatułce miał pi-
żma, liściki miłosne, pierścionki upominkowe , snopki
włosów dane w zakład przyjaźni. Teal. 11. b, o. UPO-
MNIEĆ, cz. dok.. Upominać nieduk.; Boh. upominali; So-
rab. i. wupominam ; Gnrn. pomiiiam, oppoininam ; Bosn.
opomenuli , spomenuli : Vind. opominil, opomenili, npo-
minaii; Crnni opominam : R<is<. ynoMiiHyrb , ynoMHHiiTb,
yBtinaTb, yotmaBaib , (ynoMaiiyib, ynojiniiarb = wspo-
mnieć, ynoMjiHyTbiH wsjiumnionyj ; upominać kogo o co
w czym = napominać ; ciiiiiicrii , inobncit aii ctnMo , aiimnl)^
nen , ocrmaI)iicn Coż, 'az^śmy o tym wszystkim nie wie-
dzieli, ażbyś nas upomniał? Junusz. Oks:-. Q O. O co,
Tymoteusza Paweł ś. upomina , to do wszystkich mówi,
Kui rik. luit. 47. Przystąpiwszy do niego , "upomionał go,
mórtiąc. Rej. Post. R r 4. Pan jeden radny jego upo-
minał go jednego czasu z pijaństwa zbytniego. Ucres;.
Ref/. 71. (strofował go). Upomniony od żony twojej
powśi;iągnął łiipiestwo państw swoich. Kos:-. Lor. i 28 b.
Z dawna przez rozliczne pisma 'upomnicnion z powin-
ności swnjej Rij. Post. X X 4 W tym pieniu upomi-
na prorok lud ku chwale hożej. Wróbl. 248. Krzyk
upominających ku bitwie, wrzask przynukających ku
uciekaniu. I Letp. Exod. 52 Gdy iipomin.ił nie obra-
ził, ale rzeczy samej nieprzyslojność rozwodził. Sk. Zyw.
2, 79 6. Upominanie, u|Jomnieiiie, napominanie, upa-
iniętywanie . (7)•0H^ opominanye , opomenuije ; Siar. opo-
minanje; Pioss. ystib , ystmaHie , yB-bmaBaiiie; bic ftriii'
iicniiig, (SrmaliiUiiig , IJcrnialjiiiiiig. Więcej waży upomi-
nanie u roztropnego niźli sto plag u głupiego. W. Prov.

20

131

UPOMINAĆ - f I' O I\ C Z Y W V.

17, 1f>. Wii-lką ma moc upominanip z miłości poclio-
dzace. Sk. Źyw. i . -i. Biedu mnie skulec-zniej nad
wszystkie upomnienia naucijł.i rozumu, fiult. Kom. 4.
409. — UPOMINAĆ sie czf^io u koŁ,'o , przypominając
żądać nd koi,'..; jcmaiiticii lim etiiMC- criiiMcni , ctiuflg yoii
ibm »crlnnflcn\ forbcrn, ibii Sariim mnlMicii. Mnit-jszej mu
rzeezv odmówiono , a on sie większ^'j upomina. Cjt Ad.
511. Kio przypomina, len się upomina, horn. Seti. 00.
Już mmc w len czas 'niocz mc proś , ale mi się upo-
minaj . jakie-io własnego dłui,'u a zapfj^ly swej Hej. Fost.
Ee .1. Z dobrego dłużnika uczynisz z/ego, nic upomi-
nając s!e, abo gdy się nic upominasz. Cn. Th. 1193. bfii
Sdnilt>ii«r niabiifii.
UPÓR, u. TO., TPOHA, y, z., UPAnTOSC. UPOnCZYWOSĆ,
UPORNDŚĆ, ści , :. ; Doli. aupik, urpulnost , zpurnosl ,
zpaura. zarpuliiosl, swćmyslnosl (cf swoja myśl), Iwrdo-
śigno.«l, ( cf Iwanb-j szyi J ; S/ow. smioswo-fnost icf. sam
SWÓJ), swewolnosl, ( cf. swawobiość ) ; VinJ. lerdovra-
tnost, lerdoglaunost. supcrnost ', sapclnost . laslna glava,
fvojovo!iiosl, laslnovolnost , lastnoumnost ; Rng. oprjcka,
tyardogiHYOSt . lvardoi;lavslvo ; Dom. oUrridnosl , tvrri-
tioglaustuo; liois. ynopt , yiiopcrno, ynopiiocTb, ynpnji-
CTBO (cf. uprzcjmośćj , orypjiiiBOCTL , orypciBO, casio-
iipuBic, CBOLMipaBie , CBoeiipaBiiocTb , 43p'b; /?"'■ ynup-
CTBO ; u,>i('r.mic sie, uparcie, krnąbrność; btc iC»ttI^ftflr=
rigfcit, ^artnńrfigfcit. Nieporuszona stałość łacno się od-
mienia w nieroztropny upór. Zab. 12, 147. Upór laki,
który się ku rzeczy dobrej ściąga , mamy zwać stało-
ścią. Gorn Dw. 2l7._ Upór prawdą się z błędu i z na-
łogu zbić mc daje. Żarn. fost. \Xi b. Ledwie mu pal-
cem prawdy nie ukażesz, a on prjcdsie upór dzierży.
Hej. Ap. 43. Gdzieby upnr był, żeby synowie i na sło-
wa nie dbali , nie vvadzi do grozy przydać też powrozy.
Zurn. Post. 53 b. Żydowski upór. Fulih. .\ 2. Lekar-
stwa na upór nicmasz. Ze/jl. .-W. 128. Żonę przez dłu-
gi czas upominał, lecz gdy jćj uporczywiiśc^i w zfćj wi^li
doznał, rozwód z nią uczynił, ^k. Zijw. 2 302. *Bar-
barską śmiałością i ujiornością tak się ochotnie bdi , iż
nas kilka kroć wspierali. Siryjk. 181. Na npor nJvetb.
• upornie . u|iarcie , z uporem. Cn. Tli. 449. bartnacfio,
O^llie i)Jnc^()c6eHt — § 'Upora, Umentin. Maj z. Prawie
co clicą , to na nas przewodzą upora. Diel. S. M U 4
b. J. -dynie z upora, abv swe przewiedli, liokt Cor. 60.
UPiMuiZYWY, •UPOKCŻY.^rY. Ui'(t».NY, UPAItTY, a, e.
UP01t.\IUi:il.\Y intfmw.. UPOI I CZY W 11':. •LPOllCZY.^CIi:,
UPOHMii. UPARCIE adierb.; Uoh. urpulny . zarpuhly,
swemysiny ; Cnrn. svojoglavn , svojoV(dn , ( cf. swojej
głowy, 'swawolny); Vind. terdovraten , terdoglau , satert,
lastnoglaven, fvojovolen , lastnovolen , laslnouinen; Hhij.
oprjeecni , oprjcccnik , tvardnglav. (oi Twardogłowy ; ;
(jroat. szvoyvf>lyen ; Slav. tv(}rdoglav, svojeglavan ; U«r-(.
ynopiio , ynpnMuri , ynpHsio ( cf uprzejmy ) , HpiniHuii ,
iipiiHeHi. (i'f. narów), cBociipamiufi , ca.woiipaBiiufi , 6.iaroii,
6.ia-<Kiiu(i, oiyp.IllBUH . /Kec-TOi;oBuriHUfi; upierający się,
krnąbrny, ocięlny ; billjfliurifl , tnirtlliWlG- Cporni , na co
się zapalą, od tego przestać nic umieją. Żun\. Post. 3,
771 b. Jeśli kto stateczny i nieodmienny jest w po-

U P O n .N I K - (■ P O Ś I. E D Z 1 C.

stępowaniu swoim, za uporczywego go mają. Mon. 73,
430. Witołd wyprawił sie przeciw Tatarom nad wola
króla, który lego bronił; ale był w tym uporny. Biel
i>w. 230. Kupidynek włoski ma kędzierzawe i pogląda
śmiele , Twarzyczka uporniuohna , i wstydu niewiele.
Simon. Siei. 22. Uporiiiucbnaś jest kobiecym narowem.
Zab. 11, 387. Zahł. gaiij |inrhiaffiij , ftiWg. Te wiali \
wielkie historye wyrabiają, cz.ascm uparte jak bies; ja
gdzie indziej clicę płynąć, a Ic gdzie indziej pędzą.
Teal. 53. c, 56. Uporczywa praca wszystko [irzełomie.
/'ildi. Sen. Hit. 1, 383; (gutla cavat lapidem. Uemo-
slcn). Trudy uporczywe. Zub. 13, 100. Upornc palmy.
l'M.. Arg 377. (dobywające się z pod zawad). Uporczy-
wie się do klasztoru nopiera. Teat. 10. c, 45. Tego lylk i
od[>rasz-.m , co czcią żądna 'iście Lecz każiiia; za dai
na każń ważysz uporczyście. Zebr. Ow. 50. — dlit/m.
Uporne , nietopnisle ziemie , teirae rriractariae , które
same przez się , ani największemu ogniowi ni3 ustępują.
Krumt. 182. — 1'liys. Siła ciał uporna , r/s inertiae
Hub. Mech. 418. — .Miter: Ojciec nie będzie na<z\m
związkom uporczywy. Cliroiic. Ow. 103. u|>ornie pizeri-
wny, ^(artiińcfig mibcr ctmai fc^n. cntsjfgcit fcijn. UPOH-
NIIv. a, m. ; Huss. j^nopiiiiKi , 3npHSiem, orypiiuKi ,
orypii : człowiek uparty, ciii 6t(jciifiiitiig:r, .^nlsfliiniger ,
(©tÓvril'd)Cr. Wnet polym do niogo znnvu posłali uiii
upornicy. h'ej. Post. C 2. /;.y W/;. 135. UPOP.MCA,
y, i. UPOKMCZKA, i, ż. , dem.. k&Licta rparla , ciiic
Śalsftarrigc , (Sigfiifiiiiiigc ; rio.<s. yspaMima.

UP0HZĄ1JK0\VAC cz dok., urządzić, do porządku przy-
prowadzić, ułożyć ; lioss. c.iajiiTŁ , cjaHJiiBaTh, j-crpoiiTi,,
ycTpoflTb , ycTpoiiBaTb (ef. ustroić), ójaruycrpoiirb . in"'
biifii , iii Cltmiiig briiigeii. Przez zbytnią chciwość upo-
rządkowania swojej dziczy, ciemiężył poddanych robola-
mi w budow.iniu miast i zamków. .V(ir. Htt. 4, 3311.
W Polsczce daleko prędzej , niż gdzie indziej na pół-
nocy, chciano poznać i uporządkować język. Czaek. Pi.
51. Uporządkowany Ross. O.iaruycTpoeiiHbiH. Uporząd-
kowane w myśli mieć wyobrażenia. Gol. Wym. 294. w
dobrym porządku, w ładzie, s/.yku.

'UPOHZYC med. niedok., ii|iorein narabiać , uprzeć sie, bal-^
flnrrig fc'.)ti. Nieumiejętni swoim glujistwem uczą kuma
u po rzyć Hipp. 43.

UPOSAŻYĆ cz. dok. , posagiem opatrzyć , mit finem Sniiit'
fibii^ »frfe(icii, niiśftciimi , (iiu^ftilttcii. Dwie z córek w do-
my uczciwe wyd.ił i uposażył. Krat. Pod. 2, 38. Upo-
sażona kobieta. Warg. Wal. 132.

UPObLEDZiC Łł. dok, Upośledzać niedok., (propie oppon-
tum \'erbo uprzedzić ied non est in iisii , ob. iść za kim.
Cn. Vi II'J4j. — g Upośledzić kogo, pozad go kła>ć.
po drugich, drugiego mu przekł..d.ijac , postponować;
ciiirii biiitan \ątn, jiiriicf f((ien, niKfi^r^cii , ibm niibrc wr-
iicbcii ; Slov. opowrhugi ; Sorab. I. zahde mam, na la-
hdć mam; Vind. sadpostayili , sadpostaulali , obncmora-
ti ; Croal. zaposztaviti , zaposztayly.nn. Synowcowic Po-
piela , gryząc się , ze człowieka prostego , onycli upo-
śledziwszy, panowaniem uczczono . pu.słuszcństwa Piasto-
wi oddawać nie clioieli. Srom. 19. Upośledzić sie rot-

UPOSOCZYĆ - L TU AG 0\V A Ć.

U P R A G N A C - U P ii A W G A.

1d5

mistrz koiiiiKinii nii' ^\:K /'ot. l'ocz. Ó9I.- Nic inoze się
serce moje upośledzać , Choe najiwawsze Trojany do
iioju uprzedzać. Dmoch. U. 168. Kto upośledziony od
nitury, iiiecii się workiem uladnia Teal. \A-, 103. za-
niedbany. yermid;la|Tiijt yoit bcv ?iatiir. Gdy w jednym
kogo upośledzi nsluia, drugim za to niu sowicie nagra-
dza. Zab. ii, ^iK). Dudi. Upośledziło Łokiftlka przy-
rodzenie w okazałym wzrośeie , lecz nagrodziło dzieJnym
umysłem. Nar. Iht. 3. 216. — (Przy stworzeniu świata)
\Vsz\slkie żywioły sianąwszy w swoj^ porze, W żywą
rzecz były nieupośledzone. Odym. Sw. 2 , Q i. nie
ubooiu , nie brakło im na nich.

UPOSOGZYĆ, o6. Posoezye. UPOSPOLICIĆ , o'. Pospo-
licie.

"UPOTULAĆ recipr. nieduk., upokorayć sie , )rJ) bcmiit^iijcii.
Upotulają się pysznym, ukarzaja *zutałvm. Sekl. 18.
"UPOTULNOŚĆ/ś-i ; i, pokora, 'bic Seiiiuttł. Giehośe a
upolulnośó pana Ci:rystusosva. SekL CO.

UPOWAŻiSIĆ cj. dok., powag! nadać, 'autoryzować; ailtii=
rmvc!i, ®eii'id)t iiiib ?iii|'e{;cit gckii. Upoważnić kogo ple-
nipotencyą lio jakiej roboly. V'c/i. Ley. 8, o. upełnomo-
cnić. ISie mniej szkoilliwe jest Ityć upodlonym, jak zbyt
upoważnionym. fUtli. Sen. Hal. 1, 103. (poważnym).
Tyś upowairuł cześć w pańskii-h świątriieaeli. Zab. 10,
10. Juk. Księga ta upoważniona najdostojniejszym imie-
niem króla i pana mojei^o. Pilcli. ^eii. list. i. ded. (za-
szczycona). Uziś zdrada tysiai". sideł prostym sercom
stawia, Ui;iś zwyczaj upoważnia najgłupsze bezprawia.
Chód. Ge.',!,. 14-5." UPOWAŻYĆ . o6. Poważyć.

'UPOWIC ri. dok., "Upowinać jeJnlL, Upowijać medok., ob-
winąć, iimmirfdll, ciitiuirfdit. Gdy noc ziemię w cz:une
upowije szinaty, \Vvjeżilż i nnm prz\świecać miesiąe sre-
brnoszaly Zab. 9. 118. Znbl

UPOWiEl^ZY'C cZ: dok, do wierzenia podobnyn; wystawić,
bccjlaillnijeii ; \'>nd. poverlivat!, verlivM storili.

UPOWSZliGH.NIC c: dok, Upowsze.Miniać medok, powsze-
idmym uczynić, ycwUijemcincn! , fill^emeiiicr r.iarfuMi. Wy-
nalazki elektryczno, dzisiejszycli fizyków pracami, dale-
ko rozleglej rozciątinione i upowszechniono- zostały.
. Sihddl. Ele!-. Nie potrzeba, aby szlachta traciła swojo
swobody; ale potrzeba-, aby swoje prawa u[iowszechui-
ła. Przcslr. 19. lizadki dar upowszei Imienia myśli. Slaa.
Uli/}'. 8. — f'0'.ii''. Upowszecb.nić , nowy wyraz, rzeczy
szczególne ZJmknać w jednym powszecdmyni wyr;izie.
Kpcz. Gi\ 1, /;. 6.

UPP.AC, ob. Piać.

UPllACUWAC r; dok, spracować, zmordować: cniluDeil ,
iiiiibe madieii. llęcc katów svioicli upracował. Waifi. Wal.
91. Upracowali.ście Jehowę słowy waszemi. iludn. Mo-
lach. 2, 17. Upracować się recipr., spracować sie,
zmordować, ukonać ; (id; nlMitciteii , criniibni, crfdHHijcii.
Kto się puści na okrutne 'burzki morskie , ji'śli tam nie
zginie, tedy się wody opije, na graźnie, upracuje. Hej.
Zw. 16t b. Upracowałiun sie w płaczu a w narzekaniu
niuim. Rej. Post. F f f ;i. Ustana pacholęta, i ufr-jcu-
ja się. Buda. Jes. 40, 50 Upracował się w gorącości
swojej Hej. Fost O o -i. Juzem sie upracował nad

temi wymysły twojemi. Rej. Post. M m m. 2. Upracowany,
spracowany, zmordowany, zrobiony; nbgcnrbcitct, erniubct,
crf(^Lipft. Upracowany trudem. Oliv. Ow. 562. Jezus,
upracowany ■ z drogi , siedział nad studnią. Sekl. Jonn.
■i. Król Kiziniierz bi''ganiem, wrzaskiem upracowany,
padł . aż go żołnierz jeden do taboru )irzyniósf. Arom.
92 Upracowanie!, zmiinlowanie , sfatygowanie, bie gr=
!!iub'lllig. Pi) wielkim upracowaniu przyszedł do [iicknej
woniącej łaźni, w której one wszystkie prace i trudy
z siebie nadobnie wypocił, fiej. Zw. 169 b.

OPHAGNĄC med. jednil , stać się pragnącym , Piirftii] mcr<
ben, Siirft Defommeii. Uj.ragnął z gorącości i jeść mu
się cheiało. Uej. Zw. 142 A. Strudzona upraguęła;
lesia labore silim coUegerat. Ze'ir. Ow. 119. Upragnać
się reiipr., concipere silim labore. Cn. Th. 1194. fidj
biir|'tt(5 arficitcil. Upragniony, upragły < pragnący , pragnie-
niem zmordow^any; Ross. tomhmB, tojichts , bltfftiij, Icd)'
jCnb. Kto doda górnych uprat-łym napojów. Was dżdży-
ste prosimy obłoki, Spuście nam wdzięczną rosę bez
odwłoki Odym. Sw. G 2. Od języka dwa wstają pławy,
Jednym w żołądek niosiac potrawy, Upragła drugim wa-
tiobę chłodząc. Miusk. Ryt. 2, 110 — Trausl. Upra^jniony
czego, mocno pragnący, żądający, chciwy; fltcriil lUOr»
iiitd), kflieriii, Icdijeiib , uoli Ścdaiigeii. Jestem wielce
upragniony widzeina osoby jet;o. 'lent. .^o e, 65. Jak
szczęśliwi są ludzie nauk upragnieni. Zab. 15, 100 Kto
namiętności nie umie poskramiać w sobie, ma zawsze
serce upragnione. Zali. 2, 100. — Pnssh'. Upragniony,
mocno pożądany; fcfinlidift eriimrtct , gesmniftŁt , cnuiinfdil-.
Pija zdrowie upragnionego w tvm domu gościa. Zab.
15,"19X.

UPP.ASZAĆ, 1. cb. Uprosić, 2. ob. Uprószyć.

UPIiAWA , y, :'. ; Boh. auprawa , delanj, (cf. działanie);
SLv. auprawa [laiililia } ; Vind. naorja , naoranje , napa-
vanic; i Raf;. uprava = reguła); Rvss B034'fejaHie , oópa-
óoraHic , óOpaOoTUBaHie (cf. obrobić), ynpaisa = nagroda
szkody, 1. zadosyć (zynienie. 2. urząd , ynpamiTejii.CTBO
szaiarstwo ; Eccl. 3eMj7e4'fe.iaHie , aeMje/itjbCino , (yripa-
B.ieiiio, iicnpaBJieiiie , ii3^ x3^4aro cocToaiiia nu Jiy-Muie-
iiy npe.xoHueHie poprawa, polepszenie j ; przyrządzenie
r;ili , uprawnieiiie , oranie, gnojenie, zasiewanie; bflź
'Bfftdkii bcij 3(cfcrv , bic 3uvid)tiini] , brr San , bas Sciniim
bc» jyc!bf'j. O ufirawie ziemi przez gnoje. hluk. Rośl.
I, ;j-i — liff. U[)rawa um\slu , d iskonalcnie. Tr. Sih
biiiig bcJ m\te$. UPUAWGA , y, m , UPRAWIAl^Z, a,
m, u|irawi,ijący z,iemię, ro!a , ogród: ber faiibiirtlier, §elb'
lunif r , ©artculifiucr ; Rag. tex:-.k, tcMdaz ; (/i'oss. ynpaBiiitMb
ziiwiadywacz, włodarz; Ecel. co/it.iOBamiuH^ , npaeii.TL-
uiuiiii , ynpaBiiTC.ib , ynpaBJaiiMb Sfir:iwca, rządca).
Upr:ivca w polo zmordowany, ^or. 2, 154- hniai. Ogród
|irzez owoc i kwiecie Cieszy swego oprawcę i 'zimie i
'lecie. Zuh. 9, 6. Umiejętność uprawcy potrafi drzewo
krzywe sprostować. Zub. 11, 408. Przedano nas na
niewohiików uprawiaczom tizciny cukrowej A'. Pam. 2,
1."iO. 3urffrt't'f"^i''l"E''- Pracowici rzemieślnicy i uprawia -
cze lnu i konopi, zaczynają być w mniejszym u Greko-
Hosyjczyków obrzydzeniu. Czack. Pr. 501. Jladiśtaiier ,

2u>

156

UPRAW CZY NA - I' PRAŻY C.

U P rt Ó Ć - f P R O S I Ć.

»anf6nitcv. ITRAWCZYNA. y, :'. , bic Rflt^iufri"" ■ ©«■
tenKluerinil. l'orii(in;i , najinlmejsza ogrodów ujirjwi zyiia
i osadiicidka. 0/tr. Oif. 58'J. 1. UCRAWIC i:. rf«A Up"ry •
Tłiać uieJok. "Uprawowai con/in. ; [Sorab. i hupscliawiscli
sprawiudliwić ; &usn. upravi(i, ispravili ordiuate, dispo-
uere , dirigere , conigere; /iois. ynpaBUTb , yiipaB.iflU'
władać, za»iadv«ai!); piivrz3(l?.ić , pr/yj;oto\v;ii.' : ;ii[)(rn'
ten, itiriditctl 511 ttwai. W zakonie dusze swoje ćwicze-
iiifri) pdrii-in pilnie uprawowa!. Ryh. /'*. 238. Nieuia-
btv zarsz w dzaciiislwiL' swoim powinny być do oclii'-
duslwa uprawioiR'. Zuh. Hj, 11) (wprawione, włożone,
wzwyczajone). Macerare lulum : ugnirść, iiS7ja{>ai- , upra-
wić g'iiię. ilącz. — In tpeiie: L'prav\iać rolą, wskopywać,
orać, pnoić, zasit-wać , przyrządzać do niesienia pożyt-
ków ; tai JclD befłcUcii , liaucii , iiirii^lcn ; Boh. delaii ,
zdekili , {ob. Dzia/aći: ViUil nauiali, iiapuvali , pole ob-
ilelali : Ui^su. lesijjati zemijiju ; Hag. lexali, lexeli ; Croal.
lesain /iiidyu , ol)del.iv:ini ; Jloss. B034k.iiaTb , 6034^.114-
BaTb, (ii/paÓOTaTb (i-f. obrobić). seMJCjtJbCTBCBaTb. Upra-
wiajcie zieniię, albowiem orać, jest boyu fluzyć. Sins.
Niim. 2, 119. Marcliew' potrzebuje ziemi tłustej a do-
brze uprawionej. Cren: 'iTtfi Ziei/iia , i,'dvby była nale-
życie uprawiona , żywiłaby sto razy w leoej ludzi , jak
iel) żywi Zab. O, i04. UPRAWIŚY; Boh. ;iprawn\' ,
auprawny; 6'/ot' wypraweny; uprawiony, sprawiony przy-
rządzony: jiibmitet , }itflfri4|tct. Garncarz z dobrej yliny
i uprawnćj, dobry i mocny garniec uformuje, /'nlih. F źl.
In fpeiif. Uprawna ziemia, rola; urDiirC^ , KftcIltC^ , flf-
bautti ijCiD . ijrbrtlltcr Jltfct; Sorab. l.podwor, podworano,
(il. p(>ilor..i- ;. ("iruiU lak uprawny dał im plenne kło-
sy. Jak. Doj. i 60. Na nieuprawnym ugorze , albo sie
rliwast, albo płonne tylko rodzą pokrzywy. Zab. 13,65.
W ogrodzie tym, tak się uprasvnc z zaniedbanym mie-
sza, iż się zda, że wszy<tko natura sprawiła. P. Kchaii.
Jer. 400. Część południowa tego kraju mało co upra-
wna. A' Pam. 13, 31.-2. •UPRAWIĆ, wprawą obró-
cić, na prawa rękę czyli stronę; rrd)t? IPPII^CII , nilf Mc
KCfcte i£i'ite. lo droj-a, cliodźrii; po niej; gdy sie uda-
ne w prawą , i gdy się udacie w lewą. liudn. Jes. 30.
21, not. •właściwiej: gdy się u|>rawicie i gily się ule-
wicie ; gdyby się nam tak mówić yodziło." UPRA-
WNIĆ (j. (/oł. Uprawniać niedok , prawnym uczynić, ule-
gityinować; frd)tli* iiiadjfii , "Iifrcttlidłcit ; ł'iH(/' napravi-
zb.ili , popravizbali ; f{<i'i. piuakonili ; lion. yaaKOiiiiTb .

>-3aK(l|IHIfr ; Knl 03aK0HCTIiOKaTJI , yillHIlTI, 3i»K0IIHLmi ,

npaBii.ibiiu.vii, yaanoHono.iaraTH. Siaiul Wd.ński 1 )-21.
r. wyraźnie u(>rawnia e.\ysliiie\a siwielej inkwizyryi tr.ink.
t'r 301. r.dyby testament był utworzony w priytomno-
ści świadków, tedy potwierdzinie panującego ma dzieło
całe ubezpieczyć i uprawnić. Ctmk. I'r. 200 Przywi-
leje nieprawne przez iiajwyżs/a .vł:idzę zostały upraw mo.
ne ib. 180. Jak bękartów uprawniano, i rzv nastą-
pione później małżeństwo uprawnia? ib 2fiti. Zebrzy-
dowski, aby uprawnił rokosz przciwko Zygmuntowi III.,
zmyślił przez swe narzędzia rokosz (jlMiiański za Lu-
dwika, it. 50 Żydów uprawniona niewola, tb. 103.
UPRAZYC ; Dob. uprazjm ; Host. ynpfliKHTb , ub. Prażyć

UPRÓĆ, "UPRUĆ, f. uporze c duk. , Uparać utedol. . po-
rzuć odkrajać, iilitrcnncii, iil'id>nciPcn Tak go boli, jakby
po żvle uparał. I'ut. Syl. 170

UPRiJJKKTtJWAt; , ob. Projektować.

UPROMIKMCI li. dok., promienisto obwodzić, bcfirablfn ,
mit StrnWeii uinflcbcn. Gdy twojej światłości połnośJ sam
przvcienisz, A ebinuią jak obręczą gł')»e upromienisz
etc. /-"(.-i/A. .Milt 80.

UPROPORCYO.NOWAf; «. dok.\ proporcyonalnyni , po-
miernyin z czym uczynić , pomiarkować do czego, przy-
stosować; »crL'(iltiignittgii3 inndicn . bercc^ntii , obmeffen , ab-
irdgcn. Lazaret do liczby głów w obozie powinien być
uproporcyonowany. Oaz. Sur. 1,503 b. Zapas drzewa na
magazyny łatwo być może uproporcyonowany. Juk. .Ąrl.
1, 581. U|iro[iorcvonow3nic wyprawy potrzebnej do
oblężenia ih. 2. 28 1!

UPROSIĆ c; , ilol;., U(iraszać niedok : Bok. uprosili; Yind.
sprofiti , naprofiii , (uprafiiati . naprafhati • zapylać się J ;
Croal. oprossujein; Hoan. isprascili, umoliti , (uprascjali ,
ispitoYati iuleirOi;aic) ; lia;). uprossiti , uprascijti , umcd-
litise ; lio^s. ynpocBTb , yiipaniHHaTb . oriipocHTb, ot-
npaiuuiiaTb , iiciipociiTb , iirnpniiiiiBaTb , HC(ieia.toBaTb,
/-'(■/. 3aM(i.!llTCT0B0BaTll : uprrisz.i.' , prOMc i naleg.inicm
by uprosić ; briiiijciib biitfn, friiitticii, an&aitfn, jid) bemfibcn,
ftiim? 511 crbitteii ; rum e/fecli: uprosić • prośbą wMobić,
za prośbą wskórać, erbltffn, fiirrfj 'Sittfii fibnltm , trinii'

flflt . rrreitbfil. l'od czas bawienia się z mcmi sułl,in:i .
siła na iiim upraszają te białogłowy. Star. Dui. 2'. Skarb
koronny przez zbyliii-:; upraszanie dóbr stołu naszego
b.irdzo wyniszczony jesl. Yut. Leg 2, CIO. Królewska
ręka d:iła , ale język x Skargi uprosił. Dirk. Sk. C A h
Panowie one niewiastę udarowali , iiprosib , iż wypuści-
ła dobrowolnie z wszystkiego syna cesarskiego. UVrf>;.
lleg. 34. Jaropełk ustawicznie o lo boga prosił , aby
takąż śmiercią umarł, jaka pradziadowie jego byli za-
mordowani; co i uprosił. Stiyjk. 170. Ten roiryasza
nieodstępny przyjaciel , lak sie uuii;ił ułożyć pięknie, żo
go do kart ledwie uprosić mogli .Mon. 68. 205 iż Z wielka
wiarą, z wielkim ufaniem prosił, łaono uprosił. Sk. Ziju: 2,
2 b. Lepiej uprosić , niż ukraść Cn. .Ad. Ah^ (lepićj że-
brać niż wisieć). Uproszenie, dopięcie za prośba: bjj
Grbitrcii , erlmiflcn burd> Sitłc. Takowy król. jak' nasz .
z uproszenia panuje /'«/. ,Jr^. 317. (precuirf). U|iroszo-
riy, za prośbą dany. crbftfli. — Aliter : Uproszony, co sie
da upr.isić. f rbitilicf) , firi) crbittfn lajffnb ; uproszony,
exoraliilis, łacny do uproszenia. Cn Syn. 548 Sorab. i.
naprosrbenilć; Umn. uinoliyi , izmoliyi , koji sc mo.łge
isprosit molbami; Eccl. yjiojiiTC.ieiii Nieiiproszony, iri-
ex:irai,li» homo. Cn. Th. 535 iiiifrliiltlirt) ; Vtnd. nespro-
ndiu, nenaprofldiu . ncusprofliiozli . km fe ne pujii
."^profil; Hoit iieynpncliMbiK , iieyMo.iHMUtt HCHcupo-
nikift , (cf nieużyty) Przeciwko złoczyńcom b)ł nieu-
proszony Kosz l.ur. 103 b Hubst. .Nieuproszonesć, Yiiiii
nesprofliliYost , /iott. iieyBOJimocTb , bif lliifrbitiliibftii.
— 8 ftmpr. Uprosić się ■ prośbą pozwolenie odejści*
zyskać, ilcb frfę biftfn , loebittfn, PrKiiibniP frbiftfn ircfliii'
flcbfn. Rodzice wielce mię miłują, na te drogę z tobą.

u P R o S I C E L - U P R Z A S C.

UPRZĄTNĄĆ - U [' R Z K D A (i.

137

Boh. njiiMŚiti ;

Lar-

gaiij h'ftaii['cii.

Tak

i/, ledwie znać

■ , co

1 swoim. /iV;.

Host.

wiem pewnie, iż się nie uproszę. Sk. Zyw. l,Uo. UPRO-

SICIEL, n, »n., e3:oratoi: Cn. Th. 1193, Rng. umollitoi;!;

ber Grbittcr . który oo u kogo uprosir W^od. UPUOSI-

CIELKA, i, fem. ling. umolilegliza.
UPROSTOWAĆ , ()/'. Prostować.
UPROSZYC cz: dok , Upraszać niednk.

dzo poprószyć, procliem powalić

sie iiczernif, uprószyf a umaza/,

jest w onvin tak inarnyiu wiezieniu

Q q ;2. ^ ■,

UPROWADZIĆ c-. dok. , Uprowadzać niedok. , z zfego razu
uwieść, wywieść, prowadząc kogo ujść; ficr ©cfabl' eilt>
fiibrcii, niif' t)n ©cfalir iBcgfiibrcn. Pamiętne uprowadze-
nie wojska z cieśni Bukowińskiej. Jobł link Malka
ucliodzi przeii nieprzyjaciółmi swenii i córka za sobą
uprowadza. Tcal. 50. b , 46. Odwiaż konie , lub jeśli
chcesz, ty dobadź broni. Ty bij, ja tiio zapomnę upro -
wadzić koni. Dmoch. U 269

UPROWIANTOWAĆ, UPROWIDOWAt' , ob. Prowiantować,
Prowidować

'UPROZNIC czego v:.. dok.. Uprózniać niedok.: Buk. upia-
zduiti; A'o.ss. 3-npa34HiiTb , ynpa34iiaTb; umniejszyć, njać
czego; almclnncii, >.icvn!iijcrit , luciiigcr iiind)iMi , yermiiibcrii ,
OUślecrni. Złorzecz mi, jak chcesz, 'aza uprożnisz swo-
je myśl; która pefna złości jest, a ulżysz jej nieco te-
mi słowy. Emi. Je:-. H h b. Upróżniła się zawada krzy-
ża. Biidn. Gal. 5, 10 (zniszczono jest zgorszenie krzyżo-
we. fi(6/. (id); sprzatniona ta zawada, nilś tcill SScgc gc:
rdililit. Upróżniliście sie od Chrystusa, z ł:iskiścic wy-
padli. Btidn. filii, a, 7>. (pozbawiliście sie Chrystusa. Oibl.
Gd); ijjr Ibaht eiidi fciiier ycvhifti|] (jciiiaclit, fici) fctncr ciit>
fd)la;jeii; i9oA. uprazdniti so; (/fo.ssynpaajinnbCH. y npaa-
,«HaTbca zawakowaćj.

UPRUC. oA. Upróć.

UPRZĄS(^ , uprzadł , iiprzedła , /. uprzedzić, uprzede cz.
dok., przędąc urobić , ukmiezyć ; Bity. zaprcsti , zapre-
dem , fcrtiij fptlllicn , alffpilincil. Dziewka [lasmo już iiprze-
dła. Tr — .Ąllcynr. Dowody te z piasku nprzedzione.
Zygr. Vap. 2I4-. (nikczemne, błahej. Z długich robol
swych nic nie uprzędą. Chrośc. Job. 28 (nie vvskóraja) —
Transl. Uprząść sobie co w głowie, uroić, ułożyć sobie,
uknać; ftd) fdłiuaniicrifd) dmai eiiibilDcii. cliimw im Sopfc fdimic^
ben, etmaś trmiiiifn, fid; bninui trajimeii laffcii. One rzecz chwa-
lona takeni sobie w głowie uprzadl i uformował , iż po-
lym , gdym ja ujżrał , daleko mi się podlejszą zdała,
niżem mniemał, (join Dw. 123. Uprzędli sobie zyski
w głowie. Klon. FI. G i. On to gdy nprzędzie .Mvśli o
tym , zkad począć i do tej machiny Przyjść budynku.
Tward. VVV. 61. Szatan uprzaoł i wymyślił takowy swój
kościół. Wiin. Ek. 175. B;iczac, że kiótko sie miał na
stolicy Osiedzieć , to uprządł sobie w tajemnicy. Żeby
sie w skarby fundował. Twnrd, ViY 56. Uprzadł sobie
w- głowie to albo owo, wziął sobie w rozum, pojął to
bardzo, chwycił się tego, miTioharhań dicunt , apreendo-
wał to, et contra nie apreendował on tego, me pojął,
nie waży sobie tego , puśi'ił to lekko abo mimo się. Cn.
Th. 1195. — g. Uprząść postawę, stroić, fiiie gciniffc

Jiciur :nad;cn. Umiała dworować, uprząść postawę, ustrze-
pić mowę. /'dch. Sali. -49. Powagę stroi , uprządł so-
bie postawę, stąpa jak z tablatury. Cn. Ad 911, ( cf.
odął się jak półtora nieszczęścia). Jaką chce, taka so-
bie postawę uprzedzić. Klon. Wor. 2. Umie uprząść tak
smutną postawę, umie tak wzdychać, płakać, "iż tym
zwyciężyłby najokrutniejsze serce. dom. Du. 28i. —
Similitcr: Spiewał-li, Syren; płakał-li , Niobe, Podobny
tak głos uprządł więc on sobie. Miask. Byt. 2, 114.

UPRZ.ĄTiNĄC cz. jednll. , Uprzątać niedok. Uprząlywać czejll.
Buss. ynpflTUTb , ynpaTuuaTb , ripimpaiaib , npunpa-
TUUOTb ; sprzątając ułożyć, uporządkować, (lllflńumen.
Chciałam ujirzatać. Tcat. 8, fi.". Zabiwszy syna, uprzą-
tnął dom na bezecne gody. Pilch. Soli. 51 Uprzątnij
izlię Tr. — Fiy. Alcyd z monstrów u[irząlł ziemie, -/abi.
Tel. 41. — U(irzatnąć -co zkąd , sprzątnąć, iiicgrdumcn
Uprzątnąć kamienie z pola. Gn. Th. 1193. — Hy. Ta-
mujące uprzątnij pilnie przeszkody. Hul. Ow 75. Uprza-
tywając to przeszkody, i.iemało utrudnisz się. Sak. Kat.
.4 1 b. Polężiią ręką uprzątał dolegliwości nasze. Psa!-
inod.i.z. (zniósłj. Kloż miał uprzątnąć jego nieszczęście,
jeżtli nie la, która była tego przyczyna. Iłej. H/arm.
5, 187. Chce, by i z nie«zczcściein swoim krzywdę onę
upiząlnąć, Wnrj. Wul. 177. Uprzątnij w sercu myśli
nieprzystojne. Cn. Th. 1193. U|)r7.ątnać kogo. sprzątnąć
kogo , zgładzić , ciiicii aii^, bcin SKege rdumcii. Na Linde-
nera skarżyły ciioroby, Ze przezeń rzadsze po cmenta-
rzach groby, Więc wprzód lekarza, śmierć, uprzątnę,
rzecze, A zaś ich biały czechel dość oblecze. Miask.
Ihjl. - 131. ri'RZATACZ , a, ni., co upiząta, ujr.^ą-
tajacv. Włud., ber Jliifrrtiiiiier.

UPRZEĆ, ob. Przeć.

UPRZEĆ sie rei-ijir. dok., Upierać sie niednk , Vind. fc
ypreti , Ypiratife, fc vpeti , fe ypcnjati, fe v' fzhetino
pustayili , klubctuyati ; Bug. oprjelise , uprjeci'ise , tyar-
doglayili ; Croat. tyerdokorimsze ; Bo^n. lyardogiayiti- ;
Boss. yiiopcTEOiiaTb , ynepeibca , (yiTeperb , ynuparb
oprzeć), ynpaMHTbca , iioynpaMHTbca , saynpasiHrbca, ne-
peynpiiMHTb , uepeynpa.ii.iiiRaio , orypaibca , saó.iajKiiTb ,
sacpuuiiiTbca, prayHTbca , aapiamiTbca : Eacl. npoTUBy-
npaTiica , nponiBynptoca , ocrpacToa;ecromiTHca; upie-
rać Sie na co, uporem iść, ufiarcie nacierać, obstawać
przy czein; bci) ctttuTJ liartiidtfig ('tficbcii, Imlsftnrrig fecn,
ftiimii burdicii'3 talicn ii'oncn , b.ilTii McihCH. ISozsądny, ani
Sie w przywiązaniu do dawnych zwyczajów nie uprze,
ani się nowością nie uniesie. Gaz. Nar. 1, 242. Ociec
mój , jak się u|irze , niczym go odwieść nie można.
Tent. 23. c, ''28. (jak sie uweźmiej. Człowiek zły, na co
sie uprze , by też najgorzej było , raczej da gardło , niż-
by miał tego jioniecliać Ezop. 85 ; (Slor. kam uprel ,
tam chce; mordicw, lenel) Uparty partie. Uparcie, udv.,
uporny, upornie. b^ftlldcfig. Człek cnotliwy jest stałym
człek próżny upartym. Nieme P. P 15. Rozumu jej nie
nauczysz, bo uparta jak bies. Teat. 23. b, 57. el 14.
b. 58. Chart czujny, w ślad gońca uparty. Olw. Ow. 110.
(uporczywie nacierający).

'UPRZEDAĆ cz. dok.; Boh. uprodati; sprzedać z czego.

158

UPRZEDZIĆ.

L !• II Z l; D Z 1 c 1 1: l - u p ii z l j m o.

przcdiijac udać; BOH ttwai uerfmifen, oii bcii iWaiiii Driii>
gm, abicCfn. Po jannarku hanillarzc iirzeilowi zeznać
mają , «!<■!(; ka/..lej"o tuwarii u)irzc(lali. Vol. I.eq. 5, 186.
Po cześi!! dóbr jego uprzedał. Waig. Wul. 195. Rzeczy
takich uprzedajomy , bez klurycli cudzozio.ncy obojść się
nie nioga. Gost. Uor. \7i. et 50. Hibst. OJ/j. T i. Ilmir.
Ek. 75.' ■
UPRZEDZIĆ dok., Uprzedzać niedok.; Hoss yapCMtTh, y iipCiK-
jatb ; §. »') mlraiit upizcilzać , wprzód iść, puprzeilzać,
tfOTauŚ (JC()CI1. Wsadziwszy Ma/doclieusza .Ainan na koń ,
uprzedza! i woIal : olo jedzie dc. W. Esther 6, 11.
Uprzedziły książęta , zjednoczywszy się z lyini , co śpie-
wali, w pośrzodkii iTił()d_\('ii bębenniczek. 5 Leop. /^.s.
07 , 20. (przeiieszli .xiążi;la. 1 Leo/).). — Yeió. med.
Nie niozeć rzecz stworzona uprzedzić stworzyritla swei,'o.
liadz. i Eidr. 5, 4ł. wprzód być, cl/et |Ci)!i , yorniiS
gcjien. Wielka sławę uprzedzały wielkie tiudy i roboty.
liirk Zamoj. 5. — g. b) Actiue: Uprzedzić, ubied/, , wy-
śoignąć, prześcignąć; Sorab. i. predeiidii , predelidżein,
pzedstupam , pżeiizaslupii , pżiedii prez; Yind priedpriti,
priedduliajali , [irieddnjili , priedliitili , priedbil^ai , pnoil-
l'aidi^'ali, naprei priti , oa nagleń pni, proliilel, pre-
naglil; Croat. prcleclii , (ef. przi-eicć) ; Busn. prileccbi ,
priii docciii ; llus<. ncpeanTb, onepe4iiTŁ, oncpe/KisuaTL ,
Bunepe^iirb BUiiopC/KiiiutTb. ripe.tiycntTb. npLMi.ycnbuiiTb,
npe4iy6b,ii!Tb. iipe,n..vftt«4aib, npe4\\ iipe4HTb iipe.iiy-
iipeii-Maib, npiMMi^KopiiTb, npejT-yci.opaib, Biipaib; lici.
ii|it,VŁi:.v>iiTii , iipt,\iiici|iit, ii|ie4iiTeKy , ii(rr..\T.iiTH , iipe4
6try , ypiicraf II , (icpecrii-ib , oótibuTb noro , jiiDOr Um-
nuii , 1'orfDmmcii , 'jorlnittcii , yorcileii. Drugi zwrl-Minik
uprzedził biegiem Piolra , i przyszedł pierwej do |;robu.
1 Leop. Jijun 20, ł li')zunines(o jest , rozumem uprze-
dzać nalare. Zab. 12, 287. Mówią, ie cza-em rozum
uprzedza l.ita K-.as. l'od. 2, .50. W kim przymioty
uprzodziiją wiek, tam młodość jest zaleta. 6'/ijs. Aum 2,
228. Uprzedzam kogo do czego, ubiesjain miejsce abo
co i:inegu Cn. Tli. 1170. bn-3 ^łras)2iitre fpiclcii; Somh. 1.
predebcru ; Ei'cl. npe4Biicu.iio. Na uprzedzeniu każda
rzecz należy, (iyt. Ad. 50. Ecd. npe4BUHTie. — Uprze-
dzać kogo w czym . czym , przewyższać , przechodzić
Ro, celoAMć; eineii luoriii ubertrcjfeii. Na wysokie s-e sto-
lice kąsali , i jedrn drugiego iloslojiiością uprzedzać
chcieli. Z'irii. IKsl. 3, 005. — Uprzi-dzić ko^o, za wczasii

go przesirzedz. citicii iiii Somiiś iPitriien, ibni ciiic BOiinii'
fJi]C 9l>Ct|'lllli] gelieil. Uprzedzić sądem , seilziemu pocliop
ilać, przykład, spo-.ób postępowania w sprawie jakiej,
prnejudicare. di. Th. 980. ciiicii iiorliintifleii 3ii(f)tcrii)rt(c()
iiu||łc[ll'll. Uprzedzenie sądu, dekretu, sed/ieiiui danie
pocliopii , przykładu, praejudirinir. (In Th 985. ^ire-
juJykati. (ef. sekwcia), fin uorliiifiijco, jiiiii 'Scaiptol
aitfijcftiilleć' Uitl)cil. Uprzedzić czyje zdanie , me dopuścić
mu na własne oczy widzieć, nabtiwie go przesądów,
ciiifiii 'l)onirtl;ciic Itcądringeii , /?oj.ł. npcfbynbpiirb , iipe4x-
ybtpHTŁ. U|irzecizajaey c/yje zdanie; /ius.< iipe4iyutpii-
TCIbHUiił. Uprzedzony /ioss lipe4iyiitipeiiiihlfl. Uprzf-
dzenie , uprzedzone zdanie, u(jrzedzoria opini;i. przesad,
presuinpcya , preweiieyz , ^ai 'iJoriirtbcil ; Croat. prevze-

tnoszt ; ( Vind. preusetnost superhia , preusetii^e , prcje-
matife; Garn. preusęli , preusaniem supeibio, pysznię
się , dumny jeslemj ; Hots. npe.tiyBtpeiiie , npcMpaacy-
401CI. npe4pa3cya;4eHie; Ectl npeaiif , iipejnpiiiTic. iNic
lak nie jest przeszkoda do zdrowego sa'lzeiii:i o rzeczach,
jak uprzedzenie umy>Iu czyli pic .veiieya.~ ,lł./i 71, 456. ^
j$. Uprzedzać, zabiegać, zapobiegać, inirfoniiiKii cincm
UbcI. Uprzedzam !ek;irstwy chorobę, wprzód biorę le-
karstwa. Cii. Hi. 1190. Lepiej uprzedzić winę. niż po-
pełnioną karać. Oaz. Sar. 1 , 59.t. UPHZEDZIlilEL,
UPRZED.^^CZ , a, łH., antei-.estor, prae^uisor. i/ącz. przo-
dek, p()przediiik , hcr Sonjfliiflcr . 3>orlaiif tr ; tioat. pre-
lekavfcz; Ross. npe4BapiiTejb. Ś. Jan |)ii?'.ł i uprzedzi-
cie! Chrystusowy. W. I'u$i.. W. 23. Sicld. 2, 183.
Posłałeś uprzcdz.tczc przed v.ojskien) l\v\m simszenie,
aby nieprzyjaciół po . lekku v.ylracili. W. Sup. 12, 8.
(uprzedzające. 5, Lenp.).
UPRZEJ.tlOŚC, ści, ź. : fiok. uphmost; yHtou. uprjinosl
szczero.sć, dobrość, łaska\^ość; /ioii: npnuoCTb , IipflMH-
aiia prostota, piostość , yiipflacTUO -■ uporczywość; Lctl.
npHMIllin iieijiiil'!.-'); .szezera serdeczna eheć , życzliwość,
wyl lilie; niifric^iiflf , lieijlid;e 3""fifluii9' .'pcrjlifijfcit, (Jrae-
bciiticił; llosn. micT04yuiiL' , micTocfp4i-'iiL' . iipucT04y-
luie, npocTOcep4e4ie , npucToee|i4e>mocTi». C.iitroycep4ie,
iiCKpeiiłiucTb . pa4yiuie . yTpuóa , {ci. wyiskrzyć, cf. rad,
cl', wątroba . Ufirzejmość rzeczona od przejmowania chę-
cią s«ą. I'elr. E'i. "270. Wylane serci; i uprzejme chwyta
się sposobów uprzejiiuiści , które najlepsze być mniema
do oznaczenia czułości swojej Arn*. I'ud. 2, 120. . Pi-
sać trzeba do wyższy h z uszanowaniem , do równych
z względem, do niższych z uprzejmością. Ara j. /'"rf- 2,
111. [)aj boże, by te niezgody upadły, j ona Staro-
polska uprzejmość i cnota kwitneła. Sk. Kat. 503. Ta-
kie sie lichwy zagęściły, takie pot«arze i nieuprzejmości
w sprawach wszystkich i prawaeii , iż trudno poznać,
jeśli to boga znają. Sk lun. Ó51. Piotr ^ był wielkiej
uprzejmości ku [lanu Jezusowi. Odii<n. Su>. 2, .\ ii 3.
\Vielka była uprzejmość lego spowiednika , który na
osobę królewską nie nie baczył, ale_ wolnego języka na
lekarstwo jego grzechów użył. Sk. Żijm. 2, 252. ser-
decza otwartość , oh. 'Rezpiecznośii ; l^crjliite ,Vc»HHUtliiJ'
feit. — '<!{. Wasza uprzejmość, liliilm ^enuljn a raje

d'itus, ciii Ittd, bfii ber Stóiiia ben Senatorcii flnb; e. yr.
list Zygmunta III. do Uhodkiewicza. Wzięliśmy o»l lipriej-
tnośei Waszej pisanie z obozu etc. A'«r. Chcdk. 1 , 171.
Król Jan do seniitoró>v: Donoszę Wałzej uprzejmości.
abv uprzejmość Wasza o należvtv>-li śrzodkach zamyśliła.
Sw^id. -i, 2. UPRZEJ.MY, .■«. e,'UI'RZEJ.\IIE, UPUZEJ.MO
aiic. ; Roli. uprimy , (prjiny , prjiiio prosty, prosl-i ; SIjv.
uprimy Leiiif/nus ; /ioi«. npHsibiK . iipMMu prawdziwy,
|)rosty, rzetelny, iipauilTk., noiipHMiiTb pmstow.ić, prosto
1 szizerze postępnwaći ; łiu.^s yiipiLMuti • uparły, ynpHMO
uporczywie , yiipiuiiubCH . yiuiiipHMiiTbcii, nepuyaptiMHTb ,
nepeynpnuiiiBuio , auynpHUUTbcu ujuzeć się; Lci:l. npH-
Mliuli nj[>rzeciwko będący. upilNU . tlu opHUl prosto.
Uprzejmy, szczerze i serdecznie przychylny. ijezli*y ,
'sprzyjażiiy ; iiii|rii1)tifl iinb bfrjlidi flciifi^l , cr^cben , ooii

u PRZEZ PIECZ YĆ - UPRZYKRZYĆ.

U P R Z Y K L I W Y - L" P T S C 1 C

159

.v>cr\cn nnłHirntlciib , iiniiijft yuicttaii ; Rosf. npocTOcop4e-
•jHHU, 'iiicT()cep4L''mbiii , iiiicro.uiuiibiri , ycciuiiuil upo-
ciojyuiHuri , ójaroj-cejUHLin , iicKpciiHuii, iicKpeMuii ,
jiCKpcHeu^ , (ety. ncHpi, ob. Iskrzyć, wyiskrzyć, c{.
wskroś), pa4yniHUH (06. Rad), 3ar;a4bmiiuH. Job był
człowiek uprzejmy, fladz. Job. 1, 1, not. « rozumie się
szczery, cały, a który nie myśli w sercu nie innego,
jeno lo . co jest w nściecli". Już tu niema czego się,
lękać. Wszystko ci tu uprzejmo. Jc.bi. Tcl. A\. Rzaiika
jest cnota , wierność uprzejma nad cudzym. Sk. haz.
465. Ty hądż uprzejmym panu bogu twemu. Radź. Deitt.
18, i o. (szczerze oddanymj. Wszystko wedle świętej
sprawiedlincści idzie, gdzie się kaidy wedle niej uprzej-
mie miarkuje. Kosz. Lor. j)r. Często ten sposviednik kró-
lowi złe jego sprawy na oczy wymiatał : wszelako go
król czcił, jako człowieka uprzejmego, który mu pra-
wda mówił. Sk. Zijii: 2, 4-08. otwartego i sprzyjającego,
pf cn , frcjniUtMij , oh. Bezpieczny). Uprzejmie kochać
/iOS5. pos.iioOnib, B03.iio6.iaTb. Z serca uprzejmie wos
kocham. Gaz. Nar. i, 188. szczerze, nufi!ci)tifl. Świeca
<:iała twego jest oko ; a tak bedzie-li oko twoje 'uprzej-
me , wszystko ciało twoje świetne będzie i Leop. Maik.
6, 2'2. (szczere, liill. Gd.); nieskażone , iiiiyci'bcrl't. — §.
Aliler: Ujuzejmie, z naleganiem, bardzo, mocsio; mi)--
t>xMlić) , fłarf. Przyszedłszy do niego, uprzejmie go pro-
sili. Sekl. f.uc. 7. Krasiis na łakomych uprzejmie sie
gniewał. Weresz. fieg. 100. — Simil. ohsol. Słoność i
gorzkość wody uprzejmie jest przeciwna 'drzewiu. Crese.
86. (na j^iłowe). Baczyć potrzeba, sby powietrze nic było
wilgotne uprzejmie. Cresc. 4. — g*. Z uprzejma, umyśl-
nie , rrdt %M^. Wezmij żelazo z uprzejma na to urobione,
a opal koniowi skórę. Nipp. 119. — §'. Titiihis sena-
tor. Król do senatora : Wielmożny uprzejmie nam miły,
do niesenatora : Urodzony wiernie nam miły , albo leż :
Urodzony nam wielce miły. Sioad. A , 38. Lisf Zygm. 111
do Chodkiewicza : Wielmożny uprzejmie nsm miły.
Uprzejmość Wasza etc. Nar. Chodk. 1, 171, (r. 1605).
Zygmunt III. do obywatelów Wileńskich: Uprzejmie
wiernym , nam mifym , łaska nasze królewska ....
Duh. "(64. "

'UPRZESPIECZYC. Bid. 77, ubezpieczyć, bezpieczvć.

UPRZESTRZEMĆ, ob. Przestrzenić.

UPRZYJE.M.MC CS. dok., Uprzyjemniać niedok. , uczynić
przyjemnym , nadać przyjemności , nngcucCilt lliac()cn. Cno-
ty towarzyskie uprzyjemniają życie tych wszystkich , co
nas otaczają. N. Pam. 24, 326. .Ani Zamojskiego za-
sługi, ani zgon chwalebny Żółkiewskiego, nie mogły
uprzyjemnić narodowi władzy hetrr;ańbkiej dożywotniej.
Czack /'r. 230.

UTP.ZYKRZYC się komu neutr. dok. , omierznąć mu dla
przykrości, finem ubcrbnl^ig imb lafłtg merbcn. Domnie-
mam sie , że sie już bogu uprzykrzyło tak często zlito-
wanie. Fur. Bw. G ó b. Uprzykrzony, obmierzły, ucią-
żliwy; Carn. siln, Idfłig, l'c((Łii'crli[^ , iibertriigiij. Tłumek
ten ciała dźwigam, watłv i skrzywiony. Ziemia mi już
obmierzła, świat mi uprzykrzony. Krhow. 86 Tyle wam
stawałem się uprzykrzonym , i tak cierpliwie bywałem

poprawosanym. Tcat. 19. c, 81. Co za uprzykrzone
dziecko. Teal. 24. c, 50. Człowiek uprzykrzony {Gani.
sitnek, silnesh). Burzliwy wicher, zima uprzykrzona.
Au;/). 1, 59. Uprzykrzony przypadek Teat. 51. c, 27.
■■ 'UPPiZYKLlWY id., n. p Zakończą prac swych bic^
najiiprzykliwszy. Przijh. Mdl. 598. najuprzykrzeńszy.

UPHŻY.MlUtilĆ rz. dok., Uprzymiotować niedok., przymio-
tami obdarzyć, mit gigcuidjaften [legnbcn, Beeigeiif^afien.
Pięknie uprzymocona dama. Mon. 71, 124 Uważ, czyś
b.-irdziej bogata, jak urodziwa, lub uprzymiocona ? Mon.
75, 596. (ulalenlowanaj. Cale zacny i uj)rzymiocony ka-
vya!oi-. ib. 69, 77. Ci niech będą sporów naszychs e-
dzlowie, którzy niider dobrze uprzyrniotowani Zab.
10, 267.

UPRZYWILEJOWAĆ cz. dok., przywilejem obdarzyć, piiwi'
legircil. Uprzywilejowany; Boh. weysadnj, fwejsada przy-
wilej, et. '.'ysada)-; Sorab. i. wosz^bnoh .praliwowski ;
Vind, ofyojobodjen , yunvset, (cf. wyjęty). Za uprzywi-
lejowanego nie ma być rozumian, jeno ten, który przy-
wileju do«odzi, bo z przyrodzenia żaden uprzywilejo-
w.-inyni być nie może. Szezerb. Sax. 359. Wolność Pol-
ska była wolność uprzywilejowana. Ust. Koiist. i, 251.
fszl :checka , na pizy.yilejach szlachectwa zasadzona).
Siiilpiński książę nml władzą króla Władysława state-
cznie przebywać poprzysiągł i 'uprzywilejował. Krom.
458. (dyplomatycznie obowiązał sie). Pewną liczbę zboża
dlii kościoła nadał i uprzywilejował. SA'. Dz. 260. urze-
downie zapisał. — Fig Rocha ś f Sebastyana mają za
patronów od morowego powietrza uprzywilejowanych.
Uaur. śk. 100. Godziny męki pańskiej sprawami uprzy-
wilejowane. Hrbst. Odp. P p o.

UPSN.H' się recipr. jedntl, potknąć się, utykać nogą; f}oI<
pcrn, nnftppcn mit bem giife, Paehobk supy misę nio.sąc
upsnął się, i stłukł ja w skorupy. Zab. 8, 345. liyck. —
Tr. Fig. Upsnąć się w czym , chybić czego , potknąć sie
w czym, poszkapić się; serjło^cn , ftolpern, ein 35eri'oŁcn
madjcii. Jeśli sie upsnicsz, pewnie cię nachylem , Snadź
i rozk wiłem. KL:n. FI. E 4. Trzeba nam przykładem
przodków iść. a w czym oni upsneli się, pilnie wy-
strzegać. Star. Poh. A '2 b.

UPSTRZYĆ, ob. Pstizyć. UPUDROW..\Ć, oh. Pudrować.

UPUK.AĆ się, ob. Puknąć.

UPULCII.MĆ cz. dok. , Upulchniać niedok. , pulchnym uczy-
nić , anfli^tfcni. Ziemię te ile możności przerobić i upul-
chnić należy. N. Pum 17, 205.

UPURPURZYĆ, ob. Purpurzyć.

UPUŚCIĆ cz. dok.. Upuszczać niedok.: Boh. upu.sllli, upau-
śtiti: Vind. spusliti, prezhpusliti ; Hoss yn3XTHTb , yny-
CKaTb . ypoHHTb , oópoHiłTb , {ob. Uronić) ; upuszczać ,
nie dotrzyinawać , nie dodzierżać, dać sobie z rąk ujść,
z rak wypaść, z rąk wylecieć; nuo bClt JOdllDClI laffcil,
lp>Maffcn, ciitfommcn biifcn , cntfnilcii lafien. Upuszczam co
na ziemię idem cum wypada mi z rak , upadło mi co
t rak na' ziemię. Cn. Ih. 1197. fattcii lajfen. Trafi się
czasem, choć to dobrze łowi, Upuścić wróbla samemu
kołowi. Knini. Poez. 2, 181. Upuściliście ptaszka. Jabl.
Buk. S 2. (wyśliznął się wam , wymknął). Jeżeli tego

160

UPUST - U P U S Z Y C.

UPYCHAĆ - U R A D A.

złoczyńcę nie stracisz , Łjskę cesstrską utracisz. Odym.
Św. -, lig 5. jeżeli ijo w)pu.ścisz, tin^i mu się chro-
nić , iicioi- , rcoffiii bil ibn eiitmijdjeii laffeft. Nastąpili na
Age, jakoijy oii ją upuścił, hiuk. Turk. 25. Po inału
chodzą, ci co polraAy jakie przyprawne niosą, giiy się
boją , by czego nie uptiścili , abo nic rozlali. Aos:. Lor.
4 i. Zihiło Sie , ie z oczu łez coś upuściła. I', liclian.
Ort. I, "iS. ('ukanęla). Cu masz, me upuszczaj. Cn. AJ.
94. (trzymaj, coś uchwycił). Jediioś upuścił, drugicpoś
nic dostał. Cn. Ad. ó\(> (kto dwu zająców goni, ża-
dnego me udiwyci). Miawszy w lęku, upuścił. Cn. Ad.
488. Juz to zgiiiionc , co raz upuszczone. Teal. 20. b,
211. iSzadko się okazya znowu poja»i, gdy ją nieroz-
tropnie kto raz 7. rak upuści. Ziih. 5. "7, (cf. okazya
z tyłu łysa;. -- S-mililei : Cnydi Padniewskich szczęście
raz do rak swoich wziąwszy, nigdy nie upuściło. VV'iir(7.
\Yul. 501). nie puściło się icli , riie porzuciło ; es (iejs
fie nie io^. oerlic^ fic nie. Upuszczać sprawę, uiraeać
spr.i»\ę u sądu Cn. Tli. 1197. — .ihsclute : Upuszczać,
popuszczać, nic strzymać e.vkreincnló* ; filllWU hlffen ,
fhreid,ieii Iiiffcn, gcjien lajfen, (Pic fecrcincute). Zły to piak,
co ujinszcza, cu s«e gniazdu plu.i{a\vi Ihjs. .'\il. 78. —
§. Uiminucndo : Upuszo/.ać co w laryu , upuszczać co z
sumy, z k;,rania. Cn. Tli. 1197. usIepOAać co, folgo-
wać; nai^lwifen , abbaiicicin lajfen, roeniger nelfinca , nad)=
gebeil, nadjicjicn. W traktowaniu czasem dobrze umyśl-
nie wysoko zacenić, aby lekko u()U.szcz.ijąc, na tym, cze-
go potrzeba, rzecz stanęła. I.,ui. Hoi 127. — Abnoliile:
Upuszczać, spuszczać, lżej, wolniej postępować w czym;
leinitere confenlionem. Cn. Th. 1055. nacClrtffcn , llitcClilC'
b(n , crfiiltcn in fcincin Gifor , cf opuszczać się. UPUST,
u, w., spust w stawie, śluza; Ihh. brienj; Yind. dol-
spust ; Lcd. icMst, ; bie odjlenfc an ciiicm "Jcidic. Uo za-
trzymania wody w stanie albo wypuszczenia jej sa upusty.
hluk Zw 5. 201; bywają z dylów dębowy.^h , sosno-
wych. (6.2, 1 CG, (cf. mnich). Gdy staw (lowedzią gwałto-
wna iiabi/.inieje, a na warowne nie trali upusty, Ziden
jej wyuzdanćj nie wstrzyma rozpusty. Tuurd. \VV. 174. —
Ti: fig. Przerwały się żrzódła przepaści i upusty nie-
bieskie otworzone są W. Genen.l. \\. Otwarł bóg upu-
sty górnej swej "skarbnice, Poruszył wody, grorny , ły-
skawice. (iroc'i. W 55S. ,~i Leop. ib. (otworzył "prze-
tehliny niebieskie. 1 f^eop.) Bóg kazał sie olwofzyć ka-
tar.ikloiii czyli ii|iu>tom niebieskim. .Mon. 70, 828 (ftie
>£d;lcnieii ia .v»iininfl'J , bic jenffer bf« jcimmcll iiiith.)
Przepaść przepaści wzywa w huczeniu 'pr/.cdc lilin (abo
upustów) twoich. 1 Leop. /•*.«. 41 , 8. Na Ie pom[ie me
bardzo pogodnym patrzało Niebo okiem, gdy w;ilnym
upusteni deszcz lało ilin. Hyt. 2 , 75, {ob. Cebrann) —
.Utegor. Niech jiłynie rozkosi na wszystkie upusiy. Hul.
Om. 252. — |J. Chirurg. Upust, fontanela, inafy wrzodek,
który się z pewnych przyczyn, i to na pewnych t\lko
ciała miejscacli , z umysłu zwykł robić, /-'c-'-; Cy. I.l."i8,
Vind. fontanela. vshgamza , ciii tl'lllfllidiC'3 (Scfdjiuńr, (^PllliinfU.
UPUSZYC <■;. dok. . puchem ujiierzyć , mit Dauncii bfjiiiberii.
Upuszyć szale, upierzyć szatę, pierzem unieczyscić. Cn.
Th. 1195. fcbrig inadjen.

'UPYCHAĆ c.-. niedok.; Bub. upśili , upiclinauli; fiott yau-
.Miytb, y'nH.\inb, ynn.MiBHTL < [icbaniem układać, }U>
liiinmcn biurfen, prejlcn. Włos z krwią spiekły w rany
ujiycha. hchow lloż. 111. — ruj. Prosi by jej objawiła,
co ją tak upycha , quidquid dolel. Zebr. Uw. 254. co jej
tak, mocno dolega, dokucza, dopieka, oo ja boli, mai
fie ftbmerjt.

UPYSZMĆ r;. dok., pysznym uczynić, ftolj ntiK^tn. Tr T>m
urządzeniem myślili upysznić śliczną g.ilę. Knini. fuei.
2, 162. przepyszną uczynić, wspanialsza; i>crbcrrli(i;fn ,
prń(()tiger nmdicn.

U R.

•Ul{ , ob. Tur , ob. Żubr.

UI5.AI5AC, rąbaniem uciać ; Hoss. ypyóurb, ypyóiiTb, ub.
Rąbać UIUBIAĆ, o6. Urobić.

URACZYĆ kogo Cl. duk. , Uruezać niedik , uczcić kogo na
dowód , żeś mu rad , rad komu być u siebie , podej-
mować go z uszanow.iniem , uczęstować; citicn ebrciioott
nufne^mcii , i(>m Df<.) fid) allc Gtre antbtiii, ibn .int anfnfl^'
incil, beiuict^icn. Częstokroć miasto uraczeni.i gościa, to
sic jakich nabawią kłótni. Haur, Sk. 51 t. Kazimierz od
Podołano w z niezmierną radością przyjęty i hojnie ura-
czony był. Krom. 377. Król w Malborku mistrza Pru-
skiego z kilką komendalorów , do siebie przygoszczonycb,
dobrotliwie przyjąf i uraczył. Krom. 091. — Simil. rec.
Uraczyć się u kogo , podwesciić ssibic : fic^ bcij jeniiinbcn
btne fcflii liiffen, fid; b(\) ibm giitlit^ tfun, l'i4a (d)mciffn
Iilifcn. .Mniej skromnie pijąc uraczyłem się należycie Zab.
II , 105. Ucieszy się i uraczy, droch. W. ."j38. Winem
się uraczył , i na bar.kiccie nogi skaleczył. Stein. Cyi:.
574. Każda rozkosz tu w sobie mu. że ludzie na poły
szalone ku sobie zapala; a gdy się już w nićj uraczą,
od nich zasic ucieka. Kosz Lor. 15. — Uraczyć, uczcić,
honor komu uczynić, zaszczycić go, (icr^rClt. Podskarbi
Krzyżacki na uraczenie wesela królewskiego posłany b\ł ;
ud cohonestandns nupltns. Krom. 595. — jj. 1'raezyć ko-
go czym ' ł.iskawie obdarzyć, uczsić czym, ziszczycić;
eincn ivomit licebrcn , (<egaben. aueijeid^e!!. Kusił się od-
mienić ich stan , a uczcić je i uraczyć swobodami mia-
sta Alexan<lryjskiego. I Leop. 5 iłach. 5. Kobieta wszys-
tkiemi od natury uraczona dar.imi. ^Yfg. iittrm 5 ,
261. Kapitułę nasze wieikiemi łjsk.mii uracz\ł. iiirk.
Ditm. 155. ł.,aski, któremi nas bóg przy chrzcie uraczył.
firbst. Lek J 2. 1'rzyjaeioł swoich bogato uraczyli, filch.
Siill. 1"S. Takową chwałą jest lam uraczony, O jakiej
myśleć niepodobna drugiej. Odym. Sw. 2 . O o b. .Niecli
świeżym jego zwłoki uraczają chłodem , Grób jego drzew
wyniosłych oloezą obwodem. Ciod. Ge-n. 5. Uraczenie,
uczczenie; bic 3i'f (imng , fflurbignnij. Na Piętrze za łaską
1 uraczeniem pańskim , fundowany jest kościół. Hrltl.
Arl. 08
URAUA , y, i , postanowienie, rada przed się wzięta, to
co uradzono, umyślono, umysł, uchwała, zamysł; Wnd.
fvit , nalViluvan|e , dofodba . |vitnu skli-nenje , l\itni
sklenik, ber Sefd^lnP, bie (Sniit^lie^ung. Urad swuicb i

URADOWAĆ - U R A G.

URAGACZ - U 15 A Z.

161

ustaw dawnych odmieniać nie chce Jowisz, ani moie.
Olw. Ow. 5()i). Dydo obwieszczona h\h o hoskicj ura-
dzić. A. Schan. 9. Lrady swoje przywodzą do skutku. iWoi).
67, 115. Wieozna urada, faialis lex. Zebr. Ow. 249.
Wiecznyci) urad wiedzieć dawiiła skrytości : fatorum nr-
rana canebat. Zebr Ow. ii. (URADOWAĆ się, ob. Rado-
wać się). URADZIĆ c:. dok., radząc postanowić, umyśhć,
uchwahć , ustawić; Boh. uraditi se ; Yind. skleniti ; Hoss.
ycoBtroBarb , con-femaib. costmaBarb, {oh. Sowielnik. oh.
Wieci; l'cfd)ltcpcn , dncn JKattfcthip iiuidłcii , fcftfc^cn. Ura-
dzony , Vind. sklenezhen ; Rms. cOBtmaiiHbiri. Rzeczy w
senacie uradzone,- postanowione, osadzime, urzędy do
skutku przywodzą. Pctr. Pol. 450. Próżno się na polu
wadzisz, jeśli doma nie uradzisz. Rej. Zw. 131. Posta-
nowienie z dawna uradzone. Hej. Post. K k h5. W oemie
pod cudzy dom się pndkopyw;i, Co w dzień uradził,
w nocy wykonywa. Chrośc. Joh. 89. Czegóż złośliwy
dowcip nie uradzi. Gdy sie na ZĘ;ubfe niewinnvch usadzi !
Aar. Z>:.. 2, 180

URADZAĆ się, oh. Rodvić się.

URĄGAĆ PŁ. dok. , Urągnać jednłl. , Urągać się rec. , nai-
grawać , natrząsać sie z kogo, przegarzać się; ciiiCiS
ipottpn , einett bij^iien , mit tbm fcin ©cuipłtc treibeii ; ( Boh.
lauliati se conritiari . IżyćJ ; Cnrn. shpotam se , opona-
sham : Croat. rugamsze , rugotiin drugoga , narugavam-
sze , naspotav,)msze , (rug;nii, rugati cajiero, rugo, cripso,
narugati czelo cnperare frontem) ; Bosn. rugatise , scpo-
tatise, porugatise , narugatise , (naruditi riigare, corru-
gare, porusgiti , narusgiti injurose tractare , porusgitise
induere se vesle lugubri) \ Rag. rugatise. narugatise,
f prorugovatise jocari); Ross. pyrarbca . (pyraTb lżyć),
oCpyraib. nopyraib , (nopyraibcs pokłócić się), pas-
pyraTb (wyszydzić), CKa.iosyó.iiiTb, 3y6ocKajiiTb , (2. wy-
szczerzać zęby) — Ohserves constrticliones varias : Kio
urąga, mniej cnoty ma. Rys. .Ad. 27. Po coż się ko-
rzyć tej łakomej rzeszy, Urągnie prędzej, niżeli pocieszy.
Kniai. Poez. 1, 119. Traci cnota swą dzielność bez
winnej nagrody. Urąga kłam bezczelny na jej płacz i
szkody. Zjb. ló, 235. Xar. I łolrowie Jezusa urągali,
którzy z nim b\li ukrzyżowani. Sekl. Math. 27. Kto
rzyni krzywdę ubogiiunu , urąga stworzycielowi jego.
W. Prov. 14, 51 Porzucił żonę, gdy mu bracia urągali,
iż nie według swegn stanu się ożenił Biel. 422. Urągał
mi tym, i szczypał mię słowy , powiadając, że jakoliy....
Baz. Ihl. 72. Jako świętego Joba przegarzali królowie ,
takież też temu urągali rodzice i krewni jego. 1 l.eop.
Toh. 2, 13. Urągały sie nam obce miasta. Warg. Wal.
100. Zazdrośni jako fortunnemu zazdroszczą, lak w nie-
szczęściu poniżonemu urągają sie. f.ub. Roz. 531. Nie urą-
gaj się z nędznego. Cn. Ad. 683. Jak z Joba urągali się kró-
lowie, tak i z Tobiasza się śmieli powinnowaci i krewni.
Sk. Zyw. 2, 554. Urąganie = "'UR.ĄG, u, ?« , przegarzanie,
nagrawanie. UR.\GOV\'ISKO , a, 7i, , ^tl' Spfittem) , tai
Sófenen , ScrfiiiDiicii ; Boh. ausmeśky , (cf. wyśmiać) , rau-
hawost coniitiatio , dutka cavUlum , (cf. dotknąć, dotkli-
wość); Carn. shpót; Croat. rugola ignominia; fius/i. rug,
ruganje, scpotanje; Rag tug ludtbrium , ruugh probrum,

Sltwnik Lindegt wyd. ?. Tom TI.

infamia, (ruuxnos obscoenilas) ; Ross. pyrareJiCTBO , hb-
pyraTc.ibCTBO , Hapyranie , CKajosyficTBO , a^yCocKa.ibCTBO ;
Eccl. uo4CMt.\'B , iiacMtuiKa , pyraiciCTBo , noHouieHic.
Kj pokiż tych uragań , kiedy ran nie leczysz. Po co je
jątrzysz, po co na nowo kaleczysz I Żabi. Fir. 65. Pod
poniżającym jęczy urąganiem. Teat. 4, 55. Przechodzi
orszak, na cie wzrok miece. Ściskając z urągiem piece.
Hor. 2 , 526. Rzecz powszechnego urągu warta. hoU.
List. 1 . 26. UR.ĄGACZ, a, m., urągający się z kogo,
ter Spiiltcr , iicrbo^ner; Boh. uśtipacek, (cf uszczypliwy);
Cnrn. shpotliuez; Yind. ('hpólliviz , spotliviz, spotliuz ,
nofazh, fhpotuvauz , pofmehovauz : Rag. rugalaz, no-
rughglivaz, porugavaz , (podrLigavaz joculałor); Bosn.^
pnrugac, rugayac, koji se ruga; Ross. pyrarcib , nopy-
larejb, cKajioayót, sj-óocKajib, f pyraie.ibHnua , cnajo-
syóKa, syóocKa.TbKa. Waruj się towarzystwa graczów,
uragaczów. Biidn. Apoplh. 79. URĄGLIWY, a, e — ie
adf. , pełen urągania, ^otiiiftl) , fpoltifd) ; Boh. ausmesny
(oh. Wyśmiany;, rauhawy Iżywy. dutkkliwy caiillatoruis ,
(cf. dotkliwy); Rng. rughgliv, (rutixan infamis , ru'.ixni
ohscoenus) ; Ross. pyraTejbHbin , nopyraTe.ibHuS. Kom-
panki urągliwe z twojego szydzić będą poniżenia. Mon.
63, 555. Urągliwe chychy. Przyb. Ab. 98. Nie może sie
utrzymać cierpliwość na żart urągliwy. Zab. 5, 90.

URAMAĆ, ob. Uronić. URASTAĆ. "oi. Uróść. URATOWAĆ,
ob. Ratować.

URAZ, u, et a , m . UR.\Z.4 , y, s. ; Boh. auraz , auraźka,
urażka ; Slov. urazenj ;. Yind. obrasthka , brasgotina ;
Croal. yrasenye , zamer , zaniera ; Rag. óraraza ; Ross.
ypa33 , saiUHÓi , yuiiiÓŁ , npiiiiJiiót ; raz, skaza, uszko-
dzenie, rana; bie Sjeiicftiiiuj , 35ef(i)dMijimg , SBcriDiinbiiiuj.
Rzucił nań oszczep bez uraza. .4. hchan 49. Dawid
uchylił Sie Saiilov>ti, a włócznia bez urazu utknęła w
ścienie. 1 Leop. i Heg. 19, 10. Przeszedł te ognie bez
urazu cały. Nic nie czuł prawie, żeby go paliły. P.
Kchan. Jer. 541. Zraniony tak sobie myślał ; oto mię
uraz spotkał, zkądem sie nie s[iodziewał. £:.op. 81. Uraz,
poruszenie krzyża z dźwigania ciężaru. Dudz. 65. zer-
wanie się czym. Wiod. bie ^Icrrciifiiiig beś .^reiincś , be»
3{mfgrnb5, bn§ 93errci6cn , 3>ci-^e['cii. Uraz abo urwanie.
Sienn. Rej. Uraz na grzbiecie końskim od siodła, sadno.
Cresc. 540. ciiie Ouctidiimiiibc nm JBicbcrriifte id ffcrbca.
( Bnh. naraz , naraża , narazek wrzód pndnożny ). Ka-
mień urazu, potknienie, Stein bcs Slnftppeś ; iheelog. n.
p Chrystus się stał kamieniem urazu tym, którzy się
urażają o .słowo. W. Post. W 46. Uraz, utykanie, po-
tknienie się, usterk , Mi Sltiftofen. Nikt nie jest tak
bojący sie urazu i potknienia , któryby się i w tym, w
czym się najbardziej chroni , nie potknął. Pilch. Sen. gn.
542. — Uraz, usterk, 'stark , zawada, o co się poty-
kają, uderzają, ranią; eiii 31nfłop , ctn'af< iroran itian a\u
ppCt. Nie Jedziesz łajał głuciiemu, ani przed ślepym
położysz urazu. 1 Leop. Lemt. 19, 14. (nie kładź zawa-
dy Bibl. (id.). Dary fortuny, sidłem są i urazem. Pilch.
Sen. lisi. 1, 48. — §. Morał. Uraz, uraza, obraza, to,
czym Sie kto obraża abo obrazić może i obrażenie czyli
obrażanie kogo, quasi active , którym ja kogo obrażam

21

102

U U A Z 1 C - U R A Z 1 T K L N O Ś Ć.

C R A Z ir E L N V - I n O B I C.

abo obrani, t)ie ŚScleiDipn^; Sorab. 1. rozncwanczko;
\'ind. shalenje , resbalenji: ; Hoss oóii.ia , ocKopÓJeiiic ;
Eccl. oóii.iu , noriMU. l'rai niodbalsU\a iiie jest ciulo-
siiv, ale (Jucliowny. Smutr. Lam. 10. Im milszy, kio
uraził, tym cięższa uraza, ilonzl. U 9. (bardziej boli od
swojego). Skoro rodzica dojdziesz obecności , Fani le-
piej twoje urazy opowiesz. Lstrz Troi. 88. Niemasz
krzywdy, ani t:ik wielkiej;o urazu, żeby was pojednać
nie można. Pot. Arg. 4oi. Myśli on cos', z wiecznym
co urazem b\łoby walydu i nu-winncj szaty. Tward. Dof.
66. Nik me śmie dla urazy prawdę mówić. /\il. 1'ocz.
656. Mam urazę do mego o zniewagę mojej córki.
Teut 21, 116 mam cbrapkę nań, wark, eiiifn Śroll bn-
l'Cil. .Miał Bolesław zadawnione do Włodzimierza urazy,
że ojcu jego niektóre zamki poodbicrał. A'ar. Hsl. 2,
i"). Tak ma dotkliwe serce, że uraz najmniejszy mu
żywe rytraty czyni w myśli. Miii. [tyl. -5, 529. Zły do
urazy bierze przestrogę, dobry do poprawy. Fredr.Ad.l.
Uraz suoicli już nie pamięta. \Yqg. Alarm. \, 85. L'R.\-
ZIC rz. dok.. Urażać niediik. ; Uoh. urazyli; Slov. urazu -
gi ; Carn. urasbiti , iirasbem,. sbaiiti, samireli ; Vind.
obrasit, arshalit, arsjelil: Croat. vraziti , vrasam , vre-
gyujem; Busn. urazili, iivraziti, uvrjediti ; fiaij. urjediti.
tivrj5dili, vrjedi!i , iiijeiilij^iti , uyrjeglijati ; lias. yuiH-
6uTk, yuiii6uTb, iipiiiuiiuiiTb, npniuHÓaTb, (ypauHTb, ypa-
/KHTb porazić): ranić, skazić, uszkodzić, nadwerężyć;
ocrkęcil, befdjilMiJCn. tidy masz wrzód jaki bolący, już
nie tylko narażenia się boisz, ale i podobieństwa, gdy
kto z ręką abo z czym inszym obróci się do ciebie w tę
slionę, gil.le boli. Hej. Zw 86 /). Nia uraziwszy, nie
uleczyć rany. hredr. Ad. 06. Żelazo z ogniem , cho-
ciaż urażają , .Miłe są kiedy jednak zdrowie dają. I'ast.
lid. 551. Urażać się w co. Cn. Th. 1197. Urazić się
czym , peiuliuiittr sonttt , laedere >iiinam pondere , jran-
gere himbo^ pundere. tb. zerwać się, fld) BCrrcIfif ri , Sfr-
rfnfcii mit Cfbcii, fid) ycrtcbcn , »crbrcdKii. mit Jjcbeii (adła-
ben tblin. Jak mie uraża , jak inię boli ta rana fant.
hid 250. jak mi dokucza , jak mię piecze ; tnie mid)
Mc iiJimtc brcnnt, Idsmcrst. — g Moru}. Urazić kogo,

tralic mu w sailno, obrazić go; cillCIt bcif iM^eil , HCrlcCCII.
ceriruiiDcii, ibm tucbe tbiin; Croai. zamerjamszc komu; Hoss.

oGH.ttfb, UUIt.KIITb, liaiOUii.ltTL, ll3X06ll]i.'()Tb. OCKÓpOHTb ;

{luil. npu^aiKiito iui.ii/lfiidii). Pr^.w da pospolicie uraża. Holi.
Kom 5, 415. (w oczy kide). Oświadczyć to drugim, iż
nas urażają, jest to prawie toż samu, co irli urazić.
Zab 4, 154. Skoro kogo urażą, zaraz nienawidzą. Pol.
Zac. 45. Nie za»sze mamy ku tym nienawiść , którzy
nas urazili, ale tych zawsze nienawidzimy, których my
sami uraziliśmy. Zab. 3. 208; (oderunt ifuem laeseruni).
Urazić kogo ciężko lioss. sarpyóHTb Gdy kOp'o ciężko
urazisz, od "siebie odrazisz. Chmiel. 1 . 61. Jednym
słówkiiin urażi-ni zaraz się wyzywają na tzjiady. pisto-
lety etc linh. Kum 2. 107 Uraziłluni go tsm na sie-
bie Ttat. 8 c, 55. URAZICIEL , a! m. , kióry kogo
uraził; Bi'h. aurażcc ; /(u.«.i. cit.jyra , bcv 5)frlf|fr, *Pf'
IftMgfr. LIIA/JCIELKA, i, / — URAZITKLNOi^C, śn, i.
snadaość bycia urażonym pbyi. et mor, 6ic Setlcjbarfeit,

aRuglidifeit bfleibigt }ii werbci! , CmpfiinMidjfcit. Tr. — g.
.4c/(cc; Przymiot tego, co drugiego uraża, bic ?ln')Ugli(t'
U\\\ \ind. navlczblivost. URAZITELNY, URAŻLIWY,
UR.AZ.NY, a, e. snadny do urażenia ; IIuq. uTrjeiiiv ; Croat.
zaincren , Dcrleębnr, kiift jti bekiMfleii , cmrjinbliĄ. Lu-
dziom deiikatnyin . urażliwym i czujnym , wolniejsze
przykładają wezykatorya. hnip. 5 , 400. Gdzie go zaś
kto |iieniędzini urazi ? złoto najuraźliwsze rany goić zwy-
kło. Teot 32. i, 111. — ^ Urażiiwy artii., urażający,
aiHl"lflli4. belfi^ii^cn^ ; Vi>id. navKzliliu; fJu^n inrjediy;
/{ois o6ii,tiiuii . u6ii.ieiii , oóujHiiBufi , o6H4JnBub, o6h-
,tiiu , ocKOpóiiTCJbUbiii. Turcy nic umieją o chrześeianach
tylko uraźliwie mówić. hłok. Tiirk. 112. 'UR.^ZNY', a, e,
ur.iżony, uszkodzony, nadwerężony ; \'iud. Dirimfast. Hirun-
fast , brasgolen. oerlcęt. Żywnkost iirazriym jest doświad-
czonym raiiinkicni >.v'- 201. — Uraźny kamień, w go-
rzałce utarty piją, na podźwif^anie się, zerwanie się,
na uraz. A. Kam.

URRCZYC i:z. dok.; Boh. urueiti . urokowati; ręcząc upe-
wnić . zaręczyć , perburgcii. Gdyby uręczył albo obiecał
komu zapłatę na dobrach swoich.... Sax. Tyl. 58.

rRE(;iliSTl!0\VAC , nh. Reaiesirować. UREGULOWAĆ, cb.
Ustatkować UREKKEOVVAĆ. ob. Rekreować URET
ziele, ob. Urzct , ol. Karbownik.

UREWIEC . wca . w., dymna ziiżcl w kominadi butnych
pieców, bcv Słit^t, 3liiflrniiłd)l , ?Ilmco, 3'nff'Iu'nfn ; <1^ipI"
sic na gornisią , ^'ompbolor , (§raiiniil;t , skorupiaslą tuttfl .
mszystą 'SciSiuci'!. ^tcnn. Wykł . (cf nic chym.; cf. pe-
rzyna)

URFA , y, i , rypniiuf orfus . ryba lipieniom bard/o podo
bna. Kluk. Zw. 5, 164. bet Drf, ciii 3t!(b.

'URLIENSKl a, e, n. p Urheńskie księstwo. Goni. /)i»
181. Urleuskie. Dwór. J 5; Orleańskie, ob. Aureliański

UhLOB, URi.,OP, u, m., uwolnienie żołnierzy z rejmeniu
na czis; /ios«. yBOJbiiciiic , yBOJCHie ; z Niem. ber Ux-
Iflilb. Żołnierze z rejmentów ida na wsie za urlupaim .
Perz Lek. 2. 4 IIILOPOWAC cz. nieduk., uilopcm
opatrować, bciirldllbcil , llrlailb mbcilen. Za ordynansem
do mar>/.u komend.uici korpusów ściągną urlopnwanvi ii
S.'. Ob. 22. UliLoPMK. a, m. Sur.' Tal: 3, 55. iiH .
jiowany; /{tii.. yso.iHTO.iMihih, ciii ^curlaiibicr.

UR.\ V . ob. Popielnica

UROBEK, bku . m, zarobek, ber i^erbtciiit. Gdy wie, iż
tą pracą wiele sobie zarobić, a tym urobkiem tyle tro-
je ugonić może , bardzo rad bęiizie pracowaŁ Hej. Zw.
167 6. Hej Posl. H 5. ("złowuk z urobku swego się
raduje. J Kchan. Dz 1. Kmieciowi . który ugoru nie
poorze , urzędnik urobek ma hamować. Haur. Ek. 31.
Na^zc piszem nadzieje i smutne nagrobki. Gdzie twych j
czynów, twej sławy miały \i\i urobki. Pot. Jow 85.
UROBIĆ c:. dok. Yerbi. robić • zrobić , uczynić, ufor-
mować, utworzyć, wygotować, wystawić; Ho$ii. upo-
5lovati , madjeii, '.'crffrHflcii . tcriij maiłicn. Urobił mu tarczę
dziwnuii rymowaniem ozdotuiiną. Utw. Ow 515, Mur oko- i
ło zamku urobiony t śpiży. /' Kchan. Orl. 1, 77. Sen. i
rózgę uśpiącą Stygową mocą urobiwszy, na cieoiioni mu

u f. o D N Y - u R O C Z Y S K 0.

UnOCZYSTOŚC - URODA.

■163

przyfoi)!. .-1. hchuii. 148. Znśliitiieiiu! to urobiłoby z
dwóch kr;ijów jedno inocarslwo. SUis. i\um. 2, 62. Cci
myślisz urobić nowego? Burdz. Tiiiff. 505. Łacniej
izeoz urobić, niż zepsowaną naprawić. Lub. fioi. 254.

— g'. Urobić , /.arobić ; "icrPiciicti , erarbeitcii. Loniwy
sługa, mając Tunl .sobie powierzony, nic nie. urobił. W.
Posi. W. 5, 17. Ten co wziął pięć grzywien, robił
nimi, lak ii zyskał nimi druga pięć; a ten, co był
wziął (lwie , urobił druga dwie. 1 Leop. Matli. 25, 16.

— §'. Lrobić , zmordować pracą , zpracować , milbc nr=
bcitcil. Wół stary, urobiwszy sie , przy.szedł do domu.
Ezóp. 44. — g. 2) Urobić. Urabiać, różiiii; przerabiać,

ksziałiować; ntubclirtii , ycvfd,nebciitlicl) formtn, beiigeii.
Wuizę modny na wierzchu jej głowy partyr , sudanno
na róg i szlak pofałdowany, pokawałkowany i urobiony.
lUon. 69, 586. Znamiona pisarskie po słowach kładą
się na znak rozmaitego przestanku z różnym głosu ura-
bianiem. Głos przed temiż przestankami tak sie urabia,
iz raz jest niby przecięty bez spuszczania lub podnie-
sienia , drutji raz jest niby zawieszony z podniesieniem
a/j trochę, albo z spuszczeniem mniejszem lub wiekszem,
albo z zupełnem spuszczeniem, hprz. Gr. 1, p. 50. el
51. UROB.NY, a, e, snadny do urobienia, Ieicl)t 511 Dear=
bcitcil. Ruda jest nieurobna , i^dy gó'rnicy nie wiele jej
mogą na dzień wydobyć. Os. Zel. 59.

UROĆH.MAiNIĆ, nb. Rochmanić.

UROCZEK, ob. Lrok. UROCZNY, a, e, — le arfwrA. : Holi.
aurnćnj ; llofs. ypciHbifi ; coroczny, doroczny; jćibrlic^ ,
aOjabrlid) , S^brcś = . Zwvczajne i uroczne ofiary. Wurg.
Wat. K 2. A. hchan. "IM. — §. Uroczny; Boh. urkli-
wy; urzekający, czarujący; bcfprcd)en&, bcjaiitEmb. Brzmie-
nia twej lutni uroczne tknięcie Zmysłami memi rozrzą-
dza, hniaż. Poez. 1 , 107. W niej sie dla nas odży-
wiły uroczne wdzięki Atenek. ib. 5, W. — '^ Uroczy-
sty, fe^erlid). Pamiątki icii urocznie celebrowane były.
Smotr. Lam. 1 70. Prowadzą je na pogrzeb i urocznie
palą; celebri in parte cremant. Zebr. Ow. 558 'URO-
CZiNIK, a, m, ziele, podobne zielu pępkowemu, jedno
ma list dłuższy. Spicz. 41. Dzieci zielem urocznikiem
obkładać , zachowawa je od złego urzeczenia bab i od
inszych strachów, ib. (Boli. auroćnjk , poplalnjk czvnszo-
wnik , cf. rok, obrok). UROCZY, a, e, urzekający, cza-
rujący, bcjailbenif. Gdy na mie rzucisz twój wzrok uro-
czy, Krew' w moich żyłach gwałtowniej bieży. Chód.
Gesn. 4. Mały bożek lak był piękny , jak twe lube
oczy, Tak swobodny, tak miły. jak twój śmiech uroczy,
ii. 127. UROCZYĆ nz. niedok. , urzekać, uczarować ;
befprcdien, iTjauluTn ; Boss ypomiTL , iisiypomiri, , naiy-
poiiiBarb. (npiicpoHiiTŁ, iipiicpo>iiiiiaTb termin riaznaczyi;
Bag. urocciti dan ; Bosn. urocili dan diem statuere, urocni
dan pacia dies) Mój ton, mój sposób m\śienia nie urocz\ł
nikogo. Teal. 25, 22. UROCZYCIEL. a. m.. urzekający;
Sornb. 1. zaietźnjk iiicanlator , ber Sefcrct^fl" , cf. urok.
UROCZYSKO. UROCZYSZCZE, a. n. ; ( A'oss. ypoMHiue =
powiat, kraina); kopiec, miejsce graniczne. 7r. bet ®rdnj'
iłein , 23iQM^aiifen ; [nazwa miejsca nieosiedlonego , Sciicii'
nmig eincr uiiaiigcfiebclter órtlidjfcit 2 |. Około Kamieńca,

Kijowa , Białej Cerkwi , kędy mogiły i uroczyszcza onych
pierwszych i cnotliwych miłośników ojczyzny. Pnlib. B 2.
Nasi Wołodara porazili i uciekającego na 'uroczyscii Wy-
sokim pojmali, ^tryjk. 185 Urewlanie widząc Ihora w
małej drużynie . uderzyli nań na 'uroczyscu — Siryjk. 1 1 7.
UROCZYSTOJłĆ, ści , i, obchód czego solenny, roczni-
ca; bie 3-c9cr!id)feit , fepcrlid,>e Scocfiiiiig , Sc^cr; Sluv. sła-
wnost, i ob. Sławnośćj ; i>:irab. 1. (walocżnnofcż ; Yind.
fvelezhnost , l'vetelilhnost , (ob. Swia(eczność) ; Bom. gód
(ob. Gody), blag dan, (cf. błogi dzień); Boss. et Ecd.
npaa^HCCTBo , ipta-.LtTKo , Topa^ecTBOBaHie , ( cf. larg ).
Uroczystość urodzin twoich. Ir. UROCZYSTY, "URO-
CZYWISTY, a, e, UROCZYŚCIE adi'.. solennie obchodzo-
ny, fcacrltfb; Slov. sławny, ub. Sławny; Slov. wyroćity, wy-
roĆMJ aimiiersariiis , roczny; (Vcra6. i. fwatocżne, (cf.
świąteczny); Bay. blagdan ; Ross TOpatecTBeKHUii , 6ja-
rosna.MeHHThiH , {ob. Znamienity]. Miechaj dziś zabrzmi
tryulm uroczysty. Fieśn. Kiit. 98. Uroczyście, xolenniter.
Zyyr. Gon. 552. Uroczyście obchodzić ; Boss. TopatecTBO-
BaTL , (cf targowaćj. — Tiainl. Słviwo moje jest uroczy-
ste, nie mogę go nie dotrzymać. .Wejj. Mann. I, 142.
święte , mcin ffl?ort ift bcilifl-
'UROD , u, m., I) urodzenie się, bie ©efnirt, iai niif bie
"Bclt fonimcil. Wszystkie ofiary pierwszego urodu kapła-
nowi będą przysłużali. 1 Leop. Ainn. 5, 9. — ^'. Urod,
to co się urodziło, narodziło, to co się rodzi, produkt,
baj ©rjCugte. Jaku z gumien pierwsze urody oddziałać
będziesz, tak i z pokarmów dacie pierwociny panu. 1
Leop. Aiitn. 15, 18. Dni nowych urodów. 1 Leop. Syr.
24, 53. (nowych urod. 5 Leop.}. Ziemia Judska dawa-
ła użytki a urody swoje. 1 Leop. 1 Mach. 14, 8. URO-
DA, y, z.: (Boh. et Slov. auroda = żyzność , urodzaj;
Boss. ypoj^L, ypojiiHa poi-zwara , ypoj.iHBOCTb po-
czwarność) ; wzrost i kształt ciała ; Ro.^is. ciaib , {ob. Sla-

tura , stan, postać); ber %nń]i imP bie ©eftalt bee Sor^
perz , ber łlorperliaii. Był urodą nie wielki. Bej PoH.
A 71 n. I. Król Stefan był pan vyysokiej urody, i kra-
sny dosyć. Biel. 745. W kraju tym tak żony, jako i
mężowie urody mieli wielkie a suche. Biel. Hw. 159.
Kapitan mierzy taśmą urodę Bartosza. Teal. 52, 59. iNie
trzeba męża mierząc po urodzie. Mon. 71, 544. (w ko-
rzcc chłopa me mierzą). Niektóre wysp.y są puste od
ludzi dla potwor, które mają straszliwe urody. Biel. bw.
B 2 b. (są strasznej wielkości). Ukazał z długiej jamy
łeb wielkiej uroiły modry wąż. Olw. Oif. 105. (ogromny
łeb;. — ^. Uroda, piękny wzrost 1 kształt , krasa, uro-
dziwość; Boss. CTaTiiocrb, ocaiina , 40Óp()3pa<)ie , ójaro-
3paMie , 6.iaruoópa3ie , fduńier ffliicŁ-J , fdJÓner Smi , jcbótier
Sorpcr. Uroda w ogólnym znaczeniu, bierze się często
za piękność. Pam. Warsz. 4, 43. Cudności abo urody
konia I proporcyi jego opisać nie potrzeba, bo ta jest
w oczach ludzkich. Baur. Ek. 147. Uroda bez przyje-
mności, nie pociągnie wiele gości. Cn. Ad. 1205. (pię-
knie, a dalej nic). Uroda często szkodliwa, ih. 1206.
Uroda rzadka bez wady. rzadko cnotliwa, ib. 1207. Uro-
da rzadko sie cało dochowa ; uroda rzecz nie trwała.
ib. Uroda wielki orator, wielki mocarz, ib. 1208. Uro-

21'

i 64

UaODZAJNOŚC - LHADZAĆ.;

dy (Joś(5 , a serca raalo. Cn. Ad. 905. Nieurodę dowci-
pem nadgradzać. Chrośc. Ow 2U1. — Fenunif. Uroda,
osoba urodziwa, krasna; cine iid)ÓIll)CtI , iifóne , tuoblgc^
ftoltfte "lleriDn. Ud urody do urody Leia z/cj cluiwi swo-
body. Zah. 7, 289. — 2) 'Uroda, UIUJUZAJ-NOŚC, ści,
z'.; Boh. aurodnost; żyzność, Me Jrudjllnufcit. Wlej zie-
mi gruiil jest dobrej urody, Biel. 569. Ziemia wyda
urodę swą. i Leop. Levit. 26 5. (urodzaj swój. 5 Leop.).
R. 1524 by/a wielka z n;eurody dros;ość zboża, z mro-
zów, klóre sla/y aż do światek. Biel. Sw. 287. z nieu-
rodzaju, a)Ji6amd).J. UnODLIWY. UHOD.NY, ob. Urodzi-
wy. UKODZAJ, j,i, m. , UUODZAJE jilur.; Boh. auro-
da roćni ; Slov. uroda, obroda , roćnj auroda , strowa ;
Dal. Iitina, (cl', lato); Rag. urod ; Boss. ypowaii ; kre-
scencya żyzna, hojna, żniwo bogate, obrodzenie, gefC'
fliietc Jruite, nndnbare Grntt. quM 3abr. Bói; nam
wtedy dał urodzaje ; zebraliśmy cokolwiek grosza. Teat.
51', 51 Ziemia wyda urodzaj swój 5 Leof. Levit. 16,
5. ('urodę swa. 1 l.eop.). — Fig. Z owocu ust męż-
czyzny będzie napełnion żywot jego , i użytki ust jcico
nasyca go. i Leop. Prov. 18, 20. (urodzaje ust \ego, 5
Leop, p/ody;. — Nieurodzaj. Zab. 13, 79. SDJiJiDiic^Si ;
Boh. neauroda ; \'ind. hudu letu , neporednu lelu , linku
letu , burna , jelova , flaba , lerda , vpizhla iietina ; Rag.
nedaccbja; Buis. He3'po»cari , He4opo4X , neroji. Na ma-
ły urodzaj, co po wielkim gumnie? Fot Juw. 76, fcl'.
wielka stodo/a , a w mej cztery kojiy. UKOUZAJNOSt"',
śei , i. , żyzność , oblite rodzenie , przymiot tego , co
obradza , bit jriidjlMrfcit ; Boh. aurodnost; Cum. rodo-
Yitnost; Yiitd. rodovilnost, fadovitnost, fadliyost ; Croat.
rodnoszt, rodlyivoszt; 7^09. rodiios, rodglivost ; Boss.
nj040H0cie, n.uuopo4ie. UKODZAJNY, a, e, — ie adv.,
żyzny, obficie rodzący, obradzajacy : Boh. aurodny ; Slov.
urodny; Cani. rodovitn , porodu; Vt'id. roden , rodovi-
ten , fadoyiten , ladliu , faden ; Croat. roden; Rag ro •
dan , rodgliy, rodni, porodni : Bosn. rodan , plodan ;
Boss. ypoatariHUH, frud^tbnr. Urodzajna ziemia jest ta,
w której po większej części pożyteczne rośliny rość i
ilojźrzc«ać mogą. hluk. Bosi. 5, 70. Urodzajny rok.
Zab. 15, 79. .Nieurodzajny rok. ib. ciii 'HJUjabr , jf^l'
jajir. UKODilENIK , ob. Urodzić. •UHUDZENIEC , lica ,
m ; Boss. ypo/Kciieui , turodak , ziądrokak , turodowiec,
iudigena; clii (5iiiflcl'0l)riicr , Ginbcimiicbcr, jnnKiiibcr. Urzę-
dy dawać tylko powininśiny rodzicom starożytnym 1 uro-
dżeńcom VV. X. Lit. Stat.' Lit. 74 UKUUŻIC'. c;. dok.
s/owa niedok. rodzić , ■UK.\DZAĆ ; Boh. urodili ; Boss.
ypomiiL, ypoafaiL; płód wydać, s|>łodzić : dclnibrcii .
iicr-jorbrinfleil , crsCUflCII. ^ Fhys et tr. Patrząc ludzie
na laką miłość tych przyjaciół, mówili; jakoby ich jedna
matka urodziła. Sk. Zyw. 1, 150. To jest doświadczo-
na , iż nie_ urodzi sowa sokoła, sikora słowika, jastrząb'
gołębia. Żarn. Bost. 2 , 276 6. Dolad ilowcip Europy
nic podobnego nie urodził Boh. Kam. 4, 141. Insze
grunia trzydzieste owoce oddają , Hrugie we dwoje wię-
cej uradzają (jroch. W. 91. — j! Rec Urodzić się, wy-
danym być na świat, przyjść na świat, narodzić sie, >pło-
diunym być; fiag. uroditise , auf bie SJelt fommcii, d*'

URODZINY - U n O b Z 1 W Y.

bobrcn ircrbcii , ani 8i(^t fommen. Urodził się, ożenił, żył,
umarł. Zab. 15, 200. (er Icbtc , nabm ein SCeib, uiib fłarb.
(ScUcrt). fiO się nie urodzi, lego nie chrzczą. Fim.
Kam. 60, (cf. jeszcze się mc urodziło, a już się ochrzci-
ło). Co Się urodziło umrzeć musi. Cn. Ad. 104. Je-
szcze sie ten nie urodził , ,ktoby wszystkim dogodził.
Mon. 67 . 684. Co się urodzi łyso , łyso zginie. Jabi.
Ez. 152. Birk. Chodk. A ó b. (nie poprawisz goj. Uro-
dziłeś Sie dumnym , ujiarlym . 1 słabym razem. Miemc.
Btbl. Targ. 14. Darmo tym być, do czego kto się nie
urodził. Arus. Daj. 65. Cokolwiek przedsieweźmie pi-
sać Nie potrzeba mu ni szukać ni chwytać , Samo
przychodzi snadnie i tak miło, Że się zda, jakby się
to uiodziło. Opal. Hoet. — Oecon. Urodzi się tu tyle,
uradza się tyle , daje ta rola lyle z takiego zasiewku ,
wyniesie lyle urodzaj, redtt. Cn. Th. 1197. c^ IDiid^ft
bter 10 uiib fu inrl, ber 3l(fcr triijt 10 uiib U' yiel — Uro-
dzenie, narodzenie, [irzyjście na s«ial; Croat. jiorod ;
Carn. rojslyu : Hoss. pii"*ui'i'TBO , poHyUeiiie , bic @eblirt.
bnó auf bic 3BfIt Sumincii , dua fiilii finniiicii. Jeden jest
sposób urodzenia, a tysiąc zginienia. Bys. Ad. 17.
Urodzenie aiUer rod , z którego się kto rodzi, Tamilia
iobs. naród), dom, gniazdo; biC (Scburt , Mi ®eflj([f(tt ,
.S>crft'mmcii. (Ił«pi ten , co sie wstydzi swego urodzenia.
Teat. 25. c , 7. Częstokroć ludzie, których nazywamy
bez iiroilzenia , ratowali ojczyznę swoje. 60;. A'ur. 1 ,
106. nie l'amilianci; oppos. wysokiego urodzenia, pan
z panów , ob. Familiant. — Similttar : Dobrze urodzony,
dobrego rodu; Boh. et Slov. urozeny ; Boss. óiarupu-
411UH , ó.iarupo/KxeHuuii ; (6jarupo4CTłiUBaTb szlachcicem
być), IH'II gutcr Jlbfuiirt. Szlachcic dobrze urodzony, ilou.
70, 776. Człowiek dobrze urodzony , a nierozsądny 1
głupi, zakała jest krwi swojej. A ras. I'ud 2, 210. ĄJoii.
65, 216. — ijua tiliiL: Pomniejszym kasztelanom Ijluł
urodzony pozwalają. A'ie.<. 1, 219, cl', wielmożny, 2Bobl'
gcbobriicr ; Boh. wysoce urozeny, jaśnie wielmożny. URO-
DZINY pltir. , dzień obchodu urodzenia się , rocznica uro-
dzenia się ; C»rn. rojsine dan ; Yind. roslyeiii den ; Eccl.
P041111U . poHi.ieiiiH 4eiib , poHijauima , ber @cbiirti9tii|) , tai
®cburtiSfc|t. W dzień urodzin (lodsloliiiy , mąż jej b\ł
nadzwyczajnie u>lrujofiy. Kras. Bod 2, 258. UltUUZl.N-
NY, a, e, od urodzin , C^cbiirt-JtaoJ ■■ ; (jroat. rogyeni , na-
tolitius. UllODZlWY, -UROnUWY. 'URODNY, a, e;
{Boh aurodny fuecundus . urodzajny; SIoik urodny, pło-
dny; Huss. ypu.uiiBUii poczwarny. ogromny; £cf/. ypo-
41181411, ov(io,\i>. óesiyMHhijfi, mnuil. .lypam. głupi); wy-
sokiego wzroslu, kiri'6 . (jri'f ilCIlMiticil. Saiil był bardzo
urodziiły. lak, iż nad lud wszystek lamioiiami był wyższy.
Sk. Zyw. 2, 54. Artysta Ini, cliło|i jak dąb; a choć
był chłopem tak urodziwym, wol.ił przecie muzyką sij
bawić , niż zbijać. Budn. Apuphl. 51. — g. Pięknie uro-
sły, kształtny, przystojny, krasny, piękny, fdióll flfroait'
fen, luobiflcflilitct . )d)i'n; Boh. spamly. tub. Wspaniały);
Croat. obrażeń (if ubraz,. kijieii, icf kibić) ; Bng obri-
zii; Boss. iTariiuJi . ueaHncTufi . 6jaru;ipu'iiiufl; Ectl.
4i)ÓpujpaHiihlH , caHUBHTUA. Urodziwy, który z wysoka 1
okazjłą postacią łączy oraz proporcyuiialny skład ciała.

URODZIWOŚĆ - UROK.

Pam. V\nrs;. 4, 45. Ukazali się dsvaj injodzieńcy przy
nim , w moc urodziwi , w s/3«ie dobrzy, ozdobni w ubie-
rze. I Leop. Mach. 5, 26. Szczęśliwszej , śliczniejszej i
urodliwszt^j nie wiemy. Groch. \Y. ÓOO. Job syny w cnotach
godne I córeczki miał urodne. Fieśn. Kat. 130. Klóraź
urodna, by nie byfa pyszna! Jabł. Ez. G Izabela, Zyg-
munta córa, urodliwa , obyczajna. Biel. Sw. 155. Dzie-
wka dziwnie urodliwa, pulchernma. Zebr. Oic. 212. Ko-
loman b\{ nieuridliwy, maluczki, kosmaty, rozoki , twa-
rzy dołków atej. Biel. Stu. 128 b. Urodziwe kobiety.
Nieme. Król. 4. 185. Piwo Hamburskie płeć tak męż-
czyznom , jak białogłowom urodliwa czyni. Syr. 9łG.
UHODZiWOSć. ści , ż., ksztaflność , kształt, piękność;
i>ic S!BoIil(5cftaltI)cit , Sioiiljett ; Bag. obrazitos ; Croal. obra-
sznoszt; Boss. ciaTHOCTb , caHoninocTb ; (Eccl. ypo4CTBO,
iopo4CTBO , ceąioyMiiK . aypawccTBO głuposć). URODZO-
ISOŚC , ści, i., qua IHul : n. p. Rej, zacnie urodzone-
mu p. Stan. Szafrańczowi z Pieskowej Skały, staroście
Lelowskiemu : iż urodzoność twą znam jasnego oka i
baczenia , zdało mi się te księgi nie do kogo i:-:nego
napisać, jeno do urodzoności twojej. Bej. Ziy. 182. (eiu.
SBolili^C^Pljnicn). ( Boh. urozenost nobililas (jeneris ; Sluv.
urozenost generosilas ; Boss 6jiarop04ie szlachectwo).
UROlC c;-. duk., rojąc w głowie utworzyć, wymyślić; Eccl.
H6ni|i6E.iTit , B03iienmcBaTii , Hcnm.yio, eUmi ©d;n.iannc=
xuA)ti ertiEiifcii, crbiditcn, fid) Iraiimcn laffeii. Nie każdemu
to przystoi. Co sobie we łbie uroi. Nar. Dz. o, 224.
Urojony, przywidziany Boss. MeyTaTejbHuil , npn3pa'iiibiH.
Urojenie, przywidzenie; Yrnd. ismiflik [ob. Zmysł, wy-
mysł), muhuvanje (ob. muchy w głowie) , muiiolovilje ,
fantasia , {ob. Fantazya) ; Slav. upiranje u pamet, (cl',
uprzeć); Boss. et Eccl. iifiH^^ft.iKi , r.łevhT.i, 6pL'4a , 6pe-
4HII (ob. Rreduiaj, iipimy4bi , iienmeBaHie. Uroiło mu się
coś w głowie. Teat: 8 b, 85. ubrdało mu się, C'3 ift

tbni ciiic Sśiminiicrcu iii ben Sort ijcfummcn , er ^at dr-
fdjcinimgcn. "URÓJ, ju, m, urojenie, wymysł; ciii fdjirar-
mcritd)ei: ©cbaiifc, 5cl)irnrmcrcv . Crtiditmiij. To są poety
uroję. Przyb. Mat. 2G0.
UROK, u, m., UROCZEK, czka, m. dem.; (Boh. aurok,
urok, aurocek czynsz roczny, auroekv, auroćnice rrusla
lactea ; Rug. urok, ugovor = umowa ; Bosn. uzrok, pri-
rok cflusa, caput , origo ; //oss. ypoKX > roczny płat, o(iła-
ta , pensum , iekcya , cf poKi = los , szczęście , et. wy-
lok ; Eccl. oópoKł, oypOKi dań, czynsz); urzeczenie,
uroczenie, oczarowanie kogo ozionieniem . wzrokiem,
złem okiem: Boh. aurok, aurek ; Sorab. 1. zaretżeno,
skuzwano ; Carn. uroki, urozhijst ; Yiiul. vurak , ureku-
vanje ; Croat. vuróki ; Boss. ypoKll , llsiypOMeHie , 3aro-
Bop^B ; Eccl. ypoKH. npiiaopi otecŁ, bai 33c|d)rc»eii , 33c=
fprcc^en , Scbci-eii , Scjfiubcrn , biirt^ tófen 3It^em , 231ict ;
przyrok , oczarowanie. Yolck. 289. — Pr. et Ir. Domy-
ślam się , to będą uroki , zapewne cie która Złym okiem
baba na czczo zajrzała ponura. Zab. H, 315 Zabł S;i
uroki, które z oczu zarażają, jak bazyliszki , i są oczy,
które w się niemoc biorą. Sk. haz. 106. Przez sny na-
pomiiiony, chciał do czasu córkę niieć dla uroku złym
oczom ukrytą. Pot. Arg. 554. Matka do wódek, i swą

UROKLIWY - URÓŚĆ

165

ręką omdlałego ściera na uroki Pot. Syl. 279. Urokom
zazdrościwego oka podlega. Mok, Turk. 56. Stawiają
w Persyi ligury trzech doktorów przede drzwiami, aby
goście na nich patrząc , wszystek jad i uroki wypuścili.
hiok. Turk. 148. wszystke złość. — Fig. Urok oinylno-
śi-i zaćmiwa dobre rzeczy, a nieustawiczność "żądliwości
przewraca zmysł bez złości. 1 Lcop. Sap. 4, 12. In
meliorem parłem : Co za urok ! kiedy otworzysz twe pię-
kne usta na uśmiechnienie. Chód. Gesn. 4. (powab,
zachwyt). Słowik miłosnym tknicly urokiem . Piosneczki
nócił nad czystym stokiem. Zab. 11. 541. Zahi. prze-
jęciem , zachwyceniem ; (illtjucfcn , ^aubn. W czystej
myśli i zdaniu, pięknyś nie uroczkiem , Nie żartuj, że
cię ktoś tam Muz nazywa oczkiem. Zub. 12, 527. Ejs-
sijw. — Aliler : Z nieszczęsnym urokiem w rozmowy sie
wdawszy; mnio ominę. Zebr. Oiu 151. — 2" ) Urok,
umówionego co, urnowa, uchwała, postanowienie. Cn.
Th. 1198.' ber 33efd)liig, l^ertrai) , bas AcftijefeCite , Sfftiiiiin=
te. Czyjaż dusza jest urokom nieba niedostępna. Zab. 1
6, 71. UROKLIWY, a, e; Boss ypoi.iiiBLiil; urzekający,
czarujący, oziewajacy , ozioniający; bcjfiubernb , bc&ercilb.
Nie ikuąl go zyzek urokliwy. Zub. 9,251. Ej^sym. Blask
foriuny urokliwym zazdrości podległy oczom. Nar. Tac.
2, 279.

UROŃ , u, m., Uronienie ; Ross. ypnai ; utrata , uszkodze-
nie , zguba; ber 3.Nerliift-, bns Serlorciujebcii. Ty z ciepła
dusze ciągniesz bez uronu 1 ziemi wnętrze siemieniste
warzysz. Zab. 10, 150. Koss. — Aliler: Cokolwiek uro-
nem płndnym na świat okaże ciał istotnych brzemię ,
Za twym to wszystko darem rozpościera ziemię. Zab. 15,
9. Anin;, obrodzeniem płodnym , friicfitliarc Grjeuguiig.
URONIĆ, ob. Ronić. 'Uronienie, ponnot, abortus. Urs,
Gr. 192, ob Poronienie.

"UROSC, UROSN.\('j, urósł, f. urośnie, 'oroście neiitr. dok.,
Urastać HicrfoA. ; /?os,'!. ypocTn , ypociaib ; pewnego swego
wzrostu dojść, wysokości należytej dorosnąć; cjrof 11)0(6=
fen, nnfiraclifen , crii>nd)feii , phys. et łr. Człowiek dotąd
"roście, aż 'uroście, i więcej już 'rość nie będzie. Olicz.
Wych. O 1 b Gorczycy urasta drzewo takie , że też
ptacy powietrzni przylatują, i mieszkają na gałęziach je-
go. I Leop. Mulh. 15, 52. Urosły Bosn. urosily. Z te-
go .Maryusza tak małego on .Maryusz urósł, który Afry-
kę podbił. W/arg. Wal. 221. Łatwiej jest burzliwym
ludziom nie dopuścić uróść, niż kiedy już wielkiemi
urostą, chcieć im dopiero rosjów ucierać. Gorn. Dw. 577.
Pochlebcę, malacze , i inni zli ludzie, którzy niecnotą
uróść chcą. Gorn. Dw. 594. (w górę iść, wspinać się).
Iż pieniędzy tych długo nie brał, tedy i sumy kapi-
talnej i interesu urosło było do 50000 Warg. Wal.

228. es iiiar anijemadifen bi? — Uróść z czego = wyniknąć

z czego , wszcząć się z czego ; roorau^ entftcbcn , entfpri;i'
(jcn , eniHid)|'cn, Patrzyła, co to b_\ł za zj^iełk a co złe-
go Lirość miało. Sk. Żyw. 2, 56. Nie wiem, jaka kro-
tochwila Wasz Mościom z rozprawy mojej uróść może
Gorn. Dw 15. Zapomnieli, coby im było z tej wiary
ich uróść mogło. Rej. Posl. T t \. Z wolności urośnie
niewola. Wad. Dan. 210. W tym na Rzymskie pań-

166

U R O ś C I Ć - L II S Z U L A.

stwo uburzWy się narody i wojna IruJna z niemi ros/a.
Sk. Żyw. i, 197. 'Urościenie , coiist^ueiilia , quae ex
praeredenlibui inferlur , zarnknienie , przylofzenie . co/i-
teijuenliam iiiferre, zaniknifnie lo przyloi'/.yi^. które z cze-
.„'o roście. Mąci, ( ob. Wniosek ). ' UUÓŚCIĆ cz dok..
Uraszczać niedok., (ailivum neulriiis uróść); 1) robić, źe
i'a roiSnie , że urośnie . road'fcii ma(^cii. Olejek len na
parszywa g/owe pomazany, włosy nraszoza i parrliów me
tlopuśzcza. Sienii. 102. Cerkiew' wsilioilnia sama przez
l;.l lysiac po sanie cz;isy tej dzisiejszej schizmy, urościła
ti) rozróżnienie. Smolr. Ex. 5"2. ( iikarmi/a , utrzymała ,
uchowała, fomonlowjiłai. - g. "Urcśeić pole, uijnoić ,
użyźnię ; PilS it\i hm^CU , fctl nia^cn. Ponżone bunto-
wniki pule uroszeza pluicawerni śi^ierwy. Tiuaid. W. U.
22. Coniszyłyby wiis do iitoś'i uro^zcznne eiiiłaini pu-
hilycli pułków Kaneńskie niwy. Zab. 4, 508. — Miter :
Nie chciałeś z naszych piersi ' urosezonych budować
mo>tu. Twaid Misc. 108. na pował leżących, biiKjoftrcrft.—
J!. Uroszczony z czego , ciltftiilibfil , tilifptuiigfli. Pod mgłą
y. kurzawy srogiej uroszczonej pierzchną. Uiiośc Luk.
182. iNie tylko dzięki, nie tylko jedności fiodni są, ale
koron uroszczonych Za swoje mężne odwagi i dzieła
ChroŚK. Fars. 7. zarobionych, ycrbiciit , cripprbcn. Kiedy
kio do rzeczy szczególne ma prawo, wtedy rzeczą przy-
padłą albo uroszczona zowie się. Ciul. Cyw. 2,4. —
2) Urościć sobie, i.roićj wymyślić, utworzyć w głnwie ;
]\ii ciipae triiiimcit lajfcn , in beii flopf fcCcti , ai:i5bc(foii ,
ui^mieten, fAroarmerifd) rrbiiten. Urościwszy sobie z twarzy
i śmiechu cudzego niejakąś zeiżywośe , na niewinnych
sie gniewa. /'(7c/i. Sen. (jii. 229. Bardziej w nas Łjniew
rozjątrzają uroszczone w umyśle urazy, inżeli rzeczywiste
i istotne, /'i/c/i. Sen. gii 352. Za lada uroszczona w
głjwie chimerą jui ci do rozwodu. Teat. 10. b, 101.
(uwidzians, ubrdaną chimerą, za ubrdaniem). Urościł so-
bie prelensyc do granic wsi pańskiej. Teat. 18, 11.

UROSIĆ, UUÓSZO.NY, ob. llosić.

**UU0SLIN.A , y, i., cokolwiek z ziemi urosło, ob. Ilośiina,
till @eivdd)d. Węgliste żyły biorą swój początek z pier-
wiastkowych ziemi urośhn. Stat. Uiij]. I."i7. U1U)ST , u,
m , wu-lki wzrost, wielkość, wysokość; \\(S>%tX iBlldjó,
®ri>6c . Jpobfil. Bóg do posług swoich używał nie lego
świata zacnych osób . rodem , naukami , urosłem , ale
prostych ludzi. 6'i/. Foit. 28 1 b.

LROSZTOWAĆ, ob. Boszlować. •UlłOWIEŚ, oh. Irwisz.

LBUWNAĆ cz. dok , Urównywać niedok. rze/ll. , równym
uczynić, równo ubić, ganj gleitb tiiib t\>in mat^eii ; Uuh.
urownali; Carn. iKoynilin ; Croat. uravnali , uravnavam ,
łiois ypoBHHTb , ypiiBniiBUTb , yBepcTaTb , yBepcTUDiiTb
(od ^Var.^taJ , y Karaib , yKUTbiBUTb ; ob. Równać, po-
równać.

LROSktJSZOWAĆ. oh. Rozkoszować

URSZULA I. i. IRSZULKA, i , i. dem., imię ś>»iętcj
Urfula ; Sorob. 1. Wurla ; Sorab. 2. Horżula , lioscha ,
Osclia ; Vind. LTllika. Treny Jana hoihanowakieyu na
śmierć Urszulki córeczki swojej. Arut. l.tst. S." — {.
Irszulka , zakonnica, dnf Uifulinfr ■ 'Honnt.

r R T - U R W A C.

i. URT; Sorab. 1. norl, ob. Ort. 2. I RT r. p. dla owiec,
ob. Hurty . Hurt.

URL.MIE.MĆ , ob. Rumienić. URLMOWAi: , ob. Rumować.

L'R\VA , y, i., miesce , zkąd się ziemia urwała, |irzer»3 ,
przepaść. Cn Jh. 1198." eiiie Slitit, i;dnijcf!u|r ; lU^t.
UTuaJb , yTCCi. — .Miler: Urwą, sztURa ziemi, skały,
od przerwy abo urwy stojącej odpadła ; cin obgcriffencS
6rbjtil(f,- (5el)eilftiicr. Ogromna skjily urwą, strącotia z
góry wierzchu, runie z gromem do dołu. i'(as. Sum 1,
148. — g. Llrwa , załcbki , bitwa, targnienic się, mo-
cowanie; Pie JKaiifcrfa, ^adilflijcrcę , Salgercc. O urwacb:
Tak sie na się hultaje srodze powaśnili , Czjhć już cy-
rulika subie zamówili I hchow. tr. 45. — §. Na urwę,
na URWISZ , byle eo urwać, okpić , wydrwić, zar-
wać ; aiif 53itrU|j , 33c»prH)ciliiii9 aiióof !)C»P . urn nur Kineii
Sdjllilt ill nia(^fn. Robić me chcą, jeno lekko albo na
urwę, by się radzi żywili bez pracy. Haur, Sk. 40. et
117. Na doświadczeniach im me schodzi; w rzeczy sa-
mej, patrzą tylko na urwisz. Teat. 21 , 115. Panicze
na urwisz tylko dybią u kobiety, ib, 25. b, 54. kobiety
powinny przed chłopcy uciekać, bo ichrnośc tylko na
urwisz. Teat. M. b, 27. (tylko by sie dorwać). URWAĆ,
/'. urwie cj. duk. , Lrywać meduk, Vmd. oteigati, odter-
gati ; Hois. ypBatb , ypUbarb; urywać co uwiązanego,
przywiązanego, przyczepionego, abiet^cit. Urywać jabłko,
kwiatek, uszczykac; ol'pflii(ffii , nbrciBCii. Urwę ja świeżą
różę, kiedy się dostała, klóraby mogła zwiędnąć . gilzie-
by Sie przestała. /'. hibuii. Uri. 1 , 20. — Simil. Znam
te sposoby, ale sie na koniec urywają Teal. 19. e, 97.
me irz.vinają, pękają , |ie Ualtcii nic^t 2lidj , fie rctfcn , bre-
djcil. Żal jej głos urywa. Frzyb. Luz. 47. przerywa na-
gle , tłumi; (d^iicU abbrfd^Cit , crftirfeii. Jakoś się urwało
plebanowi kazanie, lak iż odechciało mu się dalej w
pamięci grzebać. Afon. 74, 552. umilkł, er blitb iii bfr
^*rcbijt ftctfcii, blicb ńfftt, (bacfeiii. Każdy chce d urwać.
Cn. .y, 558. oberwHć; lioys Taniiytb , ronarb , ab-
5iBiicfcii , fur \\Jb iibrcifni , tdjirńnjcn , rtiif ben ćtranj id?la'
iJCII , ^sdjllHiliiClpjCIIIliiJC inrtd)Cn. Trzeba było szalbierować,
urywać, kręcić, żeby się pan nie postrzegł. Teat. 19.
c , 08. — Snmt. {'omerańską ziemie Krzyżccy raczćj
nam iirwah , aniżeli w\rwali; surripuere veiius, quam
eripuere. Krom. 555. fie babeit fte uii-J infbr fiitiBiUibt aU
eiltri|]cil. Urywać czego, rwaniem uiuniej-izyc , odrywać
z niego; abrfi^cii , (ibjiDiirfcn , abfiifipfii , abbrcd,'fii , yertin-
tjerii. Kupczącym zawsze nowa szkoda zysk urywa. i/in.
.4u»'. 50. Targuje się Iroclia , lam urwie, tam pomniej-
szy. Teat. 53. (/, 80 W pracach około rządzenia pań-
slwem, urywał sobie czasu i święie księgi czytał. Sk.
Uz. 1111. Każily zakonnik urywał sobie od gęby, aby
tylko nakarmił ubogiego. Boh. Dyab. 5, 197. Ini sobie
hojniej człek urywa z chęci, Tym więcej darów z bo-
skiej dłoni dopnie. Hor. i, 118. .Vur. Urywać nieprzy-
jaciela , niespudtianie go uszkodzić ; tfm jjfillbf uniift'
inerft ilblrii* ibiin , ibm im Jłiicffn tfdjabfii jiiiuijfn , i^n
iH'ti bintfii (infiiUcii uiib fdia»d(l)fn. Ru-sacy czesiemi wy-
cieczkami 1 zamku , Polaków około szturmu zabawiun>ch
urywali. Stryjk. 101. I tu me byli od pogaiistwa wol-

u ({ w A N I E C - L' H \N' I S T Y.

U R U'I SZ - r H Y N Ał..

167

nemi , coraz n;ipad:ini Z ślepych 'cliacliinęi-i niilczkicm
urywani. Tiinird. W/. 88. Bieżał za mcmi i iili szeregów
urv«al. Warg. Cez. 19ł. Przypada z tyfu i urywa pn-
zadiiscli pułków; carpit exliemof. Krom. 157. Z niciiagła
trza Liyło urv»ai; po trosze lego wielkiBLCo nieprzyjaciela.
Ba:,. 6k. 189. Wszęilzie go urywano. 1 Leop. 5 MacIi.
io , 19. Nie-przyjacid sam u siebie svveur«anie i umniej-
szenie uważając, miaJ tycli za niezwycjężnycli , kiórzy
się na wszeclimocnego boga sjuiszczają 1 Leop. 2 iMach.
11, 13. (osłabienie swoje, straty s«oje) ■ — frwać
kogo w łeb, uiierzyć go, z;uiać mu cios: ciiicm CillClI
Strcii ocifcccii, ciiirit !C}kb gctcii. Wymknął s-ie, leczona
JO w łeb urwała tylcem, fol. Arg ■1'21. Samego przez
łeb urwie wiosłem przewoźnika, liarih. Trag. 41. — g.
Rec. Urwać się gdzie abo dokąd, wyrwawszy się udać
gdzie; Hoss. ypuaibca, (oó. Urywczo); fid) wuDiii Iptoipcit,
cit>inu$i(jeil. Wołowce nie mogą się przed nędznerni tru-
dnościami i do kościoła urwać. Żarn. post. 2, 5t)9 b. —
|. Urwać sip , zerwać się, urazić sie dźwiganiem: fid)
aerreipm, yerbcfcen, ucrreiifcii, im i)c{icii Sdinbcii tbuii.
Urwanie, uriiz , zerwanie; ^a» 2?crrcif cii , 2>crrcnfcii. Uraz
albo urwanie. Sienn. Ziej. Wino szalwiowe Ićczy krwią
plwanie, kaszel, urwanie. Sieiiii. 625. Pomurne ziele
urwanym abo przerwanym pomocne. Si/r. 8r)G. URW.A.-
NIKC , ńca , m , szubienicznik , co sie z szubienicy
urwał, ledwo jej uszedł ; cill ©alilClliHigcI, ©illgcnftritf. Po-
wrócił do łasa niedzv\iedź jak urwaniec z łańcucba swego
mistrza clifopa Zab. 12, 91. Antychryst nie za na-
stępcę apostolskiego, ole za urwańca niech będzie mian.
Zygr. Pap. 3. Ocz-k Fizijm. 14. Jeśliby kto za pieniądze
na stolicy Piotrowej był posadzony, ten urw:ińeem niech
będzie zwań Z^gr. l'ap. 292. (aposUiiiais, odszczepień-
cem). UliWANSKl; a, ie , zbójecki, rozbójniczy; fpig=
l'uliiic&, railkrifd). Kniaź Polskę najeżdżał łupieżnym a ur-
«ań<kim obyczajem. Stryjk. ri82. UKWIPOŁEC, łcia. m..
URWIS, 'UROWIEŚ, la, m., URWISEK, ska, m.. dem.-
Boh. urwalec; rzezimieszek, złodziej , oszust, zbój, szu-
brawiec; cin Sciitclfdinciber , Sctiiigcr. Ten matacz . ur«i-
połeć , którr mnie <!Żenienia z Anielka pozbawił. Teal.
22. 6, 827. ■ Oj, był to urwipołeć! Zabt. Zab. 43. Noc
głucha , śpię przecież , lecz nie śpią urwisze. Zalf. .Amf.
11. Szczęśliwszy wierclpięla, dworaczek obrotny, Choć
kostera, choć pijak, choć urwis istotny. Zab. 12, 167.
Zabt. Alboż można kiedy skończyć z ly.m urwiskiem!
Jeat. 20. b, 51. Mie spuszczaj syna z ostrości ojcow-
skiej, pieniędzy nie dodawaj, nie chceszii mieć z niego
na potym urowiesia. Opal. Sal. 139. URWISKO, a, n. ,
przerwa , miejsce , zkad sie ziemia lub skala urwała ;
cinc Slitft. feaiigefliiźt , ic^rojfe gclfciifpaltc , Grbfiialtc. Pię-
knie ztąd patrzeć na grzbiety skał wysokich i przykre
urwiska. Pot. Jow. 29. A to co? wiszą skały nieprze-
byte , Ogromne locby i przykre urwiska. Kniaź. Poez.
2, 233. — g. Urwisko , sztuka ziemi od urwy stojącej od-
padła ; cin nbgcfalliiCo Sclfciiftilcf , ©rpftficf. Śmierć człowieka,
urwiskiem góry przywalonego. Pilch. Sen. list. 2, 17.
URWISTY, a, e, — o adf, z urywaniem, pełen urwisk;
flebrci^cn, aliijebroc^en , »oIl Sliiftc; Vind. Hcrn, sterrai-

nast, nagel; floss. orpuBiiCTuil, yTeciicTinfi. Na Ul^ WISZ,
na iirwe , ob. Urwą.

LRYAiSfSKl , a, ie, oryciitalny, foryentski) , z wschodnicii
krajów; iiiprijenlniibifdj , oricntniiul'. Z wschodniej Indyi,
Uryańskie , jak u nas mówią, perły, sa najprzedniejsze.
Kluk. Ziv. 4, 493. Peieł wybornych Uryańskich. iSyr.
1543. URYANKA, ż., perła oryentains; Hoss. óyp.miT-
ciioe aepHo; cinc imcntnlifd)c %kxk. Coż tak drogo In-
.dyjskie perły, uryanki cenisz! ,U»i. Pyl. 4, 176. URY-
ANTOWKA, i, 2.. gatunek gruszek, cinc 3(rt 33inicn.
Owoc ten ma z.i[wich i smak uryanlowck gruszek na-
szych. lV"ar^. PudZ: 43 Gdyby położono uryantówke
pięknie dojźrzałą , a drugą z drzewa ustruganą, poma-
lowaną, zija mi się; iżby się każdy wolał do prawdzi-
wej rzucić Pej. Zw. 156. Kamienie, wyrob:one na li-
gure dzwonków albo uryanlowck. Holsk. Aieh. 95.

UHYASZ , a, m., maż P.etsaby, od Dawida przez list zdra-
dziecki rekomendacyjny do helmanów sprzalniony. Bibl.
Gd. '2 Sam. 11, H; ztąd URYASZOWE" listy', Ma$
'53l'iffc, Btlltropltonlis lileiae. Hys. .Ąd 70. kiedy kio na
sie listy przyniesie. Maci.

URYĆ, oh. Ryć.

URYCHLIG med. dok., ukwapić sie, pospieszyć, 'poranić
się, eilen. Do grobu iść urychldi pierwej niźli stróże
wst.';li. Groch. W. 224. Zacni luJzie dobrze urychldi
jak do zasi'ug, tak i do nagród. Warg. Cez-. .4 2. Moc
boską po tym cudu do nieba wznosili; Uryclilili zaś
nszbyt, prędko zapomnieli Dobroci jego. J. Kchan. Ps.
158. (Kwapiąc sie na cud zapomnieli. Karp. 6, 116.)
Urychliliś do p.utu , [loczt-dłeś pr/cde mną. Groch. W.
420 Urychlona śmierć. Groch. U". 595.

URYNA. y, i. , URYiNKA . i, i., zdrbn. , mocz, mokrz,
woda , ber Urin. Uryna jest humor cxkrcmentyczny, który
musi być z ciafn cila swojej naturalnej ostrości wypro-
wadzony. Ki lip. 3, 41. e/ 2 , 126 Dwa kanały moczowe
od nerek urynę macharźyną wyprowadzają. AV;//). 2, 116.
Nauka o poznawaniu uryny, t. j. moczu, tak zdrowe-
go . jako 1 chorego człowieka. Spicz. 202. Soi. Prohl.
203. Acz z uryny chorego wiele można poznać, jedn.jk
widzenie lej samej tylko często oszukuje. Krup. 5 , 499,
{ob. sz.".rlatan urynowyj Urynisa dziecięcia. Czinch. Prz. e
i. Lekarstwo tym , którzy po trosze a często puszcznją z
wielką boleścią urynę. Spicz. 94. Zachorzał na kamień
i zatrzymanie uryny. Wys. Ign. 151. Uryny trudność z
holem , z paleniem, ob. Rzeżaczka. URYNAŁ , u, et a,
m. , nocnik, "szczak ; Der 'iMptppf, 3tad)ttppf, tai %\i)\--
j^cfd^irr ; Boh. nocnj nadoba, nocuj brnec, strep ; Sorab.
1. noczne fmlowo , bornecz; Garn zliiep (cf. skorupa),
kabla; \'ind. nozbna zhrepinja , zherpinja, zlirepniza,
nozhna pofoda , kabla, szaniska pofoda ; Png. bijrexgnak,
varcina ; Ross. y^ttAhmiKh. Naczynie, w którym urynę
zostawiają, ma być ze śkla jasnego niegrubego, na dniH
szerokie, a ku wierzchowi ważkie, jako jest urynał, t.
j. lekarska śklenica. Spicz. 203. Niech będzie i ze złota
urynał przecie go na stolę rie postawią, ale tam przy
łóżku, gdzie nizko , bo urynał, choć złoty. Opal. Sal.
98. Z pyska mu śmierdzi , jak z urynała, Jabf. Ez. 8.

168

U R Y N N Y - L' R Z A D.

L- R Z A D.

URYNNY, URYNOWY. a, e, z uryny. Urin ■ . Urynny
ob/oczek przy dnie p/ywający. Cn. Th. 1199. Kwasury-
nowy , actdum ttlhicum , znajduje się w i-rynie. Sniud.
Chem. 2, 34. Urynny, urynowy , od uryny, do uryny,
n. |\ Szarlatan urynowy. Herz. Lek. 08. Zapadi urynowy,
Krup. i, 1'27 LRYNOWAĆ «. medok , urynę piiszczad,
lirinireil. IlelioyaLal w urynał z perłowej inacioy urytin-
w.ii. Kon Lor. 107. Cz/owick len me pocił sie , ani
t,ż urMiowił .V. Fam. 20, 196.

lllYWAC. ob. Urwać. URYWCZA, y, z., URYWKA, i, ;'.
IRYWKK, »ka, m. ; /loss. ypUB-B, ypuBKa ; a) aclus
tyse carpeiidi: urywanie, uchwycenie, rwanie; ^a6 ?lbrci-
6en, Jlbbrciben, "jlbjiuarffii. Urywka wojenna, utarczka.
nagła napaść; itbneller OliińiU, llcberfall, .5tl)anniiccl. Na
utarczkach albo na uiy*kaeh się potykah ; coiifusis proe-
lin. Han Napadali tyliio urywkami na nas , bez wyda-
wania walnej bilwy. Aur. Hsi. 5, "206. Sprawił Bole-
sław lud swój; wszakże nieprzyjaciele nie wierzyli, aby
im bitwę miał dać, i rozumieli, ze to tylko na urywke,
jako I pierwej wielekroć czynił, iiiet. 76. — b) Fassiu.
Urywek, oo urwano, obrywka ; /lOss. oópUBÓKTi , .leneCTt,
.lenecTOKi , t\\vni '^[bimwaitti , 3ll'8Ctiffcne'3 , Jlbjebrpinel
l)brvwki . urywki zioł, wierzclmłki . kwiaiki oberwane.
Cn. Ad. 578 Spuszczą na was urywek kamienia z muru
wysokiego. Rej Post. L 5. (urwę). Dziejów zboru tego
nie mamy spisanych , urywki tylko ztąd i zowąd zbiera-
my. SA- Dz. 1043. ułomki, 3rud)iłi'i(Ie. Ziemia Krako-
wska Ciirobacyą dawniej zwana , jest urywkiem iMora-
wskietjo królestwa. N. Fam. 6 , 500. Obrywka , urywka ,
urywka zalłumione pieniądze. Cn. Th. 378 Sarmat żył
urywkiem, nie zarobna włoka. Zab. 9 ,■ 240. Ejisym.
zyskiem Irafowym , jufdliiijcr @EI»inn. 'Izali łupić łupu ty
idziesz'.' 'izali dla urwania urywku zebrałeś zięromadzenie
twoje! Budn. Ezech. 58. 1-2. URYWCZY. URYWKOWY,
a, e, URYWCZK, URYWCZO, w URYWCZ.\ , °URY\V-
CZK.M , URYWKIEM adv., dopadkiem , na urwisz , nie
ciąt;le , na.;le iiapailając by co urwać ; abrcipCllD , nbjlDa-
ttfnti,' f^iiell aniallciib, iii Per (SeldjminMijfeit 3lli[»rii(^ jiimi=
flCnb , nidjt anbaltCllb. Tu już nie urywezym bojem . ale
wstejmym czynić przyszło. Fapr. W. 1. 418 Po nie-
długim przez urywkowe w tajników wypady naszych
szarpaniu, prosili o pokój. Nar. //.</. .3. 510 Urywezy
T.iurykanin. Suszyć Fteśn. 7i , J o b. Męża uszczęśli-
wienie me na urywkowej w jednej i drugiej zasadza się
rozrywce, ale na dobranej sercu żonie. Tnal. 30. i. 101.
Urywczo tylko i dla zabawki tym się zaprzątają. Zab. 7 ,
66 nieciąsile , rii(fn)eife , i(^ii8iuci|e , iiittt aiibnlteiib. t^-zedi
z ludem lekkim Szlask w urywczą plondru)ac , co prędzej
do domu ustą|iił Arom. 1;")4 (z trzaskiem, prędko i.
'Szczypkiem , urywczem, tu i owdzie. Men Tur. 1, 92.

l]RZ.\D . ędu , m.; Boh. urad , aur.id, aurednictwj ; Slov.
urad , aurad , rjzenj ; Sornb 2. haml; Sorab. 1. hamt ,
zasluynicztwo , (cf. dostojeństwo); Vind. urad, oprayilu
I cf. sprawa, cf. oprawa), llushba , (cf. służba); Carn.
oprauilu, shIusY.i; Croaf. chaszt, (cf cześć); Z>a/. csaasst;
Hung liszt, tizth ; Roit. 3BaHic, 40J)KH0CTb, ihhi, (ypnji.
ypaitCTBO • porządek, urządzenie, uporządkowanie), — urząii

jakikolwiek, który kto ma na sobie co cłynić, funkcya ,
powinność. Cn. Th 1199 tai 9lmt , bie ,łuiiclipn , 'Sti-
rii^tung. Jam go wprowadził z urzędu mojego , Po-
winien będąc przyjmować każdego. Fail. Fid. 206 Noga
nie sama dla siebie urząd swój sprawuje , ale dla ca-
łego ciała. Hartik. Kat. 247. Urząd [lubliczny , fin Ójfeilt*
\ić)li Jlmt. Prywatny i na urzędzie obywati-l , sumien-
ności trzymać się powinni. Za''. 6, 52. Dostać urzę-
du Eccl. umiTaTHcti , onpejtJHTbCH , npoHOBecTLca ; być
umieszczonym. Cywilnego urzędu dostać /iost. obsol. no-
Kop.«nTbca , (cf. pokarm). Złożenie z urzędu Ecid. miHO-
ocTacieiiie. Nie godzi się jednemu mieć dwojaki urząd.
Zfigr. Ep. 96. Jaki t.iki urząd lepszy, niż prosta służba.
liys. .!(/. 18 Cn. Ad. 298. Co urząd, to obrywka;
dobrze mieć wiele urzędów , tytułów, przezwisk. Cn. .\d.
298, Urząd kupiony niedobry. Cn. Ad. 1210. Urzędy i
godności, szczęścia rozdaje bez różności, ib 1211. Niż-
szy urząd (Vind. podflushilu , spudnja poglavarstvu).
Urząd niech cię nie podnosi , lada kto to pod czas
nosi ; urząd , nie ciebie szanują , gdyć i lepsi ustępują.
ib. 1210. .Nie urząd męża , ale mąż urząd zdobić ma.
Cn. Ad. 021. Urząd mieć ns sobie, sprawować, piasto-
wać; urząd obejmować, objąć; urząd składać, złożyć.
Cn. Th. 1200. — jj. Urząd sądowy, sąd; Host. ynpana,
(cf. uprawa), tai ®crid)t, tai 3Jmt. Tu urząd, kiedyby
chciał doszedłby wnet prawdy. Corn. \\L L 2. tjo-
spodyni za niezapłacenie , groziła nam urzędem , że nas
chciała dać wsadzić. Warg. Hadz. 547. — Urząd urzę-
dowi wierzy. Rys. .Ad. 69. Urząd , urządowe osoby , ut
rozkazał to urząd , staw się przed urzędem. Cn. Th.
1199. (9crtil)t, Woijifłrat. (Serid/tiperfoiicn, iTJacjiftritlłPfr^
foiieii. Aby urząd nie był z tych , klórzyby byli labijacze,
łupieżcę, klórycli Homer zowie pożercami ludtkiemi.
Kotz. Lor. 89. Tedy szedł urząd z sługami , i przywiódł
je bez wszego gwałtu. 1 Leop. Act. 5 , 20. 'Urzędowie
mają moc pra-.va stanowić dla pożytku Itzpltej Croick.
Obr. Itl9. Gdy wyszedł z nawy, kunsubwie, urzędy
wszystkie, wszystek senat, pospólstwo Rzymskie, prze-
ciwko niemu wyszło. Wnrg. Wal. 30o Pospólstwo
urząd Nowej Pragi wyzabijało, miigit-tralum. Krom. 483.
Sk Dz. o8. Urząd albo urzedniki obierać . obierać na
urząd. Cn Tb. 1 200. Kazimierz Ruskie książęta przy
'właściznie zostawił, przedniejsze jednak zamki urzędem
Polski.ti osadził. Kriim. 552. (komendą Polską i. — jj.
'Na urząd, jak najbardziej, z całej siły , co żywo, sadząc
się, ■czyście, na piękne; rfdłt ttJiitffr , rcAt bray , tii(t>ri(?,
nur? ftarfftc, aii>3 {Ifibe^frńftf ti , nl^ ii'<nn« (o ic»n mu6if.
Wszelkieini sposobami na urząd wieżę te obalić us.łu-
wali. A Kciian. 257. IVzede drzwiami noi;ami szastając,
aby ocknął, na urząd on trzask uczynili . aby nie od bu-
dzących, ale od szumiejacych ocknął, i Leop Jud. 14.9.
Zaszpiintować to miejsce , i zakitować na urząd. Jak. .Ąrl.
2. 451. Na urząd tam kaplice zmurovyali Siar. Dw.
18 Jam z niego iaws'.e na urząd szydziła Fatt. hid
193. Błaznaś .tobie tak ze mnie stroiła, I jak na urząd
za nos mię wodziła, ib 109. Skoro wyszedł, na urząd
drwiła sobie z niego. Teal. 29 , 30. Będą się t niego

URZĄDZENIE - URZEC.

URZEC - U R Z E D N Y.

169

na urząd zmieli. Teal. 9. b, 81. Na urząd urągają
wszyscy związanemu. A. hehan. 52. — g. 2'j Urzady
URZ.\DZFJNIE , ia , /i. , ułożenie, ukJad, postanowiony
porządek, ustawa urządzająca; Mc 3lnPl"blinuil , CrbniiiiiJ ,
Ciiiriditiiiii! , 5.?erfnffmui ; Boh. zrjzenj , (ob. Zrządzeniej ;
Slov. uridzeni ; Sorab. 1. poradolcżeno ; Vind. savredba,
poredba , sazlireda , savkasa , naredba, vnaredba, vnare-
jenje, notprnarejenje, postava ; Cron/. naredba; fio^. ured-
ba , naredba , (uredjenie inslauratio); Hoss. yMpeacjeiiie ,
pHAa ; Eccl. saunneHie , miuono.iOKeHie. Postępki spra-
wiedliwo i mądry urząd botra. Sk. Ih. 145. URZĄDO-
CZYSCA , y , m. , n, p. Powinien być urząd , drugich
liczby slucliająey, urząd urzadoczyśoów. f^elr. l'ol. 2,
150. Graec. eiiTamrjg . anguisitor , probutor, cf. cenzor,
3Imt>?aiif!'cl)Cr. URZĄDZIĆ c;. dok.. Urządzać niedok.; Boh.
zrjditi, {ob. Zrządzić); Vind. rediti , porediti , nareduvati,
vrediti , vnarediti , noternarediti , savrediti , savredbati ;
Sorab. 1. porjdofcźam ; Croat. zrcditi , zregyujim, odre-
gyiijem , vregyujem , naregyujcm ; Bosn. izredili , srediti ,
staviti po redu, (urediti, nacinili Ijepo eipolire , ure-
dnóst elegantia, mtindilia); Rag. urediti, izredili, odre-
diti , obrediti, odreghivaii, urśsciti ; //oss 3'pa4nTb, ypH-
atarb , yMpejnit , yqpe5KjaTL , ycrpoiiib , ycipoaiB , y-
CTpoiiBaib; Eccl. cMHHnTii , coejiiHHTb , samiiiaK), ^iiiho-
nojaraio ; ułożyć porządnie, uporządkować; mtncn , cin=
vid)tcii, iii Crbnitiifl ['riiiocii. Filozofia duszę kształci , życie
urządza, /'Uch. Sen. list. 1, 121. Urządzony; Boss. pa-
4HbiH , fet', rządny). — g. Urządzić sobie sługę, nająć,
umówiszy do służby przyjąć; tii Sienfte ne^mcn , mit^cii
5Ut 9hifiiHirtuiiij , Scbienimg; Cioat. zrediti szlugu. Naje-
mnik a urządzony 'pastuclia , gdyby wilk werwał się w
trzodę, ucieka, nic się zastawić nie clice. Glicz. Wych.
D 2. Gdy cliłop lóźny przyjdzie do miasta, a me urzą-
dzi się , mają nim robić około grobli albo przekopów.
Tnrn. Ust. 129. Urządził się za straszydło na igrzysko,
najął sie do tecro; locnv,it se ad ludos pro mnnduco. Cn.
Th.' mi. URZĄDZICIEL, a, m., który co urządza, ber
Crbiicr, 3(norbiicr, Citirittiter ; Bag. ureditegl; Croat. od-
reditel , nareditel ; Ross. yqpe4HTeJb , (ypfl4HHK'B dozorca
porządku , ob. Urzędnik). W rodź. źeńsk. URZADZI-
CIELKA, i.
URZEC, urzekł, /" urzeczft , urzeke cz. dok.. Urzekać
niedok.; Boh. ufknauti, ufknu , uhramuti. (urćjti usta-
nowić); Slov. urekugi ; Sorab. 1. zarelźu , skuiuyu ;
Vind. vrekuvati , sayplaliti , oplaliyati ; (]rciit. urechem ;
Rag. urecclii , urijcem , urecchi , urijcem , ugoyoriti >
umówić ; (Rag. srecchja < szczęście) ; Bosn. urecchi ;
Boss ypoi;nTb, iistypomiib. ii3iypo'inBaTb, (ypcqb, 3'pe-
KaiL = umó^ićj, sarOBOpiiTb , saroBapiiBaib , aaBopożKiiTb,
sasopa/KiiBaib (cf. wróżyć) , o6Dopo»nTb, oOBOpaa;ii-
Baib , oÓMopoMiiTb, oÓMopaiiiiBaib , BaiuenTUBaib fet',
szept), K0i4OBaTb , HaK0.i40BaTb , Hai!0.i40BbiBaTb , naro-
Bopnib , HaroBapnBaib , óa.ibCTBOBaib , (cf. bałwan) ; Eccl.
oSaBaiii , oóaBaio , ontBaio , oÓHaHUBaio : uroczyć mową,
oczami etc, oczarować; liefprcdicii , kfi^rcifii, i^enufcn, he-
jaubcrtl. Nie wiem czyje urzeka jagnięta mi oko! Nag.
Wirg. 495. Która mię Erykto wiedma urokami Albo

Siownik Lindego wyd. 2. Tam Tl.

Sagane swemi urzekła rytmami! Kulig. ller. 254. Ale
czegóż chce od nas ten dziwotwor babi, Czy nas urze-
ka, czy nas swoim ślepiem wabi? Treb. S. M. 69. Fa-
scinatio, urzeczenie. //)/)/). 20. Dzieci zielem urocznikiem
okładać , zaełiowawa je od złego urzeczenia bab , i od
innych strachów. Spicz. 41. Ziele to zachowuje od złego
urzeczenia. Sienn. 18. od czarowniczego urzekania. Pilch.
Sen. list. 1 , 56. Urzeczony Carn. urozhn. Kamień ka-
płuni urzeczone rozwiezuje. jSienn. 525, (ob. Odczynić).
Urzeczonym być , cf ozionionym ; Eccl. o6a.iCTBHTiicfl. —
Tr. fig. Urzekać , zachwycać ; CntjlicfCH , bcsaubcni. Jej
urzekająca osoba była zbiorem powabów. Tcul. óG. b, 12.
Twa piękność mię urzeka. Teat. 45. b, 97. Znalazł ja
śliczną, urzek.-.jąca. Tcni. 56. b, 51.

URZEC tiijak. dok. , [właściwie UŻRZEĆ 2], zupełnie doj-
rzeć , iJÓIlig reif irerbcn. Pożyteczne są owoce , gdv jie
dobrze zstoją i urzeja. Spisz. 247.

■'URZĘDNICZĘTA pliir., dzieci urzędnicze, 23fniittenfiiibcr ,
Slintmaiinśfinbcr. Na wsi urzędnik" urzędniczka, urzędni-
częta , gumiennicy, pacholicy drą nędznego chłopa.
Mon. 75, 15. URZĘDNICZKA", i, i., urząd' piastująca,
bic Scamttmt; Sloi'. uradnióka ; (Rag. uredniza, uredite-
gliza -. narządzicielka). Urzędniczka folwarkowa, bic ^?cr'
ivaltcrinn; ^o/i. aufednice, aufedlnice. Ani na dziewki, ani
na same urzędniczki można się spuszczać, żeby krowom
czego nie wyrządziły. Haur. Sk 52 URZĘDNICZY, a, e;
Boh. aurednikuw ; (Slov. uradiiicski prouisoralis) ; Boss.
MiiHOBHiiKooi; do urzędnika należący, do folwarkowego na-
leżący ; Scamteii - , 31mtnianti^ = . Kto ma o kilka mil od
swojej rezydencyi wioskę na urzędniczym dozorze....
Haur.Sk. li. URZĘDNIK, "'URZĘDOWNIK (.%:.), a, m. ;
Boh. aufednik , auredlnjk ; Sloi. uradnik ; Sorab. 1. za-
stoynik, (cf dostojnik); Vind. uradnik, skerbiiik, fhefliilnik;
Bag. reditegl , naredbenik , (ureednik ■■ narządzający co) ;
Bosi. ypn4nnK'B (= urządzicie!, dozorca porządku), iiii-
HOBHiiKi ; piastujący urząd, ber Seamtc. Urzędniki często
odmieniać dobrze. Ch. .4c(. i 21 1 . Urzędniki często odmie-
niać nie dobrze, tb. Części urzędnicy szkodzą \yszyscy. Bys.
Ad. 6, (Vind. uradnik okradnikj. Postanowił Farao urzę-
dników onych robot, a ciężkich nalegaczów ludu. \ Leop.
Exod. 5, 6. (przystawów , poborców. 5 Leop.). Urzędnik
we wsi , folwarkowy: bcr Sirt6)d^aft'3l)cnmtc , SImtmaim,
3?cnvaltcr. Urzędnik jest, którego gospodarz wysadza
nad insze sługi do rozkazowania potrzebnej roboty, do
dfrglądania pożytków , a przestrzegania szkody. Peir. Ek.
10. Dojźrzeć, żeby dworka i urzędnik ukazał panu po-
żytek z wszelkiego przypłodku. Zaiv. Gosp. Kiedy chłop
uczy rozumu urzędnika, gotowe ma nad nim panowanie.
Haur. Ek. 179 Urzędnik albo włodarz Zmi.' Gosp. Haur.
SA. 10 URZEDNYi URZEDOWNY, "^URZEDOWNICZY .
URZĘDOWY , "a, e , URZĘDNIE , URZĘD0VVN1E, URZĘ-
DOWO adv ; Boh. auradni ; Vind. uraden; Sorab. 1. za-
stojniczki ; Boss. miihobułuI , (j'pH4HbiH = porządnyi ; do
urzędu należący, 91intź = , atrtiid;. Urzędne wkupienie
svedle prawa przy obliczności świadków, mancupium. Marz.
Urzędowne kupno, ŚAiadeczne, publiczne. Cn. Th. 1200.
Który odprawuje urząd pański i inszy furzędowni-

22

70

URZĘDOWAĆ - U R Z N A Ć.

U R Z L C 1 Ć - USADZIĆ.

czy, niechaj .... Chełm. Pr. 23 Umieją 'personę uizędowna
na sobie nosiii. Birk. Zatnuj. 7i"2. Nie prywatnym sposo-
bem , ale urzędnym. Dhk. huw. Mail. C b. I'rzyrzckł
mu urzędownie bezpieczeństwo, filtit. Sali 176. Wdzie-
rają sie na tirzad kaznodziejski, me bę.iąe iirzednie po-
słani. W. Post. Mn. 510 Ustawy urzednie zamknione
od wszjsikitli zachowane być maja. J^elr. 1'oL 274.
Nie godzić się jechać na wojnę , która nie jest urzędo-
wnie od najwyższej władzy postanowiona. Siar. Hyc.
22. Gdziehy kto do .«adu przyszedłszy, urzednie dóbr
chciał dochodzić.... Szizerb. Sax. 105. sądownie, Q(
rit^tltd;. Urzednie o szkodę i krzywdę czynić. CH. Pual.
28 h. — §. Gramm. Wyrazy urzędowe, n. p. król, ka-
sztelan etc. hpcz. Gr 3, p. 2. URZĘDOWAĆ, 'URZKDZIĆ
Cl. dok., urząd piastować, dii Slnit lUTHiilIlcn ; Boli. au-
radowali. Urzędować, urzędownikiem być. res domesti-
cas ditpensure. Mąci. Scriuiiltcr fcflit. Glaukiis, choć
NYŚrzód bogów celnie urzęduje. Pocieszyć się nie może,
bardzo zasmucony stratą Scylli. Przyb. Luz. 179. Tak są
miałkieL;o dowcipu , że zawsze blądza, kiedy gdzie urze-
dzić maja. Budn. Apopth. HO. Urzędowanie, tic SlmtJ'
fu^ning , Jinit^JCrnMlłuniJ ; {Bok. aurednictwj , auiedlnictwj
praefd-lura ; Slov. uradnicstvio proihorulun)-, Hay. na-
redbcnslvo. Obrani komisarze zaczną urzędowanie swoje
zaraz po wykonanej |)rzvsiedze. Sfjm. Gród. 2, 122.
URZEDZIK, a. »!., URZĘDZINA, y. ż., URZĘDZLNKA .
i, ż. , mały jakiś biedny urząd, cili ?llllt<tien. Nalręly na
urzędzik, j.ik na miód, jak na lep lgną, a sami na co,
nie wiedza. Lub. Roz. 546. W Rzymie , co konsul , to
knil, dykl tur cesarzem, A my się tu o leda urzędzinkę
swarzem. Klon. \l'yr. 15.

URZEKAĆ, ob. Urzec. URZEKACJ?, a, m. , urzekający
kogo, czarujący. Per Scftiredjci' , Scjaiibcrfr. Cti. Th. 1200.
Włod. , EccI. oóaBaTcib.

URZET , u , t«. , urel , ziele, Isatts, rodzaj rośliny, do
którego należy siniło. hluk. Dykc. 2, 61, Boss. I3ari4a ;
ber 2Baib, cine ^'fliiiijc, ob. Farbownik. Sienn. 108, (Bosn.
vrit, gljijgl : Ilag. rraat, uriit , gljugl • kakol).

URZKTELMĆ < i. dok., Urzetelniać niedok.. " uiścić , rzetel-
nym uczynić; (ocripirfiidjciij , mirflid) mnd)cn, aitśfiifiren.
Tak kroki moje kierować będę, iżbym te chlubne po-
chwały urzetclnił skutkiem. 605. Nar. 1, C.*) b. Stara
się urzetelnić w oddaniu. Sion. 70, 38. (uiścić się). Obie-
cać a nie urzetelnić się, jest to- jedno, co skłamać. Mon.
75 , 609. Urzetelniam się We Panu w przyrzeczeniu
moim. ib. 75, 583. Sąd rachunki opiekuna powinien
przejrzeć i urzetelnić. GuL Cyw. 1. 101. sprawdzić.

UlłZN.^Ć, f. urżnie cz. jednil., Urzynać, "Urzezać , "Urzazać
niedok. ; Boh. urezali , uriznauti ; Croal. yrezali ; liots.
yptjaib , yptoUBUTŁ; rznąc kaleczyć, |d)l!fi^JllD yfrmiiribcii,
ic^neibcn. Patrz, jako.ś się głęboko urznał niebożę. Zyyr.
Bup. 187. Swym nożem urzyna się. Ezop.'2l. — Aliter:
Urżnąć się recipr, Wleź, urżnij się w tym koszu, a
wiele dobrego, Złota, srebra, mieć będziesz, sławę
wieczną z tego. Chłop mu się dał namówić, 1 prosił
drugiego, Dy go wzniósłszy ku górze dał noża ostrego.
Urżnął się z prędka , upadł do onego błota , Skarby mu

sie umknęły, została sromota. Fupr. Aoi. L i b, ( ob.
Kosz.). — g. Urżnąć , odkroić , rznąc oddzielić , al'|4)nci'
ben; {Boh. aurezek odrzezekj. Narzędzie do urżnięcia
korzenia zarażonego. Czerw. 20. Ręce schnęły , gdy
kto w gajach choćby tylko rószczkę uiznął. 6ekl.
116. Rzezimieszek bywa urzezaniem ucha karan. Herb.
Stat. 10. Złodziej ten ma być karan na skórze i na
'włosiech , t. j. ma być śinigan u prągi, i ucho mu ma-
ją urżnąć. Szczerb. Sax. 320; u pręgi rózgami weźmie
chłostę, a włosy mu w' czuprynę zawiążą; lecz miasto
włosów ucho mu urzynają, aby po znano. Szczerb. Sox.
176. Zakazano było, aby mu języka nie urzniono, *abo-
wieni to jjrzeklęte urzynanie języków w tym czasie po-
częło nastawać. Buz. Ust. 40. 'Urzezać się, trzebić się;
iiój »crfd;iieibcn , caftrircn. Są niektórzy rzezańcy, co sami
Z dobrowolnej się chęci urzezali , I lak bezżeński żywot
obrali. Odym. Św. 2, F2 b. 'Urzazanie. Budn. Jer. 22, 28.
URZUCIć cz. dok., Urzucać niedok.; Boh. uwrcy ; Slov. uwr-
hugi ; Boss. yMeiaTŁ , ysitriiTL , yMt'iy , yuiBupHyTt ;
uciskać, rzucając tralić. ubić, mit finem Siirfc errcit^fn.
In ludis , ucisnąć es , zes , urzucić, fleańlTc Sluflcn n'fricn.
Już miał przegrać, jeśliby zezów nie urzucił. Sk. Zyw. 2,
1'! b. Los urzucony. Pasi. Fid. 75.

U s.

'USAUKA, "USADZKA, 1, i.; (Ross. yeajKa osadzenie);
zasadzka , ber ^inter(ialt. Posadzisz lud na usadcc z dru-
giej strony miasta ; szli tedy na usadkę. liadz. Jot. 8, 2.
et 9. Nasz gospodarz wziąwszy siatkę , idzie mrokiem
na usadkę. J. hchan. Dz. 269. Stanie na kogo , sidła
tajemne, usadzka , insidiae. Majz. W szranki walnej bi-
twy nie wslepował , lecz nieprzyjacioły z usadzek gro-
mił. Arom. 0O2. USADOWIĆ, 'ob. S.idowić. USADZIĆ
cz. dok.. Usadzać niedok.: Boh. usaditi; Bosn. saditi,
Ysaditi, usaditli ; /?oss. yca4nTb, jcaatiiBaTb ; posadzić.
Cn. Th. 1200. mobin ffpcn , ftellcn. Usadź to na ziemi.
Tr. Czemu opuściwszy nas. usadziłeś się na tym miej-
scu? 1 Lcop. 4 Eidr. 12, 42. (usiadłeś? 5 Leop. , ob.
Osieść). — Usadzić ogród, winnice, osadzić, cinen (Mar-
ten u. |. w. (jflanscn. Ten, co usadzi winnicę, i usz.ze-
pi drzewo , powinien używać owocu z niego. KLk. lurk.
\ 64 — Usadzić . ułożyć , rozporządzić ; prbiieil , in Cr'
bnnng fefen, fłcDen, legcn , bringen. Ludzkość i senator-
ska po«aga mądrze w Maciejowskim byty złożone 1 usa-
dzone , że rozeznać żaden nie mógł, co czemu pano-
wało. Gorn. Dv. 2. Mądrością dobrze był usadził oby-
czaje i obycz.-ijmi mądrość ozdobił. Gorn. Dz. 52. Czę-
stokroć szczodrobliwość nie idzie z serca na to usadzo-
nego , ale wstyd do niej pędzi. Gorn. Sen. -tO. Wymo-
wa potrzebuje głosu dobize usatizonegu. Gum Dw. 52.
Piękne słów usadzenie łatwie pojąć. Gorn. Uw. 53. One
w przyrodzeniu porządne od bi>Ł;a uradzenie i na wszem
zgodne i doskonałe posUntiwienie. Żarn. Foil. 5, 314.
— g. Usadzać sie na co, sadzić sie. napinać się, nale-
gać nat;.rrz\wie ; fluf CtlTilS blltlbilllO MillilCn , riUilUI ['(iłe-

(icn, Mó)txiidlid)\t Hinać) txa(i)tu\, biiri^iiu^ bariini fiiiarbci'

u S A J D A C z Y Ć - U Ś C I E G N A Ć.

USCIELAG - USIDLIĆ.

171

ten. Usadzać się, pertinacem voluntalem sonat-, usiło-
wać , conattim sine peiiinacia. Cn. Th. 1201. Kto się
n;i co usadzi, doliaże. Cn. Ad. 596. Wszystko pochle-
bna dzifiwczyna sprawi, na co sie tylko usadzi. Hul. Ow.
107. Gdy się nieszczęiście na kogo usadzi, Tysiączne
przeciwności ze wszech miar gromadzi. Karp. 7,4-1. Nie
wiem. za co się na mc życie usadzif. Bok. Aom. 2, 251.
Michał, usadzonym być na zdrowie swoje króla porozu-
miawszy, do Wołoeii zjachał; insidiari capili suo rtjem.
Krom. 577.

USAJDAGZYĆ ci. dok., w sajdak ubrać, r'ffi>d)cnt , mit ticm
Sodjcr bciimffiicn. Co ta W^nus znaczy? I czemu jej się
to tak ciiłoiiie usajdaozy? Pot. Jow. 159. Pot. /^oci. 566.

USAUZ, USAKŚKl, ob. Husarz.

USCHNĄĆ, /. uschnie neutr. jednlL, Usyciiać niedok.; Boh.
uschnauti ; Vind. yfehtiiti, vfuhnit, v'fufiiit. v'fihuvat.
v'haJHt, safehniti, safufliitire , prefehniti, pofehniti; Carn.
se resvaliti; liosn. usalinuti ; fitig. usahnutti ; Croat. uszc-
hnujem ; Hoss. ycoxH)'Tb, ycbixaTb = przez zbytnia su-
chość ustać, zwiędnąć; SCrtrOif IICII . 'JCrborrcit. Nie jeden
szczep zielony w starym pniu usycha. Zabf. Fir. 29.
Każde ciało uschnie jak siano a jako kwiat, jeno słowo
pańskie będzie trwało na wieki. fSej. Post. E e e \, jak
trawa na pokryciu usycha. SA". Os. 11 50. Uschły. \md.
yfehnjen. Uschłemu drzewu trudno się odmłodzić. Nar.
Ih. 2, 97. Drzewoby uschło, gdy pocznie przeklinać.
Cn. Ad. 217. (drzewa schną na jego złorzeczenie, zło-
rzeczliwy;. — U.schnąć , wilgoć utracić , zbyt się prze-
suszyć , ususzyć , ganj trocfcn luerben. Gardło mi już od
gadania usciiło. Teat. 53. d, 65 — Usychać z choroby,
wysychać, schnąć nśf ciele , oili SórpCf uciirocFiicn. Uschnie-
nio. Ross. 3"CUiiiKa. Uschnionie jest z jakimsi oziębie-
niem , jako więc widzimy drzewa albo ladzie od staro-
ści schnące. Syxt. Szki. 71. Rozdział o suchotach, albo
raczej usehnieniu, de m-ircore. Siixl. Siki. 71. W kruż-
gankach leżała moc wielka niemocnych , chromych i
uschłych. Sek'.. Joan. 5. — Morał. Usychać z żądzy, schnąć,
umierać z żądzy, żądać bardzo , zdychać na co , ginąć za
czym , przepadać : 0DV SĄma^tcn Dcrjc^cn. , 9crfd;iiiad)tcii
BOI" 2?crlaiigcn. Usycham w pragnieniu , żebym się z oj-
cami waszemi złączył na zawsze. Mon. 72, 531. Każdy
płacze, jak dziecko, jak wdowa usycha, Podłe skargi
rozwodzi, do swoioli ścian wzdycha. Dmoch. //. 40. Że-
bym ojca . do którego wzdycham , znalazł i swa ojczy-
znę do której usycham ! Jabi. Teł. 28. Jakże to trudno,
przykro i nudno Ukrywać miłość, a nią sie palić, Mo-
żnaż usychać, płakać i wzdychać, A wystrzegać sie ja-
wnie użalić. Znhf. Bill. 66. Usycham tu z żalu i tęsknoty.
Zab. 11, 581. Zuhi. Często, gdzie się wzrok syci, tam serce
usycha. Zab. 1.i, .'^08. Jubl W bolach usychał. Dmoch. 11. 2,
3-26. USCHŁOŚĆ, ści . ż., przymiot " tego , co uschło,
uschnienie; ba? 3>crtrotfncii , Mc Jrrtfciibeit. Na uschłość
członków od uranienia abo od urażenia maść dobra.
Śpici. 245.

UŚCIE, oi. Ujście.

'USCIĘGNĄĆ rz. jedntl , 'Uścięgać niedok., ściągnąć , spiąć ;
pifammeii ^eften, jiifammeit DiiiDcn, jufammen sieben, um=

filingcn. Smukła pierś sznurowaniem złotym uścięgnę-
ła. Tward. Pasq. 79. On jej zawoje uściega pieszczone,
()na w nim oczy trzyma utopione. Tward. Dof. 55. Bia-
łoijłowy kształtnie uścietrnione w tafty zielone. Tward.
\Vl 170.

UŚGIELAĆ, ob. Usłać, Słać, ścielę.

UŚC1GN.\Ć cz. jedntl, doścignąć, ctn^olcii , crjaflcu. Echion
w zawód nie uścigniony; cuisu inviclus. Zebr. Ow. 198.

UŚCISK, u, m. , UŚGISMENIE, ia , «. , przytulenie do
piersi, ('obłapianie); bie Umnrmiitiij , baś nng śerj ®n'i(fen,
nu bic Srilft T^riitfeil , .Cłerjetl ; Boh. obijmanj, (oh. Objąć) ;
Garn. objem, narozbje; Sorab. 1: wobpżiwetźo , woko-
schwano; Ccoa/. objelje, ohimanye, zagerlnye ; Dul. gar-
iyenye, (cf. 'gardłować] ; Boss. oóiaiie, o6nnMaHie ; liccL
oóuaanie. Filon połóż mi twą rękę na głowie, Klilus
niech piersi pilnuje , Może się waszym uściskiem pozdro-
wię, l\Ioże mi boleść zfolguje. Karp. i, 41. Uścisk za
uścisk oddał i przyjaźń przyrzeka. Przyb. Ab. 89. Słu-
chając słowikowych treli Zdrzymali się i w słodkich
uściskach zasnęli. Przyb. Milt. 128. Bądź zdrowa , przyjm
to uściśnienie w znak wdzięczności mojej. Teal. 30. c.
79. UŚCISNĄĆ fiz. jedntl.'. Uściskać niedok., ściskać
przytulając do serca, ("obłapiać); imiavmen, oii fciit ^3Crj
briicfen, nn Bm Siifnt briictcn; Boh. obgijii; Sorab. 1. wób-
pżimnu, wokoscham; Carn. objęmam; \'tnd. objeti , ob-
jemati, ogerliti , okuł kragna perjeti , okuli gerla past;
Croat. garliti, geiliti, gerlim , obimiyem, obimati , [ob.
Objąć) ; Pal. zagarliti; Bosn. prighrrilhti ; Raij. garliti,
(cf. gardłować); S/aw. gerliti , zagerlili; Ross. oÓHimaTb,
oóbiMaif. , oóbiJiy , oó-baaB , otnnn, , oÓHnjiaio ; Eccl.
oóuuaio. Uściskajmy się , i zacznijmy dawną przyjaźń
prowadzić. Teat. 54, 21. Niechże cię uścine,- odnówmy
dawne przyjaźni związki. Boh. Kom. 2, 157. Uściskał
serdecznie swego przyjaciela , mówiąc : bądź zdrów. Zab.
14, 502. Ach witaj, już dawno nie uścisnęliśmy się
z sobą wzajemnie. Teat. 27, 158 — Tego pana, jak
oj("a, uściśnij za nóżki. Teat. 45, 160. Wtjb.

'USEĆH, u, m., uschnienie, bo§ Jrocfneii , 3l'.iśtl"0(lnen ,
5>crtrp(fiifii. Usech wylewów morskich. Nar. Tac. 2, 210.

USFOROWAĆ , oh. Sw'orować.

USIADA, oh. Usieść. USIADKA . i, ;. , posiedzenie, sia-
danie pospołu, kompania; tai Scijeinaiibeifi^eii , bie @e=
feflfc^aft. He czas poz*voli w nocne usiadki , Zadawają
sobie gadki. ffor. 2, 520. Kchow. 12.

USIĄK.^.AC ; [Carn. usękniti , usękCijem = ucierani świecę;
useknek = szczypce ; \'i.hI. yfeknit, yfekorat emungere;
Bosn. useknutise , oterti nos = utrzeć nos, useknuti svje-
ehiu = utrzeć św-icce ; Slav. useknuti = utrzeć nos : Croat.
vszckuvatisze , oh. Sieknąć).

USIARCZYĆ cz. dok., siarka przyprawić , fdjmcfcllt, mit @d)mEfCl
aiimad)en. Sulphurnlus. usiarczony. siarką zaczyniony, Macz.

USIDLIĆ cz dok.. Usidlać niedok.. 'Csidlawać fregii., w si-
dła uwiklić , upetać, umotaó; iii bcr (s(^liinje famjen, »ei'=
f^łliitijen, iicrftridfii , Łc^ricfcii, fatiijeii. Ptasznik ujrzał
grzywacza, i chciał go usidlić. Ezop. 24. Na lekkich
szoszkach ciągnąc poły Chciwe ponęty usidlą kwiczoły,
Mon. 70, 803. Zdradliwą radą usidlonego przestrzega-

22"

172

U S I E C - U S 1 E Ś Ć.

U S I K N Ą Ć - USIŁOWAĆ.

la, i oczy mu otwierała. Sk. Dz. 410. Sposób na usi-
dlenie ludzi prostych, hiok. Tiirk. 103. Sarn się swemi
wykręty usidhi. /'Uch. Sali. 200. W mi7ości usidlone
serce. Teał. 1. 118. Szatan lozmaitemi sztuiiami zawa-
dza , i nie lada rozumu ludzi często do upadku usid/a-
wa. Gil. l'ott 195. Kióry pożywał clileba mego, pod-
niósł na mię 'usidlenie. ^"Av Au;. Ó92 b. sidła mi stawił,
duł kopał.

USIEC , /. usiecze, usiekę cj. rfoA'., Usiekać /iieJoi-. ; Boh. use-
knauti ; Bosn. usjecchi, usicciii ; Huss. yrtiib , yctKaiL ;
siekąc ugodzić, zranić; mit cincm i^iclie errcidłcn, baueuP
iiiib bacfciib oeriuuiiben, jer^iaiicn, scrfcccii. lidzie szatan
poi , 'nie jednego sobie nacechuje , temu nie dostawa
palca, tego usieczono , trzeciemu nogę iigolono. Gd.
Post. 130. Początek herbu Jelita, dla wielkiego usie-
czenia Szarego, w którym król na placu bitwy trzy drze-
wa przyłomione widział. I'apr. Ijn. 1082. Synowie moi
jaszczurezemu pozajrzawszy plemieniu, żywot mój zara-
żliwemi iądły usiekają. Smolr. Lam. 2. Usiec trawy, zbo-
ża ' ukosić. .V. ham. — Fig. Nie to mi rycerz , co wino
usiecze, A przed nieprzyjacielem ojczyzny uciecze. /'ilch.
Sen. litt. 2, 569. (utnie, połknie). {Eccl. ueyciKaeMU&
nie do usieczenia , 'nieusieczny ; (yctuareJb usiekacz);
^o«.<. yctyem usiczony kawa? , "usicczek ; Rag. usjecjak
us.«u/a..

USIEDLIĆ się , ob. Siediić. USIEDZIEĆ med. dok. ■ Boh.
usedeti , doscdnauti , dosedl, dósednu , (ofc. Dosiedzieći ;
Jioss yciutib; siedząc wytrwać, fiCen Hcibeii, ficcnb
nii^baucrn, fifcnb obiuartcn. Znajdziem odważnych w bo-
ju, nie m^g-ących usiedzieć bez drugiego, nie dbających
na śmierć. Hion. 63, 103. Nie mogę usiedzieć w swym
własnym domu. Teat. 14, 125. Deukalion z Pirra gwał-
townym wodom , o których wiedzieli , W okręcie usie-
dzieli Klon FI. C 5. (siedząc w okręcie uszlij. — ^'.
fiec. Usiedzieć się, nasiedzieć się do uprzykrzenia, \ić)
fibcrbruBifl ficcn. Usiedziałem się. Cn. Th. 1201. eł 1170.
— ('USIEN, in , m. , liszka, gąsienica. Diidz. 31. cillC
Mmipe. — USIEPAĆ , ob. Siepnąć/. — USIEŚĆ , usiadł , /;
usiędzic, usiędę, usiądę cz. jedntl., Usiadać nieduk. ; Boh.
usednauli, iisedati ; Carn. usęsti , usędem ; Hoss. yctcTŁ-
Cfl ; siadać , spuszczać się by siedzieć ; \ii) icgeii , fid) nie-
ber lilffeil. Usiądź wedle mnie Teresiu. Tent. 50 , 30.
(siadaj). Usiądź, ja ci dyktować będę. ib. 52. c, 20. — •
Fig. Na gardle komu usicść ■ podbić go sobie , fiiicil llll'
ter \ić) britiiieii , bcsmiiiacii , iiriter bic ,}ugc bringeii. Ja zląd
nie jadę i bić się z nim będę, Tak długo , aż mu na
gardle usiędę. /'. hchan. Jer. 117. Kloby mi chciał go
wydrzeć , trzeba pierwej , aby na karku moim usiadł.
Boh. Ossol. UG. Nielylko papież anatemata przeciw kró-
lowi wydawał, ale też prawie na gardle usiadał. Zygr.
Pap. 562. — Usiadjć , osiadać , sadowić łię ; fid) iiiebcr
IniTtn, locircii, etiibliren. pr. et fig. Opuściwszy nas, usia-
dłeś na tyra miejscu. 3 Leop. 4 Eidr. 12, 42. (usadzi-
łeś SIC na tym miejscu. 1 Leop.}. Każdy na swuim stano-
wisku usiadł. Warg. Gez. 107. W sercu jej miło«
usiadła. J^g. Wijb. U b. Czart od początku świata na
tym rzemiośle usiadł, aby nas odwodził od prawdy. Hej.

Post. L 4. Bym się za światem uganiał, i ten tera-
źniejszy wiek umiłował, na tym byłbym usiadł, i tam
proporce moje w próżności szerzej niż tu rozpościerał-
bym. Smolr. Ex. 3. Bolesław , dosyć mając , że okru-
tniki Buskie zawściągnął , leż i sam z pokojem usiadł.
Arom. 274. (przestał wojować).— Simililer : Niż Alexan-
der świat posiadł, jakie wojny, j.ikie odmiany na świe-
cie były, aż sam usiadł. Pudw. Wróż. H. ucichł, spełzł,
przepadł; fłiHc tVErbcii , rubi^ tuerben. Usiadł na liczbie.
Hfj. Post. T t i. upadł na rachunkach , nie wywiódł
się; er blicb fiBen mit fciiier iRcinmig, foniitc |l(ft iii^t qu^
lvci)Cii. — §. 7>. poet. Jerozolima na dwóch górach
leży, Kiórc usiadły v\łaśnie przeciw sobie. P. Kchan. Jer.
7. leżą, bic 39erflc lieijen ciiiaiiber (jcijeiiuber.

USIKNĄĆ się recipr. jedntl., Usikać się coiit. , uszczać się,
ft(^ bcpifftll. Lekarstwo tym, którzy się usikają w po-
ścieli. Spicz 252. Kiedy się dzieci usikają , dać im
mysz zjeść warzoną. Sienn. 578. et 143. Postawne zie-
le dzieciom mokrzącym i usikającym się w pościele uży-
teczne. Syr. 115

"USIŁ, u, m., USIŁEK. łku, m., USILNOŚĆ, ści . s. uczy-
Hck z należeniem sił, czynnnść wielka; bte Jlnftrcnjun^
ber Sriiftc, bicSemiUniiuj, ba* Seftrcbeit ; Co/i. ausyli; Bosn.
usilnóst, silą violentia, impetus . conatus; Hag. usilnosl,
ussionos ; Hoss. yciuie. Sroi;o nas martwiły długie ocze-
kiwania i próżne usiły. Przyb. Luz. 1G5. Ulugiemi usił-
ki dokazał swego. Zab. 12, 222. Widząc nieskuteczne
usiłki swoje w dopięciu straconych praw , sami się onych
zrzekli. Nar. Ust. o, 210. Wyprawili Krzyżacy posły do
papieża , kiórzyby usiłkom naszych przeszkadzali. Krom.
523. Zginąłem , sama pomoc twa o boże! Wszystkie
usilki nieprzyjaciół zmoże. Kchow. 97. Próżny usiłtk.
Zab. 13, II. Kniaź. Drugich próżnowanie więcej spra-
wi , niż inszych największa usilnośi-. Lub. Hoz. 502.
USILCA, y, m, gwałciciel, ber ©cii'nltanl(mcr ; Boh. na-
sylnjk ; Bosn. usilnik , usionik, posilnik, ( usionik , sa-
niosilnik lyrannus) ; Hag. ussilnik , ussionik; Carn. hrć-
pcnik ; Hoss. iiy»{4HiiK'L ; Eccl. napytmuT, , Htirji hb jt-
X0. Leci z wozom usilca , raplor. Zebr. Ow. 117. USI-
ŁOWAĆ cz. niedok ; Boh. usyluwati, snażiti se , I tf.
smżiiYi; Slov usyługi , usyługi se. ugjiiidm se; Surab.
1. kedżbuyu, proczuyu szo , puiirodżam; Carn. hrepene-
ti ; Yind. nafiliti , napofiluyati , nasheluvati , napohajaii,
fe mujat , pomiijal ; Croat. naszlojam , ( cf. nastać , cl',
nalegać, uszilyujein cogo); Hag. ussibli, usilluvati, ussil-
lovati ; Bosn. usillavali$e , sillovatise , |usilluvati, $illovaii
lim infcrre): Hoss. ycHJHTb , yciuiinarb , *ujiiTbca (cf.
żyłai. HyjiiTbca (cf. nudzić, c( iiukić), ,U).łioMbi'fl , jo-
Moraibcii (cf. d.iiiiagać', Tiuiiri.rH , iiurmuTbcH . iiuTutaib-
ch; £'•(•/. yciiJbcrByio , pciNTiic*. nity.KaTiica (cf. prężyć,
cl", natężyć ) , HapyiecTByio , pyiiii Hajeraio ; usilnie się
starać, nacierać, {ob. 'PogłobiC) ; nad) ClIlMł rilliJfll , ffi-
iie łlrdfic barnad) aiifpaimeii , bariiad) firebeii . tradjien. Usi-
łować o co, w czym. Cn. TU 1201. Usiłujcie, aby-
ście przez dobre uczynki wezwanie wasze pewne uciy-
nili. 3 Leop. 2 Petr. 1, 10. (do togo się pnijcie. 1 Leop.).
U^adzlł na lo scrcc swoje za Danielem , aby go wyswo-

USIŁOWANIE - USKLEPIC.'

USKLNIĆ - USKftOMlĆ.

173

bodziJ, i usiiowa^ o tym az do zachodu slotica , aliy
ł;o wyrwał. I Leop. Dan. 6, 14. Nie zastawiaj się obliczu
mocnego, ani usiłuj przeciwko bystrości rzeki. 5 Leop.
Syr.i,7>i. (ani siłuj przeciwko bystrości rzeki. 1 Leop.).
Żeby takim zbytkom zabieżało się, "usiłowiłem, ile ze
mmc być mogło , abym przez lę .\iązkę lud oświecił.
Sak. Probl. pr. — Aliler : Król buntownikom wszystko
odpuścił; zkąd rycerstwo bardzo nań usiłowało, mówiąc:
nie trzeba na walkę miłościwego. Cwayii. 42. Biel. Sw.
178. usilnie nań nalegało , fjc braiiflcil fcDr auf ilm. USI-
ŁOWANIE, usilne staranie, usilność w naleganiu; Me
3Iiiftren(jiing , aiujcftreiuitc Scrnubiing ; Cam. sadętje . sadętk,
hr'epenje ; Croal. naszlojanye , terszenye ; Ross. n04BiirŁ ,
40MoraTeJbCTBO , peiiiDOCTb; Ecd. noimaHie. Będę krzy-
czeć dla usiłowania mocnych okrutników. ó Leop. Job.
35. 9. (dla usiłowania icli. 1 Leop). USILNY, "USIŁG-
WNY, a, e, USILNIE, "USIŁOWNIE ndv.; V,nd. nati-
shezhen , nafilen , Tilast, naganjezhen , tishezhen, lilen ;
Rag. usion , usioni, ussilni ; Bosn. sillan , usilan , usil-
lan , (usilno, silno ,. sillom coae/?, usiono, posilno e?!we) ;
Ross. 3'Cii.ibiJiJii ; usiłując, z usiłowaniem , mocno nacie-
rając, nalegając: frafliij , mit iPiac^t, SJa^bnief, na(^bnicf=
lid;, inftaiibig, briiujcnb. Enixa opera, usiłowna i praco-
wita robota. Mącz. Usiłownie, pracowicie, ze wszystką
pilnością i mocą. ib. Usilnie mię o to prosił, pilnie
wielce a pokornie, ustawicznemi prośbami. Smolr. El. 14.
USILSTWO , a, n. ; Eccl. ovciishCTBO; gwałt, bic ®ClliaIt=
tbdtiijfeit. Spożywani o meżobójstwo abo zgwałcenia abo
usilstw-a , abo też o najazdy domowe i gwałtowne wy-
bicia. Vol. Leg. 2, 752. et 4, 915. Któryby towarzysz
usilstwo popełnił, gardłem ma być karan. ib. 1G98. Jak-
by wiedzieć miała O córki swej usilstwie, włos darła
czochrany. Zebr. Ow. 119; quam raptom seisset.

USKAKUJĘ, ob. Uskoczyć.

USK.\PIC cz. dok., Uskąpiać niedok.; (Boh. uskaupiti ; Vind.
dohranuvati, dodersliali , perterduvatij ; przez skąpstwo
urwać, u.Tiniejszać, ująć; auo ©cig iibjiuarfcit, abfiiicfcil ,
pr. et Ir. Jakie łakomstwo lichwiarzów w obrzynaniu i
i uskąpianiu złola. Gaz. Nar. 1, 528 b. Ja, lubo za-
szczyt mógłbym mieć zwycięztwa cały, Dziś jednak chcę
sam sobie ustąpić tej chwały. Min. Ryt.i.HG. — Uską-
pić się recipr.. zejść na czym, braknąć; fcMeil, matięłclil,
SOfaiiijcl Ła['cn. Póki w ostatnim tchu się nie uskąpię ,
Mej niewinności pótv nie odstąpię. Chrośc. Job. 98.

USKARRIĆ. ob. Skarbić.

USKARZYC się recipr. dok., Uskarżać się niedok., uskarżać
się na kogo przed kim = skarżyć się, żalić się. Cn. Th.
1202. liber eiiieit tliiflcn, fid) liDcr einen kflngen, befcl;aic=
ren. Uskarżyć się, styskować, skwierczeć, żałować się
na tego co mi niepraw przed niemże. Cn. Th. 1202.
Niemasz się na co uskarżać. Teat. 7, 18. Uskarżający
się często, uskarżliwy, ob. Skwierczek, Skarga.

'USKIPIEĆ nei;tr. dok., kipiąc wyciec , iilicrfieben , ftcbent)
utierlaiifcti , iiteripritbelii, iiberiimdcn. Warzyć kura w wodzie
bez uskipienia, Stenii. 290.

USKLEPIC e;. dok., Usklepiać niedok., sklepiać urobić, wy-
stawić sklepienia ; fertifl tuplDcit , ©cmclbe nuf)Men , Imitcn,

pr. et Ir. Kamienie niższe nie mogły gmach usklepić
bez zawornika. Zabt. Roz. 147. On głosi, jak pszczół-
ka sześciogran usklepia. Zab. 14, 88. Swiątnice sobie
wdzięczności usklepił. Zab. 8, 275. Jak.

UŚKLNIĆ ez. dok, Iśnącym uczynić, glńiijCiib nirtt^c;:, glaii-
jeil. Uśkinić się recipr.. ślnącym się robić, stać, gldnjetiD
luerbeil, pr. et fig. Uśkinić sie i ukl.uować do oka.
Mon. 69, 587.

USK0C?!1YC cz. dok. , uskakuje pr., Uskakiwać fregu. ; Boh.
uskoćiti, uikakali, uskakowati; Vind. vskozlii ; Rag.
uskoccitti, uskokki ; Croat. uszkachem , uszkochilszem ;
Bosn. uskocitti ; Ross }'CK0.!b3iiyTb, yci;o'uiTb, ycKOKHjTb,
ycKaitaib, ycKaKiiBaib, ynpuniyTb, ynpbinisaTb; skacząc
ujść, umknąć, uciec, uniknąć, nagle, z trzaskiem,
porwać się , uchylić się ; auf i ie Scite fpriiigcn , nbfprtn=
gen, mit cinem Sprungc cntgc^en, entlpringcn , entiinfdjen ,
au»roeiścn, entiueiĄen, entflie^en. Uskoczywszy ns bok
uchroniłem się. Nag. Cyc. 15. Ze strachu do ciemnych
lochów rączo uskoczyła. Otw. Ow. 142. Młokos ten nie
umie chyba uciekać , a przed guzem uskakować. Rej.
Zwrc. 171. b. Ochrzcił się Mindak , chcąc tym sposobem
upadkowi od Krzyżaków^ następującemu, uskoczyć, eri-
pere se. Krom. 265. Żaden mocarz mocy boskiej nie
uskoczy. Pieśn. Kat. 5. Jeśli winowajcy kary uskoczą,
czego się na resztę doczekamy? Pilch. Sali. 175. Wy-
nurzony z państwa Roman, na Podole uskoczył, profu-
git. Krom. 576. — Aliler: Gdy miał w drogę jechać,
polecił żonę przyjacielowi, aby nui nie uskoczyła z mał-
żeństwa. Ezop. \ 10. (wykroczyła, wystąpiła) — >!i. 'Recipr.
Uskoczyć sie, eutfpringcn. Wziąć konia na wodze chcia-
ła, ale" się uskoczył P. Kchan. Orl. 1 , 96. USKOK, u,
m., uskoczenie , iai Sntfpriiigert ; (Boh. auskok fraus ,
wybieg, auskoćny msidiosus , auskoćnost podstępność,
auskoćnjk podstępnik). Wszystko żywym pierzcha usko-
kiem. Kniaź. Poez. 5, 120. — Uskok , a, m ; Slov. uskok
trunsfiiga ; Croat. uszkok; Rag. uskok; Bosn. uskok,
pribegh, bjesgjallac, ein (śiitfprungner , ein Ueberldufer,
Sht^reipcr. Uskoki , narody błąkające się Albańskie i kra-
jów okolicznych, osiadłe w Kroacyi. Dykc. Geogr. o, iló.

"USKOWANY, a, e, n. p. Weź szałwii listu ważkiego albo
uskowanego. Syr. 66 ? cf. uszkowaty, podługowaty

USKRAMlAC, ob. Uskromić. USKRAMIACZ , ob. Uskro-
micifl.

USKROBAĆ cz. dok-, skrobiąc odjąć , abfdjaOen. — §. Akd-
Uskrobać , ujść tajemnie, umknąć, ukradkiem uskoczyć:
beimliĄ entipcie^eit , entfommcn , entjliclicu. Chciał uskro-
bać ścieżką nieznaczną i skrytą. Pot. Arg. 298. My-
ślał on jak najswobodniej uskrobać z kradzieżą, ib. 456.
Bici haniebnie, do zamku ledwo uskrobali. Tward. W.
D. 50. Łasica, chcąc od śmierci uskrobać złapana ,
Prosi człeka, by życiem była darowana. Min. Ryt. 4, 16.
Za pasem śmierć każdemu, a wielki i mały Jej nie uskro-
bie. Zab. 9. 323. Izyck.

USKROMIĆ, •USKROMŃIG, 'USKRONIG cz. dok, Uskramiać
niedok.; (Boh. uskrowniti umniejszyć); skromniejszym
uczynić, uśmierzyć, okrocić, ująć w kleszcze; luinbigen,
jći^men , siigeln. Uskrom' a ochełznaj język twój. Wrobi.

174

LISKU OM ICIKL - U SKWARZYĆ.

USKWIEHAC - USŁUGA.

76. Tempeijiitid , povsściągliwośi; , uskromi.inie. UJacz.
Post jest iiowśoiagnienie poiądnych luilzi oil wszelakie-
go zbytku 1 rozkoszy cielesnej , i uskrornieme a utrapie-
nie ciała naszego. Zygr. Gon ooG. nozumein m/oJość
trzeba uskiuiniać', nie si/ą. Min. fbjt. A , ItTó. Złego
języka żadna nauką nie uskronisz. Eraz. Jęz. 0. 8.
Uskromń myśl a serce swoje. Hej. Pont. 9 o o ó. Spo-
sób, którym ta jego zuciiwała myśl mogłaby być uskro-
miona. Lut. Kom. D. ó Uskromić się Eecl. yKpoitsa-
THca , ym.MiTb, yKponiTbca Ręka boska uskr,.rnia zbro-
dnie, 'hat 5, 141. — Atitei: Józef umyślił Maryi pło-
dem óbciąiondj odbieżeii ; alić Róg Józefa trwożliwego
uskromnił, a co się działo doskonale jemu oznajmił.
Żuru. Poit. .", 5 lii b. uspokoił, er beni()igte tjiii. USKRO-
MICIEL, USKRA.MIACZ, a, »«., uskramiający co, ber 2}nii>
bigcr. Koń niccgłaskany uskromrciela zrzuca i onemu
otrza'<a sie. Mon. 71, 757. Temperalor , uskrumiacz,
powśoipgarz iMuiz.

USKRZYDLK^ rz. doi:., w skrzydła opatrzyć, upierzyć; l'e=
flu^jpill, mit Slfiijclii DCrfcbeu. On oczy wzniółszy, witiział,
że stał wszędy Lotiivi'li rycorzów zastęp uskrzvdlopv. P.
Kihan. Jer.'ĄU. P.' Kclian. Orl. i. 47.

USKRZYN.AĆ cz. jcdntl., mocno przyskrzynąć, przyskrzyna-
wszy uszczknąć; Yiml. vl'likerniti , perllikerniti , yklupati,
stilnili , ykleniti , notorvklupali , nolersaflikernili ; łio$i.
ymcMUTb, 3iueM.iHTL , .vmeM.iHBaTb ftarf cinflfmmcii , nb-
flfinmeii , obiliictidjeii. Oślica przycisnęła się do ściany, i
uskrzynęła a obraziła w nogę Ralaama. 1 Leop. Num.
22. Kogo raz uskrzyną drzwi , palca drugi raz mię-
dzy nie nie kładzie. Pot. Arg. 517. (po szkodzie mądry;
.sparzywszy się, dmucha). — lieeipr. Uskrzynac się,
n. p. w palec, uszczknąć sie; fi(^ flctiimcii, ciiifiiMnmcii ,
J. S. fid; bcii 3i"8fr flemmcn. Nic wtykaj pal«-a między
drzsyi, bo się uskrzyniesz. Hys. Ad. 45. Cn. Ad. 721. —
Ti: fig. Uskrzynąć się, uszkodzić się, szkodę wziąć, l3(^fl'
iWil iiclimcil. W jednej nas czcs'ci Galia uszkodzi, Dru-
giej, się _ przy .^zło w Hiszpanach uskrzynąć. Ciirośc. Luk.
140. Ze (lewnie zt;inąć i między szkopułami temi się
uskrzynąć Biedna Moskwa tuszyła, Tward. W/ 52.

USKUBN.\C cz. jedntl., skubiąc urwać , af)j(iii|cn , abriipffii ,
pr. et fig. Radbym, aby mu można uskubnąó kawałe-
czek gruntu , a przez to mój ogródek przvs|)urzvć. Teat.
11, 100.

USKUTECZ.MĆ ez dok., do skulku doprowadzić , skulkiem
dokazać , wykonać; Uoli. porjditi, pusobili; Surab. i.
wudżewam ; Garn. dapcrnasliam ; Vind sarozhit , opra-
vit , oprauiali, vuno|iraviti , dopernesti , \undopraviti ,
Yundopernesli , doslorili , roirflid) mndifii, benicrfftcl!i(jen ,
nih^ffltirfll. Najłatwiejsza rzecz por.idzić , ale uskutecznić,
to sztuka. Teul. 7, 83 USKUTKCZNIACZ, a, m., sku-
tkiem dosyodzący. wypełniacz; ber 23cit)crffti'Uii]cr, 3>pllf'riii'
gcr, 'l!t'llfu(ircr ; lioh. pusobce; Bosn. uzruciuk . uzroku-
jucrlii , / iizrocica.

"USKWARZYG (c. dok., Uskwarzać niedok , Uskwarzyć ka-
wał słoniny • tak ją wytopić, aby się Iłustość zupełnie
rozpuściła , a mięso i włókna obróciły w skwarki. A'.
Kam. blirc^próiielii. — §. Skwarząc ulłuścić , ukopcić;

kprdjeln , prat)(liib. froft^enb nnictteit, frtt inac^rii, b^rdu-
^crn. Faunie! przed roku każdego poczęciem. Tłustym
Cl iiłlarz uskwarzam koźlęciem. Hor. 2, 127 .V(ir.

USKWIKRAĆ kogo. 7'r., uciskać, mocno doskwierać , fiiicm
febr sufffeen, iii giinleii, pliiflen.

USŁAĆ, UŚCIfclLAC; Boh. dostlali , dosllal, dostelu , do-
stlawam; Koss. ycTJciTb , ycTCJio , ycTii.iarb , {distng.
yc.iaTb, ycbl.iaTb po<łsć. posyłać), ob. Słać, Ścielę. I
UŚLACIICIC, UŚLACHETNIĆ USZLACHCIĆ, ob. Szła- j
chcić. UŚŁAPAĆ, USZŁAfAC, ob. Szłapić U.<ŁA\VIG. |
ob. Sławić. yŚLI.MĆ, ob. Ślinić. UŚLIZ.N.ĄĆ się, ob.
bliznać się. Ślizgać.

USŁONIĆ CS. dok., zasłaniając uchronić, serftetft balleii,
burd) ^"erftetfiing )id)ern, cerbergeii. Nasi Brodnicę ta-
jemnie w nocy pokuszajac ubieźcć . usłonić się przed-
się nie mogli , i odgromienie ponieśli ; non łaluerunt.
Krnm. Gil.

USŁUCHAĆ, /". usłucha cz. dok. . "Usłuchnąć ;W/if/. , 'Usłu-
chywać ciesil ; Vind. YfliDiali ; E''el. yc.iuuiaTb ; baczne
ucho dayvać stosując się do czyjej rady, napominania,
posłu.^znym mu i.yć: eiiiem filijeii, gebprtbcit , ©ebór ge»
ben, feiiicii %\t^ bcfolgen, iljni geborfam ffsjn. Strofuj
grzesznika łaskawie , jeśli cię słucha , zyskałeś duszę
jego. SfkI. Milh. 18. Nie źle czasem usłuchać, kiedy
słu^a radzi. Pol. .Arg. 5<S3. Herod wiele rzeczy czyni/,
usłuchywając ś. Jana , a z chucią go słuchał. 1 Leop.
J/urc. -6, 20. CItodk. Kost. 55. Usłuchnąwszy Isidy Tele-
luza , córkę przed ojcem ukryła. Olw. Otv. 380. Kto
zbawion chce być, usłuchnie boga z nieba wołającego).
Żarn. L'osl. 3, 556 b. Boskiego głosu usłuchną obłoki,
1 obleją ziemie hojnych dżdżów potoki Gbrośc. Job. 151.
Już panu wżdy kiedy uwieYzmy, a_ wołającego usłu-
chnijmy , i do niego się obróćmy! Znrn. Poit. 3, 573.
Jeślt usłuchają, a strzedz będą, yvypcłnią dni swoje w
dobrach; a jeśli nie usłuchają, będą zniszczeni. W. Job.
57, II. el 12. (jeśli posłusznemi będą. Bibl. Od).
W przygodach człowiecze serce 'usluchawa boga koła-
cącego. Sk. Kiz. 347 b. Nie obejrzy się nazad , woł.ij,
nie usłuclinie , Jeśli ru.i^zywszy sadła pies ucieka z "ku-
chnie. Pul. Z'ic. 25. Ins»a wysłuchać, insza usłuchać.
Predr. .id. 18 — ^. Bóg usłuchał twoje prośby, przy-
chylił się do nich, bit' Sitte erjióreii. Usłuchanym .być
£'cc/. ycjuuiiiTiicd.

USLUG.\, i, ż.\ Hoss. ycjyra; posługa, posłu^iowanie ;
ber Dienft, bic Sebiciiiing, i)liiriiMrtiiiig. Człowiek, któ-
rego mi ojciec przydał do u<ług. Teat. 31. c, 18. Kto
dwom panom służy, z usługą się rozdwoi Zab. 15,
207. — §. Usługa, przysłus;a, grzeczność wyrzadz.ijąca
się komu; berSiciift, bie ©efadiflfeit, ber Jrfiiiibff^oftiibifnft,
CiebeJbicilft ; rum. postręshba ; Yind. slri.'!liba , postrie-
(henje ; Bou. yr<»;tncmc, 4py!KeHie, (<■( ugoilzić. cf dru-
żyna) Checia Sie , me datkiem , mierzą usługi. Ztib. 3 .
219. Ossol. — l^ompUment. Do usług, ibiini aiifsmrarten.
Jak się masz? Ij-. Do usług Pańskich Teat 55 b. 25 —
§. Usługa, zasługa; ^ai IJerbieiift , ba? maii fid) ermcrben
bnt , bie Weriten. .Mając wzgląd na wierne usługi tego
obyyyatela, kamienicę jego od yvszelkich ciężarów uwal-

USŁUGACZ - USŁUŻYĆ.

USŁUŻYCIEL - UŚMIECHNĄĆ. 173

niamy. Vol, Leg. o, 594. USŁUGACZ , z . m , posługacz ;
Mnd. striefh.iimik , postriefhnik , ber Sliifiinirter, SBarter ,
ber eiiieii p^er etma^ 31: ['CDiencii bat. ^un1a arcskapfa-
nów, wieszczbiarzów , Saliów 1 inszjrh wed/ug kapłań-
skiej dostojności usfugaczów postanowi?. Fulifs. FI. 6.
USŁUŻiNOiSĆ, ści, i.; Cara. sluslinost; Mnd. lliisI)livost,
flushnoYoltiosI ; Hoss. yc.iy;K.iiiBOCTb , Dpnc.iyjKjnBOCTL ,
jacKOBOCTb, yBtT.iiiBOCTb , O.Taruyro4HOCTb ; clieć usłu-
żenia , przysłużenia sie drugiemu; bic 'Jiciiftfertt.jfeit,
SiCTiftlicfliffcilbctr. Przymnażać powszeclinego dobra lu-
dziom , przez szczodrobliwość , usłużność i grzeczność.
Mon. 70, 5"22 Podnosić w sobie (iueha obywatelskiego ,
wrażać sobio skuteczną Hzpltej usłużność , mamy za
najcelniejszą powinność. Dijar. (-rod. 51. Kie dostanie
się urząd len tylko osobie doświadczonej w zaufaniu i
usłużności. Gaz. Nar. i, 147 b. USŁUŻNY, a, e: Slov.
służebny, (cf. służebny); Sornb. i. poszwużbne; Cum.
postresbiJY : Yiiid. Ilusiiliu, llusbovoIen, radoflushliu;
/ioss. ycjy-K.inBbiH , npnc.i3"H;.iHBbn1 , npiic.iyżKHnHB , npii-
cjy/KHima , yc.iya;nnKX , yc.iy>KHiin,a , yrcs^aTciL . ysi-
T-iiiBufi, yroj-iiiBUH , yro4HHKł, yT04Hima , ó.iaroyro-
4Hbi» , Kii4Kifi , Kiuoi.t , H3i;aTe.ieH'B ; cbetnie się przy-
sługujący, biciiftfcrtig , bicnfliuiHifl.- Czfowjfk usłużny. Tcat.
Z'i, 21. Wszędzie cnotliwego i ojczyźnie usłużnego oby-
watela pamięć zostawił. Dyar. Gród. 554. Pała chęcią
być usłużnym ojcz\źnie. duz. Nar. 2, 230. Gliński usłu-
żny Moskwie, wszyslkid) sił przykładał, aby jej ufność
pozyskać. Kur. Pet. 25. — Usłużny, posłuszny, geDoifaiii.
Kto pilnie strzeże praw, a cnocie usłużny, Taki często nic
nie ma, i prosi jałmużny. Tent. 44. d, 54. — g. AlUer:
Wory wełniane od razów nieprzyjacielskich dla zasłony
bywają najusłużniejsze. Jak. Art. 2, 504. najzdatnicjsze
nsjlepiej służące : bienlid; , taiiglii^. USŁUZYi; ci. dok. ,
Usługować cont.: Bali. obsl,'Uziti; Car/i. postreshem, po-
strezhi ; Yind. strezhi, strczhem , posiriezbi , obstrezlii,
pofiushili, (cf. strzodz , ci. posłużyć); Sorab. 1. wub-
szwuźam ; Croat. obszlusśvam ; !Slav. posluxiti ; Hoss.
ycjy/KHTb , yc.iya;iiBaTb i Ecd. yc.i3T0BaTn ; posługować,
posługą czyją się trudnić; eiiieii licbiciicn, fcincii Sieiier
madicii, ttm niifiiHirieu, bic Jdifnmrtuiiij bec im Łabcii. Pan
idzie, on przy nim, gdy pan chory, on usługuje, za-
biega, nie spi. 6'orn. Sen. 276. Gdy- cię zimnica o łóżko
uderzy, będiiesz miał, żeby ci kto usługowa}, gdy pie-
niądze są. Zab 5, 217. Pałasz, kochasz, wiernie usłu-
gujesz. Past. Fid. 65. (służysz, "dwór czynisz). Usłużenie,
posługa , bic Scbieiiiiiifl. Od służących ściśle usłużenia
wyciągamy. Kras. Pod. 2 , 56. Bez domu , pieniędzy i
usłużenia. Kras. H>t. 44. Usłużonym być dobrze, źle =
posługę mieć dobrą, złą, gut obcr fdtlcifct bebient tuerbeii.
Ten, co sercom rozkazuje najlepiej jest usłużonym Mon.
72, 816. Wolę być źle usłużoną, a mieć sługi zawsze
wesołe. Teat. 24. c, 61. Chcę być usłużonym z dobrego
serca; sługa, którego tylko bojaźń kary wzrusza, do-
brego pana nie godzien. Kras. Pod. 2, 196. Tak był
dobrze usłużonym, że go uprzedzano w tym nawet, co
rozkazać miał. ib. 2, 196. — Simil. Usłużenie armaty.
Jak. Art. i, 407. bie Sebicnung be^ ©ett^n^eś, ber Sanone.

Narzędzia armatne, szufle, szczotki i inne sztuki potrze-
bne do usłużenia armat. Jak. Art. 5. 504. — §. Usłużyć
komu = prz\ sługę mu uczynić; fioss. 6jaro3ro4iiTb ,
y4py«nTb 4tMi Koay, coc.Tya<iiTL, cincm cincii Dicnft cr<
lUCifCH, ibni biciicn. Bardzo dobrze udałeś się do mnie,
chętine ci usłużę, leal. 49, 69. Alykus, niespracowany
w usłużeniu , powagą , radą , pieniędzmi zasilał wszys-
tkich. Kras. Hst. 122. — g*. Usługować prawu. Eraz.
Ob. D. posłusznym być , .słuchać , geI;ord)eii. USŁUŻY-
CIEL, a, m. , usługujący, ber 33ebiciier, ber Sienftmcifcr;
[Cronl. obszlusitel administrator). Tam Mojżisz rozdzieliciel
wody. a tu Gabryel, usłużycie! cuda. Ptm. Kam. 231.

USŁYSZEĆ; Boh. doslechnauti , doslecbl, doslechnu , do-
sleycham , {ob. Dosłyszeć); (^urn. ushiishem, ushlishati;
Rag. uslisciti, usliscjati; bosn. usliscifi , cjutfi , priojutti;
Croat. Tszlissiti, Yszhssiijem ; Ross. npocihiiiiaTb , chu-
MaTb, BHCMJio ; n. p. 'UsTyszwa {.dual. = usłyszmy dwaj)
pierwej iNikandrzc od niego. Co to powiedzieć chce
nam takowego. Past. Fid. 282 , ob. Słyszeć.

US.MALAĆ .. ob. Usmolić.

USMARKAC cz. dok., smarkiem uwalać, bcroCen, Dcfalberii.
Usmarkać sie, mucco fłuere. Cn. Th. 1202. {Boh. usmrka-
nec smarkacz, usmarkanyj.

US.MEClC ob. Smucić, Smecić.

'USMEKTAC , f. usmekce cz. dok., ubrudzić, tiefdiliiugen.
Stała gniotąc jagody jesień usmektana. Zebr. Ow. 28 ;
sordidus.

USMI.\C się, f. uśniieję się recipr. dok., dosyć się naśmiać,
fid; niiibc lad^cn, fatt lancii. Narobi się trocha hałasu,
ale sie za to uśraiejemy do woli. Teat li. b, 79.
UŚMIECH, u, m. , uśmiechnicnie ; Yind. pofmiehik,
fmiebik, fraieh, fmejanie; liag. posmieb ; Hoss. yciit-
uiKa , CMimoKB, y.iuÓKa ; EccI. ycKjiaójeHie ; mina łago-
dnie się śmiejąca , b(I6 8iid)Clli. ' Z uśmiechem i łagodno-
ścią jdj to powiedział. Kiok. Turk. 90. Usta jej słodką
skromnością wabiły w uśmiechu. Kras. Oss. H 2. (Slov.
usmiwka, usmiwalka, usmiwatelka ironia). UŚMIECHNĄĆ
się recipr. jedntl., Uśmiechać niedok.; Sorab. i. wulmeju
fe na cżo , wuszmcwkam szo, pżisznićwkam szo, po-
Imeju, pofmejcm ; Carn. musem se , musiti ; Yind. po-
fmihayat, pofmejatife, na fmieb fe dcrshati, fmehuvati, na-
PmehuYatife, fmićhlivati; Bosn. nasmihnutise ; Hag. posraje-
hnutise, posmiatise, posmjehivatise ; Hoss. ycwk\iiyThCH ,
ycMixaTbca, y.\Mbi.iarbca, y.ibiÓHyTtca, yjMÓaibca; Ecci.
npnrjyji.iiiBaioca , npiicMtnBaioca , y.iucKariica , 3'-iŁi6aTb-
ca , ycMt.\aTbca , ocK.uEHTHca , ocK.iaó.iaTiica , ycKja-
Cnibca, jCK.iaó.JaibCH , BOCK.iaó.iaioca ; w łagodny i ci-
chy śmiech twarz układać, lac&cln. Szalony śmieje się
głosem ; ale człowiek mądry po cichu sie uśmiecha.
Budn. Sap. 21, 25. Zab. 12, 286. Budź. Niech tylko
złoto zobaczy, zaraz się uśmiecha, leal. 15, 85. (umi-
zgnie się do niego). .Pewnie oszust, co się rad uśmiecha.
Jaht. £:. 22. Uśmiechnął się , znać zez'.vala. Cn. Ad.
1215. Uśmiechać się komu, śmiać się społem, abo też,
śmiechem poświadczać. Cn. Th. 1205. eiiicili jiilci^eit.
Nicbym nie żądał, tylko bym przez twych pięknych oczu
słodkie uśmiechnienie Zyskał nieocenione twoje potwjer-

176

U Ś M 1 E C U L I W Y - USNĄĆ.

dzenie. Chód. Ge$n. 3. UŚMIECHLIWY . 'UŚMIECHŁY,
a, e, UŚMIECIILIWIE odo., łagodnie do śmiechu uło-
żona Iwarz pokazujący . wesoły , przyjemny . frcunblit^ ;
(Boh. ausmt"-śny urągliwy); Slav. Ijubazan; Ross, yjUB-

•IHBUri, MlIJOBHJHblfi, MHJOBIIJHO , EccI. CMt.\.lllBlan , CMt-

niJHBX , Bc-cejaro HpaBa mcjob^ki , jpyriui csitoiamifi-
Róża sie od ust Zeiir:i w inną stronę skłania, 1 wnet
uśiniechla wraca do icli całowania Chód. (jesn. 124.
Witał uśmiechliwą jutrzenkę. l'Tzyb. Ab. 188. Pnyb. Luz.
11?. Odtąd niech mi juz każda godzina upływa Uwień-
czona wdziękami . k.nżda uśmiechliwą. I^rujb. Ab. 54.
Jasno i uśmieeidiwie przed moim okiem obrazy się
snuły. Przyb. Ab. 50. ft 14-2. UŚ.MIECHLIWOŚĆ , ści, ż,
twarzy pogodnośt' , bie JrciiiiMiibfeit ; Sorah. 1. milofcżi-
wolcż. (cf. miłościwość) ; Hoss. MlUOBlUUOCTb.

•UŚMIERCIĆ cz. dok.\ Boh. usmrtili ; śmierci nabawić.
tÓPtCil. Wiadomość ta żałosna mało mnie natychmiast
nie uśmierciła. Teat. 10. 6, 76. '"UŚMIERTELNIĆ r;
dok., śmiertelności nabawić, Pcrblid) madjcii ; (op/ios. nie-
śmiertelnie, unieśmiertelnić). Uśmiertclnienie wszelkiego
stworzenia Przyb. Mdl. 323.

UŚMIERZYĆ fi. dok.. Uśmierzać niedok.; Bosn. umiriti ,
smiriti; Rag. umiriti, umilliti; Croal. umiriijem; Cam.
miriti , potiliiti ; \'ind. potolashit , vloiashit ; Hos%. CMH-

pHTb, CJIlipHTb', yMtpilTb, yMtpilTb , łUipOTBOpill b , yMII-
pOTBIipilTb , IIHpOTBOpCTBOBaTb . >TUUOHIITb , yrOMOHHTb ,
MliplITb, IIUUlipiITb. yjllipilTl,, yMIlpHTb. yCMIipilTb, yCMll-

pflTb ; uskrumić, ułagodzić, udobruchać; l>dII^Ii]Cn , llCIlI'
men , jiitmcii. Uśmierz te niepotrzebną bojażń. Teat. 5.
c , 62. Bóg słowem 'dziwy uśmierzał. 5 Leop. Syr. 45 ,
2. ('dziwy krocił. 1 Leop.). Na urzędzie nie będzie mógł
złych namiętności swoich powściągnąć , kto w prywa-
tnym życiu ich uśmierzyć nie umiał. Mon. 70, 561.
Był sejm dla uśmierzenia i zgodzenia. Baz. thl. 45.
{paci/icuiionis). Gniew uśmierza odwłoka. Cn. Ad. 258.
Uśmierzający Ross yCHlipilTC.Ibllun. Narody te były za-
wsze nieviśniierzonc i wolne. Slryjk. 103. (niepodbite).
UŚMIE[1ZYC1EL, a, m., uskromiciel; 6osn. umiriteigi, koji
umiriti mosge ; Croal. krotitel, ukrolitcl, pomiritel, unai-
rilel; Rag. umiritegl, pomiritegl , mirolvoraz , smirilegl;
Rosf. ycMiipiiiejb , yMHpHTCib , ber Saiibijer. UŚMIE-
RZVCIEI.K.\, 1, :. ; Bom. umiritegliza ; Croal. ukrotite-
hcza ; Ray. umiritegliza , smiritegliza ; domitrii JUącz. ,
bie 'Sńnbitjerinn.

UŚ.MICAĆ. ob. Śmigać USMOLIĆ; Boh. usmoliti, ob.
Smolić. US.MUKNĄĆ , oh. Smnkać.

USN.^Ć med. jediili. Usypiać niedok., (cf. uśpić, usypiać);
Boh. et Slov. usnauti ; Sornb. 1. wusznu; Yiiid. vspali ,
obspati; /lag. usnutti ; Eecl ycuiiaio; /f t/t». ycHyib ; za-
snąć zupełnie, eillfc^iafen. Usypiam, poczynam spać. Marz.
Usnął tak twardo, choć się był nie strudził, żeby go
były ani Irzaskawice, ani grom, ani piorun nie obudził.
R Kchan. Jer. 372. Gdy cale nie może usnąć w nocy
stary , O jakie mu na myśli roją się poczwary. Zab. 8,
397. ()czy mu się zlepiają , u*ypia biedne dziecię Teat.
2, 119. Uśnij dziecię, uśnij moje. Uspokój członcczki
swoje. Groch. W. 507. Nie raz już na spojrzenie pię-

USNACHT-UŚPIEĆ.

kności sprawiedliwość usnęła. Teat 29. 125 (oczy przy-
mrużyła , przez szpary patrzyła , oślepia , umilkła). — g.
Trantl. Dam mu, aż uśnie. Cn. Th. 1203. (uśpię go,
nie ubudzi-ć się więcej). -- Ecel otfciiieMiiK śmierć,
fycncHie OurapujHUU wniebowzięcie). (Jliara za uśnienie
jego obchodzon.T nie była. Smołr. Lam. 174. (rnsza za-
duszna). (Rost. yconinJA usnęły, umarłv).

•US.\.\CHT , ob. llusnaeht.

USNADMC cz. dok , snadnym uczynić, ułacnić, txUiifttxn.
Wydanie elementarnych książek i nabycia ich usna-
dnienif, wielka pomocą do wskrzeszenia nauk. Skrzel.
Pr. Pol. 2. 207.

UŚNIEDZK^ cz. dok., śniedzić czyli rdzą pokryć, mit 3iofJ
bebetfen , roftig mad/en. Bóg złoty wiek uśni?dził mie-
dzianym pokostem. Hor. 2, 557. Mm.; in(]uinavit aere
tempui aurem.

USNUĆ , USNOWAĆ, f. usnuje cz. dok., snując urobić,
utworzyć ; bcnH^r 11'inbeii , burd) Siiibeii imb gdbfhi ^icr.'pr
briiiijcn , pr. et fig. Odstrychnawszy skrzydł.i , twarz naty-
chmiast prawą Ceixową usnował z wyraźną postawą.
Zebr. Uiv. 288; {in faciem Ceins abit , przemi'-nił się,
przeobraził). — §. Usnować upętać; fCrftricfeil , ffffflll.
Samaż załoga oblężenie skarcą , Uomicyusza usnowawszy
w łyka , Da Cezarowi , i bramy odmyka. Chrośc. Luk. 53.

USOLfĆ , ob. Solić.

USOWITOWAC CS. dok., sowitym uczyhić , oerboppeln. kbyi
len swój błąd usowilował jego błędem , głupie słowa z
niego przywodzisz. Smoir. Ex. 23.

UŚPIĆ cz, dok. , Usypiać niedok. ; Boh. uspati , uspawati ;
Sorab. 1. zafpu, zafparu, do fpara pżineszu ; V(nrf. vl'e-
niti , noterspanjati , spanje donafhati, saspat , safipiti;
Rag. usiłkati; fiosn. uscisckati , cinit zaspatti; Rois. ycu-
liiiTb, ycbinjflTb; Eccl ycnoBaiH; {aeliv. Yerbi usnąć),
nabawiać snu , robić , że kto uśnie , pr. et tr. ; einfi^ld'
fern , in ben StbIai brinflfit. Przychodź senku . przychodź
rączy , Przyjdź senku usypiający. (Jroch. W. 360. Usy-
piający Ross. ycuniiTejbłibiK. Wino uśpić urnie , kto je
spora czaszą pije. Horn. Uw. 279. Nie boję się uśpienia
snem ku wieczności. Ryb. Ps. 20. Nie brzydzą się ludz-
kićj krwi, nieinaczćj , by wołowa być miała, wylewać,
którzy człowieka zabić, nie mówią zabić, ale uśpić,
pożreć, pożobać , jako mak posiec. hosz Lor. 145 b.
Wdzięcznym wnet liyłem snem mile uśpiony. Patt. Ud.
40. Pieszczonym kwileniem ptak usypia oczy. HttL Ow.
81. Noc, miasto tego, coby przykre kłopoty ukołysać i
uśpić miała , to one rozpościera. Pilch. Sen. list. 2 , 7.
Przykre kłopoty trudem zwyciężony I troskę uśpił, która
po trapiła. P. hchan. Jer. 535. Roztropność uśpiona.
Boh. hom. 4, 157 — Transl. Uśpić kogo, zabić. Cn.
Th. 1205. in ben JobfSld^liif roieGen. UŚPICIE!., a, m. ,
usypiujący kogo. usypiacz ; ber Ciiiiłiafercr , Cinirifjfr.
UŚPICIELKA , i , ż. , bif Ginidjjiiierinn . Cinirieflerinn. Noe
uśpicielka frasunków Ofu- Ow. 301. UŚPIWHZOU. ziele,
Spiwrzód, Stowrzodowicc, Pienieżnik , goi wrzody, Ifti-
macbia. ^^ffnniijfrant. Lr:eJ 81 Syr 503. Sienn 140.

IŚPIEĆ, USI'IAĆ , uśuiał, f. uśpieje med dok., wskórać,
flii«rid>tfn ; Rost. ycntib , ycniji , ycntBam. Dyabeł nic

USPOKOIĆ - U S P R A W 1 E D L 1 W 1 C I E L.

USPU AWIEDLIWICIELKA-USTA. 177

nie iiśpiejo , bv ilobrzft wszystkie swojo mocarstwa (lź'.vi-.
gnat. Smolr. ' Apol. 10. — |. Uśpieć = UŚPIESZYĆ;
iispieszyii kogo n. dok.; Boh. uspisiti; pośpiechem
uprzedzić, ciiiCllt ypreilctl. Kto kogo wprzód uśpieszy ,
nii'cli sie wygrana nie cieszy Dztiwn. Siat. B '>.
USPOKOIĆ cz. dok. , Uspokajać , UspoKajać niedoli , Uspo-
koiwać ciestt.; Boh. spokojiti; \'ind. sadovoljati , dovo-
Ijali fcf. do wolij, potiliiiit fcf. uciszyć), potalasliit, v"to-
lashit, (cf. utulić); Cum. potihiti , miriti , I oi. Uśmierzyć) ;
(^roat. zadoYólyujem , zadovolilszcm ; Rag. umiriti , izpo-
koiti ; /i'oss. 3'cnoKonTb , jcnoKOiinaTb , (ynoKofi pokój
wieczny dusz), CMiiptTb , CMiiptio, o6e33aóoTHTb , oóes-
3a6o>iiiBaTb (cf. zsbezpieczyć) , yronomnb, yTOiiOHSTb ,

MlipOTBOpiITt, yMHpOTBOpnTb . MIipOTBOpCTBOBaTb : Upo-

koic , spokojności nabawić; benil)i(]Cii , bcfriebigctl. Gryzie
się niespokojny, swego cienia boi , Ni się w dzień, ni
sie w nocy sam nie uspokoi. Jahl. Tel. 50. Cbrześciań-
skie spory \ispokniwano nie bywały ■lylko przez sobory.
Smotr. Apol. 128. Uspokajał gniewy morskie. Gronh W.
283. (uśmierzał, udobruchał, ukołysałi. Ta opinia Ary-
ryslolesa jest wiary godna, gdyż się nie znajdzie lepsza,
aniż żeby miała uspokajać rozum. Boler. 10. ^zadosyć
mu uczynić). Uspokoić siebie, albo zamieszanie myśli,
obruszenie, tai ©cmiitb tcrubujcn. Cieszyli mię, abym
się uspokoiła, i Leop. 4 Ezdr. 10, ii. Jak sie to więc
stało ; uspokój mię. Teat. 50. h, i. (uczyń zadosyć mo-
jej troskliwości, ciekawości;. Nie może być żadne uspo-
kojenie w kościach moich , gdyż ustawicznie przed sobą
widzę grzechy swoje. Rej. l'osl. Fff^, EccI. BOano-
KOeHie. Lekarstwo uspokajające, hriip. 5, 195; Eccl.
ynoKOHTCibHUH , saynoKOHHbiH , nohocBbiii , cnoKotiHHH.
Uspokoić sie, usnąć , cinfdilummtni. Uspokoić kogo , uśpić,
Cillfdilfifcril. Uśpi] dziecię , uśnij moje , Uspokój czło-
ncczki swoje. Groch. W. 567. Najmiłosicrniejszy śnie,
czasu pożerco , Ty uspokajasz burzliwe umysłu nawały.
Zab. 14, 156 — Uspokoić się, uspokoić myśl od zatru-
dnień, ułacnić si^ę; tie ©cfc^ciftc (ittbiiii, fidj SJiufc madien,
frece ^t\t bc.hiW. Ze dziś z nami być nic możesz , wielka
szkoda; ale jak się uspokoisz, przybywaj prędko. Teat.
9, 21. USPOKOICIEL, a, m. , uspokajający; Rag. umi-
ritegl; Croat. zadovolitel , ber 23cnilitflcr, Śefnnftiiier. Oiw.
Ow. 438. Moskale dziwni uspokoicielowie Rzpltej hur.
Het. 167. USPOKOICIELKA , i, i , bie ScniDiacriim;
Rag. umiritegliza ; Croat. zadoYolitelicza.

USP(]iŁECZNIĆ', ob. Społecznic. USPOLIĆ. ob. Spolić.
USPOSABIAĆ, USPOSOBIĆ, ob. Sposobić.

USPRAWIEDLIWIĆ; V;W. popravizbili , (o6. Prawy , po-
prawić); Croat. oprałiehujem , (cf prawica): Rag. opra-
vdati , (oppoa. okriviti inciilpare , cf. krzywda); Ross.
onpaBHTb , onpaB.łaK) , onpaBjiiiBaio (cf. oprawić), oóes-
BHRiiTb, o6e3BnHHTL. (uniewinnić); rcdjtfcrtigcn, ob Spra-
wiedliwie. Usprawiedliwienie, bnś 3{cct)tfcrtigen , bie DJedit*
ffrtigung ; Sornh. wozprahwnolcżene-, Yind. popravizhe-
nje : Roas. onpaBjaiue . obsol. cnpaBa , (ob. Sprawa).
USPRAWIEDLIWICIEL, a, m. ber 3MitfmiGCv; Rag.
opravdaIaz; Ł,'^.)a^ opravichiteI ; /?o.ss. onpaB4aTeJb. Wiarę
mamy w Jezusie Chrystusie, usprawiedliwicielu , poświę-

Stownik Lindego wyi. S. Tom VI.

cicielu i samym wykładaczu pisma. Baz.. Hsl. 03. Chry-
stus naszvm jest odkupicielem, usprawiedliwiuielf m Bej
Post. Q 2. USPRAWIEDLIWICIELKA , i, i . bie- i«cd;t.'
fcrtigcriiiu.

USPP.Z.yr.NAC, cz.Jednll., na bok sprzątnąć, aiij ^il' (Jfite
tlH'l]raumcil. On rycerz usprzątnął sobie wiele żołnierzów
żwawych. Baz. .S7f. 57.

USRAĆ cz. dok:, ufejdać; Rag. usratti , bcl'd)CtflCtI. P)łazcn
senatorskiego domaga się stołku. Jakbyś czapkę powie-
sił na usranym kołku. Bul. Jow. 108. Usrać się rec.ipr. ,
Rag. usrattite , usiramse ; firfi ltffd)eipcil. Czy to nowina,
usrać sie od strachu? fot. Jow. 2, 58. popuszczać

USRERRZYĆ., ob. Srebrzyć.

USSAĆ cz. dok. , ssaniem ująć , abfiiiiflcn ; flos.s. ycocaiL ,
ycacbiBaib, ob. Ssać.

USTA , G. ust , phir. : Boh. et Slov. usta ; Sorab. 2. huśta ;
Sorab. I rt, rot, hort; Carn. usta; Vinil iistc , vuste,
gobez (ob. Gebaj, (ustna, vustniza labium); Croat. vu-
sta , Yuzta , Yuszta , (vuztnica , Yusznicza labium ; Da/,
uszlna); Rag. usta, (usną, usni , usniza = warga) ; Bosn.
usta, (usno = warga): Slaii. usta, ustah , (usnę = wargi);
Ros.^. poTŁ , G. pia; Eccl. oycTJ , (znaczy także ostrze),
(oycTlit wargi); (justa tel usti . nomen tocorum in Bohe-
mia ad confluentes amries vel fluuiorum ostia silortim.'
Dur. 1, 252, cf. Uście, ujście: Ettfm. ujść, ujście: cf.
Lat. os, ostia; Graec. oaiia, f't7T«) ; wargi, gęba; bie
Sippett , ber 3Riinb. Poprzeczny otwór między nosem i
podbródkiem nazywa się os, lo jest, gęba, a podnie-
sione nieco w górę brzegi labla , to jest , usta. Wejnh.
176. Plastr miodu, póki w uściech poty słodko. Fiej.
Post. X X 5. Usta jej słodką skromnością wabiły w
uśmiechu. Kras. Ofs. B 2. Różane usta otworzyła. Auszp.
88. — §. Usta narzędzie mowy, (cf. jeżyk); na przykład :
Tobie z ust, jemu mimo uszy szust ; Slot. tebe z ust,
gcmu mimo uśi _śust, (ob. Uiho, szustj. Co w uściech,
to i w sercu. Żegl. Ad. 46 ; Stou. co w ustiich , to w
srdei. Co często jest na myśli toż i w uściech bywa.
Simo7L Siei. 99. ircffen M ^crj »oIl ift, beś gcbt ber
Slfuiib iibcr. On w uśiiech co innego ma , inaczej myśli.
Mm. Ryt. 4, 158. Nie raz co innego życzymy sobie
usty, a co innfego sercem żądamy. Bilch. Hen. list. 5,
181. Ojczyzna w uściech , a w sercu żądło u obłudnika.
Psalmod. 52. Wierne i niewierne usta. Rej. Rost. D d d
6. Usta plugawe, ib . (ob. F'lugawon.'owny). Slov. Stu-
deni , tepli weter z gcdnich ust wipusćaf, zimny i ciepły
wiatr z jeilnych ust wypuszczać. Co mu do ust padnie,
wszystko płocho bredzi. Celem jego gryźć królów, śmiech
budzić w gawiedzi. Dmuch. II. .57. (co ślina przynosi).
Ty, co mną usta wymywasz, słuchaj! i f.eop. pr. s
Hier. (co mie szarpiesz, szkalujesz). Zatkać komu usta;
Eccl. aaycTHTii , saymaiH , saycraio , ob. Siulić; Subsl
saycTtaie , yciŁ saiBopeHie. — Bóg mówił przez usta
proroków. Rej. Bosi. D d d 6. Położył słowa swoje w
uściech ich. ib. D d d 2. Zaślubił nam to sam usty
swemi. Rej. Rost. M m m i. Omylność nie bywa znale-
ziona w uściech jego. Rej Poft. U u i. (w mowie jego).
Własne usta moje uczynią ci wierne wyznanie. Teat.

178

i: S T A C.

USTAŁY - USTAĆ.

19. 6. 93. Z ust lio ust wieść się roiclioiJii. Teat. 49.
6, 47. »i>n STOunbc ju aHiinbe. Dzisiaj w uśeiecli jesteś
Europy, A jutro pośmit'vMskieni. hchow. 2i9 głośnym,
sławnym, bniibmt. — Usly do ust mówić mu beiię.
Du(lii.\\um i'l, 8. (twarzą w twarz, oblicze w oblicze;
?t>n Slnaeficbt 511 3liiflcfid)I. Sutb.t. Usiy do ust mówił bói,'
do Mojżesza. 1 l.eop. A'«m. 12, «. Wujek. ik. Usta z
nim w usta bói; mówił , a nie w fiKur-ieh , .ini pod za-
kryciem ; ale jawnie pana widział. <*<*. Żyw. 1 , 335.

Poeliodz. uilka , uiteczka , ustny , usluwy. l'odu%iczy-
citi, Ei:d. nojiycTiiTCJb.
1. USTAĆ, /. ustanie med dok, ustaje pr., Ustawać contin.;
Utih. ustati , ustawati ; SUi: uslówam ; Viud. vslajati ;
Uotn. uiostati , pristaii ; //o.*.«. yciaib . jcraBaTŁ : ze
wszyslkicm przestać, koniec wziać; ijaiij aufliurtn , cin
(Jnbe ncbmen, fi* cnbiijen. Nigdy się żaden występek tam
nie koMuzyf, kędy początek wziął, ani na tym ustawa,
od którego wprzód wyszedł. Uarj U'o/. 51"2. Roku 1321
jednowładztwo Kijowskie, ydy Giedymin Kijów opano-
wał , ustało. Siriijk. 552. Z l.ily wszystko ustaje. Oi.
Ad 121. Nic złego me niszczeje, co sie z oczu zmyka
i do wszvstkorodiiej natury skryłem nurtem [lowraca ;
ustaje to, ale nie ^inie. Wie/i. Sen. list. 288. Ból za
czasem ustaje. Cn. Ad. 42. Nieustający , zawsze trwały,
immerifńbrcnK Hada nieustająca przy boku królewskim.
Vo!. Leij 8, 81. Skrzet. Pr. '/■'ot. \, 45. (cousfil per-
inametil). Łaska nieustająca = tryb spełnienia za zdrowie
gospodarskie . cii! ©ciiinDbcit-Mriiifni ■ Gomplimciit (iir fie
©nftijfber. Dziś jeden kiehszek za gospodarskie zdrowie ,
a drugi lu podziękowanie lak wielkiej łaski , to już
basta ; a nieustającej , jak przedlym , ani pomyślić można.
Itlon. 71 , 514. MeeUan. Szruba nieustająca. Os. in.
146. bez końca, bie i5d>raii['c olmc Ciibc. — Ustać, ubyć,
ustawać, ubywać, umniejszać się: oufbórcit, al'iicl)men ,
•n 3lbiinl)nic fommcii, cin Ćiibc iicl;mcn. Ustała pora świa-
tłości przyji-mna , Zagasła zorza 1 noc zaszła ciemna.
Kras. W. 58. Juź dzień ustawnł , a pomroczne cienie
Nieznacznym wstępem ziemię okrywały. Kms. Woj. Ch.
58 Z roztropnośl-ią się rządząc lubo wszystkim dawa ,
W komorze i woborze nic mu me ustawa. A(ir. Dz. 3, 5G.
(nie przebiera sie me zbywa, nie zabraknie) — Ustawać,
co do sił, eo do gorliwości, oclmty • o|i;idać na siłacli elc,
(cl. opu.^zozać sięi ; iKiiblniicn, Mc .>iraft pfrlicreii, iiidit iiiebr
fort foniifii, ben ifiicr, ben 2)Jiitb '.'crlieren, mfibe trerbcn, cr<
miibcn, onibórcn; Ual. szustajem; Croat. opeasav;im ; So-
rab. 1. wohullu, zaliutlu, i ob. Wątleć). Koń, gdy mu
nie dajesz jeść. prędko ustawa, /'c/r. Ek. 111. Chudy
koń rychło ustanie. Crtsr. 520. Jeden z wielbłądów,
czyli z ciężaru , czyli od słońca . zgoła ustał cale. JalJ.
l.z. 158. fonnte flar iiid^t inebr fort. Wojsko w. Anlyoclui
głodem i tęsknotą ustawało. Sk. l)i. 1089. Najmocniejszy
byk z laty w mocy swej ustaje , I z dzielnego się kuma
szpetne szkapsko staje. Zub. 8, 598. hoi . Dla wziiia-
cniającej sie febry na siłach ustawać począł Sk. Zijw.
i, 'Jl. (in Srńiten obnelimcn, bie Sratte ycrlierm. Chury
idąc ustał, 1 dalej iść nie inÓLił. Sk Zyw. i, t)8. Ustały
oczy nasze i patrzeć me mogą dla wylania łez wielkich.

Sk. Zyw 180. Juzem ustał, wzdychając do ciebie mój
boże J. Kchan. Pi. 1. (zmordowałem się. Karp. 5, 12.
id) babę midi crfłópft, wysiliłem sięi. Jeśli zwyciężeni
utrapieniem usiana 1 tył podadzą, tedy szkodę wezmą,
i w niwecz robota ich pójdzie ; ale jeśli zetr»ają w
ogniu prześladowania, zbawieni będą. /Jaz. Htl. 241.
Mocna prawica jego , która łuk ciągnie , a strzały jego
ostre, kióremi strzela, nie ustaną. W. 4 Ezdr. 15, 15.
(1 tviłi wszystkie rozumy, acz były duchem świętym na-
napełnione, ustały. Rej. /'osi. /i b \. bóg lam zwykł
jioczynać , gdzie ludzie ustaną, /'ol. /'ocz. 554. Wsrzód
gwaru najsilniejszy głos ustawać zacznie. Dmoch. II. 2 ,
1 94. Fraszkać to , rzecze , tak ładnie i ja napisze , a
gdy przyjdzie do rzeczy, ustanie. Aa;-, /lor. 15. inie
zdoła, nie wydołaj. Nie ustawaj w ludziach swawolnych
ganić złych obyczajów. Siar. lief. 7. Nie ustawaj w czy-
nieniu dobrodziejstw, (jorn. Sen. 12. (>zemu uslajesz ?
nie przystoi mężowi stronić od znoju I Ptlch. Sen. list.
1, 258. — Sitnililer: Gęba im nie ustaje, a lada co
zawsze plota. Hrbsl. Mauk. J 2. nie stanie im gęba ,
bn-J iWaul ftfbt ifinen nie fliD. Acz z przyrodzenia imałby
wymowę, przecie iż się onej między ludźmi nie przy-
łożył używać, nie raz potknie się, ustanie, zmyli, sple-
cie tak iż gdy co będzie inowił, jakoby trzy po trzy ba-
jał, (jtuz. Wycli. K 7, (cf. ur*ało mu się;. Nie ustaje
wiatr, deszcz, śnieg > jak idzie tak idzie. Gi. TA 555.
bez ustanku , Der :]{egeu u. f. m. id^t nii^t nad). Ustały,
•zmordowany; emiflbel, nnd'(]ClalTcn , Bok. ustały, uslanj ,
ustalost latsitudo ; uslaiiliwy mordujący; Hoss ycTaJUii,
yctaJOCTb , yciajb. — Ustający • USTAŁY . USTANNY ,
USTAJ.NY, koniec swój mający, przestający, nieusta-
wiczny; aufbćrfnb , ein Cnbc tłnbciib, niifbórlid). W pa-
łacach niebieskich jest nieuslałe wesele. Wróbl. 201.
Ziele to paniom miesięczne czyszczenie ustałe wzbudza.
Syr. 755. zatrzymane , PCrbalten. Nieustający, nieustajny,
nieuslały człowiek, nie(irzestający , meopadajacy na siłach,
niezmordowany, ustawicznie równo czynny , dzielny , i'i
lonam et malum partem; tinaiifbbrlid^ mirfiam , tbdtig. un>
crmiJbei, nidjt \ux Sube jn briiijni ; Slov. ncustały ; /iclI.
HcycTa.iuB ; /ios.^. n|mcTii.ibHhiii , HeoTCTynHhjft Hojowni
a nigdy nieuslali znalezieni byli. UieL Sw. 157 b. .Na
jego 1 podziśdzień meuslała niezbożną złość, żałosny
okrzyk uczynił. Zygr. /'ap. 72 — j^. Ustawać roku, me
stanąć na rok, przepaść termin Cn. Th. 1204. ben Jtr-
min yeridiiinen unb ferlifren. Ustanie roku, nie stanie u
[irawa. ib. — 2. USTAĆ, /. ustoi med. dok, Ustawać coni. ;
łiost. ycTOHTb , ycTaiieaib . na nogach stojąc się utrzy-
mać, czas niejaki spokojnie przestać; fłeben bleibcn . eine
3fiilaiifl ficbcn , nibitj blciben aw ciiicr ^lellf. Gdy bhzko
jakiej kobieU' stoje , spokojnie mv>iiy ustać iiie mogę.
'ietit. 55. b, 57. Takiein słaby, że ledwie n* nogach
usloje. Niech sie oprę na tobie, daj mi reke swoje.
Zab/.' Zab. 79. Teul. 5, 127. I'ijak się albo "pj ulicich
wala, albo w domu na nogach usiać nie może. .Won. 71,
519. — §'. Ustały wody Jordanowe przed archą priymie-
rza. 1 Leop.Joz.i,! (rozstąpiły mc. Hibt. tjd\, stanęły,
zatrzymały się, jle Mitben |Ifbcii. — g. Hec. UsIac się.

USTADKOWAĆ - USTAŃ O WI CIEL.

USTANOWICIELKA - USTĄP.

il9

Ustawać się, Boh. ustogali se , ustali se ; Slov. sleliati
se i Hoss. ycTOHTbca , ycTUHBaTbCfl , OTCTonibca ; o mo-
krych rzeczach , klnrować się, upadać na dół ; (uoit @ftrdll=
fcii), fi(^ fcpcii , fic^ alifidrcn ,^ flar aurten. Ohwa mętna,
aby sie usiała i wyjaśniła. Slesik. Hed. ;27d. Tą, co się
gęściej była na spodku usiała , Niedojedzoną juclią oczy
mu zalała. Olw. Ów. 202. Wino nowo , przyjaciel no-
wy, niechaj się usloi i starzeje , abyś je smaczno pił.
hosi: Lor. 87 b. Natura człowieka zawżdy się burzy,
jako moszcz , aź gdy się usloi , to też jedno lagier , co
sie niczemu dobremu me godzi , na dnie zostanie, liij.
Zw. 121 b, ('ib. Uslojnyj. Ustały, klarowny Ros.^. ot-
CTOHJbiH. Hoślinv te dotąd kwilnieją albo źrzenieją , aż
się uslawają. Glia. Wijcii. O 2, b. (póki nie doźrzewa-
ja). — Fiij. Ustawać się, statecznieć , nskramiać się;
fi* kijeii, feficii , gcfcct rocrbcn , ebxbax nuTbcii. Ustoi się,
jak młode piwo za czasem, liijs. A'l- Niechaj nie za-
raz młodego syna dają do służby, "aliżby się godził i
usiał. Glicz. Wych. J 4 b. Takim sposobem dzieci mło-
de , a rozumu będąc nieustałego , ku dobremu nie mo-
gą przyjść, ib. H .5. Dla noworosłycli lat, a nieustałe-
go rozumu, ib. J 1 b. — §. Ustać się, nastać się do
uprzykrzenia, zmordować się stojąc; Ross. OTCTOaib ,
oTcraiiBaib, fiii) miibc ficbcit. Ustałem sie. Cn. Th. 1204.
— (■ USTADKOWAĆ kogo cz. dok., n.' p. On to uczył
mnie paść bydła. Biidn. Zach. 15, o, not. « właściwiej :
iistadkowal mięt, wprawił mię vv obchodzenie sie z sta-
dami, er bat mid) mit bni cccrtcii iimijcScii ((cIcDrt). — USTA-
LIĆ , USTALOWAĆ , o6. Stahó. USTALICIEL , a . m. ,
który co ustahł , et', ustawca ; ber Seftfltiger , Scfrdftiijcr ,
Seflruilber. Fryderyk August ustaliciel królewskiego to-
w.TizYslwa [irzvjacioI nauk w Warszawie. Si. Pol. USTA-
ŁY. USTANNY, ob. Ustać, ustaje, ustanie. USTANO-
WIĆ cz. dok., Ustanawiać niedok.; t^oA. ustanowili , usfa-
nowowati ; Sorah. \. wustawiam , (ob. Ustawić); Carn.
ustanoyim; Vind. vslanoviti . ylerditi, vstanuvati, vstau-
lati ; Croal. usztanovilujem , usztanoylyujem ; Dom. uszta-
novili, ukrjepiti , poluardili; Ross. yciaHOBHTb , ycia-
HOB.iaib ; wstrzymać bieg, zastanowić; bcil Cailf bcmilieil ,
ftillcii , aiiflialten. Swoje Dedal na skrzydeł parze usta-
nowił ciało, I na powietrzu zawisł, zachynąwszy śmia-
ło. Zebr. Uw. 194; libravit corpus; unosił, wznaszał ,
fijtlielicil mad>en. Serce ludzkie jest na kształt wielkiego
dzwonu, który rozkołysany, ustanowić trudna. Mon. 75,
631. Nieuslanowi ony , tiichamowny, mmuflialtbar. Jest
kto, krom boga, któryby umiał Ten sklep zawiesić nieu-
slanowiony, Złutemi zewsząd gwiazdami nalkninny. J.
Hchan Fs. 24. — jź. Ustanowić, postanowić, ustawić,
urządzić, porządnie uradzić, ułożyć, uchwalić; Dal. od-
lucsiti , orDiien, einricbfen, Bcrobnen. Trzeba ustanowić
propinacyą Teal. b, 25. Ustanowienie , postanowienie ,
ustawa, urządzenie, Slov. ustanowenj; ( V'i/irf ustanou-
lenje , vstanovitje , vstannviihlvu = fundacya) , bie 3lnorb-
nitiiij, 6inritl)tung , 3>cn'rbiiiiiii]. Każdy kraj ma swe usta-
nowienia. Teal. 45, C. USTANOWICIEL, a, m. , posta-
nowiciel , urządziciel ; Vind. vslanovitnik , vstanuvauz,
vstaulavez, vlerdnik, (utwierdziciel); Croa/. usztavitel, (ob.

ustaw ca J; Rag. ustanovilegl , postavnik , ber (Siiirtditer ,
31norbner , 5Jerorbiicr, Stifter. Bóg. najwyższy praw ludz-
kich ustanowicicl. Pnei:!'-. 55. Nadawcy i ustanowicitde
Polskich praw. Zab. 4, Gi). Kazimierz b\ł ustanowicie-
lem prawa Polskiego. Zub. 14, 174. USTANOWICIEL-
KA, i, i, bie (Sinridiiternm , Slitorbnerinii ; Vind. vstano-
vitniza , vstanlaviza , vterdniza.
USTĄP, ob. Ustęp. USTĄPIĆ, "USTĘPIĆ m-d. duk., Ustę-
pować niedok. ; łioh. ustaupiti , ustupowati , wyhnauti se,
wyhybati se , (cf. wygiąć); Slor. ustupugi , uhnut, (cf.
ugiąćj ; Sorab. i. wustupij , wustupim , wuslupam, wu-
stupuyu, (cf. wystąpić); Cain. nahdam , odmaknem se ,
(ci', odemknąć); Vind. viienjati , dohenjati , nalidati , fe
ugenili , odstopit ; Dul. odsztupiti (cf. odstąpić), odstu-
piti ; Raff. ustiipiti , ostupiti ; Uosu. uklagnatise , uklo-
nittise, ;cf. ukłonić się) ; 5/at'. oilslupiti , uklonitise ; Hoss.
yciynHTb, ycrynaib, chhth , CHHCX04iiTb , caiijy, chh-
iiie.ii, CHiic.\0)K4y (cf. zejśćj, ly.iHTbCa, (cf. tulić) ; ustę-
pować zkąd dokąd , uchodzić , au\ bii ©fite ijcben , aDtre=
ten , ficf) entfcnicn , cntroeitlien , mett^cii. Ostatni raz ci mó-
wię, ustąp' z oczu moich. Teul. 45. c, 61. Ustąp' ztąd,
bo cię nieszczęście tu spotka. Boh. Kom. 4, 405 Kaza-
no Józefowi: uciekaj do Egiptu! a to czemu? czyli nie
mógł gdzic indziej ustąpić? Diirnhr. 564. Jezus w lud
ustąpił. SM. Joan. 5, i:ot.. iwykmał się tłuszczą ». Oba
do boskich widzeń na górę ustąpili. Pnrjb. Mdl. 557.
Ustąpisz z włości drogo zapłaconych , Ustąpisz z dwo-
rów i gmachów złoconych , Wszystko to przyszły na-
miestnik osiędzie. Hor. \, 196. hrhnn. (wyniesiesz się
na tamlen świat). — §. Ustąpić drogi , prawdy, poain-
ności, trybu >_wykroczyć, odbłąkaćsię; otimcic^en , abirren,
0bf4'reitClI. Zony z powinności małżeńskiej ustępować
poczęły. Bals. .Medz. 1, 274. Ustąpić na sironę , eliam
reripruce usiąpić się; aiiSmeifScn , nicińcii , auf Dte Scite
gcbcti. Cnm Dutifo: Usiąpować komu. dawać mu miej-
sce, eiiieiii aiiijiiicidjcn. Wara, ustąp', ustąp' się, na
sl;onę, na bok! Cn. Th. 1225. Wóz próżny nałożone-
mu, i lżejszy cięższemu, także pieszy jezdnemu, a je-
zdny wozowi ustąpić powinien. Szczerb. Sn.v. 110. iS'/((/.
Lit. 506. Ustępować komu w czym, przodek mu da-
wać , ulegać mu , eincm nadjijeben. Już ja z biedy ustę-
jiuję. Rardz. Tiug. 1)7. Rozummejszemu ustępujmy , głu-
piemu wybaczajmy. Pilch. Sen. gn 542. Głupim ustą-
pić, !i ich postępkami się nie obrażać, mądrego rzecz
jest. Sk. haz. 514. Kiedy zima nadchodzić ma, tedy
nie z razu gw;;łtem przypadnie , ale z nienagła biedzi
się z lałem , az jej lalo ^ustepić musi. a zima ono miej-
sce zastępuje, aż je onoż lato z miejsca zasle wyprze;.
Pudli. Wrói. 57. Usiąp' lepszemu Cn. Ad. 1214. Ustę-
powanie, uleganie Ross. yciynmiBOCTb , yKJOHHOCTb ,
yK.iOH.iiiBOCTb , yhMOHMtiBOCTb, yiaOHKa , no/uała, croBO-
piiBOCTb, Me |3Ja*tjtct'iijfeit. Ustępując Ross. CHncxo4H-
Te.ibiio. Ustępujący Ro^s. yK.ioHHuR, yKiOHHCTUH ,
yK.iOHmiDbift , croBopiUBbiil. Niech ustąpi ciemność dnio-
wi Groch. W. 56. Dom zawsze ustępować powinien
krajowi, \iemc. I'. P. 10. Dekret od wieku napisały
fata, Ustępuj drugim, sam zażywszy świata. Kras. W.

25-

180

rSTAPICIEL - USTATECZMĆ.

L' S T A W A.

" I . (rób miejsce , rum , iiiai^e 'j.MaC aiiPcrii). — Ustępo-
wać iiazaJ , cofaó Sie , w zsil iść . wstpczyć ; jiirflrf mń'
óf<n . fid) jiirurf siel^eii. Gdy naii golowi byli potkać sin
z niemi, Wofoszy poczęli^ ustępować i zasie następo-
wać kunsztownie. Uiet. Siv. :2ti7. Insza ustąpienie . a
insza ucieczka. Freir. .11. 36. — Stmilii. Ustępuje
morze, oilcliodzi. Cn. Tu. 1-201. Mi iWcet tritt iuriłtf.
-Mjrskie u.lepowanie , oilehodzunie. ib. Me (Sbbe. Ustę-
puje baUa, strop, deska < ugina się. Cn. Tk. 118-2. ber
Sflifen !C. giebt iiodi, iticidil, bicgt fidj. Ustąpienie ba|_k_i,
ugięcte. ib. 1201. Ustępuje ś.iiana . ucliodii. ib. 1173.
6ie ffiailb feilfl fid>. Wyspa ta m:i taką ziemię, która idą-
rcinu ustępie jak piasfk. liuler. lii. — Ałleg (^ośrny
trochę z rzeczy ustąpili . wróiuiy się zasie na drogę
do mej. Giicz. {Yi/ch. C i b Trudność ustąpi, ę<i\
chęć p/zystąpi. Że^/. .4(/. 27. zniknie , oerfAiDinben. — Ali-
ter : Żono jeślibyś ustąpiła ad męża swe;»o , przyjdą na
cię te przi-klectwa. 1 Leop. Sum. 5. (jeśliś mu się prze-
nicwierzy/a;. Wąż, kióregoby żona uslcpiła. Z Lfop. I\'uir<.
o, 12. I ubłądzi/a. I Leop.). — g. Transit. U<tępowdć
komu czesko, cinein ctipav nNrcfcit, eś ibm laffeit. Ustępuję
kornu placu na wojnie, uciekam z placu. Cn. Th. 1200.
ciitciit t)ai iai)lai)tjtlii la|T«n. Nie czując się po si/ach,
ustępuje mil placu , i idzie do dworu na skargę Mon.
07, 210. I'u.<zczam cug, ustępuję placu komu: impf-
rium aliCiii submillo. Cn. Th. 1200. Zwyczaj przyrodze-
niu nieohce nigdy placu 'uslepić Hej. Zw. 138 b. Ustę-
pować z czego, z ceny, spuszcz.nć , ablajTcii. Może co-
kolwiek ustąpić z lego, co zaceniła. J/on. 08, 970. Cza-
si .n lepiej nieco z swego ustąpić, niż więcej pożqdać,
niżeli należy. Kras. Pod. i, 200. Ustępować komu swe-
go, abo prawa swego, [uiszczać niu ; ftOfs OTCiaTL ,
orcraio, i)pe40CTiiBHTb, iipe.iiiOCTau.iaib . ejarb . ciaBaib,
c4aBhiBaTb , ciiicm cti«a» iitieilajfen, abtrctfit. Puszczam
majętność komu , ustępuje majęlności. Cn. Th. 902. U
Izraelitów . kiedy jeilen drui-iemu swego prawa ustępo-
wał, zzuwał trzewik swój i dawał go tamtemu. U'. Hiith.
•i. 7. Lepiej swego pod czas ustąpić. Cn. AJ. 443. -A
to jalviś poczciwy człowiek , kiedy sam czego dostąpić
nie muże , to drugiemu u<tępuje. Teai. 22. 127. Ustąp'
nu syna na rok" przynajmniej jeden, a godniejszym go
ciebie uczynię. Teat. 15, 58. (powierz, oddaj). — 'i\
iMnie od łez, com wylewał, usląf.iła mowa. Jabł. Tel.
40. odstąpiła, poizuciła. uUał.i mi, Me (£prfld)e bat iiiid)
Ber!a([eii. UST.ĄI'1CIEL, a, w.; Boh. uslupitel , usiupo-
\vaU'l ; kiórv uklepuje, ber ?Iii^ii'cid)cr , ?^^d)Gic^i|■|e , ?It'^
tretfr. W rud:. Jr/i.A-. UST.APICIKLKA , i.
'USTAC.CZYC Ci. duk, pokrzepić, ftarfcit , ftarf itiib tparfcr
mac^eil. Bóg utwierdza , cieszy, ustarcza duchem' swoim
świętym. Cii foit. 27' 4 Dobrzi jest łaską boską uslar-
czvć serce. Git. Pont. .">|f)
USTATECZMĆ. ISTATKUWAr, .j. dok., statecznym cz>li
statkującym uczynić, uregulować, jediiostajiioŚL-i |)orzą-
dnej poddawać , wprawić w pewny porząilek ; /yo'n. usla-
iiDYili ; Hoss. uou6p<i3HTb , cuoópaaoiiaTb . coo6pa*aio ,
leflillifren, feft lifftimDicii , •'ffUcficii , crbnitli* mndjeii, tiii-
xii)ten. fręt ten ma być tak ustatkowany w jednym z

swoich punktów , iżby nie mógł powziąć innego ruchu.
Jak. Mul. 4, 250. Hucliadło lak ustatkować , żeby prze-
biegało rozległości umiarkowane podług pewnych wa-
runków, ib. 4, 214. Dopiero za Ludwika XV. we Kran-
(■vi ustatkowano częste odmiany w propon-yach armat.
Jak. Arl. 1, 224. Ustatecznione wyrazy. A7m*. Di/kc. 1,
24. — JHorul. Ustatecznić , ustatkować, do stateczności
czyli slatku . stałości wkładać kogo , cilKII OCJC^t llttb
ftaitbbait madieit. Powabem sławy ustaleczniony żołnierz
po różnych odłogarh dalekiego świata Iłueze się. Arom
Bftż. ded. (ustalony). Rec. Ustatkować sie , staleiznośei
nabrać, gefcpt iDerbcH , maiiiilid) lucrben ; Ross. cTcneiiUTt-
ca , ocTcneiinTbca. iNie za ilługo trzeba mu się będzie
ustatkować , j)/on. 72, 22. Po\yinicnby tedy uflatkować
się przecie. Tt-at. 29, 92. Ustatkuje sie, zobaczysz. Ttai.
o5. b, 5. ' 'USTAW, u. m , USTAWA*, y, i. ; 'Sorub. I.
wustajeni, wustawicni, postahwizne ; Cam. postdva ; lini/
postaiilenje , postava , sarozlienje , naredba , sayredba ,
poredba , savkasa , sazbreda ; i tiuij. usl3va obex); lioa.
ycraBi, (nojycraBOMii cerkiew njm pismem), HaciuBjeHJo,
y.iO)Kenie ; Łcc/. 3a<inHCHic, •uiiionojoateaic ; ■ustawianie,
ułożenie, układ: bic Steiliiiiij , Crbiiling , ?liiDrbuiing , ber
(Stanb. Trzech n.ij'nocniejszyę|i majtków siły nie starcza-
ły , Żeby ruilel w ustawie pewnej utrzymały, frtyb. Luz.
192 Poruszała Kazimierza niezmierna ona szczęścia
braterskiego odmiana , i ,nii'>taU'Czn3 rzeczy ludzkich
ustawa. Arom 190. Pochlebslwein ulargowana łaska
trwałej i gruntownej nie zwykła mieć ustawy. Krom. 5.">2.
— 'j^. Kiedy bóg ustawę dawał wodom, aby nie wyle-
wały z brzegów swoich? I Le>;i Prov. 8, 29, (Hu;;.
iistava <ihexi . pewne granice, ©rćiiijeit , Segrdiijmiij. —
^. l'olil. Ustawa, postanowienie, urządzenie, uchwała;
bie SilCUlig, -liennbnilllil , ber Sefd'llif Przodkowie prawa
malucline , nie na księgach, lecz na umysłach a zwy-
czaju ludzkim wyrażali : co się nie prawem , ale raczej
ustawą zwać może. A'rom. 55. Poganie, co bez prawa,
saini byli prawem , Jaj^ się świętym rządzili wyroków
ustawem ! Zab. 7, -5o. Kosi. Ustawy ludzkie i zakon-
ne Hej. Post. A' n n o. Ustawa zakonna. Hiał. Posl.
200. Udijm. Św. 2, A' k b. (reguła). Ustawy abo lon-
stiliitiunes apuiloticae. Sk. Di. 00. <Jpisaiiio porządków i
zwyczajów nabożeństwa po Słowinńsku sie nazywa 'u-^taw.
Pim. Kam. 278 , ( cf. liturgia , bic fiturflie iii ber SeuBi-
fd»ef! SlJrdjCi. Słusznie tedy "ustawu cerkiewnego słuchać
I zachowywać, ib. 220. Uwagi te z cerkiewnych służe-
bników I trobników, t. j. mszałów i agend, i ustawów ,
także z skrybcnlów . sa wybrane. Snk. Persp. 1 pr. Usta-
wa prywatna, tisobna , przywilej. Ustawa z kim zawar-
ta, układ, ugoda, umowa, Serglei*. Hiiniad pojmany
za pewnemi ustawami wypuszczony bsł ; certo padu.
Krom. 578. U-itawa ceny, taxa , bie JiltO. tioil. Gor. 75.
Ustawy na sejmie czynione. Hfrb. Sial. 25. uchwały ,
prawa .■śeimowe ; 9ifidK!tati^gefeBe , 21eid)li'iiTe. Na dniu 3go
maja 1791 (lodany projikt, (muI lUułein : Ustawy rzą-
dowćj. r</. Kon<l. 1, 50. Sam tylko prawodawea może
ustawę odmienić. Gal. Cyw. 1 , 8 Każdo pjiKlwo ma
pewne i nieodmienne rządu swojego ustawy. AYuJk. Turk.

u S T A w C A - U S T A W 1 C.

USTAWIGZNOŚĆ - USTAWICZNIE. 181

1: kardynalne prawa, SRcidl^ijnuiWlcfcfif. Uslawanii i męża-
mi miasta stoją, nie murami. Cii. Ad. l"21u. Ustawy
bez wykonania, nic nie sa i bez karania, ib. I "2 17.
Ustawy jako pajęczyna, starga je letla matanina. ii. 1218.
Ustawy wfasna |)ajei"zyna , przerwie yiiciiwaiec , uwiężnie
chudzina, ib. — §. Ustawa , sankcya , ta część prawa ,
która zamyka w sobie karę wyznaczona przeciwko lyni,
k(órz)by je gwałcili. Mon. 'u, 2iSt). Dzielność praw za-
wi.<la szczególnie od ich ustawy, która jest niecze(!ia ni-
by icli noaagi. lu. 76, 50. ib. 75, '285. UŚTAWCA, y,
TO, UST.WYICdEL, a, m. ; {Croat. u.'!ztavitpl delenlar, re-
teiitor; ilogs. jCTaBUiiiH^ kantor, spie«sk kościelny);
postanowiciel , urz?.dzicicl ; Cant. postayar , postavnek ,
ter Gmrid)trv, SJmntnicr , llrtckr, ©tiftcr Lator Icgif .
uslawiciel stćiUiln. Maci. ((irawodawca , tn ©cicSijet/Hn') ..
Solon i Likurg , siawni ustawce |iraw. Modrz. Baz. 515.
et 54t. Pan jest sędzia nasz, pan jest nstawca praw
naszych. liudz. Jes. 25, 22. Sk. ha:-. 17. Ustawy daje
lakie, jakie winien liać uslawca prawy. Olw. Ow. 651.
Uslawca zakonu, legislator. Wróbl. 19. Bioł. Post. 140.
Uslawca chrztu ś. pan najz Jezus Clirystus. fat. Ga. 8.
Moj/.esz nstawca zakonu starego. Odi/m. bw. 2, G ó.
USTAWIĆ LZ. dok. Ustawiać niednk., Ustawować, usta-
wuje contiti.; Boh. ustawili, ustaweti ; {Carn. uslaveli ,
uslaveni sistere • Croat. usztaviti, usztavlyani , vzlavili ,
vztavlyam detineo , retinm ; flag. ustaviti , ustavgljati si-
stere, cohibere \ Sosn. ustaviti , einiti da prislanou; Słin<.
ustaYiti kerv ; zaslatiiiwić kre\\'); Ross ycTaBiiTb , 3'CTa-
B.iHTb , iipejaTb , npe4aBaTb: EccI. HapehOBarii , (cf. na-
rzekać); prosto i porządnie postawić, inDciitlid) aufftiilcii ,
btnicccn, mifriditcn, liiiiftcllcii , tii Orbniiiuj ftetlcii. Justyna i
bazyli sloJki i stoliki usta'.Ma. Teat. 9, 21. Śmiały Me-
ryon tylne ustawia orszaki. Dmoch. U. 96. Bóg według
swego upodobania stworzenie ustawia i odmienia, kiedy
chce. tjhrośc. Job. 44. — g' Ustawić kogo czym , za
00= urząd mu dać, na urząd go obrać, nominować,
przełożyć ; ciiifii nl^ cticaś niiftcllcn , fliife^cii , ciufcjcn , ibn
iiipui criicniicii , luadicn. Władysław Jakuba z Kfthylau
hetmanem ustawił. Stryjk. 555. Czechowie posłali do
Władysława, aby im za pana uslauił brata swego Kazi-
mierza. Stryjk 555. Gwagn. 79. Dożę , tyś ustawił
człowieka nad uczynJiami rąk tvvoicli , conslitui.'li. Wróbl.
14. Założył kościół a ośm przebendarzów przy nim
ustawił. Biel. Sir. 229. — ^ Ustawić, uchwalić, posta-
nowić, stanowić, iis<awe czynić ; iicrorbllCIt , fcftfc|CII , fCl'--
fdjretDcii , bcfdjlicpcn , Scfdiliiffc , ®ffc^e , Senu-btiuiiflcii gelicii
obcr inat^cii , ycifiujcii ; Sorab. 1. wustawiam, wóbzanknu.
Ustawują sobie prawa , jakie chcą , a które postanowią,
dzierżą. Gorn. Sen. 95. Roku 1547 na sejmie Wiślic-
kim ustawił Kazimierz prawa w Polszczę , którtimi się
jeszcze i dziś sądzimy. Biel. 102. Przodki za swoim
męstwem wielkie państwa brali , i bogatym książętom
prawa ustawiali. J. Kchan. Di. 5i. Ustawiliśmy, iż gdy-
by kto trzy razy miał być w sądzie uskarżon , ta'tovvy ma
być niesławnym. Tam Ust. 137. Ustawujemy : od tego
słowa prawie każde prawo poczyna w Stat. Lit. Nasi
starsi lak ustawili. Rej. Host. M m m 6. Ustawił pan

wieczerzą świętą, i kazał nam ją' mieć w pamięci. Kanc.
G(/.] 250. Ustawiony sakrament pod oboja osoba. W.
Post. VV. 229. Ustawiać święta Hrbst. Auiik. 7 b. Pa-
ciorki sobie iistawione szemrai /le/ /'ost. Iii 5. Dzie-
cię, jeśliby bliższe było dzieciństwa, niźli lat ustawio-
nych, to jest 14 lat, nie ma bvć karane na gardle.
:Sax. Art. .50. USTAWICZNUŚĆ ,' ści . i ; Boh. e't Slov.
ustawićnost; .Sorab. I. staynofcz , stainofc ; Bosn. siieu-
dilnost ; nieustanic, nieprzi.-rwanie , trwały ciąg; t)ic ^Tt"
bauer, bn» 5'i'l'f'l'f'I'reil. Ustawiczność wszelka ciężka. Cn.
Ad. 769. (odjioi-zyttek prac potrzebnyj. Ustawiczność i
rzeczy miłe hydzi; ib. 1217. (milsze przeplatanej. Usta-
wicznością rzeczy powszednieją, fredr. Ad 9. — - §. Ma-
gis aclire , vel subjecliue : Ustawiczność. nieustanna pra-
ca, wytrwanie, wytrwałość, stałość, stateczność; SC'
I)im'Iid)fcit , 5lu5Dniici', Scfłmibii]fcit, ait^altcnbcr j^ki^. Przez
nicjakowe usiłowania i ustawiczność leczemy le choroby
szczęśliwie. Mon. 76, 27. Ustawiczność vyiele może , i
sam gwałt' często przcmoże. Cn. Ad. 1217. (często ka-
piąc miękka «oda, najtwardszy kamień wygłoda ; gulta
cniat lapidcm). Ucz ustawiczności nauka żadna nie mo-
że być zachowana. Bitdn. .ijjopht. 82 Z nicustawiczno-
ści i niestatku swego, nowinek i odmian pragnęli. Warg.
Gez. 57. Obaczcie jaka to jest serc waszych miękkość
i myśli iiieustawiczność. Baz. Sk. 245. Mnie od tego
krewkość i nieuslawiczność ludzka odstraszała iii. 54.
Daniela króla Diiskiego apostatą , dla nieustawiczności
w wierze zom^. Stryjk. 281. Kióraż wiec jest tej nie-
ustawiczności naszej przyczyna? Kucz. Kat 5, 516, not.,
.niest^!.-czności». USTAWICZNY. USTAWNY, a , e,
USTAWICZNIE, UST.ĄWNIE, "USTAWNO adv.; Doli.' et
Slov. ustawiony , ustawiiy, ustawićne; Sorab. 1. stayne,
staine , stainy, pźeczeslayne, zaszobne ; Sorab. 2. staune,
hnbstaune; Carn. sinirej , vedme , useskusne ; Vind. smi-
ram , skues , skusei, yfellei, vl'akizkafs , skusnu , skuś,
yelszhafs ; Dalm. ydilye; Bosn. udiglni , yazdasni, yasda-
scni , svcudiglni , SYcudigI , vazda ; /?oss. ewespcMeHUŁIH.
npiicTa.ibiiuii, Huoc.iaóHUii . n.iOTiio , Buwy; £cc/. nenpee-
MHUH : nieustający, nieustajny, nieustanny, ciągły, nie
przestający, bez przerwy trwający; nn^nltcilb, forlbaiicmb.
Gdzie.śnieg ustawno leży. tam też musi być zimno usta-
wiczne. Cresc. 154. Wiatry częścią sa ustawiczne i pe-
vtne , częścią niestateczne i różne , albowiem niektóre
wieją przez wszystek rok, drugie zaś panują przez ćwierć
roku. Biiter. 18. Ja nędznik w sercu mam ustawną
trwogę, Ani strapionych myśli uspokoić mogę. iiimon. Siei.
10. Ustawicznie haru baru. Cn. Ad. 1210, (ob. Haro-
wać). Miejsce błocki ustawicznemi obwarowane. Warg.
Gez. 150. (ciągłemi, wciąż idącemi , Jub nie wysychają-
cemi nigdy). Żołnierz ustawiczny, nrdinariiis , na pogra-
niczach niebezpiecznych bardzo potrzebny; posiłkowy
hlko na zawołanie niech będzie gotów. Star. Pob. A 4.
Chameleon farbę sierei swojej nieustawiczną ma, ale ją
odmienia, biorąc na sie farby tych rzeczy, które blizko
niego są. Olw. Ow. 626. VVszyscyśmy na tym świecie
nieustawni. Wad. Dan praef. (nie wieczni). — Ustawiczny,
ustawicznie = czestotliwie ciągły, raz po raz prędko po-

i 82

U S T A W K A - I S T E P.

r S T K P N Y - U S T O 1.

wtarzany czyli powtarzający, wciąż powlarzający ; immerfprt
nacft etlIall^cr, nit cir.c Uiiterlap. Śih do tejio lasu, usiawme
oglądając sie za sobą. Teu/. ot, 31. Uslawicznie biorąc i
riajwrękizego ubędzie." Cn. Ad. 1-216 ( biorąc a bioracj.
Islawicznieby braJ ; iistawnie prosi. ib. I slawicznie pylą
niestwornie. ib. — |J. Alagit aclice vel tubjeclwe : Tsla-
wiLzny w czym, trwały, wylrw.iły. slaK. slHleeziiy : ftiinb-
baft , beftiiiiM^ , au-JNiiicriib. Solon, jako był usiawiczny
i pracowity, dał znać w wierszu swoim. Warg. Wal.
i'l. Na modlitwach tak był ustawiczny, iz . . . . Hirk.
Chmiel. C 4. Nieuslawicznem uczniom musi to być . iż
gdy się często z nauczycielami frymarczą . nic pojąć nic
mogą Gitez. Wycli. L "i b. Nieustawieziii! ludzie trzci-
na chwiejącą się pismo nazywa. 8iał. Fusl 40. Nero
bvł lak okrutny i nieustawiezny, iż wła,sMą matkę swa i
'uczyciela o śmierć przyprawił. Utryjk. 55. USTAW 1\.\.
i, i. dem. Nom. ustawa, uchwała , ciiie flfiltc SJcrortlllllig.
LeJa wiatrek . leda postraszek , leda zajjrożona uslawka,
udwoilzi nas od przedsięwzięci, /lej. Ap. 57. USTA-
WODAWCA, y. m. USTAW.NIK. u. m. , uslawca , pra-
wpdawca; bet' (i^efcBijebcr , 58m'rMter. Prawo mocy nic
m:ało względem nawet samego ustawodawcy. \'ag. Cyc.
yi. Kiedy ty 'premudry ustawniku zakonnikom, którzy
prawidłu cerkiewni; albo hora.t canonicas zawsze odpra-
wują. czas ukażesz wolny? Pim. ham. 505.

USTI.CZKA. rzek, plur., dem. Mom. usla ; ustka; Sorab. 1.
łioitżicżk; Bosn. ustaca; Cron/. vuszticza ; /ioss. puTlIKl ;
iKiiii&d)Cii , flciitcr Kniib. Czeka cię twój pokarmeczek ,
Przyjmij go do swych usteczek. Groch. W. 555. Jakie
ładne ślepieta , co za usteczka maluśkie! Teal. 55, 27.
buzia.

'USTKC.NIĆ (Z. duk., i-ob. Stegno, ścięgno); udeptać, uszła-
pać ; iticPertrcieii , mit ireten nicbcrbrficteii , Jiiptaptiii ciii-
tretfil. Jako owce. popiół uslegnili. Wad. Uan. fłOI.
Jak kużli ustegnili pole. ib. 15'2.

USTĘP, "UST-U', ępu, w, USTKPEK. pku, m. dem.-, lljh.
austupek; Sorab. 1. wtistupeiii ; floss ycryni , ycTyiiouT).
ycTyiiKa ; iistafiienie nazad , cofiiienie się ; bii» ^miimń-
(tfu, Pao JSeidjen. Z lekka ustępuje, gotów z nie|irzyja-
cielem czynić i na ustąpię. Birk. Cbodk 8. Ustęp, od-
chylenie się na bok . na stronę . icii %ln\>ńi)a\. Uslępek
słonia od równika, deilmalio. Hrbtt. Wsi. 291 ; uslęp.
SoUk. Geum. 1. — Morał. Ustęp, ustepek , chybienie
pottuiiKi.ści , przestepck . występek; 3Um'Cid)llll|J WW bcr
»ł*fiiitt. Ucbcrtrftuiii]. Ustępy od przykazań bożych. Kanc.
Gd. -8t. Człowiek grzechu a ustępku swego, do któ-
rego skłonny jest , uznać nie chce. Żarn. Post. 5, 40 b.
Pieniędzmi Judaszowi jego uslępek a chciwość łakomą
nailgrodzono ib. 5, 756 i Kazimierz, oilrzucił bra-
ckie ustąpy. łiipiesl4'.a i okrucieństwa. Biel. Sw. 187. —
foez. Uslap . eyiiode. Gol. Wgm 487. — Ustęp, miej-
sce, do którego ustępują; ber Crt M ?l['treien«. luobiii
abflfttetoit n'irb. Wysep w ustępie morskim Kampańskim.
Otw. Uiv. 501, ob. Wybrzeże, buchta, ber SWeerbufeii. —
Orlliogr. Pisze sie początkowa głoska większi od ustę-
pu , a capiie. Hpa. Gr. 2, p. 44. ( bep cineiii tieiieił ?lb'

face im 6(^reiben). — .Archil. Ustępek w murowaniu ,
omiisio oidmis lalerum in muro ezstruendo. Gn. Th. 1205.
eiii Jlbfap ciiier iWiiiier, miejsce, gdzie się węższy mur
zarzyna. Wtod. — Zwady, swary w sądzie ; woźny woła,
wrzeszczy na usląp. Mon. 70. 141. Na ustęp, .Mospa-
nie ! Tent. 45. c, 74. ustąp się. na bok. na stronę,
aiif bie Scitf. Na ustęp wszystkim nienależnym kazał.
/'i/c/i. Salt. 59. (kazał im wyjść, oddalić sięj. Tam ro-
zum na ustęj) idzie , gdzie namiętność przystęp najdzie.
Hikh. Sen. yn. 129. — Jurtd. Ustęp, podług wyrazu
koronnego, a podług Litewskiego namowa, jest czas,
w którym sąd w sprawie namyśla się. jaki wyrok da-
wać. Óslr. Pr. Cyw. 2 , 54. Strony w czasie namów y
sędziów, u nas deliberacyi lub ustępem zwanej, z izby
ustąpić muszą. ib. 2, 22. Sejm. Gród. 2, 185. bic I^eli-
benuipii ber 3lid>tcr iiber Mi 511 mllenbe I>ecret, 11'iibrenb
tvcld)cr bic »])arlbc»eii 31blri(t nebmcii inujlen. USTKPNY, a,
e, USTKP.MK . adv.; Boli. uslujiny ; Hosi. ycTyniHBbłrt ;
ustępujący łacno, ulegający; mcid;enb, iiiK^^ebenb , na(^>
giebij. — Phys. et mor. Chciała go chwytać ; próżno się
jiusiła . Bo tym tylko ustępne powietrze miesiła. Olw.
Ow. 591. A wszakdż jednak przedsię na swej rzeczy
nieuslępnie a upornie stoją. Urbst. Odp. C O 4. Bacząc
Noemi , że Iłut mocnie a nieustępnie umyśliła z mą
iść . . . . 1 Leop. fiuth. 1.18. (koniecznie, gwałtem, nie-
oderwanie). {Slov. neustupny krnąbrny . neustupnost per-
tinacia. obsliualio ). USTĘIMJWANIE", USTĘPUJĘ, ob.
Ustąpić.

USTERK, USTERKLIWY, ob. Uslyrk.

USTKA. G. ustek plur.. dem. Nom. usta; Boh. ustka, Germ.
bncS 9.^?mibc^cit , eiii fleiiter Miiiib , {ob. Usteczka). Ilekroć
dasz ustek swoich , Tyiekroć użyczę moich. Groch. W.
544 Dziecko piersi matki ustkami porwało. 5A'. Dz. 725.
USTNY, a, e, USTNIE ndv., przez usla się dziejący;
Boh. ajstnj ; Slov. uslni ; Sorab. 2. Thuslami ; Ytnd. vu-
sten , odvusten , glafoviten , rezhliu . glafen . vuslnu ,
SMistni, yprizhnu ; Itois ycTHufi , iiaiycTHUii , ii3iycTH0 .
cjOBeciiuH , ciOBOciio , aicmo , miinblirt). Niechaj będzie
s()rawiedliwość nie tylko uslna , ale 1 uczynkowa Wrobi.
152. Każde złe używanie języka grzechem jest ustnym.
Hrlst. Nauk. H O b. Jednuiislnie. Zygr. Gon. .4 5. (je-
dnomyślnie , zgodnie; eiii^łiiiimiij , iwie mit cineni SKiiiibe .
— j!.' Ustny, USTOWY, do u.st należący , iWiinb ■ ; liuis.
poTOBUtt Ustowy klej Lesk. 110 fiunMcim.

USTOI się, ob. Ustać się. USTOI.NY, plur.. Boh. zsedlina .
usedlina ; Sorab. 1. fadżizne, fadżenki ; Garn usćdnina,
soderga . goshaya. gosha. (ob. Gąszcz); Yind. bersa, vfe-
(Inik, yfeda , flioder . soderga, fmel (ef. śmietana), yfe-
dnina ; Ross. ycroW , OTCToli. nojOHKii. ociUKa ; to co się
ustało na ilnte w wodzie ; a w oliwie tuz . ber Sobeit-
fac . ber Ciic , bn-S Dicfe . ibiI'3 fi(^ m ben 'Bi'f:n geiept
bilt. Cieczą la czy sie na dnie usiada . 1 jakowej maści
bywają iistoiny na spodzie? /'erz Lek. 79. Kruszce i
n.ijwiększa część rudy jest usloinami albo przepaleniem
pierwszych maleryj wszkłoiniennyoh , tediment. Stos. 8uff.
19. Hóżne iislmny wód z czasem ułożyły le warsly,
I których składają się pagórki, ib. Opój , puliary wy-

USTOSOWAĆ - USTRONNY.

USTRLŻYĆ - USTRZELACZ.

183

susza i same usloiny wysysa. Pilch. Sen. lisi 2 , 27.
(drożdże). Czy sarn oszczątek wieku ustoinanii lub droż-
dżami nszwać można ? Pilch. Sen. lisi. 2, 27.

USTOSOWAĆ, ob. Stosować.

USTRASZYĆ ez. doi:.; Boh. usiraśiti , ustrachowati ; Yind.
Ystrafljili : Bag. uslr;isi'iti , uslrascivati ; //u)!.': ycrpauillTL,
ycipamarb, yasaciiyTh, y*"acaTb ; stradiu nahawić , prze-
sil aszyć mocno; iit (i(Łvfc!cn jiiijcii , febr crfdtrccfcn. Lada
co was ustraszy, jak bęben zająca. Opal. Sat. 55. Nie-
ustraszony ; \ind. nevstrafhen , ncslraldiu , neplafhen ,
neprostrafliliu : Boss. HeyCTpaiuiiMuil : niesnadny do prze-
straszenia , nie dający się ustraszyć ; uiicrff^rocfcil , bcr
flĄ nid)t crfdirctton Ińft. Nieustraszone serce Katonowe.
Bard:,. Luk. 131. Męstwo nieustraszone, ale nie napa-
stliwe. Kras. Pot. 2, 64. Nieporuszony , niezachwiany,
nieustraszony. Priyb. Milt. 172. Nieustraszenie adv., n.
p, Mężny młodzieniec, co nieustraszenie ObraJeś sobie
śmiertelne skończenie. Past. Fid. 275. — Altler : Nieu-
straszenie = Nieustraszność , nieustraszonośe, ści, z.,
przymiot nieustr.iszonego , bic Uiicrfdircitfcn^cit ; Vind. ne-
Ystrariinost , neslrai)l;vost ; Hoss. iieycipamiiMOCTb. Nie-
ustraszenie serca jest pierwsza wJasność żołnierza. Mon.
li, 611. Z męstwa oświeconego wynika nieuslraszność,
wśrzód niebezpieczeństw zawsze spokojne. A'. l'ain. 2-i,
527. — §. Bec. Ustraszyć się czego, ulęknąć się, ubać
się czego mocno; mir etirnś gnr^t befpiiimen , iii Sdtrrcfcn
gtratbni, fid) cntffCcii ; Vind. fe vslrathiii , preslrafhiti ;
EccI. npiiycTpamarocH , npiyH;acaiocfl. Czemu sie też
nie uslraszysz tych srogich a straszliwych pomst! Bej.
Post. G g ó.

USTROIĆ, ob. Stroić. USTRONIĆ, ob. Stronić. USTRONIE,
ia , II., USTRONEK , nku , ki., miejsce na stronie, na
boku, odległe, osobność; eiii nbijclcijiter Crt, bic Slbge-
lcgcn()cit, Cinfiimfeit. Mało tędy ludzi przechodzi, dom
nasz jest na ustroniu. Tenl. 52. c, 40. Szmer strumy-
ków, kwilenie [itaszat, gajów echa, Sa to lube ustronia,
jest to bytność cicha , Gdzie swe amant tym koi kłopoty,
Ze wzdycha. Zabł. Firc. 13. Obywatel dobrze myślący,
choć w ciemnym ustroniu, usłużniejszy jest krajowi,
jak najwyższy urzędnik zle myślący. Oaz. Nar. 1 , 597.
(W kącie, za światem, na parlykularzu). Nie mogę się
odważyć na osobność z We Panem; to widzenie się
ze mną na ustroniu nadto byłoby podejźrzane. Teal. 7.
b , 57. (na osobności, tele d lele). Trociię na ustronku
stali. Zab. 1, 170. na boku, nn ber ©eite , nbiiidrt'J.
Z ustronia na drogę ńabicżmy, a diierliculo. Kiom. 690.
Bosn. stranputica , oom Sllmicge niif bte (?.trnpe. Tego roku
z ustronia pokój miała Polska , w domu zaś kłótnie by-
ły: pax foris fiiit. Krom. 547. postronie , po stronach:
in ber SidditmrfĄaft , mit ben Diadjkrn. USTRONNY, a, e,
USTRONNIE adv. , na ustroniu leżący, odległy (cf. zdro-
żny), uboczny; Bosn. siranputni , nligelegeii , cntlegeii.
Ustronna brama tył mu zaszli. P. Kchan. Orl. 1 , 247.
Przebrawszy się pojechali najustronniejszej trzymając się
drogi. P. Kchan. Jer. 159. Zycie spokojne ustronne.
Teat. 58, 123. Cnotą swoją zalecił cień ustronnego
życia. Ossol. Mow. ded. prywatnego, osobnego, samo-

tnego; cinfniii, citigcjpgen. Nic zabiegła mi, lecz ustronnie
stała. Przyb. Mdl. 231. na boku, z daleka; nitf ber ©ei=
te, w\\ fern, nbmartś. Umkaj od ustronnej i zakrętnej
hlozolii. Pilch. Sen. lisi. 1 , 569. od odludnej , samo-
tnej ; cillfaill, llicil|d)eil|d!eil. — Atiler -. Ustronny, postronny,
poboczny: mt ber Seite, aiif ber ®eitc, BPit ber Scite.
J.im sądziła , że cię miłość jaka ustronna więzi. Teat.
46. b, 14. Nie szukaj wiadomo.ści ustronnych o mnie;
własne usta moje uczynią ci wierne wyznanie. Teal.
19. i, 95.

USTRUŻYĆ, USTRLGAĆ, ob. Sirużyć.

USTRZ.'\'Ł, u, m. , zastrzał, nabrzmiałość na kości sie ro-
biąca, a czasem i samej kości, nabrzmienie. Perz Cyr.
2," 105. eine SSeinijefc^iinilft , Siipd)emjefd)nnilft. USTRZA-
ŁOWY n. p. wrzód. ib. 2 , 88

USTRZEDZ , ustrzegł, /'. ustrzeże, ustrzegę cz. dok.; Ross.
_VCTepeiib , ycieperaTb , yffepcMb, yóeporaTb ; upilnować,
strzegąc uciironić : iimdieiib bcbiitben, in^r ©djabeii bebiitŁcn,
benmt^reii, ['Ciyndieii. Jeśli Jehowa me ustrzeże miasta,
próżno nie śpi stróż. Budn Ps. 127, 1. Bronili miasta,
ale go przecie źle ustrzegli, bo Turek go wziął łatwie.
Biel. 118. Kogo bóg chce ustrzedz, tonąc, nie utonie.
Pot. Arg. 191. ćo się wielom podoba, trudno sam
ustrzeżesz. Min. Byt. 4, 152. Darmo sie, widzę, bie-
dny człowiek sili Ustrzedz , co mu los w każdej knuje
chwili, ffor. 1 , 235 Nar. Która go przed sobą nosząc
nie ustrzeże, druga za nią chodząc, pewnie nie ustrzeże.
Bys. Ad. 28. — B'er. Ustrzedz się czego, 'uwiarować
Sie, ui';!nować się; fid) \vi™or gcni:;i Militn, geniig in ?!(^t
iiebmen , Sdinbeti ncrmciben , itMii oitgebcn. Trudno się do-
mowego ustrzedz złodzieja. Biel. S. M. B 7) b. Te wy-
wystepki najcieżej karać potrzeba, w których sie ustrze-
żeniu najwięcej doznajemy trudności. Siem. Cyc. 150.
Ustrzeżony, ustrzegły, którego można ustrzedz abo któ-
rego sie można ustrzedz; \'uid. ogibliu , vgenitliu , vo-
giben , sogibliu, sogniiliu . neriticiblid) , 511 uermeibeti. Nie-
ustrzeżony, nieustrzeżny , nieiislrzegły ; {Vind. nevstre-
shliu , nevstreshiu ■■ niedogodzony , zrzedny), iitiBermei'
blid). Nieuslrzeżona śmierć. Papr. Koi. X b. (niezbędna).
Zywol podległy nieustrzeglej zdradzie. Knlig. Her.
268. Jabłka nieustrzegłe od czułego smoku ; małe rostu-
diia. Zebr. Oiv. 225. (rie tr iiidjt benm^cn fuiitite, unl'c=
nm^biir).

USTRZELIĆ cz. dok. Ustrzelać niedok., Ustrzeliwać frequ.;
Ymd Ystreliti, dolpostreliti , postreliti . postrielati; Croat.
usztrelyam , usztreliti ; Bosn. ustnliti , ustrighti: Bag.
ustrjelili; EccI. cocrpt.iaTii , ycTpi.iimi ; strzelając ubić,
mit bem ©ciiicDrc erlegen, erfdiicPeii , binftrecfeii , fd|iegeii.
Długo się bronił, i o trzysta ich ustrzelił. Sk. Dz. 376.
Lwa abo innego zwierza pierwszy abo przynajmniej nie
pośledni ustrzeliwał. Pilch. Sali. 127. Z daleka nasi
z kusz a z łuków Tatarowie usirzeliwali się ; w tymże
ustrzeliwaniu wojewodę zabito. Krom. 549. ostrzeliwali
się, fi(^ t)ef(t)offeii eiiiaiiber, f(^offen aiif einanber. Ustrze-
lenie Boss. C0CTpt.iaHie. Nie do ustrzelenia , niedono-
śny ; Yind. nevstrelitliu , strelaprosten. USTRZELACZ,

iU

USTRZKLICIEI. - USTYRKNAC.

i: S T Y R K A Ć - I S Y PA Ć.

USTRZEIJCIEL, a. ».. , który usirzchi lub lulrzcli/, ^cr
(iricbicCcT . Crlcocr, ?Jic^clfd)ic6(■r ; Croat. i^ziroliti-l.

LSTRZKIUC. USTRZ.MIC. ob. Sirzppid. LSTRZKZUiNY. ob.
Ustizfdz.

USTKZYDZ, /■. uslizyże, ustrzyiję cz. dok.. Isirzygnać ;Vc//i(/.,
Uslrzejcać contin.\ /?oss ycTpiiHL , ycrpiiraib ; urżnąć,
mianowicie nożycRriii. pr.etir.; nbf.-fiiifiPcit (mit ^cr SdjCC'
rej, abftbccrcii. Ustrzygnał. by płórientuk wu-k tnój nie-
dojrzały. Groch. W. 7. Jeśliby ktu koniu rzfonok umyślnie
Uiiał iillio ustrzygnał, lr:ici pojowice dóbr. Suzerb. Sas.
548. Niech ten giekaczein ustrzyga macice. Komu dać
raczy fortuna winnice. Hor. i . 144. Zeno na mękach
jeżyk sobie uslrzyŁ{nał, i Kalareuszowi między oczy plii-
nąf. A'o.«i. Cyc. i\\). ugryzł, zetyimi uciął, n(>I)eifcn.
l'slrzyi;:im knot, ucierani świece. Cii. Tli. 1175. iai
fcidjt pilCcn. Nożyczki ku uslrzyganiu ogarkow. 7t Leop.
Eiod. 23, 58 (ku nciiTaniij ot;ai'ków, I Leop., c(. ucio-
radło, szczYpcei. USTRZYŻYNY knota, świec. Cn. Tit.
1200 = USTRZYŻKI plur.; Gani. otlrink ; Ran. izgorak ;
Rois. uarapi ; EccI. yrapim, orajiKU, (cf ogarek); Sid)t'
fc^liurpe. Nożyczki do lichtarza , i w czym ustrzyżki bę-
dą gaszone, niech będą ze złota. W. Exod. 25, Ó8.
Uslrzyżvny z czegokolwiek, odsirzyżony : Rng. ustr"ixak ,
ustrojzi , pocinzi , scjuglzi , JKifdjlIciPfcl, Zmieć te ustrzy-
ŻMiy pajiierowe. Tr.

USTYRK, LSTERK, "LSZTYRK, u, w., stark, zawada, o co
utykają; (A'o/i. uslrk , uslrkadlo, po.slrk , sirk : Sonib. I.

postorii), cin 3liiftog, $i'(fcr nuf btr (5rDe , tpiTubcr inaii ftob
ptrt.— Rr. et. fig. Hardość, gdy znajduje usierk i gdy za-
czyna upadać, nie opiera się aż na dnie pod/ego uniżenia.
Mik ols. 355. Prowadził go drogą , nie narażając na
żaden usićrk. Ktok. Turk. GO. — Usterk, utykanie, po-
Iknienie; Vinil. spolik , napnttk , naporin , prepotisk ,
epoiisk ; Croat. nnsztup , t<ai 3lnftoi5cn , Stolpcrii, ber
Stolper. — Pliy^- et mor. Wstyd mu przypomnieć dzieła
swe waleczne , Skoro się jednym usterkiem .skaleczył.
Clirośc. Luk. 242. Kiedy wiele słów jednosylabnych
obok z sobą się kładą, niegłailko i jak mówią z usztyr-
kiem tłumaczymy się, lak że ciąg mowy zdaje się rwać
ustawicznie. Karp. 2, 45. Usterk jaki przeciw sprawie-
dliwości i rozumowi htok. Turk. 51. — Ustćrk, uszko-
dzenie, wada; ter Sc^abcil, Der Jclller. Z twarzy każdego
zgadł, jaki kto usterk cierpi, jaki szwank na duszy. .Win.
Rijt. 5, 12. 'rcni,'i to jest usierk pospolity teraźniej-
szym jeżykom Kpiz lir. 5, ». 14(i. LSTYRKLIWY,

UŚTlillkLiWY, a, e — le adv , polkliwy; Rag. potuk-
gliv ; \'tnd. sderknoycz , sderkuvavz , pousovez , opada -
vez , fłolpcrnb. — Rr. et tr. l'sterkhwą starość wspierają
kije. Z(ib. 8, 595. Aor. — Mor. Szlocha w ustroniu so-
wicie Za usterkliwf przeszłe niegdyś życie. Zab. 9, II.
■występne CSTYriKN.^C, się rer. jednll., Ustyrkać się
niednk.; Bok. ustrćiti se ; Sorah. i. poslortżu ; ViiiJ.
sderknit; Rag. tartali , teturati : Croat nasztuplyujem ,
(ci. nastąpić) ■ potykać się jak koń, utykać, pr. et fig.;
fłolpern , mit bcm Jugc anftogen , tiiifii Jcbitritt tfruii , ffblcii.
Koń na czterech nogach, a usterka sie. Rys. .id 24.
Trudno się w długiej nie uslyrknąć drodze. Dmoch.

Sil. R. 'J4. Żle się uyabeł iistyrknał , gdy z irzeoiego
stropu Aże do piekielnego przeleciał okropu. fol. Arg.
5'Jt). Tobie nie daruję, aleć mi i on ustyrknii- się. ib. 815.
zapłaci, przypłai.'i , odpokutuje, niid) cr fud mir bii^tn.
"rSTYRK.AĆ artii: , W wielu rzeczach 'uslyrkują boga.
Kur:-. Kat. 115. not., •obrażają., ijcijcii fiiiett yerfttłCfn ,
iliii llelci^iaclI.

USL C , oh. Suć , ob. Usypać.

*USl'l\Nll'. cz. dok., w suknią ubrać, 'uszacić ; kruifcii , be-
fIciBcn mit (iiifin DJccfc. Tunicalui, w suknią ubrany, usu-
kiiiony też możesz rzecz. Macz.

USU.N.ĄC cz. jednll.. Usuwać coniin., sunąc oddalić, odsu-
nąć, przestawić, przenieść; Sorab. i. wtifuju, wufunu,
wufuwam , wuluiiain ; Encl. OTrpecm , orrpeóaTŁ , pr. et
Ir.; njegfclMcbfit , iitcijftellcit , miś bem 33fvic raiimen. Usu-
nięcie EccI ycBtiieiiie , y^a.iLMiic, orapamcHie, Ofiy-
)K4eHie Usunąć się, oddalić sie , ustąpić, umknąć, fićf
roc^madicii; Ecd. OTrpeóariicH. Panowie przychodzą, usuń-
my się. Teat. 19. c, 99. Usunęliście sie Wopańslwo
od kompanii. Teat. 19. c, 103.

USUSZYĆ CS. dok., Ususzać niedok.; Rot$. ycyuiiirb; zbyt
przesuszyć, wysuszyć, robić, że co usycha; ufrPprrfIt
mad;cn, 511 fc^r auśtrpcfiicii. Słońce ususzą zioła me do-
brze wkorzenione i nie dosyć mające wilgotności. W.
Rost. Mn. 1(11. — Fig. Nieususzony człowiek, twar.ly ,
ciężki; durus , morosut. Marz.

USUTY, ob. Usuć. USUWAĆ" ob. Usunąć. USWĘDZIC, ob.
Swędzić

UŚWIADCZYĆ cz. dok., być świadkiem, że gdzie co jest,
(używane tylko z negacyą. A. Kam.), zastać, znaleźć, er«
fiil;rcn. Powietrze tam zdrowe; nigdy szkodliwego gadu
nie uświadczysz. Rui. Arg. 144.

USWTĘ(^,IĆ cz dok., Uświęcać niedok., świętym uczynić,
świętości nabawić; l;eili|)Cit , (i(ilit) mad)en. Golf Bengali
Gdzie się Cinges rzekomym uświęceniem chwali. Przyb.
Luz. 320. Złoto na wszystko , na to , ro wiara , co
uświęca cnota, larga sie, śmiało burzy i obala.
Teat. 45. d, G6. Wyh. Nie mam me drogiego, coby
przynieść ci na dary, czym uświęcić pamiętnie twoje
imieniny. Glaiz. Rier. 74. (uczcić, uraczyć, zaszczycić j.
Dziesięciny stały sie wiekami uświęcona stanu ducho-
wnego własnością. N. Ram. 12, 532. Jest to sprawa
ludzkiego rodzaju , uświęćcie ją w pośrzodku waszego
narodu wieknpoiniiym znamieniem. Rrzeilr. 50. Wiekami
uświęcone przywłaszczenia. Czack. Rr. 510, icf. prcju-
dykata , cf. zadawmeme , dawność , preskrypcya). Twojej
to pięknej reki nam potrzeba , .Niech 'drogi podpis to
dzieło uświęci. Kniaź. Puez. 2, 158.

USYUIIAĆ, ob. Uschnąć.

USYCiC cj. diik. , miodem syconym nasycić , mit SWoit' dli'
mai^eii . tranfcii . iurbt itiib LScicbiiKiff ofben. Mahomet
napuszczał w zdroje niektóre miodu 1 usycił je. RitL
Śu> 71 h.

USYł'AC , /". usypie cz. dok , usypuje pr ; Rag. ussuti (»ł.
Usuć, sućj, ussipgijem; Rots. ycunaib ; cześć niejaką
odsypać , finfii jbcil abid^uitni. Który chłop w młynie
usypie zboża , jak złodziej bywa karan. Haur. Sk 230.

u S Y P N 1 A - U S Z A T Y.

U S Z C I E - USZCZKNĄĆ.

183

Opływająca minrka , tak iż się będzie i usypowafo z tyoli
koszów twoicli. Hej. Post. I i \. — Aliler : Usyfjać,
usiić górę , kopiec. Ti: nufjcSutteil. USYP.NIA kruszcowa ;
©cifciliicbir^c ; małe wzgórki na pozór piaszczystogfazo-
watc , w których kilku rr.zcm metalów znajdują się po-
pomieszane kruszce, niekiedy siad inafy samorodnego
złota i droższe kamienie. Mir. Mskr. USYl', u, m, stos
usypany, kopiec, mogiła, wzgórek usuty , tiit niifijciduit-
tetei' .'Oiiufcn. Nie zamykano w ów czas krajów, i te tyl-
ko zdawały sie być usypy graniczne, kióre z ginących
za ojczyznę ziomków świadeczne ich męstwa wzniosły
mogiły. \V.>« w. tj, 290. id. Cznck. Pr.'{, 3. @rfinj=

IlUl]Cl.

USYIMAt^. , ob. Uśpić, ob. Usnąć.

*USZAC1Ć r;.. dok., w szaty ubrać, usukmć : bcikiPCii , l'C=
rorfeii. Yestiliisimus , bardzo dobrze odziany, uszaconv.
Mącz.

USZAK , a, m. , [czopy u drzwi, klóremi w biegunach
chodzą 2] , n p. Uszaki drzwi w budowie bywają dę-
bowe , sosnowe. Kluk. Rośl. 2, 166.

USZAMOTAC, {. uszamocc cz dok., sz.imocąc obalić, unt'
rci^Cti , iimn'crfcii. — Pr. et Ir. Tak nagłym fortuny obro-
tem uszamotany. Pot. Syl. 230.

USZAŃCOWAC, 'ob. Szańcować.

USZANOWAĆ cz. dok., uczcić; Cnrn. sposlilujein; \'ind.
pofliluvati , polhtcnjc skasati ; Boin. pocitati, pocjastiti ,
bccbreil. Mężnego żołnierza zlolym naramiennikiem usza-
nował. Unrj. Wat. 289. Łaskę królewską dziękowaniem
uniżonym uszanowawszy, wymówił sie i nie przyjął tego
dygnitarstwa. W\trg. Wal. 112. Jak wdzięcznym i ozdo-
bnym , tak leż i uszanowanym byłeś gościem. Jag. W>jb.
.A 2. Uszanowanie, wysoce ważenie, poważenie, mienie
w szacunku, we czci; Me .spot^nditmii] , 3>erc[)niuG ; Łani.
sposhtuvanje , sposhtya : \ind. prefhtimanje , yiTokuzba-
slenje , zbastitezhnost , poihlujczbnost; Uosn. pocilanle,
posclovanie; Ross nomenie . BbicoKonomeHie, nomii-
TeJbHOCTb. ['ełen uszanowania, Vind. zhastitezhen , po-
flilujezhen ; Ross. no<iTiiTe.ibHU» , nO')TnTe.ibHO.

USZAfUj.AĆ ; Boh. uśubram , uśubrzi, oh. Szargać. USZAR-
ŁACIC, ob. Szarłacić. USZARPAC , ob. Szarpać.

USZATEK, tku . m , uszale naczynie, ciit ©efc^irr mit .S^Cii'
fclii ; Ross. yuiaiB , yiuarnKŁ (weborek). Uszaty statek,
uszatek nlicubi vocaiur. Cn. Th. ■1206. Kiedy byka na
ofiarę zarzeża , krwi nie rozlewają na ziemie, ale wy-
puszczają w uszatek. Stryjk. 148, Vind. vuhatka , vuho-
Iricbez, ruflielna lopatiza ; Dosn. vhatka , kom sc ussi
cistę: CronI. yuhatka aiiriscnlpium; Ross. jwonepTKa ,
ri3rl{l(fcl , uszka. USZATY, UCHATY , a, e: Boh. et Slor.
uśaty , uchaty, uchać; Sorab. 1. wuchaty, huchate , hu-
chawcz, meyacze scherokey huschi, (buchacz midas ,
1'erris ; Sorob. 2. huchaz zając); Carn vhat; Yind. vu-
hat, yuflieten, yufiielast ; Croal. yuhaszt; Bosn. uhha-
sti , yelika usciu ; /lu//. uhast, uhat ; Ross. j^iuacTuH ,
(ymaHUii węborkowy, cebrowy); Er<-1. ymaKŁ; uszy ma-
jący, osobliwie wielkie uszy mający; rbrcii babcilb, O^ri^,
befonbcrś (irpjSobriij , laiiiiiil;ri(j. Ucbate zające. Otw. Wirg.
587. (Ross. yuiaiKa kura z piórami koło uszu). —

Sowmk Lindejs wyd. 2. Toin VI.

Transl. Naczynie uchate , ucho, rękojeść mające; bfnfC'
lijt, gcó^rt. Uchaty garniec, ansalus. Mącz , Croat. pod-
bochen , preruchen.

'USZCIE, UJŚt:iE, ob. Ujście. USZCZAĆ, oh. Szczać.

USZCZEGOLNIĆ ez. dok.. Uszczególniać, niedok. , symph-
fikować , ocrciiifai^^eil. Warunek ten uszczególnia nie-
zmiernie zrównanie, i sposób rozwiązania cnego przy-
wiązuje tylko do przypadku zawartego w zrównaniath.
Śnlad. .Mg. 1 , 125. '

USZCZEPAĆ; /fr/. ymen.iaio , ob. Szczepać. USZCZEIMĆ
ob. Szczepić.

USZCZERBEK, bku , m. ; Ross. ymepói ; Uszczerbina ,
uszczcrbione miejsce, cine SAoite. Uszczerbek w szpadzie.
Tr. — Fig. Uszczerbek, ujma, umniejszenie, uszkodze-
nie; Cront nazadak , (cf. nazad) ; 3iad}t^eil , ©d^abcn , %b'
Imiń) , Serliif}. Szlachcic może przyjmować miejskie,
sprawować rzt>miosIa , handel, urzędy municypalne, bez
uszczerbku szlachectwa. Utt. Isonst. 1, 168. Naukę Chry-
stusa uzmwamy bez przysad, przydatków, uszczerbków i
odmian. Wi.'ń. 616. (w nienarjszonej całości swojej).
USZCZERBCZY , a, e, ujmujący, uszczerbek czyniący,
uwłaczający ; Jl&iinicl) t^ucub , nilcl)t^filijj. Przez ten
uszczerbczy człowieczeństwa przywilej. .. Przcstr. 59.
USZCZERP>I(^ CZ: dok , Uszczerbiać niedok.; Ross. 3'mep-
6jaTb ; szczerbatym uczynić, szczerbin nabawić, fdtnrtiiT
mnclien. Uszczerbiać garka. Cn. Th. 1206. — Tr. (ig. Ująć,
umniejszyć. u.'łoczyć, uszkodzić, naruszyć; 3l&bnict) t^KII,
abh'cd)ci!, fdnudlern, cntjicbrii, ycrriti(jern, fd)abcit, Oefdjabiijeir,
ocrlcgcii ; (/icc/. ymepóaio defirio). Sława, jeśli najmniej w
czym uszczcibiona, już sie nigdy nie poprawi. Gorn Dw.
25. Złe to lekarstwo, gdzie się uszczerbia natura. Min. Ri/f;
4,111 Czas i uszczerbia i stokrotnie płaci. Zab. li, 361.
(czas płaci , czas traci). Teraz czas pokazać , że w nas nic
nie zginęło, ani sie iiszczerbiło , onych cnot przodków
naszych. Papr. Hijf. 08. Chciał Zygmunt, jeśli się co
przeszłych czasów niedbalstwem w Rzpltej uszczerbiło, aby
się to pokojem nadgrodziło. Stri.jk. 690. Twoja cnola
nie mniej chwalebna, gdy cię szczęście obdarzy, jako
gdy przygoda przykurczy lub uszczerbi. Pilch. Sen. list.
2, 99 Aenoasz Sylwiusz miał pilniej rzeczy i czasósy
stosowanie upatrować, jeśli wiary uszczerbić pismu swe-
mu nie chciał; fidein derognre. Krom. 68. Uszczerbiony
Ecd. pasT-iiiTtiM , pasTjtiiHbift , riOBpeaijeiiHhiH , ncnop-
MeHHbifi. Talentu twego wydać nie śmiałem, Nieuszczer-
biony wcale dochowałem. Odijm. Sw. 2 , U Z b. niena-
ruszony, miBCrIrftt, iitli^crfe^rt. Szkoda jest uszczerbienic
albo ujecie majętności. Szczerb. Sux. 453. Wszystko
okrom krwi waszej uszczerbienia sprawicie. Bnz. 6k.
129. bez krwi wylewu, bez straty USZCZERBNIK . a,
m., uszczerbiający co, uwłaczający, szkodnik; ber Scr^
lefer, 33cfd|ńbiiKr, Sdmia&Ierer. To są waszej sławy uszczer-
bnicy Stos. Niim. 1 , 217.

USZCZĘŚClC, USZCZĘŚLIWIĆ; Vind. polrezhili, pofre-
zhuvati ; Rag. osresctitli : Ross. omaCT.lllBHTb ; Eccl. y-
ó.ia/KHTb. yóJaJKaTb , ob. Szczęścić, Szcześliwić.

USZCZKN.ĄĆ' USZCZYKNĄG cz.' jedntl , Usi-zykać niedok..
Boh. uśtknauti , uskripnu , skfipnu , ustripnauti ; Croat;

24

186

U S Z C Z U Ć - u S z C z T P E K

USZCZYPLIWOŚĆ - USZKO.

ucheknuti , ucheknujem , uschiplyem; Bosn. usctipnuti ,
usctinuti ; Hag. usclinuti . usclinivati; /tost. 3 meMMTb ;
szczy[iiac urw:ie, piiziiokciem uszczypnąć; nbfilfipcii, ab'
jtrirfcii, nl'pflu(ffn , nbreifcii. Gdy chce różiiny uszczknąć
kwiatuszek , Zddraśnie pulchny cierniem paluszek. Zab.
8 , iiu8. Kniai Kiedy już już ma uszczknąć tę różę
ISiespodziewanie w reke się zakole. Pot. Syl. l'J9. Ze-
lirków córy. srebrne lilie, szk;ir/atne róże, dajcie się
uszczknąć, niech z was uwije Uar Fdorccic w krasne
kędziory. i\ar. Di. 2. 156. — §. .Uiter : Uszczknąć,
uszczypnąć, uk^óć, ugryźć, ukąsić, szczypiąc bólu na-
bawić , phys. et mor. ■ fncipcri , jroicfen , fteiitcii , bńien.
Uszczknął mię robak, wąz , g^idzma. Ca. Th.. 1207.
Uszczknęła mie pszczoła. Dudz. 65. Uszczyka mię
pszczoła. Toł. Suut. 20 Uszczknąć się w palec, uskrzynać.
Cu. Tli. 1207. et 1202. fid; iii ben ^m^n fncipni, ben
Jincjer cinflcmmeii. — hg. W trefnowamu nie zawadzi ,
chociaż też trochę uszczkniesz; bo bez te;.;o tak się zda,
jakoby rzeczenic nie miało smaku. Góra. Dw 159.
Stilpona Epikur w piśmie swoim nie pomału uszczknął.
Pilch. Sen. lisi 1 , 65. Tcmi słowy uszczknął tu Arystyp
onego człowieka, który tak sobie ważył syna nauczo-
nego , jako niewolnika chłopa. Glicz. Wych. M 5 b.

USZCZlć, USZCZ\V.4Ć Cl dok ; Buk uślwati -. szczwa-
iiiem uijonić, iiflif^jiifleii , auj ber 3<H)b fanijcii. ZająiM
uszczwać , ugonić, nie zająca złapać, mówi sie. Chmtel.
1 , 80.

USZCZL'1'LR:, ob. Szczuplić.

USZCZYPEK , pku, m.; Boh. uślipck , auśtipck; Hoss.
yus.iuih: £u/. ymiinoiiX ; to co się uszczypnęło Cn. Th.
1207, Pas ?U'ijcfiieiptc , SUMC^iiHicftc ; (Bo.sn. usctijici, hrru-
sliile arlulayaitus) • odłomck, ułomek, ciii 5Jnid)ftii(f.
Z drugiego wieku tylko odrobin się trochę i uszczyp-
ków znajduje i pism starych. Sk. Dz. 101. UszczypkieiD'
szczyptą , pfótdicnn'eii'c , ptifcnmcifc , f ©dimuCcI. Ó )'t c r^ ,
)p «.vcl mif ciiimal, olo lid; mit Pen 3piceii ber bre^ crfteii
Jinijcr iie^mcii haft. Eorluna upadki nam chęlliwic robi,
pomyślne uciechy uszczypkiein dawa. Wnrg, Wn!. 227. —
5;. Uszczypek, uszczerbek, ujma; Jlbbiiid) , 'I>crlc6mi(j.
W pocie czoła szukać chleba s*ego. sprawiedliwie, po-
bożnie, cnotliwie, bez uszczyjiku , bez łupiestwa a bez
krzywdy bliźniego, /lej. Post. M o. Dogodzi się temu ,
nietylko bez uszi-zypkii prawa pospolitego , ale i bez
nakładu koronnego. Weresi. Kij. 5. — §. Uszczypek .
uszczypka , |irzyinuwk:i , przycinek, sznypka ; Boh. uśli-
pka , aiiśtipek ; S/oc uśtipećna rcć , uslipoćna słowa;
//m/k/. Irćfa beszćd, (cl. Irefnować , trafny); 8ti(^rlC!) ,
SlidicliPPrt, Stidi. $ieb, 9lil5i"mlid;fcit. Wasze uszczypki i
rtotkliwe mowy do lego mię przymusiły Chroie. Fars.
288. Żarty mają być tak umiarkowane, żeby mc czynić
przykrości i uszczypku nikomu. Petr. Et. 281. Kiedy
bi.iłogłowa z uszczypkicm co rzecze , a mężczyzna jej
z sznupką odpowie, żaden mu tego za złe mieć nie
może. Goni. Dw. 218. Za królami chodzi zazdrość, ob-
mówki, uszczypki. Petr. Pol. 2, 1 1 4. Na pana samego
uszczypki Swawolnie czasem miota i żartownc sznypki.
Toi. Saut. 45. Uszczypki mu zadawali. Kosz. Lor. 96.

Ktoby słudze, co złodzieja pojmą, przymówił jaki uszczy-
pek, takiego samego, co przymówi czynimy bezecnym.
TarH. i'it. 1 29. Na takie uszczypki gniewem poruszo-
ny.... Pot. .{rg. 488. USZCZYPLIWOŚĆ, ści, i.; Bob.
uślipećnost; do szczypania snadność , łacność. Cn. Th.
1-207. fai!)rife§c« SEBefeii, Siiiiflfeit , Stit^clci), jcrtiflfeil im
eti*elii. USZCZYPLIWY, USZCZYPNY. a, e. USZCZY-
PLIWIE, USZCZYP.ME adv.: Boh. uśtipny, uślipećny,
uślipacny, (uśtipaćek urągacz) ; Sorab. 1. żeżipliwć,
wotrohżortowne ; szczypający, przycinający, przymawia-
jący , lub skłonny do tego; ftidlf lub , bcipeilb. Uszczy-
pliwy, uszczypliwie inó*i , obrazliwie żartuje, przycina,
szczy|)ie. Cn. .\d. 1219. Język uszczypliwy zwykł obra-
cać 1 mietkę pachniącą w pokrzywy. Pasik. Dz. 1 1 2.
Upominał i;o me po jedriokrulnie cesarz, aby uszczy-
pliwy swój język na wodzy trzymał, /'ilr.h. Sen. gn. 559.
Skai'j!;a aby nie była uszczypliwa, albo słabły ujmująca.
Szczerb Sax. 412. Klacyus podniósł i wydał na kole-
gium Witemberskie uszczypliwy a potworny spisek. Biel.
Hit. 234 Uszczypliwe słowo, uszczypliwa mowa, oszczy-
pek, sznupik, przytyk, przycinek; eiii £lid'cJn)iirt , fine
(atldjclrcbe. Wiele mu grubiaństw i uszczypliwych słów
powiedział. Teat. 8, 117. Przeciwko nam samym uszczy-
pliwe miota słowa. Mon. 75 , 589. Skąd mamy naru-
szone o sobie mniemanie, I o sławie Sarmackiej
uszczypnę szemranie? Siryjk. Titrk. L 5. Zęby w czynie-
niu dobrodziejstw przymówka albo jakie uszczypliwe me
było. Gorn. Sen. 6. USZCZYPN.^Ć n. jedntl. . 'Uszczypać
niedok , 'Uszezypować contin. ; Uoh. uślipnauti, uśtipowali,
uślipati; Hoss. y\u,\inHyvh, ymiiiibiBaib; uszczknaif, uszczy-
knąć, szczypiąc urwać; abfiicipcii, nbrcipcii. — g. Uszczy-
pnąć koL;o, s/czypiac go bólu nabawić, phyi et mor. ; eincii
fiicipfii, bci^Cii, ftcd)Cii. Umysł satyryczny nigdy się lepiej me
ucieszy, jak kiedy kogo dotkliwie uszczypnie. Hun. 72,
29. Jeśli mię kiedy złośliwy język czyj uszczypnie....
Zah. 11 , 186. Pisze pięknie, ale to wszystko, aby ko-
goś opisał, aby kogoś uszczypnął. Teat. 25. c, 86 Tak
odpowiedział , Przymówka ona jego uszczypniony .... /'.
Ac/iflH. y^r. 489. Zadawali im, jakoby uszc/ypując, że....
Janusz. Oksz. L i b.

USZKA, i , ż. , naczynie do uszu ehedożenia i leczenia.
Włod.\ Cbrlijjfd. bl!rriJbrd)eii , Tbrfprife u. ). to.; Sorab. ^
1. huchowna żic/.ka : Vind. yuhatka , vuhotriebez , vu-
flielna lop.iliza : /lu$n. ulialka , kom se usci cisie ; Croat.
yuhalka ; Hug tihiitka ; Hoss. ywoBepTKa. Uszka lekarska,
rurka uszna. Cn. Th. 1207.

USZKADZAĆ . ob. Uszkodzić. USZKARADZIĆ , ob. Szka-
radzić. USZKAHŁACIĆ , ob. Szkarłacie, Szarłacić.

USZKO , a , n. ; Boh uśko , auśko ; Slov. uśko ; Carn.
uliek ; Vind. vuhiza, vuflietiza ; Dal. ysczc ; £<<•/. yuicco ;
/i'i)«s yuiKO ; dem. i\om. ucho, 1>ai Ćbrd^eil, Ćbrlciil. Ku-
mak na dźwięk trąb uszkiem strzyże, grzebie ziemię.
Aur. Dz 5, 110. Honończyk z chelnćj pana zmyka po-
karm dłoni. Uszkami strzyże, i ogonliiem dzwoni, .^^on.
75 , 664. Uszko u statku jakiego ; Yind. yuhek , kam-
piza , tai .ociifflt^eii , !^brd)e^. Uszko igbne. Prot. Jał 30.
tai 3łabcli'l)r. Uszku u irzewikÓA-. Teat. 36. c, 55. tid^u^'

USZKODZIĆ - USZNY.

U S Z T Y R K - U T A F{ C Z K O W Y.

187

liinfeii, Sdliiiirtemcn. Uszka u botów; Hoss. pacrpyóu.
fic Strippeii. — Botan. Mysze uszko, ziele, od podo-
bieństwa myszyeli uszu nazwane, myosolis , 2}iniifc5^rlcin.
Si/r. 904. — |.4'!/er: Uszko, spalha, kielich pochewkowy,
suchowaty , wpodfuż otwierający się Bot. Nar. 9o —
g Uszko, część dolna ucha, na dó{ wisząca. Wejch. 170.
^aś rbrlńprd'cn ; miękisz; Vind. podvuhez, vulhetna
mezha , svuiianu Yiihu, Yulhetni poklapez; Croal. vushe-
sza ; Hoss. MOMKa , MotCMKa ; Eccl. oóymie ; (cf. obuch),
npoMau , MOMKn.

USZKODZIĆ kogo cz. dok., Uszkadzai* niedok.\ Boh. usko-
(łili ; Sorab. 1. wobźkodzicż ; Viiid. oflikoditi . ofhkodu-
vati . fhkodostont ; Oor.l. obr.^sijti , (ob. Obrazić): Ross.
noBpejiiTb, noBpe/Kjaib samnóiiib, samiióaib -. Eccl. npe-
Bpea;,iaTii , upeatjaTii, Bpeaimi (cf wrzedzić , wrzód j ,
Kop<ieMCTdOBaTii , oimcTHTb , OTiueTtBaib ; nabawić ko-
go szkody , licfdnifiijcii , Sdinbcn 5iifiU3Cii , £d)abcii t^iiiii ,
31b&rncf) tliim. W okohcacli tych mrozy często się bardzo
pożno przytrafiają , i albo uszkadzają albo niszczą wszys-
tko. iV. Fam. l(j, 109. Co pomoże człowiekowi, cho-
ciażby świat wszystek zyskaf, a duszęby swoją uszko-
dzi?. Budn. Math. 16, 26. Drugich namawiają na tę rzecz,
która je kiedy uszkodziła. Bia(. Post. 245. Uszkodzony,
Vind. orhkoden , ofbkodhu , svTatan ; Eccl. pasTJiiThiii ,
pasLituHUil , noBpeacjeBHbiii , iicnopiieHHbiil. Uszkodzony
zwierze w szkodzie weźmie, jeśli będzie chcia?. Szczerb.
Sax. 4o5. Uszkodzeni nieprzyjaciele do obozu wrócili.
Warg. Cez. 55 (urwaiiij. Ot masz na piwo ! R. Na co
się Pan Dobrodziej masz dla ranie uszkadzać? Teat. 16,
29. Zprofanowany wstyd się nie nagrodzi, Ktokolwiek
sie w nim aby raz uszkodzi. Chrośc. Ow. 65. Uszkadzam.
nsYJekam komu czci albo czego inszego , ahrado. Macz.
Uszkodzenie, szkoda, uszczerbienie , uszczerbek, strata,
utrata, niepożytek ; bie ScfĄnbiGiing, ber ScŁabcii ; Yind. o-
ilikoda, oflikodek, (hkoilovitnosl, nedobizhek : /loss. BpcjŁ,
(cf. wrzód) ; Eccl. nopysa (cf. naruszyć;, noBpcH;4enie. Gdy
B<(jlesław' z Rusi zdobyczy peJen nazad odwróci}, rychło
lakiż niepożytek od Rusaków, uszkodzenia swego wetu-
jących , na swych dzierżawach odniósł. Krem. 290.

» USZKCDZICIEL , a. Hi., szkodnik; lioas. noBpc4nTe.ib ,
ber Scfdłńbiijcr. Przeciw uszkodzicielowi majątku podług
praw postąpiono. 601!. Cyw 5, 51.

USZKO\V.\TY, a, e, — o odv.. na kształt uszka, cDridit ,
glcid)|'n!ii ijcobrt. Mniejsza albo uszkowata szałwia. Sy. 485.

USZLACHCIĆ, USZUCHETMĆ, cb. Szlachcic. USZŁA PA Ć :
Boh. uślapati, ob. Szłapać. USZŁY. oi. Ujść. USZMEL-
COWAĆ, oh. Szmelcować.

USZiMC.A, y, ż.. roślina, gatunek Kukuby, ciicuhalus oliles.
Kluk. Dl/kr.. 1, 166. ciiic 3lrt Sflicnfraiit.

USZNUROWAĆ, ab. Sznurować

USZiNY. a, e; Boh. uśnj ; Vind. vufheten , vuhen , vuhoun ,
Yufhelno ; f roof. Yuseszni ; Ei-cl. yuiecHŁiii ; Ross. yui-
nUH : do ucha należący, CŁrcn = , Cf r = . Koniuszek
uszny, ucha dolna cześć wisząca, uszko, Kirch. 84. (mię-
kisz . Piąty palec, mały, uszny. Krup. 1 , 148. Uszny
gnój, Vind. Yufhetna fbauba , fmola is Yufhet, (oi. Gnój).
Uszny robak , Bo/i. śkwor; Carn. sqYÓr, shtrigiilza ; Yind.

Yullieliijak, fhtrigla, flitrigalza , fhtrigaYiza. Spowiedź
uszna , bie Okenlieicf te , spowiadanie się grzechów xię-
dzu w ucho.Bai. Hst. 146; (Eccl. yniHiiKi, menOTHnK^Ł
zausznik. yuiHH^aTH zausznikiem być).

"USZTYRK , ob. Ustyrk. USZUBIĆ , ob. Szubić.

USZYĆ, ob. Szyć. USZYCA , y. i-, ziele, uszne liście, wo-
dna strzała , fogilla , ^Jłfcilfrtlllt. Sijr. 775.

USZYCHTOWAĆ." USZYKOWAĆ, ob. Szychtować , Szy-
kować.

U T.

UTAROROWAĆ. ob. Taborować.

UTACZ.VĆ , ob. Utoczyć. 'UTACZKA , i , ; , pasowanie sie,
mocowanie z kim; iai 3!iiigfn niit jemnnbcti, ba^S Sam'
pfcii, SdiarmuSicrcii. Yelitalw , utaczka, harcowanie. Macz.
(utarczka). Na utaczkę wyjeżdżam , lelitor. >h. Utaczki ,
zapaśnicze utaczki, pnlaesiricus molus. ib. UTACZNIK ,
a, £, zapaśnik , bcr Sitiitjer, Smtipfer. Nie miał sobie ró-
wnego szermierza, gońca, zapaśnika albo utacznika ; ne-
mo eo industrior erat in arie gymnastica. Macz.

UTAIĆ fi. dok., Utaiwać cant et fregu, Boh. utullati ; Sa-
rah. 1. potawicź ; UiHff. Ytihtati , ogrinjali (ob. Ogarnąć),
satajiti , Ytajiti , satajati, sanikati ; Ross. yiaurs . yraii-
Baib, nparaTb , ppa^y: ukryć, iierbcrcjen, iier)tccfcn, «.>er=
(ipVt]Cit liiiltcn , yerbeiinlicicil. Za węgłem się cicho stojąc
utaiwa. /■". Kchtin. Orl. 1 , 250. Kupcy opowiedzieć się
na fordanie powinni, nie utaiwając towarów swoich. Vol.
Leq. 4, 410. Szydła w worze nie utaisz. Boh. Kom. 4,
555. Prawdy nigdy długo utaić nic można Tent. 29 ,
64. (wyjdzie na wierzch jak oliwaj. Utajony, (Jroat. ota-
jen. Utajone w człowieku talenta me czynią pożytku.
Mon. 67, 505. Utajenie Ross. yiafiKa , 3'TanBaiiic Na
krew' zasadzają się, i taiwaja się na duszę ich. Budn.
Frov. 1, 18. ( czYhaja. Bibl. Gd, czatują). Utaili sie za
górą. 1 Leop. { 'Math. 9, 58. (zasadzili 'się). UTAICIEL;
a, m., Boh. ututlanec : Riss. yTafiintiK^ ; który co utai-
wa , Der "Ser^eblcr, 3?erl'eri3er , "Scrlicimlidier ; (\'ind. sstai-
nik , olajoYez , /'. satainiza < przeczący).

UTALENTOWAĆ, oh. Talentować. UTAMOWAĆ , oh. Ta-
mować. UTAPIAĆ , ob. Utopić.

UTARCIE, Ucieranie", oh. Utrzeć. UTARCZKA, i, i., (Bufj.
iitarak fragmeii) , (cf. ulaczka) ; uganianie sie niepi'zyj.".-
cielski'^ , harc; ba« ,C)en!iiitiimineIii , Scf nnniiRicre!i , ba»
ScŁnriniiccl ; Yind. pip, boi, bitje , boina prejigra , sku-
fhnja k' bitju ; Ross. crutKa (cf. stykać, zetknąć, cf.
potyczka;, c.\BaTKa (cf. schwycić). ciuiiói;a Bitwa się nie
zaczęła, a utarczki t\li:o były. Sk. Dz. 571. Roku 1005
Litwa pierwszą utarczkę dp Rusi uczyniła. Stryjk. 86.
wtarczke. wycieczkę, wpad; Cinfall , Streifcres. Utarczka,
utarczkami, relitatird ; in Strcifjmjeti , iii flciiien (£d)nr<
nn'i|eln , fdjnniiiiCiereiib. Ostrogski przebywszy Rerezinę,
stocz\ł z .Moskwa ut.irczka bitwe po dwa kroć, ii kilka
ufów' położył. Str'yjk. 726.' UTARCZKOWY, UTARCZNY,
a, e, utarczką się dziejący, do utarczki [lależący, vel>lnris;
fd)armii§cltib , St^armil^cl = . Zagony TatarsVie koło Kra-

24-

188

U T A R G N Ą Ć - UTKNĄĆ.

UTKWIĆ - r T M E.

snegoslawu , przez dwanaście ularcznych bitew od Po-
laków b>/y porażone. Slryjk. 718.
UTARGNĄĆ; (•;. >(/«(/., Utargać (/oA.. 'Uiargawać conlin.;
Boh ulrhnaiiti. utrhowati ; (Slov. ulrliain. posinjwacn se
szydzić, ob. Uwłaczać, ulrliać , pnsmewać .'izydcrca | ;
('iunt. ulergavam, ulerŁęnulszem ; Evct. yTopruyin, yrop-
rilH). OT.lOMIITb; lars-ająi; urwać, uszarjiać; abjaufcn , jail-
fcnt alirci^fii, iiu^JreiJcit. Nie moj-ąc lego dowie.ść , aby
koniowi ogon ulargnał razem, po jednemu włosu targa-
jąc wszystek wyrwał, że nic nic zostało. Era:,. Jez. G 7
h. — Trantl. Utiirg.inie dobrej sfjwy czyjej. Eraz. Jei
y 5 h. uwłaczanie', uszczypanie, Siljmalcnillfl \!ti fliitfii
5?ameil«. Chrystus zakazał', abyś językiem nie ubbiał a
nie utargawal bliźniemu sweinu. Eiat. Jci. Z 5. — g.
"Utargawać sie na kogo ■ tartj.ić się nań, rzucać się nań ;
fi(^ ut'cr ciiifn" bcrmadjfii , ilm aiujrcifcii. Język 'złościwy
utargawał sie na ludzi cnotliwych sławę. i,Vfl;. Jei. E 4.
UT.\RG0NVA"Ć , f. utargujc (z. liuk. ■. Vi"n'/. sbaratati . do-
barataii; /?i)»i yroproBaib , iipiiToproBaib , npuToproBbi-
Baib ; Ługując ż ceny urwać, ab(iiiiibdił , abbingeii, ODiii
^rtiic crbanbelii. O-- nnplore : nie wielein utargnwał, pa-
riim ex prelio a venJit'ire asiignalo, licitando detraii.
Cii. Th. 1207. — g. Ue uenditore : Ulargować co, veii~
derę aliquid e.i viercibus. Cu. Th. ib. zbyć , przedać ,
spieniężyć , przedajac zarobić , zyskać ; scrfilllfeil , illifc^cii,
(9elb ii>fcit burd) ^crfnuf, ermnrftcii. Małom utargował:
pauciK meices veiididi. Cn. Tli. ib. Ulargowanie fioss.
yTop»Ka. npiiTop*Ka. -- Fig. tr. Każdemu wiernemu
łacno u bog.i zbawienie ulargować. Hej Ap. 9. zyskać,
dnj.iać; (jc'.?initen , erlmicieii, mucrDcn.
UTAhTY, ob. Utrzcć UTARZAĆ . ob. Tarzać. UTĄZYĆ
sie. ob Tażvć. UTECHNAĆ , ob. Teehnać. UTERAĆ ,
UTVRAĆ, oi.' Tyrać. '
*UTERK1M' [loslaw. Insir. vel. Lit., sukna cienkiego, fciuc^

iiii^. ?
UTĘSM.IWY, „b. Tęskliwy, Tęskny. UTĘSKNiC cz. dok,
Utę?kniać iiiedok., tęsknoty nabawić , Saiiflcwcilt mnd^cit ,
lait()(ll<eilen. Wiedzieć, jak używać argumentacyi , żeby
nie ulęskniać ludzi zawikłaniern w mowie. Mon. 7.", 51ł.
.^lonllor to jeszcze ma nad inne xięgi , że rozciągłością
nie utęskhia. .Mii>. 7ł, 381. nie nudzi. UTESNIĆ się, ob.
Tęsknić.
UTKA^"-: ob. łkać.

UTKNĄĆ jedntl.. Utkać </u/... Utykać luedok. ; Ruis yTKiiyTb.
yiUKarb. yiUKiiBarb, yuiTOnaib; Boh uepati , lutkati,
utkawati uchwycić); utykać dziury, zatykać mocno; fcfl
Jltftopfeil , oerflopifll. Przyłóż bańkę aiembikieni , a dobrze
ulk;.j, aby się iiii> wykurzało. .S/t7i«. 3it. W ulu roz-
padliny woskiem zalepić , abo .czym czystym i sucliyin
utk-.ć. f/aur. Ek 139. — Utykać co mchem ttc. ub-
lykać. Cn. Th. 1209 beftODIfit, Ifpinit niiftDpfcli. Utykać
okręt, falfilteril, ob. Utykacz. — hiij Niebiosa gwiazda-
mi utknione. hiilig. Her. 6 ( l'Cipi(ft ). Utykać nożem .
włóeznią w co, wsadzać tak żeby ntkwiało. wpychać,
wkładać; biiifiiiftorffii , bitifinfpideii , tiiiciiifpifCtii. Gwiazdy
w niebo utknione l'odw. Wióż -19. Saul spał, a oszczep
jego utknuinv li\ł sv zuMiii ii '.'/..wy jego. Dudu. 1 !;iim.

26. 3. Drzewce swoje w bramie utknął. Sk. Di. 763.
W ziemi utykali groty. Iward VłV. 181. Włócznia
utknięta. Bardz. Luk. 96. — Fig Nadzieja w człowieku
bardzo jest zdradliwa, ale która ulkniona jest w bogu,
jest mocna. Btrk. hnnl. H 4 ( zasadzona , fundowana ,
(je^nnibet). — Seulr. Utknąć, utykać, ob. Utkwić: Bosn.
nasrrinuti , udariti na kamen; Boas. HanHyTbCfl, iiaDH-
HaTbcn . .lanHyTbCH , ocnoTiiHyibca , BcnoTUKaiocb , aa-
rtHyrbca, aaniiHaibca , (cf. zapiąć). — g. \'erb. med. Uty-
kać, utknąć, utykać się, iistyrknąć sie, potykać się;
Boh. klesnauli , klesati ; Sorab. 1. na neżto postorcżźu ,
zawadzam ; Vind. spoteknitife. spotikuyalile. opoteknilife ,
napoteknilife; froa^ jeknuti, jekain. z:idev3tisze. navudiram-
sze , ftolpern. niiftopeii. Takem utknął na dylu, żem sie aż
potoczył. Teal. 28. b, 9. Utykaliśmy się w południe nie
inak jeno jak w omacku, /tadz. Jes. 59, 10 Szkodaby
sie sliruszku do broni pomykać , Próżna zwada , kto
pocznie na trzewik utykać. Pot. Jow. 161. Nieprzyjacie-
le uciekali , utykając się na szyję nie w kupie. 1 Leop
Jud. 13, 4. Utykam głowa, gębą w ziemię, padam na
gębę. Cn. Th. 1209. auf bie 6rbc liiiifd)latioii . plóclicfi biii-
fndcil (lllf bfll łłopf, ouf bai' OTiiul ;c. Utykanie, \'ind.
opotik , opotcknenje, spotik, spoliklei, spoteknenje, spo-
lekuvanje;- Croal. navudrc>nyc ; Dal. naszarniitj.e ; baj
StPlpcrii , bfr Stolpcr. — Similiter: Począł głowę obra-
cać 1 oczyma na króla i na drugich przy nim, utykać.
Birh. <jt. hon 71. wzrok na nie wlepiać, w iiicli zanu-
rzać; bie 5liiofn oiif ciiicn Łeftciii tniJ beii 3(uofu bfv ibm
l>eriBCilen. — g Tec^inic Sznurzy czyli irtyka żyła rudy.
kiedy w inna sirone niż przedtym idzie Os. Żel. 81. Pie
Grjnbfr ntmint eiiieit iinbcrn ®niig , ciiic niibrc iRitbmiig.
UTKWIĆ neulr. dok.. Utknąć jedntl.. Utykać co;i/in. et
freqii., zawadziwszy o co zostać, tkwić, ftctfcit bicibfil.
Pocisk Adrasta utkwił w Telemaka paiży. Jabf. Tel. 287.
Na dwie się sztuki dzida złamała zajadła , Część utkwiła
w puklerzu, cześć n.i ziemię padła, /hnoch. li. 2, 24.
Uiyka mocno w ziemię pocisk zapah-zywy. ib 2, 238
Dawid uchylił się Saulowi , a włócznia bez urazu utknę-
ła w ścienie. i Le^p. 1 Beg. 19. 10. Rłucony pocisk
Trojanina nie przenika. Lecz mu ramię uciera, i w zie-
mi utyka, Dmoch. II. 283. O nie nie dbam , jedna mi
tylko rzecz w głowie utkwiła. Tcal. 32. 13 Ustawiczne
miłości dowody mimo jego wiedzy utkwiły we mnie. i6 29.
41. — Fig. Ir. Jeżeli znaczenie wyrazów nie będzie ustano-
wione, i że tak rzeka utkwione, inaczej je piszący, ina-
czej czslajaey brać bed/ie. ł'ir. Wym. 1.
UTŁOCZYĆ cz!dok. Utłaczać niedok.. Vin I. Ytlazhiti , obtla-
zliiti ; Eicl yTjaqaio , tłocząc wciskać, natłaczać , tło-
czyć ; eiiibrńdcii , ciiiftcBcii , bri't(ffii. Tu jest przybytek
.Marsa iikoehaiiy. Tu uhroczone krwią utłacza stopy. /ub.
11, ollO Air. — ^ Utloczyć kogo, tłocząc udusić, ci-
ItCil frbrfltffn. Utłoczyła nintka djieoię leżąc. Cn. Th. 1207.
Do miasta się cisnąc , dwa tysiące się ludzi utłoezyło.
Sk. I)z 1090 Whramjch .'gdy mc "cisnęli, wiele się
"z.Kłoezyło i zudusiło. Sk Uz. 32
UTŁUC, 'ob. Tłue. UTŁUMIĆ ob. Tłumić. UTŁUSCIC.
ob Tłuścić. UTNIE. UTNĘ, ob. Uciąć.

UTOCZYĆ - UTOPIĆ.

UTOROWAĆ - UTRATA.

189

UTOCZYĆ cz. dok., Utaezać niedok., tocząc upuścić ; Croal.
utócliem ; ^09. utociiti , natocitti, iziocitli, tncitli ; (Bosn.
iitocili liuurije); liors. yut.iiiTb , yutJKiinaiL , ohjiipfcii ,
pr. et liy. uhić , abflic^cii , scrijicfiCii. SaiiKi wi.ia utoczy
w piwnicy. l'ib. Hor. 111. Klucznik ile octu utoczy na
każdy dzień, tyli! przylać powinien piwa, iby sie ocet
nie skazi/. Haur. Kk. 51. Khicziuk, by się ;pi«o nie
psu/o, powinien nie z każdej, tylko z jednej beczki
ulaczać. ii. ~>4. Uobizy żofnierzc krwi utoczyć za oj-
czjy.nę nie lekaja się. Siar. Woj. B 2 b. l\ie utoczył-
li krwi swej dla ojczyzny , Najmniejszej wioski nie mótjl
trzymać królewszczyzny Pol. l'ocz. -124. Do świętr£;o
pokoju nie sucho przyjść i iekko, trzeba dużo, trzeba
krwi utoczyć. Tward. HV. 115. Fsalmod. 90. — §. Uto-
czyć, tocząc po lokarsku urobić, uformować, utworzyć
toczeniem ; brct^fcliib ycrfcrtigcn , niiisbretticlii , MTdjfclii , pr.
et fig. Z bukowego drzewa kufel utoczony, Wszystek
po wierzchu żoitym woskiem pokoszczony. Ola\ Ow.
532. Meże z kości utoczone. Miask. Ryt. 2, 113. Skła-
dną w utoczonym postać ncsi stanie. Hul. Ow. 125.
Gładko utoczony rym. Zab. 1, 108. UTOK , u, m., waJ
krosienny. na który płótno zwijają. Cn. Th. 1221, 60/1.
wralidlo ; Ercl. Kpouii , yiOHŁ TKa^ecKoii, K3-4t.11. , Kpo-
KOCT.; (/^o,v<. yioKT. watek), bev ScDcrDnmil. Dudi. 6S.

UTÓLIĆ , ob. Utuhć.

UTON.NC iieiitr. jeilntl ; Boli. utonauti : Carn, utoniti . utó-
nem; Yind. vtonilife, potonitifc, vtopitifc , potopitife,
sapoionitife; Slav. utpnuti ; Bosn. utonuti ; Ross. yio-
imyrb; Ecd. iioToniiTncH , norpflSHj'!^; tonąc ugrąznąć, pod
wodą zginąć; crtrinfcii , crfaiifcii, im SSnffer imtcr^ebcn.
Piotr, póki ma wcale wiarę, chodzi po wodzie , jak po
suazy ; a gdy jej naruszył wąlpliwością , poczyna tonąć,
i utonąłby był, gdyby go pan nie ratował. Sckł. 70 F5a-
by pławiono , prawdziwe czarownice po wierzchu pływa-
ły, i żadna miara utonąć nie mogły. Moii. 67, 266. Co
ma wisieć, nic utonie. Dtror. h. Rys. .Ąd. 44. l\ie za-
wszeć to utonąć, kiedy tłuką fale. Pot. Arg. 816. W rze-
ce utonęłes^o do życia przyprowadził. Sk Zyw. 2, 117.
Utonęły Ross. iiCToniiuii. — Tr. jig. Utonąć w czym. za-
grzebać' sic, zakopać, zatapiać, ulapiać; fiif) ucrfciifcn,
sergrabcii, ocrtiefcii iii ihvai. Czyta wicie, utonął w księ-
gach. Cn. Ad. 158. Utonął w brzuchu; obżarty; tUko
jes'ć a pić; rosomak, ib. 756. Utonąłem w długach po
uszy. Bies. roi. A 3. Alcybiad w rozkoszach utoniony.
Za ćwiczeniem Sokrata do dobrego żywota yyypłynął.
Peir. Pol. 28 i. (■ rozpływający się w rozkoszach j. Zamy-
.ślić sic , utonąć w czym. Cn. Ad. 524. (zanurzonym byćj.
UTOPIĆ cz. dok., Utapiać niedok. : Boh. utojjili ; Cum.
utopim ; Yind. v'topit, savtopiti , potopili, vtoniti ; Croat.
utopili, utaplyarn , utaplyati ; 6os)i. utopilti, (utophtii <«-
lejncere); Hag. utopitti ; Ross. jTonnib, j^toujatł (2.
ugrzać , mocno rozwarzyć) ; (act. \'erb. utonąć); w wo-
dzie zanurzyć, topiąc zgubić ; crfaiifeii , ertrdiifcii , im 3Bnf=
fcr licrfcilfcil. Na to sic złość ich sih , Żeby mię w łyż-
ce \yody iitopih. Achów. 2i5. Nienawidzi go , utopiłby
go w łyżce wody. w naparstku. Cn. Ad. 627. Past. lid.
226. — Ridend. Wolałbym się pierwej utopić w pucho-

wej pierzynie, niż... Tent. 22. 6, <J5. Ciężką głowę
swą w łużu ulopił usłanym. Olw. Oto. 4G0. " f zanurzył"
utulił) . — Iiiler/ic. Utopić broń w kim = zanurzyć prze-
biwszy, ciii ©cmcbr , eiiic SBaffe in jcmanbcii iicrfciifcii , c«
ilmt tief hiiictii ffcd)eii, \. S. ciiicit ^olrti jcmaiibni in tcii

SeiD jdilCII , ill'3 §Cr? ftOtClI. Domawi.ijąc broń ulapia w
sobie. Past Fid. 25. Szczęście , żem szpady w nim nie
utopił. Tent. 55. 6, 27. Z żołnierzów jeden przysko-
czywszy Włócznią utopił w prawym pańskim boku. Odym.
Sw. 2, A k h. Lubobyś nń chciała sztylet w gardle
utopić, nadstawiam ci szyje. Bc.rdz. Trag. 287. — Pig.
Widzisz, ćo ona ucierpiała, a tliccsz nowy w jej sercu
utopić szlylet. Teat. 5, 05. — Simii. Oczy w kim uto-
pić , wzrok zanurzyć, bic Sdigęii in ciiieit Dcrfeiifcii. Woj-
ska jak wryte, oczy yv niego utopiły. Jahl 7el. 155.
Wzrok trzyma w ziemi utopiony. P. Kchan. Ort. 1, 189.
Znieść zwycięzcy nie mogąc , oczy w ziemię utopił.
Tward. \\L 257 — SimiL ('(apiać myśl w czym , uto-
nąć w czym myślą ; fcinc ©cbniifcii ".'Cifnifcii , ycrticfcii.
Wszystkąście myśl w pieniądzich swoje utopili. Stur. Yot.
B 4 /'. O nic nie dba, w miłości cale utopiony. Morszt.
551. Zamknij na zawsze usta, utop' wszy.stko w tym
srogim milczeniu. Teat. 49, 109. Sekret w sobie uto-
pie , nikt sie co nie dowie. ib. 46. (/, 55. utłumie.

UTOROWAĆ," ol Torować. UTRĄCAĆ, UTBACIC", oh.
Tracić.

UTRACIĆ c:. do/.- . Utrącać /iiciio^- , trącając uszkodzić; Croal.
okernyayam , nbftojjeii , biirtl) Stoffcii aDh'Ccl)Cli. Nogi mu
utrącili. Teat. 51. c, 22. Utrącił rękę posągovyi. Tr. —
Hy. tr. Utrącić, urwać, uszkodzić, umniejszyć; JIMtui^
thiu , nl^jiuacfctl. V>' tej potyi^zcc ludzi mu coś utrąco-
n o Tr.

"UTRACYUSZ , a, m., ulratnik, marnotrawca, ber 5Sci')c^ii)Cn=
bci". W porząilnych Rzeczachpospolitych ulTacyuszom opie-
kunów z urzędu dawano Star. Ref. 72.

UTRAFIAĆ, of..' Trafić. UTRAKTOWAĆ . oh. Traktować.

UTRAPIĆ, UTRAPIENIE, ob. Trapić. UTRAPIEMEC, ńca,
m., §. a) ailiv. drugich nabawiający utrapienia , bcr ^^Harfcr,
Qualcr, ^*!ai]Ci]ri|'t. Trzech ulrapu-ńców rodzaju ludzkiego
zamysł zgubić^ nas. Przcslr. 9iS. Utrapieńcy sierot, ib.
258. — §. b) Pass Utrapieniec, ulrapiony, strapiony,
nędznik; cin (SIcnbcr , ©cplagtcr ; Sorab. 1. hofoyite. Tu-
łacz, utrapieniec, wygnaniec, włóczy się z kraju do
kraju. Slas. l\hivi. 2, 21. Ambicya ukrywa przed her-
sztem tych wszystkich utrapieńców , .których w nieszczę-
śliwej toni bunt w.fasny pogrążył. Mon, 71, 793.

UTRATA, y, i.; (Boh. utrata, aulrala < koszta , nakład;
Slw. utrata perdilio; Chch. utrata - koszta, utrfititi impen-
dere, poirata = marnotrasl\yo ; Vtnd. ytrata = koszt , nakład,
potrata = rozrzutność) ; fioss. yrpata . naK.ia4i> . noTcpa ,
iiCTpaTa , (rpara expensa , wydatek); stracenie, strata,
szkoda, szkodowanie, cf. niepożytek ; ber Scrluft, bcr
£d)iibeii , bic Cinlntpc. Spokojność zamieszać radzi ludzie
mc mający nic do utraty, a wszystko do wygrania. Caz..
Nar. 1, 15. hołota, 8ciitc, bie ntditu 511 Dcrlicrcii Irnkn.
Z dawna już nie mam nic ani do utraty, ani do naby-
tku. Pilch. Sen. lisi. 2, 261. Oczy w zemdleniu wzroku

190

LTRATNICA - UTRÓNĄĆ.

utrale czują. Eyh. Pt. 69. MJnde wino larga stare skór-
niki ," zatzym i samo się wylewa, i skórniki w uiralę
ida. Sęki' Luc. 5, nul •giną». Coi to po tej utracie?
to sie mogło przedać za niemało , i rozdać ubogim ? 1
Leop. ilath. 20. 9. fcoi po tym marnowaniu, po lej roz-
rzntnośii?). L'TR.\T.MCA , y, ż, która co m;irnie traci,
ulraca. ^ic Scridimcnberiii ; Boh. autiainice ; Hoss. motobio.
Ulralnua zdrowii ludzkiego, nieczystość Sk. Uz. ^21.
Cudzofożniki i utratnice panieństwa. Sk.Di.'i'i. LTKA-
TMK , a, w., LTRAT.MŚ, ia , ot., L'TRATMCZI£K , czka.
m. , dem. ; Boh. autratnjk , aulralce , utratee . mrhać ;
Sorab. 1. scldaiiiuwar ; Carn. potreknavz; Vind. saprau-
lavez, respraulavez, sapraulenik , polreknanz, loter, lu-
dr.ir, ( cl. łolrj ; Croat. potroslillvecz, potrosslyivecz ;
łiosi. MOTT., MOTura , MOTHMKit , siiMOTura (cf. zamotać),
cpura ; marnotrawca , rozrzutny. Cii Ad. 1220. bcr 3>er=
fd)nJ^l^cr , SJcribiier . l^rrijeiibcr. Utralmk jeden prosił ce-
sarza , iżby zań popłacił długi. Gnnt. Sen. 01. Utratmki,
podłożone ludzie, lierszt do siebie garnął. Felr. l'ol 2,
72 Tysiącami ■ będzie zaprawiał półmiski Utratniś ['ol-
ski , Apicius f^zymski. hchow 175. Krasowi skarby
wielkie dałv tytuł bogacza : aleć mu potym niedostatek
inszy przyniósł, to jest, utralnika. Warg. Wal. 221.
Owi kompiinikowie , ulratniczkowie , których pohamować
żadne prawa nie mogą. Birk. Zyg. 25. — §'. Aliter :
Szaleństwo sześć koni zaprzęgać, a dwa ueiągnąć mogą
i chować te utralniki na stajni; chleb uhogieli te beslyc
we dnie i w nocy pożerają Sk haz 52o. UTRATNOSC-,
ści, 2 ; Boh autratnost ; /Soss. motobctbo : rozrzutność,
bie ScrftbilieiiblilUJ. Z tym większą utratnością żyć poczęli,
im więcej po rodzicarh swveh gotowizny w skarbie na-
leżli. Mon. 65, 70. UTlut.NY, a, e, UTR.ATMK ndv.;
Boh autratny (< kosztowny, nakładowy, unkoszinwy; ;
Croal. potrósslyiv , (cf potroszyć) ; /i'os.?. iiaii.in.(HMM, iia-
KJa.iuo MOiOBri;iii MOTOBaro, cpuihHuri; rozrzutny, mar-
notrawny, >'Crid)n?eilbCtii(b. Utralm są , którzy zawołane
kolacyc sprawują , krotochwile, gry, łowy kosztowne czy-
nią, zgoła na le rzeczy utracija, z których żadna pa-
miątka. Budn. Cyr. 125. Alexander król, więcej za
uiratnego, niż za szczodrego był mian. Biel 452. Rzą-
dzić się utciitnie Hor. Sat. 18-1. Dobra cudzego chci-
wy, własnego utratny. Pilch. Soli. 9. — Pass Utratny,
stracony, utracony, marny, do stracenia, podległy utra-
cie; uerloreii, citei , ocrgiiiifllitti , i'crlicrl'ar. To co masz
utratne i krótkie są dobra, do onych wiecznych kwap'
się. Sk. ZyK. 254. Utrącała na marności drogie olejki,
teraz te utratę nieutralną na Chrysluslusowe nogi obra-
c.i. Sk Kaz. 583. (niedareniną, nieslraconą). Dodatek
wtrącony, iż sama Rzpita w stanie szlacheckim prawa dla
nirodu stanowić jest mocna , naruszył meutralne każdego
narodu samowładzlwo. dt. hHist 1, 127. imiTrflupfrli*.

UTREKIt'. ob. Tr.lić. irefić. LTRtTOWAĆ, oh Tratować.

'UTRÓN;\C, •UTRLN.ĄĆ cz. jednli. Ttrunać medok., ucie-
kać; Oerm. cntrilincn. E/fagere , utrunąć , wymknąć się.
Siat:z. Efluijtum , ulruniei.ic , ucieczenie. ił. Eiado. ucie-
kam , ubiegam , utrónani. ib. Evasio , ucieczka , wym-
knienie, ulrónienie. Marz.

U T R O S K A C - L' T R Z E Ć.

UTROSKAĆ, UTROSKIWIĆ. ob. Troszczyć. LTRLD, ob.
Trud. UTRUDZIĆ. o6. Trudzić. UTRWAC , o6. Trwać.
UTRWALIĆ, ob. Trwahć.

UTRZ.\Ś<' , /. utrzęsie , utrząsę cz. dok, Ulrząsnąć jcdiitl.,
Utrząsać cont.; Botn. ukinnut; ; /iois. yipacTll , YTpa-
cUBaTb; trząsąc zrzucić, nbfdnittflil. Jedne gruszkę tylko
utrzasnał. Tr. Nie będziesz zbierał kłosó\v , które się
ulrząsły. 1 Leoj). Levil. 19. (które wyleciały z snopków,
z garści) — jź. Trzęsąc umordować . utrudzić ; fiarf er-
ft^iutfni, mit 2,6)uttmi ermubcn. Nic godzi się dziecięcia
liardzo kołysać, ani też bardzo ulrzesać. Sienn. 400.
Utrząść się , contjuassari molu. Cii.Th. 1209, ^o*ri. ukin-
nutise , fid; cr|'d)fittern , crftaiicbcn. Utrząśnionyin , i we
wnętrznościach zerwanym , ziele to bywa ratunkiem. Syr.
15(3. Febra laka bywa z ulrześnienia. Uaur. Ek. 128.

UTRZEBIĆ, ob. Trzebić.

UTRZEC , utarł , f. utrze , uirę fi. dok. , Ucierać niedok. .
Buh utrjti , utjrati ; Bag. utirati, (utarli domare); Uosii.
ulrritli; Hoss. yiupeib , jTiipaTb; Irąc uczyszezać , chę-
dożyć ; reiii rcibcn , abreiben. Zaprawy do świeczek za-
paliiiczych na tarlicy ulrzcć, aż do jednostajnego kolo-
ru. Jak. Alt 1, 451. Nie godzieneś mu i trzewików
utrzeć. Cn. Ad. 596. bic ©i^u^C flbpiiCen. Ucieranie, utar-
cie ; Ross. yriipKa, ( = 2. ścierka). — Ucierać, obciefać,
ocierać, abivilc^Cit , (ibreibcii ; ucierać co mokrego, wilgo-
tnego, nbtrotfncii. Łzami umywała święte nogi jego, a
włosy swojcmi ucierała je. Hej. Post. F ffi. Chłop co raz.
kiedy jadł i pił , pięścią sobie gębę i nos ucierał. Haur.
Sk. 100 Usta chusiką utrzyj. Eraz Ob. F. Jeszcze sobie
dobrze gęby nie utrze , a już woła : nalej drugą. fiej.
Zw. 01, (cf. dolewajko). — Nos ucierać, bie 3Jaff li^iieiipcn ;
Sorab 1. Imoikam, (cf. sniarkij ; \ind. nufs briiati , fe
odfhnodriti, yfekniti, islrnerknili, fe vTekiiiti, nuef yTeknili,
feobrifsat; Bosn. useknuti ; Hag. utarli noos, usseknulisc ;
Slav. useknuti; Hoss. nucMupKaTb , BUCMapKUUHTb. Lu-
dzie płaczące często nos. ucierać muszą dla łcz w noz-
drze wpływających przez (lunkta płaczliwe, hrup. 2, 280.
Kto mocno i często nos uciera, krew' wyciska. Smolr.
Lom 80. Kaszlnął . nos utarł , i zaczął przemowę. Ara*.
Mysi. 55. Nie ważył sie ni nos utrzeć, ni kaszlać w
jego przytomności Zab. 7, 158. Choćby utrzeć kto nie
umiał nosa, Gily ma pieniądze, grzeczny przecie z trzo-
sa. Pot Jow. 188. Trafi na kamień , jako mówią kosa,
Swój na swojego , co mu utrze nosa. Zegl. AJ. 255.
/'o/, co go uskromi , poniży, rozumu nauczy, rogów przy-
Irze. bcmi'ltbiijfli ; lSlov. ulrżil si, vopulovit). — Ucierać
świecę, ustri-ygać knot szczypcami, tai 8id)t piijfli ;
Sorab. I. (welżku wuwapnu; Cant. usekniti. usękOjem ;
Yind. yfekniti, yfeknit , ylekoyal, puzat ; Uosn. usekni;ti;
Croal yszekniili , yszekujem ; Bu.^s. uiiiKaTb , LOmiiKnyib.
Knoty świecom ucierają. Mon. 70, 829. Udziałał szczy-
pce ku ucieraniu kagańców, i naczynie, w którym one
utarte z kagańców ogarki miano gasić. 1 Leop. Exod 37.
Służący ma pilen hvć ucierania knotów u świec. Era%.
Ob E 2. Świecy knot ucierać, ib E 2. (świecy nos
ucierać! Lepiej świecy nie ucierać, mi ucierając j)
zgasić. Cn. .Ad. 440. (lepiej niechędogą rzecz schować,

u T R z E C

TREŻWIC - UTRZYMAĆ.

191

niż cliędogą stracić; lepiej nóż nieumyty schować, niż
iinivlv stracić). — | Ucierać raniąc, drasnąć, kontuzya
robić; [treifcn, UMinb ftrcifcii. Rzucił pocisk; len śmiertel-
nym Trojaniiia razem me przenika , Lecz mu ramie ucie-
ra , i w ziemi utyka. Dmoch. U. 283. — §. Ucierać ,
gładzić, ścieraniem równać, cliropnwatości. szorstkości
pozbawiać: iilatt reikii , ijlńttcil , cbiicii , /'/(,ys. et morał.
Gdy chłop skrudli , uważiij czy dobrze utrze rola, żeby
żadnej na zagonie nie było i^ruzcłki. Haur. Sk 12 —
Ucierać drogę do czego, torować, uścielać, bcn ©EiJ
1'ajineil. Dobra sława uciera do wsz\slkiego drogę. Zabl.
Roz. 158, (Rofs. Topiibifi utorowany, gładki, równy). —
Ucierać trudnoś( i , sprzątać, umniejszać; (Bc^mncficjfcitcii
IDCgii^njfcn , niilPclit. '.Azah czas nie utrze tych trudności,
które tej zwłoki przyczyna. Teat. 6. b , 50. — Ucierać
kogo, obyczaje jego ^ krzesać, okrzesywać, polerować;
Ross. HaropuTb, HaTapiiBaib, eiiicn rrlireii, fdileifcn , bilbcti.
Osobne swe obycz.nje za konwcrsacyą , której rad me
rad musiał używać, utarł. Papr. Ryc. 197. Nie wyma-
ga bojsźni po swych sługach , uciera ich i karze sło-
wnym napomnieniem. Pilch. Sen list. i, 559. Utrzeć się
Ross. HaiopnTbca. Człowiek nieutarly, nieulizany. nieu-
głaskany, dziki; iniacińlDct , rnul), mili?. Otoczyło mie
bydło nieutarte , I trzyma na mię swe pyski otwarte.
Karp. 5, 34. (wilcy srodzy. / Kchan. Ps. 29) , dzikie be-
stye , nie obrochmanione, nieochełznane , nieukrocone ,
iiiiijcIninCigt. — Ucierać rogów bydlęciu , propr. upiło-
wać , bic Sórncr ntifcilcii, abftoffcii : tr. fig. ucierać rogów,
obcinać skrzydła, ucierać buty, uskramiać , ben Stolj illlb
UcDermiitt) tmiibtijcn, btc gliiijfl Itcfdincibcn, bic ^liinicr ah-
fłll|cn. Zaledwie na ten czas pysznej szlachcie rogi utar-
to, /'lich. Sali. 126. Utarł rogów wiarołomnej Ro.\ola-
nii. Psatmod. 13. Amazonki wojować przestały, gdy im
mężowie rogów utarli. Biel. Hst. 297. Ma sułtan spo-
sób do ucierania rogów baszom , kiedy im zbyt wyro-
sną, a to, ożenienie z blizką krewną swoją. Kiok. Turk.
80. Istny łotr, że mu żaden nie śmie utrzeć buły.
Mniema że są dla sł;ibych pisane statuty. iSar. Oz. 3,
120. — Ucierać interes, sprawę, rzecz = traktować, ne-
gocyować , układać, czynić o co; ctne ®ad)e ycr^anbclii,
te^anbeln, atibnnbdn, tiactircii. Powaga Zygmunta 1. wie-
leśmy rzeczy między królmi wielkiemi zaszłych często
ucierali i umarzali. Janusz. Oksz. G 2. Kilka dni mię-
dzy sobą rzeczy ucierali. Zbit. Dr. F o. Gdy s'ę ta
rzecz między rozmaitemi w prawie nauczonemi ui'ierala,
dni niemało upłynęło. Wys. .Aloj. 169. Nie pierwej miał
głos, aż starsi od niego rzecz utarli, przez czas długi
roztrząsając trudności. Nag. Fil. 61. Z generała Pru-
skiego już z utartemi punktami posłów na sejm posy-
łali. Nieś. 1, 183 Posłowie na sejmik Kolski mają się
zjeżdżać dia porozumienia się samych miedzy sobą i utar-
cia artykułów. Yol. Leg. 3, 16. — Ucierać sło^^a jakie
języka, verba dura usii moltire ; 2?ortcrn burd; ben @cl'raiid)
bo>3 Snrte ['cncbrncn, fic in ben vipradjijdirand) nnfiicbmcn.
Utarte słowa, używaniem ugładzone, anijcnommcnc SffiiJrtcr.
Dla zrozumiałości ile można trzeba używać słów utar-
tych. Cyank. Log. 41. Gdzieby słowa Polskiego nie było.

nie ganię, kiedy z łiacińskiego nawet języka weźmiesz,
zwłaszcza, jeśliby łatwe ku wyrozumieniu, abo już nieco
utarte słowo było Gorn. Dw. 45. — Simililer: To bar-
dzo utarta i pospolita była kościoła wszystkiego wiara.
Sk. Dz. 144. Wyście od dawnej i utartej wiary Chry-
stusowej odstąpili. Sk. Kaz 44. od powszechnie przy-
jętej , allgcmein angcninnmen. — fiecipr. actin. Ucierać
się, walczyć, utarczkę odbywać; fampien , ftreitcn. Zno-
wu się trzeba będzie z .lunoną ucierać, A i tak mi
wyrzuca, żem Troję rad wspierać. Dmoch. II. 25. Rze-
czy szwankowały, jedna drugim wadziła, ża sie ucie-
rały twarde z miękkiemi , lekkie z ciężarowaterai.
Zebr. Oiu. i. Ucierać się, umawiać za panem nie zlęknę.
Teat 45. h , 85.

UTltZEŻWIĆ, ob. Trzeźwić. UTRZMIĆ, ob. Trzmić.

UTPiZ\.MAC cz. dok.', utrzymuje pr. niedok. , Utrzvmvvvać
frequ. . trzymając nie upuścić, udzierżeć; RoiS. yACp-
Hjaib , yAcp-A-iiBaib . co4ep-/KaTb , co/iepwy , erlmltcn , er=
tragcn , daltcnb niit not^Iaffcn , ntc^t lodlaffen. Utrzymuję
kogo, ca ■■ sum tenendo , suslinere possum. Ca. Th. 1209.
Ta balka taki ciężar nie utrzyma. Tr. Już ledwie na no-
gach utrzymać się mogę Teat. 55. b , 44. Księża
rozjechali się , a x. pleban utrzymał x. dziekana. Xiadz.
199. (zatrzymał go) Obowiązek urzędu przy sądach go
utrzymywał. Siem. Cyc. 526. (musiał bawić przy są-
dach j. — - Transl. Utrzymywać, zachosvać ; Boh. prichra-
niti; Vind. perliraniti : er^aUcu , Dcnmlircii. Pizecz każda
przez te same śrzodki się utrzymuje, przez które
się nabywa. Mon. 67, 709. Ojczyznę radą i odwagą
swoja |'izy sławie i wolności utrzymał. Teat. 46. c, 1.
Im jest liczniejsza familia tym trudniej utrzymać w niej
dobry porządek. Zab. 16. , 15. Ta nadzieja utrzymuje
nas jeszcze. Teat. 8, 45. Zony nie uczą się dosyć sztuki
utrzymania nas przez rozmaitość zabawy. Teat. 20. b,
203. — Utrzymywać czyje interesa , trzymać je, tru-
dnić się niemi: jemmibco ©efc^afte fiitircn, ycrfcbcn. Inte-
resa jej prawno utrzymuje, i iest jej pełnomocnikiem.
Teat. 17, 3. — Utrzymywać kogo swoim kosztem, Yind.
poddersIiMti, yundershali, spoddersliati ; Ross. nponilTaTb,
nponiiTLiBaTb , cincn untcrlialtcn , ilim ben Unterbnlt gcben.
Zkąd się możesz tak utrzymywać, jak cie widzę? Teat.
7, 19. Stroi się, a intraty żadnej nie ma, nie wiem,
z czego się utrzymuje? Teat. 22, 100. Utrzymanie,
Yind Yundershba, vudersbanje , spoddershik ; Ross. u^o-
H>iiTOi.-b , ber lliiterbalt. Od utrzymywania Ross. npOHtii-
TOMHUH Utrzymywany od kogo , Ross. 3axpeóeTHllKt.
Utrzymywał figurę ojca. Buk. Kom. 4 , 287. prowadził
też ligurę. żył tymże sposobem ; er fiiCirte biefelDc Se6enJ=
nrt, lnie fein Satcr. — Dnputand. Utrzymywać, twierdzić,
Iiebanpten. Utrzymywał, iż wszyscy autorów ie komedyj
Angielskich nie sa godni i wody podać Molierowi. Mon.
67 , 500 Francya za najpierwszy w Europie naród
utrzymywał, fi. 68, 599. — §. Utrzymywać, wstrzy-
mywać, hamować; ^uriict luilteii, er^inlten , nuflinlfcn, phys.
et mor. Kto moczu utrzymywać nie może, ten .... Perz.
Cyr. 2, 248. To mi dla niego sława, jeżeli moc swoje
i władzę w granicach utrzyma. Pilch. Sen. łask. 60.

<9-2

1'T R Z Y .M A Ł O Ś Ć - L W A f).

U W AGA - U W A Ż Y C.

Twoja przytomność wmómila we mnie skromność i ulrzy-
manie, Zutł. Hoi. 35. iNifUlrzymany , niewsirzymany ,
niehamowaiiy : £ci7. iiey,u'pa;ii>iuri , iieo.iep/KiniUH , wey-
4ep)KH0 , uiianIKiltbar. Nii'iitr/,ymanie a'lv., n. p. Tak
nieutrzvmanie za rozkoszą bieży grzesznik , że dla nu-j
chętni.;' wszystko traci. liul<t. Siedt. \ . 258. ITKZYMA-
łiOSC , soi, z. , «strzemieźlirt'ość . trzymanie się w gra-
nicacli ; Mc SiTu^f^flltuiig , Gntbaitfnmfcit. Utrzymałość w
mory bi'z granie, ilowodein największej iną'lrości. Nag.
Cyi:. 115 Takowa skromność i ulrzymaiość w tak pię-
knym flowcipie Aa'/, ht. 15.

UTUĆZMEĆ. UTUCZYĆ, ob Tucznieć , Tuczyć.

UTl'ł-EK , fkii, m. . przYluFek, uclirona ; 3"^ i"^t . 3d;iiC.
W nocnym iilulku pójile . może ujile. J^ot. Arg. io.
UTULIĆ', UTULONY, UTULNY , ob. Tulić.

UTWARDZIĆ, ob. Twardzić. UTWIERDZIĆ, ob. Twierdzić.
UTWIERDZICIE!^, a, m. , który oo utwierdza, umocni-
tiel , umacniacz; Der Sefcjligcr, "Bcfrariiger ; Kag utv.ir-
ditegl, pokrjepilcgl ; Cruut utyerditel , lemelitel ; Ercl.
yTBep4HTe.ib. Ja łięde prosił ojca mego. aby wam in-
szego utwierdziciela dał. Fani. 166, {ob. Pocieszyciel).
W rodź. ż^nsk. UTWIERDZICIELKA , i; [{ag. ulyardile-
gliza , pokrji-pitciliza.

UTWÓR, UTWORZYĆ, nb. Twór, Tworzyć 'UTWORZY-
CIEL , a, m., stworzyciel, stwórca, twórca, bcr Sl^ópfcr.
Tak mówi Jehowa , uciyniciel twój i utworzyciel. Budn.
Jes. 41. 2.

UTYĆ, ob. Tyć.

UTYKAĆ, o/y.' Utknąć. UTYKACZ , a, m. , zatykacz, który
z zj^rzebi , z chust, piłki czyni w łodzi do zatykania
dziur, siipaior. Mąci. Dfr Scrftupfer , 3»f' "pfcr , ©alfatcrcr.
Ulykacze dziur okrętowych siedzą na spodzie dla zapra-
wienia dziur , sdiieby wybiły okręty nieprzyjacielskie.
Papr. W 1, 537. — §. Utykaoz , który się utyka, po-
tyka, pntklWy, oet Słoipercr; Vind. spotiekayez.

UTYRAĆ, UTERAĆ, nb. Tyrać

UTY'^K , u, m . usk^irżanie się ,_ jęczenie żalące sie ; ba^
aiagcn , Sciifjcn , fid) Scflagcn. Żałosny utysk. Przyb Mili.
521. .Mdły, smutny, stary, kaleka, B"z iitysku końca
czeka. Jiik. fiaj. 112. — ^_ Uiysk , ucisk, u.-iemiężenie ;
3eDru(futig , ©raiijiai. Tych nędz , bied , ulysków , niepo-
kojów z szkoda iliibr nasiy.:li cierpiemy. Sinulr. Apol.
152. UTYSKLIWY, a, e — ie (idveib\ (Sorab. i ti-
schny, stiskliwy tęskny); skwierkliwy , flilflCIlb, ffdgllś,,
feiifjenb. Tr.. Hus<! Bii3r.inBuri , BHjryiit. UTYSKOWAĆ
neutr. niedok. , uskarżać się, skwierczeć; fliigeii, fciificn.
{flost. CTOCKOBaTkCfl lęsktiić się). Cierpliwie znoś , a nie
utyskuj. Tent. 12. d, B My służący ulyskojemy nad so-
bą , a nie słusznie, ib. 6. c , 5.

U W.

•UWABM kro-ulcowie. Oanial. J. 3.

•UWAD, u, m , kotwica, ber Jlllfcr, fcf zawada). Okręty
z (ikręl.iini wąz.iiie prowadzi. 1 zapuszez.1 uwady , spina
łańcuchami. Bardz. Luk. 53. Więc rozrywa uwady, port

sobie gotuje, W pocieniku pociskami liilwe restauruje.
Ba rdz. Luk. 5ł.

UW.\(j.\ , i. z., uważanie, rozważanie, baczność; bit dt'
tDiigung, Scbaebifamfeit , ftberlcijntig ; Boh. pozorowanj, (cf.
pozori ; Cum. prcmislek , (cf. przemysł;; Yind. poTon-
zhlnost , yanzlianje , yanzhik, ahtinga . yanzhliyost, pa-
shenje ; Dat. pomnya ; EccL Biinrie , BHHuaiiie. Ta pil-
ność, z którą dusza nie przestaje uważać swego objektu,
dla poznania go dobrze, nazywa się uwaga. Uoii. 75, 78.
'roztrzaśnienie , rozwaga). Czynić z uwagą, jest obrócić
myśl na sprawy swoje. Boh. Dijab. 1, 50. Uwaga w każ-
dym dzićle nigdy nie zawadzi. Kras. IV'. 55. Pilną na
to daje uwagę, gdzie ma żyć, z kim i czym się bawić.
Pilch. Sen. list. 2. 145. Każdą rzecz wziąć na uwagę.
leal. 55. b, 05. Na uwagę wziąć własną swoje islność
i z gruntu jej naturę poznawać. Zab. 8, 154. Upiwszy
sie, uwaŁ;ę stracił. Bals. .\ieh. 1, 505. Młody a jeszcze
bez uwagi. Jabi. Tel. 74 (riieroziropny). Co jest okręt
bez styru , to człowiek bez uwagi. Pot. Ary. 106. .Mowcj
jedna sobie uwagę w słuchaniu, siebie poniżając, me-
diów wychwaUjąc. Siem Cyc. 2. (łaskawe uoho). Nieu-
waga; Boh. nepoważliwost , ob. Roztargnienie, nieba -
cziiość. — i^. Uwaga, skutek rozważania, postrzeienie ,
obserwacya ; bie ■Scmerfung , bic 8etrad)timg , ber (śebiiiife-
l"lbcr CttPil^. Tłumacz mi twoje zamysły, twoje obawy,
twoje nadzieje; ja dam ci na wszystko moje uwagi.
Staś. Num. 2, 190. W'ycliodziły r 1708 Uwa^-i tygo-
dniowe Warszawskie. Hras. Lnt. 51.

UWALAĆ, ob. Walać. UWAŁASZY(' . ub. Wałaszyć.

UWALIĆ, ob. Walić. "UWALISTY, UWALNY. a, e, n..-
walny, mocno widący; ftarf flfirmiidi , braiiiciib; ( rt</s<.
yBa.mCTuri pagórczysly). Wiatry z grztnotanii i dżdżini
uwalislyii). l-ur. F. 5 b. Zagrzmią uwainenn inłoly w Li-
parylańikiej kuźni bile szyny, hihnw. Wied O

UWALKOWAC, ob. Wałkować. UWALNIAĆ, oh. Uw.dmc.
l'WAItOWAĆ . oh. Uwiarować.

'UWAKTAŁCZANY, a, e, na kształt wartałki , lerliciUalus.
Ma';z. . fpinbclfórmig.

UW.AZYĆ fi. dok., Uważać iiiedok ; Boh. uwazili , uwaźo-
wali, pozorowali ; Carn. poyajnzam ; Yini. yanzhali. gor-
yanzhali, gorpovanzliali , sastopit; Croat. paziti (cT. pa-
trzeć, cf baczyć), pazim; Dal. pomnyiisimati ; Slav.
promoirili; f{"Si. yBawaib , ynit-KiiTŁ , iipiutTiirb , npii-
iitqaTb , BCMorptibCH, BCNiiTpiiBaTbCH, ocMurpbTb, ocMa-
TpiiBaib ; /v '•/ ci;ce(»i|.ATii . coaepuaio ; — §. 1) Uważa>- co,
unosić na dół cieżirein. (jn Tli. 1209. prz'-waga zniżać na
ilót , riberro.isieii, bemb ipagcii, mit UbiTijc irid'i iiicber brutfen.
Nie uważ:ijąi'y sie ni żadna stronę, ni iiidcił; w jeijnej
klóbie stoj.jcy , aeijuiltbrii. Cu. Ta. 555. iluf fcine 5ettf
riberipicgeiib , im ®lcid)jcmid>t ftebenb. Ptaki naważają, uwa-
żaniem rzadza I il ; tibrant avei curtum in aere. Cn. Th.
1229. Koń nachyla, uważa, upada na pośladek: lotum
rnrjiorii pniidui in poslerioret poplitft recellil. Cu. Th.
4.'i5. D,w 'VifrD fiillt auf bic .v>iiitirfi'iSf aiif. Na palcach
IŚĆ, uważ\wszy sie iść; grado tut^fiensi. ila/i. Za młodu
niech się uczy kumka osieść , drzeweczkiein poigrać ,
ręką uważać do pierścionka albo do czapeczki pomierzyć.

u w A z A C z - U W D Z I E K.

UWĘDZIĆ - UWIAROWAĆ.

193

Bej. Zw. 15. iiŁ^adzać, colować , jicicil. — '§. Uwaiyć
koso, upoważnić, wagi czyli uwagi mu dodaw.nć ; citlCIt
crlicl'cn , Ijctcii, itm iiich' 2Bi(i;tiijfcit tickn. Uczcif a uwa-
żył go król, i wpisu? między przedniejszc przyjariofy.
1 Leoj). Mach. 10, 61. Myślif go uczcić a uważyć wiel-
możnie ib. Nnm. 24. — g. 2) Uważyć. rozważyć, ba-
cznie rozmyślić, 'obaczyć, rozbierać; Sldjt (ickn , trroa-
gen, lictracittcti , libcrlcflcn , kbenfrn, mit 3liifmcrf|'aiiiffit In-
p[uicf)tcn , aiifmcifen. Sam z sobą uważa? , co sie dzieje.
Wary. Wat. 108. Jam nie mówi?, alem wszystko uwa-
żni, leat. 8. b, 57 Ta przyjaźń ich godna jest uważe-
nia. Warg. Wal. 29. Tuwagi, zastanowienia). Podajemy
pod uważenie wszystkich stanów proces ten skrócony. Yul.
Li'q. 5, 67. Naprzód sfawa obwinionego ma być 'uważo-
wana ; (uważana, wzgląd na nią miany). Sax. Porz. 5.
Drugie ma być 'iiważowano miejsce etc. ib. l^zecz te, o
która między nami idzie. Nie z blizkości krwi, ale z
cnot uważać przyjdzie. Olw. Ow. 507. U«ażajac, uwa-
ży«szy, zważywszy, Obb. (ineriinigen. Niech nsm niczego
nie dostaje ku tej lak uważonej i uczonej rozmowie.
Orzech. Qu. 107. (bacznej, rozważnej, bacznos'ci wy-
ciągającej , godnej). Nie uważając , nie zważając ; Croat.
nepazech , iiiigcnd)tct. — Uważyć co od kogo , upatrzyć ;
ttwcii uńbcr jcmaiibcn crfe^cn , anJfiinbi(j iiioĄcn. Coś sobie
do mnie za uraz uważy?, Byś mię lak jekce Arhilesie
ważyf. ChroRC. Ow. 28. Nie będziesz niiaf przyjaciela ,
£;dv wszystko od niego uważasz. Fredr. Ad. 58. niemi bu
nllć'3 airt^m ritcft. 'UWAŻACZ, UWAŻYCIEL, a, m ,
baczycie! ; Croal. pazitel; /lec'/. BHHAiarejib , bcv 5)cobad)tcv.
Uważacze nasi nieporządek przyganiają naturze , obser-
ralcurs. Stas^Biiff. \91. Uważyeiel, szacownik, pensnlor.
Macz: UWAZNOSC , ści , i., baczność; Vind. pomifle-
nost, prevanzhlivost, bic 3(iifmcrf|'amfcit. Ostatek uwa-
żnnści poruczam to twojej, Ja rzeczy nie zaniecham
przedsięwziętej swojej. /?f/. Poit. Cci UWAŻNY, a, o,
UWAŻNIE «(/(.'., z u'.łagą, rozważny, roztropny, baczny;
Boh. poważliwy; Cani. umliv; Vind povanzhliu, gor-
Yatizliliu , pomiflcr.u , pomirien, prevanzlihvu , libcrlpgt ,
kbńdiliij, bcbaitfam. Kiedyż się Telemaku uważnie nau-
czysz Mówić, i tych próżności gadania oduczysz? JabŁ
Tel 4- "2. Wrodzona żywość, pomiarkowana w nim naju-
ważniejszym rozsądkiem. Mon. 71, 504. Wide już z
dysunilów uvxażniejszycii uLaczyw.-iją sie. Sak. Okuł. 4.
Cłowiek uważny, /'ot Arg. 142. Śpiewa sikora , na przy-
szłą nicuważa porę. Cliod. Gesn. 15. (nie troszcząca się
o przvszJ'ość). — '§. Uważny, przeważny; iKierwifgcilb ,
fclu" un^tig. Dla uważnych przyczyn hospodara Woło-
skiego za indrgone przyjmujemy. VoI. [.eg 5, 015.

UWCZAS0W.\ĆV fiu.' Wczasować."

UWDZIĘCZYC CS. dok., Uwdzieczać niedok. , umilić, wdzię-
cznie uladnić, upieknić; Iicf)Iid)cv mad)cit , (lurlieWidjeii).
Błędne mniemanie, jakoby strój uwdzięrzać twarz i one
miał odmładzać. Mon. 65, 612. Wesołą minę uwdzie-
czyli, chociaż na sercu i na duszy siedli. Priyb. Milt.
240. et 48. Uwdzięczcnie , UWDZJĘK , u , m. , bie 25cr=
fd)oncninij , ('SerlicMid^ung). Wszystkie dary przyrodzenia
na uwdzięk wyspy tej trwonione. Przijb. Luz. 280.

Słownik Lindego wyd. 2. Tom VI.

UWĘDZIĆ. ob. Wędzić.

UWESELIĆ cz. dok. , Uwesolać niedak. ; \',;i(/. obvereliti ,
nbvefeluvali ; //o.i.s. yBece.iiiTb , yBecc.iarb ; wesoło uba-
wić, rozweselić; liiftig iimdjcii , (erluftigcn) , Dehiftigcii , ct>
freueii. Słońce wszystek świat uwesela. Fetr. Et. 586. Ty
uweselasz rany świt pozorny, I micrzcli wieczorny. J.
Kchan l's. 91. Dokąd Ergaście tak uweselony. Past.
Ud. 520. Im częściej o tym słyszymy, lym więcej nam
się podoba, nas rozkoszuje i uwcsrla. firhat. Nauk. L
~i. 'Uczeslujwa go a uweselmy się z nim. Sk. Dz 578.
Uweselenic (Yind. obvel'>-lnor.t , obvefelinje). Ty jesteś
uv\eselenie Izraelskie , t\ś uczciwością ludu naszego
1 Leop. Jud. 15, 11. UWE.'^ELICIEL, a m. . rozwesela,
jacy; Ciiftigmad)cr , Crlteitercr; Hoss. ysecejiiTCłb , /' yse-
cciHTejbHHua , uwesehcielka.

UWIADOMIĆ er-, dok., Uwiadomiać niedok.; Dok zprawiti
nekoho o neocm , (oi. "Sprawić); \"ind nasniniti , na
snanje dati , posnaniti; Croat. obznaniti, (oA. Obznajmićj;
Bosn. uyjectati, ocittovati; Ihg. uviegbali; Shv. uba-
yistiti ; Ross. J^B-fcAOMIlTb , yB't40MJHTb , 0CB'fc40MriTb ,
H3BtcTinb, iisBtmaTb (obwieścić), iiSBtmaBaio , ii3-
BtCTByio : wiadomość dać, oznajmić, donieść; Iicilfldiric^-
tigcii, deric^tuicn , liiiitcrliriiigeii. Zamysły, o których mie
uwiadomiasz , zadziwi.iją mie. Teat. 15. c , 97. Przy-
padki, trafiające sie w chorobach, są oznakami uvTia-
damiającemi stan cliorego Perz. Lek. 66. W'przód uwia-
domić, przestrzedz, ostrzedz; Ross. npe4'B3Bt40MHTb ,
npc4xyB't40.M;iflTb. Uwiadomiony Ross. nsBimcHMUfi , b3-
BtCTBOBaHHbiii. Uwiadomienie, Finrf. nasnanenje , nasinan-
stYU ; Ross. yBt40M.ienie , iisBtcTie , iiSBtuiciiie , n3Bt-
CTBOBaHie, bie Sindirii^t, 23cfnmitmnd)mig. Uv%iadomiajacy,
UWIADOMICIEE, a, m, , EcrI. iisBtmaBaTe.ibHŁiit , 8*40-

TBOpHblii , OTBtCTBOBaTe.lbHblfi , H3BtCTMTeJbHbIfl ; PiOSS.
yBl>40MIITe.lbHbiri , lISB-fiCTlITe.lb , BtCTHliHT, , /. BtCTHilUa,

HSBtcTHTeJbllima ; uwiadomicielka.
*UW'IAROWAĆ, UWAHOWAĆ <•:.. dok., warując ustrzedz,
uchronić: 1'clłutlten, ('erjnl;ren. Uwaruj nas boże od złego.
Pociej. 572 — Uwi.-irować się czego rec. dok., uchro-
nić sie czego, ujść, ustrzedz się, uniknąć czego; cinein
ilDe! eittgefieii, fid; bnyor glMlic^ bcmnlircii ; Co/<. wywaco-
wali se ; Sorah. i. wuworauju szn. Uiiekałahy przez
doły i góry, aby się tak sprośnych spray.- jakimkolwiek
obyczajem uwiarować mogła. Wys. Kat. 108. Uwiaro-
wanie czego, ujście, ustrzeżenie , uniknienie, uchronie-
nie , zniknienie ; biii^ gliirflidjc gntgc&cn einemU('c!, ba§
(Sntfommeii , 9.?cvmeibeii , 5SerI)iit&cn. Obaczywszy Krzywo-
usty, IŻ padł w sidła Ruskie, przyzwawszy wojewody,
począł z nim o onej zdradzie i uwiarowaniu jej roz-
iniawiaó. Stryjk. 191. Małżeństwo zaletne dla uwiaro-
wania 'nieczysloly. W. Post W. 68; dla 'uwiarowania
porubstwa. Żarn. Post. 2, 441. Kilka książek sobie przy-
nieść kazał, dla uwiarowania tęskności Wijs. Ign. 6.
Uwiarowanie mąk piekielnych. hvcz. Kat 3 , 235 , not.
« uniknienie ». — Nieu»iaro\yany , nieuchronny; Carn.
neobyarn , inifermeiblid'. Nieuwiarowana fomsta boża.
Sk. Zgw. 2, 286. S'i. Kaz. 7 Nieuw iarowanym prześla-
dowaniem i ogniem byli niszczeni. Radź. Sap. 16, 16.

194

L•WIAHO^V^'Y - IWIECZNIĆ.

UWIKCZNICIEL - UWIEŚĆ

•LWIAROWNY. UWAROWNY od czego ■ bezpieczny,
zabezpieczony od czego ; gcfi^crt , fit^er flcfteUl ; Sorab.
i. wuwornuyile. Żenić się j^odzi, aby człowiek był uwa-
rowniejszy od grzechu cudzołoztwa. Gil. I'vst 1, 521 b.

UWIĄZAĆ, / uwiąże c;. dok., uwięzuje pr. , Cwiązywać
jreiju. ; Boh. uwazati, uwazowati ; Slov. uwazugi ; fiay.
uvezali , uvexijvam i Bosn. uvezali . srerati ; Hoss. yBH-
3aTb , yBHSUBaTb ; Eecl. yBflsyio ; mocno przywiązać,
fcft anbiiiPcii. Konie uwiązać, leat. II. b, 0. Nauczę ja
was, jak macie odląil uwięzywać te psie sobaki, mucy
i koKille. Teat 2-t. c, 40. Szatan jest właśnie jak pies na
łańcucliu uwiązany. Dainbr. .105. Snadniej się nie uwią-
zanemu Aołowi obliznąć. Arciiel. 2, 70. Na uwiązaniu pies,
uŁ. na uwięzi; nnaebiiiibcii. niigclcat, nil bcrJlftte, nm Stricte.
Każde do uiiłości przymuszone serce, jest jak brytan na
uwiązaniu. Teal. 0. b, 24. Uwiązanie a/i/er ; < u'.viazek ,
II. p. Zerwawszy uwiązanie, bieży, piasek miece byk.
Dmoih. II. 2, 75 — Fig. Uwiązany miłością. /•". Kchan. Jer.
208. upęlany, gcfcticlt. — "i,. Nie umie jedno się w
kabat uwiązać, kolei pięknie postawić. Hej. Zw. 115.
ubierać się w kabat, zasznurować się, fii^ iii ben Siocf
cilltitlliurcil. — ?'• Uwięzywać w imienie > wwięzywać ,
tli cin ®itt ciiliueifen. Woźny ma uwięzywać w imienie.
Siat. LU. 120. O wybicie z dzierżenia na uwiązaniu,
rna być rok zuwily. ib. i 05. "UWIi^ZGZY n. p. bsl ,
prz'?z klóry kogo w majętność jaką wwięzują , cill Gill<
lueifimgshief in eiii ®ut. Urząd wwiązanie w imienie
takiego dać ma . położywszy na liście uwiążczym je-
szcze lak wielki zakład , jako samej rzeczy skaże. Sial.
Lit. 129. 0.1 listów uwiąiczych płacić mają po O groszy.
ib. 125. UWIĄZEK , zku , m.\ (Ccc/, yofls.io diademu) ;
Boh. auwazek ; Croat. pripon ; Hoss yiifl3iia ; czym co
uwięzują, z jakiejkolwiek inalcryi , łyko, lina, łuńcuch ,
łyczko, sznurek. Cn. Th. 1210. cin jcbi'3 Sflnb , etiuaS
an^ubinbeu , jcbc Sad)C , n)pmit mau etroii':! nnbiiibct. UWIA-
ZIĆ. UWIĘZIĆ, ob. Wiezić. UWIAZN.\(: , UWIEZ.SAĆ",
UWlCoi.' Uwinąć UWMCIILIC, ob. Wiklić.

UWIDZIEC Ci. dok., Uwidzać tiitdok., poslrzedz , upatrzyć,
zoczyć; erfebcn , erblicfcn. W Mnnilorze uwidza gospodarz,
jak się ma obchodzić z poddanemi. .Mon. 7 4 , 58.").
Najpicrwej na mnie natrze , gdy słabszą uwidzi. I'riijb.
Milt. 272. Postanów stróża, który co uwidzi, powie.
Biidn. Jes. 21,6. Traktaty najświętsze, podług uwidzenia
odmieniają. Koit. LiU. 1, 111. Słysząc usłyszycie a nie
wyrozumiecie , i widząc uwidzicie a nic wypatrzycie.
Budn. UJatk. 12, 14. — Hec. pass. Uwidzieć się, poka-
zać się , ukazać się ; fi4) fcbcii laffcn , fii) jcijen. Ułogo czy
krótko wszystko się uwidzi , Ze wieczność niecnych bez
końca wyszydzi. Zab. 11, 25. hoss. UWlDZlALNOŚt:,
ści , 3. , arbitralność , bie 2iitUfii^rltibfeit. Moc la z zby-
tnią obszernością i uwidzialnością duchowieństwu, zosta-
wiona. Oitr. I'r. hnjm. 1 . ri9.

UWIECZNIĆ, UWIEKOPOMNIC «. dok., wiekopomnym
lub trwałym uczynić; Boh. zwećnowali ; Ytnd vekomali ,
savokomati, povezhiiuvati, vezhnu storiti ; ćVou/, ovekove-
cliujcin , v-vekovechujem ; R(ig. uvjekovilli : Botn. uvje-
kovitiii , oereroifltn. Achiles i Ulises mieh Homera, który

ich uwiekopomnił czynności, jlon 70, 254. (unieśmier-
leliiiłj. Prawo 5go maja uwieczniło imię Polaków. 6'(i:.
Aar.\, 185. Wygrana pod Pułtawa uwieczniła panowanie
Moskwy na północy. Aur. Fet. 100. UWIECZNICIEL , a,
m. , który co uwiecznia, ber 2}ercn)ifler ; Rag. uyjeko-
yittitegl.

UWIĘDNĄĆ, UWIĘDŁY, ob. Więdnąć. U\VlEDZiONY, ob.
Uwieść.

UWIELBIĆ , UWIELBIAĆ , hodie usurpalur eadem signtfica-
tione qna Wielbić, qu. v. — Thcjtogice vero : Uwielbia
bóg człowieka, yloiifical hominetn. Cn. 'fh. 1210. ob-
darza go ciałem i stanem świi-tniejszym : Viiid. prel've-
tliti , safvieiluvati . olyetliti , @i>tt Dfrfldrt ben 3)}enid)cii ;
de homilie vero , człowiek wielbi boga, (ob. Wielbićj.
Yerba haec tn omnibus ligiiis nova sunt , sed recepta ab
omnibus, <iuia r.hrisliana. C/i. TA. 1219. Ciało uwielbione
może na powietrzu chodzić i na obłokach i wiatrach
latać. Sk. Knz. 242, (Vind. isvelizhan). Bóg przez ogień
świat i ludzi odnowi, tak iż ziema będzie jak kryształ
przezroczysty, a ludzie wezmą uwielbione ciał:i. Biel.
Sm. 43 b. Ojcze, uwielb' svna twego, aby leż i svn
uwielbił ciebie. Hadz. Joan'. 17, 1. UW'lELBIACŻ ,
UWIEBICIEL, a, m. , zbytni pochwalacz, cin (jrp^cr Cob-
prcifer, Seroiinbcrcr. Próżnowanie jest rzeczą lak godną,
słusznie tedy swoich znajduje uwielbicielów. Mon. 65,
98. Nie jestem ja ślepym uwielbiaczem starożytności. Kras.
Pod. \. 218. Księgi, wiersze, dzienniki, płatni uwicl-
biacze. Pełno dzieł heroicznych, a jednak lud płacze.
AVait. Lisi. 2. 50. UWIELBICIELKA , i. ś. ; gobpreifcrinn,
Scmiinberitm. UWIELMOŻYĆ, UWIELMOŻNIĆ , ob. Wiel-
możyć.

UWIEŃCZYĆ, ob. Wieńczyć. UWIERAĆ, ob. Uwrzeć.
UW^IEfSCIĆ . ob. Wiercić.

'UWIEUZYC, ub. Wierzyć. 'UWIEIIZLIWOŚĆ świadectw.
Cijniik. Log. 108. podobieństwo do prawdy, godność do
wierzenia, bie ©Ifllitirofirbiijfeit. "UWIEHZLIWY, a, e, — ie
adv. , podobny do wiary, wiaropodobny , olaiiblinirbtj.

UWIEŚĆ, uwiódł, uwiedli , f. uwiedzie, uwiodę cz. dok.
Uwodzić niedok.; Boh. et Slov. uwesli, uwoditi; Hoss.
j-BCCTb, yaojiiTb ; uwodzić co cudzego, unosić, po-
rwawszy oddalać sic; cntffilłrcn, ifCflUfbmcn unb bamit
baoon ocbcn ; ( Bosn. urestise , uklonilise abducere se).
Uwiódł ją i skarb do Francyi. 7V. (u^^iózł). — Iwotlzić
komu czego, uwłaczać, ujaiować; entsicbcn, abbrcfbrii .
fd;nuilcrit. Uwieść komu czci, rzucić się komu na dobra
pOAieść; eximere bonoribus. Mącz. — Morał. Uwodzić
kogo , zwodzić, źle namówiwszy zapędzać; cincn i'crlfi'
ten, oerfńbren, bcrficfen Wrząea jego młodość łatwo naoi
się da UA'iidzić. Teal. 45, 12. Dać się u'*icść kłam-
stwu, ib. 58, 120. Czy nie obłudne karesy mają mię
uwodzić! ib. C. b, 55. Abyś sie pochlebstweni mc
uwiódł. AW/. List. 2, 22. baP" bu bid) nidjt perl.iten IJjTflł.
Nie datkiem się uwodzić, ale niewinności bronić trzeba.
Teal. 40. 4, 40. Om raię do tej zbrodni przyprowadzili ;
uwiedli młodość mojc. ib. 44, 54. — .Ahter: Piłat lam
i sam uwodził się myślami, nie wiedząc co miał czynić.

UWIESIĆ - UWINĄĆ.

U W I N I Ć - U W LEC.

193

Odym. itv. i, G g o , b. nsmyslal się , er ^nd)tc ])m iiiib
in. — §• Uwieść z niebezpiecznego razu, uprowaiizlć ,
na bezpieczne wyprowaJzić; t>cr ©efnbr ciitfiibrcn , cntjic^
^cn , n'cgiu^reit niiś ber ©efnbr. Uwodzę wojsko , ustępuję
gdzie z wojskiem. Cn. Th. 1210. Gdzie rzas po temu,
wiesz jak bitwę zwodzie, Kiedj' nie równo, jako lud
uwodzić. J. Kclian. Dz. 84. — g. Suffic. vires , e. gr. ,
Nie uwiodę tego wofu , nie uciagnę go z sobą , id) tpcrbe
ibn nidit ircgiiitrcii (foiinciii.

UWIESIĆ, ob. Wieszać.

'UWIESZCZY , a , e , obwieszczający , 33cfaniitmnt6itngei = .
Na liście sądowym i uwieszczym. Siat. Lit. 121, (sed
ci. uwiąiczy). UWIESZCZYĆ , ob. Wieszczyć.

UWlEZ , i, i.; Hoss yBasKa; uwiązanie, uwiązek , peta,
pr et figur. ; gtrirf , " Sanb , Mte ,' geffel , Snnbc. Brytan
na uwięzi leży. Jah. Baj. 13. Pies na uwięzi, Boh. we-
źnjk : Vind. otvesan , operzhen pefs , na(ivesan pefs ,
ein .^ettciiBimb. Mafpa na uwięzi. Zab. 16,62. angehinbcn,
am ©trirfe, nil ber Settc. Powieki z sennej rozwarli
uwięzi. Przyb. Ab. S2. UWIEŻBIĆ, UWIĘZIĆ, ob.
Więzić.

UWIEZĆ , uwióźl , f. uwięzie , uwioze ci. dok. , Uwozić
nielok.: {Boh. uwezti : Yind. odpeiali, prezhpel.ili : Rag.
uvesli , uvaaxam) ; wozem lub statkiem z miejsca ja-
kiego oddalić jaką rzecz, 511 tffiagcii Pber Sc^ijfe rceijkm'
gen, rocgfiifiren, (cf. uwieść). Wiele otworzyście do swo-
jego domu sprowadził, więcej kryjomo uwozii ; clatn de
medio removebal. Siem. Cyc. 28. W żelaznej gniazdo
obroży oniiajy królewicowi Perskiemu uwozi myśliwiec.
Ustrz. Troi. 58. (Ross. xiiTnTb, xnmy , xiiuiHiiiaTt, cf.
chwycić, uchwycić). Uv\ieźć się, ujść, umknąć: entge»
Ben , cntfpinmen. Ihor od Greków tak srogo liyl pora-
żony, iz z wielkiej liczby okrętów jego mało się uwio-
zło. Stryjk. 116. — §. Aliler: Nie uwioze tego ciężaru;
non sum vectnndo huic oneri. Cn. Th. 1211. t^ fnnn biefc
Caił iiidtt tfegmbrcn , n'eiil'viiii]cn , i& Dringc fie iiidst lueg.

UWIĘZIĆ, UW1EZ.\AĆ, I WIĘZŁY, ob. Wieznić , Wieznać.
UWIEZUJĘ, ob. Uwiązać. UWIJAĆ, ob. Uwinąć. UWIKŁAĆ,
ob. Wikłać.

UWILGOTNIG, UWILŻYĆ ci. dok., Uwiliiotniać, Uwilzać
niedok. , mocno odwilżyć , feu^t mai^cn , nap ninien.
Woda ciało płynne , inne rzeczy uwilgolniające. Kluk.
Kop. 1 , 80. Woda łatwo się czepia innych ciał, i ztąd
one uwilgotnia , i mokremi czyni. ib. 81. Uwilżony
/?oss. yB.iażKeHHuB.

L^\IN.\C, f. uwinie cz. jednoli. Uwić, /"■ uwije dok., Uwi-
jać cont.-. Boh. uwiti , uwigi ; Bosn, uvitti ; Rag. uvitti ,
uvinuti, uvijnm : Rosi. yBnib, yBnBaib, yBcpHyrb, 3'Bep-
itib , jTsepTHBaib , yBepiinBaib : obwinąć co, in etamś
einiDicfcIn, cinft^Iagcn, eiiififiUcii. Porodziła syna a uwitego
w pieluszki w żłób włożyła. Żarn. Post 21. W liche
szmatki leżysz uwiniony. Groch. W. "ló. Najdziecie
dzieciątko uwinione w chusteczki. Rej. Post. C 6. Tylko
się w lekką jakąś taftę uwinęła. P. lichan. Orl. 1, 176.
Uwinienie , Uwinięcie , w co rzecz jaką uwiniono ,
Ross. yBiiBKa ; (cf, Boh. auwjn , auvfjnek uwinięty kij).
Dziecię ma się u ojca jak paczek w maśle , zawsze by

w uwinieniu a w subtelnym jakim ułożeniu lo/.v. Glicz.
Wych. E \. Słowa owinąć, (ob. Bawełna); feinc 2Borte
oerŁnUen, oerbliimen. Kiedy cnej prawdy nie dasz mówić
sobie , Jeżeli tak chcesz , me słowa uwinę. .labł. Tel.
159. Choćbyś w bawełny, choćbyś w jedwab' uwijał
jam ztąd hańby pełen. Pot. Arg. 831. Jeśli masz pra-
wdę jaką przełożyć , dobrze uczynisz , jeśli ją w bajkę
uwiniesz. Zab. 6, 560 einfleiben. — §. Uwić, wijąc
urobić; binbcn, fertig lunbcii, \. S. eiiieit Straug. Kwiaty
w równianeczkę uwite. Birk. Choak. A 5. Piękna pa-
puga gniazdo uwiła. Rej. Zw. 22 b. Tuś sie urodził
ptaku, tuś uwił gniazdo. Nar. Dz. 1 , 62. Srebro uwi-
nione z Tarsys bywa przynoszone 1 Leop. Jer. 10, 9.
(kręcone). — ^. Recipr. Uwinąć się, uwijać sie, obra-
cać się, kręcić sie, fid) ^cmmbre&Cll. Jagiełło, niżli na
dwór wyszedł, trzykroć się uwinął W koło na jednej
nodze, by go zły raz minął. Stryjk. 319. Grzmot sie
po powietrzu uwija, góry grzmią, głos okrutny sie
o nie obija. Dardz. Luk. 2, 55. — Actire: Szynkarka
Grecką bindą przepasawszy czoło. Krzepki bok przy
cymbałach uwijała w około. Men. 76, 282. Uwija sie, by
złodziej w jarmark. Rys. .Ad. 69. Olbracht w Krakowie
berdyszem raniony, Gdy się pijany u'^ijał po rynku. Ara.?.
S]ysz. 99. — Transl. U\>. ijać się , czynnie a spiesznie
obracać się, krzątać się, Yind. hilali: Ross. npoBopnn-
laib, npoBopnib, ccapnearb, ccopnib , ftt^ tiimmclti ,
pnimbrcben. Potrzeba żebyś się na jednej nodze uwinę-
ła, idź co prędzej i kup' to. Teat. 2 i. c, 97. Trzeba
się tu teraz uwijać obrotnie. Tent. 56. c, 88. Tyś tarn
bvł miedzy wozami, ja sie uwijał miedzy kulnii. Teat. 4.
b' 53 ■ UWl.MĆ, ob. Winić. UWIN.\ÓŚĆ, ści , 1. zwin-
ność, skrzetność; Croat. umetelnoszt, ukretlyiyoszt , bie
glinf^cit , baś Jummcln. Rzeźkość , uwinność, zręczność.
Gaz. Nar. 1, 510. UW1N.\Y , a, e, zwinny, skrzętny;
Croat. ukretlyiy , umoteien ; (Ross. yBUBmisufi łatwy do
uwijania , pochlebniczy) ; fliiif , i'id) tiimmelnb , gef^aftig.
Tu raźny Delfin tocząc z nozdrza piany .Uw innym slyrem
potrąca bałwany, .-inakr. 81. Ujrzał już Rzym Scyty
uwinne z chybkim od Dunaju grotem. Hor. 2, 70. Nar.

UWŁACZAĆ , ob. Uwlec.

UWŁADAC cz. dnk.. władzy nadać, umocnić władza; 6e»
oollmaditigcn , bie ?OJndit roo^it gebcn , niitpririren. Prawo
I608 r. uwładało groJ Warszawski taż samą powaga ,
która Krakowskiemu służyła. Ostr. Pr. Cyw. 2, 111,
W niektórych sądach naszych dosyć jest oddać papierj
do uwładania w czynieniu ()atrona. ib. ), 283.

UWŁ.4SCIC cz. dok.. Uwłaszczać niedok, przyrządzić, 5n6e=
rcitcil. Trzeba nam nabyć w tym zyniu nałogu cnoty;
stan szczęśliwości niebieskiej , nie może poruszyć tych
umysłów, które nie są tym sposobem uwłaszczone. HJon.
69, 180. Moc ducha bożego wszystko uwłaści. Przyh.
Milt. 216.

UWLEC, uwlókł, f. uwlecze , uwlokę es. dok.. Uwłaczać
coniin. ; Croat. zefedram , zefram : Ross yB.iemii , yp.ie-
Kaio yiaminb. yracKDBaTb ; Eccl. j''BO.io<Jb, }-BO.iaKHBaTb ;
ni proprio sensu rarum est , ut : Uwłoczyć kogo za łeb
za nogi, unosić kogo za włosy, za nogi. (ji. Th. 1210.

25-

196

U W Ł O C T W O - U W O L N I Ć.

U W O L N 1 C I E L - U W R Z E C.

finen roefl)'(&lcppcii , idjlcprciip roctjjiebcii , ii'C8)c()lcifen , )d)lci=
fcnb forliitlłfll. Ni lleklor uwiocan, ui 15:.Jazet w klalce,
zclżywszYii) L_\J widoliieiii. Twaid. \V(. 'ii. Dziękują? ,
ledwie warg Iroclie uwlecze, niewdzięczność swoją, bar-
dziej lym pokazując, niż gdyby był milezul. Gorn. Sen.
lOci. (ledwie je Iroebe ruszaj. — L'w/óczyii dobrze rolą;
beiie lubigere ylebas. Cu. Th. 1210. ubroiiować , cgflCii ,
UlttCrcggcn , ubcrfiJIJfn. — Nie moj-fem tego kloea uwlec.
Cii. './i. liJlO. wlekąc uciai;nąć. Iralieiidu huic truni-o
non fui ; criiejicn , crid^lcppcn , forticfclcppeii funiicn. — g.
Traiist. Uwłaczać komu czeyo ■■ ujmować, iiszczerbiać,
Viitd. ymekirid ; /ioss. yóaBUTb , y6aBJHTb , y6i)B.iui]aTb ,
iioBpe4HTb , noBpc/KjiiTb , ic^malcrii , ottDreĄen. Obietni-
ce boskie, elioć się ndw/sczaja , |jrzedsię nie uwłaczają.
liii. A'(i:.. C c t b. Uwleczenie , ujma Ross yuaBKa ,
yóaBOIua. Uw/aczać komu sławy, wiary, nauki. Cn. Ih.
lilU. Uwłaczać komu, przy|,'aniać mu, obmawiać go,
szacować; cincn tabtln, ibn bcrcjen, uerflciiierti ; Boh. et

Stov. ulrliati nekoinu ; Carn. fatkain ; Uosii oznobiti sla-
ve ; /i 01*. nepe.\y.iinb , npe4ii0cy4HTb, npej^ocyżK^aio.
Najmniejszemu sianowi człowieka nigdy ujmować a:ii
uwłaczać nie przystoi. liej. /'ost. E e e G. Uwlekli zie-
mi, którą byli o^jladali przed Izraelilami , mówiąc: zie-
mia la pożera obywatele swe. \V. Niim. 15, 35. ,'zganili
ją. liibl. Ud.). UWŁOCTWO, a, h. , ujma sławy c*zyjej,
uwłaczanie, obmówisko; iJJerldumbiiiig, Sdimalcriitig jc-
maiibci^ !Rulmi(S , 9>crflcincruiig ; Hoss. npejiocyHtAeHJe. Kie
przyjął uwłoctwa przeciw bliźniemu , opprobrium. Wróbl.
28, iiol., "nie cierpiał uwłaczającego abo urągającego
biiznieinui. Od uwłoctwa uskrom jeżyk twój. ib. H>.
UWŁOCZ.MK. l'WŁOCZVCIEL, a, m.,"obmowca. Cn. Th.
1210, Boh. utrhaeny , utrliać, pomluwae utrhawy, (ob.
Utargnąć) ; Stw. utrhać, posmewae ; Carn. fatkar , ber
5Serlńumbcr , Serficincrcr. Delraclor , nwłoczyciel , t. j.
omówca, złorzecznik. Majz. U«łocznik , podslępnik ,
zwodnik elc. W. /^osl. IV. 5, 311.

UWOb , u, m., uwiedzenie, porwanie, uchwycenie,; Boh.
uwod , unos; Cioat. odpelyanye ; Ross yBo.ii. , yB04Ka,
yB03i, bas SScflfiiljrfii , eiiifutircii , (fnireipen. Wy z uwo-
•lem miłości idąc z sobą w sworze Słone życia ludzkie-
go osłodzicie morze. l'ol. Jow. 45. Ani mi zapierać się
możesz . bo już dobize i bez uwodu przeświadczony je-
stem. Tent. 32 c, 27. bez uprzedzenia , mc uwiódłszy
się, obiic iBcriicfuiit). UWODZIĆ, ob. Uwieść. UWODZICIEL,
a, w., UWOD("..\, y, m. ; Ross. yB04HUKTi , XBmHiiKi,
ysuJimiKi; kióry co albo kogo porwawszy uwodzi, ber
(Snifutirfr, SBc^ful^rer, *Jeriu()rer. Uwodziciel, ludokradea,
ludokupiec nieuczciwy. Cn Th. 575 Uwodziciel . który
komu podd.inc i własne sługi czyli niewolniki uwodzi ,
zachowawa i zaprzedawa , pUgiartus. Mwz. Bvk, uwódca
Europy, hiijb. Lut. 56. UWODZICIELKA, \\ f. "UWO-
D/JWOŁEK , łka , m.. tak niektórzy zowią złodzieja, któ-
ry bydło kradnie, abigeus , abactor. Macz. ciii 'Siebbicb.
U WOJ, ob. Woj.

LWOLMC cł. (/u* , Uwolniać, Uwalniać nifdoA. ; Boh. uwo-
liti ; Stov. zprośtugi , (cf. prostować) ; Carn. resprostiti ;
Yind. proslili, poprostili , prostu slonti , ofirostiti , rie-

fhiti , Iriefhiti, Inebili , odvesati icf. odwiązać), odriefliiti,
Yunrielliili , odpoma^ali , prezlipouiaijati ; Ross. yBoJlllb ,
yBUJHTb ; Ecct. ptUlHTH , ptuiy , p.\^|ktUIHTH , pA2;(ltUllTH ;

wolnym uczynić, befre^eit , frec ma(l)eii. Proś iclimościów,
żeby mnie od szubienicy uwolnili Uoh. Kom 2, 128.
Lepiej obwinionego uwolnić, niż niewinnego potępić.
(Jslr. Pr. Cyw. 2, 173. U'wolniony, Ymd. fnebiijen , fvo-
jiiboden, prost; (Hoss. yBOJUTCibnuii urlopowy, yBOJfc-
Heaie urlopj. Uwolnienie niewolnika u Rzymian, za do-
puszczeniem pana wpisania niewolnika w popisowe ksie-
fji ; czasem list, abo przypuszczenie do stołu pańskiego,
wolności nadawało mu przywilej. Ostr. Pr. Cyw. 1 , 21.
bie i^recIaiTuiig eiiicS (sclapcn, f cf. wyzwoleniocj. Uwol-
nienie synów, gdy ociec zrzeka sie na osobę syna czę-
ści lub całego dziedzictwa urzędownie. Oslr. Pr. Cyw. i,
28. — ^. Uwalniać więzy , f'eta , zwalniać . ułacniać ,
iilżywać; iinri)liHTeii , geliiiber madjcn , liiibern, niilfcrii. Cn.
Th'. 1211. UWOLMCIEL, a, m, uwalniacz, ber Scfrecer ;
Slov. zprostitel. UWOLNICIELEA , r, i., bic Sefrecerinn.
Wzywam cle, uwolnicielko od wszystkiego złego, śmier-
ci. 'Teat. 18. c. 19.

UWONIU cz. dok., wonnym uczynić , tppWricdjctib mni^en.
.Myilło olejkami rozmaitemi uwonione bleszk. Pet. 253.
UWOSKOWAĆ , UWOSZCZYC, o*. Woszczyć. UWOZIĆ,
ob. Uwicżć.

UWRÓĆ, i, i, UWROT, u, m. , UWROCIE , ia. n. ; Uoh.
auwrat , sauwrat ; Croul. izgon (cf. wygon), (uratnik , po-
goń limes decumanus in ogris , lineis , i-ardo ) ; obrót
pługiem na końcu brózdy do dru;'iej , biC *1'flujtpenbe ,
bie '].*iliii]ft'brc, biiJ Giibe , rop ber ^^^jlfigciibe roicber umFebrt.
W 1'udgórzu Krakowskim rolą ugorowaną naprzód po-
kładają albo podkładają, potym odwracają albo uwraeają:
zkąd uwrot, uwrocie ; nakoniec , orzą. A', hain. Oracz
ma dać wylclinąć nieco wołom , gdy przyjdą ku odwro-
towi. Cresc. 103. Jako kwiat leże. Którego przy uwró-
ci ostry pług dosieże. / hchan. Dz 280. — Jj. "Tu
wędruje arcywróg przez uwrot obszerny. Leci przez dłu-
gie pola. Przyb. .Mdl. 87 , ( cl', przestrzeń l. Wśrzód
drzew widać uwroty, kępy i manowce, ib. 100. (role,
pola). — §. General : Uwrot, obrót, bit 3Bcnbuiifl. Koń
i zwierz inszy, jeśli się nie skróci, Krzywogęby uwrot
mu karetę przewróci. Bielaw. Myśl. C b.

UWRZEU. , uwrzał, /. iiwrze, uwre ined. dok.. Uwierać
nifdok , aitiv. uwarzyć, ob. Warzyć się pasne; ( Uosn.
uyariti couftuere , injluere . ob. Wewrzećj ; \'ind. iiuters-
yreli. poyreli ; Boss. yBapiiTbCfl; 1,1 ugotować się, gar
fpdjen , flar fiebeii. To dobre wody , w których potrawy
kuchenne prędko uwierają. Maur. Sk. 98. Kto karmi
obietnica, karmi on nadzieją. Lepsze krupy uwrzałe.
niżli te co wroją. Kchow Fr. 111. (lepiej chwała bogu,
niż da-libót;; lepszy harap, niż hulała; lepsze mam, mi
miałbym). Poczekaj, aż u*re. Cn .Ąd. 868. (ai się do-
piecze).— 7'r. fig. Winem uwrzałyoh żył drżenie. Pilch.
Sen lisi. 3, 1'JO. prz>»palonych , er^ipt. — g. Uwneć ,
wrząc ubyć, umniejszyć sie ; l'iłiiy. savreti , poyreli, rin>
fpdjen . einriebeii , roenifler iperotn. Smelcuja piwo gdy go
dobrze w kotle przewarzają , aż go czwarta cześć uwre.

UWSPANIALIC - UZALlC.

UZAŁOBIG - UZDA.

197

Haiir. Ek. 107. Uwiera polewki w gotowaniu. Ob. post.
A i. Wiłfzyć to w wodzie bez uski()ienia, ai do dwu
kwart uwre. Sienn. 290. — 2j Uwrzeć, uwieraii es ilolc,
(cl. zawrzeć, zawierać), nieco ot«ierać , odchylić. Bandtk.,
fin niciiiii iiffiicii. — § Nijak. Nieco otworem stać, nie-
clicieć przystać szczelnie, zawadziwszy o co , n p. wie-
ko: iiicŁt tiaiij jujjclicn, ftd) flcmmcti. — §. Uwiera mię bót,
trzewik, dolega, gniecie, trze nogę, >cr Sticfcl fdicitcrt
Jen giip.

UWSPANIALIC, oh. Wspanialić. UWSPOŁECZ.MĆ . ob.
Wspolcoznić. UWZAJEMNIG, ob. Wzajemnić.

UWZIĄG się, f. uweźmie się rec.jednll., usadzić się , zawziąć
się, oprzeć się; fici) luoraiif [teifcii , Iialaftarrig baraiif t)C=
jiobeii , ^arlIa(I; riiijcii , biuauf crpid;t )'a)ii. Czegoby baba
nie dokazaJa , kiedy sie na lo uweżmie i usadzi? fJaur.
Sk. 105. Uwzięli się na to , aby swym zaprzedanym
zdaniem przeciwić się bez ustanku opinii powszechnej.
Gaz. Nar. 1, 260. Jak się już raz na kogo uwcżmiesz,
to już wszystko co uczyni, co powie, zJe. Teat. 26, 42.
Uwzięty, uporczywy, zawzięty, crpii^t (tllf ctiun^. Uwzięcie
1 ) adverb. 2 ) Uwzięcie." Subst. verbale -■ UWZ!ĘTOS('".,
ści , s. , zawziętość krnąbrna, ocięlość, uporczywość,
SaBfłarnaa^ Scftrcben. Koniecznie chciaf swego dokazać
z uwziętości. Haur. Sk. 227.

U Z.

UZ.\G, uisjt, f. użnie , użnę cz. jedni., Użynać niedok.; Boh.
uźnauti, użal, użnu , użjnam; Eecl. yjKniiato ; żąc urzy-
nać, sierpem ukrajać; abfit^clit , iiiit ber ®id)cl a()f[(;iicii)cii.
Zasiawszy chJop , nie ma zasiewku użynać , aż będzie
miał spizężsj. Haur. Ek. 108. Jeden się cidubi , użąJem
kop wiele. Drugi i nadto przyczyni wiele. Bralk. O 4.
Nie nalazl tam w szerokie pola bogatszego, kloby miał
użynać więcej. Oliv. Ow. 184. Co on użnie, wróbel
uniesie. Cn. .Ad. 99. Jeśli sierpem nie użnę , to kosą
usiekę. Pol. Joiv. 186 Hiola fioJeczki użyna na łące,
Rozyna zrywa róże czerwono gorące. Zimor. Siei.. 178.

UZACNIC CS. dok., Uzacniać niedok., zacności nabawić, za-
szczycić , uczcić , uszlachetnić ; oortrefiii^ maijtn , niieijcicC'
nen, nbeln, bcc^rctt. Wszystko to się w niej znajduje ,
co może uzacnić najpiękniejszą kobietę. Teat. 21. h, 9.
Tylko cnota uzacnić rnoże człowieka. Gaz. Nar. 1, 141.
Wysokością umysłu uzacnił karę wygnania. Nar. Tac.
2, 420. Uzacnił mię pan sobą , Nie gardząc osobą , On
co możnym słynie. Gęb. Hym 532. et 298. Ludzkością
nie upodla sie , owszem uzacnia sie władza. Dmoch. U.
2, 198.

*UZĄDZiC CS. dok., Użądzać niedok., żądzą napełnić, mit
Segierben crffittcn. Nie użądziało nic ciało. Wad. Dan. 54.

UZAKONNlC cz dok , zakonem ustawić , uprawnić , posta-
nowić, przepisać; Ross. ysaKOHiiTb , yaaKOHaio , gefc|lii^
l'£rorbtieil. Tak Chrystus zwolennikom swoim pod dwie-
ma osobami używać podał, i nam nie inaczej używać
,uzakonnił. Smoir. El. 51.

UZALlC się rec. dok., 'Użałować się contin. ; Eccl. yata/Tt-
THca; użalić się kogo abo nad kim, zlitować się; fic^ ie=

maiibco erdarmcii . 9Jiitlcibcii mit itm habun, ibii bcbaiicni.
Haczyłeś się użalić mei,'o udręczenia. J. hchaii. l's. 40.
Raczże się mnie użalić i dziś wieczny panie. ib. Użal
się mnie nędznicy, odmień myśli twoje. Jeśli jeszcze u
ciebie ważne prośby moje. .A. Kcktin. 98. Użal się nie-
zmiernego pfaczu , żalu , bob'ści. Sinotr. Lam. 22. Uczmy
się ztąd . abyśmy .się użałowali bliźniego swego, i wspo-
mogli go. VV. Post. Mn. 528. Użafować się nad bliźnim.
W. Pult. W. 2, 190. Musiałem się użaUć tej dzie-
wczyny biednej. Teat. 30. b, 8. Wielkie lekarstwo nie-
szczęśliwemu politowanie serdeczne nad jego nędzą ; i
kto się nad mm uprz(>jmie użali , ciężkości mu ujmuje.
Sk. Zijw. 1 , 294. Kto sam kiedy doznał złego , użali
się wnet nędznego ; haud ignara mali etc. Cn. Ad. 59o.
Użalenie, litość, iiai SJitkJD. Nic innego nie jest miło-
sierdzie , jedno serdeczne nad nędzą ludzką użalenie i
wzruszenie. Damhr. 545. Jest to przykrości nie małe
ulżenie, Gdy nam kto n:id nieszczęściem świadczy uża-
lenie. Zab. 12, 588. 5i05^ Użalenia godny, miserabilis ;
użalenia niegodny, imiriserabilis. Cn Tli. 1212. Użalony,
żalem wzruszony ; ijerii^rt , tciliegt. Turek sam użalony
losem Zygmunta , ofiarował mu pomoc przeciw bunto-
wnikom. Teat. 45. d. 14. Wyb. Nędzne a użalone ser-
ce moje. Hej. Post. f/ 5. — ^. Użalić się, żaląc się na-
sycić , narzekając sobie dogodzić , ft(^ fiitt fingcii. Smu-
tek , gdy się użali , ciężkości pozbywa. Mon. 70, 204,
(cf. biją, a napłakać się nie dająj. Mniej zwykł palić
Ogień, _gdy się go przed kim jest użalić. Usirz. Troi.
74. 'UZ.AJLOBIG się rec. dok., w żałobę się ubrać, fi^
tli iraiicr fleibCll. Zrzuciła z ramie n szatę błyszczącą się
złotem I użałobiwszy sie, grób postawiła matce. Otw.
Ow. 245.,

UZĄTEK, UŻĘTEK , tku , m ; Boh. aużinek ; użęte żniwo,
iai 9lbnrnbtcii , 31bmdbcii , ?Il'fc^iicibcn ber gelbfnii^tc. Wie-
dzieć o nasieniu , o użalku i umfocie , o sprzedaniu i
spieniężeniu. Teat. 19. b. 66. Przygotowanie ziemi, dla
pozyskania obfitych z mej użętków. Brzost. Duch. 151,
(cf. użylkij.

UZBIEBAĆ CS. iterat. niedok., zebrać, einfammcln , 5U|'ailimen
fammclii. Wyszli do pobliższej doliny uzbierać trochę
owocu. Staś. Nnm. 2, 80. UZBOGAGAĆ cz. iterat. nie-
dok., zbogacić. bogacić, bercic^cni. Bóg was łaskami
swemi uzbogacał. Bals. Niedz. 1, 72.

UZBROIĆ, UZBBA.IAC, ob. Zbroić.

UZD.V, y, i. UZDECZKA, i. i., dem.; Boh. et Stov. uzda;
Sorab. 1. huzda ; Sorab. 2. hufda ; Carn. ujsda , vujsda
(•a v6dem vel vósem, c«ast vojsda») ; Finrf. usde, vusda,
zungel , bersda , bersde, brusde ; Croat. vuzda , svala ;
Dal. uzda; Bag. iizda , wallo , (cf. żuć); Bosn. uzda,
uzdica ; Slav. uzda ; Boss. y34a , y340'iKa, n04y34a , hc-
40y340K'B ; Eccl. B\fh7^li,i , (cf brózda) ; wędzidło na ko-
nia, ber *).*icrbe3aiim , bic Jrciife. Na konia, którego masz
objeżdżać, naprzód uzdę wdziewaj. Cresc. 685. Pocheł-
znać , kiełznać, czyli wędzidła albo uzdy, munsztuki
kłaść na konie. A'. Kam. Uzda krygowa , ob. Krygi. —
Fig. allegor. Bojaźń boga jest_uzdą, nas w dobrych
drogach pańskich sprawującą. Żarn. Post. 5, 789 , Slov.

198

r Z D A C Z - U Ż D Z 1 E N 1 C A

U Z D Z I E N I C Z N Y - UZNAĆ.

uzdi potrcLuge , coerceri deheret; iizdi popuslil, cugle
puścić; żaddsl na uzdę drżat, 'zadość czyli pożądliwość
na uzdzic czyli w krylach dzierżeć , trzymać. UZDAC
CŁ. niedok., ouzdać dok., uzdę wkładać; \ind. navusdati',
obvsdati, L'ornavusdati , oglaviti , pobcrsdali, obersdali ,
ybersdati, nabersdali , notersabersdati , yklcmati , okle-
mali ; (jrout. vuzdam , svaliiri , vuzdali , obvuzdavarn ,
osvalujeni ; Bosn. obuzdalli; Rag. zauzdatti , ubuzdalli,
obuzdavati; Hos.s. u3iiy34aTb , B3iiy34UBaTb , oOiya.iaTb ,
06iy3jUBaTŁ, 6po34<nb ( cf. brożdzić), oóporaib; Ecd.
o6|)03,iaio KOim . ópcajaw hoiia , oópOTiiTii , 5dumfii , ben
3iiiiiii atdfflcii. Konne z kuńini już ouzdaiiemi po sta-
nowiskach rozstawił. Warg. Ces. 221. — Ir. allw.l. Uzda
sie panienka , a w onej Ikanicy Gładszą się wydaje.
hloH. Wor. 68. sznuruje się tkanica, podwiezuje; fic liiil'
bet fic^, fd^nurt fid; bcii ^a\i. — Fig. Ouzdać, opętać,
osiodłać, ochełznąć, podbić, opanować; fcjfclii , iintci'
jot^ett. Car ouzdany brzmiał w tryumfie przed Włady-
sława oczyma kajdany. Tward. \Vi li ; Ross. B3Hy34aH-
Huii, 6po34aHHbiri ; ^uis/. Craa/. vuzdonoszccz ; /set/. 6po-
340H0ceux. .Mężów swych ouzdały Achajskie żony. Tward.
Daf. 43. Język nieouzdany a prędki , wielkie szkody
czyni. Sk. Lh 522. niehamowny, ungCjiiflClt ; Sorab. \.
nezahuzdżer.e , nezahurdżenitne ; Ross. iico6'by34aiiiibiii ;
Subsl. iieoó3V34aiiiiocTb , wyuzdaność , SiiflfUfMflffit- '^^'-
DACZ, "OBUZDACZ, a, uzdę czyli cui;le wkładający.
okiełzacz, ber 3l'9lfr. P''- «' ''"•; f^og- zauzdilaz , obuz-
dalaz ; Croat. vuzdoder.secz ; Hoss. oOT.y34aTe.ib. 'UZDARZ,
a, m. i Boh. uzdar, femenar; rymarz, (cl', rzemień); Rag.
uzdar ; Eccl. 6po3404t.ia ; bct '^Hcrbcsouiiimncher.

UZDROWKj Ci. dok, Uzdrawiać Hi>doA. ; Sorab. 1. wustro-
wu, wuslrowam; Viiid. persdravili, perzeliti, nsziditi, (cf.
ocalić); Eccl. 34paBJio, ycTpaóiiTn , yTpaóJfliii ; zdrowia
nabawić, do zdrowia przywrócić, geiiinb iliadjcii. Chory
nie szuka lekarza \vymowneŁ,'o, ale uzdrawiającego. Pilch.
Sen. list. 2. 228. Uzdrowił tycli , którzy chorowali. Sekl.
Math. \A. Lekarzu, uzdrów samego siebie. Rudz. Luc.
4 , 23. Przy grobie ś. Apolinarego cuda się wielkie i
uzdrowienia działy. Hk. Zijw. 1, 18. ©eiicfiingeii. UZDRO-
WICIEL , a. OT., ber ®c|'uitbiita4>er ; Sorab. i. strowotnik,
/'. strowotniciźa. Za znalezione lekarstwa zowią uzdro-
wicielem chorób Apolina. Olw. Ow. ."(>. Ja jestem pan
bóg, uzdrowiciel twój \ Leop. E.iod. ITi, 20. (id> bili ber
$>err, bciii 3lr5t. Ciit^.i. UZDROWITELNY, a. e, pas-
twę, do uzdrowienia, do uleczenia, jjeilbar ; 6'/oii. uzdra-
wiledlny. Nieuzdrowilelna jesl boleść twoja. 1 Leop. Jer.
30, \t>. (nieuzdrowiona 3 Leop). — 'g. Active: Zdro-
wie dający , przywracający ; l)eill'iim , ^eilenb ; Sorab. 1 .
strowotniczki.

'UZDRYGAĆ się przed czym , nnuseo. Macz. , mocno się
wzdrygać , 'Ibit^cii babeti i'or eiiims, baiuT efclii.

UZDZIEMCA, y, :'. ; Sorab. I. wowolza; Garn. aflra; Vind.
allłlra , klema ; Croal. Yuzdenjcza , czugel; Rag. uzdeni-
za; Bosn. uzdenięa; Slav. iijir; Rost. y34e>iKa . 110407-
340KI. . oópoTb . (cf. obrol); Eccl. iiay34HiiKt , Epi^,\J ,
bie Ajalfter. Ogłów albo użlzienica ma być żrzebcowi na
głowę wdziana. Cresc. 319. Uździeniee , gatunek mun-

sztuku. hluk. Zw. 1, 184. Wiedzie one żaczki swoje,
jednego za drugim , jak uździenicv do targu. Rej. l'ost.
K k 5. UŻDZIE.MCZNY, a, e, ^alftfr . ; Ross. oópciHufi.
^Zrzebca na powróz użdzieniczny trzymać. Hipp. 31.

UŻERRZEĆ Ci. dok., żebrząc uprosić, erbcttelii, bemntjtig
erbitteii. Jeśli sobie tego pokornemi prośbami swenii nie
użebrzemy u niego.... Hfj Post. Z. 1.

UZEDO.Al, a, m., miasto na wyspie tegoż nazwiska, którą
oblewa jezioro z morza i ujśeiów Odry uformowane.
A'<(r. Hsl. 2, 123. Dykc. Geogr. 3, 179." bie «tiibt mib
3nfcl Ufeboin be? fomnicrii. UŻE1)0.MSKIE puszcze. Sar.
,Hst. 2, 123.

UŻEG, u, OT., użgnienie, upalenie, upał; tui Sreiineii ,
©eiuien, 3jer|'eii(jen. Użegi Syryusza. hzyb. lUilt. 328.
Ciała ochraniali od fjstrego jjuwielrza , mrozu i użegu.
frzyb. Milt. 541. UŻGN.AC cz. jednll , Użegać contin.;
Vind. Yshgati , naognjati , vshiem , vsligem ; Croat. vusi-
gati , vusgal, Yusisem , Yusgalszem. Yusgati , usisem , us-
galszern ; Dal. uxgati ; Rag. uxecclii , uxgalti ; Bosn. us-
gecchi, usggalti, priplanuti > upalić , brenncri , leiioen, per-
feiigeil. Słońce użega. Pot. Arg. 30. Pokrzywy go ui-
gnęly. Out/i. 00. Cicho zefiry użegnione przez dzień
kwiatki ochładzały. Fr~yb. Luz. 291. Ale kto ogniem
swym Arganta sięga , Choć jego własny dosyć go użega.
/■*. Kchan. Jer. 237. Birena_ nowa miłość pali i użega.
/'. Srhan. Ort. \ , 238. Żal go użega. Dudz. 60.
(dręczy).

UŻER.AĆ' się , ob. Użreć. UŻĘTEK , ob. Użątek. UŻĘTY,
ob. Użąć.

'UZIAIC się recipr. dok., udyszeć, ben Jltbem nerliercn, lei^'
jen , Uić)tn. Jakem spotniał , jakem się uziaił Zab. 9,
503. Ejisym. 1 niedźwiedź także już się był uziaił. Jabl.
Ez. 78. Wilk, gdy go szczwał łowiec, natrafiwszy pa-
sterza, prosił uziajony, aby mu dał ochrony. Min. Ryt.
4. 88. Uziajone woły ledwo wlokły zwrócone lemiesze.
Zab. 0. 214.

UZIEBNAĆ , UZIABŁ . ob. Ziębnąć. UZIELENIĆ . ob. Zie-
lenić. ■ UZIERAC: . ob. Uźrzeć , ujźrzeć. UZŁ0C1Ć. UZ-ŁA-
_CAĆ , ob. Złocić.

UZ«ŁOPAĆ się recipr. dok. , użreć się , opchać się jedząc,
pijąc; \\i) ypll frcjfen unb faufen, \\ii reit nniarfe.i. Zo-
neczka młodszych, gdy sic mąż użłojia , Dobiera ga-
chów. Hor. 2, 03, A;iial ; mter mariti vina.

UZNAC , /". uzna med. dok., uznaje pr. , Uznawać contin.;
Boh. uznati, uznawali; Slov. uznuwam ; Sorab. 2. hufnasch;
Yind sposnati , sYanzshali ; Croat zeznali ; Rag uzaznatti ;
Bosn. uzaznati ; Hoss. yauarb , yaHnearb ; Eccl. npo3Ha-
eaio ; uznać, co , do poznania czego przyjść , a pozna-
wszy się oświadczyć ; erfemien , aiierfcniien, (jefifben, er-
fińren. Niewinność We Panny uznano, przeto jesteś
wolną. Tent. 3, 120. Ludzie poczciwi prędko uznają
swe błędy. Dinorh. U. 2, 7. Niewdzięczność jest nieu-
znanie dobrodziejstw odebranych A/on. 67, 178, tai
Sit^tanerfcnnen, ?ii(^tein(jefteben. Uznawać co, znać się do
czego Ol. Th. 1412. iii) ;n etiua-j befemien To coś
zrobił z nim, większą rzecz uznawam , niżeli zwycięstwo,
cośmy otrzymali. Jabl. Tet. 310. (deklaruję za większą

UZNAĆ - UZNA W A C Z.

rzecz.)- Uznanie, poznanie, władza poznania, pojetnośi?;
tic ©rfcmitiii^ , Śraft 511 6rfciinc;i; Somb. 2. wulhascho,
luifnasclie : Yind. sposnanje. Rad to od ciebie sfysze ,
żeć bóg dal uznanie tak wielkie, iże^ poznni fałsz i
zdradę. Orzech. Qu. 85. — Uznać, doznać, doświad-
czyć, erfablClI. Przykrości, które przy wychowaniu dzia-
tek rodzice uznawają. Żaru. Post. 5, 540 b. Dziecię ma
sie u ojca by paczek w maśle, nic nie ucierpi, nic nie
uzna , jedno zawsze by w uwinieniu , a w subtelnym
jakim ułożeniu leży. Glicz. Wych. E 4, (cf. by nsń nie
zawiało). - — ^. Uznawać spór, sfirzeczke , sprawę jaką^
wcdodzac w nia rozsadzać, sądzić osobliwie polubownie ;
ciiicn (Jtrcit n. ((^licfctcii , untcrfiK^en IIn^ bcalcjcn , ( in)'on=
tcrbeit, fdJicbsndjtcrlid)) , uitx ciiicii £treit erfcnnen. Stryjo-
wie Popiela ustawicznie przy boku książęcym bywali,
sprawy i spory uznawali i rozsądzali. Krom. 45. Uzna-
nie, 'rozsadek, decyzya , wyrok, sad (polubowyj; baś
ll';^ieb-jnd)terli(l)e) grfcnucn, ©rfciiiitiiip , ber fd^łliditcnbc 3Iiiś=
fprud) , tai Urtbcil. Na ostatek nasi przypuścić sprawę
na uznanie pozwalali Litwie: zaczym ona subie cara
uznawcą obierała. Krom. 589; ( ferebant iis arbilros).
Hzecz wszystkę, o którą różnicę mamy, na twoje uznanie
podaj.ę. Sk. Dz. H69. Strony na druidów uznaniu i
dekrecie przestawają. Warg. Cez. 136. UZNAĆ się rec,
upamiętać się, wnijść w się; iii fidj gctcrt, fii^ kfimicii,
teffcrn. Owo się uznamy, a k sobie przyjdziemy, biorąc
te takowe zdrowe rzeczy przed się. Orzech. Qu. 1 70.
Iidy się szczęście obróci tyłem, uznawają się ludzie,
błąd swój obaczywają. Petr. Ek. 87. Daje nam czas bóg,
abyśmy się uznali z upadków naszych. Rej. Ap. 51 .
Ustawicznie pan kołacze, abyście się uznali, abyście się
obaczyli, a dali miejsce słowu jego. Bej. Ap. 12. Jakiej
radości używają anieli nad najmniejszym nedzniczkiem ,
który się jedno uzna w upadku swoim. Hej. Post. F 5.
Jeżeli do czterdziestu dni się nie uznają. Wszyscy nagle
od pomsty mej zaginać maja. Chrzyszt. Nin. A 4. Jeśli
się nie uznacie, wszyscy tak zginiecie. Jiadz, Luc. 15,
5, not. tjeśli nie będziecie pokutować". Miły bracie,
czasby się nam uznać. Rej. Post. A a a ^. Prawdziwie
sie chciał uznać , i ku panu bogu swemu nawrócić.
Wiśn. 146. Uznałeś się i nawróciłeś ib. 585. Tą po-
rażka odwiedziony od pychy, jął k swemu uznaniu przy-
chodzić , plagą boską upewniony. 1 Leop 2 Mach. 9,
II; Ross. noBHHiiaa , nOBnHHOCTt, (cf powinność); po-
znanie siebie samego, swoich grzechów, bic ®elbftcr=
fctuitiiip. 'UZNALNY, a , e , mogący być poznanym , cr=
fcnnliar. Uznalny z tej bamej, któraś miał postaci. Przyb.
Mili. loO. UZŃAWACZ, a, m. UŻNAWCA, y, m.. któ-
ry co uznaje, w co wchodzi, rozsadza; bei" (Srfeiiiicr',
9incrfcniiCV, SeurtDeilcr , Dlic^tcr. Boże, który jesteś taje-
mnych rzeczy uznawaczem , który wiesz wszystko , ty
wiesz, że to świadectwo przeciw ranie fałszywe. 5 Leop.
Dan. 15, 42. (poznawaczem. 1 Leop.). Bóg sam jest
uznawcą serca. 1 Leop. Syr. 7, 5. ($Er5cn§funbii]cr. 8utb).
Mądry i dobry uznawcą cnoty. Warg. Wal. 82. ^Yzlął
Katona z sobą za uznawce , aby wedle zdania i rozsądku
dobrego człeka, coby z tym działać, powiedział. Warg.

UZNOIĆ - UŻRZEĆ.

199

Wal. 20.J. Kazimierzowi za uznawcę rad inłoilych jego,
przydano Miclszlyńskicgo, hrom. 342 ; consUiorum juve-
nilium moderatorem. Dobry uznawcą, to czasu, to miej-
sca, to ludzi tych, z którcmi będzie, a nade wszystko
samego siebie , trudno kiedy ma w czym zbłądzić. Goni.
Dw. 95. Uznawcą liczby, słuchać ma rachunków. Petr.
Pol. 2 , 1 50 ; Graec. h'&vvog , bet Olet^iiuiuiuiiliiiclimer.
Uznawcą sporu = rozsądnik , sędzia ; ber iid)icbsrid;fer ,
(EdUidłter cinco (streit^. Przypuścili sprawę na uznanie ,
zaczym strona jedna cara sobie uznawcą obierała. Krom.
589. Dzień naznacjony zawodom przycliodzi; zasiadają
wybrani uznawcy, de'-ecU judices. Krom. 40. iSampfridjtcr.

UZNOIĆ, oh. Znoić. UŻON.U"; , ob. Ugonić, ugnać, ob.
^Zonąć.

UZREĆ się rec. dok., Użerać się niedok, opehać sie po-
karmem lub piciem , ftd) sjoll fttipfen , rcU frcffen imb m--
fen ; (Busn. usgiriti se, opntihti pinguescere , usgiriti, pri-
tdili saginnre; Boh. uźrati , użeru ugryźć, ujeść). Kiedy
sie użre , choruje. Tr. Użeram się , bardzo się upijam.
C;i. Th. 1215. — ^. Użrcć się, użerać sie, iiaswarzyć
się zawzięcie, fid) erbiltcmb janfcii.

1. 'UŻRZEC, UŻRZE.MEĆ, f. uźrzeje neiUr. dok., Uźrzewać,
"Uźrać niedok., doźr^eć , doźrzałym się stać, dostać sie;
Boh. uzragi; Bosn. uzrjetti , sazrjetti, rcif luerben , rcitcn.
Jedne jabłonki są, których owoc może uźrać, a drugie,
klórvch owoc nigdy nie uźrzeje, jedno albo się uleży,
alb« go trzeba ususzyć. Spicz. 124. Posiecz grona z win-
nicy, bo uźrzały jagody jej. 1 Leop. Apoc. 14, 18. Do-
mowe mespuły na pół uźrzałe. Cresc. 434. Mitesccre,
dostać, uźrzenicó. Macz. ."^łońce uźrzeniołe a dostałe '■,:y-
ni owoce. Macz. Owoce dostawają się, uźrzenieją. ib. Uźrza-
ły, dostały, maturus. Macz. Cnulus , surowy, niedestały,
niedowrzały, nie uźrzały ib. Nie masz grona ku jedzeniu,
uźrz;iłvch lig pożądała dusza moja. 5 Leop. .Mich. 7 , 2.
('uźdrzałych. 1 Leop.). — Transl. Syn niech się tego za
uicujrzałych lat uczy, jakoby miał czasu swego doszłego
postępować. Glicz. Wych. A' 2 A. -Na co rodzice dzieci za
ich młodych a nieujrzafych lat wieść mają. ib. B 1.

2. UŻRZEĆ", UJRZEĆ cz. dok , 'uzieram pr. ,' contin ; Boh.
uzrjli, ulilćdati, uhlidati ; Ytnd. dogledati , ygledati , do-
meshati; Bosn. uzritti, vediti , pogledati ; Rag uzretti ,
uzijram; RofS. ycMOiptib , ycMaipuBait ; Eccl. ?ptTH ,
ysptib, spio: patrząc postrzedz, zobaczyć, zoczyć; er<
Miicii , iimiinic^mcu , fe^eit. Pojżrzałem oczyma swemi ,
i ujżrzałem niewiastę po prawej stronie. 1 Leop. 4 Ezdr.
9, 58. Otworzywszy Noe dach korabia, wyglądnął, i
uźrzał; iż osechł był wierzcii ziemi. 1 Leop. Genes. 8, 15.
(wyźrzał i oglądał. 5 Leop.). Bogu podobni będziemy, i
cnego twarzą w twarz ujrzymy. Smalc. 121. ^^ ięcej
dwa" ujrzą, niż jeden. Cn. Ad. 1252. (cztery oczy wię-
cej widza). Uźrzawszy znamiona, które uczynił Jezus,
wierzyli weń- W. Post. W. 186. Ujrzał, zachciał. Cn. .id.
778. (oczy go uwiodły). Pójde-ć do kościoła, ale ujrzysz,
jeśli pacierz będę mówił. Dwór. K. Co nam do tego ,
ty ujrzysz. 1 Leop. Math. 27, 4. (w tym twoja głowa ;
ficbc bu 511. i! lit 6.). W ciemnościach daleko coś światła
uziera. Jabi. Tel. 247. Ujrzeć się z kim , oglądać. Cn.

200

U Ż r\ Z E W A Ć - u Ż Y Ć.

U Ż Y (".

T/l. 1-21 "2. \\i) mit finnn fc^en, mit ibm fprcitcii. Ujrzeniy
się jeszcze, ib. (zobaczymy sie, et', pomówimy, pogada-
my jeszcze z sobą). — §. Nieujźrzany , nie do ujżrze-
nia, niewidzialny; uiicrblirfbiir, iinfic^tbar, iinronfiriic^mbar.
Sidła nicujźrzane ludziiiemi ocz3n)i robi Zebr. Ow. 81.

UŻUZEWAĆ. ob. Użrzeć 1.

UZLIPEŁNK^ (Z. doli. , Uzupełniać nieJok. , do zupełności
przvwieś(', . dopełnić ; Boh. ceiiti , zaceliti , zaceljm, fet'.
eał\); Yind. dozeliti , yzcliti, pozciiti , dos(avi_ti , ypnfitm-
mcu iiiadtcn, ocrsoDftdiibiiifii , ycmpllfommiicii. Żaden naród
bez uzupełnionego i stałego rządu .szczęśliwym być nic
może. 6'aj. Aar. 2, 152. (bez dokładnego). l'rawo to
o sejmikach teraz uzupełnić należy Caz. Nur. 1, 172.
Uzupełniani daną mi od województwa instrukcyą. Dijar.
Gród. 220. (uskuteczniam, wykonywam). Uzupełnienie
Rotf. coBepiueiiLCTBO.

1. UZYCi , f użyje ined. dok., pożyć, uchować sic, przy
życiu zostać, Icbcii blcibfn. Dzieci chorowite i nic dołc-
żne nie użyją. Mon. 09, 802. — 2. UŻYĆ, f. użyje,
'używit; cz. dok.. Używać niedok. ; Boh. uzili, użiwali;
Sorab. i. wużiwam , pożiwam , pzewużiwam; Sorub. 2.
hużuwascii; Coi/i. usbyem, ushyyati, ushyyam, saushyem,
saushyli ; Yind. ushivat , usliiiilat, ushiulati: Croat. usi-
vati , usivatisze , usivam; Oosn. usgivati , usgivati od
yersilja gestire gaiidio , usgiyati , arajdatise obleclari ;
Hag. u.\ivati ( obleilari) \ { Rosi. yKttWA udział zysku;
Ecci v<ł;ii'jecTBv') pokrewieństwo); — I) używać jakiej
rzeczy, dclTniidicn , ('riiiicfteii , firi) ('cbiciicii ; liois. yno-
TpeóiiTŁ , yiiOTpeó.KiTt, ((1' potrzebować). Używanie,
tiiś SmiidtCti, ber ©cbrniil^. Uży\yanie rzeczy, nic inszego
me jest , jedno robienie nią Petr. El. 29. Porządne
używanie majętności, na wydawaniu i nabywaniu zależy.
Pelr. El. ded. Używać czego dobrze , eilicil giitcil @C=
traiid) IWOOPII mnd)Cil. Niedosyć na męstwie, trzeba byś
go dobrze użył. leal. \"i. d , 50. Wyb. Hzeczy z siebie
najlepszij najgo.-zej użyć można. Gol. Wym. 115. '.Tli
ber be(tcii -iadje faim man bcii ćiriiften ©cbriiiid; mncfceii.
Żle użyć, na złe użyć, miBbmildKU, (ef. nadużyć); Hag.
zlo uxivati ; Croal. zlo usiyjm ; \ind. nevriednu nuzali ,
nepridnu oberniti , liudu fe obstreybi , sadegnti ; Uost.
3.ioynoTpe6nTL, a.ioynoTpcó.iaib. Żadna rzecz tak dolira
me )e>t , kiórejby kio źle użyć nie mógł. Cn. Th. 1295.
Czasem uczeru rozumu na złe używają. Mon. 05, 515.
Pospolita jest ludzi wada , źle używać wszystkiego. Teat.
\. b. 05. i'łe używanie lub użycie , cf. nadużycie; ber 3)JiP=
liro II (^ ; \iid. nepriihiM oberiienje, hudobcrnost , nevric-
dnu nuzanje , nepridpa s hega, resyada ; liots SJOjnOTpc-
ÓJCHie. Używanie zło dobrej rzeczy nie ma wadzić. Cn.
Ad. 1222. Urbst Nauk. A a b \ {abmus non tnltil ustim'.
Bogactwa są tylko w len czas szacowne, kiedy ich po-
dług woli używać można. 7Vo/. 3. c, 15. — Używać
pośrzedniczo , jako instrumentu, Carn. nuzam shpógnm ;
Yind. nuzali , spog.<ti, fhpogali, fe podushili, fe obstreziii ;
Bosn. slusgilise , fi* bebieiieii ciiiei? 3nf'""lif"l* 'C. Sokoła
za herb używa. F. Kchon. Uri. 1 , 285 Wiesz , że mi
nie zbywa na sercu, iż umiem użyć pałasza. Ttat , ob-
chodzić się z mm , fd) m\% ibii jii brniidteii , biimii iimsii-

flC^Cn. Próśb, gniewu, łez nawelem miękczą.' go używał ,
Ale coż gdy na wszystko głuchym zawsze bywał? Teat.
43. b, 10 Już leż nie wiem co czynić, jakiego użyć
sposobu? Teat. 5. 6, 05. Użyj rady mojej, a stań się
bogu wiernym. Sk. Żyw. 2, 104-. słuchaj mojej rady,
idź za moją radą; bebienc bic^ mcine^ DJntb?, folje meiiiem
3{atbe. — Simil. Abyśmy ile niożemy oslrużności prze-
ciwko prześladowaniu i wszelkiemu^ złemu używali, a od
oczu złoczyńców ochraniali się. Żarn. Posl. 5 , 54" b.
Użyj nieco cierjdiwości , za kwadrans się skończy. Teat.
54. c, 95. miej cierpliwość, babę etiiifl* ®ebulD. Użyj
nade mną litości. / Kdian. Ps. II. miej lilość , ^abe
Snrmbcrjiilfeit. Niezwykłej nad nami swej łaski używszy,
z nami był. Módl. Gd. 120. Zdradyś użyła ze mną nad
miarę. Zab. \ I , 203. Zabl (zdradliwie ze mną postąpi-
łaś). I słudzy książąt używali okrucieństwa nad ludem.
Radź. Neh. 3. 15. (dopuszczali się). Używanie obsolut. ,
zwyczaj; Sorab. i. wużiwano; Vind. ushiulanje, ushanza,
shega, nayada , Oipoganje, mezanje ; Carn. shpogunje ;
Ros<:. ynoipcójenie; E^d. epyiccTBO, (cf. wręczyć);
ber ©cbraud), bie ©eiuobiibeit. Wnle słów staroświeckich
jak z grobu powstanie, Nowe zginą, kiedy tak zechce
używanie. Którego absolutność za zwyczaj swe dawa
Do kształtnego mówienia i sposób i prawa. A'or. Hor. 0.
Używany, zwykle użyty, cf. zwyczajny, gebniiKbltd) ; So-,
rab. 1. wuziwanski, fob. Używalny) ; Yind ushanzhliu ,
nayaden , poshegen : Eccl. upytłaeHUU , ynorpeó-iHiomiri.
Używać kogo do czego, s()rawo*ać co (>rzi z kogo, zle-
cać mu to. Cn. Th. 1215. jidi jemaiibeo nu'iii bcbieneit,
ibil braill^en. Zdrajca dał się iiie|iizyjaiiel>AM użyć za
pieniądze. Sk. Dz 344. er lieP |iĄ »om JcinPe brauc^en.
.Miał z nimi nie tylko przyjaźń , ale tuż w doniowyeh
sprawach poufale od nich był używany. Siein. Cyc. 20.
Na miejscu nieużytych lasów ciąi;na się teraz wsie bo-
gate. Przestr. 150. iiienożylecznych , nicużytnych ; unnu$,
uiibrauśbnr. W domu ojcowskim wozów- jedenaście stoi ,
Hównie pięknych i mocnych zasłoną pokrytych, J.ik z
rąk sztukmistrza wyszły, jeszcze me użytych. Dmoch.
U. 118. nietknięte,' nowiuteńkie, jak z igły, iiidjt ^O
brailt^t. Używanie, potrzeba, n. p Wiąz służy do budo-
wli , i na różne w gospodarstwie używania daje się
snadnie wyrobić. Mon. 74, 751. na różne sprzęty, na-
rzędzia, naczynia, 511 nerfdjicbiicm @ebrnil(b. — Używać,
umniejszać, nadwerężać, wąllić, słabić ; pemiinbern ,
fd)n<iid;en. Boju im nie slawih, ale czasu palnąć, i tu i
owdzie niegdy ich używali Eraz. /cj. C 7. (urywali).
Gusły. abo przełomcie krnąbrność jej srogości , Albo
ui\jcie we mnie bólu złej miłości. Zimor. Sicl. 178.
Wandalilowie , którzy pierwej mężiiii wybornemi byli,
piilym znikczemnieli i nieprzyjacielowi łjt«o się użyć
dali. Biel. 15. pokonać, aiifrcibeii. — Sposób ćwiczenia
konia, I jak go z pierwszego razu użyć. Uaur. Ek. 147,
cf, zażyć koma, skrócić, rochmanić . jiibmeil. — Uźyó
kogo . zmiękczyć go, einen rripei^ien. Tak trwał w uporze,
iż się jako kamień najtwardszy , serce jego użyć nie
dało. Sk Zyw. I, 151. On się prośbą 1 płakaniem
wszysikieh nad sobą użyć nie doł. Sk. Di. 10'75. Użyje

UŻYĆ.

U Z Y C.

20 J

i skąpego często okszya. Min. Byt. I, 158. Tej po-
czwary nie użyjesz darami. Drud. Usl. A -ł. Otlkładal
papież, ale sie jednak użyć dał. Sk. Pi. 1065. dal się
uprosić, er lieC fidj Ktnttcn, crmcid^cii. Pozwól, żebym cię
mógł przeciwko mej ojczyźnie użyć, 1 w niebezpiecznym
razie joj usłużyć. Clirosc. Fars. 204; ("prośba Archelau-
sza do Kasyusza, dobywającego Rodus) ; ubłagać, tc=
fnnftitjcn , eilnttcn. Użyj go w tym , proś go o to , namów
go na to, otrzymaj to od niego. Cn. Tli. 1215. Chciał
go wstrzymać od tego kroku , ale on nie dał sic użyć.
Kras Pod. 2, 140. Użyty, uproszony, prośbą zyskany,
«ti)CtCll. Przyłącza sie du Krzyżaków Przemysław, prośba-
mi ich na posiłek użyty , evocatus. Krom. 252. — Aliter :
Użyty, dający się użyć, to jest, zmiękczyć prośbą = upro-
szony, miękki , 'miłosierny; friueti^tinr , erbittliĄ , ifcit^ ;
(Boli. uzdy tiou nialigniis). Żałował króla , że tak był
nazbyt miękkim i użytym. Put. Arg. 14. Ty panie dobry
i użyty i miłosierny. Btidn. Ps. 86, 5, fet'. Ross. y-
jKiiTbca zgodnie z sobą zyć). — Oppos. Nieużyty. Ka -
mieniabyś rychlej użył. Cn. Ad. 687. iiitErbittlii^ , iinev=
treidHmr, bart. {Boh. neużilcc tena.v, skąpiec, sknera).
Impenelrabilis silex, nieprzebytny , nieużyty. Cn Th. 1163.
Tak b\ł twardym i nieużytym ku bralu , iż i słowa do
niego nie przemówił. Sk. Zyw. 1 , 150. Starał się o
nawrócenie jego; i lubo byłniu bardzo w tym twardy
i nieużyty, jednak nigdy sie nie stęsknił na jego upo-
minaniu. Sk. Żyw. \ , 69. Poganie, po najokropniejszych
mękach, widząc, iż ś. Anastazy był nieużyty, widząc
tak wielki statek jego i cierpliwość, stracili go.' Sk. Zyw.
1 , 52. Jakby świat podbity już był, prócz Kato został
nieużyty. Lib. Hor. 42. (niewzruszony). To człowiek tak
nieużyty , że go najgładsza tw.irz nie pnwabia. Teal. 25,
25. Ociec jego bogacz, ale żyd nieużyty, nic rnu nie
daje. Teal. 50 c , 7. Nieużytym być uczą niewdzięczni
najbardziej. Min. Byl. 4, 145. Żyć muszę w ciężko nie-
użytym głodzie. Jabl. Ez 115. w nieznośnym głodzie,
unertrajjliil. — Używać kogo o co , quamqnam hoc fensu
pro, prosić kogo o co, namawiać na co, nalegać;
eincii lim thmi er fu d) en , tanim bnj i^m nnbalteii; rarius
usiiriiatur , atlamen inicni , giine se(]uunlur: Puścił sie do
Rzymu, jakoby pokiilę czynić miał, a papieża o roz-
grzeszenie używać. 6k. Dz. 1107. Koloman Bolesława o
spólne używał namony ; o Boleslao colloquium peliit.
Krom. 151. Bolesław Zbiegniewa o pomoc używał, po-
poscil. Krom. 129. Papież listy Władysława używa, aby
przedłużył Krzyżakom czasu do wypłacenia. Krom. 475.
Król zgorszył sie na nich, bo mu, gdy ich używał, na
wojnę Krzyżacką nie chcieli dać jiomocy. Teof. Zw. C 4.
Panowie radni używali Mahometa pilnie prośbami, aby wy-
kupił swych więźniów u Skanderbega. Ba:. Sk. 556. — 2)
Używać czego, na użytek s\yój obracać, zażywać czego;
frui re aliqua; Bosf. nonoJbaoBaibca, ctiua^ genic^cn.
Na to nam bóg majątku użyczył, abyśmy go używali bez
zbytku, ale z wygoda nasza. Kras. Pod. 2, 119. Używaj
wesół, czym cię bóg chciał zdarzyć, Próżna rzecz przy-
szłe rzeczy w głowie marzyć. Hor. i, 285. Nar.; (Bosn.
nausgivatise obtectari , usgivanje , radóst gaiiditim ; Rag.

Słownik Lindego wyd. Q. Tom TI.

iixfvanje hilaritas , voluptas, radoyati frui, cf. radować
się). Coć po pieniądzach , jeśli użyć ich nie możesz? Min.
Byt. 4, 100. Często ten co robi , nie "używie tego , ale
swą pracą inszemu pożyte!; robi. Ezop. 79; (Croal. kisze
trudi , on dobiva, y ki ima, on usiva ; sic vos , non vo-
bis). Używałem , nic mam : mam , użyję pieniędzy. Zab.
15, 109. Na przezornej mądrości u kogo nie zbywa,
Jeszcze ma używając, mając już używa. ih. 15, 470.
Rodzice dziatek niedorosłych części mają w swoim uży-
waniu i vv posesyi. Cheim. Pr. 92. Nie pyszu się bo-
gaczu, nie masz nic swojego, W używanie-ć to dano
od stwórcy twojego. Bach. Ep 10, (Yind. vshitik , vshi-
vanje|. Używanie, ums [riictus , jest pożywanie cudzycii
dóbr. Groick Obr. 2. ?Jifg()raud) , 9tu§ntepiing. Nigdy do-
brych dni użyć nic może za żywota swego. Rej. Post.
Aa a 6. Acz nie wedle potrzeby zdrowia używam, tak
przecie iż chodzić mogę. Warg. Rad:, 9 (nie cieszę się
zdrowiem, nie służy mi zdrowie, nie mam zdrowia).
Jeden pańskiej posłuszny woli, drugi swej tylko używa.
Zab. ] I, 253. Siosł. (własną wolą się rządzi, sobie pan).
Nio goiizi się panom 'taniecznych biesiad używać , aź
Rzeczpospolitą we wszyslkiem opatrzywszy Kosi Lor.
126. Użyć świata, póki służą lata. Teat. 22, 45. Jakoż
to żwawa z ciebie kobieta była , o jakżeś wtedy uży-
wała świata! Teat. 30. h, 60. — Używać sobie, żyć do-
brze, kosztownie, bonować, dogadzać sobie, rozkosznie
żyć, biesiadować; fterrlid) iiiit> iii Srcuticn lefccii , fic^ bene
t^mi, fttf) nuHif fei)ii laffeit. W domach pańskich mieszka-
jąc, rozkoszno używam. Eiop. 14. Żyję swobodnie, uży-
wam rozkosznie, wszystkiego mi dost.aje. Psalmod. 50.
Bogacz stroił się, używał, rozkoszował W. Posl. W.
2, 57. Bogacz ten obłoczył się w pawłokę i w' bisior,
a używał na każdy dzień okazale. 1 Leop. Ltie. 16, 20.
(używał hojnie 5 Leop). Król kazał gości, którzy się
byli zeszli na gody , przeciwko sobie sadowić , i upo-
minał ich, aby używając, pijąc i jedząc, dobrej myśli
byli. 1 Leop. 5 Mach. 5. Je sobie , pije i używa. Teat.
15, 67. bonuje; Boss. nacjiajiiTLCH , Hac.iaH>4aTbca , (cf.
słodzić sobie;; Ecd. ciacTBOBaTiica , yTfeiuaibcn, 40-
B0.1bny 6uTb. Używać alujuaudo est : Jadać , jeść ; cJC=
nicSen, fpeifcn, effcii. 'Dniów, które były przed potopem,
używali, i pili, 'ożeniali się. i za mąż dawali. Sekl.
Maih. 24. Inot. ujedli*). Chleb z szrotowanego zboża,
jakiego na wsi używają chłopi , zovyią grysowy. Syr. 956.
Buchty chłopi masłem polewają, i używają Syr. 949.
Coż za pożytek jest z rolnictwa , gdy jego protluktów
naŁjromadzoiiych nie ma kto pożywać i używać ? Pnm.
85, 575. Używa w tym Eneasz z Trojany pospołu
Mięsa i tłuste wnętrza z wybornego wołu. .'1. hchan.
217. Nie dałeś mi'sni koźlęcia, abym był z przyjaciółmi
niemi używał. 1 Leop. Luc. 15, 29. Strojno chodzić,
hojnie u stołu używać , to jego rzecz. Sk. Di. 2 , 326.
Szli na męczeństwo z radością, jako na wesele i uży-
wanie jakie hojne. ib. 2, 236. (na bankiet, ucztę).
Trzeba , aby schadzki i obiady nasze 1 społeczne u stołu
używania , uczciwe rozmowy miały. Sk. Kai 395. — -
Dziecię, gdy z cudzego a nie maiki władnej pokarmu

26

202

U Z Y C.

U Z Y i; 1 E L - I Z V T E C Z N V.

uiv»a , społem lei biirze w się zwyczaj obyczajów cu-
dzych, (jticz Wych. Dób. (gdy się karmij. — Cżywać
lekarsiwa ^ zaiywać , brać; iflrjeiicij iidmieii, ciiiiic^meii.
W czasie używania "kinkiny , albo już przestawszy jej
używać, znajdują się znaki potrzebne używania purgansu.
hrup. 5, 420. — Simililer : Bez pokuły i używania ta-
jemnie pańskich umarł. Hk D:. 1UG5. oliiic bcii ©eiiug
ter Srtcmmontf. Tak Chrystus zwolennikom swoim pod
dwiema osobami używać podał, i nam nie inaczej uży-
wać uzakonnił. Sinotr. Elen. 51. Trninlate- a medicamen-
tis: Używać lub zażywać tabaki, brać tabakę; ia&atf
fdmiipieil, JaKlcf iic^incii. Kichamy w katarze dla wyrzu-
cania ostrej klejkowaluści z nosa ; i dla tej to przyczyny
tabaczki używać poczęto. Fen. Lek. 219. — Quoad *e;i-
tum interiorem: Vi\<xać czego, doświadczać, doznawać,
czuć, Yerb. medium; frfa^rcii, cilipjiiibcit. Zawidy lepszej
rozkoszy używa , to sobie w cieplej izbie siedzi , niż
ten co po "szelmie biega. flej. Zw. 97. Niźli do Polski
przyjechał Ludwik , wielkiej trudności i szkód użyła ko-
rona ta. Btet. 205. Żadnej pracy nie 'używiemy , wykła-
dając to miejsce pisma. Biał. Post. 249. Ci co bogu
ufają, niech wesi Ic używają. J. Kchait. Ps. 6. Darmopy-
cha unosi ona pawia myśl jego, że też ani dobrej
myśli, ani dobrych czasów użyć nie może. Rej. Zw. 142.
Wolałabym była synaezka nie mieć , niżeli teraz z jego
śmierci takiej boleści używać. Sk. Zijw. 2, 228. Acz na
len czas smutku 'uży wiecie, wkrótce rozraduje się serce
wasze. W. Post. IV. 574. Gdy będziesz miłował bli-
źniego swojego, już żadnej zwady, już żailnego 'lia-
diimku, już żadnego kłopotu , sądu, trudności, nic 'uży-
wiesz świata tego. Hej. Poil. P p 2. — Observes inseguentes
conslruclionei , hadie minus iisurpatas : Używać czego z
żałością, z płaczem, z wstydem, z gniewem, z podzi-
wieniem , z pociechą < przyjmować żałośnie etc , dozna-
wać w sobie przez co wzbudzony żal , płacz , wstyd etc ;
ubct ttiDa* iii irauriafcit, iii tiiniien, iii Sdiaam, Śrocr,
3>crn)iiiii)cnmij , jrciibc flcratbcii , ycrfallcii . bcrijleidłcii (im-
pfiiibuiifleii bea ewai babcii , etwaj mit fcld^cn GiiipjiiiDimijcn
niifiicbmen. Z żałością pulym tego używał Leszek z Żyra,
iż odstąpili od Kazimierz i, a przystali do warchoła, co
nigdy nie umiał być z pokojem. Diel. 101. Pokazując
z siebie, iż śmierci Wojsiłkowej nic byli winni , z wielką
lego żałością używali. Stryjk. 294. Z żalem tego używam.
Weresi. Reg. 15. Powiadają, iż Śkanderbeg onego zwy-
cięstwa zwielkiem żalem używać miał Rnz. Hk. 97. Któżby
tego słuchając, z płaczom nie używał! A. Kdian. 50.
Acz niewinna liyła , Z wielkim wstydem przymówck ta-
kowych użyła. Pajir. Gn. 1055. Z wielkim wstydem ro-
dzice jej lego używah , Bowiem o niej nic takiego pier-
wej nie słychali. / Kdian. Di. 145. Z gniewem lego
używał, gdy kio jego miłościwe uczynki wspominał.
Biel. Sw. 09 b. Król dał księciu znać , że tych jego
praktyk z podziwieniem używa, i napominał go, aby do
Prus nie jr-żdził, boby tego nie miał z pociechą użyć.
Uiel. 5(35. 1 Busacy z pociecha towarzystwa Tatarskiego
nie użyli. Papr. Hyc. Nie z (lociechą lego używasz ,
ie bóg cię zbawił dobrego sługi. Gorn. Di 52. Uo ojca

nakazano, aby syn do trzeciego dnia w klasztorze zo-
stał, dając znać, iż tego z pociechą użyje. Sk. Zyw. i ,
i 2. UZYCIEL . a , m. , który rzecz jaką ma w swoim
używaniu; \'ind. vshiulavez ; Sorab. i. wużiwar; Hag.
u\ivalaz , /'. u\ivabza; Croal. usivavecz , /. usivayka , ber
JJu^nicSer, 3?uCbraud|er, usufrucluarius. Starostwa staran-
ności właściściela nie ^ znają , bo tjlko użycielów mieć
mogą. Pizeslr. 155. "UŻYCZKA, i i., pożyczka, bie Sin-
leibe , bn^ 8oruen. Ociec zapłaci uzyczke daną dla syna
na zapłacenie sukni . chociażby mu ukradziona była.
dal. Cyw. 5 , 189. UŻYCZYĆ a. dok., Użyczać niedok. ,
"Użyczawać coiit. et frequ. . pożyczać komu , ciiiem borgeii,
Icibcn. Użyczona rzecz od pożyczonej tym się różni , iż
jej używać nic możesz ani dłużej ani inaczej jeno tak ,
jakuć jćj użyczono, inaczej musisz ją płacić; dalej po-
winieneś onę rzecz wrócić, której ci użyczono, a nie
inną jej podobną; nakoniec jeśliby kto rzecz użyczoną
chował jakoby mógł najlepiej, a stałaby się w niej jaka
szkoda bez winy jego, nie powinien jej płacić. SiczerO.
Sax. 525. Użyczona rzecz, której komu na potrzebę jego
użyczą, ib. Użyczyć, wygodzić, prawic jednoznacznie , wy-
rażają danie i wzięcie rzeczy jakiej do czasowego użycia,
z obowiązkiem oddania. Gal. Cyw. 5 , 5t). - Szczególniej
o rzeczach znikomych, które się podług miary, wagi,
liczby dają, i których użycie na spotrzebowaniu zależy,
n. p o winie , chlebie danie etc, danie wyraża się przez
słowo użyczyć , wzięcie przez słowo zapożyczać, ib. 5 ,
57. — § Użyczać komu czego, uczestnikiem go czynić,
udzielać mu ; eiiiem inittbetlcn , 1(111 ciiier iSadje t^ieilbafttg
mai^eii , fic ibm i'crleibeii. .Na to nam bóg mająiku uży-
czył , abyśmy go używali z wygodą naszą. Kras. Pod. 2,
119; abyśmy użyczali potrfeb ludziom ubogim, dawając
pokarm łaknącym, napój pragnącym. Auco. Kat. 5, lód
NV złym razie ma ten pomoc, kto w dobrym użycza.
Min. Ryt. 4, 17L UZYC?AĆ się komu lecipr., udzielać
się, wspomagać, ratować; bulfrcidic ^Ollb Ififten, \)tli<n,
iiiiterfłufeii , retteil. .Miło rni było użyczać się jemu. Teal.
19. b, 17. Nie była dziką jego cnota; użyczał się to-
warzystwu, i wielce był miły w posiedzeniu przyjaciół.
Aros. List. 171. Ten, którego uczą. ma się użyczawać
'uczycielowi swojemu yvszystkiem dobrem. Gil. Post. 9,
_cf. wywdzięczać.
UZYŁOWAĆ cz. dok., żyłami upstrzyć, ńberii , mit Slbtrn
jeidHieii. Obrazkami ziele to zowią dla śhczności liścia,
które luk pięknie użyłowane są z przyrodzenia, jak ma-
lowanie jakie albo kołtryiiy. Syr. 05 1.
UŻY.NAĆ, ob. Użąć. l'ZYSk.\(2 , ob. lyi^^i.
'UŻYT , u , m. , użycie, ber ®ebraiid). Zarzuca mu ,zły
użyt bogactwa, łłęj. Mann. 5, 520. iWipbrnitd). UŻY-
TECZNY, a, e — ie adv. , ^. a) pożytek czyniący, po-
żyteczny, iififlid;; Boh. et Stoi. użiiećny ; Sorab. 1.
wużitnć, pżi|irahwnć ; Sorab. 2. Iiużilne ; Yind. nuzliu ,
nuzen, Ihpogonliu , dopriden , do|iriilliu, dobizhhu , pri-
dajezh, perpridrn , k'pridu Hushliu ; Ross. uiiSUTU-
wuuii , iiHitciiBHuH , iiaiKaTOMuo , uaiKUBHO , aojesHuii. .Nad
kruszców ii'eużyti)ym stosem Schnie żarłoczne łakom-
stwo, .'lur. Ui. 1, 59. Izop w apoplex\i jesi uży-

u Ż Y T N Y - U Ż Y T K O W A Ć.

U Ż Y T O Ś Ć - I Ż Y Z N I Ć.

203

teczny., ^^11''. 46o, — §. *b) Użyteczny, zwyczajny. Cn. Th.
1-2. UŻYTNY, a, c, flclirćiuctilicli , ijeiuó^inlid). Nieużylny, nie
jest w używaniu, niezwyczajny, niezwytify. Cn. Th. 535.
UŻYTECZNOŚĆ, ści, ż.; Boli. uiiteunost : Sorab. i. pżi-
praliwnofcż ; Vind. pridnost , nuznost, ciobizhliyost , do-
pridnosl, dopridlivost , pridajezhnost , [ierpridnost; Ross.
nojbsa; pożyteczność, bie ?Jii|Itd)foit. UŻYTEK, Iku, m ;
lioh. el Slov. uihek: Sorab. \. wuińk; ^.'ncn. ushytk, nuz ;
Croat. haszen ; Ro.^s HaJKHBa , no.ibsa ; pożytek, korzyść,
tfr 3?iihcii. Wszystko co bóg stworzył, śluzy ku poży-
tku naszemu ; abowiem to , co się nie zgodzi użytkowi
ciafa, zejdzie się na pożytek duchowi. Boler. 5. Kto od
wszystkich swe pisma czytane mieć życzy, Niech się
stara użytek Jaczyć do słodyczy. Dmoch. S:-t. R. 98.
Rędacy tylko panem użytku nie ma jus in re , tylko
jus ad rem, w drugiego dziedzictwie, dominium utile.
.4. Zamoj. 112. Użytki ziemne, (cf. użęlek, użątek), uro-
dzaje: gnic^te, gelbfriiitc ; S}ov. wśeliky uźitek , obilj ,
owoce. Jesień jabfkorodna, W rozmaite użytki zapasna i
pJodna. Tol. Saul. 78. Zaprowadzę was do ziemi 'rodzaj-
nej , i dającej obfite użytki wina, chleba, winnic, oliwy,
oleju i miodu, i Lenp. 4 Rey. 18, 52. Winnicę najmie
winogrodnikom , którzy mu będą dawać użytki czasów
swoich, ib. Maik. 21, -ii. Ziemia Judzka dawała użytki
a 'urody swoje. \ Leop. i Mach. 14 8. Weźcie sobie
czystych użytków ziemi w *sędy wasze, a donieście temu
mężowi dary. [ Leop. Genes. 45. 11. (weźmicie co najlep-
szych rzeczy. 5 Leop.). Poddani nasi , którzy z wfasnemi
użytkami na targi jiidą , od poboru tego sa wolni. Vol.
Leg. 5, 61. — Fig. alleyor. Z owocu ust mężczyzny
będzie napcinion żywot jego. i użytki ust jego nasycą
go. 1 Leop. Prov. 18, 20. (urodzaje ust jego. 5 Leop.).
CZYTELNIK , a , m., używający czego , biorący w się ,
bet ©eniePfr. Nie każdy przystepca i użylelnik sakramentu
pańskiego bierze sobie zbawienie. Zggr. Gon. 218.
UŻYTKOWAĆ neutr. cont. , '§. Użytecznym być, służyć
do czego; Sornb. 1. wużitkuyu , fóm kwuzitkey; Viiid.
dopriditi , dobizhuvati , perpriduvati , k' pridu biti ; Bosn.
napruditi ; Ross. ncibsOBaib , yno.ibsOBaib , iiiijlid; l'e»n,

biClieil 511 etroai. Publiczna ta publicznemu dobru użytku-
jąca praca i usługa. Vol. Leg. 7, 32. — §. Active: Użyt-
kować, w użytek obracać, używać, zyskiwać; Iieilli^cii,
9?ii^cn sifbfi! ; Ross. HaJKiiibca , nawnBaibCH , nojbaoBaib-
ca ; (Eccl. yjKimeCTBOBarii dziedziczyć, spadek brać).
Rzeczy do zgromadzenia należących , nikt dla swego
szczególnego zysku użytkować nie może. (jal. Ci/w. 2, 6.
UZYTObĆ , ści , s. , snadność bycia nżylym , uproszo-
nym, dobre serce, miłosierdzie, litość; btc ĆrDittlirfifctt ,
cin nłcid;ei', gutc^^crj; {Ecd. mnejibciBO urbnnilas). Ludz-
kość jest świadczenie druguii, skłonność i dobra ich pra-
gnąca użytość. Mon. 67, 511. ib. 297. — Oppos. Nieu-
żylość, twardość, surowość, nielitość ; i^iirtf, Itllbann'
Łct^iijfeit , Unerntcirfikrfcit. Niewdzięczniku ,' twoja nienży-
tość przywróciła mi zuchwałość moje. Teat. 50. b, 94.
Zn.TJduje wzgardę i nieużytość. ih. 18, 147. UŻYTY
UŻYW^AĆ, ob. Użyć. UŻY WALNY, a, e. używaniu słu-
żący, do używania. Cn. Tb. 1215, jum ©cliraiid;e bienciij,
I'raud)(mr ; Soi-ab. i. wużiwanite, wużiwanski , wuziwarski.
Używalny , usualis . usuarius. Cn. Syn. 9-10. Gdybyśmy
sami pierwsze materye kraju przekształtowali na rzeczy
używalne.... Wyrw. Geogr. 210. Patrząc na wartość i
na liczbę, zrobiła się różnica grzywny używalnej i grzy-
wny czystego srebra. Czack. Pr. 154. Grzyb ten uzy-
walnym nazywają ; pospólstwo go bez szkody używa.
Jundt. 556. jadalny, cpDnr. Redłka ta używalna. ib.
UŻYWANIE, ob. Użyć. UŻYWIĆ es. dok., módz wyży-
wić, crnn^ren ; Boh. uźiwiti. Sprawiedliwego w cza-
sie głodu bóg używi. Fur. Uw. G 5. Krucy Elia-
sza ożywili. Chodk. Kost. 19. Kto umie łgać, pochlebiać,
używi się snadno. Opól. Sal.^ 62. ''UŻYWIE = użyje,
tertia fnluri Verbi użyć. "UŻYWICIĆ vz. dok. , żywicą
zaprawić, ijummircil. Resinatus, używicony , żywicą pola-
rny. Mac:..
UZYŻMĆ cZ: dok., Użyźniać niedok., żyznym uczynić, iipło-
dzić , upłodnić; friid)t['ar madjtn , ('efrnd)tcn. Zdroje uży-
źniają pola. Prz.yb. Luz. 92. Słońce stworzone jest, aby ca-
łe przyrodzenie użyźniało. Kluk. Rośl. 1, 50. Macha z obu-
rącz motyką, Aby użyźnił 'mać uporczywą. Zab. 9, 351.

W.

w, litera 22^a abecadła Polskiego, składa sie z diuucli w
łacińskich. Kras. Zb. 2 , 562. ćaremus simplici v,
quod apud Gernianos cum litera f unura eundemque,
sonum obtinuit, e, gr. , 35eftung , fc^. Rossici w ex-
primiint figura simili noslrae litcrae b: b, et t.er-
lium ipsi in ordine alphabetieo locum assignat, statim
post 6 , quae sonum habet nostri b. — U nas zaś w
jest dwojakie , n. p. w radzie ; i z kreską n. p. «/dw'.
Januszewski uważa, tie sie w !/ nas wzięło z Nie-
mieckiego; jeno juź teźej u nas idzie, jak u Niemców.
Now. Ch. Sub initio densius quidem haec litera sonat,
quam f, ut wada, wiem, wołam, wbijam, sed in fine
f sono non discernitur , ut traw a Irawa et traf; sic

traii'' a trawie et traf' a trafie. \n medio utiumque
sonum habet, ut: 1) dawno, łowię et 2) owcuy , ło-
wczy, przeciwko, quae 'possent etiam f pro w habere,
ut 'lts:fa, plalfy, uhostfo, slfoUn. ćn. Th. 1212. Haec
est ralio , cur F, quae litera neqiiaqua.rn Slavonica est,
saepenumero , praesertim in veteribus libris , locum
oblinult literae w, et vice versa ; e. gr. 'ukfaśnieć.
Sekl. 67 , krotofilić ■■ krolochwilić , ulalic. Riel. Św.
265; —ufały, zufaiy , a verbo ufać inde zuchwały. —
Caeterum w proximam habet affinitatem cum litera b,
quae ex innumera commutatione earum elueel : bo/,
hojowJe , wojować, wojna; wrócić, odfirócić , odwrót,
ohrol ; powiesić , ohiesić [pro obwról , obioiesić 2]. —

26*

20*

W.

W.

w seapissimc apud Polonos in tbrmam s|iirilus asperi,
vocabula iiici[iit , quac apud Hossios , Bohcnios etc. ,
a Yocali , sine xv inciplunt, praeserliin anie — o — e,
e. gr. wezef, Boh. u/.el, fiost. yaCJT) ; wazki, Boh. auzky;
Boss. y3KiB ; wtorek, Uoh. auterek; Boss. BTOpuHKi.
W abrewiacya = Wielki, n. p. W. X. L = Wielkie Księ-
stwo Litewskie — Wielce : MWMP ■■ mój wielce Mości-
»y Panie; — W. O.- Wielebny Ojaec ; We = Wac Pan;
WMści Uobr. = Wielmoiny Mości Dobrodzieju. WWPD. =
Wielmożny Wac Pan Dobrodziej. — Simililer: JW. .
Jaśnie Wielmożny, n. p. Pracowali koło edukacyi naro-
dowej J. J. W. W. Clueptowiez, PodkanclerzY W. X. L.
Potocki, Pisarz W. W. X L. etc. Zab. łC, 172. — W.
K. M. = Wasza Królewska Mość.
W 1 ) praejioi^iliu , et neparatim el conjunctim dictionibiis
addt iolita , euphoniae causa, iiisegiientibus pluribus con-
toiiatiiim . praemiltitiiy inteiposito e • we, e. yr. t/e mnie,
webrnąć. Inseparabilis e.tprimil conlrarium praepositioni
wy-, scUicet; Lut. in... Uerm. fin ' , ii. p. wpisad, wbi-
jać. cinfĄrcifccli, eiiifdjiagcn, Cnni. nolr, noler, (oŁ. Wnątrz,
wewnątrz); Vind. v-, nuter - . n. p. vpasli , nolerpasti ;
Sorob. i. niicż- , nulź- , nuć-, n. p. biyu uutź wbijam,
nucpu.schczim wpuszczam. - Separabilis tarte uturpatur :
proprie quidem , locum significans , iiuietis, cum casu
Locali; mottts, cum Accusatwo : in; auf Mc itat^t n'P ?
mit im Li>cali ; niif bic Jrflijc mobiii , uio biiiciii '.' mit bem
Accusalivo , Boh. cl Slov. w, we; Sorab. 1. w; Soiah.
2. w o, wo, bo: Carn. v' , vu ; Croul. vu ; Slav. u, (iC.
u) ; Bosn. u ; Uung. be , ben ; Ross. b'ł , bo ; Hebr. z ,
"•j. Zaczekaj w slancyi. Teal. 28. b , 5i. Drzewka w
gródee sadzone. Cresc. 401. W' woreczku mu pienię-
dzy przyniósł. Siar. Dw. 48 Nie jesteśmy w domu na-
szym. Kras. Pod. 2, 45. Ziele to -rośnie w lasach , we
krzach. Si/r. 836. W oczach ludzkich mieszkał , nie
w kącie , nie w ciemności. Goni. Oz. 97. Ojca twego
jeszcze żywego w oczach mamy. Lat. Kom. A 4. Mógł-
byś liył każde we mnie zliczyć kości. Wróbl. 48. Chlu-
biłeś się , że Menelaj tyle Niewart , co ly, r.i w ręce ,
ni w męstwie, ni w sile. Dmoch. U. 83. (ani co do re-
ki , ani co do męstwa i siły). — Ellipt. W teni > w tym
czasu ciągu , tym czasem , inbcifeil ; Slov. medzitim ; Vind.
dozhals , med tom, dokle , dollei , tezliafs , dokler da,
miesarna , vmiei's. — Tiaiial. ellipl, W czym , «■ tym , w
nim , bartnil. Wszeteczeństwa patrzy, i wszystek w nim
jest. Gorn. Sen. 562. {te. utopiony). Jam w tym , tyś
w lyra , on w lym , iż to sie nie dzieje ; siat per mr,
per te etc, quo minus id fiat. Marz., ja mam rękę w tym,
ode mnie ziwisło; id) bin briii , bahc Pic S^ani im SpiC'
Ic, aiif mid) fomml^ on, >.>i>ii mir liaiiijt ti iib. Czemu nie
ja w tym jestem? Teal. j|. 6, 112. U mnie wszystko
w pieniądzach ; ja gdy patrzę na nie , I za dobra nii
suknią i za obiad sianie. A'ar. Z);. 3, 122 wszystko za-
sadzam na pieniądzach , ono u mnie wszystko ; tai ®clO
ift bci; mir nile* , ftcbt fiir nUciS, flilt fi'ir aM. Mam w lym
priyczynę. Teut. 29. c, 75. id> liabc mciiic llrfadjc. Musi
to w tym być jakaś lajeiniiiea. Krat. Boś 97. bajliiltcr
fłcrft wai. No! 1 coż w lym ma być złego? Teal. 35.

b. 77. Żaden basza najuboższemu kmiotkowi krzywdy
czynić nie może, bo szyja jego w tym. Ular. Ref. 23.
(szyja jego w odpowiedzi, gardłem to pachnie, gardło-
wa sprawa) Nie chciała króle'.vna za Bogdana, wyma-
wiając się żałobą matki swej; ale lo w tym b)ło, że on
chłop był sprośny. Btel. 449. (tajemna przyczyna była).
— Obsol, F*opiel , syn Leszka, pierwszy w tym imieniu.
Gwagn. 2o. (tego imienia). — ^. .W-j/us ad locum, cum
Accusalwo : Wpadł zaraz w gęsto lasy i w skały okru-
tne , Zkąd patrzał w dal od ludzi w swym żalu na mo-
rze. Jabł. Tel. 551. poszedł w świat, (ob. Swial). Nie
mając w co brać onych świętych kości , w suknią je
uwinęli. Sk. Zyw. 2, 398 \V boty albo w ubów' na-
kładź ziela lego. Syr. 292. Dzbanem leje w sie, aż mu
po uszach ciecze. Bej. Zw. 39 *. W uszy swe to sły-
szysz. Rej. Bust. T I tj. — Ellipl. Swarzcie się wy,
a wilk w owce. Cn. Ad. 1 115. (wpada, wrywa się). Iż
to jest przeciw wielu pismom, żadną miarą lo, w mię
nie chce. Biel. 8. nie chce mnie sie chwycić , nie po-
doba mi się , nie przypadam na lo ; cś mili mir fliir Ilidit
binciii in ben Miu'f. i* fann iiid^t bcaflimmcn. — 2j Mo-
(ii , Jormae , ijualiUilis , slului , coiidilionis; cum Locali
vel .•Iccut. W cukrze , «■ miedzie , w occie co jeść ,
abo z cukrem, z miodem przyprawnego. Cn. Th. 1214.
in 3ilrfcr (fiiiijemadlt;. Posłał jćj drogie upominki w sza-
la( h , w klejnotach i pieniądzach. Sk. Zijw. I , 47. fofli
bnrc 0cfdifnfc nn Skibern, SIcinobicn, (*>elPc. Chustkę we
dwoje zwinąć. Stjr. 595 i. e. sowicie adv., boppclt, jn)(f>
fat^ Siifammeii n>itfdn. Obwiń słoninę papierem we czwo-
ro albo więcej. Sienn. 499. W trąbkę zwinąć , ob. Trąb-
ka. — Obicie w brety. Ktus. Pod. 2, 128. ( brelaini |.
Sprzączki w perełki albo w prążki. Os. Rud. 339. (sc.
robione). — Coiifer : W paski , w koslki , w talarki.
W sztukach co, ob. Sztuka. — We czwał tu pędzi.
Teal. 6, 123. czwałem, im (S)nlppp. W cyrkiel co uczy-
nić. Cn. Th. 1214, {ob. w koło, w krąg;. Beczka Wi-
leńska ma 4 korce Krakowskie w strych. Ciaek. Br. 195.
strychowane, ob. Strych. — .Myją ciało, w pachnące
maszczą je oleje. Dmoih. U. 2, 176 (pachnącemi oleja-
mi). W cienką piszczałkę .Maro bukolika śpiewał. Slri/ik.
Henr, a 2. fna cienkiej piszczałce). Maro Eneidę w gło-
śne śpiewał struny, ib. (>:łośnemi strunami). — We zło-
cie, we srebrze , płacić' złotem, srebrem, im ®i'lPf, im
(Bilber jalllcn. Krezus wszystkim kazał się w złocie no-
sić. 6'iif;. \r^c/i. F 4. — W pieniądzach co , ob. po-
płaca , płaci. W pomiotłach , ob. Podły, pogardzony. —
Pędzić życie w nędzy. Teal. 46. i, II nędznie, im (flcn-
be. Cnota w [logardzie. Stos. Num. 2, 81. (pogardzona).
Szuka jałmużny w odartym odzieniu. Teal. 46, {ob. Go-
łota). W ryzie co, w porządku, (ub. ityza). Przywrócił
w ryzę Inflanty. Tward. VVV. 3. Wziąłem ja w ryzę.
Teai. 18. b, 78. Wezmą go w obroty, leal'. 29, 65,
{ob. Obrol). W takt, w' raz, w miarę, ob. Takt, raz
miara. — Adcerbiattter : \S leżączki , w slojaczki, w śpią-
czki , w rozniaczki , vid< su\s in lucis. W bród , w |»łłw,
w zawód, w dorywczą, w głos , ride suit in locit. W pień
wyciąć, ui. Pień. We znaki się dawać, ob. Znak. Ni

w.

w.

205

w pięć, ni w dziewięć, oh. Dziewięć. — W sJowie co
obiecować , sJowy tylko, sfownie , confer. w rzeczy.
W ten sposób mówił. Zabk. Ml. "201. (takim s|iusobcir).
W te słowa przemówił, jakoś tcmi sfowy, tym sposo-
bem. W nadzieję łaski > ufając łasce. — (Idy on im co
doniesie, wtedy jak w pismo, jak w ewanL;elią wierzą.
Mon. 71, 209. (jak najmocniej). Zadajesz mi kłamstwo
w żywe oczy! Zab. ió, 273. Treh. (w brew', śmiało)
— W trunku lekarstwo dawać pite, ob. Trunek. —
W wlenie, w posagu, w zapłacie, w zastawie co wziąć ;
nl» MaMfdjnC, 'Bvaiit[t^n$ , 33c5abhiU(i ii. f. m. iiclimeii. Jam
w mojej sumie tę majętność objął. Kras. Pod. 2 , 44.
na rzecz mojej sumy, tli iiieiiicr Śiiiiiiiic , fiiv mciiie £iim=
nic. Syna w zakładzie zostawił. Ulryjk. 185. zakładni-
kiem , er licp ibii jiim Uiiterpfnnbc. Postąpił mu cześć
Podola w pewnej sumie pieniędzy, to jest, we dwu-
dziestu tysięcy kop Siryjk. 469. iii etiier fleitiiffcn Summc,
fiir eiiic geiiiiffe Summc Obietnice jakieś bezskuteczne
ma w zysku i w zapłacie. Mon. 70. 630. jiim ©ciiiiiinft ml^
5uin Spinie.' — Respedus: Względnie, co dobili Dfiiiffid)!,
in 3lii!'cbltiuj , rtn. W pieniądze ubogi , w sumnienic do-
bre bogaty. Sk. Żyw. 2, 225. an ©cib ann, (in ijiitcm
@eiui)Teii veid). Bogaty w pieniądze, ale w rozum ubogi.
Kosz. Lor. 76. Nie nalazł tam w szerokie pola bogat-
szego , Ktoby miał użynać więcej. 0(w. Ow. 184. Solon
obaczył , iz Krezus pan jest vv skprby i w złoto , ale nie
w rozum. GUcz. Wynh. F 4. Arnult', człowiek w stan
świecki i majętność wielki , ale w wierze większy. ^^'.
Żyw. 2, 118." W rozum obrany. Prol. Kont. Dób.
nn 3>cr[tmibc etitHiigt, bc^^ Sjci-ftanbeś bcraiibt. Roty jCgo,
w konia , w męża , w ochotę i serce , w rynsztunek ,
we wszelki dostatek , jak najlepiej przygotowane. Wary.
Wal. 84. — Simililiid. Nie jest człowiek w człowieka,
Teat. 45. c, 128. \Yyb. jeden nie równy drugiemu, ciii
Tłtnid} i^ bcm aiibern iiiit ijlctt^. Kubek w kubek mój
portret. Teat. 64, 16. (podobniusieńki, ob. Wykapany ).
Kula wkulę toż samo słyszałem od siostry. Teat, 16. h,
52. Chłop w ciilop ; Sloij. clilap na chlapa. Konie
wyprawne, koń w koń oTiazałe , Niosą na sobie chłop
w chłop jeźdzee śmiałe, liroch. IV. 440. Direcliunis :
W kierunku , biiicill , ^iil , jil. W twarz wiatr , słońce ;
w tyl; w prawą, w lewą; w miasz , w szerz, wzdłuż;
w zad , (vide suis in locis). W znak padli. Warg. Wal.
30, ( ob. Wznak ). Dzieci czasem udają ' sie w ojca ,
w matkę, albo też w kogo inszego dalszego. Sah. 1'robl.
213. W lata zeszły człowiek, aetale protsctior. Zygr.
Gon. 405. W sedno, oblicze w oblicze, w brew', oko
w oko, suis in locis. — Effectus : W, ju. W gniew
kogo pobudzać. Żarn. Posl. 100. do gniewu, jum 3^1'^
rcificil. Obracać w popiół, w prock, w perzynę, w trza-
ski , vid. haec. Obracać [w szyderstwo qu. v. Krzaki
w ścieżki wycinać, a lasy w ulice. Kras. W. 62.
W czcrńce go postrzygl. Stryjk. 194. W zakon czerniec-
ki go postrzygł. ib. 205, {ub. Strzydz , postrzydz). Pi-
gmea , gdy z Junoną w szranki zaszedłszy przegrała,
szła w żorawia. Zebr. Ow. 159; (przemieniła się w żo-
rawia , Juno victam jussil esse gruem). Z dobrego w le-

psze , abo z lepszego w gorsze. Sak. Persp. pr. Ii 2.
Potrawy niezżute w sytość me ida. Pilch. Sen. lisi. pr. —
Inchoatio ex abrupto : Dalejże, w nogi. Teat. 29, 93.
f ruszaj). Pioruny, grzmoty, burza okrutna; wszyscy w
krzyk, a ja w płacz. Teat. 55. c, 6. W dwunastu la-
tach śmiejemy sie z małżeństwa, a kiedy czas iść do
kościoła , dopiero w płscz , chciałoby się na inny dzień
odłożyć, 'leal. 48. d, 33. Rozrzewniony tatulo dalejże
je ściskać , dalej całować , dalej w ślepą babkę , dalej
w mruczka. Teat. 25, 14. Uciekłem, jejmość w rządy;
pełno w domu wrzawy, Trzy sztafety w tygodniu poszło
do Warszawy. Kras. Sal. 80 fic ftcii(j aii jii nnrtlifdiafteii ,
511 I)ilii|'cn. Doznawaray wszystkich przygód, którcmi nas
bóg dotyka , przecie my w swą , przecie my co dzień
to głębiej w las. Podw. Wróż. 01. — Consitii , usus :
Celu, końca, zamysłu, zamiaru, 511. Jechać w nawie-
dziny, w' oględziny, we swity, w śpiegi, w zwiady, qu.
V. ; junt Scfiu-^c , 511 Scfc^cit , jiini gplonireii. Szedł ukwa-
phwy w dnigę. /'. licliun. Orl. 1, 233, et im^tC |i^ (Illf
bie ilicife. Nazajutrz ze świtom gotują się w drogę. Slas.
Num. 1, 95. Żebyś na czwartą godzinę z rana był go-
tów w podróż. Teat. 24. c 102. Niedługo się w po-
dróż niebieską wybierze. Teat. 1. /), 12r Posłowie córki
u Giedymina Kazimierzowi w małżeński stim prosili.
Siryjk. 361. Król córki wasze brać będzie w aptekarki,
i w kucharki i w piekarki. Budn. 1 Sam. 8, 15. Sumkę
w płat komu dawać. Star. Vot, C b. na prowizyą , na
procent, lokować u kogo, aiif Jlitiicffeil. — Simililer:
Chłop wołkom ustawicznie pracą nie folgował, K temu
kiedy w nie robił, to ich jeszcze bijał. 1'upr. Koi Tob
(kiedy niemi robił) — Cum numer o : Jechał, tylko we
trzydzieści koni. Biel. 150. iiiir iii 33fij!eitiiii(j pon 30
tl{op. W tysiąc człeka, w pięć set Cn. Th. 1218. Nie
wypiliśmy we czterech , jak 24 butelek wina. Teat. 7. d,
12. Czart. Nad brzegiem w kilku przyjaciół przechodził
się. Karp. 1. 159. mit ciiiiijeii grciinbcii. — 5) Temporis,
durationis: W, in , 511, tc\f. Myśhłem o tym we dnie i
w nocy. Falib. P. ('Cij Jagc iiiib bą ber Sfai^t. W no-
cy nie jest tak widno, jnk w dzień. 7fa/. 10. b, 70.
Kto w dziesięciu lecicch nie będzie nadobny, we dwu-
dziestu gładki , we trzydziestu duży, we czterdziestu mą-
dry , w pięciudziesiąl bogaty, w sześciudziesiąt nabożny,
tedy już do śmierci takim nie będzie. Bys. Ad. 51. dec
pul , his grot, ter fort, quart sap, giiin dis , sex san ,
pr,si nullus fis , mit 5C^n -l\ahm\ , mit 3n)an3ig 11. f. lu.
W 'occmgnieniu. [lyb. Ps. 51. Zaczek.ij , ja w punkcie
powrócę. Teat. 28. // , 54. za moment, ill cincill SlllgCII=
Hicf , in ciiiem 9hl. Lustracya dochodów kcronnyeh w pięć
a w pięć lat zawsze ma być czyuinna. Herb. Stat. 06.
co jiięć lat , oUc fiillf Jabre. Pokój ten w dziesięć a
dziesięć lat nowemi przysięgami będzie ugruntowan. ib.
713. Vivat król nasz Stanisław August, nich żyje w jak
najdłuższe lata! Mon. 73, 371. W zimie, w lecie, abo
'zinue , "lecie. Diidz. 13. W piątki częstował. Zab. 15,
93. co piątek, 'grc»tng'3, alle grt'i3ta9C, immcr ant gKijtaijc.
O zimę we żniwa m\śl troskliwa. Hor. Sat. 55 pod czas
żniwa i 5ur ^iit ber Slinbte, in ber Sirnbte. Wyrok ten

206

W A - WABICIE L.

W A B I A S - W A B N Y.

kazai wUrąbić w largi po miaslacli. P. Kchan. Orl. 1,
102. w tars;owe liiii , pod czas targów, on 3)?avfttń(jen.
Obóz się zapalił w gwajlowny wiatr. Stryjk. (ji\i. pod
czas gwałtownego wiatru, bep eiiiciii H''flf" 'Binii. Ka-
ranie tego , który w powódź albo w ogu ń rzerzy cudze
bierze. Szczerb. Sox. 177. (w czasie powodzi) Teraz
w to powietrze na wsi siedząc , posłałem do Krakowa
na zwiazdy, coby się z powietrzem działo Fudw. Wróż. 4.
Ario złocista, ucieclio świętego Króla psalmisty, w tru-
dne czasy jego, Kiedy przed Saulem z tobą samotwory
Uciekał w góry. Groch. W. 598. W zły czas , w dobry
czas, ob. Czas. — Loco praepositionis w Genitivus poni -
tur, n p. Wciągnął Olbracht do Wołoch , a to już było
miesiąca lipca. Uwl. 45r). (w miesiącu lipcu).

W A.

*WA- , terminalio duulis primae personae : pńjdźwa eamus
noi duo; sadżwa sedeamus nos duo; siądźmy de pluribus
omnibus. Słowo, któreśwa mówiła, ja i ty. Budn, \
Sam 20, "IZ. Synaczka lego zabijwa, a głodem nie
umierajwa. Sk. Dz 801. Dojedziewa do Krakowa, Alb.
na Woj. 7. Hodie tilimur plurali pro duali.

WAB', iu, et ia, m, WABIK , a, m., demin., \) piszczałka
wabiąca !)taki . bic Cotfpffifc. Ptasznik wabik sobie robi
z kości śrzodka nóżki od kury, na kształt piszczałki.
Haur. Sk 282. — §. Wab' 6'. wabia, wabik, ptak czyli
ptasznik wabiący, Siov. wabnjk , waliny ptak; Sorab. 1.
nawabicźer , wabenik; i[/oA. wolawec, (cf. wołać;; Carn.
vablenka; Vind. vabnik , vabniza, vablenka , vabna liza,
soviza, fcf. 'zowić , zwać, cf. sowa i ; Croat. vabecz, la-
Ira . lafar; Rag. mSmilaz; Hoss. iiainuiiKi , (cf mamić);
ber Jotfooflcl , ber loifcube 55iHjel)teller. Wabiki ptasznikowi
potrzebno , sa ptaki wabiące głosem albo też tylko po-
kazaniem się ; albo wabiki są też martwe wypychane
ptaki. A//;'. Zw. 2. 542. Chcąc biedna ułowić ptaszy-
nę , stawia potrzask z wabikiem w śrzodku zamkniętym.
Mon 60, 2łi. l^lasznik pierwsze plaki żywo zacliowy-
wa , i na spary albo je obraca na waby, Aby drugie
spadały na znane powaby. P. Kchan. Orl. 248. Ptaszek
na płos svabia przylatuje. Hun. 69, 241, — g. Wabik,
WAIili.lKL, », m . wabiący jakimkolwiek sposobem, ber
Ci'(fer, ?liiU'[Ifr; S/or. wabec ; Hoj. \Mleg\; troaf. vabitei.
v:ibecz, /. vabicza ; Cron/. Vdibecz ; Yind. vabnik , vablu-
vauz , navablovez, napelauz; Eecl. BaółiiiKi ; huss. npii-
MUllluiiKl, (liiióiiJLimiKl, liilóllTCIb [.ocldcbca) . — 2) Wab,
iu et u, Wabik ■ wabienie , ponęta, [)rzyiięta , przyłuda,
powab; Carn. vada (cf wada); Yind. yabiuna jed, na-
stava ; Croat. mama ; Dal. męka ; Hoss. Ba6i;a , 3aMHin;a,
npH.Mana, npHMaHKa, npHMaiii ; Eccl. iiaOi, Hf lL'i'cfcii ,
Sliilorfcii , iltei^eii, ber SieiC, pbys. et Ir. Ptasznik udaje
gfiis ptaszy na piszczałce dla wabiu. Haur. ISk 282.
Patrz na waby łowca lego, 'Jestli też w nich co skryte-
go. Dar. Lot. 18 Rozkosz cielesna jako wab inne zło-
ści do siebie ciągnie. Sk. Zyw. 2, l.^G. Statut o me
imaniu szlachcica prawie wab jeden jest złym ludziom,
ku pełnieniu zbrodni. Gorn \Vł. D 1 b. VViem , jakim

wiarę jego ułowię wabikiem. Min. fiyt. i, 204. Świata
tego waby. /urn. Post. 50i. Czart kształtnym wabikiem
ułudzonyi-h ludzi sieciami grze^diowemi piata, ftult. Siedi.
1, 162. Jedne postrachem, drugie wabem i przyłuda
nagrody, od nieprzyjaciela oderwał l'ilch. Sali 27;"). l"o
Sie [lieknych oczu tyczy, wiedz, że to główne są wóby
dziewicze Zab. 10, 591. Zabł. Dziewicze wabiki. Siym.
Ś. W. 50. — §. 5) /'ersoiiif. Iroiisl. Wab'. G. ia, Wa-
bik , człowiek wabiiv, powabny, powabiiik. t'n. 7"// 1 '219.
ein Slniotfer, 3lnrciper. WABIAS! WABIAS! WABIAS!
Hiidik hraj. Pud. 02 krzyk szczw.jacych , fin grn'i|fc4
3agb(jefd)rec. — Transl 'Wobiasz. "wubiasz świat z ckrzy-
kicin woła , 'Wobiasz *v.obiasz do lej jiełnej czary! tirulk.
F 4, cf co żywo Iu ! W.ABIC rz. nied^k.; bok wabili,
wabjm, lakain (cf. łakocie), wnaditi , (cf. nęcić); Carn.
vabili, vabcm, vadem , (vabili • 2. areesttre); Vind. na-
stayili , naslaulati (cf. nastawić) , vabbivati , pervabluvali,
(vabiti . v' gostje poklizat invilare); Surab. 1 wabu , wa-
biu, wabim illicere , lacessere , wyzywać; (Socoft. 2. wa-
bu, w.ibiscli nęcić, ruszyć, poruszyć); Croat. yabili ,
chukali ; ling vabiti , (yapili : /><//. yapili ctamare: Uotn.
Yabiti , zyalti cbjumiire ii tanę o attare onimnle , yapiltii
krzyczeć) ; Russ. oaCnib , uaiinTb , iipoaaHiiBaio (cf nia-
mićj, n04UaHiiTb , no4HaiiiiDaTb; [irzynecać ptaki, |p(ffn ,
(inlorfcti , 95i's(el lorfcii. Ptaki wabi, gdy sobie ptaszmk
na kszlałt ich , głos swój formuje. Aon. Lor. 47. Wa-
bił ptasznik tak dobrze, iż zwodził ptaszęta. Szły na
głos, albo raczej na śmierć niebożęta. Kras List. 165.
Czart podobny do ptasiruka , co przepiórki wabi. Bals.
Ntedi. 1, 161. Nie każde ptasiwo wabi się na głos.
Kluk. Zw 2, 542 Sokół jest dziki , póki go nie wy-
ćwiczą odlalować i przylatować , albo wabić. Szczerb. Sax.
541. (polować na ptaszęta). — Traml. Kokosz wabi,
gdy kurczęta \vodzi. Dudz 21. bic .Cieiinc letft bif &uć)'
leiil. Iż sie kurczątka zwabić nie dały . gdy ji- kokosz
wabiła, gdy skrzydła swoje rozciągała, więc też teraz
już skrzydła swoje ścisnęła. Zirn Post. 5, 550. — '^.
tigur. Nęcić, \oi(n , anlccfett. Grzech jeden drugi wabi.
■SA. Zyw 2, 101. Kupcząc wabił grosz groszem do do-
mu. Star. Vot. C b. — g Oilrowąż "wabił oskarżycie-
lów swoich na rękę. Riel. 286. wyzwał, er fprbertf flf
(lerau?. WABIDŁO, a, n. \ Hois. Ba6H.io; rzecz do wa-
bienia służąca . ciii l'Ci(fiiiittrl. .Nie macie lak mocnego
lepu, ni wai.idła Zab. 16, 585 WABIKOWY, a, e, od
wabika, l'iicf'. Ach niech zginie, kto rószczki wymy-
ślił lepowe , Lub znalazł na ptaszęta sztuki wabikowe.
Tot. Saut 60. plasznicze, SogelflcIIfr « . WABNY, a, e,
WAB.NIE adc; Z/o/i. wabnj , wolawy ; Sluv wabny: 'i, a)
activ wabiący, powabny; lodenb , rctęcnb. Wabne źrzeni-
ce Wenery. A'ur. Dz. 1 , 50 Wabna młodość, Aniai.
Poez. 2, 265. Pasterka z różą wabniej się uśmiecha.
hniai Poez. 2, 155. Cnotliwa i ze wszech miar wabna
Juliana. Zan. 15, 412. Ni tak córka Penisa rozpaliła
gładka Sławnego Radamanta i Minosa matka , Ni dwie
wabne Tcbanki Alkmene . Semcie. Dmoch. II. 2, 51. —
g b) l'asuve : Wabny, dający sie wabić, łikoiny na co;
fi* !i'(fcn liiilfiib, tjterig na* eln'ii?. W młodych leciech

w A C - w Ą C H A w Y.

mych nigilym nie bvf na te miłostki \v:ibny. Gorn. Dtv.
4Ó8.

Pochodź, odwabic , powabie, powab, powabny, prze-
wabić, pr:,ywabid , uwahić , wwabić, wywabić, wywabiacz,
zwabić.

WAĆ. ob. \\'»ść.

WACEK, cka , m., WACECZEK , czka, m., demin ; (Boh.
waćek, {dem. Nom. wak , cf. wisak iJutnok, cf. wisieć);
Sorab. 2. walscha ; Carn. basiika , ( basam farcio, cf.
Germ. faffcn) ; Yind. vadvazbga; Bosn. vascca , buganca,
rejbe ;• ^'fec. wiitsack , wiiska; hi vesk ; Finl. waskyt ;
Germ. S.iti(icf i ; worek, kalota; ciii Sciitcl , Sactdicit , ciiie
iafdje. Wacek , worek , torba , raantelsak , woreczek
skórzany na pieniądze , ściągany rzemyczkie.m lub za-
meczkiem zamykany, i z szyi zawieszany. A'. Kam. Zbył
w ciżbie 'piętnaście talerów i wacka połowicę. Papr. Ryc.
201. Pijanice nalewają sobie w 'szkopce i trzewiki , wy-
bijają błony, czapek , mieszka , szubek , wacka ostradają.
Gd. Post. 194. Z swego waeka go na svojne wyprawił.
Alb. na Waj. 2 (swoim kosztem, swoim groszem). Go-
towy wyrok z wacka wyrwawszy czytał. Biel. 277. Baz,
Hst. 176. Odejmie pan córom Syońskim płaszcze, tka-
nice i waceczki. Radź. Jes. 5, 22.

*WACH ! WAH ! interj.. Lat. vah = bawaj ! Germ. csjl je !
hip fc^en ! Koń nie waży sobie okrzyku trąby, jako sko-
ro ją usłyszy rie wach! Birk. Zbar. C 4. Gdy usłyszy
trąbę, mówi wab! W. Job. 59, 25. Wach! który psu-
jesz kościół boży, a trzciego dnia znowu zbudujesz
go....- ZarH. Post. 5, 786 b. Wach, któryś mówił,
skażę kościół Loży. Eraz. Jez. T.

WACH, a, m., dem. zgrub. Nom. Walenty; n. p. Hej Wa-
chu, Kubo, Grześku, przybywajcie prędzej. Teal. 51.
c, 106.

WACHAt^ . ob. Wahać.

WĄCHAĆ med. niedok., powąchać, zw achać dok., zapach w
się wciągać, powoniać; ctiicii ®nudj iit fid; sic^Cit , ctluaS
rict^cn ; Boh. euchati , ćuchnauti , ćuchawati, ob. Cu-
chnąć; Sorab. 1. nucham , {ob. Niuchaćj ; Sorab. 2. nu-
chasch ; Garn. vohain; Yind. vohali, ovohati, dovohati ,
pervohati , duliati ( ef. duch , dyszeć ) , poduhati ; Croat.
yaham : Dosn. gnubati ; Russ. oóOHflTb , HioxaTb , npii-
HK)XHBaTb, ( pa3HK)xaTb wyszperać nowinki, wymacać);
Ei:cl. I&MIH . (3.i()yxaio śmierdzę). Kucharz wąchając, się
naje. Cn. Ad. 406. Wąchając się nie naje , węchem
wilk syt nie będzie, ib. 1222. Czemu się psy pod ogo-
nem wąchają.... Pol. Jow. 2,67, (ob. Pąchać sie , po-
pąchać, węszyć). — § Tr. pg. Wąchać czego, miarko-
wać, tropić, postrzegać; (tmai mittent , merfcn, ricdjeit.
Jaka wesoła; musiała już pieniądze u tego panicza zwa-
chać. Teat. 9, 52. WĄCHA WIEC , wca. m. ,, czułego
węchu człowiek , bcr cincn fdjatfeit @eruĄ l)at. Żydzi wą-
chawcy poczują , kto ma co w skrzyni. Gost. Gar. 5.
WĄCHAWY, a, e, powąehujący ; Ross. 060HflTe.iibHbiH ,
berieiftcnb ; fcf Yind vohon , ovolini , savohlivi pefs ,
flednik , fledni pefs; Garn voh6n;wyżeł, ob. Węchorz).
Wielkim szkapom wąchawym , takim pokój dajmy. Biel.

W A C H E L - W A C 11 L O W A Ć.

207

S. N. 23. — Transl. Panienki na cię niełaskawe , Po-
wiadają, żeś nogieć wąi^hawy. J. h'chan. h: 56.

Pociiodz. węch, węchacz , wechorz , powącliać , węszyć-
pąchać, popachać , prz.etuąchać i cf. wonią.
WACHEL, cbi.^, H! , 1. WACHLAHZ, a, m., narzędzie z piór
do poddymania ognia, Germ. DCf i\a^er, (cf. wiać, wie-
je, wiatr), Sl)icScnfnd;er , geuei-fdilier ; Boh. wohanka , (cf.
oganka) ; Slov. ohańka ; Sorab. i. wachla , wachiawa ;
Carn. vetreneza ; Yind. nialialniza , {ob. Machać); Croat.
puhalo , puhślcze, branilcze ; Bosn. maiialnica , mahallo,
moskar ; R^ig. pahaglizza, mahajo, mahiihiiza ; S!av. vitrilo ;
Ross. oiiaxa.io , onaxajbuo, naxa.io, .Maxa.ibuo , Maxa.ibino
Btep^B. W kuchni z piór zrobiony wachlarz do rozdy-
mvwania węgli. Wiel. Kuch. 455. Kuchenny wachlarz.
flaur.Sk.óib — i. WACHLAHZ, WACHLARZYK, a. m.,
demin., damskie narzędzie do robienia sobie chłodu,
wietrznik ; ber gn^er. Da Samnifrii^er. Damy wachla-
rzami powietrze poruszając, wiatr wzbudzają. Os. Fiz.
224. Już piżma, już maszkary, już chłodne wachlarze
Na pieszczone niestetyż wymyślacie twarze. Pot. Zac. 114.
Wachlarzyk od słońca , dla ochłodzenia się , a częściej
do spędzenia much Teat. 12, 126. — Fig. Paw' wa-
chlarz farb kwiecistych jak tęcze roztoczył. Przyb. Milt.
226, Wszystkie robaków , wszystkie owadów rodzaje.
Te zamiast skrzydeł chwieją motvlne waciilarze. Przyb.
Mili. 227. WAĆHLA, i, z, pochodnia; Boh. fakula;
Slov. fakla : /y««j. laklya ; Sorab. 2. fakula , pocharna;
Sorab. 1. fakula, fwetza; Gum. bakla ; Yind. bakla ,
lampa, lainpafh, fvietilu ; Croal. bSklya , luch , luzherna,
poszYet ; Ross. 'lAKejiT); Eccl. jym;i;a, jjiiiJiKa, (cf. łu-
czywo, cf. Lat. Iux); Germ. bic j^otfcl; Lat. facula; Dan.
fakkcl ; Srec. fakla , pr. et fig. Tu miłość wolno rzuca
swe złociste strzały, Tu roznieca swe wachle stałemi
podpały. Przyb. Mili. 128. Przybywaj wachlo gorejąca,
która wszystkie kąty oświecasz Teal. 16. b, 57. — Ar-
lill. Wachle smolane , laski sosnowe , opasane knotami
wygotowanemi w saletrze. Jak. Art. 5, 521. WACHLA-
RZATY, a, e, — o adverh. , na kształt wachlarza , \ix6si-
ridjt, ii'ie ciii gadjcr. Zeliry rosę z skrzydeł wachlarza-
tych runią. Przyb. Mili. 2d2. WACHLARZOWY, a, e,
od wachlarza, (ji'c§cv = ; Rosf. onaxa.:bHbiii. WACHLO-
WA(> (J. niedok., wachlem czyli wachlarzykiem powietrze
ruszać, Germ. fadiclii , fadjerii ; Boh. fochrowaty; Sorab.
1. wijchluyu; (Carn. vahlam flamniesco ); Rag. mahali
tkoga , (cf. machać); Boss. onaxHyTb, onaxiiBaTb, Ma-
xiiyTb, HaxaTb, o6jiaxiiBaTbca, (Bax.iaTŁ , CBax.iflTt par-
taczyć, Bax.iHHie partactwo). Wachlować, wachlem pod-
dymać. Cn. Th. 1220. Przechodzi sie hrabina, i mocno
się wachluje. Teal. 20. i, 31. £«c;. Zw. 27. — Impropr.
Ruszać czym na powietrzu , machać , ruszać czym powie-
trze ; i;tit etrono fncCcrii, bic Siift iii Setvetju:uj fc|eii. Fi-
ranka oknem wywieszona , i wiatr nią wachluje. Teat. 32.
b, 67. Ptastwo szuka kędyby uciec, wachlując skrzy-
dłami. Bardz. Trag. 515. Szum skrzydeł ptaka powie-
trze wachlującego słychać. Gil. Post. 256. I>edal po
powietrzu skrzydły sztucznemi wachluje. Zebr. Ow. 193.
bic Siift mit ilui^dn )'d'!ageii.

208

WACHMISTRZ - WADA.

WADKA - WADZIĆ.

WACHMISTUZ, a, m., z mem. bet SBodimeiftf r , ma do-
zór iiati unleroHeiTami , giefrejlerami , szerei,'Owpml i
niższym sztabem w chorągwi, huw. \'ar. H. — (WA-
CHO, wyraz strzelecki zamiast zając. Skrbk. Mskr.. ob.
Kot, bei) ben jóflcrn. fi" ^W'^.)- — ("WAClIOWiNY, ob.
Wahający SIC). - WACHTA, y, i., straż, warta, z Aiem.
bie iłi'ad)c; Sorah. \. wacha. Tak każda koh-j [(rowadząc
te Iraite Trzyma swą wachtę. Klon. FI. L) I h. Po-
trzeba bvło nocnych wacht używać braci na (irzemiany.
Birh Dom. lOł. ' WACHTAIIZ , a, m., wachlujący, war-
tujący, fi. stróż, ber ©ddjtcr; (Sorab. 1. wuchwar, waeh-
taf; \md. vahtar , vahlcr , varih , varh (cf. warować),
varuTauz) Jego cesarska wielmożnosić rozinailemi urzę-
dami , /oiniczvch , odźwiernych i wachtarzów obwarowa-
na Smotr. Lam. Cii. - (•W.\CHTEI., .Yiew., ble 2B.id)tcl,
przepiórka. — g Legawym miana dają od ptaków, n. p.
lazan, waihtel, bekas, słomka, 3iame cmcfS $ul;iierl>iiii'
be«). — WACHTO WAĆ cz. niedok., straż trzymać; Boli.
ponocowti , (ob. Ponoenik); Yind. vahlati ; Croal. viro-
sztujcm ; Bosn. bdiiti , tpac^cti , 5Bac^ ^altcn. Żołnierz na
wojnie śpi mafo , w drodze zawsze, wachtujfi często.
Birk Kdw. .Muli. B ~> b. Cała noc, wachtowah. Kmil.
Spyt. B 7,. Odym. Św. Q i] i b. WACllTPARADA, y, ż..
(jerm. bie 2l!ad>tparabe. Tak się wystroiła , wyfryzował.i,
jak żołnierz na wachtparadę. Teut. 15. 56. ib. 15, 55.

WACKAUZ, a, VI. co wacki robi, ber fflabfatfemattcr ; Boh.
wackar. WACKOWY, a, e, od wacka , 5S(ibfńcfel > ; Slo<\
Wackowi , cl', kieszonkowy.

WACŁAW, WE.NCESŁAW ; a, m., imię męskie. Senjcl ;
Boh. Wa.-iaw, Wacel, Wa.sek . Waśićek ," {ob. Wachj ;
(waćsiawky t,'atunek bedlki). Wencesław, więcej sławy,
r/l mi W. 1 , ćo. ■ ■ ■

WACPAN, WACPAMNY, WACPANOWY , ob. Waść ,
Waszeć.

WA(",ZVC r.z. coiitin. , u tkacza , przerzucać czółnko przez
taclie w robocie. Mngier. iM^kr. , (cf. wątek), bilś SBeber'
ftbijfdjcii ^llr(^) bie gabcii roerfen.

WAD , WED gi-n plur. Aom. węda.

WADA. y] ż . WAUKA, i, s., 'dem.; Boh. wada. wadka;
znaczna przywara, ułomność; Sorab. 2. brach, bra-
schnolrż , (ob. Brakj ; Yind. madesh , ymafhik , bis ,
lifa; Rag besc ja , betcgli, tróha, ulroba, (cf. wątrolia);
Hung. vetek , (cf. wiotchyj ; Ilo»s. npopy.\a . fin i^f^lfr,
&tbxtd)(n<, (u Czechów, 2. wada . zwada; Carn. sv;1da
cf. zwada < zły naług; (Carn. nayiJda contuetudo , re-
svada • złe użycie, resvadeti > w zwyczaj obrócić, vadu •
wnet, wab'; Yrid. vada eierctluim , nayada , shega >
zwycz.ij); Bo%n. yada tlatula dies; Hag. obada, ósvada ■
skarga; liois. nOBa4Ka zwyczaj, nałóg). Co w prywa-
tnym człowieku małą w oczach ludzi jest przy>vara. to
w królach wielką wada. Goni. Dt ded. Snadniej jest
wady upatrywać, niżeli bez wady działać. Dynr. Gród.
84. każdy ma swoje wady, na tym tylko sztuka, Kto
je zręcznie utai i widzów oszuka. Zatl Zab. 95. Kto

• nie zna swej żadnej wady , Niech się powadzi z sąsiady.
Gol. \Yym. 1',).') Kto kogo miłuje, wad jego nie czuje.
Cn Ad. 579. Zegl. Ad. i 17 .Nic na świecie bez wady,

bez przygany. Cn. Ad. 550. (nic bez ale). Jedna mała

wada piękną rzecz oszpeci. Cn. Ad. 510. Dwie wadzie

(dual. ■ wady). Kosz. Cyc. F 5.

Pochodź, wadzić ; zwada , zwadzca , twajca , obwadzca ,

obwadzid ; winowajt:a; zawada, zawadzić, zwadliwy ; waśń,

waśnić, waśniwy , iowaśnić.
WADKA, \VĘDKA, i. i., dem. Nom. węda; tine fleinf Sn-

flcl , cin Slngeldjen. Dudz. 66 ; Ross. y4Ka , yaoMKa.
♦W.ĄDLINY, ob. Wędliny
WĄDÓŁ, u, m. , wazki dół; Slov. lidoł, dolina; Boh.

auddl = dolina ; EccI. |*A<'-^'Ł -\ • fl0404i0 wydrożam) ; Rost.

y.xa6'b . yxa6eni, y.\aóiiiia , auóoHMa (cf. wybój), jon

(ob. Łęg), JouiiiHa, flpyra, uspari, eiiie fd^male (^lubt.

Rózgę tę wszystek las okrył i spułem Między cienianu

ciemnym zawarta wądołem. A. Kchan 131; (co/iya//isi.

Ottierać wadnł, któryby nazbyt nizki nie był Cresc.\K\,

Rowy i wądoły kopJć.' Chełm, h: 200. WĄDOLISTY.

3 , e — o adi'. , pełen wądołów , ooU ©rubcn ; Ross. yxa-

6HCThlfi.

WADWICZ, herb.; tarcza wzdłuż przedzielona, po prawej
ryba morska biała w polu czerwonem ; po lewćj ryba
czerwona w polu biafem. hurop. 5 , 55, fin SBiippen.

WADYltA, V, m; Boli. wadd ; kłótnik, zwajca , fin S^"'"-
I to wadyra. Teat. 45. c, 122. Wyb.

"WADZAĆ, [requ. Yerbi wieść, wiodę, wodzić.

WADZIĆ cz. niedok., zwadzić, powadzić dok.; {Boh. wadili,
(2. waditi > wadę mieć); Sorab. 1. wadżicż skodzie;
Carn. yadeli , radem, navadelti assuescere, 2. vadem <
wabię: Yind vadit assuescere, pervaditi , navaditi, nava-
jati I przyzwyczaić; Croat. yadim e.cimo , exlraho , naya-
gyujem , nayaddszem ' przyzwyczajam; Dal. nayaditi as-
suejacere, obvaditi insimulare , accusare , ob wadzić
Bonn. yaditi , izyaditi e.vtrahere {ob. Wieść, wywieść),
syaditi , osvaditi , obadit arcutare ; Rag. yaditi zube,
euellere denles , ob^Jiti , osyiidili accusare ; Ross. BajHTb ,
BaHMarb poiwarzyć , nBa4iiTb . BBaiKitsarb wyknsć , npH-
Bn4iiTb. npiiBa'/KiiBHTb, iiuiłiUiiTb , no8ii»!iiBiiTb zwyczaić ;
£,'•(■/. BaiK.iy Ha Koro defero ali(jiiemi ; — 1) kłócić, wa-
śnić, kość rzucić między ludzi, powadzić ich; 3>in'frfV
mai^cn , aii^iceil. Kozacy nas z Turkiem najwięcej wadzą.
Biel. 6."'i9 Lejnej złe pany wadzić , niźli jednać. Ezop.
152. WADZIĆ się rtripr.'. kłócić się. fi4> janffn ; B^h.
wcdilise, swaditise, nesnadjm sc, (ef. snadny); Slov. v,a-
dim se , zehrern; Sorab. i. zwadżu szo , liadruju szo ,
cżeru zwadu; Sorab. 2. szo ważisch ; Yind. fe yadit , fe
nayajat consuescere , exereere se , yaditife, yadluyatife •
walczyć, pasować się; Croat. yadilisze, yademsze. szya-
ditisze, szyagyujemsze , inadimszc , pregoyarjamsze , ka-
rarnsze, czargamsze; Dal. karatisse , prigoyaramsze , ina-
dimszc; Bosn. syaditse ; Rng kiratise, zayaditise : {Sliv.
ssaditise. csupatise • poczubić się); EccI. eaitnycH n
KHłii ; Rotf. cyraJKHTb. cyTH*v , ccopHTkca , ccopiocb,
c.toptiTb, Ba4()piiTb. 8a4opHii'i<iTb , iiiUBUjUTbCH, ppiisa-
4HTbCH , npHBUiKHBaTbCfl pizywykiiąć) Wad?ą się jeden t
drugim o grunty, o domy, o ni.ijęlności. Baz. Hst 115.
Zwadziwszy się, jeden drugiego zabił. I Leop. 2 Reg.
14 , 0. Rad Sie wadził i na guz gonił Ghcz. Wyeh. L

w A (! A.

WAGA.

209

8 6. Z giamalyką się sva(]zi._ Groch. W. 516. Dwaj się
wadzą , a Irzeci do kalety. Zefjl. Ad. 09. Nu nie wadita
sie , (dual. > mc wadźcie się) , doświadczę ja togo , Który
jt;st potężniejszy , karku mocniejszego, /'apr. Koi. U 5 6.
Takie sie sądy bez liku hafiaja, Jedni się wadzą, a
drudzy zjadają. Jab-l. Ez. 4. — 2) Wadzie , zawadzad ,
przeszkadzać . na przeszkodzie być . szkodzić ; ()iiii)ern ,
^i;iDcili(ti fean, im SSege )cv«, im 'Begc ftefecii. On woła,
a przeciwny gfuszy w icher słowa , Huk morski wadzi ,
w posłuch aby nie szJa mowa ; nec .wHi/ audhe vocem.
Zebr. Om. 285. Rzeczy szwankowały, .ledna drugim wa-
dziła, że się ucierały Twarde zmiekkiemi, lekkie z cie-
żarowatemi. Zebr. Ow. \. Błądzą, którzy powiadają, iż
nauka wadzi do rycerskiego rzemiosł.i. (jorn. Dw. 59.
Światowe rozkoszy najwięcej do zbawienia wadzą. W.
Fast. IV. 2, 216. Stwórca tego nie potrzebuje; ale
przecie wdzięcznym być nie wadzi. Psalmod. TiO. Wadzi
letnia gorącość , a mgła zaś zaraża. Wadzi mi chłód,
a zimno aż kości przeraża, /'roi. Kont. .4 4- b. Co jej
livło potrzeba, to nni powiedziała , A co jej mogło wa-
dzić, o tym zamilczała. P !\chan.{)r!. 1, 85. Wszystkoć
wadzi , by-ć na nos biedna mucha padła. J. Kciiati. Dz-.
220. Jeśli wadze, tedy się wyprowadzę, /iys. Ad. 19.
Wadzi mu to u kogo, psuje go, liydzi. Cu. Th. 1220.
WAGA, i, z'.; Doli. waha, wahy ; Slov. waha, mjra , (cf.
miara); fiung. mertek ; Sorab. i. waha; Sorab. ^. waga;
Cain. et Vind. v3ga ; Croat. viiga , kanlar; Dal. merillo,
mirilo ; Busn. kanlar . mjerilica . mjerelice , rajerra, utez ;
Rag. ómjera , barbar. teresia; Slav. vaga , kantar; floss.
Bara, BaatHH , BtcH.io, Btcu; Eccl. MEftHno , i.itipi , ea-
miim, npeatca, npeetcŁ ; Germ. Dic5H5acje; — 1) naczynie
do ważenia ciężarów , Me SBrttje jiim illumicijeii 5cr Saftcit.
W językach północnych waga nazywała się wog , a luege
ważenie. Cz.ack. Pr. 288. Waga, silnia, niby szubienica
mocna drewniana , na której wisi kibić żelazna z dwiema
szalami, na ramionach tej kibici znwisłemi. /ai. Art. 5,
.521. Drag, mający podstawek w samym śrzodku , a cię-
żary równe na końcach, jest waga. Sohk. Arch. 50. Juk.
Mat. i , 269. W hucie powinna być waga jedna więk-
sza, żeby można sto funtów razen) na niej ważyć z do-
brym bardzo bilansem, druga, powinny być szale, do
ważenia drobniejszych materyałów na łuty. Torz. Skt.
120. Waga na drobne rzeczy, szale, ważka; ciii S(Iia=
IfiigciDidn , cine 3Sagi'(^nIc. Potrzeba te nowo grosze brać
na wagę, aby się zaraz wydał, kio je pofałszował.
Star. Mon. a 5. Pieczętujesz, naznaczasz a złoto od-
ważasz. Także i srebro z wagi na wagę przekładasz.
Prot. J(U. 10. Na w.nge kłaść, odważać pr. et fig.; nilf
ik 3Eaije Icgcii, afciinigcii. Nazbyt cię popedliwość panie
mój napada , Kto z prawa sądzi , każdą rzecz na wagę
kładą. Morsz-t. 175. (rozważa). Pod wagą i miarą. Weg.
Mann. 1, 00. ważąc, odważając, imd; bcm @cn)id)tE.
Natura wszystko pod wagę i strych słuszności ułożyła.
Pilch. Sen. list. 5, 210. — Waga publiczna urzędowr.a,
miejsce czyli dom, w którym ciężary urzedownie odwa-
żają; Carn. vśgna hisa, baź ffiagc^auź , ^ie ffiage. — •
Waga, szal kołowrót, u którego końców misy szalne

Stomik Undege uyil. 2 Tom VI.

wiszą. Cn. Th. 1097. kibić; Hoss. KOpoMUcio, KopcMU-
ciHuo, ber SageDnlfen. — Waga, gwicht, ofow', ka-
mień, abo insza matcrya , którą na wagę abo na szale
kładą; tai ®mid)t , bit ®ClVtd)ter. Zygmunt August po-
stanowił, żeby po wszystkiej koronie jednostajna waga
trzymana była. Skrzet. Pr. Pol. 2, 194. Na większą
wagę kupują, a na mniejszą przedają towary. Mon. 07,
295. — Waga , ciężar jaki abo miara , odważona wagą
abo gwichtern którym pewnym, funtem, półfunciera, ce-
tnarem , aDgetuogene ©d)iuerc ciiie^ Singer. Pondus magnum
auri . spora, dobra waga abo sztuka; sporo, nie mało
złota, wielka' moc. Cn. Th. 1220. ■ — Obsol. Waga sre-
bra = dwie grzywny, jipni OTarf e.ilbei". Świętopełk z
dochodów ziemi Pomorskiej tysiąc grzywien abo 300
wag srebra do Leszka co rok wypłacał. Krom. 219. —
Waga jakiej rzeczy, ciężar rzeczy jakiej odważony: So-
rab. 1. waźnofez, ważnotka, (cf. ważność); Boh. zaważ,
^ {ob. Zaważyć): Vind. tesha , vtesl) , tcshina; Rag. vtez;
fioss. Bici, tai @etutc|t citier 6nd)e, i&re Sdjmcrc, ii':c
yifl fie nncgt. Kiedy sie mówi, że to ciało waży 12 fun-
tów, tym sposobem nie wyraża sie tylko waga lego
ciała , a nie ważność przyrodzona tej materyi , z której
składane. Jak. Math. 2, 86. — Waga przyrodzona
rzeczom, ciężar, ciężkość, nt ma wagę ta rzecz, cięży
mało. wiele ta rzecz, n. p. Dla dobrej wagi, trzci-
ny Bononicńskiej wiatr nie unosi. Cn. Th. 1120. bic na=
tiirlidje odjmcrc md Siiigci". — Waga, rzecz ciężka;
CIII @eilńd]t, CtlUilo iSC^mCKi*. Z proc większych, ciężką
wagą opatrzonych , nieprzyjaci(-la razili. Warg. Gez. 203.

— Waga równa, wagi równość , Równowaga, Równowa-
żność qu. V. , biV? @Ictd)gciuid;t. Cruntwaga służy do bra-
nia wagi lub ważenia, gdy się muruje lub buduje. Magier.
Mskr. Puścić wagę od grzebienia , ta gdzie uderzy , bę-
dzie śrzodek szerokości. Torz. Ski. 58. (pion). — Simil.
Watluchne dzieciątko drżąc na mdłych czaszeczkaoh z
wagą się stawiło, czymkolwiek żyłkom pomagając. Zebr.
Ow. 582. ważąc sie, przeważając się, wahajae, nie
krzepko w kroku stojąc, luanfcilb. — Waga, przeważanie,
przewaga , ut Przydać co (lla wagi , abo namkn.ić , pom-
knąć dla wagi , i. c. przeważenia jednej strony. Cn. Th.
1220 ©nwdjt, UDcrgcmidit ; Boh. phważek. — 2. Simi-
liludtnes : Waga na niebie, znak niebieski jesienny. Zebr.
Zw. 25, Rag. mjerilo , bic JSngc am i)immel. Już z Panny
zchodziło Słońce i swym na W^agę okręgiem godziło.
Bardz. Luk. 54. et 163. /. Kchan. Dz. 4. Wietrzna Wa-
ga , a naprzeciwko niej ciepło suchy Baran. Fur. Uw. E
4 b. Wagi u wozów na któro postronki zakładają, libra-
menla. Mącz. bie iSaijc aii ber Sciitifcl, ant 3Bagcn. —
Waga u zegarów', (^n. Th. 1221. bno ®cuud)t nil ber \\hx.

— Waga, herb; krzyż podwójny, na nim księżyc roga-
mi na dół, pod nim linie trzy Iryanguły wyrażają A'«-
rap. , 5 , 34 , eiii Sappeii. — 5) Fig. allegor. Już sie z
nocą dzień zrównał, słusznej wagi wzorem. Bardz. Luk.
54. Teraz mój żywot już na wadze stoi, zdrowia lub
śmierci. Past. Fid. 174. (już na schyłku, na przechylej.
Wagą szczęśliwości publicznej , jest szczęśliwość rolnika.
Przestr. 135. zasadą, miarą, wymiarem. — §. Morał.

27

210

WAGANT - WĄGL.

trantl. Waga, ważność, znaczenie, cena, po«aga , po-
ważenie, szacunek, położenie, miejjce . liczba; ®tn)id)t,
anfcbcn, %nt\) , 8e^eutuII^J, ffrcMt, !ld»tunj; liost. vulg.
auaTi. Bawarya między stanami Nieinieckiunii me ma tej
wagi , któraby sie w proporcyi do rozległości jej krajów
należał) Pam. 81, 455. U Turka v» waJze za psa ka-
żdy ciirześcianin. ł'ank. D: 51. tdem Siryjk Juik. B ó.
Dziś w lekkiej wadze a largu są nauczyciele. Glicz.
Wyck. S 8. Gdy w jednej wadze są nikczemni z go-
dnemi, mało ozdoby Hzpllej przybywa Budn. Apopth.
15-2. Mufiy jest w wielkiej wadze u Sułtana. 6lar. Dw.
50. Był dzielny i w wielkiej wadze u cesarza. Sk. Ih.
17. W wielkiej czci a w w.idze u ludzi był. Kotz. Lor.
12 6. Solon tycb , którzy u tyranów nieco mogli, a w
wadze byli, liczmanom piz\ró«na«ał. Aon. Lor. 175 b.
Wincenty od mistrza Pruskiego był dobrze udaruwan .
I w wiilkiej wadze mian. liiel. 185. Z tym niech cię
pan bóg chowa nam na długie lata, W łasce swój, w
czerstwej sile i w wadze u świata. Grock W. 1 GO.
A wżdy to w lekkiej wadze u ciebie! Kej. Post. SS 5.
Sam się sobie w jwojfj cnocie podoba , i rozumie się
bytS w wadze przed bogiem. W. Post. Mn. 299. Prośby
i groźby Władvsfawa żadnej wagi u książąt Polskich nio
niosły. Krom. 171 (nic nie znaczyły) Proszę cię panie
mój, |iosłucliaj mie, niech ma miejsce i wagę |>rośba
moja przed oblicziiośeia twoją 1 Leop. Jer. 57, 19.
Tylko przez wagę, wchodzili) w powagę. Lub. Hoz. 2 1 6.
Pochodź, waijomiar , wagumieizyć , wagoruch , wag-
mittrz, wigodąg , wigorówny , wagostrychowny . równo-
ważtfj , równowaga, równowainość; laaika , wużyc , wal-
ny, ważność; dowazi/c , uauażyć, odważyć, odważny,
odwaga, poważyć, poważmy, powaga, pudwuiyć , prze-
ważyć, przewaga, przeważny, ponieważać , znieważać,
zniewaga . rotważyć. rozważny, rozivaga , uważyć, uważny,
uwaga, wyważyć, zważyć, zaważyć; wahać się, wąchać
sie; conj. wieszać, wieiić , wisieć elf.

^VAG.^^T, a m. , w muzyce, głns do żadnego z czterech
głównych nie należący; ciiic £timiiic , ^ie }U fctncr Icr
oifr $<auptftimmcn iii ter a)hi|'if gcbórt. Usłyszysz lam pięć
basów, dwanaście dyszkantów. Sześć altów, ośm teno-
rów, dwanaście wa',;aiilow. / Krhan. Uz 22t.

•WAGL, 'WĄGIEL, WKlilEL. (di^tag. węgi.ł), ęgla , m. ,
WKGLE, a, fi., apud vet^ies i olteitiiam nnyiilare , si-
gnifitalione pluralis; hodie Węgle, Gen. ów, plur.;
(Buh. uhel , collerl. uhlj ; Sluv. iihel , iihijćek ; Samb. 1.
wuhlo, wuhel, wuhleżk: Soruh. 2 hugel ; (^arn ogl ,
(ogn ■ ogień); Vind. vogel , vogle , V(igeu , vogf|jo , vo-
glillie; Bag. ugligljevje ; Croat. vuglen ; Dat. iiglyen ;
Bosn. ughgljen, ugliglen^k; Slau. ugijen ; Boss. yri)lh ,
jTJb. Gen ynn ; Gerin Ke Roi)\t ; Si-ei: et hi. k<d , ohttt.
Scand. kol, ignis ; Hebr. n?p urere, bni geohel rarbn);
węgiel z drzewa wypalony . jest ciało cz.irne , kruche ,
znacznie lekkie, które z drzewa niedngorzałego pozo-
stało się. Ol. Bud. 69. Węgiel, ciiiło stałe, suche,
kruche, p»znstai'e z rozbioru osobliwie roślin- Ot. Piz.
1 , 2j7. z drzewa ogień wypala węgle , a weyle potym
obracają się w popiół. Huur. Hk. 90. Wę^le palą się z

W ./^ G L 1 K - W A (i O M I A R.

dębiny , grabiny , buczyny , sośniny , olszyny. A7uit. Roił.
2, 1(37, (cf mielerz). Slov. Z każdeho drewą uhle pali;
z każdego drzewa węgle pali ; omnia tn suum emolu-
menlum convertil. Jedne drzewa na węgle , a drugie na
węgły. Pot. Jow. 11, (cf. na opał, iia budowę/ 'V\'ągle
żarzyste. Pasł. Fid. 270. Węgiel żywy, żarzysty ; Botn.
xiv;lgl, (ub. Zarzewie). Węgiel skropiony wodą bardziej
sparzy. Zimor. 528. (nie jątrzyć, nu' drażnić, daj złemu
pokój). Węgle oijiiiste będzie spalone na głowie jego.
Badz. Ezdr. 16, .J-ł. (obseiv singularem cum colleclwo).
Stali u 'węgla . bo było limno i grzali się. 1 Leop.
Joan. 18, 18. Wajek. ib. u ognia, u ogniska; beifta
3fuer, Sufclfciier. Doznał co to jest. *wcgl żarzysty na su-
kni trzymać. Sk. Żyw. i, 226. Prov. Znać jak 'wągl na
czeluściach. Cn. Ad. 1361. ijak kredę na tynku, na gi-
psie, nic nie znać). Napisać co węglem w piecu ■ nie-
pamięci oddać; itmai mit Soblcn in itn den fdjrciben, ter
SergeJTen^eit ubergeben. Wieczór on nieszczęśliwy, godzien
umaczania Pióra w Stygu i 'wagiem czarnym napisania
W' piecu .Mongiebelowym. Tward. W D. 3l. — Czarny
jak *wągl. Kulig. Her 112: Vind. shushen , shushoun,
zhern kakcr yogel , prezhern , (cf, jak murzyn , jak kruk).
Kto nie pokazuje swej nauki, tak waży wiele, Jako
'wagiel , kiedy go zagrzebiesz w popiele. l'vt. .Irj 415.
Węgiel jak mówią, za skarb znalazłem. Min. Byt. 4 , 64.
(carbonem pro Ihesauro tnvenire). Kloż tu węgle gryiie?
zda mi się, że ci nie Lardzo smakuje chleb nauki. Twór.
Wiecz 53, cf jakobyś drwa gryzł, nie ochoczo. — g Wę-
gle ziemne , są to rzeczy w ziemi się znajdujące , po-
spolicie czarne, mające sposobność palenia się. tak że
zastąpić moyą potrzebę drew. Gatunek ich trojaki , są
kamienne, ©teinfoblen , Garn. oglin, hul ; Ross. Kaaen-
iioB yroJŁ ; drzewne, iaubfp(;leii ; ziemne, grbfotilcn ,
\'ind. perslen yogel , oglin , pezhounu vogle. htup. Kop.
1, 225. Węgle mineralne lub ziemne; najlepsze wy-
eh'idzą z Anglii. Wyrw. Geogr. 416. e< 451. W krainie
tej rodzi sip wszystko, aż do węgla samorodnego. Boter.
54. "W.ĄGLIK, \VĘGLIK , a, m, demin. mały węgiel;
(Bnh. utiljk kaibiinkuf j ; Boh. uhljcek ; Bag. ughgljen-
cich; Boss. yrojcKi; Ecd yrJHKi, eine fleiiie Scble, fin
Jlóblcben. Majz. Na wąglikach przygrzywah sobie strawę.
Baiir. Sk. Oł. — Szczególnie: 'wągliki do rysowania;
iHci^łfftllcti. Z rozmarynu malarze palą wągliki do rysowa-
nia. Syr. 168 — Chein. Węglik carbonium, ciało prosie,
jest to zwyczajny wcgu-l. oiljawszy od niego ziemię,
wodę i potaż, ^niud Chem. 78. S. Pum 6, 520. Jlo^-
leilflpjf — ■)i. Medic. 'WąŁilik , wrzód ognisly , karbunkuł.
Syr 511 iskrzyk . ein febr gembrlidtt* bipiges (Sef(bipi'ir.
Wa/Jikiem go zowią, bo jest bardzo gorący, jak 'wągiel
roz^ialony. Sienn. 5^1. — ^. 'Wąglik pt:ik , ognik, lapa-
\dct, spii<lhurnix Plin. B N. 10. 14 eiii fabelfcaiier Sogel.
Pochodź, węglarz, weglorka . wegielnia , weglisty.
WAG.MISTUZ, a. m., wagi n p. miejskiej . ralusznej, dozor-
ca, 1 Siem.. ter fl*iigeaieifłer. Tr.-. Craoi. yagmćsicr, Taga-
nifsler. vagavecz ; //mik/, megmerii, mizsismester ; /łon.
BtcuBUiHKi 'WAGOCIĄG, u m , Tr , prostopailła linia,
perpendykuł , pion , eine fcnfredjte 8inie. WAGtJMlAll , u.

w A G o M I A R - W A H O T L I W Y.

WAJDAZ - WAŁ.

2H

HI., kilibcr. śize<iiiira kuli luLi d/ .liii . z której \»;-iiie-
rziincj wnosi się, wieli' waży tak()>^y porisk albo li.ia/o,
jak wielefuiitowy po Msk nosi. Jak. Art. 3, 521. fcer (Jaliber.
W.AGOMIKnZYC, Cl niedok , kalibro Aa(?, mierzyć śrzidnipę
pooisku , a z niej doehcibić wagi jej Jak Art. o, 321.
calibrircn. "WAGunUCH , n , m. , w zegarach waga rucli
koł skutkująca , Mi ^iibx^mii)t tli bCii U^reti. iJrócik
weżokrely znajduje sie [lod wagnrueliein w zegarkach.
Hub. ^!ech. 153. 'WAGUSTRYGIIOWNICA , y,'ż. Tr. .
srzodwao;i , Mc iliidjtlunflc , litrcidiiimiie , SBnifcnuagc. °\VA-
GOSTRYGUOWNUŚĆ. 'WAGOHÓWNOŚG. in, ż., Tr.,
prosiopadr.sć, ^ic genfrcditiflfcit. "WAGOSTRYCHOWNY,
•WA(;ORÓWNY. a, e, Tr., prostopadły, fcrfredjt, lt)a<
gercd^t. WAGOWY, a, e, oh. Ważny, od wagi.

•WAGUWaC się rcc. niedok. , wagusować się, z Łac.
włóczyć się, fidj bfriiiiitrciticii. Ż.iki , wagujące się, a po
swej woli biegające, 7 miast i miasteczek rozkazujemy
wypędzać. Ileih. Sint. Ó85.

WĄGRY , WĄGROWATY , ob. Węgry.

•WAGUS, a, m. . tułacz, włóczęga, fin ^'^""•'trcidcr. Wa-
ł;usowie z szkół wypędzani być maja. ijeib, Sla/. 585.
Kloż eii^bie »ai;usa słu''liać w tej mierze będzie? Firn.
hain. 20G. WAGUSOW.AC się , włóczyć się , osobHwie
za szkoła, oli. Wagownć sie.

WAHAĆ, WAHAĆ się, "WĄCHAĆ się rec. niedok.- {Boh.
wahati morari , cunclari]-^ oliwiać się, drgać, ruszać się
i lam i sam; (Elym. if. Germ. njaflEII , ludiJCH, &cn>P(]CtI,
ttiaifdll , ob. Ważyć się); Boh. wiklati se , (et. wikłać siei ;
Yiiid. Te vartili, l'e svrazbali, potikuvatife, opadali, kinkali ,
(hemelali ; Bosn. dibatise, navodilise ; l^ag vagljilise;
Ross BiixaK), uiaiaio, nomaTHyibca, nomaTnrbca. uiaraib-
ca ; Ecd. cooópaiuaTiica. Waliać się idąc Hoss pasBii.iaTb,
pasBii.iiiBaTb. Waiiajai-y się Hoss. luarHiiI , sbiÓKifi , 3hi-
ÓJCMbiR , KaM^ifl. Widianie się Hoss 3UÓJieHie, 3biń.łe-
MOCTb , 3uói;ocTb , KOJeóanie , Ko.ieójeiiiocTb , Ka^Ka (cf.
kaczka). luaTKocTb , iimiifcn, fdiiuaiifcn , fd)njckn , fid) liiii
UIlD Iicr bcniCiJfll , jittcni. I5ucli «ab,inia , motus oscilUilio-
nis. Hub. Mei-h. 115. ( wielowrotny j. Drg.inie czyb wa-
hanie strun in^tniinenlu , na którym gr.iją Hub. Mech.
147. ((aAnniigillliJCl', wiclowrot). Żurawie dla słabości ciał,
gdy się po jiortietizu jak łódki wacbają od wiatru po-
ruszone, w pazu.-ach kamienie trzymają, i tak się ratują
w ialaniu swoim. Birk. Kant. Bib. Nad hełmem jego dwa
szSrłatne pióropusze sie wahają. iSlas. Ainn. 87; ( fl"t-
tent). Co jest dobrze uiiiocow ano , to się nie waha. I'itrh.
Sen. Lst. I, 280. Morał. Wahać się na umyśle, wątpli-
wym być, nie wiedzieć czego się trzymać ; fdllliaiifcii, im=
fdjliipig fctti; Eccl. He40yM'tBaK)ca. Wahał się między boja-
źnią I nadzieja , oczekując tej chwili , która tę srogą roz-
wiązać miała niepewność. UU. Konsl. \, 144. Węgrowie
'wahować sę (wahać się) i wiarę czynić poczęli. Krom. 701;
varillare. Wahanie, wątpliwość Hoss. paS/iyMbe. WAHA-
DŁO, a, n , pendiilum . punkt ciężki zawieszony na linii
pro.slej , i koło jakies;o punklu nieruchomego Icjże linii
wahany. Hub. Mech. 110. eH 1 7. tinś *1*Clltiul , (conjer. per-
pendvkiiłi; Boh. kywadio ; Croa<. terczia ; Ross MaeiHiiKi.
•WAHATY, WAHOTLIWY, a, e, chwiejący się, fc^iDonfeiib ,

fi^tDCdciir. l)rż\ ilfiigo, j.ik Irup blady, stawia krok w.dialy.
I'rzijli. .-Sb. 223 Wielką klęskę obojętna i w.driiliwaz
obudwLi stron bitwa sjuawiła. hrom. 593; ivarians for-
tuna).^ (Boh. w aha wy Ojjieszały, powaźliwy wątpiący).

W.\JDAZ, n, m , potaż dzieli się na korylowy ezyh blau-
az , i maehlugę czyli wajdaż l'iim. 84, 764. JBaiDafc^e.
Potaż, lilauai i wajdaż. je.st aKaliczna sol . ktina robia
z popiołów dębowych. Pam. 84, 761. ih. 85, 614'; cinis
infeitornis. Ton. 2i8.

"WAJSPIEN , n p , IScobs wajśpień , opiłki , trociny. Urs.
Gr. 174

WAJNSZTYN , W.-^JSZTYN , WEJ.NSZTEJN , u, m., z Niem.
ber 2Bcinftcin ; Boh. winślyn. Weinsztejn, winny kamień.
A'. Fum. 6, 518. Z w ma długo w beczkach stojącego,
osiada na bokach niejaki kamień twardy i lśniący, który
przedają pod imieniem wajiiszt\nu. Kluk. Dykc. 5. 170.
WAJSŻTYMOWY , n p. olej. Jak. Art. 1 , 58. SBcinfteiii..

"WAJU dual. • was dwóch; Eccl. bmo , 4Byxt Baci, tui)
bcijbc. Bieżcie ze dwa was do raju , A gdy puszcza obu
waju etc. Groch. W. 558. Po obu waju osierociałem
jednego dnia. Budn. Genes. 28, 45. Kto się ze mną pu-
ści z waju do obozu ? i Leop. 1 Reg. 26 , 6.

WAKACYA , yi , s, n p. wakacya szkolna, wolność od
nauk, zawieszenie li kcyj ; gcricil , ©c^iilfcrifn ; Sorab. i.
próżnohbotżo. Na wak:icye ze szkół do rodziców przy-
jechał. Teat. 28, 4. W szkołach plagi tylko zyskałem,
a na wakacvach tyle drugie w domu od ojca. Kras. Pod.
2, 145. WAKANCYA, yi, z., wakowanie, otworzenie
się miejsca, u.^zędu jakiego, bif Crlebiijttiiij ciiic^ 3(mt8.
WAKANS , u in. , urząd wakujący, fiiic crlcbigte Stcilp.
Królowa wakans jałmużnictwa komu innemu przezna-
czyła. Zi/;. 11, o6l. WAK.ANCYJKA, i, ż. , dem., eiit
erlebiistf^ Slmtdjcii. WAKOWAĆ neutr. niedok., zawako-
wać dok., otwierać się, jak urząd jaki nowemu urzę-
dni'<owi; cricbiot fc^n, ojfcn ftc^eii , imn Simtern. Wakowało
biskupstwo Krakowskie. Warg. Wal. 111. Kiedy króle
zi-bodzili, a królestwo wakowało, panowie radni sejm
obierania postawili. Herb. Sial. 4, Zawakowafo wielkie
jałinużnictwo we Francyi. Zah. 11, 561. Wyrobię dla
niego urząd wakujący. Tcal. 58 , 264. Po zejściu Kle-
mensa IV. stolica apostolska zupełne trzy lata, dla nie-
zgody kardynałów wakowała. Krom. 276.

1. WAŁ, u, m., nasyp ziemi na około czego, koło obozu,
miasta etc.; Boh. wały: (Sornh. i. zwahw, zawaldeno
volumcn}; Sorab. 1. hrodżiżcźo , zapaźeno, kulwate
stówp ; Garn. namet (cf. namiot, cf. nami.itać), sasip
{ob. Zaspa), sashap, shuiena fcl'. suć), preskok, (cf. prze-
skok); Vind. safip ; Croat. namet, naszep, (cf. nasypać) ;
Rag. ógrada, (cf ogrodzenir): Bosn. nasap , zasutje, ja-
rak ; Slnv. beden ; Ross. Ba^i ; a) Germ. bor 5Ba[I, eine
6rbi.'bung soii 6rbc; (Lat. valliim). Nie wały ludzi, ale
liiilzic wałów bronić powinni. Fredr. Ad. 115. Co się
chlubisz w 'walecb! rozplozł się wał twój! 1 Lenp. Jer.
49, 4. (w "padolech , — zszedł padół twój. 5 Leop). —
Fii;. Wał, szczyt, obrona; 2i?all, SdjuCmcbr, Sdiii^iiiauer,
Sjormiliicr. Czemu nie własnemi piersiami Sami sobie
zaszczytem i wałem są sami? Tioard. Wł. 76. Matyasz

27°

212

WALAĆ.

\S ALACH - W A Ł A S Z Y (■;.

Korwin wa/em byJ clirześciaii przeciw Turkom. Ufon.
71, 828. — b) \Vaf, śrzodek góry długo ciągnący się.
Ui. Żel. HO. Mc 3);iltcl)tiecrc fiiic«' Scrgtf. — c ") 'Waf ,
walec, waJek dem -. Ceim. bic iia\]e , SBclIC. \\J. wa-
łek, którym wałkują, równają co; Mc JBallbrcdiC , SBaljc.
(boli. wal stolnica; Cioat. viii, czepccz, fcf. czepić):
Hoss CKa.iKa , cl', skałka). Zasiany Jen na roli cylindrem
albo wałem , od ogrodników używanym , gładzą. Przędz.
7. — U kowalów: Wał miechowy, drzewo i,'rube obro-
bione , z klórejio nosi wyclindzą" Os. Żel 87. bcr SBcIl-
baiim nm SłlaicbflliJ. Wał u kół młyńskich , rurmusowych ;
Der S>clll'aiim tu \>(x 5Dii'i(;U' , bic SBcIlc ; Ross. uiuOBiiKi, bo-
poTii.iu. Wał u młyn.i bywa sosnowy, dębowy. Kluk. Boil.
'1, 107. Wał palczasty w młynie, sztuka drzewa obrobiona
w kilka kantów z przcchodzącemi przez oś jego wielu
piórami czyli palcami , któremi podrywają się w górę
stepory. Jak. Art. 5, 521. bic Saimiimcllc. Wał krosienny,
na który płótno zwijają, utok, ber Sl-cbcrlmiim ; Boh.
wratidlo. \Vał w warsztacie tkacza jesi dwojaki , wał od
piersi, i wał od roboty. Maijier. Miki: Nawój, jest wał
tkacki na którym przędze do wyrabiania nawijają. Pilch.
.Sen. Hit. 5, 1)2. I'łólno mknie na wał. Zebr. Ow. 128.
— Zląd: Wał płótna, (ak jak o suknie: postaw sukna,
eiii Snllcii SciniDaiib. — Medtan. Słup okrągły , którego
wierzch i spód sa cyrkuły równe , w Polskim języku
ma swoje imię własne : wał i wałek. Sohk. Geom. 2." bCr
Coliiibcr. — Aiiat. Trzeci z prawdziwych pacierzów : oś
albo wał, a.vis. Kirch. 105. bcr brittc 2L*ir['clfiipd,)Cii im
iRiirfgrabc. — Similiter: Władysław, w wał sprawiwszy
si.\uich, ni. przyjaciela odgromiJ. Krom. 226. (w klin , na
kształt cylindra). — 2. WAŁ, u, m., na wodzie, 'wełna,
lala; Boh. et Slov. wina, winy, winobitj ; Sorab. 2.
żwalla; Sorab. i. zmoha, zmohicżka; Carii. val , valóva :
Vind. v»l na vodi, valuvi, valo\i morski; Croat. val ;
Basu. vao , talas , valovi , v3llovi, talasi ; Bag. val ; barb.
taliis ; Slav. morski valov ; Hoss. Baji ; Eccl. BJafliiie ,
Germ. bie SiJclIc , bic SBoflC , ?0?CCrc8n)i)flC. Łódka Piotrowa
jeszcze wały ma na się; adhuc fluctuał. Hrbst. Art. 82.
Prac odwykłym, na wały morskie nasieść kazano i ża-
yle rozwinąć. Zebr. Ow. 561. (puścić na morze, inire
frelum). Kto wątpi podobny jest 'wełnam morskim. 1
Leiji. Jac. 1 , 0. (wołom morskim. 5 Leop.). — Alleyor.
Rzucany na wszystkie strony wałami zdań różnych, czę-
sto sobie przeciwnych. Zab. 6, 507. — Aliler: Z śrzód
rosłych drzew dym czarncmi snuje się wałami. Chód.
Gesii 15, Cer. kłebamij. — §. Wałem, cwałem jechać
.-.bo iść , /tiirluatiin. Cn. Th. 90. na kształt 'wcłn ; Boh.
walem, (grom:idno); Rofs. B.1.I0MI . iin'flfmirtit] , iPiMCiib,
ntic 38cllfii iDnllcnb. Co mówić o lakcyach , które z:iwszc
wałem Chodzą przy obieraniu, jako cień za ciałem. Hol.
Poez 4 Wałem iść, szumno stąpać, suwając sobą , walić
się ilokąd. — Ahler: Tam krew' wielką rozlewa, wszystko
wałem pada. Bardz. l.iik. 2 , 23. pokosem , mostem , slo-
s.imi , w.di się ; lulf biiiflfftrctft . In tjnnęcn .V)aiifc!i, in flaiiicii
(atógcii fallt allfJ biii. W'AI.A('. er. niedok.. 'i, I) tacz.ić ,
irńljCIl, bcriinmialjill . (d'. walić, cl'. Lat. volvere); Sorab.
i. walam, wahlam ; Yiiid. yalati : Hag vi)gljati ; Croat.

yalyati ; Bosu. vagljali , obrachjali; Hoti. Kararb , Karu-
iiaTL , KaMaTb , RamiBarb ; Eal. sajiflio. Walanie , Bosi.
KaTKa. To wszystko społem stłuczesz , a po kęsu cie-
pło biorąc , walać na kamieniu na świeczki. Spicz. 128.
(wahjąc gnieść, utaczać, kształcić). — Similiter: Lbogi
stoły wala kredką, a bogaci złotem, srebrem, miedzią.
(Jhmiel. 1, 155. obciąża, aż się uginają, bdaftcii. — .4/)-
ler : W loluszach sukno walają. Chmiel. 1, 227. wałku-
ją , t»alfcil. — W alać się recipr. . tarzać się w- błocie ,
w prochu etc; Bag. v3gljalise : Bosn. vagljatise , priyra-
chjatise ; Boss. Kaiar bc-n , KaruBarbCH , }\if bfriinmii^lsen .
im JaPtbc, im Staiibc. Walał się, jako we błocie świnia.
Bej. Post. H h h 5. Świnio , gdy pobiegają , rady się
we błocie walają. Crese. 560. Walać się w popiele.
1'sauHod. 100. Pijak po ulicach się wala. Mon. 7l, 519.
Byłem wczoraj u jednej po obiedzie pani. Aż się tam i sam
ludzie walają pijani. Pol. Jow. 198. taczają się, fie tnii'
mciil, lurfflii. — g. 2; Walać cz. nieduk., uwalać, zwa-
lać dok., kalać: Boli. uwaleti, uśpiniti; Boss. MapaTb ,
Manaio , brfiibclii , bcicbmupeii. Znaleźli trupa we krwi uwa-
lanego. W. Jud. 11, 11. Chwytający z półmisków przez
głowę moje, włosy mi roztargali , i suknią uwalali, .\iadz.
215. — Fig. Rzecze z śmiechem uwalanym w gniewie.
Pot. Jow. l21. pomieszany śmiech z gniewem.

Pochód*, waiek . walec, walie: obalić, zwalić, wy~
walie, odwalić, dowalić, nawał, nawałnoić , powalić,
podwalić, przywalić, przewalić, rozwalić, rozwaliny;
walny, walnosć; cwał; czwał; walczyć, wnika, wałkować,
wałkarz , waikownica ; waleczny, waleczność , walecznik ;
- a) wełna, wełny ; b) wełna , wełnianka , wełnitly ele.
WAŁACH, a, m., §.1) koń wałaszony. Włod.; //«/<. walach ,
walaśok ; Slov. walach, rezani koń; 8orab. 1. walach,
wurezanć kón : Horah. 2. wallak ; YinJ. riesan kom,
riesen.ik , lliniz : Itoss. Mepnii7> (oh. Mierzyn , mierzyniec,
nyrpeuT. (ob. Wnęlri; Ccc/. Ba.inuuii KOiib ; Scec. vallack.
cin yctfdjnittiicr »cngft . cin 5Banii4i. W Polskim kraj i
znajduje się koni, żrzcbiąt , klacz i wałachów 907,222
Pam. 85, 554-. — §. Tr. de homine : Trzebieniec , cm
^cr)diiiittciicr , euniichns, walach, któremu męski człom^k
iirzniel jest. Marz. Muzyk.'i gra, śpiewają królewMy
wałaszv. Opal. Sat. 150. ' ( k.istraci ). — 'f. i' ) 0'.n-.
Wałacii. Biel. Św. 121, ob. Wołoch. W.AŁACIIY. ..(-
Woł..chv. — (WALANTY, ob. Walenty). — 'WAŁA-^KI.
ob. Wołoski. WAŁASZY, a, c, od wałacha, SalljJbcr. .
Bękarci tak spryskowani są, jak wałasze nozdrza. 6'/i(:.
Wych. B 2. \VAŁASZYĆ'ci. niedok.. uwałaszyć. zwa-
łaszyć dok. , ogiera wałachem czynić . ciiicil .ftcngfl 'XX'
fcbitctbeii , ibii lunlhid^cii ; Boh. wykle^titi , (ob. Kleszczyć ) ;

Udl. skdpitl, (ob. Skupić, sknp) ; Busil. sckojiiii , u>c-

kopiti ; /ioss. iicKnaiiTb , ii3Ka!(;aio , MuocTiiTb , o.\ojo-
CTiiTb, x(Momy; Eccl. ,x.iam_v , .\ojomv Jakim sposo-
bem konie bezpiecznie wałaszyć /'im. 85, 1,802. W.i-
łaszenie , odebranie sposobności ogierowania niewyzna-
czonym do rozmnożenia ogierkom Kluk. Zw. 1 , 170,
Bost. K.ła.teiiie , luaiKti, (cf. pokłailanie). O uwałasccniu
żrzebcuw Hipp. 27. — Tr. fig. Trzebić, kastrować;
i'frf(biifibeii , ciitmonncn i'.udzołoinika każ zwałaszyć.

w A L B A C H - WALK C.

WAŁECZEK - WAŁEK.

213

Czach. Tr. f, 5. l'wałas/.ony , evirnliis. Maci. Słudzy
trzebieni, albo uwafaszcni. Kos:.. Lor. 08. cununliy, kastraty.

WALBACH . herb ; taroza wzdJuz przedzielona , z prawej
kozie}, z lewej rzeka; na lieJmie pawie pióra. Knrop. 5,
54, cin Sapnen.

WALCE. oh. Walec. WALCOWAĆ cz. niedok., walec (ta-
niec) tańcować , umljcii . eincii %a\in taiij?!!. WALCO-
WATY, WALCZ.\STV, a. e , — o ai/r-Ti., na kształt
walca, iiiiiljcnf5rinid)t , ifllinbcnftf). W roślinach są rurki
walcowate, ciilindrici. Bot Nar. 11. Łodyga walcowata, fe-
res. Jandz. 2, 16. Ciała walczaste, corpora cyłindrica.
Śniad. Alg. 2. 167. W^ALGOWY. a, e, od walca, iM--
;en = ; Hoss. Kaia.ibiiUH. Migdałki rozgrzewać w naczyniu
walcowym, ciflmdńque. N. Pani. 17, 212. WALCZYĆ
ri: niedok.; Boh. walciti et waleti , zawraźditi se ; Slov.
wAlcjm; Sorab. i. żtrćtuyu; \ind Yaditife, vadluvatife ,
obojuvati , obvoiskuvati , bojuvatifo. metatife, fe skusili;
Ross. paroBaib. (obsol. pan. boj ), cpasnTbca, cpałKaibcii ;
EccI. paTOóopcTBOBaTii , opya;eóopcTBOBarn, HaTpii<KiinH)-
ca . no.iBiiaaioca ; bojować, wojować, walkę wieść z kim,
pasować sie z kim, pr. et lii/.; tampfcii, ftrcitfii. fricijcn
mit jcilliinbcn. Walczy wódz z wodzem , a rycerz z ry-
cerzem , Puklerz szczek daje przytarly puklerzem. Har-
towne miecze łysk.nja i błyszcza. Cięciwy brzęczą, lotne
strzały świszczą. Kras. Oss. B 2. Słońce z cieniem usta-
wieznie walczy. Birk. Zhar. Bib. Walczyły zimne
rzeczy z goracemi , W jednej kupie walczyły wilgotne z
suchemi , Aż przyrodzenie lepsze ten nie mały Spór roz-
jeło. Olw. Ow. Tl. — 'i'. Walciyć na kogo , nacierać nań;
aiif ciiicii Ipśtjclien, itii otiiireifcn. Wojny ustawicznie trwa-
ją miedzy nimi ; królik na królika walczy. Sk. Zyw. 2 ,
385. Skaniłerbeg terni pobrancmi pieniędzmi długo
może na Amurata walczyć. Ba:.. Sk. 111. Ja pójdę i
będę walczył na tego Filistynczyka. 1 Leop. i Beq. 17,
52. Czesio na mnie walczyli oil młodości mojej ; e.r-
ptignauerunt me. Wróhl. ."iOi. ''W.\LCZERZ , a, ni, wal-
czący, bojownik, tex ŚampTCr ; Croat. boritel; Eccl. no4-
BnHiHuii , no.iBHsaTC.ibHun Pospieszają sie do nas ci
nocni walczerze , niosąc już z sobą łańcuch wiązać ręce
w.isze. Baz. Sk. 561. WALCZY'K, a, w., demtn. Nomin.
walec ; Boh. waleek ; Ross. KaToyiiK^B ; ciiie flciiie SSaIjC.
W kompasie magnesowym igiełka śrzodkiem swoim za-
sadzona jest na walczyku , na którym ma ruch zupełnie
wolny. Jak. Mai. 1, 283. na sztyfciku.

*WAF.,E , z Łac. yale = bądź zdrów, żegnając kogo, Isalc !
Ic(i tt'0('I. On dzień przyjdzie, którego dusza ciału ma
dać smutne wale. Kulig. Her. 191. ba? trauriijC Se('Olt)oI'!,
ob. Waleta.

WALĘ, ob. Walić. WALEC, Ica, m.: Boh. walec: Carn.
valar, valer : Cront. val , talńs , czepecz; Bosn. poliigga ;
Ross. cna.iKa , naroKŁ : — §1) ^'^ł, sztuka drewnia-
na wałkowej postaci. Jak. Art. 5, 521, Germ. Die JSalje ,
bie SeDe. Kiedy się ciężar poziemnie ciągnie , dla uła-
twienia mu biegu , kładą sie pod aiego walce. Bog. Doś.
2, 240. Jak. Art. 5, 49. Walce do przetoczenia z miej-
sca na miejsce bardzo ciężkiej rzeczy , bywają dębowe ,
bukowe. Kluk. Boil. 2, 167, RofiS. Me4B'fe4KH. — Wa-

lec rolniczy, bic 2BatIiU'ec^C , wał okrągły dębowy, mający
dwa czopy żelazne , na których osadzony obraca się ; do
przygniecienia ziemi służy gładki ; do rozwalania brył,
osadzony gesleini ostremi żelazmi. Kluk. Rośl. 5, 119.
— Math. Walec, cylinder. Genrn. 2, 105. — §. 2;
Walec, taniec, ber ńal\n , citi lan]. WAŁECZEK, ob.
Wałczyk. WAŁEGZKOWATY, a, e. — o adverb. , na
kształt walczyka , luic cilic flctilC SBaliC. Wałeczkowalo
llejtuszek zw'inięty. Berz. Cyr. 1, 151. WALECZNIK, a,
m.; Boh. walećnjk; Sorab. 1. źtreturaf : \'ind. yoinik,
nietar, skusoyez . voiskar, voiskazh , voinik , siioudjak,
shouduyauz; Eccl. paTOÓopeui. ; (Ross. EajeniHiiHB drze-
wa od wiatru w lasach obalone, wiatrołomy); wojownik,
cin Srieijcr , tapfercr ,\;clb , ciii 0eiim!tiijer. Krystyn woje-
woda r'łocki, mąż serdeczny i walecznik ćwiczony. Krom.
214. Słaby a mdły przeciwko tak srogiemu a mocne-
mu walecznikowi. Rej. Bosi. K k k 5. Pan nasz nie ja-
ki walecznik i okrutnik , ale król, rządzca. W. Poit. W.
o. Upadł na twarz walecznik przed tym, którego prze-
śladował. Zam. Posl. 5, 555. WALECZNICA , y, £., bo-
haterzyi-a : Yind. shoudniza , yoiniza, shoudjakinja , voi-
skariza , bic .pclbinil. W'alecznioa Amazońskiego rodu. A.
Kchan. 19. — W.AŁECZNIK, W'ALMK , a, w., n. p.
Młyn, którego kołe zewnętrzne skrzydlaste, zowią \va-
łecznik. Os. Fiz. 558. Młyny wodne, które walnikami
zowią, bywrfją na mocnych wodach, a w nich woda
podchodzi. Solik. Arch. 80, cf. korczak, cine iiiitcrfcfcla'
c]ige 50iuMe. WALECZNOŚĆ, ści , z,; Sorab. 1. żtre-
twarstwo ; bohalyrstwo , męstwo, bitno^ć, wojenność ;
i)clbcnm!;t& . StC!:(iarfcit. ^Valeczno£Ć oznacza siłę i dziel-
ność w walczeniu. Pam. Warsz. \, ói. fjpiń. Nie raz mę-
ska waleczność odmienia sie w niebaczne zuchwalstwo.
Zab. 12, 147. WALECZNY, a, e, — ie adu.; Dok. wa-
lećny ; Slov. walećny : Sorab. 1. źtretwarski ; Ross.
BsópaiiHbiH , BOoópaHiiufi ; Eccl. paioóopHbiH , ó-iaroipii-
SHiiBUil; bojowny, bitny; ftrcitltar , fricgcnfc^). Na imię
walecznego zasłużyć potrzeba doświadczona w bitwach
dzielnością. Bum. Warsz. 1, 52. Lipiń. Waleczny naród.
Tr. — j^. Bardzo walny w swoim gatunku , osobliwy ,
tpgi; tiidltig, bcrb, fłarf. Co za porównanie waleczne,
proszę posłuchać. Teal. 11, 124. Żadnej różnicy mię-
dzy winem białym i czerwonym nie czyni , ale walecznie
łyka. Mon. 70, 561. — '§. Aliter: Hetman nic ma nic
opuścić, robykolwiek wedle czasu w potrzebie , w spra-
wie walecznej uczynić należało. Tarn. Ust. 244. w wal-
ce . w bitwie, iit ber Scfilai^t.

WALEDY'KCYA , vi, r'. , pożegnanie, żegnanie kogo, ob.
Waleta, wale, ber Sl&fiicb.' WALEDYKCYJNY, a, e, po-
żegnania się tyczący , ?lliffl)icbś ■■ . Waledykcyjną poseł
miał audyencyą. Tr.

WAŁEK, Ika, m.', dem. .Yow. Walenty, Scltcii , S^alentiti. —
Prov. Na ś. Wałek . niemasz pod lodem halek. Tr.
9JJatlJci» kiriłt Giś , ftnbt er feiits , fo iiiaci^t er cinś.

WAŁEK , łka , m. ; {Boh. walowćek , Willowec stolnica od
makaronów); Sorab. I. wahla kulecżk, (wawk, walik ,
walzik , syalcźk = wiązanka) : Yind. valei , valizh , rolo-
vez , nudclnjak , IribloYcz : Boss. BajHKi , BaacKi ; Eccl.

214

WAŁEM - WALETA.

WALIĆ - WALNĄĆ.

BajRHi , saJCKi, KpyTKJu ; m»fy w»i do toczenia towa-
rów, cine ficiiie Salje, ciiie 3(u1Ip. 1'alanga, wa/ek, okrą-
g/e drewno , klóre \nu\ 'ciesi altio co takowejco podkra-
dają , i na nim taczają. Uląiz. Wa/ek , naczynie dre-
wniane okraj^/e , którym ciasta wa/kuja. Wiel. AucA. 453.
Wałek u niaj^lów. Kluk. iiośl. 2, 107. tidi 5Waiibcl^pI}.
Wałek, koło kiórej-o co obwijają ; Hi SSicfcIboIj , bic
S$ill}f. Dawne księgi około wałków obwijano Odym.
iiw B b ó b, /tott. CBHTOKi , CBHTOMeKi xiętca na wał-
ku , iob. Zwitek) Wałki kiicliennc ilo rozpłaszczenia
ciasta. Kluk. Huśl. 2, 167. tai Sirfliolj, SSalfcr;)!)!? , brii
łcifl (lU^JIlbcdllflt. Wałek do wałkowania , którym wałku-
ją . równają co. Cv. 7/i. 12'21. Wałki u ijospodyń do
rozcierania maku etc. hliik. Rośl. 2, 1G7. wiercimaki ,
9i(ii>bt)ljcr. — Matli Wałik, bryła iniędzy dwoma kołami
równemi i równoległemi zawarta Jak. Mut. I, 152. cy-
linder. — §. TriihiK Wałek czeijo , składmina czego,
fałdy grube; eiii SDulft , SSirfd, eiiie bttfc %a[U. Wałki u
kobn nosi. Tr. WAŁE.M . ob. Wał. WALENIE, ob.
Walić.
WALENTY. 'WALANTY, ego, m.. imię świętego, 3SnIentiii.
Walanly Wrobi, tłumacz "zołtarza. — iVi?(/ir. S. Walente-
go niemoc , rzucawka , wielka choroba, wielka niemoc,
kaduk. Hk. Zyw 1 , 384. Mącz. Sienn. 201 ; sejmowa
choroba /ioli. IJynb. 2, 103, Vind. (lienvalentinova bo-
lesn , flied , podaviza , padnost, sk'rnina; 67aii. goropad,
velika ncYolja; fios<!. 'lepiiaa hcmoiui, yiiiH-E, bic fdjiDcre
Sraiifbcit, bic fnUenbC 6iidjt. Wielką ctiorobą nawied-cni
wzywają i. Walentego. Fam pr. Zwykli ludzie z na-
bożeństwa pościć ku ś. Apolonii i ku ś. Walentemu,
aby ich bóg uchował , przez przyczynę ś. Apolonii od
bolenia zębów , i przez zasługi ś. Walentego od cież-
kićj onćj a okrutnej niemocy. Ilrbsi. Nauk. Q 4. Itzii-
cawka, wielka niemoc, padaczka, i Walentego choroba, ś.
Walentego niemoc. Śijicz. 151, 132. et 256. Mówiąc o
wielkiej chorobie , powinno się mówić: niech śpi jak
święta ziemia, wielką chorobę miewa P. N. N. albo tez :
święty Walenty, wielką chorobę miewa I*. N. N. Mon.
74, 3o8. — § Jeśli białogłowy będą o złych rzeczach
myślić, Walentymi ciskać, takie pewnie wyrodków i cu-
dów narodzą. Sak. Probl. 217.

WAŁĘS.\Ć się recipr. nieJok., tułać się , błąkać się ; Carn.
potę|>:iin se , poliaikuv.'iin , klatili, kiatem , ^CrUiH irrcil ,
tfttum ftrcifcn, bcrimi jictien. Talarowie na jednym miej-
scu długo nie mieszkają, ale się po polach wałęsając,
mieszkania sobie odmieniają. Uwagn. o94. Samopas wa-
łęsali się, a gdzie je noc zagnała, tam swe siilła mieli.
Pilch. Sali. lal. Książe Władysław w ubóstwie obłąka-
ny tułacz i w niezupełnym rozumie wałęsał sie hrom.
525.

WALET.A, y, £., z Łac. vale ; zegnanie , rozstanie się , roz-
brat; 9lli)diicb, l'el'eivol)1 , 3Ibicu. Uciechom świata, które
rnię zdradzały. Wypowiadam waletę, wszystkit^j próżni^j
chwale Także rzekłem wale. Kulig. Her. 216. Uczynię
ci rai ostatni te łaskę, i to na walele. Teal. 27. c, 53.
Żałosna waleta z odjeżdżającym Janem Kazimierzem.

hchow. 262. Na walrle chciał się z nim do woli nacie-
szyć Lub. lioz. 477.
WALIĆ cz. uiedok.; {Doli. waleli . waliti • walać; uwaliti
pnsse volvere) ; Sorah, 2. wabsih; Hug. yagijati ; Carn.
yaliin; Croal. yalyam ; Ross. Ba.lHTb, BaJHTk , (cf. walać;
c{. Lat. yojyere ; cf. Grarr. /S«/./.&)j; obalać uderzeniem,
rozwalać, zwalać; ummi^m, nifber irńljeii , tiiiftńrjfn ,
^iliftrccfpn. Walić dom. mury, ściany- burzyć, jfrtrjini'
mcm , cinrciPcii , »crn'uftcii. Dawm przodkowie gniew nie-
przyjaciciłoni w(diii'ś<'i , ścian i wszystkiego icli mieszka-
nia waleniein oświadczali. Warg. Wal 197. Utlerzyli
w on dom, tedy sie obalił, i było ytitikie walenie jego.
1 Leop. Mulli 7.'27."lb\ł wielki upadek jego. Hibl. Cd);
Itinfłlirj , Gillfturs. Wahć drzew.i etc., wywracać, obalać,
ścinać ; Siiiiiiic tólicit , iimjłaucii bii.fturjcn. Ziemia drży,
kiedy walą VV lesie surowe dęby twardoostrą st.ila. Aanc.
Gd. 17 7. To(ior w' Icmc wali buk smagły i 'rodne dę-
by. Miufk. liyt. 81. Ten buki twarde i jesiony ścina,
Ten wiilkie sosny i jedliny wali. P. Kehan. Jer. 75.
Śmierć, jak gbur kusą Irawe , młodych, starych wali.
Slyjk. ded. Tamie dopiero waleniu porażka była podo-
bna ; tiitn ver!) .tiinilis ruiiine itraye.s erol. Warg. Kurę.
29. Walić cokolwiek, wywracać, przewracać; ltnin'erFcrt ,
nicbcr ipcrfcii, iimftiirjcii, binftiirjcii. Koń kłóty ostrogami, wa-
li , łamie , psuje , Cokolwiek mu zawadza i co go hamu-
je. P. Kchan. Ort. I, 53. Wali co wiatr, woda, rzeka,
gwałtem porywa, bierze, niesie, sypie. ruit. Cn. Th.
1222, ntit fid) fortrciSiii ; fio»«. Ba.ieJKHnKi obłam leśny,
yea.iHTb pędem się brać precz , iipuBa.iiiTb przybić do
lądu. — /iei-ifir. iteulr. Walić s,e • olidu' się , upadać
na ziemię, runąć; ((tiifallcn , (linftiirseii , iiinfaDcii , finfallcn,
eillfturjcn; (('ront. yrussuj"msze cornio , nrimsze , ( cf.
wzruszyć); Yiiid. yalilile, na okrog tezhi < ciec na około,
yaliti , potokuyati , tezhi • potokiem ciec). Zamków nie
naprawują , a d.iją się im walić. / Ki han. Di. 180. firi'
fliajen, jiif.tm:iicn faUcii. .Mamy bażantirnią, a stodoły się
walą A/(i>. l'od. 2, 50. (^niłki , co się walą, zbudo-
wane będą. 1 Lm/). Eiech. 56, 10. Tam i sam niech
się wali pałac- rozrzucony , Drzwi niech puszczą . mech
będzie filar obalony. Ilnidz. Trag. 52. Dom walący się.
Pilch. Sen. lit/. 79, Sorab 1. zpadai-żne , (ob. Spaść);
Croal. urusslyiy , ( cf wzruszyć). Któżby patrzył bei
trwogi, a lu się machina .świala wali, powietrze z jjw ja-
zdami sie chyli Uardz. Luk. 24. Dąb pod-iely i ogro-
mnym rumorem się wali Tward. WL 92. fliirłt lim. Obok
jego trup sie gęsiy wali , od razów nieprzyjacielskich.
Tward. Wi. 214. Waleli się niilkiueni , jak im pod-
ciął nogi, recideruni. Zebr. Ow. 179. Dziwuje sie rol-
niczek , gily się w jjrzinie woły ('h ■dzac walą , i kładą
na zi*'mi w brózd poły. Zebr. Ow. 177. Co powoli wzra-
sta to się spieszno wab. /'i/i;'i. Sen. lis( 5, 88. (pręd-
szy upadek, niż powstanie). — j!. W:dić es. niedfk. ,
\V\L^M. jeJnlt. , gwałtownie U'lerzyć , bić, grzmotnąć,
palnąć , lego nacierać ; flfipaltiam (d^lajfll . Wo^ttt . waitl
bardiif lo^iirbeitcn. Nie żałuj kija , w;.! d >brze. Teat. 27,
111. Walmy, walmy co mocy. Teat. 53. e, 42. Jak
wzięto walić w łapę odlewane pyty, aż spuchła. Teat. 42.

w A L I N A - W A L 1 S T Y.

WALIZA - WAŁKOWAĆ,

218

e. 33. Na inszych bieży, bije, wali, siecze. P. Kchan.
Orl. 1, 554. Dzik uchodząc kęsom chciwym, wah krzy-
wą szablą , kędy sie nagodzi ; fatcato vulneral ense. Zebr.
Ow. lOt. Pojźrzyj panie, jak s«e na mnie si/y walą
nieprzyjaciele, llyb. Pt. 4. — g. Walić na kupę, gwaN
townie rzucić, sypać na kupę; aiif ciiicn Saufen roerfen,
jufammcn ifcrfen. Zenon wszystkie sprawy i zabawy gma-
twa i wali na kupę. twierdząc, iż nic rzeczywistego nie
ma. Pilch. Sen. lisi. 5, 29. Walić co gdzie , na co < hoj-
nie sypać , rzucić , wylewać ; reidilid) binfc^utten , ,'btiin)cr'
fen. A w faraona, pomnisz, gdy się by/ zapahJ, Jak
na asa garściami obrączkowe wali/? Tręu. S. M. W.
Walą wszystko na grzbiet, na stroje , tak ze kilka wio-
sek przeslroją. Pilch. Sen. list. 336. Ukąsiwszy pióra ,
wali na papier najuroczystszą na nią cesyą wszystkich
dóbr. Ossol. Sir. 5 wylał na papier, er (10^ (i anii <pa<
pier bill, fcbmiertc ti biii. — Hedpr. ad. Walić się, wa-
łem lub cwałem iść, ftuclnntim ire , suwając sobą; fic^
nipbin mdlicn, n)al5eiit) , nlpge^^ bin bcropoeii. Smok na-
stroźywszy grzywy wali się po ziemi przesmykiem. Chrośc.
Ow. 1G2. Widzieliśmy z daleka, sześć koni trochę le-
pszych, liczna czeladź dworska Wyda/a, że się wali go-
dność podkomorska. Weg. Org 25. że podkomorzy ku
nam się ru«za, jedzie: bap er fiij Jii unś iwfuflt , 511 \mi
llcrgeroUt fonimt. Omisso pronomine : Otoz pan mój wali.
Teal. 8. b, 27. (przyjeżdżał. Do morza się walą biegiem
rozpędzonym rzeki. U/w. Ow. 19. gwałtownie się rzuca-
ją, wpadają: fie rollcn bill, ftrómcn bin. — Simil. Wali
się jaka gromada , sypie się . hurmem nrzychodzi ; cinc
SKengc, ein ctaiucii fłrOnit ^erbcij. Wab sie tłum z jam
swoich łuską obwiedziony. Uardz. Trag. 104. {confer ,
mrowisko kipie, wrej. Pojźrzał polyiii po polach, ano
się lud wali. Starzy, młodzi, bogaci, wielcy też i mali.
Rej. Wii. 82 Już się ciekawsza nizii nabożna groma-
da, Wali w kościół, i ławki najpierwsza zasiada. Weg.
Org. 25. Nie przez wały tylko, lecz bramami wojska
nasze walą. Leszcz. Clais. "0. Walił.i się za posłem kom-
pania , Z wielu rycerzów cna asystencya. Aufzp. 56
Walili się n;ń, aby się ęo dulkneli , ci co jaką choro-
bę mieli. 1 Lenp lUarc. 5, 10. Gdy gwiznę, wnet do
mnie plastwo kupami wali. Boh. Kom. 5, 25. Ściął Al-
cyd Hydrze t;ło«e, tysiąc się w niej wali. Nar. Di 1,
60. nagle wyrasta, wysk.>ku;e, wyjawia sie: fiiriiiflfii bcr*
»or, fpiiimfii jiint 5>Pifcbcin. — § W'alić »inę na kogo-
zwalać , bte (s*ulP 0.(1 fiiicn fdjicbcn , son fid) nuf ibn ab-
tpdijen. Do zazdrości We Pani nie widzę przyczyny. Nie
racz proszę . niesłusznej walić na mnie winy Treh S.
M. 43. — g. 2'j Wahć , wałkow.ić sukno , JiiA nialfcii.
Folusz dla walenia sukitń na potrzebę 00. Bernardy-
nów. Vol. I.eg 3, 432. WaLI.NA, y i., walenie się,
upadek, runienie; Hi feiiifliujcn , tfr Giiifturj. Taż cię
przywali walina sameuo. /'us'. Fid. 180 Walmy rozwa-
liny, ruiny, bie Jnimniern. Arystyd Xerxesa poraził, a
ojczyzny waliny Ho ozdoby swej dawnej przywodził Warg.
Wal. 209 T k ich zwojował, że 1 same miast waliny
porozwalnł. Fuli s- FI. 5ł. WALISTY, a. e. — o orfrerfc.,
łoczysty , fi^ rcaljctib. Sysyfus ustawicznie waliste dźwi-

ga kamienie do góry. Pelr. Hor. 2 C 6, not. « dźwiga
on waląc na górę kamienie, które zawsze na doł się
zwalają. — (WALIZA, y, £, z Franc, gatunek kufrów
karecianych , eiilC SBaHife; Croat. valis , valish; Rots.
cyMKa, cyaoM.sa, icf. suma, sumka;.

WALK.A, I. 3.; Hoh. walka; Yind. boi, bitva, raetanje,
bijenje, skufhenje; {Ross. Ba.!Ka ścinanie drzew); woj-
na, bitwa, bój; Bnss. óopoTbe , 6opL6a , opya;e6npcTBO,
cpaHteiiio , oncmcHie , noAmin, \ Ecd. óopóa, paioóop-
CTBO, paioBaHli! , Haipii^HCHie ( cf natrzeć j , no4Bnrx ,
ber Slriea, 5?ampf, Streit. Przywodził Atenczyki do tego,
aby walkę podnieśli przeciwj Filipowi. Eiaz. Jej,. L 3.
Walka bogactwa, walka skai-by niszczy, Uporny skacze,
a niewinny piszczy. Hej. Zw. 228 b. Próżna jest walka
na polu, jeśli pierwej nie będzie rozmyślne a rozważne
postanowienie w domu. Rej. Poft K k k G. Walka
uporna a Biesprawiedliiva . Nigdy fortunna, ni dobra nie
bywa. Rej. Zw. 228 A. Walka miedzy czartem a mie-
dzy człowiekiem nigdy ustać me może. Rej. Post. K k k ^.
Toć jest boju i walki duchownej [loczątek. Damhr. 141.
Nigdy się najmędrszemu walka nie poszczęści , Gdzie
przeciw argumentom szable albo pieści. Teat. 45. b, 67.
Miłość w twym sercu walkę staczała daremną , Wyrze-
kłeś się nadziei złączenia sie ze mna. N. Pam. 5, 217.

WAŁKARZ, a, m.; Roh. walchar; Siov. wałchar; Sorab. \.
walkar; Hoss. Baifl.ibUtiiKi : Germ. bcr SSaltfcr, Jili^lPal'
fer ; wałkarz, który tieli płótno, sukno, albo też szaty
chedoży, Inllo. Macz Wałkarz, pilśniarz, blecharz, ful-
lo.' Dasnp. r o h.' WAŁKARCZYK, a. ni., czeladnik
wałkar^i^l, bfr Sh5alfcrdcfenc. WAŁK.lP.SKI, a, ie , WAL-
KOWNICZY, a, e; Ross. Ba.ifl.iŁHUu ; do wałkarza nale-
żący, 5Bnlfcr -■ ; Sorab. i walkarski. Blecharski , wałko-
wniczy. [lasyp. Y 5 b. Wałkarska nauka, (ullania. Macz.
W.AŁKO.N, a, m.. powsin-iga , wagus, tułacz, wałęsacz;
ein Siiijabunb , ,^?crumfłreid)cr. Rudik. WAŁKONIĆ cz. nie-
dok.. usvalkonić dok., pomiąć, jioterać ; 5Crfnńttcln, HCr-
bcrben. Undtk. — §. Wałkomć sie, wałęsać się; fiti ^c-
rum ftopcn, 1,'eriim trciben. Psy powinny mieć także swo-
je wyznaczone ordynarye, a to dlfttego, aby się nigdzie
indziej dla pożywienia rie waikoniali : psują się bowiem
dlatego psy. Haur. Ek. 53. — WAŁKOWAĆ cz. niedok.;
Boh. walchowati: Sorab 2 walkowasch, (walka folusz);
Yind valati , povalkLivati ; /l^ss. sajflTb, jea.iHTb : wał-
kować pończochy eic. walać; nialfen, 3. S. Strumpfe.
Ciasto wałkować Ross. cy<iHTb , cyny. Wi<łek drewnia-
ny, klór\m ciasta wałkują. Wiel. Fuch. 455 Jedne cia-
sta bardzo rzadko rozczyniają się . ifine twardo do wał-
kowania, ih. 426 Wałkować ziemię, gładzić, równać;
gleid? macŁen , ebneii. Wałkowanie roli do siewu różnych
nasion. Prz-edz. 8. Troja z ziemią w równi stoi , jakby
ją uwałkował. Bal. Sen. 12. — Fig. Wałkować twarz,
zmarszczki gładzić; bic ®efi(Łł6riin5cIn flldtten, cbncn.
Trefl sie stara _, wałkuje i stroi , Jednak jej przecie cale
nie przystoi. Żegl. Ad. 68. Ntew. — g Transl. Wał-
kować, zwałkować kogo, sprać go, tęgo mu skórę wy-
łoić; eincn tpaJcr burigerbcn , burd/molfen. Ty oni za
wszystko odpowiadać powinieneś, bo cię tak zwałku-

216

WAŁKOWATY - W A 1. N Y.

jc. Teal. 50. ')ó. W ALKOWAIY. a . e . — o adterb. ,
wałkowi podobny, ipaliidjt , mit einc Sfllje. Wałkowaty,
okrąnłotlfui;i. Cn Siin. 238, Sorab. I. |.u.lo\vtiakulwale.
Drążek ż^lizny wałkowały. Hub. Mf':h. 80. WAŁKO-
WŃICTWO, a, n., Irudnienienie sie walkowamfin . tie
SBalftrfiinft. Dasyp. t' 3 b, Slov. walcliarstwj. WAŁKO-
WY. 3, e, — o aiherb. . do walka należący , iSrtljCn ■ .
Miarki |jrochowe są fniJelka w.iłkowatej postaci Jak. Art.

3, 5UI. Moździerze bywają wałkowi^ , slożkowo, kulo-
we, ^Tuszkowe. ib. i. io Walezyk, nziloba archile-
klońska . opaska walkowo wypukła Jak. .irt. 5, 321.
WAŁKOWNICA, v. i., narzędzie wałkarskie , prasa wał-
karska, stolnica wałkarska :" ber Snlfcttildl , bic SalfcP
preffc. Wiod.. Sloi: waldiarna : Sorab. I . walkarna ; Cam.
valavneza; Boss. Ba.ia.ibHH folusz. (BaJeiioia gatunek
wałkowanych pończoch) — WAl.N.ĄĆ , ob. Walić. WAL-
NIK , ob. "Walecznik. WAL.NY, a, e, — le adv. . powsze-
chny, generalny, główny: adijcmctii , $niipt>; (Bo/i. walnj
walący się. nawalny, walem gromadno , nawalno; Hois.
noBajLiiufi 1. epidemiczny, 2. powszechny; BaaoMX na-
wałnic , hurtem , ua-iOBoH TOprt hurtowy handel , cilOA-
BaJŁ hurtem). Sejm walny. Stal. LU. 07. Apelacya ma
byt5 na wielkie 'roki. albo na sejm walny. Tani Ust. 71.
(irono bogów do walnej rady zebrało się. frzyb. Luz 0.
Każdy powinien przyjść na procesya walną w dzień pan-
ny Maryi. Biow. Hoi. 103. Kościół post walny złożył
na czas wiosny, kiedy na nas takie odmiany powietrza,
jakie 'zimie, nie napadają. l'clr. Wod. 218. (post wiel-
ki). Nauka walna svszyslkie zawierająca w sobie , albo
leż umiejętność walna, eni-ijclojiaedia. Cn. Th. 481. Pu-
ściłem się ścieżka na walną Dabilońską drogę prowa-
dzącą. Z<ih. 2, liy, (ui. Gościniec). Zapłaciwszy na Wi-
śle mostowe , na walnym trakcie szukałem noclegu. Zab.
14, 274. Przebiega kraj walnym gościńcem w powo-
zie pocztowym. N. him 14. 177. Bitwa walna, gene-
ralna , n. p. Wojewoda Wołoski nie śmiał się walnie
potykać z 01br;iehlem. Biel. 435. nic śmiał walnej bi-
twy stoczyć , et wagie tein .sjaiiptrcjfcn , fcine rtlliiemeiiie
Qi)\ai)t. Tidy nieprzyjaciela prawie na głowę puraża ,
wtedy to walną bitwą zowią Tum. Utt. 2tj3. Skander-
beg walnego pojedynkowego zwycięstwa utrzymał. But.
Sk. 235. — g. Walny, tęgi w swoim rodzaju , łepski ,
przedni, głównie dobry, główny; ftart tli fctiier 3lrt, aMC=
fer, bXM. Irefflid). Bitwa tak walna była, że nieprzyjaciel
tył podał. Wary. CfZ. 33. (tak żwawa). Wujska 14 ty-
sięcy, jeszcze to nie jest potencya walna. Jall. Buk H

4. Chciałem być najwalniejszym tłumaczem, nie tylko
sens, ale i słowa wyrażając. AV«A. Turk. przedni. Walny
bankiet. Hor. Sut. 186. Sam byłem w kuchni, będziesz
miał obiad walny. Boh. Horn 5, 276. Był obiad, pod-
wieczorek, wieczerza, bal walny. Pan starosta odprawił
wjazd swój tryumfalny. Wey Ory 32 Walny był z nie-
go gospod.irz, i dobrze się mający. Teat. 54. c, C 2.
Kurtka walna, zda się mi do pola i od słoty. (6. 5, 10.
Walny chłopiec, ib 47, 7. Ożenić się dobrze, najwal-
nigjsza rada. ib. 43. b, 31. Walny sposób ib. 7, 2u.
Aktor ten walnie każda gra role , i z tą się dobrze po-

W A Ł O K O P - W A .N D A.

pisz.\ tb. I. b, 40. Dobrze tak, walnie, ib. 56. b, 38.
Walnie nu sie udaje. ib. 43. b. 36. 'WAŁOKOP, 'WA-
ŁOSTAW, u,' m.. W.\ŁOSrAW.NOŚG , ści , ż.. nauka
kopania i sypania wałów , forlyfikacya , Dte SfCfti^tff'-
Tr. 'WAŁOŁO.M.NY, a, ie, — ie oi/f., łamiący wał, fc^ait"
jcnlireibfiiP , nniUiiiredjcnb. Broń wałołomna. Chodk. Koit.
43. WAŁOWITOŚĆ, ści i. , lułowitość , Pie Birfleibij'
fcit. Bolesław żartkość koi>i swych a wałowitość nie-
przyjacielskich na pomocy miał. hroin. 135. WAŁO WI-
TY, a, e, — o adv , tuFowity , ciężki ; fiifleibij , (t^nier.
Wałowite konie pod sobą mieli Krzyżacy, dlateiy)ż nie
mogli wczas od brodu naszym zabieżeć. Krum. 3ol. —
ji Wałowily. walny, tęgi, potężny; ftflrf, mód^tid , wadtt,
tuc^titj. Konrad z wałowitym wojskiem gr;inic Polskich
dochodził. Krom. 175; (ualidusj. \VAŁUWY , a, e, do
wału należący. 28aU<, ben Bali bciicjfciib ; ŁVc7. BajOBuB.
Wieniec wałowy u Itzymian dawał się temu, kloiy obóz
nieprzyjacielski wziął. Warg. Wal. 20. ( bct l'agcrfranj,
SSallfriin.) . vallaris corona). — Mtner. Wałowa ziemia,
która śrzodkiem pagórka czyli wału długo ciągnie się ,
i koloru nie odmienia. Oj. Zel. 87. 'Jtjiillcrbe , ia bcr iWit-
iiiftrerfe ciiica .v)iiflek".

WALTORNI.A , i ;' , narzędzie muzyczne ilęte , z Siem.
ba» 5Balbborn ; Has. najropna. Niedźwiedź ten wyu-
czony, do wallorniów dobierał głosów, kiedy mruczał.
Zab. 12, 92. — jź. Waltornia , głos pewny w organach.
Mayier. Mskr. WALTORMSTA, y, m. , muzyk grający
na walloriii . ber il}albfaprni|'t ; Croat. rogopussecz; Hoss.
na.iTopHiicTi , po;KemiiiK'Ł. Waltorniści odchodzą, powta-
rzając grany vivat. Teut. 32. b, 04. ib. i , b. 52.

WALWAS . u , m. , zawiera w sobie korzcc miary tera-
źniejszej Os. Zel. 49 . cin ©tbcjfel.

WAŁWfLA. ob Zalkanka, Zatyezka. WAM, 'WAMA. ob.
Wv. WAMBOHEK, ob. Weborek. WAMPIR, ob. Upiór.
WAN. ob. Wen, won.

WANATKI, ów, plur. , gatunek jabłek, ciite 3lrt Sfpffl.

Hydel.
WANCZOS. "WANDSCHOS, 'WANSZOS, u, m. , Wand-
schos, pnrietii contabulutio , quasi dicus sinus maceriae s.
pariiiis , deszi-zki do śeieńi'zenia. A/o;i. H.Dó. (wasiłka,
Germ. S5niibic^D^, SnGf"l*P*< (5>ipl"-'lj , Stiibbolj, bunne
Jafflbretter , cf. j*ipcnftńbe < klepki). Po Wiśle irafiy płyną
i z zbożem korniegi , I ciosane wanczosy, tuż pod same
brzegi. Zbił. Żyw. B 2. Slryjk. 709. '(jrod Dis C 2.
Od sta wanczosu groszy 24. Vot Leg. 5 , 00.

'WANDEL , dlu , m. , n. p. Jeśli żyd sędziemu swernu w
winie pieniężnej, którą wandcl zowia, będzie znaleziun
być winien , kamień pieprzu niech sędziemu zapłaci.
Herb. Siat. 369. ©cibftrafc ber 3ubcii.

WANDA , WENDA , y . i . imię sławnćj królewny Pol-
skti-j , która ."iie w Wiśle utopiła, bie 'i^riiijejliii 3>JiiiiDa ;
[Hoss. BaH4a gatunek wiersz do łowienia ryb, BUH40B-
UinKl rybak wierszą łowiący). Bjłj Wenda urody nado-
bnej , tak że słusznie ją Wendą, jakoby wędką nazwano,
bo uroda jej przypatrujących się ku sobie pociągała.
Arom. 37. Do komina drew przykładają, i Wandy grają.

WANDALSZCZYZNA - WAŃTUCH.

W A N U S - W A F N 1 E Ć.

217

Hon. 75, 133. (pieśń o W\inilzle|. — §. PJywa po
Wandzinej wodiie. Klon. 11. B \ b, not. >\'it>lula, alias
Ydiidaliisi.

WANDALSZCZYZNA, y, I, wszystko co sii; tknie tia-
wnycii Wandalów , dziczyzna Wandalska , 'SaiitiaUłom.
Wandalszczyzna i Gotczv7,n:i w pisaniu i w mówieniu.
Uon. 75, i 49.

WANDLOCH , WANTLOCH , u . m. , z Stern, iai aSanblod).
Wandiocl) dziura z pieca hulnogo w 'oszow ogień prze-
puszczająca. Ton. Śkl 57. Wanllocli się zacznie dwa
cale wYŻćj nad tygle. ib. o9. Sklep spodni w piecu
trzeba aby ku wantlochowi by/ wyższy, by ogień tam-
tędy wvbucbajacv mia/ lepszy wylot. ib. 49.

WANlAl": ,' ob Woriiad.

WANIKK , ńka , in. . uniijiri. Cn. Tb. l'3-23, wińsko sple-
iJniate wywietrza/e. Wiod. iitimtuliger , aii'3gen)ittcrter fficiii;
Sloo zwelrafe wjno , podćezky, niiklonek.

WANIENKA, i, z, demin. Nomin. wanna, cine ficine SiUl'
nf. Udziałal wanienkę miedzianą. 1 Leop. E.tod. 58, 8.
WANIENNY, 3, e, do wanny należący. Wiod., Me 58i5an<
ne betrcffciiD , aBaiinen < .

WANILIA, ii, ?. , tpidendrium yaniiid. Linn. . roślina,
g,)lunek Podszewnicy; nie ma właściwego korzenia ;
strąk jest przyprawą czokolaty. hluk. Dykc. i , 199.
Knip. 5, 115.

•WANKUJE w domu, tłucze .się, straszy; cź fpiictet , C3
roanfct, c^ ge^t urn im $anfe. Tr.

WANKUS , a, m , gatunek łop.ily górniczej, do miotania
wody w rynnę: diie "BalTerfiaiciife , cine Sdjmifcl ber Sera<
Icute , iai SBaffcr aiif bic SJiniie 311 fcfiaufclit. Tr. , (Slav.
>vanki;s; Hung. vunkos ; Croat. yajnkiish cenńcal , we-
Zi,'/owie).

WANNA, y, z., (Wanienka dem.); Boh. wanna; Sorab. 1.
r.i 2. wanna; Cum. kopliza : Yind. kopelniza , nizhke,
niflike , (i-f. niecka); Croat. banya (ob. Bania), bedeny;
Bosn. badai<n , kacęa, badgmę; Boss. eaHHa, nam,, ia-
HHKl; ( Ecc/. EilHHTH, HMTbCa BI ÓaHt ) ; Geryn. bie
©iinnc; kadź wielka, w której się kapią; bic SabeiDaniie.
Wanna miedziana. 1 Leop. Exod. 58. Wchodząc do
wanny, ma być kąpiel letnia. Comp. Med. 54-2. Siem.
C;/c. 568. — § Trausl. Wnuiia » kąpiel, kąpanie się;
bnś 33ab , hai Sabcn. Wanna, albo jak zowia łaźnia.
Syxl. S:ki 65. Na wdgo.tną wątrobę wanny pocące do-
bre są. Comp. Med. 270. Sienn. 456. SriimilbilDer. Na tę
chorobę wanny często zażywać. Baur. Sk. 588. Sucha
wanna , kąpiel parna , bierze się w izbacii zapełnionych
parą wfldy wrzącej. Dyki:. Med. 3, 103. Czerw. Narz. 37.
S>ampfl)ab. ■ — Allus. W pokoju, i wielkie kryminały su-
cha wanna zmywa. Teat. 31, 161. (plagami, nie gar-
dłem karzą). — §. Nautic. Kiedy woda , 'imo prąd , nowy
wart sobie czvni pod same ostrowy , Wanną to ochrzcił
sternik. Klon. FI. E ó b. eiit tieiicr ^niiptitrom emi gluf'
feź jtcifc^en 3nfflii-

•WANTON, u, m.., gatunek sieci na ryby, etii gifc^iieC.
W tamtej wodzie rybitw karpia wanlonem poima. Tward.
Pasq 53.

WAŃTUCH, a, u, m., (confer. Germ. ffianb > , ©eisanb,

Stownik Linitge Kyi. S, Tom VL

ileilltPanb) ; pakbik, grube płótno do pakowania ; *]Sa(ffU(^,
flrobe ©ndlehiaianb. Kono[)ic są użyteczne do powrozów,
sieci , wańtuchów. Syr. 824. — ^. Wór z takiego płó-
tna, na chmiel, wełnę etc. ^ eiii .copfenfacf, 5BoIl|'iicf «. |. te.
(chmiel oberwany do wańtuchów wkładają dla wywie-
trzenia, Buur. Sk. 77. Nafailował wańtuchy wełna Jabł.
Ez. 49. Wańtuchy wełną natkane. Siryjk. 453. Gdy
mury tłukli Rzymianie baranem , nabrał wańtuchów wiel-
kich , kazał je iiatkać plewami a z muru zwieszać , aby
rogi barana nie mogły dochotizić do kamienia murowe-
go. Jer. Zhr. 70 — '</. Allu!:. Irnnsl. Wańtuch , kałdun ,
brzuch; ©att , bttffr Snild; , "Batuft. Więcej najilziesz ru-
mianych mięilzy ludźmi prostemi , którzy brzucha , jako
wantucha, nie natkają, niżli między zacnemi ludźmi. /?(>/
Zw. 158. Dosiatki vy wańtuch weikał wszystkie; in vi-
scern. Zebr. Ow. 215. et 506. et 62.

"WANUS , a, m, ; Łai:, człowiek próżny, eiii eitici"
fKenfd). Ludzi nadętych zowiemy durnemi, próżnemi,
wanusami. Pclr. Et 267.

WAP' . ia , m. , Buaticnnuin vocabiilum , idem <juod wnętrze,
żołądek, bet Milijcil, ul kreci mi się abo zwija mi sie
na wapiu , usurpalurquc proprio et translato sensu: gry-
zienie w żołądku mam, żołądka bolenie mam, rupi mię
co , źle mi jakoś ; iłem markotno mi , gniewam się. Cn.
Th. 1223. 0} ^iiŁc SSaiiitijrimmcii , pr. et fig , Dudz. 66.
(Cant. vamp = gruby tłusty brzuch; Germ. 3BaitipC ; Bag.
etc. yapiti eociferare).

*W^ĄPIE , ia, «, [z niem. 3Bampe; brzuch; Carii. vamp, {ob.
Wąp'). Gdy sie wątroba jątrzy, nicuslawiczny ból czło-
wieka dzierży ; 'abowiem podczas popadnie , podczas też
ucichnie, boku prawego wąpie napuchnie a twardnieje.
Sienn. Lek. 88. W prawym boku wąpie twarde, ib.
896. — 2], Zółla niemoc, jeśli się po ograżce pocznie,
a miękkie beda wapie , nie bardzo szkodzi. Sienn. 572.

WAPIE.NNIA, r, i., WAPIENNICA, y, i; ^oA. wapenice ;
Carti. apneiiza ; Yind. apnifhe^ apna pezii , apnia , apni-
za ; Croat. yapnenicza ; Bosn. japnenica, Klacnica; Boss.
ii3BecTnaa neMt; wapienny piec. Dci" Jłalfofeit. Sprawił
siedm cegielni albo wapiennie dla gotowania iiiateryi do
kościoła. W. Post. W. 5, 218. Sk. Dz. 202. WAPIENNIK,
a, 7/1.; (Boh. wapeniiik ; Carn. apnar ; Yind. apnar,
apnovez; Croat. vapnar; Bag. japneiiicjar , klaccinar;
Sliiv. krecsiir); który wapno pali, calcarius. Macz. bcf
Salfbreiiner. WAPlEiNNlCZY, a, e, od wapiennika , Mh
brenncr'; ('J/oa/. yapnenichki; 6^a;;i. apnarjoye. apn;'rske).
Wapienniczy dwór; Yind. ąpnaria , apnia, bte Salfbrcn=
ncrca. WAPIENNY, a, do wapna należą"y. od wapna
będący, Salf=; Boh. wapenny , wapnowy; Mnd. apnen;
Carn. apnen; Boss. llSBeCTllblH. Wapienna skrzynia albo
gruba do rozczynienia albo moczenia, Cn. Th. 12:!5, (Carn.
apnishe; Yind. apleniza, apnifhe, apniza, apnouza , apna
jama, opnifhe). Wapienny kamień, Yind. apni kamen,
apljenik, apnjak , apnjenik ; Boss. HaBeCTHHKt. Ziemia
wapienna ma drobne cząstki mączne i suche , stała się
z skorup konch morskich. Kluk. hop. I , 248. Kamień
wapienny. Kluk. Kop. 1 , 75. et 74. Wapienna góra.
Ład. B.IS. 44. WAPIENNIEG , WAPiMEĆ n,jak. niedok.,

218

WAPNIC - W A 15.

W A i< A - WARCHOŁ.

zwapieniueć , zwapnieć (hk. , w wapno się obrócić, oei'
falfcn, 511 Salf IfCrDcii. Ton kamień w tak wiulkJin ogniu
zwapieniiia/. Torz. Skf. 'Jl. WAPiMĆ cz. dok. , powapnić
dok. ; Yiiid. apnuvati ; /iosi. BiiniiTb , iianaiiHTb ; wapnem
pobielić , befalfeil , mit Snlf wciBcii. Powapnić śeianę wa-
pnislą wodą. Tr. Wapniony , wapnem bielony Jiots. Ba-
njeHHtiil , HiiBan.iciiHUH. - ^. Chym. Wapnienie , calci-
uotio; Pic *Serfnlfmiij , odmiana , przez którą ciaJa nie-
które spalone obracają sic w wapno. Uub. Wst. ó71.
WAPMSKO, a, n , podłe "wapno, eleiiPcr Salf. Mów do
tynkujacycb wapniskicrn, że dom icli upadnie. Biidn. Ezech.
15, II. WAPMSTY, a, e, — o adv., pełen wapna ; Boh.
wapenily : Yind. apnast; Hoss. HaBecTKOBhifi . falfig , yoll
<la\!. Jak robić wapnislą wodę. Haur,Sk. 570, Stalfmflffer.
WAPNO, a , n. ; Dok. et Slov. wapno: Sorab. 1. khalk;
Carn.apuu; V//iJ. apnu, vapnn, apno; 6Vo(i<. vapno, jajino,
ijapno, krech; /)«/. yapno; tfosn. japno, sgivo, persgina-
sto c«/x viua , japno, klak calx , var, [ob. War); flag.
jjpno , klak; SUw. v;'ipno , krecs ; Hoss. uunHO, HSueCTb,
HSBecTKa , (Bani , KBanx lubryku) ; Eccl. Bamio , Ht.i£
(cf. mielaj , iiSBCCib, ter .<lalf. Wapno najbardziej po-
trzebne do murowania ecgłą, albo sie pali z ziemi wa-
piennej , albo najlepiej z kamieni, hluk. Kop. i , 508.
Wapno gaszone, Hoss. Kiine.iKa; niegaszone, wapno
rozezynione do pobielania, (ob. Tynk); Ross. TBopeiian
ti3BecTb. flozszynić wapno Hoss. TBOpilTb H3BCCTb. Wa-
pno chude u mularza, do którego wiele piasku <lomie-
szano; tłuste, mało piasku, jakiego do dachu potrzebuje.
Mit)ier. Mfhr. Ciągnie wapno, u mularza, gdy narzu-
cone na śi'iane zaczyna schnąć czyli te/.cć. Magier. Mskr..

WAPOR, WAPOREK, ob. Wyziew, Wydech, Para. —
Wajiory, choroba wyższej kondycyi, kióra się nie na-
bywa tylko w budoaracl). Teat. 20. b, 127, les vupeurs \
cf. spaśmy.

WAPOWIEC , wca , m. , droga przepaścista , cilt Scfl '.'oH
Slbgrunbc. Jest lam teraz droga wygodna . Kędy niegdyś
str.iszyły zarosłe manowce, A klął drżący podróżny
okropne Wapowce Kras. List. ob. [Myłka: ArnsjcAi mówi
o Wapowciłch wsi koło Przemyśla 1|

WAR, u, m. ; Dok. war, wśrka, (wary cieplice); Hoss.
Bapi^a , Rapn , (sapi > lega smoła szewska, iywica; Hosn.
war • wapno; Eccl. Bapi coJHemihiii skwara, upał, cf.
Lat. fervor, ob. Wrzeć) ; warzenie czegokolwiek, wody,
■ piwa, miodu etc , i cieklizna warząca; ba^ Sieteil , biT
SllP. War saletry, ług wyciągniony z ziemi salelrzanej
gotujący się w kotle ; zkąd po pierwszym wygotowaniu
nazywa się pierwszego waru, po rtrugim drugiego, a
po trzecim trzeciego. Jak. .Art. ." , 521. War ■ ukrop,
pr. et fig. ; Evcl. BSpi \aettus 2| , ropaiiaa BO>(a : Hots.
OTBapi , (»ub , fiebciib 'BalTcr. Owe zioła zsiekawszy, masz
warem polać, ale tak, żeby para nie wychodziła z na-
czynia, bpkz 98. Zbladł , jakoby go kto wrząeemi zl.tł
wary. Pot. Arg. 58. — ji War (ii«a, miodu, robienie
jedno , tyle ile się tego na jeden raz uwarzy ; fili Srrtll,
fin ®cbrńiic, ciii (Seliraufel, ic pici ni* mii cinmal flfbrfliit
Itiirb; Boh. wdrka. Kilka warów piwa Świtk Bud 2C8.
Dość drew do jednego waru. C». Th. 919. Mara trzy

wary starego miodu. ib. Z kościoła do karczmy idą ,
gdzie sie na war piwa zsypują. Strgjk. 149.
Pochodź sub Wrzec , wre.

WARA! (w najdawniejszych językach północnych: wara «
patrzeć, pilnować; zląd: warta; Carn. yarn < ostrożny;
l'in(/ yarnost, varlivost = ostrożność, variti , yarjern , va-
ruvati = slrzedz, varih , V3ruvauz ' stróż;. Wara! ustąp'
się , na stronę , na bok , LSiąp' I niifgff(biiut ! uorflcfe^fn !
^*lnt; gciiiiidłt! aiif Mc Scitc; Hoss. 'lypi! Chłop idąc
drogą, woła: wara! drewno wlecze Bardzo sprośnie
zmazane, błoto z niego ciecze; Dworzanin idzie krokiem,
nie chce go ominąć , W tym mu musiał na szale sza-
chowaną Imać. Papr. l'r. C o b. Drwię ja z wszystkich
lekarzów , z ich rad, z ich skrybendy. Niechaj chorych
pilnują , od zdrowych im wara. Znii. Ainf, IJD. — g.
Grożąc, przestrzegają, wara! butę bid) I iitmiti bii^ in ?l(bt.
Nie nawijaj się, wara! Cn. Ad. 027. Wara! miał po-
wiedzieć, nim uderzył. Budn. Apopth. 29. Wara koeie ,
idiie o cię. 'feat. 2t. b, 77, {ob. Ko'.). Zawiedziesz się,
ej wara! Brud Ust. A 11. Ostrzegani cię znowu, wara!
żebyś nie wydał przed żadnym mego urodzenia. Boh.
Kom. o, 127. Wara, nie wymawiaj się! 16. 1, 12.
Znaku , żeś był człowiekiem łotrze nie zostawię , Żebyś
mi krokiem jednym nie ruszył się wara ! Żabi. Amf. 20.
Pochodź, wuila, wartować, warować, zawarować ,
uwnrować , w<irunek, warowny, ^l'ar0^cnik, obwarować;
cf. wiara etc.

WARACKI , ob. Warecki.

WARC.\B , u, m., bierka do grania na warcabnicy; Hoh.
wrbcab , i Etyin. wrcy, wrhu); Ymd. yrezlii > rzucać,
miotać, ber Snntciiftciii. Warcaby, 'areaby, pltir. gra w
warcaby, warcabów ^.-ra , ofi. Bierki; It/K/. d.iinsiu jigra ;
Hnss. raó/icfl, b(t6 J'amflifpicl. Warcaby do grania by-
wają gruszkowe, jabłonkowe. Kluk. lioal. 2, 167. Oto
ari:aby , to cud , że dziś jeszcze w nie nie grał. Teat.
25. 5. WARCARNICA. y. ;.; (Boh. wrhcabńice ; \',nd.
damska dilizn); (li<ska jak szachownica, do grania w
warcaby; ba? Daillbrct, ■Damciibrci. Dobry gracz, gdy mu
kostka na warcabnicy źle stanie , dobrym daniem sobie
pomoże. Ocrn. Dw. 57 1. WARCAR.MK , a, m. , grający
w warcaby, bcr Samciifptdcr; Uoh. wrhcabnjk. 1. WAR-
CAR.NY, a. e; 60/1. wrhcabnj ; /iv.«5. Taójefiiibiii , do war-
cabów należący, tai Siamciifrid bctrcitciib. — 2. WAR-
CARNY, jeden z urzędnikó.v zupnych, tin Saljbcrgnjfrfii'
bfilirtcr. rriędnicy zupni, pisarze, wjżiiikowie , warea-
bni , podwarcabni. Vol. I,eq. o, 176.

WARCH, ob. Wark. WARCHLAK, a, m. ; (Jłifbfrf.
warch 'świnia; confer. Strtn. jcrfol ; Hag. varlina, var-
locfhja Ifrocitas); prosie dzikie Zovl. 582. Kluk. Zw. 1,
5-łfi [conf. pioiiikl: ciii' !l>ilb(« ,'^trfcl. WARCHLIWY, ob.
Warkliwy. WARCIKJŁ, u. m. , 1) kłótnia, spór, zwada;
$tabfr. jiitf' Strfit. Warchoły, khire sie miedzy bracią
wszczynały, dziwną rostropnuścia swa przymierzał. Beii.
Hst 20 Te ustawiczne swary i warchoły. W. l'osl W.
183. Czart zawsze niezgody 1 warchoły sieje. W. Pcti.
Sin. 485 .Między Krzyżakami a Kazimierzem długie war-
choły panowały. Arom. 276 Mniemamy, abyśmy tu roi-

w A R C H o I. I C - WARDĘGA.

W AR E CK I - WAUGIELT.

219

koszy używali ; a my nędzy , kfopotu , warcholu uźywa-
civ. Hej. Posi. O 4. Byleby warchołów nic wszczynali
i wzajemnie się nic ujadali. Filch. Sen. list. 2, 6: Pra-
wne warchoły. ii>. 1, 110. — 2) Warchoł, a, m., kfótnik,
swarliwy, wichrowaty; {R«g. vargliv, vartgliv ;/icons<a?is),
tin^Bi^tuffl' .S)aiiPfImaĄcv ; V7;ir/. vertazh, nepokoin ; Ecd.

MiTe.r.hHIIKl , JIK)60MHTeH<łlIIK'B , MHTCH<.1IIBI>IH : Sorab. zad-

zerak (cf. zadrzeć) , pcslkar ; Hoss. óyanł , saóinKci. Do
niego zebrali się wszyscy warchołowie i czyndi wielki
mord. Hadi. i Mack. 7 , 22. Odstąpili od cnotliwego
pana, a przystali do warchoła, co nie umiał nigdy być
z pokojem, liiel. 104. Hej. Zui. 227. e( 227 b. fsnlmod.
19. Warchol, buntownik. Cn. Ad. 1225. Rahulae foren-
ses, i. j. warchoły. Climiel. i, 583, cf. brzechajło.
WARCHOLIĆ się rec. nicdok., kłócić się, swarzyć się;
iić) iiinfcti , SatiWl mit etminbcr liabcii ; Hoss. 6y«iiiiTŁ ,
3a6i)!>iiiTb. \Varciio'ący sie , poczynają wprzód mówić,
potym przychodzą do wrzawy i wrzasku. Filch. Sen. Iht.
I , 116. Nie zaczynać burdy iadnej , ani się warcholić.
Eraz: Ob. H 5. Pięścią się rozprawiać, swarzyć, war-
cholić, gniewowi cugle popuszać. Fdch. Sin. łask. 2G.
Bolesław Kazimieizowi wszystką, o która się warcholili,
dzierżawę, pnstą|iil. Krom. S64. — Acliu. Warcholić,
kłócić ludzi , kłótnie rozsiewać , wichrzyć , §anbel ftiftf.
Niechaj nikt kłamstwem swym miedzy bracia ciirzc-
ściańska nie warcholi Hrbst Art. 68". WARĆHÓTLIWY,
WARCHOTiNY, WARCHOLNY, ob. Warkliwy. WAliCZYĆ
CZ: niedck.. Warknąć jedntL . WarkaĆ conlin.; (Boh.
wrćeti ; Slou. wrcjm; Sorab. 2. worzasch; Carn. resim ;
Bosn. resgjati; Croat. merchim , herchim ; ^oss. Bopiaib,
(BopKOBaTb gruchotać r BopKoeaHie gruchot) ; mrucząc
zęby wyszczerzać, gntirreiib Me B^^nc Itlcfcn. Pies warczy.
Dudi. 21. — f(j. Mruczeć, miirreii , giiiirrcit. Zazdrosny
zawsze warczy jako pies, radby wszystko pożarł. Rej.
Wiz. 174. Zazdros'ć jest zwyczaju psiego. Wnet będzie
"jeden warczał, gdy głaszczą drugiego. Hej. Wii. 174.
A coż wiele warczysz kły wyszczerzasz? milcz. Ern. 99.
Warczeli na to. Sk. Dzv 214. Najirzcciwko ewanielii on
warczy, przez co boga bluźni. Smotr. E.v 31. (szemrze,
powstaje , ob. Warkotać). — Transl. Grot wylata po
grocie , warczy iyła tęga. Dmoch. U. 2 , 80. Szczękła
struna, łuk warknął, a strzała skrzydlata Okrutny cios
niosąca na Greki wylata. Dmoch. II. 91. — Aliter : Cy-
rusowi się wszystko jeno chciało walczyć, a między
ludźmi krwi ludzkiej pragnąc, warkać. Gllcz. Wynh. D 4.
bróździć , niezgodę siać,. Uiiriibc ftiftcn. — §. W brzu-
chu warczy, kluka, kruczy. Dudi. 20, Ross. ypiiaTt ,
npoypiiaTb , saypiaib, e» fiuirrt im Saiid)e. Warczenie w
brzuchu Ross. BopnOTHH. WARCZYWY , oh. Warkliwy.

WARD.\W'Y, a, e, który lewej ręki miasta prawej używa:
Cn. Tli. 1224. mańkaty, mańkut: eiiier ber lilifź ift, fi(^
ber liiifcn Cłrtnb ftatt ber rediteii bebiciint.

WARDĘGA, i, m , [zagrodnik, hortulanus , eitt ©artler.
'Ktorykole wardanzen wstanie ot pana swego niewczas,
'piącinaście groszy ma dać panu swemu. Mae. z Roi.
Słat. maz. w Lelew. Pomn. 140 — 2]; włóczęga, eiii .cer=
iimtrei&cr. Tr.

W4RECK1, *WARAC1\I, a, ie , od miasta Warki, uon ber
Smbt 3Barfa. Dobre piwo Wareckie. Opal. Sat. 20. Piwa
Przemyskie, Warackie , Grabowieckie , w pierwszym sto-,
pniu rozgrzewają i tuczą. Syr. 946.

WARGA, i, z. \ Boh. pysk lob. Pysk, cC. pucek), piur. riy
rtowć; Siov. pysk, pisk. pysćek , pera , gamba, (cf.
gęba); Sorab. 1. huba, huby; Sorub. 2. guba ; Carn.
shuilbl ; Vind. snabl , fhnabli, (cf. Germ. Sd)liabel dziób);
ustna , yustnizo , nadsobniza , (cf. usta , cf. nad zębami) ;
Cront. Yuztnica, vusztnicza , vusznicza , chuba , dem. chu-
bicza; Dal. usztna , dem. usztnicza ; Bosn. usno , usnica;
Rag. usną, usnii, usniza ; Slau. usnę, (ustali = usta);
Ross. ryóa, (if BapraHii dnunla, BapraiiiiTb i. na drumli
grać. 2. rzępolić); Ei:i:l. oifCThUA ; (Island. varg = gęba);
bie Sippc, bie Sefje. Usta u człowieka ze dwóch "warg
złożone. Zool. 285. Górna warga, Yind. nadvustniza, bie
Oberlippc ; dolna warga, Yind. sfuidnji vustniza , pod-
fhnahel , bie lliiterlippe. W dworskiej chorobie wargi i
dziąsła wygniwają. Comp. Med. 400. Już opadło ciało
moje , skóra moja przy»chnęł:i do kości moich . zostały
tylko wargi przy "zębiech moich. 1 Leop. Job. 19, 20.
Gdzież ów alabaster czoła? gdzie jagód róże? gdzie war-
gi, jak koral rumiane? Mon 70, 583. Mowa sie rodzi
w uściech wargami naszemi. Gil. Post. 519. W wymó-
wieniu b, wargi obie pierwej stulić, potym rozwieść
musi. Sak. Probl. 69. Ten lud czci mię wargami , lecz
serce ich daleko się odstrzelą ode mnie. Sekl. Marc. 7.
(ustami , słowami , słownie tylko). Milczenie wszystkim
wargi ścina. Dmoch. IL 2, 193. (mowę zamyka). Ukąsił
się w wargę, gniewa się, gniewny jest, ringilur. Mącz.
Na te słowa z^iMinerwą Juno gryzły wargi, W obu pier-
siach przeciwko Troi złość zaciekła ; Siedziały blizko
siebie, Palas nic nie rzekła. Dmoch. II. 87, Slov. hrize
piski labia mordet. (Croat. chuheti ' desidere pendente
labio). — §. Zajęcza warga, bie §nfen|d)arte , gdy się
dziecko na świat z wargą niby. rozciętą urodzi , co sie
najczęściej górnej wardze przytrafia. Perz. Cyr. 2, 186.
— Fig. transl. Wargi szrubsztakowe , wargi gwintów u
szruby , wargi , brzegi jakiego naczynia. Tr. 8ef5en ,
Mnber. WAUGATY.\a, e — o adv.', labiosus. Cn. Th.
1224, ijroplippi(j ; Boh. pyskaty; Slov. pyskaty, ktery
pysk ma; Cor;?. shóba ; Croat yusztnaszt, chubaszt ; Dal.
ysznaszt , vsztal; Bosn. ysnat. ysnast, koji ima velika
usną: Hag. ysnast; Ross. ryóacTbiB, ryóaHi , ryóa'i'B ,
/ ryóaiiba.

WARGIELT, WERGIELT, u, m. , Germ. btT? aBfiljrgelb;
( f.at. Med yerigeldum , od dawnego północnego słowa
war: mąż człowiek); — 1. nagroda za szkodę, ranę, ochro-
micnie człowieka, bydlęcia, zabicie z przypadku, (cf.
basarunk I. Wargielt czyni wolnym od uczynku, który
kto z nieopatrzności uczyni. Szczerb. Sax. 262, fcf na-
groda, cf wina). Wergi"elt. Chehn. Pr. 20. et 31. Jak
sa rozmaite rany, tak też rozmaita jest wina za nie za-
i rozmaite stronie nagrodzenie, co zowią war-
Sa.T Porz. 25. Zabicie głowy w Majdeburskim
płaca ma być całym wargieltem 20 złotych ; ale
Polskiego prawa tedy w miastach znakomilszych

28*

pisana,
gieltem.
prawie ,
według

220

W A R K - WARKO C Z.

WARKOCZOWEŻR - WAROWAĆ.

za gJowę 30 grzywien, w mniejszych 13, we wsi 10.

Sux. Ali. 25. — 2. Podkupowanie kogo. Wied. Tr. ^ai
Ubcrluetcn.
WAKK , 'WARCH, u, w., warczenie n. ]>. psów. Wiod. ,
tai Snurrcn, ©mirren; {Caru. vragoli» tniquilas: Rag.
varlina ; vjrloccl)ja lerocilan , varka malitia , vragolia ne-
guilia, Nirka praesligium ; Boss BopKOBanie gruchel,
DOpKOuaTŁ j;rucliotad) — §. Iranst. Wark , warcli, clirap,
gniew) wątrobkii; (Holi. wrok (c.~. wróy) ; Svec. wracka ;
6f ' m. xaÓ)<n , mścić ; Anijl. w race tindicla) ; ©rołl , Sir-
geriii^. Z dawna na sąsiada wark miał. Goin. W/ K A h.
Mieli wareli na nią. 1 Lcop. Man:. \ ł, 6. Teraz już się
otworzyście miecesz na sarnę R:plta, na nasze masz
wark kościoły, tiag. Cyc. 12. Zkad oni takim wreją n:i
się warcliem? Pol. Arg. 751. Hfj Posl. Tl o Ruiałnwi
już b\hi warcIi na clifopięla. ^/id. -Wych. /• 1. — J
Opokii, II kuźniak(>w warch. Torz. Śkł. 201. gciofłfiii.
WARKA , I , z , miasto nad Pilicą , sławne zwycięstwem
('.zarneckiego nad Szwedami. Di/kc. Geogr. 5, 118. einc
®tabf. ob. Warecki . Waiacki. WARKAC , ob. Warczyć.
WARKLIWOŚC, , ści, :' , mriicziiwość , kłólli-.rość ; rtiiiir-

riflfcit, 3<l"fiU<f.'t : ^"^S- BOpMil.llIBOCTb , BOpK.niBOCTb , Mfl-

TC/łc.iHBocTb , 3iiOi)i'iecrBO. WARKLIWY , "WARCHLIWY,
WARCZYWY, WARCHOTLIWY, "WAUCIlOTiNY, 'WAR-
CIIOLNY , a, e, — Ij warczący, \yark wydawajacy,
mruczący , jmirreiit. Psi warczywi. Zebr. Ow. 28G. ^
Simil. Warkliwym czarnych chmur zawrotem Trzaśnie
zadżdżoiiy Jowisz witym z ognia grotem. Nar. Di. r>,
188. Zab. 12, 241. Go mi ztąii idzie, że Jowisz pu-
n".ry W.iiłliwyin codzień |irazy ogniem z chmury. Zub.
9, 55. Zubi. — 2) Niełac;odny , przykry, kłótliwy, swar-
liwy, Rag. yarglU' , varli;liv i,iconstans , l.umorisla; Vind.
verlazli, nepokoiu . ncniirn; [toss. Bopi;.iiiBbiii , B()p>ia.in-

BUił ; Eccl. MHTeHCjIlIBUii , MaTEXhllllKX , JIOÓOHHTe.KHIIKI ,

unfrcunMi6, janfiit^. Narody Słowiańskie skłonniejsze za-
wżdy były do zwad i wojny, za powodem i własnością
nicłaskawcgo nieba i warchliwcsro Saturnu.sa , któremu
te krainy podlegały. Sliiijk. 89. Pomorzanie subie książę
jedno potężne i warcliolliwc za pana obrali, hrom. 82.
Warcholiły nie ma czasu wesołego , Zawżdy w kłopocie
plecie się myśl jego Hej. Zu>. 227 b. Lepszy cnotliwy
a spokojny żywot , niżli warcholny , a zewsząd zatru-
dniony. Hej. Zw. 78. Wilk warcliolliwy. Pupr. Koi. 7.
Warcliidnc bydło. /lej. Zw 227 i.

WAIOiOWATY,' a, e -— o aJi:, na kszl;.łl warg; fios^ ry-
óHCTufl, ry6'iaihifi, Icfjeinirtii). WARGOWY, a, c. od
war^i . fijipfn', Jcfjfii-; Rots. ryÓHuii.

WARhNĄC, oh. Warczyć.

WARkOGZ, a, m. . WARKUGZYK , a. m.. dem . Boh.
Jcijk , leijeek. culjk, culjćek, ruljk , (wrkoć czupryna,
czub); Sorah. 2 zop, zopik ; Cani. kila, (ob. Kita, ler-
kózel ■ kędzior, Carn. ferkózmi • kedzierze , fcrkózor ■
Iryzer) ; Vind. zhila. kita. hilnoploliza, 0|p|clcle, sdraga ;
(Yarkouneza . św. Wikloryi święto) : Cronl. keclika ; Siar.
kika, percsin : Hoss. KOca, kocumku, cf. kosa ; — g włosy
splecione, plot, ber ^)aarjopf. Zam. /'u*/. 3, 536, oso-
bliwie kobiecy plot na głowie, bfr Sciberjopf. Wie-

s'niaczki w Inflanciech zawicia żadnego na głowie nie
mają ; ale splolszy warkocz w koło głowy okręcają.
Gwugii. 115, Waikocz rozpuszczony, rozczesany, ob.
Kosa. Warkocz Berenicy, konstelacya na niebie. Zab. 7,
178. — Translal. Warkocze czyli garście włókna Inia-
nege lub konopnego. I'r:cdz. 31. glaiśjópie , 5panfj6pff,
[ob. Forgoczc 2|. — .Ąliter: Gdy wiatr dobry ku górze,
aby (lisi do góry żagiel i za traref ciągnęli, i one zabur-
lowah i zahaizowali. f/aur. El:. łTl, [za sznur 2], jza
czub , za czuprynę;. — §. hy. meiunym Warkocz •
podwika, biała płeć, bnś frfióllC @ti(^Icd)l:. Taka siła w
miłości, taka moc w warkoczu! Pot. Arg 700. Dzie-
wczęcia gdy pilnuję , swych nie strzegę oczu , Zostałem
rymodzejem , zgoła po warkoczu. Zim»r Siei, 140,
(rf. po kądzieli;. '"WARKOCZOWKŻE siostry, jędze
piokielnr; , Eumenides, miasto warkoczów- rtające głowy
wężami porosłe. Olw. Ow. 217, fd)laii(icii)ópfifl. WARKO-
CZOWY, a, e, od warkocza, ^PPf'; Co/'. Icijćiij; Rot$.
Hocaiiuii

W'ARK0T.AC przeciw komu, odwarkać, szemrać, mu$»are.
Mai:z., roicbfrtflforn. ( Hnsa. BopKOBaib gruchotać jak
gołąb' I.

WARLI, ob. Wric-

WAIl.MIA, ił, 2, księstwo i biskupstwo Pruskie, od War-
tiia, xiccia Pruskiego, syna Wedcmuiila . nazwane. Uiel.
46. Stryjk. 46. Crmrlaiib. lei Croal. w»rmegva . groffia,
knczia = hrabslwoi WARMIAK, lepiej WARMIENCZYK .
a , »i. , z Warmii rodem , ciii (frmelńnbfr. W zicmi Łu-
kowskiej zbiory bogate lnów przez Warmiaków zapro-
wadzone. Przędz. 5. WARMIEŃSKI, a, ie, do Warmii
należący, (fiililńntift^ , i'On GmiKliib. Biskupstwo War-
niieńskic Hozyuszem i Kromeri rn sławne. Siryjk. 40.
Różne pisma A'. B. W., to jest, Xcia Riskupa War-
mieńskiego , Krasickiego.

WARN.\, y, £. , miasto Turcyi Europejskiej, |iod którą
r. 1444 Władysław Jagieloiiczyk w bitwie poległ. Dykc.
iieogr. 3, 178. t\t ghiM ffionifl in bet (Fiirop. jutffc.

WARMA , i i.. 1. w Cuniicl. , miejsce sclin^nienia dla
pracujących w kopalni górników wystawione, chcąc ich
ubezpieczyć <id razów prochem wysadzonej skały. Mter.
Mikr. Mc Siibiic, Sd}u$l'u|»ic ber Ser^lflitf. — 2) Herald.
Warnia , Iterb ; rak czerwony , w polu białym głową na
dół : nad hełmem pół takiego raka. horuji. 3 , 54, fin
!icii>ińc(< Sappcii.

WAR.NY , a, e, ul svaru , teub-, Słraii • ; Boh. warny,
warceiiy ; Ross. Bupiibiil. (Roh. wśreeny dum mający
wolność warzenia piwa , warneho płaliti czopowe).

WAROWACi e;. medok. ; (Boh. warowali uchodzić; Carn.
varuvali, varijem eusiodire , eaiere; \'tnd. varovat , va- •
ruvati, varjem, variti cuj/orfirc, defendere , savaruvali , ob-
varuvali , dovaruvati, dovariti > zacliować; Croat. varu-
vali iustodire , servare , obserrare . Tirosztujem cuttodio ;
Dal. varovati; //iij. varov3li eutlodire; Ross. ea^imb %0T0
uprzedzać kogo; cf SJiCbcri'. irabrcn ; rttfrict). uuara.
Indor uueran ; Gall. guarder; .Ąngl. to ware, beware ;
Svec. beware ; Golh. wardjan ; vid. nosirum. wara I I ; — ■
1 ) warować , szczycić , chronić , dla ochrony opatrywać,

w A R o W A C.

W A r\ O W N I A - W A R S T A.

221

Germ. yern)fl6rcii, gc^iórig ncrfc^cii; Boh zpewniti. Gdy
nasi obóz warowali, oni wypaiiii z lasu. ^^arg.Cei. 102.
(forlynkowali^. Ku niiaslu się przybliżył , obóz warowa/.
Warg. tez. 45. Warują granic swoich , abo lasy za-
puszczając , abo mury .stanowiąc , abo przekopy czyniąc,
ibo zamki i fortece stanowiąc Siar. Woj. A 3. Ko-
snialcmi kożuchy grzbiety swe warują. l'aszk. Di. lo. —
g. \Varow3(«, pilnować, strzedz : licmnlircn , 1'fbutcn , biiten.
Każdy powinien swój ogieii tak warować, jakoby się
szkoda nie slala. Szczerb. Sax. 209. Rycerze iaską bo-
ską warowni Tak wiele ziemia i morza przebjli. P. Kchan.
Jer. 7. (zachuwani, strzeżeni, In')'d)li|;t). — Warowad od
czego , pilnować od czego , yiH' etnmś licniolircii. — 5i-
mitiler : Pan krzyża od swoich nie waruje, chociaż icli
do pewnego kresu forytuje. Oil. Post. 267 b (nie wstVzy-
muje go od nich. dopuszcza na i-ncli ucierpienia). —
Waruj , waruj się > wara by nie ! [Boli. wary, warug strzeż
się , bili^e bid; \) Jeśli ci szczęście sprzyja , waruj się na-
dymać. Min. Aus. 43. Waruj, byś nic przykro nie mó-
wił przeciw Jakubowi. 1 Leop. Geiiei. 51, 24. Czego-
byś nie chciał, aby tobie czyniono, waruj byś tego dru-
giemu nie czynił. 1 Leop. Tob. 4, 16. Idź precz ode
mnie, a waruj uźrzeć więcej twarzy mej. 1 /.eop. Exod.
10. — Becifir. Warować się czego < 'wiarow&ć się, strzedz
się czego, (cf. uwarować) ; Z?o/i. warowali se ; 'Slov. wa-
rugi se : Sorub. 1. warnuyu szo; Yind. fc varuvat ; Bosn.
varoTatise ; Bag. v;irov,'ilise , uklonillise , (rf. ukłonić^ ;
Slav. pazitise , fic^ woiun tiit^cn , in Slc^t nctincii. Piasta
dobrzy miłowali, zli się warowali. Krom. A'3. "Wiaro-
wać się ma ociec każdy, aby jakiemu wagusowi nie zle-
cał syna. GUcz. Wycb. L H b. — g. Jurid. Warować ,
gwarować , zapewniać, zabezpieczać; Finaf. perrezhi , do-
Yoliti , dobru stali, ©ciući^r Icifteii , scrlnirgcii , 5iifid)crn.
Wszelkich religij wolność podług ustaw krajowych, wa-
rujemy. Gnz. lYar. i, 154, Konsl. oyo maja. Warowanie
okrętów, asiecurance, kontrakt warowny między kupcem
i warownikiem, najczęściej towarzystwem warującym,
które kilka od sta biorąc zysku , obowięzuje sie kupco-
wi nagrodzić wszystkie szkody, któreby okręt posiósł
w żegludze. Wyru: Gcogr. 514. bie £4''if^<lffffl"'*l«5 ^^3-
ruję co komu, ewikcyą na się przyjmuje, vicimnn rę-
kojmią daje. Ca. Th. 1224. Waruję co sobie, gwaruję,
ewikcyę biorę od kogo, caieo miht , wymawiani sobie.
Farr., Boh. wymjniti, wymenowati, wyhraditi; V)nrf. vun-
lvetuvali, vunfveti , vunsjemati, \undinjati, runspogo-
duv3ti , vjetuvati , povdiTijati, vdinjati , pogoduvati, pred-
dershati , napreisadershati , prcdliranili , idi kMliflC mir
ani, tc^olte mir i^pr. Sobie warowany Boss. saBtTHUH.
— 2j Warować, wartować. 58nd)C bnItCłi. Warować,
albo zostać sie na warunek, zowie sie, gdv inni flisi
lioUiją , a jeden albo dwóch zostaje się na statku do
lasek. Magier. Mskr. — Yenalor. Pies waruje, leżąc na
brzuchu pilnuje, upratruje idistng. wartuje j, bcr Jjunb
bu(ft fi$ iticber unb laucrt. Pies legawy pewnym znakiem
okazuje ptasznikowi , że się przed nim w blizkości znaj-
duje ptaslwo ; pospolicie się potym kładzie i jako mówią
waruje. Kluk. Zw. 2, 559. Szarmantka umiała służyć.

tańcować, warować i .szczękać. Mon. 67, 140. Wie pies
co : waruj! Fol. Arg. 058. (każdy zna swoje rzemiosło).
WAROWlNlA , i, s. , co rzecz jaka waruje, twierdzi,
wzriiacnia, miejsce warowne; 33efcftiijii!tij , 2j?fte, Mtung;
Boh. zpewnenj; iGarn. varstvu cuslodia; Yiiid. varstvu,
obv3rstvu, obvarifhtvu < ochrona, straż, yarafs • miasto ;
Croat. varass, v;ir3ssccz> miasto , miasteczko; /Jung. \ -ar
var arx , varoS' miasto: Slor. varosh inbs). Warownia
I okrętów^ i Greckićj młodzieży, Z lak wielką dźwignion
pracą, ttsur zwalony leży. Dmoih. II. 2, 41. Częste by-
ły zapasy o granice swobód, ale nie o warownia i opie-
kę prawa. Czach. Br. 108. WAROWNIK a. m', iściec,
kióry drugiemu co waruje , ewikcyą mu daje , ber @e<
uićibrsiiinim , ©mtoŁrlciftcr; {Vind. varib . varh, varuvauz,
rbvaruv£uz = slróź , obrońca, zachowywacz ; Soruh. 1.
zwarnuwar, /. zwarnuwarka ochraniiicz). Muncepu , waro-
wnik, kióry przedawszy imienie. zapisuje się pod pe-
wnym zakładem warować, lo jest, "wyswiebodzić. Macz.
Warownik okrtlów kupieckich. Wi/rw. Geogr.oW. WA-
r.OWNY. WAItOWlTY, a, e, WAROWME ndv., opatrzo-
ny, umocow;iny: itipM iicnual;rl , licfeftigt ; Boh. hrazeny,
(cf. grodzony, i^rodj ; {Carn. varn ■■ ostrożny, navarn •
niebezpieczny; \ind. varn, varliu = ostrożny, varnost,
varlivost> olrożność, navarn , nevarn , nevarnliu ■■ niebez-
pieczny, nevarnost - niebezpieczeństwo ; Bag. varovni va-
fer); Eccl. 6jaroorpa4HbiH , óaarosaópa.ibHUii , 6iaro-
CTtHHhiH. Rozumie być już bezpiecznym, uszedłszy na
miejsce jakie warowite Star. Ryc. 46. Warowne mia-
sta, zamki. • — ^. Warowny aclio., warujący, zabezpie-
czający ; @ciiia(ir'5 = , ©eirri^r Iciftfiib , I'iirgcnb. Kontrakt
warowny miedzy kupcem i warownikiem o zabezpiecze-
nie okrętu. Wyrw. Gcogr. 514. 31ffcciiranjC0ntrflct. Kon-
rad Łowicz przywilejem warownym wiecznie araybisku-
powi Gnieźnieńskiemu darował. Krom. 240. Warownie,
z warunkiem urzędów nym, urzedownie . mitcr ©Ciuń^rlei'
fłimg. Cn. Th. 1224 — g. I'uńve: Warowny, podług
warunku , iindi ber @ei»ń^r eiitfrredjciib. Towary zgniłe i
1 niewarunkowe za świeże i warowne udaje. Klon. Wor.
67. Za Zygmunta monety się było wiele niewarownej
namnożyło. Stryjk. 707. Jeśli Arabowie na znak przy-
sięgi szczerości chleb z solą jedząc zmarszczą się , te-
dy coś my.śla niewarownego. Warg Badi.W^ — Aliler :
Warowny, strzegący się, ostrożny, baczny ; bctlltfam, DOt'
fic^tii]. S. Katarzyna grzechów sie najwarnwniej strze-
gła. ^Bals. Śu: 2," 609':

WARPA . y, i , w górnictw ie : warpa u dołu , ziemia , któ-
rą z dołu na wierzch wyrzucono , która około niego pa-
górek czyni. 0.« Żel. 87. bcr um eiiit ®rii6e beriira auf'
tjcfdiiittctc grbbuflci,

WAHSTA, y. :., 'WARSZTA , "WARSZTWA ; (Boh. wrstwa
rzęd ziemny, gatunek; Carn. versta ordo , tersus , ver-
shaj , nasad < warsła ; * V'!nrf. versta»rzęd, linia, wiersz,
ciąg , przestrzeń , mila ; yerstiti , verstuvati . poyerstiti «
liniować, uporządkować; pokład, stavifhe , fliihta , rau-
nanje, rudayifhe ■ warsta; Croat. verszt condUio , ralio ,
statut , yerszt series , yerssnyik • rówiennik ; Dal. łarsst
conditio , słałvs; Rag. varsta qualilas , gatunek, varsnik

WARS T W I A N Y - W A R S T A '1 .

W A R S Z T A T N I K - W A R S Z A W A.

coaetaneus , iei!novarslan coattjualis, drugov:irslni, inno-
varstni heterogen , izvarstan egregius; Bosn. yarsla ._ Ytr-
sta , yrrisla status, conilitio , genui, species , \Trista lira,
sulcus , Yrrisla, trak linia, vrrisnik coaełaneui; Et-ct. tift%-
cia ijniiita pftrs imlliaiis, stiidium , jugerum , uoT^pACTh
wzrost. BfiLCU slopitń wieku czyjego , uopciaio , pa3'iii-
naio, 3'>iiiiiiiK) rozrządzić, rozszykować ; //djs Bepcra mi-
la, isepcTUTb, CBepcTaib, cuepcTUBaib ró\vn;ić , zrównia*,
cci-pcTUUiiHic zrównanie, nouupciiiTb, noncpcrUBarb po-
równać, nouepCTiiuil na warsty |)Ołlzielony . jBcpcTaTb,
yBopcrbiiuiTh uiównaó, yBcpcTKa. yBL-pcihiBaHie uró-
wnanie . cBcpcrHbiii równowiiki, CBepciuiiKŁ, /. CBcp-
CTHHua rówit-nnik, rówienica); — 1 ) warsia czego, rzęd
czego, ordynek, szychla; bic £(^id)t, bie ŁMge . bnj giiiicr.
Hi 3IÓC; Hoss. ciofi {nb. Słój, ob. Złożyć), iio^oca , 110-
jocKO, noJOcoMKa {ob. ['łosyj, KpnH<Ti , kphjkhkł , lipaadi-
me k'f krąg), npycB. War>twa, ułożenie porządne w
jakimkolwiek kierunku, czyli to gatunków skał, czyli też
ziem, kamieni, lub kruszców, na wzajem i w niewiel-
kiej odległości przedzielających się; ztąd mówimy: war-
stwa skalista, kruszcowa, kamienista. Mier.ihki. War-
sta rudy kamiennej, jłaskur. Us. Zel. 80. Szychta w
murowaniu, warsta sadzonych cegieł. Magier. Mskr.
Warsty w' drzewach , pierścienie , znaki wewnątrz pod
korą w koło idaie , po kióryeli lata drzewa miarkują ,
Sabnirfcl , 5a(iriini(f;s! , Jnbtc cincS 33iiiitiiź , bic Siiiige in
bcm .'OpIjC- Dizev.o ma warsiy roczne , okrągłe, oddzie-
lające się jedna od drugiej [ięcijerz\kami. Bot. Nar. 15.
Drzewa przykładaniem się corocznym ł\ka i warslew
drzewnych gruhieją. ih. 88 hluk. Rośl. 2, 5. Warsta-
nii. rzędami, szychtami, ławami, Yind. po reJi . po
Ihihtahl peiyersli"= porządiŃiem , kol<ją; IngciiIiTifc , fd,ii(^=
feitnieiff. War.^la lego, wai.<;ta owego, raz lo raz owo
przekładając, pr. et fig. ciiifc ćdficbt »om bcm, citic <Łd;id)t
luni JCIICIII. Najmocniejsza będzie grnbla , kiedy się sy-
pie 'warsłtą ziemi, i 'warsztą .wapna, az póki nie będzie
miała na łokieć wysokości. Switk. Bud. 405. Polra\vę
jakową robiąc z rozmaita zaprawa , mieszasz onę prze-
kładając na 'warszly, raz mięso lub jarzynę, znowu ko-
rzeniami przesypując. Wir/. AmcA. 453. Tu w trj księ-
dze będzie -warstą tego , warsią owego. Gorn. Sen. 596.
przefdatane , blirdł ciiiflnbet. — g". Traiisl. Warsia , sto-
pień; bic StuiC tic Stfljfd. Im z wyższej swych fortun
spadniesz warstwy , Zadnemi się juz nie dźwigniesz iekar-
stwy. Zab. 15, 205. — 2) "Wcrst, wersta ; cliic 3)i'cilc,
5Bcrfłf. Wersta, nula Włoska. Budn. Apopht. li, 10.
Pięć 'wersztów się w Polskiej mili zamyka. Gwagn. 474.
'Worstwa Ruska, 80 na jeiien gradus. Chmiel, ł, 107.
WAR.STWIANY, a, e, warst.imi idący, 6(t id)tf 11 < , faijfu-,
iHcibfll ■ . Górzystość warstwiana. jlójclMriJC , z wielora-
kich warstw w różnych kioruiikaih ułożona. Mier. Mikr.
WARSTAT. WARSZTAT, u, m. WARSZTACIK. u. m. dem.,
z Aicm. bic JBcrfftatt; Boh. djinice , djina , (cf. działać,
dzieło); Sluv. werśtal, myhne , djIna; Sorab. i. han-
Iwarska dżewancza; Yind. ilellarka, berkstatt; Garn de-
loYnislie; Croni. deluvnicza , duclian , stacziin ; Dal. di-
lovnicza; Bosn. slaejun; Hag. djcgijaóniza ; Ross. sep-

CTOKŁ , HacTepoaaa, wacTepcKaa , pyK04t.ibua , (ob. Rę-
kodzielnia); LlcI. xt^^xc^u^\fc , .laana ; rubolnia , miejsce
w którym rzemieślnicy pracują , 1 także stół etc. , na
którym pracują; bic SBcrfbnnf , ber SBcrftifd;. Warsztat
stolarski. Jitk. Art. 2, 288 ; stolarnia ; Huss. CTOJapua ;
ślosarski , ślośarnia, ciccapuaa; gancarski , gancarnia ;
VinJ. lonzharniza , lonzhanllie, piskrariflie. Warsztat sze-
wski , szewcarnia Boh. werpanek. Wszystkie kunszta i
rzemiosła potrzebują na różne swoje warsztaty jakiegoś
zabudowania. Jak. Ait, 3, 100. W każdym rzemieśie
powinny być przy warsztacie dobre 1 sprawne naczynia.
f/aur. 6k. 47. Naprawa warszlacików. ferz. Lek 519.
Warsztat koszokopników, liczba kozłów umiarkowana do
każdego gatunku wiązek. Jak. Ail 1, 572 Sttiinjjrabct'
trorf|tatt. Tkacki war.śztat, bn Scbcrftiibl. Wiod.. Boh. po-
staw, (cf. postaw); Ecci. nocTaBT) , opyjie TKaTfJŁiioo ;
Boss. ciaiiii, ciaHOKi. Warsztat śklarski w hue^e , n.
p. Ten piec huoiany tylko na sześć jest warsztatów , a
mój piec na ośm. Turz. OA/. 119. Okrętowy warsztat,
Yind. laiijaliilie , brodifłic , ladje delauiiu inestu , bic
©i^iff?ll)CrftC. Waisztaty morskie znaczną liczbę różnych
rzemieślników, nad budowa okrętów pracujących, za-
trudniają. A'. Pum. 1 2 , 285. Warsztat u magli , który
bywa dębowy, hluk. Bnśl 2, 101. skrzynia maglowa,
ber SJiiiimflfajłcii. — '^,- Transt. fiif. Warsztat, rzemiosło,
cech; Slrrfjłatt, ^nnbtpcrf, ^*tofctTii)ii , ©ciucrbc, Sniimiil.
3uilft. ('o siedzą nad warsztalcm do oraczej pracy nie
sposobni. Jałt. Itt 171. Filozofowie warsztatów nie mie-
li , Przedsię w bogsctwach i w sławie słynęh. Bej Zw.
221. O warstat najtrudniej, co na nim sławę kują. Hej.
Zw. 74 b. bom jego szczodrobliwości warstat. YYarg.
\Yal. 144. Wiadomo całemu światu. Jakiego lis jest
warstatu , Jak sie układa, jak liże. hniaż. Poez. 5, 150.
Do liczby światowych należą fakomcy, lichwnicy, i insi
tego warsztatu ludzie. Żarn. P-^t. 2, .187 lej kuźni, tej
mynicy, »pii btm £d)la(ic. WARSZ TAT.NIK , a, w., rze-
mieślnik ; Croal. staczun ; Bosn. siacjunar, eiii ;pniibn)cr'
fcr. Kolbert , bardziej warsztalnik niż minister, więcej
fabrykant, n:ż człowiek do rządów państwa wchodzący.
\YyiW. Geoyi. Z[-l. WARSZTAT.MCZKA . i, i . war-
sztatem sie bawiąca ; Bosn. siacjunanca , bic ^aiibircrfC'
riiiil , 25Jcrf|'tatIlcrimi. Nie godzi się w mamki brać głu-
pich, albo też układnych, t. j. swowolnych , jako są
szwaczki, praczki, haftiirki, prządki, i insze trikowe
warszlatniczki Sienn. 405. Spici. 183. WAIUSZTATNY ,
WARSZTATOWY , a, e, do warsztatu należący, aBfrfftÓ'
te ■ . Warsztatne rzemio^ło, orti/iiium mechannum. Mącz.
Warsztatowe pończochy, z warsztatu ikarzego , nie na
drótaeh robione . lecz tkane , flClliirflC Ctnuilfff.
WARSZAWA. "WARSZKWA. "WKRSZESYA. y, i.; Gall.
Yarsovie , "lilaridinii ; liosa BapniuBa ; Lal. Yarsoyia . mia-
sto stołeczne księstwa Mazowieckiego 1 całego królestwa
Pidskiego ; rezydeneya królów, (locząwszy od Zygmun-
ta III. Bykc. IJeogr. 5. 178. Warszawa, od Warsia,
Warcisława, imienia używanego u Słowian; zatem War-
szawa, "Warsiewa, 'Warszowa, (jak czytamy w starych
pismach), wieś Warsza , Warszowa wieś. Wnonić mo-

WARSZAWIANIN - WAR T.

WARTA - \\- A R T A C Z K A.

223

ina, ii ów Warsz, który r. 1:279 Ijyf kasztelanem Krako-
wskim , abo ociec je^o , inusuli zafo/.yć Warszawę. l'iitn.
]yarsz: 2, 251. Alberir. Płynąć do "Warszcwy. Klon. FI.
E 2 b. Lwów ociec, Warszaw.^ matka, Lublin jest sio-
stra tobie, co masz w mieszku. Uralk. P 2. Gdy się
pytasz, za coby tak drog;a robota jaka była, nie inaczej
odpowiedzą , jeno iż to Warszawa. Mon. 63, 452. Sły-
szę, że lo tam miasteczko cudnieniejsze , niż nasza Wer-
szewka. falih. L WARSZAWIANIN, a, m., z Warsza-
wy rodowity, ber Sarfc^aiicr. Sposób życia prawdziwych
Warszawianów. Teat 22, ii. — Z przyt;aną zgrubiałe:
WARSZAWI.AK; n. p. Te Warszawiaki , że się mają do-
brze, to wyżej nos noszą, jik pan drugi. Tent. 52. e,
58. WARSZAWIANKA," i , ż, kobieta z Warszawy, tic
SSarf^mieriim. WARSZAWSKI, 'WARSZEWSKI, a, ie,
do Warszawy należący, 2B(ir|'c^niicr > , 3Bnrf(f)niii|rf) , »cn
3Sarf(Cnil. 'Warszewski gród. Gruch. W. 407. Staro-
stwo Warszawskie Dykc. Geogr. 5, 180. Towarzystwo
Warszawskie Pr.'.yjacioł Nauk.

W.\RT , u, m.. zakręt głównego nurtu rzeki; {Croat. ver-
lilo 'jertigo; Hag. varleniza turbo igneiis , varti ogród, ob.
Wirydarz) , bic Sriimtniiiuj bc'3 Saiiptftromcź linei gluffcś.
Nurt krzywy i gościniec główny. Gdzie ma iść szkuta i dubas
warowny, Wartem nazywa rolman. Klon. FI. £5 6. Śluza zo-
wie się wart i sarna głebizna Wisły, albo jakiej rzeki. Haiir.
Ek. 174. Lepiej się tobie na piasek wywinąć, Niż wartem
płynąć, ib. E 5. — §. Fig. Prostym i nieśmiałym posłom
wszystkie warty pani praktyka ubiega. Orzec.k. Qu 19.
ścieżki, drogi, sposoby; SScge, StCije, 2hifimcge , ?ONttcI.

"W.^RT , u, m., wartość , ber 25ert(). Uczyniwszy porówna-
nie wartu dóbr z długami, znajduje, iż jest z czego za-
płacić. Weg. Marni 5, 1 73. WART, a, e, ndv. Warto ;
Caru. urędn = godny ; Yiml. uredin , saflulicn ; Croal.
vreden; Bcsn. Trjedan , varstan , (cf. warsta; : Slav. rri-
dan, dóslojan : Goth. wairths; Svec. ward ; AngI worlh;
Germ. iverti ; wart tyle, stojący za tyle, ważący tyle, \o
inel rocrtb ; Slov. łioden, (ob. Godny) ; Sorab. 2. winowa -
ti , {oh. Winny); Hoss. ^ocTOHHUfi , (ob. Dostojny). Koń
ten wart sto czerwonych złotych. Tr. — Wart czego ,
godny czego , zasługujący na co , Goinpar. wartniejszy,
CtiraS ivertb , ifiirbicj , yerbieiienb. Nieszczęśliwy każdy wart
użalenia Teat. 46. b, 71. Wart większej kary. Teat. 54.
c, D 2. Wartniejszy stokroć u mnie len wiecznego lo-
su, I nigdy nie przetrwałej w umysłach pamięci, Kto
pilen łagodnego przyrodzenia głosu W ścisły nit osadza
rozhukane chęci. Zdb. 11,44. Zabt, Ece/. 40CT0iiHCTBy-
loca, Graec. nitóoiiT] , dignus censor. Zaniedbywać sta-
rych przyjaciół dla znikomego blasku nowego szczęścia,
jest to dać poznać z siebie , że się nie warto swojego
szczęścia. Mon. 71, 24, że nie zasługujemy na nie, bnP
man ii iiiĄt tuertb ijt. Nie wart , nikczemny, niepożyte-
czny, nic po tym. Cn. Ad. Sol, {Vind. sanizhen, nizho-
un , sa nizh). W zwycięstwie nawet niczego nie warci,
chełpliwie na popis wyjeżilżają, a przygoda i dobrym nie
mało sławy uszczerbia. Pilch. Sali. 210. Oh oh! to
dyabła warto! Teat. 7. d, H, /ioss. BeroAHTbca ; {Croat.
T»lyJ operae pretium).

i. WARTA, y. i., straż, (o6. Wara); bie3Sacl)e, Sd;ilbiiifld)e ;
Boh. et Slov. warta ; {Hung. v;irta specula , propugnacii-
lum) ; Sorab. 1 e? 2. wadia; (Jam. vars.tvu ; Inir/. vahla,
varvaiije , strasha , varstvu ; Cront. verustvanie : Slav.
opaza ; fioss ua^ay.n , Kapay.ibHoH , Kapay.łbuuiKX , waco-
BOH . Macu (ob. Czas), npiiTiiiii. Warta, straż, większa
lub mniejsza liczba żołnierzy pilnujących miejsca jakiego
0(! doby do, doby. Jak. Art. 5, 517. et 5, 321. Nie
trzeba warty, nie trzeba szylwachu, Byś był próżen za-
wsze strachu. Suszyć. Pieśii. 5, B 2 b. Areszt mi dano,
warty przy mnie osadzono. Teat. 44, 87. Warta stra-
szn.i z gołemi koło drzwi mieczami ; Piką gęstą opasan
pałac, jak lasami. ,lab/. Tel. oi , (ob. Wartować).

2. W.4RT.4 , y, z , rzełia w Polszczę. \Vyriv, Georg. 21.
Biel. 5 eiit Slup iit %^oltn.

1. W.-\RTAĆ neulr. niedok:. Wartować eoniin.; sen dislng.
Wartować 1 et 2),«wart być, stać za co, godnym być;
Garn. wiilati , velam, (cf. Lat. valere) ; V()!(/. velati, tel-
kai wlati ; Bosn. vaglja(i , vriodno bitti ; Groat. v;ilyati,
vaiyam , mrtb festi , Uiiirbic) fesiil. Funt szterlingów zło-
tych Polskich 40 wartuje. Oslr. Pr. Krym. 1, 80. Bo-
dajżem tego wartał. Teal. 45. b, 86 Ten będzie wartał
największej całego narodu wdzięczności, kto.... Koif.
List. 'l, 11.

2. WARTAĆ cz. niedok.: Boh. wrieti, wrt.di, wrtili;. Croat.
vertim, yerlelszem ; Dos.n. Aaitili, yrntii, obraehjati ; Rag.
yartjetti; /tO,«s. Bopo4aTb , BopoTinb,. BOpoxHyTb: Lat.
yersare , yertere; (confer Elym. wracać, wrócić, wiercić,
wrota); obracad, iimbrebeit, niimibrcii , ficnimritlirenb benie-
ijeil. W'artać wrzecionem. Cn. Tli. 1224, Hag. yailitti
yretenom, bie Spiiibel bre^eii. — Recipr. WARTAC się,
obracać się, kręcić się, uwijać się, lertać się, (ob. Far-
tyczny) ; Garn. ierkam; Vind fe vurtiti, f cf. fruczka);
(Jroat. yerssimsze ; Rag. vartieltise , varcbjettise , pr. et
tr., cf Lat. yersari ; ftcl) iimbrcbeii , liermn brebcn , beiue=
gett, freifeii. Już w żyłach krwi mał,ff sj.ę warta. Kchow.
Roi. 111. .Mało się tego gnoju po Polszczę warta,
względem ' jak tego wiele było, gdy na państwo nastą-
pił. Birk. Zgrj. 13. Ludzi ród (mówi Deukalion^ do Pir-
ry) , warta się miedzy dwojkiem narni , restat. Zebr. Oiv.
12. Lud nasz wszystek co przedniejszy poległ, i tylko
sie nas kes jeszcze mały warta. Diel. 202. WAFITACZKA,
WAHTAŁKA. 'WARTOŁKA , i. i.-. ( 5o/i. wrtadlo .
wrtcdko = świderek , wratidlo wał tkacki; Sorab. \. wer-
tawka obrót: Groat. yertilo lerligus; Garn. yertaynek =
wiercący , obracający ; Rag. yartilaz rotalor ; Bosn. yra-
tilo od krosan subin del tclaro , prescjagl, presegljen ,
ref. przę-sło), spondylu^\ Yind. spuela, spuva, kofhiel ;
Garn presilza ; Groat. preseniz , presil ; Ross. BepereHH-
ua , (BopoTHJio wał wiatrakowy) ; bcr SBirbel eiiicr ©ptnbel,
ber ŚpimiroirbcI. Spondylus , wartaczka albo wartałka ,
jak niektórzy zowią , paciorek zwłaszcza który niewiasty
kładą na wrzeciono, aby lepiej wartało. Mącz., (cf. wija-
jfo). — §. Wartałki , któremi dzieci się zabawiają, kręty
bieg przez zapęd nadany od sznura lub od palców czas
niejaki zachowują. Rog. Doi. 5, 449. Srcijel, Sreber,
Sre^Iiiig , cf. fryga , fryczka , cyga ; Slov. braćadlo ; Boh.

224

W A r; T K 1*. /. - w A R T N Y.

W A R T O C Ł Ó W - W A R T O W A C.

brćśJlo, śanirha ; Sorab. 1. wercźawka, kriiyzel , wahlan-
cza ; Cum. f(;rtavka ; Bosn. ivark, zvrrik, kojim se dje-
ca igraiu ; fing. y.irleniza , yarlerka , 7.vark . obarlacicli,
proseiayl. piesi-<;ljcn ; /iosi. ficpryuiKa, noj'ioi;x, nyóapi,
KyóapHKi , W.ia. Dzieci wartolką furUją. Troi:. 2, 5159.
— ii. /■'//;. Zon:i zf.i w iloinu jest warla/ka , klórej brzę-
czeń;'' ś|iia''einu cliyba slyszeC: sie nie da. Teal 4'.'. d,
27 23ninifri'iffl; Hoss. OojrHUiKa.

'WARTKIJ/, , a, m., stróż, i; Mem. Cer 'iSarter, wartownik,
( eb. Wara,) 6cr tl8ii(t>tcr ; tS'.ov. wartyr ; Suiab. 1. wa-
chaf, wachlar ; Cani. yarh ; Vind vililar, valiter. va-
rili, varb : (Jroal. vari!ćr, virószlorj. Przez te dwa woj-
ska trudno sie inaczej przebić masz , jeśliże cnota , ro-
zmn a bojazń buź.-ł nie będą warterzmi oku/o ciebie.
Re;, /w. 12G b. Tuz za swawolą warlerzem biejj-a nie-
dostatek . Ten gdv sie kto zatoczy, powali ostatek. Hej.
U'.:. !(M b.

WARTKI, a, ie, — o adierb. ; (Boh. wrikawy wahający
sie , wrlem na skinienie ; Viiid. vertlivu mu'atiilis ; /iai/.
vartiy ci/ci/mi(/iŁ(/(s: Bosn. yertiui , yrnliyi , v.irlivi , koji
se jasno yrrili , koji se niosi^e yrrilili filuhilis , (vjrli ,
yrrio ferox , strennit.', , oh. Wrzący); Hoss. eepTKiu, Bep-
TJHBbiH, BcpT.iaiiuii . KarniR; wartając^y się, obracający,
kręcący, oljroluy, zwinny, rześki; fid) bre|iciii), iDClibCtib,
flCalaIl^t, fifiicll , rnii^ , bcCienb. Wrzeciono wartkie, u
prządek , kióre sie d/ui;o kreci , gdy nim parta. Magier.
Mfkr. Tam miedzy pniami wartki strużek płynie. Zuh.
9, 10 Krciiala lekka , w;irlka , obrotna. Fol. Arg. 691.
Wozów Olimpskicli wartkie kol». Hor. 1,0. Nar.\fervi-
dae rolae. Cli/opiec tak wartki, iż na końcu śpilki an-
glczu wy*ljai; potrafi. Tent. 28. b, 9. Po drzewie pta-
stwo iicra sobie wartkie. Klon. FI. B. Do.ścigł go wartki
Ajax. Hor. \, 82. Nar. StrZ(dali do siebie dosyć wart-
ko. Warg. Badz. 520. Sprawując cukier piżmowy, trae-
ba się wartko mieć, prędkim mieszaniem. >'itvn. 528.
(żv»o). Wartkim piechurom nieprzyjaciela pokonanego
na' dobitkę dawidi. tilr.h. Sa//. 221.— [g .Miler: Wartki,
przfbiei;ły, brcljcrifd) 2] Umysł zucliw.ily, wartki , nie sla-
/y . k.iżdą rzecz ksztahiiie barwić umiał. Pilch. Sali. 9.
Wartkim sie w niebie aż umysłem wdzierają H'ir. { ,
<:>!. .Yar. — •WARTKU.NOr.l ń. p k„i'i ŻWr.' Om/. 558 ;
((•(irifer wiatronogii , fc^noHluBit). WARTKOŚ(\ ści , i.;
{Boh. werlkawosl wahanie sie, oilmieniiość ; Hag. yart-
gna iiidusiiio) . zwinnos'ć, obrotność; bic SdjncUiiifeit ,
9fit|'(^l)fit , ©ftcbniiiiMflfdl ; Ros: BeprKOCTi , BoprianocTb;
(liała po ziiiurtwyeiiwstariiu będą miały największą cliyb-
kość abu wirikość, bo nie będą miały tego ciężaru, ja-
ko teraz ; ale |,ik dusza będzie chciała , lak ciałem bę-
dzie ruszać, harnk. hal. 92

WAKT.MAN , a, w., rotman, który jedzie przed statkiem
nał.ido<vanym , skazując kędy ma płynąć. Dudi. 67 ;
wainian. On. Th. 955. ber Sotif^miinn , Sotif.

WART.NY, a, e, wartem płynący, babin ftróineitb. Rok za
rokiem warloy n potokiem Upływa , zavysze w biedzie.
Z<ib W. ■27,<A' ZM. — 'I {Iraml. Wartny. kręty, prze-
biegły ; f4iajinMcr:)(^ , brp^ierifi , ob Warlki 2|. Kreuia ,
człowiek 'wartny, wywarlował tirehora niejakiego metro-

politę. Obr. 53. WARTOGŁÓW a. m., WARTOGŁO-
WIKC, wca, m., WARIOŁKR, łba, m, mózgowiec, wi-
chrowata głowa ; fili iiiiriilłtjer SiJirrfopf , Sdjinbelfopf , Jiap.
pclfopf; (Hoh. swjdljk , śrtiliak; Oii/i. yeiioi^layz ; li/irf.
vertoglavez , oiiiiljayez, yertazli, yerlesli, sverlievar, srao-
tuyauz, smiel"liuvauz ; Hag. yartoi{la\'az ; Croal. yerlogliy ;
Lat. yertiginosus). Są tacy wart.-głowowie , którzy wje-*
cliawszy w dom uczciwy, upiwszy się, zwady zaczynają.
Stir. Hef. 08. Gdzie większe zamieszania , jak gdzie
wartogłowie rządzą! W. Poit. W. 2, ołl. Wartogło-
wiec. Teat. 28. b, 58. Ten młody warlogfów omyli się
w nadziijach. ih. 28. b, 127. J/on. 73, 591. Ja tego
nie tak w im, zacnym osobom, jako niektórym warto -
głowom przypisuję, //ai. //%/. 188. Wartołbowie here-
tycy post zarzucają. Biti Pml. 135. Nieprzyjaciel, któ-
remu wartnłbu pośle bryłę 7łula , wnet wszystkie szyki
nam popsuje. Hol. .irg. 52 i. WARTOGŁOW.NY. WAR-
TOGŁOWY. a, e, wichrowały, niespokojny ; unrHliiij unb
wrroirrt , luirrfópfiij , fc^itiiiiOcliij , fiuuiibtifópft^. rappc Ifópftfl ;
(Boli. wrtohlawy ; Vind yerta^lau, sirau. Ycrtuglayen ,
glayoyerlen , omamliu. omolliu ; doai. vertoylavj. War-
togłowne le łby ludzkie, w nich zawżdy jak w kolie
wre. Bej. Zi^. 100 .Mózg wartogływy. Pelr. /'ot. 2, 76.
Polikarp zwykł sobie zatulać uszy, Ł;dy jakie błędy u lu-
dzi warlogłownych słyszał. Baz. Hsl. 56. Przestali na-
koniec om panowie warlogłowni więcej wichrzyć Stryjk.
531. Uo oręża wartogł^we duchy pobudziły swe zgraje.
Hor. 1, 100 hniai. Bachus warlogłowy / Krl.an. Di.
138. 7Mi.Ur.B.\. Warlogłowy iMars fuiard. Pasq. 87.,
Wpadli w pożądanie warlo.^-łownego widzenia, i godni
stall się oszuianiu. Zgqr. Gon. 57-2. el 505 ; (cuiiosa-
rum inionum). WARTOGŁOWIliO neulr. uiedok. , sza-
leć; Hi\g. yarloglayili; {Yind. vertuvali , syerlicyati ■ wi-
chrzyć, iiurzvć, mącić), raffri, tobcii , foUcriii \tw. W ka-
nikule bydł.i wart'oi,'ł.uvic|e Tr. WAliTOiiLlJW.SttSC; ,
ści. ;. , WARTtiGŁOWSTWO , a, /i. , «aiiogłowność ,
veriigo. Spirz. 217. zawrót głowy, bcr S(^H)iii{><I ; Ook.
wrtoldawosl, zawral; Cai n. ycrt\>_glauiza ; Vind. TCrto-
glauje , (yerlnia. ver!uvanjc • burzenie , mącenie i; Croot.
vertogUvje; Slav. yerlDgljiyje. — ^. Wartogł.iwslwo ;
Hhj. riilg varlo;.;l;Uscliiia nmenlia , warya^ya , Sierriicft'
beit. Zawrót głowy albo warlogłowność. Sienn. Brzydkie
wartO'.'łowstAa Tiireze;;i) dywanu. ■ Zub. 11, 44. Zabf.
WMtlOŁKA, WART ALKA. ob. Wariaczka

WARTOŚĆ, i.:i , i,, cena, gofiność czego; 6urn. urędnost ;
Crodt yrednoszt; onh. platnost, platuuitka , (cf. płaci);
Yind. urednost , vriednost. vrieJslvu ; Botn. yrjednósl ,
yarsnóst, ścienna oil koL;a dielia ; H"st. utua , (ob. Ce-
na); Ut-rm. ber fflfrtl), ber ^itii. .Nie ubior ludziom
wartość! do |;.je. Teal. 29, 23. Wartość zasług Z>ib 12.
11. 'WARTUŚCIWY, a, e, arilhm , me bez wartości,
nidjt cbne 2lifrrb. Tr.

1. WARTOWAĆ^, -ał, -uje, et. tiiedok.. warte trzymać, slrai
trzymać, pilnować; ipiiitifn , 2i5.id)f |ialffn ; Boh. [)onoco-
wali ; Slov wartiigi ; S'>rab. 1. w.icliowacż . wachuyu ;
Yind yahlali , yaruyali , yanti , yarjem; Croal szlr^sun ;
szkoznujem ; Dat. bdim ; Roti. Kapayjmb , OKapa/iiTk ,

WARTOWAĆ. - W A UU N E K.

WARUNKOWNY - WARYACYA.

225

Eccl. iiktiiin , Opery. Z stróiów jecJen obory , drugi na
podwórcu ma wariować. Haiir. Sk. 495. Grfy śpię , szyl-
wacli naiio mną zbrojny nie wartuje. Bard:. Trag. 515.
Cała noc wariowaliśmy, nic prawie nie ś|iiąc. Warg.
Raih 298. Miał Argus sto w głowic "ok ; dwie a dwie
sypiały _W przejmy, straż inne wszystkie dzier/.ąc warto-
wały, /.cbr. Ow 21. Tak ścisło Tuity posłów wartują
w domu jakoby więźniami byli. A/oA. lUrk. 108. Pies
wartuje, służy, na dwócli łapkach stoi {diiliig. waiujn);
fccr cuuP iportct aut, \iibt auf St^ilbiDodłf.

2. WARTOWAĆ , 'WERTOWAĆ < i. niedok. , (confer. war-
tać 2), zwariuje dok., przewracać karty w księgacii , blat'
tcni in ciiicm 33ud)C, Mi SJIatt iimfclircii. Kaleka, że nie
mógł w brewiarzu kart wartować , obracał je wargami i
jeżykiem. Birk Gi. Kon. i"}. Niedźwiedź całą ksioge na-
daremnie wartuje łapa fjaur. Sit. 184. Wartować w księ-
gach dla czytania , in t>in 3^ud^ern blńtterii , Icfen. Raz tę ,
drugi raz owę wartować księgę. Pilch. Sen. list. 1 , 8.
Wertować hisloryą narodu naszet^o. Teat 52, 56. Ar-
kudiusz nie Krakowską, ale Watykańską, i wiele innych
bibliotek wartował. Pim. Ham, 142. ib. 5" W ręku
waszych Greckie przednie Wartujcie pisma w nocy, war-
tujcie i we dnie. Aur. Hor. 14. Uczyć się, i we dnie
1 w nocy, wartować mądre pisma. Dmoch. Sit. li. 85. —
g. Tianal. Tłumoki nasze zwariowali, patrząc jeśli "kupi
jakich nie wieziemy. Warii Rad:.. 61. (trzęśli). Szukaj
wszędy i zawartuj w szystko ; a co jedno twego u mnie
najdziesz, weżniij I l,eop. Ceueg. 51. - Ftq. Boże, ty
wartujesz serce. Dudu. 1 Chrun 29, 17. (doświadczasz, bibi.
Gd.}; bu prufcft ba* S>"5- - Aliler: Świat wartował, aby
wróciwszy się tym z większa pochwala , ojczyźnie służyć
mógł. Warg. Kurr. praef zwiedzał świat, cr ^ttt bic 3Belt
burdircift , bur^fłridjen. świat wszystek , by księgę jaka
zwariował. Warg. Gez. pr. e. — §. Recipr. Wartować się
zdarzać się, dziać się; fid) crcignfu , (jefi^c^en, oorfaUeii.
Wartują sie codzitń nagłe miedzy nami odinianv, Tr.

3. WARTOWAĆ neutr. niedok., oŁ.' Wartać 1.
WARTOWNIK, a, m. . stróż, warterz, ber Sadjtcr. Zstąpił

z nieba wartownik ścięty. Budn. Daii. 4, 15. not. tlen,
co wartuje»; (stróż. Bibl. (Jd.). Fortuna jednego uczy-
niła pasterzem bydła , drugiego wartownikiem namiotu.
Pilch. Sen. list. 1, 533 Strzegą mię wartownicy. Teal.
50, 92. WARUGA, i, ; . u flisów straż na statku, bie
SJa^C auf ben gluPfdjiffen. Warować , albo zostać się na
warudze , zowie sie , gdy inni holują , a jeden albo
dwóch flisów zost.ije się na statku do lasek. Magier.
Mskr. Jeden flis przy sterniku na waruHze zostaje, wo-
łając na Irytujących: holuj albo nic holuj! Haur. Ek.
174. Kucharz, gdy na jeden tylko gotuje statek, niechaj
warugi przv sterniku pilnuje , nie szczupląc flisa do
trylu. ii. 175. WARUJĘ, oi. Warować. WARUNEK,
'WARUNK, oku, m. , warowanie, strzeżenie czego,
ochrona ; Hi Sercabren , Sebiiten , Sefi^ii^en , ob. Wara !
(Bosn. etc. varsac caslellum , ob. Warownia; Vind. etc.
varih , obvaruvauz > obrońca). Dał warunek nogom od
usterku. Psalmod. 81. iMiałem talentów sobie poruczo-
nych pięć; jara zatem warunek taki koło nich i staranie

»*i»nik Lmitgt iut4. t. X»m Ti.

czynił, Żem tyle drugie zysku z nich przyczynił. Odym.
Św. 2, U. 3. pilność, einen foldien gleig nnb Sorgfalt. —
g. Mdii. Warunek, załoga, żołnierze dla ochrony przy-
dani; Boh. posadka; Ymd. strashobraniflitvu , shounuji
sa strasho inu obranvo grada , gradska strashba , sa-
dershni , perpomozhni, sasedni shounirji, bie 5}efa|ung,
bie UJannfi^aft. Miała forteca w sobie warunek potężny 2
najwyboiniejszycli ludzi t/s//:. Kiuc. 2, 286. Przydał dla
warunku rotę; data in praesidiitm cohorle. Nar. Tac. 2, 504.
Bolesław z niewielkim orszakiem warunku w Kijowie na
zimę został. Krom. 70. Krakowa dobywszy , warunkiem
go osadził, ib. 02. — §. Warunek, pod którym się kto
obowięzuje , kondycya , e.\cepcya , wyjątek, wymowa,
wymawi,anie sobie; Boh. weymenek (cl', wynnanaj , wy-
hrada ; Sorab. I. wumeneno; Garn. anza ; Yind. vjetik ,
vunvsetik , pogodba , vdinj , vdinanjc , vjeluvanje , pred-
dershba, preddershik , sgovor; Croal. paszka; Rag.
ligoghjśj (cf. ugoda), pógodjaj , pogodba, lujct , ugo-
vor, opaza, opaz ; Hoss. nopaji , yroBopŁ , j roBOpKa ,
ycioBie , bie Sebingung , Mi Sebingnig , ber ^'orbebalt.
.\Iądry nie uda się do żadnej rzeczy bez pewnego wa-
runku , temi słowy : jeśli co z strony nie przyjdzie ,
coby przeszkodziło. Gorn. Sen. 509. W obietnicy jest
warunek zawżdy , chociaż się słowy nie wyraża, to jest,
jeśli będę mógł. Gorn. Sen. 522. Jej ku mnie z wa-
runkami zda się być kochanie. Teat. 43. b, 79. —
.Arithm. Wiadomości dane i prowadzące do znalezienia
ilości , których szukamy , nazywają się warunkami zada-
nia , conditiones. .Ug. Nar. 2. Usln. Alg. 51. — Jitrid.
Warunek, bezpieczeństwo prawne, umowa prawna, przy-
datek w umowie, wyjęcie, ewikcya , kaucya , kondycya.
W/od. ®(wa\)x , 58orbe|alt, Slu^na^me , Sic^erfieit, 23ebin>
guiig. Gdyby się towarów sprzedanych fałsz nalazł , a
przedawcaby mówił, że za warunek nie ślubował ....
Sicierh. Sax. 129. (za niedefekt , za dobroć towarów,
za pewność ich dobroci). — Oppos. Gdy przy kupnie
konia ślubowania żadnego o szkodę, albo jak mówią, o
iiiewarunk onego konia nie było.... Su.r. Tgl. 70. o
defekt znoszące urnowe, faufbrecbeiibcr Defect, Ungiltigfeit.
WARUNKOWNY, WARUNKOWY, a. e, warowany, wa-
rowny, do warunku należący, podług warunku należący,
podług warunków umowy; (Seindbrleiftung > , 8id)erbeit^ > ,
SautionŚ • ; Ross. yciOBHUH. Jeśli kupiec przedawcę złych
towarów przekona, że za warunek ślubował, wygra na
niin winę warunkową, to jest, rękę, którą warunek
ślubował, albo się połowicą ■wargieitu wybawi. Szczerb.
Sax. 129. — Nicwarunkowy , nie według kondycyi ,
umowy ; nii^t na^ ber Jlbrcbc , ben 23ebinijniffeii ni(bt ent'
fprci^cnb. Towary zgniłe i niewarunkowe za świeże i wa-
rowne udaje. Klon. Wor. 67. Burmistrz ma sądzić , je-
śliby kto mały chleb piekł, albo strawne rzeczy nie-
zdrowe I niewarunkowe przedawał. Szczerb. Sax. 59.
nienależyte , nieprzyzwoite.
WARYACYA, yi , i., §. 1") rozmaita odmiana, dyskre-
pancya, różnica, sprzeczność; Serdnberuug , 3lbdiibcrung ,
JSiberfpruc^ , aRangel ber Ubereiuftimmung. Zabiegając , aby
sie w rcjeslrzacli trybunalskich waryacye nie działy,

29

• \

2^26

W A n V A r. K I - w A K Y o w A C

W A R Z A - WARZY C

mają być porządnie pisane i me odmieniane. Vul. Leg. 5,
326. Go za szkody za waryaeya pieniędzy ida. Sum. U
3. — §. 2) Waiyarya , szaiLM'isUv.) , dzika dinnowalość.
Peiz. Lek. 193. hnip y, '.iO. i(x SBnbiifimi . Cic ^tx-
rurft^cit ; Boh. pośclilost, pominutj s myslem (cf. po-
rninaćj, natrldosl, (rf. iiataipnąć; ; Yiml. siiiielliujawi ,
siniellianje (-jb. Pomieszanie), firanje , obnorsUu . ne-
spainet : Crotil. pomAma , nianenia , mahnitoszl , verlo-
glavje (ol). \Vartogłu«slwo), onii!yav'icza (ob. Omylić),
obnorenye; Bosn. malinilóst, pomama , bunovanje , (cf.
b»\ić) : liag. budalosl , mabnitos , póiiiania, nesvjćs ,
bjes (cl. bies), pobiesan , smamnos , (cf. zmaraićj ; Siat',
poludjeiijc, pobudalenje, smuticne kervi, {c(. zmącenie);
Hots. 04ypi. (ob. Odurzenie), 6pe4a , iioJitmaTcibcTBO ;
6e3xyMic, óesŁyMCTito, 3T.yMa36po.xcTBO ; EccI. y.iioBpc4ie,
iiaiyjijeHic , oóyfluie, .ly.ia , ma.ib . ce7,i.0VMłii€ , stywa-
36po4CTBO, .lypaiifCiDO. Nie wiele inial rozumu, a i lo,
co iiui zostało . wkrólcc przez waryacyę utracił. i\'ar.
Hit. 6, 129. Zdaje mi się, źe waryaeya cierpisz. Tetit
30. b, 127 Zarywanie waryacji Rois. npH4ypt , noiy-
yjiie. WARYAĆKI , a , ie — o adv. , od waryala , jak
warvat , cf postrzelony, nie swój, nie |)rzy sobie; Boh.
pośetily, natrhly ; \'ind. smiefhan, obnorjen , nespa-
mcten , liran , sraeknjcn , omeknjen ; Bosn. malinil , ma-
nen ; fiug. v.irgliv ; Rosa. óesiyMUMfi {ob. Beziimny) ,
3ŁyMa:!6|)04iii>iii, 3i.yMaciiie4iniii ; lli-d. y>iOBpe4Hhifi, h3t.-
yM.ieHT.. ii3T.VMnre.ieHi. Pól warvacki Rosa. no.iyyMHhiH.
WAI'iY.\T, a, tn. , WARYATEK", tka, w». , zdrhn., sza-
leniec , człowiek pomieszanych zmysłów , w głowę za-
szły , skażuiiej głowy, nie wszystek doma , klepki brak,
postrzelony , (trzeba mu łeb do włosa ogolić , czarna
kurę prjyłożyć , krew' z nosa puścić. Tent. 5'2. b, 41);
Boh. treśtjk; Rng. bud^la, ludória . ludjdk , vargljalaz ,
mahnit , smaaiiijcn , nesvjccsni , nianen , nianeiiit , biz-
pametgnak ; Rosi.. Cc3xyMCUi, ciypli.iwii, siyMasópo.ii ;
Ecd. Hsxy.M.łeiiiihiB , ciii 28nL'nftmii(jct , 5>rvvu(ftev. Co za
waryat! już odszedł od rozumu, przestrzegam was , aże-
byście go czym prędzej między cztery mury (oh Czubki),
zamknąć kazali , bo straszna już cierpi m.'inią , a wkró-
tce osz;deć może. Teat. 7. c, O". Pojedziemy do domu
^waryalów , (inś 9?impttliiiii9) , tam zobaczymy wiele sza-
leńców, którym zbyteczna zazdrość móz^ popsuła. Teat.
32. (/, to. Dobrodzieju I od czegcż szpitale u kala? Kiedy
głupi , wsadźcie go t,*m jak w;ny.ita Zi/</. Zab. f)6.
A to czysty waryat. Teat. 2'2. c, 24.' WARYATKA , i, 2,
Ciiic SaiJnfiiitiiiic , ^orrfirffc ; Rag. yarpljaliza ; Ro^s. 6e3b-
yMHua. "WAllYATdl; , a, ł;i., z Łac , odmieniać?., fał-
szerz, łgaiz ; Cer ilłcrfńlfd/cr , $crl^ll^f^v, Moiicr. Warya-
torowi każd<'inii polrzelia być dobrze pamiętnym. Rim.
Kam. 79. \VAilYOV.'AC, neutr uiedok. , zwaryow»ć dok.
szaleć, w głowę zacbodzić , ymitrft lunbfn ; Boh. Ir--
.sleti , ztreśtit se (cf. trzeszczeć), puśetiti sc ; Croat. ob-
norujem , mahnitim, mimeniijem , omilyam , omamlyu-
jemsze , pomamlyujem ; Dul. bcz.ikonini ; Rag. yargljalti,
zanovet»ti , ludovatli , kakurjekali : Rum. smamitse, ma-
linitati, liidoyali , liunovati, bilti izN^n ?ebe ; /lom. OĄy-
ptTb, noupiMHThcn, noBp('>K4aTbCii , óesiytitTb, Oon-

>9icTB0ii<iTbCK, aiyMaadpojHUiaTb , vulg. pflKMyrbCH , Eccl.

lOpO.lliTII, UÓlIOpU.ttni, OBOITMTH, OÓyUBaTb, U3'&yMJHI0Cfl ,

ii3Óc3i.yMiiiHC(i, o6e3iyntTb Z wslrzaśnienia mózpu chory
tak zaczął marzyć i waryuwać, że go aż wiązać mUłia-
no. ['en. Cyr. 3 , 64.
WARZĄ, y.ź, warzysle, warzyw o -gotowane, warzonego lub
gotowanego co: Rag. \ireiń, ftiiulii (5VfO(i)te9 , ®t\tttf\ni,
()«fO(^tC SpeifC. ('warzył .sobie Jakób potia>vkę ; izekł l£zau :
daj mi tej warzy żółtej. 1 l.eop. (ienen. 25, 29. (idy
oiiej warzy skosztowali, zawołali: śinierć w garncu. 1
Leop. 4 Reg. 4, 40. Dawano więźniowi na każdy dzień
bochen chleba , krom warzy. I Leop. Jer. 37, 20. Sma-
czne nam były w drodze żołnierskie warze. /V/. Arg.
562. Jakiej też. czasem ubóstwo zażywać musi waray !
Raur. Sk. 507. Bez prze|iiórek smaczna mu jest warzą.
Mun. 71, 715. Piwo bez swćj warzv szynkuja. Wereiz.
hij. ii. (swego waiu>. WARZĄC , "oA. Warzyć WA-
RZFXHA, y, ż . nVARZ.\CllEVV , (Aąn. Pas'. 13); —
\VARZESZK.'\ , i, i. dem.; Boh. warjeka , wareyka, w.i-
reóka , opcnuwaćka, (cf. pienić): Sorali. i warenk gar-
nek od warzenia ; Bosn. vrriv , varc , verc , yrricic ; Rag.
yarcnik urceus , iirceolus , yan^ljaccja : Carn. kuhovneza ,
peiiovk:i, pejnoyka, yariyntksl. tygiel do topienia, 2. ko-
cioł od mięsa , yareniza = lutowanie; ; Vind. kuhla , kola,
kulialniza, kuliauniza , kuna shiiza , pcnouka . ndpenau-
ka : Crool. kiiliaclia , pcny.iclia ; S!uv. kuiiacsa , piiijaosa ;
liois. 'lyjiimŁ, <jyMH'ii!a, yno.iOHHiiKi : — I ) łyżka kuchenna ,
DCr !^Oil)lóffi'l. Warząchew, łyżka wicdka drewniana, któ-
rej w kuchni używają , lub do szumowania piany z ro-
siiłów i t. d. , lub do wlewania w miarę zaprawy. Wtel.
Kuch. 455. W banie przez leiek wsv[i prochu dwie
'warzesze ( dual ■ warzechy). Sienn. 392. Piane zbiciaj
warzeszką. Crcsc. 497. Warzecha dziurkowata, q&. Zul.in.
7V. — 2) Bolun. Warzecha , cocfilcniia , rodzaj rośliny ,
strączki noszącej, hiiik. Di/ke. I , 110, iluffcifriiiit ; /jo**.
.loiKcjHaH TpaBa, uuiuoTiiHfl Tpawa. 'W^arzęchwa , albo
Liżczyca ("Łysztzycaj , ziele od podobieństwa warzechy
nazwane. Syi: 616. WARZECIIOWY, a , e , do wa-
rzechy należący, ,<{od)ltiffcl - . WARZELNIA i. s. M«
Sic^C^all6, dom w którym sie wiele soli z wody wy-
godnie wydarzać i wysuszać może hhik Kop. I, 105,
(Ross. Bapeiieui odegrzane kwaśne mleko, BapeHy.\a
gatunek rozpalonego wina, liapeHHiin paszteciki z twa-
rogiem). W.AI1Z0.N'K.\ . i, ż.; Boh. warenka; ."^ól wa-
rzona , jjcfottcilc? Snl;, Soblfiifnis. Za Bolesława, w Bochni
prócz dawnej warzonki, poczęto soli dobywać w sztu-
kach. .\nr. Hit. 5, 5. Pum. 84, 725 Asirakańska wa-
rzonka Ross. capeuapaiii. ''WARZOWID, a, m. mysz.
w Batnirhomyom., Graec. TiToąayn.;. J'izyb , Spfifcfrfffer.
W.ABZYC fz. niedok. , Warzać roittin. . uwarzyć dok.;
Boh. wariti , whti (ob. Wrzfć) , iiwariti; AYor. wafjni;
Horah. i. waricż , wa^u, wareno; Sorab. 2. warisch ;
Carn. varim , (I. zwarzyć żelazo, lótować , i. spoić , 3.
gotowai-) : Vind. varili , syariti. syarjali; Croat. v»rim ,
yarrim , kiiham , p^rini , (rariti , yanm , varrlm , lótani •
lóluje . zwarzam. varnicza fenumen. gluten); Ual. Tvriti;
Hung. Ibrraiiiii; Rag. yariti ; Bon. sxariti, skubali, va-

w A R Z Y C.

W A R Z Y S T ^ - W A S.

2-27

riii ; Hoss. Bapaii. , uiipiiBiiiL, crpanaiL, cocTpHnaiL,
KHnHTUTb , BCKiiiiaTHTb ; {roiifcr. wizeć , wi'rt neiitr.; cl'.
Grae'-. jrfpfts w ; Germ. luanil ; cf. Hebr. Tj'; arsit}; I)
golować , fodlCll, rt('t'Cli- W kuclini zawsze pogotowiu maja
pasz(oty , i mięsa lak warzone jako i pieczone. Star.
l)w. 52. Pól uwarzony EccI. nu.iBapHuii. Uwarzyć mleko
Hoss. yroHHTb , yiaiLiHBUTb. Do uwarzenia Jatwy, Boh.
uwaroiwy ; Hoss. yBapMiiiibiii , ob. Warzysly. Miód wa-
rzyć, ob. nnód sycić. Haur. Ek. 141. Warzone wino,
Rag. v:irenik ; Caru. sauręlza ; Rois. BapeHyxa. Żeby
obiad wlekli, Nie zaraz po viarzonyni dawali co piekli.
Fol. Arg. 169. (nie zaraz po sztuce mięsa picpzysle da-
wano!. Czego nie warzyć , tego i szkoda zarębować.
Rys. Ad. 7. inie wydawaj nad potrzebę, nie szafuj).
Slov. Ge u nelio pećeni. wareni ; esl Uli acceplissimus.
Ubogi z wodą warzy. Rys. Ad. 70 (jak kogo staje). —
AUegor. Ponawiać już wymienione zażalenia, byłoby je-
dne warzyć wodę. Dyar. Gród. 528. ( dawną piosnkę
śpiewać , zawsze jedno). — Piwo warzyć , Gani. tYozliim ;
Yiiid. olevati , ol delati , 93ier Ifraueti. Ze słodu w^arzy
sie piwo. Kluk. Roił. 3, 270. C.i co piwo na wyszynk
warzają , czopowego płacić maja. V';.' Leg. 5 , 225.
l'iwowarowie nieumiejętni zboża psuja, piwa parzą, nie
warzą. Syr. 915 Jeśliby piwowar miaf kocief i warzyf
w nim piwo.... Szczerb. Sa.v. iii. Piwo warzone w
m.ircu I w kwietniu daje sie dłużej chować. iV. Pam.
0., 509. — Fig. Jakie kin warzy, takie pija piwo. Pot.
Syl. 2.57. Jakie kto uwarzy, lulr złe lub dobre, takie
piwo pija, a -czasem jeszcze i breczka się sparzy. Zab. 15,
278. (pij, coś nawarzył", jak sobie pościelisz, tak bę-
dziesz spaJj. — §. Cliym. Warzenie, ehullition, zlolnie-
nie albo zmienienie w parę jakiego pfynu. iHier. Mshr. tci
*BcvDaiiipfe" . ■ 3l['i)nmpfen , Slbraudini. — 2) Morał, trunsl.
VV.4rzyć co na umyśle, knować ro; ftliiai? f^inucDCii , im
ScfiilDe fiibreii, oorljabcii , Pnmit fd^iimiidcr ijcl'cii, ei tiriitcii.
To jedynie na umyśle warzyć począł, jakoby nieprzyja-
ciela mógł zdradą ułowić. PiUh. Sail. 154. Lubo już
nabyciom kredytu i potęgi, dumne zamysły warzył, nie
miał jeszcze sposobności do ich wynurzenia. Nar. ffsl.
A, 202 To w chytrym umyśle Soliman warzył, toż na-
slcjif.y jego knowali : yokehat animo. OssoL Mnw. 8. —
AsitmiL Szalone dżdże nań uderzyły, i jeszcze większe
burze wszystko niebo warzyło. Dirk. Dom. 85. — - Recipr.
We Pani mózg, czy się znowu warzy; coż tara no-
wego uroiłaś sobie? Teal. 50. 4, 126. (czy rodzi mózg ?
briifet tai ©ebirn ? ). — Simil. Warzyć gniew, niena-
wiść ' w sercu ukrywać i chować : Rag. variti u sarzu ,
Iłegcii, im ipcrjeii nafiroii. Głęboko zasadzony gniew w
samym tylko sercu warzą. Pilch. Sen. gn. 120. Niena-
wiść jakaś warzycie w sobie' przeciw cesarzowi. Rals.
Siv. 2, 581. Żal i strach w nim serce warzy. Miask
Ryt. 2, 108. Ku nierzyjacielowi nieukojoną zawziętość
w sercu swoim warzy. Rals. Nied:-. 2 , 86. Nienawiść
w sercu warzący przeciwko bliźniemu. Bals. A'iedz. i ,
210; WARZYC, a, m , warzący mianowicie sól wa-
rzonkę, ber ©al5l'ie^er. W owym porcie wiele urzędni-
kó*, pisarzów , kopaczów, warzyców , kupców, i t. d.

Haur. Ek. 148. Boh. wafie, f. waiieka kucharka; Sorah. 1.
warcz, waricźer, kuchar kucharz. WARZYSTY, a, e;
Eccl. Bapme.ibHUfi , BapiiBHufi ; co może być warzonym
czyli gotowanym , fod;lHir , 5iim .^\Oci)Cn taiuilirf;. Warzyste ,
warzą, ©cfotfttc?. Cn. Th. 1225. W/orf. WARZYWNY ,
a, e, do warzywa n.deżący, ®cmii|e = , .HiirfiCH ■ . Ogród wa-
rzywny. Vol. Lefj. 2. cf. jarzvnnv , m Mdjeiignrtcii. WA-
RZYWO, a, «., WARZYWKO'(/m.. to , co się godzi
abo zwykło warzyć. Cn. Th. 1223, Roh. wafiwo ; Sorab.
1. wafeno; Cant. kuha; Vind. kalha , niozhnik, sele ,
kapufs; Rag. varivo , barb. cjórha; Ciis«. yarko, yarivó ,
koji se lasno svari ; Ross. BapHBO ; (Ecel. BapcHiiine ,
HCMMoro mimu BapeHofi , no-Yj-tóoiKa , yuiHua) , foijDarc
eni^en , ®emi'ije. Warzywo mówi się o marchwi , paster-
naku , rzepie , kapuście , które w ogrodach gospodar-
skich sieją lub sadzą, a w kuchni zawsze używają.
Wiel. Kuch. 455. Najsłabsze ziółko , najmniejsze wa-
rzywko , Zawiera w swym kłebuszku ziarno przyszłego
płodu. Zab. 6, 109.

Pochodź, siib : U'r:ct , wre,
WAS, Gen/t., Accusat: , et Loeal. Pronominis secundag per-
sonae, in plurali wy, in singul. ty; confer Lat. vos;
cud;. Was pan. wac pan etc, vide sub. Waść.
WĄS a, 7/1., WĄSY plur.; Boh. tansy; Slov. fuzi, frnusi, ba-
giwe ; Hung. bajusz ; Sorab. 2. bux : Garn. berke. mushiafe,
mushtaza ; Ytnd. vole , refe, berke, mustazhi ; Groat. mu-
szlach , berk; Dal. bark, brada; Bosn. brrik , brrike ,
mustachje ; Star. berk , berkoyi : Ross. ycM, ycB, yciiKŁ ;
Der SdjniirrOart , Siiiclielfcart, Sd;uici|icrlmrt. Włosy wyra-
stające między nozdrzami i ustami , zowią wąsy. liluk.
Zw. i , 45. Wąsy wyrastają na powierzchnej wardze.
Zool. 71. Około noszenia wąsów jest różność, bo je
drudzy na dół głaszczą ; a drudzy wzgórę jeżą. Gorn.
Div. 1 1 2. Zygmunt 111.^ wniósł podgoloną brodę i wąsy,
które od niego Szwedzkiemi zwano, liras. List. 136.
Pod wąsem już byłem. Teat. 45. c , 50. (już ini wąsy
zaczęły wyraslać, sypać się, ob. Spiczak). Stangret z
dużemi wąsami. Teal. 22, 22. Człowiek słuszny, t. j.
z wielkim brzuchem i z dużemi wąssmi. Mon. 71, 209.
Synale, byle im się tylko wąs zasiał pod nosem, ro-
zumieją zaraz, że ojcowie tylko dla nich żyć powinni.
Teat. 4 , 55. Trzy lata przed wąsem , trzy lata z wą-
sem , trzy lata po wąsie. Rys. .\d 68. Wara wąsa ! Rys.
Ad. 72. (wyrwę ci brodę !j. Nic nie umie, prócz krę-
cenia wąsów, popravviania pasa. Mon. 65, 55. Wchodzi
słuszny rodak , wąsy kręci , to gwiżdże , to sieje ręko-
ma. Mon. 70, 168. Cała jego zabawa pipl<ę pabć , wąsy
kręcić, ib. 75, 134. Nie każdy kąsa, co wąsem trząsa.
Cn. .\d. 607. (serdyt, a nie duż , gniew bezsilny). Każe
co sułtan , zaraz muszą słuchać , Zahaczy tam kto wą-
sami dmuchać. Paszk. Dz. 49. Gwagn. 211. Stryjk.
Turk. B 5. Co z wąsa drugiego spadło, to on musi jeść.
Cn. .Ad. 108. (ogryzki, medojadki; na tobie niebożę,
co mnie już nie hoże). Co Małopolskim kupcom spa-
dnie z wąsa , tym się Poznańczykom kontentować przyj-
dzie. Gost Gor. 88. — §. Bolan. Wąsy, cirrhi , są to
niby jakie sznurki albo nitki kręcące się, z różnych

29*

228

WĄSAC - WĄSATE K.

miejsc rośliny wyrastające ; temi czepiają się pobliiszych
cia/, sJabe /oiiygi lio jjóry poilnosia się. Bot. Nar. 76.
hie Śanfcii bet ^staubenafiród^ie ; (flo/i. wosyna anł<a, ość);
\'ind. paperk -, Hosi noABHBKa , pasBHJnua . pasBHJHHKa.
— §. Tran$l. aiiter : Wąsy n. |i. u wędy, kotwicy,
strzały etc. , Żelezca nukraczone , kaidc w mną stronę ,
ffitbcrbilfcn. Ugodził jjo żcLizcm , z którym nazaii i część
płuc wąsaiui wyrwał. Otw. Ow. Wąsy u nnkry murowej,
końce zagięte do wmuiowiinia lub do wbijania w drze-
wo, ilagter. ilskr. Wąsy u krzyża od pałasza, są nad
ławką ib. Wąsy u futryn, ode drzwi lub okna. końce
wvslałc do wmurowania, ih Was u obręczy, jest za-
rżnięcie , które utrzymuje obręcz w okręgu. SkrLk. Mskr.
WASAC . ob. Wąsat" WASACIEf, uijak. nieJok. . wąsatym
zostać, ((^nunbdttig iucrPcn: Boh. lausatóti. WASACZ , a,
m. ; Boh. fausać ; Yind. vofovcz , refnYcz ; Rots. yca'ib .
a. rcrainbyx)\ mający wąsy, Dcr cincit Stlicbcllmrt bilt ,
ctn cd)niirtbńrtiiKt , cin (St^niirrbart. Na koniu jakiś «ą-
sacz wyjC/.diał z ulicy. Trat. 21. 132. Czart.
Pocbodz. sub ; \V'(j:/;i.

WAS.-^G , a, fn. ;, (Boli fasunek , nśkladni wiiz. cl. taso-
wać) ; WASĄŻLK , żka , m dem. , kosz do chłopskiego
woza , i wóz taki pleciony z łozy. Oi/rfi 67, (Boh. kor-
ba , kośina ; Carn. yęseiija , vesilu ligamen , «iązadło);
Pic Slecbtf, Dcr Sorb ju finem Saucrmafleii . Mc ^aiiie ,
Sanitc , ((■/ (jcrm. SBanitc) , ber i^lcdjinmgcii . ber .^torbira-
gen, i (^Dfi^icigen. 7'r ). U nas z złotowicrzby plotą wasą-
gi. Kluk. liośl. 2, 59. Latorośli te^o drzewa gibkie by-
wają , pólkuszki do wasągów i kolas z mego robią.
//ti(r. Ek. 164. 'izaż u woza, między czterema koły
piątej czesci wozu nie widzicie, wasąga , gdzie ludzie
siadają i ciężary kładą, który wasąg na kołacii polega
I od nichże dźwigany bysta? Krom. 160. Onby chciał,
żeby me razem dom pański przybierać , ale po kawałku,
żeby jednł'^'o loku pudło do karety, drugiego wasag.
Tea!. 19. i, 18. /'eioritinn , wiszący wóz, kolebka, wa-
>ążek. Uąa. Ciekła krew' z rany jego do wasażka. (
/.eop. ó fłeij. 22, 36. (po wozie. 3 Leop.\. WASĄGOWY,
WASĘŻNY , a. c, do wasąga należący, i^lct^lt - , Jlcśt'
iragcit ' , ffiaflCii'; Boli. kośinowy. Btgne . kara, wóz,
kolasa, w której <l«a konie robin , waseżny wózek zowią
drudzy. Maji. IHiedarius , wasapowy, wozow\ koń. ib.
Wciz ^»a^3gov^y. Jak. .\rl. o, 29.").

WĄSAL, a, rn. . człowiek z wielkiemi wąsami, cincr mit
finem grupcn Sdjniirbńrtc. Kpc. Gr. 3, p. 139. Wasal
okruleczny. Ttal. 11. 121. WĄSAT. WASAC, a. m. ,
krzyżów bolenie, !i{rcii{;)djmer}cn. Szałwia pakośnikom,
10 jest w krz\żacti bideniu . albo wąsalom, jak prości
mówią, jesl lekarstwem Syr. 481. Wąsal właśnie jest
krzyżów bolenie, co u ludzi scyalyką zowią Ht])]). 114.
Wąsat w krzyżach łupa. Syr. Hej. Wąsat , chor(>ba koń-
ska , krzyżów bolenie ; kcń wąsalem zarażony zad po-
włóczy , albo i stąpić zadniemi nogami nie może. Końtk.
Le^. 35. Ht})\K 14. Gdy się zboże w małej słomie uro-
dzi, niespore będzie żniwo; do wasaca ludzi nachyli,
ie sobie aż często odpoczywać i prostować sie rausza.
Haur. Sk 15." WĄSATEK . Iku , m , g,.lunek owsa.

W Ą S A T K A - W A Ś N.

Haur. Sk. 11; eńien ?lrt fraufen t"''"^*- WĄSATKA , i,
I , i., gatunek pszenicy kosmatej albo ościstej. Syr. 927,
ostka , Carn. reseniza , resensa ; Yind. refeniza , refenza,
(cf. rzesa^ ; raiifjcr 5Bci8fii , iKaulmiei|ifn . {oppot. gołkaj.
Z pszenicy wąsatki, karmią, iż jest w- sobie ostra i
oścista, nie jest bydłu sprawna. Haur. Sk. ó". 1. WĄ-
SATY, a, e, wąsy raajucy; Boli. tausaty , fausowaty ,
(wosyiialy arista/ui ościsly); Vind. yofasf, reldst ; i fam.
yosiiiil , osmal, oscistyi : Hoft ycacTUfi , fdjnurrbóttig ,
eincn St^nurrbaut faabeiib. Pełno tam sążnistych hajduków
1 wąsatych stangretów. Teai. 54, 19. — 2 WĄSATY,
a, e. od choroby wasala, Areutlfd)meriCn. Zarażenie wa-
sale. Hipp. 114.

WASĄŻKK . ob Wasąg. WAŚC , WASCIN , »b. Waszec

WASKMIOWAC się rec. iiiedok , krzywić się, nie konten-
lym być , luigcbiiltcn fcaii , fcbmoUen. bam jej znać , że
pan jedzie; boby po tyin gawędziła i wasengowała sie,
żem jej nie dał znać. Teul. 24. b, 46.

WASĘŻNY. uh. Wasagowy.

"WĄSIEMCA, y. r. .' 'W.ĄSiONKA, i, :. dem.. Boh hau-
scnka ; Vind. yufeniza . ofenza ; Hoti. ryceimua ; gąsie-
nica , gą«ioiika kosmata, liczka zielna; bic diaiipc. 9aiim-
ranpc . 9l<ittraupc. Mrówki po drzewie łażąc, wszystkie
wasionki pojedzą. Ci etc. 205. Drzewom' bardzo szkodzą
wąsieniee albo liszki. Creic. 378. Trucizna na wą^ienice
albo liszki. Sletzk. I'ed. 286. Liszki , wasionki , które
iigioiltie zioła , j.łko kapusty i gałęzie tirzew jedzą, ł/aci.
"WĄSIE.^ICZNY. a, e, od wąsienicy czyli gą-ienicy , SaU'
pen ' , Yind. yofenizhen , ofinzhen — WASIĘ , ęcia , n;
dem. Som. was , citi Sd)nurrbartd»eii. Opadną biednemu
na dół te kasztanowate wasięta . j.ik się o tym dowie.
Teat. 16, 17. (zwiesi skrzydła, spuści nos). W.ASIK , a,
m, ; Boh. tausky ; mały wąs , fin fleincr ©dinurrbart. Wą-
sik mu się nie dawno sypać zaczął Boh. Kom. 1 . 49.
fazioin jego ledwie się wąsik wysypuje. Bardi. Luk.
180. Dostanę męża z wysmukłemi wąsikami, z czer-
kieska czuprynka. Mon. 70,14. Wąsik w sztylecik ukręcić,
.♦/on. 69. 11 7.'

WASI'ŁKA . i , s. , deszczka do ścieńczeiua . wanczos , Jaj-
(ol} ; ( Boss. BacH4ein ■■ bławatek ; Hag. bosilak , bosil
hasilicum). Nie o wasiłki. ziarno miej na pieczy Nad

inne rzeczy Klon. FI. O 3. Wasiłków od sta Inttr

rei. IaI Od sta wasiłck gr. 30. Vol. Leg. 3. 60 (to-
war leśny I .

WASINOZIEJ, ofr Waszeć

WĄSISKO , a, n. . szpetny niekształtny was. fin bÓ$li4fr
letfjnnufbart. Opadłe wąsiska. Mon. 70, 172

WĄSKI, a, ie , jeden i was, do was należący, po waszemu
uczyniony, wam zwyczajny Wtod. fiirig , {u fnd) gcbPrig.

WĄSkI , WĄSKOŚC , 'o6. W.ązki

WASKULK.A , 1. i., ampułka do świeconego oleju » ko-
śiicle , Hi jlajd>(icii jum flfirifibten ^^b!e in ber Jttr*f. 7'r.

WASN , 1 i: Buli. wSśeń , wałoost namiętność^; Boss.
BacHh : nieprzyjażń , warchoł , chrapka , gniew , «por ;
iVinbidjaft . ^irger, ©roD, Slrcil. Justyna na Ambrożego
dawna w:iśń w sercu taiła. >"i />i. 314. Herod miał
waśń na Jana ś , iż go karał o ione. kazał go wsadzić

w A Ś N I Ć - w A S z K.

<lo więzienia. Rej. l'osl. B i. Kaiyzouszowio mieli j.ikąś
wrodzoną waśń przeciwko p;inu, i często się z nim
jlcierali. Damhr. 449. .ledne^o czasu wszysikie cz/onki
wa^ń wzięły n;i zoładok. Petr. Pol. 2, 171. Panujący,
aby (J ini/ośc! radniój , ;i niż o waśń u poddanych ^(ara/
się. Krom. 79; {mettis). WAŚNIĆ drugich c;, niedoli.,
zwaśnić dok. ; ( Carn. vasujerti = gamratuje ; fions. BacHio
' brudzę); waśnić, kłócić, pokłócić; ucr^C^cil, gcgcit
«inanbfv aiifbringcii , jiifaminfii I;e|;cn. Trybun pospólstwo
łia senatory zwaśnił. Konz. Cijc. 154. Nic było ani rzćki,
ani góry, któraby granicę swą miarkowali, co onych
krwawym i długim bojem waśniło, /'ilrli. Sali. 249.
Waśnić sobie kogo. Cn. Th. l22Ei. iicgcii fii oufbrtngcii.

— Recipr. Waśnić się na kogo < gnif w nań mieć, chrap-
kę , ciiieit ®roU itłiber jcmanbcii Imbeii. Klodyus wielce sie
na Cycerona zwaśnił. Kosz. Cyc. tf 3 A. Wojewoda Kra-
kowski wymawia to sobie u Leszka, abv wygnuł (ln-
worka , bo się był nań zwaśnił wojewoda. Biel. Sw. ]H9
b. Piotr Duńczyk upominał Władzisława, aby wnęlrznych
wałek niechał z bracią : z tej przyczyny zwaśnił się n;i
Piotra tajemnie , szukał nań długo przyczyny , coby mu
to oddał. ib. 185. b. Zwaśnił się na ochmistrza królo-
wćj , a na własnego stryja jej , tak iż już był szubienice
zbudował. Rej Post. V i. Oni bardzo się lyrn obrazili
i nań bardzo waśnili , i wiele srocości przeciwko niemu
zmyślili. Baz. fjsi 21. WAŚNIWY . WAŚLIWY , a, e,

— ie adv. , kłótliwy, gniewliwy : jaiififrf) , fciilbfciig ; Eccl.
BacHHBUii ; {Cam. vasliv = gamracki). Babn niewstydliwa ,
czemuś tak waśniwa. Peir. Hor. 2, C 2 6. Poryzaliście,
jak waśniwe konie, fiadz. Jer. 50, 11. Swawola ludzka,
ta waśniwa szkapa Rej. Post. T t 5. (n3ro.vist.<). Konie
dla częstego potykania się w bitwie waśniwemi sie staja.
Budn. Cyc. 48. Między ptaki "widamy różne natury; je-
den waśniwy, drugi pokorny, jeden rychły, drugi le-
niwy. Rej. Z'.ii. 67 b. Waśliwa wojna. Bardz. Boel. 144.

WASZ, a, e : Boh. waśe ; Slov. wa.ś; Sorah. i et 2
wasch ; Carn. vasb , (vaje , vaja , vaju ' do was dwóch
należący); Vind. vafh ; Groat. vash, vashi , vassi, vas .
vasa , vase ; Rag. vasc ; Slav. vasb ; Bess. iiauib ; Pro-
nom. possess. secundae penonae pluralis ■ (conf. Lat. ve-
ster , vos ; Portuq. vosso ; (Jall. vólre) ; CUCr. Waszem
boginie, waszem. Lib. Hor. G5. (wasz jestem, wam
oddany). Nie szukam waszego, ale was. Budn. 2 Cor.
12, 17. nie waszego majątku; (cf. moje, twojej, ntdjf
i>ai gurigc, fpnbcrn cudi. — ('WASZCZY, ob. Ważczyi.
WASZEĆ, WAŚĆ, WAG, ści . w el i, {in Yocaltvo
»ing. et Nominatiuo pluralis także : Waszeć. hpcz. Gr. 2.
p. 51. el 153.). WASZE uidgar, Pronoinen tilulare apud
rusticos nonnuitquaiii apud mcolas parvnrum urbium , ad-
kuc in honore ; caetcrum nonnisi exprimendo lontemtui ,
risui , vel arehaismo inscrviens ; lega$ quae infra habes
sub Wy; . Germ. ttiv , j. ^. bórt tDr , mit ber jtceitcii
obcr britten ^crfoii singularis im ^'Olnifc^cti ; n. p. Panic
Antoni dziś waść u mnie na obiedzie. Zab. 15, 203.
Dobry dzień dzieci? ^. Takoż i waszeci. Teal. 52, 7.
Od waści poszło do waszeci , od waszeci do waszmości.
Kras. Pod. i , 256. Mieszczka mówiła z waszecia : dam

W A C PANINY - W A S Z M O Ś Ć.

2«9

wam zań grosz Pot. Jow. 107. Powiedź mi waszeć,

mówiła szyprowi jejmość, co dalćj się z waszecia stało?
Ouol. Str. 8. Upominek ten mały przyjm wasze. Teat.
45. 1^, 49. Nalej sobie wasze. Tcat. 50,' 10. Zrozumiałeś
mię wasze, Panie sąsiedzie? Teat. 50, 108. Mieszczki
z waszecia gadają . używają tego tytularnego zaimku :
waszeć. Z wa.szecia ubrana - po miejsku , jak mieszczka
obywatelka jakiego małego miasteczka, ci', parafianka,
f(cinftdbtifd) gcflctbct. — Gontem. Pan Wojciech mi przy-
mówił : słyszysz waść, mi rzecze; R.. .lak to waść I
nauczę cię rozumu człowiecze. AV«.^. Sal. 58. Kto waść
jesteś? Ij.. Waść? a waści dyabli do tego i C-. Przepra-
jzam, przepraszam, któż wac pan jesteś? Teat. 16, 63.
O kogo sfc waść pytasz? R. Co wa.ść? komu to waść?
widzisz gol Tent. 32. b. 55. Słyszy waść, jeżeli waść
z człekiem mojej rangi nie umiesz przyzwoiciej gadać,
to lepiej waść zrobisz, milczeć. Teat. 24, 148. Czart.
Ciszej waści ( obserr. Dutiuum], do ciebie to nie należy.
Teaf. 51. b, 33. Do smaku waści i mojej żonie, aby
limie nigdy w domu nie było. Teat. 52. d, 7. Dąsałeś
się wać pierwej; ja leż teraz będę. Zabf. Amj. 77.
.Milcz wać, uważaj z kim mówisz. Boh. Kom. 4, 512.
— §. Adjunctis : Dobrodziej, pan , mość , waść czyli wać
iiideclinah , n. p. Z waszeć ilobrodzieja Dyabelnie o mi-
łości tęgi kaznodzieja. Teat. 43. c, 103, Wyb. Kłaniam
się waszeć mościwemu panu Teal. 7. d, 21. Serce mo-
je jest tron , na którym waszeć mościa pannę . jako
tibsoliitain domimim zasadzam. Teal. 7. rf, 32, ob. Wasz-
mość. — Wac pan. abbrec. we pan, tytularne słowo,
wyższej rangi, iiiż waszeć, fif- l^'"'- waść jesteś? waść?
Przepraszam, przepraszam, któż wac pan jesteś? Teat.
16, 65. Do kobiety; wac pani: wac panna; o doda-
tkach tytułu; ilobrodzidj , dobrodziejka, zkąd ; wac pan
dobrodziej, uWrer. wasindzidj , (Mon. 23,525), wasdziej,
asdzićj ; wac pani dobrodziejka : wasinka , wąska , aska,
ob. pod Dobrodziej. WAC PAMNY, a, e, do wac pani
należący, iDrig (jii finom grniienjimmcr ) , tlinen gc^iórig.
Jakże się cieszę , że będę wac paninym zięciem. Teat.
12. 57. WAC PANOWY, a. e, do wac pana należący,
3Mg (3" f'"ff 50?nni;śperfDti I , i^iien gc(fórig. Nie furbuj
się, wszystko mi wróży, że wac panową będzie. Teat.
48 (/, 20. fic ifirb bie ^^rigc. Nie znam pana wac pa-
nowego. Teat. 19. b, 17. WASZECIN , WAŚCIN , WA-
CIN , a, e, do waszeci należący, fiirig , Clic^ q(\)Oxiq. A
waszecina córka w ostatnich zbytkach. Teat. 50. b, 16.
Ukróceć ja waszecina swawolę. Teat. 21. b, 57. Ten
waścin postępek , doniosę jegomości. Teat. 50 , 24.
Gdzie sie, panowie waścini znajdują? Teat 19. c, 17.
Obwarujże sobie na wacin łeb siary obżywienic. Tręb. S.
M 8. WASZECIAĆ komu cj. niedok , z waszecia z kim
gadać , potykać go tytułem ; waszeć ; Boh. wykati ; \ind.
vikati , vykam , ongAvam , {ob Wy, ob. On) ; citiett mit
ibr titulireii, i^im i^r fagcn, itiii t^rjeii , cf tykać komu.
fiiien bugeii. WASZMOŚĆ , WASZ MOŚĆ, WMOŚĆ, ści ,
i. , (eontractum e.r wasza miłość i'estra charilas , CUCI
fiebben), vel er wasza możność, euet 5SifIm5gcnt/cit ,
cuer .'perrlie^ffit , fuer 6bltn ; ( Slav. vashe gospodsivo ,

430

WASZMOŚCIĆ - WĄ TEK.

milosliva ). AuJiui usurpantes viios itobiles et bene ciiUos al-
que in aulis inagitis versalos ; vocem \v;is/.ino.ść , ijuasi Ve-
streilas , ti liceret ita lutfui: wasza miło!5ć , prhco morę , et
twa miłość vul(]ari morę , euev (SimDcil ; railoścrwy , ino-
ściwy panie, oiSwiecony , najjaśniejszy, miłościwy i naj-
jaśniejszy królu = Wasza Królewska Mość, (iljbrev. W. K.
Mość , eiirc Sóiiiijlidje SOJajcftiit ; Wasza Księcia Mość ,
ahbrev. W. K. Mość. gucr Juri(lid;c li)iir(^Kiu4»t. 6'«. Th.
1226, (cf. Lnl. Serenilas Yestra . Dominalio Yestra). Od
waszeci poszło ilo was^mośei, do waszmości pana {abbrev.
WM.; Pana): dalej nastał: waszmość moścuvy pan; da-
lej; mój wielce mościwy pan ; dalej: wielmożny, jaśnie
wielmożny, jaśnie oświecony. Kras. Pod. 1, 2"i6. Wasz-
mośi- in Vucativo singularis et ,\ominulivo pluralis im-
miilute waszmość. hpcz. Gr. 2, 115. el 133. Waszmość
leż bardzo dziwny jesteś. Papr. Przyk. C. — WASZMO-
ŚClć komu CS. niedole, Waszmościać coiitin., potykać ko-
go lyiLłem waszmości, ciiieii curc ©iiabeii , ciire ftMcii
ritulireii. Pan s/udze nie waszmościa. Cn. Ad. 80. Wa-
szmości, waszmości; szeptu, sze|;lu, a dalej nic. Cn. .-{d.
1220. WASZ.\10ŚCI.\Y, a , e , do waszmości należący,
eiicr 6M'Iii jiioc&oriij. Czy to waszmościne dobra? Pvl. Jow.
2, OD. WASZYiMEC, ńca , m.; Uoli. waśincc; Sluv.
waśinec ; Eccl. BauieaOBeuTi, Biiiuecrpaiieui ; jeden z wa-
szych , cincr <.niu cucrii Sfiitcn. \\'i»d.

i. \VATA, y, ż., Doli. watka; Hoss oaia; Germ. 6ie 2l5atl)e ,
SBattc, fin 3i'ijnt6 ; Ceft. Pcr (SCflCn. Bywają też sieci na
ryby. które zabrodniami albo watami zowią, nie bardzo
dłu;^ic a nie szerokie, klórycli końce do dwóch łask
przy^ięzują, za które rybit*y trzymając, po wodzie
brodzą. Cresc. 6ł4 Ci co robią waty i *.virsze plotą.
Radi. Jes. 19, 'J — ^. Wala , lierb ; toż co Sanison,
Kurop. 5. 51, fin ijfmififa SBnpptn. — (2. WATA, y, z.,
Germ. bic ffiiitłf ; Anyl. wed) ; bawełna w arkusze zbita
do piidszycia zimowego. \YATOWAC «. niedok , walą
podszyć , roiittireni.

WATAHA, ■VYA T.YCHA , y, i.; /ioss. Harara ; towarzystwo,
czereda; (gfjillidjnft , @f nDifcn(4inft , ®fuolTfn, SpifJtJfffh
Ifn. Uo cerkwi wszystka przypadłszy wałacha, Ze czte-
rech stron poczęła łamać oraz mury. Zimor. Siei. 2.36.
Kiedy Zygmunt król Polski bije Moskwę błahą , T^oszcdł
w głrtb z swą Lisowski w ich ziemię w:ilahą. Pot. Pocz.
106 Uloż i ichmość slarzv, z cała swoja wataha Teat.
19, 91, cf. ar.liandrya. 'WATAMAN , a", m , (confer.
watman) , nad towarzystwem przełożony, cin SurgtffCtfr.
Panowie człowieka jedno,c!o i woźnym i walamanein mieć
chcą , co nie ;;rzeezy. Petr. Ek. III; urzędnik , który
roboty pilnuje ib. 134. Burmistrze, wojty, walamany,
m;<ją mieć pieczą na to, żeby od nich nie chodził nikt
na Niż. Vol. Leg. 2, 1530. Wójtowie, walamaiii albo
tywonowie przysięgać będą na sprawiedliwe oddanie po-
boru z domów I pługów. Vol. Leg. 5, 51. Czack. Pr. 1, 2 19.

WĄTKK, tku, m.; /ł*(/A. autek ; Sorab.i. hutk ; Garn. vólk,
Olka; Vind. volek ; Bosn. polka, poutka ; Groat" vutck ;
Ho's yroKi, saioKt , ( cf zatoka); E'cl. KpoKa . ( cf
Elym tknąć, lykaći , bfr (filliitlrtj , (Jilltrart bOtf bfn fflf'

kem, bfr in btn 51ufjiiq aefĄilaflfn ipirb ; Cbb. boa •'Haiti.

W .\ T K O W \ - W \ T L li ć.

Wątkiem zowią nici, z kłębka na cewkę zwile, które
pospolicie w członek wprawiwszy, przerzucając z tej i
owej strony pr/.ez podłużną przędzę, mieszają postawę
z tym wątkiem. Pitcii. Sen. lisi. 3, 62. (ob. Waczyć).
Wiatek w ostrym czołiiiku śrzodkiem samym lata , pal -
ców dziełem, a tego między posl«;iini Płocha wkarbo-
waneini potrąca zębami, stiblemen. /i-Lr. Ow. 128. Wa-
tek u smuklerza jest nawinięty na wątniku do rdbienta
taśmy. Magier. lUskr. — g. piy. Watek , nić , nitka , pa-
smo , ciąg czego ; bcr iutttn , bie Dniicr. Haniebną ucie-
czką życie , którego podobno wątek wkrólce leda cho-
roba przetnie , uniósł Pilcli. Sali. 50ć>. Liczyć resrte
ich , byłaby rzecz długiego wątku Przyh, lUill. 25. (bez
końcaj, Kiedy się szczęścia wałek raz zerwie, rwie się
i dalej. Ussal. Str. 9. Mądry na swym nie zawsze po-
leska rozsądku , Bo się i najmędrszemu czasem urwie
wątku. lYur. Uz. 3, 121.— Translule : Wątek, dostatek,
malerya , potrzeby, zapas, siły; (.'iiilangliĄer ^orratb, SRa-
Ifrif, aSatfrialicM, Mraftf. VYatek , malerya, wszelaka rzecz.
■/. której może co być , n. p. iNie dostaje mt wąlku. do
pisania, t. j. nie mam co pisać, nie wiem, cobyra miał
takowego pisać. Macz. Sluv. ne dostawa ulku. Gdy nam
niajęlności na Rusi odebrano, me stało wąlku zarazem,
ezyuiby apetytowi naszemu dogodzić Siar. /iV/'. 57. Wą-
tek, dostatek, majątek, pieniądze, dzięgi , grosze; '^tt'
móijen, @dt>. V, których majątku mało , ci inajclniejszyni
zajżrzą. /'tkli. Sali. 65. Ważyli się drudzy, aby im wał-
ku stawało , i groby umarłych otwierać. Birk. Syn hot
B 4. Wąlku na płacenie żołdu jiieniężnym ludziom ru'-
do.slawało ; pecunia deeral. hrom. 165. Gdy mu już wą-
tku wojennego, to jesl, płacy żołnierskiej nic dostawa-
ło, u Jagieła 10000 pożyczył; nervus belii. krom. 454.
et 258. — jJ. Watek, sama treść, osnowa, jądru, grunt,
gruntowność; Hcrn , SiilłilH . """Tli^ff ^fbiilt. jilaltna libn,
grunt, wątek ksiąg , około której się rzecz plecie. Hącz.
Cały wątek tej sprawy. l\'ar. Tac. 1,279. Próżno, jeżeli
słów siła, a wąlku Mało, i jeżeli. rzecz me ma rozsąd-
ku. Opal. Poet. 3. Spytał się go , jeżeli znaleźli wątek
w swoim dyskursie. Warg. Marm. 5, 24. Wywód len
nic zły; ale zda mi sie , iż więcej w nim postawy, niż
wątku. Gorn. Dw. ci{Q; Boh. miioho wresku, mało winy;
SlnK ninoho wieeskow , mało włny ; mnolio prał , mślo
weśaf ; wcśli dnu. neżii pećcnka ; Hag. vele skrikku , a
mallo vunnu; gion parole, pochi effelii. Jemu pustawy.
mnie dostanie wątku. Ctirośc. Oiu. 236. W.V1K0W> ,
a, c, od wąlku, (Siiifd^Iogi < . Nić wątkowa. 3 Leop. Ge-
net. 14, 21. (nić snowana. 1 Leop.).

WATKA, i, iilva , rodzaj rośliny; do niego należy śliwni-
ca. Kluk. Dykt: 5, 140, ailaiJcrdallfrt.

WATKA, ob. Wędka, Węda

WĄ fLEC, -ał, -eje, neutr. niedok. ; ( Boh. auticti lenemce-
re); słabieć ; Sorab. 1. wóhullu , zaliullu , (djiril* rofrbtn.
Biją poty, duch wątleje, hchow. Boi 41. Za boska
sprawa tyr.'inów' gwałtowne państwa upadają, a sił) ich,
by snadż i największe były. w mgnieniu oka wątleją
baz. Sk. 630 Słysząc Niemcy o woj>k3Ch Wendy, upa-
dać serca im i wątleć poczęli. Krom. 37 Tuć już na-

w A T L 1 Ć - W A T O R N I K.

W A T O W A ('; - W 4 T P L 1 W Y.

231

(liieja nasza wąlleć i do szczętu upailać musi. Salin. "2,
u9b. WĄTLIĆ cz. niedok., os/abiać; Bosn. squarili, isqua-
rili , finnicbeii , ic^irndi iiiadicii. Wątlić sify czyje. Tr. ,
(Cant. Yollili, Yolliin carare ■■ wyrfro/.yć). WĄTŁOS'. ,
ści . ż., słabość , tie S(innirf)C , Ćlminńitiiifeit , §inf(iUii3>
fcil ; Sion. aullost; (Boli. aullost trncrilas , subtelnośd ;
/'(ir». vollina Caritas; \'in(l. vutlust, svolenjc , vollovina ,
vollovifhc, votlJna = wyiiiożcnie, wydupnialość ; Croal.
Yullenka jorcmen: Ecd. yT.lH3Ha , ,iHpa dziura}. iMyśli
le które nas nad rzłowieozeństwo wynoszą, kaia zapo-
minać- walłości rzeczy ludzkich Gorn. Sen. 400. iMędr-
ea nad wąiJość człeka wynoszą , i prawie ubóstwiają.
Pilch. Sen. list. praef. Watluść przyrodzenia , postępek
wieków, na ostatek śmierć, czyni wszystkich sobie ró-
wnerni. Modrz. Baz. 225. Tak wielka jest przyrodzenia
ludzkiego wat{os'd, iż prawdziwa 'sprzyjazność dla lęda
przvczvnki dopuszcza(nv sobie wydrzeć, ib. 541. \\ATŁV
a. e, WĄTLUCHiNY >nieiisiv , W.4TLE , WĄToŁO 'atlr. -.
Slov. aully : Yinri. respadliu , IlabnUlen : (Boh. autly,
.nutlićky si(6///(.s , subtelny, rf. tljm, tljli tleć: Cain. vnll
<'avus , sYollen c.icdiattis ; Vind. votou , vetliu i lukkast =
przerwisly: Croal. \(ile\ porosns , foraminostis-., Bom. ulli ,
sciepr.gl , firobicn perforatus ; Hoss. yT.ibiri rimosiis; Ectl.
*T.Ai, .TiipjinuH! : słaby, niemocny, bezsilny; nietrwały;
fdjroad) ,,frafi!r» , iiirfit fcfi, nidjt bauerbot. Dziecko wailu-
cline. Zebr. Ow. 582. Przynieśli myrhy na utwierdze-
nie wąliuclinego ciała dziecięcia. W. Post. W. 5. 126.
Była bitwa sroga , aż w tvm Goworka Ślezacy pojmali ,
zaczyni nasi już wallejsi byli, ale ich noc ratowała. Biel.
109. Wątłego w wierze przyjmujcie. 1 Leon. Rom. 14, 1.
^VatIa nadzieja. Zab. li, 180. Walluolina pamięć. Gorn.
Sen. 140. O sobie wątle rozumie król, żeby się bez
posilkiiw obejść mógł. Janusz.. Lig. G o. Naczynie ze
śkła wątłego. Dar. Lol. 4, b. Niewątły, niepodpadajacy
zwątleniu , nieskazitelny; minnlcCtiar , uiii'er|'c()rt. Amor
w nadzieję niewąllego wieku, N.ijmniej folguje biedne-
mu człowieku. Zimor. Siei. 1o6.
Pochodź, pod słowem Tleć.

WATiMAN . ob. Piotman. ^ §. Pewny gatunek sukna gru-
bego w Moskwie watman zowią. Pam. 85, 61.4, ciiic ?(rt
ijroten JiiĄicS tn 3?llPfalt^.

W.\TNIK , a, »«., u smuklerza, patyczek, na którym wątek
nawij,i. .Magier. :U>kr., baś (Siiifi^lagcftfiDcyen I'C>? ben ^PV=
teiiiuiifeni.

WĄTOPi, u. m ; Boh. autory; Sorab. i. wuiora ; Ross.
yiopt; (Etym trzeć, wetrzeć); g. \) brzegi b(!czki dol-
ne, bic 3'ivgc, łiimiiie, ber ©mjcl, bic giigc \m ben ^a^-
lipben, ber uiTrrc|)Ciibe -IJaiib. Nie wyraucisz achtela, choć
ma wator słaby. Pol. Jow. 2, 17. Watory robić. Hoss.'
YTopyTb. Nowe wątory d.Twać Ross. nepeyTopiiTb , ire-
pcyTopucaib. — Prov. Comes de Walory, gdzie jeden
kmieć a trzy dwory. Rys. .4rf. 28. — g. 2°) Ćwiczony
naród .Mogulski przebywać najbysirzejsze rzeki na wąto-
rach skórzanych. Nar. Hst. 4, 508. na sudach , 'sadach ,
leberne <£d)Idud)e. WĄTORiMK, a, m., u bednarza", na-
rzędzie drewniane z żelazkiem ostrym do wyrzynania

watorów w klepkach. Mucjier. Mskr., Boh. .iutornjk : Ross.
yiopiinKi , H$ 3<triifnme|Tev

\Y.\T0\VAC, oh. Waia.

WĄTPir., "WETPIĆ med. nieilok.; Boh. poehybuwali; Slov.
pochybugi, fet', pochybić, chybić); Sorab. i. czwubluyu;
Carn. obojeluvati fet', oboje, cf. obojętny), dvomiin ,
dvohoniini , (i a dwa et umim , sictił Lal. dubius intrr
duas partes posilusi.ob. na dwoje), dinilujem , dimiuva-
ti ; Vind. zvibiati ; Croat. dyojiti, dvoili, {zdvojiti < zwątpić,
rozpaczyć) : Dal. dvoumili, szumnili, (ob. Sumnienie);
Ba(j. dvouiiulti , yagliatise ; Botn. smugniti ; Slav. dvo-
liumili : Boss. co.iiiiliBaTbCfi . CYMHtBarbca ; Eccl. iiii3T,y-
.HtBain , iie4oyiitBaK)Cfl, oóniiyTnca; chwiać się między
pewnością a niepewnością, niepewnym być, jroeifellt.
Kto wątpiąc prosi, ten odmawiać uczy. fol. Syl. 40.
Bedziecie-!i mieć wiaie, a nie będziecie nic 'wętpić,
stanie się lo wszystko. 1 Leop: Matb. 21. 21. Barazo
wątpię Eccl. ripeycy^MHliBatoca. Wątjiienie, Croat. dvo-
jenye ; Yind. dvojenie , zviblanje. Bez wątpienia ( Croal.
prcz dv(ijmbe). Bez wątpienia winniśmy miłość panu
bogu. hncZ: Kai. 5, 587. (bez 'pocbyby , edil. antiqu.);
Shv. bez pochibi, nepochibne. Wątpienie droga do mą-
drości. Cn. Ad. 1225. wątpienie rodzi pytanie, a to zaś
rzeczy poznanie. Walpić, jioJowica umiejęlności. ib. (cf.
Karlczyusz). Wąl[)!ącego ł::lwo nakierować, ib. 1224.
Siebie samego i wszystko co miiił, jemii nie wątpił od-
dać. Biik. Dom. 128. nic waliał się. nie wstrzymywał,
nie zastanawiał się, cr tnig fcill Scbeilfcii. — ffodie:
Wal pić o czym, dicimus , m Cttrnsi stucifelii, obsolel. wąt-
pić w rzym , wątpić czL;nu, nie mieć za pewne, nie
wierzyć, nie ufać; iititt giniilieii. nic^t traiieii, jmetfclii.
.Xikt W' tym wątpić nie ma, iż (i^hrystiis jest panem. Sk.
httz. 148. et 500. Xie eheial Ludwik potwierdzić pier-
wszej koron;ioyi, powiadając, iż Połakom w pierwszej
przysiędze jego wątpić nie trzeba. Biel. 206. Wątpi w
'.ślubiech a w obietnicach jego. Bej. Psi. O o o O. Ja-
koż (u wąlpić (ym śiubom i tym świętym obietnicom je-
go! ib. VVATP1C1KL. a, m., który svatpi o czym. Włod-,
Croni. Muiae] , ber ^meifier. W.^TPICIELKA , "i , i, bie
3iycifleriiiii. WATi^LIWO.ŚĆ , ści , i , niepewność , waha-
nie się niepewne, zdanie na dwoje; Boh. i)ochybnost,
pochyba, rozpak , 'cf. rozpacz): Slcv. pocliybnosf, po-
ehibugićnost ; Sarah. 1. ezwubluwanofcź, czwubluwano;
Carn zvibl, dvomlivost : Yinil. dy.ijenje, branilu, od-
Ylazhenje, dyoimienjenost, ncskleneozlinost; frua/. dyoy-
nya, dvoynoszt: Dul. dvoiifi)enye, szumnya; Bosii. suragna,
suingnenje, (cf. suranienie) ; Rug. dvoumenje . sumgna ,
sumgnenje , sumgniyos : Ross. coMHfcHie, co.MniiTc.ibHOcrb,
coMHiire.ibCTBO , pa3,iyMbe ; Eccl. BOHin-inBCCTi . obiiuo-
KGitHie, ii6,^oovmi:iiiih: . cyMHtnie , bie SiP^UelliflfiilWt- ^^-
tiir.i ! czyś ty jest ciało, czyli przymiot ciała i cnota ja-
ka ■? wąlpliwość nie mała. Susz.yc. Pieśń. 5 , £ 2 b.
Gramatyczny znak wątpliwości , znak zapytania , Slov.
rozmiślliłka", cf rozmy.-r. WĄTPLIWY, a. e, WĄTPLI-
WIE, W.\TPLiWO ndverb., 1. a) aotire: wątpiący o czym,
wniiający się nadzieją, zdaniem etc, na dwoje rozważa-
jący: Boh. poehybny, pochybne , rozpaćliwy; Slov. po-

232

W .'^ T R O B A.

W A T U O B I A N Y - W A W h Z V N.

chybny, negisly, (cf. *isly); Soiab. 1. ezwubluwane, ciwu-
bluwatu , ciwubliski ; Cnin. (lvomliv ; Yind dvojezheii,
burn . ZYiblast , dyoirniuiijeii , nesklericozhen ; Sl:iv. dvo-
huniljiY ; ling. iKournan , sunigriiv, Dal. szumino; fioss.
ABOHUCjeiiiihiB , lOMHiiTLMLHUft , i_vMiiineji,iiuii , ,i_vmho :
Eccl. 4B0t'4Vuiiiuił , iietoyutuHUti , iiejoyMtre.ibHo, jroci-
fflnb, jroeiidbait Watphwogo łacno nakierować. Cn. Ad.
1224. — ?. b ) 1'assu'e : O którym jusi wątpliwość,
jiBf iffltiait . uiiflciDip , uniiicr, migli4l. Gdy się co traji
wątpbwcgo, czyń eo jest bezpietzniejszego. Cn. Ad. ioó.
W pizyrudzeniu rzeczy, wszystko jest wątpliwe. l'ilch.
Sen. Itft. ."), '>C). Okazaniem na o'-zy to luzywają , nie
próżnym mnieiiianieni , nie rzeczą wątpliwą, niepewną,
omylną. Wun. Ek. I'J2. Wątpliwa bitwa. Warg. Cei.
80. (jeszcze nie udccydowana , jeszcze wisząca, jeszcze
na dwoje). Już sie , noc rozpędziwszy, dzień wątpliwy
rodzi, Wscliodzące smutno słońce, chmurą się obwodzi
Bardz. Trag. ."546. Niewątpliwie, bez wątpienia, Slov.
nepoclubne, bez poihibi ; Ross. HecoMHtiiHd , hccomiih-

TCibHO.

forhodz. iualpu- . pnwąlpietuać.
WĄTBOBA. y, i , 'W.\Ti;ÓBKA . i, i., demiit. ; Boh. icatra.
gatrićka , (gatrnice , ijitrnice jątrznica , kiszka watrobna);
Slov. gilra ; Sorub. i. j;itra , yatreżka. yatra , (wątroba,
hutroba serce. Iiutrobka serduszko, liutrobno , hutro-
bnużko peclus) ; Sorab. 2. jctsclia , scliesclika (cl', szy-
szki), labra , (wutroba, wulschoba , hutsclioba > serce j ;
Carn. jętra, jctręza, (jeternóza - jątrznica) ; Yiiid. jetre ,
(jeternizd , klobassa od jeler) ; Croat. jetra , jetricza ,
(jclernicza , devenicza • jątrznica , utroba , vutroba, vo-
truba iilerus, iniestina ); Rag. jetra, jetriza , ( utr6ba ,
Ytrobba visceia , utróbiza • żołądek, ytrobiza piaecorJia);
Bosn. jetra, utrobica . jelncita , utrobi MCii , f utroba,
cjeva i<iscera , utroba , mjestu od z^icetja ulei us) ; Slav.
gyigiricze, cCrne xigirice; Rots. ne4eHb . nciCHKa (cf.
pieczeń, Ross. iieieHbc krew' zsiadła , spieczona) ; tyrpo-
6a I) brzuch, wnętrze, żywot macierzysty ; 2) uprzejmość,
miłosierdzie ; ÓJaroyrpoóie iniłosierność, ójaroyTpuóiihiii
miłosierny, yrpoóMCTuft brzuchasty; Erd. 6.iaroyTpoO-
CTByiO lituję Sie. *T(io niTk;i) , — g I ) wątroba, hepar, bic
itbtx , wnętrze miąższe, pulchne, w którym się żółć od
krwi oddziela, na prawym boku pod zebrami. Zool. 31.
Wfjcii. 79. Krup. 2, 72. Kirch. rJt Gęsia wątroba, za
osobliwszy przysmak jest poczytana. Kluk. Zw. 2, 150.
Wątróbka pieczona, smażona, potrawa. Cn. Tli. 1228.
Spłócz iiileko z wątroby, chcesz-li ujść choroby, liyg. .-W.
61 — l'od jedną wątrobą leżeli- rodzeni bracia, fie finb
untcrn ciiicm jotrseii gelcflen, ftnb Icibli4)c Snlber; (Ross.
e4HHUyTpo6iibiH od jednej malkil. Odbieżeli mnie , któ-
rzy ze mną pod jedną wątrobą leżeli, dacii. Tr. C 2
Miłujemy bracią, siostry, ii od jednego ojca i matki
idziemy, i pod jednąśmy wątrobą leżeli. Żarn. Futl. 3,
698 b. Zab. 14, 35. — jj Wątroba, siedlisko gniewu-
iółć , fflaHe, Z\>xn. Urazisz j,'o , imeście ściślej z sobą
iyli , Całym żołądkiem k lobie się wzburzy z wątrobą
Pol. Jiw 23 Wątróbka, clirap, serduszku. Cn. Th. 1228.
9ro[l, iSerflei. — g. 2i Hiil. Nalur. Wątroba morska.

wątrobnik, hepalui . ber 8ebcrfii(t|. Cn. Th. 1228. — ^
Yenator : Lekkiego zająca myśli«i zowią wątrobą. A/on.
/•"/. Ł' 2. ein leidiUr $afc. — jj. Cnem. Wątroba siarczą -
na, hepar iulphurtf, 5i^roffcU«bcr. Jlrftniflebfr , część siar-
ki z solą alkaliczną, na śrzednim ogniu nabiera koloru
wątroby. Krumł. 20i. Wątroba spisglasowa ib. 211.
W.ATBOBIANY, a , e , do wątroby podobny . ivic llifber ,
lebetiirtii) , feber- Kolor wątrobiany. Krumł 211. WĄ-
TB0B.M(;A, V, i., lifbcrerj . c\nobr podobny do stwar-
-Inialej żclaznćj gliny. A7mA. hop. i, 224. W.YJKOB.MK,
a, HI., ^ 1) wątrobne ziele; Roh. gulernjk, gatrnjk; lie-
palica, i'ebcrfraut. £gr. 1349; wątrobie służy. Sienn. 56,
Uized. 131, (ob. Uzepik, ob. Sludziennik). — g. 2i Wą-
trobnik ryba , ob. Wątroba morska W'.\rilOB,\Y, a, e,
do wątroby należący, 8eber < ; tfo/i. gaternj , gatrnj; Cor/i.
ielern , jetiene; Surub. i. yatrowe, hutrobniczki peclo-
rnlis , hutrobneyite pectorosus , liutrobwate serdeczny ;
Sorab. 2. hutschobne serdeczny ; fioss. nfweuouiHUil ,
lyTpoóiihiii wiiętrzny , trzewny, żjwotowyi. Żyła watro-
bna wątrobę przechodzi , i w niej sie rozpierzcha. Zool.
8. Spici. 192 Wątrobne ziele gwiaździste . Kepatica
itellata , 2Balbmeiftcr. Syn. 1350. — g Wątrobne tubst..
w przywileju r. 1264 kanonikom bożego -^robu od Bo-
lesława Wstydliwego , powinność dawania wątrób bydląt
dla sokołów książęcych. Czack. Mtkr 8fl)erliefcrilli(j . Bł-
bcrabflabe.

"W.\WEL, a, i;i. , góra, ni której zamek krakowski. Der
''Rami \>ii ^ixiti , m lueltŁeni ba« flrafauer 5d)li'g fttbt.
i'óki na Wawel w trzech set osób radny Wstępuje La-
chów rządzca wielowładny. Petr. Hor. 2, J 3. not. "gó-
ra, na której Krakowski zamek zbudowany i królewskie
pałace; tam senatorowie o Bzpllej z królem zwjkii ra-
dzić". — Witaj królu mój, gościu pożądany. Miedzy
te Kraka starożytne ściany, Wjeżdż.ij na Wawel, ulwier-
dzon na skale ,' Wielki Michale. Kchow. 26.5 WAWEL-
KOWA góra. Pot Jow. 2, 7.

•W.VVOI<. -W.ĄWOBEK, ob. Węboiek.

W.\WOZ , u, m. ; Roh. auwoz; Vind. voskuvina , voskł
preliHJ.i , isglobozhen pot : Ross OBpai'X ; ciasna głębo-
ka droga, fin .v>ob!u>C() . bic (ocbliiibt ; Obt. Saifabrt. Wą-
wóz, którym I.-. lwie dwóch ludzi obok siebie iść może.
Teal. 51, i O W.\W0Z1STV. a, e, — o ndvfrb . pełen
wąwozów , tioU {)pbl'TiCtic , £(bliid)trn ; Ross OBpaxicTul
Urosja wawozisla. Siri^jk 65!.

WAWhZY,M, u, m. WAWBZY.NOWIi drzewo, bobkowe
drzewo Oiw. Ow. 31. bet Kurbcerbauin ; Siar. lovorika ,
Ytnd jayorika , lorynka , lorbar; (jroat. jayonka . lorvri-
ka , jayór, (cf. jawor); Dul. yayo r ; Hung. yayór , Ross.
jiaspi. WAWRZYNOWY, a, e, od wawrzynu, Sorbffr-;
( Yitid jaYorilliki, lorbarjou ; Croat. jayorichnii. Wawrzyno-
wy gaik Croal. jayorisehe , jayorischnyak. WAWRZYN,
WAWRZYNY, wawrzynowy wieniec, laur, laury; 8cr«
beer , Corbcfren , l'orbffrfranj. Bogiń chóry, wawrzynem nio-
sąc uwieńczoną głowę Z'tb. 12, II Zdobią l'ylyą Te-
salskie wawntyny Dardi. Luk. 200. Wawrzynowy ota-
czał wieniec "pisorymskie skronie. Zab. 12, 17. Tryum-
fów itie odprawowanu bez wieńców wawrzynowych, Olw.

WAWISZYMEC - WAZ.

W AZA - W A Z I U C H N ^^

0-

Ow. ot. WAWflZYNIEC, ca , m , WAWRZEK , rzk.i,
tn., dem ; Boh. Wawrinec, Wawrausek, Wawrauś, Wawra ;
Sorab. 2. Loro, Lauro; Cront. Lovroui;z; Daj. Loure, Lon-
renacz; Ross. .laBpeHiiH ; Hulh. [Ławr 2], Ławrasz; imię
męskie , Lat. Laurentitis. Jabł. Her. Wawrzęta. ib. SorcitJ.
Wawrzek Teat. 10 b. 77. Wino ś Wawrzyńca Fran-
cuzkie. Krup. 5, 103.

\YAX.MAN , he'b; tarcza złotego koloru, na niej mur w po-
przek , na jego śrzoilku kawaler zbrojny z dobylym pa-
łaszom ; na liełmie takiegoż pófkawalera. luirop. o, 54,
■ cin gciińffc-j SSnppeii.

WAŻ, pża , Hi.; Boh. hsd, cf. gad, gadzina, cf. jad, (had
taran murowy, h&di' wężyk, zmyge coluber bertis , cf.
żmija); SIoik had angnis, serpens; Sorab. i. had colu-
ber, waka; Sorab. '2. liuż; Carn. kazIia angitis , ( vosli
Germ. llnfc , oh. 5lt)li].); Yind. kazha, had, kad , (vos!i.
UllfC, 3liifc; ; Croat. kaclia , zmija , gad; Dai. żmija,
zmay; Hitng. kigyó ; Rag. zmija, zmaj ; Slav. zmia,
gijja ; Bosn. guja , gujina , zmia, smlicjalina zmia, kra-
vosac , blavor , glavor ; Ross. zmWi . SMJa , SMtH , sMta ,
satfiha , (yMTi coluber iiatri.r:) ; Eccl. jHtb, ;^mhh, ^i.iHra,
3Mta, SMtri, s.MtuKa; cf. Lat. anguis ; i) Germ. bic ©dłlati'
gc, (Etijm. cf. wazki). Węże u nas nazwane są stwo-
rzenia długie , robakowati; , bez członków i nóg czołga-
jące sie , mające małą głowę , ostre zęby, cienki czarny
język; uciekając wydają głos ksykający. Kluk. Ziv. 3,69.
Pospolicie pod imieniem wężów , rozumiemy czołgacze
łagodniejsze od żmij i padalców. ib. 3 , 3G Waż po-
spolity lubo żyje na ziemi , ."noże pływać po wodzie ; lecz
wcale inny gatunek jest węża wodnego , który zawsze ży-
je w wodzie. Zool. "202_ ( 3Saff cr[(^Iaiigc , Z>rt/. szlir; f.am.
guslij. Waż strzelec, ob. Strzelec Wąż parek, ob.
Parek. Waz czołgacz. Zab. 14, 231. Pręgaty wąż.
Mlask. Ryt. 4t. Wąż królik , nd korony albo rożków
na głowie. Syr. 176 bic JljDnifdllaiigc ; Sorab. i. rohala
wska. Wąż, który zowiemy baraż, ma rożki na gło-
wie. Syr. 1015, Boh. chresteyś Slizki a zwity waż,
w ruzmaite się pręgi zwija i rozwija , splata się w nie-
wysnowane wezłv , i kreci sie w ogniwa i w prządziona
rozmaite. Wensz. Beg. Ha. Kręcił sie jak wąż. Teat Ib,
93 (jak piskorz). Gdzie wąż głowę włoży , tam wszys-
tek wlezie. Cn. Ad. 259. (aby ogonek położyć liszka
prosi). Wolę jawnego nieprzyjaciela, niż chytrego we-
ia. Sk. Dz. i\l . Bądźcie madremi jak weżovvie. W.
Malh. 10, 16 Urządzili Turcy węża na swą głowę,
nie wypuszczając xiecia Koreckiego. Leszcz. Class. 42.
Węża w zanadrzu chowasz abo pielęgnujesz, powszechna
Greków I Łacinników, a teraz wszystkich prawie naro-
dów przypowies'ć, która podobno urosła z okazyi wie-
śniaka, który na poły zmarzłego węża w zanadrzu ogrzał
i ożywił, a ten ożywiciela swego jadowitym ukąszeniem
zabił. I'ilch. Sen. gn. 340, Slov. bada w pazuśe ( za na-
dramij chowaf. Węża w\ karmić, złego dobrodziejstwa-
mi obdarzyć , jest jedno. Zab. 7, 223. Koss. Pol. Syl.
160. fot. .Arg. 348. — Pod kwiatem cudnym zimny
waż Pot. .Arg. 264. (wara ! pod cukrem arszenik ; anguis
latet in herba). O srogiż się to tara wąż pod tą trawą
Słownik Lindego uyd. 3. Tom VI.

tai, -Który kąsa po cichu tam w tej marnej zgrai. Rej.
Wiz. 27 b. Skoro to usłyszy. Zaraz wróży, że waż w
trawie dyszy. Hot. .Arg. 178. Brzydził się nią, jak wę-
żem. P. Kckan. Orl. 1, 50. (jak wściekłym psem). Ucie-
kaj od grzechu , jak od zjadłego węża. Kuiig. Her. 46.
Pokrytą z wierzchu przyjaźnią uczciwie go przyjął ; a
w sercu waż. Slryjk 294. (gniew , chrap , yerftcdftcr ©roli).
Niemasz nic tak złego , żeby sie na dobro nie przydnfo ;
bywa z węża dryakiew. fredr. Ad. 50. — Weia ma w
kalecie. Bys. .Ad. 71. Węża tam w nim zawiera, który
broni pieniędzy. Bies. rez. B. (skąpy, (X i)'t filjiij , bai
©elb fletit bcy i!)in nm Seiitel, fi§t fcft, ber Dmcijc Deiuaclit
ei). — U skąpca goście, jak w izbie weżowie. Bralk.
D. ftak im rad , jak kto wężom w izbie). — 2j Herald.
Wąż. herb ; waż w koronie złotej od szyi zaraz skręcony,
w pysku trzyma gałąjkę z jabłkiem, Kurop. 5 , 54 , eitt
gciDiffi;* Sappcil. — 5) .Aslrcn. Wąż, gwiazdy, u przyo-
ska górnego. OIm. Otu. 65. cin SteniMlb. — 4) Arlill. Wąż,
dawny rodzaj armat bardzo długich i grubych , a wa-
gomiaru do proporcyi małego. Jak. Art. 5, 321 , Croat.
taraszka : (sdihinge', 5elM'c&Iaiige , einc 31rt Saiioiieit. Całe
węże, 18to funtowa kulę strzelające; pół -węże, 9 fun-
tową kulę. Jik. Art. 1, 212. Archel. 10, (cf." śraigowni-
ca). — 5) Chem Wąż chemiczny, rura miedziana wężyko-
wato pokręcona w beczce dosyć obszernej; koniec jeden
spaja sie z dziubem alembika , drugi łarzy sie z przy-
stawka. Krup. 5, 21. Kruml a i.

WAZA,'y,:. WAZKA, i, ż. , dem. :, r;a//. yase : Lat.
vas ; gatunek sztucznej czaszy, Germ. bic 3Bafc. Półmi-
ski, wazy, talerze były z farfur zwyczajnych. Kras.
Pod. 2 . 159. W złotych wazach leje sie ofiara. Jabi.
lei. 152.

WAZA, y, i., wiąz woskowy (cf. skarzyk , ' pierzga) , ko-
mórka pszczelna plastru miodowego ; bic 3Sal'e , ha?' ®t'
iDirfe , bic conigśtrabr. Miód ten lepszy , który sam bez
prasy z wazy wypłynie. Cresc 608. Miód z wazą i
7. pszczołami pogniótłszy , wybierz z ula. ib. 608. Zdro-
we pszczoły sa, kiedy robota ich, to jest, waza, równa
jest i gładka, 'ib. 595. el 600, et 606. et 607.

"WAZAf^ , fregu. Yerbi wozić, ob. Wieźć.

WAZAL , ob. Hołdownik, Leman, Man.

WAZCZY , "WASZGZY, a, e. do wagi należący, Sfingc < ,
bic 5!}agc, Stabtnjage lH'tveffeiib. Pisarz waszczy i komor-
czany. Dub. 206. Prócz dwóch sz.'farzów do komórki,
w Wilnie dwóch cbieraja do wagi ; dwa też są klu-
cze od słupa ważczego. ib. 210. Do słupa waszczego ,
nie beda mogli przychodzić, aż wszyscy cztery, ib. 203,
(cf poważcze). WAZĘ , oh. Ważyć.

*WĄŻĘ, oh. ^Vężye. W.XZIL"CH.NY , ob. Wazki — WAZKA,
oh. ^Vaza.

WAZKA, i, s. , dem. A'om waga, cinc ficitic 2Biige, 2Bag=
fiair. Ważki od złota ( Slov. teraziet. Rzym złotem na
ważkach odw,TŻają. Birk. Au:. Ob. C 2 b. — §. Hist. nat.
Ważka , libellula , owad mający skrzydełka żyłkowate.
Zool. 153. bie 3unGffr , bie ncrfluclite Sungfcr, ein 3ni'ccr,

WAZKI, W.ĄSKl, a, le, Wąsko adv, W.ĄZIUCHNY , WĄ-
ZlUCZKl intensiv.; Węższy Compar.; Boh. auzky, użśi,

30

234

WAZKO LIŚCI - WAŻNOŚĆ.

uzce , auźegi , utalily ; Slov. ausky ; Surab. 2. huszki;
Carn. vóske, voslifjslie , vi^she ; Ytnd. voski , vosek ,
voslii , leli;n , tcfnozlieii , pilliel ; Croal. vi'izf k , vusezlii.
Yuszko ; Util. vzak; /iay. usak , uska . inko, uxi ; Sluv.
V7.ak; Bosn. usko , usg<;: Hoss. ysKiii . yaoi."6, y»;e ,
merieTbiri ; Ecd. BasKifl (cf. wiązać) ; niesze roki : Cerm.
enflf; Aero. enke , enga ; Ctlfrict' ango ; DJotfcr
eng; Breluijn. anc; £e//. ank ; 6'o//i. aggon; cl. ^/oec.
«7X' • "ż*/" • ""//o/*"' ; ''"'• 3".e*5> "i'^' ' angustus ; Germ.
Slnflft, ńnaitiijcii; //etr. y.N az. anyuslus, yiN uz, presi/,
arctaińt; (dnlng. ciasny = nicprzeslronny , od s/owa :
ciskać, cisnąć). — Dla sławy ISzymu ś^iat byl jeszcze
wazki, Z(ib. 14, lOi. Nar. (za mafy). Wziąwszy orężc,
osiedli miejsca ciasne, gdzi« jakoby ważkie ścieżki,
przcchody były w górach. 1 l.etp. Jud. 7, 3. Wąziuczka
ścieżka. Hej. Wis. 110. Weście do tej jamy wąziuchne
Lvło. Fikh. Salt. 281. Matnia z przodku szeroka, a co
dalej lyin węższa bywa. Cresc. 649. — l'rov. Stov. Każ-
da ulica ge MIII uzska; każda ulica jest mu wazka; cF.
kaczki zagania, tacza się, pijany. WĄZKOLISCI , ia , ie,
n p. Wazkoliścia wierzbówka; epilobium angustifotiiim.
Jundi. m, /io«. KimpcH. WĄZkOŚĆ, WĄSKOŚĆ ,
ści . 2.; Sok. auzkost, aużina ; Slov. auzkost: Cani. \o-
skuta; Yind yoskust, voskutta ; Eccl. ysocTb , s>7,m^ ,
Hoss. ysKOCTb ; nieszerokość ; Me Giigc. Wąskość ulic
Wiedeńskich.

Pochodź, w^iyć , zweżyć . zwęzad; ivąi, węiaty, węży-
kowaty, lueżyiko; wąs, wąsik, wąsaty etc.
WAŻMCA , y, i., donn do ważenia pubijcznie wyznaczony,
hc etaPtui.-.jc , basi 25iii)cl)niiv<. Tr. WAZ.MCZY , a, e, do
ważiiika lub ważenia należący, SSiliJC ■ , tflS SńflCH l'C'
trcffcilb. Wnżnicza nauka , nauka o ci^-żarach , slatica.
Wlod. WAZMK . a , »i , który co waży , odważa ; ^cr
JSicgcr, ilSiigcr, Jlbtuaijci' ; Boh ważny; Sorah. i. ważi-
cżer ; Hag. mjerac, mjeriiaz; E<cl. BiiroMtpiiTe.iL : Hoss.
BaiKHiiKi. Ważnikowi sicdm groszy w Wieliczce i trzecia
cięAć ważnego. Herb. S'at. 106. Vol. Leg. 5, 175. Urs.
Gr. 175. — '^. l'ig. morał. VV.*zystkie drogi człowiecze
jawne są bogu, duchów ważnlkiem jest pan. 1 Leop.
Frov. 10, 2. _ rozeznawaczem , co je waży, uważy, ro-
zeznawa. WAZ.MJ ndv , ważno co jest , w aży co ; giil-
tifl , ll>iil)tiij. Nici-h ważno będzie , jus ratumque esin. Cn.
Th. 12-29. nVAŻNO.MVŚLNA rada Simon. Siei. 65. my-
śli ważąca, rozbierająca ._ rozważająca , rozważna; (jcbail'
fcmońflcnb, prfifcilb. WAŻNOŚĆ, ści, z.; liok. ważnost,
dOleżitost ; Slov. waźnosl powaga, autoritas : Sorab. \.
ważnolcż pondiis , dem. ważnosika ; Yind. velanje, vela-
njost, yelajozbnost, velaunosl. jimenitnost , povish!ivost ,
pervanzhlivost ; Hoss. bużkiiuctl . ntci ; waga, ciężkość;
tai @cn)i4)t, bic 'ISidjliGfcit , bie gtbiiierc. Ważność jest ta
siła , mocą której ciało dąży do upadku w kierunku linij
pionowych. Jak. iMath. O, 241. et 243. Ważność przy-
rodzona, graviias speeifica , waga ciała wiadomej obję-
tości, li. 2, 80. — g. Ważność, znaczenie ; -bet ił5ortt . tdi
©firid/I, bie JłcbClltlllia. Jeżeli zarówno licznika i miano-
wnika ułomku przez jedneż liczbę rozmnożymy lub po-
dzielimy , ważność się jego nie odmieni. Lesk. 19. Był

W A Ż N V - W A Ż Y Ć.

w wielkiej ważności i łasce u niego. Hej. Post. M m m 3.
ftlasz pilnie tego przestrzegać , czymbyś sobie łaskę a
ważność u wszystkich mógł zjedn.ić. f{osz. Lor. 1 25.
Ważność prawa, wyroku, bic ©iltiijfeit. — §. /1/</er;
Hzeczy sie wielkie w państwach dzieją samą tą sprawą ,
która z dobrych nauk pociiodzi , t. j. rada , ważnością.
Ao.s; Lor. 6 6. rozwagą, rozważnością. reiflid)C Gm>dtjiinii.
WAŻNY , a , e , — ic ttdv. ; Boh. ważny ; Surab. ważne ;
Carn. vashn ; Croat. vaglyiv ; Hoss. uaiKiiuil , Btcuuuil ,
Btciiiiiii; Eccl. BaH>'iiui1 , liiiH^Hcrun , si'upii.ibHhiri , ju iit-
coBi npinia.ue^amiH : 1; dy wagi należący, ilnijc < ,
bic SSngc IłCtrcjfeiib. Języczek ważny, szale ważne. —
Ważne, ego, n. : Subsl., zapłata od ważenia, od wagi,
33ai)Cijelb. Ważnikowi siedm groszy a trzecią część wa-
żnego, fjerb. Stal. 106. Yol. Leg. 5, 175. — 2_) Ważny,
ważący, wagę czyli ważność mający, ciężki; ll'iCiK'Ib ,
®cu'id)t Łabciib, fd;i»er; Boh. duleżiiy; Ymd. teshck, du-
bre vagi ; Croal. smielikck ; Hoss. Btciiiłi , yBtciiCTUii.
Cieżki jest kamień a ważny piasek. Budn. Hrov. 27, 5.
Widzicie tę szablę , jaka ważna , która u niego , jak
pióro latała w reku. Birk. ChmieL Bób. Ważniejsze
I grubsze żywioły, ziemia i woda, najniżej osiadły.
. Otiu. Ow. 2. — Ważny w:ige należytą mający, doważny;
luid^tiii , ypflmiiititi , Hi dcboriijc ©cmictit baDciib. Przeważyć
muszę ; bo mi się zdaje , że złotko nie ważne. 'leat. 8.
c, 60. — §. Ważny, wielkiego znaczenia , wielkiej wagi,
wielkiego szacunku, Ymd. jimenit, jimeniten , pOYishIiu,
pervaiizliliu , vclajozh , ve!aun , luit^lig , v(in 3Sid)tiiifcit,
crbcMic^. List ten bardzo ważny. Tr. bardzo ważnie, Hoss.
saBCiiino. Ważny u kogo , wagę , miejsce u niego ma-
jący , w szacunku u kogo zostający; ipidltiil , (icitftóft,
iiicl gcltciib. Powiedział, że wszystkie Ic «.iuki umie,
'nadziewając sie, żeby miał być tym ważniejszy u króla
z tego. Eraz. Jez. N 6. 'Izażeśeie wy nie ważniejsi a nie
płatniejsi u boga, niżli ei wróblowie. 1 Leop. Math. 6,
26. — Ważny, u prawa znaczący, nie odrzucony , przy-
jęty, gfiltifl. Złudzone tak często kobiety, rozumiały, że
pismo od słów wpżniejsze; ale i to przestaje być pra-
wdą. Teat. 5, 94. — g'. Ważny, poważny, szanowny,
clinuurbiij ; i/io/i. ważne serw). Laty i radą ważny. E:-p.
19. Starca tego wielce ważna była cera. Jag. \Yyb. L 4.
— WAŻYĆ Yerb niedok. ; Boh. ważili ; (Slov. ważiti wodu
ac/uari); Sorab. 1. ważu ; Sorab. 2. wazisch, (Sorab. 1.
ważicż , Sorab. 2. wazisch = odważyć się); Yiiid \agati;
Croat. vagati , vagain . vagnuti , vagal , vagnui , vaseiii ;
Slav. vagati; Hoss. BażKHTb , BtciiTb , Btiuy , Bbiueuie;
Germ. ivńc|cn, wicijcn, tconf. waga); — 1) Yerb. actirum;
ważyć co wagą, dochodzić ciężkuści jego wagą; ttnai
irngcii, nbnnijjeii; Boh. zwaźiti ; Cam. tęhlam , (cf. cią-
gnąć, ciężyć); Yiiid. svogat . vovagati ; Crual. vagani ,
vasem , merim, {c(. mierzyć); Hung. mcgmerem , mer-
ni ; Dal. miriti; Botn. mjerrili na kantar , otezati , (cf.
obciążać); Hag. mjerrili; Eri-I. słtpiUbCTBOBaTH , «*-
pHTb ; Itosf UJutcHTb , BSStuJlIUaTb i cl' wiesić), H3-

otciiTk , iiaiituiiiBaTb. liciżne szalki do ważenia hruml.
01. W bucie niechaj będzie waga jedna większa, ieby
można sto funtów razem na niej ważyć ; drugie powiDoy

w AZY C.

bvć szale do ważenia drobniejszyeli materyaJów na łuty.
forz. Śkł. 1"20. Z przodku handle odpra«o*a/y się mie-
dzią , srebrem , złotem ważonym a nie cechowanym.
Smnm. A. 2. — Allegor. Sarn to osadzisz , gdy co mó-
wię , na szali sprawiedliwej, to jest, na żadna stronę
przeważającej , zważysz. Boli Dyab. 8. — §. Wrizyć , w
budowaniu, w murowaniu, do.świadczać gruntwaga, czyli
co jest do wagi lub nie. Magier. Mskr. diiiiilil'riren , iit=
SClirCil. Ważenie gruntu , dochodzenie wyniosłości kraju
jakiego względem powierzchni morza. Sniad. Jeog. iS9. —
Fig. Tłumacz jest usiawnie ważony z oryginalnym au-
torem. iV. Fam. 15, 105. (porównywanyl. — ji. Ważyć co,
lihrare , ińbrare, chwiać czym, robić, że się co waha;
iii cine fi^minijeiibc, iiniijcnbe Serocgiing fegcii, droai \mqen,
bciBCgeil. Widzisz jako ten nóżki waży białogrzywy Bu-
cefał ! Nar. Di. i, 121. Zważył, jesion ogromny na
Hektora cisnął. Dmoch. V. 2, 269. (rozkołysał, roz-
raachnał). Właśnie kiedy gromada do łasa więc wpa-
dnie, Waży żelazem drzewa na kunę szkaradnie. Zimor.
5(c/. 246. (wali, ścina, przeważa, wywraca). Zważyło się
łoże , tak że drugi spadł. 1 Leop. Jez. 28 , 20. (prze-
chyliło się). Ważyć sie, przeważać się, przechylać sie ,
i na tę i na owa stronę, Bosn. dibatise, navoditise ;
Eccl. Mtpn.ioncnuTaTiica : chwiać sobą, wahać się,
phtjsic. et mor.; \ii> iiniijen, ()in imb 6er inagen , ft^aufclii,
ft^iDtiigen, fcltuailfen. Ważenie sie sięźyca , kołysanie i
wahanie się osi xiężyca. Sniad. Jeog. 214. Ważenie sie
xieżyca, libratio liinae , ruch mały, przez który plamv
zdają się posuwać i cofać. Hub. Mee.h. Ali. Pierwej
nogi w jaskinią przed sobą puściła, Potym się na ra-
mionach za niemi ważyła. /•*. hckan. Orl. 1, 54. Wszys-
tka rzesza sług urnilkła , a gdy sie ku niemu zbliża ,
na palcach ważąc się chodzą, filck. Sen. list 5, 7. Ci-
cho z swego pokoju sama tylko wyszła , I ważąc się
pomału na to miejsce przyszła. P. hchan. Orl. 1, 176.
na palcach uważając się , ailf bcn 3f^f"- W'aży się na
skrzydłach na povvietrzii. P. Kchan. Orl. 1, 417. (una-
sza się , wisi , er fcŁmebt iii ber 8uft). — Fig. W'a'zyła
się długo bitwa , aż męstwo hetmana przeważyło. Tr.
Ważyła się długo między Słowianami a margrabia moc
wojenna; udaw.iło sie czasom Sasom, czasem Słowia-
nom. Nar. Hit. o , 545. — Jraml. Ważyć sie , wahać
sie myślą, namyślać się z powątpiewaniem; fi^iiHinfcii ,
Ultfilllu^ig fcon. Gdy się z sobą tak waży i wątpliwie kry-
śli. Pewny fortel na reszcie stanie mu na myśli. Zai 15,
15. Kniaź. Długo się ważył i mocował z sobą , Jakowej
naprzód chwycić się miał drogi. Kniaź. Poez. 1,23. Tv-
dyd w miejscu stojąc , waży sie na dwoje , Czyli wóz, w
którym były pyszne króla zbroje , Unieść. Dmoch. U. 270.
Gdy się tak Raguel ważył, i żadnej odpowiedzi Tobia-
szowi nie dał, rzekł do niego anioł: nie obawiaj sie
dać córkę za niego. 1 Leop. Tob. 7, 12. Prosim cie ,
nie racz się długo ważyć. \ Leop. o Mach. 6. — Simil.
Ważyć czym ■■ władać , kierować czym według upodo-
bania; naii Sclicbcn lenfeti, Icitcn, fcbrcii. Ważąca lasami
królestw opatrzność. Nar. Hst. 452. Grzegorz VII z Hen-
rykiem IV poróżnieni , losami koron ważyli. ,Yar. Hst.

W .\ Z Y Ć.

335

2,420. — g. Ważyć co = rozważać, uważać, bacznie i z
uwagą rozbierać, roztrząsać; ermdgcn , abiUiiijC!! , iilrad)'
ten, iiiiter|Ui6eit. Człek rozumny, co łączy śwutło z prze-
ko'ianiern , Długo waży, luźli sie odezwie z swvm zda-
niem. Niem. P. P. 15. Jak niegodne rzeczy ważę w
mym umyśle. Dmoch. U. 2 , 265. Iż niektórzy dla po-
wietrza arendy swojej nie dotrzymali, tedy puszczamy to
na ważenie i na wiarę podskarbiów , aby w tym szkody
Rzpltej i arendarzów ochronili. Yol. Leg. 5, 511. Waż
ścieżkę nogi twojej , a wszystkie drogi twoje niech sie
stanowią. Builn Prov. 4, 26. (umiarkuj. Bihl. (Id). — ■
Simditer. Polak z szczerości swe'j waży kr.żdego , Wiec
zdradzić łatwo zawżdy cnotliwego. Stryjk. Gon. L 2. z
swojej sądzi o szczerości drugich. — §. Ważyć , cenić ,
szacować : fc^a^eit , ai)Un. Lekko co ważyć , gering fi^at'
jcn, gcring nc^tcii. Swym dostojnościom ufali, a inne so-
bie lekce ważyli. Rej. Posl. L I 5. Lekce ważę zawzię-
tość twoje KornweUi, umiem umierać. Teal. 50. c, 9.
(gartlze mą). — Teraz gdy się wzbił pognnin do góry,
Narody wszystkie waży jako muchy. Jabl. Buk. f. za nic
nie ma. — Wszystko to z^ cyfrę waży. Wad. Dan 219.
Marcelus przez swój umysł górny lekce ważył Juliuszem
Cezarem {obseri'. Instrumentalem) Nag. Cyc. 105. Dobrą
sławę więcej sobie ważymy, niż żywot. Garn. W/. iV2 4.,
wyżej cenimy, ^6|er \d)a^in. Byłoby pięknie, gdybym
słowo więcej ważył , niż me dobro i honor domu mo-
jego. Bi'h. Kom 4, 78. Kto pożytek sobie waży, a nie
kładzie go pod nogi , już ten jest niewdzięcznikiem.
Gorn. Sen. 265. Święta ta czyste serce ważyła nad zło-
to. .Atiszp. 25. Zdrowia swego nie ważył dla dobra po-
spolitego. Past. Fid 225. (niezbyt wysoko cenił, za nic
nic miał, er n^tcte ei iiiibt). Nie ważyh sobie żadnego
strudzenia. Bej. /'osi. Hn 5. f nie przykrzyli sobie, |ic
inad)ten lut iiidUa braii>5). — W.TŻyó kogo = poważać, mieć
'zacz, szanować; (id)tcn , |d)aicn , ^oi^lĄfiCicn. Zhardział
Sieciech, tak iż nikogo sobie nie ważył. Blel.%1. Chłop
się nadyma , nie waży godniejszych i nad się lepszych.
Stiyjk. Gon. E Litwa s«ego Kiryekiryeito tak ważyli,
jak dziś u nas papieża. Slryjk. 142. Dowodził poseł, iż
cesarz w sprawach świeckich więcej ma być wazon , niż
papież. Stryjk. 705. Nie lylko go miłowsli , ale go i
wielce ważyli , dla osobnej cnoty a rzadkiej nauki. Baz.
Hst. 526. Ważyć, wysoko szanować, czcić; ioii Dalten ,
Dercbreii. Bardzo go król ważył i szacował. P. Kchan.
Orl. t , 597. Dla cnót swych bardzo ważona i czczona
była. Sk. Zyw. 1 , 257. Syn Nabiichodonozara ważył
króla żydowskiego , i w poczciwości u siebie miał. Biel.
Hu. 91. Prokuratorów w wielkiej poczciwości mają,
czczą, ważą, raczą, by więc pany kaszlelany. Glicz.
Wych. N 4. Czcił ją, ważył ją, jako się godziło wa-
żyć w królewskim stanie urodzoną. P. Kchan. Jer. 148.
Pobożny pan , czcił i ważył obraz boży. Żarn. Post. 67.
Nad one żadna sie nie znajdowała Z niewiast, któraby
bogi bardziej ważyć miała. Otw. Oia. 21. Ważcie pana,
wierni według powinności, Niemasz niedostatku, gdzie
pan w uczciwości. / Kchan. Ps. 45. Cesarz Olhę w
Konstantynopolu wielkim dostatkiem częstował i ważył.

30'

2ÓG

W A Z Y C.

W A Z Y C.

Stiijjk. 119. (zaszczycił, bttbitn). P;tn baczny nie ma
być skąpy , wszakoz na swym miejscu ma ważyć wiele
za maJo , a maio za wiele ; bo kio maJycli rzeczy nic
wazy, znienaała upaila. Haiir. hk. 5 — ^. \\'azy<5 na co,
łożyć na co , odżałować na co ; Yiutl. vai,'ali na kai ,
Yiihilajaii na kai . skulili , trnii fcfcii , ycriuciiteii nuf et=
wai. Koszt na kościół i. Śolii luk wielki ważył, gdy go
prawie z i;runtu wynosił. Dirk. 6V. Aon. 22. Znaczne
koszta . które miasto około naprawy mostu waży. Vo!.
Ley. A, 127. Wszystkie teraz stany na obżarstwo i na-
poje drogie, co jeno mają, ważą. Siar. Ref. 52. Wię-
cej ważą na szaty kosztowne , niż na .konia. Hak. Pob.
B 2. Nie waż wiele na mało. liijs. Ad. W, (cf igły
szukając, świecę spalił;. Kto nie waży, nie ma nic. Mon.
70, 285. (kto chce wygrać gąsiora, niech waży kaczora).
Ważywszy na ryby, na pieprz nie ważyć, litjs. Ad. 72.
— Ważyć, na s/.ańc wystawiać, narażać; brflll fc^CII, H)n=
(JCII. Ku potrzebie bywał, z swoim ludem gardło ważył.
tiid. Sw. 148 b. Żołnierze za pieniądze ważą gardła,
a czcMiuby dla miłości ojczyzny swej nie mieli ważyć!
Gil. hut. 3. Chytry gracz kopę na sto złotych waży.
(jorn Dw. 109. Do ostatniej przywiedzion rozpaczy , Osta-
tnie ważył, niech mu litość to wybaczy. Żabi. Z. S. 13.
Ważono , miła żono. fiys Ad. 83. (jada est ulea). —
'^. Reciproc. Ważyć się = śmieć, odważyć się, mieć 'z to
odwagi; (imai ivngcii, ficft niifcrftfjicn , imtcrfnngcii. Wa-
żyli się i gruby umarłyi h otwierać. IJiik. Syn. Kor. \.
Niezbożny człowiek, gdy już nie miał, ktoby mu się
opierał, a czego się nie ważył? Sk. Dz. 84ii. Z tak
ludźmi godnymi równać się, nie ważę. lulil. A 1. Ni-
czego się nie waży, do czegoby go potajemna nioc boża
nie pobudzała. Birk. Dom. -12. Bez rzecznika wolno każ-
denm odpowiadać, jeśli się chce ważyć szkody, która
go zląd może potkać; jako jeśliby co źle rzekł, tedy
już tego wsteczyć nie może. Szizeib. Soj:. 373. Ach
niech się lyla nie waży, żeby się przede mną miał sta-
wić! Teal. 54. d, 18. Tylko mi waż się przeciwić, to
zobaczysz, co z tego wyniknie, ib. 8. c, 27. Kto się
na co nie waży, nic też nie zyskuje, ib. 30. b, llłj.
(nudacei fortunn junnl). — 'Siinilitcr: Gwałt czynią, i_ na
nią do broni się ważą ; saevis parant iiicessere lelis. Zebr.
Ow. 360. — ^ 'Omisso pronomine : Był.i gęś, tę jedyną
stróża kuczki mieli , 1 to zarżnąć ważyli (parubant) , dla
riicbieskich gości. iA. 210 — § Ważyć na co > godzić
na co, galie na co, mierzyć na co, zachodzić: aiif &■
it'«8 jiflcii, barauf ioifflcbcii, Mrimd; trnduni, iiadurncttcn ,
lia[f)ftellcit. Orłowie, kanie i insi drapieżni płacy na kury
ważą. Cre.ii:. 583. Na zająca ludzie i zwieizeta insze
waia. Eiop. 75. Kruk bardzo na ilzięeioły waży. Olicz.
Wych. F 5. (pslrogłowiec krucza strawa). Na sobola
więcej ważą, niż na tchórza, bo lepszą skórę ma. Hfj.
Zw. 105 6. On to skrycie. Tysiączne knując spiski, wa-
ży na me życie. Min. Hyt 2, 208. Dawno mężczyzny
na poczciwość białogłów wazą. Gorn. [Iw 286. Młódź
'lurecka bardiicj waży na chłopięta, iiiż na panny.
Pasik. I)i. 34. Na czystość niewinnych panienek waży.
ł'elr. Fol. 147. Jowisz bardzo ważył na Telyn, ale nie

śmiał się o nią kusić. Olw. Cu: 440. Narcys , widząc
sie w wodzie , sarn sie pragnie i na sie sam waży sza-
lony. Olw. Ow. 121. W niewieście ten upór panuje.
Na lo waży , czego mąż któiej zakazuje. Papr. hol. Q 3
b. Zła fortuna na cnotę ustawicznie s\aży. Pol. Ary. 27.
Ważę na kogo , w rę na kogo , mam na kogo chrap ,
serduszko, wątróbkę Cu. Th. 1229. id> (ifge etnfii ©rrli
mJ>tX jcmanben. — 2) Ważyć, zaważyć, Verb. neulr.,
ważyć tyle , zaważyć to abo owo ; Itog. ulćzati , po-
teghnuti ; Croat. smehchim , uleseni , Yugain , \ascm;
Hiing. mcgmerem , megmdzsalom ; /iuss. BUliliCIlTt. . Bbl-
utuiiiBarb , raiiy-Tb, luicgcn, fo uiiD \o yiel luitijeii. Kiedy
się mówi, że -to ciało waży 12 lunlów, wyraża sie waga
jego, a nie ważność przyrodzona materyi , z której się
składa. Jak Mat. 2, 86. Ważyć, ważnym być, wagę
mieć, na dóf iść, ciężkim być; njiegcn , ciii ©ClBJĄt, fi-
lie £d;ii>erc [tabeii , frfwTr feyii. Mniej od ziarna plewa
waży marna. Tudzież pogotowiu, pióro od ołow:.:
Suiiyc. Pieśń, o . P o. — jź. Ważyć, wartać, wartośj
lub znaczenie mieć; iDcrt^ fciii, ijcittii. Jeśliby rzecz kra-
dziona nie ważyła pięciu czerwonych złotych , ledy zło-
dziej niechaj będzie ochłostany. Chetn. Pr. 189. (nie
wynosiła). Każda cyfra po lewej stronie obok innej sto-
jąca, waży dziesięć razy więcej od lej. która po jej
prawej stronic znajduje się. łĄsk. 2, 4. — § Morał.
Ważyć, znaczenie mieć , warl'jść mieć, wartym być , sza-
cunek mieć; ©cmidit ()ii6fii, ciiifii fflcrili bctcn, 3liiKl'.i: ,
Scbeiiiuiig lidbcii, [lebeiltcn, gcltcii. Dzieci MorAena, n.i:j-
cie teraz w straży, llzekł Fingal, tego, co za ly> ac
waży. Tysiąc mocarzom Swaran w boju zdoła. hra<. ih\
F 2 b. (za lysiąc stoi, cr titifgt tmifciib anbrc nuf, ficiit
fiir liliifciib). Więcej żyjący 'komoiek waży, a niżeli lew
zabiły. iVar. D:,. 2. 199. Wielką ma moc ludzko.sć .
wiele waży krwi spułeczeiistwo. Siem. Cyc. 70; mir-
liiin valet. Gołe słowa nic nie ważą Zyyr. Pop. 2C.'>
Słowa jego ważyły wiele. .Meim: l\iul. I, 200. C^ż
prawa ważą, gdy złe obyczaje. Hor. 2, 150. Min.; (i/k..'
leyes sine moribus? sc. faleni.')., [•'rzysicui tyle ważą.
ile są nie wymuszone. Nar. Hsl. 4, 123. Dowi.-,/,
się, co broń waży króla gniewliwego. Bard:,. Imi.
310. (c'o możei. Ni(! krewne zakłady, nic słuszność i. c
ważyła. Tward. VVV. 17S. Testament u Turków w../y
bardzo. Star. Dw. 53. (święta rzeozj. Głupstwa druko-
wano tam tylko ważą, gdzie się zakazują i palą. Te.it
20, 6, 193. Fałszywe przymilcnic nic me waży u miiic
ib. 49. b, 59. (nie płaci, nie popłaca u mniej. — lii
toczenia wojny i rządów wojskowych powaga wiele waż\
Siem. Cyc. 241. (wicie może, pomaga, wpływaj. \'n)-
sło Ma -. oko pańskie konia tuczy, gnój na rulą jest sljd
pańskich stóp, dają znać, że obecność pańska bardzo
wiele waży ku dobrej sprawie w każdej potrzebie Kosi.
Lor. 58. — Similiter: Licus waży zbawcę frasunków abo
szumnego. Olw. Ow. 137 'Licus toż znaczy, abo tyle zna-
czy . co zbawca fras JlafuiS bcbciitft fo pifl al*

Hipolilus, imię, ważyło końmi starj;anY. Olw. Ow. 631.
Neos nowy, a Neoptolemos wijne waży ii. 528 Olimp,
cza*em waży niebo. i6. 233. et 16. r.himera Grekom ko-

w A z Y N I E C - WBIĆ.

WBIEDZ - WCALE.

237

ze waży. ib. 'lo[. Przepamiętułeś bliźniego twego po-
mocą i j;i}mużii_ą ratować, co toż waży, jakoljyś jego
wfasne wziąf. Żarn. Post. 2, ooo. WAZYMEG, ńca,
m , czosnek (>clny , ulliiim ugresle Ur:eJ. i". nnlPcr
Sittobhmii).

W B.

''W1jESPIE(!!ZYC Cl. dok, "Wbe.^pieczae nieduh. , ubezpie-
czyć , fidłcr mnc^cii. Wino , ty jednych poisz , drugich
morzysz, Tvcli ubezpieczasz, a tych tr\vożvsz. Bralk.
O t b. '

YYBIC, /. wbije c;. dek.. Wbijać iiiedok. ■, Dolt. wbjli; Slov.
wbjgain : Sorab. I. biga nutż ; Yind. noterydariti , noter-
sabiti, notoiYtrupili , potrupiti , noteryJar, potrup; fio.'.s.
sOnTb, BÓiiBiiTb , B3ÓnTB, BSóiiBaTb , {ob. Wzbićj ; Eccl.
BÓiiBaio, BÓiaio ; bijać wpędzać w co, wrażać, einttfcld'
gen, bineiii fctlageii. Wbifera gwoźdź w ścianę. 2r. Wbi-
jać co w beczki, wtłaczać, wpakować Miid. nabafati ,
ybafati. Wbić na pal, ciiicil ipicfcii, pfńMeii , aiif tc:t %^\a\)l
Jłcrfcil. Kazał mężobójce na pal wbić. Sk. D:-. 520. Roz-
bójnik wieś zrabował; na pal wbity ginie. ilon. 07,71.
Turcy, jeżeli jaki bluźnicrca znitnyażyl proroka, obrze-
zują go, albo na pal wbijają. Fam. 85, 2, 291. Nie
zarazem męczennikiem ten jest, któremu gardJo wezmą,
albo na pal wbiją , lecz ci , którzy dlatego zabijani by-
wają, dlaczego męczennicy pozabijani byli. Żarn. Post.
244 b. YYbijać na krzyż, do krzyża przybijać, oA. Krzy-
żować, anS Srcug ft^lageii. Tr. Tarń za paznokcie wbity,
często sprawuje konwulsye śmiertelne. Krup. 5, G52.
(wklóty, ciiigcftodjcn). Kupiec wbił do lądu, i wysiadł
przy Utyce. Zub. G, 16. przybił, cr laiibcte nn. — Zni-
szczylibyśmy dawno złe Dardanów plemię, 1 Pryama
wyniosłe miasto wbili w ziemie. Dmoch. U. 45. (zrównali
z ziemią), — Ailegor. Zmiłuj się nade mną , boże lito-
ściwy, Bo mię prawie w ziemię wbił człowiek złośliwy.
/ Ac/mu. Pi. 80. (nogami podeptał, z prochem pomie-
szał, er tnt mic& iu beii Staiib nf^iftc")- — ^'9- Wbijać
w głowę, w jiamięć, w uszy, do mózgu, wrażać, wpa-
jać: cinpraijcii, eiiifdłńrfcii , ciiiprctiflcn. Słuchajcie, wbijcie
w pamięć ten mój rozkaz drogi. Toł. Sani. 60. Nie to
chciał wbić ludziom w głowę, co inówił, ale iżby co
najwięcej o tym, kogo chwalił, rozumiano Gorn. Sen.
535. Te słowa ojcowskie oni powtórzyli Tak mi często,
że mi aż do mózgu je wbili. Jabf. lei. 29. Wbij to so-
bie w głowę, że moim musi.sz być mężem. Teal. 3. d,
70. Malka moja, gdym jeszcze był smarkaczem, zawsze
mi to do głowy wbijała. Boh. Kom. i, 273. Przyjaciel
mój zawsze mnie to wbijał, żebym.... Boh. Kom. 3,
282. Co to za nowa nauka twoja , cudzego bowiem coś
wbijasz w u.^zy nasze! Budn. Act. 17, 20. Wbijać komu
ćwiek w gluwę, zadawać mu trudność, kłopot. Cn. Th.
1250. eiiicm eiiicn glo^ iiis Cbr fcceii , (cf. ćwieki. — |.
Poet. Wbijać kogo w inszy kształt = nagle przeobrażać ,
przemienać, przekształlować ; ploclid) inctamprpbofircii ,
umftaitcn, umfiŁajfen , unmniiitcln , ycnranbeln. Antygonę
Juno wbiła w puka: mchem obrosła siwem , bocian z
niej klapajacy. Zebr. Oiu. 159; (i/i lolucrem rertit). — §.

Wbijać kogo w co = wzbijać, wynosić, podnosić, crbe'
l'Cit ju Ctamś. Rzeczpospolita w rolnictwo, w mieszkań-
ców, w obyczaje i dobry porządek wbiwszy, dosyć wa-
żną być ukazał. I'ilch. Sali. 12. Gdy się tym szczęściem
serce w nim spieściło , W brzydką się pychę wyniosło
i wbiło. Wad. Dan. 125. iMłodzieży umysły niewcze-
snemi honorami w pychę się wbijają. Nar. Tac. 287.

WBIEDZ, wbiegł, f. wbieży c;: dok.. Wbiegnąć /". wbie-
gnę jednll. , W bieżeć niedok. , YYbicgać , conlin. , Wbie-
gi\yać freqii ; Horub. i. beżu nutź; '\'ind. notertezhi;
Boss. Bóiataib. Bótraib : biegiem wpadać, Mnein laiifcii,
Łinein ftiirjeii. liozw-arł konia i między nie w bieżał. Warg.
Cez. 79. Coż (o znaczy Iu nagłe syna w bieżenie. Teat.
42, D. Chcieli nieprzyjaciele w miasto gwałtem w bie-
żeć. Papr. Ryc. 332. (wpaść). ^Vbiegiw■ać. Uipp. 51.
Wiatrem iiiepogodnyni gwałtownym, do portu Trypolu
wbiegliśmy. Warg. fludz, 51. (wpłynęliśmy). — Fig.
\Ybiega co w co , n. p. rola moja w sąsieilzką , inciirrit,
interetirrii Cn. Th. 1250. meiii gelb Inilft tli Hi bcś i)ia^<
barn Iiinetn. Prov Slov. Gedna ulica do druhey wbeha,
res iuvii:em miscenltir. — §' Wbiedz na myśl, wpaść na
myśl ; tn ©cbnnfeji foinmcn , in ben @inn fommcn , einfnllcn,
bcąf.uicn. Nie wbiegło Polakom na myśl, z Wielunia żywności
dostawać; non venielut in mentem Krom. 717. Wbiegali
na myśl jego naprzód Węgrowie. Krom. 759. — §.
Wybiegać na wierzch , evHdere ir. snmmiim , in bie §ó^C
jłcigcn, Mnauf Innfen, Dinan Innfen. Wb-eżał na górę oli-
wną z kwapliwością. Wys. Ijn. 28. Olimpia na wierzch
skały skwapliwie \ybieżała. /'. Kchnn. Orl. 1 , 266.

W'BOŚĆ , /. wbodiie cj. dok., W'badać niedok , bodzeiiiem
wbić, cinftogcn mit $i)nicrfpi|cn ii. f. ii'. ; Boh. wbusti,
wbodl : Slov. wbodugi.

'WBOKSŁO.NECZNE albo umiarkowane ji.isy ziemskie, mię-
dzy zwrotnikami i biegunami. Huh Wtł 51 bic gcmd>
Cigtcn (irbgńrtcl.

WBKÓD, ob. Bród WBBODZit': rz. dok., brodząc wnijść ,
webrnać, binciu irntni. .Niepotrzebne iiowochrzczeńców
vv szatach sie wnurzsnie, a do wody wbrodzenie. Gil.
Kat. 535.

WBRZEŻE, a, n. , "^_. Przylądek, clieisonems , continfnljs
in marę egressio. Klon. FI. C 1. cm 6rbjuiu]C , cin -IUT'
lanb, 5Bin"gcI'irgc ; /j'os?. sailMiime, Jiuci, mucok-b; Ect-I.
.laKTU , {ob. Wybrzeżci. — §. Wbrzeże , wnijście vyodyi
w lad, golf, ber SlJccrOnftn ; Bok wyiażek , zatoka (ob.
Zatoka), chobut, (ob. Cliobolyp. Croat. zatoń (cf. tonią)
luka, (oh. Luka); Bag. zamorje, (ob. Zamorski); Bosn.
gulaf; Slav. zamorje; Boss. BSMopte , saBOj-B (ob. Za-
wód), aa.iiiB-B (oh. Zalew), .iiiMaiix ; Eccl. iit,\(>0 , [2,
sinusz] , (ob. Nadrze, Zanadrze).

WBUDO^YAĆ cz. dok., budując wpuścić, cinbaiicn, Łinein
bancn ; Sloi>. wmlr budowali; 'Surab. 1. nutż zatwafam;
Bosn. uzidati, zazidati u nulra.

W c.

WCALE adierb. ; (Sloi: weil tylko) ; §. a') nienaruszenie ,
{ob. Cało Subst. unaerfcbrt , unocrlcjt.). To wszystko jest

238

W C E D Z I Ć - W C H Y S O W A Ć

wcale, i nic Turcy nie ruszyli. Star. Du: 7. Kazał im
ufać bogu , obiecując , iż lyni sposobem nueli być zdro-
wi i wcale. Birk. Dom. 82. — g. b ) Wci.le, zupełnie ,
zgoła, ze wszystkim, Boh. ilocchi, (cf. 'docna; ; Sorab.\.
czele; 6Voa^ chizto, (cf. czysto, izyśeiel; /ioc7. OT'Łiua,\b,
Ewu.!, fliiujli*, oóUig, gaiij iiitti gar. Ładny wcale, ko-
chać j(o muszę. teal. 20. 31. Woale pojąć nie mogf .
CO się tu dzieje. Teal. 2. b. 98. Nie widać go , wcale
nie wiem coby t;o '^"1 zatrzymało. Tcal. 9. b, K.

WCEDZKi cz. dok. Wcedzać niedok., cedząc wpuszczać, wpa-
jać; ciiifciijcii , fdflcnb einflicgcii IniTai. Cyrulik olejki go-
rące w maść wcedzrił. Pol Ary. 688.

■\YĆI1.\DZAĆ. WCHODZIĆ, oh. Wmjść.

WCIIAIICZEĆ cz. dok., Wcharkać nidJoA., Wfliaiknąćyei/n//.,
cliarkaniem w się wciągać , etlllc^lurfcil. Wj;harka mo-
rze i znów z lejców pryska. Przyb. ilill. 223.

"WCHLF-bIĆ cz. dok., w chleb przemienić, w chlebie zam-
knąć, in Srot yerniaiibclii , iii Srot ciiifdjlicCcii , sjerbrotcii.
Pra\vdziwe^'o Chrystusa z sakramentu utraciwszy, jakie-
goś wchlebionego sobie ulepili , powiadając , że jest w
chlebie albo z chlebem, albo przy chlebie, albo pod
chlibcin, albo, że przecie chleb zostaje chlebem. W.
Po>.t. W. 244. et 5, 52. Żani. Posl. 36 i. e< 218 A. O
wchlebieniu a tajeniu ciała pańskiego pod chlebem. Żarn.
Po^i. 218.

"WCHŁODZIC Ci. dok., w chłód puścić, dla chłodu gdzie
wpuścić, wsadzić, n. p. butelkę wina w zimną wodę;
Viiid vhladiti , vzherstviti , (wczerstwićj, ciitfutjlcn.

WCHÓD, u, m. ; Boh. wchód; Slov. wgilj, wchazenj ; Carn.
uhod , perhodilshe , perhodishe ; Vind. noterhod , noter-
hojenje : łlay. uhfld ; Ross. b.yoj^ ; f^ccl. lUkCTiiic ; wmj-
ście, wejście, którędy wchodzą; ber Cinijaiti) , giiiiritt.
Wchód wolny do puszczy. Sial. Lit. 509. Gdy kio chciał
kojo z imienia , gruntów albo wchodów i pożytków wy-
cisnąć.... ih. 292. W starym zakonie tym, które dzie-
wczęta rodziły , do 80 dni wchodu do cerkwi broniono.
Sak. Dusz. bl — "JJ. Na wchoibie albo jutrzni z ewanielią
pieśń śpiewają. Piin Kam. 112, [Cni. kt.vo,\i. . npoiic-
xoH;,łeiiie bi uepKBH im o.iTapiiu.\i ttBepiiux-L jni-puft
bi utipcKie epaia; óuBacTL 1. ci. CBaiirciiuML; 2 c^b cb
.iapa>ill , l. j wielki wciiód , BCJIlKili B.\o,it, offerturiitm;
po proslu BUX04'b HJU nepeiiocT. — ^ 'Wchód v.' sztu-
ce teatralnej . akt , ber ?liinii() in ciiiem i(icateritii(te , (sce-
na l!os$ HBjeHie, akt AtriciBie) Balet złożony z |>ieciu
wchodów .Memr. Król. 3, 1G8. WCllODMK, a, m ; Hoss.
B.\o;ki. ; inaini'y wolny wchód, wchodzący gdzie; ber eill>
ncn frcseii 3"'J'T>i) • 3"tntt '''i'- ' fi^H- vhoda ■ spieg). Klu-
by puszczą rozrobił , przecie dawnych wchoilników od
barci, jezior , sianoźęci , odbijać nic ma; a oni też cho-
dząc do lveh wchodów , zbożu szkody czynić nie maja.
Stal. Lit. 509. WCHODOWY, WCHDDŃY. a, o. do wcho-
du należący, Giiigaiidii < . Wchodowe ciaśniny. Sar. Tac.
2, 591. {Hag. iihodni • spiekowy ; /iots. B.\u,tiiaa pieśń
przy wchodzie |biskupa lub 2| arcybiskupa do kościołal.
WC.I|iłDZI(^- . ob. Wnijść. WCIIOi)ZISTY. a , e , wchód
albo wiiijśiie inajai'v, eincii (fiiiflaii^ babciib. Tr.

WCHYSUWAt'., ob. Hysować.

W Ci .^ Ć - W C ! E C,

WCIAli , wciął, /. wetnie cz. jednil. . Wcinać niedok.; tioh.
wtjli , w(al . wetnu ; w rzynać , wrębować ; f iiiDrtllCII , eill'
fd)iiciben. Jeżykiem gorzej, niż mieczem wcinają hyb.
Ps. 108. Szelęźnik ziele pręt ma bez gałęzi, liście bez-
ogonowe, laiicelowale, wcinane. Jundz.ol'3. Suknie spa-
dziste, wcinane. Alon. 70, 133. Wzrost kobiet Angiel-
skich jest smagły, a strój wcięty. Fam. 85, 1. 14. Wci-
nać, wrzynać drzewo, tram jeden w drugi. Cn. Th.
1230 spoić , związać, wczopować , SiiiiLuiljer i'CriapKii.

*WCIAGLIWY. a, e, powściągliwy, jiiriicflinlieiib , enibiiltiaiii.
Nie może być dobry lekarz, który język ma nie wcią-
gliwy. Eruz. J^z. IH 3 b. Żaden nie jest tak wciągliwe-
go języka, któryby wżdy nie miał jednego, któremu-
by wierzył tajemnicy swej. Eraz. Jez. K 2. WC1A(;.\.\C
cz. jednil , Wciągać niedtk.; Boh. wtahnu , wlahnauli;
Sorab. i. cżahnu nutż , nuccźanu , nuccżaliam ; \'ind.
nolerprotegnili; (Carn. utęgniti = módz , zdołać, czas
mieći; /i uss. BTflHyib , BTflriiBaTŁ , B^epnyib , BjepniBaib,
BTIopHTb; — I) ciągnąc wprowadzić, wewlec; bilicill iiebetl ,
bereiiijiedeii , einjieben. Wciągnij człeka tego w nawę.
Tr. To powiedziawszy, wciąga rycerskie pokrycie. Dmoch.
II. 1"'7. Zwierzęta te pazury wciągnąć umieją, i do-
piero je pokażą, kiedy drapać trzeba. Zab. 11 , 104.
ściągnąć , bie Stlaiieii ciiijicbcn. Wciągać w się oddech.
Ld. wciągnąć w sie, Vind. gobu nakerknili ; Ross. bo-
ópaib , BÓiipuTb. Wełna niektóre farby od razu w się
bierze , a innych nie wciąga inaczej , chyba za wielo-
krotnym warzeniem. Pilch. Sen. list. 2, 178. — Fig.
Wciągać kogo w co , wplątać; yerjlet^teii in ftiual, ^iiieiii
5icI)Cii, Diiieiii ffibreii. Kto powoli wciąga, me myśli po-
lym prędko z rzeczy wypuścić. Lub. Ruz. 120. Najchy-
trzejszym sposobem wciągniono ją w podejrzenie. Teat.
58, 121. — g. Wciągać kojjo w co = wkładać go w co.
wprawiać, wcierać, nakładać kogo do czego, przyzwycza-
jać do czego , ciiieil motan ijfivó(liicit. Wciągać się , fit^
gen)i'l)iien. ['oddam z niedbałości wciągają się w niejaką
gnuśność i ciężkość. iVun. 07 , 307. iowami wciąga
się młódź do wielkich niewczasów. Warg. Cez. 142.
(nawyka). Tylko się wciągnąć , przyzwyczaić. .^AtgL Ad.
258. (wprawa, zwyczaj wiele może , drugą jest natura). —
2) Wciągnąć, wściagiiąć, hamować, wstrzymać, jurud'
fealtcil. Jeżeli prawem zwyciężony byłby tak mocny, że-
by przez starostę jcsjo upór nic mógł być wciągnion.. .
Herb. Slut. 222. 'Wrzkomo wciągasz się powiedzieć mi,
ale ty daleko chciwszy powiedzieć, niż ja słyszeć. Eraz.
Ąz. K a. (ociągasz się). — g Wciągnąć mjik. , wjeż-
dżać, ciągnąc wnijść, odbywać wjazd; einjjcbeil , (einflt
iiii\lU\i billteii. Gdy monarcha do jakiego miasta wcią-
gnąć ma wolą, przesyłu przed sobą posły, którzy przy-
jazd, jego opowiadają Żarn. Host. 6 h.
WCI.\Ż. ob. w Ciąż. WCIIłlĆ. ob. Wścibić.
WCIEC. wciekł, /.'wcieczc <;. dok. Wciekać niedok.; Boh.
et Slov. wlecy. wtekl, wieku, wlikali ; Yiud nolertezhi;
Rag. vtecclii , ulecchi , yljozati ; llroal. utf chi , ulechero ;
liois BTcKaTb , BTfiCHie , BTCKaHif ; ciekąc wchodzić ,
wpływać , Jiincm ilic^eii. Woda priei tę dziurę w izbę
wciekła. Tr.

WCIELIĆ - \N' C I S N A Ć.

W C W I C Z Y C - ^\■ C Z A S.

239

^'CIEIJC cz. dok.. Wcielać niedok. ; Buli. wlelili , prlwlcli-
tj ; 5/oi'. wteliti ; ViH</. vtelili , vleliivyli , yiiriisliiti . nolPr-
yJrushiti, noteisaJeleslinati; Hoss. iipiicociiiHHTb, npnco-
ciiiHOK) , npiicoBOHyniiTh, npiicoBOHyn.iHTb , npioóuiiiTb ,
iipioómaTb; — 1) w jedno ciafo spoić, jecJnoczyć; cinyfr>
Ictbcii, iu ^incm S.bx\>(X madicii. Wiolkie księstwo Lite-
wskie, przylączyvvszy królestwu Polskiemu, powtóre wcie-
lomy i prawie we wnelrznośei kładziemy, przywiasicza-
my, złączamy, przyłączamy, sprzymierzamy, i na wieki
przykładamy, fjerb. Siat. 657. Wcielić kościołowi Hoss.
BOUepKOB.MTb — 2) Tlieol. Wcielł się bó^ , incarnatus
est , ^l^3 'Sort ivttrP glcifd; , ©ott niort 50;cii|M!; Vnid. zhlo-
vek poYslali , yzhloYezliilife , YlelcYitife; Hag. unjOYje-
citise ; Dofii. upulittise, uzeti tjelo; Hoss. Bon;iOTiiTbca ,
Bon.iomaiocb ; Eccl. ortiieciirnca. SfovYo sie wcieliło abo
człowiekiem stało. 6(12^. Post. 92. Bóg z nieba zstą|)il ,
i wcielił się z ducha ś. w Maryi dziewicy, liat. Gd. 00.
Słowo ono stało się ciałem , t j. wcieliło się , przywzie-
ło ciało , t j. z ciałem sie zjednoczyło, di!. Kat. 202.
Wcielony, Hoh. wteleny ; Vind. Yteloiilen , iiieriipostau-
len, Yzlilovezhen ; Croat. uteloYlyen •, Evcl. iiiUTOnochiih,

OÓ.TOatOHB it.TOMi , KaKŁ TO CUH^B ÓOHtifi HO BOMClOlit-

yeHiio. W'cielenie , inccinatio , tie glfiU^f^ryfi^JUUsJ . 9JiCii=
fcIilfCrtilliliJ ; Yind. zbloveIhku povstajenie , yzliloYczlierije,
Yteloylenje ; Cani. pozliloveshzlienje , uciilovechenye ;
Hosn. upuchjenje . utelesenje; Hoss. BonjomeHie. Jan
ś. pisząc o wcieleniu syna bożego, albo o sianiu się
ciałem, napisał tak: bóg s-ę wcielił, a nie lak: natu-
ra boska człowiecza na sie przyjęła. Salin. 2, 149. EvYa-
nielia o wcieleniu pana naszego. .Hej. Post. Z z ]. —
g. .-ililer. Tonie może być siestrzeniec , to lucyper
wcielony. Teat. 1. 6, 60. isty, pravYdziwy ; ber cingcfici-
fdite, Ińb^aik Sucifer.

V'C1ERAC, oh. Wetrzeć. WYCIĘTY, WCINAĆ, ob. Wciąć.
WGIORKI, WCKORNASTKl, WCIERNASTKI, ok. WścioV-
naslki. WCIPlAĆ , ob. Wścibić.

VC1SXĄĆ cz. jednll., Wciskać niedok.; Slov. wtjskAm in~
gero ; Sorab. i. nulz zacżiźcźu imprimo; Vind. notcr-
tifniti , Ytifniti , noterpolifnlti , noterdregniti , Ylifli.nli,
notertifhali : Croat. uliszkayam ; Hag. utisnuti , utisnali
'intnidere; Bosn. utjesniiti ; Hoss. BTiiCHjTb , BTiiCKaib ,
BTiicKiiDaib , nitciinTb, BrtcHaib (ob. Cieśnić), yrncKaib,
yTiicKiiBaib , BO/KMy , BiKiuiaib , Bneiiar.itTb , BjaBiiTb ,
B4aB.ii!BaTb ; — 1) wtłaczać, wgnialać: ciiitriicfcii, ciitpreffen.
Koronę wciśniono Jezusowi na głowę "niclutościwie. Pieśń,
hat. 47. Z ciernia ostrego wieniec uplótłszy, gwałtem
na głowę jemu wcisnęli. Hzuw. Hoi. 21. Powietrze
usiłuje się wcisnąć wszędzie. Swiik Bud. i 70. fid) Mnciii
brntiijen, cinbriiujcn ; Bob. webrati se. Wcisnąć slopy, to
jest, zastanowić się, premere vestigia. Mącz. Sama mu
się sława i królestwo w ręce wcisnęły. Pilch Sali. 150.
Wcis'nienie , Sorab. i. nutź zacźiźcźeno; Vind. vtisk ,
netertisk , ytifs , Ytifnenje; Hoss. B»;i)MKa , B^HSiaHie. —
2) W'cisnąć, wrzucić. Cn. Tb. 1250. Łinein mprfen;
Sorab. 1. cźisznu nutź, cziszkam nulż; Hoss. Bipocnib,
BÓpactiBarb , BKOsepKaib , BKOBepKiiBarb ; Eccl. et.I!(>'KI|ih ,
BBepraio , Bpiinyit . EKiiHyib , BÓpociiib.

WĆWICZYĆ rz. dok., ćwiczeniem wprawić, włożyć, \Yci.i-
gnać ; Mirdj UcBiiittj gclaiifii] iiiiulicii , flciiuiliiicn. ' Przebrał
z piecholy udalnicjsze , 1 lak icli wć«iczv'f, żebv i pręd-
ko bieżącym konnym , i wracającym się zdołać mogli.
Warg. Wal. 40. Adryan rycerstvYo swe praca, rozka-
zowatiiem i przykładem swym tak wćwiczył r postano-
wił, iż cokoLYiek kiedy wyrzekł, to wszystko za prawo
i za ustawę było miano. Kosz. Lor. 70 b. (w taka kar-
ność vYpra\Yił, lak karnym uczynił). Król ten swój na-
ród w wielkie męstvYo \vćvYiezył. Papr. Try. D. Ku
wszelkiej pobożności wprawieni i wćwiczeni. '»V. Host.
W. 5, 12. Wiciom się wćwiezyf pod tym mistrzem;
multum prommi. Mac.z.

WCZAS, u, w., \) wczesność, \Yygoda , bic iSciliicmltclifcit.
i9o/i. prjleiitost ; Sorab. \. wuźilk, pźipraliwiiofcż ; Croat.
prllika : Dal. nachin; Bosn. uzur, pokój; Hoss. Bbiro4a.
Kto chce zażyć wczasu , Przykrego trzeba skosztować
hałasu. Past. Fid. 224. Niewygoda czyni wczas przy-
jemniejszym. Ossol. Baj. 2. Miasta dla wczasów ludzkich
załiizo!io Petr. Pol. 51. W szaraju niewiasty mają wsze-
l.iki swój wczas i dostatek. Siar. Dw. 21. Ci sprawują
gody, usiłują jakoby wczas uczynili a ugodzili cudzej wo-
li. 1 Leop. 2 Mach. 2 , 28. Iż w Try-iolii miałem siła
znajomych, tak mi sie zdało, j:ikobym do wczasu do-
mowego się dostał. Warg. Radź. 1 G4. Kazał mu król,
aby sobie w domu uczynił wczas , wkrótce go mając
odesłać do wojska Zal H. T. 178. er fjtlte fid) kiiucm
lliad)Cii. — .iliter : Wczas sobie czynić , na stolec iść, sto-
lec mieć , wypróżniać się ; fisi) leic^tcr iimdien , feine ?btb'
biirft ycrJc^teu. — Wczas, spoczynek, pokój, DJuIic. Ten
kto ma wilka i lisa sąsiada , Nie zawsze z wczasem sy-
pia i dojada. Jabł. Ez. 115. Ujmując sobie wczasu , czu-
jem ISrocb. W. 45. (snu) Nocy strawił więcej na mo-
dlitwie, niżeli na wczasie. Ossol. Str. 3. Po wieczerzy
poszliśmy do zwykłego wczasu. Zabl Amf. 57. do złoże-
nia sypialnego , mx (iCijat'Cn uii?' jur SJiibe. Król , po-
szedłszy do wczasu, przypomniał sobie.... Pot. Pocz.
550. Z ran osłabiony, ma się na wczas. Pot. .Ąrg. 672
— Wczas, pokój, spoknjność ; iJJn&c, 3l''fbcii Gdy ta-
kie rozruchy na Szlasku panowały, też ani Mała Polska
wczasu nie zażywała. l\tom. 295. — Wczas , wczaso-
wanie, odjioczywanie , zażywanie wygód, wczasu; bflś
9hi^cn , bic DJiiIic, beiincmcś Sckn. Większy pożytek z me-
go wczasu , niźli z innych zakrętu i zabiegów dla Rzpltcj
wyniknie. Pilch. Sali. 125. — Wczas, co wygodę przy-
nosi, dogoila; nni? Sfiiucmlidifcit (jcmnbrt , Spmmpbitnt. Ka-
żdy ogród ma w sobie pałacyk i altany i in?ze wczasy
rozmaite. Star. Dw. 35. (maticDcrlcs) 23e(iiicinlidifeitci!). Wło-
si mają cytryny, my mamy zboża; a tak każdy kraj ma
swój wczas. Petr. Pol. 2, 291. Nie tak wielce sobie
ważmy wczasów, dostojności, rozkoszy tego świata, jak
tamtego. Baz. H.it. 150. Niech nam nie będą milsze
wczasy, dobra i dclicye doczesne, niżeli one wieczne.
Dambr. 524. — §. Wczas od czego . pogoda do czego
pora, okazya ; fdiirflidie 3fit ■ ©clegcnbcit , 58cc|ucmIid)fcit;
Hoss. ójaroBpeMeHHOCTb. Wczas będę miał w swym sta-
raniu dostatni. Pot. Sył. 45. — 2) Wczas adverb,-- w czas,

240

\VC Z A S 1 K - W C Z E S N O S Ć.

W C Z E .< N Y.

1^ wczasu , na czas , wcześnie , w punki ; bc.) 3'''f" > \^'^
rcdttcn 3f'f i ^'''- ^^^y ; \\\\d. pergoili , sguJa , sagoda ,
pern;oJii;. peneili : Cum. perzaiti; Croat. za dobę, ra-
no , za vix'mc'n:i ; Bosn. na vrjeme , za vrjeinena ; Hoss.
3a6.iaroBpt'Meuiio. Nie wcz.is powróeiJ Hoh. hom. i. ii,
Ross iie BU BpeMfi Nio wczas dajesz chleba 'liuslo, kie-
dy w gębie zębów puslo. Cn. Ad. 200. ( dopiero mu
owsa, kiedy idzie do psa). S|)ra«dzilo się, ale juź po
nie wtzasie. Teat. 5">, 10. (za późno, po wszystkiem ).
Nie wczas pożycz:ić szabli, kiedy się juz składać. Nie wczas
szukać kulbaki , kiedy na koń wsiadać. Min. liyl 4, 209.
Wcza-; zabi<'j,Mj każdej rzeczy. Hej. Zw. 151. Wczas,
rychło, przed czasem. Vn. Th. 1214. — g. Wczas co<
przypada na co drugiego, odpowiada temu, zgadza się
2 tym ; ti ift piiffciiP . aitijcmcffen. Wczas , lak wczas ,
wcześnie, miernie. Cn. 'I li. 1251. cbcn rec^t. Wczas mi
trzewiki, trafiły mi się trzewiki równe na nogę. Cn. Th.
1214 et 1149. Gdy wilkowi powiazły kości w gardle,
mówili wszyscy: wctTis to na twe żarłoctwo. E:,op 5. (ta-
kiemo lakie , dobrze mu lak, ma za swoje, zasłużył na
to). WCZASIK, a, u. m.. dem., WCZASICZEK, "czka,
m.. dem. sec, wygódka, cinc fleiiic Seqiieiiilitl)fcit. Koz-
kosz mu .szepcze do ucha i domowy wczasiczok. Opal.
Sat. 8 -WCZASNOŚĆ, WCZASNY. ob. Wczesność, Wcze-
sny. WCZASOWAĆ transit, niedok. , nwczasować [lok. ,
wygody nabawić; Carn. ajzhekam ; flosH. uzurili , beilliem
madien, pflcgeii , iiłnrten. Takie dyabeł wygody, takie ło-
że ściele . Żeby wczasował swoje świeckie 'kakożele. l^ot.
Pucz. 105. — Óppos. Nieuwczasować kogo> inkomodować,
uniespokajać ; bcimrutiiflen , iiicommcbircil. Każde pomie-
szanie pszczoły osłabi i uniewczasuje. Kąck. Pui ol. —
§. fłecipr. Wczasować się , wcza^s sobie czynić , do
wczasu się udawać : [idfi beilUCllt iliadKit . fi* 5ilf 3Jil^e bC-
gcbctt. Przestań gadać ; niech się wczasuje , i ly .4|)ij.
Teat. 55. d, 9. Mn się wczasuje i serce spokoi. Wad
Dan. 126. Wczasowanie, zażywanie wczasu, wczesno-
śoi ; ®enup ber Seoiiemlidjfeit , ilhibc, ^iflcgc. Za kró-
tkie w zmysłach wczasowanie , Lluszaby nędzna na wie-
ki biadowała. Wad. Dan. 19. Strawiwszy cała noc na
dobrej myśli . t^k długo wczasowaniem zabrneli w po-
łudnie , że mało co miedzy godzina wsiania a obiaiiu
różności było. Lub. Rui. 477 WCZASOWMK , a, m.,
wygodniś , lubiący wczas; Ter Mc ^icoiiciiiliibfcit liebt, ciri
flemdd>lid;er , biMuemcr iSłfiiff^. Wierszyk len chyba wcza-
sownicy wymyślili ; szpetnie staremu być żołnierzem.
Birk krz. Kaw. 55. WC.ZASOWNY , a ,' e , pełen wy-
gód, wczasów, yoll 'BCiliiCililidjfcilCii. Złożywszy wszelkie
wczasowne zabawy , Spieszył z ratunkiem do tak nagłej
sprawy. Riaiob. Odm 21. Człowiek wczasowny, możny,
bogaty Pot .4i--;. GOI. a son am-. WCZESNOŚĆ. "WCZ.A-
SN()Stj , śoi . :' , wczas , wygoda , wygodność ; bit 93c-
qiicinlt(tffit , {§md4>lid)fcit ; Boh. prdeżitosi ; Slov. pnho-
dnost, pohodlnosl; \'ind. nareJnost, ponarednosl , per-
kladliyost, perkladnnst , skladnost , narozhnost, permir-
nosl. perliistjnosl ; Croa<. prdichnozt , pnliclinoszl ; Ross.
y joóie , _v4o6ii()iTb , yjoócTBo , npo.x.iajB , y6op'iiiuocTb,
yKpoKHOCTb , yiOTiiocTb. W budowaniu domu uważaj na

zdrowie i wczesność mieszkających. Petr. Ek. 15, Ka-
żdy na wczesności domowej przestaje. Biel. S. .M. U 4 b.
Odstąp na czas swej wczesności Pieśń. Kat. 66. Gołę-
bie rady na słońce wychodzą ; a gdy tę wozesncść bę-
dą mieć , nie przeniosą się na insze miejsce. Cresc. 585.
Niech się chlubi z sweini lortelimi i ziemi s»ej hojno-
ścią, ciepłem , 'wczasnościami. Stryjk. Turk. B 5. Na jej
rozkoszne członki nie było wczesności żadnej. Eioy. .')2.
— Oppos. Niewcze.>ność , dolegliwość, trud, przykrość;
llnijemoi^ , Uitbciiucmlid;feit. Niewczesnościom przywykły,
jako jest , zimnu , ijłodu , wiatru , dymu , pragnieniu .
gorącu. Biel. Siv. 257. Ales^mder wiele nii;isl pobrał,
gdzie ti-ż wiele niewczesności użył. Riel Sw. 20. — jj,.
Wczesność, pogoda do czego, okazya , pora. ^urab 1.
pżiprahwa , pżipraliwnofcź ; Carn. perloshnosl , icbi(flid;(
(Sflegcnbcit. Niektóre narody, acz same grubemi były ,
wszakże sąsiady nauczone miały, którym mc na wcze-
sności i naukach do badania sie o rzoczacii nie scho-
dziło. Krom. 6. Słowianie wczesnością żadną do nauk
ćwiczenia nie "okwitowali, ponieważ między grubemi na-
rody osiedli i ustawiczne wojny toczyli. Krom. 6. Wcze-
sność najwięcej dokazuje. Fredr. Ad. 116, (cf. okazya).
Niewczesność Ecd. GE^ro,\HK — g. Wczesność, przypa-
dnie do czego, kiedy właśnie w czas, lak w czas, w
miarę, /ioss. yóopmiBOCTb : Ei-A ójaroK-iioiiiMCTBO , Mt
3lniJcmcjTcilbeit , 2d)i(flid)fcit. Powinniśmy mieć baczność
na dostojeństwo i na 'wczasność osoby każdego. Kusi.
Cyc. 89. Lech wczesność ziemi naszej ulubiwszy , w mej
osiadł. Krom. 23. Wczesność , mediocriias !Uae:., mier-
ność. raczej adaegualitas. Ld WCZESNY, "WCZASNY,
a, e, WCZEŚNIE adu. WCZEŚNIUCHNY iniensi}). czasu
swego się dziejący , 511 Riiier 3"^ • W ifitcil ^t\X gff(^t<
bciib, jfitiiJ. Karanie ma być wczesne, 1. j swego cza-
su dane. Petr. Ek. 109. Zajiłala ma być wczesna, I. j.
swego czasu dana. 16. 108. — §. Wczesny , zawczasu
się dziejący, rychły; jcitiij , be^ 3fi'fH i iBoti. zaLy , ća-
sne, zażegi, neyzażegi ; .S/of. oasne; \'tnd. perzbaTi, per-
godi , sguda , sgudoj , sagoda : Croat. zadobe ; Bosn. ran-
iło , na yricine 1. Zaraz na początku choroby radź się,
bo lepiej wcześnie , jak po czasie. i'trz. f.ek. 554. Wcze-
sna rada najlepsza. Teat. 28. b, 125. Z wczesnego sif
owocu złe drzewo wydaje. Ziib. 14, 55. Niewczesny,
za późny ; Ecd. óearujuud , Ocaroja. — §. Wczesny, na,
czas przypadający, właśnie potrzebny, pożądany na rękę;
red)t (Jflfflca, eriDiniiit ; Sorab. i. pżiprahwne: ^>'nrn. per-
loshn ; Rag podobni; Boss. ujaruspcMoiiHUii . npiiBOJb-
II u fi , JOBKifi. Nigdy mi się (irzyjscie tak wczesne me
zdarzyłd żadnego człowieka. Tent. 42. J. 5. — §. Wcze-
sny, w miarę, w propon^ya, poinierny , mierny; fllljf'
mfjycii, imfffiib, iiad» Km fWajff, gcbórig, flraPfrcdjt; Hoss.
yóupMiiBuA , yóupucTuK ; Ecd. s.iAroK.MOYHUi. W sukni
wczesni'j chodził . ani w ciasnej , am w szerokiej. Kon.
Lor. 100. Wezasny ból na nogę , aplus. ,ł/ąc;. Ból di>
nogi twej zawsze wczesny rad kupujesz Raih. Ep 55.
kąpicłeczka Ictniucbna . Jako trzeba wcicśniuclina. Groek.
W. 561. Wczi.-snociepły, wolny, lepidus. Mac:, (letni,
lau , mdfiiii ipjrini. Wcześnie , mediocriter. Hąa. iledio-

w C z o Ł G N A Ć - WCZORAJSZY.

W C Z Y N 1 A (: - W D A Ć.

241

ctf ingeitium , tak wczesny dowcip. Marz-. Wczesny,
mi.Tny, średni , medioais. Mącz. Wcześniej żyt; będziesz,
ni sie na g/ab morza Puszczając zawsze , ni gdy cię
etc. Hor. 1, 251 Mm.; lepiej żyć będziesz. Hor. Koryt.
235; najlepiej zrobisz, ib. Koił. 254; ( reclius vh'es).
Mon. 70, 215. — ^ Wczesny, wygodny: l)cqucm , ()e=
mćidjltdj ; Boh. prileżily ; Sloi'. pohodlny ; Sorab. i. pzi-
praliwne , wużilne ; Vind. nareden , ponareden , perklo-
dlni , peiloshen , narozhen , perkladen , perrozlien, flo-
sheji, pormiren ; Croat. prd'icheii, nareden, laszlan ; Slov.
ugodan ; Bosn. uzuran , pokojnn ; Ross. jmoChuB . no-

KOlillhlłi , nOKOCHli , nOKOH.łllBblll , yKpOMHUH . BUrO^HblH ,

yiOTiihiH , iipox,ia4iiTe.ibHUH , npoN.iajiiŁiH. Sposób życia
wczesny i wygodny, hiok. Turk. 168. Co gorsza, im
pieszczeniej, im tu kto żyJ wcześnit^j , Tym z świata iść
na mary przyeliodzi boleśniej. Fol. focz. 025 Budynek
wczesny. Pot. Arg. ool. W budynkach naprzód ma być
sień widoczna , izby wesołe , pokoje wczesne. Haur. Ek.
7. Do najwcześniejszych gościa pokojów prowadza. Pot.
Ary. 2 I-i. Zwyczajna ludziom z północy na południe,
jako to z miejsc przykiycli do wcześniejszych , prowa-
dzić się. Arom. 27.

WCZOł.iGiV.'\C sie rec. jedtitł. , Wczołgać się niedok., czoł-
gając się wnijść, wkraść się; {jindiifrict^cii , fic^ cinfd)Ici=
(^cn. Piobacy do żywego mięsa wczołgneli się, co naj-
dalej. Birk E.corb. 5 b. (wnęcdi się). Wczołgnie sie we-
wnątrz i powoli w kości Psująca slizkiej ach słabość
starości. Zub. 12, 88. Zostaw' drzwi otwarte; ja się tam
wczołgam pomału, a potvm wvskoczvmy oknem. Teat.
14. d," 24.

WCZOPOW.\C CZ: niedok. , drzewa czopami spajać , czop
wpuszczać, drzewa w-jnać , wrzynać: 5ufamilien japfcil ,
cinjavfeti, j. 35 iSaiilióljcr. Sohk. Geom. 5, 70.

NVCZOHAJ, WCZOliA dlii'. <«/«/). : Boh. et Slov. wćera ;
Sorab. 1. cźera , tżora; Sorab. 2. zorra ; Carn. uzhirej ;
Yind. Yzhera, vzl)erai ; Croat. vchera (cf. wieczór), uche-
ra ; Dal. jucher : Shr. jucser, jucxer ; Hag. et Bosn.
jucer, jucera ; Ross. Bicpa , Biiepacb; .conf. Lat. heri =
dzień temu upłynął, dnia przed dzisiejszym, geftcni. Co
mnie wczoraj, to tobie dziś. Biidn. Si,r. 58, 25. Siano
rano posieczone , Wczoraj kwitło , dziś suche w stóg
wrzucone. Kolak. Wiek. A 5. Starszy dziś każdy , niż
wczora. Pieśń. Kat. 168. Gorn. Dw. 401. Kędy za dniem
noc nie chodzi Ani jutro za 'wczorem (observ. Instru-
mentai). Hal. Sen. 85. Wczoraj wieczór, Carn. snózhi,
{ob. z nocy) ; Yind. snuzhi ; Rag. sinocch ; Bosn. sinocch ;
Slii: sinóch , gcftcrn 91l'cnb , *iidd)tcn. WCZORAJSZY , a ,
e; Boh. weereyśi; Ślov. wćeragśj ; Sorab. 1. tzorawschi ;
Carn. uzheirejshne ; V'inrf. Yzheralhni , YzberaThen; Croat.
uchrasnyi; Dal. jucherni; Rag. jucerascgni , juceragni ;
Slav. jucserashnji; Ross. D>iepaiiiHiri ; dnia przesz/ego by-
/y , i^efttig. W'czarajszego dnia szuka. Rys. Ad. 75, {Bob.
hleda wćereyśeho dne; Slov. hleda wćeragśeho dna, rze-
czy przepadłej). Wczorajsza potrawa. Cn. Ad. 25. (przy-
grzewanego , przypiekanego co, bigos). My ludzie wczo-
rajsi i nie nauczeni , gdyż dni nasze , jako cień na zie-
mi. Budn. Job. 8,9. Bo my wczorajsi , i jak znikłe

Stownilt Lindtgt tiyd. i Tom Tl.

cienie, Tak dni ubiega naszych przedłużenie. (Jtrośr. .lob.
?>ó. Nasza znajomość , nie jest , jak mówią , wczoraj-
sza. Kras. Pod. 1, 57. (dawna). Ja nicwczorajszy ; (i ja
żyłem na świecie, doświadczyłem tyle). — Kiedy sie
nazajutrz po upiciu zejdą , to się jeden drugiego pyta :
jakoby się miał po wczorajszym? Dambr. Kaz. 12. (po
wczorajszej ochocie).

'WCZYMAC się za kim, zamawiać, personam alicnjus di-
cendo ttteri. Mącz. przyczyniać się , instancyą czynić ,
fid) fiir jcmaiibcn "jcrirciiPeii. ( Boss. bmhhhtb , BiiiHaib na-
znaczyć, stanowićj.

WCZYTAĆ się iccipr. dok., Wczytywać się. wczytuje sie
niedok, czytaniem się oswajać, fid) ciiiftubtifii , ^iiicinkfftt
ilt cilicii Jllitor. Ci, którzy w różnych autorów wczytali
sie pisma , w oderwanych nawet dzieła częściach pozna-
ją autora. Ptr. Wyin. 283. Ktokolwiek wczyta się do-
brze w to pocnia, znajdzie niejakie podobieństwa z Ho-
merem. A'. Pam. 15, 105. ib. 15, 575. {Eccl. B4iiTaTn-
ca, onpejt.iaiŁca, npoiisBcciŁca umieścić się na urzędzie).

W D.

WDAĆ , /' wda CZ. dok., wdaje pr., Wdawać ront. : i Bok.
wdati IŚĆ za maż; ztą.l wdawky małżeństwo, wesele);
Slov. wdawam se , manźcia sobe beru biorę męża, (cf.
na wydiiniu panna); Sorab. 1. dabwam nutż ; Carn. \ da -
vam , vdnjam se ; Yind- noterdati, noterdajati , i vdaja «
ślub małżeński; Croat. vdatisza = żenić się, szkupsze
vdajem, szkup idem za musa > idę za mąż; A'ni7. .ydatli-
se = iść za mąż ); Ross. B/iarb, B4aio ; wdawać kogo
w co , wciągać \t co , wprowadzać w co, wplątać w co ;
IfiiiciiiitcDcii , Ijiiiciiilcitcii, liiuciiifiilireii, Iiindnv'cniiicfcln. W ja-
kiekolwiek stan wdać żywot swój. Hej. Post. G g g Ęi.
Dla cifbie mając uciśnione Serce kłopoty , nie chcę i
ciebie wdać w one Jog. Wyb. C 4. Zakazał towarów,
co w zbytki, w rozkosz , w miękkość zwykły ludzi wda-
wać. Jahi. Tel. 167. Porównanie liścia z człowiekiem,
nieznacznie wdało mie w refle.\ye nad.... Mon. 72,
568. Medca córy Peliuszowe w tę nadzieję wdała , że
w- młodość trafi starość ojcowska przcczynić. Zebr. Ow.
170; (spes est stihjecta). W tęczy barw rozmaitych lub
na tysiąc stawa , Rozstępowanie samo oczy w myłkę
wdawa , Jedno prawie a jedno, co się z sobą styka,
Ostateczne pokrajki różnica zamyka. Zebr. Oic. 128. Ani-
bal starał się, aby Fabiusza w podejźrzenie do swych
Rzymian mógł wdać. Warg. Wal. 245. Wdawam kogo
w CO' nabawiam kogo czego. Cn. Th. 1251. mieszać
kogo do czego, dncili (Iwai Jtijicttcii. Kie wdaj mnie
w to; nie chcę o tym wiedzieć. Cn Ad. 089; ne me
admisceas , inifd)C mid) nid)t mit eiii , lag mid) bnmit iiiigE'
fcficirctl. — Recipr. Wydawać się w co , udać się gdzie
chroniąc; fid) ii'0l;iii bcijctteii , fi^ ivp^iiiein Iieflckii. W do-
my sie wdano, subiere dumos. Zebr. Ow. 5, Kie bój
sie stćrniku , daj do Dyei; Wdałem się weń, i odtąd
tu" rządzam ofiary. Zebr. Ow. 76; (delatus in Diam). —
Fig. Wenus litując wnuczki nędznej, wdała się w stryja ;

51

242

NV D A C.

W D A C - WDÓW U N 1 A.

patiuo llandila suo esl. Zebr. Ow. 95. (uderzyłn w nie-
Ęo , do niego sie uJala). — Wdawać się w co = wstę-
pować w fó , roobiii (liiiciii ttetteii , liineiii "fommeii , eimret'
tfll. Za wdaniem się do obozu zarazy, od miasta ustą-
pić musiał. Aur. Hst. 4, 205. — Simititer: Odzwycza-
jać należy dzieci, aby w nosie palcami iiie dłubały ; rozją-
trzywszy bowiem miazdre, wdać się ogień może. Muit. 7(J,
09. mogą się zaognić. — Wdawać się w cu = wmieszać
się , wplątoć się ; fi* iii ttwai eitilnjfcii , iii) ^ineiii mi'
ft^cn. Ten który k stołu służy . nie ma się wdawać w
rzecz, (W mowę, rozmowę). Eraz. Ob. E 2. Przysią-
głem nic wiiawać się w inleresa We Pana . a już się
znowu w intrygi wplatałem. Teal. 5. 6, 25. W reszcie,
co mi sie tam w cudze wdawać rachunki '? Teal. 55. 24.
Żebyś się z ta me wdawał kobietą. Teal. O, 45. Gdyby
się miał" tak głęboko z nią wdawać, uwiadomię ojca.
Teal. 50, 29. Bardzo dobrze robiłaś Tereso kochana ,
Żeś sie nie chciała wdawać z takim sowizdrzałem. Niem.
P. P. 92. Ociec ma to ustawicznie na umyśle raieć,
aby sie syn nie ku loda jakiej białej głowie wdawał ,
a nie z każdą towarzystwa a skł;idu miał. lilicz. Wyi.h.
Bib. Niechaj swe czary mają czarownice , W te ba-
łamuotwii my sie nic wdawajmy ; Szabla rzecz nasza , i
tćj sie trzymajmy. P. hchan. Jer. 41. Wdawać się w
sprawę sadową , wstępować w prawo z kim , odpowiadać
u sądu. Cn. Th. 1251. \ii) mit jcmaiibeii iit cineii ftoie^
einlaffeil. Gdy kto przed sądem przeciw żałobie uczyni od-
powiedź , już sie wdawa w prawo. Ulem conieslalur , i
już od te?o sędziego wyjmować się nie może. Sax.
Pul". 81. l\ról do s.idu postąpił, i sadził kto się wdał
w sądy. Goni. Dz. 28. — Wdawać się w niebezpieczeń-
stwo, trudność, zwadę, niesławę > narażać się na co,
liĄ einlaifen, ftfi) aiijfcjcii ciiicr ®cra(iv !c. Nie wdaj się
w niebezpieczeństwo. Cn. Ad. G89. — jJ. Wdawać się
w co ' zupełnie się oddać czoinii , fic^ gaiijlid) babiiiijcbcii,
iibetlillK'li. Tak się pilnie w naukę wdał, iż słowa bożego
uczyć mógł. Sk. Zijw. 2, 125. Adonida woli, w weń
się wdała ; liunc lenel. Zebr. 0'V. 260. — ^. Wdawać
się w kogo > pochodzić na niego , podobnym mu sie
siać, nie uchodzić go, nie wydawać go, nie być wy-
rodnym, czyli odrodnym : YinJ. podubili ,' cnakcfhen
gratati, napodobiti, napodoljuyati , ciiicm na(^id)lild)tcii, nad}-
arUit, i^m abiilid; ipeiDcii, i(im iiadj^icratbfit. Zbyt ma mięk-
kie serce, właśnie- się w swego nieboszczyka ojca wdała.
Tent. 28, 82. Uważa więźnia sobie znajomego; ale my-
śli sobie, często się człek wda w człeka. Pol. Syl. 150.
Tytus wdał się w Brutusa. Teal. 45. 27. Pospolicie
mówią: w co się laki łotr wdał, bo rodzice poczciwi
byli. Palib. Ił. — §. Poel. Wdjwać kogo w inszy kształt-
przeobrażać, przemieniać, przekształtować ; mctamorpbt''
firfii, iimfialtcit , iimfciiaiTeii, ycrniiiiibeln. Perdyxa Palas w
ptaka wdała; tneiH reddidtt. Zebr. Ow. 190. Dalnisa
Nimfa wdała w kamień ; conlulil in saxum. ib. 87. Lynka
w ostrowidza wdała Ceres, fecil. ib. 123. W ptaka go
wdał , dał krzywy nos , dał 'szponie do |)azurów krzywe.
ib. 278. Wdała się w babę Palas : anum simulal. ib.
127. ocrmaiibcite fid;" in Wdawa sie w różne kształty

Proteus; multas fleclilur in faciet. ib. 252. W dusze
nawy się wdały. ib. 563.

WI).\C , wdał , f. wedmie cz. jednll. , Wdymać niedok. ;
Boh. eiśeti; Sorab. 2. nucduju , nucdujcin ; Stov. wdy-
chugi ; Yind. ypihati , noterpihali , noterylapati , noter-
pihniti, nolerpihati ; fiug. ydahnuiti , udahgniyati ; fiots.
B.iyHYTb , lu.yuaib ; Lcr! u.uiyio , łi4ł>>xuio ; wdmuchnąć ,
ciiiblaicii, biiiciii blaicii iii ctams. Wdvmaiii co w co. Cn.
Th. 1251.

WDAŁ .-{dv. loci , z daleka ; Ross. B.yAib , iii ber i^criie.
W'padł w skały okrutne , zkąd patrzał wdał od ludzi w
s*ym żalu na morze. Jabł. Tel. 551.

WDANIE, ob. Wdać.

WDAKCIE, WDAUTY, ob. Wedrzeć. WDAHTIS, ob.
Wdzierca, wlret , właz, intruz.

WDEPT.\C cz. dok. , Wdeptywać lrequ. , de[icąc utłaczać ;
Sorab. 2. nutż teptam ; Hoss. BTonraTL , uTanTUoarb , tiit'
trcttcii, (linciii tmten, iiiebcr trettcii. Bydlę żadne nie
wdeplywa tu szczepów. łiivd. Osi. U H. W'depczmy w
ziemię te węże. Biik. Zamoj. 5 Wdeptali mie z ziemię
ludzie nieżyczliwi / Kchan. Ps. 80. Wdeptałem nie-
przyjaciół , równie jak błoto uliczne. / hclian. Ps. 25. t

WDfciŻ , WDŁUŻNIA , ob. Dłuż. ?

WDMUCHNĄĆ cz. jednll. , Wdmuchać niedok.; Ross. baox- i
iiyTb , Bju.\aTb; Eccl. BAnyio, B4Uxaio ; wdymać, l^infin
blafen. Wdmuchnąć eo. Cn. Th. 1251.

WDOCilWYTKĘ. WDOPADKI, WDORWY . o6. Dochwy-
tka etc

WDOlC cz.dok., Wdoiwać czestt. i conlin.; Slov. wdogugi ;
Sorab. i. do netżoho dóhyu ; dojąc wpuszać , eiiimclffii,
biiiciii melfcii.

WDOWA. V. i, WDÓWKA, WDÓWECZKA . nYDO-
WIGZKA," WOOWULA, WDOWULEŃKA, WDOWENKA,
WDOWUNl.Y, i, ź. , demin.; (Boh. wdowa, wdowicka ;
Slov. wdowa; Sorab. \. et. 2. hudowa ; Carn. iidóya ;
Yind. yuiloya , shena kateri je moshumrel: Cioat.uiio-
va , vdovicza , udoyicza ; Hag. ydóya , ydoyizza ; Slav.
ydoyica ; Bosn. udoyica ; Rost. B40Ba , B.iOBima ; llal. \c-
(lova ; fjat. vidua ; Colh. widuwo ; Otlfried. syitua , wi-
teua, wituwa ; Anglos. wuduwa ; Angl. widoyy; 3J i f b r •
f (i d)f. wedewe ; Friest. wcedi; Gall. \e'j\c; C^rm. bic Si'
tiuc ; Obrb. 2Siitib; Sanscr. yidhaya; Pers. biwe)-. której
maż umarł. — • -Niestety ! wdowaciem ja jest ! 1 Leop. 2
lieg. 14, 5. (mąż mi umarłj. Nie frasuj ti'j nędznej
a mizernej wdowiczki. Rej. Post. P p ó. Wdowy dla
majętności pojmują. Budn. .Apoplh. 141. U wdowy chleb
gotowy, ale nie każdemu zdrowy. Rys. Ad. 08. U wdo-
wy chlćb gotowy, ale wymowny. GUcz. \Yych. P 5.
(nie bez zarzulówj. Nadobna wdoweczka. Teal. 28. b, 78.
Wdowuleńka żwawa. Zalt hir. 25. Coż mówisz o mojej
wdowuii ? i6. 52. b, 4. Kochana wdoweńko , kiedyż zro-
bimy koniec? ib. 28. b, 122. Kochana wdowuiiiii. ib.
12, 105. — §. Fig. W Polszczę żadna wakancya me
jesl długo wdową. Dwór. E 5. (nic długo wakuje). —
g. Bolan. Wdówki ziele. Bral z Siostra. Cried. 503,
flot Irinilalis, bic 3)re9ffllti9rfif*Hiliiie , 3itiffniiUtfricn. Po-
trójny fiołek brat z siostrą, drudzy wdo»k,iiiii lowią.

w D o w G z Y - W D I\ O Z Y Ć.

WDYCHAĆ - WDZIEGZEŃSTWO. 243

Syr. 14u2. WDOWCZY , a , e, do wdowca nale/.ąey,
S3itlt'CV ' . Sam ręka wdowcza i osieroconą , Stos drew
zapalił i z svnem i z żona. Murszt. 2G0. WDOWI, ia ,
ie, WDOWSKl, WUOWIEŃSKI, WDOWIN, a, e; Cam.
LidoYske; Croat. iidovichki ; Rag. udovni, vdovicki ;
fioss. B40Buri , B40Bii>iii1; do wdowy należący, 25>itn.'f ii = .
Dar , który się żonie na przypadek owdowienia jej , t.j-
tiiłem wsparcia przyrzeka , nazywa sie dochodem wdo-
wim. Gal. (lyw. 5, 153. Henryk zniósJ podatki, które
zwano dziewiezemi, wdowienii i inne. Bid. Hst. 152.
et Biel. Św. 193 6. — Wdowie, Siibst. u Długosza,
liduale. Aar. Hst. 4, 279. (Ross. ajOBbe , ob. Wdow-
slwo). Z łakomstwa domy wdowskie pożerali. Żarn. Post.
5, 787. Oczy \\dowine. W. Job. 51, 16. Zabrali woTu
wdowinego. W. Post. W. 2, 518. 1 Leop. Job. 24, 3.
( sierotozego. 5 Leop.). Nie służy jej stan wilowieiiski.
Teal. 13. c, 10; wdowi stan. W' Post. W. 49. (wdów-
stwo). WDOWIEC, wca , m., któremu żona umarła:
Boh. wdowec; Sorah. i. hudowcz; Cant. udovz ; Croat.
vdovecz , udoyecz; Slav. vdóvac ; Bosn. udovac ; Rag.
vdóvaz ; Germ. ber SBitlDCr. Wdowiec z wdo\va rzadko
dobrze z sobą. Rys. Ad. 75. WDOWIEC ; Ross. B40B-feTb,
0B40B'fcTb, oh. Owdowieć. (Ross. BjOBCTBOBaTŁ wdowa
lub wdowcem być). WDOWIEŃSTWU, WDOWSTWO!
a, «. ; Boh. wdowstwj stan wdowy, wdowecstwj stan
wdowca; Sorab. 1. hudowcztwo ; Croat. vdovichtvo .
udoviclitvo ; fiag. vdovictvo , vdoslvo ; Bosn. udoyictuo;
Ross. B4nBCTB0 ; wdowi abo wdowczy stan, ber 3Bitmeii=
ftaiib , 'Kitmcrftaiib. Panieństwo , małżeństwo , wdowstwo.
\V. Foit. W. 49. Twarzyczka jej wdowieństwa nie oka-
zuje. Teat. 44. b, 24. Przez ten nieszczęśliwy stan wdo-
wieństwa swego, ani zdrowia mieć nie może. Teat. 15.
c, 10. Wdowa nie traciła prawa dóbr posiadania, do
jej wdowieństwa przywiązanego. Czark. Pr. 1 , 62.
"WDOWOZEŃ, ia, m. , który z wdową się żeni, ber
CtilC SJitme tłeiiratbCi. Wdowożeniowi : Wdowę żonę poj-
mujesz, hcttow. Fr. 72.

Deriv. owdowieć, oiodowiahj , owdoiuialość.

WDP.AŻ.\Ć, ob. Wdrożyć.

W DROBIĆ, (;. dok., wkruszyć, drobiąc wpus'cić; Boh.
wdrobili ; V()irf notersdrobiti , notervdrobiti , noterkofiti;
Sorah. \. drebu nutź, nadrebiu, nadrebim : Croat. udro-
blyujem , (udrobilo intrimentum); Ross. B4poÓHTb ; EccI.
B4po6iiTii. B4poó.iaH) ; drobiąc wrzucić, wsypać, cill'
brocfclll. iNalej na miseczkę rosołu, i wdrób' w niego
chleba. Perz. Lek. 511.

WDROŻYĆ, Ci. dok.. Wdrażać niedok , na drogę wypro-
wadzić, na co naprowadzać, wyciągać w co; nilf bcn SBfiJ
biiinibrcii , IcitCll , ciiikitcn. — Fig. Dyskurs nas wdrożył w
rozmowę o sposobie pisania listów, hias. Pod. 2, 110.
— g. Wdrażać w co, wrzynać, wrażać, wpajać, phys. et
morał.; Sorah. 1. dowpam nutź, zadowpam nutź; Vind.
ydbetiti , notervdlietili , vreshuvati, nolersaresliuvati ;
Ross. B40jOHTb, B4a.i0.iiiBaTb , BnepiiTb, sneparb, bo-
4py3HTb , B04py!ł;aTb , einjiópen , ciiigralien , cinbrucfcii. Była
królewska wieża , z 'ogłośnemi mury , Gdzie był, jak o
tym sława, złotą lutnią złożył Syn Lalony, ztąd jej

\vdzięk w kamień się byl wdrożył; saxo sonus ejns inhaesit.
Zebr. Ow. 188. W'drażać w serce dzieci obyczaje i uczu-
cie. lVę^. Marm. 5 , 204. Powaga mówiącego , sposób
opowiadania , wiek młody słuchających , wszystko to
wdraża w umysły niezgluzowaną impresyą. Kras. Dos.
157. Ludzie fatalne o sobie wdrożyli mi zdanie, wszy-
scy są obłudni. Teat. 49, 40. — §. Wdrożyć sie recipr.,
drodze przywyknąć, assuescere ilineri. Cn. Tli. 1231.
ben fflcg, bie Dieife geiiuibiit tfcrben. — Fig. Wdrożyć sie
do czego albo w co ; włożyć sie, \ypravyić sie, wćwi-
czyć się, wetrzeć się, wtórować się, wciągnąć sie; fic^
an (tmai gemii^men , fid) (itiiciii nrfieitcn; {Rag. vdrfl.\iiise
placere}. Po mału wdrożyłem sie do tego nowego spo-
sobu życia. Kras. Dos. 109. Każde powołania potrzebuje
wdrożenia sie w przyjęte obovyiazki. Ga:-. Nar. 2, 2.

WDYGH.4C, o6.' Wetchnąć. WDY.MAĆ, o* Wdać.

WDZLAĆ , /. wdzieje cz. dok. , Wdziewać , '"Wzdziewać
niedok : Yind. noterdjati, noterrdieyati : fios.'<. B34liTb ,

B4tBaTb , B34'fcBaTb , B4tjaTb , B4'fc.lBIBaTb ; Eccl. B4tiKliTlI,

B.ioa;iiTb , B4'bTb; włożyć na co lub w co, aiileijcii, bv
Ttcinlegcn , umlcijcu, ciiiftccfcn, aiiftcdeii. Kazała mu na szyję
powróz wdziać, a ()0 ziemi go włotzyć, az umarł. Biel.
Sw. 69 b. Zawiesiłem 'kołsiki ku okrasie oblicza jej, i
zaponki wdziałem na ręce jej. 5 Leop. Gencs. 24, 48.
(wzdziałem. 1 Leop.). Wdział sobie okulary n.i nos. Tr.
Wdział pierścień na palec. Tr. Uciętą głowę jego wdział
na dzidę. ib. wetknął. W'dzien,ija czapki na głowę. Teat.
8, 115. kładą, fic fc|en bie SJiitiim aiif. Wdziewać su-
knię, wkładać na się, brać na się, ubierać się w nią;
ein 5!Ieib niijielitti, niileflcii. Otóż jest mój płaszcz, wdziej
Wcpan na siebie. Teat 27, 118. Damy czeslokroć na
się wdzievyają roku jednego bogatej familii intrate. Zab.
16, 279. — Fig Czarownik kruka postać na się wdziewa.
Przyb. Milt. 108. (przeobraża się j wdaje się w krukaj.
*'WDŻ1EGZMCE /)/i<r. , Cbarytes wdzięczne , Łaski, Wdzię-
ki, Graliue , trzy boginie towarzyszki Wencry, Aglaja ,
Thniia , Euphrozyne Ottr. Ow. 237. bie brct) iSulbilPttillClI.
**WDZ1ĘCZN0KRZYKI łabędź liielau: Mijśl. E 2\ydzię-
czno£;łosy; Ross. G.iaror.iaciibifi : Ercl. c.ia4Kor.iaciiŁiri,
licWid) l*rcycnb. 'WDZIECZNOGŁOSIE, la , n.; Ross.
6.iarorjacie ; Eccl. c.ia4i>or!iacie. "WDZIECZNOMOWNOŚĆ,
ści , 2., miły sposób mówienia, licMi^C^ , fdieiic-j Scbcn.
Na żartach i wdziecznrmownos'ci jej nie schodziło. Pilch.
Sali. 49. svaviloquenlin. Cn. Syn. 847, Sorah. 1. fwod-
korelzniwofcź. ••WDZIĘCZNOMOWNY , a, e — ie, adc,
miło słodko mówiący, niimiit(lii1 rcbciib , suavtloquiis. Cn.
Th. 1251. "'WDZiECZNOMIlCCZNY n. p. spad rzeczki.
Pilch. Sen. gn. 173', licMi* iniiniicliib. "WDZIĘCZNO-
PAiMIETiNY, a, e, n, p. Wdzięcznopaniielnc serce. Tr.
nie przestające czuć sie do wdzięczności, baiifOnr eiiigC'
benf, ciuii] bniifbar. "WDZIĘCZ.NOPŁYNiNY n. p. rym.
Pilch. Sen gn. 299. miły" i gładki , licMid' flicpeiib.
"WDZIĘGZNORYMNY n. p. Helikon. Zab. 16, 82. Weg..
pełen słodkich rymów, upll licMicbcr ?icber, lieWid' bid)=
tciib. WDZIĘCZNOŚĆ, ŚCI, i., WDZlĘCZEiŃSTWO , a,
n. ; Boh. wdećnost , uznalośt , (cf. uznać): Slov. wde-
ćnost; Cam. hvaleshnast, (cf. chwalić, chwalebność) ;

31*

244 w D z I Ę C z NO S P I E w i\ Y - w D z 1 E C z N Y.

Vind. hvalerhnost, hYaloflinosl, sposnaulirosl. sposnanilnost ;
Croo/. Iiarnoszl, zainalnoszl, fcf. zachwalić) ; Hag hSrnos,
hir, liSrstyo, poznanos, zaziiarios, (et. poznad, cf. zaznać) ;
Uosn. harnosl , (liir ■ pożytek) ; Roni. 6.iaro4apHOCTb ,
BOSÓjarojapcHie , npji3naTeJbH0CTb ; ted. 6.iaro4apCHie ;
g. 1) CZUCIU się byc obowiązanym za ilobrodzicjstwa , tie
Danfóarfcit. Malka )est dobroć , wdzięczność córkę rodzi,
Dobroć przodkaje , wdzięczność za nią cbodzi. Bralk.
praef. L dobroci wypJyv,a wdzięczność, klóra słodko
zajmuje serce przez wspuniiname dobrodziejstwa. A'. Pam.
24, 520. Serce powmno być wymiarem wdzięczności.
Mon. 67, 17'J. Mam ci wielką wdzięczność, i zawsze o
lobie pamiętać będę. Teal. 'ii *, 43. Nie krzepnąca
nigdy wdzięczność.' ;Y(ei. 1,51. Zwykliśmy mówić:
len lemu wdzięczność odniósł ; odnosić bowiem jest lo ,
coś w inień dobrowolnie przynosić , i//e Mi gratiam re-
lulit; nie mówimy: wdzięczność wrócił, gratiam reddi-
dil, wracają bowiem ci, u których się domagają. Pilch.
Sen. list. 2, 518. Oppos. Niewdzięczność, 'niewdzię-
czeńslwo, "niewdzięstwo, bic Uiibiiiifbarfeit. Niewdzię-
czność , nie uznanie dobrodziejstw albo usług odebra-
nych. Mon. C8 , 177. Żarn. Post. 5, J>'28. Ten sprośny
występek , niewdzięczeństwo , dobrzeby żeby karany był.
Gorn. Sen. 141. Nolę nlewdzieczeństwa z niego otrząsają.
Birk. o Exorb. 20, 20. — §." 2) Wdzięczność , przyje-
mność, słodkość, miłe, lube przymioty; \'ind. peijasli-
vost, radlivosl, lublivost, dopadlivosl ; Croal. dichnoszt ;
Hung. diszesseg, lisztessćg ; Hag. dicnos, dika; Hoss.
yMiubHOCTi. . cja^ocTb , bie Sieblid^fcit , Slnmutb. Święic
relikwie jałowcowy zapach wdzięcznością przechodziły.
Zygr. Papr. 1o5. Wdzięczność głosu, lioii. Kom. 2, 245.
Była w Bolesławie wdzięczność obyczajów , powagą pań-
ską umiarkowana , suaoitat. Krom. Gi. Wdzięczność spraw
ludzkich jest przyjemność, mając niejaki znak cnoty i
obyczajów; ztąd mówimy: la panna wdzięcznie oczyma
obraca , wdzięcznie chodzi, wdzięcznie mówi , śmieje
się. Petr. Et. 526. — g*. Był wielkiej u boga i ludzi
wdzięczności dla świętego żywota swego. Sk. Di. 808.
(w wielkiej akceptacji, wziętości ; Ct ItJat (cbr bclicbl ,
()attc ijropen "Bc^fallj. Wdzięczność moja z twego 'wrolu
szczęśliwego. Miusk. Hyl. \ , 'J5. (ukontentowanie , ?5cr=
gnugeii , Jrcilbc;. Itlha kazała posłom łaźnią nagotować ;
oni będąc tej wdzięczności radzi , szli da łaźni. Stri/jk.
117. "(tej grzeczności, łaski, ipńflicbrcit). "WDZIĘCZ.NU-
SPIEWNY, a, c. miło śpiewający, licblit^ fiiiflenb ; Ho$i.
ójarontcMHBUii "WDZIIJCZ.NOWÓNNY. a. e, n. p. Wdzie-
cznowonna róż:i. Kcliow. 8'J. licbiii^ rlcdjciib. "WDZIE-
CZNOŻUhTY, a, e, n. p. Wdziecznożofla kosa Niemek.
BarJi. Luk. 180. on,ieiid>in c\tl[\ Honb. WUZIEC.Z.NY.
WDZllJCZEN, a, e, WUZIECŻMLCII.NY, WDZIECZMISI.
intemii.; WDZIĘCZNIE, WDZIĘCZ.NO adv. ; lioh. wde-
ćny, wdećen , uznały, (cf. uznać; ; S/oti. wdaćni , wde-
ćny; Carn. hvalęshn ; Vind. hvalefhen , vdefhan , spo-
snanitcn , sposnanhu ; Botn. baran; Hag. hśran; Croat.
har^n , zahva1en , {ob. Zachwiilić) ; Slav. zafalan; Hosi.
ÓJarojapiiuii, 6.iaro,»apcTBeHnhiH, npiuiiaTfJHhili, (cl. przy-
znać); §. 1) czujący sią do obowiązku za dobrodzicj-

WDZIĘCZNY.

siwa, banfbar, banfbarlii^. Wdzięczny, kto nieco oddaje
za ono co wziął kiedyś , lub leż za dobrodziejstwa po-
winien zostaje. Uorn. Sen. 270. Wdzięczny jestem; £ec/.
6jaro4apio , 6.iar04apCTByio. Niewdzięcznych więcej , niż
wdzięcznych. Cn. Ad. 0"JU. (dobrodziejstwo wnet się za-
pomni).— Cum Genilivo : Wdzieczen czego • wdzięczen za
co , crfenntliA fiir cttPiia , baiifliar. Dobrodziejstwa nie być
wdzięcznym, rzecz szkaiadna jest. Gorn. Sen. 154. Jeżeli
bestye wdzięczne są dobrodziejstwa od ludzi , daleko
większe staranie mieć powinni ludzie, aby ich byli
wdzięcznemi. Bia/. Fust. Niewdzięcznymi się okazują lej
łaski zbawiennej, którzy za nią bogu nic dziękują.
Salin. A, pr. .Niewdzięczni byli dobrodzieiistwa pańskiego.
Biat. Post. 165. Kto czego niewdzieczen . ten tego me
godzien. /i'^i. Ad. 50. Pot. Zac. 10"l. Biał. Post. 221.
Krzyżacy, znając dobrodziejstwo przodków naszych, a
nie będąc go wdzięczni, nas samych miasto pogan wo-
jują. Biel. 184. — >f. 2) Wdzięczy, przyjemny, miły,
słodki: anflciifbm , licblid), nnmutWg; Carn. vshęzh ; \vid.
perjasliu (cl. przyjazny), radliu (oh. Rad), lubliu {oi.
Luby), lubesniu, perjeten (ob. Przyjemny; , dopadlm ,
(cf przypaśćj ; Grunt, dicben : Hag. dijcjan ; Hoss. ymiJb-
iiuri , yHiiJbHO, c.ia40CTiiui1 , ó.iaro.itniiuii. Uśmiech
wdzięczny. Weg. Marm. 1 , 159. Miał Alaciejowski twarz
wdzięczną. Goru. Uw. 2. Twarz gładka , ramie cudne ,
stan wspaniały, .Nogi wdzieczniuchne , oczu pozór st ały
Pelr. Hor. 2 , .4 5. ('tgromnemi bębnami , krzykliwemi
trąbami, wdzięcznemi lutniami, przyjemnemi cytrami
chwalcie pana Hyb. Ps. 294. Miejsce wdzięczne , lo-
w:irzystwo miłe. W. Post. .Mn. 522. Kwiat wdzięczny.
Tward. Duf. 42. Za latem błotna jesień przychodzi , a
za jesienią zaziębia a niewdzięczna zima. Hfj. Zw. 171
b. Siedząc doina pizy swym progu , Człowiek najwdzie-
czniejszy bogu. Groch. W. 595. Płci wdzięczna , stań
Sie uwielbienia godna. Kras. List. 160, (cf. płeć piękna,
biała , bflśl )d)5ne (§cfd)lc(^t). Ta moja wdzięczniusia lak
ładna Jabł. Tel. 95. Wdzięczne słowo ubłaga nieprzy-
jaciela. W. Syr. O, o. (dobre, łagodne, łaskawe słowo,
ciit guteS licbrcit^cj Sort). Dwa razy lo jest wdzięczno ,
gdy kio prędko daje. Prot. Jat. 27 ; [bit dat, qui cito
dat). Nawiedzeniem swym choremu wdzięczno uczynił.
ijiop. 20. (uk()nli'ntowanie mu sprawił, ucieszył go, fr
l;at Urni bnmit tiii itcrgnugcii gem.idil). — Wdzięczny, któ-
remu radzi, przyjemny, miły, wzięły; Iteb. bcn man
flcni ficbt, angciici)in . bcliebt. Widząc, ii nie był wdzię-
cznym gościem u niego , puścił sio ualej. Btel. 255.
Przerebski arcybiskup bardzo był wdzięczny u ludzi.
Gorn. Dw. 5 Wdzięczny czego, czemu ■ kontent z cze-
go, rad czemu; ycriiiiuijt iibcr tmai , ci tjmi ifbfiib. Ka-
zimirz Wjeżdżając do Krakowa , widząc , iż są wdzięczni
jego przyjechania wszyscy , dziękował im za to. Biel.
102. Wodzi-li się na wszem podług woli waszej, wdrię-
ciniśiny tego, i togu dziękujemy. 1 Leop. 2 Mach. 9,
20. Był Jetro wdzięczen lego wszystkiego , co pan ra-
czył uczynić ludowi Izraelskiemu 1 Leop. Exod. 18, 9.
(ucieszył się. 5 Leop.]. (idy w Kusi me siało potom-
stwa, Kaziinirz będąc wdzieczen onej przyczynie, księ-

WDZIĘCZYĆ - W D Z I E K A.

W D Z I E R C A - W D Z T W A.

245

[\vo to sobie przyłączy/. Papr. Hyc. Wdzięczna jest tego
; nami la Rzplla , gdy odważni rycerze zagraniczni , do
liej sie garną. Vol. Leg. 4 , 586. ■ — Wdzięcznie przyj-
nować : za wdzięczne przyjmować = mi/n przyjmować,
ukontentowaniem, z czuciem się do wdzieczno.śei :
iinflnirlidi amicbincii , mit iscrijiiiiijeti , mit (^rciibcii. Wielka
liewdzieczność , gdy kto od dobrodzieja swego dobro-
lziejst«o niewdzięcznie przyjmuje; wicksza, gdy dobro-
Iziejstwem zgoZa gardzi. Żarn. Post. 5, 528. Przyjino-
vali za wdzięczne wieczerze ubogą. J. Kchan. Fr. 81.
lo od boga, trzeba za wdzięczne przyjmować. Lub on
aje , lub bierze, za wszystko dziękować. Simon. Siei.
17. Proszę, za wdzięczne przyjmij dar ten mój malu-
zki. Biel. S. M. A. 2 b. Bóg to nie wdzięcznie przy-
al od nieb. Biel. Sw. 5. (nie łaskawie, iingndbii]). Pu-
cil sie do Prus, a tam od Krzyżaków wdzięcznie byl
irzYJeiy. Biel. 255. Do Polski ujechał, gdzie był wdzie-
znie od Bolesława przyjęty. Stryjk. 182. — g". Wdzie-
zny, ratiim, grnlum facere , habere : giilttg macŁctl , riif
ultiij crfcnneii. Dawne konstyfucye we wszystkich ich
zastkach , niocni^ wdzięczne czynimy i potwierdzamy.
hrb. Stat. 99. Wszystkie przywileje chcemy umocnić ,
otwierdzić, całe i wdzięczne uczynić. Herb. Stał. 19.
'rzy czym byli , i na co zezwalali , i za wdzięczne to
lieli najuczciwsi oo., etc. Herb. Stat. 661. WDZIE-
IZYC CZ: doli., wdzięcznym przyjemnym uczynić, umi-
ić ; nngciielim madicii, ycrlicMii)eii; (Croai. dichiti , szlayiti
lorificare). Cnota wdzięczy , Cnota wieńczy. Kras. List.
15. Radość uśmiechem oczy jej i wargi wdzięczyła.
hzyb. Ab. 82. Czysta miłość wdzięczyła pieszczenie
każdy wyraz jej głosu, każde warg ruszenie. Przyb. Ab.
4. Łzami wdzięczyć lice. Teat. 44, 72. — WDZIĘ-
IZYĆ się rec. . przymilać się, piększyćsię; ji4 ongenclim
iad;en, fid) finicgcin; {Slov. wdećjm se, wdek ćjnjm
ralifico; Hag. dicitise glortarij. Niewiasta w 40tym ro-
u tego wdzięczenia zaprzestać nie chce, co ją w 20iyra
dobiło. Mon. 63, 612, (cf. kokieterya). Każdą jego tro-
ke swoją pieszczota, zewsząd nadskakując, zawsze sie
rdzięcząc, ugłaskała. Ossol. Sen. 25. (permulcere). Panicz
liby czuły Nie tak się do mnie wdzięczy, jak do mej
zkatuły. Treb. S. .U. 40, cf. umizgać sie.
IZIEDZICZYĆ się rec niedok , wdzierać się w dziedzi-
two, [icb in cin Crbtbeil hinein braiigcii. Kardynali , bi-
kupi , prałaci, słyszymy jako się wdziedziczyli w kościół
lański. Gil. Fost. 514.

)Z1ĘK, u, m., WDZIĘKA, i, i.; Boh. wdek; "a) 'dzięka,
lodziękowanie; bcr Iłaiif, bic Tlaiiffagiing. Za tym boha-
yr Paphski słów godnych użyje, Wdzięk oddając ^Ve-

erze ; grales agens. Zebr. Ow. 2o2.

Wdzięk ,

vdzięczność , obowiązek za dobrodziejstwo, bic 2)anfbar=
tit. Bierzesz dobrodziejstwo, miejze wdzięk, raduj się
: niego. Gorn. Sen 152. Jakże rzekłem, zarabiać miło na
liewdzięke. Zab. 9, 112. Zabł. — 8". Wdzięk < zawdzię-
zenie , nagroda , bic 35c!pt)iiung. Żeśmy tę rybkę sarnę
iłowili , za długą teskność odbierzemy wdzięki. Wad.
Dan. 228. To i co więcej mówił; ale na wiatr słowa
eciały, i nic wdzięku nie odniosła mowa. Simon. Siei.

45. — b) Wdzięk, ukontentowanie, 3jcrgiiiigeii. Szlachetny
umysł nie znajduje wdzięku w swojej wielkości , lecz w
dobrych czynów liku. Zab. 12, 524. Jak. — g. Wdzięk,
dźwięk , przyjemność , powab , Hag. dika ; Bosn. ghizda ,
Ijepota , ber 3ieiC, bic 3lnmut&, bic Si^óiibcit. Wdzięk,
przymiot ciała; przyjemność rozumu i duszy; wdzięki
wzrastają bez dołożenia się naszego; przyjemność rodzi
się z ciągłego usiłowania w kształceniu umysłu; wdzięki
są znikomą ozdobą, przyjemność do grobu zostaje. Pam.
Warsi. 4 , 44. Ozdobna wdzięki wszystkierni. Przyb.
Milt. 251. Chciał zerwać z krzaku raz Kupido ręka
Różę, co świeżą wzrok nęciła wdzięką. Min. llyt. 5, 38.
Uprzejmość gospodarza , grzeczność gospodyni , wszystko
to niewymowny dawało wdzięk domowi. Kras. Pod. 2,
159. Wdzięką panieńską przechodzi córki Cekropsowe.
Bardz. Trag. 74. W domu siedzi niewiasta przecudnego
wdzięku. Dmoch. II. 72. Rozmowa o stroju i wdzięku.
Mon. 6o, 564. Szczęśliwy, kto wdzięk wraz z pożytkiem
łączył. Kras. Mysz 105 — Poeł. persom f. Wdzięki,
Łaski, Charites , Gratiae , boginie piękności, ^or. 1,24.
Wdzięcznice, Boh. Mdostenki ; Carn. Drushize , bic .'óiilb'
gotiimictl. U poganów 'Dzięki malowali sobie w obrazie
trzech panienek, jedne z różą, drugą z mirtą, trzecią z
kostkami; bo wonna by róża, przyjemna by mirtowe
drzewo , wesoła a wdzięczna jako 'igra jest ofiara 'dzie-
ków. Gil. Post. 183. — g. Wdzięka, ozdoba, zaszczyt;
3icrbc, Slibm. Wdzicko Rzymu , obrońco senatu całego!
Bardz. Luk. 124. 1 ciebie, wdzięko Rzymska, imię wiel-
kiej sławy, Brute, chcą mieć spójnikiem lak szkaradnej
sprawy! Bardz. Luk. 2, 63. O klejnocie, o dzieko do-
mu upadłego. Bardz. Trag. 218. Onaż to wdzięka
Grecka, co świat tryumfuje, Mójże to syn, Herkules!
Bardz. Trag. 55 O dzieko świata , słońce proministe !
Bardz. T,ag. 510.

WDZIERAĆ, ob. Wedrzeć. WDZIERCA, y, m., WDARTUS,
a , m. , który się w co wdziera, wtrąca, wtręt, 'wtre-
Cicń , samów 1,-iz, właz, intruz, samozwaniec; Ross. ca-
MosBaneui, ber fic^ ibp ciiibrdiigt , nufbringt, eiii (Sinbringcr.
Bolesław oczyścił miasta od uzurpacyj Czeskich i Nie-
mieckich wdzierców. Nar. Hsł. 2, 543. Cesarz Henryk
zaspokoiwszy stolicę Rzymską od wdzierców, posadził
na niej Klemensa, ib. 556. Od boga danego zbawiciela
przyjąć nie chcieli, i leda wdartusa i zwodziciela mieli
przyjąć ku swemu zginieniu. Wiśń. 282. WDZIERCZY,
a, e, wdziercy się tyczący, do wdzierców należący,
wdzierający sie, fit^ eiiibrdiigciib. Pomerania Krzyżakom
niesłusznym prawem od margrabiów zaprzedana , potym
od króla Czeskiego takimże wdzierczyra prawem daro-
wana. Nar. Hst. 6, 140, cf wilcze prawo. WDZIERKA,
i, ź. . wdzieranie się w co, i>ai giiibringcit , f\i) Miicitt
Srdugen. Wdzierka , ambitio. Zebr. Ow. 250.

WDZIEWAĆ, ob. Wdziać. WDZIEWALNY, a, e, mogący
być wdzianym, v>łozonym , natykanym; fliiftetfbar , anleg-
bar, anjiebbar. Tr.

WDZKIE, n. p. komisye, abbreiiatio, ob. Wojewódzki.
WDZTWA , ob. Województwa.

246

W F. - \\" K C O W A Ć.

W EDA - WED N Y.

W E.

WE, Fiaeyoiiito w, z prz\danvm e, ii. p. v.e Lwowie,
oh. W.

WE WIE!! — n. p. Na liszkę psi kwilą: a we wie, a we
wie. Hanr. Sk. 53'J. tai 9lii)d)la(jcn Ser SnflP^ntc f»f» "■
nem 5'i*'<-'' cl', wiu!

WĘHOilEK, •WĄWOUEK, "WAMBOUEK, rka , m.; (Uoh.
auLorek koszyk: £/(/;;). brali, iv se do neho beru);
wiailro: Boh. oków, wokow, (ot. Oko.\) ; Sorab. 1. bolil,
bonk, boniżżik ; Sorab. 2. burk; Cioal. veri'ii (cf. wierzcii),
zaimacli , zajemach , (cf. zająćj ; Vind. yodonolenza , ve-
dciza , viedra ; Bosn. (;i|,'ai . vidro , kabał ; Slov. csabar
za vodu ; (liuy. ubiifcik < korzcf) ; Hoss. ymuTb {ob. U.sza-
Ika) , yiuaicut , juiutiiki , 6H4Łfl , ciaMna ; Graec. rifi-
(foiji).;; Lat ampiiora ; Lat. ined. ambra; Aiiglosax. ani-
ber ; Svec. aentber; hi. ainr; ??t)rfńĄf. ammer, eni-
mer; Oftcrr. ampcr ; Cfbii. rimcr; §Dd;K rcr gimcr.
Weniborek , nauzynie bednarskiej roboly , z pałakieni na
wierzciiu, siuiy do noszenia wody, mleka i t. d. Magier.
i)hkr. — Haustrum , macliina do czerpania wody, z kilku
wiadrami, dzbankami, wamborkami. Chmiel. 1, 2"27.
Z woda, z siekierkami, osękami, z wąworkami, na
raliinek domu od ognia przybiegli. Haur. Sk. 94. 5citer=
cimcr.

WEBIl.\.VĆ med. jediill. , brnący wleźć, biiiciil iBflteil pr. el
jig. WebrnaJ do wody. Otw. Ow. 434. — (Caret prae-
senli , non dicimus : webrnani , aul webrnywam).

WĘCH, u, m. , wacbanie; Boh. eieh; Slov. cucli (cf. cu-
cliiiad) , eitedelnost , (cf. czuć); Sorab. 2. nucliane , (cf.
niuch) ; Sorub. [. nuchaiio, nucliaduo, fca^ JKicdjttl, bcr @e=
riii^, boś Spiireit, bic 5piir, bie 'Sittcriing. Węchem wilk syt
nie będzie. Cn. Ad. \2'2'2. (waclmjąc się me n^jej. Dźwięk
za węcii : jakie częstowanie , lakie dziękowanie. Cn. Ad.
298. (jakie raczenie , lakie płacenie ; hospes odore a
caupone traclalus , cidem sonilu pecuniae soluit et abiit).
Psi węch , cuch , czui^h , n. p. pies ten ma węch do-
bry . t>cr Siinb (lat eincn flutcit (Śeriid;, ciiic giitć Spiir ,
flute 'Bafe. Wediu ostrego, canis tagax. Cn. Th. 1252.
(wiatr ma dobry). Węchem czego .szukać, dochodzić, pr.
el tr. weżyć , 'jiąchać, śledzić, tropić: iind)f('urcii , md)'
l(f;iiiipicrii , 6cni (Scnid), ber 28ilterun(], bfv Cpiir iiadt.jfbcn.
Węchem doszedł. Cn. .Ąd. 122G. (wytropił, wyśledził,
Cr ^<iti (luśflcfpilrt). Samym węchem rozeznam Erancuza
od Polaka. Teut. ."3. c , 35 samym zapachom , (cf. przez
skórę, Hid) beii ©criid; iiittcriĄeiDc id) {ic). WĘCH ACZ, a,
m., wąchający, węchu dobrecjo, ostrego; fin i)iicd)fr, ber
ciiifii finrfcii ©crud) bat. Cn. Th. 1232. •'WĘCIIUDY.M ,
w Batrai-hninyomailiii. mysz, Graec. xticffodi(óxTt^.;. I'rzyb.
ber 3taiid)ried)er. WĘCHUHZ , a, m. , pies węchem śle-
dzący , ber Spilrbimb. Tr. . Cant. vohón ; Vi'iiy. Nohon ,
oYohni. savolilivi pe(s , flednik , fledni pels , cf wyicł.
WEt.HOWY , a , e , od węchu , (9enid)a ■ ; Hoss. oóoiifl-
Te.ibHuB. Nerwy węchowe. A'. Patn. 15, 353.

•WECHTOWAĆ, ob. Eechlować.

WECtJWAC Ci niedok.; Boh. brausyli (ob Brusid, bruł),
ubrausyli ; Sorab. i. wotiu ; Carn. brusiti , brusem, ri-

psam; Vind. brufyti , brudl , nabrufit, oslril , pobrufiti ;
Croat. brusziti , biiszati. brishem , glodati , glodyem;
Z/oin. brusiti, osclrilti ; liots. iimy , TO>iBTb, (ui. Toczyć) ;
ostrzyć, Germ. a'eCen. Osła nie siecze, lecz ko,<y we-
cuje. Cn. Ad. G8. — Fig. Wecować kogo, szlutuwać,
wziąć go na tarkę , na przetak ; cisen fdileifen , burłjlt'
d)flii. — jź". Hecować, ecować , (icieii. Siekiera w sre-
brze wccowana. A. hchnn. 125, coelata.
WĘDA, y, i. WĘDKA, 'W.ĄDKA, -W.ĄTliA, :. i; dem.- Uoh.
udice, udićka; Sorab. 2 buda; Sorab. l.recżazowe wr.in-
dwo , renka , hudżacza hoczka ; Slov. udice; Carn. ici-
nek , {ob. Tarn) ; Vind. vudiza , tern, lernik ; Croat. vu-
dicza , Yudichicza ; Bosn. udica , udicica ; fiuy. udiza ,
udiciza , odmettaz; Hoss. y4a , j'4Ka , y4iiita , y404Ka ;
Tatar karmak , {ob. Karm); Dic 3lliijel, gi|(^ttii!)cl. Węda
składa się z gibkiej i na końcu jak najcieńszej la^ki ,
pospolicie leszczyny nowej , z nici kręconej z końskich
włosów , do cienkiego końca laski przyprawionej ; na
końcu jest węda szczególniej tak zwana, to jest hacz\k
żelazny, 3liiocl()iifcn. hhik. Zw. 5, 255, ( cf. kozula , cl.
inotowaz, puszizanka ). Łowić na wędę. ib. ob. wę-
dzić ryby, niigtlii. Hybilw wędę zarzucił w rzeczne głę-
bokości , Aby bobie dost.ił ryb nędznik ku żywności .
Kładł na wędę robaczki; które gdy ujrzały, Fizekła szczuki
dolina: poirawyć rozkoszne, Ale za to gardło dać, ru-
baczysko sprośne. Lin rzekł: spairzum jeśli smac2ii\.
Wnet połapił robaczka na wędzie onego , chciał ni/.id
wykinąć , ale one różki Trudno było wyrzucić i prze-
gryźć powrózki. I'apr. Koi. J. 2. Zaczepiwszy w ostrym
haczku nęlke. Wabi na zdradną chciwe ryby wedke.
Zab. 9, 17. i\ie okrywajcie karmią zdradliwą wąd krzy-
wych. Olw. Ow. 028. Tak ten świat umie, łowi na
groch wędą , Na gołą wędę już ryby nie będą. łJralk.
B 'i b\ (Siov. ribi na lep, ptaków na udicu lapaf; r_\by
na lep, ptaki na wędę łapać < na opak wszystko). Jak
wędą ryba , tak się człowiek rozkoszą łowi. 1'Tot. honi.
D. Wędą, jak widzę, łowią ludzi, wędą. Pulomnc wie-
ki chwalić , mówią , będą. Bratk. J Z b. Ostra wędka
piekielna, łakomstwo. Falib. S 2. Twarzy ludzkiej gład-
kość chytra węda oka. Susiyc. Pieśń. 5, £,'. 4. Sam itrój
Turecki jest wędą, która pociąga do sekty mahometań-
skiej. AVoA-. Tiirk. 104. — Złotą wędą ryby łowić. Pol.
Jow. 215. t j. dla małego pożytku wielki nakład czynić.
/Uącz. Głupi, kto złntą wędą drobne rjbki łowi, l'r-
wie się, aż przepadło, co dał złotnikowi. ł'ol. PorióH.
Kortuna, na kogo względy Będzie mieć , już złutemi ło-
wić może wędy. Gaw. Siei. 350. — Już ma złodzieja na
wędzie. Pot. Syl. 57. (już go złapał . er t)rtt i(ltl f4)0B
gffiinocti ). Nie mógł sie już wydrzeć z wędy. ib. 595.
Czyś już połknął; już trudno zedrzeć ci się z wędy.
Pot. Zac. 37. (me wymkiiiez sie , nie wyśliznicsz ). —
^*. Łotr ten konie na wędę łapał. Uwor. K. (jakoby ry-
by , zręcznie kradł). WĘDKAKZ, a, m , co ryby wędą
łowi; Sorab 1. hudżieżer ; Croat. Yudichar ; Bosn. udi-
cjar, ribar s' udi^om ; /iaq. uilicjar ; Rott. y4HUUłan ,
ber Slnfller , ,łif(tieangltr. Wędkarz mało ryb ułowił. Em.
55. WĘUNY , a , e . do wędy należący, !lngcl • ; EccI.

WEDLA - WĘDO Ł.

W E D R O \\- A Ć - W E DUO W N V.

217

yaiimiiUM Weilna nic! , węJny sznurek, włos, bywa i
iańcucli. Cn. Th. 1252, Cani. vo[liz:i ; /lay. tugna,
strugnja , cl', struna , strona; fiofs. .leca , atca , ob. Mo-
lowląz. Wedny trzonek, ob. Wedlisko , WeJzisko.
Deriv. weihiilfo , wedzisko , luednsly.

iVEDLA, 'WEDLE, praep. Genit. , a) /oki = podle , przy,
u; Boh. wedle, (wedleyśj -poboczny) ; !Ślov. wedle; Slav.
poleg ; Eccl. BCKpaii , n04.it, Cjiis-b, ncfieii bca , banickn,
ncbcil Ctlimó |!ill, lniuj'3. W końcu roli Siedziałem rano we-
dle narożnej topoli. Ziinor. Siei. 127. Jakob wedle mia-
sta Pjrfiryonu obrał sobie pustynia. SA". Zyiv. 107. Dwaj
mężowie w szacie lśniącej , Ukazali się wedle nich sto-
jący. Odi/m. Sw. 'i, L I o b. Osiadasz pierwsze wedle
boga miejsce. Suszijc. Pieśń. F 2. Znak jest literata , im
cieniej wedle niego. Teat. 43. b, 52. (koJo niego). Wo-
dę tę dzień wedle dnia pić, nie jako niektórzy, prze-
rywają. Pelr. Wod. 54. (dzień w dzień , Jag fiir Jafl). —
b) ''Wedla, Wedle. WEDŁUG, podług, stosownie do
i'zego , w miarę, w proporcya czego, względnie; linss.
CJi43'a (cf. ślad , śledzić , posiedzenie) corjacHO ; iiatl; ,
Iniit, ycrbaltiii^mapig 311 , gemdp. Słupy dwa długie we-
dle głębokości rzeki w wodę wpuszczał. Warg. Cez. 8L
Według lat siła ludzka idzie'. Sk. Kaz. 467. Ty co pi-
szesz , rzecz sobie obierz wedle siły, I myśl długo ,
coby znieść barki potrafiły. Hor. Hor. 4 ; (maleriam vi-
ribus aequam\ Według sił i dostatku wszystko czyń.
Opal. Sat.Z\. Był młodzieniec według lat swoicb uczo-
ny. Birk. Dom. 53. Według stawu będzie grobla. Dvdn.
Apopht. 159. Czyj to cliłopiec skrzydlasty, rumiany a
biały, Wedle wzrostu ma łuczek , wedle łuczka strzały !
Pot. .Iow. 158. Wedla tej konstytucyi. Siat. Lit. 02.
Co będzie według prawa , uczynimy, Sznerb. Sa.r. 463.
Wedle przyrodzenia. Gorn. Dw. 556. Żyli wedle boga.
Prot. Kont. C 2 b. Opal. Sat. 7. Wedle nadziei naszej
pociechy nam udzielisz Sk. Knz. 67. Skoro sie nam
coćkolwiek nie wedle myśli szykuje , zaraz wpadamy w
gniew nicprzebłagany. Pilch. Sen. 559. (nie podług my-
śli, niepomyślnie;. Zdrowia długo dobrego, z wedle-
myślnemi od boga pociechami życzy. Bzów. Roi. pr. —
Similiter. Słuszne a wedle rozumne napominanie a roz-
ważanie. Kosz. Lor. 102 b. Wedle człowieka, mówiąc.
^Yys. Aloj. 527. (po ludzku, inciif(I;li(^ 311 rcbeii). Stańże
się twoje miłosierdzie nad nami , wedla tego , jako w
w tobie ufamy. Sk. Kaz. 67. — Omisso tego , n. p.
Szczep odrosły od ziemi mało albo wiele , według jako
nosi przyrodzenie drzewa. Cresc. 574 ; według jako jest
mocne abo podłe. ib. 558. Zmiłuj się nade mną we-
dług jakoś rozsadził tych . którzy miłują imię twoje ,
secundum judictum Itium. Wróbl. 292.

VEDLLINY plur., sztuczki mięsa wędzonego , ©tiicfc^cti gc=
ńudmkn rbcr gcfcIĄtcn 5ieifc|cg. 'Znalazłem już przygo-
towany likwor, masło młode, wędliny. Xiądz.'2,l. W su-
pie tej mają się znajdować rzeczy żucia potrzebujące ,
jako to grzanki chleba dobrze suszone, wędliny i t. d.
N. Pam. 5, 286.

iVĘDL!SKO, ob. Wedzisko. WEDNY, ob. Węda.

"VĘDOŁ, ob. WĄDÓŁ.

WĘDROWAĆ, WENDROWAĆ med. wedok., powędrować
dok ; Boh. wandrowati, putowati (ob. ['ątnikować, pii-
tnyj , na rcmeslo gjti ; Sorub. 2. wandrowasch ; Sorah
l.wandruyu; dm. vandram ; V'(?irf. bandrat ; Croat. \an-
dr&ti, putujem ; Rag. putovalli; Boss. cipancTBOuaTt ;
Sver. wandra ; Angl. wander ; Germ. iimtibcrii ; (Svec. an-
dra>iść, cf. Hal. andare ; Gall. aller; Germ. n'allcii ) ;
piechotą iść, kraj jaki pieszą przemierzać, zwiedzać.
pr. et fig.; wanbcni, 5U gupt rcifcii, rcifeii. Kiedym był
młody, i ja też wędrował, Nie razem próżnej włóczęgi
żałował, Nie raz sposobów i wątku niestało, hras. Mysz.
85. Do nas nazad wędrują, Ccmp. Med. 410. Jakbyś nie
miał powędrować Tam, gdzie wszyscy wędrują, Chciał-
byś w taniec poskakować , Gdy drudzy vv grób wskaku-
ją. Bal, Sen. 98. Wędruj , aliijuando idem quod precz
ztad, idź precz! Gn. Th. 1253. gc^! pnc!c bid)! {ob.
Weiider, wen; Boss. bout>]. ■ — O rzemieślnikach: wę-
drować, wędrówkę odbywać; ai!f bic ~Sailbcrfd)aft gc|'CII ,
iimiibcrn , {wn S^mhimUbmiiljcn). Czeladnik ma przy-
najmniej przez dwa lata po miastach naszych wędrować
dla przejrzenia sie w nauce swej. A. Zamoj 80. WE-
DROWESZKA , ob. Mendeweszka WĘDROWIEC, "WAŃ-
DROWIEC, wca, m.. WĘDROWNIK ' a, m. , wędrujący
człowiek ; Slov. wandrownik ; Sorab. 2. vvandraf ; Vind.
popolnik , potni zhloviek ; Croat. vandpavecz , putnik ,
Hiuig. randorló; Ross. cipamini;-!, , /'. cipannnua , CipaH-
CTByiomiil ; Eccl. nmiumifh, j. nyTHima [ob. Pątnik, put,
pątnikować, putny), nyTexo4eui , nyiemecTneHMHKT), ny-
Texo4nTe.!ib , cTpaHCTByroiuifl , 4opo5KnbiH HCJOBtu^B, xo-
4eu'B, xo40K'b, ctt! SBaiii^-crci" , Ł>aiibcvśm(iiiii. Szczerze
powiedz , Czy to poseł z zachodu , czy jaki wędrowiec.
Przyb. Luz. 222. Tak północne wandrowców błędnych
wiedzie zorze. Zah. 9, 118. ZabŁ Wędrownicy Frań-
cuzcy nie zgadzają sie w opisaniu piramid Egiptskich.
Wyrłv. Geogr. 264. (wojażerowie , podróżni , zwiedzicie-
le krajów). Nie przestają oni na wynajdowaniu monu-
mentów, uszłych jirzed uwagą wędrowników. N. Pam.
25. 107. Ich opisanie wszędzie ma na sobie cechę
prawdy, mało zwyczajnej innym wędrowcom, ib. — g.
Hist. nul. Wędrowiec, falco ardearins, gatunek soko-
ła , pochodzi z Norwegii. Kluk. Zw. 2, 206. ber 5Banbcr=
falf, grcinbltngyialf. Drozd wędrowiec, turdus migrato-
rius , kształtem podobny do kosa. Kluk. Zw. 2 , 285,
bic 3'iigbrof)d, SSfliiberbi-oifca. WĘDRÓWKA, i, 2., wę-
drowanie; Bell. wandr ; Slot), wandrowani ; Sorab. 1.
wandr.ifslwo ; Sorab. 2. wandrowstwo; Boss. cipaHCTBO-
Eaiiie , CTpaHCTBO (cf. strona), cipancTBie ; Eccl. crpan-
iinqecTBO , bai 2Bnnbcvn , bie 58aiibci"|'d)aft. Po odbytej
wędrówce , gdy w którym mieście czeladnik zechce
osieść.... A. Zamoj. 80. Wędrówka narodów, bie 3SoI=
fmDanbcning. WĘDROWNY, WĘDROWCZY, a, e, wę-
drujący, od wędrówki; iimiibcriib , 2Baiiber = ; Sorab. 2.
wandrarski ; Ross. CTpanHnqecKiri Zgubiły się w błędach
wędrowcze gromady. Przyb. Mili. 55. Polny Scyta dom
swój wędrowny dźwiga na kolesie. Hor. 2, 154. Kniaź.
Ptak wedrowniczy, odlatujący; Ross. HajeTHŁiii , ciii 3"8-
Bpgel. kij wedrowniczy ; Garn. steklazha , ber SBanberftab.

248

W E D ri Z E r. - w E D z A R Z.

WCDZIĆ - WĘDZISKO.

— §. Wędrowny, przywoźny, zagraniczny, zamorski;
aueldnbiii^ , mi itr Jrcmbc ber. Dobra tracą na perfumy,
klejnoty, na zbytek węcirowny. Zab. 2, 260.

WEDRZEĆ sif, rec. dok., \Vdzie.-ać się niedok.; Boh. we-
brali se'; Sorab. 1. nucmocuju, nucmociijem ; Carn. udrę-
ti , uderl . udoreni immergere , irruere; \'ind. notcrpo-
dreli , nott'rvdreli : Ross. B04paTLi'fl , Bjapartca ; gwał-
tem SIC włamywać w co, wrywać sie , wciskać się; fid)
^łinciit Dróiiflcii, (linein briiigcii, ciiibrccteii pr. et ir. Bunto-
wnicy wdarli sie do Węgier do Aradenskiego hrabstwa ,
w którym wszystko pustoszyli. Pam. 83, i, 09. Gdzie
sie wedrą, srodzy w slado wilcy, kto nie milczy. Miask.
liyl. 2, 9ił. Wilcze wdarcie sie Szujskiego na państwo.
Żolk. Mski: 9. ( raiibcriid)C6 3iii|id)rcipfn ber ccrrldjaft). Na
wscliodne cesarstwo nioca lyrańską, żadnego prawa nie
mając, wdarł się Koinnenus. Sk. Di. 1 050. Niż się kto
wedrze na najwyższy wierzchołek , w tysiąc wpaść nie-
bezpieczeństw może złamania szyi. Mon. 71, 116. Myśl
nie ma dosyć na zwierzchnej piękności , Wdziera się
gwałtem w tajemne skrylości. /'. hthon. Jer. 80. Jeśli
chcesz , żeby żadne um.irtwienie nie wdarło się do ser-
ca , uzbrój one tuzinem kieliszków wina Szampańskiego.
Teat. 5, B. Insinuo, wsobiam, włudzam, wdzieram, przy-
lizuję, wkradam sie w kogo. Itiajt. iii) in jemoilDfi*
©iiiift ctnfdjmfidieln , [bcs) Urn ciniiebclu). VV tym. co chro-
pawo wdziera się w uszy, coś silnego upatrują. Pilch.
Sen. list. 4,81. (wraża sie w uszy, uszy razi, przeraża).

— §'. Mentor siwobrody bystrość młodzieńca natarczy-
wą wdziera. Pot. Syl. 211. (wstrzymuje, liamuje; cr l>iilt
fic jiirilcf, jaiimt fie , jiigelt fie). Duch nieczysty popada
go, i nalychniiast krzyczy, a on go wdziera aż ślini.
Sekl. Lite. 9. (szarpie , wdziera . cr rci&t ibii bcriitli).

WEDWOJE, WEDWÓJ.NASÓB , o6. Dwoje, Dwójnasób.

WĘDZARNIA, i , i , komora do wędzenia mięsa, bie 3iau4=
fiimmer, bnś (Slciid) 511 rńudiorii. O zakładaniu wędzarni.
Sunik Bud. 1 05. WEDZ.ARZ , a , m. , co mięso wędzi ,
ber iRdiid?ercv; Woss. i;onnubimiKT>, (cf. kopeć}.— 1. WĘ-
DZIĆ CS. niedok. , uwęilzić , zwędzić dok. ; lioh. uditi :
Slov. udjm ; Vind. fmodili , poYoditi , v'dimi pofufiuti ;
Croat navugyujem , szussim na dinnu ; Eccl. yBH40BaTH,
aacyiuiiTb 'iro; fiuss. Bfl.iiiTb, (cf uuslr. więdnąć); wę-
dzić mięso , ryby, w dymie suszyć , cliudzić ; ^Uiió) rAll"
i)ttn. im !){aiid)e tn<(fiien . iii ben Hlmń) bónocit, pr. et fiy.
Wędzić różne mięsa : wędzą w kominie wprzó(> nasoli-
wszy, i korzeniami zaprawiwszy, n. p. szynki wieprzowe,
wołowe, półgąski, i 1. d. Wiel. Kuch. 455. Lapono-
ttie ryby suszą albo wędzą na wielkim mrozie. Biel. Hsl.
291. Rózgami cię oeiąć, a polym w kominie uwedzić
każe. Teat. 52. b, \7>\. (id) la? bid) iii b'n Dłaiiitciiiii
Ifdligeiij. — Transl. fig. Jednych kijmy na bazar jak by-
dło pędzono , a drugicii w więzieniu wędzono. Stryjk.
Fund. d 3. Człowieka krnąbrność i niewola zwędzą.
Priyh. Ab. 26. Młódź z |iielucli pieskliwie wychowana,
kwiat młodości rozpustą wędzi. Nar. Iht. '.'> , 485. ( ni-
szczy, słabi, walli, tak że wtędnieje; iiernid)teil , fAlUfldjfn,
luelf niadjen . abfterbeii nin(ten). 1'adnie ubóstwo na syny
koronne ; prędko ich szlacheclwo uwędzi , i jak marną

skorupę o kamień roztrąci. Birk. Syn. Kor. B 5. Uważa-
jąc moję nędzę Serce smutkiem węilzę, I od żalu umie-
ram. Kulig Her. 90 (fic^ abdarmen;. Gdyby cię porzu-
cił, wędziłabyś się niepotrzebnie. Teat. 21. "9. Zawsze
się nad pisaniem wędzi. Pilch. Sen. list. \, Ilu.

2. VVĘDZ1Ć n. p. ryby = wędą ryby łowić. Cu. Th. 1253;
\ind. rternam ribiti , fyudizo lovili ; Ross. yAWfh , y*V,
iiay4iiib, noyjHTŁ, npoyuiiTt; Ecd. yxK , yaimeio jo-
BJH) phi6y , jiidJC nngeln. Wędzony połów , wędą naby-
ty, wędny. Cn. Th. 1255. geongelt. Wędzenie ryb, ło-
wienie węda, Ross. ywewie ; lEirl. yjiiTCJLCiBO ryboło-
wstwoj. WĘDZIDŁO,' a, «., WĄDZIDEŁKO , a, n.' dem ;
Boh _ udidlo ; Croat. uezilo , {ob. Wiązadło; ; Rag. wallo,
(06. Zwać) ; Soi ab. \. rezadwo ; /f «,<»■. y4ii.io ; część mun-
sziuka końskiego, iai (Sebi$ om ^'lerbcjnunie , (il' uzda,
uzdeczka). Wędzidła po większej części są złożone z
gałek, knalli, z śliwek, z oliwek, z kołek, z kasztanów,
z gruszek, z dzwonków etc. Hipp. 59; są catozupełne,
żadnego we środku przechybania nie mające ; drugie ze
dwóch albo trzi eh części złożone. 1/'. 60. Komom wę-
dzidła do gęby kładziemy, i wszystko ciału ich obraca-
my. Budn. Jac. 3, 5. Pochełznać, kiełzna czyh wędzi-
dła albo uzdy, munsztuki kłaść na konie. X. Kam. Konia
nie sprawi lepszym złote wędzidło. Lub. Roz 47. O
srogież to wędzidło a munsztuk na tego Iwardoustego
osła naszego. Rej. Post. T t o. Tak włjśnie był, jak
koń młody bez wędzidła, taidi. J 2. Takiego szczęścia
używa I bjilło, Gdy kto swej woli da wolne wi-dztdło.
Rej. Zw. 229. Gdyby bóg szatanowi wędzidła w pa-
szezękę nie wraził , pewnieby okrutnie burzył. Fur. F 5
6. W munsztuku a w wędzidle czeluści ich skróć, któ-
rzy się k tobie nie przystępują. 1 Leop. Ps. 51 , 9.
(ogłowią i uzdą czeluści ich zewrzyj. 5 Leop.). Zrób
sobie szalę na słowa , a wędzidłi> na język , i nic nie
mów, eoby lepiej było zamilczeć Mon 70, 195. Sami
zeznaćby to musieli , kiedy im nic włożono wędzidła na
ich sumnicnie. Baz. Ust 305 Już leda na wędzidłku na
powodzie chodzić musi. Bej. Zw. 133 el 78 (już okro-
cony). — Wędzidła na kogo gryźć. Pol. Arg. 550. sro-
żyć się się nań , ślinić się z gniewu ; n'iber jemfliibdl
f^noubeil , iH>r 3i'r'l fdjdiimeii. Już się gniewa . już gryrie
na babę wędzidła. Pvt. .\rg. 580. — j! .Anatom. Wę-
dzidełko pod jęz_\kicm. Pen. Cyr. 2, 194. związka , ta-
śma , biij 33diibd)en uiiter ber Smifl'- Wedzidełko czyli
taśma u główki członka męskiego. Perz. Cyr. 2, 243.
Hi Satib 5irifd)en ber Cidjcl "iiiib '2>or()nui. "WĘDZlDLAItZ.
a, m., rzeniieślnik od wędzideł, ber CS^ebifmadier ; Boh.
udidlar. WĘDZIDŁOWY,' a, e od wędzidła , O^ebifi • .

WĘDZKiROSZ, a, HI , skąpiec, hczykrup^i, hczygrosz, sina-
żywiecheć; eiii Jlnider, eiii i^il). Kutwów, skncrów , wc-
tlzigroszów przywary. Mon. 71. 4-10. 16. 75, 591. WĘ-
DZISKO, WĘDI.ISKO, a, h., laska wędowa hluk. Zw.l,
257, \ind. tcrnska fliiha : Ross. y^ujiiuie , y.tuBHUie,
bie Jlilflelriitlie , ber JltiflClftorf. Wędhska prosie do łowie-
nia ryb, bywają leszrzynowe. hluk Roił. 2. 107. Wę-
dny sznur na długim pręcie zawiesisz, który wędziskiem
zowia. Cresc OiO Ustawicznie r>bv ławiał, 1 wedłoi'

WEDZISTY - WEGIELNICA.

W E G 1 E L N' I K - W E G L A n Z.

249

Drgające wedziskiem wyprowadza? z wody. Olw. Ow. 128.
Weiiziskiem biorąc ryby rifugim. Zebr. Ow 193. WE-
DZISTY, a, e, pełen wad , liaczków , haczysty, do wędy
podobny, hamalus. Wfod. ntigeli* , ani)cli$t, wU 3(ngcln
imb $iafcii , Łafii] ; Ruj udicjast ; Bosn. udiciav, Croat.
viidich;iszt hamnliis, viul"ichni hnmałilis.

VĘDZ0.\K.4 , i, ;', mie.^u wędzone; Boh. uzenina ; Yind.
povojcnu mefu ; Croat. prevudycno messo, navus;yena go-
Yedina ; Stav. suho meso; Ross. napoBoe maco, ef. mię-
so wiedłe, 'więdzynka , (oh. Więdnąć i: ijernilt^cttcś
glcifd), S^Uitflcifd). Wędzonka nie ma wisieć w dymie
aż stwardnioji^ , lecz niech lam tylko uschnie. Kluk. Zw.
\, 2Ó6. Sztuka wadzonki Carn. zonterh. Po wdzięcznej
przejezdżce z niifym towarzyszem smaczniejsza będzie
wędzonka a kasza , niżli gdjbyś ieżaJ za piecem , czeka-
jąc , rychfo ci przyniosą bijanke z marce[)anem. Rej.
Żw. 27.

Deriv. Yerbi. wędzić; swąd, G. swędu, swędliwy ,
przyswędzid , swędmeć, swędra, swędzić, swędźmy.

VEGAR , Podwój qti. V. Carn. war.gor , ter ^lulrrfpftcil. Po-
slis , wegar. Irs. (Ir. 164.

VĘG1EL,"'WĘGL, ob. Wagi, Węgle.

YĘGIEŁ, gfa, m.-kąt, anguł, i-óg; Germ. 2BiiifeI , ^cte ;
Boh. uhel; 5/o^'. uhef; Sirafc. 2. ungel , unglischk ; Carn.
v6gl ; Yind. vogel , vogeu , vogu , stran , ( cf. strona ) ;
Croat. YCigi"! ; Hang. s^ugoly, szegelet ; Dal. nugal; Bosn.
nuga! , nugao, kut ; Hag. nugiilo ; Ross. yr.TB , jtojb ,
JTO.IOKI ; Lat. angulus ; (cf. Graec. ay/i , ayym: Lat. An-
go , cf. anguslus , anclus, cf. wazki; Ross. ysKiii). Ścia-
ny do czterech się węgłów schodzą , t j. na cztery gra-
nie murowane. Warg. Radź. 146. Jedne drzewa na wę-
gle, la drugie na węgły. Pot. Jow. 2. (jedne na opaf,
drugie na budynki). Gdzie lecą pLOwąllone węgły, Umy-
kaj pilnie głowy, by cię nie dosięgły. Pot. Arg. 53. (fi-
lary, węgary; gtffńulcii , ^'fciler , ffoftcn). Dom za wszys-
tkie węgły ująwszy rozerwał Samson bitny. Żarn. Post.
249 b. Opuścili węgły ojczyste. Janusz Pos. Aob (ką-
ty, domy\ — Fig. Smoleńsk , mocny ten węgieł wszys-
tkiej Europy ku stronie północnej. Tward. IW. 23. fd-
lar, róg, przedmurze; Me, ©pif e , 3^prmaiifr. — (WE-
GIELMA, i, z, pie.'. węgtarski. Cn. Th. \ioZ. ter S?p6=
Iciikcimerptcn ; skład na \vągle. Tr. tic Soblcnfammer , we-
glarnia ; \ind rosliniza, kopa = kupa węgli). — WE-
GIELNICA, y, rC WĘGIELMUS stolarski'. Sohk. Geom.
d93 narzędzie od prostowania węgłów czyli kątów, baź
SfSiiifcImap ; Bok. uhelnice ; Ross jtojhhki. Wegielnica,
deska trzymająca węgieł prosty, potrzebna mularzom do
zachowania winkla w murowaniu Magier. Mskr. Stolarz
rozciągnął prawidło, wymierzył so węgielnicą i cyrklem
otoczył, i Leop. Jez. 44, 13. VVęgielnica, węgielna
miara, wedle której cieślo węgły stawiają, norma. Mącz.
Wegielnica z bokami składanemi dla naznaczenia różnej
ukosności , oh. Szmiga ; (Rag. nuglomjerra). Wegielnica,
liniał złożony z dwóch ramion prostokątnych i prosto-
padłych jedno względem drugiego. Jak. Art. o, 322.
Jak. '.\ht. i , 23. Zabór. Geom. 47. ber S5>infc!baffn. —
Fig. Trzeba mieć pewną węgielnicę, prosty sznur do

Sltunik Lindego wyd. i. Tom TI.

sprostowania rzeczy. Petr. Pol. 194. (prawidło). WE-
GIELMK , a, m., stykanie dwóch kierunków prostopa-
dłych-, ber Śtoiiifcl, bao Buiamnicntreffcii jmcicr SJit^tiingen
in cinc Sife ober ciifcn Sffiinfel. Cardines Umiium , nasi
węgiciniki podobno zowią. Mącz. Kopce, na początku i
na końcu granicy, zowią się narożne albo węgielne;
czyh narożniki, wegielniki. Zabór. Geom. 338, Yind.
YogelniA ; główny mur; Carn. voglenk > kamień ^vęgiL•l-
ny. WĘG1ELN(3ŚC , ści , ź. , miejsce , gdzie dukt swój
kończą tak angularilas , jak acialitns. Zabór. Geom. 538.
ber Crt be^ Sufammcntrejfetis iii ciiiaiibcr laitfcnbcr (5ifcn iiiib
Sitifcl, bic 55mfclfpi6e , ber 3nnifel. WĘGIELNY, a, e;
Boh. ulielny; Slov. uhcłny ; Carn. yuglat, voglen ; Croat.
Yoglat; Yind. yogelski; Hiing. szegeletes ; Bosn nugast;
Rag. nuughii , nuglast : Ross. jto.ihuh ; Eccl. yroj-
Hufi , HajTO.THBiii , Kpaeyro.JHun ; do węgłów należący,
— WĘGLU \YY, kątny, kątowy, rogowy, narożny, 2SinfcI < .
6(1 = . Kopce narożne abo węgielne. Zabór. Geom. 558.
Miara węgielna, wegielnica. Ma'-z. Kamień węgłowy. W.
Post. YV. 46. Kamień węgielny. Rej. Post. E e e ó.
.Anatom. Szew węgielny, sii'iira lamhdoidea , wiąże kość
głowy tylną z kością przodku głowy. Perz. Cyr. 29.

WĘGIERKA, i, z.; ( Bci,'i. Uherka , Uherkyne , (Uhrowna
królowa Węgierska); Slov. Uherk.a, Uherkina , Uhrinka;
Garn. Ogrina ; Yind. Yogrinja , Yogerza ; Croat. Yugri-
czaj ; z Węgier rodowita , bie Itngartiin. — §. Węgier-
ka , szuba Węgierska , eiii niiijnrifc^cr ^Iclj. Krymki , wę-
gierki , strój kobiecy. Haur. Sk. 319. Mantolety z wę-
gierkami. Comp. Med. 703. — g Szabla węgierka, czapka
magierka. Mon. 76,281. eiii Uitgnrifcfccr 6fibel. — g. Wę-
gierka śliwka Węgierska, llnęd. 375. ciiie Ungarifd)c 'PJInti'
me. Węgierki , jeden z najprzedniejszych gatunków śli-
wek, hluk Rośl. 1 , 147. Z węgierek najlepsze by-
wają powidła. Raur. Sk. 76 WĘGIERSKI, a, ie , do
Węgier należący, Wagierski , Madziarski: Boh. Uhersky;
Boss. BeHrepchiil , Itiigartfc^. Królestwo ^Yęgierskie , ob.
Węgry. Wyrw. Geogr. 490. Jeżyk Węgierski. Dykc.
Ceogr. 3, 182. WĘGIERSZCZYZŃ.4, y, z^ wszystko co
jest Węgierskim, język, obyczaje, ziemiopłody i t d. ;
Hngarifrticś , Hi ITngarifdic ; Boh. uherćina ; Slov. uherći-
na , uher.^ćina , uherćizna.

WĘGLAN, u, m. , carbnnas, sól z kw;isu węglowego, i
z zasady solnej złożona. Snied. Chem 2, 77, SpMcH'
fnucrffllj. \YĘ(^LARKA, i, i; Boh. uldirka ; kióra koło
węgli chodzi , węgle pali , przedaje , bie SoBIcii('remicrin.
T?'. WEGLĄRN1.4, i, z., węgielnia, skład na węgle, bie
SoŁIentammer ; Boh. uhelna , ( uhelnjk olla carbonaria) ;
Carn. oglishe , /vuglcnicza forna.t carbonaria). Węglar-
nia na węgle. Os. Ze/ 59. WĘGLARSKI , a, ie, do wę-
glarza należący; Croat. yuglen.irszki ; Rag. ughgljevgljar-
ski, SoDIeii(irenncr ' . Weglarskie narzędzia. — Weglar-
skie rzemiosło=*WĘGL.ARSTWO, a, m. , bie J?oMciibren=
nerei) . baś SpMcnln-enricii ; Croat. yuglenarsztyo; fiag.
ughljevgliarstvo. WĘGLARZ, a, m. ; Boh. uliljf, uhlif;
Slov- uhlśf; Sorab {. wiihler ; Yind. voglar, vogIenar ,
kollar; Crout rugleii^r : Dal. uglyenar; Bosn. ughljendr,
uglar , koji cini ughgienc ; Garn. oglar; Rag. ughlievgi-

250

WĘGLASTY - WĘGORZ.

jar; /?()»«. 'y™"''""*^ . yioJbiUMK^; który węgle pali,
przedaje ; Oerm. ter Rófiler . Sobleiibrciiiier. Uyclilej się
ubruka kaiJy między wę^Urzaini , niżli między liaftarza-
mi. Rej. Ap. 25. Węglarz węgle przedawiłł osmolony.
Sk. Dz. 119. -(1. WliGUSTY, a..e, WĘGLASTO adv^.
węgły mający, węgłów pełny, graniasty. Cn. Th. 12oo,
Sorab. i. mnoliurożnć : Viiid. yoglast , voglovilen-, Croat.
Yuglaszl; Hang. szeglcles, roinfelifl . etfi^. — 'iy Węglasty,
węgłów umiarkowanyL-lj . wegielnica wymierzony. i4. K(^'
terfig). _ -2. WĘGLASTY. "oi We^liśiy. WKGLE. ob.
Wągl. WĘGLIK" o6. Wąglik. WĘGLNIKG nijak, niedok..
zweginieć dok., prZL-mienió się w węjciel, uerfol^len ; Croał.
vuglenem; tioss. nepeyr.iiirbca Wiatr lląi-e się zwę-
glniałycli drze.va szluk ostatki Zaniósł tam, gikie dwa
blukic morze prółv statki. Zab. 3 , 440. Węglasty,
WĘGLISTY. 1 WĘGLOWY, a, c, or| węgli; Uoh. u\ie\-
ny i Yiiid. Yogleai , yoglenski ; Cioat. yugleni , vuglen-
szki; Eccl. et Ross. ycoXbHui, yiMeBaTuft , flof)l>, JId{|--
len ' . Na wolnym węglistym ogniu warzyć. Syr. 541.
Zwolna przy ogniu weglastym ogrzewać. Hiur. Sk. G3.
Gaz wodorodny weglisly, gm hydiogeniuin carbonilum
powstaje, ile r.izy gaz wodorodny czysty węglik rozpuszcza.
Snittd. Cliein. 'J7. Tworzy się kwas węglisty pod czas
spalenia alkoholu. A', /'ain. 6, 507. Gaz kwasu węglo-
wego , gas aciJum carboniciim , powietrze składające się
z węglika i kwasorodu. Ś'iiad. Chem. 2 , 276. — g.
WeglislY, czarny jak "wagi. Cn. Th. 1253. foj^Ipci^tabcit"
fdjiuarj, '— 2. WĘGŁOWY, ob. Węgielny.

WE(JNAG , /. wżenię cz. dok, Wganiać niedok.: Boli. we-
linat, H..żenu, whaneti ; 6.'a»H. ugajnam; Vind. notergna-
li , ygnati , nolergoniti ; Rag. vghnatli , ygonilti ; Croat.
iiganyam ; Ross. BOruinb , BroHHTb ; Encl. BirHiTU , Bro-
HHTb; wpędzać, Ijineiii trcilifir, ciritrcibcn. Jtśli kto świ-
nie na zołądż do łasa wzenie .... Herb. Stal. 553. S(ię-
dziwszy z pola roty, wegnał je za mury. Wnet wieie ku
szturmowi wywodzi do góry. łiardz. Luk. 29. Alboć
mię był dyabeł wegnał? Rej. Post. Xxi. Choroba z
przyczyny wegnanego świerzbu do wnairza! feri. Lek.
75. Szatan do rozpaczy sumnienia strwożone wganiać
zwykł. Żarn. Poit. 2, 315. Juz cię ogarnie straszliwa
noc, i miedzy smutne cienie Nieboszczyków bladych
wżenię, //jr. 1, 18. Min. Szkaradna rzecz lekarzowi,
nieumiejętnością swą chore truć, a w śmierć wganiać.
Kosz. Lor. 27. .Nas skoro Parka wżenię Dokąd wpadł
Enej i Tul bogaty , Jesteśmy proch i cienie. Hor. 2 ,
246. Kmai. . Trzoda "wezgiona. Twaid. W. D. 2,193.
[przez gżenie wegnana 2). (wegnana, Mtżona).

WĘGORZ, a, w. ; Z/o/i. uulior , auhorek; Slov. auhor, uhor ;
Sorab. I. wuhor ; Sorab. 2. wugor , hugor ; Cant. I'u-
gór , (fógniti fuijere , tSegnientei oorant anguiltam flu-
oialitem ugór, martnam grua-), apposlak , ala ; Yiiid. al,
kazkinka , kazhur, jegulja ; tfun^. angolna ; Croa/. vugcir,
angyila, jegulya , menyek ; fgrum, gruy, ugór ■ węgorz
morłki); Dli ugór, yiigor; Raj jegiilia, |z cerk KroifAka,
cf. lat anguila 2|, ( cf. igła), (Rag. ugór proprit de
bronchi d' acgua dolce, gruj di guei del marę] ; Slav. je-
gulja ; Uotn. ugór , je^uglja ; Rost. yropb , yrpb , yro-

W K G O l; N 1 A - WĘGRY.

pcKŁ ; Eccl. yropHMb; tn Sial. Węgorz, ryka , rzeczon
od węża , przeto iż k memu podobicn jest. Sienn. 303.
Spicz 154. id, (c-f. wąż; Ilon. y** , cf. wazki, ysiui).
Węgorz pospolity, muraena anguilla ryba ślizka cienka
bez łusek, odarta ze skóry, w sztuki pocięta, jeszcze
się rusza. Zool. 176. Z rąk się wyśliznął jak węgorz.
Jab/. Ez. 11. (jak piskorz). Nie inÓĄl węgorza utrzymać
w ręku. Cliroic. Fars. 454. Jakbyś węgorza wpuścił
wpół Wisły. I'ol. Syl. 468. Cprzepadłj. Nie mam nic ;
i chociażby mię obdzierano jak węgorza ze skóry, to i
feniczka przy mej duszy me znajda. Teat. II, 67. Wę-
gorze w zamęcie łowią. Cn. Ad. 1227. (w odmęcie do-
brze ryby łowić, w zamieszaniu zarabiać, im .inibtn fi*
fi^eii). 1*0(1 te burze i gromy, dobry połów na węgorze.
Rirk. o Exorb. i. WĘGOUNIA.i, i., miejsce do ło-
wienia węgorzów ; Carn. alishe, ber Jlalfaiig. . W stru-
mieniach , gdzie sie obficie zn.ijduja węgorze , robią się
na me wr-goruie. Kia i. 2w 3, 250." WĘGOItZNY, WĘ-
GORZOWY, a, e; Cn. Th. 1254, do wę'gorza należący;
Boli. auhorowy ; Vind. jcgulnji , kazbinkm; /i'i»« yrpe-
Bhiii , 9lii!= . Wę-orny j 'z. 7V. bil? ?lalrocbr. Wegorzne
mię<o, we:.;or7.yiia ; ftoss yrpesiiiia . '^Iiiljleiiil^. WĘGO-
RZYCA, y, i., gatunek miiiojszycli ryb, do węgorza po-
dobnych, einc 3lrt flciner 'JJale. Najbardziej lubi weg^n
rybki wegorzyce zwane. hluk. Zw. o, 160.
WĘGROWATY', WĘGRZYSTY, a. e; Boh. uhhwy , ubro-
waty; \ind. otoken ; Ras. yrpesaiuA, pełen węgró* ,
krost; ftitnij , »oll jinneil. Lioe węgrowate albo sino-
czerwone. Sieiin. 87. Biały trąd wegrzysty na licu. Sienn.
114. Lekarstwo świniom wegrowalym Wolszt. 110.
Węgrowatym się stać, WĘGROWACIEĆ , finnifl werben;
Ross. yrpeflaitTb WĘlJRuWATOSG , ści . s , mianie
Węgrów, Mc iJiiiiiiilfcit ; Z/u/i. uliriwost, uhrowalosl ; Roit.
yrpeBaiocTb.
l.WĘGIiY, G. Węgier, Loc. w Węgrzech, n<i Wegrzicii ;
Boh. Uliry; Sorab. ^ Hungarska ; Carn. Ogresku ; li'irf.
Yogersku (sellu), Yogerska deshela ; Croat. Yugorszka
zęinlya , Yugersko kralyeztwo; Hung. .Madziar orsz.ig ,
(ob. Madziar); Stao. Macxarska ; /ja^. Magjerska zemgija,
Uirarska zemlja ; llosn. Ugarska zemgija , Ungaria ; Rutt.
BcHrpifl : '.e/m lltitiarn. Węgry, królestwo Węgierskie,
zawiera Węgry, Sklawonią, Kroacyą i Siedmiogrodzką
zirmie Wgru) Ueogr. 490.
2. WĘGRY, 'WĄGRY; Boh. uher, uhry, {Eiym. uhriti se.
zgrzać się); \vid. otok, {ob. Otok); Croat. ranicza, (cf.
rana); Rusi. yropi , yropehi ; krosty na twarzy, $ńinev
im ©efldłtc. Siipfer. Węgry czerwone, |ak z lica zganiaó
a twarz czyścić, blenk. Ped. 45. Wszelecznik , iż żywego
srebra w członki, węgrów a cudzozieoiców ( aluz>a do
francy ) w nos napuści , jako gęś na wiosnę w yblednie.
Rej. Zw. i 12. fuut morbiis , krosty niejakie , które po-
spolicie na brodzie, na głowie, i na inszych miejscach,
gdzie włovy są, około zadku rosłą, wegry podobno,
jak niektórzy zowią. Mąci. — g. Świnie węgry, is(^n>rili*
pnnen. Miedzy chorobami właściweini świniom sa wegry,
są to tu I o»dzie w mięsie białe krosteciki ; mieso iii
takowe niezdrowe, hluk. Zw. 1, 293. Wolut. 158. Wą-

WĘGRZYN - W E .1 Ż B Z E Ć.

WEJRZENIE.

251

grv . ziarna drobne biaJe , które się w wieprzach cza-
sem znajdują; takowe mięso me jest smaczne, i obrzy-
dliwość czyni. Rzeźnicy bijąc wieprze , kJadą częstokroć
gJównia rozpaloną w pysk wieprzowi , chcąc przez to
wygubić wągry. Wici. Kuch. 455. Patrzeć potrzeba, jeśli
wegrów robaków wieprze w sobie nie maja ; bo takich
nie dotuczysz. Hniir. Ek. 111.

/ĘGRZYN, a, m. , ylur. Wę^rzynowie, Węgrzyn! , Wę-
ąrzy : Boh. cl Slov. Ulier; Sorab. 1. Wuhsr: Yiiid. Vo-
ger , YoE^erz; Croal. \]ę,rm , Yugrin, Yuger, Yugrinchich;
Bosis. Ugrin , Ughrin, Magjśr (o6. Madzar, Magier), Un-
gari, Ughri , Magjari ; //whj'. Magiar , Ma'ayar ; Slav. Maa-
Tar; Hiig. Ugrin, Ugricich , Magiar; EfcI. BeHrepeui ,
WĘGRZYNEK, nka, m..dem; Germ. ber Unaar. VYęgrzyni
są przystojni, mężni, dumni. Dykę. Ueogr. o, 182. Dzi-
wuje Sie owej śmiałości , gdy kto przy Wegrzynku lu-
tnią w rękę bierze. Gorn. Dw. 142. — §. Węgrzyn >
wino Węgierskie, Ungnr'38cill. Wie on gdzie węgrzyn
stary, gdzie miodek slotiki, Gdzie piwo dobre, gdzie
dobre wódki. Zab. 9, oi'6. ZM. Wypiję snbie za zdro-
wie We Pana starego węgrzyna. Teat. 15, 99. Z uciecliy
starego węgrzyna pociągnąć godzi się Teat. 22. b, 106.
Szampan , ren , wegrzvn dodaje wesołej miny. Zah. 8 ,
310. Nar. WĘGRŻYNKA , i, i., Węgierka, z Węgier
rodowita , Mc nn(jnrinn.

.'ĘGRZYSTY, ob. Węgrowaly.

^EJ ! ba w ej! jiatrz ! oto! ot; Lat. vai)! babae! papae!
vide; Graec. ^ń^cci; fc^ait ! fic^c eiiiiltal ; Somb. 1. hley
schak ! cum cdmiralions. Wej , jakżeś to z Homera tak
wiele nacliwytaf! Min. fiyt. 1 , 296. Wej jako to się
dziwują tobie, by jakiemu zwierzowi! Budn. Apopht. 62.
Wej coć czynią zwolennicy twoi , co się niegodzi ! 1
Leop. Math. 2,24. Piotr rzecze: Rabbi, _wej! oto uschła
tiga , którąś przeklął. Sekl. Marc. 11. Żarn. Post. 118.
Wej patrz jeno , co przyniósł. Teal. 8 , 56. Wej , jakie
wykręty! Boh. Kom. A, 179. Wej, jakiego raczka upie-
kła. Teat. 27, 61. Wej wej, jak jej to dyabelnie pilno.
Teat. 55. *, 20. Ba wej I prawdaż? Brud. Osi. Fs. hem!
— Cum encliticis. Wejno wej , jaki to ten świat! Teal.
5, 59. Wejzo, jaki to prorok! Hej. Post. F f ( G. Wej-
ze wejże żołnierza. Alb. z Woj 16 Wejżo tego kosarza ,
jako chytrze z nami Obchodzi się, tak długo taił się
z pieśniami ! Simon. Siei. 50. Widzuiłeś Łazarza u wrót
bogaczowych ; wejże go już na łonie Abrahamowym. W.
Post. W. 2, 65. — Cum Pluroli. Wejcież panowie, co to
za zbytek. Dwór. F. O wejcie no ja! Teat. 14. d, 8.

YEJNSZTEJN, ob. Wajnsztejn. •WEJŚĆ, WEJŚCIE, ob.
Wnijść , Wnijście.

VEJŻRZEĆ, WEJRZEĆ w co, e;. dok., Wzierać , wglą-
dać w co contin. , wglądnąć jedntt. ; 8)h. wzezrjm ,
wzhlednauti , ( cf. wzglądnąć); Hag. veriti , vgledati ,
yghiedati , yghledam ; Sorab. 1. hladam nutź ; Yind. no-
teryidili , notergledati ; Bosn. ygledati , pomno yiditi i
gledati ; Eccl. E'L;rAA/(aTH , B03rjfl4aio , BSiipaib , cmo-
TptlL; Ross. BOSSptTŁ , B033pK), B3iipaK) ; patrzać w co ,
przypatrywać się czemu, pr. et fig. \ tjinein f(^nnfn , l)i'
Iltin fe^Clt. Wejrzał w oczy tyranowi. Birk. Zyg. 26.

Wejrzyj w niebo, wnet ci myśl przyjdzie, piękne niebo.
Bals. Niedz. 2, 178. Wejrzyj w się, patrz sam siebie,
tknij siebie. Cn. Ad. 824. (pomacaj się sam). Weźrza-
wszy w się, wstąpiwszy w się, obaczyłby nędznik stra-
szną u siebie liczbę złości. Wiśn. 275. Gdy wejrzysz w
ludzkie sprawy, jako we zwierciadło. Poznasz, ^dzie sie
rumieni, a gdzieć też nabl.idło. Rej. Zw. 29 b. Dobrze
w karty wejrzyć im trzeba. Gost. Gor. 28. (pilnować ich
Ibrtelów). Nie spuszczam się na nikogo tak ślepo , że-
bym sam nie miał we wszystko wejżrzeć. Kras. Pod. 1,
40. (we wszystko wchodzić, ollc^ lliitcrfilC^Cll). Sam wszys-
tko rządzi i w każdą rzecz wejźrzy. Jabl. Tel. 110. Ko-
misarz , nie spuszczając się na opowiedzenie ekonomów,
sam przez sie wejżrzeć ma we wszystko. Kras. Pod. 2 ,
200. To mniejsza , co gorzej to to , iż pan w rząd nie
wziera. Kras. Pod. 2, 52, fcf. oko pańskie konia tu-
czy). Dwór wejrzał w sprawę moje. Teat. 5, 100. Ge-
nerał z innymi byh wysłani, aby w rzecz tę pilnie wej-
rzeli, i według swego zdania kary wyznaczyli. Pam. 85,
1 , 70. U nas wfjrzenia w spravyę nie ma w zwyczaju.
Stern. Cyc. 6. Przednią pilnością vy sprawę wglądną-
wszy , uczynił go wolnym. Warg. Wal. 182. Zasiadłszy
na metropolitańskiej stolicy, w rzeczy duchowne wzierał.
Sleb. 155. Błądzisz, boś nie weźrzał w głębokości mor-
skie, jednoś tylko wierzch wody oglądał. Baz. Hsl. 31.

— § Wejrzeć na kogo, pojrzeć , spojrzeć, poglądnąć
nań; ciiieii aiifci)auen, aiifekn , onDIicfcii. Smgo na syna
wglądając, w tatuśkaś się, prawi, wlągł. Zebr. Ow. 156,
{octilis tuens immitibiis). Wejizeć na kogo śmiele abo
w oczy komu. Cn. Th. 1257. Wejrzeć łaskawie. Tr.
zmiłować się , zlitować się , cinen ijiiabig oin ii! ©iiaben
(tnfc^aucn Stwórca nie opuszcza swego stworzenia , wej-
rzy i na We Państwo, Teat. 48 , 57. — Wejźrzał pan
na Abbi , i na ofiary jego; ale na Kaima i na dary jego
nie wejźrzał. 1 Leop. Genes. 4. — Uczyniliście jezioro
z stawu, a nie wejźrzeliście do onego , który ten staw
był uczynił. 3 Leop. 22, 10. (nio wglądnęliście do onego.
1 Leop. ; nie mieliście względu na niego). Bóg wejźrzał
na zastępy ich. 5 Leop. Jud. 9, 0. (zgladnął. 1 Leop.).

— WEJRZENIE, pojrzenie na co, spojrzenie, spogląda-
nie, patrz.Miie ; Boh. wzezfenj ; \'md. notergled , vgled ,
notrvidenje ; Rag. pogled , pozur, zgled ; Dal. pogled ;
Ross. B3iipaHie , B033p'feHie ; Ercl jumespinie , Mi UinfC'
^en, iMiifcIicii, 3Inf*aucii, Selieii, Slitfcn, ber Slnblicf. Wej-
rzeniem abo patrzeniem na kogo zastnecić się abo roz-
weselić; animum sumere ex alicujus vuHu. Cn. Th. 1257.
Jakim c-ołem znosisz poczciwego człowieka wcjźrzenia!
Tent. 47. c, 84. Zdawało mi się, że mię różnił od in-
nych , i że wejrzenia jego mówiły do mnie. Teat. 9.
b, 61, Aby raz spojrzyj na mnie, aby raz rzuć słodkie
wejrzenia na wiernego kochanka. Teat. 50. c, 157. Ślicz-
nych ocząt twych wejrzenia niecą w sercu mym zapały.
Teat. 56. c, 87. Lepiej stracić cokolwiek na pierwszym
wejrzeniu , niż wszystko , gdy nas ludzie lepiej poznają.
Kras. Doś. 223. Z pierwszego wejrzenia , z pierwszego
rzutu oka. Eccl. nepB030pH0. — ^. W'ejrzenie , mina ,
układ twarzy, oczu, wyzieranie, wyglądanie; t)ie 9)Nene,

252

WEKIERA - WELGNAC.

W E Ł N A - W E Ł N I A N K A.

tai ©efic^t, Hi Sluefcben. Co za srogość na jego czole,
co za okrutne wejrzenie! Teat. 47. c, 82. Fryderyk ar- 1
cybiskup był wzroslu wysokiego, wejrzenia wdzięcznego.
Ulryjk. G68. Miaf ten święty wejrzenie wdzięczne, Ja-
koby i I ciała jego jaka świątobliwość palrzy/a. Hk. Żyw.
2 , 398. Piękna byJa na wejrzeniu. Itadz. Genes. '2(j , 7.
— g. Wejrzenie, widok; ^i{ 'iUiiiidjt . 5liifid;t. Zagrody
twojej przeszedłszy granice, przez piękne wejrzenia po-
większaj rniejsce. harp. 5, 22. (les aspecti).

\\'EK\E\\.\ , WIEKIERA , y, i, maczuga, cine Seiile , ciit
łliifippel mit ciiicm bicfcn Gnbe. Kij krępy, nie długi z
wielką gałka_ na końcu , wekiera po naszemu, hiok.
Turk. 234. Sęków atą i żolaznenii szpicami nabitą pod-
nosi wckierę, która do okrętowego podobna n)aszlu ka-
żdego powaleniem straszy. Ir. lei. 392. Uciekaj Marku
Antom , jaim cię wiekiera dogoni. l\y». Ad. C9.

"WEKSA , \VEXA , y, i, dokuczanie, dokuka; ^*l(icfc«V .
St^crcrf!^. Przydana do zdziorstwa weksa. Nar. Tai:. 2, 458.
W szkołach daw nych weksa , chłosta , mus , dysgracya ,
rzaa tyranii założ\ły. Mon. 70, 704. Wexy lycii, którzy
uprzywilejowani do zabronienia, aby kupowano ten albo
ów towar nic od innveli, tvlko od nich. Mun. 74, 175.
•WE.KOWAĆ. Uardz. 'Luk. i , 35. dokuczać. 2

WEKSEL, WE.\EL, lu, m. , WEXELBRYW , u , m ,
WK.\L1K , a, m. , dem., karta ręczna ku zaspokojeniu
dłużnika na pewny czas lub za pokazaniem oncjże Oslr.
I'r. Cyw. 2, 182. Vol. Ley. 8, 192 6'erm. ber ®cd)fcl ,
■Kcdifclbricf ; Z/oA. mennj Ijst ; Hois. oeKCCJb, cf. cyrograf.
Wydający we.\el tioss. Beh'ce.ie4aBfUb , /. DCKceJcMaBima.
Wexell';. w, to jest, kartka kaaibialna. Gród. Dis. C A b.
Wexelbryw na zordynowane pieniądze. Gród. Dis. D.
Mizerny malutki we.\lik. Teat. 52. b, 38. — Aliter:
Weksel , ob. odmieiiienie pieniędzy. — §• '^ cieślów ,
brać na wc.\el, WE.\LOWAĆ belki > nadpsule belki po-
przecznćmi kaw.-iłkami Lelek czyli wexlów wzmacniać.
A'. Kam. fctabbafte Snircii aiiśjliifeii. WE.\I.i)WAĆ ub.
odmieniać pieniądze; 5erni.2. wexlowasch. WEKSL.\flZ,
ob. odmieniacz pieniędzy. WEKLOWY, a, e, od wexlu,
28ed;fd'; Wo/i. smenny , (cf. zmienny); fioss. Behce.ibnuft.
Otrzymałem wexlowym prawem dekrecik na pana z exe-
kucyą. Teal. 3 . 07.

WELE.NS , WELENC, u, w., Cnioże z Łac. velamen;, sa-
tjum. Cn. Tli. 1234 zwierzchnia suknia nad zbroją; ber
SBiijfcnrPtf, Cberrcrf ulier ber Siiftiinij; (Croai. velenczia
sirayulum ; Bum. velenca , felsata, bigi cd odra , velenci(;a
ilrugiilum, i(idix . Bosn. veleis , veliit, belud; //a/. velulo
holoscricum , tjnusajiium). Zatonął z wojskieui Faraon,
pływały [lO morzu kołpaki, ferezye, welensy, lamparty,
tygrysy. Opal. Hal. 102. Od welensa prostego i.a pa-
chołka, lakze od Gdańskich welensów , Olenderskich ,
H\nskich.... Vol. Leg A, 338. Z wełny czynią opoń-
cze, wełence subtelne, /'aszk. Dz 121

WELCN.U',, -WELN.ĄĆ w błoto, ulgnąć wpadłszy, im Slolbe
flftfcn Heibfn. A'. Kam. — § Welgnąć koinu w oczy, wleźć
komu w oczy, finem wx bif Sliiijeii fommeii. Z fukiem
pyta : czemu z nich nieprzyjaciele Tacy będąc , welgnęli
w oczy tak śmiele? Tward. W. D. 67. Toż nieprzyja-

cielom wełną w oczv, i zgubią się umyślniel tb. 2, 214.
|-WEł.\A, y, i. 2], °V\ICŁ, 'WEŁM , 'WEŁN, u. m.;
Boh. wina: Slov. włna , włny , włiiobili; Sorab. 2 nawal
lob. Naw?ł^; Cuni. val , valOra ; linii. val na vodi , va-
lovi morski, valouje, flapovje , valuvi ; Croat. val ; Bom.
vao , talas , vaiovi, vallovi , talasi , vailovanje , vagljanje
od val()va; S/ac. tallas , morski \alov, fioit. HOlwd , BOJ-
iicHie, TpeBUJueiiie; £cc/. K.AAnNHie, b.^ihicnhic ; Uerm. bie
2Belle, ii'niyenuelle, ©U^C; wał na wodzie, (cf. wał, wa-
lać;. Bóg wzburza morze, a szumieja głośno wełny jego.

1 Leop.Jer. 31,35. Xerxes , gdy "wcły skakały na most,
kazał morze bić. Biel. Sw. 25. Mona uquae , wełm wody.
Macz. — IJiaribdis, wełni morski, na którym sie łodzie
rozbijają. Mąci. Bóg morzu rozkazuje: póły chodź, a
dalej nie postępuj wełny twemi. Hk, Di. 20. Kazał pan
niepogodzie stanąć , i umilkły wełny jej. Hk. haz. 70.
Wiatry przeciwne mamy, wełny biją. maszty łomią.
Orzech. Q. pruef. Ty się chwiejesz i kołyszesz, jak weł-
ny na wodzie. W. Poil. W. 264. Wątpliwy, podobny
jest wałom morskim, które wiatr pędzi i miece. BiaL
Post. 217. (podobny wełnom morskim I Leop ; podobny
wałom moiskim. 5 Leop). *\VEŁMISTY, ob. Wełnisty.
WEŁNA, y, j. ; Boh. wina, winka; Slov. włna; Sorab,
2. walna, wawna, walma ; Sorab. 1. wowina; Carn.
voviia , volna ; Vind. vouiia ; Croat. vLina , vunc"iza ; Bosn.
Siat', et Rug. vunna; floss.uoiua , uojHiiita ; /*'. vii; Siec.
w II; Aiiglos. wulle; Ani/I. v>oo\; SJolfer. wolla; — ■^. 1)
Gf»;n. bie ® O Ile; {cf. Lat vellus, pellis ; Germ. jfU.; Lal.
lana; cf Graec. -//.((.huj. Wełna nic co innego jest, jak
pewny gatunek włosów krótkich, miękkich, kędzierza-
wych, kluk. Zw. {, 270, (cf. owca, cf. slrzydz). Biała
wełna; Ectl. i.ipHii.i , ( cf. jary, jarzący); ftosj. noapuKi ,
wełna z młodego barana, (cf. jarczak) Kożlista wełna,
ob. Szerchia; Bag. koslret ; ( Russ. luepcTŁ. luepcTLKa
wełna, cf sierć , szorstkij. Gdzież na kozie wełna? Zub.
14, 68, (cl. sierć). O kozią wełnę się sj^icrać, sprze-
czać. Zygr. Pup, 18. Tent. 33. d, 7. (o rzecz bez tun-
damenlu , lim titi Saifer* Sari jaiifen). .Medei baran t
złolą wełną. Diel. Sw. 9 b, (ob. runo złotej. On o to
t)lko dba, aby wełna b}ła , Chociażby się owczarnia
wiecznie obaliła. Rej. Wiz. 100 b. Wicc<*j mu idzie o
wetiie niż o owce Biel. 97. (nie o was, lecz o wasze).
Swięia to wełna, co się nią baran uchroni Simon. Siei.
102. Darł Wełnę z niego wedle myśli swojej. Rej Pott.
D i. ib. D i. (skórę z niego zdzierał, skubał go).
'Zaż z mej wi'łiiy ubogi nie miewa odzienia? hmil. Jr.
A 4. W lepszej wełiite dziś Damelas. Zab. 9 , 234.
Ejffym. (w li-p«zym pierzu). Pewnie każdemu dziś »ł-
drży wełna. \łVre«;. Reg.- 13. (struchleje, włosy iię
jeżaj. — g. 2i Botan. Wełna, WEł.MANKA. i s, papie,
rnech. perz, jako na oście mnichu. (,ii. Th. 008. ^lodn,
S>i>ae ait C!iiii]t'ii ®eipad)(fn; Boh. baw Inka, (c(. bawełna).
Łocyga kwiatki ma żółtawe, które gdy dojrzeją, w szare
się wełiiKiiiki obracają. Syr. 1188. Bernardynek ma na-
sienie w główkach w wełniankach leżące, ib. 363. —

2 Wcłiiiaiika , gatunek bedłck. JunJ. 537 eiiie ?lri 8rb"
f4in<ammf ; Roi$. BOisHBKa . BOjxaBKa , eoJHy .xh , Bai^l .

WEŁMAK - W EŁiNO WŁADNY.

WELON - W E N.

253

BfljyeKi, BO.iyu. Wełnianka, gatunek grzybów, podobny
bardzo do rydza , pod spodem biafy i mcbem niiękkitn
obwiedziony. Skrbk. Mskr. — §. Wclnionka , eriopliormn,
rodzaj trawy. Kluk. Dykc. i, 206. SBpIIflra^, J^iiriflra^. —
§. We/nianka , suknia z weJny. Włotl , cin Sl3i'llcilfIeiD ,
2i!pIlEtivpcf. — iy We/nianka , WEŁNIAK, a, m., łkanie
grube ze lnu i wefny . ciii (jrrbcr 3fi'G '-H'" tflat^ci linb
SpIIc. Welniak jest z partu i wcJny. Tr. WEŁNIANY,
a , e ; Uoli. el Slov. wineny ; Carn. vovnat; Cioat. vu-
nen ; Rag vunneni ; Dosi. vunnast; Sorab. 1. wownane;
(Boss. BOJiiHHun wzburzający się, wełnisty, ittnllciib, mep-
CTflUbiil = wełniany) ; z wefny , od wełny , do wefny na-
leżący , do wefny podobny; 33011 = , iroUeil , nJPllig. Weł-
niane pończochy. Ld. Wory wełniane czyli do wełny.
Jak. Art. 1 , 580, \ind. fura ; 5BrIl[ncfe. Obłoki gdy są
rzadkie i zdadzą się niby wełniane , pogoda będzie. Haur.
Sk. 107. WEŁNIARZ , a, m. , co wełną robi, wełnę
przedaje, wybijacz wełny; Bok wlntepec; Sorab. i. wo-
wmiski ; Carn. vovnar ; Croat. vunar , Yunoperecz , vu-
nopredecz, vunotersacz, vunov8secz; Ro^. vunnśr; Bosn.
Yunnar, koji Yunnu nacigna ; Sloi. vunar: EccI. bo.i-
Hapi , BOJHonpojaBenT. , Bo.iHHHonpo4aBeui, BO.iHo6iiTe.ib ;
Boss. mepcTo6iiTe.ib , mepcToóon, Per SEoflaiŁcitcr, 3BrIl=
6ereitcv, SBoIlbanblcr. Wlid. 'Wełniarstwo Hag vunnav-
stvo ; Eccl. BO.iHOAi.iaHie lanilicium. WEŁMCA, y, ź. ,
ziele, AnthyUis wineraria. gatunek solnika ; owce je lu-
bią. Kluk. Dykc. I, 42. aScIIMiime, JEimbfraiit. — 1. WEŁ-
NISTY, a, e, WEŁNISTO adi: , wełnę mający na sobie,
wełną okryty, tuplliij; Boh. wjnaty; Sorab. 1. womate,
wowmoyilti; S/ot', cliłupaty , piny winy; Rag. vunnas!;
Croat. Yunaszt, (vunenoszt lanositas); Bofs- me^cinCThiH,
BopCBCTbiii. Grzbiety owiec wełniste głaskała. Frzyb. Ab.
38. Wełniste bydło, jako owce, lanicium. Cn. Th. 1254.
SBoIlctioicli , St^aiine^. Wełnista łodyga, krótką lecz kę-
dzierzawa '.Nefna pokrvt;i. Jundz. 2, II, c. laualus. —
WEŁNISTY, 3,'e, WEŁMISTY ; Sorab. 1. zniohirżkwa-
nó , zmohicżkwete ; (Sorab. 1. wahlenile volubilis); Bom.
valloviti ; Rag. Yalovit, v;Sni , {ob. Walny); Roa. BO.IHII-

CTUii , BOJHOBblH , B.iaeMblH ; EccI. BillHKIIl , BO.lilOBcT-

TeaeHi , B.iaaie.ieHt , BO.iHiiTejHls ; pełen wełnów , fali ,
BoH ffialleii, SSiigcn, a^allnib, ii'ogciib. Jak niebezpieczna
jifyw.TĆ po tym wełnistym morzu świata lego. W. l'osł.
W. 84. Wełnisto szumieć, Sorcb. 1. zmotbugu szo (cf.
zmód^) ; Hag. vagljatise jhictuan ; Evd. BO.iHjioca , BJa-
joca flucluo , B.iaK) fluctuare facio. Wełnisto strzępiony.
Di. Th. ■1254, cf. bucbasty. — "WEŁNOBOGATY, a,
e, n. p. Wełnobogate owce. Olw. Wirg. 452, ropflcnrei(l^
— "WEŁiNOŁOMlNY , a, e, jlucUfragus. Cn. Th. 1127,
el 125.4 iiiellenhetŁciib , lUPflCiibreĄenb ; Eccl. Bo.iHOKpy-
HIHAO , Graec. y.(OfiHnvyrj , quo frangUur fluctus. "WEŁiŃO-
NOSNY , a, e, n. p Wełr onośne owce Zab. 1, 188.
Nar. -WEŁNONOSZNE trzody. Otw. Ow. 255 = WEŁNO-
NOSZE stada. Olio. Ow. 128, lanifer; Croat. vunonoszni,
(yunokosen lauiralus) , iiipUtrngcnb. "WEŁNORODNE by-
dło. Otw. Ow. 544, rcpllbriiiflenb , mpllcrscuijciib ; Hag. tu-
norodni. — "WEŁNOWŁADNY n. p. Neptun. Tr. Tel.
85. pan morza , trcHeiibe^errfi^cnb.

WELON. n. p. białogło«ski, (ia^ velumj , kwef, zasfona,
podwika, b«r §(llipt|Ąlcvcr. Czarny welon przykrywał jej
głowę. Niem. Hról. 1, l'J4. 'WELUM, ob. Wozduch,
wdzduszek.

^^EMKNAC, f. wemknie cz. jediill. , W'mykać łi(>(/oA-. ; Vind.
vkleniti, noterskleniti ; Eccl. B4Bii3aio ; nieznacznie wsu-
nąć, iitioermcrft lliliciii fdjickll pr. et tr. Rzekł fałszywy
arcbanioł, i jad złdści wmyka W słabą a nieostrożną
pierś swego wspólnika. Przyb. Mili. 163. — Rec. We-
mknąć się, wsunąć się, wśliznąć się, wkraść się; Vind.
s,'ivmul'niti , saYraeknilife , notertniukniti , notervniufniti ,
faiiiciii fi^Iiipfen , fid) ^inetii ftfcleiclKii. Światło do lochu się
wmyka. To{. Saul. 91. Gad ten z trzaskiem, gdy kogo
zoczy, do skorupy się wmyka. 6/ic2. Wych. li 6 b.
Wychudła od głodu liszka , wemknęła się ciasna dziurą
do ś[iiżarni ; gdy się objadła , nie mogła zaś nazad wy-
Icżć. Ezop. 20. Ja się tu tylko tak wemknęła, matka o
tyra me wie. Teat. 50. b, 50. Weinknąłem się szczę-
ściem do niej. ib. 6, 87. Zazdrość na kształt węża
wmyka się w ludzkie serca. JabŁ Tel. 523.

*\A EMIK , n. p. taśma u srauklerza rozmaita ; w wemik ,
futrowana , w buglcr, w wężyk, w oczka, w ząbki, i
t. d. Magier. Mskr.

WEMLEC , wmeł, /'. wmielę cz. dok., mieląc wpuścić, ^i=
iiciiimnbleti.

■'WEMPIR , ob. Upiór.

•WEN, WON, -WAN, WENDER, ('cf. wędrować, wędruj!);
(Boh. wen, tahne , wanek fuga, wne extra , wenku fo-
ris , zwenku » z dworu , ze wsi , n. p. zwenku do me-
sla pfiśel, ze wsi do miasta ; Slov. wan, wen, wne
foras, foris , exlra , wenku exlerius; Sorab. 1. wóhn-,
(wohn- , won-> wu- , wy-, n. p. wonneszu, wonno-
schu , wuneszu , wunoszu wynoszę, wuwabici, wohn-
wabicż wywabić; hwon , foras, hwanku, hwonkacb,
wohnkach foris; wiin , won; (Sorab. 2. fwonka, fwón-
kach , wot wonka, wot wonkach z dworu); Carn. von
Yonkej, Yoni , yunkai, zuke ! (vonder = przecież); Vind.
Yun , Yuiise , Yunkai, vunsem , vunsi , vunsai , (Vind.
Yun ■■ wy, Yunbiti = nie być u siebie, cf. wybyć; is vun
er, Yune, svuna < z dworu, je vun < już po wszys-
tkie'm ; svuna -- wyjąwszy , krom, prócz; Yunder, vuner »
przecież); Croat. yiin , van foras, vune joiis , (zvan ,
ZYana , ZYanka extra, praeler , vendar , ter vendat t.a-
mcn)i SlaiK navan, (izvan = zewnątrz); Rag. \Sin, (izvan,
vani foris] -.^ Bosn. yanka, na duor , (izYan , Yanka foris ,
isYagni , izYanski e£terior) \ Eccl. b'łh'l; Ross. bohł !
(BOHHWu zewnętrzny); precz, nłfg , fprt! Józef zostawił
suknią w ręce jej, uciekł, i bieżał wen! Budn. Genes.
59, 12. Gdy już późno było, poszedł wen z miasta.
Budn. Marc. 11, 19. Zebr. Ow. 41. et 99. (S/ot). Kto
neni zwań, nech idć wan = kto me jest wezwany, niech
pójdzie precz; cf. gość na bankiet nie proszony, nie
bardzo bywa uczczony; kogo nie proszą, tego kijem wy-
noszą). Niechaj mi ten nie będzie przyjacielem, niech
się foruje wen! Weresz. Reg. 118, (Yind. poberife , po-
idi prezU , jidi spoti , jidi prezh, striebi fe od tod , jidi
ispred ozhi ). Sok ten robaki w uszu zabija i wyrzuca

S54

WEŃ - WENECYA.

WENECKI - WEPCHN.-^C

wen. Sienn 135. Wen dalej, jt-sl s/owo pobudzających
się wps[ióf do 'ścia spiesznego w drogę. Krom. 10. por-
WflrtiS ! Starsi przodkowie nasi miejsca odmieniali, Gdy
sie mieli prowadzić, mówili: wen dalej! Klon. Wor. 5:2.
(a' zlad wywodzi: Klonoutiri imie Wandalów)! — Wen-
der, wender Aryani, wnukowie Belzebuba! Kihow. i'iO.
Fora z l'olski , wy zdrajcy r.ic/.ej , nie synowie, wender
za oba iSwialy! ió- 1-1. Przyciwdzicń nam nasze po-
siadłszy kra;ny , Wender dawni mieszkań, y , kaie iśii z
dziedziny. i\ug. Wirg. 521. Do piekła też wender sami;
detcendiie Urud. Otl. C 7 Won zląd , bo ci drogę po-
każe ! Teal. 8, llł. Won! won! z domu, dyablieo! ib.
73. "c, ih. 11, 119. Co tu porabiasz! wszak to moja
sala ; nic chcę aby się w niej znajdowały kobiety ;
won mi ziąd! ib. 23, 61. ib. G2. Won mi ztąd za-
raz, żebyście mi się na oczy me pokazali! ib. 27. c,
46. Jędzo piekielna', won mi z domu, ani mi się wię-
cej pokazuj na oczy. ib. 52. d, 15. Won mi bieda z
mej cliatv , na zawsze cię się pozbędę! Teat. 54 fc, 11.

WEŃ ■■ w niego, in Urn, mi ibn, oiif ibii. Cęslym jiioru-
neni weń uderzył. U^lrz Jroi. lOi. Siódmego dnia jest
odpoczvnienie , żadnej rnboly nie poczynaj weń. Riidz.
Deut. 5, 1 l.tirzechu żadnego przeczysta panna nie mia-
ła, ani weń wpadła. Sk. Zyw. 2, 11-i.

WENCESŁ.\W, ob. Wacław.

"WEN.4 poetycka, z Łac. , diieli poetycki; bie ppftifcbc
aber, 'biittfrfrait , "Dirfttergeifł. Któraz odwdży Muza oschłą
wenę. Że mi wiersz z pióra tak yładki wypłynie. Jak
twój ! Min. Ityt 5 , 345. Słój płocha :Muzo , nie twej to
robola wciiv . Wskrzesać lubiełnym tonem Cejskiej fletni
treny. Uor.' I , 1S6. A'af.

WENDA, ob. Wanda. WENDER, ob. Wen.

WENDETA, WĘDETA, y, i, {Łac. vendere) ; = tandeta;
Boh tariiiak; Yind. kupzhuyaiillie , kijpzhlivarskii ter -
shifłie; Hosi. .locKyTHoii po.u , JrÓteimnrft, ber Irórcl ,
Janbclmarfł. Widziałem na wendecie czystych rzeczy siła.
Alb. nu Wuj. 5 Wendetę trzymać, wendeta się bawić,
weiidciarzeni iyó. Cn. Tli. 1235. -- Fig. Urzęily i go-
dności na pokupną wendetę brzydkiego targowiska wy-
kładasz Krom. 186. (kupczysz niemi, szachrujesz). —
Aliter : Polska jest wędftą wszystkiego świata. Lek. .4
4 b. targowiskiem, feaiibclłplap. WENDETAKKA , i. ż. ,
tandcciai ka , przekupka starych gratów ; bif Jróblcrinn ,
Jflllblcrinit ; tloli. tannarećnice; Ymd kiip?.liuvauka , kup-
zhlivarza , landlarza, bragnarza. WENDETAKSKI, a , ie ,
do wcndelarza czyb landcciarza należący, Iróbltr ■ , tan-
iUX'. Dud:.. 07 WENDETARZ, a, m., tandeciars , ber
Iróblcr, tanbler ; Hoh. tarmarećnjk , śantroćnjk ; Carn.
marlaloj , (ob. Martauz) ; \'ind. kupzhuvauz, kiipzlilivar,
tandlar, braguar , berantczh ; Hag »tarexar ; Hoi\ x(w-
KyTHllKl. 1'rzekupnie, wendetarze , lóżni ludzie ctr. \'ol.
Leg 3 , 55. O ryszliinek wendelarza pyta .\lh. na Wo].
2. Wendetarz szat, cilt StIcibPrtrÓMer, wendetarz księżny,
fin iłu^ertróbler Cn. Th. 1235, cf. antykwaryusz 'bu-
kinisia. WENDETNY, a. e, tandetny, irjjbej., tonbfl ■ .
Wendilnc slarzyzny. Haur. Sk. 217.

WENECYA, yi, :', 'kraj i miasto we Włoszech. Dykc.

Geogr. 3, 184. SJeiiebifl ; fio/i .Benśiky ; Carn. Wenędke:
Vtnd. Benctki . Bcnetck ; Croal. Bcnelke , Benelki , Mle-
ezi , G. .MIclakóy; Dal. Bnetczi , Mleczi ; Hung Yeiicn-
czc , Yelenlje; Uosn. Biielke, Mnetke ; Hag. Mlezi ; Slav.
Yeneeia ; Husf. BcHema. WENECKI , a , le , $eiiebif<|) ,
SJenetianifd) ; Hoh |{fn:icky; Yind. Benezliko ; Croit. Be-
ncclianszki, Bcneeliki , Benetanzki , Mletachki ; Wu/ij Ve-
ienizei; iJal. .Mlelaczki ; Hag. Mlelacki ; Hoin. Bnetacki ;
fiiiss. BeHeuiHHCKJfl. Szlachta Wen''cka ; Hzplla Wenecka
Dy!i': Oeugr. 3, 184. WE.NET , a, m. , z kraju tego ro-
diiwiiy, ciii Seiieti-iiier, t>cm 8aiibe naH); WENECYAMN .
WENETt^ZYK, a . m. , z miasta Wenccyi rodowity, fui
3?em'tia;ier ber 2tabt nad;; Onh. Benatean; Cum. We-
neilzhan ; Croal Renetchan , Birnetanecz , .Mii'chanin . Be-
nech.in ; Hung Yelentzeiek ; llal Mleczinin ; Hofu Mne-
cjanin , Bnecj:inm, Bnetak; Slav. Yenecjan ; Hug. Mle-
cj^iiiin ; /<o»s BfHeaiaiiBHi ; Eal. BeHeuiamiHi , Bi-hc-
TiiKi WENE(;YA,NKA, i, i , kobieta z Wenecyi , bie 3fC'
nctiniicriiiii ; Croat. Benechanka; Dat. Mletkiiia; Hay. Me-
li lki'_'na ; fioss. BeiieiliHliKa.

WEMYLAiOR, ob. Wiain.ped.

WENUS.a, m., WEM!S, ^A Wenery , i. WE.NERA , y . i. ,
3. 1) Wf-nera lingiiii miłości, małżonka Wulkana. Krai.
Zh. 2, 570. SBenitif, bic (Sóltin ber ?iebe; tfc/i. Krasopam,
Zyzllia; Stov. Krńsopani; tnrn. Krasniza , Zbisthka . Siba
(sibel ■ koićbka , sibiem , sibali • kołysać); Yind Kra-
in iza , Fenulh , bibesni buginja; łiots. Benepa ; Eci-t.
.lajo , .łaja, (ob. Ład, Ładon, ładny). Chwaliły narody
Słowiańskie Wenerę , nazywając ją Zezylią Krom. 55,
Dziilzilią. Bifl. 34, Zizilia ją zwali, i modły jej dla pło-
du czynili, 1 wszelkich rozkoszy cielesnych od niej żą-
dali. Słiyjk. 136. Rodzice moi z Cypru tu się z boginią
Wenusem przenieśli, a Wenusowi służyć nie mogą jeno
niewiasty na nierząd oddane. Sk. Zyw. 2 , 97. Wenera
pianorodiia. Zimor. Siei 278 — §. Wenus, Wenera,
Ir. miłość cielesna , flciid)Ii(t;e 8icbe. Od Bachusa pierwszy
zaraz stopień do Wenery zakazanej Warg. Wal. 36.
W tak podeszłym wieku jeszcze używał Wenery. Budn.
Cyc 25. Dzięgiel chęć do Wenusa tłumi Syr. 91. Boże
drzewko do Wenusa potężnie pobudza. Syr. 370. Dla
miłości i Wenusa.... Si/r. 823. Pilnuj, by syn twój
umotany jedwabnym Wenusem, nie leda jaką nie-
wiastę porwał 67ic;. Wych. Bib. Niech się strze-
że pani Wenery, kąpiąc sie w wodzie. Syxt Sikł.
259. (sprawy cielesnej). — g. 2) Wenus, gwiazda, bfT
^Maiiet , bie Śenii^. W koło słońca są okrągi Merkuryu-
sza , Wenusa, .Marsa. ^07. Ui'ś 2, 277. Wenus płanela
mniejszy j.-sl od ziemi 40 razy Unniet. 1, 173 — g 3)
Wenera ryba , 06 Krzywoszczek. WE.NKH/.YNY, WE-
Nl'S()WY, a, e. do Wenery naleią<-y , *$fmi« • ; Hot$.
Bcuepiiiii. Wyniesienie yd brzuchem u dorosłych ko-
biet włosami pokryte . jjórńą Wenusową zowią , munt
Yeneris. Krup. 2, 157 Kunszty Weneryczne. Tward.
Pan]. 15. Wenerzyna ksieni. Chroić. Ow. 294.

WEPCHNĄĆ, iz. jednll. Wpychać medok., wtrącać, tillfjn
flopffii, ftofcn ; Boh. wecpati, wstrćiti ; Ytnd. notervpe-
hati , notersapdali , notervpilati , notermafhiti , H«ll.

w E P R z E C - W E R D O.

W E R D O N - WERYFIKATOR.

255

Bnt.MijTb, BntxnEaTb, BiiiiMiyTb, BnH.\aTh, BnHXHBaTb,
BCH3>lTb, BOHSaTb l'ostrzygł go ido klas/.loru wfpchtiął.
Sk. Di. 870. Karola wielkiego syn Luilwik mianowany
Od synów swych własnych był do więzienia 'wpchany.
Kulig. Her. 66. (wepchany, wepchnięty). Idźże do tur-
niy , kędyś innych wpychaj. Zab. lo, 277. Sainogo nie-
poczestnie wepchną do ciemnicy. Groch. W. 174. Nie
wiesz jakim ona sposobem mogJa te hsty wepchnąć do
mojej slancyi? Tcal. 5, 151.

WEPRZEC Cl. dok., Wpierać itiedok., przypierając wcisnąć,
wparować, biiictu braiigeii; Cioai. upreii, ujiiram ; Dosn.
iiprjeli; fin;]. vpijeli , vplrati : Hoss unu\}nyib , (BnepiiTb,
enepaib = wpoić). Egiptu czelne wparł bóg panięta w
głąb morza. Geh. Hym. 296. Natrafił nad brzegiem Jor-
danowvm w ieiki lud , który ciągnął na pnrnoc buntowni-
kom , i wparł je w rzekę. Jer. Zbr. 157. — Fig Ir.
Wiele było spraw za Zygmunta Augusta , że wpierano
długi, biorące się do przysięgi i świadectw. Cznck. Pr.
2, i 74. (wmawiano gwałtem, narzucano i. — g Wpierać
się, wciskać się; ftd) cinbrfiitgcii , finbriiigcn. Introrumpo,
wlargam , wciskam, wpieram, wdzieram się w co. MaK-.
W Wołoską ziemię sie wpierał królowi Slatyasz. Biel.
599. Ten człowiek się we mnie wpi.orał, ze mnie zna.
Boh. Knm 5, 206. natrętnie wmawiał we mnie.... Co
za bieda dziś na mnie, wszyscy się dziś we mnie wpie-
rają , czy namówieni? ib. 1, 69

WER, ob. Wir.

WERBEL, bla , HI., trelujace uderzenie w bęben , z Niem.,
bet SBirbel im Jrommciii; ((7ar«. yerbSm = gmerzę rękami'.
Zęby trociie i w bęben choć werbel jeden zastukano.
Mon. 65, 501. Wybijać werble. Tent. 28. b, 4.

WERBAKZ, WERBOWNIK, a, rn. ; Boh. werbir, zbjrak;
Slov. werbowrijk ; Sorab. 2. werbar ; Yind. nashount-
rjavez , shounirski svat; Boss. Ra6opimiK'b ; zaciągający
do wojska rekrutów , z Nietn., ber 3Berbcr , ?lmiievt'fv ber
Scftutitt. Werbarze wywodzić się mają, że są w służbie
Rzpllej. Vol. Leg. 4, 504, Pewnego wieczora dwóch ludzi
mie obaliło, a polvin kazali mi iść za sobą; byli to wer-
bownicy. A'. Fam. 2, 150 W'ERBOWAC c:-. niedok. ,
zawerbować , zwerbować dok. ; Carn. berciam . yerniam ;
V'iH(/. yerbati , v'shnud jemati , nashoiinirjati ; /?oss, Bepóo-
saib ; do żołnierki zaciągać, tiicrbcit , ann'crDen. Niech za
grosz wymuszony werbują ty.siace Zbrojnych zabójców,
zgubą narodom grożące, Zab. 10, 240. Kto nie ma li-
stu przepowiednego , temu nie godzi się werbować. Vol.
Leg. 594, (cf, wolny bęben). Dotąd brano ludzi gwał-
tem; ale że nieprzyzwoitość tego zwyczaju uznana, od-
tąd wolnie do żołnierki werbować beda. Pam. 85, 2,
65. WERBOWANIE . WERBUNEK ku', m.; Boh. wer-
bunk ; V'!H(f, nashounirjanje , shounirska svatnia , v' shoud
loulenje , jemlenje , beibanje; bfltf 3Bcrl'cn , bic 3Bfrlnmg.
Werbowanie, rekrutowanie, etc. hipr. W i, 480, WER-
BOWNICZY, 3, e, do werbowania należący, fficrbc = , n.
p. Werbownicza komerda.

•WERCHOWNY, ob. Zwierzchny.

WERDO! Niem. SBJer ba? Gdy statki nocują, stróże aby

nic pozasypiali odzywają sie do siebie werdo ! Magier
Hlskr. — "WERUON, ob. Fordan, Fordon.

WERDUNEK, ob. Wiardunek.

WEREK, rka, m. , 1 ) podniesione miejsce w izbie z desek
do sypiania. — 2) Łóżko na wysokich nogach. A'. Kam., cf.
wyrko, ciiic 3Irt iSdilrtf -' 23nnfc.

WERESZKA, 1,1, strzała [irzyłomna , (cf. brzechwa}; eiit
dujcbrodicucr |HciI- Tak się go imię, kiedy trafi w miej-
sce wereszka , j:ik la co ma żelezce, Znb. 15, 219. Strza-
ła, jeśli się po ziemi czołga, jeśli łuk nie tęgi. Jeśli
wereszka, trudno jej niebieskie kręgi Przeszyć. Pot.
Poci. 566,

■WERETA, ob. Ferela WEHGIELT. ob. Wargielt.

WERSAL, u, m,, WERSALIK, u, m., WERSAŁOWA lite-
ra , wielka lilcra , początkowa. Dudz. 67. citl Serfnlhl^'
ftabe, cin grrgcr 23iicl)ftabe ; Boss. nponncHaa ćyKsa, Wer-
salik w drukarni, litera wielka w każdym gatunku pi-
sma. Magier. Mskr.

WERSAT, a, m, bieglec, bywalec, cin Grfo&rner. WER-
SATKA, s, i, bywalka, eiiie ©rfnlirne , ©cnianbtc, 8cf^Ia<
gene. Owe Warszawianki , które w sąsiedztwie naszym
nazywają wersatki. Mun. 68. 685. Tysiąc o nas powie-
ści szkodzących rozniosły Te wersalki , które już z mi-
łostek wyrosły, Treb. S M. 124.

"WEUSZEWA, 'oh. Warszawa. "WERSZT, Warszta.

[WERTER, u, m, 2j, W^ERTEBA . y, i., manowiec, kręta
droga; \Eccl. i!fii>TXRi> spetuiica 2]; Boss. yxa6'h, yxa6eu'B,
yxa6iiHa , 2Uni)cg , 3vrtiicg , ber fidi brc{it uiib f(l)lmigelt. Prze-
wodnik zdrajca napro>vadził wojska nasze vy tak przeklę-
te werteby. Tward. W. D. N:. dostępne werteby gdzie
vy ciemnym parowie Jest wycieczka bezpieczna. Bardz.
Luk. 57." WERTOWAĆ , ob' Wartować.

WERWAC się rec. dok., Wrywać się niedok., nagle we-
drzeć się , wpaść ; pli^lii) ettibringcii , einfaflcn. Tatarzyn
gdzie się werwie, tam łupi i niszczy. Żarn. Post. 13.
Werwa sie miedzy was wilcy okrutni, Nrbst. Art. 50.
Gdyby \yilk wcrwał się w trzodę miedzy owce, naje-
mnik ucieka , nic się zastawić nie chce, GUcz. Wych. D.
5. W niebezpieczeństwie zastają skarby, zewsząd werwać
się do niełi usiłują. Zarii. Post. 104 b. Werwała się
między one żołnierze , bieżąc do kościoła. W, Post. W.
2, 150. Usłyszawszy wołanie u sadu, werwali się ty-
łem. \\\ Dan. 15, 26. Wodą w 'okręciech wrywali się
na wyspy, aby na nich szkotlę czynili. Jer. Zbr. 110.
(napadali). Kędy się cielesność, to powietrze a zaraza
narodu ludzkiego werwie, już tam krzywda panuje.
Warg. Wal. 120 Litwa w granice państwa Ruskiego
wrywać się poczęła Papr. Ryc. Wrywal się Datan na
urząd Aaronów sobie nie zlecony. Ahn. Wor. H, (ob.
Wtrecień , wdzierca , właz, intruz). Z.;bym się nie zdał
werwać w cudze żniwa, przestanę na tym,... Min. Ryt.
4 , 5, Grzeszą przeciw uszanowaniu dla starszych , czę-
stokroć im się w dyskurs wrywając. Mon. 65, 11. Wiel-
ka swawola pokojem długim była się werwała, Olw. Ow.
655 Ucbcrmiit^ war eiiigcriffen.

WERYFIKACYA, WERYFIKOWAĆ, o6. Sprawdzenie , spra-
wdzić. WERYFIKATOR, ob. Sprawdiiciel.

256

W E R Z N A Ć - WESELE.

WERZNĄĆ, f. werznie ez. jednll.. Wrzynać niedok.; Vind.
Yresati , nolervresati, notersaresali , vroshiivati , notersa-
reshuvali : Cront. yresiijem, vrezalszfm ; Bosn. urizati;
Ross BptJHTb, BptsuBaTb ; wrzezać, ukrajać, wcinać,
\vkarbo«ać, cilljdjlieiKfll. Hrbst. Lek. L 5. Odlegość od
werzniccia na czopy 1 6infd>iiitt) do tylnej linii szpony.
Jak. Art. i, 531. Werznięcie, Vmd. ries , vres , noler-
sares, vresba , vriesanji! , nolerresanje : Bosn. riz, uri-
zak; Rag rjez , urezuk, urezanje. — g. Rec. Wrzynać
się , fii^ cinftbiifibcn , eiiibriiitjeii. Stal niespocznie, glę-
bićj sie bystrym p/ytem wrzyna. 1'rtyb. Mdl 186. We-
rznięcie sio wód w W wszystkie ziemio , które ocean
oblewa. Mon. 70, 50.

•WĘSATY, ob. Wąsaty. WEŚCIE , WNIJŚCIE , ob. Wnijić.

WESELE , a, n. ; Boh. weselj , weselka ; Slov. weselj ; ^'a-
rab. i. weszele ; Sorah. i. wiiszele ; Garn. vesele; Vind.
vefelje , vifelje , radost , sheije; Croal. veselje , dragoszl
laetitia ; /^i.i;. vesseglje ; /?o«n. yeseljo, ra<lost : Ros^. ae-
cciie ; radość, ukontentowanie; grcubc, i8crgtiU|]Cii. Na-
pełni/es mie źalern i weselem ; railnjc się s/ysząc o tak
zacnych po<łui;ach , a zasię ża/uję lego , iz tak wielka
cnota zap/aty nie miała. Orzech Qu 135. Febus swa
lutnią bo^i ci''szył, i czynił wesele Jowiszowi , gdy wście-
kle pobił dziewięćsiele. P. Kchan. Ort 1, 36. Wszyscy
wierni tego z weselem używają. W. P.<<. Mn. 282 (cie-
szy się z tego). Przyjdzie po tym weselu prędko się
zasmucić. Pot. Zae. 6 Wesele w płacz. Cn. Ad. 1227.
Za trzy dni wesela; aż do śmierci smutku. Pol. Arg.
6t9. — ^ Wesele, uczta, biesiada, gody, festyn; Ross.
UHpi , niipyiuKa , uhihucctbo, (ob. Piróg); eiiie fiiftbar-
feit, ciii i^cft Gdy 1'rzemysław zapustne szalone wesele
bezpiecznie odprawował , zamordowano go. Slryjk. 526.
Ceszarz Turecki prosił Zygmunta na wielkie wesele do
siebie . t j. na obrzezanie dwu synów swoich Biel. 52.").
— §. Wesele, małżeńskie wesele, małżeńskie gody,
swadźba , Boh swadba , hod swadebny, sńatek , ( cf.
zjęcio, zjąć , cf. zięć); Slov. weseli, swadba: Sornh. i.
quas . kwasz. ()'< Kwas): Sorab 2. swaźba; Garn. svad-
ba , sheiiitwa, olizet ; Vind. shenitva , sheniljc , ohzet ,
hoset, sbenituvanje , slienitnost, shenitnu kofilu , hosc-
tnu gosluvanje ; Groat szvadba , pir ; Dal. pir; Bo.tn.
pir, sv.idba; Haq pir, svatba ; Slaif. pir; Ross. ópaw-
iiuit tiiipi. , ópiiKi . GpaKii , ópaKooem-Tiuiie , cuaaŁóa ,
SKeiiiiTua. jKeiiuTLÓa ; A'-'/. ópanuiipifiacTic . Ep.tYkCTKO ,
2io6uuiiuii iiupi> , .inóoBacub , .nou.iciiiH'. .MOiiiitk aifujine),
bie .'00d>)fit. 'Przypodobaiie jest królestwo niebieskie
człowiekowi , kló.-y uczynił wesele małżtmskie synowi
swemu. SeU. Maik 22, (not. tgody albo swad»). Od-
prawiono wesele małżeńskie hrabi Kampany i księżny
Izabeli Usti~. Kru- 2, 398. Książęta Litewskie na tyi.i
miejscu, wi'sele małżeńskie odprawując , goilowali Slri/jk.
322. el 340. Nie darmo Polszczyzna nasza szczególnym
chrzci akt małżeński weselem, chcąc pokazać, ze nie
ma wesela n.id to , które światu spra«vą najwyższego jest
podane. Swad 2, 90. .-l/i. RaJi. VVesele niesłusznie nazy-
wałoby się weselem, żeby przyjaciele nie mieli się spoinie
ucieszyć, i jeżeli kiedy uczty i festyny są przyzwoite, ro-

WESELIĆ - WESELNY.

zumiałbym, że na tych aktach. Teat. 19. c, 152. Córce
zamku czynił wesele. Falib M. sprawował wes' le. Wilia
przed weselem. Ross. 4tBiiniHHKi. Gody po weselu ; Boh
prjnos, (cf. przenosiny), repotia. — Proy. .Nie rudy kury na
wesele, ale musza. Rys. Ad. 43. nicrada koza na targ, ale
musi; (cf. z musu cnota). WESELIĆ, ci. niedok.; Boh.
weseliti : 5/ov. weselił ; 5ora6. 1. weszeiu ; tarn. vesćlira;
Vind. ve(elit, nafladuyati, (veleluvati ■ wesoło wykrzyki-
wać!; Croa:. \eiD\'tm , radujem , (cf. radować nie); Botn.
yeseliti : Rag. vessclitti , uzveseliti , obesseliti ; Rost. ee-
ce.iHTb ; rozweselać, wesołości nabawiać; crfrfiifil , fró{l'
{lit inndicii. Wino weseli ; pij wielebny ojcze ! kras. Ant.
70. Wcześnie was weseli przyszłe szczęście. Teat. 48.
b, 58 Bóg widząc światło dobre , którein świat zwese-
lił , Wraz światło od ciemności wpół 'krężu oddzielił.
Pnyb. Mili. 219. fwesoło oświecił). — §. Recipr. Wese-
lić się, radować się, bądź to na sercu, bądź powierz-
chnie pokazując dla jakiego nowego przypadku. Sorab. 1.
weszelu szo , zwcszelu szo , Sorab. 2. wśselisch sze;
Ynid yelelilfe ; Ccoa<. yeszclitisze ; Sliiv ypselilise; Ross,
noBecciHTbcH ; Eccl. BcceaoBaTu , pa^OBaTkCfl , .tUKOKk-
CTKUK4TII . ,\HKOK.\TH . fjd) frcucn , ffóblid; feoti , iiifttij fręn ,
ficł) crilCllCII. Wac Panna się będziesz weselić, skakać,
radować. Teat. 28, 56. bmiechy, żarty, zabawki, czułe
a nievyinne, Niechaj liczbę zbyt małą dni naszych prze-
dzielą, Zli silą się weselić, dobrzy się wesela. Hrat. List.
2, 100. iNiefloa nic lepszego pod słońcem człowiekowi,
jeno jeść a pić. i weselić się. Dudn. Eccl. 8, 15. Zląd
się wesel i raduj , iz się to z tobą nie stało , co na
nieprzyjacielu widzisz. Siar. Ryi: 50. Nie masz s_ię
z tego weselić , iż się ludzka krew' rozlała, ib, 50. Ze
z lego nabycia nie będzie się weselił i trzeci dziedzic.
Rej. Post, G g g. 2. Szlachta weseli się z tej wolności,
ze mogą urzędy dzierżeć. Modrz. Baz. 494. (cieszy się,
z ukontentowaniem używa lego, trr SiPcI frfrfiift \ii) t«
Srci^Cit ). Biskup , opal i ksieni , którzy sie z stanu ry-
cerskiego weselą , gdy będą wybrani , pierwej lenno od
króla , a potym staranie duchowne od kościoła |irzyjmo-
wae maja. Szczerb. Sax. 50. (którzy sie rycerskim sta-
nem zaszczycają, Mc fi* M i){ittcrfiiinbf8 cifmicii, Mc ben
9>i)r5ii3 bal'cn, wm SJitciftaitbc 511 fcum. — °g. Dziś lxio-
now syn Pirytous weseli sie. Zebr Ow. 500 (żeni się,
wesele sprawuje, er mad)t bciitc .'opA^fit) WESEI.ECZKO,
a, «., demin. Mi>m. wesele ■ ma(e gudy, ciiif ficiiic .V>C>ił)jCtt.
Na swoim weseleczku wyskoczę sobie. Teat. 52. b, 13.
— (WKSELIM , herb; pień, na nim się łapami wspiera
pies morski w koronie z ogonem rybim , łańciichem do
pnia przywiązany; pod tym linia w poprzek, a pod
nią ryba nakszlałt karpia, hurop. 5 , 55 , fin ^CtDtffc^
SBappfll . — WESELMK , a, m., sprawca wesela; Ecel.
ópaKOTiiupiiTCJb , ópaKoyKpaciiTejb ; lub też gość wesel-
ny, godowy, Per i)i'd)5titiifbcr obcr .^lotbjcitiiaft, lipotbsridfr);
Garn. svat , (ob. Swat); Croal. szval ; Rag. pirnik, syil,
/. svatbeniza , pirniza ; collecl. Yind. fyatoyflina ; plur.
Groal. szyali ; Slav. svali>vi (godownicy). 1 sami wesel-
nicy bogaci nie byli B^ai Poit. 197. (państwo młodzi,
bil' Srautifiitf ). WESELNY, a, e, do wesela należący.

1

w E S 1 K - WESOŁY.

W E S P N I E - W E S P ó Ł.

257

t;o(iowy, ^Csodljtit'; Snrah. i. weszeltK-, kwasznó, {oh. Kwa-
śny, Kwasi; Yinil. slienitni , hosetni ; Croat. szvalbei)i ,
pirrii; Dal. pirin ; /i'(>7 pinii, svalbeni; 5/ai'. pirni; l)0<:s.
OpaiHuH , no,iBtHe>ihiH . < cf. wiano ) ; EccL CBa4eOHbifi.
Dar wcsL-lny, który oblubieniec oblubienicy liajc. Szczerb.
Sax. 456, Carn. julrina , f cf. julroj. Dzień we.selny
przyszedł Zab. 14,317, (fiaj. pirni dni,'. Weselny pier-
ścionfk ( Yind. sheniten perstiin , neveslcn perstan , ve-
slnik , yicslnikj. Odzienie weselne Sekl. Math. 22, 7iot.
t weselu przystojne ». Weselna piosnka, epithalomwrn.
Marszałek weselny, ob. Marszałek. Jak śmiałeś śliczną
dziewkę od związków odemać weselnych, Wjkraśe nie-
wiastę, kiowną biihatyrów dzielnych? Dmoch. 1. 1, 69,
/iVf/. Kpa4o6pimHiiKii . KOTopHil OKpa/iHBaeri ópani, t. j.
oOpj'ieHiivio jpyroiwy HCBtcTY pasT.itBaerii , ópahOKpa-
jeui. — " (nVESlK ,' oi. Was"k. — WESŁAĆ «.. ńuk.,
Wsvłać niedok., posyłać wewnątrz czeijo; ł ifii/. nolerpo-
flaii, noterpoihilaii, Łinciii fdjidcii . eiii|4i(tni). — WESO-
ŁA, herb: pas na ukos ku lewej stronie na dół, sza-
ciiowanv w białe i czerwone pola. huroji. 5 . 5,^ , ciii
fleififfcrSarrcii. WESOŁEK, 'WIESIOŁEK, łka, »« ;
Vind. Yclclnik, nalladnik; Croat. reszelyak , yeszelitel ;
Rag. veseg!J3ak , resegljak , vessegljak ; Ross. jbccciii-
re.!t, Becc.iŁMaHTi, pasr^Mi; E((7. pajocTOiBopeiii; g. 1)
uweselający diiigich, ctii l'iiiłii)iiiadłer, Spapinnctcr, [ii|'ti<
gCV Srubcr, hbandus , rulgtn 1'oloninim fic rocitl eliam
ascnulas , fidiiincs elc. Cn. Th. 1256. eitt SaiifelfaiKjcr,
Spiclmaitn , (cf. smyk, rybałtj. Oni wiesiołkowie , co
skakali z niemi , Ida tez gonionego nadobnie za niemi.
Rej. Wiz 162 b. Rozkosz wesołków swych gubi. Slii/jk.
Gon. B ó — g. 2) Bolan Wesołek, Błigacz, ob. Wie-
rzbówka , ziele. Syr. \Ąi7>. Ćwikła Pomorska, Wiesio-
łek, smętne czyni wcsołrnii, ahjpum. ib. 1517. WE-
SOLNISIA , i, i., kobietka wesoła, żartowna, drugich
uweselajaca, ciiie hiftige 5?ci('»rcrfon. Tr. , Rat]. vesse!izza ;
Ross. yeeceJiiiTe.ibHima. WESOŁOŚĆ, ści . £.; Boh. we-
selost : Sorah. \. weszo«ofcż , weszilofcź , weszele , we-
szelofcź , ( zv\eszelnofcż jucuiiditas) ; Yind. vefielnost,
vefeluvanje , vcfclitnost , Ycfclaskasanje , raduvanje, ra-
dost , ginetnuvolnosl ; Ross. BeceJOCTb ; ukonfcnlowamc,
radość ; 3>crijnugcii , grpMicfifcit. Słodka wesołość w czy-
stym tylko rada Sercu przebywa, tam gniazdo zakłada.
Nar. Dz. 2, 83. Śmiech jest jakaś wesołość Zab. 12,
277. Diidz. Wesołość umysłu Sloc. wesełomyslnost —
'i.. Wesołość powierzchna , z ukontentowania [Mjchodzaca,
lub tez w dru-ich ukontentowanie wzbudzujaca : bie §ci'
terfcit, frciiiibliffccś Sluefchni , grcuiiPiiciicit , 3Imnutb. We-
sołość twarzy, oczu , czoła. Tr. Wesołość jakiego miej-
sca , frciiiitili4'C , nninutbige ?agc. W Galilei tak yvielka
wcsofość pol się ukazuje, ze trudno opisać. Warg. Radź.
55. — §". Wesołość, gody, festyn, uczta; cin gfftiil ,
cine Suftbnrfcit. Chinczykowie proch dawno znali , lecz
nie używali go tviko w wesołościacli uroczystych Przyh.
Luz 5o3. WESOŁY, WESÓŁ, a , e, WESOŁO adv.
WESOLUCHNY, WESELUCHNY, WESELUTKl , WESO-
LUTKI , WESOLUTENKI inleniiv.: Boh. wesely ; Siov.
weseły , wesehćky; Sorab. i. weszowe , loztowne (la-
Sieunik Lindtgo tiyd. S. Tom TI.

sztyk) : (Sornb. i. wzweszelnć ucieszny) ; Snrah. 2, \ya-
szeli ; Carn. vesęl ; Yind. yefelen , Yeliel , yelel , vefeh-
ten, rezrelelezben, gmeten, gmetnovolen, radosten, nafla-
dhu , lufthcn ; Croat. yeszil , vesze)o ; Dal radosztan ,
(yesel jticundiis), yessid ; //»;?</. yijgh ; Bosn. yeseo,-la,
-lo , Yoseo, rad, radostan ; Rag. vesso . -ela. -elo;
Slav. veseo , -la, -lo; fScss. Becejuil . BeccTeiaKiii ;
Eccl jio6onpa34HCTBeHHl>iH , pełen ukontentowania , we-
sela, radości; frotlit^ , fergnilgt , liifti;5, ycll greiibc. Hu-
mor mój jest wesoły, śmieję sie nieustannie ; ale w pe-
yynych okolicznościach o.^lrożną leż jestem. Teat 36. A,
92, Boh. yyeselomyslny. Skłonnych do śmiechu wesołe-
rai zowiemy. Zab. 12, 277. Dudz. Wes'.:lnlki jest te.T
młody panicz. Teat. 20, 69. Coś mi We Pan dzisiaj
wesolutki jesteś, ib. 13, 43. Wesół, gdy drudzy pła-
czą. Cn. Ad. 1228, (cf. wszyscy głód cierp ą , a on ban-
kiety stroi). Nie kazden wesół, co śpiewa Rys. .Ąd.
48. (spieyya po niewoli, wolałby płakać, z placzemby o
tym yyfselu powiadać) Wesół pan, kiedy pijany. Wad.
Dan. 116. (cf. stroi baba firleje, gdy sobie w czubek
naleje, cf. podweselić sobie\ Wesoły, jak .gdyby króle-
stwa niebieskiego dostąpił. Mon. 71, 394-. Każdy się
cieszy, każdemu yyesoło Aiiszp. 17. W pałacu wesoło
z sfdia byli. Sk. Dz 752, Yind. dobre voli> , cf. '"'dobra
myśl. — Ji Wesriy. wesołość pokazujący: F.ccl. Bece-
.lOBsopnufi , BccejospaMHUH , Becc/iooiecHufi, ^citcr, frijb=
lid), (iiiferlid) Iiiftig linP ycrgiiiię,!. Przyjmij yyesołym czofeni
robotę moje. (jnst. Gar. praef. Wesoluchną mina patrzy.
Teat. 56. c, 58, Ecil. Beceaospio, Graec. /anontco. Weso-
ło patrzyć, na twarzy pokazować wesele. Cn. Tli. 1236.
Każda w koło rzecz weseluteńka I pogodniejsza , niżli
wiosieiina jutrzenka. I'rzyb. Au. 25. — §. /lc/(t'e.- We-
soły. \^eselc czyniący, radosny, uw^esel.ijacy, luby, przy-
jemny : Eccl. Bece.ioTBopnBufi , eiluftigfiib , orfreueiib , Iif
flici . fri>bli(&, nngfiiilim , ItfWid). Do wesołości zachęci we-
sołe miejsce, muzyka wesoła. Zab. 12, 278. Dudz.,
{Eccl. Becc.ioc.iOBiibift , Gruec. ■^ano/.óynę ; Boh. weselo-
hra koineHya) Klasztor ten jest na pagórku y.esołym.
Warg Rndz. 21. Dyament . wesoły kamień szacnsvny.
Rzecz. Zł. C b. Wesoła nowina. Ld.
DeriY. rozweselić , tiweseUć, podirestlic.

WESPNIE Sie . ob. Wspiąć.

WESPÓŁ, NYESPOŁEK "arfc. ; /?o//. wespolek -. pospołu,
spoinie: 5u)'amntcn , mit einanfccr, !itmeiii|d)af!lidi. Grze-
czność, mestno, uroda, rzadko yyespół chodzi. Pot.
Arg. 158. (rzadko razem z sobą). Pluton mieszka we-
spół z okrutremi bogi. Zbil. Lam. A A. Z nami wespół
na nieprzyjaciół uderzył. Boh. Kom. 2, 487. Bym tez
wespołek z tobą miał umrzeć, nie zaprę sie ciebie.
Żarn. Post 167. Miłość wespół boleje, i wespół stęka.
(6. 2. 421. (dzieli umartwienia drugiego|. Ciało z duszą
wespołek wieczna zapłatę weźmie, liticz. fiat 1 , 151.
(wspólnie). Wszyscy się wespołek jak bracia kochali.
Kucz. Kai 5, 289. (wzajemnie'. Wesoła rzecz jest mie-
szkać braci wspołek. Wróbl 509 ; in uniim. Gdy się \ye-
społek schodzicie.... W. Post. W. 225. Był poczet
osób wespołek jakoby 120. W. Aet. 1, 15. ( zgroma-

258

WESPRZEĆ.

W E S S A (': - W E S T Y AR N I A.

dzonych , bt^ cinmibcr ucriammelt,'. Na sejmie wespołok
? ratlaini i z posły iiiiiiujsza uslawa uchwaloiKi. Herh.
Siat. '.to. Wiodziinierz żon ima/ kilka wespoiek. Ulryjk.
12ri. (fazciii, w jeiiiiyiii tzasiei.
WESlMłZEĆ , ■\VEZI'RZEC, wsparł, f. wesprze, wesprę,
j>aii. wsparły ci. dok., Wspierać niedok.; (Hos$. Bosne-
paib wznos'ió się); — g. < ) pod|jiurać /);•. et Ir. \m<
terftHCCii, ftiipen Atlas wspiera niebo grzbiety s*emi. _.4.
Kchan 'JG. Ręką swą umierającego wspier.ifa. Odym. Sw.
2 , h k. 7>. Wspieraj mnie , siły ulracain i wszystkie
zmvslv. Teal. 49, iZ^Bogust. Wspieraj siłę moje osła-
biona, ib. 45 <;, 7. Żebrak na kiju swą starość wspie-
r.ijąpy. Pil<^h. 6Vn lisk. lO!. Stoi, wsparty na kiju.
Teat. 18, 57. Do ciebie woła lud upokorzony, We-
sprzyj go. patiift , święta ręką twoja. A'r'is. Woj. Ch. 19.
Wspierać się wzajemnie , |i* eiiuiiiDct n)e(^)clfeitin untcr=
fłilęcii. Sklepienieby upadło, gdyby się cegły wzajemnie
nie wspierały, f^ilct). Sen. Hit. 3, 217. Jedni drugioii
nieih wspierają , Wspólnie ciężary dźwigają Jak. Uaj.
21S. Wsjiierać ubogiego, podpomagać mu; Hoss. 6.ia-
ronocii-bujaTŁ, eiiiem nur^elfeil. Wsparcie, wspieranie,
podpomaganie ; Hoss. ójaroiiocntmeHie , bie UittiTftugiiiiij.
Trzeba ustanowić publiczne wsparcie dla ubogicli clio-
rycb Gaz -Yar. 1. 278. — Hecipr. Wspierać się na
co . wspierać się czym, podpierać się czym ; fii^ iDOtaiif
fluCen , biuauf lc|)iicii. W ucisku ciężko zranieni , ani
uciekać, ani się ratować; juź się na nogi wspierają,
już z nóg się zwalają. Pilch. Sali 297. Wspierać się
łokciem. Cu. Th. 12'.)o. — Fig. Rzemieślnicy swym się
rzemiosłem wspierają. Paszk. Di. 119. (ratują się nim).
Jako ryba rybą żywa, tak człowiek człowiekiem ma się
wspierać. Glia. Wi/ch. 4 5. — Wspierać się na czym,
polegać na czym , pr. et Ir. ; iporaiif rubcii , baraiif fiiScii ,
firf; Ktrnuf OErliiffen. Uanno się na wielkości swej mo-
narcba w-ipiora , Jęczy jednak . z nudności ledwie nie
umiera. Wtg. Lut. 9. Na lobie się nadzieja moja wspie-
ra cała. Teal. 45. c, 47. — Obsoleta constr. Wspierać
się cze..;o > trzymać się czego , polegać na czym , fiĄ mO'
ran baltetl , pr. et fig. Stoją wpośi-zód obozu , trzyma-
jąc Puklerze a dfugicb się oszczepów wspierijac. .4.
A'i./i(j/i. 2 17. Fundament, nie mając się czego wesprzeć,
bez pod|iory leci. Żirn. Po^t 3, 17. Najświętsi ludzie,
nie tylko, żeby się uczynków a zasług swoich wspierać
mieli, ale tak się modlą: nie cbodż panie w sąd z słu-
gami twemi Żarn. Potl. .łl. szczycić się niemi. — §. 2)
Wspierać sie o co = obstawać przy czym, sIuaić sie przy
czym; fi!^ fiiier oac^je aiiitcbmeii , fi* baffit wcrmeiiticn.
Rzucił się gwałtem na blizkość braci Władysław II, żi-
den się o to nie wsparł, tylko Wszebor i i'iotr Duń-
czyk. Biel. 90. Chciał to Ludwik mieć po duchownych,
aby mu płacili połowice poradlnego ; wsparło się o to
duchowieństwo, i przeto uczynił synod Biel. 212. —
^. 3 ) Wspierać nieprzyjaciela , trzymać go na sobie .
wstręt mu czynić . obracać go w zad . bctl Sciilb jurucf
brurfeii. Wspierać się, pattive, wspartym być, spartym
być, cofać sie; iii) jurfKfpriitfen laffen , n)ei(t»fn , fiili jii'
rU(fjte|)Cn. Prawe skrzydło naszych wspierać i mieszać

się poczęło; premi et conturbari , ale Bolesław watU-ja-
cym posiłku doddje ; zaczyni wojnę pokrzepia i «.>j5ko
nieprzyjacii.lskie [irzerywa , wspiera i w l\ł obraca. An.m.
104. Na przełom nieprzyjaciida wspiera, aż i łamie.
Lencz. Ciast. 78. Od konnego wparci , do lasów ucie-
kli. Warg. Cez. 98. Litwa nie tylko nie wspiera , ale
nic może wstrzymać siły takiej. Jabl. Duk. ko. — Fig.
Powstają o tym gadania i poswarki, w których sie
wspierając wywiadują , coby lepszego było, jeśli gdyby
syna ociec do szkoły ui;zyć dał , czyli gdyby do rze-
mieślnika w rzemiesło przykazał. Clicz. Wgch Gib. —
.'\liter : Dla wspierania wody. Warg. Cez. 180. (dla od-
pierania, tamowania wodyj. Straszny szum wspiera
skupioną od wiatru sosno wstrzęsioną. Dar. Lot. 10.
(rozcieraj.
WESSAG, ob. Wfsać.

WESŁA będzie, wol.i sternik, [irzestrzcg.ijąc llisów , gdy
holują, IŻ im będzie nadana linka. Magier. ĄJikr., tin
Comniaiibonit bce Stciimitanns , bng bie 23otófnc(^t« Hi
irerftaii bcfommcn.
WESTCHNĄĆ, f- wostclinic med. jeJntl., Wzdychać niedok.;
[i ih. wzdeclinauli , zdycham, wzdyehati ; Slov. wzdichaf ; «
Sorab. i. zdycliuju , zdychujem , zdycham; Carn. sdi-
hiiein, sdibneti, sdishein, v'sdihati ; Vind. sdihali, sdihu-
vati, sdehiiiti , sdibóyati . v'sdihati, v'sdihnil , v'sdiliujeni ;
Croal. zdehnuti , zdehnujeni , zevali ( cf ziewnąć j, zdi-
havam ; Rag. vzduhnutti, vzdissati ; Ifosn. Yzdahnuti ,
Yzdissati; Slav. uzdisati: llost. Bsju.Mi.yTb , B0340XHyTi,
B34U.\aTb , B3Rii3riiyrb , u3BH3żKaTb Bn3/KaTb , 3aBU3a;aTb ;
z żalu lub żądzy etc. jęk. wydawać ; ffufjeiJ , cinfll ®euf<
\n bjrcii lilifeii, ouffeiifjcn. Nie je Ina z Trojek westchnie
głebokiemi jęki Dmoeh. 11. 2, 167. Wesichli wszyscy
serdecznie, łez nie odpuściła nikomu żałość, liardz.
Traj. 516. Wzdychijący Eccl. Bo3ji>i.\aTeJLHuit Wzdy-
chanie, ba» Sciifjcn, ©cfcufjc; westchnienie, btr Seufitr;
Sorab. 1. zdychowani ; Carn. sdihuvanje , sdishliJj; Yind.
sdihlei , sdih , sdiliek; Croal. zdihovanye ; Uosu. uzdah ;
Hag. vzdah . uzdihaj ; Hoss. B3jo.\i , Baśń , Bii3]Kaiiie.
Ostatnim z pod serca westcimieniem pożegnał miła swa.
Tward. Wl 20. U nóg kobiety pół roku wzdychać , i
nic. nie wskórać. Teat. 22, 41. (slarać się o jej miłość,
palić się do niej, cf. służyć jćj). Uważaj, jaką słodkość mają
Serca, co wzajem do siebie wzdychają. Hast Fid. 6. (co
wzajemną miłością pałając — Spocznienie, do którego w
niepomyślności wzdychali, dostawszy go, sroższe i przy-
krzejsze im było. /'Uch. Sal!. 189. (którego niecierpli-
wie pragnęli). Do ciebie panie wzdycha serce moje.
/ Kchan. Pi. 32. Czułem, nie opiszęć mej w ten czas
czułości . Jeszczem nie kochał, ale wzdychał do mi/ości.
Szyin. S. W. 43. Chory wzdycha na zdrowego. Pol.
Arg. 103. zazdrości mu.
WESTI"ALIA, li, i.. Cyrkuł WESTFALSKI, w Niemczech.
Wyrw. Geogr. 209. Syr. 983. itó<|lptialen . bfr Siifpftpbd-
li(4c Srcii. Pokój Westfalski zawarty r. 1018. po trzy-
dziestoletniej wojnie. Wyru'. Geogr. 234.

WESTVARM.\, (z woiutk. wisterie , cf. lal. vełtis 2| , n. p.

WESZ - WET.

WET - WETKNĄĆ.

259

Westyarnia w klasztorach. Tr. Chmiel. I, 2j5, oh. Sza-
Itiia , Szalownia.

WESZ, G. wszy 2., WESZKA , i, i., dem.; Boh. weś,
wśi , weśka ; Stov. wes, weśka ; Sorab. i. woseh ; iSorab.
2. weseli , G. schi ; Carn. vsh , bevka , bęvka , Yęvka ,
{Garn. ycls biały); Vind. Yufli, ufh , lufh , (yufhzi > mo-
lej; Croat. vush , vus ; Dal sclienacz ; Slav. vsb ; Hag.
USC, iisrcnak; Bvsn. usc , useenac , pscenac , usrenka :
/»'u4S uuiub , Biuii . Bouiha, (BOUiKapima , rHiija gnida);
Oerm. bie Saua; (DJiebcr). 8uii'J; iWc lus; .4/i^/. lou-
se;. Nie tylko czfowjek, ale ledwie jest które zwierzę
lub jitak , żeby wszom nie podlegał, atoli każde zwie-
rzę ma sobie właściwy gatunek tego owadu. Zool. 106.
Wesz ptasza, (Garn- tekut; Groat. tekut). Coż ma dar-
iiiolęg, co na piecu dy?zy, Jeno wszy we łbie , pod
kiiłnicrzem myszy! Hej. Zw. ^'il. b. Przez cały post
ś. iMałgorzata nigdy się nieprzewłoczyła , acz i innych
czasów rzadko, i wszom się nie bardzo sprzeciwiając.
Zygr.^ Pap. 132; robactwu się nie bardzo sprzeciwiając.
Sk Żyw. \ , H 2. Bić wszy, iskać ( \'ind. vufhuvati ,
obNulhuyatij. Wyjechał by wesz na czoło. Hys. Ad. 72,
I ci', by z łysą kobyłą na targ). — Fig. Tym wszom Ta-
tarskim odjąć się nie możem. Star. Poh. B 5. (lym psom
Talarskimj. — j. Wesz roślinna, apliis , rodzaj zawie-
rający ów drobny owad, kióry na liściach nieklórycis
roślin łażąc, one wysysa. Kluk Zw. 4, 76, Gam pena-
le ; bie Slattlatl^'. — Botan. Świnia we^z, oh. Świni. —
\\odaa wesz, ziele, dracunculus aqvatiius , korzonki
zdadzą się jakoby nogi u wszy. Syr. 629, SSnfferfcIlIni^
genfraut. — §. Oecun. Weszka , gatunek parchu , ciiie 3(i"t
9Jdube. Jest też j'.'dcn parch , który nie zajmie całego
psa, jeno się miejscami gryzie, zowią go weszką. Oslror.
Myśl. 25. Zachorował mój wołek, weszka go napadła.
Teal. 52, 10.

Deriv. wszawy , lazarz , u's:niAa , nawszyć , wszoł , me-
doweszka.

•WEbZClE, WESZŁO, WESZŁY, ob. Wnijść. WESZCZNIE,
oh. Wszcząć , Wszczynać.

1. WET, Ge/w. luctt; odwzajemnienie, takuteńkie oddawanie,
nagradzanie; (Duh. veta szach z melcm, aiż gest po
nas weta > już po nas ze wszyslkiem). Wet za wet od-
dawać ; ctiunś iiiett niactcii , ©ItidicS mit ©Icic^cm I'csaclen ,
mit (jlcidjcr SKiiinc Dejulilcn. .Mścić się, i jak mówią, od-
dawać wet za wet. Mon. 75, 2. ib. 7G, 278 Birk. o
Exorb. 15. Otóż wet za wet. Teat. 4, b. 162. Tedy
najlepiej wet za wet oddajem , Gdy franta sztucznie pod-
chodzimy wzajem. Zab. 16, 69. Żartuje ze mnie, tak jak
ja z niego ; chce widzę wet za wet oddać. Teat. 52. c,
75, Stryjk. 189. Smotr. Nop. 20. Jeżeli Pan o jejmości
masz podejzrzenie , jejmość go ma o Panu ; we wszys-
tkich rzeczach na świecie zawsze jest wet za wet. Teat.
16. c, 76. Wet im oddając, rzekł, gdyżeście wy
ranie nie odpowiedzieli . Ja też wam nie odpowiem.
Odym. Sw. 2, Ni b. Wet za wet, a darmo nic. Dudn.
Apoptit. 29. Hys. Ad. 72. ( roie bu miv, fp id) biv J.
Uobrze to staroświeckie niesie przysłowie : wet za
wet, darmo nic; ty ludzi obmawiasz , a ludzie ciebie

wzajemnie. Zab. 15, 65. Wet za wet nie godzi sie od-
dawać pod prawem Chrystusowym. Petr. Pol. 2 ,' 1 78.
Sprawiedliwość nie jest zgoła wetu za wet ijus lalionu
wetunkuj oddanie, ale wedle proporcyi. Petr. Et. 544.

2. WET, plur.. Wety, ów; Boh. pochautka; Sorah \. po-
yedze , kwoźczena po yeżi ; Lam. objędje , pokosilze ;
V"i/irf, sadcja mile; Crofl/. zaobedje , pocbeilje, postpaszt-
Bag. zaohjedje ; Bosn. zahara ; Hoss. 38^4^1, 3f'K3'CKii;
dest-rt, ber ?ind)tifd). Wety sa końcem obiadowym. Haur.
Sk. 512. Ostatnią potrawę, jako są wszelakie owoce,
które z serem dawsją na stół, po wszystkich potrawach,
net u dworu zowią. ilącz. Wety dać na stół, t. j. ró-
żne owoce, jabłka, gruszki, orzechy, figi, daktyle, wi-
nogrona, melony, klórf na ostnlek dają. Wiel. Kuch.
455. Podczas lepsze wety , niż obiad. Gn. Ad 954, (ef.
przydatek pod czas stoi za datek i. Takież ma wetv ban-
kiet twój sowity, w krótkim weselu niespodziana zdrada.
Pot. Syl. 216. Gdy się najedli, obrusy zebrano, A po-
tym na wet szachownicę dano. / Kchan. Dz. 87.

Deriv. wetować, pcivetow_ać , i:-etunek. odwelowad;
nawet

WETCHNĄĆ, nVTCHi\ĄG, cz. jedidl , \\\]\ch^ć niedok.;
Soriib. 1. decliam nu!ż; Hosf. Bjioy.nyn, B4ŁixaTL; Ecd.
B4yiiiiiTn , 4yiny b-iojkiitl ; wdym,-!ć, ein^nii*cn , cinblafen.
Uformował tóg człowieka z mułu ziemi, i wetcbnął w
w oblicze jego dech żywola. 3 Leop. Genes. 2, 7. (na-
tchał. 1 Leop. ). Mądrość synom swoim żywot wdycha.
1 Leop. Sur. 4, 12 "VV(/;e4. ib. Budn. Jer. 2, 24. We-
tchnienic; , w tchnienie, Croat udehnenye : Eccl. B4yH0-
senie , B4biniaHie, > B.iyHOBCTBUTe.iCHi , Graec. ipimiaróg
inspirabundus). Wtchnienie i odetcbnienie jest i.stotne
życiu zwierząt. Zool. 16.

WETERAN, a, m., z Łac. , poilstarzały. Chmiel. 1, 170,
cf wysłużony, sędziwy.

WETKNĄĆ, /: Velknie cz. jednlL, Wetkać f. wetcze dok..
Wtykać contin. : Boh. wetknraiti, wtykam, wteykam ;
Sorab. \. nutż zatkayu ; rar». uliknu, utakniti , obtizhati;
\ind v'tekniti, vtt knem , v'(aknili, v"laknil, v'U:knem .
notćrytokniti , medvleknili , (ylekniza, ylekiiiuna jigla >
spilka) ; Groat. utichem, yteknulszem, uleknuli; Bosn.
ftikati u orci , datti li obraz chjedure , (cf. wytykać);

Hoss. BOTKHyib , BTUKaib , B04py3IITb , B04py»aTb , ETa.l-

Kaib , BTajKflBaTb , cynyib {ob. Suhąć) , coBaib , cyny ,
cyio: — §. 1) włoż}ć, wsadz;ć , wszczepie w co, żuby
ikwiało , pr. et fig.; cinftctfcii , I;ineinftc(fcii , nniTtftfcii.
Chorągwie wywieszono, na samym wierzchu je wtykając.
Star. Div. 2. Okrutny nieprzyjaciel dzieci małe na koły
wtykał. Biel. Św. 29l". fna pale wbijał, cr fuicptc fic nuf
^Sflócte;. Jeśli ich kto przestrzeże, nie wctkną-li palca,
nie wierzą. Pot. Arg. 485. (jeśli palca nie włożą, jeśli
dotykaniem sie nie przekonajai. Waść tam swój nos
wtykasz, gdzie się nie należy. Teat 54, 24 (włożysz,
wścibisz, fciiie Sfafe nip cinfletfen). Czeka jak młody ga-
wron, gębę roziewiwszy , rychło-li mu co w nię wetkają.
Hej. Zw. 139 b. Wetkać komu czerwony złoty vy rękę.
Gost. Gor. 60. Do kaźni kogo wetkać. A/ces. (vypycliać ,
wtrącać, wsadzać). Kaifaszowi proroctwo w gębę z nieba

260

W E T N I K - W E T U.

W F. T U N K K - W R Z B H A C

byto wclkane. Diik. Zytj 43. (niiniowoliue wfozonej.
łtog;iclv\a stiacoiiych do skarbu sweijo welkiią^^izy , tym
bardziej tyrał. Zygr. Pap 529. Wstyslke chudobę swoje
w to szka|iy wolkał. Buk. l'od:. \7>. !na me sypa/j. —
g '1] Wtykać, tkaniem wplatać; \tnd. vtekati , nalerte-
kaii; Hou. ucTKaib, einnicben. Wtykam, uitexo. Mąa.
Jeśli welczesz siedra kędzierzy gJowy mojej w płótno. . .
Bnin. Jud. IG, 15. fgd;byś pr2y.viia siedm kędzierzy
do «ału tkaezego. Bibl. Ud.].

WETME. WET.Mi. ob. Weiąć.

WETOW.M'. Cl. iiiiduk. , wet za wet oddawać . ©IcidlCu mit
©leiiljem 'jerflcltcii , mtlt maó)tn. Równo za równo odda-
wać, jesl wetować. Felr. Et. 589. -^ Recipr. Wetujcie
bif, oddając wet poganom. 1 Leop. Mach. 2, 68, fol",
inścijcis sie). — ^. Wetować oo , abo czego ■■ nagradzać
szkodę , zgubę , utratę , erfcpcii , luicDcr gut mai^m , tuiebei-
cinbriiigtu. Próżno mię masz frasować , co zginęło trudno
lego wulować. J. Kchun. Dz, '22Q. Uiś urzędy kupują,
a co F.a nie wydadzą, tego potyni z pilnością wetują.
Budn. Apopi.il. yi. Obawiał się Władysław, aby wygn.iuy
Mieczysław, potęŁcą Węgró.v zmocniony , ojczystego
królestwa wetowr.ć nic chciał, repeleie. Krom. 5. Złe
dobrym się często wetuje. Cn. Ad. 1535. et 350. (złe
przy dobrym ujdzie , przy suchym i mokre zgore). WE-
TO W.NY , WET.NY, a, c, mogący być nagrodzonym, er-
fejbat, yerjillliiir ; oppoi. cum nejiiliune : NicActowany,
niewetowny, niewclny, iinerff^Dat. Nad niewetowaną pła-
cze nieutulnie stratą. Zab. -M , I8'2 O niewetowaną
sjl.oda. Pi-./b. .Mili. 368. Niewetna szkoda. Przyb. Ab.
ly. Sławę swą niewetowaną brzydkością obelzył. Warg.
Wal. '20i. — g. Wetować czego na kun . ścigać czego
na kim. Cn. lii. 1-237. iii} feineśS «4"tbeii« aii jpinaiibeii
it^o^ltn , \\i) boi^lialfł nn jemaiiDcii b.iUcii. - g. Wetować
co czym ■■ płacić co czym , ctiuai iDOmit dfiiiblcn , bfigcn.
Niechcę ja takiej sfodyczy kosztować, którą potokiem
łez muszę wetować. Nar.' Dz. \, M WET(')WKA, i, i,
wetowanie, odwetowanie , wetunek, ©.tiiDciifruiC. Kulmi
szturmuje w laiigbanie Dopóty, póki gi.j^za n.i wetówke
stuni- Mi}\i. 76, 728, cf. na "stawkę, ©iiifac.

•WĘTPIĆ . ob. Wątpić.

WElItZEC (. wetrze, wetrę a. dok , Woierać aiedok.; Boli.
wetriti , wethi , wijrain ; Vind. vtreli, notersatreti , no-
tervlirali ; /Juk. BrepcTb , Briiparb, trąc wpuszczać, cin-
reibeit , binjilircibCII. Maść te trzeba wcierać w ciało cho-
rejici. Ld. — g. lug. tr. Wi.'ierać się w co , z pracą sie
wkładać w co, wzwyczajać się w co; RsM iiaTopilTfaCH,
(cf. tor); |14f iii ctiuaj btiiciii ftrbfiicii, H fuj; gcldiifiG ma'
(ben. Kegułi ta w ten czas dopiero zrozumiułą będzie,
gdy się już t.j wetrze w rozumienie Łaciny. A'/jcj. lir.
1, p. !20l. Gdy się juz dzieci jako tako wetrą w na-
zwiska względów gramatycznych, ib. 5 , p. 2iy Cnot
nasienia są tam i owdzie rozprószone, które niewtarly
jeszcze rozum nie może pośc.ągać i połączyć. Pticit.
Sen Itst 5, 150. (niewprawny). Wiem, jakiej pełna
twoja łbica 'szpili , W buncie to ufasz, coś w nie z da-
wna wtarty. Zab. 15, 219. (ćwiczony, biegły).

WCTU , ob. Krętu wetu.

WETL'.NEK , nku. m. , wctówka , wetowanie, oddawanie
wet z.i wet; Hi "Jjfrijcllcii tSUiisti mit ®lcjĄcm , Siftijcb
tuiigJredtt. Jus lalionii albo prawo wetunku, me może
za powszechne służvć prawidło. Oslr. Pr. Krym. 1 , 29.
WETY. ob. Wet.

WEWLEC. wewlókł, wwiókł /. wewlccze, wcwioke, ez.
dok., Wwłóczyć contin. , Wwlekać niedok. ; Bosn. uvla-
citi , urucchi: //ui/ wesli , uyiichi , uvlaacini : \'ind. no-
tcrvlczlii , iiotervlazliiti ; lioiS. BUB.iem. BUOJflUU. BOBJC-
i<aio , BB.ieKaio , UBO.iaKHBaio , BBUjoMnrb, BBO.ioKHBarb :
wlokąc wciattać, \)m\\\ |(blfrPf» . binciti jicjien , b'" 5'fbfn
pr. et. tr. Weźmiem ponrozy, i wewleczem ich do rzeki.
1 Leop. 2 Beg. 17, 15. Wewleczcnic, Vihi/. noteryliek.
nolervliezhenje; Boss. BBClOiKa. .Nic nie jest tak nie-
sprośnego , czegoby dyabeł do kęścioła nie wewlókł
Żarn. Post. 110, Wsvlokło to pogaństwo w kościół zwy-
czaj bardzo brzydki. Zij'jr. Pup. 48. Wiecznąbyś nan
iiitMiawiść, wieczną zmazę wewlókł. Pol. .Arg. 225. Sarni
karanie na siebie "c wlekli. Warg. Cei. 225. (ściągnęln.
Niewiasty w Arabii tę próżność wwlokły, iż w imię za-
wsze czystej panny placek niejaki oliarują. Zygr, Gon.
508. (wprowadziły;. To prawda hyć nie może, co ty na
niego w włóczysz Zygr. Pap. 179. wtaczasz, wwodzisz,
zarzucasz mu; nm^ H uficr ibn briiioft, ibm jiim SJotnuirt
mad^ft, ibiił sn>rniirf|'t. l'olwarza szli na mego. toż na nieno
w włócząc nie*iernie . czego me czynił. Zygr. Gon. 581.
Anloninus mnich , od {'iu^a V , aby więcej hańby jemu
I jego sukcesorom przed oczy nie wwłoczył, do Tybru
wwieczony. Ztiqr. Ep 70.

WEWNATUŻ, WEWiNElHZ.NY, oh. Wnatrz. Wnelrinv.

WEKA.^d. Wcksa. WE.XEL, ob. Weksel.

WEZATY, a, e, |)eł-'n wężów, iioU (Jcblangcii Nic strach
cię sióstr wężalych; erinitae nngue. Z<-br. Om. 255.
Wcżate berło .Merkurego , ob. Wężokret.

WEZBUAC, , f. wzbierze, •vzbii>re ez dok , Wzbierać nie-
dok ■ § I ) wezbrać ko^o . ociąć, przeparzyć kijem , oiłuc ,
prietrzepać; Carn. góslam . finom filio sfrffCfn, ibm fń
itfii \5tvciib ijcbfn, i(m buribijerben. Kosluikiem go po bo-
ku wezbrał. Dwur, H 1. Noeobład , gily będzie czym
twardym wezbrany, porzuci swoje wałęsanie sio. Perz.
Lek. 209. Kto miłuji* syna <we^o , ustawicznie go bi-
czem Wzbiera. W. Syr, 30. 1. Gdzieby synowie na sło-
wa nie dbali, nic wadzi, do grozy przydać też powroty ,
bo mówi Silomon: wzbieraj boków jego, póki 'inłod ,
b')byś go potym r.id karał , ale nie będziesz mógł. Żarn.
Posl. 55 b. Laską abo rózgą złe tlzioci wzbierając, czy-
nią je dobre. Syr. 1 26. Nie wadzi |>odczas dziecięcia
wezbrać, a do niuki albo 'Łaciny oncgo przygnać. Glicz
Wynh. J 8. Rodzice naśladując kucharza , pod czas ku
miłości, jakoby słodkiej rzeczy, wzbierania niejakie,
miasto octu nicchajby przydawali, ii. E 8. Kodiicom
nie godzi się diiatek swych karać, albo rószczka wzbie-
rać , gdyby dziatki same dubre były. ib. E 6. W Tur-
czech , kiedy kogo trzeba skarać . zaraz przy kadym kij-
nii wzbiorą . ile on pUg rozkaże dać. >S';iłr. Dw. iO.
Kiedy pan słusznie po 'clirzepciznie albo po grzbiecie
wzbierze służącego, roa milczeć. Haur. Ek. 178. 1'jlicą

w E z r. R A c

w E Z i) .M K - W K Z ri n y. k ć.

-2Cł

kogo wezbrać; wezbranie kogo, kijowanie, fusluarium.
i/aco. Nie prawom, alo kijotn , wiezienifin , okowy, i
czeslym zbieraniem , nauczy się po tw("j wnli poskako-
wać. Janusz. Okiz. O '2. Oiilzie . gdy wezbrano skóry,
Szuka gdzie indziej przeprawy i dziury, /ii/. Buk. J i
b. Wojsko zbiera, by rządnie wezbrał w skórę Nieprzy-
jaciela , i odniósł górę. iiyh. Gejl. B ^ b. — Fig trans!.
Boreas rzeki: moja rzecz, moe. której sie smutne chmury
boja , la śniegi mrożę , tą 'ziera gradem wzbieram. Zebr.
Ow. 13'J. (tłukę gradem ziemie). — -§. 2j Yerb. med.
wzbiera woda, rzeka < rośnie i wylewa; Bo'i. zwodniti
se, (cf. powódź); Yiiid. sajesiti, saiiesiiili , (ef. jeżyó,
najezyei; Mi Śiiffcr, bn JIiiS iDac^jł, tc^iuillt an, tritt
aii-*, fiberfii^ilHMUiiit. Wody zbier.ija. /iyb. /■".•(. 291. Jadąc
na rzece , która była wezbrała , nie śmiał się przez nię
ważyć, i nawrócił ku domu. Ezop. 113. Uciekając uto-
nął w rzece, bo była natenczas wezbrała. Stnjjk. 172.
Wezbrany stopionemi śniegi Szumiae.y potok rwie skab-
ste brzegi. Kras. Uss. D 4. Ze dźdża i z długiej rzeka
niepogody Wezbrała była i bystro bieżała, P. Kchan. Jer.
509. i\il corocznie tak wzbiera , że z łożysk swoich wy-
stępuje. Kluk. Kap. 1 , 88. Rzeczka wzbir^rać poczęła ,
i nabrawszy wiele wody, wylała. Sk. Z'jw. 2, 25 b.
Wezbranie wód, wzbieranie, wzbiór, powódź; f5;)/(.
zwodneny), baś 3liifc^;»eUfii Dcś SaUcra , bic SBafferpiittf),
bit §lut^. Byitra rzóka, której zewsząd wysokie grobel
tamy z brzegów wylewać nie dopuszczają, jeżeli wód
wyjście wezbraniem sobie uczyni , nieuhamowany.n pę-
dem łąki, pola, wsi zabiera i ponurza. Mon. 71, 737.
Ogień niebieski strach czyni błyskaniem. Ziemia złym
głodem, a woda wezbraniem. Groc.i. W. 333. Wzbie-
ranie i upadnienie morskie, morskie burzenie, przy-
chodzenie i odchodzenie , podnoszenie i 'upadanie. Cn.
Th. 423. (51ut^ imb (Fbbe; Slav. vzrast i opadanje mor-
sko). Wzbierania i opadania morzi , największe na no-
wiu i pełni , w pierwszej zaś i ostatniej kwadrze naj-
mniejsze b.y*.iją. Hith. Mer.h. 468 Mon. 70, 784 Wzbie-
ranie i odpailanie morza , (lui-tus et refluctus. Zib. 6 ,
114. Mm — § Trand. Swoboda wezbr;iła , i powoli
wzrosła. Pilch. Sali. 92. (górę wzięła). Chorobę zasta-
rzałą, wezbraną i powszechną trudno leczyć. Pilcli. Sen.
list. 2, 229. — §. 3) fiecipr. Wzbierać się dokąd < wy-
bierać się, wyprawiać się': luo^iri aiifdrcdfcii , fi(^ rcifefer-
ttfl maifen, ft(^ woliin niifmnc^cii , aiif ben Sci| mac&cii. Po
śmierci męża wezbrała się , aby szła do ojezyzny. W.
Rulh. 1 , 6. 5 Leop. ib. ('wzbrała się, chcąc wrócić się
do swej ojczyzny. 1 Leup ) Zebrawszy wszystkie rzaczy
swe, wezbrał się, i "jachał w dalekie krainy. 1 Leop.
Luc. 13, 15. Chcąc cudze ziemie 'ogledać , wezbrał
sif do Włoch i do Sycylii. Ezop. oO Wnet się wezbrał
do Niemiec, aby się mógł z bratem widzieć. Baz. Hst
80. Wezbrali się w drogę , i przyjechali do Jeruzalem.
W. Post. Mn. ^1. (jdy im się kraj nasz nie podobał,
wezbrali się do Włoskich krain. Biel. Sw. 36. Obja-
wione było Jakubowi od boga, aby się wezbrał do swej
ojczyzny. Biel. Hst 13. Wezbrał się do dalekiej krainy.
Sekl. Luc. 19. Wezbrała się najś. panna do łłelżbiety.

Znrn. Post. 3, 637 b. Kto chce dobrym iiacinnikiem
'ostać, do kolegium albo do szkoły ma sie wezbrać.
Glirz. Wych. L 2. (udać siei.

WEZD.MĘ, ob. Wzdąć.

'WEZDRG.\ . i, i., wezdrgnicnie , wzdry^anie sie, wstręt;
(Z/jsn.' drriliat, Ireplenje, drriliohjanje tremor ; Boss. co-
4poraHiei, ber Si^aiibcr, bas Sc5iaubei-n, ber 3l[)jc^cu , bie
Slbliciijllilj. Wzdry;;anie się we śnie , znakiem jest roba-
ków w kiszkach. Perz Lek. 188. W chorobach pospo-
licie przewieszczające przyszłą niemoc poprzedzają znaki,
j.iko to częste poiiewanie, 'zdryganio. Pilch. Sen. list.
2 , 224. Nie chciał .Ma.\ymilian dosyć uczynić ternu , co
bvr obiecał; tedy bacząc, czego iSzpItśj z tej wezdrgi
obawiać by się należy.... Yol. Leg. 2, 1518. Urazi-
wszy sie ona wezdrga, nad nadzieje ich uczynioną, na-
zad 'jechali. "Żólk. Mikr. 72. WEZDRG.NĄĆ się rec.jedutl.
WBzdrt,'iiaó wsrf., Wz li'y,.;ać się ci)'u'/?i ; jj I ! zdrygać się ,
z wstrętem nazad się rzucić . z przerażeniem odskaki-
wać . cofać sie, wstrzęsać się; idjaubmi, jiiriiS Men,
jiiriiif fc^aiibent; Sorab. 1. wulcze szo postrożu , postro-
żam s?o , (36. Potrwożyć); Vind. fe sdcrsniti ; (Bosn.
drrihchjati ■■ drżeć); Boss. B34p()rHyTb , B34paniBaTfc,
AporHjTi.; EccI. co^poriiyTiica , co^porarnca. — Wzdry-
gam się, jakieś zimne przechodzi mię mrowie. Pizyb.
Ah. 107. Z przeleknienia s>e wezdrgnął i padł z krze-
słem wznak. Sk. Zyw. 2, 55. Nigdy się tak nie we-
zdrygnie człek, chociaż się sparza, Jiko Judasz widzący
przy panu Łazarza. PjI. Zae. 7. Choćby ręka wezdrgnęła,
odważne wykonam. Kościoły będę łupił, i od ognia
spłoną. Btirdz. L<ik. 10. Przez wslyd rozum przed każ-
dym grzechem sam się wzdryga. Hor. Sal. 23 Jakoby
w zimnej wodzie 'ochyniona Wezdrgnie się dziewka.
Twiird. Daf. 58. Będzie strach i drżenie wielkie na zie-
mi , i wezdrgna się ci, którzy iijźrzą gniew on, a trzę-
sawica je popadnie. 1 Leop. 4 E:dr. 13, 56. Nieustra-
szone serce jego, ani się wezdrgnęło na wieści takie,
ani się przelękło. Birk Zyg. 51. Duchy opaczne nigdy
tego nie cbca , co sie drugim podoba; na co się
drudzy vvzdrygaja, to dla nich lube. Teat. 24, c, 14.
Chwalebne są twe gniewy, żale sprawiedliwe, Słusznie
się ni to wzdrygasz imię tak szkodliwe, ib. 43. c, 20.
On sam choć sobie tuszy przy niewstydzie, Wezdrgnie
sie dzieł swych , jak na orzech przyjdzie. Ckrośc. Job.
^Ó. Wzdrygajeie się mojej zbrodni , lecz ubolewajcie
nade mna. feal. 47. "c, 143. Wezdrgnął sie krąg świata.
Zebr. Ou). 7. (wslrząsl się, ct crbeMc). — _§■ 2) Active :
Wzdrygać kogo, wstręt mu<czyn;ć, przerażać go; cinfllt
giitfegen macCcii, ©raiifen ycrurfiK^eii. Udawać się do owych
okrutnych przykładów, ludzkość 1 tkliwe du.sze wzdry-
gająoyćh. Oslr. Pr. Krym 1,8.— WEZDRZEC . we-
zdrźał, f. wezdrże nijak, dok, wewnęlrzuie zadrżeć,
wstrząść se; iniicrliit) erbcften, crjittern. Wezdrżeli na to
wszyscy. Zebr. Ow. 7. Poruszyła się, i wezdrżała ziemia.
Wróbl. 182; contremuit. Wezdrżyj ciężko ku takiej no-
winie , Jako gdy się o zimną zrazu kto 'ocbynie W rzece
wodę. Tward. Wl. 69. Morze pobaczywszy boga , z lu-
dem" wezdrżało. Kanc. Gd. 117. Jeśli miłą jestem tobie,

2C-2

W E Z D R Z E C - WĘZEŁ

W E Z E L E - W E Z G Ł O W I E.

wezdriyj iia moje rozpacz. Teal. 50, 21. Gdy Paweł
rozprawiał o sadzie przyszłym, wezdrźawszy Feli.\ , od-
po«iedzi:iI: idź! 1 Leop. Ad. 24. 2u.

WEZUriZEC . /". wezdize rz. dok. , V>'dzier3ć niedok. , dar-
ciem woiagnąti , w póre polarijnaii; tli Me $Ó{)C jcrrcil,
iii tie ^i'lje iiinaui leiScti ; Ynid. t;orodreii ; Hoss. b30-
4paTb, B34iipaTb , B:ui'piiyrbi B34epniBaTb. Duch za-
wrzeszczawszy, i wielce opclaiiego 'wdarwszy , wyszedł
z niego. Sekl. Marc. 9. Wzdarło j;o dyabeistwo, i wdra-
pało, ib. Luc. 0. Coż mi złi; przygody wznawiać każesz,
I wzdzieraii zastarzałe rany? Zeh: Ow 311; {'escindere).
Konie grzywy i ogony wzd;>rłszy, picrzcliną z wozem w
on nurt. Pot. Arg. 150. (jeżą, wzjtżają). Kaliiją, sieką,
lubo ich lietman wzdziera, 1 łając tcroźby daremne wy-
wiera. Chrośc. Luk. 2, 40. (wstrzynsuje, wzdzieria,
wściąga , powściąga). W pysznym cieh; źle lwa dusza
mieszka nieszczęśliwa ; bo zdziera obraz boski , a wzdzie-
ra na się maszkarę szatańską Pociej. 7. wciska , wtła-
cza ; aiifprutfcii , oiifM'dnGCii.

WĘŻE, ęcia , n. , płód wężów, iai 3unije bev Sdilniiflfn.
Wcięta albo robactwo jakie inne jadowite, gdy się w
kim zalegną. ■• . Sijr. 'J1.

WĘŻE , -y'ł , "-y , ob. Zwężyć.

W^ZEŁ. zła, m.. WĘZEŁEK, Ikn , m. , dem.; Boh. uzel ,
iizijk, uzlieek , w rap; Carn. vósl ; Yind. vosel, voseu ,
voslovje ; Ciout. Yuzel, vosei , zayesiy, (ob. Zawiązek);
fiag. uzó , uzia , uziieh ; Dosn. uzó , iizal , svor (cf. swo-
ra), uzlieeli, mali uzao ; fioss. ysc.iŁ, yae.iOKŁ , yacjo-
qeKX, ya.iiime, iieTjH, neicibKii, neT.iima (cf. pętlica),
(seiiaeii cyfra imienna, y3.i6i gatunek ciasta); (Elym.
wiązać); bcv 5tllOten. Węzły, pewne zawiązania sinurów
albo lin, różne podług różnego rozmiaru, jnko to: wę-
zeł Niemiecki, kunszlmistrzowski , Angielski, łlisowski ,
prosty , tkacki , galarowy. Jak. Aii. 5, 323, lef. kluezka).
Węzeł zadziergniony ; /loss 3ax.iecTiia , (ob. Zadzierg).
Węzeł u smuklerza jest kdkoraki , z prętów pleciony ,
jako to: okrą^jły, Turecki, rycerski, podługowaly, i
t. d. Mngier. iJskr. Węzełków nawiązawszy, |>:icioiki
sobie ustawione szemr;ił. Hej. Post. J i i 5. (Eccl ysoib-
HHKTt. i030JbHMi>'b ndS/ący na sobie węzły od czarów i
uroków). Nić, którą każdy urwie, sarna izesto sie w
węzeł niestargany zwikle. l'ol. Arg 107. Podczas droż-
szy węzeł, niż- powróz. Cn Ad. 954; de fuiniile boveni
fune Irailuin; nodi eniin nomine boiem inielle.rii ; (cf.
przydatek pudczas lepszy, niż datek). Gordyjski węzeł.
Tward. Dnf. 29. Człowiek kłamliwy, j.ikoby śliski a zwily
wąż, w rozmaite się kręgi zwija i rozwija, s|laia sic w
one trudne a niewysROwane węzły Gordyusowe , i kręci
się w ogniwa i w 'prządziona rozmaite. Weresi lie^.
il3. — Węzeł ^v. trudność, sęk, orzech; fin sUii'.
ten, ciiic (sdlllMCtitjfrit. Acz to bardzo irudny węzeł na
nas. Hej. Pott. Ł/ u 2. To jeszcze trudniejszy węził ii.
fiA4 Trudny węzeł jest 'dwiema panom służić, światu
a bogu. ib. y y i. Puszcze trudne Ic węzły, których
wielcy autornwie rozwiąziic się nie podjęli Pelr. Wod.
3. .Motał, i innym podrzucał bałamulno weiełki Pilih.
Sen. lut. 575, ( cf kluczki, sauiułówki). — Similtler :

Piąty akt nawiąże dramatyczny węzeł. Gol. \Yyta. 423.
(ber bramatifcl^e Snoteii). Słowa na wybór, i cn słów, to
węzłów Juliusz. Lig. .12 4; ( (luol verba , tal poiidera ;
każde słowo ważne, pełne sensu, głębokiego znaczenia,
wezłuwaie; )o »icl "Bortc, fu siei liefe ©cbaiifcn). Co
rzekł, to krótko z węzłem, nic nie powtarzając. Jahł.
Tel. 147. (wezłowalo, liunbi(J, furji. SUj. weiiel uzel
weci : habere tittimum uiAitium rei. — g. Węzełki , ga-
tunek dziergania; ©efliJ|jpcle, geflóppflK Jlrbeit. Nigdy bex
rabienia węzełków lub pończoszek me wychodzi. Mon.
71, 1 2(i. Węzełki i wykręcanie złota, roboty może ba-
wiące, ale mniej zdatne. Mon. 72, 050. Na mało sie
pęczki węzełków przydadzą: piękność kobiecej ręki in-
nym sposobem wydać sie może. Mon. 72, 051. — j^.
Astronom. Gdzie się ścieżka księżyca łączy z ścieżką sło-
neczną , miejsce to nazywamy węzłami, nodt. Rog. Dui.
2 . 280. Mc Snonbśfnoten , in ber gfliptic , ber 2)rii*cnfppr,
Driidieiifdimanj. Węzły, dwa punkta, w których droga
xiężyca przecina drogę ziemską. Siiiud. Jtog. 205 — g.
Węzeł, to Cd węzłem związano, pęk, wiązka, paczka; ein
33i'!iibcl, ein ^ad. Wstaje z łóżka, w węzeł swoje szaty
wzhiera. /•". heban. Orl. 1 , 264. Wożą towary koszto-
wne sztukami, węzłami, fjosl. (Jot. 100. D.di mu chleba,
aby jadł , ba i część węzełka lig , także i dwa węzły
rozynków. 1 Leop. 1 lleg. 50, 12. Wielki.ni węzłem
zawiązaną wiarę rozrywa. Bardz. Tnig. 78. (wielce za-
zaprzysiężoną , świątobliwie zaręczoną). — ^ fig Wę-
zeł, związek, łańcuch; tas Sttnb, ber Słnplcn. Kówność
stanu i fortuny jest najściślejszy węzeł miłości. Teal. 4.
6, 145. Klucznik ma klucze mieć w kilku węzłach,
osobno od domów gościnnych , osobno od jiiwnic. Uaiir.
Ek. 31. i8u^^ £d)lu|Tel. — "g. Węzeł na imieniny, uro-
dziny, wiązńiiic; t>(i$ ^}lnoe[<int<c, ^^{amciiStagfgefdirnr , etc.
Projekt ten w dniu jutrzejszym narodzin JK.Mości , za-
mieniwszy w prawo, oddamy go na węzeł Jl .Mści. (juz.
Nar. 1, 27. — jj. .\nat. Węzły i za«icia w nerwach,
ganglia. Kurp. 3, 112. Węzeł, <cirrui. twarda i nie-
czuła nabrzmiałość, osobliwie w zawałkach czyli gru-
czołach. I'ei z lek 155. I'erz. Cyr. 1, 119. guz, mar-
twa kość, SiiPteiiflfldjronlft; \ind. yosel , voseu , gump,
knulT, ghiyiza ; Cruut. gomb, vsal , vo»el ; ŁVW. ranejbKS,
ii«.rKiii|i; lios^i. uiiiiUKa, (cf szyszka). — § Bolan. Wy-
cze węzły, do wyki podobne, korzonki jak węzły na ni-
ciach je<lnc po drugich wiszą , na kształt gruszek; z> wią
je leż ś«ii;ią pastwą, świnim chlebem, pseudoapiot , CrD'
nuB . 6^^fril^e. Si/r. 1511. (Bofs. BNJCJb coromlia variit).

WEZEI.E, |W(:ZELE2|, /icr6; szachownica; na hełmie
murzyńska głowa, czoło bindą zawiązane, w reku takąż
trzyma szachownice, hurop 3 , 54, ein flfwiffci} JiJiirpfn.
|llład druku, ob. Aies. 4, 478 ~2|.

WEZCŁUWIE, ia, r. . WEZl-ŁUWKU , ». n., -WEZGŁO-
\\EK, wka, »i. , dem., wypchana poduszka, nielylko
pod głowę, lecz i potl łokcie, kolana cle., ein ^'olftfr,
ein nii<<^cfti'pftrr Stiffen ; Bob. pudhiawnicc, podlilawmeka,
polślar. polślar : ^lov. hławnice, wankuś; Sorub. 2. fa-
glowk, Cain splavje, podglavje , vajksbeiiza ; lifiJ. pod-
^Uunik, v,<iikul'h , poulhter , paulliniza, >ankulljizh, vai-

w E z G ł. Ó W N Y - W E Z Ł O W A T Y.

W E Z Ł O W S T 1-. P N Y - W E 7)0 W O 1) Y.

263

kufiinja , poudilerz, blafinizn ; Hung. vńnkos ; Croat.
uzglavje , zgMuniza , zglauni vank:uis, winkus, vankus-
secz, vnjnkiisli ; /^',7. uzL;lavje , vzglavje ; Bosn. iizglavje,
uzglavni(;a , blazMia , Uuljella ; S!nv. Yanjkiish , ( Svgc.
wonge) , uzgl;ivii;k , jasiuk; Roiis. Bosr.iaiiie, Bosrja-
eiftua , BosrjaBHima , srojOBbe , nsro.ioBbe , spo-ioboki ,
no4ro.iOBOKi, (npuro.iOBOR^B, nojro.iOBOKi skrzynka uko-
śna pod gfowę stawiana ) ; Ecd. BT.^^rA.ARHfe , ( 1 . treść
rzeczy, BOSlJasJaio , Oraec. dvow.eq>aXau(x)), nOABblllHIlK^ ,
nojyuiKa, n04r.iaBie. Na bogatych wezgfowuioli boginie
siedzi:i{y. Przyb. Luz. 180. Siedział wedfug zwyczaju
Tureckiego na ziomi na wezglówku. Star. Div. 28. Urs.
Gi: 157. Stołki albo ławki rzędem postawić, na każdą
wezgłowie położywszy. Eiaz. O". £ 2. W nocy, wez-
główko wziąwszy, wyszedł. Sk. Dz. 275. Cliory prze-
mowę uczynił, na łożu się na weztjłowiu sparłszy.
Birk. Cliodk. 8. iióżko ji'j_ kobierzec był prosty , a wez-
główko pod głowa. Sk. Zyw. 2 , 75. Podobaż się wam
łóżko i wezgłówek kamienny? Bals. Niedz. i , 420. Od
'wezgłów axamitnych , 'halłasowych , złotogłowowych , ze
srebrnemi gałkami, z kosztownen^i kutasami, niech pła-
cą zł. 20; gdyż dobre zamszow'e, albo skórzane. Lek, C
5. — §. Fig. Wezgłówko podkł.ulać , pobłażać = pochle-
biać komu, piiścić się z nim; eiiicm id)mdcI)oln , mii ibm
JĆirtlii t^llII. Chciał nas wyćwiczyć, i pokory i bojażni
nauczyć, nietylko aby miał położyć wezgłówko pod na-
sze ciało, na którymby.śmy smiczno spali, t. j. rozpie-
ścić je, abo dać jaką przyczynę do tego, abyśmy się
radowali w tych rzeczach, w których się nie godzi. Baz.
Hsl. 20i. Kaznodzieja, póki ludziom folguje, póki im
wezgłówka podkłada, poty słuchają go radzi. IV. Post.
W. 3, 557. Takicii mistrzów chcemy, którzyby nam po-
wiadali, co sie nam podoba, podkładając wezgłówka
pod "łokty rak naszych. W. Post. W. 2, 108. Róg kazał
ludziom opowiadać, nie miękkie wezgłówka pod ich łokcie
siać , nie pobłażać , nie pochlebować. Żarn. Post. 5, A o.
Wezsłówka podkładanie, niewstydliwe pochlebstwo. Zi/gr.
Pap.' 125. WEZGŁÓWNY, a, e, do wezgłowia nale-
żący , 1.*Dlfter = . Wezgłówna lawa. Bielaw. MgU. B 3.

WEŻGŻONA trzoda, ob. Wegnać.

WEZINA , y, ź, cieśnina, wazki przesmyk, eiii eiiger 'PnjS.
będą umieli oni bronić tobie tych tam węzin sobie po-
ruczonych , by też i ciały swemi mieli je zaparkanić.
Gorn. Sen. 467.

WEZLiSTY, a, e, pełen węzłów, fnottij, DOll Siiotcn ; Cam.
Yoslat; Vind. vosloun ; Croat. yuzlaszt , navuzlan ; Bosn,
uzliY , pun uzol , nauzlan , svoran; Rag. uziast , uzliv,
SYÓrni, (o6. Sworny.l. — Bolan. Łodyga węzlista. kiedy ma
na sobie węzły albo guzy. Bot. Nar. 45. WĘZŁOWAC'-
ez. cont., Wezlić niedok. , węzły wiązać, Snotcii fmipfen.
Tr. , Boh. uzliti , uzljm, (rozuzliti rozwiązać); Carn. vo-
slam, Yoslat, SYoslati ; (Kinrf vesilati = powrozy robići;
Croat. Yuzlati , (razvuzldvam = rozwięzuję) ; fing. uzlalti :
Bosn. uzlatti , yeziti, zauzlati. Kiedym już miał na ję-
zyku miłość, a ona na mnie spojrzała , uszanowanie wę-
źliło mi jeżyk. Staś. Num. 2, 59. (hamowało ). WE-
ZŁOWATY, a, e, WĘZŁOWATO adv. , węity mający,

węzlisty ; flloHg , SllOtCII = ; Boh. uzlowaty. Siekł ich bi-
czoii węzłowatLMni. 1 Lfop. o lleg. 12, II. Zawicia
węzłowato , staią się z vyę7.łó'.y nerwowych. Krup. 5, 142.
i'onLechajcie Łowów i węzłonate siecic pozbierajcie. Otw.
Om. 108. Liibszczyk ma pręt wysoki a węzłowaty. Spiez.
48, cf. kolankowaty. — Jź. Transl. Wezłowate słowo,
węzłowata mowa > krótka a lego wyrazista, zwięzła, ctlie
biiiiJiiJC jRiibe; ri«(/. vesen, yosazhen, yesnost ; /Joss. csa-
3H0. Usłyszawszy tę tak węzłowata odpowiedź, poszli.
Rej. Pont. u u 5. Bardzo króciuchni.-mi słowy, ale wę-
złowato wszystko wyłożył, ih. Krótko a węzłowalo. Cn.
Ad. 564. liiidn. Apopht. 1. Gospod.irslwo wezłowate
słowo, nic wnet będzie, co rzeczesz , gotowo. Rys. Ad.'
15. WĘZŁO WSTĘPNY n. p. miesiąc, meiuis draconi-
ticus . w którym miesiąc wyszedłszy z węzła wstępnego,
do niego powraca. Hub. Mech. 476, ber SKoilb im nilf^Ct=
gciibcrt Siiotcn , im Dr^idiciito^f. WĘZŁOWY , a , e , do
węzła należący , SitotCll = . Linia węzłowa, curva nodala.
Sniad. Jeog, 2, 10 ; łącząca dwa węzły. Sniad. Jeog. 205.
Linie vyęzłowe , klóremi drogi płanet przecinają płaszczy-
znę rocznnkregu. Hub. Mech. 517.
WEŹ.MIE, WEZAIĘ, ob. Wziąć, Brać.

WĘŻOCH WALCA , y, /«. , który się wężom kłania, ciił
©cftlnngenan&Etcr. 'iwagn. 427. i Ecd. 3Mie4epH;em pewna
kupa gwiazd). WĘŻOJEDZ, i, ź., collecl , ludzie węże je-
dzący, ophiophagi. Cn. Th. 1238, bic Sc^loiujcitcffer, WĘ-
ŻOJEDZCA, y, ;« , który węże jada, bt't @d)Imujcneffn".
Jr. "WĘŻOKOSA 'mać Pe^cajn ; crinita colubris. Zebr.
Ow. 140, fcfjirtiicieiiipcfiij. ; angkoma, ob. Wężowłosa, Wc-
żokuuLi. "WĘŻOKRĘT, u, w., ''WĘŻOKIJ , ja, m.,
Merkuryiiszowa laska , wężami okręcona. Otw. Ow. 92.
et 95. et 550. et ii caduceus. .Merkuryusza statua ma
skrzydełka przy głowie, wężokij w ręce. N. Pam. 4, 56.
iUirkuryusz nosi w ręku wężokręt , jako poseł bogów.
Sionk. Pers. 59. bcr fffierciiriu^ftnD , ©d/laiigcuftab. Nie
wróci się do próżnej już postaci dusza , Wygnana wę-
żokretern raz Merkuryusza. Hor. 1, 115. Min. WĘŻO-
KRĘTNY, WĘŻOKRĘTY, a, e, wężowaty, wężykowaty,
gelL^ldiiiJcIt. Wężokretna laska Merkuryuszowa. Otw. Ow.
92. Z wężokretna się rózga Cylenczyk uwija. Leszcz.
Clam. 65. Droga słońca na niebie' wydaje się na kształt
weżokretnej. Hub. lVs^ 62. {heli.v) Drócik wężokręty
znajduje się pod wagoruchcm w zegarkach. Hub. Mech.
155. Blacha cienka, kształtu wężokretego. Hub. Mech.
155. Chciwość nienasycona, co zamiast źrzenice szkło
pornnożne na śrzodku ąłowy weżokretej nosi. Zub. 12,
235, (cf, wężowłosa)."— '"•WĘŻOKUDŁE jędze. Zab.
4. 332. Kois. wężokose, fctilniiflCiiHittiil . fc&lmiijenjopfig.
"'WĘŻONOGl, a, fe, anguipes , fiilaiigciiiupig ; EccI. 3me-
HOJKHbiH. Olbrzymi wężonodzy. Otiu. Ow. 14. "WĘŻO-
NOŚiNA crzYwa Meduzy. Chrośc. Luk. 307. iii|Iangentrn=
genb. "WĘŻORÓD. a', m., WĘŻORODZCA, y, m. , an-
guigena; Ecc/. sjiiepojeuT, , ciit ©dilaiigcnfiibii , Srałem
fo^ii. Weżorodzce, ludzie bajeczni, z wężowych czyli
smoczych zębów porodzeni. Otw. Ow. 202. Co wam
wlazło w głowy, Dzielni weżorodowie, narodzie Marso-
wy ? Że6r. Ow. 71. — "WĘŻORODY, "WĘŻORODNY,

2C4

W E Ż O S Ł A I' - W K /, O W Y.

W K Z P R Z E C - W E Z \N A C.

a, e, węże rodzący ; ftag. zmioroJjen , f(^laii(łfitcrjciiijenb.
Kadmcjskie gaje weiorodnn, Uanlz. Trag 40G. Alukto
wężoroda. Twunl W. /'. 2, 1 1 o. Wciorode (Jorgoiiy.
ib'. 238. ""WEŻOSŁAP , a, m. węzonogi , unyuifiCi , ct!l
Sl^lailijenfuPIcr. Wcioslapowic zuchwali , rak setnie na
niebo jęte wysm.ikali. 'Mr. Ow. 7. '"WĘŻOSTKOJNA
Megiera". U, u di. Ti ag. G. mit ^Aldiujeii aiifi^epii^t. WĘ-
ŻOWATY, a. e. — II cdv , wężykowały, na kształt wę-
ża; \'ind. kazlijoliiniiasl , kazhjouii : EccI. 3Mieno4o6Hfciri ,
fcłłliiiiiienartiii , ld)l.inflil!ib. Hieg wężowaty, tpiralis liog
Duś. i, 4. "WEŻOSYIEC, wi-a, m, z węża zrodzony,
cin Scblanijcnfobn. Walkc okrutna węzowiom oddali,
terpentigems. Zebr. Ow. 167. WĘŻOWKA, i, i, gatu-
nek grzybów jadowitych . filie 3lrt fliftiijcr Silif. Insze
rydze i bile, a insze wężówki. fot. Jow. 2. liois. y)KO-
BKa cypraea caput serpcntit. "WĘZOWŁOSA Meduza.
Bard:. Luk. \6G , )d;liiiiflciil;nariij. \Vężow/os.T Gorgona,
angtiicotna. Zehr. Ow. 100: wężokosa, wężokiidła. Olw.
Ow. 173. Wzruszy/ sie cały Tarlar, jek wy|uiścif ostry.
Stękały rozkwilone wężn^Jose siostry. A'. /''»»; 4, 99.
(jfdzej. Wężowłiisy lloits. auicB.iacuil. WĘŻOWMCA ,
y, :., g. 1) gatunek armat, ciiic rteib|(l)!nti(5C, ciiie SIrt So-
npnen; couleiriue. Łęsk. 2, 24 (. Armaiy od 48, od 56,
od 24, od dClo funtowej kahbry, nazywają wężownica-
mi. /'apr. W. ■), 259, fcf. śmigownica'i. — ^ g.'2) Wę-
żów nira , linia wirrej niż jrdcn zakrętów w około ma-
jąca. SoUk. Geom. 13. bie £((;laiiijei!linic. Woluty, sznyr-
kle sa ornamenta kapitelów, jako lo, weżowniee, tre-
fione "włosy CImiel. 1, 79. WĘŻOWMK , a, m. , i)
Asiron. , znak naijicbie, ophiucleus. J. hcl.un. I)z. 5.
Olw. Ow. 307. Żeir. Ow. 194. ber Sólargnimniiii, ber
Scblaiiiictitriijcr. — 2) Mineralog Wtżownik, kamień wę-
żowy, knlubra ; na ranę od ukąszenia wężowego przyło-
żony, jad wyciąga. Ład. U. N. 72, Ec<A. yiKOUHHi , bcr
(Bdjlaiigciiftcin. — 3) Bolav. Wężownik, hnioiia, ziele,
5?iittfin)liri , kcrzcń ma jako wąż zwiniony. hiuk. Hoil. 2,
263. hniji 5, ir>7. Sienn. 15G; gajowa iniodunka ; Cain.
kazhjek ; Croul. zminiicz , kozleuz; Bo'ti. zniainac . ( ef.
żmija) ; f\'csf.^ rop.icui , ccp.iciHoii KopoHb. — Wtżo-
wnik witiki, Zoiijowiec, arum draiu)iivli(S Cned. 122,
SdjIrtlUKllflilllt. Wężownik, icrpłutnrin urgiuiut.a , Spa-
nifd) Sdjlaiiflciifrflut. Krup. 2, 207. Wężów mk, Stowrzód,
U^piwrzód , Slowrzodowiec, Pieniężmk, po ziemi między
zio/y się wije jako waż, i wężowie zranieni tym zielem
leczyć sic mają, lysimaihia itiimmulatiu , ^<fcinii(|rraut.
IJrzęd. 81. Syr. 303. Weżo«tiik biały. oLrazki , aaro-
nowa broda , arum majus , <J*inpciiriiibt , T'ciitl'd'rr 3ii0'
Wit. Syr. 634 — 4i Wężownik, vpl'uitum , roib-j ryb,
mających wiele podobieństwa do wężów. Kluk. Zw. 3,
92 ciiie 3lrt gifdic. WĘŻOWY, W ĘŻY, a , c . do w^ża
należący S^lInilDrii; Boh. hadowy, hadj ; i>lov. hadj . {ob.
Gadowj); Sorub. 1. hadżaeze . wakowe; Corn. kazlije ,
kazhnc: Yind. kazhji , kazlien ; Crool. kaebij; Dut. im»in,
zmayszki, ioli. Żmija) ; bmri ■imj'f\ ; lica rl t.fi-i ymo-
Buti , 3«iioin. . iłMieoUH . iiaMirttiUH . aMiriHUfi, antfiiiuii i ,
( 2) Jutilliuri srnoczy) 1'rzodkowie nasi i;ł(iWK;.iiii węio-
wemi rzędy do koni oprawiali, od których Wężyków ie na-

zwani są. Lek. A 4. Jędza włos^węży najeżyła Butdi.
Luk. 13. Fortel wężowy. Odym. Su: 2, Mm 3. i chytry,
szatański). Eccl. SMicHpaBHhifi , wężowej natury. — Wę-
żowa skóra star.< zliiiiona ; Cruat. ohienye kache, ob.
Wylina. — |j. Bulau. Wężowy język. Nasiężrzał , Ophio-
glosnum, nia n.ncl listkiem pałeczkę zieloną podobna ję-
zykowi wężowemu L'i:ed 224. (Bd)Inn(ifiijiinfle , ^atirC'
Jlinge. Wężowy mord, Skorzonera; Lnt. seorzonera ,
Sdjlangciiraiirb, Sipcrgta?. Syr 1240, ob. Weżymord.

WEZlMtZEC , ob. Wesprzeć "WEZROK . ob. Wzrok. WE-
ZSAC, ob. Wssać. - WĘŻSZY . WKŻUTKl , ob. Wązki.

WEZUWIUSZ , a, m., ;;6ra ognista o trzy mile oil Neapo-
lu. Wyrw. Geogr. 144, ber Sffuo. — Hg Temu widzę
Wezuwiusz pall sio w głowie Teal. 53, 9. płogłowiec,
paliwoda , szumiłeb , zagorzalec.

WEZWAŁ, f wezwie, 'wzowic , ci. dok, Wzywać conlin :
Boh. wzy*;iti; — g. I 'obsul. imię dawać, nazywać, cl.
"dziać komu; dncn Samtii gebcii, bcnfiincn, ncmien. M.i-
rya porodziła syna, kióren>u ly wezAiesz imię Jezus.
Sekt. Math. 1, not. •będziesz zwał imię jegoi. Wzo-
wies? imię jego Jezus On będzie wielkim i synem naj-
wyższego wezwań będzie. Biot. Hott. 01. Porodziła sy-
na, któremu Józet w i zwał imię Jezus. Sekl. Malh. 1,
not. ti zdział, abo wezwał imię jcgo». Oto panna uro-
dzi syna, którego °wzowio imieniem: z nami bóg! Farn.
Badz. Gciies. 17, 19. Rzekł ji'j : wzow imię jej: bei
miłosierdzia! 1 Leop. Oze 1,6. — i-) Wezwać,
przyzwać, wywołać, wołać do siebie , wzbudzać do czego ;
oafforbcrn , aufrufeii, Sorab. 1. naprosthuyu, (cf. napro-
sić) ; Yiiid nakhzati, naogOYorit. ogOYont; 6'icał. zazoYati ;

Roit. BSUBaTb, B0330By; EccI. B033blBaiO, (lipe430By

profoco, Groec. rrooKidtio). Wzywali króla, aby wykonał
przysięgę na konstytueyą. Lsl hor^tl. i , 155. Kiedy
czynisz obiad, nie wzywajże bogatych, ale wzów ubo-
gich. VI'. Poi( Mn. 33. ^'A. haz-. 393 U.dy nas bóg
na swój są<i wzowie , radzić o sobie trudno będzie. Sk.
hal. 345 4. Wzów robotników, a zapłać każdeniu za-
płatę jego. 1 Leop. Mulh. 20, 8. Ten ś"ięty do poku-
ty ich »zyw:ił, wołając: czyńcie pokutę, przybliżyło się
ku wam królestwo niebieskie. iJambr. 395. Wzów mię
do błogosławionych. 1'iH'ii hal. 173. zgromadź mię,
przybierz (do nich). Marją wezwę do takiego życia.
Chodk. hoti. 391. powołam, berufrn. Gdy pieniądz naj-
dzie, wzowic sąsiadek swoich, mówiąc im: radujcie się
ze mną. Bej. ł'vtl. E e 6. Roję się , żeby go intcresa
nic wzywały nagle do Portugalii. Teal. 38, 234, rf. od-
wołać dokąd, ii'pbin abruffn. abbfruffii — Wzywać bo-
ga na pomoc, «spar<-ie, ratunek; (S*o!t fllirufcn , Oiiflf'
ben. Mocni bogowie na morzu i w niebie, Was tylko
samych wzywam w mej potrzebie. Zub. 13, 135. Wzy-
wać imienia pańskiego, jest to, nie tylko l!hr;.stusa wy-
znawać, ale leż o mm i mocy jrgo t«k upewnionym
Lyć . żeby kto nie wątpił, we wszystkich potrzebach
swoich, do niego się uciekając. Smole. 190. Którego
polym z iSwielycb bożych na pomoc wzowieeie, gdy te-
raz sami sR-bie opuszczacie? Janun. O^si. B 7i b. Wio-
wie>z mię: a ja się 'ozowę lobie. 1 Leop. Job 14, 15.

w E z w A N I E - W E Z Y K.

WĘŻYK - WĘŻYSKO.

265

Boga wzywaj , a ręki przykładaj. Żegl. Ad. 22 ; ora et
tahorn , Me iiiib artcitc. Wzywanie, prośba, aby od
nas by/o oddalono to , co jest złego , a było dano to ,
co jeJt dobrego. Zurn. fost. 5, 716, (ob. Modbtwa).
\V^y^^a^ie, kiedy kto w potrzebie będąc, abo czego
żądając , 'bezpiecznie kogo o pomoc i o łaskę prosi.
Snuili: 185. WEZWANIE, ia, n, "WEZWĄ, y" z., bie
^lirffiHbcnmiJ ; Croat. zazavanye ; { Sorob. i. wecżwano ,
prohwano pozew); /foss. BOSBaHie ; Eccl. npejasaHie pro-
V0(:(itio ). Ociec . aby syna swego ku czemu przywiódł,
stan jaki a wezwanie onemu zamierzył a założył. Glici.
Wycli. O I. Wezwanie i stan swój miałby postanowić.
ib. t' 2 b. Gdy nieba wezwom wódz ten się odda, na-
stąpisz po nim na rząd. Przyb. Luz. 504. (gdy się prze-
niesie do nieba). Żaden z nas na swym wezwania nie
przestaje. Orzech. Qu. 7>o. (na swoim powołaniu, 23fl'lif).
Piotr ^, gdy ujrzał żonę swą wiedzioną na śmierć, uwe-
sebł .sie dla wezwania , propłer vocationem. Ziigr. Gon.
410.

WEZWLEC cz. dok, Wzwlekać niedok. , do góry powlec,
wz-iągnąć ; m bit $i)^c ^inaiif fd'lfppfii , Jfvren , łiclicii ;
V(H(f. gorvlozlii; Ercl B03B.iei;aio ; Hoss B3B0.i0Mb , b3bo-
;iaKnBaTb.

WEZWYCZAiĆ, ob. W^zwyczaić.

1. WEZWRZEC, /'. wezwre nijuk. duk. , wrąc się wzbu-
rzyć, aiifitcben , auffoc^eii; Boh. zwjreti , zwefjti , zewhj ,
ze.vru , (zewreiij aestus), Viiid. vervreti , gorvreli, gors-
vreti ; (Boxn. uvrnviti , uvarviti con/luere de hominibus).
Pr. et tr. Wzwiera , mówią, gdy woda zaczyna się bu-
rzyć w garku. Wiel Kwh. 434. Miodek ten stawić na
węgle , a gdy pocznie wzwierać , włożyć róży , a tak
długo warzyć, aż on sok wywrę. Cresc. 496. Przysta-
wić zaś do ognia , aż trochę wezwre. Spicz. "252. Kładź
go do wody, przystaw do ognia, 'aże wezwre, toż do-
piero z niego gąszcz czyń. ih. 164. Pędzi przez za
rozstąpieniem sie ziemi wzwierające jeziora Palikowskie.
Zebr. Ow. 1 1 7; (fervenlia). Sałata zapalenie i wewrze-
ńie krwi cliłodzi. Cresc. 252. Młody człowiek , gdy już
w sobie siłę poczuje, a krew w nim wezwre, dziwnie
wierzga. Gil. Post. 126 b. Co raz oczy w czerwoność,
gniew wezwrzały wdawa ; fervenf. Zebr. Ow. 205.'

2. WEZWRZEC, WZWIERAĆ, wzbijać, w górę poruszać,
iii bie ,6iJ6e fd'liiiicn, nufriitreil , (cf. zawrzeć, zawierać, cf.
otwierać). Morze wiosły wzwarte ; admolum frelutn re-
mis. Zebr. Ow. 155.

WEŻRZEĆ, [WEŻREĆ 2j cz. dok. Wżerać niedok., wgryźć,
wjesć . żarciem wniknąć; einfrcifcn , ^incinfrcffeil. Zaimk.
NYeżrzeć się, n. p. Wżarła się bogini ; indignalu dea est.
Zebr. Ow. 548. zgryzła się w sobie, fic ergriiiiintc

WĘŻY, ob. Wężowy. 'WĘZYL cz. niedok., zwężać, wązkiin
czyli węższym robić ; ^o/i. aużiti, auźjm, saużiti, (aużina.
Rag. uxtna ; Eccl. m^HN.i ciaśnina) ; Slov. suzugi ; \'ind.
svo5kati , svobuvati , vosku storiti ; Ross. yanib , y>Ky,
ciyanTb , ciyJKy, cMJKiiBaib ; Eccl. ynty, ysio , cntjcit,
DCrrengcii , eiiac mnrfjfii. Ciasna jest droga i 'zważona
droga , która prowadzi do żywota. Sekl Maik. 7. Po-
móż nam spraw jego wężyć. Kcnc. Gd. 275. WĘŻYK,

SlOMmik Lindego wyd. !. Tom VI.

a, wi., mały wąż. Cn. Tb. 1239. ciiic floiiic Sdjlaiigc. —
2- Arlill. Wężyki, serpenUimu.v , gatunek dzinł, półfiin-
lową kulę strzelające. Jak. Art. 1 , 212. Lesk. 2, 2il.
cine flcinc rtflbfdilniige , fleiiie Saniuic, et". w«żownica, śmi-

^ownica. — §. Herald Wężyk, ob. Wąż, herb.

W(

żyk , wężykowaty obrót, krętny bieg; Soijcnlauf, ©c^Ian»
genlfliif , fdjldnflclnbcź !J)rcfccn , (»d)laiirtelii. Strumyczek
dzielił się w wężyków tysiące. Zab. 16, 190. Weg. Ce-
phe łąkę do koła wodami oblewa , Krętym drogi węży-
kiem raptownie przerywa Szym S W. 4 Zbliżali się
pod nas Turcy w swym wężyku, Jabt. Buk. S 3. Wę-
żyk, wężykowe kręcenie koma, toczenie koniem węży-
kowate , fd^latiijcliibc^ liiiiiineln jii ^fcrbc. Jak się do łu-
ku ułożyć, konia zażyć wężjkiem, twoje pierwsze były
zaprawy. Leszcz. Clan 90 Wszędzie ostrzą bronie,
Albo wężykiem bystre króeą konie. Kchow. Wied. 5. Orę-
żem ruszał w reku , wężyka biegając ; rerlnm equiiavit
in erbem. Zebr. Ow. 508. Jak koniem 'najarbać, jako
drzewem toczyć. Ułożyć się wężyka, do pierścienia skoczyć.
Tward. Mtsc. 44. Wężykiem adccrbial. krę''ac, kręcąc się,
wężykowato; fd^ldiiflclnb , fid) fdjimiijdnb. Rzeka ubiega
wężykiem przez zagrody. .S/(ł.s. A'i(»i. I, 13 Zrzódła lam
sączą wężykiem po rozkosznej dolinie, ih. 2, 83. Prze-
ładowawszy winem głowę, wężykiem do łóżka dążył.
Teat. 5, 6. (taczając się, taitnielilb). — § Taśma u szmu-
klerza rozmaita: w wemik, filtrowana, w bugler, w wę-
żyk, w oczka , w rąbki i t. d. Mugicr. Mskr, — §. Wę-
żyk , imię familii w Polszczę , z której był x. Wężyk
arcybiskup. — (WEZYK.ATGRYUM, «//. pęcherz ciągnący
plaster, ob. mucha -Hiszpońska). — WĘŻYKOWAĆ med.
niedok., wężykiem biegać, fdjlńngcliib Idiifeii , fid> fd;lnngelii,
frcifeil. Pairz, jak pięknym korytem owa rzeka płynie,
Wężykując po całej zielonej dolinie. Przyb. Ab. 32. Węży-
kującym błędem tory najdowały. Przyb. Mitt. 221. WĘ-
ZYKOWATOŚC , ści , z., bieg kręty, linia wężykowata,
wężownica, zykzak; baś @d)langclii, @c|'d)lmigclit. W rozgra-
niczeniu', fle można trzymać się mają prostej linii , bez
wężykowntdści .<ejm. Grodź 56. W ĘŻYKOWWTY, a, e. —
o nrfycł-/) , do wężyków podobny; Eccl. 3MieBii4Hi);ii, 3Hie-
BH4H0 , fdjIaiiijeniUmlid; , iDic ct;ie fleiiie ©dilamjc. Ophiies,
marmur koloru wężykowatego. Ład. H. N. 105. — Wę-
żykowały, weżvkowy, esowaly , oscm idący, snujący się,
fid; fdjhiiigelnb ; Ross. HSBH-iiicTbul , nsBnBHCTun , H3rH6ii-
CTbiil. Jordan rzeka częstokroć wężykowatym nurtem
idzie. Warg. Hadz 124. Dobre koniki rade się na tę
i na owę stronę podają , na kształt wężykowego kręce-
nia. Hipp. 48. Słupy wężykowate. Star. Dw. II. WĘ-
ŻYMORD, u, m.. ziele, Ścorzonera. Kluk. Dykc. 3, 64.
gd)Inii(]ciiiiun-b , .^iibcmuirs A7(/A-. Rośl. 2, 264. Krup. 5,
59, ob. wężowy mord, ob. Wężownik. WĘŻYSKO, a, n.,
wąż szpetny, szkaradny , ciiiC (tń^lidjc ©djlange. — g. Wę-
ŻYsko , nasienie węże, jak ikra abo mlecz rybi, jajka
wężowe. Cn. Th'. 1259. Diidz. 67. 6d)Iaiiijeiifameii ,
Sc^IaiigeilEiiCl". — §. Geom. Sznur miernicki zowia mier-
nicv wężykiem, i plac który jest na takim sznurze, ma-
jący dziesięć prętów na dłużą i na szerzą , także zowią
weżyskiem. Grzej). Geom. K 5. Mórg każdy jest na trzy

34

i66

W G A D Z I M Ć - W G R O Z 1 Ć.

W G R Y Ż Ć - W 1 A Ć.

wciyska. ib. h i b. ciiic SDJtgfc^nut ,' eine ©t^nur gciDe? ,
pon 100 OuabratTiit^ien.

W G.

"WGAUZINIĆ Cl. dok., w gadzinę przewierzgać. in cin friC'
óldiiti iljicr oerroanbeln. W len gad f^hce wieczną isto-
tę «Kadzinić i wcielić ! /'nyb. Mitl. :26-i.

WGAlt^ cz. dok., do gaju wwodzić . yaj komu otworzyć,
t. j. wrąb, eiiiem ben frcuri ©olifiiilaii er^ffnen. Aby le-
śniczy z puszcz naszych drzewa każdemu za wgajeniem
nie bronili. Vo/. Leg. .'i, 521.

WGANIAC ob. Wegnać.

WGIĄC , /. wegnie c:. dok., Wginać uiedok., gięciem wci-
skać , einbeiiijcu , (liiiciii bnuyn ; Vind. noterpognili , sapo-
giiili , nolervgenili ; Ras. uoriiyTb , nniÓaTŁ; £cf/. BK.10-
H«io. Wgięcie Mott. enióKa , uraóaHif , ( eriiói taM ).

WGL.\DAń , 'o6. Wejżrzeć.

•WGŁKBK'; się rec. duk , g^^boko zapędzić się , fid; WfrtiC'
fen ; (ŁVe/. Borjyó.iHio zagłębiami. Zamy.ślaniu i wgłębie-
niu się tumu wszystko ustąpi. Mon. 71, 506.

WG.MESĆ, /'. wgniecie, wfrniolę ci. doA., gniotąc wtłoczyć,
^inein fneten , biiicin briiifen; Vind. vgiijetili , ymiefiti;
Croat. ugnyeliijein ; Bosn. uglignesti, utisnuti; fiag. u^U-
gnesti ; Rois. yTiicKaTb , ymcKHBaTb , o^aBiiib, 04aB.in-
BBTb , yiKaib, y»(iiMaTb, BKOUiiarb. Koronę z ciernia Je-
zusowi plota, Którą niemiłosiernie na świętą skroń
wgniotą. Hot. Zac. 106.

WGNIEŻUZIĆ się reripr. dok., Wgniezdźać się niedok., gnia-
ziij w czym zakładać, \\i^ cinnijhn , ])r. et fig; Vind.
notergniesdili , vgniesdili ; Rag. vghgnjezditi ; Hoss. BOa-
rHt34HTbCfl ; Eccl. BorHtJK4aioca.

WTiOTOWAC Ci. doli . Wyotowywać aetlotl. i coiilin., go-
towaniem czyli warzeniem umniejszyć, einfoc^en laifcn ,
etnfpcl;en; Vind. vkuliati, nolirkuiiali.

WGRAMuLK'*^ się, rei', dok., doleźć s''^'*-' '• trudnością,
mit iiJiibc binein frictften, fidi binciii orbeiten. Tr..

WiJUAŻYĆ się rec. dok. , wewnątrz zagrąznąć ; Yind. vla-
pbti . notervtezlii , ((inciit fiiifcii , uctrinfcn. Terra desedil ,
ziemia upadła, wgrążyła się. Mącz. — g. Acliue : Wgrą-
iyć co , zapuszczać w głąb , cinfenffn ; Eicl. Borpyacaio ,
BrpysKaio.

WtlllOUZIC cz. dok. Wgradzać uiedok., grodzeniem objąć;
Vind notersagradati , nutcrsapiotiti , notersagrajali , sa-
gradiii ; Eccl. Brpa/K4aio . mit cinińiimcn , in einen 9e,iirf
mit einld^lie^en. — ji. Hec. Wgrodzić się w co , wedrzeć
się w co , włamać się , \ii) eillPrńniien. Wgrodził się
w cudze pole. Jabł. Ez. 112 l'łoti'm niesprawiedliwym
w cudze się wgradzaja. Klon. Wor. i. Grot się w płuca
wgrodził; reicnia eal. Zebr. Oh'._ 505. Ugodził go, gilzie
się wgrodził w ramię kark. Zebr. Ow. 303 ; ijua juii-
cla etl humero rervix.

WGROZIC cz. dok. , groźbą wpędzić , mit I^ri'beii finirei'
ben, mit IDrobunfl jii etroaJ brin^cn. Wmówił, ba wgro-
ził. Go.ll. tior. (i — Hec Wgrozić się ■ groźnym się
komu zrobić. fi4 fiirt^terlid; nia4>en. Kto się w kogo.
wgrozi , samym imieniem straszy. Fredr. Ad. 49. Głód ,

plaga sroga, jui się w nas wgrozila. Aanc. Gd 315.
Już się sroga śmierć we wszystkie wgruziła, Młodych i
starych sobie nawaliła, ib. 296. (wszystkim się dała po-
znać). Wszyscy ci wojnami się wgrozili. Tr. Tel. 571.
et 42.

WGRYZŁ cz. dok.. Wgryzać niedok., gryząc wkąsać , wra-
zić; Vind. notervgrisniti : Croal ugrizujem , ^inein bflBen.
Wgryźć się rec, ficb bineiit bei^cn, wjeść się; Ron.
B'EtcTbCfi. WGRYZEK, zka, m, curculiu , owad chrzą-
szczowy, mający [lyszczek rogowaiy długi, ostro zakoń-
czony. Zool. 106 broune ober fi^roarjt Sorniuunn, fin
ilfitlfelfflfer , ob. Wołek.

W(;RZESĆ , cz. duk., Wgrzebać uiedok. , grzebiąc pokryć ,
ciiiidiarrcii , nerfi^arrcn ; Yutd. yder^kati , iiotersaderskati;
Huss. Brpecib , BrpuóaTb.

W H

WHYSOWAC, »b. łlysowac.

W I.

WIAĆ, wiał, wieje med. nieduk.. Wiewnąć , Wionąć, wie-
nie, wionie, w\onB jedntl , Wiewać freqti.\ Bok. wali.
wjti , wal, wjl , wegi , (wonu leuiter tpiro , ef. wonia;
faukati flart cum itrepilu . ob. l^ukać); Slov wat, we-
gein; Sorab. 1, weyu, pA'o'.vu; Sjrab. 2. w'asch, chwascb,
(cf. chwiać); Curii. vejam , liejam ; Croat. vejem , vpjal-
szem; Dal. viati , puhati , (cl', puchać ) ; Rosii. viati,
izyiati ; Rag. v'iati , viatti , yagijati ; Ross. stnTb , BilO ;
Goih. waian ; Uraec. raw , rew; Germ. iVi'bcn. Wiatr wie-
je, dmie. Dudz. 21. bet 5i?inP ipefiet. bliift. Tam jasne
słońca nigdy nie dojdą promienie, Zgniłe dusi powie-
trze, a wiatr ani wieine. Szum. S. W. 54. Bóg wypu-
ści słowo swe, i roztopi lody; wienie wiatr jego, i po-
cieką wody. 1 Leop. f's. 147, 18. Gdy ujrzycie, ie
wiatr z południa 'chwieje , powiadacie , ze gorąco bę-
dzie. Sekl. Luc 12. Gdy wiały przeciwne wiatry. Teal.
46 c. 55. Wiać w żagle; Ross. napycuTb , (cf. parć).
Mocno wiać Eccl. pHHyTb , ptHTH , ptio. .Nie piprzchną.
gdy lada grom wiewnie. Jabł. Buk. Hi — Traitslat
Czyli tak z twojej gęby zawżdy zimno i ciepło wieje'
Twórz. lVi<"Ci 02. Trzcinę wiatry nachylają w sir^nr
gdzie wioną. Odym. Sw 2. G g o Gdzie wiatr wienie
t:im się ludzie nachylają. W. Post. W. H. ( za wialrea*
ludzie , za szczęściem i ludzie). — Wieje , ic. powietrz?
ti roebet. Niechaj powietrze izbę przewiewa, aby t\iki
na chorego me wiało. l'erz. Lek 50. — jJ. .Ąct. W ..c
wiewać , wiatr czynić wacłilując -. fjdiern , meben , h-iMl
Dt(l4)cn. Dla regularniejszego palenia sie knotków , »n
papierem z wolna. Perz. Cyr. 2. 140. ['lak skrzy. i/jm
wiewając, powietrze rozbija. Wad. Ihn. 149. — §. Uecon
Wiać, wywiewać zboże na bojewisku. opałać zboże. Cu
Th 1247 powiewać zboże, bii @eitłi»« manitfn , itttpia
gen. uAlcn, rourfeln; (Cam. yejam, retam; V'i«rf. vej»ti
voli . yejein , gorsyeli ; Uosn. viati sgill<i , uzviati syitto
Niewiane zboże Roti. HestdKa. Młynek do wianu ibo

WIADERKO - WIADOMOŚĆ.

WIADOMY - WIADRO.

267

za. Chmiel. 1, 1195, (ef. wiatrak). Slov. Kdo ne sege,
ten ni' wege ; kio nie sieje, nie wieje, ( nie żnie). —
Fig. Wionąć kogo, dmuchnąć kogo, zrzucać, zmiatać
kogo, cincn iDCflblafcii. On jeszcze króla z tronu wio-
nie. Po'. Arg. 29. — §. Wionąć, nijak, z wiatrem pójść,
z dymem pójść, niknąć, umknąć; jerfłicfccn, i'CrfliCGcn iit
ben fiiften , ucrijctcn , l'erfd)a'iII^c^ , cittiinictcii. Nie z wia-
trem wionęJy klątwy Jakuba r.rcybiskupn. Krom. i 77. (nie
byJy bezskuteczne). Ustąpif, umknął, precz wionął.
Nag. Cyn. 51. Już lezą lotne strzały i łuk złotorogi ,
Przed którym nieraz wienął jeleń wiatronogi. Nar. Dz.
r> , 73. .Męinym naszym uperem nieprzyjaciele wioną
pogromieni Twaril. Misc. 16. Ledwie dwa dni minęły,
jak ów sługa wionął, /'ot. Arg. 751. Precz zbrodnia,
precz wionęły okropne poczwary. Zub. 15, 294. Kiedy
w winie jeżyk tonie. Wnet ode mnie troska wionie.
Anakr. 34. Wewnętrzne niesnaski, ta nieprzyjaciół na-
szych nadzieja, wionęła na głos ojczyzny w niebezpie-
czeństwie. Gaz. Nar. 2, 40 b. Wionęła zewsząd wier-
ność i poprzysieżonych obowiązków pamięć. Nar. Tac.
5, 07. — §. fSec. Wiewać się. na powietrzu się za wia-
trem ruszać : Rag. vijattise , fiattcni , irc^CU , itl bci" ?llft
fi(^ mif bm Siiibe klfCijcn. Niechaj się włosy za wia-
trami cale wiewają. Bard:.. Trag. 158. Gałązki zwruszone
z wiatrów się wiewają, ib. Świetnie chorągwie w oczu
sie wiewały. Tiuard. Misc. 44.

Deriv. wiew , wiejaczka , tuiejadfo , wiejadlnia , wiejacz ,
wiejalny y wiewiórka; wiatr, witlrzyk, wietrzyk, wiatrak,
wiatraczek, tviatrononi ; fowietrze, przewietrzyć , wywie-
trzyć, wywietrzały, zwietrzały, napowietrzny, nawietrzny;
wicher, luichrowaty ; wiecha, wiechać; chwiać sie, chwie-
je sie\ obiuieweć , odwiewać , powiewać, przewiewać,
podwiewać , rozwiewać, wywiewać, zawiewać , zawiewka;
wionai, , zwionąć; wonią, loonność , wonny, luonić ; po-
wonić , powoniać.

WIADERKO, WIADERECZKO , dem. Subsl. WIADRO.

WIADOMCA, y, m, WIADOMIEC , mca, m, 'WI.ADUK , a,
m. ; Bosn. YJesct, koji zna; Carn. vędómz , vędesh ;
Ross. Bt40Meii.i , 044611^ , Bt.iaTc.Tb ; Eccl. Bt/K^a ;
świadomy czego, znający co: ńn Hmifigcr, Grfabrciier ,
Scnner. Irencus wszystkich nauk był wydworny wiado-
miec. Sk. Dz. 94. Jehowa wiadomca serc, objawca
skrytości. Fam. 59. Serdecznych skrytośei niepojęty
wiadomco , boże I Krom. 447. Oto świadek^ mój w nie-
bie , a wiaduk mój na wysokościacb. Sk. Zyu'. 5 , 572.
W. Job. 16, 20. Wiadomca serc uprzedza pytania swo-
ich uczniów. Fam. 155. ber .^(crjcnsfunbigcr. Dobry wia-
duk wieku starzejszego ; veteris non inscius aeii. Zebr.
Ow. 373. Oppos. Niewiaduk , niewiadom , niebiegły.
Wiod. cin Itnfunbiijer. Niewiadomcę prawa , łatwo uci-
snąć można. Oslr. Pr. Krym 1, 24. WIADOMOŚĆ, ści,
i.; Boh. wcdomost , powedomost; Sorab. 1. wedo-
mnofcź ; Sorab. 2. wćźence ; Carn. vędes ; Vind. vie-
dnost, fyiednosl, yiedezhnost , viedefh, fvedenje ; Rag.
svi^s, YJesct, (cf. wieść); fiosn. yjesctnóst, znanje ; Ross.

i BtaoMOCTb; Eccl. CMbimacHie, iiastcTBO , (cf. zmyślność);

i świadomość, znanie czego; bie Siffeiift^aft, Stmitnig, 6r'

fciintiiip , ftrfabrung. Największa wiadomość jest świad-
kiem największej niewiadomości człowieka. Stus. Duff. 19.
Wkdomość praw przeciwia się niewiadomości praw.
Dols. Niedz. 1, 559. Najmędrszy z Greków nie wstydził
się swojej niewiadomości Zab. 1, 51. Alb.. {Ross. hc-
B^HiecTBo , HCBtayCTBO , HestłKecTBie , HeB'b4eHie , Untwif'
fcnbcił). Gorsza jest fałszywa umiejętność, niżeli najgrub-
sza niewiadomość. Staś. Ruff. 18. Niewiadomość = nie-
wiedza, n. p Nadstawiałem niewiedzę moje miną pilne-
go nadsłuchywania. Patn. Warsz. 4, 54. Czart. Niewia-
domość grzechu nie czyni. Rys. Ad. 42. Przez niewia-
domość n. p. grzeszyć Russ. HeB't4eHieM'B. Za wiadomo-
ścią Ross. 3aBli40MO — "g. Aliler: Trzydzieści lat Je-
zus w wielkim zatajeniu i niewiadomości ludzkiej prze-
żył. Sk. Kaz. 58. ( l.ik że ludzie o nim niewiedzieli ,
incognito). — g. Wiadomość o czym, doniesienie, no-
wina , Siiidiiiśt ypn (tmai , Ross. CBt4tnie , cBt4aHie ,
nsBtcTie, cnasaHic, CKasUBaHie. Nie nism o nim ża-
dnej wiadomości. Tr. My AlexaBder ku wiadomości przy-
wodzimy, iż na królestwo wstąpiliśmy. Herb. Siat. 4.
(do wiadomości podajemy = donosimy : ci. Ross. Bt40-
MOCTii= gazety, wiadomości publiczne). WIADOMY, "WIA-
DOGZNY, wIaDOM, 'WADOCZEN, a, e, WIADOMO.
WIADOMIE ffrfi. ; Boh. wedoniy , powedomy; Slov. we-
domy, wedomi; Sorab. 1. wedome, wedomne, (mnoho
wedome uczony); Carn. vędn, vędózh ; {Croat, nevesch,
nevaden iiieipertus , cf. Croat. neves2ta > Niewiasta , qu.
v); Ross. Bi40MuB , Bt40M0 , (B'Ł40M0ciHbiH gazetnyj ,

BtCTHblfi , BtCTlIMblH , BtCTHMO , BSUtCTHO ; EccL Bt4bIH ,

B3BtciHt, (Bii4eTe.ibHbiri scyentyficzny) ; §. i) świadomy,
znający, wiedzący; fiiiibisj , fciiiiciib, liujfciib , befaiiiit mit
Cttuaś. Gziowiek len grzeszył wiadoniie. 1 Leop. Num. 15.
Kiedy- kto w lesie, chcąc zastrzelić zwierza, niewiado-
mie zastrzeli człowieka.... Pctr. Et. 595. Rozumie, że
wszystko wie , a on niewiadomy ( iiniiniTenb ) , że doj-
rzy wszystkiego, a on niewiadomy. Jabi. Tel. 55. Ociec
nie wiaiioczen Kadma wyprawuje , ignarns. Zebr. Ow. 54,
Ross. HCBtjOMbiri , HeBt40Jio. Być niewiadomym czego
Eccl. u6B'EiK,i,CTbiiOKATH . HeBtJKecTBOBaTii. Syna zamordo-
wawszy , z niego bankiet na ojca niewiadocznego stroi.
Zebr. Ow. 157. et. 585. Pojął Jagiełło Pilecka, wdowę
dobrze wielu mężów wiadomą; complurium thoros exper-
tam. Krom. 479. — Wiadomo, świadome, po wiadomiu,
znając, wiedząc; [leniatibcrt , bcfaiintcrmaPen. Prosto się
do jego domu udałem po wiadoniu. Pot. Arg. 502. —
§. 2) Wiadomy komu, passiie , znany od niego; cinem
fccfaiint, Beiinipt ; \'ind. veden, snan, vieden , dosnan ;
Bosn. ocit ; Ross. iiSB-feCTHuri , HSEtcTCHi. Wiadomym
się stać , przyjść do wiadomości ludzkićj Eccl. jBt4'fcTii-
ca. Po niewiadomym gaju chodząc , pobłądził. Olw. Ow.
109. Dzień pański niewiadomie przyjdzie. Riaf. Post. 27.
Tatarowie , wtargnąwszy do Podola , bardzo wiele ludzi
pobrali; bo niewiadomie przyszli. Biel. 549, (ob. bez
wieści I.

Pochodź, pod słowem: Widzieć.
WIADRO, a, n.,, WIADERKO, WIADERECZKO, a, «. ,
dem.; Boh. wedro, wederko, wederce ; Slov. wedro;

54'

268

W 1 A D R (t W Y - WIANEK.

W 1 A N E C Z N 1 K - W 1 A Ft O W A N Y.

Sorab. I. bdlil , bónk, boncżiik ; Carii. vf dr , vędru ,
yędriza; Yind. vedru, orna, viedra , vedriza, vodono-
fenza, (cf. wodę nosić); Croal. vedro, yedricza , vercli
(cf. wierzthj . zaunacli ((f. zajai; , zajmować), yudercze,
Yedricliicza ; llung. \eder, veder, Yiidor, veiiileur, vedret-
skc; tioiti. Yidro , Yidarce ; Hag. vidro, yjtJdro . xUak ;
Slav. :ikov, csabor za yodu , (u6. Cebr); Hoss. el. Eecl.
KtApo , BCAcpKO , Bejepuo, Be4epeMK0. 6a4bfl, (et.
Graecotiil. Iiydria ; (iraec. i^ómw ■ woda) ; stalek do wody
czerpania, noszenia, węborek;" Ecel. iiOYpiiu.^o , iou.
Czerpadło) ; ber Cimcr, 28aiTcrctmcr. Wiadt-rkanii ciągną
wodę I sludni. Solsh .Arek. I5f. Wijderko . wiadereczko,
uiceolus. iJajt. l'izy boku niosJa wiaderko śliczne, łiirk.
Dom. 100. tEccl. Be4poHOceub 'wiadronoszee). Oto 'na-
rodowie są, jak kropka w wiedrie. Hidi. Jes. 40, 13.
— Croal f'rov. Tesko je proti yetru iti , Tese z prazna
yerclia piti ■■ ciężko jest przeciw wiatrowi iść, ciężej z
próżnego wiadra pić — § Wiadro, miara wina pospo-
lita u nas; ciii SSciiiiimP , ci;i giiiifr. Wiadro wma tego
ma mieć 80 k\yaii. \'oL Leg. ó, 593. (Jsma część wiadra
Ross Iiif0<t>t WlADJtOWY , a, e, do wiadra należący,
Gimcr = ; liuh. wcJernj: Slov. okowny ; Croal. yedriclini;
Hung. yedros , yederni ; Rou. Be4epHhiK , 6a4eHHbiH.
Wiadrowy stół, wiadrowa szata. Cn. Tu 12."9. Wia-
drowy rzemieślnik, bednirrz ; Rus$. BCjepHHKt. 'wiader-
nik, titr ftimcrmnc^cr. — g. AhUr. Wiadrowy, wiadro w
się biorący, tb. ciiicn (Jjmci" cntbaltcnb.

•WIADLIK ," o6. Wiadomca.

WIA.NEK, •WIONEK. nka . m. , WIANECZEK , czka, »«. .
WIANUSZtiy, szka, m, dem. Nom. wieniec; Boh. wen-
ćek , wćnjk, vy|nko; Stoi>. wenćek ; Sorab. i. wćnaschk;
Rofs. DtHOtcB , BtHOtCKi , I BtiPiUKt wieniec Srebrny lub
złoty kufo głowy świętycbi; cill 'BluiIlCllfrnili^flK Ja za
ijponnncczki Hóżane-ć daję wiaiieczki. Groch. W. 572.
Wianek ozdoba czoła i włosów. Hurl. A A. ■ Panienka,
kiedy wianek wije . cześć go jasnemi . część ciemneiiii
kwiatkami przeplatywać zwykła, /'"a/ifc ,4 5. Ślicznym
ctoJo twoje ozdobię wianuszkiem. Teat. i. b, 83. Nie
skubać |)0 głowie poprawujac lorbolkiiw, bryżyków , al-
bo wianeczków. Hej Fosl. h' / f '1. Wiankami nakadzić.
ił/tin. 7 1 , 570. — l'rov. Jak wianki wił , śpiewając ,
Igrając, śpiąc to sprawisz, bardzo łacno, bez jiracy , na
jednćj nodze ; )o leit^t, mit flirfdtcii ciTcn. Kiedy roztropność
[irzypadnie , Wszystko by wianki wił snadnie Już więc
takiemu przycbodzi , Bo ta we wszystko ugodzi. Rej. Zw.
231. Z nieprzyjacielem sie potkać i gromić go, to niu
w jego młodośi'! było, jako wuiiek wił. Biel. G23. Wszys-
tko jak wianki wił. gdzie miłość prawdziwa. Pol. Jow.
19. — Nieciiże wam ten dzionek ISędzie jako wionek.
Teat. 52, 7. (bez trudności, przykrości, jak najpomyśl-
niejszy). — Panna bez wianka, w czepku, panna po
połogu. A', ham. bie tai llriiii;4en »frlorcii \)at. — g
Aliter : Różane wianki, wienire , różaniec, iti Mufdl'
franj. Różance zowiu się korona abo wianek. Uiow.
Roi. 7. Zupełny różany wianek skłaila się z 150 zdro-
wych Maryi, i z 13 pacierzy, rozdzielonych na dzie-
siątki. Biow. Roi. 19. Poszłyby baby choć w odwie-

czerze Różanych wianków mówić pacierze. Zab. 9 ,
518. ZaH — l'rov. Stanął mu za różany wianek.
Jlys. Ad. 04. (dobry czyn stoi za modlitwę). W ten
czas zamieszany Stanąłby mi , prawiła , za wianek ró-
żany. Pot. .\rij. 759, (o6. za różany wieniec, za ra-
tunek). W1A.\ECZ.NIK a, m. ; Boh. wenećnjk ; który
wieńce czym, coroiianui. Mąe.z. ttx Sfrdiljcflfrtitfr. {Hon.
utuemiiiKi > uwieńczony, osobliwie męczennik ; fem. Bt-
liewHimu). WIANECZNY , a , e ; Boh. wenećny : /lujs.
U'bHe><HblA; lo co ku wieńcowi należy. .•/<}'•;. .Hranj ■ .
Wianecziiy ślaz. Cn. Th. 1013, ob. Ślaz. ( WIA.ME wia-
tru; Bo/i."winj, u'). Wiać, wieje). WM.\N.NY, WIANO-
WY. oó Wienny. WIANO, a. ii. ; Boh. weno; Slai:
weno dui; llarn. ddta , jnternina , (cf. jutro); \ind. ju-
trinja , shienski dieii , juterni dar, dora , juternina, ob-
diel ; Dal. paroliyia , (cf parći; Eecl. Ktuo , npH4aHoe ,
npiiKa : dar, który mąż 'żenię względem jej posagu mia-
nuje, dolaiittum. Sax. Tyt. 48. Siczerb. 6'(ix. 437. et
433; bic iDJor^eii^abe , że poranu przez męża, póki z żo-
ną do stołu nie siędzie , bywa dane. Scterb, Sjx. 457.
Za wieńcom dają wiano. Zimor. Siei. 303. Według pra-
'.ya pospolitego /nąż "żenie czym dar weselny , który
cz.isem przedweselnym darem , cz:i,<em szczodrobliwością
obliibieniczą , czasem wianem zowią. Siaerb. Sax. 450,
icoiif. oprawa, cf. przywianek; bic SHibfrlajc , bafl ®fflfn'
iiCiinacbtiiiS). li nas zapis od męża nazwano wianem ;
lianie pieniędzy lub dóbr po żonie, posagiem Ciitck. Pr.
2 , 8. Wdowa , jeśliby miała wiano od męża uprawiune,
mianowicie na dziedzictwie , drugi mąż oddalić nikogo
z dziedzictwa nie może. Uioick. Ohr. 501. I'<zytacny w
statucie zapisanie wiana na trzeciej części majątku. ^Y.
Pam. 0. 501. — 'iiy'Yutg. Wiano ■ posag, bfr Srauti'd)n|t.
W Czechach każdy posag nazy<.Nanu wianem. Ciack. Pr.
2,8. — Stov. Piov. Krasna panna połowica wena.
Zunęś pojął z wielkim wianem, Wiedz, że me będziesz
jej panem. Cn. AJ. 1Ó68. Nic po wienie, gdy niecnota
ważenie. Ryt. .Ad. Ad. WIANOWAĆ , ał. -uje a.niedjk.
§ a) podarunek czynić żonie czyli pannie, po odebra-
nym jej wjińiM czyli paineństwii- , ciitcr bie SWiTflttigabf
fiienfcii fur bn* flciioiittiic Mniiijcfafii. (Idy kio będzie Kżuł
z dziewicą me zarekowana, trdy wianując uaianuje ją
sobie za żonę. Budn. Eiod. 22, IG; da jej wiano i
weźmie ją za żonę Bibl- Ud. ; \ind. ubdelili ; Eecl. oił-
siiNiiTii , uiatHflTH. Najmilsza żono moja , nie mam ża-
dnych bogactw, abym cie zbogaeił, abo wianował oby-
czajem świata tego. Baz. Hft. 230. Kiedy mąż po weselu
umrze, nie wianowawszy "żenię nic; co jój za wieniec
dać mają .... 7arii. Ijsl. 99. — jj. b) Wianować ; Bok.
wenowati ; oprawę żonie zapisywać, oprawiać jej ; bit
SBiberlagc ber Jtnu t>erf4retl>en , ibr ba* CSIfjenotrni4d)tiii|
mat^eit; | Eecl. staHTH za oblubienicę pewną cenę diie-
dzicuwi płacić) Kiedy mąż mianowicie na którym imie-
niu 'żenie wiinuje, tedy już onego imienia oddalić niC
może, dokąd jej na inszym innemu oprawy nie uczyni.
Sicierb Sar. 402. Gdyby maż przed pewnymi ludźmi ,
przy ślubie będącymi, wianował "żenie pewna sumę nł
dobrach swych.... li. 465. WIANOWANY, WIANOWNY,

I

WIANUSZEK - WIARA.

W 1 A ri D L" N K.

269

wienny. do wiana należący, bic SifcrliliJC P^cr tai ®C<
ticiu'crmad)liiif InircjicnD; Boh. wennj ; Eal. BiHOBiiufi,
R'feH04aiii>iH . npii.iaHhiH. Lisi wianowany • znpis wiana.
Sloc. Lit. "Ho. Urząd na wianowanyni imieniu nikurnu
odprawy nijakiej za wyslepek ineza czynić nie ma , okrom
samej |)ani wianowanej przezwolenia. Stat. Lii. 250.
Przy matce na jej imieniu własnym ;ilbo wianowanym
micszkaf iA. 17-5. — ^. 'Yulj. Wian^iwać > posażyć,
^CIl Srantfdjag ijcbeii , niiiJftatteii. Córkę bogato wianowa^
Bach. Ef). 32. Olgierd wziął po żonie księstwo Witeb-
skie, a tak od Krewa aż do Julny, na księstwach udziel-
nych i wiinowanych szeroko panował. Stryjh. 365. Nie
potrzebujeć wielkiego wianowania. I Leop. 1 Heg. 18,
55. (wielkiego posagu). Tak-Ii zdrowie zbawionej wia-
nujesz? I:ac lilam seivalae dole rependis? Zebr. Ow. 105.
Wl.ANUSZEK, oh. Wianek, Wianeczek.
De[iv. sub yerbo: Wić, winąd.
WIARA, y, 3.; Boh. wjra; Sion. wira , wjra ; Sorab. 2.
wera ; Sorab.]. wera, wiera; Garn. vira , (savira = zabo-
bon ) ; Yind. vera , veruvaiije , verjenje ; Croat. vera ,
vera , veruvanye ; Rag. yjerra; Slav. vira; Oosn. virra ,
Yjerra ; h'os$. Btpa, naostpie ; (cf. La!. verus ; Germ.
toa^X) \ wiara w co = wierzenie w co, przyjmowanie za
prawdę ; Ja» ©laiibcii , ber ©laiibe aii ctwaź , Pa» fiir tra^r
^nlten. Wiara , zezwolenie na podanie , nie tak zasadzone
na dowodach , jak na powadze przekładającego. Cijank.
Log. 187. Wiara, zezwolenie na to co bdg obiawia , i
dlatego', iź bóg objawia. Boh. Dyab. 252. Wiara , dar
boski, który czyni, iz mocno zezwalamy na to wszystko,
co bóg objawił, i dlatego, iż bóg objawił, ii. pnyd. 1.
Rzeczom niepodobnym wiaiy nie dfj. Sk. Źyiv. 2, 511.
— {Croat. Frov.: K vere iehko ki prisztaje, Ykanyen
gusche on oszlaje = kto prędko daje wiarę , ten często
bywa oszukanym). Aigdybym wcale nie dał przedtym
wiary, Do tej nieszczęścia że mogę przyjść miary. Zdb.
15, 297. (nigdym nie rozumiał;. Czemu się lękacie,
małej wiary ludzie . gdyżem ja jest z wami '? Rej. Posl.
Kkk 5. raałowierni, małej ufności, słabego zaufania,
fitingidiibig. W dobrej wierze, w zaufaniu, w rozumie-
niu, w mniemaniu; im Scrtroucii, t)crti«ueni) , traiiCiiD.
Posesor dobrej wiary, bonae (idei, który nie wie, że
rzecz przez niego dzierżona cudza jest, skoro zaś po-
zwanym będzie o rzecz cudzą posiadana, zaczyna być
zJej wiary dziedzicem, malaefidei; właściwie zaś zła wiara
posesora będzie na ów czas, gdy albo nieprawej rzeczy
nabvwa , albo od człowieka, od którego sie nie godziło.
Osir. Pr. Cyw. 1, 12'.1— 152. — fi. Theoi' Wiara, dar
boży ; ber ®lauoc , ber tbcolpgifcfec ©hiubci:. Wiara ta , którą
mocno wierzymy, co nam jest od boga podano. Karuk.
hal. 8. W wierze me trzeba się dwornie pytać, ani żą-
dać dowodów do uwierzenia, ib. 11. Wiara, bez uczyn-
ków martwa, ib. 8. Smiertelnemi grzechami będąc ob-
ciążeni , jednak ową wiarą, którą umarłą nazywają , chcą
sie w górę podnieść. Kucz. Kai. 3, 246. Wierzę panie,
pomóż niewierze mojej. Budn. Marc. 9, 24. Niewiara,
tlnglautie. Garn. najovira , nasvestóba ; Rag. neyjerra;
hoss. ueBtpie, (HCBtpKa nieufność), HeatpcTeie, ae-

B-tpcTBO. Nie żyją według wiary. Ludi. Kuz. 1 , 215.
Ku Chrystusowi ci wiary nie maja , co kościół jego tar-
gają. Sii. Zyw. 2, 406. Artykuł wmry. Buh. A'om. 1,241,
Yind artikel te vere , yerna postaya {ob. Artykuł). Rze-
czy te . które są w artykułach wiary chrześciańskiej
zamknięte, każdy wierzyć powinien chrześcianin. Kat.
Gd. 16. — Wiara, religia, sposób chwalenia boga, uł
przystał na tę ulbo o'.\ą wiarę. Gii. Th. 1240. wyznanie,
©liiiibcii, Scfciintiiip, ilicligion. fiozmnożenie wiary świetćj
(^.lirystusowej. Biai 1'ost. 115. Jakiejżcś ty wiary czło-
wiek? Kai. Gd. 2. Prawa wiara; Ru!>s. iipaBOCiaBie, (ob.
Prawowierny;). Wszystkich ludzi na świecie powszechna
przywara. Ze najlepsza, co się w niej porodzili, wiara.
Pol. Arg. 160. Zegl. Ad. 269. Różna miał wiarę wmie-
ście, bo obrzędy .Mniejsza i słabsza miała Chrystusowe,
Ale większa część zachowała błędy I bogu zmierzłe sny
Maliometowe. /'• Kchan, Jer. 23. — §. Wiara , godność
wiary, kredyt, powaga: Rag. \jerra; Ross. 40B'fcpie ,
40B'fepeiiH0CTb , bie ©lauDiuiirbigfcit, ber ©laiitc , grebtt.
Wiary godzien, i prawda to, co mówi. Cn. Ad. 1250.
Ten testament dla lepszej wiary i wagi, ręką własną
podpisuje. Teal. 3, 57. Wiarę komu czynię; Ccc/. Bipio,
draer. ntaiów , (idem (acio , (cf. wierzyć). Wiarę psuć
komu , kredyt zepsować. Cn. Tb. i 240. Wiara przy pi-
sarzu zostaje; penes autorem (iJcs esto. Krom. 618. Wia-
rę utracić, Ross. iiSBipinbca . asB-bpaibca. Wiara, jak
dusza, raz utracona, nie przywrócona. Cn. .4(/. 1229.
— §. Wiara, cnota moralna, wierność; Jreuc iiitb ©lait'
ben,.Jrciie. Wiara świecka, stateczność chowania umów
i lei;o wszystkiego, co sie rzekio i postawiło z kim.
Petr. Et. 255. Wiara rzadka rzecz, wiernego trudno na-
leźć. Cn. Ad. 1250. Kto nie może dochować mym se-
kretom wiary , Niech co chce będzie , u mnie nie jest
bez przywary. J/id. Ryt. 1, 225. Lepsza wiara doznana,
nieźli co się rodzi. Gaw. Siei. 374. Wiara (ufność) dana,
wiarę (wierność) często naprawuje. Fredr. .4rf. 7. Ktoby
wiary nie dotrzymał albo uie zachował, ma być za czlo-
yyieka nic dobrej wiary albo kłamliwego poczytany. Kuci.
Kat. 2, 615. Obiecujemy pod dobrą wiara okrom wszel-
kiej cliytrości i zdrady. Herb. Stul. 579. (nuf JreilC Ullb
©InuDeii). Więźnia na wiarę i do ręku jego wydali. Sk.
Dl. 568. (na jego słowo , aiif fein 55?ort). Obywatelów
brał na wiarę swoje. Warg. CV; 97. Palić, ścinać lud
woli, niż przyjąć pod wiarę. Baidz. Luk. 28. W rok
tylko rachunek przeglądał, na wiarę się zdając. Sk. Di.
570. Na wiarę żyje. Tmard. Da(. 13. — g. 'Obiecał z
wielka wiarą , że miał o tym milczeć. Eraz. Jez. D 7.
Ross. B-fepa przysięga, ©itnjur, Cib.

Deriv. ((/. wara, warować, warunek, etc), wiarować
sie , wiarka , uńaroiomny , wiaroiomca , wiarodatny , ivia-
rotmienny; wiera, unerę! wierny, wierność, wiernek ,
wierutny, wierzyctel , dowierzyc , dowiarstwo , niedowiar-
stwo, niedowiarek , maioiuierny, lekkowierny, prędkowieniy,
powierzyć, przeniewierzyć , przeniewierca , róźnowierca ,
prawowierny ; poniewierca, poniewierać sie; zwierzyć.
•WIARDUNK. u, m.. "WIERDUNK, TERTON, u, m. ; Lat.
ferto; Angl. farthing; Śrem en. Seerbing ; (SJieberf.

2-JO W 1 A FI D LI N K O \N V - W I A [t O G O D N Y.

W I A fł O ł, O M CA- W I A T H.

»t«r • »ier , czlery) ; Boh. werdunk ; Genn. ter 3ft*'ng.
Wiardunek apud nos non est genus monetae , ted numeri
ianlum, ut kupa, grzywna, pófgrzywny i t. ii. Cii. Th.
12-10. Ferlo, jesl czwarla ciejć j,'rzywny , dawniej fer-
don, zląd wesz/o w Polszczę wieidunek, .sfowo podobne
Niemieckiemu dawnemu ^ierbiing. Czack. Pr. i , 158.
Wiardunk ma miar w soLic 12. Chmiel. 1, 161. Tuzin,
tacher , wiardunk; unaJogiam (juniidam ad assem habeiit.
Cn. T/l. 58 Wiarilunki czyli wierlelc, czwarta częśó
grzvwny. Aur Hsl. :> , 290. Wiardunki na pięć złotycii
szacują. Slur. lie/. IGy. Wiarduiiki .dljo fertones , czwarta
część grzvwnv, 12 groszy Praskich. Summ U; wedle
konstytucyi 1076 r. , groszy 18. 0$lr. Pr. Cyw. 2. 303.
Za każdy wystepok na wiardunku niech będzie karany.
(Jost. Gor. 56. — g. Wiardunk, tuzin, cin DllfCllt. Chłopi
przez krzyże , wianlunki . medlc i kopy rachują. Tr.
WIAHUUNKOWY, a, e, WIKttUU.NKOWY , do wiardun-
ków należący , 3"^'"() ' • ^^ czynsze i dziesięciny wier-
dunkowe, wyciągają szerokie grosze Praskie. Herb. Stal.
80. Dziesięciny wiardunkowe. Gosi. Gor. 55.

WIAKKA , i, i. dcm Wom wiara, contemn. naganny spo-
sób wierzenia luli religii, cin flciiicr ®lciii('C , cin neu gc-
fdjmicbctct ®liiiil)C, cine neuc D(clii)ion. Nic lada wiarkę,
ale wiare mieć mamy. Wiin. 15i. Odszczepieńcy w pi-
śmie Sie obierają, aby swe przeklęte wiarki utwierdzili.
W. Post. Mn. 60. el 185. Religią na te lub owę wiarkę
urobić. Birk. Eiorb. E 5.

*WI.\RKO adv., \karp. warko < niebezpiecznie 2| , jarko,
jaro, wartko; frifd; , n.'rt(fcr , tiid)tiii. Skoczy nie.lźwiedź na
wieprza, przyczapi go wiarko, \Vii'prz się porwą/, wyr-
waf się niedźwiedziowi zarko. Pajir. Gn. 98.

WIAHLlVVOŚĆ , ści , z., lekkowierność, Seiifltfllńiibiflfcit.
Wiarliwość , zawiiść , plotki , to jest , czym się zarazić
można. Zabł. Boz. 70. WIARLIWY . a , c — ie adv. ,
lekkowierny , Icidjtolńiibig. Ognie niestało, błyszcząc po
manowcach Rodzą błail kłamem w wiarliwych wanJro-
wcach. Zub. 10, "i 57." Zahf. WIAROliltO.SCA , y, m.\
obrońca wiary, ter ®lanl'cn!3'.'CVtbciDigcr. Tego, który dla
nas gotuje trucizny, w\krz\kna wiarobronca. Ttal, 45,
4. i\'yb. — \VI.\"lt()I).VrNV. WIARODAJ.NY, a, e — ie,
adv. , ufność lub wiaię kumu jednający, wierzylelny ,
beglaiiDigcnb ; Boss. stpariMbiiufl , Blipiruiin. Posłany tam
z przydaniem listu wiarodaincgo , aby Kozacy ufność
mieli w tym ws/.yslkim , cokolwiek im imieniem króle-
wica opowie. Kar. Chodk, 2, 215. Listy wiarodajne. ib.
266. krodcnc , kredyt, krccbncyalny list; Yind yeroda-
jezhnu pifmu , actilaiibiijimgsfdircibcii. WJAROCOUNO^C,
ści , i., zasłużenie na wiarę, tit ®liiiilMi'i'irbiiiff ii ; Boh.
hodnowernost ; YiuJ. ycriiyost, yerjclhyost ; Ross. .xo-
CTOBtpiiocTt. \VIAROr,0|).\V, a, e^ — ie adv., zasługu-
jący na wiarę, t)laiit>if firMfl ; Boh. hodnowerny; Sorub.
1. wericźne; Caru. yirijętn , yirjętn ; Yind. vcrnu , vcre-
yreden yerliu, yerjetliu: Bag. yjeróyni ; Croal. \e-
rCiyan ; Boss. 40CT0BtpHuii , llHUlitipiilJii ; Ectt 40CTO-
DpuflTHiiiiuiiti , oppos. Houtpyeuud . Hcnnoatpeiii. Jeżeli
się w majątku sierocińskim handel jaki znajduje , sąd na
złożonym sobie wiarogodnym rachunków podsumowaniu

poprzestaje. Gil. Cyw. 1, 100. WlAROŁtlMCA , y, m. ;
Sorab. 1. wirezwamawcz ; Yind. yerolajezh ; Boss. fftpo-
ioiieux . jy luespcjKiiKi , /. 43 uieBpc4HHaa : zdrajca , ein
IrculufCT. Hroń sie , wiarołumco. Teat. i, H4. WIA-
ROŁO.MSTWO. a,'.., WIAROŁUM.NOŚĆ , ści, z.-. Sorab.
1. werezwamuno; Boss. BtpojoMCTBO , BtpOJUMHOCTi ,
4yuii'Bp(?4CTB0; zilradliwość, tie Irflllli|'tilffit. — WIA-
ROŁOM.NY, a, e, WIAROhU.M.ME udi:; Yind. odyeren;
Boss. Bi>po.iDHCTBeniiL<ii , Bipu.io.MHUH , 4yuieBpe4HUfi ;
zilradny, niewierny; irculp*, bunt>brud,iig, ffrrótberifd). Po-
winnam nienawidzieć tak wiarołomnego. Tcal. 71. d, 5.
Powierzać życie swe najwiarołomniejszemu , jakim jesl
morze, żywiołowi Mon. 71, 868. Który się moim mia-
mianujc przyjacielem, wiarołomny. Teat. 18, 117. Wia-
rołomnym być, wiarołnmno postępować Bosi. stpo-
jo.MCTBOBaib , ,iymeBpi'4iiH'iaTb. 'WIARdODSTEPNIK , a,
m. ; Boss BtpooTcrynHHKi , B-tpooTueiHliKi ; odpadlec,
odszczepieniec od wiary, wiarozmienny, renegat. .Adj. Boss.
ntpooTCTynHufi, stpoOTMCTiiuK. WIAROPdUOBNOŚĆ, ści,
z'., podobieństwo do wiary, bic SabrfdKinlidtffit : Sorab.
ł. wćrnoszdacżnofcz ; Croat. ycruyanye; Bos,'. Btpon040-
6ic, BtponTJc , BtpoHTHOCTŁ Doniesienia te noszą na
sobie cechę wiaropodidmości. Czort. Myśl 5. rerisimilt-
ludo , vraisomptace \VlAR()POI)OP.i\Y , a. c — o odv. ,
podobny do wiary, ob. Lwierzliwy, cf. wiarogodny,
tVn(ir|4)Cinli(^ ; Sorab 1. na werno podoinne , wernoszdu-
czne ; Croat yeruyan ; Boss. Bl>puno4oGHiiiu , B^puflTHuri,
ynoBBiejbHuH , 'laHTCibiibiii. — (^WIAROWAC sie cicgo
zaimk. niedok., iv{. warować, wara!); Sorab. 1. war-
nuyu szo , (cf. Gerni. nuirnen) ; chronić sie, strzcdz się,
{ Lwiarować się dok. qu. v. ) ; fi(b liiitbtn , fi* in ?l4t
Mfbmfn. Co masz polym żałować , lepiej się tego wiaro-
wać. Cłi .Ad. 124. Nic się slrzedz, a wiarować nie chcą.
Glicz. Wych. D G b. Wiarujcie się takowych i uciekaj-
cie od nich, boć ci ludzie dwornie badając się o bogu,
stracili go. Gil. Kat. 7?. Z pilnością koniecznie próinej
świeckiej chwały wiarować sie masz Wiśn. 234. Trzy-
maj się dobrego, a wiaruj sie złego. \Yrobl.l. Grzechów
się wiarować. Karnk. Kat. Hi'. \V. Post Mr.. 102. Powin-
niście Sie bogactw me mnićj \yiarowar. jako sie kto boi
ciernia dotknąć. \V. PoU. Mn. 102).- \VIA110Z.Ł(">.MCA . y.
m , wiarołomca , ber JrculPIC. Jak przeciwko wiarozłomcy
postępować. Szczerb S<u. 470. et 150. (który słowa da-
nego nie dotrzymuje). WIARUZ.MIK.N.NY , n p. Rambald.
/'. Achan. Jer. 177. przekińczyk , który wyznanie czyli
religią odmienił; bcr fcincu (Sliiiibfu fcróiibcrt liiil , fin SJf-
iiegat, ob Wiaroodslepmk.

'WIASTONOSZ , a , m. , n. p. Nieibnini ci winslonosze
cwanielskićj prawdy , ś%viatłość marnemi płonnćj powie-
ści swój niiiłami zaćmili Smotr. l.nm 29, cf. wieści-
nosz, cf. obwieśeicicl. ■\VlASTl)\VAĆ , ob. Zwi..stować.

WIAS, ob. Wiaz WIĄZKA, ob. Wi^ai.ka

WFĄTCHY, o6"WioiHhy

*WI.\TF.K, Iku, w; Boh. witcw; Eccl. KtTBb; gałąź, bcr
?lft, brr in»fig. Maprabstwo Brandcburskie t wiatko Po-
laków urosło, hrom. 488. (Powinno być : wzitiku f|.

WIATR, u, m. ; Boh. wjtr, wetru , obsol. fjlr, ficher, ob.

WIAT R.

WIATR.

271

wicher, (wedro aestus); Slou. weter ; Sorab. I. wietr ,
w^tr, (wjedro, wedro powietrze, pogoda); Sorab. 2.
wetsch , iwadro powietrze, pogoda^; Carn. vętr , (ve-
drii < pogodny); Yind. veiter, sapa, dueh , ( veder <
jasny, pogodny, vedrust, verina = jasnośd, pogoda; ve-
dreli . vedrjiiii < wypogadzać , cf. wietrzyć); Croat. veler,
(vedro sitdiim , vedr"ina serenilns; vedn'm sereito , vedren
innubis ; Dal. vedriv clariis) ; Bag. vjelar , (yedar ■■ po-
godny) ; Dosn. yjetar , vitar, (yjetrię, povitar(,-e ■■ powie-
trze; vatra , ogagn < ogień, 2. rogus stos; \edTio sudum,
vedrina serenilas) ; Slav. vitar, ivalra = oi;ień); Ross.
Btrpi, BiiepŁ, cf. vulg. Be4po pogoda, piękny czas,
Be4peHH0CTb jasność. BejpeHliufi pogodny; ErcI. Be4po-
Ta , Be4pocTb pogoda, jasność, Btupyro , Be4pcTByio,
Graec. ai&cióco sereno ; Be4pbiil , BejpfliiŁlfi pogodny, ja-
sny ; Germ. SJcttcr; ^nr;/. weatlier, d. draec. ai&);^-; Lat.
aether) ; — i) bCV SBitlb, Lat. ventus , (7-adix wiać, itie=
ben). Wiatr jest wzruszenie powietrza, pochodzące j:,
rozrzedzenia jego na jednym, a zgęstwienia na drugim
miejscu. Boh. Dyab. 172. Wszystko jest przyczyną wia-
tru , co robi , ze powietrze traci swoją równoważność.
Kluk. fiośl. 5, 78. Wiair jest ruch powietrza, ku je-
dnej horyzontu stronie. Wyrw. Geogr. 25. Wiatr ma
swój wolny bieg, wieje gdzie t^hce, ale go nikt nie
widzi , chociaż dźwięk jego sJyszyć. Damhr. 899. Cztery
wiatry główne : wschodni enrus , ber C(łn)iiib , zachodni
zephirus, bcr SBeftiińiib , pófnocny ioreas, 'Sorbirinb , po-
łudniowy auster, eubliuilb. Otiv. Ow. 6. Wiatrów dzie-
dziny i imiona: eurus , 'scliodzleń , fwschodzień) , ze-
p/iirus , zachodnik , boreas , szródnoceń, atister, póJdzie-
niec. Zebr. Ow. o ; wschodni czyli wschodowy ; Carn.
sonzhek subsolanus , (cf. słoneczny); Vind. dolenz, do-
leni veiter, sdolz , juterni; Croal. zdolerz , podszun-
czenyak , jusen , zdoinyi , iztochnyah ; Hag. iztocnek ;
Bosn. istocgnak, scilok, jugo ; Ross. boctoiihuh Btrp^;
zachodni, /i'oj. zapadnyak , {ob. 'Zapad); Ross. 3ana4Hhiti
Btipt ; południowy, Carn. jug ; Yind. jug , juh (cf ju-
cha), seuz , juhovez, ob|ioudni veter ; Hag. jugh ; Bosn.
jug, jugo, scilok, smoras , yjetar poludneyi ; ZJu/. yugo;
Croal. jug, zdolecz : Hun^. deli - szel ; Ross. ton,, lOHtHUii
Btipi ; północny, Carn. garbin, gerbin , burja (ob. Bu-
rza, cf. boreas), sęvar; Vind. samurjan, (cf. zamorski),
niemcz (cf. Niemiec), mellernik, flanjak , garbin, ferer ,
bura, burja, pounozhni yeler, juh; 6Voa/. bura , szeyer,
polnochnyak , kozomór, kozooer, [ob. Koza): Dal. hurra,
sziver; Bosn. sjeuer, burra , kozomor, garbin, gherbin,
{Ital. garbino) ; Rag. sjever , kozomór: Ross. óopeH ,
cbBep'B , (cf. siewier; 'tego słowa, jako innych wielu
Polacy zapominają, tak iż już nie mają czym wiatrów
zwać. • Budn. Eccl. 4, 16. el. Frov. 23, 22); Boss.
w Archang. noóepeaiiiiiKi , ob. Pobrzeżny; Eccl. óopeii
pośrzedni miedzy siewierkim a wschodnim, dlatego też
często za północny się bierze. — Wiatr północny pły-
nie po samym południku od bieguna północnego. Siiiad.
Jeog. 548; wiatr wschodni płynie po płaszczyźnie pio-
nowej do południka od wschodu; zachodni jeżeli od
zachodu, ib. Wiatr powszechny, czyli handlowy, zaj-

muje bardzo rozległą przestrzeń ziemi. Siiiad. Jeug. ,"31.
Wiatry poboczne , bic ??fl'cnitnnbe , Seitcnroinbe : wjalr
wsciiodnemu poboczny ku [lołudniowi , viiltiirnus , @ub«
Cifłannb ; Boss. loroBOCTOMHbiii , połuilniowschodni; wiatr
w.scliodneinii poboczny na północy, caecias, 3?orbi)fttt)inb;
Croat. oblachnyak , ycler ki rad oblake donassa med
szeyerem i i/hodom ; Ross. ctBepOBOCTOiHbiri , półno-
cnowschodni; wi:ilr zachodnemu poboczny ku południowi,
africus ; /?oss. rorosana.iHhnl, południowozachodni, Sub<
lVCftil'inD ; na pófnocy, cochs : ZJusn. maistro ; 6Voa^zgorcz;
Ross. c-bficposanaaiibin . pófnocnozacliodni , "Diorbiueftir. ;
wiatr południowemu poboczny ku wschodowi , euronolus,
■^iii ■■ ©iib ■■ r^ftiu. ; ku zachodowi , altunus, Sub ■- Sitb =
SBeftiU. ; wiatr [lófnocnemu poboczny ku wschodowi,
wschodopólnocny, euroaguHo, 3forb = 3?prb= iL*)'!)!'. ; ku za-
chodowi, t'iras:ias . 3Jprb = 3?orb = 3Beftii'. Cn. Tli. 1240.
Wiatr wschodiiiopół:iocny uderza między wschodem i
północą na płaszczyznę południka pod kątem 43 stopni.
Sniad. Jeog. 348. Wiatr morski : Ross. Mopaua, ob. Po-
morszczyzna. Garuga u flisów, wiatr z boku, po którym
jednakowo iść można, i w ten czas mówią: na garugę iść.
iVagier. Mskr. Wiatr wielki, ob. Szturm, wicher, nawał.
Uderzenie wiatru ; Ross. nopMBi , (cf porwać). Wiatr po-
wstaje , ^Nznósi się Ross. BtrpeHirt. Wiatr łagodny, ob.
Wialrek, wietrzyk. — Wialr pomyśkiy, Ros^. noiiyTHbiii,
nouocfluu; EccL BOSBiTpaeJiLiH, ó.iarOBtTpuuii, C.iaroBt-
Tpie, o6. Powialr. — iNa końcu marca czekali tjlko na pier-
wszy wiatr do wyjścia pod żagle. /'am. 85, 448. Majtki
mają sie za zgubionych , gdy dwa .Algierskie kapry po-
chwycą im wiali', 1 z bli>i>a ich giWują. Pa:u. 84, 8 12.
Wiatr przeciwny, Eccl. npoTiiBOBtipie. Wiatr śwista,
świszczy, dmucha, dmie, szumi, wieje. Dudz. 21, (cf.
świst, poświst, szum). — |. Quoad directionem, pr. et
(Ig. Patrz , zkad wiatr wieje, tedy cię deszcz nie zleje.
Rys. Ad. 59. Jakowyżkolwiek wialr na mnie powieje ....
Czach. Tr. C 2. Nie patrząc wiatru od siania, wziął się
za rzecz trudną Sk. Dz. -605. (na okoliczności nie zwa-
żając). Dadzą się uwodzić lada wiatrowi. Rej. Ap 45. Dali
sie unosić leda wiatrom. Rej. Post. Xx 2, Sloi'. gako weler
wege , tak plaihli obracugu ; kam weter, tam plaśf; na
makowici koruhwićka (chorągiewka) po wetri sa obraca.
Nie zawsze zły wiatr powiewa. Jag. ^yyb. C 5. Tu kiedy
na ojczyznę nowe wiatry wstały , Łódź Rzpltej w nie-
zgodzie nurzały. Groch. W. 326. burze). — §. Wiatr =
powietrze, SBillb , 8ilft. Wiatr ciągnący {ob. Cug. Wiatr
szkodliwy Eccl. Btrpojtuie. Wolność wiatru, ob. Przestwór,
ob. Luft. — Wiatr tylko siekł, i machał powietrze bez
skutku. Bo mu przeciwnik zaraz ubiegł na powietrze. P.
hchan. Orl. i , 46. Junacy w kącie szablą wi:jtry krają,
pierzchliwość swoje hajdamackim strojem nadstawiają
Pilch. Sen. list. 2, 287. Chce uderzyć Marcina, ten
uchyla sie, on machnąwszy kijem nasviatr, upada. TeaL
55, 76. Szkoda ptaka gonić po wietrze. Pot. Arg. 565.
Krzykiem żałosnym napełniają wiatr. Birk. Gl. Kon. 23.
Nie wychodzić na wiatr, nie śmieć się z domu wychy-
lić : carere publico. Mocz. Nie życzyłam , ażeby kiedy na
cie zły wiatr wionął. Tward. Pasq. 15. bid) foli fetn bó<

272

WIATO.

W I A T H.

(c« tiiftdicn aiiroebcn. NYialr go zJy nie dojdzie, ni owie-
nie, dclikat, pieszczoch. Cn. Ad. 1231. — g. Wiair ,
dech. n. p 5/01;. Studóni , t«(>li weter z gcdnich usl
wij.iiśćat ; zimny i ciepły wiatr (dccii) zjcdnjcii usl wy-
puszczać. — Quoad direcl., cum praepositionibus. fliiki po-
spolicie lalaja prze<-iwko wiatru Kluk. Zw. 2, 85. wzwiair,
geflfn ben 5Sint>. O^pos. Z wiatrem, pod wiatrem, powie-
trze, po wuitru ; mit beni ffiinbc, niidj bcm Siiibc Z wia-
tru stanąć Cn. Th. 1555. niająe, w tyle wiatr, od wia-
tru : Wlod. Po wietrze stać , jeeliać , po wietrze bioiaey,
feteiile tento. Cu. Tli. "21. Płynęliśmy pod wiatrem ku
brzegom Salantu. Sla^. Nuin. 2, 102 Niebezpieczna,
kiedy dziaJa jio wiatru, to jest z lego końca , z którego
wiatr szedf, zapalają. Arclid. 2, 80; Croal. Tesko je proli
velri jili , Tese z prazna vercha pili-- ciężko jest prze-
ciw wiatrowi iść , ciezej z próżnego wiadra pić — (i.
Yariae allusiones ad moltlilalem, celerilaiem , inconslun-
tiam , iniertitudinem , inanitalem venlorum : Lecę równo
z wiatrem. Teut 51. b, 58, (cf. piorunem, ptakiem, lo-
tenij Wielkie te jego prace i koszty próżne wiatry
rozniosły, hiont. 255. | rozwiały, w niwecz obróciły). Z
wiatrem leciały pokusy i zdrady icli wszystkie, lirom.
188. Pieniądze moje uleciały na cztery wiatry. Teal.
22, A 2. Moje dbietnjcc podobno z wiatrem uleciały.
ib. 14, 178. Słowa latają z wiatrem, potępiać nie ma-
ją nikogo. Tward. Patq. 91. Te wiatrem szyte powie-
ści, ustać 1 wniwecz obrócić sie musza. Sinotr. Lam.
192, Slov. wetrom pudśili , (ob. l*odsziit). Słowo wiatr,
karta grunt. 'leul. 29. c, 64. Krzątania się jej z wia-
trem pójdą daremnie. Teul. i 1 , 85. Zapędy ich na
wiatr poszły. Pilch. Sali. 50. Wszystkie te wyprawy
abo na wiatr poszły, abo niewielki pożytek uczyniły.
Uirk. E.torb. 52. To wszystko poszło na cztery wiatry.
Tent. 12. 69. Na cztery wiatry lycli wysyła, eo mu te
radę dawali. Mon 71, 06 (przeklina ich, żeby ich wia-
try rozwiały). Na wiatr słowa jego leciały. Simon. Siei.
•15. Bez dowodów wszystkie twoje ż:iłoblisve słowa na
wiatr pi.jdą. Goin. Dz. 98. Pilch. Sen. list. 3, 1-15. Ileż
tu słów na wiatr powiedzianych. Teal. 56, b. 8ł (pró-
ino daremnie) Slov. Wetri robif, Thrasnnem ogere, (ef.
próżnowiatr ) Na wiatr mówisz. f!y.t. Ad. 51: i lenlis
loquern \ Slow do weira biicliaf, trepaf , do sweta bu-
chał, trepsf; groch na śi:iane rzucisz; {;Iuehemu śpie-
wasz; lobie z uil , a jemu mimo uszy szusl;. Komuż
ja te słowa powiadam, do kogóż ja te słowa mówię, do
żelaznej ściany, albo raczej na wiatr puszczam ! Smolr.
Lam. 13 Trzeba się stosować do słuchaczów, kto nie
chce na wiatr tnówić. Biidti. Apopht 15 Ja w tej ma-
leryi pisać już więcej nie myślę , i żal się boże tylu
przestróg moi.-h , różnemi czasy pisanycii , bo te na wiatr
poszły. Mon. 75. 672. Nie poszły ^ł(lW•a jego na wiatr,
ale dobrze w pusłucli usiadły. Pilch. Sen. gn. 339. Nie-
eiiaj z wiatry nadaremnie idą słowa. l'ttrz. Troi. 55. Od
obmowy hamuj język, bo i tajemna mowa nie pójdzie
iia wiatr, In jest, szkodzić ci może Sk. Au:. 570 b.
Zern nie na wiatr regentem , każę ją sadzić do turmy.
Treb. S. M. 26. (nie darmo , nic dla tytułu , nie dla

kształtu). Żaden u mego na wiatr nie służjł , Wszys-
tkich opatrzył. Grorh. VV. 307. (nie bez nagrody). Może
inni dłużnuy wieś pierwej rozbiera niżeli ja, a możebym
ja z kwitkiem na cztery wiatry poszedł. Teat. 24. b, 76.
Z wiatrem przeminie pamiątka twoja. Hfj Pot/, li i \.
Twoje siły w wiatr pójdą. birk. kani. U o b. Moje
trzy tysiące w wiatr się obróciły Teal { b. 195 W pró-
żne wiatry one ich usiłki poszły. Arom. 325, (cf. dym).
— Wiatr, niestatek, prędkość, szybkość; Si^iiib, tlnbe-
ftailb , (Łd)IIClltoffit , .V>linigffit .Szukaj wialru w polo.
Tent 18 b, 11. On jak wiatr w polu, dziś ta , a ju-
tro o md kilkanaście. Hoh. Kom. I, 440. On to tak jak
wiatr w polu, tu był, tu go nie masz. Teal. 10. 81.
Proleo mittabilior , płochy, niestateczny, by wiatr, kuro-
jiłorh , pędziwiatr . tak stateczny , jak masło iia słońcu.
Marz., Hoss. B-ŁiporoHi , BtTponp8.\i , ob. Wielrzmk, cf.
Hoss BtipenutaTŁ. Od rana do wieczora wiatr goni po
ulicach, 'leai 52 c, 14. (wałęsa się , bi'nimfh:eid)fn , \)t'
rum ftbircifen). Żeby nie gonił wiatru po ulicach w no-
cy Teal 21 h, 14. Ze psain; po polu wiatr gorii. Mon.

74, 57. Z koniem pierzchnął, gońże wiatr po lesie.
.Alb. na Woj 4. 'dościgaj latawca, niedogonionego jak
wiatr). — Wiatr, marna rzecz, dym, powietrze, ctcza
rzecz, ezczość; 2Binb , 8iift, ftitelfcii , Jecre. Nadzieja ta
jest bardzo daleka i wiatrem tylko nadęta. Kłvk. Turk.

75. Miasto istotnych obietnic wiair gonisz. Zimor. Siei.
526. Wiatry im każą po świecie gonie. lot. Arg. 616.
r.o sie wi.itrem nadstawia, wiatrem ginie, hredr. .-Irf. 48.
Dochodźże szkody, na kira? rra wietrze! Falib. M 3.
Głupie moje nadzieje , po wietrze głupsza myśl sieje.
Z^iii. Lol. 4, 26 Sieje wiatr , wiatrem tyć będzie. Dar.
Lol. 12 Wiatr siać będą, a wicher pożną. VV'. Osea 8,

7. (wiatr będą siać , a wicher będą żąć. 1 Leop. Osea.

8, 7). Kto się spuszcza na kłamstwa , ten wiatry kar-
mi. 1 Leop. Prw. 10, 4. Kto sie wiatrem karmi, nic
ulyje. Fredr. Ad. 48, Slow wetrom sa ziwi. Kto wia-
trem służy , temu dymem ma być płacono, [iej. Zw. 84.
id. Weri-si Jieg. 121. (jaka (iraca , taka płaca). Kto z
kości zysku szuka , z karl tortunę kleci. Temu co z wia-
trem przyszło, to z wiatrem uleci. .Yor. D; 5,125. Wol-
ność rozpuszczenia sie na wszystkie cztery wiatry Mon.
71, 711. Poszli za duma i chciwością sławy 1 innemi
próżnemi wiatrami Pilch Sen. lisi. 4. 46. lidzie język
wiatrem szumi, tam pierzchliwe nogi Min. Ryl. 4, 60.
Jakie wiatry u mego pana w głowie. Boh. Kom. 4, 279.
(fumy, szumy, fiu łiu). — ^. Yenalor. Wiatr zalalywa-
jący, zapach, węch; bic SE?ittcriinfl roil tltfai . bif fuft,
ber Sfrud). Poszła za wiatrem charcica , bo wiatr miała.
I.d — Fig. Ten wiatr dobry, który inię zawiał, czy tyl-
ko jest stały? Teal. 55, d. 3. l'oszła za wiatrem Stwe-
cya i próbowała połowu. Ptalmod. 41 — Suhj^rl Wiatr,
który pies ma, wecli , wonienie, nos; Hvis. <tyTi>e, cf.
czucie , cuch ; bfr ©midj , btr JBiiteriiiiit fint* x>iinbrt.
Aby pies wiatr zawsze żywy mi.ił , częstokroć iro się
nozdrza nalrą starym sćrem. hluk Zir. 1 , 595 t.oi
dla bardzo bystrego wiatru albo węchu , trudny do ubi-
cia Kluk Zti: I, 541. — 2) Wiair w żołądku, bif SM-

WIATRAK - W 1 A T R O P E D N Y.

WIATROPŁODNY - WIAZ.

273

tlllig , ^C^ 9Binb. Wiatru przyrodzonego upuścić głośno <
piardnąć , Ir. skrzypnąć, trzasnąć, farjCll. Wiatry gło-
śno przez zadek odcliodzące. hnip. 5, 722. Wiatru
przyrodzonego upuścić ciclio, bzdzić , zakurzyć, kurzyć,
ftftcil. Uekokl wiatry zbytnie rozpędzający. Sleszk. Ped.
15'J. Cierpienie wiatrów Slav. vitrobolja , napuniit od
vilra. WIATRAK, a, m., WIATRACZEK, czka, w., dem,
mJyn wietrzny, bic ffiiiibmii^lf. Wiatraki potrzebne są na
miejscach , gdzie o wodę trudno. iS'o/.s7r. Arcii. 95. Wia-
traczek dziecinny do igrania Tr. Wiatraczek w oknie,
n. p. W izbach wilgotnych, powietrze zfe i gęste oczy-
ścić i rozrzedzić wiatraczkiem przyrobionym do okien
izbv. tllon. 7 i, 560, ob. 'Wiatrociąg, wentylator, 'wia-
tropęd. WIATRAKOWY, a, e, do wiatraka należący,
3SinblltubI?n « . Winda wiatrakowa. Solsk. Ardi. 7. WlA-
TREK , ka , m. , WIATRECZEK , czka , m. , Wietrzyk ,
dem. iYom. wiatr; Croal. vetrek , ( yjetric aura), eill
Sinbdicn, Siiftdien. Przyjemny wiatreczek. Groch. W. ó52.
Mify wiatreczek. hUn. FI. A 2 b. Jeden wiatrek , jeden
kubek wody, może życie odjąć człowiekowi. W. Post. W.
3, 504. Lekki to człowiek, lada wiatrek odmienić go
potrafi. Teat. i\, 83. WIATROCIĄG, u, m. , machhm
pneumalica. Mon. 75, 591. ih. 73, 538. Brzost. Duch.
52. liog. noś. 1 , 89. Hub. Mech. 254. Jak. Art. 3, 322,
bic Cilftinimpc. Machina pneumalica , stosując się do słów
Greckich duchociąg dobrze się zowie; ale i do powie-
trza, które ciągnie, wiatrociąg, (skróciwszy słowno po-
wietrze), nazwać się może. hlecz. Zdań. 76. ib. 75. —
g. Anat. Wiatrociąg, arteria aspera. Peri. Cyr. i, ii. et
42. krtań, tchawica, bte 8uftri)()ve. "WIATROKSZTAŁ-
TNY, a , e , n. p. Wialroksztaflem ciałem dusze przyo-
działy. Przyh. Ab. 150. powietrzne, ciii liiftigcf Śórpei".
"WIATROLOTY n. p. okręt. Hor. 1, 281, równo z wia-
trem lecący, nńtibpifijenb , iintibfcfiiicll. WIATRGMIERZ, a,
m., anemnmeir. Hub. \Wt. 151. et Hub. Mech. 358; ba-
rometr, fiog. Doś. 1, 215. Wi^tromiar. Klecz. Zdań. 75,
Carn. vremęnck , giiftmcffer , SBinbmeffcr. Wiatromierz ,
narzędzie do poznania kierunku, chyżości siły i wiatru
służące. Śniad. Jeog. 364. "WIATRONOGI, a, ie, aeri-
pes. Urs. Gr. M)i. Iitftfiipig iric ber 5H>i!ib. Wiatronogi
jeleń. Groch. W. 13. Koń wiatronogi. Mińsk, fhjt.o. Łanie
wiatronogie. Zbil. Zyw. li 5. Wałach wiatronogi. hchnw.
7. Zwierz wiatronogi. Tivard. \\ł. 237. Wiatronogich
czasów odmienność. Slryjk. praef. Trwoga wiatronoga.
Tward. \y. D. 9. **W1.ATR0N0ŚNY, a, \% n. p. Wia-
trnnośne powietrze. Zab. 6, 150. Mm. iiłinblu"iii(]cnb. --
Passiu. Wiatronośny pojazd Teat. 7. c, 28. lekki że go
powietrze niesie. WIATROPĘD , a , m., pędziwiatr, wie-
trznik , n. p. Wiatropedów tych takie czekają nagrody.
Pim. Kam. pr. ■ — ii Wiatropęd , u, m., wentylator. Jak.
Art. 3, 322. ciit SBinbrabdteii , niby młynek wietrzny, przy
pomocy którego powietrze się w izbach odnawia, ob.
Wiatraczek. ■''-WTATROPĘDNY,"a, e, wiatroloty, i»inbf*ncll.
Byś się strachem upierzył, a wziął skok jeleni, I wia-
tropędnych śmierć doścignie goleni. Hor. 2, 12. Nar. — ■
Pass. Roztaczaj płótna wiairopędne. Zab. 6, 384. (kló-
remi wiatr rusza , wm 2Sinbe flatteriib). "'WIATRGPŁO-

Stcwnili Lindego uyd. S Tom TI.

DNY n. p. miech kowalski. Diidz. 19. n)inbmad)etib.
WTATROWISKO . a, n , gdzie się wiatry często zluega-
ją , coujlages. Cn. Th. 1241. einc piiibettc , ciii Ort, n>i)
bic 2Binbc jiifammciiftoficii. WIATRÓWKA, i, i, strzelba
powietrzna , sciopet paneumatica. Hub. Mech. 263. Papr.
W. 1, 246, Croat. velernicza . eine SSiiibdiidjfc. On pa-
lił jak z wiatrówki. Zab. 14, 54. (wystrzelił bez uwagi,
jak z kopyta odpowiedział). WIATROWY, a, e, do wia-
trów należący, wiatru pełny, wietrzny, z wiatrów złożony,
/)/■. et tr., SBiiib ' . Na szkucie, linia wiatrowa zowie się
pierwsza od budy. Magier. Mskr. Pobór wiatrowy, cięż-
ki, nieznośny, z niczego. Cn. Th 722. Dudz. 51. Wia-
trowe skrzydła. Leszcz. Class. 66. W nogach wiatro-
wych swoii'h ufność swoje kładsie. Birk. Kaz. Ob. G 2
t.' WIATROŻYŁ, a, m.. WIATROŻYŁA, y, 1. jaszczurka
cudzoziemska, mieniąca harwę. C'?i Th. 258; fałszywie
mniemają, że żyje powietrzem, dlatego, że sobie igra otwar-
tym [lyszczkiem dla świeżej aury czerpania. Zab. 15, 179.
chamcicon , biiS Sliamclcoil. "WIATRILNEK , nku , m. ,
'WIETRUNEK , vyiatr przyrodzony, zadkiem odchodzący;
Yind. respiba , zhreyelen veter, bic 331ńl)lliitJ , ber 3Binb.
Czarnucha pomaga przeciw boleniu żołądka , które bywa
z wiatrunków zastanowionych. Cresc. 192. Anyż prze-
ciw wiatrunkom żywotnym i niestrawności pomaga. Cresc.
217. Szerinierstwo zbytnie wilgo'ji trawi przez pol,
przez wietrunek , który, z ciała niewidomie w pracy ja-
kiej wychodzi. Petr. Pol 2, 361. Biel. S. N. 39. (przez
tran.^piracyą , wyziewy, poty). Kruszce w ziemi okazują
sie przez swe znaki albo wietriinki rano z zieiri wy-
chodzące Hiei. Hu. 76.

WIATYK, WIJATYK, ob. Nadrożne,

WIAZ, iezu , m. ; Boh. wazba, (swaz tendo ścięgno; Slov.
wazalka zeugma) ; Carn. vęs, syęsa {ob. Związek), pre-
vusa [ob. Przewieź, ob. Powróz), preyusar = powroznik) ;
vesenga, yesilu frf wasąg) , trak, [ob. Troki); \ind.
yes , yesilu, yesilje, yesilze , sayesa , veslei, yesiza, sve-
sa , shelisje, poyesenza , peryes ; Croat. vez, vuza , yii-
se , yezilo , (yusór> powroznik); Flag. yez , yezaj. zare-
zaj , uza , uzecza , uziciza, zauziza, zauza, (yezi = skronie,
yez , Yezenje Phrygium opus, haftowanie, hafty); Bosn.
yezi , yezoyi , kojim se yosge , svez3 , svezaccja , uzica ,
usgi, (yezovi -- skronie , yez, rosplit Phrygium opus); Ross.
BHSKa , npiiBHSKa, (bhcok-b, EHcoMCKi , vulg. BUCKU skro-
niej ; Eccl. Bflsa.io, easna , (coyst , CBast conjunclio ,
cnnjugium , coy3HHHX spńłwięzień , cf sojusz); — • 1)
wiązanie, wiązka, rzecz do wiązania drugiej służąca ; ba*3
Sinben, ba^ Sinnb, 33iiibc = bnnb. — Plur. Więzy, łyka,
troki, łańcuch. Cn. Tli. 1259, gcffdn , Snubcii ; Yuid. sye-
siiu, yesiltyu; Eccl. s,ij\ , yau , AiK6 , yjKiime, oato, ko-
AO^u, Repum. Twoja dobroczynna ręka przerwała moje
więzy. Weg. Marm. 1, 147. Neptun członki mu jakby
w wieży ujął, wzrok zamroczył, Nie ma siły, by uciekł,
lub żebv odskoczył. Stał jak słup, albo drzewo, sobie
nieprzytomny. Dmoch. U. 2, 19. Więzy od yyinorośli ,
capreoli. Śleszk. Ped. i2i. gnfcrii , 3(ifcnt, 3-ń)'er(^cii. Wiąz
woskowy, pierwsze wiązanie pszczelne w ulu , bartnicy
skarzyk zowią, comosis. Mącz. bcr 35orftP? im Sieiienfłocfe ,

35

P

274

WIĄZAĆ.

WIĄZAĆ.

ob. Waza. Cresc, cf. ^lierzga. — 2) Bołan. W'iąz; Boh.
waz, gilni ; Sorab. 2. wes ; Sorab. I. ulraowii drewo ;
Vind. brest, brestvu; Bosn. \ei , vrnba, diib od koga se
cine vezi ; Ray. brjes : Hoss bhsł ; Eccl. BflsuBiiua, bh3B,
bic lUme , t»er lllmenbaum, dm, ulmus, drzewo pierwszej
wielkości , rośnie wysoko bez ga/ęzi. Kluk. Rośl. 2, 56 .
Gatunek brzoslu . więzetn zowią , iż z niego tyku bywa-
ją mocne ku wiązaniu. Cresc. 458. Derywacya wiezu
pochodzi oJ wiązania ; bo łyka z niego mocne. Haur.
Ek. It)4. Brzosl jeiit tylko otimiaiią wiązu po.spolitego,
ulmi lampeslris. Junili. 178, łioss. n.iOMi , uJbMa. Wiaz
Syberyjski Ross. naparymi. — WI.\ZA(1 , "WIĘZAO cz.
niedok.; Boh. wazati , wazam . wizti , wiżi ; Sorab. 1.
wjazam , wjeżu , weiu , zwaźuyu, spajam ; Sorab. 2. we-
fasch , ja weźu , wężom , welu , wefom ; Carn. vesSti ,
veshein, vesujein, Yind. vejat, yeshftm. sv8sati, vesliuvati,
sveshuvali (vesilat = powrozy robić); Croat. vezati , yiśocm,
vezuli (vezem acu pingo) ; Bosn. ve/.ali , uvezati , uzlatti,
zauzlali , {ob. Węzlić) ; Hag. vez3ti, svezati , (vesti , ve-
zem a':u pingere) \ Slav. vdzati , (vuzti , navezti > haflo-
waćj ; Hitng. łiizom; Hoss. Bflsarb, Bfl"«y, BnsiiTb , (bh-
3aTb , cBflCTn dziae pończochy, BfisaJŁiiUfl unu dróty
od puiiozoch); (cf. Lal. 'vieo, vincio); wiązać, zwie^ywać
co, kogo, powrozem, rzemieniem, łykiem, Jducuciiein,
Germ. fciiibeii, (d. winąć , wić). Wiązać snopy. Cn. Th.
1242. Szawel poczynił wiele zfego wiernym w Jeruza-
lem, i tu w Damaszku ma moc "nięzać wszystkich, któ-
rzy wzywają imienia pańskiego. CU. Kat. CC, ( cf. wię-
zić). Rzeczy takie obmyślawa , któremiby mię pojma-
wszy 'więzuć mógł. .lanusz. Oksz. B 2. Wiązać co w co =
obwięzywać czym , bcDinDcii , iimbiiibcii. Mieszczanki Par-
nasu lutnie wiązały w kwi;ity i lulnc Pegaza karki.
Zab. 12, 297. Wiązanie actio , Ha 33iut»eii. Wiązanie,
lo co wiąże, wiązka, wiąz, faś 3nilb. .4no/. Wiązania,
ligamenla . są zebrania mocnych nitek do wzmocnienia
niektórych części ciała , utrzymujące związek ich z sobą.
Kluk. Z>v. 1, 53. Wiązanie, to co związano, związka;
\tnd. pinta , vcsba , vesa , cin Sintcl. Zniesiono wiele
wiązań słomy i chróstu. Warg. Cez 221. Wiązanie
fruktów , kwiatów, feston. Chmiel. I, 78. — Fig. Wią-
zać kogo na imieniny, eiiieii jum JJiimciiJlrtge Iliil^CII, rtit-
binbcn. Było sejmu obyczajem . dobremi prawami wią-
zać króla, imieniem ojczyzny. Usl. Konsl. i, 113. (ofia-
rować mu je na wiązanie w dzień imienin ). — Stmil.
Król był jcijo ojcem chrzesnym, i po królewsku go upo-
minkuwał przy chrzcie , wiążąc mu starostwo bogate.
Star. Ben. A 4 w podarunek chrzesny rnu zapewniając,
fr banb e* ibm ium <}.(atbeiiijcfd)ciife cin , (jab C\5 ibm jiim
Ginflcbiilbe. Wiązanie , podarunek , którym gu w imie-
niny wiążą; Hi 'i!ln|)ebiiibe . bai3 ']{aniciii!tiigge(d)enf. Nic
obchodzić imienia wiązaniem i ucztą, byłoby wykroczyć
przeciw wspaniałości umysłu. A mu. Doi. 45. — j^. Wią-
zać wpisaniu litery, związanemi literami pisać; bit ^9u(^'
fłabcii iii ctnaiibtr "eric^liiiijfii , >.>fr)'*lunflcn itbrfibfn. Niij-
wieccj teraz pi.szą curreiiti calamo , wiązana literą, dla
większej prędkości. Haur. Sk. 180, [ob. Włóczka, ojipos.
stawiączka). — W muzyce , tuza [irosta ma w sobie raz

wiązanych not dwie. Magier. Mtkr.; fuza raz wiązana ma
w sobie dwa razy wiązanych dwie. i6. kreślonych , gf<
ltri4;cnj 3Ji'tcn in ber 3Wii)lf. — g. Wiązać, węzełki pleść,
dziać , damska robota ; flóppciii , ijcflórPflte Jlrbfit matjjcił.
Helena w domu wiązała Oponę , w której bitwy obie
wyrażała. J. hchan. Oz. 49. i\'ie 'więżyz mu na zbył
z młodu knefliczków , brzyżyczków , pstrych sukienek ,
jako prosięciu. Hej. Zw. 7. — § Wiązać księgi, zszy-
wać i oprawiać ; Boh. wazati , (Jerm. 33i'i(^fr binbcn , eiii'
binbcii ; \ind. buque vesati ; Hag. srezati kgnighe; Eccl.
Bfl/Ky Kiiiini, nepeujeiaio , (cf. przepletae) ; Hoss. nepe-
u.iecTb , nepeiMeiaib. Xiążeezki pięknie wiązane. Kutz.
Lor. 40 b. (oprawione, oprawne pięknie). Xięgi te by-
ły cudnie napisane, i 'wwiązane z puklami. Baz. Hst.
50, (ob. Wwiazaćj. Napisał Harucli słowa pańskie w
wiązanych gołegp papieru .\ięgach. I. Leop. Jer. 56, 4.
(na xięgaeh zwinionych. 5 Leop). Klajstr z maki rżanej
bywa zrobiony od introligatorów do związania ksiąg.
Syr. 018. Bukowe drzewo godzi się na deszczki ku
wiązaniu ksiąg. Cresc 468. Wiązanie \iążki , oprawa ,
Sorab. 2. weiba, wefane ; Croat. obvez knige ; Hoss.
ncpenJCTŁ. — §. Wiązać drzewo , tramy w budowaniu ,
fibula coiijungere. Cn. Th. 1242 Saiibóljcr ycrbiiibcit , per>
japicn , 5Ui'ammciijapfcn. Wiązanie n p. dachowe , balko-
wanie, krokwy z sobą połączone; tai i)ild)a'Crf , ber
2)ad)l'tiibl , J>ai ®ebdlfc , ( cf. podwiązka;; Carn. shlóta ;
Yind. podstrehiiia , podstrehje , podstreshnik ; Hois. je-
rejb; Eccl. CKjioqeHie. Sposób wiązania dachów w Niem-
czech zwyczajny, godny jest, żeby b)ł u nas wprowa-
dzony. Sioitk. Bud. 250. Ula niedbałości zgnije wiąza-
nie, a dla leniwyih rąk kapać będzie do domu. 3 Leop.
Eccl. 10, 18. (krokwa. 1 Leop.). Sposób budowania x
gliny domów, od Pruskiego wiązania lepszy. Kluk. Kop.
1, 507, (ef. Pruski mur, Ja^liufrf). Ta materya potrze-
buje dodania do siebie 'gleju , któryby ją lepiej wiązał.
Torz. Skl. 80. Narożniki w murowaniu sporemi kamie-
niami wiązać, żelaznemi utwierdzać ankrami. Haur. Ek.
8. W'iązać cegłę , u mularza , w murowaniu sadzić ją
tak , aby stosuga w stosugę wpadała. Magier. .\]>kr. —
Allegor. S. Piotr wszystkiego budowania chrześciańskiego
wiązanie na sobie trzyma, compagem Hrbst. Art. 122. —
Arithm. Reguła wiązania, alligationis. Solsk. Geom. 5,
158. bic Sctlfiircdjuiiij. — l'oet. Wiązać słowa, etc. po-
dług miary składać , rymami pisać ; iii tjcbuiibcncr 9^(b(
fcbrcibcu , 'Serie mni^eii. .Między wolną a wiązaną mową
ta jest różnica, że w mowie wiązanej musi się zacho-
wywać przepisana miara , która się w wolnej mowie nie
zachowuje. Kpcz. Cr. 5, p. 222. ^cbiiiibeHC uiib iiiiiłcbun'
benc 3iebC. (Slov. wazoraluwa , wazospew-, luluwoipew,
spewomluwa, spcwonec , speworddck, spewohlas, spe-
wowńa carmen; wazoinluwnost poeiia, wazomluwec , wa-
zomluwnik , wazospewnik, spewomluwnik ■ poeta). Żaba*
wiam się w rym wiązaną mową Groch. \Y. 431. — Si-
wi.'. Ty tylko zawsze smutne wiążąc tony. Płaczesz Ni-
slena Hor 1, 227. .Na przeiiiiany w takt wiązały gło-
sy. Zah. 12, 11. podług taktu śpiewały, fif f.in^cn nfl<t
bciii Jacte. — Aliter: Trzeba myśl wiezać roslropnym

w I A z A C z.

WIĄZADŁO - WIĆ,

275

baczeniem. Rej. Zw. 63 b. (podać myśl roztropnej roz-
wadze). — Morai. Wiązać, obowięzywać ; biIl^elI , ycrpflid)'
ten. Jeden drugiego cięzkiemi zapisy wiązać i wikłać
z«ykf. Goin. Sen. 163. Dowody mają być jasne, grun-
towne, rozum wiążące. Nag.Fil.3, (konwinkująee, prze-
konywające) Hersztowie miasta przysięga między sobą
wiązali. Warg. Cez. 128. Decyzya królewska nie ina-
czej , jak podpisana przez jednego z ministrów do po-
słuszeństwa wiązać będzie. Gaz. Nur. \, 178. Nie wiąż-
cie się, nie służcie despotom; ale łączcie się, służcie
ojczyźnie. Przeslr. 123. Nie wiąż się z nikim ; swobodnym
badż. Cn. .id. 697. Chleb najmocniej wiąże. Cn. Ad. 60.
najrychlej dobrodziejstwem ujmiesz, — Wiązać, łączyć,
złączać; i»cvl)iiibcn , 'OcrEJncn pliys. et mor. Wołki pierwej
niżliby się z krowami poczęły *więzać , dwa miesiące
przed tym jęczmieniem dobrze wyluczyć. Sijr. 969. po-
ganiać się, bcfpriiigcn. — Ludzie Saladyna tak się łatwo
wiążą z sobą, jako i uciekają. Uslrz. hruc. 2, 277. (tak
łacno się uszykują, jak rozsypią ). Których jednaki
uczynek wiąże , za temi też jednaka wina idzie. Szcierb.
Sa.t. 160. Małżeństwo w katolickim kościele wiąże się
z stanem kapłanów-. Pam. 85, 578 (ma związek z ko-
ściołem ). Wiąziić kogo przy kim = tizymać przy kim ,
przywięzywać do kogo: nn jcnimibcn Iniifcii, bcftcn. Sa-
me w nim cnoty wiążą cię przy nim. Hor. Sat. 226.
Wiązać sie przy kim = lgnąć do kiigo, wieszać się przy
kim. stale przy nim trwać; aii eiiicm flfbcii , fid) nu ibn kfteii,
nn ilim ^dligcil. Fortuna nie rada się statecznie wiąże
przy jednym. U'<lr:..^hriic. 2, 248. Przy Nestorze się wiązał.
Jahi. Tel. 22'i. Wyznaję , żem zbłądził , do szlachty się
wiążąc. Siem. Cyc. 138. — "Wiązać kogo w co, ob.
Wwiązać. — § Yenator: Psi jakoś nieochotnie z nie-
dźwiedziem się wiązali. Gorn. DtiK 196. (nie imali się go
ochoczo, nie nacierali; btc $lliibc fflfftcn bcii S^iUCtl tiiflU
febr , gingen nidit fcjr aiif ilrn lof). — g. Log. Wiąże
się co, neclilur joium e.r alio. Cn. Th. 1242. (wywięzu-
je się, CC' ftebct iii Sniiinbiiiig , im 3uui"ni'fi>^fl"9f • f*
fliefit mi ani feni aiibern ) . Co sie nie wiąże , nie klei
Hoss. HecBasima , HecK,ia4HHua. — § Oeconom. Wiąże
się kwiat, owoc, kapusta > wyrasta w kłobuk, w głowę ;
ErvL BbCTca Kanycia , bie Slunic, bie 8rud]t, tai Srniit
fcCt an, fdjlicgt fid), \}auvUt fid;. Dąb się wiąże z żołę-
dzi, z orzecha leszczyna, Z czasem w człeka mądrego
wyrasta chłopczyna. .'Hm. Ryt. 4, 183. Od rozsianych
z kwiecia zwiędłego nasieni , Nowy płodek się wiąże,
krzewi i zieleni. Przyh. Ab. 59. Z kwiatu owoc się wią-
że. Zab. 11, 254. Zabf. Pilnować kwiecia trzeba, aby
sie na owoc wiązało. Tr. Tel. 277. Wiązanie owocu ,
tai 31tifcftcn, Sd^Iic^cn , $ićiuptdn ber griiditp. Najpier-
wsze różv wiązanie. Jest jako ranne świtanie. Dar. Lot.
20. "WLĄZACŻ, "WIĘZACZ, a, m. , który wiąże, ber
Sinbcr; (Boh. wazać introligator); Yind. vesauz , n. p.
fnopni, fnopovesar, vesodelauz , fhnurovez; Croat. ve-
zach : Rag. vezelaz, /. vezelaziza , (vezaz phrygio , veza-
cizza acu pictrix ; Bosn. vezilegl, koji vezi i cini rasplit
plirygiarius) : Eccl. BasareJb. Nędzny 'wiezaczu, 'roz-
wieź pierwej sam siebie, toż potym 'rozwieź kogo dru-

giego, będziesz-li mógł. Rej. Zw. 192 h. W1.\ZADŁ0,
a, n., co do związywania służy, mianowicie więzy w cia-
łach organicznych, Sanb, Sfinbfr, 3unct!ircn ; \ind. ve-
silze ; Car». vesilu , vosenga ; Croat. vez'ilo; Bo^ii. zglób ;
Ei:d BHsa.io. WIĄZAŃ, i. s., WIĄZANKA, WLĄZANE-
CZKA , WIĄZKA dem.; Boh. et Slov. swazek , uwazek,
auwazek , swazćek , otęp, otepka , otypka ; Sorab. i.
wawk, walcżk; Sorab. 2. szwitk (oh. Zwitek), bundel,
bundlischk, kopka, kopzizka: Carn. vesilu, zCila, vcsen-
ga , puslielz ; Yind. sves, svesli , sveshtvu, sveshik , ve-
slei . vesilze, vesiza , veseuka , kitiza , (cf kitka); Croat.
vez"iJo, pulselv , rukovet ; Rosn. povismo ; Rag. zaveza ,
uza ; Eccl. BflsaHi , i!A^aiihi|.i , Ba3i;a , CBas.me , CBasna ,
nepcbac.io ; Boss. fBaaiia , CBH30>iKa , MOKt , iuoiokIj ,
(BasaHun, Basenimu rękawiczki wełniane); snop, sno-
pek czego, wiązka; tai 23ililb , tai Siinbcl. Wiązań
siana. Cn. Th. 1241. Wiązanka słomy. ( Yinii. fhkopa ,
riiopnik , riamni povojak, otęp, pofhel j. Wiązanka,
wiazaneczka, snopeczek. Macz. Kazał im wiązankę strzał
łamać. Gost. Gor. 124. (pęk) Wiązanka izcpu. Rej.
Post. J 1. (wianek). Porwała sto wiązanek rozynków ,
i dwieście brył figowych , i wszystko na osły włożyła.
Birk. Zyg. 49. Wiązki chróstowe, faszyny. Jak. Art. 5,
522. et 1, 570. et 571. Z włókien i ich wiązek ifa-
sciculi] staje się całe ciało roślin. Rot. .\ar. 10. Wiązka,
papierów, fascykuł Ross. CBepTOKii , CBepTOMCKb. Wią-
zankami, fasceatim. Cn. Th. 1242, tiiiiibiiiei[c. WIĄZA-
Nl^A , y, r'., jakie takie wiązanie, wiązanego co; etmai
©ehmbeiici' , (^cfiiiipftcC' etc. Rybiński o gęślach swoich w
dedykacyi mówi; moja ta nie wiem jaka wiązanina . . . .
(cf. wiązana mowa Stcillicrciij.

NP. dalsze pochodzące obacz pod: Wić.

WIĄŻBlC , ob. Więźbić.

WI.\ZE , ob. Wiązać. "WIAZIC , uwiazić, oh. Więzić, wię-
znąć. -WMĄZIEiŃ, oh. Więzień. WIĄZKA, ob. NYiazań ,
Wiązanka. WIĄZKOWY, a, e, do wiązek należący, 33imb = ,
$iinbel=. Rośliny wiązkowe, rolumniferae , mają pręciki
niby w wiązkę zrosłe. Bot. Nar. 195. Korzeń wiązko-
wy, fascicularis , którego odnogi z jednegoż niby wy-
chodzą pęczka. Bot Nar. 50. Korzenie wiązkowe, wierz-
chem w jedne wiazke zrosłe. Jiiiidz. 2, 7. WIAZNĄti ob.
Więznąć. WIĄZOWY, \VIĘZOWY. a, e, od wiązu,
lllmeii= ; Boh. wazowy; Ros':. BasoBun , n.ibMOBbnl. Wią-
zowe drzewo, wiezina , Yind. brestvu lie( , breslen
liets. — Wiązowy gaik. las, Yind. brestje , brestvuje;
Ross. njbMOBHiiKii , BH3HIIK1. Wiązowe łyko ; Ross. jiyt^h ,
.lyóŁH . ob. Łuby.

WIBR.ACYA, [yi, ;., z fac , wirowanie 2], ob. Wahanie się.
wahanie.

WIĆ, wił, wije cz. niedok., Winąć ;W»//. , Wijać ront.;
Boh. winauti; Sornh. 2. wisch; Garn. vyti , vyem , vi-
ham : Yind. vit, viti, navit , veti, vejeni ; (Croat. vinu-
ti = kręcić) ; Bosn. vilti , motali , uvil , svezati ; Ross et
Eccl. BHTH , Bito , cf. Lat. vincire ; Germ. iptllbcil , (cf.
binda : Rers. bende ). Wić nici, zwijać nici. Cn. Th.
1259. 3nnrii irinben, obminbcii. Wić wianki, pleść;
gtrmiCer, .^rónje if inbeii , binbcn. Kupcie kwiateczki , wij-

3^*

276

W 1 Ć.

W I c

cie wianeczki. Teat. 51, 13. WiolanU wije bukiety z
kwialow. ii. 56. c, 14. Matki nic innego córek swo-
ich nie ui'zą , jeno wić wianków, siatki szyć. Gil. Kat.
115. Jakby wianki wił, ob. Wianek. — Proverbtal. Na swo-
je wijać motowidJo > na swój młyn wodę obracać , na
swoje kola ciągnąć, sobie j;aiić, oh. Prywata. — §. Iransl.
Wić, snować, pleść, tkać /ig.; miiiDfn, rocbeii, jlec^tcii.
Wiły nasze zabawy rozkosz z przywiązaniem. Teal. 48.
b, 0. (t. j. składa/y, tworzyły nasze zabawę). Stnok już
tu , już owdzie krocząe , różne wije kreski , To wprzód ,
lo w tył się cofa , unikając cięgi Tot. Saut. 55. 1 kręci
się, układa się). — Wić się le:. . snować się, kręcić
się , iii) roiiiPen , fic^ fd^liiiflcn , )*lamjcln ; Ross. BHTbCfl ,
Bbiocb ; Ecct. BiiTiica , siiocb Wyka , Lal. vicia , od
wiązania , że sie wijąc rada chwyta i wiąże do tych rze-
czy, (irzy który<'h rośnie. Si/r. 1258, Chmury wiją się
w kłęby południowym wiewem. Kniai. Poez. i , 110.
Wije sie wąż, snuje się, zwija się. Cn. Th. 1259. Wi-
jący; {Hoss. K.iy'6(imii1ca , cf. kłębek, kłąb). Wijąca się
łodyga, volubilis , słaba, sznurowate na wszelkie pod-
pory sie wije. Jiindi. 2. 13. Wijąca się ło(lyi»a , która
się o tyczkę okręca. Boi. i\ar. 40. — Simiht Zburzone
raorze wije się w potężne góry, chcąc pochłonąć wszys-
tko. Przestrz. i 45. — Fig. Jak sie mój los fatalnie wije.
Teat. 46. d , 56. ^obracaj. Rozmaite się powieści wiją,
roznoszą, rozstawiają; a/feruntur vani rumores. Macz.
(uwijają się, gruchną, ti Inilfeil uerft^ieDeiie ®txili)ttl. —
Wije mi się, miele rni się, wikle ini się, kreci mi się
na języku; ci Htmbt mit nuf ber 3iingc, laiift mit im
CM)ńd;mtP Icrum. Prędko biegłem, i zapomniałem; aha!
już mi się coś wije na pamięci. Boh. Kom. 2, 520.
W oczy tylko, mąż pełen ducha, spojrzał czyje. Wnet
z wejrzenia zgadł, co się komu w myśli wije. Mm. Byt.
3, 12. co ma na myśli. iM^ ct iit ®ebanfen l>rtt. —
Simililer. Amuratowi świeża Skanderbega porażka zawsze
się pized oczyma wiła. Baz. Sk. 218. stała mu przed
oczami, fie |(^roel>te ibm vo: 9liit)en. — Wije się co, wią-
że się co; neclitiir wiiiin es alio. Cn. Th. 1212. wy-
więzuje się. eg bat 3u)'a'nmcnf)aiiij, foltjt ciii^ nii6 bcm
anbetn; lif.cl. Bbcica qro Wije się komu; Woss bh^iti,-
cn; powodzi się udaje się, ti Gf''"l]t • i^^^ i"*" Statlcil.
Twej się cnocie wszystko dobrze wiło. Jabł. Tel. 291.
Znowu pierwsza nisza szcze4liwi)ść powraca, wszystko,
jak z płatka się wije. Teat. 19. i, 16, lob. Płatek;. —
*§. Sijak. Kiedy nic będzie na tobie ubioru Świetnie
drogiego , 'wijać bracie z dworu. Slrujk. Gon. E. uwijaj
się, umykaj, ustępuj! WIC, i, ż. , Wilka (/-'m. ; ci. Lal.
vilis : hal. \\\t , vilicio ; (cf. Geiin. JBillbc , SSfibt); prę-
cik smagły gibki, cinc fdtlanfe ©ctlc; Btih. giwa, giwj,
haużew, haużwićka; Soiab. I. wilż , wilka; Carii. wtka,
terta ; l'i(i(/. Iliiba, (vója • gałążl; Hung villa ; Groal gu-
sva , terla , skrobotina , bekovina ; Dal. vez , vezovina ,
hvoja ; Hag. vez , xukka ; Enel. TilTHK:i |cf cięciwa),
)KH4Kin npyibH, KOTOpUMlI MO/KHO MTO CBflaUBllTb Dębo-
wa wić uczy robić, a brzozowa rozum dawa. Cn. Ad.
152. Wić cienka, którą co przywiezują; einc SillbflftK.
il«i}tqtxU. Latoroślami więzowemi , jaboby wa-iami , mo-

że być wiązanie. Cresc. 438. Wici jarzmowe , Jpitiemcn
30(^b(JiiDer. Jarzma do sprzężenia wołów bywają lipowe,
jesienowe; wici zaś dębowe, czeremchowe. Kluk. Hosl.
2, 139. — Fig. Czasu rozmyślić nie da, trudno kręcić
wici. ['oi. Arg. 251. (nie wykręcisz się sianem , ti bilft
fciiic 3)teI>Etf9). Jeszcze mi będziesz kręcił wici, zaraz ja
cię tu gadać nauczę! Teat. 51 , 29. Póki stryj nie sie-
dział w Warszawie , mogliśmy kręcić wici , i mydlić mu
oczy ; ale teraz przyjechawszy, podowiaduje się o wszys-
tkiem. Teat. 22, 98. Już to teraz zwyczajna wić, pod
pretextem cnoty ludzi oszukiwać. Lub. Buz. 113. (zwyczajny
obrót). — ^. Wici wojenne na pospolite ruszenie, re-
sty, 8efcl»l 5um aUijtmeincn "Jluf^ebolb. Listy królewskie
na wojiie , że dawniej do wici przywiązane były i na
wiciach je noszono , wiciami dziś jeszcze zowia. Biel.
251. Stryjk. 49U. Wici, resles . literae reslium, od wici,
żerdzi, laski, na której ordynanse prezentowano, rze-
czone. Chmiel. \ , 82. Trojemi listy albo wiciami wo-
jenna wyprawa bywa oznajmiona. W pierwszych i wto-
rych nakazuje gotowość, w irzecich oznajmuje czas i
miejsce zjazdu. Modrz. Baz. 403. Wici były ognie za-
palone , klóremi uwiadomiali siebie naczelnicy o obrocie
nieprzyjaciół, i te sznury rsites w smole obwinięte,
mogły służyć za dawane znaki. Po obwieszczeniach na
piśmie lo imię zostało, jak pamiątka dawnego zwyczaju.
Czack. Pr. 229. Wojna bez wici. Byi. .Ad. 72. (nr.gła,
bez opowiedzi , bez wieści , bez przygotowania). Każdy
na wojnę woła, choć wici nie będzie, każdy rozhada ,
choć bez ostróg. 67ic:.. Wych. // 1. To prawym szla-
chetnym rycerzom przystoi, .N'ie spuszczać się na wici,
stać gotowo w zbroi. Stryjk Turk. L 2. Jest jeszcze
nadzieja , jeszcze nie wyszły wici trzecie. Pol. .Arg. 583.
(klamka jeszcze nie zapadła, cf. rok zawity). Nie czekaj
z tym nigdy trzecich wici. Hej. Zm 71. i ostatniego mo-
iiieniui. Na wić mi przyszło, rozpaczam; ad rettem mihi
rci redut Marz. Już mu trzecie wici starość okazuje.
Koiik. Wiek. C 2. (już go dokonywa).

Deriv. wija, wijadto; luidly , widelce, widlatty; wianek,
wi'inevzek . wieniec, wieńczyć, uwieńczyć; wiec, wieca ,
wiecowy, powiat; wi^cierz; dowić , dowinąć , dowijać;
malowidło \ nawinąć, nawijać; obwić, obwinąć, obwijać ;
odwić, odwinąć; powić, powinąć, powijać, podwtka , pcij-
wiczka , podwijać, przywinąć , przywijać , przewinąć,
przewijać, rozwinąć, rozwijać, uwinąć, uwijać, wywinąć,
wywichnąć, wywijać; zwinąć, zwijać, zawinąć, lawijać;
sowity; — 2 1 winien, wina, winić, winować , obwinić;
niewinność, niewiniątko, uniewinnić; powinien, powinność,
powinowata, powinowactwo, winowajca, przewinić, zawi-
nić; — 5) winda, wtnduga , windować, wywindować; —
4) wichttć , wiklić , wikłać; wyka, wyc:ka , wyczysko,
wykowiny ; wiła, w iłować , szaławiła; dowikłac , nawikłać,
ohwikłać, odwiklać , powikłać, uwikłać, rozwikłać, ;uu'i-
kłac; zawiły, zawiłość; wywikłać; — 3) wiązać, wiązka,
wiązanka , wiąz , wiązowy , wiqzić , więzień , wiezienie ,
więznąć, wiąznąć ; uwiąznąć , zauiąznąć ; węzeł, węzełek,
weiłowaty , w^złowatość , weiiować ; dowiązać, nawiązać,
nawiązywać, obwiązać, obwiązka , obowiązać , obowiezy-

WICE - W 1 C II R O W A T Y.

W I C H R O W A T O ś C - W I D.

277

ivać, obowiązek, odwiązać, odwięzywać, powiązać; powąz;
podwiązać , podwiązka , przewiązać , przewiązka , przewie-
itsty , przywiązać, przyuńązanie , rozwiązać, rozwiąziość ;
rozwiązłość, rozwiozły; uwiązać, uwiąż, wwiązać , wy-
wiązać, zawiązać, zawiązka, związać, związek, zwię-
zły. — 6) wazki, tveiyć etc.

WICE-, ob. Namiestriiczy , Zastępczy.

WICHER, chru , ?;t. ; Boh. widier, wiclifice, wetfice, wjtr,
(obs. tjtr, ficherj , chunicl, Chrwor Typhon; Slov. wi-
chor , wichorec ; Sorab. 1. wiclior, do kowa szo wi-
byacze wetr; Sorab. 2. wichor; Carn. vihar, pisii, (Vi-
charnek • Lozek w iatrówj ; Yind. viha , yihśr , yiher ;
Bosu. viliar , yjehar, velik vjetar, yjetar , koji se około
mota, zlo YiJoMiie; łiag. viliar; Slaif. vihar; Croat. Yi-
her, halabuka; Ross. Biixpł , Biixop-b , saBCrp-B; (Elijm.
wiaćj ; wiati- wielki burzący , w kolo powietrze pedza_cy,
^er 'i.'trl'Cliiiiub ; Eccl. IlosBnsji, alias BHXopŁ, bóg po-
wietrza, wiatru, burzy, pluty, Aeoius; w Kijowie iiiiaf
kościół , i po innych Słowiańskich minstach. lleftKoii.
C.AOK. 2. 520. IloxBncTb. Fopow. 199, (ob. Pochwist;.
Sprawco zimy, wichrze od północy. Zab. 15, 161. Zląd
na cię bije Eurus świszczący od wzchodu , Ztad wicher
szumnolotny wpada od zachodu. Zab. 11, 549. Dzień
mgły i wichru. 5 Leop. Sof. 1 , lo. ('zawartki. I Leop).
Piec w hucie dobrv , ze ogień w nim wichrem sie to-
czy. Torz. Śkl 118. (kraźacj. nVlCHLlĆ , ob. W'iklid.
WlCHiNĄĆ, WINĄĆ, ob. Wić, winie. ••WICHROKRĘTNY,
a, 6, fig., burzliwy, niespokojny; !inrul)iij , meutertfd; ,
nilfrubrevi)C^. Na czele pospólstwa był człowiek wprawdzie
nie znaczny, lecz domyślny, wichrokrelny , jactiosus.
Krom. 612. WICHROS , ia, m. , niespokojnik, warchoł;
ciit 33in"fopf, ^aiibclmaĄcr. O wichrosiu, mówią, że guza
dostał.... Kchow. tr. 60. WICHROWAĆ, WICHRZYĆ
med. niedok. , na kształt wichru szturmować , burze spra-
wować, niespokojnością narabiać; V'i«(/. viiirali, viliruvati,
vertuvati , svertuvati , ftiirmcn, iinc ber JBirbcliunib , Imiiifc!!,
loben, UllVU&C ftifteil, pr. et tr. Wiatr wichrzył przez
całą noc ; z rana dopiero wichrzyć przestało. Tr. Dobry
piec w hucie okrągły , że ogień w nim wichrem się to-
czy, i tylko niektóre partykuły szyt wantiochem wylatują,
a reszta musi cyrklować w piecu, pod czas tego wi-
chrzenia, które sprawuje największą dzielność ognia.
Jorz. ^ki. 118. Wichrzyło w Gdań.sku pospólstwo, mając
powodem Marcina Kocha. Krom. 612. W czwartym wie-
ku Pelagius heretyk wichrował w Anglii. Stryjk. 42. —
Transit. Wichrować czym = burzyć co, bcunrubigeit , bi>
ftiifineri, in Unnitie yerfetjcii. Poskrom wykrętne rozumy,
nie daj słowom twym wichrować. Kane. /Jd. 61. Gdy
który szlachcic wichruje swym stanem, Możemy mu
rzec: bodaj wisiał amen! Rej. Zw. 219 b. WICHROWA-
TY. nVlCHRZO\VATY, WlCHROWiNY , *W1CHRZ,\TY ,
WICHRZASTY , WICHRZYSTY , a , e — o ad;. , pełen
wichru, burzy, szturmu; Sorab. 1. wichorogite; Vind.
vihern , yihrast, yihroun; Croat. yihriszt : Rag. yihrast;
Eccl. BHxopHhiri, ooll Stunii , mitjcftiim , ftunntf(|. Po mo-
rzu wichrzatym. Klon. FI Bib. Przed oczyma jego
w sztabę bałwan wichrzaty uderzył. A. Kchan. 5. Jął

dymać Eurus wichrzasty co z mocy. Zebr. Ow. 285. Ostre
1 wichrzysle skały. Kołak. Wiek. H 4. (wichrom wy-
stawione). — §. Wichrowata belka , gdzie słój nie idzie
prosto. A'. Kam. Wichrowata tarcica, spaczona, fnimm
ijciauicu. ib. — §. Tr. fig. Burzliwy, niespokojny; jliir =
m\icj , mujcftiim, imniliiij, aiifn'it'reri|'d|. Duch wichrowaty,
jak szkapa wyuzdany, prostej drogi nie upatruje. Psalmod.
19. Wichrowate nauki. Rej. Zw. 7 b. To w swych gło-
wach wichrowatych uknuli. Falib. L 5. Nierozsądny
koncept twojej wichrowatej głowy. Pim. Ham. 529.
Wykrętacz z wichrowatą główką. Rej. Zw. 55 b. Wi-
chrowaty mózg wichrowato radzi, a wszystkich wadzi.
Stryjk. Gon. /'o. Na podaniach apostolskich polegać,
przysady i 'przymioty wichrowatych mózgów odrzuci-
wszy. Teof. Zw. A 2. Niespokojność człowieka wichro-
watego. Gorn. Sen. 567. Zbil. Żyw. Ben., (cf. warchoł,
wartogfów ; Yind. bikazhna lava). Nie mogąc łeb wi-
chrowały w pokoju wytrwać, nową wojnę poruszył.
Krom. 265, ( ob. Wiehrzyłeb ). Paweł łby wichrowne
przeciw Bolesławowi wzburzył ; factiosos animos. Krom.
280. Wnet na cię tak wichrownym językiem powstano.
Ze tez o mały włosek zaglów nie zdrapano. Ołaż. Tłum..
C 4. WICHRÓWATOŚĆ, 'ści, s. , warchołowatość , i2aii<
fcfopfiijfeit ; Ross MaTea(.iHBOCTb. WICHROWY, a, e, do
wicliru należący, od wichru, wiatrowy; Rag. yiharni ;
5Bivbcb , 2Bint) = . Prędkie duchv wichrowe, Na pańskie
słowa gotowe. Ryb.l\ 292. 'WICHRZYCIEL, a , m. ,
WICHRZYŁEŚ, łba, m , burzący, wichrzący, niespo-
kojna głowa, ein Unnibcftifter ; Vind. yihravez, yertazh ,
yertesb , syertier.ir, smotiivauz , smiefhuvauz; Eccl. i.ia-
TeiiihtiiiKii, .iioóo.HaTeatiiiiHŁ , MaTe/K.uiBbnl ; Ross. ro.iOBO-
ptsŁ. Wichrzyłbowie są przewrotni wykrętacze , którzy
zawżdy w szczerej prawdzie zmyślonego fałszu szukać
zwykli. Siiioir. Lam. 110.

W'1CI.XA, y, s. ; {Ross. BHTbBHHa = wić, wicie). Szkuty w
Litwie wicinami zowią. Gwagn. 500. eiil '51uSfi)iff- 8liip=
buot ill Cit^illteil, (oh. Witwina). W naczyniu wodnym ,
w okrętach i galerach i wicinach , ciągnął Oskold na
Konstantynopol. Stryjk. W i. Dla małej wody łodzie albo
wiciiiy zawięzły. Stryjk. 260. Z Litwy do Królewca , "aza
mało towaru na wycinach wodą przychodzi ? Gost. Gor.
15. WnCIOKRZEW, u, m , lonicera, rodzaj rośliny, do
którego należy przewiercień , powój wonny, wisienka,
korzeń womitowy. Kluk. Dykc. 2 , 97 : 8oniceva , ®£i8'
Itlatt, Spcctliltc. Wiciokrzew vyisienkę, lonicera .rylopeum,
w niekróryi.h powiatach suchem drzewkiem zowią. Jundz.
165, Rosi >KiiMO.iocTb , TorycTyHi. WICIOKRZEWOWY,
a , e , od vviciokrzewu , suchndrzewkowy ; Ross. snMO-
jocTHiiH. Wicokrzewowy pręcik Ross. wnaiojociiiua. WI-
CIOWY, a, e, od wici, ®i'rtcit=, 9{ut^cii = ; Sorab. 1.
witźowe, wiszelne. Łodyga wiciowa, na ziemi leży, lecz
tylko w pewnych odległościach korzenie puszcza. Jundz.
2, 15.

"WID, u, m., w przypowieści: Ni słychu , ni widu. Cn.
Ad. 648. ani słychać, ani widać, roeber Jli fcbcn , not^
511 ^óren, (troje niewidy, ob. Niewid, niewida). — WID,
zakończenie wielu imion dawnych, n, p. Semowid , 1. e.

278

W I D A (', - WIDŁY.

WIDMA- W 1 D N O S Ć.

Samowidz. Jabi. Her. [Semowit , nie Semowid , a Bogu-
chwał p. 25 . pojaśnia jam lequens. 2J. WlDAC , WIDY-
\VA(; . ob. Widzieli.
•WIDELCA, y, i.. WIDELEC, Ica, m. , flur. WIDELCE,
W'IDEŁKl,",((/ern. Som. wiilK) ; Buh. widlicky , potopo-
waeka; Slov. widlicky; HunQ. Tiiialska; Sorab. \. widli-
cze, widlićzki ; Carn. vileze , vilze ; \'ind. vilize , veli7,e ,
vilze , mifna vilza ; Croat. Yilkzc , vilichicze ; Bosn. vil-
lice ; 6lav. vdice , yillice ; Dal. ozti ; Hag. ośli (ef. oii),
villize, panlaruo ; liosi biukh , biuoiikh ; Evcl. biijhuu ;
znajome narzędzie kuchtnne, stoJowe. V\t ©abcl , (cl",
grabki). Złotemi «ideJkarni do ust pokarm kładli. Sk.
Di. 892. Widelcami , kióremi sobie dopiero zęby wy-
kalali; tychże do rozbierania używali. Mon. 65, 416.
Braii na widelce, Yind. yilizati, navilizati, go.-svilizali , f
Yilizami, r Yilami nabalali, aufijabclii. — § Obalić linę,
mówi sternik , kiedy w lidlowaniu linka się na cliróście
lub drzewie zawiesi, aby ją His kozica, t. j. widełkami
zrzucił. Magiti. lUskr, cf. socha. — §. Anat. Widełki,
fauces . otchłań , część tteby , zaczynająca się przy ję-
zyczku, szerząca sie do pacierzów szvi. hnip 2, ó.iT.
Ptn. Cyr. 2, 198, ber edilmib. WIDELCÓW Y, WIDELNY,
a, e, od widelców, od «iilłów, ©abel ' ; \'ind. yiiizhni.
— (WIDENDA , y , 2. , WIDYMUS , u , m. . widymacya ,
z Łac. , podpis urzędowy, jako urząd skrypt pewny wi-
dział 1 uznał; ijcric^tiicftf liiiterfc^riit , flerid)ilid;e £1*1 ; Hoss.
ciiptna , (cf krzepići Aresztuję cię, czekaj, zaraz ja tu
będę Z pachołkami, tylko wprzód zapiszę widendf. Jreb.
S. :V. 113. Z ksiąg, gdy kto wypisów albo widymusów
jakich potrzebować będzie, pisarz vłiernie wyda. Siat. f.it.
i 15. Widendę kłaść < widymować : ftoss. CKptniiTb, CKpt-
nJHTb). — WIDŁAK, a, m., ziele, WIDŁACZEK, rzka, m.,
dem., Ruśniaków naśladując, nasi Wroniec albo Woroniec
zowią ; widłak zaś od wideł, ze na wierzchach swych
jest rozdwojone ; spiea Sarmatica , muscus bifunatus.
Syi: 843. Ur:qd 292 , flcŁiirnt Wooi ; Hoss n.iayHi , cf.
babi mur. — ji. Foilif. NYidłak, widlasty zaszańc , klisz,
ciii 31iigcmiH'rf , bic ©d^eerc. Tr. (doli. widhik wrzód mię-
dzy palcami). WIDLASTY , WIDŁOWATY . a , e — o .
ade. , na kształt widłcjw . rozsochaly; Boh. widlićaty :
Waj. yillasti, (jal'Clfi'rmid, fliiblig , jacfig. Laska ta jego bjła
na wierzchu widłowala. Sk. Dz. 1148. — Bolnn. Łodyga
widlasta , dicholomus , dzieli się na inne dwie gałązki.
Bot. Nur. 43. Niektóre ptaki maja ogony widłowate , u
którTch śrzednie pióra sa krótsze, a brzegowe dłuższe.
Kluk. Zw. 2. 11. WIDŁ.ATOŚĆ , ści. 2, kształt widłaly,
bie ©abcifóriniijfrit. Widłalośc palców u reki. 'Ir. WIDLI-
CA , y, i., śpilka do przedziału włosów, cyumoiios.
Macz. cine Ctnarnabcl ; (Doh. widlice ożog). WlIiŁONOSZ,
a, m. ; Itag villonossaz (ureifer \ Boh. Widlon Neptun,
ob. Trójzębnik , ber ®alicltrii(jcr ; {Boh. Widlonowa man-
zelka, .Murena, buhyne morska Ainphilrile). WIDŁY,
•WIDŁ.A , ów plur.; Buh. widly , podawky (if. [lodaćt ,
weylreski , (cf. wytrząść^ ; S/oc. widły ; łJ uii g. mWj , wjla,
vella ; Sorab. 1. widly, widwe; Sorab. 2. widii, wili;
Carn. vile , ville , podajavnck; Vind. Tille , viii; Croat.
vile , yilicze , roglye, (vUel > motowidło) ; Dal. ville;

Dotn. vil!e za yiati sgitto ; Rag. yille; Slttv. yille ; Rost.
BHJia ; !l?icbfr). twyll; znajome narzędzie robotnicze,
oracze 1 I. d ; bie ©abfl , j. Ś. 4»f"G'll'Jl ■ ^''lllijabfl. Wi-
dły do siana. hluk. liuśl. 2 , 167. Widły o dwóch koń-
cach do zboża 1 siana; o trzech do gnoju. ifc. 5, 121.
Widły któremi gnój nakładają. Szczerb. Sax. 239. Widły
łowcze, ob. Sochy, soszki łowcze. W hucie widły,
instrument żelazny , na drzewcu osadzony , na którym
majstrowie z pieca wyjmują zepsute , a natomiast dobre
i całe wstawiają tygle, tudzież garki ze śkłem wynoszą.
Turz. Ski. 57. Na widły brać; Vind yilizati, nayihzati ;
gorsvilizati , f yilami nabalati, (liifgnlieln. Bonoiiczyk w
izbie, a kundel do psiarni, Spilka w pultynku , a widły
w masztami. Utoń. 71, 345. (każda rzecz na swojem
miejscu). Neptuna Irójzębne widła. Chmiel. 1 , 55, ob.
Trójząb. — /Vov. Widłami mu w głowie ułożono , igła-
mi, brakuje mu klepki; er ift nic^t rftbt l'(': Jroftc, e^
ift mit ibm nidu riĄtig. — §. Widły u woza, dwa dyszle,
między któreini ciągnie koń pojedynkowe. Jak. Art. 5 ,
522. ' hołoble , bie @al'flbcid)icl. — g. Transl. Widły ,
miejsce na kształt widłów zakrojone , zykzak : ein gabel'
iiirmiger Trt, beffeii l'iiije (jnbeliijrinig ift, eiii iidiad. Ko-
wno leży w widłach rzek Wilii 1 Niemna, f^apr. W. 1 ,
410. Domknie się ku Sanowi, gdzie z Wisła się łączy,
I w tych widłach okopie. Tward. W. D. 178. — ttg.
Nikt nic zbłądzi , który (lo twym torze Z uwagą chudzi ,
wielki Monitorze, Nie zboczy, wj>adłszy na rozdrożne
widła , Trzymając się twojego prawidła. Mon. 74 , 58 ,
cf. manowce , błędokręty , werteby. — §. Herald. Wi-
dły , herb. Kurop. 5 , 53, eiii flemiffeś 28(ippen.
\YID.MA, ob. Wiedma. — "WIDM*.* , a, n. . widowisko,
zjawienie, zjawisko, widzenie, eiiie (fridjciiuiiitJ. Wszy-
scy gd\Lv na widmo lyrańslwa , spojżrzeli na wolność.
1'rzeUr'. 4.".. WIDNY. a", e, WIDNO adv. ; \md. yidliu ,
Yidoyilen ; {Rag yedri serenus , cf. wietrzyć); Ross. bh-
4HŁiri ; Eccl. 4of)po3piiTe.UHLiii ; jasny, gdzie widzić mo-
żna; beli, liift , \vo giit 511 (ebcii ift; (oppos. ciemny j.
^Vszedłszy w niewidne miejsce z bardzo widnego, mc
'jakmiarz nie widzi z począiku; ale powoli jioczyna lam
lepiej widzieć, hrup. 2, 290. Jużci to dzień widny Teat.
48 , 10. (już biały tlzieńj. W nocy nie jest lak widno
jak w dzień Teal. 10. b, 70. W mieszkaniu błogosła-
wionych dzień widno zawsze świeci jednakowy, hulig.
Her. 265 Żydowska arka, w święlnicy skrjta, dziwo-
widem niewidnym samemu Izraelowi była. Bzów. Roi.
47. Człowiek nie znajdzie się tak bezwstydny, Ażeby z
jawnym grzechem miał iść na plac widny. Hor. Sat. 25.
Baj sobie, bo Cl widno. Trrb. S U. 14. (lobie błogo,
ale mnie biadaj. — Jź. Widny, którego widzą, widoczny;
fid; ffben loifenb , 511 febeii , fid^tbar. Z dala widny spicza-
sty wierzch l_\kał obłoki, hzyb. ililt. 1 20_ K niebu nie-
widnemu ręce składa ; qu('d tion lidel. Żelr. Vw 284.
IMjc publiczny, na którym widno dom Bcwcrieja. leat.
45 //, 27. (na którym widać) — g Niewidny. nuwidomy,
nie widzący, ślepy; iit^t Ifbfnb , bliiib. Driybyli na ten
zjazd , jako do ślwialła ćmy nif widne , aby je zgasili.
B.ow Roi. 73. WIDNOŚĆ, it\, i., przymiol lego, co

WIDNOKRĄG - WIDOK.

W I D O K O W Y - W I D O M Y.

279

jest widnym, jasność; Mc Sic^tKnfeit . .^cUc ; Yind. vi(Jli-
Yost . vidovilnosl: Ross. Biijiiocib. WIDNOKHACi, e?u ,
w., horyzont, witlokres; ^cl• ^orijiMit , @e|'i4|t>3frd'J. Wi-
dnokrąg prawdziwy, i widnokrąg pozorny, ralionalis et
apparens. Hub, \\'st. 60. Gdy słońce już nad widnokrę-
giem ... . ib. 45. WIDOCZNY, a, e, WIDOCZNIE adv.;
Boli. lićny (cf lice), patrny ; Yind. videozlie, nagledlm,
Ygledliii ; Hoss. BHJIIMUH ; na którym widzieć , jasny ,
widnv; Łcll, lidłt. W budynkach ma być sień widoczna,
izby wesołe, pokoja 'wczesne. Haitr. Ek, 7. Widoczny,
do widzenia, na widoku leżący, w orzy wpadający,
oczywisty; fid)tbarlid) , aiiijcnf^ciiilicl). Świat widoczny, co-
kolwiek okiem naszóm zobaczyć możemy. Siiiad. Jeog. 2.
'WIDOCZYĆ er. niedok. , widok czynić , rozj.iśniać ; cr=
ŁcUeii , beli madtcii , lidu inaĄcn. Tam mobo jasne słońce
bez końca widoczy. Fot. Jow 60. Widoczyć się rec. ,
jasno się pokazywać , Iciic^tcii , bmuirfc^immcrn , fiit fcbcii
laifcn. Cała noc mi; zeszła niespana , juz się dzień wi-
doczy. Pot. Sijl. 416. I przez błonie się zwykł ogień
widoczyć. Pot. Arg. 521. (widokswi pokazywać). WIDOK,
u, m , "WIDOCZ, y, z.; (Carn. yides = pozór, Yind. na
yidelh, na videl', na yideflinu, na lizę, na ozhi = na oko,
na pozór; Rcss. biiaokł = świadek oczny, widz); gdzie
dobrze widzieć, światło, widziadło; mo (JUt JU fcljcn ift ,
§cllc, ?i(^l, ciii bcUiT liĄtcr Crt phys. et Ir. Co ten list
zawierał , jeszcze nie wyszło na widok. Gaz. Nar. i ,
280, (cf. na jaw') Kio ją widział, życzył ją mieć zawsze
na widoczy. Frz-yb. i)lill. 237. Na boskie stwórcze słowo,
pagórek zadrgnął, jużci kroczy, I jak słoń zruchawiony
stawa na widoczy. Prz.yb. Ab. 15. — Oppos. Niewidek,
ciemność ; Ross. iieasKa , bte giliftftiu^. Ścieżka ją w las
co dalej głębszy prowadziła , Więc w tym to niewidoku
uboga błądziła. Twird. Pasą. 56. Z pochmurnych i smę-
tnych dni niewidoku Ledwie stanąć na miejsca w- ćwierci
mogła roku Tward. VVV. 119. — §. Similiter. Krakus
na widoku Krakowa za Wisła ku górze Lasotynie po-
grzebiony jest. Krom. 36 (naprzeciwko, gciicn liber, e
conspectti). — §. Widok zkąd na co = prospekt, wyjrze-
nie; Boh. weyhled , wyhljdka; Ytnd. gleda , gledba,
ogled , isgled , yunglcd ; Bosn. izgled , pogled ; Rag. po-
gMd, zamjera , pridgled , pridoccie, Mc 3(nfl(^t, bic 3tu^=
ficftt, ber;>]5rpfpect. Wesoły ztad na pole widok. Tr. Z tego
wyszczególnienia taki wypada ogólny całego dzieła wi-
dok... . Scheidt. — Similiter: Widok, albo widoki,
które kto ma dla siebie, na przyszłość; 3lll'3fic(;t , 51it^=
fiducii, Gninutmiijeii , cf. aspekty, nadzieje. — §. Widok,
gdzie ludzie widzą, abo mogą ujrzeć, gdzie ludzi wiele.
Cn. Th. 1243, bic <Bd}an , bie 3>i|'*fliier, baź ^hibliciim.
Nie wychodzi na widok. Ld., (cf. na jaw'). Przy wysokiej
władzy, na widoku wiek swój przepędzają. Pilch. Sali
90. i w oczach publiczności). — §. Widok, igrzysko, wi-
dowisko , dziwowisko publiczne , b(IŚ Stfcauftncl ; Sorab.
\. hrayencza , pźihladwancza , pźibladwancźko. Nero za-
kazał widoków szermierskich i bestyalskich (Ctc^Ctl), na
których się po kilka tysięcy ludzi 'drugdy zabijało, na
uciechę ludowi patrzącemu. Sk. Di. 45. Męczenników
na śmierć do teatrum abo na widoki prowadzono. Sk. Dz.

107. Chociaż widuk (spektakl, teatr) tak dzielnie cieka-
wość w nas builzi , Długo prostota [liorwszych nie znała go
ludzi. Dmoch. Szt. H. 44. — ji. \Vidok, to co widzimy,
objectum vishs, widzenie; iini nut? miiii fieCit, bic 6rfd)einim"g,
tiai ®ci'i(^t. Przez sen wewnętrzny , przez nocne widoki ,
Gdy się zmysł na wczas ułoży głęboki , Objawiał mu
bóg.... Chros.;. Job. \'2i. Widoki niebieskie, powietrzne,
phaenomeua; widok na niebie dziwny, straszny, porlen-
lutn; widok fałszywy, ob. Mara, obłuda. Cn. Th. 1243.

— Simil. Na sam widok podpisu togo, serce rai biło.
Teat- 5, 5. (na samo spojrzenie, zoczenie, spostrzeżenie,
ki) bcm 3lii[>lirfe bicfer Uiitcrfśrift). Na widok tego , Hoss.
HaBspaML. WIDOKOWY, a, e, do widoków n. p. publi-
cznych należący; Eccl. noaopiimHbiii (cf. pozorny), iirpa-
.iiimHbiM (ob. "Igr,!, Gra), (S(i)nu)'piel = . Szermierze na
publicznych widokowych placach wysiekali się w oczach
ludu lizymskiego. Nag. Cyc. 72. Dla dowcipu powstały
place widokowe, a szkoły dia rozumu. Zab. 14, 66.
Widokowy koszt, abo na widoki pieniądze, abo zapłata
kunsztarzom, skoczkom. Cn. Th. 1244. Radził Ateńczy-
kora widokowe pieniądze na wojsko obrócić. Xag. Fil.
102. — §. Subst. Widokowy .- igrzysk sprawca, bcr
(idmiifinclauffelicr. Cn Th. 12 ii. WIDOKRES, u, w , ho-
ryzont. Rag. Dos. 1 , 523 ; widnokrąg, ffui. bcr ®c|'i(^t«=
hń'i. WIDOMOŚĆ, ści , ż • Yind. yidlivost, yidoYitnost;
Ross. biuhmoctl; widzialność, widok, oczy; iai ©cfiĄt,
ber 3Int)litf, Slirf, bic Sluijcii. Ognisty wóz z nieba spadł-
szy "Heliasza pochwyrił, i zaniósł z widomośei ludzkiej,
i dziś jeszcze nie wiemy, gdzie się podział. Rej. Zw.
125. (z oczu ludzkich). Djch wszechmocnego boga wiel-
ką widomość uczynił ukazania swego. 1 Leop 2 .Mach.
2 , 24. widoczny dowód , fiditbnrc Scmcife , Sidittuirlic^fcit.

— Niewidomość, brak widzenia, ślepota; ba» DJidjtjebctt,
bie 'Blinbbcit; Boh. newidomost, ślepota. WIDOMY, a,
e, \V1D0M1E adv.- Boh. widomy; — a) aciive, widzący,
Ross. 3paqiH , spaii,, fcŁcrib , oppos. niewidomy = ślepy,
ciemny, bliiii) ; Boh. newidomy, slepy. Dziesiątego roku
Mieszko przejrzał ; wnet matka dobrze widomego sy-
naczka do ojca prowadzi. Krom. 55. Urodziwszy się ni-
widomyra, w dzień mianowin przejrzał. Papr. Hyc. Uro-
dził się nakoniec Ziemomysłowi syn , ale niew-idomy.
Krom 53. Niewidomy siedział nade drogą żebrząc. Sekl.
Luc. 18. Slepy nóg kulawemu pożycza, a chromy oczy
za nogi temu, co jest niewidomy. Min. Aus. 27. Daj
ślepy widomemu. Mat. z Pod. A 1. (opacznie temu, jak
się żebrze , fig. głupi opłać się medrszemu). Rozumie
że wszystko wie , a on niewiadomy, I że dojrzy wszys-
tkiego , a on niewidomy. Jabł. Tel. 55. — b) Past. Wi-
domy, którego widzieć można, widzialny, Sorab. 1. wi-
dżecżne; Yind. yidliu, vidoyiten , jicŁtbar, ju fcbcit ; oppos.
niewidomy, unfli^ttiar. Widome rzeczy człowiek okiem
baczyć może, abo innym zmysłem zwierzchnym; niewi-
dome tylko rozumem [lojmujeiny. Karnk. Kat. 19. Z rze-
czy widomych możemy wiele niewidomych pojąć. ib. 1.
Widome rzeczy doczesne są , ale niewidome wieczne.
Budn. 2. Cor. 4, 19. Wy trzodą moją będziecie wido-
mie Rządzić; ja zasię będę niewidoraie. Odym Św. 2,

280

W I D U SEN - W I [) Z I A D Ł 0.

N\ i D Z I A L N O S C - W I D Z 1 K C.

A' n 4. Sk. Di. 03. Nasze siJy zmniejszone widomie. Pot.
Arg. 319. (widocznie, oczywiście). WlLOStlN , sn.i , m. ,
który sny widuje , cin Iraiimfcbcr, Jrńumer. Mon. 75, 592.
Mów. li bracia , widząc, z daleka Józefa ; olo idze wido-
sen. W. Genef. 37," 19. ( nfiistrz snów. UM. Gd). Nie
usJudiasz słów fałszywejco proroka albo widosna. W.
Deut 15, 5; snów wymyśl.HCza. ifc. o. Nie słuchajcie
wieszczków i widosnów i wróików. W. Jer. 27 , 9.
Zebr. Zuk Id9. Mon. 09, 415. WIDOWISKO, a, h. ,
widzi.idło. widzenie, dziwowisko , spekt;ikl , zjawienie
oczom; ciiic Gridtciiiuiic , cin ®rfid;t, cin gdjaufpicl, ^cr
SdjaiiplilC ; iioh. diwadlo ; Garn. t;lędalishe , ględislie (cC.
£;lD.la(?), rcsglcdarna, res^lediilishe , pręslia, perkasn ,
Viń(/. gledalillini goder , gicdalifhe , res^ledarna , resgle-
dalillie, j;lcdalillinu rneslu , pcrkasalilłie , skasalilhe,
iskasa , vidilu, llipeklakel ; Groal. izkaza , gledalisclie ,
vidilio , yidyallo ; liung. Isudab.is , ( cf, cud l ; /i'os». el
Etil. iiu^Ofii , (cf. pozór) , no:;opiiqie , :;(>'C.iiii(ic , i.i> mii-
aumi", iirp.i.Miijic. Na podobieństwo widowisk oczom poil-
lei^hcli , krćśla sobie dawni filozofowie tych przed stwo-
rzeniem rzeczy wizerunek. Zebr. 12, 5.3. Częstokroć
brano widowisko jedno za sanię rzeczywistość Ho;/. Duś.
S, 58. WIDOWE jezioro, palus Maeoiis. ISk. Dz. 185.
el 292. et 422. Sk. Żyiv. 2, 225. Hi SlfTimńfd)? TOccr.
[Mylnie : Owidowe jezioro jest na Budsiaku , jak Wołosi
nazywają lakulul Owiduluj. ob.W"nznieivik. Ilist. lit. polsk.
II, 'sir. VII— 2| WIUY.MUSZ , ob. Widymus. WIDYWAt':,
ob. Widzieć, \Vll)Z, a , w , patrzacz , ber Bltt^iT"'!' - 3i''
fcl;er; Boh. djwak, (cf. dziwić, dziwak); Yiud. gledauz,
pogleduvauz , videnik , okupafez, f. gled,)uka , yldeuka ;
Carn. g!cdovz, /. gledovka ; Bosn. gledulac; Croat. gleditel,
gledavecz , /. gledilelicza ; Dal. gledalacz ; (liosn. iiiijOK^B
świadf k oczny , caM0BH4CHi , omcbiijpui) , CMOipiiTCiL ,
apiiTŁMi, , BaiipaTc.ib , f. CMorpincibiiiiua , apiiTiMLiiiiua;
£cc/. Bii,^hi|h , iiu^^op.ATAH , :c(hit<;ai. , Koropuii oioTpnrb
STO , ( cilMOKH,\hl|t> Graer. uiiÓTni^i , caM0BII4H0 Graec.
uiiTÓtfjii i/jso asijeclu , ca>IUDt4ilOCTb Graer. av70\^ia,
oculata fides ). W szrankach na okrytych mnogim wi-
dzem błoniach. l'rzyb. Milt. 51. Liczni do koła widzę
zgromadzeni Chciwemi na nia wystrzela oczyma. Kiuai.
Foet. 2, 119. Przed dwoma abo trzema widzami po-
kazał się. Uirk. Dum. 87. (świadkami). Na osobności,
bez widza. Bals Niedz 1, 145. Komuby na wojnie żywno-
ści nie dostawało, takowy z widzem hetmańskim ma je-
chać , i wziąć z potrzebę żywności. S/a/. Lit. 54. Komu-
by dla niedostku żywności widza potrzeba , tedy hetman
winien będzie widzów przydawać na skupowanie żywno-
ści , a widzom jej^o za te pracę nic nie ma być dawa-
no. Ktoby na szkodę swoje brał widza, takowemu wi-
dzowi ma bvć dawano na milę po groszu. Siui. Lit. 54.
(oglądacz , Ś8cf*oiicr , Sfruttiflcr'. WIO/IADŁO , a. n. ,
widowisko, widok, widzenie, zjawienie'; \'ind. viddu;
Croa/. vidillo , yidyallo ; liay. prikaz , bic Crfd)cini:ng , ber
SInblid, bas ©ffll^t. Pójdźcie co żywo, patrzcie na wi-
dziadło smutne. Groch. W. 523. Nie b_\ło żadnego ,
któryby na takie widziadło miał sucliemi patrzeć oczyma.
Birk. Li. Kon. 26. Komedye i inne widziadła. Petr. Ek.

51. Lekarze "pojżrzenie na wody kładą miedzy widzia-
dła oczom zdrowe. Strój. A 4 Przyszłe przez sen oglą-
dał widziadła. Wud. Uan. 50. Straszył ich sen stra-
sznemi widziadły. birk. Dom. 104. Kto na poły spi,
różne się onernu snują widziadła , a niekiedy we śnie
samym śni się mu, że spi. /'ilcli. Sen. list. 410. (Boh.
widka, ideał). Znikomym widziadłem oczy nasze łudzisz.
Frzyb. Luz. 159. Ujżrzawszy go po morzu chodzącego,
widziadło być mniemali. SekL Marc. 6. ( obłuda , mara ).
O szczeryeh widziadłach i cudach powiadał, tnon.Ura.
Alącz. Poprawianiem ustawnym uczynił z pięknej ma-
larskiej sztuki niezgrabne widziadło. Papr. Prz. 610.
WIDZIALNOŚĆ, ści., z, możność być widzianym, bit
eirfłtbnrfcit; Boh. widitedlnost. WIDZIALNY, a,"e, WI-
DZIALNIE ai/i', widomy ; flo/i. wideiilny, widitedlny ; Slov.
widiledelni ; Sorab 1. widźecżne : Vi«rf. vidliv, yidoviten ;
Carn. ględavne ; Rug. yidiv; Bosn. vidiv , seto se raos-
ge yjedili; Slav. yidljiy; fioss BirjnUMfi , spn.iluS ; (EcH.
oppos. CcaBiuNuK, 6c33puTe.ibuuri) , mogący być widzial-
nym, ftd^tbar. W bogu wszystkie rzeczy są stworzone,
widzialne i niewidzialne. W. Colots. 1, 16. Kiedy ona
chce, to w okamgnieniu niewidzialną sie zrobi, lak ie
jej ludzkie oko dostrzedz nie może. Teał. 53, 40, (Ross.
ueBii4H)ii<'a osoba co się może zrobić niewidzialną) Gło-
wy widzialnej w kościele bożym nie uznawają Dnmbr.
18."i. — g. iSerw widzialny w oku. Kluk. Zw. 1 . 117,
Ei-d. spiniMbiibiii , t. j widzeniu służący, ber SeŁncryf.
Spii:z. 100 "WIDZIALMA, i, i. na teatrach, prospekt,
widok, który dekoracye wyrażają; bie Sftbilf , bcr ^X0'
fpect auf bcm Jlieater. Scena pierwsza ; widzialnia oka-
zuje ogród lorda Teat. 50. c, 55 WIDZOWY, a, e,
do widza należący; Ross. csiOTpnTf.lbCKiri , Suf^aufr' ,
Sdjaii', 58ei4)aii=". WIDZOWE, ego, n. , Subst. zapłata
widzowi , Sefitiailiielb. Wsdzowego albo oględnego nie
ma być więcej brano, jak podług lego opisu. Stat. Lit.
135. WIDZIEĆ, -iał, widzę cz. niedok., Widać, "widał,
'widam coni. Widywać, widuje lrequ.; Boh. wideli , wi-
dati , widawati , hledeti , hleiljm, (ob. Glądać) ; Slov. wi-
djm ; Sorab. I. widzu, widżim , freqn. ladam , iob. Glą-
dać); Sorab. 2. wiźescli ; Carn. yiditi , yideti, yidel , vi-
dem ; Vind. yidet , yiditi, gledati ; Cront. yideti, vidim;
Dul. yidili ; Bosn. yidili. vidjeti . naznlti , (ob Najrzyć) ;
Slav. yiditi. gledati; Rag. yidjeti; Ross. BH4aTb; Ecet.
BiiKAy ; (cf. f.nt. videre, video); Ital vedere ; Graec.
idtiy; (cf. nottr. wieilzieć ; Germ. iDJffen; /'/ yita; cf.
łiebr. i!-r jada , sciyit) ; obsol. Zryli, źrzeć, (zkąd : spoj-
źrzeći, fcCicii ; — a(>.ło/u/d widzieć, wzrok mieć , oczy mieć;
fcbcii, bie flraft (inkii 511 ffben. Kt^ż bez języka mówić
może, abo bez oczu widzieć? Smoir. ApoL 12. Priei
oko człek, a nie pr/.ez ucho widzi, przez ucho a nie
rękę słyszy. Wiin. 548. Kto umarł, ten żył kiedyś; kto
stracił oczy, ten widział przedlym. Gorn. Sfu. 398. Oko
nie tylko sobie widzi , ale leż innym członkom ku po-
trzebie ich. Rej. Post. B b b 1. Widziałem temi 0CI»-
mi , na te oczy. Dudz. 15. Wole widzieć, niż słyszeć.
Cm. Ad. 828. (pewniejsze oko. niż ucho; lepiej mie-
rzyć, niż wierzyć). Patrzyć, me jest to, co widzieć,

WIDZIEĆ.

WIDZIEĆ.

281

bo moie kto patrzyć, a nie widzieć, ie zJe oczy ma,
abo dnleko lec^o jest , na co patrzy, abo ze to drobne.
Cn. Th. 1244. Inde rarus usus imperatiit widz; cujus
locum reclius oblinet patrz; (juin patrzyć eiprimit aclio-
nem a nobis dependentem , widzieć tero e/fet tum, qui non
temper noslrae esi poleslalis. Słuchajcie sfufhajac, a nie
zrozumiewajcie , widzcje widzenie , a nie poznawajcie. 1
Leop. Jes. 6, 9. (baczcie widzenie. 5 Lenp.). Krupiński
doktor często pisze : widz , n. p. 5 , 594. et 765 elc.
Widzieli Chrystusa apostołowie , gdy nań oczyma swenii
patrzali. Dambr. 412. Ten jest bóg nasz, który byJ
widziany na ziemi , i z ludźmi obcował. Lii. hal. 36.
Dusze zeszłe z świata tego , widzą bf>g.i twarzą w twarz,
jak widzą go aniołowie. Stnolr. Ex. 56. Proroków zwa-
no widząccmi , ze boga widzieli , którego drudzy nie
widzieli. I Leop. Hier. 5. Boh. Prz.. do d, 52. (Ross. 6o-
ronpoBHjeui prorok). iNiemasz iiadnego stworzenia , któ-
regoby bóg nie widział , wszystko jest jawno oczom je-
go. Gil. hat. 3). Widzenie, Boh. hled , hlednutje ,
wjdka; Yind. Yidelh , pogled , fyidefh = blask , pozór);
Carn. vides apparenłia; Sorab. 2. wiżene; Sorah. i. wi-
dżeni ; Croal. vid , vigyenye ; Slav. vidjenje : Hag. v:dje-
ni, Yidjcnie, vid , ziinijera , (cf. zamierzyć); Ross. bh41,
Bn4tHie, (01141 pozór j; arius ridendi , bnś (selien , oglą-
danie, pairzanie; 3"if6fn, SefeliEii. Godny widzenia,
febcnotiiurMo ; Eccl. 40CT03opnuH. Nie był proszony na
wesele, jedno na widzenie przyjechał, (nowpi. 11. Ko-
mornik złuzy stronom pewny dzień kii odpruwowaniu
widzenia. Vo/. Leg. 2, 957. Widzenie, moc czyli zmysł
widzenia , wzrok; Dcr @tnn CeS ®cfid)t^, Wi Sebeti , taS
@tri4)t; Yind. videfli . gled ; Carn. vid ; Cnsn. vid , gled ;
Croat. vid ; Ross. spinie. Zaleuk sobie jedno, synowi
drugie oko wyłupił, obiema widzenie zostawił, a prawu
dosyć uczynił. Warg. Wal. 210 • — Widzieć ce , phys.
et mor., baczyć, oczami czyli umvsłeni postrzegać, po-
znawać; etipaś ffbeit, tralniicŁmcm , erfeitnen, cinfebcn. SVi-
dali ją na każdy dzień wcliodzącą i przechodząca się.
W. lian. 15, 8. Widywałem ją często. Zab. 14. 299.
Kto po świecie jeździ , widywa dziwne rzeczy. P. Kthan.
Orl. 1 , 167. Bardzo różne małpy widamy. Oorn. Dw.
159. Jak cię widza, tak cie pisza. Zab. 5, 216, (oh.
Pisać). Pim. Kam 569; ilui'. pekne peri pekneho ptiika
robi Faryzeuszowie rozumieli o snbie , że wszystkie
rozumy na świecie pojedli , i mieli być za najuczcń-
szych widziani. Dambr. -135, (za nojuczcńszych mia-
ni , uchodzić za nich ). Kto wiele widział, wiele
wie. 0>sot. Str. 2. Mam oczy, widzę wdzięki jej.
Teal. 9. b , 45. Wam pewna wiadomość , bom tego
doznał i widał te rzeczy. Wys. Aloj. 251. Mogą
potym nie widzieć, co widzą dziś oczy. Tward. Wi.
112. Tam wojnę obaczymy nową, niesłychaną, ja-
kiej przodkowie nasi nie widywali. Sirk Chodk. 5. Kto
czego nie widał , dziwuje się. Cn. Ad. 575. Widamy to,
ie ci. co sie boją, blednieją. lUodrz.. Baz. 23. Wida-
my, na co im takowi posługacze wychodzą. Falib.
R 5. Onoć idzie on , co sny wida. Badz. Genes 37,
19. Jałmużnę nie dla miłosierdzia, jeno aby widzian
Slawnik Lindtgo wtd. S. Tam TI.

był, daje. Falib. S 2. (dla popisu, dla pochwały, z pró-
żności). Widamy, na co im takie rzeczy wychodzą.
Fahb. R 3. Zguby swej widząc, nie widzą Uar. Lot.
17. Chcąc, widząc, giną Cn. Ad 55. (dobrowolnie,
mit 2Biffn iinb SŁ'iIIciij. A klcż to widział, dla boga!
Faiib. E 3 (nicr Jat ^ai je gefo^ii)! Kto ziś widział, za-
czepiać człowieka nieznajomego! Teat. 53, 7. Widzisz
go! Teat. 9. b. 4i , [Loh. wida! Vind. vid'ilh , gledai«
oto!). Do ciebie słuchtć, me radzie należy, widzisz go!
Boh. Kim. 1, 405. (oto natręt! wyrywa się, fd'fl:it mir
eiiimnl ton SDicnftfcci! aiij! Ciszei! widzisz go, jaki mi ora-
tor. Tent. 52 d, 11. Fóg widzi, bóg wic, bóg świadkiem ;^
Eccl. óori. Bii4iiTX , oópaseui npocT0HajjO4Hori laniuM
ii-iH 0oh;6bi 4.ia yTBep»:4eBia hctiikhłi ; ®rti fiett ti ,
®Ott a'cif C'5, ircif @Ptt. Bóg widzi; nie wiem gdzie się
podział. Teat. 28, 70. Bóg widzi, że ja o tym nie my-
ślę, co mówie. Mon. 74, 142. Da sie to widzieć. Past.
Fid. 115. (pokaże się to, bflS iinrb fid) jcigcn). Obaczy-
my, da się to widzieć. Teat. 52. (/, 45. Da się widzieć
wkrótce, bodaj nic widzieć. Birk. o Exotb. 55. — In-
pcrsonal Widzieć, widać = widzieć można, daje się wi-
dzieć; iiipii fiir.ii fc{itn, fż ift 511 ftbni, c§ IńCt fid) fekn; Eccl.
spBTŁca Już me widzieć, jeszcze widzieć, widno, nie
widno tu ; już mi nie widno . już mi nie widzieć. Cn.
Th. 1244. Z wody główkę widzieć było. Lih. Hor. 114.
Od drzewa odkopać ziemi , 'aże korzeń będzie widzieć.
Cref.c. 573. StrzsJy z obu stron lak gęsto leciały, Ze
nieba było nie widać przed niemi. P. Kihan. Jtr. 287.
BiJR d«unasfa , nie widać strachu; bije pierwsza, nie
widać jeszcze. Ossol. Sir. 1. Im dłużej go nie widać,
tym bardziej go prsgnę. Teat 42. d, 1). Co go nie wi-
dać = co pies szczeknie. Cn. Th. SG. (co się drzwi otwie-
rają , co moment spodziewany, cb Co). — Alitcr : Wi-
dać--ziisć, zapewne, cf. snadź ; Rcss. snaib , (cf. oczy-
wista). — 'Widziany = widzialny, fi(6tl'ar. Miłość rzecz,
niewidzianą, za widziana liczy. F. Kchan. Oil. 1, 20.
"Wiewidany, którego niewidziane, nie widywano = niesły-
chany, uiigefcbcii , nie gcfclicii , titicrliort. Nowirą cną i
rzeczą nigdy nic widaną pizestraszeni b\li. Warg. Cez.
35. Cud niewidziany; {Rofs neiJii4a.'ił. HeBH4a,ii,miiKa, ob.
Niebylica , oppos. Bii4a.iŁiunna fosjolila rzecz). Wiele
dziwów nigdy .niewidanych P. Acliun Jer. 78. Ludzie
dziwne i niewidane. Sk. Zijw. 251. Cudo niewidane.
■>b. 48. Ester była niewidi'nej piękności. Sk. Zyw. 2, 540.
Srebra i złota mnóstwo niewidane , Doslaików wszelkich
zbiory niesłychane. Opal. Pcet. 15 Wziąwszy lalery,
uściskał mu nogi, Za prezent jemu mewicanie drogi.
Zali. Dz. 172, odierh. . niesłychanie, uiiertctt, — §. Wi-
dzieć co do kogo, do siebie = baczyć co do kogo, upa-
trywać; etiunś nn jcniniibeii lUtfnŁrcn , tt'nl'r iiclujicn. Wi-
dzi to do ciebie każdy. Żeś godna sieść między gwiazdy.
Peir. Hor. 2 . Q i. Rzadko kto do siebie widzi jaka wa-
dę. Budn. Apopht. 12 Ta choroba najniebezpieczniejsza,
której chory nie widzi do siebie. Mon. 65 , 297. Nic
złego nie widząc do siebie, w innych wszystkie upa-
trują nałogi. Mon. 65, 202, (cf. czuć do siebie, znać
do siebiej. Mamy miłość spoiną między sobą zachować,

56

282

W 1 n Z I E G.

WIEC.

jeden drugiemu powolność pokazując , utwierdieńszy
indlejszym wyrozumiewająr, , tue wszystkiego do nich
widząc. Żarn. Post. 5. 609 b, (cf. Opi>os wzorki wybie-
rać).— §. Widzieć kogo, widzieć sie z kun < obaczyć ko-
go, oijlądae, zobaczyć sie z kim. ujrzeć; jcinaiiPfn fcbfii ,
ibn iprcc^tn; Hoh. sliledat se ; Ross. cBH4tibCH, cmi/K_vcb.
Doprosić sie nie inuina widzenia tejjo kowsla, jakby ja-
kiego senatora. Teat. 52. c, 58. Nie częste widanie,
gotowe nieznanie, fiys. .\d 42. .Mifo mi , liawno nic
widzianego zdrowo oglądać pizyjaciela. Teal. 22. b, 14.
Niech was już nigdy na nie nio widzę oczy. Teat. 30.
b, 142. Prosi/a , aby jej siostrę z sobą przywiózł, aby
jej się widaniein ucieszyła. Olw. Oiv. 23t). (konwcrsacyą
jćj). Pan Mizepski clicc się z l'aneni widzieć. IJ-. Pro-
sić go, musze z mm pomówić. Teal. 2 1. e. 46. (er
njunfdjt fic 511 iprec^eiij. A rydiJo się będziemy widzieli ?
I^. W ten czas, jak się zobaczymy. Teal 51. h, 115.
Nie bęlziem się z sobą widywać więcej. Teat. 18, 187.
Cieszyli się z sobą po tak długim niewidzeniu s:e. Zab.
14, 507. Widzenie sic cesarza z królem Neapolitań-
skim nastąpić ma w Medyolanie. (Jaz. Nnr. 1, 186. Do
widzenia, muszę iść. Teat. 43, 77. fi 52 b, 109. (do
zobaczenia , do zobaczyska , nilf 3Biebi'rffb!i). Badż zdro-
wa, do widzenia, bogu cię oddaję. Z'ihl. Ainf. 36. Men-
torze, już to lat nie mało. Gdy pierwszy raz w Focy-
dzie , ciebie się widziało. Jahl. Tel. 146. (jak cię wi-
dziano , a\i niaii M(6 bai ftfłem.il iu '^iccoi acfcbeii bnt>.
Jej mć pani Anzeiuiowa czy widziana jest dzisiaj? Z(ikt.
Pi. 58. (czy się można z nią widzieć, czy przyjmuje
Wizyty) ? Widzenie sie z sobą , l'enlievue ; /fos.s. CBH4a-
nie. Od dawnego czasu przestał bywać u mnie ; dziś
się ze mną chce widzieć. Teal. 29. 64. Widzieć kogo;
odwiedzić , nawiedzić kogo , eineil bf(il(6;il. Bogatych z
chęcią nawiedzają , a ubogich me widzą, liit^t. Posl. 224.
Przyjechałem do Krakowa dla widzenia mojej matki.
Teal. 7. b, o2. — Fi'j. Choć się z cnolą nie widział,
nie zbywa na cnocie. Komu z łaski fnrluny nie zbywa
na złocie Zjb. i, 109. Nar. (choć daleki od cnoty). —
Simil : "Widzieć się u kogo . odwiedzić kogo, cineil be-
fllt^en. Kid się widzę u cieb'ie , sjospodarzu miły, Ale
wypić tak wiele, nie mej słabej siły. J Ki:ltaii. /•>. 51.
(rad u ciebie bywam). — ^ fiecipr. Widzieć się. po-
kazywać się, dać się widzieć; fid; )c|)Cii IfllTeii , fid) jcij)fii ;
EccI. oiMiiTHca, BHAtTii Pismo ś. rzeczy tak nazywa,
jakiomi się widzą, htink. Kai. 182. Pra>vdali to, co
we śnie widziało się tobie! frol. Jat. 19. (co się zjawiło).
Widzi się co komu, /. zwidzi sie, uwidzi się' zdaje sie
komu ; liost no.tciuiuuTbca , ii ftbciiit jcmaii&cii 5. ^.
ti ft^eint mir, rpmiiit mir (d our ; Lat. ndetur. To jest
rzfcz , którą trudniej znaleźć, niż się widzi. Teat. 2. A.
8 Co się zwidzi rozumowi ich, to powiadają dobrze;
a co rozumowi ich nie zda się, to powiad.iją źle B\ai.
Poil. 185. Tak się zwidziało panu, aby Piotr szedł za
nim biiił. Fost. 111. (tak się upodobało, eif (lat fo bc-
lifbt J. Widzenie, widzimisię ■ zdanie , rozumienie, mnie-
manie, Mf 3)(ei)iiunj. Cdy mi każesz, abym ci odpo-
wiedział, tak to podług mego widzenia powiem. Uorn.

Du>. 364. We dwu rzeczach , moim widzeniem , bar-
dzoś się obłądził. //'. 590. Każdemu wolno powiedzieć
widzenie swoje, co on rozumie. 5ax. /'orz. 122. Po-
zwolono każdemu powiedzieć swe widzenie , co sie ko-
mu zdało mówić Biel. //»/. 59. Upornie sloi przv wi-
dzeniu swoim. IV. Coit. W. 578. Wyniosły zbytnie w
swoje umiejętność duła, i prywatne swe widzi mi sie
golów jest nad zdanie najuczeńszycb z przyczyny lekkit-j
upornie przekładać. .Mon. 76, 509. Co do tej trudno-
ści, za odpowiedź położę niektóre moje widzi mi się.
Oj. Rud. 92. Iiozum niech będzie mistrzem , a niewi-
dzimisię. Dmoch. 6u. ii. 7. (ubrdanie, urojenie; JrdU'
iiiercą. '}*&antafic). Jak kto chce, mech każdy żyje po-
dług swrijo widzimisie. Teat. 29. c, 16. — ^ Widzenie,
to ro widziciny, widziadło, zjawienie; Mi ©f fidtt , Me
6r)d)CilIUII0 , Mi irniimijcfldlt. bóg do proroka mówił przez
sen, albo pokazał mu się w widzeniu, liiai. Post. 121.
Śnie mój, ba nis sen, raczej cię widzeniem Nazwę
prorockiem, boskicin obwieszczeniem. Piisl. Fid. 511.
Prorocy nazywali się videnles, a proroctwa widzeniem
fisiones. Boh. I'r. da d. 32. We śnie widzenia się ro-
dzą fałszywe. /•". Kchan. Uri. i , 223. Bóg mówił do_
niego w widzeniu nocnym. Radi. denet. 46, 2. Kordy-
nał , gdy mu się w nocy ś. Stanisław pokazał, natych-
miast papieżowi widzenie swoje opowiada, hrom 262.
Wyjawił im wszystko to widz. 'nie , które miał nocy prze-
szłej. Vilvi. hriif. 1, 250. Strachov\isko albo straszli-
we widzenie. Sekl. !.uc 2|, [IWout. nakaz; Hast. npH-
spaKi; Ł'',(^ npiittpaKi , cf. przymroczyć). W'idzcnia anio-
łów widziały, ih. 24. Hej. Post. D d d i. et b b b ó.

Contin deriy. bliskcwid, ciemnuwid, dziwowisko, ostro -
widz-, dowtdzieć , niedowidzieć; nawidzić, uienawidiić :
nienawiść, nienawiilny , oczywisty, oezywittość : zawiść,
zawisny, zawisnik ; przewidzieć, roiwidnieć, rozwidoczyć ;
— h) nawiedzić, odwiedzić, nawicdziny, zwiedzić; — c)
wiedzieć, wiem, bowiem, albowiem; u'ied:a. wiedma ,
wiedźma; wiadomy, świadomy, wiaduk , świadek, świade-
ctwo, świadczyć; doświadczyć, oświadczyć , iryświadczyc .
poświadczyć, zaświadczyć, przeświadczyć; wiadomość,
wiadomca , wiadomiec ; dowiedzieć, dowiadywać xic, po-
wiedzieć , powiadać, powieść, powiastka, opowiedzieć ,
odpowiedzieć, oipowieli. odpowiedny, przepowiedzieć, prze-
powiadać, przypowiedzicć , przypowieść, przypowiastLn .
rozpowiadać, spowiadać, spowiedź, spowiednik, wypowie-
dzieć, wywiedzieć, wywiadywać siq, zwiady, wzwia-
dy , zapowiedzieć, zapowiedz, zawiadywać, zuwiauuję \
wieść ; powieść , wieścić , obwieścić ; wieszczek , wieszczka ;
zwiastować; obiecać, obieccwać , obietnica; — d) iu'i/,
śaiiecić , światło , świat etc.
WIEC, u, m, plur. WIECE rl WIECA , ów, wieca . roki
witdkie , Mi flUjemeiiic ?lPel^()crid)t; (cf. Boh. weo, wjcka
rzecz; SloB. wec res, (niweślj rada); Sorab. i. wei
rzecz; ( fudniczka weż sprawa, proces, wiez rzecz ;
wiki jorum ) ; Carn. svjet consiltum , svit senatut ,
consilium ( c( . świl, ^«ialło ) , svjeluvavz , posTjetu-
yayz contitiarius , syjetijcm , ' syjelujem cousulo , svjelu-
yalishc • ratusz ; Yind. frit , fyituyanje • rada , fvitnik ,

WIEC.

WIĘCEJ - WIECHA.

88Ć

fvilni gospud, pofvituvauz = radca , savelnik < patron, fvi-
tna hi fil a , fvituvaliriie , fvietuvalfl)e > ratusz; CtooI. si\e-
tuvanye > rada , radzenie, szvetnik, yeciinik « konsyliarz ,
senator, Yeclinichtvo < radzicctwo , senatorya, vecbniciiki =
radziecki , veclinieza ■ ratusz ; Dal. yicliye , zbór = zgro-
madzenie, yiclinik < radca, szvitli > rada, szvitovali ■■ radzić ;
Bosn. viciije , vjeehje 1. comilia , conrilium, conftmlus ,
'2. injesto ghdi se cini viclije , yjeecchnici = senat , vjee-
chnik = radca, senator; svjet , svjetavan]e > rada, svilo-
Y;iti , svjetovali- radzić, odvit , odgovor na svit conńliiim,
odvitnik • patron ; Raff. vjeclije comilia, coiwenlus, curia ,
scnatiis , ucinitti yjeihje, vjecliiatti , linbere comilia; vje-
chniza , vjcchje liiogo dove se fa ii con.tiglw . aula : vjeeli-
nik , sYJetnik ! radca : staroYJeeelinik > sen:\tor , svjet <:on-
silium, svjellovali, posvjetlovati < radzi,^, odvietnik= patron;
Slav. Yiclie, svit consiiiiim, fcf. wit), {Slnv. Yichnik< konsy-
liarz: odwilnik ■■ adwokat); Ross. obs. oeie wiece, boiicbuH
K0.10K0JI w Nowogrodzie dzwon zwołujący wiece, Be>4HiiK'i.
prezes wieców (cf. Bemt , eemima rzecz), coetiŁ rada,
coebTOBaTb rade dawać, coBtroBaTtca radzić się, co-
B%maTb , coBtmaBaib uradzić ( cf. wiercić ), coBtiniiKŁ ,
sowielnik , konsyliarz , radca , /'. cOBtTHima , coBtrOBa-
re.ibCTBO radzH'ctv\o, Btiia krasnomówca ; Eccl. r.iRtTL,
paja rada , coBtroBajiime ratusz ( Hoss. ohsol. Bcib ,
BCybC wieża), Beijii , aemnua czyn, czynność, rzecz);
cf. Lat. suasus , suadeo). — Że większe sadowe zgro-
madzenie , placi!um generale , siedziało w okręgu in co-
rona, starzy Polacy nazwali to wiecami, sadami wieco-
wemi , od słowa wiec, (cf. wicniecj, okrąg znaczącego.
Aur. Hsl. 6, 144.? Wicca czyli roki walne, collogiiia
generalia, by} to najwyższy sąd, na którym król sprawy
ostatecznie rozsądzał. Skrzet. Pr. Pol. 2, o^l. Od sądu
ziemskiego i grodzkiego na wieca apelo%Yać wolno. JJerb.
Stal. 417. W każdej ziemi na zwykłych miejscach co
rok wieca albo wielkie roki maja być sadzone, ib. 418.
Litwa wpadła do Polski, gdy Leszek w Krakowie wie-
ca sądził; porwał się tedy zaraz z szlachtą wszystką,
która na ten czas była na wiecach. Biel. 162; sejmiki
albo wiece w Krakowie odprawował. Stryjh. 319. Po
śmierci xięcia Hleba, Połoczanie poczęli sobie po staremu
wolno żyć, i wiecami się sądzić, a pana nad sobą nie
mieli. St'yjk. 254. — Z bogarodzicy : Adamie, ty boży
kmiecu , ty siedzisz u boga w wiecu. Biel. 19; to jest,
w radzie. Sk. Zyw. 1, 235. 'Włóczęcy się po wiecach,
biegając za dworem.. Musi wszystko wysypać, by więc
miał i worem. Rej. Zw. 216 b. Od boskiego sądu. pe-
wnie na wiece , ni na sejm nie ruszysz. Bej. Wiz. l22
i. apelować nie możesz.
WIĘC Conj.. ^/a) conchid. więc= tedy, fpldlicfc, nlfo, teiniKld);
Boh. nasladowne, (cf. naśladować, cf. posiedź j; Slov.
prećoz , [iretoż ; Sornb. 2. no, neto; Sorab. i. tohodla ,
dha (cf. 'da), wiefcźi jużci ; Carn. potcmtdkem -, Vind le-
dai , tai, nahaiozhnu , poflednu , takii , satu , Yunder;
Croat. adda , anda , (vech < ale , lecz) ; Dal. daklye ; Slav.
indi ; Rag. dikle, dake ; Bosn. dakle , dake: Boss.
BTaK'Ł (i tak), 3'5o, cat40BaTejbH0 , cj-fejcTBenao ; Eccl.
npoYeie. Wszemu czas ma być słusznie upatrowan, kie-

dy orać, więc orać, kiedy plęsać , więc plęsać , kccdy
się bić, więc się bić. Bej. Zw. 115 6. Ahiłżeńsiwo jest
wspólną umową , i zląd więc pochodzi , iz dwie osoby
na to zezwolić powinny, hucz. Kai. 2, 614; (*ztądy etc.
edil. priinn). A wiec nuż tak m;un chodzić , spuściwszy
oczy! IV'. Post. IV. 192. Wiec tak, więc tu, więc ten,
więc nic był, więc nie pójdę; ergo, igilur, ila(jue, proinde.
Cn. Th. 1244. Przyjdź więc do mnie, przyjdziesz więc,
przyjdźcie więc. ib. 1245. Więc się wiercą, wice się
skubią około regieslrów, nie wiedząc jak mają co czy-
nić ? Glirz. Wych. JA — Wiec inierrogans, więc cie tu
nie związać? (Ji>. Th. 1245. — ?. b) 'Wiec dalej, wię-
cej: fcnifr, luciter. Klorynda go wprzód witała , więc dru-
dzy panowie, więc dwór i królewscy ludzie. P. Kchaii.
Jer. 266 Wiec i to trzeba u|)atrować, jam et illud
considerandum cU. Cn. Th. 1244. Dosyć ci jest mieć
jedne suknią szarą , albo więc dwie. Glicz. Wych. F 2
h. (albo najwięcej dwie). WIĘCEJ, Comparat. adverb.
Wiele . qu. v.
WIECHA, y, i,; Boh. wjch , wiśck , (cf. wisieć); Morav.
wjcha ; .Sio'', wjclia ; Sorab. 2. rosga (ob. liózga,. weeha
znak w polu dla przestrogi zawieszony) ; Boss. B't.\a ,
(cf. (icrm. S^flfc, of. nostr. wiecheć; iienn. 3Bi|'d)); wy-
wieszony przed domem znak karczemny, ciii ^leraiiSgC'
^iijjter SBirtN&aiigroifd) , ciii SBeiiifrniij , eiii Sicrfcgel. Wie-
niec na wino, wiechę na piwo, krzyż na miód wiesza-
ją. Pot. Jow. 2, 51. — Promiscue : Dyabeł wymyślił tak
w'iele szynków i wiech w letnikach świetnych na wino.
Siar. Bef. S-l. N;e trzeba wiechy, kiedy dobre wino.
Bez tego znaku kupcy się nawiną Min. Byt. 5, 510;
(Slov. dobrć wino i bez wichi wipigu; dobremu piwu
nie potrzeba wiechy ; cnota sama się chwali). Suspensa
hedera nihil opys est ; na przedajne dobre wino nie
trzeba wiechy wystawiać; co dobrego przez się, temu
nie trzeba zaprawck przyprawiać; cnota i w ciemności
świeci. Mącz. — Broda jak wiecha. Budn. Apopht. 154.
fwielka, niekształtna). Wiecha, melon, karczma, 6i^cn=
fc, SSirtbśbaiiel. Z rana do kościoła, z południa do wie-
chy Pol. Jow. 59. Żona z dziatkami dnma głód mrze,
a pan gospodarz pod wiechą wesół pije , gra , z kalety
dobywa, póki mu czego staje Dumbr. 519. Od wiechy
do wiechy pije. Dudz. 68. Wiecha bez wina i piwa =
tytuł bez rzeczy, Dudz. 68. — § Fig. tr. Wiecha, znak
publicznie wywieszony czegokolwiek , ciii niiśijctlćill^tei
©(^tlt), 3(llS{intigcfd)tlb. Dawnoć tę na to piwo vYiechę wy-
stawiono. Bej. Wiz. 70 *. (dawno to warzą, gotują).
Wszystkie niemal grzechy Na wysokich pałacach zawie-
siły wiechy. Fot. .4rg. 787. ( tam się gnieżdżą ). Wy-
wiesili wiechę na rozum. Gorn. Sen. U 7. ("udają mędr-
cósY , którzy sami jedni rozumem zaszczyceni). Sprawie-
dliwość w'Turczech jak pod wiechą przedaja , targują
sie strony z sędzią o dekret. Kloh. Turk. 96. ( jak w
kramie, jak na rynku) — ^. Aliler : Wiecha, zasłona.
gaik , za którym ptasznik ptaki łowi , bic 580(jel^utte nc
(icn beni iiptjclbccrbe. Jak łowiec za wiechą łowi chytro
ptaków , Tak czart chrześcijan wszystkich sidli niebora-
ków. Weres;. Prób. D i b. Był Witołd od Krzyżaków

56*

u

WIECHEĆ - W I E C Z E R NI A.

WIECZEIIMCA - WIECZERZA.

■wdzięcznie przyjęty; bo się przezeń, jat za wiechą pta-
ki łowiąc , Zmudzkiej ziemi dostać spodziewali. Stryjk.
450. Kupiec mniema, ii diiJka tak za wiechą łowi.
Prot Jat. "21. — g. Botiin. .Myszą wiecha, ziele, Iglica
Włoska , (nyszy nie dopuszcza do tych rzeczy, kióre nią
okryte, Ruseus , iWaufetorii. St/r. OlO.
"WlECilEĆ, chcia, m., WIECHETEK , tka. m.. dem.; Boh.
wechct , wechylek, wiśek [ob. Wiecha), doch, dośek ;
Sorao. 2. wćksch; Sorab. I. wieschcź ; Vnid. \\i\) , otęp,
fhkop , veha, vci('liniza, zliep . salik , .pila, flamna bri-
fauka , flamnaten fhufhel ; Cain. vęha doiii operculum ,
ob. Wieko; (Iroal. vehet pugillus , quantum mann capi
potesl, (cf. garść); fiosi. Be.\OTb , (neumHua szynka), jo-
cKyn , JOCKyroKi , .iock yrOMiiKi , k.ioi(i> , k.1040k-ł . mo-
•laiKa ; (Eccl. BOTuiHiia , neTiiiiia , BH4Miiiia szynka, cf.
więdnąći; — spfacheć s/orny, .siana ; cin 3&i\i) Strol; ,
,V)cli, m ^tio))wi\i), .\)ciituiiii) , cin 6cbippi'l ^troti, jocii,
cin (adjcuetmifci). Gdy szyby memasz, choć wiechciem
okno zatkaj. Fredr. Ad. li 4. Poniczck leda wiechciem
zatkasz. Pot. Arg. 506. Bies babą jak starym wicdiciem
dziury zatyka. Comp. MeJ. 251. Tarli go wiechciami zie-
la rozmaitego. Ezop. 83 Wiechetek siana. Biel. 196.
Cnota', jeżeli nic wsparta Bogactwem , prawie wiechcia
podłegi) nie warta. Hor. Sat 22i. Jagieło w podno-
szenie bożego ciała, cokolwiek około siebie znalazł bliz-
ko , zmiął i zwinął, oplunąwszy zarzucił, mówiąc, iż
tak się rozumiem być nikczemnym prochem , i wzgar-
dzonym przed oblicznoscią bożą , jako ten wiechtek ,
który zarzucam ode.mnie. Biel. Siv. 237 b. Biel. Ihst.
3*7. Sługa pełnić powinien pańskie rozkazanie. Choć
drugie, jako mówią, za wiecheć nie stanie. Bantal. L i
b, (cS. smażvwiei'heć . cf. wiotchy, wiotszeć).

WlłJClEBZ, "WIENCERZ, a, m. , WIĘCIORKA , i, I,
plecionka czyli kosz do łowienia ryb , wiersza ; Croat.
grip. bic JJcufc , ,'\t|(^rcufe , Per otrumforl). Więcerze na
ryby mają skrzydła dfugie , iii itnią z przodku szeroką, a
co dalej tym węższą , ol)łąi'zkaini roz,iielą , na końcu
zawiązaną; w garille lej rn.itni bywa z tejże sieci dziu-
ra niewielka w matnią wpuszi'zoiu i rozpięła , którą zo-
wią sercem. Cretc. 644. Rybak chytre zastawia w je-
zioraih więcierze. Dmoch. Szt. H. 5 Bywają też wię-
ciorki małe bez skrzydeł , kióre zowia uołoinacze. Cresc.
6tt, (cf. skrzydłak . cf bębenek). — Fiq Wszystko się
zostaje w .śmierci więcierzu. Pol. P^tcz "239. (w matni, w
gardle .śmii'rii). 'Wicńcerz na ptaki. Z<ib. 9, 570. Ejsym.
klatka , Rópt^.

WIECOWY, a. e, do wieców nal.-żący , (ob. Wiec); tfcii
nDGcmciiie fiviPflcrid)t betrcjrenb , fanbocri^^ts • . Od wieco-
wego dekretu może każdy do króla apelować. Herb.
Stal. 27.

"WIECZE. a, n., wieczność, nieśmiertelność; bie Groiflff it,
lliiftcrblidjfeit. Jesteś w wieczu , aelernus es. Zebr. Ow.
24X. WIECZĘ. ob. Wieczyć.

"WIECZERNIA i, z., \) ni.'szpor. bie Sflpcranbadit , bic
Sefpct; Carn. yezbirneze ; V'i»'i. yelhper , yezherniza, ve-
zbiriiiza ; Bou\. yecergna , molitya k' yeceru : Croat. ve-
ehernkza ; Sorab. 2. wśzorna ; Rom. eeiepHA. Na wie-

czerni albo na nieszporze każdego dnia wiersze z psal-
mu G7go śpiewają. Pim. Kam. 229. Zaraz po liturgii
nieszpor albo wieczernią modlitwy, jako zowią , kolanu -
pokłonne , odprawują. ib. 260. ib. 82. Poczyna xiądz
wieczernią t. j. nieszpor wielkodzienny. Sinotr. El. 46.
— 2) "Wieczerma, ob. Wieczerza. WIECZERNICĄ, y. £.
gwiazda wieczorna, hesperut. Macz. Olw. Uw. 158. bcr Sbcnb-
ftern, zwierzynka, (cf. jutrzenka); Boh. zwjrediiice, zwj-
retiiice ; Sorab. I. wetżornccza, welżorna yezda ; Cum.
yezherniza, mrak:inos. mrazhniza , (cl. mrok); \'ind.
svezherniza. WIECZER.MK . 'WIECZERZMK, WIECZOR-
NIK, a, m, (WIECZERZADŁO. a, n. Lodertk); Boh.
weccradlo : Sloi'. wećeradło , misto kde sc wećera ; So-
rab. 1. welżernicza, wetżerniczka żtwa; Garn. yezliirja-
lishe : \i'iud. vezhierjalifhe , jedifhe , jedni mufhalh, je-
dna fala, gostnifhe, jesinifhe, gostouniflie , gostouniza ,
jedna jispa , preddurje ; Hung. palata , yatsoraró bely ;
Croat. palacha , (cf, [lołać, cf. pałać) ; Dal. polacsa; Etd.
Be'iepa.!ŁHOe wtcTO ; g. 1) i^ba stołowa, gdzie wieczerzają ;
bflś ®pcii'e,immcr nuf bic %<\in, luo ju Jlbenb geipcifct ipirb ;
jadalnia , Mi cpeifcjimmcr libcr^iaupł. Wieczernik w Je-
ruzalimie, dom wyniosły, gdzie "jawne by *ały wieczerze.
Opis. Jer. 20. Wieczerniki , gdzie z sobą spoinie jadali.
Petr. Pol. 2, 232. Birk. Zyg. 45 Odym ' Śtu. 2, Mm 4.
On wam ukaże wieczernik wielki usłany W. Marc. 14,
15, nol. tsale». Wieczerznik. łV. Luc 22, li. Postra-
dał słodkiego widzenia przyjemnego pana w wieczorniku
Tomasz, bo się daleko od apostolskiego odstryehnął or-
szaku. Pociej. 264. Bóg nawiedza zgromadzone w wie-
czorniku ucznie. Pu;iej. 253. Zbuduje sobie dom sze-
roki i »ii!czorniki przestronne. W. Jer. 22, 14. — g.
2) Bolan. Wieczernik, f/esperis, rodzaj rośliny w ogro-
dach , fiołki nocne, htuk Diikc. 2 , 39 bic 9Ja4>l»ii'lc ;
Eccl. BciepiiHua. 'WIECZERNY, 'WIECZEUZNY, a. c.
§. 1) do wieczerzy należący, Jlbenbfjfen ■ , 9tlifnbmat)l = ;
Croat. yeclierni ; Hung. yatsoraj ; Buis. yMUimui . (et.
jużyna). Potrawom wieczernyin żołali!k dosyć uczynić nie
może. Sak. Probt. 160 (Isljlki wieczerzne, religuiae
roenae Mącz. — § -2) Wieczerny, ob. Wieczorny. WIE-
CZERZA . y, i, '"WIECZERNIĄ'. i, i.; Boh.'etSlov.
wećere ; Surab. 1. wccżer , weczeria , wetźer, welżerka;
Sorab. 2. wózóra ; 6^arn. yezberja, yezhirja ; Viri(/. yezherja,
yeclierja, veiliierj:i, yezherna jed. svezhiernu jedje, jesli ;
Croat. yeclierja , yechericza ; Hung yjtsora , yatsoral-
ska ; Rag. veccrr» ; flodi. yccera, yeceriva. bla..;oyanje oJ
yecer; S/aw. vecsera ; Ross BCiepfl BOepHua, BCiepHiiKa,
^'•-Kiriii, (cf. jużyna); Sec/. yJKHHa. KCYcptt, BciepeiibKa ; je-
dzenie nocne, kohcya ; bie i!llifnPmalJljcit , t>a4 ?łii£ftlc|Tfn,
Jlbenbciffn. iż już był wieczór, i w drogę się puścić nie mogli,
nagiitow.ił lila nich wieczerza, i z nimi jedząc, dobrą im wolą
domu swvm okazował. Sk Zyw. 2 . 20. • Szkodliwe jest
czytanie dłuższe po wieczerzy czyli po kolacyi Krup. 5,
64 1. W Sparci-i jednych wszyscy potraw używali, w
ooych swoiidi spólnych kolacyaeh i wieczerniach. Hetr
ł^ut 366. Wieczerza hojna, noc niespokojna. E'n 6.Cn
Ad. 1233, Wieczerza skromna daje spokojne w nocy
spanie. Cn. .AJ. 1233, (cf. lepiej się dobrze wyspać,

I
i

WIECZERZAĆ - WIECZNIK.

WIECZNO BYTNOŚĆ -WIECZNOŚĆ. 285

nii dobrze wieczerzać). Kio nie szuka wieczerzy , tego
wieczerza nie szuka. Rys. Ad. 22. (pieczone gołębie w
gębf ci nie wlecą, bez pracy nie będą kołacze). — g.
Wieczerza p:ińska, świątość ciaJa i krwi Chry.slusowej ,
ie ja Clirsslus na ostatniej wieczerzy postanowił. Karuk.
Kat.^ i6i' H.^j. J'ost. Q 6. Km:,. Kai. 2, 104. Kat. Gd.
8. Knnc. Gd. 236; przystępowanie. Sekl. TiS, Slav. svclo
pricsestenje , tai lieiiiijc 3llienfina^l. Pościć do wieczerzy
pańskiej; Ross. roetib, poszczenie takowe roBtiiie.
WIEĆZEKZAĆ Ci niedok.; Boli. wećefeli; Slov. weće-
ram ; Sorob. 1. wetżeram, wetżeracź; Carn. vezherjati ,
vezhirjani; Yind. vezlierjati, vezhierjati ; Croat. veciierati,
Yccherjati, veoiieram , vecherujem ; //i/mi/. vatsoralok ;
łiag. Yecerati, vecerivati ; Bosn. veceraii ; Slav. vecerati;
Hoss. yżKHHaTb , iioystiiHaib ; EccI. BeyepiATH , z Graec.
ipanesoBaTii ; wieczerza czyli kolacyą jeść, jeść na noc;
iu 3?ad;t cffcn , 'MtiM fpcifen , 3JaitmabI baltcii. PoJo/.yJ
się król, nie wieczerzawszy, i potraw przedeń nie no-
szono W. Dan. 6, dS. Gdy wieczerzali, wziął Jezus
chleb i błogosławił. 1 Leop. Mtith. 26 , 26. W ten czas
Erail wieczerzał gościem na pewnym miejscu z drugimi
proszony. Goni. Sen. 191. Wieczerzanie, Croat. veche-
ranye; Vifi(/. vezhieranje ; {Croat szkupyecheranye; Huiig
egyiiltvatsorńlas concoenalio ; Croat. szkupveclierjavecz :
Hung. egyiiUyatsorślo contioena, 'spółwieczernikj. Lepiejby
na dwa razy rozdzielić, co dla lego, ze nie masz wie-
czerzać abo śniadać , zjesz zaraz Sekl. 15. Jeśli masz
wieczerzać, tedy kolacyą niechaj uczynią. Syxl. Szki. 'll8''2.
'Obiedwajcie towarzysze moi, na polach Elizejskich wie-
czerzać będziecie. Warg. Wal. 85.

WIECZKO , a , n , dem. Nom. wieko ; Boh. »jćko ; (Slov.
wieko powieka); Sorab. i. weczko ; Ross. Kpume'iKa ,
cili Scdcitfien, flctiiet Dtdń. Zawiaski u wieczka skrzynki.
Po:. Arg. 213. Wsypuje sie ten proszek w puszkę cy-
nową, mającą wieczko dziurkowate, i za pomocą jej po-
trząsa się plastr. N. Pam. 23. Mam już koszyk , mam
i wieczko, leat. S5. c, 58 Dał mu tabakiereczkę, i
złota w niej po same wieczko. Mon. 71, 595. — Anal.
Wieczko, nakrywka, epiglotlis. Perz Cijr. 1, 152. ttt
Siiftróbtcnbcdci.

"WIECZNIĆ Cl: niedok., zwiecznić, uwiecznić dok., uwie-
czniać, wiecznym uczynić, cf. unieśmiertelnić , ycrnuigcn ;
Croat. y - yekoyechujem ; Rag. yjekovitti , uvjekovittiti ;
(Rag. oychscjalti insenescere). Wielkość ich uczynków pa-
mięć ich zwieczniła. Frzyb. Luz. 251. Lubią dawać po-
słuch pieśniom narodu zwieczniającym sprawę. Przyb. Luz.
326. MiałTrajan Pliniusza, Ludwik Pelissona, Tych koron
sława piórem dwóch mężów zwieczniona Zab. 13, 519.
Nagi. WIECZNIE odv.:' Boh. et Slov. wećne : Sorah. 1.
wieczni; (Mrn. yekumej; Vind. yekoma , nayekoraa , ve-
zhnu; Croot. vekóm? , navek; Slui:. uvik ; Bosn. uyjek ;
Ross. Btiwo ; na wieki . bez końca , na zawsze ; cn)ig ,
immenralirenb. Będę 'dobrosławił imieniu pańskiemu wie-
cznie, i na wiek wieków 1 Leop. Ps. l-ł4, 1. Wiecznie
We Panu wdzięczna będę. Teat 7, 35. Wiecznie nikt
rozłączyć nas niezdoła. ib. 33. d, 3. Gdybym się go
już wiecznie pozbyła, ib. 33. 6, 42. WIECZNIK, a, m.,

Gomphrena, rodzaj rośliny. Kluk. Dyhc. 2, 32, ctlic
fflaiijeiijattiinii, ©pmpbrcna, .ffiiijclamarant. "WIEGZNOBY-
TNUŚĆ , ści , ż. : Encl. npHciioOuTHOCTb , npHCHOcym-
iiocTb ; WlEĆZNOBYTiNY ; Eccl. npHCHo6hiTnuH , ob.
Wiekuisty. "WlECZNOCHMUltNY. a, e, od wieków za-
ćmiony, >.»iiu ^n^rlmnbErtrii »rrfinftcrt, Derbunfclt , rernlicrt.
Wiele przodków naszych dziejów w wiecznochmurnych
jaskiniach i ślepych przepaściach zginęło. Stryjk. 89.
"VV1ECZN0CI,\GŁY , a, e, n. p. Wiecznociągła osnowa
nieśmiertelnego życia Znb. 13, 164 Kninż , Enuij ntai--
rcnb, fiDii? baueriib. ■"WIECZNOCIEKłiY, a, e: Ercl. npii-
CHOTewHbul , npiicHOTehyniiri ■■ "WIECZ.NOPŁYNNY . emijj
flicCeiib; cf. Eccl. npHCiiOTCKy, Graec. d(ii]lvo}. "WIE-
CZNOCIEUPI.ĄCY , a, e; EcrJ. npHCHOCTpacTHbiH , Graer.
dii7ia&r;g; eroii] Icibciib. WIECZNOJĘDHNY , a, e, n. p.
Wiecznojedrnych oliw jagódki , semper frondenlis olinae.
Zebr. Oiv' 197, immer fri|di. "WIECZNOKWITŁY, a. e;
Eccl. npHCHOUBiTymiii , ciri^ liliitłcnb. "WIECZNOLATY,
a, e, wieczne lala trwający, cilUfl baiicmb. Cnota złych wad
sie nie boi , Zawsze czerstwo zielono wiecznolala stoi.
Ryb. Geil. C 2 b. "WIECZNOLOTY n p. słońca promień
Zab. 14. 269, immcr fltcijeiib. WIECZNOPŁODNY , a,
e — ie adv. ; Eecl. npiiCHOiHOjHbiii , Graec. d(ixncnoc ; cmig
fruĄtbar. "WlECZNOPOiMNY, ob. Wiekopomny. "WIE-
CZNOPOTOMNY, a , e, n. p. Wiecznopotomnej sławy i
dłuższego żywota godzien Władysław. Krom. 566. na
wieczne potomstwa , fiĄ auf ftcige 3?ad)foaiincn fortpflaii'
jenb. "WIECZNOROSNĄCY, a, t> ; Eccl. npncHopaciy-
iiiiil , npncHopacTnTe.ibHbiH , ciing raac^fjnb , Snbst. npeciio-
paiuenie. WIECZNOŚĆ, ści, z.; Uuh. et Siuv. wecnust;
Horab. 1. yyiecźnofcź , wecżnofcżeno ; Carn. yezhnost;
\'ind. yezhnost; Croat. yechnószt; Bosn. yjecnost , vje-
kuyjecnóst, yikuvicnost; Bag. yjecnos, yjekoyittos , yje-
koyjecjanstyo , yjekoyjecnós ; Ross. BtgHOCTb, óes.it-
THOCTb ; E':cl. npHChHocTk , npHCHOcymecTBO , Btmiocib ;
wiekuistość, wieczne trwanie. Mc ©iDtgfett. Przez usta-
wiczne dodawanie pewnej długośii czasu , tworzymy w
sobie wyobrażenie wieczności. Cyank. Log. 54. Obiecano
Ulisesowi wieczność, ale nie chciał przez niecnotę wie-
czności i nieśmiertelności dostawać, fetr. Ek. 23 (nie-
śmiertelność, UnfłerMidifcit!. Wieczność jest nieskończo-
nego żywota całe razem i doskonałe osiągnienie. Uardz.
Trug. 175. Człowiecze z ziemi uczyniony, oto ziemia
twoja obraca się w wieczność , skaza twoja w nieskazi-
telność. Sk. Kaz. 185. — § Jurid. Wieczność, prawo
wieczne , dzierżawa wieczna ; ctBtfleś 3?cc^t , ciuiijeź (5igen=
(f)mn, (mujni 6rlic, Ęrkijentbum , (Srbpadjt. Zapisujemy
sobie wieczności , które raczej króciuclmą arędę zwać
możem. Sk. Kuz. 531. Ubezpieczyli tak potomki s\yoje
że mają wieczność abo dożywocie troje. Star. Yot. E 3
Krzyżacy kupowali prawa i wieczności u tych książąt, któ-
rzy ku krainom Polskim żadnego prawa nie mieli. Gwagn.
280. Wiecznością czego nabywać = na wieczne czasy,
na wieczną własność, jiim ennfltlt 6rbe. Wolno takiemu
grunta wiecznością nabywać.... A. Zamuj. 88. Dzierżę
linienie wiecznością. Tam. Ust. 36. — W najpóźniej-
szym czasie w Polszczę do rzeczy na wieczność , (jak

286 W I E C Z N O S T U A S Z N Y - W 1 E C Z O R.

WIECZORNIK - WIEUESICZYK.

mówią) , kanceluiya królewska uzywa/a częściej parga-
nriinu, niż papieru. Czack. Pr. 80, cf. propler perpetuam
rei mcmorium. "WIECZNOSTRASZNY , a. e, na wieki
straszący, froi)) f^rerfciib. Litlyby śmierć bsh (iLmlzeniem

wiecznoslrasznvtn Teat, i^. b, dOO. "WIECZNO -

ŚPIEWNE Mużv. Zimor. Siei. 274, eroig fIlI(lCll^. "WIK-
CZNOŚWIETNY u \>. s,'m;u'li bo-ów Hor. ± . 28. Nar.
fiuio fllmiieiib, ftrnbleiib. 'WIECZNOTRWAŁY n. p. wie-
niec s/awy. Z'tb. II, ói>8, troił) baucriib. Chw;iia uroiły
upfynnu jest i krótka ; cnota zawsze głośna i wieczno-
trwał.i. /'itch. Sali. i. Wiccznotrwaty czyn. Keltów. 34(5.
"WIECZNO WIERNY. Zah. 4, 55"6. Ńag. enuo trcii.
"WIECZNOWROTNY, 'WIECZNOTOCZYSTY, a, e; FmI.
npiicHOBpaTHbift , npHCiioBpiiinaeMbul , Graer. unxivtjro;
icmptT lohihitts, enuij genuiljt. "WIECZNOZIELONY, a,
e, n. [1. Wiccznozieioiit; i(;iłazki Iniiriiwe lrenv. Hyb.
6y/. G 2, eit)i(j gnin. "•WIECZNOŻYWY , a, e, n. p.
Wicoznożywej nieśmiertelności Eenix. /■'. Kchan. Jer. 425,
(a<i.t IcDcnb ; F.ccl. npuciioH<iiBOTiiui1 , npHaHOWiisiiCHHuri.
WIECZNY, a, e; Boh. wecny ; Slov. wećny, wećni ;
Sorab. \. weczne, wieczny; Carn. vęziin; \ind. vezhn,
vezhen; Croal. vechni , vekivechni ; Dal. vicsnyi, viku-
viscni ; Rag. vjecni , vjekov'it. yjt^kuyjeoni , vjekovni;
Bosn. vjecni , vjekuvilli, vikuvi(li; Siar vicsi.ji, vikovn'i ,
vikovicsnji ; Ross. etmiuil, 6e3.itTHuii . eliKOSbiii; Ei'cl.
n|iu<niui'i, BtYbHi; — g i) wieczysty, wiekuisty, bez końca
trwający; croid , immerronljreiiP. Co nieskończonego życia
zupełność ca/ą zamyka, co i przyszły czas ma, i prze-
szłego mu ii:c nie upłynęło , to słusznie wiecznym się
nazwać może. Bardz. Boet 114. Wieczny żywot, nie-
lylko znaczy wiekuistość żywota , ale też w tej wieczno-
ści żywota błogosławieństwo wieczne w niebie, hnrnk.
Kai. 94. Nic nie zostawa nikomu wieczniejszego , jeno
sława i cnota. Htj. Zw. 105 b. Ani życie jest ludziom
ani szczęście wieczne. lUtn Ryl. 4, 149. — Na wieczny
pokój poszedł. Sk. Dz. 824. (pożegnał ten świat , poszedł
na tamten świat, ou. Umrzeć). Nieboszczka matka moja,
wiiłczny pokój duszy, najczęściej mi to pow tarz;iła . . . .
Zab. II, 57.^. Zabł. (panie świeć nad jej duszą, ®oit
gebc !()r bic croige SRii^c). Daj mu pokój wieczny. Teat.
55. e, II. — ■§. Pleonasl. Na wieki wiecznie. Ryb. Pt.
241, ob. Wiek. — g. 2) Wieczny, przedwieczny, od
wieków; wn 6a'iijfcit Jier, ciuig; £cc/. Haia.ioóuTiiuft ,
cf. 'nacząć , naczelnik.
WIECZÓR, a, m. : [Boh. et Slov. wcćer ; Sorab. 2. wśznr;
Sorab. 1 . wecżor, wetźor, ( weczer welżer, wecźeria, welżer-
ka wieczerza): Carn. vezher, vezlier: \'ind vezher, mrak,
(cf. rnrok); Croat. vecher, (vchera ■ wczoraj); 5/fli>. ve-
cscr ; Bosn. vecer , Rag. Ycccer ; Bal. vecseer ; Boa.
BCiepi , BCiepOKl : Lat. Yosjier; Gruec. tantooi); osla-
tiiia część dnia ku nocy, ber Slbfnb. Lepszy czasem je-
den wieczór bywa , niż dwa poranki. Bys. AJ. 46 —
(Slov. Newiś , co wećer ze sobu donese , nie wiesz, co
wieczór za sobą przyniesie; przyszłość ukryta). Wieczór
nadchodzi, ku wieczoru się ma. advesperascil. Cn. Th. 355.
{Sorab. i. wćlżoru szo, welżeri szo ; /. zaw'etźoru szo ;
Host. ueieptTb) 1'amiclam pod wesoły wieczór w two-

im domu Wymknąłem przed pełnemi z izby pokryjomu.
Pot. Juw. 214. (pod dobrą myśl wieczorną , nil finłm frójili.
ijtn ?lt)enbe, >.>ergnu,jifn Jlbcnbe, bei) cinfin Jlbenbfc^maufe).
Dobry wieczór, przyjacielu! Teat. 53. d, 15. — Adverb.
Wieczór, wieczorem, w wieczór, pod wieczór , Carn. sve-
zlier ; Croal na veclier; /:Vc/. uBCIcpi , Olbfnb^, flfgfn
Jlbeiib, nm 3lbenb. l'o robocie w wieczór płacą. Hrbtt.
.Art .Y 8. Co w wieczór smakuje, to rano biesowi się godzi.
Zeffl. Ad. 46. Dziś wieczór, Carn. drfvi, (cf. "drzewiejj;
Bosn. veceras , veceraska ; Slav. vecseras ; Croat. nochasz,
(cf. noc). Wczoraj wieczór . Carn. snózlii , (cf. z nocy) ;
Yiiid snuzlii ; Croat. sznoch, sznóchka; Bat. szinoili ; łiay.
sinoocb; Slov. sinóch; Bum. sinoccli. WIECZORNIK, ob.
Wieczernik. WIECZORNY, a. e, 'WIECZERNY. (Budi.
16, ob. Wieczerziiy , wieczerny, od wieczerzy,; Boh.
wećernj; Carn. vęzliern ; Yind. vezhern , svezliern; Botii.
yeccrgni ; Rag. veccergni ; Dal. vecserni ; Bois. oeiep-
Hiii ; do wieczora należący, Slbeilb'. Wieczorna gwiazda,
oh. Wieczernic.i. Wieczorny strach , Boh. weeeraice , cf.
polednjce, południca, cf. latawiec, ob. Wiedma. Wie-
czorna muzyka. Teat. 55. d, 16. screnata. Służba '
'preżdeś*iaszczenia bez nieszpora odprawować się me
może, dlaczego wieczorną ofiarą się nazywa, ftm. Kam.
80. Kazał im nieszpor albo wieczorną śpiewać. Slryjk.
152, (ob. Wieczernicą).

Deriv wieczerza , wieczerny , wieczerzać, podwieczorek,
powieezerze . odwieczcrze , pótodwieczerze.

"WIECZYC, -ył, -y , med. nieduk.- Boss. stmiuBnTb ; wie-
kować, wieki trwać, wiecznie trwać: Cirig baiicrn , froig
ft^n. Jeden jest wszystkich ociec rzeczy, W całym świe-
cie moc i rząd jego wieczy. Bardz. Boet. 76. W niebie
sobie stwórca wieczY. Bardz. Boet. 145. Bardz. Luk. 55.
WIECZYSTY, a, e, WIECZYŚCIE adt: . wiekuisty,
wieczny, wiecznotrwały: tirig , firig bfliifrnb. Wieczysty
Fenix jedynak w swym rodzie. Hut. Uw. 129. Chwała
lwa, książę, wieczystsz.i od stali, Bo twarde gł;izy moc
wieków obali, Wielkie twe imię Muz grono dziew ielne
Już zrtpisnły w swe księgi pamiętne. Zab. 15, 10.
Bogusf.

•WIEDEŃ, dnia, m. . 'WIENNA, y, s.; Lal. Yienna , Vin-
dobona ; Gertn. 5'Jieit. Wiedeń nad Dunajem , miasto sto-
łeczne wszystkich państw dziedzicznych domu Austria-
ckiego Wyrw. Geogr. 202, (Boh. NYjdeń ; Carn. Dunej ,
lDiinava • Dun.ij rz'ka); Yind. Diinncj ; Croat. Rech ; ♦
Wunj. Bets ; Bosn. Yienna, Bec : Hag. Bec ; ,S/(ii'. Becs).
Wienna. Twnrd. Misc 47. el 48. Jan Sobieski oswobo-
dził Wiedeń r. 1683. Dykc. Geogr. 3, 188. — Boh.
Piov. I we VV)dni lidć bjdiii; Slov. i we Widni ludł
bidni • i w Wiedniu ludzie, są biedni SUn'. Wól zostanę
wolom, lis ho do Widna linal ; ked ćlowek do Widna
wola pośle , osel na spal prinde ; cf kto z przyr.'dzenia
głupi, i w Paryżu sotiie rozumu iiie kupi WIEliENKA,
i ;., li rzeczka, pod Wiedniem w Dunaj wpadająca Byie.
Geogr. 3. 18* bif ffiifbfti, ber 3lu?. — 2) Wiedenka, ko-
bieta z Wiednia , ciiif ffiifnfriiiii ; Siav Recsjanka WIE-
DEŃCZYK , a. fn , z Wiednia będący, fin Sifncr ; Slot. Wi-
denćan ; 6'arn. Dunejzlian ; Croat. Beclian , Dal. Bechanin ;

WIEDEŃSKI - WIĘDNĄC.

WIEDZ - WIEDZIEĆ.

287

5/.I1'. Beci^janin. WIEDEŃSKI, a, il> , od Wiednia, do
Wii-dni^i należący, Siciicr; liol). WidensLy ; (Mor,iv.
Wjdensky pieniądz, halerz i. Kocze Wicdeiiskiu clioć droż-
sze ale od kolasek modniejsze. Zab. ló, 210. Okolice
Wiedeńskie bardzo tiiile. Dykc. Geogr. 5, 188.

WIED.M.A, "WIEDŹMA, •\V]D'M A, y, z. ; Iloss.BUhm; (Ecd.
Be43HeTB0 , BtjyHCTiio , Bo.iABOcaHie , HapoAliriCTBO , bo-
poHtóa czarouziejslwo ; Croat. ve(lovina fatidicus) : — 1)
wieszczka, wróżka, czarownica; Vii Slirailll, bic ludfc
j-raii, 'Barbfaijcriiiii , 3<i!'l'''rii"i- Wjodma prorockim du-
chem napcJiiiona. Daid:-. Triig :21i. Nie wiem co niie
za wiedźma osypała I iklicm zdradnych sfów uczarowała.
J. hcliaii. bz. 2 i 7. iNa czarnoksięzką moc S4ę zdumie-
w.ijcie , Uciekła wiedma , i bez głowy żyje. Past. Fid.
116. Fot. Syl. 1 iO. Strońcie ludzie, by przy lej zara-
źliwej woni , Nie pogrążyła, w zgubnej was ta wiedźma
toni. Zab. 6, 155. Birl;. Kaw. Malt. B b. Widząc ją,
rzekłbyś, że wiedma na łyse góry wzlecieć mająca , cza-
rowniczą się maścią wysmarowała. iJoii. 70, 58i. — 2)
Wiedma , latawica-, apectnim vespertinum. Cu. Th. 882.
(upiorzyca 2]; ( 6o/i. wecernice, polednice, cf południca),
ein SUiriitgefpeiift , 3Jad)tijc)pcnft. Powiadają, gdy się w no-
cy dały widzieć po świecie widmy jeżdżące, błąkające
Sie, że to wojnę znaczyło. Haur. Sk. 215. Z piekiel-
nemi jędzami albo drapicźnemi wiedmami godniście zje-
dnoczenia, bo się nigdy nasycić nie możecie. Zygr. l'ap.
527. WIED.MI , la , ie , do wiedmy należący, Snbvlflgc=
riini', Snbrfaiicr-, 3il>iI'Ci''- Gyrce mocą wiedmiego dzieła
Towarzyszów Ulisa w wieprze przemieniła. Min. hais. 18.

WIĘDNĄĆ, "WIETNĄĆ, •WIĄDNĄĆ , więdnął, con/r. wiądł,
więdnie , więdnę 7t>.ed. jednll. , Więdnieć niedok. , zwię-
dnąć, uwiednsć duk. \ Boh. wadn.uili , uwa<lnauli, zwa-
dnu ; Slov. wadnu: Sorab. 1. wjadnu; Carn. vcniti , vę-
nem , yęhnem , yęhneti, syeniti , svęnem ; Vind. yedlit,
Yehnit, venili, svenili, yednili, obvedleti, obveniti ; Croal.
yenuii, ovenujem ; //nnj. fonnyadni ; Bosrt. yehnuli; uye-
linuli ; Rag. yenuti , yehnuli , yebnem, uyehnuli, (ove-
bnuti, ovebscjatli insenescere) ; łiofs. BHHyTŁ , jBaHyib ,
yBajaib , (bh.io niedbale, pomału; ri«'/. yedel, vedliu =
leniwy), iisHUTb , HsiibiBarb , ójeKiiyib , noójeKujTb (ub.
Blaknąć), 4paÓHyTb : Eccl. ii3BS4aio , yBa.ialo : — świe-
żość swoję utraciwszy marszczeć i słabieć. ipclfcil , mńi
Ifcrbfll. Wody się ścinały, kwiatki więdły, liścia żół-
kniały. Mon. 05, 172. Kwiat, gdy ostra kosa zetnie,
prędko usycha i wietrzeje. Jabl. Tel. Gl. — (Slov. Prov.
Neni teg ruże , kterabi ńe zwadla ; nie masz też róży ,
któraby nie zwiędła = wszystko przemija). Zwiędły, uwie-
dły ; Boh. zwadly, uwadly, (uwadlost Zwiędłość qu. v.);
Slov: swadły ; Sorab. 1. zwadwe; Vind. yenil; 5/a«. uye-
nut ; Ross. Ba.ii>iM! EcrI. yBHjaTe.iHuH. Nieu«iedła koro-
na. Chrośc. Job. 68, (Ross. et Eccl. HeyBa4aeMtiii , która
nigdy nie zwiędnie', tinocrirelfliar). — ^,. O mięsiwie : wię-
dły . wędzony, iiom l^lcifcfcc, ijctrottnct, gerdn^ert. Szafarz
ma na rejestrze mięsa więdle , słone, szołdry , kiełbasy.
Oczk. Przym., (Eccl. BH4<iHHa . BCTinaa , BCTUiUHa szynka,
cf. wiotchyj. Wiedłe mięso, wędzonka, 'więdzyna; n p.
Na masło i więdzyne do Wrocławia, czerwonych trzy,

gr. 5. Czack. Pr. i , 141. (rachunek Jana Lutomirskiego
1574 r ). Od jesiotra wiedłego po groszu. \'ol. Leg. 5,
00. Wrędłe ozorki. 0'ost. Gor. 8G. Szołdry wiedłe. Faszk.
Dy. 8. — g. Aliler: Szyty rok cały więdnąć i wiatrem
przpsychać powinny. Torz. Ski. 17. schnąć, hl'ctiicn. — g.
Ciało czyje więdnie, schnie; inclfcii, trcctilcii , Dcrtriicfpcii,
bie i('icl;ruii(j Imlifii, jiifammett fd;nimpfcii. Dzieci takie
schną i więdiiicją, ni trawa. Kiok. Jurk. 180. Lekarze
mu nic radzić nic mogli ; a noga już prawie uwiędła
zostawała. Oi&ol. Bok. 25. Dziedziczne więdnienie lub
suchoty. Berz. Lek. 80 bic Jlbjebriiiu] ; \'łnd. yadne-
nje, ginenje, fufha , feiinenje, fulhenje, tovanje ; (6'roat.
yenenye sridilas). Suchoty albo więdnienie, kiedy
się ciało nio tuczy, a zawżdy z niego co odchodzi a
nie przybywa, zląd zbytnia szczurość a marskość przy-
chodzi. Spicz. 235. — Simil. Więdnieć nad czytaniem
lub pisaniem xiąg. Mun. 75 , 206. (ślęczyć , dulczeć aź
do osłabienia czerstwości zdrowia). — § .Alucr. fig.
Gnuśnicć , lenistwem więdnąć; iłpr irdtj^ctt babiii luclfcii,
faul iiiib trdge IPCrbCll. Dokądże więdnąć będziecie leni-
stwem , a nie idziecie abyście osiedli ziemię ! 1 Leop.
Joz- 18, o. Nieprzyjaciele zawżdy nas w bojaźni trzy-
mają, aby męstwo nasze nie więdnęło. Modrz. Baz 455.
WIEDZ, a. Hi., kióry co wie, widz, patrzacz, dozorca,
dogledacz. Cn. Th. 1247, Ecd. BT.Ai.i|h . Bt4ymifl , cst-
4ymiii fcf. świadom), cf znaw-ea ; ciii JBiffer, ci" Sc^cr,
3iiic&ev, 3(iif|fl)h". WIEDZA, y. i., wiedzenie, wiadomość,
znajomość; Hi 3Bi|Tcn , S^cimcii, bie 2Bijfeiifd)aft i'pn etiuaS;
(cf. Cnrn vest , Yiest ; F;i((/. viest ; 6Voar zyeszt, szyeszt «
sumnieiiiu , wicd.-enie do siebie; Bosn svist, svjest m-
lellectus , mens: Eccl. Bi>a;ecTBO , ,\biT(>OCTfa sztuczność,
chytrość). — Okoliczność ta obchodzi wiedze narodu.
Xiądz. 245; jest wiedzy potrzebna. I'erz Cyr. 2, 156.
Cokolwiek ziemia grzebie w ciemnym łonie. Co mórz
ogromnych i rzek pławią tonie . Nic się przed waszą
wiedzą nie ukryje. Nar. Oz. i, 108. Ja sam zajmuję się
wiedza handlu, roli i wyższej ekonomiki; żona moja,
życzyłbym , żeby wiedziała o kuchni i spiżarni. Teat.
19. c. 155. ( dozieranieni, dozorem i. — (WIEDZIE,
WODZi, o'-. Wieść, wiódł, wiodę). — WIEDZIEĆ.
wiedział, wiedzieli, wie, wiedzą, wiem med. niedok.;
Bok. wedeli, weih'1 , wjm ; Slov. wedet , wedeli, wgem;
Sorab. i. wem ; Sorab. 2. weżesch, weźel , wem ; (Jam.
yędeti , vedel , yęm ; Vind. vedit , yedeti , vediti , viera ;
(Croat. znal;, umim icire , ob. Znać, umieć); 5/av. znati,
(yisht ■ dowiedzieć się; Bosn. yjecb.iti , uciti ■- uczyć,
cf wieścić) ; £cf/. K*AtTll, B-KMl, CŁBT.AHTII. CLBtUl (cf.

wzwiedzieć) , Bt'*4L'CTB0BaTii , sHfiTb, paayjitTb ; Boss.
Btjaib, Bt4aio, CMUc.TiiTb , CMbmi.110 , i cf. zmyślić);
9?tebrb. yeten ; 6'o(/(. yitan ; hi. vila; Si'ec. weta ; Angl.
weet, cf. widzieć; Lal. videre ; Graee. eidelr ; Germ.
llMiJcii , 0} ifcip. — Wiedzieć co , w iedzieć o czym =
wiadomość mieć; ctmai wi\\en, noii ettraS lutlTcn, (cf znać.
umieć). Wiem , jest to hasło prostaka wiele o sobie
trzymającego; nie wiem. jest głupiego; wiem, że nic
nie wiem, człowieka jest mądrego. Zab. 5, 71. Nie zna
on tego słowa «nie wiemi; we wszystkie się dyskursa

w 1 E D z 1 E Ć.

WIEDZIEĆ.

miesza. Karp. 4 , 55. Cyrus w wojsku swoim każdego
nietylko znał, ale i imię wiedział. Uambr. 240. (pa-
miętał imię każdego) Co jest między nami, nam wie-
dzieć o tym; tobie mc do tego. Teat. 21 , 184. fnam
naleiy wiedzieć). Masz We Pan o tym wiedzieć, iz już
tu dawnego ekonoma niemasz. hrat. fud. 2, 43. fie
tniilTfn milfcii, ^aś.... Trzeba wiedzieć Eccl. htAHteihiiO,
CBtjCHilo /octoBho .Me tny pewnie wiedzmy, że nie-
masz inszej ewanielii. W. fuil W. 410 Tak każdy wiedz,
ii wszystkie kruszce, rudy, płoki, mają swoją wła-
sność i okazują się przez swe znaki. Biel. Ust. 26. O
niczym nie wiem, ja od tego ręce umywam. Teat.
55. c, 21. Pokażcie się, dajcie o sobie wiedzieć. Smotr.
Lam. 28. (dajcie się poznać). Pośpieszę dawać wiedzieć
panu rnemu , ze się lu znsjduje.«z. Teat. 19. <■ , 19.
(uwiadomić go. cf dać znać, meldować). Nie spostrze-
głem się, aż za daniem wiedzieć przez moich ludzi,
ieśiny już ujechali trzy mile. .\iad:, 17. (za ostrzeże-
niem, doniesieniemj. Ja ani o Warszawie ani o świecie
chce wiedzieć. Boh. Kom 2, 57. (ani słyszeć, proszę
mi ani wspominać). Pijany, że o świeiie nie wiedział.
P. Kclian. Oli 1, IGO. Nie wiedziałem, na którym świe-
cie i czy żyłem. 7'ea^ 45. e, 156. Wyh. (utraciłem przy-
tomność, nie byłem przy sobie). Co wiesz, tak czyń,
jakbyś nie wiedziała. Tea: 42. d, B. Wiedz , nie wiedząc.
6'n. .Ad. 1254. miej język za zębami, milczeć lepiej, nie
wszystko też trzeba wiedzieć, (ignorować); Ibiic niÓ)ii
bfr^lcit^eii , laffc bir nid)t«l mcrfcii. Kio mówi, co wie,
swych się wad do'.vie; (]ui dicit quae vult , audiel quae
non vull. /lyf. Ad. 27. Wiedzą to i baby w szpitalu.
Cn. Ad. 2234. (wiedzą i baby na trecie, jawna rzecz,
wiem to dawno, wiem to dobrze, nie nowina to). Ty
tedy, co z nim na jednejże mieszkasz wyspie, powiedz
teraz, czy wiesz go? Zab. 15, 48, (czy wiesz jego po-
mieszkanie, ipfipt hi ibn? mii hi. mo er mobiit) ".' Daleko
mnie ztad do domu? fy. Któż cię wio, gdzie mieszkasz.
Teat. 8 , .t6 Wiedzieć się o tym nic pewnego nie może.
Sk. Zijw. 2, 115 (nie możn.i pewną mieć o tym wia-
domość, mnn fann iiiitti^ Sus^frlii&iilf* fnyon witTeii). Gdyi>y
straż przednia ujrzała lakicli ludzi, ma dać 'wiedzenie
do drugićj straży. Tam. Ust. 289. (da znać, da wie-
dzieć, da wiadomość). Wiedząc, rlicąc wiedząc, sie
zgubił. Cn. Th. I2i7, {Carii. vednii . ved;lje , yędikma ;
mit SBiffcit uiib 2LtiIlfii). Wiedz wiedząc . to wiedz wie-
dząc, toć powiadam b\ś wiedział, (,'h. Tli. 1144 (pa-
mięlajże, mcrfc f^bir, milff ciiminl ffir allcmali. — Wie-
dzieć, dobrze wiedzieć, [lewną mieć wiadomość; rft^t
giit njifffii, flcipifi ifiiTeii. Lepićj wiedzieć, mi mniemać.
P. Krhait. Uri. I , !)2. (lepsza pewność, niż domysł; cf.
rozumiałem! rozumiałem! głupich w\niówkaj. Wie bóg,
czyj baran, czyj kozieł. Cu. An. 1251 Vir tiubilis du-
cebat hoediim templo hotliam ; iideut autem eoloiium suum
ducentem agiium , inttilil , ut commularet secum , direns :
indecorum etse , herum offerre tOTin hnedum , rolonum
tero ejus agnum ; tfui ceileus precibut herilibus Jixil : lu-
ju$ lit agnui. i-ujus hircus, scit Ueut ; ( cf. boga nie
oszukasz); Lóg wie, bóg widzi, bóg świadkieni, a/Jirm. ,

(Soitmtiitil — Wie on, co mu smakuje Cn Ad 1251.
Wie on , gdzie co rdybyć, oberwać, ib 1232. \Niem j4 ,
czego on chce, na co on godzi Cn AJ. 1215. (do-
myślam się, ii) mti^, ić) merft, ii) fpu(/te). Wie pan bóg
co czyni. Ryt. Ad 25 (ma on swoje przyczyny, najle-
piej wie, lepiej się na tym zna, niż my). Aż dotąd za
łaską boską nie wiem. co to w klątwie być. /'talmod.
11. (nie doznałem, nie doświadcz-.łcm ; id) irei? lli^lt,
mai bdi ift, idi bnbc ti uod) iiiibt criabren, mi) mi)t ^t-
fofttt). Urzędnicy wiedzą swe urzędy, a jeśli którym nie
są wi:idome , przez króla mają być nauczeni Herb. StnI.
126 (niech dobrze znają, niech będą świadomi swych
urzędów). — i\egalive ; Kto wie, kat wie, bies wie, li-
cho wie, pan bói; wie . nikt nie wie, ludzie nie wie-
dzą ; mer mii . ber jpciifrr m\% . iiieinnnb lueip , iinfer %m
<Si'tt rocip, i3)i'cnfd)cii t»i|Teii3 iiitbt . Kto go \«ie, dokąd e
tym zmierza. Pmzk. Ui. 107. Wie go kat, komu wie-
rzyć. Burl A 5. Bies go tam wie, zda się że pan, i
zda się, że nie pan. Boh. Kom. 1, 71. Dzieciom, kat
wie czym głowę zawrócić. Teul 19, 65. ilada czem).
Rozkochał się w jednej jejmości , _ wie go licliu zkąd i
jakiego urodzenia. Teat. 28. 81. Zo/d zatrzymany, bóg
wic kiedy [iłacony będzie. Birk. Chodk. 8. — Similiter.
Kie wiedzieć, co wiedzieć' bóg wie, nikt nie wie, wie-
dzieć nie można; Eccl. He4oyMtio, boi tpeiC ®eit. nie"
manb irciB. man faun? niift iDiJicii. Gwałtowna kurzawa
po królkii'j mieszaninie, co wiedzieć, gdzie sie rozbci.
fsalmod 19. (*aże co wiedzieć póki. 1 Leop. Bihl. , ub.
Aż) Dawne czepce można było nosić niewiedzieć póki.
Teat. 20. b, 60. (przez niepamiętnie dłutji czas, ®Dtt
n^ei^ iDie Iniitje, iiitbenFlid) laiige . iniectmi^li^ laiitje). Nie
wiedzieć, gdzie się podziała. Warg. Budź. 555. Po-
tajemna moc żalu go wzięła ; oczy łzami nie wie-
dzieć za co mu poczęła zalewać. Jalł Tel. 354. • Żoł-
nierzów kilku nie wiedzieć kogo czi'kają. Warg Hadz.
551. Nie wiedzieć komu teraz wierzyć. (Vi. .W. 699.
Rozkazał Potemkin wziąć koniecznie Izmaiłów , choćbj
kosztowało nie wiedzieć co. Gaz. Nar. 1, 19. (co kosztu-
je, to kosztuje; niech kosztuje, co chce; cobykolwick
kosztowało , coute ce qu'il coute ; ti niilij liod) fo i'iel fO'
fien , e* mjii fpftcii mai a iPiD , ti ma^ fpfifn . n<er luril
Kdi) Przybyli tu deputowani , iiie wiedzieć z jakich po-
wodów-. Gaz Mar. 1, 406. (me wiadomo, mail IVfif
niiit, (V ijł iiiiberiiniit;. — Simd. cum prima persona prae-
$enii : By nie wieci co, nie uczynię. Cu. Ad. 5?. By
nie wiem komu, nie przepuszczę, ib. żadną miarą, wolę
pierwej umrzeć.- cobykolwiek niisląpiło ; ti U1i1(J ff^lt,
mii (Sptt tvai. nai ininier , nai immer ffir einer. Aby nie
wiem jakie cnoty kto miał, bez pokory, nic nie są. Had:.
Z pan. Mar. 405. ULirne jest zbawienie człowiek.i, by me
wiem kto był; lepsza ufać w bogu. Buk hcnt /■' By«
miał niewiem jako drogi klejnot , i lenbym darował.
Groch. W. 572. Prace te nie »iera jakiego olbnymi
zmordować mogły. Wy$ Ign. 64. (największego) Wielkie
ich 'ufce okuło stanęły; uciekać trudno, bv nie wiem ja-
kiemu zającowi Birk Chodk. 2. Żeby też nie wiem ja-
kie wojsko było, moiem się obrócić. Warg. Cez 109

w I E n Ż M A - WIEJSKI.

W I E J S K O Ś C - W ! H K.

28 Ił

Byś się ly nie wioni gilzio pizod niemi skiył . !■>» się
rie wiem jako zliilowjnua t;oili)ym pokazał, nie doka-
żesz, aby.... Hor';. Wal. ii'2. — Iiicrrltliiduiis : Nie
wii'in co czynili , nu; iiiot:e sie .reznlwowai!. Cn. Th. 537.
t(ł) ifcig ilidit wiai id) t&iiii , iiniy idj nnfiiiiijeit foli. — g.
Wiedzieć fo na kot;o , wiadomym bye ezrgo nagjinneno,
kary godnego w dnigirii , (tmai niif jcnuiiiScu obcr luicbcr
itlliaiitcn linlfcii. Narzekali na nie , niecii.ij lo pan wie
na was , /.eśi'ie niepizvjaciołoin prawie sarni dodali mie-
cza nu nas. [iad:.. E.vod. fi, 21. (nierh weźrzy pan na
was. Dliii Gd'. Jan Hi:s odpowiedział': niechaj o tym
wiedzą wszys(!y, że ja Iph umysł tnam , że wolę umrzeć,
iiiżlibym miał na się vviedzieć jeden liłąd. Hnz. Hst 1.
Wied/iee co do kogo = znać. przymiot jaki jego, eine Gi=
()cn)d)iift jfllIaIl^fv' fciiiicn, iinffcii , wai er fiir ©ioniidiafteii
Ober @ca'0biil;citcn nii fid) Init. Olia'Aia} sie Witołd, aby go
Skirgajło kiedy ni.,' zabił; bo lo do niego w iudzial , , iż
był języka i reki do zwady prędkiej. Si i tjjk. Ą'i9. Biel. Sw.
71. — SimiUler: Wiedzieć co do .^iebie,, cziić się;
piMi Cli) tmai tpiffeii , fti^ beffcn dciwifit feoii. Ze szfietna ,
do siebie «ie<lziała. Juhi. Zw. Iri7. Wiedzieć, czuć się.
przez smnniesiie ruszonysn być: n)i|Tcn. fi(b fnileil , iil tci=
licni ©Oimjycil C>Miililni, (cf. Cami. vei-;l. vest; rń)(/. viesl ;
Crodl. zveszl , szreszi = siiinnienit'). Wie pies komu sa_-
dło zjadł. Cn Ad. I24i. (siinini.Miie złe, bojaźliwo, trwo-
żliwe). — § 'Wiedziei; sie = czuć sie. wchodzie w się,
iipamięlywać. się, postrzegać się, iii fid) cjclicii. Naosla-
lek czego sie masz spodziewać , lv się wiedz , bo wia-
dome są dokończenia tyranów. Modrz. Bo:. 159. Ale o
!vin niech sie wiCilzą ci, klórzv lesjo sa ŚAiadomsi. ib.
391. WlEliŻMA, Ol: Wicdma."
l)eriv. sub verbo : Wid-^iec.

'WIĘUZINA, oh. więdłe mięso, ob. Więdnąć.

WIEJACZ, a, m., co wieje, wywiewa zboże. Cn. Th. 12'47,
Croat. vej5ch ; fing.xh\ai; tiosn ylalaf , koji vije sgitto :
/i'o.««. Btaicib , bor Sprmwffr, Siniifid)tcr. WIEJACZKA,
WIEJATKA, i, i.: Boh. wegećka; S.ncJ,. 1. wćga«ka.
wegna woputka, wiwiiy bipacź ; (^arn. vevneza, vesleza ;
\tnd. Yeuiiiza , vieviinza ; Cmat. ycjacha , NTJach ; Eiri.
et fioss Bta.iu. ona.\aJo , utepi , .>iaxajbue ; WIEJA-
DŁO , 'WIEWIUŁO, a, »)., szufla do wiania zboża, sier-
lęczka , sicdleczka , btc Smfidiaiiffl. \'aniuis , 'siodłaczka ,
'wiojatka. Uif. Lr 127. Z'(i/« . szufla albo wiejaczka. łn-
pat.i chlebowa. Maci Rozmiecą ziarna wiejac?ka. 5
t.eop. Jer. 15, 7. ('sierlęczą. 1 Leop. j. Na początku
ewanielia miasto siedicezki albo wicjaczki plewc odwie-
wała , a pszenicę zostawiiła. Znrn. ,^i,,s-(. 5, 87 h. Wic-
jadło na plewy. S.k. Kn:. 15. Wii;widło okazuje, gdzie
[iszeniea , gdzie kąkol. /'udw. Wróż. '■li. WIEJADLnY,
WIEJALNY a, e, do wywiewania służący, ©id>t=, SSlirfs
Rozwiałem je łopala wiejalna. Budn. Jer. 15, 7. Roz-
proszę ja łopala wic|aiilna. Wiijtk ili. WIEJE, ob. Wiać.

WlEJSKi, a, io, WIEJSKO." WIEJSKIE „dr.-. Boh. wesky,
wesnj, wesnicky. powesnj, wonkowsky; Sorab. i wcsz-
ne; ł in(/. vel'ni , deshelen . nadosh^jlen , desbelski; (h-ont.
szeizki , {oh. Si(dski) ; Ross. 4epeBeHbcniH , nore.iaHCKifi ,
ceJLHuii ; do wsi należący, sielski; Sorf < , iani ■■ . "Po-

Stewnik Lindego wyd. i. Toin VI.

sielnych albo wiejskich giiiniów powinności. Suz-erh. Sa.i.
■i7. Wygodne, wolne i uczciwe wiejskie żvcie. Tenl.
49. d, 44. Wiej.>ki żywot wieilć , w>ią sie bawić, we
wsi mieszkać, uislicati Cn. Th. 1i58. Wiejsko wycho-
wana. Suszyć. Fieśn. Z, li o. (po wiejsku , liiiiMid)). —
iig. Ir. Słowa jego były proste i wiejskie. .SA. />:. 40.
(bez sztuki, funftloó). 'WIEJSKOŚĆ, ści , ;. bic gćiiiDlidi^
feit ; Ectl. noce-iSHciBO. WIEJSZCZYZNA . y, i. wszys-
tko co wsią oddaje, ctlimś ^iiiiblirfiei^. Wiejszezyzna , n.
p. sielanka. Kniaź. l'oei. 5, 171.
WIEK, u, et a. w.; Boh. et Slor. wek aevum ; ^orah. 1.
wek, tża.s w ot sto lelacli ; Dal. \'yk; Croat. vek 1. s£';0
let , 2. aeium , nrins ; Bcsn. vik , wjek aelemilas, seoi-
him , iieiłiin, uflas: iiay. vik , vjek aelas. seculum ;
Itosf. utKl ; (cf. Ilal. Yecchio = stary; Lat. velus ; cf.
Germ. 3Bod)C tydzień; Siebfrf. JBccfi' ; .■\!igl. w cek;
Svec. vik , vkaj ; — wiek, długi czasu przeciąg, pasmo
czasu, eiiic laiiyC 3i'i^£"l"fr- Prezbylerowie a biskupi je-
dno byli w samym apostolskim kościele, i w onvm sla-
rożytnvm w długi wiek po nim idącym. Zijgr. Ep. 44.
.K to miisi sie sprawić nie w małym' wieku. Bzi.w. licz.
93. Wiek xicżyca , rachuba dni od nowiu aż do nowiu
luz następującego. Śniad. Jeog. 201. — ^. Wiek, ez.is
jiewny ; bie 3t't , ciiiC (ininilc ^ńt Te cześć Zygmunt
Tarnowskiemu wyrządził, której był za wieku królowa-
nia swego żadnemu hetmanowi nie wyrządził. Orzech.
Tar. 62, (cf. za dni, et', za życia). — g. Wiek, pode-
szłość. starość, zgrzybiałość; bic Seiilljrtteit , iai Jlltcr,
bie 3a^rf. (Ray. vjckovit= stary, ovehscjatti ; Bosa. ovek-
scj.ilti : Ital. invecchiarsi = insenesrere). Jest to wdowiec
w wieku. Teal. 54-. b, 6. Na Xanla i Taoua idzie ry-
cerz krwawy, Z'abił obu , ach jakaż dla o|ca tęsknica ,
Wiek gi) gniecie, a nie ma innego dziedzica. Dmoili.-^li. 1,
117. — §. Wiek, przeciąg życia człowieka, życie , biC
Sebeiiebaiif r ciiicś Sienfiieii , fciiie Sebcndjcit, fciit Sebeii. .Naj-
piękniejsze lala swojego «ieku styrawszy. Teal. 18, 124.
Kwiatu wieku swego naukom poświecić. Mvn. 70, 501.
Wiek człowieczy na świecie jest czas mijający, hoiak.
Wiek .1 3 Ciiolą slaiopolską wiek swój prowadził.
l-'a!tb. .1 1. Żaden nie może, [irzed skończeniem wie-
ku 1 ostatnim pogizebcm , szczęśliwym być zwanym.
Otw. Oli'. 107 ; (ncino anie mor tern beiiius). Chce u was
ostatek wieku mego, póki gu stawa, strawić. Buz.. Sk.
60. 13 to proszę p.ina swego. 'Abych mieszkał w du-
inu jego. Dając mu cześć, póki wieku Dostawać będzie
człowieku. / Kcknn. I's. 55. (życiu. Karp. 5. 67 j. Choć
wiek dają bogowie , iiieeh więcej nie ż\ję , sam sie za-
bije Bauh Luk. 32. Kie ożeniwszy się, wiek swój
wszystek bez małżeństwa strawili. Wary IV«/. 63. Nie
zapomnę [;rzez wiek mój, żem te widział głowę pływa-
jai ą w krwi swojej Jnh{. Tel. 27. (przez całe życie).
Siarość jest dokonywanie wieku Budn. Cyc. 42 Wiele
mieć możesz lat wieku swojego? Teul. 34. c, 13. .Mani
ŻYĆ wiek spokojny, A o Rzym tuczą Gety i Dakowie woj-
ny! Bardz. L-tk. 25. Niebezpieczny jest wiek tych, co
światem władają, Bo zewsząd pełno zdrady wkoło sie-
bie mają. (iwagn. 50. — Simil. Wiek gołębi nie dłuż-

57

290

W 1 E K.

szv diicwicciu lat. Cresc. 588. — Wiek pewny wymiai
życia i-złowieka, pewna pora; cin ijfi»ilTe3 3lUcr , eine gc>
roiffe 3lltCr*)łuiC ; Soh. >At'k; Croal. vek; Dul. doba, dob-
ba, io5. Uob^i); Hag. dobba ; /ioss. BOspacTi, (i-l wzrost).
Pierwszy wiek memowleslwo, drujji dzieciństwo, Irzcci
iiiJodzicńslwo od 12 do li roku, czwarty od 14 do 18
z mJodzieńslwa k męstwu wycbodząey ; piąty wiek mę-
stwo do czterdziestego ; szósty st.irość. Kołak. Wiek.
Inny jest «iek niemów lęci:t , inny ni/odziei'ica , a inny
starca. PiUh. Sen. list. i, 187. Jesteś w wiośnie mło-
dości , w tym wieku szczęśliwym , Co do wszystkiego
zdalny. Kras. Duj. 6 i. Każdy wiek ma goryczy, ma
swoje przywary; Syn się męczył naJ książką, stękał
ociec starv ib. 23. — jJ. Wiek, sto lat, tectilum , \)ai
jiibr^uiibcrt ; (Boh. slolelj; Sorab. i. vek , Iźas wot sto
lelu ; Yind. stulietje; Croal. vek , szło lei: Bosn. vjek ,
vrjeir.e od sto godiiia ; Rag. sloijetan vjek ; Ross. CTO-
.itric, 'stolecie). Wiek, sto lat w sobie zamyka. Salin.
2, 214. A'j/ 1759, K 1. Trzeci wiek abo sto lal po
Chrystusie , miało onego cudotwórcę Grzeijorza. Sk. Aa;.
•418 Już też stoletnicb wieków przemijało Nie mai
czterdzieśfi , jako wsze stworzenie W począlkacii swoich
istność otrzymało .... Odym. Sw. /) 5 Ł. Czas na niejakie
cztery wieki rozdzieleń jest , którym wedle różnych przy-
sad nazwiska od złota, od srebra, od miedzi i żelaza
sa przydane. Olw. Ow. 8. Najpierwsi ludzie mieli wiek
złoly, po którym nastąpił wiek srebrny i miedziany, na-
koniec żelazny, na który my nieszczęśliwi natrafili.
;l/oH. 64, 412. Minęły złote wieki i si>cbrne minęły, I
miedziane jiiż swoje dokończenie wzięły, Żelazne, ach
żelazne po nich nastąpiły. Dhż. Tium .4 I i ; cl'. Zgrzy-
białe lala nadeszły, nie one które złotemi albo iłustemi
zwano , kiedy wszystko by cielęta igrało , abo ji'k baby
)ilola , ki.Mly z kiełbas płoty pleciono , a połciami i go-
icólkami domy pobijano ; ale to są lala żelazne , skali-
ste , twarde, trudne, których nie lada jako pożyć; już
tu wszystko jako z kamienia kował. l'odw. Wrói. 24.
Wiek Zyginuniów słusznie jeft nazwany złotym wiekiem
w Polszczę. N. fam. 15, 581. Wiek nasz może się na-
zwać wprowadzeniem dobrego do Polski guslu. Mon. 07,
5'J7. Wiek dzisiej-;zy mdły lud daje. fieśn. Kai. 1C8.
Każdy wiek miał lutrów , A co my teraz mamy i Ca-
włó* i Piotrów, Miał llzym swiije Weresy , swoje ka-
tyliny. Araj. Sat. 20. Wiek będzie lepszy, kiedy lepsi
ludzie. Zai. I '2, I G. Dobrze to było nieg.lyś , gdy pra -
baki nasze Wiedziały, kiedy bydło szło z obór na pa-
<zę ; Inszy wiek , msze prawo. Kras. Usl. 28. Dzisiaj
wiek nie laki , w jakim się We Pan urodził. Teat. 4Ó.
t. 3. Wi/b. y.jtcnoić domu i piekiiośii , grzeczność, mą-
drość, cnol.i , Za nil tych wieków waży. bez ciężaru
złota. Hor. Sat. 28. M isz takiego przyjaciela , jakiego
wieki nasze nie widziały. Rok Kom. 3, 334. Jeśli byłeś
dobrym, wiek wiekom podaje. Frul. Kont. Di. — Na wie-
ki, po wszystkie wieki, na wieki wieków, na wieki wie-
kom , iia wieki wiecznie ' na wieczność, na wieczne cza-
sy, ni zawsze; Croal. na vek , vek vekóma , ailf fipiij ,
auf immft , in ©luiafcit , iii alle (^roiiifcit, ocn Groigftit \\\

W 1 K K I E R A - WIEKO.

Groigfcit. Już po nas, przepadliśmy na wieki Teal.
14, 157. W kraju tym na wieki clice mieszkać.
Jubi. Tel. tJ4. Bankrutem na wieki został. Tetl. 22.
100. Zapomniałem na wieki, co dalej następuje. Hon.
73, 59. (ze wszystkiem , do szczętu, na .śinierćj. Słoń-
ce po wszystkie wieki ucieszać będzie świai Olw. Ou:
46. Na wieki miłosierdzie pańskie. Rudn. I's. 156, 8.
Na wieki wiekom. Sk. Kaz. 7. Będę 'dobrosławił imieniu
pańskiemu wiecznie, i na wiek wieków. 1 f.eojj. fs. 144, 1.
Nam gdy raz młodość minie. Już na wieki wiekom ginie J.
Kclian. Ih. 210. Będziesz miał u mnie łaskę na wieki
wieków. Rub. Kon. 5. 115, Byśmy żyli z bogiem na
wiek wiecznie. Aanc. Gd. 227. Obiecujęć przestrzegać
twego Na wieki wieczne zakonu świętego. Ryb. I's. 241.
Sprawiedliwość jego lr*a na wieki od wieków. Wrób!.
267. Formuła nolennis , respondent salulationi : Niech bę-
dzie pochwalony Jezus Chrystus ! H-. .\a wieki wieków
amen! Żartobliwy Jezierski odpowiedział na lo pozdro-
wienie: i owszem I i owszem! — Od wieków, odwie-
cznie , od nie(iamiclnego czasu ; yon loiifler ^tit ber , yfii
Jlltcri Ucr. Takowym cudom nie bardzo ja wierzę , Bo
wiem, że bają od wieków poeci. Zab. 15,340. — Wiek,
wieki, długi bardzo nieskończony czas, finc laiigt lin-
CliMic^H; 3f'^- Jakby wieki zakupił, tak daleko mierzy
myślami. t'ot .Arg. 150. Każdy moment bez ciebie jest
dla mnie wiekiem. Tenl. 2, 57. Bar.'i. Wieki , jakeśmy
sie z sobą nie widziały. Teal. 14. 52. -— Wiek- wiecz-
ność ; Bonn. vjek , yjecnost , Mc (Snjiflfftt. Wiek cały jest
tylko osnowa z nieskończonych momentów. Alon. 7 1 ,
340. Wiek , który się bogu przypisuje , wszystkie wie-
ki w sobie zamyka. Salin. 2, 240. Bóg już b\ł , a ni-
żli było wszystko; jeśli był a niżli było wszystko, tcd\ć
bvł j)rzed wszyslkiin czasem i początkiem , i był przed
wieki i od wieku. Za^H. /'osi. 25. — Nie mówił żaden od
początku wieka Słodszemi słowy nad tego człowieka.
Odym. Siv. M m. ( odpoezątku świala , od stworzenia)

Deriv. wirkodajny, wiekopomny, wiekotrwały ; wiekować,
wiekuisty, wiekuistość, wieciysly, wieaystość , wieczny,
wieczność, wieczyć, wiecznie, uwiecznić, wiectnik , wie-
cznolaly, wiecznolrwiiy etc. przedwieczny, odwieczny, dłu-
gowieczny, slaroi"ieczny, spółwisczny.

WJEKIEUA, ob. Wekiera.

WIEKO, a, n. (WIECZKO dem. iju. v.); Boh. wjko; (Slot.
wićko powieka); Sorab. 2. weko, pokschywaz , pokschi-
wadlo , (ob. Cokrywadło) ; Sorab. i. wjko, weko ( cf.
Hebr. ppc obtururit, { wokowa. wokencżka habo weeżko,
wiko , powiiko powieka ) ; Carn. vęha ; Yind. pokrou
(cf. pokrowii'e), pokrovez , pokroiizhizh ; Cioal. pokrov ,
pokriYalo , poklop , poklaplyem operculo (cl', poklepać),
p'ilka : Dal. tapkun ; ftii^. poklop, zaklop , pokriv ; Siat.
zakliipac; Rosn. pokri-ivav, zaklopae , zaklop, poklupav>
ęrje|>uglja, poklop, (poklopiti operculare) : {Ross. etKO «
BtiKja omiaH • powieka) ; Ross. K-puiiiKa . CKUBupoAHiKt-
Wieko, pokrywka na naczynie, prz\kry*ka, wierzchnia
cześć, wierzch na* naczynie przypadają<'y , ttx I)wfd.
Wieko skrzyni. Tr. Od wielkej skrzyni wieków uchy-
lił srebrzystych. Dmoch. U. i. 530, (cl' wierzch) —

WIEKODAJNY - Wl KK S Z O LI CZNO ŚĆ.

W 1 E K S Z Y - W 1 E L li I C I K L K A.

291

Oecon. Po roje pasiecznik ma po drabinie z wiekiem h-
zić , ieby je spokojnie na wieko wziąf , każdy rój oso-
bno, hac. Fas. 27 — Aliter: Jeden w bębenek ude-
rz;i{, trzech brzękało janczarskiemi wiekami. Ossol. Sir.
5. (lalorzaini). — g. Archit. Wieko, część kapitelu, ta-
lerz: Ital. abaco. Cullil. 7.

"WlEKODAJiNY, a, e, n. p. Wiekodajna sJawa. Ptlr. Pol.
SU. unieśmiertelniająca, >.lcrcnlig^l^. '"WIEKOKORZENiNE
niodrzewy. Aur. Dz. 1, 116., CllMg linir5Clllb. *\VIEKO-
P()MN1A, i, i, monument, pomnik. A'. Aorn.. fin Snif=
mai. '^WIEKUPOMNOSĆ , ści , ż., wieczna pamięć , cmi'
k}ti Jlnbeiilni , ?Jadinibm. I'ragija po soLie zostawić p.-imia-
ike , mając za cel wiekopomność. Mon ~'l, 221. Irnie
swe podać wiekopomnnści. Zab. 7, i9'2. — *'\V1EK0-
PO.MNY, a, e, WIEKOPOMNIE aitv., wiecznie pamiętny:
Eccł. npiiCHonaMaTiibiri , civii] benfiinirbii] , imfteitilidi Bądź
z nią szczęśliwy mężu. wiekopomnie. Zab. 15, Ó88.
Druźb. Sobieski z sława Polska wiekopomnie Umiał uno-
sić hardych bisurmanów skromnie, hchow. 546. — Acli-
ve : Apolo wiekopomny, prowadź pióro moje. Fafz-k. Dz-.
A. idawne wieki przypominająi yj. *'W lEKOftODiNY, a, e,
— le fl(/i'., wieki rodzący, SiilTbunbfrtc crjCUijciib. Daj ,
żebv dojźrzaJ dnia \\iekorodncgo Fivm Petrsces^o. I'ctr.
Hor. 1. L b. lludz. 20 "WIEKOTKWAŁY, a^ e, n. p.
Wiekotrwałe posągi. Zab. 11, 215. wieki przetrwające ,
Ja^rbuiifcrte DaiictnP , cb. Wiecznotrwały. WIEKOWAĆ,
-ał, -uje med. coni. \ Sorab. i. wećznofcżu; Croat. ve-
kiijein , (uYekovecliujcm nelernilalt mando , unieśmiertel-
niam); ftdj. vjekovittiti ; Hois. BtilHOBHTb ; Ei-il. BtKyio ,
BtKOBaib; wieczyć , wiecznie trwać, ciDig baucni. Nic
na świecie nie wiekuje, Wszystko się wnet obali. BaL
Sen. A 5 Gdy czas kamienie i lemiesze psuje , Wier-
sze śmierci nic znają , pamięć icli wiekuje. Min. fii/l.
5, 75. — §. Wiekować, trwać, długo trwać: boiicrn,
laiigc bmiern, Daucr bcihai. Miłość w młodych z początku
bardzo sie zajmuje, Polyin prędko ustaje, nie rada wie-
kuje. Bardz. Trag. 542. Zawsze pomierna rzecz dłużej
wiekuje, ib. 244. Henryk na Czeskim państ^MC nie dłu-
go wiekował. Arem. 512. Jagieło z trzecią żoną nie
długo wiekował, liwagn. 77.

WlEkSZEC , "WIETSZEC, neutr. niedok , większym się sta-
wać, powiększać sie, ( o/i/jos. maleć, mnicjszeć j : )jc^
ycrgrófieni , ijró^Cf i»cvDeii W wiośnie dzień z umniej-
szeniem nocy 'roście i '«ietszeje. Zehr. Zw. 24. WIĘK-
SZOŚĆ, ści, j'., znaczniejsza wielkość, przewaga; Boh.
wjcnost; Hoss. óoibmimcrBO , Me ©rijpcrbcit , baś llcbei"'
geiBtdit, bic Uebcrkijciilicit. Większość dzierżaw zdolniej-
szymi czyniła do piastowania monarchii synów- Kazimie-
rza , niżeli linią Wielkopolską. Nar. Hsl. 4, 100. — Su-
perlat. Zagadnienia o największościach i najmniejszościach,
de viaxunis et minimis. Jak. Mat. 5, 50. — g Wiek-
. szość , WIĘKSZOLICZNOSĆ = większa liczba, Pie ilfebr^
tcit, tie ijróścre 3'1^I- Jednomyślnością lub większoliczno-
ścią stanowione prawa. Gaz. Nar. 2, 152. Wszystko
większością głosów udecydowane być powinno, ib. 1 ,
158. gtimnienmebr^ieit. Zasada każdego rządnego spo-
łeczeństwa , IŻ większość mniejszą liczbę wiązać powinna.

ib 1, 260. Ust. Konsl. 1, 118. W prostej większości uwa-
ża się tylko większa liczba kresek, jakakolwiek ona jest ;
w zupełnej zaś większości trzeba , aby jedna przynaj-
mniej kreska bvła nad połowę wotiijacvch. A'. Fnm. 16,
48. WIĘKSZY ," Compar. Adj. Wielki ," qu. i: WIĘKSZYĆ
I 'WIĘTSZYC , 2|, cz. niedck.; Boli. wećiti , wećjm,
wetśiti , weiśjm, swelsiti, zwetśowati, priwefśjni ; Slov,
rozwetsili ; zwiększyć, powiększyć dok., zwiększać, po-
większać, większym czynić. '.'crgrópEni. Cdyby Rzymu me
zwiększ}} pogrom świata, Dotadby się w nim lśniły sło-

■ miane chałupy. Hul. Otr. 159. W'dzicczność za le łaskę
twoje Zwiększy jeszcze miłość moje. Teat. 55, 95. Nie-
cnota podli, cnota ludzi większy. Mon. 68, 175. Na
cożbyni zwiększał i pomnażał majątek , którjby mi kto-
kolwiek mógł wydrzeć? N. Fam. 15, 525 Łaskę bożą
człowiek sobie w sobie mnożyć i wietszyć, malić i mniej-
szyć może , a w bogu równa ku wszystkim miłość po-
ruszoną być nie może. Smotr. Et. 50 b.

WIEKOWY, a, e: g. li od wieka, od pokryyki , S^cifcl = ,
Piosf. Kpbiiue'iHbii1 — g. 2. Wiekowy, od wieku, (cf. wie-
czny) : 3citnltcr ■■ , Jajirbitiibfrl = , (SiiMijfcit = ; Bosf. BtuoBuH
długo bardzo trwający.

WIEKUISTOŚĆ, ści, i., wieczystość, wieczność; Bosn. yi-
kuvicnost, yjecnost , yjekuyjecnóst ; Eag yjekoYJecjan-
stvo , yjekoyjecnós . vjekovittós, yjecnos: Croat yekoye-
cliina, yekoyechnoszt ; Ercl. npiiChiiocTb. npiiCHOÓHTHOCTb.
rpiiCHOcyiUHOCTi , bic (firiijffir Wikuistośe żywota po
śmierci. "Aarn/;-. A>i/ 94 WIEKUISTY, a, e, WIEKUIŚCIE.
iidv , Siuv. wećiti; Yind. vleleibiten, spuvostoin : CronI.
Yekiyeclini , yckoveclini ; Bosn. yjekuyilli , vikuvitii , yje-
cni ; Bag. vjekovlt , yjekuvjecni. viekoyni , yjecni: Siar.
yikoyie.tnji ; Eccl. npiiCHOÓbiTiibiri : wieczny , wieczysty ,
Ciuig. W'iekuisly boże. ./. Kflian. Ps. — Sady wiekuiste,
futn. Gorn. Sen' 284. WIEKUJE , ob. Wiekować.

WTEL\, o(-. Wiele.

WTELBIĆ , CS. niedok : Dok. weleLiti , zwelebiti , zwelebo-
wati, weleslawim; Sion. welebiii. weleslawit: Yind. po-
gospodafhati , sgospodalliali , |yifhuvati , (ob. 'Wywyż-
szyćj ; Croat. cheztili , (cf. czcić); Dosu. proslaviii, uive-
liciti ; Bag. proslaviti ; Boss. Be.iimaib , nciHiHTb , C-ia-
żKRTb (cf błogoi, ii3noBt4aTb ( cf. wypowi;ulać ) , npoc.ia-
BiiTb, npoc.iaB.iarb, c.iaBoc.ioBiiTb . iMiiDOc.iOB.iio, Bo;)6ja-
roc.iOBiiTb , npeacasbicnTb , npeB03i:f.iuiaTb ; wielkim ,ilbo
wielmożnym wyznawać, opowiadać, wysławiać, magm-
ficare. Cn. Tli. 1247. uwielbiać {sed confer koc), prcifeil ,
Crbcbcil. Niech chciwy żeglarz wielbi Neptuna kadzidłem.
llul Ow. 195. Wielbi dusza moja pana. Sk. haz. 576.
(mctiie Sccic crbebt brn .'prrni. i! iit 6.). — Uwielbiony Eccl.
MHOrontTbiii. Uwielbienie Hoss. iicnosli^aHie, iicnoBt-
4biBaHie Uwielbienie większe jest niż chwała , bo rze-
czone od wielkiego chwalenia , niby to pod niebios.t
wysławienie. Fetr. Et. 515. — g. Tych co do nauk
pilnie przykładają się, przyzwoitą uwielbiają nadgro-
da Mon. 71, 550. (zaszczycają, trpittit bccbrcn). WIEL-
BICIEL, a, m., uwielbiacz, uwielbiciel; Yind polhtu-
yauz, pozhastnik, perjemsuz, namilavez, bcr '^^rcifer , Sobcr,
grbebcr. WIELBICIELKA, i, ż. , bie jpbrfcifennn. Mię-

292

WIELBŁĄD - WIELCE.

WIELE.

dzy krylyczkaini są U'i i wicibicielki. Mon. 72, 425.

WIELfiŁĄU, a, m., (•WIELHHĄD. Sekl.j; Boh. wclblauil ;
Sliif. wellifuil , welbłaud : óorab. 'i. kamei; Sorab. 1.
kliamei ; Cani. kamjla ; ł'(Mr/. kainela; Crout. garnili;
Dal. dfva (cl", dziewa), kumdya; Bosn. kamit-lja ; Si(iv
deva ; łiag deva ; Hoss. Bea6ji04T> . utly Bep6,ii04X .
BCióy.u : Ricl. He^B»\h ; Hoth. viband ; Ani/loa. olfeiul :
Toiiiiii. olbent; iVo/:scf. olbeiiiai; oŁso/. O f> r^. Olbeiitbicr ,
CIbciltin . Clbenf; hi ulliuld . ulfbalii ; ( cf. Geim. eie>
ybant ; (JruecoUil. e/.ti/ft,-; 6vtc. ellant) ; — wielbłąd,
lamflus bacliiamn, \>ai .Hainccl , żywi się najbcbsza pa-
sza; moie sv jednym dniu po kilkanaście mil ubiedz, ró-
żnią sif co do liczby j«3rbów. Znol. 557. Wn-lbfąd gar-
baty, tiauial. J 2. VVielbłąd jednogarby, R«st. OAHOrop-
óŁiH Bi>pó.ii04l.. Pies szczeka, gęś kryia , wielbfąd rżc.
/•>«;. Jei. U h h. (każde swoim trybem i. Wielbłądy
parskały. Danial. J 2. {lilntercre). Wielbłądów samice
kolnę I Leop. Genes ó'2. — Alleg Karyzeuszo" ie wiel-
błąda poljkali, a 'komora [irzecedzali. Zurn. I'us!. 14o.
(wvslepków sobie pozwolili, a nad słabościami skrupu-
latni byli ; miłe grzecby gryzą , a wielkie całkiem poły-
kają) [Ale wielokroć niektórzy w lej 'uładzej (jak pan
Chrystus utyskuje), wielbrąda pełykając . . . fowud. VVc-
d:,idl. 1. o — 2). riolkaś , masz język dłui;i , usły-
szysz słowo , przełożysz dziesięć' , a z muchy wielbłąda
zrobisz. Won. 10, 586, ( cf. exa^eraeya , pizesada ). —
W biblii: Wielbłąd, lina gruba, eill fltobCŹ tirfcS @f ii ,
fiu (Jiilll. Bogaczom zap.imietałym trudniej do bOjja iść,
niż wielbradowi przez igielna dziurę. Sekl. 28 WIEL-
BL.\l)NlK,'j m.. Cii 7/.. "i 247. "len co dogląda wiel-
błądów. Wlud. ber Sainodmarter . }{aniccltrcil)cr ; Cioal
Ljamilar ; /Ai/. kamilyar. devar ; Uos > kamiijljari Eecl.
BtMO.iio.iiiHKi , 2. BCjO.iio.iOKyneu^ 'wielbłądokupiec , ber
HamccllłdiiMcr. WIELBi,ĄI)OI\(IZ.-V , y, z., laimtus gtama,
W Ameryce, Mc 5?amcliieijc ; WIELBŁ.yjOWCA , cnmelus
paca, w Ciuli , tai SlailICi'Iid)ai , sa wielbłądowi podobne.
Kluk. Iw. I, 88, WlELBŁ.ĄDOrtYŚ. la ," m. . ,amelo-
l),tid'ilif. ber Mainelpparb. .V"« "5. 592. Cbmiel. 1, 588.
Hoss ca\\VAKh. Z w:ilbladzirą gdy sie łączy ryś, to zląd
pocliodzą w iilbłądorysie." //nur. Śk. 507. \YlkLB.ŁĄl)Zi-
(^-A , V. i., samica wielbładza, elit mciblidicei Słamccl. limli.
.lei. 2, 25. //..-r. >/t 5Ó7. W1E1.BL.^I;0VVV. WIEL-
hł,.-\DZY. •WIELUBADOWY, a, •■, W1ELBL/\1)ZI . la, le.
ud \Mi ILłąil.i . du wielbłądów iiależary , HttllICCi • ; Sorab.
I. ktiamelski; Giual. Łjaiiiihzki ; /^u/. deyszki ; fl.isit. BCl-
ÓJiOitiiii . Bej6jio<ł;4iii Sierć wielbładza. iVind. kamelne
dvake , kamel.ski lafi ; Hoss. rapyct , adj. rapycuuii , cf.
wigoń. wig.iniowy). Szaty grube z wielbładowdj sierri.
Sk. Zyw. 'iii \ (z sierci wiellirądowej. SfA/. Malh. 5. et
Sekl Marc. 1 ; z sierei wicłbłądzej. Umł. 1'uit 42) Gar-
by wielbłądze. Smzyr. heśii 2. F h. Wielliłądza przędza.
Pol. Jiiw. 34. W Afryce luihu- żyją po większej czcśi'i
mlekiem wielb/ądziem Z/o(cr. 250. lielio;:abal zwykł jadać
piętki nóg wi.dbrądowycb, Koiz. Lor. 106. h. — g. iJotan.
Wielbłądowa plewa , ziele , Bajsk.i lr,>wa , "wielbłądowie
radzi go jedzą jun<us odoralut. Sienn. 155, UainfflbfU.

WIELCE adv. ; Boli welice, hrube, (cf. 'grubo ) ; Sluv. welice,

welmi , prilisne, (ob Frzelisz), lirube; Sorab. 1. w uleżę
wulzy, jara. jaru, ( cf. jaro ; ef. 6Vrm flOr) ; So-,
tab. 2. wel^^i ; Yiitd zhef vfe , zlief mero, pre — , (cf.
przć-); Bosii. \eoiu», Yele; Hoss. Kecbna, rojtMu ropaa-
40, oiCHb ; /:>-c/. 0<jiOHb, K6.>kMH, '^tM Icf 'cale), 40 9t-
ja (do cnai, MHOro, (cf. mnogo); wieimi, bardzo, arcy ;
feljr, uliernu^. Panu ja wielce a wielce dziękuje. J. Hchan.
I's. 18 był to dobiy wódz, ale złośliwy wielce czło-
wiek /,>((;. lii lic. 2, 95. Cobyśmy w nim tak "niezbo-
żnego wielce znajdowali.... Hleb. 2, 215. Wielce so-
bie dobrze poradził. Usiri. Kruc. 1 , 62. Wielce stary
był, mając lat 88. Sk. Zyw 2, 55. I'o dość długiej,
wielce zabawnej . a więcej jeszcze kosztownej podróży,
stanąłem w Paryżu. Kras. Boś 98. Wielce sławny prze-
sławny 67u''. wele sławni. - Ttlul. Nudna intytulacya:
.Met;o Wielce .Meśoi Pana. Mon. 65, 501, iiieine* Jpoiijii'
ocre(ireilbcii .tiiTni . . . . Króciej lisi ni^nsać : a .\l,iitsieur ,
niżli : Wirlmożnemti memu Wielce Mc Panu. Kras. Hod.
2, 110. Jaśnie Oświeceni, Jaśnie Wielmożni, mnie
Wielce Mci Panowie , Bracia i Dobrodzieje. Dijar. Gród.
558. Do szlachcica bez urzędu: .Memu Wielce Jniść
l»anu i Bralu Any. l'od 115! — WIELE, G^n. wiela <•/
wielu. Dli. wieloin. Inslr. wielą , Loc. w wielu ; Subst. et
.'\h.\\ [Boh mnoby, iniiobn, moc, (oA. moc czego); Siiiv.
wela ; Soraii. i. wele; Sorab. 2. wele; Yind. veliku ,
velku , preze: , volku; t.'arn. veliku ; M;i. Nele; łiag. ye-
le , veoma ; Croal. zliuda . (cf, Cuda); Bosii. vcle , veo-
ma; Gcnn. uicl ; SJiebcri uCfl; Goih. lilu ; Svec. fjol,
.\nglosax feal ; LnI.yMc; Sand bal < wielki . cf. Oruer.
ffoWj.', cl' filij. Ul/; Hebr. '"^Ti . cf. uostr. siła); mnegK,
dużo , nie inało . siła . moc czego ; nid)i iiH'nijj . siei. —
Gompar. Więcej ; Uuh. wjc , wjco , wjeegi ; Slov wic ,
wiceg, wAc ; Sorab. I. wacze , wjaczcy ; Sorab. 2. wez ,
wezej; Garn. vezli ; Dal. vechye; Yind. vezli. viezh ,
(vezli, zhef, lUlei = nad); Croit. vech , vishe . (ef. wy-
żej ) ; liosn. vechjfl , odyeclije . savisce , zaliho ; Slav.
veclie, vislie , vUlije ; R.a Ooite , óo.ibiue ; Efc/ BO.tk-
m:i; Germ. mcDr. - - g. Wiele uim veibo. Wi.le słuchaj,
iiuło mów. I'n. .id. 1257. Miiwił krótko, ale wiele
wojował, i wiele prosił, gdy ręce okaleczone pokazo-
wał. Birk. Kr:. Kaw. 37. Nie wielo ufolgował zdrowiu
^irA'. Ka:,. Oh. J. Moda do dAOru weszła, pić, jak
najwięcej. AVa.s. Liii. 27. Przeciw obłędliwuściom ka-
ceiskini a najwięcej iManieliej<kiiii . . Biał. Potl, 141
(nade wszystko , najb.irilziej ; (.'urn. iiarbel, narblć ; Hoss
aattnaic, am me('teiii. Dziś będziasz im pościła, i co
więcej, noc tę bez łóżka przepędzisz, i eo więcej..
'fciit. 55. d, II. {Krcl. uą.iH.u , i co dalej, i co jeszcze,
I co gorzej ; uiib^ iTii* iioi niebr ift . uiib metr iiutb . uiib

IPeiter nodj). Czym sie więcej bawisz ? zima (irecz po-
szła , po..»od.i nasi 'je, ("zemu świętego miasta nie wy-
bawisz' /'. hchan. Jer. 6. czym się dłużej bawisz, wat
tt)Ci!)t bu Idiiger md)"*. Co sie raz poiloba, wieeej się me
pMibbać nie może. Szczerb Sax. 51. (1 dalej podobać
się muiij — §. Wiele, względem wielkości, rnzwlekło-
ści , wagi, czasu; DJel , gro^. Wy, coście ze mną prtei
różne przygody. Tak wiele świata bezpiecznie przebyli.

w 1 E L E.

\V1EI,K[{NV - WIKLI.

-293

P. heban. Jer. 150. (tyle ś»i:it;i). Obracliuja k:i/.iia rzecz orl
wicie do inaia, ('.oby ona dzier/.awa jego wystarc/.a/a. Fanzh.
Di. 105, (aom ©lóftcii \)'\i jiim filcinften). Takri panu ma-
ła bronić, jako wiela. Biat. Posl. 'li\. Z nifv\iola kontent
zawsze uLósl«o lubiłem. Nic nie ządająr, wszyslkieli rze-
czy panem b}Iem. Znb. 8, 586. hor. (z mała konteni , mit
niflliijcm jufrtC^CII^ [kecz milsza, nie wiele nnoe w po-
koju, aniżeli w usla\łiiznycli liaia.sa( li największe dostat-
ki hicli. Tiiili 185. fJedziesz-li miał wiele, hojnie dawaj;
jeśli mało będziesz miał, też niału « chucią udzielaj. 1 Leop.
Tob. A, 8. Nigdy nie jest mało , gdy jest dosyć , a nigily
wiele nie jest, gdy dosyć nie jest. Pilih. Sen. list 4 143;
{Slov. ćo wac bohóć mi, to w;ic in;i( si ża<la ; qvo plus sunt
potas, plus siliui>tur aqitae; im więcej bogacz ma, tym
więcej mieć żąda). Nie tak wiele patrz, ale jak dobrze.
Cn. Ad. 600, {ob. Ile). Wiele straciwszy, ostatka nii;
zarzucaj. Cn. Ad. 1257. (po rozbiciu nawy deski nie
puszczaj , po ogniu i popiół pozbieraj , pieniądze stra-
ciwszy mieszek schowaj ; oppos. wziąłeś konia weź i
bicz). W nadziei wiela , mała nie opuszczaj. Cn. Ad.
829. (lepsza trocha pewnego). Ktoby wiele za m;ilo
uprosił, taki te wyslagc S'Aą od nas daną, wszystkę
traci. Siat. Lii. 20. Wiele (lobrcL;o , nic nie cierpieć
złego. Cn. Ad. 1256. fmnło złego, wiele dobrego).
Proś co najwięcej, a weźmij co dadzą. Cn. Ad. i»50.
Wiele to kosztuje, wiele do tego trzeba. Cn. Ad. 1258.
Wiele to na cię. ib. (ciężko to na cię, nie po twych
to plecach , nie zdołasz temu , nie pojmiesz : . lub też :
svielc to na cię, zbylki to już, przeskrobałeś , jiozsro-
hłeś sobie dużo , ba^ ift OTCl fiir fcid'). Wiele o sobie
rozumie. Cn. Ad. 1257. (wysoko o sobie trzym.i , zaro-
zumiały, ex bat 0011 fid) cinc grope iOfciiimno). Wiele czego,
względem liizby , moc czego , znaczna liczba czego .
Stel an i>tx ^n^l. Szkoda wielom , pożytek kilkom. Gost.
Gar. 64. Gdzie ieh wii-lu rządzi, tam się często błądzi.
Cn. Ad. 257. wielu rząd nierząd; rządu nie wiele,
gdzie psnów wiele; gdzie ich wiele, jeden drugiemu
zawadza; Sl'-:v. mnolio kucharow, polewku presoli. Z
wielu rąk, większa pomoc. Fredr. .Ad. 50. Wielu ich,
więcej przemogą. Cn. Ad. 1256. Spoinie lżej; więcej
oczu, więcej widzą. Fredr. .Ad. 50. (oczy więcej widzą,
niż oko; więcej dwaj ujrzą, niż jeden). Wielom się je-
den trudno oprze. Cn. Ad. 1240. (wiele złego, dwa na
jednego). Jeden wielnm często zaszkodzi. Cn. .\d. 509.
(przv jednym złym i dobrym wielom sie dostanie). Jeden
zły wielli dobrych zepsuje. Cn. Ad. 509. (jedna owca
parszywa wszystko stado zarazi). VViele czego , jak pro-
chu. Gn. .Ad. 1153. (sroka ze krza, a dwie w kierz).
Kiedy czego wiele a często , tedy się prędko uprzykrzy.
Bej. Zu). 62. Jeden dobry stoi za wielu złych. Cn. .Ad.
503. Lepiej iż cię jeden dobry chwali , niż wielu złych.

.. Budn. Apopth. 61. Więcej kowalów niż złotników, gaj-

, dów niż organistów. Cn. .Ad. 1232. Więcej huku, niż
puku. Kiok Turk, 209. huku puku za talar , roboty za

,&j.szóstak. Większy huk , niż puk. Rys. Ad. 70. (Sloti.
vinnoho wiceskow, mało «"łny; mnoho prśt, mśło weśaf;

. wetśi dirn , nezli pećenka ; Rag. vele skvikke, a maiło

YUiinec ; Ynid vezhi lhiva , kaker kiava ; Boli. mnoho
wresku, mało winy. Za wiele; Carn doyiil , (ob. Zbyt).
Słój, bo więcej weźmiesz. Teal. 21, lOu. (więcej plaa;).
Mętniał konnych pięciuset więeej. Warg Cez. 219. (nie
więcej nad). Nad pięćdziesiąt koni więcej i jednym ko-
niem nift miał. Gorn. Dz 00. Wprawilzie więcej za Ad-
herbalcni poszło; ale zdatniejsi do boju za Jugiiilą Pilch.
Sali. 157. (większa liczba). Wiecuj się bali, niż widzieli.
lV:i)'^. 6V;. 22.'j (więcej nieprzyjaciół, v^iekszej liczby). —
Arithin Dla skrócenia używa ,^ie znaku -\- który tyle wart,
co >łotto więcej; tak 4 -j- 5 znaczy; 4 więcej 5, albo
4 dodane do 5, albo 5 dodane do 4. Juk. liiatli. 1, 60.
Ł^sh. 2, 14. — ^. Interrog. Wiele ich, jak wiele, ile
ich ? \'ind. kuliku , kolkain ? Bosn. koliko ? iDte oicl fiiib
ifirer? quol'.' — Wiele razy? wiele bił zegar? Cn. Th.
1248. if siła? — % Relut. Wiele mi.ałem pieniędzy,
tyle wydałem. Teal. 19. h, 48. (jak wiele = ile, cbcn 10
ine! ). Tuk wiele, o6. Tyle. — jJ. Wiele cmn Sfhstaiiliiis,
in [Jalivo , Insinjmeniali el Locaii, in eodem ponilur ca-
su , e, gr. wielom ubogim: z wiela ludźmi, na wielu
miejscach; celcnim posrit Cenitiuum Sub.itimCworum :
\\\e\e ubogich , wielu ubogich. — §. Bolnn. Wiele złego,
et', obrazki, ziele. oi. Wielezłeąo. W1ELEI'NY , a, e —
ienrfi'. ; Boh. \\v\ebn\ ; flo.ts. /lOcroó.iaiKeHHblft ; Ecd. Bce-
yecTHUR; wielbienia godny, pifistWlirMiJ. Boga w trójey wie-
lebnej wyznawać jednego, (.'ro''/; W". 21. Wielebny Włady-
sław rpiał tr8[iienia dosyć . gdy się z bratem rozstawsł.
Riel. Św. 279 b. Starość wielebna. Rirk. Dom. 160. — g.
Tiliil. ecctesiasl. Wielebny, (Sbriuiirbcn, ,C»0(in.iiirbeii ; Ross.
npeno40ÓHbii1 , iBceiecTCorimiii t\iiił arcliunandryluii) ;
I Ccci. npCDCieónbiii . npe.MoryTCTBeHHi.iii przemożny, upe-
BeJcócTByio, npcMoryTCTByK) przemagam). Przewielebny
ojciec detinilor. Mon. 63, 88! Kolegium przewielebnych,
wielebnych xx. arcybiskupa i biskupów pod rezydencyą
najnrzewielebniejszego xieci:i. prymasa. Vol. Leg. 7, 185.
Tytuł senatorów duchownych jest przewielebny, a pry-
masa: najprzcwielcbniejszy. Skrz-ft. Pr. Pol. 1. 140,
Slof. mnolioweiebni , dwogctihodni , diistognewelebni ;
Rois. BUCOKonpeocBamenHbiH lylnł metropolitów. — Ih-
die liliilus hic non tisiirpalur, nisi in -cancellarUs et apud
monnchos ; locum ejiis obtinuere titiili saeculnres: W^iel-
możny, jaśnie wielmożny, jaśnie oświecony. WIELER-
NiJŚĆ . śei, i., Siibsl.; Boh we\ehnoi{. magni/iienlia ;
Rosi npeno4o6ie; E'-cl npeae.ieÓHOCTb, npejioryTCBO (cF.
przemoc ), ( BbicoKonpeocBameHCTBO , 'najprzewielebniej-
szość'. WlELEr)ZlESI.\T .Ycm. card. . więcej niż kilka-
dziesiąt , inc^rcrc inalile Scbn. Szła genealogia pańska
przez wieledziesiąt osób, aź do króla Dawida. Podw.
Syon. E. WIELEJĘZYCZNY, a, e, wiele języków umie-
jący , mcbrcre Spradjeii fcimciiK Wielejezyczni częstokroć
nie umieją żadnvm jeżykiem dobrze mówić. hras. Pod.
I, 4S. WIELEU.YZ ,'oż). Wieloraz W'lELEROI\i , a , le ,
wiele lat trwający. Dudz. 20, nieljnbrtg. WIELEZŁEGO,
botan , ziele, płód z samicy wyrzucające przeto znać tak
nazwane; arum maculatum. bie 'J.lfafjfnbiiibi:. Si/r. 654 . ob.
Obrazki; Ross. HtMCUKiS HHÓnpi. WIELGO - ob. WIEL-
KO-. WTELGOK ryba, ob. Wielok. 'WIELI, Urs. Gr.

294

W 1 K L I C Z E Ń S I W O - W I K L K I.

W 1 E I. K I.

109, oh. Wulki. •WIELICZENSTWO. a. n. ; Carn veli-
zliaslYU ' inajcstal; Yind. velizhaslvo , Yilokdslyu . Yolko-
zti:i!>lvu , riiyjcstul, (volizlianslven • wspaniii/y) ; Crool.
veliclians7tvo •, Bom velifjaiislvu , vcliciniia , u/.vi'licnosl ,
YJsina ; /^ui/ YelicjanslYO, uzYclicnos, uziiind.Mios , Yelikos;
i7ai'. YfliosaiistYO, yc1Iics;iiisIvo ; /^os». ue.lll>ifCTBie , Be.lll-
MCCTBi), BiMH'iie. UosYJski lyluJ : Wielmoiność, §crrlid)fcit,
.^OC^móilClllHMt , 5;iflniiHlCIlbcit. Jego rarskie wieliczińslwD.
Vol Leg. t), I to. — jź. Moskwa na griixacli Polski iilwior-
dzuJa s\Yoje wieliczc ńslwo. hut: l'el. 5. (swoja wielkość).
WIELICZE, a, ji., miasto litewskie w firzeskim. Ihjkr.
i.eogr. ó, 189, riiic giaM iii ?inl)niicii. WIELICZKA, i,
2 , miasto w Krakowskim , sławne żupami solnemi. Dykc.
lieogr. 5, 189. ciiie £t^^^t bą Slrnfau. WlEI-ICKl , ,-i , le,
od Wieliczki , piMi aUiclilfdifa. Sól wielicka WIELICZKI ,
ob. Wieliki. 'WIELICZYĆ i-z. niedok. ; Holi. zweliciti ,
zweheowati ■■ większyć ; Carn. svelizliam < zbawić, sycIi-
ziianje ■■ zliawienie ; Viiid. sYelikuri!i'li , Yelikukratiti >
mnożye , SYelizIiati , posvelizli;ili ■ zbawić, isYelizhan Lea-
lus . SYelizIiIiu , SYelizhanski ■ zbawienny: Croot \e\i-
cliim < powiększam, ZYeliehili sohificare , zYelidiinasz
liosiaiina , ZYelicliitel sniralor . zYclielienyc > zbawienie ;
Hag. uzYclieili , Yelieiin amplijiiare ; Uosn U2velicili , Ye-
liciti , cinili Yclika mngnilicare , 2i proslauili > wielbić ;

IluSS. BOSBC.IIIHIITb , U03BC'.TH'IIIBaTb wielmożnić, yBC.lIlMIITt,

yBcMii'iiiBaTb fiowiększyć , VBtMii>iiiBaTe.iLiiuri , yBciiimi-
TC.UHblli powiększający. 'Wieliczyć się, wielbić się, ebwa-
lić się , grp^ tbllll. bardzo się sami między sobą rozko-
szują i z tego wieliczą, rozumiejąc lo , iz pan bóg na
nie raczy łaskaw być. Cilicz. Wijch. C i b. cbe/pia sie ,
(Boh. zwelićeli [)owick5zyć się). ['WIELIKI. a, le , 2).
WIELICZKI, (in/c/i.ł. 'wieiki, (ircg; (Hoh. weliky ; Sorab.
•1. weliki; (..araiil. Ytliki ; fioss ucuiKiri : /■,'((•/ rcaiiki ,
KCMIH ; Tur. ulu). Zkąil wzięła folska pożytek weliki.
Falim 5, 119 b. — 2|. Kupido eliłopiąleczko z łu-
ezkiem niewieliczkie. Zmor. Siei 16-i. WIELIN . miasto
w Poznańskim.. /)i/Ac. Geogr. 5, 189, cillC gtilM im *IU'|'
niid)CtI. WIELIZ, miasto w «oj. Witebskim; tuż rzika
lei;o imienia. Dykc. Geogr. 7> , 189, !)iiimc ciiicr i^tilM
uiib ctiic?! 3liificiv — WIELKI. -WIELI, -WIELCI , a,
le. WIĘKSZY, W lĘTSZY Cumpur.; Uuh. webky, wetśi,
drabny , brubi, (ob. Gruby); Slov. weliki, welki , wcisi,
walśi ; Sorab. 1. wiilki, wceżschi, wiaczi; Sotab.1 we-
liki. weli . welsclii; Varn. velik , Yekstie , vęzhe , Yezb ;
\'\nd. Yelik , \eliki , Yclikoun , Yezbi, Croal. Yelik , Yek-
sbi, Yeksi ; Dni. \e\iii , Yecby, golem; Z/(x«. Yelik, kru-
pan lef. krępy), Yclieiak, Yecehi; Slav. Yelik. Yecbji;
Hag. Telik , Yelujiik . Ycgli. Yecciii; /loss. Bii.iiiKiri , iiu-
jiil, óu.iLiiiiJI, HHUiiiiiii, i(i.i1>.tiUH ; £Vr/. Kpyniiuii . JBcaitKi..
KC.MIN i\. liO.MIII , KAljli.uilIll , lefiszy . większyl; {Si and.
[niikle 2|. bdl • wielki; el'. Graec. i,'/.ixo^ guaiilut) : wiel-
ki ■ duży, {ofiyos. mały); flTPP. Cokolwiek z pośizudka
bliższyeb rzeczy nad strych wychodzi, lo na tem mie|si u,
gdzie wychodzi, wielkim jest. /'i/(7i. Sen l.iil. \, TiUi)
Wielki budynek • obszerny, przeslrony. /.</. Wielka kla-
tka, a ptaków mało; wielka stodoła, a zbeża pusto.
Cn. Ad. 1250. Większa komora, iiiżli stodoła; większa

prze<lmowa, mi księga, ib. 123-ł. — Wielki, wielkiego
wzrostu, wielki człowiek, wzrosły; (irof, beń) , ijrofi gf>
Itiad^icn. Od składu ciała i od wzrostu w\soki.'go vyii;1-
kim go nazywali, hrotn. 5G7. Wielki pospolicie nii' do-
wcipny Gn. Ad. 12il, (cf. drabina, drab, drągal, ol-
brzym, wielkolud, °slwolin , "sloliman). Mały wielkiego
pod czas przemoze. Cn. Ad. 476 fcbłopa w korzec nie
mierzą). Wielkie i szerokie rzeki. Łeik. 50. Wielki pa-
lec, ob. Ksiuk. Syr 8"ri, Slov. pałec ; Sorab. 1. palz ;
Yind. pauz , pauzhizh; (.rual. palecz ; Bonn. palav , Yeliki
prrist , ^tr T^aumcn. Wielkie ryby małe żrą. Gn. .Ad.
585. — Quoad uumerum , lalorem : Wielki, liczny, wiele
czego; ijn'6 yoil .-{ilbl, SrtDUfitŁ, oit'1. 'Wieli, muliut. t>».
Gr. 109. Wielkie pieniądze ■ wiele pieniędzy. Cn. Th.
1248. (znaczne sumy). Dobywszy zamku, wielki lud po-
brano, skarbów i wszelkich rzei'zy niemało doslunu Biel.
520. (Idzie wielka gromada, tam łacna zwada. Cn. .4(/.
240 Gdzie wielki dochód, wielki rozchód. Cn. Ad 240.
(gdzie wiele chleba, hojności trzeba; masz dochody nie
małe, miej serce wspaniałe). Większy koszt, niż zysk.
Cn. Ad. 1235. Większy huk, niż puk. ib. 1254. (Slov.
Wetśi dim, nezli peeenka,' większy dym niż pieczonkai.
Wielki niedostatek, /ioler. 76. (dokuczający, silny). Iluś
tych, co się do Hzyinian odłączyli, za heretyków naj -
bolszycli rnają. Fund. 24. (z fiuska . zamiast za n:ijwięk-
szyeh heretyków). — Wielki w swoim gatunku , znaczny,
znakomity, dokładny, doskonały; i]ro^, tfPil 9(Df!ltUllt]
To wielki doktor. Teal. 18. b, 55. Nie gore czapka na
wielkim złodzieju. Zub. 15, 565. Małe złodziejki wieszać,
a wielkie puszczać; małe złodzieji- wielcy karzą. (^n. Ad.
471. (bak się przebije, a niudia uwieżiiiet. .Małe winy
gryziemy, awielkie całkiem połykamy, ib. 470 (komary
przecedzacie, a wielbłądy p-.-łykacie). Mam wielkiego
mego przyjaciela, który koło moich interesów ma stara-
nie. Teat. 15. c, 81. Być bogiem błogosławionym nad
wszystkie, jest być bogiem większym nad wszystkie.
S«/i)i. 2 , 505. fibcr ntlci^ eibabeit Wielki boże ! jaki cud,
komuż jestem winien tak wielką hojność? Teat. 12. c,
154. Wielki pan. wysokiego uiodzenia , możny, znaczny;
Sorab. wulkolcżnik , Germ. fin flrp^cr ,^frr. Idaj wiel-
kiego pana. Tent. 55. </, 84. 'Wieldzy 'stanowię do tego
dzieciątka przychodzą, /lej. /'osi. A u 7. (wielkie stany,
wielcy ludzie. w)iSokiego stanu, królowie;. — Wielki
Świat' publika, ^i( i\XC^t Stclt Wolałabym pojechać na
wielki ś»i:it, n. p. do Warszawy. Teal. 15. c . 19. Je-
!!|i kiedy będziesz przebywać na wielkim śi^ecu- . że-
byś porzuciła ten ton dogmatyczny , z którego lape-
wiii- był.diyś wyśmiana. Teat 58, 178. Człowiek wiel-
kiego świata, przejął modne tony. ib. 55. d, 44. Opu-
ścili świat wielki . przenieśli się do wsi swoich. Zah. 1 4,
555, (cC (larlykularz). — Wielka choroba . wielki nie-
moc, niemoc padająca, padarzk.1, ś. Walentego niemoc.
."^iCHii. 500 el. 555 ; kaduk Spiiz 256, ^/nl•. goropad.

Yrilka liiYolja ; /lv.-S. >iepHllH IIOMUIUŁ , IlOCTptjl , yTlMł.

Me fdirotrc Srnnfbcit, ht faUcIl^f 6ud't. Mówiąc o wielkiej
chorobie, powinno się mówić: niech spi jak święta lie-
niia , wielką chorobę miewa pan NN. ; albo lei: święlj

WIELKI.

W I E L K I E R Z.

-295

Walenty! wielką chorobę miewa pan NN. Mon 74,358.
Wielka gorączka , ob. zgniła gorączka. — Wielki dwór >
stolec, ob. Uwór. — Ma wielkie czytanie. lHon. 70, 259.
(znaczne, bardzo wiele czytał, ijrogc 33clcfcnlicitl. — Wielki
oftarz. /'im. Kam. 9:2. (gfówny, pryncypalny , ob. Oł-
tarz). Wielki, znaczny, ważny; grpg, bebctitcnb , miditifl.
Większe rzeo/.y minąwszy, o mniejsze się frasujesz, .\a
śmierć idąc, na ciasny trzewik utyskujesz. Cn .-id 1 23 i.
Wielkie rzeczy pomału 'rosłą; wielkich rzeczy małe po-
czątki, ib. 1254, (cl', mała iskierka etc). W.elkie wy-
borni^ rzeczy nie trwałe. Cn. .Irf. 12i2. (wysokie rzeczy
niebezpieczne). Wielka rzecz, serio et iron, nie [irze-
lewki 10, nu' żart, nie traszka, nie chychy, nie śmiech,
nie lada , aż strach bierze , straszne rzeczy ; ^a» ift limu
gro^C^, mitfctigeS. O wielkie rzeczy! Teai. 56, 55. Wielka
rzecz , że mi zęby popróchniały. ib 35 , 6. Nabawiłeś
doktora strachu, a jak ©n dostanie febry? C-. Wielkie
rzeczy! to się uleczy I Jeal. 24. c, 80. Jestem milord
.\resping : §•. Wielkie rzeczy! ib. 55, 51. Otóż tedy,
ja wydałem wszystko. C-. Wielkie nieszczęście, ib. 29 ,
10 i. Wielkie było u ludzi świadectwo o Chrystusie Jana
chrzciciela. Sk htiz-. 9. (wiele znaczące, znaczne, wa-
żne). ■ — Ellipt. To wielka, to wielkie = znaczna rzecz.
ważna, znakomita, Sao i|t lliic^tig. Acz ono wielkie, chro-
mych leczyć: a to wieLsze, zwierzchnio królować, a
pokorę zachować. Sk. Zyw. I, 51. — Morał. Wielki,
l/e homilie. c^xo^ ]. iS. cin grofer 2)iami. Rzymianie ludzi
dobrze zasłużonych ojczyźnie , przyozdabiali tytułem wiel-
kich. Star. Zad. B. Niecnota podli , cnota ludzi większy ,
Najsprawiedliwszy jest człowiek największy. HJoii. 68 ,
175. Zygmunt I. wojna i pokojem wielki. Swad. 1 ,
14. Fr. Kazimierz wielki tytułem , mały w samej rzeczy.
Opal. Sat. 147. Kazimierz U, wszystkie króle Polskie
rządem, gospodarstwem i budowaniem przeszedł, i przeto
słusznie był nazwań Kazimierz Wielki. Biel. 201. Krom.
567. Wielki, kto przemoc z ludzkością połączył, Wie'ki,
kto zaczął męstwem, łudzkoś^a dokończył. Kras. IV.
57. Jeżeli wielki mąż upadł, wielki leży. Ossol. Sen. 20.

— §. Quoi:d le.mpiis: Wielki czas: 1) długi czas, langc
3eit. Po nie wielkim czasie. W. Jud. 15, 1. Spytał go,
jak wielkiego na to potrzebuje czasu? Zai Test. 258. —
2) Wielki czas, nalegający czas, nacierająca pora lub
doba; boI»E ^(it . bie ^6d)ftc ^ńt. Już czas wielki , abyśmy
sie nagotowali do wieczności, fur. Uw. E b. — Nie
wielkie lala = mał(delność , lIiiiiDerjnIniflfeit. Przydano Ka-
zimierzowi, dla jeszcze nie wielkich lat, gubernatora
Jaszkona z .Mielsztyna. Biel. 189. — §. Wielki, większy niż
być powinien, wysilający, przesadzony, za mocny, za
\vielki, za długi i t. d ; grpp , ju grog, gctraltig, 511 bing,
jlt ftarf. Jeśli gwałt uczuję ciiodzeniem "wielgim, odejdą
mi jednego dnia wszystkie stada. 1 Leop. Genes. 53.
flnojowie od wielkiego .spania zgnuśnieli. Eraz. Dw. li.

— {<. Polit. Marszałek wielki, oppos. nadworny, ob. Mar-
szałek ; hetman wielki , buława wielka , oppos. polny, oh.
Hetman; kanclerz wielki, oppos. Podkanclerzy (ju. v., cf.
pieczęć. — Wielki książę, wielkie księstwo, ob. Książę,
Księstwo. Wielki rzadzca, ob. Wielkorządca. — 'Wielki

Polak, oh. Wielkopolanin. — g. Calendar. eccles. Wielki
post. hiok. Tiirk. 195, (ob. Post). Wielka noc, wudko-
nocne święto, wielkonoc. Kiok. Turk. 193 świętu zmar-
twychwstania Chrystusowego, Ofterii , bai Cftcrfcft ; /ioh.
wel.ka noc, liod , body, (ob. Cody); Slov. welika noc,
welikonoc, den wclikonoćni ; Sorab. 1. pźendźeno , (cf.
przejście); Sorab. 2. jatschi ; Carn. yehkanozh ; \'ind.
yelikanuzii ; (]roat. yuzem ; Dal. vasam , uszkarz, fcf.
wskrzesić): Bosn. vazjm , uskrrisenje; Slav. uskers ;
Bag. uskiirs , uskarsenje, vazam , yazmene syelkovine ;
Has i CBtr.ioe BOCKpeccHic, nac.\ii ; Ecd. |b£.ihki iiuipi.
2| , Be.lllKi, .lenb , (cf. śinigiist). Pbaze , t. j przewód
albo wielką noc niechaj sprawują synowie Izraelscy. 1
Lcop. Num. 9. Dzień święty przaśnic zowia wielką no-
cą, ib. 22, 1. Posłał Ezechiasz do ludu Izraelskiego
i Judskiegn , żeby Liczynili przestęp a wielką noc pa-
nu bogu. ih. 2 Parał. 30. (b^ase. 5 f.enp). Rzymski kałkuł
wielkich nocy. Zebr. Zw. 1 10. (jdybyś Waść do samej
wielkiej nocy gadał, nie to nie nada. 'Jeal. 27, 26, (cf aż do
sądnego dnia). Wielki tydzień, niedziela wielka, wielkie,
dni przed świętem wielkanocnym. Sk. Dz- 489. U Rusi-
nów niedziela strastna Sak. Okuł. 12. btc S?artern)Oci)C, fcic
(Eliariiioi^c , Sic ftille iBo(6c; Boh. paśigowy teydeń , (ob.
Pasya) ; S!ov. swati aneb weliKi tiden ; Vind. fvela nedela ;
CrOiit. yeliki tjedcn : 67aii. vebka nedila; I //nj, yelika ne-
djeglja = kwietnia nielzieli); /?o«s. crpacTHaa He^t.ia, nac-
.\a BOCKpecHaH , nac.\a Kpecriiaa ; Ecit. Be.mnaa cejłiima,
CTpacTHaa. ce.uiima cnaciire.ibHU.M crpacTeil Wielki po-
niedziałek. Sk; Dz. 502. (przed wielką nocą , ber 2)Joittag
iHir Oftini). Wielki czwari. k , ber gniiie Soiiacrftag; Tbb.
ber griige Soiiuerfiag ; (Slov. zeleni śtwertek ; Viiid. yeliki
zhelertek ; Slav. yeliki csetvartak). Wielki piątek, ber
(Sljarfrcątag; Slov. weliki p^tek; Yiiul. yeliki petik ; Croal.
yeliki petek ; SlaiK yeliki pętak : Ross. cipacTHaa na-
THima. Wielka sobota, wilia wielkanoen.i , Der Ol'terbeilige=
nbcitb. Cn. Tli 1249, Sloo. bila aneb wehka neb swata
sobota ; Vind. kerstnizza , velika fubbota. — Bóg wszech-
mogący na każdy d/Jeń wigilii wielkodziennej , t. j w
wielka sobotę , ogień z nieba cudowny do grobu swego
spuszczać raczy. Smolr. Elen. 45. W sobotę wielką ognia
i wody naświecić , bydło tym kropić , i wszystkie kąty
w domu poczarować , to im rzecz pilna. Bej. Post. I' p
5. — ■§. Arcliit. Wielki kościół = nawa kościoła iai
©iijf eiiier ^nijc- Z procesyą na wielki kościół, narem
zowiemy , sdlue regma sfiiewano. Birk. Dum. 164. —
§. Adcerliialiler : Co z większego, co z większa = co
z grubsza, nie wchodząc w rozbiór nii^' beili @ri't)ftctl,
bem (Sriiiifteil imd). Łubom rzeczy gwałt przebaczył w
pierwszym znanym wieku , 'pomnie *vyzdam co z większe-
go ; plura tamen mcmini. Zebr. Ow. 299. Co z większa
dać dzieciom początki języka Mon. 67 , 527. Pierwsze
\y czytaniu co z większa uczniom dawszy początki , gra-
matykę im dyktował, ib. 524. Sprawy Ruskie co z wię-
kszego oporządziwszy, do Korczyna spieszył Kazimierz,
utrumjue. Krom. 665. — i. WIELKIERZ, ' WILKIERZ ,
a, ?(!. ; S'jec. willkor ; Germ. bie SiUfit^r ; wielkierz,
(Bag. puucki zakon); plebiscitiim , które sobie miasta

290

W I K I. K 1 K [< Z - W 1 !•; I. K U <i It Z Y W Y.

WIKLKOIMIKN.N Y - W IF. LK ON OCN Y.

czynią, na le sio lyikci ściąga, kiórzy nań przyzwalają.
Sax. Alt 55. Wielkierzeni lo zowia , co lici pospolily
z przyzwoleniem zwieizelinośiM posl:<no»i. Sirzerh. Sax.
474. Miasla okadzone na luiiwie .Magdeburskiu-in , mia/y
wolność izyniciiu iicIrAal , vMi-lkierzBmi , od sfows l\ic-
mieckiego Willfflbr, zwanyili. Cznrh h. 1. 27 'J. Wirl-
kier/.c , u li»aly inicjskif. ii'. 191. Wilkii-iz dLilej;o lak
jesl rzcozoii , iż wiąże lylko lyrii, kiórzy nań zi-zwalńją.
Siizeii. Sm. 17. (Jinii-k Obr. 29 Prawe. Chołmińskii:
pi-zi-z konslylucye sejinowe , [irzoz reskiyjpta królowskio ,
przez v»ii'lklerzo, plebiniia , czyli Zgodnie uchwalone od
saiiiYcliźc miast ustawy, różnych piij;raw dozna/u Sknel.
Pr.'l\L 2, 107 «riiMgffcjf. 5tatiitoii. ^>i'lff<fflciiii()cn ,
iciifunijc!!. — 2 WIELKIRIiZ. gatunek czarn«'-j k:i|iusiv.
I.rfur. -2(1(5, "/-. htz'.skiow' pohia dzika WIKI.KIKUZO-
\S\ , NSILKIIłZOWY. a. .-, od wielkicrza . iliillfiibr ■ .
Mieszczanie rzyścdi sie zwyczajem wilkirzowvm. Sz,c:,erb.
Sax. U) — •■WIELKbBIKGŁOŚi; , ści . s., ' wpraw ność ,
hie^fi>śi; dah;ko posunięta , ijri'pc ©fuDt(ieit. Nie » kraso-
niowiio.śfi , aiho w wiclkcduci-łos/i nauk . ale w proslo-
cif jiTca ('"^KJcIia wam opowi:u!am. >iil fosl 205.
WIKI.KORUODY. a, (• : łioss. uc.iiiKoOopti.ibiH, iiiupbńrtiij,
WIELKOBC.ZLCII , a. m. , WlhILKOHrtZCSKI , ieyo , u,..
hrzufhacz, eiii Dirfbdiid) ; EccI. DejiihO'ipt'BHhifl l»o wiel-
kohrzuskiego : Nie jesteś lv sam jeden ; lvś jeden ,
brzuch ilrus?i. hrl.ow hr. 19. •NYlKLKOCIAł.Y , a. e;
/jpsi. Be.iiiKOTt.iccHUii , Be.]iiuint.iecciiŁ : rlała wielkicuo,
ciehsly, .]n«picil'!iJ. "NYIELKUCZKSTNY , a , e; AVW. Je-
JMKIliacTliufi , (iKier. fdtyc.hiiiior}^ , paiUbu^ iiiiigris con-
stans. ■WIKI.KOCZŁUNKI, a . ic ; Mnd. velikovud.>niten ,
mozhnovuilcn, i^rosnoYudcn : ijroPgltfDftij. "YYll^^LKO-
OZOL, a. m . wielkiego czo/a ezłowick, CIII ©ropftiriiigcr.
Tr. , \iiul. zlielak, velkozhclasl ; Hoss. .loóaiii. .io6a-
cthB, (cl. leb). WIELKOCZWAIITKOWY, a, e, do
wielkugo czuariku nalizący. (^ruiibuniicrfłiijj? ^ . Ona ja-
wna ccMinonia i pokuta wiclkuczwarlkowa. Hrhil }iiiuli.
M 0. "WIELKI >r,ZYi\NOŚĆ , ści . ż. , czynność w wiel-
kich sprawach, dzielność; ©roptliatigffit , grpfSc J'Jirffnm=
Icit. Wiclmożiiość jest wielkoczynność przystojna A'/!-.
Et. 2ri(i Mvn 75. 542 . (Iroal. veliki>chinsztvo : Soruh.
i. wulkorcżim' wiclkoczyny , mar/nalia. "NYIELKOCZYN-
.NY, a, c, im 0)ri"'6cn iriiffniii :I^^ thńtii], dzu lny ; MnJ.
Ycliktulielen : hul iie.illK(i.vl>jaioiuiii. (irue,-. inyidnioyóg ,
muynificiis "WIELkOIll.M.NA |.ani rzeczy ludzkuli, fortuna.
A'ofl. Ci/c. 117, przedumna , ffbr ftpli, finrf niifijclilafon.
"WIELKODLSZNY a, e, \YIELKOhLSZ.\IE odv . wiel-
komyślny, niomej i wielkiej duszy; ftarf iim (Ącniutl),
iirD^infititt Wielkodusznie ricż«ił się w nieszc/eśiiu ,
krew' 1 życie droj;n zwyciczccni prredawa/. Tenl I, 98.
•WIKIJ\Oi)ZIE.\NY. a, e .'wielkanocny, rftcrii ■ . Wicl-
kodziinna, I j. wielka sobola. Umoli. El. 45. ib. 40.
WlELKOliĘBY . a, e, pr. et Ir . grppinuii!i(j , ob. Cębal.
WIEI KOl.ŁHWA, y. /;. , klóry wielką y/owę ma. Uąiz. ,
p<i)«acz; \iiid grosnoglauiuk , fili ©roCflU'? , Pirffopf.
WIEI.KOGŁOWY, a. e: Uob. welikuhlawy . hlawać ;
\'inJ. ^;lavazhcn , grosnn|.'l<un : ('rnni Vflik(ii;lav ; Eiil.
BejiiKorjaButt , flroefópjig. WIELKOGHZYWY , a, e;

Roi$. BiMHKui piiKuit ; tiroCiiiiibniii. WIKLKol.MIEN.NY. a, e;

Eccl. BCUlKOILHeilllUlI , KC.^HKOHUCHHTl , lirufc. utyiÓM-

w/io^i, grrpiiatmij. WIELKOKŁÓSY , a, r, i'ci7. bojhko-
KjacHhift , grp&ń()riij. WlELOKSl.AZEr.Y , a. e; Hpst. ae-
.iiiKOMiB/KucKiri ; grp^bcrspflli*. WIELKOKNYIAT, 'WIEL-
GOKWIAT, a, m. , Ol Tu. l2iS, (lr?.«o , /,i;,ur),iiw ;
^Cl■ 2}p(iiifiil'iiuin ; Car/i. nagnoj. WIELKOLEN, 'WIELtiU-
LEi\ , lnu , m , Wiclkolen od większości ziarna i przę-
dziwa (lorodniejszei;o , nazwany. I'r:edz. i 7 ; inaczej
Warmiński len. iu. iOO. Wielkolen znr.cznie wyiej wy-
rasta od pnspolilcgn. hluk. linii. >i , 524 , finc ijrófitrt
31fl*i'«rt. WIELKOLETM, ia , ic , lat p.inych. lata ma-
jący, niemałoletni . grppjabrtg ; \'iiui. vezlioliilon , na-
raszhen , perasten ; Uosi. i'uBepuirBHO.itTBbiłi ; tu/, iipe-
BoapacTiibifi ; Siibu. WIEKOLETiNOŚC , śei , :. , Mc ©rof-
jilbriflfeit, (ot 'Wicloletnośći ; \tiid. vezholiclno>l , na-
rastiinst , perraslnosl ; Eccl. BOitpaeTi itaKuuiibii). WIKl.-
KOLISTY, a", c; Eccl. scMiiKOJiicTBeiii , grppbUittcrifl.
WIELKOLUD, J/l., olbrzym, 'siwolin, 'sloliinan . fi;i Dliffe.
Wicikfdud iiiejakiś wyzywał Itusinów na pojedynek;
Iłusiii jrden zabił chlubnego olbrzyma. A'«r. H^l. 2, 70
Tym wielkoludem próżnym tsardzę, klóry swojej szls-
I Ih Iność wvno>za'; natury, drzvmie na łonie rozkoszy.
M,n. 08, 5'67. Mon. 75' 592.' WIELKOłlAŁY , a, J;
lirp^fleill. R"ga w/adogromij^o synu widkoinały. Grocb.
W. ó"i .1. 145. -WiELKO.MĘSKI . a, ie . wielce mę-
żny. óuBcrft tapfer. Umysł 'wick-onięski. Groch. W 24r>.
W'lELKO.M(lW.\()SĆ, ŚCI, £.; \^ornh. \. wulkoMolim -
wojcż: Cl out yelikogoyornoszl; Eicl. >ic\UKop%vuK ;
Giaer. iif/K/.tjooiu , mu<iinloqufiitia . ©rppli fcrc "J , ©roj'
tprcdjcrfl'. WIELKO.MOWNY , a, e. Surab. wulkMlirelzne;
E'cl Bc.tHKoptiiiiBiJii, Be.iiinocjoBHUii , tjrpfrcbiicriid;. Niech
straci pan każde usta zdradliwe, i język wielkoiiiowny.
i Leup. Pf. II, 4. iwiidomowny. o Leupi. Errl. seJH-
Koptmo tiwph/ico. NMELKOjMYŚLNOm; , >ri , :. , wiel-
kość duszy I sposobu myśleiiia ; ^if (?rpfnilltb ; łi/iiy. \eli-
koinifelnosl , vtlikoi"erzlinosl , jnnaknost ; Eccl. bc.iiiko-
.«uc.iie. Krzyżacy niejiudulana wielkomyślnuścia nadymając
>ie, n.ijmniejszej słuszności zażyć nie chcieli. Krom. 479;
iiUolerabili faslii liimentea , cl' pycha WIKLkO.MYSLNY ,
a, e, WIELKO.MYSL.ME, adv ;' Vind. yelikomifein. yeli-
kouinen , yi-likukoicrzben . junazhki, krcieii ; (iri»fini'il>tij.
Wielkoinyślny .\iiylik /ub 5. 519. -- Ecil. bcjmkonu-
UUK), hraec. luyaJ.oiiooyto) — g Był lak wielkoiiiyśl-
ny , iż naknniec rozumiał, ze wszystko pu je^o mNŚh
dżiŁĆ sie mi.iło. /'«/.r. ftyr. 022 ' hardy. "WTELKO-
MYTNY, a, e; El'!. BejiiK()ue:<,iHuii , Hruec luptlóut-
(7iVo,- , magna ronduclus mer, rde "WIELKONdC. . o*.
wielka noc. WIELKONOC.NY, WTELKA.NOCNY . a. e,
do śrtięla Aiclkiej nocy należący, Cftcr • , pflcrlldj ; Bok.
wclikaiiocny ; Carn. yclikanozhn ; yinl yclikmiozhni ;
Croal Yuzmeni -. Ao^. yazmeni; /^uit. iiac.\HJLaMri. Swięlo
wielkonncne. Hk. łh. 489. Wiha wielkoiiocna , dzień
[Mzeil wielką nocą. Aucc Ao( 2 412. Ilzicń «ielko-
iiocny, jiańskiin z'narlwycliwslann in w chw^ilc <!jiwnie
mocny l'nsik. Di. 41, Vitid. vrliknnothni jirasnik . ne-
diel ; Sluf. uskiVs, (cf. wskrzesić;. Niedziele wirlkonoene.

WIELKONOGI - WIELKOnZADCŻYNA.

WIELKORZADY- WIEL K O SZCZ OK. 297

zacząws7v od przowodiKj. Grot-h. \V. 71. Tablica wiel-
konocna /{o.ss. k.homcboc c.iOBO , n.iio>ib rpaHiiHH. Wielka-
nocne jajo. Stnjjk. Gon. N 5. et Q, Buk. kraslice ; Mml.
oirh , Yolikonozhnu jaizc , erilezhu jaize , (ob. Pisanka).
Świecone wielkanocne \"ind. sliegnanu prcitel. Chleb
wielkanocny, V;;i(f. mifnjak , Yolikonozhni kiuh ; Ross. Ky-
.iii'ib, i;y.iii'iiiKi Ky.iiMiiuu' WIELKONOGI ; Bosn. velnog,
Yclenog ; fioss Be.iiiKOHorifi , oh. Nogal. WIELKONOSY ;
Viiid. Yolikonorcii , n, p. U Persów nos zawiesisty był w
wielkiej wadze, tak iż zawsze wiclkonosego króla sobie obie-
rali. Srt/;. /'roi./. 50, ob. Nosal [I.WIELKOOK, a, ?«., 2j,
WIELKOOKI, a, e, WIEKOOCZY, n, e. wielkie oczy ma-
jący , ijrpjjiiiii^iij ; Boh. webkooky , welkooky ; Vind. ve-
likeli ozlicfs, grosnoozliefen ; Eccl. Be.iiiKOOKifi. \Vielko-
ocza sowa. Kmit. Spyt. U. 2. Człowiek wielkooki , ob.
Okal. — Fig. Strach wielkooki. Groch. W. 451. el 536.
Dopiero wszystkim pobladły jagody, Tak ich strach we-
wnątrz zmacaT wielkooki. F. Krhcin. Jer. 556, {ob. strach
ma wielkie oczy). — 2. WiELKOOK, a, vi., ryba mor-
ska, omiata. Plin. ciii gciinlTcr Sccfif^. Cn. Th. 1248.
Carn. okulok ; /Josn. oscjatta , iik^ljata ; Fiag. ukgljatla ,
zarnorep; llnt. ocohjala , d. nklej.^WlELKOPANSKl , a,
le, n. p. Wielkopańskie szaty Jeż Ek. E i. wielkim
panom przystojne, poriie^m, grpftii £»cvrcn jiiftanbig.
WIELKOPIĄTKOWY , a, e', od wielkiego piątku, do
wielkiego piątku należący . (S^arfve!)ta(5ś > . Kolacya wiel-
kopiątkowa. Mon. 70, 277. Kazanie wielkopiątkowe.
Hrbit. Nauk. D s. Msza wielkopiątkowa. Pim. Kam 82.
WIELKOPOLSKA , Gen. Wielkiej' Polski , i. , prowincja
królestwa Polskiego, zamykająca województwa' Poznań-
skie, Kaliskie, Gnieźnieńskie, Sieradzkie, Łęczyckie ect.
Dykn. Geoijr. 5,189, ©rog < '}-kileii ; (Oppos. Małopolska). —
WIELKOPOLSKI, a, e, do Wielkiej Polski należący,
®n'ppi)Iui)(^. "Wielgopolskie posiłki. Tward. W. D. 60. Sta-
rosta 'Wiek-opolski. Op«/. .Sa/. 50. — WIELKOPOLANIN,
'WIELKOPÓLAK , a, m.. -WIELKIPOLAK (6'oni. Z*:.. 55),
obywatel Wielkopolski , ctii (SrcŚ = '|*Plf- 'Wielkopolak. \'ol.
l.eg 5, 932. Wielkopolaki sjjrawa piękna prowadził do
potrzeby. Leszcz. Class. 80. — WIELKOPOSTNY . a, e,
do postu wielkiego należący; Rug. korizmeni , bie gi'ii§i;
gnftcn bctrcffcnb. ^VieIkopostne kapy. Teat. 11. ft, 97.
'•WIELKOHODY . n. p. dąb. Karp. 5, 53, wysoki, luni
gri^grin 2SiicIm'c. WIELKOUÓG, a. m.. capra lbex , ber
Stcinliocf , wiekszY od dzikich koz; rogi ma na półtora
łokcia długie." A'M. Ziv. 1. 546. . 'WIELKOHOSŁY , a,
e ; fiasj. Be.iiiKopoc.iHri ; grpCiiiiid^fig. WIELKORZĄDCA,
y, m. , Mon 75, 392; Boss. HaMtcTnriKt ( cf. n.-imie-
stnik), MtCTOHaiia.^bHMKi , oó.iacTeHaiia.ibiiiiKi , oó.iacTHiiKb
(cf. władca). iireMOHt ; wielki rządca, horodniezy, prze-
łożony nad prowincyą , nad miastom . nad zamkiem , gu-
bernator; bpr ©imernciir, Stattbiiltcr, 8aiibl'niiptmaiin, @tabt=
bauptllliltlli, gitloStiiiiptmattll. Józef, 'wielgorządzca Egi-
ptu. Kehow. 123. ''Wielkirzadca Krakowski Biel. 669.
— W1ELK0RZ.'\DCZYNA, y," ż , a) żona wielkorządcy,
gubernatorowa, bic (Stattbalteriiiii. — b) Mająca główny rząd
domu sobie powierzony , bic rbcrycrmaltcrimi , (cf. ochmi-
strzyni). Panowie do swoich interesów trzymają komi-
Slownik Lindego uiyi. 2. Tom VI.

sarzów, a damy wiclkorządczyny , kióreby sie zatrudniały
gospodarstwem, Zai. 16, 4. Jak komisarz kradnie pana,
wielkorządczyna równie podskubuje swoje panią. Zab.
16, 4. Zony niepowinnyby i)łatnej klucznicy lub wiel-
korzadczynie rządu domowego powierzać. Zah. 16,
5. WIELKORZADY, ów, plnr. , W1ELK0RZ/\DZTW0,
a", n. ; Hoss HaMtcniipiccTBO , BC.ib5io;K4ep5KaHie ; Ecd.
JitcTOHaia.iie ; najwyższe zawiadywanie prowincyą, mia-
stem, zamkieni , dobrami, bic StdttŁnltcrei) ; irocuralio
vioqna, bonorum regionnn oeconomin. Grom. — Wielko-
rządztwo. Mon. 73, 5"92 ram. 85. 582.— WIELKOŚĆ,
ści , i: ; lish. welikost, hrubost , (cf. grub ść) ; Sorab. 1.
wulkolcź ; Gum. Yelikost , velikust : Vind. Yclikust , yc-
likounost , Yelikost, visha ; Croat. Yelichina . velikocha;
Rag. Yelicina , yelikós , YelicjanstYO ; Dal. Yelicsina ;
Ross. BCJiiKOCTb , BeMme , Be^iiiMima , 6o.ibuii!na prop.
et fig., bic ©roSf. Wielkość ciała jest rozłożenie jego ,
,*objąt, wymiar, vvolumen , to jest miejsce, które zastę-
puje cała rozłożystcśi'. jego. Rog. Doś. i , 195. Wiel-
kość nie ma pewnej miary ; porównanie tylko albo one
powiększa , albo zmniejsza Pilch. Sen. list. 523. Nad-
zwyczajna wielkość Ross. MaiepocTb Wielkość czyli
rozległość kraju jakiego. Ram. 85, 2, 76 Gwiazdy pier-
wszej wielkości, drugiej wielkości, i tak aż do dziesią-
tej wielkości. Boh. Próg. 8. Aż do dwunastej i dalej
■wielkości. A', Ram. 19, 65, Wielkość umysłu, oŁ. W'iel-
komyślność. — ^. Wielkość liczby jakich rzeczy, wielka
liczba; ©rogc, gnipc 3(1^1 . SJidlicit, fÓIcnge, §niifeii. Akwi-
tania dla wielkości a gęstwy ludu , trzecia część Galii.
Warg. Cez. 67. Lech z częścią wielkości ludu z Boc-
mii ruszył ku północy. AVo»n. 29. Wielkość wielką lu-
dzi mając sądzić , nie uczyni temu dosyć. Gorn. U7. Q
A b. Gdzie dobre obyczaje , nie potrzebują VYielkości
sędziów, ib. Q 4 b. ^Vszystka wielkość ludzi modliła
się tam. Rej. Post. D dd o. Lud się zbiegł w groma-
dnej wielkości. Odym. Sw. 22. Pospólstwa pici obojej
wielkość szła w żałobie. Zbił. Dr. F 2. We złym wiel-
kości ludzi nie naśladuj. 1 Leop. Exod. 25. Wiele, wiel-
kość czego, rf. siła, cf irrow-isko. — Bóg serca pa-
trzy, nie wielkości słów. Rej. Post. H 8. Przynieśli
mu wielką wielkość złota. War?. Wal. 122. Rzeczy za
wielkością lat dziwniejszo i świctszę bywają mi-ane. Herb.
Stai. 21. — g". TU. Przedtym biskupów zwano: Wasza
wielkość. h'raj. Pod. 115, cf. wielebnY , Ciicr Sflicit.
WIELKOSERCY, a, e; Croat. velikoszerczcn ; Eccl. ve-
ji!iK0cep4Hbiii , Be.iiino4yiunbiii, groj5^ci'jig ; Suhtt. Gam.
Yeliknszerczenoszt; £('(7 Be.inK0cep4ie , BCJaKojyuiie , bic
GHog&ersigfeit. WIELKOSILNY, a. e: Eccl. Be.iiiKOCii.iHbiri ;
luni grppcr Sinft. WIELKOSKRZYDŁY, a, e; Hoss. ee-
.iHKOKpbutin : groffliiglig. "WIELKOSNY , a, e, wielki,
gvo&. Wielkosne i w korzeniu głębokie drzewa , na
wściekłości wiatrów niewzruszone stoją. Tr. Tel. 109.
Bożek ten wypuszcza tylko swe groty ukośne Na cypry-
sv, na jodły, i inne drzewa wielkosne. Toł. Saut. 104.
Wody wi(dkosne z ^vvsokości gór na ziemie gwałto-
wnie" spadają. Gwagn 'ii7i. WIELKOSZCZOK . a , m. ,
staphilinus ma.tillosiis , chrząszcz mający wielkie szczoki,

58

298 W I E L KO T Y G O D N. - W I E L M O Ż N O Ś Ć.

W 1 E [. M O Z N 1 K - W I E k M O Z N Y.

całej clowie sie równające, hluk. Zw. i\ 47 , tinc 31rt
Sflfcr/ WIELKOTYGODNIOWY, a. e, do tyg«.in.a przed
Wielkanocą czyli wiclkiet^o naleiący, 5KartfrU'0(^cn > . Grze-
Ł!olka'wiel'kotygoJnio\va ClimieL i , 1I8'J WIELKOU-
CllY, a, e, uszaiy. Cn. Th 1249, groPóIiriij ; Eal. yuiauT,.
'WIELKOUMNY, a, e. banlzo rozumny; EclI. bcihko-
yMKUfi , gippijciftiij. WIELKOUSTY, a, c; S'ov. welikou-
sly ; YiitJ. velikovusten , grosnovusten , velikovustnik ;
Croal. velikovuszt . (jrp&lippii] , iiroPniniilig , ob. Wiclkogę-
bv. 'WIELROWEŁMSTY, a, o; Eol. BejHKOBOJHeuHuii ;
groeiPoUij. WIELKOWŁAONY . ob. Wieli.«ła.Jnv. WIEL-
KO WSPANIAŁE na iiioLif luminarze. Odi/m. Św. 2 Q 4.
wielce wspaniałe, fiberaii? ptaitiioll. WIELKOZEBY';
Ei-cL BejiiKoayóuS . ob. Zęba!. WIELKUCILNY , WIEL-
KUSNY, intemir. Adj. wielki; floA. welikazny , naramny;
Sorub. I. uulkużki; Sorab.'i. welizki ; ć^arn. veiikushne ;
Yind. prevelik, pregroseii ; Ross. npeatiHhiii , f bciiiko-
Baiufi, Be.iiiKOiieKt nieco wielki); Eed. npeaciiii. WIEL-
KUSZ, a, m., wielkolud, bardzo rosfy człowiek; dli febr
©rojci", Ciit StiefC. Nic boi się kurciucię rosłesjo wiclku-
sza, Iz niei;o krew' pociecze, i w nim jedna dusza.
Kcbow. Fr. 69. "WlELMl adv., wielce, bardzo; Boh.
welini , (prewelini zbyt); Słów welmi ; Rag. vconia, ve-
le ; Bosn. ycoina , ve!e; Dal. velini, krulo ; Ross. Be.ib-
mi , saseJiiKo , fc[ir , fłnrT , oicl Wielmi bogate one In-
dyjskie królestwa. 5 Leop. 3 Liit. Hier. 1. (przebogate.
1 At-.y/; ). Wielmi ćwiczony w .sprawie , coiisultisumus.
Maa. Człowiek wielmi uczony, liirk. Dom. Go. Wys.
Aloj. 546. Wielmi nabożny. Birl;. Chmiel. Bib. On
w'"lini sła\ iiy kościół Dyany w Efezie. Slrijjk. M. Czło-
wiek ten w rozmowach wielmi obłudny, Zimor. Siei. 287.
.Miasto to dawniej wielmi kwitnęło. /'eli: Pol. 156. Mai
wierny , wielmi chwalon będzie. 1 Leop. Prov. 28, 20.
Sługa niewiciny będzie wielmi karany. Lacli. Aa:. 1 ,
222. WlELMOŻNiĆ', WIEL.MOŻYĆ a.' niedok., uwielmo-
iyd , dok., wielce moźnyrn uczynić , wielkim a mocnym
zrobić, zaszczycać, wynosić; fc('r mńrfjtig unb gro? ma-
Ącii. t(^Ói)in. cr^eDcn ; Strub. 1. wulk'..lcżam , {ob. 'Wie-
liczyć) ; Rost. BOSBeJityiiTŁ , B03BejimnBaTb. Tak zna-
mienilemi pany tutejszy sią monarcha wielmoży. Pot. Sijl.
140. Bói; ru ikiiiii , aby się więcej pyszny nie witdmo-
żył na ziemi. PsaliaiJ. 61. hozsypią się rnyili człowie-
ka fortelem uwicimoioriego. ib. 57. 1'anów swych wprzód
zuboży. Dopiero sam się w rządach umlelmoży. Cluośc.
Job. 166. Uwielmozuna dopiero tylu narodów pani, gru-
bą się odziała żałobą. Psalmud. 17. Samuel ciiłopiąiko
uwielmoitone jest u pana. 1 Leop. 1 Rey. 2. 21. Hó;,'
tak dziś \:n\e twoje uwielmoźył , ze nie wyjilzie chwała
twoja z ust ludzkich. 1 Leop. Jud 13, 23 BuJn Jot.
■>, 14. W. Genes. 21, 53. ofrbcrrliiłien. W.szemi spra-
wami mamy wielmozyć boga zbawiciela, iludrz.. Rnz 219.
Wielmożnili pracą swoje znoszeniem ciężaru ilnia i upa-
łu. Lach Kaz. I, 523. (wynosili, cenili -wyżej dla zno-
szenia upału). — Wndiiiiżyć, uwielbiać, wjnosii', wy-
soko chwalić; fc(ir prcifcn . Iol'prti|'cii , rrifbni. Ar^diowie
zaczęli wielmożnić dzieła boskie. Lach. haz. 2. 7. U«iel-
możone jest aż do niebios miłosierdzie twoje; magnifi-

cota esł miieric. lita. WróbK 151. — g. Cum. allutione
ad litulum : Wielinożyć , bodfiicrf^rcii , ben iitd S^oiiinm-
e(;reilber gcben. On lichwiarz pokorny uniżony sługa. Wię-
kszy pan. niż jegomość, którego wielmożni, hiat Sal
21. .Nie jest on urzędnik żadi-n , ani uwielmożniony.
Teal. 23. c. C9. WIELMOŻNIK , a. m.. WIELMOŻCA,
y, m., człowiek'wielmożny, lojest, wielmożnościg zaszczy-
cony; cin (tpd^jiioerfjiretifcr ))crr, cinc ^crrlictfcit ; (Cefrr.
ciii GrjeUfiijlicrr) ; Eal. cihoehti . <ie.ioBtKi aiiaTHaro
wiiHa, ruciio,\HHi. , go.maiihhi , Ke.AbMOii;.! Wzgardziwszy
wielinożniki, z urobiiymi przestawał. Popr. (jn 1026.
Do poświęcenia duchownych ni cesarze, ni króle, m xią-
żęla_, ni żadni \yielmożeo należą. Oór. 26. WIEL-
MOZNOSC , ści , s.. wielka moc , wielka dzielność ; grojt
SDJadit , Sriift; Sorab. 1. wulkofeżiwolcź; Ross. iie.iiiKO-

HOUtie, Be.lLMOWCTBO ; Eccl. BejllO^KHOCTb, Be.lllIIOUOlUllOCTb.

Każdy uwielbiał wielmożności boskie, W. Rost. W. 515.
(wielkie sprawy boże. Bibl. Gd.)., óorojtnic. Ocuciwszy
Sie , ujźrzeii onę wielmożność pana Jezusa. 1 Leop. Luc.
4. 52. uwielbienie, »errli*fcit , "Serflarung. U>li Mojżesz
1 'Heliasz wiJzeiii z panem w wirlmożności. ib. 9, 30.
(ili ber 9?erflnriiiig). — Wii-lmożność , hojność . wspania-
łość ; ^radlf, Jliifiuaii^ , Sctrltłfcit. Zbytek wielmożnoś.i
iesl rozrzutność , brak jej żmindactwo , sama jest mier-
ność w uczynieniu wielkich nakładów na Itzpitą. Prir.
Et. 112; wykrolne jej poboki ,>;a d«a , jeJiTi w niedo-
starczaniu nakładów . druj^i w zbytnich "nakładzici h ;.|e
niepoi żadnych, ib. 237. Wielmożność, wspaniałość,
pompa; Ros.^. BCJHMecTBie, BCjniccTBO , Be.iinie, *))rad)t
unb '^jiOm^. Zawsze żył jako zakonnik ; na dworze ce-
sarskim wielmożność go ona nie zmieniła. Sk. Żyw. 2,
40 b. Henryka w Poznaniu z wieika uczciwością i
z niewymowna wielmożnościa przyjęto. Gwagn. 159.
Kraków kamienic okazałością i yyielmożnością , Niemiec-
kim miastom sie równa. Krom 55. Wanj. Radź. 146.
Nie ch'il7,iłem ja w wielmożno^uiach i 'dziwjech nad
przy>toji)osć raoje. tiiidn. Ps. 131f 1. (nie kusiłem się

0 rzeczy wielkie. Bibl. Gd.). Popa Jana przywiedli Ma-
lio.mctanie do wielkiej nędzy; ale przedlym , póki je-
szcze kwitnął, żył z taką wielmożnościa, iż nie mawiał
tylko przez tłumacza, nie ukazował się tylko na dni
uroczysle. Buter. 229 — §. Wielmożność , tytuł; Boh
urozenosl ( cf. urodzony), weKbnost [ob. Wielelmo.ś ■ i,
wtdikoniocil./st ; Ross. BUCOKUpOAie , BhlCOKoOjariipo4ie ,

BHuie nhicoho6jaropo4ie ; Eect. 6o.i»pcTBO , euer Gbf In .
euer .^ort)>6Dfln, ciicr ®t>61'(*i>eln ; jaśnie wielmożność, ja-
sna wielmożność , euer .'oodJWPMucbiłUrncn. Chociaż i wiel-
możiiemi nie można ich sprawiedliwie nazwać, dopomi-
nają sie jednak jasnej yyielmożności .Mon 67, 401.
Przyćmi się czasem uwa zbyt błyszcząca jaśnie oświe-
coniiść, lub jaśnie wielmoiiiuść. Kras. Pud. 2, 167.
WIELMOŻNY, 3, c. WIELMUŻ.ME adv. : wielce możny,
potężny; iMiiniógeiib , indibtig ; Boh welikomocny ; Sorab.

1 »ulkomosznć, wulkolcżiwe ; Slov welkoinużni; \itid.
yelikomoslicn ; t,Vou< yidikozmosen; Rag. yeloino.Mii, ye-
leninoxaii. iizmnoxni ; Ross. ueJbMoiKIlhlli, bCJHKOHUIUHUI.
BeJHKU4i'piKaBHiilH. Wielmożna ręka króla Stefana Bi'k.

w 1 E I- o B O G 1 - WIELO C II E T N Y.

WIELOCHWAI.ST. - WIELOKROĆ. 299

Sk. C 2. Jest to wieliiiDŻniejszy znak , gniew swój
uskrornić , aniż wielmożnym księstwom rozkazować. Birk.
Kai. Ob. H 2. Wielmożnym opowiatla dusza moja swe-
go stworzyciela. Groch. W. 19, cl'. Ross. óorojlinHuri.
Dogadza swojej dumie, szukając sfawy w tym, żeby go
za wielmożnego miano. Gorn. Sen. 25. Citrosc. Job. 57 .
(EccL cAiioKiiTi , qe.iOBtK3 siiaTiiaro Mima , rocno,\iitiT. .
EO.'iiiipiiU'Ł, Be.AhMO^i.i, ob. Wielniożnik , wielmożeaj. Wiel-
możnie wierzysz , wielmożnie będziesz też uleczony. Biał.
Post. 210-. (nadzwyczajną mocą). Wielmożny, hojny,
wspaniiiły; Hoss. Be/iiiqecTBeiiHbifi , bnlić) , ['crrifĄ , prńil)-
tiij. Wi<jimożnego jest w jakimkolwiek nakładzie wiel-
możnie czynić, to jest, według tego, j^ik przystoi, feir.
Et. 259. Na wielkim urzędzie życie musi być wielmo-
żne i okazałe, /'etr. Fol. 178. Król teraz zamek Kra-
kowski wielmożnie ozdabia i odnauia. Pelr. Pol. "I, 192.
Dydona Karlago , miasto wielmożne założyła. Slryjk 15.
Ubogi Fabrycyusz wielmożnych podarków nie chciał brać
od króla. I>eir. Pol. 427. — g. Tijlul Dziś tytuł wiel-
możnego każdemu urzędnikowi sie daje. hrnj. Pod. i 17),
Boh. urozeny (cf urodzony); /i'oss'. BUCcOKOÓ.iaropo.iHbiił,
BbicoKopo4Hui1 , eiier (SDdit, ^BoM-CDlen , $od)-(SDcln, ,C>D*>
©Del^cborueil. Piasecki pisze , ze tyluFu wielmożny , od
tronu nikomu z senatorów niedawano , tylko samemu
kasztelanowi Krakowskiemu (wielmożny wojewoda Kra-
kowski. \ol. Leg. 2, 635 j , później zaś (ak wojewodom
wszystkim jako i kasztelanom krzesłowym. Nieś. 1,249;
a tak tytuł wojewodów wszystkich i kasztelanów był
wielmożny ; kasztelana zaś Krakowskiego i woje\vody
WMeńskiego , jaśnie wielmożny. Skrzet. Pr. Pol. 1, 140.
Wielmożni p. p. senatorowie. Birk. Zamoj. 4; Stryjko-
wski, nie daje wojewodom innego tytułu, jak tylko.
Wielmożny. Mon. 67, 460. Wielmożny lietman. Vol. Leg.
7, 464. Tytuł wielmożnego samym tylko służył sena-
torom; teraz dano im jaśnie wielmożni, a wielmoznemi
urzędników zaczęto nazywać. Mon. 75, 185. Dziś ka-
żdemu dziedzicowi dóbr , dają tyluł: jaśnie wielmożny,
tiicr $>0(i!ii'pMiic(iorncii , Cfcclleiij ; Boh. wysoce urozeny:
Hoss. npeBOcxo,łnTe;ibiiui'i. Nie ma się szlai hcianka lak
ubierać, jak wielmożna pani. Pelr. El. 67. (jak hra-
bianka, wojewodzanka ). "WIEL(3B0GI n. p. poganin.
Ryb. Gejl. D 2. Erd. MHOroóoJKHuH , cf bałwocliw.dny,
zabobonny, utcigóttcnfd). WIKLOBÓSTWO , a, n, czcze-
nie wielu bogów , bałwochwiilstwo, tte 3^iclij5ttere\) ; Hoss.
MHoroóacie , MHoroóosjecTBO ; Eccl asŁmecTBO , cmiihctbo.
Twoje świętych bożych wzywanie jest wit-lobóstwo , a ty
poganin wicloboźca. Smotr. Ex. 50. Być w wielobó-
stwie, być wielobożcą : Er.cl. e;i.iHHCTBOBaTH , Outb i«HO-
roóoHmnKOMi , astmHiiKOWB. — W1EL0BUZ(jA , y, m. ,
czciciel wielu bogów, bałwochwalca, ter Sicloóttcr ; Hoss.
MHoro60(KiinKi — WIELOBOC/NV, a , e , — ie ndv. ,
mach., wiele boków mający, iiielfcitifl. WIELOBOK , u,
m , figura matematyczna o wielu bokach , ciiie Btclfciti^e
gipr,' tiii «iclc(f, cf wielokąt. "WIELOCHCIWY, 'WIE-
LOCHĘTNY, a, e, bardzo chciwy , fe^r giertij , ^abfiiłtig.
Nie patrz na niewiastę wielochciwą, abyś nie wpadł w
sidła jej. 1 Leop. Syr. 9, 5. Mądry nie puszcza cuglów

wielochętnej woli. Zab. 3, 255. hoss. 'WIELOCHWAL-
STWO , a, n. ; Eccl. Be;iexBa;ibCTBO , oh. Chełpa. Eccl.
Be.iexBajioca , Graec. fttyaXavxi<o. WIELOCZYN , u, n. ,
arilh. trzecia liczba po rozmnożeniu . froiluctum. Lesk. 2,
7. Hi 'probuct iit ber injuitiplicntio!:. •"WIELOCZYNNY, a,
e, hard/.o a znacłiiie czynny, inclt&ntfij. Jaśnie wielmo-
żnych , znacznie wioloczynnych Radziwiłłów. Jay. Gr. .4.
V/IELODAWCA, y, m., który wiele daje, ber »icl (jiclit.
Bóg nagradza każdemu według jego czynności, małoda-
wcy mało daje , a wielodawcy wiele dawa. Gil. Pofl.
280 b. WIELODZIELNY, a e, WIELODZIELNIE adv.,
na wiele części rozdzielony. Cń. Th. 1250. siielt^ieilig.
Baldaszek lego ziela jest wielodzielny. Juiul:.. 260. Wie-
lodzielnie, plurifarium. Cu. Th. 946. WIELODZIETNY,
a, e, dzieci wiele mający, uici Sinbcr ^nbeub ; Hosx. mho-
roia4Hbn1 Midt.tpn.roe, wielodzietne osoby. Chmiel. 1,
682. WIELpnz;URY, a, e, n. p. Wielodziure surmy,
miiltiforne. Żehr. Ow. 298. Otw Ow. 476 , \)uUó6)sxiq.
WIELOFARBY, a, e, n. p. Wielofarba tęcza. Otw. Ow.
20. uiclffirtiig. W^ielufarbe kwiaty. Petr. Ek. 75. Wielo-
farby , wielobarwy: Yind. yelikufarben , pifan, (cf. pisa-
ny), yprishan , (cf. pregowaty , cf. pstry); Croal. mno-
goiarben ; /i'o.ss. MHorouBtrHbiii. 'WIELOGAŁEZI , ia,
le, gałezisty, cf. rozgałęziony ; \'ind. velikuvejast, sielafttg.
WIELOGEBY, a, e, u. p. Wielogeba wieść. Zab. 9, 339
Zabl, cf.'stu=ieba. inflmdiilid. 'WIELGGŁOŚNA muzyka.
Tr., uiclftimmig.' WIELOGŁOWY, WIELOGŁOWNY, a,'e,
t)iclf6pflti. Wielogłowa Hydra. Psalmod. 62 , A. Kchan.
175. Wielogłowa Hydra, za odcięciem jednej w dzie-
sięć głów odrasta. Moii. 75, 405. Wielogłowny potwor.
N. Pum. 14, 263. Horacyusz pospólstwo zowie zwie-
rzęciem wielogłov nym. Pelr. Pul. 234. Rząd wielogło-
wny sam siebie osłabia. Nar: ffi^t. 5, 162." et 5, 282.
MiÓsk. Hyl. 2, 88. WIELOGMACHY n. p. labirynt. Otw Ow.
306, iH'n niflcn {Scmndicrii, (cf. błedokrel). WIELOGRAN,
WlELOGRAiNY , oh. Wielokąt, Wielobok , Wielokątny,
Wicloboczny. WTELOGROCH , a , vi. . gatunek grochu
okrąŁ;łego. Khik Hośl. 1, 224: od wielkości ziarna rze-
czony. Syr. 1030. groch tyczny , Stabclfrbfcn. Wlelo-
grochowy robak Croat. cheivobob. WIELOGWIAZD ,
u, m. , znamię niebieskie takowe, gdzie wiele gwiazd
wespołek, ostrum. Mącz. biTo ®ternIli!^. WIELOJAKI , a,
ie, iksin., sed diinim Cn. Th. 1250, jnk rozliczny? jak
wieloraki? iloraki? irtc mcItrlcB ? WIELOJEDCA , y, w.,
żarłok, ciii 3?iclefffr. Edones, wielojedcy. Chmiel. 1,685,
Croat. mnegojedecz. WIELOKĄT, a , wi. , figura mate-
matyczna , więcej niż cztery kąty mająca , potyganum .
Geom. 1, 50. 'Hog. Doś. 2, 5. Juk. Mat i, 52. lesk. 16.
Klecz. Zdań. 25, ciiie uiflfcitidc gioi!v; Hoss. MHoroyroab-
HIIK-B , ob. Wielobok, wielogran. WIELOKĄTNY, a. e,
— le adv., oicifcitig ; Hoss. jiHOroyro.ibHuil ; Yind. yieli-
kuyoglast, yelikuyoslat ; Dal mnogoyaugli ; Croat. mno-
goyuI;laszt. WIELUKŁOSISTY, a, e, n. p Wielokłosista
pszenica , której każdy kłos "ydaje z siebie kilka in-
nych kłosów. Syr. 927. otelfilinaer SBfitićn. WIELOKRE-
WNY n. p koleryczny człowiek. Sienn. 477. krwisty,
blutrcid). WIELOKROĆ razy Marcel przepłoszał Anibala.

38*

500 WIELOKKOTM-: - WIELO SI O \YN Y.

WIELO.MUZ.W - WiELOllOCZAY.

Zah. 2. 582 . WIELOKROTNE adu., Slov. mnohokral;
Yind. Yelikukrat, velikub:irli , vclkr;it, poi;osiii ; Hoss.
Hłioi ui.-|)iiTiio ; Eccl. MHoxHi|eLi> , MiiunniAU , i.iiioni|iii.
WIELOkliOT.W . ;i, e. udj. ; Viud. yelkukratiMi , veliku-
L;iitei) ; /(oss. jiHoroKpaTHhiil ; po wielo razy, »iclmnl)l ,
SjicInmMia. Kównanie wielokrotne, inuitiplum. Alij. MO.
Ilkość skłaJaiia , wielokrotna., polynomiiim. Lsti:. Alg. 7.
et 2, 22. Dzieło wielokrotnych rozmsślań inoicli. Teat.
20. c, 52. WIELOKSZTAŁTNY, a, e."— ie. udv.; Słou.
innnliospusobiiy ; Sorub. I mnoiiożtawlnette ; róino kształ-
ty inajaoy, yidgcftaltct, «'iclijcftnltii) , von inniidicrlr-^ ®cftnlt.
Arilh. Potęgi wielokształtne, multilonnes. Snitid Alg. i,
100. WIEU^LET.NOSĆ , raozuj WIELKOLETNOŚC, ści,
z, oppos. małolelność, bic ®ri>fjafnflfctt, aJiiiiibiijfcit. Sąii
opickuński inoie odłożyć lunariie wielolelności na dłuż-
szy czas. Gal. Cijw. i,'\i)i. WIELOLETNY, a, c. I)
lata mający, "wielkolelny, pełnoletny ; giopjńlłlti} , mrmtitJ.
Gal. Cyw. 1, 54-. — 2) Wieloletny, wielorocwny , ef.
podeszły, uiflja^Tii) ; Boh. mnoholety ; Croat. mnogoletni ;
(Hoss. MHoro.itTCTBOBaTb dłuc;o żyć; fc'«7. Miioro.TbrcTBO-
caTii Koro, /Ke.iaTb ajpimia na NHOran .Ttia). '"WIELO-
LICZiNY, a. c, WIELtJLlCZME udv., mnngi, znacznie li-
fzny ; \'ind. mnog , velikuteri , yelikiiiiri , fe(>v jaMrcid;.
Już wieloliczne wyizucił pociski. Zah. 10, 527. WIE-
LOLUD, 00. Wielkolud. Hul. Ow. dS. 'WIELCMĘKIE
piekło., A/o/i lVor. 37. pełne mak , fluaaleiispll. \VIE-
LOiMĘŻENSTWO , a, n, kiedy żona z wielą niężami
żyje. "0.>/r. Pr. Krym. i. 211.; Siclinćiinicres) (Sorab. \.
innoho wudalila muUimtba). WIELOMODLSTWO , a, n,
częste mouicnie sie, SstCifcctcrcc. Insze jest wielomówstwo.
a insze wielomodlstwo. W. l'ofl. Mn. 79. WIELO.MOWCA,
y, m. , świegot, cilt Siclrcbcr, Si^iMCcr. Prawdomowca ,
• nietrzcba, aby był wielomowca Zub. 7, 210. AVis,?. /iej.
Post. N n 6 , }Ih. 75. 502, cf. siejosłowea. WIELOMO-
WNOŚC, ści, i.. WiELO.MOWSTWO, a. n., WIELUMÓ-
WIE.ME , ia, n., świegotliwość, gad;itliwość ; Boh. innolio-
niiiiwnost ; Sorjb. \. mnoliorctźriifcż ; (yuat. reolilviyost ;
liohs. BLMCptMUBOCTb, iJLMcpb'iiL', Miioropb'iie, BiiiorociOBie,
uiiururjiiro.iaHie ; Ei-d. &c\t.t\\to\Mi\\K , itc.AeptYiiie , bic
3)iilrcbeiilicit, gdjn)a{i(infti(jleit. Opisuje Horacyusz jakieijoś
*i;waiy. na którego napadł , uprzykrzona i nieustanną
wicloinownośe. Hor. Sal. 119. Uługą wicluniownością
ledwie co niałe^'o wyłożyć mojja; słów dosyć mają,
rzeczy skąpo. Smalc 50. Wieloinowriość i próżnoino-
wność owych mistrzów, którzy wiele obiecują, a mało,
abo nic nie czynią. Syr. 555. {Croat. Prov. Heelii mno^e
ne szu dobre) Z wielomówstwa już im słów i piersi
brakło. (/»/. honst. 1. 152. Mon. 75. 592. Plutan-ha
xiażki jedne o słuchaniu , a druj^ie o wielornówieniu.
Ao»i. Lor. 57 6. WIELO.MOWiNY, a, e, WIELO.MO-
WME ado., świcjiolliwy, gadalhwy ; Boh. lunoliomluwny;
Slov. innohoiuluwiii ; Sorab, \. ninohoretżne : Croat. re-
chlyiv , mnogo;,M)voreih : Hag. innoijngoyórni ; /loss. bc-
jeii'k'inRuii, MłiurupiiijHRMti , MiioruciuBiiufi , Miiuror.in-
iiuMBuri ; /ic/. MiioroBtuiaTcibiiuii , iMiirebncrifi , fibnniB'
baff. Pęd wieiomownego języka. Uul. Uw. 180. Nie-
wiasta wielomowna. Cu. Ad. 095. Wieloniowny, zawsze

dworny. Cn. Ad. 1245. Wielomownym być, fiott. bc-
jiuptmiTb ; Eucl. aH()ror.iaro.ibCTBUBaTii WIELO.MOZNY, ob.
Wielmożny I. — WlELO.NOtj , a, m, '^. a) botan. ziele,
od wielu odnożek i gałązek nazwane , polycnemiim. Syr.
565. 5)iclfuP, ciiic '|*jinii}C. — g. bj /'ulypus, pław mor-
ski, ośinionóg, cill ^*Pl»p, tscepplyp , z «ielu nogami, kló-
renii każdą rzecz mocno ujmuje. Olw. Ow, 150; {Carn.
hobotneza ; Croat. Iiobotuicza ; Dal. hubotliicza , ( cl.
choboty); Uuny. h:ibarnicza ; Busn. hobotnicaj. Wielonóg
morski jest na kształt pająka murowego o wielkich no-
gach. Chmiel. 1, 050. hosz. Lor. 41 b. et 49 b. et 150.
— 'py Anat. .Narośl w nozdrzaeli , wielonoijie^ albo kra-
kacicą zowią. Pen. Cyr. 2, 185. bcr Siafciipuloy. — WIE-
LONOGA, i. 2., scolopendra , owad płaskawy, slawowa-
ty. w śmieciai-h znajdujący się , nóg ma 24. Zool. 115. ber
9>icl(iig , filie ?lrt 31f|cl. — WTELONOGI . a , le , sicliuSig .
miiliipes , n. p. rak. Cn. Th. 1251, Sorao. 1. iiinohono-
hate; Yind. yulikuni»gen , velikunogat; (-Voa<. mnogonog ;
(Buan. yelenog , yelnog , giganat < ollirzyml ; Eccl. mho-
roiio-KiiuS. WIELOOKI, a, le. WIELOOĆZNY. a.e; Ecd.
.MiioroOMiiTUH ; inclfiiiflig. Wiilonczne sieci. Znb. 4, 200.
Wielooezni cherubinowie. Sk. Żyw. 1, 271. Strach wie-
looki, huliy. /itr. 70, (oh. W lelkooki). Trwoga wielooka.
Tward W. U. 2. 199 WIELOOKNY, a, o, 'wiele okiei,
mający, yitlfciiftcrii). Wielookne spichlerze. A7oh. FI V
4. ""UTELOPŁODNY, a, e: Rag. yelepladan ; Eccl. ee- M
.iui{0n.iU4iibin , Graec. iity(u.óx((i)7iog ; wielorodny , wielce ^
płodny, żyzny, Ui)t frud)tDar. Verh. Ecrl. MHOron.io4CiByio.
'wiolopłodnym jestem. WIELOPOLE , a , »i , miasto w
województwie Ruskim, gniazdo Wielopolskich. A',vAc.
Ceogr. 5, 189. ciiic StaDt im Diciigiidieii. — ji,. świstacy
wiadomi dobrze, gdzie Wielopole, Gdzie jaki zamtuz na
Krzy.yym kole. Zab. 9, 545. Zabri "WIELOPO.MNY. a. e,
wiele pamiętający, yiclgcbeilfenb. Niech cię pan bóg przez
wiek wielopomny Chowa w łasce swej świętej. Prut. Jai.
A 5. przez długi ciąg. WIELORAKI, a, ie, WIELORAKO
adu, iiiejednaki, lecz w gatunkach rozmaity; oiclcrlCB .
yiclfiK^ , nirtiiiiiflfiiltiiJ ; Boh. et Skv. mnohona^obny ; Sorab.
1. mnohowasehnottij , mnohotere ; Sorab. 2. schakuraki,
schaki ; Carn. mnogiiern : Yind. mnogotern , mnogotireii,
mnogoteri , nekoleri , cnkatiren , yehkoyifhen , yelke\i-
llie, yehkufhen, yelikuforten , mnogoyillien . mnogovii'lie,
kulikugub , drugolorten , roslozhen , rcslizhen : Cruil
mnogolelni; /ics.s-. MiiorooóapusHbin, KUJimecTBedHutt ; Ecil.
MHororyóblfi Wielorako sie słowo przyj:iciel bier/^c.
I'ili:h. Sen list. I , 503 Słi)wo człowiek ma wieloraku-
znaczenie, ib. — WIELORAKOSC. . ści, :'. , rozmaitość,
bit 5>iclcrIcBl)cit, WiiiiHiijtiiltijfcit , 3>iclfiitt)()cit ; Yind. ydi-
kushnost , yelikounost , mnogotcrnost , ( mnogoleriii
wieloraczyć) : /lost Miioruuópaaie, MiiorooópasHOCTb , ko-
JIINOCTBO. WIELORAZ , u, m., Arith. liczba , wyrażają-
ca Wiele razy pierAsza w drugiej znajduje si« , guoliens,
lub wiele razy dziilny mie.sci w sotue dzielnika. Jak.
.Mit 1, 58. Łe^k. 2, 8. Suhk. Ceom. 5. 80, Hoss. ^h-
CTHoe iHcio "WIELORAZ.NY n p dom, multiples. Zebr.
Uw. 195. o labiryncie, ob. Wielogmachy. (cl", błrdokręt) ;
Wielorażny, mu'ttiptex. L'rs Cr. 184. ' WIKLOROCZNY,

WIELORAKI - W I E L O S 1 E K.

N\' I E L O S i Ł - W 1 \i I. O \\ ŁAD N Y.

-01

a, e, wieloletni, wiele lat mający. Wiod. łiidjah"i(j ; cum
tnleroqal: wifloroezny ? jloroczny? jak wicloiocziiy? luie
yjcljrtliriij. — '^,. "Wieloroczny. NYIEL.OROKI, a, ie , wiole
lat Ir^afy, incljiibriii , ińelc \i\\\>xi faitcnit). Skończyłem
liziolo nail stal wielorakie. Pelr. Hor, 2. ./ o. aere pe~
renniiis , co na wiele lat trwa. WIELORODNY, a, e,
żvinv, obtity ; Sorab. 1. mnoliozplaliwne ; Hag. velero-
(lan, velcplf)dan , oicl jciiijciiti, friicl)t(>ar. Telys wieloro-
ilna bogini woilna. Klon. /•'/. .1 5 b. Kwintki wieloro-
dne. Zhnor. Siei. 279. WIELOROG! , a, ie ; licss. mho-
roporiii; >,itel^iJrni(J. W1EL()RVR, a, m. ; lialt. welryb ;
Siov. wcliyb , welrib.) , cctriba ; Sorab. i. wobla mor-
ska relia ; liosn. velrib, Yeiorib , ribba velika, balina,
kit; Rug. Yoglia ribba, kil; Carn. kitla, balena, fokina;
Viud. kitta, bailona ; S/aw. balena morszka veiika ribba;
Croat. kit, Lalena ; Dal. kil, wclika riba morska; Hoss.
KiiTi, z Creck -/.rizoi: Lal. cele; Germ. 5Bn(lfi|'i6 ; Tatian.
Mial; Svee. et Dan. hva!; 'Anglos. hwael ; .4/1^/. wbal ;
I$l. hwalur ; stare północne bal = wielki, (cf. Lal. balae-
na ; Uraec. ącklcarcc). Wieloryb , ze wszystkich zwierząt
największy, ilfugości niekiady łokci 50. Zool. 390; Gwitgn.
453. Morscy wielorybowie. Groch. W. A o. Srodzy
wielorvbowic. Rej. Post G g -i. — ii. .Ąsiroii. Wie-
loryb na niebie ,/. Kckan. Dz. 14.. WIELORYBI, ia, ie ;
/ioss. KiiTOBbiiI ; do wieloryba należący, Sffiallfiifd) ' . Zwie-
rząt ssących siódmy rzęd , jest wielorybi. Zool. 282.
Wielorybi plaster. Perz. Cyr. 2, 510. Róg wielorybi,
łiszbein , ob. Róg. WIELORYBIE, ięcia, n., dem., mło-
de wielorybów, t>a$ 3iinge ber aBaflfifdje. WIELORYBO-
ŁOW, u, m., łowienie wielorybów; Ross. kiito.iob^ , bet
3Banft|clHana. WIELORYBOŁOWNY, a, o, od wielorybo-
łowu , iCa[lfifd)faiicj'3 ' ; Ross. khto.iobhhS. *W1EL0RZ.\D-
NY, a, e , — le adr., od wielu rządzony; Eecl. jiHOro-
HaiiajbiiUH, Graec. noliaoyoi, nphicrattftf). "WIELORZADZ-
TWO , a, n., rząd wielu; Ross. MHoroHaMa.iie, MHoroHa-
'ja.lbCTBO, iiolyarcliia, 'PohłCratiC , oA. Wielowładztwo ; Ecd.
MiioroHa'ia.ibcrByio , Graer. 7ToXvanyko , mullis impero.
WIELORZP^DZISTY n. p. jęczmień. Syr. 9Gł. wiele rzęrlów
mająi^y, yicljciliij. WIELOŚĆ, ści , ż., licznośd, wielka
liczba; Boh mnoiiost , mnozestwj; Vind. mnogost, ve-
likuost , yehkustnost, velikovnost , velikusi, velikota ;
Croat. mnogii; Ross Miioa<eCTBO, (ob. Mnóstwo, mno-
gość) ; bie iSiel^cit , bic SOfeiuje. Wielość obywatelów jest
szczęściem kraju. Zab. 13, 289. Znalazł jednak nie-
przyjaciel w tej niewielości ludzi potężny odpór. Nir.
Hst. 5, 145. (w tej małej garści). — |. Wielość, pu-
bliczność, publikum, lud, pospólstwo; bie Sjolf^iiteiige ,
i>(li Sflf , bay 'Pulilifitill. Tłumaczone całkowicie kome-
dye , rzadko się podobają, bo obce charaktery wielości
me bedac znajome , dla mej smaczne być nie mogą.
Teat 24," 8 i. Czart. WIELOŚCI AM, u, m., .^lath. polye-
drum. Geom 2, 215. Lesk. 2, 185. Jak. Mat. \, 130.
WIELOŚCIENNA figura, więcej niż cztery ściany zawiera-
jąca. Sol.sk. Geom. 16. ei:i ŚJielccf , ob. Wielobok , Wie-
lokąt. "WILOSETNY n. p wiek. Hor. 2, 47. Ania;,
ciel ^iinbertjatiriij. WIELOSIEK, u, m, świder do wier-
cenia armat, o wielu ostrzach. Jak. Art. 5, 111. ein Sa-

itoucii{u'&vcr , mit ineleii fchaifeii Mtw. WIELOSLŁ, a , ?».,
ziele, Stosił, 1'anak, wiele sił znamienitych ma w sobie
przeciw rozimiitym chorobom; Lal. pana.\ , *)jniiai'frailt ,
.'peilmurs. Syr. 254. et 226. wszystkimsił , leezYwrzód.
— WIELOSILNY, a, e, przemoćny, fclir flarf , ' frdltiij.
WIELOSKŁAUNY , a, e, oielfari; sufammciiijcfeht ; Hoss.
MHoroc.io)i;Hhiri. Klubv vvieloskładiie. Jak. Art. 2, 294.
Słowa wieloskładnc. Klecz. Zdań. 76. *WIELOSŁAVVNY;
Slov. welesławny augusliis; przesławny. WIELOSŁOWNY,
a, e, ob. Wielomowny, uicllfortig Arith. Ilość jednosło-
wna, dwusłowna etc. składająca się z jednego, dwóch
etc. wyrazów ; złożona zaś z wielu wyrazów , których
liczba nie jest określona, nazywa sie wielosłowna, poli-
ponieum. Juk. Mat. 2, 7. "WiELOŚNlEŻNY. a, e, n. p.
W'ielośnieżna zima , ukosa. Macz. yicljt^iieciij. "WIELO-
STRONNY, a, o; \'ind. yelikustranski ; [o wielu stro-
nach 2). WIELOSTRUNY, a, e, n. p. Wielostruna lutnia.
GrotJi. \\\ 432. J. Kchan. Dz. 232. tnclinitii]. Wielostru-
na hirfa. / Kchan. f's. 45, Ross. Be.iiiKOCipyHHuii. "WIE-
LOSWORNY', 11. () firmament. Kchow. Iivż. 54. wielo-
składny , wielo.zgodny , yifl iiiiD tiiniioiiiff^ 5ii)ammcii gcfeftt.
WIELÓSYLAB.NY, WIELOZGŁOSKOWY , a, e, z wielu
sylab, cf wieloskładiiy ; \"ind. yelikufiiben -, yelikufilbast.
"WIELOSZTUK , a, m. . n. p Ulica ozdobiona wazonami
i wielosztukami. Pum. 83, 1, 250, (/ruupes , grupami.
WIELOSZCZEPNY, a, e — ie adv.; ' S^rab. 1. mnoho-
rozcżepene miillifidus; , oielfpnltig. WlELOTYLl, a, e,
WIELOTYLKl, a, ie? guotuplus? tutę uiel griipcf'.' luic
ińel liiclir? Wielotyli, albo wielotylki? R-. Tyledwójny,
tvletrójnv , tyle>etny , vel dwójnasobny i t, d. Cn. Th.
1230. WIELOUMIEJĘTNY, a,e; V'//«/. velikovieden .
velkoviedezh ; Rag. mnogoznan ; inc(iui|Tetib. WIELOU-
MIEJĘTNOŚC , ści, ś. ; Vuid. vebkosuanast , velikovie-
dnoss', velikoviedezhnost; igieliDilTerci). Tr. "WIELOWART,
a, e, wielkiej wartości; Vind. velikuvelajozhi , Subsl. \e-
likuvelajozlinost. WIELOWAZNY , a , e, — ie adv. , prze-
ważny phys. et moralm, yiehuiegciib , midjtuj , uiel @ciińd)t
I)at'cnb. Tamten o.''fein czy złotem pierś zawalał runem ,
Ów krzesło wieloważnym napełnił kałdunera. Nar. Dz.
5, 1o5. Żeby ukarani byli i poprawili się w tak wielo-
ważnej materyi. Mon. 75, 576. Pan przemieni sprawy
moje Na wieloważne , panno , słowa twoje. Miask. Ryt.
1.155. WIELOWEGIEŁ. o6. Wielokąt. 'WIELOW^E-
GIELNIA, i, z , polygon. Chmiel, i. 254. WIELOWĘ-
ZŁE sidło. Klon. Wor. 2. wieloocze , inelfiiotig , tńel'
dligig. "WIELWŁAD, a, m , możnowładzca , arystokrat ,
oligarcha , eiii titit^err|d)Ciibcr Slnftocrrtt. Płynie męstwo
zdrój z ciebie Kiaku wieczny, Ześ tron ojczyzny uczynił
bezpieczny. Od wielowładów bardzo roztargniony, i utra-
piony. Pelr. Hor. C b. (od 12 wojewodów). WIELO-
WŁ.\DNOŚĆ , ści, 2., wielmożność , wielka moc; gro^C
©eiualt , S8ielgcii'alt , Ubermac^t. Mężne prawice państwom
Bibilonu wzrost dały; te Perskiego wielowładność tronu
stanowiły Zab. 10, 44. Ko^s. WIELOWŁADNY, 'WIEL-
KO WŁ.^DNY, a, e, WIELOWŁADME adv.; Sorab. 1.
mnohozamożne ; wielmożny, wiele mogący, możnowła-
dny , muUipoiens ; yielgeicaliig , oielbe^crfd)eiib , yielamltenb ,

502 WIELO WŁADZ. - WIELOZNACZNY.

W lELOZYTNY.M - WIEŃCZYĆ.

mńdjtig. Uóg skoro palcem wielowladnjm kinie , W proch
zniknąć przyjdzie światowej machinie. Cliioic. Job. 90.
AnioJorn (iał moc wielowłailną, do wszech spraw spOsobną
Odym. Św. A o. Życzę, aL\ś nad sobą był wielowładnym
panem. ftUh. Sen. list. 1 , 205. Wszystko może mifość
wielowładna. Teai. 31, 5. Cesarz, wicIkow/aJny mo-
narclia, Krom. 171. Władysław miał wszyslkie przymioty,
któr.' wielowładnym monarchom przysluja : tjuae maxi-
moi piincipes decenl. ib. 508. Teraz clicę śpiewać rym
wiolowładnemu W północnych krajach monarsze Pol-
skiemu. 0'roc/i. W. 452. r.zadził Leszkiem Żyro wielo-
władnie , jako opiekun. Xar. ilst 4, 65. Niech rozrządza
wieluwładnie życiem i majątkiem moim. Teat. It, 68.
Bóg nas w ostatniej toni , Wielowładnie broni. Zab. 16,
oOł. WIELOWŁADZTWO, a, u.. Graec. i noli-y.ncnla,
forma teipuhticae, in i/ua muiti dominatiliir. Cn. Th. 1251,
ob. Wielorządzlwo , 4'icl^erridinft , ob Arystnkracya , Mo-
żnowładztwo'. WIELO WŁOS, ziele. ob. Włoski panny
Maryi, WIELOWŁOSY, a, e. ub. Włnsisty: Croal. mnogo-
laszaszt; Ecel. »iiioroB,iacuii, oidlinarii). WIELO WRÓT, u,
m.. iibralio Jak. Mai. \, 28. wahanie sie, ^cr Gridiuttcrutij,
erbeDiiiifl, ui 5)Cl'cii, Mc St^minguiia. W1EL0WH0TNY
n. p. ruch , niby lo wyskakujący i nazad powracajary Jak.
Sial -4, 27. ruch wahania, moUn osi illattonis , jtttcrtlbc
2)etuciliiiui. — WIELOWTÓR , wielowlóra, wielowtóre?
-. z j^ik wicią druijimi 1 )fll)|'t mit luie oiclcii iiocfe ? mit iric
ftarfet Seijicitliiig ? Wielowlór-eś, wicie masz z sobą?
fy. Samowlóry, samotrzeci , samoczwart, _)f!(innbcr, |clb=
britte etc. Cn. Th. 1231. Wlod. "WlELOŻ.UJNY , a, e,
— le adv. , wielochciwy, yicKjieiifl , iincrfdttlid). Kto wie-
lożądnej kalecie dogodzi, kto ją n;isyci? Uroch. W. 558.
Ludiiom wielożadnym wiele me dostawa. Hor. 2, ll-ł.
/ hthan. Dz. 25. — WIELOŻENIEC, ńca, m. , 'WIE-
LOŻON, a, /«. , mąż wielu żon, ciit 3>icliueitifr, ber mc(>=
«rc 3Beit'Cr bat, polyijamus. Cn. Th. 1231. Nowochrzcz.;-
nicc, wiclożon, trójbożanin . obrzezaniec. Hibst. Nauk.
M 7). el-L 1. WIELOŻENNY, », e, wiele żon mający,
>.Mdiiicibcri|d); i^oiab. 1. mnohoźenilu; Ecd. m\OTaKcmiuXi\
Hoss. MHUruópifiiiuri. Wielożenny nieprawnie, jest ten,
który ma razem wiele żon. Petr. Pol. 149. — ^ Botan :
Rośliny wiidożenne, poligamae, które mają na jcdnejże
łodydze kwiaty dwu[iłciowe. Hol Nar. 160. WIELO -
ZEŃSTWO, a, n. , polyyamia. Mon. 75, 592, Vind.
mnoi,'oshenilva , yclikushenia ; fioxs. MiioroHfCHCTno, Miio-
roópaMie, .Miioioópa-iiiocTb . Pic "JJicliucibcrcy. Widożiń-
stwo nieprawne, gdy kto razem wiele żon ma: lecz
gdy kto dwie albo trzy żony , jeilnę po śmierci drugiej
pojmie, takie wiehiżfństwo pozwolone jest. Petr. Pot.
149. — WIELOZGOUNY. a, e, n. p. Wielozgodne spie-
wanir. Zab. 10, 205. ZaH. harmoniczne, harmonijne,
barmoiiift^ , ob. Wieloskładny , Wielosworny. WIELO-
Z.NA(".Z.NY, n. p. wyraz, który do znaczenia kilku ni-
żnyili rzeczy użyty bywa, n. p. głowa na karku, głowa
cukru, głowa senaiu. A/kt. 0'r. 5, // 5. nielbcDeiiteiib, mcbr'
bcbcilteiiD , lum mcbrcrcn 53cbciitmitjcii ; (oppos jednozna-
czny); Yind. yehkupnmeueozhen ; £cc/. MH0r03HaHeHil-
TeJbHuii, Koiopoii HMteTX MHOriH SHaifiiifl. — "WIELO-

ZYTNYiM czasem siał dab ulwiej-dzony ; onnoto robore.
Zebr. Ow. 212. bardzo starożytny, nrolt. WiELOŻYWNA
ziemia. ,/ Kihan. Di. 31. wielu ży«iąca, otcl ndlitfnb.
WiELOŻYZ.NY, a, e, n. p. Wielożyzna Certro , zdarz
aby to było plenne zboże , aby się do gumna zwoziło.
Simon. Siei. 50. w żyzność wii-lmożiia . yicIfriK^teiłb,
griiĄtbnrftit gebciib. WlEiXCZKl, WIELICZKI, a, ie, bar-
dzo liczny, wielkuchny mtentii:; fcl^r jnbircidł, frarf, groj.
Cum neyattone. Wiidekroć niewieluczka trzoda jest ludu
bożego, a ludu "niezbożnego bardzo wielka. Sekl. 32.,
Tatarowie niewieluczka liczbą naszych postrzegłszy, serca
zawzięli. Krom. 589. Kupido, chłopiąteczko z łuczkiem
niewieliczkie. ^/mor. Siei 164, \ob. Wiehki 2) WTE-
LUFARBY etc. , oh. Wielofarby.

WIEM, ob. Wiedzieć.

WIEŃCERZ, ob. Więcierz. W1EŃC0DA^VCA , y, w.; Eccl.
HbimcMaTCJb; bcr jiranigcbcr. 'WIEŃCONOŚNY, a, e ; Hott.
BkiineiiocHŁiii ; franjtraflfiib* 'WIENCONOSZEC , szca, m.;
Hoss. litimoceui; ber sitnnstrdgcr. 'WIEŃCONOSZEME, in,
«.; Leci. BtHnuiiouieiiiu ; biiii >lrttn5trnijcn. WIEŃCOWY, a,
e ; Sorub. 1. wen<:;uwiie; do wieńca należący, wiuneczny;
Słrnii}', Strauś = . Wieńcowe albo wianeczne zioła. Cn. Th.
125L — Anut. Szew wieńcowy na czaszce głównej, sty-
kający się ze szwem strzalistym. Perz. Cyr. 2, 151.

WIEŃCZĄC sobie żonę cz. niedok., uwieńczyć dok., pra-
wnemi zrekowinami pojmować ; {Hag. yjencjatli maln-
monio conjnngere; Croal. vuchati, yuchanye • ślub; liosn.
yincjatli mulrimonio conjungete , vincjatlise, priseghnuti
ctipulari in mulrimonio , yincjanie, Yiencjanje, copidalio
mairimonii; Hoss. oÓBtwiaib knpuiować . oiutimaib ,
.4lub zakończyć, pasBbHiarb , pasotmiearb rozwieść mał-
żeństwo; Eccl. nepeetiriUTiT powtórzyć ślub m;iłieński ,
jak niektórzy odszczepieńcy czynią), blirif) 'IjCrlóimip f()t<
licieii. Po wieńczaniu i ślubie. Stal. Lii. 80. Po uwień-
czeniu lat sześć, ji-dnę tylko córkę Elżbalę spłodził.
Steb. 181. •WIEŃCZALNY, a, e. n. p. Wiciiczalna żo-
ną, zreknwana, prawna; citic Cbclic^f, rtiiijclobtc , (Higt'
trfliitc, recbtmiiBidC }śxm. Ktoby dzieci nie z wicńczalną i
nie ślubną żoną miał; chociażby je potym pojął, bękar-
tami mają być rozumiane. Siat. Lii. ^Vi. WIE.NCZARKA, i,
3., kobieta co wieńce wije lub przedaje ; (^roal. yenchan-
cza, bic łlraiijebiiiberiiiii, Stróufcrbiiibcrinii. Ziele zajęczy ma-
czek służy ku wieńcom, jako leż wieńczarki z niego czynią
w Krakowie wieńce. In^d. 27. et 07. WIE.NCZARZ ', a .
m . ber Slraujiiuinber. Cn. Th. 1251 . Croal yenchar;
Ei-rl. Bt1me4t.1aTe.ib, BtHiarejb. WIEŃCZYĆ, 'WIEŃ-
COWAti, cz. niedok., uwieńczyć (łoA., uwieńczać, wieńcem
obwodzić otaczać, ozdabiać: fiiic/. yienzliati, kronati, po-
yenzali, obvenzati, pokrienzali, obkrieiizali ; Croal. yencham;
Hag. yjencjatli; Huas. BtuiaTb . yBtiiMarb , ystiiMiiBaio ,
mit eiiiem Mrnn? iniiijcbeii, iimfrmijcii . bcfrdiijeii pr. et. ir.
l'w leczony laurem. Pilch. Sali. 275, Ctoal. yenzuySn.
Kto czerpa wodę, zrzódło zawsze uwieńczać powinien.
Mon. 05, 100. Pierścieniu, co masz wieńczyć palce pa-
ni w koło. Hut Ow. 43. Na osła go wsaduli 1 jelitami
wicńcowali, jako cesarza, żarty czyniąc. Sk. Dl. 613.
(koronowalij. Miłość nasza w tych dniach uwieńczona

w I E Ń C Z Y N V - W I E NM E C.

W I E N N Y - W I 1'. P R Z,

303

zostanie. Teal. 29, 17. (do skutku przy«ie(Jzi(ina). NYień-
czyć sie , Eal. Btu^aBariica , Btiieui Ha r.iaBy iiajtEUTb.
\VlEN'CZYiNY jjlur. 1) zrękowiny , zmówmy. Ir. Mi 'Ber<
ISfillip. — 2) Wieńozyny, ob. Okrężne, obżynki , wy-
żynki. \YIENCZYSTY, a, e. do wieńców służący, wia-
neczny, od wieńca, Srniij = . Rozmaryn wieńczysty.
z którego wieńce wija. Si/r. ! 68. Baclius l)luszczcm oto-
czon wieńczystyiii. Ustrz. Klaud. 8. 'WIE.NEK = pomiolfo.
Uudi. 51, [ob. Winnik 2]. WIENIAWA, herb; żubrza gło-
wa, przez nozdrza wić. Kurop. 5, .o5, dli flCanffcS ffiap=
pen. WIENIEC, ńca, m. ; Boh. et Slov. wcnec; Sorab.
1. wienz , wieńcz, wencz , wencżk ; Sorab. 2. wennk ;
Carn. vicnaz, vęnćza , spielnik. (cf. splotj ; Viiid. vie-
nez, venaz , yiciizhizh , krieiiz, kranzl , krienzhizh ,
krona , fliapel ; Croat. venecz , vencliecz ; Dal. venacz :
Rag. YJenaz , kiUa (cf. kita), yjencjaz; Dosn. vjenac, vi-
nac, vincjac, krunna od evitja ; /ioss. fitnem, BtniiiiKt ;
wieniec, uwity z kwiatów, etc, wianek; eiii Sraiij ,
Slumenfrati;, grucl)tfvaii5 k. ł wieniec piękniejszy jest
kiedy prze[ilalany. Simon. Siei. 102. Ratonaf icii , i sta-
wał im, jako mówicie, za róiowy wieniec, lio modli-
twą , jako kwiatem najwonniejszym uMagal IJoga. Birk.
Zyg. 47, (ob. Różany , ob. Wianek). Na weselu wieniec
pannie młodój oddawano. Mon. 7 1 , 420. ^odjjCttfran; ,
Suiifcrfratij ; ztąd : Wieniec = symbol panieństwa; Croat.
parta, Strdiijd;cn, 3uiiQferM"tft- Za wieńcem dają wiano.
Zimor. Siei. óUo. ^Vdowa niemająca posagu, równą cześć
ma z dziećmi, a wieńca opłaconego już nie ma. Czack.
Pr. 2 , 9. Kiedy mąż po weselu umrze , nie wianowa-
wszy żonie nic; co jej za wieniec dać rnają . . . . Tam.
Ust. 99. W wieńcu umarła. Tr. (prawicą). Przychodzi
winszować zamiany wieńców starym obyczajem. Tręb.
S. M. 00. Miewał dowcip wieniec swój przed laty. Miask.
Hyt. 5. ( sadzono .-^ie na koncepta z okoliczności odda-
wania wieńca). — Słomiany wieniec, obelżywy, symbol
utraconego prawictwa; (S)h-oI)fran5 , ®>jmIiol ber »erli)riicn
3lingfcrfc^(lft. Munsztułuk mu obieca iMerope za koszt na
wieniec ze słomy uwity. Pcd. Syl. o2l. iNie ujdzie sło-
mianego wieńca. Put. Arg. 434. — Grochowy wieniec,
n. p. Bardzo się boje żeb\ś Wac Pan z grochowym wień-
cem nie zo.iiał się. Teat. i, 201. Cżebyś z kwiikiem nie
poszedł, bap bil iiidit ben Ścr& Dcftimmft, cf. na koszu
zostać). Jak powróci, pójdzie z grochowym wieńcem. Teat.
24. c, 48. — Lato, kłosiany wicniee .na głowie nosi.
Olw. Ow. 49. symbol żyzności, żniwa; ztąd; Ceres w
kłosianym wieńcu. Pol. Arg. 14 i. 9lbrenfranj , gn'tf?lfvanj.
Wieniec kłosiany- żyzność znaczy; tego wiec użv«ają
żeńcy , zebrawszy z pola. Petr. Ber. % R ó b. Olw. Ow.
49. Dziś zakończywszy żniwo, gromada z wieńcem do
innie przyjdzie. Kras. Pod. i , 228. (Snibtefranj. —
Wieniec poczesny, poetów, iryumfatordw ; Cl)renfrfln5,
©icgtśfranj. Laurowy wieniec. Jahi. Buk. U o (i-f. wa-
wrzyny). Wn'.vrzyn(>wy otaczał wieniec 'pi.-Ofymskie skro-
nie. Zab. 12, 17. Tryumfów nie odpracowano bez wień-
ców wawrzynowych. Olw. Ow. 52. W'ieniec żołnierski
albo wojenny u Rzymian był rozmaity : 'oiiegnańczy czyli
odsieczny , obsidioualis , obywatelski czyli towarzvski ,

miejski, civilis , murowy muralis , obozowy castrensis ,
wałowy i'n/nris, tryumfowy, zwycięikl Iriumpbarn. Warg.
Wal. GO. Budn. Apopht. 87. ■ — Aliler : Sturmowy wie-
niec, kiszka smoła oblana, ogniowa zaprawą napełniona.
Jak. Art. 5, 519." Papr. W.^ 1, 274. Ar'chel. 5, 46.
^etfifrnn,. — \Yieniec na wino, (cf. wiecha); ein 3Setn=
fniiij, SSeiiijct^Clt ber 3fieiii|'d)eiifcr. Wieniec na wino,
wiechę na piwo , krzyż na miód wieszają. Pot. Jow. 2 ,
51. Gdzie wino dobre, wieszać nie potrzeba wieńca.
Gdzie panna gładka , raić nic po tym młodzieńca. Kchoiu.
Fr, 107. (cnota sama się chwali). — .Ąstron. Wieniec
na niebie, eiil ©ternbilb. Przy hoku "klęcznia, dzicwięcią
gwiazd wity Kwitnie cny Aryadny wieniec znakomity.
./ Kdian. Dz. p. — Quoad rotund. Wieniec = koło, Sreiś,
Sirfel, Sratlj. Równinę wysokie bardzo góry otaczają,
jak wieniec do koła. Mon. 70, 816. W^ wieńcu niemasz
początku ani końca , jeno tam , gdzie go sobie kto na-
znaczy. Sk. Kaz. 507. Rozstawiwszy naokoło hufce ,
wieńcem zamek opasał. Nar. Hst. 2 , 407. Zewsząd mię
wieńcem otoczyli. Past. Fid. 126. Głód bvł wielki, gdyż
wieńcem obozy nasze nieprzyjaciel otoczył. Birk. Podz.
10. — Wieniec koło gęby armaty. Aqn. Mskr. kraniec.
iRcif, śJranj. Flisi wieniec robią z chró.slu , który kładzie
się na dołki , kiedy pojazda wytrze burtę. Magier jl/sA;'.
krążek , krąg , Jtcifciifc^eibc. Wieńce wdziewają także flisi
za sznurów na sochy przv. nbcej.icli. .Magier. Mskr. Stricf=
f*ei['eu, etridtcKer." WIE.NNY,' WIANNY, WI.\NOWY,
a, e; Boh. wenni , wćnnj : Ercl. BtHOBHUH : do wieńca
należący, bte aJforijengabe ober M\i 30Jiiblf(6a$ , boś ©egeii'
ycnnact)!::ip Detref^ub ; {Ecil BtH04ai.'!Ji1, npiuaHbifi rfo/'V:/s).
Kiedy kio chciał pani wiennej skazić jej wiano....
Snx. Tyl. 64. O pani wiennej. Tam. Ust. 103. Wienna
pani , guae dotalilium exigendi jus habel ex bonis ,
ipiae a sponso duno conjugii accepit. Sarn. bie eiii @Cijcn=
iicrmńc^tiiip hat Gdy pani wienna, będąc wdową, idzie
za inszego męża , tedy bliższy onego imienia , które
dzierżała w wionie , mogą ją pozwać do sądu ziemskie-
go.'7arn. Ust. 104. Wdowa mając wienna oprawę na
dobrach meźa swego, bliższa jest otrzymać wiano swe,
przed inszemi wszystkicmi długi , które się po namie-
nieniu wiana stały. Szczerb. Sa.v. 465. Kiedy maż na-
micui wienna sumę 'żenię swej przed świadkami , tedy
żona wiana swego przysięga dociiodzić może. Szczerb.
Snx. 465. Wienna posesya. ib. 58. Wienne używanie
dóbr. ib. 'ii.- et 258.
Deriy. sub verbo : Wir.
WIEPRZ, a, w.; Boh. wepf; Slov rezan"i braw, kanec;
Hitng. kan : Sorab. 1. klinucź: Sorab. 2. patsch : Carn.
preshizh , fcf. prosię); Vind. kestreim, neresiz; Croat.
praszecz , kernyak , prasecz zkoplyen , bule; /)«/. yepar
fl/jpr ; 5o.«H. vepar . divjiprasac, krrimak, prasac, prasę;
Rag prassaz, prasaZ , kermak , xijrnik fcf. żerj , scko-
paz (ob. Skop) , (yepar aper) -. Slav. kermak ; £ce/. eenpb
40M0Bbin . (eenpb AnKifi) ; Ross. Benpi; — 1) dzik, (cf.
Genn. 6ber ; lat. aper . Wieprz, świnia, osobliwie sa-
miec trzebiony; cin maimlit^cś , bc|oiiber-j oerf4iiittene8
2i|ii'ein , etn Scrij , gafcIBcrg. Świnia samica ; kiernoz

304

W I E V n z A R z - W I E U A.

W 1 E R A C - \\- 1 E R C I E C.

samiec cały, fcf. kierda , knur, cf. chuj), wieprz, po-
kładany. A7uil. Zw. 1 , 284. Prosięla przez Irzebicnie
i kiernozów staja się wieprzami. Cresc. 567. Koń spa-
sły, wieprz karinny. Zab. 15, 411. Wieprz dziki, ob.
Dzik. — Pożytki z ukarmionycli wieprzów, mięso, sło--
nina , szynki, kiełbasy, kiszki, kompie, schaby. ŁaJ. II.
N. 185. Lczy on jak wieprz w karmniku llrj. Zw 56.
(do uirzogo, tylko sie tiiczy(i). \Vie(>izów karmienie ; Etcl.
BenpenuTaiiie , BcnpenacoucTBO , poreulgiio. Cn. TA. 125"2.
Wieprzów karmiciel . 'wieprzopas; EccI. eenpcnac^ ,
Benpflp-Ł ; -■ WIECRZAUZ . a , m. , handlarz wieprzami ,
ber Sc^iDeitimaftfr , SdiroeincbmiMcr ; świniopas, Sd;ii)citiC'
^Ut\)tX. Z żywego wieprza żadnej pan nie ma korzyści.
Zah 15, 410 (bo^Mcz i ŚAinia, po śmierci zwierzyna).
Au;.;iist cesarz wolał u Heroda być wieprzem, niżli synom.
Biai. Fnst. 12.1. Jak plugawe wieprze imano pijanych po
karczmach i ulicach. Tward. Wl 145. Eecl. BcnpcTByio ,
CBiiiiiii n0406H0 'iKnBy , Graec. cv(io. Wieprz , ci. szcze-
cisty kwiczoł. Mon. 69, G06. Wieprze, świnie, trzoda
Boh. ceriiy dobytek, weprowy dobytek. — 2) Geogr.
Wieprz, rzeka w ['olszcze. Wyrw Geof/r. 21, fii: Jliig
iii ^tolfii. WlEfMtZAK , a. m , \VIEI*RZEK, pizka, m .
WIEIMtZASZEK , szka , »<., dem.; Boli. wcprik; Bosn.
el Hag. prasccicch , ob. Prosiak, prośniak, {flag. ve-
pricch ' mały dzik, warchlak); Eccl. cbhuchoicb , nopo-
ccHOKi; {Hoss. Benpnui , Eenpifiiimi ■ warchlak); ein jiilt'
gcv SJiTg. W spiżarni je£;o ledwie chuda zobaczy z wie-
przaka łopatkę. Z'ih 11, 191. Porcellun . prosiątko, wie-
przaszek. ilącz. Jęczmień wieprze tuczy, prosięta też
bez rzezania wieprzkami czyni. Sgr. 969. 'WIECRZO-
KSZTAŁTY, a, e, na kształt wieprza; Eccl. Beiipenii-
4Hbiii, Grae<-. yotoouStji , bpnjgcftallct , iiuc fin t£d)iuein.
WIEPRZOWINA, y, 2.; Boh. wepfowina ; Vind. fYinina,
l'vinske mcfsu , Tyinsku ; Croal. szlaninzko mćszo , (cf.
słonina); Boiu. prasecjevina , svignina , meso prasccje ;
(Hoss. uenpima ' dziczyna) ; wieprzowe mięso, świ/ima ,
Sd)i»cincfici|'d;. I żydzi i Turcy niektórzy lak dobrze je-
dzą wieprzowinę jakoby flis na szkurie. Haur. Sk. 59.
Cielęcina u nich tak jest tłusta jak wieprzowina fam.
84, 889. Wieprzowina w occie z czosnkiem gotowana
Boss. Gy>KCHiuia WIEPRZOWY, a, e; Boh weprowy;
do wieprza należący, ©tbrodllC < , 6(icr«, Sorg = . Wieprzo-
wy, swiijskieŁ;o wiepiza , śivini. Cn. Th. 1252. Wie-
przowy, dzikiego wieprza, dziczy, Bosn veparni; Hag.
yep.irski apriniis-, Russ Bcnpiii , BcnpeeuTi , BenpiiMuri;
SilPfcbiuciii < . — g. Butan. Wieprzowy albo świni Chleb,
Gduła ziemna, świni Orzech, panis porcinus , (sniibrot.
Sijr. l'>i'l. WIEPZY.MEC , ńca, m. , świni chlew, świnnik.
Cn. Th. 1252, Eccl. Bcnpflpiifl , ber Stfurfiiiciłiill, Gnii'
fłnll. — ^. Botnn. Wieprzyniec, Gorzysz świni Kopr,
świnia Wesz, siarkowy Korzeń , jeleni Korzeń, sarni Ko-
rzeń, peucedanum , liście ma przy samej ziemi szczecia-
ste , jako szczeciny wieprzowe, (oaiiiendjcl , Jpaarffrfliij.
Syr. 195. hluk. Ugkc. 2. 173. Bosn. moracma.
WIERA , WIEIIĘ; i Huh. weru ; Slov. weru , ba wcru , wrru
tak; Soral). l.weru, zawestże zaistej ; prawdziwie, iście,
zaiste; iDirfItd) , irnbrlid), trnuii, fi'itivnbr. Gdy się *za-

chmura, ii się srogiego gromu 'nadziewamy , toż dopiero
narzekamy, mówiąc, iż lo już nie dirino , wierę będzie
coś złego. Hej. Host. Soft. Wysoki a wiere królewski
duch był Leszka , który wolał monarchia niż Gaworka
stracić. Krom. 213; luere). Wierę odrzucać trudno tak
grzecznego. Pasł. rtd. 105. Lepiej miłości wiere nie
próbować, Niż skosztowawszy, suszyć się i psować. Pasł.
Fid. 122. Wieręć mi się też gra uprz\kizyła. 16. 153.
Młynarzu I sa tu ryby ? C-. Są , panie mój ! A. Wieręć nie
wiem, by były! R-. Wieręć nie wiem, panie mój! Hys.
Ad. 38. (a biało ? biało ; a czarno ? czarno) ! Wiera .
lak. (gniewając się), takli lo! a tak to! trnuil ! fllfp ! 10!
Wierę! niecnoto, teraz pochlebujesz . Teraz mie chWra
wdzięcznym tytułujesz. Pas'. Etd. 108! — g. Wiere •
nawet, fpgar. Wszyscy co nową ewanielie przynoszą, Ly
też wierę 1 aniołowie byli, są zwodnicy. W. Fosl. W,
3, 194. Łaska boska pokutującym obiecana, by teł
wierę mieli na sobie grzechy wszystkiego świata. IV.
Post' W. 281. WIERAĆ się rec. niedok. ; Boh. wefowati
se ; często potwierdzając wiera powtarzać, oft fajfll :
irabrlid)! be\) metner Jrcii! Nie wieraj się, wierzęć ; ne
jures , sdlis credu. Marz. Łakomy wiera sie częstokroć
albo przysięga Hrbsl. Nauk 1 , 3 />.
Pochodź, pod słowem : Wiara.

""WIERCIADŁO , ob. Zwierciadło.

WIERCIEC . wierciał, wierci ci. niedok., uwiercieć, zwicr-
cieć niedok.; Boh. wrtati , wrtiti , brliti , (brl toeia in
arboribus silcestribus natura vel arte faclus , ob. Barcj;
Slov. wrtiim ; Horab. 1. wercżu circumogo ; Carn. sver-
tat, vertam < wiercę, (vertim ■■ kręcę, cf. Lat. verle-
bra); Vind. vertati , sverlat , ( verlili > kręcić, toczyć);'
Craal. vertati , verlam , vertanye , (verl, verllenka lora-
men, yertili > kręcić), dubzti , dubem , (cf. dub";; Bosn.
yrititi, (svrridao , syerdao , sverdliccli , svrridlicch ; Slop.
sv2rdao); Hag. yarlliilo, provairt (świder), vartji-tli ; Dal,
yariili ; Hoss. CBep.iiiTt, i'ui'p.110 , iCBCpiiyTL, BeprbTb, csep-
Thiuaib kręcić), 6y pacnTb, (Bcpr.io. CBep.io. óypaBi, coep-
AC.n; Ecil CBcpjeji, CBcpA-io, BepTUJbue świder); cf. Lał.
foro ; Hung. Iiirom , furok ; fcf. nostr. wartać , wracać',
wrócić, ei. Lat. yerto, versi) ; — wiercieó, świdrem obra-
cając dziurawić, świdrować, cf berować ; Germ. lio\)Xtn,
ciii 8pi^ bo()rcii ; [Graec. ntour ; .-IruA. berren ; /y«4r. baar).
Szczejiienie wina w brzost . zwierriav\szy go berarkiem
aż do drżenia, nie prosto ale pochyło. Cresc. 1 ol.l. Jak
ambrę uwiercić . jak kto z niej gałki albo pacierze chce
toczyć. Slesik. Fed. 242. — .-inat. Wiercenie, trepann-
lio , przedziurawienie czaszki świdrem. Ferz. Cyr. i,
294 — Aliter: W'iercieć co w donicy ■ rozcierać, mit
ber Seitffiutle ctti'a^ reibeit , jcrreibcii. Zioła te pospołu w
donicy wiere. Biel. S. .V 57. — Fig. Obmowcy sła»c
cudza jako czerw' wiercą i dziurawią Birk. Chodk. 20.
(uwłacz.iją jeji. — Aliter: Złość, którąm broiła, »u-
miiienie mi wierci. Papr. Koi. F b. (gryzie, ftf bfiSt, Mgt
Hi ©CiiitlTen). — §. Transl. Wiercieć co , albo czym •
obracać czym, ciiiM^ ()cruiii brebfii , f(t)i'itttln , fdjHJfnffn,
idfiraiigen. Wir-rcemem głowy na co nie pozwalać. Kr»i.
Ob. G 5. Koń len zdaje się coś "ciiodziwego , 1 ogonem

w I E R C I B I S z - W I E R C I M A K.

wiERGiPiETA - Wierność.

303

wierci. Ali), na ]Voj. 12. fkręci, macha). To ciska za-
dem, lo ogonem wierci. Pot. Jow. 2, 22. Chłop ręce
lamie, próżno pięta wierci, mvśli, ucieknę, ale znowu
rzecze : a któż przed smokiem skrzydlatym ucieeze ?
Jabl. Ez: 28. ( kręci się zatrwożony ). Dworzanin twój
modny, piętą przed tobą i za tobą wierci. Mon. 69,
003. wicreipięlkuje , nad.skakuje ; mifipriiigeit , aiiipaffcn ,
gcidińfiifl t{)mt urn jemaitbcn tmim; {Yind. pohaikuvati.
manzigojati ; Ross. Kjóapnib, TOpiiTb bb npnxo!Keii , cf.
progi wycierać). — g. Recipr. Wiercicć się, obracać
się, kręcić się, fid) Łenim trcŁcn ; Boh. wertnauti se.
Padnie tocząc krew' z siebie, a krwawa kąsając Ziemię,
w swej się własnej krwi wierci umierając A. hchan.
320. (wala' się , er irńljt ftd; in fcirtcm 93httc ^m:m). Stra-
szno na tę twarz patrzeć, gdy one zapalone oczy we
Jbie wiercić się będą, jako u szalonego. Wer^s;. Reg.
120. Wiercące sie oczy, i tam i sam sie miecace , emis-
silii ociili. Mącz, — Wiercić się, uwijać się, kręcić się,
krzątać się : fii^ benim tmmiicln , fitb brebcii , tiinmiEln.
Lata z kąta do kąta, wierci się i kręci. Nieme. P. H. 4.
Kiedy już u nas gore, tuż się dopiero wiercimy a za-
biegać chcemy. Hej. Zw. 134. G.dy się 'zachmura , toż
dopiero narzekamy, toż się dopiero wiercimy, mówiąc:
iż to już nie darmo, 'wierę będzie cc.ś złego. Uej. Post.
■S 3 fe. Gdy trzeba żołnierzom zapłacić . wszyscy się
wiercimy , zkądby kopy dostać. Star. Ref. 57. Wierciał
się król czeski w ścisłości wielkiej dla rozruchów do-
mowych ; 'jersahaltir in magnis angustm. Krom. 757.
Gdy słyszał to oskarżenie, zaczął się wiercić i do ludu
odzywać. fii>/. 503. Wiercieli się tu mądrzy, ni na haku.
Wad. Dan: 30. Myślą sie i tam i sam szybką wierci.
Wad. Dan. 252. Wiec się w-icrcą , wiec się skubią
około 'liczby, około regestrów, nie wiedząc jak maja
co czynić. (Jlicz. Wyeli. J 4. Jak ma niebezpieczeństwa
ujs'ć , umysłem się wierci, ih. 8. — Simil. Wiercą mu
sie łzy z oczu. Hej. Wiz. 183. {kręcą mu się łzy w
oczach , bic J^rńncn tittcn ilm in bte Sliigcn). Wierci się
co przed oczami = snuje się, miga się, ci fd'll'Etit 1>0X
ben JliiijCn. jNie dba on nic o cnotę, nie lęka sie śmier-
ci , Choć się ti ustawicznie przed oczyma wierci. Hej.
Wiz. 80. — Wierci sie w głowie = kręci się, ćmi sie,
przewraca się głowa ; e§ gf^t eiiicm im Sopfc ^eriiiit , ber
Sppf iinrb i^m fdjiinnblic^. Dziwnie się wszystko wierci w
tej tam głowie , Poznać to z postawy, poznać i po mo-
wie. Hej. Wii. 89. Rozumu wszem nie staje, mózg sie
w głowach wierci ; dffic:l ars , aniiniqve eadunł. Zebr.
Ow. 28i. 'WIIlRCIBISZ , a . m. , niestatek, stateczny by
wiatr, eiii (iupcrft yerdnbcrlidier ?Dien[d). Mógłbyś ich pro-
teuszami , chameleontami , albo jakienii wiercibiszami na-
zwać , byś jedno jako mógł wyrazić ich taki niestatek.
Birk. Exorb. E 5. WIERCICIEL, a, m., wiercącv, śvvi-
drzacv; ciner ber foDrt , ber Sobrer; Hoss. cBep.in.itmnK^B.
WlEIiCl.MAK, WIERCIOCH, a, m. , wałek do wiercenia
czyli do rozcierania czego, n p. maku w donicy, bic
Sctbefdulf. Gdy jabłka uwrą , ugnieć czyście warzęcha
albo wiercimakiein. Sienn. 302. Prov. Gdzie donica rzą-
dzi, tam wiercimak błądzi. Lek. C A b. Haur. Ek. 178.
Sltumik Lindego uyii. 2 Tom TI.

(biada temu domowi, gdzie krowa dobodzlc wołowi). —
^*. Ciskałem wiercimakieni , strzelałem i z kuszy. Mat. z
}'od. A 2. kamieniem lub też palicą.? W1ERĆ1P1Ę1'A ,
y, m., WIERCIPIĘTKA, i , m., t/em., fircyk , krzątający sie
nie potrzebnie, nadskakiwacz , uwijający się Lez celu;
Boh. słupka, (ob. Stopka) ; Carn. postopazh , ( cf.. postą-
pić); Ross. MOTyiUKa, (cf. molek , motonidło); eiii $afcn=
fiip, Siiftfpringcr , gefdidfiiger SOiuffiijgdnger. Panowie młodzi
swawolni wierciniętkowie smagli. (Ainp. Med. 410. Tłum
się w około uwija wicrcipiętów pustycli , Ci mają cały
zaszczyt z historyjek tłustych, Weg. List. 18. Mon. 73,
592. Co to za zbytek trzymać darmostojów, wiercipiet-
ków, kręciwąsów , darmojcdów, moczymordów. Mon.~i,
483. Z mego Filonka hoży wiercipiętka. Teal. 54. h, 05.
Dziwne na świecie widziałem odmiany , starzec poważny
stawał sie wiercipięta etc. Znh. 7, 171. Nie słuchaj
tego wiercipietki. TenA.' 28. b, 26. WIERCIPIETKOW^AĆ,
ob. pięta wiercieć. W"1ERCIP1ĘTI<0WSK1 , a , ie , do
wiercipiętów należący, §a|'enfiiC = , giiftfpriiigcr = , 25iiib6cn=
tel = . Fizyka wiercipietkowska. Men. 69, 668.

WIERDUNK, ob. Wiardynk

WIERĘ, ob. Wiera. WIERNEK , rnka, m., WIERNIK, a,
»n., W'IERMS, ia, tn., den.; i) konfident, wchodzący
do tajemnic czyich, ber 3>CVtrniitC ; Yiiid. radovidenik ,
perjasnik, luhlenjk ; [Croal. yernik ; Bosn. yiernik spoiisus,
zaręczony, pan młody) ; fioss. rariHOBijeifB, BpeJieHiunK^ ,
Był ten zuchwały kochanek najpoufalszym książęcia wiern-
k:cm. Aiemc. Król. i, 113. Ryłeś wiernkiem trosk i
ukontentowania mego.. Teat. 18, 21. Zrobił go wszys-
tkich tajemnych rad i. spraw swoich wiernikiem Slryjk.
428. Strzeż się ofertowniczków , którzy ci się wierni-
knmi czynią. Fredr. Ad. 19. • — 2) 'Wiernik , wierzący,
wiarę mający, wyznawca; ber ©Ifiiibige , ber 55cfetincr ei=
iiev' @[aiiliciiś; Carn. virnek; Vmd. vernik, yeruyauz. Xa
wyspie tej Mahometa mieszkały wierniki. frzyb. Luz. 29.
Cerkiewni wiernicy. Zimcr. Siei 250. Ci dzisiejsi wier-
nicy, którzy co dzień nową sobie wiarę stawią. Sk. Kaz.
335 b. (wiarą narabiajacy, 'GMciublcr). — Oppos. Niewier-
nik , wiary niemajacy, nie dotrzymujący . Cnrn. najoyir-
nćk ; Hag. neyjernik , hudoyjernik ; Crout. neyerecz , ne-
yernik, fiit Unglmilnger , niigctrciicr. Taki nie jest wier-
nym, ale niewiernikiem. W. Posl. Mn. 416. Słuchaj,
a nie bądź niewiernikiem, ale wierz. Obr. 70. WIER^N'-
KA, WlERiNECZKA, WlERMSiA. i, i., konfidenika, bie
SSertrailte ; (Croat. yernicza , zaruchnicza; Bosn. yjernica,
yirenięa , zaruenica sponsa }. Medea się^ modli: Nocy!
wiernko skrytości i Irojgłowa Ilekato ! Zebr. Ow. 166;
(orcanis fidissima). Ciebieć to za wierneczke do na-
szych spraw biera , Czego nie dokazuje piękna Noc z
Wenerą! Zabl Amf %. Nikomu nie było wolno nawie-
dzać królewną , krom starej babie poufałej matki wier-
nisi, która to miała w zleceniu , ahy ja jak mogąc, tra-
piła. Mon. 65, 597. "WIERNOCZYNNY, a, e,' sumien-
nie postępujący, szczery, trcu iiiib geniiffen^aft bonbeliib.
Monarcha , acz potężny , nie, nie ma , jeżeli serca wier-
noczynnego sobie nie ogarnie. Zab. 10, 587. WIER-
NOŚĆ, ści , z.\ {Boh. et Slov. wernost ; Sorab. i. wer-

39

506

W 1 E r\ N Y - W I E H S z.

WIERSZA - WIERSZOKLET.

nofcź , rwernofcź, wernofcżi*ofcż prawda, prawdzi-
wość; Soriib. 2. wiernofcż prawda; Curn. yera , sviest,
svestóba , svestust ;" Yiiid. syeslust , sviesloba , vera,
sviest, sveshifzhina , f per inojei veri = na uczciwość J ;
Cioat. vern6szt , ycrnozt; Hag. yjernos , vjerra = wiara,
oppus. nevjernos , nevjerslvo , nevjerra , hOilost, ( cl",
chudość); Bosn. yjcrnost, virnost ; Dul. ycrnosst; Hoss.
uŁpiiocTi , oppos. iicB-ŁpuocTb , iieBbpcTiiic, neatpcTBO'
nieprawda ) ; — wierność , zachowywanie wiary , wia-
ra , bie Imie. Jeżeli w jakiej spranie sami przyto-
mni być nie możemy, dopomac;ająca przyjaciół wier-
ność nas zastępuje. Siem. Cyc. i 2 i. Przysięga wierno-
ści. Wyrw.- Iitofjr. 125. (ob. HoJd . Iiomayium). — g.
'Tilul. eucles. Wasza wierność = vyielebność, .'podjuilirbcil.
Posyfamy do rąk wierności twćj otwarły uniwersał abo
paszport. Weryf. 10. Wielebnemu Teodozemu Wasile-
wiczowi, archimandrycie S/uckiemu: Dano nam sprawę ,
że wierność twoja ubogich poddanych ciemiężysz.... (/
Au;.). Aur. l\t 58. — WlEfl.NY. •WIElłZEN, na. ne ,
WIEK.NIE adv.; Boh. wccny; Slov. werni , wurny; Sorab.
i. i'wC'rue , wcrnć, wernofcźiwtS, wierni, fwierni, we-
riwne, (za werno reu^ra) ; Sorab. 2. swerne, werni,
werne , wefcźe ; Carn. virn , vernu, svęst; Vind. veren,
ycrn, yernu , yercyreden , sviest, sveslu , syiestoben ;
Croat. veren ; Dal. ycran , uzdan ; Slao. viran ; Bosn. vjc-
ran, yiran , yjerni ; Haj. yjerni , yjeran, {oppos. nev|e-
ran, hudoyjerski ). vjeróvni fide digntis; Ross. stpiiMii ;
cf. f,«^ verus; Genn. ma^X ; Ga/', yrai , yerite . (ob. Wia-
ra); — I) wierny, wierzący w co, wiarę mający; g|du»
b.jj, ben ©aiiilisii ^aDcrib. Nazywamy wiernym, który w
niczym nie wątpi. Karnk. Kai. II. Mufty. osądziJ , że
ten sam niewierny, ktoby janczara miał za prawowier-
nego. Ki')k. Tark 182. 'Pam. 83. 471. (cf kacerz , he-
retyk). Białogłowy niewiernej albo herelyczki pojmować
się nicgodzi. Sz'-zerb. Sa£. 224. Ty jesteś heretyk nie-
wierny. Souiit. 68. (nie prawowierny). — 2) Wierny,
niezdradziecki, wierności dochowujący, wiary danej do-
trzymujący; tren, gctrcu. W urzędzie swoim wierzeń być.
Sax. 1'ori. 29. Big wieczny, nieodmienny, wierny. Karnk.
Kai. 297. Wiernego trudno nal.-żć. Cn Ad. 1250.
(wiara, rzadka rzecz J. Nikt nie dufa zdrajcy, iż tym,
którym wierzeń być miał , wiarę zmienił. Lraz. Jei. A a.
i b, ( cf. zmiennik). Nie przyznasz się panie do tych,
klórzyć niewiernie służyli, ale przeciwnymi albo obłu-
dnymi byli. Wiśń. 237. Wiarę dziś niektórzy tak nie-
wiernie traktują IV. Post. W. 3, 296. ( wykrętnie ). —
^. Wierny palec, złoty, pierścieniowy, czwarty palce.
Sienn. 419 Spirz. 192; palec ser.iccżny. I'ijt. Arg. iii.l,
Ecd. 6jH30cpc4Huri . iiepcTiiecuri , ber (5)iilPfiii(icr , ber
uicite Singer. — § Tu. Wiernie nam miły < lytuł archi-
rnandry. ie oJ królów. Kur. /'et 58. licber ©etreurt.
WIEP.SZ, a, m.; Buli. wers; Slov. rśdek , wers; Sorab. i.
peszniczki rjad ; Sorab. 2 wcrsch, szniuga, szmużka, (cf.
smuga); Vind. yersta . zailza , (ob. Warsla); Croat. rc-
decz , szluyored ; Husn et Hag. redak , oragn ; Slot), re-
dak; Hots. ntpiua ; Lat versus (a Yerbo yertere , cf.
wracać j. Wiersz prosty w pisaniu, lima, rzęd; (ine

3cile im Sd;rcibcn , einc 8inif. Wiersz liczby, rząd liczby,
wypisany linią |)rosta od reki do reki. Solsk. lieum. o ,
HO. Wierszami, rzędami, liiiia.nii Hoss. noCTpoiHO. —
Wier.<z w biblii , jedna z cząstek , na które sie dzielą
rozdziały, ein 'litrź in ber Sibel. Pierwsze wydanie biblii
Leopoitly jest bez wierszów ; w drugim są wiersze na
brzegu znaczone. Ld. — g. l'oet. Wiersz poetycki ,
jeden z tych, któremi co w wiązanej mowie opisują,
Slov. wers ; Hung. vers ; liosn. vcras od pieśni ; Eccl et
Ross. BtpuiTi , cTiLYi , ein 25crś eiiiee 0)cbi(^teff. Nie do-
bra harmonia w poezyi , kiedy sens wiersza w wiersz
me wypada , ale się na początek następującego przenosi.
Gol. Wym 597. — §. Wiersz, wiersze, rzecz jaka
wierszem opisana, poezya , wiązana mowa, Slov. wer-
śowe , mluwospew, spewomluwa , spewonec, wazomlu-
wa , speworailek , wazospew , spewohlas, spcwowni ;
Hung. yers ; \'ind. Imillik, fmiflenka , (cf. zmyślić); Hoss.
cTiixoTBopeiiie , '^i'r|c, ein ©cbii^t. Nie wszystko to jest
wierszem, oo się nim nazywa. Są to rymy. są słowa,
lecz na duchu zbywa. Dmoch. Szl. H. 13. Przystojniej-
by mu rybne wiersze (ob. Wiersza) składać, .Niż nad - -
[loelyckiemi piórom wierszmi władać. Czmh. Ir. C o.
Takie wiersze przedtym nic były słyszane, Które mogą
przy wdzię^-znej lutni być sfiiewane. Lib. Hor. 101. —
g 'W naszym języku niemasz szczególnego nazwiska
elegii: ale co do innych rodzajów poezyi należy, to
ogólnie wierszem zowiemy. Gul. Wj/tit. 409 . (cf, pieśń).
Deriy. wierszyk , wiernysko , wierszynu ; wLersiuklet ,
wierszopis , wierszolwurca , wierszopiski , wierszopismo.

W1ERSZ.4. -WIRSZ.A, y, £.; Doli. wr.se. (wrstewnice /i-
scella , sporłula) ; Slov. wiśe ; Sorab. 1. werscha ; Soyab.
2. wersęha ; Cani. yorsha , versha, bersze. ribneza , ray-
shel, shtibleza; Yind. yerfha, mreshe ; Croat. yerssa ri-
bichka, verse , (ycrsay manipiilorum in ortem appoulio
ad excutiendum) ; Dal. yarssa ; Hung. yarsa ; Hag. var-
scza , dem. yarsciza ; Bosn. yarscja , yrriscja za ribba , i
yrisccc za l)itti<ti ribbu ; Hoss. uepuia, nepeio , Banja; I-
Eccl. Bepóll puóiihic fanes piscalorii ( cf. wierzba);
(ópC4HHKl sieć rybia); — wiecierz, plecienie czyli kosz
do łowienia ryb, Uerm. bic SJcilfe, rfift^reufe , (ob. Wira-
szka). Z 'prącia albo z wielkiego sitowia czynią na ryby
wiersze okrągłe. Cresc. 645. Wiersze te mają podo-
bieństwo do sieci ; robią się z cienkich długich wierz- ■
bowycli rózg, na kształt lejka. Kluk. Za: 5, 219. —
g. .Altiis. timil. Z wierszów, jakom doświadczył, mam
pożytek słaby, A chłopcy w wirszo łowią i sowy i ż«by.
Kchoiu. tr. 75 Jako w złej wierszy, albo nienasyconym
ojczyzna Erebic , dotąd marnie przepada. Tward. W i. 46.
(w złej toni, w matni, in grofcr (Scfabr iinD "Kfrroirruny).
Spadł, jak żaba z wierszy, z swoji-j nadziei l'ui. Si/I.
377. spidło mu z grzanki . er fiel ani ben 25i'lfcn. Spa-
dła z łaski królewny jak żaba z wierszy. Pol. .\rg. 149.
Odtrącił w zad nieprzyjaciela , jak żabę z wierszy. JM.
Huk. V o b. — jj. Herald Wiersza, herb; wiersza zło-
ta w polu modrym ; na hełmie trzy |iióra strusie. A'w-
rop. 5, oTi ; ztąd imię Wierszowców. Biel 59.

WIERSZOKLET, a. m., co wierszyska kleci, wiersiorób,

WIERSZOPIS - WIERUTNY.

WIERZĄC - WIERZ li OWIEC.

307

cin ftJcimfdłiliibt. Mozę kto być bardzo dobrym wierszo-
kletcm (lursifiralor , ob. 'Rymarz), a zl\m wierszopisem.
hpez. G. 5, p. 220. WIERSZOPIS, a.' m. , W'IERSZO-
PISCA, y, w., WIERSZOTWORCA, y, jn., Olw. t»w. 612;
Boh. werśowec; Stov. werśównik, speworećnik , wazo-
niluwec, spewomluwnik, wazomJuwnik , wazospewnik ;
Cr.-iat. spevoreziinek ; Ytnd. fmilMenik , fmifhluvavz, (cf.
zmyślaez) ; łiag. piesnopjevalaz ; /^oss. CTiiAor.TarojareJib ;
Etc!. Bipiueniicem ; poeta, ryiiiopis, rymotwórca , ber
i?id)tCV. Pomiędzy tysiącem wierszopisów, rzadki jest
prawdziwy poeta. f'ol. Wijm. 59G. Wierszopisca sJa-
wnv. Dwór 'J 4. WIERSZOPISKA , i, ż , Zab. 1 , 45 ,
WIERSZOTWORKA. A'. Knm. która wiersze składa, poe-
tria, ^ic !?id)tcriiin. Wiersąopiska męskiego umysfu.
Mon. 75, 706. WIERSZOPISKI , a, ie, od wierszopi-
sów , poetycki , S^ici'tcr = . Listy wierszopiskie. A. fam.
4. 72. bi(i)tcn|d)C epiftdn. WIERSZOPISTWO , WIER-
SZOPIS.AliSTWO, a, u., nauka o wierszach , czyli o wią-
zanej mowie, vyierszopistwo. A/łcr. G. 5, p. 80. rymotwór-
slwo , sztuka rymotworcza , bie Sidjtfiiiift ; V'('nrf. finilhlu-
Yanska snanost , ymetainost; EccI. Btpuiennęame. WIER-
SZORÓB, a, m, veri)fe.v. Czart. Mi/śl. 12i ob. 'Rymarz,
wierszoklet, bcr 3Jc!mmac(]cr. WIERŚZOWNY, 1. WIER-
SZOWY, a, e, 0(1 wiersza, do wicrszów należący; 2>er»=,
©cbic^t',' Sid)t>; Et cl. CTnxoBHbii1. Febus mi dal naukę,
Imię poety i wierszową sztukę. Lib. Hor. 99. Wierszo-
wny, rymowny, co ku wierszowi należy, melricus. Macz.
Nje wierszowna mowa, prosaica. i/qcz-. nie wiązana , wol-
na.— (2 WIERSZOWY, a, e,- do wierszy rybnej nale-
żący, DJfii§> , gifdjreiiś = . Wierszowe pręcie). — WIER-
SZYK, a , m , tłem. Nom. wiersz; cin ScrśĄicn, flciner
3>'ci''J ; Slov. werśik ; Hung. yersetske ; Hag. redak, ( cf.
rzędek; ; Ross. cTpoqKa , CTiiniOKŁ. W szkołach tych
niczego się nie nauczy, tylko szczebietać po Łacinie,
wierszyki klecić staroś>vieckim gustem. Mon. 70, 2.
WIERSZYDŁO, WIERSZYSKO , a, n, WIERSZYNA, y,
2, rontemn. nikczemny, niewiele wartujący wiersz: cin
cicnbcr $cr^,cin miicraMcs ©cbidit. Ploclie nucił wier-
szydła. Zab. 15, 403. Ztibl Wierszydła klecić. Zub. 9,
121. Skleci g.ijda wierszyny. Zab. 12, 100. Wierszyk
kleci po kopie w godzinę. Zab. 10, 558. Izyck. Bal.
Sen. 43.

WIERTEŁ, WIRTEL, tla , »».; Boh. wertel , wert\lek,
z Niem., hai Sjicrtcl ; — 1| ćwiertnia , pewna miara na
zboite , ciu ©ctrcifcmap. Wierteł Kaliski, mniejszy dvyo-
nia garcami od korca Krakowskiego lub ćwiertni Toruń-
skiej. Cu. Th. 504. Wierteł Poznański jeszcze mniejszy.
ib. 1254. — /'rov. Nie trzeba męża wiertelem mierzyć.
Kchow. 268. (chłopa w korzec nie mierzą). ■ — 2; Wier-
teł , ob. Wi.',rdunk.

WIERUSZOWA , AerA ; kozieł w polu białym, od głowy
czarny; druga połowa, szachownica na nim. Kurop. 5,
55, cin (irnMlTc? SSarpcn.

W1ERUT.\Y, -WIERUDNY, 'WIRUDNY, a. e, f cf. 'przyru-
Iny), istny, prawdziwy, w najwyższym stopniu ; llinl)rlJaf=
tig, a(^t, ijan5 anJgcmattt , nmbr , lei&fiaftig. Wirudną
prawdę mówisz , ipsissimum verUalem. Macz. — Ipsissi-

mus , wirudny, prawdziwy, prawdziwie ten. Macz. Nę-
dza wierutna była za panowania Heliogabala. 6'o.s7. Cer.
122. A coż to za wierutny przypadek! Teal. 50, 84.
(fatalny). Ten jpan hrabia, wierutny hołysz, leal. 9,
28. Łotry wierutne , których sprawiedliwie już dawno
należało powieszać. Teał. 49, 58. Ipsissimus nebulo , wi-
rudny łotr. Macz.; cumiilalissimus. ib. Zdaje on się być
ze zdrady i niecnot uczynion , jakoby go ze wszystkich
niecnot ulepił , wierudna niecnota. Macz. Żarn. Post. ilO,
Boh. praśelma, (cf. 'pra-); Slov. ge \\is;wana prefukana
selma.

WIERZĄC, ob. Wierzyć.

WIERZBA, y, ź.; Boh. wrba , (cf. sesel, śkrjpj, ćerwc-
nice. drmck) ; Sorab. 1. werba ; Sorab. 2. werba; Cara.
verba; Vind. yerba , berbouza vurba , (cf. beka); Croał.
yeiba ; Bosn. vrriba . yerba , varba , vez (ob. Wiąz) , iya,
{ob. Iwa); Bag. yarba ; Slav. yerba; Dal. varba ; Bo^s.
Bep6a, cf. TajŁuiiKŁ, cf iiea, nsyiuKa ; (cf. Ecd. Rp-EBh
postronek, powróz ; cf. Germ. fflerfte ; cf. Hehr. y'2"':y ara-
bim, salices; cf. O&rb. gńliCD ; snl>x caprea, bic 2Bcibe ,
ber 3Bcibcn('anm, bic Salifcibc, aBcrftmeibc. Wierzba, drze-
wo czasem pierwszej wielkos'ci dochodzące; liście ma
z wierzchu zielone, z spodu białawe, korę białawą,
kwiaty w podobieństwie kotek , saltx Kluk. Boil. 2, 47.
Wierzba i witvyina , czyli rzeczna wierzba , nie dosięga-
ją zdatnego wzrostu do wielkiej budowli. Mon. 74, 757.
Wierzba chociaż wpół ścięta , Płodność jej tym nie od-
jęta. Dar. Lol. 10 Rzekobrzegie wierzby. Olw. Ow 595 ;
nadrzeczne. Chroic. Job. 161. — .Mlus. Rozumie, że
u mnie pieniądze na wierzbie rosną. Teal. 51. c, 27.
(że mi z obłoków pieniądze spadają, er glaiibt, iai
@e!b n.'ad)ft mir nuf ben Sńumctt). Na wierzbie upatry-
wał gruszki. Pot. Jow 2, 8. (zawiódł się w nadziei).
On cię uwodzi i obiecuje gruszki na wierzbie. Boh. Kom.
4, 88. — g. Włoska wierzba, złotovyierzbie podobna,
czysty baranek , agniis caslus. Urzed. 521. ber Ślcnfd)I)num,
tai ^cufdłlflmm. WIERZBCA . y, s, 1) łyczko wierzbo-
we n. p- do pociągnienia kl.fmki w chałupie chłopskiej.
Włud., cin SScibenlinitb, łBtibcnftricfcI. — 2i c/pom. Wierzb-
ca , pewna miara , laska , długości 15 łokci. Zabór.
Geom. 501. cin gconictrifdKo 9)(ap i^on 15 6IIcn. WIERZ-
BIENIGA , y, z'., ziele, vyt()ra Lisimachia , wilczy ogon,
wilcza ogania, wieizeliówka, wierzbienica od podo-
bieńst\ya listu wierzbowemu, /.ysimachia purpurea ,
Sninninciberii^. Sijr. 12;)9. WIERZBIĘTA, y. m.. imię
Staropolskie, Jubł. Her.; me oltcr Jdiiliinmc , Sciberid).
WIERZBINA, y, 2., WHERZBIMEC, ńca, m.: Boh. wrbi-
na , wrbiśfe ; Sorab. 1. werbina; Yind yerbidie; Bag.
Yarboyiscte, yarbóyo ; Croat verbovina . verboyje ; Bosn.
verbiscte , yrrihiscte; Eccl naiiHa , iibhiikł Wierzbowy
gajek. Urs. cin 25ciben).'Ing , SBcibcnInifd'. Salicelum , wierz-
bicniec. ŁV.«. Gr. 125. — g. Wierzbina, drzewo wierz-
bowe , 3BeiDcnI)pIj. W kałuże vvierzbine ściąwszy po-
przek włożyć. Haur. Ek. 159. WIERZBN.A , herb; tar-
cza w szerz przedzielona, nad linią trzy lilie, pod nią
także ; nad korona kolos strzałą przeszyty. Kurop. 5, 53,
e:n genjijfe-^ 3Bappcn. WIERZBOWIEC , wca , m. , papilio

59-

508

WIEIIZBOWKA - WIERZ Cii.

WIERZCH.

salicis , motyl roczny ; gąsienica żyje na wierzbie. Zoot.
148. eiii SdjmcttcrliiitJ , ciii Stac^lfaltiT , Mc J15eiPciimpttf.
WIKhZIlOWKA , i, 2, I ) ejjilobium , rodzaj rośliny.
Kluk. Uykc. 1.200. ilBeiDcrid) , Wesołek, H{at;acz. — 2)
Wiorzbówki, gatunek jabJek , ciiic ?Irt JlepfcI. ( Crout.
verbinecz sacer ignis, quia salicis fauna curatur). WIERZ-
BOW.\lCZlv.\, i, ;., ptaszek, luscinia snlicaria. Ti. bic 5Sei=
bciimiicfc, ber 2Bciben}ei|'i(}. WIERZBOWY, a, e; {Dok. wrbo-
wy ; Sorab. I. werbane; Yind. yerbou ; Croal. vcrbov,
yerbcza , verbchicza fuiiiciilus sai:ci; Bjsu. verben , vrri-
beni; fiag. virbov; Hoss. nepóoBUfi ; Eccl. nBHun ) ; do
wierzby należący, Ś5eiPcii=. Dobry szczep w pniak wierz-
bowy kiedy wszczepiają , owoc gorzki bywa. Falib. Ci
2. Wierzbowa niedziela u Rusinów, werbnica, werbna-
ja, niedziela ksvietnia. Suk Okuł. 19. Eecl. K6pBi.Niii|>i,
BcpÓHoe BUCKpeceiiie, (Bcpóu > palmy) , oepóiian iieat.ia
Ruś gruba nie nazywa tej niedzieli kwielmą, ale 'wer-
bnoju, znacząc, że wierzbowe icb nabożeństwo bez ża-
dnego owocu duclir.wnego. Sak. Kai. U i b. Wierzba
jest jak przylepka ziemi ; dlatego o nieporządnym kocha-
niu mówią: że to są ludzie wierzbowego serca. Haur.
Ek. 165. — §. Herald. Wierzbowa , /lerA ; oh. Radwan.
Kurop. 5. o6. WIERZBOZŁOTE koszyki. Siei. 578. Zło-
lowierzbowc , yu. v.
WIERZCH, u, 7/1 ; Boh. wreli . swrcbek , swrśek (ob.
WierziMiofek), swislosf (cf. zwisnąd), ( srwslky sprzęty,
wrśjm, na kupę gromadzić); Slov. wreli , swrśek, ney-
wyżśj ćśstka netcidio , wriek . śpic {ob. Spica), hora (ob.
Góra), pahrbek, {ob. Pagórekj ; Sjrab. 1. et 2. werch ;
Cdi-ii. verh , ajz , (verh , sgor, sgorei • nad) ; Vind. verli,
kop ( cf. kupa, kopa, kopiec), ( sversh , sverg > konar,
verhuvali , nakładali , nakopali • nrigromadzić na kupę) ;
Croat. yiircli, bark (cl", birk), (6Vi)(i<. berecliini = wzgó-
rek, verzl<stan, kondyc^yi cl", warsta , verhu , z verliu
super, insujjer , priyersek = nidmiar . zyershiti , zvershu-
jem < dokonywam, sprawuję); Dal. varli ; Bosn. yrrich ,
varh , verh, pliir. yrriscje , yrrisi, varsi , versi cimu-
le od kupuisa {ob. Podczos), syrnli > nad, suarha ,
surriha , dospil.ik, konac fini4 . exilus , lerninui \ svar-
scili, ilospili /je'/t 'ere , abnjloere) \ fiag. yiirli , (syailia wi;-
/a); Slao. beirk , (syórliu ■ nad); Rosi. Bep.\l , ( BupOxx,
kupi, Bepxy, iii)uep.vt nad, wyżej , CBep.Ki prócz . krom,
BcpuiiiTb , CHepujHTk , CBepiuarb , joBopuiiiib , ycooep-
uiiiTb , dokoaezyó , udoskonalić, uzupełnić, cBcpuJiiTbCfl
do|)efnić się, ziśi;ić się, ycoBepiiiHTeJb doskon.diciel ,
udoskondacz: [..itur^Ma *s iwerszenna albi doskon.ifa .
I'im. Kun. iii, Ea-l. oepiueBie sioi;; Kpi.vov , CBep.\y ,
HiAi> ' "3d ; Bepiuy , Koimy, 2) BL'p.\Ł y tero iBupio,
iiaBopuiaio dokończyć. (NB. jak konać, kończyć, dosko-
nalić, od słowa koniei: . tak oepuiurb , CBupuiHTb , yco-
BepuiiiTb oil sFowa sep.M : et'. Lal. yertex, yerto . Germ.
33t'riJ , (^fbiriic : 3? i c b r f. Ser* ; Anglm beorg ; hi. biarg ;
Dan. bii^rj; ; Fiul. wari, wuori ; cf. Pers. avir , avyar su-
jier; Germ. ulicr, oberj; — 8-1) wierzdi . wierzchnia
czyli górna część czego, (oppos. spódi; ber Obertbcil. biM
Obere, Obcrfte. .Alembik miedziany z wierzchem i dwie-
ma rurkami Teat. 7, 58. z czapka, Didel , Obert^eil,

3lur'iiij. Cały rok jedną jeździłem karetą , co tylko \«ierzch
kazałem odnowić, a spód dać inszy. Mon. 75,705, (cf.
pudło). Zawiesisz zasłonę na słupach , klóre mają wierz-
chy złote. I Leop. Exod. 20, 52. ( maków ice złote. 3 Leop.)
Na wierzchu ' na górze , (iippos. na spodzie) pr. ei fig. ;
ubeil auf, obcn. Zawsze mocny na wierzchu, a słaby na
spodzie. Bies. roi. A 4. Put. Zae. 59. Na wierzchu .Muraw-
skie , A pod nim się gdzieś skryły wzory złolotkawskie.
Jag. Gr. A Ct b. To spodem , co było lia wierzchu.
Wad. Dan. 201. (bywa pod koniem, kto bywa na ko-
niu ; Sorab. 2. to spodne k' vyerchoju, do góry nogami).
Na wierzch ■ w górę , do góry, nai) obfn. Wychodzi oli-
wa na wierzch. Teat. 29. v, 7ł, (cf. Yind. ycrhnje, fme-
tana ; Croal. yerhnye < śmietana ; cf Obrb. CbcrJ). l'ra-
wda zawsze jak oliwa na wierzch wychodzi. Teat. 29. e,
71. Czekam na ów dzień, w którym się prawda na
wierzch dobyć , a ciemność fałszu rozpędzić ma. Pam.
8ł, 1081. Im więcej wiara potłumiona bywa i uciśnio-
na , tym więcej się na wierzch dobywa , tym wolniej-
sza i 'swiebodniejsza bywa. lV'/srt.' 242. Gniew im nie-
rychlej na wierzch wychodzi , Na ten czas bardziej sze-
rzy się i szkodzi. Past. l'id. 285. (im później wybuchaj. .
Niemasz nic tak skrytego , coby się z lekka na wierzch •
nic vyydało. Birk Cliodk. 22. Wierzchem, nie dołem, I
górą; iiarf) ebcii , yuii cbeii, obcrmarta; Yind. gor. gon, ^
nasgor„ k' yerhu; Ross. Bep.\o>i'b . uucnpb. Lekarstwo
to purguje dołem i wierzchem. Syr. 104-. Skóra bzo-
wa od dołu skrobana, wierzchem czyli ustami purguje;
'zasię gdy na dół skrobiesz, spodkiem też czyści. Lresc
io4. Dodaius przyprawił sobie skrzydła, i wyleciał
wierzchem precz. Biel. Hst. 21. przez powietrze. —
Wierzch brać, górę brać; bic Jpóbc flemiiiiicii , Ufber()niib
iiebincil. W tym pochodnia słoneczna wierzch bierze , I
Nimfa czeka, w złotym już ubierze. Mtn. Hyl. 2, 120.
(południc się zbliżało). Złotogłów ni na spodku pano-
wie , A nau nimi wierzch mają dziś marni Szarkowie.
Jag. Gr. A 5 b. (prym, przewodzą nad nimi). — Simil. Nie ,
miałbyś mocy przeciwko mnie, Jezus mówi 1'iłatowi , i
być nie była da.na z wierzchu. W. Post Sin. 175. i z gó-
ry, z ninba . od boga; wn t]>m ber, ihmii ,viimiiici, son
(Śott). — ji f^Hi/u/ Wierzch = j.izda na komu, biió ;1it'iltll,
ber Dfitt. Wierzchem jechać- na koniu, (jii ')*ffiPC) rtł'
leii. L)o wierzchu koń ■ wierzchowiec, eiil SfettiMCrb ; [Butt.
Bep.\OBUii wierzchem jadący posłaniec). Uo wierzchu
albo pod kulbnkę z.iżywają się konie dla wojska, na po-
lowanie etc. htuk. Zw. 1. 185. Koń pod wierzch zgo-
dny. Zih. 4, 81. — §. Wirrzch wyniesiony, drzewa, gó-
ry, domu . szczyt ; bcr (Sipfel , 2i>ipifl, t^ifbfl. Wierzch
domu Boh. lomenice , lomenieka. To, co ma wierzch
wyniesiony, Łacniej poruszy wiatr szalony, ilortzl. 201.
( nizkie izeczy bezpieczniejsze). Starodawny goy dąb
zetną w lesie. Potężniej runie, im wyzej wierzch me-
sie. Krlioui. Iloi. 107. Wierzchów pałacu s«ego znuył.
Warg. Wal. 204. W .Nalohi, jakoby deskami Położył,
płaskie ida wierzchy nad domami /'uj:A. iJi. 122 strze-
chy, dachy — Puet. Słuchaj wierzchu łysy, A i i rozpaczą
niech lo piekło słyszy, Na wiarę moję dziś raj wei-

WIERZCHNI - WIERZCHOŁEK.

miesz ze mną. Miask. Ryl. 9 i. (góro Jysa ! kaU-aryoj!
— _g. Wierzch ' na mierze , n. p. zboża , cziib , góra ,
naddatek' ; ber $aufcn auf ciiicm rec^t ihiCcii ?ifa^c , 5. S.
cincm St^cjfcl. Zboża mierzyć mają równo bez żadnego
wierzchu, to jest, pod strych. Herb. Siat. 51 t. Z wierz-
chem namierzyć. Cn. Th. 1234, Croiit. z verhom. Na-
pełniwszy kielich z wierzchem , wypahł go gładko du-
szkiem. Mou. 71, 9d. z wierzchem każe nalać piwa.
Bielaw. J7i/s7. o ; i ij b. Bęiia zbożi iwoje iiojnie na-
pełnione, 1 wina w prasach twoich z wierzchem natło-
czone. Prot. Jaf. A. — Fig. Bierz z swoich trosk na
mnie miarę, a chciej z wierzchem mierzyć. Pot. Arg.
40.5. (z przydatkiem, przyczyniając). — 2) Wierzch,
powierzchność, postać zewnętrzna; btc 3JiiPeu)'citc , bie
Ohrfidiftc, baś Slcupcre; Boh. swrchek; S!ov. t«arnost,
swrcli każde wecy. Patrz na wierzei) , jakirn kio we-
wnątrz, fredr. Ad. 78. (suknia często wydaje , co sie we-
wnątrz s'»ieci; cf. jak cię widza, tak cię pisza). Na
każdy rok strój nowy, więc to pokazuje Z wierzchu sza-
ta , co się w nim tez staku znajduje. Zbił. A 2 i., {So-
raft. 1. fwercha ; Hag. svarha ; Croal. zverh« ; Hoss. ua-
pyatHO; Ecd. CBume, CBunpi , cBepxy, 9vit anpen).
Zda-ć się to z wierzchu miło, wszakże wewnątrz jad
wielki. Fetr. Pol. 144. Czynili wszystko z rozkazania ho-
żego, które me w uszu ich z wierzchu brzmiało, ale
wewnątrz w sercach i umysłach ich Żarn. Post. 140.
Ludzie go w sercu i z wierzchu bardzo poważali. Sk.
Zgiu. 1, 543 b. ( fiupcrliĄi. hnieniem 1 z wierzchu po-
ganin, aie sercem clirzes'cianin. Sk. Zytv. 1, 192. Na
wierzchu katolik, a wennątrz heretyk. Sk. Dz. 560.
Drugi powierzehu t\lko uważa, a innv głębiej sięga.
Zab. 12, 273 WIERZCH.M, la, ie; Boh. wrchni; Hoss.
BepxHu8, górny, zwierzchny, Ober = . Dał mu ziemie
zwierzchnią i niższą. 1 Leop. Jud. 1, 15. (górną i dol-
na, o Leop.j. Wierzchni hetman. Klon. Wor. 8., naj-
wyższy naczelnik, 'werchowny. Fund. 24. WlERZCHNl-
CA, y, i., wierzchnia cześć czego, ber £)bcrtl)eil. Wierz -
chnica domu, powyż.sze piętro, tai Obercjebdiibc. — Ftg.
Patrzał bóg na to z gwiaździstej wierzchiiicy. Nur. Dz.
2, 92. Wierzchnica łaźni, wyższa czes'ć , wyższa izba
lub ława, ( oppos. spódnica 1, bcr obcrc ibeil in ciiiem
33abf. Balnearum apud antiguos Ires erant cellae , calda-
rium , iepidarium , frigidarium ; apud nos uua est cella,
sed possunt ila vo':ari Ires parles balnei , summa, media
et in/irma, scamnis gradatim dispositis dislinctae : wierz-
chnice, śrzednice, spódnice. Cn. Th. 1044. Mózg, by
w łaźni na wierzchnicy leży. I rozum go po chwili w
tym znoju odbieży. Miask. Hyt. 2, 186.— Gorn. Wierz-
chnica , ruda , na która najpierwej natrafiają. Os. Żel.
87. bie Obcrerjabcr. "WIERZCHNOŚG . ści, i. n. p. Bieg,
który kometa ma na wierzchności nieba. Lnt. hom. 8
4 b. na powierzchności , na niebie. 'WIERZCHOŁ , u ,
m , WIERZCHOŁEK , łka , u , m. , sam wierzch czego
wyniosłego, szczyt; Bok. wrśck, swrchek, swrśek , pru-
delj; S/ov. wersek , pahrbek , wrśek , swrśek ; Croat. ver-
hunecz ; (Car/i. verhunecz, artizh, vershnak = nadgłownik) ;
Hoss. BepiyniKa , BepiuHHa ; Eccl. BepxoBHme , ber ®ipfel ,

WIERZCHOŁKOWY - WIERZCHÓW'. 509

SBipfcI, bic aiiperftc ^ót^ftc Spifie. Wierzchołek drzew
gibki. Cn. Th. 1234. — Mith. Kąt naprzeciwko pod-
stawy stojący, zowią wierzchnlkiein trójkąta. Geom. 1 ,
53. — Fig Pycha z nfebios wierzchołów zepchnęła sza-
tana. Przyb. Milt. 8. Z samego wierzchołku cięższy by-
wa spadek. Zab. 8, 400. — § Wierzchołek owoców,
abo raczej pucek, pępek. Cn. Th. 1254, ber®rtcbś, bet
Sriib'3 auf3lcpfehi iinb23iriicn ; Boh. wrcholik, pupćek. Wierz-
chołek u grochu, u wielogrochu, oscillum lupini. ib. tai
©riibibcti ouf ben fiiulfeiifrm^^tcn. — §. Tr. poet. Śpiewam
Jana Zamojskiego, Cnoty jego i dzielności wierzchołki
zbierając, A w zamilczeniu ludzkim tonąć mu nie dając.
Groch. W. 352. (zaszczyty, zaszczytne pamiątki , cr^abiie
Senfmdbler). WIERZCHOŁKOWY, a, e, do" wierzchołka
należący, wierzchowy; ®ipfci-, @icbel= . Zawieśmy kamień
na nici; Ie nić wystawmy sobie przedłużoną w górę, i
wskroś przez ziemie aż do nieba, będziemy mieli punkt
n:isz wierzchołkowy, zenilh. iV. Pam. 19, 70. et 84.
(S^eitclpiinct, nadtjłównik). Linia wierzchołkowa, verti-
calis. tb. 19, 84. ' W'ierzchołkowa jodła. Cn Th. 1234.
z wyniosłym wierzchołkiem , bodigicbelig. WIERZCHO-
ŁODK.A. i, 2., Niektóre ryby bardziej się trzymają wierz-
chu wód; ztąd wiele ryb. nie mających u nas własne-
go imienia , nazywamy wierzehołódkami ; właściwiej zaś to
imię służy gatunkom Cyprinus aphya. Kluk. Zw. 5, 153.
gi|djgattiiiu3cn , bie \vi) an bie CE'crfiac()C bc5 SSafferu baltcn.
WIERZCHOWATY, a, e, WIERZCHOWATO adv.;' Boh.
wrchowaty ; wierzch mający, z wierzchem namierzony,
nasypany; Slov. wrchow.śtny yuyusMS ; Sorab. 1. wercho-
yite ; \ind veriiavaten, sverliuvaii . verhovilen, kopast;
Rag. yarhovit, pun , podpiin, (pełny); Dal. verhovit,
giebeltg, gebauft, mit ctiiem bcriiorftebenbcii ®ip|el. Ile by-
ło strychowanych korców zboża , lylo będzie wierzcho-
watych słodu, bo miara na słodzie przyrasta. Kluk. Rośl.
o, iJ70. Da nam miarę dobrą, i niiłoczona i wierzcho-
watą. W. Po^t. .ł/n. 270. Żirn. Post. 2, 519 b. Pol.
Poaz. 1()2. fpolrzasiona i wierzchowatą. 1 Leop. Luc. 6,
58 ; opływającą 5 Leop ; wierzchowatą i natłoczoną , tak
iż będzie opływała, [{ej. P^sl. Ff 4). Czego rozpaczać,
pełno u was wszystkiego, owszem wierzchowato. Pot.
Syl. 40 Oppleo , zewsząd albo z wierzchem napełniam,
wierzch.wato czynię, ulącz. WIERZCHOWIE , WIERZ-
CHOWISKO, a, n., (oppos. odziemek); sama najwyższa
cześć drzewa; Eccl. Kpaejpeeie , bie Saunifpige, ber nuPer»
fte ©ipfci. Kuropatwa górą nie lata , Ni gniazda w wierz-
cliowiskach , ni w gałeziu nie piata. Źehr. Ow. 196; (in
alto cacumine ). Do schylonych gwałtem wierzchowisk
od drzew przywiązana , od nich puszczonych rozerwana
jest. Dirk. W. Kon. 52. W lasach pniów wysokich i
wierzchowisk zostawiać nic mają. Zaw. Gosp. Miasta te
opuszczone , będą jak pozostawiony chróst i wierzcho-
wie Budn. Jes. 17, 9. (ró^izciki. Bińl. Gd 1. — g. "Wierz-
chowisko rzeki , ber Urfpninij cineś ®en)a|Terś. Początek
tej ziemi od wierzrliowiski morza najsłońszego. i Leop.
Jos. 15, 1. WIERZCHOWINA, y. ź. , płaszczyzna wierz-
chnia ; Carn. yershina , bie Dberfiddje. Po ś. Bartłomieju
ryby na dno zmykają, a przeto na wierzchowinie rzadko

310 WlEjRZCHOWKA - WIERZGNĄĆ.

one zobaczysz. Huur. Sk. 140. Od wierzcliowin góry
zaczął się oLoz ciajjnąć. Twaid. W. D. ^i WIEUZCUOWl
KA , ziele , ob. wilczy ogon , wilcza oiiania. Sijr. i 239 ;
Lysimachia purpurea , wicrzbiciiica. 'WIEUZCHOW ŁA-
DNY , a , e , n. p. Wierzcliwjadna ręka. Tr. wszech-
władna, ctieniciualtii) , ehtbtrii^anM. \V1E11ZCI10VVY, a,
e, do wifizcliu należący, na wicrzcim sii; znajdujący,
górny ; Obtt • , jiim C['Cril'Cil flcbóriij. Część wierzcliowa
i spodnia. Tr. Wierzchowa jod/a, wierzchołkowa , sti-
pernas obies. Ch. Tb. 1234. — g. Wierzchowy koii, do
wierzchu, pod wierzch koń, WIEIłZCllOWIEC , koń do
jazdy, pod kulbakę ; Huh. or ; Slov. ujzdny ; Yind. jes-
dni konj . jeshnu Uufe ; Slav. jahacbji konj ; Hoss. eep-
X0Buii, taHJaJbiH , ciii 9Jcitpffrb. Wierzchowym koniom
podkowy lekkie sie dają. hluk. Zw. 1 , 183,

\ViEr;ZĘ . ob. Wierzyć.

'WIEMZEJA , i , z. ; (Bob. et Slov. wcfege , corruple dwe-
reg, dwefege , cf. dwćfe , dwyre) ; 'dźwicrze , drzwi;
Elym. wrżeć . dowrzeć , zawrzeć; Boss sepcH • podwo-
je; Eccl. Bcpia tepagulum , (cf wrzeciądz). — Yulcae ,
wrota , drzwi , brama o dwu skrzydłach , pierzeje abo
wierzcje wespołek się schodzące. Maci. Jliorflllgcl. Przy-
prawił wierzcje ziole przed rnodiilewnikicm. Uudn. 1
Heg. G, 21. (przegrodzeniu. Bibl. Gd.]. Doląd w chłop-
skiej mowie : wierzeja u stodoły ■ brama u stodoły. A'/io
Wultemb.

•WIERZEŃ. o6. W'ierny.

WIERZGNĄĆ , med. jednll , Wierzgać coniin , tyłem noga-
mi wybijać, zadiiiemi nogami bić, jak koń, muł, wół
etc; /Joh. ko|)ati , (ob. Kopnąć); S/of. kop,'im ; Sorub. i.
tżepam; Cani. shvirkam , .shvigam, hezam , (berzam,
berznem cakitio , berkam , berskam , bersnein aljicio);
Yind. vrezhi, vergel, yershem ^aroe; Croat. ritam , ri-
chem , rilali , rit, zadnyicza • rzyć, vrilnyak , iclus calcis,
veiśiin failigio, acumino) berknuti, berczali : Dul. barknuli
projicere, pardcczam ; Hung. rugom, rugdosom . rugól-
dom ; (/ifai;. yarchi < rzucić) ; fiosn. ritati , prucalise, me-
cbjatise , (yrrichi prujicerei; Hoss 6piJKii\Tb , CpuKSTb
{ob Rrykać) , jiimyib, .inrarbrn , (if. ufi aiiTb , iiepraib,
BeprHyib : ErcI. iiuupi>riiATii , iiOKpiriTii . rzucić, porzu-
cić); biiitcii niiefcl)la4jcii , mit beii V'''"'i'"'IK» flii*fd)laiicii.
Wierzgania zadem oduczysz konia , każąc pieszemu |io
zadnich goleniach prętem dobrze konia nawiedzać, tyle
ile razów wierzgnie. Uipp. 35. Ludzie wypadają, łapać
pomagają. Mój koń jak da drapaka. Wierzgnął noga
chłopaka. 7f«/. 31 , 28. iknpnął, uderzył go, obalił).
Na konia dzielnego 'chociaj w prostym 'siedle , wolałby
każdy ku potrzebie wsie^ć , niż na owego upstrzonego,
co się wspina, wierzga, a ogonem harcuje. Hej. Zw.
68. Trudno wołowi przeciwko ościeniowi wieizgać. 1
Leop. Ad 9, 3. Stiyjk. 4"2, {Slov. iwrdo ge proii oslnu
sa spećowaf; cf. muru głową nie przebijesz). — Jj Fuj.
Ir. Wierzgać, brykać, nie|iosłiifieńslwem narabiać; Uli-
baiibiij iiiiti aMDcrfpaiiftig ffsii , fit^ \vibtx eiiifii aiificbncii.
Nie wierzgaj, na śmierć pamiętny, Gdy ci wiatr powie-
wa chętny. Hor 1, 202 Aur. Wymówce w Alenach,
nie byli wodzami pospólstwa wierzgającego. J'etr. Hol.

NV I E R Z G L I W ^■ - WIERZ Y C.

137. Zwydrzałbym większeini dostatkami obłożony , I
jako szkapa zbytnim wyluczoiiy Obrokiem wierzgałbym
przeciw zakonowi, t^adinod II. Rozluczeiii liobrodziej-
stwcm bożym, poczęli wierzgać w jarzmie żywoia pobo-
żnego. Bzów, Hoż. 4. Chlebem gnuśne pospólstwo panowie
trzymają , O głodzie przeciw władzy częstokroć wierz-
gają. Hardz. Luk. 56. Olbracht z Władysławem uczynili
konfederacyą miedzy sobą tajemną , gdzieby z nich któ-
remu poddani wierzgać mich , żeby sobie wzajemnie [lO-
magać. Biel. 452. Królowi temu wszystkie zgoła Wierz-
gnęły byłi' co przedniejsze domy. /■'. Kcban. Jer. 200.
Kto sługę rozkosznie chowa, dozna go prędko przeciw
sobie wierzgającym. Petr. Ek. llł. Pod pozorem ostrej
cnoty, wierzgali na rząd i wszelką zwierzchność. Kar.
Hsl. 5, 453. (powstawali, rzucali się). — *^. Idomen
pozwolił Krcteńczykom obyczaje odmienić, i zdrowym
Minosa prawom wierzgnąć. Jabi. TĄ. 16'.t. (w brew iść,
w brew żyć, zarzucać je). — §. Hecipr. Wielkie to
państwo wierzgnie się na 'nice. Chroić. Luk 143. (prze-
wraca się, obala się; ce ftikjt um , jcrfóUt, ()e()t iii iriim'
mer). WIERZGLIWY' , a , e — ie adv. , mający nałóg
wierzgania; Bob. kopawy ; Sorab. 1. tżepatć; Cioat ri-
tayai^z, ritayecz; Dal. pruczalacz; Hung riigo ; Bosn. ri-
tayac , prui,'ayac ; Hoss. .iHrjUBUil , ópuiuiiBUii , ópuKyui ,
OpubyHbH, (oi. Brykliwy) ; Qii3|4ilaijf nD , iinbiiiiPiij , a'iPcr>
fpan|tifl pr. et tr. Wierzgliwcgo miał koma. h:yb. Luz.
88. Jeździec uczyniłby konia lękliwym i wierzgiiwun,
gdyby go pochlebnym coraz pogłaskiwaniem po skórze
nie łechcił. PiUb. Sen. łask. 58. WIERZGLIWOŚt' , śoi,
3.; Hofs OpuK.iiiBOCTb ; nałóg wierzgania, Me @cn<i<^iibeit
niujiiftblnflcii , fcie SSiticrfpńiiftiijfeit.

Ueriy. odwiengać , przywierzgać ; cf. urudć, wracać,
warlać , cf. wierzch.
WIERZYĆ med niedok. , Wierząc eoiit., uwierzyć (/uA. ; Boh.
werili, uweriti, (rozwerjm rozpożyczam ) ; Slov. werjm ;
Sorab. 2. werisch; Sorab. 1. wericź , weru; Carn. yer-
yat , yeroyati, yenjem , yirijęti, yirijamcm ; Viud. yerjeli,
yerjem , yerjemem , veruyali, yeroyati, yeryat , yerjel ,
yeruyal , yieiujem ; Crool. yeruyati , ycrujem, Ncruyal-
szcm ; Hag. yjeroyati , (yjerriti , rukoyalti ■ zrtkować so-
bie żonę); Slav. viroyali ; Hotn. vjerovati , yiroyati,
(uyjerriti , datti ii yjcrru • powierzyć co komu ; yjerriti ,
yirrili , pristenoyati , zaruciti spousalia celebrare , reiipere
in fiJein) ; Dal. yeroyati; Huss. ntpilTb , utpoBHib, yirk-
poBarb , lyutpuTb, yBtpaib upewnić, yBtpiiibcn prze-
konać się); Eicl. ntpio /i(/Vm facio, yBtpHM) /k/o, fidu-
ciam colloco ; (cf Lat. yeiiis; Germ llMbr , ii. Wiara); —
wierzyć że eo tak jest, abo będzie, za prawdziwe przyj-
mować , nie wąlpić; flliiiibcii , fi'ir Kk\\>x boltcii. Ten wie-
rzy, klóry pewien czepo jest, i wątphwości żadnej nie
ma. hucz hat. i , 25. Tyran ten b\I niesłychanej i
mało wierzonej srogości /'. Ktban Oil. 1 , CG. nic do
uwierzenia wielkićj, llHiJlailHicb ; [Sorab. i. iiewerenilć ;
Croat. neveruyan ; Lht. neyeruvni; Subil Sorab. \. ne-
werenitulcż ; Croat. neveruvjnoszt ). Wierz kto chce;
fidet penfs autorem. Cu. Th. 1253 Wydaj Jowiszu znak,
za kli.iryiiib\in był własnym synem twym wierzonyin.

WIERZY C.

W 1 !•: n Z Y T E L N Y - WIE Ś.

5H

Olw. Otv. oO. (rozumianym, miiinun za syna: i^cglaiiDt,
iicbaltfii fiir ctlDila). Coby ludzie radzi widzieli, to wierzą,
Warg. Cez. (36. Wierzą, czemu radzi. Pot. Syl. 518.
Kto Islwie uwiorzy , wnet sie w łeb uderzy. Ri/s. Ad.
55. • — Cum. Dalivo : Wierzyć czemu, komu < wiarę da-
wać komu, czemu, wierzyć; ctiuaó i^Iaiilicti , Ctiiciu i]ln»=
l'Cll , ®Iaul'Cll ('cąmeiTcil. Doniesienie o tym zwycięstwie
pierwej oni do uszu nizli,(lo serca przypusicili , jako
rzecz 'więtszą i radośniejszą , nizliby jej do.st.itecznie
uwierzyć mogli. Baz. Sk. 586. Każdy temu rad wierzy,
czego sobie życzy. P. Kchan. Od. \ , 20. Człek cze-
muby rad , temu prędko wierzy. Pot. .Ary 594. Kto
czego pragnie i komu życzy, temu rad wierzy. Sk. Kaz.
482 b. Wierz mi, prawdę mówię. Cu. Ad. 1241. Wie-
rzyć komu, ufać mu; ciiifm glaii('cii , h'aiicii, ".icrtraitcn.
Żle dziś i bratu wierzyć. Simon. Siei 105. Komu wierz,
wiedz. Kchow. Fr. 116; fide , seil cui vide; Iraii, fci)au
ifcm ; Sorab.^. wćf, ale pschiglednj, komuź tii werisch.
Kto się raz przeniewierzy . temu nikt poiyra więcej nie
wierzy. Ern. 150. Nie wierz nikomu . ni^ zdradzi cie
nikt. ■/?(/«. Ad. ii. Mi. Ez. 90. Nar. Dz. 5, 105. Ró-
wną jest przywara , i wierzyć wszystkim i nikomu. PUch.
Sen. list. i, 15. Kto nikomu nie wierzył, nikt temu nie
wierzy. Kras. Baj. 74. Ileć wierzą, lyleć namierzą. Cn.
Ad. 288. Jak ci wierzą, tak ci namierzą. Ern. 150.
(jak cię widzą , tak cię piszą). Lat [lietnaście kiedy mi-
nie , Nie ma co wieczyć dziewczynie. Zabl Bal. 9. Cze-
go się tak bardzo boicie, Cci! opatrznoniści boskiej nie
wierzycie? /■". Kchan. Jer. 151. — In vulgari sermone:
Wierzę! rozumiem! i ja tak sądzę; id; glaubi IDODI ! ja
Pod)! Ja wolę się przespać, niż noc przetańcować. ^.
W' lerzę ! — §. Theolog. Nie to jest wierzyć, mniemać
albo rozumieć; ale mocno i bez wątpliwości przyzwalać
na wszystko co bóg objawił. Karnk. Kat. 11. glailf'eii ,
beti ©laulieit hakn, gidudig fean. Wierzyć bogu, ®ott
glailben , jest, wierzyć prawdziwe być słowa, które mó-
wi ; wierzyć boga , ctliClt ®ott glaitficil , jest wierzyć , iż
on jest bogiem; wierzyć weń, an ©olt glau&cn , jest mi-
łować onego. Zygr. Gon. 155. Nie mówimy: wierzę w
kościół święty , bo tylko w samego boga wierzymy ; ale
mówimy: wierzę święty kościół, to jest, że kościół jest
jeden. Karnk. Kat. 1%.' Kucz Kai. 1, 201. Hrbst. .\rt. 20.
Pannę Maryą ~'za matkę Chrystusową wierze , a nadto
najbłogosławicuszą między niewiastami onę być dzierżę.
Baz. Hsi. 119. Heretycy, którzy ciał zmartwychwstania
nie wierzaja , nie mają zatym wierzyć , aby kiedy i du-
sze zmarłych ich koronowane być miały. Smotr. E.t. 40.
Nie wierzyć, żyć bez wiary; Ross HOBtpcTBOBRTb Gwał-
tu! ratujcie! kto w boga wierzy. Teat. 21, 65. (dla bo-
ga! przez miłos'ć boską). Skład apostolski, symbohim
apostolicum , inaczej wierze w boga, nd pierwszych słów
zwane. Karnk. Kai. 9. kredo , ba» nppftPli|d)C @lnilt'Cil^'bc=
feuntiup. Bierzemy dowody z tych rzeczy, któreśmy po-
wiadali wykładając wierzę, (kredo). Kucz. Kat. 5, 516.
— Sunil. Wierzę temu, jak bogu, jest to artykuł wia-
ry. Cn. Th. 1253. Gdy im co człowiek słuszny, to jest,
z wielkim brzuchem i długiemi wąsami doniesie, wtedy

jak w pismo ś. , jak w ewanielią wierzą. iWo», 71,209.
— Absolule : Wierzyć po katolicku, po liitersku, po
kalwińsku = wyznawać wiarę katolicką, lulcrska etc. •
ftd; ju eiiicii ©laiibcii ('cfcinicii. Trojdcnowicz , osięgnawszy
Podole, chcąc się przypodobać nowym poddanym, wie-
rzył po Greckorusku. Nar. Hit. 6 , 95. — g. Assimil.
Wierzyć w co = zupełnie spuszczać sie na co, ufać cał-
kiem czemu; fid? ijair, \wxa\ii »crIo.ffeii , fetii ijiinslidtcij 5>cr=
Iraucii barcisi fcfcn, fic^ gatij iibfriaffen. Jedni w konie i
w szable . drudzy w nogi wierzą. Pol. Arg. 290. Cho-
ciaż nas Turków niewiernemi nazywacie, wierzymy je-
dnak w cnolę i rzetelność; a wy w chciwość, szalbier-
stwo i wykręty. Gaz. Nar. 2, 141. — g*. Wierzący
list, wi.ire wyjednywający , wiaroJajny list, krcdencyalny,
WIERZYTELŃY, ciit 5)CijIautiii]iiiig>j|dneiDen ; Boh. list we-
ricy ; V'i»(/. verod;ijezhn;i pifmu; Aoss. ystpiiie-ieHi (ase-
kurujący , zabezpieczający) , BtpiiTe.iubiil , Btpiomiii. Po-
słał król do niego referendarza z wierzącym listem.
Źolk. Mskr. P. Kchan. Jer. 21. Posłów, dawszy im listy
wierzące, posłali. Biel. 601. — §. 2) Wierzyć komu
czego n. p. pieniędzy, powierzać, pożyczać. Cn. Th.
1255. na kredyt dawać, nnycrtraiicn , leijicn, Oorgen. Ci
co pożyczają, a innym wierzą, gdy ira nie płacą a
nie *iszcza. tedy już nikomu potym nie wierzą. Eraz.
Jęz, O 4." WIERZYCIEL, a, m] Boh. weritef; Slov.
weritel , kdo na dłuh pugćuge ; Yind. veroyaunik, sai-
mauz, posodnik; Rag. yjeroyaonik, zaimalaz , zaiamaz,
udusetegl, (cf. dłużnik); Ross. samiOAaBeni,, (BtpoBaTeab
wierzący co); pozyczalnik , kredylor; bcv ©Idulngcr, S(^iilb=
[jCrr. Wierzyci(l , słowo lo Pol-ikoni nie bard,:o zwycz::jne;
przeto kredytora także dłużnikiem, lo jest, któremu dłu-
żrio , mianują. Sax. Hej. Zła to polityka, kryć się przed
swemi wierzyi^iciami. Teat, 25. h, 65. — W rodź. zeńsk.
WIERZYCIELKA, ©Iniibigcrinn ; Vi7id. verovauniza ; Rag.
yjerovaoniza ; /Jo.ss. saiiMO^aBnua. WIERZYCIELOWY, a,
e, do wierzyciela należący, ©ldut)igci'ś. Dłużnik w nie-
bytności wierzvcielovvej , może pieniądze u sędziego zo-
stawić. Szczerb. Sa.B. 52. WIERZYNKOWA ,' AerA^ ; Ła-
doga, tarcza przedziel.ma w poprzek ; w górze pole czer-
wone, na dole białe. Na hełmie trzy pióra strusie. Kv-
rop. 5 , 56 . eiit cjemiffc? SBappen. WIERZYSTY , a , e ,

■ wi.iry godny , glaiibmiirbig. Ażeby tym szczęśliwszy był i
wierzysty ten Iraklat. Viii. Leg, 4, 766.
Dariv. sub nomiiie: Wiara.

WIERZYSKO, WlORZYSKO , a, n. , kupa wiór, miejsce
pełne wiór, ein ^jaufni .V)pbcl|'prtiie. Miejsce obrabiania
drzewa, kolnia , bcr 3tin'"fl^^Pf . ^Pljf"'!- Lir.gnile , 'natoń,
miejsce, gdzie drwa chowają; 'natoń też żowią. M acz.

WIES , Gen. wsi, £ , plitr. wsie, Gen. wsi, dem. WIOSKA ;
Boh. wes , wsy , wesnica; Sloii. wes ; Sorab. 1. wesz;
Sorab. 2. w,4sz , Gen. szi ; Carn. yas (2. visilatin, odwie-
dziny); Yind. yafs, vpfs, fvefs jiti , vefs hoditi = za ga-
mractwem chodzić); Croat. ve<z , szelo, cf. Lat. yicus ;
Del szelo : Russ. seło, oh. Sioło, cf. sielanka ; Eccl. EhCh ,
ce.io [fandus'i,]. .1643, mxA, sa.^Hiu \terra inctdta1\. (cf.
lada); /?oss. .łepeBHH {oh. Derewnia) , nositcTbe , nojitc-
THue, c,ioó04a, {ob. Słoboda); imienie, dobro, grunt le-

31-2

W I E Ś B A - WIEŚĆ.

zący , bflś ©orf. Gdyby la wieś miastem była , miałaby
burmistrza i wójia z radą . nie robil;iby na pańskie,
domby siedział podle (bimu; ale gdyż tu l''gii wszys-
tkiego nie masz, tedy to nie miasto, ale pewna wieś
jest. Hibst. Odp. Jo b. Wsi swobodna, szczęśliwy,
kto ciebie sie ima, Nie kształtne twoje zyski, prawda,
ale trwale. A/as. ,S(i/. 95. (życie wiejskie, gospodarstwo).
Wymurował pałac we wsi, i musiał go ze wsią przę-
dąc, bo pałac wie* zjadł. hrus. Pod. 2, 237. Kupiłbym
wieś, ale pieniądze gdzieś Cn. Ad. AOl. (chcę, nie mo-
gę; bez pieniędzy do targu, bez soli do domu). Omnes
Ires, wszystka wieś. Hys. Ad. 52, (trzy żołnierze o je-
dnym oszczepie , zagon jeden wszyscy mają ; cf. wsie
chłopami stoją, nie panami;. Na wsi, we wsi, po wsi.
Cn. Th. 1265, (cf. na mieście, w mieście, po mieście,
ob. Na, w, po); {Doh. niwcs plac we wsi niby rynek
Otwarty). Na wsi, aiif bcm imtt. Oddalił się na wieś.
Zab. 14, 295. nitfś Saiib. Wsią się ba»ię, we wsi
mieszkam, wiejski żywot wiodę, rMS/ici;'. Cn. Th. 1258.
Wieś targowa. Szrzerb. S«.r. 240 tin SOIarftfłcrfrti. Wsie
łowcze, osoczne , Wołoskie, vid. sub his. Wsi kilku
ciąg, włość, klucz.

Deriy. wiejski, wiejskość , wieśniak, wieiniack: , wie-
śniaczka , wieśniaciwo.

••WIEŚBA , y, i, wieszanie, baS ^ciifcii, bic i;ciifiiiig ,
Gr^cnfiiiig. Płacze, krzyczy silnie. Przyczyny sic «ieśliy
pyta pilnie; laquei causum. Zebr. Ow. 254.

WIEŚ(> , śti , ż.; Boh. powesl, (ob. Powieść); Sorab. 1.
wobwowano, «obwówanczko {ob ObsNołać) , wuwowanó,
wuwowancżko , (cf. wywołać) ; 6'arn. poviest, (vcst, viest
« siimnienie); Vind. govor, lec, viezl ; Croal. szvćszl 'Su-
mienie ; Rag. vjesct < umiejętnośu , wiedzenie, wiado-
mość ; Bosn. SYJest , svist inietlectus , ratio, mens ; /ioss.
BtcTb ; doniesienie, nowina, gazeta, (cf. Certn. tVCiP f(l=
flcii , ciiicm (tmai mii maiien) ; fiosf. iiaciuiuKa ob.
Słuch, nuroRophu ; lu-cl. u^•hR^■, — pogłoska, bn§ (Scridit,
bie Saoc bic ŚcbC. Wieść latać jioczęła , iż arcybiskup
zabity. BiiL dł Kon. 27. (gruchnąło , roz;;łoszono, było
słyszeć, powiadano). Fałsz nas mamić nie może, nie
jako wieść plecie. Lecz jak widzimy, tak sądzim o
świecie. Zab. 15, 291; (/urna). Wieść która wszyscy
głoszą, nie może być zgoła fałszywa. Zahk. Ml. 592.
Sama wieść o jego przybliżeniu się, impet nieprzyjaciół
odparła. Siem. Cyc. 198. Mamy o lym wieść. Odym. Św.
2 , L 1. (wiadomość, doniesienie, %\d)xiÓ3t). Wieść iiie-
pcwna, z tretu . ob. Tret. Z wieści, Boh. powcsiny ;
Sorab. 1. newadki ; łioss iiaiiectcTb , ( óesiiiJutcTUuri ,
óeuBtcTiiuri niewiadomy, óejotcrie niewiadomość). Dez
wieści, niewiadomie, niepostrzeżenie, znienacka, ani się
wzwiesz , bez oznajmienia, opowiedzenia; un^criniitbet ,
unyetboft, uiifrronrtct , obimiuieniclbct. Nieprzyjaciel przy-
szedł bez wieści na nas , ex iw/<reiiijo. Macz. Połowcy
bez wieści przyszli pod Kijó*, i mało go nie wzięli. Biel.
63. Dzień potkania obrał mglisty, aby na nich bez wie-
ści mógł uderzyć. Stryjk 50. Sniierć bez wieści porazi.
Uodl. Gd. 78. Śmierć nie każdemu ze wszystkiem złym
przychodzi , ale tylko tym , na których bez wieści , nic-

W 1 E S C.

wiadomie , prędko a nad nadzieję przyszła. Ko$z. Lor.
185. Bez wieści przygody przypadają. Rys. Ad. 2.
Deriv. sub: Wiedzieć, widzieć.
WIESC, wiódł, wiedli, wiedzie, wiodę cz. dok. , (dittng.
wieźć, wiozę), Wodzić coiilin., "Wadzać fregu. ; Boh.
westi, wedl , wedu , woditi , wadjm, wadeti ; Stov. v<iid,
wedein , wedu, woditi -. Sorab. 1. welcż , wedl, wedu,
wedżem , wodżim , wodzu; Soiab.''!. wafcż, wśdl , «Udl,
wedu , wezom ; Carn. vesti , vedem, voditi , vudem, (vo-
divneza > paski dziecinne); Yiiid. voditi, vishati ; Croal.
Yodili, v6dim, (vadim eiiino, eilrahur, Bosn. voditi , du-
vesti; Hung. yezetem , viszem , viselem ; Hag. vodiiti,
(vod duc'iis); Slau. voditi, (vezti < szyć , haftować); Ual.
Yoditi; Jioss BecTii . BCAy, B04iiTb , Boaty ; Ectl. boh;.i\ ;
prowadzić. fil(;i"cn, Ifitcn. Po sześciu dniach pojął z snl.ą
Jezus Piotra, Jakuba i Jana, i wiódł ich na górę wy-
soką. 1 /.eup. Marc. 9, 2. (wziął. 3 Leop.). Wodziiue
na paskach dziatek, nie dobry jest zwjczaj. Mon. (>'J ,
■ 1064. Mysząt na paskach nie potrzeba wodzić, Umiały
one biegft, a nietylko chodzić. JaLł. Ez. 20. Woihi
go, jak niemowlę na paskach. Teat. 50. b, 21. Trudno
tego wodzić, co nie może chodzić liys. Ad. 66; albo:
co sam nie chce chodzić. Cn Ad. \ 7. Łatwy do wodze-
nia ; {Bom. vcdivi, koji se mosge voditi i dovesii ,
diiclilis). Ślepego chłopczyk wodzi l.ib. Sen. 15. Tyś w
bujne pasze, tyś go do stf umienia wadzał. Zebr. Uir.
246 Koń słabego człowieka, nie on konia wodzi. !'■!.
Pocz. 103 Z nim się za ręce wadziił. Ryb. I'$. 2iil.
prowadzili się z sobą za rękę , fic fiibrtcii ciiiaiiber K'!j
ber Jpailb, om Slrilir. Jak owieczka miał być wiedzion na
zabicie. Bej. /'osi. ,■{ a a 1. Łódź ma swego rządzioiela ,
który ją, maszt wystawiwszy, na nim żagle roztoczy-
wszy, szczęśliwemi wiatry prostą drogą do portu wiedzie.
Żarn. Post. 72. (kieruje, steruje, prowadzi, dostawia).
Promień wodzący, rcdius leilor , jest linia prowadzona
cd śrzndka słońca lub płanely jakiejkolwiek głó«nej,
n. p. ziemi do śrzodka płanety obiegającej około słońca
lub płanety głównej, hub. Mech. 485 — 'g. Gdy z
gniewem kogo odjirawujemy , mówimy: vale , "^iedź się
precz, porywaj wodze. Maj z. riitfc bid)! {vb. Won! ru-
szaj! cf. 'zasiej! Konstantyn z Jerz\m Radzi»iłłc<n sfiól-
nie możne wojska Litewskie wadzali. / AiAuh. Dz. IGO.
(wodzowali im, dowodzili, helmainii : fic iiibrtril fit fllt,
CPtiimaiiMrtcn ftc). Hej wodzić , ob Rej. — Morul. Wieść
kogo do czego, kierować, powód ilawać, namawiać,
ciągnąć do czego, pobudzić; jii cln"iii^ ffibrf II , brinflfn,
Icilen, iicrlciten. Do kosztów na budjnki niepotrzebnie
mię wiedli. Jahi. Tel. 187. Człowiik rozumie, iż to
uczciwe, do czego chciwość go wiedzie. Auini. Au/.
375. Zawsze do buntowania rzeczy wiódł Worg. Cti.
250. (na to ciągnąłj. Niech rodzice pamiętają, na coby
dzieci wieść ta ich młodych a nieujrzałych lat mieli.
^7ic: Wych B 1. I Boh. tw edeny dobrze wychowany,
zwedenosl dobre wychowanie) Nie wodż nas w poku-
szenie. Stkl. Lue. 2 ; nic przy wodż na pokusy, ii. —
Wieść za sobą, nad) fid) jitbfii. Wszystkie nagłe odmiany
w państwach, zabójstwa, spustoszenia i inne rozmaite

w 1 E S C.

W 1 E S C.

513

kieski za sobą wiodą. Pilch. Sali 122. — Wieść co
na kogo ■ zadawać komu co sromotnego , ftiraś niif cincn
briiiflcn , ibm viorn'crfcii , ilm anfd)nl^iflClI. Ktoby na kogo
co niesprawiedh^ie w lyoh rzeczacti wiódf, a nie do-
wiódł, karan być ma. Stat. Lii. 2. — \N ieść świadki =
stawić świadki, Sfu^f ftftlen , itn Scn'ci3 burd) 3tiigeit
fiilircii. Ów co miat krzywdę, prawdziwe świadki wiódł;
a ów co urąbaJ , wiódł fałszywe, dom. Wf. Lob. Kio
chce wieść świadki, ma je pozwać, i stronę, przeciw
której świadki wiedzie, aby tego przysłuchała. 5a.r. Pori.
90. — Wieść kogo na przysięgę. iSax. Pot:. 99. (mu-
sie go do przysięgi, citipn au\ Sen Gib treibeii). — Wieść
ród, pokrewieństwo > wyprowadzać, ablciteit , ^crlcitcn
fcineii (ctaniin. Jędrzej Zamojski wiódł ród swój od wiel-
kiego Zamojskiego hetmana. Ga:-. Nar. 2, 75. — Simil.
Olon cesarz wiódł z Bolesławem blizkość krwi od ojca
idącej, hrum 65. (mieli z sobą krew' spoina). — Wieść
iywot jaki, prowadzić życie jakie, żyć tym, owym spo-
sobem, ciii fgciviffc9) 8ebcn fiibrcii. Daj wieść żywot bez
przygany , Czysty a nie pokajany. Gror.h. VV. 50. Z gło-
du już ledwo swoje wiodą życie. Teal. 59. e, A 2.
Wolę umrzeć, niźli tak gorzkie wieść życie. ib. Taki
sposób żywota wiodła aż do ostatniego końca. Wys. Kat.
220. Daj boże , iżby w szyscy szczęśliwy żywot wieść
mogli ilodiz^ Ba:.. 9. W domu wipdł czas spokojny.
Ustrz. Troi. 65. (pędził dni sjiokojne). — Simil. Wieść
towarzystwo, przyjsżń, grcuiibitfcnft balicti. Wielką z niemi
przyjaźń wiódł. Sk. Dz. 245. Wielką przyjaźń i_ towarzy-
stsYO z sobą wiedli Witołd z jagiełem. Biel. Sto. 225 b.
Z lyin uczonym wiele xiążąl i królów towarzystwo wio-
dło. Koiz. Lor. h. 6 — Conirar. Wieść nieprzyjażni , spór,
kłótnia, prawo, wojnę, turnieje: 3'f''lblrf)nft UntCrlialtCII,
J)anbcl , '].*rojcp, Sricg fiilircn. Wielkie nieprzyjażni «iódl
z bratem młodszym. Birk. Dom. 140. Wiodłam wielką
burdę z siostrą swą. Fam. 154. On wielki hetman nie-
bieski dla ciebie ustawicznie burdę wiedzie z okrutnymi
nieprzyjacioły Iwymi. Bej. Pusl a 4. Przed królem
prawo wieść. Siczerb. Sax. 187. Wojnę wieść, wojnę
toczyć, walczyć, (n. Th. 126G. Spor wieść, sprzeczać
się. ib. Lepiej latać dołem , iNiż z tak odmiennym
przekor wieść żywiołem. Znb. 16, 521, (oh. Przekora).
O zacność miedzy sobą przez lat wiele turnieje wiedli.
Warg. Cez. 19. — Wieść rozmowy » rozmawiać rozma-
icie, dyskursa prowadzić, ©cfprćil^e fubreil. Wiedli roz-
mowy o rzeizach poważnych. Zab. 14, 298. — Koszt
wieść, łożyć na co ciągle, podejmować koszt ciągły;
Scjłen tragen , Unfoftcii babcn, Slui^gabni ^aben. On niebo-
rak, co pozywał, co koszt wiódł, to wszystko wniwecz.
Gorn, IW. L '1 b. N'ie według mieszka koszt wiedzie.
Cn. Ad. 77. (większy rozchód, niż dochód; cf. figurę
prowadzić). — Wieść wał, mur, rów wodę = prowa-
dzić wodę, ró'v, mur etc: eiiien 2Ba(l, ciiie 5Binuer, eincn
©rabcii, Sanal fiibrcn , 5ic()en. Dwie przekopy wiódł. Warg.
Cez. !75. Holandya ma wiele kanałów, które sztucznie
wiodą się z pomienionych rzek i z morza. Bolrr. 91.
Wyjdź na koniec wiedzienia \<'ody z stawu wierzchniego
na drogę do roli. 1 Leop. Jes. 7,3. ( rur. 3 Leop. ).

Situnik Lindego wyi. i. Tom TI.

Wiódł poprzek rów. Warg. Cei. 41, (cf. bićrówj. Niechciał
wału około miasta wieść. Warg. Cez. 251. — g. Coti-
linuatiiiiin: Wodzić kogo < poprowadzać , oprowadzać;
fiibrcii cinc laiujc ^eit , bcnimfiibrcii. Wodż go po domu,
ukaż mu gmachy. Cn. Th. 1277. Niedźwiedzia, gdy prze-
możesz , za nos wodzić możesz. Cn. Ad. 525, Inde fig.
Za nos kogo wodzić. Boh. Kom. 4, 172. Petr. Et. 57,
Bag. Yoditli tkoga za noos = robić z nim, co się podoba,
na słowie kego trzymać, ciiicii bcs bcr 3fnfc bcriim fubren.
Nie dasz ytrzyrodzeniu swemu "swowolnemu na siebie
przewieść, albo jako niedźwiednikowi zanoś się wodzić.
Weresz. Beg. 95. id. Bej Zw. 66. Gdy Chojeckiemu ucięto
MOS, tym się cieszył, że go już więcej żona za nos wo-
dzić nie będzie. Dwór. G. Stójcie no dobrodziejki, lio!
nie dam ja się tobie za nos wodzić. Teat. 55. b , 7.
Mniemasz, że oni mnie zanoś będą wodzili? Doli. Kom.
4, 172, ( cf. woskowy nos). Za kaletę kogo wodzić,
oszukiwać w pieniądzach , follitim ductitare. Cn. Th. ■1277.
(skubać go, eincm ben Seiitcl fcgeii). — §. Wodzić kim.
robić nim co sie podoba, obracać nim, powodować;
mit eiiicm iiiatten irns man will , mit i^m [diaitcii itiib rvah
ten. Kto zręcznie umie ludowi dogodzić. Może na potyra
ludem wodzić, .\iemc. P. P. i IG. Czemuś nami wodził?
1 Leop. Genes. 26, 10. (cożeś to nam uczynił' Bill.
Gd., czemuś iias zwiódł?) — § Wodzić się z my.sla =
pasować się sam z sobą, walczyć z sobą; mit )'i(^ fcibft
fdmpfen , mit fcinni ©ebnnfen im Strcitc Itccjen. Roztar-
gniony z myślami się wodzi. Pot. Arg. 259. .Musieliśmy
się w tym wywodzie książąt Litewskich długd z myślą
wodzić i mózgiem kręcić. Siryjk. 114. Z którcgoby
wżdaiii łasa nasad był takowy, dawno się wodzę z my-
ślą. Ze>r. Ow 181. — §. Neiiłr. pas». Wieść się, wo-
dzić się : powodzić się, zdarzyć się, udać się; gc^CII ,
crgebni , <ODn gtattcn gcbcn, gclingen (gut , ft^Iet^t) ; Bch.
zwest se , zdarit se; Slor. ślastne se westi; Bo.^s. ó.ia-
roycntuiecTBOBaTb , sioateica , MOrjoca, n. p. eay \yAO
MOJKeiCfl , (cf módzi. Dowiesz się. jako się im wodzi?
1 Leop. i fieg. 17, 19. Wszystkie rzeczy n.i świecie
przygodnie się wiodą , albo idą. Eraz. Jez. S 5 h. Przy-
jacielu jak ci się wiedzie? Teat. 34. b, 44. Wcale mi
sie nie wiedzie. Teat. 5. b, 4. Rzeczy się nic wiodą po-
dług myśli. Tent. 42. d, B. Uzeczy nam się wiodą wy-
śmienicie, ib. 54, 87. Wszystko podług mojej wiedzie
sie myśli. ib. 47. b. 13. Jeśli się i sami i synowie wasi
dobrze macie , a wodzi-li się wam na wszem wedle woli
waszej , bogu dziękujemy. 1 Leop. 2 Maeh. 9, 20. Hajże
ha|! dobra nasza! wiedzie nam się wyśmienicie. Teat.
24, 105. Czart. Nie wiodło sie nigdy takim na świecie,
co opuścili służbę bożą. Khik. Turk. 171 Kiedy się
już wieść zacznie , wciąż się już wiedzie. Ossol. Sir. 9.
Dobrze to , komu się konie wiodą i żony. Bys. .Ąd. 9.
Oby sie wszystkim współobywatelom na wszem dobrze
wodziło. Modiz. Baz. 9. Zostańże z bogiem, niechaj ci
sie wodzi wszystko po rnyśli , i szczęście i zdrowie. P.
Kchan. Jer. 412 Niech odprawią modły. By się szczę-
ścia królowi i Polakom wiodły. Teat. 45. d, 99. Wyb.
(by im szczęście poslużyłoj.

40

51 1 W 1 E Ś C I ,\ n Z - W 1 E Ś N I A C T W 0.

WIEŚNIACZKA - WIESZAĆ.

Deriv. wódz, wodze; dowód, dowodny, dowieść, dowo-
dzić, nawieść , naw odzie , obwód, obwieść, obwodzić, po-
wód, powodowy, poiuieić , powodzić, odwieść, odwodzić,
podwoda , podwodny, podwodzić , podwieść; prowadzić,
prowadziciet , doprowadzić, naprowadzić, oprowidzić , od-
prowadzić, poprowadzić , podprowadzić, przeprowadzić,
przyprowadzić, rozprowadzić, tpr owadzie , uprowadzić,
wprowadzić, wyprowadzić, zaprowadzić; przewieść; prze-
wodzić, przewodnik, przewodniczyć, przywieść, przywo-
dzić, rozwieść, rozwodzić, rozwód, rozwódka, uwieść,
uwodzić, wywieść, wywodzić, wywód, wywodziny , wywo-
dn'<:a , wzwod, niezwod, zawieść, zawadzić; zawód, zwieść,
zwodzić, zwodziciel , zwodnica; wojewoda, wojewodzie,
wojewodzanka , województwo , podwojewodzy ; wodzować —
adjiing. derirala Verbi wieśd , wiodę.

WIESClAfJZ, ob. Wieszcz, Wieszczarz, Wieszczbinrz, Wieśilź-
bi.rz. WIEŚCIĆ, ob. Wieszczyć. 'WIEŚCINOSZ, 'WIA-
STONOSZ , a, w., nowinkarz , ciii Siciiiijfcitcntrdijer. Trze-
ba nurn ilobryfii śpiegów, nie wieiScinoszuw. Pelr. /'ol.
2, 121. (co z słyszenia tylko, nie z własnego sviilzenia
iloiioszą). iNiibożni ci wiyslonosze , ewanielskiej prawdy,
światłość marncmi płonndj powieści swćj mgłnmi zaćmić
usiłują. Smoir. Lam. 29.

WIESIAUŁO, ob. Wieszadło. WIESIĆ . ob. Wieszać.

•WIESIEŃ, ob. Wiosna. WIESIENiNY, WIOSIENlNY, WIE-
SMA.NY. WIOSNO WY, a, o; Boh gary, garnj, iob. Jar);
Sorab. i. nalelzne, nalótnd . ( r{ na lato i; Garn. jar,
pomladaii , pomladanske ; Croal. proluletni . Itag. \\r6-
maljelni, proglielni; Eci-l. Beciieiniuii ; /hs.i. ueiuiiifl , Be-
cciiNiii ; wiosnowy, do wiosny należący, grul>linfl>3 ■. Deszcz
wiesienny, który bywa na wiosnę, lludn. .ler. 5, 24. Fe-
bry wiosienne ,* klćre trwają ed lutego do końca czer-
wca. Krup. 5, 535, Hou. BecHy.\n. Wiosienne zimni-
ce by«ają dobrotliwe, jesienne gwałtowniejsze. Perz Lek.
45. L'iiiaić wieńcem w około Z wicsiennego kwiecia
czoło. Mtn. liyl. 5, 52. Gdy się słońce z wieśnianym
mile złączy znakiem.... Zab. 5. 524. Postanowiony w
czasie wiosnowym i jesiennym wymiar pracy rolniczej.
Mon. 68. 2'JO.'

WIESIOŁEK, ob. Wesołek.

WIEŚ.MACKI , a, ic . WIEŚNIACZY, a, e, "WIEŚNY , do
wsi lub wieśniaka należący, wiejski, ziemiański; Sorf',
8nn& ■ , 8(m^mn^n«l < , Sniicr-. K^egi o rzeczacli wie-
śniackich. lliidn. Cyc. 27. (de ai/riculliira). Prosie mie-
szkanie , wieśniacza sklecone ręką. I'ilrb Sen. list. ^. HO.
Lepsze małe , lecz pewne wieśniackie korzyści. Ares.
Sat. 95. Wieśny obcbód i sprawa rolna potrzebuje
czerstwych osadników. Cresc. i. Coż ło oni zamkowi
nad wieśneiiii mają? Rej. Wii. 54. Auf;u«l , któremi
się potrawami nakarmił, nie powiadam, byś go sobie,
jakoby wicśnego jakiego ojfa czeladnego lekce nie wa-
żył. Kosz Lor. 109 b. Gdy wieśny pies do miasta przy-
szeiił, ifily miejscy poczęli go gonić. Ezop. 109. WIE-
SNI.\CTWO. a, H.. sposób życia i obyczaje wieśniackie,
wiejskość , ziemiaństwo ; Vind \v(ni» , yeslyu ; Eerl ee-
CHflucTBO. ccifliicTBO , noccjflucTBo , Dorfifben , 3)orfri«fn,

bducrificż 2Bcfen. Znużona tygodniowym wieśniactwem ,
zastawiwszy dwie wsi, odjeciuła do miasta. Kras Pod.
2, 217. Nie zrażaj się grubością i wieśniactwem i nieu-
miejętnoś('ią chłopstwa. Pir. l'ow. 46. To pachnie wie-
śniactwem i chudobą. Pilch. Sen. list. 3, Cl. — t^ullect.
Wicśniactwo, wieśniacy, chłopi, chłopstwo, tai fanboolf.
Tr.. Vind. deshclniki , ' polski lud. WIEŚNIACZKA , i ,
r., kobieta wiejska, ze vysi , chłopka; Rms oecHflHKa,
noccianKa , citic »pm ?aiibc , cine ganbfraii , Cantmaflb.
WIEŚNI.^K. n, w ; Boh. wesnik ; Yind krnet Id', kmieć),
polski zliloyek; Cronl. szelyan : /ioss. buchhki , noceaa-
unHX , noce.ieiieui ; Ecr.l. CLMbiiiiKi , nocLMaHinii , wpe-
CTbHHHHi^ , ^epeuCHCKiTi MyjKiiKi ; siolaiiin, 'siodłak , wło-
ścianin, rolnik, ziemianin; ber Dorfiiiiinii . Sabniami, 8au>
er, nazwisko najpowszechniejsze człowieka mieszkające-
go na wsi i bawiącego się uprawą roli. Sar. Htl. 6 ,
547. Do klasy wieśniaków należą ci wszyscy , którzy
nie będąc szlachtą , w jakiejkolwiek natury dobrach wiej-
skich, rolnicze zabawy sprawują, a razem do pańszczy-
zny lub czynszów, aibo innych powinności ku dziedzicom
są obowiązani. W' prawach naszych nazyw.iją sic: wie-
śniakami rtliani , kmieciami cmetonet . rolnikami coloni,
nralores , [loddanemi subditi , cliłopami Ukrzet. Pr Pot.
2, 154.

WIEŚNIANY, ob. Wiesienny

WIESZAĆ ez. cont. "WIESlC niedok.; Boh. wćśeti, zwesyli,
wesym, -ii, -li; Cront. yesziti, yeszim ; Uosn. yjscjati,
yicscjati, objesiti , slavit na yjescialu; llag. ytsili , vje-
scjali; fioss. Btuiaib, (B3utciiTb , BSBtuiHBarb ważyć), cf.
Btci waga, {ob. Ważyć); wieszać, obieszać , powieszać,
(HcM</-.' wisieć qu. cf.); benfcii, aiiffcenfcn. Gdy w nie-
dziele jednego wieszano . prosił biskup , aby na inszy
czas to karanie odwlekli; lecz oni tego nie słuchając,
obicsili go. Sk. Zyw. 1, 170. Kiedy złodzieja wieszają,
radby, żeby z nim wszystkich powieszano. Byt. .Ad. 29.
Dyogenes poslrzcgłszy zgraje crklarzów , prowadzących
chudobę jikąś na śmierć powrozowa; powiedział: ma-
łych tylko złodziejów wieszają, wielkim się kłaniają.
Pilch. Sen. list. 2 , 434 , (cf bąk się przebija , mucha
uwięźiiie ). Pytał pies pasterza: czemu mię wiesisz ?
'azaż ci wilk nie wiecćj krzyw ? Hej. Zw. 49. Dla wia-
ry ich prześl.idują . palą, wiesza, ścinają IV'. Post W.
409. .Masz-li się wieszać, to na słusznym drzewie. Pot.
Jow 2, 65. — Wieszać co, zawieszać, robić zęby wi-
siało; ctmai bńiiijeii mad;en , nuftińitiieit , banfleii. Kto pod-
kop robi , gdzie piasek wybiera , Ziemie nad sobą wszę-
dzie wiesza i podpiera. /'. heban. Uri. I, 511'. — Fig.
Na murawie usiadłszy zielonej Wieszam oko nad owym
spokojnym jeziorem. Przyb. Milt. 110. (b.iwie oczy, wle-
piam oczy, trzymam je wryte, i(b Infte ineiii ?Iiifle idnof-
ben ńbcr bcm See). O boże, komuż już będę ufała Wię-
cej na świecie, gdzie będę wieszała .Moje nadzieje! Patt.
Fid 111 (gdzie będę zasadzała, lliorauf IDfrbf i^l mfiltf
^cnniiiiijcn gruiibeii , iiuTiiiif fiiBeii i — .Mtter Wieszać ko-
go , trzymać go na słowie, na rzeczy: ciiifii berumjtf ben ,
mit Sortfii biitbalten. Długo WiioM Czechów na rłeciy
wieszał, ukazując im nadzieję niejaką. Krom. 487. — {.

WIESZACZ - WIESZADŁO.

WIESZCZ - WIESZCZKA.

515

Ii*vipr. Wieszać się = zawieszać się, iiwieszać się, fiJ; ail ct=
tiiao aiibaiigcn. U szyi rau się uwiesiła. P. lichan. Orl. \,
121. Zab. 29, 209. Ją/ płakać, uwiesiwszy się u głowy jej.
Hej. Post. M m m 5. Uwieszawali się swym krewnym
u szyi. 1 Leop.oMach 5. Tat.iro«ie przebywają w pjaw
bystre rzeki, uwiesiwszy się u końskiego ogona, abo
na brzemieniu jakim rózg. Boler. 1G6. Wieszać się na
palcach ■■ ważyć się na palcacli , aiif ten ^(hn\ fdimcfccn ,
ildj fcbn'cbenb atlf tcii 2)^\>n\ tr^altcii. Dybie pawim spo-
sobem, na palcach się wiesza. Klon. Wor. 2. Wieszać
Sie na powietrzu, na skrzydłach, fd)ll'el)Cn ; Ross. napnib ,
BOsnapiiTb. Skrzydły się nad wodami wieszać wam zs-
chcialu. Olu'. Ow. 207. Plugawi po polach sępi się
wieszają. Tward. \S'l 5. Wieszanie się , Hoss. napeHie.
Wieszający się nad cz}m, Ross. iia4neceHHbiii. — Siini-
liler. Po wierzchach gór przykrych wieszają się kozy.
Karp. 5, 17. Na przykrej skale wieszały się kozy. Mię-
dzy suchemi wiszary i łozy. Zab. 12, 507. Po górach
się wieszając , wejścia do kraju bronił. Sk. Dz. 6óO.
W leszać sie nad nieprzyjacielem = nie puszrzać sie go ,
na karku mu być, na gardle mu siedzieć; bcili gf'"^'^
im SJatfcn liczeń , t^m nuf ben ^adeii fecn. Zawsze się
nad nami orda wiesza. Jabl. Buk. Q i. Gdy nasi w
góry wchodzili , wieszali się wszędzie nad niemi Czecho-
wie , żeby ich gdzie w ciasnym miejscu *użyć. Biel. 79.
Kozacy się nad nim wieszali. Papr. Hyc. 97. Wieszać
sie przy kim, trzymać się jego, nie odstępować go -. fid)
m etncii bdngcn , ftdi mi iŁii bnlicn, c>5 mit iŁm balicii,
l'tą ibm Mcibcn. Obywatelów dobrych mała rzesza , Je-
szcze przy swoim monarsze się wiesza. Krasz. Mysz. 22.
Jeszcze się drudzy przy Dymitrze wieszali. Tward. MV.
26. Nocne chmury głupstwa , które się przy młodzi
wieszają, doświadczenie rozbija. Dnk. Kaz. Ob. f — Wie-
szać się na kim ■■ zasadzać sie na kim, gruntować się;
\i6) auf cincii gruiifccn, fupcn. Abyśmy sie nie na ludziach
wieszali, ani u nich pomocy szukali. Żarn. PjsI 1, 54.
— Wieszać się rozmyślając = wahać sie, chwiać sie,
ważyć się myślą,' cf. wodzić się myślą, in Sl^fU^l fcl;mc=
ben. Długo się w wąlpliwej nadziei wieszał. Siryjk. 459.
Toć są ci letni w wierze , co się wieszają w wątpliwo-
ściach. Rej Ap. 45. Wej jako się wieszasz Na własnych
zmysłach, coraz to się mieszasz. Prn-t. Fid 289. WIE-
SZ.\CZ, a. Hi., który wiesza, ber §dnger, ^enfer; £'<•/.
Btuiaiejb. WIESZADŁO. WISIADŁO , a, ?, , WISIA-
DEŁKO dein., rzecz wisząca lub na której co wiesz;"ją ;
Boh. wesatko; Hoss. nojBtcKa , no4B'fecL , (cf. podwiąz-
ka); etoa? cangcnbeś , cinc (£d;aicbe; (Bok. wisak, wisa-
Ćek pera seUaris, liiiipopeiu, wisalka : Dni. visala; Bosn.
YJescJala , yiscjala ; Rag. vjesrjala ; Croat. vesz"ila ; Sliiv.
vishalah ; Vind. obefiiu, obie!halu, obieflialilhe ; Eril.
Btce.iuua, Btcii.io , BtcHiiKi) ; Hoss. Btct.iima szubieni-
ca , siuiaJKa , Bucy.ibio. Z wieszadłem kle|nolów do
'frambugi drogiej Bela wnosili, Przyb. Mili. 50. Wie-
szadło proste , pendulum simplex. Geom. i, cf wahadło.
Deriv. ( cf. w^ga : Huis. BtcB; luaijć , wahać); na-
wieszae, nawias, naiinasem, obieszad, obiesić, obieś, po-
wieszać, uwieszać , rozwieszać, wywieszać, zawieszać, za-

wiesisly, zawiasy, zwieszać, zwiesisly; wisieć, obicisnać,
obwisiość , iiwisnać , zawisnać. zawisiy, zwisły; wisielec
WIESZCZ, WIESZĆZARZ, WIEŚCIARZ, a, m., g. 1) wie-
ści roznoszący, ogłosiciel nowin, nowiniarz; Hoss. st-
maicib , ber 2>crfmibigcr ron 3fciugfcitcri , ber 3fcuiijfcitcit=
framer. Rmnigerus. wieszczai-z. k(órv sie nowinami peta
Macz. — g. 2 ) Wieszcz . WIEŚCIARZ , WIESZCZEK,
szczka, OT., WIESZCZBIARZ, 'WIEŚDŻBIAHZ , 'WIEZDŻ-
BIARZ, a, m. : Boh. westec, hadac (cf. gadać), nawa-
zae; Sluv. weśtec , genż ze slfew howad bada; Sorab. 1.
wesfźa , westżak, weslżicżer, skuzwar, propheta , prophe-
Iziczer; Carn. vęta , sove (cf. 'zowić, zwać), bogir.z ,
bogoYz , pogovz, zhevaględz, {ob. Trzawa) ; Ciont. ves-
checz, (vesch rersfl/ws , e.vpertusi, gatayecz, vuhvecz , y;-
lenik , yukodlak , (cf. wilkołek, cf. *wiłaj; Ray. yjesctaz
incanlalor , Jascinans yeneficus , gAtalaz , gonelnik, ga-
taz , gonelalaz; Bom. gonelnik, gonetalac , (yjesctac,
koji cjara magus, visct, yjesct, koji zna vir peritus, e.xpe-
riens): Slav. yishlac = czarownik, ( yisht = doświadczony ) ;
Ross. hi\nym> , atayn^ , rajaicib , bo.i.\bs ; EccI. bt.-

I|lhl|l.. 0C.1B.lT£,Ah , OB.IBMIMKI. , OEAnilliHii^, OB.inT£.Ab , Iia-

roBopmiiKi, "japojtfl , Bopoacea , (cf. objaw iacz) •, ci\ Lal.
yates ; wieszczek < przepowiadacz przyszłos'ci z pewnych
znaków, cf. prorok, wróżek: ber SScijfager , SSabrffiijcr ,
5SorberBerfi'inbiger. Cyccro był też augurem u Rzymian ,
to jest . wieszczkiem. Stryjk. 551. Numa Pompilius
wicźdźbiarzów postanowił. Fuliss. FI. 6. Nie jadaj z
człowiekiem zazdrośeiwym , bo na kształt wróżka i wie-
szczka dcmiiiemawa się, czego nie wie. 5 Leop. Prov.
25, 6. ( na kształt wróżka i "gadacza. 1 Leop. ). Wie-
szczkowie i wieszczbiarze z ptaszych lotów i wnętrzno-
ści bydląt wróżyli. Bard:.. Luk 2, 68. Ptaszowieszczko-
wie, aiigiires. Warg Cez. 2łO. Płucowieszczykowie ,
aitispues. Utw. Ow. 284. e/ 611. Sztuczny wicśdźbiarz
czasu Echion przyszłego. Zebr. Oa: 109. Pięć rodza-
jów wieszczb i wieszczbiarzów wylicza Wirgiliusz. Pdch.
SiiU. 80. Domysł wieściarzów nie raz sie już sprawdził.
Wyrw. Geogr. 476. Wieszczek z ciebie dobry. Cn. Ad.
1245. (zgadłeś , mądry za wróżka stoi, mądry bez wróżka
zgadnie). Wieszcz. Zab. 12, 166. Zabl. W'ieszcz, pro-
rok , cf. widzący ; Ross. óoronpÓBlueiit. Wszyscy cza-
rodziejce, co się wieszczki czynią, powiadają, jakoby zn.di
przyszłość z gwiazd, firaz. Jęz R. Wieszczków u nas
niemasz, coby nnukę tę umieli, chyba z niektórych pta-
ków albo beslyj przyrodzonych skłonności o pogodzie ,
niepogodzie, cokolw^iek postrzegania albo podania, ale
grubo, gospodarze zwłaszcza jirzepowiadaja , (nie mówię
teraz o praktykarzach gwiazdarskichj. Wróżkowie u nas
sa , ale grubi i głupi, i grzesia tym się bawiący. Cu.
Th 1237. — §'. Boże, ty wiesz przedwieczny wieszcz-
ku , żem od pokoju nigdy nie stronił. Krom. 447. 'wia-
duk, wiaiiomy, świadomy, wiedzący, cin Siffer, ber ettBflś
rocif. • — "1. Gdy Loli do wymowy zaprawiasz się w mie-
ście , Wieszcza wdjiiy Trojańskiej czytałem w Preneście.
N Pum 15. II 8. ratrm, śpiewaka, poele, Homera, Wir-
giliusza WIESZCZA, y. i., WIESZCZKA, i, z.\ Boh.
weśtkyne , hadaćka; (Carn. vęsha = czarownica , 2) ignii

40*

5ł6 WIESZCZBA - WIESZCZBI A RSKI.

WIESZCZKOWY - WIETflZNlK.

/atuus); Carn. sovęslika, bogina , bogovna; Sorab. i.
weslżerka , prophelżu-żerka ; Vind. vefhza , (vpifłia , vil-
niza , Irola, iijura- mara): Croal. yesclia , vulivioza ; Hag.
gonćtaliza, (vjescliza • czarownicaj ; liosn. gonelnica, (viesc-
tica , cjaroYni^ja tnga- Slav. Yishtica < czarowniea ) ; Rost.
Btm.vni.H, rajiiTejbHima ; (cf. Frisl. ffiitfe ; Anglos. wicca ;
Anyl « lich . czarownic j ; cf. (icnn. mii. WCilTajCtl , ci'
iicin ctroas roei^ maiitn. oppos. (stbroarjfiinfticr) ; wiedma,
wróżka, bic Śal^rfagcriiiii. Chory ten bah nie wyzierał,
ani wieszcz przeklętych. Birk Kuw. Mail li 2 b. Radę
swej wie-izczki wykonała. P. hrhan. Orl. I, 89. Królo-
wa la, ie była wielkiego uczenia w Greckini pisrr.ie ,
zląJ b\ła «eiwaii:i wieszczą albo prorokinią. Biel. Htl.
51. Wieszczku przvkrej s/otv . kawka okopcona. Tot.
<,aut. 70. WIESZCZBA, "WIEŚĆBA. iOw. Oi». 405).
•WIEŻDŻBA, y. i, WIESZCZBIABSTWO , 'WIEŻDŻ-
Bl.^BSTWO, a, li, wicszc.zbiarska niuka. Mc ffia^iaticr'
fmijł ; Boh. Ii:id.inj . ( ef. zagadywanie); Sorab. I. wes-
Iżeno . skuzwarslwo . (cf. skusić się); Carn. sovenstvu ,
bogjv.inje , lizhof;ledstvu ; Croat. bamalia , ( vescliiiószt
experientia) ; Bosn. tjonetka . (vjesclnóst , znanje usus ,
e.tperientia) . fto';. gatka, (cf. 'gadka) ; i,Vc/ rajareJbCTBO,
i!0.iui6ii , iHUiiiBf iiif , /i'ijs»-. oóaBałiic , sopoiKÓa , iiaro-

BOpl, B0.1.\B0BaHie, K0J40BCTB0, BO.llUÓa •/KepTBOBO.lUlBC-

Hie. Wyćwiczony w naukach gwiazdarskich i wieźbżbiar-
slwacli , i snów wykładach. Slnjjk. ój6. Tatarów ie wież-
dźbiarslwein i wróikaini na wojnach bawią się. Krom.
245. Niewiasta ta miała w sobie ducha wieźdźliy. 1
l,eo}). 1 {\fq. 28, 7. Przez wieżdżbę wiedział, kiedy
miał poraź. o albo stracić bitwę Bzymski wódz. Btel. Hit.
13i. Z kubka tegoż wieżdżbę zwykł czynić król. I
i.eop. (jenes. 44,5. (wróżyć zwykł. 5 l.eop.). Wieszczba,
wieszczenie, wróżenie, przeiiowiadanie ; t)a^ 2Bci|TaiJcn ,
SBaSridGf- f^zez 12 sępów Bonmlusowych Varro |!iszc
wieżdżbę, iż miał siać Bzym w pokniu do 1200 lat.
Biel. Sw. 17. Prorokują wam widzenia 'lałeszne i wieżdż-
bę błazeństwa. Bad:. Jer. 14, 14. Wieszczba, powsze-
chnie, divini'it>, z ptaków, augiirium , z bydlęi^yeh trzew,
harutpieium. Cn. Th. 1256. Rozmaite były wieszczby
RzYinian , jako to, z ptaków, z trzew bvillcrvch, z nie-
ba'abo powietrza. Pilch. Sali. 80 WIESZCZBIABNIA .
i, i., W1ESZCZENTC.\ , y, i., miejsce wieszczenia, man-
teiim , iigitiii' iilitm. Cn. Th. 1 250. Włod ber SiibrfagC'
ort. wIeSZCZBIABSKI, a, ie, WIESZCZY, -WIEŻUŻ-
BLIWy, a. e.; Buh. wćślj ; (Sorub. 1. wiefcżi ■ pewny,
ob. 'Gwiesnyj ; Soiab. \. skuzwarski; Bon. Btuiitt , ra-
4aTejbllUn, 'BtCTOBOtt, BtCTOBUB obw ieszcz.jacy) ; do

wieszczów lub wieszczenia nab-żący, 38iibviaofr ■ , mabria-
flCnb. S)bile były wieszcze białnyłowy. Olw. Ow. 561.
Każdy człowiek ma w sobie ducha wieszczo..(o ; bo ka-
żdy ma rozum, przysiłe rzeczy upatrujący, i o nich są-
ilzący. Boh. Di/ab. 5, 115, Ecct. nUTJHBUti 4). Xl. ( 'f.
pytać). Z wieżdźbliwycli gwiazd ludziom przesirzezenie.
Stnjjk. (Jon. F. Kruki wiejzczc. Baniul J 7). iNie wie-
rzyć wieszczym snom Zub. 14, 157. Crzi-ch wieszi^z-
biarski. Zebr. Zw 152. Bóz^a wiesiczbiar.ska , iirgn dt-
vinatona , zmyślonym i fałszywym jest prorokiem, hluk.

Kop. 2, 201. Ol. Rud. 35. Teal. 28. b, 92. bie fBum
fi^elrutt^e. — §. Wieszczy , ego , Subtt , m. , wieszczący ,
wieszczbiarz , ber SabPOflCr. Ucivń mię wieszczym , a
uczynię cię bogatym. Hys .Ad 09.' WIESZCZKOWY, a,
e, do wieszczka należący, wieszczbiarski, wieszczy ; Sa|)r>
fnger<,be^ 2Sabrfagfr« - . Obraz Agamemnona wieszczkowe
(Kalchanla), przyjaciół i braterskie łzv ukazał ; płacz oj-
cowski zakrył malarz. Warg. H'(/'-J83 WIESZCZYĆ
r.z. niedok., 'Wieszczuwać roulin.. uwieszczyć dok., wró-
żyć. njabriaflCIt ; Boh. hidati , (cf. 'gadać, zgadywać j;
Sorab. 1 wćslżu, wudohwam ( cf. wydać), prophelźu ;
Carn. veslizujem ; B^sn. gonelati , shctiti, ugonenuti ,
(yjecbati , iiciti < uczyć . ef. wiedzi^-ć, powiedzieć, po-
wieść , dowiedzieć się) ; Bag. g.ltati ; lijti. npejBtmaTb,
(Btiuarb mówić, cf. biesiadować, coBtiuaTb , coBtma-
BaTb ' zgodzić się na co, uradzić, yBtutiiTb , ystmasan
upomnieć; Eccl. Btiyio obwieszczam). — Bzyinianic z lo-
tu , z pastwy i śpiewania ptaszego wieszczyli. Warg. Cel.
240. et 23.1. Na ptakach wieszczyli. Warg. Wal. 13.
Hoss. iiTłmeB0.iuie6cTB0BaTb. Wieszczący z trzew bydlę-
cych Bosf. óaciiuipeuiibiri. Nie każdy ptak wieszczy. Cn.
Ad. 607. Hucząc smutnie, wieszczy twe przypadki so-
wa. Mm Byt. 2" 286. Wróżyli i wieszczowali. Budn. i
Ileg. 17, 17. Ten to jest kubek, którym pan mój wie-
szczuje. Budn. (Jenes. 41, 5. Kosz. Cyc D 2 Bavh. Ep.
S-l. Nie pewne kalendarzów wieszczenia. Mon 07. 99.
Każdy leniwy wieszczy. Bijs. .Ad. 24. W'IESZ(^ZY(jA ,
y, i., \) wieszczka, wróżka, bic JBabrjaiJcriiiii. Wieszczyci
powiedziała o sobie , jako wiele rzeczy przyszłych wie-
działa. Eiop. 84. — g. Wieszczyca , latawica, tncului,
duszenie nocne. Cn. Th. 331. mara , cin 3?a(ttjje|pf n[l ,
ber 511^, bie trut; zły duch w postaci białej głowy.
Wiol. Ui'?.yniła się wieszczyca , i zmyślonym tonem
pożegnała boginią. f'ol. Arg. 137. — 2) Wiesiczyce,
abo Buski kołtun. Syr. 674. ber JBeicflicIjopf. Syr. 67 4,
cf. goździec

Deriv. ob. Wiedzieć , Widzieć.
WIETKI, ob. Wioichy 'WIETNAĆ. ob. Wiednać
WIETBUNEK , (-fc Wialrunek. WIETBZEĆ neuir. niedok.;
Bug. Yjelrili, izyjetnti; Bosn velrili, izvitriti ; Boss b4-
Tpttb ; zwietrzeć , wywietrzeć dok., przez wyziewy z za-
pachu i świeżości swoji-j utrącać, ycrwittcril. Baidz. Luk.
129. Serów w cieple nie mieć, aby z nich tłuslość
nie wychodziła , a przez to by gorzkniały i wietrzały.
łlaiir. Ek. 1 78. Gdy .sól zwietrzeje , czym będziemy
solić? Hrbit. Odp. M, O 6. Bozkoize , jako krótkie a
nie trwałe, wnet wiflrz>'ją a giną. Kosz. Lor. 13. WIE-
TBZMCA, y, :. ; /{'>.<« otTpeiiiiua , iitTponpaaiKa ; kobie-
ta lclvka , l.'kkoni\śliia Ilu fiu w i;łoMe , ciiIC ffiirbbfil'
teliiin, ti'iitbiflc, Iciditrinnitjc i^aiionifpcrfpn. Szalbierki,
wietrznice. Mon. 70 , 280. — § Wietrznicc , krosty ,
ospa wietrzna. A'. Kam. ®inbrii(iffii. WIETBZ.NIK , a .
m ; Boli. welrnjk; narzędzie od wiatru, fin 98iltb ■ , Pbrt
)?m'tinflriiment. Wielrzmki albo wachlarze dU wiatru. Syr.
110, l.uiii vctreneia ; Sini' yitrilo ; Boss stepl , tbt
3ii*er. Wietrzniki . 'wilgociągi albo lufty, otwory, n*
kształt m.iłvch kominów na dachach siodeł, ^u-ilk. Bud.

WIETHZNIKOSTWO - WIETRZYĆ.

W I E T Ii ZYK - W 1 E W I O R K A.

317

68. Cuftlót^fr. W piecu śklarskim powinny być dwa
wietrznilłi i luflloszek. Torz. 5kł 58. W górnirtwie,
wietrziiik , worek d/ugi wazki, którym do dołu ś«ii'że
powietrze wchodzi. Os. Żel. 87. 8iiftri'bre , gitftfc^laiit^ ,
SBtnbfanj. Wietrznik, chorągiewkn , osóljka , kogutek,
na wierzchu wieży, domu etc, za wiatrcn się obrnca-
jace. WfoJ. , Yiiid. strehna bandera , veternik ; Hoss.
*jiorepb , ein iSjcttcrialiit , cme Seltcrfabnc , SBtiibfabnc. —
g De homine. Wietrznik . nieslatek , stateczny by wiatr,
pędziwiatr, próżnowiatr; Bob. fućidlo , fućik ; Carn. ve-
trenek ; Rag. kojem sv3aki vjettar v"io ; lioss BtrpeunKi,
BtiporoH^B , 3aBnpoxa ( cf. za«ienipha ) , BepTonpa.K^B ,
nonpbinHi, nonpbirjHyiiKi , ciii Siiibl'entcl, .^afcnfug ,
( ciit fiuft ; 31 Pij].), iiiftiiicr OTciifd?. Wietrzmkiem być
Ross. Btrpeuimaib , BtiponpaiuHTb, B-bTponpaiuHimaTb.
Bądź wietrznikiem , na wielkim kto rhce.sz znaczyć świe-
cie. Żabi. Fir. 102. — Cum aHus. Nie nrcybieglym De-
dal rzemieślnikiem, A syn leź jego pjoclum bv^ wietrzni-
kiem. Knini. Poe:.. 2, 93. WIETRZ.NIKOSTWO . a . n.;
lioss. B-fepTonpauiccTBO ; StitMiciitcIc.). \VIETPiZ.\OŚĆ, ści,
2.; Bo.'i. wetrnost ; Boss. BtipeiioCTb ; wiatry wewnątrz
czego zawarte, mnogość wiatrów; bie SBiiiftgfctt , Sfiinbc.
1 w owocu dawa się czuć wictrzność niejaka, jak i w
liście wilgotność. Cresc. 57. Tatarskie ziele wietrzności
w ciele rozpędza. Syr. 2i. Chleb z świeżego zboża wie-
trzności w ciele mnoży. ib. 920. WIETRZNY, a. e, —
le ailv. ; Boh. wetrny ; Croal. vetren : Bag. yjetarni ; Boss.
BtipeHuft; od wiatru, wiatrowy, 2S>inb = . Orzeł różnie
wśrzód wietrznego wiruje powiatu. Pr:.yb. MiU. 98 Wie-
trzny młyn. Sohk. Areh. 7. Vol. Leg. 2, 064. (wiatrak,
Sinbnili^lc). Młyn wietrzny zysk przynosi , gdy się daje,
Nawa portu za wiatrem powiewnym dostaje. Chodk. Kost.
ep. Wietrzna strzclbi. Chmiel. I , 983. ( wiatrówka ).
^Vs^elki owoc jest wietrznej natury a nadymającej. Cresc.
57. (wiatry w żywocie płodzącej, lutnbiij , 'Siiibe iimc^cnb,
Wn^enb). Puchlina wietrzna, wielkie rczciągnienie brzu-
cha na kształt bębna. Krup 5, 770. bie 2Binblt)a|Tcvfii(^t,
SiltbfuĄt, JrommcIfuĄt. Zaraza wietrzna czyli nadęcie
brzucha. Wołszl. 50. (bic SuHC DciJm SicDe). Ochwat wie-
trzny, choroba końska , z nagłego pod wiair pędzenia.
Końsk Lek. 51. (Dic 28iubrebe). Ospa wietrzna, wietrzni-
<',e ; Boss. jonyxa . (oh. Ospa). Pies wietrzny, który
czuch ma doskonalszy i używa go wiatrem. Osiror. Myśl.
8. ciii 8uftfptr6iinb. Teraz z wietrznemi trąbami psy niech
sięda, niech wiatr chwytają, niechaj nos ciekawy na las
obrócą. Bardz. Trag. 122. Piece wietrzne. Krumł. 23.
(3Binbófen). Wietrzny, wietrzysty, pełen wiatrów; iDintig,
SOU 3Biiib. Nieco wietrzny Boss. BtipeHenOKb. Zima
była tak wietrzna , iż od 50 lat takiej nie było. Warg.
Radl. 535. Wietrzny, nawietrzny, powietrzny, Siift = .
Jakaś jest moc od zwierzchnej natury i wietrznej na te
iiizkości ziemskie. Lat. Kom. B. — § Fig. Wietrzna sła-
wa. Modrz. Baz. 235, (Boss. KO.iOBpaTRurf ; z wiatrem
przelatująca, przemijająca, nie stała; tutnbiij , luftig , llil'
iiftiillbigl. Wietrzny, lekki, niespokojny, wiatry pędzą-
cy, triiibtcutelig ; Ross. BtTponpainechiH , BtTponpainHhiB;
£cc/. BtipoutneHi. WIETRZYĆ cz. medok ; Boh. we-

Irowati , wetriti , wćlrjm ; Carn. vętram ; Cra»t. vetrim ,
zr^chim (cf. zrśk -■ powietrze) , vedrim sereno , vedrisze
' wyjaśnia się, vedron sudus , Yedro sudum , vedrina se-
renilas ; Yind. yedreti , yedrjem > wypogodzić , wyjainić ;
D<i!. yedritisse clurere , yedrina rlarilas , yedriy clarus\
Bag yedri sereiiiis; Bosn. yedritti , razyedritti serennre,
yedrina sereniins coeli , yedro sudum, yiedri sereiiiis ;
Boss. BC/ipeHUH , BC4pHHbiii pogodny, jasny, BejpcuocTb ,
Be.łpaHOCTL pogodność ; Ecrl. Be4pjK). Be4pcTByio , bc-
4pi0 sereno, Be4p0CTb , Be4pOTa jasność, Be4phlH , Be-
4panbin , nck)l7> jasny); — j? ■■> ) przewietrzać, wywie-
trzać co, iwniilnre. Cn. Th. 'Mol, bufiililftcit , biirc^me|cn
laffcii, bfni 2Binbc nilślC^ClI. Po kąpieli w,*tas\szy, jeśli
dzień niepiekiiy, nic masz s:e wietrzyć ; aeri te non e.t-
ponas. Sy.vi. Sih/. 256. — ? b) VVietrzyć, zwietrzać nie-
dok, zwietrzyć dok., wiatrem śledzić, fpilrcii , iinnbcil ,
bcBi 3Binbc nad) hmrcn : Genn. tiiittcrn. Kiedy zsyierza
zwietrzy na długiej smyczy chart ciekawy po ziemi wie-
trzały, Wiclizy ślad, gdy z daleka odyńca poczuje,
Wznosi trąbę, łasi się, łożysko siaduje Cichym nosem,
gdy blizko o zwierzu potuszy. Kark wyciąga, i z miej-
sca pana znakiem ruszy. Bardz Trag. 315. .Na kształt
ogara Vyietrzy nosem , zkąd zaleci go para. Hor. Sal.
248. Ow natręt wietrzy tylko po kuchniach, gdzie się
kurzy z garców. Opnl. Sat. 48. I ex ft^nillipert ilt bClt SU'
d)C!i bcritm). Gdybyś syna miał , któryby bardzo \vietrzył
płeć niewieścią, żebyś go w stadło małżeń.^kie wprawił.
Gli-z. U')/cA. /-*, I 6. ( któremuby kobiety pachnęły).
WIETRZYK, a, m., dem. Nnm. wiatr > wiatrek; Boh. we-
tiik , wćlijćek; Slov. welrik , we.rjćek; So'ab. 1 ue-
tzik ; Yind. yctcrz , srakizh; Croat. zrachez ; Dal. yitrich ;
Bag. yjetriz , yjelarze , chjuch , (cf. czuchj; Bosn. \le-
trię ; Eccl. B034yiueKŁ ; Ros.'. B-feiepoKi , citi ®inb(^en,
SriftdlCil. Wietrzyku co tu sobie lekko politujesz , Jeilne
ziółka kołyszesz, a drugie całujesz Zah. i. b, 185. i^'ar.
Wietrzyk co się z trana pieści, hras. Oss. E. Znakiem
elektryczności jest takie wietrzyk , który się przy ciele
elektrycznym czuć daje. Os. Fiz. 553. Fawor gminu, wie-
trzyk.' Tiimrd. Wl 10 WIETRZYSTY, a, e, — o aJv.:
Scrnh. 1. wetroyite, welźikinite; wiatrów pełen, wiatru
dość maiacy ; roinbig, VoU SBiiiP. .Morza wietrzysle. Otw.
Ow. 383." ■

WIETSZEĆ, oh. Wiotszeć •WIĘTSZEĆ, 'WIĘTSZY, ob.
Wiekszeć , Większy, Wielki.

WIEW. u, m., wiewanie, wianie, dęcie; Germ. baś SSC'
Ben , "Slifcn. Idź gdzie cię wiatry wiewem niosą bło-
gim , Pókić noc sprzyja , idź pomyślnie z bogiem. Bor.
2, 97. Kniai. , (oh. Powiew). Chmury wija sie w kłęby
południowym wiewem. Kniaź Poez. 2, HO. Z dołu
nie tak wielką moc mają wiatrów wiewy. Pilch. Sen.
list. 2, 260. Wiew chorągwi. Przyh. Lu:. 121. ( pola-
tywnnie . ba§ glatternj. WIEWAĆ, nb. Wiać. WIEWI-
DŁO. nb. Wiejaczka, Wiejadło. — nVlEWlÓR , a, m. .
(Fot. Pocz 344), WIEWIÓRKA, i, ż. , WIEWIÓRECZ-
KA , dem. ; Boh. we« erice . wewerka , wewerićka ; Slov.
wewerica ; Sorab. i. weweriza ; Sorah. 2. neweriza ; Carn.
veverza , reriza ; Yind. veriza , yeverza , veiyeriza , yebe-

518

W 1 E W 1 () R C Z Y - W 1 E Z A.

W 1 E Ż A T Y - W 1 E Ż B 1 Ć.

rza , vi/oriza , Lebariza ; Croat. V('vericz:i ; Hag. vivcia ,
viverlza ; Bush. viveri(;a ; Stav. viverica ; Hoss. BUuepłtua.
utKiua , BeKiiia , stjKa ; £tc/. BuaepTKa ; (Hoss. etseprKa
wykręt, wybit'^, cl wywiercieć , wywrócić). Wiewiór-
ka, (d. Lui. vi'vera) ; Lat. sciurus; Germ. iai (iid)])OXn .
Gidjliórniticii. Wiewiórka pospolita , długa na calów 8,
ciemnoruila , oyon kiciasly dłui;i , którym się zasiania.
Zool. 5o'2. Wiewiórka pregala Ho>s. typyiiAyu^. Wie-
wiórka latająca ; Husi. aeiHra , uh. Polatucha. — biii-zne
ilziewczatko, gdyby wiewióreczka. Teal. 22. i, II. WIE-
WllMtCŻY, a, e'; Holi. weweruj ; do wiewiórki należący,
eidumi'. — WlEWiNĄĆ, ob. Wiać.

WIEŻ. I, J, WIĘZA, y', ::■ , wiązanie, wiązanka; ein Siiiit,
cin 'DiiiiDel. Więż siana. Kniai. Poez. o, 195. — g.
Wież, wiąz, więzy, krępowanie. Me gcffci. Wyrwał iilię z
wiezy dyabclskiej Wad. Dan. przed. — Transl. Plastwo w
okropnych drze* pleciacli i więziach, Nie ważyło się
padać na gałęziach Jabl Huk. 0. (w wikłaninie, w j;e-
stwinie;. — Anat. Wieź, która jest góra stopy, nazywa
się grzbietem stopy. lerz. Cyr. 1. 22. Spojenie kości
poslepkowych z kościami więzy czyli śrzndka stopy. Pen.
Cijr.i'6. — W'ię/.y, łyka, troki, łańcuch. Cn. Th. 1239.
kajdany. — §. Wieź, więza ciała = skład, układ ciała,
budowia ciała; btr Smi bc« SłiJtpcr», Der łtorperlimi. Przy-
kra wielkość tego tworu słonia, A bez więzy, bez po-
zoru. Jak Baj. IG. Chcę aby dworzanin miał dubre
postanowienie w ciele a członki udatne , lak iżby z jego
wiezv znać siłę , znać czerslwość , znać chybkość było.
6'. ni. Dw. 29."

WIEŻA, y, i.; Hoh. węże, wez; Slov. weźa , ważą; Sorab.
\. torm , tormik, loA. Turrna); Soiab. 2. thorm ; Carn.
tum, turen : \ind. turn , turen , SYOuniza {ob. Dzwoni-
ca;, preluks ; Croat. turen, turan ; Dal. toran; Huug.
lorony; Hag. toran, tornich, vu}g. kCila , kiijiza ; Slav.
kiJlH, tlióran -, /:.'('i'/. etżKa ; /{osi. Guuihh, Tiopbua, i>aJuii'ia,
oisol. BClb , Be<lbC , (cf. wiec); cf. EUjm wjeżyć , wzjc-
żyć , {ob. Jeż); budowanie wieżale, t. j. w spi.;ę wyso-
ka zakończone do rozmaitego użycia , eiii Jburm , czę-
stokroć część wysoko wyniosła jakiego budynku, ter
^l;urm. W Cydonii z wieży wysokiej, albo strażnicy,
która je.łt nad morzem , oznajmii>nu , że ida dwie gale-
ry. Wary. Hudz. 511, rC. latarnia, JUartctbimii , ^cu(^t<
t^urm Jesteś postawień, jako stniż na wieży. nad owczar-
nia jego. Htj. Hoil. G g y i. Zegarowa wieża Eccl.
■lacuÓHTUH. Kościelna wieża , ob. Kościelny, cl', dzwonica.
Wieża baLiluńska ; //uj*. cToJiioiuopeHie . o6. Babilon. —
U dawnych wieje nicliome do dobywania murów. Hupr.
W. 1 , 193. J3tliitjcrimgóH)i'irmc. — Czerpaja sie wody
z studzien, suiowic wiadrami skórz.meini , a wlane do
ryn , płyną do gmachów solowarnych, wieżami nazwa-
nych. Aur. Htl. 4 , 288. ^oCill/iirinc. — 'i,. Wieża ,
dom wieialy do schowania bezpiecznego , cf. gród , ■ cf.
lainek ; cht SfriDabruiiostliurm , citi J^urm jii eiiier fcften
$crtual)runiJ. Z.i insliincya po>łów Sieradzkich , (lozwalamy
w grodzie 1'iotikowskim wieżę szlachecką, na której bu-
dowanie pozwalają |jo gruszy O z łanu. V'u/. Ley. 3,
13. (do składu xiąg ziemskich). Podobnież Litwinom po-

zwolono baszty albo wieżę z sienią i izba w zamku
Wileńskim dla chowania xiąg ziemskich. iL. 58. — Wie-
ża, turma, więzienie; bcr ®cfńn9iiipt|)urm , ber Jburm ,
ber Stocfljau^, lob. Sztok). O onego , co w wieży albo w
łańcuchu siedzi, starają się, by go uwolnić. Hej. Zw.
148 b. Hedde guod debes , albo idź do wieży. Hys Ad.
01. — Wieża, kara wieży ■ siedzenie za karę w witźy,

bai) Jbimii, ba* ibimiificcii , bie 'Ibimnftrnff. Kara wieży
dwojaka jest cywilna i kryminalna; pierwsza jest zam-
knięcie w więzieniu uczciwym , oświeconym , żadnej przy-
krości nie zadającym, górna wieża, (Jisilarreft; dolna
albo kryminalna, na łokci 12 głęboka być jjowinna ,
Grimiiialarreft Oslr. Pr. Krym. 1 , 581, {ob. Dno, sie-
dzieć na dnie). Wiesz już o e.vekucyi ostatniego sądu,
iż tam tego żadną winą ani wieżą nie zapłacisz. Hej.
HoA. LIII, {ob. odsiedzieć w wieży dług, każńl. Śmierć
moja, u sądu oczyma świecić; dopieroż o basarunki
nigdyin się nie zgadzał, anim za jawne zbrodnie nie
zajednywał wieży. Psalmud. 1 1 (cf grzywnami się od-
kupić). — g Wieża , słoń , roch w szachacii. / hcliaii.

Dz 90. ber iburm, ber iUftbeii im Si^ac^fpiele. — g He-
rald Wie/a, lierb :, wieże dwie kwadratowe z dachem
spiczustym ; na hełmii; trzy pióra strusie, hurop, 5 , oG,
etii fleroilTciJ SJappen. — §. l'ioverb. Dano kurowi grzędę
a on wieży chce. Oudn. .^poplh. 90. Opil. Sat. 80. (na
ćwierć mu popuścisz, to on się domyśli na łokieć).
Wieży pragnie kur dostawszy grzędy. Hol. Syl. IGI.
W1EZATY,'WIEZYSTY, a, e — o udii , zakończony w
w ieże ; Sorub. lormoyite ; Hag tornovit , getburmt , mit
eiitcm J^iirme, loie eiii iburm. NYieżysiy , wieżysto, na
kształt wieży. Wdid. NYieżysle pagórki. Uardz. Luk. 6.
Bałwany wieżate biją o niewzruszone skały. Chndk Kost.
14. Ognisty bałwan wieżato wysoki. Przyb. Mili. 36.
W tkankę wieżysla pani ustrojona. Baidz. Luk. 26 —
g. Wieżaly, wiiżjsly, z wieżami, w wieże opatrzony,
mit ibiirmen. Miasta wieżate z fortecami geslemi Tward.
\\V. 155. Antemna wieżata. .Ą. Kchun. 205. Tward. Piisq.
11. Cybele w mieście swym wieżatym, .\ad swym ko-
chankiem lamentuje Alym. Tward. Haf 79 .Matka bo-
gów Cybele do .Midy wieżatej Na Erysjijskiej przejeżdża
karocy bogjlej. Tward. .SJisc. 157. Wieżysta , larriia.
Zebr. Ow. 2G3.

Pochodź, wieżyca , wieżyczka.
WIĘŻBA, ob Wiązanie, NYiązać. — •WIĘŻBIĆ, 'WI.ĄŻBIĆ
cz. niedok. , uwiężbić dok , robić że co więźnie , uwię-
żnie i ob. Więzić), grażyć ; serfciifeii , tiiifiiifeii Iflffeii , ma>
^eii ba^ etiMO ftcrfcn bleibł , itcdcii laficii pr et tr. Serce
w miłości niewieściej uwiężi>ioiie. V\'. Huil W. I , 102.
(uplatane, umotanc, uwikłane, pogrążone). Uwieżbionego
umysłu ustawiczna niewola Fiedr .Ąd 9 Wszelaka
rzecz, która pocz<'iwa jest, przy bacznej bystrości ro-
zumu wieżbi a bawi. Kutz Gyc. / 2 Na tym się 'więt-
sza cześć 1'idzi bawi, wieźbi, bufet. .Maci. Prry docho-
dzeniu prawdy wieżbi Sie a bawi Budn. Kyr 9. Nade
wszystko lun sprawiedliwość polrzfbna jest, którzy około
spraw j.ikich sCinowiąc z kim zaliawiają a więżbią hosz.
Cyc. 129. Co jest panom najprzystojniejszego, to jest.

w I E Ż B I T Y - WIĘZIĆ

WIEZIENIE.

319

przy sprawach sic pospolitych wicźbić a bawić. Hosz.
Lor. 60 h. (liuJnić). Tu-ć w święlo^riach zbawienia
wiaźbić nie lrzeb:i. hanc. Gd. 257. (gmerać, zatopić sie)
HypoLhesis , powóil , więźbienie a materya , oko?o której
się rzecz więźbi. Marz {toczy się, lub też zaharzyla
się). — 'WIĘŻRITY, a, e, n. p. Ahrupla oratio, roz-
strzelana mowa , która nie wywiezyst^ , albo nie w jęźbita
jest, gdzie się jedno nie trzyma drugiego. Mącz. nie zwie-
zfa , nie wywiewięzuje się, nie klei się, tiid^t tiinbig.

WIEZC , \\\ózi , v\iezie, wiozę' a. niedok. , Wozić coiitin;
Boh. wezti , wezl , wezu , wozyti, wozywim : Slov. wezf ,
wezem, wezu, wozym ; Sorah. 1. wefcź , wefl, wefe,
wcfem , wofycź, wofym , wozu; Sorab. 2. wófeź , wo-
lisch ; Carn. Yositi , vusem ; Vind vositi , pelati , (vosit,
\e(\al remigare, o6. WiosJo) ; Croot. vozim, vezli, vezem,
Yoziti , (Yosenye, Yosnya na vode remigatto); Hiing ve-
zetem , viszem, Yezetdegelcm ; liug. Yozitti , (2. re7ni-
gare) ; Slav. Yoziti , (vozitise = jechać pojazdem i : Dosn.
Yozitti kołem rchere currii , (Yozilli lemigare; cf. //«/. yo-
gare , Yoga remiguim) \ Boss. BesTH , Beay , bojk}' , bo-
3I1TŁ ; wozem lub nawa prowadzić co lub kogo, 511 3Ba>
gcii cDcv ju Sctiffc fńbrcn , faken. Wozi = furmani. Cn. Th.
Ii85. er fabrt j. S. Pa^cii, mac&t 'J.irofcffion wm ga^rcii,
i^ukcn , ift gulirinami. Krotodiwilny w drodze towarzysz
stoi sam za woźbę , jakoby cie niósf albo wió/.f , gdyż
czas z takowym wdzięcznie zejdzie. Eraz. Jęz. F b.
Chciał stangret pojeżdżać z konia. R-. Niech on mię z
koz?a wozi. Tea!. 45. c. 59. (ob. Powozićj. Jedne białogło-
we , któraby mało na rifoni , abo jeden koń dobrze zniósł,
sześć koni wiozą. Falih. M 5. ciągną , cś jicbetl fie fccbź
'Pfcrbc. — liecipr. Wozić się, wieźć sie, (cf. jechać);
fid^ fa^ren, faŁrcn. Wiózł się do kościoła przez Wisłę.
Warg. Wal. 52. (cf płynąć'. On sam w ten czas jest
sternikiem, kiedy się Cezar wozi po morzu. Siar. l)w.
42. — Aliter. Facesse liinc , wieź sie precz, porywaj
się zlad. Marz, wiedź sie precz, weź sie, wynieś sie,
wyprowadź się ztąd , jjatfe bid)! — Transl. Osieł z wil-
kiem pospołu drzewo przecierali , Ale wilk na odsjiodku
tak się tylko woził. /'ajtr. KoŁ S i- h. wieszał się tylko ,
cr fdilcpptc fid) tuir fó.

Pochodź, pod słowem Wóz , cf. wieść , wodzie.

W1EŻDŻB.4, WIEŻDŻBLIWY, ob. Wieszczba, Wieszczhiarski.

^VIEZ1C , WIEZNIC cz. niedoli., u\Yiezić dok., wiązana ro-
botę dziać, węzełki robić, pieść, wiązać; Croat. Yiizim,
Yuziti, gcfi^lmigeiic 3lvbcit miict)cn, flóufcln. Sieci więzić,
dzHać, Ić.rere. Mafz. lielirulalns , więziony, na kształt
sieci ucz,yniony. Macz. t.aniliiium , wełniana robota,
bądź tkana , bądź też wieziona jako kobierce. Mącz.
Niech i on z tobą siada w klasztorze , niech ci służy
córeczko, niech więzi, niech szyje. Teal. 45. c, 59.
Wyb. — §. Więzić, wieźnić co, kogo = wiązać, uwię-
zić, uwiązać; Iiiribcti, niibiiibcn, fcftbinben. Uwięził na po-
wrozie od dzwonu tę głowę , któraby ze sławą mieczowi
nieprzyjacielskiemu poddał. Nar. Hsl 5, 261. — Fig.
Uwięzić kogo, lub co, uwiklić, uplotać, umotać, usidlić;
oetftritfcn, beftridcn, fcjfeln. Stanem pewnym żywota uple-
cie się pierwej i uwięzi , nii go może rozeznać. Budn.

Cgc. 62. Ociec dowiedział sie o ślubie, który dzieweczka
młoda uczyniła, i o przysiędze, która uwiązała tlusze
swoje. 1 Lcop. Num. 50, -i, {ob Obowiązać). Ale sie uwię-
zić nie daj słodkim jćj słowom. Jahł. Tel. 45. Wdzięki
mnje muszą być bardzo powabne, kiedy tak pięknego
uvYięziły chłopca. Teał. 5. /; , 50. (zniewoliły). Nio masz
nic gorszego jak uwięzić się w kobiecie. Teat. 29, 126.
Nowo przybyłego cudzoziemca młodzika w jakiej kokietce
uwięzić, na to zręczny. Teat 7, d, 17. Cznrl. (utopić,
ugrązić). Głupi to miłują i tam serce więźnia, co w lada
godzinę utracić musza. ^ł". Kaz. 557. Wielokroć pienią-
dze swe u złego dłużnika uwięził. Garn. Sen. .")69. o
zaw^ód przyprawił, cr bat fciil ®elb u6cl migelfgt. Ptaki
lepem uwięzione, na ziemię będą spadać. Crese. 655.
zagraźnione w lepie, przylepione nogami, skrzydłami,
om SBocjcIIciin fleku flcliIie('Cii. — Więzić w błonę, grą-
żyć , topić, czynić że co więźnie, {ob. Więźbić , wia-
źbić); madjcn, bńg ctwai (im Sotbe) ftccfeii blctbt, ftccfen
laffen, cin)'iiiffn Inffcii, cinfciifcn. Uwięził swój trzewik w
błocie. -jWon. 71, 854, Jadąc z ciężarem przez kałużę,
uwięził w niej i wóz i szkapę. Mon. 68, 500. Konie
Turkom między kamieńmi i gęstym chróstem się "wią-
zili. U(iz. Sk. 124. (więzły). — Trcnstote : Stan małżeński
bardzo nie miły dla tych , którzy sie w nim uwięzili.
Mon. 61 , 568. F.ija uwiaziwszy drzewo w tarczy Skan-
derbegowej , tak go wielka mocą nalegl , chcąc go z
konia zbić, że się- ono jego drzewo zł:ira3ło. Baz Sk.
12. (zawadziwszy, zatopi^vs7.y , pogrążywszy). Klin kli-
nem wytracić usiłując, oba kliny uwiazili. Żarn. Post, 5,
718 b. — § Więzić kojo, wieznić kogo, do wiezienia
wtrącić , w wiezieniu lub w więzach trzymać; ciltCU fcrifrtt,
ciiifperrcit, gcfniigcu fefeen, gcfniigcn baltcit , in Jtctłcii iinb Snnbett
baltcii, (iffcjfclt Łaltcn; Co/(, wezyti, wezowati, zwezym (o^-
Związaćl, do wezcnj wżyli , slćżili , (cfścieżaj); Carn. ie-
zhati , jezhem fcf jeniec), pestim , (cf piastować i ; Vind.
YJezhiti , YJezhati , v'jezho djati , sajezhiti. ykihati, vrezhi,
pnstaYiti, YJeli, YJemem (cf. wziąć), vdershali (cf. dzie-
rżeć) , perpneli. Wielka różnica jest, aresztować kogo,
a uwięzić. Oslr. Fr. Fol. 2 , 70. Więzicie nas , na koła
rozciągacie , z urzędów rugujecie , z cechów oddalacie.
Smotr. El. 29. Barbarosa Sobiesławem , którego nie-
mały czas więził, stolice Czeską osadził. Srom. 183.
Kto mi się nie podoba, niech dobra jego zabrane będą
i osoba wieziona ; a kto mocniejszy a mnie wierny za-
bierać może wszystko słabszemu i więzić go. Nieme. Bibl.
Targ. 4. Wiezienie kogo, trzymanie w wieżach, zatrzy-
mania gdzie poniewolne, albo przynajmniej nieswobodne.
(In. Th. 1 258, n. p. Chce mię pono w łańcuchu dotrzy-
mać , Jako 'uhaja , i dać na więzienie. P. Kchan. Jer.
117. Wiezienie kogo o dług, nexus. Cn. Th. 1258. —
Aliter: WIĘZIENIE, ia, n., miejsce gdzie kogo więżą,
bas (ScfmiiiiiiS , budowanie samo, abo miejsce, gdzie
trzymają więźnie,, taras, klóza , wieża, ciemnica, kłoda.
Cn. Tli. 1238, Boh. wezcnj, zagetj (cf. zajęcie), żalśf ;
Slov. żałar, (cf żal, żałoba); Sorab. i. yastwo , (cf.
jeństwol; Carn. jeziia , kęha , kaiha , tranzha; \ind. vo-
sa , kiha , jezhe, jezha , temniza {ob. Ciemnica), jetni-

320

WIĘZIEŃ - WIĘZNĄĆ.

W I E Ź N 1 Ć - W I E Ż Y C Z K A.

na, narka , traiizha , panoga , saLlep ; Croal. vaza , vosa,
{ob. Więzyj; Dul. szuxanysstvo ; Slav. t3vnica (cf. taj-
nik), rt-sht, reslilana , zalvor ; Eicl. jk7,i>lllli|.l , /B^HAIIIłlC,
UL^HAHifłe , TCMimua ; Hoss. aaruopi. ('it' zaiworzyc , zain-
i(iaii) , nopyóii (cl', porąb, zaracj, coóaiojeiiie. Zakrala,
grzymka, szutfawa, izdebka, ciemnica < więzienie, Pam.
Wars:.. 7 , 56 A' 6';a«. Turina i więzienie jedno mia/y
inaczenie. dack. Pr. 207, (ob. idź do turmy , cf. wieża).
Idź tedy i w ciemnym wiezieniu . czekaj śmierci okru-
tnej. Uoh Kom 2, 521. WIĘZIE.Ń, żnia , m , którego w
\Niezietilii lub w więzacli Irzyinają , bcr ©ciaiUJCIIC , JIrrC'
ftarit; Boh. wezen , /. wezna: Crcat. vuziiik; Uol. rob
(oA. "Rab), szii.\any ; Hun/j. rab; &•«/ CBHSeHb, m-^l.HIIKl,
K)3HHKX, /. «'4hNiiitA, io3Hima , TeaHiimiiiKX ; llois. aaio-
leiiiiHKi, TiopoiHiiKŁ Więzień stanu , cill Staat^iJfŃ"^"'"^-
Syn Tark\viniu<za pytał, co miał uczynić z 'wiąźnmi
(z więźniami) Gahiniów, którzy byli w bil«ie pojmani?
Eiai. Je: G tS. z jiiicanii, niewolnikami, mit fen Mricg^śi-
gefitngeiitJn. ■WjĘZIE.N.NY, a, e, od więzienia, ©cfanfliiip" ;
Holi. śjtiawnj ; Wo.s,'s. TiopeMUbiH , {ob. Turemny, poture-
mny; ; Ercl. TeHHH>iHuii , {ob. l"iemiiicziiy). Wi.-zienne
drzwi Więzienny dozorca, tarasowy Hoss. TiopcMUiiiK'5.

— (WIĘZINA, y, z. , wieżowe czyli wiązowe drzewo,
gaik, las; Ulmciiliols , Uliiieiitjcljijljf ; Vtntl. brcsije , Lie-

Slvuje ; /lusi. B>I3II1IKX , IIJLMUBllHKL. l'o(i dclimą, pod

lopoliną , pod więziiią. Iludi. Osea. 4. 15. WIĘZISTY,
a, e — o adv. , związany, wiążący się, zwięzły, fcuntitiJ
Jejuna aralio, nicwięzista rzecz. Mwi- (nielreściwa , czcza;.

— WIEŻKA, o6. Wieżyczka). ■— WIĘZNĄĆ, WIĄ-
ZNĄć nijak, nicdok , uwięznąć, uwiąinąe, uwiązJ, uwię-
ził dok., więzić się w czym lt;nącym , grążnąć , lgnąć;
ftccfni 1'ioil'ni (im Śotki, fiiifeu, ciii)'infcii ; bok. wezcii,
waziiauti , uwa/iiauli , uwjziiauti ; Sluv. wezym , uwjzdm ;
Sorub. 1. wJHzuyu; iJosn. uveznuli ; ficss. BHaiiyTb, bh-
auy , yBaaiiyiL, yBHsaio, (BHSb yrzazkie , lgnące miejsce,
oflaiiiii j^rza/.ki. sasKocTb grzązkość) ; £.Vt7. yiiSHiiTii , ya-
aaiH , yniOaio. .Może gilzie nieboraczek tr.ilem uwiązł
W' błocie. Tfiii. ii. c, 27. Niejeden furman uwiązł na
drodze od siebi3 płatnej. Kras. Pod. 1 , 279. — Fig.
Frasowni , al.? nie ściśnieni , więznący, ale nie uwię-
zną'"y. Dudu. 2 Cor. 4 , 8. tonący . a nic utonęli , nie
ulo|>icni; fiiircnt) , Hi) niibt uiitcr^rijangcn , iiid^t (rtniiifrii.

Wieźli w ćmie głębokiej. Pnyh .Mtll. łl. (brnęli). Kto
w tym grzcciiii uwiążnie , rzadko kiedy 'wyriiie Hirk.
Zyg. 50 U«iąznąłi'm na wirlkiin ni<'jakini zabolionie.
Zijijr. Pul). 105. (iilo;iałeni , wpadłem, zajiędziłeiii się).

— Simil. Więznąć na lepie, |irz\lepieiiiiiii być zalrzunanym,
lgnąć, fleben blcilicn. Głupi na lycii śMiei'kicb ilobradi ,
jako płacy na bpie więzną Sk ho:. 292 b. Płacy na lepie,
dziatki na opiece wiązną. FaliL. R 3. (źle z opieki wy-
chodzą) Lep nie powinien być twardy, ale hpki . łlla
więźnienia ptaków. Cresc. C.łii. W.eznąć. z:ili:ic7yć się,
zawadzić, byi: zatrzymanym, prz\lrz\maiiym , bil(fi'n blfi-
bfn. Strzeż się, żebyś nie uwiązł miedzy cierniem, bez
nadziei wydobycia się. Tenl 50 b, 62. Szyk .Przedni
wojska na winnicach więźnie, hchow. Wied. 36 Z konia
zsiadając, w strzemieniu uwiązł. Popr. Kuł. 33. Absalon

w gęstym lesie , za włosy na dębie uwiązł , i sam się
"obiesił. Sk. Żyw. 2 , 102 i. tr blicb on ticti Jpaaren (fdn'
gcil. W łapce, w sidle uwieznąć , n. p. Muszą w- tćj
konsikwencyi widomej, j^ikoby w samołówce jakiej uwią-
znąć. Orzech. U"- !'•"• 0efiliiflf!i jlfcil blcibfll. Bąk się
przebije, a mucha uwięźnie. talib. L 3. Bąk się przebił,
mucha więźnie. Juk. Buj 72; ustawy władna jest paję-
czyna, przerwie zuchwalec, uwięźnie chudzina. Cn. Ad.
1218, cf złodzieje złodziejka wje<Z3Ją , t»ie flcillfn I^ifbt
^aiiiit mail, bic flnipeii Ićifft man laufcn. Jako mucha na
pajeizynie , tak na onym jego fjłszu wie/.li. Sk. Dz.
1147. — Uwięznąć w g.irdle, im S^a\\i fterfcii bleibeii. Jak
ko^5ć uwiężnioną w gardle wyciągnąć, bleszk. Ped 79.
Uwięzła rzecz w gardle do żołądka potrącić. Perz. Cyr.
2, 203. Szczypce do wyjmowania z gardła części uwią-
złycli. derw. 21. O uwięźnieniu czego w garille. Perz.
Cyr. 2 , 202. nom Sterfenblcibcii im §al)f. Hany , w któ-
rych co uwięźnie czyli 'ulrzini , że tego wydobyć nie
można , niebezpieczne bywają. Perz. Cyr. 07. — Aliler.
Sto razy zapuszczałem sie wyznać jej moje mi/ośi'; za-
zawsze słowa więzły mi w ustach. Slas. Sum. 2, 59.
utkwiły, urw.iły sie. zamknęła się mowa, fit 28prtt
blicben mir im iDdinbc ftctftii. WIĘŻMĆ, oh. Więzić WIĘ-
ZMOWY, a, e, od więźniów, ©efangfii • . Więżniowy
siróż E'-il. i03ii.liiluiiilKl> , tarasowy.

"WIEŻOClELSkl Goliat. Chudk. Kost. 14. wieŻMy,.r,a
kształt wieży wysoki. t(łiirmfleftaltft, tburmbpt^. "WIKZ*!-
NOŚNY n. p słoń. Kthow. 357. tbiirmtroflciit.

'WlĘZt^SfÓJ , ju , m , 'zyło<;piij , sympneusi'. Pirz Cyr.
183, tie 'Jlbcrocrbinbunfl, Sfbnciiycrbinbimg. WIĘZOWINA ,
y. ; , drzewo wieżowi bardzo podobne, przeto także
bardzo pożyteczne. Mon. 74 . 752 , eillC ?llt Ulmfll.

WIEŻOWY, a. e. od wieży, ^bufoi ' i '""' lurn>ki;
Hoss óameaHUti Poslrzegam sławną stolii-ę Ozdobną w
obeliszki i wieżowe szpi.e l'rzyb. Mili. 91. Wieżowy
stróż, oh. więziowy dozorca, tarasowy; Boh. poweżny.

WlEZuWY , i) <'t. Wiązowy , od wiązu drzewa, UliiKn • ;
-^2) Od więzów, Jcffcln'.. WIĘZOŻÓŁU. u, m. , Wię-
zożołd samiec, drzewo cudozieiiiskie wieżowi i detiowi
podobne, żułądź rodzące. 6^1. Tli. 1258, f.r ŁV»ino,
ilex ; Sion. swjda , {ob. Swidzina); Carn. adrasi) ; łinrf.
kristaHZ ; DntH. ^^rnika , eesmina , ccsyjna , telinika;
liosf. Bfl30'«e.ijb , Me Stfiiici^lf. Na tym miejscu xn«-
cznćj wielko.ści więzożuM między kamieniami zrósł się,
już nieco ugięty , już wzgóre wyniosły. Pilrh Sali. 285.
— Więzożołii samica, korkodąb , phellodry. I'u Th. ib.
bie forfbaum, nrtitK (ctciiicidif. — .Adjert. WIĘZI 'ŻOŁDO-
WY, a, e, Stciiificbcii' ; Slov swjdowy WIĘZY, łyka,
troki łańcuch, kajdany, ub. Więź. Wieza.

'WIEŻYCA, y, £, zgrubiałe, zanii.<>t wieża ■ turim, wiei»
do więzienia służąca , ber @rfangni^tburiii, @(tangncntbunn.
Wszedł do tar.iNii i do wieżycy, i sieiiriał lam przei
niemały czas Hadz. Jt^r. 37 10 — j Przy uściu rzeki
Wiliiy , Giedymin zamek z wyniasłemi wież\cami wybu-
dował, i od rzeki Wilnem nazwał. Slr^ik 356 z ba-
sztami, jcftunflilbnrme , Saflionen. WIEZYGZKA , i, i.,
dcm Mom wieża ; Hoh. wjika ; Sorab. 2. ihormk ; Cro*l

i

w I E z Y S T Y - W U A T Y K.

W U E - W I K L 1 Ć.

32ł

turniehek : Ross. óamcHŁKa, ciii IDiirmdlcn. Na co dziś
dziaJka gęsto po miejscach pewniejszych, I wieżyczki dla
straży w górach wyniośiejszych? Siar. Yot. Dób. —
g. Śolaii. Wieżycziii , Turritis . rodzaj , ma strączki
dfugie, rogate, kluk. Dykc. 2, lóo. J^urnifrfliit. Wie-
życzki, koronki drobne maja w/osienkowate , właśnie
j.iko u babki. Sijr. S84. WIEŻYSTY , oh. Wieżaty.

WIGILIA , ob. Wilia.

WIGOŃ , Ul , m. , sierć niektórych wielbłądów delikatną ,
wełniastą wigoń zowią. Zool. 557. ffiimiolligtij iikinccllmar.
WIGOMOWY , a, e, z wigomu , uum fiilAfii łlamccllłaar.
Frak ciemny wigoniowy. Siernc. P. P. 27.

•WIGOR, u, w., z Łac. , krzepkość , treśtf, siła, moc;
Sraft, 3{u|ttijfeit, Stnrfc. Bez hartu cnoty, bez zgody
wigoru, stoi cień próżny pospolitej rzeczy. Zab. Id,
51. \ar.

'WIJA, Bndktk., ob. Słota, nawałnica. "WUADŁ , a , m. ,
■W1J.\DL, i , :;. , miecielnica, zawierucha w zimie, ku-
rzawa z śniegu, gradu, deszczu, z wiatrem, choć w
lecie. Włod zamieć ,. zadymka ; Doh metelice , chume-
hce , praśenice ; floss. EtH.nma , Bfcfl.iima , Bbrora , adj.
Bbio*Ji\BuB, @cfi5ber, ec^iiiccijcftoticr , etaiibfdnice , <B.ta\ib--
regen , Sanb(!efti.HiCV. Kurzy się, wij^uił jest. Cn. Th. 1259.
Tempestas, powietrze, niepogoda, pochwiściel , wijadl.
Mac:: Wielka niepogoda , i sroga wijadl powstała , po-
wietrze takie , że jeden drugiego widzieć nie mógł. Papr.
hoł. 56. WIJADŁO, a, 7i.,'W'ljAK, a, m. ; Bnh. wigśk,
wigadlo ; Croat. vitel , villo , vitelcze, motało; Bosn. \\l-
tao , vittal , kolo za motali preghju ; fiag. villo, vittao ,
Rois. BLioiuKa ; kołowrotek do nici. Włod. Tn. 7"/;. 1 259.
motowidło , ®aviiti'intc , ©arnliafiicl. Rhombvs, wijadło,
kołowrót, też kłąb. Mocz. Do przędziwa na wsi maja
mieć miądlicę, cierlice , kądziel, przęślicę , motowidło>
wijadło, potok, kijankę. Haur Ek. 77. Wijaki u tkacza
służą do zwijania przędzy. Magier. Mskr., (cf. wrzeciono,
cewka). — Fig. Obrotne fortuny wijadło. Pot. Syl. 94,
oh. Koło , kolej.

WIJATYK, a, m., z £ac. , nadroźne; Sorab. i. pucźna cze-
roba ; Car/i. popotneza , (oŁ. 'Put, 'putny , pątnik); Vind.
popotniza, potni denar, brallmja , fiiiuk, fermat; Croat.
poputno ; Bosn. brascjance; Ross. óocnaHt, idislng bo-
sman), (Ross. 0TXO4Haa modlitwa nad umierającym);
EccI. Hanyiie , 4opo>KHoe , Han^-moe , cnyinaa. Opa-
trzyć w wijatyk, na drogę Eccl. HanyiCTBOBaTii. —
Wijatyk święty, dyspozycya umierającego; 'świątości
umierającemu dawane, opatrzenie umier.ijącego w 'świą-
tości : baś tern Stcrbcnbcn ijcrcit^tc bciliijc 3lbcnbinal , bie
Subereitung jiim Jobe. Często sakrament ciała bożego po-
karmem podróżnych, wijatykiem zowią, częścią dlatego,
iż jest duchownym pokarmem , którym się w pielgrzy-
mowaniu tego żywota zasilamy; częścią też, iż nam
drogę do wiecznej chwały i szczęśliwości gotuje. Kucz.
Kat. 2 , 403. — § Wijatyk , xięga dyspensowania do
śmierci , cin Stcrbecjebctbuc^. Przybiegł xiądz , chcąc kon-
dukt nad umierającym z wijalyka mówić. Baz. Hst. 20.
Przyjdzie xiądz z swoim wijatykiem albo mszałem. Glicz.
Wycli. G 6. Nie toć jest modlitwa, mruczeć poniewolnie.

Słownik Lindego wyd. 1. Tom VI.

a w łeb się drapać , wijatyk wartować , abo pacierzmi
kołatać. Re). Post. N n (j.

W IJE , ob. Wić , winąć.

WIKAKY, ego, m. , z Łac., namiestnik, n. p. na urzędzie
duchownym, bcr liicariii^ , Stcfliiertreter; Boh. wikar;
Slov. namestnik , meslodrżici ; Cum. namęslnek ; Yind.
podfarmafliter, (ob. Fararzj. X. Wikary. Węg. Org. 18.
Opiekunowie są wikaryjami a namiestnikami samego pana
boga. Groick. Obr. 281. Mamy to od onego wikarego
albo namiestnika pańskiego, ducha św. W. Fosl. W.
587. WIKARYA, yi, i., dom wikarego, bie 2Bo^niing
beś 3?ic(iniiź ; urząd wikarego, baź 3ljnt be3 Sictiriul A'.
ham. — J. Namiestniczka , n. p. w' zakonach panień-
skich, bie Sicaria, <stc[I'.icvtrettcrinn. WIKARYAT , u, m.,
namiestnictwo, b(iś Sjicariat; Carn. namęstnistvu ; Ross.
jitcToó.nocTnTe.itCTBO , cf. zastępstwo.

WIKL.A , i , 2. , Wikle plur. , zarosi zawiła trudna do przej-
ścia. Bndtk. WIKiiANINA , y , i. , ciągłe wikłanie , ma-
tanie, matanina , krętanina; ©ftcinbe, ©cbrcbe, 3)enincflun=
gen. Szatańskiej wikłaniny wyliczać, szkoda i czasu tra-
wić, Gń. Post. 18. Chociaż siążeta Krakowscy zwierz-
chności żadnej nad xiążąt innych dzierżawami nie zaży-
wali; jednak aby historya w porządku swym tym mniej
wikłaniny miała, łożem i onych w poczet monarchów
Polskich policzył. Krom. 299. Padnie na nieprzyjacioły
okrutna bojażń i wikl^mina. Krom. ■141. zamieszanie,
5^eviinrr!mg. WIKLIĆ, 'WICHLIĆ cz. niedok., uwiklić dok..
Wikłać, ''Wnchłać, wikle, wichle contin. , wijąc motać,
plątać, Germ. iiiittclil ; (Boh. wiklati se vacilare, chwiać
się). Wiklić kogo, wiklić siebie, uwikłać, umotać, wplą-
tać; yerancEcIn, iicrftricfeii , beftricfcn pr. et fig. tr. Gorzej
wikle skrzydła , Jeżeli się ptak ciska , wpadłszy w sidła.
Pot. Syl. 172. Ptaszkowie, im więcej w laszczki lepem
nasmarowane .skrzydełkami biją , tym się więcej wikłają.
Birk. Gł. Kon. 76. Zwierz, im się bardziej w sieci miota,
tym się w nią bardziej pląta i wikli. Pilch. Sen gn. 520.
Upletli się i uwikłali w błednem mniemaniu. Sk. Dz.
679. Byśmy już więcej nie byli w królestwie szatańskim,
zmolanymi w kłamstwie, uwikłani w fałszu. Wiśn. 526.
Już on tam tak zaplecie a uwikle myśl człowieka, iż
się nie wywinie. Rej. Post. C c c Z. Niech go zaćmią
ciemności , aby go osięgnął mrok , aby był uwichlon
gorzkością. 1 Leop. Job. 5, 5. Dałby bóg , iżby kupujący
i przedający nie mieli tej potrzeby , jeden drugiego cięź-
kiemi zapisy wiązać i wikłać; lecz wiara sama żeby sło-
wa strzegła. Goni. Scri. 165. ( obowięzywać , obwarować,
krepować). Ten sowiźrzał zawsze wyjść musi na swoje ,
tu cię ściska, tu cię wikle. Teat. 20. 6, 126. iw am-
baras wprowadza , wciąga w nieprzyjemności). Nic nie
trzeba zaniedbywać, coby mogło wikłać starego pana.
Teat. 56. b, 24 Odpowiedział bóg: któż to jest, który
wichle wyroki mowami nie wyuezonemi? 1 Leop. Job.
o8 1. (mata, gmatwa, mąci, ćmi). Spraw.nmi tego
świata sa srodze uwikłani a złotemi łnńcuchami upętani.
Żarn. Post. 22 b. .\ie chciałabym , aby który z moich
w nich jakim obyczajem uwikłań być miał. Wys. Kat.
67. Żaden służąc żołnierską bogu , nie wikle się spra-

41

322

WIKLINA - WIŁA.

WILANÓW - W 1 L G Z L K.

wami świeckiemi , bo się bogu odJał. Zygr. Ep. 96.
Syn We P.-»i»a uwikJjJ .się zapewne w jaką rzecz. Teal.
ii, 54. W życiu rozpustny, i grzecliaini wielkien)i uwi-
kłany. Sk. Di 1181. j6. 01. fuioną/ w nich). Uwikła-
łem Sie, u*iązJern, zamiłowałem sie niewiasty; iinpli-
citus sum muliere. Cn. Th. t-259. Uwiązł, uwikłał się,
w ciasną dziurę wpadł. Cn. Ad. 1221. (ani mnie tam,
ani mnie sam). — ^ Wikle mi sif , wije mi się , mielle
mi się. Cn. Th. i2.")9. Kręci mi się na pamięci. WYotf.
Kręci mi się na języku. 'Oudz. 08. ii fĄrocM mit aiif
ber 3uiiflC. Długo mi S'C wikłał , na końcu mi języka
juifc był; in summis tabris mihi eral. Cn. Th.. 12d'J.
WIKLINA. V, s. , wijąca się zarosi , gęstwa, wikle mno-
gie, fidj ipiiiPeiifc^ ®c|irmid)c; /i'oss. MHT.iiiiia. Jaskinie do-
mami lisły, a cliróst z wiklina opiętą łubkami; vinclae
corlice vng''e. Zebr. Uw. 5. Galatea wiklin i winorośli
białych _ pocliybniejsza ; lentior et salicis virges et vilibu$
aluH. Zebr. Uw. óil. WIKLO , a, n, wijąca się roślina
dzika, zieNko , cliwast, krzew gibki a czepiąiy się;
ffiiiibfuiifrniit , ftd) rointeiibeś imb fAlanflCinbe* SlrniictitDcrf.
Loih i rokitą wiklem z:'gęszczony , lugis ai: vimiiie dfn-
sus. Zebr. Uw. .^)0. 'cf. gąszcz, cf. zarosi). Rył rów głę-
boki , gdzie dzdzowe się zbiegały potoki , na jego dnie
zbytnie się skoiliały Gibkie wikla ; itmina. Zebr. Ow.
199. 1*0 "karczacli. po wiklacli, wąwozach go wodził.
Zimor. Stel. 227.

Pochodź pod słowem: Wić.

WIKT, u, m , z '/yic. , jedzą, stół, potrawy, żywość;
Soft, Untcrbnlt. D;i»ał wikt i odzienie podupadłym fa-
m.lioin. S'u. Żyw 2, 146. Z.A. 16. 30. WIKTUWAĆ
się , n p Pacyent niechaj się szczupło wiktuje. Perz.
Cyr. 2, 84, cf. stołować się, obiadować, cr foIl |(^mfllc
Suft I)cl'cn.

WIŁA, y, m.; {Boh. wiła, błazen, śaśek, wiły, -ń , -e ,
blazniwy b/azeński , wil.ist bł^zeiutwo, cf. Wyła, Wyle
Ueiale. Wel boitek , wilnost jurność, wilny jurny; Carn.
Vila , Vilna Herale, sliestuvil.ist blileus , sbeslOYiIti stolo;
\ind vila Nimfa, vilniza > wieszczka; Croat. vila , vi-
leniza Sibylla , ad]. vilni sihyllinus , 2. Musa ; Bosn,
vila, pievaln;a Musa, vila , Yilunica Nimpha, Yilenik ne-
cromantes , vilenisctvo necromttn'ia ; Dal. vdf>ns7.tvo in-
canlalio ; Hug. vila Mimpha , ailj. viligni, yilenik, vje-
sctasz, cjaroyiiik ■■ ez irokviiik, vdovit magiciis , vilin-
Stvo , vileiiisctvn ars magica; Stai'. vilc .strachy leśne);
wiła, głupi, szalony. Cn. Th. 1259; komu się w gł,)wie
wije, wikle, kręci, widłami w głowie jego ułożono
(ob. PrzywiUzy, nawileć, szaławiła), posirzciony; bcc
bera ti raprclt, ber einen SdiuB Łat, ciiicn Sporn jii pjrl,
fili iKiipS. I'rzysz>'(lł jcilen wiła w nowe jjto do biskupa
łakomego, prosząc aby mu dał złoty za kolędę: ten mu
rzekł: iż szkoda złotego błaznowi. Potym on rzekł: więc
mi d.ij grosz, rzekł biskup: a cn^ mi zrobił? Zatym
wiła: dijże mi pieniąilz; rzekł biskup: sromota bisku-
powi pieniądz dać. Tedy bł.izen : dajże mi .xięże miło-
ściwy swoje pmeze^oanie za kolędę. E:op. 113, Miłość
mi dawno radziła. Lecz ja jako prawy wiła Nie chiij-
lem słuchać jćj rady. / hchan. t'r. 5. głupiec, Sumni'

fopf , (Wimpel. Kto sobie wspomni na ojczyznę miłą, A me
strzeże jej , mógłby go zwać wiła. Hej. Zw. 222 b, (cf.
truteń). In caiilico vulgari antiguistimo de opalone evan-
geluo habes : O bogaczu wiło , Dawać przez bóg było ,
Pókić się godziło. Cn. Th. 1259. Strzeż się tego, ty
wszeleczny wiło , Być się też od panien tych nie przy-
godziłu , Z któremi to swój żywot tak trawisz wszete-
cznie, Aby cię nie zawiodły, nie zgubiły wiecznie. Fupr.
Kot. fi 2. Wiła w odzieniu strojnym i wielkiej wadze
u pana, iż błaznował. Ezop.Wl. Koniu \Mła 'mił , nigdy
mądry nie był. llys. Ad. 27. — Wiły robić , szaleć.
Dudi. 68. wdać , ob. Wiłować.

WILA.NOW , a , w., \illa Nova , upodobane miejsce spo-
czynku Jana III, sam on Włoskim kształtem dom ozdo-
bny wymurował, i ogród przy nim założył; tamże i ży-
cia dokonał. August II. rozszerzył to mieszkanie; do
tej zaś pory, w której teraz jest , przyprowadził Augujt
xiażę (Czartoryski wojewoda Uuski. A'r<is. Liii. II; po
dziś dzień coraz więcej wspanoszony przez teraźniejszych
dziedziców jw. państwo Slanisławowstwo I'otockicli ;
3BiDani)iu , ciii eommerpalni^ nebft ®iirteii be? iBarid)aii.
WILA.NOWSKI. a, le. od Wil.mowa , iffiillanprocr. Ogród
Wilanowski jeden z najwspanialszych. Wilanowska g.i-
lerya obrazów bogata. Wilanowski klucz •• WILANOW-
CZVZNA . y. 2 , bic 28inanoircr ©riiiibc.

WILCZ.ASZEK, szka , m., n. p. Wilczaszku rzionąłeś owie-
czkę iiieboi,'e , Ona za tobą bieży, choć ma w sercu
trwogę. Simon. Siei. 76. I\'ar. Di. 5,59. rubasznie: wilk
nie ogromny, niekoniecznie straszny, eitt ntcbt febr gcftiiifl'
ger 2Bi)lf. W'ILCZATY, a , e, — o adv. , podobny do
yyilka , osobliwie siercią, maścią, cf. bury, cf szary;
tpolfeintiiilit^ , niplfi^ariig , tpoli-jfiirbig. Humus color , ciemno-
żółta maść , wilozata albo podpalała. Mąa. Rotmistrzo-
wi konia postrzelono Tureckiego wilczalego. Papr. Koi.
99. WILCZE ad'!., wilczym sposobi^n , jak wilki. Wtod.
Cn. Th. 1259, Eccl Bo.MHO , ahii BOiKt; aiif 2Bolf«ort.
WILCZĘ, ęcia. n, WILCZ.\TKO , a, n., idrbn., szczenię
wilcze, młody wilczek, Mi 3"njc ber ffiólfe ; Ecil. boj-
'iimHUCB. Nalazłszy paslerz wilcze, przyniósł je do do-
mu , i wychował miedzy szczenięty. Eiop. 82. Wilczę
dorosnawszy społu z psami, \yilka goniło, ii. 18. Baz.
Hit 566. WILl-ZEK , czka , m., idrbn. neczown. wilk •
mały wilk, fin ficiner SBolf, ba« 3Bólr'd)cn ; Boh. et Slot.
w Icek ; Croat. yiicich ; Hoss. BOJieKi , (2. cyga , bąk,
wartaczka), BOJtcncKi. Pastuch parę wilczków znalazł
w lesie , i zaniósł je do kuczki swojej , i kozie rozka-
zał je karmić, ponieważ wilczyca w lesie została. Birk.
o Esorb. 12. 7. czasem wilczki małe Stały si« wilki do-
skonjłe. Jak liiij. 110. (prim-ipiis obita). Uroslą wilci-
ko«i zęby. Cn. Ad. 1210. Byt Ad 69 (ilać sie w zna-
ki). {Slov. Po srśti wieka pozniś ; po sierci wilczka po-
znasz) Mów ty wilczkowi pacierz, a wilczek do laM.
Opal. Sat. 54; (naturom furca espellas). Wilczku m-
niechaj cudzego. Opal. Sat. 30. Ujrzawszy leda wilczka,
trwożą sie. Hej. l'oit. \ 4 ( leda postrach ). Dekret
uciyiiie t,ikowy, Coby został i wilczek przy owieczce
zdrowy. l'atik. Dl. 112, {ob. wilk syt , baran cały; do-

w 1 L C z K o - WILCZY.

WILCZY.

325

godny i jednej i drugiej stronie). — Fig. Ir. Nielada-
jako nas ci wilczkowie wspierali obłowem swym. Biik.
l\idi. 8. (plondrowniki , rabusie). Otoz wilczki niewin-
ne, nie zrobdi nic złego. Teal. 25, 61. owieczki, ba-
ranki. — g. Wilczek , miano psa , Lycisca. Cn. Th. 693.
fin 3famc ber Ipiiiibc. Wilczek rączy z cyprem swoim bra-
tem. Otw. Ow. III. gończe psy. — § Wilczek. Jahi.
//er. ■ \VILCZK(3 , Lnpus , staropolskie imię. Nies. 1, 105,
cin altin'liiifdicr 9iamc. WILCZO.MLECZEK , czka, m. ,
WILCZO.MLEKOWIEC . wca , vi., molyl zmierzchny, gą-
sienica zvje na zielu, wilcze Mleko. Zool. 14-2, Spliinz
Euphorblne. Kluk. Zw. 4, 591. Ład. H.N. MO. berSolfŹ--
mtl(^)d)H)armer , cin Jiammcrjuifl^fnlter. WILCZOOK, a, m.,
kamień drogi, li/cophlalmi^s , Sliujcnftcin , .^aCenfłcin. Cn.
Tli. 1260. SnJiL Tr. WILCZOOKI , a, ie , mający oczy
jak w,lk . luplfiinuflia. Bmiik. Cn. Th. 1260. WlLCZUfłA,
y, z., wilcze futro, bie ^«iitfd)ur, ber JBpIfBpcIj; Buk. ću-
ba , (et", szuba) ; Carn. yozhnina ; Hass. BOJmypa , bhh-
Mypa. Zimy sprzęty i ekwipaze są niedźwiednic , wil-
czury, a zaś pojazdem paradnym sanki, Jubie. Mon. 71,
204. WIL(>ZY, a, e; Boh. wlej; Slov. wlći; Carn. vov-
zhje ; Croal. yucliji ; Bosn yucji ; Ross. BOimiii; od wil-
ka, do wilka należący, 5BLiifś = . Tak mu ta rozmowa
smakuje , jak kozie wilczy gfos , kiedy gdzie niedaleko
wyje za fifotem. Rej. Zw. 91. Wilczy ogon; Ross. noji-
uo , (ob. Polano). Oczy vv'ilcze mamią człowieka, ze na-
wet zawołać nie może , kiedy go wprzód wilk postrzeze,
bo go przez to samo oczami omami. Lub. Boz. 171,
(ob. Ozionąć). Gdy się dziecku zęby klud nie chcą,
dają mu wilczy ząb^ do gryzienia. Perz. Cyr. 2, 192.
einen 33>oIfźjaf)n ben jnbncnbcn Siiibtrn jiim Scipen gcbcn.
Crepundia , małych dziatek upominki, klóremi dzieci by-
wają utulone, jako są wilcze zęby, korale, obrazki. Mącz.
— Aliler : Wilczy ząb zwykł podle trzonowych zębów ko-
niowi wyrastać. Lek. Końsk. 25, (cf. psie zęby), ber 2BoIfŚ=
ja^ii, ber ben ^Hfrben im britten '^abrt rcćidift. — Aliier
morał, fismo to zapalczywe, nie piórem, ale zębem
wilczym pisane. Zebr. Zw. 91. (gryźliwe , złośliwe, peł-
ne ostrej żółci). Mordem żydzi dychają, pokaż im ząb
wilczy, Czemuż Mojżesz o pomstę prosi, Jezus milczy?
Pol. Zac. 82 (staw' im się mężnie , upokorz ich). Krzy-
woustego rułodego Pomorzanie lękać się zaczęli i synern
wilczym nazywali. Nar. Hst. 5, 78. śmiałym, natarczy-
wym, SJBolfjfobn. Ma minę wilczą, musiał się gdzie w
lesie wylądz 7>a?. 27. i, 52. (leśną, dziką niedźwiedzią).
Ma coś strasznego w sobie, a pewnie musi mieć wilcze
włosy między oczyma. Hej. Zw. 41 b. Gdzie nie staje
wilczej skóry, tam lisiej nadstawić, {ob. Lisi). Wilczy
głód, wilcza choroba, gdy kto żre wiele, a nie może
się najeść Cn. Th. 1259. Dudz. 68. psi głód; Carn.
kukez, SSoIf^^unger , (cf. wilkołcza choroba). Jedna Fran-
ca wilcza, co za gardło chwyta, druga pyszna, co na
czoło wypada , trzecia sprośna , co indziej sie wjadą.
Dwór. V 1. ( dorzynająca ). Wilczym okiem na mnie
patrzy. Teat 14. b, 7. (srogo chciwem, dzikiem, jak
gdyby mię chciał rozszarpać). Trudno jest i w człowie-
ku poznać zamysł wilczy^. Póki knując zasadzkę chytry

zdrajca milczy, Ale skoro się wygada. Sam w dół, któ-
ry kopał, wpada. Zab. 15, 47. (zamysł gwałtowny, chci-
wy, srogi). Ma jakieś szczęście wilcze. Żabi. tir. 50.
(wiodą mu się gwałty, bezprawia, cf. nosi wilk, nosi).
Wilczym zawodna myśl nas wiedzie gościńcem Nar. Oz.
5, 120. (przez gwałty, bezprawia). Wilczym prawem
czynić , nasi mawiają o tych, co wydzieraniem jakoby wil-
cy żywi. Modir. Bnz. 565. Cn. .Ad. 124G. baś D?e(^t be^
śtńrtfern, 5iiuf<red)t , 2BoIf»red)t. Wilcze prawn, zkąd wziął
ztąd wziął , by jeno było , ba 'wierę i z ołtarza. Birk.
E.torb. G 4. Łakomiec zawsze mjśli, jakimby kształtem
kogo z pieniędzy wyzuć, nie dbając o to, jeśli to do-
brym prawem , albo wilczym będzie , choć gwałtem ,
choć potajemnie. Weresz. Beg. 97. Kto swojego nad-
tracił, wnet spokojnego najdzie, wilczym prawem ob-
winuje, aby jedno 'zaczapić. Gil. Bost. 28 b. Barany na
stacyi wydarte, abo prawem wilczym wytargowane, bę-
dzie przedawał. Birk Kaw. Malt. B 5. ( rabieżą wydar-
te). Zawsze się kłamca swym kłamstwem pobije , Kto
wilk, niech lepiej wilczym prawem żyje. Zab. 12, 501.
(otwartym gwałtem : Slov. psi tricatek wiće prśwo). Wil-
cza pokora, łasi się a źle myśli. Cn. Ad. 12^15. (nie-
szczera, nietrwała, cf wilk wychowany, żyd krzczony
i t. d. ; cf w jednym dole wilk z kozą zgodnie siedzieć
będą; cf. nie życzę wilka spuszczać z dołu; cf. Vind.
nader hudizh je biu boun, je biu brumnosti vefs poun,
kumei je on sd.-au postau , je kak' piei hudizh ostau =
gdy dyabeł był chory, był pełen pobożności , skoro tyl-
ko zdrowym został, jak i [lierwej był dyabłem : cf. po
staremu Bartosz). My mamy wierzyć tak zdradzieckiemu
nieprzyjacielowi , i przykładać uszy i serca swe do ich
wilczej pokory? Gu'agn. 575. — Wilczy dół, dół na
wilki : Boss BOJiKOBHa , bie SDolf^grabf. — Simil. Wilcze
doły w forlyfikacyi, ob. Dół. — §. Bolan. Wdczy mlecz,
a) wilcze m.leko. lithymahis , herba laiteria, esula, gemeine
ł!5plfćniilc{j ; b) W'tóry Opatkicm wielkim mi:inują , myr-
siniles: c) Mlecz wilczy morski, Opatek mniejszy, SDIeer'
n'Plf'oiniIc^ ; d) Romanek mały, obrotny. Kułowrol, helio-
scopuis , gonncniuciibe , SEolffniild) ; ei Sosnka , Kufowrot
mniejszy, esula miuur , (£ijprc|Tciin.H'IfŁMniIc6 ; f) Romannwe
ziele wielkie, ©teinmili^ ; g) (czartów e mleko, breitblćitnge
25?olf^mild;. S?/;'. 1487-1496. Wilcze mleko, Euphor-
bia Chamoesyce , gatunek Euforbii. Kluk. Dykc. 1, 211,
Yind. pozhist, youzhje mlieku, mnogidist; Boss. OĄOneii.
W'ilc2e Mleko, wilczy Mlecz, psie Mleko, ziele, esula
tylhtimalus , JeilfcI^milc^. Krup 5, 176. Wilczy ząb, świ-
ni Mlecz, Mniszek, Papawa , popia Główka, mnisza
Główka, psi Mlecz, świni Pysk, Radyki, ^Haffcnblatt ,
Sauriiffei. Syr. 1154. Wilczy bob, sparganiuin, rodzaj.
Kluk. Dykc. 3, 95. SiJfiJfilOfpe , 3gfI»fol''f ,' Croat yucij
bób, yucjak hipinus. Wilczy groch, A.^lrugalus Glicy-
pbyllos , gatunek traganku , pospolita roślina w zaroślach
leśnych. Kluk. Dykc. 1, 60. ber fiipifittriije Jrngant. Wil-
cze jagody, Alropa Belladona , gatunek Pokrzsku, należy
do tru''izn. Kluk. Dykc. i, 65. gcmcine S!BoIfśfir[c^e , gc'
mctneś loflfraut; Ross. Kpacasniia ipasa , coHHaa OAypi,;
( Bosn. Tucja jabuka , paporcina, skrisgjalma = gduła).

41*

324

WILCZYCA - WILGOTNA Ć.

W I L G O C I Ć - W I L G O T.

Wilcie łyko, Dupline , rodzaj krzewin, mający wielką
ostrość, i zląd niebezpieczny. Kluk. Dykc. 1, 180. Ste^n-
ijali, laureota , SciDcIbilft. Sienn. 95. Wilcza stopa. Ly-
copui , daje trwałą czarna larlię. Kluk. Dykc. 2 , 103.
a8oli«mB. JBaffcraiibDrii , (iparriaben , 3igcunerftaiit. Troja-
nek ziele także wilczą stopą nazywamy, ie niejako na-
śladuje wilczej stopy podobieństwo. Syr. 703. Wilczy
pieprz, pieprz wielki, od zbytniej pieprzności zwany, który
nietylko usta °szczmi i rozpala, ale jako wilk zranią wnę-
trzności , I żywota pozbawia. Syr. 130.". SBulfżpfeffer.
Wilczy pieprz mniejszy Thymelaea , większy Chamaelaea.
Śles:.k. fed. •i"24. 3E''«"t'- Lisimachią wtóra , nasi wil-
czym Ogonem , albo wilczą Oicanią zowią , inni Merku-
ryą, niektórzy Wierzciiówką albo Wierzbienicą, od podo-
bieństwa listu wierzbowemu, Lisiinarhia puipuiea , SraUH'
lUCiCcric^. Syr. 1-239. g^fimadjie. Wilczy mak, maczek,
żyto polne , polny mak , papaver erraticum , Slnpperrofen.
Śyr. 1538. Wiiczy korzeń aconiluin tycolentm ; Hoss.
Bo.i>ieii Kopeiib, Siilfjiuurj. Wilcza knieć , ob. Knieć ,
Kniat. WILCZYCA , y, z., samica wilka , bic iSóljiinti ;
J5o/i. wleiee ; S/oi>. wlćica ; Sorab. 2. wiilkowa ; Surah. i.
wilcżżicza ; Vind. vulzbiza ; Croat. vućliicza ; Dosu. vu-
cica, kunacica; Rag. vucizza; £cc/. BO.itima , BO.Tiiimma.
Wilczyca raz na rok się szczeni. Zooi 508. Wilczyca
szczenna. Dudi. 21 ; oszczeniła się ib. Wilczyca pytała
się wilka , jeśliby dzieciom przyniósł co. Ezop. 53. Bez-
pieczno z wilkiem chodzi po lesie wilczyca. P. Kchan.
Ort. i, ł07. Pastuch wilczęta kozie kazaJ karmić, po-
nieważ wilczyca mać ich kędyś w lesie została. Btrk. o
Exorb. 12. Na podróżnych wilczyca się rzuca. Teal. 54.
c, 11. — Fig. Idź wilczyco zjadliwa Teat. 10 i, 42.
(żmijo, jaszczurko). WILCZYNA, oh. Kruszyna ziele.
WILCZYSKO, a, fl., wilk niezs;rabny, szpetny, hydny, ciit
fc^cuglidjer SSolf. iiic Urminala vocnliuta significaiH primi
ttvum suum mugnae molis , aut dejorme sen ngreste , ul
wilczysko, psisko , zajęczysko. Cn. Th. 1260 Wilczy-
sko , drugi przypadek liczby mnogiej może mieć na óiu,
wilczysków ; a to przez wzgląd na płeć męska. Kpcz.
(jr. 2, ;). 162.

WILLC, Ica. m.. conuoholut , rodzaj rośliny różnego u nas
gatunku. Kluk. Dykc 1, 151. SBiiibe, ©artcni»iii6c, et', powój.

WILEŃSKI, a. le, od Wilna, fflilnacr < , n. p. Uniwersytet
Wileński. WILK.ŃCZYK, a, m., z Wdna rodak , eiit ®ilnaer.

W'ILGA , i , ź., ob. Wywilga. Ftoilzaj wilgi , oriolus , należy
do rzędu sroczego Z>ot. 205, <),tiriM.

•WILGI.' •WILKI, WILGNY. oh. Wilgotny. WILGN.^Ć ,
WlLGOT.N.\C niyaA. ;>(/,!//., Wilgnieć, Wdieć , Wilgo-
tnieć nieduk., zwilgnąć, zwilżcć , zwilgotnieć dok., wilgo-
ci nabierać , wilgotnym się stawać . fcud)t irtTbtn , ( ob.
activ. Wilgocić. Wilżyćj; Boh. et Stov. wllinaiiti, wlhnu;
Rag. vlaxitise ; Dosu. vlasgiiiti»e ; Hoss. BOJrHyTb , OT-
BO.iniyTb , ChiptTb ; Eccl. oifcuittTH. ( cupiTHCfl dentari
in caseiim , ob. Ser). Zio/a wilgjy od rosy; czas jui
był wieczorny. Fot. Arg 376. .Na te rzeczy , które
ustawicznie w ręku piastują , pltśń się nie miece ; a
których nie ruszają, te wilgotnieją, pleśnieją, i p<ują
się. Gorn. Sen. 258. Pióra zwilgotniały Ikarowi. /'. Kchan.

Orl. 1, 295. Zwilgotniały; Ross. nuJUBHOfi , (c(. polany).
Oblicie lanemi łzami wilgotniała. Utw. Ow. 413. WIL-
GOCIĆ cz. niedok., zwilgocić duk. , wilgoci nabawić, mit
geildjttflfcit crfllUcn , (cf. wiliyć). Niszczeją na jesień by-
dlęta ; bo deszcze ich wilgocą. Wotszt. Byd. 24. Do-
broć tuszu próbuje się , gdy kiedy się językiem ^.wilgoci
a po ręce prowadzi, wcale jest miękkim i nie ziarni-
stym. Lesk. Mtei: 100. nVIL(]OCI.\A , y. 2, grunt wil-
gotny, \(\[i)Ux 33o^elI. Dałeś mi ziemię suchą, daj rai
lei i wilgotną , dał jej tedy Kaleb wilgocinę górną . i
wilifocinę dolna. 1 Leop. Jud. 1, 15. WlLGOC , "WIL-
GOŚĆ, "WILKOŚĆ, WILGOTNOŚĆ, i, i., 'WILGOTA,
y, i. "WILGOT, u, m., "WILŻ. 'WILŻA, y, i., pomi.r-
na mokruta , niejaka mierna niesuchosć , wodnistość ;
buh. wlaii.1 , wlażieka , wlhkost ; Slov. właha , właćka ,
wfhkost; Sorah. I. wuha , lemeno , tonidwo ; Sorab. 2.
liiga; Cum. ul^Jga ; Vind. vlaga, vlashnost, omokrust ,
faithiiust , (vlaga , sok , supa , vlagiza , vlashna fraga >
soczek , ylashnost ■■ soczystość) ; Croat. ylaga, ulaga, viili-
kócha , ulasnoszt , inochvarina ; Hag. ylaglia , ylaxina ,
vlaxnós , mokrina; Bosn. vlasgnost, mokrina , (ylagga ,
ajer , zrak ■ aer , powietrze); Hoss. sjara . B.ia*HOCTb ,
CbipOBaTOCTb , cupocTb , Chipb , ( cl'. Ser, cf. surowości;
Eci-t. K,\.\n, MCTo (cf. niiazgai , Bja)Kiiocrb , (lasTSOpCHie ;
cf. Lat. uligo ; cf. Sas. Inf. Jlaijf , chmura deszczowa,
(cf. flaga). Wilgoć powietrza , ob. .Miegoć. Cresc. 332.
Wilgotność powietrza. Hub. Wst. 122. Z wilgością mur-
zioną oraz niewytrwany mróz i plusk z sobą na przi'-
miany świat mieszały. Tward. \\'l. 46. Ruta wilkośct
dżdżowej nio lubi. Cresc. 235. Wilkość. Mącz. Spicz. 44.
•Łajna , gdy wilgość jaką mają , rychlej się rozpuszczą i
zagiioją , z którego zmiękczenia wychadza na wierzch
wiigota na 'wzraz polu. Cresc. 79. (wyziew). Iż macicy i
wilgoci nie miało ziarno, uwiędło. Żarn. Post. 92 b.
iMłode ludzie potrzebują wilgoty do rośnienia. Sak ProbI,
197. Paszą się pszczoły wyziewanym z kwiatów wilgo-
tem. Przyb. Mitt. 245. Wilgotność , parę wydaję , wy-
[luszczam , vaporo. Cn. Th. 1260. Wilgotności wycho-
dzenie . wydawanie , evaporalio. ib. W której części oka
wzrok się formuje , czy w żyłkach wzrokowych , czy
w wilgoci kryształowej , czyli leż siatkowej błonce ? Hon.
76, 319. Wilgoci, wilgotności w ciałach organicznych,
humory, n. p. Ciało człowiecze z tych się czterech wil-
gotności rodzić musi , t. j. ze krwi , z kolery, flegmy a
z melankolii. Hej. Zu>. 5 b, ( ob. Temperament ) Ciało
ludzkie złożone z wilgości czleri'ch , cifpła , zimna , mo-
kra , sucha. l'elr. Pol. 99. et 34. Ciało dobre umiar-
kowane w wilgościach swoich , niewiele potrzebuje do
zai'ho»ania zdrowia. Petr Pot. 2, 66. W człowieczym
ciele , póki wilgotności mają swą przyzwoitą miarę , po-
ty zdrowie człowiecze kwitnie. Garn. WY. T 3 Iw cia-
łach zbytek szkodliwej wilgotności nie jest życiem , i
wzrostem, ale zar:<żliwa puchliną. Pilch. Sen. gn. 168.
Wilgotności w ciele ludzkim psujące się, powietrze spra-
wują Wei. Zap. E 3. Ziele wjłup wywodzi midankoli^,
t. j. czarne wilgości. Urzed 151. Wilgotność abo wo-
dnistość w ciele ludzkim biała, jedna z czterech prM-

w I L G o C I A G - WILIA.

WILK.

325

dnich , ob. Flegma. Cn. Th. 1^60. Przyczyna śmierci je-
s;o byfa , że się niektóre wilgoci z krwią po mózgu roz-
lały. Pum. 85,^, 129. Wilgotność z oczu pfynącą chust-
ką nie krochmalna ocierać. Syr. 4-52, (cf. Iluksj. 1 w owo-
cu daje sie czuć wietrzność niejaka, jak i w liściu wil-
gotność. Cresc. 57. Bóg kwiatki wilgotnościami ich przy-
rodneini chędoży i farbuje dziwneini przyprawami ich.
Rej. Fost. G g g 6. — '"§. Srżeniawa wilgość swą roz-
ziewa W koronie , i ojczyste brzegi przyodziewa. Paszk.
Bell. a. fwodę swoje). Dodajcie oczom płaczów mym
Hellady, I sporych wdgotności swycb Plejady. Zbtl. Lam.
a i. — § Wilgoć, wilż, miejsce wilgotne, ciit feiid)tci:
J^rt. W którakolwiek zaś stronę ""skrn boga ich ruszy,
Szybko posłować zwykły, po wilży i suszy. Przyb. Milt.
93. WILG0C1.\G , u, m , Wilgociągi abo lufty dają się
na wierzchu dachu stodoły, na kształt m.iłych komi-
nów dla oddechu. Swilk. Bud. C8. 8uftlt)ii)cr, 3uiiftlD=
d)er , cf. wielrznik. W1LG0Ć.M1.\R. (Rog. Dos. -2, 446;,
WILGOGIO.MIERZ , a, m. , Hub. Wst. 125. hygrometr ;
(Carn. vremęnek_). Wilgociomierz , narzędzie do mierze-
nia wilgoci służące. Sniad. Jeog. 297. fcr (VOiid)tmciTcr.
W'ilgoćmiar, barometr, służy do sądzenia o tłoczeniu
powietrza przeciwko powierzchniom ciał z wysokości, do
jakiej merkuryusz znajduje się być podniesionym w rur-
ce. Jak. Mat. 5, 598. Wilgoćmiar, rurka śklana , wska-
zująca lekkość albo ciężkość powietrza , pochodzącą od
mniejszej lub większej wilgoci onego przy pomocy ży-
wego srebra. JaŁ Art 5, 322 WILGOTNY, 'WILGNY,
a, e, 'WiLGI, "WILKI, a, ie , Wilgotnie, Wilgotno adv.,
pomiernie mokry , nie ze wszytkim suchy , feitt^t ; Boh.
wlhky; Slov. wlliky, wlaźny ; Sorab. \. woźne, wożni-
wć , temenoyite ; iiorab. 2. fichtni ; Carn. ulashn , flu-
sast; Vind. vlashen , tau, lavast, omokren , poun vlage,
fokoyiten ('soczysty); Croat. ulasen , vuhkek, moker ,
tuhlen ; Rug. Ylaxni , vl3xan , vlaxiv ; Bosn. vlasgjan ,
mokkar ; Suiv. vlaxan , vlaxno ; Hoss. Biia/HUŁiii , cupuK,
cupo , cupoBaibin. Uduś , mokry, "wilki , wilgotny. Macz.
Woda wilga a mokra, ogień suchy a ciepły, przeco
przyjść z sobą w jedno nie mogą. Orzech. Qu. 115. Od
srebrnej rosy Ziemia wilga rozplecie śliczne swoje wło-
sy. Tward. W. D. 57. Noc się na wilgich rosą skrzy-
dłach wiesza. Nar. Dz. 1 , 29. Runo wilgie i suche,
ufności znak Gedeonowej. lUiask. Byt. 51. Mieszkania
wilgotne, w ziemię wklęsłe. Xiadz. 108, {ob. Miegotny).
Ziele barszcz jest ciepłe i wilkie w pierwszym stopniu.
Spicz. 44. — Poet. Łzy wylewał, jak jakie zdroje z wil-
gich źrzenic swych. Kulig. Her. 8. (z płaczących). Rzę-
siste z oczu wilgich lać łzy muszę. ib. 76. — Aliter :
Zatym wilgotny Auster bieży z tejże strony. Banial. K
2 b. (wilgoć przynoszący). — g. Absolut. Wilgotno,
odwilgło na deszcz , abo po deszczu. Cn. Th. ei ift
feucfet, (i rcirb feuc^t, cf. odwilż, odmięcz, rozmięcz, cf.
puszcza . taje.
WILIA, WIGILIA, ii, z., z Łac, dzień święto poprzedzają-
cy, przedświęcie. Wiod. ber 3?oraI)enb, ber Łciligc 31benb ,
bai Sorfcft ; Carn. svęt vezher ; \ind. bila, fveta bila,
fveti vezher, predvezher ; Bosn. pridveccr , prisdan,

prizdan ; Rag. occid.4n : Ross. Hase-iepie , KaHyii^; Eccl.
iipE;łnp.i;cAiii,CTBO, (nonpasjHCTBO post soltennitatem repo-
iia); Gall. veiile ; Ital. veglia. Wigilia > z Ła",, niespanie
abo czucie; że chrześcianie zwyczajnie dzień przed uro-
czy.stością jaką znaczniejsza na bezsnie i modlitwie pę-
dzili; ztąd I dni przed świętami znaczniejszemi zowią się
i dziś wigilie, zwyczajnie są i z postem. Cer. 1, 181.
• Czujcie a módlcie się, abyście nie weseli w pokusy »!
na te słowa tak x. Wujek w wykładzie tego rozdziału
mówi .• ztąd ci poszły wigilie , t. j. czujności i nocowa-
nia na modlitwach, które były w pierwszym kościele
zwyczajne wszystkim clirześcianom na każde uroczyste
święto. Pim. Anin. 259. Z postem jeść w wigilia. Teat.
24.'i, 72. Dziś wilia z postem, tb. 19, 28. 1- " Wigi-
lia osobliwie znaczy wigilią bożego narodzenia ; Slov. wi-
lia Kristś pana, sćedri den, (cf szczodry dzień); Vind.
fveti yezher , bozhizhn.i bila; Croat. badnyak, badnyi ve-
cher, badnyi den , nadvecherje bosichno , poszt bosichni ;
Slav. badnyak , ber aSeotłiia^t^^eiliijcabenb. Wigilia wiel-
kiejnooy, ob. wielka sobota. Wigilia obchodzę, Eccl. npcj-
npasjHjK) , Graec. TTnofoord^b). — Wilia ogólniej , dzień
każdy przed drugim, przedjutrze, przeddzień; ber Sor>
trti) , Sorabeilb. Nie jeden w wigilią ślubu powiada, że
się będzie żenił, a •// sam dzień ślubu ucieka. Tent. 53.
6, 25. W wilią śmierci szczęście go potkało ; starostą,
burmistrzem został. Cn. Ad. 1273. (krótko przed zgo-
nem, cf. lekarstwo po śmierci, łyżka po obiedzie). —
§. Wilie za umarłych, zaduszno godziny, 'żałtarz zaduszny,
psałterz zaduszny. Wiod., Carn. vile, bcr ©ralHjefaiig.
Umrze, wnet puśią dzwonić, potym psałterz, więc wi-
lie, salue śpiewać, z krzyżem prowadzić, potym zadu-
szne msze, ofiary, kondukty czynić, stypę uczynić. Gil.
Post. 212 b. — g. Wilia, rzeka w Litwie. Wynv. Geogr.
20, eiii glup in ŚiltDniieti, cf Wiłno.
WILK, a, m., iWilczek zdrbn. , co ob] ; Boh. wik; Slov.
wlk , wilk; Sorab. 1. welk ; Sorab. 2. wolk ; Carn. vovk ;
Vind. vovk , poshreshna sverina ; Croat. vuk , barb. ku-
rjak; Btig. vuk; Bosn. vuk, kuriak ; Slav. kurjak ; Ross.
B0.3KŁ ; Alban. vilk ; Goth. vlphs; SveK. vlf ; Germ. ber
2Bolf ; Aeol. vXy.Oi ; cf. Germ. Jlti^ ; Graec. liy.oi ) ; —
|. l)wilk, zwierz z kształtu swego wiele podobny do psa
kondla; ze wszystkich zwierząt najchciwszy mięsa. Zool.
306. ber 2BoIf. Wdka dzikim psem zowią, bowiem je-
mu postacią i wyciem poilobien. Spicz. 144. Sienn 286.
Wilk , po strzelecku basiur. Skrbk. Mskr Wilk fapiowca,
Gaw. Siei. 291. Nigdy srogiemi brzucha zmęczony prze-
mory Nie wlazł wilk krwawożerca do mojej obory. Zab.
i. b, 181. Nar. Wilk bury. Zab 9, 516. Jeśli nie wilk
szary, to pies albo kot bury. Ossol. Wyr. (jeśli nie to, co
mówią, to przecież coś ; jeśli nie tyle , przynajmniej ile
tyle }." Wilk wył" Banial. J 2. Wilk z wilki wyje.
Kosz. Lor. 36 (cf. z kim kto przestaje, takim się staje;
ulula cum lupis , cum guibus esse cupis). (Boh. zlwćeti
'zwilczeć, wilkiem się stać;. Wycie wilka Eccl. bojko-
BUiie.i Wilki dołem łowią. Cresc. 638, ( ob. wilcze do-
ły). Wilk nosi, a potym go teź poniosą. Rej. Zw. 154.
Tak długo wilk nosi, aż też samego niekiedy poniosą.

326

WILK.

Eiop. 118. (nie ujdzie zasłuzont?] kary). Aby sie widy
nie wyrwał leda jako wilk z sieci. Itej. Zw. l(j Nie ży-
czę wilków spuszczać z dułu. Pol. Arg. 181. W jednym
dole wilk z koza Zi;odnie siedzieć będą. Gem. 550. (wil-
cza pokora). Miłują się jak wilk i baran ; {Slov. milugu
sa. gako wlk a baran ■ na głowę nieprzyjaciele; cf.
ogień z wodą). Kto kiedy widział kompanią baranów z
wilkami? liirk. Exorb. A 5 i. Każdy wilk, kędy inoze ,
biedną owcę tłoczy. Paszk. Di 110. iNie idzie wilkowi
o wodę , ale o niezgodę. Sinulr. Elen. 4. (o owcę). Ła-
cno wilk znajdzie do barana winę. Pol. Syl. 5fJ6, ( cf.
nie trudno o kij , kto clice psa uderzyć). Dwaj sporni
wilcy o "sie się nie ku,-;zą , Owieczki nędzne te wełnę
dać muszą. Hej. Zw. 228 b. { gdy panowie wojują na
poddanych włosy trzeszczą). Nie ząda-ć owca od wilka
ratunku, liratk L \ Odjął wilkowi owce, a sam je po-
jadł. Biel. Siu. 1 I !)C. ( ratunek zdradziecki ). Niechciał
wilk , a pies wziął ib. 1 23 b. {jncidit ii\ Suyllam , ifui
vult vilare Clutrybilim ) Dał się namówić Alyla, ze się
zwrócił od llzymu, ale nie chciał wilk, a pies wziął;
Wandalitowie przyciągnąwszy do Kzymu , z gruntu go
wywrócili. Cwagn. 000. Uchodząc przed wilkiin , tralił
na niedźwiedzia, fiys. Ad. 70, ( cf. z deszczu pod rynę ,
Bag. odlud Turzi , od ovud vuzi < ztąd Turcy , ztamtąd
wilcy ; między młotem a kowadłem). Powiadają , ze wilk
pierwszym swoim widzeniem człowieka 'ozionie, ze cza-
sem i ratunku głosem wołać nie może. Haur. Sk. 515.
Wilk, gdzie ukąsić nie może, tam 'ozinie. Zygr. Ep. A
1. Wilcy -cię pierwej ujźrzeli t. j. ochrapiałeś , albo
oniemiałeś; łupi te videre priores. Macz. Skarżysz się,
że cię wilkom {qu. v.), ktoś wczora pić musił, Który tię
wilk chrzypotą o włos nie zadusił, Ale się darmo skar-
żysz, wszak to pos|)o!ita Wilkowi, że za gardło każde
bydlę chwyta, łichow. Fr. 5. 1 liczone wilk bierze. Hys.
Ad. 2 ; Croal. vuk y brojene grabi ovcze ; Slov. i z ći-
lanćlio wlk berę; non curut numerum lupus. Mów wilku
pacierz, a wilk woli kozią macierz. U', /'osi. W. 10 i;
te/; a wilk, baran, owca! Hys. Ad 59. Obr. 01 ; (liuh.
rcy welku pdter , a on wżdy k owey; Slav. kocka misi
ne necba , li.ska ślepie , a wlk owec ; kot myszy nie
nieclia, liszka kur, a wilk owiec). Wilk do swej na-
tury powraca. JuU. Buk. P 2 6. Po staremu wilk do
natury wraca. Pot. Syl. 150, (ob. po staremu Bartosz;
Stov wlk zmeni srst, ale ne powabu ; wilk zmieni sierść,
lecz nie przyrodzenia ). Natura ciągnie wilka do łasa.
Fut. Jow. 107. Nakarm' ly wilka, mech (lojiuśii pasa,
A wilka ciągnie natura do łasa liratk. M. Zawsze do
łasa 'ląży wilk chowany. Pol. Pocz. 60i; \Croat. vuk
kfirn sztarei, tern hmanci • im starszy, lyin sroższy , cf.
im kol starszy i 1. d.). Wilk chowany, pr/yjaiiel jedna-
ny , żyd chrzczony, niepewny. Cn. Ad. 1210, cf. maż
ty cliłojia masłem , przecież mu wonić dziegciem. Dwór.
U 2 CliocliYŚ aptekę na zaprawę obrócił, z wilka nie
uczynisz daniela, tredr. Ad. 0. Z wilka chowanego ma-
ła jest pociecha. Hluk. Zw. 1 , 334. Trudno z wilka
uczynić barana, fttj. Wu. 78; {Slov. z wilka nć budę
baran , ani ze psa slainna ; qui semel malus , temper mu-

W I L K.

lut). Trudno wilkiem orać. Fałib. Dii. R 2. Eiop. 7 .
Trudno wilkami orać. Stryjk. CtO. Hys. Ad. CO. Wilkiem
orać ostatnia ; slultum tiifilis cambus lenari. Zegt. Ad.
13. Cn Ad. 1247. Zachciały wilkiem orać, natura go
skrycie Do łasa ciągnie , mierziąc źle zlubione życie.
Zdb. 9, 513. liyck. Wilkowi owce porzucono. Pyt. Ad.
75; (Slov. owcu wiku poruóiti ; zamknąć wilka do owczar-
ni , wilka do obory wpuścić, kozłowi ogród oddać,
kozła ogrodnikiem uczynić, cf. pewnemuś zlecił) Wilk
leżąc me tyje. Hej. Fosl. ^ « 1. Przez posły wilk
nie tyje. Tent. 22 6, ii. (samemu trzeba robić , rudze
ręce lekkie). Trzeba po wilku, rzekłszy wprzód po ba-
ranie. Pot. Arg. 518. (audiatiir et altera part) Krzy-
czą na nas , jak na wilków. Duh. Kom. 1, 50. O wdku
mowa, a wilk tuż Teit. 55, 90. ih. 55. e, 8 ; (Croat. kad-
sze vuk iinenuje, rad doide , lupus in /'ibuta ; Slov. mi o
wlku, a wlk za humni; nie w.<poininaj złego). Najpierw szy
wstręt od złego słyszy dziecko w przei;różkaeh wilka,
że je zje, drabia że zabije, czarownicy, że weźmie, upio-
ra że zadusi. iWun. 63, 105. W nocy nie wychodź, bo
cię wilk zje, dziad weźmie, ib. 71. 107, (oh. Wdkułek ,
Boboj. Sluv. Uź koźu predawaś, a eśte wlk za humiii ; już
skórę przedajesz, a jeszcze wilk za gumnem; niedźwiedź
w lesie , a skórę jego przedajesz Pot. Syl 500. Cn. Ad.
594. Nie wywołuj wilka z łasa. Dwór. F. (nie budź licha,
kiedy licho spi : psa nie drażnij , nic zaczepiaj ). Jedno
mię We Pan drażnisz, a chcesz wywołać wilka z łasa.
Gorn. Dw. 265. Niepolrzeba-ć grając nieszczęścia przy-
zywać , a wilka z łasa wyw-oływać . samoć się niesiczc-
ście nas pospolicie rado dzierży. Kosz. Lor. 1 22. Zapal-
czywość ku grze zmysły pomiesza, i jako mówią, rada
wilka z łasa wywoływa, gniew i pcswarki [lobudza. i6. 122.
— 1 wilk svt 1 owce całt. Hys. .4(7. 17. (obu stronom do-
godzono). Poiniarkowanie to z taką uwajią ma być, aby
I wilk syt bjł i owca cała ; aby żołnierz mi..ł swoję susten-
tacyą , i poddany ochronę. Opal. Hat 172, cf. Germ. lf<
ben imb lebfii laffcii. — Hm/. Prov. Kad idesc ii vuka
na pir, vódi psa uzase ; kiedy idziesz do wilka na ucztę,
weź psa z sobą : fide , sed cui vide). Zły to rok po-
wjadaja , gdy wilk wilka kąsa. A'ar. Chodk. 116 Już to
głód, kiedy wilk wilka kąsa. Hys. Ad. 17. żre. Cn. Ad.
529. ( kruk krukowi oczu nic kłuje ). Za uszy wilka
trzymać, t. j. nie wiedzieć czego się jąć, ani mię tam,
ani mię sam; lenere autibut lupum. SJą''Z. ; (.S/on. wIka
za uśi drża(, cf. złapałem Talarzyna , a on mnie się
trzyma; ci. nec capli putuere capi. Yirgiti. Ma cn, boi
się stracić , wraz doirzyiiiać tuszy , Wilka niesletył
wszyscy trzyoiamy za uszy. Pot. Pucz. 129. — Wilk, qua
tymbotum aviditulis , irudelitatis , de hominibut , el de
mało spirilu uturpatur: Człowiek człowiekowi bogiem,
człowiek człowiekowi wilkiem. Pul. Jow. 173. Pialmod.
a, 2 b MuH. 76, 705: człowiek człowiekowi zdrowie,
człowiek człowiekowi zguba. Cn. Ad. 151. [Hig. Akko
mi brat kozie odnosi, a on mi je viik ; akko mi Nuk ko-
zie donosi, a on mi je brat • gdy mi bral koźle bierze,
on mi jest wilkiem; gdy mi wilk koźlę odno»i, on mi
jesl bratem, mi e parente , cAi mi [a bene ). Heroda,

w I L K.

W I L K O Ł C Z A - WILKOŁAK.

327

jako okrutnika wielkiego, i wilka na ludzki naród, bóg
sJusznie kard. Sk. Dz. 8. O kióUcli i o panach mówią
by o wilku. Eraz-. Jez. N S b. (okrucieństwa im zadająl.
Biskup ten owce wierne karmił, a wilki Aryańskie pło-
szył- Sk. Dz. 270. (niesf'orn\ch dzikich odszczepieńców).
Nie trzeba nikogo z poslawy, ani z odzienia "szacowiić,
gdyż cze.sto pod owczą barwą, tają się wiley drapieżni.
Ezi>p. 121; (Slov. ptaka po pen, wIka po sr.sli, ćloweka po
reci poznaś). Dyabet raz barankiem , drugi wilkiem. Biaf.
Fost. 2-45, ( cf. gdzie nie staje wilczej skóry, tam li-
siej nadstaw'). Tak srodze nas piekielny wilk (szatan)
'ozinął, iż choó widzimy samołówki jego, dobrowolnie
jednak za nim bieżemy. Żarn. Post. 5, 573. — Phras.
Prov. Jakby mu o żelaznym wilku bajał = nie rozumie ,
nie dba. Cn. Ad 288, cf jak na Niemieckim kazaniu,
cf. mów ty ścienie, cf Germ. Bon Sobmiftlicit Scrfcni rc=
ben. Nie rozumie, jakobyś mu o żelaznym wilku bajał.
Budn. Apoplh. 17. Jemu gadać o tym, toż samo, jak o
wilku żelaznym , on tego nie pojmie. Teal. 19. b, 109.
Wszystko to ma za marę, jaknby mu o wilku żelaznym
kto baj^ił. Pol. Arg. 334. Próżna moja do nich przemo-
wa , jnkby o wilku żelaznym bajano. Wad. Don. 324.
Torz. Skt. 57. Striijk Gon. P 2. Wad. Dan. 1G9 Przy-
jedzie kto, już z mm trwaj, choć szalony, głupi, choć
o żelaznym wilku jedno łeb nahaje. Rej Wiz. 73. (ba-
śni , głupst.va , sny). Giedymin widział przez sen w je-
dnym wilku żelaznym ryczącym sto wilków wyjących;
kapłan pogański sen wyłożył, iż wilk żelazny ryczący
znaczy miasto mocne wielkie, a wilcy w nim wyjące
znamionują wielkość ludu w mieście , i z tej przyczyny
radził, aby tam miasto Wilno założył. Gwagn. 253, (cf.
wilkołek). — §. Wilk, wilki plur., skóra wilcza, futro
wilcze, wilczura; 25?oli6fcfl , SBoIfeDaut, SSolf^pcIj, 3811=
tf(^Ut. Zaraz łuk na grzbiet kładzie. i^Kołczan ze strzały,
Na szerokich ramionarh "ilk mu wisi biały. Dmock. II.
265. — § Wilki, naczynie żelazne, używane w kuchniach;
na nich kładą drwa, i rożny na hakach wspierają się;
także są przy kominkach. Wiel. Kuch. 433, Slav. no-
gacsi. (cf noga«y) ; Hosn. raraHi , laraHeu^B , TaranwHKt,
ber geiicrbod, SraiiClioif , bie 23rniiDriitDc. Fenameniinn ca-
mini , wilk żelnzny kominny. Marz. W [liecach postawi
się też wilk kamienny, aby się wiązka drewek wygodnie
palić mogła, hliik Hośl. 2. 103. — §. W hucie wilk
w piecu, gdy kamienie, z których dają znprawę, pę-
kają, więc pomiędzy szpary upływa żelazo, tężeje, i
wielka brjła z niego robi się ; albo lei g'ly i'hę(lożąc
zaprawę , zostawią w niej sztukę żelaza surowego stęża-
łą. Os Zel. 87. Czasem w piecu do topienia pokazują
się żeliza stopionego kawały steżfłe nazwane wilki. 0«.
Bud. 93. ei 110 ber SSoIf, ber ftd) om 6d)meljfieflel on-
ff^t. — Alili-r. Wilk kruszcowy, minera na kształt gal-
many, tylko że jadowita, i inne kruszce wyjadająca;
z mej farby błękitne robią, Cohnllum. Krup. 6. 69+.
Sobalt, Sobolb. — ji. Na szkucie wilk, belka od pohidki,
kióra wzdłuż przez śizodek idzie Migier. Mskr. ailf bt'm
8liiPld;i|fc , ber Salfeii lóng« ber gajfite. — g. Wilk w wo-
dzie, drzewo pogniłe, ciit faulciiber Saiim im gliiffe. Kiedy

już prąd pogrąźnic opiły, 1 bez gałązek leży już ogniły,
Wilkiem to zowią Klon. FI. E ó b. — §. Wilk u świecy,
złodziej , kawałek knotu z boku palącego sie , świece
trawiącego, iraciknot, traciłój , ciii DifiiiDer nm SiĄte. —
^. Slolo , wilki, nicpożyleczne gałęzie a odnóżki ode pnia
się puszczające. Mąr.z. 3tdiiDer aii ben Sćinmcii , aSaffcrrcife ;
{lioli. omlazy , (odmłodzi): Carn. shestoyilu). Trzeba pil-
nie uważać, aby się odmłodzi, które wilki albo bękartami
zowią, ze pnia albo od korzenia nie puszczały. Cresc.
675.- Z pieńków szczepionych wyrastające wilki, t. j.
dzikie rószczki obrzynać należy. Kluk. linśl. I, 112. Flaur.
SA. 313. Około szczepów w sadzie wilki obrzezać. Haur.
Ek. G7. Wilk drzewny, jeśli wcześnie obcięty, nie bę-
dzie przeszkadzał owocom Bals. Niedz. 2. 150. Wilki
na d.'-zewacli obcinają. Budn Cyc. 26. Winne drzewko
chedogo obcinają aby nie dziczało od wilków. Budn.
Cyc. 27. Abyś me dopuszcza wyrastać na drzewie albo
pod drzewem z korzenia latoroślom , które zowią wilki
albo bękarty. Cresc. 377. Wilk każdy świeżo zrzyna ręka
ogrodnika , Bo wyrósłszy wilgoć już z szczepu w siebie
łyka. Znh. 14, 27. Nagi Pomona sierpem krzywym
częścią wilków zrzyna, i rózgi slrychiije rozlazłe, pręt
częścią szpunliije w krój zaskórny. Zebr. Oiv. 367. —
§. Wilk, ziele, zaraza, skaza, bo inne zioła blizko sie-
bie będące zaraża, kazi, i jako wilk w niwecz obraca,
bykowe ziele, lwi ogon. Syr. 1232. Orobunchi , (Sr»fn<
ttJiirijer, 6TDfeiniu"irger. Niedobrze gdy zielsko, które wil-
kiem zowią, zachwaści pole. Haur. Ek. 19 — Wilk
ziele, oh. Lisi ogon, — §. Wilk, wrzód ciało trawiący.
Sienn. ."H5. W.T; wrzodowy , albo we wrzi-dzie się ro-
dzący. Cn. Th. 1261. um fi.li frejTciibeś ©cfdjnjiir ; (Sorab.
i. welk, zetreno' sadnoj. Ziele to wrzód na goleni,
któren wilkiem zowią, wyjada i trawi. Syr 1032. W no-
gach wilk u ludzi robak pewny na kształt ścierwu, któ-
remu dla boleści ciała aby nie trapił, dają też co in-
szego jeść, a gd_\by robak ten zdechł, człowiekby na ży-
ciu szwankował. Haur. Sk. 313, — Wdk, choroba końska,
parch. Hipp. 20. Te krzczyce wilkiem zowią, które by-
wają od kolan aż do kopyta, ih. 12L Koń-k. Lek. 47,

©ffcbiinire an ben piTen ber ^iferbe. — g. 2) Wilk Mu-
rzyński, abo wilk mieszaniec, hynena. Cn. Th. 1261,
ob. Hyena. Zool. N'ir 308 bie ^^ant — § 3) W Ik
wodny, szczupak, dla żarłoczności. Zool 185. bcr ^(djt,
Snjycnuolf. Wilk w wodzie , wilk na ziemi , wszędzie
czyni szkody. Jeden drzewa tnie, drugi ryby, trzeci
trzody. Min Ryl. 3, 367. Wilk morski. «zcziika , z tej
ryby gatunek slokfiszu robią merlangua, ©eebet^t. Krup. 5,
73, Ross syóaTKa. — Wdk. okręt w flocie Zygmunta
III Zbil. Dr. C 4. — g 4) Wdk, htrh- jedno co liszki.
Korup. 3 , 56 . ein (irroijTcS 2Bappcn. WILKOŁCZA cho-
roba, tycanthropia . łupina insunia ; gunndu e.t humorum
vilio , et atrae bilis exiessu, n/fectus quidam lupini , et
odium in greges vel h«rnines , desideriumgue eos innadendi,
Incerandi . vnrniidi mentem oicupanl. Cn. Th. 1261. bic
SSdljrroPlf^franfbeit, (cf wilczy głódj. WILKOŁEK. łka,
m , WILKOŁAK, a, wt. ; \[Beh. et Slov. wlkodb.k 2| ;
Croal. yukódldk hyaena, 2. necromantes ; Dal. yukodluk

328

W 1 L K O Ł K O W Y - WILNO.

W I Ł O W A C - W I iN A.

• olbrzym; Hag. vukudbk = straoli, larwa piekielna;
Botn. Mikoilluk necromanlei , vuko(llascl\o necromaiilia;
S/av. vukudl;ik ' U|)ior: [rus/;. wowkołak , wcrkołak, wow-
kun 2] ; Eccl. BypKy.iaKu , wepiBeiiu b31 rpoóoBi ecTas-
mie , upioryj ; [litewsk. wilkals ; wołosk. tnkolicz; alb.
butrolakas ; greek. ).oxciyO(jai:io^ ; /ac. versipi,'llis ; śred iuc.
garulphus; franc. loup garou i| ; — ber Ś?ńl;riDUl| ; Hoss.
oOopOTeiiL. Wilkołkarni mianowano ludzi , o których
ninu;mano , że się na pewny czas przemienili w wilki,
a polym zaś wilczą poslawe j)orzuciwszy , ludźmi się
znowu stawali; ale to szalbierski wymysł; doświadczali
tego ludzie ostrożni. Olw. Uw. 266. Do .\ięcia przypro-
wadzono wilkołka mniemanego, który powiada?, ii zwykł
dwa razv na rok w wilka się przedzierzgać , raz w dzień
bożego narodzenia , drugi raz w dzień ś. Jana chrzci-
cicicla. Xiążę kazaJ go mieć pod pilną strażą ; lecz on
mniemany wilkołek bynajmniej nie uśoiJ się w słowie
swoim. Boh. Dyab. 1-15. Bajeczne powieści o samojedni-
kach , o wilkołkacli , i tym podobnych dziworodach, ró-
wnie ciału . jak i umysłowi dziecięcia szkodzą. Mon. 70,
74, (cf. wilk cię zje , ob. Bobo). Wilkołak dzieci naba-
wia trwogi, wiele i starych bab, ze jest, nuiieina. Ma
on bvć ślepy , mieć wielkie rogi , Ja to wiem tylko , że
głowy nie ma. Teal. ii. b, 120. .6. Ib, 69. O wilkołku
różne są i próżne powieści , jakby ludzie się mieli w
postać wilczą obrócić. Haur. Sk. 514. Umknij się żywo
czarnój godzinie , Truchleją twe przyjaciółki , Nie tak
Centaury, ni Cyrce świnie, Jako im straszne wilkołki.
Kniai. Poez. 1 , 136 — "§. Aliler. Wstydajże się nie-
zbędny wilkołaku swego lak jurnego kłamstwa Pim.
A'am. '23-2, ( cf. wiła ). ' WILKOŁKUWY. a , e , od wil-
kołka, llHilinroji* = . Wilkołkowe wnętrzności; ambtgui
proseiia lupi. Zebr. Oir. 108 "WiLKOŁOWlEC , wca, m. ;
Cront vukolovcz , ber Soltejtiijcr. 'WILKUKSZTAŁTY, a, e,
podobny do wilka , roolfc-gcftaltct ; Ktc/. bojkobiuiiłih.

Pochodź tuilczek , witizyca , wilczufzek, wilrzuty , wil-
czy, wilczura, wifikopies , wilkozeby , wilkowaly.

WILKOM, z Niem. Sillfommcil , witaj do nas, przywitanie,
tai SflDillfiniimcn. Skarżysz się, że cię wilkom ktoś
wczora pić musił , Który cię wilk chrzypotą o włos nie
zadusił , .\le się dobrze skarżysz, wszak to pospolita
Wilkowi , że za gardło każde bydle chwyta. Kchow. Fr. 5,
(aluzya do słowa wilk). — Wilkom, u, m., puliar, z
Iłtórego piją witając kogo u siebie , ber 3Billfpniiiicit , ber
@aftbe(^er ; (Cum. dazhliza. dobradazbliza). Wilkom, czara
lub kielich do picia za zdrowie na ucztach. \\(ud , °wi-
tannik, 'zazdrowiec, puhar, z którego sie pije na po-
witanie. Ossol. Wyr. Złoty wilkom przed cię kładą , Jad
weń lejąc kryjomie. Brud. Otl. D.

'WILKOIMES , psa, m. , hpocanis. Klecz. Zdań. 75, ber
2l!oli3buiiD. WILKOWATY, a, e — o ade. , na kształt
wilka, Icf. wilczasly) . roie eitl %0\i Wrzody ciała wyja-
dające, I. j. wilki albo wilkowale. Syr. 026. WILKO-
ZĘBY , a e, n)t'l!}iif)iiii]. Bobatyr z Szonila wilkozęby.
Groch. W u83; król Stefan herbu wilcze zęby. WILNO,
a , n , głowa wszystkiego xięstwa Litewskiego , nad rze-
ką Wilią i Wilna , ud której i nazwisko ma. Gwayn.

500, (cf. o wilku żelazn) m), SSilna in fittfc. Przy ujściu
Wilny rzeki, gdzie do Wiln wpada, Giedymin dwa zamki
zbudował , 1 mianował je Wilnem od Wiiny rzeki , także
i miasto prędko sie przy zamkach nad Wilną osadziło.
Stryj. 566. (cf. rada , Radziwił;.
l'o(hodz. Wileński, Wileiiczyh.

WIŁUWAĆ , WIŁAĆ cz. niedok. et contin. , wiły robić ,
szaleć Dudz. 26, (ob. Wiła, szaławiła, nawilećj; 8tr<
rucfte £trcid;e mndicii. {Hosf. biijht-b , Biubnyit , cBOJb-
iiyTb majaczyć). Kogóż pomnicie ,_ coby kiedy tak wiło-
wał znaczno ; <)ui sic tubuerit ? Zebr. Ow. 68. Kto się
żaby rozmiłuje, tak dla niej, jak dla Dyany wiłuje; qui
amai ratiain, putal esse Dianam. ilącz. Albo z nas szy-
dzisz, albo sam wiłujesz. J. hchan. Fr. 28. Nigdzie nie
zakazał pan w kościele przełożeństwa , jak to nowa
ewangelia wiłuje. Sk. iJz. 592. Lyaminujcie go z tych
kwestyi, zobaczycie jak będzie wiłał. Zebr. Zw. 103.
jak podrwi głową, lub też jak będzie kręcił, jak się bę-
dzie wił.

•WILŻ, 'WILŻA. ob. Wilgoć. WILŻLĆ mjnk. ttiedok ; ob.
Wilgotnieć, wilgnieć, wilgnać. — Actkie : WILŻYĆ cz.
nieduk. , zwilżyć dok , wilgocić , wilgotnym uczynić, wil-
goci nabawić; fcudHeii, feudit matbeii; Boh. wlażjm,
wllićjm , wlheiti, swlażiti, swiażowati; Slov. w/ażjin,
włlicjm, zwłażugi . swlażugi; Sorab. i. wożnofcżu ; Yind.
vlasliiti, Yinakati, mozliiti (ot. Moezyćl, vmokriti, (oi. .Mo-
krzyć), faihtati, (vlashiti, obariti, spariti < parzyć) ; Bosn.
vlasgnili. ovlasgniti ; Ecel. oycupHiH. Łoboda przerodzenie
ma wilgotne a chłodzące, wilżące we wlórym , a chło-
dzące w pierwszym stopniu. Lrzed. 4-2. Łaki kwitnąre
zwilżone strumykiem. ZaH. Roz. i". W uchodzie doliny
łąki zwilżone, ib. 24. Ustąfiisz z kupnych gajów , i wsi
owej, Kiórą swym nurtem wilży Tyber płowy. Hor. i,
203. Nar. Pójdzie ma sława, kędy bystro płynie Aufid,
kraj wilżąc piaszczysty i suchy. Hor 2, 200. hniti.
Zyja tam cbróstem niezwilżonym rosa. /'rzyb. Luz. 26.
WILŻ^NA , y, i., ononis , ^nubedjel , znajduje się na
roli i łąkach. Kluk fiośl. 2, 205. Lubeszna iglica. :>letzk.
I'ed. 424, Yind. glodaih.

WIN.A , y. z.; Buh. wina, wjna , auhona ; Slov. wina;
Sorab. i. wina, zawinwano, zawinwanofcż , bracb ( cf.
brak), braschnofcż ; Sorab. 2. wina; Carn krivina , (cf.
'krzyw, krzywda); Dal. krivina ; Huiig. biin ; //oi>. BOBS,
( BHHUCJOB^c dowód, przyczyna, nuBiiiiiian uznawnanie
winy , żal, skrucha ; F.ccl. bhn:i • przyczyna , nuBHHJTI
[lodbić , ujarzmić; Eiytn. wć, winąći; — g 1) wina,
przewinienie, przyznana komu przyczyna złego; ba^ Sfl'
jdłulbeii , bie eiiilb , Serfcbulbmiti. Za grzechem idzie wini,
albo zmaza na duszy. Karuk. Kat 242. Tam zaraz przy-
pisują «inc, gdzie nie towarzyszyło szczęście. i'sl. KoniL
2, 228. Próżno ten drugiego karze. Kogo takaż wina
maże. Zyyr. Ep. 105. Boże odpuść nam nasze winy,
jako i my odpuszczamy naszym winowajcom; z f'aeien»
(cf grzechy) Gniew i winę odpuścić nieprzyjacielom.
Farn. Ust. 135 Nie w używaniu rzeczy wszelakich wini
bywa najdowana, ale w zbytku Żarn l'ost 105. Moja
to będzie wina. Cn. Ad. 515. (ja to bioię na siebie).

w I N A Ć - WIND A.

W 1 N D A r; Z - W 1 N 1 A R Z.

529

Przed przekonaniem o winę, wskazywać kary nie przy-
stoi, liaz. Nar. 1, 544 6. Dwa kroć grzeszy, ktokolwiek
winy się nie wstydzi Min. liyt. 4, 157. Pytał sięlM-
/at: w czymże dawacie wmę człowiekowi temu? Zuni.
Post 5, 771. (w czym go winujecie? co mu zadajecie)?
Wynajdują do mnie winy , Chociem im nie dal przyczy-
ny' Ryb. Ps. 6i. Prześladują mię, choć do mnie winy
nie mają ib. G^, (if. nicem ci nie 'krzyw). Wina nie
była zo mnie, czyniłam com mogła. Weg. Mann. 140.
(jam niewinna, insza jest przyczyna). Łacno wilk znaj-
dzie do barana winę. Pot Syl. 50G, (cf. nietrudno o
kij , kto chce psa uderzyć). — "g. Zamordowanie So-
chy Mroczkowi przypisywano, i przetoż przyjaciele nie-
boszczykowi dali mu winę o to. Biel. Kr. 261. zaska-
rżyli go , fie flagtCH M bcs^nlb on. — "§. Ta jest wina
serowi, gdy suchy będzie abo dziurkowaty, co się ztad
stawa, gdy twaróg niedobrze będzie wyciśniony. Cresc.
561. wada, ciii gcbler, cine UiiorUfiimmcnlieit. — §. 2)
Wina pieniężna, kara pieniężna, grzywny, cf. strof;
©clDftrafe. To właśnie karaniem zowią, kiedy kogo na
ciele albo na członku karzą ; ale kiedy na pieniądzach,
wina zowią. Szczerb. Sa.x. 451. Między 'wargieltem, na-
grodą a wina zachodzi różność; winę dają sędziemu,
jako temu , który na miejscu bożym siedzi , dlatego iż
przeciw bliźniemu nad przykazanie pańskie wystąpił.
Szczerb. Sax. 262. Winę biorę z kogo ■- skazuję na karę
pieniężna. Ditdz. 68. Gdy pozwany na roku pierwszym
nie stanie, ma być w winie niestanej przekazań. Tam.
Ust. 9. Sędziemu winę czterech szelągów dobrej monety
odłoży. Uhehn. Pr. 41. Wygra wierzyciel, tedy dłużnik
cnego dnia powinien i pieniądze aktorowi oddać, i sę-
dziego winę odłożyć. Chełm. Pr. 157, (ob. 'Przesąd,
'peresudy , koc). Apelacyi gdy kto nie wygra, sędziemu
winę, a onenui, który uznał wyrok, nagrodę przepada,
i nakłady odłożyć powinien. Szczerb. Sax. 15. Wiesz
już o exekucyi sądu ostatniego, i tam tego żadną winą,
ani wieżą nie zapłacić Rej. Post. Liii. (nie odkupisz
się pieniadzrnij. Szlachta zakazali chłopom pod wielkiemi
winami w mieście piwa pijać. Star. Ref. 99. WINAC,
ob. Wu\

'WINARZ, ob. Winiarz. 'WINCZOWAĆ. ob. Winszować.
*W1NCZ0WNY , ob. Winszowny. 'WINCZYĆ , ob. Wieii-
czyć.

WINDA, y, ;'. ; Boh. hewer, cf. lewar; Sorab. 2. winda;
Carn. vinta, argan; 5os;i. vittao , za potezati stvari tesc-
kc : Ross. no4ieMi (et. podjąć), Bopoii, fcf wrócićj ,
z Niem , tte Siiibc, Saficnannb.e, cin ScbCjCitij. Winda, silnia
do dźwigania wielkich ciężarów. Jak Art. 3, 532. Windy
do windowania w górę, bywają dębowe, sosnowe. Kluk.
Rośl. 2, 167. Winda składa się z koła, przez które prze-
chodzi prostopadle walec, końcami swenii wspierający
Sie na dwóch podporach. Jak. Mat. 4, 511. Winda w
arlyleryi , pewna silnia, złożona z szruby i obcęgów,
przy pomocy której wydobywa się z bomb zapalniki Jok.
Alt. 5, 504. Winda jest na plichcie, którą sztak od
masztu windują. Magier. Mskr. Winda klub wiele mająca,
polspastGs. Cn. Th. 1262. Winda poprzeczna albo leżąca,

Stownik Lindego wyd. i'. Tom VL

succula. ib. Winda prosto stojąca, kafar. ib. Winda do
bicia palów w wodzie. Sokk. Arch. 17, cf. kafar. baba.
— g. Windę , zamek i miasto w Kurlandyi , po Polsku
Kiesią nazywają. Gwagn. 411. Windawa , 2Siitbaa. WIN-
DARZ , a, m. , co windami robi, kafarnik. Wiod. Cn.
Ih. 12C2. ber 8aitciiivinbcr, S5inbcbrcl)cr. WINDLADA,
y, i., w organach, skrzynia na wiatr. Magier Mskr.
Germ. bic SSiublnbc. WINDODRĄG, a, u, m. , pion, bie
Slcyft^ntir , Hi Scnfblcii. Wahadła zawsze są pionowe
czyli prostopadłe do windodraga. Hub. Mech. 109. Nić
prostopadła do wiiidodrągu. ib. 110. WINDOWAĆ cz.
niedok. et conttn , windą podźwigać , wściągać ; Carn.
Yintam , luinbcii , aufiuinbcn. Ciężary do góry windować.
(S'o/,st Arch. 48. Mężczyzny są zabawni , z okrętów win-
dować, 1 do sklepów obszernych swe towary składać.
Jabi. lei. 54. Z dolnego Flegetonta w gore sic windo-
wać. Bardz. Trag. 159. WINDÓWKA , i', z., Lina win-
dówka , cable de chevre, powinna mieć 18 sążni długo-
ści, w każdym żebrze po 18 nitek; waży 112 t^untów.
Jak. Art. 5 , 42. btc Sinbcnlctne, bao SSinbcnfcil. WIN-
DUGA , i , ż. , miejsce nad rzeką spławną do windowa-
nia 1 składania towarów ze statków, bft'S SBttibC^aili^, bcr
SBiiibcort, bic 5Biiibc, SJicbcrIaiic ber awi 8anb ijeiinmbcncn
iSaaren. Gdzie się od dawnych czasów nad brzegami
rzek spławnych znajdują windugi i składy , tam właści-
ciel gruntu nie może bronić nikomu składu drzewa i
zwózki zboża. A. Zumoj. 108. Towary , któremi okręty
w porcie Rygi , lub na stanowisku, lub windudze łado-
wać się miały. Dyar. Gród. 452. — §. Winduga , windo-
wanie. WINDOWY, a, e, od windy, SSiiibe = . Windo-
wa lina, ob. Wmdówka. Windowy gwoźdź, hak dla liny.
Cu. Th. 1262. Windowe wręby abo zawiasy, gdzie bie-
guny chodzą ib. Windowe drągi. ib. Windowy wał. ib.
¥ochodi. dowindowad , naivindoivad , przauindować, wy-
windoiuać ; cf. wtd , winar.
WINDYCZKI, gatunek jabłek, oh. jabłko winniczka. WI-
NIARNIA, i, z'., piwnica na wino, winnica. Bndtk. ,
ein 3i?einfeller ; Sorab. 1. wincza, winczama ; Vind. vi-
narna; Busn. \\nwA, stragn , konoba; /la^ vijniza ; Ross.
BiiHHima ; Ecd. BiiHHima , xpaMniia , rjt biiho codiyam-
eica , (BnHonpo4ajiiime oiroTicMnr , gdzie wmo szynku-
jąj. — '^. Gorzelnia. Bndtk. bie Sranbmeiiilircuiiere« , (cf.
Ross. BiiHO = wódka). WINIARSKI, a. ie, od winiarza,
winiarzowi służący. Cn. Th. 1262. SSeinfdjanfcr = , 23eiii=
gćirtncr^, 5SBiii3cr>; Buh. wmarski ; Ross Eiiiiapci;iri , no-
rpeómiiMiil, norpeómimhiri. WINECZKO. WINKO, o6. Wino.
^MN1A1^KA , i, ;, winem kupcząca , winnice utrzymująca ;
eiiic 'Kciiilidiibleriim , 3Biiijeriiiii; Ross. norpeóinima. WI-
NIARNI WO, a, n., chodzenie koło wina, kupczer-iie wi-
nem, utrzymywanie winnicy, nauka około wina. Wiod.
SBcinbanbel , SBiiijcrcij ; Boli. winafstrwj. Winiarstwem sie
bawić Boli. winariti. WINIARZ, WINARZ. a, jn. , koło
wina chodząi V , winem handlujący, winnice utrzymujący,
ob. Winogrodnik , bcr 5BeiiiMiibIer , SSinjcr ; Boh. winaf ;
Slov. wmar , ktery winnicy f eże ; //«nj. vintzeler ; Carn.
lodnzhar, lovcirnek , gornk ; Sorab. 1. winczar ; Ross.
BBHapŁ, norpeómiiKŁ, Ogrodnik, winarz, ten któren sad

350

W I N' I Ć - W 1 N N Y.

W 1 N 1 Ó W K A - W 1 N N 1 C A.

ulrzymujo, arbotalor. Mącz. Pampinalor, winarz, co opa-
truje winnice i sady. ib Winiarz Węgrzyn , który wina-
mi handluje. JaW. El. 89. Wina kwaśne osładzają nie-
cnolliwi winiarze srebrną piana. Kriif. 5, \\\.
WINIĆ, uwinie, zwinić. ob. Winować. WIMEN , Wl.NNY,
winna, winno, et winne; adv. Winno. — §. Winien,
komu przYLzyne czcbo z/et;o słusznie przypisują; fc^lll^it^ ,
gc^iilt mxm. £(^u1d' i'nt'Cii»; Z/o/j winny, (i/ism^. winny,
od wina); Slov. winen ; Surab. 1. winik, zawinuwar;
Sorab. 2. winowati (ob. Winowaty), (winik, nieprzyja-
ciel); Carn. kriv (ob. "Krzyw), krivez ; Yind. kriu , kri-
vizhen , obsojen, douslien , obtoshei ; Croal. krivez, ne-
praui; Rag. kiivaz ; /loss. BniniuH , liniiOBaTuii , miHOBaTX,

llOBIlllHUlI ; \E':d. BIIlIH-MUri , KOTOphlll luiteii Bliny, I. j.

iia4ii.ł0 CBOcMy óbiiiio, Bceiiniioi)L'ii-Ł, Bcoiy iiawajo, Oori,
TBopfUTi BctMT. BCUiaMi przyczyna wszystkiego, EUiniue,
BiiHUBCTBfitiioe causatuni). Winien w czym , winien czego,
winien sobie, winieneni sobie. Cn. Th. 1262. Isi to
temu winna, że zginął kolek. Teat. 14. d, 4. bil bift
gt^iilP taiaii. Jakoby to juz zbrodnia nie była , której
wielkość ludzi winna. Gorn Sen. 169. (którą wielu lu-
<lzi popełnia; gdzie wielu grzeszy, tam nikt karany nie
będzie; gdzie grzeszących wiele, trudno karać śmiele).
Nigdy grzechu śmiertelnego winien nie został. VV^5.
Aloj. 59. er inacbtc fic^ nic ciitct Jobfiiiibe fc^iilbij. Wmnifjszy
pierwej do sądu, pierwej skarży. Cn. /\d. 1247, (cf bij
płacz, uciekaj a świadcz). Kto sic chce prawa nie bać,
nie bądź winien. Hej. Wiz. 124 b. (nie grzeszi. Prawa
sie winny boi, nieszczęścia niewinny. Min. Ityt. 4, 145,
hoss. iieBłiHłiuri, (cf. cnota puklerz). Niewinny w życiu ,
czysty od niecnoty. Nie dba o Maura pociski i groty.
Hor. 107. Mm. (inleger vitae). Niewinienem . nie znam
się do żadnej złej rzeczy., Pasik. Di. 42. Do ich przy-
bytku z przysie;^'ą idę. Żem jest niewinien tej zbrodni.
HhI. Ow. 155."— liitens. Niewiniuchny , ^iJibft ini|M);ilDitJ,
ri. p. Któżby się spodziewał, żeby panienka z tą inineczką,
niby niewiniuchną , lak bezczelną była ? Teol. 29, 46. —
Ja się z lego winien daw.im , a ż:iłuję w prochu i
|)Opiele. llud:,. Job. 42, 6. wyznaję winę moje , ii^ gclte
mid; fiijulDit), btUnnt midi ióiulbtij. Bylibyśmy winni , mówi
Bolesław, bo^u i Iz.isławowi, byśmy go w lej |)rzygo-
dzie jego ratować nio mieli. Biel. 57. grzeszylibyśmy
przeciwko mm, ipir rcfirbcii uiiJ nii ibiicit ycrfiinbiocii. Ja-
rosław nie czująi; się w niczym stryjowi swemu win-
nym, słowy pokornemi g<> ubłagał. Slri/jk. 182. Nie-
winnym jestem , Eccl. Hes.ioócTsyio. CessaoócTByio. Coż
mi nieslelyż Amaryla była Winna , niewinną i żem ja
zdradziła? Past. Fid. 527. Niewinnemu przy winnym się
dostanie. Cn. Ad. 711, cf Gerin. mtt(',ofaiiiKii mitijcbaii"
fleit. Nie jednego niewinnego "obieszą Hys. Ad. 45.
(cf. sprawa jak w Osieku). i^cpiej winnemu przepuścić,
niż niewinnego karać. Cn. Ad. 443. — Żołnierz kiedy
chodzi przez rózgi , gr:<ja mu : niewinien. Teal. 52, b ,
75, przemówka do muz\ki w len czas używanej. —
.Ąliler. Niewinny, nic złego nie zamierzający; ltnf4iulbjg ,
O^nc l'óic ?H)(iibt. Nie chciej niewinnych żartów za czarne
poczytywać występki. Teat. 5. c, 78. — Niewinny, nie-

szkodliwy; imfi^ulbig, un|'d)dbli(^. Niewinny napój. Nie-
winna potrawa. Ld. — 'g. Winien czemu , podległy
czemu; iinterrouricn , imtcrtl^nii, uiitfrflcbcn ; {Eccl. dobh-
iiyni podbić, ujarzmić;. I.o z boga ma, wieczno jest,
i nie winno skazie, ni płomieniem pożyte. Zebr. Ow.
225; iexi)ers atque immune necis). 'Owa ktokolwiek czoło
winien w ziemię, Da chwałę panu ; po nim jego plenne.
J. Kchan. Pt. 50. — g. Winien , powinien , obowiązany,
obowiązek na sobie mający co czynić; ferpjlit^tft jll Ct'
wai , i>er[uinbcii , [(biilbt^ ii ju t(fiiii; Hoss. 40J/KHuii , (cf.
dłużny, ob. tu niżej)., Bisku[> rzymski winien się starać,
aby wszędzie ewanielia opowiadaną była. Boler, o , 57.
Panowie winni byli pozwalać im żyć tak , jakoby się nu
podobało. Boler. 4.7. Strona, która krzywdę ma, winna
patrzeć na karanie swego przeciwnika , i na nagrodę ,
która się jej zostać ma. Sk. Kai. 5. (należy się, aby pa-
trzyła). Byleśmy roslropnie czynili , co się winno czynić.
ib. 522 b. co się należy, wai iii) gcbijrt. Krew* się wy-
lewa tych , dla których winna rzecz była krew' swą wy-
toczyć. Gorn. Sen. 564. (należyta rzecz , obowiązek, po-
winność). Nie były 'winne 'do ceremonii obrzezania inne
narody, które ze krwi Abr.diamowej nie szły. ^'ł. Au;.
304. (nie były obowiązane , fic mareil iit(^t biiju yerpjlid)
tct). — Winien komu na kształt długu, cf. dłużn\m by-
komu, cincin (ciiie e^ulb) fłulPiij fc!)ii ; Hoss. 4o.i»-eH-
CTBOBaib propr. et impr. Może chcesz przyjąć Oile mnie
te karły tych ludzi, którzy mi są winni , i j^ewni. bo'i.
Kom. 4, 96. (cyrografy moich dłużników). Naród winan
wojsku nagrodę , wojsko winno narodowi strzeżenie gra-
nic i spokojności. Gaz. Nar. 1 , 82. Konst. 5 maja. Ja-
kiekolwiek poszanowanie winniśmy królom , więcej je-
szcze winniśmy ludzkości. Sias. Niiin. 1 , 209. Pan
wszystkim winien, wszystkim w odpowiedzi, Dlaczego
winien ? bo najwyżej siedzi. Kras. ilijfz. 96. — §. Wi-
nien być komu za co, do wdzięczności komu za co być
obowiązanym: cincm ttwai jll ocrbiiiifcii (labcn, ilnn baffir
Siiiif fdiiilbisl fcaii. Wszyslkoś winien twym przodkom,
będąc nikc/.emnikiem ; Potomni mc nie będą winni ci
pewnikiem. lUin. Byt. 5, 175. Cały ciąg lego dzieła
jest składem tych wynalazków wiekowi naszemu winnych.
Scheidi. Elektr. rap. Hi luir iiiifercm ^'ibilMiiibcrtc fdjulMfl
fillb , iljm ocrbnnfcil. Publicznie oświadczaiuy, czyim sta-
raniom, czyim radom, podanie i prowadzenie lego dzieła
są winni. Żab. 14, 200. Pir. Tej się opiece powodzenie
robot naszych winno. ib. 15, 155. Najwięcej się Cyce-
ronowi wykształcenie i zbogacenic języka Łacińskiego
winno. Mon. 75, 147.

WINIOWKA , i, i., a) beczka od wina, ciiic SlUintpnnf .
ciii 21'fiiiia^. Bndlk. — bj Polewka winna , JiiciiitiirPi'. "■
p Wiiiió«ke, jak gotować. Haur. Sk. 215. — c) Gatu-
nek gruszek , ciiie iiciiibirtic.

°W1NKII£L. kia. tn. , angelut internus, kat między ścianami.
Sulsk. Geom. 8, żywcem iYicm. bfr iUiifcl. WINMELAK ,
u, m. ; z Kiem. bcr SJiiiffl(:arfeil. Winkulak zecerski do
składania pisma , ze szrubką do zamykania wierszi.
Miigier. Mtkr.

WINKO, WINECZKO, ob. Wino WINNICA, y, ; . WIN-

w 1 IV N I C z N Y - WINNO

WINNY - W i N 0.

551

NICZKA , i, 2., zdrbn. , miejsot; , grunt winniczny. Cn.
Th. winogratl , sad winny ; ber 3Beii!(jartfil , SeiiiDcriJ ;
Boh. winice , winnice; Sorab. 2. winiza ; Sorab. i. win-
cza , winczarna ; Croal. terszje , goricze ; Dosn. s;Ul ,
mlaJi vinagrad ; Eccl. BiiHiiima , BBBHiiMie , BHiiorp.iji,
Aciiab dla nędznej winniczki daJ się zwieść zonie swej.
fiej. Post. li 4. Tobieć się zwierza winniczki swojej,
abyś ty był winiarzeni pańskim. Weresz. lieg. 9. — Win-
nica , krzew winny, macic winnycii rosnących gromada.
Ol. Th. 1265, ber 3Scin, bic ^Bcinfiorfc im ©nrtcii , im 2Bctn=
bcvije. — ^. Winica. winiarnia, piwnica na wino , bci" 2Sciu=
foUci' ; Vind. yinarna; Bosn.ww^^. stragn, konoba; Rag.
Yijniza: /ioss. BHHHima; &c/. BiiHHima, .\pa.MiiHa, r,it biiho
C06jI04aeTCa. — §. Winniczki, wmdyzki , jabłka smaku
winnego. Wlod. Cn. Th. 1265. SJeinapfcI, cf. winiówki,
SScinbinieii. WINNICZNY. a, o, cd winnicy, aBciiiijartcn = ,
SBeinberg ' , Seinfcllcr = ; Boh. wimćzny. Mrtigineus, win-
niczny. Mąi:z. Winniczne liście ib. 1. WINNIK , a, m,
lagier wina suchy. Tartarus vnu , "JBeinfteill. Mier. Mskr.
Kwas winniku. tb. — [2. WINMK, a, m , Wienik qn. v.
2| Winnik w Litwie, chwoslak w łaźni. Cn. Th. 1265.
miotełka rw łaźni do cliedożenia <iała , inaczej cliróstak
faziebny. Włod. ciit 8abcnit^ciih'if(^d, ciii 33abc('C|'cn ; Ross.
et Eccl. BtHnKi , EtHimeKi , (2. mioifa, etHimHiiK^ mio-
tlarz; V'tnd, veinik < liściowy pęk). Rusicy, gdy porazili
Litwinów , winiiiki , któremi naród Litewski zwykł w ła-
źniach pot wychwostywać , na znak hołdu, składać mu
nakazali. Krom. 213. Nar: Hsl. 7, 291. miotły, wiechy.
Łowią ptaków przy świecy, uczyniwszy jakoby winnik
sterczący na żerdzi, i onym ptaki na ziemię strącają.
Cresc. 656. — §. Perizoma , gacie, fartuth, też winnik,
którym się zasłonić można. Manz. Pierwsi rodzice , gdy
poznali się być nagiemi , nawiązali liścia figowego a po-
czynili sobie winniki. Weresz. Reg. 95. Biel. Hst. \ ,
Sd)lir5eii — Wl.NNIKOWY, a, e, od winnika , n. p. Win-
nikowa sól, SBctiiftetiifaiicrinij. Mter. Mskr. WINNOROŚL,
ob. Winorośl.
WINNO, n. p. winno mi, ob. Winien. WINNOŚĆ, ści,
z., *^. a) winność komu czego, obowiązek oddania; bic
©^iilPiafctt, 3>crpflicf)tiinij. Dissimilis csł dehiiio pecuiuae
et gratiae. Cicer, fióżna jest winność pieniędzy, a do-
brodziejstwa ; nam dlu^ minus recie diceres; perijilirasi
facile reddemus : różna to, być winnym komu pieniędzy,
a dobrodziejstwa , abo mieć obowiązek oddania pienię-
dzy, a dobrodziejstwa , łaski ; sed proprium verbum illud
est , licet iimsilatum et unum. Cn. Th. 1265. — '^. b)
Winność, zawinienie, przewinienie, wina; bie ScrfcŁiilbiing ,
bie Sdiulb, hai ^n^eben, 5Jerfc^cn. Ja najmnif-jszej wm-
ności w tym człowieku nie znajduję. Kchoti'. Ruż 5o.
Choćby też i co za wjnnością cierpieli, nikłby nie b\ł,
ktoby się o to gniewać miał. Kosz. Lor. 56 i. Tak
mówiąc , oczy w niebo i serce wznosiła , A za swoje
_winności bogu się modliła. Kmit. Tr. A 4. Pan z mi-
łosierdzia swego wielkie winności jego odpuścić raczył.
Rej. Post. y y Ą-. Ilekroć umyślisz polepszenie żywota
swego, lylekroć gotów ci pan wszystkie winności twoje
odpuścić, ib. T t o. Z przyczyny cudzej , nie z jego

winności stało się to. P. Kchan. Jer. 121. Poseł nasz
krom żadnej winności był zatrzymany w Wiedniu Papr.
hot 514. Zebrali się przeciwko mnie oprócz przestęp-
stwa mego , i oprócz winności mojej. Radź. Ps. 59, 4.
W'iadomoć że bez winności cierpię takie doległości. J,
Kchan. Ps. 204. id. Ryb. Ps. 282.' Jan ś. bez żadnćj
winności był wsadzon do więzienia od Heroda. Bial. Post,
54. Poczęcie boskie było bez obrazliwości panieństwa,
bez winności rodziców. Biai. Post. 7). Niewinność,
Cronl. nekrivnozt ; Ross. HeBiiHiiocTb , iienOBiiHHOCTb , bie
Uiifdtiilb. Chciał pan sądownie a jawnie w niewinności
swej być skarany, abyśmy my winnościorn naszym odpu-
szczenie mieli. Zarii. Post. 5, 774. Za kim niewinność
chodzi, jak we stu koni jeździ. Fredr. Ad. 2. cnota puklerz.

— 1. WINNY, ob. Winien, winie podległy, ob. Wina.
:. WINNY, a, e, od wina (ob. Wino), do wina należący,

winu podobny, z wina uczyniony. Cn. Th. 1265. 5Bctii';
Boh. winny, rywowy ; Sorai. 2. winowi ; (Sorab. i . win-
ski , winowe meszacztwo październik); Garn. vinske;
(Vind. vinen, pian > pijany) ; Croo/. yinszki , tirszov ; 67oi/ .
yinski; (Rag. \'mo\ , opólit nino turgidus) :, /^oss. BiiHHUii ;
Eccl. BHHkiii. Owoc winnego drzewa są jagody, z któ-
rych soku wyciśnioncgo bywa wino , drogie picie. Cresc.
290. (Ross. BiiHHaH Hro^a = figa). Winny krzak, którego
nie okopasz , nie oprawisz , na zimę nie zakryjesz , nie
da-ć tak słodkiego grona. Falib. G 5. (bez prace nie
będą kołacze]. Macica winna. Cresc. 515, Sorab. i. wi-
nowy penk; Croat. vinika , ttirsz ; Dal. loża, {ob. Łoza);
Rag. lóza ; Slav. vinova loża ; Ross. BiiH0rpa4Huft KyCTB.
Winna rózga, która owoc wydaje, winorośl; Boh. rewa,
rywa. — Rozmaite są octy, najlepszy winny; a im też
wino najlepsze , tym ocet mocniejszy. Uizejl. 425. 2Betn=
effig. A jakiego octu, czy piwnego, czy winnego ? Teat.
21, 24 Winny szynkarz , winiarz, Ross. BiiHonp04aBeu'B,
ber SBciiifdiCiif. fiospodarz o tym tylko myślał, aby zbył
tym lepiej swój zły trunek winny. Znb. 16, 149. (złe
w ino, lurę). Winny statek, konew' flasza, Eccl. buho-
npiaTe.iiime. Winnej soli, cremor tartari, w miejscu
zapowietrzonym do wszystkiego zażywać maja. Perz. Lek.
258. Sole istne, które powstają z rozcieków kiszeniu
winnemu podległych, oznaczają się imieniem winnego
kamienia, Taiturus, te zaś które słodki smak wydają,
biorą imię cukru. Krumi. Chym. 119. — Wiesiołku ko-
rzeń jest winnego zapachu. Syr. 445. winem pachnie,
jak wino p;<chnie , winem oddaje, ^ai tincn SBciiicjcrui^.

— Winny, pełen winnego soku, 'winnisty ; £ce/. biihhh-
CThiH yiaosys^ łucinifl , Bpll SSeinfaft. — Winny, maści
winnej. Cn. Tk 1261 luciiifiirliig. — (W kartach) króle
winne, rzerwienne, żołedne, dzwonkowe hras. Sat.
101. ©riiiifiMtiij iii ber Jtarte ; Ross. bhhhoboiI , bIbu,
^tif=. WINO, a, "., Winko, Wineczko , zdrbn.; Boh.
wjno, wjtiko ; SIw. wino; Sorah. 1. wino; Sorab. 2.
wino; Cara. vinii ; Vind. vino , vinu , vinze j Croat. vi-
no , yinrze, ItJrsz ; Dal loża; Bosn. vino, (oviniti, zavi-
nili ; liiil avinare vin'lenlum facere); Slav. \ino , vince;
Rug yfrjo , yinze; Ross. biiho, biihuo , Cbhho = XJt6H0e
biiho yyódka, gorzałka); hal. vino ; Gall. vin ; Lat. vi-

42-

w I N 0.

W I N O n Ó J C A - w i N o B R A N I E C.

num ; Gertn. ©eilt; {Aelhiop. ]", wain : Hebr. ]'H' jajn ;
Uraec. ohoi); — §. \) po Polsku i drzewo i owoc je-
go winem zowieniy. Sekl. Math. 26. ber 2Bcin , ter Sein«
ftod. Wino jest drzewo niewysokie, krzywe, ołiropawe
a sękowale, gałązki ma krzewisle, klóre trzeba obrzynać,
bez podpierania i przywiązywania same stać nie mogą.
Cresc. 290. Wino w ogroilzie s/uży do okrycia altan ,
ulic ; za/ywaja sif jego Jai-ody. hiuk. fiośl. 1 , IGI.
Niemasz jagód na winie Dudii. Jer. 8 , 13. - — Wino ,
jagody, grona, winogrona; 2S?eiii , SBciiibcereii , 3?>cinrcl)Cii,
iRcbeii. Wino wiszące na maciorach , vinum pendens. Cn.
Th. 12C5. Wina zbieranie, ob. Winobranie. — O winie
Sandomirskiin. Haur. Sk. 510. — §• 2j Z winnych ja-
gód soku wyciśnionego bywa wino . drojiie pirie. Cresc.
290. wino napój , wino pile , tPr ®ciii nl^ (Sctróinf. Wino
jest likwor z jagód winnych wyprasowany, przez pierwszą
ferinentacya lub kisanie w likwor przeźroczysty, głowę
zawracający i upajający przemieniony. Krup. 3 , 98. Sok
sie winogran kiszony winem nazywa. Kruml. Chijm. 518.
Gdy sie moszcz wyrobi , zowie się winem. Kluk. Rośl. 5,
540. Wino młode , teraz tłoczone , ob. Moszcz. .Młode
nie wytrawne wino, liosa. >iii.xiip'i>. Jaboby młodym wi-
nem opojeni , (^oby mówili , sumi nic wiedzieli. Odym.
Sw. 2, O o 2 b; Slov. mudrost winom zastinon;i biwi.
Wino słodkie , gestawc z dojrzałych doskonale jagód ,
mastkie wino, klórem zaprawi.ija się cienkie, ma.ślarz ,
maslaż, maślacz ; 5Bcuiauź(»ni6 , SliitfbrildMOc ft cr ri. Wino
warzone , podwarzone ; Cant. soi/irelza ; Ha;/. varcnik ;
Croał. vink<it ; Hoss. Bapciiyxa. Wino Heńskie. Rofs.
1'cHCKOC. Wino Węgierskie < Węgrzyn qu v. Jeden pan
miewał w swojej piwnicy trojakie wino; jedno wino gu-
stowne, drugie mierne , trzecie stołowe albo podłe, któ-
re dawał podług powołania i godności gości. Dwór. J 4.
Wina, jakie tylko kraje mogły mieć najkoszlowriiejszi-,
były hojnie wylewane na pysznych bankietach. Zali. Ił,
IG, (cf. małmazya). Uomek miluchny, fajerwerki koszto-
wne , kucharz dobry, winko stare i wyśmienite. Teat. 5.
(T, 17. Jakie słodkie i łagodne winko chłodne. Teat 55.
e, ił. Prou. Croat. Dobreh iyudih , dobra vina, Ne pi-
lasze domovina ■ dobrych ludzi-, dobrego wina, nie do-
chodzi się rodzina , non indaganda pntria ; Sluv. dobre
wino i bez wichi wipigii; ob. dobremu piwu nie potrze-
ba wiechy, cnota sama się chwali. Lckkieni wineczkiem
będę cie częstował. Lih. Hor. 28. Wino słabe tytułują
stołowym. Haur. lik. 101. Wino poślednie albo z wy-
tłoczyn polanych wodą Cn. Th. 1264, ob. Lura , 8aiicr.
Wino spleśniałe, wywietrzałe, waniek , (Slov. zweirałe
wjno , podćepky , n.iklonek ; Croat. zevrelicza). Wino
bez tłoczenia z j:igod cickace, treść, samolreść, oA Sa-
motok, 5>i)rliilif. Wino jasne, klarowne, ob. Klaret. Wi-
no przyprawne z miodem , ob. Winomiód, Hipokrss. Wina
zaprawne. Comp. Med. 291. iNie z.iwadzi winka sie napić,
ale miernie. Haur. Sk. 510. Wołowi choćbyś wina na-
lał. Pewnie w leda kałuzin będzie wody wolał. Rej. \Vi~.
105 b. dobra kozie brzoza, dobra psu mucha, Matya-
szowi płuika. mai niift ber Jtiib OTii^faten, ireim fic bat
StrPt). — Prawdę częstokroć pijak wyśledzi, I ztąd (irzy-

słowie prawda w winie siedzi. Kras. Ant 71. (i/i i'in»
Derilas ; wino wynurzy, co się wewnątrz burzy). Pijany
winem, Carn. uvinen; Sorab. i. wina piczk ; Sorab. i.
wina pjanolcz vinolenlia. Masz tym czasem za wino. Teat.
55. d. 42, cf. na piwo, trynkgield , ju 3Bciiie , aiiiSBein,
IritlF))Clb. Zasiadają na winie, i bawią sie kubków- wy-
trząsaniem. W. /-'roi'. 55, 50, (cf. w szynkowni , w win-
nym domu, w winiarni, u winiarzaj. Zaproszono go
na rok na suchary i wino Galilejskie. Teat. 16. b, 42.
(na wino gęsie, t. j. o wodzie i chlebie'' do więzienia).
Wino honoru, podarunek w winie, w dawnych wolnych
miastach znakomitym przejeżdżającym oddawać się zwy-
kły ; brr (f|irciiu'ciii , ciii 0efd)enf ypn łifin . n^eldic? ffirft'
litbeii 'lifrunicii bca ibter Diird^rciie burdj bic iKcidłftiibte ,
iHn: bcm ?Jaiijiitratc iibcrrcidjt irirb. Przysłało miasto Gdańsk
przejeżdżającemu posłowi naszemu wino honoru w dwu-
nastu dzbanach. Ga:.. Nar. 2, 223. Wino niekościelne
którego się nicgodziło u pogan do ofiar używać , vinum
aspondum. Cn. Th. 12G3. Wino święcone, wino, któ-
re w dzień ś. Jana ewanielisty xiadz przy ołtarzu daje
pić parafianom z kielicha , na pamiątkę , iż kiedyś ś. Ja-
nowi trunek jadowity nie szkodził, dr. 1, 195. Wini>
świecimy w dzień ś. Jana , na pamiątkę onogo , który
ś. Jan pił jadowitego trunku. Hrbst. Sauk. N 4 b. Wino
od ukąszenia jadowitego , Iheriaces vilis tinuin. Cn. Th.
12G5. — §• 5 ) Wino ś. Jana < porzeczki. Dudz. 08.
3ubaillii^bfCreit. Dzikie wino, flos .Melamphi , nadzwy-
czajnie wysoko rośnie; rna liście ogórkowym podobne,
pszczoły się do jego kwiatu zlatują. Kluk. Rośl. 1, 288.
Wino dzikie albo leśne, agrest. Urt. Gr. 152. — Wi-
no inszych rzeczy, oprócz jagód winnych Cn. Th. 1205.
n. p. z porzeczek, z agrestu, z jabłek, z gruszek, z ma-
lin , ob. Malinnik , gruszecznik , jabłecznik : cf. wódka
palona dyslylowana Hoss. biiho. — !?• 4 i Wino w kar-
cie ; Itoss. Biiiiu, *liiF, i'ixi ©ruti in ber ^tarte, ob. winne
króle. "'WLNUBOJCA, y, w., n p. Tracki winobójca
ostrą sobie golenie kosa podciął Hor. 1, 507. .Vur. wy-
bijacz wina, ber SBeinfflterer , "^iciiiprejfcr. WI.NOISltA.ME,
ia , n., wina zbieranie , bic SBciiilelc : Morav. wjnobranj ;
Boh. zbirka , fcf. zbiory); Stov. oherauka , (cf. obieraći:
Horab. 1. wina zberano, winazberanczko ; Carn. vendiba,
lerganjc , (ob. Targanie); Vind tcrgainie; Croat. bralva,
jcmatva, (cf. brać, imać); Dal jemalva, tari;nlva; Bosn
torganje , Irriganje, jen;:itva , jemanje; Jia<i- jcinalya ;
Slav. vinobera ; Eccl. BniiOHMauie ; /iujs. BiiHorpa.ioco6u-
paiiie. Pan sam zaczyna doroczne winobranie. Znnor,
Siei. 217. Winobranie odbywać, wino czyli winogro-
na, grona zbierać, SfinlCIC bniteil ; Sorab. 1. wino iM-
ram; C'irn. targam, (o6. Targać); \'i/i</. tergal , grosdjio
brati; C-oal. brit, (c(. braći; Rig. targali, jcmatli , (ob.
Imać); Bosn jeinati , Irrigali , otrrighnuti , ti-rgali ; Slac.
vinobrati. WlNOliUAMEC , ńca , m., zbieracz wina, bfT
2i.'eii;lei'fr ; Sorab. 1 wina zberaezi-r; łinrf. vinski beraui;
Croal. briieh ; Dal. largacz, jamacz ; Bom. trrigac , je-
niac -. Rig. targilc , jemilc; Eccl. BiiiioHMitieJi. , Biiiioriiitja
(lóctKarejb, oóiimaTejb. coóiipareJb BiiiiurpH.VMU\i iiroji;
Ross iiiiHurpa.iucoóiipaTeJi. Winol>raniec, iindfmiator. Mon.

w I N o B M A N K A - WINOGRON.

W I N O G R O iN N Y - W 1 N O W A Ć.

75, 592. Pan moszczem czeslujc nowym winobrańce.
Zimor. Siei. -2, 17. W rodi. żeiUk. WINOBRANKA , i,
iii SBeiiilcferinn ; iCroat. brachicza; Dal. targaczicza, je-
raaczicza ; Flag. tarętaciza , jemaciza ; Bosn. Irrigacica ,
jemacica). Gvvi.iz(la Winobranka , ińndemiatri.i: N. Pam.
17, 194. "WIiNOCEDZlCIEL, a, m. ; Ecc/. BiiH0ut4iiTc.ib ;
cedzący wino . ber Sciiiiciber. "WINOCZERPACZ . a, m. ;
Ecd. BiiHOMcpnartMb , miiioMopniH , Graec. oiioyóo^, ber
2Beiii|'(^Drfer. "ULNOCBRONCA, y, m. ; EccL Biiiioxpaiiii-
TCJŁ , Graec. oiioqv).n^ \ stróż winny czyli winniczny,
ber 2Beiuu'ac^tcr. WLNOCHWALSTWO, a, n., inolalria. Sak.
Prosp. 78, n. p. Takim sj)osobem ariolatriam et inola-
Iriam chlebochwaistwo i winocbwai.stwo pope^iiaja. Sah.
Persp. i7) bałwochwalstwo wzgletlcm wina w euchary-
styi. 55ciiin[Hj5ttere«. 'WINOC^RD, WINO.MIOT , a, m.,
co wma nie pije. Dud:-. 20. co winem gardzi, wino od-
miatujc, czyli oilrziica, (cl', wódka; oppos. wir)opijca,
wifiopijasj ; bcr 2Beiiii'CrflĄtcr. Winogardowie , którzy z
przyrodzenia , albo namyślnie nie piją wina abslemii , któ -
rzv gardzą winem. Peir. Hor. D 2. Wmomiot, który wi-
na' nie rad pije. Pelr. Hor. 1 N o b. WINOGRAD ,
nViXOHUAD, WINOGROD, u, m, ogród winny, winni-
ca, sad winny; ber 3Bciiujartcii , Seinbcnj; 5o/(. winolirad ;
Carn. vinograd, nograd ; \'ind. vinograd , nograd , ven-
zerli ; Croat. ven6rad , terszje ; fiag vinograd ; Bosn. vi-
nograd , basctina , sad, mladi vinograd ; Slav. yinograd ;
Rosj!. BHHOrpajHiiKT,; £cc/. BiiHiiniiiiHa, BHnHimiiHua, Biinnuii
caxb , BRHHnMie, BHiiorf):(,\'Ł. Na przygórkach wszędzie
winohraily. Kcliow. Wied. 18. Wielka rozkosz jest inied
Winogrady wina rozmaitego. Crest: 302. Ziemia płodną
macicę krzewi w Winogradach. Zab. 4, 510. Latorośl
w winogradzie. Kchow. 528. Pomiędzy wysokie i gęste
Winogrady, Jakie są w cudzych krajach, jak krzaki, jak
sady, Skrył się jeleń przede psami. Jak. Baj. 1 68. \\'[-
NOGRODNICTWO, 3, n, chodzenie kolo winogrodów,
ogrodnictwo co do wina, winiarstwo; bie SBeiiigartiicreij,
SBilljercij; Rag. pudarstvo, fcf. buda); Ross. Biiiiorpa40-
4t.iaHie. WINOGRUDMCZY. a . e ,' od winogrodnika ,
aBciiigdrtiier = , SŁiiiijcr ■■ . WINOGRODNIK , a , m. , kolo
winnicy chodzący, ot;rodnik winniczny, winiarz ; bcr SBetll:
ijńrtiter, SMii^cr; Boh. winohradnjk; Carn. nogradar,
górnik , (cf. górnikj ; \ind. veinzirl , yeinzedl ; Croat.
yenczerlin, terszoszaditel ; Rag. pudar, (cf buda): Slav.
pudar ; Ross. BH)iorpa4ap'Ł ; Ecd. Biinorpa4iiiiK-B. Winni-
cę swoje poruczy innym winogrodnikom , którzy mu bę-
dą dawad użytki czasów swoich. 1 [,eop Math. 21, 41.
Winogrodnik nowy pJot sprawił, I rzędem smagłe szcze-
py postawił. Mla^k. Ryt. 2, 27. Winogrodnik rozróżnia
winorośl Wohzt. pr. 12. W'inogrodnik niepotrzebne ga-
łązki winne odcina. W. Post. Mn. 469. Choć mię \^
ciasnym kącie matka litościwa Pod gęstym liściem pilnie
schowaną ukrywa. Przecież mię winot;r()(lnik w jej fo-
nie kaleczy, jol Satil. 98. Bz-ow Rui. 69. Birk. Dom.
55. WINOGRODNY. a, e, WINOGRODSKI , a, ie , od
winogroda lub winogrodnika , SBciuDcrg = , SBtiijer = ; (Rag.
yinogradni , yinogradski ; Croat. yinosjradszki ). Wino-
grodny nóż Croat. vinyak. WINOGRON, WINOGRAN ,

'" u, m., grono winne , bie JBciiitwiilic , bie Jraiik ; Boh.
lirozen , hroznjk winny; Sorab. i. winowakicż ; Ross.
niiHorpa4iibiu kiictb , BHnorpa,i-B; Ecil. K^^norp^f,^^ rpc^^iii.
Kwaśny, niedostały winogran: 6o/i,. kyselka , kysely hro-
ziiik , (ob. Kisnąć). Winogron suchy ( Hag. suuhviza ).
Sok sie winogran kiszony winem nazywa. Kruml. 5i8
WINOGRONNY, WINOGRONOWY, a, e, od winogran,
SScilltrailtifll : ; Boh. hroznowy, hroznaty ; Ross. bhho-
rpajHbiil, rpc3iiuBHbiil. Błona w oku yyinogronową na-
zwana, jest bardzo czujiiwa. Krup. 2, 514. *W1N0-
KSZTAŁTY , a, e, podobny do wina , n)ciiiijc)"taltct; Ecd.
Biiio.iiiMHbiri 'WINOLE.J, ja, m. , nalewacz wina; Ecd.
KHiio.łiiii , KTO BiiHO Ha.iiiDaeTi , BiiHciaiejb, bcr 5Bciiifcl)eit=
fcr, cf. cześnik, podczaszy. — g. Winolćj ; Ecd. uhho-
Jia.io vas ad vinum fmidendum , cl', lewar, lejek, cf win-
ny statek; Biiiio-iiiTio "winolanie, cf cześniknsiwo. Wl-
NOLISTNY, a, e, pełen listów winnych , iioU SfBeinWritter.
^\1N0LISTY, a, e, mający listy winne, od liścia winne-
go, SSeiliWntt = ; Slov. winohstowy. 'WINOMIERCA, y,
?«., co wino mierzy, bcr 2>cilimcffcr ; Croat. fiser. Wl-
NO.MIOD , u, m. , miód w winie rozpuszczony, wino z
miodem, cf hipokras; i)pnii3iticui , Sffieiiilioitig , SSetiintet^ ,
'.Oiet&tltcill. Wziąć mąki pszenicznej, a z miodem, abo
z winomiodem zaczynić, i tym twarz mazać. Syr. 951,
■WINOMIOT, o6. Winogard.' WINOM.MOŻCA , y, m. ,
rozmnożyeiel wina. n. p. Winomnożca Saturnus. .4 Kchan.
187. WINONOSNY', a, e, noszący vyino, grona; Croat.
lerszonoszni vitifer, mciiitragciib, reteiitragcnb ; Ross. Subst.
BiHOHOceuB 'winonosz , 'wmonośca . rinifer; bIhohocb
ras rii.anum. 'WINOPILCA , \VI.M)PIJCA, y, m, zgru-
białe WINOPIJAS, a, m., WTNOPÓJ, oja, m.. pijacy rad
i wiele wina, cf wmożłop, winożerca : ber 2Bciiitrtiifer ,
Seiiijedjcr, (o6. Winogard, winómiot, cf wódka); Sorab.
1. wina piczk; Croat. yinopia , f. vinopivka; Ecd bhno-
iimii|.\ , BiiHoniiTe.ibHiiua. Bachusa winopijasem, i słod-
kiej naleźi'a jagody, krzykaczem i wrzeszczem nazywają.
Olif. Ow. 157. Przyjemniejszy człowiek na uczcie nie
winopijca. Zab. 7, 2-i.5. Biskup ma być bez przygany,
nie winofiilca, nie coby. bijał kogo, ale żeby był skro-
mny. \ Leop. 1 Thrm. 5, 4. '"Winopicie Ecd. BiiHoniiiie.
'WINOPRZEDAWCA , y, m. , winiarz, przedajacy wino,
handlujący czyli kupczący winem; bcr 5Bein»srfaiifcr , ilicill'
fcćinbler ; Rnsx. BiiHonpo4aBem. ; Ecd. BnHonpo4aBCU'B , bii-
H0np04a.llime , Graec. oironńhor , oh. Winiarnia. WINO-
ROUNY, a, e, iiiciiicr5Cll(]C!ib. Państwa vyinorodnej Pano-
nii. Psalmod. 92. WINOROŚL, i, £., winna rózga, ma-
cica winna. Włod. latorośl winna , która owoc yyydaje.
Dudz. 68. Sjciiirebc, 3Gcinfpriiffe , 5Beiiirnnfc. Są na wino-
roślach jagody szerzące się. Otvj. Ow. 608. ib. 591.
W winorośl głowę stroi ; vite capiU tegitur. Zebr. Ow.
155 Miejsca liściem vyinorośli kryte. Ottv. Ow. 593.
'WINORZYGACZ , a, m. : Ecd. BiiiiopbiraTCJb ; bcr 2Betn=
Unicr. ■ WINOTOK , u, m.; Croat. yinotóchka > lewar
winny, bcr 3Betii^e6cr; (Croat. 2) vinoti)chka zatyczka ).
^MNÓTYGZNY, a, e, od tyk winnych, SSeitipfa'^! < , 2!Bcin<
ftćilic = . Bndlk.

WINUWAĆ, winić kogo c;. niedok., zwinie, uwinić dok.,

35ł WINOWATOŚĆ - Wl N OZ A R LO K.

W I N O Z Ł O P - WINSZOWAĆ.

winę zadawać, za winnt^go uznawać, oskarżać; bffc^ul^
bigcn , a\i fóiibii) niigcbcii, nnflnseii; Boh. wimii ; 6lov.
winjm ; Vind tlousliit ; tiug kriviti , okiivili, (ob. Krzy-
wić , "krzyw) ; Hoss Biiiiiiri ; EccI. GA6KeT.\Tii , KACK6i|iAi ,
(cf. BllllOCJOB-lK) , Graec. alrio/.oyfco , caiisum dnu, ratio-
nem dico , ruusam "yo). Kloż jest na świecie , aby się
winował, każdy niewinnym zda sic i-zfowick sobie. Jabi.
El. 10'2. Jeśliś sam nie bez winy, nie winuj drugiego.
Mili. Ihjl. 4, 107. Nie winują go jeszcze, a już się wy-
mswia. Cn. Ad. 712. (sam się wydaje, sumnienie nie-
spokojne). Bardzo sie 'licemiernicy starali, aby w czym
uwinić ^a podchwycić pana naszego. Hej. Post. T t 6.
Jeśliby cię mógł zwinić, albo urzędowi oddać, już lam
miłosierdzia nie znajdziesz. Hej. Ap. 80. Niomasz tak
złej rzcozY, klórćjby złoto w dobra nie obróciło, a nie
masz leż tak dobrej, którejby w złą obrócić nie mogło;
snadnie może uwinić sprawiedliwego, a wyzwolić nie-
sprawiedliwego. Hej. Zw. 70. Krystus winy. któremi
my zwinieni jesteśmy, na się przyjął. Gil. Post. 5 b.
Winowanie, Yind. dousbenje, obdoushctije; EcrI. bh-
HOBCTBO. Jeden pochwcli wyroki, dru^i zwini, W szłu-
szności ocznej są niezgodne duchy. Zab. 14. 17-. (ga-
ni). — *g. Ponieważ karanie tylko na ciele bywa , a
szaleni na ciele nic nie cierpią, przeto nie karani, ale
tvlko winowani bvwaja. Szczerb. Sax. A'5\. winami, grzy-
wnami obkładani." mit' (SflMuigc belcat. WINOWATOŚĆ,
śei , ż, podleganie winie, 'winność ; iai 9>crf(bnlbeu , bie
Sd):ilb, tai <2ĄiiIbfcBii ; Sorab. I. zawinowalofcż. WINO-
WA ATY, "WINOWAT, a, e, winę mający, fd)iilb, |'d|iilbig
flit CtnniJi; Sorab. 2. wino wali; Ross. BiiHOBiiTurt, buho-
Bari , BiiiiHuii. Winowat, winowaty, co przewinił w czym.
W\'od. Ja największy z grzeszników winowatych gminu.
Kittuj. Her. 66. Od|)uść wmy. serca nasze niech do
odpuszczenia zawsze skłonno będą winowatym. Knnc. Gd.
172. (naszym winowajcom). Nie płaci bogaty, płaci wi-
nowaty. Hijs. .\'l. 45. Cl. Ad. 039. Haur. 'Ek. 26. O
dłui!i i o insze krzywdy z tymi winowalymi wieśniakami
u panów ich sprav,:iedliwości dochodzić trzeba. Stat. Lit.
KOi.— Subst. WINOWAJCA, y, m, g. 1) który przewinił,
cf. 'krzyw komu, ber Sdjiilbiijc ; (fijsł. bhhobhhk-l powód
do czego, przyczyna). Musi niewinny przegrać przed
sądem winowajcy. Mon. 6o, 38. I dzicjopis i komcdyant
nic jest winowajcą lego, co oznacza. Kras. List. 2. 119.
(nie odpowiedzialnym za to) — ^. 2) Dłużnik, berSt^llIb-
ner. Winowajcy za umową słuszną, winę albo dług po-
winni płacić. Gil. hal. 514. Ten, który pieniędzy po-
życzył , pozwał o to swego winowajcę. Herb. Siat. 508.
— W rodź żeńsk. WINOWAJCZYNA , y, Ross. bii-
HOBUima. Kędac winow.njczyną , nie wartam go zgoła.
Przyb. Milt. 551. Winowajczyne udręcz ręka moja.
Bardz. Trag. 408. •WINOWUDZCA . y, m.. Winowajca,
(qu. V.) Gdyby nie był do innego stanu żywota powo-
łany, rozumiałby się być winowódzcą , jeśliby na le uwa-
gi, które mu przekładano, względu mieć nie chciał.
Wy>. Ahj. 1.45.
WINOŻARŁOK , m., WINOŻKUCA , y, m., n. p. Człowiek
obżerca i winożarłok. łV'. Halli. 11, 19. Eurylocfi wi-

nożerca , nimii vini. Zebr. Ow. 353. ein 5Beinf(^lfinnier ,
ob. Winopijca ■ WI.NOZŁOP, n. p. Coż z tego! czyli
przez twój kałdun sto lieczek, czy też tysiąc przelejesz,
winożłop jesteś. Pilch. Sen. list. 2, 269. SYINOZBIÓkI
n, m., n. p. Posiadł kwiecistą kępę sławną winozbiorcm.
Przijh. MUl. 20, (cf. winobranie) < zbiorem oLIilym wina.
WIN.SKO, a, H., wino liche, fatalne, e(. lura . fitlcibtfT
ol'|'d;cultd)Cr SJeiii ; Bosn vince ; Gam. bersa, (cf. obrzask).
WINSZOWAĆ, 'WINCZOWAĆ c;. niedok.; Slov. winśowat';
Sorab. 1. wintżuyu, wincżżuyu ; Soraó. 2. w insehowasch ;
Cum. Yoshiti , v6shem ; Vind. yofhili , nayofhili , nayun-
fhali;^ — '§. 1) Opto , żądam, wolę, życzę, sprzyjam, też
winszuję mówią niektórzy z Niemieckiego słowa, /tfo'-:,
( Germ. ii>iin)£^eii , anmim)d)tn • życzyć czego dobrego).
Przeto żeś mi nie winszował szczęśliwej nocy. Nie uzna-
ły snu miłego biedne me oczy. Zimor. Siei. 292. Za-
mykając list, winszował mu wszego dobrego dolad, aże-
by się w królestwie bożym ujrzeli. Baz. Hft 264. Win-
szował wszystkiego dobrego odchodzącym. Birk Dom.
66. Tegoć wjnczujemy życzliwie. Papr. Tr. B 2. Jeśli
mu usty zdrowia wincziijesz . . . . Bzów. Roi. 67. Panom
wszego dobrego i szczęśliwego panowania z umysłu a
życzliwie "sprza i 'winczuje. Glicz. Wycb. A 2. Win-
szują szczęśliwego powodzenia na len rok nowy. Falib.
P s. Muzy rozkoszne niech opowiadają 'winczowanic
me od bogów życzliwych godzin szczęśliwych. Kraj. Chtm.
jI 2 6. "Winszowanie : życzenie , Garn. voshilu ; Viiid.
yofhenie. Hi 2Builfd)eil , ber Siiiifdl. Eulogin , benediclic;
pożegnanie , życzenie , winszowanie leż mówią niektórzy.*
i\}ąi:z. Noe Chamowi nie złorzeczył, tylko potomkom jego
winszował, aby byli zawżdy pod posłuszeństwent Se-
mowym. Biel. im'. 5. Chamów "naród nigdy z poddań-
stwa nil! wyszedł, przez złe winszowanie ojcowskie, ib.
5 b. (ile życzenie . przeklęctwo). — "§. Wiele z miedzy
M.iłopolanów Władysławowi królestwa winszowało. Krom.
770. iregnum deferebant . królestwa mu życzyli ■ króle-
stwo mu ofiarowali). — "g. Jagieło wziął w małżeństwo
czwartą żonę, siostry Witołdowej córkę, których Macićj
biskup Wileński winszował. Stryjk. 520. wieńczył , ślub
im dawał, er traiite fie. — "g Na pierwszym wstępie me źle
winszowała mu fortuna Arurn. 716 arridere , sprzyjała mu,
tmir ibin ijiniftio , i]eti>Pi)eii , njpb!iiu>llciib , irofllc ibm luobl. —
g 2) Hodte Winszować = graliilari, wyrazić życzenie z zda-
rzonej pomyślności, pomyślnej pory, Gall. feticiter, (Slutf
iDftiifc^eti , iirntiilireit ; Slov. wynśugi ; Cam. yoshili , \d-
sliem ; Yind. lrezhovo(hiti; Croat. raduyatisze komu (cl.
radować się), radujerasze ; Rag. cestitati , cestili tkomu,
(cf. CZCIĆ); Ross. no34paBiiTb , no34piiBjflTi> , [ob Pozdro-
wić). Winną nagrodę niechaj dziedziczy, kto umiał cno-
tę dochować ; Tego ci z serca uprzejmie życzy. Wolałby
jednak winszować. Zab. 11, 78. (z odebranej już nagro-
dy radość swoje ci wynurzyć , niż dopiero ci Ićj nagro-
dy życzyć). Posłał winszować Dawidowi , iż zbił nie-
przyjaciela. Biidn. 2 Sam. 8, 10. Gdy przyjaciela ioni
była zległa , szeilł do niego, nawiedzać a "winciować
'sześciniedziałce z tego , co jej pan bóg dał. Glirz Wyk,
D 4 b Rok się skończył, — winszować lej pory nale-

N\- I N S z o NV N Y - W 1 O R.

W 1 O R K O W A T Y - WIOSŁO.

353

zy, Komu ? wszyslkim ! nicdi Jeilrzej z winszowaniem
bieiy. hras. Sat. 28. ISiegnją dziatki [jo nowym 'locie ,
i przyjaciele dają sobie nowe 'lato, a zwłaszcza panowie
smugom, bogaci ubogim, winszując sobie na nowy rok
wszego dobra. Hrbst. Nauk. N S. ( oh. wyżej Winszo-
wać, żyezyćl. Kilkanaście winszujących li.stów odebrałem.
Teat. i28, 77. @lu(fiin'iiifd^iing»|d)rcil'cn , ©rntulatioiiśtiricfc ,
Ross. no34paBiiTe.TLiibiri. Winszujący komu . ber ©riitiilant;
Rag. ceslilalaz , radovalaz , radovaonik ; Ri^s. i]034paBii-
TCib , no3jpiiB.ia.ibmiii;i ; f. no34paBirre.iBHima , nosjpa-
BJa.iŁiuiiua. Winszowanie , pow-inszowanic ; bcr ®liicf=
nnmfd) , ^tc ©ratiiliition ; d-oai. raduvanve ; Yind. voi'hc-
nje, frezlioYoriinost. WlNSZOWiNY, -"WINCZOWNY, a,
e, od winszowania, powinszowania, z powinszowaniem;
gliicfiuiiniiienb, gratiilircnb , ®lMiiniii|d;iiitg>3 = , ©ratulatioiio ^ ,
(5'/ot'. winśowatedelni deńderabUis; Sorab. i. winlżuwani-
te , wintżwanile oplabUh , wintżuwate oplalivus ■ Carn.
vosl)liv-- życzliwy ; \"tnd. vofliliu, pervofbliu -- pożądany).
Jadwigę Bodzenta arcybiskup pomazuje, z winszownerni
wszyslkicli przygfoskami. Krom. 403. "Winczowne, po-
darunek wzmagającemu z choroby. Wiod.

A'1.\L'JĘ, ob. Winować.

WIOCHN.\, y, :'., [Wieśniaczka, Wioska qu. v., eiiic SiillC;
riiui 2], n. p. Ci dojrzałe zboża żną, owi w snopy wią-
żą, A w iacliny im .śpiewając , jako mogą dążą. Gaw. Siei.
563.

V10DĘ, ob. Wieść.

lYlOLA, i, i, z Wlosk., gatunek instrumentów muzycznych
strunnycii, podobny do skrzypców, bie 58ip!e, 33rnt|'c^e.
Ryknął basem , jaki jest w ogromnej wioli. Hor. Sat.
50. Wiola de gamba , głos pewny w organach. Magier.
Mskr. WiOLISTA, y, »).. grający na wioli, ber 9]ioIij}.
Żaków do śpiewania, Wiolistów i skrzypków zaciąga do
grania. Fol. Pocz. 390. Pol. Jow. 2, 23. WIOLINISTA,
y, m., grający na skrzy|)cach. A'. [\am. bcv ?>ioIPiii|'t , (cf.
skrzypek).

YIOLENCYA, yi . z., gwałt, krzywda gwałtowna, bic ®C=
maitfamfcit. Drzwi kościelne zamkniono przed Eudoxyą ,
a ona nie śmiała czynić winlencyi kościołowi , musiała
się z sromota wrócić. Sk. Żgw. GO 6.

YIONĄĆ , wionie, wlenie, ub. Wiać, wiewać. *W10NEK ,
ob. Wianek.

VIOK , u, m.. Wióry pliir. , Wiórek, wioreczek zdrbn. ;
spadające z p(.d hebla odcinki drzewa , ostrużyny (cf.
(trzaski), heblowiny; ^pbflfpaii, ,^"»ol)cl|pniie , Spćiiie ; Boh.
fjzky ; Sorab. 2. woszlon , woszlonk. w oszlonasehk ; Carn.
ivęrje : Vind. leber, leberje , IroTbiza , ostri:shek , iverje,
hobloYina , liobvanje ; Croal. iver, iverje ; Bosn. iverje;
Ross. UBepcHb , iiBepeuiOKi , ctpjjkkh , (ob. Strugę),
OCK060KI, [ob. Oskubać); Ee.d ocKO.iOKi Gdzie drwa
rąbią, za zwyczaj wióry padają. Teal. 51, 11. (raczej
trzaski, cf. na wojnie ludzie się nie rodzą). Gdzie drwa
rąbią . tam lecą i wióry. Zultl. Zab 50 W cudzym do-
mu drwa rąbią, a u nas wiorv lecą. Rys. Ad. 71. (za
cudze grzechy pokutujemy, cf sąsiedzka trwoga , twoja
przestroga). — Nie jest co wziąć we dwa wióry. Bndik.
(odrobina, nic). — Niektórych pisma raają tylko na czele

wy.slawne imię ; w reszcie jakbyś gryzł wióry , wszystko
czcze i martwe, Piich. Sen. list. 2, G3, {06. jakbyś drwa
gryzł). — Suchy jak wiór, ob. jak szczepa , jak gont.
W'IOUKOWATY, a, e — o, adv., jak wiór, na kształt
wióra, pełen wiórów; nne cin S)i)[)Clfrnn , fpaiiiij. \YIO-
RZYSKO , a , n. , niekształtny, szpetny wiór, fin ntujc<
fd)Iadłter Span. — -i. Miejsce gdzie pełno wiórów, n. p.
kolnia, kupa wiórów; (spaiiepla| , ciii Ort, IDO bic laprine
liciicit, ciii ,'paiifcii Spaiif.
^VIOSCZV^'A, y , ź., biedna wioska, lichota, cin cleilbeś
Siirrd^cn ; ftoss. 4cpeBHiimi;a. Na starość siedzi w swojej
wiosczynie. i nad płocliościaini młodości swojej ubole-
wa. Teat. 3 i. b B ii. Wiosczvny o 10 domkach. N. Pam.
12, 295. W10SECZ!vA, oi.' Wioska, Wieś. — (WIO-
SIENNY, 06. Wiesienny).— WIOSKA, i, 2., Wioseczka,
i, z, zdrbn. rzeczown. wieś; ba^ Sorfiftcn , 3)iJrtIcia; Boh.
weska , wyska ; Sorab. 2. waszka ; Sorab. 1. wjeska ;
Vind. Ycliza; E':cl. Becima, ce.ime ; Hoss. 4epeBeHbKa ,
4epeBymKa , ce.ibuo. Uosyć jednej bez długu szlachci-
cowi wioski, Taki nie wie, co pozew, co kłopot, co
troski. Put. Jow. 191. Do ulubionej swojej wioseczki
powracał. Mon. 70, 510. Jeno wioseczka z kmiecym i
z dwornym gruntem pobór ma oddawać, a na same
miasteczka sumy poustawiać. Siar. Vot. B b. Cygan,
Wołoszyn wpada, i prędki Tatarzyn , Jak szarańcza pu-
stosząc, z gruntu wywracając Liche wioseczki nasze, a w

nich lud ścinając. Star. Yul. ,4 3 b.

'% Wioska ,

wieśniaczka, chłopianka ; bic 33aucrntod)ter , 33auerinil. Je-
śliby człowiek ławicy godny , kmiotównę albo wioskę
pojął, dzieci nie matce, ale ojcu równi będą. Szczerb.
Sn.r. 567.
Wlt)SLARZ , a, m. , wiosłowy, płaaea, wiosłem robiący,
robotnik w nawie, na morzu, rudelnik , powożnik, (cf.
przewoźnik); ber S^ibcrcr , 3Jubcrflied)t, (cf. flis); Boh.
weslar ; Vind. veflar , veflauz , vodni vosnik , veflovos;
Croat. veszlar ; Dal. vuzar; Hang. evezeus ; Rag. voxaz,
'plur. voxzi ; Bom. vozac ; Hoss. BecjemiKii , rpeóeui,
(cf grzebać); Eccl. DCcieHHKi, rpeEbi|h , KOTopuil Be-
cjoM^b 4tHCTByeni, iplur. Bece.iiiimu. WIOSŁO, a, n. ,

Wiosełko , a

■.drbn., ^. 1) siatkowy pojazc

-pa-

czyna , gatunek przydłuższej płytkiej łopaty do pomyka-
nia na wodzie statku, tratwy i t. d.. ba? iUlibcr ; Boh.
weslo, rudle, {ob. Rudel) ; Slov. wesło ; Sorab. 2. wS-
szlo; Carn. veslu ; Vind. veflu, łopata; Croat. veszlo ;
Hitng. cvezo lapdt, evezou : [Dal. veszlo; Bosn. veslo;
Rag. veslo ; Ross. bbcjio , eecjieno , Bece.ibuo, rpeójio ,
rpeóOKi , (cf grabić); /?"c/. Kop.MH.io, KopMii.me. Wio-
sła, vutgo pojazdy. Chmiel. 1 , 7J. Wiosło zowie się
lylko u krypy i czółna ; u statków bowiem nazywają
pojazdy. Magier. Mskr. Wiosłami robić, ruberil ; Boh.
weslowati; Slov. wesługi , wesły se pławjin ; Carn. ve-
slam ; Vind. veflali, veflaviti , vosit, (06. Wieźć, wozić);
Cront. yeszlarim ; Bosn. vozitti ; fjung. evezek; Rag. vo-
zitli , cf //a'. Yogare; Ross. óasamiib , noóaaaHHTb; Eccl.
rpeóy bcciom^. Robienie wiosłami, ob. Woźba , bn^ 3fil=
bern ; Vind. yeflanie, yeflaritja ; Dal. voxenye ; Hung.
eyezes ; Croat. yosenye , vosnya na vode , Ital. yoga ;

336

W I O S Ł A T Y - WIOSNA.

W 1 O S N O W Y - W I O T C H Y.

bccl. rpeó.ia. Wiosłami robić przeciw biegunowi nawy
z boku, lioss. TauuHHTb. Wiosłami robiąc upłynąć, Ross.
yrpeCTii , yrpeóaib. Ilobib wiosłami , by się inoyli przy-
bić do brzegu; ale nie mogb. 1 Leop Joaii. i, 15. Gdy
sie burzliwości morskie uspokoiły , wiosłami pospieszyć
kazał. Warg. Cez. 98. Słowacy dobrzy są do morskicli
zabaw, i niemasz lepszych ludzi do wiosła. Boter. lóS.
( do robienia wiosłami , cf. szybować ). Czołnik dłu-
gim wiosłem przewoźnik steruje, /iardz Trag. 41.
Gdy wiatr niesłuży , do wioseł. Cn. Ad. 254 ; sposób
robienia odmienić dla udniiennej okoliczności. Kpcz.
Gr. 5, p. 92. Często kto z domu jadąc robił wiosłem,
W'raca sie szczęściem i sławą porosłym. l'ol. Syl, 48.
Ty zawsze swego stanu pomicriiie używaj, A bez wio-
sła na wodę bezpiecznie nie pływaj. Bej. Wiz. 188 b.
Wiosła łopata, którą w wodę wypuszczają, paimula.
Mact , Hoss. .lonacTb. johoctb, wiosłowa szerzą, ob.
pióro u wiosła. — ^. Wiosło , narzędzie do wiosła po-
dobne, łopata; Cant. vęsleza , citi ftfeniifeinrtiflcś ^nfhii'
mciit, cine iRfillttdinfcI , atfjictiftf^aiifd. Mąkę rżaną sypią w
pólaclitelek , i wiosłem |)o«iercianym , nalawszy wody
wrzącej, miesz:ija. Syr. 919. Z lą wodą len glej rozcierać
rękami lub wiosołkami, roztarłszy wlać wody, i skłócić do
gruntu. Torz. Skł. 70. Kreślił na piasku wiosełkicrn pa-
sterskim imię koclianki. Zab. 11, 82. liulctka , laską pa-
sterska. WIOSŁATY , a , e — o adv. , na kształt wiosła ,
mianowicie nogi takie mający, łopatczany; ipic (illC
©(ftaiiid, luie ciii SJtibcr, fd;aiifelid;t. Łabędź z łączastym
karkiem skrył pod skrzydła białe I wiózł dumnie wio-
słata nosia plemię małe. Prii/b. Mdl. 225 , ob. Łopato-
nogi. "WiOSŁOLOTNY , 'WiOSŁORUSZNY, n. p. remi-
pedes leli Anson., wiosłonogie, durum esl. Cn. Th. 1 2(JG.
\V10SŁ0VVY, a, e, od wiosła, 3fiiber ■ ; Ross. secej-
HŁiii, rpeóiiufi , sarpeOHUfi. Wiosłowa rękojeść, cf. dzie-
rżak. \Viosłowa rzesza, łopata, ob Pióro. Wiosłowe po-
wrozy, wici w nawie. Wiosłowy gnżdź, (cf pachołek);
Bosn. sckaram od broda, klin od vesala , soscica ; Dal.
palacz Wiosłowe drzewa ; Ecd BCCTiima , Ugną apla ud
conficiendos lemos — ^. Wiosłowy, -ego, m. , Siibsl ,
tcil. , robotnik, ob Wioślarz, l'owożnik. Wiud. Cn. 7/i.
1266 ber Dtotrfncdjt.
WIOSNA, y, s. ; Boh. wesna , garo {ob. Jar), podletj';
Slov. gar, podleli; Sorab. 1. naletźo; Sorab. 2 nalelo ,
naletni zasz ; Carn. jaru, vigred , spomlAil. spomladan-
ske , spumlat , mladu lelu; \'ind. vigrcd , vigrod , spu-
rnlad , mladleitu , pomjad , spomlad , mladu Idu ; Croat.
protuletje ; Dal. promalilje; ling. prćmalitje . proljelje ;
Bosn. prolilje, protiilitje, pnmalilje, premalilje, spomlad ;
Slav. pramalilje; Ross. Bccim, (bcciiuu piega , BeciiOBaTuii
piegaty ; cf. Boh. osen , jesień ; 'wiesień. Slryjk. 263 ;
Elym. [samkr. vas ■ lato ; łac. aestas , cf. wesołość 2| ,
siać, siany, osiany; cześć roku pośrzediiia między zimą
i latem zowiemy wiosnę. Kluk. Rosi 3, 82 ber 3n'(>'
ling, ber ficnj, bn? 5rii(fja()r. Na wiosnę słońce przecho-
dzi trzy znamiona niebieskie, skopa, byka i bliźniąt.
Sienn. 456. Wiosna wszystkie rzeczy odn.iwia , bo od
gorącości a 'wilgości czasu ziemia sie otwarza, tb. 455

Wiosna nadchodzi , świat w rozliczne krasy Stroją zie-
lone pola, łąki, lasy. Zab. 10, 519 Wiosna nastawszy,
ziemie ogrzawszy, zioła i drzewa rozliczne zazieleniwszy,
i kwiatki rozlicznie umalowawszy , lato za sobą przywodzi,
które wszystkich rzeczy, co wiosna zaczęła, dokona.
Rej. Zw. 171 b. Śliczna macierzy kwiecia woniącego,
Wiosno, młodości czasu dorocznego. Past. ttd. 14.
Wiosna bywa wesoła, trzy miesiące niesie , Marca, kwie-
tnia i maja , |(ięknic w polach , sv lesie. Jeż. Ek B 2.
Teraz rnłodziuchna wiosna różaną łożnice Otworzywszy ,
umywa rosą białe lice ; Bierze na się rozlicznym kwie-
ciem sute szaty , Przyodziewa odarty świat w różne bła-
waty ; Co dzień odmienia nowym krojem szyte stroje.
Chłodniki ptastwu robi , gotuje pokoje , Które grudzień
z wrodzonej odarł był okrasy. Wesoła barwą przyodzie-
wa lasy, Pola, i łaki gołe, obłysiałe góry Okrywa tre-
fionemi misternie kędziory ; Wszystek świa( szpalerami
obija , po prostu Nie żałuje dla ludzkich oczu z pracą
kosztu, etc. ZimoT. Siei. 215 — 4. Pierzcha przed wio-
sną zima śrzonista. Wiosna przed latem Uiliodzi , Ucieka
lato , gdy jesień śwista , Nad nią znów zima przewodzi.
Hor. 2,244. — Proy. .S/ow. Gedna laslowićka gar ne nbij
Croal. lastovicza jedna ne cliiiii protuletje ■ jedna ja-
skółka wiosny nie urodzi, tak ani jeden rok nauki. Buk.
Kaz. Ob. 30. (jedna jaskółka nie czyni lata, nie czMii
miasta jedna chata, jeden jak niej. — J,. Wiosna ż\iia
czyli wieku ludzkiego, btr grubling be^ 8cl'Ciiś. Pierwsze
20 lat jest wiosną życia , drugie 20 latem, ilon: (J8,
243. W pożądanej wieku wiośnie Z nami wszystko
wdzięcznie rośnie. Kras. Lisi. 37. WIOSNOWY. WIO-
SIENNY, ob. Wicsienny. WIOSNOWAC nijak. et n.
niedok. , przewiosnować dok., wiosnę przepędzić, prze-
trzymać, przechować co; [rfibliiiijcii, bcii JrfiHinfl Jiibringw,
bcii gnibliiig baitcii , biirdibiiltcii ; Hag. preinaljciovati ; UaU
premalitujem : Croal |)rolulutujem ; Ross BecHUuaTi. , 38-
BeciiOBaTb. Wiosnuję , wiosnę odprawuję , weselę się .
kwitnę., n. p. Wiosnują nauki, kwitną. Wiud. — §. Re^
dpr. Tu las bujno zielony raz na raz się wiosnuję,
Który jasnym imieniem słońca się mianuje. lot.Sa\il.'ii.
odmładza się , odnawia się, pcrjliligt ficł).
WIOTCllObC, ści , ś. , wątłość z wytarcia, z używania,
starości; Boh. wetchosl ; Rost. BCT.\ocrb, BCTiuaJUCTb,
oóBeTuiajocTb , lVi'irbiiifott , Slbgctragciibcit, ?ll\!ciiacbfit ,
Sibinid^e , Jlltcr, ?3fori(lH'rit. Przsodzn-wah sie aż dowiot-
chości. 1 Leop. E^a,. 25, 18. ' WHiTCIIY," -WIATCłlY,
a, e — o, adv . 'WIKTKI , 'WIETKI, a , le ; Boh we-
Ichy; Rag vedhi , vedali Irilus . (cf betegh t'i;ium , be-
if xan , belexni , bescjay vitiosus \ Hung. vclek viUum)\
Ross BeTxiti ; wątły dla wytarcia, używania, starości;
obgemięt , nifirbe, alt, idsiuiid). {Kcd. BCTb.xi , bi nuraHU
He uiuiMiiTi .xy4aro luii uóBeTUiajaro , pajjpaiiHuio ui
iicnop>icHiiaro ; iio ciapuii , 4peBiiin , npi-ibiiiń , v<lut;
II. p. Bei.\ili aaKOHi ; Hoss. BeT.\uaaiuuuiiin , BCiAoaa-
Btiiibiii st.irozakoiiny) Stary lattus pulel; wiotcliy ttn-
lum dii-ilur de rebus, quae uiu alsumunlur . ul vttlti,
libri , supellex ; fiiinum , wytarty. Cn. Tb. 1267. Dali
stara >ukiiie za wiotchą , więc coz wygrali' Hk. Ku.

w 1 o T E C H - W 1 O T S Z Y Ć.

W I O Z B A - V\M R O W A T Y.

537

17 6. Kamieniem z muru rozliJ murowemu baranoyfi
cłuwe , albowiem żelazo juz slare li)7o i zari)rzewi:il'e , i
powrozy też wiąlche Jer. Zbr. 72. — Tratisl. Przyjtlzie
na gnuśiu-go mizerya nieczyfta, wiolchy niedostatek. A/oh.
Wor. 54. Hoss. BCTOUiHUil gajganinsly, oiiarly, nbijcluilipt.
— Fig. Nie masz w nich nic trwałego, ani statecznego,
ale wszysto wiolelio. W. fost. W. 100. — g. W ogólno-
śei: Niemoi-ny, stary nietrwały; murbc , fctlimd) , nid)t fcft,
nii^t ^allcrbaft. Oszczędzenie raateryalów czyni lak ."^iabe-
mi i wietkieini rekodiieła nasze, /'am 85, 5Jj. Pęk pa-
pieru, z" istoty swojej więtki i słaby, zbity w prasie twar-
dnieje tak , że wyrówna najtwardszemu drzewu. Jiog.
Dos. 2. 593. Lekszy jesteś od wiotciiej trzemy. Hor.
2 . 85. Tiinąiy się ratując wietkiej chwyta trzciny. Teat.
4,0. b , 50 Trzyma sie tiluszcz wietki rośhjszego drze-
wa, frzyb. Ab. 179. WiOTKCH , tchu. m. , schyłek czego,
mianie sie ku końcowi, ubytek; bte SfeitJC, bic tbnah'
mc , baś "511 Gnbcge^ei! , Slbnclimen , SScrge^cu , (scfciuinben.
Xieżyc niż raz opędzi slere . od wiotchu do nowiu ,
Miejsce w sobie iiieslalku daje przysłowiu Pol. Pocz.
62. Miesiąc już na wiotchu. ib. C5. Odnawia się zwy-
czajnie co raz miesiąc, skoro dojdzie wiotchu. ib.
67. WIOTESZ, tszy.'ś., WIOTESZKA , i . 2. , irfrin. .
Doh. weteś ; Hoss. Beiouib , BeToiuwe , seTOiUKa (cf. wie-
cheć ; cf. £cc/. BCTyHHa, Ba4iHHa wiedlma. szynka);
wiotesz , starzyzna, wytarta rzecz. Wljd. Cu. Th. 12G7.
Starzyzna, wiotesz, na coż się przygodziła '.' Ern. 42.
Pan pociioiiziwszy przez dzień w szacie, już wiotesjką
Zowie suknią, choć nową, a już nie bekie^^zką. Klon.
Wur. 50. Patrz iżby się koszt (na stroje) z czynszem
'wdŻY pospołu zgodził , Byś potem dodzierając wioteszek
nic chodził. Hej. Wn. 18. — Allegor. Zrzucamy starą
wiotesz, odnówmy sie, wszystkie myśli , słowa i uczynki.
Groch. W. 86, ((f. sUrego "Adama)' WlUlESZiMK, a,
m., rzemieślnik około starzyzny. Wlud.; partacz, starych
rzeczy poprawiicz. Diidz. 68; łatacz , ber 2lltfi(fer; Boh.
weteśiiik ; Hoss. BeTOniHiiKl , tandecarz gałgaoów, /". bc-
TOUiHima , vi-rh. BCToiuiiHMaTb kupczyć gałgananii. WIOT-
SZEĆ , WJETi^ZEC nijak, niedok. , zwiotszeć duk , wiot-
chym sie stawać, wąlleć z starości, z wytarcia, z uży-
wania; (lit utib miirl'C lucrbcii , ftlmui6 ircrbcn ; Boh. zwet»-
śeti ; Hun. Beiuiaib , OBCTUiaib. iisBOTiuaTb, ojpa.yjtib ;
Eicl. ii.3BeTmaBaK) , Beiuiaio , oÓBeimaTii , oOescH.itrb,
yciaptTb Na ciele pańskim szala z ramion do kostek
spływała, którą mu jeszcze dziecięciu własnemi Cna ro-
dzicielka rękoma utkała , Ta nie dawnością lat, ni uży-
waniem Wiolszała, 'rostąc przez wszystek wiek na nim.
Odym i>w. 2, M 5. Co-ć wietszeje, i co się starzeje,
toć już blisko skazienia jest. 1 Leop. Hetr. 8, 15.
Zwiotszaie; fioss o6BeTUia.lO , cf. znoszona, zchodzona
suknia. Zwiotszały, Boh. zwelśely; Hoss. oóeTma.lbul ;
Eccl. HSBeTiua-ibiii. — Fig. .Allegor. Wszystkie uczynki
twoje zwietszeją, jako szala. 1 Leop. Hebr. 1, 11. Sy-
nagoga wiotszala , a błądzić i ślepnać poczęła, lepszemu
testamentowi ustępując. Sk. Knz. 26 a, cf. Ecd. et Ross.
BeTSosaKOuie stary zakon. WIOTSZYC oz. niedok. , zwiot-
szyć dok., wiotchym uczynić, używaniem, wycieraniem

Stouinik Lindego wyd. 2. Tom TI.

wątlić; abnil^fn , fAlDĆiĄciI. Nowej łaly mkt w szaty zwiut-
szone nie zwykł wprawdw^ić; bo ona obrywa Odzienie,
przez co gorsze zdarcie bywa. Odym i>w. P a b.

WIOZBA, \ViOŻBA, ot. Woźba. WIOZĘ, wiezie, 06. Wieźć,
'Wieść.

WIK. -WIRT, nVYBT, u, m. , miejsce, gdzie woda kręci
się wkołi* . vortex. \\ivd. , btr SKaffcriuirbc!, ter tiJirticl,
Sirubcl; Boh. wjr: Slov. wjr, zakrut, (06. Zakręt).; Carn.
fertida, kerniza ; Vind. vertulez, vodnu vertovilu , poshi-
ralifhe , karniza tumpf, bresin y vodi, voll , yolari na
vodi , Yihar, (cf. wiclierj; Croal. yir, iztocliak , kusely,
yiranyek ; łJiiiig óiveny; Bag. yir, istocjak , yrijt.ik,
yrello ; Bosn. yir, vir«k, yoda tjesna i duboka; Boss.

B04C/BOpOTŁ , KO.lOBOpOTl , KOJOBpaTt ( cf kołoWTOt),

KpyieHb , (cf. kręiyj , Eccl. saBepibi. (cf zawrót). Wir
kołokrętny. Byb. Ps. 151. Kto po morzu żegluje, oba-
wia się wkołokrętnyeh wirów, na kfóre jeśliliy łódka
trafiła, koiiiecziiieby potarła b\ć musiała. Żarn. Post. 113.
Litwa w ciemnej nocy w Wisłę 'wjachali , ale chybiwszy
brodu, wielu ich na żailiwych wirach pogmeło. Siryjk.
598, (cf. topiel, toń). Pożaił ich wir abo zakręt wód.
Birk. Dom 18. Z pomiędzy sławniejszych wirów mor-
skie!) są Scyla i Charybda w Sycylii, hub. Wst. 109. Przez
Syrty , przez wiry przeszedłszy srogie Charybdy i Scili ,
utonął. Fot. Syl. ii6. Spi w najgłówniejszym gnuśność in-
teresie, Spi żeglarz, okręt choć szturm na wir niesie.
Znh. 14.161. Topnia przypiera Szczęścia szukać pomocy
z wysokiegi) "wera Burdz Luk 84 Deskartes rozum swój
pęta, Gdy utrzymuje wyrty i trzy elementa. Zab. 6, 18;
jogo wyrty i trzy elementa, za chimery są od w'szy,stkich
fitilozofów poczytane ib. 16. — Fig. Nieyyierna duszo,
czegoś mnie yviodła w takie wiróyy nawałnośri? Kulig.
Her. 159. Smotr. Nap 50. — §. Tronsl Każdą z oso-
bna płiiietę olacza wirt podobnej materyi , która ja obra-
ca około OSI y^łasllej, i lazem sama z nia będąc za-
yvarta w wirze słonec-znym , około słońca obrai a sie Boh.
Próg. 46 obracający j-ię krąg, obiót, ejll icirklnbcr SrciŹ,
eill SJirbel; powielizckrag , almosphaera — §. Wiry na
czele koń.>.kini , vł(isy się kręcące, kęjiki , fenamnrbel.
Wiry na czele, znakiem są dobrego konia. Hipp. 11.
Wiiy witlką dobreć w komu zniiniionuja. hciisk. Lek. 8.
WIREK, rka , m , a ) idrhn. rzennun. v.'\r , 2BirbcIdU'll.
b) Wiiek, iiorlicelln, gatunek pubpóyy : szerszemi końca-
mi sprayyują wir w wodrie, i lyni sposobem różr.e przy-
ciągają dla siebie jiiiżywienie. Zimi. 89. ber SlftfrfPllJpC.
WIUASZKA , i, i , wiraszka do łowienia ryb, jest ro-
biona z chró>tu na drcbne ryby ; ma w jednym końcu
otwór, kióre nazywają serce. Mngnr. Makr., ob. Wiersza,
cine flftitore 3Irt ?ifd}rciiffii. \MR0WAC uUrons niedok.,
wirowato Sie obracać; Boss. K.iyóiiTbCfl , aK.iyó.iiocb, {ob.
Kłębić się); frciffin Tu szatan lóżnie wśrzód wietrznego
yyiruje powialu. Przyb. Mili. 98, (cf lawirować . WIRO-
WATY , a , e — o ado. , wirów pełny. Wiud. Cti. Th.
1267. kręcony, kręcący się. obracający; Yind. Yertliu ,
yeriulezhen, poshirabfhen , ftniftclifl , n)ir(ieliij , TOirbflnC ,
frdfenb Rzeka Niger w Afryce i;a bieg wirowy. Boter.
245. Wirowały i złutem mętny Hermus. Oiw. \Virg.A02.

43

358

W 1 R O W Y - W i S I A D Ł 0.

WISIEĆ - WISIEĆ.

Don wirowta rzeka Bystro polokami z gór Rjfejskich
zcieka. Przyb. Luz 71. Eury() teraz się wiro>Aato toczy.
Bardz. Trag. 20 WIROWY, a, c, na kształt wiru, 5trei«=,
SBirbcI', StruCcI-. Bieg wirowy, molus giralorius. N.
Horn. 19, 86; gdy ciało jakie kręci się około pewnej
linii stałej. Śniad Jeog. ii. Obrót płaiiet około swych
OSI, albo bieg wirowy, ib. 7. W1U0Z.\B . a. m , 'WY-
ROZUB , |z rusk, 2); fioss. Bbipe3y6i : r\ba, salino cy-
prinuides. Karpiołusoś qu. v. . ^er 8ad)Jfarrten , flarpten=
lad)9. Kozacy \virozubv na Dnieprze łowili Tward. W. D. 5.

"WIUSZA, ot." Wiersza." WIBTEL , oh. Wierteł.

•WIKYDAHZ, a, m. , WIKYDAKZYK, a. m., zdrbn. ; z Łac.
Yirulanuin = siil , ogróil , płonnik. Włod. , ogród dla za-
bawy , ein gitfłijarten ; Sorab. 1 . zelena zahrada , ( w na-
stępujących dyalcktach słowo do naszego wirydarz mniej
więcej podobne , w ogólności nasz ogród znaczy ; jako to ;
Cani. verl, lokovsh ; Yind. vefelitni vert , (yelelja vert ,
parodifli < raj), vertifhe ; Croal. vert, vart; Dal. vartal;
Hag varl, varloo, vartlich , vartich , perivoj , perivoicli ;
Botn. vert, vart, varlal , vrrit, vrrital , vertal , vrrita ,
rartac, varllicch , yrritlicch , yerllicch, perivoj ; Slav.
vćrtao , bashsca , bostan ; Ross BepT0rpa4i . Beprorpa-
4em ; Ecii. B|>lTi , K(»iTorpj,\''> [^ .ł"'- "Si^ls , uartgartis ,
cf. Cerin. ohsol. wuriz = ziele 2j , eeprem , ueprorpa-
4eui , orpilAl > orop043. Wirydarze z Łacińskiej rzeczy
od ziduiiDŚci są zwane ; a to sa ogródki małe , w któ-
rych ziółka albo drzewa , chociai tez i oboje "rostą wsa-
dzone . ;iby zielonością swoją ludziom czyniły lubość i
rozkosz. Sienn. Pałace buduje , altany wymyśla , wiry-
0;irze zakłada. Fetr. Ek. łS^. Miejsce wirydarzami i
ogrodami zasadzone , tak ze wszystko gajowi podobne
było. Op. Jer. 71. W ogrodzie iiioze być ucżynion roz-
koszny wirydarzyk, t. j. siadanie pańskie osobne. Cresc.
25. ob. Ahanka", chłodnik, ©nitciilnitlic. WIRYDARSKI ,
a, ie , do wirydarza służący. Cn. Th. 1267, od wiry-
darza , Sufłijaiten ■ ; 6'arn, verln ; \ind. verten ; Croat.
vertni, povertni , povertelni; Hny. yirlarski, yiirllarski ,
Hoss. BepiorpajHuH ; En-I. BepTiiuri Wirydarskie diło-
dniki robić. Cn. Th. 12G7. Wirydarskie płody, (Cnrn.
Yertnina ; Vind. vertnifhtvu ; (^rout. [loyertćlye : Hag po-
vart,ii, poyartje, zegije < ogrodowiny). Wirydarskie rze- '
raiesło • WIKYDAHSTWO, a. h, sztuka ogrodnicza co
do wirydarzów , ogrodnictwo wirydarskie ; IJroat. verllya-
ria , Mf tiifujńrtncrta. WillYDAKZ.MK , a, w., wirydarski
ogrodnik, ^cr Jiifiijartncr, ogrndnik płonek sadowy <^n. Th.
1267; w dyalcktach w ogólności • ogrodnik, j.iko to,
Cain. ycrlnUr; Vtnd. yertnik , yertar , gartnar , gartner;
Croat. yertlar. yertlyar. f. ycrllyaricza ; liuni. varllur,
yerllar , ynillar; fiiig yarlir, yarllar , yarllaar. A7ai' yer-
tlar: ftofs BcpTorpa.iapi ; Ercl. BcpTo.ypaHUTCJb.

WIRZYC rz itiedok. , w wir obracać, wirnwatym czynić;
ftriifrlii, niirbclii, iiit iritlrlnbeii flrciie bcifegfn. Eurypus
wody wirzy , krccac sie niolalc , Siednikroć tiurly po-
łyka , sictiiiikroć wraca cale. Uardz Tini/. 473. W Eu-
Lojskiej skonałeś kramie , gdzie morze wirzy sie bez
miary, ih 77.

•W1SA"Ć. -WISAM, ok. Wiesieć WISIADŁO, WISIADE-Ł-

KO. ob. Wieszadło. WISIEĆ, ob. Wisielec. WISIEĆ.
wisiał, wisi, wiszę nijak, niedok. , 'Wisać coniin., wisieć
u czego, na czym, za co, zawieszonym być o co , bdngcn,
(o6. Wieszać) ; B»h.v>tsei\, wisym; A7oi'. wise( , wisym;
Sorab. 1. wiszam; Sorab. 2. wiszasuh ; Carii. visęli , yi-
sim , yisem . vescti , vesim ; Vind. yifit, vi fi li , yefali ;
Croat. yiszim ; Hung. fuggók ; Bosn yissili, yjessiti ; Hag.
yisjeti, yissjeti ; /{os«. BHctTb ; Ecd bbck), Bucuy, Btcay;
(Elym. cf. ważyć, waga, wahać). Owoc palmowego drze-
wa nic wisa z swego drzewa na szypułkach , lak jako
wisają owoce inszych drzew; ale ma stolce niejłkie,
jakoby główki makowe , które naprzód wynikają na ga-
łązki. Cresn 443 Skóra odwiesisla wołom pod szyją -
wisa, pniearia. Yolckm. 638 ; łałok bydlęcy. Uysyp. H r
3 6. Widziałem Absalona , wiszącego na dębie. 1 Leop.
Heg. 18, li. (in ctiier Gid^c JiantK". — Ahsolute : Wisieć,
być 'obieszonym , jiowieszonym , wisieć na szubienicy;
bosn. odyissiti s viscjala, gcIjenftRpn, ijcbciill irertfii , auf'
gcbcnft roerbeii, baiiijcii am ©alijeii. Hedzieszh kradł, to
(lewnie wisieć. Hej. l'oit C c c 6. (za zbrodnie kara).
.Niejeden wisi, chociaż nic nie ukradł. l'ot. Syi. 109.
Tyle jest cnotliwym, ile być trzeba, żeby me wisieć
Teat. 20, 29, (cf. z musu'cnota, oj! gdyby me szu-
bienica). Tak wisieć o wołu jak i o barana. Fol. .Ąrg.
723. (kradzież zawsze kradzieżą). Kloby ukradł, jabym
wisieć miała. Teal. 31 , 6. (kowal kradł, ślusarza po-
wieszono, ob. sprawa w Osicku). Co ma wisieć, nie
utonie. Cn. .Ad. 93. Żegl. Ad. 41. Pot. Jow. 28 (co ko-
mu przeznaczono, to go me minie, cf. nie swą śmier-
cią umrzesz). Mam li wisieć, wole na dobrym powrozie,
na zielonym ilrzewie. Cn. Ad. 720. (słodzić sobie złe
rzeczy). Ciiybaby łyka poscliły , konopie grad potłukł ,
a przez szubienicę woda ciekła , tedyby nie wisiał. Byt.
.Ad. 7. (wierutny wisielec, wisieć). Mam-li ja wisieć, to
za obie nogi. Ossol. Wyr. (ma-li być kwaśno, niechv
będzie ocet). Niechaj gdzie indziej wisi. Hej. Zw 158 6.
(wypuścić złodzieja, darować mu. puścić go w świat).
Niech tam wisi, gdzie zgrzeszył, ilonzt. 97. — g. Ali-
ter: Ściskam go i całuje, u szyi mu wiszę. Jabt. Tel.
54. czepię się szyi jego , id) Jińiige fln fciiifin iialir Tak
mówił, wisząc u szyi synowskiej, (iruih. W. 434. — J.
Wisieć, schylonym być; biiii^en , nid)t Ąxat( fifbcn. Wisi
ściana, wyraz mularski, gdy jest od góry nachylona.
Magier. Makr. - - § Wisieć , slerczac nad czym byó
wyniesionjm; nujcii, bciuorroflcn . Tibci flirae jłńn^fn. Wi-
siała tam nad morzem blisko wielka skała , cześć j^j
spodkiem llaganii wygłodaiia b\ła. Ulw. Ow. ICf). (gro-
ziła obaleniem się, ber Jfljcn biiiij nur mi. Ot ta krze-
mień wisi goły. Bardz. Trag. 403. — g. Wisieć na po-
wietrzu, unaszać się, wieszać się, fdin^rbrii in brr £uft
bńn^enb. Wisi zastęp skrzydlaty na wietrznćj przestrzeni,
C.niiac groty złulohle stunecznyih promieni. Zab. 15,
16. Kuuiż — Pszczoła wyli'ciawszy wzgórę, wisiałl.
Sk hz 663. — ^imililer: Tak bitwa trwała, a strachy
włożone Na równej wadze z nadzieja wisiały. /' kckan.
Jrr. 540. w równi się utrzymywały , fdimtbttn im (Slfltt^f*
roid^te. — 8. Wisieć nad czym, wieszać sie nad czyiD,

WISIEĆ - W I S I U G A.

W 1 S 1 E L N Y - WISŁA.

359

leJwic się trzymać; fid) fc^iucbenb faum cr^altcii, bcii .pin-
Uiitcrfturj brobcn. Le|iiej raz upaść, niż wisieć nad dułem.
Put. Arg. 85. ib. 585, (cf. lepiej raz umrzeć , niż długo
umierać). — Aliter. Wisieć nad czym , grozić komu złym,
napadem, upadkiem propr. fifj. el Ir-, liber Cinctl battgcn,
fAmcbeit, il)m bcuorftcbeii , i^m bro^cii; Sorab. i. nadwi-
szuyu itnpendeo \ Vmd. nadslati , nadstajati , nazhakati,
nasgori stati ; Bosn. nadvissiti , nadpadati , nadligati ; Hag.
nadvisiti , nadvis.sjeti ; Eccl. BUstiuiiBaiocfl OTKyAy. Komu
zawsze nad szyją wisi miecz goły , Nie uczynią mu sma-
ku przyprawne stoły. / Krhan. Dz. 218. Hor. 2, 2. J.
hchun. Przypłacisz sowicie zgwałconego słowa, kara
boska wisi nad tobą. Ossol. Str. 5. N;id miastem nie-
szczęście wisi straszliwe. Bok. Kom. 2, 512. Wiszą nad
Azvą dwaj królowie, wam i przyjaciołom waszym nie-
przyjaźni , imminent. Siem. Cyc. 196. Najmniejszy huczek
trwogę w obozie sprawował, rozumieli każdego mo-
mentu , ie im nieprzyjaciele nad głową wiszą. Kiok. Turk.
2-ło. — §. Zdrowie jego nam się zdało Iże na cienkiej
już nitce wisiało. Fast. Fid. 515. (słabo się trzymało,
e^ bing on euicm fdjipaĄen gabca , et o włos). — §. Wi-
sieć od kogo, z kogo, zawisnąć, zawisłym być; ob^fingen,
abbńngig fccn. Mniej mi się będzie zdało przykre , gdy
usłyszę z ust Siwena mój wyrok, od którego wiszę. lUin.
Ryt. 1, 7. Dziecię gdy prawie z ojca a z matki wisi,
to co na ojcu i na matce ujrzy , lego się też będzie
napierało. Olicz. Wych. E i b. — §. Wisieć , polegać ,
bcru^cn. Wszystka moja nadzieja w tobie jednym wisi ,
in te uno sita esł. Mącz. — g. Wisi sprawa, ciągnie się,
nie urwała się, nie skończyła się, wlecze się; bie @a>
4e fdiipebt, bdngt, ift onbdngig. Czeski język obfitszy mź
nasz być może; ale o piękność, jeszcze to niechaj wisi
na wyroku. Gorn. Dw. 46, (cf. Lat. adhue sub judice lis
est). — §. Wiszę , wątpię , wątpliwy jestem , rozwodzę
się myślą, zastanawiam się; id) bin jrocifcl^aft , ne^mc 9ln<
fłanb. Suspensus, wisi na swym umyśle, troszczy się, i
nie wie co z sobą ma począć. Mącz., ( cf. ani mię lam,
ani mię sam). — §. Wisieć gdzie , wieszać się gdzie ,
ciągle czas łożyć, życie pędzić koło czego, chwytać się
czego , czepiać się , lgnąć ; fi^ rooran |idngfn , babcę fi^en
bleibcn , ficben bieibcn , nidjt loifommen. W masce obłudy
ten wisi przy dworze. Gładko się wijąc w ćwiczonym
pozorze hniai. Poez. 1, 197. Wisi nie jeden w szko-
łach przez lat kilkanaście; wychodzi z nich, ten tylko
pożytek odniósłszy, że urósł jak drag. ył/on. 74, 109.
WISIEĆ, śca, m,', WISIELEC, Ica , *m. , WISUS . a, m,
WISILGA , i, m., szubienicznik , wart wisieć, obieś; etn
(Sakjcnftritf. ©olgenbieb, ber ben (strirf oerbient ; Boh. wi-
selec . weśenec, śibenićnik ; Croat. obessenyak , gal-
senyak ; Rag. objescegnak, objescenik ; Hoss. BHCtJb-
HHKX , uoBtca , (/'. BHct.ibHima , verb. noBtcHHMaib być
wisielcem), y4aBjeHHiiK'B f. y4aB,ieHHHua , ( cf. udawić).
Ociec był i cnotliwy, pobożny i dobry, A tyś wisieć,
niegodzien postać i w kościele. Opal. Sat. 109. Co złe z
młodu, na starość wisieć. Dwór. A'., (cf. z młodu się tarnek
ostrzy) Co po tych, proszę, zbiorach, co po pełnych Złotem
skrzyniach żelaznych , które w sklepach gęsto stoją, Kiedy

potornrk wisieć, który ma zażywać Tego wszystkiego. Opal.
Sat. 1. Filut wisielec, na co patrzeć zgroza. Wstęgi nosi
113 szyi , co warta powroza. Kras. W. 20, (cf. me gore
czapka na wielkim złodzieju). Jak sie masz oszuście, ma-
taczu, wisusie ? 7'ea(. 22. i, 81. Drwię z ciebie wisielcze!
ib. 55. e, 50. We Pan temu wisielcowi lak znaczną su-
mę chciałeś zapisać, ih. 10, 65. Ten to wisiuga nazy-
wa się Jan. ib. 12, 59. Wszędy leżało pełno jako ciel-
ców , Porzezanych ciał ludzkich , od owych wisielców, (Ta-
tarów). Ziinor. Siei. 2i\. WISIELNY, a. e, wart wieszania,
bc6 Sciifenś inertli. Bndik. — '§. ob. Wiślany. WISIE.^-
KA , WlbNKA , i, i., zdrbn. rzeczwn. wiśnia, \>ai Sirfd)-
l^cn. Wisienka mała, jako na Podolu. Cn. Th. 1267.
(cerasus pumila). Wiśnki polne. Hej. Wiz. 24. — §.
Wisienka, Lonicera xylosteum, gatunek wiciokrzewu.
Kluk. Dykc. 2, 97. Wiciokrzew wisienkę w niektórych
powiatach suchym drzewem zowią. Jundz. 165, Hoss.
jKiiMO-iocTi , TorycTyHi , gcmctne ijctfcnfiric^c , ^aimtir^dje ,
Seinbcl3, JJobrboI, , ^unbi^firfdic , gccIcnbPij. WISIE.NMK,
a, 7n , wisienny ogród, bcr iitrfc^cngartcit ; Hoss. biiiuch-
HHK'B , BHiuHflK'B , ob. Wiśniak. WISIENNY, ob. Wiśniowy.

'WISKAC , 'wiszcze cz. niedok., 1) iskać , wszy bić, lanfen.
On sobie wiszcze brodę, Ni kawka na niepogodę. Pot.
Jow. 162. Jedne i to złą mając koszulę na piecu. Usta-
wicznie się wiszeząc, siedziała na piecu. Pot. Jow. 154. —
'2) Wiszczeć , wiskać, piszczeć, krzyczeć, pfeifenb fd)reij=
en. Owej niemocy znaki są częste płakanie , wiskanie.
Spicz. 188. Wiszczy małpa uwiązana. Zab. 16, 05.

WISŁA, y, j. ; Boh. Wjsla, Wjsle': Ross. Bncja. Wisłę
starzy Wandalus zwali, podobno od Wandala króla, któ-
ry nad nią mieszkał ; a od tejże potym rzeki Wandali-
towie są nazwani. Poczyna się Wisła w Szląsku nieda-
leko Skoczowa , gdzie z skały wysokiej spada; idącj-śrzód
Polski , niemal wszystkie rzeki Polskie z sobą zabrawszy,
wpada w morze Bałtyckie. Biel. 3. Gwagn. 5. Yistula
Pompon. Meta 5, 4. Yistula. Plin. Istula. Yistula. Cromer.,
Juni. Instula Yadiano el Molitio. Cn. Th. 1267, Germ.
bie SBeidlfcI. Yocabulum Wisła Slaiorum linguae proprium
esse censel Dohrowsktus : Uber boś erfłc Sotum jur ©Ia=
n)i|'d)cn (Se|d)idłte ; in ben ncuerii 3Uibnnblungcn ber SLMiigl.
Sóbmifd). (SefcUfcbaft ber SBiilenfdiaften 1 Sanb. <Prng 1790;
Syllaba Wis — , veluti radix , quae in verbo wiśeti apui
Bohemos , et Polonos wisieć, caeterosgue Slavos adhuc-
dum in usu esi. Dobrowskius eguidem seiiłenliatn profer-
re noluit. qua rei circumstantia factum sit, ut Wisła
pendentis, amnis ex allo defluentis . nomen sortiretur ; ex
fontibus tamen illtus pruecipiti defluxu postea uno alveo
collectis, appellationis causam dediici posse innuit. Du-
rich. i , 255. [Wisła nazwę swą wzięła od Celtów , u
których uńs oznacza wodę, cf. weg. wiz; luogul. wyt ;
ciuds. wezi , a dawni Polacy nazywali ją Białą, n. p. Tę
rzekę, tę "Biełą wodę od starycli Słowianów rzeczoną,
Niemcy od białości podziśdzień *zową Weisel ., a Polacy
zaś z niemieckiego Wisła. Klon. FI. praef. Mówi też i
Długosz : Wisia a nationibus orienlalibus Polonis vicinis ,
ab aquae candore, alba aqua nominatur. Hist. 1, 9. — 2].
Wisła ztąd zwana, że z góry Zwiesiwszy kark, Krako-

45*

340

W I Ś 1> I S K O - WIŚNIOWY.

W I S N I O W O S C - W I S Z O W Y.

wa liże nurtem mury. Piilan. s. / Kant. Wisfa , którą
od końca do końca i z głową Osiągnąwszy Słowianie od
jej sławy zowa Put. l'oct 2. — Okolica z lej strony
Wisły . [irzcdwiiśle , z t.imlej strony, zawisie; n p. Po
śmierci Klżbicly majętności na przedwiślu leżące Ziemo-
wit , » na zawiślu Kazimierz Wielki miał pobrać. Krom.
357. bieffeitJ iinb jcnfcitil ber J8eii^(el. Wisła jak bóg,
jednemu daje , drugiemu bierze. Rys. AJ. 7"2. brzegi
podrywa. — §. Gończym psom dają mi.uia i od rzek ,
n. p. Wisła, diinaj , ri.ba , skawa. WISLISKO , a, n,
n. p. lidy Wisła nurt opuściwszy stary Drze sobie no-
wy, gdy zbierze bez miiry Ten dawny strumień dawnym
leż (irzezwiskiem Zowią Wiśliskiem. Klon. hi. £ 5. bic
flUe 515eid)Kl, tai nitc Scid)felWt , ef. rzeczysko. WI-
ŚLANY. WIŚLNY, a, o. od Wisły, ffici^fcl.. Po brze-
gaeli Wiślnycli wszędzie pełno ludzi było. Zbił. Dr J
5. Wiślne Najady. /bil. Dr. a 4. Wiśline ryby są
karp', szczupak, sandacz węgorz, miętus. Miifier. Msk —
(WIS.MAK. II, m., miasto niż<zej Saxonii. Uykc. Geogr.
5, 191. bic istnbt iSisimar. Xiążę Polski Wizymierz , wiel-
ka mając 'oksyilość więźniów , nimi dwoje miast nad-
murskich osadził, z których jedno Wizymirzem, Wisma-
rem teraz zowia , od imienia swego nazwał Arom. 03.
— WIS.MUT, ob. Wizmul). — 'WISŃ , WIŚ.MA, i , i. ;
Boli. wiśne ; Sorab. 2. wischna ; Sorab. {. wischen ;
Carn. vishna ; Croni. vissnya ; ling. viscgna , viscgniza;
Bosn. yisc^na ; Slav. vishnja , vishnjovo dArvo ; Hoss.
uuuiHn , BiiuicubKa ; Turc. wiszne; //n/. visciola; C'i//. gu-
isne, guigiie ; 6'erm. Obb. bic 5!Bci(^fcI. ( obtol. 58icblcii ,
uii. 91 big., sub voce 'Jlmnrfllci; wiśme. (.'erisiJ at/i/a, ^ińi)--
fcllt , cf. trześnie. Krup. fi, Gj. wiśnia owoc i drzewo ;
bic 5lirf(^eii, ber Sirfdjbaum. Najprzedniejsze gatunki wisien
są Hiszpańskie, serdeczne, cukrowe, majowe, ranne,
Pruskie, morelowe. Kluk. Hośl. 1, 147, dodaj: łolowe ,
śklannc , czyli śklanki, etc. Ptasia wiśnia, fjninus auiiim,
rośnie osobliwie w Litwie. Kluk. Dijkc. 2, 236. bic 35d=
gelfiri(^e. Wiśnia patrz jako wszczepiona, 1 w płonkę
twarda zatkniona . Prędko sie w niebo porywa. Dar. Lot.
to. Niedobra rzecz jest słudze z panem jadać wiśnie,
Pan dojrzałe wybierze , słudze kwaście ciśnie. Mm. figt.
•ł, ISI ; Slov. neńi dobre, z welkiini póni c^-reśne ge-
dawa(. Sadzą ogórki, gdy wiśnia kwitnie. Z'Hi'. Gotp. —
§. Psie wiśnie . zi"|e iiiiidiunki ^arliczki , pęidierzyca ,
Żórawiny, 3uPfnfirfc^fn. :>>jr. 137 i, Sorab 1. żidowska
wiselina. — ji Zuż^lica wiśnia, bpii-z. 163 , ciiIC 3lrt
©Alarfen. WIŚMAK. a, u, m. , sok z wisien na nipój
przyrządzony, ob. 'Kierszlrank ; Hoss. BlllUiienRa, bcr Stirfdl'
iraiif, ^tirid)n)eill. {ltos<. BniiiunKi , uiiiueiiniiiib wisienmk,

wiśniowy nijiód). Wiśniak , maliiiik. Iipii'c, miód wszys-
tkie bardzo przyjemne trunki. Kiaji:,. 77. WIS.MAKO-
WY. a, e. od wi.śniakii, SirfttiDciii < , airftbtrniif ; n p.
Smak wiśniakowy. WI.^^NIOWY, a. e. z wisien, smakiem
do wisii-n podobny ; Słirj.l) ■ , fir>(bcii(il)nli(b im @cfd)mii(ff.
WIŚNIASTY a, e kształtu wiśnioweyo, firftbciiflcftalttt.
Wiśiiiasly albo wiśniowy kamiiń: rrucuUis tiitinma. l'iin.
WIŚNIOWY, a, e, od wisien, Slirfd) • ; tfuA. wiśnowy ;
Hoss. UHiuiieHiiuri O przy|>rawiaiiiii wiśniowego soku.

Śzlesk. I'ed. 96. — Wi.śniowy co do koloru, Carn. vi-
shnat , vishnov ; Slav. vislinijkova boja; Aois. BHlUHeBUM,
Sir)d)farl'Cii, Kobiety piekme ubrane w kitajkacli wićnio-
w\.b. Payr. Kol 20. WIŚNIOWOŚĆ, ści , i., wiśnio-
wy kolor, flirftbfarbc. Iluda Iskalisla koloru popielatego,
przez który wiśniowość przebija sie. Ot. Zel. 57. WU
ŚMPCHA,' ob. Czerwonucha. WIŚNKA , oh. Wisienka.
WIS.NY, a, e. giętki, cią^'ły. ii. p. Żelazu wisne. A'. Kam.,
grfd)incibiij , ]abe. — tWISIOCZYĆ, cz. tiie<Jok., w istotę
wcielić, ipefentlid) fitiscrleibeii. Powszechna moc i wola
tak są każdemu narodowi wistocznne , iż wyzuć się z
niidi ziden naród nie ma władzy, /'rzestr.ol. Krcl Bcy-
mcCTBJflIOca ; Graer. ({'moium rontubtlantior , tutsisten-
tiam acapio \ BcymeCTB.i3Hie tiofTKUiog subsnlenttae ac-
ceptio). — WISZ, u, m , WISZAIł, u, m., ?. 1) wikla, w kle,
zarosi, zielsko czepne zachwaszczone; ftrmifigf3 lliifraut ,
SlimpfgraJ. Przy wilgotnej dobnie rośnie wiszar .spory.
Kr.how. tr. 20. Izali urośnie sitowie oprócz wilgotności,
abo wisz bez wód? Htdz. Job. 8, 11. Uudn. ib. Jałowe
role , Kędy sie tylko wiszę krzewią a kąkolc Nar. Dz.
3, 192. .Miejsca, gdzie wiszów kałużanych siła; loca
fofta palustribut uluit. Zebr. Ow. 550. .Nie patrzy, gdzie
wiszar , gdzie droga. Clirośc. On: 43. Uciekła w niedo-
stępne wiszę i rogoże. Iward. /'asg. 52. Przed wdkuin
ukrył się w nadbłotne \viszary. i\ag. \Virq.-[9'2: (nareitm.
Ukryty w (ym wiszarze, di.rośc. Luk. 320. hlukauz ]••-
den wyrzucił z ziemi. A chróstem go i różno wiszmn
leśnemi Tak nastrożył , jakoby się lasem Turkom zo^ił
przyrodzonym. Tward. \\ł. 140. Wiszary wszędzie koło
wojska pali. Suszyć. Piein. 2, A' 2. Uzik Laurencki »i-
szarem i łozowym wytuczony chró<tem. Hor. Sał 218.
Tu sie paść lepiej , aniżeli suchy Wiszar ocryzać na
opoce głuihej Zab. 12, 307. Chwyta się tonący brzy-
twy, chwyta wiszu, choć go wisi nie dotrzyma, brzy-
twa zarżnie. Pol. Arg. 58. Tonąc łapamy się wiszu. W.
l'ost W. 3, 517. Tonący lada się wiszu chwyta, gdy mu
gruntowniejszdj podpory zdrowju jego nie zostawa. Salin.
2, 589. — Fig. ollrgor. Ciioćbyś miał najlepsze z przy-
rodzenia dary, Jeśliś nie pilny, zarosną wiszary. Hoi . .'>fl^
33. (zdziczeją). — ji. 2) Wisz, wiszar. wiszące n.ul czym
urwisko; cinc bfri'i('fr tńitiicnbc gclfciifpipe , ibiirmipijf.
Płyniem . i wnet my cypel okropny ujrzrli , O którym
my z wyznania cdbrzyma słyszeli, A okrążywszy ów wisł
groźny bezprzygodnie , Zaczęliśmy szczęśliwie tłoczyć
morza wschoilnie. Przyh. Luz ICO Nad wąwozem okru-
tne i przepaściste wiszary. Tfo!. 31. 16 I'od .skałą
schronił się wiszącą, I j('j wisz w śnie okropnym spa-
dający marzy. Przyb. Ab. 183. Przez wiele alp ogni»
slych , przez skały, wiszary, Jeziora, bapna, strugi, ja-
skinie, pieczary.... Przyb. Mili. 55.— g Fig Ir. Chu-
doba się w przepysznych złologłowach pisze , (Iłupcora
się rdoz(d"skie r- brody bielą wi>ze. Anr. Dz 3, 150.
kii.lłv. 3pttfll. WISZOIt, u.m . szczotka. Jak ,\rt 3,
522.' filie 5łurftf , icf Germ. tin SLMicbfr) •WISZOPROST,
u. m , linia geometryczna. /)udz C8 , eh prostopadła li-
nia. WISZOWATY, 3. e, — oa./i', pełen wiszów fłnin-
fig. Siano grube wiszowate. Haur. Sk 56 WISZOWY,

w 1 T - w I T A Ć.

W 1 T A L N Y - W I T K A.

341

a, e, Oli wiszu, Strimfcii. > , Clilebem mi bagno, i trun-
kiem mi \\od;i , Wiszowe »asv i trzciniana Lroila. Tward.
Diif. 9.

WIT, a, m., linie w/asne ; Lnt. Vilus ; Germ. vel. Guido;
Boh. Wjt, \VjU'k: \ind. Fidi , Fid , Fidei , ( Slienfid =
imię miasta (3ct ^Jcit) ; Cntn Svatevid < bozok Słowiań-
ski ; (cf. Sl'iv. svit ronsilnim , cf. 'wiec) ; Germ. ^Jcit ,
Set ^cit. Obywatele morza Niemieckiego Hadogasta,
Saatowita abo ś. Wita , k temu Prowę za 'bogi wyzna-
wali A>um 56. Nar. 3, 297. l'rov. Będziesz bit, jako
ś. Wil. ^^.s'. Ad 2. (umęczą cię). — Słowik tylko po
i. Wit śpiewa. Zegl. Ad. 240. U wie.«niaków przypowiast-
ka jest , źo na ś Wita i piętka się zawięzuje w kfo-
sie , i plastwo ustaje spiewad. Wicie jest-li pielka w
życie? Nie sfyszę panie, niech ptasiwo ustanie. VV'o/.s'A'.
Unidkl, jak s/ov\ik w ś. Wit, w ś. Jan kukułka. Pot.
Jow. 171. Conieniia?). Stov. l'rov. Na swateho Wida . co
nć budę nikda , ob. na święty nigdy. — §. Medic. Ta-
niec ś. Wita , gatunek konwulsyi , m/odycii ludzi , mia-
nowicie dziewczyny od dziesiątego aż do piętnastego ro-
ku najwięcej napadający; chorzy takowi na kształt tań-
cujących z jednej nogi na druga poskakują , z jednego
boku na drugi sie przewracają , przez ubcę idąc z je-
dnej strony ubcy na drugą przeskakują , rękami różnie
wywijają Inni pomału idąc, nagle prędko bieżeć co tchu
maja, zaczynają, i tak długo biegają, nie mogąc się za-
stanowił*, póki p3roxyzm nie pominie. Krup. 5, fj44.
eliorea S. Yiti , bcr Set 3Sett'5taii5.

WITA, y, 2., wid wielka niezgrabna, cillC gvope plutlipe
2Bcibenriit6e. Bndik.

WHAC cz. nieduk., powitać, przywitać dok., przychodzące-
mu wyrazić iikonteiit(iv\anie z ji^go przebycia, citlCII Soni=
mciibcn bfiinllfoitimcn, ibn nnllfcmin bcipcn, (cf. wilkom).

Boh. wjtati ; Siirnb. i. witarn; V(/h/. pcrjeli , primili , (cf.
przyjąć) :^ /J.(.?s BCTp-brUTb, BCTptMaib ; (Eccl. et Ross bii-
laiH zawitać do kogo, skłonić sie gdzie; o ptakach:
siedzieć na gałęziach; Ross. npiIBtTJllBOCTb grzeczność,
ludzkość. npHBtTCTBie przywitanie. npiiBtTCTBO grzecz-
ność, przywitanie; £fc/ BHTame dinersalio hosj>ilatis\
Biiiaio. romy dwersor, hospiior; BnTaie.ib hospes (jui
dwersiitur ; npeniiTaTH przewedrot.ać , cf zawitać gdzie;
Riss et ErrI. Biira.ibHima , Biiia.iiia, biitAi\hi|I6 gościniec,
gospoda, jailctiiiia ; /lass. BUTa.llimO lfgo«i>ko zwierząt;
cf. Lal inyilare , cf vita , viro , cf. żyć; Diibraviiis ver-
bum hoc dedwtt a notnine Yiti , Sunloniti]. Wypada go-
spodarz: Mego kochanego dobrodzieja witam! ach jak
mi się masz! Zub. 13. 198. Gość, gość luby, mo-
jego "itain Dobrodzieja. Zaht. Firr. 26 Omisso verbo
witam: n. p. A! jegomość pana Anzelma mojego do-
briidzifja ! Cie:,ze sie niewypowiedzianie z przybycia We
Pana. Zav/ Dziew 28 Mulri renienti des salutem: przy-
•- witaj hir meliiis q:iam wUjij dices, et obseruu. iiter haec
~ differeniinm , rum tamen ;« i>raesenli non dic.nlur przy-
" witam, sed witam. Cn. Th. 1268 Wojciech jadem za-
prawny, co go wewnątrz mieści, Zdradnie wita, po-
zdrawia, całuje i pieści. Krns Sal. 18. Witam kogo,
rękę mu podając, Grace. Sf^tóoitai Tira. Cn. Th. 1268.

Witanie ręką, Graec. i) ftf^koai.;, dextralio. ib. Z winszo-
wną radością witają sułtana. Hrzijb. Mdl. 319. pozdra-
wiają, bcgrilPni. Moskw icin wchodząc do domu bożego,
wita tamtych głową tylko kiwając, a nigdy się nic kła-
niając nikomu. Boter. 4, 131. pozdrawia, er griift fie.
Nazajutrz po ślubie miałem go witać kosmato, leal. 51,
68. (sposób winszowania nowego małżeństwa, ob. Ko-
smato). Witaj! witajże! tiullfoilimeil ! Sorab. 1. witay,
bodż powitane ; \'ind. bog te primi : Croal. zdravo bra-
te I ( cf. zdrów); Slav. dobro doshli : EccL pa4yiica,
ajpaBCiByil ! Witajże po tysiąc razy kapitanie! Teat. 50,
21. Witajże nam We Fan! ib. 30, 20. Ot Corysko
witaj ukochana Corysko moja witaj pożądana, rast. Fid.
98. Gabryela wit.mie n. panny. Chodk. Kost. 39, po-
zdrowienie. — Witać kogo z czym, z podarunkiem, n.
p. Ten jest obyczaj stary. Nowe pany wit.ić z dary.
Groch. W. 28. witając ich, złożyć im dary, fie mit ®t-
fcficnfen jit beaiidfpinincii. — Impr. Chytrze w głębokich
przepaściach zakryta Skała , z śmiertelnym co dekretem
wita. Fast. Fid. 93. która zbliżenie się do mej śmiercią
płaci — §. lieripr. Witać się, wzajemnie się powitać,
fi^ tlicdjfclfettiij IiCiinllfomniEii ,■ loppos. żegnać się. poże-
gnać sie). — Fig. tr. Juzem się z szóstym pożegnał lat
krzyżykiem, a z siódmym witać zaczynam. Mon. 76,
801. — §. Witać kogo, przywiatać kogo biskupem,
starosta, cf. winszować biskufislwa , starostwa; cilicil a\i
Sifdjof u. f. tt>. Iiciuillfommcn , i^m I>e»m 28i[lfomiiieii ®IM
linilliri)ClI. Wojsko wsadziwszy go na t.irezę , za króla
witało. Sk. Dz 572. królem ogłaszało witając, winszując,
bcgnipte ibii nl» łiiiiiiij. — §. Witaj mi to = uubry to z\sk,
obryw ka , dociiód , dobra ta grzanka. Włod. Dudz. 68.
Cn' Th. 1268, cf. wiwat! ba«" ift mir etronu ©efiiiibcncś!
Witaj kaczka nie brodząc. Pot. Jow. 139. Witaj mi to,
z nikim się nic pozywać , nie prawować. Gorn \Vł N
b. (święte życie). Witaj mi to złoto i sobole , i rysie i
marmurki, któreć teraz oddajemy. Birk. Zbar. D. — ^. Wi-
tana, ej. i, witanie, przywitanie, powitanie; tie 'Sciuill'
fominitiig , ter wIBillfommcn. Oberwawszy przez łeb , na-
zad sie cofali po takiej witanej. Jabł.^ Buk. P b. Wo-
łać do boga pomsty nie przestaną. Zęby ich słuszną
uskromił witaną. Chrnśc. Job 135 słuszną karą, i]Crcc^te
©trafe. WITALNY, a, e, witaniu .służący, ' Włnd Cn Th.
1268 Sciinllfiim;imm3'S = ; Eccl. BiiTajibHUJi , crpaHHonpia-
Te.ibHbiu , cipaHHOnpieMHbiii. bospitalis. Witalny puhar,

^ 'WITANMK, a. m. Oi^siA. Wyr. ob. Wiłkom.

WITKA, i, ś, WTTECZKA, i, i., zdrbn. pomniejsza cień-
sza wić czyli wita, ciit SBcibcnrittbdien ; {Boss. BiubBiiHa ,
{ob. Witwina); cf Ital. yiliccbio, {ob. Wić); Rag. mlaz).
Z młodu jako witkę, krzywo abo proście Postawisz, to
już wiec tak do starości "Roście. Rej. Wiz. 88 b. Musi
sobie trochę przez witki przespacerować, bo go już skó-
ra coś swędzi. Teat. 8, 92 (przez rózgi, ©ficgriitbm Iau=
fc„) — Witka , uwita z czego , wić. Cn. Th. 1 'J68 cf.
plecianka, ciiiC gcfloditciie 3?ilt6c Witka, w którą utyka-
ją czvm ostrym , circtilus vimineus p!e.vus. ib. cin 3Scibcil=
rcif. Wilka , rodzaj gry z wieńcem z wici. Wiod. Cn Th.
1268. ci:i Sfifiptd , 3?tmjclfpicl. — g. Witki, witeczki ,

342

W 1 T E C Z N Y - W I T L' C H.

W 1 T W A - W I Z B O W ANIE.

u latorośli winnych , u korbasów , u chmielu. Cn. Th. ;
kędziorki jak wąsy zakręcone , któremi się jinie fio drze-
wie , po chróście. Wiud. JJanfcH , 58einranfeii , i)i'pfenran'
fen. Witeczki na drzewie winnym kształt jiowrozów ma-
ją Hirg Zyg. 55. Przy stopkaeli, na których liście
chmielne wisi, witeczki wychodzą, któremi się chwyta,
czego dosiądź może Syr. 1459. — §. Witeczki ziele, ob.
Janowiec , Żarnowiec.

WITECZ.NY, a, e ; Boh. wjlezny zwycięski; darti. wyteske;
Vind. viteshni , vitesben , viteski , vileshki , junafhki • ry-
cerski; Croat. viteski ; Bosn. vitescki, junascki ; Hung.
vitezi ; flag. vitescki ; Hoss. BiiTHseBi "Witeezny, zwy-
ćięzny ; Sifg ■ . flCjrcicb. Ofiarować będziemy zupełne
ofiary i też witeczne. 1 l-eop. Deut. I2, 6. (zwycięzne.
5 Leop. ib. ) Oliarc witeezną. 1 Leop. Num 15, 4,
(zwycieżna. 3 Leop.). Zapalne, witeczne, chlebowe i
spokojne ofiary. 3 f.eop. Juz 22, 27. 'WITEZ , a, m. ;
(Boh wjtez, wjtezytel zwycięzca; farn. vytes ; Vind. vi-
tes, Yitesh egues , (riteslinia , viteshnost , yiteshniflityii ,
viteshlyu ■ rycerstwo) ; Croat. yitez , junak, ob 'Junak,
(vitL'Stvo generositat) ; Dal. et Hung yitez • rycerz ; ling.
vitez n. p. zlatoruni > kawaler złotego runa, fvitesctvo>
rycerstwo) ; Hoss. BHTHSb bohater , rycerz ; Eccl. BHTa;i> ,
óorarupi, xpa6peui , puuapi, |z niem. witing 2|; cf.
Lal. yictor zwycięzca). — 'witez, bohatyr młody, krzepki,
rycerz mężny , zwycięzca , 'junak ; ciii tapfcrcr juiigcr xa'
fier 3Jittcr, cin ^elb , Sietjcr. Trojański witez . heros
Zebr. Ow. 2'J2 Kzecze w. kniaż do swoich siepaczów :
o mężni moi witezy, wpadnijcie jeszcze do tego więzie-
nia. Gwagn. 518. _ Z pierwszym brzazgiem słońca idą
w drogę witezy. Zebr. Ow. 220. juuenes , jiitigc ^clbcn ,
{ob. 'Junak). Jleleager i z nim witezowie "grzeczni, chu-
cią sławy wzgrzali się ; lecta matius juuenum. Zebr. Ow.
107. ib. 558. Witezy, co sobie natykali wiech na ro-
zum. Zbil. o 5, ob. Kita , 'Pióropusz.

WITKA, ob. Witeczka.

WITOŁU , a. m , imię własne brata Władysława Jagieły ,
SJitolD , eiii (Siricniiame. W Krakowie nie przebierało się
kapników, koło Wilna i Grodna Witołdów. Ossol. Str. 5.
WliOLDUWA łaźnia, ob. Łaźnia.

WITPAdllKK, u, m., gatunek kosztownego zagranicznego
wina . einc 3lrt fDftbarcn aualdiiMfĄcn SciiiS. Lać w gar-
dło one soki , one wttpachery, one rozekery, one rywu-
ły, rnałmazye, muszkateły, a jakoż tu chłop zgorzeć nie
ma? Hej. Zw. 59.

WITIłYKLSZ. ob. Zakrystyan.

WITIIYOL. u. m; Boh. witroljm , gitroljm ; Viiid. fitriol ;
Bosn. yilriol , galicka ; Rost. Kynopoci ; gatunek śrze-
dniej soli, (Jerm. 3>itrioI. Witryol żelazny, filrwlum ,Var-
tiale. Krami. Ckyin. 280. gifcnoitripl. Wiiriol biały
Ross HpHM3a WITKYOLICZNY . a, e, od witryolu, %l
ixw\ ■ ; I \'iud. fitriolski , fitriolni j. Olćj witryohczny.
Krumł. 250.

'WITUCM, a, m, n. p. Na larg kmiotek idzie, żeby Kupił
lub wiiuch pszenny, Alboh pas rzemienny. Kchow. 30.
bindę , rańtuch , którym się opasu)e do siania pszenicy,

zboża, ein (sńetut^, baś) fid; ber 64emanH wn ber einen
64ulier ^lerab umbiiibet.

W' ITWA . V, z, sahx viminalis . gatunek wierzby, czasem
ośm łokci wysoka. Kluk. Dykr. 5,45, Croat. rakila , ra-
kitta, (cf. rokita); Runy. rakoljś ; Hoss. BUTbUHHa wite-
czka; WITWI.NA, y, ł. . albo jak drudzy zowią ko-
źlina , młokicina . drzewko jest małe , liściem złotuwierz-
bowi bardzo podobne, ale w "prąciu drobniejsze. Crete.
470. Witwina, koźlina , młokicina, chróścina złolo-
wierzbie podobna liściem, 'prącia drobniejszego, cudne-
go , gibkiego , do koszyków , półkoszków i t. d , 'roście
przy wodach, na piaszczystych wylewkacli. Cn. Tli. 1208;
rodzaj łozy, z której koszyki plolą Dudz. C8. bie StOtb-
roeibe , SiUferoeiDC. Wierzba i witwina, czyli rzeczna wierz-
ba , nie dosięgają zdatnego wzrostu do wielkiej budowli.
Mon. 74, 757. WITY. a, e, ob. Wić. Wijać, Winąć.

WlL' 1 Wll'! wołanie na konie, żeby ruszyły; SEBiu , ju ! etll
3iiriif aiif bie *^Hcrbe. Furman raz uwiazł z wozem w stra-
sznym błocie , Łatwo pomyśhć o jego kłopocie , Bicz ,
ani wiu wiu ! nic mu nie pomaga, Użwigać i wrzeszczeć
już prawie nie zmaga Jabl. £;. 184.

WIUN , 'JU.N , a, m. ; Rost. SbiOHi , BbiOHUh-B , BbiOHOHHKi ,
ryba , peiromyzon jluvianlis . isilammbcigcr , 23aDetfif(łl.
Od "troski "junów po groszu jednemu \ot. Leg 2, 989.
et 5, GO Od 'irośla wiunów, i6. 4, 555. WIC.NONYY, a,
e, od wiuna, Si^lambcifier < . Gać wiunowy Poleski. Stat.
Lit. 217.

WIWAT! fac. 'niech żyje 1 Sioat ! Wiwat król nasz Stani-
sław August , niech żyje w jak najdłuższe lata. Mon. 73,
571. Wiwat pan! niech wiekuje szczęśliwy i zdrowy.
Kras. Sal. 58. Hej wiwat miłość, wiwat kochanie. Teat.
52. d, 124, \ob. witaj mi to; ! — ^. Wiwat kichające-
mu , ob. bożeć daj zdrowie , na zdrowie , zdrowia ! WI-
WATOWY, a, e. od wiwatu , 3Ji«nta ■ . Kieluhy wiwato-
we na stole stawiono. Mon. 75, 140, cl', wilkom. 'Wl-
WENDA , y, i., żywienie, żywność; 3?abrunfl , Unfcrbalt.
Chłop wszystko wywlecze na arendę, Co miał mieć
przez cały rok swoje wiwende. Comp Med. 595.

■WIZEIUNK. 'FIZEKLNEK , WIZEKLNEK . nku , m, Wl-
ZEKOW.WIE, la, n. ; t obsol. (jall. yiser , z Łac. yide-
re • bacznie patrzeć , celować okiem . mierzyć , Germ.
cifircn J ; wizerunk , wizerowanie, wykreślenie, wysta-
wienie, wykład, rys, obraz czego; iai Slfiren , Sbmef'

fen , ^Ibreijieii , Jlbjcidjnen , bie DiirfteHuntj , ^iTftelliiiiij , bal
33ilb. Nic tu tak dalece nie żądam , jako gdyby to mo-
je wizerowanie co najbieglejsi ludzie czylah Mudri. Bai.
3. Pisanie jest wyobrażenie mowy, które zostaje, cho-
ciaż już człowiek wypowiedział . jakoby wizerunkiem te-
go , co się rzekło. Gorn Ow. 44. Majętność bogatego
jest zamkiem mocy jego , i jako mur podniesiony w wi-
zerowaniu jego. Budn. l'rov. 18, 11. 'Fizerunek domu,
wszystko wypisanie jego , wszystek porządek jego ukaż
im I Leop. Eiech. 45. 11. ( abrys , plan ). Łokietek
Mazury wizerunkiem własnego niebezpieczeństwa, od po-
syłania Krzyżakom posiłków ustraszyć zamyślił Krom.
328. Z powszechnego wzoru , który b\ł pierwej na nie-
bie , wieczny budowca uczynił skazitelny świata wizeru-

WIZERUNKOWY - WIZYTA.

WIZYTAGYA - WJECHAĆ.

343

nek. Zab. 14, 27. Ossol. Wy senatorowie «izerunk
Rzpitej na sobie nosicie. Krom. 187. Imaginor , wizeru-
nek sobie czynię. Lrs. Ur. 235. Zycie człowieka zna-
chodzi prawdziwy swój wizerunek w roku ; pierwsze 20
lat jest wiosna, drugie latem, trzecie jesienią, starość
zima. Mon. 68, 255. podobieństwo , konterterl ; 6bCIIbiI^,
©leitfclli^. Z\wy rodzica, w uiówiącym synu, widzieć
mniemali wizerunek. Aar. Tac. \ , 284. Nie poznali
samych siebie . ujrzawszy wizerunek swój. Pilch. Sen.
gn. 268. — Wizerunek, z którego wzór biorą, kształt,
model; \iAd. predobras , predklad (cf. przykład), pred-
furm , fircdpoduba, t)n» 9>orInIb, Urlnlb, Siiifter, (oppos.
konterfet ). Wizerunk władny żywota człowieka poczi-
wego , p. Mik. fieja. 'Fizerunk , albę po 1'olsku wzór
lub podobieństwo. Btidn. Ezech. 43, 10 Wizerunek do
budynku mu podali, ażeby sam roboty dopilnował. Star-.
\ol D b. X. Skarga wizerunek kaznodziejski , z które-
go wzór radzi brali ci , których bóg na ambony powo-
ływał. Birk. Sk. E 5. Wizerunkiem i zwierciadłem
wszystkim politycznym narodom jest Wenecya. Star. Hyc.
42. O cnoty wizerunku! Bardz. Luk. 25. — '^. Wize-
runki rzeczy u Platona, ideae Peir. El. 18, ( ef. 'po-
wszechność). Co idea Platon zwał, to my zowiem wi-
zerunkiem , postacią , formą, wyobrażaniem i powszech-
ność. Fetr. El. 65. 3tff . IWnlb. Powiada Platon , że
bóg na te powszechności , jako na wizerunki patrząc ,
wszystkie rzeczy stwarza. Petr. Et. 19, Na podobień-
stwo widowisk oczom podległych , kreślą sobie dawni
filozofowie tych przed stworzeniem rzeczy wizerunków.
Zab. 12, 55. Bóg wszystko z szczerej dobroci stworzył,
dlatego też na kształt i wizerunek , który był w boskiej
mądrości , nas stworzył, harnk. Kat. 19. — *§. Pola-
ków nie tylko skromność Bolesława , ale też wizerunk
wyborny cnoty jego, niejeden za żywota ojcowskiego
wydany, dobrą napełniał niucbą. Krom. C5 specimen,
dowód, próba, przykład; SilDCtś , 6riuciś. Xiążela Pol-
scy, wiele «izerunków pospoblycli panowania swego w
Wrocławiu wystawili. Kritn. 95 pomniki, 5)eiifmoIe. Świad-
czy przywileju Jagiełowego wizerunk , z samego wła-
śnie przywileju wypisany, że zamek ten Witołdowi da-
ruje, hom. 422 ; eiemplum diplomalis ex (/'so eiemplari
iescriplum . kopia, wypis, transsumpt. WIZERUNKO-
WY, a, e, od wizerunku, Silb = , Soróilb = , Siuftcr < ; wi-
zerunkowy, do wizerunku należący. VVVu(/. — (WIZMUT,
u, m., pófmetal, mający niejakie podobieństwo do sre-
bra , koloni żółtawego ; zdaje sie jak z listków złożony.
Kluk. Kop. 2, 253. ber SBipmutb , cin ,t>al()mctall, (ob. 31 b 1 g).
— WIZYA , yi , z., ngledowanie . oglądanie, obejrzenie,
bie ScfidnitJUiii}. W jakim przypadku ma być pozwolona
dylacya wiz\i. Voi. Leg. 5, 79. — ^ Wizya , mniema-
ne widzenie czego, zjawisko, urojony widok czego, bic
Sijion. W lej chorobie sen miewa przerwany, wizyj ra-
czej , niżli snów straszliwych pełny. Oczk. Przym. 525.
WIZYTA, y, i., odwiedzenie dla wizytacyi, cf lustracya ;
bie 3ji|'itatioii^yi)ltC/ bie 3jil"ttc , SSifitntion ; Rag. pohod, po-
hodba, (cf pochód): Ross. ocMOipi Z ustawy kościelnej
bywać zwykła coroczna wizyta. XtaJz. 195. Strienoifita'

tion. Wizyty do szkół rozmaitych komisya edukacyjna
wysyłać będzie. Sejm. Grodź. 2, 67. Sd^uhiifiłation. —
g Wizyta zwyczajna, nawiedzanie. Pot. Arg. 141. od-
wiedziny, brr Scfud), bie SJifite ( cf gościna), cf. atencya,
uniżoność, (cf pokłonić komu); Cum. vas ; Ross. HaB'Ł-
manie ; Ecd. npiictmeHie , / npiicfecTnTii odwiedzić, cf.
przysieść). Pójdę z wizytą. Teat. 50. b, 28. Mam pójść
z wizytą, ii. 53 , 27. Ja mam jeszcze oddać dwie wi-
zyty przed objadem. ib. 58, 74. Całe życie swoje tra-
wi na oddawaniu wizyt. ib. 58, 81. Uczynię jak gdy-
bym mu chciał oddać wizytę , a dojdę co się to święci.
łh. 50. c, 57. To już i po wizycie, ib. 50. b, 45.
Wizyt nie odbiera, ani ich daje, ponieważ ja tu mają
jeszcze za xiężniczke obca. Pa7n. 84, 1060. WIZYTA-
CYA , yi , z, doglądanie poddanych z urzędu. Cn. Th.
1269, ob. Wizyta. — Wizytacya na komorze, przetrzą-
sanie; bie $iji"tnticii , bn« Silltircn 5. S. eiiicź SRcifcnbcn;
Vtnd fisitiringa ; /loss. CBii4'feTe.ibCTB0BaHie. WIZYTA-
TOR, a, m., który wizytuje, lustruje, cf. lustrator, ber
isifitator ; Rag. pohodilegi; Ross. ^oaopmiiKl,. Mowa jp.
Wybickiego , wizytatora akadi^mii Wileńskiej. Zab. 16,
162. — WizMalor celny, strażnik Ross ocMOTpmnKl.
W rodź. żeńsl WIZYTATOHKA, 1 WIZYTNY, a , e , od
wizyt, od nawiedzin, n. p. Wizytna kareta. Mon. 71,
184, 5Sifiten = . WIZYTKA, i, 2'., zakonnica nawiedzenia
N. P. , bic 3^i|'itciiiiPiiiie , Vi$itationis S. M. V. — Wizytki
= kościół lub klasztor Wizytek. WIZYTKOWSKI, a, ie,
od Wizytek , n. p. Wizytkowska kamienica. WIZYTO-.
W'AC cz. niedok , lustrować, przezierać, trząść; Yind.
lisitirati , fisitiruyali , DtfitilCII. Wiz_\liiję, objeżdżam, "do-
glądam z urzędu poddanych. Cn. Th. 1269. — g. 'Wi-
zytować , odwiedzać , Sifiten abftnttet:. Gdybyś chciał
wszystkie swoje znajome wizytować, wicleby czasu za-
brało. Teal. 27. c, 29.

W J.

WJADAC sie , ob. Wjeść się.

WJARZMIC cz. dok., Wjarzmieć niedok., w jarzmo wprzę-
gać ; /Jung. be-jarmazan, cilljod^Ctl. W twe słodkie szlije
Cała nalura chętną wjarzmia szyję. Hor.

WJAZD, u, rn, ; Boh. wgezd: V');i(/. noterpelifhe : Ross.
B'B'Ł34'Ł , BSita.łt , BiuecTBJe ; &C7. uibecTiiie ; wjeżdżanie,
I miejsce wjeżdżania; bie giiifartl) , iai ^tiiEiiifnbrcn, ber
ginjiig 5. 33. eineś ©efnnbten unb ber Crt ber (Eiiifnlirt.
Mieliśmy tam wjazd wolny, ale wyjazd niewolny. /'etr.
Hor. Pyszne na Kapiiol wjazily. N. Pam. 14, 2i6. Wjazd
odbywać EccI. lueCTBOBaTH. • — • Aliler. Z zebranym ło-
trostwem czynił wjazdy do postronnych królestw. Biel.
Sw. 71 h. wtargnirnia , wtarczki, wpaści, najazdy; Gitl'
falle , Streifcrc^eii.

WJECHAĆ, f. wjedzie, wjadę med. dek., Wjeżdżać niedok.,
Boh. wgeti, wgel , wgjżdeli; Rag, sjeziitii , yjahati : Vind.
yjezditi, noterjesditi, fe noterpelati ; Ross. BX't.\aTb, Bits-
HtaTb , B3X'b.xaTb, BSitawaib ; pojazdem lub na koniu
gdzie wnijść, fciiieiii rettcn , ^iiiein fnbren. Wieżdżać =
wjazd odprawiać , feillClI GillJUcJ baltCtl. Królowie z głosem

344

W J K M - W K Ł A D A C Z.

WKEIĆ - WKLESZCZYĆ.

trąby krzykliwej do miast wjezdiają , przez co oczy ludz-
kie ku przypatrywaniu się chwale swej obracają. Żarn.
Posl. 210 b. — Wjeżdżać w majętność czyję. Cn. Th.
1258. najeżdżać czyje majętność, ciiiiiiUen, ciiicn eiiifall
ł^llll. — g. fig. Coż to twemu panu wjecliiiło w{>łowe?
Teat. 29, 37. wai ift i()i:t in Dcii Słopf (jcta^tcn '.' Juz
widzę, coś nowego wjechało mu w s^owę. ib. 16. c, 55.
Miłość wjeciiała w serce jej. Teat. 52. c, 12. — Ali ter.
Niech bisurmańca "klawa lwa pogrąża. Niech na nim
dzielna szabla Polska wjedzie. Jabł. Uuk. F. (niech mu
sie da we znaki;.

WJEM . ob. Wjeść.

WJEŚC się rec. dok , Wjadać się coniin , wgryźć się ,
wpić sie; Boh. wżjrśm se ; V'i/i(/. vj('duvati. noleryjesti ;
Rois. BitcTbca , ti(^ cinfrcjTen, biiieiii freffeii. Brud lak się
wja'da w skórę rzemieślniczą, że się wymyć nie da. Sleizk.
Hed. 52. Dałeś nogi moje w okowy, które się wjadły
w kostki nóg moich. Radl. Job. 15, 27. Od trądu sjieJ-
znenie wjaiilo sie w sukno. Hudi. Leuil. 15, 55.

WJEZU.NY, a, e, od wjazdu, do wjeżdżania, mający bra-
mę do wjazdu ; einfflrt(i« = , itiit ciiicr Giiifarili , mit eitiein
JfcriDCge. Kamienica wjezdna. Guz. Nur. 2 , G 4. Ustąpi-
łem domu wjezdnego przybywającym , a starałem się
umieścić w chłopka domic. Xiadz. 31. — Wjezdny
dom, zajezdny dom. karczma, oberża, ein 6iiife^rl;au{( ,
SlBirt^8(;aii8. Wjezdna karczma. Teul. 10, 95. Karczmy po
gościńcach wjezdne i pokatne po wsiach. \'ol. Leg. o, \io.
— Allegor. A kloż mych grzechów liczby może być wia-
domcm ? Owo prawiem był różnych grzechów wjezdnym
domem' hulig. Her. 15. WJEŻDŻAĆ, ob. Wjechać.

WJEZNY. ob. Wjezdny.

WJEŻYC Cl. niedok. , n. p. Dzik , postrzogłszy jej , ostre
wjeży ości. Iward. I'aiq. 81, ob. Wzjeżyć , jeżyste
szczeciny podnosić, Die £tad;clii cmporitraubcii.

W K.

WKAPAC nijak, niedok . Wkapnąć, "Wkanąć/erf/i//., Wkapy-
wać cręs//. , krcipiąc wpadać, ciiitrppfcn , fintrópfclii , billfill
tldufdll ; 5uła(». 1 . kapam nutż; Iuk/. vkupliiv;iti , sak.ijilu-
vati, sakapali , (vkaplati ' wpoić) ; tron/. ukaplyiijiTn ; Ecd.
BKanaio ; /{ui«. BKanusarb , BKaiiarb, leKanuBarbca wkraść
się). Wkanać. Wiod. Cn. Th. 1209, ob. Wkropić.

WKAltlitlWAL; CS. dok., karbując wcisnąć, werznać, eill'
fcrK'11. W bukowe albo w drzewo jaworowe kochane
unię nożem wkarbowała. P. hchan. Jer. 170. Płocha
tkacza z wkarbowanemi zębami. Zebr. Ow. 128; iusecli
deiilei.

WKIDAĆ Cl. dok.; Rosi BKHiiyTb , oKHAUBarb. ob. Wmio-
tać, wrzucić.

WKlEltOWAĆ rz. dok., kierując wprowadzić, ((ilicill lenffn ;
Crual. Mpucliujem, upuliUzem , ob. 'Pot

WKŁADAĆ, ob. Włożyć. WKŁADASZ, a, ui. , włożyciel ,
który wkłada, bcr Gilllcflfr. — Aliter. Jakowi my rąk
wkładacze, lakowi i ci, ktiirzy rak wkł.idanie od nas
przyjmują Smotr Lam. 26. święcąry kapłanów kładzie-
niem rąk , ^aiibeauflfger.

WKLEIĆ , cz. dok. , wewnątrz czego przykleić ; EccL sKie-
łiTii , BK.ieiiBaTH , einfleben , eiiileimen. Wklejenie , Ross.
BK.iuAHa.

WKLĘlsN.\t:, WKLĘKŁY, WKLĘKŁOŚĆ, ob. Wklęsnąć,
wklęsły.

WKLEPAĆ cz. dok., klepaniem wbić, finflopffti, l)inein Wa-
gen; (.\oał. ukleplyem ; (Ross. BKjenuBaTbCH omylić się,
przy«łaszczyć sobie cudze). Ow ich w to podejrze-
nie do niego' wklepał. hosz. Cyc. 119, nabił im gło-
wy lvin.

WKLĘSNĄĆ , WKLĘKNĄĆ nijak Jednil. , Wklęsać się,
Wkiękać się ziiiink. , we śrzodku dołkowacitć, in ter
Witte eine JpuliluMt) bcfommcn , ^M cintaUen , m^ iiinen
einfinfen; Rots. BBiicHyrb, BBiicarb. Już władać mieczami
trudno , w ciżbie tłumią sie ściskający sami , Zbrojne
Sie nawel piersi w tej ciżbie wklekaja. Rardi. Luk. 71.
Wklęsły, 'wklękły, Roh. spleskly ; Rosa. BUHClblTl Na-
rzędzia do podnoszenia wklęsłej czaszki. Czeiw. 17.
Nos wklęsły , jak u kota. Teat. 56. c , 8. Człek nosa
wklęsłego, stmius. Chmiel, i, 183, (ob. Wklesnono-
zdizy) Koń wklęsłego grzbietu; Ross. (rto-iHCTblli , (ob.
Siodłatyj. Ziemia jest 'wkląsła pod biegunami. Slas. BujJ.
8. Mieszkania wilgotne w zi-Toie wklęsłe. Kiądz. ll^S.
(wpadłe, zapadłe, wl.izłej Wklęsłe zwierciadło. Ol. tii.
190. cin |)oH|picgel. Kąt "uklękły, regrediens, którego
wierzchołek w li^urę wchodzi. Juk Mul \, 55. Juk .Arl.
2, 42. Kątami wklesłemi są te, których wierzchołki we-
wnątrz Hgury piidają. Łejk. 35. Sziuba wklęsła, gdzie
gwinty wewnątrz są. Rug.DoŚ. 2, 388. (v]i))OS. wypnkł;').
\Vklęśiiienie ust, oris cuvea. Perz Cyr. 172, tie 2WiinD'
J(i)l)lc. WKLĘSŁO, adv. , n. p. Wklęsło czynie, krzywię
na dół. we śrzodku, simo. Cn. 7/i. 1269. WKLĘSŁOŚĆ,
WKLĘKŁOŚĆ, ści, s , dołkowaloić śrzoilko«a wewBatri
czego: Roh. rok\e , conravttas . Me ftoiicaoilńt, SinflffflCen'
j)Cit. Powierzchnia ciała nawel najgładszego , jest zawsze
najeżoną wielką liczbą wypukłości czyli chropowacizny , i
podławiona wielu wklekłościami , które nazywają dziur-
kami Jak. Mat. 4, 359. Wklęsłość nosa, stmUas nasi.
Cn. Th 1269. WKLĘSŁUWYPUKŁY, a, e — o adv. .
n. p. Ozdoby słu|ów , wypokłe conieua . wklęsłe curi-
caid, wklesłowypukłe cvncavoconvej:a. Rog. Rud 26.
Hub. Wst 242, Siihst. Wklesłowypukłość , concavoeon-
vej:itas. WKLĘSMĆ niedi k , Wkleśmać cuniin , wkię-
śnam co, wsadzam między dwa dreuna, lub miedzy
drzewo rozszczepione \\'iod. Cn. Th. 1269. in eiiif 3pillt
einfleiniiicn. — 7r. Słodki śnie pokwapie się, wkleśmj o<zy
liulzi . Kiórych przemoc cierpienia swmm ło-ki.ti'in budzi.
Zub. 113, 372 zasklep' ich oczy. "Wkl.ĘS.NONtiZDIłZY,
a, e, nosa wklęsłego, mit eiiijfbpjjfner Słafe. Wklęsno-
nozdrze kozy. Sarg. Wirg 525; iirniar lapeHae. WKLE-
SZCZYĆ Ci. niedok. , Wkleszczać conlin , niby kleszcza-
mi ująć szpony, niby kleszrze zapuścić (intin flammeni.
Orzeł poruawszy niesie smoka, wkleszcrywszy pazury.
A. hchan 329. (jdy mierzionrgo smoka orzrł zoczy,
Siodła go, i by gębą nie kręcił nieczystą, _W szyję
w kleszcza pazury sponiste łuszczyslą, figit. Zebr. Oi0.
101. Chodk. Kost. 11. (zatapia;.

w K o Ł A T A C - W K U A P I A Ć.

W K R R C I C - W K fi O 1 Ć.

345

WKOŁATAĆ (';. dok.. koJaUnleni wbić, cinflpptcii ; Ross.
BKiuaiiiTb , BKOjamiBarb.

'"WKUŁOClECZiNT , a, e. n. p. Wkofocieczna wilgotność,
circum/litus humor. Zehr. Oio. 5. krażąi-y, kołujący; bn>
umflicPeiit , frcifcnb. "WKOŁOKliĘT.NY , a, e. n. \>. Żn-
glujaev na morzu obawia się wkułokrętnyb wirów. Żarn.
Post. 115. krecącycli okręty w- kolo i zat^ipiająrych , ilt
bie Suilbe Drcbcnb, nnrbcliib. WKOŁOWP.OT, u, m., obieg
w koło. Der SlreiiSlinilrtlif. Dwudzie>la czwarta część wko-
JowTotu ziemi, jest godzina. Zehr. Zw. l.i. WKOŁO-
WROTNY, a, e — ie , ttdv. , obieżny , krążący; frciffiib,
firci^S n. p. Wkofowrotny bieg nieba. Zi:hr. Zw. 103.

WKOPAĆ, cz. dok.. Wkopywać czeall. , zapuścić, włożyć,
wtrącić , ein^raOfii ; Vind. noterkopati ; Croat. ukapam ,
Yukśpam; Hung. bekapalom ; Ecd. BKOnURaio , (winnych
dyalektach to słowo pryncypaliiie znaczy: pochować
umarłego, n. p. : Rag. vkopatti , pokopatti, zakopatti,
zakiopiiti ii grób; Bosn. ukopali, pokopati, zakopali,
stavit ij zemgiju ; S'av. vkopali). Lis wkopany Próżno
od najmeżnicjszych chariów OSZ ■zt-kany. Tuuird. Wł 179,
(cf nory li^ic). On klóry się już głęboko wkop:il w twoje
góry 1 ciebie sarne| ledwie nie obłiipił z skóry. Biel.
S. M. B i ij b Gospodarz zasadził winnicę, i wkopał
w niej prasę. \ Leop. iUntń. 21, 55. (z;;łiiżył, zasadził).
Wkopanie czego w ziemie. Cii. Th. 1:269.

WKORŻEMĆ (i. di)k., Wkcrzeniać niedok. , w korzeń za-
puszczać, cimuiirjclu Inffcn; Ruh. wkoremli, wkofenjm;
Yinrl. uknrcniii , ykorenil, nolersakorenili ; Boss. BKOpe-
HHTb, OKOpeiuiTb ; ( licrl. npiiuKOpeHaio adradico). pr. et
lig. Nie w korzenić słów- kazania bożego w sercu. Lach.
Kai. i, óo3 ; lub wkorzeniwszy je, potym dla ró-
żnych pokus tłumią w sobie, ib., iob. brać w serce, w
rozumj. WKORŻEMĆ się zaimk. , Wkurzenie się zapu-
ścić, korzenie swoje rozpostrzeć, pr. e( Ir. fig, uma-
cniać się, ugruntować, fid) ciiiiinirsiln ; (Croat. ukorenu-
jemsze; Rag. ukorjenilise , vkorjenitise , uxiltisej. Nie
w.szyslko , co wszczepiłeś, przyjmie a wkorzeni się. 1
Leop 4 Ezdr. 8, 41. On już barzo się był wkorzenil,
i mocno swój stan upewnił. Eraz. Jez. iV 4 i. Turcy im
dalej, tym sie więcej w Węgierska koronę wkorzenili.
Biel. Kr. 300 Wkorzeniony , Sion. vkorenil ; Boss. ÓJa-
roKopeHHuB , fiiiucniurjelt. Widziałem głupiego , a mocno
wkorzenionego , a wnetein przeklinał 'ochedużności jego.
I Leop. Job. 5, o. WKORZENIACZ. WKORZEMCIEL ,
a , m. , ber Giimmrjclcr; Cmoi. ukorenilel.

WKOWAĆ , ob. Wkuć. WKOWKA , i, ż., vaginoe infimum
munimenlum. Cn. Th. 1269, skó->ka na pochwach.
Wtod. , Boss HaKOHciuHHicB, bas Ortbanb nm Scijcn , nin
Sdbcl. — 'g. Na sądzie (ostatecznym) pijanicy będzie ta
wymówka: Odpuść panie, bora ci ja jest Sieradzka
wkówka. hchow. Pr 130. czv nie kufa, kufka?

WKRACZAĆ, ob. Wkroczyć.

WKRADAĆ, ob. Wkraść. WKRADCA. y, m. , wkradający
się gdzie , ber fid) mo einftteblt. Bndtk. Wkradca towarów
przemyconych: i|)fterr. ber GiiifdttiHKjer.

WKRAJ.4Ć, "WKRAWAĆ, ob. Wkroić. WKRAPIAĆ , ob.
Wkropić.

Siownils Lindejo ttyd. g Tam TI.

WKRĘCIĆ c:. dok , Wkręcać niedok., kręcąc wsadzić, eiii«
fdirciiiDen, ciiibrrbcn; Vind. ufukuli, noterfukaii ; Croat.
uszukayam ; //i/s;!. usukali , osukati ; /)'o.ss BcyiiiTb , Bcy-
'iiiBaib . BBepitTb , BBepHyTb , BeepTUBarb , ('wwierciećj.
Wkręcić się zuimk., \\i} eiiibrclieu pr. et. /iy. Tylko nie
tak gwałtownie bo mu się w tę perukę wkręcę. Teat.
50, 24 ipalce moje w nie wsadzę). Wkręcić sie gdzie
lub dokąd , wsrzubować się . wkradać sie ; fid) Ijiiieiii li«
[ten, biiiein fdjiinnbclii , burd) Srcbereuen eiiifd;Ictd)cn ; Boss.
upo,ia3iiTb , (cf przeleźć). Szatan do raju sie wkręcił.
Bizyb. Mili. 149. Wkręcił się do mnie, pod imieniem
sługi. Teat. 7, 113. Młodzik jakiś pod czas twej nicby-
tności wkręcił się do twojej Anusi. Teat. 27, 93.

WKRAŚĆ, wkradł, /'.wkradnie cz.jednlL, Wkradai iiiedok.,
kradziomo wsunąć, wpuścić, wsadzić, wkręcić, wsrzu-
bować; ein[tcĘileii , Óftcrr. einfi^iparjeii , n. p Wkradać
towary zakazane lub przemycone , ( ob. Przekradać ).
Wkradziony towar ; Boss. ebosiiuB , (ob. Wwieźć). — g.
Wkradać się recipr. ; Boh. wkrasti se , wkradali se ;
Slov. wkrńdśm se ; Bosf. BKpacTbca , BKpa4UBaTbca ; fic^
etll|d)Icid)i'n pr. et. fig. Wkradam się do miasta. Cn. Th.
1270. Cprzekradać się). VVkradać się do f.iniilii, abo w
familią, ib. (wszrubować się). Wkradanie się w co chy-
tre , n p. zdradliwe i nieważne dostanie urzędu : obrep-
łio ad mafiistralum. Cn. Th. 1270, (cf wtręt, intruz,
właz) Wkradam się w kogo , translatum giiia proprium
non est in usit hoc sensu, sed pro eo zakradam sie. Cn.
Th. 1270. Insinito, 'wsobiam, wludzam. wdzieram, przy-
lizuję , wkradam S'e w kogo. Macz. , oh. Własić sie, fi^
l>ec einem eu-.fdjleic^en , cin)'c6meid)Cln. Euzebiusz do Kon-
stantyna przez siostrę jego wkradając sie. w{iiżvł na
Ataoizyu^iza potwarz. SA'. Dz. 200. Wkradł sie Absalon
w łaskę ludu hraelskiego. Budn. 2 Sam. 13, 6. Brał
towarzystwo z nimi , i do opata w przyjaźń się w kra-
dał .Sk. Uz 1091. Umiem ja wkraść się w przyjaźń,
i sekret wyłudzić. Hor. Sal. 126. Zwolna będziesz się
wkrariaf do staruszka w łaski. Bor. Sot 126. Zawisza
wkradłszy się w kredyt u Elżbiety , kanclerzem został.
A'«;' H.it. 7, 185. Jednym Narcys pojrzeniem do serca
się wkradał. Jako chciał tak młodzieńcy i pannami wła-
dał. Zmor. Siei. 204. Niech się umizga do panny Ka-
roliny, może przy mojej pomocy wkradnie sie w ser-
duszko jej. Teat 22. A, 26. '

WKROCZYĆ Ci. doi , Wkraczać niedok.; Boh. wkraeeti .
wkroćiti ; krocząc wnijść, ciiifcbreitcii , binfinf^reiten , einlier
fdjrciten pr. et fig. tr. Zona nie powinna wkroczyć w dy-
skurs, któryby wydał kłótnie małżeństwa. Zah. 16, 287.
wdawać s,ię , zapuszczać się , ftc^ einlillfen. Nie zda mi
się, abym miał głębiej w to wkraczać Gorn. Dw. 412.
Wszystkiego doświadczać pierwej, niźli w bitwę wkro-
czyć. Jalł Buk. J. Łatwo się zapomina błędów dzieci,
kiedy w powinność swoje wkraczają. Teat. 7 , 84, fcf.
wrócii się do powinności). Miałby się ku panu wrócić,
i zlekłszy się złości swoich , w cnotliwe strzemię wkro-
czyć. Sekl. 124. wrócić się do drogi cnoty.

WKROIĆ cz. dok., Wkrajać niedok., Wkrawać contin.,

44

546

W K I! O P I Ć - W L A Ć.

W Ł A C Z Y C - W ŁADA C.

wrzynać , krając wcinać , cinftŁiieibtii ; Rost. UKpouTb ,

BKpilllBaTb.

WKlUiriC cł. dok., \Vkra[iiać niedok. , kropiąc wpuścić;
Yiiid. notcrkropiti , ciiitriipfeln , (cf. 'wk^nąćj. — Fig. Ir.
Polym się z gęstwy glos żałosny ruszył , I zmieszanego
coś z 'strachu i z żałości Wkropił mu w serce. P. Kclian.
Jer. 541. I]ogo\\ie nieśmiertelni wkropili duszę do ciał.
\ui\Aii\i Uudn. Cyc. 38.

WhHLSZYĆ Cl. dok., Wkruszać niedok., krusząc wpuścić,
wdrobić, eiilbrórfelll. Chleb wkruszony w mięsny rosół
żyznym jest posiłkiem. Mon. 70 , 38

WKRZliWiC CS. dok., Wkrzewiać niedok., krzewiąc wko-
rzt-nić , cinroiirjcln. Długim wiekiem wkrzewiony na Kau-
k:izki('j ijńrze dąb się wali. Usln. Troi. 58.

WKlSZYWiĆ Ci. dok., wewnątrz zakrzywić, citlfrfimmcil ,
I>iiinu friinimcii ; Vind. ykrititi, noterskriviti.

WKUĆ, /. wkuje (Z. dok, Wkować niedok., kując wbić,
(infd^micbrn ; Cam. uklęnem : Ross. BKOsarb , BKOBUsaib.

WKUFIC Ci. dok., za kupnem przyłączyć, cinfoufen; Vind.
ykupiti , nolerkupili. Wkupić się, za kupnem wnijść w
jakie towarzystwo, fidi cinfiUlfen ; i^o/i. wkaupiti sc ; łioss.
BnyniiTbCfl , BKynriTbCJi. — Tiansl. Chcą wiedzieć , jaką
ceną w złości sie wkupili Baidz. Luk. 127. zaco się do
spólniclwa zbrodni przedaji? WKUPNO , a, ri. , wkupie-
nie się, ba9 Ciiifaufcn, to za co się w kupiono = WKU-
PNE, ego, M., cf. wstępne, iet §infaiif, t>ai Ginfauf=
flelb ; //oA. wkup ; Vind nolerkuplenje ; Ross. BKym.
WKUP.NOSC, ści , 2, wkupowanie się, bnś Giiifaufen ,
trcim miiii fi(f> wo ciiifiiiift. Za wkupnością wejść do dzie-
d/:iutwa. hiisz. Cyc. i6i. za wkiipnem. WKUPiNY, ii , e,
który się wkupił, wkupiony, eiiigcfaiift; ii,iiuc się wku-
pują, cinfńiifli4> , n. p. Wkupne urzędy.

WKWAMĆ Ci. dok. , włożyć dla kwa.^zenia , diifaitcril ; Yind.
vkilehli.

WKWATEROWAĆ cz dok. , na kwaterę włożyć , wmie-
śc'ić, citiqiinrtircii ; Yind. vkvalirali, sakvatirati , noter-
vkvatirali.

W L. W Ł.

WLAĆ Cl. dok., wleje /. , Wlewać niedok., lejąc wpuścić,
einaicpCIi; Buh. wljli, wid, wliici, wlewali; Slov. wijwati,
Vind. vliii, notervliti, nolernahti, notcrvlijati ; Rag. \\\IU,
vlivuli , vljevali, vlijvarn ; Dosn. uiitti , ulivali ; Hoss.
BJHTb , BJiieaTb. Kazawszy sobie podać jakieś straszne
kioliszysko, wlewa do niego całą butelkę. Mon. 68, 8 1.
Wlanie, ob. Wlew, wlewek. — Transl. Znać po nim
było , że już nad miarę wlał był więcej w głowę. Wad.
Dan. 113. że przeładował pijąc, że miał w głowie. —
fig. Dusza człowiekowi jest dana z stolicy niebieskiej ,
a jest wlana w ciało ji'go prawie z ręki boga ojca nie-
bieskiego. Rej. Posl. T t 5, Eccl. B.iiaib 4yuiy , B4.Viue-
ajfliO , Graec. i^i^w^óta animare, bcfccicil. i'osiada ruzum
wlany i nabyty. Zub. 7, 51. Nar. (przyrodzony). Boże
zastępów ! wlej i utrzymuj ducha jedności w narodzie.
Gaz. Nar. 2, 205. (zdarz nam j. Po chrzcie wlaną na
duszę łaskę bożą przyjął. Sk. Di. Mó. (błogosławieństwo

duszne). Wszyscy uczeni ludzie wychwalają sztukę, Przcł
kiórą Ezop wlewał słuchaczom naukę. Jak. Ruj. ded (wpa-
jał). Zły owoc znak złego drzewa, Złość się maiki w córkę
wlewa. Zabl Zol. sł. 59. (przelewa się, przechodzi na
nią, (jcbt auf fif liber i. — Tr. fig. Wlewać co na kogo,
przelewać, spuszczać, przepuszczać, zdawać na niego;
ani (incn iiberijcbcn lajfen , ibm ubcilciiTcn. Izaak eh. lał
Lłogosławieiistwo boskie, które imał od ojca, na syna
swego wlać. Sk. Zyw. 243 b. Jjko mie posłdł ociec , i
jakowa Jest mi moc według człowieczeństwa dana , Tak
ti-ż posWarn ja was , i takowa Władza ode mnie na was
będzie wl:ina. Odym. Św. 2 N n. Wlewam na kogo pra-
wo abo dług : spuszczam komu dług swój. Cn. Th.
1272. Jes', to na woli °xiedz3 wielkiego litewskiego,
wlać na Poi>ke prawa wszystkie swoje dziedziczne, któ-
re jako pan własny i dziedziczny aa Litwie ma. Orzech.
Qu. 113. — g. VVIeje się tu tyle albo więcej; hoc vat
capere polett tantum vel plus liquoris. -Cn. Th. 1272.
mieści się w nim , bierze w się tyle a tyle , jticr flf^t fp
oiel ftiliciil. — Fig. tr. Nie zawsze człowiek, co .-iię w
kogo wlewa, zgadnie. Fol. focz. 115. (co się w kun
świeci, co przemaga 1. Znam ja ciebie dobrze, wuni > n
się w cie wlewa. Opal. Sat. 75. Nie można z ubioiu
sądzić, co się w człowieka wlewa. Gorn. Dz. '13, (<!'.
wilcy w baraniej skórze , cf. broda jak u proroka , a
hajduckie sumieniej.

WŁ.ĄCZYC,, cz. dok. , Włączać niedo/r. , przyłączeniem wiic-
lić, iniiig ocrbiiiben, ciiipcrlcibcii. Wszystkich jeńcó* «/;i-
czył do swych szyków. Chruśr. Fars. 157. Tyś nas włą-
czył w święty kościół. Kant; Gd. 241. Keda dobra na-
uka jest i prawdziwa wiara, tam nie mogą być wimi-
wani ci którzy ją przyjmują; już takowi mesą odszcze-
pieńcami, ale włączonymi i nawróconymi do prawdy.
Żarn. Post. 5, 767.

WŁADA(i cz. niedok., Whdn^ć jedntt. , (cf. władować. ob.
Włoilować) ; Roh. wladoŁUti, wlisii (ob. Wł.iściwy,
własnyj , wladarili, (cf włodarzyć); (Jorn. liid.im , v4-
dam , oblastujem, (obladali ii/i.cie); Yiiid. ladali , ladu-
vati, gospoduvali, kraliivati , oblastiivati ; (Jioat. ladali,
ladam ; Dal. vladam ; Risn. vlad«li ; Rag. vladali . vla-
d6ti ; Hoss. B.ia4tTb , luajtio , Bjajaio , B.ia.łtrcjbCTBO-
BiiTb, B.ia.iuiecTBoBaTb. B.iacTByio , BJucTe.ibCiByio , BJa-

CTlITLMbCTByiO . IliipCTBOBOTb ; Leci. oi;.i.i,vtTH : Lllh W..1-
dyti ; hnn. w;dlilM-ma; Svec. Yal.l.i ; Uidur. u.ilden;
Olifryd. uualt^-n; Germ roaltcn , Bcnraiłfn, (cf @tn<alf,
cf. gwałt, cf Ifiieii) ; wł.tdać czym, ruszyć i uiye po-
dług upodob^inia ; mć) ^clirbdi brii>(t)cn , rcgicicii , braif
d)Cn. Tak ihorobami b\k piiłomaiiy. że ani ręką, ani
nogami »łailać nie mógł. Sleb. i, 548. C/łowiek odjfif
mając władze w reku, nie włada moią i siłą swojfi
/'am. Warsi. 5, 515 Lip. O małom przeszłe) zimy nie
zkościał , i rękoma od mrozu ziiiarlwialcnii już wł.iilnftf
nie motałem. Mon. 68, 291. Słoń swoją trąba lak włada,
jak człowiek swą ręką lepiej nie może.^ H-iur. Sk. 522.
(nią lak macha). Utrzymać łez nie nioźe, ściska/ lylko
Mentora, bo usty me władał. Jabl Tel. 1.^3. (me bW
panem mowy, nie mógł mów iC) — Simililer: Zbierał ludłi

w Ł A D A C z.

W Ł A D A R K A - W Ł A D N Y.

347

m?0(lveh , którzy mogli iść na wojnę . i wJailnąi': wfócznią
i tarcza. 1 Lcfl/^ l'anil. 25 , 5. nibiu wfócziiia i użyć

tarczy, Spicg iiiit) Sśilb fiiljrcn , rcgiercn, braiid^cn. Burza
tak wielka była, iż żeglarze zwyczajnym sposobem okrę-
tami rządzić i władać nie moŁ;li. Warg. Cez. 99. stero-
wać, kierować; leiteii , regtcrcii , ftciicnt , Icnfcii , fiiljrcn.
— Tiansl. rtrie: Władać sobą, ruszać się, mieć wolny
riii'li , fidl tiClDCjeil. Trztba sie kochać, wszystko ci gada,
Co tylko żvje , co sobą włada. Kurp. 4, 9. Władać so-
bą, władać swa wola, panować nad sobą, posiadać sie;
^err uhr ftd) ican, iibcv fid) fre>i bcrrfdjcn, fid; Dcbcn-fdjcu.
Dał bóg człowiekowi dusze nieśmiertelną , rozumną, sobą
władiiacą, wolną sobie. Si. Zyw. 155 b. Tak stworzył
dachy, zęby wolnie wladły. Przyb. MiH. 76. Nie chciał-
bym berła , bym s«ą nie miał władać wolą. Min.. Rijl.
4, 54. ibym me był panem mojej woli). Dobrze urzę-
dem i mocą swą władnie, który ją zaciiować i bronić
jej umie. Sk. Dz. 605. dobrze jej używa , dobrze pia-
stuje urząd , er oenraltct fciit 3liltt gut. Piątym pułkiem
władał sam Henryk Brodaty , a tam stanął główny mąż
jego ludzi, tirom. 245 dowodził nim , er fiibrtc baś
Segimcnt nii , cpmmmibirtc C^. Władnąć ludem, krajom,
królestwem ■■ panować, rządzić, cf. królować; bfVrf(i)CII ,
regtcreil , bcbcrrfdjcil. Władną lurly królowie, co się bać
ich trzeba , Samyniiż królrni władnie Jowisz rządca nieba.
Zab. 11, 415. Ona jak co dobrego królestwy władała.
Wad. Dan. 165. Ja swoją przekładam Małą wyspę Itaki,
którą i dziadów władam. Jnhl Tel. 74. (której panem
jestem). Rzymianie wszystkieni władną. Cn. Th. 667.
Wszystkiem władnie sam; in nniiis poleslate et modera-
tione vertunluT omnia. Cn. Th. 1270. Sejanus przez czas
niejaki wszystkiem władał u Tyberyusza. /'Uch. Sen. lisi.
422. Palrzaj jako nikczemna dziewka rozkazuje a włada
wielkim królem. Hej Post. H h h 6. (przewodzi nad
nim, powoduje nim, robi z luni co chce). Nie mów,
ze los wszystkieni władnie, Ty sam szczęścia nie chcesz.
Karp. 7, 10. — .Ąbiolule : ^Vładam , panuję, rządzę,
rozkazuję. Cn. Th. 667. Brat na brata powstaje, sąsiad
na sąsiada. Płazem idą bezprawia, bo rząd słabo włada.
Zab. 15, 269. Siuielorz — Władanie, panowanie, wła-
dza; bie Scgierung, tai Dfegicrni , ,v»errfd)cn , bic §errfd)fift ;
Bosn. yladanje, yladarslro ; Yind. Iaduvanje , krahiyanje ,
gospoduvanje ; iiosi:. D.iacTBOBaHie . (BJaAtHie dziedzina,
dystrykt j , uapcTBOBaiiie. ftoże władania wielkiego (Ir och.
W. 49. Bogowie, w których reku dni moich władanie,
Roium mi odjąć mogą , ale nie kochanie. Szym. S. W.
67. f państwo nad moim żsciem , los życia mego ).
nVŁADACZ. a, w., 'WŁADAliZ, a, m. , (cf. włodarz),
WŁADCA, 'WŁADZeA, 'WŁAJCA (Czach. 7): a A) ,
y , m. , WŁADNIK, a, m , co czym włada, mający wła-
dzę nad czym. władający, rządzący, rządca: (ber 2BnItcr),
JRpgierer , Cłerrftbcr; Cam. uladiza. fulastnik liber bnro ,
obladayz liclor) , krayluyayz ; Yind. ladavez , laduyauz ,
vladizhar , regirayez, kraliiyauz , gospoduyauz, oblastnik
oblastuYauz; Cioat lailayecz , oblasztnik , (ladauz = zwy-
cięzca, ulasztelin = szlachecki); Dal. vladavacz ; Posn.
vladalac, vladayac, naredbednik , (ylasteli = panowie) ; Hag.

yladalaz , obladalaz ; Stup. yladalac, ylastelin , (cf, wł.i-
ściciel); /^oss. B.iHCTHTejit , B.iacTC.iiiiii , B.iaAtrcjib, oó.ia-
4aTCJb , BnaAtAciyb , (2) dziedzic dóiir.), oó.iacieHaya.ib-
HHKŁ , oóaacTHHK-B , noBCJHTejib, Eol , wfadacz wiatrów.
Otw. Ow. 450. Jowiszu, niebios władco nieskończonej
mocy. Dmoch. U. 43. Wnet ich zobaczysz pysznego wła-
darza. Priyb. Milt. 585. Przybliżają się w kilku czółnach
z poselstwem od władnika kraju Monbańskiego. l'rz-yh.
Luz. 50. Daje mu pełna władzę z tytułem ccsarz.i. Z po-
wagą nad innemi kraju władnikaim. >b. 212. Karyzeu-
szowie sa władnicy zakonu i obrządków jego. Pini Post.
105. WŁADAKKA, WŁADZICIELKA. WŁADCZYNI, i,
£., władająca, władzę nad czym mająca; (Dic 'Si^alterilllt),
bic §crrfdicrititi , Siegiercrimi ; Vind. Iadaviza, kraluyauka;
Bosn. yladalic.a; Hag. yladaliza , obladaliza; Ho.is B,ia4t-
le.ibHima, 0Ó4a4aTejibHHua , B.ia4l;-iŁmma , (2) dziedziczka
dóbrj, noBejiiTcibHHua ; E':cl. E.iiiA^iYiniiii. Bogini wła-
darko jezior. A. heban. 542. Fortuno! ludi^kiej władarko
doli, której ramie dzielne Waży gwoli koleją ich losy
śmiertelne. Hor. 1, 157. Nar. Miłości! nie jesteś już
więcej możną władarką serc ludzkich. Zab. i, 88. Piusk.
Piękna władarko serca mojego. Teal. II. b, 40, (ob.
Pani, Królowa, suwerenka , samodzierżyni , monarchinij.
Bywaj zdrowa , wladzicielko umysłu i serca mojego.
Teal.' i. 49 ih. 47. c, 120. W'ŁADMCTWO , a. n. ,
władanie, panowanie, państwo; baS §»crvfd)cn , bic ijcrr^
fdjaft; Cront. oblaszlyo ; Hag. yladayslyo; Boh. wladaf-
stwj , panownjctwj ; Ross. noBejiniciLCTBO Umysł jego
mniemanym świata władnictwem napojony. Nar. Hit. 4,
214. W'ŁADN1CZY, a, e, od władnika czyli władcy,
§err|'d)cr=; Boss. B.iajbiiiechiii , B.ia4U'iHbiii , noBCJiiiTCJb-
HbiH , ( noBe.iiiTc.ibCTBOBaTb rozkazać;. WŁADNOŚĆ, ści ,
3 , mianie władzy, władanie; ^Croal. niadasztyo , bilś
9?iiidit[)iibeii , fic 2)(ad)t, ©ciimlt. Żadnej władności w re-
kach swych nie miał. Baz Sk 255. (żadnej władzy, ru-
chu , nie władał rękami). Kto w domu przeilniejszy jest
a nad czeladzią ma władność albo panowanie, lego zowia
gospodarzem. Baz. Modrz. 8 (rząd;. Miasto to było pod
władnością państwa Wenei'kiego. Baz. Hk. 59. WŁADNY,
a, e — adv., WŁASTELSKl, a, ic — o adr. , władnący,
władzę mający, panujący; Ymd. oblastan , oblasten , fi-
Icn , mozhen ; Croui. oblaszten ; Hoss B.iacTHbiii , B.ia-
4tTeJIbHŁlH, B.!a4tjb')CCKiri , B.iaCTUTe.lbCKiM , (cf właści-
cielski) ; Ecci. B.ia4a.ibHbn1, B.iajriTe.iHbiri, B.ia4bi')ecTBHTe-
Aewh, B.iaCTe.lllHHblii. B.iacTUie.lbHblil Parki , życia mijego
władne szafarki. Hor. 1, 291. A'<i;., (cf samow.fadnyj Przy
Szamotulskim nawładmejszy 'regiment w wojsku od kró-
la podany zosta «ał; summa in exerr.iłu secumliim regem
poteslns eral. tiram. 619. Pan 'włastelsko' rozkazuje.
Weryj.fjl. Weźmie dziecięciu matka troskliwa nóż, aby
przez niewładne siły i lata, przy igraszce się nie ska-
leczyło. Swad 1, 14 fr. (słabe, waiłe). Impos, niewła-
dny; cumpos. władny. .Mącz. Nie narażaj się na rzecz
ślizka , sobą niewładną, innemu poddaną, w sobie po-
dła. Pilch. Sen. list. 4, 111. (która sobą nie władnie,
me samowładna) Powinowactwo żadne, blizkość żadna,
W twej uszczypliwej mowie nie jest władna. / hchan.

44*

318

WŁADOBRONNY - WŁADYKA

W Ł A D Y M 1 R - W ł, A D Z A.

P$. 73. "WŁADOBRO.NNY, a, e, władający bronią cryli
orężem, rooitcnful/rciitt , waffeiitraflCnb \\ł.<(Jobri)nna Pa-
\»i. /'ol Ary.m. Mawors wiadobronny. th. '>()\. 'WŁA-
UODAWCA, y, m. może wlailzodawca , OTrtd/Iflibfr, n. p.
/'rimi mutiires , władndawcy, ( o gwiazdach ). Zehr^ Zw.
17-2. "WLADOUROM.NY, a, r, — i« , adv. , ijroinem t.
j. piorunem władający, foiiiierfcilfiiljrcnD , Dlicrfijicrnib .
\Vładoi;roniiiv Jowisz piorunami bije. hulig. Her 252.
"WŁAbOGFSÓ.MY. f-ot. l'ocz. 7. Jowiszu władogromy.
Min Hiji. 2. li 1 4 Bóg władogromy. J. Kclian. Di. 168.
"WŁADOGItOŻNY, a, e, — ie adu., mocno groźny, wiel-
ce straszliwy, fi'|;r (Arccffilb. życzę, zęby inne samo kró-
lewskie riic|irzvj:(ciciłom slras/liwe i władogroźne było.
(Jwugn. 195. "WŁAlJOŁÓUCA . y, m, łódiią władający,
sternik ; ber JJpoWfiibrfr , Steuermann. Przewoźnicy, wła-
dołódcy. I>etr Pot. 2, 217. "WŁADOTWÓItCA . y, m.,
wszechmocny stwórca i rządca , bet £i^3pfcr iiiib Seflicrcr.
Najwyższy władolwórca. Hipp. 15. — (WŁADOW.AĆ ci.
dok., ładując włuzjć , ailfldbCIi; f Yind. vb.il"ili , vlovoriti ,
noternabalaii). Co największe dział. i właduw.ić na wo-
zy. Jak. Art. 2, -121. Sposób właduwania bez wimly
armaty ciężkiej na łi>ze. Jak. Art. 5 32 ( sposób wło-
żenia). — WŁAUYCKl , a. i.; , WŁAiJYCZY. WŁ.MJY-
CZNY, a, e, od władyka lub włulydwa , (griocbifJi) bt'
f(^5fli4^; ( lioh. wladycky; Hosn. vlastclski < szlachecki ).
Dobra władyckie. Vol. Lfft. 5 tjG',). 1) .bra włailycze i
cerkiewne, ih. 7>, "1)0. Katedralne wł.idycze cerkwie. Sak.
Pertp. 12. 'Włiidymirz Moiidinaeh zbudował w Smoleń-
sku cerkiew władycza ś. "Rugorodzice. Siryik. 166. Wró-
ciwszy się hurmem wielkim do dwora władyczego , wszys-
tko splondrowali /iirk. Gł. Kon. 23. Sprzęty »łady-
czyne rozszarpali i spiżarnie flirA. Iił. Kon. 23 WŁA-
DYCTWO. a . N , u. zad v.ł..dyki, cf. biskupstwo, tai
(grkcblfdjcj Siótbiim ; Z<o/i. w ladycstwj wlśilycstwo; Hag.
vlastelslvo , vl,islco-tvo ; Uosn. yj-iste^stiio = szl.tcbectwo).
Dobrom kościelnym i włajyctwom cerkwi Grt-ckiej zwy-
kły się dzibć naj..zdy, zwłaszcza pod czas śmierci wła-
dyków. Vol. Leg. 3, 669. Te przepisy we »ładyct*ach,
monasleracli , cerkwiach, pilnie zachowywane bvć mają.
Weiyf. 57. Metropolicie Kijowskiemu z.iwsze wł.uUctwo
Poł.ickie podlegało. Sowii. O.i. łlirk. i>t Kon. 22. WŁA-
DYKA, I, m, wł.ulca, lecz szczególniej władający cer-
kwią, biskup (ire.'ki; ^c^ ll5nlt''r , 9)rriiMlior, SJfiiifrfr,
Ittfonberł nii(5)cbli"i81iib ciii ®ri?d)i|(l>rr 'JlifAin; i ftuh. włady-
ka 1) szlachcic, 2) roilzony w ziiakomilszych miastach,
rajca; B<t»n. yladika , gospoja 1) d<-in'na . htra 2) vla-
dika , biskup ghrri^ki ; IIik/. yladikka mntrona , vla-
stelin piitriciui ; Croat. iilidika, bi-kup grecki; finss.
Bja.tUKil I) władca. 2i lyluł arcybiskupi; ErrI. H^^^^h^H^.
HlYA.lbNIlKk , KUn:,\l. , rUCIIOĄHNIi , ilp.xil'pi'A , B.UMhlKd.lK)-

6l'hi, KorupiiK .iioOiiTi ciioero ruciiu.iiiHu ). Wł^dyk-i ,
nazwisko, z Sro»i.>ńskiego oil wł.idzy biorące elymido-
gią , właściwe biskupom obrządku Greckiego. Krat. Zb.
2, 578 'Włodymirt melropidilę w Kijowie, arcybiskupa
w Nowogrodzie, a w ins7.yeh miastach włailyki od pa-
Iryarchy Konstantynop<ilski'-go poś*ieconc, osailził Kiom.
57. — Generaliu$ : Włi-dyka i ten, który nie jest epi-

skopem, nazwać się może; bo władyka nic inszego nie
znaczy, jako władca albo pan . a tym i świecki być mo-
że, (cf. xiażę, cl. xiadi): bo się tym tytułowali i Serbscy
xiażęla . gdy się despotami nazywali, a słowo despota
po Polsku znaczy pan, po Słuwiańsku władyka, f^im
Kam. óii. ^err. •Ułahodarim tia władyko człowikolub-
cze, • t. j. dzięki tobie oddajemy władco człowieka mi-
łujący, hm. Kam 91. (Kost. BjajfamecTBURarb panować,
wł.dać, rządzić). "WŁADY.MIR. a, imię męskie, władnący
pokojem. Kltci. Zdań. 49. Włudziinirz , tin (Jigennamf.
WŁADYSŁAW, a, m., "WŁODZISŁAW , [J. Kchan. Fr.

55 — 2| imię męskie, niby władaj sławą, albo władzą sła-
wny Climiei. 1, 61). Władnać masz sława Władysławie.
Sk. Kuz. /Ji;. Władysław czyli Włodko xiqżc Dobrzyński,
a potyin Łe(zvcki. Nar. 5, 23. Władysław Węgierski i
Polski król. baz. Sk. 94. WŁADZA, y, £. ; lioh. włada;
Carn. oblist , (oblada victoria , pooblastirnsc • opanować);
Vind. oblast ; Ctoat. oblazt , oblaszt, ulaszt; Dal vlaszl;
/rfo</. ylast, ohiist , Aari. tesljer ; flosn. oblast , yl^sl , obar;
Slnv. oblast ; Hoss. B.iacrb . oó.iacTb , B.iajhj4ecTBie. aia-
4bi4ecTBo . B.ia.ihiMccTBOBaiiic, BjacTeJHHCTBO. oóiajareik-
CTBU; Kci-l. iiAYA.AO, uaMajbCTBO (ob. Naczelnictwo), R.iACTk;
— władza, władiiii.śi;, władnieni(!, moc, siła; SeiDe*
fliiiiij-jfr.iit , iRrgicriiiiijjfrfltt, iPJ>id)t, ©cmalt. Władza, moc
władania członkami ciała, gcbciisfraff , SifgimgiSfraft iin SÓP
per. Władzy w sobie nie czuję , ćmi mi się w oczach,;
Teat. 21 , 22. (siły mnie odslę(iUJa > Słabość całego*
ciała laka, iż chory swoją władzą ruszyć się nie może.
Krup. 3, 456. (o swojej sile, o swojej mocyi. Para-
liżem zarażona władzę do członków swych wzięła. Birk.
Dom. 161 (odebrała wolne używanie iih). — Władza,
mcc, siła: OTacJI , ®eroalt. Coż jest naszej władzy, aby,
sie stać miało. Tak jako sami chcemy? Opal. Sal. 22. —
Władze duszy, zdolności, siły, furultates , Sfcienfraftfc
Rozdział właciz dusznych, feir. Et 80 — Mediw. Ró-
żnica miedzy siłą vis , a władzą potenlia. Hub. Mech. 66.
Rzecz, która siłę swoje wywiera na inne, od mechani-
ków zwana jest władzą, polentin ib. 67. — /'otit. Wła-
dza, rząd, panowanie; iHt'gierung , Jperrittaft, ®fwatt.
Cblebein gnuśne pospólstwo panowie trzymają , O gło-
dzie przeciw władzy czeslnkrc^ć wierzgają, bardz, LuL

56 Semomisław po zejściu ojcowskim, władzą korony
Polskiej przyjmuje (juingn 28. Duchownej władzy i
jurysdykeyi zażyw.iją, nad wszysikiini patryarchami , są-
dzą ich, karzą, suspendiiją , wyłączają. Smeir. Ex. 53.
Prawo, które mamy na inne osoby i ich dzieła, nałJT-
wa się władzą. .Mon. 73, 257. Władza jest prawe*
lub wolnością użycia mocy i siły. /'iim. \liirł;. 3, 315.
hp — C.onstUul. Trzy władze rząd na5z składają. »ładn
prawodawcza włailz.i w\konaw('za, i władza sadownicza.
6(11 A'(ir 1, 138 Hnnti. 5 in'iitt. bif flffifgfbfitbe @»Mlt.
bie noUiiiljfnbe CUftpalt, bie riAtfrlitbe (ftfiralt. — Frrstmf-
Władze krajowe przytonine b\ły tćj uroczyslości • osoby
rządowe, tet autoriies pubhgiiet. — '}_. Władze, wyłuł
klasa aniołów , mocarstwa Ercl. bjrcth

Pochodź, beiwiidiiy, bezwiudnośc , wiaieić , u^^atinjf^,
u/o»cnł'u»f , wiatciwy, właiciina, wlaiciciel , wiatnoit .

WŁAMAĆ - WŁAŚCIWOŚĆ.

WŁAŚCIWY- W Ł A S N O R E K I.

349

własny, przywiaszczyć , wiaśnik; zioiaszcia; wiadarz, ivla-
d^r<lu'ii , włudiirzoicad , wioduwać , wiudarz.

WŁAMAĆ, "WŁU.MIĆ cz. dok., włamuje pr., \\7amy\va(i czeslL;
(Vind. yloniili , nolerpolaniiti , nulerudarili , Croat. ula-
inlyiijemj ; wewnątrz złamać , biiictii brcdjcii , ciiiiinirtź Ciiivdi=
6rC(^Cil ; najwieiej zaimkowa: włamać się gdzie, za prze-
łamaniem przejść, wnijść ; wo ciiibrcc^en, fid) mo^in i)iivd;>
flrbeitcii; Russ B.io.>iiiTbca , B-iasiUBaibca Kradzież z wła-
maniem się; kradzież bez włamania się. .4. Zatnoj. il'J.
Włamał się przed wszystkiemi w okopy. Leszcz. Class.
76. (wiiarł Sie). Dziewialego dnia "obegnania włomiono
się w- miasto. Uudii Jer. 59, 2. — jj. Fiy. Ir. Włamo-
wać kogo w co , wcierać go , z trudnością wciągać ,
wprawiać; eiiiciit tic ©djiincriafcitctt ber llcbung iibcrftElJcn
^iclfen , ciiicit iii ctam« Sdjiisieriijem iibcn. Włamowae dzie-
cię w gramatykę, często nauczać i przypominać mu
naukę gramatyki , imukare. Mącz. Numa lud Rzymski
w nabożeństwo nłomił ; sacri/icos docuil ritus. Zebr. Ow.
589. — Recipr. Ustawicznie się w co włamować, a
w obyczaj sobie przywodzić. Uaz. Modrz 29. Papuga
nieprędko sie w mówienie włamać mogła. Budn. Apopkt.
86. Publicznie dysputuiąc, w prawo się tym lepiej wło-
mił Papr. hol 197. wtarł sie , wprawił sie.

WLANIE, WLANY, ob. Wlać.

WŁAŚCICIEL, a, w., "WŁASNIK, a, m. , posiadający co
własnością, do którego co prawem własności należy;
ber giijcntbumcr, iigcntbumśbEfi^er ; Boh. wlastenec, wla-
stnjk , magetnik (cf. majętność), wlastenec ojczyc , pa-
trycyusz, patryota , (cf. naszyniecj ; Carn. lastnik , bash-
zhenik, (yjastnik liber baro} ; Vind. lastnik, lastinjak,
Koinik , (iilastelnik = patrycyuszj ; Croal. baschenik , ba-
gyenik , (vlasztelin< patrycyusz ; Slav. ylastelin, yladaJac •
panujący] ; /iao. posobnik (cf. posobić) , ylaslelin < pa-
trycyusz ; Bosn. ylasteli , gospoda = panowie; fioss. B.ia-
ji.-bien.T', soaaiiHt, rocno4iiHŁ, (B.iacTnTejb , B.iacTcinH-B
władacz, władca, B.iaci04epH;eu'5 monarcha, możnorząd-
ca; (£fc/. BJacTe.ib , k.aj^^ukj panujący). Byli oni wła-
śnikami tej darowizny. l'rzyb. Uhli. 287 Każdy wła-
śnik statku lub łodzi tym kanałem pławionych, płaci po
złot. 8. Vo/. Leg. 7, 8 46 Komisanci odpowiadać z osób
i majątków swoich właśnikom rzeczy powinni. A. Zamoj.
84 Szyprowie są w odpowiedzi właśnikom za rzeczy na
swój statek przyjęte, tb. — W rodź. źeńsk. WŁAŚCI-
CIELKA , i , bic Giijcntbiimcrinn ; ( Boh. wlastenka pa-
tryotka). Rzeczy tyh nie jesteś właścicielka. Przyb.
ililt. 556. WŁAŚCICIELSKI , a , ie , od właściciela .
eigentbumcr;^ ; {Bosn. vlastelski . szlachecki, pański; Croat.
ulasztelin ' szlachecki ; EccI. B.iacTHTCJbHbiB władny ; Ross.
BjacTiiTejbCKiil rozkazujący) WŁAŚCIWOŚĆ, ści , ż,
przymiot lub zbiór przymiotów wyłącznie komu własny,
bic diijcntbiimlidłffit ; { Slov. wlastenećnost , wlastenka,
wlastnorećno«t iilyolyzm); Bosn. ylastitost, posobitost,
posnbnost: //(y.9 vlastitos : Croai ulasztitoszt ; Aoss. CBOii-
CTBeHHOCTh , CBOilcTBO ( cf swojskość , cf. swoje ), B.ia-

CtejlIHCrBO panowanie); Errl. CBOHCTBO, COÓCTBeHHOCTb.
Każdy język ma swoję właściwość Kras. Pod. 1 , 48 ;
swoje własności. Ld. Właściwość monarchy jest dobrze

rządzić. Żabi. Roz. \6. (istota). Jaka właściwość, pię-
kność, wyborność w wyrażeniach. Nag. Cyc. pr. 9. (tra-
fność, dosadność, dobór). VVŁ.4SCI\VV , a, e, — ie
adi' , wyłącznie własny, ganj ciiiflcntbiiinlid) , (jan, eigcn ;
Boh. obzwlaśtnj, (zwiaślni, z«laś£ osobliwy cl. zwła-
szcza, wlastensky ojczysty; Slov. zwłaślny praeciptius) ;
Vind. tasten , laslinosten , vlastit , funolSoiri , pofeben ,
slasti , laslnu; Sorah. 2. hegen , hegeut ; Croat. ulasztit ;
Bog. ylasctitti , vlasctit , ylastit : Bosn. vlascliti , pusobi-
ti , ylastito, navlasc ; Hoss. coóCTBeHHUfi , coóCTBeHHO ,
CBOiiCTBOHHbiri , CBOilCTBCHHO (rf SWOjskll, iiacTOHmiii ,

HacToame (cf. nastać). iBjacTHbiil możny, władny); Lal.
HCTOBŁ (cf istotny), caHocoÓHUii, coóCTBeHHuH. Wyraz
właś( iwy, jest wyraz wzięiy w tym znaczeniu , które
miał najpierwsze ; wzięty zaś w innym znaczeniu nazywa
się przenośny, czyli pożyczany; i tak wyraz igłowa,"
wzięty za cześć ciała, jest wyraz właściwy, wzięty zaś
za rozum , za początek , jest wyraz przenośny, hpcz. Gr.
5 , /). o. Znaczenie właściwe nazywa się to, które wy-
razowi nadane było; przenośne, które od jednej rzeczy
do drugiej było przeniesione, ib. 5, p. 71. 'WŁAŚCI-
Z.NA , y, ż., co czyja jest własnością . majętnością ; iai
(Siflcntluiin, bcv Sefi? ; {Buh. whsl, wlaslenstwo ojczyzna);
Yihd. lastnina , lastitost , lastenstvii , fyomosl ; Hug. bii-
sctina , b.isctiniza ; //os.f. coócTBeaiiocTb , (BjacTiiTe.ibCTBO
państwo, panowanie, B.iajbinecTBie władza, panowanie).
Właścizna majętności, dziedzictwo Wiod. Już to rok
nieurodzajny, kiedy się chłopu na jego właściznie nie
urodzi zboże. Haur. Sk. 12. Co się odmienić może,
nie mn;ćj za właściznę. Min. Rył ł, 150. Nadzieja wła-
ścizna jest człowieka. Mon. 71, 801. Na swej właśti-
żnie , privaiim. Mącz., ( cf. na swoim zagonie , cf na
swoich śmieciach). — Tlieol. Goliat piekielny od początku
śrtiata twojej właścizny dziedzinie najgr.twał. Bzów. lioi.
56. — (WŁASiC się recipr. dok, własi się, właszę się
/. , łaszeniem sie wkradać do kogo, fitft itx> ciitfm cin=
1'c^ineii^cln , eiiifdjlcidini. Włoslowicki wielką sobie dufność
u Jaropefka zbudow-awszy, rychło do serdecznej przyja-
źni i obcowania własił się; insinuavit se. Krom. 156.
Toć te jadowite smocze ogony, które własiwszy sie w
serca ludzkie wyjawi,iją. lenf. Zw. E 5. Insiiiiwlio , wła-
szenic, przylizowanie się Macz. Insinunre se, własić sie.
Macz). — 'WŁAŚNICT WO . a, n., prawo własnośri, ba^
eigeiitbiimercdjt. Bndtk WŁAŚNIE, oh. Własny WŁA-
ŚMK, ob. Właściciel. 'W'ŁAS.NOMlĘTi\OŚĆ,' ści, i,
prywata, w zakonie wada. Cn. Th. 1"27() przywłaszcza-
nie sobie państwa do jakiej rzeczy ; u zakonników pro-
pryetarstwo. Wiud. Prywata quasi concretum, własnomie-
tnośe msiar abstracli. Cn. Th. 1271. ^trtiiatnflfntlium ;
kfonbcrs iinterfagtc^ , 5 S. unter ben SloftcrlTiibcrii. WŁA-
SiNO.MIĘTNY, a, e, który jakiej rzeczy w szczególności
panem chce b\ć , i sobie jako własną przywłaszcza ; u
zakonników propryetarz W/ud. prioatfigciitbilmlid), eigen>
tiimirWiCi. WŁ.ASNORĘKI. a, le, WŁAS.VOMĘCZ.\Y.
a, e, — le adv , swoją ręką n. p. pisany, ucz\niony,
eingebdiibig ; Yind f laslno roko, lastrozhen ; Bos^. caBO-
pyiHuft , co6cTBeHHopy<iHu8 , CBoepjiHhiii , nopywHUH.

350 WŁASNOFIODNOŚC - WŁASNOŚĆ.

W Ł A S N Y.

Własnoręczny czyli własnej reki z;ipis, cyrograf, Hoss.
nopyiHaa saniicb. "WŁASNOKODNOŚC, śii. i., oryi-i-
nalność , albo rzecz sarna z siebie wysnuła , i początek
i siebie biorąca. Czart Myśl. 150. et 155. bie Driflilia>
litat, Oriijinnibcit. •Wł.ASNOlinDNY, a, e, — ie adv..
orygrnalny, Driflinell. WŁAS.NOŚC, ści , z. ; Boh. wla-
stnosl , wlaslcnslwj , tnagetnnst , (cf. majętność!); Sorab.
i. fainotnofcż, (cf. samotność;; Carn. last , laslina, le-
sltiina . lestniisl , lastinak , l.istnn ; \'iiiJ. lastno, lastina ,
lastinak. lastnina . laslitost, lastinstvu, fyoinost, laslniist,
pofebnost ; Sorab. 2. heyenstwo; tfosH. vlasnóst , viastcli-
lost, vlaslilosl . posobitost, posnbnost; Hag. vlaśtilos ,
bisclina , bśsctiniza ; Hoss. coócTBCmiocTb , (B.iacTb wła-
dza ) : własność , posiadanie ci'.e^'0 należycie jako swo-
je , i lo co się należycie po>i3iia lub szłu--znie do kogo
należy, ba^ Gifleiit^iim , (ub. Własnicl«o, właścizna. Pra-
wo, które mamy na rzeczy do nas należące, nazywa się
własność albo posesya. Mon. 75, 257. Własność jest
prawo do jakiej rzeczy , która będąc własną jednego
człowieka, tym samym do drugiego nie należy. Zab. 6,
22ł Własność majętności, sposób nabywania abo trzy-
mania majcln(iśi'i przez właścizne Cu. Th. 1271. Wszys-
tko co komu przynależy, wszell.i jego majątek , wszelkie
jego prawa zowia się własnością. (Jal Cyw. 2, .16. Wła-
snością zowią dobra albo grunt , w lenno nie przyjęty,
ale dziedzicznym spadkiem , bez svszelakiego czynszu ,
albo obowiązku , na polomki przypadły. Szizerh. Siix.
480. ©niitDciijeiiłbiini, erbcujciitlmm, eilujiit. 9l(lobial. Wła-
sność, grunt własny, dom własny, majętność, n. [>. Ka-
żdego mieszkańca własność otoczona jest rowem , drze-
wami wysadzonym. A', ^'am 17, 169. Kto własność swo-
je ma, lemu nie trzeba komora mieszkać. Ern. 190.
(kto ma dom swój). Bez własności; (£((7. CeacoficTBeii-
Hhi.*i , KTO HC HJiteTi coócTBeiMiaro óbnJH , gołyszj. Wła-
snością co posiadać , lub własnością do kogo należeć =
jako własność, jako właścizna : ali Giijentliiim , fijcntbimi-
lid;. Fortece, z municya w nicli się znajdująią, wła-
snością s:imemu cesarzowi Turckicmu nalfża hfok. Turk.
4. — Tr. fiy joiost: W koszuli z ognia ucnkłszy, cie-
szy się, że swoje własność, t. j. dusze i ciało wyniósł.
Teat G. b, 27. Kapusta, gęsi, kaczki i kury. lo wła-
sność żołnierza. Mai. z Pod. U 1. (le bierze jak swoje,
za swoje; cf bierze, gdzie nie położ_\łj. — § Wła-
sność , przyir.i"! komu własny czyli właściwy bif Ci0Cit<
fd;ait, ti(ifiiilii'iiiilid)f Ciijfiiidjflit, CiiKiifceit, (5i()fiitL'i'inilid)lcit ;
/{»»«. CBoficiBo , ceieciiio, ( t-f. jestestwo 1; Eal. cBoli-
CTBO , COÓCTBeHHUCTl Cokolwiek W ciałach upalrujciuy
stałego i jednostaines^o , to nazywamy iili własnościami.
Hog. Doi. 1, 22 Bóg jest wieczny, i wieczność jtst
własność, która doskonale istocie jego naliiy hifk.Ttiik.
153. Zajad/ość własnością jest podłych bestyj Pilih.
Sen. iask. II. Własność każdt-j rzeczy, siła, moc,
itcinum ett przymiot (Jn. Tb. 1271. 1'ośrzednika jest
własność, obiidwu stron uczestnikiem b_\ć natury, prn-
prium eW. Zyyr (Jon 302 Beslye nie rozumem , ale
tylko własnoŚL-ią n;'lury rządzić się zwykł\. halib H 5.
(instyktemj. It 1523 tak była sroga zima w 1'rusiecli ,

iż i lasy poschły, tak iż za wiele lat do pierwszej ozdo-
by i własności przyjść nie mogły. Siryjk 209. WŁ.4-
SNY, a, e, — ie, «/ o ado. , należący komu prawem
właścizny, czyli należytym sposobem, eigfti ; Boh wla-
stnj , magetny (cf. majętny), zwiastuj, osobny, zwlaśte
osobno (ob. Zwłaszcza), wlast ojezyrna J ; lSiov. wlasini,
(2. prawdziwy, wlastny germanus , z gednohu żiwota;
Carn. lesln , Icstne, lasliie ; \'ind lasten , lastnuslen,
ylastit , peCeben , famolSoin , {ob. sam swójj; hosn. \\i-
sni , vlasctit , posobiti ; Sla». vlastiti ; fiay vlastit , |>o.
sobni , posobit ; 5ora6. 1. fainolne , (cf. samotnym; /^ov.'.
coócTBeHHbiH, CBoii. Czas wymierzony skoro który t do-
mowników moich odsłuży, pewien jest do śmierci wła-
snego kawałka chleba. Mon. 72, 87. (wysłużonej wła-
ścizny). Nie ratować bliźniego jałmużną, toż waży, ja-
kob)ś jego własne wziął. Zurn. Poit. 2, 355 jej;o ma-
jątek, to co jest jego; fein gigncfl, feiii (Ji(]cntUiim. (',j
własnego zawsze jest mniej miłe. Teul. 30. c, 89, ir(.
cudze lepsze, cf. u sąsi.ida krowy dojniejsze, zazdro.st).
Rzecz nie kupiona przez handel , nie zawojowana pr/>'Z
wojnę , nie złapana , lecz własna , poebodzaca od oj. a.
Pociej 430. (dziedziczna, dziedzictwem spadłi). — \\7a-
sna krew', swoja , nie czyja , feill lijjiica 'JJIllt. Własna
krew' nie może się właśnie wł.isną krwią nazywać kn-
go inszego, tylko tego, z którego właśnie jest wjl.nia.
Salin. 2_, 309, ( ob. niżej własna krew') O laeni-. 1
przodków twych milczę ; mam własne twoje ozdoby
któreini podziwieiiie wszystkich za sobą poi-ią^nii-sz. I'elr.
Ek. ded. (tobie właściwe, osobiste łwdje). Własna obro-
na, bie ^flliftombciDlijmuj O zabójstwie w własnej 'jbio-
nie popełnionym. A. Zumoj 198. Własn(*j ręki, n. p.
zapis, ob. Własnoręczny. ei|)rnbńiibi() , [ok. Cyrograf, au-
tograf). Własna wola, upodobanie , giflfllllMllf, (cf. "swa
wola). Niech sie jej wszystko wiedzie we>lło|; własnej
woli. Z«ii. 14,227. Szoit. (pomyślnie, mi* 2SlUiidj). Wła-
dne zdanie, swoje przekonania, nie potakujące , Sflliflii'
l'cr)Ciifliinti. Człowiek mający własne zdanie; ( Ł'. i7. ca-
MoyMciBeHiibiri , caMojiy.ipbift v,rb. caMoyciB.yio . chjio-
My a|>eiK.Vlo ; (iraae. (nioyinuti,} mam własne zdanie,
rządzę się mojem przekonanieinj. .Miłośe wł.>sna , mi-
łość siebie samego, swojej osoby; bie Giijtiilirbf , 2fll'fi»
iicfcc. Miłość własna szepce każdemu: tdbaj o dobro
swoje». Aaip 7, 40; Yind lastna lubesen (sa>nolubstwo|,
faniolvoje liiblenje , velem na fe dershanje. — Kri\«da
własna • sobie samemu wNrziidzniia , od siebie sainego
poniesiona. Hi flii fid) |rll'|t titobrdic lliircifet. N<gdy wła-
sna krzywda za mało się me widzi, filch. Sali. 90. Ka-
żdy t\lko uważa własne klęski swoje Uardi. Tray. 333.
(swoje prywatną szkodę , ob. Prswata , ob. 'Własnomic-
tiiy/ — (i Własny, co do rodzeństwa, rodzimy; fijfn,
IctMid) , l<OIII GcHlItC Gospodarz miał dziewkę. l\lko jednO
dziecię, Dyabił sie jej zaleca, ociec nie od lego. Ma-
tka jej prz\głaskiije , podle niego sadza. Jak własnemu
synowi na wszysikiein ugadza. Hupr. Kul. K 2. Znarf
tego opiekuna?' It- Jak własną matkę! Teal. 20, 23.
(jak moję rudzoiią maikęj. Lwom nawet, ani wilkom
nie jest lo zwyczajem, Pasłwić »ie nad «ł;sną krwią,

WŁAŚNI E.

WŁASTELSKO-WŁAZISKO. 351

nad własnym rodzajem. Zab. 8, 222. W/asny jeżyk,
swój nKicier7yński , ojczysty, narodowy język: ^ie SWilttcr-
fprndic, bic 8aiiticiM'livad)c. Młoiiiiemce zapomniawszy w/a-
siifgo je/yka, Obiun nawet źle mówi .... i\'ieme, l\ P.
M. \\7asiiy swój kraj, ojezyzna , rodzina, (o/ipos. za-
granicze) : Silatcilaiib , @cI'iiit>Manb. Po skończonych nau-
kach moich w własnym kraju , wysłał mie ojciec na lat
kilka za granicę. A/ą(/;. 2, (cf. w domu). — Sąd wła-
sny, sal przyzwoity, któremu kto właściwie po<iloi;ły,
forum p.ropriiim . ^ie redłtc ©eriditśbcŁorbC. Akta własne,
akta tćj ziemi lub tego powiatu , gdzie dobra lezą , o
które sie czyni. Ostr. Pr. Cyw. 236. — Własny komu,
własny krajowi , jedynie przywiązany, nigdzie indziej się
nie znajdujący, właściwy, mi^fdlliopltci) ciiJOlI. Fcni.\ t\l-
ko Sie rodzi w szczęśliwej Arabii , i tej krainie samej
jest własny. Olw. Ow 624. — g. Własny, prawny, na-
leżyty, za którym prawo; rcittiia^ig , vcd)t , cigeiitlid).
Uczyndi królową nasza niewłasną , a nie dobrego łoża
królową. Baz. Hsl. 228. Amurat był przyzwan na po-
moc od jednego niewłasnego cesarza Greckiego Kalaku-
zena , przeciw własnemu dziedzicowi cesarstwa Paleolo-
gowj. Slryjk. 421. — '^. Własny, prawdziwy, całą gębą,
czysty, istny, doskonały, nie można lepiej, zupełny;
jua^r^aftiij , ypllfoimncii , Icilibnftig. Tak go twarzą , wzro-
stem , tak mov\ą trafiła , Tak go dobrze postawą wszys-
tką wyraziła , Ze z niej był własny Atlant stary. P. Kchan.
Oli. 1, 184, (cf. drugi, cf. drugie ja). Mars własny z nie-
go, kiedy zbrojny bije, Kupido kiedy piękną twarz od-
kryje. /-". Ac/iOH. Jer. 18. Nie potrzeba przed tymi ka-
płanami nosić żadnej świecy, jasnymi są, jako skoro tam
usiędą , własne jutrzenki, cień od nich bije na wiele
państw. Birk. haz. Ob. E 4- b. Tym grzechom kto na
karki nastąpi , własny będzie tryumfator u mnie. Birk.
Ztiar. Bób. Wolimy być własnymi katolickimi Rzy-
miany, niźli jakimiś niedoszłymi unitami. Sak. Persp. C
2 b. Śmierć własny złodziej, dybie na kształt łotrzyka.
Brud. Ost. a 11. właśnie jakby była złodziejka. Bili,
siekli , mordowali , srodzy katowie , właśni zbnjcowic.
Piein. Kat. 59. Trudno mu dać rady, dyabeł to własny, i
w pustkach zwadę znajdzie. Birb. Zbar. D b. Pluton na
hebanowym siedział tronie straszny, Ssm był blady, oczy
mi.ił osire, dyabeł własny. Jabł. Tel. 249, ob Właściwy.
— WŁ.AS.ME ndv. ; ( Bosn. ylasctito , naylasc = umyśl-
nie , naumyślnie; Croal. naylaztito osobno); — właśnie,
właściwie, n. p. mówić = właściwym sposobem, właści-
wemi słowami, nie figurycznie ; ctjjcntlid), nid)t ucrfcllilllt ;
(Viitd slasli , lastnu, popravem , pravednu;. Jezus czę-
sto fiijurnte i nie-łłaśnie mówił. VV. Post. W. pr. Mó-
wię to nie zgoła, non simpUciler , ani właściwie, im-
pri.prie , lecz niejako , quodam modo. Zygr. Gon. 247. —
Wliiśnie qiio ad lempua:^ \'ind. raunu , ii, [ob. Równo,
ob. -li,; Riisis. yóoiiMiiBO; wczas, w ten czas, na czas;
flrabe ju ber 3fit. flrnbe M, cbcn , ckn bamal* , ńtn ba.
Kiedy przyszła wiadomość, że pokój zawarty, Ja właśnie
u marszałka grałem w len czas w karty. Nieme. P. P.
7. bizie właśnie , trzeba tu sztuką zajść na jegomości ,
bo inaczej nie przyzna się do niczego. Teat. 29, 95. jak

zflwołany, wezwany, cf. o wilku mowa, a wilk tuż; ba
fouimt er grnbc ; Gall. justement , a propos. — Quo ad
guutilatem: Właśnie, właśnie tak = takuteńko, grnbc \o , jit>
ftcuiciit ; (Slov. gust tak ; \'ind. raunu taku ; /loss. Bjaciio
cf. kubek w kubek). Tak też jest właśnie ! Teat. 24. c,
103. Jeszcze właśniej (ob.iew. Comparatii>.) stary, jest
jak wór boleści. l'rot. Kont. B ó. (właściwiej, ścisbij po-
równawszy ; (jcmiiiEr, nccuratcr i'crj)lid)pii). — g. Saepenumero
ironice oarie : Właśnie, gmbc fp , griibc rcc^t, grabc nlśob,
n. p. Właśnie też trafiła, jak kula w płot. Teat. 17, 117,
cf. ślicznie , pięknie , 'czyście. Właśnie też w naszej
mocy jest, ludziom dogodzić, ib. 15 c, 4. (jak gdyby to
miało być w naszej mocy). Właśnie ja temu winien , że
on źle zrobił, ib. 29. 111. A to właśnie pięknie, czy
ja miałem być stróżem jej panieństwa, ib. 29, 123. ib.
15. Chcą, żeby się nie gniewać, a one właśnie jak na
złość robią. ib. 6. b, 12.- Chciałeś tak, chciałeś, wła-
śnie ci tak przystoi, dobrze ci tak. ib. 55. b, 54. (pij
piwko, któregoś nawarzył) Właśnie też ona za ciebie
pójdzie, piękny mi specyał. ib. 15, 24. Właśnie w czer-
stwym wieku, przy tak wielkiej sile, Zachciałeś, by o
śmierci myślił i mogile? />/»(. Byt. 12. 284. *W£a -
STELSKO; ob. Władnie, wiclowładnie. "WŁASZCZYĆ,
'WłiAŚCIC , CS. niedok., sobie przywłaszczać, fic^ 5licig=
Jieil ; {Bok. wiśsti władać, odwlastaugi oddać komu,
zdać na kogo; Cnrn. pooblastim se opanować; Vind.
pooblastitife , ylasliti , fyojiti ; {Ross B.iacTByio, B.iacTeJb-
CTByio , BJiacTiiTe.ibCTB3'!0 władam , panuję ). Tytuł sobie
królewski śmie ten szalbierz właszczyć. Pol Zac. 125. Sza-
tan sobie zechce IjósIwo wlaścić oczywiście. Przyb. Mili. 80.
Hemus i Rodope ludzie przedtym byli, Go bogów przenaj-
świętszych cześć sobie właszczyli ; numina sibi qui Irihuere.
Zebr. Ow 139. Nie chcę sobie tej pochwały właszczyć. Pol.
Arg. 525. Zony mężom przybierać, albo żonom męże.
Ktokolwiek sobie właszczy, u mnie jest tyranem, ib. 443.
Przez śmiałe okrętów naszych kierowanie Właścimy so-
bie na odległych morzach panowanie. Przi/h. Luz. 15.

WŁASZĘ, oA.^Własić. WLATAG, ob: Wlecieć.

WŁATAG cz. duk., łatając wsadzić . ciiiflitfen.

WŁAZ, a, m., 'WLAZŁO, a, ?«. , WŁAZA,y, m.. wtręt,
wtrecień , który na jaki urząd wszedł przez gw-ałt, albo
sposobem nieprawnym. Włud., intruz; Ross. caM03Ba-
uem, , caMOSBaHHbiii. Samosłańce oni, wtręty i włazy,
nie wchodzą drzwiami, ale włażą 'inedy do owczarni bo-
skiej. Sk. Kuz. 523. Ci nowowiernicy dzisiejsi . samo-
słańce i włazów ie, którzy bez porządnego powołania na
urzędy kościelne sami sie wdzierają. W. Post. W. 12.
ber ft(^ fellift niifgebraiigt h<ii , 5. S. iti ein 5(mt eingcbrdiigt
bat. Ten król Polski , któryby nić był od arcybiskupa
koronowanym, nie byłby Polskim królem, ale włażą ja-
kim. Orzech. Qu 160. Szla'bcic nowy, właz, który
szlachectwo kupił. Cn. Ad. 1141, (ob. Śrhartabel). Na-
tręt albo wlazło, wszedybył. l-rrdr. Ad- 66. ein 3iibrin=
Glid)cr. WŁAZIĆ, ob. Wleźć /WŁAZISKO, a, n., miej-
sce k'órędy się włazi, cf przełaz; ber Sricd)n.iinfel ,
6d)hirfiinnfcl , tuo man btneinfriedit ; Busn. ulaziscte, kud
se ulazi; Rag. ulaziscte.

352

W LEC.

WLEC.

WLEC, wlókł, wlekli, wlecze, wlokę es. niedok., Włó-
czyć contin., \) ciądiiąć po zien)i , fc^leprcn , auf ter Gr-
be llilljifbcn; Buh. wlei^y, wieki, wieku, wlac(fli, smyka-
li, (rf. smyk); Sorob 2 liiz , Iśkl, l^zu , laku, lozisoli ,
(tf. łożyć;; Sorab. \ locżicż , schlepuyu ; Carn uleizlii,
ulSzliem , ulazli.ti , ulęzlii . ulęzliein; \'iitd. vlezhi, vlekel,
vlezhem . vliezhem, vliczh , vUizlii , polennili, ziasili ,
lazhlli , hzhenje , (ulazlnt , valali ■ walaćj ; Croat. vlći;hi,
ylt-ehem , ulechem , iileclii , ulachiin . ulacliili ; Dal. vu-
chein ; l{aq. vuelii ; iilav. vut;lii ; Bom. yucclii. smucati ;
Iluis. B.ie'ib, B.ieKy , B.ia<iHrb, so-iomirb . aojony , ra-
iniiTb. Uziajaiie woły ledwo wlokły zwrócone lemiesze.
Zab. C, iW (ledwo za sobą ciasjnęły) Unycli 25 na
jeiliiyni ł.ińcucliu uwiązanych wleczono, uie V(ieJziono ,
bo i cliodzić dla ran i zjjniłych członków nie mogli.
Sk. Zyw. 2, 170 b Gość wózięczniejszy , co sam z chu-
ci przyjdzie do kogo, niż ów, co go wloką, a on się
wydziera , a prawie gwałtem ukazuje one niechuć swoje.
Bfj. Zw. 167. Clirześcian gwałtem do bałwochwalstwa
włóczono. Sk. Dl. 86. (napędzano, przymuszano) Włóczą
mię po mniejscach cieinistycli Buli. Jhjnb. 5, 106 Włóczę
abo wlokę ko;;o za nogi, za rękę; koń go włochy, zwlókł;
roptare iiliquem cunu , bigis Cn Th. 1272. Trz\kroć około
murów Hektora nędznego Achiles końmi włóczył. A. Kchan.
18. Niech go przywiążą do ogona końskiego, i niech
włóczą, póki nie umrze. Pam. 85 , 1 , 215. Włócząc,
wlokąc, ciągnąc po ziemi. Bosa. BO.lO<iMa , bojokomi ;
£et/. B.iaHeHO. Włóczenie , wleczenie kogo n p. za wło-
sy , za nogi; Boss. TacKa , racKanie; Eccl. o.ii)>ieHie ,
BjaM6a Włocze szatę Cn. Tb. 1272. zamiatam ziemię,
ba« flIeiD Ginter fi(^ (d^Icppctl. Coź lo proszę za rozum ,
Sarmackie malrony , Rogi na głowach stawiać , a włó-
czyć ogony! Łąi-z Zw. 14 Włóczący szale po ziemi;
cui veiUs ad imos pedes defluzil. Cn Th. 1272. Włóczy
się co po ziemi , m. p. szata ; verntur humus veile. ib.
Jeden z nich długą szatę nosi, aż się włóczy, Drugi kuso,
ie trzeba kryć wstydliwe oczy. Hor. Sat. 14. Polacy
rohatyny na prawym boku konia wspierali , jeden ko-
niec dosięgał ziemi, drugi był wsparty na łęku u sii>-
dła ; od włóczenia po ziemi nazwano tedy roliatyny włó-
czniami. Czack. ł'r. \, 216. — Aliler : Trzeba będzie
liult.iić i torbę włóczyć bez ż.idnego zapasu Tent. 1'J.
C, 67. iśi 2 torbą, żebrać; bcil SJcttClfatf (iblfpPtU , bCH
Sfłtelftab er^reifcn. Włóczyć nogi, leJwo iść, noga za
nogą, (cf włoj;a«yl; Me Sfiiie fd^lcppeil ; Viiid. nogę
ylazbiti ; Ross. ópocTb , ópecTH, 6pe4y. Cliorego , który
nogi włóczył, tylko się po uuacli *starbocząc , uleczył.
Sk. Dz. 278. Led*ie mogąc przestąpić przez progi
Pomału chore wlókł za sobą nogi. I', hihan. Jer. Ó22.
Włóczący nogi {Croat bruszonóg , zavialonog). Marno-
trawnego syna ujźrzał idącego, 1 ledwie t głodu nogi
włóczącego. Odym Śiv ?, , C 2. — Simttiler. Nie żyję.
ale dni mizerne wlekę. Chroic. Ow 596. (ciągnę nudnie,
oppot. pędzić życie). Wlecze się co, ciągnie się co dłu-
giem pasmem, albo po woli; ti \{t\)i f* CtlPil* , (i jicbt
fid) laimium, ^ebebiit. in bie fan^e, propr. fii/ tr. Męż-
czyznom tym się od brwi do brwi włosy wleką Syr.

1520. Rzeka w poldiższe morze wlecze się swemi wo-
d.imi. Otu). Ow. 587. Płomień się ku górze ciągnie ,
kiedy do niego dobrych drew przykładają, ole jeśliźe
mu mokrycli przyłożą, tedy się już wlecze po ziemi z
dymem pospołu, /irj Zw. 41 b. Aby się wino nie wle-
kło. Sles:k Ped. 577. aby się nicią tiie ciągnęło, bainit
iiiij ber Seiii nidjt in gaben jicl/e. Sroga wielkość tego
pogaństwa zewsząd tam wlecze się. Siar. Dw. 65. prze-
ciąga , jic^t jjerbe^, fcmnit (jesogen. Jak wiele poniżenia
z ubóstwem się wlecze. Jeszczeż mię i ty biedny za-
wstydasz człowiecze? Tręb. S. ii. 61.; — \ Włóczyć kogo
abo co , wiec kogo abo co , trzymać liługo , trzymać na
rzeczy, odkładać, odwlekać, ejiien cber tiwai ill bit Jńnflt
jic^eii. Wlecze się co, n p. sprawa, skrzypi sprawa,
skrzypiąc idą rzeczy, nieochotnie, nierzcsko , leniwo,
słabo, ozięble, niesmarownie. 6tt. Th. lOM. bic SaiJ^e
fd^lcppt fid;, 5ic(it fic^i; Bost aiujch. Gdzie mus popjcba,
tam się wszystko opieszale wlecze, hleh. Stn. list. 4,
170. — Aliler: Wlecze się, nie urywa sie. bez przerwy;
es (}el)t fort, in eincm SBcg, bridit nid)t ab, reift nidjt al',
|;i.>rt :iid;t aiif Mało on dba, kiedy mu się strawa wlecze.
I'ulib. H 2. 'Skępiec, acz marnie tu 'używie świata , "Wżily
mu się wlecze strawica na lata , Hojny do czasu j;<ko
pan używa, A czasem i pod ławą bywa. Bfj. Zw. 217.
— §. Wlec zkąd ilokąd < wywłoczyć , wywlec; ^frauj'
)d;leppeil, IDeflfdllfpptll. Niewiasta wlecze wszystko t dumu
na gorzałkę, jakby do kranmicy. doinp. Med. 596. — 2)
Włóczyć ziemię = bronować?, eiJjJCn ; Buh. wlaćeti; Sur ab.
2. ioczicż ; \'ind. lazhiti, ulazlnt, v;ijbiti, (cl" wołać <;
Croat. ulachiin, ulacliili; Boss. OopuiiUTb. Włóczę, na-
krywam sienne broną , itro. M({i'i. Włóczenie roli ; \ind,
lazhenje, ob Bronowanie, ba3 (S^geii. — 5| Włokiem włó-
czyć, ło«ićryby; mit bfin 3"fli)"r« nfd^eti , jicbcn, baJ ®ara
fdjlcppcn. Którzy jeziiT.i iii.iją w czyjej puszczy, gdy przy-
jadą w zimie jezior swyi'li włóczyć.... S/iił. Ai(. 509 bU
CailDfcCIt bCftfdlCIt. — 4; Włóczyć, wałęsać się, tułać się;

fidi ()friiiii)i^li'ppcn , ^lcrum5iebeII . tifriiinircibeii ; Boh. nk..|-
kugi, cykaiiowati se , (et'. koło>»;"ć, cf. cyganić); Carn.
topishem se , shterlinzain , slitęrzam; \"tnd vl:izliug.<I i - .
okuł vlazliitife , potiepatife, ia platailati , okultepsli - .
okulplesli Te, klotiii l'e , plafiti , potepati slerzat ; Ci..:
klatitisze (cf. kłócić), klalimsze , la\liarim>ze , polepi) •-
sze ; Z>u/. szkilan.sze ; /i'iiy. vucliise, skil.ilise, skeuz^it - ;
Boss. BO.iumiTLCH , iipuóojTiiTbCH , pucKflTb , puiuy , pu-
CKaio , sapucKaibcn , ryjflTb (cł°. Iiul.ic) . juiuib, npuJH-
Taib, cKiiTaibca, CKiiraioi-b, Opojiiib, iiópo.iiiTb (cf. bro-
dzić). Bbiópu4iiTb. uu6pH»;nBaib, ójy.UiTb, biymy. tiyi-

CTBJK) (cf. b/ąil/.ić), laCHUTbl-fl , UlillUTbCH, npoiiiaTaTbCi,

samuTUTbca , cjoiinTbci . cjoiiHiocb , 6aK.iyiuiiimaTb. NiB
włóczyć się po terminach, jako z wilkiem |'o koiędzie. Bt).
Post Pi fi. Kto sie poświecić włóczy. Wiele się rieoty
nauczy. Nar. Di 3, 205, (cf. oppos. domator, piecuch).
Duclare mulierem , włóczyć się z niewiastą , nosiri fen
eodem sensu dicunt; quud param hone^tum eil . ettamtt
non infaines sint personae. Cn Th 525

Pochodź. [Piym. cf. wleić. właiir) , dowUr , nawlec,
oblec, oblociyi! , obłóczyny, oLł^k; Ros». uóoJouKa, o6o-

WLECIEĆ - WLEPIĆ.

W L E Ś C - WLEŹĆ.

355

JOHOIKa , o6o.lOMI<a ifona , Honkti) ; odwlec, ndwtokii , od-
wioi:ziiy . (i-f. V«f :.'/(/) : pnwier. , pniilika, powlmzka, prze-
wlec, pizewlilo! , przywlec -j nizwler. , ro:wlekł:ść , Tozwle-
ktif , mdec , inuluzijć , inoinczad ; Car.n. tilezc ■■ ulica,
( sed cf. u/): wewlec, ivywlec , wiid; wluchańny . tvio-
chaty; wli)rzefjii, tiiucznia , wió^Jtn, lulnk , winka; wfo-
galy , luloijniry , włókno, włóktiisly; zawlec, zewlec , zwło-
ki. — |. cf. wtos eic. ; — §. cf. «'/().<('.
WLECIEĆ 'fi dok, \\'\A-a6 nwdnk., \\'hiyj>»ii czejtl. , h-
laJąc wnijśtf, li'cąii wpuść; liiiieiii fJirgcii , ffieflcnb dinfiii
fommoit , ^tiiciit faDoii; Ooh s\leieii, wlj^iii. wletjm,

wleićl: Sornh. I. zuleliii niitź , z:ileliiyti ; Viitd nolerle-
teli , nottrliotsli , nnh^rslitcli ; Rug. vlelji'l!i-, fions. B.ie-
Ttlb BJeraTb. Kanarek ten mi nie rnz cliyźmlino wla-
lywnl . Gdym mu głowę odkrywszy, droaę pokazywał.
Iflł Saiit óL Loiiiwy chce, aby mu pieczone gnfebie
<lo gęby wlilafy. Birk. Fodz. 10. Nie wysławia! sobie że
mu pieczony go/al) sam do gęby wleci, przelo szczerze
Izolował się do pracy Ossol. Sir. o. (bez 'prace nie będą
kofi"czej. — Fig. Widzisz, gadaliśmy z nim ler.iz o złn-
dzi?ju , i jemu lo imię napr/ód do u.szu , poiym z uszu

j#do głowy, a z gfowy do gęby wleciało łiiih Kom 2,
255. (na jeżyk nui przyszło). — Fig. te. Wlciiec' , nagle
' wpaść, Cinctii ftiirjf;!. Monstrum przeklęte, ztlj\ś wle-
ciała w przepaści piekielne. '!\al. 5, liiO. — §. Wlecieć,
wziccif ó do góry , wzgórę ; auffiiccicn , iii bie j)i)^C ftct=
gCll. Tak wleciał wysoko, ze okiem próżno go było
dojrzeć. P. Ac'ib». Uri. I , 90 Chociaż panna nie ma
nic, będzie się wspinała, 1 żeby co najwyżej na grzęd-
kę wleciała, fiej. Wiz. CO. %

WLEDZ , wległ, /'. więgnie , wlęge nijak, jedni!. , Wlegać
nieduk.; zupełnie na czem poleyać , gaiij iDOraiif beni^cn.
Do Zygmunta margrabi wiele Polaków się obraziło , że
w Domarate slarosle tvlko s.iinego bvł wległ, a o inne
wszystkie i'ie ób-A.' Biel. 220. 'WLĘGi\>C się znim!;.
jednil. , wlagł sio, f. wlęi»iiie się = wrodzić się w kogo,
einem i>cit ©clnirt o<"ii nartjfdiladJtcii. Matka nań srogo
wgiadojac , w tatiiśkaś sie , prawi, wlagł; en similis pa-
tr'i. 'ŹcLr. Ow. 15G.

W1,E.)Ę , ob. Wlać.

WLEPIĆ cc. dok., Wlepiać uicduk., wkleić; [iosx. uat-
iiHTb , BJtn.iaiL. Wlepić karty brakujące w xiażkę. Ld.
— TroTtsl. Ciału jego zęby wlepiasz, )iifigis. Zygr. Gon.
2*7. wsadzasz, wrzynasz, wciskasz, zapuszczasz, zata-
piasz w ciało jego ; bic ^nbtw eiiibriicfcii , cinlicipcn. Kazał
mu za to sio kańczuków wlepić w gąsiorze. Teal. 10.
b, 12 przylepie, naliczyć; nuf» gell flcbcn, fliifsii^leit 100
Sicbe. — 'i. Fiy. Wlepić, wlać, wpoić, wrazić; cingiC'
Cctt, eiiiflopcn, finflrabeii, cinbriic!cn. Prawdziwej nauki
opowiadaniem, bodziec znaczny w sumnienia wlepili.
Żarn. Poit. 5 , 557. Natura sama jakoś nain wlepiła
Wrodzoną miłość , i tak przysłodziła Te , w których się
kto urodził żywioły. Fast. Fid. 256. Przyśnił mu się
skarb , i tak go sobie wlepił w głowę . że we dnie i
w nocy ni o czym inszym nie myślił. Khk. Turk. 245.
( wbił go sobie w ełowę , nabił sobie nim głowę ).
Niektóre są rzeczy , których skoro się nauczy człowiek ,

Sownik Lindegt wyd. ?. Tom TI.

zaraz się wlepia. 6'or;i. Sen. 142. (zaraz utkwią). Wle-
piały nam się w pamięć słyszane słowa , niżcliśmy je
wymawiać umieli. Mon. 68, 523 osiadły w pamięci,
fie bliebcn im (§ebaifttiii)Te flcbcn, daimeii, fj|ien. Aby* się
nam ta ś«ieta rad.i twoja wlepiła w te nieobacznc serca
nasze. Hej. /'oal. U u i. Łakomi kiedy wlepią sie w
szkalułę całym sercem , za nic maja swoje zdrowie i
życie, nie tylko cudze. Mun. 70, 193. (kiedy się uta-
pi;iją w szkatule). Szalona miłość , w kogo sie wlepi ,
Albo ochronił , albo oślepi. Teal. 24 b, 45, — "g Wle-
pić oczy, wzrok, w co, w kogo, feillC ^IllJClt tworaiif
Ijcftfll. Jam w nią oczy wlepiwszy, czikał wyroków
szczęścia lub nieszczęś.ia moji'JO. hn^s Dji-'. 38. Wszy-
scy w twarz króli oczy wlep. li . czcka|ąi' z p>fjo ust
wyroku swojego wesela lub smutku. •Sins Nuin. 2, 10.
Wlepił oczy w posły , przypatrując się gieslom ich. Dirk.
Ch"d!c. Itj. (Jblewa się wslyilcm , mieszisię, iż wszy-scy
przechodzący nań oczy wlepiają. Z"A. 1, 131. Nur. Ry-
cerz ten nie śmiał wejrj^-ć nań lel-.liwy , Ale wzrok w
ziemię wlepił zamyślony. P. hclijn. Jer. 267. (spuścił
oczy). Wlejiione oi zy ■ "wlepłe 0''2y, n. p. Oczy w
słup n.-> ich nkret długo wlepło stały. Julił. Td. 197.

WLEŚĆ. ob. Wleźć.

WLEWAĆ, oh. Wlać. WLEW, u, m. . WLEWEK, wku .
HI , wlanie, wl.^wanie, i to co się v\lewa ; \'ind. noler-
vlitjp, baś itiigicCfn, ber 6imjii^. — Transl. Białogród mia-
sto przy wlĆAkach 'Niestru rzeki w morze czarne wpa-
dającej zbudowane Krom 721. ad oslia , przy uściu ,
bcytll 3lllźfllljlc. Kolejne wylewy i wlewy morza, citrsus et
reruraus. Ossnt. Sen. 28. ob. wzbieranie i opadanie , wez-
branie i opadnienie , 6b(ic. — Fig. Ir. Spada przymiot oj-
czysty przez wlewek na syny, A jeśli nie przez jedne,
to przez drut^ie czyny. Za';. 10,522. lininż., (cf. spadek ,
spuścizna, przi-jście, Ubcrganfl , grblaf . Pod jakim ja to
wle^^kiem urodził się płanety! Zab. 15, 176. Nagi. wpływ,
©iiifliip. — §. Wlewek na kogo, wzd.mie na kogo, ustą-
pienie mu, zlewek, transfuzya ; baś Ubcrlaffcti , 3l61a)Teii ,
viii jemaiibfil , eesya, bie ©cffiDU. Sumę tę jemu, .nbo ko-
muby on jej wlewek uczynił, zapewniamy. Vof. Leg. 5,
757. Aby żaden nic ważył się [iretensyj jakich od za-
granicznych nabywać, sub nwliiale lakowych wlewkó-v
lub preten.syj. VW. Leg. 6, 488. WLEWKOWY , a, e,
od wlewku, cesvjnv, Ctffioilu < ,

WLEŹĆ, WLEŚĆ," V. lazł, wleźli, /'.wlezie, wlezę cz. dok ,
Włazić nicd(ik.\ 6o/(. wlezii, wlezi, wlezu; Slov. wlezt; So-
rab. 1. wazu , leżu nutż, zależu nulż; Vind. noterlesti, no-
terylesti, nolerslesti; Troa^. uleszli, ulezujem ; /?aj. vljesti,
ulazili, ylazili, vlazim , Vi<ljcsti ; Bosn. ulazili, uijesti ; Boss
B,it3Tb , B.i-fesaib , B.iasiiTb , B.iajhy . Bnojiarb , Bn0Ji3biBaTL,
BcnoJ3Tb , Bcna.73biBaTh ; — §. i i łażąc wnijść , wemknąć
się; I;erctii frierfieii, |incin hkdm. Chuda myszka do
skrzyni wazką szpaiką wlazła. A'. Pan. 20, 253. Nie
wiedzieć, którą dziurą wleźli. Falib. R. Nigdy srogiemi
brzucha zmęczony przemory Nie wlazł wilk krwawożerca
do mojej obory Znh. i. b, 181. Nar. (nigdy się nie
wkradł). W sidła wlazł. Warg. Badi 356. ('wplątał się,
umotał się, wpadł w łapkę;. Kto wszędy lala i wszędzie

45

354

W LICZY C - W Ł O C E.

W ł. O C H - W Ł O C Z E (] A.

*ł3zi , I tara leż trafi , gdiie sif obrazi. Kniai. Poez.
3, 138. (ob. \\7az , uIhzIo). <Łat'nu v^l^'źć, irinliio wy-
leić. Cn. Ad. iió. (bincin fommt niaii Ici^t, aber ipic (/iii--
aui)'l \\\»'łI złodziej w dom (lo ilauliu , aby eo ukradł.
Eruz. Jei. M tj b. (ttkn.dł się, er finbl fidj ciit, fdilit^
lid) ciii). ljd)śiiiy « len kąt wleźli , Dzikiśn)y naróil «ieloe
znaleźli. Jii' L 'Jtl. Ió7. Ł;d_\śmy sie tam z:i|iędzili , bo
roir boit yorbratigcii , einbiaiiflcii. SYlaziby i w ogień , żeby
ł;o me znano, 1 w ziemię, by go tylko nie widziano.
/■•. hchun. Jer. 400. (ukryłby się i |)oil ziemię). Gdy
ołów flire się s-kosztować ze złotem, złoto: 'NYleźwa
(dual.) w ogień co piędzej, a czyń ze mną o to. Pupr.
Kut D o b. ipoddajmyż się próbie ogniowej). — Tr. tarte:
Fieniądze same w garść czasem włażą, /'i/t/i. Sm. list.
'i, 241. wciskają sie w ręce, rróilflcii )id) iii t>it :pnlI^c.
Siedząc lat kilka w Warszawie, wlazł w długi, aż po
szyje. Mvn 08. "6. webinał w ilługi, zadłużył się; cr
fici ill et^lll^C^, licrfdulrcte iii). — Ja dziiS tańcować nic
mogę, bo mi coś w noyę w|^zło. Teot li , Tjo. naiu-
szyło mi coś nogę , fś ifi nur wai iii bcii ifiiS flcfabreii. -
Żadnym mi S|)Osobem Alwar do głowy nic' clici^ił wleźć.
Arus. (od. 2, 145. nie mogłem go objąć, pojąć, spa-
mict.ić, i6 moUti mir iiidjt tn ben Sfpf bincin. — AliUr :
Co Cl znowu w głowę wlazło? Teul. 29. c, -17. co ci
w gł.iwę wjecliało, C"ć sij ubrdało , przy«idzi:(ło , masł
uiucby. roae ift btr roicbcr in ben SiH'f fliiubrni? Przediym
był miły i [lokorny, a teraz jakieś p.nistwo wlazło mu
w głuwę. Uth liom. 4, 516. Coć się dzieje szabma ,
inożeć to wleźć w głowę ? Bardz. 'Irag. 252. Jak jej
r^z co w piowę wlezie, lo jej żulnym sposobem wy-
perswadować nie można. Teai. 8. c, 45. Aniurat, gdy się
dowiedział, źc się nań całe cbrześciaństwo gotuje, wla-
zło mu to w łeb bardzo. Biel. 550. ii. 5',t4. uniepokoiło
go, e^ (jinfl t()ni febr im siopie bcrnni. — g 2) Wleźć na co
wzgórę, cl', wzdrapać się, ^łiimiifflclłern Wleźć na drze-
wo , otrząść drugiemu gru>zki. 'leut. ÓO b, 23. l'o s[iu-
szczonej ode mnie drabinie , właził do mnie na ganek.
/■". Kuhan. Uri. i, 124. ih. \\0. Celowym na wieżę
svliźć. i przez trąbę wrzeszczeć po mieście. Teal. 32.
d, U8. Dziecię kiedy na ławę albo na siół wlezie i spa-
dnie, dwoję szkodę odniesie; bo go i faz stłuczony
potka, i ociic rózga ubije. Zani. Fusl 5, 313 i. —
/•I'/. Ir. iNa le kamienicę już wi.izło kiUanaście tysięcy
pożyczonych. Uoh. hom. 3, 312. jui jest obciążona lylą
zajiisanemi na nią długami, ift bamit bcinfłft.

WLKIZYĆ (ł. dok., Wliczać niedol,., w liczbę wciągnąć, bi-
ncin iń()len, cinrcdincn ; Yind. noierllileii, nolerseriiicii;
/^u.>s umiCJHTb , OHIlCJHTb Itacz nas wspcłek swycii
wiernycli wiiejyć. Auhc. dd. 137. Na mary mie usadzono,
Cdy w ludji pnczet wliczono. Dur. Lot. 4, 11. Nas prze-
grana wliczy miedzy buntowniki. A' /'am. i\. 241.

WLISMK, ziele, 06. kozia bródka. "WLlZAt^ się laimk.
tiiediik , 'Wlizfiąć sii^ jediiutl. , lizaniem, podcldebstwcm
się wkrailać, włudzać sie. |id) (in((binfid;fln ; yiiid vliSJ-
tile. niiteriisalire. YlisuYalife.

Wł,t)C. proM.ina włoć, ob. Prosiany 'WŁÓCE plur., ga-
ti.nek sannie do wleczenia ciężarów , cinc ?lrt (sdileiffn

8aftfn fortjubringen. Tr. Bndlh. , Boh. w lak, simyL, cf.
włoka , włoki płuj-owe.

WŁUCli, a. m ; Bok. Wlścli . (2. Wlacb . Wlasky kupeo .
korzennik . cŁ włoszczyzna); Slov. Wlacb; Cmn. Lałł ;
( Yiiid. luli , kramerjar ' korzuuiik) ; Croat. Yiali , Latin ,
Talian ; Hung. Olab , Olasz; Wal. Laliiius; Sluv. Talii-
nac; Bosn. Laliniii, Taliaiiin. Talian, ll.dian : Bott. Uta-
.liaHeui; z Włoskiej ziemi rodowity , bfr 3tnliJi!fr; Cbrb.
ber SiJalfc^e. Włosi są grzeizni, roztiopni, luzumni, zdolni
do nauk i kunsztów, ale mścis\i, zawisi.i. Oykc. Oeogr.
5, 196.

Focliodz. Wforlii/ , Włotzkn , Wiofki , włosiciyziia.

WŁOCHACINY pliir ', W.hUCliACI.NKl zdrbn. , Włocbaciny .
kosmaćmy. Cn. I li. 507. ^ 1272. 3>UfIfiii . 5>tffrn flf-
luilTcr @tivad)ic. Włucbacinki na "drzewiecb i zioładi , /S-
brue. Yolcli 50."ł Fiiirae in /olii^ , koniuszczl.i i włoelia-
ciiiki. Mwi. Ziarno podpiera sie w ziemi s\łoclia>-inkanii
koizonkó">* swoicli. ijwln. Cyr. 26. WŁOCHATY, a,
e ' o udt'. , pi'łi-11 włocliacin czyli kosmów, kosmaty:
ffljcrij) , jaierifl, rand), jotliij ; i^iai. 1. lodoyite. Włochaty,
kosmaty tt/ri lUSO. Tyrsys przygnał swe owce z capy
włocbalonii. Xii(j. Wiry. 311 — Ah . kokoszka jarz^
bala , kokoszka moja włochata, hnuii. i-^uez. 3 , 207.
Przy kokoszic jarzębalej Podryguje kur włoeliaty. Tiut.
21, 4'J. włochaloiiogi , raild)fitpitV Włochate gołębic,
pewny gatunek. Haur. Sk 127.

WŁOCHY ";j/ur., (j. Włoch; Loc. we Włoszech . kraj Wło-
ski ; ( tiuli. Wlachy ; Carn. LahoYslie ; Cronl. Lalin'<2ka
zenilya , Talianszka zemlya ; Uiing OIjsz - orszag : Bag.
Tcdianska zemgija ; Bonn Latinska zeingija . Tabanska
zemgija, Italia; Slav. Itńlia , Tahanska : Boa. Urajla;
IJerm. "Siilfdjlnnb , Stalif". (cf. Wnłochy). Włochy, wielka
pólwyspa mi^-dzy Alpami i morzem śrzóihiemnym. Iłykc.
(ieogr. 3, 196. Do Włoch worka trzeba, a dużego. Faiib.
B. I (lodróź koszluj'ij. . Alić do •Włoszech i i!o Włoch)
każe bó'» zlad płynąć Chrośe. Ow. 93.

WŁÓCZĘ, oi."Wleć. ""WŁÓCZEH-NY, a, e, od włóczenia
czyli bronowania , SOQ(lt • . Mają dawać z tychże grun-
towy starośi'ie na wielkanoc 'włóczcbncgo jm dwa grosza
[dual. 2) l.iicwskie. Wmss. Ar;. 27. WŁÓCZĘCA, i, i. %M
\) włóczenie się, wałęsanie się, lulaclwo . włokiLi ; bil"
iimiinsicbcn , .'pcriinrlif id)en , ^^ernintrriben ; B->h. taulanj,
taulka; \iud okuimotoria , gorsmotuyarije ; Ciotit. zder-
kayaiiye ; Ito.-s. THCKUTiifl , 6pox;eiiie , 6pu4LÓa , 6po4U
(cf brodzić;, (BOiOKUTCTOO gamract«(>); Litl. uhipauje.
Z włóczęgi sw'oj<'j trucizn heretyckich nanosili Birk,
Zamoj. 22. Żołnierz swobodną włóczęga zgnuśniał. Sor.
Tar. 3, 53. Cześć Gotów po różnych w Sarmai yi włó-
częKach , w Dacyi osiadła. Aur. H$l. 2 . 2 Wilołd cze-
stemi wojnami a u>tawicznenii trwng.tmi i "włuczugami
wNniszczony, przemyślał, jaki-by w- xiesl»o ku pier-
wszej zacności wydżwignać. Siiyjk. 463. B.ikałari cic
oduczy do panien włóczęgi, ilorut. 75. — i -* I'*'''
tonij. Włóczęga, i, m. et i, os^dia włócząca Me<'w/oci,
{ob. Włoka, włukiia . włóczykij); fin Jpfrumtrfibtr. ftne
jpmimtrcibninn , bfrnmjitbfnbf ^*friiMi ; Boh. powahć; So-
rab 1 po krayu (^zabacier; Caiii \laihugar, lajdr, $hte-

WŁÓCZEK - WŁÓCZKA.

W Ł O C Z K O W A T Y - W Ł O D A R K A.

355

klazhar, slilerzon , rokomavhar, /. ulazhugarza , ul:izliuga,
l^ijdra; Vinil. ylazliiiijai-, laitlraycz. slerz , slbrzar, jinle-
puli, yajilazl), paizDii , fai^li jou , manzigou, kiDlezlien ,
oki.il(ilestoviłz, okullepnik , mrazhnik. motavilnik, (/" vl.i-
zhugarza = kobieta flejtiicli) : Corn. preszkochiplot , (przo-
skoiv.ypłol . cf. prielaz , w^az cf. powsinoga), polepuh,
lepeoz, layliar; Z^dsn. bila nga, skitac ; /iof]. vukia , skilac,
skitaljz , / yukacizzn, skilaoizza , smużka; /i'oss. BOJOKlira
(zalotnik), luaTj-H-B, npa34HOiiiaTaiomiiica , ópojara , 6po-
AHiniii , no6po4Hra, pucKyHi , /. puch-yHbfl ; /ic/. npo-
xo4eHb fif. przeclioilzieńj , CMtcHiiK^, JOTura, cKiiiara,
KTO no Mipy .tojiitb. \Y/óczęga, hultaj, biegun. Wiod.
Cn. Tli. liii. Wlóozegowie , łazękowie, kraczociiowie ,
cossilires Cn. Th. 943. Włóczęgowie , liultaje. ['e:r. Ek.
48. Ktokolwiek osiaJJo.^ci p'!wiiej nie ma, w domu ro-
dziców nie zostaje , ani rzemiosła nie sprawuje , ani ro-
cznie . lub przynajmniej miesięcznie nie służy, takowego
za włóczęgę i lóźnego deklarujemy. A. Zamnj. 99. Ze-
wsząd opuszczony, włóczęgą tylko jestem. Teat. 46. c. 10.
Biegun ten Grecki, i brzydki włóczęga Nieprzyjaznym

cie wnet orężem sięga. Chrośc. Ow. 62.

Bolan.

Włóczęga , Lycopodhitn , rodzaj mchu , do niego należy
babi niur , wronicc i t. d. Kluk. Dykc. 2 , 105. JtolI)en=
mooi. WŁÓCZEK, czka, m., bronownik, bronujący.
Cn Th. 46. broną włóczący: Boh. wlaćec; Croat. ulach,
ulachiiel ; Dal. branacz, ob. "Włoczybrona , ber ©g^cr.
Włóczek , który włóczy rolą. Włod. W'ŁÓCZN'IK , a , m.,
occatoi- Marz. ^— g. W^oczink , oh. Włoka , ob. Póf-
włoczek. WŁÓCZEŃ , cznia , m. , ryba . ma pysk jak
włócznia ostry, nim okręt wierci. Sienn 517. ter Sobv=
fifc^. "WŁÓCZEMNA, y", ż. , Tward. W. 52, ob. Włó-
częga, włóczenie się. WŁÓCZENKA , i, ż , mała włó-
cznia , cin Sanjdłen , eins flciiie ganjc. Co vvygra Afer
gnuśny z trzciniana włóczcnką , Co Egipczyk uczyni z
kijem a ościenką Slryjk Turk. U. Włóczenka prze>;
sługę przepadłszy, króla raniła. Sk. Dz. 652. Rzezali się
ofiarownicy nożini i wioczenkanii. W. 5 llefi. 18, 28.
WŁÓCZKA, i s. : Boh. wlaćka; włóczenie brona, bro-
nowanie, tai Gjlijeii; (/?os«. bciokomi, cojoq>ia wlekąc,
ciągnąc; ( Boh. 2) wlaćka babie lato włóczące się pn
powietrzu, ob. Włókno). — § Włóczka, gatunek przę-
dzy wełnianej , citiC' 3lrt iiioUeueii @ainy. Pas z włóczki.
Kras. Pod. 2, 145. Obicie w brely , jeden atłasowy pło-
mienisty, drugi szyty włóczką na kształt kobierców. Kras.
Pod. 2, 128. Czyż potrzeba dla kurencyi do aKa.mitu
abo do jedwabiu przysądzać włóczki, abo do wina przy-
lewać wody? Ziot. B 'i b. Od nici, igieł, włóczki,
wstąg, jak wiele się cła płaci. Vol. Leg. 4, 559. — §.
Włóczka w winie, wada, gdy się wino ciągnie, wlecze
jak nić, boś gabciijicben bc» aSein-l Sposób na mętne
wino i na włóczkę , aby włóczka upadła na dół. Sles-^k.
Ped. 583. Gdy tę zaprawę wlejesz w wino, włóczka i
pleśń na lagier upadnie. Haur. Ek. 100. ib. 99. Te rze-
czy wino czyszczą i chowają od ples'ni , włóczki i
stęchliny , gdy w wino będą wpuszczone. Gresc. 558.
Wino gdy się obraca we włóczkę albo w pleśń, 'sed
laraża , zwłaszcza będzieli zatkany. Cresc. 347. — §.

Włóczka, pismo drobne zwięzłe. W/orf. ficine Giiriioft^rift.
Włói'zka pisać, literami ciągłemi pisać, abo jednym cią-
giem, jako predk.) piszący. /Jh^j. 69, ob. wiązane litery,
rf. stawiączka" WŁÓCŻKOWATY , a, c — oadr.. n. "p.
Wino «łórzkowale. Syr. Hej. wlekące się, włóczką zara-
żone, fabciiiicbcnbcr !s?eiii. W"ŁÓĆZI\0WV, a, e , od
włói-zki , z przędzy wełnianej . SJoHcii^ani > . Włóczkowa
robota , gatunek wyszywania przędzą wełniana , ail^jJPliatit
mit 'BoDeitijari;. Obicie włóczkową robola w kosikę. Aras.
Doś 69 Ornat bogaty , na którym ia historya włóczko-
wą wyszyta robota. Chmiel, i , 598. Włóczkowej i wy-
szywanej roboty wynalazek. Chmiel. 1,676. WŁÓCZNIA,
i, ż , (Włoczenks zdrbn. qu.v), gatunek rohatyny, kopii,
dzidy, lancy; Rug. harba ; Turc. gilet , bie CilIljC , bcr
Sptfr. Prócz kuszy rohatynę na.si mieli, klórą uwiązawszy
u łęku przy koniu włóczyli , i przetoż ją włócznią zwali.
Biel. 218. Bielski utrzymuje, ze Polacy używali pierwej
rohatyn, które na prawym boku konia wspierali; jeden
koniec dosięgał zii^mi, drugi był wsparły na łęku u sio-
dła ; a od włóczenia po ziemi , nazwano je włóczniami.
Czack. Pr. 1 , 216. Oręże A/.yjskie są, włócznie długie
grotami z obustron nkowane , kióre my zowiemy roha-
tynami. Boter 1, 198. Udarował Olo cesarz Bolesł.iwa
włócznią .Maurycego ś , którą i po dziś dzień w ko-
śiiele zamku Krakowskiego, na miejscu, gdzie biskup
siada , widzimy. Krom 65. — Prov. Złotemi włócznia-
mi wnet zwyciężysz. Cn. Ad. 871, nt'. złotą szwajcą
przebijesz, cf. złoty orzeł wszędzie doleci. — g. Bo-
lan. Grot abo Włócznia ziele, ma kwiat na kształt
języka abo włóczki, we śrzodku szeroki, na końcu wa-
zki i spiczasty; Lonchitis łancenlata. Syr. 817. ob. Ki-
wlor, bindas, śledzinnka ; ŚJifjfraiit , ©picant. WŁÓ-
CZ.MK. a, łn.,.l) oi Włóczek, bronownik. — 2) Zbrojny
włócznią, ber Sansenfnedu , SanscnfolPat. Napełnił las cały
strzel,'ami i włócznikami. Zab. 2, 585. Albertr. WŁÓ-
CZ.MOWY, a, 8, od włóczni, ganjeii = . Włóczniowy
dzierżak, włóczniowe drzewo, trzonek = WŁÓCZ.MSKO ,
a, n. , 8an3cnfttel, SaiijcnDaiim, ganjcnftoct. Bandik. WŁÓ-
CZNY, a, e, do włóczenia, wleczenia; jiebtuir, fiilcpp=
luir; Croal. ulechlyiy ; EccI. B.ia<iHua , b.icmhhiI , B.iaiin-
Te.lbHUH. — Włóczny, włóczący się, tułacki ; Ijeruill'
jicbciib, benimtreibcriffl) ; Ymd. okulmoilai, okulpleihu ,
potepzlien. — §. Włórzny, włóczniowy, z włócznia. ?nil=
jen = , SpErr = . Piechota włóczna. \'ol. Leg. 4, 184. —
\. Włóczny, włokowy, od włoki, .'ijnDen = . "WŁOCZY-
BRONA, y, ż. , ob. Włócztk, ter 6i]gCV. Począwszy od
staruszka włóczybrony wołka, Aż do pstrego co m<Uki
pierś smokcze , koziołka... Zab. 9, 560. Ej.ffym.
"WŁÓCZYDŁO , a, n , narzędzie od włóczenia: Boh.
wlaćidlo; Cront. ulaka = brona ; EccI. BJaiH.lO , mcmi mto
B-iehyfB , B0.10KI , ein 3if^in(łniinfnt. WŁÓCZYKIJ, ja,
■m , tułacz , biegun , powsinoga , vyłóczęga . cin A)erum=
ftrcit^er. Czarnoxieżnik ten. szalbierz, włóczykij Indyjski,
circulalor. Chmiel. 1, 1149.
WŁODARKA, i, i., WŁODKOWA, y, :, WŁODARZOWA,
y, i , Yolckm. 1086, włodarstwem się trudniąca, lub
też żona włodarza , bie SKesjcriiin , ^Soijtimi , >3au^»ogfinii ,

45'

056

WŁODARSKI - WŁODARZYT..

W t O I) A n Z O W A - WŁOK A

$of»pgtinn ; Sorab. 1. nuknicżarka, ( d' nukać); Ymd.
|iri$t.iuiiiza, puflouskn gospodjrnizj , lli)ie(i(lL-riz3 , nia-
ja«a ; Croal. !>paiiicza , (rf jespan) W/oilarzMwa , w/od-
ko«a. viUica. Mąi-z. — 'g. Włodarka , vł/;u);irka , v\ład-
czyni , pani , panująca . bie ^crriim , <)errf4'erinii. Błcgo-
slawiunaś ty między nicwiaslanii , przciiiepukalańsza wło-
darko! Him. ham. 'l'1'i . iM:ilko , pannu . wfoilarko! ló.
'IZO. WŁOUAItSKI . a, .-. od włodarza, SDJcijcr = , 9)0^1 s
Slov. ur:idnic/.ski , (c'f. iirzednic-zy , ralajsk: i ; lioit. lipil-
KaiUHiiH , npiiKiiiuii>ieci;iri. Włodarski urząd . wiodarskie
urzędow.tnie • WŁODAliSTWO , a, n., słodowanie, Mi
Sofltcnamt, ^ie 9>i'i]teu ; {iJoh. wladarslwj posesya , dzie-
dzina; Slov. wład^lrsiwj iluio , zprawowanj , władarslwj
przcłożiiislwo) ; Iloh. ralai;c , ratege , {ob. R;itajstwo} ;
.<tav uradnicstwo , (cf. urzędowanie); \'ind. prislaunia ,
pristaiiiiikuvanje ( el'. przyslawsiwo ) , savkasnia , nanie-
slnia (06. Nariiiestni(>twoj , shupania , sliupanstvu , (cf.
żupan). Włodarzu oddaj liczbę włodarslwa twego , 'abo-
wiem już więcej nie będziesz mójjł władnąć. Sk. huz.
35i Luc. 10. — ■§. Poświęćcie bogu narody, i wszys-
tke ziemię włodarslwa j''^o. ł Leop. Jer. 31, '28. (wła-
dzy jego ó Leop ) ; wł-idania. panowania jego, Jperricbnft.
WŁÓUAHZ. 3. m . "WŁOUEK , dka, w., zdibn., duzor
folwarku in;>jaey, urzędnik, starosta, dwornik. Cn. 7/i.
178. el l-27'2. rataj, przystaw, podslarości ; litr Wit1)tX ,
Sernjoltcr, Soijt, .viiits)0(jt , 3)prfiipflt, $flu3<.'pflt, (cf. wóji);
Uoli. wladar (<po3esor, posiadający, wielkorządca), ra-
lagnjk , rategnjk , śatlnr icf. szafarz); Sorub. I. nukniczar,
nuk, ( c(. niikaćj; Cirn. pristavsliek , inajer, vavpet ;
\'i.i(/ inajj: , pristauiiik, oblaslnik , oskerbnik , nasto-
inik, saykasiiik , oblastuvauz, shupan f cf. zupaii , ef.
pan), ferballer; CronI' spin , (cf je»pan) ; Hung. ispan;
liosn. sgjupan, koi iina poingnu od sgpijie ; Ou'. obs-
sluxevnik; fi o s ,. noceibt:Ki^ .oi. Sieło, sioło), npnKamnKi ;
£1 c/. npiicraBiinKi , .lOMOcrpoiiTcit . ckohomł , ynpaBU-
TCib. VV('/i.ui. włoil.irz, włidek. Mai;z Gdy się polym
dla swej niewierności Włodaiz od dworu onego oddalił ,
pan jego chwalił przemysł, szafarza tegoż nieprawości.
Nie i^. z dóbr jego chytrze sobie galił , I ze go na nich
długi cz.is szkodował, l^.ecz iż roztropnie nędze swą ra-
tował Odijm. Sm. i C \. Lepszy mąilry złodziej , niż
głupi włodarz liij<. .\d 33 ''liMt duminitt contra iuum
yladanuin moii) it (jwieulionein , vl,idariui teneulur se cum
tex teslibus fspwynie. Vot. Leg i, 5'J, a. 15-47. Żle się
dzieje z pa.icni, którego włodarz uczy A7ujt. Ilośl. 3,
.■^7. I iirzfpłaci-ii tej nauki). — Włodarz, wój! wiejski;
ber Doriif^iilj . Itorfri^iter , iSiiilje. Apnd ilndarium srul-
lelum e tli fum citalorium jir^poii^.tur. \'ol Leg. 1,31,
a. ł.')l7. — ^. Ijeiicraliiit : Włmlarz , włjdnacy , wła-
darz , włsdita , p.inujący, p:m ; bfr >)frid)fr , t)CX ^CX:.
Który przystaje a przyzwala karaniu, len jest włodarzem
serca swego. 1 Leop. Piov. 13, 32. ipani'in serca swe-
go. 3 Leop. ). Włodarzem sie siinego siebie nazywać ,
pokora ŚA'iet.i nie dopuszcza. Pim ham. 3i3. WŁO-
UAKZYĆ. WŁtMtARZOWAr,, WŁOUOAAC, ci. intran.
niedak. el canuii . włodarzem być, włodirslwem się tru-
dnić ; Soflt \ąn . SWfccr ffcn , leitt^fcbaiifii , bit ffi!rit>id?aft

fulireit ; (fioli. wladariti władać, panowad); Cam. verdę-
vam , Verdim ; Hag. dvornikovali , (cf. dwomiki ; Sorab.
1. nukniczuyu , nuknicz^ru , ( cf. nukać ^. Wolałbym
włodarzować , niżli tu być królem. Put. Arg. \)i. Ud-
daj liczbę włodarstwa twego, bo już więcej nie będciesz
mógł włodowae. 1 Leop. Luc. 26, %. Czmi liczbę t wio-
darstwa swego, a już 'podź, bo już « lęcćj rząilzić , ani
włodować nie będziesz, /lej. /'o>l. M m m 0. Oddaj
lii'zbe włodowania twego. W. Pod. Mn. 31(3. Już wida
boża następuje , włodowanie i szaf^rstwo położyć, i licz-
bę uczynić rozkazuje. Palib. 0 5. — '§. \Vłudować ,
władać , panować ; berrft^eii , rfjicrtn. z śmiercią Kolo-
inaiia , królowie Węgierscy w Kusi włodowanie "^we
utracili Stryjk. 221 — jź Włoduje , wujski żywot wio-
dę viilic', lin. Syn. 924. fili £Miirlil'cn (iibrcn. WŁO-
DAHZOWA, ob. Wład.irka WŁmUAIiZOW.NA, y. ». .
córka włodarza , bie SJpflt-itodjter. O .M..ćku . .M.-cieju !
nie swej równi poimujrsz . in"ja dziewka włodarzowna,
a lvś prostv cl,ł..p' Hyi. Ad 52. WŁOUEK , i \ cb.
Włmlarz. — 2j Włodrk. Włodko. Nar. 5. 2.i. Wiud.. oh.
Włidysław. WŁODZIMIliKZ , ob. \Nł3domir.
WŁOG.M^IZNA . y, i., u koni toż , co u ludzi podagra ,
gify kori ciikolwick postoi, na zadnie nogi narbii-ianje ,
aż się w biegu zagizeje. htuK Zw 1, 200. ber ©potj*.
filie Cńbinuiifl iii but ^liitterfiiPcn btr %^(tit. WŁOuAWY,
'WŁOGATY,. a. e. — o adu., \Vłogawy koń, na poślednie
nngi upadający. Włod., (CinJ. poslupiivauz , poslopavez ,
Yftdlobodez); włog.icizne mający, mit ?im 6pnH) b^fcoflft.
Pode mną, bola ludzie! ledwie pstrosz włoijawy Z No-
wego Świata zajdzie do starej Warszawy Zab. 12, 168.
ZabL Mój UW bożek Apulo, za usługi krwawe llał mi
w nagrodę szkapsko Pegaza włogawe. Dar. Uz. 5, 142.
— WŁOK, u. m. ; {Boh. wlak . smyk gatunek sannie
iob. W/oce I. chobol , (cf ciiobol) : Ca}n. vlak ; hotn.
vlak, mresgja . preiiliji; Croal. ulak, (iilika octo, brona);
(Vtiid. sadiiji vlick • odwód, l\lnastr^żj; /ios<. BUiOKy-
Uia : Sur. fiilde , flarfcr iinalor tnariiius); sieć, którą
na stawie albo na małym 'jez.erze łowią ryby, zuwią
włokiem. Creic. 043 eiii 3iidfl'trn , Siirfflarn. fin jtftlier'
ntf. L' nas mały niewód nazywają ułukieiii ; słusznićj
przecież ta sieć włokiem nazwana być powinna, którą
Niemcy Surf^nrit nazyw.tja ; s.eć nieiii.iłj , w kręgiel ro-
biona, hluk. Zw 3, 213. Podobne jest królestwo nie-
bieskie włokowi zapuszczonemu w morze, który wszela-
kie rzeczy bierze /iadi. Mat. 13, 47. WŁOKA 1, i.;
{Ross. BOJOKi kraina międzyrzcczna , 1. j. między dwie-
ma spławneiiii rzek:imi) ; — włoka ci\li trzydzieści mor-
gów. Lesk Mier. 2.22 Jak. htm. I, 5. Gdy wyciągmosi
sznuriiw łrzydz;eści wzdłuż, a trzy pof^rzek , ui'zmii raor-
Hńw 30, albo włoka jedna r;(irJt Pr 2, 200 bit ^ttft
1'illlbe* , (o4 Huba). Włoka roli, w Mazowszu, w Li-
twie ma morgów 30, prętów kwadratowych 000, albo
y wężysk, albo sznurów, grepno. Cn. Tu. 1272. Whi.
Włoka ji-st Pruska miara, przeto ją też zowią Chełnitń-
ską. (iii^p Ceom. K 2 b. Włoka Mazuwu-cka mniejtta
niż łan, więcej niż czwartą cześi lą. Cn. Tb. 1272. Ł»n
czyli trzy włoki. Lesk. 2, 27. Jak Mat 1, 5 Łan i

WLOKĘ - WŁĆKN 0.

WŁÓKNOWATY - WŁOS.

357

wloką niczem się od siebin iiio róinią, tylko nazwiskiein,
i co w niektóry<'li stronach u n;łs n.izyw.ijs w/oką , to
inni zowią łanem Zah. Ueom. :ł9C, ( oh. .Łin i. WIdka
tym Sie róznifa od łanu, że włok;i od rolojczego włó-
czenia, różni się od s.idziby niezarobionej pola. 'C:irk.
Fr. 1, 2'20. Włoki były zarobne pole, łany zaś do za-
roiiitMiia hjły [irzeznaczone. ih. 2i5, (cf. półwłoozekl. —
§. Włoka albo «łi>ki , naczynie de [iługa, gdzie kółek
nie używają. Cii. Tli. 127^; .saneczki pod pług. Włud,
ob. Włóce, i>it ^■^łjlitflfi^lcifc. — §. Włoka, i, m. et ż ,
włóczęga, włóczykij, włukila , poivsinoga . tułacz; eitl
^criimjic^cr , cicriimftrcidier, .cerumtrcider. Włoka j.łkiś nie-
pewny, pijak, zwadca, w.^zetecziiik. Pjt Jow. 121. Czy
sie ten włoka do niej do prawdy przyczepił? Ti eh. S.
hi 109. WLOKĘ, ob. Wlec. W.ŁÓKIENKO , ob. Włó-
kno. •WŁ0K1T.A,'*W.Ł0KIE1A, y, i, włóczenie się, włó-
częga , tułaczka , tułanie się ; baś .CCniinjicDcn , .SjCfllllt'
trciben, ^cntmftrcic^CII. Uprzykrzył » im się tęskliwe żeglo-
wanie i włokita. Strijjk.91. ismierć raczej niżeli tę zbro-
dnią woli , woli po świecie włókietę. Hot Syl. 77. Drugi
czasem umyślnie wojnę wlecze długo, wojsko znudzi
wlókitą. Pot Poez. 688. Kto niesprawiedliwie sąd ru-
szył, i ku włokicis niewinnie przyprowadził, nua winę
zapłacić. Stal. Lit. 160 (cf. przewłoka, odwłoka, zwło-
ka). — §. Personif. Wfokila , włóczęga, włoka, włó-
czykij, powsinoga, wszędybył , !ułacz ; eiit ,Cjcnmijie^er ,
^crumPretdjcr , §)eniinlvciber. Wlokitowie maja_ żywot pań-
ski i cygański; p,iński , że nic nie robią; cygański, że
się włóczą po świecie. Dwór. G 5. Przybył leż szatan,
którego pan spyta: A tyś zkad przyszedł, piekielny wło-
kita ? Cliiofc Job. 1. WŁÓKIEN.NY, WŁÓKM.^NY , a, e.
z włókna, od włókna, przedzowy ; ®aru = , ait'3 @aril,
©C|pinnf} = . Bndik. WŁÓKNISTY. WŁOKiMASTY , a, e,
— o adu., mający włókna. Wii)d., pełen włókien , fafc'
rfg, »oU gafnii, 3'if^rn ; Boh. wlaśaniekowaiy, pliy wbi-
śanićek , (cf. włosisty^ ; Carn. sentjay ; Bos?. bojokhii-
CThiB, MOqKOBaTutt. — Bolan. Włóknisty zołvie się t''n
korzeń , który tylko ma same włókna , fihrosa. But. A'a>\
50; cały z delikatnych fiber złożony. Jund:-. 2. WŁÓ-
KNO, a, n., WŁÓKIENKO. a, n, ilrbn , wszysiko co
się niciami ciągnie, włóczka, przędza; ®arn , ©cfpiiift;
(Bosn. vlak , vlakno od lanna ; Ilal. fjocco o fil di Imo).
Włókno konopne albo lniane, Bndlk. Włókno wyrabiać.
ib. — §. Włókno na lnie, konopiach, ziołach, drze-
wach, łyczko cienkie, żyłki, nilki ; SrtlCnt, ^ilK'''" - ®f'
wcbc , ©cfrinnft, romani tic 'pffaiijcu tffteticn , iinb fid) tia=
riil aujlóffii ; Boh. wlakno, wlakenec, ćraeyrz , orney-
rićko , wlaśanj , wlaśanjćko, (cf. włosie); Soruh. i. wu-
kno , (wuko łyko); Soi ab. 2. lokno ; Coni. loknu , flase,
flasena ; Bos.i. bo.iokho. Włókno, fibra, składa sie z naj-
drobnicjszNch cząstek ziemnych spojonych klejeni roślin-
nym. Boi. Nar. 10. Włókna na korzeniu, fibrillae,
sprawują istotną wciągających naczyń powinność. Jundz.
2, 5. Dźbła lniane w wodzie tak długo moczyć, aż sie
Mgniją , iżby skóra czyli łyka jego , albo jak drudzy
lowią , włókna od drżenia odew stały Cresc. 180. ^^oze-
hni na włókna; Ross. MOTajiiTb , HSMOMajHTb , jetinfcrn.

Włókna roślinne, skelel roślinny. Ś>iiad. Chem. 1, Ii55.
W ciele zwierzęcym myszki dwa włiikn giliinki składa-
ją, z których pierwszy czerwony, miękki, do porusze-
nia łjcny, miesistcmi mli^czkami zwany bywa. Krup. i,
1. Włókna in cutc , carne, inldinis, viscerihin , recine,
łransuersae et obliijiiae, mołiii seruientes. Cn. Th. 1273.
bie gi()cr!i im fbicrtftiteii Sórpcr, — § Włókno , ()ajęczy-
na , SpimiciueDcit. Pająk z siebie wywodzi włókna, fr.
— § Włidioo ia!aj,nce , babie lato, ś. Marcińskie lato;
jliijcnber ©oiHiiier, niter SBcibfr Somiiicr, fo iii ber guft
Cenili! fiifiit; lli.l^. wlaćka. WŁÓKNOWATY, a, e, — o
adv., na kształt włói^na, iiiic gafcri! , cf. włóknisty ; Subst.
Włóknowaiość. WŁÓKNDWY, u, e, włókienny, od włó-
kna ; ®cipinnft . ©arn = .

WŁO.M, u. m., włamanie, gdzie sie %łłiinnno, (oppus. wy-
łom); tai 6illfcrccI)ClI , ber 6ill&r!l(& ; Yind. vlom , noter-
lom. nYŁO.MIĆ, ob. W/amać

WŁOS, a, m., Włosy plur. ; Bok wlas, (chlup pilus , vU-
lus , chlaupek pUus. źine pilus , o6. Włosień) ; <S/oi>. wlas
capUlua , chlup, chip piliiĄ {o4. Chłupaty,' Chlupaczki) ;
wlasy, śtice com't ; Sorah. 1 . wósz ; Sorab. 2. losz ; Carn.
iSs, (diaka piliis), V>nd. lafs , l.ifsi ; Croat. lasz, laszi ,
kosza, kosze {ob. Kosa), kustra (cf kuzdrać się;, diaka
vil!us, pilus; Dni. ylas.s , pram , vlaszi , kosze, kossa ;
Bosn.ylis, kossa, vhsi , kosse, dlakka ; Bag. vlas, vla-
si , (dlakka pi/us) : S/ai--. diaka . ylasi, kosse; fto.«s. B-iaCŁ,
BO.iocł ; t:cd. BJiiCŁ ; (cf. Otffricb vl;)hs , vahs ; cf, Germ.
8Ia(^i3 = len ; cf, Graen. kdaio^- hirsutusi cf. Lat. vellus,
yillus, cf. wlec. wlokę); — włos, iai !^aar , bic ^aatt;
włosy, i:e ^aari' , bai .^a.ir , (cf. w Fosie). P/li , włosy,
znajdują się pospolicie w wszystkich miejscach ciała , a
osobliwie na głowie , gdzie najdłuższe ; są to okrągłe ,
długie i lochowate części , klpre sie korzenią w skórze.
Kirch. .inił. 12; są to cienkie i dielikatne nitki , które
w skórze mają swoje korzenia. Weji-.h. .\nat. 60. Włosy
są to małe rurki , w skórze korzenie mające , na dwa
gatunki, długie i krótkie się dzielące. Knip. 2, 11.
Włosy różnego galui;ku, są najpospolitszym okryciem
zwierząt ssących. Zool. GO, 'cf sierć). Wło.sy na brwiach,
włosy w nozdrzach , włosy w loiiie nizko. Cn Th. 1274.
Włosy pod pachą, qif. v. Włosy wyrywam maścią, ży-
wicą, kleszczykami Cn. Th. 1274, (cf włosówki)." Wło-
sów wyrywaniu służąca maść, dropax. ib — W szcze-
gólności włosy na głowie u człowieka, bie ^anrc, ba3
^aai, baś i)miptl)aar. Włosy głowę zdobią, choć się
niepotrzebne zdadzą. Sk. Aa:-. 468 b. Konstantynus ce-
sarz posłał do Benedjkta runo albo włosy pierwsze sy-
nów swoich, na znak, iż jego oni synowie za ojca bio-
rą , którego upominania słuchać będą winni. Pim. Kum.
10, {ob. Postrzyżyny, mianowinyi. Duchowni przez ostrzy- .
żenię włosów panu bogu poślubieni bywają ; strzygą wło-
sy na podobieństwo korony, (cf. plesz); a im na wyż-
szy stopień godności wstępują , tym więcej włosów uci-
nać powinni. A'«c;. Kat. 2, 614. Strzygał Absalon wło-
sy raz w rok , bo mu ciężały. i Leop. 2 Reg. i i, 26.
U kogo długie włosy, tam niewiele rozumu. Sak. Dusz.
117; Slov. dluhu wlasi , kratki rozum. Białe głowy dla-

358

WŁOS.

WŁOSATY - WŁOŚĆ.

tego wfosy dfugie mają , ie u nich krótki rozum. Sak.
/'robi. 7 ; {Croul. Proi>. Itna seria laszi du^je, Kraiku pa-
met , mnogo tunel. U niewiasty (l/ui;ie w/dsy. ;ile krótki
ro7.um Żeyt. Ad. 2Cfl. Hys. Ad. 10. \\7osy iHugie, ro-
zum krótki mamy, W waiiie rzeczy próżno się wdawa-
my. Uiel. S. N. 9. Włosy kędzierzawe , kręcone , (ob.
Kędziory, cf kosy). Najady z Dryiid:>mi cliodzi/y po
lobie W p;<rrie, włoś rozozoolipjiiy puściwszy po sobie.
Zebr. Ow. '209 (znak żałoby) • Wdowy po śmierci me-
xa r*a wloiy , szlocliaja , czynią wotum z żadnym już
nijcdy nie pr2cst;iw3ć mężczyzną. Teit. t'8, 1 Tio. (wyraz
rozpai.'zy). Złodziej na skórze i na 'włosiech bywa kaian,
t..j u pragi rózijami weźmie chłostę, a włosy mu na
wierzchu głosvy w czuprynę za^ją^ą ; bo w ten czas
gdy to prawo slanowionn, Sasniiowie dłuijie włosy no-
sili, przeto złoczyńcom włosy na wierzchu yłowy wią-
zano i gohino , dhitet;o, aby ich I idzie- znah ; ale iż
dziś krótkie włosy noszą, tedy miasto wło-^ów ucho zło-
dziejowi urzynają, aby go znano. SiCifb. Siix. i70, (lA.
Szelinuwać, bezecnió koi;o). Potrzeba Wac Panu łeb co do
w/osa ogolić, czarna kuro przyłożyć i krew' z nosa pu-
lcie*. Tent. 52. b, 41. (zwaryownłeś . oszaliłcś, do iziib-
ków z tobą) — Za włosy targać, rwać, bec ben ^aax(n
}tet)en. Ilwanic, tari-anie za włosy; lioss. BOiOcnHna ,
Bo.iocHiioiKa , (ob. Załebki , targaniec , taniec, czubek).
•SV,-,v. Kile sa póni zwad/i , inusś sa sedhici za wlas ru-
wii(; kiedy się panowie wadzą, na poddanych włosy
trzeszcza. Włosów upadnie na głowie, alupecia. Cn
Ih. 1273, Uib. Włosopad). Włosów lezienie czym le-
czyć Sienn. 547, {Sorab i woszow zlezeno ; EccI. BJa-
coTO'iecTBy'H) , B.iacoBi naAeiiietii 60.1*3 Hyio , Giuec.
Tinjoo()oiui\. Włosów na głowie noszenie ; strzyżenia
kształt. Cn. Th. 127-i. (cf. fryzura, czub. czupryna, lo-
ki). Włosy mają być niezhytecznie długie , nie mają
czoła zakrywać . nie mają po ramionach trzpintać , ale
coby je mógł słusznie nazwać strzyżeńcami albo włosa-
mi inezkieiri. Eraz. Ob. u. Zbierać włosy u fryzera ,
|)rzycinać czyli przystrzygać włosy. Magier. Mikr. Ten
człowiek, co' mi włosy na głowie układał, musi często
swoję żonę za głowę largarf; bo i mnie ciągnął, jak ko-
nia za grzywę. Teat. 51. b, 55. Włosy w górę przy-
piąć grzebieniem, ib. 19. c, 5 Włosy ubo warkocz skrę-
cony W' kłąb , czubaly, ob. Chochoł. — Włosy przypra-
wn'.', n'i. Peruka; li'th. wiosenka, wlasenkar perukarz ;
l\a(j. YJasuglja. — Włos jaki kto ma, co do farby, n.
p. siwy włos I siwizna , graue^ ^aar, (cf. rudy, rusy, ry-
dzy, hsowaty, rysawy, brunatny, śiniady, smiady . Zył
jak żołnierz w trudach krwawych aż do sędziwego wło-
su tego , w którym go śmierć zastała Dtrk. Chodk. 32.
(aż do sedziwości, zgrzybiałości). Prov. Siu' Każdi wiis
różno sa geżi ; każdy włos różno się jeży ■ niezgoda ,
jeden sasa , drugi do lasi ; niesforność. — Btl woli
bożi!j , nie spadnie wlot z głowy. Wad Pan. 49. Ani
mu włos z głowy nie spaiLnie. Patn. 85. I , 683. Bi'2
twojej woli , i włoł spaść z naszej głowy nie gotowy.
Kam-. Gd. 296. B<ig nas prowadził tak . ie nam 1 włos
t głowy nie spadł. Warg Radl. 16-'). (bez najmniejszej

szkody, bez szwanku, bez straty). Pan bóg mię ucho-
wał, żem między dwoma wadzącymi się włosów me
postradał. Boh. OssrJ. 53. — Wstają iiii włosy, jeża ,
się , zjeżyły się , bis f»aare ftfbcn ju StrflC. Ej ej ej
umieram! włosy mi wstają na głowie. Teal. 27, 107.
Przebóg! serce we mnie bije, Włosy na głowie powsta-
ły , Już od strachu ledwo żyję, I drżę jakby hslck cały.
Tcai. TiTi. A , 07. — Włos gęsty. Cn. Tn., ( cf. kudły ,
kudłistyj. Że króli wprzód o'.ruła, polym udusiła. Kry-
minałów jak włosów na głowie nosiła. Jabt. Tet 1U'J.
(bez liczby, co niemiara) Więcej ma długów , niż wło-
sów na głowie. 31in Hyl. 3, 551. Wimen i z włosy,
winien duszę i z ciałem, antmmn debet. Man (po uszy
w długach . — Włos, rzecz cienka, słaba, vb Włosek;

ein »a.ir , fin $ńtd)cii , SambDl ber Jiimibf ii , Jciiibtit . ber
©imddic. lak 'fincrnie bdi z procy, że też 1 włosa nie
chybili. 1 Leop Jud. 20, 16. (^ni najdrobniejszej rzeczy).
Z procy kamicnii-in bili do włosa, ani chybiali. Budn.
Jud 20, 16 Boski wyrok nie chybi i włosem. Zub.
13. 507 Z'iW (ani tyle, bynajiiinieji. Nigdy sprawiedli-
wości nie od>tąpił włosem. Pul Juw. 52 — Nie masz
mieć tu co ni pieczy , Bo włos trzyma ludzkie rzeczy.
kmit. Tr. li i b. (słabo stoją) Zęby wiedzuł, na jakim
tiraz jego zdrowie włosie. I'u(. Arg. 39 (na nici wisi).
Niegodzi się rozpaczać wcale o swym losie. Fortuna
może błysnąć, choć zyi ie na włosie, 'leai. 51, 61. —
O włos. o mały włos, cf. 0 śpilke, um ein Jpaar; lion.
M}Tb , tyih lyTb. Królestwa swego nie raz o włos nie
zgubili. Uirk o Exorb. 32 O włos żem w piińslwa
cz;irnej Prozerpiny nie wszedł. I.ib. Hor. 50. Otw. Uw.
275. O włos mały żale go i łzy gorzkie nie zalały.
Past. Fid. 100. Jagieło na polowaniu o mały włos w
Krzyżackie zasadzki nie wpadł. Krom. 481; parum ab'
/uil, guin . . . . Pomorzanie zamek Santocki o mały włos
nie objęli. Hrom. 120; ipeiie). Dałem ja jemu! o ma-
luteńki włos żonę jego wdową nie uczyniłem Teal. S8,
120. — i^. Włos na skórach, na futrach, cf. surć,
maść; Hi .paur nuf ciiiem gcDe, auf cincm ^kljf. Wy-
wróconym włosem do góry kożuch. Teat. 11. b, 94.
Pod włos głaskać, czesać, oppot. z włosem, ffndlk.
Włos na suknie . ob. barwa na suknie. — §. Włos w
zegarze, sprężyna; bie lliinitie , bif 'ict<tx ill ber UblŁ
Bndtk. — §. Dziory w nogach lOwią włosami. Haur. EL
138. iióifit iii ben JuSen. — g. Włosy złote, ziele, i/jf-
lum Tr. Bndik . bit' Siiiiinfliffrf , iBccrmfItf. WhOSATY.
ob. Włosisty. WŁOŚĆ, "WOŁOŚC , ści , i, klucz wsi.
wsie rozciągłe z sobą się stykające jednego pana ; < Hott.
BOJOCTb powiat , ziemica ) ; ttne &tT(dte )u(ammtnb>in jctt'
ber tanbfluter , etne .ccrrfdjaft. Insza wioska, inszi całe
włości. Insza kmieć jeden, insza dwieście albo lrz\stł.
Opal. Sut. 41. Śliczne włości Franknnii . kędy się wię-
cej wina rodzi, niż mleka. Btrk. Exorb. U b. ( niwy, po-
la). Słyszs to od ludzi wiary godnych na ukrainacli
Polskich, także WolMiskich włości.icli 1 Podolskich. Lil
Kum a 4 Połowcowie nie przestając wołości Buski'
plondrowali. Stryjk 172. — Cenerat. /ig. Ir Włości
dziedziny, posiadłości ; 9(fiptbiimtr . :perTiil^a'I(n. Tego

w Ł o Ś C 1 A N' 1 N - WŁOSIEŃ.

W Ł O S 1 E N 1 E C - WŁOSKI.

359

co w swej mądrości stawił niebieskie włości, Chwalcie.
liyh. Ps. 'iii. Bóg Izraela obraJ pized inszemi , I uczy-
nił go włością s»ą na zicuii. / Uchań. Ps. 105. wła-
snością s"!! , pańslwcni swym. — ''^. Odpowiedział pa-
chołek z Lilewska, iź ta wołość , która owies widzie,
nie mogła tu dzisia dociągnąć!. Gorn. Dw. 202. WŁO-
ŚCIAMN , a, m, rolnik, ziemianin; 8(^Il^llIalUI , Sflt^taiicr ;
Croal. zrobśr, niiK. W rndt. icńsh. Wł.i >Ś('.IAi\KA , i,
{inc oom £anbc, ciiip ScIMiniicrinn. WŁOŚCIAŃSKI, a, ie,
od włościanina lub od włości, fianbmaiiiiś', 8niibgut'3 ' ,
8aitb=, Idntilid;. Kobiety włościańskie. Peiz-. Lek. 125.
(ziemiańskie, wiejskie). Choroba ta nie włościańska w
rzędzie opisanych dla włościan chorób niiejscaby mieć
nie powinna, ib. 2, 5. Włościańskie pułki. Zimor. Siei.
252. WŁOSEK, ska, m., WŁOSECZEK , czka, hi., zdrbti.
rzeczw. włos* baś §iird)Cti; //o/i. wlasck ; Soroi. 2. loszk ;
V(nrf. lafiz. dyakiza"; Cant. lashke ; Ross. bo.iocokt, ; Ec.cl.
BJacOK'5. Niewiasta, gdy włoski ulrefi, twarz pofarbuje,
zdaje się coś gładkiego . a . . . . Pelr. Ek. 9. Ani wło-
ska u niego siwego. P«j7. Fid. 292. Złotu po^dobne
włoscezki Groch. W. -360. — F;g. Phraat. Nie dałbym
za to jednego włoska. Mąez.; (pili non facio, cf. szy-
szka , złamana babka) Ja go za jeden włosek sobie
nie wazę. Birk. Exorb. DA — Jak prawda * gdyby leż
na włosek chybiła, to.... Zabl. Zah. 72. {bynajmniej,
ani tyle). Wnet na cię tak widirownym językiem po-
wstano , Że też o mały włosek źaglów nie zdrapano.
Biaź. Tium. C 4. (już już). — iNa włosku, słabo, nie-
warowno. Cn. .4(i. 3ia. (na nici, n.i pajęczynie). Wszys-
tko wisi na włosku, Samsona są włosy Swiadkii^m. w
których zawisła moc i szczęścia losy. Miń. liyf. 5. 55 1 .
Zycie tylko na włosku wisi. Perz. Lek. MO. Wisieć na
jednym włosku. Lach. haz 1, 4-70. Na cienkim włosku
duch został wiszący. Buidz. Trag. 228. Mój żywot na
Tiłosku sie dzierży; in duhio at. -Mafz. Pendel. upe e.c-
tremn vi:a ejus\ na włosku się dzierży żywot jego. j.V ,
Picfligata laletudo , zdrowie zeszłe, klóre się na włosku
dzierży, ib. — g. Botan. Włoski panny Maryi , ziele ;
Boh. netjk ; Sorab. 1. murska ruta; Cnin. fershflj, ob.
skalna rulka. Włoski panny Maryi złote-, Wieiowłss,
odtantum aureum. Cn. Th. 1237. gTaitCliltaaifaril , 3)fllllB=
^aar, gmiifiibnor. WŁOSIANY, a, e, z włosów, (ifircii ,
von §nnr>; Boh. wlśsany: /ifo's. B.iacflHuii , BO-iocasiHhin.
Włosiany. z włosia. Cn Th. 1275. Sila włcsianc. Wiel.
Kuch. 428. WŁOSIASTY. a, e, — o adv, włosom po-
dobny. Cn. Th. 1275. Włid, banmrtig, 'garnie. "WŁO-
SIE, ia', n., collecl., włosy, mianowicie służące do ja-
kiego użycia, ^nare , Ajaararbeit. Sita z włosia końskiego
I robione do przesiewania mąki. Wiel. Kuch. 428. — §.
1 Włosie, ia, n. = WŁOSIEŃ , nia , m., włos długi mocny,
i n. p. koński; (Boh. wlasyna, żjńe, Yind. koinska diaka,
i lafaniza ; Bosn slrunna , ob. Struna). Mniejbyś jeszeze
I lękać się mógł miecza na cienkim włosieniu nad głową
I uwiązanego, niżeli chłopa głupiego, który daleko cien-
1 szy rozum ma, niżli on Damoklesów włosień. Star. Ref.
I 78. Ostatni ratunek konia spleconego zawleczenie wło-
sienia , i tak długo onego nie wyjmowanie , aż sam wy-

gnije , i rana się wyczyści. Lek. Końd\ 53, ( cf. fonta-
nela , upusi ). Z pomykania włosienia w zawłoce liywa
boleść koniowi. Cresr. 529. — g Włosie . włosieii u
wędy, wędna nić, bie 9IngcIiĄmitr. Na "szczukę trzeba na
łańcuszku wędy. Włosień i konop' zębem iilnie wszędy.
Bielaw. Myśl. F i i j — '>). Włosień , •WŁOSIEMEC ,
eńca. ?«., WŁOSIENICA, WŁOSIENNICA, y, ż. , tka-
nina z włosów , cin .s^nnrgcnicbc , ciii .Cinartud) ; Boh. źińe,
(cf. wl^.senka; Rag. ylasuglja = peruka; Buli. wlaśenj
wlaśenjcko włókno); Eecl. B.iacanaa . n.iacfiHiiuH ; Boks.
Bjacamma , BCiocaiiima , bojIOchhki; tniaiiowme koszula
włosiana pokutna lub żałobna, ciii IjOflniCu 33iip^cmbc ,
Jraiicitciiibe ; Dal. bdy ; Boss. n;iaxTa , (cf płachtd). Roz-
d.".rłs7y odzienie, oblókł sio w włosień, i pł;ikr.ł svna
swego przez długi czas. 1 Li:op. Genes 57 , oh. Part.
We włosieniu i w popiele pokute stroili. 1 Lc:>p. Maik.
M, 21. Obłoczył sie we włosieniec. i Lcop. Ps. 34,
io. Achsb sie oblókł we włosieniei; , i pościł a spał
w worze. 1 Leop 5 Reg. 21 , 27. Na rozpieszczoną
swą skórę Czasem włosiennicę biorę, droeh. W. 592.
Wziął pan na się człowieństwo. jakoby włosieniec; in-
duebalnr ctlicio, Wróhl. 79. — WŁOSIEG nijak, niedok.,
we włos wyrastać, wfosów dostawać; Boh. wlasatiti;
Slov. wlasatiti: Croal. lasiti; Vind. obiafilife, obdvaka-
tife , lafe ali dvake rediti , dobili ; Eccl. B.iacartro , bm-
caMH oópacTajo , jii ^nnr ivevben , S)aaxi Dcfoiiicii , mit ^aa--
ren bciuadifeii, Włosieje , włosy pokazuje , włosiastą się
zdaje głowa. Cn. Th. 1275. — Actiit. *Włosić; EceC
B.jacaTtio, BJiaGM /)i7/os!/m refc^tf . włosisiym czynić, bc^na>
ren; r'..-n. łasa, u capilUs traho ). WŁÓSlfKO, a., u.,
włos niekszlaltny , cin ungcftiiltcś ^mt. — Fig: Ir. Zima
pełna włosiskpvv śniegowych. Ryb. Cejl. B 4 b. WŁO-
SIENNICZNY, a, e, od włosienniry, ,\)(;iirt!id) = , .Ciiinr^embe < ;
Ro.<s. B.7acfliiiiqiiufi. WŁOSiENKOWATY , a , e , — o
cdf., włosiasty, jak włoseczki , ob. Włoskowaty; flcin=
^anriĄt, mic fcinc i)aaie; {Ru'i. wlaśenlćkowaij', piny
wlaśetiićek włóknisty). Ziele wieżyczki koronki drobne
ma włosicnkcwate , właśnie j-ik u babki. Syr. 58 1. Kopr
pospolity ma listki drobno podzielone , praw ie włosien-
kowate, baldaszki obszerne. Jiind:-. 194. cf. włóknowa-
ty, wJókienkowaly, włóknisty. WŁOSISTY, WŁOSATY,
a, e. — o adv., włosów pełny, (mariij , 9oU ,s>itti'e, obro-
sły. Diidz. G'.>., Z/(i'(. wlasaty , wlasowity, w lasaeck ; .S/cy.
własaty ; Sorab. 1. woszate : Carn. lasat ; Yind. lafat ,
lafast; 6';■oa^ laszaszt ; Z^a/. vlassasst, rlaszaszt , koszaszt;
Bag. vlasast, dlakkast ; Boin. kossast, s velikimi kosami,
(cf kosa); Ru.-s. BO-iocaruH, EjiacaTuii ; Eccl EJiacncrun,
MHorOB.iacŁIH. Wfosaly, gęste a długie włosy niaj.acy.
Marz. Niech włosistym o łysych koncepta się roją, Gło-
w-y ludzkie rozumem, nie włosami stoją. Żegl. .Ad. 131.
Łosk. Włosista łodyga , długiemi , dolikatnemi włosami
z rzadka powleczona. Jundz, 2, 14 pillosits. 'WŁOSl-
STOŚĆ , ści, z., mnogość włosów, bie |)aangfcit ; Roh.
wlasenina — WŁOSKI ziele, ot. Włosek.
WŁOSKI, a, le, od Włoch; Boh. Wla-.ky; Yind. La-
fhki, [10 Lafhko ; G/-o«/. Ylaski , Latinszki , Talianszki ;
ffting. Olaszi , Olaszul; Bosn. Latinski , Talianski: Boss.

360

W Ł O S K O V\ A T Y - W Ł O S Z Y N A.

W Ł O S Z Y S K (t - W Ł O Z Y C.

Hiajlaiiciiiii , 3t»ili'i"if'^- PolsU i SJowiański jcjjk nii;
lylki) iLirócI WuJoski, ilu lei i wsuyslek «łaśn»* W/o-
ski , Włoili.imi i \\7iis/.ą nnzywa ; co samo dowodzi .
że sic i Włoskl('-j krwi ten naród «ylągf. Kium. 560.
(cf \Voloski, Wołiieiiy). My pospolicie zioła ciiJzo-
lieinskie Wfciskicnii zowiciny. Syr. 'J9, (cf. włoszczy-
zna ; liiih Whisky kiJ|.i'C korzennik ). Włoski gioi li.
Urted. 'J."j. Orzeili Włoski , SJalitbe ?ill6, °®alilllP ; Hoss.
rpeUKoii 0|)-txi O^ro.U kii ozdobie sporzailzoiit- Włn-
skiPDii zo«ią. .V l'iim. 10. 86. Włoska kapusia. SBdl|*.
Srailt. — jj Włmkic ł.imaiiio. Gti. P-$l. 51. ob. Frai>c;i.
— Po VVło<kii, co do jeżyka , luli poslępoAania, jak
Włoeli. Z Włoska > .siiosoliem Włoskim , n. p. Domy
Ihiii z W/osLi budowane. A'. Hain. 16. 10. zaiywać.

WŁD.SKOWATY, ;i. c, jak włosek, if wło^ienkowaly, wit
^aiilien. Ilurki wodin; w roślin:ii'li są ciemindine "ło-
skot ale. capillaies. Hi,!. t\<ir II. WŁOSNY . WŁU
SOWY, 3. e, od włosó* , włosom sliiżqi-y. Cn Vt.
127t, x><lflr'; i [iah. »la<o*y; Suiab.i. wos/.imć; Viii'l.
l.i(iii). Włosna niemoc, gily kio z trafnnkii wy(iił włos.
Syr. 29'.ł, Ercl n.Tacuóo.itiile BŁ fmectxx Iruliin^is. o u-
lunim II pilii i'/}'-ii^i) Włosowy mól, n |> w' nnieia-
eaeii ; Itusi. BOJocaniK-b. iijanrmurm , bic ipnarmillie. Wło-
sowe kleszczyki . WŁOSÓ^^KI. do wł<isów wyrywMina.
Cii. T/i. 1274. Cn. Syn '.tnO. Wid, Soiib. l! śkubiilć
kleżi-żiki ; Ecil. BiacoHTe.iiiut)^ , B.iacorcp.iaao. "WŁO-
SOKUASY. II. p. Czyż kio włosokrase^io Apoli uslroi /
Hul Om. 1. ■/. pięknimi włosami. WŁOSt)i'AD , u, vi.,
ob. włosów opadaiiii: na iiłowie , wło5;ów lezienie — "jJ.
Wł.isopad kani;cń, (j.ik listopad mieniąc;. pnlytlirU.
1'lin., gamma in liiidi KopUluiur, et ilr/liwia capiiloium
faiii. Ćii Th. 1275 ciii acmiffet gDcIfteiii.

WŁOSZCZYZNA, y. ż.. wszystko eo jesl Wło.skitm , jeżyk,
obyizajC. towary, o^iódowiny ; bn-3 St^ilińiiif'!;' - Sprac^e ,
Sittcii, SJmircii , (?arteii(jeiiiad)ie ; Co.'*, wlaśiina ; Ului'. wła-
sliiia , włas.ina Mó^ić zfa włoszczyzii.n. .\inmc. Król. 2,
10l>. ( żle ^ię Iłuinaczyć Włoskim jeżykiem, czyli po
Włosku). Nóci w)larl«5j włoszrzymy trele, Kiórycb za-
poiiiiiiił dziad przy kościule. ZnL. 9, 5.17. Znbf. ( nólę
Włoską). Pizadiiia w t\in ogrodzie tu rodzi się wło-
szi'zy7iia. Teal. 45 b, 48, cl'. Włoska kapusts , kalaliory
lid: 'Bńlfdjfrniit u. f. w. My pospoli.-ic zioła cudzu-
zic.iiski'.' Włoski<'iir. zdwieiny. Syr 99, (ob. Włoski
ourud ; cf. Huh. Wl.i.^ky kupce korzcnnik). Wialry drze-
wa w fi;!rodziu zv^aliły, włoszczyzny zginęły. A/oii. 70,
176. WŁOSZKO łiiyiii. nieduk, zwłoszcć dok., Włorbem
się stać, jUItl Jtfliińnfr recrbfil. Gotowie acz b\b wyijna-
ni z Hzymu , wszakże witdii icii zosl.iło we Włoszeeli ,
i lam z«łoszało. bici Sw. 67. WŁOSZKK , szka , m ,
zdrbn. rzfCiwn. Włocli . cill 3Wl'»i"tllf'" i ^'<'"- ^Ylasa.
By kupiec swycli lo«arów (u w kraju nakiipił. Aby ii:is
więcej Włoszek i Niemiec nie łupił. Bifl. S A'. 18, — jj.
Włoszek, herb.; dwa knyże na krzyż ; eiii jjcnMffciS SBiippcii.
WŁOSZKA, i, £., k«ł.ieia z Włoeb , Mc Jiajidiuriiiii ;
Ooh. Wlaska ; Slov. Wlaska, Wlaikina ; Carii. Laliena ;
Craof. i^atiiika , Tali.inka; /Jusn Talianka , Lalinka ; /iun.
łlTajiuHKa. WŁOSZYNA, y, ;, coinmiier , biedny Włoch,

fin elfiitcr Stciliaiitr. WŁOSZYSKO, a, n., miter. el con-
t-mn., cill (irmu otn liópltt^cr Slflifin" Zdumiało »ię

WłoSZYsko. lllllh. /' 5.

WLOT . 'ob. w lot. .-

WŁOWIĆ cz. dok., Wławić niedok. . łowieniem wepnać,
eiiiifliifleii. — tiij tr. Włowić sie do kujjo, n. p. Temi
bajkami do serca j''j .^-ie włowił. I'ul. .Ary. 755. włudził
się, wkręcił się, wkradł się. wlubił się, er fta(ll \id) \^t
iii«,$)crj, er Wii) [id) cin.

WŁOŻYĆ, IZ. dok.. Wkładać nifd -A.; Co/i. wlożili. wkładali;
Hlon. wkładami; Sorub. 1. kwadu nulź ; Viiid. yhiitali , vlo-
sliili, Udlezpidosbili, r.oicrdjtli ; Cruat. ulasem. uiusilszeni ;
Uosii. ulos^-ili ; /mg vloMii, vkl^ali ; /iotf. B.iaraTb. DJO-
»-y , B-iuwnTb. BKJiicTb , DKjajusaTb . B.iH jiiTb . B-iaiKiiBarb,

CyiiyTb, COBaib , ttb. Sunąć ; LrcI. BTOpHTU . (if wló-
r^\c;. \\ło/,\ć w co abo ydiie . kładąc wniieścić co,
rf. wsunąć, weniknąć , wetknąć, ws-idzić. quue siint
spe<i/i<a, >• łożyć yeneralius; (liiieiltlcgCll, ciiiicgcn. Włożyć
suknie »• kuler , lub do kufra, liaiidik ; towar w beczkę,
lub do biczki. ib. (ob. F.sowaćj. Nie wział nigdy su-
pliki od |iodil,inycli , kiedy w nią co złota abo srebra
włożono Sliir. Ziid. l>. N.iści bracie! włóż te |iieniadze
do kieszeni. Tent. 8, 1 09. schowaj, fłflfc flf in t)\< %&•
\ijt , fłi'(fc ńl fin. Włożywszy ręre w zanadra chodzi.
Cu. Tli. 1209. Wkładam w 'list. Cn. Th. przyłączam do
listu , lub leż weią^.-im w sam lisi. Wkładana robota,
wykład;.na , ciiiflclffltc Ol>a flll^ilflffltf Jlrbfit. Tygle wkła-
dane, giniajtifflcl. hnimi. 46. (do wkładanii) — Włói
brała do li'j;o reicieilru. Oardz. Tray. 452 wciąjjn.j yo
w ten re^iestr, połóż go na nim , fec ijin fluf Nc tl^t
— Fig N iiika potrzebuje pamięci . aby lo , człgoby się
kto ui-zył pilnie . w p.nnięć włożył Clia. WycS. J 1 b.
(|).nmiciia objął, o?;ariiął . Ue^yń mi tę ła>lie, żebyś lo
jedno włożył w ucho Faraonowi 1 Leup. Geiiti. 10. 14.
(wspomiiL.ł 5 Leop.). I'oslrzoi;łt i.i , że coś sl.iruśiiance
w ucho włoż\ł Tent. 8. b. 1)7. szepnął, cr flńflctie ijir
X\!Hi iiiś Obr. Zwierz mi się matko myśli, włóż je w uszy
moje. Hiudz. Tnifi. 119. — g Włoż\ć co na co. auf
ciipne kocn, n<orauf binlconi , (i^rn , auffr(icii. Cz.ipke ni
głowę włożyć. Iwnid. \\ł 1 71. ^if 3Jłiiff mififjifn. Tak lo
wł.iśnie ziliibi , jako kiedy kio cudzą sokiuą i kosztowną
na się włoży. Fuiib. !■' 5. weźmie ją na subie, w ni{
się ubierze, ustroi; fin illctC anlf(Jfn, fliijifbfil. Opak ko-
żiiili włożył , nazad obrac.-ijac , co być na przodku miało,
Sk. Dz. 1 I 57. — Fig. allryor. Zdejmiesz z siebie t^rzerb
a przeklęcie, a włożysz na siebie porieclic i wieczne
błon(i-ła!«ieńslwo łiri. ['osi. / I i 4. ?rp(l unP «Sffflfll
iilKr |i(b brinflfn. — lig. Trantl Ka «^zyslkie szcziśii»i«
chrzesl święty włożył, i lud do pozninia syna butego
przywiódł Sk. l)i. 1116 (ochrzeił ich). Skanderbega U
xiażela wysławili, prawo swe nań włożywszy, lud swtj
mu polecili, huz. Sk 71. zdawszy nań swe pr»»o, ustą-
piwszy nań. fif łriiflfn auf ibn iljr Sfd^t uhfr. Na nas. aby-
śmy ieli tam dostali, włożycie. Ulw Ou: fiOl. obowiątck
kładziecie, obowiązujceie nas do lego, zleeacie nam;
ibr iifbt un« nuf. tra^t uiii aiif, uliertra^ft iin< bad (S^ffi^Jfl-
Spór włożył na rozsądek wodzów wojskowych. Utw. O*-

WŁOŻY Ć.

W Ł O Ż Y C 1 E L - W MARZNĄ C.

361

499. iM go nD nicli , er uberlicg ilmni fctc (Jrfcntnif t»ct
©trcitfac^C. \\7ożyli n.i rozsadek pospólstwa , kio niial
być hetmanem. Warg. Cez. 190. (zdali, spuścili) Bogu
przywłaszczać, a na niego wkJadać, czego on nie loz-
kaz.ll, jest grzechem, dii kat. 296. na niego zfoiyć ,
jemu przypisnć ; ouf iŁii ftfcietcii , im juldncilicii. Rozdarł-
szy gęby swe kapłani Różne |)otwarze na pana wkładali.
Oilym. Św. ^. E e A b. rzurali, 5>cvlaunl^lllIgclI ubcr cincii
brilTiJcn. Któż to na mnie włożył taką potwarz? 7'eal. :27.
h, 99. Euzebiusz do Konstantyna przez siostrę jego wkrada-
jąc się, włożył na Atanazyusza potwarz. ^A■. Oz-. 200. —
•Włożyć komu = włożyć na kogo, n. p. Ludzie żądzom fol-
gując, nie.-ipołeczniste a niepospolite imię kamieniom i drze-
womwkładali i Leop. Snp. \i, "H . (nadawali, Sfanicn i^ctHn,
cf. 'dziać komu). — '§. Donatyści włożyli apelacya od sy-
nodu do cesarza. Sk. Ih. 178 założyli, położyli, ftE ga=
ben einc Slppftliitipn ciii. — 'i- Włożyć się w co, wstawić
się , przyczynić się ; fic^ iTOfiir ofnpcnben , ciner £a$e an^
nejlllicii. Przyjęli tę rzecz na sio, abo włożyli się w te
rzecz , iniercesseninł. Mącz., (cf. wdawać się w co). Żoł-
nierze, iż się bardzo kochali pairzcć na taką śmiałość
w tak młodych 'leciech , włoż\li się prośbami, i otrzy-
mali, że jnu to było przejiuszczono. U'i/s. Alej. óii
instancją za nim uczynili, fic tfcntcn ciiie 9>orI)ittf. Wo-
jewoda słał do Olbrachta o pokój prosząc , także do
Władysława , aby sie w- to włożył do brata , żeby go
zaniechał. Biel. Kr. 436. Papieże wszędzie się o cesa-
rza i jego zwierzchność wkładali i zastawiali. Sh. Di.
711. Włóż się, o sama, (bogarodzico) , włóż prosimy
za to, By po tych wichrach nastąpiło bito. Uliask. Rut.
lo4. Chrystus za nas się wkłada, jako pośrzcdnik nasz.
Sk. httz 175. Nie módl się za tym ludem, ani się
wkładaj za nie, ani sie za nimi przyczyniaj. Hadz. Jer.
7, 16. Wkładanie się, włożenie sie, przyczynianie się,
'przyczyna, wstawianie; giWutte , ^firfprad'c , ?>evireiibcii.
'Swiebodnie zabijali, bez wszego wkładania w lo zwierz-
chności, abo leż dowiadowania. 1 Leop. 3 Mach. 7.
bez wdania się . bez wrejrzenia w to zwierzchności —
§. Wkładać kogo W' co > wćwiczyć, wprawiać, wciągać,
wuczać, wzwyczajać, n:ikłiidać kogo czego, cf. wcierać,
wtórować; gemóbncit, eiiuiciiióliiicti ; Ross- B4l'JiaTi. , 84*-
Jbieaib , HaiopHTb , HaiaiibiRarb Wkład.iją krogulce do
połowu ptaków mniejszych, Zool. 275. Włożony, wćwi-
czony, w uczony, wciagniony, wiarly,' wprawny rtos".
BOHia-iuu , BBOAiihiii. Twardym jesteśmy rodem , i włożeni
w prace. Otw. Ow. oo. Śpiewano miłym i włożonym
głosem nabożeństwo o trójcy przenajświętszej. Kiadi.
156. (harmonijnym, zgodnymi. — Wkładać sie w co, wcią-
gać się, wprawiać się; fid) 11'prnn 6CiiH'I)nen , fid) Sertiij=
feit bnrin EriBCrlieil. Kosztujesz słodkich owoców poprawy,
kiedy się rzeczywiście poprawiasz , i do statku wkła-
dasz, f^ilch. Sen. list. 17. Do czegóż sie rnłodź w takii-ji
szkołach wkłada? Mon. {i5, 54. (czego nawyknie , czego
się nauczy)? Nie siłą, spadkiem częstym kropla kamień
droży. Człek się slaje uczonym, gdy się czytać włoży.
Min. Ryt. 4, 185. (gdy sie wciągnie w ciągłe czytanie;.
Rzymianie nie tylko w domach własnych uczyli sie
Slawnik Liitdego ttyd. i. Tom VI.

Greckiego języka ; ale dla włożenia się lepszego i pozna-
nia wzorów pięknieszjcli , do Grecji nawet płynęli. Karp.
•2, 15. Darmo mię kto cieszyć ma, oczów me osuszę,
Juzem się w ten płacz włtżjł, i dziś płakać musze.
Groch \\. a 5, cf. jak płacze tak płacze WŁUZYCIEL,
a. m. , wkładacz; Croai. ulositel , ber Suilcger, 6lnfc|er.
w rodź żeńk. WŁOŻYCIELKA , i.

WLUBIĆ się w co, zaimk. dok., mocno polubić, z lubo-
ścią się wciągnąć w co, SBcbIgcfnIlcii iiiib @eic^'niact iromn
gcnniincn. Raz poznawszy korzyści któie nauki płodzą,
raz whibiwszy się vv ich przyjemności Czarl. Myśl. 182.

'WŁUCZOBRONA , 'WŁUCZYC , oh. Włóczyć, wlec, włó-
cz) brona,

WŁL!DZlC Cl. duk. . Włudzać niedok. , łudząc wciągnąć,
namawiać do czego, powabie; ciiilocfen , biiiftiilotfcu , cin«
rcPeil, cillfcbnin|;fll. W'łudzain co w kogo, jako w chorego
potrawę, trunek, uicinum wmawiam. Cn. Th. 1274. Gdy
naszych w las włudzili za sobą, powalili wszystek las
na nich. Siei. Sw. 218 b. Od niespokojnej sen ucieka
nocy , r\ie mogą ludzie włudzić go na oczy. [\ Kchun.
Jer. 546 Nauczyciel zwyczajem naprzód ma włudzić w
ucznia cnoty. Cirn. Dw. 570. Chociaż fortelów wszys-
tkich używała , Nie mogła nigdy miłości weń włudzić.
I'. Kchan. Jer. 123. (wzniecić, wzbudzić). W ludzi miłość
(zesto olifudą włudzają. P. Kchan. Orl. 1, 195. Chcieli
lo w ludzi włudzić. iż len zwyczaj raiał być od apo-
.slołów. (jil. Post 514 b. (obłudnie wmówić). — §.
\^łudzić sie. wkraść się do serca, wlowić się; jld) be^
tiiiem eiiifriUci^cii , eiiifdiaiciicln ; Soh. wlauditi se. łminuo,
wsobiam , włudzani . wdzieram, przylizuję , wkradam się
w kogo. Mai z. Włudzić Sie , wkraść się w łaskę. Dudz.
59, (cf. wlulić się). Pochlebne słówka bogini w serce
sie jego wludzały. Tr. lei. 115. — Aliler': W s^fawe się
włudzać. Diuor. H 4.

WLULiC się znimk. dok., wkraść sie, weinknae się, |'i(&
cin''d'leid'Cll. Zonę do piersi skoro swych przytuli Pompe-
jusz, zaraz duch się w członki wluli. Chrośc. f,uk.
244. .luz sie on w poufałość dobrodziejce wlulif. Treb.

s ii. 110. ■

"WŁUS , a, m., [z Iniarsk. ulus = osada, cf auł 2], n. p.
Gdzie mógł. Tatarom czynił rozmaito szkody, •'okazując
na ich włusy Kozakom przywody. Pu>zk Dz. 18 może
włości, wsie? WtUSIANIN , a, m. , [Tatarzyn , eiit Jil'
tar 2], n p Powiedział im , gilzie Tatarzy zagony pu-
szczali , gdzie kosze swe mieli , Gdzie i nad którą rzeką
włusanie siedzieli. l'asz.k. Dz. 18. (może włościanie?)

W M.

W.MACZ.\Ć, ob. Wiiioczyć.

'W'.MAG.\Ć sie zaimk. niedok., n. p. Chce Jezus, aby się

nikt na urząil duchowny nie wmagał , ani cisnął, ażby

był posłań. Sk Kaz. 206. żeby się gwałtem czyli mocą

nie wdzierał, ftd) mit ©ctualt ciiibniiigeii.
WMARZN.\Ć /i^uh. yefl;i(/. , w czym zamarznąć, iiio ciiifrieren ;

Yind ysmersnili , notersmersniti.

40

362

W M A T A C - W M 1 E S Z K A ć.

W MIOTAĆ - WMUROWAĆ.

WMATAĆ cj. iluk , Wmalywać cz^stl. et contin. , w czym

z;;mal;ić, nialaniną wpiJść , wwiklić; »erfłc4ftf II , Itilicilt

'jcrflc*teii.
WMAWIAĆ, uh. Wmówić.
WMAZAĆ IZ. dok., Wmazy«ać izesll. et. loiittn. , winszuje

pi:, maiąc wcierać, ciiifd^miercn , einfnllicn; Vind. vma-

suti, nolfiYinasali , iioli-riiiasHii , noternamasali ; Hoss.

BMasiiTb , BMasbieaTb. Wmazanie Ross. BMasKa , BMaaaHie ,

RMaiłbiDUHie.
W.MCt U., skrófcnie. abbrei'.. Wielmożny Mści Dobrodzieju.

hpz. (,i. 1 , V Ol).
W.MIATAĆ, WMIOTAĆ. ob. Wmieść. WMIELE, ob. We-

lllll'Ć.

WWIEUZWIĆ (•;. dok., mierzwiąc wpuścić, z mierzwą wło-
żyć : Slov. wriirwiii offncie, cl', wdrobić.

W.MiEIlZYC t; dijk , mierząc włożjć, ws\p3Ć, wpuścić;
Uincimiicffoii, ctmneiTeii ; licet. BMtpnio.

W.MIESC , wmióil, /. wmiece, wmiotę es. dok., Winiotać ,
Wmiatać. 'Wmietać tiiedok. , wrzucić, (liiicimrcticn , ciii-
rocrfeit ; /Joh. wmelali ; Slou. wmjtiim; Vind. nolcrmclali ,
iiot(;rvrezhi ; Hag. umelati , uiiietnuli, vmetiiuii , ume-
celijcin; Hosi. BJieTbiijTb , BMCTUuaTb . BniiHiirb, bhhju-
aaib. Niektóre z ludu pobif , i w sliidnia wmiotą/. 1
Leop. i Much. 7, 19. — §. Wmiatać się w co, wer-
wać się , wc;siiąć . (cf. "wmagać się) ; fic^ roo ciliPningtli.
roojll Ollfuierfcii. Na urząd kaznodziejski sami się wdzie-
rają, sami się winietują bez porządnego powofania. W.
Post. W. 2, Ho. Kto nie drz«iami ale dziurą włazi,
kio się sam wmielujc, nie czekając, A>\ iio w wpu-
szczono W. Poil. W. 442, (ob. Wtręt, iiilruz) .Nie

bądźmy lak wszeleczni , abyśmy się elicieli wmiatać w-
urząd kapłański, jakobyśmy pismo lepiej rozumieli. U.
l'oii: W. 02. (wmieszać się do tc^o). My w nauce i?«ia-
zdecznej nieco rozumiejący , w lukarskie nauki niejako
się wmiatamy, ^pirz. 191. — Wmietam się w czyją
rzecz, gdy kto inszy począł mó«ić, przeszkadzam. lUącz.
Pierwej nizci u>Iyszysz, nie oil|i(nvia(laj , a nie wmiatuj
się w rzecz inówiąccinu. liudz. Sijr. II, 8. Diidn. ib.
— §^ Wmieść miotłą, (ńnciiifcflcn; Hoss. BSiecin , BMOiaib.

WMIEŚCII^. Cl. dok , mieszcząc włożyć, luolfiiifiit pliicitcii ,
J)inńn Icijcit, cinictjcti ; Hag. vmiestitti ; Croat. umcscliu-
jcm ; Hoss. BMtcTIlTb, UMtmaTb Każą cię palem zagubić
ognistym , Albo nirsietyż żywa w ziemię nniieszczą. Pol.
Si/I. ()S. Wmieści się tu ■ zmieści się lu Cn. Th. 1274.
ma miej<oe , wićzie , wnijdzie.

WMIESZAĆ fs. dok , Winieszywać częs//. et contin. , mie-
szając wciągnąć, wmieśeić, przymieszać ; rinmifcbrii , mit
(łiiifin mii4)i'ii ; Boh. wmjsyli, wineśowali ; Sornb. i. za-
mescliiiyu niiiż ; Vind. ymiefliali , nolermiefliali , noler-
samieriiali ; 6'i ou^ ume3savjm ; Hag yiiijt^scjati , umiesci-
vali, umiescja.ivam ; Hoss. BMbcMTb, BMtiuiioaTb , BTaco-
Baib, BTacyio. Wmieszać się w co , mieszać się do cze-
yo : Ciout pacliatisze; E'cl. BMtciiTiiCfl.

WMIKSZKAĆ się zuimk. dok., mieszkając oswoić się, ftd>
wo xtd)t tinwolfutn; F.ccl. B.to>i.inioca Tak się była Mo-
skwa przez lal 29 , Derpt trzymając , tam wniicsikała ;
ie ijrobów .Mubkieuskicii pełno było wszędzie. Gwagn.

424. Z zamku , w który się winieszka , ani sie ruszy.
Pol. A<g 525. — g. Wiiiieszkany, na«\k/y mieszkania,
cingcipi)|;nt ; Ecd. Bce.ibHiiKX , Korupuii HCHBerii r.it. Uędąc
ja wmieszkanym a nieurodzoriym 1'ulakiein , nie mogę sie
temu wydziwić . czemu l'olski naród tak swoim języ-
kiem gardzi i brząka. Eraz. Jez Hi. W nasze tu z
nami pustynie wmieszkany. Mocno ukochał naród opu-
szczony. Iward. buf. 19 Wmieszkanego i oLIegłego we
Włoskiej ziemi Aiiibala , kiedyż tedyż fizyiiiianie wy-
mierzyli. Faliss. I'l. 79. Jestem Satyr, od wieku w lasy
te wmieszkany. Tward. Pasq. 102. — Fig. Ir. Zrzucił
z brody i włosów siwiznę wmieszkaną , przywdział czarną
barwę. Otw. Ott: 200.

WMIOTAĆ, 06. Wmieść. WMIOTACZ, m. , który co wrzu-
ca, wmiata; Pet .'pjneimiierfcr , Siiiipcrfer; /i\c/. ^era-
Tc.ib . BBepraiejb.

WMOCZ^C vz. dok., Wmaczać niedak. , moczeniem wilgoci
nabywać, ciillUCtd^ril ; (\'tnd. vmozhiti , yrnakali , noter-
pomakati , vmokrili, nolernamozliiti , noterbenjali ; Croat.
umochiti , uinachem ; Uosn. umociii , smociti). Grzanka
wmoczon:i w ocet, ma być u ust chorego trzymana.
Spi'Z. 188. Skórki cytrynowe wmocz w ostry ług, daj
im moknąć przez dziewięć ilni, aż z gorzkości wysłodną.
Sienn. 5.j6. Imhitere, w moczyć, w farbę włożyć. iJącz.

WMODLIĆ sie zoimk. duk., modląc się wr.ijść lub dostać
sie cdzie , jid) bincilt l>cteii. Wmoillić sie, wprosić sie.
lifąrl ■

W'M(iTAĆ , CS. dok., motaniną wpleść, wplątać, uwik/jL;
^inciii jlcditcit, ocrjIcd;tcii , biiiciii trirffln , oern>i(fcln ; \ind.
notersamotali , noloilyijati ; tiiout. umoLlYam : Hoss. BMO-
laTb , BuaTUBaib.

WMÓWIĆ Cl. dok.. Wmawiać niedok., wmówić co w kogo,
perswadować co komu; fiiicni ttwai ctiiTebfn , in ibn fin-
rcfccii, ibn tninit beftbiuid^tigcii , bcf(bn)iII^cln ; (Vind. noter-
dajali , iiolermarnuYali , nolergoYorilij. Wmówią w nas
co chcą doktorowie. Pot. Arg. 90. Niechaj to wmówią
w kogo chcą innego, Trudno oszukać już doświadczo-
nego Past. Ud. 95. Wmawia we mnie to, o czym mi
sie ani śniło. 7"ea^ 32. i, lOl). Wmawiam co w kogo,
do czego się nie zna. Cn. TU. 1274. Wmawia w mię
szaleństwo • czyni mię szalonym, tb. Wmówienie, 'wino-
wa \'md. nolergOYor, nolermaniii. — *Jj. Wmówić się
do kogo, cf. wprosić się. zaprosić się; fitl^ bc» jcmait'
btn cinliibeii , ju ibm (iiifaflcii. Do jawnogrzesznych Jezus
w dom ich wszedł; do Zacheiisza mylinka sam się w
dom jogo wmówił. 5*. Aui. 299 Co to za gość idzie
do ciebie, a jaku się lam dobrowolnie wmawia do jirzy-
bytku twego? Hej. Post. I' 5. — Archombrot sam się
wmówił do oiiej posługi; ale król nadto go szanował,
żeby go tak wystawić. Put. Arg 200. ofiarował się, tX

bot fi* bajti aii , er erbpt fit^ baju.

WMUI.IĆ Cl, dok., w muł wetknąć, skryć, in ben ©(blan:m
bincin ftrtfen. Karp' ci sie skryje po wodzie ulub , A gło-
wę na dno chylrolajny winuli. Uielaw. Myit t' 1 j b.

WMUltOWAĆ c:. dok., murując wsadzić; Yind. Ysidati.
notersasidati , riiminucni. Wmurować sztabę. Torz. 5i/.

w M u S I Ć - W N A T R Z E.

W N E C I Ć - W iN E T.

363

47. Wąsy u ankry murowej , zagięte do wmurowania
lub do wbijania w drzewo. Magier. Mskr.

WMUSIĆ cj. dok. , przynnisić do czego , wymusicS na kim ,
musem przy[)ro\va(lzić do czccro ; cinjwaiiflcn , {^iiieiiijtuiti-
t)cii, mit 3i«C"3 ^iiiciiiliriiigeit , erjiiniujcn; {Boh. wnulkati;
\'ind. vrdili, noterpolililij. Jakichbyi^ się tylko chwytał
spraw , do nich bogi wmuszę , mówi czarownik. Bardz.
Luk ^05. Lub sie mó^jj spodziać uścia , padł w bitwie
zabity, Chciwy śmierci winuszonym męstwem znamie-
nitej. Dardi. Luk. 1\. Tryumf z Mitrydata , Ledwie Wifa-
sna trucizna wmuszonego w fata. Bardz. Luk. 9. ledwie
potrafi! gwałtowną sobie śmierć zadać.

WMUSKAt^ , f. wmuszcze ćz. dok., muskaniem wetrzeć,
ftrcidłelnb einreibcn , «inftrei(l;eln. Siarka żywa , Na pochodnią
wmiiskana , płomienia zarywa. Olw. Otv. II.

WMYDLIĆ cz. dok., mvdlac wetrzeć, eiiifeifeil ; Vind. y-Hiefati.

WMYKAĆ, oi.'Wemki.ąc".

W N.

•Wi\'.\CAĆ , ob. Wnecić. WNAP.ZAĆ , oh. Wnurzyć.

WNASZAĆ, ob. Wnieść.

'WNĄTKZ , hodie WEWNĄTRZ adu. , w czym , wpośrzodku
czego , niezewnąlrz , me z dworu , nie na dworze i:i'
ncrIiiS, iiincii, brtiiiicn ; {Bok. et. Slou. wnilr; Sorab. i.
nui-ż, nutż, znutżi, znutźika , nucżkach, ( cf. nucźpu-
sclicżim wpuszczam, biyu nutż wbijam); Sorafc. ;2. nutsch,
nutschi , nutschikach , nutschikana ; Carn. nuter, notr,
noter, snolrej , notri; Vind. noter , {Ytnd. nolerpasti,
ypasti < wpaść) , tonoler, femnoter, seuter, notrai , sno-
tra , notre tonotre, snotrai, po snoternem ; Croat. ynCi-
ter, znutra , iz nutra ; Bosn, iznutra , unutra ; Rng. ynu-
tra ; Slav. unutri ; fioss. EHyrpii , BHyrpb , HSHjipn,
cuyipo, ii3BHyTpb ; cf. iioth. innathro ; Lat. inirinsecus,
intro , iiitus ; ItnL dentro; Samscr. antar). Wnątrz, we-
wnątrz, wewnętrznie, guiele , sv czym; tniieii, im 3""fl'iT,
inneriid). Wielu zdrowych na cei"ze , a słabych wewnątrz.
Boh. Dyab. 5, 11". Będą się radować tak wnątrz, pa-
trząc na oblicze bóstwa, jak zewnątrz, patrząc na uwiel-
bione człowieczeństwo twoje. WróbL 10. Miecz zewnątrz,
a mor i głód wnątrz. Budn. Ezech. 7, 15. Boli serc mę-
żnych najmniejsze czekanie , Ognie wnątrz piersi ocho-
tne paliły. P. Kehan. Jer. 527. Tak się bardzo zdradza-
ją panów le sami , tak się bardzo na umyśle każą , wi-
dząc, iź im się wszyscy kłaniają, iż ich ludzie za bogi
chwalą. Gorn. Dw. 525. Mocne wino służy tym , w kló -
rych grube a surowe 'wilgoty wnątrz zebrane panują.
Cresc 579. — Wnątrz, wewnątrz, do wewnątrz, cum
matu, md) iiineii ; ( oppos. Yind. od snotra ; Carn. od
snotrej , oon tnncn). Kiedy kogo wąż uje, niech sie na-
pije tego soku, me dopuści jadu wnątrz. Spiez. 11. Gdy
ręka wywichniona jest do wewnątrz obrócona, nakręcają
ją do zewnątrz hrup. 4, 101. I\Iyszka czworograniasta
do wewnątrz obracająca, tb. 4, 100. "WNĄTRZE , ob.
Wnętrze.

Pochodź, iimetrzny , wewnętrzny, wnętrzność , wywiie-
trzyć , tuneir , zewneirzy i t. d.

WNECIĆ, nVNĄCIĆ cz. dok.; Boh. wnaditi; nęcąc wcią-
gnąć, wwabić, ]jmm locfcn. Wnęcić się zaimk., ponela
dać się wciągnąć , iść za nęlą ; fic^) ^ilicilllotfftl laffeit '
bem iliJber fpliicn pr. et fiy. Ir. Trzeba lisowi pozwolić
kilka razy na upodobanym miejscu dostatecznie sie ukon-
tentować, a poznawszy, że się już dobrze wnęcił, posta-
wić żelaza i t. d. liluk. Zw. 1 , 406. Zóraw' z wrona
wnecił Się raz do jednej roli , I ziarna wyrywali zasiane
do woli. Min. /tyl. 4, 81. Węglarzowi w lesie żubr do
budki Sie wnęcił, i chleb mu często zjadał. Biel. Al.
Papr. Gn. 78. Kiedy się wilk wnęci w owce, tedy
wszystko rozprószy. Stryjk. 117. kiedy się gdzie wcią-
gnie, nawyknie, tuciiu cr fid) tiio fI)iii3iifommcii) gcmoliitt.
W mą się część nie 'wnącaj. Zebr. Ow. 15 (nie wdzie-
raj się w nię). Niechby tylko kto mi sie wnecił, ach
przesadziłbym go przez kij. Teal. 15, 41. niecii się tylko
wluli , wemknie , er foII Mi nur eillfd)IoifI)Clt. Tak wnęcili
się w indult*-', iż miasto 40 dni, 40 godzin nie poszczą.
Pim. Kam. 591. tak sie znaiowili, tak źle nawykli.

WNECIUCZKO, ob. Wnet!

•Wi\ĘCZKA, ob. Wnuczka. "W.NĘK, 06. Wnuk.

WNĘKA, i. i., u mularza, głębokość na około filunka.
Magier. Mskr. lict) bciit fOfnurcr , bie iJcrtiefnng nut eine
giillmig ^eriim.

WNET, u, m , WNĘTA , y, ż. , neta, ponęta, waii, po-
wab; 8i'rf|>cifc, Spber, 3iei^, Jliird^; Boh. 'et. Slov wna-
da ; Carn. rada , ( cf. wada ). Wnęta , neta , ponęta.
Wiod. Ptaszek , kiedy owo w ziarnie na wnęcia bierze ,
więzienie gotowe. Wad. Dan. ió^. Podał im dobre wne-
ty , chcąc ich do siebie pociągnąć. Sk. Dz. 575. Od złe -
g4) towarzystwa uciekaj, a wszystkie pogody i wnety do
grzechu odetnij, Sn. Kuz. 5(.l5 //. Sicp.iczc Rzymscy
wszystko czynić byli gotowi, zwłaszcza dla nagród, i
svyobody «netu, Clirośc. Fars. 16 i.

WNET. CHNET, 'CHNET, 'HNETKI ch. v.), ndv. temp.,
WNETŻE, ^WNETKI, 'WNETECZKI , WNECIUCHNU ,
WNECIUCZKO , iutensw. ; Boh. bned , bnedle , hncdky,
brzo ; Slov. hncd , hnedki, zhned; Sorab. 2. ticd , baldi,
pschist, pschislim (przy tym), szkorro {oh. Skoro;,
(net, neto > teraz, netke teraz, zaraz); Sorab. 1. neluie,
"ydy, nyden , nydom , fmolen , rucźi (cf. rączo), zkóro,
(cf. skoro), (net, nekto, yuż , yiźno = już): Yind. skori,
le skori, preskori , kaker hitru , kaker jadernu ; Croat.
zkoro ; Dai tudye , (oi. Tudzież) ; Bosn. netoii\ , onejas;
Slav. taki, (cf. tak); /?oss. BCKOpt ; — wnet, niezadługo,
niedługo, wkrótce, prędko, skoro, tudzież, tuż, tej
chwili. \y okamgnieniu; gicid) , bfllb. LcHa krzywda u
nich tak poważna, iż wnet pancerze szorują, arkabuzy
szrobują. Hej. Zw. 10 b. ("natychmiast na pojedynek się
gotują). Kiedy dzieci płaczą, nie pytamy się o tym,
bo sie wnet rozkwilą i wnet się utulić mogą. Dambr.
590. Tak piękna pogoda nam się wnet nie poda. Teat.
51 , 25. (tak prędko się drugi raz nie zdarzy). Wrzód
ten tak jest przymiotny, iż 'hiiet {qu. v.) jeden od dru-
giego nim się skazi. Eraz Jęz. 8 b. Ledwo to wyrzekł,
aż wnelki wyslucban był od ojca swego. W. Post. W.
504. Oslror. MyśL 504. Pot. Jow. 77. Poczujesz wnetki

46*

364

W N E T K I - W i\ ą T R Z E.

WNĘTRZNO^sĆ - WNĘTRZNY.

inojp siły. Past. Fid. 115 Po onej gorzkiej nocy, wnet-
7,e rano *z:isie znowu zeszli się żydowie. W. l'ost. Mn.
170. Wyjdź, "wołam cję wnetiHzki. Past. Fid. 253. Pa-
Irzaj na" lę kr.-w' , klóra mnie na mary, "wneieczki
wprawi, z klórą wnet wypłynie dusza. ib. 215. Jezus
zasmuciwszy wierne swoje wneciuczko je cieszy. Dambr.
253. — Piov Wnet mówi. a niesporo mu. Cn. Ad.
12 ; prędko się wyrywa, odzywa, a nie klei mu się,
cf. Filip z konopi). — g Wnot-wnet • już-już < wnet-
już • raz-raz , bnI^ - billD. Spodziewam się tego lata od-
mieiinvrli czasów . wnet jasne słońca świecenie , tuż
*zasie pochmurno , oLłocziio będzie. Fur. Ihu. f ó b.
•WNETKl. a. ie . prędki, skory ." rychły ; fd^neH. eiligfl.
Śmiejemy teraz wy^lądati wnelkiego dopięcia Dawnyi-.h
życzeń i celów- swego przedsięwzięcia. Priyh. Lm. 175.

'W.ŃĘT.W. a, e, wnęcający , ti"finli>tffi't'- W.NĘTNE, ego,
Siibsl. n , wnęt , wnęta , neta , ponęta ; Sij^fr , 8o(f|'pci|C.
Wnętne do pasieki rozmaite pasiecznicy cniewaja, nie
tylko co pszczoły przywabmją , ale też do zdrowia im
służące. AocA. Pas. 21.

WNE TR , a, m. , >pado , bez członka męskiego, wnętr ,
'nieduż albo wałach, rzezaniec, .ł/ą s. Wnęlr, uwała-
szony, w.iłach , eviratus. iMąci. Wnętr, niedobrze czy-
sziziiny koń, ćwik o kogutach. iJud:,. 09, Hoss. uy-
ipem \vaf;icli ; u nas wnętr, ogier któremu muda me
urżnięte, lecz wnetrznie wkręcone, cf. kleszczyć, ciii
Sliipp^Cngft. Wargielt dorosłego wnętrza albo kiernoza
pięć szla-ów. Sirzerb. S'ix 45.1 W.NĘTRZ , "WNĄTRZ ,
'y,":., \V.\KTIIZE. °WN.-^TItZE. a , ». , {ob. 'Wnątrz .
wewnątrz, wewnętrznie), wewnętrzne części czegokol-
wiek, iai 3'inf" . SiiiOfifiGf ; (^"'^ wnilrek; \ind. *io-
treiriii , noterneillie; (Jiual. ziiuternia, unuler, zniitra ;
Hoss. iiyrpt , nyrpo , Biiy rpćiiHce , BHyrpeHHaa , cf. Ualt.
interieur). Wnętrze czegokolwiek , opposiium, powierzcho-
wność. Cn. Th. 1275, ob. Zewnętrzność. Wnętrze do-
mu , wewnętrzna część domu Ross. tepron. W Giliaszu
niemal samej szczodrobliwości wnętrze było. Warg. Wai.
141. jądro, treść, ber Slcrii. Potwarz nicuje w natrze z
fundamentu. Pol. Sijl 10'J (przewraca najskrytsze rzeczy
na wierzch). Wnętrze naczynia jakiego, pęk^itość dzba-
na. Haszy. \Vł>d. Wnętrze abo brzuch, pękalość , opu-
kałość dzbana . flaszy i inszych stilków. miara wnęlrzna
abo plac. w który się może co wlać, wsypać. Oi Th.
1275. wewnętrzna objętość, ber iiiucre DJaiim. Wilgotne
wiatry wilgoci ciała zamieszawszy, wywodzą je ze wnę-
trza na wierzch Cre<c G, (V'iiii/. od snolra; Carn. od
snolrej). We śnie ciepło zbiega się do'wnąirz, i potra-
wy Irpiej trawi. Sak. Probl 226, ^7ol'. donuira, iniro, naif
innen. Wnatrz , wnętrze, wewnętrzna część ciała zwie-
rzęcego, wrieir/e zwierzęce, wnętrzności zwierzęce; tai
Snnere im tbicriidten Jlórper , Hi Cindciuiibf , bie Giiifle-
roeibe; Hag. vnutargna , Ytrobba , utróba . (cl. wątroba);
Bosn. vnulra . ynulargna . ulroba , orjeva {ob. Trzewa) ,
terbuh . (cf brzuch); Croal. nuternya . votroba , vlroba .
Yutroba , utroba , kerempuhi , vampi, drub. drobecz, (cf.
drób'): Sjrab. i. cżre*a ; Viiid. zhrive . oferzhje fcf.
oserdzie), drucb , drub, plunder -, Carn. osserzhje ,

drób; Hoss yTpoóa ; L'cl. HtABO {ob Nadro, ,'o6MCTifl ,
yrpoóbi Serce położone miedzy wnatrzem, nad błonką
która dzieli wnatize Eroz. Jei B 8 b. P.szenicziie ciaslo
czyni zatykanie i bolenie we 'wnątrzu , i w żyłach. Cresc.
158. Wnętrzu bydlęce. Olm. Ow. 92. Gryzą mię wnę-
trza moje , gdy się u to staram , jakobym mógł pojąć
ścieżkę najwyższego. 1 Leop. 4 Eidr. 5, 51. ( trapią
mię lędź«ie 5 Leop)- serce mię boli. bai 3i"iere , bal
Stcrj. Róg w nas/ym 'wnątrzu widzi lioskoriuje. Pizyb.
Ab. 124. zna serce nasze, [ob. Sercowiedzca). Róg chce
zły kąkiil z twego wykorzenić "wnątrza. ib. 21 , (cl.
Hoss. nOHyrpy miło mu, w smak mu, po myśli, podoba
mu się ; cf E'cl. BiiipiCHTii , BH^-rpi ceóa npiiHTb . hjb
B.io»nTb Bx nupcH cBoii I W.NĘrRZNoŚC , WEWNĘ-
TR/.NOSL, ści , ż. , część czegi'kolwitk wewnętrzna,
wszystko co się wnąlrz zn.ajdiije , (o;j/ios^ zewnętrzność ,
powierzchowność); b(iS 3"nfrli4ie , 3"nff - bie iiiroenbiflf
ocite; lioh f/ 5/yti. wniirnost ; Hoks BMyrpcHOCTb. Wnę-
trzność, wnętrzności, serce; ba» 3"nfre, baiS Jpcrj. Upa-
dła u nóg pana, płaczliwie w sercu s^oim narzekając,
a wylcw.ijąc prawie one łzy s.voje ze wnętrzności swo-
ich? Hej. Post. f f f li. W potrzebie przyszło swych
wnętrzności poruszyć, i u samych sobie l>lko szukać ra-
tunku. Tward. \\'i. 98. Jeslże dosyć zimny, twardy i bez
wnętrzności człowiek, któryby zabronił drugiemu [iłakać
na to, co mu dole.ja ? Gaz Sar 214 b. 'hali nas prze-
klinasz, gdzie one wnętrzności miłosierdzia twego? Sk.
Kaz. 7. Róg widzi serca i wnętrzości ludzkie W. Pott.
Mn 2 U. Wnętrzności człowieka świadek jest bóg, i serca
jego prawdziwy wypairzyciel . a .słuchacz języka jego. 1
Leop Sap. I, 6. (nerek jego świadom. 5 Leop.). — Wnę-
trzności , wnętrza . trzewa . cf kiszki , baJ Siii^eiDeJbe.
Nauka o pizymiotach wnętrzności , siilaiiclmotogia , jest
częścią anatomii która w powszechności o miękkich
częściach, a w szczególności o wnetrzn'iściach nas uwia-
damii. Pen. Ojr. 55. WNĘTUZ.NY. WEW.NETRZNY, a.
e, Wnetrznie, wewnętrznie (nyw.. (o6. "Wnatrz. wewnątrz),
wnatrz się znajdujący, wewnątrz skierowany; tniDrnbig ,
tiinerlid) , iniier; Boh. wnitrnj ; .S7oii. wnitrnj , wniteme',
wnuiri ; Sorab. {. nulżisclii , znutżisclii : CarH. noirejne,
notrejshnc , snotrejne ; Wnd. snotern , ynotern , snotra ,
notrai, snotrai, od snotra, nolri ; Croal nulern , nuler-
nyi , unutcrnyi, iniiternyi ; Bosa. unulargni ; Hag. unu-
targni ; Slav iiutarnj , nutariiij ; H(us. EHyrpeuBUM ;
EcI. BsajorcTBCHHuri . Ki>H&TkBUŁ.\oir Wszelki bieg, klot
remu ci.iło st.-łe poilleg.ić może , to jest bieg , któ-
rym się odległości między cząstkami ciała zgoła nie od-
mieniają, nazywa się biegiem spólnym czyh zewnętrz-
nym ; przeciwny temu biegowi jest ruch wewnętrzny ,
pdy się odlegości między cząstkami ciała jakiego odmie-
niają Taki ruch wewnętrzny sprawujemy n. p. w wo-
dzie stojącej , gdy ją la^ką mieszamy. IJub. .Mech. 12.
Zaprowadził ich do wnelrzniejszego domu. Riidn. Hebr.
C 19 więcej wewnątrz w dom; {Hoss HyTpo3i'Ml do-
bywający sie z wnatrza ziemi, wewnętrzny w ziemil. Mi-
nister spraw wewnętrznych • krajowych , domowych; ber
OTinifter ber iniierii" ?lnielffltii^fitfn ,' ber W. bf« 3nnern ;

w NIEBOM KŁY - WNIEŚĆ.

W N 1 E S C.

363

(oppos. Z3granii'znycli). Wojna wewnętrzna , domowa ;
eiii inncvli':^cr iSrioi] , ciii ^Siirjjcrfricg. Stafa się załobliwa
wnetrzna wojna w Niemczech. Lut. Kom. E C>. Brat się
z bratem zibije, wnelrziiy sie bój zjawi Bardz. Luk. i-~i.
Wielka to złość , kto bój wnetrzny loi'zy liardz. Luk.
(24. Niecił simi wio Ja wnetrzny bój Rzymianie. i/». 42.
Na coz gwałtem nieelicącyeh w wnętrzne wprawiać boje ?
ib. Poilczas wojny wnętrznej Rzymskiej ... . Goni. Sen.
188. — §. Co do serca, umysłu; iiincrlii^ , lum A^frjen.
Wnętrznie , w sercu i w myśli swi^j usiłował powinno-
ści do.<yć uczynić. Wiśn. 219. Niedość na tym, być
wewnętrznie cnotliwa ; trzeba to umieć pokazać. Teał.
1, 10. Tak go wnętrznie miłował, ze niemal każdego
dnia do niego pisywał. Warg. Wal. 509. ( tak serde-
cznie, uprzejmie, rzewnie). Tego się dowiedział od
Fawoniusza wneirzncgo przyjaciela swego. ib. 68. przy-
jaciela od serca , et', jedna dusza.

"WNIEBOMKŁY, a, e, n. p. Cnoty drogę wniebomkli starcy
przed laty deptali. /?i/6. Ces'. C 2 b. do nieba spie-
szący, 5iim ^iinmcl ciienb. WNIEBOWST.ĄPIENIE, ia, n.,
Slov. na nebe wstupeni : Vind. v'nebuliojenje , fvetik
Kristufovega v'nebuliojenja , fhentaufarzhe ; Croal. zaztu-
plenye vu nebo ; Slav. uzasliastie go>podninovo , spasov-
dan ; Rag. vzisciaslje ; Bosn. S|iasov dan , uzascjastje
gospodinoYO; //ois. BOSHCCCHie rocno^^He; odejście Chry-
stusowe do nieba , dzień lub uroczystość dnia odejścia
Chrystusowego do nieba; bie §)immclfart^ ©brifti , 6I)ri|'ti
§immeltart^ . ber ^imnif Ifnrt^-tag , boK^immclfartI;iSlcft. Cer-
kiew' "woznosenska , t. j. wniebowstąpienia pańskiego.
Steb. 88. b. Łukasz dostatecznie opisał bistoryą wnie-
bowstąpienia Chrystusowego w dziejach apostolskich.
Ki.rnk hiit. K4. Tajemnice wiary początek mają od wcie-
lenia Chrystusa, kończą się na wniebowstąpieniu, ib. 5 i.
WNIEBOWZIĘCIE, ia, n., wzięcie czyli odejście n. panny
do nieba , dzień lub uroczystość dnia tego , 3J?aria $tm=
llielfnrt& ; Slov. na nebe wseti: Yind. Marie unebuvselje ,
Yelika gospoiniza ; Cnrn. gospodn"iza ; Hag. uzviscenie
gospino ; Leci. }'cneHie óorapojHUU, cf. .uśpieni'' ; Gnieci
hoc festiim uocar.t durmilionem sanilissimne dominne no-
strae deipare . eo qiiod exisliment eodem die mortiiam esse
et resurrexisse , atque in coełum assumptam Cn. Th. 1273,
Germani et wniebowzięcie et wniebowstąpienie exprimitnl
eodem rocuhiilo ijtmmclfart^. — U narodu Węgier^kiego
cześć n. panny tak jest wzięta , iż dzień wniebowzięcia
jej swym jeżykiem dniem pani swej zowia. Sk. Z)jiv. 2,
■151. — Hoss. roctloiKllHKH dwutygodniowy post przed
wniebowzięciem n. pimny. "WNIEBOWNIEŚNY , n. p.
Romulus i Reinus , Rzymskiej wilczycy bliznowie , Iz byli
wniebownieśni twierdzą poetowie. Chndk. Kost. epigr. iz
byli zaniesieni do nieba. WNIEBOJBZAŁ, ob. Niebowid.

WNiESC . wniósł, wnieśli, f wniesie, wniosę r.z. dok.,
Wnosić nieduk. ; Boh. wnesti , wnesl , wnesu , wnśsjm,
wnosym ; Slov. wnśśjm ; Sorab. i. neszu nutź, noschu
nutź , pżineszu nutż; Yind. noternesti , nolernofiti, no-
terpernesti , senternesti ; Cront. unassam ; Rag. vnjeti ,
unosili, linossim ; Bosn. unjeli, unesti, unositi ; Ross.
BHecTD , BHOcnTb ; niosąc wnieść gdzie , stawić gdzie ,

kłaść gilzie ; Ijiiiciii trngeii , Ijerein tragcn , ^incin briiigen ,
bcrdll briligen propr. et fig. transl. Wnieś to do izby.
Tr. Łaskawość do któregokolwiek domu wnijdzie , za-
wsze weń z sobą pokój i szczęście wmiesio. Hilrh. Sen.
fask 20 Wniósł te pieniądze do skarbu królewskiego.
'Pr. oddał, wpłynęły przez niego, ®clbir iti ben ®d^n^
Ctlltragcn. Ta majętność wnosi 1000 talarów. Tr. (przy-
nosi , oddaje, czyni w podatku lub w dochodzie). Ob-
szerne włości do mojej wniosła familii. Tr. przyniosła ,
wcieliła , fic lint fte m mcmc gamilie geDra&t. Wypędza
Alaurów z żyznej Aigarwii łona , Z kraju , co mu go
wniosła wyposażna żona. /V;j4. Luz 9 i. Gdyby żona
wiedząc o pokrewieństwie , za mąż szła , wniesienie
swoje traci Czack. Pr. 2, 45. t j. wniosek swój , to co
wniosła, posag; bn^ 2)Jttget)ra(^te , bie SKitgift, ben Sraiit-
fc^ilC. .Myśmy nic na ten ś^iat nie wnieśli , bi'Z pochy-
Ly le/. nic wynieść nie możemy. 1 Leop. 1 Tliim 6, 16.
mir ^aben nic^t^ mit in Pic 2Bclt ( nuf bie 3Bclt ) gc&raclłt.
Wnieść sumę w racliunek , w regestr, w xiei;e. Tr.
wciągnąć, wpisać, wliczyć, wrachować, mit cilltragcil.
Wnieść na dobra swoje sumę pod ewikryą. Tr. zacią-
gnąć , ©diulbcn aiif fcine Oitter bringen , fie b.iinit bclaftcn ,
mit ben ®iitcrn bafiir ^afteil. Nieprzyjaciel ten sam woj-
ny spokojnym ludziom wnosi. Z;/'/'' Pap. 106. nanosi
na nich wojnę , er bcjicljt fie mit Sricg. Wnoszę zwy-
czsj , wprowadzam, (.'n. Jk. 1273. cinc (Scmolinlicit u. \.
m. aufbriiigcti , cinfiibren. Czemu też kto me wniósł owe-
go obyczaju do nas , który jest we Włoszech , iż szla-
chta wynajduje na biesiedzie gry rozumne ? Goni, Dw.
4. Na sprzeczka, h ów diicń minął , nazajutrz inne od-
włoki wnosili. Sk. Dz. 376. wprowadzali , wyjeżdżali z
niemi , fie lirac|'teu anbrc §inbcrniffc Por. — g. Wnosić , po-
dawać do rozważania, przekładać, 'pr^edsta'.^iać ; OOt'
bringcrt , oortrngcn , sorftelleit. Pitt oznajmił , iż jutro miał
wnieść rzecz o dochodach xięcia de Jork. Gaz. Nar. 2,
148. Prawa niezbożne od niektórych Machiawelem pod-
szytych , wnoszone bywały na sejmy. Birk. Sk. O 'ż b.
Ja z miejsca m^go wnoszę , żeby tego pozbyć się cię-
żaru. Ziih. 13, 281. Treb. wniosek czynie, projekt po-
daje. Wnieść, podawszy wprowadzić; iiprbringcn nnb
cinfiibrcn , aiifbringcn. Trasybul konsiytucyą jedne wniósł
takową , aby rzeczy przeszłych więcej nigdy nikt nie
wspominał. Wnrg. Wal. 116. — § Wnosić za kim prośbę,
instancye . przyczynę ■■ zanosić , przyczynić się za kim ;
ffir jemaiiben cinfommen , Sitrbitte cinlegcn. Mam honor
wnieść za nim do W. M. Pana moje niegodną instan-
cyą. Mon. 71, 19.o. — §. Wnosić z czego; Yind. skle-
nit , naklenit, raitat , fe sumniti= wniosek z czego czy-
nić, wyciągnąć, wyprowadzić konkluzyą , konkludować,
przełożyć co zkąd wypada , zastanowić nad wypadkiem
czego, wnioskować; tt'Dran« folgcm, fcfelie^en , bie gulge
Ober ben ©djIiiP jic^en unb Borftcllcn. Wnosić jest wywo-
dzić podanie za prawdziwe mocą podania już uznanego.
Cy-ink. Log 182. Z uwag- dotąd uczynionych wnieść
można: primo.... Os. Rud 29, cf. wypada, idzie za
tym ; Ross cxk.iyeTh. Wiesz co się działo ; wnieś zląd
o przyszłości. Teat. 57, 58, cf moie co spostrzeżesz,

566

W N 1 E W O L I Ć - W N U Ś Ć.

W N 1 K - WNIOSEK.

ydy z przcs/fycli n:islę}jujące rzeczy ukJadasz ! Siem. Cyc.
26. Z |)uzn;.kó\v na cliurym wnosi sobie lekarz o ro-
dzaju clioroby. /Vfi. Lek CG, (cf. domyśla się, domnie-
ma jię ). Z kazdełjo słówka wnosi sobie przymówki.
Buh. kom. 1, 501. (wszystko źle tłumaczy, na złą stro-
nę bierze). Wnoszenie, czynienie z cze(;o wniosków,
konkludowanie ; Yind. noteriioriienjc , idi <S>d)[it^tn , 8ol=
gem. Nie wszystkie umysły do wnoszenia jednego z
drugiego są sposobne. Z'ib. I , lii. Alh. — ^. Wnieść
na kogo. kłaść n.i kogo, rozciągnąć nań; ubcr ttlicit
brinflcn, «iif tlin alt^^C^lIelI. Jagieło wszystkie swojo pań-
stwa przyłączył ku królestwu Polskiemu . przeklęslwo
srogie na tego każdego wniósłszy, ktoby kiedy przyczy-
ną był rozerwania tego z«iązku. Biel 251. — g. Wnieść
się dokąd > przeniósłszy się wprowadzić, WP ciHjicbeil,
). S. iit ciiie 'lUujłiiUiifl ; Boh. steliowati se ; ł'ini/. v'eno
liillio potegiiili.

WNIl-WOLIC Ci. dok, Wniewalać nieduk., musem wprowa-
dzić, w.:iągnąć, wmusić ; einjttłingcn , jiDinociib tooju triii=
gcii. Nie wriiewalaj i nie przymuszaj chorego , aby jadł
koniecznie. Pen. Lek. 550, ob. Przynuka.

WMJ5Ć , wszedł, wo.szła , f. wnijdzie, wnijde, nijak, dok.,
Weliodzić niediik.. Wcliailzać czesll.. idąc udać się gdzie
we>łnąlrz, wiriieścić sie, oppos. wyjść ; biiiciit fle^eii , \)txm
gc^Cii, licrciii fomilieii ; Uoh. wgjti, wśel, wegdu, wcliazeti;
Slov. wciiazeli, wch;izyni ; Sorab. i. gdu nutź; Yind. noterjili,
nolerjeti , nolerpojli . iioterpiiti , noterliodili; (Hug. vho-
diltii ' śpiegować); Hoss. boAth, Doiue.li, iioTuy, b.ko.ihtł,
B.\oa>4y , BXO)K_)'; Eccl. BHieciByio , B.\oa;4y. Cherubini
postawieni byli na miejscu 'naświetszym, gdzie sam tyl-
ko kapłan wcliadzał Zani. /'osi. 5, 610. Z kim razem
wchodzę; liccl. coBocxoa;4y , BXOwy ci Ktai Ky4a.. Nie
wie , którędy wszedł , muszę mu pokazać drzwi. Teal.
29. c, t)5. (zrobię mu no.:;i). Szaweł burzył kościół,
wcliadzając w domy, W. Ad. 8, 5, Oiidii. ib. (wpadają* do
domów, napadając na domy). — Fig. Głos dzielny wo-
dza wskroś serca porusza , Wchodzi w ryeerzów dusze
jego duszi. A'rus. Oss. C 2 /<. (wstępuje, udziela im się).
Wiiijście, wchód, aelio , wchodzenie. Hi AjinfiiiorllCil ,
^ercitliKt''!! i locui ubi inlranl , wnijście . wejście. \ve -
ście . 'węszcie, ioppos. wyjście), ber (Eiiiijaiitl, (<'(. drzwi,
fórtka , brama, wrota) pr. et fin.: Boli wgjti, Slu>'. wgj-
Ij , wchiizenj ; Viuil nirterhopMiic , nolerjitji- ; liuss. Biue-
CTdic; EcrI. BlUlbCTBHK, K1..\UX.\CHIIK. (uillllio pizyjście).
Napadłem ją na samem wejściu do szpaleru. Teiil. 57,
197. Boją się 'weściem w dom umarłego pomazać. IV.
Post. W. 282. Jedno jest 'weścic wszystkim ku żywotowi,
i jednost.ijne zachodzenie. 1 Leoji. Snp. 7. 6 Jedno jest
wszystkich "wesziie do żywota, i jednakie 'zeszcic. Wujek.
ii), rtęilzii! wam dane 'weście do wiecznego królestwa.
1 Lei/)/. 2 f^elr. i, 11. (wstęp, przystęp). - g. Traml.
Wchodzić w co, wpadać w co, przyjść ilo czego; njo<
(U fouiilicti . grlangeii , niorciii uerralldt. U grubego ludu
wszedł był w mniemanie wielkie. Warg. (lez. 250. (po-
zyskał, zjednał sobic). Łalwie taki wchodzi w wzgardę
Hrbst. Art. 52.— W puczrt świętych wszedł. Groch. W.
265. w liczbę ich wciagnionym był , za świętego był

poczytanym. — ^. Wchodzić w co, attiie , wdawać się
czynnie, jn ctiva^ ciiigctieii , jld) (inrr 6a(be anneffinen, fit
angreifeii . ciiifcl)Cii, iiiitfrfudifii. Trzeba wchodzić w uwa-
gi , przyczyny, powody, Tym S|>osohem przyjdziemy do
zupełnej zgody. Nieme. P. H. 7. (rozbierać przyczyny
i t. d.i. Nic zechce, aby dalej w tę sprawę wchodzono.
Jabł. Tel. 38. — Wchodzić w siebie, upamięlywae sie,
zastanawiać się nad sobą ; iii fii^ gc^en , ub(T |t(^ frlbft
Scrlratttiingcii aiiflcUcii. Będę miał czas wmjścia sam w
siebie, i myślenia o wdzięczności, którą ei winienem.
Ziii. 14, 214. — Nie wchodzić z nikim w śluby. P.
Ki han. Orl. 1 , 257. nie wdawać się, nie zapuszuiać
.się, nie zapędzać się , fid) ni4£ eiiilalfen. — Neulr. Wcho-
dzić do czego , należeć , użytym być do czego , służyć
do czego : iDOjit mit t)cl)i^iiud)t iDrrbeti , mit baju Menen.
Dyptan wchodzi do maści i do plastrów . wchodzi też i
do tych lekarstw, które dryakwiami zowią Syr. 111. —

*g. Jutro jak dzień "wnijdzie biały Jabi. Buk. O 5.

wziiijdzie, ob. Wzejść. — ;^ Wchodzić się zaimk. , wcią-
gać sie w chodzenie , nawyknąć chodzić ; iiiJ @(\)tn ii
neiit fummcii , in bcit ©iiiiij fommcii Nie lada koń był ,
kiedy się wchodził. Alb. z Woj. 7, (cf. wdrożyć SiC).

WMK, a, m., cienkie przejście, którędy co przemknie i
wniknie, kanalik, (cf. ponik); etn fciiiea 6anólc6eii. wo
ttmai burd)bringcii fanii. Gust w człowiecze serce wessie
sie przez kryjoiiie wniki. Pot. .Ąrg. 770. — g. Wnik
(ob. \Vn.tek. 'Niki, subtelna siatka na ptaki, sidło, (cl.
pomek, cf samotrzask) ; ciii iciiice i'Di(clncg, 9jł)(jdflarn
pr. et /ig. Niech zastawiają soczyste wniki. Uardi. Trag.
122. Miał obłów z napiętego wnika. P. Kchan. Orl. \.
121. Choć w złotym wniku cuż ptaszęciu potem. Jeśli
on więzień za tęskliwym drotcm ? Zui.^lS, 515. (choć
w złoićj klatce). Sieci swe zdradliwe Stawią na cnotli-
we , Mówiąc dobrze patrzy, Kto len wnik upatrzy. J.
Krhan. /-".s." 89. Wpadł w miłości wniki. Hor. 2, '502,
iUn.. (cf. pęta , więzy, kajdany). On przyczyną wszys-
tkiego , a ja wpadnę w wniki. l'ot .\rg. 724. (w matnią,
cf. bąk sic przebije, mucha uwięźnie). Sama sjirawic-
dliwa za tobą przyczyna Pobije ich , i jako wiotcha pa •
jeczjna Winki się rozsypią, które dotąd knują. Tward.
W{. 227. (dołki, które kopią; sidła, które stawiają).
Wojska swoje utaił nieprzyjaciel , czym następujące na
się nasze ułowić , i zawrzeć w gotowych myślil wni-
kach. Tward. (W. 155, (cf. zasadzka;. — Duch się na
powietrze wybił, zbywszy wniki ciała. Alm. Hyl. i, 364.
(więzy, peta). Zbywszy świata wniki zdradliwe, żył sa-
memu bogu. ib. 3. 7. WMK.N.\C nijak, jedull.. przeci-
snąwszy co znikać, u<pbiticiti briii()rnb '.<cn'(^n)inbrii , ful
ijaiijlid) iiiiiciii brdniKn , ^YinJ. \tiriiaii, noierhllKUi; Rott.
BHIlKliyTb, BllIlKaTb ; Doh. wnuknauti suygerere mciiti, wnu-
knulj iiiygettio ; Eal. Bimuaio inclinolo capite a$pięi*).
Z pod bachów w głąb wnikł\ch tu głowę dźwigam Zetr.
Ow. 120; iulttr imat ubtnta eaieruat W.MKO.MY. a. e,
n. p. Zakładają rozjazdy wnrkumc Na kwiczoły łakome.
Pelr. Hor. 2 A' 2. ponikłe , szybko >ie zamykające,
ehwatkie, chwylne; jeżeli me wnikowe , od wnika.

WMUSEK , sku, m., wnoszenie, wniesienie, i to co sif

WNIOSKOWAĆ - WNUCZKA.

WNUK - W N U Ji Z Y C.

367

wnosi pr. et fi<}. Ir. ; t<ii .'cincinnajjcn , .pcitintroiien , $)[•
nciiibtiiiticii , ^yicrcintTiinjcii , ^ai ,N)i!ifin(Kivar|Ciie , .V)cvctngctrn=
genc, .f)iiicini5Cl'rad)tc, i)crciiii3cl'ract)tc ; {\ind. noternoAk).
Pszczoła komórki swe linjiiie opatrzyła , słodkich mio-
dów wnioskił-m. Frzyb. Milt. 226. (cf. zbiór , zebr.iiiie ,
baa Cingciamiiiflte). Wmospk mężatki , żony, co do mę-
ża wniosła , c{. posat; ; ba'3 giujebraĄte ciiicr g'""" - f'f-
bic 2)iitj]iit. Może być dobra żoną i malką, przy zna-
cznym wniosku. Teal. 19. h, 57. Wniosek przez kogo
uczyniony, przełożenie, propozycsa , projekt, podanie do
rozwagi, przedstawienie; ba(! ^h'tijfct , ber Sjorfc^Iag , 93DV=
trag ju ircitcrcr Gmiagiiiig, bic 9liircgiing; Yind. predno-
fek , prednollinia : iSorab. i. predkstabweno , predk da-
htżo , predk powoźeno. Wniosek z czego wyeiągniony,
konkludowanie, wyciagnienie wypadku, konsekwencya ,
konkluzya; bic Jolijcning , ber €d!lup; Cam. rasbor, re-
sbor (cf. rozbiór), modruvanje ; Slov. zawjrka , fif. za-
wrzeć) ; fia/j. sadriJxnos , nSssjednos ; floss. c.ffe4CTBie ,
BUB04'5 ( ob. Wywód) , sahMlOMHTe.lbHOCTb. Wniiiski z
uwag dotąd uczynionych. Os fiiid: 29. — • Mulh. Wnio-
sek, carollarium. Geom. 1, 2ó. — Wnio.ski , wypadki,
skutki czego ; gpliK" - SEirfiingcn. Trzeba we wszystkich
rzeczach radzić się rozsądku, nim się uczynią, ażeby
wnioski przewidzieć, leat. 9, 54. WNIOSKOWAĆ rz.
nierfo/r., wniosek zkąd wyciągać, wnosić z czego; \ol'
gcvn , f4'liepeii.

WiMTEK, tka, tn, sidło, {oh. Wnik) ; (sć^Unge, Sdilćinge.
W wnitkach, kióren sam uplótł, uwiąziłem skrzydła, I
dobrowolnie wpadłem w zdradne śmierci sidłs. lichow. 81.

WNIWECZ, "WMWCO, ob. W niwecz; addas exemjdn
Ulic prolatis , adliuc insequentia : To rzekł , a mowom
jego bogowie nie dah iść wniwecz. Simon. Siei. 45, (cf.
z dymem). Głosom ojców , i prośbie płaczliwej Nie dal
iść w niwecz król świata wszystkiego. Odym. iw. C 2 b,
Ztlafo się, jak gdyby to, co dotąd chwalebnie się sla-
1o , wniwco poszło. Iward. W. D. 2, 194. Krzyżacy od
Władysława prawie na wniwecz wybici. Krom. 459.
Przedsięwzięcie jego wniwecz obrócił. Tc:)/ 55. d, 55,
oh Niweczyć.

WNOSICIEL, a, m, który co wncsi , ber ^inciiitrager , .Cicv=
Itriiigcr, n. p Herbów zda się być wnbsicielcni Leih.
Cimiel. 1, 575^, cf. wprowadziciet, b?r Giiifiitrci" ciiter
€a*e. IV rodź. zeńsk. WNOSICIELKA, i. WNOSZĘ , ok.
Wnieść.

WNOTOWAC cz. dok., Wnolowywać rzcsli, notując wcią-
gnąć, w notate wpisać; Vind. vsnan)inavali , notcrsa-
snaminuvati eiii^^cicbitcii , mit eiiinotireii.

WNUCZKA, 'WNĘCZKA, i, z.. WNUKA, "WNĘKA, Dudz-.
16; Boli. wnućka , wnukyne; Slov. wnućka; Cam. nu-
kena, (synkena = wnuczka od syna, cf. synowica); Yind.
vnuka, unuka , nuzhiza , (vnuka , vnuzhiza , vnukinja od
brata, bratouna lizhi = bratanka, syno«ica); Croat. vnu-
ka , vnuchicza ; Huiig. unoka , unokatska ; Bosn. uniici-
ca ; Slav. unuka; Hag. vnukka , vnuriza -. Boss. BlljKa ,
BHyqKa, (cf. (iam. 9?id)tp; hol. nezza); *wnęczka, córka
mego syna albo 'dzie»ki Sax Porz. 124. bic Ciifclinii,
Przemysław pojął Lnkierdę , córkę Mikołaja Serbskiego,

3 wnuczkę Szczecińskiego xiążccia Barwina , od córki.
Bill. 137. Pospolicie babki wnuczki przv sobie chowa-
ją. 1'alib. N. Wkrótce się będziesz wnuczkami cieszyć,
o jaka to radość będzie, kiedy już to słodkie imię bab-
ki nosić zaczniesz 1 Teat. 50. b, 125. — *§. Herakliusz
własna synowioe abo 'wneczkę za żonę wziaf. Sk. Dz.
12i Srubetstpcl/tcr. WNUK, "WNĘK, 'a, m. , WNU-
CZEK, cr.ka , m, zdrhn., W.NUCZE, ecia, n, iv liczb. wn.
WNUCZĘTA, -WNĘGZĘTA, G. ąt; Boh. wnuk. wnauce,
wnaućek ; SloiK wnuk, vinućek: (aiih. vniik , uniik ,
nuk , nuzbezb. (synovz = vnuk od syna, cf. synowiec;
podnuk = prawnuk) ; Yind. vnuk, vnuzliek, nuzliiz, nuzhat,
nuzbele, inuzhal > plemiennik , potomek, nuzhati = poto-
mność, vnuk , nuzhat od brata, bratoun lin, bratizh =
bratanek, synowiec, vnuzhik, finouz, fiiroyi fin, finou-
li = wnuk od syna); Cn'at. vnuk , unilk, vnuchich, unii-
checz; Hang. unoka, onoka, unokatska; Bosn. unuk ,
sin moja sina; Slav. unuk; /iiig. vnuk , vnuzzi . poro-
gbjaj -- potomstwo; Hoss. nujK^b , Bii3''ieK5 , i?H3-qaia ;
Eccl. KiioifKT. , (4mepii>inmi , BHjK-B 0Tb 4inepe wnuk od
córki); — wnuk, 'wnęk, cf. Germ. gllfcl, &lfe ; OlTb.
(Siiifcl, enenfcl, 3l»neit(:I;el ; (cf. Germ. 3ll)tie; cf. Graec.
syyorug , sy.yorog). "Wnęk, syn mego syna albo dziewki.
Sax. Porz. 124. "Stary ociec będzie-li opiekunem, wi-
nien liczbę czynić malce wnęków swoich rok do roku.
Groick. Obr. 149 Jakób , 'wiiek Abrahamów Sk. Kaz.
43. Władysław Łokietek był wnukiem Konrada Mazo-
wieckiego , prawnukiem Kazimit rza Sprawiedliwego , a
praprawnukiem Bolesława Krzywoustego. Jeź. Wyr. Kra-
kus , \M;ęk Czei ha , xiążęua Czeskiego. Gwugn. i5. Dieł.
2. Sk. Zyw. 527. O Czechu i Lechu, żeby synami abo
"wnękami Jawana być mieli, to rozumienie bez wszelkie-
go świadectwa dawnych pisarzów wydano jest. Krom. 23.
( Yerb. Eccl BHyqecTD3"K) , bh_vkii paav4aK) ; Grace, iyyo -
royoriw, wnuki rodzę) "Wneczeta. Sk. Knz. 49 b. —
iiy. Żydowscy wnukowie Tatarowie. Birk. Kant. C 5.
potomstwo wierne , od nich niewyrodne, namieslnicze
ich. - — '§. Hodzonych braci i sióstr dzieci , t. j. synow-
ców i siostrzeńi ów , też 'wnek:!mi zowia Szczerb. Sax.
185. ®e|"*tinfterfinbci-. WNUKOWY, \VNUCZY , a, e,
WNUKOWSKI, a ie, od wnuka, od wnuków, gnfel ' ;
S/ui' wnukowi ; Croat unukin ; /lOj. vnucicb; Boss. aay-
i;nB3, (BH_y'iaTHbifi których 'stare rodzice byli rodzeń-
stwem). Wnukowa żona Otw Ow. 565, Boh. prane-
westa. Wnukowska miłość. Zab. 9, 178. Wnukowy za-
bójca, "wnukobójca Ecnl. EHyiiOćiiiua
WNURZYC cz dok., Wnurzać, Wnarzać uiedok. , wrazić,
wetknąć, właściwie pod wodę; tief ciiitauć^cn , unterfcn<
fen, tief ^iiicin ftctfen propr. et fig. transl. Tingo, wma-
czam , wnarzam, w farby wkładam. iJąrz. W kocieł łeb
wnurzył. Bej. Zw 28. W zdradzieckie mu oczy palce
mężnie wraża, I one z powiek łupi, i ręce wnarza;
immergit. Zebr. Ow. 555. Wnurzywszy w ziemię twarz,
pała Progne swojemu niesilna gniewowi ; dejecto in liu-
mum vuhu. Zebr. Ow. 156. Cliodzi spuściwszy oczy,
a wnurzywszy łeb w ziemię, jako złodziej YV. Post. YV.
192. Wnurzonym czołem w ziemię patrzeć. Kulig. Her.

368

W O B 1 A S Z - WODA.

156. Wnurz) wszy /eb w ziemię, nijśleć. Rej. Zw. 58
b. utopir, zjtojiić wzrok.

W o.

•WOBIASZ! oh. Wabiasz

"WUr.IlLO.N. u , m , z Niem. Hi aBcd)li'(in , zapłaU hgo-
dnio«ćj pr.icy rzeiniejlnikom — hig. tr._ O jaki wo-
i-lilun się przyprawi; quod yredum speret. Zebr. Ow. 159,
cf. iiaJj;rOila.

WODA, y, s. ; flrtA. «/ A/or. woda; Sorob. l.wuila, wohda ;
Surub. i. wolula ; Cain. vóda ; Vind., Croat.. Dul. /lag.,
Slaii. et Bum. voda ; Hang. viz, vijz , fioss B04a ; 1'linjg
^tdi); 6'ux. Iiif w;iter; .Anchs. wacter; hidur. uuazsar ;
Otlfńd. uuazar; Ocrm liJailcr. Wnda , jeden z mniema-
nych czterech cleiiieniów-. Kluk. hop. i, 79. Woda iy-
wioJ. Cn. Tli. d2"6. Woda żywioł ciek/y, jasny, przc-
źrutzYsly Zab. 6 110. Woda, eialo z diobnjih czą-
stek skupifiic , płynne , uwil^'.itniajace , przeźroczyste ,
przez zimno się otężajace. hlfk. hop. 1 , iiO. Woda
dzieli sie na ocean, morzu , zatoki albo odnogi morskie,
cieśniny albo przesmyki morskie, rzeki, rzeczki, siru-
miciiie, jeziora, bagna i t. d. \Vyrti>. Gen/ir. 15, ( et',
strumyk , potok , kałuża , zdrój , źrzódło). Woda morska,
rzeczna, jeziorna, studzienna, zdrojowa. Karuk. Kat.
H9. Różności nieni.nsz między dżdź\slą, rzeczną, źrzo-
delna , jeziorną i morską wodą , jeno nazwiska są ró-
żne ; ale sama istność i przyrodzenie wody jedna jest
wszystkich. Syj:t. Szki. 18. Woda burczy, szumi. Dudz.
21, (ob. "Wodoszumny). Woda wolna, ani zimna ani
gorąca , ani też ciepła , alo lak umiarkovYana . ze nic w
cnej wodzie zbytnie nie czuć. Sy3:t. Szkł. GO. Woda
pod śniegiem; Hoss. 3ax(opa. 3a/Kopiiiia, (cf. zaskórna).
Woda, w której ryby warzono, /io!,s. mepón Woda od
rzepy Caiii. repneza. Wod.i wrząca , ob Ukrop. Woda
świecona, gctPtllfteś SBnJicr, czyli woda pewnym obrząd-
kiem kościelnym | ubłogosłaAiona , trojaka: woda szcze-
(lólniej rzeczona święconą , SScitllMfffr, do pokropienia,
świeci sie wrzuconą święconą solą; woda chrzcielna do
chrztu, zmieszana z olejami świetonii; woda poświęcona
du ŚAiecenia kośriołów i ołtarzów, zaprawna winetn ,
solą, popiołem. Cer. '.., ICy. No«ochrzczei'ice, Taióry,
zydy, i;dy się du wody świętej i do kościoła ś. prosili,
prowadził. Birk. Sk. C 4. f do chrztu ). Nic chce znad
ani [lostu , ani mszy, ani pacierza, a do zimnej wody
ręki nie włoży. Teat. 19, b7. (nie tyka się świeconej
wody do ie^nania się nią) — § Wody, w liczbie mno-
giej . (Jciualfcr. Kluk. Kup. 1, 80, (Ynid. \odc, vodouje).
Czyż znowu Hydra skrjła się pod wody ? //nrrfi. Tmg.
529. (ns dno . podnurzyła się) — Sposób dochowy-
wania dizewa pod wodą, gdtie się budują statki albo
okręty Jak. .Ąrl. 3, 172. — Kto pływać nie umie, nic
puszczaj się na wodę. Falib. O -. ( mc porywaj sic do
lego, co me twoja rzecz. Tczony żeglarz dziesiątćj się
wody lęka, bo la n.'j"iększa bywa; doilut gubeiiiotur
decimas uudas i.avtt. Rirk. <Jł. Kon. 48. — Po wodzie.

WODA.

z wodą. Wiud. , Croat. po vodi , mit bem Strome; oppoi.
przeciw wodzie, pod wodę, wz»odę; Yiiid. uzrieku,
suprouh rj<vi , flefleii ten Sirom. Palu wbij;.ł pochyło ,
ie jakoby szły [jo wodzie. Warg. Cel. 81. Z wodą mu-
sze, bo Iruilno płynąć przeciw wodzie. Pot. Arg. iH.
Słabsi traktując z mocniejszymi , ukazują się im w przy-
jaźni, i wszystko dobrowolnie przyjmują, aby sie nie
wydało , że muszą , jest to iść po wodzie. Lub. Huz.
118. Płynąć przeciw wodzie prawda że ciężko, ale gdy
meta żeglugi lak płynąć każe , wzmagać się w siłę na-
leży, i raczej poddać się pracy i niebezpieczeństwu, ni-
żeli iśjL z wodą tara gdzie nie należy, blun. 72, 589.
Teraz gdy cieżk:ł nas przygoda bo«'zie . Trudno już ma-
my [iływać pizeeiw wodzie. Chrośc. Luk. 114. Jubi, Buk.
Q A b. — Postanowił miastu odjąć wodę. Warg. Cfi.
254. fwodę do picia , rury, zdroje). Do wody z gębą ,
Cu. Ad. i 62. (dla ciebie dobra w oda , gęsie wino , cf.
dobra Matyaszowi płotka). Napawasz ję mętną wodą
sprośnych wymysłów a marnych prz\ kładów swyth. Ufj.
Post. G g g i. Posly dawne pustelników o korzonkach,
ziołach i wodzie. Kras. Pud. 2, "2()6. Ze dobrze myśleć
o chlebie i «od2ie, li.ijah niegdyś mędrce zapalczywi.
Krns. Mon. 44. Kras. List. 2, Itio. bec 2Biiffcr unb Śrot.
Ryba woda, chleb trawa, mięso potrawa. Suk. /'robi. 151.
(ryby w(idiiiste). Wody wiele, a ryb nisło, mówi po-
spolite przysłowie. Pir. Wym 210. ( więcej buku niż
puku, wątku mało). (5'oc. froi/ W powetri litji lowil,
a we wodd ptiki la(ia(; na powietrzu ryby łowić, a w
wodzie ptaki łapać; na opak wszystko). Na swoje koła
wodę obracać. Hej. Zw. 91 b. f sobie galići. Każdy mły-
narz na swoje koł.i wodę prowadzi. l\y>. .\d. 22, i/on. 76,
866, (cf. na SWÓJ kłąb zwijać, na swoje zwijać motowi-
dło). Każdy z możniejszycb , o ojc?y>tą szkodę nic dba-
jąc, na prywatne koło ciągnie wodę. Put /'oi.:A. — Nie
o wodę ć svilkowi idzie. Cn. Ad. 629 t szuka przyczuiy ,
et. nietrudno o kij , i t. dj. Slur. /'rcv, Takiin sa robi, ga-
kobi ani wodi zamuti( ne wedel; innoreulior .Ueteilo, uda-
je, jakoby wody zamącić nie potrafił, t<iewiiii3tkoi. N\ mę-
tnej wodzie prędzej się piskoize łowią. Janusz. /Ag. F
5 b, (ob. w odmęcie dobrze ryby łowić; Croat. Koi
love V mulnoy vode , Yszakojacbkech r;b nahi dc i.
W mętnej wodzie riilit się nie jirzejrzy. I\il. Poe:. NO.
— Niech to będzie, jak gdyby kairień w wodę wpu-
ścił. Teat. 8. b, 85 (jak gdyby w studnią wrzui ł,
sekret na wieki; Sli>v. gakobi kami-Ci do wodu nhoiiii,
stracone bez śladu ■. C.luąe skar;ć raka. w wodę go wrzu-
cił. Mon. 74,51. (dogodził mu zamiast karania go). Wo-
dę do morza wojić. l!ys. .Ąd. 75. (drzewa do łasa). .Nł
obmycie go wodjby nio stało. Sk. Dz. 574 (wierutny ztio-
diień , na złe wylany). Teniu ładnemu cbłupru .Alonzun
i wody podać wari nie będzie. Teat. 21 , 81. byiuj-
mnićj nie do porównania z mm , er rei(i)t ibm iitd)t bal
SEflffcr. Wszyscy autorów ie komedyj Angielskich nie są
godni i wcily potlać Molierowi. Mon 68, 500. — Córki
heimańsk.i skoczyła na mury, a za nią wszyscy, jiko
Wodą linał. /iei Zw. 80 id. łl>ic.';. /ieg. lit hur-
mem, strumieniem; fironiipcije , ti ftiómie a^ti babin.

WÓDCZANY - WÓDKA.

WODLISKO - WODNIK.

369

Diibra woda na dacliu , kieJy sąsiad gore , Bo gily się
domu zajmie , juz rady nie spore. Hej. Zw. 211 b. (wo-
da do gaszenia, stągiew, kufa z wodą pod dacliem).
Na szkucie : lać wodę , z zyzy szulla wylewać ; co jest
powinnością zajdowych. Magier. Mskr. W wodzie egnia
szukać. Smotr. Lam. 177. (sprzecznos'ci potączyć). —
Jako woda z kaczki. Hys. Ad. 17. (płynie z niego,
zmókł, przemókł do nitki). — g. Wody, mineralne wo-
dy, I miejsca gdzie te się znajdują; miiieraltfi^e 58affcr
obcr ©ciDiiifer, i8ninnnt, ©cfuiiDbrunncu, 53a^fr. Są także
w lvm kraju róJ^-ni' mincr:dne wody , i łaźnir- , miedzy
klórcini Wddliad jest najznamienitsza. Pam. 84, 724.
Przv używaniu wód attiUcya , bądź piei hutą bądź w
pojeździe, bądź na koniu, jest potrzebna, hriip. 5,215.
Jak wiele osób wyjeżdża za granicę do wód. Kluk. hop.
1 , 130. Ul bic Sćibet, im ^ai rcifcii. — g. Wody. jak
n. p. z kwialó*' pachnących, przepędzają się przez alem -
biki. Muli. Uyiic. 1, 14, cf. wódki, abgcjocicne 3Ba)Tcr.
Woda królewska, aqua regis. Km mi. Oiipn. .ł07, (Hoss:.
B04Ka 3OJOT0pa3BO4naa cl', serwaser, (KptnKafl B04Ka). —
§ Krew' ma także w sobie wodę przeźroczystą , lym-
plinm. Zool. 7, Bosn. vodinna, knja se nahodi u tjelu.
— §. Woda , uryna ; bet Urin , M 2Bnffcr. Iść z wodą
na dwór. Hen. Cyr. 2, 249. Nieuczcij ołtarza; blizko
niego na wzgardę wodę puszczał. Sk. Dz. 255, ( lVn(/.
vodostaj,i, vode sapertnost > zatkanie uryny . WÓD-
CZANY, a, e, od wódki, gorzałczauy ; fio.ss. B040<lHblil,
SranMllicill - . Po słodkodzielnym wódczanym likworze Od-
krząknąf żwawo. Arn.'!. Mon. 15. WÓDKA, i, ź. , WÓ-
DECZKA, 1, z., zdibn., właściwie od wody, fleilieś Si5af>
fer , Sffińfffr^eii , Sńffcrlcin ; Boh wódka, wodicka; >'orab.
2. wohdka . wohżizka ; Cani. vodiza ; Ecci. B04ima aqnii-
la. W szczególności wódka pędzona, nluiC50i]etIC'3 SEmffcr.
O wódkach, które z ziół wy|ialaja. Urzed. 451 Wódka
z ziół, prócz różanej DJofflllunffcr , a fiołkowej 3)Cdd)CnilHlffcv,
żadna nie ma smaku ani woni zióf , a tak me mają też
mocy ich; bo piołunkowa wódka SBermiitimKiffer , jest
słodka , giiyby miała być gorzka ; a wszystkie insze sa
szczere wody. Uricd. 431. Wódka do twarzy Ross. yjiu-
BaHbC. Któryż z młodzianów , wódek pełen wnni , Wśizód
róż za tobą pieszczt'nie się goni? Hor. 1 , 33 ; perjusus
liquidis odorihiis - — Wódka , pędzona gorzałka , likwor .
alnjcjpflticr 'Sranbtirciii ; f!oss. B04Ka , B040Mi(a , bhiio ,
BHHao xjTfeÓHoe , (cf. wiMoi. Aptekarze do lekarstwa po-
częli wódkę pędzić, /'erj. Lek. 257. Wódka ze wszys-
tkich owoców wyborna być może, a między temi naj-
lepsza ze śliwek. Kluk Roił. 1, 174. W alembiku prze-
palać prosta gorz.iłeizke Z wina z cukrem , z korzeniem,
z aułmi na wódeczkę. Jez. Ek. F 1. Wódka, tak prosta,
jak przepalana , palanka. A'. Kam. Te trunki , które oj-
cowie nasi po prostu nazywali gorzałką , potym wódką ,
my teraz ochrzciliśmy likworami. Kras. Pod. 1, 18.
Przedlym wódka była wódką, dziś jest lik worem. Mon.
G7 , 394. — ^. Wódka , mnsc. et fem. , co tylko wodę
pija , 'wodopój , ( cf. Klitorskich wód ktokolwiek zakusi ,
Bezwiniec , wodę woląc , wina nie pić musi ; yaudel meris
obstemius undis. Zebr. Oiv. 585). Hydropoia , który wodę

Slouinik Lindego wyd. 2. Tom VL

pije, vódka. Mm z. Tego, który wina nie pije, niektó-
rzy wódką zo«ią, ahstemius. Macz. , ob. Wodopój, ber
ffiafffminfcr , ber nid)t(i a\i 3Baffer triiift. Cn. Ad. 1218.

Wlod. , Curn. Midopyyz ; Bosn Yodopia , koji vodu pie ;
Rag. Yodopia ; Eixl. l{OAunHlll|;A. "WODLlSKO , a , n. ,
woda niedobra , rnepnlrzebna gdzie, przeszkadzająca , un>
ii6tliti)cei fd)le(fetc^ SBajfcr, gcuc^iiijfcit. W gruntach pomie-
nionych i tego upalrować, aby jakie poniki wodliska nie
były dla piwnic zalewania. Huur. Ek. 5. 'WODMUCHY,
machiny , klóremi sprowadzają wiatr s.ima woda. Os.
Rud 76 ^BaficTOinbmnfc^iiicii. "nV0DNAT0ŚĆ, o6.* Wo-
dnislośc. "WOUINIC cj. nied'jk. , zwodnić dok., wodą na-
pełnić, wodnistym uczynić wodnistnści nabawić , tućilfcrtl,
tudlTcrttftt madjcii; Vind. navodeniti, skusrodeniti ; Uosn.
Yodnitli , razYodniti ; Bag. Yodnitłi ; Ross. B04HHTb . na-
B04HiiTb , uaB04iiaTb ; Efct. bo4Hhio, bo4hk). Gwałtowne
hemoroidy zwodniły im ciało. SyxL Sikł. 505. "WO-
DNICA, y, i., pucldina vYodna. Sienn. Bej. "Wodnociel-
ność , Boh. wodnatedlnost , wodnotedliiost ; Sorub. 1.
wohdnicza, woluiukawofcz ; Carn. et Yind Yodenicza ;
Bosn. tropdia , tropika, Yodena nemocch ; Croal. Yode-
nicza, Yodeni beteg ; Rag. Yodna nemocch, ( Yodnizza
mustum aqua dilutum, vinum secundum); Slav. Yodena
bolest; EccI. B04iibiH Tpy4'B. (Boh. wodnice agualis urna,
hydria). Wodnicę i inne pucbnienie jak leczyć. Sienn.
375. Wódka, z orzechów V/łoskich, nie tylko od po-
wietrza broni , ale też wodnice nowe i stare rozpędza.
Sienn. 543. (wodne nabrzmiałości). Brzozowy sok leczy
wodnicę, kruszy kamień. Kluk. Rośl. 2, 212. — g.
Wodnicą nazywają ogrodnicy , kiedy się skóra drzewa
dobrowolnie pęka, i soki wypływają Kluk. Rośl t, 134.
Sauinrooffer , jtinbcmuaffcr. — g. Rzepę pódługowato okrą-
gła wodnica dla zbytniej juczności jej , mianujemy Syr.
1041. bie ^BaffcrriiOc ; Boh. wodnice, wodnatka, wo-
dnaćka. WODMCTWO , WODMCZOSTWO , a, /,. , wo-
dniczy urząd; aquaria provinvia. Cn. Th. 1277. bflś S[Snf=
feraufK^cramt , biiś SBaffcrnmt , (cf. rurmistrzostwo) ; Rass.
B04onpOB04CTBO. WObNlCZiNY , a, e, od wodnicy, wo-
dnicę czyli wodną puchlinę mający; Carn. et Yind vc-
denifhn, nmffcrfuditii] , SBnJlErfiid^t = , cf wodnisty, 'wo-
dnocielny. WODMCZY , ego. m. , wodnik, co sie o wo-
dę siara, icf woziwoda j. Cn. Th. 1277. ter SBafernuf=
fe^er. WODNIC, nijak, niedok , zwodnieć dok., w wo-
dę się obrócić, wodą się stać, wodnistości nabrać;
ju Siiffer ircrbcii , luńfferidjt rocrbeii ; Ross. B04aHiTb ,
0TB04aH'fcTb. Tygiel musi mieć w sobie *glej , bo-
by się glina nie dała w górę ciągnąć i wodoiałaby
pod ręka Torz. Skł. G3. Wisła , która hjła w ten czas
dziwnie zwodniała , przejścia wszelkim mu sposobem
broniła. Warg Wal. 55. pełna wód była, nabrała, na-
brzmiała, wezbrała. WODNIK, a, m. , co się o wodę
stara, wodniczy , f cf. woziwoda, wodonosz ). Cn. Th.
1277. Wiod. ber SBnffcrmann , 3i'afferl'enmte ; Buh. wodak ,
wodar, fwodnik = topielec, straszydło); Carn. poYcdnik,
(Yodan > Neptun); Rag. Yodar ; Croat. vod;'ir , Yodeno-
szitel ; Eccl. b04HBK'B , B0404eH ; (Sorab. 1. wohdnik ,
wohdne fudowo ; Ross. BU4HiiK'b statek wodny ;' Bos/i.

47

J70

W O D O L E J C A - W O D N O Ś Ć.

WODNO WZORZYSTY - WODNY

Yodegnak ; Rag. vodegnik tncola aguarum). — §. Wo-
dnik , dytiscus , rodzaj chtzaszczów , po wodach pJywa-
ją<vtli. hluk. Zw. 4, 54. JBnfffrfaffr , laiMafjn. — §.
VVÓdnik na niebie. / hrhan. l)z. 11 WODULEJCA. ib.
148; Uuh. wodniir; Sion. wodiiar ; Rug. voilenik : Rois.
B040.łefi , B04o.iHm, ter _2Sa|ffrniann nm ^immel. Wodmk,
znak niebieski ziHiowy. Zebr. Zw. 25. Znaki niebieskie
zodyatyczne : Koziorożec , Wodnik , Ryby , i t. d. Haur.
Sk.' \02. Bałbym się, żeby stary wodnik dżdżów nie
spuścił, 1 po całej potopu ziemi nie rozpuścił, Burdi.
Luk. Ib. WODMSTOŚĆ. ści , i., "WOD.NATOŚĆ , obfi-
towanie w wodę, mnogość wody; 53atTerreid)tbiim , 2Bd|'
fcti^ftit ; iUuli. wodnalost; Ray. yodinaj. Sok albo wo-
dnislość z togo ziela wyżęta, trawi 'dziwa mięso. Syr.
119. 'Juchę wyżętą z ziół dopóty warzyć, aż wszystka
wodnatość onej "juchy wywrze. Syr. 2b8. Pragnie (cho-
ry , ) póki z żył choroby przy«zyna precz nie ustąpi ,
i z chorego ciałii wodnistość biała. Lib. Hor. 45 , cf
wodnica. WODNISTY, ^YOD.NATY, a. e — o adv. ,
pełen wody, obfiiiijąey w wodę , oi."Wodoiiinogi , "Wo-
dopełny : (Bom vodotopni paludosus ); Uoh. wodnaty ,
zwodnalely ; Shv. wodnaty ; Hung. vizcs ; Rag. voden ;
Dal. Yodan ; Sorab. i. wohdoyite ; Rots. BOjuncTuft ; Eccl.
ÓJarOBUAHUii. Dzieciom trzeba dawać wodnisty pokarm,
iż stoi oraz za picie. Petr. Ek. 94. Ryby wodniste są ,
według dawnej powieści; ryba woda, clilćb trawa, mięso
potrawa. Sak. Rr ibt. 431. Żyły wodniste, które wodni-
ste humory prowadzą, vasa lymphaitca. Kircii. Anal. 11.
hnip. Osi. 17. Humor po bokach pniaka płynący, jest
Ickszy , więc wodniściejszy. Krup. 5, 105. Wodniściejsza
i subtelniejsza humoru część w oku , wciągniona w żyły
proste bywa ib 2 , 283. ib. 5 , 362. — Wudnisty , o
maściach, kolorach, materyaeh , ofc.Wodiiowzorzysty;
Rosi. cipyrmaThiil. 'WODNOCIELNOŚĆ , ś.:i , z. ,' ob.
Wodi[ica, wodna puchlina. Sienn. Hej. bie 2BtttTcrfll(^t ;
Boh. wodnotedlnost ; Bom. tropika, trupika. vodena ne-
mocch. 'WODNOCIELNOŚĆ, a, e, wodnicę czyh wodną
puchlinę mający, lunjfcrfut^tiij ; flu/i. wodnolcdlny ; Oosn.
tropik. Człowiek opuchły wodnisty , abo wodocielny.
Sekl. 15 To ziele wodnociilnym a ocickłym duszność
odejmuje. Spicz. 90. Sienn. 187 To ziele w piciu mier-
nie dane wodnocielnym ludziom sprawuje, iż z moczem
niemoc odchodzi. Spicz. 43. id, Sienn. 86. 'WODNO-
KREWNOŚĆ , ści, i.; Boh. wodnokrewnost; llegrnaly-
czność temperamentu, p^ilfflmnłot^eś JcmpmiKicnt , ""l^idfaina.
Wodnokrcwność n)iejsce swe ma w płucach; przyro-
dzenie jej je>t zimne a °wilkie Stenn. 457. Zła iiiemoc
pochodzi ze złej kolery a z wodnokrewności. Sienn. 457.
WODNOKItEWNY . a , c , flegmatyczny , plilfflittiitild?.
Wodnokrewni a siarzy są zimnego przyrodzenia. Sienn.
457. W zimie dobrze się mają koleryczni , ale wodno-
krewni gorzej. Sienn. 457. Tego czasu lepiej się mają
wodnokrewni ludzie, ale gorzej koleryczni Spiet. 200.
•"WOD.NOLITY , a , e , n. p. Więc Syrenie na wodno-
lilyni przysięgniesz kobiercu? Zub 13, 190. Mógł. na
wodnistym, z wód usłanym. WODNOŚC , ści , s. , istota
wodna, wodnistość, bie 28(i|fti()ftit ; 'Rag. Yódnosł , su-

rustvo serosilas). Woda sama z siebie żadnej rosnącej
rzeczy nie tuczy , tylko iż ona swą wodnuścią i rozpły-
waniem poitarm rozwodnią. Crete. 72. Owoc potrzebuje
palenia słonecznego , klóreby w mm przepiekału a tra-
wiło zbytnia jego wodność Crete. 57. Ziele sporysz ma
w sobie wodność, jest zimnego przyrodzenia i wilgotnego
w drugim stopniu. Spiiz. 50. Skoczek zit-le ma listki
pełne wodności mlecznej. Spicz. 40. Kamforę z oclem
pić , abo z wodnością wina nieźrzałego. Spici. 45. (z so-
kiem). WODNOWZORZYSTY, a. e — o adv . morowy,
słowo niedawne > wzór wody mający. WioJ., undulatiit. Cn.
Th. 1277 Cn. Syn. 951. ijctrdljert , itłaifcrfarbiij , ef. wo-
dnisty: Ron: CTpyriiaruii WUD.NOZIE.M.NY , WODO-
Z!E.M'NY, a, e, VVOD:\OZIE.MSKI . a, le , ziemiowodny,
i na ziemi i w wodzie się znajdujący lub żyjący , um-
phibius; 6ciMcl>!(j, lanPiDflffer ' , iDofferlanb < , 5. 8. Hicr;
Boli. obogżiwclni; Slov. dwożiwoteich ; Hott. Bojuse-
Muuii , 3L'MHUBCUiibitt. Wudnoziemiie , ziemnowodne zwie-
rzę. Cn. Th. 1277; co i po ziemi chodzi i pływa po
wodzie, jako bóbr, wydra. Wiod. Bóbr zwierze wodno-
zicmnc. Haur. Sk. 305. Zwierzęta wodnoziemne Chmiel.
\, 391. Krokodyl, zwierz wodnoziemny , na czterech
chodzący i [iływająey nogach. Chmiel. 1 , 576. Są zwie-
rzęta wodne , są zwierzęta ziemskie , 1 sa nakoniec wo-
dnoziemne czyli wodnoziemskie. Jeż. Wyr., \Eeci. B04H0-
seBiHuil luapi , BrejeiiiiaH , uipciaji npyri krąg ziemski).
WOD.NY, a, e, od wody, 5i'a)Tcr ■ ; bob. wodny; Slov.
wodny; Sorab. \. wohdni ; Tuł')!. vódn , yoilęii , poYÓdn ,
poyudn ; Croat. yoden , yodeni ; Dal. od yode ; Hung. vizi ;
Bosn. yodeni ; Rag. yoden , (yodeni, surulni terofut) ; Slav.
yodeni: Ross. B04Huri, BU4flHbiii. RoaHHOii. Cła mosto-
wego albo wodnego , ktoby nie oddał . we czwórnasób
to nagrodzi. Szczerb. Sai: 49. *.lajfcr5i>ll. Woda Druiba-
cka rozl.ina po polach kamienieje , a 7 niej murowane
domy obywatele wodne zowią. feler. Wod. b Sz:iliry
wodnej barwy. Sienn. 598, cf. modroblady , itinlTmiirbij.
Woda gryszpanowa, inaczej zwana kolor wodny . SImIITcI'
farte , iz służy na mapie do oznaczenia wód. jako to
rzek , kanałów , stawów , 1 t. d SniuJ. Jeog 269. —
Wodny młyn, wodą obracany, bif SaffmniiHe. Młyny
są wodne, wietrzne, (wiatraki), końskie, i żarna. hluk.
Roił. 5, 260, (cf. młyn pływający). Wodny, dla wody
uczyniony. Cn. Th. 1277, n. p. wodna grobla, lama,
tin Sajfcrbaniin. Wodny statek, wodne naczynie • od wo-
dy, fin 3ł?afffrijcid)irr ; Si rab 1. wohdmk , wohdne lu-
dowo. Wodna czasza, ob. rurna czasza. Skrzynia wodna,
w którą z nirmusu woda cn-cie, rurmusowa skriyma;
Carn. yodarna; Rost. BO.tHiiKi Wodny, w wodzie, ni
wodzie lub nad wodą mieszkający, znajdujący się, ro-
snący; im SSiiffer, niif bcni 2i'iiffer. om *i.>rtfffr n'.ibnnib.
bcfinblj^) , iva(łlfcnb. Wilk wodny, ob. Szczupak Wodnt
wesz, ziele, ob. Wesz. Wodny jawor, ob Wodoklon.
Orzechy wodne, ob. Orzech. Wodna lilia, 06. (jrzybie-
nie. W'odna rrepa , ob Wodnica. — W'odne nici , con-
/<fr ca, rodzaj ro.ślmy, są strumykowe, zdrojowe, ryn-
nowe i ł. d. A/ii*. %*c."l, 46. aJafffTfabtii —Wodne ol-
szyny. Chroir. l.uk. 83. (lubiące wodę, ob Wodoluby).

WODOGHODNY - WODOCZYN.

W O D O l\ Ó D - W O D O P I J.

371

WiiJiiy mifszkaniei: : fiag el Unsn. yoiiegnak , nnola
atjunium. Dziś pasterski, rolniczy, «oiltiy lud z <l. lęka
krzyknie, mech iyje naszi Poliairli pociecha. Z di. 9,
577. Ejfi:ijm. Lud \vodnv , wojsko wodne, moi>kie,
okręiowe; 2Ba)Tcr|DlDnten , Seefolbatcii. Zofmerz wodny
[Croat. brodobojnik). r'odJuż Buga z wodnym i lądowym
ludem ciągnąc , spustoszył Podlesie z Mazowszem. Nar.
Htl. 2, 297. Pułki nasze czyniąc przeprawę, były na-
gabane od Filipowycli wojsk wodnych. Sag Fil. 29.
Bitwn wodna, okrętowa. Cn. Th. 1276. Wodne "armaty
Europejskich państw zapędzone do Indyi, na zawojo-
wanie kraju. Zab. 7, 129. Aar. (floty wojennej. — 'g.
Jut id. Wodny dekret , nie dlatego żeby przez wodę
prawdę uznawać miano; ale raczej ztąd , iż wszyscy,
tak winni jako i niewinni tę wodę przysięgi pić muszą;
nie inaczej jako też żydzi wszyscy winni i niewinni mu-
sieli one wodę pić, do której cielec on ze złota ulany
prowadzon był; z tej tedy przyczyny przysięgę wodnym
dekretem zowią . iż nie inaczej jedno jako woda z je-
dnego na drugiego ciecze. Sz''Z-erb. Sax. 424. ber DJcini'
gungścib. — j! Papier wodny, nieklejony, drukowy, dru-
karski; /ioss. KHDJKuaa óysiara, Sriitfpapicr. Wody błotniste
najlepiej przecedzić przez wodnv papier. Mon. 74 , 367.
•WODOGHODNY, a. e, żeghrski, żeglużny , spławny ,
oh. Wodopławny; Sd)tff = , St^iffer = ; Ross. B040X04HUri ,
n. p. B040X0jH0e cyjHO statek, bo40xo4Ctbo żegluga,
B040X04B, Mopen.iaBaie.ib żeglarz. WODOCL\G, u, m. ,
ciag wody, gdzie woda ciągnie, ciecze, lub którędy
wodę sprowadzają . ściągają ; ber *2BafferilIiJ , SuG bcś ffiaf'
feri, 3lf»jug. Wodociągowi pochopu "kosztuję, wody ście-
kania na dół próbuję, wody prowadzenie wymierzam,
libro aguam. (n. Ih. 1277. Wody pochopu próbowanie,
wodociągu ściekania doświadczanie , libratio. ih.. oh.'\Vo-
domiar. Wodociąg, rowek do ściągania wndy Cn. Tli.
57. HYorf , fios!:. B040npOB04X, "b Wodomiec , brózda
miedzy zagonami, cf. ściek: Die Sajferfiircbe , 3l(ferfurc6c.
Induclinnihiis aquarum lerris foerundilalem dnmus ; wodo-
ciągami, rowami. Cu. Th. 960. SSafferijnibcn , Sannie.
Wodociąg górniczy ; 'cannies subterrniifi in aiirifndinis ,
quibus aqua diiciliir , currugi Cn Tli. 960. IllltcrirrbifdlC
Snnale , Slbsilge. Do wszystkich wodeciagó>v w ziemi kry-
tych , zażywają zwyczajnie rur różnych Switk. Bud. 405.
Wodociągi Fłzymskie. Pom. 85, oOo ; uguae diictus , wo-
dospławy. A', /'om. 11, 226, SEiifferlettung ; Bok. wo-
dnarna: Croal. vodopelya , navodnycz»; Eccl. B040BO -
)K4eme , B040Ba)K4a . 'wodowództwo. Wodociąg, pompa,
silnia w mechanice do podnoszenia wody wzgóre , składa
Sie z rury. która nazywa się ciałem wodociągu, i bieguna,
który podnosi się 1 spuszcza pizy pomocy korby. Jak.
Arl. 5. 522 bie *^*uinpc, ob. wndopowietrzna machina.
•WGDOCIĄGŁOŚĆ, ści , i., hydrauUca. Rng. Doi. 2, 6.5.
WODOCIEK , u , m. , ciek czyli ściek wody, tok którym
woda sie toczy, kanał którym idzie; ber SSaffcrflu^, 3lb=
flu6, Sanal. Kluk. Kop. 2, 112, Boh. wodotok, wodo-
chod -. Bonn yodotocje ; fiag Yodotoccje, yodotocje , bnrb.
sglieb. {ob. Żłób): Croat sleb , slebecz; Da!. vodote-
chje; Eccl. 8040X643; Ross. B040Te'jie , B040Te<ii. WG -

DGC.ZY.N , u , m. , Che^n. hydrogeiie. N. fam. G , 306.
,b 4, .'. WilDdRÓD, i^ierwiastek, który jest częścią
wody. .<niad Cn-m. 1, 9! N. Inm. 6. 5i9. "Wuiiród.

Mier. Mskr. bcv SBaffcrftojf. WODOGŁGW , u , m.. hydro-
cepkaliis. ber 5LHiffcrfopf , choroba dziecinna, lipkie klej-
kowaliiści, które zebrawszy się do kupy osiadać zwykły u
dzieci )iod cza>zka , a cza.sem do niezmiernej wielkości
głowę dziecka rozdymają. Pers. Cyr. 2, 162. **WGDO-
GONNY , a , e , n. p. Wodogonna rzeka. Olw. Ow 398.
szumna, pędem płynąca. 'WGDOKLON, u, m. , wodny
jawor, plalanin. Sienn. 152. et 153. et Hej. ^lotanit^,
*;nntan['aiim. "WODOKnOPiNY , n. p. Jan i. Ryb. iJeśl.
D 4. chrzciciel, tunffcrtraitfelnb ; Ross. B040Kpon.ieHie kro-
pienie wodą; Croa/. Yodokersztie ; Ep/nj^/ifl/iła. WODOLEJ,
ja, ;n . 1. który wodę leje, nalewa, ber SBnJTenjifPcr ; Ross.
B040jeri . B040,inB'B wodonosz, wozivyodn. — 2. Wodnik
na niebie, 'wozilejca : Ross. B040JnBHŁlH wodolejny,
ti>afferi3iegciib. WODOLUBY, a, e, lubiący wodę. et. wo-
dny, iMlTerliebenb. Wodoluba topól ŻuA 9, 218. Zahl.
Woibdube nimfy, colentes undas. Zebr. Ow. 19. 'WO-
DOMIEC, mca ."»«., 'WODO.MYCZA, y, z.. R.ss B040-
JieiŁ ; foniana f ob. Wodoskok ) , wodociek , wodociąg ;
SaJTerleitung , Jllijiig, Jlbfiiifi. Wnizmach i 'zaklekłych po-
lach, aby bróżdżono i wodomcze podłuż i poprzek we-
dług spadku wody czyniono. Haw. Ek. 19, Gospodarz
len z jezior bliskich wodomcze gromadzi , A przez nie-
nasycony [iiasek je prowadzi. Olw. Wirg. 579. Jeśli zie-
mia będzie mokra, wprzód rowami ją, wodomcaroi ,
wygonami według spadku miejsca wysuszyć. Hayr. Ek.
22 Nad tą idąc strugą, Ani jej ustępując, jako swoją
długą Popłynie wodomyczą . . . . Tward. Rasq. 65. 'WO-
DOAllAR , u , OT , hlecz. Zdań. 75. mierzenie wody , spad-
ku jej, t j. wodociągu, wodowaga , libratio; Croat. \o-
dodomerecz lihrotor , 'wodomierca. "WODGMNOGI , n.
p Borystenes. Zimor. 205. wodnisty, opływający, wo-
dopełny, rraffcrrcitb. WODONOSICIEL, WODONOSZ, a,
m. , WGDGNOSZCA , y, ?n. , noszący wodę, wodnik,
wodniczy, cf. woziwoda, ber SSaffcrtrcifler; Boh. wodar ,
/.wodarka wodonesicielka : Croat. Yodonoszecz ; Rag. \o-
dar , yodenoszitel , / yodaricza; Ross. B040H0Ceu'B , bo-
40,ien, B040.inBi, (ob. Wodolej), B040Hoct n:iezynie do
ntiszenia wody; Eccl. B040H0CHTeJb , B040H0Ceu'B. Po-
stanowił ich Jozue wodonosicielmi zborowi 1 ołtarzowi.
Budn Joz- 9. 27 adj. wodonośny, £cc/. B040H0cnBhiR ,
niajTertiaijenb. "WODONUR, a, m, żaba, Graec rSęm-^ń-
oig. Pizyb. Dutrarhomyom, , cf. strugostrzega. 'WODO-
PAD , "WODOSPAD , u , m. \ Ross. B04ona4Ł , iiilg. na-
4yHt , spnd nagły wody, ob. Wodoskok, ob. Próg, citt
SSafforfall. WODOPIJ , a' m. , WODOPÓJ , oja , m , wód-
ka , ten co tylko wodę pija. Cn. Th. 1276. 'bezwiniec,
SBflffertrinfer ; {Bosn. vodopia, koi vodu pia ; Carn. vo-
dopyyz). Przymawiano Demostenesowi, jakoby bjł wodo-
pojem. Nag. fd 269. Nie mogą się podobać rymy , któ-
re piszą wodopijowie. Mon. 75 ,' 703. W'odopijowie
psuja często wesoły humor dobrej kompanii. Mon. 70,
739, {Hoss. B04onoB, B04onoruo gdzie bydlę poją , bo-
4onouKa śklanka do wody dla ptaków, B04onoHHoe płata

47*

372

W O D O P K Ł N Y - WÓDZ.

WODZA - WODZOWA Ć.

0(1 pojenia bydła : Eccl. BOiłonnTie "wodopicie). "WODO-
PEŁNY, a. e, n. p. Wi.dopełii.! rz.'ki Otw. Ow. 5:26.
ob. \V..(lnmnogi. woilnisiy. •'WtUiOPŁAWNY , a. e,
n. p. Wod"('ł.iwne okręty. Groch. W. 4ó2 , iimffcrfiljif'
fenl>, ob. Wodouliodne ; (Hos*. B040X04Hhlfi). Jeżdżą z
lowary swemi Okręty wodnoplawnemi. Groch. W. 508.
Nawy wodoji/awne. Hol. Arg. U09. / Hchan. Di. 58 ;
Crottt. vodoplHvka eodiraria navis. Wodopławne szkuty.
Zliil. Dr. a 2. Wodno(ifa»ne zwierzęta. Olw. Win;.
452. pływające. "WODt iRŁYWY , a, e. n p. Wodo-
pływa ryba. Hietnw. .Myśl. A t i i j 6. ttmffcrtdjiDimmeiit).

W'OD0['0\VIF.TKZNY, u. p. Pompa zwyczajna jest to
machina wodopowietrzna. Świlk. Bud. 345 SDnfferliiftmn'
f4;iiie. WOUOUÓU, ob. Wodoczyn. orij VVODii|lOL)MY n.
p. gaz Śniod. Ghem. 97. et 98. WODOUOŚLKK , ślka ,
m. , ber fflaffcrrcil Na Ł;riiszkaoh i jabłomacli . prócz su-
oliycli gałęzi , wycinają sie i owe , które w pośrzodku
drzewa gęsto, krzywa i przc[tl:itano zarastają , i kióre
wodorośikami nazywają Kluk. Hoii. 1,124. WÓDOSKOK,
u, m , fontana , z której woda skacze: \'iitd. skokni
sliidenz , vodni skok, vslrelni stiidcnz : lios%. B040SieTi>
(ab. Wodoiniec), <t>OilTail'B. Konl^ny, wmloskoki Kluk.
Zw. \. 409 liog. Doi 1. 182 VVODOSÓWKA, i, i..
Worlosówki. ptiryganea , owad nii'co p.ulidiny do za-
nokcic sówek , na wodach inicszk.ijący hluk. Zw. 4 ,
<I4. ffiniy.rmottni. WuDOSPŁAW, ob'. Wodociąg. aquae
durius. "WUUOSZU.M.NY, n. p. strumyk, tludi. "lO : i/n-

■ dnnnus. (.u. Syn. 954. Gn. Th. 1277. ii)aiferrniifd)Ciib.
WODOWAGA . I, 2., mierzenie spadki wody, wodociąg,
liirutio, (./;. Wodorniar ; bit CiluUiltioil, 3Bafffniin(Jf. Kanału
lego pocliyłość podług wodowagi zmiarkowano, i rzeki,
kióre mu maja dawać wody , wyznaczono, fam. 85, 2(')3.
•WOnO\VAŻNi\, i, i, hydroi^hthca. Rog. Doi. 2, 65.
bic ^^broftatif. "WODOWŁADNY , n. p ryby ogon.
Klon R E 1. tDajffrfif^criii^ciib. 'WODOWuD, oh. Wo-
dociąg. 'WODOWODCA , y, m. . który wodę wodzi,
kierunek jej daje , wodociągi robi. bcr SCaffcdiitcr ; Sorab.
1. wohibirtediiik ; Hofs. Bii.tuiipil0U4eill> , c(. rurmistrz.
•WODOWODSTWO. a , n. , sziuka wodzenia wody wo-
dociągami : łioss. B04ono4CTBO , bie 'ffir.ffiTlfttiiiujłfiiiifł.
•WUUOWÓZ. oŁ. Woziwoda. WODOWSTIIKT, u, m. hy-
dro/ihobin , stracił, jnkim są przejęte o«i«by , które wście-
kłe b\db' U';;rvzie. /^um. V\'«rj:. 5, 176. wstrel od wody
znak w^ciek/o.-ici , bic 2Sil|ffrM)rii. 'WOlinZIilÓli . u, zebra-
nie wód<wi)i|y. ©cwaiTir : /v'''. no.iocoópHine U04i>npifl-
TP.llimc < cysterna. 'WOUM/.IKM.NY , oŁ. Wodnozicmny.

WÓDZ, a, m , 'wodziciel , który wodzi, wiedzie kogo do
czego, przewodnik; ber 8iiljrer , bcr Cfitcr; liolt woilić,
wudee; .s7o». wudce; Soiab. 1 wednik ; C'irn vodiiik ;
Vin<i yjuda , yodnik. Yifliar, f. \oAn\i» . yiiharzlia ; Gmat.
yógya , yodiicl , /. vodileli.-zs; Hal. yndacz , yodilely ,
provodich ; Hung.- \cn;[i'ó , yezeileu ; /y<>itn V(idiv, vodi-
legl . koji yodi ; Hug. yodie, V()d.iz . yoditegi, proyodic ,
f. yod.legbza : Ross. BU«4b , B1140KI , B04HTeJŁ ; Eccl.
■OSĄk, BO»aThlft ; (cf. ItnI. gvida ; (iall guide; Germ
%Oigt>. On It-n urząd ma na sohia, ii jesi wodzem do
cnul panu swemu. Cum. Dw. 392 Przypowieść: oko w

miłości wodzem, ib. 398. Galowie Merkuryusza nauk wy-
naleźcą być twierdzą , dróg i icieżrk wodjem zowią.
Wory. Cez 158. — Cum jtmmino Pani i wódz [tzyin-
skiej czystości Lukrecya. Warg. Wal. 187. 'wodzicielka
t. j. wzór. '■ — g. W ttczegóhiosci: Wódz < wojenny czyli
wojskowy wódz (rf wojewoda), dowódzca ; Pfr |)fer«
fubrcr, Jltlfii^rfr; Cim. yudmk yo|3nzlłan; Viiid voiskar,
yoiskni yodnik, yoiskoyaiyodar , yoiskazh, vuilhak . nar-
delnik : 6Von/. poglaynik : /^nss. Boeiiaqa.iHiiKX , TUcacKoS,

TpiICTHlb; £'■(■/ Ha<iaj0B0;K4t> ob. Naczelnik. HHl-IHBilTeJIi,

NACTaHi.iiiiK'L (cf. nastać I, piira, kiiu^i. , m.iya,'ii.niiii\ . bo
KKO^i' Wódz buntowników, łotrów , iib. Herszt. WiJł>/A,
y. i., WODZE plur. , lejc, eugiel na konia, cu^-le; bft
Siiflcl. Scilrieinen; buh. wotez , sljblo , oież , wodjdlo;
Surub. 1. wotos4dika ; Hung. yezetó ; >S/ai'. kajdsi ; Hoss.
noB04l . [iib. Powód) Konie rządzimy wodzami, ludzi
mądremi mowami. Cn. Ad. 537. Zailkirn ciałem spieszy
Faelon na lotny wóz. tym się cieszy , Ze wodze pozwo-
lone wziął już do sw'ej ręki. Otw. Uw. 55. — Iranii
Gdy z gniewem kogo odprawujemy, mówimy: vale , wieś
się precz, wynoś się precz , porywaj woilze. iVo<-s. spiesz
się ztąd , nia(b t>ai bu itirn''"nn'ft • ^^^ t>ld) . id)C(r( bii^ I
— ij. Hg Wodza, monszluk; 3uflfl • S"'""- Heyere di-
snplina , na wodzy tryymać, t j. nie dać swywoli górę
wziąć, karność mieć. itąi-i. Trzymaj len zbłąkany i tak
wyuzdany język na wodzy. Pntl hid. '2ia. Upominał t;o,
aby uszczypliwy swój język na wodzy trzymał. Pilih.
Sen. gn. 559. Puszczam te rzeczy , z których trudnoby
tak łatwie wybrnąć, bym wodze jeżykowi puścił, liirk.
Zcmnj. 50. (gdybym sie rozgadał, jeżykowi folgował,
gdybym się roipisałl. Nietylko nie urnniej-zy/a gniewu,
ale puściwszy inu obie wodze, omill.iła. Corn. Ih 94.
(całkiem mu się oddawszy). Często z brzegów wylewa,
Kto długie wodze miewa Rys. Ad. 8. Wielka jest umie-
jętność potrafić młódź na wodzy trzymć. fitch. Sen.
task. 57. (w karności trzymać). tUo trzycHał barbarztń-
skie narody i inne nieprzyjaciele na wodzy. HutT 3,
63 iwsIrzMiiywał ich zapędy). Tym sposobem nieprzy-
jaciel ojczyźnie szkodliwy, móijJby być pohamowany, i
Kozacy na wodzy byćby mogli zatrzymani taitb. X i.
Itozslawił pułki, aby wszystek kat oceanowe przyległy
na wodzy mi.iły. Wcirg. Gez. i57. — ""jj. Wodza •
wódzlwo. dowództwo, naczelnictwo; Slntl'lt)ruil)l , 6pin»
łtinilbD. l-^pisze jak srodzy Żołnierze twoi krwawe znieśli
boje l.adcin czy wodą za twćj wielkiej wmlzy. //or. t,
5t). / Ac/irtn. ; (te duce). Litwa za wodza xia/at swoich
Prusy zniszczyła. Nar Ho. 6 , 268. "WoltZE, WO-
DZK'. ob. Wieść. WODZIREJ, ja, m. •prieJlaiae-
eznik , praesullor. Mąci. bfr ?Jprtiinjfr. 'WODZKA , i , ł. ,
n. p Pan bóg kościół gwój przyoblekł w rasłoge »yn«
swegi. ranami jako piiiitałamt . jego łańcuchami jako
'irepereljmi , jego wodzkami na rekach . jako inanelami
ochedożył. Ci!. l'ott 218. 6. może powrory. peta, kaj-
dany, za któremi upetanego wodzą WODZOWAC. -W, -uje,
cz. conlin , dowodzić, wodzem cz\li dnwiSdca być; Ri§-
łiijV"dlli . (cf wojewoda); E'cl. BUeBU4C18UBaTII . ÓMTk

Ba<iajbiiHKon , i]pe4B04BTejeiix , aufii^rtn , commanbirrii.

WODZOWSK

WÓJCIE C H.

rWOJCIECUOWA - WOJENNIK.

373

Brandt lewemu skrzydłu i Finrzvkoni wodzowa?. A'ar.
Chodk. 164. (hetmHnił im). WÓDZOWSKI, a. ie, od
wodza . gubror • , ^ecrfiibret > ; fljss. BoeHa<iajHn>iecKirł ,
(rf. wojewódzki). Alfodośii jego nie przez kię>ki , ale
jirzez z«yi'ieslwa , nie przez wojskową służbę , ale przez
wodzowskie tryumfy , w sztuce wojennej dnskonajiła sie.
Siem. Cyc. 5-22 ' (helm;.ńskie). WÓUZTWO, a. n\
prze«odniclwo, n:ii'zelnii"trto , dowództwo, lielmaństwo ;
Ćeituni;, gu^ning , 3liifiibning, Sl.lmml^lI^^) ; Coal. pogla-
vnichivo ; liiss. BOjine.ibCTBo . DoeHaiia.ibCTBO , ThicauKoe.
Pornrzono im sprawę a wóilztwo wojska /Jiel. Su'. 185
6. Wyjednałem dla ciebie ^u króla wództwo nad wojska-
mi. Nieme. Król. i, 91. Żołnierze wszysi-y z ochotą pod
wództwem jego idą. (iaz. Nar. I, 107. Pod jego wódz-
twein Michał swe pułki sproAadzł. Przyb. MiU. 205.
Pochodź (ib. pod słowem Wieść.

1. "WOJ, ob. Uwoj. 2. "WOJ; ob. Boj, wojna. 3. WOJ;
wiele imion 1'olskicli kończy się na woj od wojny, n. p.
Sławoj. Budziwoj , Sędziwoj , Nawój, Burzywoj . Prze-
woj , NaHzi«oj. Jiihl Her.

WOJAIv, WOJUWMK. V\'OJ..\nZ, eh. Wojennik.

WOJAŻ , u, wi , z Frano., podróż, bie jRiifc, cf peregryna-
cva ; yind. poluvanje cf. 'piit, 'jiąti.ikow.inie , stranova-
nje , (cf. strona; ; Hoss. nj-TeiuecTBie. Wojaż nazywają
zwiedzenie obrych krajów, .lei. Wrjr. WOJAZER , a,
W!., ob. Podróżny, 'podróżnik, zwiedziciel krajów, bcr
SJcifcnbC ; Slov. pautnjk, fof. 'pątnik); Buh. zgezdilec,
(of. jeździer) ; \'>nd. popolmk, zeslnik ; Ross. ts^OKl ,
tsH^a-luii. WOJAŻOWAĆ inlran^il. conlin., zwiedzać kra-
je , podróżować, rii)en ; Cam. zestujem, fcf. ścieżka,
*ście) ; Yind potuvati, zcstuvali, raishali , popotuvati;
Slav. putoyati ; Croat. putuyati ; Hoss. nyTeraecTBOsaTb ,
(oA. Pątnikowadi. Nie dość wojażować, znać cudze na-
rody, Trzeba też znać kraj własny i swoich rodaków.
Teal. 45. <; , 1 28. Wyb. Wojażowanie , podróżowanie
/{"s. notsataiiie.

WO-ICIECH, a. m., (Wojtek, Wojtuś zdrhn. ąu v.j \ Bok.
Woylech , Woyljśek ; imię męskie, niby wojnę cieszą-
cy.'am/e/. 1, 60 3lDaIbert, Silbreit. 'Był Wojciech ś.
Niemieckiego narodu, pierwszy Majdeburski arcybiskup,
od Olona do Słowaków w "Sasiech i Rugii posłany.
Krom. 57. Wojciech , którego postronni Albertusem na-
zwali , był u Czechów wtóry w liczbie biskup Praski.
Porzui'iwszy Czechy, z Gaudencyuszem albo Radzynem
udał się do Polski , a za wielkiemi prośbami xiążęi"emi
arcybiskupsiwo Gnieźnieńskie osiadł. Lecz rychło potym
do Prus drogę odprawuje . a tam od grubego narodu
przy odprawowaniii mszy ś. . niedaleko Fiszhauzen ,
przebity upada. Ciało jego Bolesław u Prusaków odku-
pił, I do kościoła Gnieźnieńskiego przeniósł, gdzie go
Oton cesarz nawiedzał. Krom. 64. Sława i światłość
Czeskiego, Polskiego i Węgierskiego narodu, ś. Woj-
ciech , t. j wojsko cieszący. Oddany od rodziców do
arcybiskupa Majdeburskiego , na imię Albertus , na wy-
chowanie, temu lak był Wojciech wdzięczny, iż mu
swe imię arcybiskup przy bierzmowaniu dał, przeto dwo-
je jednakowych imion miał, ze chrztu Wojciech, a

z_ bierzmowania Adalbertus. które znaczy Wojciech. Sk.
Żiju). 24-9. Sk. Dl. 884. S. Wojciech w bierzmowaniu
od biskupa Majdeburskiego Adalberta, dobrodzieja swe-
go , przejął imię Adalberta; zląd potym Wojciecha, w
•Łacińskim przez Adalberta tłumaczono , chociaż literalne
znaczenie od wojny i pociechy, abo raczej od wójta , in-
sze wyobrażenie skazuje. Scijtragc 1, 5. [z wójtem nie
ma nic spiilnego , bo jeszcze wówczas wójtów nie zna-
li 2] — 'jj. W jesieni to masz obarzyć , Co na wio-
snę w stajni ma być. Nie zła też sieczka na pospiech,
Bo daleko święty Wojciech. Rej. Ziu. 257 b (daleko do
nowego J. — ^. Bociana flisi xiędzem Wojciechem zo-
wią. Klon. Fi. E i b. b(\j bcii 6duffcrlc!ttcn : ber &oxćf.
WOJCIECHOWA, y.;. , żona Wojciecha, Mi mbxeć)t
grau.

1. "WOJE. boje, ob. Boj, cf. wojsko 2. WOJE, ob. Woj.

WOJEK', ojka , m., żeberko powroznwe , bit' Citjc im ©trirfe.
Lina ze trzech wojków kręcona. Tr.

•WOJENM.\. i, 2 , p 'datek wojenny. Papr. W. 2. 213.
bic SriCtlśftiiicr. WOJEN.MCZY, a, e, od wojennika, wo-
jenny; Ś!riCłiCi^', Sriciiś--, frifgcrifĄ. Bndik. WOJENNIK,

a. m. , WOJ.\K tvig.. {'WOJEN, jna , m. ,

WO JA-

NIN obsoL, WOJARZ Cdhlemn. el r.nnlumel., żołnierz, woj-
nie oddany, bawiący się wojną, cf. wojownik, bojownik;
bet Slrieijómaiiii , berSiieger, berSoIbat; Boh. wogśk , wo-
gaćek , f wogaćka , bo)ownjk , bogownijk , f. bogownice;
Sorab. 1. wiijak, woyak, wojak, woyuwaf , f. woyuwarka;
Carii. vojnik . vojuvaz , yojszhak, yojsl.ak, sbolner ;
Yind. yoiskar, yoiskazh , yoiflizliaz, voinik , zhoudjak ,
shoduyauz, shouaier , sold.t, yoiskiivazh , /". yuiniza, voi-
skariza ; Croat. yojmk , Yoynik , boynik , boritel ( cf.
burzyciel) , f. boynicza , zatochhiza ; Dal. yoynik : Hung.
bojnok ; Rug. yojnik , bojnik , yojnicjar, bojar {oh. Bo-
jar), f. bojniza , yitez , (cf. 'witezi ; Bosn. vojnik , boj-
nik , /. yojnica , |vojno, miisg mrirttu^] : Slav. yojnik;
Ross. BOiiii'Ł . BonHHUKi, BoiiHCTBeiiHHKi , BOiiTCib , pa-
ta U , paiHllKl (cf rataj), noJl>iaHUH'Ł , (cf półkowy/; Ecd.
EOHiii, paToóopeni, piiJH, pnTbiiiiKi . paroBaiejb , ipaih
\yojnai. Posłał Joaba z c.iłym wojskiem wojowników.
1 Leop. 2 Reg 10, 7. Dwadzieścia tysięcy wojaków z łu-
kiem albo z maczugą w' ręku. Staś. Num. i, 114. Wo-
jaków zachody. Przyb Luz. 217. Chrzęszczenie i grzmot
wojowników jego. 5 Leop Jer. 47. 5. (rycerstwa jego).
Splondiowawszy Mazowsze, puścili się do domu Rusacy
z Litwa i T.ilarami ; na wiosnę zasie przyszli ci wojanie
znowu do Mazowsza, ale gdy )uż nie mieli co brać, pu-
ścili się du Łowicza. Biel 132. — W^lecznik , rycerz,
bohatyr; SiiegśbelD , §clb. Oawni oni 'wojennikowie (wo-
jennicy) Żółkiewscy, Wiśniowieccy, Koniecpolscy. Tward.
W. D. II. Anibal. ćwiczony ów i biegfy wojennik.
Fnliss. FI. 75. Wad. Onn. 191. Wojennik wielki, padł
Budzyński basza. Paszk. Cbor. a 4 6. Trybem wielkie-
go w świecie wojennika, W sławę, w tryumfy nieśmier-
telne żyzny Jlbt. Buk a 2. Kto z królów poźądańszy?
czv niezwyciężony i wojennik ? czyli też nieznajacy woj-
ny? JM. Tel. 69. Tego monarchę najwięcej czczą,
który jest największym i najszczęśliwszym wojanem. Przestr.

374

WOJENNOŚC- WOJEWODA.

W O J E W O D Z A N K A - W O J E W Ó D Z T W 0.

28. Nieszczęsnym dla rodzaju ludzkiego losem , król
wojarz ms wicfćj wielbiclelów , niżeli król dobry. Sla$.
Num. 1, 59. Król wojen, jest to człowiek którego bo-
gowie Rozgniewani , za grzechy na ich ześlą zdrowie.
Jabl Tel. \\A. Kredytu król wojen me znajdzie, gdy
wojen bez mądrości ib. 'li. [ Kwiat sarmackiej młodzi
Którą stary on wojen Kazanowski wodzi. ł\l. Wuj. ciwc.
162 21 WOJKN.NOŚĆ . śn , i., wojenny tryb, wo-
jenny duch it d. ; j^ricoiSinniiicr , Sriegśnrt. Sricjirrifdjfcit,
JtricgelflCifł ; Hag. b(.jnisctvo, vojniclvo. WOJENW, a, e,
od wojny, do wojny należący i cl. wojskowy), Snefl^ < ;
Boh. wogansky, wojjensky ; Slov. wogeiisky ; Sorab. 1,
woyuwarski ; Carn. shov(lne : Yiud. voisken . shouden ,
(cf. żołnierski); Croat. voyni , Yoynichki (oh. Wojenni-
czvi . bojni, {ob. łiojowy); Dut. voyuicski, zatoilmi , (cf,
zaioczyc); Haij. Lojni , yojnijcki : Slav. vojnicski ; Ho.^s.
BOCHHbifi, BoiiHCKirt, BOMiicTBeiiHUH , paTHUft , OpaHHuB ,
BsOpaHHun, BU36paiiiifairi. ópaH.iiiBi (cT. bromiy, zbrojny),
2) ópaHHUti, caocuÓHUfl k-ł eoilKt, Bo;j6paiiiihiri, paruóop-
HUa. K.incciarya wojenna, bióro wojenne. — Wojenna
potęga, i;otowość Kzfdtej do wytrzymania wojny wszela-
kiej liez ucisku I zainii-szania poddanych. Siar. I'ub. a
3 b. SricgŚimnit. Do 'hergwctu albo rzeczy wojennych
należy pościel wojenna , t. j. łóżko z poduszką , dwa
prześcieradła. Szczerb. Hus. 167. eiit Jelbbett. Holesław
podniósł wojnę na Rusaków , i rozesłał wujciiiie listy,
aby się ściągali do Ropczyc. Bitl. 252. zapowiadające
wojnę , SrifflSbricfe , tcii M(\] ofrfunbciibc SIiii')*reil'fti.

Europa codziennie wojenniejszą sie staje. Mon. 75, 524,
golowszą, wprawiiiejszą w wojnę, n>irD iitiiner frif(jerif(bcr.
Z gminem niewojennym , który się był zbieżał do zamku
dla strachu, na wojnę wyszedł. Buk. llum. 56 (z lu-
dem niebitnym, cf. ciury ) Wojenny, bitny, waleczny,
wojną tchnący, fricgcrifd). Wo)enny i uczony Z^gl. Ad.
18. {ob. Wojennik , wojownik; oiipos. ani do radv , ani
do zwady). —.AJverl,. WOJK.N.MK, p.. 'WOJENSKU,
frtegcrifcft , ouf frifcjcrifdic 3lrt, aiif Rrifg^miiiiicr. .Nie pój-
dziesz przez moje zietiiie , abo wiec, wojennie a zbrojno
się z tobą potkam. 1 Lto)/. Num. 20. 18 Hilitanter, wa-
lecznie, po żołnieisku, po wojensku. Hącz. WOJEWO-
DA, V, m ; Bob. weywoda ; Slov. wiwoda ; S-iiab. I.
woYwoda, bowot; {Sorab. 2. bogot > woji) ; ','u'n. Yajynd,
vajvoda ; Yind vivoda , vai\oda , v:iida, v.iivoiifir, vciisko-
vaivoilar , Yoiskar, voiskni vodnik voisk;.zh , Yuilhak ;
Croat. vojvoda ; Dal. voyvoda ; Hung vayda ; Botn voj-
voda, poglavica u vojski , hercegh, hrri^egli ; Hag voj-
voda , (vojvoditi < wodzowat' i \ Slav- ln^rceg ; /liixi. soe-
BOja , BueHa>ia.ibBiiin> ; Eccl. pura . kiu^^i h:iy«.m>iiiiki> ,
KOlCKO,\:i Wojewoda od słów: bój wodzę Cn. Th. 1278.
Wojewody linie , jakoby wojnv wodza i wojska Krum
55 ^ecriubrcr, ?In|ul)rcr im Sricge. Abimelech i woje-
woda jego Uudn. (ienes. 21, 22, nol. • niektórzy tłuma-
czyli hetman ; ale iź to cudzoziemskie słowo , woleliśmy
własne, bo wojewoda właśnie ten jest, który *woje abo
Nirojska wodził. Panowanie dwunastu 'wojewod (woje-
wodów) w Polszczę, krom. 33. et 34. Wojewoda ni-
by od wojsk wodzenia, kaidy powinien swoje wojewódz-

two przywodzić , i z urzędu swego hetmanić mu. Prócz
tego wojewoda każdy w swoim województwie na sejmi-
kach prezyduje , sądy odprawuje , laxę towarom nazna-
cza , wagi i miary ordynuje. Miet. 1 , 100. Wojewod*
każdy jesl pan przełożony, najpierw szy w porządku łe-
nalorów świeckich, sprawca i betiiian generalny rycer-
stwa swego województwa (jwugn. 209 Det 3Bi>9il)0be ,
fin Senator. Wyjąwszy województwo Krakowskie, wszę-
dzie wojewoda dygnilarstAcm i zwierzchnością swa ka-
sztelana przechodzi. Gaiiyn. 195. Wyraz ten wojewoda
nie toż samo przedlym znaczył co palalyn . chociaż na-
zwiska te już za jedno biiira ; palalyn b\ł cywilnym
urzędnikiem, wojewoda wojskowym, acz często w je-
dnejże osobie łączyły sie obadwj Skizet Pr. f'ol. 1, 159.
— /'') :(/.</ Przy głodzie. Przykrzy sie wojewodzie, A przy
chlebie Cliic nii sie i ciebie Teul. 14. b, 32, (cf. szla-
chcic na zagrodzie równa się wojewodzie: majątek grunt,
cf. co sobie Spyti-k nagotował, to zjadł pan Krakowski ;
tytuł wielki, docl:ód mały). — Przedlym wojewoda wo-
jewodę po proslu wilał: jak sie masz |ianie Stanisławie?
A/«n. 08 458, ! cf. bral j. WtiJEWODZANKA . i, i.,
córka państwa województwa. t)ic $JCBCn>rDflitiid)tfr. Szlach-
cianka (hep b\ć kasztel.inka , wojewodzaoka Biel. S. M.
22. WOJEWOltZIC. s, to", syn wojewody be* aBoptPO'
ben Sobn, ber jiinge :perr JBooroobf. WttJEWODZIĆO-
WA , ej, i.. Zona wojewodzica, bel 2lU'BIlH'ben'8obn«"
©emnblinii. WOJEWODZINA , y, i., żona wojewody, ^ie
2BlU)n'0binn ; i Boh. weywodka; Slov. wiwodna; Carn.
vajvoilena , vajvOdna ; \'ind vaivodanza ; Siav. hercegi-
nja . Boin. heri'egovei,a). Mieszczki biorą na siebie ubiór
szlachecki , szlachcianki strój wojewodziny. Petr. Ek. 68.
Biel S N 22. Bnk Horn 12 WOJEWÓDZKI. WOJEWO-
DZiSSKl. a, le. 'WOJEWUDZY, "WOJEWODZI.NY, a, e.
od wojewody, lub województwa, 5?i'9if oben ■ ; Uuh. wey-
wodsky ; Vind vaivodarski ; Hofs BoeuojCKJH , eoena-
<ia.ibHimecKiri Szko/y wojewódzkie. I.J. Wojewodzińska
i starościń-.ka juryzdykcya. Vol. Leg. 7, 152. Jiiryzdy-
kcya wojewodza Vol. Leg. 5, 72. Dostojność wojewo-
dzina tego wyhiagała Jag. Wyb. a 4. °l'siawiliśmy, iżby
rada miejska , wszystkie ustawy wojewodzinę trzymała.
Tum. Lsl. 117. WOJEWÓDZTWO, a , n. , godność,
dostojność wojewódzka , pewna Inzba powiatów , lub
kraina poci wojewodą zostająca; bif ■JBooirobcnniiirbf , bit
2Bl'9!UPb)d)aft ; Uoh. weywodstwj ; Sorab 1. bowolstwo ;
Carn. vajvodstyu , Vind. vaivudarstvu ; Hag. vojvod»łyo ;
Bosn. hercegoyina . hrricegovina ; Hau B0CB04CTB0 ,
BoeHa<iaJbC'TBO. Ci którzy w rzeczach rycerskich są bie-
gli . niecli województwy bywają uczczeni . bo oni wedla
naszych obyczajów są wodzini na wojnie, każdy swego
powiatu Baz Modrz 294. Województwa własne są xię-
stwa , tak względem szerokości ziemi , jako wielkości
szlachty i obywatelów w każdym województwie mieuka-
jących. Gwagn. 209. Każde województwo jest jak xtc-
stwo jakie wielkie , bo i wiele jest takich , które swoich
własnych xiążąt mi«ły ; ztąd statut Liirwski iiąiflanii
Wojewodów zowie Niet. 1, 100 — "§ Zboża, która
na każdy rok dawano na województwo moje, nie doma-

WOJŁOK - WOJNA.

WOJNO WŁADNY - WOJOWAĆ.

J75

gafem się ; bo był bardzo zubożał lud. 1 Leop. 2 Eidr.
5, 18, na komendę moje, na lud mój. — § Collectiv.
Woje*ó(hlwo, wojewoda z wojewodziną, n. p. Pań-
stwo województwo [irzyjeeliali l.d.

WOJŁOK. WOJŁUK. a, "m., "WOJŁAK , "WOJDŁOK , po-
kład , potnik . pilśń pod siodło ; Croal. podszhiek ; Ross.
[boSjoki 2] , noTHiiKt, bic Siljbfttc untcr tin Sattcl. Woj-
iuk , po Tatarsku , materya wełniana gruba , którą pod-
kładają pod kulbake. Czart. Mskr, giljtuc^, {Croal. vulaka ;
Bosn. uvlaka orułu ; Croat. Yulog: podagra ; Hoss. boS-
.lOKi pilśń , BOU;ioqHi>iri wojłokowy). Pierwej cześciejsze
bywały siodła z wojłokami. Siar. Ref. 41. Wojłoki z
końskim potem Bies roz. B 2 Ojcowie nasi na woj-
łokach sypiali, opończa się przykrywszy na zbroi. Siar.
Hyc. 57. Coż będziemy czynić xieże, I ciebie wojdłok
dnięże, Kiedy nie dadzą wytykać? Rej Zw. 254 b. bie-
da dokucza.

W'OJNA , y, i., bojowanie, bój, zbrojne walczenie, wo-
jowanie, ber Sritg ; Boh. et Slov. wogna ; Sornb. 2. woj-
na ; Sorab. I. woina, woyna, ( 2 woyna mililia, cf. woj-
sko); Carn. vojska, shóvd , (cf. żołd, żołnierz); Vind
shoud , Yoiska , vojskovanje, shoudovanje ; Croat. boj ,
boy, rat; Dal. rat (cf. rataj), ralh , boy, Rag. taI, booj -,
Bosn. boj, rat, razrairica ; Slav. rat; Ross. BOiiHa, parb ;
Eccl. pSTh , fpeih spór), paTOóopcTBO , paToeaHie, cpiiiih
(cf. broń), cpaH;eHie; (Ecri BonaciBo, BOHCKoe bitwa).
Wojna dlatesio bywa czyniona, aby ludzie za pokojem
siedzieć mogli , j od pogranicznych przenagabania żadne-
go nie ponosili. Siar. Woj. a. Wojna, którą sami
przeciwko pogranicznym za przyczyną słuszną podnosi-
my, zowie się bellum of}ensivum (zaczepna) ; a tę którą
przeciwko nam podnoszą, defensivum , .(odporna). Star.
Pob. a ó h. Wojny nikt podnosić nie może jeno król
iRzplta, abo najwyższy pan w państwie swoim. Star.
Ryc. 22. Machabeusz 'sierdziście wojnę podniósł prze-
ciwko nieprzyjacielom. Gil. hat. 111. Wojnę wypowie-
dzieć , wojnę wydać ; \'md. shoud osnaniti , shoud na-
povedeti , na boi klizati ; Ross. oó^flBiiTb BOHHy. Woj-
na wewnętrzna, domowa ; Carn. zherna vojska, (cf czerń).
Przyczyna wojny, chciwość panowania. Warg. Kurę. pr.
Wojna jest piuistw- ciężką chorobą Staś. Niim. 1 , 220.
Zważać w pokoju potrzeba , co z wojny za korzyść; Min.
Ryt. A, doT. Dobrą wojną pokoju szukają. Sk. Żyw. 2,
524 ; (si vis pacem , para bellum). Pierwej rozumem ,
toż wojną , jako mówią , mądry postępuje. Sk. Zyw. 2 ,
254. Słodka tym wojna, którzy .w niej nie bywali;
dulce bellum ine.rperlis. Macz. Dawna jest przypowieść ,
iż słodka jest wojna tym, którzy nie wiedzą co jest
wojna. Żarn. Post. 5, 656 i. W'ielom szkodzić, niko-
mu nte być pożyteczną Tylko sobie , to wojnie jest
ozdobą wieczną. Biaz. Tiiim. B; {Slov. we wogne , ga-
ko we wogne ; Croat. doklam teche boy , neznasze ki je
szYoy ; Dal. kad je rat, n'tko nilkomu brat = kiedy wojna,
brat brata nie zna j . 'Płaczoroda wojna. Tward. VW.
245. Po nawałnościach radzi na spokojne morze pa-
trzamy , po wojnie 'cbulliwie pokój przyjmujemy. Warg.
Wal. 118. Bożek wojny; Yind Tork, (cf. wtóry, wto-

rek). Jechać na wojnę. Boli. Kom. 2 , 429 , ( cf Eccl.
BBOnHHTUCfl zaciągać się do wojska). 'Putni bojarowie z
gruntu wojnę służyli. Czark. Pr. \, 506, (oh. Służyć, ob.
Z). Dokądże ? na wojnę, na wojnę! a ty zkad? z woj-
ny-ć! Cn. Ad. 545. (wesoło jedzie, smutno wraca).
Konrad porażony aż do Mazowsza ucieka, bojąc się, aby
wojna przegrana w moc go Leszkowi nie wparła. Krom.
296. bitwa przegrana , bic BCrlPiClie (£(^la(I)t. Z obudwu
stron , gdy się mężnie potkali , wątpliwa w ojna w zapal-
czywej bitwie, kilka godzin trwała. Slryjk. 284. (walka).
— Żaden się pan wojny nie nauczy z xięgi. Morszl. 114.
sztuki wojowania, ^riogśfuilft. — Varie fiq^ et tr. Zycie
ludzkie jest wojna. Chroś'' Joh 5. Nie długo trwają ognie
miłości bez wojny. tiul. Ow. 60. Była ustawiczna woj-
na między Roboain i Jeroboam przez wszystek czas ży-
wota jego. 5 Leop. 5 Reg. 15, 6. (burda. 1 Leop.). Wię-
cej szwanku bierze w piwnej wojnie przy kuflu , niź
z Turkiem. ^4/6. z Woj. 24. (w pijanej sprawie). S. Pa-
weł w Efezie z bestyami wojnę miał , t j. lwom do je-
dzenia był porzucony. Sk. Dz. 59. (walkę). Za Stefana
zaczęła sie wojna pióra o dziesięciny. Czack. Pr. 522.
Wojna piśmienna Ust. Konst. 2. 8. eiit gcbcrfricg. "WOJ-
NOWŁADNY n. p. bóg. Leszcz. Class. 64 władający lo-
sem wojny, fiteglenfeiib , friegbe^erfĄenb. W'OJOWAC ci.
conlin. , bojować, bój toczyć, walczvć , wojnę wieść,
wojnę prowadzić; Srifg fuftrcii , tricgcii, fdmpfen, ftrciten;
Boh. bogow-ati : Slov. bogugi ; Sorab. 1. woyuyu , wojo-
wacź ; Sorab. 2. wojowasch ; Ytnd. voiskovat, shoudovat,
voiskuvati , shouduvati , obojuvati, obvoiskuvati ; Croat.
vojuvati, Yojujem , vojuvalszem; Dii'. voyevali , ratitisze;
Bosn. vojevati, bitti rojnik, ratitse; Rag. vojevalti, rit-
titise; .fio.«. BoeBaTb, roioio, BcnHCiBOBaib ; Eccl. KpMH,
BOpiir., cpaataTbca, (epAiih wojna. cf. broń). — Inlransit.
Wojować, wojnę wieść; Sricg ftibrcn , fricgcn. Król ten
me przestanie vvojować , póki będzie żywy. Jabł. Tel. 70.
W^ojować jest to jakoby kto złotą wędą ryby łowił. Kosz.
Lor. 144 b. (zysk kosztowny, ef. igły szukając , świecę
spalił;. — • Fig. tr. Wojuje każda miłość, ma swój obóz
w szyku. Hul. Ow. 62. (dokazuje, niespokojnością nad-
rabia ). Kościół wojujący , ecclesia 7nililans , zgromadze-
nie vvszyslkit:h wiernych , którzy jeszcze żyją na ziemi ,
dlatego, iż z nieprzyjaciółmi okrutnymi, z światem, ciałem
i szatanem ustawiczną wojnę wiedzie, hucz. Kat. 181. bit
fJrcttenbe Sir(i)e^ — Wojować, wojować z kim, walczyć,
bić się ; fdmrfett , ftrcitcit , ficC ft^liigetl. Całe trzy godzi-
ny wątpliwym zwycięstwem wojowano. Krom. 642; (pu-
gnatum esi). Powtóre bitwę wznawiają, i znowu jedne
zupełną godzinę wojują, ib. — Fig Ir. W której ko-
biety sercu koniusz z fraczkiem wojuje, tam zawsze pe-
wniejsza przy fraczku wygrana. Teal. 25. d, 29. Kobie-
ty zawsze z mężczyznami wojują , zawsze prawie ich woli
sprzeciwiają się. Teal. 5. b, 52. Łakomstwo bije na
hojność , pycha z skromnością wojuje , gniew na łago-
dność powstaje , kłamstwo prawdy nie cierpi. Mon. 68,
22t). (sprzeczne, niezgodne rzeczy). — §. Transit. Wo-
jować, wojując ciemiężyć, zwyciężać, podbijać niedok.,

zwojować, zawojować dok.; m't Srieg besic^en , befricgen.

376

WOJOWNICZY - WOJSKO.

befiegfn, bfiroingcn, unifriperffii. Nu>|irzyjaciel z wielkim
ludem tu przyjci-liał na 7i;ubc naszę , i oKt wojujp krai-
ny nasze mieczem i ogniem. U'ei. 76. Koman S.milo-
micrską ziemię wojował; acz Sandomierzanie lakie jejjo
krainy plJ•!to^zyll i'' 113 Olbrziini brali [irzcd się, aby
niebo «ojowali Ulw. Uw. Ił, cf. dobyw;ić, sztormować,
htn $»immcl ftiirmcn. Dziesięć lat Troja wojowana, gar-
dło da/a Baidi. Tiny. 9St. Lepiej nieprzyjacielu gło-
dem, niz orężem wojować. Pupr. W. I, 180. Wiele
miast i WSI, popalili az do Socza«y, do której gdy przy-
stąpili ,, nie dobvli jćj , ale około jej wszędzie wojowali
Biel. Śdi. -2()7. pustoszyli, plunclrow;.|i ; plunDmi , «nuii'
pen. WOJOWNICZY, a, o, n. p Wojowniczy Duńczyk.
31on. "O, 632. wojownv, bcjownv, waleczny, wojenniczy,
wojenny, bitny, fticgerifćf). WOJOWNICA , y, L WOJO-
WNICZKA, I. i , dem., bobalyrka, boiiatyrzyca, walecznica.
Mc Se!?iim. Amazonki , waleczne dziewice , Jak Termo-
dońskie niegdyś wojownice. Hnyb. Luz 81. WOJO-
WNIK, a, m. ; Slov. bogów iijk , oh Wojcnnik , wojak,
wojaiiin, wojarz ; DcrJtrifgcr, JUifflJbcIr. Warg. Cez. 103.
WOJOWNY, a, e, waleczny, bojowny, wojenny; frieflcrifd),
fłrettbar. Ma.\yiiiian , wiedząc, że synowiec jego n;ewo-
jowny, obrał za cesarza mężnego Licyniusza. Hk. Di 1 70.
WOJSKI, iego, m. ; (Soroh.\. woyski wojskowy). Woj-
skich powinność była przestrzegać bezpieczeństwa w
swoich ziemiach, skoro szlachta wyciągnie na pospolite
ruszenie. Sknei. Hr. Fol. 1. "209 "ber iribmi , Caiib'
ft^nftiltribiin. L' Rzymian Irjbun gminny, wojski, urzę-
dnik dla obrony gminu. Nng. Cyc 5. Kon. Cy. i 53.
Tribunun plehit , wojski pospólstwa. Hątz. Memmiusz ,
wojski gminny. Pilch. Sali 103. Tiibunilia diguitas, woj-
ska dostojność, ił/ąi Ł. WOJSKO, a, n. ; Jioh. wogsko ,
wogstwo, armada; !>lov wogsko; Sorab. i. woysko ,
woyna ; Cani. vojska , arm;>da . erseg (cf. orszak), sho-
ynirshćna , ( cl' żołnierslwo) ; Croat. v6yszka , ynjzka :
Vi«rf. Yoiska . vois'vu , shoudna armada: lluny. bóseg,
sereg , (cf. szereg); Dal. yato ; Hug. v(jjskii , vojstvo ,
Yojniza , cetta ; liosn. vojska, b<gniclvo; Slav. voiska ,
armada; Host boScko , (ino.meiiie , pari. ; EccI. koh (cC.
boj), BoiiiicTBO, noHHCKoe , no.i'iiime ; bod Rrieg^fcr , bie
Slrinee, bas SJMitar. Wojsko, anma, znaczy korpusy li-
czne, złożone z wielu żołnierzy pieszych i knnny>-h , po-
dzielone na regimcnta , zostające pod jednym genera-
łem , który ma pod sobą wielu oficerów : dzieli się na
lądowe i wodne, Popr W. I . -180. Wojsko wodne,
'armata, 'armada 0/«. v.) Cn TU !'284. Rozs7\kuwa-
no synów Izraelskich na wojska i bufy. 3 Lenp Muin 2,
52. ( na zastępy, i Leop. \um. i . 15-; 5lrifii'Jid)iinrcn).
Ja czternnście lat służyłem w wojsku , wiem co lo jest
wojna. Mon. 67 , 83. bfpin OTilitiU ^ifllCll. Zaciag.ic się
do wojska; Eccl. BuoHiiiiTiica , }iim 91<ditdr . gebm. Da-
wniej zamiast w wojsku, jusywano w wojszcze, lub w
wojscze , w wojsce, n. p. Bez posłuszeństwa w 'woj-
szcze żadnego się powodzenia nie sjiodziewaja. Sk. hm.
61. Warg. Cci. 14. Nie jeno tenże sam wojnę ze mną
toczy, który już przeciwko mnie w "wojszcze na placu
sloi , ale i len , który rzeczy mnie szkodliwe 'obmyśla-

W O J S K O W 1 E C - W Ó J T.

wa. Janusz. Oksz. li 2. Miał Persa w 'wojszcze 700
słoniów. Sk. l)z 120. Nad fahnsję w Macedońskim 'woj-
szcze ric silniejszego nie było. Wary. huie. 27 W 'woj-
szcze wielki poizadek bywał za Mieleckiego /'opr Ao/.
75. Ci, co przy "wojszcze będą.... Yol. I.ry ^, 1008.
Stef W 'wojszcze Wurg Gez 27. dwayn. 058. W 'woj-
sce. Z?os Sk. 195. Tam. I.st. 238 Gwayu. 510. —
D<»ie 'wojscze, (</«a//«idwa wojska^ / hchan. Uz. I"0.
Hapr. On. 40ł, — Generał wojsk n. p Rosyjskich, a)
nad wojskiem liosyjskiem , @pncral bfr 3?ulTi)ii)eii Jmrpfa ;
b) w służliie Ros_\j>kiej zostający, ©oiicral in 3{iii|'iicbfn
!Dienftfn Umil,. — /'iov. Insza jest woj. ko, a insza
gromada. Fedr. Ad. 43. (wojsku stoi nie liczbą, lecz rzą-
dnością). — fi Wojsko czego, mnóstwo, liczba, iłom,
tłuszcza, chmura; ciiit grofc Woiige, groPc ^M. /goła
w obozie jest większe wojsko grzechów, a niżeli ludzi.
Boh. Siv 2 . 4.">2. W sar.iju jest wojsko dam naj^^y-
borniejszych. hiok. Tink. 47 ł.alwrej głupiego prze-
przeć , wodę z ogniem zgodzić . Niż zrachować (iluly;
ciżba, wojsko spore. Am* Sal. iH. 'WO.ISaOWIEC, wea,
w., od wojska, wojskowy, żołnierz, wojak, wojarz, wo-
jennik , cin 5lriC|)tfinaiIll, Pasem rycerskim Mars wojskow-
com płaci, Juno złotem swych boi;aci, K'liow 24, WOJ-
SKOWO iiih , jako wcijskortV. po wiijskowemu , w woj-
sku ; inilitdrifd) , im 3)/ilitar, becm SPtilitnr. Najlepiejby by-
ło, gdyby każdy obv*aiel przez lal piec woiskowo słu-
żył, 'z^''- W. 1, 583. WOJSKOWOŚĆ, ści, 2,. r ły
skład wojskowy, slan wojskowy, służba wojskowa ; Tiii.'
tar, 9Bilildr|'t(inb , Wilitdrbifnft , cf. źołnieika; (Mnd \<,\-
skuYanje , sli<7udstvu , shounirslYu ; Bosn vojevau>l\u,
zanat od yoiska). Widzieli jiotrzebę stosownie do prze-
pisów dzisiejszej wojskowości wprowadzić ducha subor-
dynacyi. Ust. honst. 1. 8 i. WuJSKOWY, a. e. od woj-
ska, (wojenny, od wojny); SWiiilńr ■ , militariid) , SfiCji*-;
Sorab. 1. woyski; Sluu yojnicski -. I.iotil. Yoynicliki ;
Hoss. BURiicKifi , BolicKOBoti , paTHUii 6paHHbiA, Woj-
skowe , t. j surowe i nieuchronne prawo. Kłuk. Turk.
4. .<{rifg^rf(l)t. — Subst. Wojsk/iwy. ego, m . zo.st-jacy
w służbie wojskowej, ciii SWiliIór, einf SPJilitarFfrfon.
WOJSZCZYC. a, m , syn woj-kiego , bor ganbiribiiiifcbn.
Mowa JP. wojszczyca Kłi.kockie;;o. Znh. 14, 173. — 'ij.
A on z nimi wojsjczyc (Telemakl nlzie. Jabi. Tel. 101,
bohalyr młody, jungcr i)tlb.
Eujm. ob. słowo Bić, Bój,
Wf)JT, a, m. ; (Sorab. 2. wojl, bogot: Sviab. 1. bo»ol7
woywoda; 6'arn. vojd, vojda praelor. cf wojewoila, 'woj,
'woje , boje ; Goili, falli ; .[nglosa^. wjita diijr ; opud Nclkef,
phogat ; Sii.x In/er. 5}iigb ; lieim. iJoflt ; cl Lut. advo-
catus; cl. Uraer ^oijfu^ , tf. Hcbr y~; , prur/f rfiii ) J
wojia iiiewłaśiiie zowia advuciilvt , bo to jest rieeznik
abo obrońca , a wójt judes teu praefeetus judicii. Pri«-
to i w Niemczech, gdy wójtowie lisly piszą, nip kł>a|
adfocalut , Ae judet juralus vivilalit Sas f'i>iz. 11, (et
flddarius włodarz , cf. sołtys ), Wójt w mieście ; Yini.
piedstoinik , oblaslnik . gljv:ir, vishiiik , ^rr >stabtoPflt,
«taMrti1)tcr. Sądy w miastach skłulać sie będą I wójl«,
z radców ubranego, z ławników.. . Sr-jin. Grodi. 2,

ii,

J

WÓJTOWA - WÓŁ.

W O Ł.

377

10."». Roku 1^57 Boli's/a«- Wstyiiliwy dał miastu Kra-
ki"^vskiemu Niemieckie prawo, i wójiii w nim poM.no-
wł. Biel. l-itł. Pierws/.y wójt, niż ł;ivvnik. Cn. Ad. n59,
( i'f starszy p^n Baranowski). Wszędy z kłopotem uży-
wa nędzny wójt czasów swoich , a "wżdy mu to inifo .
iż go wójtem zowia. fiej. Post. ^' g 7 6. — §. Wójt na
wsi, ^cr 'Jprfidiiilsc , Sogt, Soifridłter ; Cam. shefian ,
sliupfm ; Yind. fliuppan , rihtar , fodnik , fodez ; Cront.
span , ispan , (06. Pan. jespan , żupan); Ross. DOcejCKift,
(cf. siofo). Niewielka godność, wójt na wsi. Cn. .id. 702.
Wole być wójtem na wsi , niż ławnikiem w mieście.
Cii. Ad. l'2o4. (iibicjiie primiis). Juki wójt bywa, taka i
gromada. Hej. Wi:-. 99, (cf. jaki pan, taki kr^m -, jaki
opat , takie mnichy) Kiedy się wójl pracy *ima , A gro-

7. wójtem trzyma, Idzie wszystko dobrym torem.

List. 1 76. Kumie pójdź do wójta ! lioi. B. E 'i .
pod Kubo do fogta;. Idąc do wójta , oba się

Cn. Ad. 505. (me wiedzieć, kto wygra;. Człowieczek
odprawiwszy powinność swoje, siedzi sobie w

mada
Kras.
(Slov.
*bójta.
prosty ,

pokoju, i o wójta nic nie dba Rej Post. G g g 6, (cf.
dobre spokojne sumnienie). WO-JTOVvA, ej. i, żona
wójta , btc Sc^iilsiiin , be» ©ttnilscii %xan ; ( bie SoGtimi ).
Cokolwiek usłyszysz, donieś wszystko do onego wszech
zmysłów wójta , a do wójtowej , t. j. do rozumu a do
pamięci. Rej. Zw 13 b. WÓJTOWSKI, a, ie, od w-ój-
ta , isocjtsi = , Sdiuljcn = . Przysięga wójtowska. Sax. Porz.
\i. WÓJTOWSTWO , a, n.. dostojność i urząd wójto-
wski, praelura. Mącz , Sie 'Ijnotcu , baź 3tid)teramt iii ber
Stabt, ©djuljoiiamt auf bcm 8anbe ; Boh. rychtarstwj; Yind.
predstoiniflilYu, oblastnia , glavarstvu , obraniba , ( cf.
szołtystwo). — §. Wójtowstwo = WÓJTOWNIA , i, i.,
vFÓjtowskie pomieszkanie, bie ^ogtaitiotniiiiij , ^jogtec ,
©^iilsercc.

WOJTASZ , a. m„ WOJTAS . ia, w., WOJTEK , tka , m. ,
WOJTUŚ, ia, m., WOJTYŁO, a, m., zdrbn , imienia Woj-
ciech-. 'Albertuń, 3llbcrtii)Cti ; Bak. Woyijśek. Mieli syna
Wojtka , a córeczkę Helenkę. Teal. 54, c c j i. Rej.
Ap. 88. Boh. Kom. 1 , 575. Teal. 54 , ej i. Wojtuś
nam się z płjczu ledwo nie rozpuknie. Pot. Joiv. 2, 45.
Zamykaj gębę Wojtku , bo teraz łajna na świecie latają.
Rys. Ad. 79. — g. Wojtuś , unię charta. Bielaw. Myśl.
F o h, Jłamc eine'3 3i?iiibbunbe».

'WOKABUŁ, u, ;h.. WOKABUŁA . y, :., z Łae., słowo
z słownika, bie Ssofabel. Pospelicie bakałarze dzieciom
pisza wokabułv , dwa słowa po łacinie , a dwa po Pol-
sku.'G/ic;. Wych J 8 b. WOKABULARZ, a, m, sło-
wnik obejmujący słowa same bez frazesów, fin Isofabellntś.
Mylą się wokabularze i wykładacze słów Łacińskich na
Polskie, którzy nam to słowo tak tłumacza Syr. 919.
WOKAL . ob. Samogłoska. W'OKALNY , n. p, muzyka
wokaJna, ob. Głosowa. WOK.\NDA, y. 2., rejestr wpisów
u trybunału. Sejm. Gród. 2, IGI. lista, podług której
się przywołują sprawy, bie ^'ro^eClifte beij ben ©eri^tsliiifcn.
— '^. Wokanda, imie woźnego. Tent. 45. c, 2, Wyb.

WÓL , "WUL , ob. Wole.'

WÓŁ, '3 , et u , m.; Boh. w ul, G. wola: Slov wól, wul ;
Sorab 1. wohw , wohl; Sorab. 'i. wohl ; Cam. vól , (vcil
Stownik Lindego wyd. 2. Tom TI.

< piwoi; Vind vol , voii , junz (c f juniec) riesanck , {ob.
Rzezaniec), tuiizhenik , {(,b. Tuczyć); Croat. vól ; Dal.
vol ; Bosn. vol , vó ; Stiw. vOl ; Rag. junaz, voo , G. \b-
la ; Ross. BO.JI; (cf. Oeim. Sulle ; Holi. bolle ; cf. hal.
bue , bove; Lat. bove3 , cf bubuciis, bubalus , et. ba-
wół. — Bo.ioc^ . inii Bc.iec^B , njia njo.iy CiaBencKOMy
óhiBUieiiy npii lie.t. i;hh3 B.iajiiMiiiit m> Kpeiueiiia ero. llo-
inTa.iii cero iuo.ia uko ó.iarojbiomaro CKoraMi. l|epK.
C.\OB 1, 150, (cf. Popów.); samiec cały zowie się byk,
pokładany wół. Kluk. Zw. i, 202. ber £)d)6. (NB. iVowirio
wół et skop , guanguam viventia s>gnifieant nnimalia , Ge~
nitivum et Accusativu7n fiiniunt plerumgue in u , forsan
respecl.it caslralioiiis). Wół i krowa , powcłowszczyzna ,
wołowe lub krowie mięso; Bosn. govedo ; Ross. et Er.cl.
roBAjo, Siiib , roBajima D!iiibf[ci)d) , (cf rogacizna). Wół
stary , (06. Karw'j. Wół zdatny do chodzenia w jnrzmie
i do robot rolniczych. Zool. 538. Widział człowieka, a
on 'dwiema wołoma orze. Eraz. Jez. H h i. (dwoma wo-
łami). Nie mam wołu do pracy, bo go zjadł nieprzyjaciel.
Teat. 6. b. 80. 'Wołowie moi i inne karmne a tuczne
rzeczy są pobite, i wszystko nagotowane, już przyjdźcie
na gody. 1 Leop. Maih. 22, 4, Oj pracuje jak wół w
jarzmie Teat. 21 , 55. Muszę dzień i noc pracować jak
wól. Teat. 8 6, 17, (cf harować). Ci od roku bezpie-
cznie dawno na to chrapią , Wiedząc iż mają wołu, który
na nich orze Rej. Wiz. 104. (spuszczają się, że kto
inny na nich pracuje). 'Piotr i Paweł, pierwsza najmo-
cniejsza para wołów , którzy twardą rolą serc zorali. Sk.
Kaz. 57L Poczciwego, ćwiczonego, trzeźwego, rozwa-
żnego jako wołu do jarzma pociągać nie trzeba , bo się
ku każdej potrzebie sam wpraszać będzie. Rej. Zw. 145.
Choćby parę wołów założył, to i słowa względem tego
z ust moich nie wyciągnie. Teat. 25. c, 84. (rób co
chcesz, nie wystraszysz, nie dowiesz się). B\ś prowa-
dził wołu za rogi , nie dopytasz się sprawiedliwości dro-
giej. Fnlib. M. (by sprawa była jak najoczywislsza , w
oczy bijąca). Nie zażywaj konia jak wołu. Fredr. Ad.
116. (insza koń, insza wół; koma w jarzmo nie wprzę-
gaćj. Ruskie przysłowie: koń z koniem, wół z wołem;
tu tibi sumę parem. Mon. 152; (Croni. Pror. szamar na
vola posztaviti = siodło kłaść na wołu : inepto delegare
poleslatem). Biada (emu domowi, gdzie krowa dobodzie
wołowi. Zegl. .id. 15. Cn. Ad. 710 Źle kędy krowa
wołu przysiędzie. Fot. Jow 26 ; (Slov. beda temu do-
mowi, kde rozkazuge tela wolowi; cf jajko mędrsze od
kokoszki!. Wołem ten koń śmierdzi, aż mię już ręce
bolą ciągnąć. Alb. na Woj. 17. (leniwa marcha . ledwo
idzie;. Polypus, głupi, wół. Macz. bunim !i'ie ein Dc^g.
Cielęciem wyjechawszy, wołem zaś do domu się wrócić.
Giicz.Wych. .\ 1 b. 'Wżdy się nazad wracają całemi wołami
Coście je wysłali byli z domu cielętami. Sinr. Yol. C 6 ;
Slov. wól zostanę wolem , bis ho do Widnś hnal ; kad
elowek do W'idnś wola pośle, osel na spal prinde; ( cf.
Paryzi. Klękał przed wołem , od svołu głupszy. J. Kchan.
Ps."l59. (bałwochwalca głupszy od swego bałwana, cf.
Apisi. Wielkie historye wyrabia, płacze, jak wół ryczy.
Teat. 22. b. 79. (Vind. mukali, tuliti, dretifei. Na jednej

48

378

W O L A.

W OLA

Jare, siara to przypowieść, wól Irawy patrzy, a bocian
i;"iljv Mon. 71, 735. ipszitzoJa z kwiatów miód v\ysysa.
a osa jad; kaidy po swojemu): Już lei. dzień jak wół.
Zab. 15, 181. (duży;. Kozcdrzyjże te ślepie, p^itrzaj . że
JUŻ dzień jak wóJ,' a ty śpisz jeszeze. Teal. 52. d. 9.
już jasny dzień , ti \\t )*on Jicllet lic^lfr łog. — '%
Z wstydu 1 giuewu kręcą mu się oha wo/y. l'ul. Arg.
775. duże giupie oczy", ślepie, Ddfffiiuudcn. — g. Aslro-
nnm. U nóg woźuiczych 'użrzysz poklekfego 'woła, Jego
znaki 2y*emu podobne są zgoła. J. Kclian. Di. 7. byka,
ber Stitr nm §immcl.

1'nibodz. wolarz, wolarek , woiek, wolina, wolupat,
woiiwtec , wołowina, wołownia, wo/owski, wolowy; po-
luołiiwswzyina , powołoyje.
WOLA, i, i. \ Boh. wule; Sorab. 2. wobb ; Sorub. \.
wohla; Cam. vóla , (savo! . savle = dla, sategayola ■ dla-
U"^a); Vind. vola , vojlia , hotenje . (savolo < dla); (\oat.
vóKa; Hag vóglja , hoochja iob. Chuć, chęćj , holio-
nos, holjenstNO, hoiienje , (cf chcenie); Uosn voglja,
hutbejonje ; Slav. volja : Ross. bojh . iiSBO.ieiiic ; Ital
vot;lja, Yolonta ; Lat. Yoluntas, cf voia , velle ; Gertn.
3Sa^^l , (Dpncn , SBillc ; Angł. wil •. Anglos. vylia ; Graec.

(iovX^; — wola, siła duszy; ber SSiUc, Dic Sroft bcr Secie.
iMoc, którą mamy rozrządzać wyobrażeniami naszemi ,
kierować ciałem naszom , zowieniy wolą Cyank. Log. 42.
- Wcda aetiii, chcenie, tai 3Scllcil , ter 5i?illc; {Boh.
wol neb newol » wolky newolky chcąc nie chcąc; Hoss.
iisBOJHTCJeii-B cheąi^y). Alboż to nasza wola, nasze chce-
nie, ma tym rozrządzać, co się tyczy dobra publicznego.
Tal 20. c. 115. (nasze widzi mi się, nasze upodoba-
nie). Bez woli nic nie będzie, gdyż nikt nie pocznie
lego, czego nie chce; bez możności zaś wola jest nadare-
mna. Bard:,. Boel. 113. Chrystus z ojcem jednej nie
tylko woli , ale i natury. W. Post. Mn. 273 , {oh. 'Je-
dnowolea). — Wola, to co kto chce; ber SSiUc, bfl§ wai
niail mift. Wola czasem bezsłownie przez czynności oświad-
czona bywa. 6'h/. Gyw. 2, 74. l!ądź wcda twa (boże),
jako w niebie tak i na ziemi, t. j. daj, abyśmy się
wyrzi-kł-izy własnej woli , twej posłuszni byli. hal. Gd.
50. miech się dzieje to, co ty chcesz). Wola, iniencya,
zamiar, zamysł, chęć; bcr 9Sillc , bic ^Ibftdjt , bie gllft jU
CttWfl^ iMbło na tym . że kto ma woją , kiedy nie ma
dobrej By* Ad. 39. Dobra wola 'zawzdy za uczynek stoi.
Hej Zw. 98 Wola stoi za uczynek. Cn. Ad. 1250. Je-
śli do spowiedzi przyjść nie może. i kapłana nie ma,
uola samą. gdy go pilnie szukał i mieć chciał, uspra-
wiedliwiony. Siar. Hyc. 46. To matkom wszystkim jak
najusilnicj zalecić mam wolą , aby dziatki swe własnemi
piersiami karmiły Mon. 69, 655 f przedsiębiorę, mam
przedsięwzięcie). — Wola, własna wola, dobra wola,
wolna wola, swoja czyli 'swa w(da . (■cl", swawola); 33il"
Ic, ircuer 'EiUe, ciflncr ®iDc; Hag. povoplja ; //-si. ca-

UUnpOIHliOJLIlOCTb , ca»IOnpOII3BOJbCTB0 ; (Eni BOifl MII
fCTb wolno mi jest); Sluv. włastnj wule. I)la mnie wolno
wii'izvć, wolno nie wierzyć, wszak wola lutlzka jest
wolna Boh. Kont. 1 , 243. Czynić iimlług własnej woli,
być sobie panem Hoss. coiiOMHucTBOBaTŁ. Uez praw i

rządu, samnpas i swej woli. P\lih. Sali 11. Rodzice
talii owoc z synów swoich zbierać muszą, jakiego
swvm zl)Vlniem dozwalaniem im swej woli nasadzili a
naszczcpili. Hej. Post. H 1. Puszczają na wyuzdaną wolą
potomki swoje. Pociej. 26. — Pluial. Umyślił swoje
wyuzdane wole do skutku przywieść. P. Ki han Orl. 1 ,
3ti5. eliuci , żądze, namiętności; 'Sfgierbfii, ?dbeiif4)nften.
Już Oli tu nie ma swojej woli, raz d;<ł .--łowo. Pilch.
Sen. list. 285. (poddał wolą swoje obowiązkowi) Zył po
swej woli nie |)0 twej. fizop. 112 (podług własnego
zdania , upodobania , widzi mi się). .Nie stoję ja o ła«kę
pana takiego, miej sie tam jako chcesz z tą niewolą,
ja sobie wybieram swnję wolą. Ezop. 25. (wolność , ob.
Niewola, oh. Niewolny. pod wolny) — Wola, chęć,
upodobanie; SiUe , 8iift, Ściiillcn, SjoIłlijpfnDcn ; cf. EccI.
iipoiij^BO.MiTii , Iipoii/^BO.^UTII = U(.ncloliać sobie , raczyć;
/fo.s.s. lliiiio.IlITb , II3BO.1I0. To już jak wola; prowadź mię!
Tent. 42. d, 3. (jak ci się 'rzewnie podoba, jak chcesz,
jak ci sie tylko zdaje). Będzie wola, kieliszek wina.
Teat. 20. A, 2ł, Ei-cl. iisbojhł-tcr . cf. będzie łaska, ijł
ibiieii gfffllliG. belieluii, lu'lifbt ibiieii? By nie jeden tylko
miał chleba do woli, ale też i drudzy. Star. Vol. a 4.
do sytu, nacb Sciicbcn, jur ©ciiiuje. Długo siedzisz, jużeś
sie do woli najadł , napił. Bordi. Irag. 334. Aby się do
woli naszydził, uwiązał mu wiecheć słomy w tyle Hirk.
Dom. 73. Zmyślmy, że go nie widzimy, do woli się na-
śmiejerny. Teal. 53, 50. Bozwiążcież mię jeno, mówi
Faun, pieśni będzie co wola. Nog. Wirg. 507. tyle ile
zechcecie { cf 'zadowolnienie, ukontentowanie ; {Garn. sa-
doNolshena ; Yiud sadovolnost , sadostilnost, sadostnost,
pnmuetnosl ; verh, doYoljati , sadoYoljati , sadostiti . sa-
dostUYati > konteniować, ukontentować; Croal. zadoYO-
lyiti . zadoYolyiijem, zadovólyen conlentus , zadovolitel
solisfaetor, fem. zadovolitelicza ; [Croal. zadoYÓlnoszt , za-
iloYolschina . satysfakcya); Hoss. 40eoJbCT60BaTb , y40-
BOJLCTBOBUTb "dowoiiiym być. dogodzić, ukoiileniować,
y.łoB(MbCTuic satysfakcya , dogoda ; Eccl. 40BU.111TII do-
godzić , 40B.ltlOCa kontentiiję się czyn), przestaje na
czvm). Ku woli, k woli , gwoli, podług woh . życzenia,
upodobania; iiflc^ SSJiDen, rad) 2Bmifd)c; {Mnd. Yoln, po-
korn ■ |M)słusziiy. ol>. Powolny). Aby z nauką swą bogu
a ludziom k woli był Giuz. Wych. O 5. (dogodnym).
Człowiek nie sam sobie gwoli żyć" ma , ale naprzód
cwnli najwyższego boga, polem gwoli ojezyźnie swej,
a nakoniec gwoli bliźnii'mii swemu Gosi Hor. pr., (ob.
Gwoli . dhi). Po wnii , podług własnej woli . podług ży-
czenia , po myśli; iind) 2Sillen, iirtd) Smifdrt. brlicbid ,
fplOfam, iDiDftibriij ; (Sloi: powcdiii ulegać, cf pozwolę i;
Griiol. po Yolyi : Bosn po uogli , na Yoglju ; Host. nciio-
40B0Jb. Masz świat do woli Rej. Post Ooo 5 (nad-
skiiknje ei, potakuje ci| Najsłuszniejszego się pokoju
spodziewa, mając jui nieprzyjaciela po woli. Biel. 717.
(powoltiejjn , pokornego, upokorzonego) Wszystko lobie
gwoli Uczynię , i na wszystko dam ci się po woli. A.
Kchan. 367. (powolnym ci będę). Kto chce drugich mieć
po w(>'i , Ma im leż czynić gwoli Cn. Ail. ^H. Koń po-
trzebuje munsztuka i wodze , Aby go człowiek miał po

WOLA.

Woli w drodze. / hckan. /'s. -i2 - Po woli, doSro-
wolnie^, z chęci bez musu; fre^millij), ptmillia. Lepi-j po
woli, niż po niewoli. Cn, Ad. 97. (z musu cnotę czy-
nić, cf. co muszę, to raJ czynięj Z tego się trudno
zdzierać, pocznijmy co cheeray, Jeśli po dobrej woli
nie pójdziem, musimy. Groch. W. 049, (Ross. usBoaen-
Hhiii dobrowolny, ochoczy) Zbiegał się, dobrze tak nań;
kto nie ciioe po woli Czynić, co nań przystoi, tnu.si po
iłiewoli Simon Stel- 91, — Aliter: Po vv(di . po mafu,
nieporywczo . niesfiiesznio , z wolna; (ijt"mutl)ltt^; , ge=
mad;Iiib . flcmac^, afliuaiilta . laiuiiam; ł'/ .•</ p" zhafiiu .
rahlu, pozlialnem, po zhafi (cf. wcz.isj , polehku, po
malem; Croat. polaliko : Russ. JierOHbKO , kocho , MC^-UI-
le.ibHO , MejJCHHO, (cf. mdfo;; (cf. Eccl. KOCHOHorifi far-
dipes . KucHor.iaro.iHBijri cieżkomowny, KOCHO.YO.ieuB ciez-
kochoduik, KOCHOjBHJKHŁiii cieżkiinicliy , KOCHOyMHbiu cież-
kopojetny). l\ie możem na^le , ale możem po w-oli. Zab.
12, 287. Dud:-. Powoli albo po uiału, dalej zajdziesz;
Ross. THUie ijemb , Aa.ite 6y4euib ; feMina lenie . ob.
Powoli. — § Wida , zezwolenie, pozwolenie; 5SilIe ,
SciinlliauiitJ . 3"l-lft""iJ- f^t^z ^^o'' bogów lekkie się nie
chwieje Powietrze, biedny ni wietrzyk zawieje. I'asl.
Ud. 299. ?>ez woli boskiej, i włos z głowy nie spadnie
Żegl. .id. 4. — iJ. Wola , wolne zdanie , wolny wybór ,
obior; frcącr SBille, 2BtUfiibr, aSalil ; Cam. vóla, 2) suf-
fnigium; Viiid. SYidili , sbrali, (obraćj ; Ross. npoH3Boab.
Piłat jednego z dwóch więźniów na wolą im daje, któ-
rego chcą wolnym mieć, jeśli Barabasza, Czyli tego
Chrystusa swego Mesyasza Groch. W. 288. Ubiczowanego
podał na wolą ich; a oni go ukrzyżowali Sk. Di. 17.
Kto może stan dziewictwa zachować, niech chowa; Jezus
na wolą daje, nie przymusza, gdyż rz>'kł : możesz spro-
stać podejmij się, a nie możesz sprostać, daj pokój.
Binl Posl. 154 Postu czas i sposób n.'. wola puszczony.
Ziiyr. Gon. 541. (ich zdaniu zostawiony). Była ta ustawa
około picia , aby żadnego nie przymuszano ; albowiem
rozkazał król wszystkim sprawcom domu swego , aby
każdemu ozynili wolą. Radź. Euh. 1 , 8. (jak sam sobie
będzie życzył, żądałi. — Wola,, wyrażona wola nakaz,
SSillc , cf derm Scfe^I; (Boh. weljm , weleti rozkazy-
wać; Caru. pi)vele - przykazanie; U>il. velim = mówie;
Ross. Be.iiTb, noBe.itib , iioaeitBaTb, noBciiiTcibCTBO-
Batb rozkazywać, licitnie , noBCitHie rozkaz , noBe.iiiTCjib,
rozkazujący, noBe.iiiTe.ibCTBO prawo rozk.izywania ; Ecd.
npiinOBe.ltTll przykazać. Be.lHie.lb rozkazujai-y). Tak mi
sie spodobało, muj.i w tym wola.- Teal. II, 51. Do mo-
jej woli stosować się musisz. Tent. 18. b, .5. Gdzie nie
można chcieć i nie chcieć , tam obca wola panuje. iV.
Pam 15 , 94. — Po cudzej woli żyć, skakać. Gn. Ad.
501. Po cudzej woli chodzić. Dudi. 55. (cf. tak tań-
cują, jak grają) — Ostatnia wola, testament, ostatniej
woli umierającego rozporządzenie. Gal. Cyw. 2, 156.
Rej. Post. Q .6. 'Oslr. Pr. Cyw. 1, 164. Sax Tyl. 158.
bst kęte 3BiIlc, ^aź teftamcnt; Boss. saB-femaHie, 4yxo-
Buaa, 4yxOBBiiu.a. — g. Wola, dobra wola, chęć, skłon-
ność, przychylność, uprzejmość; guter 3Bi(le , ©cncigtbeit,
^erjIlĄfcit, ergeben^eit, ©moflen^cit; (Morav. dobra wule

W OLA.

379

cesy.) \a zk mi dobra wola boża przeciwko ludziom.
Bial /'ust. 79. t. j. aniołowie ludziom wolą boża do-
brolliw;; oznaJ!iii;di. ib. Gly im na gardło stał, myśliii
mu też źle, a dobrej woli nań nie mogli być, napra-
wiali, aby go zabito. Glicz. \Vyc'i. G 1 b. Prosiły córki
ojca , aby dobrą wolą ukazał pielgrzymowi w domu swym.
Lliel. Hst 28. aby mu rad był, er moitc t(m flUt auf«
ncDtllClt. Nagotował dla gości wieczerzą, a z niemi je-
dząc, dobrą im wolą w domu uk:izował, wedle zwy-
czaju swego ku podróżnym. Sk. Żyw. 2 , 20 (gościn-
ność). Lepiej być proszonym na jarzynę z dobrą wolą,
niżli na tłuste ciele z nienawiścią. 1 Leop. i'rov. 15, 17.
z dobrą ochotą , guter Sitte , greiiiiMi(f;feit O dobryi
(dileb! gdy jest z solą, Dany gościom z dobrą wolą.
Kchow. 191. 1 chleb smaczny z solą, Kiedy z dobrą
wolą Nar. D:. \ , 112. Chleb z solą, z dobrą wolą.
(?ii. .Ad. 61 Dobra wola, dobra myśl, wesołość; 5r6^»
lii^fcit , ^eitcrfeit; ( \'ind dobre vole = wesoło! żywo)!
Gościu przy stole moim chciej być dobrej woli , Przed
progiem wszystko zostaw', co cię kolwiek boli. Kchow.
Fr. 25. — Zła wola , zła clięó , niesprzyjanie , niełaska
nienawiść: Uiujmift, 3l&gcncigt^cit, W\ix 3BtIle;' Cnm. na-'
joYóla ; Eccl. s.iOBO.iie. Starosta Wrocławski miał złą wolą
na Sieciecha o to , iż go przyskarżał rad do pana. Biel.
67. i\ie miał nań żadnej złej woli a nienawiści..! Leop.
Deut. 19. Gdy ociec umarł, bali się bracia, aby Józef
na nich złej woli nie hyi. Radź. Genes. 50, lo. Prze#w
niemu bardzo był złej woli. Dmoch. //. 2, 5. Apelacya
ma być każdemu wolna , a dla niej sędzia i ławnicy na
nikogo złej woli być nie mają Szczerb. Sax. 14. Czy pan
złej woli na mnie? Teat. 7il c, 8 Wyb. (czy marko-
tny). Zła wols , niewida. Rys. Ad. 79. (dobra chęć uła-
twia trud). — jJ. Wola, wolność, t)k greit^eit. Chryzogonus
wolą darow:iny. Kosz. Cyc .i 2. Łupu, *pry, z ciebie
nie chcę, jedź w swa drogę Gdzieć sie zda do swych,
puszczam cię na wolą. P. Kchan Jer. 515 Zwierza pu-
ścić na wolą. Teal. 44. d. 65. Córko, ustrzegłszy czy-
stości w niewoli , Teraz ją stracić chcesz , będąc na
woli! P. Kchan. Jer. 152. Zal mi cię, prawi, i bym był
na woli. Wziąłbym cie z sobą, jako prosisz, w drogę.
/'. Kchan. Jer. 412. — • g. Wola, czas umówiony wol-
ności od podatków, czynszów, pańszczyzn; Me 5rci?J3^re
ypii 3inien , gru(m u. f. m. Wola znaczy wolność używa-
wania gruntów na pewny lal przeciąg, przez w.faściciela
osad ubezpieczony Czack. Pr. 2 , 200. Przymnożenie
ludności dzieje się przez kolonie, t. j nadawanie no-
wych osiedlisk i woli. Chmiel. 1, 597. Z takowyh osia-
dłości , które już wolą wysiedziały , pobór ma być pła-
cony. Yol Leg. 5, 49 — §. Wola, miejsce osady , na czas
od podatków i t. d. wolnej, kolonia, (cf. swoboda);
eiit grctjgruitb . ©oIonifteiigniiiD , einc i^rcsjcploiiie. Ktokolwiek
na woli osiadł, a wysiedziawszy l.ita na wolność od
robocizny lub czynszu naznaczone, odszedł, powinien za
wszystkie lata bez zapłaty wysiedziane zapłacić. Czack.
Pr. 2, 191. Kiedyby człowiek wolny przyszedł za któ-
rego pana , i siadł na woli , a wysiedziawszy wola , abo
nie wysiedziawszy do końca , chciał precz iść , tedy

48*

580

WOŁAĆ.

W O Ł A C Z - W O L A T Y.

pierwćj ma zas/uzyć panu tyle , ile ich na woli siedział,
a nie robił. Stal. Ul. 501. Polska Ljłiby daleko bogat-
sza , gilyby nua/a miast więcej : ale nie lak . żeby na
wole kiólewskie poddani szlai-lieccy uciekać mieli. (jorn.
\\V. >S "> b. Siła chudej szlachty , jeśliby nie clicieli na

wolach osieść. abo zęby im już wól nie stawało

Gorn. VłV. S i b. — g. Wola, iiDinen proprium , własne
imię bardzo wielu osad przy miaslarh i wsiach , n. p.
Wola Mielecka, Żelazowa Wola; 2BoIa , eigeiiname »ielct
goloniecn. Wielka część osad nazwisko Woli. Wołki,
Woliry , utrzymuje. Czaik. I'r. 2. 200. — 'g Boża wola,
ob. wyżej : boska wola. VV potocznej mowie toż co lucutio
inlerna , n. p. Mam bożą wolą do zakonu ś. Adama = do
stanu małżeńśkiejjo. Biidlk. powołanie, imicrcr Jricl), $anfl.
Pochodź. Wolanin, wolić , woten , wolny, wolniuchny ,
wolniusieiiki , wolnied ; powolnieć , powoli, wolność, nie-
wola, mewolnik , niewolić, zniewalać; wolnica , wulnić;
rozwolnić, dobrowolny , dowolny, dowolnoić , udowolnić ,
zaduwolnić , powolny, powolność; dozwolić, pozwolić, po-
zwolenie, pozwuleiitiwo, przyzwolić; wyzwolić, ynjzwolenie,
wyzwolenie:; zezwolić, zezwolenie; wolnomowny , toolno-
myśiny i t. d.
WOŁAĆ <i. coiilin. , Łjłos mocny wydawać , cf. krzyczeć ;
liiiit riifon , fdtrcicit ; lioh. woUti, wolawam , krjceti ; Slov.
wułil , woIiiiM ; Soiiib. 2. wolasch , szo wolasch ; Sorab.

1. wollacż , wołam, wówam ; Carn vekam (cf. beczę,
beczę), klizali, klizhcm, upyti , upyem ; Vind. klizati,
klizbem , klizlijvati , vabiti (cf. wabić), poklizati , soveti,
(ef. zwać, 20»ić); Croat. vikam , vichem , (cf. wyć);
bal. vapiti , viokati , (cf wiu); liag vapili ; Slav. vikati ,
(kvsikać); Dosn. vikati , uzvikati , vapili , upili; Hosf.

lUIIMiyTb , K.1Ilh'aTb, IUIl<iy, BK.1IIKIiyTb , CKMIlKaib . BK.1II-

KiiBaib , noKJiiKiiBaib ; (cf. Germ. iitolleii. 31 Mg. 2lniiierf.).
Wołać, dicilur de clnmore humano votali et significanti.
Cn. Th. 12yi. Wołałem, prosząc o ratunek, ale przez
dłu5;i czas żadnego dowołać się nie mogłem człowieka.
37oH. 10, 514. Wołanie, krzyk, hałas; t>n>3 Siiien , Sd)rC9'
cn, ©trufe, ®e((^rei; So<ab. i. wow?no ; Hung uvoltes ;
Carn. vek , kliz , upylje ; Croul. v"ika ; Sosn. vikka , va-
paj; fiost. CKJiiiKa. Słyszy wołanie od rybnej bramy, a
krzyk od wliirej. 7> Leop. Hier. 7. (wrzask I Leop.).
L' .Turków wołanie : Hu ! znaczy niech żyje. Kfok. Tiitk.
i81. Wszelki gniew, poswarki , bluźnieiiie , i wszystką
złość , mamy odjąć od siebie. Eraz. Jei. L I 2 Nalegali
wielkiemi 'wołańini , żądając, aby Jezus był ukrryżowan.
Sekl. L,ui:. 23; wielkiemi głosy. (4. — Wołam sobie jak
orator abo kaznodzieja , 'krasomowskie się ćwiczę. Cn.
Th. 1279. Wtod. deklamuję, id) ^cdl1mi^e laut. Wszystko
cokolwiek mówi, głosem wielkim woła. Piot. Koni. B

2. — g. Wołać do kogo , głośno go wzywać , jeiJiaiibcn
anrufcn. Cały dzień wołam , boże mój , do ciebie , A ty
próśb nie chcesz przyjąć mych do siebie. / Kchan. Ps.
28. Oto dla liczby niezbożnych na ziemi , Ci co od nich
sq w użyciu ^zgorszoncmi , Wołać do boga pomsty nie
przestaną. Żeby ich słuszną uskromił witaną. Ilhroić.
Job. 135. Grzech wołający do nieba, cine bimmclit^rcientie
6unbe. Między wołającemi grzechami do nieba, Najpier-

w^j głos zabójczy ojczyzny kłaść trzeba. Mon. 76 , 200.
— §. Wołać czego, głośno żądać czego; Iniit forbertt ,
rufcnb ctiimS ocrlangcn. Głową moją jakoś o nos jego
otrąciłem się, że zaraz chustki wołać począł na otar-
cie krwi Mon. 75 , 62. — g Wołać kogo dokąd lub
do czego, zawołać niedok. , przyzywać, wezwać, (cf.
hakać, zabakać) ; fliifforberit , fliifriifcii, bfriifcn. Cn. Th.
895, {hosn. zvatti, dozvatli , zivnuti , (ob. Zwać, zowić);
Hag. zvatti : Slav. zvali , zoviti : Carn. zvati , zval , zovem
zvanye;. Przyzywani kogo, wołam do siebie Cn. Th 895.
Wracanie wołaniem , avocaiio \ o/)/>o.s- przyzywanie, an er~
sitiis. ib. Wołam kogo jeść. ih. 1278. \Vołają mie do
nieba. ib. W miastach niewiasta nie długo zabawi w ko-
ściele, jakby jej kio wołał, bieży pilno do szynku. Comp.
Med. 595. Pójdź iMirtylu , pójdź , gdzie cię twe sprawy wołają.
{■'usl. Fid. 147. W końcu zimy do wojny czas wołał.
Warg. (.'d. 172. WOŁ.ACZ , a, m, który wiła, wołający;
ber aiufcr, (sd)vcier. Cn. Th. 1278. Wiuii., Croai. vikavecz;
Vind. klizavez , klizar, klizhuvar ; Boh. wolawec wabik,
wolawy wabiący; Slov. wolathwec, volalliwi Yocaliimt;
Sorab. i. wówate clamosiis , krzykliwy.

Pochodź, dowołać sie , nawoiać się, obwołać, odwołać,
powołać, powoływać, powołanie, przywołać, rozwołać ,
wywołać, wywoływać , zwołać, zwoływać, zawołać.

W0LAN1.V. a, łw. , osadnik woli, ciii Jrcofag. Wolanie któ-
rzy osiedli wole , t. j. nowe osady. Uiidz. 69. Wolanie
mieszkańcy nowi na jakiej osadzie. Włod.

WOLA.NT, a, m. , z Frnnc , piłka pierzysta niby strzałeczka,
siatką się podbijająca, i gra nią; bfr 3.ł»Iaiit, ba« ^OlatiU
fptci. — §. Strój kobiecy, gatunek lekkiej sukni, cin
Iciditcr Siimcnniijiig. Słusznaż żonce się stroić w wolant
z wiatru szyty , By nagością świeciła przez obłok rąbko-
wy? i)}in. liyl. 4, 177. Zónki krotolilne na swe adry-
any, Na wolanty, ażusty, saki i robrany , Wyciągnęły
z spichlerzów korce, z slodoł snopy. Mon 70, 79.

WOLABMA , i, z; Boh. wolórna ; stajnia dla wołów.
Świik. Bud. 76. wołownia. ber Cd)|ciiftnll. 1 WOLARZ ,
a, m. , WOLABF.K , rka , m. , zdrin. , (Bndik). koło
wołów chodzący, woły paszący , woło[>as, wołowiec,
wołami handlujący, 'hsjdej ; rdiffiimann , Cdjfenfnci^t,
rd))ciil)irt , Cdfieiibiiiiblcr ; /V«ior. woh.r ; ZioA. wolak; Slov.
wołar; Sorab. 1. wóhwar, kruwir , (krowiarzi; Carn.
YÓlilr , (vdlar « piwowar): Vind. volar, shivinavcz, shi-
vinski barantauz, kiipzhuyauz; Croal vr>lar; Bom. volar ,
koji cjuva volove , govedar : flag. Yolir , gjelepia , lar-
govaz 6d govedaa ; lioss. BOJonacB ; Leci ruBHjnpi , na-
CTv.\i luui poraruMi croioMi.

2. W(d.AltZ. a, m. , gołąb' samiec wolały, fin Mrppftdiibfr.
WOLAItKA, 1, i., samica wolała, bie Srppfliiiibe. Wo-
larze, gołębie mające tak wielkie wole, że gdy je na-
dma , staje sie większe nad samego gołębia. Kluk. Zw.
2, "170. WOLATY, -WOLOWATY, a .'e, wole pod
gardłem mający, jak wół, wicpiz, czł<iwick. Włod.
friipfig ; Hol', wulaly; Sorab I. kropale; l.arn ferklene ;
\'tnd krofast, kebiau , kehl.isl , louslovralen ; Croat.
kehlyav , kehlyaszt; Bung gel\vós, gii|y\&s; .S'/iitP. gu-
sluT : liott. 3u6acTufi , 3o6uTufi , (cf zębaty) Wolowaty,

WOLA \Y A - W O L E Ć.

WOŁEK - WOLNICA.

381

który purcliawkę pod gardłem na szyi ma, itnimosus.
Maci. — (WOLAWA , y , 2 , miaslo Slaska dolnego.
Wyrw. Geoar. 257. WOLAWSKl Adjeit. , n. p. Ziemia
wolawska 'Nar. Hsl. 6, 154 SEot-laii). — WOLAWY ,
a, e, od wola, Sropf', n p. Bokami na szyi są zyTy \vo-
lawe , venae jtigulares. /'en. Cyr. 19. Upuścić krwi
z i\i wolawYch na karku. /'erz. Lek. 169. — (WOL-
BAĆH, herb;'ob. Walbaeli). — WOLE. a, »., 'WÓL, *WUL,
a, m. , u zwierząt, u ] laków , wołów, wieprzów, i u
ludzi, wypukłość pod gardl«!m , (cf. Geim SSllIft), ter
Srp|?f; Boh. wole, wule , dem wolatko ; Slov. wole,
wola, hrwol; Sorab. i. krop, kutwo, hordlo, (cf. gar-
dfoi; Sorab. 2. gardło, garlo , garwo : Carn. króf, gli-
va , brahor, ferkla , pulSn ; Yind. krof, kebla , putan ,
tizhji krof; Croal. kelilya , glyiva , putan; Huiig. golyva ,
gelyva -, gusa , (cf. guz) ; Dul. gliva ; Bosii. voglje , voglje
od ptica . guscja ; Slov. gusha ; fing. v6glje, gbliva ,
sckripi ; Ross. soói , (cf. zub' , cf. ząb). Wole u czło-
wieka, skóra pod gardłem widząca. Hak, skóra płaska
wisząca. Cu. Th. 1279. ber Srppf nm fealfe eitieś Wau
fdlCll. Wola na szyi, są to niebolesne nabrzmidłości na
wierzchu szyi pod skórą osiadające, znaczniejszej lub
mniejszej wielkości. Perz-. Cyr. 2 , 206. Purchawka pod
gardłem, brodawka, wcle niektórzy zowią, slruma. Manz.
Wprzód, który po Łacinie zowią scrophula , po naszemu
zowią purchawka albo wól , bywa pospolicie pod gar-
dłem. Weresz. Heg. b. Przeciwko wolowi, guzowi pod
gardłem wiszącemu , lekarstwo. Śleszk. Ped. 75. Przeciw
wolowi, który się pod gardłem działa. Spicz. 243. Wól,
albo kostka martwa pod gardłem. Sienn. 564. W'ól albo
mar!'.va koslkę jak zganiać. Sleszk. Ped. 72. Na wól i
martwy guz lekarstwo, ib. 75. Woda Druzbacka pożyte-
czna jest na wole. Pelr. Wod. 16. Wole i gardła w
Styryi i Karyntyi najwięcej się znajdują. Pelr. Wod. 20.
— §• U ptaka wole, gardło, podgarłek. Cn. Th. 183.
Ptaki mają wole , ową to na kształt skórzaną torebkę
około piersi , w której ziarna najpierwej odmiękezone
bywają. Kluk. Zw. 2, 4 U ptakó* gardziclem do wola
pokarm wchodzi , a z tego przez kanał pokarmowy do
żołądka. Zool. 212.
WOLEĆ, woleli, wolały, wolał, woli, wolę transitiv. ,
niedok. , jedno więcej chcieć niż drugie; Sorab. 1. hczu
radsciii; Croat. rajsciszem, fcf. rad, raczej); Da/. \'olim ;
Rag. voIietti ; Bosn. voli(i , pria htjetti ; £.0^ maile, mało,
i. e. raagis volo ; cf przekładać, preferować, Ite&cr n)Ol=
Icn, (ob. Wola); {Boh. woljti , wolim eligere , maile,
wolenj eleclio . wolenec eligens, elector , weliti, welim
jubere, zwoliti , zwolowati eligere. cf zezwolić; Slov.
wolim eligo , wolenj eleclio, wolitel elector; Hung. va-
lasztom eligo , velem existimo ; Sorab. i. wohlicźef elec-
tor; Carn. voIiti, volim, svo!iti , svolem eligere, vólem
consentio , ob. Zezwalam; Yind. svolili, SNoluyati eligere,
svol, svo]stvu eleclio; Croal. ve]im ; Bosn. velim , govo-
rim inqunm , dico ; Boss. BOJUTb, BO.iio chcieć, życzyć;
Eccl. i^Bo.iHTH, nsBO.iaiH wybrać, bo.ik) , xoiny: Graec.
foi).ofiai , volo , ii) iiiill). — Miał jaki niewdzięcznik paso-
rzjt zjeść i wypić, wolałem ja. Teat. 55. d, 10. Równie

jakobyś kozie pięknie na lutni grał, A onaby wolała , byś
kapusty dał. lifj. Wiz. 916. Każdy sobie woli. Cn. Ad.
545, ( cf. pierwej Sobkowi polym Bobkowi, sobie każdy
gali, na swoje koła ciągnie). Kto sobie woli, tego gło-
wa boli. Gn. Ad. 401. Rys. Ad. 24.

WOŁEK, łka, »n., zdrbn. rzeczion. , wól, baś Óc^ś^en, tlifi'
Icill ; Boh. wołek, wolćek; Slov. wołek; Sorab. I . wohlk,
wohłaschk ; Yind. vołei , volek, junz, junzhik , (cf juniec);
Crout. vólek , junecz ; Bag. vólak; Slav. volak, vr,lich ; Eccl.
I0iihi|i>. Młody wołek nierobotny. Ezop. 44. Ktoby z mło-
dych byczków chciał mieć wołki nierzezane. ten pierwej
niźli by się z krowami poczęły 'wiezać, dwa miesiące
przedlym jęczmieniem je dobrze wytuczyć ma , tak się
wołkami potym slaiią bez rzezania. Syr. 969. Każą nędzne-
mu kmiotkowi na jaką robotę, a on wołu abo konika
nałeźć nie może, płacze, szukając go.... Bej. Ztv. 80
b. Nie ma-li koni, wołki mu zajmują Birk. o Exorb.
28. Co wołków, jałowiczek , baranów ubóstwu pojemy!
Fulib. 0. — ^ Hisl. natur. Do rodzaju wgryzków na-
leżą wołki , kióre się w spichlerzach w zliożu najczę-
ściej zalegają. Zool. 166. ber ŚloniiDiinn (iiif ben Sd)iittb5=
ben. Mole, co je wołkami zbożosvemi mienią, niszczą
zbiory. Tom Boi. 96.

-"WOLEN , ob. Wolny.

W' OLGA , i , 2 , 'WOŁHA , y, 2., rzeka w Moskwie. Wyrw.
Geogr. 20, cin gliip tn Jliiplatib. [łizeka Wołga począwszy
się w rostowskiej ziemicy moskiewskiej , z jeziora Woł-
go , a nabrawszy w się wiele inszych wielkich rzek, pły-
nie przez moskiewskie krainy, daleko potym przez ka-
zańską , zawołską , nahajską , asiracliańską i insze tatar-
skie hordy 'przeszedwszy, za Astrachanią w kaspijskie
albo hirkańskie i porskie morze, siedmiądziesiąt dwiema
uścia wpada, klóre Moskwa 'Chwalińskoje morze zowie,
a po tatarsku Edelsn , Plolemeus i Greków ie [5ho jej
imię dali. Slryjk. Kron. 97 — 2j. Kilka mil od miasta
JHoskwy jest las nazwany Wołkowski , bo tara wilków
siła. w kiórym jest jezioro błotne rzeczone Wołgo, a
z niego wypada z wielkim pędem rzeka jedna wielka
prosto na północ bieżąc, którą od jeziora nazywają 'Woł-
hą. Gwagn. 485, ob. 'Wołhyń , Wołyń, Wołgar, Woł-
hyniec.

WOLINA, y, z., biedny wół, eiii armfecligcr £)(|§. Z tym
wszyslkiem kopać musisz motyką nowiny, I wiązańmi
jemioły opasać woliny. Zah. 8, 550. liyck. WOLI, a,
ie , ob. Wołowy.

W' OLICA , WOLKA. ob. Woła, nazwisko osad wolnych.

WOLKAN, ob. Wulkan.

WOLMC Cl. niediik. , zwolnić dok., wolniejszym uczynić,
popuszczać, pofidgować, mniej forsować; iiaAlaiTcii , fc^Iaf'
fer, gclinber mac^en, me^r greębeit laffcn. Dłużą żeglugę,
wolniąc zbyt spieszne żagle. Przyb. Mdl. l07. Ataki
zwolnione , kiedy atakujący, zbliżywszy się pod twierdzę
swojemi robolami , zastanawiają się w nich dobrowolnie.
Jak. Art. 2, 563. — Wolnie wodę zimna , zlecić , letnią
uczynić; lau niatfcen, nerfdiloijcn Inffen. WOLNICA, y, z'.,
wolne targowisko na woły, mięso, chleb etc. Wlod. jat-
ki wolne, ber grccinarft , bte greckbe, freie gleifi^erbubc.

38-2

W O I. N 1 K - W O I. N 0.

W O I. N i r C II N O - WOLNO M O W N Y.

Sdderbubc u. i. m. fur ilJi^iI-iuiifliGf- (/io««- uojimua wol-,
ni ludzie, ruzpustniki swawolmki Gu.iLiiii<iaHie ri>/.|iusta
wyiizilanośći. Cechy rzeźnickie i piekarskie woliiu-y d»a
razy iia tydzień, względem dowozu (uzoz obcycli iniesi
wa i chleba, bronić nie będą rriot;li. .4. Zuincj 81. Kio
w miejskie me wpisany, leinu nie wolno handlów pro-
wadzić , oprócz j<rmarkósv , pod czas których i dla
obcych wolnica być powinna. Vol. Letj. ", łoi. Kze-
żnu-y, którzy po largach i wolnicach z mięsem jeżdżą,
tamie akevze zapłacą Vol. f.eij 3, 185. — g. Wolnica,
ob. Wola ," wolna osada. WOLNIE, ok. Wolno. WOL-
Nll'X, wolnieje nijak. nUdok , zwolnice dok., wolniejszym
się stać, puścić z tęgości ; nacfelaffeii , iiidjt mcfir fo ftrcng
fecn ]ir. et fiij. Fermenlacya piwa z początku jest mo-
cna I burzliwa , polym wolnieje , i staje się nieznaczną.
N. /■'am. G, 509. Czy już wolnieje płomień , czy jeszcze
sie sili! ilois-J. 218. Ogień ten zwolnieje , co się pa-
li we mnie. Dmoi-h. U 2, 198. Jak już do siebie przy-
szedł starzec , i zaś zwolniał znacznie , Tak z jękiem
słabym głosem mó»ić do niej zaczliie. Zab 16, 337,
(cf. opłonąć , cf. udobruchać sięj — W jednej wodzie
powróz się kurczy, a rzemień wolnieje Fredr. Ad. 114.
rozciąga się, rccft fii^, iDtrb Idiigcr. Wolnieje woda, le-
Inieje , staje się letnią . lauliij lucrtwi. 'WOLMK . a, m ,
wolny sobie, udzielny pan, suweien, citi foiuJCrainct
Sftrft. Papież ze wszystkimi .\iaitly i wolnikami Wło-
skimi , oprócz xiążęcia .Mi-dyolańskiego , który nic ze
swego nałożyć nic chciał, po 200000 czerwonych zło-
tych na pomoc wojenną Matyaszowi złożyli. Krom 7 "26 ;
cum communilalibm , (cf. niewolnik) WOLNIUCHNY. ob.
Wolny. WpLMUCHNOŚĆ , WOLNIUSIE.NKOŚĆ . WOL-
MUTENKOSC, śei, i., inlenfw rzeczwn wolność, wiel-
ka nietbrsowność , nietęgość, powolność; ftavFci$ 3JiiĄ'
laffcii , ?Ji^t[ictreibcii , 3łi(^tam'tteiicien. O codzie : wielki
stopień letniości , ciit ()ol;fi ®ra£> ooii Kaubeit , Cauliijfcit.
WOLNO, WOLNIE ad<) , wolno jest. me bronno, nie za-
broniono; frci), crlaiiOt, itiibt ocrlioten ; (\'ind. volno > rad ;
Hag. yogijom dobrowolnie, Croal yolno volunlnrie , lu-
bentei); l'i/i(/. prostu stali; Croal. szloliodno, (ob. Swo-
bodno); Sorab. I yo dopużcźeue; ŁVf/ T.lt , jtrb ,
AOCTOHTb, BOJbHO; ftus.s. B0.1bH0 , BO.lCHO ilobrowolnie).
w karczmie, wszyi'y pinowiu, każdy wó«i : wolno mi
tu za mój grosz. fuUh. J 2, /i-c/. .itTb mii ecTb , BO.ib-
HO mit , rojcTByen. mi mo ; godzi mi się , ti ftcbt mir
frep. To temu Wolno, a mnie nie? Jabł. Ez 102. Je-
śli każdemu wolno żyć, jak chi-e na świecie, (>zemuż
przynajmniej pisać me wolno przecie? Nar. Ih. 3, 130.
Nie coć wolno patiz , lecz co przystojno. Cn Ad. 362.
Już lam Ujiadek prędki i gotowy, gdzie grzeszyć wolno
gdzie nie karzą złości /•". Ki'hnn. Jer. 116 Wolno to-
bie mówić, a mnie czynić. Cn. Ad 517. (mów ty sobie
co chcesz, coć się podoba) Wolno iść, wolno me
chodzić każdemu , Już to na waszej woli niechaj będzie.
P. Kehan. Jer. 106 (do wyboru, podług upodobani^}.
Gdy widzi [irzełożony, że mu wolniej niż komu insze-
mu, że niema kluby go skarał; tym on więcej ma sam
siebie powściągać , a im większą od ludzi 'swiebodność

zna , tym on sam nad sobą sroższym być ma. Kon. Lot.
26. ma większą wolność , więcej mu uchodzi , może so-
bie więcej pozwolić; ii ftcjit i^m mebr frc^, ift \\)\n medr
Crliiubt. On sługa siedzi sobie na stronie, nie wda«a-
jąc się w żadne posłu.*zeńslwo , w żadne poślubienie ,
jedno tak wolnie patrzy obchodu a obeścia swojego.
He). Post N i. lóźnie, swobodnie; frec, Dicnflioa. Tyla
i lak wielkiemi zabawami roztargniony i odetchnąć uol-
nie nie może. Stern. (Jyc 26. ledwie ma czas wolny
odetchnąć, er faun faiim ttev at(imen. Na początku ko-
śoioła apostolskiego żaden nic swego, ale wsz\slko
wolnie wszyscy mieli. Sk. Zyw. 183. spoinie, do woli
każdego; gcmciiifdjaftltc^ , mii jePcś Sciiebcn. — Wolno
puścić, wolnoś.i darować więźniowi, niewoliiikuwi , wol-
nym uczynić, (cf. wyzwolić, wyzwoleniec;; \'ind pro-
stuspusti , frcę lajfeit. Na on dzitń uroczysty zwykł sta-
rosta wypuszczać 'ludu wolno jednego więźnia, klórego-
by chcieli. 1 Leop. Mulli 27, 13 — § Wolno, używa-
jąc wolności , n:e żenując sie , śmiało, woln-nnyśliiie ,
■bezpiecznie: frf^ , frf^muttiid , itiibcfanjcii . brcuft. Ja zaś
chociażbym wszystko, co potrzeb i, wolnie wyraził, ni-
gdy się mowa moja podobnie tłumaczyć i rozgłosić nie
mogła. Siem. Cyr. 6. — ^. Wolno, nieforsownie , nie-
gw;iłtoAnie, nienapedzijąc , nietęgo, niensliu; jwaiigli)^,
pbiic 3(ii|'trfiii]iiitij , iiiifjt bi'ftiij , nió)t ftnrf , iiidji fc^arf ;
WOLMUCII.ŃO . WOLMLSIE.SKO , WOLMLTE.ŃKO, in-
lensiv., n. p. Bojaźliwe dziecię, zdążyć zj matką nie mo-
gąc, pociąga wolniuchno za suknią. Staś. A'uw. I, 81,
Vind. lihu . r.dilu • lekko , lekkuchno, fanft, Icife , gtliiiBe,
fad^te. Złożył przy wolno szumiącym strumieniu głowę
strapioną. Zab. 3, 571. Wolno, z wolna, powoli,
po inału, nieraptownie ; gciliai^ , laiigfam ; Uoh. zdlauha;
Stov raz za razom Namyśl sie widno , a wszystko spie-
szno czyń. Cn. .Ad. 1008. Taki przestrzfga śpiewaka,
aby nie jednym czasu przeciągiem spiewjł , lecz raz le-
niwiej I wolniej, drugi raz spieszniej. Chmiel. I, 314.
Najpilniejsze sprawunki najżywszego wymagające pospie-
chu , z wolna u nich idą. Teut. 9. b, 4. Dowcip ludz-
ki i sztuka z wolna postępuje. Kmp. 2 , 10, i cf. noga
z.i nogą). Z wolna! z wolna! 7e(i/. 36. b, 89. "WOL-
iNOClIC.ACY, a, e, Wobiochcą^ fiaitic. z wolnego chce-
nia , dobrowolny, frfpIOtUiiJ. -Ni krwią obywatelską twoje
berło wrzące. Które pokój i zgoda dają wulnuchcące.
Zab. 8. 402. Koryt. WOLNOCIEPŁY, a, e. — o adv..
letni co do ciepła, lau , laulifl. Bndik. Tr. WOLNO-
(-ZY.NNY, a, e, — ie uJi'., arbitralny, czyniący się po-
dług woli, upodobania, IDiOfribrlid^. Zn.ik naturalny,
który z natury swej ma, iż ziiai-zy rzecz jaką; woliio-
czynny, który znaczy rzei-z dlatego, .ż jesi lu to obra-
ny, albo ud boga , albo od ludzi Boh. fny. lóó. Spra-
wa cnotliwa w kraju północnym , jest występna w po-
łudniowym , a ztąd wnoszą , iż wyobrażenie cnoty jest
szczególr.e, «olnoi'zynnc. .Vun 70. 34 — ('WOŁOCOST,
u, m , miasto w PÓineranii Si»li;aft ill ^Iflltlllfril. Wo-
łi(,;i)sl W.iljjaslem jest u Niemców Arurri. ło) — WOL-
NO.MilWNUSĆ, ści. i. wolność jęzjka. Cn Th. 1280.
©prfdjfrcilicil. WOLNOMOWNY, a, e, — lo, aJf,, uży-

WOLNOMYŚLNY - WOLNOŚĆ.

WOLNOWIERHA - WOLNY.

wająi-y wolnn,<ci języka; frcij fprcicKb, frc!)imitl)iij rcboiiJ.
WdLNOMYSLNY, a, p, — ie adv., w m\śleniu wolny,
in bonom et miilnm partem , frcijmui|iig , frcijbcnfcnb , (trc^-
teiiferifd)), ficijgciftcnid). Stafiąć przed urzędem trzeba,
mając «olnom\ślnc sjfowy. hlon Wor. 69. Wolnomy.śl-
ny, 'Subsl. W()LNOi\lYŚLEC , śloa, m, libertyn, *woI-
nowieroa ; \'ind. loYJnyeriz , prosloverez; /ios.«. bojiho-
^ipicuT., cin grcijbcnfcr . ^rciiijcift. WOLNOMYŚLNOŚĆ,
ści , I., myślenie wolne, vi l.vnam et mniam partem,
frc^c? Sciiftii , ivre»bciiferf<3 , grciHiciftcmi ; \'ind. [irosiove-
ra , rvoiovrra = liluMlynsIwo , *vvi'lno»ierstwo 'WOLNO-
HZĄU.NY. vh. Wolnówfadny. WOLNOŚĆ, ści, "i, uży-
wanie sflojej woli, swoich iialeźytości, siJ i t. d. , bic
SrtuŁcit ; (buh, wolnost clięlliwośd, przestronność) ; Boh.
swoboita, \ oh. Swoboda); Sorab. 1. dopużcźeno , ( cf.
dopuścić); Carn. svojbodnost , proslnost ^cf. prostota),
frajost. frek ; Yiud fyojobodnost , fyojobodfhina . flabo-
dnost , prostoba, frajost, povola (cf powolność), (yolnust
mollities, volnosl , povoInost, pervolnost, radovolnost >
gotowa, chęć , rhęlliwość) : Croał. szloboschina , volyii6szt
folenlia, nev<ilya miseria , ncvolyicza ; Bosn. nevoŁ;lja
solIkituJo, }niseria: Hung. nyavalya miserin , nyavalyalska
aerumnuia: Slav. slobodshtina ; Hoss. BOJibiiocTb. Wol-
ność jest władza czynić albo nie czynić podfiis; nakło-
nienia sie umysłu. Cyank. l.og. 46. Wolność jest ż\ć
jak kto chce , według pana boga i rozumu , nirzawie-
dzionego błędami zadnemi. Birk. o Exorb. 17. Wolność
jest żyć jako chcieć bez[)iecznie w swym domu, Oprócz
bog.T , praw , sadów , me podledz nikomu, l^/aź. Ihnn.
B, 4 b. Tego wolnością nie mamy zwać , iż kto po-
dług swej woli żyje , ale to jest prawdziwa wolność a
swoboda , żyć podług prawa. Gorn. Dw 556 Niech
każdy zdrowym rozumem wolność i niewolność obarzy
oboje. Bach. Ep 1. Temu największą sam bóg wolność
nadał, który wolnym w niewoli i w pętach być może.
Jabł. Tel. 68 Przy cnocie wolność dobra , oprócz cno-
ty swawola jest; pod prawem wolność prawdziwa, bez
sprawiedliwości niewola jest. Gorn. WL Wolność zła.
Cn. Th. 1280, iob. Swawola). Prawdziwa i poraiarko-
wana wolność taka jest , kiedy leo , co mnie dziś sądził,
jutro przede mną pozwany stanie. Gorn. Dw. 554.- Wol-
ność p-olityczna nie na tym zawisła . aby czynić co się
komu podoba, lecz że. jest prawem czynienia tego co
się godzi. Man. 68, 359. Wolność polityczna, wolne
używanie praw obywatelskich. Ld. Wolność woli > wol-
na wola. f^n 'Ih. 1280. Wolność z urodzenia , z ro-
du. Cn. Th. Czapka u Rzymian była znakiem wolności.
Mon. 76, 865. Pewnie ci ichmość , wyszedłszy na wol-
ność . i objąwszy dobra swoje , będą myśleli o naukach.
Mon. 67, 458. (zostawszy pełnoletnimi, i wolnymi dzie-
dzicami). Wolność darować więźniowi, niewolnikowi,
wolno puścić, wolnym uczynić. Cn Th. 1280, Yind.
prostuspusiiti , frEBlnttcn , bic grcęŁcit fd)Ciifcn , (cf. wy-
zwolić). Wolność utracić, (oh. wpaść w niewolą). Wol-
nością darowany, oh. Wyzwoleniec. — ^ Na wolność zdać,
na wybór, na zdanie; frco ftcllcii , frcfl laffcn. To co jest
na wolność zostawiono , tedy może być przyjmowane ,

i nieprzyjmowane dobrym sumuieniem. (tii Pont. 521 h.
Apostołowie na wolność czas i sposób postu dali każde-
mu. Zygr. Gon. 547. — § Wolność, pozwolenie, bic
Cilniibiiip. Dał mi wolność odjechać do domu Tr. —
§. Wolność od czego, wyzwolenie, uwolnienie; 33c|rcB=
ling, Rrc*^I)cit tum £trvai. Wolność od podatków. Cn.
Th. 1280. Wolność, wyzwolenie od prawa, od sądu,
exemcya ib. Ktokolwiek na woli o.siadł, a wysiedzia-
wszy lala na wolność od robocizny lub czynszu nazna-
czone, od,<zei.'ł.. .. Cznck. Pr. 2, 197. Wolność poe-
tycka poszła w przysłowie. Mon. 72, 524. {lirenlia poe-
tira). Wyzwolone nauki, wolnościami nadane, uprzy-
\vilejowane. Cn. Th. 1544. studia Itheialia, urtes libera-
les . ingemioe. nadobne, piękne; bic frc^eil Siitlfte , bte
fcbiiiicn S!i|Tfii)'tf)iiItni. — g. Wolność od urzędu abo po-
winności, abo roboly powinnej, voe(ilio. Cn. Th. 1280.
bic 9}!iipc, frc»e 3fif- —Sinuliter: Wolność od boki. ib.
variiiins doloris, 33cfrcciiiiji ypii @4iitcr5, (idimerjlffitjfcit. —
§. Wolność, nieforsowność , popuszczanie, pofolgowanie,
nictęgość ; llnnngcftiTiigtCcit DindJlaHiinG, OJcIiiibidfoit. Medic.
wolność żołądka i t d. rozwoiinenie , l3.\a. Icidllcr Stlll!l'
gang. Acz mocniejsze medykamenta lasujące szkodzą,
jednak wolność stolców jest potrzebna chorującym na
wątrobę. Krup. 4, 752. Teraz zbytnią mamy wolność

żołądka, po chwdi kalar Pilch. Sen. list. 4, 164. —

j;. Wolność, wolne używanie swojej wolności, wolno-
myślność, ( cf. 'bezpieczei')stv\o, "bezpieczność ) , wol-
nomowność ; §l"f?l'tit. grcsmiitbigfcit. Biskup wolno.ści
swej przed cesarzem nigdy nie tracił: ale jego wolną
mową nic się cesarz nie obraził. Sk. Żyw. 1/0 b. Wol-
ność języka, oi. Wolnomownośd. — Aliter : Wolność języ-
ka , wyprawność jęz\ka, ©pmifcrtigfcit. — §. Wolność,
miejsce wolne . wola, wolnica : cill grcccrt, SrCiJfi^. ^xei)>
ninrft, cine grcchibc. Kto wprzód osadził na wolności
osła. Niż do lemiesza wprzeżony i Irzosła? Chroic. Job.
153, (cf. w polu, w puszczy, w lesie;. Klucze cechom
od wolności odejmowano. Obr. 59, cf rzemieślnikom
klucze od ich przywilejów i składanek poodbierano.
■Weryf. 5, cf cechy, ©clngc , 3ii"Itgclngc, Jhifliigc ; cf.
jatki mięsne, piekarskie, glcifrficrbfinfi' , Srotbcinte, ©c<
rcditigfciten. Bndtk. WOLNOWIEItCA .■■y, m, libertyn, ciit
grcmjcift, ob. Wolnomyśleć. WOLNOWlEliSTWO. a, n.
przesadzanie wolnością myślenia w rzeczach yviary, ob.
Wolnomyślność, gicygeifłercc. WOLNOWŁADNY, WOL-
NOWŁAIJY, a, e, — dnie ndv . samowładny, wolny w
władaniu; \'ind. prostoblasten , prostofilen, zieloblasten,
fdbftperr|$enb , (cf despotyczny) Dawni królowie nasi
wolnowładni Pot. Pocz. 15. Wolnowładny pan. Pot.
Arg. 655 Wolnowładna królowa Pot. 5*//. '256. WOL-
NÓWŁADCA, W0LN(3 WŁADZTWO , oA Samów Jadca ,
Samowładztwo. WOLNY, 'WOLEN, Ina, Ine, WOLNIU-
CHNY, WOLNIUSIEŃKI, WOLNIUTEIŃKI i7isensiv. -. {Boh.
wolny 1) chętny, 2j gotowy, szybki, 5) wolny); Sorab.
1 wohlniwe; Carn. fraj , [voii}e volunlarius , libens; Vind.
yolea , yoljan , yoln , yolno volens, oppos. nayolen , ne-
yoljen invilus , impatiens) , fyojoboden (ob. Swobodny),
frai . prost lob. Prosty), odyesan (ob. Odwiązać), nesa-

384

W O L N Y.

W O 1. N Y.

vesan , prosloben , poprosten , prostupuflicn , f,int)(voi ,
nepodloshen , fvoiTolen , (cf. 'swawolny); (Croal. iievo-
lyen; Hung nyavalyas uerumnosui , miser); Cruat. prószt,
prozt ; fiag. yogijan sobbom sui juris, prost liciliis ; i>lav.
prosi, bosn. prosi, ilopusteii tiritin, (vo-ljan. koji s^ju-
di n]))i])tkns , cuiJidui . t) yostljaii billi . mocchi seto
rieti al ucitilli , nevogljan calamitosus) ; Hoss. uu.lfaUuK ,

H3B0-lllTeJblluH , UpOII3B0.1bHUfl , 0^/<0S. lieBO.lbHUH , KU-

ÓaJbtiuti, (cl. kabała) ; fcW. koalhł fo/uH/urius; cf. Oerm.
n)0(>l); wolny, wolność mający, zostający w uiywaniu
swojej woli, frc!^, bie jre^tcti babeiib, fciiicm 5iSiQfii fol=
flent). Na jedno wyjdzie powiedzieć' : mam władzę obra-
nia, albo jestem wolny, iluit. 75 Ul. Człowiek jest
wolny w sprawach swoich , od samej tylko woli swo-
jej , jako od pewnego początku złych i dobrych uczyn-
ków mając dependencyą. Khk. Tiirk. 1 5.0. Wola nasza
woląby nie była, gdyby w naszt^j mocy nie_była; a iż
w naszej mocy jest, przeto wolną jp.«t. Sk. Zyw 2, 152
b. Dla mnie wolno wierzyć temu , wolno nie wie-
rzyć , wszak wola ludzka jest wolna. Boli. Kom. 1, 245.
( do wybr)ru , jak chcieć , jak się podoba ). Wolne są
rayśli ludzkie. Siem. Cyr. 334. (Sebiinfcn )niJ> ji'UfvC9- Na
wolnej jest woli naszej rzeczy doczesne opuszczać, abo
od przyszłych nieskończonych odpaść. Sk. Zyw. 2, ii.
Ten jest pra^^dzlwie i jedynie wolny, Który ani stracho-
wi , ni złym jest powolny. Jubł. lei. 08. Kio żądzom
nie jest, tylko swym bogom poddany, A cnocie , rozu-
mowi , wolnym ma być miany. ib. 69. Nie każdy wo-
len , który okowów nie nosi Bai-h. Ep. i. Jestem człek
wolny, z miasteczka rodem , nikomu nie poddany. Teat.
54. c, B-i i, (Vind. prostorojeiij, Wolny sobie czło-
wiek, swobodny. Cn Th. 1280, Ercl CBoGojiriiKt. Ja-
ką fmamy przyczynę poddanych naszych w niewolnyin ,
albo raczej w niewolniczym prawie utrzymać? Mon. 67,
301. Słudzy nie woini , abo rękomańcy, zamienieni
być mogą , dlatego iż się z niewoli wyłomić nie mogą.
Szczerb. Sax 61. Uczynić kogo wolnym, wolność da-
rować więźniowi , niewolnikowi , wolno go puścić, '^łi.
Th. 1280, Yniii. poprostili , proslusrezhi . prostulorili ;
(cf. wyzwolić, wyzwoleniec). Lud nowego tesiamentu
je<t wolny; bo przez syna bożego wyzwolony jest. Wiśn.
360. — Magu patsiue qiinm actiue : Poseł ma być wszę-
dzie wolen. Biel. Kr. 435, ( ob niżej : wolny list , nie
może być przytrzymanym i . Milsza jest śmierć odważna
nad niewoinc życie. Zab. 8, 347. Kost. (życie w niewo-
li , w pętach, w kaj<ianach). Wolny, nicżenowaiiy , bez
zawad ; (rfp , Uiliicnirf. Czy będzie imał w(dny ruch w
tak ciężkiej brom.' Dmoch II. i, 205. Wolna głowa,
niezajęla , fin freąfr imbefaiiflitcr Hopf. Przy wolnej gło-
wie nie jestem w stanie napisać lak , jak on za jednym
pociągnieniem pióra. Teał 39, 74. (Iłos miał w ka-
zaniu_ tak piękny i wolny, iż nim władnął. jako chciał.
Sk. Żyw. 219 b. powolny mu, gibki , gielki . flcfddlicibijj.
Martwe jego ciało było wolne , członki nie zkościałe , a
twarz wdzięczna i wesoła Sk Zyw. 2 , 45 b nieskrze-
płe , niestęiałe, iiitlit fteif. Widzisz, że wolnej mowy
nie mam. 3 Leop. Exod. 6 , 30. ( że wymowności me

mam. \ Leop. , ob. Wolność , wyprawność języka , cf.
wolnoinowność;. W wolnej Rzpliej trzeba aby był język
wolny Dudu. Apophl. 88. ( nieliamowany, niezabroniony).
— ilayii. active: Wolny, używający wolności, pozwala-
jący sobie , cf. wolnomyślny ; frc^mutbig , frej). Wolnym
językiem puścił sie na cesarza o takiu biskupom rozka-
zywanie. Sk. Dz. 54 i Biskup len wolności swej pod
cesarzem nigdy nie Irai-ił; ale jego wolną mową nic się
cesarz nie obraził. Sk. Żyw. 1 70 — 171. Wolny język ,
przestworna gęba, sulula lingua. Cn. Th 1281. Wolny,
bezpieczny nazbyt , licenlior. Cn. Th. 20 Kościół len
wolnemu ojcu. t. j. Bachusowi poświęcą. 1 Leop. 2 Uach.
14, 54, Liber, (cf swawolny). — § Wolny, do wybo-
ru zostawiony; frc? , ber frfocn Sabl iiiictliilTcn. Dają im
to czasem w wolne używanie /■'aszk. Uz. 48 Panień-
stwo a żywot bezraęski albo bezżeński jest wolny, a ża-
dnemu stanowi nie rnzkazany od boga ku chowaniu. Gil.
1'ost. 321. Jezus wolną mękę przyjął dla zbawienia na-
rodu ludzkiego, iiiryjk. 55. dobrowolną , frc^lfiUifl. Wol-
na chorągiew'; żołnierz dobrowolny. Cn Th. 1279; wo-
luntariusz, ib 1446. — g. Wolne ucho, łaskawe ucho,
gtnciijteź ®t\)óx. Wiec kiedy u ciebie Wolnego ucha nie
mam, niechaj w niebie Bogowie, ludzie na ziemi słu-
chają. Pasł. Fid. 289. — ^. Wolny co do postanowie-
nia czyli małżeństwa, bczżenny, nieżonaty; frts , Ifbfj ,
UiiDCrliciiratlict ; Carn prost, svojbodn , ( cf swobodny);
Hoss xoaocTuri, Subit. xoJocTb6a, AOJOciaKt. Jeśliby
mąż wolny z cudzą żoną sprawę miał , tedy cudze łoże
nierządem cudzołożnym maże się. Kucz Kat. 3, 146.
Gdy wolny wolną zgwałci .... Szczerb, Sax. 1 60. Będąc
wolnym aż do lego czasu , wziął na starość jarzmo nie-
woli. Teat. 54. c, 17. (ożenił się) — jź. Wolny od cze-
go , wolny czego , bez czego uwolniony ud czego, pró-
źen czego; fre? OCH etiva«i , bffrcęt. lebi^, Icer. Opętany
od dyabła wolny. Oirk. Dom 105. Wolną od spraw
wielkich głowę Schraniaćby należało pod cienie ogro-
dowe. Zah. 15, 295. Wolny od niebezpieczeństw, bez
pieczy, bezpieczny. Cn, Th, 20. Wolnemu trosek i cięż-
kiej prace Ściele makowe sen materace Zah. 9 . 343.
Zahi. Wolny był wtorek od grzmotu i huku , Lub w
szyku przez dzień sUiły wojska obie Jabi. Buk. O 5.
Przypatrzcie mizernej się cerze Człowieka tego , ludzie
'zakamiali, Olom przywiódł wam na poły martwego, Nie-
masz w nim członka od bicia wolnego. Odym. Sw. i G g
2. (bez bólu . krom bulul. Wolnej nie enasz bez długu
wsi i majętności. Bardz. Luk. 2, 3. czystej, bezdłużnej;
rctll, fdiiilfciifrcij. Temu, kio mi powierzył pieniędzy,
tyle oddam . ilem wziął, a oddawszy jiiżcin wolny.
Gorn. Sen 94, (cf. kwita j. — J!. Woln\, niezatrudniony.
niezabawny. łacny, próżny; frcv . fflii^e babfiib, unbffłdft
tigt; Vind bresdelen , dela prasen, brcs dela , miesik ;
ftots. 4UcyH<iibiii Wilołd we wszystkie czasy był lak
dalece niewolny , że leź i u obiadu sądził, i po.sły od-
prawnwał. Krum. 509. Wolny czas, fWuSf ; Yind. pra-
sen zhafs , delaprasnosl , perklailnosl ; Host. 4tii'yrŁ. Je-
żeli będziesz mioł godtiiię czasu wolnego , lo przyjdź do
mnie. Teat. 24, 99 Czart. Wolniejszrini czasami zaczą-*

WOŁOCH - W O Ł O P A S.

W O Ł O Ś Ć - WOŁOSZYN.

Jem i innych jiisarzów Polskich czytać. lHon. 63, i 73. —
§. Wolny hst , wolność zabezpieczający, paszport, cl' że-
lazny hst; 6id)ei-^cit»brtef , grcndricf , frcije^ ©elcit. Wol-
ny hst, świadectwo podrózncLjo. VWi>(/. Listy u ces,irza
sakń conductus , aho wolne hsly wyprawili, aby niemi
Husa do Konstancyi przyludzili. Uaz. Hst. 0. Po 50
dniach wolne listy otrzymawszy, rozeszli sie , każdy w
swą slione sie udawszy. Pasik. D:. 40. — §. Wolne
powietrze, otwarte, nie zamknięte, frcoe 8lift. Muzyka
t.ika dęta dobrze się osobliwie na wolnym powietrzu
wydaje. N. Pam. 7, 12. Zapach ziół czujemy na wol-
nym powietrzu. Tent. 26, 42. Na wolnych i przewie-
wnych miejscach ożywiają nas i czerstwią wdzięczne
kwiatów pary. Pam. 85, 450. Z ogrzewającego niacie-
rzyńskicii wnętrzności powicia rozwiązanego , owiało wol-

niejsze powietrze. Pilch. Sen. lisi.

524. — g. Wol-
:iy, nieforsowuy, nie.silny, nietęgi , niogwałlowny, folgu-
jący, łagodny, lekki, s?aby ; gciliad) , gclinbc, iiidjt ftrciuj,
gelinb. Wprzód im według młodości łuk wolny dają,
I'olym gdy ich w czerstwości, niężniej^zych doznają, Da-
ją tęzszy i duższy. Pasik. Dz. 59. { tiidit fłramiii, fcfclaff )'.
Zfbym miał mówić, że ta dziewczyna nierządne prowa-
dzi życie, byłoby za grubo, szukać trzeba wolniejszego
wyrazu. Teal. 54, 68. (grzecznicjszego , łagodniejszego).
Koral, jako go wiatr najmniej obejdzie Kościcje , lub
w-olniuchnym ziółkiem w wodzie wznijdzie. Zebr. Ow.
587. miękkuchnym, dehkalnym ; gaiij llicicl) , jarl. Skóra
łosia jest nad inne delikatniej.vza, miękka i wolna. Haur.
Sk. 291. (rozciągająca się). W milę jedne rachujemy
dwie godziny wolnego chodu. Biel. Św. A i h. powol-
net;o , nieprędkiego, niespiesznego; laugfnm , gemnc^-
Widzii^ł rzekę bieżącą cichą woda, 1 wolniuczkicm sze-
mraniem, póki nic nie było, Coby jej bezpiecznemu
biegowi szkodziło. Olw. Ow. 127. Woda wolna, która
ani jest zimna , ani gorąca , ani też ciepła , ale tak
umiarkowana, że nie w onej wodzie zbytnie nie czuć.
Sy.ii. Szki. 66. letnia, Inillig, lail. Zatyka się dobrze
fioła, stawia się w wolnym cieple. Kryp. S, 696. w
umiarkowanym, gcmńpigt. Wolnym ogniem być pieczo-
nym. Pilch. Sen list. ti, '07. powolnym , nieraptownym,
nii oiiifm Iniiflfamni gcucr.

WOŁOCH, "W.AŁ.ACH, a, m. , z Wołoszczyzny rodowity,
ob. Włoch ; tiii 3Snlladic , ani ber SBnllaĄey ; Ćroat Ulah,
Ylah ; Bosn. Ylach ; thing. Olah ; iS!av. Ylah, Karavlah ;
Ray. Ugrovlah ; °\Vałaszy (Wołosi) z \Yłoch poszli. Biel.
Sw. 121, {ob. Wołoszczyzna;. Daci, 'Wałasi. Macz. — §.
Wołochy, Wolo.-^ka ziemia , o6. Wołoszczyzna, Wołosza.

WOŁOGŁOWY, a, e, m. , głowy wołowej , ud)fe!ifi.'i'fig ;
Eci-l. BOJOrjiaB^B; Gruec. ^ovxecfa/.og. W^OŁOK , s, Wi' 1-
yok ryba, boops. Cn. Th. 1281. Otftfciidugc , cui gnuiffcf
gtfd). WOŁOPAS . a. m., wolarz . wołowiec , ber Od)|oii=
luttlicr ; Ross. BO.ionacB ; EccI. roBHAap^ , nacT3-.\i na4i
poraTUHL CKOTOJit. Justyn śwmopas, wołopas , cieśli
sługa , na koniec cesarz. Chmiel, i , 555. Masztalerza
abowołopasa, nie z posługi , którą sprawuje, ale z oby-
czajów szacować będę. Pilch. Sen. lisi. 1, 555, Eccl.
BOJonacTByK) paszę woły.

Siownik Lindego wyd. i. Tom TI.

nYOŁOŚC, oh. WMć.

WOŁOSKI, -WAŁASKI, a, e, od Wołoch czyli W\)łoszczy-
zny, aBaIlad)i|d) ; {Rusn. Ylascki ; Cani. Ulaski). Polski" i
Słowiański język nie tylko naród Wołoski, ale też i
wszystek właśnie Włoski Włochami i Włosza nazywa;
co samo dowodzi , że się z Włoskićj krwi ten naród
wylągł. Arom. 560. 'Wałaska ziemia, Dncia. Ulącz. "Wa-
łaska ziemia i_ Przekopska aż do rzeki Tanais a jeziora
Meolys. Riel. Sw. E 5. Wołochy, Wcłosza , Wołoszczy-
zna , bic 3i?nllari;c!9 ; (BoA. Wałachy, Walaska zeme: Croat.
Ylaska zemlya ; Runy Olah-orszag : Rci:n. Ylascka zem-
glja, WoreYla-Ncka zemglja ; Rag. YgrovIascka zemglja;
SUiv. Karavlashka : Turc. Iflak). Ziemia Wołoska grani-
czy z Mołdawia, Transjiwanią , i styka się z Dunajem.
Wyrw. Geogr. 267. Wołoską ziemię geografowie starzy
Dacyą zwali. Bie!. 196. "Wałaskie wsi płacić maja po
20 groszy. Yol. Leg. 2, 664. ib. 5, 50 [osady na prawie
wołoskim założone '2 j. "Wałaski koń , Dacicus e(]uus.
Mącz. Z Wołoska golona głowa ezuprynkę nosiła , z ty-
łu ni wiecheć wiszący jak ogon pozad leżący. C<)mi>.
Med. 700. Kamień figury okrągłej, na kształt sera 'Wa-
ł;.skiego abo od Holandrów. Birk. Dom. 89. W trzy-
nastym wieku przez unętrzne niezgody bardzo było po-
szło w. xięstwo ^Litewskie na Wołoskie gospodarstwo,
ile wczas temu Litwa zabieżała. Slryjk. 295. (na bcz-
rząd , anarchią, cf Beścid, Krępak). Z panną po 'yYa-
łasku za pasy chodzić. Sier.n. 282. (sprawę cielesną mieć).
— (WOŁOSNY, a, e, n. p. Poddani nasi, mieszczanie,
ludzie wołośni , słudzy. Stul. Lisi. 545. czy nie wło-
ścianie'!) — 'WOŁOSZA, V, :, WOŁOSZCZYZNA, v,
3, WOŁOCHY, -WAŁACHY, G. Wołoch, 'Wałach; ob.
\Yołoska ziemia; [Multany i Mołdawia, bie ltmllad)i|'cfteit
gńiibcrii 2|, bie S>aIlaĄesj. Wołosza dzieli się na dwoje,
i teraz ma dwóch wojewodów, Multańskiego i Woło-
skiego, choć pierwej pod jednym była; tę część, która
się Siedmiogrodzkiej ziemi dotyka, dziś Multańską a owę,
która nas, Wołowską ziemię znwiemy. €wagn. 642.
Riel. 196- — -7. Wołoszczyzna dzieli sie na dwie czę-
ści . z których obie na południe Dunuju , na zachód
Siedmiogrodzkiej ziemi dotykają; część jego północna,
która się ku Dniestrowi , i granicom Polskim rozciąga,
imię nosi Maltańskiej ziemi albo Mołdawii ; druga cześć
za górami na wscłiód zabiegającemi , starożytnym nazwi-
skiem zowie Sie Walacbia albo Wołoszczyzną ; lubo Po-
lacy bliższą część granicom swoim Wołochami także po-
spolicie nazywają. Nar. Chodk. 2 , 278. Jakoby go do
'Wała. li w niewole zaprzedał. Rej. Zw. 19 b. ('rzepadł
bi'z Tdtunku. — § Person, eollect. Wołosza = Wołosi ,
SSatladjCii , bie Salladjcii. Jest Wołosza narodem bojow^nym.
Krom. 560. Wołoski naród 'Wałaszą nazwano , jakoby
od przycłiodniów ze Włoch. Gwagn. 641. We Lwowie,
gdy Grecy abo Wołosza przyjedzie, maja nad sobą pe-
wnego tłumacza i *przystawa. Pelr. Pol. 201. Czeladź
wozowa tym wzbudzona głosem , Pieczenie piekąc , go-
tując pirogi, i co- do stołu jeść półmiski noszą; Sko-
czyli drabi, hajducy z Wołosza. JabL Buk. Pb. — §.
Suigular. "Wołosza, y , m. , WOŁOSZYN, a , m. , ob.

.'i 9

586

W O Ł O S Z K A - \\' O Ł O W Y.

W O Ł (> Z E W I K - W O L W A S

Wołoili, ter SBallatłif. — g. Wo/oszozyrna, wszystko co
jesl Wołoskie, język, obyoz.'ije cle; iai J|}allad)ifd)e,
Ilia? nm- SSollaĄiidf ift, *ipra*c, ®cbrmid)c ii. f. m. WO-
ŁUSZKA , i, I., kobiela z Wołoszczyzny, ciiie SLlallO'
duiui. Ban. Vlalii|;na ; Croat. Ubliinya. — jj Wołoszka ,
g;ituiiek sukni stroju Wołoskiego , ciii 5Biilad;if(f)C3 5llci^.
lindlk. WOŁOSZYN. Cn. Th. 128, ob. Wołoch.
WOŁOWALltĆ, nijtik. niedok. . zwołowaciod dok., stać się
wołowalym , t. j. ciężkim jak wół , odjfcilbflft WCrbcn.
Szpakowaty koń z niłoJu źartki , ale na starość -zwo-
łowacifJL'. Konik. Lek. 5. ociężeje , zgnuśnieje. —
(WOLU WATY, ob. Wolaty. ob. Wole). — WOLOWA-
TY. WOŁOWITY, a, e'— o adv., na kształt wołu
ciężki , giiuśny , niezgrabny ; Vind. voloviti;n , volouski ,
govecJen , bikast , sapet, pclifciilniit , Pdifiii- Konie wro-
niej maści bywają wołowici. Hipp. 8. Jak go dano
do szkoły , lepy , wolowaty i nierycliły do pojęcia był.
Petr. I'ul 2, óóo. Ktoś o Sokratesie', pierwszy go raz
widząc, powiedział, że człowiek wołowily. liudn. Apoplh.
6. Chłop wołowity z gnoju sie wychyhł. Uwur. K 2.
Gruby a wołowaty 'lud. Spicz. "247. WOŁOWaTOŚĆ,
ści, i., ociężałość, tjrubość, cieżkośiS niezgrabiiośe ;
\'tnd. volovitnost . volounosl , goyednost , sapelnost;
rdłfciiDaftiflfnt, 0*fujr..it. WOŁOWIEC, wca , m. . WO-
ŁOWMK , :i, m . ob. Wołopas , woiarz, koło wołów
choilzaoy, "hajdrj ; 'Croat. haykacli , birus , goyedar, Ott
Cd^fcnmann , Ot^feu^aiif Icr , 04)|enl»irt. Stan wołowców , co
woły pa.-izą. l^elr. Pol. 277. Wołowtiik , poganiacz, ju-
gnrius. )]ai':. Wołowcy tamtędy ciężkie wozy pędzą. Tol
iiuul. oJi. lVzi'Z Wołowca w ewangelii co się rozumieć
ina, który kupił pięć jarzm wołów, i chce ich spróbo-
wać? W. Poit. W. 2, 79. Przez wołowce tu rozumieją
się ludzie pracami^ niepomieniemi i gospodarstwy wiel-
kiemi uwikłani. Zain. P»ft. 2, 309 6. Nicefora patry-
arclie, że z nizkiego stanu był, wołowcem nazwano.
6k 'th. 75ł. Syj:t. Szkł. 207.' WOŁOWINA. 'WOLO-
WIZiNA, y, 2 , wołowe mięso. cf. sztuka mięsa; {£ió)=
)Ciiflci;d;i , Siiitflcifc^ ; Uoh. howezyna , lerminus generaltor
■jui, lit (jerm. SJinb < , wołowe et krowie njięso cnmplec-
titur; Sorab. 1. guwcdina ; Carn. goyędena, (yoloyna >
SKÓra wołowaj ; Yiiid. goveje , goyedina . goveju mefu ,
goyednu niefu , yolnunu mefu , goveja peziTcnka , ( vo-
loy'nna < skóra wołowa); Croat. goycdma , yoloyma ;
Bo»n. Yoloyina , yoluje meso , meso govodje , goyedina ;
Slav. goyedina, govedsko meso; lluu. Bu.]OiiiiHa , roBH-
4HHa ; (Ecd. BCiuBiiiia , uujosaa KOHia wołowa skóra).
W lecie zdrowsza jest jagnięcina , w zmiie zaś zejdzie sie
i wołowizna. Sak. Probk HI. WOŁOWMA, i, i., wo-
larnia , wołowy chlew ; Sorab wohwarna , kruwarna ,
(krowiarnia) ; Carn. vólóyze ; Vind. yoluyjck , yoluuink ;
Crnat. yolóynyak , yolovschak , pojiUa ; Uoss. BUJOBim.
Wołowilią postawić ciepłą i suchą. Tor z. Skf. 24. Cn.
Syn. 152. Stare woły do wołowni na ukarmienie biorą.
Haur. Sk W^. Utrzymuje się inwentarz wygodnemi obo-
rami , wołowiiiaiiii , stajniami, zdrową paszą. N. fam 14.
W(Jł,OWSKI, ob. Wołowy. l'o wołowsko, bovattm Cn.
Th. 721, cf. wołowalo,'od>ifiil)aft. WOŁOWY, a, e.

WOLI, a, e, od wołu, P^ifeii'; floA. wolowy , howezy ;
Sorab. 1 . wolazy , w ohiacże ; Carn. yuloyske , goyęje ;
Vind yolouski , goyeden, goveji , goyedski ; Croat. vo-
loyszki; tiosn. voluje , govedii; łiug. yoluij ; Slav. go-
Ycdski ; Itoss. aciOBili , roBnatift Dobry kij dębovyy, któ-
rymby można i wołowe kości połamać. Buh. Aom. ! ,
271. Wołowa abo wola choroba, boa. Cn. Th. 1281.
Wołowy gnój) Bosn. balega , balesgina. Wułowa czyli
wola skóra, (wołowina i. Ze skór wolich na piersiach
trzymają puklerze. Dmoch. U. 517. Na wołowe|hy skórze
nie spisał tego, co tu się działo. Ttat. 26 b, 56.
(trzebaby wolumina o tym pisać). Nie na papierze , ale
jak móvyią, na wołowej skórze historyą pisać terażniej-
igzasówr odmiennych. Haur. Sk. 5i. Wułowy jeżyk,
ob. niżej Botan. — g. Wołowy , od wołów ,
ta wołów ; rd)fen ' , jii Ccfifeii , fiir bie £*d;fcn. Wołowmą
utrzymać może, kto ma dostatek siana wołowego, a nie
końskiego. Haw. Sk. 56. Wołowy bodziec , oścień ; Ecd.
BUio6o4n.io , Graec. §ovxtt>r(tov. — g Wołowe oko , (cf.
wołok ryba), abo koźle, nazywają marynarze obłok ye-
sly . wielki , okrągły naprzeciw słońca. Boh. I'r .y. 2 ,
156. OdJfciiiTigf . finc iiX\>U biitte SftJolfcn, bet ©tłnnc flC'
iieil flbcr. Puiddiiię oka, hydrophlulnuo , inni wołowem
okiem nazywają. Ben. Cyr. 2, 179. ciiic SliidCngifdjnJiiljł.
— g. Botan. Wołowe oko, ziele, ś Jana kwiat; Bih.
kwetec, wolowec; Sorab. 1. S Yana kwćtk, buphlhalmus,
ziele podobne oku wołowemu. Uned. Go. Anlhemis ar-
vensis , gatunek rumianu, rośnie olilitie w zbożu Kluk.
Bykc. 1, 41. Jllterdianiillt'. Wołowy jezyk, Su»u4. 1. woh-
lacze yazek ; Carn. bor;1slia ; Vi«(/. borallia , yoloYJi jesik ;
Croat. yoloYzki jezik ; Rag. volui jezik , krastayiza , lisi-
cina; Bosn. yoluji jezik, lisicina ; Bo-tf. BOJuBcii usUKi,
B0J0r.i04Ka Wołowy jęz\k, albo niioiiunka wielka, bu-
gloius , rd)|Cii5iiii(jc. ziele podobne wołowemu językowi.
Sienn. 25. Wołowy jezyk, .Ąnchusa , rudz.ij rośliny , któ-
rego u nas gatunki są: wołowy jezyk pospolity, i czer-
wieniec. Kluk. Dykc. i , 54. Wołowy język czerwony ,
czerwienice; wołowy język biały, miodunka płonna, ja-
szczurnik , echio$. Cn. Th. 1281,

^WOŁOŻEWIK, u, m. , n. p. Wołoiewiku funt. Instr. cel.
Ul y ,

WOLTYZMU, a, m. , z l-ranf. , w wi.j^kii g.itunek żołnie-
rzy lżejszych, tlit 9.U'ltiiitiir. WOLl^ŻKilOWAC t;. in-
truns. uieduk. , lekko skakać, [irzeskakiwać ; iH'ltifltrcn ,
leid^t fpriiiocti. Biegaj gdzie cię posyłam ; ja po swojemu
zacznę woltyżerować od domu do domu , oJ małej do
wielkiej, od blondynki do brunetki. Teal 10, 22.

WOLUNTARYUSZ, a, m., ochotnik, w wojsku dobrowolny
żułnierz , ciii 3rC'.)il'illiflfr; Carn. radoyolz ; Yind. radovo-
lez , ratloyulnik , (lA. radl; Sl(iv. svojevoljink , lef "swa-
wolny), były lam poczty rozniaityrh paniąl i wolunla -
ryuszów. \\arg. Wal. Si. WOLONTAliSKl". a, le. do-
browolny, samochcący; frcomilli)) . gutroiUig, briifbig. Na
wolunlarska kiirencyą złota hamulec, wma w konslylucyi
wyrażona Bierz. Zł C 2.

WOLWAS , u , m. , Wolwasy, opałki z chró<lu uplecione,
któremi węgle albo w piec albo w kosz sypią. 0$. Ztl.

WOŁYŃ - W O N 1 A.

W O N' I A C.

J87

87, Mc So^Ifiift^roinge , ber SoMciifort. Węgle noszą opał-
kami . zwaiiemi wolwasy , większenii od tyeh niecek ,
którcmi noszą rudę. Os. Rud. 101. Węgle mierzą ko-
szami plecionemi , u nas zwanemi wolwasy. i/i. 246.

WOŁYŃ, 'WOŁHYŃ, ia , m. , województwo Wo/yńskic ,
SBoliJBltifil. Sarmaci krainę Ruską opanowali , którą WoJ-
livi)ifm od rzeki 'Wofliy nazwali. Gwagn.^O, (ob. Wołga).
WOŁYMANIN , •WOŁHYNłAMN . a , m.', WOŁYMEC ,
•WOŁIIY.NIEC , ńca , m. , z Wołynia rodowity, etii 2Bol=
iBilicr. Woliiynianie od Wołgi rzeki nazwani, od której
z Moskwy tu swój naród, gdzie dziś' mieszkają, wwiedli.
Stri/jL oi. Xwali sie pierwej Wołgarami , a potvm Wo?-
hyńoami. Gwagn. 529.— W rodz.^żetUk. WOŁYlMANKA,
i, bic SolfiBnicriiiii. [W'ofyiiianie lud małoruski ;.-Có'gary
sami się zwali Beiranii, Bilirami , szczep ws^ciiodnio-
czudki, który w części zesłowiańszczył sie w Mezyi , a w
części przebywając w swojej ojczyźnie nad Kamą , do-
piero po podbiciu przez Tatarów rozczynił się między
pobralymczemi ludami 2]. WOŁYiŃSKl , a, ie , od Wo-
łynia , 5BolI)i)nifdl. Wołyńskie teraźniejsze województwo
wziefo nazwisko swoje od zaniku Wołynia. Nar. fisi. 2,
415. Przyszedł naród wołyński w le tu Ruskie kraje od
rzeki 'Wołliy. Gwagn. 529.

WO.MiT , u, m. , 2 Łac, , g. a) actio , womilowanre , zwra-
canie ; bflg (Srtirei^en , ia^^ Srccfceu , fidj UDcrgeDeii , ■spcicii ,
35omircil, plur. womity ; Boh. wywratek, (cf. wywrócić);
Sorab. i. blufiwanki , (blwociny, cf. bluć) ; S/ati. b!juva-
nje : Ross. psoia. Womit, wyrzucanie przez usta tego , co
w żołądku było: Ciiach. Piz. 6i. Mniemałem , ze mnie
womit nadchodził, jakem to widział. VV(/s. Kai. 540.
Na zbytnie womity lekarstwo. Sleszk. Ped. 142. Womit
komu uczynić, wzruszyć. Cn. Th. 1281. — §. b) Wo-
mit, to co wyrzucają, blwociny; baś Scijąefpieene , 2Bcij=
getirot^etie. Jako 'psi do womitu, tak się do swej złości
źli wracają. Sk. Żyw. 2. 139 b. WO.MITOWAĆ inlrainit.
niedok. , zwracać, zrzucać; fic^ iibcrijeben, brct^cn, fpcicii,
fcf. bluć , rzygać ) : Boh. kuckali , krkali , krk;im ; Garn.
kosiSm ; Vind koslal, pluvat , zhriesdati , Te tergali;
Ross. pBCTb, pBaib, BUpBaTb, (cf. rwać). Womitował,
rzucał ustami. Ern. 154. Womitować mi się chce, za-
nosi . zbiera rai się na womit. Cn. Th. 1282. WOMl-
TOWY, a, e, od womitu, womit czyniący, Srcd) ' ;
Sorab. 1. bluhwanski; Ross. pBOTHUn. Womitowo lekar-
stwo = WOMITYWA, y, ż. , ciii SredmtittcI. Womitywa
cz\li lekarstwo wouiity sprawujące. Krup. 3, 58. Medy-
kamenta z żołądka niezdrov\e rzeczy przez usta wypę-
dzające, zowicray woniilvwami. Krup. 5, 171.

WON! "o*. Wen, Wan !

WONlA , i, 2., hodie zapach który co z siebie wydaje,
osobliwie dobry, Siift , ®cni(^, Soblgcrut^ ; oLsol. każdy
bez różnicy czy dobry czy niedobry zkad zapach ; [Uoh.
wune , wunićka , (cf. wanu lemter spiro , ob. Wionąć,
ob. Wiać, sed. cf. Germ. 9Bonnc) ; Slov. wune; Sorab. 1.
woii ; Sorab. 2. woń; Garn. dishanie, (cf dyszećj ;
Croat. dehnenie , duha (cf zaduch, duch;, (vonyba fne-
ior) ■, Dal. Yony , mirisz; Rag. voogn , plur. vógne , vó-
gni , Yogniz , miris = parfumy ; Bosn. vógn, miris odór.

TÓgn , zao vogn, smrad foelor, yognic, miris = parfum •
Ross. 6.iaroBOHie, MvpoBOHie , ójaroy.\aHie , naxjyii:b,
Ka4iuo wonią; £cc/. BOHb , BOHKi 4o6paa , nona s.iaa ,
s.iOBOHie smród). Nigdy piżma nie przypu.«zczam , g(lvż
żadna wonią najlepszą jest wonią. 1'ilch. Sen. lisi. 4, 12.
Od dobrego olejku woni odegnać nie możem. Sk. Kaz.
550 b. Z wyspy Kuby powiewa \vdzięczna wonią, która
pochodzi z mnóstwa drzew wonnych i kwiatków. Boler.
67. Jako wiosna wonie, tak lato pożytki Nie ogółem w
jeden czas wydawają wszytkie. Zimor. Siei. 214. Biskup
ten od zbytniej woni róży umarł. Bkl. 155. Kadzielni-
cami wonią sobie czynić kazał. Sk. Dz. 822. (zakadzić
kazał). Którzy się w aptece dłużej nieco bawią, wonią
potym miesea onego z sobą obnoszą. Pilch. Sen. lisi. i,
4. — g. Wonie , rzeczy wonią wydające . rzeczy wonne :
n.ip()lncĄ'cnbe Snt^cii, SpcccrcBCti ; (Vind. fhpezaria, difhe-
zhina , kramarina). Likwory nic innego nie są , tylko
gorzałka zaprawna cukrem abo woniami. A". Pam. 6 ,
507. — ■§. Wonią, zła wonią, smród, fetor, cuch;
(Scrii^, liblcr ©cniĄ, @cftniif. Zdecblmy złą wonią czynią.
Budn. Ecd. 10, 1. Cały dom gorzał; jego tylko komórka
od zapału i od woni dymowej była wolna. Dirk. Dom.
104, ( cf swąd, 'czad). — 'g. Wonią, powonianie ,
wciąganie woni w siebie; bn'3 jjiccljcii, iit fid) iii\)tn bc6
Siiftcś. Wonią, zmysł powonienia; bci" @cru(^śftnii , ber
®enid) ; Z/o/i. cich, (cf cuch); Ross. qyTbe , (cf. czucie).
V zwierząt jest wonią większa. Sak. ProLl. ^i. Za najpe-
wniejszy powód rzeczy wątpliwej mają zmysły, oczy, uszy,
dotykania, smaki i wonią Sk. Aaz. 197. Myli sie oko,
myli sie ręka , myli sie smak, myli sie wonią. ib. 139 h.
W0.N1.VĆ,' WANIAĆ jiijak. contiii.. WOMEC , -iał. -je
niedok , wotiią t. j. dobry zapach z siebie wydawać , bllftcit,
wo^l rie(|en, cineii Soblijcnid) yon l'id) gcbeii ; Boh. woneti;,
wonjm, (ow oneli C(/(/re ;;r(rorf); Slov. wonjm , wuni wy-
dawani; Sorab. i. wohniacź, wonem : Sorab. 2. wonasch ;
C'a'n. yenini : (Yind. yanjaii, hududilhati, fmerdeti ■-
śmierdzieć; Croat. yonyali , v6nyam , zlo dissim sordeo);
Huy. YOgnatti : Bosn. yognali. mirisiti , (zlo yognatti ,
smrditli = śmierdzieć, uzyolin^ttise , usinrridiltise < śmiar-
dnąć); Slav. mirisati ; Ross. ójarOBOHiiTb, (HaBOuaTfa na-
.■^mrodzić) ; Eccl. BOHaro ^oópt , ó.iarocoHCTBjio , ó.iaro-
y.\aio , (BOHaro a.Tfe. a.iOBOHCTByio • /oe(eoJ. Wonna maść,
im ją więcej rozcierasz , iym więcej wonieje. Sk. Zyw.
2, 423 b. Kto w reku swoich trzyma pomarańczę do
obiadu , woniają mu od niej ręce lio wieczora. U'. Post.
W. 70. Kocha się we 'włcsiech w mirze pachnącej uma-
czanych , 1 w wicńcacii z woniejących ziół pouwijanycb.
Olw. Ow. 127. — Fig. łr. Kanony apostolskie wszystkie
są apostolska nauką woniejące. Sk. Dz. 70. (tchnące nią ,
cf trącić czym, oddawać czym). — 'g. Woniać, wciągać
w się wonią, czuć wonią, wącłjae; ben !?uft iii fid) ik--
ben, iim cinpfinbcii , ricdtcti, ob. Powonić; Boh. ćenichati
(cf cuchnąćj Bóg woni oliary waszej bardzo rad wo-
niać będzie. W. Post. Mu. 102. Darmo rou kurzysz ka-
dzidłem , bo nosa nie ma, aby waniał. Gil. Post. 120.
Nozdrze mają , a nie .wonieją. Sk. Żyw. 28 b. Budn. Ps.
113, 6. Perfumy, które woniamy, zdrowiu nie raz

49'

w o .N I A N K A - W O N N Y

W O R

szkodzą. U'. Post. W. 131. Birk. Kr. Kaw óO. Człowiek
choć nie wonią, przecie iyć może. Sak. Prohl. 93.
Wiele luJzi wina nietylko pić. ale i woniać z przyro-
dzeni;! nie mogą. Karnk. Kot. 198. Król Kazimierz wina
nie pijał i zapachu jego nie mógł woniać. Twór. Okuł. D
3. [Jo stołii się panów kwapią , cuilzych potraw woniać.
Sk. Dj. 343. Nerwy woniajaie , pierwsza para nerwów
mózgu. Krup. 3, 143. ©cniiiiMieryni. Wonianie, powo-
nianie. węch, zmysł; Per @cvu*Ś|lnn , ber®eru(&, t>ai
Siet^en; Boh ćenichanj ; fiaij. yognanje; EccI. BOHflHie.
Oczom smakowi, wonianiu, dotykariiu, prostym się chle-
bem len sakrament widzi. W. l'ost. Mn. 271. WO-
NIANKA , i , i. , rzecz którą dli woni noszą , z czego-
kolwiek. Cu. Th 1 '282 Naczynie dla zapachu, jako nie-
którzy nazywają balsamiczka. Wlod., fin iRii'(^lirid>5(^en,
Sttedj^dicbd^eii u. f. to.\ (Sorab. I. woneczk ; Buli. wo-
nńwka , wonićka , wunićka wonna czyli pachnąca wódka i.
Wonianka z ziół, kwiatków |)achnąch , równiarika. Cn.
T/l. 128-2. Dudi. 09. \V(od. cin iwojilried^eiibcr Sliimeit/
flrmif, iftil Siecfefl); Boh. Vyl\ia -. ,1/orai'. wonićka. "WONIC
co ij. riiedok. , wonnym uczynić, wonią napuszczać,
ropjilriec^eiib macfini; Dosn. vognati . ovi>gnati , priyognati;
Haij. obvo.^nati , obyognayali ; £cc/ o6.iaroyxaTH , iicnoJ-
Huib (jaTOBOiiieui , cHponiiib roiihmii OjaruyvaiiHhiHH ,
cf. parfuniuwać , n>o(ilticd;ciib madicii. Szaty lniane wonić,
nakładłszy róży całkiem w skrzynię. Sienn. 571. O olej-
kach woiinycii , lak ku wonieniu szat , jako i ciała sa-
mego, ^leuk. Ped. 200, ( /tag. obvo»nalaz \olfartor ).
WONNO arłi». , pełno woni, zapachów; btlftciib , yi'fl 2)iift,
SbJljllJcriid;. Wonno a głodno. C/i. Ad. 31, (it oczy paść,
cf. huczno, a w pifly zimno). WONIODA.I.NY , a, e,
dający zapachy, odorifer , geriidjcgeticnb ; S')rnb. 1. won-
dahwaezć WONIONOSNY , a , e , n. p. Wonionośnc fiołki
wyziewały słodkie zapachy. Zab. 13, 172. bllftdrillgenb.
"WONNtJDYMNY , a. e,"n p. Indowi,- kadzidłem pyszni
wonnodyinnein. Sl'yik. Tutk. fi 5. wyd.ijacyin wonny dym,
biiftbampkitb. •■WONNOOKiiĘŻNY ,' n. ' p Coż mi "po
twojej, huczny Bachu , biesiadzie. Gdy nie osiędzie róża
przy winogradzie? Albo po wieńcu, kiedy wonnookreźny
Orszak w swym kole jasnej nie widzi xieżny? .Anakr.
74. wonnemi wieńcami obwiązany, luoblriedieiibbefriiujt ,
bllft&?frńn5t. W0NN05C, ś-i, i.; Itoss. na.\y<iocTb ; wy-
dawani.! wonnego zapachu, wonią; Per lSol)|(]crildl , iai
ScjKriei^ClI, Dllften. Wyszedł owoc mnóstwa niezmiernego,
a kwiatki f.irby nieodmiennej , i wonie wonności nie-
ograniczondj. 1 Leop. 4 E:,dr. O, 4 i. Jest tez niektóre
wino bardzo wonne, które swą wonnością ostrą a sub-
telną przenika w nosie skórkę wonności, aż do mózgu.,
Cresc. 370 skórkę wonności, i j. skórkę powonienia
iai ©eriidjsbrtutdffii. — lig. Wonność życia pobożnego'
bfr ©criid) ber $cili(jfc!l. WONNY, a , e . womą wyd.ijący,
woniejący, pachnący; buftf iib , ivoliIri<łf:ib ; Bok. wońa-
wy, wonny; Sorab. 1. wonate ; ^7011. wonny; (Croal.
Yonyiy < foelidus) \ Bosn. mirisan , td mira); S/cc. ini-
rishay ; Hots. ÓjaroBUHHUJi , ójaroy.Yaiiiiuii , MvpoBOHHuH,
naxy<iid, jyiiiiicTun (if dusznyi , (a.ioBOiiiiutt śmierdzący),

£cc/. KONbNl , MN-pilhlK , MypOTUMHBUlI, llvpiiyXUHHblA, 'HH-

CTHTuH , (BOHflBUii, BOHicilii grove ohnt, foetidut). Won-
na maść. im ją więcej rozcierasz, tym więcej wonieje.
Sk. Żyw. 2 , 423 b. Przyprawa mydła wonnego. Slaik.
Ped. 250. Z wyspy Kuby powiewa wdzięczna wonią,
która pochodzi z mnóstwa drzew wonnych i kwiatków.
Boler. 67. Stawał im ten święty, jak mówią, za różany
wieniec, bo modlitwy, jako kwiatem najwonniejszym
ubłagał boga. Birk. Zyg. 47. Wonne rzeczy , ub. J'erfu-
my , wonie , wonianki Wonna trawa , ob. rajska trawa,
won, u , m , miech, cin S(i(f, (cf. sak;; Boh. nićśec ,
wńk , pyllik, pytel, (wor ra/is, płla, tratwa); Garn. ar-
shal , urejza , ( vór < tratwa); \ind. fliakel, yrezhje , yre-
zha ; Croal. yrecha ; Rag. yrecclija ; Dal. yrichya; Slav.
yriclia; Bosn. sgep, gep , scpagn , yreci:ja viichja;
[\ois. jyTiipi . Ky.ib , MtiuoiTB ; Eccl. utuikiik ; (fiuss. uopi
złodziej). U Rzymian ojcobójcę w wór skórzany zaszyli.
Siem. Cyi: 30. Wór do zboża; Croal. sakci . Octreibcfaif.
Chłop gdy się dobrze mieć będzie , pan pożytkuje , że
do dworu z worem nie przyjdzie. Lenez. Gł. 105. fpo
zapomogę). Mączny wór, cin 2)!e()l|"n(f. Nie z jednego jadł
riiącznego woru. .4/i. na Woj. 5 (nie z jednego pieca
chlćb; bywalec, praktyk, ćwik). Wory ziemne, na zie-
mię, abo na piasek, powinny być z mocnego płótna,
szjte podwójnie Jak. Art. i, 319. £aiib)d(fc. Śrbjńife.
Wory ziemne, zwyczajne wory pewnyih wymiarów,
napełniające się ziemią, i służące do zasłonienia się
żołnierzowi w różnych okazyaeh. Jak. Art. 3 , 323. —
Wór tyle wart , de w się bierze. Pilch. Sen. list. 2 ,
431. Kloby gardził zgrzebnym surowym worem, w któ-
ryinby było złoto? Gil. Pud. 284. Łacniej natkać jeden
wór, niżeli wiele. Eiop 118; (Hag. Brov. prilzna yrec-
clija uzgór stal ne moxc • próżny wór wzgórę stać nia
może). Po kolan mu się worem rzuca. Ja>.ł Teł. 108.
jak wór , plask ; cr loirft fid) ()in , wit cin Sarf. Włóczący
się po "wiecach, biegając za dworem, Mihi wszystko
wysypać, by też miał i worem. Ittj Zw. 241 '<. by miał
i l<orcami , krociami, fd(fcyi'll. Ordynanse z nieba l'ida-
ków na nas jak z woru wysuły. Jabl. Buk. U 6 (licznie,
suto, cf. cebrami). Prośby latają worem. l'ol. Arg. 738.
(gęsio). Wpadł na niedoszłe okiem skarpy i wąwozy,
Zkądby ledwo kawałki jego wyniósł w worze. Bot. Hoa,
619. (rozszarpane zebrawszy do ku(iy) Ciemno jak * wo-
rze ; \'tnd. je teninu y'iiiefiu . kaker y'luknji, fiiiftfr n'it
im Satfc. Jaśnieje niebo, co było jak w worze , Zarumieniły
na pogodę zorze. Chroń: Luk. 102. Nie zatai sie nigdy
szydło w worze. Bej. Wiz. 123. (prtebije się, przędne
się, wyjdzie na wierzch). Kwiczy ś«inia, a wór drze.
Zebr. Źw. 93 Cn. Ad. 1121, (d' płacze a bije) Dwaj
koci w jednym worze Cn. Ad. 733. Dwaj być nie nmgą
w jednym worze koci Bez zwady; zawsze na sie mruczą,
zawsze sapią. ł'ot. Zae. 74. / Kchan. Er. 3. (trudna
zgoda , ogien woda). Kto lisa w wi>rze kupuje , psa albo
kot.i najduje. Cn. Ad 453; Slov. kocku w mechu kup.f;
Viii(i. mazliki v' yrezhji kupili ; Bag. kupili micku u
mjehu , bif .«laCf im Sarff fiiiifnt. Nie wiem, kto i nas
mędrszym , czy on że przedał, ety my. ie^iiiy kota w
worze zamiast rysia kupih. Smolr. Apot. 46. Targował

WORAĆ - W O R O S Z Y C.

W O n O W A T K A - W O S K O W A C.

589

kota w worze. Boh. Kom. i , 2ł3. Próżność to śmiechu
godna , i gruba |)roslota , Chcieć przetlać swoje błędy ,
jako w worze kola. J'jh/. Te!. lo2. Jedmi laki, jak drugi,
to wór, to torba. Ten/. 21. 108. ib. 1o . 95; {idem
per iliversn , nie kij, lecz paJka). To wór, to torba; je-
den na drugiego gada, A jak w tym, tak i w owym
śmieszna równie wada. Zabł. Fir. i02. — Pludry , jak
wory. Zhil. a 5 b. (buchaste). W wór obleczony, t. j.
w proste odzienie. Rej. Ap. 90. ob. w parć. — (WO-
RAĆ cz. dok. . Worywać cz-estl , orząc wpuścić , cilinrfcrn,
|ineinacfcrii, Ciiicinrpgcu; (Ytnd. noterorati , nolervoratij.
Gnój wywieźć, worać go, podorać na jarzyny. Mon.
67, 207). — WOREK, "rka, m., WORECZEK,' rerzka ,
m. , zdrbn. rzeczown. wór, ^er Seiitel , bas 33eiiteldieti ,
ba» Satfcbctt ; Hoh. weśćek mieszek , pytlićek , wiicek ,
saćek, (worek tratwa); Carn. arshek ; Ytnd vrezliiza ,
yreizhe ; Bosn. vrechica-, rricchica , moscnica ; Ihig. vrec-
chiza : Ross. hyjei;^ , KOme.ieKt Icf. kosznfkf.) , Kome.ic-
iinK'E. ^Yorec^ek płócienny z piołunem kładą na to miej-
sce. Sienn. 564. Cresc. 270. ib. 588. Flaszki niosą w
woreczkach zlotem haftowanych Star. Dw 42, (cf. po-
krowiec). Worek, woreczek na pieniądze , cf. wacek , ka-
leta, sakiewki, mieszek, eiit ©clbbciitcl. Kładliście zyski
swe jak w worek dziurawy. SA'. Kaz. 525 b. Został sze-
ląg z drugiemi , w grosz się porachował, Przyszło więcej,
woreczek coraz sie dął spory , Az nakoniee z woreczka
zrobiły się wory. Kras. Sat. 50. Naści ten worek , w
którym sio złotych. Prot. Jal 19. Judaszowi choć byś
dał i z workiem grosze, ciebie jeszcze przeda. Klon.
Wor. 28. Worek, worek z pieniędzmi, pieniądze; (§elb=
klltel, Scntcl mit ©clb, ®eiD. Syn tylko worki zliczy,
w rozumie nie dziedziczy. Rys. AJ. 64. Chcąc naprawić
stratę jego w karły , Worek mój trzymałem mu długi
czas otwarty. Teat. 45 b, 16. W takiej okoliczności nie
trzeba worka żałować. Teat. 52. b, iii. Karać ńa wor-
ku . oh. na grzywnach. Krytyczne czasy na worek. Teat.
7 , 52. (trudno o grosz). Woreczkiem (u pobrząknąć
trzeba. Teat. 7. c, 15. (darmo nic). — Worek u Tur-
ków = 500 talarów. Kiok. Tnrk. 77. el 79. m Sciitcl Deo
'uzn turfcn, 500 iRttilr. — Worek od włosów, cin i)aai"'
6cutc!. Napotkamy człowieka w podeszłym wieku , w peru-
ce z workiem i szpadą u boku. N. Pam. 24 , 296. — §.
Anatom. Nakrycie powszechne jąder męskich naz} warny
workiem jąder. Krup. 2, 129. — (■WORF,u, ł«, globii-
lus, kuleczka , gałeczka , worf. .fUacz. cilic Sdjncllfuijfl , cf.
/^er/rt. 5Burf).— WORKOWATY, a," e — o adr.. na kształt
worka, Deiitcliij , tt)tc ein SeutcI^en. Napuchnieme to bywa
okrągłe i workowate. Wolszt. 145. WORKOWY, a, e,
od worka, osobliwie pieniężnego, Sciltcl = , @dbl'ClltCl = ;
Ross. Kome.ieiHUu. Przekupujący sędziego workowym
i więzienia podpada karom. Ostr. Pr. Krym. 1, 177.
Dla uleczenia workowej choroby żądam zpokrewnić sie
z tymi ludźmi. Teat. 55 , 105. — (WORMACYA , yi , ż',
miasto w Niemczech , 5Bprm^. Wormackie biskupstwo
w cyrkule Renu górnego. Wyrw. Geogr. 207. — WO-
ROŃIEC. ob. Wroniec)^ — "WORONOSZ , a , m.; Vind.
■yrezhjenofez, bcr Snrftrćigcr. CWOROSZYĆ cz. niedok. ,

zworoszyć dok., [rusk. zworoszyfy złączyć, woroch, -om
spoinie; yereinujc ii , yermifcbcn propr.'cl traml 2|, n. p.
Wojsko zebrawszy, Mazowsze spu.«toszył , Pjock wziął,
miasteczka, wsie, ogniem z\voroszył. Slryjk. Gon. O ó).'—
[zniszczył 2J. 'WOROWATKA , i z., gruba worowa deka,
gunia, ctnc ijroDc Seife udu Satflemipaiib. Układłszy się na
łóżko swoje , nędzna worowatką albo kocem usłane, bogu
ducha oddał. Gil. Post. 302 b. WOROWY , a, e, od
woru, ©acf = ; Ros^. KyjegHuH, KyneBuTu Płótna worów e
czyli z<,'rzebne. Przędz. 46.

"WORSTWA, ob. Warsta.

'WORSZ , n. p. Worszu od bierkowiska. Inslr. cel. Lit.?

WOSK, u , m. ; (Boh. wosk, osk; Slov. wosk'; Sorab. i.
wosk , wózk : Garn. yósk ; Yind. vusk ; Croat. vojszk ,
yószk, yoszak , ynyszk; Dal. vosi:.k, Yossak; Hung. \\isz;
Rag. yosak , G. yoska ; Bosn. yosak; Slav. yosak , (cśr-
Ijen yosak = lak); Ross. bockb ; Witleram. yuahs ; Germ.
Infer. SSnp ; Angl. el Svec. wax ; Germ. bila SBaĄS ; cf. Ital.
yesco , yischio; Lat. yiscum ; Germ. luidifcn) ; wo<k, ro-
bota pszczół, miód poprzedzająca, (ofe. m.^terya vyoskowa);
i>a?^ 2BncI)^. Przyjmcie pierwsze mej chęci ku sobie dowody,
Wszak i pszczółki pierwej wosk, niżli robią miody. Pot.
Jow. 99. Zgoniny a wosk czarny , który zostaje przy
ulach, gdy mJóil wybierają, zowią ;);-o/)o/i Hm. Ł'r:ęi/. 457,
{nb. Pierzga , ulieznik, przedmieście, waza, wia/.a , ska-
rzyk;. Wosk biały albo wybielany. Gn. Th. 1282. Wosk
służy Jo aptek, rękodzieł, i na świece. Zool. 125.
Z wosku stoczki , poehoiinio i świece robią. Mon. 74,
83. Wosk 7. mastyxera w cerkwi używany Ross. bo-
CKOMacTiiKi. Wo-ku od papieża żegnanego, który an-\us
Dii zowiem , jako wielkiej mocy ludzie doznawają w
ogniach , w yyodach i t. d. Sk. Kaz. 525. gcti'ei()tc^ 3Ba^3.
Kto xiędru służy , woskiem pachnie. Dwór. £ 3. —
Wosk, miękka rzecz, ztąd': Panienka gdyby wosk. Teat.
42. c , 35. (powolniuteczka) Dopiero się ojcu lwem sta-
wih , już-ci teraz jak wosk topnieje, i na wszystko po-
zwala. Teat. 16, 17. Raz mi się woskiem stawiasz,
drugi raz głazem. Min 71, 260. Jak wosk czło\yiek,
naciągniesz gdzie chcesz. Cn. Ad. 525. Pozna-ć wosk,
dowię-ć się, com ja za>czło«iek; seniict qiii vir sim.
Mącz. (dam mu się w znaki, poczuje-ć, przekona się
czy ja malowany). Poznasz wosk. Rys. Ad. 59. Przy tarł
k niemu, i ściął go; znajże co wosk. Slryjk. Turk. f 2.
Puść go do mnie, daj jeno pokój, niechsj przyjdzie,
jakoby chci:ił rzec: trafi na wosk. Mącz, ( cf. trafił na
prask) — "g. Drzwi w domach Moskiewskich bardzo ni-
ziuchne , że się musi bardzo nachylić, kto tam rosły
.wchodzi, aby wosku głową ode drzwi nie odlepił. Gwagn.
513. żeby głową w nadedrzwi nie uderzyć. — *§. Wosk
do pieczętowania, Sicgcinmd)?. Szlachta Sieradzka ma tea
przywilej, żeby czerwonego wosku do pieczętowania li-
stów wszyscy używ^ali , gdyż przedtym tam żadnemu wolno
nie było \yoskiem się czerwonym pieczętować, tylko pa-
nom wielkim, a urzędnikom ziemskim. Gwagn. 201.
WOSKOBOJNIA, ob. Woskownia. WOSKOWAĆ, WO-
SZCZYĆ cz. niedok., woskiem powlec, polerować; md}--
fen, mit 2Ba4'^ bfjic^nt, poliren; Buk. woskowali; Sorab.

590

W O S K O W A T V - W O S K O W Y.

^. wixowasch ; Yind. yoillizliyti , f vuskam obdali ; Cain.
vosthini -, Hung. viŚ3zazam , megNiaszazam ; Dal. vos-
cliili ; Hag. Yosi-iilli , oYosctilti ; łioss. BaKCUTb , uouiHTb ,
BUBomuTb , cuBiimiicaTL Woskowa posadzka. Xiudz. 21.
Boli. woskowany ; Uo^n. vosi ten , ovosclen ; Ross. cjia-
3UUii , ciii flWiilliter SlsSfcottn- (^erusm, uwoskowany, uwo-
szczonv. Mąri , ( \'nid. povoskan ). Ig/y z w■o^kow;lnemi
nićmi do zszywania ran. Carw. II. gcancl;flc Siibf"' 2Ba(^ź=
fabeil. Uwoszczywszy płótno zawiń iioge , aby wo'Ja nie-
doszła. r;om;). '/ł/ed. (napuściwszy woskiem, nawoszczy-
wszy, ob. Nawoszczyć, nawaszi^zaiS cf woskowane płó-
tno", cerata, woszi-zankaj. U«oszczonc sukna. Wenjf.
41. Na woszfzonej dudce skrzeczy, cerata urundine
Zebr. Ow 212. woskiem sklejona , zlepiona duda , mit
Sn** -jiiiiimineimeflebt. WOSKOWATY, a, e — o adv.,
woskowi podobtiy, ii. p. żółty jak wosk. Cu. Th. 1282.
tpat^Oiirlig, lond^śfarDit) ; Boh. woskożluiy ; /?os». bocko-
Baibitt ; Ecil. BOCKOBiUHUii Woskowało farbujący far-
Lierz, i-ennariui. fn Th. 1282. Woskowaty, woszczy-
sly. Cn Tli. 1282, pełen wosku, »oIl ffiad)?, wai)^\q.
W'OSKOWNIA, WOSKOBOJNIA, i, z., robolma wosko-
wa , i;dzic koło wosku robią , bie SSadl^ijici^res) , aSat^u-
fiebcrci^, SBadlśWcidjc. Woskownia , woskobojnia, miejsce
gdzie wosk wybijają. Wlod. Cn. Th. 1282. Mieli tiun
swoje browary, winnice, słodownie, woskobojnie. W'e-
»•«;. Kij. 15, Hag. voskovarniza ; Hoss. BOCKOÓoiiiia.
WOSKOWMCA , y, z., Myrica, rodzaj rośliny, drzewo
woskowe Kluk. Dykc. 2, 153. 50}^"^''' ©"fl^'- 5B«*{Sl)aiim.
WOSKOWMK, a, m. , koło wosku robiący, ceroplaita.
Cn. Syn. 169. bcr 38n(łi«iubcitcr , aSa(^»liict*cr , SBa4«'
flicCcr; Boh. woskar; Jiag. vosctar ; Bosn. vosclenar ,
koji cmi vosak ; Croat. vossch;ir, yoiszkar; Hung. virt-
szaios; Boss. eocKOjeli ; Ei-rl. B0Ch04'bJaTeJb. Wosko-
wnik , który przedaje wosk, lub robi z wosku co. Włod.
ber ffiiid)6bŚnbl<r. W rodź. zeńsk. WOSKOWMCA, y,
WOSKOWNICZKA. i, dem.. WOSKOW.NTCTWO , a, u.,
cbodzenic koło wosku , trudnienie się woskiem ; btC
2!Jad)9fltePcrev . bns ffiat^śgicgcit , 5Bat^«bcidicii , u. f. ro. ;
HoHs. BOCH0.iHTie. Woskowniclwo, od kamienia wo-
sku.... Imlr. cel. U'. WOSKOWY, a, e, od wosku,
z wosku , wosku się tyczący ; 2Bnd;ś • , ooii Batf;^, nnid)fcrii ;
Boh. woskowy, oskowy ; Slov. woskowi, woskowny, wo-
śleny; Sorab.l. wozkowć; Carn Toshcn ; 6''0fl(. yoschen ;
Hung. yiasz. yiaszos ; Boin. e( Hag. yoscleni ; 6lav. \o-
scIiiMii ; Hoss. BUCKOBUH , Bumułiun. Materyą woskową
jest pyłek kwiatowy, który pszczoły zbierają pyszczkiem
i nóżkami , a w kulkę z!e|iioną na tyliiycli nogacli przy-
noszą do ula. Zool. 124. Ozdrowieni wieszali nad gro-
bem mfczcnika ś. , woskowe oczy, rąk, nóg i człon-
ków innych obrazy. Birk Dom. 114. (z wosku zrobio-
nej. Świeca woskowa, eilt ®ad)ei|iij;t; (Vind. yoillizbcna
fyezba ; Croal. yoschenicza, yosciieniza, i2< cerata); Hung.
yiaszgyirlya ) Przy świecach i stoczkach woski-wyeh
pogrzeb iu) sprawowano, /'i/c/i. Hen. hit. 4. 100. Świa-
tłość woskowa. Rej. Post. l'(f\. (t j. z woskowych świec,
ob. jarzące ś*iece). Woskowy, i wosku . miękki jak
wosk ; oon 3Ba*« , luadjfmi , tcei^i luic 2Bod)i!. Wosko-

WOSKUJĘ - WOTUM.

wćj kreaturze śmiertelne jest do »łońca |irzymt.iiiinie.
Lub. Ho:.. 9. Zwał niegdy I'lato młodych ludzi serca
woskovye. Birk. Kaz. ob. K 5. Mógłżern lepszy uczynić
wybór, jak biorąc te niewinną i woskową duszę"! Teat.
25, 71. Oh te jeszcze woskową umiem rządzić duszę.
Do czego zechcę jednym słówkiem ją przymuszę. Tręb.
S. M. 13 O któraż białogłowa kiedy nie woskowa!
Ttotird IW. 54. miękka, słaba, do nakłonienia WO-
SKUJK, WOSZCZE', ob. Woskować. 'WOSZCZANKA .
i, 2, woskowane płótno, cerata ; fto5«. BOmaHKa , ffiadiiJ'
Icilltoanb. — '§ Olej ten chowają w woszcrankath , w bań-
kach z wosku ulepionych. A'uA. Penp. 6. 2Bad;»bi'i4;aił!fn.
'WOSZCZEK, szczka, m., demin. Nom. wosk. Woszczek,
cerula. Mąez 'SBńc^^rf^eit. WOSZCZY'GA, y, i., ziele, ob.
Bucień. — §. Woszczyca, kamień drogi, ceriles. /'lin. Cn.
Th. 1285. 'ein it>act6fńrbiijet ebdfteiii. WOSZCZYNY, 0.
yn , plur., syoskowe kumórki, w których pszczoły miód
przerabiają ; Boh. woślina ; Vind. Yollizheniza , oblag (cf.
obłog), pomas ( cf pomazać;, Uafhler , ( cf. plaslr J ;
(7roo/. yoschenicza , oblag, pomaz, szmolenicza (cf. smo-
lić), Haster; Hung. flaslrom ; Hoss. aomunKa , BUuiUHa ;
Ecil. crbamiKi (ob. Ściana), Bomuiiu , hto b% yjli , Pic
SBJałiMrfjeibcii im Sieiieiiftotfe, bic Sebrc , bie ilPi\il)rten , ffia=
ben, baa 3iooP, iai @eiuebe, ®en)irf, bic iSofdii. Oba-
czysz w ulach róvyn'3 we wszystkich woszczynach ko-
mórki. Pilch. Sen. Ust. 4, 187. Woszczyny , nim się na
wosk wyprasują, wypłóczą sie pierwej należycie w wo-
dzie. Kluk. Zw. 4, 235. W głowie ula suchych wo-
szczyn cokolwiek nalepić ; bo na gotowe woszi-zyny rad
rój pójdzie. Kąck. Has. 8. Wyciskając wosk , to co zo-
stanie w wosku będą woszczyny. Cresc. 608. Starzy Ło-
twini pospolicie woszczyny, które z miodów wyciskali,
jako insze śmieci z domów wymiatali. Siryjk. 248. Upa-
trować, jeśli w beczce więcćj będzie miodu niż wo-
szczyn , albo mniej miodu , a więcej woszczyn. Haur.
£*. 'l41. WOSZCZYSTY. a, e. — o adv., pełen wosku,
woskowaty. Cn. Th. 1282. ncidiitńi).
WOTOWAC c;. niedok., z Łuc, głosować, kreskować, wo-
tum, głos. kreskę, zdanie dawać; uotirf II , ftiminen. In-
sza wolować , insza wojować. Fredr. Ad 46. Woluję
na kogo, wotum d.iję. Cn. Th. 1285, cf trzymam na
kogo; oppo*. wotuję przeciw komu. ih. WOTOWMK, a,
m., który wotujc , Per "Soiircitbe , Stimmenbe. Woiownik,
wotujący za kim, tujjrajator. Cn. Th. 1285, cf. przyczyń-
ca. W0T(3\ViNY. a, e, wotujący, głosujący, kreskujący,
fiimmciib ■ ; WOTOWY, a, e, od wotum . istimm ■ , n. p.
Wotowa skrzyneczka, puszka na tabliczki, kartki, gałki
wotowne. Cn. Ih. 1285 WUTL'.\I mdeilin . głos. kre-
ska, zdanie w radzie; baj $i<tiiiii . bie »tiinme , bad ®u<
tatbtCIi; (Sorab. 1. piiprostna , wohleno ; Vin<y. pervola,
bclicda . yoleperslaja; Hng. odyjel). Kloby będąc pyta-
ny o wotum abo zdanie, nie wiedział, cuby ła prawo
było onej sprawy , temu niechaj będzie wolno czasu
pomknąć. Cheim. Pr. 44. Sędziowie niechaj najpierw ćj
tę sprawę swemi wolami osądlą , którą najpierwćj do
sądu wniesiono, ii 43. — (<• Wotum , ślub , przyrze-
czenie bogu uczynione , ba* ©clubbf. Wdowy po imier-

w o T Y W A - W O Z.

W O ż n A - w ó z F. K.

391

ci meia rwa włosy, szlocliaja, czynią \vo!um z żadnym
juz nigiiy nie przeslawać ni(v.izvzna. Tt~at. 28, 155. —
§. Wotum, WOTYWA, y, s.', WOTYWKA, i, i., zdrbn..
dar ślubowany, ciii gelpl'teź ©cfdKiif, rin ©cliibbe. Bogom
ofiary oddają , kfadą wola na ołtarz kapłani. Bordz. Luk.
2, l-ł. Wolywki na ołtarzach zawieszają, 'żarzyzne obie-
cują. Uah. bw. 1 , 106. Ołtarzu i. przyjmij sorce rnoje
za ubogą wolywke. Bals, Niedz. i , 26!2. Wieszacie u
cudownych obrazów wotywki. Bals. Niedz. i , 108. Po-
zabierał Neron z kościołów wszystkie wotywy. Nar. Tac.
2, 5S0. f/ 112 — g. Wolywa , msza za ślubem czy-
im na jego intencyą odprawiona , ciiic geloik 9Rcffe. Kie-
dy na radę siedli po wotywie, po gorliwym skruszeni
.kazaniu.... Zab. 10, 60. Po wysłuchanej wotywie przez
olicyała i stosownym do materyi kazaniu. Gaz. Nar. iii.
WÓZ , ozu , m ; -Boh. wfiz , wozu ; Slov. w uz ; Sorab. i .
woz , wof; Sorab. 2. wohs ; Carn. vos , kola , fcf. ko-
ło, kolasaj ; Viud. vos, vus , kula, kuUa , voshnia ;
Croat. vóz , kola; Dal. kola; Bosn. vóz ; Rag. vooz-;
SUw. kolah ; Boss. bosiuo ; (ef. Lat. vehes, ob. Wieźć,
w'0zićj. — wóz jakikolwiek prosty powóz, wóz do jazdy,
do biegu ; cin SBagcii, fdilc*ter gctiui^nlidjcr SSacjcn, Saii=
crniDngeil. Stelmach wozy robi. Kosz. Lor. l."8. Wóz
dostatkowy polowy. Jak. Arl. 5, 9. dli gclbŁiigagetliacjCii.
Chłopski wóz; Ross. lejera , le.itra, ob. Telega. Woz
gnojny Boh. korba , hnognjk. Wóz o czterech grubych
kołach lub walcach do ciężarów, cf. kara do ciężarów
gruba ; fios>\ siCABtjKii. Gatunek nizkich wozów , Boss.
pocnycKii ; EccI. Kpcie.iH, bosh.w, 4po6nn , re-iern, po-
cnyKn. Gdzie promień dogrzał w snopach zbożu , No-
szą a prędko , do drabnego wozu , I głośny z nim wnet
bicz do stodół jedzie. Miask. Byt. 2, 169. Sfitcriungcn.
Wóz o dwu kołach, (cf. bieda); Croat. dvojkolnicza.
Wóz publiczny przewożący towary i różne rzeczy. A', /'am.
13, 58. deligencya, ^oftiungen. Wóz do wożenia rzeczy,
■person, potrzeb jako u nas *kotszy pospolity we dwa,
we cztery konie. Cn. Th. 1284. Wsiedli polym na ko-
nie i na wozy panie , a porządnie pannę do Krakowa
na zamek prowadzili. Gwaijn. 178.. (do pojazdów, do ka-
ret). Zdradzony Enomausz łamie z wozu szyje. Tward.
Pasq. i. (wyleciawszy z pojazdu kark złamał). Bywa
pod wozem, kto bywa na wozie. Boh, Kom. 5, 518. ib.
5, 566. Zegl. Ad. 26. (toczyste Koło fortuny). Nie wszys-
cy na wóz, drudzy podle woza. Cn. Ad. lii, ( cf. nie
wszyscy za stół , nie wszyscy równej rangi). Wóz tam
musi, gdzie koń ciągnie. Cn. Ad. 1238. Tam wóz mu-
• si , gdzie sie konie naprą. Bys. Ad. 67; (Slov. wóz mu-
si ist za ogem ). Slow. Wóz tahne kone , ordo itwenus;
fcf. konie za wozem zaprządz) . Slov. Mi o kozę , ti o
woze ; my o Pawle, ty o Gawle. — §. Wóz pełen cze-
go , fura : cin ^Bnijciiooll , eitt ©rtflCii iBOiitit , ciiie giibre ;
Vind. vus , voshna tesha , vosna bafinga ; Hoss. bos^b ,
BOsnKi. Wóz żelaza ma snopów 2. SoUk. Geom. 5, 157.
Wóz rudy bierze 7 kiblów. Os. Zel. 48. ib. 87. — §.
Wóz na niebie: Carn. burovsh , burovske kola, bfr 5Ba=
flcn om ^imniel, ber Sćir. Seplemlriones, siedem gwiazd,
które wozem niebieskim nasi zowią. Mąez. Wozy na

niebie; trzy gwiazdy niesie dyszel, czterma pałają koła,
■i t. d. J. Kchnn. Dz. 2. Ctirośc. Luk. 249. Gwiazdy, od
Greków niedźwiedzie zwane, Polacy zowią wozami nie-
bieskiemi. Ohc. Ow. 03. Niedźwiedzice wozem po na-
szemu zowią. ii, 81, Bardz. Luk. 54. WOŹBA y, ;. ,
wożenie, WÓZKA, i, s., 'tai %cń)xm. ©cfabrc, gii^rcii jij
3B(l(jc; Boh. wozba ; \ind. voshnja , vosba; łiay. ponós,
nossidba; Ross. BOSKa. Wóz jest naczynie woźby nie-
me , wcźnica i konie żywe , a pan każe gdzie wieźć.
Petr. Pol. 1 o. Woźbą się bawić , żyć = wozić , (ob. Fur-
manić;. Woźba zb.iża. flaur. Eh. HO. zwożenie, sprzą-
tanie, zbiór, bn'3 6iiifii[)reii beś ©ctrcibeś. Przy woźbie
pilnuj , aby chłop jakie,go z wozu na stronę komu nie
wyrzucił snopka. Haur. Sk. 16. Zabawny w drodze to-
warzysz stoi sam za woźbę, jakoby cię fiiósł abo wiózł,
gdy czas z takowym wdzięcznie zejdzie. Era:.. Jez. F b.
— Woźba w łodzi , navigium. Mącz. tai Sd^ijfni. Woź-
ba abo puszczenie się na morze, iter de mari. Mącz.
*Wojźba, robienie wiosłem, remigium. Mącz., Croat vose-
nye , vosnya na vode ; Bag. vooz , vozenje ; Dal. vo-
xi'nye ; Ital. voga remigntio , bai 3Jllbcrit. — §. Woźba ,
WOZC.A , y, ?«., jBOŹnica , woziciel, powożący, ber 3Ba=
gciitii^lTr , (cf. furman); Rag. vózaz , vozac, v6xaz , { f.
Yozacizza). Na w^paniałym^ wozie jedzie Hersylia ; roz-,
sądny Brutus jej jest woźbą. Slas. Niim. 1, 100; (con-
duit le char). Faeton , wozu woźca ojczystego.
Oii>. 57.

"WOZDUCH , a , u , m. ; Bofa. bosaj^.yi ; powietrze ,
bic Siift. Człowiek jednym z elementów , t. j.
wozduciiem abo wiatrem żyje. isu':. Probl. 28. — *§.
Wozduch , "WOZDUSZEK , szka , m , zdrbn., pokrowiec,
deka; ciiiC Sfcff, Spińk. Z trudna się- uchronić , aby ja-
ka kropla wina nie 'ukanęła na velum albo wozduch ,
który pod usty komunikantom trzymają. Sak. Persp. 21.
Kapłani cerkiewni , gdy chcą pokryć welami albo woz-
duszkami kielich i patynę, nagrzewają te wozduszki oko-
ło kadzilnicy, ogarnąwszy ją. Pim. Kam. 126. Niemasz
te^^o, aby wozduszki abo vela około kadzilnicv obwija-
no.- ib. 140.

'WOZE, [m/s'-, wuż, wużewka ; cerk. a^kibi vimen 2], n.
p. Za wożę łyczane półgrosza , za konopne grosz. Stal.
L\l.- 593,

WOŻĘ, ob. Wieźś , wiezie, wiozę, wożę. WÓZEK, zka,
m., WÓZECZEK, czka, m., zdibn.; Boh. wozyk, woz-
(jek , wozyćak , w ozeyći-k ; Slov. wozyk ; S(rrab. I . wó-
zek ; Carn. yoshizhk; (Ross. B03HK3 furka, BOSOKi niz-
kie pudło karecians na sannicach ) ; mały wóz, cin flet'
ner SBajeit , cin SBnijcItficn. Wózek dziecinny, Carn. zź-
keil. Wózek pocztowy Cum. kiipa. Pewny gatunek
wózków Boss. Kepeata , KepewKa. Wózek jest to po-
wóz bardzo dobry, i bezpieczny; jabym do tej karety,
w której to kozieł na trzy łokcie, i te przepłacone sprę-
żyny , bał ?ię wsiąść ; a najbardziej , że wózek jest po-
wozem bardzo ekonomicznym ; ja mam dziesięć wózków
za jedne Angielską karetę. Teat. 22, 20. Jejmość za-
pomniała o owym wózku , co to na zadniej kielni imię
i przezwisko żółtemi ćwiekami wybite było , którym

Zebr.

wiatr,

aere ,

392

W O Z (j R Z A - WOZI N A.

WOZIWODA - W O Ż N 1 K.

przeJlym wygodnie jeźdMJa. i6. 22. t, 79. W Warsza-
wie z wózków sie naśmiewają, diociaż le wózki więcej
mają pieniędzy, niż {;ięlkie r.sory. ii. 22, 19. Komi-
sarz me powinien mied więcej i-kwipazu nad kulaskę i
wózek , w kola.iice cztery, w wózku koni dwa. Kras. l'od.
2, 200, (cf. l)ry.-zkai. Ode mnie wózkiem parokonnym
wyjechał. Teat.iij, 77. Miłość We Pana i moja na je-
dnym dziś odjechały wózku ib. 29, 71. (razem spełzły,
znikły, zgaiły) Przodkowie nasi prawowali się , na je-
dnym wózku jeżdżąc , i z jednej miski jedząc, i ze dzban-
ka jednego pijąc, 'nicrzkąc żeby sobie mieli około pra-
wa gardło pobierać. Sekl. 22. Na jednym wózku obie
slroiiy do prawa. Cn. Ad. 550. Na czyim wózku je-
dtiesz , tego piosnkę śpiewaj. Żabi Amf. 56. Pol. Jow.
72. Itijs. Ad. 25. 6Vi. Ad. 526; ( Croal. onoga peszem
pevay , na kojegasze kolch Yozh > czyj chleb jesz , temu
dog:iilzajj. — {!. Wó;ek w prasie drukarskiej, na któ-
rym forrnu podjeżdża (icid lyt;iel za pomocą korby. itf«-
gier. Shkr. \mi ffiagciicii tn ber 3)ru(fcrprc|te. — U tar-
taku wózek drzewa nadaje , przeto musi być tylko tak
szeroki , żeby przez r.imę pilną wolno przechodził. Os.
Fiz. 551. SoUk. An-li. lUO. ber 33flflCii iii ber g(i'iieibC'
mulilc , ber ©i^litteii.
'WOZGRZA, y, ź. ; liili. wozher . ozher,v ozhr, (ozhrjwka
yrauedo; E ym. grzać, ogrzaćj ; Slou. wozher, sopel,
{ob. Sopel); Sorab. i. wozcr , wofor ; Ross. Boarpn ,
Boarpii. CHHpK'B. {ob. Smarki: — wozgrza , flegma. Hipp.
6. liońsk. Lek. 5 3iD^, Regina. -WÓZGBZYWOŚĆ, ści,
2., zbytek wozgrzy, bic DJoCiijfeit ; Uoh. wozliriwost, oz-
hriwost; Sorab. 2. wolgriiwa ; Hoss. BOarpnoocTb , CO-
nJiiBocTb; Clcgmislość. e^ileiiniafcit , £d)lciiii. Wino tak
zajtrawnc wilgoci niszczy, a wozgrzysvości nie dopuszcza
zostać w żołądku , owo żadnej lipkości , z której się
wozjjrzywość albo zatkanie niejakie mnoży. Sienn. 627.
ilyby rodzą w człek-n wozgrzywość. Sienu. 525. — §.
Wozgrzywość, choroba końska, parch, świerzb. Hipp.
120. bcrJloC, bic '■}.*ffrbcfrrtnfl)cit. Zowią nosem albo woz-
grzy wuśtią , gdy koń bywa smarkaty, iż mu wycieka
ustawicznie flogiiia nosem , jakoby woda Crasc. 5 ^i8, (ob.
Nosacizna). Kuiisk. Lek. 1-ł. Wozgrzywością zarazić, Rost.
BoarpuołiTŁ. saBoarpiiBiiTb. WOZGItZYWY, a, e, wozgrzy-
wość cierpiący, pełen wuzgrzy; ri'fia, »oU SJoc Ullb Sl^leim ;
Buh. wozhriwy, ozlii-iwy, iiwozhrcwy; Soruli. 1. wozhriwe.
wolrywy ; liost BOsrpnBom , uoarpiiBHKi , Boarpaui, , f.
BOsrpuBiiiia Wozt-rzyae o^ce, którym plugawość z no-
sa idzie. Sienn. 270. Wozgrzywy koń , ob. Nosaty. Wlod.
Wozgrzywyrn się stać, "wozgrzywieć ; Hots BOsrpnotTb ,

3UBU3rpilBtrŁ
WOZIĆ, «ozi. «ożc, ob. Wieźć. WOZICIEL. a, m. który
WOZI, wiezie, powozi ■ wożca , wożba , wożiiua, rurmari,
stangret ; ber ffiagciiffilirer , Jiibrer , 5"l"fmiiittt ; Ha(j. vo-
zitogl. (vózac remex). Przez lewjr jeden wozieiel może
sam wóz naładowany podnieść, lioi). Ujś. 2, -iii WO-
ZIEB.NY, a, e. wożeniu służący, Cu. Tn. 1285. Wtud.,
od wożby, 5"(>riuerf', JSuŁr-, ^Sajcii'. WOZISKO, a, n.,
Cn. Th. 1260, wóz podły, iiikczenmy, fin jitlfdjtfr |)flPli'
flcr 2ł!iiacti. WOZINA , s] ż., biedny wóz , rut fleiibfr SJa-

gen. WOZIWODA, y. m., WOZIWOD. a. m. , wodni-
czy, wodnik. Cn. Th. 1277; logiczniej składane jesl to
słowo w Uosyjskim bu4UB031 , BOjoBuamiiKi ; nie wo-
da wozi , lecz człek wodę wozi , ^fr łJaffcrfii^rer. "WO-
ZIWODZIN , a, e, /2osi. B040B03Hbiu , Yetb. bojobosuh-
"jarb wo/iwodą być. WÓZKA, ob. Zwózka, Wożba, wo-
żenie. WÓZKOWY, a, e, od wózka, cf. wnzowy, SBÓ'
geldjeit ■ 3Sngeit>. Cewki wózkowe w pile. Sol$k. Areh.
101, ob. wózek w tarlaku. WOŻ.NI, woźnemu służący,
praecoiiitis. Cn. Tli. 1285, @erid|i«froD!i6 = , 3lu«ruffr ' .
WOŻNOWS.Kl, n. p Urzail woźiio«ski'. Siat. Lit. 125,
WOŻMCA . y , ,«. . el i. ', WOŻ.NICZKA , i , m. ei i. ,
zdrbn., wożca, wozieiel, powożący, cf. furman; bfr SSO'
gciiifilircr, Siiłfdiircr, giitriiiatt ; f. bie gufircrimi , l^ulfił^ie-
rcrijiii , Siilfrmmmimi ; Uu!i wózka, koćj, wozatag, wo-
zyć , (woźnice vas lelitculore) ; Slov. wozyr; Sorab. 1.
wozriik, kotsehak, (wóziiik rliedai ius) ; Cnrn. vosnik ; Yuid.
Yosnik, fuerman, Yosiijak , Yosar, fyosnik, yellar remex) ;
Croal Yozćez, kocliis, kochias ; Dal koloYOX3 , kochiar;
//om. Yozitegl , koji vozi kociaina , (v5zat remex); Hag.
Yozitegl , gogiiac (cf. goniec), (vózaz , yuzae, vóxaz re-
fnex , /. Yozacizza) ; Slav. kocsi.tsh ; /ifos5. BOSHHUa , b03-
Hnieii, (bo3iiiiki fura;; Eccl. |Bo:;kHHi|A 2]. ko:;itah, bu-
Bosaiafi , KOiieromiTeJb , Kcieciiimeioninejb. KOjecHU-
Hiiiii<'b. Głupi woźnica na_ przednie koła patrzy, a na
poślednie się nic obróci Żarn. Pod. 5, 102. 1 najmędr-
szy woźnica, kiedy mdłe konie. Tedy w najmniejszym
błotku po uszy utonie. Hej. Wiz. 119 Woźnica upije
się [liwskiem , i idzie spać.... Mon. 67, 574. Wielka
różnica , od pana woźnica. Bralk. K. Wózek na który
wsiadłem, jest wieśniaczy, muły go ciągną, wożniczka
idzie za niemi bez obuwia. Pilch. Sen. lut. 2, 425. Jak
się ruszyć , gdy we łbie zpadł z kozłj wożniczka ? Zab.
14, 52. Nugł. Roztropność jest woźnicą cnot innych.
Sk. Zyw. 2, 262. (przewodnikiem; — .4^/r•,.n. Bootis ,
gwiazda , którą zowią furmanem abo woźnicą , miejsce
ma niedaleko wozu gwiazdecznego. Olw. Ow. 64 . ttt
(JiiDrmailit om ^^limincl Na lewej strome bliźniąt przy-
patrz sie wożnr-n'. Który gło*ę swa trzyma przeciwko
Helicy. / Kchan. 'Dz. 6. ■WOŻ.MCTNYO . a, «., trudnie-
nie się wożeniem, urząd woźnicy, furmaństwo ; bitS SS'
genfi'ibrcit, Jlutidiireii, ijiibrmrtiiiifii ; [Uo'i. wozaiagstwj ; Carn.
Yosnjshtyu , yosnya). Nero z dawna miał chętkę do wo-
żniotwa. Sar. Tar. 2. 250, ( cf slangretstwo i. — g.
Woźnictwo , WOŻMGZOSTWO , a. n. , urząd woźnego.
Hudlk. @cridjtffro(»ibieii)t. WOŹ.MCZY, a, c, do woźnicy
należący. Cn. Th. 1285. Wiod. , Slutfijfr • , Julimianii • .
Hu$s. Bu3Uimifi. — Aslron. L' nóg woźniczych ujrzysz po-
klękłego wołu. J. heban Dz. 7. WOŻNIK, a, m, wo-
zowy, ciągowy koń; fin JSiigfnpfcrb , 3"flrierb ; Boh. wo-
znjk ; Slao. Yoznichji ; liu&t BU3HHKI Miedzy końmi ró-
żność jest . gdyż iiiektóie są Wożniki, drucie zawodniki ,
jedne kmiece , drugie rajlarskie. Cretr. 525. Niemała
była kurzawa tak od wozu, jako i od- wozników. Ezop.
104. Nie każe t woza wyprzęga.' wuźiuków. liardi.
Trag. 550 Piorun wożniki króla Jagiełę ciągnące za-
bił, krom. 485 Od wożiuków puszukiiyih złotych cite-

w o Ź N Y - w o z o w Y. W P A U - W P A Ś Ć. .ógó

rv, a osobno od forylarza zJotych dwa, gdy na sześiJiu Boh. woznj , wozowy; Croal. \ozrii, kolni ; Slav. vozi-

koniach o jodnym wnźnicy nie mogą jeździć, l.eh. C 5. clii; Ross. BOSOBuii ; Eccl. KOJecuHm>iH. Konic wozowe.

Lotne Woźniki Fcba. fiyb. Gęśl. i b. Dzień się bia^y Birk. Pod. 15. (pociągowe, pojazdowe). Poczta konna i

rodzi, Już sfoike na świat woźniki wywodzi. Baiiiz. wozowa. Sejm. Urodź. 2, 78. Teat. 26. e, 15. ^ie rei=

Trag. 7. — g. VYó/ wożnik , ciii SiiflP^ff- Chcąli wo- tcnbc unb fn^rcnbc ^*oft. Od ryb wozowych świeżych za-

ły mieć wożniki, tedy je zaprzęga w wóz próżny, i je- mrożonych, ile beczek w wozie będzie, po gr. 15. \'ol.

żdżą po ulicy. Creic. 550. — j!. Impr. Wsiedziesz na Leg. 5, 507. (wozem przywiezionych), Wozowe krze -

Woźniki hołdować śv^iat. Groch. W. 1 2 na rumaki, Mzia- sfo , sella curulis. Faliss. FI. 211. [ob. majestat wożo-

nely. WOŹNY, ego, w, woźny miejski, wójtowski s/u- ny). — §. Wozowy Suhsl. = dozorca wozów. .Ąrcitel. 2,

ga." 6'u/7iic., podwojski , btr ©cnd)t^in)Ę)ii , gorbcrfnedjt , 18. 38 agcnnuficljcr. Wozowy, dozorca zawiadujący pocią-

fficril^tijMciier ; Boh. Uohnck; Garn. zaf ; \'ind berzh, be- giem i wszyslkiemi wozami taborów emi w pocbodzie.

rizli , leihlel ; Croat. serg , porkulab ; Dal barabanat; Jak. Art. 3, 525.
Rag. zdur, U5tav ; Bvss. pa3CUJbm"K'i>, He^t-lbUtUKt ; Ecvl.

OTBOjHieJb. Woźny sługa publiczny, używany do ogJo- W P.
szenia decyzyj sądowych , pok/adania pozwów , i relacyj

zeznawania, hrai Zb. 2, 581 ; s/uga publiczny, za kró- WP.AD, u, m, wpadnienie, napadnienie w co. napaść;

lewskiiii autentykiem z kancelaryi wydanym, mianowany bn^ dinfoUen , tcr Gitifatl , SliifaU ; fiu/i. wpAd; \'(nrf. vpad,

i przysieg/y do k/adzenia pozwów, zeznawania relacyj, iioterpad , noterpadenje , notervdar, sourashnika; Boa.

I t. d. Skrzet. Pr. Pol. 2, 415. Woźny, inaczej gene- H3roHX , (cf zagon). NagTy uczynili wpad nieprzyjaciele.

raJ zwany, jest sJuga przysieżny sadu. Osir. Br. (.ytv. P. At Aon. Orl. 1 , 512. Z jednej strony bagno ich za-

2, 20. Różni sie «oźnv powiatowy, od woźnego gc- s/ania , broniąc przystępu i ludzkiego wpadu. Ghrośc.

nera/a. rinti. /'r. '2, 211, (oi. Generał. Dochody wo- fnr.s._ 246. WPADAĆ ," WPADŁY, o6 Wpaść. WPA-

żnym , alias generałom. Vol. Leg. G, 479. Aug. II — DŁOSC , ści , s. , ii. p. Wpadtość oczu = z.ipadfe oczy;

Si o/Jtnialis , alias Woźny, aliter jormam juramenli le- Boss. Bnajiocih, Gini]ciallenbcit , 5. 23. eiiigcfiillciie Slugcn.

slibus diieril , qnam ett mandutum , perpetuo. de c/flcio WPAJAĆ . 06. Wpoić.

deponuliir. Yol. Leg. 1, 50. r, 1347. Nigdzie lak wiele na WPAKOWAĆ ci, dok, Wpakowywać czesll. nicdok.. paku-

jługach publicznych nie należy, jako wam Polakom na jąc włożyć: \ind vbafali, nabalati, cilipiltfcn. Wpako-

waszych woźnych; tymi świ.idczycie o najazd, tymi o wał pieniądze nazad do kieszeni. Teat. 56.^, 88. Wpa-

gwałt, tymi o pożogę, tyrai o rozbój, tymi i o inne kowałem naszego gdyracza na jego kobyJe. Teat. 24. c,

rozliczne rzeczy. Goni. W/. A' 3. Wasi woźniowie jacy 59. z mozołem wsadziłem.

są? chłop prosty, który ani wie, co to uczciwość. Gorn. WPALIĆ cz. dok, wżegać, paleniem wciskać, wrazić, cill"

VVV. // 4. Op.^łtrzny woźny. Herb. Stut 220 ; titulus. — Dreniien ; Vind. notershegati.

Woźny wojenny, ob. Herold, fccr Stie^Jbcrolb. Jarosłasv, 'WPANIŁY', [właściwie Wspamły 1], eb. Wspaniały.

spustoszywszy Mazowsze, dla dania pozoru sprawiedli- WPAUOWAĆ cz. dok., weprzeć, wpierać, (ob. Wsparować),

wości gwałtom, wysłał woźnego, upominając się o od- wpędzić, wegnać, wbić, wrazić; ^inctn |?nrivcn , IńllEJU

danie zabranych przodkom swoim krajów. Xar. H&l. 2, treibcii , tiiictn jreflligoii. i\asi pogańsiwo strwożone gro-

298. — §. Fig. allegor. Język nasz jest to ów pan n.ia , sieka, biją, aż ich w obóz sam wpa'iiJ3. Tward.

woźny, co wszystko obwoływa, złe i dobre. Bej. Zw. \\ł. 128. Wyszedł on na plac, i bijąc się mężnie ce-

140 b. rozgłosicie!. WOŻNICZOWSTWO , ob. Woźni- sarsLa jazdę w obóz aż wparował. Lhioic. Furs. 500.

ctwo. WOŹNOWSKI , ob. Woźni "WOZODAWCA. Zebr. Obóz rozerwawszy A herszta samego zląd w n.iasto wpa-

Ow. 56. który wóz daje, ber łsJagciijjcbci' , n p. Apolo rowawszy. Wielka korzyść osicgli. Tward. W. D. 49.

Faetontowi. WOZOWNIA, i, z , wozowa szopa, ber Miecz w kiszki n.u wparował, dimhil. Zebr. Ow. 307.

SEa<jciif(^iipren ; Boh. kolną, kulna ( cf. kolnia ) ; Cani. Grot mu w gardło wparował. ib 57. Do powieści swo-

shujta , (cf. szopa); [Yind. voshnia, vus'Wóz); Croal. jej w bąki przygrawał, aby go w sen wparować mężnie

koliiicza , szuslia , (cf. susza); Bosn koliiica ; Bag. kol- pizypilając. Zebr. Vw. 25. by go uśpić,

niza; Slav. kolśniica ; Ross. KapeiHiiKTi (cf kareta), ca- l.Wl'ASĆ się recipr. dok.. Wpasać sie niedok. , wje.ść się,

paB , capaeut , (KOJUJia^HoH 4Bopt stajnie i wozownie wgrjźć się, fiA fciiicin frcffeii pr. el jig. tr. Niepodobna,

imperatorskie). Wozownia na karety, wozy i t. d. Kluk. aby go od okiucicństwa , w- kióre się już był za niema-

Zw. 1, 178. WOZOWNIK, a, m, rzemieślnik od wo- łyin czasem wpasł, mi;ił odwieść, forn. f)w. 598. (w któ-

zów, stelmach, "wozodziej; ber SBagenmaĄcr , "3B(igner; re się wuągnał, wzwyczaiłi. Takżeć jeszcze ta iskra

Croit. Yozodelecz. — g. Nad wozami czyli wozownia be- nie zgasła, A bardzo się w każdego z ras wpasła. Bej.

dacy, ber 2Saijemneiffcr ;" flu/i. powozny — /l/i/er; Z sławnej Post. B 1. (wkradła). Poraził Turki one, którzy się

jazdy staliśmy sie teraz wozownicy, podusznicy, z łóżka- byli bardzo w chrześciany wpnśli. Popr. Li). 1094.

mi się włócząc. Pilch. Sen. list. 287. Sliiijenfijer , 3Ba' Wpasł się w nrę, assueitt me wipune laedcre , ir^idere,

flen^Oifer. WOZOWNY, a, e, od wozowni, SBagenfcftiip' lalumtiinri , increpore , vexare i t. d. Cn. Th. 1286.

pen=; Boh. kulnj. Wozownego płacić Boh. kulnjlio pla- 2. WPAŚĆ , wpadł, /.wpadnie nijak, duk . Wpadać niedok.,

liii. WOZOWY, a, e, od wozu, (cf. wózkowy), ajugcn =; padłszy w co wniknąć, Mneinfcillcii , Łerciiifallen ; Boh.

iwionik Lindego vyd. i Tam TI. 50

391

W P A S C.

WPATRZEĆ.

wpadnauti , wpadł, «padnu; Slov. wpadśm ; Sorab. i.
pad^rn nuli , napsdnii nuli ; \'ind. ypasli . nolcrpasli ;
Crottl. upaszli , tip»d,iiii : Bosn. upasli, usarntili , usrri -
nuli; Hog. vp5sii, v(iadatn ; Hvsi et Eid. unacTb, Bna-
4aTi> , Bita^aio. Wpaść w Wolo po uszy, «lerii'd. Ld.
1 ly I on , obadwa w dół *wpailiiicla. Zutn. l'ust. 2,
324. idualis ■■ wpadniecie) Prędkim skokiem w j-fębo-
kośi! Tybrowa wpadł. Warg. \Val. i 59. (wskoezjł, wrzu-
cił się). Już teraz wjiadnic nam w garść. Jer. Zbr. 150.
(dostanie n^m się w moc). Właśnie mi wpadł w ręce
syn jego. Tenl. 8, 99. Znam cię dawno ptaszku , ale
mi kiedyś wpadniesz w sidła moje, ai ci niezdrowo
będzie, w. 10. b, 28. (złapię cię, będziesz u mnie
w matni). Wjiadnic.sz mi raz • zapłacę -ć to wszystko.
Cn. AJ. libH — Mayis [tassiie: Jak ci len pajiier w[)adł
w ręce.' ^» Znalazłam go na wschodach. Teut 57, 177.
jak ei się dostał w ręce , it)te ift bir Hi 23lnt iii bie .s)aiibc
fljfalleir? t'>yebło w chorobę wpadną ludzie niłodzi. /'rot.
Kont. D b. chorobie podlegają, napad. ^ja na nicii cho-
roby prędzej; ( cf. Gall. toniber midadej , ill cillC Sinilf'
[icit Ofrfallcn. Znaki suchot , gdy oczy w dołki wpadaj.-),
nosa koniec ciinczeje K'up. 5, 572. wpadłość orzu,
menu bie JdiflCii ciiifnileil. W lala wszyscy wpadamy , czas
wątli i garnie To wszystko, na ostatek z czym sani gi-
nie marnie. Zub. 8. 386. Kor. nadchodzą lala, it)ir fiiflcii
łmmer ticfer in bie Stfirf- — M^ujis aiiive: Marysia wpa-
da ze świecą. Tcat. 15, lOo. ilo pokoju z trzask ( in
wchodzi , tle ftfirjt licrein. Z kuhgicm wpadli , po<lroje-
ni w maski leat. 43, 57. nagle się ukazali, plafitcii (lertin.
Cygan, Wołoszyn wpada, i prędki Talarzyn, Jak sz.iiańcza
pustosząc. Star. \ut. a o b. wpada w granii c, najiada; liridit
Cin , iifccrfflilt. Tego cicrpiić nie mogę, kiedy mi kio w mo-
wę wpada. Teat. ">0, .dS. mowę przerywa , UiCIIII mir mi
ill bie Sfbe fńUt. Juzem jedne kochankę dl:i niego po-
rzucił, a jeszcze mi wpada w pt.-iki. Teat. 5. b, i. wry-
wa mi się w moje miłostki , bie 9JiJ(lcl 9crfd)fliic^eii ( cf.
ptaki płoszyć) , bng fln(jcfnii(jenc 58evf ftiircii. Trzeba nam
częściej lam zazierać , zęby n.un kto me wpadł w pl;.ki.
Teat. 10,52. — Już mi na skroniach puch ł:ibeilzi siada.
Włos siwy ^'ęsto miedzy czarny wpada. Zab. 15, 295.
Harab. (mnisza się, przebija). — § Wpaść w niełaskę,
Utracić łaskę, in lllt^JlU^^e iilUcil. Dawid przez zazdrość
wpadł był w niełaskę u Saula , tak iż dziwnenii kształty
szukał żywota jego. Hej Zw. 204. — Opposit. W'pa.ść
w łaski < zyskać czyją łaskę, n. p. Oloż w jakie łaski
wpadłeś! Teat. 54. b, 42. Niewdzięcznik len nazail wpadł
w ł.iski. ih. 25. c, 104. (odzyskał utraconą łaskę >. —
g Wpaść w gniew , złość > rozzłościć się , iii 3i'rii ycr-
falleil , icrnig n;erbe;i. Skoro się nam co mc wedle myśli
szykuje, zaraz wpadamy w gniew nieprzebłagany. /'i/t/i.
Sen. litt. 559. Jak mai jej w złość wpadnie , może się
z nią źle obejść. Tent 15, 5.'>. — Wpaść w oezy , ude-
rzyć w oczy , ill bit ?lii8en faDfii ; Hust. npnrJHHyTbCH.
Cnota w pałacach królewskieh im rzad/iej przesiaduje ,
tym dziwiiii-j w oczy wpada, /'i/c/i. Sen. łuik. 20. Rzadko
kiedy okazy i opuści , ic-by co w oezy wpadającego na
siebie nie miała. .Von. 65, 010. (oczy rażącego, etira^

bie ?Iiigen nuf fi<^ Bii^l^ibe^). Rrunelka ta niezmiernie mu
wpadła w oezy. 'Jeul. 55. b, 15. i6. 10. c, 50. ib. 55.
b , 55. (przypadła mu do seica, do gustu;. Teresa wi-
działa się Wac, Panu być bardzo piękną, i jegomości lui'
samo w oczy wpadła, ii. 28, 58. Że dyabły jej wpaść
musiał ten jegomość w oczy. ib 18. 117. — g. Zaraz
ir.i to w u»agę wpadło. Teat 55. d, 15. uderzyło mie,
zastanowiło mię; ti fici mir aiif, erreflte niciiic JJiifmcrf'
fnmfeit. To co do cnoly nas budzi , jednym uchem do
głowy nam wpada, a drugim jak drzwiami wypada.
Jaił. Ez. 80. obija się o głowę, o uszy, przejdzie gło-
wę, cf. tobie z ust, jemu mimo uszy szust! — Oppot.
Wpadły Jezusowe słowa w yłowę PiłaloAi. i odtąd
skłonił umysł swój do lego , żeby wypuścił pana. Odym.
Sw. ^ (j g 'i b. zastanawiały go, brał je do głowy, do

umysłi ; er ndbm bie 3Borte jii iprrjeii , 311 (ścmiitbe. Mnie to
wpaść w głowę nie może, abym inaczej wierzył, jako ze . . . .
Gorn. Dw. 599. w głowie mojej się nie mieśei , ii mW
mir iiidtt in beii ftiipf. — iJ. Wpaść w co , do czego .
pr/ypaść ściśle, biiicin pnfftn , bincill fallcil. Sznoiówka
w stan jak naJŁiładziej wpadła Mon. 09, 1080. W ko-
medyi żadna takowa scena uie powinna się znajdować,
któraby się nie śeiągała i nie wpadała naturalnie do tego
celu, który sobie założyła. 7'ii<. 54 b, i j. — g. Po-
znaj w tji-h słowach jego złość ukrytą ładnie, Zgubi
n;is boz pocbyby, jak mu kaprjs wpadnie Hm. liyt i,
250. jak mu przy|iadnie . przyjdzie kaprys; monn cj i(im

ciiifńllt , 11'ciin er niif ben ©cbniifcii ober GiiifiiU fommt. —
jS. Od hi kilku wpadła zazdrość między xiążęta Głogo-
wskie i Wrocławskie. Kar. Hsl. 5 . 258. zdarzyła się ,
przypadła , wszcifiła się : ed Olltftflnb (?ifcr|'lid,>t , ti pel ber
©ame ber 6t(erfii(^t jiinfitieii fie. — j! Wpaść na języki
niewieriiyeh , nic lo wszystko u męża wielkngo, gdy
uczciwe wcale. Buk. Kiw. Muli. B 1. doslać się na
języki, znosić potwarze , ill ber 1'cilte SPJuub fiimnifil. —
^^. Za taki występek stronie [irzeciwnej 40 kop groszy,
a urzędowi drugę czterdzieści kop groszy 'wpada. ^'/a(.
Lit. 154 przypada , er yerifllll in bie ©clbftrflie.
WPATRZEĆ^ się reripr. dnk. , Wpairzać się niedok. , 'Wpa-
trować sie , Wpatrywać .-■ie conlin. et iz^itl. , oczy w co
natężywszy wlepić. uniHrn'aiibt anfebcn . ben Slicf morein
Ofrliefen ; (/?uj«. upazili; ^jVou/. Ypazujcm ■ wejżrzeć, wglą-
dać). Złoto pomaga na żółtaczkę, kiedy się w nic kto
wpatruje 'feol. II. b, 5. Prawnik ten na kształt pawia
Sam się wpatruje w siebie, sam zawsze wystawia 7rc6.
5. .W. 1 9. Pilnie się w człowieka w [latrował , którego
twarz jeszcze paii.ietał, ale imienia zapomniał. Tr. Tel.
170. Jabym zaś jej nie znał? ale przechodząc nie do-
brze .sie w nią wpatrzyłem. Teat. 7. c, 10 Wpatrz jeno
sie dobrze, obaczysz inaczej tredr .\d 51. (przyp.ilri
się dobrze , rozważ). Żona z wpatrywania się w niedo-
skonałośei męża, żadnego nie odnosi zysku. Zab. lli,
270. z śledzenia jego niedoskonałośoi , N# Jluflautrn,
?llliipńren , ?llllfll(ten. Heweliusz Cidariszczanin . pierwszy
aslronofii , kiórv się dobrze w |>łanetę xieiyea w|iatrt\ł.
Zob. 5 , 279. który mu się dobrze przypaIriW , dobrze
go uważał, ^er ibn grnau beoboititet bat Ku bogu m>sl

w P C H A C - WPIŁO W A C

WPINAĆ - WPLEŚĆ.

395

obróconą miej znwsze i wtMi wpatrzona. Dar. LnI. 8 ,
zalopioiią , iii i^n ycrtieft. — §. Z początku raził mię len
wiiiok , lecz z czasem wpalrzyfy się oczy. Pot. Arg. 89.
oswoiły sie z lvm wiJokicra , \\i gciuiibllteit fic^ mi bcii
Slnblirf."

WPCIIAĆ , ob. Wepchnąć , Wepchać.

WPĘDZIĆ (.; rfoA- , Wpędzać ?ii(?rff)A., pędząc wei^nać; Croat.
ulirayam , I)i:iciii trcilteii , ^inciii jiigcti pr. el fig. Ir. Daruj
to iiieszcześliwej , którą rozpacz w giób wpędzi. Tent.
5, 1^9. Wpędził go w kalkulacya na zfotycli sto. ib. G.
i , 40. wprawił go.

WPEŁZ.NĄĆ Ci jcdntL. Wpełzać niedok., wleźć gdzie, 1)1=
lictii fricdieii ; Hoss. Bno.i3Tb, BnoisuBaTt, bchojstl, Bcno.i-
auBaTb , Biio.iaŁiBaio . unoasaio. Jamke rzuca domowa ,
i prosto w nie swą chce pod noc wpełznąć. Zah. 9. 525.

WPETAĆ fs. dok., pętami wwziązać , wplątać; binctn fnu=
Uicn , biitet!! bintien , cinfeiTchi ; Hoss Bnyiaib . snyTUBarb ;
(Croat. yputiiL = namówić, przekonać).

WPIĄĆ Ci. jednii , Wpinać niedok. , w czym zapiąć , we-
tknąć ; ehifniipicn, cir.ftctfeii , cinfdjnntlcit ; r»ii/. vpneti, no-
tersapcti, not.'rvpneti , vkopzhati, notcrsakopzhati ; Hoss.
BnajHTb, BnH.ibiBaTb.

WPIĆ u. dok., pijąc wciągnąć, liiiictii triiifeil ; Boh. et Slov.
wpiti, wpigi ; F(;irf. noterpiti , notervlezhi mokruto , vpia-
niti , napianili. — j?. Wpić się recijjr. , wciągnąć się w
picie jakiego napoju , ft(^ burd) Jrinteii a;i ciii ©etraiife
geiD5l(iien, fic§ Ijiiiciii trinfen; Bonn. vpittisc , uobiscjaitse
ii koje pivo al viiio; Rag. vpitlise u vino inno assue-
scere. — §. Wpić sie w co , wniknąć w co , przejść w
co, przeniknąć głęboko , fti^ ticf binciii faiKjeii , (cf. wgryźć
Sie, wetrzeć sięj; Ross. BanibCfl, Bniisaibca. Pancerza,
który mu się w ciało wpił , odpiąć mu nie mogli. Sk.
Zyw. 117. Prosiła aby jej ramiona wiązano powrozami,
któreby się w ciało wpiły. Sk. Źyw. 112. Któż wymyje
garnek , gdy się weń co wpije '? Jak. Daj. 75. Trwa w
cnocie, której się z miodu napije, Z garnka z dawna
wpitej woni nie zmyje. Slryjk. Gon. C o. Rozkosz wpiła
się bardzo w n'iyśli i w ciało tej kobiety. Sk. liaz 582.
O sprosności grzechowa, takżeś się wpiła w serce na-
sze! Pociej. 110. Wojną był ich iywot miły, Ach do
scrcaż im się wpiły Ciężkie, acz złole kajdany! Dar.
Lot. 15. Choć się oko me w twe oczy wpije, Serce mi
więcej z radości nie bije. Zah. 14. 111. wlepia sic,
wpatruje się.

WPIEC, wpiekł, /'. w piecze cz. dok., piekąc w czym mie-
ścić, biiiciii batfeii. WPIEGZĘTOWAG cz.' djk. , pieczętu-
jąc wrazić, ciiifiCijcdi ; Ross. BncMai.itTb.

WPIERAĆ, ob. Weprzeć. WPIERAĆZ , a , m. , który co
wpiera, lub który się wpiera w co, ber (SiiiDrćiilijer ; Rag.
ypijraliiz impuisor.

'WPIERZYL cz. dok., w pierze oblec, beftebcni ; iEccLunc-
paio ; Graec. nticóo} , vn':ucrem facio). O jakoż prędko
głupia miłoiić wpierzy. Jakoż ja często nadzieja zawodzi !
'Hot. Syl. 45.

WPIJAĆ, ob. Wpić.

WPIŁO W.\Ć es. dok., piłując wetrzeć, fiiifeilcn , cinfńgcii ;
Yirtd. ypditi, nolerpdili.

WPINAĆ, ob. Wpiąć.

WPIS, u , OT. , wpisanie, wpisywanie, i to co wpisano,
w pismo wciągninno, cf. zapis; bai (Sillfc^retbcil , ^ie 6ili.
fdtretbung, ba-j giiigefdiricbciie ; Bok. wpis; {Hag. vpis re-
gestrum. spis). Po wydanych pozwach idzie spis sprawy,
który w rejestrze przyzwoitym podług liczby umniejszony
być powinien. Wpis takowy dzieje się tylko z wyraże-
niem imienia powoda , pozwanego , i krótkiem rzeczy
n-admienicniem. Ostr. Pr. Cyw. 2, 44. Juryzdykcya ta
sadzić się ma, aż do dokończenia rejestru wpisów. .4.
Z.\moj. 2. 3. N. Pam. 16, 116. bis jur •ScetiMiiiiiig beś
giiiid;rcibercgiflcr-3. WPISAĆ cz. dok.. Wpisy wa-; czestl,
wpisuje pr. , pisząc wciągnąć , na spisie umieścić ; cin=
)d)rclben, eintrageit; Zi>/i. wepsati, wpiśi, wpisowati ; l'!nrf.
iioterpiCati , notersapifaii ; Bosn. upisati ; Rag. upisati ;
Hois. BniicaTb , BniicuBarb , ynncaib , yniicusaTŁ Su-
mnienie jest pamiętne xiążki od natury każdemu dane,
w który przeszłe sprawy wpisano , teraźniejsze ^wpisują,
przyszłe wpisować będą Psalmod. 84. — Ze wiele
wpisywań bardzo niewyraźny plan czynią, lepiej ozna-
czyć każdy regiment liczbami. Lesk. Mier. 245. wiele
wpisów , otcico 6iiiic^rctb(;ii. Wpisuje sie . wpisać sie
daję. Cn. Th. 1286. — Math. Wpisać koło w figurach
z prostych Lnij, zowią to, kiedy je wsadza wewnątrz
tak, aby stron owej figury tykało. Grzep. Geom G h, ( cf.
opisaći. Jak. UJat. 1, 57. Geom. Nar. i, 130. WPIS.NY ,
WPISOWY, a, e, od wpisu, 6infd)rcibe = ; Boh. wpisny.
W|)isnc , ego, «.. zapłata od wpisania, (SiiiiĄrcibCijcib ;
Bok. wpisneho dati, od wpisu. Pieniędze albo w pisnę
za wyciąganie podatków, nie ma być brane. Herb. Stal.
89, cf. wpisne.

W'PŁASZ.AĆ, ok. Wpłoszyć.

WPLĄTAĆ. /■. , wplacze t;, dok., wmotać, wpleść w za-
dzierg pr. et fig.; eiiiflecbteit , ciiiiitoiujcii , ciniDicfelit ; Vind.
notersamotati , votersyijali : Bosn. uplichjati; Ross. bmo-
laib, BMOTbiBaTb Czy mię lu złe licho wplatało? Teat.
43. c, ;28. Wi/h. Naród wplątać w wojnę niepotrzebną.
JJ:'h. hom. 4, 239. iNieszpetniem się w te sprawkę wpla-
tała ? Teat. 50. b, 6 Czy sie w to dyabcł wplątał? ib.
45. b, 79. Nietoperze gdzie się wplącza, w mięsie, w sło-
ninie . nie małą czynią szkodę, hluk. Zw. 1, 324. gdzie
się wciągną, wgnieżdża, mo )ie fid) ciiiiiiftdll.

WPLAZNĄĆ się recipr. jednii , n. p. Tyś się wplazł pod
swojej pasterki mieszkanie. Chód. Gem. 199, cf. wpeł-
znąć.

WPLEŚĆ, wplótł, /. wplecie, wplotę ci. dok , Wplatać
niedok., płatając wwinzać, wciągnąć, wmotać, wplątać,
ciiififdttfil pr. et fig. ; Siov. wewazugi ; Vind. yplesti , no-
terplesti; Croa.' uplel.im , uplelszem ; fio«rt. uplesti , pri-
piesti ; Hug. yplesti , upljct^ira , pijeetam ; Ro^S- BIueCTb,
BnjeraTb, BMOiaib , BMoruBaib. My poeci nogom (Mer-
kurysza) skrzydła dajem , gad wplatamy w ko.sy (Jędzom).
//((/. Ow. 247. Wplatać w koło złoczyńcę. Cn. Th. 1286.
illif^ Snb jleciteil. Ciało jego wplalają do koła. Bardz. Tray.
483. Zbrodniarze ci w kało wpleceniem maja być karani.
Szczerb. Sax. 173, fic follcii aiifś Sab gcfloć^teii merDcn.
Wszak was nie chciwość wplata w swe sidła, lecz cnola>

50*

396 WPLESZCZEĆ - WPÓŁŚRZEDNF.

WPÓŁŚWIIJTA - WPRAWIĆ.

miłość, jednoczy Zab. 8, 39. Sar. Bóg stworijf czło-
wieka praweyo , a on sam wplótł się w nieskończone
gadanie, ł Leop. Eccl. 7, 50. (udał się za rozmaitemi
myślami. Dilil. (id. ).

"WPLESZCZEĆ Ci. dok., zgnieść na dół, niePer Prucfcn.
Gdzie bvł przed pntoj)em wiek dziecinny jeszcze , Tam
dziś zgrzybiała starość w ziemie człeka wpleszcze. Pot.
for:. 491.

WPŁOSZYC. IZ. dok., Wpłaszać niedok. , płosząc wegnać,
tiiioin fdjeuĄcii; Croal. uplassujem ; Uosn. uplasciti , pri-
slrasciti.

WPI.UN,\Ć Ci jdtll , Wpluwae niedok., plując w CO tra-
fie, binein fpeien, cinfpucfen; Sorub I. pluwam nutż.

\Vl'.LYiN.\C Hiidk. jeJnil. , \Vpły«ać, niedok., płynąć wcie-
kić , ()inciti flitfitn ; /^"/. vplitti, vpliv3ti; Rust siiJUTb,
BOJUBiiTL — tig- W|.łyneło do kasy tyle tysięcy > we-
szło, ti ift cingefpmmcii. — g. Wnijść pływając, biiieiii
fd)ll>iiumcil. Kto w szczęściu wpływa , mało dba o drui^ie.
Hyi. Ad. 22. (cf. opływaćj. — g. Wpływać do czego,
w co , GiiiPiig bQbi;ii. W edukacyą młodzi wpływało po
większej części lormowanic ciała i zręczność. Teat. ij6.

6 ,23. składało część jej. WPŁYW, u, m. , wpływanie
do czego, ter GiiifiiiP; Vind. notertok , vtok, ncterle-
zhenje; fioa DJifliiic , (cf. wlać, wlewek). Obawiano się
Pruskiego w Polskie inleresa w()ływu. Ust. Konsl. 1, 87.
Wpływ jest pierwszy stopień prowadzący do wziętości i
znaczenia; chcąc mieć wpływ, potrzeba posiadać zda-
Iność i zręczność , potrzeba się podobać i otrzymać moc
jakaś nad umysłem tych, którzy sviele mogą. Piim. Warsz.

7 ,'-2^. Au mc,

WPOlC; (■:. dok.. Wpajać .iedok., *Wpoiwać eteUL, pojąc
wjiuścić, wsączyć. ciiijlóSfli /"". et fig. tr\ V'in(/, vkaplati,
nakapati , noterdajati: Husn. ugl3viti , urazumiti , (ob. w
głowę, w rozum brać); Hoii. BlitjpilTb , BHtjpHTb (cf.
nadro , zanadrze), BpojHTk, Bpa/Kjaib (cf. wroilzić , wra-
zić), BncpiiTb, Bneparb (cf wcprzeć, wpierać), BHyiuHTb,
BHyiuaTb , nocejHTb , nocciaib Bfydu tego ucz.i , i w
uczniów swych go wpoiwają. Pm Kim. 56. Od wpo-
jonego raz błędu żadnym sposobem odwieść się me dają.
Syr. 28'J. Godna jest la ewaniclia , abvśmy ją sobie do-
brze w pamięć i serca nasze wpoili Żarn. Post. 216 b.

— g VVpoić się , w pić się , jid) finfaii(jen pr et fig. tr.

— Ileka w kamieniu u ołtarza uwięzła , i w kamień
się wpoiła. Sk. Di. 868. Plama ta w imieniu ludu tego
osiadła i wpoiła sie. Siem. Cyc. 188.

Wl'6h, a. W pół. ■•WI'UŁI.\KLIWV, a, ę; Erel. nojry-
ruuBufi sein;ba!iiutiens, balbftiimincliit. "WPÓŁKŁUS, a, m ,
n. p. Popędzony osicł ucie<znvm wpófkłusem . śpieszyć
się musi. gdyż kij ... Zab ib,'lll.Sagł. WPi:)ŁPIJANY.
Ti-a'. 36. c . 119. podpiły, podchmi'dony , biilt>tru:ifeii.
WPÓŁSkl.EIMSTY, n p " Na pustyni pod wpółsklepislą
miasto daciio inLMzkał skała. Tr. Tel. 118 bjlbjfipóll>t.

} WPÓLSKBZEPŁY. n p Na w|,ółArze,,łv.h maiki ko-
iiajacL-j ręku wykun ił przysięgę Teit. 3.ł , 19. balbet-
Parrt. WPÓLŚKZEDNI. ia . le, n. p, J.ik on krążył?
czy wysoko, czy nizko , czy wpółsrzednie koła, czy
leż zaśrzediiii; robił? Priyb ililt. 92 skoncentrowane.

WPÓŁŚWIĘTA, n. p. Gdy już było wpółświęta, wizedf
Jezus do kościoła. W. Juan 1 . 'i 4, cf. śrzód. — NO.
aha Adjecliva et Nomina , cum wpół componta , Tideas
iuis in larit.

WPIłACOWAĆ (■:. dok., Wpracowywać f;ę«//. et conttn. ,
w prai'c wciągnąć, do pracy wkładać, wezwyczajać, an
tte ?lrbeit flcn'ó^ncn. Jak młode psy wpracowywać, co
raz to dłużej, aż do pory prz\jda. Ottior. Myśl. 14.

WPh.NSOWAĆ cj. dok., Wpras.'.wywać f:ę<// et eontin. ,
prasując wcisnąć, wgnieść; ciiipreifcii , cinfliditen mit bem
^'Idttcifcn ; Ymd. yprefliati , notcrssprelhati, vtifnu»ali ;

tiosf. BKOMKarB.

1. WPHASZAĆ, ob. Wprosić. 2. WPRASZAĆ , ob. Wpró-
szyć.

WPItAWA , y, z'., wprawianie w co, wprawienie, i lo w
co wprawiono, oprawa, rama: baś GinftCcn . Gilipoffen,
Cinialfen, Mc GinfnUiint) ; Hag. vprav3, upraua directio ,
reguła; Hosi. snpaBKa , B.itjKa. — §. W(irawa, wpra-
wianie kogo w co ćwirzeiiiem • ćwiczenie, wkładanie
w co, wciąsanie, wcieranie; Hi 91l)rid)teii . Uben. bit
Ubiinfl , ?U'riibtuii^. Uemostcnes własną niesposobność do
wjmowy wprawą i sztuką przezwyciężył Gol. \yiim. 120.
Wprawa i nabrana ztąd łatwo.4ć. doi. Wym. 129. — g.
Wprawa, nab)ta wprawianiem czyli ćwicjeiiiem biejjłość,
zifizność , łatwość, bie 3fr*'flff'f; ł""^ puvuk; fion
iiaBUh"B , HaBfai<iKa , (cf nawyknąć). Na czym zjwi>ła u
'fuików wprawa posłuszeństwa i wierności przeciwko
panu. hiok. Turk. 31. Wprawa oka zastępuje cze-tokroć
rozmiar geometryczny ; coup (foeil. Sfuib. Ob. 4 , oh.
Okomiar. WPRAWDZIE, w prawdzie, o6. Prawda. WPRA-
WIG, cz. dok., Wprawiać niedok , Wprawować cuii.'in. ;
(Sorab. I. woprawiu , wopraju , woprawim , woprajim
rommemoro, inslruo, informo, edoceo: li/it/. notervpraviti ;
viti, nolersprayiti , noterspraulati > wcią^'nąć ; łiosn upra-
Hiii). vpraviti , vpravgljali dirigere ; ftoss. DnpaBiiTb, Bnpa-
B.inTb , BtipaBJiiBaTb Wprawić w co jaką rzecz, wsadzać
nale/.ycie , oprawiać czym lub w co; e!nf((;(ll , cittpaffeil ,
ciniaffcn, ijenau binciii fu^cn ; Vind. noternarediii , ydelati ,
iMlerydelati , p>srauiiili; /^0v^ B4ł>JaTb. B.itJUBaTb Oko
sztucznie do wprawiania. Cienii. A'ar; 33. do wsadzenia,
jmn ©iiiiejen. Gdy kto rękę abo nogę wywinie , ie mu
z stawd swego wypadnie, tedy doktor, chcąc onę rękę
abo nogę znowu w staw swój wprawić , naciąga oiiej
reki abo nogi Sak. Kai. D 4 6; w»tcż kluby powinien
ją naciągać i wprawiać, ib. Leczenie wybitego członka
zawisło iia wprawieniu onego w s*ój staw. Perz Lek.
303. Zacząłeś nadbut*iały okręt wrąoz nsprawiać , Go z
klub wyszło niedbalstwem cudzym . nazad wprawiać. Zab.
13, 267. Szoit. — Wprawić robotę w nawoje Otw. Ow.
216. sposób mówienia tkacki ■ przędze nabić na war-
sŁiitowj wałki i rozciągnąć , ba* CBfiPfbe finipannfii . fin'
rabmeii. — Nie mniej Jana żałość tara trapiła , Któryby
chemie na krzyż się dał wpr.iwić. Gdyby mó^ł pana z
mąk jego , wybawić Odym. ^iv i J t '2 b. przybić do
kriyia , rozpiąć na krzyżu ; ani StrfllJ bfftfil . idjlil^fl. -
g. Wprawiać , wrazić , włożyć ; bindn ftfrffn . biinin briii'
gtii. Co ma czynić baba odbierająca, jeśliby reki w me-

WPRAWICIEL - WPROSIĆ.

WPROST - W P R Z A D Z.

397

wiastę wprawić nie mog/^. Spin. 178 — Wpra%yi(5
frukta w cukier , włożyć , gru^tf eimnacbcii. O wprawia-
niu orzecliów w cukier, iluszk. Ped. l.oO. — §. Wprawić
kogo w co lub gilzie, wsadzić, wpeilzić , wparować pr.
et fig, Ir. ; eiiicii luo I/inpin linnjtit, ein|c|cn, cinJriiiiiicii, bi'
nciii treibSH, cinjmanflfn. Umyślnie rzecz tają, żeby Wao
Pana mogli w siJ/a wprawić. Boh. Kom. 2, 197. (wplą-
tać , wmotać , wpleść). Czyhaj hetman na to , żeby Ta-
tarów mógł wprawić w jaki kat ciasny. Papr. Kot. i 08.
Jeśli aktor kogo do wiezienia wprawi, a niewinnie, sani
ma cierpieć. Ś:,czerb. Sax. 10. Jeśli chcesz mię przed
czasem w grób wprawić, przynajmniej szukaj sposobu,
któryby mi prędzej śmierć przyspieszył. Boh. Kom. 5, 255.

— Wprawić kogo w co , nabawić kogo czego , ścią-
gnąć co na kogo ; ettiem ttwai 5U5tc^eii, d uber i^n briiiflcii.
Mój mię własny dostatek w ubóstwo wprawuje. Olw Ow.
123. Podemknął pod mury tarany, wprawując oblężeń-
oów w potrzebę proszenia o pokój. Nar. Hst. 5 , 43.
Ta wiadomość wprawi go w rozpacz, i odbierze mu
życie. Staś. Num. 2, 108. Twe wyrazy w takie wprawują
mię pomieszanie, iz sam siebie poznać nie mogę Teut.
o. b, 73. Strzedz sie takich rozrywek, które w smutek
wprawują. ib. 34, 6, g i j. Kłam pochlebców, którzy
panów w to mniemanie o sobie wprawują Gorn. Dw 223.

— ^. Wprawiać kogo . ćwir^zeniem lub nauką wzwyczajać,
wkładać, wciągać, wcierać, wtórować, wuczyć, biegłym
uczynić; eiiicit nbncbten , aii»le^rcii, biirĄ Ubiiiut jiir jertii]'
fcit brinjcn ; Vind. povuzliiti ; Croat. napiicliuvati , napu-
chujein , naputiti ; Ross HacraBiiTb , HacTKB.ifyu. , Hacra-
B.inBaTb , HaiopHTb , HaropuBaib , HaiuKo.iiiTb. Rodzice
mają to sobie pilnie uważać, w jakie ćwiczenie a w jakie
sprawy działki swe wprawować maja. Bej. Zni. 14 b.
Biada kokoszy, na której jastrzębia wprawują. Opal. Sil.
19. Tak lwica sroga Libijskiej pustyni Dzieci, u których
jeszcze zęby małe , małe paznogcie , wywodzi z jaskini
1 wprawuje je w zwierzę okazałe. J. Kchan. Jer. 230. (do-
skonali). Wprawić się; Ross. noHaroptib , fii^ etiiubcn,
gcrtigfcit bcfommcii. — '§. Strach rayślić, że chciano tak
brzydka opinia w ludzi wprawowiić. Salin. 56. w ludzi
wpoić, 'eiiiflógcu. WPRAWICIEL-, a, m , WPRAW1.\CZ,
a, m. , ber giiifajfer, ©infiisjcr, Der ciiicn t»orin ubt, ber
Slbric^tcr ; Rag. vpravnik, vpravitegl direitor , f. vpravni-
cza, vpravileliza VVPRAWi\(3SC, ści , z., biegłość w
czym ćwiczeniem nabyta, bic criatigte Jcrtigfcit ; (Rag.
vpravnos driliezza). Zęby nabyć przyzwyczajenia i wpra-
wności do reguł, można zabawić sie przykładami niżej
położonemi Jak. Mat. 2, 18. WPRAWNY, a , e . le
adv. , wprawę w czym ra.ajacy , bie-^ły ; abgcrii^ttt, gcubt ;
(Rag. vprśvni reclus) ; Boss. BOJKa.lhlH , pt3aK:& Nałamuj
ustawicznie w ten zwyczaj język twój , by był wprawny,
aby jliwał chwałę panu bogu. Rej. PoiL D d d Q.

WPRĘŻYC r.z. dok , Wpreżać iiiedok. , prężąc wcisnąć , (t>

mai (Slaiti|'(^C'3 einjiDrtiujeii , eiiifpaitneit ; Bosu. vprjeti pre~

merę.
WPROSIĆ cj. dok., Wpraszać niedok. . prosząc wciąg;nąć,

yind notersprofiti , i)mm bittcn , bercttt bttten ; reiipr.

Wprosić się , jit^ moju eiiilaben. Łotr na krzyżu do Chry-

stusa duchownego królestwa się wpraszał. Sk. Kai. i 49,
Wprosił się , iż w mniskie odzienie obleczony był. Sk.
Di. 725. Uo pracy nie trzeba go [lociągać , bo sie ku
każilej potrzebie sam jeszcze wpraszać będzie. Bej. Zw.
1 i3. Poznawszy błąd swój , wpraszać się będzie nazad do
scrca jego. Teat 52. b, 110. Nie tylko osobiście, ale
i pismem wprasza się w twe ręce. ib. 22. b , 89. Ten
boski owoc wabi oko, sam się wprasza. Frz.yb. Milt. 286.
labct jii fi(^ ciii , ift cinlabcilb. Zboże płowieje , zaschnie ,
do gumna sie wprasza. Pilch. Sen. list 4, 181.

WPROST adv., w prost, prosto; grabc, gaiij grabc , iii gra-
ber SUidftung. Moje okna są na wprost waszych okien.
Teat. 53. d , 56. Insi po manowcach , po ścieżkach , ja
wprost, ib. 26. c, 107. prostą droga, cf. brew', et.
brnąć. WPROSTOSŁONECZNY , a . e ," w prost słońca
będący, ber ©miiie grabę gegemibcr. Plaga prostosłoneczna
albi gorąca , miedzy dwoma zwrotnikami. Bub Wst. 59.

WI*l'iOSZYĆ cz. dok., Wprflszać niedok., prosząc wsypać,
ciiiftdubcii , ^iiiein ftaubeii. Nie masz , coby w oko wpró-
szyć. Cn. Ad. 614. (zgoła nic, nic bynajmniej). Wszys-
tko pobrał, nie zostawił, coby w oko wprószyć. ib. 1 27 i.

WPROWADZIĆ, cz. dok. , Wprowadzać niedok , prowadzać.
stawić gdzie , einfu|irett , ^ereiii fiibren , ^lereiti bringeii ; Vind
notervifha(i , notervoditi, noternavoditi ; Croal. vpelya-
vain ; Boss. BBecTL , BBecTH , BB04HTb. npnBHOiiiy , (cf.
przynieść, przynosić); pr. et fig. Ir. Wprowadzić kogo
do domu lub w dom. Ld. Wprowadziliście mię w tę
matnią, a sami ręce Piłata zmywacie, Teat. 19. b, 91.
(wpędziliście, wplątaliście, wpletliście). Chcesz mię w
zły humor wprowadzić? Te it. 13, 5. (wprawić w zły Im-
mor, złego humoru nabawić). Gdy kto mówi z Wac Panią,
w gniew ją widzę wprowadza. Teat. 6, 4. (irytuje ją,
gniewa ją, jątrzy, oburza). Wprowadzenie, tai (Siiifiitl'
rcit ; {Boh. zwód, (cf. zwód); Croat. vpelanye; Ross.
BBO^i, Bnejeiiie , cf. wwieśćj. — §. Rzadko do skutku
wprowjdzirn, choć co uradzim. Groch. IV. 560. do skutku
rzadko przyprowadzimy, doprowadzimy, uskutecznimy
to rzadko ; roir fii^rcii c»3 fciten ait» , bringeii e.^ felten jii
Stailbe. — "^. .\riih. Wprowadzić liczbę , jest ją mully-
plikować przez drugą ; multiplicare , diicere. Solsk. Geom.
5 , 80. cine ^ail multipliciren. — §. Wprowadzić się
gdzie lub dokąd, wnieść się, mo eiiijie^en ; (Slov. wste-
hugi se; Boh. wstehowati se ; Mnd. v'eno hifho poteg-
niti); pr. et fig tr. Podług Pytagoresa dusze zwierząt po
zabiciu ich wprowadzają się w ciała ludzkie , i dusze
ludzkie w ciała zwierząt. Otw. Ow. 611. metempsyckosis.
WPROWADZICIEL. a[ w, który wprowadza, ber Gitl"
fiibrer ; Boss. BB04iiTejb.

WPR<^ĄDZ. wprzągł, wprzęgli, f. wprzeżę , wprzegę cz.
dok. , "Wprzągać , Wprzęgać niedok. ; Vind. yprezhi , no-
terprezhi ; Croat. upresem , ypregelszem ; Slav. vpre-
gnuti ; Boss. Bnpt^b , Bnpflrarb ; zaprzęgając wkładać,
fiiiipiinnen, rooriii aiifpaniien pr. et fig. tr., (cf wjarzmić).
Myszy w dyszelek wprzęgał. Bor. Sat. 203. W Bachowy
wóz dwaj lampartowie wprzągani bywali, którzy go wo-
zili. Otw. Oiu 139. Ona się porwie, przetrze oczęta,
Patrzy, już Tytan wprzągł swe człapaki. Zab. 10, 207.

39S

W I' H Z Ó D - WPUŚCIĆ.

WPUST - W i; A C A L N V.

Zali. (jui iliiijło). Lstawy lakie w niewolą nas wprzc-
gają. Zab. 7, Ó05. Za jego torem w trud sowity wprzą-
gajcie sie. Bardz Luk IO'J. Nim się wprzę/.eiii w obo-
wiązki . polnajmyż je. Wej. Mann. 78. Wyrojone pszczoły
powracają, I znowu się w prace kwiatoLierne wprzągają.
Burdz. Luk. 138. (zaprzę^-ają się do niej, zabierają siej.
Krzjiacy uporczywie zatrzymując ziemię .Micliałuwska ,
wprzęi;li sie w straszną wojnę z królami Polskimi. Aur.
Hst. ';>. -277". « motali .<fc, wplątali się, ftc tferitjitfeiteit ftd)
iti tiiici: fdjrcUitbeit Hticij.

\Vi'RZ(Jl), 'WPKZODY, 'poprzod adv. . w przód, pierwej,
dawniej ; Cani. popred , poprej ; Vind. prei , poprei ;
Boss. Bnepc4t . 4aBa , 4ane<ia ; Eu-l. fi(»t,\ii , «iorI;cr , irii=
^er, (ub i'rzód) Wprzód to zrób, a putyni zcibaczymy.
iiiidm. Wprzód wzcliodzę; ICcd npe4B0CX0«4y piius
ascendo , Graec nnourK^aino. Podłui; listów od nas 'po-
przod wydanych. Ihrb. Stul. 094. — g. Wprzód ' na
przód, BOriDÓrtl Wprzód i wstecz pracowicie krająi^y
ziemie rolnik. lUou: 07, 108. — 'g Biskupi "wprzód
wszystkich senatorów świeckich w senacie siadają, bo
przodkowie nasi duchowieństwo pierwszem miejscem
uczcili. Sial. Lii. przed wszystkieini senatorami). — *§
Dać komu wprzód, (ob. Przód, przodek, przednie niiej-
sce) , dać się komu uprzedzić , ciiicin bcii 3St»rrani3 lajfcn.
Nie dam ci wprzóil , nie usiąpięć placu. Cn. Ad. 500.
Głosem wam nie damy wprzód i naukami. Otw. Ow. 195.
Nie dam nikomu wprzód co się wojny tyczy. .4/6. z Woj.
20. Swoja tlzi(;lnościa nie dał wjirzód nikomu. Groch.
W. 551. Zacnością domu, w którymeś się urodził, nie
dasz wprzód nikomu. Paszk. Bell. a 1. Boler. 78. — '§.
Dać wprzód na co , dać prelerencyą , bti! SJorratifl Ot>cr
^Drjltg tjcbeil. Nie dbałam ja na vvysokie panięce stany,
Nie dałam wprzód nad ostanie i wielkie pany. Zimor.
Hox. 556. 'WPRZÓDZNANIE, ia, «., wiadomość poprze-
dzająca , wiedzenie wprzód , 'przedwiedzenic , 'przcdzna-
nie , Mi "Bur^erioiiTen. Najpierwej pokazać trzeba , ii nic
nie przyj. ada , cuby nie było niechybnym, aby sie po-
kazało , iż wprzódznanie jest tej niechybnoŚL-i znakiem.
Bardz. Boet. 165. Chociażby żadnego nie było wprzód-
znaiiia , musiałyby być nieochybne rzeczy przypadania, ib.

WPUSC.ir, cz. dok., Wpuszczać iiiedok., nie bronić wnijść,
czynić ze kto wchodzi, wsadzić, wstawić; bcrcill lajfen ,
tlilteill Iilfffn ; Bok. wpaustiti, wpu'ititi ; Sorub. 1. pużcżam
nutż, nulżpuschcżii , nutżpuschcłim ; Yind. notcrpustiti ,
noterpiilliati. priedpustili , napreipustiti ; Croa/. ypuscliam,
nuterpuscham; Huii'j. bebotsatom ; /1H7. vpu8tili, vpuslivati;
lioss. Bn_) CTiiTL , BnycKaib. — g. Sinendo, non defer.dendo :
Lepiej me wpuszczać , niżeli wyganiać. Pilch. Sen. list.
2, 190. { prini-ipiii obtla). Woda szła na okręty i
wzgóre się darła , Boki zatym puszczają , dziura się
otwarła. Woskowy zroniw>zy 'dykt, lak .śmiertelny wpu-
szcza ; praebel inain teialibut uiidu Zebr. Ow 28 1 —
§ Wpuszczać , votunlarie immiUendo , i (itific^llit^ ) lii'
nein t(»in , ^iiieiiilaffeit , ( if. zapuścić) Słupy ilwa dłu-
gie wedle (j;/i;bi.kuści rzeki w wodę wpuszczał Wury.
Gez. 81. .Niech to będzie, jak t,'''.'''')' kamień w wodę
wpuścił. Tent. 8. ł, 85, (jak gdyby go w wodę wrzu-

cił ' przepadło na wieki , sekret wieczny). Kopano zie-
mię, a potem w ten rów wodę wpuszczono Bob. Kom.
5, 201. Pan bóg wpuścił na wielu mii-jscach odnogi mor-
skie we śrzcdku ziemi. Boler. 20. Jeżeli palca mvgo tam,
gdzie gwoździe b)ły, nie wpuszczę, albo ręki mej w bok
jego; nie będę wierzył. Odym. Św. 2, iV 11 b. Czemu ty
przywłaszczać sobie miecz ważysz sie , któryć rozkazano
raz w pui liwy wpuścić. Z'/yr. Ep. 90. włożyć , schować ;
ciiiftcrfcit, Dfmtabrcti. W1'UST, u, w., wpuszczanie, Hi
GinlatTcn, ^mtiiliijfeii ; liois. anycKŁ; miejsce lub narzę-
dzie wpuszczenia , fuga , bje guflf. Jest rzeczą istotną ,
ażeby wpusty na szpony w całej swojej powierzchni by-
ły doskonale równćj głębokości. Jak. Art 1, 502. WPU-
Sr.NY, a , c , od wpustu czyli wpuszcj^aiiia , 6iida^ > .
Wpusinego płacić. Budtk. pjat za wpuszczenie, za wol-
ne wnijście , ftiiilnpijflt.
W1'YCHAC . ob. Wepchnąć

W E.

WUĄB, ębu, m, Wll.UJliK , bku, m, WlUItKA , 1, ;,
zdibt., narzynanie . karb, prążki. Cn. 'l'h. 1287. Oudz.
69. Włod. nacinanie, bet 6iiil'*nilt , bic ćpaltc, bic Set'
be; Boli. wrub , liz, (wrub, wraubek karby); Cnrii. sa-
ręla ; Vind. v(ek ; Boss. BpyóKa , iiapyÓRa. Cezar sam
rąbać pocznie dab wysoki , Wrąb uczyniwszy w dębinie
głęboki. Bardi. Luk. 45. Na końcu deszczki zacieszesz
dwa wręby ; pod każdą deszczką podprawi.^z dwa pod-
stawki dla onych dwu wrębów. Badz. Exod. 26, 17. —
Wrąb u strzały, u luku, crena. Cn. Th. 1287. — Transl.
Mucnemi drągami podważają wręby , Wierzby wzruszają
i ogrome dęby. Dmoch. II. 525. nadrąbane drzewa , ail'
gcbaiinc Sdiime. — Fig. Zważą go na wadze , abo prze-
miancm na wręby. Dwór. h. (na kresy, karby oznacza-
jące stopnie ciężkości na przemianie ) Król na czele
Ukazał z gniewu pomarszczone wręby. J. Kchan. Jer.
455. fałdy na czele, zmarszczki wielkie: jjalten , Siiri'
5CI11 ailf ber Stitne. — g. Wrąb w lesie , rąbanie , n. p.
Iląb mu w lesie na budynki , na opał puzwuluno. Oudz.
69. cześć lasu gdzie rąbać wolno ; Boh p.iruba , pa^eka,
(cf pasieka, cf posieka, cf posiecz) ; ri;i(/. fekanje '
(cf. siec, siekać); Boss. pyÓKS , Ba.iKa , (cl. walka, wa-
lić); bnż ©ejiaii, ber .pait , ber vi''>t*'*iG- ''^■■*>' powinny
na części i roczne wręby byc podzielone, hluk lioil.
2, 137. Vol. Leg. 5, 587. W górnictwie wrąb, wjraz
ogólny, znaczy roipuczęcie lub dalszo prowadzenie ja-
kiejkolwiek wytni. Mier. Mskr. bcr 31iibriicJ> im Serjjbaume.
— Fig. Puści kochankę z troska , by gładszy (lach do
niej nic miał wrębu, albo ktoś bogatszy Zab. 15. 150.
by nie miał wstępu, przystępu, by się me wkradł, wła-
mał. — |j. W'rab wosku , massa cerae orbicutaris. Cn.
Th 1287;' ki ag" wosku. Włod. ciiie nmbc Sałifłeibf.
Wll.\BA('. cz. dok.. Wrębować contin , Wrębywać rz^til ,
rąbiąc wciosać. błiieiii()iiii(» . bereiit b'iiii'it ; Boh. wraubiu ;
Sorob. I. zarub.iin nutż; Bjh. BpNÓuib, Bpyóarb.

WBACAĆ , ob Wrócić WItACALNY , a . e , — le adi: ,

w R A r, H o w A C - W 11 A Z 1 Ć.

W a E - w P, K c z.

599

wracający się, ilo wrócenia, do pnwclowania , odwcto-
wnv, odwrotny; jururffflirfiit , cricfilit^ , crfcębnr , uncber-
liriiiflli*. Bhiiik.

WRACHOWAC cz. dok., raclmjąc wliczyć, w liczbie utnic-
ióć; ciiircdmcn , mit eiiircdjucn ; Yiml. yrazliunali, noter-
sarazhunali; Hoss. Biuc.iiiTb , Biiiciaib. Mieliśmy j« za
*klele , A |)an je wrachowaf miedzy swoje świele. hunc.
G/. 128.

WRACY, WHACO, ob. Wrzcć.

•WRACZ, ob. Wręcz. WRADZAĆ, eb. Wrodzić. "WRAG,
o6.'Wróg i. •\VraJAĆ, ob. Wrzfić. 2. WRAJAĆ, WRA-
IC, ob. Raić. WRASTAĆ, ob. Wrosnąć.

WRAZ adt,'., w raz, natychmiast, zaraz; fogleirf), aiif bcr
©tcUc. Kłaniam Wac Panu, wraz powrócę. Teat. 19. c,
G4. (za chwdke). Jak to być może? wraz biegę do-
wiedzieć się. Boh. Kom. 4, 4-2. Wraz być nie może-
my ; ale za godzinkę zejdziemy się u niej. Teat. 19. c,
30. 'WRAZ, u, m. , wrażenie na kim uczynione, brr
(Einbritcf. Ludzie przychodzą na świat z nasieniem wszel-
kiego wrazu i pojęcia. Pam. Warsi. 5, IGO. WRAZIĆ
CI. dok.. Wrażać nieduk. ; Boh. wrazyti , wrażali; iiiou.
wrazuyi figo, wrazjm illtdo, Cwraźda , mnrds mord, wra-
zedlnik, mordar , (wrah, cf. wróg = morderca) ; Yind. vti-
fniti , no1erv(larjati ; Ross. Bneiautib , (ob. Wpicczęto-
wać). Wrazić jaką rzecz w co, wtykać, zapuszczać,
wkJadać morą, silą. naleganiem, wtrącać; cillftcrfcil, ^t<
ticiit ftetfen , biiiPiii Doljreit , liiiieiii tliim mit ©nimlt u. f. lu.
W zdradzieckie mu oczy palce mężnie wraża , 1 one z
powiek Jupi, i ręce wnarza. Zebr. Ow. 553. Postrzegł
jednego Fingal z zwyriężonych , Sam weń miecz wraził.
Kras. O-^s. F b. Ja mu sam wrażę miecz w serce zu-
cliwafe , Wiera że mi tego i drudzy pomogą. P. Kilian.
Jer. 217. (wpędzę, wsadzę, wepchnę, wparuję ). Oto
stoją , niech przyjdzie który, a zaostrzone żalizo w zem-
dlone serce moje wrazi. Smotr. Lam 4. Pluton co z
mocy w dno wodne chrósnąwszy berło wraził; in giir-
gilis ima lalido sceptrum lacerto condidil. Zebr. Ow. 118.
— Wrażać na co, n. p. Notus z boku przypadłszy, we
wszystkim biegu okręt wrazi na hak. Tward. \\'ł. 46.
wpędza, wbija ; et filnijt ba? €(i)ifF nu eiiic 6nnbbat;f,
trcibt C'j mi ben ©nilD. — §. Transl. et fig. Są którym
ród królewski państwo wyposaża , Są którym ślepe szi'zę-
ście berło w ręce wraża. Zah. 8, 401. Kor. (w ręce po-
daje , wtrąca , wciska] Dyabeł lego Fncyusz) na te sto-
licę wraził Sk. Dz. 835. (wtrącił, ob. Wtręt, intruz,
właz , wdzierca). Gdzie bies nie może , tam babę wra-
zi. Comp. Med. 234. (wsadzi , wmiesza). Wrażać się
w co, mieszać się w co, wtrącać się, wdawać się,
wdzierać się ; fi* iit (\w<\i mi|'d)en , ntengen , cinbrniigcn.
Nie wrażajcie się lekarzowi w jego kuracye , me przy-
ganiajcie mu w niczym ; wszak on to musi lepiej ro-
zufliieć jak wy. Perz. Lek. 346. Jakby się pani dowie-
działa , dał.ibym Ja sobie , nie , nie chcę się w to wrażać.
Teat. 34, 17. Zem myśl moje bezpiecznie otworzył, a
żem się tu wraził, Podobnom co pilnego w rozmowach
przekaził. Rej. Wiz. 126 b. — §. Wrazić gdzie rękę,
wpuścić, włożyć, bic $anb 6ineiti legen. Cn. Th. 1287.

Na roz to między drzwi i podwoja palec wrażać. Teal.
50, 23. ' Wrazić się gdzie, udać się gdzie, uciec się,
schronić; fiĄ iBO&in luciibcii, fliic^tcn. Nie «ie, gdzie się
wrazić. Weresz. KtJ. 126. Tak ich dobrze z drugiej
strony rzeki przestraszyli, że się nie wiedzicdi kędy od
strachu wrazić. Gwagn. IGO. (gdzie się schować j. —
■§. Inaczej kazali Fotynianic, inaczej Sahelianie, inaczej
Aryaiiie , tak się długo mieszali, aż Mahomet nastał,
który trzecią drogę między nie chytrzejszą wraził. Uaz.
Sk. 38 I). utorował, przef^mał , przebił; citicil 3Bfg mit=
ten burd) brcĄcn, Daliiicn — Jź. UmysłoAo: Wrażać, wraz
czyli wrażenie czynić ; giiibnit! iiindicii, ciiibntrfcii , einprd=
gett. Kolory wdzięczną farb rozlicznych harmonią , wra-
żają w imaginacya. Mon. 72, 458. (działają na imagina-
cyą). Wrażenie, wraz, impresya , ber 6itibrilrf. Pier-
wsze wrażenia na umyśle dziecięcia są zawsze najtrwal-
sze. Krup. 7 , '.5. Zabicie króla sprawiło największe
wrażenie na wszystkich, lękających się dawnych w kfa-
ju zamieszań. Gnz. Nar. 2, 139, b. Nie uczyniły mi
wrażenia te namowy, Xiadz. 6. Nieskończona mnogość
przedmiotów różne czyni wrażenia na mych zmysłach.
/'rzgb. Milt. 233. Wrażać w pamięć, bcm ®ebń$tui)fc
eiiiprngcii ; \'ind. dopovedeti , dopoviedati , noteroistruva-
ti, vsaoistruvali, vpozliutuvati ; Ross. naTO.iKOBaTb , 33-
TBep4IITb , SaTBepJKHBHTb (cf. zatwierdzić; , npoTBep4iiTb,
npoiisepiKiiBaTb. Na nowo wrazić Ross ncpeisepAnrb ,
nepeTBcpiKiiBaTb. Wraźcie tn sobie w pamięć, mandale
hoc memonae. Siem. Cyc. 552 Wrażamy ćwiczącym się
godne pamięci Kwinlyliana słowa. Nag. Cyc. pr. —
Gdzież .-ą prawi. ifa cnoty, które w ciebie wrażała ma-
tka twoja! Teat. 18, 1G6. wpoiła, wlała; eiiiprtigen , eiii'
fliipen. Tyś mi podłe zawsze rady wrażał, A nikczemnym
pochlebstwem wadyś me pomnażał. Teat. 44. d, 55, po-
dawałeś, nasuwałeś. Tak ja, i więcej, co mi żal wra-
żał, wołałem Hut. Ow. 117. co mi podaw-ał, mai cr
mil' ciiigab. — §. Forma rządów w umysły obyft-atelów
wrażać się zwykła. Mon. 65, 140. odbić się w nich ,
wyobrażać się w nich , fie pffegt fici; bariit a('Siibriitfen ;
{Boh. n.Twraziti na w nekoho esse immicum alicui).

WRĘ . ob. Wrzeć.

WRĘRNY. a, e, od wrębu, (r,/i. Wrąb), 6infĄnitt§ = . Aslro-
iium. Koło wrębne, koła wielkie przez bieguny świata
i pizpz punkta równania i stanowisk słońca przechodzą-
ce, Sniad. .hoq. 105. Wrębne, e^o , n, siibst., pienią-
dze za wrąb ilo lasu. Wiod. Cn.'^Th. 1289. WRĘBO-
WAĆ. oft.' Wrąbać.

WRĘCZ, WZRĘĆZ. ■'WRĄCZ, adv., zbliska. Wtod., co-
tnuiiis. Cn. Tli. 1289. rękę w rękę, $atib iii $rtilb, baiib>
gcmeill, iil ,C?Ollbgemciigc. Zaniechawszy pocisków, wręcz
mieczami się rozprawiają. Pilch. Sali. 117. Wszyscy
oni junacy wręcz się biją szablami. Bardz. Luk. 139.
Porzuć ten kij , z którym się naprzeciw mnie za sto mil
wysadzasz, staw plac wrącz, a doznasz , co ma prawda
nad nieprawdą. Smotr. Ex. 5. Mówił z nim pierwej
przez posły, potym wręcz. Sk. Dz. 699, osobiście, cf,
oblicze w oblicze, twarz w twarz, oko w oko < oblicznie,
obecnie. — §. Wręcz, wbrew', bez ogródki , wprost; gra-

-łOO

WRĘCZYC - WRÓBEL.

WRÓBLI - WRÓCIĆ.

te (leraiis , Ątait \\i. Najlepiej wręcz prawdę napisać.
Mon 75, "02, if. iiio obAitiąć w baweJnę, miumitumbcn.
Opijwicdriał nam wreoz , iż prawa włóczęgów nie cier-
pią Kras. Ust. 89.— 'g. Wręcz ■ na Uuręd/iu , (ju. v.
WRĘCZYĆ c;. uieJuk.. w ręce "oddać , do rąk oddać,
eint/dilbigcn ; YmJ. vrozlii'.i , v'ri-kf dali ; Croat. ijruzliili ,
izruzliali ; /!ost. upyMUTb, BpyiaTb; (Etc!. apyMCCTBO
zwyczaj, Bpy<iaeMuii zwyczajny). — Czlernaśeie dni ra-
chując od dnia nasląpionego wręczenia. Gal. Cyw. 2 ,
10'j' (Cjiit;ńnbi^un,v WRĘCZYCIEL, a, hi., który wręcza,
do rak daje, w lece oddaje ^cr {^iiibanMgcr ; Hoss upy-
HBTCJŁ W rod:. 'żeńA. WRĘCZYCIELKA WRĘCZNY.

a. I', wręcz s;e odbywając}, n p. Wręczna bitwa. Undlk ,
baiitopmeiii. — *g. Wręczny, ob. Uoręc/.ny. zarcczny.

WRĘCA , I, ż. wręgi, bale, które na kształt zebor dno
od' statku składają. Magier. Mtkr. kwarki, Snieftfirfc,
fttiicl|p|}(r , Sippeiifiride. Wręgi u statków rzecznych, by-
w.ija sosnowe. Kluk /uśl. 2, 16". Zyzu pilnie we dnie
i w nocy dosiadać , aby woda w wręgacli nie zalewała.
Haur. Ek. 174. W głąh ku nurkom bieży wręga roz-
bitej nawy. Sluiik. I'ers 37.

WREC.ESTROWAC, WRtJESTRUWAĆ «. dok., wciągnąć
w rejestr, cinrct)i)lrircii. .4/si; i/jd/ius. przypisany albo
wrcj;rstri)w;iiiv .\Iarz.

WRUMKL, bl;i .' HI. ," "WnÓBL ( W. l>rov. 20, 2. Cu. Th.
1289), WRÓBELEK, Ika. w. WRÓBLIK, a, m.. WRÓ-
BLC, ęcia, n. WRÓRL.ĄTKU, a, n , zdrbn.; Boh. wrn-
Lec ; Sloi<. wrabec, wrabeek , wrńLća; Sorab. i. robel,
roblik ; Sorab. 2. robi ; Corw. grabz, (ob. CrabićJ ; Yiiid.
vrabel , v'rabl , v'rabez , grabez , v'rabizli ; Croat. vrśberz,
yrabciiecz , yrabcliich; Hiniy. yereb , yenbetske; Dal.
rebicz ; Hay. vrdbaz , yrabcich ; .S/(iv. yrebac ; Cosn vra-
bac , rebav, vrabcich ; Ross. BopoOeii , uopoOciiOKb ; Eccl.
Kp^iEHH. BpuóiiKi; — wróbel, friiigilla domestica, ptak naj-
pospolitszy przy domach , i najszkodliwszy dla zboża.
Zool. 221. itr cperlitifl, Dsr «pac. Każdy z gromady ma
niłodycli .'. 'gniazda wróbląt po kopie do dworu odnosić.
//aur. Sk. 40 Kapłan ka-zał oli.ir<iwać dwa 'wróbla ży-
we. 1 l.fOf). Leni. 11 Biidn. Maili. 10, 29. Mo8 boża
aż do wróldątek . co z fjniazda spadają, rządzi wszys-
tkiiiii". Kułak. Wiek. U ó. Wróblątko żadne kromia woli jego
Na ziemię nie spadnie z gniazda swojego. Aofic. Cd. 172.
'Zali dwu 'wrobhku {dual) za pieniądz nie przcdtiją? Sekl.
Maih. 10 I o dwu Wróblikach raczyłeś nam sam powia-
dać , gdy bywają na targ niesiune , iż żaden nie zginie
bez woli twojej flej. l'osl .V .r 1 Wróblika na dachu
tadzasz : a pod stropami budynków gnieździć się jaskół-
ce pozAuliłeś. ftalmod. 11. 'Wróblików ie są |>od opa-
trznością boską. Uaz. /Js( 235. Wim 480. Wró-
ble świerszcza na płocie. Pot .\rg r»89. Wróble gdy
się kupią , świergotają , a kąsają się , na deszcz, //uur.
Sk. 1(J3. Wróbel świerk jł. Baniat J Z b. Pomnę
ja lokucyą : wróbel dziw dziw d/iiwi, Tak l:ik kwaczą
kaczory, będziem nieszczczęśliwi '. ,ł/ułi "(I, 190. ('hłop-
cy jęli się nirałowi przypatrować ; a jakoby wróble oko-
ło sowy, dziw dziw dziw dziwować. Glin WyiA. // 7

b. Narzeka smutno na yniazdzie 'wróbl mały Oroik. W.

536. Siedzi by wróbel na stodole. Alb. na Woj 13.
Rys. .Ad. 4. (o małym, wysoko siedząey;n , n. p. na ru-
maku zrosłymj. Oskubuje się by wróble z ciernia. Fa-
lib. a I Ił. (przychodzi do siebie z mijającego strachu j.
Haj z wróblami w trzecinc. Czach. Tr. h 2. (fugas chru-
stas>za lada postrachem w cbróst). Z pustej stodoły
sowa lub wróbel wyleci, (ob. Pusty). Lubi on gwarzyć
jak sroka, skakać jak wróbel na nici. Mon 70, 758.
(niekształtnie, przesadnie, me dt twarzy). Patrząc mu
w oczy, trzyma go jak wróbla na nici. l'ol. Arg. 231.
(in suspenso, \»' natężonym oczekiwaniu) Sam pleban
z wróblami nieszpor odjirawia. .4/6. na Woj. 8 (nie stać
go na organistę, chuda fara, sam pleban dzwonij. Jak
wróble na sówkę na mnie biją. Cn. Ad. 1269. (wszyscy
na mnie krzyczą , powstają). Cudzą pszenice ogania , a
jego wróLIe piją. /iys. Ad. 7. Pol. Arg. 729. l'alib. C
."). (cudzego strzegąc , swoje zaniedbać) Żołnierze są
to wróbelki na cudzą pszeniczkę. Teat. 21, 110. Pod-
starościowie są to jak wróble na pańską pszenicę, ib.
17. c, 7. (skubią pinówi. 'Ar«an katu jej piękność, po-
siałbym pszenice Wróidom , gdybym tnk młodą wziął
oblubienice. Zabł. Z'ib. 7.". (przywabiłbym gamratów). —
g. Wróbel' leśny, ob. Mazurek, 'tad. // .V 104 . Buli
świhljk , paiser sihesliu , ber !K(ll(1CI)Pi1J. Wróbel mor-
ski; liuss. uopoócM BU.tflHuii , ub. Kladra. Wróbi-1 trzcin-
n\ ; /<u/s. <»yepoTHHiia , ber 3}o()ripfrIiMj. WRÓBLI, WRÓ-
BLOWY, a, e, od wróbla, (cpttlinfl*' ; Boh. wrabćj ;
Carn. grabzov; Croat. yrabchji ; Hang. yerebi -. Hoss.au-
pu6eriHŁi)i . BOpoóbeBuii. Pierwszy rzęd ptaków wróbli.
Zoul 217. Cni>tki te maja cnoty tak wiele, jak na
wróblowej goleni mięsa. Glici Wycli. H, O b. (bynaj-
mniej, zgoła nic). Wróble proso, lithospeimum , gatu-
nek rośliny , u nas przy drogach rosnącej Kluk. Dykę.
2, 93. fWecrŁirff, Stciiifaaiitcti ; Duh. wrabj syme, kameyka ;
Cain. sirk , sasuije; //os.', npoco cojimcBoe. WRÓBLICA,
y, i., samica wróbla, ter n?fiblid)f Sperling ; //uy. yribiza.
WRÓCIĆ c;. niedok., Wracać coulin ; Duh. wraceli, wrati-
ti, (wrteti obracać, wrtnauti se obracać się, wralidlo
nawój, ef warlalka); Sorab. 1. roczicż , rócżjm, rocżacź ;
Sorab. 2. roschisrh ; Carn. urflzham repellt , yernili, re-
verti ', reddere . oLsol. rrnem;' (Carn. yrat< szyja); Yind.
yertiti. svrazhati , oberniti , obrazhati • obracać i yernili,
yernein reddere, yersi, yrezhi , yersheni • rzucić jactre ,
(vral> szyja, kark); 6'i«a/. yrachali , yracham , yernuti re-
stituere , zyrachamsze ■ taczam się; yral, sia > szyja, dem.
yrStecz • szyjka, yrat'ilo > nawoj, yertanyi' obarzanek, {Croat.
yrach, yrarintel ■ lekarz ; Dal. >ra3th ■ szyia); Bom. yra-
titi . yrachjali , yarniiti , yrrinuti , uzyratili reddere, re-
ttituere \ vrrtiti , obrachjali tertere , loltere; vrit , scia ;
Slav. vr^t • szyja ; Bosn. vrav , licnik • lekarz ; fiag. vrj -
liii, yrdcchjati , yarnulli, i vracchjal,iz rettitutor . yrflc.
Ijekar . lekarz, vriitillci < nawuj , vrat'*zyja,; Hon. iipi-
iłiib , Bpaiuaib , BUBpuiHib , uujBpumuTb , (Bpam. epa-
leuuTejb ; Ei<l óoitaHUBpuHl lekarz; l.at. \erl(., sersu.
Wracam co komu, in malam partem fere orn/Jidir • od-
dawać cudze ile zatrzymane. Cn TH 128". rf. nagro-
dzu' , wctuwac, ivt(brT cTftatttn. rT<i:((n , iurutf ftrUrii , ipie>

w R Ó C 1 Ć.,

WROCŁAW - W R O D N Y.

401

iet Qtbtn. Co niesJiisznie komu wzielo , ty wróć. Urbsl.
Nauk. I 8 b. Aii\ uczą ludzi restytuoyi , i I. d. wrópe-
nra cudzych rzeczy. Sak. Persp. 9. 2Bin6ercrftattmit] , (Er<
fflj . ("''■ Nagroda). Bydło kmieciom wrócić możemy,
ale wiochy i p/acz ich , kto im wrócić i nngrodzić może?
Slryjk. 444. Nie mówimy: len temu wdzięczność wró-
cił, grnliam reddidit; wracają bowiem ci, którzy ponie-
wolnie, gdziezkolwiek , i przez innego oddają, lecz od-
nosić, jest lo, coś winien dobrowolnie przynosić. Pilch.
Sen. lisi. 2, ")18. — Latiiis: Wracani • oddaje, składani ;
roieber (jębcn, juriitf ijcben. Wracam kupno, przyjmuję
kupno wrócone. Cn. Th. 1287. et 894. Którym mia/
od ciebie datek , ten wracam dawcy szczodrobliweiuu.
l'salmod. 100. Co wrócę Jehowie za wszystkie dobro-
dziejstwa jego? littdn. Ps. 116, 12. (czym zawdzieczcj ?
Wracaj najwyższemu śluby twoje. Wróbl. 117; (redde
altissimo vola tua, spefń, wypełń; bejnbic tcm $o4)ftcn bcine
©Cliibbf. 8 u t ^. ) — ^. Wracać, wrócić nijak., wracać
się , wrócić się zaimk. , nazad się stawić zkądtś wyszedł
pj'opr. et fig. tr ; meinte^iin , luiMk^itn, juriirffoiiimcn ,
iwicberfommcn. Wychodzi z domu, 1 wraca się nazad.
Teał 29, 5. IVzysięga pijak : niech mię dyabli porwą,
jeżeli wrócę więcej do szynkowni Tent. 52 o, 26. (je-
śli tam postoję znowu). 1 za trzy dni nie wróci się.
Teat. 52. b, 29. fnic będzie z powrotem). Porządne po-
łożenie dobrodziejstwa , z reki idąc , wraca się tam zaś
zkąd wyszło. Gorn. Sen. 15. (tam się nazad dostaje). Co-
śmy trochę z rzeczy ustąpili, wróćmy się zaś na drogę
do niej. Gltcz. Wych. Gib. Lepiej się wrócić , niż
dalej w błąd iść. Cn. Ad. 443. By też natura wszystkę
siłę swą na to obróciła , tedy nazad żeby się wrócić miało,
a lo co się stało . żeby się niestało , lego nie dowie-
dzie. Gorn. Sen. 598 , (cf. wstecz iść). Nie żałuj tego,
co się wrócić nie może. Sk. Zyiu. 2, 511 b. (darmo,
przepadło)! Słowo co wyleci raz, nie wraca więcej.
Mon. 75, 510. Wracający się , powracający : itncbcrfeb*
renb , tpieberfommcnb ; fioss. BoaBpaiHufi. O chorobach -.
wracać się ; //o.^.s. oTpurHyTbca , OTpjirnyTb, (cf. odrzy-
gnąć) ; Subst. urpu^Ka recydywa. — §. Active transiliv :
Wracać abo wrócić kogo dokąd = czynić że się wraca ,
że powraca , (cf. cofać) ; aiiebcrfcbrcn mndicit , jur SBtcber'
febr bringeii , jiiriitf fontmcn laffcii, jnriitfrufrn. Wróci jego
dobry bóg do ojczyzny twojej. Uardz. Trag 150. Pan Je-
zus zawoławszy na zmarłego młodzieńca , wskrzesił go ,
i od śmierci do żywota wrócił. Damhr. 459 Wróciłeś
mię do życia. Cliod. Gesn. 76. (życie mi oddałeśj. Bę-
dą jeszcze dla Polski dni świetne wrócone , Będą , by-
leby naród.... Nieme. P. P. 16. Słowa wyrzeczone-
go wrócić nie można. Kras. List. 99. Do wrócenia , po-
wetowny, odwetowny ; Iios!> BOSBparnHuS ; ac/ife wracający
co, przywracający, odwetiijący: Hoss. BOSBpaTllTe.lbHUH.
'§ Wracać z żołądka potrawy, zwracać, zrzucać, womi-
lować ; bret^cn , roii )i(^ gcbcn; (Sorab. 1. rocżecż; Slov.
wywracugi; Yiud. koslat, ziesli dajet). Wielką rozko-
szą zepsowany żołądek ledwie co w się przyjmuje , wra-
cają aby jedli , a 'zasię jedzą aby wracali. Ao«j. Lor. 109.
Siedzi , rozwalił się , pijany wraca strawy t żołądka.
Slewnik Uuitj* m^d. S. Tsm VI.

Bardz. Trag. 535. W kdka dni po onym obiedzie wra-
cać abo krztusić się musi , jakoby to dopiero teraz zjeść
miał. Gorn. Dw. 548. Jedzą aż do rozpuku . piją aż
się wraca. Hor. Soi 1 70. biź jum ©pcicii. Wracanie ,
woniil , zrzucanie; boś £pcicn , 33red)en ; Uoh. zwracenj ,
wywrat, wywratek , (cf. wywrót). Napiwszy się wody
ciepłej , będzie wracanie , które żołądek wypróżnia. Cresc.
25G. Wnet będziesz miał wracanie oncnii nieczystościa-
mi , które są w żołądku iSienn. 145. Ziele to brzyd-
kość i zwijanie na 'wnatrzu oddala , i wracaniu pomaga.
Syr. 667. Od wracania głowa boli; vomitu caput fuli-
gatur : transt. dłużnik wesoło bierze, smutno oddaje. Cn.
Ad 774. Hys. Ad. 52. WROCŁAW', la , m.. stolica
Szląska dolnego. Wyrw. Geogr. 257 ; Bi)h. Wratislaw, Wra-
lislawa , Breclawa ; Siov. Wratislaw: Sorot. 1. Wrazlaw.
Razlaw ; Sorab. 2. Breszlawa. "Wrotsław, 1. j. wrota sła-
wne. Slryjk. 68. Nazwisko Wrocławia zdaje się być
Słowiańskie, niby wrócenie sławy. Nar. Hst 2, 362,
cf Wratisław qui cum glona revertitur. frenzel in West-
phalen Monumentis 2, 2412. WROCŁAWIANIN, a, m..
z Wrocławia obywatel , ber Sre^Inuer. Wrocławianie
uprosili byli sobie skiad wolny u króla, tak że niewol-
no było jeżdżąc jedno do Wrocławia na skład. Biel. Sw.
269. WROCŁAWIANKA. i, z., kobieta z Wrocławia, bie
23rc6lfluevin:i. WROCŁAWSKI, a, ie, z Wrocławia, 53reźlau=
iX'\ Boh. Breclawsky, Wralislawsky. Rakowej i Wrocła-
wskiej maści żadnemu choremu nie żałować. Haur.Ek 118.
Nogę tę koniu smarować Wrocławską maścią. Haur. Sk. 472.
Pochodź, wrol , wrola , wrotka, wrotniclwo , wrolniea ,
wrolny, wrolosierc, wroiycz , wartać , wartaika , wartoika ,
ttiarlaczka , wartki, wartkość; wrzeciądz , wrzeciono; na-
lorócić , nawracać, nawrot, naturalny ; obrócić, obrót,
obrotny, obrotność, odwrócić, odwrót, odwrotny; powró-
cić, powrót, powrotowy , przewrócić, przewrót, przewro-
tny , przywrócić , przywrotny; uwroć , mvrocie, uivrot;
wyivrócić , wywrót, wywrotowy, wywrotny; zawrócić,
zawrót, zuwrolowy, zawrotny, zwracać, zivrócić , zwrot,
zwrotny, zwrotnik.
'WRODNY, a, e, wrodzony, angcbotten , fingfbp^rcii. Ta
samowładnym bogom wrodna cnola , Otworem trzymać
skrzywdzonym łask wrota. Zab. 14, 168. ib. 158. WRO-
DZIĆ cz, dok, Wradzać niedok. ; Slov. wpłozugi , w.sfe-
pugi, nutź zaplahwuyu ; Bosn. zalvoriti; Boss. BpoĄnn,,
Bpoa;4aTb Wradza co bóg albo przyrodzenie komu , z
rodem nadaje ; (iiigcbabrcn , eiiipftanjen , »on 9fatiir rnttge'
ben , bainit oiuśftnttcii. Natura sama wrodziła w nas ,
abyśmy przyjacioly miłowali. Petr. Pol. 2, 279; wrodzi-
ła w nas przyjaźń, ib. Senat odjął zdrowie Romulowi,
temu , który ducha wiecznego państwu Rzymskiemu wro-
dził. Warg. Wal. 158 (wpoił, zaszczepił] Wrodzony
Eccl. HCTOBi. Jak ogień z natury pali , lak jemu pra-
wie wrodzone było miłosierdzie ku chorym. Sk. Zyw.
454. Sprawiedliwość jest mu "wrodzona. Salin. 4, 177.
Perz. Lek. 146. Tak w naukach rozumowych, jak i
w moralności niemasz żadnych początków wrodzonych.
Cyonk. Log. 1. — Wradza się co < razem się z człowie-
kiem poczyna, n. p. czucie śmiech wradza się czło-

5i

402

WRODZONOSG - WRÓG.

WRONA.

wiekowi. Włod. roitft bem SKcii|d;cn cingcbotrcn ; Rog. vro-
ditlise innasci , (vroilbitlise , vruiij:icilise • jiokrewiiić ?ic).
*Aza to podobna, ni^\t z sicb e tu zemleć, czemu się
kto przez długi czas *zwyczai, co sie w niego wrodziło,
i w nim zatwardziało? Hi bil. Lek[C 3 b, cf. wpiło się. —
'f. Wrodzić Sie w co , z przyrodzi^nia czyli rodu podo-
bnym rnu się blać, wdać się w kogo, pochodzie na nie-
go, icf. oppos. wyrodzić się, odrodzić się); eiiicm POIt
Śiitur nacbfcblad^ten , if)cn flbnclii ; ( Vind. podobiii, ena-
kellien ^ratati , napodobuvati, napodobiti). Teresa nie
wrodziła się w matkę, dziwować się należy, że się tak
od swojej odrodziła matki. Teat. 28, 120. Co w tym, to
się w Wac l'ana bardzo wrodził synaczck jego. Teat. 5G.
b, 51. Obuje tak w siebie sie wrodziły, żebyś ich nie
roze:'.nał. Utw. Uw. 540. — Aliler. Już mię po wielkich
polach biegać chęć lejmuje , W 'klacze się wszystka
wradzani. Olw . Oiu . 89. przeobrażam, przemieniam
się, i(^ icerbe «.iernjaiibclt. WUODZONOŚG, ści , i., cały
skład I układ wrodzony, przyrodzenie, natura; bo^ JlngC'
bubriK, Pii6 Singcbobrnc, bie Słatur. Nie można wrodzoności
poprawie. Weji. Marm. .">, 27'i. Prostactwo i'udem wro-
dzoności być sądzi takie kamienie , które jednak samej
dziurkowatości przyznać powinniśmy. Roy. Dos. 1, 130.
WROG , a, m , vo.r e/futilia, matum , morbum, petlem , ca-
codnemona iomins. Cu. 7/1.1288. baHlcbel, bai Soic , bcr
59Ó|f, ber bófe jciiib, (lioh. wrah zabójca ; Slov. wrah, wra-
iedliiik , inordar morderca , wrażda , mord zabójstwo ;
Carn. iirSg cacoJaeinon , sovrazhnek = nieprzyjaciel , so-
vrashtvu • nieprzyjażń, nienawiść, sovrashili < nienawi-
dzieć , urabhtva coiilrapactum ; Vind. vrag , rrashnik '
czart, szatan; vrashji > szatański, foyrashnik, fouras-
hnik , Tupernik hoslis, /. lourashniza, Tuperniza ; fo- 1
vraslvo mimicitia , rovrashit< prześladować ; Croat. vrśg ,
vrak , dem. vrasich > dyabeł, dyabełek , vragoinelen dae-
moniacui, vraguliJ maiitin, c{. rok fiitum, (o6. Iłitk); Htig.
vr4gh diabolus, vra.xtvo > dyabelstwo, vrixij = dyabelski, vra-
goduch, vragoduscjan opętany, vragovatti, improbe facere ;
Boju. vrśgh ■ dyabcł, vrasgji diabolicus, vraj»olia, neguitia ;
iS/ac. vrag • dyabeł, vracs • wróżek ; /io.<.«. Bpari , Bpa)K4e-
ÓHHKi nieprzyjaciel. Bpaat.ieócTBO nieprzyjacicistwo, BpaiK-
j(OBaTl> nicnawulzieć ; (cf. poKl /a/um, rok, rokowai'), po-
KUBUA liisowy, losem prziziiaczony) ; Eccl. epniKifi nicprzy-
jacieLski; rf, Anglos. wrace; Nutker VTUoge viiidic!a; Sfec.
vraeka • mścić się ; Hull. wrok ■ wark, gniew ; Geim. 9{ad)f,
lidftn mścić się ; (Jraei-. (laya vii, impelus ; Isl ragr ; Leli.
raggana ; Pen. raehg iracundut, diabolut ; cf, Girrm. ^u^t.
Slbifl. — §. Wróg. los, przeznaczenie, fatum, bas (cd)t(f|\il.
Gdzie wróg nas wlecze, Bezpieczna cnota może iść swo-
bodnie. Ckroic. Luk. 43. {uhl /u/u Irahiint). Ihich. Sen. op.
223 ii. Pilch. Seit. liil. 122. Trudno wieczne zahamować
wrogi. Pol. Jow. 153, (cf. co kumu przfznaczono , to go
nie minie). — *J Wróg, oznaki prJYszlo^tci , przysiłsijo
nieszczęścia , omen ; fiit SiubebfiitiiiigSjfidjfn , fin flfijft-
łun, eine bóff ^JiTbebcutuiig , (o* Wróżba). I'uh^cz brzyd-
ki, wróg liidfiom nu-uzczęśliwym rzewny; dtruin morla-
tibui omfn. Zebr. Ow. 122. — '^. Wrń;; . los przeci*ny,

nieszczęście , licbo ; ^rbóiifliiiS , n>ibrifle» Si^irfial ; tioh

pohroma , (cf. pogrom). WrójC przeciwny uzeięiciu , za-
wsze ma dosyć rnucy do pomieszania najniew mniejszych
ogniów miłości. lUon. 71, 8C8. Miłość sama pod czat
ulegać musi potędze wrogu złośliwego. i6. Nieznajomy
wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy. Nie mając ani dobrych,
ani złych na pieczy. / Af'ia» Ui. 1 18 — g. Wróg, głó-
wny iiieprzyj:iciel rodu ludzkiego, czart, szatan, zły
duch ; bet Sófc , bet bśfc iJtinb. Gi ludzie wysłani są nie
z boga, lecz z czarnozłego wroga. Zygr. I'np. x x x i b.
Ten zwyczaj nie z boga poszedł, ale z ukrutiiego dusz
naszych wroga. Teof. Ziv. 6 2. — \^ róg niezbożny mie-
sza ludzkie rzeczy. (Jroch. W. 2, (ob. wyićj). Który wróg
twemu zły szczęściu zaszkodził, Kiedyś z ż\wola swćj
matki wychodził? Zimor. Jlvx 1'.i8, ( cf. zła godzina,
gwiazda). Wróg, dyabeł , ber 'JfufcI. Weres plundro-
wał ratusze, kościoły i bogi , Szlachtę, kupce, mieszcza-
ny, nawet i złe wrogi. A'/o«. Wor. 13. (nikomu zgoła
nie przepuścił). I. udzie bez wiary, wrogi najchylreej-
sze. Przyb. Luz 43. Gdybym ci opowiedzieć m igła nasz
los srogi , Płakałyby nad nanii nawet same wrogi. Teat.
51. <i , 45. iJajesz się dwom zdr.'4Jcoin i w zdradach
znajomym Dotąd tyranizować, swym wrogom widomym.
Jat i. Tel. 18y. — §. W ogólności: Wróg- nieprzyjaciel,
ber 3eiiib. Stał się pan , jakn wróg , gubiąc Izraela.
Dudu. Tr. 2 , 5. Urycl swego wroga . Rafał swego
skrusza. Pr:.>/b. M'lt. 188. t^zestn z wro^jów uśpio-
nych brać zdaiza się łupy. Hul. Ow. l»4. On się nie da
oszukać, wró..' 5;o nic zaskoczy, Zawisiiy chuciaj bije
nań iiiilczkicm i w oczy. Zab. 8, 3."'!. hiick.

Pocho.lz. wróżyć, wywtóiyć , wróiek , wióźka, toróiba,
UKÓibit.

WRON.A, y, i, 'WRON, a, m , WRO.NKA, WRONEGZKA,
i, i., zdrbn.; boh. wrśna ; Slov. wr.Mia ; 5'uro('. 1 . rona ;
roiika , hauron , (cf. gawron: Sorah. 2. ron kruk, kar-
wnna gawron); 6'ar;i. urana , (urSn . url ■ kruk); Vifirf.
vrana , vran , (vraa, orcl (cf. orzeł), oreu • kruk);
Crnat vr,ina , urana , vranicza , (vrana hen , śledziona ,
gauran, kauriin • gawron) ; Dal. wam , (\rin corvui , gra-
vran • gawron); Hung. varjii, yaryii , varjutska ; Rag.
vranna, vranich , vranicza , (vran corout , vrinski eorti-
nut) ; Dosu. vrauna , vrana, clijola , g;ik , (vrin. gravran
corvus , iorax; ^luv. vraiiiia, (gavrin • kruki; Hosi. ao-
pnua , Kopra , fBOpoiii>, Bpaiii kruk, BupuiieuoKi kru-
czek) ; Eicl. B|).iMJ, i-ajKa (cl. ga(ka) , Kjyuia , (ifui
kruk; cf. Graec xo(iiavr^ , cf. ^'<rrrn. jtrdbe) ; wrona, eor-
vut cornii , cała popielata, głowa, podgardle, pióra lo-
tne i sterowe są czarne. Zoj/ 200 (btf Srdbe , Mabnt-
frdbe. Wrona kracze , kraka. Uudz 21 bie Srńbe frd(^|t ;
/v(7. HpuiiorjauieHie krakanie). Rzegocąca sroka , wroni
chrapliwa. Tu/. Saul. 30. Krucy , gawrony, wrony nie-
różnie krakały. Biatiiat. J ó b. Głupstwo to, lecz eoi
rubić, wlazłszy między wrony. Trzeba, mówi priytłowie,
tak krakać jak ony. Zahł. S Z. 23 ; (uluta cum lupii ,
cum quibui ene cupil). Pospolicie tak śpiewa jak naw]f -
kła wriina. Papr. Pr. C 4. (przyrodzenia nie odmieiiitz).
S^czt-liKitliwa wrona. Otw. Ow. 82. Anibruzefu i wroną
i bajubaśiną nazywali. Slryjk. kr. pr., (ob. 'Wruuolrapiol,

WRONA- WRONI.

WRONIAWOŚC-WROSNAĆ. 403

cf. Roli. spaHbe , BpaKH baje , plotki , brednie). 1 wrony
n3ń krafizą. /lej. Post. y y o. (wszyscy nań krzyczą , nań
powslająi. Nie skrmia długoletnia wrona, Która jest o
dżdżacli wróżka doświadczona. Lib. Hor. 78. Ja ona nie-
przydybna , ona chytra wrona Simon. Siei 1:24. Wzno-
siłem ręce, żebrząc o ratunek nieba, Aż tu przy mnie
snują się nieprzydybne wrony. Zab. 9, 24:2. Ejssym.
Wrony chytre. Baiial. J .". O chytrych mówią, wronami
są karmieni; (orle quod haec avis insidias diliyenter ńr-
cumspiciat. Cn. Ad. 75. Hys. Ad. 7i, (cf. kos , szpak).
'Przechery wronami karmione. Klon. Wor. oo. J. Kchan.
Fr.oi. Cormcum oculos configere; wronom oczy wykłóć,
t. j. chytrośei i misterstwa czyje odkryć, ch\1rego po-
dejść. iJącz ; {Slov. wrflna wrańe oko ne wikluge ; Vind.
keda vrana vrano pipie? < kruk krukowi oka nie wy-
kluje). Każdy woli za jedne nogę dwie wronie [dual. 2]
ułapić. Pot. .irg. 714 Pot Zac. iii, (cf. jednym ban-
kietem dwoje wesela odbyć, na jeden raz dwie wiecze-
rze odprawić, jednym zawodem dwie rzeczy sprawić'.
Za jedne nogę wzięliście dwie 'wronie, {dual). Pol. Jow.
2, 44. — Maleńkie tylko dbają ojców dzieci , Tylkoć to
młody 'wron za "wronem leci, Bratk. P 2. Siodłała
Wronka. Klon. FI. £ 4 6 (z siodłem niby na grzbieciej.
Znać wronę w cudzym pierzu , choć je podskubuje.
Paszk. Di. 71. By się też wronka najpiękniej strzępiła,
przecie na śmieci będzie się pyszniła. Rej. Ztv. 220.
Czego sam kto nic robi , darmo się tym chlubi , Z ową
wroną co w cudze piórka się uszubi. Pot. Pocz. 658. —
Tacy podskarbiowie dziś są białą wroną. Pot. Pocz. 112.
(białym krukiem, fenixem , rzadkością, cudera). — Nie
wroniem z ogona wypadł. §•. I ja-ć też nie sroce. Cn. Ad.
714. — §. Wrona, kawką, żyd w piśmie; ein gleJ, citt
Slftf* im i»i^rct6cii. Pisząc ochędóstwo zachować , bo
jako kawa pismo szpeci na papierze , tak wrona nie
ozdobi tablicy kompasowej. Haur. Sk. 190. — [2. WRONA,
y , i. , rusk. worona , -nka; uio/osA. wrane ; saisAr. w ran :
otwór , cinc J^ffnuiig. Wrona w ulu , Slliglod; 2j Wrona
u beczki , dziura , którą się leje w beczkę , Wiod. Cn.
Th. 1289. iai «punblocb iii ^er Jonnc. Beczkę na wronę
postawił. Dudz. 69. Sleszk. Ped. 425. Kiedy był w do-
brej myśli , wziąwszy beczkę piwa na ramię , tańcował
z nią , napił się wroną , ująwszy za kraje. Papr. Koł.
552). — WRONI, ia, ie, od wrony, SralłCii < ; Boh. wranj ;
(Vłfi(/. yranski , vranou < kruczy); Ross. Bpanuii , BopoHiii ,
BOpOHeu, (BopoHOBHH kruczy). Wrony, gawrony, kruki,
kawki , kraski , sroki , tych jest jeden , acz nieco różny
pierzmi i głosami rodzaj ; wszakże jednego wroniego
wszyscy przyrodzenia ; a gdzie gawrony lecą , tam sie
też kawki, krucy, wrony, między nie mieszają. Stryjk.
38. — g, Boian. Wronie masło, ziele, zajęcza kapusta;
Carn. bobovnek; Croa/. bobovnik ; Ross. CKcuuym, , mo-
J04EJ0 , aaa^bH Kanycia. Wronie masło, gatunek rozcho-
dniku^ sedum telephium; sok z świeżych liści lipki i nieco
słony! Kluk. Dykc. 5, 69. (sc^micrmiir}cl , SBunbfraut.
Wronia noga, ziele, kania stopa. Cn. Th. 1289. Wro-
nia stopa , plantago coronopus , gatunek babki. Kluk.
Dykę. 2, 205. Wronia noga, iż bardzo jej jest podobna.

Urzed. 105. SrfiljcnfuP. Wronie oko, gatunek kulczyby ,
itrychnos 7iux vo7nica , drzewo Indyjskie, którego owoc
kupujemy na trucie różnych zwierząt , i wroniem okiem
lub kulczybą nazywamy. Kluk. Dykc. 3, 102, Ross. utjn-
6yxa, ^^Jn6yxa, hy^emba , Slra6enaugcnl>aum , S^rdbennuge,
ein ®itt 5.S. (ur bic (sperlinge. Wronie oko, ziele czworh-
stne , jedna jagoda; Hoss. BopoHiB r.iaat. Paris quadrt-
folia, einbcer ,' SIBoIfSkcr. WROMAWOŚĆ , ści, i., nie-
znaczna wroność czyli czarność, czarniawość , bie (sd)itidrj=
lit^fcit. Nigior, czarność, wroniawość. Mącz. WRONl.WYY,
ob. Czarniawy. "WROMC cz. niedok. , czernić, wronym
czynić, ft^tiuirjen; Croat. ovranujem ; {Ross. BOpOHHTb
demeszkować, stal ciemnoniebieską uczynić). Już noc
wierzchy gór wroni , I rosa łąki perłowe roni. iliask.
Ryl. 90. WRONIEC, •WOROMEC, ńca , m. , lycopodium
selago . ziele, gatunek włóczęgi. Kluk. Dykc. 2, 105,
Sarliipp , Sdrlappfolbenmcoś ; Ross. BopoHcui. Widłak abo
widłaczek Rusnakom wroniec abo woroniec ; tych z na-
szych niektórzy naśladując , worońcem zowia. Syr. 845.
"WRONOPOPIELATY, a', e — o adv. , h. p. Ptak wro-
nopopielaty. Kniaź. Poez. 5, 152. "frdbcnafcitgrou. "WRO-
NOŚĆ , ści, 2., czarność, bie ft^inarjc ^^ańr, Ymd. vra-
nost , zhernost. 'WRONOWY , a, e, wroni, Srdfccn'.
Pan bóg daje pokarm i 'ptencom 'wrono\yvm. Snk. Probl.
184. pisklentom wronowym, wronim. "WRONOTRZPIOT,
a, «i., n. p. Wronotrzpiot Proineleus uklwany żąda po-
koju. Petr. Hor. 2 R b • około którego trzpiece wrona,
kłując go« ; »on .^Jrdtcnflitcjelit (©eierśjliiijcln) gefi^Iagen.
'WRONY, a, e, kary, czarny; ft^iuarj , rofenfcŁtrarj , frd6cn«
fiiuarj ; Boh. wrany ; Vind. yran , zhern : Croat. yriin ;
Dal. yraan , csarn ; Bosn.\r&n, carni; Rag.\rin\ (Ross.
BOpOHOH o koniach kary, BopOHB demeszkowanie , kolor
ciemnoniebieski na stali dany, BopOHiuo stal do de-
ijieszkowania) Wrona sierć końska. Hipp. 8. Końsk. Lek. 4.
Wrony koń. Alb. na Woj. 19. Rag. yranaz ; 5/fli'. yranac,
Ctii iRappe ; {Ross. BOpoHontriB czarnogłowy , BOpoHoqa-
auH czarnosiwy koń i. Woził się końmi wronemi. Otiv.
Ow. 197. W pierwszym wozie były konie rydze, a w
drugim konie wronę. Budn. Zach. 6 , 2. Oko rzęsą po-
zorne wroną. Miask. Ryl. 2. 147. Witaj różany dniu po
nocy wronej. Miask. Ryt. 2, 58. (po ciemnej nocy). Pła-
szczem wronym wnet noc pola obwiedzie, ib. 2, 169.
Patrzaj jak ogniem niebieskim dotknione Przemieniają
się śniegi w rzeki wronę. Zimor. Siei. 559. Carogród
przy wronej wodzie. Miask. Ryl. 59. Dziś wronę płaty,
z podłemi szaty, zastępują ubiór złoty. ib. 2, 134, cf.
żiłoba , parć , wór.

WROSIĆ cz. dok., wewnątrz porosić, wkroplić : Yind. no-
notervrofiti , eintrópfeln.

WROSNĄĆ nijak, jednotl. , Wrastać niedok., w czym we-
wnątrz zarosnąć, cinroaifen, bineiniratSfen ; Yind. yrastiti,
notersrastiti; Ross. Bpocin, Bpaciaib Będzieli trąd na
'człowiecze wrosły w skórę, °^yyobcuje go kapłan jako
trędowatego. 1 Leop. Levil. 15, 11. Stali nieruchomi,
że sie zdało, jakoby w ziemię wrośli. Ktok. Turk. 192.
Czyje starsze i wroślejsze znamię w drzewie będzie, temu
sąd barć skazać ma. Stat. Lit. 311.

51'

404

WRÓT - WROTNICZY.

W R O T N Y - W R O T O S I E R Ć.

\VROT. u, tn. ; Uoh. wrala ; powrót, bie SWft^r; (Vind
vrat; bosn. vrat , scia cullum, szyja, ub. pod Wrócić).
My kiedy, gdzie szli przed iiaini . pójdziemy ludzie bez
wrotu. Fetr. Hor. iii Lata . kiedy raz up/yiią Bez
wrotu na wieczność giną ib. i, M 2 b. Czas nasz po-
dobny jesl cieniowi przemijającemu , a nieinasz wrolii
końcu naszemu. 1 Leop. Sap. i , ."). 'Aza tuszy lekarz
który Ciiorobio , eu n^ wrol wtóry l'adriie? Miusk. łiyl.
2 , 80. (recydywa). Król .Meiindy oświadcza , iż najżywiej
żądał , By Luzów llolc w portach swych i wrotem oglą-
dał. I'rzyb. Luz. 174. z powrotem; Boh. na wralach.
WROTA, G. wrót plur. . I. WMUTKA , 6'. wrotek plui:
idrbn.; floA. wrata ; Sorab. l.rota, porta, rolka, portka
(cl', fórlka) ; Sorab. 2. rota , rotla ; Cant. urata , porta •,
Vind. vrate ; Croal. vrśta , zatvor, vrateza : Bosn. vrata ,
vrava ; li'>y- vrata , vr;Ua ; Sluv. vrita , velika vrata ;
Rost. upara, oopora , (ef. Lat. porta, cf. lórtka , cf.
wierzeje, ted cf. Eli/m. wrócić, wracać) — wrota, drzwi
bramne ; bie iNrfliiflel , bet X\)OXmeq. Wrota u bramy ,
wrota u stodoły. Ld. — Trainl. Wrota upustowe, 5ii)lcU'
jenflii^cl. Ondtk. — i^. Fig. Ir. Wrota, drzwi, brama,
otwór, przystęp, wnijście, wolny chód; 2{)0X , Z\fUXt ,
©injatig, 3"i)'ł"8- Wslyil jak wyjdzie, nie trali wc wrota.
Bardi. Traij. i\'ó. inie wróci nazad). Niebezpieczeństwo
przede wroly. Faiib. X 2. Uuz). Praca, frasunki, kło-
poty Zawsze są u spornego przed onego wroty. Prot.
Jat. 30. (nieodstępne). Będzie i przed naszcmi wrotami
słońce. Zegl. .\d. 12. (i do nas szczęście zawita). Jeśli
do końca bó;.^ zginać nam nie "przejrzał, nie wszystkiego
s! ińca jes." ze odjął, i je przed naszemi wroty liiedyś
•wżdy ustanowi .... Tword. W. />. 2 , 1 20. Nie chciał
zyć , ani uciec , choć miał wrota , Padł i pokazał jaka
z musu cnota. Chrośc. Luk. 135. (choć miał sposobność,
zręczność , drzwi do ucieczki otwarte). Szablą wrota Czy-
nić sobie do śmierci albo do żywota. LesZ':z. Class. 38.
(drogę olworzyći Wielkie się wrota wierze Chrystusowej
do Porsyi otworzyły. 6k. Oz. 307. (łatwy przystęp).
Swywola wielkił wrota wszystkim zbrodniom otworzyła.
Dirk. 9 Exorb. 3. Kędy grzech bez karania, bez nagrody
cnota. Tam do wszelkiej swawoli otworzone wrota. Pot.
Arg. 7. Poddaństwo umysłom ludu do wszelkiego wy-
fjórowania r.imyka wrota. lHon. ti5, 37. (drogę tamuje).
Jeśli to me jest tak, niei'h l'iotr i. wrota nam nie-
bieskie zamknie. Sk. Dz. 87G. (niech broni wnijścia do
nieba). Szerokie wrota do dworu , ale wązkie ze dworu.
łiyi. Ad. 63. (łatwo wlcżć , trudno wyleżć) Wrota pie-
kielne Ecrl. apaTHiiuM a40BM. Szerokie wrota do piekła.
Cn. Ad. 1138 gościniec bity, ludny. 2. "WIltiTKA, i,
z., część p.eśni , po Grecku strofą nazwana; po 1'id^ku
wrotką sie zowie. A'pc; tir, 3, p. 'Jl. bic ólroplje tit
fiiifm fflfbicbtc. WIlO r.NlCTWtJ , a , m. , urząd wrotnego ,
tai tl)Drn)artcramt. Urzędnicy ziemscy burgrabslwy 'tie
bawić nie rao,;ą ; toż i co do wrotnictwa lltrb. Stal. 237.
WROTMCA, y. i., jedno skrzydło wrotne , ob. Wie-
rzeja ; fin IborfJiijfl , ll»iirili'iflel ; Vtnd. vratnizc , durna
stranka; Bum yr^tnice valvae ; (Uoh. wratnice siwaj-
carnia). WKOTiMCZY , a, e, od wrotnego, oddżwier-

nego, Iliorroarter . . WIldTNY, WUOTOWY, ».?,§. 1)
od wrol, tifOT • , ilłiir', t^Prippfj-; B»h et ^lov. wrain^;
Vind. vratiii ; (Cro»t. elc. yratiii . karkowy, vb Wrócić,
ob. Szyja, kark); /iojs. BpaTuUłi , npH4BepHuH. Pień głó-
wny krwawej żyły ilrugi nazywa się wiotna żjłą , vena
porlae. Perz. Cyr. 4'J. Rzekł służebnicy wrolnej , by
starcowi dała w dom przystęp. Udijm. Sui. i U 4 i b,
ob. niżej: Wrotna Substaiil. — Wrolny, ego. m , wro-
tny , który otwiera i zawiera 'wroty. Pelr. 154; ale on
też powinien |)rzy wrotach siedzieć, a patrzeć [lilno , co
jest pożyteczno całemu domowi, ib. oddźwicrny, brsmny,
poriyer, szwajcar; bcr Iboririiiiłter , Ibitrhiitbcr , Ułortpdr-
ier; Hok. et Sloc. wratny ; Sorab. i. rolnik; Carn. vra-
tor : Yind. vratar, yrdni varih, vratni varshak, pertnar ,
thorliartl , turbirtel , pervratar : (hoal vrat;lr ; Uo$n. vra-
tor : ftai/. vr;iinik, vrjtiJr , dem vrjtarich; Hoa Bparapt,

BOpUTMHKl , lipitUOpOTHHKl , tlpil/lOCpilUKl ; Ecd. npi-

BpuTiiiiK:b. Gospodarzowi potrzeba oddżwicrnego albo
wrotriego mieć. Petr. Ek. 15. Puszczajcie wrola każdego.
Lecz "wżdy patrzcie poczciwego, Wrolny skryj w zanadra
klucze, Kiedy kio wszeteczny tłucze. Hej. Zir. 2oG b. Ijdy
szedł na pałac, żiidiiych trudności u wrolnycli iii>- miał.
Sk. Dz. 290 Wrolnym być (Carn. ura!.;riti; Piotr i.
jest wrotnym królestwa niebieskiego. Sk. Agw. 1 , 54 4
Jest zwyczaj w zakonie , że kiedy kto wychodzi z tiomu ,
upomina janitora abo wrotnego , gdzie iść ma. ^\yt.
Aloj. l'JG, oh. Fortyan. — j) Wrotna, ej. i , Snbst. ,
służebnica wrotna, bie Jl)i'irbut|ierinn ; Sorab. 1. roiniciża;
Yind. vratariza , vi-alarza ; Crout. vratari 'za ; łiog. vruta-
rizza , dem. vratariciza : Bovi. yratarięa ; /^.^ł npif4BCp-
Hiiua ; Ecd. npiiBpaTHHua. Wroina, jauilru .ł/ącs. — §.
2| Wrolny, WHI)TLIWV, wracalnv , wracijący się. {U'
ritiffc^ireitb ; toczący się, krążący, obraojący się, obie-
gający, volutii!is , freifenb. C/asv wrotne Cztery nam dzielą
koła obrotne, ilia^k Pyt 2, 110. Czyj rozum czasom
wrotnym zegary porobił? 'Amor. Siei. 213. Słońce góro -
lotne Poprowadzi lala wrotne. Au«c. (!d. 521 J. Ac/ian.
Ps. 210 Słynąć będzie , dokąd wrolne lata trwać będą.
Zbil. Lam. li 3. Pijmy póki nas znowu za wrotnym ro-
kiem , Takim jak dzisiaj, nic zdarzą sokiem. Anakr. 77.
— ^. Wrolny, wrolliwy, do wrócenia, odwctowania,
powetowiiy, roicbcrl'rill()l((l). Nic wnlhwy, mc przewrotny,
trreuorabilii. Cn. Ih. r>20. Wszystko z czasem niewro-
liivm upłynnię przepada , J.iko w znikomej piasek klep-
.sydrze. Zab. 13, 420. Minęły chwile bujnej młodości.
Jak więc kwiat róży mija nie wrolny. Zab. 11, 395.
Z'ibl. Już wyszedł twój dekret niewrotny. Groch. W. 198.
niecofniony, "zawity, mI!^>if^emli^id). — Piekło niewrotne
hlon. Wor. 12. (zkad iiiemasz powrotu, unde nulla re-
detntio). WKOr.NO.śl", , ści , ż, przymiot U-^o co jesI
wrolnym, lociacym sie, kraiącyin . obra.aliiym , obro-
tność; mi Sreiffit, bet »rci»laiif, bie Hmlaufbarfeit , lim-
ISfnbbarfeit. Cjicry >»i'lrv niebieskiej wrotnoici Wad.
Oan lti'J. •AllOrOSIKIlĆ. i ł . rodiłj sarn, któremu
włoi ku głowie 'roście. Włod. h'iml Sptt U 3 b.; oryz
Plinii . wrotiMierć diei pole-i. lin Th. 980. Wrolosierć ,
jeit lo ż«ii>rze 'Afryckie , które nad przyrodzenie inoycb

w ROTY C Z - W r\ O Z K A.

W R Ó Z K O W Y - WRYĆ.

405

iwicrzat in.i sicrć kii głowie dbrófoną. Urs. Gr. f87.
?lliifiinii.l)c^ ?{.l) mit roiciifrftcaubcnPcm i>aarc. WKOTYGZ .
V, s , Tinmeum , rodidj rośliny. KtuL Diikc. 3, 107.
Śiliiifarril ; Uok. pcr-^an , wratyć; Carn. vralizh , abiiUizh,
abr;aha , abrata ; Vind. yralizh ; Cirn. vral"ika ; (Croal.
Yrólich = jaskier) ; Dosn. yratika ; Rag. vriilikka ; Hoss.
AiiKafl paóiiHa. nii;K«a (cf piżmn) , Ka.irłcp^, KaH3'*epi.
— g. Wrolycz Włoska, ob. Raloslka.' WUOTYCZOWY.
a, e. od wrntyczy, SJatnfanen ■ ; Hoss. KaJy<^epHbI^f.
WRÓŻRA , "WRO/.A . y, ż., wróżenie, przepowiadanie
przjszlośi"! ze znaków, wieszczba, wieszczenie, bie ®(l^l''
faflCrf^ ; Slov. hadanj , fcf. gadać); Vind. vrasha , zhara ,
(czary); Hoss. epaJKÓa , Bopo-KÓa . BO.iuiua , BOjuiBeHie ;
DOJKBOBaHie , 6aa.ibCT60 , óa.ibcreo , ra4aTe.iŁCB0 ; Eccl.
BOJuióa , oB.AK.>HHie , BopoH>6a , naroBop^ , ko.uobctbo.
Wróżba z klucza Ross. K.iK)ieBO.i.\BOBaHie Wróżba
ogniowa Ei'cl orHeBO.iuieócriJO. — g. Wróżba . wróżka,
godło o przyszłych rzeczach , z jakiego trafunku abo z
mowy wzięte . ome'i ; bas Jliijcii^eii , 3?t'rbcbeiiti;iigSaCi(^ni ,
bic 5>or[)Cbeittim(3. Rzymianie niepogodę uwaźah za po-
myślną wróżbę; miejmy tę teraźniejsza także za godło
powszechnej pomyślności. Gaz. Nar. i . 215 h. Idźże
już przezaeny stanie rycerski, gdzie cię prawo powołuje ,

idź dobra '«ri>ża zi tvin marszałkiem, któremu Dyar.

6Vo(/. '•295. WROŻmi, a, m. , WRÓŻKK , żka , m,
WRUŻBIAUZ, WUÓŻKARZ, a, w,, wróżący, wróżeniem
się bawiący, wieszczek, bcr 28al)rfaijer; fio/i. hadać , wó-
• slec, wf^śtar: Stov. hadae , (cf gadacz); Sorab. 1. hu-
dak , (cf. chudy); Carn. lósoYcdesh , sove , (cf. zwad,
cf. sowa): Croul. galavę.cz, gonotmk; Dal. gonetalacz;
Bosn. vrasgjalac , vilenik (cf. wiła), YukudlaJc , (cf wil-
kołak): Ri;/. gatalaz, gonetnik , gonet.daz ; Slav. vraes ;
Ross. BopoJKoa . BpaJKÓiire.ib , bo.i.\b'& , ra4aTeab , óaajt-
BiiKt ; Lcil. Bpa'/KÓinrb , BpaaieÓHiiKi , oEJtntiKi , oe:ib:i-
le.łh , OEiBi>HiiK'Ł (objawiiicz), HaroBopmiiK^b. i\a kształt
wróżka i "gadacza domniemawa się czego nic wie i
Leop. Frov. 25, 6. (na kształt wieszczka, o Leop.). Wróż-
biarze zdobią swe rzeczy słodkością wiadomości rzeczy
przyszłych. Zebr. Zw. 114. Niechaj nie będzie czaro-
wnika u ciebie , ani wróżkarza , ani tego , klóry sie
czartów radzi abo wróżbitów. IJiik. haw. Mail. B. Wróż-
bit. Rndlk. i\'ar. Hsl. 2, 29. Nnr. Tac. 1, 4 20 Wró-
żek trzewowy, /?o/i nawazać: Carn zhęyagledz. Ogniowy
wróżek E'-cL orHeBo.iuieóiiHKii Mądry za wróżka stoi.
Cn. .Ad. 467. WI5(1ZCZY, a, e, wróżący, wies/.czy, od
wróżki; itta^rfagcrtfc^ , tfaferfiigciib ; Ross. Bopo/KeóHuB ,
ra4aTeJi.Hbiii. Cyi;ero bawił się prawem wróżczym. Budn.
Cyc. 19. WRÓŻKA, i z , wróżka trafunkowa. godło,
wróżba ; ein 3ln;ei(bcn , SJpr&ebciituiig-^jcic^fn. Niech się
bezbożni złych wróżek lękają, Gdy wrony kracza al-
bo psi szczekają. Gdy bieży z łasa na pole wilnzyca ,
Bądź i lisica. Feir. Hor. 2, H ó b, (ob. Zając, sroka,
sewa, kruk, cf. soliiiczka się wywróciłjg cf poniedzia-
łek). Wróżka jest słowo albo zdarzenie, które co czynić
albo nie czynić radzi. Petr. Hor. 2,^4. Przy poczęciu
swoim wróżkę brał co się z nim dziać miało Birk. Ob.
J(ał. B 'i. Trzykroć w odwrót radziła wróżka .zbitej nogi,

Trzykroć piihacz tarkotem źle dał hasło srogi. Zebr. Zw.
2j7. — fi Cersuii. Wróżka, osoba wróżąca, wieszczka,
ctiic 2Bii^r|ai?crimi ; Bok. hadiićka , weśtkynó , weśiafka ,
we.ślice , weśtka; Cnrn. soyeshka ; Sl'i<->. yracsara ; Bosn.
yrasgjalica; Hafj. galaliza; Ross. rajaiciLHima ; Eccl.
BpaH^eÓHima. Wróżka kawowa Ross. KO^euHima. Młoda i
piękna wróżka, nie sztuką ale wdziękami swemi tak inie
zczarowała , że bez niej żyć nie mogę. Teal. 55. d, 14.
Nie skłaina nigdy długoletnia wrona. Która jest o dżdżach
wróżka doświadczona. Lib. Hor. 78. — Wróżki , dzieło
Jana Kchanoiuskiego ; rozmowa . w której się prorokuje,
co sie za naszych czasów poniekąd stało. Kras. Lisi. 89.
WRUŻKOWY,'a, e, wróżkom służący. . C/». 77j 1290.
Wiod. 3Sabriaijcr ' . ob. Wróżczy. WRÓŻYĆ cz. niedok.,
przyszłość z wróżek czyli godł przepowiadać, wieścić,
{Et'jm. cf. rokować, cf. wróg); roabriagcn ; Slov. hśdam ,
(cf. gadać , zgadywać) : Bosn. yrasgjati , gonetati , slutiti ,
ugonenuti; Rag. gatati ; Groat. gonetati, narechcm , (cf
narzekać , cf rokować) ; Dal. nazivam , {(■'i. nazwać) ;
Ross. BopoH{iiTt , epaiKiiTŁ, BpajKy, Bpa*6yio , npBBopo-
<KiiTb , npiiBupaHiiiBUTb, BOJ.\BOBaTb. Zptaszego l>tu wró-
żyć Ross. nTimeBO.iiueócTBOBaTb. Wróżę , dhino opera
daemonis, eo diserle per idoliim vel moritmm respondente,
vel sigiia a!iqiia in aqua , igne , cera , ac.re , specttlo etc,
eikibf.nle. Cn. Tk. 1289. Ukradziono królowi kubek, z
którego wróżyć zwykł. 5 Leop. Genes. 44, 5. (syieszczbę
czynić. 1 Leop). Jestem cyganka , kto mnie chce użyć.
Umiem dokładnie wszystko mu wróżyć. Teal. 52. d, 64.

— §. Fig. Ir. Wróżyć, przepowiadać, prorokować, tu-
szyć, przeczuwać; roraif? laijen . pnipbcjeiben , yorauS m-
fprcc&cn, miifjmnpcn , abneii. C?ego ludziom trzeba, to so-
bie wróża. Fredr. Ad. 120. Ze gnuśny , ożf rca , ospały,
opój, przyjdzie na los nieszczęśliwy, nietylko wróżyć i
przewieszczać, ale też pewnie obiecywać można. Pilch.
Sen. list. 4, 192. Już też teraz nieomylnie wróżę sobie
szczęście. Teat. 4.6, 115. Już ty zawsze musisz wróżyć,
a zawsze ni* do rzeczy. Teat. 51. c, 6. Wierzaj mi,
nic po takim człowieku nie wróżę , Który krzywdzi ta-
kiego co Sie mścić nie może. Nieme. P. P. 56, nic po
nim dobrego sie nie spodziewam.

•WRUCZYĆ,'ó>A.'2, 521, ob. Wręczyć.

WRU.MOWAĆ Ci. dok , rumująo w czym umieścić, wprzą-
tać; liinciii riiumfn, ^mibcr raiimeti. Bndik.

WRUNĄl^. nijak jedntl. , runac wlecieć, wpaść; fradjenS 6i>
nein fallcn , ^iiiciii fturjcn ; Vind. notervkuzniti , nolerpa-
sti, noterpodrelife; {Croat. yrinuti, yrinujem mtrudere).

— § Reripr. Margrabiowie z wojskiem do Pomorzan
wruneli. Krom. 514; ingrasi iunł , werwali się, wtarli,
wdarli sie, wpadli z trzaskiem.

WRYĆ cz.duk., Wrywać niedok., ryjąc wedrzeć, ^metlt
graben, eingrabcn; Vind. ydlietiti , notervdlietiti , vreshu-
yali , notersareshuyati ; Ross. Bpaih, BpuBaTb ; {dislng.
wrywać , ob. Werwać). Darmo złość pociski miota i łzy
pije, Pęknie swym jadem, i w ziemię się wryje. Zab.
14, 270. Koss. (wgrzebie się). Jak wryty, nieruchawy,
nie wahający się. krzepki, .mocny, bez ruchu, mt ein-
geipurjdt. Wszędy kołem zatoczy i na gołoledzi , koń

406

W R Y C H L E - W K Z A S K.

WRZASKA - WKZEĆ

tlobne okuwany , Mąt jak wryty siedzi. Slriijk. Gon. N 2.
Stał wrvly . jako iywy kamień. Sk. Uz. 2G;J. luic einfle-
iDUrjelt. Stal jak słup wryty. /'r:yt. Milt. -200. ( osłu-
piałyj- Jak -Aryly siedział, iiie ruszając j;łowy. Wad.
lian 117. Prawie wrytym stanęła słupem. Mun. 69.
590. Przykry los cnotę wzenacnia , a pomyślny łamie ,
Kto w oboim trwa wryty , ten męża ma znamię. Zab.
10, 575. niewzruszony, mifrftbutlcrlid). Gdy pojmować
bi^łkupa tlicieli, tak im bóg ręce i siły odjął, iż jako
wryci stall Sk. Żyw. 228 b. Wszyscy sloją jak wryci,
nikt się me rusza , nikt me przemówi słowa. Slas. Num.
1 , 205. Stanąłem w miejscu jak wryty, i utraciwszy
Eupełnie przytom.iość , przetrwałem w tym stanie nie-
czulości czas nie mały. Aras. Doi. 199. Nie wie, co z
sobą czynić, stanął jjk wryty. A'a^. Cyc. 12. Chory, na
len głos jakby piorunem przeszyły. Nie wie. co wprzód,
co polem rzec ma, stoi j ik wryty Zab. 16, 557. luic
anflfbonncrt. Jam tu niezwykłym podziwieniem wryty ,
Czvl\wał płód twćj Wuzy znakomity. Zab. li, 590. (zdu-
miały, zacliwycony) Oczy w co wryte; Hoss. npiiCTii.ib .
npncTajHucTb , wlepiony w7rok.

WRYlIlILK adv.. w krótkim czasie potym , wkrótce potym,
wnet. rychło z;ityiii, bitlD HerilflC^. Wrychle cię zdrowego,
da pan bóg ujrzemy. / Kchun. f^t. 20. Proroków zabi-
jali, 1 jego samego w rychle zabić mieli. W. loil.
Mn. 519. W. Hosl. W. 261. Nie zatrzymają mego żailną
miarą biegu , A ja się wrycbie muszę stawie na tym
brzegu. l'af)r. Kol. 24. J Kchan.

WRYWAĆ, ob. Wryć, ob. Werwać.

WRZ.ACO . adv. ud], partie. Yerbi wrzeć • gorąco, fi>6}tnt> ,
|'ie^Clt^ , bei^. — Fig. Przelękły wędrownik porywa się
wTzaco. 1'rzyb. Ab. 165. WRZ.\'10S('.. ści , ż. , wrząca
gorącośe . fot^ciitn; PDcr )ic^elI^e .oiCe ; Sloi: wraucnost ;
Boh. wraucnost ardor , veltementia , wrelost ("wrzałośćj,
horko, wedro; Da/. uvrueliina ; S.'av. yruchin.i ; Rag vru-
cliina; Bosn. vrenje, kgijuc. — g. Wrzącość , łacność
do uwrzenii, leneritai tn coclura. Cn. Tb. 1290. Mc
Jlodlbarfett. Niewrzacość, durilies in coctura. Cn. Th. blO.
Ifln>)iamc6 Motbcii. (iłarfocbcii mandjtr gpeifcn. Ne wrząi;y,
non coclibilit. ib.

WRZAŁ. WnZALA. ob. Wrzeszcz. WRZ.ASK, u, m., da-
mor , guem dolor exfiriinil , ul lu puent, dum caedunlur ;
krzyk iicinum , fed magis laelilme vtl audaciae tignum ,
wrzask terroru, dulom, molentiae. (Jn. Tb. 1290, (cf.
wrzawa), bfrStbrfu, bae®e)d)reB, ba^ itbrcicn oor iSĄmcrj,

Sdtrfrf; tioh w resk; Sorab. \. relkot; Hoss. n.IHlui
Koźle rzekło do wilka . nie wyłudzisz lu nic ; bo acz-
kolwiek wrzask kozi słyszę, ale skadłubiną wilka widzę.
Ezop 12. fgłos kozr. Wrzask zajęczy, wrzeszczenie za-
jąca. Ooh. bresk. Wrzask , trzask , hałas ; l^iirm. ©fliirmf,
©fldjrtc. Teraz wrzask, hałas, rwdes po wszystkich katach.
Teat. 19. b, 27 (froi: Boh. Mnoho wrcsku, injlo winy;
mnago wrzasku, mało wełny ■ wiele hałasu , mało wątku;
ftwił. 6pH3l'H gadu gadu). Nie jest lam wrzask , tylko co
szemranma głucha , Jaka z morza pochodzi , kto z da-
leka słucha. Zebr. Ow. 295. Niech ustąpią zwycięzkie
królów Rzymskich wrzaski. Hul. Ow. 96. krzyki, akla-

inacye. WRZASKA, i, ż . miano suki gończej. Sa-
men ciner etauberbunbinn. WRZASKAG, WRZASKNAĆ,
WRZASN.ĄC, ob. Wrzeszczeć. WRZASKLIWY, WRZA-
SLIWY . a, e — ie adv., pełen wrzasku, hałaśliwy,
kizskliwy; j(^r(ieri|i^ , larmenb; Hoss. sepesniiButt. Żaby
wrzaskliwe, lianial. i. Ludzie swarliwi , rozjadli, wrza-
skliwi, zawzięci, wydziwiający. Ptlch. Sen. gn. 120. (La-
łasnicy). Niewiasta głupia i wrzaskliwa. IV. Frov. 9, 15.
Niewiasta wrzaskliwa, przewrotna. Budn f'rov. 7, 11.
(hałaśnica, kłótnica). Plecie bez uwagi wszystko, co mu
przyjdzie do głowy ; a do lego wrzaskliwy. Teat. 59 ,
197. Niewrzaskliwe te dzieci, ani swarliwe, ani zwa-
dliwe. Birk. Dom. 148, Wjazd do dworu wrzaskliwy
z doboszami , surmakami i śpiewakami. Sar. Hit. 5 ,
55, (t;łośny , z hałaseinj. "§. Wrzaskliwa podagra. Hyb.
GeU. C. wrz.isk wyciskająca , Sd^reifii i^cnirfrtd^ctib. —
Sibst. WnZASKLIW'(tŚC. "ści. s.
WRZAWA, y, i, wrzenie głośnie, szerzący się szmer;
@ctiJ|'e, &exaa\(i) , Unnibe ; Bosn rumon od puka, sgja-
mor: Slov. wfanj stidor. Lecz już trabi kotłów wrzawa
Zgromadza zewsząd rycerzów. Miemc. f. H. 154, Wśrzód
wrzawy tylko się bić można i wadzić, Zab. 14, 46. Nagł.
Chciał więcej mówić , ale wojsko w wrzawę poszło, pła-
kali wszvscv do jednego. Zab. 15, 270. Wrzawa mor-
ska. /■Tvor mans , aestus maris. Cn. Th. 1290. ^Vrzawa,
zamieszanie w mieście, w Rzpitej. Włod. (niepokój). —
Transl. Lutni złota, Febowycli palców słodka wrzawo!
Zab (i. 569. Sar. tony. muzyko, harmonio, "WRZA-
WIC intrans. niedok. , wrzawę czynić, icf, wrzaskać , ha-
łasować), ©ctaufc^ mat^ieii. Nie zakwilił do koła głos czuj-
nej ptaszyny , Tylko głuchy szrner wrzawił przez śrzodek
krainy, frzyb. ,4V. 211. Wnet od namiotów grono zo-
baczą idące gładkich niewiast . wrzawiących przez chy-
choty swoje. ib. 566. WRZAWLIWY, a, e — le arfi-. ,
pełen wrzawy, (cf. wrzaskliwy), ppII @fti)|e . 'tcfenb ; Ooh.
et Slov. wrawy siridulus. Wrzawliwy nieład. 1'rzyb. Mdl.
220. Jeden z nich jest niemv. druui wrzawliwy. Teat.
28. b. 48. — Subst. WRZ.AWLIWÓŚĆ, ści. i. — 1.
WRZKĆ , WRKĆ , wrzał, wrał , wre. wrze, wrę ntjak.
niedok., 'Wrać , Wrzać niedok., warzyć się z wrzawą,
bełkocąc; mit (Setófe fiebcii, braufciib foi^ctt; Boh. writi.
wrjti , wrel , wru , Iwriti warzyć, wrcti skrzypieć, wra-
wy siridulus, wraucy, wfely l'ervens , ardens , vehemens,
wraucnost , wrelost arJor . t>ehemenlia , (ob. Wrzącość) ;
Slov. wru, (wraucy, horky ferridus , wraucuosl, horkosl
fervor , wtjIi stridere , wranj lUidor , wrawy siridulus);
Carn. vreti , ureti , urem , (yrózh, gorke < gorącyi; Yind.
yrćti, vrel, vriem, yrejem, svreti, (zvreli, zvrem • smażyć,
yrezhiti , sgrejati • grzać, vrezh , vrozh , urozhe , gore-
zhen , gorku < gorący, gorąco, y'rel. sviraii scaturire ,
vrelz, izvir oriyo , zdrój, zrzódło) ; Croal. vreni , urem
/en-eo , buttio , (yruebimsze eale/io , vriJch calidui , vru-
cliina , Yrelosit fervor , yrelo teaturigo); Dal. vriti . vo-
riti, urim ; Hung lorró , forrani ; Bosn. yrjelli . kglju-
cjatli bullire , yritti , uzayrilti fervere , sirujiti ferveseere ;
(vrenje, kgIjuc fervor, vriicch, koji grie i daje vrrurchi-
nu • grzeiący, 2 zgrian • zgrzany, gorący. 3. efficas, diiel-

w R z E G.

WRZECIĄDZ- WRZECIE NI CA.

łOT

nv . skuteczny: vrucchitise calefcere . yruchina calor ,
fewor ; Yrello , vrillo ferrens , vrrio , varli ferox , stre-
nuus , yrello fons , yrjelti , vrilli, vrje'.i , izvirati , tocilise
scałere , verviii , vrnvili mnogo cet^ljadi confliiere, vrri-
Ygljenje , navrrivgljenje ' nspfyw ludu, fregiientia , con-
cursus) ; Hag. yntli , (yritti scaluire , \\t (cf. wir) , yrel-
lo , yrutak scalurigo , yriich , yruchi , yi'elli> gorący , yru-
china ' goracość , wrzacość , yruch , yarli , yarloyit , .\e-
stok vehemens ; Slav. vrio, yrila , -!o» wrzący, izvor,
yrillo = zdrój) ; Ross. BptaTb, BptK) ; cf. Lat. feryere ,
teryeo , feryor ; Graec. j^adi^io , nvQco ; Hehr. li'; arsU ;
cf. Germ. waxra, cf. pram, pra). Gdy bulki powietrzne
w znacznej mnogości podnosić się zaczynają , cząstki pfy-
nu wzruszają się , co się nazywa wrzeniem , ebulltlio.
Hub. Mech. 269. Wrając skacze w piekle żywica. Brud.
Osi. E 5. Smofa wrającą do murów przystępu bronili.
Warg. Cez. 167. Ziele to gorące rzeczy dziwnie chło-
dzi , tak iż w wodę wrzącą rękę wfożyć można bez
obrazy. Dambr. 572; w gorący i wrzący ukrop w kotle.
Sk. Di. 578. Kto karmi obietnicą, karmi on nadzieją,
Lepsze krupy uwrzałe , niżli te co wreją. hchow. Fr.
141, (cf. lepsza chwafa bogu, niżli daJby bóg). Wrzący,
cogitibilis, Cn. Th. 1290 ; niew rżący, non coctibilis. ib.
5-10. Od niego się dowiesz, co tam w tym garku pod
pokrywką wre, jeśli piofun , jeśli szałwia. Bej- Zw. 85
b. (co się tam warzy, gotuje , knuje). — fig. Co w kim
wre, to na wierzchu skipi. Gil. Post. 174 b. I ubiór da-
je nie pomału znać, co w kim wre. Gorn. Dw. 115,
(•{. twarz łacno wynurzy, co się w sercu burzy). My-
śliwiec pojrzawszy na psa, na ptaka, wnet wie, co w
nim wre, jeśli rączy, jeśli ło*ny, abo gniewliwy. ib.
409. co się w Bim kryje, ttia^ iti ibm ftecft. — §. Si-
milit. Niegaszone wapno, gdy na nie wody nalejesz, to
wre i pryska. Dambr. 220. burzy sie , gotuje się, warzy
się ; 6rauft, foĄt. Każda bryłka ziemna lub kamienna ,
która, polawszy ją ostrym kwasem , wre i pęcherzyki rzu-
ca , jest ziemia wapienna. Torz. Ski. 77. — g. Transl.
Jak Pontus wiatry skołatany Wre skrzypliwie, tak wie-
szczka wzdycha na przemiany. Bardz. l.iik. 77. (bałwany
rzuca, kipi bałwanami; baś iDJrcr bxau\t , tobt , fodjt j.
Wrą podków "iskrobitnych po bruku łoskoty, A tu krę-
tych na osi kół sznhistych grzmoty. Zab. 9, 5G5. Ejssym.
(wrzawią , hałasują). Wrzące Ameryki strony, i lodem
okryte północy kraje zwiedzali, Zab. 7, 158. skwarne,
ftebenb bńi . lirenneiib bcip. — g. Fig. tr. Wrzeć , burzyć
się, wzruszać się, niespokojnym być: fodiCłl , braufcn,
rcoDcn, uiiruŁig fcpn. Pałają i łyskają oczy, wre i burzy
się krew' w sercu, a twarz całą oblewa niezwyczajną
rumianością. Pilch. Sen gn. 110. Krew' we mnie wre,
za każdym spojrzeniem na tę niegodziwą. Teat. 5 , 45.
(jątrzy się). Wre człek od złości. Teat. 46. b, 55.
Wre zemsta wszystkim w sercach, gniew im z oczu
strzela. Dmoch II. 2.8, W młodych Wenus bardzo
*wra. Glicz. Wych. P 5. Miłość pod pokrywką wre.
Zygr. Pap. 285, W .starych , jak to mówią , juz krew'
wrzeć prłeslała. Teal. 26. e, 10. fochłodła , uspokoiła
*•«)■ Jeszcze na ów czas wrzała we mnie krew'. Budn.

Cyc. 22. Jeśli to cześć jest powściągnąć się od miłostki
sędziwemu a oziębłemu ciału , coź krwi młodej a wrzą-
cej ? Gorn. Div. 279, Wrząca młodość łatwo nam uwo-
dzić się daje, Teal. 45, 12. gorąca, prędka, zapalczywa,
— §. Wre co < odbywa się z trzaskiem, z wrzawa, go-
rąco; eź iinrb tiw^i bcifi ['ctricdcii, Imt cincii tofciibcii gmt^
gnii^. Wrzała robota i od niewolników I od gęstych rak
miejskich robotników. P. Kchan. Jer. 554, Gdv tak
wrzała ta robota Nar. Tac. 2, 457. (gdy się goto-
wała , warzyła . knowała). Okrutna wojna między temi
dwoma królestwy wrzała. Wys. Aloj. Al. Teraz walki
wszędzie wrają. Glicz \Yych. H "2 b. — g. Wrę na
kogo, mam na kogo chrap, serduszko, wątróbkę, gnie-
wam się, jątrzę się, sierdzę się nań; e^ fpc^t ilt mir gC'
yien jfitittiibcti, ii) i)ak ciiicii ©rofl roiPcr ibn. Byłoby
przyszło do krwi , tak już na się warli. Fot. Aig. 7(i9.
Teraz go całujecie, ściskacie, przedtym takeście na nie-
go warli. Tc.t. 8, J06. Glicz. Wych' H 1. — g. Zdrój
wre ' wytryskuje z szelestem , mit ©erduft^c ipruPclll ;
Boh. pramenili se , ( cf. promień). Więc żrzódła one
pięknie międ/.y drzewki wrają , A kamyczki by złoto tam
się w^ nich błyskają. Bej. Wiz. 24 b. — §, Wre mro-
wisko = sypie się z szmerem , raiifcbenb trimmclii , Hoss.
KnmtTL, saKiiuitTb, KonuiuiiTLca, lianhiuinibca. Wrzało,
kipiało mrowisko, szmer był, sypały się mrówki z chro-
botem; iiidificia [ormicarum burriebanl. Cn. Th. 1094.
Wrzenie mrówek , Vmd. miglanje, ycrvretje. 2. 'WRZEĆ
[ci. dok, "Wierać czestl., zawrzeć, fdtlupeir; praecipue in
composilis 2j,

Pochodź, dowrzeć, nawrzed , rozewrzeć; s!uvar, skwar-
ny, skwarzyć; doskwarzyć , doskwierać etc. — §, "wierać,
wierzeja, dowierać , dowrzeć, cf. drztui ; zawrzeć, zawie-
rać, etc. odewrzeć , oltuorzyć , otwierać, otwór; obora,
obór tli;, elc.
WRZEĆL\DZ, -RZEGZĄDZ, a , m. ; (Boh. rzeteź, rzetjzek ;
Slov. retez , retezek , retjzek ; Sorab. 1. reeźasz, reczaz,
recżazk, (recźaznik cfl/ewnrń/s) ; Sorab. 2. reschas; Croat.
yeruga , verusicza ; Dal. veruga; Hung. retesz, retez
obex ; ]iois. et EccI. E6|tiirii BepnH(Hua = łańcuch ; Eccl.
cepia pessiilus , repagulum ) ; — ■^. Rzecządz > łańcuch.
Lodtr. bie ScttC. Jest tu moc pieniędzy. Fantów, dro-
gich kamieni i złotych rzeczędzy. hlon. Wor. 45 — g.
Dziś wrzeciądz , łańcuszek krótki u drzwi. Cn. Th. 1290.
Wiod.; abo zapora. Oudz. 69, bn§ Jbiirfettcl, bie 3lnlfgj ,
ber ?Im»urf, J>ai SSurlccjCcifeii. Zawrzeć na wrzeciądz ;
zemknąć wrzeciądz ze skobla. Dudz. 69. Starosta w
zamku gonta nie wbije, wrzeciądza do drzwi nie da.
Gost. Gor. 121. Idzie do komory, i wrzeciądz chce za-
łożyć. Pot. Arg. 44. Otwarli bramy, wrzeciądz uchylili
gruby. Dmoch. II. 2 , 254. — Fig. allegor. Nie tak da-
leko jestem uprzedzony, żebym do uszu wrzeciądze za-
kładać miał przed radą zdrową. Pot. Arg. 585. (żebym
miał uszy zatykaći 1. WRZECIF.NICA, y, s'., ryba morska,
scomhrvs Krup. 5, 75. Pilch. Sen. list. 5, 198, einc SKa=
crcie ; Bosn. yamut, yrriniit, skuscja ; Croat. lokśrda ;
Boss. Mah-pcJb. — 2 WRZECIENICA, y, i; \rusk. we-
relinnyca; padalec, Sruc^fljllaiige 2]. Grób otworzony jest

408 W R Z K CI E N I N K - W R Z E C I E N I A R Z.

WRZECIONO W ATY-WRZE SI E!ł.

gardło icli ; jad wrzecienic |jod wargami idi. i Leop.
Horn. 5, 12; [aspidum. Vulg. i\ , cl', jasz^-turcn. WRZE-
CIENNIK , ziulf, Bndik.. ob. Przęślka. ^^ RZKCIONO, a,
n, WRZECIO.NKO , a. n. zdrbn.; Boh. wreteno, wre-
tynko ; Sluv. wreleno ; Surak. i. recżciio ; Sorab. 2. re-
sclieno ; Carn vretźnu, sukalnuk, fcf. sukno); Yind. \re-
tonkii , vralanu , vrcteniza , porelniza , (ukalnek ; Croal.
Yieteno , szukiilo, spulicza . poliik (tf. potok,, prelyecz,
(cf. pizęślicai; Huij. vrelt5no ; hosn. et Slai: vreteno ;
Hoss. BepeTciio , BepercHUo ; /iit/. Bpereiio , (H ijm. war-
tać , wracad , Wrócić i/u. v.) Wrzeciono do przędzenia
nici, Ijywa brzozowo. Kluk. liośl. 2, 167. Jie ©pinbfl
obcr SpiUc Jiim ^spiniifii. Widziałt-in poJ kądzielą kiedyś
siadywała, Suina-i' sie do wrzeciona nić z palca puszczała.
Simon. Siei 81. Zbladła ona z boj^żni, ręce jej zmar-
l«iałv, Aż prześlica z wrzocionem z nieb powypadały.
Otw. Ow. 148. Z Orii|';di miłości lletkul z kądzielą sia-
dał przy wrzecionie, Mokrą nić mężną ręką_ obracając
w koło. Bordz. 'I rag. 454. {hoi\ Sorab 2. Żarne ako
schwon, bele ako roii . rown'> ako motele , kscliiwe ako
reselicno ; czarny jak łabędź, biały jak kruk, równy jak
motowidło, krzywy jak wrzeciono; sprzeczności, prze-
ciwieiislwa i'onliadiilio i/ł ndjeclo ). ■-- ^. Vig. Ir. Po
wrzecionie, po kądzieli, po ieiiskiej linii, { oppos. po
mieczu); iiifiblitfcc finie, Jłuiifil, (SpillmnflC). Bękarci ma-
ją tylko krewne po wrzecionie, nie po mieczu , 1. j. ze
strony matki, bo ociec niepewny. Sux. Pon. 125. Kre-
wny po ojcu , jako mówią, po mieczu, agnalus ; a drugi
po matce , jako inciwią po wrzei-ienie , cogualus. Groick.
Obr. 78. dlatego zowią blizkość po wrzecienift , źc to
wrodzona jest rzecz białymgłowom. prząść kądziel. Szczerb.
i>ax 156. il) 29 ii 50. — ^. 7i(ifis/. Wrzeciono prasy,
śrzruby ; bie 'llrcf ipinbel , ^sdiriiiitfnipinDfl. W śizrubie im
cieńsze jest wrzeciono śrzruby, a gwinty w mniejszy an-
gul , łym silniejszą jest. Solsk. Arch. 15. — Wrzeciono
osi, dwa ramiona czyli dwie skrajne cześei stożkowe,
na które zakładiiją się piasty. Jak. Arl. 5, 525; cześć
osi stożkowa . na której obraca sie koło wozowe, ib. 5,
510. bie '•?l(b*ipillDfl. Wrzeciono w ludwisarni , sztuka
drzewa postaci stożkowej ; na klórtj jako na 'drdzeniu
robi się wzór (;linianej armaty. Jak. Arl. 5 , 525. Na-
zywa się też wrzecionem przy laniu bomb, żelazo "drdzfii-
nu , na którym rubi sie dusza jiliniana. tb — '6 W młv-
nie , wrzeciono, tai SiubUiieil , {>■{' paprzycaj Wrzecio-
no zowie się żelazo , na którym cewy stoją Solsk. Artli.
1. Przez spodni kamień młyński, wrzeciono przecliodzac,
zwierzelini obraca. Ot. Fiz 556 Wrzeciono u żarn.
Os. Fiz. 2, 175. — *'g tig. uUegor. Nie ważą się mie-
nić ustawy wrzeciona wiecznego , (cokolwiek ludzie rodu
śmiertelnego Cierpiem i czynim , wszystko idzie z nieba.
BarJz. Jrag 594. toku wiecznego — jj. Uotan. Leśny
krokos z Łacińskiejto zowia prześlieą abo wrzecionem,
iż u starycli ludzi niewiasty i rózg tego ziela czyniły
sobie prześlice i wrzeciona. Urzed. 75. alrailglis , tit
©piUenbiftfi. ■WRZE(.IE.M.\KZ , a ," m , który wrzeciona
robi, ber 6pillfiimiid>er , Spiiibcimatter ; Boh wretenar ;
Croal. vrelenśr ; łiag. Yrelenlr ; Botn. vrclenar ; Hoti

BepcTeuiuHKi. WRZECU^NOW.ATY, a, e, — o adc , na
kształt wrzecinii)!, (pinbclfinmig. ■ — łiolan. Korzeń wrzecio-
nowaty, fusi/urmis , u w icrzcliu zgrubiały , pod koniec
coraz bardziej cienieje. Jundz. 2, 6; podobny do wrze-
ciona, którym przędą. Bot. Nar. 51. WRZECIO.NOWY.
a, e od wrzeciona, £pinbcl<, (cpiBcn < ; Yind. vretcnski.

WRZECZY < w rzeczy, ob Rzecz, il. wrzkomo.

WRZEDLIWY, vb. Wizodliwy. •WRZEUZIĆ cz. nudok ,
owrzedzać. wrzodu nabawić, wrzodów atyni uczynić. CdjlPfl-
Tfii matfceii, ©cfdjirure mad;en; Bob. vredugi; (Uosn vrigbia-
ti , oziediti esiilcerare , yrjediti , iiaredili offendere , lae-
dere • Hoss. i]i>pe4iiTi> , sepewy tykając się wrzodu na-
bawić bólu ; Er.il. Bpe!K4aTH , Bpe4HTH , Bpe4l 4tiaTb ,

iiOBpea;4aTb. uszkodzić , psuej Ci robacy mają moc
spryszczać i'iałi) , zapalić ciału, i wizedzić , i;dy ich
wiele w lekarstwo weźmie. Spicz. 45. WRZEUZIEĆ,
WRZODZIEC, WRZOKOWIEĆ, nijuk. medok., zwrzodzieć.
owrzodzieć dok, wrzodliwyrn się stać, wrzodów dostać;
Cum. uredim se , ©tfc^irure befomnifn , fdjtPiircn , jum ®C'
ftfeiire n'(rben. Wrzedzieję- osiadają mię wrzody. Wiod.
i'łuca wrzodzieją. .Mon. 70, 72. Rznięcie zwrzoUzi.nłego
żołądka niezmiernie no dręczyło. 1'ilih. Seu. Inl. 5,115.
WItZEDZlEMCA, WRZOliZIE.MCA, y, ; , WRZEDZIE-
.MCZKA , i, 5, zdrbii , wrzód cickący ustawnie. Cn. Th.
1291. HVo(/., fin pfinf6 ®c)d)it)i'ir, Jlppfteni; Carn. jasła;
Croat. jaszla ; Hut. poganacz , gnoynicza , Icf. gnojnica) ;
Bosn. nizina, zhiriak (cf. czyrak;, złiraj , tvur, mosgel
(cl. modzel) , poganac , ( cf. poganiec ) ; Bots. HUpUBl.
O gojeniu wrzodzienic czyli złośliwych wrzodów. Pers.
Cyr. 2. 94 Wizód, wrzedzienica , abscessus. Uąrz. Zie-
le to krosty albo wrzedzienu zki w oczach na źrzenicy
albo bielmie zasiadłe ściera. Syr. 105. Ślaz jest skute-
czny na zatwardziałe wrzedzienice i na zołzy. Spicz. 5.
Ziele to bolące bolączki abo wrzedzienice odmiekcza i
rozpędza. Spicz. 55. Wrzedzienica morowa , yfjtbfulf.
Jęczmyk , wrzedzienice oczną, jak leczyć. Sienn. 557;
(5Vrftenfi'rn. WRZEhlit.NKA . i, i. ż, jątrząca się krosta,
miedzy skóra a mieseni , ciiic citcnibe J^Ialtfr.

•WRŻEKOMG.oi. Wrzkomo.

'WRZEPIC cz. niedok , wetknąć, wśeibić. wrazić, [uderzyć
4) , eiii)t((fcn. W bok niu między żelaza rohatynę wrze-
pi. Pot. Arg. 670. Oczy weń wrzepi. Pul. Arg Tli.
wraża, wlepia. — ^ Za Zygmunta III Turcy w Wołocby
Sie wrzepią. Pot. Poiz 55. wciMią się. fiiibriiiflfn. On
w jego się cześć zdradziecko wrzepił. I.kruic. /•"on. 461.
Chrośc. Luk. 256. werwał się w nią. | Wriepił złodzie-
jowi dwadzieścia kijów 4|

WRZESIEŃ, śnia , m., dziewiąty miesiąc w roku, Seplem-
ber. Haur. Sk. 490, {ob. Wrzos, ho w tym miesiącu
kwitniej; btr @fpt«nil'n , i"*"''!*!""""' ; ^^"^ ^^h ' P""""*

że gelenj lubo ćasu pueinagi rjti. (oh. Z.irzać)[; Slov ii-
rj ; Sorab. 2. nafimski, (nafima jesień, ob. Zima); Sorab.
1. nazelimnć mezaczlwo; Cnrn. kimoYz ; Yind. shime-
hiusbnek , kolapcrsk , jefenik , jef. nski miefez , deve-
Inik ; Croal. malo-mrssnyak , miholschak . rujan , (Tcli-
komessnyak Augutlusf, Hung szenl mihńly havł ; bosn.
selembar, rujan ; Stav. rujan , Bag riijan ; /łun. ceuTfl6pfc,

w R z E S I E N N Y - W P. Z K O M 0.

W R Z Ó D.

409

pj-BCHi, ohsol. siicTonmT,, (cf. listopad ■ A'ot'cmŁer) ; Eccl.
cenTeiiBpiu. — Hoas. ceiiTaópem CMOiptiŁ = ponuro , kwa -
ślin jjatrzei*, olinniizjć czoJo. WRZKSIENNY, WRZEŚNIO-
WY, a, c, od września, ©itłtcmlHT = ; liny. riijni ; lioss.
cenTsOpcKiiT. Wrzesienny miesiąc. Urs. Gr. 162. Mu-
■ cha śmiaFa walczy zo psem w wrześniowym miesiącu.
/'. Kchan. Oli. 1, 295. Wrzesienny maik. Chmiel, i,
19"2. babie lato, bet altcii SBdOct Sommer. ^VRZEŚ.MA,
i, i , ziele tamaryszek. cortex lamarisci , JaitinriSfeil. Krup.
5, lo7, liok. tamarysk; Sorab. 1. tamarizk ; Carn. ma-
rishka ; Yind. amariflika , marifbka; Uusn. miic , tama-
lic, melglika, mttglikovina. WRZEŚMAK . WRZEŚNIK,
a, Hi., koń licz rejestru na zębach, ciii %^iixii P^iie 9icgt=
fter auf Jen 3'i^iiC"- l^ndlk. WRŹESOWIEC, ob. Wrzosowiec

AYRZESZCZ , a, m, wrzała, wrzał, co wrzeszczy, krzyczy,
krzykajfo, liafaśnik ; m 6(|rcicr , (sr^rcitial-j ; ftoss. ee-
pcsra. Bachusa nocnikiem , krzykaczem i wrzeszczem
nazyw.ają. Olw. Ow. 157; krz\kaczcm i wrzeszczem, ho
z krzykiem i wrzaski.ni świela jego odprawowano. ih.
17.9. 'Bielmu. MijhI. C i j. WRZESZCZEĆ, -al, -eli, wrze-
szczy Cl: niedok- , Wrzaskać rciilin. , W'rzasnąć jednll.,
wrzask wydawać, z wrzaskiem krzyczeć; fc^icieil , @C=
ftferci yoii fiĄ gckii , eiiien <&i)xti t^iiii, S($rdev t^uii ; Boh.
wfeśfeti, (bfesteli, bfeśtjm, bfeśiiwani o kozach, zającach,
dzieciach, cf hrzccbajfo) ; Soriib. i. rjschcźu , rjscbciim,
Cairi. urisbatr, rrishim , rrcjsliim, nriskam ; Yind. vrie-
fliali (krzyczeć j.łk nieino«iej; Bo.is. Bcpesajarb , saBC-
pesHJaTb , BepesiKy , Bepemy , BSBoniiTb, BoniiTb, bo naw ;
Eccl. njiiiueBaTH. Wrzeszczę e.iclumo odiosu et slrepero
clamore , uislar corvi produclius , id; fc^ieie mitnltcnb, rnil^
ttiljjcnb , nam de hrciiler edilo sirepitu dicitur wrzasnąć
aiifidircifii , eiitcii ©^rci i\j\m ; de clamore kumano vocali
('/ nij-nificiinte , dicimiis \\oL\ć , de ac.uto incondito krzy-
knąć. Cii. Tli. 1291. Ów pijak wrzeszczy, j:iko chłop,
na pustym lesie. l\ar. Dz. 2, 25. Wrzeszczy, jak gdyby
go kto ze skóry odziersf. Teat. 23 . 20. Co za krzyk ,
za wrzeszczenie! Teat. 52. c, G (wrzask j. Wrzeszczemy
oboje, gdyby nawidzeni. Teat. 55. d, 57. Ja kiedym
z nim rozmawiaj, musiałem tak wrzeszczeć, że mi le-
dwie głowa nie pękła Boh. Kom; i, 58. (głośno gadać,
z krzykiem mówić). Dziś nie mówi, ale wczora wrza-
skał, Nie inaczej jak srogi piorun, gębą trzaskał. Fapr.
Pr. C A. Coż błaźnie czynisz? Ofelt wrzasnął, czyś
oszalał? Zehr. Ow. 75, (cf. fuknąć). W'ieprza też będę
słuchał, nie Lędzie-li wrzaskać. Papr. Kvi. U, (ob. Kwi-
czeć). Zając wrzeszczy, bcr ^a\i C|uńft , ^ob. Zającj. —
Fig. Wierz mi, tu kot za uciiem niejednemu wrzaśnie.
Bej. Wii. 82, (cf. psy za Ul hem wyją, piszczy w uszach,
głowa trzeszczy < mozol, kłopntj.

WRZEZAC, wrzeżę, cz dok, 'svrzezuje pr. , 'W'rzezywać
czeslL, wrzynać, werznąć. wkarbować, wcinać; dnft^liici'
ben, ^iiiein fineibCH , f^iii^ieln, cinmcftcin. Bndtk. Yind.,
Yresati , notervresati , notersaresali , uresbuvati , notersa-
reshuYati; Croal. Yresujem . ureselsem; Bosn urizati ;
Bosx BptaaTb . BptauBaTb.

'WRZKOMO, "WRZEKOMO ai/c, 'rzekomo, "rzkomo, w rze-
czy, jakoby, na pozór, niby; fd)einbar , jum ©l^cin. Dudz.

Stownik Lindego wyd. 2. Tom TL

17. (Rois. peKOMHH rzeczony.). Dicis causa id fit, quod
alia nulla de causa fit , nisi ul (actiim esse dicntur •
wrzkomo , w rzeczy , dla obyczaju , dla ludzi , dla ob-
mowcy. Urs. Cr. 184-. W'rzkomo coś; zda sie coś, a
nie masz nic. Cn. Ad. 12G0. Wrzkomo nie ma > jakoby
nie miał. ib. 1261. (udaje, dissimulat). Wrzkomo nie
umie = jakby trzech zliczeć nie umiał. /'*. 1262. (simiilai).
Wszyscy cudowną gładkość wychwalają , A ona tego
wrzekomo nie widzi. B. Kchun. Jer. 86. ( niby leż to).
WRZÓD, u. »«., WRZODEK, dku, m., zdrbn.; Boh. wfed .
wrjdek , hliza ; Sorab. 1. bród, brodzik, yetro, yetźeżko
[ob. Jątrzyć) : Sorab. 2. rod ; Cani. tiu' , tvur . hula,
[Carn. ured spiisiles cariiis); Yind. l\UT (cf. twór), mosel
(cf. mozołj , shena , (vred : podrośnienie) ; Croal. mozol,
mozolecz, chir , ćliirjak', chirai (ob. Czersk), otek,(o6.
Otok, ociek); Bosn. postcma , poganac, (cf. pogaiiiec) ;
iiflp. óttok : Ba;/ varka , gukka , ghnojniza (cf gnojnica),
poganaz; Ross sepe^TŁ > "JHpcfi , gnpniiiek^ , npopbiBi ,
(Bpe^Ti; EccLb\)CA1>, BpeJiiie.ibCTBO szkoda, uszkodzenie);
Eccl. Bpe^bi , Bt'po4bi , /lypHwe na Tbii iinpbii ; (cf. Lat.
virus : Rang. war ; Anglos. w,-,ere ■■ wrzód ; Svec. var ; Angl.
wyr; Finl. \veri<otok; cf Germ. S^tudrej ; §. .1) wrzód,
rozwiązanie się przeciwprzyrodzonych części miękkich ,
trawieniem ostrych ciekłości, w jedno miejsce ciała zbie-
rających się, uczynione. Per:.. Cyr. ■129. bnś ©eic^Minir.
Wrzód ciekący, otwarty, oh. Wrzcdzieniea. Wrzód do-
źrzały, Vind. gnoin tvur; fios?. Bbip4i.raM ; njedoźrzały,
He40p4'b.auB ; o wrzodach: doźrzeć, Hap^tib , Bbip4tTb ,
cop^tib. Wrzód zly zastarzały, zwykł b.irdziej szkodzić.
Fnszk Dz 122 Wrzód 'boleściwy, szkodliwy. Rej. Post.
/ i j 5. Srogi wrzód na sobie nosisz, ib. ijropr. et fig.
allegor. Trudno jest wrzód nieznajomy leczyć. Sk. Zyio.
275 . — Iskrzyk , wrzód ognisty , piarwszy tłumacz
węglikiem nazwał. Sieiin. Rej. — Pewne wrzody wil-
k-imi zowią , t. j. ci.''ło wyjadające. Syr. 1049. Syr .
1052, Boh. paged. W'rzód piersiowy Ross. rpyjHima.
Wrzód zau.szny : Sorab. 1. zawza , ( cf. zołzy). Wrzód
poduszny, zauszny, świni, pnrotis. Cn. Th. 129). Bo-
lączki, gruzły, gruczoły, które bywają pod gardłem, świ-
niem wrzodem zowią , scwphnlns. Frzed. 50. Jjniśbrii JPII ,
TtriiKIItJCfdilliurc. Wr^ód w gardle, ofc. Ślinoisorz. 5i/r. 1 90.
citi óJnK'(jcfclniu!V. Wrzodem nosowym , ozaena, nazywa się
śmierdzący olok z nosa wychodzący Perz. Cyr. 2, 185.
Wrzody na języku u bydła, czeraki. Wolsit. 19, (cf 'ul).
Czczy wrzód , oh. Fistuła. Sienn. Rej. W^zód w siedze-
niu, ob. Szyszka: n p. Lekarstwo na szyszki Francuzkie
abo wizody. Śle.^zk. Fed. 205. fiszki, figi w zadzie,
■JcigwnrjCH. W'rzód Galijski, który zowiemy franca, r.
1493 do Polski przyniosiła jedna niewiasta z Rzymu.
Biel. Sir. 255. — § Phras. et Prov. Muchy wola na
wrzodach usieść, niż na zdrowym ciele. Buk. Chodk,
20, {oh. takiemu takie, co kto lubi , woli). Yulet cursu,
nie wrzód mu w nogi , może dobrze biegać. Macz. Bo-
daj wrzód w nogi, kto ostatni. Cn. .Ąd. 791. Wielomo-
wny, nie wrzód mu w gębę. Cn. Ad. 1116; nie ma wrzo-
du w gębie. Dwór. I 5, (cf wyparzona gęba, cf ślino-
gorz, srebrogorz mu gębę zaległ). Trzeba mu jak wrzo-

410

WRZODLIWY - WRZUCIĆ.

WRZUCICIE L - WSADZIĆ.

dowi wYgadzać. Ryt. Ad. 67. niedogodny , niedotkliwy,
niecuTpliwy ; Ho>s. HPjoThiKa , HC^orpora , HCiponb »ii'Ha.
Ccftetr. cii: baflifler Hfcnfc^. Cz/owi.ka nadto ikliwogo
nazywamy wrzodem. Hpcz. Gr. 5, p. 90. — §. 2) W hu-
cie sklanej, jakoby krople didżowe w lyi-le na malfryą
częstokroć spadają; le krople liulnicy zowią szlicanii,
abo wrzodami, 'lor:. Śkt. 74. Slafcii ,' gdjiuńrcii nur ber
©lasfdJcif-c. WnZODLlWY, WUZEULIWY, WlłZUDUWA-
TV, WHZUDZbTY. », e. — o adv., na kształt wrzodu ,
zjatrzony na otok. pełen wrzodów, owrzodziały; ()c=
ft^icfirattig , citeriib, fc^trareiib, upll g*rodren , "oull ©cldmni'
rc ; Ooli. wredowity; Sorab. I. brodoyite ; Viitd. tvurtn ,
tvuruviten ; łiuss. acpej-inehiri , MiipbeBaTufl. Ujrzał człe-
ka na droilze t.ik wrzoilowalcgo , że się ani mógł ru-
szyć. l'rot. Jal. 22. Łazarz wrzodowaty leży przed
domem bogacza. Birk. Katu. Malt. Bib. Wątrobne
ziele leczy wątrobę chorą abo wrzedliwa. Sienn. 36.
Maść la pomocna wrzeciiiwym ranom , kankrowatym kro-
stom. Urząd. 599. 1'ilnie doglądać, aby rzeźnik żadne-
go byiilęcia wrzedliwego , abo jakokoiwiek niezdrowego
na jatki nie bił. Szczerb. Sax. 581, (ob. Węgry). Rze-
żnicy aby wrzndliweyo i niezdrowego bydła nie bili.
Suj: Porz 2C. W ISŻOUOWCA , y, m , człowiek wrzo-
dowaty, tiii SKcnid) >.'iiU Sc^iinircn. S Kalixt jednego
wrzodowcę uzdrowił. 6k. Dz U4. WRZODOWIEC, wca,
m, ziele, stulisz, rutka żółta, thaliilrmn. Jundz. 289,
Boss. Bcpe^OBCUi, 5Stcfenraiitc. O;. Th. 1291. WRZO-
DOWIEC, ob. Wrzedzicć. WKZODOWY, a, e, od wrzo-
du, @CJ(^ll'Ut > , SdiaidrCII ■ . Mięso wrzodowe siniawe.
Wiihzt. 38. — liotim. Wrzodowe ziele , vb. Tabaka,
Zdrowieć. WRZOUZIEC , ob. Wrzedzieć.

WUZOS , 1), m. : Boh. wres ; Sorab. {. rjósz, bano, hobla;
Sorab. 2. rosz , ros ; C'Jin ersje : Vind. vrie[s, vozh ;
(Rag. \r\ces Ibymus, dzięcielina) ; Ross. BCpeci ; Lat. cri-
ca , (cf. "reż; ; enx, pełno jci;© są lasy. Kluk. Roił. 2,
266. §tiDC, ^cibcfraut. Człowiek takowy stanie się jak
wrzos na puszczy. Hadz. Jer. 17, 7. (jako wrzos abo
'proszczek. 1 Leop. (jako jałowice. 5 Leop.). WISZOSO-
WIEC, wca. m.. WRZESOWiEC, WIIZOSÓWKA , i. z.,
ziele , rzeczone od podobieństw.-i liścia do wrzosu. Syr.
852. corii . gr^^ief^r.

Pochodź ob. Wrzesień.

WRZUCIĆ fz. dok , Wrzucać niedok. , syrzucać co gdzie ,
wciskać; bintiii wcrfcri, (icrciit lucrfcii ; Boh. vy|ioditi , (cf.
ugodzić); Stoi', uhazugi, wrnjtam , {uh. Wmiotać) ; \'ind.
notermetali , noleryrezlii; Dosn. uyarcchi. uycrechi, uyr-
richi, hittili u nutra ; Hoss. BBCpriiyrk , BsepsUTb, BBcp-
raTb , B6pociiTi> , BÓpacunirb , iuó|H>cłiTb , BafipacuBarb,
tmCTHyib, uMCTbiuarb, iiKiiiiyTb , iiKiijuuuTb ; Eicl. bo3-
nepraTii , Boanepriiyni , uoBpeiuii , uiiepraw , Bpimyib. ^
Jan z Ne|ioiniikii był Z nizkazu Wacława z mostu do
M')lda«y wrzucony. Sk. Zt/io. 507 b. Chcąc skarać ra-
ka, w wodę go wrzucił. lHon. 74, 31. (dogodził mu).
Coś mi powiedział , tak dobrze . jakby kamień w slu-
<lnią wrzucił. Teat. 10. b, 7. (sekret na wieki, niedoby-
ty). Siano rano posieczone, \yczoraj kwitło, to dziś
suche w slqg wrzucone, hułuk Wiek. L a a. ( w stóg

układane). Wrzucić nieporządnie , jak co padnie. Rost.
BKOBepKBTb . BKoBephiiBaTb. — §. TruhsI. Niewinnego do
wiezienia kazał wrzucić. Chełm Hr 164, (cf wpakować,
ob. Wsadzić). Napół żywego kazał do turmy wrzucić.
Sk. Uz. 171. Żaden dla długów nie ma być do *cie--
mnicy wrzucon. .Szczerb. Sax. 87. Sędzia kazał obie
strony do 'ciemnicy wrzucić. Papr. Kot. 0 4. — jj tig.
(jdy już był dyabeł wrzucił, w serce Judasza , żeby Je-
zusa wydał, wstał pan Sk Kaz. 134. (gdy mu już

był pod,.ł, podsunął, podrzucił myśl). Nie mogąc oka-
zać nic jawnego , wrzucił nieco podejźrzenia chytrze.
dom. Dw. 97. (wzniecił, pobudził, crr{(jfn). Na sejmie
Piotrkowskim .Miehzlyński i inni wrzucili to , że z tych ról,
które były nowo wykopane , nie trzeba płacić dziesięcin.
Biel. 508. wnie.-;|i, napomknęli ; fic UaiiUn ii in jlnre-
fliitit) , mnt^tcii t« rCflC — § Wrzucić na kogo . narzu-
cić , nilf cilicit binnjcrfcn. Wrzuć na pana wszystkie stara-
nie twoje. W. PokI. w. 2. 155. et Ps. 34. Niektórzy
z rze<zy chcieli Chrystusa pojmać; ale nikt nań ręku nic
wrzucił. Sekl. Joan. 7. Nikt sie nań z rękoma nie tar-
gnął, ii. nicmaiib Icgte .Cinub on i^ii. — g. Reiipr. Wrzu-
cić >ię, n. p. Rędzie-li mieć wiarę, a rzeczecic-li oto
tćj górze: wziąw.^izy się wizuć sie w morze! tedy sie
lak stanie. 1 Leop. Math. 21 , 21 wskocz, iPtrf ^\i) tni
SWcet, ipring? mi SWccr. — Transl. Nie ma się rękojmia
wrzucać w dom, albo w majętność dłużnika. Tarn. Ust.
89. werwać się, wcisnąć się; nu'liiit cinbrinflcn, ficb cin«
brnitijeil. Nie umieją chorych ratować , gdy sie w me
choroby wrzuca Sinr. Woj. a 5. gdy ich napadają cho-
roby. °WRZUCICIEL. a, m , ber i>infi'iivcrfcr ; Ecil. BBep-
raic.ib , BSteiaTCJb ; wrnialacz. 'WRZUT, u, m., wrzu-
cenie, bas! ^iiicimucrfoii , ber .f>iiicimriirf; Yind. notermet
(•zarzut); Mon. BÓpoci , BpuHOBeiiie. 'WRZUT.NY ,
WRZUCALNY, (Cn Tli.), a. c. od wrzucenia, do wrzu-
cenia: Giiiipurf' , A)iitctiminrf' = , (lincimrerjlit^ ; £a7. Bsep-

WRZY.NAĆ , ob. Werznąć.

W s.

WS-, praeposilio iiiseperabilts , właś''iwie wz -, oznacza
kierunek w gorę, n. p. Wznieść ■ do góry podnieść;
wznijść • w górę iść; opposil. z- . n. p. znijść • na doi
iść; znieść- na ttoł nieść. Meiilio hiijiis praepusitionis in-
teparabilis wz - lin: fit , quui verba et noinina a lileris c,
p, i t. d incipientia , loco wz - accipiunl ws - , ii. p.
Wschodzić , wschód i 1. d.

WSĄl^.ZYĆ ez. dok.. Wsączać , nieduk., czynić że co wsią-
ka , w krophć , wciągać kroplami ; tinficfcrit hilTtii , finłTÓp-
foln. Wsączyć się reripr. , wsiąkać , ciiifKffrii . in rtipał
firfcnib Uiiiciii jicbai. Nawa dobra . mocna , lego spojona,
lak że Sie woila nie może wsączyć. ł'ilch. Sen. litl. 2,
245. Napój judem w żyły się wsączający, ib. 2, 150.
Mowa, która s«e po mału do serca wsącza, wiele po-
żytku sprawuje, fi. 294. Częste słuchanie i widzenie
po woli wsącza się w serce. i6. 3, 137.

WSADZIĆ iZ.dok.. Wsadzać nieduk; Uih. wsadili. wsa-

w S A D z 1 C 1 E L.

W S A R K N A Ć - WSCHÓD.

4U

zeti ; Vind. YfaJili , ylajali, noteryfaditi , safaditi , safaja-
ti , (o/ł. Zasadzić) ; ^yVoa/. uszagyujem, uszadilszem ; Bosn.
usaditi ; Ross. Bca4iiTb , BcaJKiiearb ; wsadzić jaką rzecz
w co, wsunąć, wemknąd , wmieście; ^liiictil fcCcil, ^crctll
fc^Cil, eillfcfeil Gdy się chleb w piec wsadzi , zamknie
się piec zewsząd. Kluk. Rośl. 3, 203. 33VL'D ill bet! 33a(f>
p[cn ld;ich'll. Wsadzam pionki, sadzę. Cn. Th. 1291.
(nasadzam , wtykam , ilancuje). Wsadzony w co , osa-
dzony; Hoss. BcraBiibin, (cf. wstawićj. Wsadzić kury do
kurnika. U:idlk. — Wsadzam kogo , osadzam więźnia ,
sadzam do wiezienia kogo. Cn. Th. 1291. et 638, Boh.
sleziti , [ob. Śeieża) ; Ross. saioinib , saioyaib. (cf. za-
toczyć). Herod Jana ś. kazał wsadzić do więzieni), fiij.
Post. U 2. ( iiiś ©cinntjntg fe^cn, eiiifc|cn, ob. Więzić).
Rozgniewany ociec, syna do więzienia wsadził. Sk. Zijw.
2 , 287 b. Brat go daJ wsadzić , ze tak był szalony i
głupi. Biel. 171. Stryja swego związawszy, okować dał,
i w łańcuch wsadziwszy do miasta posłał , i do wię-
zienia kazał wsadzić. Biel. 219. Gdy ich wyśpiegowali ,
pojmawszy wsadzono. Baz Hst. 553, (cf. zamknąć kogo).
Dłużnik taki złośliwy może być wsadzon i do więzienia
dan, w którym tak długo ma trwać, 'aże się wyrobi.
Szczerb. Sax. 87. Gdy kogo każą wsadzić o dług....
Sax. Art. 50. Gospodyni pieniędzy nie widząc , groziła
nam urzędem , że nas chciała wsadzić. Warg. liadz. 347.
Wsadzonego Cymona córka, by jakie dziecię, piersiami
swemi żywiła. Wurg. Wal. 1C9. Wsadzić kogo do kłody.
Cn. Th. 1291. ciiicn iii ben ©tocf legcii, ob. Kłoda. — |.
Wsadzić kogo na koń, na wóz. Cn. Th. 1291. — Fig. Wsa-
dzić na "barzego , na hardego, na hardą = dumniejszym
robić, (ob. 'Barzy, ob. Hardy). Nic ma dobroć nie wskóra,
chyba że ją wsadzi na hardość. Teat. 44, 69. Wiele
rzeczy na pychę niebogę wsadziło, zamki, zacność, mo-
żność. Otw. Ow. 225. (wzbiło ją w pychę). — Aliler.
Chłopa na pana nie godzi się wsadzać. Bys. Ad. 8.
(wyższe mu dać miejscej. Pierwej d*a trunki piwa przy
obiedzie wypić , potem zaś winem przyłożyć , i wsadzić
pana na pachołka. Sak. frobl. 195. — Aliler: Dyabla
na dyabła wsadzić. Teat. 18. b, 15. (licznie dyabłarai
częstować) — §. Wsadzić na tron , na urząd = wynosić,
obierać ; eiiićit ouf bcit Jóroii fe^eit , iii ciii Slnit eiiife|eii .
illll bajll crŁclifll. Który z was na tron sie chce \ysadzić?
Bardz. Trag. 428. Filozoly na wielkie urzędy wsadził.
Sk. Dz 249. (promowałj. Chcieli Tarkwiniusza na pań-
stwo znowij wsadzić. Warg. Wal. 25. Pompejusz uciekł
do Ptolomeusza, którego był przedtym ojca na króle-
stwo Egiptskie wsadził. Stryjk. 75. — g. Wsadzić kogo
na kogo, nabechtać, podszczuwać , nasadzić, nastrajać;
eineii gegcn jcmaiibfii aufliejcii , mifbriiiijeii , aiiftcikii. Pizy-
strata żona źle przed nim udawała Trasybula , i wsa-
dzała go nań o to, że się Trasybul w ich córce kochał.
Budn. Apoptb. 111. Gdy biskup Kazimierza z zbytków
upominał, obraził on się tym do biskupa, i Pileckie-
go n-sń wsadził, aby mu złości wyrządzał. Biel. 195.
WSADZICIEL, a, m. , który wsadza, ber einfe^er ; Ecd.
Bca5K4aTeJb, (cf. Bca4HHK'b jeździec, bcbaubuu, ,11040 tay-
me Ka K0pa6.ib żeglarze).

WSARKNĄC rz. jednotl. , Wsarkać niedok. , sarkając wcią-
gnąć , (biird) bie !IJafcJ eiiiiĄliirfcu ; \'ind. ylerkati ' noler-
ferkati ; Boss. iipiixJe6HyTb , npn.xje6hiBaTb. Wódkę cie-
pło puszczaj sobie w nos , wsarkająo w się ; bo tym
obyczajem mózg sobie wyczyścisz. Sienn. 92. Medea z
Aesona krew' starą *viycadzi, a napoi sokami, też gdy
lub ustami lub raną wsarknął , broda w czarna maść
natychmiast weszła. Zebr. Ow. 169; [cum bihit)

WSCHADZAĆ, WZCHADZAĆ , oh. Wzejść. WSCHÓD,
WZCHÓD, u, m., yyschodzenie, wzejśeie, czyn wschodzenia
w górę, miejsce wschodzenia ; ber i)i!iaiifijanjj, hi\i §inauf'
gebeii, ber 3liiftja;uj ; Boh. wychod, wzchod; Slov. wichod, (cf.
wychod) ; Vuid. ishod , gorhod ; Croat. iizhod , izhod ;
Dal Yzliod; Rag. vzh6d , yziscjasctje ; Slav. izhod; Ross.
B03.\o;K4eHie , b3X04'ł , bcxo4'B , b03X041 ; Ecd. Bsurie ,
BikCTOiCh. Pustynia ta od Jerozolimy, w półtory milach,
gdzie jest wschód z Jerozolimy przez miejsca górzyste
Judzkie. Jer. Zbr. 2, 104. Dóiść do tego miejsca musi
być z wielką pracą, bo na szesnaście stopniów ku gó-
rze bardzo trudny i niebezpieczny wschód. Jer. Zbr. 2 ,
147. — Fig. Te są początki heretyków, zamysły i wscho-
dy odszczepieńców. Pociej. 400. (postęp , dalsze kroki ,
wzbijanie sięj. — ^. Wschód , schód do wstępowania
i zstępowania, bie Stiifc jiim "?(ut)'tt'igeit , (ob. Gradus, ob.
Stopień); w licz. mn. WSCHODY; bic Jreppe, deinin.
WSCHODEK , dka . m. , iai ©tufi^eil , ti> liczb. mn.
WSCHODKl, 'io.i JreppĄcii, 8eiterd;en, (bic Siit^erleiter;
cf. drabina , drabinka , cf gradusy , stopnie) ; Boh. schu-
dek , schodek ; dtrn. stop , lesniza , lęsniza , (ob. Lezi-
wo , leży); \ind. stopniza, lelniza , stopifhc , nastop ,
stopaliza, fhtenga, fhtenje, stopalke , fhteje; Croat. i{f.n-
ge ; Slav. skalic, skalallini ; Boss. b03.\04'B, b3.\04'B ,
.Tbciinua . .TtcTiiima , jitcenKa , pyH4yK'b , p3'H4jiieKB ;
Ecct. AtcTiiHi|:i , (BOCNO^Ł , cE^iTiiinjie , npeciM , ii.iii uap-
CKiii npecTO.TB stolica monarsza, ''stolce, tron). Schód,
którym schodzą na dół, jako wschód na górę, właśnie
mówiąc. Cn. Th. 981, (ob. Wstępy, Zstępy). " W^schody
do wstępowania vv górę , bywają dębowe, sosnowe. Kluk.
Bośl. 2, 167. Przyjął go u wschodu pałacu. Sk. Dz.
752. Do jaskini przez wiele stopni po \yschodzie scho-
dzono. / Kr.han. Orl. 556.~ Wschodem tylnym wrócił.
Wad. Dan. 228. biirc^ bie §tiitcrtrcppc. Wschód kręcony.
Cn. Th. 1292. (bie 2Betibclfrcppe ). Wschodu kręconego
słup , około którego stopnie idą. ili. , [ob. Wrzeciono).
Wschód przed domem , wsrhodki , Croat. zaztup '; Ross.
Kpbi.ibUO , Kpu.ieiKO ; E"cl. npiiaocri. Po trosze jako po
wschodzie przyjdziemy do ostatniej bezbożności. IV. Post.
W 2, 59. stopniami, szczeblami. — § Wschód, wscho-
dzenie lub wznijście zlniża , bao 3(iifgef)Cii bc'3 gefńetcn @e=
treibCt^. Posiawszy zboża , siaranie iiyć powinno , aby
gdy padną przeciwne wschodom czasy, dopomódz do
yyygodnego wschodzenia. Kluk. Rośl. 5 , 207. — ^.
Wschód słońca. Teat. 56. c, 119. Wschodzenie słońca,
wschód gwiazd, wschodzenie gwiazd. Cn. Th. 1292. ber
Jliifgatuj ber Soiiiie , ber Sterne, iai Slufgc^eii. Wschód
słońca , miejsce świata , gdzie słońce wschodzi czyli
wstaje; bet ©oiiiieiiaufgaiiij , ber Sliifijang, ber Ofteii, ber

52»

412

WS CHÓD NI - WSCHODZIĆ.

W S C II O D Z 1 C I E L - W S C 1 A L.

SOtorgeii; fiu''- wychoJ, (cf. *yclió.l); 6or/i jwtru, (if. jutro);
\\nii. loiizłuii ishoil, furuhiii priłioJ, istuk. fonzlinu islio-
diflie , peilioJ, juter, jutenii krai, juti,Tiia dushela , ju-
trovj iJciheli ; Cr<j.i/. szuncza izliod , iszlok ; //(ly. istook,
isloc ; Uam. islók; Hois. BUCTUHi. Jak błyskawica wy-
chodzi od wsrliodu sfoiica , a ukaźc się aż na zachodzie,
lakież tez będzie przyjście syna i-zlowieczego. Hej. Hoit.
Xx 3; f Ofj/jus, zacliód, 'zapad). Na wschóil , na wscho-
dzie, ku wscliodowi < wschodni; \'ind. pruti jutru, ju-
troslranske; liui%. Ki BOCTOny. WSCHODNl , la , le ,
WSCHUUNY. a, e, I. "WSCHODOWY. 'WZCHODOWY,
"WSCHUDSłiOŃtlOWY, Wschodnio Adv., od wscho-
du slonccenego, na wschód, na wschodzie, ku wscho-
dowi będący, leżący, od wscliodu przychodzący, oryen-
lahiy; Shif^aiiijó • , śoitiicnaiif^nnaS > , niDrgcii, óftlic^, £>ft',
lnor9eldall^iid) , iTiciitaliub ; Boh. wychodnj ; Slov. wicho-
diii ; \md. jutcrnoilcshflen; Crjat. izlocliiii; Uosn. islo-
ciii; finy. istociii; /^u»s. B03T0'iHUtt. Grób len był zawa-
luny karnitnioin wielkim od wschodowej strony Odym.
iiiv. 2 A' A 4. Morzu wschodniemu corocznie pół rala
ubywa głębokości. Kluk, Kop. i, 72. rnor«u Bałtyckiemu,
rfłffC. Kraj wschodni Vind. sjuterna dcshela , jutrova
deshela. Wschodni niicszkanicc ; Yind. jiitrodeshelnik ,
sjulerunik, juierni seinlar , ^er 2.1^Dr(^ClIldIl^er , Oftiaiióer.
Kościoły wschoJowc. (/»/;■; Kiuc. 2. 1(56. Torycntatne).
List papieski do biskupów wschóds/ońcowych. IJrbsl. Arl.
180. Cerkwie wschodnioruskie. Pini. Kam. 7. Perła wseho-
dowa , {ob. Uryański, Uryankaj. Peiły wschodowe próżno
wychwalają. Nigdy z ozdobą ust Iwych nie zrównają.
/',..*/. tid. 72. Wnlział tam pasmo pereł wschodowych.
Pol. Arg. 216. Wiatr ws.hodni płynie po płaszczyźnie
pionow(';j do południka od wschodu. Suind. Jeog. 518;
( opjios. zachodni ) , bet ?!RDrflfntDiiib , OftmiiiD ; Carn.
sonzhnek ; Vind. juterni veler, sdolz , doloni veter , do-
liinz , spudniak; Croat. iztochnyik ; Rag. iztocnik, izloc-
gnak , istociiik ; Dom. istoci^jnak , scilok , jugo ; Hoss.
BOOTomibifi utipi = •WSCHODZIEŃ , dnia , m. , SCHO-
DZIEN, n. p. Wiatrów dziedziny i imiona: Etiius , 'scho-
dzieii , Zephgrus, zachodnik, Doreas, '.śrzódnoceń , Auster,
■półdzieniec. Zebr. Ów. 3. Wiatr wschodniopółiioeny ,
uderza między wschodem i północą na płaszczyznę po-
łudnika pod kalem 45 stopni, tiniad. Jeog. 548. 3?ort)<
oftiuinb. Wiatr wschodmo|)ołudniowy , pod kątem 43 sto-
pni uilerza na [iciłiidnik mieilzy połudiiii^in i wschodem.
ib 34'J. (sfiboflroiiib. 2. WSliHUltOWY, od «schodu
czyli wschodów du wstępowania, lub zstępowania ; Hoss.
jtcTHU<iHuK , Kpu.iemiuti , 31iift]aii|)^ • , 91u[tritti$ • , Iritts • ,
Slufen', Iteppcii; ifcc/. boctojiiuB asr^ntibtlis). Wscho-
dowe placyki dla odpocznienia , abo łamania wscliudu.
Cn. Th 12'.l2. — Pieśń wschodowa , abo stopniow lub

wschodów, /ludu /'i. 120. ciii Stiiffiilicb untet bcii *l.łfal<
incn. WSCIIODOWATY, a, e — oadv., na kształ wscho-
dów. \VV'.(/ ; wschody m.ijacy. Cn. Th. 12'J2. flujia , mit
Stufcii, trcppig ; S/or. zchodowaty. Wschodowate siedzenie
na widokach. Cn. Th. 1292. Na wschodowatym siedze-
niu ludzi moc niezmierna rzędami siedziała. Tr. Tel. 86.
Wschodowalo, jak po wschodach. Wtod. WSCHODZIĆ,

Wschodzę, oh Wzejłć. WSCHODZICIEL, a , w , który
wschodzi . Der 3I:iflłi'ii)er ; /luj vzliodiiei!l , Kcd. boc.xo-
4HTeji, W rody ieńtk. WSCIIOUZICIKLKA, i. WSCHO-
DZISTOSC . ści , i., góizystość, wzniesienie sie ; tai in
bte ^i\)t ©t^ien, bic Stcilbeit; ^vh(\ yh.d. gorlioja , na-
visha ; Eucl. roptHOUietiie. WSCHODZISTY , a, e— o
adv. , wznoszący się w górę, ill Me X)i't'C flCbcnb. (1(^1 cr=
Jiebeiib, ftcil; ta./, roptiiociiua. — j;. Wschodzi^iy , szcze-
blisly', scataris. .Mai wschodowy. ffiifiij , trcppi^J.

WSCHOWA, y, s. , miasto w foznańsk , ^raufMDt. Dykc.
Geogr. 3, 201; Sorab. I. wschowa receijlatuluin , scho-
wanie; hiiic nomen urbis Poloniae , quod anie annoi alt-
quol ibi receplatulum e^ulibut til praedilum. Ileiberg.
Mayn. Dei. 'Wszowa. Uiel. Św. 2i". WSCIIOWSKI a,
iu, oJ Wschowy, 5rail|tiibtcr < , n. p. Starostwo Wscho-
w.-kie. Ih/kr. l,'eugr 3,202. WSCHOWIAM.N' , a , m. .
obywatel Wschowski , ciii grailftabtcr. IV tod: :"i"^
WS(;i|(JWlA.\K.\, i.

WSCHsyAł,, \Vł,d., ob. Schwał. n^ sehwał.

W ŚCIĄG , u, m. , wścia.ąaine, wściątjnienie , hainowame,
w.slrzymani.- ; biW 3"nKfl)nltcn , bcr 3"ru(INt- Dla wściagu
buntowników. Nar. Tac. 2 . 430. Tobie jednemu napa-
sl;>wan'e i łupienie sprzysieionych spełzło i liez uściągu.
A''i^. Cyc. 18. WŚCI.\GLI\VY, a, e — i- adi: , do wścią-
gnienia, w.ścięiśny , jiirucfiilltliar. Jako koń w pańskiej
slajni urodziwy, Kiedy się urwie, bieży niewściągliwy
Nil łąki, albo gdzie stada pasają. P. Kchan. Jer. 213.
WSld.ĄGN.ĄC Cl. jfdntl., Wściagać niedok , ciągnąc wstrzy-
mywał', hamować, puwś('iągać jir. el fig.: anjiciłen , )U'
faminciijicbcn , cinjiciieii , jiinuflialtcii ; (Uoh. wziuhnauti,
wztahowali intradere , wzlahowat se eilendi sf) ; \'ind.
Ł^ornalegniti ; iJosn usleghnuli. uzdirsgjatti ; /fuj/. vzsie-
^hniili ; Croat. ztegnuli , ztezali, ziesein , usziesem ,
vszlegnulszeiii ; Hofs. BSTfluyTb, B3TflruBaTb, B03ifl-
raTb, BSTaiiiHib, BaracKBBaTb ; EnI. BOcrarHyTH , bo-
srasaio. W.sciągam konia. Cn. Th. 1202. l'o piasku
trzeba drabować źrzebca , niekiedy wściągając i wzrywa-
jąc. Cresi: 322. — Fig. nllegor. Iransl. Gd\by sumnie-
nie nie wśc.iągało zgoła , Przyrodzeiiicby rozpuściło koła.
Bfj. /w. 223, {ob. w krygach mieć żądze). Nie chcę,
aby kto rozumiał, jakobym ja szczodrobliwość wściagać,
I onę na przykrym munsztuku mieć chciał. Corn. Sen.
42. Na te swoje obrady często się zmawiamy , Jakobyś-
my ich mogli wścia^'nać w ich chytrości , którą oi.i nam
zwykli psować te wolności. Papr. Kuf. P b. Proszę was
abyście 'się 'wściągali namiętności cielesnych. 1 /.eop.
1 Peir. i, 11. (abyście się od nich wstrzymywali) Do-
kąd pióro zaciągasz wiersze niewściągnione'' Worj Hadi.
pr. niewściągliwe , ob. Wściąpliwy — ^ Nie bardzo nas
proszono , wściągano. Cu. Ad. 333. Nie b.irdiom go
wśeiągał, prosił tb. 569. nie urwałem mu rękawa, nie
koniecznie musiłein , cf prtynuka ; ii^ bdbr ibti nilSt fbfn
ffbr aufdfbalten, aciiólbiflt }ii bleibcn. WŚ(;i.\GACZ , a , w .
który wściaga. h.irnowiiik; Hag vsIot;nil' gl . bft 3"""*'
balier. Na WŚI.IĄZ adn , na sciei , na oścież, na roi-
cież , angriroett. Bramy na wściąż otwarle bezbronnie , Co
la IruistMu wprzód zapurem stały, /lor 2, 30 Aniaś.

w Ś C 1 B I Ć - W ś Cl K C.

W Ś C 1 E K L 1 N A - WŚCIEKŁ Y.

113

WŚCIBIĆ, f. wścibi. -WŚCIEBIĆ, NYŚCIURIC, 'WSCI-
riĆ, "WCIPIĆ Ci. dok., WśiMbi.ić iiiedak ; llnss. yco-
BaTb, yeoBBBaTb; wetknąć, Efrijłcifcn; Bi;/i. wtjpiti se oon-
jireie, wli|)nost , wijp ar«m'» , wtjpny aiuilus, sagax ,
{ob. Dowcip, DowL-ipny). Pl.isziiik jeilne skubie ptaszki,
a drugie na roienek wśoibia. Falib. R 2. Hul. Ow. 46.
Lecz go przez v\-arty SzylJwacli obilarty Nie puścif, aż
z góry Wścibil tynfa w garść Merkury. Znb. 1 I , 287.
Zabt. ( wfożyJ mu w rękę, wetknął, wsunął j. Nauka,
aby sie sam zailen bez posfania bożego na urząd nie
'wcipiał. (iii Post. 513 b. (nie wdzierał, oh. Wiizierca,
wtręt, intruz, wf.iz , samosfanioe). By jed.Mi w drugiego
cpardiiją się nie ■ws'ciebiał. Smotr. Lam. -41. Z wszete-
czności wielu się "wśoipiają w inszego powołanie. Gil.
Fost. 23. i'o co tobie miedzy drzwi palec wscibiać?
Pikh. Sen. list. 1G6. Wszędzie się wściubi, wszędzie
pod.<łucluije. Teat. 29, 21. Jako^ nos lam wścibił, a ta
lirzwiaini trzasła. ib. 43 e, 108. Nie wścibiaj nosa,
gdiie ci nie należy. ,^6. 18. c, 12. Co masz za potrzebę
wściubiać tam swój nosek? ib. IG, 15. Wszak to ludz-
kie losy Tam wietrzyć, i tam wścibiać, gdzie nie trzeba,
nosy. Zabł. Amf. 60. Kobietki są ciekawe zwierzęta, i
tam nos wściubią, gdzie nie trzeba. Boh. Kom. 2, 103.
W cudze wścibia się sprawy. Mon. 67 , 475. Ten co się
'wścipia w rzecz , jeśli jeszcze "nietrefnie odpowie, go-
dzien wielkiego pośniiechu. Erąz. Je:,. E e 4. (co się
werwie w mowę). Nie było kąta mój lisie, Gdziebyś ty
siebie nie wściubił, Ostrzegam szczerze, strzeż mi się,
Żebyś ogona nie zgubił. Kniaź. l'oez. 2, 277. gdzie-
byś ty się nie wtrącił). WbClBSKI, a, ie, rad się wści-
bić, wtrącić, wmieszać w co ; fiij i]eni mit einmengenb,
cimnt[d)Cn&. Wielki z ciebie wścibski ! wielka z ciebie
wścibska. Rndtk. Znb. 8, 7. et 7, 318, \ind. nolazh,
nolat {ob. Nosal), nufaten, nolobruflien , modrujeshen;
Croat. nameknyenecz ; Rag. gnjuhalaz , /. gnjuhalija -,
Ross. coBKiS. COBOK-B; Ecd. cycTa , SJafciirocia. Drugi po-
dobny do płoeliego szmyrgla . Wścibski, łgarz, warclioł,
nie stąpi bez figla. Znb. 2, 269. Nar. Jeśli się rad przy-
mówić do jakiej materyi , wścibskim i wszędobylskim go
nazywają. .Vnn. 73, 429, ob. wszeJywśc.ibskie kniochy.
\\\g. List 19. WŚCIBSKOŚĆ, ści', i. natrętna cieka-
wość, mieszanie się do czego natrętne, 9?a|'cit)ci6l)cit ;
Viiid. nofatust, nofatnost, nofabrufhnost, modrujezhnost.
WŚCIEC się, wściek się, f. wściecze się, wścieknie się
laimk. dok. , Wściekać się niedok. ; Boh. wztekati se ,
wztect se , wztecy se , wztekl se ; Slov. wstekam se ,
wztekati se ; Sorab. 1. zwóbotżu szo i ob. Złościć się),
zwobocźu szo ; Carn. sdovj,1m , slobira ; Ytnd. stezhi ,
ustezlii, skripat, fjirati, ljiruvati, (irou biti, ferditi fe ,
divjoferdilife , divjati, sdzivjati (cf. dziwaczyć), fe befu-
vati , fe befiem , (ob. Bies); Croat. ztechi, ztechem ,
ztekel, lyutitisze . fuczatisze, (cf. fukaći; fla/. bisznitisze ;
Bosn. bisniti , J3dovitise, razgljutivatise ; Ross. BSÓtcHTb-

Ca , HeHCTOBOBaTb , HeilCTOBCTBOBaiŁ , CBHptntlb, CBB-

pincTBOBaTb. apnibca , flpwcb (cf. żarzyć się), crepBe-
Httb . ocrepBCHtTb, (B03Teqb , BOSTCKaib 'wzciec, cie-
kąc wzbiedz; (Ecd. BOCTeKaiO, BOCTHuaio recurro, sursum

curro , resilio , rejluo] ; Ecd. iiciiCTUi.CTBOr:.iTii ca. Wściec
się, własna psom, wilkom. Isyiun , i innym zwierzom i
bydłu, i człeku, gdy pies wściekły ukąsi. Cu. Th. 1292.
toll luerbeii. 'Psi z przyrodzenia swe^o jadu w sobie nie
maja , jednak gdy się vvściekać mają , wściekłość ich
przycliodzi z zagniłośoi i zapalenia krwi , która zagniłość
aż do 'truciny (aż do jadu) przychodzi. Sak l'robl 81.
Niebezpieczna , gdy się pies wściecze , albo jako oszaleje.
Haur. Sk. 342. Człowiek sam wściec się może; atoli u
nas wściekanie się ludzi po-v.szochnie po ukąszeniu od
zwierząt następować zwykło. Ferz. Lek. iSo. — Fig. Ir.
Wściec się, szaleć, rozjeść się. rozjadowić się; toll lUCl"'
bm, iBui^ienb, rafcnb mcrbcit , luiit^eii, toku, rnfeu. Dobrze
się nie wściekł tyran rozgniewany , Cbce się mścić sro-
dze, zrzuca wszystkie względy. /■•. Kdian. Jer. 50. Dzi-
wna to jest rzecz, gdy się dwaj wścieka. Głowy nie-
winne by kapustę sieką Rej. Zw. 228. (gdy się rozjuszą).
Ledwie nie wścieka sic ze złoś-i Kur. Pet. 16. On cór-
kę jego bierze; ledwo się ztąd nie wścieke. 7 rej). S. M.
74. i(| mod)tc rai'eiib lucrbeit. Ledwie się nie wściokę od
złości. Teat. 55, 116. .Mnie się ledwo serce od żalu nie
wściecze. Zab. 1, 191. Nar. Nar. Di. o, 35. — Similiter :
Temu z uśmiechem wieje. Temu wiatr się wścieka. Za6.
13, 170. (jednemu powiewa, drugiego pogrąża). ■W'SC1E-
KLIN.^.^WŚCIEKLI/aN.^, y. ż., \VŚC1EK.Ł0SC, 'WŚCIE-
KLIWOŚC, ści, i., wścieczenie się, bycie wściekłym,
bie Joll^eit; Rob. wztek, wzteklost ; S/ov. wzteklost ;
Sorab. 1. zastekwofcź , dziwa zwobota; Carn. steklina ,
sloba , slobnust, slobnost; Yind. usteklust , slezhnost,
ferditost (cf. sicrdzistość) , ferditjo, divjaiiie, befnost,
Ysganje , jesa (cf. jeżyć się}, divjoferdenje , Ijiranost,
Ijiranje : Croat. sztochn.oszt , bisz , (cf. biesj; Rag. je-
dovitos . ijed: Bosn. pomaiia, jadovilost (cf. jadowitość),
bis, malinjtosl; Siar. poniamnost: Ross. CTciKa , Gt-
mcflCTBO , ótcHOBaHie, apocTb Wściekłość, choroba
psom właściwa, i ztąd niebezfiieczna , iż inne zwierzęta
nią zarażają. Zool. 306. WścieJiliny psiej rodzajów, jest
kilkanaście różnych. Ostror. Myśl. 18. Wścieklizna, hydro-
phohia, bie JBajfcrfc^eue. Pen,. Lek. 194. Z niegorączko-
walych durnowatości bywa najdziksze szaleństwo , po
nim wścieklizna, ib. 193. Jest jeden rodzaj spokojnej
wścieklizny. Perz. Lek. 136. bic ftillc 2i!}ilffi. — |. Fig.
tr. Szaleństwo, zajadłość; bic 9?n[crC!), ik 2Bllf&. Pisania,
wściekliwość , szaleństwo. Marz. Port na wiatrów wście-
klinę zawarty i sztychy. Jabl Tel. 54. Jak ujrzał znaki
świeżej ostygłe ruiny , Pokój go miejsca pali , wzrusza
gniew wściekliny. Bardz. Luk. 97. Nie posiada się w swo-
im szaleństwie : twarz sino zabladłą wścieklizna trzęsie.
Slas. Num. 2, 243. Ziemia była przykryta pamiątkami
ich wściekłości. Czack. Pr. 99. Za postrzałem Kupida zaraz
sie do serc ludzkich przyrzuca wścieklina. Pot. Jow. 159.
WŚCIEKLIWIEC , wca, m, człowiek wściekły, szalony,
zajadły; eti: Icllfopf, SRafcnbcr , 28iit^enbct, cin Suttri^.
Wściekliwiec ten wojsko sobie sposobił, i okrutnie wsie
i miasta plondrowsł. Faliss. FI. 167. WŚCIEKŁY', a, e —
le el ło flrfr. , 'W'ŚCIEKL1WY, a, e — ie adv. wściekło-
ścią napadnięty, który się wściekł; tctt gftcorben , tofl,

414

W ś C I U It N A S T K K.

W Ś C 1 K Ż N Y - WSIAĆ.

pr. et (ig. Ir.; Bok. wzlekly, besny ; Slov. wztekly; So-
rab. i. zaszekwe, z*obocżiw<!, zazwoLenć; Carn. slt?kle,
Ystekel , arsjesan , slobn; Yind slekou , ustekli, nagma-
fhen , fjiran , rniic!li:in , verl:iglau ; Croul. sztćkel ; tiosn.
Lisan, inalinit, sardiUi, ja(tovitli ; łiuy. jc'dovil. razjeciljen,
(rozjailłyi; •S/aw. pomaiiim , i cl', oniarnii') ; ftoss. ótuie-
Huu . ótciioiiuiuti , iieiicTUBuii . cBiiptniiufi , ceiipta^,
flpocTiiUH. Pies wścick/y , ani je, ani pije, uszy i ogoti
opuściwszy, język wywiesiwszy biejja , ziając i wyjąc
chrapliwie, przytyin i piaiiy z ust loczy , oczy wywraca,
a kogo napadnie inilczkiem kąsa. Comp. Med. 119.
Wściekle psy niilczkicm za uogi chwytają i kąsają. Petr.
Ek. 115. l-ekarslAo n:iprzin.'nvko jadu psa i człowieka
'wściekliwcjjo. Spki. 6. Przeciw jadu psa i człowieka
wściekłego. Sienn. 8. Jako pies wściekły bez uwagi bie-
ży , Choć kto ku niemu z ostrą •łronią godzi , Lub go
kto zrani . i na ziemi leiy , Kto się nawinie przecie te-
mu szkodzi..., Ausip. 5i. Tam się wszyscy rzucili jako
'psi wściekliwi. Piein. Kot. 67, (cf. zażarcie, zajadliwie).
PójiJę wściekło przez wody siarczyste. Dardz. Trag. 170.
Car wściekło boju pragnąc , rad ze innej drogi me masz
prócz krwi rozlania. Bardz. Luk. 28. Słowa twoje są
potwarz. i miecz przeraźliwy, Język w prawdzie opa-
czny, i wściekło żarliwy. Zygr. Pap. 4. Insaniens , 'wście-
kliwy , szalejący. Mari. Ludzie wściekli na zgubę moje.
Teat 19 b, 7o. w.-iciekłi) nalegający.
•WŚCKtR.NASTKK . 'WŚCILIi.NASTKK , WCIORNASTEK ,
'WSTOll.NASTEK , 'WSZTUUNASTEK, stka , sikic. stko ,
adv.. •WiJZCZLTiNASTY, a, e, •WSZTOHNKl. -WŚCIORN-
KI, •WŚCIOHKl, "WCIOKKI, a, ie — o adi:; Boh. we-
skercn , -re, -ro , weśken ; Slov. weśkeren, wśecken;
— wszystek, wszystka, wszystko, (ill, ode, oUeil , jilijli'
iltr, jCfllid)C, jffllidKJ. Wściomascy lodzie i wszystkie rze-
czy. 1 Leop. Cienes. 7 , '22. (wszyscy ludzie. 5 Leop ).
Pokój od wściornasikich nieprzyjaciół jego. 1 Leop. '1
Reg. 7. 1. (od wszystkich, u Leop.). Rajcy Krakowscy
w rynku tryumfowali,' A wszczurnastcy Te Deum lauda-
mut śpiewali. Slnjjk. Haur. C 5. Na wciornasikie strony,
pailes iit om.ies. Zeur. Ow. 22 Wciornastkie wieki będą
wzpninin:iły spraw twoich dzielność, ligb. Pi. 287. Po
wciornablkie liiii. ZuTit. Post .1, 100. Z zamku wcior-
nastcy wystąpili. Krom. 5lo; {omr.et ejccesseruiit). Wybił
'wszlornastkie urzedniki Achabowe. 1 Leop. 4 Heg. 10,
11. (wszystkie, ó Leop.). Wziął wsiornaslkie swoje rzeczy.
i Leop Uenet. 17, 25. (wszyslkie. 5 Leop.). Przez boga
od wieku wciornastko się siało. G^b. Hymn. óll. Mo-
rzem było wciornastko; omnia ponius eraiit Zebr Ow.
10. Król B.ibiloński zabrał wszystek lud z Jeruzalem i
'wszlornkie .\iążcta. I Leup. 4 Heg 24, 14. (wszyslkie
xiąicta. 5 Leep.). ['rzykazał ludowi, aby 'wsztornkn'
przykazanie boże pełnił. 1 Leop. i Parał. 14, 4. (wszys-
tkie. 3 Leop.). Oto 'wszlornko , co ma Job , w mocy
twojej jest 1 Leop. Job. 1, 12. (wszystko. 5 Leop). Na
wszystkie rzeczy, na które poślę, pójdziesz, a 'wszlorn-
ko, coć jedno rozkaże , będziesz mówił. 1 Leop Jer. 1,
7. (wszystko. 3 Leop). Chcąc się zachwiaiu-mi iłuc ra-
mionami, wściorkie poszły w powietrze sroczki. Zebr.

Ow. 126. Wściornkic te rzeczy przyszły na cię dla grze-
chów twoich. 1 Leop. Jez. 47 , 9. — Hoaie nun^umr-
putur nisi in subsequentibus ul tiinilibut: Bodajby cię
wściurnascy dyabli porwali. Teat. 10, ÓD. A wciornascy
mię dyabli do lego domu wnieśli. Teat. ÓO. 6, 142.
Umisso subslanltvo : A czy wam wciornascy radzili moje
gorszyć Elżbietę. Teat. 30. b. 49. — g. Cały, we wszys-
tkich częściach , gatlj. Po wściornastkim śniecie, /{ej. \Viz.
111 b. Rozprószył je pan z onego miejsca po wściór-
naslkiej ziemi. 1 Leop. Uenes. 1 1 , 8. (po wszystkiej
ziemi. 5 Leop k Oczy pańskie 'zbiegawają 'wszlornke zie-
mie. I Leop. Zach. 4, 10. (po wszystkiej ziemi, ćt Leup.).
Oto ja dziś idę w drogę 'wslhornaslkiej ziemi. 1 Leop.
Jus. 25, 14. (wszystkiej. 5 Leop). Ujeżdżającego Wła-
dysława 11, wciornastka Polska wiecznem polepiła wy-
gnaniem. Krom 171; (universa Polonia). Synom Włady-
sława wciornastka dopomaga Polska, wyjąwszy garstkę
powinnych Sieciecha. Krom. 121. Zszedł się 'wszlliorna-
stek lud Izraelski do Salomona. 1 Leop. 5 Heg. 8, 2,
(wszystek lud. 5 Leop}. Przykazał Salomon 'wszlorfi-
kiemu ludu Izraelskiemu , aby z nim jechali. 1 Leop. 2
Parał, i , 2. (wszystkiemu. 5 Leop.). Rozdał Dawid
wściornkiemu mnóstwu Izraelskiemu, lak mężowi jako
i niewieście , po bochnie chleba. 1 Leop. 2 lieg. 6 ,
19. (wszystkiemu. 3 Leop.). Zegnał się z bratem, i z
dworem wciorniasikim, Birk. Sk. E 5. Przezeń majętność
strawiona jest 'wciorka. Oiw. Uw. 541. (ze szczętem,
do szczętu, ze wszyslkiem ;. Uarn "wszlornkę 'istotę i
majętność miasta tego, i wszystkie skarby w ręce nie-
przyjaciół. I Leop. Jer. 20, u. (wszystkę majętność. 3
Leop. ; całe bogactwo jego). Daj mi diifanie panic królu
bogów i 'wszlornkiej mocy. 1 Leop. Eslk. 14, l2. (wsze-
lakiej^ mocy. 5 Leop).

WSCIEŻNY , a, c — ie adv., wściągniony , do wściągnie-
nia, mogący być wściągaionym ; atlf|)altl)ar , jiirudbaltbar ;
oppoiit. Niewściężny , niewslrzymaiiy , unaiifbalt&ar. Nie-
wściężny puchup. Zab. 15, 21. hiiiui. Czas niewściężny.
Nar. U:,. 1 , 27. Któreż klęski naszenii nie utyły pola ,
Kędy mogił nie wzniosła niewś.;icżiia swywola '.' Hor.
1, 185. iV(ir. Niewścieżna kobieta. Hor. 2, 154. Aiiiaj.

•WSEJEDNY , 'WSELENSKl , 'WSE.NOC.NY , WSI . ob.
Wszy , a , e.

•WSEP, ob. Wsypka, ob. Wsypać.

WSIAĆ, /. wsieję ez. dok.. Wsiewać, niedok., siejąc wrzu-
cić, (liiifin fńeii , ciiifacii, f iiiflreiieii ; Boh. wsyii, wsyl,
wsel , wsegi ; Sorab. 1. sćhyu nulż ; ł'i(iił. vliali , noter-
Ijali , yfiuYali; Hag. vssjali, Yssjcevam ; Hoss Bctarb .
BCbaUTb. — Fig. tr. Oracz wsiewa wiele nasienia w zie-
mie ; a wszakże czasem nie wszy^tko co jest wsiano
wschodzi. Bibt. Gd. 4 Eidr. 8, 41. Wiara ś. przez słu-
chanie słowa bożego w sercu wsiana ma swój wzrost.
Żarn. Posl. 2 , 424. Co się dobrego od boga z dobrą
naturą wsieje, rodzice swoją pieszczotą wykopywają. Sk.
Zyw. '.15. Aby Sie nowe swary w kościół nic wsuły. >"ł.
Di. 503. W rozmowę dworne żarty wsiew;ił dla rozer-
wania. Mun 08, 25. (wlrącałj. .Myśh te do serca twe jo
od ducha ś. wsiane. Bali. Siedi. 2, 34.

WSIADAĆ - W S I E S C.

WSIEW - WSIEWAĆ.

415

WSIADAĆ, ob. Wsieśd. WSIADACZ, a, m , który wsiada,
abo ten co wsiadł i jedzie. Cn. Th. 1292; który wsi.ula
na koń, na wóz, na łódź. Wiod., Ecrl. 80341)1183, CHy-
SHiiKt, ber (EinfifiCr, 3liiffif;cr. Potłukę wóz i wsiadacza
jego. W. Jer. 51, 22. (i tet;o co na nim siedzi). Po-
zdychają konie , i wsiadacze ich. Wujek. Arjg. 2 , 25. (i
jeźdzce).

WSI.\KiN'.\C nijak jednolL, Wsiąkać niedok. , sącząc się wcią-
gnąć , biiiciii ficfeni, cttificfcni, eiiisicbcii ; Vuul. vzeditife,
sayzeditifc, safurintile ; Cronl. vszeknuti , uszekujem ,
YszekiRilszeni ; (Bom. Tsiknuti ogag« concipeie ignem).
Woda wsiąka w drzewo , w gąbkę. Boh. Dyah. 10. —
Fig allcgor. Wszyscy mrzemy , i jak woda wsiąkamy do
ziemi. 1 Leop. 2 fieg. 14, 14. Wsiąkanie, ia , n. ,
WSIAR , u , ffi. . wsączenie się , wciąganie płynu w co ,
bftS Gtnfitffni. Na placu piasek sypano dla wsiąku krwi.
Nar. Tac. 2 , 242. — Fig. Ir. Głos dobroczynny nauk
niewinnym w dzikie serca wsiąkaniem , tworzv w nich
smak pokoju. Nar, Hst. 6, 516. — fJ. Aliler: Wsiąkło
co, przepiekło się, spełzło, przepadło, poszło w niepa-
mięć; cś ifł Bfrfalteii, aergcffcn, ti ijl ©va§ biiriilier gc
niadifen. Bodajby się dawne wróciły czasy, kiedyśmy kre-
dylorów zamiast złotem guzami płacdi , a wsiąkło , i
sprawiedliwości na panów nie znaleźli. Teal. 1. c, 20.
— §. Actiui': Wsiąkać, wciągać w się; eitljiclicn , ill fiĄ
ciiijic^en , ciiifniigfii. Gdy człowiek spragniony do wanny
wstąpi , nalycbmiast zeschłe one zwierzchne cząstki w
się wsiąkają svszystką wodę. Syxl. SzM. 72. Skóra ze-
schła w się wsiąka onę wilgotność wody. ib. Kwiaty
gdy otwierają usteczka, słońce wsiąkają. Jak dziecię
macierzyńskiego pokarmu sięga. Dar Lol. 22.

*WS!ARZ, a, m. , wiejski człowiek, wieśniak, ziemianin,
włościanin; ctn Soifiitaiin , Snnbmann. Głupi len wsiarz
pierwej kupił wieś , niżeli ją oglądał. W. /'ost. W. 2 ,
78. Bóg wzywa prostaczków, którzy nie są bogaci , jako
oni wsiarze.' W. Pat. Mn. 285.

WSIDLIĆ cz. dok ,. V! sidła wplątać, ^inciii i'a-ftrtcfrii. Bndlk.
Czart go w swoje wsidlil pęta. Tr.

WSIEC /'. wsiecze , wsiekę c:. dok., Wsiekać niedok.. sie-
kąc wpuścić, wmieścić : Vind. noterfekati , vfek?.ti , no-
tersafekati , vfiekati , cinŁacfcil , liiiiciii Iiadcit. W beczkę
co wsiec. Haur Ek. 97,

WSIĘGNĄC Ci. jedntl. , Wsięgać niedok. , sięgnąć vvewnątrz
czego , Ijiticiri langcn , Iiiiiein rcic^ieii ; Vind. noierfeshi, no-
terprimlti. Wsiaynienie, Viiid. noterfega, noterfefhenje.

•WSIELEŃSK! , oL Wsze - .

WSIESC, wsiadł, wsiedli, /". wsiędzie, wsiędę, med. jedntl., Wsia-
dać niedok., Wsiadywać czestl.; Boh. wsednauti, wsedati,
V!«(/. noterfesti. noterfiedati. gorfesti, gorpofadilife ; Bosn.
uziaiiati ; Bag. uzili, uzachi ; fios.f. BcfeCTH, isoscijaio; {Eccl.
BCa^HimecTByio jeźdże) ; wsiadać na wóz, na łódź, na koń,
wmieściwszy się siedzieć: eiiififecii , oiiffi^cii , fid) einfe|;cn ,
M auffe|cii, ciiiftciGcn, anfftcigcn , 511 <l*fcrDc ftcigcii. Wsia-
dajmy na koń, jedźmy nie leniwie, Spróbujmy szabli
dawno zapomnianej. /■". hchan. Jer. 4 55. Trzeba często
na młodego konia wsiadać, i 'zasię zsiadać, aby się na-
łożył spokojnie stać ku wsiadaniu. Cresc. .^25 aufftciijen,

abjtcigen tc^llt ?liifftciiicn. Już, ani ns konia wsicśó, ani zsieść
z niego nie mogę. /'roi. Kont. a A b. Wsiedziesz-li na
kon, troska na koń wsiędzie, Usląpisz-!i w okręt, 1 tam
troska będzie. Bor. I, 285. Na konia dzielnego, 'cho-
ci.ij w prostym 'sicdle, wolałby każdy ku potrzebie wsieść,.
niż na owego upstrzonego, co się wspina, wierzga, a
ogonem harcuje. Bej. Zw. 68. Omisso Wsieść: Hetman
dopiero na koń, biega miedzy roty, I pułki uznojony
jazdy i piechoty Zagrzewa Leszcz. Class. 75. (scilic. wsia-
da). — AtisoUite : Wsi:idajmy, jam już gotów. Morszt. 556.
niifijcfcffcit ! ciiigcfcffctt ! oi:fgc|'c|;t ! ciiigffcfil ! Dziś z tobą za-
raz wsiadam, dziś z tobą uciekę. ib. 541. — Allegor.
Kiedyśmy wsiedli na łódkę, trzeba już dalej płynąć.
Teal. 17,- 9. (zacząłeś, kończ-że!). — Wsiadanie = Wsia-
dano , ego, n.. tal ?Iiiffi^rii , Sliifftcigcii, eiiiftgeii, <Sin[tei=
gen, bte 2U'reife. Znowu wóz i kareta zajechała, i zno-
wu aż do nocy wsiadania pańskiego czekała. Mon. 07,
71. Na mym wsiadanyin będąc u niego, gdy go nie
zastałem, papiery z sobą zabrałem. Teat. 48. b, iO Na
samym prawie wsiadanyin. Ustrz Kruc. 5, 80. Na wsia-
danie w wojsku trąbić kazano. Warg. Cez. i. Na wsia-
danie hetman trąbić kazał. Warg. Cez. 205. Wsiada-
no = wsiadana piosnka , ba^ 5(iiffi|ielieb , hn Irompeteiifto^
jlim Sluffi^eil. W trąby wsiadanego na flisów zagrano.
Bardz. Trag. 2G0 Konie dawno posiodłane , Łowczy
otrąbił na szczwarzów wsiadane. Kchow. 24. Już wszys-
tko gotowe, czekają wszyscy vvsiadanego. Pol.Arg.lo\,
znaku ruszenia, ba» Scioiet: jiiiti Sliifbritdie. — Wsiadany,
gra dzicrinna Cn. Th. 12.'>i). Wlod. bev J)iitfeiliann , cirt
Śinberfpicl. {Rosf. Eca4HiiKnB5, Bca.^HHiiitt , noa/tHiuiecKia
jezdecki). — °§. Wsiądzenie . wsiedzenie , siedzenie, sio-
dło, eill Satłel. Towary, Tureckie zawoje, rzędy, wsię-
dzenia różne. \'ol. f,eg. 4, 82. Inny się wziętym za-
szczyca rumakiem , A ów wsiądzeniem , rzędem i sajda-
kiem. Jubi. Buk. S '3, b. — |. Wsiadać na państwo ,
wstąpić; jur ^enfdinft fpitimen, gelangeii. Dał przykład
wszem panom , aby wsiadając na państwa , nie na swój.
ale na pospolity pożytek oko .mieli. Sk. Dz. 1110. — • §.
Wsiąść na kogo = opanować kogo, górę nad nim wziąć;
liber eineit DJfeifter itierben, iiOer i^n bic Obcr^mib Iicfomnieii.
Na te junaki jak trafię , wsiądą mi na skórę. Teal. 45.
c, 144. Oni pierwsi na swych okrutnych prześladowców
wsiedą. Teat. 44 , 42. Tyrani łaskawością zmyśloną ,
przyciągnąwszy do siebie towarzysze, sami na nie wsia-
dają, i pany ich być chcą Sk. Dz. 1128.— g. Wsiadać
na kogo , nacierać , wyjeżdżać na niego , niif eiiien lo^gC'
im. liwehor, wsiadam , wskakuję na kogo słowy. Macz.
Arachne gniewowi się już nie o'dejmując , na nieznaną
Paladę wsiadła słowy 'temi ... . Olw. Ow. 216. Insulta-
tio , urąganie, najgrawanie , wsiadanie na kogo, jako
my mówimy. Mącz. Na wszystkich wsiadać , t. j. urą-
gać . insultare. i'h. — g. Neiitr. Wsiąść , wsiąknąć w co,
wpuścić się , tinfinfcn. Predkoby na piasku ciężka bu-
dowa w ziemię wsiadła. Kluk. Kop. 1, 290.
WSIEW, u, m., wsianie, wsiewanie, i to co wsiano; iai
Ciiifncn , bie ©infant; Yind. vfietba , yfietje , vrjanje.
WSIEWAĆ , ob. Wsiać.

410

W S I K N A ('. - W S K A Z A Ć.

^V S K A Z Ó W K A - W S K O C Z Y C

WSIK.NĄĆ co jeditit , sikając wpuścić, tiiiipri|eii. Injectio,
w-iikanie , wsjirycowanie. I'erz. Cyr. 156.

\V>II,IĆ CS dok, si/ą wpuścić, (lincin jtpdiigeii; V>nd. vlili-
li . nolerpofilili.

\VSINA,y. z., biedna wieś, ciii cicnbrś armfciioe* Sorf.
Ich gąsior ji'il_vtiy sam tylka byl czujnym stróżem oiiej
wsi.iy. O/ic. Oic 5.12. WSISKÓ, a. r; . szpetna wieś,
tiil ba^lid-c^ Sorf. Nic nie spra«o«-uno tlla nitspobności
nikczemni';40 wsiska. hrom. 60(1.

WSKAKAń .'o6. Wskoczyć.

WSKASAĆ, 'WZKASAC i z. dok., Wskasywać eząsll., do ł;ó-
ry poiikasać , iii bie ś?('^t OiilWirj?!! Zanklem swą sza-
le wskasywa/a. Otiu. Uw. 73 Dic^a wskasawszy szaty
swoje nad golenie. Olw Ow. 416. Wskasany, podkasa-
niec , iuccinciiii. Hacz. Colligere i/e«/^m ,• zawziąć na so-
bie suknią, albo się w^kasać. Mącz.

WSKAllMlĆCi. rfoA-., "karmiąc poddiottać, miffflttcrii , flrop
ifitlClii; Eccl. BOCK0pM.i»iio. Oderwawszy od piersi wla-
snycb p/od ten miły. Sadza osób, by go tam wilgoci
wskarmiły. Zah. 10. 4'J. Koss . Ross. BSKOpJit wychr.wa-
nie , B3Kopji;iciniKl wycliowaniec.

\VSi\AZ, 'WZKAZ , u, m , wskazanie, i to lo wskaz^tno,
oznaczenie woli, rozkaz; SidenibCUtlllig , 9lllbeull4lliJ , Sc-
fejll. Czekając wskazu hetmana swojego . Dol)yli prędko
iclaza ostrego. /!«.*;/). 120. Mury na jogo wskaż l'y}y
rozwalone, frzyh. Luz. 128, (cf. skinienie). Pod jego
ręka, w wszystkici) wskazach szanowana, Mocne twier-
dze i mury niezłomne powstają. i!>. 49. Mocny Neptu-
nie! wskazein berła swego Od jednego bieijuiia *ażc do
drugiego ['anujesz wszystkim wodom. ib. 180. Gmin na
'wzkaz tajny przez powietrze leci. l^rzyb. Milt. 57. —
{. Wskaż sądowy . wyrok , dekret; ©eridjtiSbecrtt , 9lu9=
fprii$. Niesłuszny wskaż sąilu. Slm. Lit. 178, (ob. Skaz,
pizekiizj — jź. Wskaż , wskazanie do kogo > asygnacya ,
bic Sliiifliiation , Slnireiiung aii jcinniibcii. Mam wskazanie i
listy do niego. Tr. Dobra wskazami obciążać. 7'r. WSKA-
ZAĆ, /'. wskaże, ;ir. wskazuje, iiz.dok. Wskazywać czeslL;
Boh. wzkazati. wzkazal , wzkażi , wzk;izowjti ; kazać ko-
mu powiedzieć, oznajmić mu przez kogo; Stav. poru-
csili , 'oh Poruozyćj . eiiicm jiiticii loffen , iiujTcii lajfen. Gdy
towarzystwo Arystypa do domu jechać się brało , [lytali
go, coby do swych wskazać chi'iał; a on to poselstwo
wskazał: powiedzcie Atrńczykoin, niechaj synom swym....
hoiz. Lur. 7 b Wasla , i na królewskie rozkanie , któ-
re był przez komorniki wskazał, przyjść wzgardziła i
Leo/). Eslh. 1 , 15 Plcdonieusz pozdrowienie wskazu-
je , i zdrowia życzy- 1 Ltop 3 jł/ae/i. 5 ib. Jez. 7, 2.
I'rawi mu ws/.ystko , co Argienis do niego wskazała.
Pol. Arg. 735 Gdy go 'pozowią, nie stanie; ale wska-
że do strony o jednanie. Gorn. \\'i di b. — g. Wskazać,
kazać , nakazać , rozkazać , okazać wolą swoje ; fcintn
Kilku illlbfUtfll , bcfcblcn. Wskazała poń , aby do niej
przyszedł , i (lodłiig żądania swego ślub z nią brał. 1.
Ki:hnn. Oz toti. (wezwała jro) — §. Wskazać, odka-
żać , asygnować ; aJTifliiirfii , nnroeiifit. Sto kóp na ma-
jętność jego wskazano Tr. Wskazał mi kupiec sto ta-
larów na niego. Ir. — g. 'W>kazać na śmierć, ob. Ska-

zać, veriirt()Cileii. Za odkryciem spisku 'wskazano icii na
pożarcie zw ierzoni. Teut 40. d, I . — g. Wskazać , po-
kazać, skazać oznac'z.-;jąc ; nilbClltCIlb 5Ci(J(Il , jcijfilb Oli-
bClItCII , jcigcil, IveiKn. Bądź naszym woiizem i slerni-
kiciii , wskaż drogę! ł'rzyb. Luz 45. Zegar dobrze wska-
zuje godziny. Tr. WSKAZÓWKA godzinna. Juk. lUatli.
1, 02, ob. Skazówka.

WSKEDZIEhZYĆ es. dok., kedzierząc do góry podnieść,
aiiffrailicln ; Vind. gorsruditi, gorsaferkali

1. "WSkLNĄG Cl. jedni, Wskiwać niedok., skinieniom wskazać,
tliillfenb nnbciltCll. Oczyma na mię wskiwają, annuunt.
Wrobi. 80. Na jedno prawie pańskie wskinienie, na
posłuszeństwo sie jemu, '\ na wola podali Żarn. I^ott 3,
504.— 2. -WSKIiN.ĄC, •WZKINĄĆ ;VrfH// , 'Wskidać niedok.;
Hoss. E3i;iiii3'Tb, BSKU.ibioaTb , ob. Wzrzucić, wziniolać.

WSKIPIEC uijuk, dok., ki]jiąc w górę iść, im 6icbcn ibct'
lai.fcn, oufiualliii ; łi;.(/. gorkipeii ; A'o;». BsmintTb , b3kh-
naio; Eccl. BocKiintiu, B03i:iiiiaio. SuKlenejailuf , nieja-
ko trochę zagrzajiy, svskipiały. Macz.

WSKISN.\C. nijak, jednli, Wskisieć iiiiduk. . kisząc w górę
iść, ouffldjircii ; Ross. BCKUCiiyTb , ocKuraTb. W kadź
kłaść cegłę rozpalona > aby wino wski.s;ało Cak zagrzane.
C/e»c. 544.

WSKŁOCIĆ (■;.. dok., kłócąc wrzucić, wzburzy'; blirt^ citl'
niibct iii bic |iL>be nuTKii, mifrcgeii; /<«»» BaiŁJomiTb, b3k.io-
'iDuarb. Pod słoniami drży ziemia , wsklóconc prochy
od ludzi i koni wszystkie jako pożarem zasłonią Woło-
chy. Twiird. W i 122.

"WSKŁOAilliNNY, a . e , przemieniający się w śkło . fid)
iierglafeub. Pierwszej materyi podział jest na ciała wśkło-
mieiine , i na ciała wapienne. Slas. Biiff. 18; filripable.

•WSKŁOŚ, ob. Wskroś.

WSKUCZYC , /. wskoczy, wskoczę iz. dok., wskakuje pr.,
'Wskakować niedok. et contin.. Wskakiwać czestL. 'Wska-
czeć , 'wskakał , /. 'w skacze iterut. , Wskoknąć ^erfn//. ,
skokiem się w co zapuścić, binciii ipringftt ; liuh. wsko-
ćili , wskakowatij Sorab. i. skocżżu iiuiż ; Rots. bcko-

liliyTb. BCKONIlTb, BCKUKIIBilTb , B3i;0>illTb , BSCI^aKIIBUlO ,

BiipuniyiL, BiipuniBUTb ; £.Vł/ busckumiitii , BOscKaKiiBaio,
BU3CKaKaTii. w studnią wskakować. £:»/). 53. Liwie
żaby, gdy nadeszły studnią głęboką , jedna ku drugićj
rzekła, 'wskoczwa do tej wody. ib. 78. Wskakuje po
szyję w bezdenną głębinę , Pieszczę się , na przemiany
przebiera nogami. Toł Saitl. 48. Główka członków a c
solniczki wybita, iiazad w nią za popchnięciem wsko-
czyła, /'erz. Cyr. ItO. Powstała nawałność wi;ilru -.mcI-
ka , gdzie też wały wskakowały w łódź Sekl. Marr. 4.
(wrzui'ały sie) Dla sł-iwy na śmierć ciała sac wydawali,
na działy nabiegali, przez wojska się przebijali, na mu-
ry i w ognie wskakowah. Rej. Zw. 107 b. Mocno się
bronili , aż na koniec sami wskakowah w ogień. Jrr.
Zbr. 532. — Hg. tr. Harzo to jest sroga dziś na włtys-
Ikieh wędka , Upornie w rzecz wskakować bez rozumu
z prędka. Rfj Zw 8 b. werwać się w co. fldj fpprn-
inńi)i obnc Stbucbt einmcntjtn. — {!• Wskoczyć, likokiein
się por_\waC, illlffrrinydl. Nazwawszy ieh diiwnenii prze-
zwiski, wskoczyli 1 puścili się słowy polwariy pcłiieini

w S K o K - W S K Ó K A Ć.

W S K O Ś - WSKROŚ.

417

na nie. Z(irn. Post. i, 552. WSKOK adu.--, w skok,
skokiem, skacząc; im ©pnii!(jc, fpriiujcnb ; lioas. BCKam.
Wskok ledwie się tykając ziemi , postępuje. Uardz. Trag.
170. Na nic się nie zda, że kio w skok bieży, Gdy
nie wyjedzie kiedy należy. Jak. Baj. I8G. wskok, w cwał,
prędko , szybko , lotem ; im @ak'pp , fcftiiell , mie ter "BliC,
niie ciii 'pfCil ^t. et fiij. tr. Mądra to rada, wskok odbie-
żeć tego, Co skutku nigdy wziąć nie może swego. Past.
Fid. 18. Uwaga zdaje się barbarzyńcom rzecz niewol-
nicza; królewska zaś wszystko wskok odprawować. Kiok.
Turli. IIU. (na jednej nodze, by z bicza, jak gdyby
wystrzelił , wypalił , cl', jak gdyby pióro opaliłj. Jeden
drugiego wzajem napomina , aby robotę wskok odpra-
wowali. P. Kchnn. Jer. 75. (żywo, spieszniej. Zdejmu-
ją u stołu półmiski wskok jedne po drugich , że w^
krótkim bardzo czasie wydadzą siedmdziesiąt noszenia.
Kłok. Turk. 106. Nie wadziłoby nie tak wskok le sła-
wne liistorye odprawować. Gorn. Dw. 2ł8. fnie tak lek-
ko, krótko, kuso, od ręki, byle zbyć) — '§. Co wskok,
ze wszystkich sił spiesznie, co żywo, co tchu stanie, m\i
oUer fd)lciniiciftc. (Jedli) żeby się w pole co wskok brali,
Dwa kroć brać z misy, raz połknąć kazano. Auszp. 56.
Wyrwawszy się nędzniczek z tamtych miejsc straszli-
wych, Bieżał co wskok do Rzymu, do ludzi ehetliwych.
Paszk. Dz. 44. Uciekajcie co wskok ! Hndz. Jer. 6, 1 —
jź. Wskok, natychmiast, zaraz, tego momenlu ; Olif Bcr
Stelle , foflleiil). Obawiając się zajęcia jakiego między
żołnierzami, wskok kazał się \\vvviedzieć , coby to było.
Wys. Atoj. 56. Henryk, wskok wojsko spisawszy, prze-
ciw Władysławowi wyciąga. Krom. 'loS. Rzplta potrze-
buje przy boku swym ustawicznie doktorów , którzyby,
gdy choroba jaka na nią przyjdzie , mogli wskok radzić
o zdrowiu jej , nie dopiero szukać doktorów, gdy się
do śmierci przybliża. Gorn. Wi. Q. Przygotowanej twej
mowie wskok zabiegam. Nar. Tac. 2, 280; slalim.

'WSKONAC , n. p. Bolesław poraził Jaćwingi , iż potym
nie mogli wskonać , i przypędził ich na krzest święty.
Biel Sw. 196 b. może Wskórać, qii. v.

WSKOPAC CS. dok., wskopuje pr. , "Wskopawać contui.,
Wskopywać czestl. : Vind. skopali, gorkopati, gorskopa-
ti : Bottn. uskopati ; Bosf:. ncKOiiaib , BCKanuBaib ; kopiąc
do góry wrzucić, grafceilb flllfmerfeit. Ziemia pod wino
ma być wzruszona częstym przeoraniem abo wskopawa-
niem. Crese. 501. Nie wskopana ziemia , nieruszona,

' niekopana. Wiod. Wskopywam zasianą rolą i weszłe
zboże około drzew, gracuję. Cn. Th. 1295. Wskopy-
wanie, gracowanie, rycie. ih. Niewskopany, nieryty, nie-
gracowany ogród Cn. Tli. 540. Wskopywam około
drzew, okopuję Cn. Th. 1295. (wzruszam).

'WSKOPEC adv. , nazad , wstecz. Dudi. 69. wzad , nazad.
riitfiuartś Pies żeby wskopec ani szukał , ani gonił.
Ostror. Myśl. 8. — Adjectw. WSKOPECZNY pies, co
wspak albo szuka zająca abo goni; pies taki abo głupi,
albo zły ma cuch. Ostror. Myśl. 59.

WSKÓRAĆ, med. niedok., przyjmować się, (w korę) rosnąć,
(ob. Kora, skóra); Vind. gorpnti bdińbtn , giJt fort=
fommcn, gebeifjeii, ©ebei^en linbcn. Z jednej kostki nigdy

Słownik Lindego wyi. 2. Tom VI.

nie 'wzroście palma, a 'wyroście-li , tedy nie wskóra, ale
zaginie. Cresc. 441. — §. Wskórać, przyiść do siebie, do
sił, do kwitnącego stanu, odzyskać stracony byt; H)ie«
ber }u iii} Finiimeti , fidj rr^p(iieii. Henryk z więzienia
okrutnego wypuszczony, już me mógł więcej wskórać,
lecz z nienagła zawsze truchlejąc , wychorzały skawe-
czał. Krom. 504. Potym gdy zaś k sobie przyszedł i
wskórał , aczkolwiek tak był skarany , przedsię jednak
lego nie _lilował. 1 Leop. 5 Marrh. 2. Ostatek Ja-
dźwingów Leszek Czarny wyniszczył, iż już wskórać na-
potym nie mogli. Sfryjk. 182. .Miasto Kruszwicę Wła-
dysław Herman kazał zburzyć , tak iż do togo czasu nie
może wskórać. Biel. 68. Niecnotliwc łakomstwo wszys-
tko pokaziło , tak że po dzisiejszy dzień z trudna ko-
ściół boży wskurać może. Zorn. Post. 65 b. C.Uon pan
już nie ma wskórania. Opal. Sal. 12 ( nie ma nadziei
ozdrowienia). Car Tatarski Kijów spalił, klóry od tego
czasu wskórania nie ma, Biel. 274. — "Niewskórany =
nieodwetowany, nieodzyskalny ; utimieberliringliĄ , iiner=
fe^lid). Miasto to miał bóg na svieczne a nigdy niewskó-
rane spustoszenie podać. Żarn. Post. 5, 550. Żydzi na
niewskórany upadek przyszli, ib. 5, 708 b. — §. Wskó-
rać, dokazać swego, dopiąć zamiaru, skutek osiągnąć,
uskutecznić; aiiofi^teit, aii§"fii()i-f!i , crreic^eti feinc 9lli|'ict)ten.
Piotr bez pana nic nie mógł usilną_ pracą swa wskórać,
próżno robił, darmo się pracował. Żarn. Post. 2, 550 h.
Dotąd się wiele trudów ucierpiało , Ale na sławie ma-
łośmy wskórali. P. Kchan. Jer. 8. (małośmy zarobili , zy-
skali). Nałamią się medykowie i fizycy głowy, a nic nie
wskórają. Falib. D 4. Wiele królów przez białogłowy
wskórało. Gorn. Dz. 152. Spróbujmy, może wskóramy.
Teat. 17. c, 17. imoże. się uda). Nie zawżdy wskórać
można z sługami przez tuki lub pieści, ib. 42. c, 51.
Dobrocią więcej wskórasz, niż groźba. Żegl. Ad. 61.
Cierpliwością, długim czasem Więcej wskórasz niż ha-
łasem. Jak. Baj. 65. Doma strojny, na wojnie hojny, u
dworu myśliwy, w karczmie zwadliwy, nigdy nie wskóra.
Rys. Ad. \l. nie porośnie w pierze.

Na "WSKOS , WSKOS , adv., na ukos, iiberjmerd). Dziury
le nie mają być wprost wiercone, ale wskos na górze
wewnątrz. Torz. bkl. 72. Szeroką krzywizną na wskoś
oddzielony. Ot\u. Ow. 55. WSKOŚNY, a, e, — ie adv ,
na wskos idący, ukośny; iibcrjiucrdi gefienb, !i3iicer=. Przy
ścienie zostawić dziurę wskośną. Torz. Skł. 46.

WSKROŚ , 'WSKŁOS adi' , z jednej strony przeniknąwszy
aż do drugiej na wylot; blir^ lltlb burd), vulg. durcli
durchem ; Boh. skrz, (skrze przez), weskrz, weskrzny,
naskrz, naweskrz ; Slov. skrz, skrze; Carn voninvon, (skuś =
per) ; Vind. vun na vun , skuś na skuś , spuvu , ( skuś ,
skusi ' per) ; Bosn. kroz , s jedne slrane na drugu ; (Slai: .
kroz= per); Boss. CKBOSb, HacKB03b , (ef. iicKpeHHiB , ohs.
HCKpi szczery, uprzejmy); Eccl. ch'BO:;i: , (adj. cksoshuk
wylotowy). Te słowa wskroś me serce zmieszane prze-
biły. Jabf. Tel. 75. Serce moje taką dobrocią Wac Pa-
na wskroś jest przejęte. Teal. 29, 67. Poznałem po
jego pytaniu, iż mię chciał wskroś przeniknąć. Kras.
Ust. 125. Urząd sekretarza poselskiego podawał Rynoto-

55

418

WSKRZKPIĆ - WSKRZESICIEL

W S K U P 1 Ć - W ś M I A R D N A C.

wi sposób przenikmenia wskroś maniery fuieekiej. hiok.
7urk. pr. (gruntownie , dokładnie). Z tydi więc po-
wodów, uinysi wskroś |irzenikajacyel), Nie trzeba, Mo-
ści królu, mieć łagodne sene. Krat. Sat 10. (przeko-
nywających). Te .\iążkę bi-z wszelkiej odwłoki wskroś
przeczytałem. l'ilcli. Sen /i>7. 545. od deszczki do de-
szczki] od a do z ; burd) uiib burt^, i'i)ii ciiiem 6iibe Ińi
5um anbern. tfi>ii Jlnfnng liii ju giibe. Klasyków tyle ra-
zy różneiiii s|)0«oby wskroś przechodzą z uczniami, że
prawie nie umyślnie ucząc się na pamięć, już ich umie-
ją Hun. Oo, "25'J — g. Na wskroś się lizą woły ■ pod
włos się liża. Wlod.; na wskroś contra pilum te Inmben-
let bovet. Cn. Th. 450. aż do skóry, bi» au}i gell. Za-
grzanie przez tarcic po ciele płatami wzdłuż, poprzecz,
'wskłoś Oczk. Iizym. 45.
WSKISZECIĆ (■;. dok. krzepiąc podnieść , ftńrfciib frlicbcii ;

Ecil. B03Kp-tllOCTBOBaTII , BOSKptnJHK).

WSKRZESIĆ, /. wskrzesi, wskrzeszę es. dok., Wskrzesać
nie ok . "Wskrzesować contin , Wszkrzesywać czesll , krze-
saniem wzniecić n. p. iskrę, SuiifciI ^Ctiiuafdjlaacil , gciicr
anicblilgcil. Gdyby iskierkę wskrzesać z lej twardości mia-
ły, I twardeby się krzesiwa padały. Past. Fid. 58. —
Fig. tr. Wskrzesiła nowe miasta. Uardz. Trag. 555.
(wznieci/a, zachęciła do ich stawienia). Błądzę, (;<ly
mając życie tylko Roseyiisza bronić , rzeczy nie należą-
ce wskrzeszam. Siem. Cyc. 144. wspominam, iit GrillllC'
runa briiiijcii, bcrfi(ircii. — g. Wskrzesić umarłego, do
życia go z śmierci obudzić, ożywić, czynić że kto od-
żyje, do życia przywrócić, i'Oii bcit Jpbtcn criiictfeii ; lioli.
wzkrisyti , wzkriścnj , (2 sanan , restiluere ; krisyli , krj-
sym 1) sanar'., i) a m«rte revocare) ; 5/o(». wskrisif, wskri-
seni Kiista pana. ( krjsym e.crito ) ; Yind. oshivit, od
fraerli sbudit; Raj. uskarsnulli, (iiskilrs, uskarsenjc ;
/)a/. uszkarsz, vasam ; S/iiw. uskers ; Oo.^n. uskrrisenje, va-
zarn pascha, Wielkanoc); Bosn. uskarsnuti, uskrrisnuli ; Rofs.
B03KpecuTb , BosKpuuiaTb , oHCHooTBupiiTb , BOShpeiueiile ,
o»(HiioTH(ipeiiic , (Bi)3Kpeciiy'Tb . uosKpecaTb zmailwych-
wstawać. BOJKpcceHle niedzieli. B03Kpt'CHUii niedzielny) ;
Eccl. KlCKpcCIITH . (KLCKpCCIlATII Zmartwychwstać , .leHb
uocKpeciioii , He4t.iH, rucaojiiima niodzielaj Chrystus
wszechmocny mó.^ł męki wycierpieć , i potyin sam się
'zasię wskrzesi; a zmarlwych wstać. fJil. Kul. 216. Lu-
dzie z grobów na sad wskrzeszeni będą. Budn. Pt 146.
Rzekła czarownica S.iulowi , kogo mam wskrzesić lobie?
Budn. 1 Sam. 28, 4. koi;o z duchów wezwać , citlrcn.
— Fig. tr. Pierzcha w tył Rusin ; popierają Polacy ; usiło-
wał wojnę wskrzesić xiąże Ruski ; ale ydy me me spra-
wił , uciekać i sam musiał. A''0'/i 27 \ ; rettiluere pii-
gnam, ożywić, odnowić bitwę. "WSKRZESCA, 'WSKRZE-
SZCA, y, m, WSKRZESICdEE, a, m , klóry wskrzesza,
wznieca , odnawia , do bytu natad przyprowadza ; b(r
Gmedcr, 6rrC(jcr , Sflcber, iJieberberllcllpr ; fiag. uskar-
snilfgl ; Hoss. BUJKpecilTC.Ib Iważał naród sejm kon-
stytucyjny, jak epokę oilrodzcnia się , a na prawodaw-
ców swoich , jak na twórców nowćj istności Polski, jak
na wskrzesicielów jej niepodległości, rzą-lu, i znaczenia
w Europie poglądał. Ust. K^tnst. 2, 1U2 Niezbadana for-

tuna w Wcspazyanie starożytnej dostojności wskrześce
gotowała. Sar. Tac. 2, 452. Dżingiskan , nowego w
Azyi samowładctwa wskrześca. Aar. Hst 4, 260. Zmar-
łych wskrzesiciel, apostoł ś. Chód hoft 00. Jobtcncnucrfcr.

NYSKUPIG CI. dok., kupą wzgóre podnieść, nagromadzić;
niiff4)0bcrn , ailf{)dufcil ; Sorab. i. zkopirzuyu; \'ind gor-
kopuvati . v'kope dielati.

WSKURZYC c;. dok., kurzem napuścić, ciiiftaufrii. Cudny
Julus zwierz gonił , zaraz psy podburzy Jedzą , a ślad
znajomy pod ich nozdrza wskurzy. A. hchan. 198; no-
to nares contingnit odore.

WS.ŁAPIC Ci. (/«/(_, śła piać wbić, wgnieść, wlłocz_\e, ciii'
ttctcil. .Nasiekać mierzwy na drogi błotne 'podworu , a
gdy się już ono wśłapi abo udepce , na kupę złożyć.
Cresr. 85.

WSŁAWIĆ cz. dok , Wsłiwiać n((?(/oA., sławnym czynić, roz-
sławić, sławić. Cn Th. 1015. berii^mt mad»cil. Autor
ten wsławił język i nauki Łacińskie. Warg. Wal. 94.
Ojcze wsław' syna twego , aby cię syn twój wsław ił. U'.
Joan. 17, 1. uwielbi.ij, wcrflare. — §. Hiszpan wsławia
swoje urodzaje. Siryjk. lu>k. B 5. wysławia , wielbi ,
chwali ; prcifdl , rfllimen. — g. Wsławiać sie , imię sobie
robić, sławy nabywać, sławnym sie robić, sławnym sie
stić, słynąć; (id) beriibint inadicit, Dcnlbmt i»frbcn , te-
rillmit fesil Wsławiwszy się zwyeięslwy , nieprzyjaciół
poJ SWÓJ przyjęli zaszczyt. Aag. Cyc. 56. Miał Hero-
strat żądzę niezmierną wsławienia się , i kościół spalił.
Zab. 7, 192. — g. Aliler : Wsławiło się to było, że
Krzyżacy pokoju pra^^nęli. Krom. 621 : increbuerat . gru-
clineło , Co ycrlautctc, nnirbe bcfaniit , riid^tbar. "WSŁA-
WA , V. ż. , wsławienie, rozsławienie, wi>-lbieme; ^a»
'ScriilmitmndiCII , Hi Stfl^niCII. .Nagródź łask.-.wic liche nm-
je do tr-j wsławy prace. Chodk. Kost. 64. WSŁ.AWICIIJ.
a, m., który wsławia, cf. uwielbiciel; ber Serfibmtmadicr ,
8ol'l'rfi|'er. Nowych lilozofów, z ujma dawnych wsławi-
ciele. iloH. 68, 818.

"WŚLIZIC; cz. duk. , ślizkim uczynić, ślizkości nabawić,
id/iiipiriij mncŁcii. Lekarstwo ut żywot wśiizi i wyczyści.
Sienn. 559. WSLIZN.\C się jednil., Wślizać się niedok.,
gładko się wemknąć ; Boli. wkl luznaiiti ; \'ind. nolerlinu-
kniti, notervmul'niii , biiiciitii^luptcn , |'id) ijKitt bjiifinid)leidirn.
Wśliznąłem się do jej pokoju. Teal. 54. b , a i j. On
sie wśliznął cichy. Przyb. .46. 98. Jakim sposobem ido-
łam sie wśliznąć w serduszko jej? Teat. 18. 6, 18.
Waśń , co sic kryjówką znowu wśtizga cicho. I'rzyb. Ab.
92. U jakże to śliczne malowidło! obawiam się, żeby
się wiło ji'go nie wśliznęły jakiego pochlebstwa cienie!
Znb 16. 154, ob. Wkraść się.

WSŁUCHAĆ się recipr niedok.. iść w słuch, obsłuchanun
być , stać się oswojonym słuchowi czyli uchu , bfnt Cbrt
OeilUibnt iperbeil. Quidditalei, enlilates , z samego tylko
wsłuchania sie w przykrości swej niezmienione uszum
zosl.iły. Fredr. .Ad. pr.

WSMAROWAĆ cz. dok., Wsmarowywać ezrsil., smarując
wiirzee , btiifiii f^finimn , finiłmifrfn. finrcibfn ; Yind.
noU-rmasali , noternamasati.
WSMIARbNĄĆ, WS.MlEhUN.ĄĆ mjak jtdntl., Wsrniardnąć

w S o B I C - W S P A C Z N Y.

W S P A C Z N A (1 - W S P A K.

419

sie recipr., Wśmicrdnieć dok,, 'Wśiiiiardać się recipr.
niedok., Wśmiardywać się cięslL, stać się śmierdzącym,
smrodliwym, wstęohnąć , cuchriieć, zasmiardnąiS sie;
flitifii] nicrbcii ; Sorab. I. saszmerdźicż, zaszmordźuyu szo ;
Yind. fmerdlivati ; Croal. saltaveiii , saltavszem , passim ;
Ross. npOBOHHTb, (ef. wonią); Ecc.l. BoscMepAtiH Wo-
dy gdy nie przelewasz , wśmiardnać sie rychło musi.
Sk. K(iz. 138. Widzisz jak ciało próżniactwem zniszcze-
je. Jako zdrój wśmiardnie , gdy ponik nie leje. Zab.
15, 534. Manna na sobotę nie gniła , ani się wśmiar-
dfa, ale jako świeża zostawała. Hk. Kaz. 281. Umrzeć
musisz; to co jest wonnego, wśmierdnie się, co jest
wdzięcznego, obrzydliwym się stanie. Żarn. Fost. 2, 592.
Popsowali się, wśmierdzieli się , a stali się brzyuliwymi.
W. Post. W. 528. Wśmiardnienie . wstęchlina, wstę-
chłość. Cn. Th. 1294. duch, cuchnienie ; Croat. salta,
bie Stiiifiijfcit. Rancor, wśmierdnienie , wstęchlina , cu-
chnienie iWąe;. Wśrniardły, wstęchły. (/'n. T/i. 1294. ftin--
fig (jciuorben. — \'>dnum est śmierdzący. Cn. Th. ib. (któ-
ry się zaśmierdział. Włod. , ( Croat. sa!tav ). Od wód
śiniardłyeb , i od powietrza ciężkiego zwykły zaraźliwe
powstawać choroby. Papr. W. 1, 73 Nie tak dla umar-
łych , jako raczej dla żyjących pogrzeby są wynalezione,
aby ciała brzydkie, wśmiardłe , i zaraźliwe precz wy-
rzucić. Filch. Sen. list. 4, 244. — §. Fig. tv. O prze-
klęte rozkoszki , bodajcięż się wśmiardły. Niż my pogi-
nąć mamy, byście wy przepadły. Papr. Koł G 2 b , (cf.
bodajbyście skąpały, marnie zginęły^ — Aliler : Niechże
mi tu ziemia wśrnierdnieje , którą mi czart ukazuje, i
wszystkie jej królestwa. Sk. Kaz. 125. niech mi omier-
znie , obrzydnie.

WSOBIC się zaimk. dok. , Wsobiać sie niedok , Irrepcre
w^sobiać, włudzać się, wnęcić Mącz. fic^ ciiifdileidjcii. Iii-
sinito, wsobiam , włudzam , wdzieram, przylizuje , wkra-
dam się w kogo. Mącz., (ob. Włowić się). Submtro , po-
tajemnie wchodzę , wsobiam się z nienacka. ib. Z nie-
nacka się wsobia między ludzi chytrość. ib. Krzyżacy,
żeby się w Kujawy tym lepiej wsobili, jęli sobie tam jako
doina gospodarować, i Brzeście stare przenieśli na miej-
sce obronniejsze. Biel. 186, (cf. " wkorzenić sie, wgnieź-
dzić sie). Wpojony, wsobiony, zastarzały obyczaj. Mocz.
insitus.

WSOLIG cz. dok., w sól włożyć, ciiifaljcn ; ( Vind. yfoliti ,
noterfoliti , notersafoliti). O wieprzach już porąbanych
i wsolonych. Szczerb. Sux. 459.

WSOWIT, n. p. wsowit kawy wsypałam, jak zwyczajnie.
Teat. 19, 65, ob. Sowito.

W'SPACZNy, a, e, — ie adi'. , wspak t. j. nazad idący ,
riicfroćirto geljenti , nirfgdiigiG; fioft. zpatećny; (Croat. iphch-
nik eduttor). Czas wszystek upływa na zmianach i wspa-
cznych coraz zwrotach. Pilch. Sen. lisi. 5, 579. — ^.
Wspaczny, przeciwny, sprzeczny; mieJcrlic^, n)iebcri'traii=
Denb, iinbcrfpredjeiib. Wspaczna fortuna. Pof. Syl_ 48.
Jeśli padnie kostka wspaczna .... Chroie. Luk. 167. Ze cie
wśrzód wrzasków tak rozlicznych i wspacznych rozum
nie odbiega ! Pilch. Sen. list. 2, 4. Kiedy lud do do-
broci rządzących przywyknie, Bryka, Mościwy królu,

wzgląd wspacznie obróci. Zły, gdy kontent , powolny,
kiedy się zasmuci. Kras. Sat. ded. na opak. ''WS1'A-
CZN.ĄC nijak, jedntl., wspacznym się stawać, wspak iść,
cofać się; nicfijnngtij merbcii, 5iivii(t(icl)cii , lueiiiieii. Wnet
Niemcy wspaczneli , a już na nasze nie chcieli nacierać
śmiele. Papr. Koi. 98. (ustępowali). 'WSPACZ.NIGA , y,
i, wspaezenie się, iście wspak, ustąpienie, cofanie sie;
(Boh. zpatok), bic SRiitfijdiiijigfcit , bacs SiinWsJcDcii , 3iir:ict=
trctcn. Jordan ledwie zoczył arkę pańska , ledwie omo-
czył stopy kapłańskie , wstecz uderzył, i 'wspacznice
uczynił cudowną. Birk. E.torb. D. WŚPACZNOŚG , śc],
ż. , wsteczność, kierunek wspak, na opak; nictijfiiigige
3iid;tinia, entgcgciigefc^tlicit ; Bok. zpntćnost ; (^ar;;. spak,
spaka abortus : Vind. spaka monstrum , stupidilas ; Croat.
zpachka scandalum). WSPACZYĆ cz. dok, Wspaczać niedok,
wspacznym co czynić, robić że wspak idzie, rHCfgdiigig
iliac&cn ; Boh. zpatćjm , zpaejm ; iCroat. zpachujem , zpa-
chiti scandalizare , seducere\. Wody arka pańska wspa-
czyła Jordanowe, i rozkazała tak długo czekać, ażby naj-
mniejszy człowiek z Izraela sucho przeszedł. Birk. Zamoj.
pr. (wstrzymywała). Wialr przcci\yny broń twoją wspa-
cza a unosi , a nieprzyjacielskiej dopomaga. Kosz. Lor.
143 b. Jeśli kogo zła fortuna wspaczy, niech ma wojska
miliony, to zginiony. Pot. Syl. i^o. (prześladuje). WSPAK,
na WSPAK, 'WSPAKIEM arfy. , nazad, w tył, tylem,
ku tyłowi, "wskopec, w stecz , przeciwnie, na opak;
riicflirig'?, nicfiuartu . nicfgniigig , mh^rt , ciihjcgciigcff|t;
Boh. zpatkem, nazpatek . nazpćt; Slov. spatki , spatkom,
naspat; Eccl. BcnaKŁ , pr. et fig. tr. Napominała raka
jego matka, aby przed się lazł, a nie wspak. Ezop.
53. Kalixt II Grzegorza VIII pojmawszy na wielbłądzie
wspak go posadziwszy, twarzą do ogona, do Rzy-
mu w tryumfie na śmiech wiódł. Zggr. Ep. 94. Morze
pana widziało, i uciekło, Jordan sie na wspak obrócił.
1 Leop. Pi. 115, 5, (ob. Wspaczyć, 'wspacznica J. Nie
idziemy tam gdzie duch boży ()rovyadzi , ale wspak sie
i w tył obracamy. Sk. Kaz. 620. Niech idą wspak ich
rady, niech się jawnie wstydzą. Którzy nieszczęście me
jawnie widzą ,/. Kchan. Ps. 38. niech idą wniwecz, rucf=
gdiigiiig mcrbcn. Tak monarchie , państwa wspak sie od-
mieniają , Niewolnicy nad pany swymi zwierzchność mają.
Stryjk. 215. (do góry nogami się przewracają]. Cokol-
wiek Anselm na arcybiskupstwi'! postanowił i rozrządził,
to wszystko król zepsował i wspak powywracał. Sk.
Zyw. 257. (wniwecz). Udawszy się za mizernym wziąt-
kiem, wspak wyvyrócili sprawiedliwość. Psalmud. 40. Jedne
tylko stronę baczysz , Przewróć-źe kartę na wspak ,
snadź lepiej obaczysz, Bej. Wiz. 57 b. (na drugą tylną
stronę, Dfiicffcitc, Sc^rfcitc ). Zda-ć się za pociechę noc
całą skakać, ale przewróciwszy kartę na wspak, gdy ta
pociecha zlęże , pewnie smutek urodzi. Bej. Zw. 114.
(zważywszy drugą stronę, z drugiej strony;. Ze dnia noc
czynią , i we wszystkiem na wspak chodzą. Pikh. Sen.
list. 4, 189. (wprost przeciwnie). Chciałeś być sławnym,
a wszystkie śrzodki do tego brałeś na wspak, a obró-
ciłeś się tyłem do sławy , a twarzą do wstydu i wie-
cznej hańby. Nieme. Bibl. Trag. 214. Jeśliby się twej

55'

1-20 W S P A M I E T A Ć - W S P A N I \Ł O M Y Ś L.

WSPANIAŁOMYŚLNY- WSP ANOSZEĆ.

woli wspak stawiJ, Nie karz go laraz , onby się popra-
wił. Aur/). 1, 151. (przeciwnym, sprzecznym, nieposłu-
sznym). Dyogenes cynik , wszystko wspak ludziom robił.
Aarp. 4, 9'J. iw brew' przeciwnie, inaczej niż zwycjaj-
nie ludzie czynią) Twarda tobie jest rzecz, przeciwko
niepodobieństwu wspak sie obracać. Hej. Post. 6 6 6 2.
Mówi pismo, liby się podobniej niebu i ziemi wspak
obrócić , niżliby się "kiedy miało wspak obrócić naj-
mniejsze słowo' pańskie. Hej. Post. \ n n 6. (w niwecz
iść, przepaść, spełznąć'. Można gniew ukryć i wspak
przeciw przyrodzeniu jego w łagodne przybrać słowa.
Pildi. Sen. gn. 517.

WSPAMIĘTaC Cl. dok. , Wsparaiętywać niedok. et czejU. ,
odnawiać sobie w pamięci, tli fciiicm (SebÓC^tniifc CttlCllClll,
i\i) •,iitu(f crimiJrii. Wspamięlywam co, wspominam co
sobie, pamiętam co. Cit. Th. 1294; przypominam. Włod.
Bv "wżdy kil jasnej Idzie się udała , Snadźby po górach
|)alrzac wspamięlała, Jako ojczysty Peneusz daleki. Tward.
I)a[. 57. Członki wszystkie jędrnieją , Aeson się dzi-
wuje . [ takim przed czterdziestą lal się spamiętywa ;
remintiiilur. Zebr. Ow. 109. Wspamiętywanie, wspamię-
lanie, reminiscentin. Cn.Jh. 12'ji. Wyobrażenia z rozumu
znikłe, bywają poznawane za pomocą wspamiętywania za
wyobr;iżenia tam przedtym utkwione , t j. które już rozum
prawdziwie widział. Cijank. Log. 'io. cf ^putlicr ^JlpllO'
rifm. §. 253, 233 elc, Mc jRurfcriniicning. Wojska wspamię-
lywaniem |)rzeszłych zwyL-ięstw mocy swej ufają. Stryjk.
03 1 (przy(ioinnieniem sobie) Nie jednemu na to samo
tylko wspamiętunie Twój dobroci serdeczna z oczu łza
'ukanie. Tward. Missc. 135. (na pamięć , na wspomnienie,
na wzmiankę jej). Dla tej przyczyny w męczenników pa-
miątkach mamy bywać, aby przez wspumiętanie świę-
tych do gorliwości naśladowania być pobudzonym. Zggr.
Pap. 570. Obyczaj łgarzów jest w mówieniu pokasliwać,
bo mówiąc wspamiętują sobie , coby dalej mówić, /i' fi:.
d, a. (przypominają sobiej. — g. Wspamiętać na co,
n \i. Cliciej wspamiętać boże nu (we zgromadzenie.
PasJ. Di. 52. ( mieć je na pamięci ). Gdy przy tym
wspamietamy na ono drugie przyjście Chrystusowe ...
W. Poit. W. 2 , 366.

WSF'AMALE('; nijak niedok., stać się wspaiiialym , bcrtlid) '
pnic^tioi tptrtien. Tak prędko wspanialeje , tak giesla od-
mieni , Uzekłbyś że ona Palas na ołtarzu xieni. Pol. .irg.
•457. WSPA.MALIĆ ci. nieJok , uwspanialić dok., czynić
wspaniałym , bcrrlid; un6 praitiifl niadłcn. Tyś upoważnił
cześć w pańłkrdi świąlnic.ich , Dla d')braś sierot uw.^pa-
nialił mury Zab. 10, 10. Jak. WSPAMAŁOMOW.SY . a,
e — ie adv , mowy wspaniałej , wysokiej , górnej ; pnid^'
tig \pxtć)tnt>, Dod^ióiiciib ; Sorab. 1. wulkohreżtnine. Cu.
Ad. 1263. WSPA.NIAŁOMOWNOŚĆ, ści. s., mowy
wspaniałość. Cn. Tli. 1294. ';łra*t ■ fprrtdjf. WSPAM.\ŁO-
MYŚLNOŚĆ, ŚCI, 2., myśli wy>okość . yórność , wynio-
słość wspaniała; ®riipmiit()ii)feit , Cftni^miitb . śitidjberjiflfeit ;
6c^/i wclikoinyslnost : C'trn. jakosl ; Hots. 6jaro4.VUiie .
BeJC4yuiie, BCiiiKOjyiuie /e światła wypływa wspania-
łomyślność, która zmierza jedynie do prawihiwej zasługi

czyli zacności. A'. Pam. 24, 526 WSPANIAŁOMYŚLNY,
a, c — le adv. , sposobu myślenia górne'^o , wspaniało -
wyniosłego, wielkiego; groŚmiitiiiG cPeliniiltłig, 0|ri'pber}i3 ;
Boh. wilikomysiny ; Cur/i. jjkoiui^lcn ; Hoss 6.Taro4y-
lUHUH , uejo.iyuiHUil , iie.iiiK04yu]Mijri ; Lu/. KpacH04y-
luiitali. Wspaniałomyślnym być. Hoss. BejUK04yujecTB0-
aaib ; Eccl. BCJUK04yuiCTByio ; Grace, /tfyió.oii-ijeo).
WSPA.M.AŁOSG, ści , ż., niepospolita i piękna wielkość,
górność; tie i)mUi)Uii . *])raiłit. cod^ticrsi^fcit , ®ro6muib;
Holi. nadheniost, skwostnosl; i7ui'. nadliernosl , weliko-
ćinnost , (spjiiiłost amoenilus , (ormońlai); Sorab. 1 py-
clia (ob. Pycha), krasznocż, (ob. Krasność ; .Sorai. 2.
kschasznofcż , kschasza; Vind. velizhanstvu icf. wieli-
czcństwo), kolhenjc, gospodafhnost : Hoss. BeJiiMCCTBie ,
Be.iimecTBO , bc.iiiiIc, BeJiiKOjtuic, BCiiutnie, chhobh-
rocTb , iipeiUMmecTuo , luancTBO , maciuo , maiueHie ;
Eccl. AtiiOTA , jtiiOTCTBO , ( ct' łepskość). Jak nędzna
rzecz sługi niepoczciwego panowanie znosić tym, którzy
wspaniałości szlacheckiej znieść nic mogli. Siem. Cyc.
lo6. (arystokracyi szlacheckiej, wielkorzadzlwaj. Nic m-
nego nie jest pycha, jedno fałszywy pozór wspaniałości.
Pilch. Sen. tisl. 2, 459. Wspaniałość serca, chęć skute-
czna uszczęśliwienia drugich. Mun. 68, 646 fwspaniało-
myślność ). Zginęłaby wspaniałość , gdyby tym wszys-
tkim jak pobierkami nie wzgardziła, o co sie gmin, jak
o rzecz największą ubija. IHlch. Sen. liit. 2, 210 6.
Wspaniałość mowy, ob. Wspanialomowność. — g AtlrO'
nom. Oko hykowe jest gwiazda pierwszej wspianiałuści :
pierwszej wspaniałości jest 15 gwiazd; 45 wtorej ; 208
trzeciej; 41- czvyartej ; 217 piątej; a 49 szóstej wspa-
niałości. Tr. wielkości, Stcriic crftfr , jwfjtfr, trittct ii. I.
iP. ®rópc. WSPA.M.AŁY, "WSPANILY , "SPAM.AŁY, a,
c, Wspaniale adv. , wielkością piękną uderzający, pię-
knie górny, wyniosły, niepospolity, niegminny, majesta-
tyczny, icf pański); (icrriid) , prćic^liij , majcftdiifd; , aiifebii-
lid;, flrop, flrD6mfitt)i(j, crl^aben ; Boh. nadherny, skwostny,
(spaniły /tfrmoiKSJ ; Slov. s\)jw(y amoenus , fonnoms; So-
rab. 1. kraszny, (u6. Krasny); Yind. go^pndskj {ob. Go-
spod), gospilimi, gospodalhen , velizhanstven . kofnati-
len , pompanafhen , krefen ; Hots. BCJiiKU.itaHuii . BCJH-
MCCTueHHUii, i!L'.io.rbiiHuii , man.iiiBUii, ó.iaro.itiiHuil ; Ldt.
/CBiioTkiiii, .\tin., yaopoHiihiB /ł'ii/sic. f//iy. /»■. °,\tzkoli może
też być muf z konu i z oślicy,_ wszakoz nie tak szlachetny,
ani wspaniiły Cretc. 543. Żrzebice wspaniałe nie mają
być każdego roku spuszczane z końmi. Creic. 310. Ale
co to jest za wspaniała budowa miedzy lomi drzewami !
Ten. 25. b, Ol), (okazała, cf. bazylika). C."rera żółlemi
włosy upiękniona , Wspaniałą kibicią poważna Laloiu.
Dmoch. II. 2, 51. 'Spani:iłego zo*icmy, mngnanimum,
wielkiego umysłu człowieka , i dziejami wielkieini i go-
dnością u ludzi w.>ławionego. Petr. Ek. 267. (wspania-
łomyślnego). Człowiek niewinny, równie ma duszę wsfia-
niałą, jak serce tkliwe. Teal. 49, 95. Jesteś miłosierny
w uciynku , ludzki i dziwnie każdemu układny, hojny,
"spaniały , jako pan z panów. Holer. a 4. Wspaniałym
słońce 1 |io śmierci świeci. Pol. Syt. 47. WSPANOSZhC
nijak, tiudok , panoszyć sie, larywac pańskości, bfrriidj

w S P A R - W S P 1 A C.

W S P 1 E N [(' - W S P 1 E r R Z Y t

121

werben. Wszetecznlk 'wżiiy kes poskacze , a wspanoszeje.
fiej. Ziv. 142.
*WSPAR , u , m. , gatimek sainofó^ki na ptaki, wab' na
drągu na różnycli miejscach podpartym, (of. potrzask),
ob. Spar, szpar; ctiic 3>o^fIfafle, ciiic ?lrt ©prenW. Kro-
tofile panów są jako weiiki na ryby albo wspary na
ptaki; ptaszek pod siecią albo na lepie ani sam
"wzwie kiedy uwiąźnie. Rej. Zw. 7:2 b. Niech cię wa-
by nie łudzą, mech nie mylą wspary. Rej. Zw. 100.
Co za sprawa ma być dlu^^a w takiej parze , Którzy sie-
dząc świerkoczą, by ptaki na wsparze. Rej Wh. 42. —
F/(/. Ir. Sędziowie trzecich stanów wla.^ni są "wsparowie,
Bo co wiec ci szdieni z wieczora narządzą. To oni ko-
rzyść mają, kiedy rano sądzą Rej. Wiz. 78. (jakoby
łapacze na nich;. — Aliter : Widzisz jak pan bóg do-
bre miłuje , złe karze , Takzeć też chce po każdym ,
kogo na tym wsparze Posadził tu na świecie, aby 'ta-
kież czynił, Dobra aby miłował, a złe zawżdy winił.
Rej. Wiz. 51. (w tej szkółce ćwiczenia). Filozofowie
jako na wsparze rzeczy wszystkich boskich i ludzkich
zasiedli. Baz. Modrz. 514. na szczycie, na widoku;
niif ^C•n ®ii.ifd , auf ter Jlnliobe. Ludzi podłych, iż niezna-
czny żywot bywa, przeto leż wy.stępki ich nieznaczne,
a do naśladowania drugim nie tak na wsparze. ih. 291.
nie tak na widoku , nie tak na oku. WSPARCIE , ob.
Wesprzeć. 'WSPARNĄĆ «. jednll. , [<'.f. Ross. Bocnpa-
HyTb , cofnąć sie, odstręczyć się, oh. Sparnać 2] ii. p.
n. p. Zadziwiwszy się , .jako rzecz tak trudną .śmiano i
skończono, wsparneli. Zebr. Ow. 87. WSPARTY, ob.
Wesprzeć. WSPAROWAC es. niedok., (ob Wparować),
mocą odeprzeć . 5iiru(fbrangen. Orda wsparowana do swych
obozów umykając, błotem od naszych w kale bita. JabŁ
Buk. S 4 b. 'Zajachawszy ordyńcowi w oczy, wesprze
Kozaków, wsparuje sołtana. ib. K b. \ tam ich pnczczą
dobrym ciosem , i tak potężnie wsparują załogi , Ze za-
trzasnąwszy i głowa i nosem. Pójdą w rozsypkę ib. P b.
Wielkim gwałtem wsparuje jeszcze grasujących Po do-
mach i kościołach. Tioard. W. D. 18.
W5PAPiZY'C CI- dok.. Wsparzać niedok, parząc wzburzyć,
niifficbeit hiffcn. Jako gdy ukrop iocząc poJwyż pi^iny z
bęblanicm Z dymnistego wsparzenia wydany staje ni-
czym.... Chodk. Kost 54. — Aliter: Wędzidło to odej-
muje koniowi trzęsienie i wsparzanie głowy. Ripp. 94.
zapał , gorącość.
WSPIĄC się, wspiął się, /. wespnie się zaimk. jednotl..
Wspinać się niedok ; Boh. zepnaut se , zepal se . zepnu
se; Sarah. 2. hupinasch ; Carn. spejnam , spnem ; \'ind.
gornapeti , gorrespeti ; Rosn uspetise , pegnatise, pri-
petise , propetise na prriste, propignatise ; /iag. uzpeti ,
uspeti , pignem ; .'Jiis.s. BcnaTiiTbca , Bcnnmaiocb , (eoc-
nsTHTb , Bocnamaib; Evel Bicn^THTH . Bcnamaio ■ wstrzy-
mać) ; wspinać sie , do góry się wyciągając podnosić ;
ftĄ tn bic $Dtie be^ncn , aufivdrtB aiiżftrcdfcii , ^inauf rccfen ,
fłrcben , ftńmmen. Łodyga wspinająca się, scandens, kiedy
się pnie do góry bez okręcania, ale się tylko wąsami
innych rzeczy czepia. Boi. Nar. 59, (cf. wijąca). Kon-
stantyn nazwał Trajatia zielem po ścianach wspinającym

się, IŻ wszędzie imię swoje w napisach kładł. Sk. Dz. 210.
Wespnie się chwała , jako chmiel po drzewie , przed m;ije-
stal jego. Uainhr. 595 — Wspinać się na palcach, nuf
tie Bf^fit trcteii, ftcl; nuf ben Sfljcit ŁcDen. Ja się ciekawy już
na [Kilce wspinam, I przez lornetkę wpatro^ać poczynam.
Zab. 10, 24. Skrzet. Wspięliśmy się w koło na palce do
słuchania. Mon. 70, 158. Nie wspina się na stopach, ani
chodzi na palcach , obyczajem tych , którzy fałszywy so-
bie wzrost przyczyniają. Pilch. Sen. list. i , SG. By się
Jezuita na palce wspinał, bez pisma ś. wierzyć mu ewa-
nielicy me bodą. Zim Post. 3, 10 1 b. (niech się usa-
dzi jak chce). Szyje kogut wyciągał , wspinając sie na
nogi, jakoby na co zaglądał Ezop. 98. Moc niedźwiedzia
jest w biodrach , przeto też na zadnie nogi się wspina
a chodzi. Sienn. 287. er tiedt fttft niif bie i)mtcrfiige , er
rit^tet fii^ aiif im .cinterfiipcn auf. Koń się wspina,
tai %^a\) biimnt fit^. Gdy konia wspiął ostrogami . koń
się wspiął = dęba stanął A' Sam Biorą na kieł, vyo-
źnicy swego nie słuchają, Wespną sie, iż na koniec
ciężaru zbywają. Bardz. Trag. 171. — Transl. fig.
Wspinać się przeciwko komu , powstawać przeciwko ko-
mu , fiif; iBieDer eiiicii aufle^ucn. Trudno tobie nędzniku
wspak się obracać, a wspinać przeciwko prawdzie mo-
jej. Rej. Post. B h b 5. Babilon przeciwko panu się
wspinało. 1 Le ip Jer. 50 , 29. ( wierzgało ). Wy się
przeciwko mnie wspinacie , i zbijacie r^ię pośiniewiski
swojeini. 1 Leop. Job. 19, 5 Abyśmy się przeciwko panu
jaką 'cliełpą nie \yspinali , a tego czym dziś jesteśmy,
nie sobie przypisywali , ale łasce szczerej pana. Żarn. Post.
81 h. — §. Fii;. et Ir. Wspinać się, piąć się, usiłować
w górę; emporftrcbcu, tracl;tcn, cmpor tuollen, fic^ fdjitnnijcn
imitteil. Świat ten nasz właśnie jest jako drabina , Ten
zchodzi na dół, ón się w górę wspina. Min. Ryl. 3,
508. Na pierwsze się miejsca wspinać, głupstwo uka-
luje Sk. Kaz. 393. Dobrzy ludzie bezpiecznie żyjąc nie
wspinali się nad potrzebę ku bogactvyu. Gorn. Dw. 376.
Niektórzy się wspinają, jakoby chcieli widzieć sprawy
świata Ciłego. Rej. Ap. 21,

WSPIENIC się zaimk. dok. , Wspieniać się niedok. : Ross.
BOcnliHiiBaiocb ; pieniąc się w burzyć, nuffcljnumcu ; {Eccl.
Bcntnaio despumo). Smołę z łojem vyłóż w garniec , a
tak mieszając wzwarz , 'aże się wspieni ku kipieniu.
Cresi'. 55. Czekają za to ubogie cię dary , Wspienią
sie mlekiem dereniowe czary. Tward. Daf. 20. Zaburzył
się Euxyn , wspienił sie Dunaj. Psalmod. 45. Mnie ani
bystry Ganges zatrzyma nurtami , Ni żadna , choć się
wspieni rzeka nad brzegami. Rardz Luk. 29. Rąbią i
sieka , że sie z krwi plac wspieni. Chrośe. Fars. 466.
Zbytek miary nie ma , Aż i wina , i przednie likwory z
Tokaju W złotych Haszach 'wspieniają. Gaw. Siei. 558.
omisso się , ntsi aelive intelligendum.

WSPIERAĆ^ ob. Wesprzeć.

WSPIETRZYC cz. dok., w piętra wznosić; \'ind. naparnati,
gorsparnati , auftbiirmcn nnc ©tpcfnierfe , aufgaben . iiuffpet=
Ąern. W tym im rozkazał miejsce czynić wodzie, A ta
słuchając jego rozkazania , Po obu stronach wspiętrzona
wisiała , 1 sucłią drogę śrzodkiem ukazała. P. Kchan. Jer,

4-22

WSPIKTY - WSFMJŁDZIEP.ZEĆ.

W S P O ł. E C Z N I C - W S P Ó Ł S Ł U G A.

364. — Fig. tr. Jam się wspiętrzył . i w jako najwięk-
szym sposobie slanafem Zebr. Ow. 207 ; inlumui.

\YSF'1ETY, WSPINAĆ", ob. Wspiąć.

WSPŁAWIC cz. dok., \\'s.\,Iawi3Ć niedok., pławiąc w górę
puścić , {liimilf jlo^eil. — Fig. (>■ WsjiJawiafem eo noc po-
ściel moje , Izami niemi loir moje oblewałem. Budii Ps.
6, 10. moczyłem łzami, id; idnucminte mcin Sctt. i\\t\).

WSPŁONAĆ nijuk. jedntl., na^^lc w płomień wybuelinąć
pr. et. fig. tr. ; fliiflpDcrn, iii jiamiiic niiifleltcii ; EccI. boc-
njaJicHiiTiica. Nic inaczej wspłonął, Jako gdyby kto
ognia pod słomę "nagizonął, Lubby "zażegł w stóg zwa-
lone zioła. Żehr. Ow. 13 1 ; (exariil). Kiedy straszliwy
gniew jego wspłonie. / Kchan. Ps. 5. Król sam wspłonic
okrutnie , i nie dozornemu W łeb strzeliwszy najpierwej
wodzowi jednemu, Uciekających zawraca, słowy gromi,
tuka. Tward. W. D. 2, 197. Zamieszanie to za powo-
dem Kamiliusza na górze Janikulum wspłonęło. Faliss.
FI 40.

WSPLIN.ĄĆ cz. jedntl. , Wtpluwać niednk. , w górę pluć,
in bie §i't)C jpiicfcn. Pijąc ani sobie wytchnął, ani wsplunął.
Kosz. Lor. 118.

WSPŁYNĄĆ ffiC(/. jedntl. , WspływKć niedok. , do góry do-
bywszy "się pływać , olicn niif fd) 11) i mm CII , ^eryorfcbmimmcii ;
Vind. gorplavati, gorsplavati; Hois. iicn.iiJTi>, Bcn.ihiBaTb,
cnJUTb, cn.iUBaTb; Evcl. BOcn-iUBaio. W 'sąd wina szał-
wia świeża włożona na dno, przykryta dachu. vką, aby
nie wspływała. C're«c. 544. Po morzu sroga "dma roz-
niesła ciała zalane, które między wały Na wierzch wspły-
wały. Klon. FI. .4 5. Wpuścił prorok drewno w wodę , i
wspłynęlo żelazo. W. 4 lieg. O, G. — Fig. tr. U zdroju
tego pragnienie możesz gasić snadnie , Dzień-li po nie-
bie wspłvnie , noc-li sie zakradnie. Chodk. Kost. 36.
Tam gdzie stał zamek Troi , Dzisiaj kłosy ws(ilywaja.
Bo/d. Sen. A 4 wybujają.

'WSPOUOBAM się panu w krainie żyjących. 1 Leop. Hi.
114, 9. upodobam się, spodobam się, ob. Podobać się,
rooŁIfleMncii.

WSP0GI..\DAC CS. dok., w górę patrzeć, nilfliltrfcii. Florysa
wspoglądając na Leandra, mówi.,.. Teat. 11, 133.

'WSPOKOIL; cz.dok., uspokoić, zaspokoić, bcnibiflCii. Jedne
wspokoiwszy wątpliwość, insze niezliczone, jako u Hydry
podrastają głowy. Bardz. Boel. 155.

WSPlJ-Ł , we współ , wspołem ; Boh. naspoick , wespoick •
ob. Spół; mit ciiianbfr jiifiimmcii , iicmciiifdjaitliA. "WSPO-
IA(:, WSPtJLIĆ, ob. Spohć. WSPÓLlilESlAD.MK , n. p.
Pijanica wpńłbiesiadników swoich znęcił, i przyzwyczaił
de wina. I'ikli. Sen. gn. 295 , ob. Spółbiesiadnik . spół-
bankielnik. WSPÓŁBIIAT , ob. Spółbrat. "WSPÓLCA ,
y , wi. , n. [>. Widzę wspólcuw i uczestników naszego
zgubienia, frzyb. Milt. 15, o6. Spólnik , społecznik, 5Iit<
geiioffe, MitiDirrer, IbtilHbtr • WSpikCZYMClEL . a.
m. , w rodź. żeńsk. WSPÓŁCZYNICIELKA . Mc SJitnjirfc.
rinn , n. p. Najśw. Marya może się nazwać wpułczyni-
cielka naszego zbawienia. Bah Niedz. 1 . 8C. WSPÓŁ-
CZYNNIK, ob. Spółczynnik. WSP('JŁDZIEDZir„ oh. Spółdzie-
dzic. WSPÓUZIEHŻEC., ob. Spółdzierżeć. WSPUŁUZIE-

HZAWCA, spoinie z kim dzierżący, bcr 2}iitpd(^ter. WSPÓ-
ŁECZNIC , cz. niedok., uwspołecznić dok., n. p. Orfeusz
żadnej nie mając potęgi, uwspółecznił Tracyą. Zabl Rot.
149. do społeczności przyprowadził, ucrbniib fie jum flc>
fcUidniftlidjcii Ccbcii, ob. Społecznic. WSPULK , o6. Spolić.
WSPOŁECZK.SSTWO . WSPOŁECZMCTWO", ob. Społe-
czeństwo. WSPOł-ECZMK, ob. Społecznik. WSPOŁE-
CZNY , a , e — ie adv , n. p. Kielich błogosławieństwa
czyhż nie jest wspołeczne używanie krwi Chrystusa , i
chleb który łamiemy , czyhż nie jest wspołeczne ciała
pańskiego zażywanie ? Kucz. Kat. 2 , 402 , ob. Społe-
czny , społecznisly; gcmciiifcfiafilit^ , gcmeiii, gcmtinfam.
— '( WSPOLEDZ.' WSPOLEGAĆ, ob. Spoledz , Pole-
gać;. — WSPOŁEK adv. , n. p. Ludziom wspołek aby
z nas pociecha dobra urosła. Glicz. Wych. U b. v/
obec, ogólnie, inśflcfamiiit , oŁ. Wespołek, spół. WSPÓŁ-
IIANDLOWAĆ, ob. Spółhandlować. WSPÓŁIIETiMANIĆ.
cz. niedok . być spółlietmanem (ju. v. , wspólnie dowo-
dzić. WSPÓŁJEDNOCZYC ci. niedok. , w jedno połączyć
wzajemnie, wcielić, mit ciiittiibcr ycrbinbcn. Umysł pobo-
żny gruntownie nas z bogiem współjednoczy. Zab. 7, 529.
WSPOŁKA, i, z., n. p. Niech ci nie sępi czoła Mars
surowy, A tak wesołej spółki będziesz godny. Zab. 15,
597. Żabi. ©cmeinf^aft, ®cicllf4iaft , oA. Spółka. WSPÓŁ-
KRÓLOWAĆ, ob. Spółkróiować. WSPOŁKOWAC , ob.
Spółkować. WSI'U.ŁKUP(';ZYĆ , spółkupczyć , ob. Spół-
handlować. WSPUŁMATKA . chrzesna , kuma , bie -Witać
ynttcrillll , mater patrina; wsjółojciec chrzesny, kum,
paler pntnnuf. lindlk. , bcr SJitijcyiittcr. WSPOL.MIE-
SZCZANIN, ob. Spó/mieszczanin. WSPUL.MIESZKAĆ.
WSPÓŁMIESZKAME , WSPÓŁMIESZKA.NIEC, oi.- Spół-
mieszkać etc. WSPOŁMIŁO.^^MK, WPttL.MIŁOŚNlCA. ob.
Spółiniłośnik etc. WSPOŁMEWOLA , WSPÓLMEWOL-
NIK, nb. Spółniewola etc WSPMLMK, ob. Spólnik WSPÓL-
NOŚĆ , ści , i. , n. p. Sakrament ciała bożego zwany
jest communio, t j. ws[iólnościa. Auci. Kat. 2. 402, ob.
Spólność , @cmeinf(6.nit. WSPÓLNY, a, e — le adi'., n p.
Małżeństwo jest wpólną umową , ztąd jednej tylko osoby
zezwolenie do złączenia małżeństwa dosyć być nie moie.
lecz dwie osoby na to zezwolić powinny Kinz Kai. 2, t>44,
ob. Spoiny, •pospóiny. WSPÓł.ObWI.NlĆ, WSPdhOHWI-
NIONY, "o6. Spółobwinić , Powołać. WSPÓŁOBYWATEL,
a, m , dzielący z kim prawo obywatelstwa, bcr Milbiirdcr im
etaatc. \V'rodz żeńń. WSPÓŁOISYW.YIELKA. i. bic iDJit.
Itilrfleriiiii. \VSI'OL0BYWATELSTWO, a, n. a) spólni-
etwo w obywatelskiem prawie, bit lVillii"irflcri*aft, bai
9.1(itbi'irofrrcd)t. — b; Collect. Współobywatele. bi( 5Kit>
bur.icr. WSPOLODKUPICIEL. a, m.. złącime z kim od-
kupujący, bcr a}fitl06fiiiifer. W rodt. że'ink. WSPOLODKU-
PIGIELKA , i , n. p. .\. Suarez zowie najśw. Maryą współ-
odkupicielką Batf. \iedz. 1 , 8ti. WSPÓŁOJĆIEC . ob.
pod Współmatka WSPÓŁPIJANICA . ob. Spólpijak.
WSPdLBEKOJ.MIA, ob. Spółrekojmia WSPÓŁIłOBO-
TMK. oi.Spółrobolnik WSIMILItUBMK . ofc, Spółrurnik.
spółwodnik. WSPOŁRZADC.A . ob. Spółr/ądca. WSPOŁ-
SASIAll , a.M. . WSp"Ół.S.\SlAliUJĄCY z drugim, btr
iWhn.i*l'iu, Bndik. WSPÓŁSŁUGA, ii p Współsługą

n

w S P Ó Ł S P o I Ć - WSPOMNIEĆ.

W S P O M I N E K - W S P O M Ó D Z.

4-25

jestem z tobą. Bals. Sw. 2 , 559, ob. Spótsluga, spóf-
służebnik , spó/sluzyciel. WSPÓŁSPOIĆ ci. niedok. , n.
p. Para takowa miJnści i szacunku czuciem wspólspo-
iona. /'rz.yb. Mdl. 257. wzajemnii' złączona, .'skojarzona;
ipcdifclieitiii yereiiit. WSPÓŁSTOŁOWMK. N. f>am. 10,
ió, ob. ŚpółsloJownik. WSPÓŁŚI*.ZOD!\0\VE miejsce ze
słońcem, locus heUocentiicus. Hub. Mech. 216, cf. spól-
śrzodkowe kola. WSPÓŁUBIEGAME , n. p. Chwalebne
o honory wspófubieganiG sie , na fjkcye dziś zamie-
niło ^\e. Zab. 1 , 18, ob. Spółubiegad się. WSPOŁ-
USZYKÓW.ANY , a, e, n. p. Odcinki i przysta«y je-
dnom nazwiskiem zo«ia wspóluszykowanemi , coordinaiae.
Hub Mech. 55, ob. społu<zykowane stosunki, spółrzę-
dne, cf. podrzędne. WSPÓŁWIECZY, a , e, n. p. Sła-
wa monarchów u współwieczych ludzi , od osobistych
przymiotów zależy. Zab. i, 11. spółczesnych , jednego
z nimi wieku; gleidijcitiij , in)it d'cn Jem SnWutnbcrtc , cf.
spófwiecznv. spółwiekuisty , WSPÓŁWIEKUISTY —
WSPÓŁ W.Ł.\DNY, ob. Spółwfadny. spółwładający, ob. Spół-
panować, spółkrólować. WSPOŁZIO.MEK, ob. Spółziomek,
ziomek. \V rodź. żeiisk. WSPOŁZIO.MK.A, i, ziomka, ziemka.
Oczk. Prz.ym. 8. \VSPÓŁZi\.4CZNY , oh Spółznaczny.

WSPO.M.\GA, WSPO.MOŻENIE, ob. Wspomóc. WSPO.^L\G.AĆ,
ob. Wspomódz WSPOMAG.\CZ, ob. Wspomożyciel,
Wspomożeń , wspomocnik.

WSPOMINACZ , a, m. ; Sorab. i. wopomin:ir: ErcI. riOMH-
Haie.ib ; pr?ypominacz , co przypomina drugiemu. Wlud.,
Cn. Th. 1295. wzmiankujący, ber GriMliner, grinnerer.
WSPO.MMEĆ, SPOMiMEĆ cż. dok.. Wspomnąć. jednoll. ,
Wspominać , Spominae niedok. , Wspominać co , kogo ■■
wzmiankę czynić. Cn. Th. ł295. wzmiankować crivnl)ncn;
Boh. wzpomefiu , wzpominam, zpomenauti , zpomjnoti ;
iSoraft. 2. spomnesch ; Sorab. 1. wopominam; Vmd. po-
mienit, (spominit , spumlat; Carn. spuminiti = pamiętać,
pomnieć); Croat. napominam, f cf. napomnieć); Bag.
spomenuti, sponiegnivati , y.spomenuti, vspomegnFvati ;
Bosn. spomenuti , uspomenuti , napomenuli ; Hoss. Bcno-
jmniŁ, BcnoMUHaK) , BOcnojiiiHaio , BocnoMHiiyTŁ, Bocno-
MHHaib , j-nOMaHyib, ynojniHarb (cf upomnieć), ccna-
MHTOBaTb , HanałiHTOBaTb , nanajiarbiBaio ; Eccl. TBopiiTn
najiarb. Te słowa są lu na poczaiku wspomnione. Bej.
Posl. E 4. Wspomniony, wprzód wspomiony, rzeczony;
crmo^iit , i'preru'dl)nt ; Boss. nojiaHyiun , ynoMaHyrbiii ;
Eccl. npe;K4eno.«aHeHbiii , npeżKjeno.MaHyTuii, npe4BOcno-
jiaiiyTMil , npe-*4cpe'ieHHbiH , npcicKasaiiHuB , BWiueno-
KaaaHHUii , BbmIeoó^HB.leHHbI^I. Wprzód wspominając;
Yind. preispomeniti , napreispomnali , preirezhi , i^prer:
ICO^nen. Ci których tu wspominam, z gruba tylko wy-
malować mogłem Gorn. Dw. 224. Ktoś mie dobrze .ibo
źle wspomina = ziewa mi się. Cn. Ad. 187. ib. 402.
(jemottbeu im ©iitcn , im Si.i|eii gebciifen, cf. szczkawka).
W pośrzód publicznych oświadczeń królowi, nie dobrze
go wspominali. Mon. 75 , 574. (nie dobrze o nim mó-
wili). -T- Wspominać co komu . przypominać co komu ,
etticti luoran erinncrn. Pocieszyciel nauczy was wszego, i
"wspomienie (wspomni) wam wszystko, com wam rzekł.
Budn. Joan. 14, 29. — Wspominać sobie co, przywo-

dzić sobie na pamięć; fid) erriiiiient , flebcnfen ; (Boh. zmi-
niti se , zminowati se ; \'ind. spomenuvali ; Bosn. pame-
tili, pantiti, spomegnivatse , spomenutise). Kto łaskaw,
tiie zapominaj, kto nie łaskaw, nie 'spominaj. Bys. Ad.
24, (nie pamiętaj , puść z pamięci). Ta łaska jest naj-
lejiiej wyświadezorja , której dająiy nie wspomina, a bio-
rący nie zapomina. Mon. 68, 184. Pana sercem weso-
łym 'wpomieńcie cnotliwi. ./. Kchan. Ps. 45. (wspomnij-
cie. Whd.]. Wspominam sobie, przychodzi mi na pa-
mięć. Cn. Th. 1293. Będzie-ć kiedy miło Wspomnieć,
co teraz cierpieć ciężko liyło. Morsit 66. Milo wspo-
mnieć przypadki przeszłe na swobodzie. Zimor. Siei. 254.
Wspominać miło, co przedtym trapiło. Cn. Ad. 1264.
Im się ciężej cierpi, tym wspominać słodziej. Pot. Arg.
55. haec mimiiiisse juuabit). — Wspomnieć na co. id. n.
p. Po śmierci kto na cię 'wspomnie? / Kchan. /'s. 7,
12. (wspomni, liarp. 3, 12). Wspominajcież na boga!
dach. Tr. E 4. Ani wspomniał na podnóżek nóg swo-
ich. 5 Leop. Lam, 2, 1. (ani się zapomniał na p. n. s.
1 Leop.). Teraz panic boże wspomień na mię. 5 Leop.
Tob. 5, 5. ('rozpomień się na mie. 1 Leop ). Przyjął Izra-
ela sługę swego , "wspomionał na miłosierdzie swoje. BiaŁ
Posl. n nmr eiiiijcbetifi feiiier iBarmIierjiijfcit. Melankolizując
na lata przeszłe wspomina. Oczk. Przym. 297. (rozparnięty-
wa lata przeszłe). "Spomniale na mię w głębokości Nimfy
wraziłem ; memores noslii. Zebr. Ow. 207 przywodząc
mię sobie na pamięć , nicinci" rtngebeiif. — Subst. Wspo-
mnienie sobie kogo, czego = przypominanie, rozpamię-
tywanie. Cn. Th. 885 Wspomnienie czego krótkie ,
vy ziiiiaiika. ib. ! 293. (kliknięcie czego, bLo Srimieiil ,
bic (?viiuicninij nipriin , bie (Srmńbiiuiuj. WSPOMINEK ,
nku , 7n. , "SPOMIANKA, i, ż. ; Sorab. 1. \yopomnetźo,
zpomnetżo: Croat. zpomeiick ; /?ni7. spómena, (uspomena
mens , spomenka liber memorialis ; Slav. spomenaj ;
Carn. sponiin; Yind. spopiin, spomcnik , spomenitje
memoria); Bosn. spomena nientio (2. memońa); Boss.
noMiiini, BOcnoMimaHie , no.iiaiianie , (2 e.\ekwie, noMii-
Haiibe , no.MiinaHbime lista umarłych) ; Eccl. noAnOMiiHanie,
B03noMHHaHie. HanoJiiiHanie. Wspominania godny, Yind.
spomenitliu; Bosn. uspomenutiy, eniifilniungślliiirbig, com-
memorabilis. Cn. Th. 1293, ( cf pamiętny j. Trasybul
konstylucyą wniósł takowa, aby rzeczy przeszłych wię-
cej nikt nie wspominał, i to zapomnienie a nic wspo-
minanie, od Ateńczyków ainnestyą nazwane. Warg. Wal.
116. Pan Krystiis o tym sam czynił spomiankę. Gil.
haz. B b 5. Nie masz o lyin nigdy wspominku jawne-
go we wszystkiej biblii. Gil. Kat. 515. Lata, które w
Paryżu spędziłem , zajmować znaczne miejsce w wspo-
mnieniach mych będą. Gaz. .\'nr. 1, 11.
WSPOMÓDZ, "SPOMÓDZ. wspomógł, /: wspomoże, wspo-
mogę Ci. dok. Wspomagać, 'Spomagać, niedok.- Boh.
spomocy, spomohl, spomahati ; Sorab. 1. zpomozu, pom-
ham ; Yind. gorpomagali , perpomagati , dopomagali;
Croal. pripomasem ; Boss. BcnoMOMb, BcnoMoraTt , Bcno-
MomecTBOBaib , BcnoMomecTByio , BcnoMoraio ; pomocą
wesprzeć , ob. Podpomodz ; biilfreic^ unterftii|eii , oufbelfcn.
Jednego majętnością, drugiego wiarą, trzeciego zacho-

42 1 W S I' O M O G A - W S P O M O Z Y C 1 E L

WSPOMOŻYCIELKA - WŚR/.ÓD.

waiiiuni , klóre masz , lego dobrą raóą , owego zdrowym
napotninunii'111 wspomagaj, (iorn. Sen. 15, (cf. ralowae).
(idy juz przyjdzie cza^i odsądzić ciele od mallii , trzeba
je- wspomagać paszą zieloną. CrMc. 550. (posihić, polirze-
piac). Lekarstwo tyle wspomoże, ile bóg będzie raczył.
Kartik. hal. tło. Insze w spomaga^ . a sam sobie po-
módz nie może. 1 Leop Muic 15, 51. Poczekam, az
mie pan bóg lepiej wspomoże ; jeszcze teraz nie mam
nic nazbyt , z czegobym mógł kościołowi dobrze uczy-
nić. Dambr. 212. (aż mnie do k-pszego sianu dopomo-
że <zbogaci, pobłogosławi). Kloby rad chciał ubogie-
go wsponiodz , ten nie może, a ktoby mógł, ten nie
chce. Teat. 8, 45. Niech mam tę pociechę, wspomodz
was lemi pieniądzini. tk. .S , 1U8. Nie wyjeżdża na larg
z tym , co komu czyni , a potajemnie wedle potrzeby
każdego wspomaga. ho$z. I.or. 114 Ł. — Subu. Wspo-
maganie . Wspomożenie ■■ WSPO.MOGA , 'WSPOiMAGA ,
i, s., °SPOMOC , y, i , wsparcie pomocą, podpomaga-
nie , wspieranie, wspora; Hoss. BcnoMOżKCHie , bchomo-
mecrBouaiiie, LiiosiomecTiiOBaiiie, i)illflciltitufl , Uiitcrfliięiiiiij,
4>ultc , '5c!jtłiilrf . 33e!jftanD. Wspomożenie, pomoc, ratu-
nek. Cn. Tli. 769. Aby się duszom na tamtym świecie
karania ulżały, są im pomocne żywych wiernych ludzi
wspomagania. Weryf. 71. Nie możemy nic naszą udol-
nością sprawić, gdybyśmy boga wspomożeniem nie byli
wsparci, i też przytomnością. Odym. Sw. 2 D i b. Bog
wspomożenia mego. 1 Leop. Ps. 61, 8. Przybyli mu na
wspomogę. Chodk. Kost. 19, fet. posiłki). 'Spomoc upad-
ku. 1 Leup. Syr. 54, 20. Sułtan hojnie jałmużny daje,
i kto mu się podoba z pokojowych abo dworzan , daru-
je mu co na wspomożenie. Star. Dw. 49. (na zapomo-
gę , na poprawę losu , interesów). Tyś ubogi , daję ci
te pieniądze na wspomożenie. Teat. 1. c, 28. Na wspo-
mogę Ferdynanda cesarza , skarb kamery a|>ostolskit''j
mocno b\ł wypróżniony. Nar. Cliodk. 2, 557. Zaciiodzi
lu z publicznych pieniędzy, nieszczęśliwych "wspomaga.
Sias. Num. 2! 215. WSPOMOŻYCIEL, "ŚPGMOŻYGIEL ,
WSPO.MOCMK. 'SPOMOCMK, WSPOMAGACZ. a, m.,
WSPO.MOZCA , y, m.. pomocnik, który wspomaga, ra-
tuje; ber lliitcrflficcr, ^liiflielfer; Croat pripomochnik ; liuss.
BcnoJiiiruTCJb , BciioiiomecTBOBaTcit.. Bóg jtsi zbawiciel
mój, wspoMiocnik mój. I Leop Ih. 61, 7. Spomocnik
mój i obrońca ty jesteś boże. 1 Leop Ps. 59, 18. Wspo-
mocnik i przyjaciel jesteś mój 1 Leop. Pt. 118, 114.
Bóg mój spomożyciel mój, a będę mu ulał, I Leop. Ps.
17,3. Bóg ojca mojego spomożyciel mój. 1 Leop. Ezod.
2. Bóg wspomożyciel mój. 3 Leop. Ps. 51 , 9. Boże
wspomożycielu mój , nie opuszczaj mnie. Sk. Kai. 492.
Bóg jeden jest wspomożyciel w potrzebach i utrapieniu.
Sk. Zyw. 49. On jest obrońcą spraw ledliwj eh , opatrzy-
cielem nędznych, 'opiekalnikiem sierotek, wspomożycie-
lem wszystkich uciśnionych. Hej. Pust. E e 3. Panie
wspomożżc mię 'opuszczała , a która chyba ciebie nic
ma żadnego innego spomożycida. 1 Leop. Esth. 14, 4.
Zbigniew , ludzi ubogich wspomożyciel hojny. Krom. 605.
Stał się spomożycielem w potrzebach i smutku ich.
Wrobi 17. Królowie są obrońcy cerkwi, wspomożce

jej , 1 poratownicy ubogicii biskupów. Smotr. Apol. 58.
Opuszczony był od wspomaeaczów jurgieltowych. Mon.
72 . 750." W6I'U.M0ŻYC1ELKA , "SPO.MOŻYciELKA ,
'WSPOMAtiACZKA , i , z. , wspomagająca kogo ; Croat.
prpomochniza , Cic Unterftiicfriiiii. Fautnx , obroaicielka,
życzycictka albo spomożycielka ilacz. Marya jest wspo-
możyciclką umierajucych , a Józef wspomożycielem ko-
nających. Hals. Niedz. 1, 142. Żona powinna być towa-
rzyszką I w spomożycielka męża. Mon. 72, 80.

WSPOK, u, m., WSPORA, y, 2, wspieranie, wparcie, i
to co wspiera, podpora; ba3 Untcr)luccn , Mc niitcrfiucung,
tk (stiiCiC. Jezus na krzyżu na samych t\lko gożdziach
w sporę miał. Ziitń. Kaz. 1, 558. fna nich się opierając
wisiał). Kto , by Tundamcnt był nieskazitelny, Na wspór
ziemi kamień założył węgielny ^ Chroic. Job. 147. (na
podsadęi. Słowo to przydaje się nam na wspór wszys-
tkiej katolickiej nauki. Sk. hm. 549 b W bogu wszys-
tko jest, żyje, wsporę ma trwała. Pr:,yb. Ab. 63. —
Wspora u mostu , u siedzenia tlla tłumu kidzi , poręcze.
Cn. Th. 1290. Ł'e^iic , '3rii(ffii!clme , i^ruftlcbnc. Bóg po-
łożył drągi i zapory. Ażeby przy nich rnorza swoje mia-
ły wspory. Ckrosc. Job. 147. (granice, okresy). — '^. Wspo-
ra = spór o co, Strcit, 2Btirtftrcit , ©treitiiaiibel. Cautae
diclio, odpowiedź na która rzecz , wspora. Maa. Wspo-
ry i swary. Herb. Siat. 496. WSPOIlNY , "a . e . od
w spory , Untcrftftpunij > , ctiic • . — g. . Ciało obnażały
wsporne , ubiory przeciwne wzwicwały Zebr. Ow 18. wi-
szące na wsporze , frcB tiin^fnb , nui cincm ©liiępuiiclf.

"WSPOBZEJ , n. p. Zgubi mię wsporzej. Kras. Sal. "5.
sporzej, ob. Sporo.

*WSPR.\WNY, a, e, — ie adu , n. p. Dom Tarnowskiego,
tak wielki w Polszczę , wsprawniej od wszech chwalony
być ma. Onecli. Tam. 14. uioże : zręczniej, zgrabniej,
lepiej.

WSPllYCOWAC Cl. dok., Wsprycowywać aestl., sprycująe
wpuścić, cinfprijeii; Hosa BapucHyib, BnpucKiiBaTi> In-
jedio , wsikanie , wsprycowanie l'er:. Cyr. 156.

WSPU(^[1N.\C nijak, jedntl , w górę ocieknąć , nabrzmieć ,
bod; aiiffdMudleii. Twarz z płaczu wspuchła , z łez oczy
wyciekły , Żnenice gruba oćma sie powlekły Chroń-. Job.
6Ó. Wspuchły Hois. Bcny.v.iiJri " WSPISZYC 11. dok. ,
w góro napuszyć , wzdymać ; aiiiWiifcii , )d;mcllfii ilta^fn.
Obrócił tam swe żagle , gdzie Wenus wspusiyła je nowa.
Tward. łVY. 24. Osman gdy dojdą go słuchy , że
Chodkiewicz umarł 1 Władysław chory. Wnet znowu sie
pobudzi, i przeszłej swej dumie Wspuszy skrzydła. Tward.
IW. 158. Tym się wspuszywszy rozumieli, że wszys-
tkich przemogą. Cfiruśc. Fars. 149. Strzała ta sw)iii ja-
dem wspuszywszy mię.... Tward Pasq 106.

W:inL'BOWAtX ob'. Wszrubować.

WSUZUD adv., w pośrzód , mittcn, iii ber a\itt< i'Oii ftiriiiV
Sądzący z własnych postępków gwałlownik , wśrzód sie-
bie jest przeświadczonym, o co innych ma k.irać. hlon
65, 58. (wewnątrz siebie, wewnętrznie). WŚHZOUMIER-
NY, WŚRZODPEONY, a, r, do' śrzodka dążący, n. p.
Uważając ruch względem pewnego punktu stałego, je-
żeli siła zmierza do przybliżenia ciała ku temu punktu-

w S S A Ć - WSTAĆ.

WSTA I' 1 Ć.

125

wi, to n:izywa sie sl^a w^rzodomiema , ceniripela. Jak.
Mai. 4, 150; wsrzóilpedtiM. hub. Mech. ó'.)3 dośrzod-
kowa ; oppos. oilśizodpędna , śrzodkobojiia, odśrzodkowa,
renlnliiga.

WSSAć , /'. wessie (Z. dok. , Wsysać*, tiiedok., ssr.nietn wcią-
gnąć , tiiifaiii^cn , tinciti fiinrtcii ; Viiid. noterscfaii ; lioas.
Bcocaib, BcacuBUTb, Boópaib. nÓHpars Niiród Rzym-
ski nie mógł we wnętrzności Włoskiej ziemi wessane-
go pozbyć się Anibala. Fuhss. FI. 73. Rzi-ki się wsy-
sają W' ziemię , sorbenlur. Zebr. Oiv 2. wsiąkają. .

WSTAC , wstał, /. wstanie nijak, jednil., wstaje pr.. Wsta-
wać coniin. et lreqii; Boh. wstali, wstał, wstanu, wsta-
wati , wywstati , wywstanu, wywstawati ; Sorab. 1. wsta-
nu , wstawam, wstali, wstanem , stanu, sianem, sta-
wam, ( cf. stanąć) ; Carn. ustsii, usISnem, uslSjam ; Vind.
vstati, gorivstati, gorystati, gorvstajati; Croat usztajem, zta-
tisze ; Bosn. ustatlise , dvighnutiso, (cf. dźwignaći : Slav.
ustali; ^'a^. vstalti; /loss. B03CTaTb , Bocraib , BCiaib ,
BCTasaTb , BCTBHy , BocTaEo ; Eccl. eocTaio , BOciaBaio ;
[Golh. ustoll surrer.H] : wslaw,ić , z siedzenia lub łoża
się podniółśzy powstać -, aiifftfbeii , Bom 6i§pn , gifijcn.
Wslaję z krzesła. Cn. Th. 1296. t)om Stllfllc ober 6tftC
oufftc^cn. Cesarz ni przed kim nie wstaje , tylko przed
inutlym. Siar. Dw. 51. Sługa powinien pana czcić i
przeciwko niemu wstawać. Stizetb Sax. 266. Sam się
o nią, nieUlko pieniędzmi, ale czapka, wstaniem, czcze-
niem i pokłonami stara. GliiZ- Wtjch N i, (ci nadska-
kiwać). Wstawanie ; Vind. gorvstaja ; fioss. BoacTaBanie,
BOaCTaHie tworzenie, kreatura; powstanie, bunt; Eccl.
BOCiaHi. — Wystawać z łoza po spaniu , Bom 33cttC
fliifftc^etl. O swoicii godzinach kładziemy się i wstajemy.
Mon. 69, 445. Zwyczajnie wstałabym sobie o 8 lub 9tej
godzinie, napiłabym sie kawy, usiadłabym sobie do go-
towalni Teał 50. b, 28 Poseł znajdował sie przy wsta-
niu królewskim w Si James. Cnz Nur. i. Ś'2, {Gall le-
ver). Ocknął się Adam, zwykły wstawać równo z dnie-
niem. Przyh. Mili. 141. Rano wstawać; Buh. priwsta-
watisobe, (ub. 'Poranić się;. Nic wam nie pomogą naj-
ranniejsze wstawania, fiyb. Ps. 262. Ponieważ była już
godzina jedenasta, domyśliłem się, iż pan wstaw;! i
ubierał się. Zab. 2, 179. baP er im Jlufftcten begriffcn
war. Jestem po wstaniu , wstałem ; Vi;irf. gorlein , (em
gor, gorbiti, id) Din auf, nuf fcp. Wstawaj; Carn. ho-
gori , (cf. do góryj. Kto rano wstaje, temu pan bóg
daje. Bys Ad. 24 ; (.Aurora Musis amica , bez" prace
nie będą kołacze). Rano wstawszy co robie , bo inaczej
jak żebyś leżał. Bys. .Ad. 60. Tyś pożno przyszedł , że-
byś mię oszukał, trzeba było raniej wslae. Teal. 8, 58.
(wcześniej o tym pomyślićj. Zje kata, kto mię oszuka;
bardzo rar.o ten wstać musi. i*. 10. i, 58. Trzebać wstać
raniej , odrwić mię. Pot. Arg. 727. — Wstawać z mar-
twych, z martwych wstawać, wskrzeszonym być z mar-
twych, z śmierci, wn ben toitm miferfte^en; Ecel. bic-
K(i'ECiii!>TH. Bóg pana Jezusa trzeciego dnia z śmierci zbu-
dził , i pan Jezus z śmierci wstał. Fam. 95 Rzecze Je-
zus Marcie: wstanie z martwych brat twój; powie mu
Marta: wiem-ci, iżeć wstanie czasu wstania z martwych
SwttmiK Lindego ityd. 2 Tom TI.

wdzieli ostateczny. Sekl. Joaii. 11, bą ber 3titferftcl)mig ,
ttin jiiligftcil Jago. Zmartwychwstanie , wstanie z mar-
twych; Surab. 1. wstawani , stacżie , wstawani ; (hoał.
gorezstaienye; Slow. vskresnutje , (wskrzeszenie; j Boss.
BOCKpeceHie. Wstanie z martwych z wiecznym żywo-
tem , przez zmartwychwstanie Chrystusowe , który na
wieki żyje. opowiadane bywa. Smolr. Lam. 29. Żeby
wstał z grobu nieboszczyk pan . widząi', co się dzieje ,
zapewneby drugi raz umarł Kras. Pod. 2, 35. (żeby ożył).
A to dyalielna rzecz, że jak człowiek raz umrze , juz
więcej nie wstanie. Tent. 13, 56. Umarł, już nie wsta-
nie, ib. 45. b. 55. (już po nimj. — §. Wstawać do cze-
go , brać się do czego , cl". Lat. aceingere se , ficf) iiipju
anfdjirfen. Królu! tyś rozpuścił łakome psy, co pożarły
owce; a tak wslari, a łupieztwa więcej nie dopuszczaj.
Biel. 101. {surgc , age , aiif! cf. nuże, ruszaj)! .Mojżesz
wstał i obronił dzieweczki. 5 Leop Exod. 2, 17. (zją-
wszy się za nimi, obr.d. 1 Leop.; cf. obstawać przy kim). —
'g Budowanie takie upada i z placu swego wstawać
musi. Sak. Prohl. 4. umknąć, ruszyć sie, ustępować,
Ifcidieil. — ■§. Wstawać od kogo, odstawać od kogo,
porzucać go ; »mi ciiiciti a&ftciieit , w\\ ibiit obfleŁcn , nu^
bem Dicnftc treteil, (oppos. przystać). Gdzie kmiecie mają
tę swobodę, iż im wolno wstać od swych panów do
innych wsi , tedy jednak wszyscy wstać nie mogą , je-
dno jeden albo dwa. Tam. Ust. 105. — g. Wstawać,
|)odnosić się, wznosić się, fic^ er|eDen. Był pagórek z
wierzchu jednako pochodzisty, drugi przeciwny jemu,
taką też pochyłością wstawał. Warg. Cez. 45 Włosy
wstają' pnwstawają, jeża się, wzjeżą sie; bic §aarc ftrdll<
ten fid), ftc^en ju 'Bergc. Czemu tym, którzy się zlękną,
włosy wstają? Sak. frcbt. 17. Wielki już strach czuje,
włosy wstają, i pod nim drżą dużo kolana. ,Jab{. TeL
249. Drżała ziemia od huku , i wstawały włosy. Pot.
.Arg 292. Ej ej ej umieram , bru bru , włosy mi wsta-
ją na głowie. Teat. 27, 107. Razem na głowie wszys-
tkim włosy wstały, Patrząc jak statek u fortuny mały.
Zab. 15, 275. Wnet serce ściśnione mam przez dwo-
jaką trwogę, Zlęknę się, wsianą włosy, przemówić nie
mogę. ,4. Kchaii. 61 ; ( sleterunt comae ]. Trzęsie sie ,
dreszcz po wszysikiem ciele się rozbieży, 'Fstega wsta-
nie na głowie, a v\łos się najeży. Bardz. Trag. 275. —
*§. Wsiawa co, nastawa, nadchodzi, następuje; cś tritt
cin , rMt licran. Tobie k woli rozliczne kwiatki wio-
sna rodzi, Tobie k woli w kłosianym lato wieńcu chodzi,
Jesień wino i jabłka rozmaite dawa, Potym do gotowe-
go gnuśna zima wstawa Pieśn Kat. 157. Wstają, po-
wstają wiatry. Cn. Th. 1299. fic cv^e6cn |'id;. Wstaje co,
wszrzyna się. ib 1296. eś ^cbt ait.
WSTĄPH^. , f. wstąpi, wstąpię cz. dok, Wstępować niedok.,
wstępuje pr. ; ^o/i. wstaupiti ; Sorab. i. nutżslupiu, nulź-
stupim, nutżstupam, voslupuyu niitź , hdu nutż, zwihnu
szo, pozandu; Carn. et Vind. noterstopiti , fernstopiti ;
Croat. zasztupiti , zasztuplyujem , (' cf zastąpić); Ross.
BCTyniiTb , BcrynaTb ; wstąpić w eo , w deptać w co ,
nogę w co wrazić, wtłoczyć, in ciwai eintreten. Dyabel-
nie wnoś bije, osobliwie, jeśliś Wac Pan po drodze w

34

ii6

WSTĄPIĆ.

WSTĄPIĘ!* - W S T A R C N Ą t

co wslapił Teal. 24, 143. (noi;ą o co takoweijo rawa-
dzi/) — tiy. O gdjby w lak szlariietnpgu przykładu ka-
żdy wstępował ślady! Teat. 9. f , 92. iść. za kun, na-
śladować ^0 , in fcine 3"9''iPff" tretcn. On kiedyś w swo-
jego stryja Wuletzue^o wsiąpi strzemię. Lesia. Cluss. 79.
Coraz to gorzej płyniem , ani plemię Wstępuje w ojca,
jak należy, strzemię. }]in. Ryt i, ^.'iO. l'oi. Arg. 521.
Tegoż rodzaju pierwszego złe plemię Potomek nieszczę-
sny wstąpiłem w toż strzemię. A1//1.7. Her. 60. (w strze-
mię wkroizyi). — Wstąpić w co, lub {jdzie ■ wniji^ć ,
ipp tinttctcit, biiieiiiijtben. Zazdiośi* Wac P.ma nikomu w
dom nasz noi;a wslapić me pozwala, leat. o2. d, 51.
.luż kto miał jechać, w nawę swoje wstąpił, A kto miał
zostać, z okrętów wystąpił, tu och. W. 435. ( wsiadł w
nawę). — Transl. Wstępować w m.ijetnusć, w dobra,
w posesyą* wkraczać, odbierać na siebie; in (tn Se-
fictjum cinrutffii, ti in Sefic nc^men. Jeśliby drugi wwią-
zania iiii: dopuścił, abo też po wwiązaiiiu w to imicnie
wstępował. . Xtat. L\l. 197. Czemu tych nii-karać , co
rozmyślnie w cudze strzemię wstępują , ludzkie domy
wyżerają ? Lek. D 5. w cudzą własność się wdzierają ,
wrywają, fi* cinbrailijfii. — Wstąpić w co, wnijść cał-
kiem wewnątrz, wniknąć w co; biiiciii ije^cii , j^iiifiii brim
gen. Mnieniali , iż słońce upadło na ziemię , a ziemia
w niebo w, stąpiła. Sk U:. CO. (do nieba wstąpiła 1 wsią-
kła, cl', wniebowstąpienie, ob. wstąpić na niebiosa). Tak-
li jest . wiec i we mnie już wstępuje dusza , Jak kiedy
ogrodniny wypali posuszą, A potym spadną miłe deszcze,
co je chłodzą. Ztib. 9, 258. Ejniym. wraca się dusza ,
ti'.- Cebcnfitj.ift febrt iii mi* luicbcr. Czemu się daremnie
trwożycie, i myśli w scica wasze frasobliwe wstępują?
Odym. Św. 2 M m 4. ( wmum foiitnicn ioldjc ©cbniifcti
iii curc ^erjen? 8ut^. 1. W kogo d\:.beł raz wstąpi,
kogo raz usidli , 1 na śmierć i na żywot oczy mu za-
mydli. Pol. Zac. 7. kogo opęta, w kogo się wkradnie,
wśliżnie, wemknie , włudzi, in rocn ber tciiffl cinuiiil lń>
nein fńljrt. — i. Wstępować z kim w co, wdawać się,
zapuszczać się; mit jcmaiibcn in ttwai Ircten, ft* ciiilaffcn.
Spodobał się jej iiiłodzieiiiec, a jemu 'takież Medca, wstą-
pili z Sobą w rzecz, a z rzeczy w przyj.^źń. Hiel. t>w 9
6. Nie nowina to, że dla pieniędzy czasem, nie dla
przyjaźni wstępują w małżeństwa. Boh. Kom. o, 417.
(pobierają Sie , zawierają małżeństwo;. Wstąpienie wpra-
wo z kim, prawa założenie, ^ruiit , tilis cunleiltitio. Cn,
Th. 1 296. *|.lrojcPcinlfiIunii , Cin|'*rcitiiii(j jn cincm 9}c*t^
liaubfl. Wstępować w szranki, wchodzić w szranki z
kim* svdawać sie z nim w walkę, pasować się z nim,
za pasy z mm chodzić, ;<r. ei /iy. ; mit cincm in bit (adtraii'
fen trcłen , mit il)m anbinben. Wstępuje z kim w szr^m-
ki s pojedynkiem czynię z kim, kosztuję się z kim, za-
dzieram z kim , walzę się z kim , odpowiadam komu ,
wypowiadam pokój. Cn. Tii. 1297. — g. Wstępować
iiiiędzy wadzących , miesz.ić sie miedzy ni< h dla ri>zbr>>-
nienia, pogodzenia; jmifdjcu (^trcitmbe trcirn , ba}iDi|*en
tretcn, fi* ba^mii^en men^en. Kazał król, aby zaraz mię-
dzy nie wstąpili , I .nby się im więcej bić nie dopuścili.
P. hrhan. Ort. 1, 155. Często sam poseł musi wstąpić

między tłumacza swego i wezyra , hamując jego furyą.
Kluk. Turk 114 — Wstępować w co, wdawać się w co,

wmieszać się do czego; fi* rocrein mcngtn, bornit be-

foffen. Synowie Jakubowi Symeon i Lewi wstąpiwszy w
to, pomścili się sromoty siostry swej, wziąwszy miecie,
runęli się na Sycliemusa. 67irz Wych. C 5 b. Kun-
stancya , aby winna krew' nie była lana , wstępowała w
to, z każdej miary prosząc, wymawajac, na głupstwo
składając. Birk. Zyg. 51. — §. Wstępować dokąd lub
do kogo z drogi , po drodze ; bep jtmanbcn ontretten ,
cinfcbren , cintreten iintcr 2Gi'jf6. lidy Elizeusz tamtędy
często "diodziwał, wstępował do niewiasty, aby taru chle-
ba jadł. 1 Leop. 4 Reg. 4, 9. Trafiło mi się w dość
spiesznej podróży wstąpić do jednego domu, gdzie....
Ara«. l'od. 2, 11. Wstępowanie z drogi dokąd, wstą-
pienie. Cn. Jh. 1297. Mi (Eintrctcn , Giiifc|;ren, Jlbtrettn
heif jcmanbcn. — l-ig. tr. W.stępuje do zakonu . udaję
się do zakonu, oddaję się zakonowi, zostaje zakonni-
kiem, biorę habit, kaptur, obłoczę się, opuszczam świat;
in6 5?li>ftct gcbcn, , aJłim* ivfrben. Cn. Th 1297. — jj.
Wstępować na górę , 'wzlepować ; Crout. zasztupiti , za-
sztuplyujem , miffleigen , rmpprfieigrn , (iinau[|teiden. Na
górę wielką po mału, po stopniach wstępować, a nie
przeskakiwać. Sk. Ui. 612. Różny jest kształt i posta-
wa wstępujących 1 z.stcpiijarych ; którzy z góry idą, ciała
wstecz cofają, którzy zaś w górę postępują, zginają się:
abowiem zstępując ciężarem swym ważyć się ku po-
chyłości , u wstępując wstecz go cofać, wychodzi to
włiśnie na to , co występkom ulegać. Pikh. Sen. titl. 4,
210. Ciirystus wstąpił na niebiosa, t. j. przed oczyma
apostołów swych z ziemi pudniesion jest do nieba. Kat.
Gd. 25. gbriftiiS fubr {jCjicn »immfl. Nic tak Chrystus wstą-
pił na niebiosa, jako Eliasz na ognistym wozie był za-
wieziony, albo Abakuk i Filip dyakon na powietrzu za-
niesieni; ale r'iało uwielbione Chrystusa podług woli swej
i potrzeby tak się ruszało , iż też mocą swoją na niebo
wslajiił. harnk. Kat. 55. 'Wstąpienie pańskie, po cer-
kiewnemu woznesenie hospodne. Sak. łJun. 141, ui.
Wniebowstąpienie, ( cf wniebowzięcie); l^roai. za»zlu-
plenye : Dal. uszasztje ; liou. BcaueceHie rocnujne,
6*rifti .^inimflriUt(). Boże wstąpienie. Stor. Dw 42. —
Wslcpowaiiie złota w cenę coraz większą. Uo$t. Gor.
60 postępowanie, postęp , iście w górę, baj Stei-
flfn im '\hń}(. Cenn wstępuje. Tr. idzie w górę. ber
^rd* ftcijt. — Wstępować po kim na co, następnie po
nim objąć; jcmanbcut im 9lmte u f. w. ielitn , cin jimt u.
f. IK. antrcten. U wielu narodów synowie królewscy na
królestwo |io ojcach wstępują. iJodn. Raz. 59. Wstę-
puję na urząd, obejmuję urząd, zaczynam Cn. Th. 1297.
Kto o zabitego ojca nie czyni, ten wstępowania na je-
go dziedzict^TO godnym nie jest Sk. U:. 1042. niego-
dzien (10 nim dziedziczyć. 'WSTĄPIEŃ, ob. Wstepień
'WSTAItti.NĄC fi jednil., targając wicią/nąć, wstrzymać; auf'
jctrcn , juriirf jerrcn . jitnidbalten. .Nagły ją wstargnął ko-
rzeń ; subila radiee retenia eil Zebr. Ow. 58 Powstań
w popędliwości, I wslargnij złych ludzi złości. Ryb. Pr.
11. Dalćj nic wzglądająo , oka wstargła ; ocu/os ar^rfil.

WSTAW - WSTAWIĆ.

W S T A W I C 1 E L - W S T E C H L I N A 4-27

Zebr. Ow. 50. Prawdziwa dobroć ubiezy prośby, ani nie
chęlną czoła wstargnie mina. ilon. 71, i&5. nie zmar-
szczy czoła.
'WSr.\W, u, m., i) wstawianie, wstawieniem, Mi ^inciil'
flcDcn. Biidlk., Ytnd vstava , notervstava , bet ©iilfag. —
2) Wstaw , ob. Staw. WSTAWA, y, z., Matli. Jeżeli od
jednego końca łuku spuścimy prostopadłą na promień
przechodzący przez drugi koniec tego/- łuku, ta prosto-
padła raa nazwisko fiinus , po Polsku wslawa , że się
wsławia miedzy koiii;em jednym łuku i promieniem.
Geom. 1 , m Łejk. Mier. 2,' 145. Jak. Mai. 1. 222,
Sniad. Ahj. 1, 2B8, cf, dostawa, cosinus. WSTAWAĆ,
ob. Wstać. WSTAWACZ, a, m., który wstaje, bcr 3luf=
ftc6tr. Botan. Wstawacz ; rodzaj rośliny , serapias. Kluk.
Dykc. 5, 75. ^'ijmM , S^m^flfrnut , ^eUcBorine. WSTA-
WIĆ , f. wstawi , wstawię cj. dok. , Wstawiać , nledok. ;
'Wstawować obsol. conlia. , stawiać wmieścić w co lub
gdzie ; ^iiieiii ftetlen , tinciii le^cii , ^erein ftellen, ^evein fe|cn ;
Boh. wstawili ; Vind. vstaviti , Ystaulati , noterstaviti ,
noterpostaviti , noterpostaulati , notervstaviti , notervstau-
lati , medpostaviti, noterrfajali; fiosn. ustatti ; (Rag. mla-
viti ; Croat. vztaviti , vztavlyam = tó/ne??, wstrzymywać) ;
Ross. BCTasHTb, BCTaB.iiaTb , BjijnTb, B4'fe.iiJBaTb. Wsta-
wiam co gdzie , jako beczkę do piwnicy, flaszę >v wo-
dę. Cn. Th. 129(5. (eiiie Jpnue einfellerii , em Jlafdic ciii=
fli^kn , ob. Włożyć, wkładać, wtykać, wsadzić). Sztuka
tu rzadkie dotąd meble kładła, Zamiast obicia wstawu-
jąc zwierciadła. Zah. 9, 139. Sknet. (wsadzając, wkła-
dając). Wstawienie; Ross. BCTaBaeHie , BCTaBJUBaHie ,
BCTasKa, 2) namiot, baś (Siiife|eii , ber 6iitfn|. Nogę gdzie
wstawić, włożyć, wemknać, wsadzić, beit gu^ roo eiii=
fc^en. Widzi, że słuszna ratować niebogę (królewnę),
Lecz i to myślił swoją mądra głową , Żeby w te pań-
stwa wstawił dobrze nogę, Kiedyby przezeń została kró-
lową. P. Kchan. Jer. 96. — 'Wstawić kogo na państwo;
na tron , wsadzić : cineii iii eiii DJct^ einfefcn , auf ben
J^rott fefecil. Romana zabitego syn wygnał Kolomana z
Halicza, aż znowu przez ojca króla Węgierskiego bvł
tam wstawień. Biel. 115. Posłał Kazimierz Jagieło woj-
sko, aby Ale.\andra wstawili na Wołoskie województwo.
ib. 544. Kazimierz Władysława wstawił na Czeskie kró-
lestwo swoim nakładem, ib. 429. — Wstawiam w klu-
bę = wprawiam w klubę wywiniony członek. Cn. Th.
1296. etn ©lieb eiiirenfeii. Wstawienie członka wywinio-
nego. ib , cf. naciąganie, bai ginrenfeu ciiicJ ©liebeś. —
Fig. tr. Wstawiam co w klubę, w ryzę, przywracam w
ryzę, w porządek; iii Orbimiii) bringcn , in bie 9Jid)tc l)viii=
gcti. Ku nabyciu dobrego mniemania , potrzeba , abyś
żywot swój umiarkował, i w pewną ryzę wstawić umiał.
Gorn. Dw. 85. Chcieli xięstwo w lepszy rząd wstawić.
Biel. 482. W rezę wstawić, ib. 485. — Wstawić mie-
dzy co, włożyć, wsunąć, wemknąć; eiiifcŁicben , eiiifriml'
tCIt. Wstawiony dzień , miesiąc , intercalaris. Cn. Th.
i 296, cf. przybysz, przybycień, iScftiilt^; fioss. BCiasHuB.
Wstawienie miesiąca, dnia, inlercalalio. Cn. Th. 1296.
iai (Sinfdialteti , bie einftftaltnng. Wstawiam się w co,
wkładam się w co. Cn. Th. 1269. ei 1296. wstępuję w

co , mieszam się w co , wdaję się w co ; fidi iti (iwmi
mifcfien, meiigen , bamit ['PfiilTcti. Jeśli ku komu mówią, a
inny się w rzecz wstawi, ukazuje, że sobie wiele dufa.
a onego Iży , ku komu mówiono, jakoby on nie umiał
odpowiedzieć. Eraz. Jez. E e i. { wtrącić się w co ;.
Wstawiam się za kim , przyczyniam się za kim , ujmuje
się za co Cn. Th. 1296. instancyą czyli przyczynę za-
noszę, fj(^ iiir jcmanben i>ern.ifnbcn. Król się za nim do
papieża wstawował. Sk. Dz. 818. Mocno wstawiałem sie
u przyjaciela mego za majorem. Teal. 4. 6 , 113. Na
życie jego następowała , choć się zn nim na oko wsta-
wiała. Pam. 85, 1, 792. O przyczynie i wstawowaniu
się za nas do matki bożej , możemy wiele sobie obie-
cować. Sk. Żyiv. ii\. ba5 SJeriDcnbeii , bie SSorfutte. WSTA-
WICIEL, WSTAWIACZ, a, m, który wstawia, wKladacz,
włożyciel , wsadzicie!; ber 6mfe^cr, .f)ineinfteller. To pię-
kny wstawiciel. Teat. 30, 56. przyczynia , przyczyniający
sie za kim, ber Sertuenber. W rodź. żeihk. WŚTAWI-
CIELKA , i.

WSTĄŻKA , WSTĄŻECZKA , i , z., zdrhn. rzeczwn. wstęga,
cf. tasiemka, tasiemeczk-a , taśma; ba^ 33rtnb(^en , eiit j.
33. feibneś ^anb , Sanbdicu ; Slov. stużka ; Boh. ikanićka ,
fcf. tkanica , tkanka) ; \'ind. vesba , podvesniza , ycsilze
{ob. Wiąz, wiązka), flinuriza . {ob. Sznurek); lioss.Aea-
TOMKa. Trzewiki bez sprzączek , \\ fontaź tylko wstążką
zawiązane. Teat. 19. r, 3. Coź to ja widzę na ręku?
wstążkę , a jeszcze wstążkę pani ? ib. 20. b,' 64. Naści
za to na wstążkę, moja kochana! ib.óO.b, 61. (na śpil-
ki , cf. na piwo, na wódkę, tryngield). Wstążka do
znaczenia, gdzie czytający w xiażce stanął, tasiemka;
Rost:. BapBopna. — Trudno mieć o naszym narodzie takie
opinie, żeby król na wstążce raógł go prowadzić. Gaz.
Nar. i, 308 b, cf na sznurku, na lince, na nitce = po-
dług upodobania , łatwiusieńko.

•WSTĄŻYĆ się, 'WSTUŻYĆ się zaimk. niedok.. 'zwstąźyć
się dok., tęsknością być zjętym , ob. Wstesknić sie, (ob.
"Tążyć , tęsknić) ; niiś Sebnfiidit iinmutbig merben. Wstą-
żył się na wojnie ; cepit eum tiiedium belti. Mar-.. K cze-
mu długa zabawa słów .służy, Czas próżno tracić, aż sie
'czcziciel (czytelnik), 'wstuży. Slryjk. Gon. M 5. Nigdy
się z darów rozkosznych nie 'wstuży. Kto jej posłuży.
ib. C 3. (mądrość hojnie nagradza). IMusi chorować za-
raz , mdleć, krew' obaczywszy, A drugi i skon.ić, do
domu się zwstażywszy. Star. Vot. C b. nad) $aiife baiigCH,
fit^ nnt^ .Ciniifc feirncn , tai Seimrocb Him , nii'5 ,'f»cimtpe&
crfranfcn.

WSTĘĆHNĄĆ się zaimk. jedntL, ws'miardnąć się. Cn. Th.,
1294 dla zamkniętego i nadpsutego powietrza cuchnąć,
biimpfig iBerbeii , initdilii^ trcrben , ftinfig mcrbeii. Wstechły,
wśmiardfy Cn. 7/;. 1294. et 1296. Nawet i wstęchłe-
gn Łazarza już od czterech dni wzbudził zmarłego. Groch.
W. 285. Wstechnienie krwi. Oczk. Przym. 6. bai ®tO(fig<
tccrbeii beS ®cbliif§, bnś SScrftprfen. Wstęchła ziemia, ca-
riosa lerra. Macz. spruchniałn , zgniła. WSTECHLINA,
WSTĘCHLIZNA^ y, i., WSTĘCHŁÓŚĆ, ści , ; , 'wśmiar-
dnienfe. Cn. Th. "l294. bie Śumfiafcit, SWuftligfcit , Stin-
figfeit. Pleśń , sfruchnienie , wstecblina , cnries. Macz.

51*

428

WSTECZ - W S T E C Z Y C.

WSTĘGA,

WSTECZ. N« WSTECZ. t>dv , wza.l, n»zad. wspak, w lył ;
{Uiiict, riidwiirt; . rucflingj ; Uoh zpaikem. Zapalić dzia-
ło , flizie II ufcii , ^łl) .się itzij/o na wslc<'z rzuciło ,
pod kuła gil lii.' jiorw^iłi). Wys. Aloj. 55. (wslcczyło sie).
Slrz>ily nieprł\jacifl>kie 'iiifizkąc nadaremno wypuszcza-
ne były, ale luz cbyzajcin dziwnyni, wracając się na
wslecz, slrzi-lce >svoj(; biły Wys. hal. 98. (w»ti-czywszy
się). Od Iwardcgo jako muru piła , wsle''Z doić z nic-
niałyn: wstydem odleciała. Suayc Pteśn. 3 A' 2. Idzie
wslecz jaku wlalrem naruszona Fala , na inurzu o hak
uderzona, ib. "» G 2 b. Echo jcsl głos odbija|ąi'y się
od jakiego tw.irdego ciała . i na wslecz nrjcająny się .
zkąd wyszedł. Sak. frobl. Co. Na słowo Jezusowe; Jam
jest! grzbietem wslecz bieza . 1 lak na pował po ziemi
leżą Mtus': Hyt 5S. Ud.ili sif wslecz, a nie '[>eicd się.
i Leop. Jer. 7, 23. ( nazad. nie na przód J. CotS się
dzieje morze, ii-ś uciekło? i ly Jordanie, czemuś się
wstecz wrócił? I Lenp. Pi. U5, 3. Jordan ledwie zo-
czył arkę pańską , ledwie omoczył stopy kapłańskie ,
wstecz uderzył, i 'wspacznicę uczynił cudowną. Buk.
Eiorb. D. Słowo z ust moich wyszłe , juz się wslecz
nie wróci. Wiin. 3'J7. (nie cofniesz go). Wiele z uczniów
jego na wslecz poszło , i dalej z nim me chodzili, iekl.
Joan. 6. (cofnęli się, oddalili, umknęli). Odtąd wicde
uczniów jego posiło na wstecz. W. Joan. 6, 66 , ( not.
• opuścili goi). Tak ddleko zabrnęli, że się nigdy na wstecz
nawrócić nie mogą. W Posl. W. 373. — Heli wslecz
spjdł z stołka ku drzwiom , a 'zfomiwszy s/.vj« umarł. 1
Leop. I neq. \, 18. w znak, za siebie, ruiflitit)?. Cudze
pi zy wary \\_ipalrujemy , a swoje wslecz zarzucamy. Pilch.
Sen. tjn. 214. Lepiej im byłe, drogi zbawiennej nic
uznać, niżli ją uzna>«szy, wslecz się obejrzeć. Gil.
Kai. 81. — Juiid. Gily będzie wątpliwość o rzeczy
usadzonej , i będą się wstecz brać do sędziego , który
jeśli będzie piinietuł, jako skazał, wnet powiedzieć po-
winien. Herk. Siat. 504. Quando super judicalo dubilabi-
lur et adjudicein recipietur , alim wslecz ; i/und si tlle in
memoiia Uneat, gualiter judicavil, ttattm dtcał. Vol. Leg.
i, 42, (cf. rekurs mieć). — "g. Oni zuchwalcy, jak to
oni całą gębą mówią , a wstecz puszczają słowa ! Gorn.
Dw.H, nol. imimo, na bok , inszą drogą • -. może: opak
puszczają, lub też olmrukują, odwarkają WSTECZNY,
a, e — le aiy^. ,'iia wslecz sie iinj.icy; V'i'i(/. n.isaipadliu,
sapadliu ,, (ef. zapadający); juriltfijcff ((tt , riirffelirfnD , rfld'
gditgij. Żyły opatrzone są 'z isuwkarai . któreby wsteczne
płynienie krwi po^yśi-iągały. Pen. Ci/r. 48. płynienie
nazad. 3Jl'l(fflug. Wsteczny rak. Bard:, fioet. ii. (nie
na przód, lecz w zad postępujący; ructWiUti^rt^dlD , Utbi-
gangij , cf. rakiem iść, opak). Róg jeszcze zatrzyma
miecz ten obosieczny, Jeśli od zbrodni będzie Polak
wsteczny. Krtiuw. Rai. 110. (jeśli się od niej od*róci ,
nawróci; njcitn er ^n'JtlII abidjft, ab^et^ft). Wyroki niewste-
czne. Zitb. 13, 408 me do wsleizenia , niccofnięte .
nieodzowne, zawita; unTibarufłid) , nidjt \mM \i\ M^mtn.

— Su'-tl. WSTECZNOŚĆ. ści. ż , kierunek lu wslecz;
\ind nałaihoja. raknii hod, Mc iKiirfflónfligffit , bft Dińrfgaiig,
(Rrebijanfl). WSTECZYĆ a. duk., Wsieczać meduk., na

wstecz cofnąć , jurutfjietien , juruitnetinirn. Bogowie dla
przejścia hzymian morze śrzóuziemne wsleczyli i kędy
przcdiyrn ii<i^a ludzka nie chodziła , dro^ę bezpieczna
im otworzyli. Wary. Aurc. 12. Bez rzecznika wolno kaz-
di-inu opowiadać, jeśli się chce ważyć szkody; jjko je-
śliby co źle rzekł , l^-dy już tego wsleCzyć nie może ,
coby przy rzeczniku uczynić mógł, pókiby na jt-go sło-
wa nie zezwolił. Siczerb. Sax. 575. W dui-hoAnym pra-
wic ma każdy czasu trzy dni, w których może odmie-
nić słjwa prokuratora swego; ale w Saskim prawie
tak długiego czasu do wsteczenia słów rzeczników vch
me mają. ib. 378. Dekret ten nie jest konieczny , ale
pośrzedni, przeto za słusznemi przyczynami może być
wsteczon. Siczerb. Sax. 67. (jest wsteczny). — § Wste-
czyć med. , wslecz iść, Wsteczyć się ;o<mł = cofać się ;
fiag. sctettitiso, \ii) jiirurfjic^cn , juru(ffle|)Cii. Towarzystwo
jego wsleczyło sie nazad do brzegu. Warg. Wal. 81.
Jeślibym wsteczył , państwo me dałbym nieprzyjacielowi.
Warg. Aur-'. 25; (si retro ire pergam). Bronią odpę-
dzeni . wsleczyć musieli. Warg. Cez. 7. (retyrować). Da-
lej mówić na rokowaniu nie chciał , do swoich wsicczył.
Wirg. Cet. 31. (odszedł, odjechał). Piszemy o zbyiku,
aby ci, którzy się w nim uplatali, jako jest w sobie
obaczywszy , od niego wsteczyli. Warg. Wat.ćtW. (stro-
nili). Lepiej człowiekowi drogi prawdziwej nie uznać ,
a niż uznawszy, 'zasię wsteczyć się od niej. //la/. Putt.
100. Oto ja uczynię, że się w stecz wróci cień prąci-
ków, przez które już był przeszedł na zegarze Achasu-
wyin słonecznym, na wstecz przez dziesięć linij ; i wsle-
czyło się słońce przez dziesięć prętów po stopniach ,
które już było przeminęło. 1 Leop. Jes. 58, 8. Wsle-
czyli się, i popadali na ziemię. 1 Leop. Joan. 18, 6.
( poszli wstecz. 5 Leop. ; cofnęli się wznak i upadli ).
Aryowist zawsze przyjaźni Rzymskiej szukał, a czemuż
leniz rozumieć, żeby się miał wsieczać? Warg Ce;. 26.
(odwracać). Kupno takie, aby się zaś bez pozwolenia
obudwu , t. j. kopca i przcdawcy me wsleczyło. Siczerb.
S'ix. 550. ber Sauf gc^t jtirurf.
WSTĘGA, i, i , (Wstążka, Wstążeczka zdrobn. qu. v.),
taśma przcdniejszego ga*,unku ,. jedwabna, atłasowa, axa-
mitna I t. d. ; tiob. slauha , tkanice , (ob. Tkanica, tkan-
ka); Slav. stulia , stubel ; Sorab. i. bant; Croat. pan-
llek ; Stov. panilika ; Onoi. sgjusggra ; łiusf.iemn, Eiil.
BCTyi^ , nojBfl3KU ; {Eiym. wśi-iągnąć, wściegnąć . ob.
Ciągnąć; ted. </. Lut. tacnia); tin (blfitfrfłj Śanb . \. 9.
uon 6fiDe, %i\ai . Sainmet u. f. m. 0>i ii..jiiinir)-zej nici
wątkowej, aż do wstęgi, nie wezmę nic ze wszystkich
rzeczy twoich. 3 Leop. Genet. 14, 21. (od najmniejszej
nici snowanej do rzemyka najpodlejszego. 1 Leop ). Gdy
już tylko w koszuli został, wział wslęi-e z ubrania, i
związał koszulę na nogach u dołu. Bai. Hit 221. Włos
"fstegą otaczał. Bardz. Trag 151. Nogi iłoleroi podwią-
zał 'f^legami. ib. 133, (cf. podwiązki). Trzęsie się, 'dresz
po wszysikiem ciele się rnzbieiy. 'Fslega wstanie na
głowie, a włos sie najeży ib. 273. — Wslega orderowa,
fin CrbrnJbaiib. I^awdnwe oświecenie nauki, iłącione
jest z yudiiuścią , której nie wstęga orderowa, ani przy-

w S T E G A R z - WSTĘP.

W S T E [' 1 E Ń - W S T E R C Z Y Ć.

•129

puszczenie do szlaiheotwa , .ile lió;,' nndaje. Pam. 84,
687. WSIEGARZ, a, m , rzemieślnik od wslag, Der
S5flii6inad)cr ; Hoss. jeiiT04HHKi. W rodź. żcńsls. wstęgarka,
ob. Taśiniarz. WSTKliOWIEG, wca, m.: Ross. TAncJH
niOCKan. tnenin , soliler, robak, utrzymuje się we wne-
trznośi-iacli ludzkich, składa się z witdu skupionych czę-
ści, plaski na ks/.taft nioianej wstęgi. A7»/i". Zw. 4, 4-95.
tasiemiec, tcr 33aiiDiinirm. WSTĘGOWY, a, c, od wstęgi,
taśmowy , Saiiti = ; Ross. ;ieHTiiiJii , .lenTOHiibiB ; demin.
wstążkowy.
WSTĘP , u", m. , 'WSTĘPEK , pku . m. ; Vind. noterstop ;
/fwss. BCTyiweHie ; wstęp , wstępowanie , czyn wstępo-
wania lub wstąpienia w co, gdzie, dokąd, miejsce,
gdzie lub którędy wstępują pr. et tr. ; tai Gintrettcn ,
S>i"cinttrctcn , 3liitrcttcit , Der .'»)iiictntritt , ©iiitritt , Sliitritt.
W diibra abo w dziodzietwa wslepek mieć. tiroick. Tyt.
40. (Anij<cie, cf. wwiazanie). Dziedzictwo jest wstępek
we wszystko prawo , które zmarły czasu śmierci swej
miał. Szcierb. Snx. 450. — Hej żołnierze, Ismena wszę-
dzie ma mieć wstęp wolny. Teat. 51. d, 57. przystęp,
«niejś''ie, prz.jście; 3"ttitt , 3u8iinQ' frt»cr 6in = llllb
Sliisijniig. Urzędom nie zamierzał bóg takiego kresu, izby
z jednego na d.ugi wstepck być nie mógł. Gorn. Dw.
590. przejśeie . przecbód , awans , promocya , UOcrgang
BOm Ctnen jiiin atiDern. — Wstęp do czego, przygoto-
wanie , przyrządzenie ; bie (Siiilcitiuig }ii ctroa» , SSorberei'
tuiig. Na sejmie 1565 r. chiąc Zygmunt August wstepek
jaki uczynić do unii, deklarował, ze te obadwa narody
jedną są Rzpltą. Siei. 539 Wstęp do uczonego dzieła,
przYgotowaine czytelnika wykładem poprzedniczych wia-
domości; Yind. notervifhanje , podvifhanje, napeluvanje,
bic ©iiilcitiing ju eiiiem gclclntcii aScrfc. — Wstęp , po-
czątek, wszczątek; ber 9lnfang , Urfpruiig. Dano nam
przestrogę na pierwszym religii chrześciańskiej wstępku ,
w pierwszych kościoła bożego nauczycielach, co się po-
tyin dziać miało w "starzałości i zgrzybiałości rehgii
pańskiej. Żarn. Post. 5, 665 b. Syrya od uczniów Ma-
homelowych jest uciśniona , i ztad się im wstępek pań-
stwa zaczął. Janusz. Oksz. D 2. Wstępek do zginienia
jest, gdy się kto ubóstwa wstydzi. Lek. A 1. W pół *god,
jeśliże nie na samym wstępku ich, wina im nie dostało.
Ziini. Post. 57 h. — Wstęp na co , wstąpienie na co,
następstwo, sukcesya ; bic ©elaiifliiiig , Scfteiguiig , 3. 33.
SŁronbcfteigiiiig, 9Jac^folgeii , (Erbfolge. Odnowiono pokój,
podług zwyezaju. ze wstępem na tron nowego sułtana.
N. Pam. 12, 273. Wszystkie xiązęta sprawiedliwego
wstępku dziedzice królestwa Polskiego. Herb. Stat. 15.
Uznanie prawdy jest apostolska nauka wedle wstępku na
swe miejsca biskupów; secundiim sucresionem. Hrbst.
Art. 54. — Wstęp do czego mający , 'wslępień, abo na
wstępie będący, dostojeństwa porządnie zabiegający,
candidaius. Cn. Th. 1296. eiii 9lint»lien)erber. — Wstęp,
miejsce do którego wstępują = wstępy. €n. Tb. 1296,
ber ©infe^rort , tfai ginfe^r. — Wstępy . wstępna śrzoda,
cu. V. — g. W<tepy, wchody, któremi się wstępuje
abo wschodzi; 2lutiritt'j^ufen , ©tajfclit, Jreppeii, Jlu^ritte.
Z dołu jakiej kamienicy mamy wstępy na górę, lub

zstejiy uo piwnicy. Ali]. N'ir. ii. 'WS lĘPlEiSl, pnia, m.,
wstępujący w co, nowo przychodzący, na wstępie bę-
dący, przycliodzień , przybysz; eilt UCH SllltrettCllPcr , cirt
5?Clllilig , Jlllióillilig. Proseli/lu^. wstępień w naszą wiare.
Mąi-.i. ein SJeiilicfelirter. Neophytus, nowowszczepiony ,
przychodzień , nowocbrześcianin , wstępień. Mąiz. Wstą-
pień , na wstępie beilacy, wstęp do czego mający, can-
didaius. Cu. Th. 1296; ilostojeństwa porządnie zabiega-
jący, ili. cin 3Iiiitv^bcn)crbcr, ©anbibat, {d. expektantj. Wes-
pazyan brata towarzyszem 1 wstępniem , tym który po
nim panoA-ać miał, być wyświadczył. liofZ. Lor. 81 b.
następcą, iUaiSfolger, 3;(;rpnfi>lijcr. — Ziemia ta moja jest,
a wy jesteście wstępniowie i pielgrzymowie. 1 Leop.
Levit. 25, 23 przyby.^ze , przychodnie; 3liifiJi:miIingc ,
Srembliiigc , Sliijiigler. Wstępień mąż , gołota w dom ma-
jętnej żony wstępujący. (In. Th. 1296. Dudz. 60. Wtod.
ber burc^ bie gri" '"^ 55vot gcfomiHeii i|'t. WSTĘPNY' , a ,
e, od wstępu; wstępowaniu, wjeżdżaniu służący. Cn. Ih.

1296. Wiod. gingniigiló eintrittśs 3littritt«s einlcitung^.
Wstępna mowa , wstęp, przedmowa; (Sillleituiig^rebe , ©11=
leitiiiig, SSorrcbe; mowa wstępującego na urząd, 9lntrttt?=
rcbe. Wstępna uczta, którą daje wstępujący n.i urząd,
na godność. Dudz. 70. ber 3liitritt»fd)inau§. Wstępne pie-
niądze < Wstępne , ego , n. , podarek który daje wstę-
pujący do cechu, do zgromadzenia. Dudz. 70. Cu. Th.

1297. wkupno , 3(iiłr{tt>3golD . ©iiifauf. Wstępna śrzoda,
wstępy. Cn. Th \-2\)l. ^ Wind.; popielcowa'. Dudz. 70.
popielec, ber 91|'(6crmitttBod;. Wstępna niedziela, dominica
prima guadragesimae. Cn. Th. 1297, Ross sóopnoe
BOCKpecfHie ; pi.Twsza i>i)dziela i ostu. D dz. 70. bcr
erfte gaftenfoiiiitag. Grzegorz ^papież przydał cztery dni
wstępnego postu wielkiego. Riel. Św. 69? — Dzień
wstępny, miesiąc wstępny, włożony mięJzy drugie, przy-
bysz , (Stfialt ■■ . Miesiąc wstępny , mensis anomalisticus ,
w którym xiężyc wyszedłszy od odziemnika (apogaeus),
znowu się doń powraca. Hub. lilech. 476. — Wstępna
wojna, która prowadzi się tak, iż w niej nie ma się
wojsko odpornie, ale napastnie przeciwko nieprzyjacie-
lom. Jak Arl. 5 , 525. zaczepna , wiręlna , eilt ?iligrip=
Iricg. Wojna nazywa się wstępna , kiedy jedno wojsko
szuka wsz'elkich okazyj do spotkania się z drugiem;
albo do przymuszenia go, aby się cofnęło i ustąpiło
z kraju opanowanego. Juk. Art. 2, 435. Postanowiono
na radzie, aby wstępnym bojem nic nie poczynać, dla
przewyższającej nierównie wagi nieprzyjaciela ; ale tylko
Jekkiemi podjazdami go szarpać. Ni:r. Hst 4, 535. Nie
ważyli się wstępnym bojem kosztować. Warg Cez. 103.
— g. Wstępny, łatwy do wstąpienia; cingdiiglid), Jiigoit'
glic^ , bcfłeiilbar ; oppns. niewslępny, nieprzystęjiny ; Eccl.
He3a.\04iiiiuri. Zastanowił się przy niewstępnej skale.
P. Kchan. Jer. 259. — Wstępny = 'wzstępny, w górę
idący , oilffłcigeilb. Między zpokrewnionemi w linii wstę-
pnej i zstępnej, małżeństwo otrzymać się nie może.
Gal. Cyw.\,'h1 WSTĘPOWAĆ , wstępuję . 06. Wstąpić.

WSTERCZYG cz dok., sterkiem wetknąć, wemknąć , ttroai
©pigigfg einftetfeu, eiiipreJTen. W rozdarcie korzenia drze-
wa, kamień był wsterczon , który nie dopuścił takowdj

430

W S T E S K M C - W S T H A C 1 Ć.

W S T H A S Z Y Ć - W S T h E T.

dziurre w kainienlu zrosnąć. 6Ve«c. 67. W j^arniec za-
kopany wedle drzewa , schylona ku niemu wslerczył weń
ga/ąź. i6. Mo. Kurkę pomazawszy ohwą , wslorczyć ko-
niowi jeden kuniec iniąższy w zadek , a drugi ku ogo-
nowi przywiązać , aby ona rurka nie wypadła. Cresc. 533.

WSTĘSKiNR; sic. "WTESKNIC się, zaimk. dok., lęsknolą
być' przejętym, (ob. Wstążyć się); von Kiiiflcr (»t()llfud;t
turct/bruiiflcu iDtrbcn. Wstęskniwszy się bez jednei;o spra-
wcy, króla sobie obrali. Sk. Dz. ">"'.'. Jako od dzieciń-
slwa na puszcza wyszedł , lak sie nigdy do domu nie
wtesknił. Sk A^:. 14 u. Czas to pokaże, kto się do
kogo wteskni . kto więcej od ko;.,'o potrzebować będzie.
Go$l. Gur. llX"). Wtesknił się wilk od pieczeni do łasa.
Opal. Sat. 47. — (j. Fassii-e: Wstęsknił mu się on dwor-
ski żvwot, i prat;nienie go zdjęło do mniskiego życia.
Sk Źyw. 2 , 40 sprzykrzył mii się . er luiirbc ti łiDet=
bnipfg. — Parlicij). Wslęskriiony w ezem , któremu sie
sprzykrzyło , einer 'Zciiit ilberbrfipifl. Nie bez szwanku
zwycięża , kto na krew' wyzywa , Oto młodzi wstęsknio-
nej z swym życiem przybywa , Padnie sama na szable ,
krwi z was nie skosztuje. Barilz. Luk. 59.

WSTĘŻYĆ Ci. dok. . Wstęźać niedok , tęgość przywracać ,
natężać co przestało być tęgim , anfteifeii , wieber fteif ma'
c6en. Lekarstwo, jak obwisłe piersi wsteżyć. Sleszk. I'ed.
84 Sienn. 522.

WSTOCZYĆ Cl. dok. , do góry potoczyć , wzwlec ; \finaui
łicjieii, iii bie .'ośbc fodcni, aiifn)drt« liemegen ; Boss eara-

UlHTb , uaTUCKHBaTŁ, ll3KaTllrL, liSKUlHUaTb fiy. If. Sfi-

f)to Aniiiba!t'm in .\jriiain lelra.iil ; wsloczył go 'za^ na-
zad ilacz.

\VSTRACHN.\C się zuimk. jediUl. , strachem być zdięlym ,
evid)rc(fcii , jufainmcnfiifircn , aii(fabrni. (ciężko sie wstra-
chnęła , hurruit. Zeic. Ow. 282. Wstraclinał się, i łagodną
podjął rękę dziada. Zibr. Ow. 48. Wstrachnione dziecko,
f)aveus. ih. 28. iiuf^eftŁrccft , nb. Wstraszyć.

WSTHĄCU'. co. dok , Wslrącać niedok. , tracąc odbić , ode-
pchnąć, odrazić; nbprtllen , nbftblnden , jiirurfidflafleii. Mu-
rem wslrąceni odwracali .czoła. P. Kchnn. Orl. 1 , 62.
Stoi przy morzu samym ręką mur stawiany. Ten mor-
skie przednie wody wstrąca, praedelanat. Zebr. Ow. 291.
Gdy nieprzyjaciel Dun.ij i Prut przestąpi, coż go już po
niezmiernej wstrąii Lkrainii'? Twurd. \Vł. 71. (co go
odepchnie , wstrzyma '.'). One , co z wiulkiem uniżeniem
z nim mó«ie chciały, iiazad wstrącali. hur. iw. f. (ode-
pchnęli) Król Trypolski mógłby był wstrącić chrześeiany;
ale owszem dobrowolnie miasta swe otwierał. /'. hnlian.
Jer. 25. (odpędzić , zbić). — Wstrącić się , odbić się od
czego, ilioniil abptaOcn. Śmiertelne od smoka wslrąciły
sie razv. Tward. Daf. 4. — Fkj. Ir Jeilen jest bóg ,
jedno prawo jego. A' wżdvsiny sie daleko wstracili od nie-
go hipr C 5. stroniliśmy, udilaliii.śniN sie, odslapili:imy,
odskoczyliśmy , roir finb iveit tfoii ibin i|(n>i4eii. /a tym
przypadkiem wstrącili się drudzy, i tjlko ją tajemtiie ko-
chali. Tward. Pas(). 20; wstręt powzięli, ' wstrę -
czyli się. Undik. odslręezyli się. |!f rourbcii abii'Ciibij, ob
Wstrza^ć Sie.

WSTIIASZYĆ CI. dok. , w strach wpędzić , cryni<$ , re kio
wstrachnic ; einfĄredcii , in ^ifrtdtn jageii. Trepidationem
facere , wstraszyć ko;;i) , w bojaźń przyprawić. Hącz.

"WSTKECZYC się, Bndtk. , ob. Odstręczyć się, wstręt
mieć ," ob. Wstrącić się. WSTIłĘT , "STUĘT , u', m. , (cf.
Elym trząść; cf. liolt. wstrjc contra, (cf. trącić). W.«lrct,
wstrącanie się, odbijanie się od czego; bai StbpreOcn ,
3ururfprcUeti. Wstręt , odbijanie się o co , jako wiatru o
skałę, lub morza o brzeg. Włud. Cn. Th. 1297. —
Wstręt, to co odbija . wstrąca , o cn się wstrącają , od-
bijają; bet 3'iri"fprfllfr . motan iiiaii jutuifptellt. iJd celu
prawego twe strzały dalekie , A nic dziw , lada un wiatr
wstrętem, co tak lekkie. Hiisk. Hijl. 2, 'j9. Wstręt,
przeszkoda, zawada, na wstręcie < na przeszkodzie, w
drodze zawadzając; .pinbtrnif , 3lb(»altuiig , mai finem im
SBege lic^t. Już to ostatnia, nadwinąwszy nogi, Kamień,
na wstręcie co był, zrzucać z drogi. J/on. 71 , 348.
Jeśliż Litwa w powodzeniu szczęśliweni króla w takiej
zdradzie uznać się dała; czego on się na wstręcie szczę-
ścia zagniewanego spodziewać ma? Krom. 590; re/lante
fortuna. Są chęci ludzkie według natręta i wstrętu kła-
mliwej fortuny, odmienne. Krom. COl; {secundum flatum
et reflatum). Co jeśli Parki mym żądzom na wstręcie ,
Niechaj przynajmniej w rozkosznym Tarencie Doczekam
grobowca... Hor. I, 216. A'ar. ; tsi l'arcae prohibent).
— Wstręt, odpór, odparcie, 3i}iDfr)lanb. Wyrwali się w
Malborku oblężeńcy na naszych , ale im nasi dali wstręt,
1 goinli do samego zamku. Uiel. ó^)ij. Tatarowie gdy
przychodzili ku Paczanowu, dat im wstręt Wapowskt ,
tak iż nie śmiejąc nań nacierać, odciągnęli, i poszli
nazad. Bie/. 444. Wstręt czynić, wspierać. Cn. 7/i. 1297.
Zwycięża wszystkie gwałty, i najtęższe stręty , Rozum,
cierpliwość, czas i staranie. Zab. 15, 421. Tak walne
było niebezpieczeństwo, że mu pułkownicy z trudna ta-
bieżcć i wstręt uczynić mogli. Vol. Lfij, 3, 460. (wstrzy-
mać, zahamować), foczątkom złego wstręt uczynić na-
leży. Sag. tu. 197. (zapobieżcć , f^rinapiis obttaf Śpie-
wali litanie , choć z murów strzały lecą ; bo tak daleko
szli od muru, że mogli kończyć bez wstrętu swe noty.
P. hchan. Jer. 279. (bez przeszkody). Wstręt odnieść,
aciipere repulsiim. Cn. Th 1297. Ogłosiwszy się z swoją
ku niej miłością , odniósłszy wstręt , zapada na zdrowiu,
i już już umiera. Zab. 2, 47. nie wskórawszy, er (lit ben
Korb befoiiimen. — g. Wstręt od czego , wstręt do cze-
go, wstrzasanii' sie , cf. wzdręda , wielka niechęć z mier-
zionością ; ?llif4)eu por rtirai , -jrope Jibiieidunt) , tBiberipiflen ;
Boh. ostrach ; Vind. strefs , grosa (cf. groza), oddurnost
(ef. odurzenie), osłuda (cf. ostudzić), gnufnoba , gnu-
l'nobstvu (cf. gnuśność) , merhust ; Croal. utrśganye ,
gnyiisz ; Slav. gćrstanje ; Bois. oiiep:itHie. Wstręt od
złego 1 silne do cnoty pobudki. Oto są doskonałej tra-
gedyi skutki Umocli. Szl B. 57. ( odstręcienie ). Jest
naturalny w sercach naszych wstręt od złego. /,bc'i. Aai.
1 , 395. Wielki wstręt od dobrego Cil fotl. 178.
Wstręt do pracy i nabycia nauki A'iqrf;. 274 W«trcl
Wac Panny do Erizma , może z uprzedzenia pochodti.
Teal 25. b, 35 Wslręl mieć. wstręt mam, {Carn. gravtłia

WSTRĘTNY - WSTRZĄS.

se ; Yind. grositife , trestife , sbatife ; Croat. utragamisze ;
fioas. THyniarbCB . nornymaibca , ii04iipaTb , n04pajo
na KOHffc , cl', wzdrygnąć się). Lubię oililawać sprawie-
dliwość ludziom nawet tym , do którycli mam wstręt.
Teal. 41. b, 2^7. Jeżeli ojczyzna m\h jest obywatelowi,
niepodobna zęby mia{ wstręt do rodov\il*'go języka. liJon.
65, 83. (żeby go sobie mierzifj. KuLiely te wstręt mają
do gospodarstwa, bojąc się, ażeby przeil czasem twarz
ich nie przybrała zmarszczków. Zab. Itj , 41. WSTRĘ-
TNY , "STrlĘTNY , a , e — ie , adi: , wstręt mający , 3(6=
fĄcit, obev aBiDcrmillcn ('abeiiD ; niechętny, atijeiiei^t, (cf.
wzdrędnyj. Piękna i na pozór wstrętna niewiasta, czy-
niła zawsze słabe przeciwienie się Ahybiade^owi. Węg.
Mann. 10. Doskonały oryginał, wpół kokietka, wpół
strętna. Teat. i, 21, prude , fproJC. Zbyt na pozór
wstrętna. łVęj. Mann. 9.

WSTROMĆ cz. dok. , n. p. Noc s'wiatłu ustąpiła , Śmierć
żywotowi wstroniła. Kanc. Gd. 45. miejsce data , um-
knęła na stronę, aiif bie 6eite n)et(|cii.

WSTRWOŻYĆ c:. (/oA. , zatrwożyć, beftui^en , óeftiirjt mndjen.
Uczniowie ujźrzeli Jezusa, a on po morzu idzie: mie-
niąc, że to obłuda, wszyscy wstrwożeni byli. Sekl. Marc. 6.

WSTRZĄSC , wstrząsł, wstrzęśli , f. wstrząsie, wstrząsę ,
cz. dok., Wstrząsać niedok.. trzęsąc wzruszyć, nuifdjlit'
tein, mifriittolit , crfcfiuttern ; Vind. gorstresli, gorpotresti,
gorrestreti , slresti, postresti; /Ja^i. vstresti ; /los.s. BCipa-
XHyTb, BCTpHXHBaTb , BOSTpHcaTb. Kiedy naczynie jakie
się napełni, dopiero wstrząsną, *alić jeszcze zostanie
miejsce, liadz. Zyw. P. Mar. 464. Na każdy dzień lekarstwo
to znowu zamieszasz albo wstrząśniesz raz albo dwa razy.
Spicz. 98. U pijanicy widzisz , abo nerwów wszelkiego
czucia pozbawionych tępość, abo wstrzęśnionyeh nie-
ustanne drganie. Pilch. Sen. Iht. o, 190. Zbiegajcie się
raotyle, łąt-zcie się na liliach przez wasze wstrzęslyi^h
uniesienia. Gmd. Gesn. 57 Mnie k;izała potrzeba wslrząść
ciało , aby . jeśli żółć osiadła , rozegnaną była. Pilch.
Sen. list. 421. (użyć mocnej agitacyi). — Wstrzaść z za-
grożeniem obalenia, cridjiitttiti , manfcnb inac^eii. Co się
dzieje z gmachem silnie wstrzęsionym ? rozrywa się.
Zahł. Roz. 17 I. Ziemia się wstrząsłszy, rzekom niech ściek
ukazuje. Bmdz. Luk 56. Wstrząsł" się świat pod woj-
skami wodzów- wojujących. Bardz. Jrag. 558. (zadrżał ,
bte SEclt crjittcrte , eriicbte. Padnie kraj, ów ogromny
niegdyś ki los chwały , Co go wstrzęsła intryga. Tom.
Roi. 112. Wslrzęsicnie , Wstrząśnienie = "WSTRZĄS, u,
łn. ; Yi7id. strefs , strelhenje ; ber gri(^ulterii , bie 6rf$ut=
tcruiig. Hiszpanii ogromność, potęgi jej chwały, Wstrzą-
śnień i odmian wielkich w wiekach doznawały. Frzyb.
Luz. 73. Arye ich wlórzone są od liści przez "szumiste
wstrząsy. Przyh. Mili. 110. v< zruszenia, ruihv ; ScifC'
flimgen , Scbungcn. Niewsirześniony , niewstrzesły , nie do
wstrzę.śnienia, niewzruszny ; V'i«(/. neslrelhen , nesrufhen,
neodfiban: Ewl. HeauójesiuR , uncrfdjutterlii:^. Szalony
tyran chciał wiarę niewslrząśnioną obalić. Min. Ryl 511.
— Wstrząsać czym , trzęsąc ruszać czym , wahać ; 5it=
ternb beroegen, riiijren, rutteln. Fortuna często, maska słu-
żąca osłowi, który wstrząsając ustaw nie uszyraa , w błoto

WSTRZ.4SACZ - WSTRZEMIĘŻL. 431

ją nakoniec upuści. Mon. 70, 627. Czuby się im na
hełmach ji-dwabno wstrząsały. Simon. Siei. 44. kiwałv się
fic [ledtcil |)tit imb ^cr. Succutio , podtrącam, wstrząsam'
jak konie ciężko noszące. Mącz. Succiissorius ecjuiis ,
koń wstrząsający, t. j. ciężko noszący, ii. Wstrząsanie,
ciężko noszenie, ib. — Jeśliby kto chłopca łajaniem ,
rózgą albo "wstrząśnieniem włosów skarał.... ISzczerb.
Sax. 114. porwaniem za włosy i trzęsieniem go, §eruin=
reigcii bą ben A)aarcii. — §. Wstrząsać kogo , wsiret
wielki mu czynić, wstrącać ge ; ciiieii aiifOriiujeil , er)dJu"t=
terii , ibii ^cftuj Itcmccieii , ilnn aBibcrniiilcii maijen^ Ze wszys-
tkiego nic nas bardziej nic wstrząsa, jak to, czym nara
obca przemoc grozi. Pilch. Sen. list. 100. Wstrząsać sie
na co, wstręt wielki mieć; Vrnd. tresli (e , sbatife, gro-
siti fe. ieHmn ffiiberiuillcii ^akii, crt^cbcii, fid; fiiittcrit ,
riitteln. .Na tych czynów wspomnienie jeszcze sie wieki
z odraza wstrząsają. Mon. 71 ^ 781. Dzieci robaki ma-
jące, czasami miewają wstrząsanie sie na jadło. Perz. Lek.
189. WSTRZĄSA CZ . a', m. , 'który co wstrząsa,
WSTRZESICIEL, ber grfiiitterer. Neptun wstrzasacz zie-
mi. Dmoch. II. 2, 250.

WSTRZELIĆ cz. dok. , strzelaniem wpuścić , wpędzić , we-
gnać ; ciiifc^icgen , ^iticin fdiicpcii , Łiiieiii treibcn ; {Boh.
strelili : Yind. noterstreliti , notorstrielati , noterpostrieliti,
dolposlrelili). Nie wnijdzie nieprzyjaciel do miasta lego,
ani wstrzeli tam strzały. Budn. Jes. 57, 55. Wstrzelił w
nerki moje strzały sajdaka swego. 1 Leop. Lam. 5, 15.
W łono wstrzelone zapadło żidezce. Zekr. Ow. 108. —
Traml. Proch lego ziela wstrzelany w noś , pobudza ki-
chanie, i nióza; czyści. 5/;:.3.'H. v>strzyknii ny.

WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ, 'WSTRZYMIEŻLIWOŚĆ, 'STRZY-
ailEŹLIWGSĆ. •WSTRZYMAWAŁOŚĆ , "WSTRZY.MA-
ŁOSC, 'S TRZY.M.AŁOŚĆ , "WSTRZYMYWAŁOŚĆ , ści, i,
wstrzymyw-anitf się od popędu, przesady, zbytku, po-
wściągliwość; bie giitBaltfflinfeit , bai ^iirMbaltm , (Stii6oI=
ten, bie Sffinptgfeit, Smiict^iiltung ; Sluv. strjdmost, skro-
wnost, (cf skromność); Boh. stridmost . stredmost ,
zdriwost, zdreliwost : 5o)'ai. 1. zdżeriwanofeż , (cf. dzie-
rżeć); Can). sdershlivost , mas, masa; Yind. oddershba ,
oddershanje, oddershnost, ysadershnost, notersader-
slinost; Croat. zdersanye; Dal. yzdarx3nye; Rag. uzdar-
xnost , uslrucnos; Aoss. B034ep!KH0CTb. W^ pospolitym
używaniu wstrzemięźliwość znaczy zachowanie miary wła-
ściwej w każdej rzeczy. Kras. Pod. 2, 184, (cf. umiar-
kowanie, mierność). Wstrzemięźliwość umniejsza liczbę
potrzeb naszych, i uczy nas obchodzić się femi rzecza-
mi, bez których żyć nie możemy. Mon. 71,2. bie @e=
niigtnmttit. Wstizcmięźliwość w jedzeniu, oszczędność w
ubiorze. Teat. 7 , 49 Wstrzemięźliwość najprostszy po-
karm czyni miły. Jubł. Tel. 169. Wstrzymać się od mię-
sa, a jeść ryby, jest u nich wstrzemięźliwość. Pim.
Kam. 299. Piękna ona cnota , którą powściągliwością
od rzeczy wolnych , abo wstrzymawafością zowiem .
Sk. Kaz 120 b. Już wstrzemięźliwość nie jest teraz w
modzie, Piją jak drudzy, mędrcowie prawdziwi. Kras.
Mon 44. Kato miał obyczaje strzymięźliwością bardzo
umiarkowane. \Yarg. YYal. 68. Daleko od starodawnej

432 WSTRZEMIĘŹLIWY - WSTRZYKAĆ.

WSTRZYMAĆ.

wstrzc-miężliwości laty poślednii-jszy Kato odszedf. ib. 126.
Przełożeni niczem sobie miłości iuilzkiej zjeili|j(5 nie
mogq , jedno wstrzymawałośna swą. hosz Cyr. 158.
NDJ«ieksza jest dobroć w królu wslrzyiria«ałość a po-
wścięgiiwość od pieniędzy , a od m:ijclnośi'i poddanych
swych. ib. 84. Wslrzyinawałość się bawi około poniiar-
kowania picia , jako też około miarkowania iiiiłostki.
Peir. Ek. 53. Upominał uczniów żeby .się rozkoszy wszel-
kiej warowali , Wstrzymywółość na wszystkim żeby za-
chowali. Papi. Hrz .1 2. Próba cnót dobrych, wstrzy-
ruieżliwośd od wszelakiej rozkoszy, ib. A 2. Owoce do-
brych ludzi sa , cichość , wiara . mierność , wstrzymie-
źliwość, czystość. Biut P»it. 251. Maż ma obcować z
żoną . co się tknie spraw niałżińskich , z wielką wstrzy-
mawałością i skromnością. Pelr Ek. 21. Wstrzymieźli-
wość bezżeńska. W. Post. W. 64. Petr. Ek. 97. Panny
te. nieopatrznie śltih uczyniwszy, daru wstrzyma/ości nie
miały. Żuru. l'osl. 60 b. (czystościj. Ziele to tym . którzy
czystość i strzymięźliwość cielesną chcą zachować , jest
użyteczne Syr. 550. — Oppos. Kicstrzymawałość. W.
i Cor. ", 5, busn. zalicnóst , bie niiciitljaltianifcit , Mc
233oIliift. l'olępiają bydlęta nicwstrzymałość nasze Kras.
Sat. o'J. Małżeństwo powtórzone poczytają na znak do-
zwolonej jakiejś niestrzMiiieżIiwości, Wań/ Wal. 53.
WSTKZE.MlKZLIWy , -WSTliZY.MlEŻLIWY , -STIłZY.MlE-
ŻLIWY, •WSIUZYM.WYAŁY. -WSTRZYMAŁY, 'STRZY-
MAWAŁY. "WSTRZYMYWAł-Y, a, e, Wslrzeniieźliwie ,
*Strzymięźliwie, 'Wstrzymawale. "Strzymawale ndv., wstrzy-
rnujący się. powściągający, miarę zachowujący, umiar-
kowany , nie(iizesadny , niezbytkujacy : ciitbaltiam , jiiriitf-
^laItCII^, mdpifl, (jcmń^iiit ; Ooh. stredmy, strjilmy , zdrże-
liwy, zdrżiwy ; Slov. strjdiny ; Vind. sdershiiii , triesen
(cC. trzeźwy) , rednofmcren , mafast , vsaderslian , noter-
sadershan ; /lag. vzdarxni : Hoss. B034ep»'aTe.ibiibiH , BO-

34Cp<KBUri , IB03Jl'p»tilHKX asccta) ; Ei:c/. l|«,10MA,\p1> [so-
6riM5 2|. Tych, którzy się od grzechu ztrzymać nie mo-
gą, zowieiiiy niezlrzyinawałemi. Gorn. Dw. 315. Kto jest
wstrzymawały. jest ku wszeinu dobremu sposobny, biai.
Poit. i\b. Zyj w czystości strzymięźliwie. AdHc. ^■rf. 256.
Wstrzemięźliwie żyje; Ecd. ut-iOMyMpciByio , (ailive ni-
iouyjpio , yutJOMy4pHio , liraec. autątinii^m modestum et
sobrium reildu) Mierność miernie potraw używa ; a post
strzyiiiawale aż do 'łacziiienia i prajinienia, Hrhst. Odp.
fi r. '. Co się dzieje, sprawiedliwie i wslrz\mawale
dziać Sie powinno. I'elr El. 98. Niewstrzymawały syn
jejjo wyrządzał niecześć cudzym żonom. ifc. 32. nierza-
dnik, wszelccznik ; Uotn, zalicjan , netrieza ; Hou. \\vy-
TepniHBuH.
WSTRZKPAC Ci. dok. . trzepiąc wzbić , wzruszyć ; gegfii
tic $łól)e fcblajcn , flnptcii nad) obtn, obfrivdrl« juiitmmcn

fślaiieil. Pokój skrzydła wstrzepaw.siy śnieżyste , z gra-
nic uciekając świata, do państw Plutona ulata. lUiii. liyt 2,
518. — Trantl. Wstrzepać koi;o pięściami , contundtre
Mą-z. przetrzepać , wybić ; biirdjroalffit , burroid)f<n . auillo-
pfeii, burdigrrbrn.

WSTRZĘSICIEL, ob. Wsiriąsca.

WSTRZYKAĆ Cl. duk.. Wstrzyknąć ;>(/«(/, strzykając wpuścić;

wsprycować, Ijineitt {priCdi ; Boh wsirćiii , wsirkam ;
SUv. wsirkam. Mleko ciepłe strzykawką nai.ierajai", wslizy-
kać w macicę. Spici. 203. id. Sienr. 4(11 Proch ziela
tego kichanie czyni, gdy go w nos wstrzykniesz. Spici.
43. wstrzelasz , einftrciifn.
WSTRZYMAĆ, -STRZYMAĆ «. dok.. 'Wslrzymować, "Slrzy-
mować niedok. coiilin., \Vstrzymywać , ciestl wstrzymu-
je pr , tizymając hamować, powściągać, zastanawiać;
5uni(f()nltcn, aiif^altcn ; Bob. zadrżeli (cl. zadzierżeć ■, zdrże-
li ; Sorab \. wobaram, zawobaram, wotwobaram ; Yitid.
ysdcrshati, notcrdershati , sdershim, oddershiin , odder-
shali ; Croal. yztavili , vztavlyam , (cf. ustawić., ustano-
wić , zastanowić) ; fio.«n. uslayiti , uzdasrgjatti , ustrjihnu-
ti , (wścią(;nąćj ; fiag. uzdar\ati , uzciarxatti , uslaviti ;
Hoss. B034ep)KaTb . B034ep*imaTb , y^epscarb , yjepacH-

DUTb , BOCIlHTIlTb , BOCOHUiaib , nuTupiiTb ; EfcI. KlCIia-

THiM, Bciifluiaio , ociaHOBinb , Bue.yjauiaio. Wstrzymuje
konia. Bndtk. Kokles sam jeden nieprzyjaciół 'zlrzyma-
wał , aż jego towarzysze za nim sztukę mostu przerwali.
Warg. Wat. 75. Oh nic wiem, co mię wstrzymuje, ze
Cl tych ślepiów me wydrę! Teat. 52. d, 16 i hamuje,
zatrzymuje. Wstrzymywanie, wsirzymanii! , hamowanie,
powściagnienie ; baSI 3"r"ff('''"f" . 3U'lmltfn ; Sorub. I za-
wobrolżo ; Hoss. y4ep!Kba ; Ecd. Kic,\.^:ii|ieHiiK. Wstrzy-
many, klóre;.;o wsirzymano ; Croat. uzdersiin , ;uni(fgtbal>
ten, niif(Jf|?(lllfii. iNiewstrzymany, 'niewjtrzymalny , nie
do wstrzymania, iiiiaiifbiiltfam ; Ecd. ueo4ep)KUMuA Los
"niestrzyrnany. Haniul. J i. — § Heapr. Wstrzymać
sie , wstrzymywać się ■ hamować sie , umiarkować się;
\\i) jururfbalten , fid; bemmfii, iiiiigitjtn ; Hob. zdrzet se ,
zdrżowati sc : Sorab. I. zdżerżuyu szo nelżoho ; Carn.
sdershim se , masam sc : Croal. sztr^jam -. Dal. uzdar-
xalisse; Hosii. uzdargiatlisse , uslruccjaiise ; Hag, uzdar-
xatise . uztrucjatise ; Eccl. yjaJIlTUcn , jajtlO (cl', odda-
lić Sie), OTCBtilHlocH Gdy Sie gniew, -iii z:ipuli, chociaż
sie na czaj wstrzyma , w razie nie zaszkodzi , Znajdzie
polym sposobność . i zemście dui>odzi. Dmodi. II. 6.
W zapalczyvyości nie wstrzymawają ,<ie W. 1 Cor. 7,
9. — Wstrzymać sie od czego, powściągnąć się od
czego; \\d) <jDii etiuii^ riitbaltrn, fióf einrr iBaóft entbalten.
Człowiek może zbytecznie kurzyć tutuń , pić trunki . ta-
baki zażywać, aż do tego punktu, że mu się od tego
wstrzymać i odłożyć nie podobna, ilon. 69, 176. Od
łez wstrzymać sie me mogę, żałując Wac Pani. Teat. 14,
137. Tych, którzy się od grzechu 'zlrzymać nie mogą,
zowiemy niezlrzyinawałemi Gorn. Ow. 345. Wstrzymać
się od mięsa, a jeść ryby, jest im wstrzemięźliwość.
Pim. Kom. 299. ł'ost kościoła powszechnego strzyma-
wa sie od jedzenia i od picia , cierpiąc "łacznienie i pra-
gnienie , I dla lego slrzymawania obiera sobie do tego
przystojne potrawy i trunki, zaniechawszy na ten czas
mięsa I nabiału , wina i drogiego picia. Hrbtl. Udp.
R r 1 b. Pości trzy kwadragiezymy w rok , wstrzyma-
wając się od ryb; trzy dni w ty<liuń zawsze od ryb i
od oliwy, I od wina niechaj się wslrzymywa i pości,
i^iril. Dom. 138. Przy każdym poście najdujemy dwoję
rzecz i strzymawnie od jedzenia i picia, a obieranie po-

WSTRZYMAWAŁY - WSTYD.

W S T Y D A C - WSTYDLIWY.

435

Iraw ilo posili przyslojnycli. Hrbst. Odp. R r "i. Po-
wściągnienie albo wstrzymawanie od mięsa i mleczna.
IV. l'ost. W. 158. Uli ryb dziwne wslizyinanie z przy-
rodzenia maja. Pasik Dz. 1:23. — "g. Król obiecał pra-
wa i wolności ich wstrzymać. Zhil. Pr. G 3 utrzymać, do-
Irzymać, nie dać im upaść, aufrcdjt luiltcti. "WSTRZY-
MA WAŁY, "WSTUZY.MIĘŻUWY, i t. d , ob. Wstrze-
mięźliwy

*WStLlŻYC sie, ob. WSTAŹYĆ sie. WSTYCZNA , eb. Sty-
czna. WSTYCZYC, o6.'Wztyczyć.

WSTYD, u, m. ; (Boh. stud, hańba, (ob. Hańba); Sorab.
i. hańba, hanbuwano , lianbitofoź; \'ind. fram , framust
(nh. Srom), frainola (cf. sroinota), pogarda, (cf. pogarda) ;
Garn. stud caslilas , studen clarus, castus-, Croat sztid,
kor ; Dosit. stid , sram , sramess; , stid , stijd ; Ross
CTU4I ; ErcI. CTOVA'Łi sasptiiie ; Turr. w\) ; wstyd, wsty-
dliwość, skłonność przyrodzona do wstydania sie, sro-
mięźhwość uczciwa. Ln. Th. 1297. ^tf Sciom , St^aiu-
Jaftiijfcit, *J>erfd;iimtl>eit. Wstyd nie innego nie jest, jeno jak
Stoikowie wykładają, bojaźń złej sławy. Gorn. Dw. 271.
Wstyd jest bojnźń 'gańby Petr. Ek. 67. Kio sie na złe
udawa, zwłaszcza ku 'frejowi , albo ku psocie, jui taki
traci srom , cnole wysoka , wstyd przyrodzony. Ezop. 90
Wstyd dość raz utracić. Cn. Ad. 1261. Kto raz miłego
wstydu przeskoczy granice , Ten juz znacznie będzie
miał niewstydliwe lice. Pim. Kam. 18. id. Pys. Ad. 52.
Niewiasta, która wstyd traci, Prędko sie z niecnotą bra-
ci. Pys. Ad 46. Wstyd ustał, wstyd , ostatnia niecnoty
zipora; Złość zarażna w swym źrzódle , a w skutkach
zbyt spora . Przeistoczyła dawny grunt ustaw poczcisvych.
Kras. Sat. 13. Coi czynicie? wstyd grzebiecie. Bardi.
Luk. 58. Ni wstydu, ni boga. Cn. Ad. 716, (cf. bez-
czelny, psu oczy przedał , psina oczy zakrvł ; Slov. ne
zna lianbi gako pes ; cf. EccI. oóe3CTV4CTB()BaTHCH , OEe-
cpiMHTH ca ; cf npcneccKoe , naye ncoca 6e3CTy4ie, cf.
ctjnicus). — § Wstyd, wstydzenie, sromanie sie, wsty-
dzenie sie czego , zawstydzenie sie , suhjeriive ; Pic Scliani
bic man cmpfittDct . bie śdiaiibe, bie Siffcbdmiing , iiai fid)
©C^ćimcn. Nic nedzmejszego , jsk wstvd swojego uczyn-
ku. Mili. Ryt. 4, 150. Wstyd chłopa bardziej niż pbga
boli. Havr. Ek. 63. Dla wstydu , radbym się pod zie-
mia widział. Cn. Th 1298 Ledwiem od wstydu iyw
został, ib. Jako będę śmiał nań wejrzeć? (od wstydu).
ih. Przyjdzie czas . ze się wstydem zalejesz jirzed całym
światem. Teat. 10, b, 68. Gdyby sie wszyscy ludzie
swego głupstwa wstydzili, «idziafbyś każdego twarz wsty-
dem zalaną. Boh. Kom. 2, 15. Wstydem zalani od drzwi
świąlnicy odstąpili. Zab. 2, 202. Oblewa sie wstydem ,
miesza się , iż wszyscy nań oczy wlepiają. Zab. 1, 151.
Wstydem "pełgnęła. Zeij'. Ow. 128. Rumiany wstyd jej
twarz zapalił. Hul. Oiv. 90 Piekłem raki , czerwieniała,
mi się twarz od wstydu. Cn. Th. 1298, {ob. Rumienić,
sie, zarumienić, raki piec, płonąć). Aktorów ie chcą
udać wstyd powierzchownerni znakami; zwieszają głowę,
tłumią głos , spuszczają oczy i wlepiają w ziemie ; na
rumieniec jednak zdobyć się nie mogą Pilch. Sen. li.fl.
76. — §. Wstyd = wstyd jest , wstyduo , ei ift eiiie ©c^ntibe ;

SItmmik Lindego u]id. ?. Tein VI.

Sorab. I. hańba yo ; Poss. ctU4H0. Wstyd mówić, słuchać
i t. d , idem est quod wstydzę się , wstydził' si« , wstyd
mię ; n. p. Wstyd mówić słowa niektóre , jmdor adest
numinibus: wstyd abo sromota i zaczynać, et inceptu
tiirpc est. Cn. Th. 1297. — g. Wstyd odjąć pannie, pra-
wietwo , dziewictwo , panieństwo ; cincr ben Śratij rniiben.
Pic 3ll"t'!fl'ill'f'^''it- Witaj nictkniony wstydu panieńskie-
go kwiecie, Jeżeli kiedy rzadki, to teraz na świecie.
Mon. 7fł, 675. — ^ Wstyd ohjecti'je : to co \ystyd czy-
ni, sromotna rzecz, uczynek. Cn. Th 1297. Oppos. Nle-
wstyd , cf niecnota , żelżywość ; eiii S^mtbc , fdjanMic^C
.^nnblung , (sd)aiibt(iat. Fortuna pobudziła Sodomę na nie-
wstydy. BaU. Niedl. 2,60, (cf. psota, ponibstwo). Psi-
ną oczy zakrywszy, [iłodziłeś niewstydy. Birk. Kaz. Ob.
Eó. Zygr. Pap 1.^4. fcf. sromota) — ^. Wstyd, człon-
ki wstydliwe; bic Scbaiit , bic ©Aamt^eilc , Sdtnmglicbcr ;
iBoh. hańba , trislo ; Sorab. 1. cżwoyecżża hańba, sta-
wę cźwoyeczźeye hanbe ; Yind. frarn ; Pag. xgliezda,
xglizdaj. Wstyd obnażyć. Cn. Th. 1298. Miejsce wsty-
du zakiyć Era:. G i i j. WSTYDAĆ , oh. Wstydzić.
WSTYDLIWOŚC, WSTYDNOŚĆ, ści , ż. skłonność
wstydzenia się, wstyd przyrodzony, 'sromieżliwość uczci-
wa, bic St^amtiaftirtfcit ; {Boh. slydhwost; S'irab. 1. han-
bitofcź , (cf. Iianiebność) ; Mnd. framoshliyost , (cf 'sro-
mieżliwość); Carn. studnost • czystość , caslilas- Croat.
szrameslyiyoszt ; Poss. CTU4JiHB0CTb , CTU/t^Hie. Wsty-
dliwość jest przymiot wielce wyborny Weg. Marm. 1,91.
0/)/»os. Niewstydliwość , niewstydność , niewstyd, bezczel-
ność, Pie niiycrfd)dmtb(?it ; Boh. nestaudnost , nestydalost.
Z pijaństwa wyiryskuja wszystkie inne nałogi , oszuka-
nie, kradzieże, niewstydność i t. d Mon. 74, 120.
Niewstydność wmówieniu, pługa womo\yność; EccI. ciy-
40CiOBie , Grnec. (hrr^co/.óyiu , lurpilogiiium. WSTYDLI-
WY, WSTYDNY, "WSTYDAWY, a, e. Wstydliwie adv. ,
siibjeclice wslydliwość mający, "sroniiężhwy, honesto sensu,
fdiambaft, licrf^dint ; Boh. stydhwy, stydny; Sorab 1. Iian-
biti)ri'żiwć , banbite , hanbiczne, liaubwate szo : (Carn.
sludn ■■ czysty, caslus) ; Viiid. framoshhu ; Croat. szrame-
slyiy ; llal. sztidan ; Bosn stidecchi , s iidecch , srame-
sgliy, posraman ; Pag. siidan, sramni; Pos.'. ctłi4JH-
Bun , CTU4HtiB: nocTU4HUH : EccI. CToyAi.iii Paniene-
czki wstydliwti Groch. W. 559. Wstydliwy, by panna .
rirginali tierecundia. Mącz. Wstydliwe oczy wszystko w
ziemię kryje , palrzy-!i , patrzy w s'rnnę albo *zasię. P.
K-.han. Jer. 406 Wstydliwa żona , i męża się wstydzi.
Morsit. 240. Bolesław Kunegunde za małżonkę pojmu-
je; wszakże przez wszystek czas we.^ela nie tknął jej, a
potym zaś "zobopolnio na zachowanie czystości zmówi-
wszy się , żywot niepokalany wiecznie chować ślubili ;
zladże Bolesława wstydliwym przezwano. Arom. 259;
( hudinis ) Jako ku latom przyszedłszy ma \yslydliwym
być, który póki jeszcze mówić nie umiał, a już go ku
°sroniieźliwej nieczystości sposobiono. Kosz Lor. 77 b. —
Transl. Wstydliwe cieciorki. Biinial J 5. Lilie białe i
róże wstydliwe. Kulig. Her 6 (rumiane , czerwone). —
Oppos Niewstydliwy, bezwstydny, bcjczelny, iinocrfi^amt ;
Boh. ncstaudny, nestydaty Kto raz miłego wstydu

55

434

W S T Y D N I Ś - WSTYDZIĆ.

W S U Ć - WSUNĄĆ.

prze.-koczy granice , Ten już znacznie będzie miał nie-
wstydliwe lice. Him. Kam. 18. id. Hyt. Ad. 52. >iin-
fy oczu niewstydnyrh i lica. Jabi. lei. 85. — § Wsty-
dliwy, wslydny, wstydzący się, wslyd czego mający, fi4
fd^ńmcilb. Wslydna lej swojej słabości , jedną ręką twarz
sobie zakryła. Sieinc Król. 2, 80 — g. Oljeiine : Wsty-
dliwy, wslydny, wslyd czyniący, w^tyd przynoszący, ścią-
gający na kogo wslyd , zawslyilzajacy, sromotny ; fc^anbC-
briiiflcnb, (duiiiMid;; £"/. CTiJ4tTe.ibHhiti , Koioparo ctu-
4iiTbtH 40.1*110 ii3i iiOHTCHiH. Wslydna nasza .-roniola len
poganin, tttiib. I' '2. Wslydno , w.<lyd, wsl;.djcst, wsty-
dzić Sie trzeba ; Hoss ctu4ho , c 3 ift ciiie SĄonbc , cl ift
fcfeanbli*. Klóry cię ogu ń 'nicwslydawy pali I l'elr. Hor.
Eb. not tniiłość uczciwa, za którą się nie trzeba wslydać ■
Na cliuroby w>tydli»e jesl osobny budynek wyznaczony,
do którego ż.iden z zdrowych przystępu mieć nie może.
Pam 8 1, 878. weneryczne , (ranca , flcbctmc Sraiif^citcii
Wstydny uczynek ; EccI. cTOifAUAiiniiHie | libido 2 ), ciy-
404tricTB0, iiraec. aia^^ooroyiu. Wstydliwa mowa, plii-
gawomowność ; EccI CTy40CJ0Bie , IJraec. aifr-/ifo).oyi'a ;
wstydl.wie mówiący, plugasvon:owiiy, EccI. cry^ociOBem ;
wstydliwie gadam, CTy40C40B.iio , Graec. uiainoloyii. —
g. Członek wslydliwy. Wejch. Anal. 92. et 04. Paszk.
Dl. 15. Przyrodzone części, lub wstydliwe. Krup. 2,
i 27, o6. Członek, wstyd; bic ©djiim , Scbani()licber, St^iim-
tjfile. WSTYDMŚ, ia, m, niby to wstydliwy^, jak pa-
nienka, ber fi4i ((fiamlittft PfU'- -^ Waść M. Panie pose-
pniku , co lo wsiydnisia udajesz.... Teat. 20. b, 177.
Oppot. iNiewstydliwiec , ob. _ Niewslydnik = bezczelnik , n.
p. Tersiles niewslydliwiec. Zebr. Ow. 522, Ecd. CTy40-
4tfi. W rodi. ieńsk. Niewstydnica, ii. p. Wiadomo, ile
próżniaków, włóczęgów i niewslylnic , używają okazyi
do lekkiego i daremnego chleba. Mon. 71, 268. WSTY-
DZIĆ c; niedok , "Wslydać contin.; zawstydzać, wstydu
nabawiać , beid^nmcii ; Bosn. stidili ; Ross. cn>i4nTb , ctu-
»y , nocTU.iiiTb , nocTbiiKaTb. Aż się czerwienieję cała ,
lak uiię Wac Pan wstydzisz. Teat. 28 , 70 Ani mnie
Wac Pan wstydzisz , ani też zasmucasz , Kiedy mierność
majątku mojego wyrzucasz. Nieme. P. P. 88. Hetmani
wszędzie biegają, wszystkich widzą. Odważnych chwalą,
niewieściuchów wstydzą. Citrośc. tors. 294 .Mnie w tym
wstydzą, iż lepn^j iiiż ja trąbić umieją. .Mon. 08, 186.
Że ją jeszcze kocham, to mmc wslydzi. Teat. 44. d, 16.
Zacność jego zacności twych przodków nie wslyda. N.
Pam. 10, 117. fnie ustępuje jej). IticNza jest nad śnie-
gi same, a rumieńcem wslydzi róże. Teat. o4, 62. (ce-
luje, przechodzi, gasi róże). WSTYDZIĆ się, 'Stydzić
się zaimk. uieJuk , 'Wstydać się contin., wstyd czego
mieć, fid; )d)dnten; Uoh. stydeti se, osteyhati se , lian-
bjin SC ; Slov. hanbiti sa , (cf hańbićj ; Vind. fe frainii-
vali , fram bili; Croal. szramujemsze , (iroinać się); Dal.
szlidimsze ; Hag. stiditisc ; Sorab 1. hanbuyu szo; ftoss.
cTU4iiibci] ; EccI. cpaiuniocfl, CTUiK4ycH, aasHpaiocR .
Bardzo się sromić , i słusznie wslydać musiał. lV'i»ń.
276. Wslydając się spuścił oczy na ziemię . albo je na
stronę obrócił. łVj/» , Aloj. 37. Wstydził się, i oczu
podnieść me mógł do góry. Pol. Si/l. 257. Wychodząc

z nierządnego domu, zasłonił twarz według zwycziju,
bo ztamląd wychodzący ludzie wstydzą się. Sk. £yw.
241 b. Kto się wslyda, ten nie wskóra. Ckrośc. Luk.
201. Sam Sie wslydał Papr. Au/. Grzeszyć, kłamać
przed panem bogiem , nie slydziliśmy się. £,V(ir. Jqi.
A' k 7. Wstydzę się kogo , czego . za co , za kogo.
Cn. Th. 1298. Nie wstydź się lego, czymeś jest (^n.
Ad. 716. Kio się wslyda natury, mech się i żyć wstydzi,
Często człek miasto złego i dobrą rzecz liydzi. /Jaw. Siei.
465. Dobry rzemieślnik roboty się swojej nie wstydzi.
Zeyl. Ad. 62. Drudzy się i swej kondycyi i powołania
wstydają. Lek A 2. Gdyby się wszyscy ludzie swego
głupstwa wstydzili, widziałbyś każdego twarz wstydem
zalaną. Bnh. Kom. 2,15. Tu ci poufale wyznam , że
się nieraz wstydzić muszę plemienia ludzkiego. /'i/c/i.
Sen. list. 2, 240. (wstydzę się za plemię ludzkie). Nie
lękaj się. ani nie wstydaj za upadek swój. Hej. Post.
L I I ti. (i przyczyny upadku swego). Kio się za ubó-
stwo wslyda . źle czynić musi się nie wslydać. Lek. A
2. — Wstydzie się o co , n p. Nigdy ty się o to wsty-
dzić nie masz , że sie z gościem twoim nie upijesz. Star.
Ref. 61. — Cum. Instrument. Wstydzić się kim lub
czym: n. p. Jeśli się kto wstydać będzie mną i słowy
inojemi , i ja wstydać się będę onym. liudn. .Marc. 8 ,
37. Ktoby się mną wstydził i słowy mojemi , tym się
leż 1 syn człowieczy wstydzić będzie. Sekl. Luc. 9. Wsty-
dzić się nie trzeba uczciwym rzemiesłem , choćby n.ij-
zacniejszemii , ale się raczej złego nabywania, lichw lar-
stwa , próżnowania wstydzić Irzeba. Sk. Zyw. 174 b. —
^ Aliter : Wstydzić się kogo, przed kim się wstydzić,
wstydliwie obawiać , wystrzegać , wzgląd mieć dla niego
ze wstydem , ftt^ Por Ctiifm |d)iimfii. Kto się ludzi nie
wstydzi , ten się i boga nie boi. Hys. Ad. 22. Wstydli-
wa żona, i męża się wstydzi, .ihrszt. 246. — "§ Hg.
Ir. W cesarskich pokojach krwawe korale między bły-
szczącemi się wstydzą szmaragdami po cedrowych poło-
gach. Tword. IW 148. rumienią się, czerwienią się.
Pochodź, nawstydiid sie, powtydzic , zawtlydzić.

WSUC (j. dok., wsypać . sypiąc wpuścić; Bosn usuti, {ob.
usuć); Vind. vfuli , nolervfuti , nolersafuli , noternpati ,
eiiiicbutton , fciiicin Hńtitn. Nasyp w wory ich zboża, ile
Sie wsuć możi- , a na wierzchu woru każdego . włói
pieniądze jego 1 Leop. Genes. 44, 1.

WSLWIÓWAĆ cz. dok., sumując wliczyć , eiiifiiinmirfii , fiii^
rcdjiicii. Undik.,

WSUNĄĆ Ci. jedntl. , Wsuwać nied^ik. , sunąc wmieścić,
wpuścić, wemknąć; tiincjii fdiiebcn. cinid)icbrit , b^rdn f(bi(<
bcil ; Sorab. i. nulżuju, nulżlujem , nulifunii, nulżfuwjm,
nulżfuham ; YinJ. nolervteknili , medvlekiiiti , yhaliti ,
nolersalialilt ; Hoss. BCHyrb , BCOShiBaib, BjBHuyTb, B4BH-
riiBUTb , BnnTHTb , BnHwuaaTb. Waunąć co mocno Hoii.
ycOBatb , ycOBblBaTb. Wsuwający; Hoss. caxaJbHHUH ,
(ca%a.lbiian JonaiKa piekarska łopata l. Wsunąć cz.-ipkę ,
kapelusz na głowę Tr tiff in Mt Jluflflł brudfn. Wsu-
nąć Sie na co. n. p. na knii . gł.idko >ię wmieść, fid)
fluf etn)aM4n'inafn , ft* biimui IłiPtiiijfn. Podano jej prze-
cudnego rumaka, lekko wjuwł się na niego. Slas. Num.

w S u w A C z - WSZAK.

WSZARPNĄC - WSZCZĄĆ.

455

1, 61. WSUWACZ . a, m. , który co wsuwa, ^cr giii>
((fiffbft; Ross. całKa.ibmiiKi

WSUSZYĆ u. d'ik., czynid że. co weschnie, mai^eii, bii^ ctiua^
ciiitrprfiict , ciiiborrt, eiiitrocfncn ; Vind \iui\uu, noteryfuriii-
ti — Wsuszyć się; Vind. yrufliitife , yfelinili < weschnaó.

'WŚWIĘCIC cł dati., poświęcając wliczyd, (oppos. wyświe-
cić) ; Sornb. 1. szwelżu nutż; Yuul. vsliegn;iti , noter-
shetrrali , cinmciticii, ciiifeflncii.

'WŚWIEGOTAC «. di'k , świegocac wmówić, ci.iicbliiaCeii ;
Vind. YzheblHli , premarninati.

WSYPAĆ cz dok, wsypuje pr. Wsypywać czestl. , sypiąc
wpuścić, wsuć; ein(d)iiitcn , Itiiicin fd/iittcn; Buk. w>ypaii;
5;oy. wsypani ; Si rub. I. nulzsjp;iin, niilzsjpu ; Yind. \(u-
li , nolcrvfuti , notcrsafuli , noterlipati , riotervfipati, no-
tertrofiii; Hoss. BCbinaTb. Do mętnej studni tłuczonej
soli wsypać , aby się tym prędzej czyściła studnia. Haur.
Ek. 1(3. Szczęśliwa rzeko, po twym pójdą grzbiecie
Ochotniej statki, z tym, co wsypią kmiecie. Miask. Ryl.

2, '.0. Wsypanie, "wsypka; liuiS BCUHKa.
WSYSAĆ, ot.'W<sać.

WSZAK, 'WSZAKO, 'WSZAKOŻ , WSZAKŻE adv., zasta-
nawiając uwagę drugiego z |)rzypominaniem ; inleriogat
indir-jci. ; ja i^od) , ja, freijlid; ; Boh. wśak , dyC; Slov.
wsśk . (wśak ulijue. alqui , nulem)-, Sorah. 1. schak uligue,
schakhai jnżci , dusebak jednak , przecie ; Carii. usak =
każdy, u>akdan quotidie \ \'md. yfaki, omnis , vfai , Tai
Yunder, tako, ul'ai = przecie , fakai nam; Croal. uszaki;
Dal. szyaki omnis. oh 'Wszy, wszelki, wszelaki; Eccl.
BkClilK'^ . CTifiT.IUhiii, , nAlllT, = pełny). Wszak niecliciaJ?
Cn. Th. 1Ź91S. er woUte ja nit^t. Wszak poszedł'; wszak
nie twój, wszakozci nie twój. ib Wszakem ja mówił;
wszakem ci dał. ih , cf a czym nie mówił ? czym ci
nie dał? ^nbi' icf)ś benit itit^t gcfagt ? obcr: id) I)a(i'J ja i]e=
fagt, id) bnbe bir ja gcijcDcn ; obcr: liabc id) bir bcmi tiic^t
gcgebcil? Wszak dulał w bogu, niech-ci go wybawi,
wszako go miłuje. WYo')/. 47. Wszak vyiesz, gdzie on
mieszka ? leol 14, 15G. Wszak to pani Uczciszewska,
ciotka pani mojej Teał. 7. c, 10. Wszakże to panna
kon^yliarzówna ? ib. 8. c, 21. Patrz Wac Pan, wszak to
oniemał. Boh. Kom. 1, 51. O szczęśliwy dniu, wszakże
to nasz zbawiciel, ten bohatyr czuły, który nam wolność
przywrócił. Slns. Kum. 1, 172. Wszak to ja waszym
dzieciom to miejsce (szkołę kadecką) otworzyłem, wszak
to wasze dzieci swemi uczyniłem: wszak nie zechcecie,
abym przestał ich być ojcem ! Dyar. Gród 295. Slan. Aiifj.
id) ^labe ja citrcii Sinberti bicfe Stdtte geiiffitet, it^ babę ja
ciirc Sttiber 511 ben incintijen gcinad)t, ibr iiicrbet ja bod) nid)t
rcollen, ba6 tcb aurborc ibr 3>ater 5U feijn. Jeżeli macie
sprawę przeciw komu , wszak sady bywają. W. Act 19,
38. od czego sądy ? Miałam dość znaczne partye ;
wszak wiesz , z tej tu włości Starał się o mnie długo
ów pan podstarości. Nieme. P. P. 5. Kochaj mnie,
wszak Tezeusz wiary ci nie chowa. Sz-ym. S. W. 59.
Wszak nie^ wszyscy ludzie tam źli , muszą być i dobrzy

tam. Sk. Żyw. 204. cś finb ja bo^ nicfet aUe Ależ ta

grobla bardzo krótka. C. Krótka zaś? wszak ci to jej
będzie z pół mili. Teat. 8, 50. fie iDirb jo roo^I cinc ^al=

be aJieile baben? — g. Wszakże; Sorab. 2. schak, soba-
ko, bra ; jednak, wszakże jednak, ale jednak, wszela-
ko, flleidilUO^I. Wszakoż jeśli pan bóg pracom naszym
łiłogosławić me będzie , tedy próżiia nadzieja, hucz. Kat.
5, 537. (jednakże. edU. receiil). Wszakoż jeśliby sie
te rozmowy podobały ludziom, nie mnieby za to", ale
W. K. Mści dziękować byliby [lowinni. Gont. Dw. ded.

WSZAitPNĄĆ cz. jedr.il , szarpiąc wciągnąć, reigenb bineiił
jtclicn; Hoss B/tepnyit, BjepriisaTb.

WSZAfSZ, a, m., człowiek w-zywy, eincr bfr ooll gaiije ift,
ein 8anfeferl; 3oh. wśiwec; Vind. vu('biuz, ufbiyiz; Garn.
ushyuz; Croal. iisciyaz ; Bosn. usciyac; Ihss. BmHBHHiCŁ.
Heroda wszy roztoczyły; o nędzny wszarzu, jakoś sie
bogiem czynił 6k. Kaz. \9 b — W rodź. źeńsk. WSZAR-
KA ; Croat. usciviza; Hoss. BmiiBima , ctn Saiijeiueib.
WSZAWIEC , wca , m., bolan., gatunek jeleniego ogona,
Tordylium Anthriscus ; młoda owcom przyjemna pasza.
Kluk. Dykc. 5, 117. ber gemeine obcr SBalbjirmet, Settlcr=
frant, gaufcfraut, S^afforbel ; Croa/. ' vussivka traya.
WSZAWIEC nijak, niedok , wszawym sie stać , wszvwo-
ści nal.yć , bic ?dnfc)'ud)t óffoirinen_, laufig luerben ; Ross.
BJiiiiB-feTb, saBiiinBtio. WSZAWOŚC, ści , i., choroba
wszawa, ^ie i'dni'e)nd)t, Sdnfcfraiilfcit; (Boh. wśiwost; Cam.
ushyyost; Vind. yufhiyost , vu.''hnost ; Croat. yussiyoszt;
Rag. usciyos). Wszywość, choroba, gdy ciało pełne
wszy, pediciilaris morbiis. Mącz. Postawne ziele wszy-
wość dzieciom, ile w głowie, oddala i morzy, ługiem
głowę przemywając, w którymby korzeń jego był wa-
rzony. Sur. 145. " WSZĄ WY," WŚZYWY, a', e ," pełen
wszy, laufig] i'Oll Sdiifc; Boh. wśiwy; Sorab. 1. wschiwe;
Cam. ushyy; \ind. yufhiii , yufhiyast; Croat. vussiv ;
Rag. et Bosn. usciy ; Ross. BUlHBblH ; Eid. BOniTOBUli.
Tą maścią miejsce wszywe abo parszywe namazać. Spicz.
90. Przyjdzie na gnuśnego wszywe ubóstwo Klot}. Wor.
54. Wszawy jestem, wszy mam. Cn. Th. J298. Wsza-
wa choroba abo niemoc , yyszawość , wszywość ; biC
Vdu|'e|n{^t , gdufcfranfbcit. Wasz miły bankietniczek na
wszawą chorobę przez 4 lata zdychał. Birk. o Exorb. 15.
Olej czarnuchy wszywej niemocy bardzo jest użyteczny.
Syr. 462. S. Elżbieta wszawą chorobą zarażonego sama
strzygła , i wszy z niego obierała. Sk. Żyw. 2 , 545 b.
WSZCZĄĆ cz. jedntt., wszczął, vi'szczeła , /'. wcszcznie ;
Wszczynać niedok , rozpoczynać, zaczynać źrzódłowo, dać
początek, źrzódło; anl>eh(n , anfangcn. Wszczynam woj-
nę, wzniecam wojnę. Ca. Th. 1299. ,^ricg erregcn. Maż
gniewliwy wszczyna swary, ale który .cierjiliwy i wszczę-
te uskromi. i Leop. Prov. 15, 18. Żydzi wszystkie nie-
obrzuzańce mieli za nasprośniejsze ludzie u boga; \ to
wszczynało dziwne walki między żydy a pogany. Żarn.
Post. 58 b. Jeśli co takowego weszcznie śmiech, przy-
czynę śmiechu ma powiedzieć. Eraz. Ob. a. 8ad)cn errc<
gen. Czemu takowe krwawe rady w sercu swojem wszczy-
nasz ? Żarn. Post. 4G b. płodzisz? roarum bfgft bu iu bci=
- nem .Cierjcn fo blutige SJatbftbIdge? — Wszczyna się 00 ,
rozpoczyna , powstaje , wszczątek bierze , wypływa jak
z źrzódJa ; (i cutfpringt , ent^cbt , {lebt an , niinmt fcinen
nrfprnng ; {Sorab. 1. nazkbadżuyu , zapotżnu szo ; Carn.

55*

436

W 3 Z C Z A T - W S Z C Z E P A Ć.

WSZCZYNAĆ - WSZECHMOC.

sviram ; \'ind. lemprit , famprih). Ijraelczjkowie priy-
5zli i pocjąlków ma/ych i L/cdó* wielkuli do rabobo-
nów grubych i polym do ba/»ocli»alslwa sprośnego ;
też tymże strychem wszystkie zabobony wszcze/y się i
rozmnożyfy. GiL haz A a & b. Niesnaski się wesztzną
miedry luilżmi. Oudn. 4 £":rfr 15, 10. Wojna się wszczy-
na Olu: Uw. D17. Oloż jest zdrajczyna , złość się we
mnie na ii:ą wszczyna . musze ja jćj natrzeć uszy. Teal.
55. c , jT. u stołu wszczął się dyskurs o kochaniu.
W eg. Murin \, 175. — g. Wszczynam się za kim • uj-
muję się, wzdejmuje się. Cn Th. 1299. et 1212. Dudi. 70.
(id) jeinanfcfa nniiebmeii. Uimtcare pro altero, wszczynać,
"wzejmować się zii kim. Maa. Uziwnu mi temu. cze-
mu się Chrząstkowski wsz(zyn:isz tak bardzo za Husem?
Twór. Ukuł. 'j -2. Spra«że lo boże . aby len lud nie
tak łacno się lada za krzywdą wszczynał! II'. fost.
IV. 278. WSZCZ.ĄT > w szcząt, do szczętu, ziipclnif ,
Zi<oła , aż do żrzódła , do korzenia ; bii iil t>tn ©rmit
un& ili>ben , niMcalitcr. 'Jego śmierci ty płaczesz? coś
saojfjjo państwa me płakał wszczął zepsowane^jo ! /*.
Kchan. Jer. 210. "Wirydarz od kóz wszczął popsowan.
Kuliy. Her. 77 WSZ(-/..VTb:K . 'WSZCZKrEK, tku, m,
«zi/vnanie sie czego, początek zkąd się co bierzi' ,
żrzódło czego ;' bft Urfpninfl , Urbeflimi , ter 3lnfaiig , t>ai
Cntf(c(icn ; Boh. puwod, (ci', powód, cf. podiód) ; Carn.
ar, as, arręzh ; Ymd sazhelik , illiad. ilyir, pervi vreuz,
sazbetni vir , predviralii'he, predsazhctik , fvirk, poziie-
lik . arezli , ais, sazhctje ; Bosn. podrjet, vrutak , glaua,
i-!ocnik . iiTridi , uzrok , prirok { cl wzrok ) , Iragga ;
Hoss B3'iiiHiiHie , na'iaJO . iipoiic.\oiK4eiiie . nepBoóUTie.
Wszcząlck rzeki, souri^e. Siat. Buff.. Hoss. Bep.\OBbe. Kto
sobie przvpoiiini jiierwszy wszcząlek Turków , Jak się
marnie zaczął z narodu chłopskiego.... liej. Zw. 21!
6. Dla miłości, w samym jej wszcząlku , porzuciłeś oj-
ca. iSMi. A'«m. 1. "203. (w samem jej zawięzywaniu się,
w zawiązku jej). — Skazi bóg wszcząlek twój z ziemi
żyjących Wróbl. 122; radicem liiam, cl', do szczętu.
w szcząt. WSZCZĄTKOWY , a. e, od w szczątku, po-
czątkowy, źrzódłowy; Uf, Ut)priiiifl«<,Stnmm' , ?liifaiirt4<;
Doli. piiwodiij ; Yiiid. \reuzlieii, sazlielliu , pcrven , po-
zlietcii ; Bois. nepBuiiifia.iiiun , iia<ia.iupo.tHuti , BceBiiiio -
Biiuit . 6e3oiiHUUHun.

♦WS/.CZKliŁ. «zszedł, ob. Wznijść.

WSZC/.tK.AĆ < 1 dok , szczekaniem w co obrócić , lititetn bel-
Icii ; Stuv. wślL^kśwam.

WSZCZEPAĆ Ci. dok , Wszczepywać ricttl. , szcze[ianiem
wpuścić , tiiiipfllcii. Btidlk WSZCZtPiC , f. wszczi|>i
rs. dok.. Wszczepiać niedok., szczepiąc wsadzić , tinpror'
fen, cinimpten . einiefen , eiiipjliinjeii ; Boh wśtiptti; Slov.

wślepugi. wploziigi: \nid viiiladikati , notersamladikati ,
proftr. lig et Ir. Ourodnik wszczepia iiinó>lwo szczepi ,
ale pod czas nie wszystko co wszczepił, przyjmie a
wkorzeni się. 1 Leop. 4 Ezdr. 8, 41. Uobre latorośl>\
abo w ziemię abo do jakiego drzewa bujnego zechcą
wszczepić , aby owoców słodkich na potym narodziły.
bnk. Zyg. 50. To sie wykorzenić nie może, co wsicze-
pił ociec niebieski. ^'^' Dz. 8 1 9. W Chrystusa wszcze-

pieni, żyją wiarą. (&. 05. Panie, tyś sam wszczepił świę-
temi rękoma w swe stworzenie duszę niezmazaną. faszk.
Uz. 25. (wlałeś, wetciinąłeśi. W ten czas już był w Mzy-
mie ś. kościół wszczepiony. 6k. Dz 31. (zagruntowany,
założony). Wy Itzymianie wszczepienie kościoła ś. wzięli
od ś. Piotra i l'a«łj. Bial. l'ott 112 założenie, zakład,
ugruntowanie. — 'g. Zmudzinowie kapłana, który ich
miał ochrzcić , pojmali , a wszczepiwszy mu szyję mie-
dzy dwie deszczki , dusili go , aż umarł. Stiyjk. 202.
wsadzili, 'przyskrzynili , cinfieminfn. — "g. Wzrok mój
dobrze się w nią wszczepił Zub. 15, 184. wlepił, wpoił
Sie ; fit^ feft andcitcii , fti^ nuTctn iicricnfcii.

WSZCZYNAĆ, o(). Wszcząć. WS/.CZYNIĆ cz dok, Wszc/y-
niać niedok.. włożyć w co, wrazić, wetknąć, billCIt ftetfen.
Itopił miecz po 'jelca w łopatce , jeszczcż reke wszczynił
wewnątrz ; i/» visceni moiut versavitque maiium. Zebr. Uw.
509. Z jaja, język wszczyniwszy , żółtka dobywa. Eruz
Ub. G U wierzchu drzwi jak sidło wiązał; głowę w tym
wszczyniwszy, obwisnął nieboraczek; interuil caput , al-
que pendU. Zebr. Uw 570. KażdeiiiU wolno w swvm czy-
nić, co chce; ale cudzy palca nie wszczynaj. Ezop. 101.

'WSZE, 'WSZECH. o4. 'Wszy, -a, - e, wszech-: g 1} Host.
et Ecd. Bcc- , arcy-, wielce-, sposób wjrażenia slopnia
najwyższego, Superlalwi , i\. p. Eci:l. KkcecKipiBkiii>
'wszechdoskonały , we wszysikiem doskonały , lub ze
wszech najdoskonalszy , Subtt. BCCCUBcpiueiiCTBu , Graer.
7itci>jt/.nc< , KkCeCAAKhNIi 'wszechsławiiy , Grnec. rtaróo-
|o,'; Boss BceBuiuiiuri najwyższy, Bcej.ioÓHUti ; Łec'.
BCCMyKasbiii przezłośny, najzłościwszy, BceiipaajecTBetiHuri
najuroczystszy, Ijraec. narinntoi , BCeCB'bTJIiiri 'wszech-
światły, Graec. naftcfu)).; iiajświetlejszy — g. 2) Wyraża
'wszech-, Boss. Bce-, całość, zupełność; Ecrl. uttCC-
ll.\0,\lllC , Uiaec. 7ti(.yxunnia. lotus frurtus oblatio , fiuclut
oinnis (jeneris "wszechpłód ; adj. Kl>ceil.^o;^kNl , Graec.
naynanTzoi ; cl", wszelakopłodiiy , WbZcLkori (lny , wszys-
tkop/odny, wszystkorodiiy , KbCCHAC.At^^llK , Gtae'. mty-
xktjniu , 'wszechdziedzictwo, dziedziczenie zupełne; BCe-
liapujCTBO 'wszedinarodstwo , Gtaer naydi;fiia, cały na-
ród , BceilCTlliiHuri , Graec, n«rió.ii(>t^i 'wszechpiawdziwy.
t j. ze wszy>tkiem : BcenajiiTejHfaiA , BcenajbButi . Graec.
ndficf>.fxTOi , "wszechpalny , całopalny, ob. Całopalenie;
BCCHOccm , Graec. Trnuąóijoi cmiiiler °wszechnośca, Bce-
iia3iipaTe.lb , Graec. !titrtniiTxnnoi 'wszeciinazieracz, Dce-
naaiłiTiiUii , tiraec .ińii^oozo.; 'u^^zeciikarmiiy , wszechż)-
wny, wszyslkożywny. — NB. W pismach Polskich, słowa
wszechmocny, wszecliwładny wyjąwszy, rzadko sie znaj-
dują składane ze zgłoską w"szet-h" -WSZECHUZIELNY ,
a, e — ie u(/i'., n. p Żądali, by w władzy wszechdzielnej
Zrządził tu los dla cicbii- . liyś b)ł nicśiiui rtclny. Zab.
12. 1(17. wszystko działająca, wszecbmocna , alllDirfmC'.
WSZEC.H.MUC,")', i., WSZECH.MOC.MIŚC, ści , i., moc
nieokreślona granicami, Mf !lllmadjt , H( SlUmiiditiijrtit ,
/iu/ł. wśemohaucnost, wśemohaucenstwj ; Sorab 1 wstbe-
homocnolc . wscbohomi^-cznofcż ; Yiud ylegaiiiłgozhiiost ;
/<ai/. sremogustYO ; Hoii BcenorymecTBo ; A.' (7. bcchoui-
HOcrŁ , BceiiorycTBO , BcecHiie, Bi'e4t'p«aBie. Wszech-
mociiość, omiiipotentia. Cn. Th. 1299 Ukaz wszechmocy

WSZECHMOCNY - WSZECHWŁADNY.

WSZECH W Ł A P. - W S Z K. DOBY T iN Y.

457

bóstwa oko moje widzi. Ziib. 9, 45. Zabl WSZECH-
MOCNY, a, c — adv. . mocy nieot;r;inii'zon('j . wszystko
mogący, allmńcbtiij ; lioli. wśt'moli:iucy ; Slov. wścclinio-
huci ; Sorab. 1. wscliehomocriy , wscliolioruóczne , scho-
homotzny ; Carn. Ysęganiooózhn, usigamogozlien : Yind,
ylcgatnogozlien ; Croat vszanioguclii ; Slav. svcmogiuhi;
Rag. svcm6gli : Hoss BCCMor^min , bccmouihum , Bce-
ctiJbHbiH , Bce/itTe.ibHhiH , Bce4'fcTLMt Bóg jest wszech-
mocnym , on to wszystko może, co jedno kiedy uczynić
i sprawić chce. Wiśn. 200. 'Wszechmocnotwónzy EccL

BCeCH.lbH04tTejbHhlH , KOTOpUH BCeMOUlHC TBOpilTb. ■ —

'Wszechraocnicielka , i, i., n. p. Nie zowiemy n psnny
stworzYcielka , wszeciimocnicielka i t. d. Sak. Dusz. 101.
•WSZECHNICA, y, i., WSZECHMA , i, i., szkoła głó-
wna, uniwersytet, cf. akademia; ^ie Uiiisierfitdt , \)ohi
Sd)Ult. Zakiis nad zaciekami wszechnicy Krukowskiej , p.
Dmoch. nVSZECH:>WlĘTY. "WSZECHNAŚWIĘTSZY, a,
e; EccL BCecBHTbiu ; (ćtislng. wszech świętycli , oi."Wszy,
a, e). Bede śpiewa? wszechnaświetszemu imieniu twojemu.
/ Kchan.'rs. 10. "WSZECHWiDNY , a, e, WSZECH-
WIDZ, WSZYSTKOWIDZ , a , m, wszystko widzący,
allfe^enb ; Ei.cl. BceniuHbifi , HbC6KHAi>i|h , Bcespiiicjb , hc-
yraiiMt, Hej'TariiibiH , OTb KOioparo Himro j'TaiiTLca He
uomeTb. Bóg jest wszyslko«idz Zab. 7 , 2S9 hoss.
Wszechwidny Feb ; qiii periidet omttia. Zebr. Ow 559.
WszYslkowidzace oko boskie. Smotr. Nap. 25. 'WSZECH-
WIEDNY, n."e, WSZYSTKOWIEDNY , wiedzący wszy-
stko, fiUttiiffcnb ; Boh. wśewedaucy; Yintl. vfegavuHiezh ,
Ylegaredejozh ; Hoss. BceB-fe4yui.ih ; WSZECHWIEDZCA ,
WSZYSTKOWIEDZ; Hoss. 6068440111. Bóg niev\idzialny
i sam wszy.ilkowiednym. frzyb. Mili. 213. Czyż wszys-
tkowiedne serco minie sprawy czyje? ib 505. jMożemy
go osądzić omylnym w tym jednym , Clioć doląd trwa
mniemanie, iż jest wszystkowiednym, ib. l'JO. —
Znajdziesz w Paryżu więcej lalszywycli wszystkowiedzo w,
r.iz prawycti sędziów. Weg. Matm. 5,7, cf polyliistor.
— 'Wszechwiedność , bie 3l(lliiiffetil)tit ; Boh. wśewedau-
cnost : Slov. wsewedomost, wsewedomnost : Ymd. vfe-
gaviednost , vfeghvcd('joziinost. — WSZECHWŁADCA ,
y , OT. , EccI. BbceACfiiaiHTC.ih . Bbcc;^(iin;hi)h , BceiipaBU-
icMb , naHTOKpaiopi , ber 3llll)cnfd;cr , 2lllrcijicrcr , ber 31tl>
łBOIteiibc. Pan bóg wszecliwfadca. Biał. Hosl. 100 Uzna-
nym on beilzie wszccliwfadca wszystkich krajów. A'. Pr.m.
16, 155. 'Za6. 15, 75, cf' jedynowładca. WSZECH-
WŁADNY, WSZYSTKO WŁADNY, -WSZYSTKOWŁADY.
a, e — dnie adv. , wszystkim władnący, ollltmlteilb ; \'ind.
poyfodkiahijezh , ziief vfe gospodujezh ; Hoss. Bce4ep-
n!iire;iHbiii Bóg wszysikowłady. Nar Dz. \, 151; wszys-
ikowładny. Biow Hoi. 44 Tybyś nade mną nie miał mocy
iadnej , Gdybyć jej sam bóg nie dał 'wszytkowładny.
Odym, isw. i G g C) b. Jego wszystkowładne berło roz-
kazuje , [ skrytym rządem włada i panuje. Pasł. Ftd. 59.
Wszyslkowł;idny Jowisz. Zah. 15, 55. Tak wielka wła-
ziła Fortuny na s'wiecie, Że wszystkowładna dobrze ją
zowiecie /^ast Ud. 92. Czarta starła w potyczce wszys-
tkowładna siła, 1 trzasnąwszy piorunem na głowę strąciła
Z nadpowielrznego stropu w zgubę niezbrodzoną. Frzyb.

mit. 8. WSZECHWŁADZTWO, a. ».. , władanie nieo-
graniczone , bic 3lll[)crri'(6aft, utifieijrniijte i)crri'[i;ermad)t ; Ecrl.

BbCC^piniABhCTBO , BCC"4ep>KaHie. Zgromadzone stany, to
narodowe wsztchwładztwo. Gu:-. Nar. I, 517 i. Wszecli-
władztwo zamyka sie w ogóle obywatclów. N. Fam. 16
42. WSZĘDY , 'WSZEGDY , WSZĘDZIE adv. , gdziekol-
wiek jeno co znajdować się lub mieścić lub obrócić
może; lideraD , nlleJlt6nI6etl ; Boh. wśudy; Slov. wśude
wśadel ; Sorab. 1. schudże ; Sorab. 2.'schuzi, schudi,
scliudcr, schiidikano , scliuderkano ; Carn. pousod , U3ih
kraili ; \ind. poyfiid , povfodi , poufode , vfigdar, vl'ieh
krayli; Croal. povszud, uszegde , yszigde; Slov. svagdi ;
Hag. sYuda, SYudjer , sYudi, svud , sYudjera ; Bosn.
sYud , sYuda , yazdi ; Ross. 8634^ , Bci04y , noBCi04y ,
o6meHapo4HO ; EccL Ha Bct crpaiiu, no BCi04y . r.zuo ii
OBAMO , ( cf. tam i sam, tedy i owędy). — Wszędzie,
(juielis Ul loco ; n. p. Czart pod niebem i dachem , w
sieniacli i budynku, żadnego nie daje gizesznikowi wszę-
dzie odpoczynku. Kuliy. Her. 57, (cf. nigdzie, iiirgeiib?).
Nigdzie nie jest, kto wszędzie jest. hlecz. Zdun. 102.
(miejsca nie zagrzeje, vb. Wszędybył ). Sroka pstra
wszętlzie, choćby za morze poleciała. Pilch. Sen. list. 3,
559. Dobremu wszędy dobrze. Cn. Ad. 172. Wszędy
dobrze, a doma najlepiej Cn. Ad. 1267. Rys. Ad. 74.
— 'Wszcchwszędy = wszędzie a wszędzie, iibernll , ad
iiliernll. Siirger. Ten to jest człowiek, który przeciwko
zakonowi wszeiliwszędy uczy. Biidn. Act. 21, 28. —
§ Wszędy, cum molu m locum ■■ na wszystkie strony,
nllciitlKillTit l;iii, iilicrall^iii. Na wszystkie strony, wszędy
rozesłać , ijuoijuoiersum. Cn. Th. 450, ( ob. Porozsyiać ).
Jakbyś nie znał na jaki los wszędzie idziemy'.' Bardi.
Luk. 78. Wojujcm dla siebie, toć nam wolno 'wszegdy
się sunąć ku potrzt bie. ib. 112. Wszędy przed począ-
tkiem świata Nie znajdziesz na wieczne lata. Groch. W.
540. WSZĘDYBYŁ, WSZEDYBYLSKI , WSZEDZIEBYL-
SKI, WSZĘDOBYLSKI, WŚZEDYBYŁY = biegus. Dmh.
70. biegun, błąkacz; wszędybył, powsinoga, obiegacz,
nie zagrzeje miejsca. Cn. Th. 27. Cn. Ad. 24. vYszedzie
go pełno, tu był, tu go niemasz ; Boh, wśudybud ;
Slov. neposadny, wśetećka , , {o6. W.<zeteczny ) ; Croat.
Yszagdirad , nigdeniugu , ciii i;erninlaufer , ber iilicrall fe^n
liiill. Wszędybył nigdzie nie jest. Pilch. Sen. list. 7.
Wszędobylskim go nazywają. Mon. 75, 429. Dwaj z ovłych
ludzi , którzy przy swojej włóczędze Wszędybylscy po
śvYiccie, istne pędziwiatry, Czynią się Argusami. Zab.
15, !80 Oko żeby było stateczne, nie pierzchliwe;
wszedvb\łem takiego zowia , co wszYstkiego chce doj-
rzeć. Pdr. Ek. 99.' WSZĘDYBYTNOŚC , WSZĘDZIEBY-
TNOSC , ści , ż. , wszędyobecność . znajdowanie się
wszędzie: bic Sllleiitlinlbcngegcniuart , SIUgegcniDart; (Yind.
vfegavprizhnost , poYlodYpri/.bnost, poYlodbitnosl) Wszę-
dybytność boga. Pizyh. Milt. 557. ib. 251, Wszędyby-
tność twoja w koło nas strzeże, ib. 178. Zęby miał być
Chrystus tak na ziemi, jako w niebie, z bóstwem i z
człowieczeństwem wszedv, nie dopuszczają oni tej wsze-
dybytności Twór. Wiecz. a 4. WSZĘDYBYTNY, WSZĘ-
DYOBECNY, a, e, przytomny wszędzie, allgegcntBdrtig ;

458 WSZEDYWSCIUbSKI - WSZELKI.

WSZEM - WSZETECZNOSĆ.

Ruis. iiOBCiojHUii , noBCCNtcTHUk, oóiueuapo^HbiH Stanął
przed ws2eiJ\ obecni' jjo wiekuis(vm Ironem f^zi/h. Ab.
248 WSZĘUYWŚCILBSKl. WSŻEUYWŚCIISSKI, WSZĘ-
DOWSCILBSKl , a, le, wś<'iiib]:ijąi-y się wszęilzie , \»śi'iu-
biujacv nos s«ńj we wszystko , mieszający sie do wszy-
slkiego ; )i(^ in a\Ui miiiciib , bie JJafe in allea l;inf in
ftccfenb, ita(cn)ci«. My jesteimy wszedowściubscy ; bo tu
ani pcilrzebni . ani proszeni Teal. 27. c, 42, (cf. natrę-
tny) Wszedywściubskie kinocliy. W eg. Lut 18. To ten
zapewhu wszedowściubski z ma się żeni. boli. hem. 4 ,
45. A lobie co do tego? .Moś>'ia Panno wszędy wściubska!
Teut 24 o. 32 "WSZEJEUNY , a, e; EĆil Bcefmcax .
Gruec. miftifayii^ ; wszystko j:idajacy , (llkś Clfeiit. Wsze-
jedny tydzień, wszejcdna niedziela; Ecil. BCftjHaii co-
4iiiiUii , BI KOTopyio iiu3Bo.K'uo Bi>v'uiaTb BcaKyio niiiuy ,
He BhiK.iioqafl cpe4U h nuTKa , tydzień , przez którego
wszysikie dni wolno j«ść wszystko, liie 2Bpd)C , lUO nile
Jagc nUciJ 51' tfK" crliiiil't ift- Pop z omyłki, n'e!ra(iwszy
kiedy wszejedna niedziela , ludziom w inszy tydzień mięso
je:Sć' kazał, hm Aum. 280. WSZELAKI'. -WSZELIAKl
(Hej. W/j. 1)2 b} , a, ie — o adv. , każdy jakiegokol-
wiek rodzaju lub gatunku, omnimodus, omni/nrtus; jcbcr,
a\it, »m iDtlrficr ?lrt iiiimcr, »oii jebcr 31rt, opit oUcr 9lrt
mi ©aitiiiifl; Doli. wśeliky (ob. Wszelki), wśeligaky;
Sorab. 1. fclielaki , (schelaki w ot drulio różny, schela-
kofczu szo z druliim różnię sie, wsciielakociżam vano ,
schelakofcż varietas , sebelakofcżeno różnica, różnienie
sie); Sorab. i. seliaki, scliakoraki -. 6'(;r;i. usespoh ; Vind
yrelorlen , yfaketeri , vfaki, Cledni, yelikeh Tort; Hag.
svakki , yaskolik , syakkojaki ; Croal. yszaki , szvaki ,
szyakoj , szay ; Hoss. BcaiecKiB , BCcatpHuii. Przysięga
tu potrzebna , aby pan , albo 'wszeliaki urząd nie był
obrali zdradnie. Lrni. Jez O ii. Wszelakie rzeczy , roz-
moile; łiots. BCflHiiiia, (cC. i takie i owakie). Wszelako-
kvzt.iłiy. Wiud. Cn. Th. 1299, ^'ci'/. Ki.ci:oE(i,^y,i>Hi . tiraec.
nufifiofiąo^ omnijinmii. 'Wszclakorozmaiti' okrucieństwo.
krom "28. jak najrozmaitsze. — •j! Wszelako, na wszelki
przypadek, z tym wszystkiem, jednak, wszakże; beffcil'
Dt^iigcariitct , bo bcin aUcii , elcid)a>ut)l ; ^orab. 2. schak ,
szako, bra ; Sorab. \. toldapak ; \'ind. yfai , yunder,
vuner , yiakupadnu , na yjak pergod; £,Vc/. BkCiSKl ,
KbcnYbCNi Różnym ludzie gościńcem do Paryża jadą,
bez tfgo można być sławnym wszelako mężem, Arystyd
prawym sercem, mądrą Sokrat rada, TemislokI dzielnym
słynął orężem. Zab. 13, 418. "WSZELENSkl . a.ie;
/{ui». BCCieilCKiri ; puwszecliny , nUodlltill. Wszeleński so-
bór. Sowit. 4."j , liots. BceJCHCKJn roóupi , oecumenicum
concilium. Jan Konstantynopolski |ialryarclia, gdy się po-
czął pisać oecunifnicus wszeleński , za ten tytuł wielki
ganił go w liście swoim i (irzcgorz papież ltzvm»ki.
fund 24 WSZELKI, a, e, "WSZELKNY, każdy w' swo-
im rodzaju, bez wyimku, (cf. wszy-tek. wszyscy); fin
jebtr tn ffiiiet ?lrt. t>lur. allf , nile uiib jtbe; DuH. wśe-
liky-, Sorab 2. scIiaki; Ciirii usik , (iisakdaiie ifuottdia-
nuj. codzienny), liwd. ylaki; Cro«<. uszaki, yszaki, szya-
ki , szYakoj , szay; Dd. szvaki ; Hag. syakki. yaskolik;
Hoti. BCHKiA. Słuchajcie tych rzeczy 'wszelkni "narodo-

w.e. 1 Leop Pt. 48, 1. W. Potl. W. 2, 57. rw$zy»cy.
3 Leop.). Wszelkni obywatele ziemscy i synowie ludzcy,
wespół bogaty i ubogi. 1 Leop. t't. 48, 5. 1 wszyscy.
2 Leup.). Wszelkny, który mię będzie wyznawał przed
ludźmi , będę ja też i jego wyznawał przed ojcem mo-
im , klóry jest w niebie, hoiz. Lor. 92 b. Król siedząc
na stolicy sądu swego , rozprasza wszelkną złość. ib. 59.
— Wszelki duch pana boga chwali. Ital. 29. b, 106.
godło na strachy , nile giiteii tófiftcr u. f. ti'. — Wszelkim
sposobem, omuitnode, omtufuriam. Cn. lit. 1299. przez
wszelki sposób, na wszelki sposób , nuf nile ^rt uiib S.teife ,
Boh. wśeligak; \'tiid. dokler , kir; Cioul. ussakojichki ,
yszikak ; Ercl. BCeBCCHa, BCCHtpHO, BCflHIlHb OÓpasUML.

Wszelkomożnym sposobem paro.\yzm ten uspokajać po-
trzeba, hiup. 5, 419. — WSZE.M. ob. 'Wszy, -a. -e,
'WSZEMlAlt , u , tn. , pnntometrum. hlea. Zdań. 75. —
"WSZENOCNY, a, e , całonocny, każdonocny ; oniijiidc^tit),
nllnńctltiil. Zakonnikom wszeiioc-nc modlitwy przepisał. Fun.
Hnm. 240. Wszenocne albo nokturne wigilie. i4. 207,
EccI. BceiiomHOi' ójtiiie , liceiiomie, G'aec. nnmiii .
pervigiliutn; BceuoiUHiiKi> , Graer. 7Ti'»rv](og , pernui ; Bce-
HOmeCTByiO , (iraec. ttkut-j^uio.

WSZEPTAĆ, /. wszepcc fi. dok. , Wszeplywać 1 jcs//. ; 60-
rab. 1. zaszepnu nutź; szeptem wpuście, w ucho wło-
żyć drugiemu, einfii'i|tcrn. Grać w te grę poczęli, w któ-
rej sie wzajem w ucho cicho wszejilywaja. /••. hchait.
Orl. i', 174.

WSZERZ , n. p. Podstawek na cztery łokcie wszerz. W. 3
Reg. 7,27. ob. Szerz , w szerz , iit bie Srcilf.

WSZETECZNIK, a, m. ; Slov. wśetcezka ardelio; '§. wszę-
dow.^ciubski , wtrącający się we wszystko , zbyt 'bezpie-
czny z każdym , el'. za panie bracie ; fin ©cnicinmnttcr,
ber fid) mit jcbcm iilcid) (icniein nindit. .Nu' wszyscy pano-
wie kochają się w wszetecznikach. Goin. Uw. 105. — j{.
Wszetecznik , niorzadnik, nierządu patrzący. 6'h. 7/i. 521,
ob. Kuryyiarz , ciii Un5ii4't!cr , bcr ti mit jeber trtibt , uber-
nil beriim \)UXt. Pijamca i wszetecznik 'wżdy kęs poska-
czc , a potem wspanoszcje , iż żywego srebra w członki ,
wegrów- a cudzoziemców w nos iia[iiiści . a potyin wy-
blednie. łiej. Zw. 142. 1 teraz wszeleezników , pasi-
brzuchów Sybarylami zowiemy , albo Epikurejczykami
:Vflr. Tac. 2; 247. — W rodl źeńsk. WSZETECŻMf.A,
V, nierządnica każilemu powolna, {ob Kurwj) ; tine
iSaffenbiriif , (ftcmcinbirne, gcmeine ^nxt. WSZETECZEN-
STWO. a, n . WSZETECZNUSC . ści , 2; Roh. wsete-
enost cunontlas , laacma , tementus; wszedywściubskie
yytracame sie, 'beqiieczność, natrętstwo; fid) mit aUen qt'
rnein mndienbe Jiibrinfllidłfeił , ?fnffn»ti*bcit. Z wszeteczności
wiele Sie wściubiają w inszego powcłanie a powinności.
GiL l'oil. 23 Po wielkiej yyolności przychodzi wsiele-
czeństwo , za wszeleczeństwem nastaje wzgarda prawa.
Gorn. \Vł c 4. — g. Nierząd cieiełny, cf. kurwiarstwo ;
gemeine lln^lldlt. ^urerro. Iłozkładałaś nogi swe każdemu
mijającemu , 1 namnożyłaś wszeteczeiistw swoic-h Rudii
Eiec>i 10, 25. ( rozmnożyłaś wszeleczeństwa swoje. Rtbl
Gd) Surową rutę jedząc, chciwość do Wenery, raczej
do wszeteczności w mężczyźnie poskramia iSyr. 529.

WSZETECZNY - WSZRUBOWAĆ.

W S Z U ó D P Ę D N Y - WSZY.

439

Wszeleczeństwa patrzy , i wszy^itek w nim jest Gorn.
Sen. 5(12 Wstytiliwości , wiary i wszystkiego cnotliwego
iycia odohłani |irzep;iść , przebieźawszy niesłychanym i
niewysfowiiyni zbvlnini wszeleczeńUweni swoim , wszys-
tkie wstydu i czystościinnycli tajemnice , sama naoslatek
żadnej cześii sprośneiio śeicrwu swego nie przepiis'ci.
Janusz. Oksz. C ó. — Collect. persDuif Łolrostwo , wsze-
tcczeńslwo, pochlebstwo, za slofv a na 'majeslaciech
siedzi, łiej Post. H h h 6. (wszetecznicy). WSZETECZNY,
a , c — ie adv. ; Boh. et SI'jv. wśetećny curiosus , lasci-
vus , lemerarvis\ (Elym. wsze-, ei ciec, ciekę)-, wszędzie
biegający , ciekawy , wścibski , lionui|ig. Niechaj wszys-
tkim tajemnicom pokornym i prawym sercem wierzą,
niechaj się wszeteczme nie pytają ani badają o nie. Kucz,
Kat. 82, (if. dwornie; Każdy postępek wszeleczny wasz,
nigdy wain przepu^zczon być nie może. fiej. Post. H h h 6.
— 'fi. Wszoiecznie > ze wszem, ze w.szystkiem , zgolą;
flanjlti^ , Diillti). Przesadzaniem drzewa mienią swój spo-
sób, cza';em w części n;ektórej, czasem tez wszetecznic,
tak iz jedno przemienia się w drugie inszego rodzaju.
Cresc. G8. — § Wszetcczny, nierządu patrzący, linjlid)'
tig aiif ciiic gaiij gcmciiic 3lrt. Nierządny, wszeleczny. Cn.
Th. 524. Nierządnie, psotliwie, wszetecznic, ib. Czło-
wiek wszeleczny. 5 Leop. Deut. 28 , 54 (który nierzą-
du przygląda. 1 Leop.). Wszeteczne wróble. Banial. J
3. jurne.

WSZK.ŁO.MIENNY , ob. Wśkiomienny.

WSZiMELCOWAC CS dok., szmelcując wspuścid , citlfcfcllteljCrt ;
Vind. nolerCyariti , noterlzediti.

WSZNUROWAC cz. dok., sznurując wmieścież, ftiifi^nitren ;
Vind. yftinurati, notersadersniti , vdersnuvali.

"WSZOGMINNY, a, e, raczej "Wszegminny, ob. Wsze-,
'wszy. a, e, ob. Wszvstkogminnv.

WSZOJEh, a. w.. WSŹOJEUCA, "y. « . co wszy jada,
^cr Ciiufcfrcflfr. Zacząwszy od wszojeda Holentola , aż do
grubego Lapona. Dykc. Med. 4, 16. WSZO-Ł , a, m,
wesz zwierzęca, koni. gęsi, owiec i t. d. VV/c)(/. , cinC
J^icrlau^, iBicMauś. Wszofy Ross. CKHHnu. Sposób na
wszoly , które bydło cierpi na sobie. Haur. Sk. 59.
Gufębniki mają być wyczyszczone od gnoju i wszofów ,
które się lam legą. Cresc. 584. — ("WSZOWA, ob.
Wschowa). — WSZOWY, a, e, od wszy, 8au^ = , Sau=
fe -- , 8aiife = ; Sorab. \. wschówó; Vind. vufhni , (cf.
wszą wy, wszy wy.

WSZPUNTUWAC, cz. dok., szpuntując wpuścić, eiitfpiinbeil.
Mafy szpuncik wyjąwszy z mfodej gałązki z pączkiem ,
wszpuntować w inszego drzewa gałązkę tejże wielkości.
Cresc. 129. wszczepić, ciiiimpfen.

WSZRUBOWAĆ, WSZRÓBOWAĆ, cz. dok., szrubując
wsadzić, ciiifd)raiibcn, (jinciiiftiraubcii ; Vind. notersaferkaii,
zafhrubati, saferkati, yferkali ; Hoss. BBiiiiTiiTb , BBHHmi-
Baib , npo.iaaiiTb. — Fig. tr. Różne chęci w zgodę swą
wszrubował. Groch. W. 536. spoił , skojarzył; Jiifainmeil'
pajfcn , fiigen, rcimen, »ercincn. Młodość jego nie ma ta-
kiego dyrektora , któryby ją w dobrą sprawę w szrubo-
wad umiał Faiib. H. (wprawić , eiiileilfcn). Gdyby tej sto-
licy moc była skrócona , i w mniejsze granice wszróbo-

wana , nie od rzeczyby było. Bnz. Hsl. 18. wciśniona ,
wtłoczona , iii eiiflcrc (Śninjni geprcft. — §. Wszrubować
kogo w czyją przyjaźii. Pol. .Arg. 1[\. wkręcić, wemknać,
wsunąć, j)iiieinpractifirc:i. Najwięcej używa się zaimkowo :
wszrubować sie ; Graev. tiaTcyneo) , quasi terelrando in-
gredi. Cn. Th. 1270 {[ić) fiiitircbcii , einfdłifćirjcn, fiiifd^lci'
djcti, ciiifd;mcid)clii; /ioa. no4Jiaci;aTbca , noj.iecTinbca,
n04.iemaTbca ; rf. włudzić się , wkraść się , wsobić sie ,
wszyć się, wnęcić się, włowić się, wedrzeć się, wtrą-
cić się). Dunin rychło się w łaskę i przyjaźń Bolesława
tak wszrubował, że od mego wielą majętność; był zbo-
gacony. Krom. 149. Chcemy się gdzie wśrubować, jeśli
szczęście sprzyja. Treb. S. M. 79. On ma córkę z wiel-
kim posagiem obiecaną Dorantowi; ale moj pan myśli
go odsądzić, i siebie wszrubować. Boh. Kom. 4, 9.
Mam nadzieję, że z jego promocyi i ja sie wkrótce do
dworu wszrubuję. ih. 2, 56 Ma umysł obrotny, uprze-
dza ludzi na swoje stronę, umie się gładko wszrubować.
Mon. 70, 758. — §. Simiiiler: Jeśli żadnego czasu ni-
gdy nie było , któregobyśmy snadnie do pierwszych wol-
ności naszych przyjść , i w nie sie wszrubować mogli ;
teraz to nam zaiste bóg s-im w ręce podał. Stryjk. 187.
(w nich się zasadzić, ugruntować). — W niebieskieś się
sekreta wszrubował , który znasz na wnętrznościach i na
gromie świata, I na gwiaździe, gdy która ogonem za-
miata, Przyszłe rzeczy. Bardz. Trag. 199. przedarłeś się
do nich, przenikłeś.

WSZRÓDPĘDNY, ob. Wśrzódpednv.

WSZTUKOWAC rz. dok., sztukiijąc wsadzić, włatać , eill-
ftiictcn; Ptoss. BTifiaib , btaiubuti,.

"WSZY , wszą , wsze , nptid nos in casibus obliqiiis non
ysurpalur , tiisi generii tieiilrius; locum ejus obliniiU y/siy-
slek , wszyscy; Boh. wśe, wśeho , weśken, weśkeren,
(wśechnost suma; cf. powszechność); Sorab. 1. wsche,
wschiczke , wschicze, kuźde , wschiczki, wscho ; Sorab.
2. scho ; \'ind. vefs , vfs , yfe, vfaki, (ob. Wszelaki,
wszelki); Carn. ves, usa, use , vsi , (povsa ■■ do szczętu,
wszczęt; ; Cront. vesz , vsza , vsze , vasz , vszaki, szvaki,
szvakoj, szav ; Bug vas , sva , sve , C svega, svee ,
svega ; Slav. sav, sva , sve , svaki, svaka , svako ; Bosn.
vas , sva , sve ; Ross. Becb , Bca, Bce, Gen Bcero , Bcea,
Bcero , plur. Gen.BcixT>, Dat. BctMt ; — każdy, wszelki,
wszelaki, wszystek; flU , oflcS, ganj , jebcc , jebe , jebeż.
Już też sloletnich wieków przemijało Niemal czterdzieści,
jako wsze stworzenie W początkach swoich islność
utrzymało , Cokolwiek ma byt, i żywot, i tchnienie. Odym.
Sw. Dób. ( Croat. usze tolum universum ; Ross. Bce-
.leHHaa). Na ostatek zamykając list, winszował mu wsze-
go dobrego dotąd , ażby się w królestwie bożym ujrzeli.
Bai. Hsl 264. życzył mu wszelkiego dobrego , er n)unfc^>
te i^m aWti @!ite^. Biegają dziatki po nowym "lecie, i
przyjaciele dają sobie nowe "lato , a zwłaszcza panowie
sługom, bogaci ubogim, "winszując sobie na nowy rok
wszego dobra. HrhsI. Nauk. N 5. Zapraszają na wigilią
postną bożego narodzenia do 'siego roku. Ld. [właściwie
dosiego roku , to jest szczęśliwego terminu , Eccl. A£ChHi
dezter, et obsol. rok 2]; (z życzeniem wszego czyli wszys-

440

WSZY.

W S Z Y - WSZYSTEK

tkie^o dobrego na nowy rok ; lub też z powinszowaniem
wszejjo I. j. całego roku szcze^bwego, obacz tJrugie zna-
rzenie całości). Ilyba woila , rbleb Irawa , mięso 'wsiemu
'liolow:i, |z rusk. i\. Sak. Probl. 151. (wszysikiemu głowa,
w$zystkiej;i) głowa . wszystko cebije , głowa jest wszys-
tkiego). riii> wsz.! in<ze członki (jowynajiiuwali, między
gardłem a barkiem odgórnyin zby»ałi> iniej<ce. Zebr. Uw.
119; {omnthui laeUrit repeitu). Nieniasz rozdziału zydo-
wina ulbo Oeczyna ; bo tenże bóg jest wszystkich, bo-
jjaly nad wsiemi . którzy jego wzywają. (Jil. fott. 78 1.
'Iże więcej jesl świętych w niebie, niżeh dni do roku ,
dlatego 'pospolitą (powszeolina) wszech świętych (la-
iniatkę czynimy. Hrbfi. Nauk. R fi Wszystkich świętych
święto, ailer :pcili^cii. Mi allcr jpeiliijeii Mi- 9 '"J ?"■''"
wilzie sie wam we wsze święte [idwiedziało. Znm. Hott.
3, I"!', (w k.izaniu w dzieri wszystkich świętych). Ze
wszech miar. z wszystkich względów; itl jf^fr $<infi(^t ,
in allcr iHiicffic^t. Obiecywał do cesarza ze wszech miar
pilno lupisać. Warij. liadi. 5. Ze wszech stron, z wszys-
tkich stron , zewsząd , roii (lUen gfitcii. Na wsze strony,
na wszystkie strony, wszędzie. Ld. Panno 'wszech pię-
kniejsza. J. Kchnn. fh. 20o. ( od w-zysikicli piękniejsza,
ze wszech najpiękniejsza, ob. Wszech- 1. Na wszem, ze
wszem, ze wszystkiem , we wszystkiem . zgoła, zupełnie ;
in (lUfin, flńtijlirf), PÓllig; Croat. zevszem , (cf. owszem);
Bosn sasma ; liost. coBciMb. Bracia młodsi padli przed
Władysławem, prosząc, aby im krzywdy nie czynił, ślu-
bując niu czynić na wszem posłuszeństwo. Biel. 91.
Wilołd był maż na wszem dzielny , przemyślny i do-
wcipny. Stryjk. 419. Kazimierz na wszem ojcu Jagiełowi
był podobien. Biel. i"0. W Pru-iecli lego roku me na
vszem pokój był. ib. 482. List do wszech w obec Ja-
kóba apostoła. Hadi, cf. Boli. wśeobecny omnibui com-
munis , ob. 'Wszystkogminny , 'Wszogminny, o6. 'Wsze-
liński ; fios( ROOOme St.ituta te chcemy aby od wszech
w obec poddanych naszych chowane były. Vol. Leg - ,
608. <id wszystkich zv;oła, «H>n allen llIl^ ie^flI. Ujdie ad-
hw usiiqtalur formuła: Wszem w obec; ii p My Sta-
nisław August wszem w obec , i komu to wiedzieć
należy... Ga:. Nar. 1 , '255; cf. Wszystkim w obec,
i każdemu z osobna, komu to wieilzic' należy, oznaj-
mujemy . . . Vol. Leg. 2, 050. — jj. Cały, całko-
wity . gailj. Już dal''j siostry miłe nie bądźmy w tym
błędzie , Któffijo u nas pełno po wszej l'olszcze wszę-
dzie. Btei. S M. 5 — Hois. BCH PoccJH cała Uosya . cl',
wszech Itosyjski'. A rzekł slar^^zym i wszemu ludowi. Budn.
łiulli. 4. 9. — Białogłowa ulratna , a nie wszego ro-
zumu. Chełm. t'r. 151. me zupełnego . nie ze wszys-
tkiem zdrowego , naruszonego , skażonego , c{. zcjść na
roziiniie, cf nie wszyscy doma . cf. brak klepki, nie
staji! mu piąt<-j kli')>ki.

Pochodź, wf.yslek , wszystko, 'wszytko, wnyitkorodny ,
i t d. ; wtzecbmocny , wszechwładny, i I. d.\ wtzelki ,
wsielaki; wsiejhie, wszędy, zewsząd; awnem; powtiedmi/,
powitechność , upewizeehmć ; wtzelerzny, wnetet zeńitwo ,
wneleczntk
WSZY, ptural nomin. wesi.

— WSZY, ob. — Szy, leminatio gerundit , e gr. I'rzeczv-
taw>zy,

WSZYBOWAĆ Cl. dok., szybując wsunąć, Jtnfin fi^łifbfn.
Biidik.

WSZYĆ, /. wszyje ez. dok., Wnywtć uiedok. , szyjąc wsa-
dz;ć , einiiabtn ; Cani ushyti , ushyetn ; Vind yftiiYati ,
nnlersariiiYali ; /ius$. BUJUIL, BUUILK) , BIllHBaTb . viilg.
Ba!HB.iiiTb, aaBiiiHBHTb. W^zy»anle. wszy u-; /iuss buih-
BHa, tai (litinflben, etngetidbtic JIrkit, (cf wszywanka )
Wszyć snopek na dachu , ailf fcm SlrobNc^e ftllf «itto{)'
Iflgc feftbcftfii. Dla jednego snopka niewszytego, cały dom
pognić może. łJaur. Sk. 44 — § Hg. tr. Wszvć sif;,
wszrubować się. włudzić sie, wkraść sie, wsobić sie ,
wcniknąć się, wtrącić się, wluhć sie, fiijj n.'D (inicbki-
l^Cll. 'Pogody lej zażyje, 1 w łaskę, jak bede mógł,
najgłębiej się wszyję. l'ot. Arg. 175. Kiedy się komu
szczera miłość w serce wszyje. Słodkie męki, śmierć
miła, mniejsza więc o kije. Teat 10. 6, 47, ob. Wes-
sać sie.

WSZYSfhiK, -WSZYTKK. 'WSZYCIEK , 'WSZYSTKI ,
'WSZYTKI , (. wszystKa, 'wszytka, n wszystko, 'wszytko,
'wszystkie, 'wszytkie : Bih. w.śecken, wśecek, wśeoka.
wśecko, wśe , weśken, we.śkeren ; Sloi'. wśecki, wśecek.
wśecken, weśkeren ; Sorab. i. wschitkon , wschon ,
wschitka, wschilko, wsche , wschiczke , wsohicze; Sorab.
2. scben , scha , sclio, schyken , schykiia , gcbykno ;
Garn. vs , usa , usc , vsi ; Yiiid rels , vfa , \[c , vfaki ;
Croat. Yszaki, vcsz , vasz , szvaki, szvakoj , szav ; Bosn.
viis , sva', sve . svi , suik ; //17 yiis , sv;i , sve , vasko-
lik , svakki ; Ross. BCCb , sca , Bce , oh 'Wszy , wszą ,
wsze, o/'. Wścioinastek ; nil, allf. nile*, jfbfr, jcbf, jcbfś,
oUc, nfle iinb jcbf, (cf. Lat. omms, każdy, jfbfr, plur.
omnes , omnia wszyscy, wszystkie, wszystko, flilc j.
Wszyscy, wszyscy a wszyscy , nikogo nie wyjąwszy, ka-
żdy należący do lego jest objęty , nile . ( ob. Wszelki ).
n p. Wszyscy obywatele ziemscy i synowie ludzi , we-
s[iół bogaty i ubogi. 5 Le'ip Hs. 48. 7t. ( 'wszelkni. 1
Leop.). Tejże duchownej władzy zażywają nad wszys-
tkiemi patryarchami . nie wyjmując żadnego Smotr. Ex.
55. Wszyscy! eiciaminlis adhurtando. Cn Th. 1299.
Wszyscy razem Boss. croHon O miłuśi-i nad wsiys-
ikieini Miłościami gorącemi! Groch. W. 215. Kiedy
wszystkie niezgody domowe uspokoić chei.ił, *»h nieo-
powiediia śmierć nad nadzieje wszysikich (ludłi) wszys-
tko zopaczyła. l'odw. Syon. U 5 Wszystkim we wszys-
tkim się podobać, trudna rzecz jesl. Hetr. Ek. 155;
Slov. ne narodil sa ten . kteribi sa lubil wsi^m. Chleb
wdowy me wszystkim zdrowy. Teit 21 h, 44. (nie ka-
żdemu służy). Dzień wszystkich śniętych, 06 wszerb
świętych llrbii. Sauk. R 0. ollfr :Jifilidfii. — Ale do
wszystkich dyabłów , słuchaj, co ci inó»ię. Teat. 24. r,
"0. (ob. do stu dyal«łów' . cf. sto l>r<>ć. sto kroć lysięcy.
cf. ćma , beczka , cała fura, kopa) Nie uwierzyłabyś , jak
strasznym ogniem goreję do Klarysy , ale to jak wszyscy
dyabli, alias mocno Teat. 6, 55 Niech mię wszyscy
wezmą! ib. 50, 27. (sril. dyabli , czarci, kaii , ob wścior-
nascy) W głowie nie wszyscy doma Er»z Ob. B. brak

WSZYSTEK.

WSZYSTKOCZYN-WSZYSTKOKROTNY. AU

piątdj klepki, ob. nie wszego rozumu. F^ryzeuszowie
rozumieli o sobie, ze wszystkie rozumy na świcnie po-
jedli ; i chcieli być za nojuczeńszc wiilzlani. Dnmlr. 455.
Mysz cil;i lego że niegdyś cafa xiażke zjadJa . KozL;miala,
że wszystkie rozumy posiadła. Kias. Baj. '5, {Slov: aż
za mozgi a za wśecke rozume widi; vulde perspicai). —
Wszyscy pospolicie • niemal wszyscy, plerigue omnes. Cn.
TA. "l2fl9. aHe, fo giit loic alle, faft alk, bie metfteii.
Niech pierwej ilowiodą, że te słówka wszysztkio rze-
czy, na każdym miejscu powinny znaczyć nie wszystkie
rzeczy w obec, ale tylko niektóre. Salin. 2, ■4&1. — g.
Wszystek, cały ze wiizystkiemi częściami, do końca, ze
wszyslkiem , gnilj ; Virid. vel's , vkupvreden , skup.en ,
sbran : Sorab. 1 . czele wschen , czele wscha , czele
wsche. Wszystka ojczyzna nasza. Star. Ref. 22. Prze-
łożony, i sam o 'się , i o 'pospólstwo , i o 'wszyćkę
'rzeczpospolitą radzić musi. Kosz. Lor. pr. Jeśli kilka
bitew zwiedziesz fortunnych . może-ć Rzym 'wszyciek
świal pod rękę tv\ą poddać. Kosz. Lor 45 b. W chrze-
ściaństwie po wszystkim 'światu .... W. Poit. Mn. 256.
(po całym świecie). Czytał one wszystkę kartę. Wijs.
Aloj. 259. Wszystka rozmowa przez całą posiedzenia
godzinę, nie oezem inszem, jak o tern, toczyć się
będzie. Mon. 70, 681. 'Wszyciek żywot swój w cnotli-
wych sprawach strawił. 1 Leop. 5 Mach. 6. Dusza jest
wszystka we wszyslkiem ciele . i w- każdym członku
wszystka. Sak. Dusz 43. Który niejako trochę małym
a przysłonionyni wzrokiem chce słońce widzieć , niejako
w nie wejźrzeć może ; ale kto wszystkim a bystrym wzro-
kiem śmiele na nie patrzyć usiłuje , zaślepionym być
musi. Żarn. Poft. 2, 268. (całkiem natężonym wzrokiem).
Bieży do rudla i wzrok wszystek daje na brzeg blizki.
Jabł. TeL 124. Jako koń dzielny, który bywał w boju,
Jeśli usłyszy po długim pokoju Dźwięk trąb , już pra-
gnie siodła na sobie , I w zapomnianej wszystek jest
ozdobie F. Kchan. Jer. 405. (całkiem w tym zatopio-
ny). Turcy zwątpiwszy O swych rzeczach, ku Sawowi
we wszystkim biegu pierzchneli Krom. 652 ; (effusa fuga
peth'ere ; cf. co żywo . co sił stało, co tchu stało). Ry-
nald we wszystkim biegu spieszy. L'. Kchan. Orl. I, 57.
— Suknia Jezusowa od wierzchu tkana była przez
w'szystke. Dambr. 875. Sukienka ta była iiieuszyta, lecz
od wierzchu tkana aż przez wszystkę. Żarn. Post. 171.
wciąż , w jednt5j sztuce , ailś cincm Sfurfc. — §. Wszys-
tko; Sorah. 2. schilko, schykno, seho; każda rzecz,
flBc'3 , febti. Nie wszystkiego wszędy dostanie. Cn. Ad.
718. Nie wszystkiemu trzeba wierzyć; nie wszystko
prawda , co on powiada, ib. Wszystkim ws wszystkiem
się podobać, trudna rzecz jest. Pelr. Ek. 155. Upe-
wniam Wac Pana , że to dla mnie wszystko jedno. Teat.
20, 55. (to lub owo, czy tak czy owak, co bądź to
bądź , mir ift ba^ allcś gleid^oicl ; cf. niżej wszystko jedno
w innem znaczeniuj. Wszystko, wszystkie rzeczy, omnia.
Cn. Th. 1299 Marność nad marnościami, i wszystko
marność. Bibl. Gd. E^cl. 1, 12: (omnia uanitas ). —
§ Wszystko, nic nie brakuje , nllfś yotlftanbig. Już wszys-
tko? C.. Wszystko! Teat. 55, 45. Albo wszystko, albo
5łewni» Lindege wvd. i. Tom TL

nic. ib. 52. d, 84. Kto ma bogactwa, ma wszystko,
Warg. WaL 254. ( na niczem mu nie schodzi). — Ze
wszyslkiem, zu[iełnic , zgoła, do czysta; gńlijlidj , uSUig ;
Cnrn. povse ; Cmat. zevszema ; Slav. sasvini; Ecrl. bi-
.vi.i3, OTŁHii&Ai. Ze wszyslkiem podobny > podobuiutcńki ;
Eccl. BcenoAo6nbiH. Nie ze wszyslkiem , Hoss. neBcry-
riHO. Pokazałeś, że nie ze wszyslkiem jeszcze wygasło
meslwo w sercach Polaków, Dyar. Gród. 225. Wchodzi
trzech ludzi, mnie przed lem nie ze wszyslkiem znajo-
mych. Mon. 65, 521. (niekoniecznie, niedoskonale, nie-
co , cokolwiek). — Z tym wszyslkiem > pomimo tego ;
jednakowoż, niechaj lam sobie będzie jak chce, prze-
cież; Croat. zevszem tern, nislarmanye, lifi) bcin alleii ,
glctdjniolil , bejfniiigeadjift. Rozumie, że ja kocham; a
z tern wszyslkiem nie lubię go. Teat. 17. c. 52. — Na-
de wszystko ! najgłówniej , osobliwie , ;.zi'ze.jólnie ; iibcr
nUeś , Bornamliri) , ImuptMcblid) ; Hoss. HaRpawe. — Po
wszyslkiem ; koniec, skończyło się: ii ift ntlcź, fiS ift nuJ,
ift sorbeij. Dziwnaby to rzecz była , gdyhy po naszćj
teraźniejszej rozmowie odjechał; już [lO wszyslkiem!
Teat. 2. b, 150. No no, jeszcze nie po wszyslkiem. ih.
2. c, 61, (cf. jeszcze nie amen). Ponievvaż Izabela jest
wielką przyjaciółką mojej pani; otóż brat przyszedł cza-
sem dla kompanii, i po wszyslkiem ib. 3'i. ft, 12. i ca-
ła rzecz, i nic więcej, iiilb tidi ift a\\ii\ — g. Wszys-
tko < wciąż , ciągle, uslawnie , zawsze; iii eiitciit tiH'g, in
eiiieiii fort, aii^inltcnb, immor. A po co mnie wszystko
biją? 'Icat. 21, !21. (bija a biją). Ośm godzin czło-
wiekowi spać jesl dozwolono , A leniwy wszystko śpi ,
nie dbając na ono. Prot. Kont. D 'i b. Jeździł wszys-
tko wielkim gościńcem, bitym torem. P. Kchan. Orl. 1,
57 (samym wielkim gościńcem). Żebyś się sto razy py-
tał, to ja ci wszystko jedno odpowiadać będę. Teat. 20,
115. (jedno i jedno, toż a toż) Bardzo się kochał
w Niemeacli Leszek Czarny; jakoż i sam po Niemiecku
wszystko chodził. Biel 164 Raz ś Jadwigę do męża
doniesiono, iż wszystko wodę pije, i do choroby się
przyprawuje. Sk. Zijw. 2, 262. (nic jak wcde, samą
wodę). Cokolwiek panowie grzeszą, to ubodzy wszys-
tko za to cierpieć muszą. BieL 141. Rychło po ś. Ku-
negundzie umarł leż Paweł , on zły biskup Krakowski ,
co wszystko Rzpllą mieszał. Biel. 168. Leszek Czarny
domniemał się wszystko na Pawła biskupa , że to oh
Lilwe przywodzi. BieL 162. Panie uchowaj nas od le-
go! ale wszystko mi sio widzi, że będziemy płakać nie
za :dfugo. Mon. 65. 125. WSZYSTKOCZYN , a. m. ,
wszystkiego się podejmujący, z czynów swoich się chwa-
lący ; ein ®eid)dftiga- , ber alUi tlłiiti tuifl , ber alleś flct(;aii
bilben miU. Ci wszedobyłiiwie i wszysikoczynowie. Opal.
Sat. 50, cf. ażeby pan nie każdemu dworskiemu ducho-
wi wierzył, a zwłaszcza pochlebnikom , którzy wszystko
czynią. Kosz. Lor. .ió h. 'WSZYSTKOGMlNiNY,' 'WSŹYS-
TKOSPÓLNY, *WSZYSTKOZBORNY, albo raczćj 'wszo-
gminny, ("wszegminny), 'wszospólny, 'wszozborny, wsze-
go zebrania , vniversalis. Marz , Boh., wśeobecny , ( cf.
^wszeleński). WSZYSTKOKROTNY , a , e , — ie adv.,
krócący wszystko , oIIe'3furienb , aDc^oerfiłrjenb. Śmierć

fiG

4 12 w S z Y S T K o K u PN Y - w S z Y S T K o ZRAC Y.

WSZYSTKOŻRZE - WTARGNĄĆ.

wszyslkokrotiia. /. Kchun. Di. i 29. Samego tylko sta-
nu majżeńskiego , xii;ni Wszyslkokroln.i i śmierć ) nie
przetrwa, ani wykorzeni. Zimor. Siei. 281. Czas wszys-
ikokrotny. Zah. 9, tO. Z'ibL Izrael niecliaj (lOwie , że
paiiskićj dobroci Wszyslkokrolny wiek nie króci. / Kcitan.
Pi. 175. (że trwa na wieki milosicriJzie jego. Karp. d,
150) WSZYSTKOKUKNY, a, e. kupujący wszyslko,
aUca faufeiib , nllcil ctfauicnb. Wszystkokupny kruszec.
liyb. (Jeśl. U '2 b. Innym tlo wszćj niecnoty Są olwo-
rcm wrota, Jeśli wszystkokupmuo hojnie sypną z?ola.
Zab. 10,571. £>«sj/m. 'WSZYSTKOLO.M.NY, WSZYSTKO -
ŁOMY, a, e, ł^tmiący wszystko, allc8 (irciijciiP. iNie po-
trać z gruntu nogą wszystkołomną stojący filar. Hor.
I, 160. hniai. Zwicbnione bunty państwa się waliają,
az też i runa , o.^jromem przywaliwszy wszyslkojomym
swoich miesikańców. Zab. 6," 2il. " WSZYSTKO !'.Ł0-
DNY, a. e. płoJzący wszystko, nUicit^fiiD , aUijcbal^rciib ;
Ei-.cl. BlxeiiiiO,\biiii ; Giaee. Ttuynuonoi. Wszystko pJodne
żywioły. Unid. Ust a 3. — £c(7. Kbceil,\0,\HK ; (Jraei:.
.•7ayxaontu lolius fiuctus oblatio , fruclui omnh f/eneris.
WSZYSTKOKODNY, a, e, rodzący wszyslko, ob. Wszys-
ikopłodny; Hag ivi>r6dni, svakkor6dni; (Leci. BcepO-
4Ul>ld ; fjiuer. nuyysriii , omnigenus ; BCep04U0 , Graec.
nayyif)] , per oinniii genera). Nic z tei;o nie niszczeje ,
co się z oczu zmyka, ida wszystkorodiiej n.ilury, z kló-
rćj wyszło, i znowu wkrótce wyjść ma, skrytyru nur-
tem powra",a. Ptlch. Sen. lisi. 288. Jednym 'więtszą si-
łę ciała , Niż rozumu natura wszystkorodn:i dała. Paszk.
Dz. 59. Kmil. Upyl- C 4. Ziemia wszystkorodna. Olw.
Oti>. GS. Giijch. IV. 179. A Kcban. Jer. 565 / Kchan.
Pt. 141. Synowie, którzyście są właśni moi mili, Wy
ze mnie wszystkorodnej matki się zrodzili, liiel. S. M.
D I j. WSZYSTKORUCHY, a, e, wszystko poruszający,
wszystko ruehu mbawiająoy, wszystko ożywiający; allbC'
roc^enD, aUc»rcgcii6. Wszystkumchy Amor. Hor. 'ż, 271.
Kupidku prędko . co prędzej wszystkoruchem Przemknij
i.-h serca i umysły duchem Z^ib. lii, 529. WSZYSTKOŚĆ,
"WSZYTkOSĆ , ści , :'., Tutuin 'juantiiatiuum , "wszylkość
zupełna , długość , szerokość i miąższość mająca. Sak.
Dusz. 65, cf całkowitość, całość; cic 91llbcił, ©aiijbcit,
«i'll|laiiHjrcit. WSZYSTKOTRAWNY. a. c, — ie adv. ,
irawiąry w-zystko, niszczący, niweczący, wszystkożrą-
cy, wsiyslkożerny, allti ucrsebrtnb. Wieki wszyslkotra-
wnc. Nar. Pi. 1, 158. Jako nie iiia<z pod słońcem tak
przcwaintJj rady. Ni potęi^i tak groźnej , By jćj wolnym
tropem Ślepym czas wszystkotrawny me zburzył podko-
pem. Zab. 12, 213. Fenixie, to co dla nas zj^onem ,
Tobie życiem i wiekiem jest nienadwąllonem , Odnawiasz
w wszystkołrawnej swój żywot perzynie , Ginie starość ,
lecz mimo t«e) zatraty ginie. Zth. 15. 165. A'riMi WSZYS-
TkOTWOllY n. p przemysł. [)udi. 20 tworzący wszys-
tko , allidjaffciiP. WSZYSTKOWIDNY . WSZYSTKOWIDZ
ob. -Wszechwidny, Wszechwidz. WSZVSTKOWIK0.VY ,
WSZYSTKOWIKD, of.. Wszechwiedny. \VSZVSTKO\VŁ.\ ■
DNY, o6. Wszechwładny, VVSZYSTKOŻR/\GY n. p woł,
omnworus; Grate. rtafKferyo.;. Gn. TA. 1500. allfi Ofr(fb'
renb, ob. Wszystkotrawny. wsiyilkożerny. V/SZYSrKO-

ŻRZE słońce. Dudz. 20. Pcir. Hor. 2, D 1.6 wszys-
tkowidne, wszecliwidne, aU)c((fnb. WSZYSTKOŻYWY n. p.
duch. Duli. 20; Ecd. BcenaiKiiTiiuii , wsiecbkarmny ,
wszechiywny, aBiiaJirenb.
WSZYWAĆ, ob. Wszyć. WSZY WAŃKA, ., ż. , trela,
szycie podeszwy u trzewika damskiego na około stopy.
Magier. Ahkr., bie SoliUi'"<i'f' i'" iTM(n\i)n\).

W T.

WTACZAĆ, ob. Wtoczyć. WTAPIAĆ, ob. Wtopić.

WTARClIi. ob. Wetrzeć. 'WTARCZKA , i. z.; Sloir. ulok,
autoka: wp:ulnieiiie nieprzyjacielskie, wtargnienic , na-
paść kraju , cf. zagon , zabieg ; bcr Sinfall in eiil Canb ,
bie StreifcrciJ. Na wojnach bywają jezdni lekcy, którzy
na harce i na sytarczki wyjeżdżają, tiaz. Htt. 191. Nie-
pocieszne nowiny, o gwałtownych wtarczkach w pań-
stwa Greckie Turków. Smotr. .-l/zo/. 70. .Miasta te są
na poły puste dla utarczek Tureckich , którzy nn odjęli
"więtszą cześć ich ijraiiic. Ooter. 155. Pustoszą te kra-
je Talarowie swojemi wt:irczkami, albowiem wywodzą
ludzi nie m;iło , których polym przedaja Turkom , sarnę
stolice zaś spalili. Boler. 159. Za króla Bolesława, na-
zwanego Śmiały, Kiedy tu wtarczki pogańskie bywały...
Papr. Gn. 508. Sąsiadów swoich czesteini wtarczkami
trapili, l'aliss. FI. 240. Pułowcy Ruskie państwa usta-
wicznemi wtarczkami nujeżdżaji. Stryjk. 177. Długosz o
wtarczkach Włodzimierza do Polski na różnych miejscatli
pisze. Stryjk. 150. Amalechitowie już byli wtarczke uczy-
nili z strony południa na miasto , i dobyli go 1 l.eop.
i Reg. cO, i. (atak przypuścili;. Nie będzie żaden za-
chodził , ani wtarczki czynił do ziemi twojej. 1 Lei^p.
Exod 54. (nic będzie cię napastował). — Fig. tr. Ta wtar-
czka złych rzeczy była wszystkim najgorsza i najcięższa.
1 Leop. 2 .»/acA. 6, 5. tłok . natł-.k , nacisk. WTAR-
G^ĄC Ci. jednti, Wtargać nicrfo/i , Wtargiwać czesli, tar-
gając wciągnąć ; Vind noteryterijati , podtergati ; liost.
BTiopnTb , biiiciii jiTrc" . biiiciii fdilcppfii. Pies targnął łań-
cuch ze złoś"i , nazad pana mało nie wtargnął. Uardi.
Trag. 45. — '§. Złym językiem "wlargawają a sroinocą
•wszytkie. Fraz. Jei X 5 b. targają, berumrciPfii , Jicriiin'
jcrrcil. — % Intransit. Wtargnąć dokąd , werwać się ,
wpaść; fit^ IDO eiiibraiiiifit , ciiifaH^n , eincn (SiiifaD tbiiii ;
Boh. wtriiiiauti. Introriimpo , wtirgam, wciskam, wdzie-
ram się w co. ,iląi'z. Ze swymi do owego klaszto-
ru drzwi wybij?jąc wtargnął, 6'k. Uz. 1109. Alar-
gnać do jakiego kraju , wtarczke czynić ; fin taitb iiH'
fallfn, fcinbli* clnfaUfii; (Gam. pisniti; Botn. natrrikiya-
ti, nasrrinuti ). Wlargali .\ia/ela "i^elesztymskie w zie-
mię. 1 Oudn. 1 Sam. 18, 50." Za Władysława VI Ta-
tary często do Podol.i wtargiwają, i szkody wielkie czy-
nią Biel 529 Rolosław zwarłs/y swą potęgę z NNar-
czysławem , na Kujawy pustoszący wtargiwa. Krom 269,
Wcitrowie z wielkiein wojskiem do Niemiec wtargnęli.
Hk. Dz. 875. Męstwem priodkowah Francuzowie pried
Niemcami, i sami do ich ziemi wtargiwali Warg Cet.
HI.

w T C H N A Ć - WTÓR.

W T O H E K - W T U R Y.

445

WTCHNĄG, WTCHNIENIE, ob. Wetehną.i WTEDY = w te-
dy; Slov. wledi ; V;;irf. teilai, tistikrat, tistobart , ob. Te-
dy. WTESKNIĆ się , ob. Wtesknić się , cf. wstążyć się.

WTŁOCZYĆ , /. svl}oVzy CS. dok.. Wiłac/.ać niedok.', lloczac
wcisnąi*. , wepcliad . wgnieść; fiiipreffen , biiicin brudcii ,
jłont()fClI ; flo/i. wUaciti ; •S/ou, wtlaćugi ; Sorab. •l.tóweżżu
nutź ; Yind. notcrvpeliai.i , noterstekati , ( cf wetknąć ) ;
Hoss. DTOJKaTb , BTOJKHBaib Warna la a nędzna sól ,
ma być w bfoto wtfoozona. Hej. Post. X 5 Wdk
skoro owco ujrzą}, prędko do nich skoczył, Tam ich
zaraz poką«a{ , i w kaidiin swój wtłoczył. Papr. Koi T
•ł. Rana sro^a zwatlonemu, w brzuch miecz ostry wtło-
czył Źeljr. Ow. 506 Koronę okrutną cierniowa na gło-
wę Jezusową wtfaczah. Odym. inu. 2 G g b.

WTOCZYĆ CS. dok., Wtaczai niedok. , tocząc wpuści;^ , [ii=
nciit fttllcrii ; Croal. notertochim; Ross. Biamnib, BTacKH-
Baib, Bi;aTiiTb , BKammaib, BKaibiBarb AYtaozam kamień,
wwalam kaiujoń , volvendo impello. Cn. Th. 1300. ^incill
tUrtljcn. Wtoczyć płyn, ciekbznę > tocząc przelać z na-
czynia do naczynia; Vind. vzliepati , notersazhepati , ein=
japfcn. Wtoczyć co po tokarsku , 'wrzezać , wrzynać to-
karską sztuką, einbrccbiclii. — Wtoczyć co w^ co, wszyć,
wsadzić, włatać ; Hoss. Biaiaib , BiamiBaib, eiiifiitfen , etii=
iia^cil ; Ross. BTaMKa wszycie, (ob. Wtoka; ; w tym zna-
czeniu słowo to u nas przenośnie tylko jest używane ;
n. p. Niepotrzebne rzeczy wtaczać w dyskurs. Karnk. Kat.
234. Zwykli umyślnie powieść jaką wtoczyć, aby go
widzieli zarumianego. Wijs. Aloj, 537. Rozmowa o dwo-
rzaninie nie może być doskonała , jeśli się o białogło-
wach rzecz nie wtoczy. Corn. Dw. 227. Wtaczam Pa-
raskę w wiersz. Czach. Tr. 23. ( i o niej wspominam ).
Trudności pod czas gadania wtaczali, które im zbijano.
Sk. Dz. 573. (wtrącali , przytaczali Na com te wtoczy-
ła przykłady? dokąd zmierzam? Zebr. Ow. 253. (przy-
toczyła ) Nie okazuje się , żeby fałszywi doktorowie na
len czas, kiedy Jezus Mojżesza czytał, wtaczali co in-
szego. Sekl. ■107. (wtrącili). Wszedł Paweł do nich, i
po trzy sabaty wykładał im pisma , otwarzając i wtacza-
jąc, iż Chrystus miał cierpieć i wstać od umarłych 1
Leóp. .4c<. 17, 2. (przytaczając, wspominając, przypomi-
nając , przywodząc na uwagę). Śmierć nie ma być wta-
czana miedzy zło rzeczy. Prot. Kont. D '2 b. wliczona,
wrachowana. ^^TOI\A , i, ź.. łata wsadzona, wszyta,
eilt eiiujCiiiiWcr glic! ; Ross. BiawKa. Nikt wtoki sukna no-
wego nie wpuszcza w suknią wiotchą ; a gdzieby inaczej,
tedy i ona nowa drze sie z wiotchem wtoka. Sekt. Luc. 3.

WTOPIĆ c; dok., Wtapiać niedok., topiąc wpuścić, n. p.
przetopiwszy; Yind noterfyariti , nolefzediti, dnftfiinel'
jen , eiiitrciuteln , ciiitropiclti. Wtopić w wodę lub pod
wodę, wgrązić; ciiifcnfeit , cintaudieii , iintertauc^cn ; (Yind.
noterpoloneti , vtapluvati , vu vodo vtikuvati , ytoniti ,
noterrtaplali , vtapl,iti, notervtezhi = wgrąznąć).

"WTÓR, a, e, ob. Wlory. 'WTÓR, u, m., wtórowanie mu-
zyczne, przyśpiewywanie, przygrywanie; iai ©ecunbiren ,
Scgleiten , bie 35cgleituiig tn bci" ?J?ufif. Instrument nie-
gdyś tak miły. Gdy, Muzy wtórem nóeiły. Zab. 11,
62. (wtórując). Tu sam Apolo lutni swej wtórem za-

śpiewa? wieszczym duchem. Zab. 12, 299. Gawdt. Tu myśl
do rymów znajdziesz gotowa , I złoty bardon do wioru.
.4/iflA/-. 62. WTOREK, rku, m. , vvtóry dzień w tygo-
dniu, między poniedziałkiem a śrzodą , dies Marlis , ber
Diciifłng; Bon. auterek; Sloi\ ulerek ; Sorab. 1. wutora,
(2 Walor, qu. v.) ; Sorab. 2 waltora , wnjterk , woj-
terck ; Garn. tórk , (Turk , Tor , Ladon Mars , Tórka
Bellona); Yind. lork , torek , tershni dan ; Croal. tórk;
Hag. Ytornik; Bosn. iitomik ; Sl.av. ytorak; Ros.';. BTop-
HiiK^. WTORKOWAC intransil. niedok., wtorek obcho-
dzić, ben J^ieiiftilij t'Cgcl)Cn. — §. Transl. Kio w czeni
nie może przodkować , nie poślednia wiórkować. Cn. Ad.
37, cf Kto piervvszych nie dopnie Może nie bez honoru
drugie trzymać stopnie. Dmoch. Stl. B. wtorym czyli
drugim być , drugie miejsc mieć ; Rcss. BTopcTBOBaib ,
ber 5tiiei)te fecii , bic jiBc^te ©telle ba&eit. WTORKOWY,
a, e, od wtorku, Sieiiftagś = ; Boh. aulerni ; Ross. Biop-
HHiHbiH. WTOP.OPIERWSZY, a, e, n p. Stało się to
w sabat wtóropierwszy. YV. Luc. 6, 1. not. « w oktawę
paschy ». W' sobotę wtóropierwszą. Sekl. Luc. 6, not.
«o tej sobocie wtoropierwszej niektórzy inaczej, a nie-
którzy tak rozumieją, że tą sobotą albo ściętym wtórym
zowie ewangelista siódmy dzień po wielkiej nocy, który
także święcono, jako i wielkanoc» ; tie Octtioe nn4 eineiit
Jrfte , nnc^ rftcni. WTORORODNY, a, e, po pierwszym
urodzony, jiiicutgcDo^roi. Nie może być rzeczon pierwo-
rodny, jedno przeciwko wtororodnemu. Biał. Post. 75.
Roku 1483 um.irł xiaże K:izimierz, wlórorodny syn Ka-
zimierza Jagleły. Stryjk. 636. WTORORZĘDNY^ a, e,
• — ie adv.; Sorab. \. druhotne; rzędu wtorego , secun-
darius. Cn. Syn. 80i. Cn. Th. 1500; z drugiego rzędu.
VV/o(/. Zęby wtororzędne, które na miejsce mlecznych
w drufri rzed niższy wyrastają. Krup. Ost, 80 — (1. WTÓ-
ROWAĆ , Wtórować się, wdrożyć, ob. Torować). —
2. WTORO\YAĆ inlransit. niednk., w muzyce .nkompanio-
wać , sekundować ; iii ber 50?iifif : accuitipagniren , fecimbi»
rctt , begleiteii ; Ross. nciinrpaib , noAiiirpuBaTb. Zofia
gra na gitarze , lircyk wtóruje na łletrewersie. ZabŁ Z.
S. 3. Będziesz mi Wac Pan na fletrowersie wtórował.
Teat. 48, 89. Niech Apnlo przybędzie z niebs, ;iby
wtórował swera twemu śpiewaniu. Zab. 12, 22. Utną
swe piosnki smutne ptaszęta , nie śmiąc wtórować jego
wzdychaniu. Zali. 16, 552 Wtórujący; EccI. cnoio-
iulii, (cf spoićj. WTOROZAKONY, a, e; Ecd. BTopo-
saKOHHbiil deuieronpmicus , jtBełitcu ©c)'e|;eś, jiucBtcr ®ei'eg=
gehinij. WTOROŻENIEC , ńca , m . n. p. Drugiej żony
męża wtórożeńcem mianują. Sntolr. Lam. 216. ber btf
jwe^tc gran Init. WTÓRY, a, c, Wtóry ordinis est , sicul
drugi numeri. Cn. Th. 1500. ber aiibre , ber jireiite iti ber
Orbmincj , nad) ber DJci^c ; ( Sorab. 2. obs. woltori , tori ;
Ross. BTOpuii ; cf Graer. ttfgoc , StvreQog , cf. Lat. ite-
rum ; cf Hoss. vulg. BTopa przyczyna). Wtóra ze trzech
powinność. Cn. Th. 1500. Syn boży wtóra osoba trój-
cy ś. Kat. Gd. 69. Wtorym być w rzędzie ; Ross.
BTOpcTBOBaib , (oh. Wtorkować ). Wtóre, wtóra rzecz;
EccI. BTopocTb , jpyran seiub no nepsoH , Biopoe
<jncjo , 'wtorka . I cf. dwójka). Wtóry po jedynastym ,

444

WTÓRZYĆ - W T R A G 1 C.

W T R 1^ C 1 E N - W T Y K A L N O Ś Ć.

t. j. ilwiinasly, alter ab undeciiiii). Cn Th. 1300, Hosi.
BTopuńtiajccaTb , BTopaaHa^ecHTb, BTopoeHa4ecHTfc. Wy-
kład na wlore a dwuilziesic "kapilulum. Sekl. 101, (na
dwudziesty drUj"i rozdział;. Wióry od końca. Cn. Th.
1500, ob. l'rzedoslalni. WTÓRZYĆ «. niedok , powta-
rzać , lllic^erb^)tllflt ; ( Ł"'x/. BTopani wkładać ). Konic
rżą. a clirupliwe hasło liąhy głusza, Wierne eclia wtó-
rną je i o dal roznoszą . Wtórzą w A-ydelyeli skałach ,
wtórzą razy siła Groźne wrzaski . jakiemi zła wojna za-
wyła. Pnyb Liii 97. Wszystkie pieczary stękną na
.szelest zarazy. I brzmią na odwrót : śmierci śmierć! wtó-
rząc tysiąc razy. I'riijb. Milt. 01. Rzekła to wtórząc ję-
ki. Priyb. Ab. 55. Zkąd takie zaduniienie, te w tói zo-
nę łkania. Trejj. S. M. 81. Drzewa do koła lekko gło-
wy nachylały , Jak gdyby na swe liście z pociechą pa-
trzały . Które w mukrem zwiercicdle widziały wtórzono.
/'r:yb. Luz. 270. (odbijane, wrażane). Niech krzykną
pieniem weselszem kościoły, Wtórząc głos słodki z lo-
tnymi anioły. Miuik. Ryt. 2. 58. Aniołowie w swych pie-
niacli iiócą jego chwały, Wszystkie chóry w porządne
rozstawione szyki Wtórzą tamtym rozt;łosem niebieskiej
muzyki. Dmoch. Sad. 53, ob. Wtórować.

"WTOWARZYSZYĆ ci. niedok., w towarzystwo wcielić, Det
®e(fU|'d.'att cii;«JCrletl>cn ; ( \'ind. notervdrushiti , notersade-
Icshnati). 'Wtuwa;zyszyć się; Rag. vdruxilisc tocietalem
inire; oli. Drużyna.

WTRĄBIC Ci. dok , Wtrębswać niedok., trąbieniem wezwać,
wciągnąć , (liciteiiitrompcten ; Viiid. notetrobcntati , nolcr-
Irnbili.

WTUĄCIĆ t:. dok., Wtrącać niedok. , tiącenieni wepchać ,
dincin ftopcn, fłoCenti biiiciii fdileben ; Sorab. I. storcżżu
nutż ; R<f!in. ukL;ljukaii, kgljjkkati, verati ; Roas. boii-
3BTb , BOHsaTb , Bro.iKaTb , BTO.iKiiaaTb. I'olrzebny jest
cyrulikowi pręt r'igowy ilo wtrącenia w żołądek z gar-
dła znwięzJej jakowćj rzeczy, ddrusoriiim. Cierw. Narz.
21. Wszystkie zęby ci w gardło wtrącę. Teat. 50, G2.
Cwbiję, wjrzlurknę). Wtrąconym z samej zemsty urzędni-
ka do tćj turmy. Pani. 83, 2, 152, {ob. Wszadzić, wrzu-
cić , wcisnąć) Kędy jest ta biedna płacząca dziewczyna,
którą interes podły do klasztoru wtrąca. Teat. 16, II.
(gwałtem oddaje, wpyclia , zapycha do klasztoru). iMó^ł
b)ł dawno bóg w grób wtrącić moje stare lata. Baidi.
Luk. 118. — Wtrącam co w rozmowę , ifijicio. Cn. Th.
1500. wtaczam, in btr Scbt l)crul)rcii , crniiitnen , mit vox-
briiit)cn, tiiiiiiciiflcii . cinniifcbcn. Gd\by choć jedno o
Rzpllćj słowo wtrącił, bez czego w tej sprawie obejść sie
nic mo/.e. Sieni. Cyc. 0. — Wlrąc.Tm co komu w myto ■
wytrąi am komu z myta. Cn. Th. 1500. wrachować, wli-
czyć defalkująe; niii tobiit flbjtclicii , iii btiit mait ciiicm ben
©i6ai>en aiircdiiift, dnrcd^nct, (iibrcłncti. — Jan wtrącony
papież, tCjjo roku umarł .SA' O;. 807. (narzucony, łlil-
flcbraiiot, Ollftjcbr.lllflt , ub. Wtręt, wtręcień). Wtrącić się
do jakii-no miejsi:a . na jakie miejsce; Rag. utexnulissc,
fttb tinbriiiitjf n , aufbrAiigfii. Iż na urząd me będąc po-
wołany, aiii po.iłaiiy, sam się weń wdał i wtrącił, dzi-
siejsiby go nazwali samowlazłym. Znrn. Hotl. 18. Fro-
kopiusz tyran wtrącił się na państwo , i purpurę wiiał

.SA'. Di. 2G8. Papież biskupa złożył dla wtrącenia się
w ono biskupstwo. Sk. Di. 125. — Wtrącać się do
czego, mieszać się do czego, wścibić się, fidf niDUin
mifd^eil. Czego się do tego wtrącasz, co ci nie należy?
Teat. 28, 6.5. ('roszę, żebyś się mu wtrącał do cudzej
powinności Teat. i, 30. Uo wszystkiego się wtrąci; jest
lo kobieta czynności nieporównanej ló. 58, 258 (wszędo-
wścibska , cf. wszystkoczyn). Tyś extra rad wtrącać się
do każdej rzeczy, a na żadnej się nie znasz. i6. 5, 7.
Nadto jesteś zuchwały, wtrącić się w cutize sprawy, ib.
18. b, 12. A Wac l'anniu co się do tego wtrącać? ib.
28 , 79. Nie wtrącaj sie w rzeczy niezlecone. Cn. Ad
191. szewcze pilnuj kopyta, rvai iiid^t btiiic^ JlmtJ ifł, ba
laff bciiicn 3Joiroi?. WTRECIEN , tma . m. , WTRĘT, a,
m. WTRĘTMK, a, m. , "(WTRI^TMCA , y, s , WTRĘ-
TMCZKA . 3., idrbn. Dndik ) ; który na jaki urząd wtrą-
cił się W/dc/ , wdzieracz. intruz, właz. samów lazły, sa-
mosłaniec, samozwaniec; Lcrl. et Ross. ciuo^kahi , ca-
MoaBaiieuT. , ber fid) n>o cingcbrńiiflt bat. Dla onyeh trzech
wtrętów wszetecznych , pokój kościelny zmieszany był.
5A'. Di. 101 0. Samosłańce, wtręly, włazy, oknem a nie
drzwiami idą do owczarni bużćj. Sk. haz. 325. Eccl.
caMussaHCiBU "wtrętstwo. WTRĘTNY, a. e, — le adn. ,
wtrącony, narzucony; ciiijebranijt , oiif()fbrdii(jt. Wiręlny
bój . zaczepnv, wstępny bój. Rndtk 3ln(jrlffi' .

WTROCZYĆ ci. JoA., Wtłaczać me-/ A, w troki wiązać,
trokami uwiązać , in bic 5attfl:icnicii titibinbcii pr. et tig.
Ir. ; zawiązać, wiązać, citibiiibeii . fc|l binbeti , juiammen bin-
ben; /i(/ss. BTopoMiiTb , BTopoiiiBaTb Po myśliwsku mówi
sie: Wtroczyć zwierza iiszczwanego . nie zaś przywiązać;
n. p wilka, liszkę za głowę, ziją.a za skoki zadnie
wtroczyć. Chmiel. 1 , 80. Co pan tym chartem po-
szczwał, wszystko lo wnet w troczył, fot. Jow. 92.
(uszczwał, ułowiłl. Kapral dojrzeć powinien, aby nian-
tclzak i pł;:szcz dobrze był wtroczoi:y. łiuw. Mar. 31.

WTRYSKNAĆ n. jedmi , [Wtry.>kać niedok. 2| ; /Vujł. B6pU3-
niyTb , BÓpuartiBUTb , B36pu3H.VTb. BJÓuarHBarb ; tr^.^ka-
iiicm wpuścić, wstrzyknąć; ciiifpripctl , ciltftrciicn. Proch
pieprzowy w nos wlryskniony, kichawke pobudza Cretc.
418. "

WTilZ.\ŚC', r;. jedntl , Wtrzęsać .:ieduk , trzęsąc wpuścić,
wsypać, wsuć , wtłoczyć, ifinńn ft^littelit ; Ytnd. noter-
troliti , notersTipati.

WTULIĆ Ci. dok., tuląc wpuścić, włożyć; biiiciii idjtpinfltn,
binein briidcii ; {Rusi. ryjna , ary-iKa, BT_vio'iKa szjiunt)
Wtuliwszy twarz w poścle^ , usnęł.i Olw Uw. 108 Wtu-
liła usta w Sie; lelulit ot i» n. Zebr. Uw. 50 Zanie -
cliaw.szy niebieskich rzeczy, twarz swoje i umy^l nasi
do ziemi wtuliwszy, tylko się o le rzeczy doczesne sta-
ramy. Zurii. Poi/. 1276.

'WTWORZYĆ n. dok; Boh. wtworiti; tworząc wpoić,
wlać, welchnać, nadać; aiifrf±afff ii , tiiipflanjfn.

WTYKAĆ, ub Wetknąć WTYKAL.NY. .i, e, — le adt.. do
wctknienia, finflcdbor. Wdziewalny, wtykalny; qui in-
dut teu prur/igi puletl , indulilit. Cn. Th 1340 WTY-
KAL.NDSĆ , ści , i, sposobność być wetkniętym, bi(
Cinfiedbarffit. Rndik

w u C z Y C - W U J E N K A.

WUJOSTWO - W W [ A Z A Ć.

445

W U.

WUCZYć cz. dok., \Vuc;za(i liisJot. , ucząc wc:ąjnqć, wkła-
dać, wprawiać, \vzwyi'zaj:ić ; Yind nolervifliaU , noter-
kasali , nolervoditi , le()rcnb aciUD^ncn. Odłączają dzieci od
mamek, gdy icli w potrawy wuczaja. Jidi. Tel. 5-iO.
Szfczęśliwy kogo z miodu wódz kierują^', taki , Wuczył
w samej goryczy znajdować przysmaki. Tent. 45. b , 35.
Dzieci 00 posłuszeństwa , do pracy wuczano , Wstrze-
mięźliwość i miłość do nauk wlewano. Jabi. Tel. 15.
Więzienia, kajdany, plagi, wuczonym w to okrucień-
stwo panom, fraszkami być się zdają. Mun. 63, 199.
( przywykłym do togo okrucieństwa, nawykłym j. — '^.
Zaimk. Wuczyć się, wciągnąć się, wprawić się, na-
wryknąć . przywyknąć , fic^ iiHiraii gfU'i)bnfn. Rudunenlum.
ponere , począć się wuczać , wkładać w nauki. Maj z. Juz
się dawno wuczyło w nieznucrne kłopoty serce Bardz.
Trag. 255. (oswoiło się z nienii)^ Z tylu przygód przy-
najmniej to mi będzie zyskiem, Ze się wucze cierpliwie
obchodzić z uciskiem. 'Treh. S. M. 91.

WUJ, "UJ, la, m., WUJAŚZEK, szka . vi., zdrbn. , mat-
czyn brat, Ber Miittcr 23nibcr, ber iiiuttciitĄc £)iifd; Bok.
ugec, (praugec proaiutnculni) : S!ov. ugek , ugćek , ugec,
nialkin .bratr ; ,.Sora6. 1. wui , liuy, niaczerne bratr, (tenk,
nanowe bratr stryj); Soriib. 2. bujk, liujck ; Garn. ujz,
viz ; Ytnd. iiiaterni brat, viz, vuiz. striz , strizni {ob.
Stryj), vuiz , uiz , vuizhei , fóter, ozlin bral; Croat. vu-
jecz ; Dal. vyacz ; Hag. uz , Gen. ujza ; Bosn. ujac , mat-
lerin brat ; Slov. ujak ; Ross. 434a , 4a4K)UlKa , obsal. yfi,
(vulg. yeut siostrzeniec): Ecd. 0VKl|h , (cf. Ehjm. Lat.
avus, cf. Germ. r^cim, Dbni). Wuj, matczyn brat, stary
wuj, baby brat, starszy wuj albo przodwieć , brat przed-
babin. Sax. Porz. 125. Dowiedział się Jakób, iż to były
owce Labana 'uja swego, t Leup. Genes. 29, 10. (wuja
swego. 5 Leop.). KtobykoKviek miał sprawę z żoną stryja
abo *uja swego .... 1 Leop. Levil. 20. Bóg błogosław ił
Jakubowi u jego 'uja Labana. Gd. Poft. 128 b. Byś miał
najsprawiedliwszą, a nie miał kalety , albo lisa w zanadrzu,
albo wuja\v prawie, przegrasz. Paszk. Dz. 114. krewnego
protektora. \\UJ.\C komu intians contiti., wujem go nazy-
wać, eincm oiifdi! , ilin Cnfel netmcn. WUJASŻEK, ofc.Wuj.
WUJECZNY, WUJEN.NY, a, e, od wuja czyli wujostwa,
do wuja należący ; EccI. yeHbift , O^cimś = , Onfcl < . ?D?ut'
łcr&ruber»-; (cf. Croat. wayncw 5/ay. ujcsicb ; Ecci abo-
K)p04Hbiri). Jest on jej wujeezny brat. Biel. Hst. 13, [Croat.
vuyczev szin , vuychicii mntruelis , e.v matris meae jra-
tre). Była jego wojenna siostra. 1 Leop. Genes. 29, 10,
Slav. vjcsichna. WUJEK , ujka , m., empis , rodzaj owadii
muchowego, zawierający te, które pogodnych latem wie-
czorów w tysiącznej gromadzie na powietrzu igrają; tylko
przez śkło powiększające przypatrywać im się można.
Kluk. Zw. 4, 141. S^.icptciiflicGC , Jaiisilicge. WUJE.NKA,
i, z., WUJNA, y, i., żona wuja. Włod. Gn. Th. 1301,
( Vind. materna festra , vizliiza , uizliinja ; Garn. anja ; Ptag.
>jna, letka = ciotka; Slav. ujna : Slov. ugćina , ugćinka ,
bratra matkineho żena ; Bosn. ujna , sgena ujca ; Croat.
Tuyna) , be« SRutterbrubcrŚ grmi . bit tonte. Nie wierz

wuju wujnej. Bys. Ad 44. WUJOSTWO, a, n., pokre-
wieństwo viujeczne ; Wnd. Yuzlinia , vu;zlinost , mutterlt«
d)c Onfc!fc|nft. Wuj utracił wujostwo. Teat. 28, 159

'WUL. Dudz. 70, ob Wole.

WULKAN, a, m, imię bożka oi^niowego, bcr ®ott 55iilcart ;
Boh. Oiinen; Girn. Hromck (ob. Chromy), Słomek,
Slomk , Prove ; Bosn. Bolkan , Yulkan. Śmiały się pi-
jąc nektar, do rozpuku bogi, Ze im służył lak grze-
cznie Wulkan krzywonogi. Dmoch. U 26. — ii Wul-
kany , wólkany , góry ogień wybucliające , jako Wezu-
wiusz, Eina i t. d. Wyrw Geogr. 12, Russ. corma , fcuer'
fpciciibe 33cr9C. WULKANOWY, a, c, od Wulkanu, SuJ.
canś , n. p. Wołom Wulk.'5nowvm oąień z i-eby pała.
Biel. Hu. 54.

WUZDAG cz dok., włożyć w uzdę. ouzdad ; bcn ^Mm ntt«
le^cn , jćiiiiKcn. Nie wuzdasz wołu, sjdy nim zboże 'wy-
minasz. Budn. Deut. 25 . 4. bu follit bcm Ocfcfcn , ber ba
brtit^t, nidjt iai 9RaiiI »erIJinbf!i.

W W.

WW. , ! Wielmożni, lub Wielebni; n. p. Zgromadzenie
WW. 00. Bazyliinów » wielebnych Ojców.

WWADIC cz. dok , Wwabiać niedok. , wabiąc wściągnąć;
\'vtd. noteryjbili = ziprosić; l|inctn lOlfciI. Gn. Tli 130L
W'WABIACZ, WWABICIEL, a , «.. , wabieniem wciąga-
jący, ber §iiiciiil0(fcr; (Ymd. notervablovcz < zaprosiciel).
\V rodź. ień.<k. \YWABICIELKA , i.

WWALIGc:. (/o.Ł, Wwalać nicJuk , wal;. ■ wpuście i;inciimidiii'n;
Bosn. uvalali , vagljajuchi staviti u nulra; Ross BBa.inTfc,
BBa.iOBaTb. \Ywalaiii kamień , wtaczam kamień Cn Th.
1500. Jedna baba kamień do studni wuali, a dziesięd
go chłopów nie dobedzie. Bijs. Ad. 18. Kłodę baranią
w kocieł WAvaliła: mergit. Zebr. Ow. 170. Wpadłszy na
przeprawy Igniące W nie trupów wwalić niejedne ty-
siące. Jabt. Buk. 4 b. (wtrącić). Nakoniec Hekuba wwa-
lona w okręt ; ultima conscendit classem. Zebr. Ow. 328.
(wepeliiiiona'. — Wwalić na co, ttiorauf binctiiroaljeit
\Vyspa na ścierw olbrzymski okrutna w walona Tryna-
kryjska. Zebr. Ow. 115. Trzykroć olbrzymi kusili się
góry na góry wwalenia. Otu>. Wirg. 586. wspięlrzenia,
Sluftbiirmcn. — Fig Taką niewolą na nich wwalił, że na
nieznośne jarzmo jego zionąć nie godzi im się. Zygr.
Pap 96. — ji. Zaimk. W' walić się w co, dokąd, na co,
fi(^ IDO bineiii obcr mo binaiif itjaljeii. Wybiwszy drzwi do-
mu, w walili się do izby. Pol Arg. 79. Co dzień skoro
sie objadło, ożłopało, na łóżko wwalił sie jak bela. Mon.
70. .177.

WW1.4C cz. dok., Wwiewać coiilin. , Wwionąć , /. wwienie
jednll. , wiejąc wcisnąć, wepchnąć; Boh. ćiśeti inflare ,
^inciiiblnfeii, cf wetehnąć, wdmuchnąć.

WWI.\ZAĆ (■;. dok. , wwiąże /. , wwięzuje pr. , Wwięzy-
wać czesll., wiążąc włożyć, wplątać, wciągnąć; Łiiteill
biiibcn, eiiibinben; Ross. BsasaTŁ, BBHSueaTb. Ci z sobą
bardzo długie łańcuchy miewają, W kióre po szes'ć-
dziesiąt jeńców wwiązywają. Paszk. Ds. 58. — g Wwią-

440

W W I Ć - W W I F. R C I E Ć.

W W ! E S r. - W WIEŹ Ć.

zać xięgę ■ po iiilroligatorsku zszyć, oprawić; Vind.
noleryesali, svesaii ; fiag. svezati kgniglie , eiii Siic^ cin<
tiinben. Xicgi cudnie napinane i wiviazarie z puklami. Laz.
Htt. ó b. Ii ziemskie xiegi w lym wojewó'lzlwie są sia-
rę, i niewwiązane , tak ii gily zapisy z nic li bywają wyj-
mowane, nie wiedzieć pod którym aktem cxtrakt z nich
ma być wydany, przeto pozwalamy , żeby te xiegi prze-
pisane były. Vol. Leij 2 , 972. Zyg. Aug. Dawnych
wieków xiąg nie wwięzowano, ale je oko/o kija okrę-
cano, liudn. I's. 40, fcl'. zwitek, cf. wolumen a volven-
1^0). — §- Wwięzać sie gdzie, wnijsć w posiadanie cze-
go , objąć posesyją czego , wkroczyć w odziorżenie ,
odzierzeć -. in ben Sefi^ trcttii , ScfiC ncĘimen wn ttwai ;
liolt. uważi , uu'»zati , (rl 'wzdąć, wzdawać) ;)/'. et fig. Ir.
Z nienagła się w piersi poczęJo wwięzywać jśmiertflne
zimno. Oliu Ow. 98. (wdzierać, wsuwać, wmykać).
Odszedł pan od nas , aby tam u ojca swojego w niebie
miejsce nagotowiił , a w ojczyznę się tak naszą wwiązał.
Żarn. fosl. 22"2. Kazimierz się wwiazal w Kujawy i w
Mazowsze po J>eszku. Uiel. Św. 187. Wwiazali się w
Krakowską ziemię i w inne państwa wojewoda Krako-
wski z łlidcną na Leszka Białego. Biel. Sw. 1 89. Mie-
czysław stary w wiązał się w Mazowsze, i w Kujawy na
Leszka , aby przez to przyszedł do monarchii- Biel. 104.
Lepiej będzie , gdy Kazimierz przez córki własne Wę-
gierskiego i Czeskiego królestwa w pewne dziedziitwo
imieniem zony swojej wwiaże się , a niźliby wojennym
prawem dochodzić go miał. Arowi. 686 ; ut certum liae-
redilaUm adiret. Wwięzuje się w majętność , poisesiio-
nem occiipo , adde jurę, judicis sententia , deirelo princi-
pis. Cii. Th. lóOl. rci^tlid) uber q(xii)t\ić) in Scfic iif&mcti.
— Actiu. Wniązać kogo w majętność, millo in ponessionem
bonoruin. Cn. Th. 1501, (cf. Elym Lal. inveslirc); /iag.
posslditi u imanje ; Hoss. cnpaB.iiiTb , cnpao.iaTŁ , fcf.
sprawić). Wwięzowanie kogo w majętność , mis.iio ali-
cujus in posienionem ex edieto , uulgo iniromissio. Cn.
T/l. loOl , Hoss. ciipaBa , cf. sprawa. Wwiązanie znaczy
intromisyą do dóbr. Cziick. Pr 2, 101. (bic ijctidjtlilłie
6uitt>eiiiintj in ben Ontabcfic , ob. uwiązczy list, et', uwią-
zanie, wywiązanie). Osoby na wwziazanie w powiał Wie-
luński od Kazimierza zesłane, hroin. 260; ud accipien-
dam possessionem , StfiCnaJime , Seficergrciiiina. Wwięzy-
wanie się w majętność, occupniio possesionis ex edieto
judicii. Cn. Tli 1501. Konrad słysząc, ii mu Henryk
sięstwo Wrocławskie testamentem zapisał, przyjechał do
Wrocławia na wwiązanie; ale mieszczanie nie chcieli go
przyjąć. Biel. 167.

WWIC cz. dok. , Wwinąć jtdnll. . Wwijać tiiedok , wijąc
włożyć, i)inm t«inben, ^incln wideln ; Yind. noicrsaviti,
notcrpovili , natersavijati; Hoss. BBinb, BBiisarb. Wwija-
nie, wwinięcie; Rost. BBUBKa , iai ©iiiUMrfeln , bit Ciiiiuide-
Ilinij. — lieeipr. Wwijać ^ię , n. p iNacisk wierzycielów
natrętnych w kaidv siad jego troskliwym wwija sie czoł-
gieni Teal. 2, 59. Bars.

WWIERCIEĆ Ci. dok. , Wwiertywać c.^sll , wwierluje pr ,
wiercąc wsadzić, wkręcić, cf. wszrubować, tinbobrfJi ;
Cruat. nuler vcrlam ; Hung. belurom : Bosi BBeprtTb,

BBepHyTb , BsepThiBaTb , BeepruBaio , BBopamiBaio , sóy-
pasHTb ; h^cel. BBep<iaio.
WWIESĆ, WWIEŚUŻ, wwiódł, /. wwiedzie, wwiodę ei. do*.,
Wwodzić niedok., wprowadzić, einfilljren, binein tufire n ; Slov.
uwesli ; Sorab. 1. wjedu nulż, wedu nulż ; Vt'nd. nolervo-
dili, noternavoditi ; Bosn. uvoditi, uvesli, cinit uljesli unu-
Ira ; Bug. westi, wodili, i'ivodim, uvesli, uvodilti; Boss.
BoecTb , BBCCTii , BBOjOTb. Wwiedź go do domu swego,
aby pojadł chleba. 1 Leop. 5 Beg. 15, 18. Obłędliwe
wwiedź do domu swego. W. Post. W. 152. Wwodzenie
do kościoła rodzących niewiast , a przy tym błogosła-
wienie ich kapłańskie , nie jest w kościele powszechnym
nowe. Hrbst. Nauk. X 5. Sposób wwodzenia na modli-
twach i na błogosławieństwie jest; potem pokropiwszy
niewiastę święconą wodą, i siółę w prawa rękę da«szy;
już ją wwodzi do kościoła, ib. X. 7 i. Wywodzinanii nie
gardzić rnają nowe małżonki , przy których prawie toż
bywa , co przy wwodzeniu do kościoła sześćniedziałek.
ib. Z G b. ( ber Sirt^tiiijanfl ber Sed^«ivó(^ncrinnfn ; Hag.
uvód ; Ross. BU04X , BBejCHie introduclto). — Cnota w
sławę poczciwą i w niebo wwodzi. Hoiak. Wiek. B o.
(niebo otwiera, ilrogę ściele do nieba). Pan umartwia i
ożywia, wwodzi do piekła i wywodzi z niego. W. Pott.
Mn. 568. (wtrąca, wpycha, spycha). W rozmowie tej prze-
ciwnika wwodzi, łapiącego słowa. IJorn. Sen. 401. wta-
cza , wystawia . im (Sefpriid^e einen ®egner einfiibren , re-
benb eintiibren. To twierdzić, coż innego jest z miejsca
przerzeczoncgo czynić, jeno opaczne, a jemu przeciwne
w biblią świętą wwodzić miejsce? Zggr. Pap. 154.
wtrącić, wmusić, narzucić, wtoczyć, wsadzić; (infe^nt,
einflirfen, bincin cinpanjcn. Nie wwodź nas w pokuszenie.
1 l.eop. Luc. 1 1, 4. niewprowadzaj nas w pokuszenie ,
ffi^irc «n» iiidit in 'Herinduing. 1'od barwą wolności chrze-
ściańskiej swawolą szatańską wwodzą. W. fosl. W. 151.
wprowadzają, wuczają ; eintubrfn, flelienb nuxd)en , 5ut
(9enJoI)nŁeił inncben, nisfPrinijeii. To już prawie w zmyczaj
wwiodła sobie była. Wgs. Kai. 587. ( wuczyła się w lo,
wzwyczaiła się). Cauiiniis wiarę katolicka w podcjżrzenie
fałszu wwodzi. Zygr. Pap 'lOi. wprawia w' podcjżrzenie,
er bringt fie in OJerbatbt. świat wam złorzeczyć będzie ,
wwodzac na was wszystkie kłamst>^'a dla imienia mojego.
Bej Post y y i. nawodząc , przywodząc, zadając, za-
rzucając wam ; Borriitffn , sornjerfeii. — g Wwodię co
w xicgi prawne, zapisuję. Cn. Th. 1501. oblatuje, gf>
rid^tli* iu bic ?lcten eintragcn. Zapisy takowe mają być do
akt podane i wwiedzione. Yvl. Leg. 5, 5" 8 Wolno kaz-
ilemu listy graniczne do xiag kancelaryi wwodzić l]erb.
Siat. 77. — g. Zaimk. Wwieśdź się w posesyą. wprowa-
dzić się. wwiązać sie, wkroczyć w objęcie j.'j; Jiir 9ert('
nnbmc fcbreitcn , ben Sefiji ergreifen , in ben Słfiic finneten.
Za Konrada Mazowieckiego Crusy sie w wszystką Cheł-
mińską ziemię wwiedli. Hiel. 118. WWOUZKflEL." a, m,
wprowadziciil , Per (ftnfńbrer ; Bos> BBo.iHTUJb W rodt.
żeńsk. WWOUZICIELKA , i WWIEŻI'.. wwiuzł. wwieźli.
/ wwiezie, wwiozę a. duk . Wwozie niedok . wioząc
wprowadzić . |ur gubre cinfiibrfM ; Ytnd noiervosiii , no-
Irrpelati ; Sorab i. wozu nuti ; Hoss. BoeaTb . BBOaHTb.

1

w w Ł Ó C z Y Ć - WY.

WYBACZAĆ - WYBACZYĆ,

447

Wwoię co, iiweho. Cn. Th. 1501. Wwieziony, 'wwie-
żny, do wwiezienia snadny, einfii^irbar ; /lass. bboshmuB,
(BB03HUH wkradziony, przemycony) Wwożenie , inveclio.
Cn. Th. 1501, Yind. notervoshnja ; {Ross. GBUSKa , bbo-
3H0e fiirliin , oh. Zwózka).

WWŁÓCZYĆ, WWLOKE, ob. Wewlee. WWODZIĆ, ob.
Wwieśo. WWOZIĆ, ob' Wieźi'.

W. X. abbrev. , ■■ Wielebny Xiądz. — g. W. X. L. = Wiel-
kie Xicst\vo Litewskie. Kopez. Gr. i , p. 30.

W Y.

WY Pronom personak, pltiral. secundae personae , [singular.
ty); t^t ; Gen. was, Dat. wam, Inslr. wami, Loc. w
was; {Boh. wy; Sorab. 1. wó ; Sorah. 2. wu , wu, in
duali woj, wej ; Yind. vi; Cant. in duali: vaje , -a, -u,
Croat. vi; Bosn. vi, od vas ; Rag. vy , vas ; Sli:v. vi;
Ross. BU ; Eccl. bsio , yiByjcB Bara , BJHii , ^bjmi Bami) ;
Elym. cf. Lat. vos ; cf. Ilal. voi ; Gall. vous). Ex vocibus
Latinin vos et nos probal Nigidius in Grammalicis com-
mentiiriis , verba hnmana naltiralia esse , non arbitraria ;
quia cum vos efferimus , motu o»'i« eonvenienie ulimur,
cum labiisgue unimnm et spiritnm ad eos guibuscum ser-
mocinamur , intendimus; at cum dicimus nos, non pro-
fuso ad exlra flatu vocis , neque projectis labiis pronun-
tiamus , sed spiriliim el labia intra nosmel ipsos coerce-
mus. Idem fieri in pionominibus tu et ego , tibi et
mihi ; immo et in Graecis idem signijieanlihiis docet ; sed
haee probatio fesliva magis , gitam conuincens. Cn. Th.
1501. bweniunlur in autoribus Folonicis adhuc exem-
pla numeri dualis hujus Pronominis , e. gr. Po obu 'waju
osierociałam jednego dnia. Budn. Genes. 28, 43. Niech
'warna da Jehowa , żebyście znalazły odpoczynienie. Budn.
Rui. 2, 9. — . g. Poloni hac voce Wy, et obliquis ejns
utuntur honoris causa, compellanles unum hoininem (c(.
liall. Yous) mediocris et honesiae conditionis ; (serf hodie
nonnisi rusticanos sic compel lamus , (ofe.Waszeć, ob. Wa-
szeciać komu; Boh. wykati ; Vind. vikati, vykam). Idem
faciunt in Yerbis, cum uni dicunt: dajcie, słuchajcie ;
quod utnimgue Lalini sibi negarunl -in secunda ye.rsona ,
'um tamen , quod merilo quis mirelur , in prima persona
tinus homo plurali mimero saepe utalur, e. gr. scripsimus
haec illis. Cicero. Cn, Th. 1051, cf. My Stan. Aiig , z
faski boskiej i t d.
WY-, praeposilio ir.separabilis , signif!.cal itt plurimam ex.
Cu. Th. 1501, ani', Łcrail^ = ; Boh. wy-, wey- , (cf.
wne exlra , ob. Won, wan; cf Germ. »01I , ta»Oll ; Sax.
Inf. van); Slov. wi- ; Sorab. i. wu- , wohn-, won-,
hwon- ; n. p wuwabicź , wuhnwabicź , wukopaoź , wu-
neszu , wunosciiu , wonneszu, wonnoschu ; wuwowam,
hwonwowam wywołam; Sorab. 2. wu- , hu-, n. p. hu-
belisch wybielić, hubijasch wybijać, won, won, 2) won;
Carn. von- . vonaej ; Yind. vun- , is- , e. gr. yunpasli >
ispasti • wypaść, vunslomiti ■■ wyłamać, isbratti > wybrać ;
Croat. Z-, ze, e. gr. zebrali < 1 ) wybrać, 2) zebrać,
zbiti > \) wybić, 2) zbić; (w Kroackim zatym z-, wyraża
tak e- , ex-, jak cum-, coli-); Bosn. is- , iz- , e. gr.

izabrati , isabralti = wyiirać ; Ross. bm- , hc- , n. p. bu-
neib, Hcne^ib wypiec, BunpocHTb , nsnpociiTb wyprosić.

— 8- Wy-, {opposit. W-) oznacza kierunek na zewnątrz,
na dwór, ani ■■ , \)txani' , z domu wyszedł, er tft \)irani'
gcijaiigcn. — g. Oddalenie od czego , pozbawienie czego,
n. p. Heretyków klną, wyświecają, wydzwoniają z spo-
łeczności świętej. Rej. Post. Liii. iDCfllcud^tcn , i»C3ldii=
ten , ani ic djrijłliĄeu ©cmcinftlinft nuśfri;licpeii , wyłączyć ;

— cf z pieniędzy kogo wyzuć. YYercsz. Reg. 97. — §.
Skutek usilnością otrzymany, n. p. Wyprosić, wymodlić,
wymódz, wymusić; evliittcn, trDctcii , crjiutiigcii. łiskomiec
myśli, jako co wylupić, albo wyszydzić, albo wylicliwić,
albo wykłamać. Weresz. Reg. 97. — ^ Ostateczne do-
konanie, n. p. wykonać, wygubić, wygładzić, wygasić,
wytracić; flmijlitft gailj Uiib gar, radicabter, do szczętu,
mit ^cr 23iivjcl nu^rotteit. — §. Ze zaimkowemi: Dogo-
dzenie sobie zupełne, do sylu: n p. Wyspał się, (X Mt
fid) rcr^t aiiśijeftl^iafcii , wybiegał się, wytańcował się, cf.
nabiegał sie, natańcował sie.

•WYBACZAĆ,' (j6. Wyboczyć. "

WYBACZYĆ C5. (/oA., Wybaczać nierfoA , 'Wybaczawać, Wy-
baczywać coniin. ■■— g. 'Wybaczyć, wypatrzyć, widzieć,
poznać, postrredz : crfclicii , fc^eii, lualjnictmcn. 'Wyba-
czawać, 'Wybaczywać, starać się "wybaczyć, rozpozna-
wać, dochodzić: 511 crfcIicii fudifii, iiin^rsinic^mcu tra(^ten,
Derlmt^tetl, pnifeil Tu rycerstwo, czym- dobrej sławy na-
być, srornolę i zelżywość otrzeć, jako się ojczyźnie za-
służyć, wybaczy. Warg. V\'al pr. (wymiarkuje, wyczyta,
zobaczy). Jałmużnik ma śpital naw:iedzić, aby wybaczył,
jeśli są bracia pulrzebni s[iomożsni.T ; wybaczywszy, co
za osoby są, i jak wiele potrzebują, doniesie o tem.
Bzoiv. Roz. 127. Każdy rozsądny tym dostateczniej to
wybaczy, gdy sobie słowa tego rozdziału przeczyta. Salin.
3, 195. Pewniejsza, że trwali Tak długo w raju pier-
wsi rodzice , Aż swe zupełnie szczęście wybaczyli , Co
jednak trudno uznać w krótkiej chwili. Odym. Siv. R 4
b. rozpozn:ili, crfciliicn, fciliieit Icrnot. Duch wszystkie
rzeczy gruntownie wybacza. 1 Leop. i Cor. 2, 10. Jemu
to przykazano, dla wybaczywania i skończywania rzeczy,
pro rebus inguirendis olque deterniinandis. Hrbst. Art. ilO.
(dl.i dochodzenia, roztrząsania, poznawania rzeczy). Moj-
żesz wybaczywszy w obozie Tureckim wszystko dobrze,
dostatecznie dał znać Skanderbegowi. Bnz. Sk. 560.
Wszystek rząd wojska wybaczyli w nocy. V['arg. Cez. 44.
Rady hetmańskiej nieprzyjaciel nie wybaczył. Warg. Cez.
119. (nie wymiarkował, nie przeniknął, nie domyślił się).
Mądry wybaczy, a głupi me postrzeże. Żegl. Ad. 135.
Posłał, aby co tamten będzie mówił , wybaczowali, i je-
mu odnieśli. Warg. Cez. 51. Bez wszego wysłuchania, i
sprawiedliwego wybaczenia , na to się usadzili , aby ich
wytracić. 1 Leop. Mach. 1. Dlaczego bóg ten dzień sobie
obrać raczył, potrzebna rzecz jest, abyśmy tego przyczy-
ny i tajemnice wybaczyli i wyrozumieli. Żarn. Post. 247.
Te rzeczy dawni prawodawcy z wielką pilnością wyba-
czywając, postanowili. Rej. Post. H 1. (rozważając, bt'
Iradjtcnb, crtfagenb). Wybaczam, wybaczy wam co z kogo,
wyrozumiewam. Ćm. Th. 1501. ofrnc^men , abneSitteit.

448

W Y B A C Z N Y - W Y B A I) A ć.

W Y H A D - WYBAWIĆ.

Ztąd to moie być wybaczono , jeżeliby lo prawją mia/o
być, co om mówią. Saint, i, 101. Pius ii dobrze o
Polakach nigdy nie rozumia/; co z jego pisni łacno może
każdy wybaczyć. Kram 620; (< scriptii ejus deprehen-
derej. To łacno wybaczyć z tego , co druj-im uczynił.
Janusz Oksz. Bib. Jam pan, który wybaczam serca, a
doświadczam wnętrzności 1 Levp. Jer. 17, 10. próbuje
Rcrca, id) prufc bic ^•>er5en. — "g. Wybaczcie między wami
mężów siecim z dobrem świadectwem. 1 Leop Ad. C, 3.
Z Leop. id. upatrzcie, wybierzcie; cr[e(itn, OU«er)E(ieii, aii^<
n)dtllen, auŻfojjreil. — -t Ijudie usurpalur : Wybaczyć sijni-
ficatu Kondonandi , wyb:iczyć = darować winę, przejrzeć
winę komu , nie pamiętać mu jej , puścić w niepamięć ;
ceriei^ieit , '.'ergeboi ; Boh. odpuśtiti, odpuśteti, prominauti ;
Cara. sanesti , sanescm , sanasliam , prostiti , (rf prosto-
wać); Vin(/. sanesti ; Croa/. opraschali , oprascbara , opro-
szliti ; <S7oi'. oproslili; Bosn. prosclati, oprostili , pro-
stiti ; liofi. prostiiti , prusctalti , oprosliiti ; Hots. npo-
CTiiTb . npoiUHTb, HopoBiiTb , HOpOBJK) , fcf narobić).
Daj mi reke, wszy4ko ci wyb.iczam! fy Zgoda! i ja
cię takie przywracani do dawnej łaski. leat. 29, 85.
Komu innemu wybaczyć mogę; ale tobie nie życzę ze
mnie żartować. Boh. Kom. \, 70. Wiem, jak siła wy-
baczyć potrzeba młodości. Jabi. lei. 257. Nikt chętniej
innych ludzi nie wybaczy przywary nad tego , który naj-
surow.szych własnych przywar jest cenzorem. Zab 13 ,
li Wybacz często drugiemu ; nigdy jednak sobie. Min.
Ryl. 4, lóll. Sobie wybaczamy winę, r<udzym kwaśną
siroim minę Jak. Baj. 17. Hozumniejszeniu ustępujmy,
głupiemu wybaczajmy. Pih-h. Sen. gn. 542. Głupiemu
trzeba wybaczyć Gemm. 90. fcincr 3)iimml)eit }u fflutc
^alten. Wjbaczał Alexandrowi, Juliuszowi, Augustowi,
świat nieograniczoną pychę dla wielkich dzieł i wspa-
niałego umysłu Mon. 65, 159. Moja ciolkj wybaczy,
nic z lego nie będzie. Teat. 54, 21. niech mi to da-
ruje, niech nie weźmie za złe; (cf. przepraszam). Wy-
baczenie, darowanie winy, odpuszczenie; bn^ Serjcii/en ,
bi« Sersfitung, tai \n ®ut« ^altcii; Bih. odpuśtenj , pro-
minulj ; //os«. prosctenjc, oprosctenje, odpusclenje; Croat.
proschenye ; Dal. prustenye ; £'•(/ iipocT1JNt.\ ; BoiS ||3-
BHHCHie (cf. uniewinnienie) , llOMllJlOBiiHiL' Żadnego wy-
baczenia zawistnikom ! Teat. 11. 6, 59 — g. Proszę
wybaczyć, proszę o wybaczenie, skromna odpowiedź
dziękującym za wyświadczoną grzeczność , n. p. obiadu
i t. d. . podług Niemi eckiego : id) bitte fiir litb jit iic()mcii.
'WYBACZNY, a, c — le , adv , do wybaczenia, mogący
być wybaczonym, ocrjftlplil^ ; Ihis H3lillHilTf.lLilun , ii3-
BiiiuieHhiK , npociiiTeJŁHufi ; Ecd. npocTHimii. WVl!,\-
CZYCIEL , a, m. , wybaczajątty komu, odpuszczać/ «iny,
Croiil. oprusztitel ; Rag prostitcgl , /. prostitegliza, (Ron.
npuuieiiHKb kumu darowano).
WYBADAĆ Cł dok., Wybadywać rz^sll , wybaduje ;;. .
(diitng. wybadać, wybość . wybodę) , badaniem iloclio-
dzić , wymacywać, wypytywać, wykicktać, aiI«fprfd)Cn ;
Sorah. 1 wuskuschacż, wuskuschu\u ; Cani. sbilram ;
Roii. unpocuTb . onpamHBHTb, ptijnurarb , pucuuTyBaTb:
Eccl BU3TH3yio , V3TH3iiio, ll3TH3ytO Łagodncmi |o słowy

wybsdując przywiódł , że począł powiadać. Khk.Turk.5i.
Jakoż wybadali Ezau , i wyśladowali tajemnice jego. 1
Leop. Abd. 1, 6. Gdy porozuiniaf hetman myśli ich, ii
chcieli wyciągnąć ręce na króla , dał o tym znać kró-
lowi; który na obud\YU wybadawszy, gdy sie przyznali,
zdał ich na śmierć. 1 Leop. Esih. 12, 2 Chodkiewicz
zgromadzi przez trębacza koło , Gdzie sobie poglądając
po wszystkich wesoło, Zdania ich wybadywa Tward.
\Vt. 127. czyli snadż jego przenikniesz wyroki 1 sąd
wybadasz? Chrośc. Job 42. Gdy wi.irę chciał wybadać,
uwiązł. 5/.'. Dz 245. (zgruntować, zgłębić; Piotr chcąc
sposób wybadany mieć śmierci Jana. rzekł zbawicielowi :
Panie ! a ten eo ? Od'jm. Sw. 2 , Sn 3 b. ("chcąc go
wybadać, chcąc się o nim dowiedzićj. — Wybadany •
*wybadanny, 'wybadalny, do wybadania, mogący być
wybadanym; /?o.^ł. usTasaTcibiiun, erftnfd(lidi. :Niewybadane
są sądy boże, a niedoścignione drogi jego. Budn. Rom.
11, 35. Niewybadane są boskie czyny. Chrośc. Job. 142.
Wyroki boskie tvm więcej czcimy . że sa niewybadane.
Sk. Ih 291. — ■ WybJdanie, ia . n. . •WYBAD,"u, m. ,
Bandtk , dochodzenie czej»o, śledztwo, indagacya; btf 3Dr<
ft^ung. Crforfc^uiig, lliitfrfui^iiiid, 3''bn8<itien. Da6 iJcrt^ór, ©ra-
men; Ross Bocrnsiinie. Pomyśleniom twojem niecli będzie
upadków twych wybadanie , exquhUto. Zygr. (Jon. 299.
Od pa|iieża Eugeniusza nakazany sąd, nazywający się święte
badanie. Sleb. 55. (inkwizycy.i). — g. Zaimk. Wybadywać
sie ■ bad,ić sie , n. p Komisarz gdy jedzie do majętności,
napierwej wybadywać sie m.n , czyli poddani nie są uci-
śnieni przez urzędników ? Krns Pod. 2 , 200. wypyty-
wać się, frugcit, iindiiragcn, fcricben, nadl!i.'r)£^fn. Wszys-
tkiego się wybadywały i strachały. Rilrh. Sali. 57. fte
forfcbteii mi) oDcm. Dalej na nim jako najroztropniej spo-
wiednik wybadywać się powinien, i inszych grzechów
pytać się, i wywiadywać, osobliwie z prostaka, dlatego
aby spowiedź doskonałą była. P;m Kam. 40 Pyta się
wybadując z niego , Jak się mieszkańcy zowią naicjsca
tego? Jabt Tel. 265. Niech jeszcze raz się wybadam z
ludzi, jak się lo stać mogło; 'azaż nie potrafi mię kto
z nich uwiadomić' Teat. 54. d. 56 WYliADACZ ," albo
WYB.ADOWMK, wyszpcrowiiik , wywiadownik , scrula-
tor. Mai z. ter gorfdicr , (Srforfdicr. Tajemnych rzeczy wy-
badacze. 1 Leop. Jez. 40, 22.

WYBAJAĆ , /■. wybaje cz. dok., wypaplać, wygadać, Mi-
pinppcrn. To to ty obwiesiu, wybajałeś wsiyslko! Teat.
29, 96. On to zapewne wszystko nam wybaje o miłości
Walerego, th. 29, 27. Niech powie na się, mech pra-
wdę wybaje Wad. Dan. 97 — Reripr. Zgubisz mię.
przedwcześnie jak się z czcm wybajesz. Teat. 43. c, 94.
Wijh. jak sie z czem wygadasz , wydasz

WYIt.ĄKAĆ ,-z.'dok.. Wybąknąć jedntl. . bąkając wyrazić;
I)craii«|hi|terii. Na oslaiek te krótka odpowiedź wybąkał.
/'rzyh. Mdt. 507.

WYHAftWiĆ .1. rfuł , farbami wyszlafirować . wypstriyć ;
raił ,^arbfn aueflafirfn , bunt tifriiii« pujim ; Boh. wylićiti.

WYBAWIĆ u dok., Wyba«iflć nied>k . wyzwolić, wyswo-
bodzić; bffrfifn, frIiJ)fii, loomactcii ; Boh wyprostui , wy-
iwoboditi; Sorab. 1. wunecż (ob. Wyjąćl, wumozu , wjr-

WYBAWICIEL - WYBEŁKOTAĆ.

W^YBEROWAC - WYBIĆ.

449

mozu . (i'z. wyinóilz); Sorab. 'i. hiimoz , wuinoz, wumoz;
Carn. resliem , resliiti , (ręshein = rznę); Vind. isvtlizhat,
obvariti , obvarov.ili (cf. obwarować), preol)variti , Irie-
fliiti, YunrieThili , odnefliiti ; Cronl. odbavlyam , izbauiti,
izbśulyam , (2 pozbawić) ; Hag. izbavili , izbavgljati (olio-
sum reddere, disoccupare , oppos , zabawić), izvadili , od-
baviti ; Bosn. izbaviti , (Isbiniti od stvari draghe ' pozba-
wić), osloboditi : /loss. iisóaBiiTb , H36aB;iHTb, cnacTii ,
cnacaib , Bupy>iiiTb , Eupyiiajb, (tf. wyręczyć); Ecd. n?-
p'£UiHTH Ze wszecb niebezpieczeństw, które nad nami
wiszą, wybawiaj nas. Hjodl. Gd. i 15. Wybawiam kogo z nie-
woli, zstrachu, wyzwalam. Cn. Th. 1501. Żadna zgoła rzeczą
nie wybawiamy się tylko przez wiarę. Zyyr. Gon. 127. {lihe-
ramiir). W ciele jeden bolejący członek uleczony, wszystkie
ciali) od bólu wybawia. Smolr. Eltn. 57. — g. Zachorzał na
głowę ; przyszła jedna niewiasta , aby on ból z głowy
wierszami wybawiła. Birk. haw. Malt. Bib. wyjęła ,

odjęła, cf. odczynić; ben SopffcSmetj roegfd^afffii , bnpuii
ticfnifll. — §. Wybawienie , wyzwalanie , oswobadzanie ,
baś Sefrcien; wybawienie, bic Scfrciiing; {Boh. weybawa
dos , cf. wyprawa); \ind. odricflienje; Ruis. iiaóaBJieHie,
cnaceHie (cf. zbawienie), BupyijKa ; Eccl. Haóaea — ^.
Wybawiam kogo od śmierci , od zguby = zachowuje. Cn.
Th. lóOI. etiicit yot elwai bciuabrcn. WYBAWICIEL, a,
m., WYBAWCA, m., zbawiacz. albo sprawca, i)rzyozyń-
ea zdrowia, "żywota i t. d. Cn. Th. 1502. (zbawiciel,
soli Christo tribuimus. ib.). zbawca, wyzwoliciel, oswo-
bodziciel ; ber SSefrcier, 6U6fer, ?o§inail)er; Boh. wypro-
stilel , wyswobodilel ; Sorub. 1. wumożnik , wymożnik ,
zpomoźnik , (cf. pomocnik): Sorub. 2. humożnick , wu-
możnik, wumożnick; Yiud. odriefhenik , isvelizhar , fve-
lizliar, ob%'aruYauz, riefhenik; Bag spasitegl ; Boss. Ji3-
óaBHTe^b, HCXBTUTeJb (cf. wychwycić), cnacHiejb, cnact.
Narses wybawiciel Włoskiej ziemi. Birk. Chmiel. C 4.
Tyś jest moim wybawicielem Teal. 55. d, 55. Dał pan
wybawiciela ludu Izraelskiego, i był wyswobodzon z mo-
cy króla Syryjskiego. 1 Leop. A Reg. 15, 5. Bądź nam
panie zbawicielem od grzechów, wybawicielem od nie-
przyjaciół , i naba«icielem fiokoju. Sic. Kaz 515 h.
\V'rudz. ieftsk. WYBAWICIELKA , i, bie Scfrcieritin ;
Sorub. 1. wumoźnita , wyinożnica ; Ross. H3ÓaBHTe.ibHii-
ua ; Eccl. cnacHTejbHHua. Wybawicielka ze złego, spra-
wiedliwość. Budii. Tub. 14, 12.

WYBĘBNiC c:- duk., bębniąc wybić, bębnieniem ogłosić,
au^trpimitclii ; V'//i(i. isbubali, yunbubati, vunsbubali, vun-
paukati , niijpaiicfeii.

WYBECZEĆ cz. dok., Wybeknąć _;ec?n//., bekiem wydać, wy-
razić , l!era::6l'l0(fcii. Wybeknąć , emugire , crassa ■voce et
vasta pronuntialione prologiii. Cn. Th. 452 — g. Wy-
beczeć , becząc wymóilz ; crblórfeii , mit ©cblórfe, ©eplcirre
trlalten, erplarreil. Dziecię pokarmu żywność wypłacze,
wybeczy. Mon. 70, 596. — Zaimk. Wybeczeć sie , ob.
Nabecze'ć się. WYRĘI\N.\G et. jedntl , bekiem wydać ,
wymówić; (icr»or fumfen , l^erani ['nimmen. Głos słaby,
ucho głuche, barbarzyńska mowa, 1 jednego wyraźnie
nie wyheknie słowa. Zub. 6, 169. Min.

WYBEŁKOTAĆ et. dok., bełkocąc wygadać, wypaplać, wy-

Slawnik Lindego uiyd. S. Tom VI.

bajać; (lernor bcifeiii , (jeraue ftotteni, lierau« plapperii. Z
ozem wyjeżdżał, wszystko to szeroce , Żadnej rzeczy nie
tając , baba wybełkoce. fo(. Arg. 447.

WYBEROWAĆ.'o6. Wywiercić, ob. Berować.

WYBESZTAĆ cz. dok., besztając wyłajać , wyburczeć, wy-
fukać , aiisfi^elten. Tak go zburczę , tak go wybeszlam ,
że pozna, żem kobieta. Teat. 28, 106. Te głowy do
pozłoty wybeszlam, wyłaję. Treb. S. M. 50.

WYBIĆ cz. dnk , Wybijać niedok. -. Boh. wybiti , wybigi ,
wybjgeli ; Sorab. 1. wubiyam, wucżepu, wucżepem; So-
rab. 2. hubijasch ; l'i7id. isvdari(i , vunvdariti, vunvdarjati
(cf. uderzyć;. vunklati , ("cf. wykłóć): Croal. izbiti , (2.
zbić), zbiti , zbiam; Bosn. izbilti, ispribiati , izbiali, iz-
mecati ; Rag. izbilti ; Ross. BŁiCiiib , BUÓiiBarb , suiiiu-
6iiTb , BumiiGaTb: Eccl. n^ehth h:;ghbath [occidere 2|;
wybić, bijąc zkad wyjąć, wypchnąć, wytracić, wyrazić;
berniiśfdjldijcn , r.iiśfdjlagcii. W'ybijam gożdź. Cn. Th. 1502.
Spuścili ciało z krzyża pańskie odkowane, Nikodem z
tyłu zaś wybijał groty. Odgm. Siv. 2 A' i 3. Wybić dno
z beczki. Tr. W gębę go bil, i zęby mu wybił. Sk.
Dz. 814. Okna czyli szyby wybić, bie gctifter eiiifi^Iageii ,
einiuerfen ; ( Ymd. notervdariti, notersabili , riolervtru-
piti . potrupiti). Pijanice nalewają sobie w "szkopce, wy-
bijają 'błony. Gil Post. 194 Khn Klinem wybić Cn.
Ad. 548. złym złego zbyć ; Cioat. klin z klinom zbiti ;
Ross. lunui KjnHOM-B BuóHBaib , cineit Seil mit bem an«
berii Bertrcibeii. Swe przełotrowawszy , mówią, żoną ten
klin wybijem. Falib. P. (złe naprawimyi Klin klinem wy-
bić' upiłeś się wczoraj, jeśiić głowa faluje, pij znowu,
będziesz zdrów. Biel. C z, (cf. poprawić). W^ybić komu
oko z głowy, n. p. biczem Boh. wymrśtiti. Wybić ko-
mu oczy, wykłóć, wylupić. Cn. Th. 1503, ob. wybrać
oczy, bie 3li!gcu niiśftec^cii. Wybić drzwi, wyłamać; bie
J^iirc cinfcSIngen , nuobretSeil. Krzyk sie pomnaża: mnie
sie zdaje , że bramę do pałacu wybijają. Teat. 57, 266.
Wybijają u nas domy nietylko w nocy, ale i wśrzód
białego dnia. Pelr. Ek. 155. wybijają drzwi do domów,
fie fc^lngeii bie .C»nii)'er eiii. — W'ybić kogo z czego, zkąd
= bijąc wyparować, wypędzić, wyprzeć, wyrugować; et'
iien wormig Jieram^fcljlageu, berau^treiben , berauśPrmigen- /»■.
el fig tr. Kto innych wibije i wparuje z kroku , ten
wart zapewne, żeby był fechtmislrzem Pam 85,1,700.
Hetman w te czasy nieprzyjaciela najbardziej gromił,
i z państwa wybił. Warg. Wal. 16. Kiedy pan młody
donia pole zależy , już go potym dziesięcią kijów z do-
mu nie wybijesz, talib. L 2. (nie wyruszysz, nie wy-
straszysz , wypłoszysz , wyprosisz). Gwałtowne wybicie z
.spokojnego dzierżenia. Siat. Lit. 208. Wybije kogo z ma-
jętności ten, kto swoje dawno utraci, a wybiwszy wszys-
tko co w domu było, wybierze. Gorn. Wl. M b. wy-
piera, wyruguje; ticrbrangeii , iicrjagcn. Wojdyło ze wszys-
tkich swych majęlności wybity . nędznie zginął. Sleb.
17 (wszystkich pozbawiony, z nich wyzuty;. — Simi-
liler : Kawa może mię ze snu wybije.' Teal. 56. c ,
12. snu mnie pozbawi, bringt mid; auż bem Sc^lafe.
Wybić komu z głowy, z pamięci = przyczyną być, że za-
pomina; elnem Umai (mi bem ©ebóc^lniife) , mi bem @in=

57

450

WYBIĆ.

WYBIĆ.

nf fdllagrn. Z płowy mi wybil, co miałem pierwej mó-
uić Uik. Horn 1, ^92. Miałem ci coś powiedzieć, »y-
b.łiś mi to z głi'w>. Teat. i. b. 54. Niefiamieć bojju
nic mc wybije z głowy. Wad. Don. 52. Gtly się rot-
mistrz z zwycięstwem wrócił, Si»;inderbeg diwny wystę-
pek i sromoic jego zatarł , i wszyslkę onego mecnolli-
wego uczynku piimiąlkę ludziom i (taiiiięci wjbił. tiaz.
Sk 4ób. Pi'Slrzegła sie wkrótce po wyjeździe męża
być ciczHrną . a takowa myśl wyhijała jej z ^fo«y wszys-
tek smutek z odjazdu jej-o. Znb. 14. ó28. ^er ®cbniife
fdjiug il)r nile Jraiiriijfcit niid tcm Simie. Wyliij go Wac
Panna sobie z głowy na zawsze, leal. 29, 57. ( zapo-
mnij o nim). \V\bij sobie le cbimery z głowy. Boh.
Kom. 3, 85. (porzuć te chimery). Wybić komu co z
głowy, wyperswadować mu; cinein ftiraś ani bem Sinne
reben, c« iN au^rebcn. To im trzeba z głów wybić.
Jabł. Tel. 145. Próżny postrach żołnierzom z głowy wy-
bił, hiok. Turk 27, Juz jej tego nikt me wybije z gło-
wy. Monit. 245. Już nikt tego z głowy mej nic wybi-
je. Wad. Dan. 135 Jeżeli przegram sprawę, nikt mi
tego z głowy nie wybije, ze mię mój patron zdradził.
Teat. 9, 21. Wybić troski żadną miarą z głowy Nie
mogły słodkie i poważne mowy. /*. helian. Jer. 525.
Klinem mu lego z głowy nic wybijesz. Gemm. 155 Nic
bardziej z głowy ^^ybić nie może miłości, jak boj:iźń.
Teat. 9. 6, 90. — Recipr. Wybić się z czego, wydobyć
»ię bijae , wyłamać się, wyzwolić, wyswobodzić się:
fi0 ^criiu^ lilngeti , fit^ beircicn , pr. et (ig. Ir. Doszedł
tego król Asyryjski, że Ozee , clicac mu sie wybić,
słał posły do króla E^iplskiego, aby więcej nie dawał
dani królowi Asyryjskiemu. 1 Leop. 4 lieg. 17, 4. Na-
tura każe człowiekowi wjliić się z niewoli. Le.tZ't. 6V.
101. Wybicie rozmaite, którym się pozwany wybić albo
wyjąć może od sprawy sądowdj , eiceplio. Sax. Porz.
790. ftd> enipireil. Wynówka albo wybicie , eiceplio.
Siizerb Sax 491. — Gołemi plewy nikt się nie wybi-
ja z głodu. W. Post. W. 2, SI. nikt nie zbędzie głodu,
nie uwolni się od głodu. — ?. Wybij:ini z stawu rękę,
nogę . wywijiim , a»i bfm ®liebc l)criiiiJ)tl'ifleii , (lerniiŚ'
fippcii, l^eraiiifiincn , oertetiFeii. Wybicie kości, wyskocze-
nie, czyli wypadnieiiie kości z swego wł.isnego miejsca,
czym ruszanie członka w swym stawie l:imowane bywa.
Pen. Cyr 98. wy winienie , hai ^jcrreiifcii , bie SJerren-
fung. Wybicie jest to wyskoczenie ze swego sta-
wu rzyli ze swojtjj solniczki głó^^ki jakowego piszcze-
la. Perl. Cyr. 98 O wybiciu czyli wy-ikoczeniu szczę-
ki dolnej z swych stawów. i4. 2, 40. Leczenie wybi-
tego członka zawisło na wprawieniu onego w swój staw.
Perz. Lek 303. Wybitą w ramieniu rękę nazad nabijać
Perz. Cyr 101. Jakim sposobem nabijać, czyli nazad
wprawiać wybity członek? Perz Cyr. 100 — g. W\bić,
bijąc wyrobić, wykopać; aiiefdjliigfii , aiii^jrnlifn. Górni-
cy gdy dół wybiją na łatrów 10, i rudę odkryją, biorą
za to po 51 zł. gdy zaś takowy dół w\biw<zy, na ru-
dę nie trafią, dają im l\lko zł 15 Os. ŻA 4X — Wy-
bić, bijąc wytrzeć , bur* £d)lnflfn iiiib StoPfii lui^erig ma-
l^tn. Kazał un , aby drojji wybite wyrównywali, pagórki

aby rozmiatvwcli. Je>\ Zbr. 57. dołkowate. wyboiste,
(cf. w\bojJ — - Wybić na rzein , odbijać, wyrażać bi-

eitin: nbPriirffii iDpriiuf, einen ?lbbriiif macfccH. W\bij»m
obrazy ■ drukuję . wyrażam. Cn Ih. 15l)5. Wybijać w
drukarni, obt>ni(frn ; arkusz złoż<>ny wybija się na pra-
sie. AJogier. Mtkr. bcn Sfflfll abjifbeil. Wybijano w Kra-
kowie przez JeroOMOa Wiclora , lala liOŻrgo lJił2 Erai.
ycs. /. I 6 h. (drukow.ino , wYilriikuwaim , wyciśnięto,
ob. Wycisnąć). Wdzięki twoje ży«e na umyśle moim,
miłćj osoby tw^j wybiły piętno, leal 9. r, 42. Wybi-
cie, wyraz czyli obraz wybity; Yind ydarik , isvdarik ,
(cf. uderzenie; ; iai (Scprńgf. Wybita była na sercu je-
go ta sentencya , iż swoich szanował, tak jak siebie
samego. Birk. Zamoj. 28. — j! Wybijać z czego ciecze,
wytłaczać, wyciskać, aUtfprffffll. Wybijam olej oliwę
wyiłaczam. Cn. 7. I50.'i. Cci fd;Ingcil. iJlej nieprzy ro-
dzony, wysmażony, wybity przez pr-sy, n. fi. mijfilało-
wy, orzeclio*y, lniany, konopny, makowy. Ł/i:crf. 449. —
Simililer. Nędza niecheącemu łzy wybija. Sk. Uz. M97.
(wyciska). — g Wybijam wełnę, przebijam, czechrzę,
czeszę, Cn. Th. i 505 bie SSolIf filngcn , fnrbftiłcn. Wy-
bijanie wełny, carminatio. Cn Th. 1501 b(l8 Sarbelfcben.
Himil. Riskiipi z Litwą do>yć Irudnnści meli niżli t
nich pierwsze bałwochwalstwo wybili. Birl Sw 228 b,
(ef. wytrzepać co z kogo). — jj Wybić co z czego,
bijąc z niego zrobić , urobić ; etirn^ irpriiiił bfrnuiMd^Ingen,
burd) 6d;l(igeii ^erporbringen , mad/en, beiiurfeii. Dzieci Iji-
ją , by z nich co wybito. Jag. Cr. C, (cf. jeden bity stoi
za dziesięć niebilyclij. — Mu$tr. Trel zaczyna się od
uderzenia wyższej noty, wybija się w walorze noty, nad
którą jest położony, i kończy się odbitą z dołu. Hugier.
Mskr. bie ^rillcr roirb ijcfdjliijeii. — Sułtan zamyślony
takt wybijał na kolanach drżącej Elmiry. Weg- Marm. i,
5/. bijąc ręka wyrażał, beil 1i(t fcMaiKtl- — §■ Wybijać
co czym , bijąc wyścielać , etipa^ tfpniit iiiiSldłlagrn. Wy-
konawszy dołek , wybić go surową gliną twardą, dabnii-
ini ją ubijając. Tnrz. Skł. 170. Kazał jej pięknym obi-
ciem wybić pokoje. Teal. 20.. i/, 5. (obijać'. Siary ku-
fel "ze wszech stron puklaslemi yiybijany 'wzory. Otw.
Ow. 481. powybijany, wypukło wyrobiony; erliabfii aui>
flcarDeitet , getriebcn mit Sionrcii — t W'\bić kogo, wy-
łoić, okładać go należycie; cinfii oiiłprfigcin , bur^ipru-
gelr. ; (fioa. vulg npiiTysiiTb wytuiować). Wybić, wy-
wywalić , opabić poddaneyo smolno kijem. £rn. 21. Czu-
ją 'psi na Sie kij, raz już wybici. Ciirośr. tors. 280.
Wybicie, Yind i^vdar, yuiiydar , ynnydarek , noterrdar ,
potrup ; /lOłi. BbllUiiól , BhlluilÓKa. — Hecipr. Wybić się t
kim • bić sie z nim do zmordowania . do nasycenia ; fli^
mit ciiicm bcriim ((^Ingen bi« man ti fnlt bat . bij jum Cr-

murett. To jest cnota wypić, i wybić się dobrze. 7eat.
15. c, 89. Komu przypadkiem na nogę nastąpi, t tym
wybić się musi. Mon. 73, 729. — Wybijam plaki , ja-
gnięta, kury, wilki, gesi . myszy, orndo s-ngillulim , vel
per inlervalla omnti . pobić auUm , limul otnnrt maela-
re Cn. Th 1505. nile róUig ipfgid)ln*tf n , flułrptten. Uoi-
kaiał Aman . żctiy wybili a wyijła.iłili wsiyNiluf iydy. 1
Leop. Eith. 3, 13. — g Iniratititiee : Wybija zegar, ha-

w Y B 1 C.

WYBICZOWAĆ - WYBIEDZ.

451

rologium eilremam diei horam sonat; horologium maxiinum
vel summum .'■ontnuin iiumeruin edit\ rxtiemin ex daunU
hornlo'iii !<nni<: aud'Uir sn:iiis. Cn Th bie If^tC ©tllilbc fdllajjt,
tie Iftjte Sturibe but gp;d;Ia(jcn , bie ©locfc l^at au^ijcfdjlngcii.
Wybij^ina. ostalnie wyljicie w dzień zet;;)iM. Wind. exliemus
horutogit diurnus sonus , vel exli'emiis ex liorol.igii iii!e-
gri soiiis. Cn. Tli. lóOl. ostatnia goiizina, ber lofte Stlin<
bfiifd)lag, bie Ic^te Stuiibc, ba3 If^te ©tfmolcin I tobie kie-
dyś wyinjaną uderzą zegacy. /'ul. Aig Tl. ib. 186. vtile.
— Aliler. Zegar nie iiioze wybić, nienakrei'ony . nie
wybił tyle razńw , ile miał wybić. Ld bic Ulłr foiinte iiidit
aiKSfc^Ingrn. Z poJuiinia nie wybiło czw;iriej. Zah. 12,
405 hoss. nie masz jeszcze zopiliiie fzwart"j, nie ude-
rzyła jeszcze czwarta, dopiero docboilzi. Nim dziewiąta
wyiiije , Hoss. npe!K4e howciii npofibeit 4CBaTb MacoB^ .
Wybiła twoja godzina, wybiła dla ciebie godzina < jui
twój czas przyszedł, już kolej na ciebie. — ^ Wybi-
jać, wyliijać sie , wzbijać, bijąc w górę wylilać neiilr.;
CcrDorfdjlaiifii . icruorbrcc^cn , aiic-brccljni, iii bic i)ó!;e burĄ«
lirfd)ClI. W\lii|;i Sie płomnń Cu. Tli.^ 1,')01. (elwtnlnr,
wybuliła). Wyliija się promień, ib. S*iety ten miłością
boga ezesiiikrnć lak pałał, że się płomień wewnętrzny
na twarz jego wybijał; tak że iiibv wynikające iskierki
jakieś z oczu jego widywano. Sk Zyw. ó4l b. (tak się
przebijał). Słońce na najwyż:<zy kraniec się wybiło.
Olw. Uiu. 416 (południe było). Patrzcie, jak się ta-
lenta na wierzch wybijają. Weg. Mann. 5, 1 7. w górę
idą. Wybiła górę mizerya Polski. Psalmod. 2.3. wygó-
rowała, doszła najwyższego szczytu, stopnia, ^it ^^^
yó4fłeii (Siiifcl crrcid)t. Zbastwionego bujną paszą żrzebca
ujeździ ręka nasza; agorę wybijającemu haszowi niechaj
'petce przybierze. Fsalmod. 21. Kasyusz na morzu dwa
kroć Dolabeię poraził. Pierwej wątpliwym ścierając się
losem , Drugi raz górę wybił nad młokosem. Cbrośc.
Fars, 197. (górę otrzymał, wzbił się). — Actiie: Woda
wybija, egii /lucliis. Zebr. Ow. 285. Woda wydęta wia-
trami. Wybija w górę, burzy się szturmami. Suszyć.
Piein. 5,546. auffpnibclii. — Fig. Im wyżej komin
fortuna wybije , tym głębsza przepaść pod nogarni jego.
Zab. 13,204. (im wyżej podnosi). Im wyżej Cyrus wy-
bił komin w górę , Głębszą fortuna czyni pod nim dziu-
rę. Pot. Syf. I5.ł. (im wyżej się podniósł). — Aliler.
Niech chart mój kominka wybije, uszarpnie zaraz zająca.
Jak. Baj. 230. niech tylko podskoczy, niiv ciii i)opfafa !
Oni jeden kominek, a ja wybił drugi. Teat 45. c, 8.
Wyb. (oni wykrętu użyli, ja także). — Z klóby wybić,
z rezy wypaść , z porządku wychodzić ; iiber bie ©c^nure
^auctl, nii^ bem ©Idfc ge^ft. Przysięgą króla sobie upe-
wniają, aby z klóby nie wybijał jednostajnej pożytkiem
własnym swoim. Orzech. Qu. 151. Zasługi tak zawżdy
mają być szczodrze płacone, iżby hojność i nagroda za
nie, rychlej wybijała z klóby, niżliby co nie doważać
miała. Gorn. Dui. 575. (raczej przeważać , przeskrobać ,
przesadzać). By daleko z klóby nie wybiły. Rej. Zw. 56
b, (cf. wypaść z klóby, ob. Klóba , Ryza 1). — §. Wy-
bijać pokłonem , wybijać pokłony < sadzić pokłonami .
ttefe Siictlinge maifm , ( Slra^fTipe ). Chcą , aby przed jch

złotym galonem Każdy wybijał nizkim ukłonem. Zab.
9. 344. ZuLi. Gmin wykrzykał imię Władysława, a na
wspomnienie onego nizkie wybijał pokłony. Nar. Chodk.
408. Gmin to tylko nikczemny, gmin nieoświecony Naj-
poillejszym twym czynom wybija pokłony. Nar. Dz. \ , 75.
WYBIl.Ż(3WAĆ n. dok., biczem wybić, Bndlk. nu^peit'
fdifii , bur^gctpclii.
WYHIEDZ, wybiegł, f wybieży, wybiegnie tnlrans. dek.,
Wybiegać iiiedok., Wybiegiwać czesU. ; Boh. wybehati ,
wybebnauti ; Slov. wybehnauti; Sorab. 1. wubieźacź,
wiibjżu, wubjżim, wubeżu, wubehnu; Vind. islezhi, vun-
tezlii, (cf. wy.^iec), vunstezbi, sunliekati ; Bag izbiegbnuli ;
Boss. BuótJKaTb, BUóbniuaTb , iisót^aib , Hsó-femib ,
HSótfHyTb, iiaóbriiBaib , {ob. Zbi.gać); EccI. nsóhieaio
(<;6. Wybyć), H36traio ; wybiegam zkąd, wypadam, wycie-
kam, biegiem wychodzę, bCrnuSlailfcil , ( cf. wyskoczyć).
Na głos matczyn ociec i córki wybieżą. Wys. Kat. 29.
Z dworu wybieżała , I szalenie tam i sam po polach
"ciekała. Zebr. Otv. 500. Za otwarciem ślabanu i daniem
znaku, wybiegają sanki, i każdy ubiedz drugiego do me-
ty usiłuje. A', /'am. 10, 55. Wybiegi wał z domu na
rynek, i ubogie kmiotki namawiał, i prowadził do ko-
ścioła. Birk. Ci. Kon. 9. Admirał dopiero w czerwcu
mógł wybiedz na morze z 20 liniowemi okrętami. Pam.
85 , 2 . 105. wypłynąć, mit ber glotte mt^laiifen. Skoro
go dobry król spostrzega, wybiega ku niemu z tą rą-
czoś 'ią , jakiej mu jeszcze starość pozwala. Staś. Num.
i, 211. cntgegcii Iniifcn. — (i. Wybiegać dokąd, spieszyć
dokąd, wypaść , niol)iii eilcii. "Zlekczywszy Kijowskiej ka-
te(l'y skarby i dochody, do Konstantynopola częstokroć
yiybiegiwał Sieb. 23. er inncl)te bćitifigc 6Kiirftoiicn babin.
Nie pizestajemy na niniejszym, lecz daleko przyszłość
myślą wybiegamy. Pihh. Sen. Itsl. 51. zaciekamy się,
ficb tnobiii ucrlniifcii , iicrlicrcii. — g. Impersonal. Wybie-
ga dach, rola, tram , wydaje się. Cn. Th. 1504; wy-
stępuje, wykracza. Dudz. 70. wychodzi, tiprlnilfcn , l)Or«
fpriiigcil. — Similiter : Naprzód że ci włos si"y zaczyna
wybiegać. Będziesz musiał twej pani we wszystkim ule-
gać Nar. Dz. 3, 167. przebijać sie, berBorfomineii. Wy-
biega drzewo, siiperexcurrit. Cn. Th. 1504. \)ixwx ragcii.
Im drzewo wybieglejsze , tym z.ncniejsze w lesie. Bardz.
Trag. 141. (im wynicsiejsze , wyższe, zroslejsze , uro-
dniejsze). Makowe główki nad insze wybiegłe palcalkiem
utrącił, taliss. H. 15. — §. Wybiegam kogo, wyscigam
kogo pr. et Ir. ; cinem uptlatifcti , ibm jmiorfommeti. Za-
wód z nim biegając, umyślnie się wybiegać dał. Kosz.
Lor. 44. Wybiegł ją w tym, praeleril. Zebr. Ow. 264.
— fiscijor. Wybiegać się z kim, wy.ścigać się z kim,
iść na wyścigi ; lim bic iKette Idtifcii, luettcifcrn. Pocble-
bnicy panu zwyciężyć się, za pasy chodząc, albo się w
zawodzie wybiegając , dobrowolnie dają. Kosz Lor. 44.
Widok w czasie żniwa wesołej roboty, Kiedy ją z serca
pełnią szczęśliwi wieśniacy, Wszędzie ochocza radość
wybiega się w pracy. Tom. Rui. 76. — §. Wybiedz co ,
bieganiem ujść co, zbiedz co, przebiedz co. jaką prze-
strzeń, jaki czas, jaką część; Inufenb jitnitflegeii , bur^«
IflUfen. Pan mój przez ten kwartał pół Europy wybiegał,

57^

452

W Y B 1 E D O W A Ć - W Y B I K G.

WYBIEGLEC - WYBIERAĆ Z

szukiijąc wszędzie jak najlepszych mistrzów. Boh. Aom.
i, 195. — Przykra droga pierwsza jest, którą choć
bywają Świeże z poranku konie, ledwie wybiegają. Olw.
Ow. 51. (ledwie ją wypeJnią , zbiegnąj — §. Wybiegać
co . bieganiem uzyskać , crittufcii , mit Sniifcii crlaiigcii.
W pocie czoła, kiedy cz/ek co wybies>a u takich dłu-
żników? Teał. 21. b, 5. (wymęczy bieganiem , wydręczy).

— §. Wybiegać sie , ujść biegiem , ratować się biegiem,
uniknąć ;' entiaufen ter ©efnbr , <ntqt^tn. cntriiineii. Liszka
chytrością swą prędzej się psom wyfigluje , niz zając
nogami wybiega. Ezop. 125 Chwytają też psy lisy, acz-
kolwiek się im czasem chytro wyL(iegają. Cresc. 657.
Nie wybiegały się przed ich zapalczywością prośne ma-
ciory, cielni łanie, kotne sarny. Mon. 68, 187. Ucie-
kajmy, Lo nie wybiegamy się przed nieprzyjacielem,
kwapcie, się, by was nie pojmał. W. 2 Heg. 15, 14.
Ledwo sie z fak żołnierza na komu rączym wybiegał.
Warg. Ca. 181. (ledwie się wymknął). Z tych niebez-
pieczności z łaski boskiej się wybiegali . W. Post. W.
19. Od wyroku zaś żaden człek sie nie wybiega, Ró-
wnie mu bohatyr i gnuśnik podlega. Dmni-.h. II. 51, 168.
V!x jiislus salfahi'ur . ledwie się święty wybiega. Rej.
Zu). 59. 1 Leap. Haebr. 12, 25. Kraków się im sam,
Nowogródek, Sfucko , Sedomirz i Poznań na koniec, nie
wybiegał. Siar. Pob. B b. (i tym się od nich dostało).

— Ci którzy się wybiegali z plugawości tego świata ,
temi się zaś "uwichławszy , bywają zwyciężeni. 1 Leop.
2 Peir. "2. 20. (którzy oJ nicli uciekli , oddalili się, po-
rzucili je). Przyłudzają w nieczystość tych , którzy sie
trichę wyL igiwają. ib. 2 Petr. 2, 18 (wystrzegają). —
§. Wybiegałem się, ubiegałem się zupełnie, exhausi ci-
rei currendo ; Riss mpucKarbCH , iiif matt laiifcii , fid;
a&mattcn biirt^ Caiifcii. kapłun rychlej tityje, niz kogut,
a to dlatego, 'ifi się ani wybiega, ani wyśpiewa; k ni-
czemu "się nie godzi, tylko do kuchni. jSpia. 148. id.
Sieiin 291. — Aiiier : Wybiegał się zamek u drzwi,
wybiegała się zawiasa. Cn Th. 1504. allrita esi , Mi
Si1ili'f Ijat fid) nu^gelaiifen , abfleitiict.

WYltlKL>OW.\C nijuk.. dok., biedę wycierpieć, |td) bii jU
6nOe platfcii , (lUiileii, auslciftcn. Trzynaście lat ni wy-
gnaniu \vybiedowaw>zy, Władysław II. umarł. Krom. 177,
cf wypokulować.

WYlilKG, u, m, wybieganie, wybieżenie , gdzie co wybie-
ga; Boh. weybeh , weyhyb , weybog, autok (wyciek),
(wybehijk gatunek melspejzu); Vind. isbie.< , viinbie$ha-
nje , istiek , vjntiek, istok Hi Sliiślaufcii , 3lii«|lie6fn, ber
91uJflu9 . 'JluSIlailf. Idź na wybiegi dróg, a ile ich znaj-
dziesz, wezwij na wesele. Sekl. Malh. 22, not tna wy-
chody abo wyjścia gościńcowi. Niektóre zdroje wycho-
dzą na wierzch ziemi, tylko jednym wybiegiem albo
wyskokiem; drugie mają dwa wybiegi. Kluk. Kop. 1,99,
<cr. wynik, wypfywl. — g. Wybieg, wykręt; Wll^flllcUt ,
Sre^ere^ ; Slov. wywarowanj ; Host. nsB-epTKa , BUBcprKa
(ef. wywiercić, cl", wiewiórka i, orrOBOpKii. HUKpyTKa ,
yacpTKa, yxuaTKa (d'. uchwycić), KJny.ihi Żaiinego wy-
baczenia, żadnych wględów nic nm , Próżny lo tylko
wybieg, i wymówka marna. Zabf. .Amf. 72. Nie wiem,

co raam począć, i jakim wybiegiem tę burzę mam od-
wrócić leut. 7, 52. Folgi me na dobre , lecz na wy-
bieg użył. Pri'/b. Milt. 153. Znajdzie ona nowy wjbieg,
i swoje czynić będzie, Teat 15, 65. Ach nie rób wy-
biegów , patrz , do wielu błędów pierwsze cię twoje
przewinienie przywiodło. Teat. 59, 14. Jakież ty Agatko
masz kształtne wybiegi, ib. 50, 6, 9, (cf figle koncepta,
sposoby). WYBIEGLEC, glca, m , który zkad wybiegł,
uciekł, odszczcpieniec , odpadlec, zbieg; fin ^ii^rei^er,
2U)tnmiii()er , ?lliacfallciier. Julian wybieglec apostata, ce-
sarz , krwi swojej garścią z rany dobywszy,_ na powie-
trze ku niebu rzucił. Birk. Kant. B 5 b. Żydów zowią
wybiegicami, apostatami, 'abowiem od przymierza z bo-
giem zawartego wystrzelili. Btik (jt. Kon. 11. WY-
BlEGŁUSti, ści , ż, wydatność, Dudz. 70; wydanie sie
wzgórę lub naprzód, eitantia. Cn. Th. 1510. tai Sop
laufcn, Sorraijen , ^emprfprinfjf n , bfr ^Jorfpriiiio ; obfitowa-
nie w wybiegi , przebiegłość wykrętna , 3>crf(^mJ$tieit JU
9lui^jluc^tfn. Wybiegłością z n.ijirudniejszych razów pana
mego wydżwigiiąć potrafię Tent. 7, 25. Dalejże! natęż
wszystkie sprężyny twojej wybiegłości. i4. 1. b, 8 3. WY-
BIEGŁY, a, e ; — §• ^) zbiegły zkąd , wybiegający ko-
go, co. lub na co, n p. Wybiegłe drzewa, wybie-
gły zdrój , ob. Wybiedz. — g. 2 ). Wybiegły, pełen
wybiegów, wykrętny; Boss. yBepTiiiBbiii, in'U 9lu?ili'i(ł>te ,
9Janfc ; (cf. przebiegły, szczwany, kuty). Otóż i nasz wy-
biegły Neapolitańczyk . pewnie nam co nowego powie.
Teat. 54, 6. Wybiegła Neryna , i sztuczny Sbrigani le-
go wszystkiego sa autorami, ib. 54, 5.

WYBIELIĆ Ci rfoA, 'Wybielać niedok. , biało wytynkować ,
pofarbować , ail^meigeit ; {Boh. wybjhli : Sorab 2. hube-
lisch; Vind isbielili, vunbielili , vunsbieliti ; Rtg. izbid-
liti ; Ross. BUótjiiTb, Buót.muaTb, jyjiiTb, BUjy4Hrb ,
cf. wyłudzić) Szały Chrystusowe przy |irzemienieniu
stały sie białe jako śnieg , których °blecharz na świecie
tak wybielić nie może. Dambr. 219. Jak raz postanie
farba na wełnie. Nie wybielisz jej nigdy zupełnie. Hor.
2, 50 Kniai , (ef. czego się za młodu skorupa napije ,
tem na starość trąci). Nic więcej nie robi , tylko wybie-
lona , wvróżow.-ina i rozczochrana od rana do nocy w
oknie siedzi. Tent 27, 14. (Liało wymalowana, blaiidiirtl.
Upadną też niektórzy z mędrszych , aby byli 'oczyścieni,
doświadczeni i wybieleni aż do naznaczonego czasu.
Radi. Dan. 11, 55. — Tkeol. myfiyc. Wybielili szaty swoje
we krwi barankowej. 1 Leop. Apoe. 7, 14. (wyczyścili,
przemyli). WYBIELEĆ riiya*. dok., słowa niedokonanego
bieleć ' zupełnie białym się siać , oaiii irtiB iperbfn , ( cf
wyblednieć) ; Ross BUÓtJlITbCfl , BUÓt.llluarbCH Piasek
na mocnym będąc słońca upale . dobrze wybieleje. Turz.
Skł 222. Choćby grzechy wasze były jako szarłat, te-
dy jako śnieg wybieleją. Budn. Jei. i . 18. flf (oUfn
((btiforofiB lurrbeii, 8 ii t b

WYBIEllAC, ob. Wybrać WYBIEBACZ, a. m. "WYBIEB-
CA, WYMOUCa! y. m.. który wybiera, obiera, wybie-
rający, ( cf 'wybraniec I . ohicracz . obierzycicl , wybór
czyniący; bfr Jj)frau4i:fbmfr , ?lu«nfbrnfr, 81u#ii'dblfr , (Sr-
ird|)lfr , 2i!a()lfr, SAJilfnbf ; Boh. wcjberćj, wyberćj ,

WYBIERACZKA - WY BLADNĄC.

WYBLADŁOŚĆ - WYBLESZCZAC. 433

•wybjraćek , wolenec, (oh. Wola, wolid) ; Stov. wolitel ;
Sorab. i. wohlićzer, wuzwohlnik, (cf. wyzwolić ; Vind.
berauz, sbiravez , noli-rjemauz ; Craut z iravecz, izberi-
tel, izbir,ivecz, izburnik ; Ual. obirach; tiosn. izabranik ;
Ross. HsónpaTCJb, Bbióiipaiejb , npoóiipaTe.ib , npoóop-
niiiKi , OTóiipaie.ib ; E':cl. iisóopiuiiK^ , npousóiipaTejb.
Wybieraczów mądry rozsądek obraniem na papiestwo
Leona wsiawił się. Sk. Di. 418. Urząd sobie kupił, Zę-
by, co d;'} wyborcy, na drugich wyłupif. Klon. Wor. 13.
— Wybieracz, wybierca , wyborca podatków, ci' pobor-
ca; (/Joli. weyberćj ; EccI 4aHcco6iipaTe.ib , HcaimBKi .
HcaniK-b , <f. jasyr); ber Stciicrciiincbmcr , ber giimelimer.
Wybiercy podatków niszczą ubot;ich ludzi , wyciągając
od r.irh różnych nakładów i kosztów. Mon 74, 545.
Wiele celników siadło pcpołu z Juzuspm. Sekl. Math.
9, not. łmytników abo wyborców.i. WYBIERACZKA, i,
i.: Croal. izbirauka ; bic 3luśncl)mfrinn , Slusirńblcriiin ,
(Einnc^mcriim mm 9lbijal'cn. WYBIERAL.NY , a, a, — ie
adv. , snadny do wybierania, mt^neljmbar, aii^^itnifiKmr ;
Ross. HsónpaeauH , ob. Obieral-iy. Subat. WYBIERAL-
NOŚĆ, ści , :. , bie 3luśne6in('arfrit, Jluśiiifi^llnufcit , cf.
obieralność. WYBIERKI, WYBIORKI, ów, pi.ur., brak
wybierany, wyrzutki, wyrzut, odrzulki , (cf. wybór) : 31uŚ»
fdjup , 9li:Śn!Urf. Nieprzyjaciele stal swego wojska precz
odesłali, nie zostawiwszy przy sobie jeno wybierki ha-
łastry nikczemnej. Krom. 556 Słuchajcie mnie Sarmac-
kiej Mnemozyny córki; Wszak się czasem wzgardzone
przydadzą wybiorki. Pot. Jow. 2'29,

WYBIERZ.MOWAĆ cz. dok., do końca przebierzmować ,
au^ftrinclll. — Fig. tr. Nazwiska wybierzmuje i wykręci,
i powie, że nie lak mówiła. Mon. 7ł, 562. wychrzci ,

Er przechrzci ; bcit 3?amEii umtnufen, oerniibcrii.

WYBIEŻEĆ, oh. W\biedz.

WYBIJ.aC, WYBUA.M, ob. Wybić. WYBIJACZ , a, m . co
wybija, ber itnia^ beraiiyfdjlńgt ii. f. w.; (Ross. nsóiiea-
Teab zabójca). Wybijaez wełny, rmminalor. Cn. Th. 1502.
ber Soafrńmpicr. ■ WYBl.JA.NY. WYBIJ.ANA, ob. Wvbić

WYBIOR. ob. Wybór. WYBIORKI, ob. Wybierki.

WYBITNOSG, ści, ż. , dosadność, należyte wybijanie czyli
wydawanie , wyrażanie czego , dobrtność ; Ścnailiijfcit im
SlitŹbruic, iii ber 3lui5|'priid;c. Epitela wiele do ks7.t..łtu i
wybitności mowy poniag;iją Pn: Wi/m. 230. WYBITNY,
3, e — teadi., w_ wybijaniu , wyrażaniu, wydawaniu, wy-
mawianiu dosadny, dobitny; geiiau niiśDritifenb , nuś|'prc=
d)enb, fliir, beiitlic^, ^ell. bizie tu o nauczenie wybitnego
1 miłego wymawiania. Kpcz. Ukt 154. Człowiek może
przełamać trudność swego języka, i z szepleniucha uczy-
nić się mówcą , wybitnie z ust swoich wydaiacyra dźwięk
każdego słowa. Mon. 7 1 , 273. Nie wzdrygam się ży-
wcem brać słowo potrzebne i wybitne z cudzego języka.
Teal. 24, -45. Czart ś-\ś\e odpowiadające, wyrażające

WYBL\DNĄĆ, WYBLEDNĄĆ nijak, jedni , Wybladmeć,
Wybledfiiee dok., zupełnie pobbdnsć, bladym zostać,
kolor swój utracić, wypłowieć; Vind. sbledcti , ohiedeti,
sbleduyati. s;ibleduvati . crbleidicii , gaiij &lei(^ tuerben, oer-
f^ie^en. Wszetecznik jak gęś na wiosnę wyblednie. Hej.
Zw. 142. Wybladły , wybledniały; Ymd. obleden , sble-

den, sbleduyan, bledoyiten , bleiĄ, oii^geblitieit, scrblidieit.
1 dobrych pożera równie śmierć wybinilfa. Hal. Ow. 250.
W królestwie wybladłych cieni Nie ujrzeć jasnych słońca
promieni. Aiiakr. 78. Ale wybladła bojażń, i burzliwe
trwogi W też same za nim spieszą, w które i pan
drogi. Zab. 11, 413. W'ybledniałe bluszcze. Otw. Wirg.
459. "WYBLADŁOŚĆ, ści, z'., przymiot tego co wy-
bladło, wyplowiałość , zupełna bladość; bic Ś!d)Tf , Ser--
blidjcit^eit. Niech mu płodzi ta choroba straszne wybla-
dłości. Chodk. Kost. 16. WYBLADZIĆ , WYBLEDZIC a.
dok., bladym uczynić, koloru, farby, cery pozbawić,
wypłowić , gait5 blag inatfien. Wszędzie stoją stoły obsy-
pane złotem, siedzą bankierowMe, jedni wybleiizeni stra-
chem, drwdzy zapaleni chciwością. Zub. 15, 212,

WYBŁ.ĄDZlC, •WYBŁĘDZlĆ ci. dok., z błędu wyprowa-
dzić, ani bem J^rtbume l;inniiź fiibrcii, jurec^t irunfen. On
wielki pałac piękny i ozdobny Okrągło byli czarci po-
stawili , Wewnątrz rząd gmachów , zguła niepodobny Do
wybłądzenia sztucznie uczynili. P. Kchan. Jer. 597. Wy-
btądzony w pustyni, stękam w lytn więzieniu. Teat 44.
c , 78. Pókim kochał , rozurai^^łem że cnotliwa , wiel-
biłem cień , który oszukiwał uwierzenie moja ; wybłą-
dzonyra , już na wieki ubezpieczony jestem przeciw zdra-
dliwym powabom. Teat. 49. b, 110. Ona wszystko co
chciała w Pigmaleona wmówiła ; bo tych na swoje prze-
robiła kopyto , którz\by go wybłedzić mogli. Tr. Tel.
36. — Hecipr. Wybłądzić się, wybłedzić się, WYBŁĄ-
KAĆ się, wyjść z błędu, z zabłąkania, nnfil bem 3rrt|U=
me fierauśfommeii. Jakoby się z tych świeckich omyłek
wybłedzić ,. A b3.;zeniem poczci7.\ui tu na świecie 'izf-
dzić ? Hej. Wiz. 82. Jak się z tych plotek wybłakać?
Rej. Wiz. 82. Nie widzę tu Aryadny , żebym się mógł
po jej nici wybłakać z tego labiryntu ! Pot. Ary. 205.
wywikłać się, wygmatwać się, wykręcić, wypleść, wy-
plątać , wymotać.

WYBŁ.-\GAĆ Cl. dok., wymodlić, wyprosić", błaganiem wy-
robić, erflc^Cll. Już żadnej na mnie nie wybłagasz porady.
Teat. 2 , 46. Bars.

WYB'Ł.'^ZNOWAC sie znimk. dok. , błaznując wyfiglować się,
wybiegać sie, wykręcić ft(^ ; biirt^ 3JarrcnftreiĄe iiiib 'J.ioiTcn
bcjreien , entge^en. Czynili to , aby się tak nieprzyjaciel-
skiemu wojsku jakokoUiek wybłaznowali , uchodząc rau.
tfa;. Hst. 165; tioh. wyblazniti se cessare a stullilia.

•WYBLEGOTAĆ . "WYBLEKAĆ , 'WYBLOKAC oz. dok., wy-
bełkotać , wypaplać, syygadać , wybluzgotać : (Ill^rlappcril,
nU5fc^ira|eiI. Ejfutio . wyziewam, wyblekam , mówię bez
roztropności. Mącz. Co dziś ludzi widzimy, którym jeśli
co tajemnego powiesz, by tego przed drugim powiedzieć
albo wyblegotać nie mieli , szukają sobie kogo . wielkiem
zaklinaniem 'iszczą go sobie, aby o tym milczał. Eraz.
Jez. D 8. Służka dojrzał Midasa sromu, a chcąc wyblo-
kać, ani zmilczeć mogąc o tym, kopa w ziemi dołek.
Zebr. Ow. 275; cupiens efferre sub auras.

'WYBLESZCZ.AĆ cz. dok. , n. p. Ocnlos torguere , wykrzy-
wiać , wybicszczać oczy. Mącz. bie Slugen oerbrebcn , cf.
wytrzeszczać.

454

WYBLUĆ - WY BOCZNY.

WY B O C Z E - W Y B O n.

WYBLUĆ, WYBLWAĆ ti. dok., W>ł,Iu*ać medok . Muląc
wyrzucić, (rt. wypluć); mit Grbrfitn irfflffcien , niiffucitn,
au^ircrf^n ; Surah. \. uyblu»ain , wuLlunu, Mubluliiiu ;
Oosn. iibgljuvati ; łiag. izbt;ljuT»lli , uli^\\u\i)U ; O nut.
irblyujfitn, izb!uvam , izbluvati. zblyurali; liois. iisóje-
Baib Kes, Ijióry zjacl/eś, wyblujrsz. liudn. f'rov. ^8 8.
— Recipr. Żvd gdy miód waizy dla clirzi-ścinri , wybiwa
tię w niego 6'oni/j". lUed. 505 WYliLLWACZ, a, m. .
który irzuca , wybluwa ; ber Slu-sircicr mit (Frl'red)cn ber
Jtojer; Croat. zblyuvaverz eoomUor. WYDLUZGUTAC cz.
dok., wyblekotać. wyblokać , wybeJkolać, wypaplać;
OU^plappcrn , au6fd;irnfcn. Język ludzi mądrych ozdabia
umił-jetiiość; usla szalonycli wybliizgocą głupstwo, i
ieo/j. l'Tov. 15, 1. fwywieraja yłiipslwo. ó Leo]) ). WY-
BLUŻMC ez. dok., blużniąc wygadać, ©oitcSlńftenillfl aii3'
fłoPeil. Suninienie własne , sprzeciwiając się swym woła-
niem temu wszystkiemu, cokolwiek bezbożna jięba wy-
bluźni , trzyma bezbożnych w ustawicznej bojażni kary
nieba. Mun. 70, 016. — Dzietif gdy co wybliiżni mniej
łkromnego, zaraz jcj^o dowcip wychwalają, mówiąc bę-
dzie żartobliwy. Boh. Kom. 1, 414. wjbiika, wjblcgoce;
JerauBidjtrnfeii , plarrcrn. Gdy milczy . od mądrego głupi
«ic nie różni, Wyda |>łiip^l(AO swe, skoro co język wy-
błuźni. ilin. Aui. 123. Cn obaezy zaraz z przydatkiem
wybluźni, wypowie. Mon. 73, 606. roznosi, roztrębuje ,
wylrebuje.

WYbŁYSN.Ąt; nijak, jednotl., Wybłyszozeć dok , Wybłyskać
nieduk. , z blaskiem się wybić, Zobłysr^awszy wypaść,
wyniknąć, ^cruorblifcn ; Slov. wybleskawim Emico , wy-
błyskam. Mąiz. — g Wybłyszezeć co , n. p. So«a siadła, i
na niego straszne oczy wybłyszczała, leif. /w. (j 4. z
błyszczeniem w ylrzeszczała , fie licf il/re fl'tr(^tcrlid)Cii ?liiOCn
aiif ibii Mitini.

WYIlDCZYi; c;. dok., •Wyboezać, Wybaczać niedok. ,
(dislny. wybaczać, wybaczyć); z drogi na bok stronić,
fluf bie Scite mićjtn , abiDcidłCii , aKdjiuelf ii , »om 2Sc(jc ab'
fummeii, cincii Scitcnircfl cinicblaiini ; lioh. wjbnauti se,
wyli)bati se , (cf. wyi;iąć) ; liofS. CTOpoiiIlTbCfl , OTClo-
pouiiTbcn, nucTOpuiiiiTŁCH , pe6piiTbcfl. (cf. żrbro). Kto
pragnie dojść do miejsca wyziiaczuneiio , powinien się
jednej trzymać drogi, nie zaś różiicini wyba'-zać ścież-
kami. l'ilclt. Sen. litt. 534. \V\bucz:'ją konie, i bez
wciągu po wietrznej niewiadomej strome jak szahine
uderzają ; eitpaliuutur. Zebr. Ow. 35. Młodzi przewo-
dinka potrzebują; inaczej rie tylko wyburzą, ale też
wykroczą i zbłądzą, filih. Sen. litl. 9. Wyboczony • ^ Y-
Bttr.ZiNY, po.slronny , uboczny, z drr.gi na bok idai v ;
(tiif flcroidicii , nbijcrcidjfii poin 5i.'fiie, £citfii<. Leszek dn.gą
w\b(iczoną do Mazowsza wjpada Arom 297 Szondierg
zabiegu Polaków w\biiezn\ni nianowcem ucjiiainał się ;
eblitjuo Irumile Krom. (ji.9. Do lej godności drogą
przedarł się wyboczną. Przez chytre matarlw nieści|:ł_\ch
zamieci , Minąwszy pięknych dzieł ścieżkę potoczną.
Zab. 12, 3, W życiu jego mc nie widzimy nadzwsczaj-
nego i wybocznego. /'ilch Sen. Iixl. 29 (iiiepijspoliti-xo,
różniącego się od pospolitej, potocznej drogi). — Wy-
boctenie , wybaczanie, stronienie z drugi na bok, tai

Jlbfdjn^cifftl. Lekkie w j boczenie od początków wiedzie
nas cz<^l'ikroć do nie.sławy Teal. 58, 121. Wyboczi nie,
WYr.OC/E, a, n., 'WYHOCZ, y, ż. . ( cf. wNb..k ),
w\bi'i'Ziiiie, diifiefio. (jei'tn. i, 1.^2. cf. zdroże, ustęp,

bfr Uuin)e(j, Stbfprimg, Umfdiroeif; (Uoh. zSpolj ; (,'arn.
viiik , oMiik , sayuik). Ciiż po lej do nas z gi.ścińca w>—
bocz)? Clirośc. Luk. 79, Zb/ądzili wyboczem w bezdro-
ine ustronie. Priyb. Mili. 212. Tym króikiem wyboeze-
nieni skończę ten rozdział, hłuk. Turk. 94. — g. Aciwe
traii\iliv. Wjboczyć co, boki czego wy[icli:'ć, bie £et<
tcti niieitorfcit ; na bok wykrzywić, nuf bie Seite (tiii friim»
men, fdiiei bciiflen. N\') boczyć się, na bok się wykrzywić

HofS H3U0>ieHIIRilTI,Cfl.

WYliODĘ . ob. Wybość.

WYliLtJUWAC kogo, IZ. niedok. , bojując czyli wojując wy-
parować, wyprzeć, wyrugować, wypędzić, burdj flrieg
PCrbrailfleil. Jeśli więcej inaczej uczynicie , tcdyć przyje-
dziemy i wybcjiijemy was 1 Leop. i Mach. 15, 31. —
g. Wybojować. bój lub wojnę wysłużyć; beii Strieg auS'
bicnen, gaiij niifftiiiipfcit, nbbicncii, jii (5n^e bieiifii. Już czas
mój przycliodzi , jużem dobry bój wybojował ku. czci
panu swemu. Hej Fotl. B b b Hi. >•- • .J^

WYBOISTY, a, e — o ttdv., pełen wybojów, (cf. wybita
droga); Hoss obiódiicTfaiii , upU i'ó(bcr nnb @ruben rrm
gnbrcn, uiitjlei(t, luttcrifl. Wjboista droga.
WYliOJ, oju, m. . dół na drodze wyb. ty ; ciii flu^flefobrfneł
£l'd) ilt ber Stm^c; i Itag. izbouk ludui tiudtculans);
liois. liuóuitiia , (2 wądół). Klął furman na wyboje w
któryih uwiązł. Juk. Uuj. 220. Generał przezorny po-
trafi korzystać z n^ijmniejszego pagórka, z wjbojów, z
bfoia. Ai/ir. W. 1, 457. W) bojów pełen, o6. Wyboisty.
— "§ Słońce nie mogąc razem oświecać całą ziemię. Na
każdą cześć jej kole|n\m w j bojem rozpościera świ.itło swo-
je , Zuh. 13, 158. wybijaiiiein, wyboczeniem, przybliża-
niem , Jhiobciiijmii].

'WYBOK, u. m , (cr-wyboczcnie wybocze). ustronie, za-
kąt; Sliifciitbiilt nbiiuirtd wm 2Sefle , obflelefleiieJ ffipbiien.
Lub rie teraz biskupa bawi dwór szeroki, Lub bhzkie
s»<'go Krakowa w\boki.... I'elr. Hor. D 2.

WYBOLLC wjiik dok , Wyboliwać rre-//. et loniin. , bólem
się wNcieńczyć, wychorzeć, ppii Sdimcrieit cridtppft irerben.

w Wilnie król wyboliwając h'żał. hrutn. 78.ł; ylangueni).
Leszek długą a ustawiczną chorobą wyb(dały, odcho-
dzenie siły |>rzyrodzonej postrzegał ; morbo eihauitus.
Krom. 1'.'5. Xiążc Płocki zastarzałą wnęlrzną gorączką
WA bolały, z ś«i:'la ustąpił; ezinanttus. Krom 009.
WYIt()U.'*WYBI()H . u , m. . wybieranie, wjbranie; ba«
JCd-rniic-iiflMiifit, ?lii«iiebmcii . ?liti'lcieit , 'JliiSiuiiblcit ; Boh. wy-
birka. we_\beiek, {oh. Wjbieiki, wUiiorki); Surab 1.
wubrani, wubracżi; Cnrn. sbiik; \i;i(/. islior, vun>bor;
Croat. izbór; Hag. izbór ; Bon. BUOopi . MaópaHie , OT-
Oopi. naóMpaiiie, naóiipHieJiciBo ; Lal. nii^so^i. — g.
W\bór, wiluor, wybieranie należyiośei , dochodów, po-
d.ilków, żołnierzy, nowoz icieżnych . wybrańcÓA ; baj

?Iii«nfbmtn, ilbiiebrnen, (Siniicbmcu. iit empiiiii(iitebmfn , (Jin-

treibfn. Swoich tjin urłediiikow dla wybioru dochodów
postawił. Aur. Utt. 5, 190. W Fulszczc żołnierze i wy-

WYBORCA- WYBORGOWAĆ.

WYBÓR N OŚĆ - WYBOŚĆ.

455

bury pi>zą. T'i'(ird. Wf. 14 zaciąc;! ; Ross. na6opi , SluJ'
tobiiiiijcii, iHccnitcnn:ivtlCt>iiiii)cn. Wylniry nowe piszą wszędy,
kOi<o kri'w', ko.L;o shv,^ biiiizi, Ze lrzy>lzieśii tysięcy
ijjninMilziinycli luilzi W Orszy sl;inie. Tward. W/. 2 i.
— g. Wybór mięil/.y jednein a druijiem , cf. obiór ; Me
SufiBcJil , Mc S!Bal)l; S'o». »oli'nj, (cf wolićj; Cui-n.
svdla , (o6. ZpzwoIk') ; Yind isvol , vunsvol, ymlja , isvo-
IjenjiTij'* , svol , svolslvu ; li is^. npoHSBOjeHic , npoiu-
BOJb Mirsz.ili-k |edi)Osf(iAn\m wylnorcm Uiłi ryci'r.-.kif i;o
osadzony przy sterze obrad Dyar (ii ud. 510, (ob. Elekcy.i).
ZIrt wyboru nie czynić , źle nadto wybierać. Kras l.ist.
165 (llirześcianin nie ma czynić wyborów albo braków
w "pokarmieeh i 'czasiech. Baz Hsl 114. (przebierać
w czym. brakować w czem). — C/icm. Powinowactwo wy-
boru, allradio eleciwa. Mc 2Ba^Iiicril'anM)'d)nit, kietly przy-
dany pierwiastek do cia^i złożones^o zdwócb pierwiastków,
Islcłs Sie z jednym a opuszcza drugi. Sniad Cliem 20. Wy-
boreni abo z wyborem , wybierając, przebierając, brakując.
Cn Th. loOi mit 2Bat)I, mit 9lii5mn^l. — g. Wybór, sam
wybór czego, czo^o czego, treść, k*iat, {"ppos. brak,
wyliieiki. odrzutki , wyrzutki) ; ber S?crit , iai 5lilŚ!]cfiid)te ,
SSurjUijIiiljfte. Jesteś' wybór u mnie z pniniedzy stu^ mo-
icb Irai.io. r. (cf. perfa, złoto, dyamenli -. Er.d. cano-
naópaiiHUH. Wybór mężów Efcl MyjKensópawie , Uraec.
a.v6(ioloyitt; (cf. ti)fop w ch'op , cf koń w kuń). Sam
z poi'zesnemi orszaki , oraz z wyborem procarzów i strzel-
ców pierwszą slraz p"owailził. ['ilck. Sali. 199. .Mnie
brak daf , owiec, koni, skór, a sobie »ziaf wybór. Cn.
Tli. 150 i — g. Na wybór; fiuss. Ha BUÓop-B , n. p.
Wziął towary na wybór , pod umowa wybierania. Ld —
§. Na wybór , hoc ym-e vu!go utiinur in perjphrasi Ad-
jer.tivi wyborny; nt Wino na wybór ' wyborne. Cn. Th.
150i, (ef. na schNaf, cf. 'czyście, przednie, Ollścrlcfcit ,
niiśgtfudjt; Ecd. hb Buóopi, iispa^HO , cf porządnie).
Czternaście tysięcy mocnego ludu sposobił na wybór
zbrojnego BwLb. Odym 21. Mnie najgorsze, sobie na
wybór. Cn. Th. 150 i (wybornel. Sobie wziąJ na wybór.
ib. Ogień odgania od zioi.i pliigiwość , a one na wybór
dobre czyni. Guni. Dw 42i Wszystko tam na wybór
prawie, i tak kwitnące, lak żyzne, że ledwie co sama
ziemia, gdy pojźrzysr , nie przemówi do człowieka: uży-
waj. Siar. Poh. U. Fortuna mu rodzice przednie, zacne
i szlacbetne dała, ozdoby duszy na wybór, siły ciifa,
aby pracom podołał, dosyć sposobne. Warg. Wal. 228.
Sławni w on czas Rzvm:iinie na wybór ludzi dobierali
wszędy. Wad Daii. 27. Człowiek wzięty, cokolwiek po-
cznie, cliociaż czasem będzie tak w czas dobrze, jednak
ludzie za na wybór cliwalne ono rozumieć beda. Gorn.
Dw. 65. WYBORCA, ob. Wybieracz.
M'YBORGOWAG es. dak., na borg; wybrać, pożyczanym
sposobem wziąć od kogo : uoił ciiiem nliborgcii , aiif SrcJit
nefimeil , leibeil. Kiedy kto czego u druijiego pożvczy albo
wyborguje , tedy to rzecz z przyrodzenia inzciAa, aby
długowi polym a obietnicy swej dosvć czynił Siczerh.
Sax. 92. Wiborgowawszy , trzeba oddać na czas. /'elr.
Et. 324. 'Dziesiąci grzywien wyborgował. Zapłacić w
rychłym czasie pewnie mu ślubował. Pupr. Koi. T ó.

Wyborgowawszy co u kupca, obiecawszy na czas pewny
za[iłicić , nie uiszczą się. Karnk. Kul 554. Wyborgowaó,
wyinatać. a nie za(iłacić. Felr. El. 152.
WYltOR.NOSC , ści , i., dobroć na wybór, cclno.^ć , zna-
mienitość, cf. wyśmieniiość ; bie Slu^ncl/mlmrfcit, 91u?crlcfeti.
^eit, ScrjUjIidlfcit ; Boh. wybornost; \'ii,d. gosfiodalli-
nost , pridnost; Hag. isy^rkos ; Boss. OT.lliiiilTe.lbHOCTb,
OT.iimie. OT.iHMHocTb , ii3pa4CTB0 . iis^atuHOCTh , Hsifime-
CTBO , Ecd. npensbiiic. npeB0c.\O4CTR0, npeiiMyoiecTBO, (cf.
prym). Przez doskonałość praw |{zym>kicli , sądzi.my o
wybnrności pobtyki Rzymskiej. Zab. 15, 96 Jaka wła-
ściwość, piękność, wyborność w wyrażeniach. Nag. Cyc.
pr. 9. Najwyższemu sprawcy wszech rzeczy Arystoteles
daje wyborność nad inne wszystkie rzeczy, nie równa-
jąc z nim żadnej rzeczy. Orzech. Qu. 109. celność, prym,
prcferencya, 5>prjU(i. WYBOIINY , a, e — adv. , (r{.
Lnt. exiinius, ob. 'Wyobrany, cxquisitug. Marz.); na
wybór dobry, celny, wyśrrienity , znamienity, (cf. na
scbwał. "czysty, główny, walny); nUtfddfnWt, aiiśijcfiii^t ,
niijcrlefeii , nii-Jiicbrnctib , iłontelimlidj , Dorjugitc^ , i'i)rtrefiiii ;
Boh. wyborny; Slov. wyborny, śwarny; Sorab. i. wu-
brane, wubirany, wubraly, pżewoszobne (ob. Osobli-
wszy), vyoblżakwate ; Garn. berlike, gurje. gursbi , (cf.
górny); Yiiul. go^podafhen (cf. "gospod), sal, bresen ,
hud, priden, jak. gurji , gurlhi ; Bag. izy.lrslan ; Slav.
izaliran ; Boss. iisópaHHbiM , naópaiiHO , (BbióopHofi depu-
towany, cf. wybrany, obrany), OTÓopHbiH , 0TiRqHU3
( cf odliczyć), OTiitHHbiH , OTM^HHO ( cf. odmienny),
n3T,HmHbn1 , ii3i)Huino ; Ercl. npeiiMymiii , stnoihHŁ , ai-
nuH , «!.>iT,, lia r.bióopi., !i3pn,łH0, iisópaHHt. Pomierne
i pospolite rzeczy często fortuna wydaie; wybornym zaś
samą rzadkością jedna zaletę i szacunek. Pilch. Sen. lisi.
519. By też i najlepiej w gościnie się mieli, tedy mó-
wią milej doma ; u ludzi dobrze, ale doma wybornie.
Gil. PoU. 91 b. (wszędzie dobrze, doma najlepiej; cf,
bywszy na Rusi, do domu musi). Paladiusz, oracz wy-
borny. Cresr. 95. (pisarz o rolnictwie klasyczny). Wy-
borny jestem, celuje Eccl. iiaiamccTByio , n3pa4CTByio.

— rWYROROWAĆ,' oi. Wywiercieć). — WYBOROWY,
WYBORYCZiNY, 'WYBORZYCZNY , a, e, 'WYBORYŃ-
SKl . a, ie , od wyboru, do wyboru należący, wybie-
rający między jednem a dnigiem ; SIitśiDa^I < , 3Ba^N,
Polszczyzna skąpa w słowa wybnryczne, ile scyentyfi-
czne. Chmiel, pr. (dobierne). En)blemata i symbola bardzo
wyboryczne. ib. \, 1159. Astrologia wyboryńska uczy kiedy
co począć, a kiedy nie. Zehr. Zw. 143, (cf. brakująca).

— Zebrało się kozaków trzysta, luilti prawie wybory-
cznego. Biel. 695. (na wybór, ob. Wyborny, cf. cliłop
w chłop, koń w koń). Mrówki ziarnka wyborzyczne
zbierają Ryb. Gęśl. ded.

WYBOŚĆ, wybodł". f. wybodzie, wybodę ci. rf-iA. , Wyba-
dać niedok , {distgn. wybadać, wybadiiję); bodąc wykłóć,

wypclinać, wybić; bcraih^ftccfecii , aiić>ftcd)cn . mit §prncra
^)^Er etiun^ niibcrii ©pi^igcii iBiinb madjcn; Boh. wybusti,
wybndi; Carn. sySdam ; Vind sbosli , isbosli (isbod.<lze
. dfólo) ; Croal. izbadati . izbadam , izboszti ; Bo.«n. izbo-
sli , isprobadati ; Rag. izbosti ; Eccl. h:;coctii , B3604aTH.

456

WYBRAĆ

WYBRAĆ;

Gdy szkapa ma o«ies w żłobie przed sobą , juz lo u
niego "najbielsze dobro na świecie ; 'aliśeie po chwili mu
boki wybudą , a sadno jako zwierciadło na grzbiecie.
Hej. Zw. lOS. ostrogami w\kolq, mit (iporiien nuśfte*en.
Komo wyćwiczone, wybodzione. husz Lor. 75. Patrz
jako to len bałamut sam siebie 'hnet z siodła swego
wybodzie , i od swego spadnie razu. Orzech. Qu. 188.
wytrą.-i , 0113 ^^m Sflttel ftcdjeii.
WYltKAC , /. wybierze cz dok., Wybierać iiieJok.; Boh. et
iiluv. wybrali, wybrał, wyberu . wybjrati , wybjram; So-
rab. 1. wuberam', wuberu , wubjram, wubjru, wuzbjru ,
wuzbjrain ; Sorub. 2. huberjsch ; Carn. sbiram ; Yind.
isbrati , vunsbrali, sbirati , isbratti; Crua/. zbirati. zbiram,
lebrati , izbirali, izbir.-łm , izebiram , izebranye; Rag. ua-
bralli , izbirati ; Busn. iz:ibratli , isabratli , izbirali; Hoss.
BUÓpaTb , BUóiipaiL, iiaópaib, iiaóiiparb, iiaónpaTeab-
CTBOBaib, OToópaTb, oróiipaib ; wybrać, do szczelu wy-
próżnić ; (iu«iifl)mfii , aiialtcrcn , nii)ti hiifeii. Kto nie
oszczędnie ustawicznie bierze, By miał najwięcej wkrótce
wybierze. Cn. Ad. 388 llycldi^j się wybierze, mi zbierze.
Cn. Ad lOl-ł (prędszy wydatek, niż zbiór). — Wybrać
gwałtownie, wszystko zabrać, wyłupić, wypUindrować ; allc^
roegiiel^nieii , aiiśpliiiiPciit; (/i?f/(. wybranec rabuś). NYybije ko-
go z majęlnośi I ten , kio swoje dawno utracił, a wybiwszy,
wszystko co w domu było wybierze , gumno zmłóci , zje,
spije z pachołki. Gorn. Wi. M b. Nieprzyjaciele zuchwali
Bogate sklepy wybrali, ftrocit. W. 590. Chybaby pierwej
oncgo mocarza związał , tedy dopiero dom jego wy-
bierze. 1 Leofi Mnrc 5, 27. 1*0 śmierci Swantopełka
siał się rozruch wielki w Kijowie; żołnierze zebrawszy
się, wybrali d\\ór wojewody i żydy plondrowali. Slryjk.
179. Talarowie Zawicbosta dobyli , wybrali i spalili. liiel.
150. W kilku lal Talarowie pięć kroć was wybrali , Bra-
cią waszą w niewolą Turkom zaprzedali. / Kchan. Uz.
32. — Wybierać zkąd, wybierać z czego, wyjąć, wyjmować
zkad ; Łeraii^nc(imcn , aueiiclmicii. Zdradliwie go poimał, i
oczy mu wybrał. Krom 07. Pol. Arg. 291. wyłupił,
wykłół. wybił; Pic 3lii(jcii aii«iiel)mcii , au'?ftcd)cii. W ziemi
parę 'duczajek wybrawszy , nabożeństwo rozpoczyna; ege-
tla tcrobibus Idlure duaius. Zebr. Ow. 168. wykopaw.szy,
OU^grabcn. Snicerz który z pnia prostego wybrał grube
trzaski, wprowadzając weń figurę człowieka, kształluje
ją jak chce. Mon. 75, 700. wydłubał, wyrzna.ł; l^crnilS-
meigclii , ^emiic-ic^iiipcln. Pop j<-śli co z odrobinek od naj-
świętszego sakramentu na ilłoni zostało, jako najpilniej
w usta językiem z dłoni wybrawszy , o korporał ociera
dłoń swoje. /'im. hum. 98. wyliznąwszy, er iiitiimt ei mit
fcer 3""flf ""^ tff 4>'»nP iii Pen Kunb, Itift e^ auf. —
Wybierać z wołu, u rzeźnika , wyjmować wnętrzności.
ilayier. i)hkr. , ef. wypatroszyć, wywneirryć; nil:9il<eiPen ,
bif GilliJfrociPf flllśllflllllfll , niI«lfCreil. Po krzew. me gniazda
wybiera. L-alrz. Troi. :"jO. z gniazda pisklęta lub jajka
wyjmuje, 9łcflfr aiiadcbfii , auóiicbiiicii. iMa\imin złoto i
srebro z kościołów swoich bogów wybrał. Sk. Di. 119.
zabrał . Ijfrau^ncbmen , tBfflnf(imfii. — Wybierać jedno po
drugim wy-jmuiąc , wyciągając, zbierać; b(r(lll8nrl)men ,

}nauiii<\)tn, \)(xa\ii\t\in , ^ftouisfamintlii. Wybrać sztychy

u krawca , powyciągać nitki ze szwu po rozpróciu Ma-
gier. il/sAr. Wybierać Kamienie, n. p. z roli, elayidare.
Lii. Syn. 5^0, Soiab. 1. wukainenuyu. Pies psu pchły
wybiera; Slov. pes psu blechi wybira, (cf kocioł garn-
cowi przymawia). — Wybierać podatki od kogo, Cn. Th.
1502. bie Slbflnbeii ciiinc^mfii , eiiitrciben, er(icbfn. (o6. Wy-
bierać , wyborca, poborca). Z chłopków wybierzemy, i
pobór według kwitu z pełna zapłacimy, jeszcze się
nam na bóly dobrze okroi. Star. Yot. B 2. Żołnierz wy-
bierze furaże i prowianty. L'$l. Kontt 2, IÓ8. — Wy-
bierać żołnierzy, nowozaciężnych , (SPlbatcii Ober Slecruteii
ailś^icbcil, (oft. Wybraniec, wybranieckij. {liost iia6upi> re-
krutowanie), llutmiolrz w grodzie lego powiatu, z któ-
rego wybrance wybierać ma, manifestacyą uczyni. Yol.
Leg. 3 , 274. Ftolmistrze w wybieraniu wybrańców od
dzierżawców niemałą trudność miewają. i6 3, 020. —
Sól szczawikowa do wybierania plam atramentowych zdal-
na. Jundz. '25i. do wybawienia , 2inteiiflc(fe au^jiebeti, aui-
maścił, iDCijbrillflCll. — g Wybierać, między jednem a dru-
giem , obierać, brać co lepsze; iDÓtileii , auemd(ilcii ; Boh.
woliti (ob. Wolić) , zwoliti, zwolowati icf. zezwolić),
wywoliti, wywolowati , (cf wyzwolić); Stor. wybirati ,
wywuliti, wiwolili , wywoługi , wolim: Huug. Y^lasztom ;
Sorab. 1. wubjram, wubjru, wuzwohlam; Carn. voliti ,
volim , SYoliti, svolim ; Yind. isYolili, vonvoliti, svolu-
vali , sbrati , isbrati ; Croot. izbiram , izebiram , izbrati ;
Dal. obirain , probiram : Ilos$. iiasoJUTb , HSSuJfiTb ; Ecel.
H^KO.MiTii , liJÓpaTb. Zle wyboru me czynić, źle nadto
wybierać. Aras. List. 105, (cf przebierać w czyni). Bar-
dzo dawno powiedzano, iż którzy nadlo chcą wybierać,
najgorzej wybierają, tb. 2, 128 (najgorzej traliąi. Wy-
bierać w gachach, jak w ulezałkach. AJon. 71, 125.
Widze, c9 jesl lepszego, gorsze poniewolnie wybieram.
Teat. 1, 95; (video meliora proboque , deleriora se-
quor). Gwiazdy jaśniejsze wybranego złota. J. Kchan. Pi.
9. dobranego, najwyborniejszego ; iiućcrlcfeii , aii jt)efu((t ,
(ob. na wybór). — g. Bóg wybr.-ł człowieka do czego,
wyznaczył, przeznaczył; ©oil Ijiil ciiicn n>05U miżcrff ł»f ii ,
niifltmiiilłlt , lUTbcfiimmt. Bóg jedne odrzucił, a drugie
wybriił do żywota wiecznego. Salin. 5, 152. Wybra-
ny, wjziłaezony, przeznaczony od boga do zbawie-
nia; fiii«ra>flblt , eiii JluweriBajilter. Kto raz wybranym się
stał , ten z łaski bożej wypaść nigdy już me może ; a
kto raz od łaski bożej stał się odrzucony , len nigdy
zbawion być nie może. Smutr. Kx. 50. Wybrani ; Slov.
wiwolem electi , bi« JluaemuiHlCIl, (cl. zbawienij. Jeśli to
sie dzieje z wybranymi, że cierpią frasunki, coi ze
złymi dziać się będzie? Biai. P^tl. 251. — g. Wybie-
rać sie gdzie, wybierać się dokąd, (cf zabierać się do-
kąd i, przyrządzić sie dokąd, udać. iść, przenieść się,
(ef wyprawić kogo. wyprawa): fid) nn<t;iii aiiiiiiaftfn , ouf
btn SJfa miiĄfii, aii|ii;i(fcii , [Yind le podali, fe pobrati ,
fe spr..viti. na pol fe podati , gorspravili. Ludwisiu :
kwef, wachlarz! fy. Gdzież się to Wac Pani Dobrodziejki
wybierasz? Teal. 14,50 Gdzie indiiej wybiera się każdy
na podróż, jak na przechadzkę, Krai. Pod. 2, 117.
Słabośmy się w drogę o(ialrzyh, lelneśmy się wybrali.

WYBRAKOWAĆ - WYBRANIECKI.

WYBRANIECTWO - WYBRUKOWAĆ. 457

Cu. Th. 442. ifir ^abcn mi Icic^t oiif bie iReife gcma^t. Wy-
brać! się z domu najtrudniej Cn. Ari. 1275. ber crfic 3luf=
Bru(^ ift ber fc^roerftc. Wybrawszy się z puszczy Syn . szli
dalej. 1 Leop. Exod. 17, 1. (ruszywszy się. 3 Leop.).
Przed wszyslkiemi inszemi rączo się konie wybrały. JabŁ
Tel. 67. — Fig. tr. Niedługo się w podróż niebieska
wybierze. Teal. i. b, 12. (pójdzie na tamlcn świat) Chory
dziedzicem co lekarza bierze, Ten się na on świat prędko
wybierze. Cn. Ad. G8. — Transl. W zły czas wybrałaś
się z swemi za|iytaniami. Teal. 17, 138. nie wcaus sie
wyrywasz, jur lliijcit riMiimft hi mit bniicn griiijcn, tnn=
gcfticgcii).

W'VBR.AKOWA(: cz. itok., brak wybierać, oiliziilki .■^jli wy-
bierki wyłaczyO; niióltrafcii, nu»)'(bicfcn, bcii 3luC'ftini& aiiślefcii ;
boli. w\brakui;i; \iiid. prezlipustiti, prezlipullnti, przezhpu-
fhati, Yonzlozliiti, vunsbirati ; Ross. saOpanoBaib, saópaKO-
BUBaTb, (et. zabrakowae). Tam mieszkają te kobiety, kióre
sułtan wybrakował , i nie rozumiał byc godne łoża swo-
jego Siar. Dw. 21. Wszystkie miano roty wybrakować.
P. Kclian Oli. 1 , 350. (przebierać). Wybrakuję z was
przestępcę i niepobożne. 1 Leop. Ezech.iO. 38. — Pnssiv.
Kiedy Sie stary -ul wybrakuje , nosvy na to miejsce w
rząd wstawiać hack. fus. 17. kiedv sie wyrzuci.

WYBRAME, Wybieranie, uh. Wybrać", ob. Wjbór. WY-
BRAMEC, ńca, ?«. ; ( lioli. wybranec rabuś, klóry gwał-

townie eudz-e wybiera)

■§ Ac>ive : Wybraniec , wy-

bieracz; ber SSJa^lcr, SSń&lCiibC. Najpierwej elektorowie,
t. j. wybrańcy, na wybieranie cesarstwa są postanowieni,
z diicbownyeh osób trzej arcybiskupowie. Hiel. Św. 87 b.
— ■§. Pussif. Wybraniec, którcŁ^o wyl)ierają , obrano,
wybrano; ber 3hiśgcti'ńMte , Shiśertunlilte , 9liiśerl'e6ne. Moj-
żesz mistrz nasz. był wybraniec pański. Jer. Zbr. 89.
Ty p.anie jedynym jesteś moim oblubieńcem , a przybytku
serca mego osobny wjbraniee. Źyw. Jei B. — g. Wy-
brańcy , lecli . delerli viri vel jiwenes , delecli et r.ompositi
coloni , delectn. juvenlus. Frenizel. Orirjg Sorub.. wybrany
nowozaciężny nieszlacboic , aii«3gcu:d)tc SRaiiiifrfjaft , nitśge'
^obm SRecniten, Santm-.ifteii , ganbmilij.- [hoss. i,a6op-B za-
ciąganie , werbowanie). Król Stefan postanowił wybrance,
i wierzę że dobrym duchem; lecz kto paSrzy dalej, siła
złego z tych wybrańiów za czasem 'iirość może, gdy się
wprawią w to rzemiosło, które wam szlachcie należy;
bo wy siedzicie teraz 'doma . a oni walczą; za czasem
mogą być u króla niżli wy drożsi. Goni. W'/. S 4. Rot-
mistrz w grodzie lego povyiatu , z którego wybrance wy-
bierać ma , manitestacyą uczyni , i u dzierżawców upo-
mina Sie tych wybrańców, wielu ich od którego \ye-
źniie. Vol. Leg 5. 274. Wybraniec, nowozacieżny ,
rekrut Ecct. HOBOÓpaHHUfi. W' YBRANlEChl , a, le , do
oddania wybrańców obowiązany, |cf wyprawnyi ; cnntO=
mfteiipfliditig , ©aiitoniftcii = . Łany wybranieckie w dobrach
królewskicli tak nazwane są , że przedtym z nich wy-
brańców do służby żołnierskiej dawano; a zebrany z
nich żołnierz piechotą łanową nazywał sie. Skrzel. Pr.
Pol. 1, 5i4. Łany wybranieckie, t. j. dwudziesta włoka
kmieca w każdej wsi starostwa , podatek łanowy zwykły
płacą. A Zamoj. 114. — Rotmistrze wybranieccy od

Słownik Lindego >uyd. ?. Tom VI.

dzierżawców w wybieraniu wybronców , niemała trudność
miewają. Vol. Leg. 5, 020. WYRHANIECTWO', a , m. ,
maństwo obowiązane do dawania wybrańców, eiti SantO'
niftcnlclit!, ctii cantoniftcnpflidttigeś @:it. Do sadów referen-
darskich należą sprawy o wybraniectwa , sołtystwa i t. d.
Oslr. Pr. Cyti'. 2, 65 Posesoiowie sołlystw i wybra-
niectw niesłusznie i z uszczerbkiem dochodów starościń-
skich , propinacya przywłaszcziić sobie zwykli. \'ol. Leg
7, 808.

WYBREJTOWAĆ cz.dok, wypłoszczyć , flndi aućftrf cfcn , a\ii<
Iirciteil. Srebro wybrejtow::ne. łiadz. Jez. 10, 9.

WYBRNĄĆ nijak, jediitl., brnąc wyjść, {(crauśninfcii pr. et
et [iij. Ir, cf wyratować się, yyygramolić t^ię , wywikłać
się: Boh. wzbredu , (oh. Wybrodzić) ; Iion. yHbipiiyTŁ,
BLiHbipHj'TŁ , BUHupuBaTb, ebiKapaOhaTbca : Ecrl. buhu-
pato. Pytano sie o coś , na co tnulno było odpowie-
dzieć ; żeby wybrnąć z lak głębokiej toni , poszedł po
radę do swoich Mag. Khk. Tuik. l-".0. Na jedne rzecz
odpowiedzieć nie mogłem, zawstydziłem sie, wybrnąć z
mej nie mogłem Sk Dz. 806 Wybrnąć , wykołatać
się, \\ypławić, wyskrobać, wynurzać, wypravyić , wy-
pleść się , emergere. Marz Wybrnąłem z niebezpieczeń-
stwa. Teot. 18. c, 9C. Z nior.^kiej wybrniesz nawafno-
ści. Bardi: Triig 550 Wybrnąć z niebezpieczeństwa,
to sa-no jesW zyskiem. Min. Ryl. 4, 119.' Da-li mi bóg
teraz wybrnąć, a potym będę ostrożniejszym. Cn. .Ad.
144. — Mitrydat nie juź w Pontu i Kapadocyi pusty-
niach kryje się , ale z ojczystego królestwa wybrnąwszy,
w waszych osaiiach t. j. w świetle Azyi przemieszkiwa.
Siem Cyc. 188. {wyrżnąwszy sie, przerżnąwszy sie).
WYBRODZIĆ ,-z. doi., Wybrodzywać cz-ejtL. z "brodu
wyjść, wyprowadzić, if. wypławić : mateiib Łcraiiśfii^reit ,
^erauśiBateu laffcn ; (Ross. BHÓpojHTb , Bbiópaa.HBaTb włó-
czyć się, tułać sie. EbiópecTb , Bbi6po;«y znowu zaczy-
nać wychodzić, Hsópojiiib, ńsópaatiiBaTb wszędzie cho-
dzić). Po wybrodzywaniu , koniom trzeba k*opyta dobrze
wychedożyć ffipp. 56. Jeszcze różany Tytan w He-
speryjskiej toni Z swej karocy wyprzegłych nie wybro-
dził koni hchow. 14. Wybrodzoną Cyprydę z morskich
wód niedawno Obacz Apelesowej pracy sztukę sławną.
Min. Avz. 25. — g. Nijiik Niebezpieczeństwa , w jakich
byli , swoje , i z jakich^ wybiodzili . wieść na pamięć mi-
^ó; exhausta pe<icula. Zebr. Ow. 298. z jakich -wybrnęli.

WYBRONOWAĆ es. dok., bronując wyrzucić, wykopać; ^e=
rnitśeggen, nu-Jcggeti; Boh. wywiaćiti ; Sorab. 1. wulocżicź,

ob. Wywłóczjć, wywlec.

WYBROZDZIĆ ez. dok., brózdami wykarbować , niuMiirt^Clt ,
blirchfurctcn ; Ross. ii3Óopo34BTb. Macica jest bryła , w
której^ chodzi śrzuba wewnątrz wydrożona i wybrożdżona,
właśnie tyniże samym kształtem , jak je.'łt śrzuba zewnę-
trznie opasana, iż jest doskonałą formą tej części, któ-
rą obejmuje. Jak. Mat. 4, 548.

W^YBRUDZIC cj. dok., z brudu wyczyścić, łiom Sejmuje
retnigetl pr. el fig. tr. Skoro słońce z "oćmy sie wy-
brudzi . . ; . C':rośc. Luk. 45.

WYBRUKOWAĆ cz. dok., brukiem wysłać , mit Steitieii ttu»'

58

498

WYBRUSZYĆ - WYBUCHNĄĆ.

WYBUDOWAĆ - WYBURZYĆ.

pflaftern; Ross. BUMOCHiib. BUnauiMBaib Ulice szerokie,
prci^lo swlktłielc, dubrre wybrukowane. N. I'am. II. i 06.

'WYBUUSZYĆ u. duk.; Buli. w>brausyli. \vybr.iusym , (ob.
"Brus, bruszer), wyoslrzyć , flU6|'d)ltifen , fdjiirfeii. Rzezi-
mieszek z nożem wybruszoiiyin. Klon. Wur. 50.

WYBUYU , u, m., zrzędna nieJogodiiość , wybrzydzanie,
przebieranie w czym ni<Mlogodzone ; aSiifdcp , lUitelep.
\Vvbrydy w tym wieku wecale nic me znaczą. Tent. ofi.
11. WYBRYIJUMK, a, m.. wybrzydzający, niedu|,'odek ,
"hvrny sprzeka, sprzeczny. X.' Kam., ciii iDfdficr , Jlriticr.
W rodź. żeiuk. WYBRYUSlC.\, y. \VVBRYD.\OŚĆ , ści,
ż, niedogodność w przebieraniu i brakowaniu, zrzędność;
a)Jafclfu*t, Srictclfudjt. — WYbRYUNY, a, e, — ic adv.,
wybrzydzający, prztbicrajacy, brakujący z niedogodzeniem ;
mdfietifd), fritijtb. Ani przyznam się, rzecz la jesi dla
mnie dość widna, Przecobv raiłość Iwnja teraz lak wy-
brydna. Zahł. Amf. 53. WYBRYDZAĆ, WYBRZYDZAĆ
cz. dok., z pogardą przebierać w czym , br;,kować; iilfl'
feln , ocrńi^tlid)' nii«iud!>fit , tucflrocrfcn ; ( O c ft r. ou^flntibcn ).

\YYB<1YI\ . u. w., wybryknienie, podskok, wyskok; tilt
Jlufirruiifl , (££iinilVniii() , ciii .'p^Pioi"- Szlapak rozliukany,
kilkadziesiąt wybryków , susów i wyskoków zrobiwszy,
razem z jedźcem zniknął. Kur. fet. 2. — Fig. Ir. Wy-
bryk imaginacyi. Fam' Warsz. 5, 153. WYBRYKN.ĄĆ
nijak. jednU. , Wybrykiwać aejll. conlin. , wybrykujc pr. ,
bryknąć wyskoczyć, wyskakiwać, skokiem dokazywać;
Iłiiitcii nu^idjlaflciib" nuifpringcn , jicrum fpriiioeit. OsieJ na
wybrykowaiiie lubil się, trawy nie jedząc powoli. Dziwy
wyrabia, nadzwyczaj swywoli. Juihi. Kz. 172. Owiec wiel-
k.e Irzody po trawie wybrykują. Jabt. Tel. 176. fic ^fip-
fen benim.

WYBRYZGN.^Ć nijak., jedntl., Wybryzgać niedok, Wybryzgi-
wać czejll. et conlin.; bryzgiem wy-koczyć , wytryskać;
aii>3fi)riii)en , 6eri)pri>n'i(łfit ; Hoss. Biiópuararb , Buópuaru-
Barb. Lezą na placu, krew' ranjini toczy każdy z nich,
a jeszcze jad wybryzguje z oczu. Jabi. Tel 2'20. Chwy-
cą się oiiaj jak lwi, rozszarpać się chcący, Ogień krwa-
wy z ich oczu wybryzga bijący. Jahl. Tel. 2l'J.

WYBRZEZK, 'WZBRZliŻK. a, n. wybrzeże, sinus, i. e. ma-
ris *e>t lilons in lontinentem eicessus. Klon. Ft. C 1.
buchta, bie Sud;l, bci SDJectbiifcn, (dyaUkly ob. pod Wbrze-
że). Cherburg luzy nad jedną małą morską odi.ogą
czyli wybrzeżem. Pum. ii"t , 1, 425, i sed. cf. wbrzcżej.
Wybrzeże Adryackie. Zab. 2, 5i7. Tysiączne porozry-
wane wzbrzcżi dowodzą, jak wielkie tu działy się za-
padliny Sla$. On/f 160.

'WYRIłZUSZYĆ n. p. Oręża wybrzmzoncznoszą do kościo-
ła ; itrirti fernnlur in lemplum i/tudi'.. Zebr. Oto 390. do-
byli- z pochew ; — jeżdi nie "wybruszone, ob. Wybruszyć.

WYBUCH, m. ; flou nhl.Kl ; wybnchnieiiio , uderzenie z
wyhiiclinienia , wvb'j:inie sie , wyłim:inie nagłe; b(I>} .V)er'
Dorjlainnieii , Seraii^pinjicn, ^er? oiipriibcln ; ( Vind viinviar,
vunvtergai!Je). Z zagorz;iłycli bitny wnętrzności płomieni-
ste liiiczą wybuchy. Tr. Tel. 3(3. Rozpilone naczynie
na żarze ngnistym Skwarzy tłostuśó . i rzoc.i wybuchem
pioiiislym. 'Dinnrb. I 2. ikl. WYBUCHNĄĆ nijak jedutl.,
Wybuchać iiieduk , Wybuchy W3Ć tięłrt. et eonlin. ; de aqua

«t igne magna vi erumpenle. Cn. Tb. 130D. buciiając wy-
bić, wytrzasnąć; tierwrlicrftcii , {^croorplajcn , jicflifl liftoor-
brcd^cn ; Vind gorynelile, gorynemalile ; Croa/. izpuhnu-
li, i/.|iuhnujem , izpuhavam ; flost. nponbiXHyTb. Z góry
Hekli u spodku wielkie ognie wybucliyw.ija. Sysl. Szk}.
158. Ogień wybucha (Vind. oginj yunydaril. Wybu-
chał płomień, a palił, które nalazł u pieca. 1 Leop.
l)an. 5, 48. Bój krwawy, sami się miedzy wybuchają-
cych dymów obłokami ledwie widzieć ningą. Tward. W/.
257. Ktoby się spodziewał, żeby z tak małej iskierki
wielki ogień wybuchnął. Teal. 10, 76. Częstokroć z je-
dnej iskierki ogień wybuchał. Caz. Nar. i, 59-4 b. --
Fig. Przyduszono siła buntów janczarskich pierwej niź
w płomień wybiicliniły. Ktak. Tuik. 228. — § Wybu-
chnąć z czym , mit ctitna hcraiis plapcn. Tak. umiał za-
palczywość tłumić swego przyrodzenia , że nigily z nią
nic wybuchnął. Mon Z największym gniewem wybuchnął
na bezczelność zbrodni. A'. Pam. 13, 100. grzmotnął na
nią, gromił ją. — § Transl. Stać koło niego blizko
nie można, tak z niego trunek wybucha. Teal. 10. b,
98. bije z niego , bnmpft nil«l iDiii.
WYBUDOWAĆ IZ. dok., Wybudowywać czestl. et contin. ,
budując Nyystawić , aitSbniiOti ; Boh w\staweti , ustawćli;
Sorab. 1. wutwEricz (cf. wytworzyć), wutwaru ; Slov.
wyslawugi, wystawili; Vind. spuvati. gorsidati , issidati ,
yunszimprati ; Croał. zezidati , izzidayam , izzidati ; Rosi.

BOSCTaeUTb , B03CTaB.lnTb , BblCrpOUTb , BblCTpOIlBBTb ( cf.
wy^troićl, OTCrpOIITb, OTCTpullllilTb , cotTpoiiib, cocrpoB-

uaTh , ci)34aTb, coaiijarb, coo|)y4iirb , coopywarb ,
crpouu34inb, corpoMU34iiTb , (zgromadzić). Za trzy lata
wszystko miasto się wybudowało jeszcze piękniej , niżeli
pierwej było. Sł'jr. Dw 75.

"WYBUJ, ju, w, wybujanie, bOs Smpiuft^ic^Ctl. l'omoż śmia-
łej pieśni, która nieśrzednim lolem na wybiij wykroi aż
nad Aońską górę. Przgb. MUl. 7. WUBUJAC mjik.,
dok., bujając wysirzeiać , wybić się, wzbić się , uppifl in
bie .S>51)e aiiffd^icPen. Z obudwóch stron dawały cień sla-
rożylne dęby. i innego rodz.iju wybujałe drzewa. Zab.
6, 212. Dzikich latorośli poziome ostatki Gdy ucina
ogrodnik , drzewu to nie szkodzi , Owszem piękniej wy-
buja, lepszy owoc rodzi. A'ros. W. 12. — 7'r. Orły wy-
buj iłe . orły bysiroloine. Kras. W. 9. górno bu|.<jące.

WYllURCZEĆ , /. wyburczy cj. d k., wył.jać, wybuzować;
niijfd^cltcn , aui$i4)inabrn ; Rots. paaópaiinTb , pusópaNusarb.
(cf rozbronić). J.ik przyjdzie , wybjrcz go Wac l'an
należycie. 7V(i/ 29 , 95. Byś ją dobrzo wyburczeć miał
upewiiiam , że się poprawi. Teit. 14. lo.

WYliUllDAĆ się ziimk. dok. wyguzdrać się. wy^jramolić się.
powoli s:ę wybierać dokąd . fiit It1ll|)ii1in kllltUlilibrn , aO*
mciWi WUJU onifbirfen. Nnchij biczy ociec . że syn jego
ku temu ma się wyburdać a wybrać , aby »ię obrócił
n:i jakie postanowienie, lilici. Wyck. O i b.

WYBURZYĆ CI. dik., burzcmo skońzyć, oii4[lurmf;i , OU*-
fljtłriii ; Bih. wyboriti. — Zuimk. Wyburzyć *ie , przesiać
bie biirz»ć. n. p. Niech się zawisna i-liwila w swym
gniewie wyburzy. Dla cieliie wick się złoty jeszne z nićj
wyiiuizy. A'ur. Uz. i, 151.

w Y B u z o w A Ć - WYCEDZIĆ.

WYCELOWAĆ - WYCHEŁTAĆ.

439

WYBUZOWAĆ ez. dok., wydajać , wyburczpć, einoii (iii^fTljen ;
Vin(/. yunskfieyali, !skriei;ali; Hoss. pasfipaHiiTb , paaópa-
HbsaTb ; wybuzować koj^o ostateczneiui słowami; namó-
wić mu, co dyabci' kais. Ossol. U"^r. Pójdę zaraz »y-
buzować nalciypie lego głupca, Teat. 24. c, 64-.

WYBY'ć , /. wybedę viji\k., duk., Wybywać niedok., et ron-
tin., do końca zupełnie |irzebyć , odbyć ze wszystkiem ,
przetrwać; I)t^ 511 6iibc abmarteti , gćinjliĄ biiibrin(jcii , p'
jringcn , otrlefien; (Boh. wybyt , wybywati 1) nadlo się
zostać, zbywać, 2) wyprawić, wyposażyć, wybytek ,
odbytek posag ; Yiiid. vunbiti = nie być u siebie , być
w ^'ościnie , Germ. nuśfcsjii , aiioblcibcii, iitdjt ju .t)aufe fcp ;
Ross. BbiUbiTb , BbiOhiBaTb funkcyą swoje porzucić , Bhi-
óblJUH który lunkcya porzucił; Ccc/. iisGuBato, naóiraio ,
Graec. iy.ąiiyoi efjuijio , iisóbiiie ucieczka effughtm). Król
trzy miesiące w Krakowie wybywszy, do Litwy odjechał.
Arom. 685. Wojskowi, którzyby aktualnie w krajowej
służbie lat sześć wjbyli.... Gaz. Nar. 1,54. Czas pe-
wny na tej wybywszy dewocvi , mogą iść Ła maź. Chmiel.
i, 1041.

WYBZDURZYT es dok., Wybzdurzać niedok., bzdurząc wy-
łudzić, au?fafcln, aiiśMtipa^en eoi: eincm, ibm ab|cbi»Q|en,
abfafelll, cf wykpić, wydrwić.

WYĆ, wyje med conlin., glos przeraźliwie smutny wyda-
wać, jak pies lęstkniący, Deiilcii ; Boh. wyti, wyl, wy-
gi, (wcyskati huczeć); Slov wigem ; Sorab. i. wucź ,
wul , wuju , wujem , hwuyu , hwutźo : Sorab. 2, liusch ;
Carn. lidem, (cf. tulić , vękam damo, vęk clumor) ; Vind.
savyera , savujem f zawyć), tulit, (vekal kokor ena kra-
va - ryczeć jak krowa); Croat. vichem, (vichem , vikam
damo, vika clamor, vikaveez vociferatcr, vischim' hinnio ;
Dal. viokat clamare); Bosn. viati , zaviati kako vuk , (vi-
scititi kako kogn ■■ rzać , vikati , kricjati krzyczeć ; Slnv.
vihati, vikati damare; Rag. visctiti, arsatti, arxitti rźać,
Yikati rnciferare , vikka vociferalio ; Ross. BUTb , bu.tł ,
BOK), (BSBUTb, B3B0I0 zawyć); Ecd. BUK). BUiie. f'ies
wyje, gdy smutny. Dudz. 2). Wilk z wilki wyje. Kosz.
Lor. 56; (ulula cum lupis , quibuscum esse cupis). Wy-
cie, Boh. wytj ; Yind. vek , jokanje, vekanje; (Carn.
vęk< krzyk); Ross. boh. Wilka dzikim psem zowią, bo-
wiem jemu postacią i wyciem podobien. Spicz. iii.
Sienn. 286. Wycie wilka; Ecd. BO.iKOBUTie. — Simi-
liter transl. Działa i karlauny ich nie huczą, ale wyją.
Psalmod. 67. — De homine. Z rozmowy tej na grzechy
swe "wspomniał , i bardzo płakać, łkać, wyć i trząść się
począł. Sk. Zyw. 263, (Ross. BSBonnib , Bonnib, boh.ik)
biadać ; £tc/. BOn.ibCTBBTH szlochać). Pij , nie wyj człe-
cze , a gdy się upijesz, Pójdź spać, to zdrowia i weza-
su zażyjesz. Jabł Ez. 103. Gdzie się człek obróci, wszę-
dzie łakomi wyją wierzyciele Teat. 56. b , 58. głośno
sie upominają , ryczą.

WYCEDZIĆ, *vVyCADŻIĆ, w. dok., cedzeniem wyczyścić,
au6fei^en ; Boh. wycedjm; Bosn. isciditi ; Rag. izzjediti ;
Ecd. BSutataK) ; (/}j.«s Bbmt4HTb, BwatHciiBaib wytoczyć).
Wycedzić, cedząc wypuścić, wytoczyć, alijapfeit. Medea
z Aesona krew' starą 'wycadzi a napoi sokami. Zebr.
Ow. 169. Ofiarował kapłan gofąbięta , szyje zakręciwszy,

1 krew' z otwartych garJłek wycedziwszy. Odym. Śiv. G o.

WYCELOWAĆ cz. dok., wymierzyć do celu. ^iii jielen , cr«
jificn. Wysuwka w dnie armaty, służy do svyc('lowania
tejże armaty. Juk. Art. 5. 524. (do wyrychtowania , wy-
kierowania do celu). Za pomocą nadstawka dają kana-
łowi armatnemu wyższe nachylenie, jak gdyby armata
była wycelowana ostro przez spiż. Jak. Art. 5, 405. —
g. Wycelować u kuśnierza < szyjąc futro, dobrać włosu
do włosu. A'. Kam. Hi <j5fl5ii'ert nad) bcm ^a:ixitxid) 5u<
fammen llń^en. — Fig. Ir. \yiek Anchisow wycelować go-
dzi ; reuovare pacisritur. Zebr. Ow. 250. daleko celować,
przechodzić . iiiett ubertrefyfn ; Ymd. vundonierili , vundo-
konzliati, cf. wymierzyć.

W^YCEMBBOWAĆ , es. dok., Wycembrowywać czeUl. et
conlin , «embrow'aniem wyłożyć ; Ymd. isjispati , vunsji-
spati , vunsjispuvati , nu^jillimeni. Podziemne przechody
pod twierdzami są wymurowane i zasklepione, albo teź
tylko wycembrowane. Jak. Art. 5, 292. Jamę wycem-
brować. Torz. Skl 44.

WYCERKLIĆ , ob. Wvcvrklić , w vcvrklować.

•WYCH A DZAC,^ WYCHODZIĆ, ob. Wyjść.

WYCHAfiCZEć'cs. dok, Wycharknąć jedni!., Wjcharcbać,
Wycharkać, Wyehrachać . niedok., charkaniem wyrzucić,
wypluć; aiisrdttepeni, rńii^rmitł aii'^i'piicfcn; Boh. wyrhiknau-
ti , wychrkati , wyclirkawati , (wychrkak , wypliwak spu-
tum) : Yind. vunseherkali : Croat. zbraknuti, zhrakiuijem ,
izhraknnti , izhrakujcm, (zhrakavecz screalor); Rag. iz-
hraknuti, izk^irhnuti ; Bosn. izhraknuti, izhrak.ili ; Ross.
BUxapKHyTb, BbixapKnBaTb ; Ecd. ii3.\paKiiBaK) , iicxpaKH-
BaK) excreo. Picie to pomaga tym , kiórzy krew' z pier-
si wycharkaja. Cresr. 213; piersi z 'flagmy wydiędaźa,
przez wolne, wychai kanie. Syr. 447. Piersi cz;. szcza się
snadnem wycharchaniem ślin. Spicz. pr.

WYCHAROWAĆ , oh. Wyharować.

WYCHARSNAĆ ^lyaA. je(/«r., wynędznieć, wyschnąć; eleiib
njfrbeii , miiłrorfticn, pertrotfncn. Gdy się chciwej swojej
żonie przeciw il , tak wycharsł, ii w krótkim czasie był,
jakoby na poły umarły. Ezop. 150, cf. charciasly.

WYCHEDOZYĆ es. dok , Wychędażać nieduk., chedogo wy-
czyścić ; Yind. iszhediti, Yunszhediti ; Croat. zcsznasiti,
miśfdubcrn, nnśreinigeii, niispuRcn, rcin pii|ni. Ziele my-
delnica , gdy je w rekach ronie, puszcza z siebie jako
mydło mydliny, które także wycierają i wychedażają sza-
■ ty. Syr. 621. łiątk. Pas. 54. Zboże wymłócone i wy-
chędoźone daje ziarno przednie, poślednie, ( poślad ) ,
odjemne (odjemki) , plewy, trzyny, zgoniny ; od ziarna
na przetakach cliedożonego odchodzą zczynki; bo zczy-
niać, jest to chedożyć na przetakach. A. ham.

WYCHEŁTAĆ es. dok., Wychełtywać ezejtl. et conlin., uży-
waniem svytrzeć, abiiiigcii , ohribctl. W wychełtanym i
wytartym stroju zszargana , w cudzym śmiele szasta się
pokoju. Mon. 75, 666. Puklerz Marsa wychełtany , Ty-
siącem strzał, tysiącem pocisków nadziany. Min. Ryt. 'i,
518. Cyrkiel powinieneś mieć dobry, dychtowny, nie-
wychełtany. Hatir. Sk. 190. niezlózowany, nie lóźny, nie-
ch)bający się , nid)t maMiq.

58'

460

W Y C H E Ł Z N A Ć - W Y C H Ó D.

WYCHODEK - WY C H O P I E N.

WYCHEŁZNĄĆ. ob. Wyk.eJznąć. WYCHEBLOWAC, ob.
WUi.-blować.

WYCHLEPAC IZ. dok , Wytl.lepnąć , Wyclilipnąć jedntl. ;
Hess nu.\.ieÓHyTb , BhIXJe6aTb; wyłknać, *ysarknąć, wy-
pić, wjjfść (■« rzaiikii-;?" ; l'i;i(i. vun<l(«p;ili . vunpolopali ,
vun|ioziiri'p.ili , aU'5i(blurfcn. INidobno to na miiu' przyj-
dzie , reszlę lej nawarzonój polewki wyclilepać. Teat. żiO,
4^. (if. wypij, coś nawarzył).

WYCHŁUUNAĆ n)jak. jedntl..' Wychł.iilnieć dok., zupełnie
wystygnąć .' chłodnym się stać : auefu|ilen . ocrtiidlcn , ganj
abfri|)leii; Uiih wychlaJnauli. Starzec, chnć w nim ognie
już wvcliłodłv. Jej szeptem jednvm o kochaniu marzy.
CUrość. /.uA. '|S8. WYCIlhOUZIĆ ci. dok.. Wychładzać
uiedok., czynić że co wychłednieje , w\studzić, chło-
dnym uczynić; Boh. wychladiti ; Yiiid. ishiaditi, vunse-
hladili : Hass. RUX0J04iiTb, Bbi.\oja«iiBai b. Wódka ta
z tego ziela j;orącość zbytnią ze wnęlrzności oddala i
wychładza. Syr. l-2o7. (wyruguje chłodząc) — Fiy. tr.
ZurhwaU-a takiego pra«o każe dobrze wychłodzić. Klon.
Wor. 51. uskrłinić . cl', wyehłostać.

WYCllŁONAĆ (Z. jediiii, wyziewnać. wypuścić z siebie,
wywrzeć; yo:i iii) flcbcn , cen fid) fa^rcti Injyen. Gdy na
was swoje wściekłość i zapęd wychfuiią, zginiecie. Teat.
43. d. 66. Wylj.

WYCHŁOSTAĆ, WYCHŁOŚCIĆ cz.dok.. chłostą wybić,
(mit ter %Ubti aii?pciJ|d>C!t, fliieprilgcln ;ir. et fig. tr. ; Uoh.
wyinrskati ; Vind. istepsli, Yunslepsli, isji$tilati, vunsji-
shlali ; Hoss BhlXJbiCHyTb , Bhi.\.iecHyib. Dał moc urzę-
d'>m , ażebv tych wychfostali i z miasta wyj;n3li , kló-
riyby sie nie uczyli. Sk Dz 280. ł*icrwsza rzecz , któ-
rą on co poranek odnawiał , zawisła była na wycliłosta-
niu ciała swego. Zab IG, 150. — Jagieło sie nail Krzy-
żaki pomścił, Pruty zburzywszy, ze Żmudzi ich wyehło-
ŚcJ. Stryjk. Guli. Q 2. poraziwszy wypędził , CX pcitii^te
fie l^ŁTilu?. — Ghcićj jedno panie , żebyś go (.lobaj wy-
chłotlał , i ci.iłj jc^u dotknął swojią rę^ą . Ujrzysz że
będzie /.łorzeczył za męką. Clirośi'. Job. 41 , cf. dopiec,
dokuczyć , ciitcm jufcBCit.

WYCHŁYSNĄG vz. jednll. , wyłknąć, wyeldipnąć; bcrail^

)(fei'Ptcit, aii6i'di!ii(fcit , auJiłftrscn j. Ś. ciii ®la« 'Sraiitiuciii.
Skoro kirliszek ten miodu wyehłyśnie . O ziemie go ci-
śnie, /'ot. .Arg. 719.
WYClIOl), u , m. ; I Buk. wychod e.cUat , ortiis , nriens ob.
Wschód, wychoz komisy^ obzierająca , nd fundum; Slov.
wichod ■ w.<cliód); Slou. wychod. wygjli wyjście; Sorab.
1. wukhaj ; S')rab. i huchod ; ( V'm(/. ishod ori^o, ishod.
pregyb casus (/rinniwiticus) ; Yntd. Yunliodilhe ; Croat. iz-
hód, iztok ; Sliv. izhod ; Hag. iihód ; Hou Bbl.Xom. . nc-
.\04i ; Ecct. iic.xo4i . H^\OAi , ii^voahi|ic , ( uc.xtuuiua
żrzódfoi; wychod, wychodzenie, wyjśi-.ie ; iai ^tXii\li\\t'
\}tn . i>'.i Umiani; którędy wychodzą, tPD man biitaii^ ^cbt.
ber ?liiijaiij. Żiłujemy, że me długo możiMoy Wai- Panu
służyć, boś nas na wyohdzie zastał. Teat. 22, I "23. wy-
choilzących , wybler.iją';ych sle . cl> na wyjezdnem , im
SllljCtieit be^riifen. D£iś kapitan bi^ia odpnwił publiczny
z Stambułu wychod z flota swoja na morze czarne. Gaz

Nar. i, 212 6. (wyprawę, wypłynałi. Dawne dzikich na-
rodów z miejsc swoich tłumne wyebody. lab 9 , 226,
cl', wędrówki , przeniesienia się , wyniesienia się , Hui'
IpatiPeruiigen. Ptolomeusz różnych narodów z miejsca na
miejsce przyjścia i wycliody spisał. Slryjk. Gon M 5.
Idź na wsbieiti dróg. Suki. Malb. 22. iiut. tna wychody
abo wyjścia gościńców.. SluSijdiige pDfr (»ii>fn bcr etmfien.
Jaskinia jest sekretnym wychodem z wieżv. Teat. 56. c,
88 — 'i Wychod ," WYCHODEK , dku ,' m , prywet ,
"["iłat. .)7e/iiń. Tur. 1, 1 1 2. 6er abtrilt , lub. Przechód.
oh. Dwór, ganek;: Bob. zachód, prewyl, sroń ; Soiab.
1. wotstup (odstęp I, Iracż ; Yiiid. sahod , fraliflie , Iral-
iiiza , fraiiski kntez; Stav izliod : iHunt. izlioj . kainara
cubtculum ; i I'. Ei-i:l. BUX04KH , BtiI4aBKII , ruuil gnoj) ;
Hoss. 0T.\U4'B, liyHtHllKl , 4B0p'B. Heliogabal plugawo
pogizebion ; bo go Uzyniianie zabiwszy wrzucili do wy-
chodu. Hej. Zw. 102 b. { do kanału ). Czyńcie sobie
motyką w obozie wychody, By lud morem me zdychał,
gdy poczuje smrody. Biel. S. N. 50. ( doły wy cho-
dowe'. Budują na miej?ii-ach świętych swoje d*ory ,
chlewy i wychudy. Weresi. hij. 6 Nie odmieni nie-
cnoty, której nawrzał z młodu. Jeszcze się ciśnie do
niej , by wiejirz do wychodu. /'aijr. hoi. T A b Na-
tręt, choćby cię w wychodku miał zastać , wpadnie i tam,
i wysrać się trudno przed takimi. Upal Sal 50. fot.
Syl. 580. Pot. Jow. 207. — Wychod , potrzeba przy-
rodzona , stolec ; bic "Jiolbfurft, ber ciubl. Cdy na wy-
chodzie był , wypadły z mego wszystkie wnelrznuści.
Biel. Sw. 66. ( na potrzebie, na stolcuj. Areszlant w
nocy naparł się na wychod , tam w prewecie , nożem
słtj w żywot pchnął. /V/':. Cyr. 5, 188. Wszystko co
wchodzi w usla , w zad bywa wyrzucono , abo przez
wychod przyrodzony odrzucono bywa Hekl. Math. 5. —
j!. Melon. Wycliód . część ciał.i wyeliodowa , zadek, 6et
■Cintere. Powije to do botów albo do wydiodu. Hot. Syl.
98. Sam ostatni koniec kanału kiszkowego, wychod ,
inteslinum reclum, równy jest, aby potrzebie wyrzucania
nie czynił przeszkody, hluk. Zw. 1.41. ba^ Siibc bc« SMajł-
barm*.' WYCHOD.NY, WYCiIUDOWV. a, e, od wychodu.

ot wyjścia. 9lll» jiltli^d ■ ; łBoh. wyolindnj ; Slov wicho-
dni wsidiodnil ; Hoss iicxu4Huri. Na wychodnym, na
wychodzić , wychodzai- , bfom ^lll^ijail^r. Żebym gościem
mógł być twej wieczerzy godnym . 1 nie szedł do ciemni-
cy wiecznej na wychodnym. Pot. Znr. 155 (na rozsta-
niu się , na wyjściui. — j(. Wychoiliiy, snadny do wyj-
ścia . mający wyjście ; au^janfllidi . mtt "Jlu^iiaiiflcn ; oppot.
Eri-l. Heil3.\a4iiuii. — ^. Wychodny, wydiodowy, WY-
CIIODKi)\VV. piyweiny, od wychodku, ?lbtrill* • . Miejsce
wychodne dla letoru jak najdalej usuwać trzeba od po-
kojów mieszkalnych. Świlk. Bud. 100. — g. Zadków y.
©intern • . Lekarstwo na wrzód wychodny. Ślenk fed.
205. (o( rzytny) Na glisty, które lezą niedaleko j.lila
wychodowego Spici. 189.' WYCHODOWAC mjuk nie-
dok , stiilcować , potrzebę przyrodzoną odbywać; ihi^lrn ,
eineit Slutll iabtn. Uejirere alvum. na wychodowanie iść.
Marz na prz.chód. WYCHODZIĆ, ub. Wvjść.
WYCHOPIEN. ob. Podpłomyk.

w Y C H o R o w A Ć - WYCHÓW.

W Y C H Ó W.

461

WYCHOROWAĆ się zaun'!. d)k., wyjść z choroby dfugiej .
Bou einct laiiijcu tontbcil gcitefctt. X. Kam. WYCIIOIIZEC
nijak, dok , cliorohą być wylrawinnym , wycieńczonym ,
wynfdziiionyra , mm S?raiifbeit au^aejo^rt rocrbcn ; Somb.
i. wukhorn. Xiąze Wrocławski z wiezienia okrutnego
wypuszczony , już nie mógł vvięcej wskór.ić ; lecz. z nie-
nagfa zawsze truchlejąc . wyciiorza/y skaweczaj. hi om.
ó04 ; Ip.nto moi ho cnn^-umplus est.

WY(jHOWAC, /.wychowam cz. dok., wychowuje pr.. Wy-
chowywać czesll. et cniitin. ; Boh, wychowali, wychowi-
wam ; Slov. wychowiwam . wvchow;'iwanj ; wyżywić az
do wyrostu , et. o^lchnwać : aiifndlircn, niijfiittcrrt , groC
futteril , aufjiellCIt ; [Sorah. 1. wuchawneż, wuchowam c.on-
tergere , oh. Schować, et", chować); Sorah. 1 zkuhiiyu ;

łlosf. BUKOpMlITb, BblKOpjI.lHBaTb , B3KOpM.7!IiO , B03K0p-
MHTb, BOSKOpJUHTb, B3fiOpM.IIIBaTb, ob. Wykarmić. Pastuch
parę wilczków nalaz} w lesie , i kozie rozkazał je kar-
mić, ponieważ 'mać kędyś w lesie została; o jak z cięż-
kością narzekała koza, że te bestye wychowała, które
dorósłszy szarpać miały niamke. Birk. o Exorh. 12. Ci
co dziatki wycho^ywają , więcć) przed tymi mają, co
się w klasztorach zamykają; bo pracami wielkiemi ogar-
nieni i dziwnemi kłopoty i pokusami , które w takowym
'gomonie ze strony żony, dziatek , i czeladzi przypadać
zwykły, ćwiczeni bywają. Żarn. Post. 3, 545. — §. Wy-
chowywać młodego człowieka, wychowanie, ćwiczenie i
naukę mu dawać, kształtować go na człowieka; eitieit
crjic^en , aiiferstebcn , ctnein btc ©rsit^uiiii gcbcn; Boh. wy-
hljdati , (cf. wyglądać, doglądać); Sorb.i. kubuyu , cźs-
chnu horę, zkubuyu; Vind. srediti , perrediti , gorsredi-
ti , gorsYuzhiti; Croat. odbrc^nujem (cf. chronić), odka-
jam , fcf. kajać sie , cf. koić): Dal. uzhranujera ; Rag.
Yzhraniti ; Sw.sh. gojiti (cf goić), hraniti, odhraniti ; Ross.
Boanniarb , BoaniiTUBarb , BbipocTnrb , Bbipomarb . ( cf
wyrośeić) ; EccI. nHT.iTH , (cl. picować). Wychowywanie,
Wychowanie , WYCHtDW . u, m. . WYCIIOWEK , wku ,
m., edukowanie, edukacya ; btto SJitferjielJCii , bie Crjiebiing,
Boh. odchowanj , wychowanj , zwedenj , pestowanj , (cf.
piastowanie): Vind. srejenje, sreditje, gorsrejenje, sreja ;
Croat. odhranenye ; 8ag. uzhragnenje ; Ross. sSKOpMt ,
BOanmaHie. Wychowanie, luboby się rozumieć powin-
no , odbycie wieku niedołężnej natury, które spólne jest
ze wszystkiemi żyjącemi jestestwy ; atoli zwierzęta, ma-
jąc prawo przyrodzenia przepisane ręką slAÓrcy, nie po-
trzebują tyle czasu do swojego wychowania; od wy-
chowania zaś człowieka nieodzielne jest ćwiczenie nauk,
sztuk , wiadomości , obyczajów. Jei. Wyr. Rodzice wy-
chowali i przyuczyli córkę swą podług zakonu Mojżeszo-
wego. 1 Leop. Dan. 13, 3. (wyćwiczyli. 3 Leop ). Wy-
chowany, dobrze wychowany, Croat. odhranyen ; Ross.
fijarOBOcniiTaHHuft , iDPblcrjogcn. Jak się kto wychował,
lak się będzie sprawował Cn. Ad. 1276. Wszystko
umiem na pamięć, i nie za piecem się też wychowałem.
Teuł. 7. d, f). Czart. Z wychowania wszystek żywot ludz-
ki idzie. Sk. Kaz. 420. Wychowanie młodzieży rozrzą-
dzać należy, aby się stali i oświeconemi , i cnotliwemi.
Aroj. List. 62. Aby s\ę pokazać bywalcami, dworaka-

kami , ludźmi najwybornicjszego wychowania, zaniedby-
wają wszystkich znaków pr/ystojności , i należyte osobom
względy. Mon. 65, 149, (cf. dobrego tonu). Najdroższy
klejnot młodo.sci dobre wychowanie i pilne ćwiczenie.
Faiib. G 3 , Ross. ó.iarOBOcniiTaHie. Panny urodzeniem,
wychowem , pobożno.ścia zn.iknmitc. Nur. (jhodk. 2, 448.
Uważ krew' drogą , która cię zaszczyca , Z jakiego ojca,
z jakiej jesteś matki , Jaki cię wychów przed światem
zaleca. Kniai. Poez. 1, 26. W królewskim domu wzią-
łeś wychów znakomity. Dmoch. U 1 , 282. Za prędko
życie stracił, Ni się za wychów miłym rodzicom wypła-
cił, ib. 105. Ziemomysła me lubili Polacy, że przeby- .
wszy młodość pod dozorem Krzyżaków , z wychowem
Niemieckim obyczajów tego narodu nauczył się. Nar.
Hst. 5, 116. Lud do wychowu dzieci mniej przyzwy-
czajony. Nar. Tac. 2, 254. Lud ten bez obyczajów i
religii . a z pierwiastkowego wychowu barbarzyńskich
dziadów, do włóczęgi przyzwyczajony. N. Pom. 10, 38.
Zobacz starca , co okiem pogląda surowym Na młodego
xiążęcia , którego wychowem Bohalyrskim zaszczycił,
Przyh. Luz. 235. Dziatki przysposobione porządnym wy-
chowem. Zah. 12, 254. Z twego wychowku , lat temu
już wiele, Ma coraz godne kr.ij obywatele. Zab 13, 6.
— '§. Wychować, wykarmić , wyżywić, dać dostate-
czne wyżywienie : eviia^rcn , untcr^altcii , er^alteit , iai nó=
tŁige Sluśfommeit ge&cn. U Turków jeden może chować
tyle żon, de ich może wychować. Pelr. Ek. 57. Wszys-
cy Mahometanie mają wolność mieć żon . ile mogą wy-
chować. Star. Dw 61. Żołnierz żadnym sposobem wyży-
wić ani wychować się me może , chybaby wszystkie
pola połupił. Janusz. Lig. G 2. Kładź na pana staranie
twoje, 3 on ciebie wychowa. 1 Leop. Ps. 54, 23. Na-
przód z dochodów starostwa , ma być odłożono na wy-
chowanie starosty to, czymby się mógł wychować. YoL
Leg. 2. 617. ju fdticm Uiitcrkltc. Wychowam się tym,
wyżywię sie tym; meam tenuitnlem hor. rens't suslentare
possum. Cn. Th. 1306. id) faun bamit au^łfommen. Kazi-
mierz dochody z starostw na bardzo nakładne do Wę-
gier wyprawy tak był wyciągnął, iż też na powszechne
wychowanie stołowe nie dostawało. Stryjk. 626. Pano-
wie rady, szukając, aby było wychowanie stanu naszego
królewskiego , przyzwalają na podwyższenie arend. Vol.
Leg. '2, 626. Nie daj mi panic zbytnie bogatym być; ale
tylko cobyrn miał wychowanie. Karuk. Kat. 421. Ociec
na rzemieśle syna swego trzyma , aby wychowania tylko
sobie zbierał. Clicz. Wgch. (1 8. ( dla zarobku , dla
chleba). Do czterech kom jeden ma być słu£;a chowany,
a żupnik słudze ma dać wychowanie na każdy tydzień
po sześci groszy. Herb. Sial. 105. (strawnego). Chyli/i-
catio et uulrilio ; strawienie pokarmów i wychowanie
ciała. Kirch. Anat. 16. posilenie, pokrzepienie, iia\)--
jung. — g. Wychowały ■■ wychowany, dobrego cho-
wu, de eguis, uoti giitcr 3"4t. "on gut^"' 6(^Iage. Zie-
mianin ten zawsze konie wychowałe miewał. łJipp. 34.
Gdy pod Jagiełem koń urodziwy i wychowały pięknie
hasający, skoro nań usiadł, zaraz padł i zdechł, było
to złą wróżką u wszystkich. Stryjk. 502. — g. Wycho-

4C-2 W Y C II O W A M t: C - W Y C M O W A W C Z Y.

WYCHOWlEftAĆ - WYCHWALIĆ.

yvaii\e pertonil I wycliowaniec , wycliowanlta , osoba czy-
jego wyihowania, Bófliing ; n. p. Jc[;o lo uyiliowaiiie,
pro wyel)owanii'c; nutiiinenlum , lam de liominthui , quam
de brulis. Cn. 1h. 1500 Cliiron nie chciał, aby Acliil ,
wyihowatiie jego, co innt-jjo pierwej uiiiKifu, mż niu-
lykę. Gorn. Uw. 68. Fibp doklur miłował Alt'xaiidra W.,
Ditt^lku jako króla , ale jako s\yiliov\aiiie a (iwirzcnic
swoje. Warif hurc 22; vt alumnum. V\ YcHOWAMEC,
lica, m , WYCHOWANEK, nka, idrbn. , wychowania
czyjego będący , ber 3»lj''nfl i ^o''- odcliowanec (cf. od-
chować), scliowanec; i7«i'. cliowanec , (przysposobiony);
Sorab. 1. kubwaiiik ; Carn. rcjz, rcjziie ; \iud. rcjenik;

HuSS. 83K(>|>tlJL'Hllkl , nilTUMCUl) , UU3IIIITaHlll!KT> , npic-
■UUIl, (li. pr/yjać; ; Eccl. IIIITUMHKl. , IIIITOMkl|b, BCKOp-

■łeiiiiKb, KOpMHiiKl Serca Muz w-ycliowanców tak są
szczere, cz\sle, Jak Menńskie łabędzi są pióra śnieży-
ste. A'. Pam. 5, 198. W'łasny wycliowaniec najzdatniej-
szy bywa nn każdy urząd, i pana rozumie, i rad go mi-
łuje. Htur. Ek. 2 WYcliowańcY zakonu kaznodziejskiego.
B,rk. [hm. Ul WYCIIUWAMCA, -WYCllOWAŃCA , y,'j.,
WY(!H0WANKA, y. z'., zdrbn , wychowania czyjego będąca,
3o(iliii9iiin ; Z/o/i. schowanice, schowanka ; 6'/of. chowanica,
chowaneciiica; Sorab. i. kulwaniciża; 6''irn. rejka ; Vind.
rejenka; /ib$f. BSKopujełiiiiia, niiTOMima, uosniiTaiiiiiiua Ja
mądrość byłam yny bogu wyciiowańcą. Uudn, l'rov 8, 50.
Edukarya, którąś d.'ła Iw ojej wycliowMiice, uczyni ją godną
tronu. leut. 57, 121. Juba , w.<ławiona Julia, najprze-
dniejsza Muz 1 Giacyj wychowanka. Znb. 7, 26. Zakłada
sobie wielkie nadzieje o swojej wychowance, leal. 57,
88. Wolier do imperatorów ej Kosyjskiej : Wychowanko
Temidy, Marsa, Apolna. Zab. 15, 08. _ Uo nóg nie raz
przypada swej wycliowaniec, alumnae. Zebr. Ow. 233. —
g. Wyehnwanica . WYCIIOWALMCA , y, ż. , WYCIIO-
WYWACIKLKA, i, z., kióra wychowanie daje, bie ©P
jiel>criim ; (buh. wychowalcika ; Sorub. 1. kiibelnicżża ;
Vind. redniza , oskeibinza ; Crout. odbrjn'ilclicza , odkoi-
telicza , dojka ; Hung dajka ; Uotn. gujitelicza, goitegli(,'a,
odhranileghca). W Krakowskiej akademii, wycliowaiiicy
łacnej Jaj;iełów świętych , matce pobożnej -katolickiej ....
Birk. huz. Ob. 93. Maryna, Arkadyusza siostra , wyeho-

waiiiice swej Culeheiyi lak pi.sze Sk. l)z. 450. Dędą

królowie wycłiowywa. ii|.' twoi. a królowe wycliowvwa-
cielki hosz. Lor. \)Z WYCIIOWYWACIEL , WYĆłlO-
WALMK, a. w... (WYCIIOWYWACZ dun.m en. Cn.
Th. 1500), wyehowinie dający, Ux Gijiclłtr; Boh. cho-
watel , wychów alei, odchów atcl; Slov. sdiowanec, klery
chowa; Sorab. 1. kubclnik ; Viiid. rednik , fcf. rzed ,
rząd;; fiag. hr^nite^l , oilhranile^l ; Croal. odiiranitel,
oilkoilcl ; Horn. odhranilegl, gojiiecil; Hun BUcniiTUTCJb.
Konrad król jechał do Woiinaryi, aby nawidtił ś. ftur-
clurda , mistrza i wyihowalnika swego. Sk U: 1004.
'itodzleiclowi i wychouywanelowi swemu tak wielka łaskę
uczynił. W^ł. Knt. 286. Przełożeni dnmii królewskiet>o,
i w'ychowywaciele. W . 2 /i V 10.3 'WYCHOWAWCZY,
a, e, od wychowania, (Frjiibuili]^ • ; Sprib. I. kubwi^ce ;
Botl. BOUIIIITilinUlKUbb, UOJIlinulIHUHfCKiii , BUJUUTHTeJb-

uyH n. p Aon.

WYCliOWIEItAĆ Cl. dok., cbowieiając wyruszyć, zluzować,
wychwiać ; (łctaus idjaiifcitt, burdj ©djaiifrln \ti mat^tii,
tPflllfcnb madjCII. Wszczepi. me Llorośli Irzeba dobrie ob-
wiązać, aby się rany nie otworzyły, albo latorośl się
nie wychów ierała od wiatru. Cresc. 122. Szczepom lvm
Irzeba obrony od v«ialrów , aby się me wychowierały.
ih. 512. '

WYCIlilACII.AG, ob. Wycliarkać, wycharczeć. ■

\VYCIIIlAI'AC et. diik. , Wychrapywać czetll. et coutin. ,
chrapiąc wypuście; Yind. ynuselierzhali , yunsdernjihati .
yuiiselmcrkati, aui)ii}n<ixi)en , ycr|d)mircl)cii. Długo chrapał,
aż wino wyclirapał. Uwor. C 2. Miedzy kobiercy leząc
wysoko , sen spory z piersi swych wyehrapywał. A.
Kchan. 230. Gdy wyciirapali sen spory z piersi swoich ,

serca mu dodawali Chudh. hosl. 28. — W\chrap3Ć

się , chrapiąc wyspać się ; fid) aii}i(^iiard?cn , |tt)nar4icnb
aii6fd)Iaffn.

WYCHIIZCIĆ. WYCHUZCIĆsie. oi. Przechrzcić. WYCHRZTA,
WYCmiZCIAK. WYCHHZCIUK . ob. Przechrzta.

WYCHLD.NĄC tiijuk. . jednli. , Wychudnieć dok , ze siezę-
tein schudnąć , spaść z ciała , wyschnąć ; gaii) (lujbórrdt,
UCttrccfllClI, ninjjcr merbfil ; Bub. wycbudnauti, wyzabnauti,
(cf. wjzięlinać; ; Soruh. 1. wchudnu ; Huss. llc.\y4'bTb ,
«iaxHyTb. Tłuslość ciała jego wychudnie. I Leoi). Jet. \ 7,
4. Jeśli się będą tuczyć lakierni potrawy, To pewnie
w krótkim czasie oboje wychudną, I gościom u ichmo-
ści będzie bardzo nudno. I^ieinc. P. P. 11. W\ chudły,
Boh. wychradly, wyzably ; Bost. iiaxiuii , woma \Vy-
chudnieniu Boli. wycbr.idlosl, wyzablost. WYCHL UZIC cz.
dok., czynić, że kto wychudnie, wysuszyć; abjabrm ,
moocr macbcil, aildbómil. Ciała ich kannne a wypa-
słe, a dusze wychudzone i ociężałe sa. Pilch. Sen.
lUl. 5. 15. ■

WYCHWALIĆ Ci. dok., Wychwalać niedok., Wycliwahwać
czestl. , chwaląc wynosić, uwielbiać; Uuh. wychwaliti ,
wychwalowali ; Stor. wyćhwalugi; Bay. izhvalili ; Boss.
Bbi.\BajiiTb , BM.\oa.inTb, BU3.\BajiiTb, BujXBHjHTb , pac-
XBajiiTb, pa3.\Da.iiiBi)Tb ; Eccl. BU3.\Bajflio, lubdib rrbfbfii,
^ei) (i'|)cbcii , lobprnKii, prcifcii, nibineii. Czem kto jest
poznasz, jeśli uważysz , z czego i jako go wychwalają.
Pilch. Sen. liii. AOi. Wychwalaj ile możesz, bo to mięk-
kie usry Poelilebstwo bardzo łechce , i najprędzej rusiy.
Bor. Sal. 226. Palf^lyńska zieniia przezwana ł>yła zie-
mią wychwaloną, kiedy sam pan bóg onę dla wielkiej
obfitości i urudz.ijów często w pisinie świętem chwalił
i zalecał. Jer. Zbr. 2, 7, (cf zawołany). Rzecz jest po-
trzebna ludzi wielkich, w ojcł\żnie pismy inadremi wy-
chwalać. Siar Zod B 5. Wychwali«aii a .sławion ma
być wybawca Izraela na czasy wieczne. 1 Leup. 5 iłach.
7. Dajcie cześć panu ze wszech najwyższemu , (lanu nie-
wychwalonemu. / hchan. Ps. 212. którego mgdy dosyć
wychwalić niepodobna . ber nidii gmiid grpriiifii n<rrbrn

ffllltl. Liloinius uczynił Juliinowi potrzebne 'w\cli»a|inie.
Sk Ih. 261. pocli*ałe potjriebową, panejjirjk. tobrfbf
bflj'" 5łfrtVilbi;iffe. — g. Zmtnk. Nie może się Waleryusi
wychwalić tc;;o swego Katona Wary Wal. 125. (nie
może Sie go dosyć nachwahć) Mnóstwem ba|{actw

w Y C n w A L A C z - WYCHYLI Ć.

WYCHYŃ - WYCIĄĆ.

463

swych wychwalają się. Budn. Ps. 40, G. chwalą sif ,
chefpią się ; fic ru^iiien fid; , pval)Ieii , tliuii grog batiiit.
WYCliWALACZ. a, m. , et', tiwielbieiei , ber 8i)['pret|Cr,
(Sibcbcr. Bndlk. , Ecd. B03XBa.ijiTe.ib.
WYCHWI-AC co cz: dok.. Wychwicwaó nicdok. , wycho-
wicnić , wyruszać, zlózowad; bcraiK^ fAilufcIlI, burd) .pili -
uilb .'pcrbciucijcn lośmaicn. Smok głęboki) wpadły pocisk
kąsaJ rozgniewany, A lub go wielkim gwałtem wychwiać
pokuszywa , Ledwo go jednak z śrzodka pacierzów do-
bywa. Olw. Ow. IW. Kruk w oczach jego żelazo zega-
rowe wycliwia}, ze z miejsca swego wypadło. Warg.
Wal. \o. Baba m? pociągać onego łożyska i na tę i na
owę stronę chwiejąc, aby się tak mogło wychwiać i wy-
ciągnąć. Spii-z. iiy.

WYĆHWOSTAG cz. dok., Wychwostywać conlin. et cz-ęstl. ,
wybić, bijąc wypędzić, bcraih^pcitfi^eit. Naród Litewski
w innikami w łaźniach zwykł pot Avchw'ostać. Arom. 215.

WYCHWYCIĆ, "WYCHWACIĆ cz. d'ok., Wychwytać, nie-
dok., chwytaniem wybrać, auśfmigcn , allcś niifijrcifPit ;
Boh. wychylali, wychwatiti , wychwacowati = wyrwać;
(Croat. izhiliti ■ wyrzucić); ftosu BŁixBaTaTb, i!UXBaTiiTŁ,
BUMiaTUeaTŁ. Iż żaden z nich pływać nie umiał, tonęli,
ci jako który najprędzej mógł swego wychwacić, na
brzeg zaraz wynieśli. l'opr. Kał. P 5. ("wyratować, wyr-
wać z toni). Z pos'rodku tego ognia wychwycili ojce
swoje. Gorn. Sen. 481. Kukułka gdy się wylęże , drugim
ptaszętom karmią wychwyta łakomo.^Scią swoją, a tak rychło
tyje. Spicz. 150. — §. Trand. Wychwycić się, vvyrwać
się z czem nie rozważnie, n p. Nic nie mówię Wac
Panu, trochem się wychwycił z predkoi^ci. Teat. ó4, G6.
wypsnęło mi sie , zapomniałem się, c^ ift mir eiltftbliipft.
— "§. Aliter. Nie słój na tej równinie, na górę się wy-
chwyiS , abyś nie zginął. Budn. Genes. 19, 17. umykaj,
uciekaj, ratuj się, rctfc bit^ niif biJś ©ctiirge ; //oss. ncxH-
THTb, iicxniuaTb wybawić. nCXIITIITe.lb wybawca.

WYCHYLIĆ cz. dok , Wychylać niedok. , Wychynąć ;erfn//. .
.schyliwszy lub przech\liwszy wysypać, wypuścić, wylać;
(aii5iicii3Eii , ftatt niiśtrinfcit , ks OpiC, fic|ie 91 big.), ^cr-
mitjfippcii , fippeiib aii5|'d;iittcii , auśgicgen. Gdy cukier twardo
uwrzc, wychyń potym na "płazę , olejkiem mazaną.
Sienn. 537. Srogi wychynęła jad w obu serca; vertit
furiale venemim pecłus in amborum. Zehr. Otv. 94. — Wy-
chylić kielichy, spełnić, wywracać; niiślccrcn , nitśftiirjcn
»otIe 33cd)cr. 1 Katon ów stary Wychylał puhary. Hor.
2, 1.58. Kniaź. Chceszźe, abym leż i ja do gruntu wy-
chyliŁ kielich tęgiego wina? Hor. I, 124. Nar. Wielbiąc
Bacha święte dary Wychylamy z winem czary. Anakr. 48.
Lecz się tym bardziej ogień jeszcze silił, Imem ja więcej
kieliszków wychylił. Chrośc. Ow. 2.t9. Opilcom najlepiej
smakuje ostatnie wychylenie ono , które ich z nóg zwala,
i opilstwo spełna dokonywa. Pilch. Sen. list. 82, (cf.
sdiyłek, na schyłku). Każe tym wychylać, którzy się
mienią być jego przy|aciołmi , potężne kielichy. Mon. 71,
94. — g. Transl. Wychylić , wyszczynić , wysunąć ,
wymknąć; ^crnii^fdiifDoii , riirfeii, bcrepr ragpii infffn. Wi-
dzicie różą," co w pół wychylona, Dopiero swoje opowiada
przyjście. P. Kihan. Jer. 401. Po pierś na wiatr się wy-

chynąwszy , nozdrzem i gębą srogą wód wyrzygnal siła.
Ztbr. Ow. 590; pectoribus tenus erectus. Jejmość Dobro-
dziejki , aby okazyjka się podała , i mąż na krok głowę
yyychylił, znajdą wszystko, co zechcą. Teal. 55. b, 5.
(żeby się na krok oddalił, lub żeby oczy odwrócił).
Wolnej nie było gdzie wychylić nogi, Tak miasto było
opalone. Wnd. Dan. h 2. (nie można było nogi ruszyć,
nie było gdzie nogi postawić). Zmyślili , że dawno z do-
mu wyszli, chociaż się byli dopiero z domów wyciiylili.
Twórz. Okuł. a o. 7, Rzymu się przecież wychylić nie mógł.
Sk. Dz. 847. ani się ruszyć, er fóniite fid) nid)t cincii
6d(ritt rii^reit. "WYCHYŃ, u m, wychylenie, wychylenie
się; baś ,'pcraii^n'icfcii, Sernilśragcn. Witał uśmiechhwą ju-
trzenkę w wychynie; Przyb. Ab. 188.
WYC1.\C, wyciął, wycieli, /! wytnie , wytnę cz. dok. , Wy-
cinać niedok. , cięciem wygładzić , wysiee, wyrąbać ; ail?<
Łniien , 6craif%ueii , tucgl^aiien ; Bok. wyijU , wytal, wytnu,
wyljnati, wysljnati ; Yind. dolpobijati, pokonzhati , dol-
pokonzhati ; Ross. BUctKarb , Bupyóaib Wycięto drzewo,
usechł pniak , poruszyły się gałęzie. Psalmod. W. Drzewo,
które nie d.ije owocu dobrego , będzie wycięte. W.
Mnth. 5, 10. Wycinam las, gaj, wyrębuję Cn. Th.
1507. Każę was wszystkich w pięć wyciąć. Teal. 13,
159. ic^ Iiiffc eud) in bie ^^itniiiic ^aueii. O zgladzie i wy-
cięciu całego senatu zamyślał. Pdch. Sen. (jn. 528. o za-
biciu, ©rmorbung , Jliifrcilmng ; Sorah. 1. wykónczwano. —
Mając bicz, o mai mu ślepiów nie wyciął. Teat. 11. b,
8. oczy mu vyybił, wytrzasnął, wyjął biczem, wyłupił;
er bieD i^m mit ber ^kiłic^c bic Sliigcn nii^ , f(^I:ig il;m bic
9higen fi::3. — § Wyciąć co z czc::;o , cięci.'m wyrobić,
wyciosać; aiiśl/aitcii, biirĄ spniicii aniarhńttn, acrfcrtigcn.
W woli rzemieślnika jest wyciąć z kamienia podły po-
sąg, lub wyraz godny ludzi- czczenia. Zab. 15, 109. —
g Wycinać, wyrzynać, wyząbkować , aih^jOtfcil. Spódnica
wycinana Teat. 58, 297. — SitmUler: Gęba wycięta,
narysowana, z paragrafem; ein niifgc)'c^Ii|;tcś , gcjeiĄneteS,
jerDaucnCa iDiaill. Roztropniej ujść za tchórza , a skórę
mieć całą, niż junaka z wyciętym pyskiem słynąć chwałą.
Teat. 51, 9. Gdyby me jeden miał język za zęby, Pe-
wnieby nie miał wyciętej gęby. JabŁ Ez. 156. — §.
Wyciąć , zamachnąwszy uderzyć , wybić ; Ctlicn $icB »cr=
fe^Ptl, miśSofcit, flll'3^nilCll. Koń to poznawszy, jak wytnie
kopytem , Stłukł mu paszczekę i kłów kilka przy tern.
Jak. Baj. 211. Wyznaj wszystko hultaju, bo jak je-
szcze raz wytnę, nie na dwie połowy, ale na cztery
ćwierci żywcem cię rozpłatam. Ossol. Sir. 1. Dobywszy
z pod pachy kańczuka , tak mię wyciął po ręku, ze
mi zaraz nabiegła. Teat. 2i, 152. Czart. Wyciąć komu,
siec kogo rózgą. Cn. Th. 1507; oci^ć kogo róziją. Wiod.
zaciąć ,' ciiicn 3iiittcnftrciĄ , Siitlifiibicb gcbcii. Wycinam
komu, wycinam kogo w gębę, wycinam komu policzek,
poHczek (l.iję, oh. Policzkować, eiiifm tiiicii SJndcilfłrrit^
gctien , ehic D^rfcigc gc('cn. Wyciął mu młodzieniec ciężki
policzek; na to rzekł Witalis : tobie wytną taki policzek,
iż się wszystka zbieży Aiesandrya Sk. Żyw. 75. Przy-
stępowali ku Jezusowi i mówi,ii : bądź pozJrowion królu
Żydowski, i wycinali mu policzki. 1 Leop. Joun. 19, 2.

464

W Y C 1 A G - WYCIĄGAĆ Z.

WYCIĄGNĄĆ.

Wycina mu policzek. Teat. ii. c- , 51. Gdy bcilziesz z
lewej wycięty, nadstaw i prawa. Mon. 71, 511. I'rawda,
ie mie wyciął w gebe , alom mu za to wiele rzeczy na-
gadał. Teut. 34, 26. Haie , lia! (macha ręka), wycięło
sie dawniej pysk komu z igraszki. Teat. 45. c, H.
Wyb. Nie niasz-li brum, Teily .subie po gębie wWii,-!
wzajem dłoni. UliuJi liijl. 2, 182. Wszystko złe w do-
mu popełnia . a w kościele głośne sobie wycina poli-
czki, harp 4. 57 — Fig. Ir. Clicemy sprawiedliwości
dla wszystkich, a jeżeli posirzeżemy krzywośiS , wytniemy
po niej , ażeby ja wyprostowali. Gaz. Nar. i , 44 h. bę-
dziemy bili na mą , roctDcii u>ir aiif fie lo6fd)laijcii. — g.
Wyciąć z brom , wystrzelili , puścić ; gciicr flcbcn , niiic^Ia'
gen , lOi )cł)ic6eil. Miałem sztuciec , co to o siedmset
szesnaście kroków bije ; jak się złoże, jak wytnę do nicli,
wszyscy ezterecb z koni, jak kaczki. Teat. 26, 57. Strze-
lec zoczywszy sarnę, wytnie ją wpół, że sarna bez du-
szy o ziemię upadnie. Jabi. Ez. 64. — hig. Zobaczysz,
jaki kompliment do niego wytnę. Teut. 35. c, 64. wy-
strzelę, wysadzę, CJll aomplilllCllt ailbriiujcn. Wyciąłeś mu
prawdę jak siekiera ib. 23. b , 7. wyrżnąłeś mu pra-
wdę. wymówiłeś w oczy bez ogródki, t)ll \)H\t ibtn ^C^l)
bie 58al)r()cit flciaflt. — Aitter: Wyciąć tańca, mazurka,
polskiego, uciawszy wytańcować , ex ubiupto wziąć się
do niego, ftd) friicft taraiif, log baran mad;cn, 5. 2). mi)
baranf \vi tanjcn. Jak. się tylko da słyszeć kochana ban-
durka , Człek choć stary , z gosposią wytnie się ma-
zurka. .\ieinc. /■". P 105. — Wycin:ić się z kim > po-
jedynkować sie, bić się, wybić się z kim, rąbać się,
fi(6 mit cincin bcrum bancn. Po kawalersku wytniesz się
dziś z bratem Izabeli. Teat. 29, 122. Piękna niewin-
ność , przyjechać , wyi-jąć się r. wujem i ubić go , jeśli
się uda. (6 24, 106. Czart. Popi na podpitku brodami
się wycinają, potężniejsi niepoleżnych opprymuja , na-
jeżdżają, do więzienia sr.ijzają. /'itn. Kam. ])r (brodami
sie w^yeicrają , za brody sie r«a). — ^. Wycinać się
zkąd , przez eo > przecinać się, przerzynać się; fid) burd)'
Jioiien, fid) eincr. Jliiewcg boiien, ba()ncii. • Tył warowny
mając, wycina sie; <u((mir( lusluiites. Zebr. Ow. 109". —
§ U llisów, wycinać sie znaczy wyprzęgać sJę z szelków.
Magier, iltkr. fid) aui bcm i£d)ijfC'icilc losipannoii, ausfpan'

nfll. — ^ Wycinać się z czego, od czego < wybić się,
wyłamać się, gwałtem wyzwolić się. oddalić się, stro-
nić ; fid) lodmad^tn , lo$bri'd)en , cntfcriicii. Świat się od
zbawienia, które z słuchania sło«a bożego "roście,
wycina i wyłamuje. Zani. Posl 87. Wiara z Krystusem
nas złącza , iż nas żaden ud niego nie oderwie , jeśliie
Sie przez niewiarę sami od niego nie wyliiiemv. Zani.
Post. 5 . 524 b.
WYCIĄG, u, m. , wyciągnienie czego zkąd, i to co wy-
ciągniono , extrakt , wypis, treść, skrócenie; bai 'Hui-
jitt^en, ber JluOjUij; Boh weylah; Slov. wiiah; \'tuJ. is-
vliek , yunsliek , vunsvliek . (cf. wywlec); Croal. izvadek,
(cf. wywód) Jeżeli wyparowanie roztworzonej istoty do-
póty się przedłuża , póki to co zostaje , do palców nie
lipnie , nazywa się wyciaiiiem , es.tructum. Kruini. Chym.
161. WYĆIĄGAGZ, 'yNTCIKGACZ . a, m. , wyciągający

czego po kim, uponiinająi'y się. Cn. Th. 1507; exaklor.
Wtud. wybieracz, wyborca; btr JIntrfitfr . Slinnabiifr , Gin-
treibcr , (*inncbmer. Eiiuiior , wyciągacz, wyci>kacz, »y-
badacz. Mącz. Exekutor abo wyciągacz sprawiedliwo.'=ci
bożej VV'y«. l'^n. 85. .Niespr.iwiedlivii długów abo spraw
jakich wycięgacze. Kusz. Lor. Hozkazał Faraon przvsta-
wum nad robotami 1 wyciegaczom luilii. W. Exod. 5. 6.
1'rzystawiiwie nad robotami i wycięgacze. tb. 10 Jeśli
pieniędzy pożyczysz ubojgiernu , nie będziesz mu przyna-
glał, jako wyciągacz. W. Exed. 22, 23. {uot. ili-
cliwiarzi). Wycięgaez podyninego. Herb. Stal. 89. — 'ji.
Ganię owe kom, jako dzikich niedźwiedzi, na pobo-
czach I wycięgaczach rozpinania , które więcej psuja
1 bestwią konie, niż cichości uczą. Ilipp. 54. n:i wycia-
gnioiiycli rzemieniach albo linkach. WYI^I.ĄG.N.AC , /'.-wy-
ciągnie, wyciągnę c; jedntl , Wyciągać, "NN^Yciegać, nie-
dok.\U»b. wyluhnauli , wytahnu ; Stov. wilahnuf, wyta-
hu^i ; Sorhli. 1. wucżanu wucżahani , wuciahnu, wu-
cżahnecż ; Sorab. 2. leschegnusch; (jiirii. stęgnem ,. ste-
gam, stegiijem , stesujem : Ymd islegniti , yunstegniti ,
istegneni , napole^jiiiti . Yunputegniti , vunseiia|ati . vun-
stegiiuvali : '/Vou/. ztegnuli , zlesem , iztegujem , iztegnul-
szeni . iztegniiti , iztcsem, iztezati , vódim , ( cf. wieść);
/fu(/. istćghnuli, izlćgliniiti. iztezati; Z/usn. isteghnuti, vadili,
izvailili , podrjeti ; łioss. BUAOUuyTh , iiU.lBiiniBaTb (cf.
wydżwignąć), BUTfliiyrb. BUTarueaib ; £><■.'. HSjauaio , iic-
Tnraio, (iiSTHsyro mruiur ^ HCTa:^ATii , iicTHshiBaTU 1) na-
zad Żądać, 2/ indagować); — § \\\ciagnać, ćiagnac
wyjąć ; licrauśiicben , aH65icl)Cn. Baba ma pociągać onego
łożyska, i na tę 1 na owę stronę chwiejąc, aby tak
mogła wychwiać 1 wyciągnąć Spici. 179. Ranionemu
nie dosyć jest ku zdrowiu, same strzały z ciała wycią-
gnąć, lecz też lekarstwa przydać ranom. Zy<jr. Gon. 295.
Obadwaj szable z pochew wyciągali , a nie mogli jej
wyciągnąć Teat 52. b. 1)6. dobywali, a nie mogli jej
dobyć ; fic iiHiUtcn bcii ^siibcl aii? ber £d)eibf jiebfn , fte
UH'Uicn ibii bcraii'^ bolen, itiiP foimten ibn iiid)t leraiis FriC'
gen, iiirt)t bernna beffmmen. <tio simima , «yiiagniemy
sobie wody, ochłodzimy się nią trochę, leal. ;')5. e,55. 9
wyczerpamy , icf wypompowaci ; ®a|Ttr au9 bem Sninnfn 1
jieben, mi bem Srimnen fd)órfen. - Kazał wszysikę w. idę
wyciągnąć z studni i na saiiivm dnie znaleźli obraz, fiirk.
Gł Kon. 56. — Suniltier. i\iw<>sz:ico\vany_io panisko ! wie-
leśmy to z sobą wyciągnęli buii^lek. 7'eii/. 27 . 55. wy-
pili, spełmli. wychylili, wypróżnili, nile !)icl i^OUteilen
(laben ifir jufainmcn auiSfltlcert. — g. WSciągnąć aptekar-
skim lub chemicznyni sposobem, wyciąg aptekarski lub
chemiczny robić, e.\trakt ezynić , w\priiAadzić, berilUi)'
jifden biird)« 2)eflilliren. Tym sposobem jdk z pmłunu ,
z rzepniku , z korzenia i kwiecia może być isiność albo
dusza wyciągniona. Syr. 280. E\trakt albo wyciagmeiue
istności z lubszczy. Syr. lOo. Gdy roztworzyeiel wjany
na jakie ciało, toż samo nie cale. lecz tylko jedne lub
drugą jego część roztwarza ; wtedy ta czynność nazywa
się wyciąganiem, fztraclio, hruinł. Chym. l.'i'J. Wynaj-
dować sposoby, z brukowych złoto wyciągać kamieni.
,V'in. 76, 439. Predzejbyś z drugiego ducha z ciała wy-

ł

WYCIĄGNĄĆ.

WYCIĄGNĄĆ.

465

ciagnal, niżli grosz od niego. Jag. Cr. C 6 Tysiąc mam
iposobów , aiebv mu co do grosza pieniądze z kieszeni
wyciągnąć. Tent. 7. d, 17. Czart, (wywabić, wyłudzić,
wydrwić, wykpić, wyku^lować, wyszyplećj. iioriki kro-
tofiliie na swe adryatiy, Na wolanty, ażusty , saki i ro-
br;iiiy , Wyciągnęły z spichlerzów korce , z stodoJ snopy.
Uon. 70, 79. liiflantska pry,ez Moskwę napaść, i co in-
szego wyciągnęło króla do Litwy. Gorn. Dz. 142. (na-
gliło go udać się do Litwy). Ah ! żeby go z domu jako
wyciągnąć. Te'it. 52. i7 , 53 (wywabić z domu). Nie po-
winnam była wychodzić ztamtad, aleś mnie wyciągnęła.
Teiil. 58, ^48. (namówiła do wyjścia, nalegała na to).
Ust. Konst. 2 , 255. Przestanie żartować , nie daj sobie
I ust po jednemu słowu wyciągać. Teat. 56. b, 5. (wy-
targować). Płnchaś mnie prośba do tego przywiódł, żem
dał tobie Nierozmyślną przysięgę wyciągnąć na sobie.
Olw. Ow. 5(1. ( wyłudzić ze mnie tę przysięgę ). — Po-
trzeba ją wyciągnąć na słówko. Teat. 18, 5^. (słowo jej
wyłudzić , wymęczyć , żeby słowo swoje dał^ przywieść).
Dziewięć godzin się bawił u panny, az wyciągnął ja na ono
słowo. Radź. Źyw. p. Hur. 47. ( aż ja przyprowadził do
dania słowa ). Nie wyciągaj mnie Wac Pan na słowo ;
bo powiem to rodzicom. Tent. 26. c , 95. Wojsko jest
wyciągnięta siła obronna z ogólnej siły krajowej. Oaz.
Kar. 1, 182. Kousl. ó innj. (wyjęta, wybiana, wysławiona,
ailBijC^obcn). — Malh. Wyciągnąć ścianę z danego sto-
pnia, wynaleźć pierwsza 'iikość , która sama przez siebie,
raz lub kilka razy rozmnożona , stopień dany wyrobiła.
Ustrz. Alg. 2, 2l\ bie QlIn^ratl^l:l•JCl Qii>3jif^cn. O wyciąga-
niu ściany kwadratowej z liczby danej Solsk. Geom. 5, 149.
— .'Milir : Wyciągnąć liczbę, jediioż je^t co odjąć mniejszą
od większej , siil>liiih--re. Siilsk. <ienm 5 , 8(1. wytracić ,
potrącić; abjicde.i, fiibtrabtrctt. — § 2) Wyciągać, rozciągać,
rozpinać, wypinać, ciągnąc przedłużać, wyprężać, roz-
prężać, naprężać; nuś)lictfcii , nuśDcbiieii , nifjjtcbcn. Sukno
na ramach rozpinają, i nicliluściwie wyii;igają. Gród.
Dis. E. Wyciągając wszerz i wzdłuż sukno, przyczynia
sie go nie mało. (jrod. Dis E o b. Kiiapi nasi nauczUi
się już sukna wyciągać, ih. E 5. Kir. sukno wyoiagnione
kupi, ten kcita w woize targuje H>.- E 4. — Aliler : Na-
strzygl bl-fszek złotych , i wyciągnął je na nici. W.
E£i)d. 59, 5. Ze śkła wodnistego każ robić lampeczki
cienkie, kieliszki wyciągane, śkicłka do zegarków. Ton.
123 wysokie, spiczaste kieliszki, ©piepiilnfer. Slrychowane
były tablice, aby kat podług przepisu kości vyycias;ał,
i boki ś«ie(arni p.<lił Cznck. Ir. 2, i29 (o torturach).
Zausznice le lak są ciężkie, że wyciągają i psuja uszy.
N. P(tm. 15, 291. (na dół ściagją). Która sobie "tra-
fieniem czofii wyciąga, żebc zi uUo.lą uszła, ma płacić
złotych 40, bo Iii iiił'idzieńci' ziradza , gdy sie uwałkuje.
Lek. Gib. (wyułaiJza) Wprzód usirzępiła sie, ubiór
obe_źrz.i_ła , T«arz wyciagiieł:' , ze sie słusznie gładką
zdała Z^fbr. Ow 88. Gdy pościcie , me bądźcie jako
obłudnicy sniulnvini ; bo wyciągają twarze swoje , aby
się okazali ludziom poszczącymi. Zuni ['oni. 99 b. Szyje
kogut wyciągał, wspinając się na nogi, j;ikid)y na co za-
gląiLił. Ezop. 98. (wyprostował). Szyję jakoby bocian
tloymit Lindego u%i. ! Tom VL

wyciągać. Eraz. Ob. F. Ucięto Cyceronowi wyciagła z
lektyki szyję. Chrośc. Fars. 175. (wyciągniętą). To pełne,
to szermując skąpe czynili sztychy. To wyciagnieni, to
w '.się ściśnieni i zbici /'. K'-liiin. Oil. i , 52. Jak lis sie
wyciąga. Jabł. Ez. 145 b. (wycieńcza się). — Wyciągać
rękę, nogę, ściągać, rozciągać, aiiśftrctfcn bie §anb ii. f. id.
Palec możemy zgiąć, wyciągnąć, przyciągnąć i odciągnąć.
Wejch. Anat. 220. Wyciągnij rękę twoje, i uchwyć wę-
ża za ogon. 3 ,Leop. Exod. 4 , 4. (sięgnij ręką twoją
i weź go za ogon. 1 Leop.). Trzyma ono berło w ręce
gołej wyciągłej z obłoku. Weresj hij. 17. DowiedzMił
sie, iż chcieli wyciągnąć ręce swe na króla. 1 Leop. Esih.
12, 2. rzucić się na króla, fie Ko\iUn $niib on ben S6=
nig Icgen. Ku braniu niech nie będzie ręka wyciagniona ,
tak zaś ku dawaniu niech nie będzie skrócona. Prot.
Jui. 5. Patroński uczeń, niby In brać nie chce, a rękę
wyciąga po dukacinę. Teat. 52. c , 22. Na wyciągłej
ręce jego. /. hi han. Dz. 25. W tym się pokwapiwszy
Z radością k niemu wyciągnie swe dłoni , Chcąc go
przywitać mile obłapisvszy. Odym. 6w. 2 , Mm. ( rozpo-
ściera , rozciąga). Narzekając okrutnie ręce wyciągała I
rozkudławszy włosy swe głosem wołała. Olw. Ow. 505.
załamywała , bie 3lime nuć-ftrccfcit , bic Sanbe ritigen. Nie-
szczęśliwi wyciągali ręce , proszai; o ratunek. i)Jnn. 67, 647.
Dzieci moje będą ku tobie wyciągać niewinne rączęta
swoje. Teat. 18, 72. Widzisz i wyciągnione obleżeńców
ręce, nieodwłocznego żebrzących od ciebie ratunku. I'sal-
mnd. 64. — |. Wyciągać łuk, cięciwę łuku, napinać,
ben Sogcn fpaiiiicn. Jeden maż , wyciągnąwszy łuk , strzelił
w niepewną, i z Irafunku postrzelił króla. 1 Leop. 3
Reg. 22, 54. Myśliwiec łuk wyciągnął, i ugodził go w
czoło, Papr. Kot S 5. Strzała niepochybna z cięciwy
wyciągnionej wyszła, 1 schroniona w kolistym 'nasuwniu
zawisła. Żelr. Ow. 106. — § Wyciągać swoją władze,
moc i t. ih • rozpościerać, aitędrcitcii , crftrfcffii, aii^'
jłictfctl. Widzę , że śmierć wyciąga nade mną prawicę
swoje, ze już krew' stygnąć poczyna w z\łach moich.
Zab. 14, 11. Władzą biskupią trzeba przeciw herety-
kom wyciągać, exercenda. Hibst. Ait. 78. Musi zwierz-
chność powinność swoje nad złoczyńcami pokonanymi
'wycięgać. Gil. Post 28 b. Gdzie się zaczyna grzech ,
tam sprawiedliwość boża , prawa swego nieprzełamionego
moc biorąc, wyciąga winę za grzech. Zn7'n. Post. 5,
729 b. (txekwuje). — § Quod rem pectuiiariam : Kazi-
mierz dochody starostw na bardzo nakładne do Węgier
wyprawy, tak był wyciągnął, iż też na powszechne wy-
chowanie stołowe nie dostawało. Slri/jk. 62G. (wyczer-
pnał, wycisnął, wybrał, wyssał). Król dl.itego bogaci
biskupa w intraty , żeby ludzie u niego łaskawszą mie-
wali odprawę, a nie byli wyciągani od niego i od pi-
sarzów jego na rzeczy wielkie. Biel. 149. przymuszeni,
zmuszeni, znagleni do wielkich wydatków; ju gropfll
Sliiśgabcn geiiiUŁigł , gc5ti'iiitgcn , gcjcgen. Sułtan baszów
bogatych, na tak wielkie koszty wyciąga, że na ostatek
wyssie. Kiok. Turk. 91. — Hedpr. Wyciągać się , co do
wydatków, silić się; fid) niiftrciigen , fetn ćiitPcrfteB tbun ;
[Garn. slesam se , slęsa niśne , stęgniti sej. Ciężko na

59

40G

WYCIĄG ALNOŚĆ - WYCIEC,

W Y Cl R C I E - WYCIEK.

ten czas L)Vo na Kazimierza, nie mi^l zkąJby zapfacić
s/użt'bnyin ; lio się już l\t wyciągnął, i wszyslku po-
zaslaMiaf, wyprawując syny na królestwa, ijiel. 408.
Za*ie(kieiie się, jcieli ni to czekacii^ ; jdi wyriąj;ną7em
SI© do osUlka. Teul 29. 88 wysilifem .się , wyczerpa-
łem się; id) balte m\ć) flanj tr[d>Dpft, rcin aii^acleert. Po-
niierny na lyin prie^tUć może, co mu bóg z /a<ki dać
raeiy, iz się nie wyciąga na zbytki. Hej. Zw. 103 b.
(niesadzi się). — g Wycia;<ain co od koico , dług , za-
płatę, podatki, etigo. Cn. Th. 1506. upominam się, wy-
biiMMin, wyciskani; liosn. skojjjalti ilug, skuppiti dug,
ciiifDrPcrn, ciiiiict/eii , eiiiirdbeii , crprefleii. — Wyciągać ^ wy-
ciągać po kun, Ł kogo, «y(n;igad, żądać, cf. "potrzebować
po kim , oon cincm crtieifdHii , ycriangeii. Nie wyciąga po
nas Jezus, nie wyciska na nas lego, abyśmy.... 1'ocifj.
145. Nie wyciągajże ze mnie, żebym więcej gadała,
jak trzeba. Teał 14, 98. Wyciąga czego czas , potrze-
ba Cn. Ih. ir.07. — ^. IiUransilhe : Wyciągać z woj-
skiem. Cn. Th. 1501. wyruszyć, wyma<zpro*3ć ; nil^-
mnridjirfit , obste^en, oiiśjic^en. "WYĆI.^GM.NOŚĆ, ści ,
»'., sposobność być wyciągnionym , rnzciągnionym , roz-
prężonym ; ftoss. npoTmKeiiHOCTb, bic Sclinliarfcit. — Adj.
'WYCIĄljALNY, a, e, — ie adv. ; fioss. błith/KhuR, bu-
4eii-<Kiiuri , aiiii;iel;l<ar.

WYCIE, ob. Wyć.

wyciec;, wyciiłkł, wyciekło, f. wyciecze med. dok., Wy-
ciekać nieduk., Wyciekiwae cz^ttl. et coniin. ; Boh. wy-
lecy, wylekl, wyleku , wytekali; Slov. wytćkati ; Sorab.
i. wuteknii, wuczeku, wucżcknu; Yind vuntezhi, iste-
zlii , yunsteziii , iszuriti, Yunstezlii, runliekati ; Croat. ztechi,
zlecliern, izteciii, iztechem ; flojrt. istecchi ; /iaf;. iztjezzati,
i/ljeczem ; Hoss. ilcTe<lb , HCieKaib , BbJTCib , BUTCKarb ,
npuucTe>ib, opoHCTeKUTb ; EccI. npoiKiTeKiiio. — 8 O
wyciskam a ciekę, n. p. wycieka co, e/ftuo. Cn. Th. 1507.
cielvąc wypłynąć, "wykanąć; aiiśflieBeu, [)ctnujlirPpn , aui-
riiiiicii, l;criii«nniicii, iniielccftin, ^erau^ietfcii). Woda z becz-
ki wyciekła Ld Wino wyciekło , a to co zostało ocet
stciery. Uirk. Zuinoj. 15. Wozgrzywemu koniowi wy-
cieka ustawicznie flegma nosem , jakoby woda. Cresc.
i 58. Z chorej wielka surowość i zła wilgotność krwa-
wym odclioilem wyciekają. Ciiah. Prz e 1. Prędki
z pod Idy Symois wycieka. Kulig. Dem. S. wypływa ,
spływa, wynika, wyiryskuje , er flicfit »on brt ani beriior.
Wyciekły zkad , wynikły ; Bosn. islekli , licroor gcjloilfll ,
enliprillltlfll. Z wyciekłego od nicli do nas ewanielskic-
po żriódła , duszy zbawienną wodę pijemy. Smotr. Apol.
2. Ilidujże się stracony Adamio, już. poczeła_ wyciekać
'studnica ona ku omyciu pliigaitua twego Żarn. Post.
40 wyiryskiwać , płynąć; bet Sorit fieiig fcl)i'ii an jit
fliePen, SBaffcr jii gcbeii. Car jak postrzegł , że dość
krwi narodu Włoskiego wyciekło, zdało mu się pogrom
zatamować. Buntz Luk. Sil. ).>• wpłynęło, rozpłynęło
się, rozlało się, bap flOlllli) flint tJfflolTdl. Krew' wycie-
kła z ciała 1'irainusowcgo , briinatnością rumianą zfarbo-
wała owoce jego. Oiw Ow. 145. Hozfiadł się Judasz
na poły, a wyciekły z niego wszystkie wnętrzności jego.
Rej. fost Ccci. (wpłynęły, wypadły, wyleciały, wy-

sypały się). Twarz z płaczu wspuchła , z łez oczy wy-
ciekły. Chroic. Job. GO. (rozpłynęły sięJ. Jedna niewia-
sta, która muł.i upławy, i już była wyciekła i wyschła,
chciała się utopić w sadzawce. Syzl. Szki. 206 ( wypły-
nieiiiem wycieńczona , wysilona). — fig. tr. Za powo-
dem niedbalstwa w posłuszeństwie , wynikła gnuśność
w ćwiczeniu ; od owej wyciekło do wypełnienia lenistwo.
Smoli: Lam. 10. (zrodziło się, wzięło sięj. — g. 2j
Wyciekam , a ciekam , wycieka n. p. żołnierz . procur-
rit, excursionein farit. Cn. Th. 1507. wybiegać; Vtitd.
napreiiezlii , ])trmi\a\titn , ((crpor laufcn, \)txaui reiinen,
\)ixtox retinen. Wycieka goniec , co zwierz budzi rączy,
Niż Tytan na świat śle promień gorący. Miaik. Hyi. 2,
166. (spieszy). Ja nie śniiem wycn-kać przed lenn. Co
cię witają słowy bogalemi. ib. 1, 129. (ubiegać ich,
wyprzedzać ichl. Itoztargnienia i na stronę wyciekania
na myśli nie ini;ił ; a gdzie miał ten wyciekać , który
juz był jak w morzu, w miłości bożej utopiony? Sk.
/yw. 2 , 528 b. odbieganie , rozbieg.inie się , rozstrze-
lanie, roslrzepanifi . roziargnienie , odskoczenie. — Wy-
ciekać na nieprzyjaciela, wycieczkę czynić; Boh. wyrj-
tjm se ; liag. izsarnuiti , nasarnuKi ; Slav isterkati, za-
leiilise, (cf. zalecieć; ; SlufffńUe tbi:n , niisfiillen auf ben
Jeirib. Z zamku trzeba wyciec oblężonym. Twitrd. VV7.
43. Władysław sjirawiwszy lud ku potkaniu , wyciekł
z zamku Uścia na nicprzyja.icla , i niemałą szkodę
w nich uezynił Biel. 121. Han patrząc jak wryty, me
naciera dziś . ani leż wycieka. Jabi. Buk. N 6. nie har-
cuje , er fdłiirmiicclt nidjt. Co po zdobyci tylko wycie-
kali , Pójdą już d.dej. Mtusk. Byt. 2 , 85. ( wypadafi, cf.
zagon puścić). Arabowie na ftzymskie państwo wycie-
kli Sk. Dz. 748. wta.'gnęli , 'wlarczki uczynili, ina4)tfn
6itifa[Ie. Persowie do Armenii wyciekali. Sk. Dz. 267. —
§ 5) Wyciec kogo, wyścignąć, wybiedz kogo, ubiedz,
prześcignąć , im 8auie einboitn. Herkules łanią zawo-
dem w biegu wyciekł i uchwycił. Lub. Roz. 306. —
(WYCIĘCIE.' ob. 'Wyciąć).— WYCIECZKA, i, i.; Boh
weybch (wybieg), autok , weypad, (wypadi; Slov. wy-
bjb.^inj , wypad; Hurah. 1. wucżok ; 6'ur;i. larbina ; Ro$t.
Bhinaji , BU.ia3Ka (cf. wyleżćj. (BUTeqKa< ukapki) ; wy-
bieg, wyskok, wybieganie się; ber Sluilaiif, SiiMprung ,
Slbipriiiii). Patrzy na rzęsiste kłosy, ua owieczki, l'o
szerokich pastwiskach czyniące wycieczki. Baih. Ep. 64.
— § Wycieczka na nieprzyjaciela , ein 3lu«liiU flfflfn bfll
geinb. Wycieczka nazywa się , kiedy z garnizonu oblę-
żonego wypadnie nicspod/ianie jaka cieić , na zrujno-
wanie robol i pomieszanie szyków nieprzyjacielowi ata-
kującemu. Juk. Alt. 5, 525. Wycieczka, wybieganie
wojska oblężonych z fortecy na zburzenie forty fikacyj
oblegających, zagwożdżenic armat, i I d. Ptpr. W. 1,
485. — §. AUter. Arabom wycieczek zakazał. Sk. Dz 674.
'wtarczek, napaści; (iiiiiiille. Strfifcrfpcn. — f 'WYCIC-
CZYC, ub Wycieńczyć — -WYCIECaC , 'WYCIĘCACZ,
ob. Wyciągać, Wyciągacz|. — WYCIEK, u m. . wycie-
ezenie , wypływ, to co wycieka, wypływa; (Boh. wy-
Ink ; Yiiid. isliek , yunliek , islok , Yunlok; Hag. iilń-
cjek , izijecój. Niosła czarownica przetak wody pełny

<

I

WYCIEKACZ - WYCIEŃCZYĆ.

W Y C I E Ń C Z E C - WYCIERPIEĆ.

4G7

bez wycieku onej. Nar. Hst. i, 125. Porządne utrzy-
manie \vszyslki<'li wycieków ciała przez przyzwoite śrzod-
ki , w sztuce lekarskiej Lyto zawsze rzeczą wielce uży-
waną i szacowną. A'. Fam. 21, óóT. Alrakcya pod^lg
Gilberta pochodzi od pewnych wycieków bardzo subtel-
nych; i tak powietrze byłoby wyciekiem elektrycznym
ziemi i narzędziem ciężaru. Stheidt EL 7>. WYCIEKACZ,
a, m., excursor Cu. Syn. 043. ber Jperaiiflaiifcr , Sluśfiitlcr ;
Sorab.i. hwon beliaczer. Wyciekacz , posłaniec na zwia-
dy, albo który sam wybiega, na dowiedzenie się czego.
MVo(/, (c(. ciekawy). Wjcickać, ob. Wyciec. WYCIE-
K.AME , ia , n, Snhst. verb. wypływanie, wysączenie,
iai Slnpiliiffen. — Botan. Wyciekanie, choroba roślin z
braku |lo^^iel^za i słońca marniejących, bau ScrbuttClI.

WYCIELIĆ się, n. p. Wycieliła się krowa; Boh wyteliti
se, wylelowali se ; przestać się cielić, ltid)t Ilictr faibcil,
oiiśfrtIl'cn ,. (iii'Jc)efall't ^abcn.

'WYCIE.MIĘZMK , a , ?n , ciemiężeniem wyciskający , bcr
©rprcffcr. Ereplor, drapieżca, wydzieracz, wyciemieżnik.
Mą-z

•'WYCIEMNIĆ się zaimk. d.ik., ciemności się pozbawić, z
ciemnoty się wygramolić ; fid) awi bem §tiifterii ^crnilśnV'
liciten , in§ Siaro fommoii. Tiymopisowie , gdy wpadną
w słońce abo gwmzdy, lo już ledwie w piętnastym wier-
szu z jasności się wyciemnią. Lub. Iluż. 57. id. Mon.
75, -lOó.

WYCIEŃCZYĆ, 'WYCIĘĆZYĆ ( Dudz. 29), WYCIEŃSZEĆ
(Cii. Th. 1507; cz. duk. , Wycieńczać niedok. •, Croat.
ztenchiti, ztenciiAvain, iztenchali, izten(^hovati ; Da/, olan-
chivam ; Hag. istanciti , prolancili ; Bosii. istanciti , otan-
citi ; Boss HCTOHHTb, nepeTOHHTb ; cienkiem uczynić
łiyciąg.miem , wyciskaniem, rozciąganiem, rozszerzaniem ;
bfimi nuc'ftrerfcn, biinncr jiebcii, buiiiicr madjcii, Bcrbiiniicn.
Jedno ziarno złota może być tak wycieńczone, że pła-
szczyznę na SO calów graniastych szeroką pokryje. Bog.
Dos. 1, 55. Zwyczaj dzieciom bardzo szkodliwy, że je
matki sznurówkami wycieńcz:<ją. Mon. 69, 054. Twarz
moja od głodu wycieńczona. Boh. Horn. 4, 507. Twarz
twoja wycięi-zona , niedobrze co.ś rokuje o t«ojem zdro-
wiu, ib. 4, 57-2. spiczasta bcitt fctnia! (jctrorbiirś ®efid;t ,
beiu fdimnlcś Obcr fpififlcś ©cfidit. Wyeieńc/a kto twarz,
aby postnikiein surowym i;o ogłoszono. Biils. Niedz. 1,
100. Pizymianom i Grekom to nie nowina bjła , po-
stronne imiona odmieniać, a na swą mowę wymiękczać
i wycieńczać. Biel. i'i. delikalriiejszemi , subtelniejszemi,
pieszczeńszemi uczynić, BCrfci:icrn. — Fig Ir. Wysilić,
zupełnie osłabić , siły wyczerpać ; ber Srćifte bcrnubcn ,
eiilfriiftcn , )d)ivńd'eii. Postami cuło wycicńcz^ił Nies. 1,
158. Czujne smutki nędzne wycieńcz\ły ciało. Oliv. Ow.
120. Wycieńczony pracą, zasnąłem Zah. t, 49. (zmor-
dowany, zirudzony, zrobiony). Wiele rąk tepem i ocię-
iałem piórem psują papier, wycieczając drukarnie Mon.
65, 155. (mordując, trudniąc, zatrudniając). — W ogól-
ności wycieńczyć = o«łabić , umniejszyć, umslić ; f(fiiDd'
Ąen, oerflctiiern , fdiindcber ober flciticr niadjcn. Oba wojska
zdrobniały i rozegn:'ły się , wzajemnie sobie siły wycień-
czyły. Pikh. Salt. 249. Wycieńczył on na ten czas moc

wybornych my.'^li. Bul. Ow. 7. On tę pochw:iłe czynów
swoich kilką słów wycieńczy, i takich dziek wvs"tiwia
niegodnemi Boi. Arg 208 Owidywsz , aby Augusta wię-
kszym ukazał , niż był Juliusz , wycieńcza sprawy Juliu-
sza , za niewielką rzecz je sobie mając. Onv. Ow. 619.
(uwłacza im). Naprawę zbawienia przez Chrystusa So-
cyn wycieńcza i wniwccz obraca. Salin. 4,1, Wiele
błędów tych doktorów kościół znosi , i wycieńcza , wy-
mawia. Zygr. i'up. 517. (za mniejsze wystawia). — Aby
wielomówstwem nie wycieńczali czasu.... Vol. Leg 7,
725. aby go nie skracali , truli , zabijali. WYCIEŃ-
CZEĆ nijik. dok., cieńszym się stać, słaliieć, wysilonym
być; bilmicr, fc^móditiiicr , olmiiint^tigcr , fd'ii'fid)cr mcrbeii.
Przez chorobę wycii^ńczał. Kik z. hal. 251. Giedymin
xiązęla Huskie, w potęgę przez rozrodzenie sie i nie-
zgody ich WYCieńczTiłe , zbołdował. Arom. 545.

WYCIEMĆ, WYCIEMOWAĆ cz dok., cieniując wymalo-
wać, atli^fdnttircil Rysuje się sznur w figurze wycienio-
nej tuszini czvli farba Chińska czarna. Bog. Bud 50.

WYCIERAĆ, ob. Wytrzeć. WYCIER ACZ, a, m. , który
wyciera , bcr Jluśrcilicr. WYCIERLICA , y, z., n. p. Da-
łem wycierlice na drwa , a pszenicę na 'obiatę. Budn,
1 IJiron 21, 25. (wóz na drwa. Bibt. Gd. ib.); §oI$«

WYCIERPIEĆ med. dok., Wycierpiwać częsll. et conlin.,
'Wycierpiawać obsol contin : Boh. wytrpeti ; Vind. ister-
peti, preterpeti ; /^os.«. ebiTepntrb, Burepn.inBaTb; w cier-
pieniu wytrwać, im CeiCicii niisfniicrn , bn? Sdbfii ('cftoljeit.
Kto wycieipieć nie umie, ten serca wielkiego nie ma;
męstwem, cierpieniem, wył«m się ze złego. JakŁ Tel.
128. Próżno się ma przeciw ić człowiek [lańskiej woli,
Lepiej .skromnie wycierpieć, 'cliocia w sercu boli. J.
hihun. Oz. 275. znieść • cierpliwie, Qfbiilbig Icibcii. —
Irunsitire : Wycierpieć co, cierpiąc [uzetrwać, znieść
co; hirnib bcffobcii , gcbiilbig I'cftcljen, ertrngcn, lilifrftcbcit,
licrfdjmcrjCn. Są złoczyńcy, którzy się ćwiczą na wy-
cierpienie rozmailyth mąk; aby pojmani mocne męki
wycierfiieć mogli. Sax /'orz. 140 wytrzymać, ail^^alfen.
Już nie wyiicrpię drugiej tak wielkiej boleści. Umoch.
II. 2, 284 l'ozwól mi po tylu wycierpianych mękach,
kosztować szczęśliwości. Niemr. Kiól 5, 85. Znosiłem
niewolą ciężką, ile biedny wycierpiałem przykrości, leat.
42, d. d. Najłatwiej nam pamiętać to, co najtrudniej
było wyeier[iieć. Lach. haz. 1, 508. Nam chrześeianom
nie trzeba obrzezania, bo je pan Chrystus za nas wy-
cierpiał. Biał. Post. 445. — Generalius: Wycierpić ,
cierpliwie znosić; ertrngen, erbitlbeii, Ifibcn pr. et fig. tr.
Nie umieiiz krzywd tak wycierpiawać jako ja. Emz- Jez.
fi h 6. Śmiałeś wycierpeć mężnie powszechną naganę.
Przi/b. Mili. 176 Trzeba wycierpieć prac wielkich nie-
mało Przyb. Luz. 155. Ucząc, i pracą podejmował, i
i lęskność wycierpi wał. dom. Sen. 451 August, jak
sam bardzo rad z inszych szydził, tak też 'zasię, gdy
ąo kto bezpiecznie żartem dojechał, bardzo rad wy-
cierpiał. Kosz. Lor. 177 b. Swiegot, gdy napadnie
człowieka, jedno uszy 'zanieprażnia, tak że go też zbyć,
a ledwo wycierpieć możesz. Eraz. Jez E b. Ktesyp acz

59*

.'^.'

468

WYCIESAĆ - WYCISK.

WYCISKACZ - WYCISNĄĆ.

bardzo sie był oilioJziJ od obyizajów dobrycb ojca swe-
go, uszakoż EpammonJas dla onej łaski, kiórą przeciw-
ko ojcu tiiiał , ledy 'wycieriiiawał i przeziera/ jego nie-
dobre obyczaje. Eraz. Jci. L 2. — '§ Cum Daliuo.
Wycierpieć komu, (ob. "cierpitć komu), wybaczyć rnu ,
znieść j,'o , cincai ttwai jii ©iite baitcn. Kto z nas jcien
drugiemu co wycierpi dla Ctirystusa ? Groch. W. l'Jo,
(cf darować komu). Kto 'oji^imi nie wycierpi , len dru-
gim oko wyłupi. /łj'*. Ad. 32. — '§ Oczekawaj pana,
nieićnie sobie po zynaj , a wyciorp' go. Zurn. l'ust. 67
I) cierpliwie się «" doczekaj , fripaite il)n flcbulSifl.
WYCIESAC, WYCIOSAĆ f. wyciesie, wyciosf a. dok.,
Wyciesywać, Wy ciosy wać częaioil. et contin., (cf. wycze-
sać, wyczosać) ; ciosami wybijać, wyrobić; ailśibilllfH ,
nuśsimmcril ; Buh. et Stov. wytesali ; Sorah. i. wucżeszam ;
l/iirf. isjispati . Yunsjiipati , vunsjirpuv.<li ; Hoss BUTCcaib,
BbiTecuutiTb , iicrecarb , HCTecuBaTb. Przykazał król, aby
wyciosali kamienie na citery grani-. 1 Leop. 5 Reg. o,
17. Wyciesz sobie dwie tablice kamienne. I Leop. Exod.
5ł, 1. ( ociesz. 5 Leop.). Wyciosił Mojżesz sobie dwie
tablicu' kamienne. I Leop. Ecod. 5 i. Zbudowała sobie
mądrość dom, wyciosiła słupowy siedin. 1 Leop. Ptov.
9, I. Niewiasty, które przyszły były od Galilei, Przy-
patrywały się wyciosiiiemu nowo grobowi. Odym. 6iv. 2,
Kkób. (wykutemu w skalej. Na driwiach floryzowanie,
kwiaty i liście w kamieniu wyciosane. Warg. liadi. 155.
Wyciosanie, actio et npus, n. p. W Betleein jest wyciosa-
nie wyżłobione, albo w skale wykowanie , w którym
wykowaniu tylko «ół i osicł zmieścić sie moi;li. Jer.
Z''r. 2, 05. — §. fig. Ir. Wyciesać czfowi-^ka , wykrze-
sać go, wykszlałtowae , (cf. wyczesać) ; ciiicil bolicill, bib
bcil , flUiibilOCll. Ja sobie tyle pracy daję, abym z ciebie
jak z klo>'a jakiego co w\ ciosać mogła. Tent 50. b, 55.
ani bit \mi ju iiindjcn, (icraiió ju liilDcn. Był Kaim oby-
czajów bartizo nie wyciołanvcli a piugawycb. Gticz. Wycli.
E 2.
WYi.lIJTY. ob. Wyciąć 'WYCIĘŻYĆ , oh. Zwyciężać. 'WY-
TEC/.NY, ub. Ż^yycięzki , "Witeczny. 'Wilez. '"WYCINA.
Ilnilik, ob. Wicina.
WYCiN.\C, oh. Wyciąć WYCINACZ, a, m.. który co wy-
cina, bci 31ii6(iaiicr , ?liie(ia(fer. Tr. WYCINEK, nku, m.,
WYCI.NKA, I, i., część wycięta, t><[i 5liii<()ii)aiiiie ; (Boh.
wcylka przyitinek , przymó^ka). Wycieka w dole, dziu-
ra albo jama , którą nn boku wyrabiają . gdy rudę na
bok idącą wybierają. Ot. Zet 88. — J), Malh Część ko-
la zawartą miedzy dwoma promieniami i łukiem, zowie-
my wycinkiem koła , «ec/i.r. Grom. 1, 153. Jak. Mat. 1,
115, cC. odcinek, bet ?lll3fd)llitt. Wycinek kuli, bryła
powstająca z wycinka kułowe,»o , obrac.ijącego się okuło
promienia. Jak Mat. 1, l.")ti. — 'i_. Wycinek, wy.-ięta
czego część, wyrzynck, cin "Jlliicfenicel. Bndlk. — g. Wy-
cinek . kieł m/iidego dzika . fili .s)iiiiet ooit finriB jungcii
6bcf. [indtk. — i^. Wycinek , młody dzik . któremu się
kły wyrzynają abo wycinają, ib. cill junflCt ©bet.
WYCKISĘ, ob. Wyciesać.

WYIMSK . u, m. , wyiiśnienie . i to co wyciśnięto; bał
aulPtucfni, ?liitfpicf[fti , Hi ?Iu?ofbiii(ftf, Slu^geptelfte ; (Boh.

weyljślek odbity druk ; Cirn. ulis . ulisk < druk ; Rott.
BUTHCKl wybicie na medalacb, pieniadzaib ) Już tną
kamienie, j^iko Ind w lodowni, Z kióryi li pryNk:<ja wil-
gotne wyciski. Chrośi:. Luk. H2, (cf wy>ki<k| Wajn-
szlyn z saletrą przyprawiwszy, przez pilśń wyciśinj, a
on wycisk włożywszy w garnek, przystaw' d<i ognia i>ienn.
515. Sok z tych ziół wyyriińtuja prasa, a rii v\yrisk pod
prasą wysuszywszy, tłuką miałko. Sienn. 500. ( pozo-
stałe po wyciśnieniu reszty). WY'CISKACZ, a, m , wyci-
skający, bet Slll»ptijfet . (EtptejTet. Extortor, wyeiegacz wy-
ciskacz , wybadacz. A/ąci., ('-'arn. utiskayz , stiskuvz< dru-
karz). WYCISNĄĆ , Cl. jedntl.. Wyciskać niedik., "Wy-
ciskawać contin. etczeatl.; Bob wytisknauti , wylisl , wy-
lisknu ; Sorah. 1. wuc/.isznu ; {Cum. slisneti , .stisnem ,
sliskam > drukowaćj ; Viiid. istifiiati , yunstilbati , islisku-
vati , istilniti, Yunstifniti , vunpoti(niti , viinstiskovuli ,
isprefliati, yunsprefliati ( yyyprasować I , vunsliashet, (wy-
żąć), Yunfmiekat. isfnmikati , (cf. wysmyknąć); Croat.
izseschujein , izlecbiti, iztiszkam , iztiszkali, iztiszcbem ,
iziisnuli , izsmikayam , izsin^-knuti ; R^tsii. istisciiti . iza-
sg<-li , os;.;eli, usgimati ; liuss. eUTlICKilTb . BUTlICKIIBaTb ,

BUTiiciiyTb , BbiTteiinTb, Burbciiarb (cf. ścieśnić), BuiKarb,

BbI>HllliaTb , BUllCMHTaTb , BbinCiaThloaTb ; El-rl. II3THCKII-

Baio ; — ^- ii wyciskać, ciskaniem wygnlrść , wybić,
wytłoczyć; bctdiiJbiiideii, aiiebtiicfeii , mii<prcffen , pteffeii.
Oleje za pomocą prasy z cinł wyciśiiione bywają hrumi.
Cl:ym. 152 (wyprasowane, wybite) (I sokach wyci-
śnionycii, to jest, praiowinycb. Krup. 5, 250. Wyci-
śnione soki dają kształt medykamentu ciekącego wewnę-
trznego , tłuczeniem, prasowaniem, z świeżych rzeczy,
s ziemi rosnących zrobionego, ib. 5, 256. Z lego ziół-
ka sok prędko wycisnąwszy, I san^ę tylko treść z niego
odjąwszy, Żmie.szał z nasieniem owym koszyszkowym Patl.
Fid. 517. Kładiią cytrynki na .siół przed obiadem, a
gdy wycisną sok, rzuca na śmieci Zab. 12, 11 Kwiat
ten jad w wyciśnionym korzonku zamyka liaidi. Trag.
106. Owoc winnego drzewa są jagody, z których .(oku
wyciśnionego bywa wino , drogie picie. Ctesr. 290 W
•Cliinie nie wyciskają z winogron wina ku pi>iu Boler.
3, '.l9. Ustawicznie coś rozumuje , a zdaje mi się, zę-
by kwaterki oleju z lego nie yyycisnał. leat. 55. b, 68.
(sucho, czczo, nie ma treści, pęcherz nadęty; do kupy
ścisnąwszy, zbiwszy, niemasz nic). Wicisnąć gąbkę;
{Boh. wymac-kati , cf wymacać). Wyżąć chusty, wyci-
snąć , wykręcić z nich wodę , przeżąć. A' Auin. au^lPin*
ben. Sok ten trzeba przez cluislę wycisnąć. Haur. Ek.
165. wycedzić, przecedzić; niij)fiil)e;i , buićbftitbtn , bufd>'
fd)liljcn. Wajnsztyn z saletrą przypra«iw szy . przez pdśń
wyciśnii ; a on »yci5k w garku przystaw do ognia. Siettn.
515. 'Małdrzyki abo kr.ijanki , "wycisłe po 'lesicy rozło-
żyć. Cretc. 560. (wyciśnione, wyprasuwiine, yłygniecio-
ne). — Simil. Wyciskać łzy i t. p . przymuszać do płaczu,
Ibfńnen Oll^pieffen. Ta mowa i mnie łzy wyciska. Teat.
55. c, 9. Otrzyjcie z ociu swych łiy miłe dzutki , Co
wam wyciska śmierć knchanćj m.ilki. Zub 95, 14 Two-
je łkanie, i smutnych łez zdroje Wiem, wyci-kają-ó
sprośne grzechy moje. Groch. \Y. 517 Wieleż to jedna

WYCISNĄĆ.

WYC1S^'ICA - WYĆWIERKOWAĆ. 469

wojna Jez gorzkich wyriska ? Jak wiele krwi poddanych
pija bojów iska? Teal. 51. 10. Nie ten godzien |)amie.'i,
kio gnębi/, kio zd/.ierał, Nie ten kio Izy wyeisk.^ł ,
lecz kto je ocierał. Kras. W. 77. Będę milczał, płaczu
mi ani miecz stalony , ani zwierze wycisną, ani żadna
trwoga BarJz. Trug. 504. Litość z serca jej wycisnę.
Teal. 46, 60 (w sercu jej wiJkrzcsze , wzbudzę). Listy,
które jej przyniesiono , wyciskały na niej ciężkie wzdy-
chanie. \^ej]. Mdtm. lii. — Fig. Ir. Prawo przyro-
dzone , któregośmy się nie uczyli , nie wyczytali , aleśmy
go z natury samej wyrwali, wyczerpnęii , wycisnęli.
Siem. Cyc. 422 — .Mimowolnie wyciskać, n. p. Kto
mocno i często nos uciera , krew' wyciska. Smolr. Lam.
80. — Ueneralids: Wyci<nąć, wymusić, wymódz; er>
jtuingcn , ab::ótMi]cii , erpnffen. Trudno tam powinność
za dobrodziejstwo być ma , klóre nie jest dane z chęcią,
ale jest wyciśnione. Horn. Sen. 5, ( cf. daj alboć wydrę).
Prawo mocniejszego każe wycisnąć, co trudno uprosić.
Bardz. Trug. 561. — Wyciskać, wym;łgać, żądać; cr=
forbcni , iiótbit] mnchfii. To na ten. czas sama potrzeba
wyciskała. 6k. Dz. 451. Te sa przyczyny, klóre nas do
unii prawie wycisnęły, a z łnski i pomocy m.łcgo boga
przywiodły. Gil. Kat. 4. (urzymusiły przejść do niei). —
^. Wyciskać co na kim, exlorqiier^. C:i. Th. 1308 wy-
muszać, wymagać na kim: iioii cincm crjiiniiijcn , »on i('m
I;abeit iddIIcii, forDerii, crljciidjni. Nie wyciąga po nas Je-
zus, nie wyciska na nas tego, abyśmy.... Pocifj. 145.
Bóg nie pozwala imienia swego wzywać , oprócz żeby
co takowego chwała boża na nas wyciskała. Sm'ilc. 26.
Macocha, aby niemówlątka zabić rozkazał, na mężu wy-
ciskała. Krom. 85. — §. Wyciskać zkąd , wyparować,
wyrugować, wypierać, niorauź ocrtrdngeit. Myśl.iła jako-
by Tyberyusza z państwa wycisnęła 6k. Dz 574. Wę-
gierska kronika pisze , iż Jadźwingówr Gotowie wycisnęli
z Węgier i z Prus. Biel. Sw. 136. Aczkolwiek było
trochę ludzi, ale je wycisnęli z nienagła Biel. Sw. 156.
Drugiego o tym ustawiczna rada. Aby wycisnąć krzywda-
mi sąsiada. Groch. W. 565. Jedna praca druga wyci-
ska, t. j. pracom końca nigdy niemasz; praecipilant
curne. Mąci. — §. Wyciskać , ciskaniem wyrażać, odbijać,
alibriicffil. Wyciskam, drukuje. Włod. Wyciskam, wy-
bijam obrazy. Cn. Th. 1507. Wycisnąć pieczęć, t>ai
©icgel aiifMiiilcit , obtriidcn. Stwierdzam to podpisem
reki przy wyciśnieniu pieczęci. — g. 2) Wyciskać, wy-
rzucać, wymiotać; ^erau^iufrfen , auśnicrfcn ; fiug. izlisnu-
li , iztiskati ; Slor. wyhazugi, (cf. wygodzie); Sorab. 2.
wuscliusknu , wucżisznu. Jak z ziół zdrowy sok cho-
rym wyciśnie. Już nie potrzebne precz oknem wyciśnie.
Past. Ud. 193. Dusze nieprzyjaciół twoich pójdą młyń-
cem. jako kamyki z procy lada kędy wyciśnione. Birk.
Chodk. a i h. Wielka mocą kamień w górę wycisnął
nie mały. Olw. Oiu. 104. Kto z was jest bez wady, ten
pierwszy kamień niech na nią wyciśnie. Odym. Sw. Mm 2.
Jeszcze nieprzyjaciel z łuku nie wyciskał strzał, a już lud
mój pryskał. Teat. 45. d, 87. Wyli- (nie wystrzelił jeszcze).
— Aliier : Wyciskać , wszystko do końca wyciskać, po-
wyrzucać , wystrzelać; ollc^ ^crauśipcrfcii , I;erau(i|icPen,

au?ttłerfeii , oii9|'ci>icfH'n , ncrulńc^en. Ftohatyny wyciskawszy,

do szabel Sie rzucali. Warg. Cez. 208. — J. Ileripr.
Wyciskawać się z. kim, ciskać o zakład kamieniem, kto
wyżej wyrzuci. Włod. ; cerlaie jactn cum aiiquo. Cn. Th.
150Ś. urn bie 2Bctte tfCrfciI. — Fig. Ir. Władysław skoro
do Płocka przyjechał , nie bez podejźrzenia trucizny ,
ducha z siebie wycisnął. Giimgn 47. wypuścił, oddał,
cr gab ben (Scijł niif. 'WYCISNICA , y, i , drukarnia.
Wljd bie Srucferc^; Garn. sliskarya, (śliska, stikayneza.
prasa).

WYCLIĆ CI. dok , myto wyj.łacić , iHTJpIIcil. .V. Biel. , Bok.
wycljin.

'WYCLIĆ sie znimk. dok., ozdrowieć. Cii. Th 1508; {Vind.
zelyli , szhielit ; Carn. zęlem ; Boss. licut.IllTb , llsut.iaTb
wylecz, ć, cf. calić , ocalić); geiiefcit. "Wpocząwszy ile
tyle sobie, wytlił się. Zebr. Ow. 525; requie leniuit
doirrs.

WYCMnKr,\C

•WYC.MUKŁY,
wysmukli.

WYCOF.-\Ć Ci. rfu/t, Wycofnąć jednlL. Wycofywać czestl.
et contin., wycofuje ;;/'., cdruiicm wyciągnąć, wyrelyro-
wać ; jiirfiifaiiBjtflłen , nitftiłdrl-J t'erauś5iel)cn. Szczęśliwi,
że bez żadnego w arl_\leiyą opatrzenia, w przytomności
wojska nieprzyjacielskiego wycofać się mogli. U»t. Konst.
2, 115. "

WYCUCHNAC med. jediUL; Boh. wyćichnauti : cuch utracić,
przestać cuchnąć; aiivftinfcii , Jit ftinfeii nitflióren. Skorupa
która sie świeża będąc najuje smrodliwej tłustości , Juź

oh. Wysmoktać.

1. p. Ludzie wycmukli,

Ferz. Lek. 198.

nigdy nie wycuilinie,

pachnąć będzie, flpal Sdt. 1.

— 'g. Sałsze z zielonego żyta, spłókawszy dobrze, przez
chustę co najlepiej wycuchnąć, żeby wilgotności w sobie
żadnej nie miała. Sijr. 914. czy nie: wyżąć?

WYCUDZIC Cl. dok , cudząc wyczesać, grzebłem wyczyścić;
aiiojłnegcln , retti ftrifgdii. Nie ma masztalerza, sam mu-
si wvcudzić konia. I'etr. Pol. 410, (cf. kazał pan, mu-
siał samj. Wszakoż ty masz cnotę , jako chcesz we
błocie. Uczyń gniazdo z szmaragdu drogiego niecnocie.
Droższa to i zacniejsza , chociaż się ubrudzi, A niżli
owa mercha , kiedy się wycudzi. Popr. hol. E b. — 'g.
Was mierzionych bab iłum ludzi Kamieńmi z miasta
wycudzi. Petr. Hor. ^ O 1. wypędzi, wyruguje, wyciśnie,
bcraiiiticiben ; !ed cf wyobcować , cf cudzy.

WYCWEUK, WYCWIEMK, *WYCZWEiiK, WYCWIER. u
m, Wycwcrki , "rycwerki, łamanie, strzępienie głosu,
trzęsienie gardła.' Cn. Th. 1508; trele w śpiewaniu.
Wiod. Jriller. ©ctriUcr. Słowiki w koło tej wody wy-
wodzą wycwerki. fot Saut. 125. Nie wznawiaj miłym
wdziękiem wycwerków słowiku , Poprzestań .słodkich,
trelów w leśnych ptasząt liku Toł. Saut. 56. — Fig. Ir.
Żałosne płacze rymy nasze wspominają , Przełóż żadnych
wycwerek wytwornych nie mają. Jur. fogr. (żadnego kun-
sztowania). Uroda , śmiech , rozpusta , po ich twarzy
biega Ale zbytnim wycwierem proslej nie dosięga Gład-
kości. Jahl fel 48. 3ierercfl. WYCWIERKOWAĆ , WY-
CWEPiKOWAG inlrnn>U niedok. , Wycweikuje , głosem
przepieruję. Cn. Th. 1508; łamię głos, strzępię głos

470

W Y Ć W 1 R N Y - WYCZEKAĆ.

W Y C Z E R N I Ć - W Y C Z E S A Ć.

trzęsę gard/om , rzynic trele. Wiud. triUcrn. 'WYCWIR-
NY . a e, wykwinitiy, wyriuślny, |iiiis;icliiy , zr/iMlny .
dziwaczny ; grillcnliait , rounbcrlid) , taDcliudiiiti; (Deftcrr.
I^acfcli)))- Mi^'' i"i'C «yó-virna i dziwną . Kiórćj się zd.7o
wszy>tko być przeciwno. Jahi. Ez. a 4. Podji^ra ler.iz ta
choroba pańska, W bólu wy«ivMrna , a zawsze poginiika.
ih 3 h.
WYĆWICZYĆ Ci. (/.jA. . ćwicząc wydoskonalić, burd; lic
buii() yfryeUfpminncn , ouśbilcen; Sm ab. i. wuiżolu, wude-
bu. Bót; wyucza nas nad dobytki ziemskie, i nad pta-
ki niebieskie wyćwiczą nas. \ l.eop. Job. 35, II. Ro-
dzice wyćwiczyli córkę swa_ według zakonu .M(>jze*zowe-
go. IV. Dau. 13, 5. (wycliowali) Syn jesSli od ojca nie
będzie wyćwiczony, frasunków więcej , niźli uciecliy ro-
dziców nabawi. Felr. Ek. 97. (wychowanie ludzi kształ-
ci). Psalm ten |)isajy palce wiedkifj;o bojownika, i do
pisma mądrego , i do rozumnych bitew wyćwiczone, link.
Kant a 2. (bieg/e , wprawne, doskonałe). Ćwiczony, esi
exercHatus sun)jlwiter vel quomodocunqite \ wyćwiczony,
autem eil perjecle eierciiatus In aligua te. Cn. Th. 5il.
Gra Fortuna wyćwiczona W muzyce , w lutni uczona.
Lib. Sen. 15 W wierze się prawej wyćwiczali. hanr..
Gd 16-i. (doskonalili). Ale choć się tak dobrze wyćwi-
czyła , Choć lak umiała użyć swej chytrości ... . P. Krhnn.
Jer. \a. tak się wprawiła, fie ubtc \\i) im l)L>d)fte ®rat>c.

— (! Wyćwiczyć, wychłostać ; aujpfi!)d)en, blird)pf itiÓCiI ,
iud,'tigfn yr. et fig n. p. Konie wyćwiczone, wjbod/io-
ne . . . . Koti. Lor. 25. Nie w czas gdy niewola wyćwi-
czy które.^o. Pank. Dz. 57. daje się we znaki, dokuczy,
doskwiera , dopiecze.

WYCYIłKLIĆ, WYCEItKI.IG. WYCERKLOWAĆ ez. dok.,
cyrklem wyrysować, nuźcirrclii , nbcirfclii ; ( l'n/(/. vunskro-
czlatij. Snu mego przecie wycyrkle rysunek. Zab. 14,
158. o(lrvsuje po, wykryśle . opiszę, wvpi>ze.

WYCZANY," WYCZNY." WYCZY, WYKO WY ] a, e, od
wyki ziela, ffiitfcii > ; Duh wykowy. Wyczny, w\knwy,
do wyki ziela należący. Wljd. Nasienie wyczane nielylko
iz jedzeniu niewdziei'zne , ale i ciężkie ku strawieniu.
Uried 312. Wyi-zana rola, ob. Wyczysko. Wyczna sło-
ma, ob. Wykowiny. \ti:iariuf , wyczary , wyi^zny , n |).
Wyczne rziszoto. Majz. Jeden snop pszeniizny , Ji śli
chędogi, lepszy, niżli dziesięć wycznej. P,il l'ucz 5G().
(pszenicy poinicszanej z w\kąl. Wycze węzły. oŁ. Węzeł.

— g Wyczny, WYUZASTY do wyki podobny; n'i(ffn«
artig , IDirfciiflInilid). Janowiec ma nasienie wyc/aste abo
wyr/nc. .Si/r. 1479

WYĆZAHO\V..\Ć (1 di.k.. czarami wywi.-SĆ. dok;.-/:.ć. usku-
tecznić ; (łcraiiś ()crfii, (ifiupr jiiul'frn; /los.. iiuii(ipiiH.inb,

BUROpo)KHBaTb . ub WywióiyC.
WYCZEKAĆ nijuk. duk , do pewnego c7.isn (ioc?tk 'ć w
czekaniu wytrwać; Buli. wyćkati : Sliiv i.itk;ili Smiil,.
1. WUCŻakarż; hoss BM)ł(4HTb . Bhin<H4ilTb , (JilJIJ OUJlninr-

ten, »iJIli(j abmarten. J.ik mu kto wmien, z:iihz ...llucr..,
nawel ninie nie wyczekał Teal. 8 c. 53 i'o długim
wyczekaniu przychodzi żniwo, łioti. Niedi I . 97. po
długim oczekiwaniu , wyglądaniu ; cf. kio czeka , do-
czeka sie.

'WYC/.EItNIĆ CI. duk., zu|iełiiie poczernić, flu^fdjirdrjfit ,
iH'UuaiiPig ftbiuiuj miid;tn; /^u.ss. BbmepiiHib , BbinepHUBaib.

WM-/,EIU'NĄC , /■. wyczerpnie cz.jedntt., Wyczirpać , f.
wyezi-rpie dok.. Wyczerpywać czę^tt. et conitn. , wyczer-
puje pr. conlin ; Boh. wjważiti, (cf. wyważyćj; Slov. wy-
ważiti, wyważugi, wyćjrśm ; Vind. issajeli , yun.sajeli ,
iszhrepnti , yunzhrepati , yunszhrepati , yunpozhrepati ;
Soitib. \. wutżeipaiii , zwuiżeram ; fiu>s iiciepnaib , błi-
MepnaTb. BwiepribiBaib, piUNepraib , BUKanaib , BUKami-
BaTb , oinJeCKaTb , OTn,U'CKHBaTL ; — j! 1) cztr(iariicm
wyjąć , dostać ; I;eraii!?fd;ijpfen , au?|d)i'pffii , l)oryorfd;ijpifii.
Wyczerpać wodę ze studni. Ld. — hig. Ir. Wyczerpnąć
co z kogo, z niego mieć, od niego mleć udzielone;
tcober fdjópfni, iicbiiien, (lenicbmen , liabtn. Jan sSwięiy był
mężem zacnym, który z piersi pań-ikiih wielkie był laje-
niiiice wyc.».erpiiał. Z^irn Fusi. 232. Coście z ust moich wy-
cziTphęli , Nie wsz\slko je-zcze dobrześeie pojęli. Odym.
Św. "1 Z 1. 7. onego swego rozumu, wszystko wyczcr-
pnął , iż już żailcn nie mógł nad to nic inszego pomy-
śleć , abo wynaleźć. Buz. Hst. 445. Prawo przyrodzone,
kióregośiny się nie uczyli, nie wyczytali, aleśmy je z
natury samej wyrwali , wyczerpneh , wycisnęli. Hiem.
Cyi-. 422 Madrcśc pańska tak mówi: kto mnie słucha,
wyczerpnie zbawienie. Biiii /'ust 288. ( najdzie zba-
wienie . Dobrze wyszła uliiość, która z ojca swego wy-
rziTpneli byli lii'k. Dum. 82. — g. Wyczerpnąć co z
kogo, wyb^idać, wym^^cać. wyrozumieć z kogo; uoii et'
iiem fprfd.'Cii, rrforfdjcn. Ja i z mego co wyczerpnąć mu-
sze. Tent 12, 04. Przejdzie tu dziś, aby co wyczer-
pneła z niej W.. 58. 278. — § 2j Wyczerpać, czer-
pami m wypióżnić, nic me zostawić do czerpania; BC'Ili(j
flliffdiópfcii , rcin OiiŚfdiJrftn pr. et fig. Ir. Wszystkie
zilroje wyi/crpnal z Hel.konu. Zbił. Dr. E 5 Zbytnią
fzczodrością by 'n.ijwięisze bogactwa snadnie się wyczer-
pną. Ac.*:. Lor lic. 1 studnia może być wyczerpana ;
A/oti bana ge luna. a predce se prebere ; kaj sa \yżdi
do nich ide, i b.'iiC sa prcbciu ZnajOują się nialerye,
kióryli wjczeipnąć nigdy nie można. A. /'urn. 15, 44,
(bczgriiiiitiy, bezilinnyj. W^aiiza duszy mojej wyczerpana
już c;Ja leui 49. // , (i5 (w)c ii ńczona, wysilona). Nie-
wyi z< rpaiiy. niiwyczeipiony , 'niewyczerpny , nie do wy-
fzcTpania. uncrfdjupflK^ ; Slov. newyważiiedelny ; \ind.
nei.»zliri pliu , ne.ss;,jeiliii ; hosf. HeiuTomiiMfaiii , HcocKy-
>lt8aoHbjA . iieocKy4HHhii« ; £'cp/. HeiiaMcpnacMuii Ziemia
niaika zawsze nulzaca . a ni^wyczeriuona. /'rzi/h, l.uz.
17ti W\czeipi,nie . WYCZERP, u, w. iai ?lii*|d)i^pfen,
Gridlópkn. S|"isob ww-zcip.inia, method.s eshaustiea.
tli- II'. 2 Itil Po w>zy«ikiih odporów wyczerpie, Ja
piki ino^e s/ki>ilZ'C żrgbriom, nie ścierpie, Zęby....
I'>:il . I..Z l«!t

WYi ZKSAĆ "WYi.ZOSAĆ, / wyczesze ci. dok., Wycie-
s\«:)ć <:C'//. et loioin, wyczcsuje /f.; (dittng. wycicsad,
WMMi..(', ,; »\'re»:ić włosy, grzebieniem chedożyć,
w\r/\śić aiicfmnnirti ; lloh wyćesaii; Bosn. isiesali ,
isojilLiii: /iu» BbiMecSTb. BUlLTUBaTb , f BblieCKa fry-
zura, Trzeba piloować. aliy się ilzieci coilzień umywały,
głowy wyczesowały. l'tr. Pow 78. — Cen wyczesać.

w Y C z E S T o w A Ć - W Y C Z U B I Ć.

W Y CZY - W Y C Z Y T A C.

471

Viiid. isilersnli, vunsdersati , ailślitttfln. Garści lnu na
szczotkach \syczesane. Przędz., lo. Len wyczesany , uy-
czoski ze lnu, Inianki. A. Kam. — WyozesHĆ suknią
szczotką, Vind. isllizlietiti , Yunfhzlietiti : fimi. izce Halli ;
Croal. izkefati ; S!av. izkifuli, izkŁ-liiii, nu>3lii'ir|łfn. — j!
Transl. Wyczosać lub wyczosać kogo, wyliić, wyćwiizyó.
C/l. Th. 1 oU8. tiir(^bcci)clii , furc^botelit , Diad^iunlfeii , ani'
rcalten. Wyezosać kot;o, to josl dobrze za łeb wytargać ;
depezum aiiquem reddere. Majz. Wyczeszę go , eiteram
ego illuin pulchre. Cn. Th. 1505. Wyczesad, peclere ali-
quem piignis. ib. Bym się na cię f.ie gniewaj, wierz mi,
żebym cic, jakoś zas7użyf, v. yczesar l\osz. Lor. 1-it.
Wyczosany, wybity. Cn. Th. 15C8. — Aliter: Wyczo-
sany, wyćv\iczoiiy, wykrzesany, okrzesany, wykształcony;
gebilbet, nii^ijcbilDet, gcbobdt . nbgcfcbliffcn , (ob Wyciesany,
wyciosany). Nauki z luilzi grubych wyczosane czynią.
Pelr, Pol. 100: didicisse fideliter urtes , emoliit mures ,
nec sinit esse feros. — Oppos. /iiyidus homo , surowy ,
gruby, tez mówią niewyczesany człuwiek , grun(lvciiw:i?.
Mącz. Grery wszystkie inne nwoily nazwali grube, nie-
wyezosane. feir. Pul. 235. (barb^rzyń-kiej. Mie-zk.ińcy
tej krainy są niewyczosani i grubi. Buler, 258 Spro-
śnym się ukazuje tak w niewyparzonych słowach , jako
w niewyczosanych uczynkach. Olirz. Wyrh. D 6 b Czło-
wiek sprośny, niewyczosanego rozumu. Si/r. 125 — Sub-
slanl. 'iNiewyczosaniec , ńca . m. , n. p Niewykszykany ,
'nieokrzosany, niewyczosaniec. (^n. Th. 551. Malejeiiiitus,
niespokojny, tez nieuczony , niewyczosaniec, dworskie
słowo. Marz.

W\ CZĘSTOWAĆ CI. dok., częstując wydać, wyexpensować,
oiijtractircii, yertinctiren ; floA. wyctili, wyćastowaii. Beczkę
wina pan marszałek wyczestował. Teut. 26 6 , 63.

WYCZKA . oh. Wvka.

•WYCZŁONKOW.AC es. dok; Ecd. nsM.ieHaio, Graec. iian-
&QÓa> , członków pozbawić, aii^gliebcrii, bcr ©Itpbcr berou'
ben, et', rozczłonkować

WYCZ.NY, WYCZY, o6 \Vvczanv.

WYCZOŁGNĄĆ się sof»iA.;e(/Hi/.," Wyczołgać się rfoi., Wy-
czołgiwać się częsti, czołgiem sie wyśliznąć, wyleźć ;
beraiiffrtcibcii , nu^rricicti. Człowiek podobnym był bi'.siyi,
gdy sie na świat wyczoł-nął. kosz. Lnr. 51 b. Czując
mowę do siebie być nagolowana , gdzieś sie wyczołgał.
Tent. 42. d, D. wviiiknałeś sie.

WYCZOSAC, ob. VVycze.sać. \VYCZOSEK , sku , m., wy-
czosany len , i5f*f'fl'i4''3. Paklepie pierwsze wyczesanie
lnu , na wory zdatne ; cieńsze są paczesi ; najlepszy jest
wyczosek , z którego płótna cienkie; co się na nic nie
zdało, zowie sie paźilzior. Dudz. 50. Wyczoski ze lnu,
len wyczesany, Inianki. A', ham. Wycznski, wyczesl.i,
odrziitki z wyczesnnia; Stimmlcin , 31bfallfcl nom Sainmcn,
$c4fln ; Boh. weyćes ; Ross. BhmechH Wyczoski lniane ,
lub konopne. Wiod. — Prov. Slov. Mnoho wjćeskow,
mało włny; mnogo wyczosków, mało wełny; więcej
huku niz puku.

W^ CZUBIĆ cz. dok., za czub wytargać, am Sdjopfe ^cnim
łaufen. Gdyby mi się teraz dyabeł pokazał, taiłbym go
wytargał, wydrapał, ' wyczubił ! Teal. 28. A, 15. Dziś

się jeszcze gracko wyozLbim. Teut. 21 , 10. — Fig. Ir.
Hclninn nasz Turka po s«emu wyczubił. Jubl. Buk. J 6.
wyirzepał, poraził, wybił.

WYCZY, a, e, wyczny , w\kowy, wyczany, od wyki qu.
V. — Hiilnn Wyrze węzły, nh pod. Węzeł.

°WYCZVHAĆ cz. dok., czyhaniem wyśledzić, erlaiifdjieit ;
Hoh wyćjhali id tjtiod qiiis upenilatiis est deprehendere.

WYCZYMC <:z. dok.. Wyczyniać niedck ; Cronł. izchinyam ,
izchinili ezpurgare . exieinere. przebierając N\yi'zyścić,
ffiubcinb nbumbcni , i>ai Seine ai!^|o;ibcrii. {fioss. HcjiiHHTb
napr.iwići. Wedlu,' wyczyniania żyta, chleb też będzie.
Syr. 919. Wyczyniają żyto miotłami na boisku czyli
młocarni, (cf. zgouiny). Chleb ma być pieczony z zboża
z wszelkich chwastów wyczynionego, ih. 920. Jęczmień
młócąc, tym obyczajem wyczyniają, jako pszenicę. Cresc.
102 'Rży nasienie bywa wyczyniono ku sianiu, jako i
pszeniczne. C7'«sc. 161 WYCZY.NIEC, ńca, m. , jęczmień
myszy abo wyczyniec , hordeiim mirinmn Linn. bic Sl)/au=
frgerfte , baJ TOaiifeforn, Jaubforii, 3!i"s)Kr^aar. Jundz. Ml.
Syr. 1356. Cn. Th. 1508. — g. Pkoenut , ptak, ogni-
waczek, abr) jak druilzy zouia wyczyniec. Urs. Gr. 186,
Cn. Th. I50S.

WYCZYŚCIĆ. /. wyczyści, wyczyszczę cz. dok.. Wyczy-
szczać, wyczyszczam, ("wyczyściam. Cn. Th. 1508) nie-
dok. , czyszcząc wypróżnić , wychędożyć , zupełnie prze-
czyścić ; au»rciiiiijni , iioflig reiii iiitu^cii ; Boh. wyćistiti ,
wyciśtowali ; Siov. wyćislili , wyćistugi ; Sorah. 1. wu-
fedżu ( cf. wyrządzić;, wiiscliwornam , wuschwornu;
Vind. iszhistiti , vunszhistiti , vunpozhistili ; Croat. izchi-
ztiti , iz. hisztiti , izchischujem ; Hong. kitisztitani ; Piag.
izcistiti; ^y.in. isrisliti , izcistiti , istriebiti . (cl', wytrzebić);
Slov. izcistiti: Ross. BumicruTb, BU>inui.aTb , pasMncTBTŁ ,
pasiiiimarb ; Ecc.l. namimaio. Gołębnik ma być \yymiatany
i wyczyszczony oil gnoju i wszołów , które się tam legą.
Ciesr.. 384. Dusze ty^h ludzi czyscowyra karaniem po
śmierci wyczyszone bywają. Weryf. 70. Czyste srebro
wypławione W Ogniu, wypalone z ziemi, wyczyszczone
siedmkroć. 1 Leop. Ps. 11, 7, (cf. brant). Ciało, jego było
zaraz po śmierci wyczyszczone , i wonnościami napeł-
nione. Birk. Zyg. i. (exenterowane, cf. wytrzebić, wypa-
troszyć). Wyczyścić pole. wypionić . abo ciiwasty wyr-
wać z ogrodu. Cn. Th. 1508, icf. wykarczować). Wy-
cjyścić żołądek , wyczyścić się, wypnrgować. Wyczyszcze-
nie, Ros<. BbiMiiCTua. pa3qiiCTKa — '§. "Wzczyścić co, czy-
szcząc wyrzucić, co j<'sl nienzystem, zawadzajacem. niepo-
trzebnem ; ttmui bcym 3?eiiiii]Cii nuoiiicrfcti, luegiiHTffii , mq'
ffiubcni , nii'3|niibciii , nii^rcinuicn. Drogi naprawować , błoto
'ttyczyśi'iać chłopi umieją. W Post. W. 211, (cf. wyki-
dać , wymiatać, wyskrz^bać). Pan upomina nas, abyśmy
'wyczyściali stary kwas. W. Post. W. 524. Sprzęt twój,
wypróżnion , i 'wytszczon i w^bran jest. Budn. Nah. 2,
10. wyrzucony, wymiatany.

WYCZYSKO, a, m , rola gdzie wyka była, viciarium.
Mą"z bfla SGidiMifelD ; Boh. wykowiśte.

WYCZYTAĆ, f. wyczyta cz dok , Wyczytywać czeslL, wy-
czytiije ;)r. ; {Buh. wyćist, wyćtl, wyclu , perlegere , wy-
ćitati enutnerare , exprobore; Slov. wyćilat enumerare ,

471

WYDAĆ.

WYDA Ć.

wićilugi percfnseo , recenseo ; Hoss. bumcctb , BUMHTaTb
wYtrącić, oileiayiiąć , iicMiiciHib, iicmicjaib wylmyć,
wyrailiować ; Ecit. iiSMiicjaio , hshiituk) wyliczam, Bhi-
nuTaiii , BUMiiTUBUTb przoizaat' pierwtj co n:izajiiirz ma
bvd cz\l;inyiii) ; wyczytać z li>Ui , z xu'{;i, czUaiiii-rn do-
wipdzicć .się. cf. do/zylać się: ciiif Scitrift Iciciib erfc^en,
frfa(;rcii, (crlcfen , miflcfeii ans ciiier edjrift). Z(itl.i wyc^y-
lywaia z lisiów meżowskicli o prędkim (jowrocie j'go, i
ie jego [trzedsiewziecie pomyślny odbierze skutek. Zub.
14. 550. Priwo' przyrodzone, któregośmy sie nie uczyli,
nie wyczytali, aleśmy je z natury samrj wj rwali, wy-
czerpnęli'. i wycisnęli. Siem. Cyc 42^. — htg. Ir.
Z twarzy każdego pasterza wyczytać L\/o można, jak
słodka praca pod dobrym panem. Zab. 6. 214. mnil
funnte ti aii^ bcm ©cfidiiĆ jcbciJ ipirteii Icfcii , z oczu jego.
&\xi fciiieii ?liiiJCii lefcn. — § SVyczylać w czym co. czy-
tając znaleźć, odkryć, spotkać, natrafić; im Scfcn ftiibeii,
ttttDCtfcit. iNie mogłem wyczytać w autorce żadnym tego
cudu. buk. Dam 1G6. Każdy go poważał, bo wycz\tał
w mm szacunek cntily jego , widząc jego prace. Jabl.
Tel. 195. Wysłuchaj a wyczytaj przjczyny, jakowe są,
co nas do unii przywiodły. Gil. Kul. 4. czytaj do końca
z uwagą, mit 9liiimcrf)amfett bid ju giibe lefcn, biiriblefenb
iDol)l criBagcii uiib baraii>S abncbmfii. — g Który wycejia
to pismo, i wykład jego oznajmi mi, będzie trzecim w
królestwie moim. 1 Leop. Dnu ti, 7. kto wstanie prze -
czyiać i zrozumieć, mer (i Icfcn itnb oerftcbcii faim, mx
ti l;eraii«['riiiflt bcm 35iid)ft(il)cn imb bcm Siiine Tind'. — "g.
Wyczytajcie w 'narodziecii cuda Jehowy, u wszech lu-
dzi cuda jego. Budn. \ Chroń. 16, 24. wspominajcie,
wychwalajcie, uwielbiajcie; crmaf/ncił , (jebcnfeii, rii!;mcn ,
crbcbcii, lobprcifcn.
WY1»aC, /■ wyda, wydadzą, wydam rz. dok.. Wydawać
lOulin. , wydaje pr.; Huk. wydati, wulawali; Sluv. wy-
dawśm ; Sorub. i. dahwam liwon , hwondalite , liwon-
dahlżo , (wudaliwam, westżu wieszczę); Cain. sdAjam ,
sdajem, sdSm, icf. zdać); V');i«/. vundati, vundajati. isdali,
zbicsdal , zhesdali , zhesrozliili , .sarozhiti , isrozhili (ob.
Wręczyć, et'. wvrei'zyć) , prostodali ; (jroat, izd;i|i, zda-
jem , izdajem ; /{«7 izdavati ; H<ixit. izdalli; floss. bu-
AHTk, Bbi.tatiUTb , ii34aih. ii34aunTb, C4aTb , C4aBaTb ,
C4anbIBaTb ; wydać, duby wszy zkad piid.ić pr. el Ir,;
ffctiiiioijcbeii , fliiJfltbcn. To , cośmy już wyihdi , nie j»sl
więi-ej nasze. Zdb. n , 79. Ziemia niezliczone rodz.ije
•zwydawał.! z siebie Olu> Ow 26 (powydawała) Poiiiierne
i pospolite rzeczy często lortuna wydaje, wyborn\m zaś
samą rzadkością ji-dna z.lelę. I'ilili. Sen. list ."I'.), (ro-
dzi, płodzi). Dziecko na świat wydane, bez władzy le-
żało. Żehr. Ow. Ó82. urodzone, Clllf bie %t\t flciiCt , flC-
I)l>(,'rcil. Stal , gdy o kamień bije . nalycluniasl ogień
wydaje. Tent 51. c . 17. flicbt Jciier. Huk wydawać.
A'. I>um. 0. 518 Wydawać wonność. Cn. Th. 1509.
(pachnąći. Wyd.ije z siebie zicrnia, woda. wilgotność,
wydaje drzewo 'p*'*"**'"-' • li'<cie « wypuszcza. iŁ. Nawał-
ność z nieba wydana • spuszczona, w\laiia. ib. Pólka,
lina. która do góry statek lioluja . i tę z ni.isztu wydają.
iJayier. AJiLr. spuszczają, zwijają; j/criintcrdcbcil , \)tXi\)

Ttiiitn. Gdy się poczynają wydawać ząbki dzieciom, różne
ich napadają symptomata. Comp. Med. 44.'j. dobywać sie,
wyrzynać się; l;crauvftimiiicn, bcrofrfommcn. Pame . czy
każesz obiad wydawać? Huli. hum 5. '2><^} dać na siół,
ben 9}Jittag gebcii, mif ben iiid) itbin; (Cftcr. anricbten).

O czwartej samej niechaj jeść wydają leat. 48 b, 14.
(niech dajlzą na siół). Tłuslość z potraw przed wvdi-
niem zbierać należy . ażebv nie zbyt tłuste były. Wiel.
hurh. 451. Tak trafiaj, żebjś lam przed samym obia-
dem zawitał, a nie odchodź, aż obiad wydaijzą. Uuh.
Kom. 1, 12. Zgrałem się, musiałem sie fantoMać, i
karlv wydawać. Teat. 19. b, 55. c\rograts, wrxle na
siebie dać; Sc^tilbfĄcinc mtf ftd) fliisftcllcn, ScdjicI aitfitcUcn.
W gó'ach Tarnawieckich odkr\to oMilą kopalnia ułowiu,
tak że szycht jeden po 8 godzinach kopania, wydał ÓO
celnarÓA' szczerego ołowiu. Pum. 81, 990. — Wydać
sasiaiiowi ilroge • pf.zwolić mu drogę, wygon; frei)ni
Siirt^jug flcbeii, obcr laj[en. Wszelki posesor imienia przez
imienie swe |)owinien te drogi wydać sąsiadom , I. j. do
kościoła, do largu, de młyna, dn przewozu, i na go-
ściniec pospolity; a nie może takich dróg bninić , ani za-
powiadać; a jeśliby laką drogę przemienić chi-iał na insze
miejsce, tedy inną drogę tak dobrą jak pierwsza h\ła , ma
w imieniu swem wydać. \'ol. Leij. 2, 958. ii'ef (wska-
zać, wyznaczyć, poświęcając na nią z gruntu swe-
go).— Wydawać, expensować, wyex|'ensować , nii^iicbcit ,
bcpcnftrcn; Hos^. npoTopiiTb, iicrepHTb; Eil. ir*.iiniaio,
H3H<4imaiO. Zbytecznie żyje i nad kondycyą swoją wy-
daje. Siar. Mon, o 2 i , (ob. większy rozchód , niż do-
chód). Wydać sie na co aciwe , wyexpensować sie, ło-
żyć majątek ; ftibo foftcn laffen , feiu Scrmujen bran frpen ,
oeriDCtlbeil. Ociec nie rad się wyda smiowi na ubiory,
ani sie też syn na 'br>że przesadzić chce . sprawiwszy
mu szarawary a karwaike. C/icj. Wych. P o b. Wieiny,
że na ten kwesl, który im przymawiacie , nie wieleście
się wydali. Smoir. El 55. (nie wysililiście się). Wydaję
się na kogo, Inlitm me in aitiiuem pmfuiido . (Je Itbein-
liliiie seim") Cn. Th. 1509. — Simil. Lala swi^je nie
na "gamracyi , ani w rozkoszy, ale na prace ustawiczne
wydawali iiiel. Sw f) 2 t. (foż\li, poświecili, wyczer-
pali) — l'asiire: Wyda się rychło, co się zebr:ło nie
rychło. Cn. Ad. 854. (prędszy wydatek, mż zarobek);
Toczą się pieniądze, bo okrągłe, t j. łacno się wy-
dadzą. Cn. Th. 450. — Wydać jaką naukę « do koń-
ca ją uczniom podać, dociąLinąć, wvuivyć ; iii'U'fl ani'
Icbreił, ben gebrflCiienitcinb bii jur beftimmten ©riinjf bin- i'
fiiltrcn Wydał prolesor wymowy przez to półrocze roz-
ilziały o wysłowieniu — §. W\dać resitę z grubego
pieniądza , wrócić drugiemu resztę naleiąc-ą mu się
mniejszemi pieniędzmi, bcn 3tcft beriiUtfiicbcn. — g Wydać
za maż n p. córkę, siostrę; (nn ten >W.tnM brintini , un<
ter bie ^aubc bringen), yłrlietiMibcn tine loiter, (ibreinen

3WitnM (Jfbeili; HoU. wdali, wdawali, (irowdam, prowda-
w.iin , ruzewd^iin dcery za inuża , wdawky , udilawky;
Siles. et iW'jraii. zdawky ■ ślub, wesele; ^/or. wdaMÓin se ,
ni.inżcła sobe beru; Sorab. 1. wudahwain szo • idę za
mąż; Vind hzln ydati , ydajali , omojhili, ('omęiyć, opp.

WYDA C.

WYDAĆ.

473

ozenid , rdaja . iście z:\ mąz , ślub, ydatife , ydajatife,
omoshitife • iść za mą/); Crual zdajem, izdajeiii , zru-
cham {ob. Zaręczyny, zrękowiny), udavani , (udayaniisze ,
szkupsze vdajenn , szkup idem za niusa , vdaliszo • za
mąz iść, udają elocalio in mairimanium) ; Bosn, udatti ,
nastavitti ( cf. postanowić), udomili ( cf. w dom klóry
wnijść), iidadba , v\cy^n]c coiijiitjiiiin , (uf. wieńczyći ; Hag.
vda!ti , vdomitii, vdomivati, (ydallise < iść za mąii , vdadba,
udają, xenidba, YJenojanie > małżeństwo); fioss Bbi4aTb
AOib 33 siywi. • Do mnie ojca należy córkę wydawać.
Uoh. Kom. 4, 17 i-. Karolina je.st moją córką, wydać ją
mogę, za kogo n)i się podoba. Teal. 1-, l20. Za niego
chętnie mą oórke wydam. Dulu Kom 4, 118. i^m gcbe
id) gcrii meine Joc^tcr. Król córkę wydawszy za lietmana ,
większy owej nagrodzie lustr przydawaj. Zab. 1 i , 245.
W ośmiu dniach wydać za mąż dwie córki , na to chyba
bankier który wystarczył. Teal. 7. b, 41, (cf. wyprawić,
wyprawa, wyposażyć). Uc?.yni( fundacyą , podług której
corocznie trzy panienki ubogie kosztem jego za mąż wy-
dane i wyposażone będą. Gaz. Nar. 1 , 287. Wielkaby
l)\h szkoda domowi nsszemu , gdyby pan Bogacki S"ą
córkę w inszy dom wydaJ. Tfal. 55. c, 55. iil ciu ailŚcrc^
^aui, iii eine ant>m gmiiilic ^lincin Dcrlieuratdcn. Dwie z có-
rek w doiwy uczciwe a majętne wydaj i uposażjl. hras.
Pod. 2, 38. Sam się u Helwelów ożeni{, siostry do
innych miast wydal. Wai'g. Gez. 12. fiotr i Filip żony
mieli , i 'dziewki swe mężom wydali. Zani. Post. 5 ,
597 b. Synowie wieku tego ożeniają się i za maż wy-
dawają się. Salin. 4, 125. (ludzie tego wieku żenią się
i ida za mąż). Wypycha siostrzenicę za niego, a za
mnie się sama wydaje. Ttal. 52. b , 5. (narzuca mi się
na żonę). Tak to ty, myślisz o wydaniu Kasi za mąż?
Teat. 54. h, 14. bu flcbcnfft ftc 511 iierlteiirntticn ? Córka
albo panna na wydaniu, dorosfa; nubilis , riripolens. Cii.
Th. 158. Nuiilis virgo , panna na w_\da«iu, godna za
mąż. .^lącz. domeżna; Buli. panna na wilanj ; Sorab. 1.
wudahiżna, wudacźna, pomuzka żonska, (żenilne pitber
masc, żenilnofcz pubaias tnasf. , wiidacznofrz pubeiias.
fem. wudahla mipla}; Garn. moshakena , moshat, uirilis,
cf. mężatka; V;f!(/. vdajatliva, moshliv"a , nioshakenja , (de
masc. shenitliu pubtr) : Busn. djevojka od udadbe, za
udatti, (udana, sgcna niipla, wdin nvptiis) ; /lai/. na oda-
ju, za udiidbii, djevojciza iid vjerr, od udadbe ; Slov, divojka
na udaju ; /icc/. Ha BH4aHiii /itea BOspacTHaa, cine 2Sniin=
\)axi. Myślę ją wydać za mąż , wszak z niej dziewczyna
właśnie na wydaniu! Teat. 25, 71. (w: porze, w dobie).
■Dajmy to , że panna , rodziców szlacheckich córa , jest
na wydaniu.... Bals Niedz. 2, 116. "Panna na wy-
daniu" tytuJ komedyi oryginalnej JO. xięcia generała
Czai lot yskiego. Wydaj czem prędzrj Pannę na wydaniu.
Zab. li, 412. Bobom, do xiecia gener. Z.dzicf Dawida
Garrik , wzięta jest myśl Panny na wydaniu. Teal. 21,
81. Czart Mc maniiDarc 3"'iflfcv: iiiel mei 8ii[tfi.nel^ £v.
'harifl. bf» iaxiUn ©eticrnl ©jartor^Jfi. — Wydać kogo,
zupełnie podać, oddać; S/ot', pridałi, gdlliliii bawili ijc-
Ben, bcraii^gcbcn . ittiergcten. Wydaję kogo nieprzyjacie-
lem. Cn. fh. 1509. Wydaję, podaję kogo prawu, na

Sitwnik Lindego wyd. ?. Tom TI.

stracenie, na męki. Cn. Th. 1510. Wydany na karanie
odstąpieny, wydany nieprzyjacielem. t6. Wydał nas pan
w ręce Amoreasza i wytracił 1 Leop. Deul \. Ty sie
na biskupy żydowskie, którzy pana na tak haniebna
śmierć niewinnie wydali, żałujesz; a ty go sam tylekroć
na śmierć i pohańbienie zdawasz, ile kroć świętą naukę
jego od siebie odpychasz. Żarn. Post. 175. Karząc karał
mię bóg, lecz śmierci nie wydał mnie Budn. f's 118,
18. Dla ojczyzny żywota nie żałować, albo żywot swój
wydać; pro pairia cupila .lua ponere. Mącz. życie poło-
żyć, fetn £ebcn bal;iii gelien, gcócn, laffeii. Dla sławy swej
na wielkie niebezpieczeństwa, a prawie na śmierć ciała
swe wydawali, na działa nabiegali, prze/., wojska sie
przebijali, w ognie wskakowali. Bej. Zw. 10 b. (wysta-
wiali życie , narażali , bem toii Oiii^fcftCit , cf. na sztych
wydawać ). Syn boży za nas swoje wydał ciało i krew'.
Kanc. Gd. 236. ofiarował , bajfiii gebcii , aiifotifent. Wy-
daje się za kogo na śmierć, podaję, ofiaruje. Cn. Th.
1509. Gdzież jest Aaron, który stanąwszy między mar-
twymi i żywymi, zastawił się aniołowi, który lud bił,
a wydał się na śmierć za lud swój , aby plaga przestała
od Izraela ? ,/f7-. Zhr 82, ^cf. na sztych wydawać). Za-
wisza, aczby był ujść mót;ł, jednak towarzystwa nie
chcąc wyd.ić , bił się z Turki, aż go pojmali. Biel. 2^6.
(opuścić, narajić, zdradzić). Xiążęla SzląsStie . Włady-
sława króla nienawidząc, Czechom wolnnść swoje wydali.
Krom. 527. (odiJali, poświęcili, ofiarowali, poddali).
iSie najdzie sie między nimi, któryby budował, ale pso-
wał, i wydawał cerkiew' bożą. Smotr. Lam. 23. (szko-
dził, na szkodę narażał). Pod czas, gdy Europa wydana
jest na intrygi gabinelow-e, zjednoczone prowincye Ame-
ryki spokojności kosztują słodyczy. Gaz.. Nar. i , 253.
(oddana, zostawionaj. Wydaję kogo na pośmier h , po-
daję na śmiech. Cn. Th 1510. cincit bcm ®clad?tci: prciS
gcbcil. — Eeiipr. Wydawać się na co, oddawać się cał-
kiem , wylać się na co , fid) gćinjliift ba()iii gebcn. Prawie
się na to wydali, aby źle uczynili. 1 Leop. 4 Beg. 17,
17. Dobrowolnie na to się wydawali. 1 Leop. 2 Mach.
6 , 4. Alenieński lud wszystek 'ninacz in';zego sie lak
nie wydał, jedno aby powiadali a słuchali co nowego.
1 Leop. Act. 17, 21 Którzy po staremu z powszeclino-
ścią dzierżą, jedno ci mówią, a którzy sie na nowiny
wydali, jedni z bracią, drudzy z Lutrem, niektórzy z
Kalwinem, a inni z iiinemi dzierżą. Hrbft. Odp. U 1.
(którzy się zapędzili za nowecni naukami). Co się na ro-
zum wydają, radzi tacy upadają Rys. Ad. 8. (faciiintin-
telligendo , ul nihil intclliganl : co się sadzą, spuszczają
na rozum, zapędzają za nim). Serce jego nadziei i roz-
koszy pełne , wydawało sie całe miłości. S/as. Num. i ,
151). W)daje się na nierząd, nierządu patrzę. Cn. Th.
1509. (cf. rozwiązły, rozpustny, cf. puścić cuglej. —
^. Wydawać sięgi , podać zrobione przez siebie lub dru-
gich pisma publicznemu używaniu, wydać je na jaw',
Siid)cr Ober Sc^riftcn ^eraii^gcbcn Aby wydać na świat ja-
ka xiege, jest o czem niyślić i pracować. llaur.Sk.ol9.
-Aladryui i uczonym pospolicie nazywają tego, co xiążki
wydaje. Teat. 1 1 , 39. (jorgias sto 1 siedin lat mając ,

GO

474

WYDA ć.

W Y cr A ć.

Wsryslek or.is strawił, xicgi swe mądre wydając Prol.
A'o(l^_ C ć> h. (pubirkując). Wydane jest dzie/o ■ wysr/o.
Ld Zadiu nieroztropna oioba nic hedzie miała wolności
MSlanowi'i Liorliwość pissriów, clicji-yili wydawarf co
wymyślą dla dobra powszechnego, byleby tylko racho-
wali powinne uszanowanie religii, królowi i Rzpllt-j , i
na tym ji.'st prawdziwa wolność drukarska iMu»i. "?.">, 501.
CAicf. zbyteczną wydawania \ia^' , sprawiedliwie ciiorobą
nazw:ić inoŁce, ydy szkodliwi jest naukom, przez zarzu-
cenie świata xięi,'imi. /«*. 7, 102. Nar. 6iftrftbefud;t ,
Jlutorfili^t. — Aliter. Wydawanie, wydanie, cdycya ; t>ii
fllii^nbt. Sfitiim ; (Surab. I. Iinomlablżo , wudatżo pro-
hleinn); Hvs^. iisjaBaiiie, ii34anie , 3aB04'B fcf. ziwódi.
KtraroiiajaHie , C4a<ia ; £•■(■!- B:i4a<ia , H34!iiiii3. LIfhivafy
sejmu lOriS r. [10 dwa kroii niei/etelnic przedrukowano
były; rozkazał je tedy frzei'i raz przedrukował?, niszcząc
r znoszą«: pierwsze wydawania sejm 1659 r. Skrzel. 'I'r.
Pol. 1, 276. — Wydawać, oj^łaszać, podać do wiado-
mości , befaiillt inaśfii. Na głowic tłuszcz woła , w bra-
mach mii'jski'di wyd.iJR słowa swoje, ił Leop Frov. i ,
20. (wy(irawia. 1 Leop). Prawem wydanym. do bezień-
slwa ich przyinii5z.iją. Zijgr. Gon. 408. {leye lata , po-
slanowionem i pr()mulgowant'inj. Wyd:fję dekret p.i kim,
przeciw komu > skazuje za kim, prii-ciiy komir. Cu. Th.
130!). M« Urt^ctl fńllfn , auSfpreiifn, 6cii %\imwi) tl>uit.

Wydanie dekretu , ;(ro/i.vrif/a((.> Cn. Th. 1510. bor Ślt^'
fpniil> M \\xi\)i\\i . ber UrlfłeibJfpnicD, Slii^tcrfpriiś. Ton zu-
chwały , niby wyroki jakie wy.lajaey. Mon 70, 3ł6,
f b'irmsirzo\v3ki , burmisztrznwac'.) Fałszywe świadi'ctwo
wydali przeciwko innie. 1 l.enp. Dnu. 15, 42. fałszywie
świadczyli , pe I;nbfn chi Mjilti SfiJUiP ii^iJflfOt- Hisło
trębacze wydad/a, aby si? uniesieni nie zapędzali pod
nieprzyjaciół. Tiunrd IW. 78 wytrąliią , otrąbią , aai'
Mafetl. Poetowio wydali to między Indzie w baśniach
swych, że bogowie nijjdzni nic przychodzili, aż z wiel-
kiein dobrem tych, ktiirzy je do siebie przyjmowali.
Kosz. Lor. \\i h: I upowszechnidi te wiarę j Wyda-
nym być, ii;.;łoszonym Roit cocroarbcn. — Wyiiawać,
okazywać, pokaiywić. oznac.ać, dawać pozn^^ć ; flitjci'
flfn, niiBculfn. ju crfeniicit flcbtii. Hoboti rzemieślnika
'swego wyd.ije Min. liijt. 4, 57. Wyd:ila, co dowci-
pna umie ji'j robiita. Uinini. //, 2 . 46 Człeka wiel-
kość, nicszczeicic wyd-ijc. A''irp. 4, 50. Oko wnet wyda.
Cu. Alt. 78 (oko do serca okiio>. Z same;;.! oblicza jc-
^0 wydaje się "niewinność, w słowach .>zez.-ra t.-bnic pra-
wda Teat. 33. 4, 29. Odzienie ciała i ohód człowieczy
wylają go, 1 l.fop. Si/r. 19, :*7 , (if. jak eię widza,
tak cię piszą). Czym kto jest, tym się wyda, z cz.isein
maska spadnie Kms. W 57 Tc nowe grusze trzeba brać
na wagę, aby sie zar.iz wyd>ł, i ł.Uwo poszKikow.iny
był, ktiiby je pofałszował Stur. .!/'>« a 5, (cf. odkryi-).
Piawdr. wydać .-ste musi. by ją lei ■kto iiajbanlziej z.t-
krywal. Corn. \Vł. fi '». (odkryć się , cf, oliw» idzie
oa wierzch). Wydaje się co na wierzch, pokazuj* >ie
co. pioditiir. Cn. Th. 1309. Nie masz nic tak skryli-
go w sercu , roby się z lekka na wierzch nie wydało ;
stydto w wArze jak się ma zataić * BWk. C>>tdk. ii.

Niepodobna aby ogień , który się tam dusił , na wierzch
wydać się me miał. Falib. 1 1 i i. (wybuchnąć'. Zdania
jakie w tym chłopcu być wydaja się . powinny były wzbu-
dzić w mm miłość daleko nyż.<izą. Teat 5. c, 51. Cno-
ta (ego męża (marszałka .Małachowskiego) , wyd;<ła sie
w przeciągu całego sejmu Ust. honsl. 1, 50. i jaśniała). —
Wydawać co , wyrażeniem oddawać, wyrażać, wystawiać ;
au#rii(ffn, oprfłelltn. W sali mury okryte stareini szpa-
lerami , na których wy<lawane były historye starego te-
stamentu. AViu. /'od. i, i'28. Modele to i najsurowszy
krytyk, przez wzgląd na ich czyste odbicie, na dosko-
nałe wydanie figur i napisów, musi równo z orygiana-
łami cenić. A^. t^am. 5, 515. Niech jedni pi*zą, drudzy
tłumacza, nie będzie takiej myśli, któraby sic po Pol-
sku nie wyilifa. .Wjh. 63. 81. ( ktł^raby się wyrazić nie
dała). — Wydać , wyjawić co miało byc skrytym , wy-
gadać . Jef wypaplać,! ; pfffiilMren, aiiigfbfn fin (Lfttbfimnifi
u. f. n), flnflcbfit, turrnt^eii. Wydaje tajemnicę, grzech
czyj, towarzystwo i t. d. Cn. Th. I50'.>. Wszystko co
myślę, twarz moja wydaje pom.mo mojej chęci. Jeal
5S, 200. Poina.(ają sobie, nie wyda jeden drugiego.
Cn. Ad. 506, (cf ty cyt, ja i;yl) ! Wszakem cn- prze-
strzegał, ahyś nie ruszał dzwonka, żebyś go nie wydał;
nic ch''iałcś przestrogi przyjąć , otoi masz oddzwonienie.
Zyjr. Hap. 156. Przyr/ecz mi Wac Pan , że mnie me
wydasz; bo jakby się wydało, że ji to powiedziałam,
tedybym straciła służbę. Teal 50. b, 57. "criprciben ile
mi(^ nid)t jn pcrratbtii , benit loenn e« beraiiafńme , bnC lA

Nie potrzeba wydawać sekretu. 7ea^ 57. 16S. Z poga-
ny Się bra-ąc , wydaja sekreta. Siar. \'ol. E 4 b. Ale
nie wydasz mnie Wais Pan t sekretu! Teat. 21. 6, 53.
Ta oszustka Zuzanka , nie wydafi-ż mnie z sekretu ? th.
20. b. 114. M fii' i'i*t inftn ©ebeimniS '.'crraHien ? Wiesz,
jak mało gaduł, aby się me wydał Jnht Tel 550. (aby
się nie wybadać). Kloż tak koi.ha , żeby sie nie wydał?
Chroic. Oiv. 130. Nic wydawajmy sie jednak. Teal. l'J.
c, 72. Turenne krył swoje godność , ale go sława wy-
dawała. .Won. 67, 705. — g. Wydawać kogo zdradziecl>im
sposobem, zdradzić kogo; eincii nerraibfn, rernilberti^i
aiitjebeit ; Bnh, prozradili , prozrazowati , wyzrad:(i , wy-
zrazowati ; Yind, isdati , isdaj .li , sduti . C<!idaja , sd.ij.i ,
isdai , sda;ik, isdaistvu , i^dajaiije, sdame , isdanje , sda-
janie . zdradi) ; Cum. sdAjam , sd.ijem , sdAm ; Croat. i£-
dati , izdajem , predajem (cf. (trzedać kogo, izdanye , iz-
dava • zdrada , izdavecz , izd;ivnik • zdrajca) ; Hosn iidatli ;
(izdajnost, izdajstvo I zdradi, izdajmk • zdrajca i; Hag.
izditti, 'izdi<jstvo • zdrada, izdavn>k • zdrajca i ; Hoii. npc-
4aTfc, npejaBUTb. Zaprawdę powudam wam. iż jeden
z was ma mię wydać. 1 /,ci)/) Math. "26, 21. Wydaję
sprawę u sądu , której miałem brnn^ć i dotrzymać .
pratiarieot. l'ii Th. 1509. Wydanie sprawy, opuszcze-
nie zmowne, porozumiane, praeptrn-alw. tb 1310 — $
Trantl Nu? wydawać ko^o, nieułrodkiem »ię okazywać, ine
czMiić wstydu rodzicom, pizoiKom. nauctycielom , (cf
wdawać sie w kogo , cf iicliodiić k>i;,'o) ; niitl au4artfn .
finem itaibicbla4*trn , ibm fcin «3<t>anb('mii jien , tbm itiditl tai)-
flfben, ibra flicił foramen. W sprawach rycerskich pra-

WYDAĆ.

WYDAĆ.

475

dziadów, dziadów i ojca nie wyda/. Papr. KoL 112,
( f r. wyrównać, zawstydzić). Lcszt-k III, dla dobrych
spraw ojcowskii'.!) obrany , w klóiycli go taLze był nie
wydał. ib. Leszko IV. nie wydał w czasie ojca swego.
Hopr. lin. 12. Nie odmienił zywola i ten (Zienioniy-
sław) cnotliwego, Nie wydał w dobrych sprawach oji'a
szlachetnego, ib. 15. i\ie wydał Haniilkara syn waleczny,
ani wyrodnym od Eneja szedł krokiem A.skani. Zab.
10, 521. hitiiiź. Uważajcie, mówi Bolesław do ryce-
rzów, ze ta bitwa zwierzchność, ta zdrowie, ta i wol-
ność ojczyzny naszej w sobie zamknęła , męstwem wa-
szem ojców nie wydawajcie waszych. Krom. 137. Alożna
rzec o jego synie, nie próżno się uczył, ani w nauce
wydał preceptora swego. Gliiz. WycL L 1 b. Nie wy-
dawaja w niczem 'macierzy synowie, Zbójcy jako i ona ,
złodzieje, łotrowie. P. Kchan. Orl. 1, 163. fie gebdt il)v
niiiti nać). Równie pełna wdzięków, jak Wac Pani Do-
brodziejka : praw:dziwie nie wydała zacnej matki. Tea!.
55. d. 60. — §. Wydaje aLo wypuszczam budowanie ,
projicio, e.iporrtgo. Cn. Th. 1509. daję mu wybiegać,
czynię go wybiegłym , wydatnjm; ^ftOPtroflCii laffcii , !)er=
VOX iridcit. Na wierzchu wieży na ksatałl stoga jest
czapka wydana, Piecek nie zgasłe ognie pod spodem
wywiera. Tol. Saut. 414. wystawiona, aufijefłelt, Wyda-
ny, wybiegły, wystawiony, wysunięty, wypięty, }!CriH'rra=
gcnb. Owies twardości wszelkie napuchłe i wydane oii-
miekcza. Syr. 990. Nad głębią wydanego i łuska ramio-
na przykryte mającego mokrcgu Trytona woł.T. Ulw Uw.
■21. iwystawiijąccgo sie z wód;. Wydawać sie , wybie-
gać, wysuwać się, tr. wyskakiwać: btrsorraiJClI , l!ClS>OV<
hniiitjCii. Morskie Nimfy, po piersi wydawszy się z wo-
dy, WzdyclK:Iy patrząc na twarz i wiek jego. młody.
Papr. Koi. 25. ./. Kchan. Moize jest jako las jaki, w
którym wvspv jakby drzewa rozsadzone wydaja się nad
wodę, i pokazują sie żeglarzom. Botcr. 21. Ozdoby,
które bramę ubieiały, trochę sie wydawrły i występo-
wały. P. Kchan Uil. 1, 165 l\lajac dom, i rycia i- rze-
zania wyilajace się a wyszłe. 1 [.eop. 5 Reg. 6, 29.
Nos wydał sie na wierzch wyżej nad injze części. Sak.
Probl 49. (wyniósł się, wzniósł się ,- wyskoczył). Wy-
danie się, wydatność, wybiegłość. Cn. Th. 150. ( Pili-
^eroorragcn , ^icniorftcbcil , wysianie). — "Wydały < wydatny,
wyniosły, wzniósł}, wysunięty w górę; er()a('cn, ^cryori'iC=
rurft. fcaki wydałe , wysokie, górzyste. Syr. 1280.
Trzech, którzy byli na wydałe miejsce, cheac się koro-
nacyi przeciwić, ustąpili,' z 'niepoczciwościa zepchniono.
Krom. 556. Ci..ło Wendy na wydałem miejscu pocho-
wane; ediliure loco. l\rom. 58. Podbiał 'roście rad na
rr.iejscach wesołych, jasnych a słońcu wydałych. Syr. 709.
( słońcu wystawionych , apricus i. Oczy mi:>J miernej
wielkości , i trochę wydałe. Uslrz. Knir. 2, 37. — Wy-
dawać Sie z czcm . actit e , popisywać sie z ozem , wy-
jeżdżać z ozem; fid) nuimil bcrfortbuH , <bta<it iiia^fn ,
pnrabircn. W tern naszem utrapieniu, niech się z lym
rozumem nie wydawają Janusz. Okaz. J i. — Passiiie.
Wydawać sie , w oczy bić , w oczy wpadać ; tli iit
Siigm foUeii, fliiifflUni, fiĄ fc^cii lafffii, bcrsorflec^cn. Z da-

leka pałac wydaje się szumny , Kędy swyin słońce prze-
mieszkiwa dworem. Ustri. Troi 89. fc^imillClt. Ceres
w drogę się puszcza, lecz leniwą nazbyt czuje nogę,
IjOtne smoki zacina, chcąc by się wydała Sycylia, choć
jeszcze z Idy nie zjechała. Uatrz. Troi. 55. (by się po-
kazała, widzieć dała, widoczną była ). Jeśli zaś wydał
się pagórek jaki zdatniejszy do ucieczki , niżli były po-
la. Pilch. Sali. 206. Między inszemi rzeczami , które
się w przybytku wydawały, osobliwie wydawał sie li-
chtarz złoty Zuł. H. '/". 89. (ściągał uwagę, oczy). —
Wydawać się jakim spcsobeir;, dobrze, źle> sławić się oczom
dobrze, źle, pokazać się dolirze , źle, prezentować sie;
M pińfciitiiTU , ifbfti Inffni , fchtiiicii , crficiiie:! , giit InficJi,
fcfclfdjt lajfeii , pt ftcbfii . fdilccbt ftclien. Z daleka się coś
wadają , Z blizka nic vyagi nie mają. Jak. Uoj. 152. Nie
każdy uczynek jest w sobie dobry, który się dobrym być
wyd>ije. Mon 68, 747, (nie wszystko złoto co si6 świeci,
pozory oszukują; cf. zdawać się, zdać sie czym, zda-
wać się "czym). Lubo bez klejnotów i koronek, nie ró-
wnie się lepiej wydawała od sio.^liy swojej. Mon. 72,
700. Wdzięki jej przy wdziękach Wac Pani źle sie wy-
dają. Teai. 53. /), 157. Nie zwierciadło winno, że prze-
glądający się szpetny, ale szpetność , że się źle wydaje.
Mon. 72 , 542. Czego się jedno cnota dotknie i ugła-
dzi, by też innym, nie wiem jak się szorstko wydawa-
ło , tobie pomyślnie i smarownic pójdzie. Pikh. Sen. lisi.
S. 161. Muzyka la dęła dobrze się osobliwie na wol-
neni powietrzu wydaje A', /'am. 7, 12. (przyjemnie w
ucho wpadaj — g. Wydajać co , czynić, że się co le-
piej wydaje, że lepiej w oczy bije, podnosić blask je-
go ; eiwai btbni, iamit ti tcffcr tii Pic Jdigcn fiiUe, cź
iiuffaunitri- ntitiŁen , i(im ine^r Slnfcbcii ocbni. Ci*ń podle
światła położony, światło lepiej wydawał. Pirk. Syn. 'hor.
a 4 i. iodbijał . .Malarze białą faibe przez- przysad czar-
nej wydają. -Kłok. Turk 161. — g. Wydawać dokąd,
kierować, obracać, kierunek dawać; mo^in gflicil , itui-
Łtn ri^tfl!. Z Minosowna Aegeowie chulny ku Dyei ża-
gle wydał; vela dedil. Zehr. Oui. 195. Wystawiona pi-
ramida z wydaną facyalą na rynek. Teat. 53. e, 5. Przez
ciemny las puścił się bila drogą zgoła , gdzie się drO-
ga troisla na pule wydaje. Daiih. Tray. 538. wybiega ,
wychodzi , eiii Prcijfiidjcr SScg Ićiuft iih^ gclb biuniiS. — %
Wydać komu wojnę, zawojować go, wojną go nachu-
dzie , (cf. wypowiedzieć wojnę), rincii mit Sriefl fibcrsic
IJCll. .Aloskwu wydała wojnę Polsce. Gaz. Nf.r. 2,260.
Wydać komu bitwę , stawić mu się z bitwą; Vind. boi
storili , narcditi , ciiic SĄlnd)t liffcni. Nirnby liczne od-
diiiły nieprzyjaciół, po firowincyach rozłożone, do ku-
py zebrane b}ły, slanowiąca wydać bilwę przedsięwziął.
A', ffim. 22, 158. stawie mti się z bitwa.
WYDĄĆ, wydał, -ęła , f. wydmie, wydmę ci. dok. jednil ,
Wydymać conlin.; Boh. wydmauti; Slif. wydycliugi, (ob.
Wydychać); Sorab. i. wonduju , wondujem , wudujii,
wudujem , wuduhnu , wudahyu : Ross. BU4yTb , Bbl-
4VBaTb ; \Bosii. izdulli, izdimati detume(acere) ; wydąć co
z czego, wydmuchnąć, dęciem wyjąć , wypędzić; bcroilź-
blrtffll, OH?l'laff?i, Wydał żółtek z jajka. Bndik. — Fig. Ir.

60*

476

WYDAJAĆ - W Y [) A n T E K.

WYDARTY - W Y D A T N Y.

Niecił się Jeb z karków buntowniczych zwali, Nisch z
nich lu wicliry siekiera wydyma. Chrośc l.uk 130 (wy-
ruguje). — j< Ahiolule: Wydymać, co siły (lać, OU*
gtłbfJfraitfn Maftn. Jeżeli kto, tedy my najwicićj owca-
rze Pijwitiiiiśmy wydymać zawszi' na fujarze X'mor. Siei.
i'-2'J. Wydymam ,' ohr^ipiao ^pię morni) ; pniflj tnnum
pecjore. (Jn Th 1511. ftarf \i)nax6)t\i , blafcn im S*iafe,
(cl. sapać) — g. Wydymać, roidymad , wzdymać pr.
tt Ir ; ftarf flutblafcn . aui ciiianfict Wafen , aufDelmcn. ■ VV
hucie śklanćj tafclnicy , w dojach formują banie wielkie,
z których cholewy wydymają. Torz. bi. 3"2. Wichry
rozpętane, z klóz swych wyrażone, wydym.iją żagle wy-
niosioni!, Cliodk. hoi.t. 10. Wodę wydymajy wiatry. Zbd
Dr. D 3. Woda wydela wiatr.mi , Wybija w górę, bu-
rzy się szturmami. Suuyi: 1'ieśn. 3, 6" 4 b. Wydymam
gębę, nadymam, ^.'ii. 7'A. 13! 1; nadymam sic grając na
trąbie', śpiewając i t. d. ih. .Miech się kowalski wyilyma,
Gdy oburącz chJop pleczysly iins. feal. 56. b, 58. Ah
jakie czucie w ten czas dusze moje tJoczy , I'icrś moja
się wytlyma , i Jzy leją oczy. Chód. Gesn. 10 Bywa u
dzieci , że pępek się przcciwprzyrędzonym spos<dii?tn na
wierzch wydyma czyli 'wypuka , a w jego miejsce sialka
ze wnętrznościami nabiejca. fen. Cijr. i. 223. Szczę-
ście łych wydyma , owych zmiękcza. Pilch. Sen. list.
282, (cf odąj się jak póJlora nieszczęścia). — g Wy-
dymać sie na stolce bez uczynku. Si)ifi. 90. bfii ©tu^ll'
5it>ang Men. Wydal sie kto na stolcu, siląc się; pro-
c:dit ntuut sedes. Cn. Th. 1511. Co czynić, i,'dy kto
bardzo sie pracując , majo wody wypuszcza , albo nic,
*l.<kież gdy się na stolcu krom żadnćj sjirawy wydyma.
Spui. 185. Wydymanie się , silenie się na stolcu da-
remne', chęć do stolca daremna Cn. Th. 997. ter
£tlllll)iiiatl(] Wydymanie, leiia$muii , ustawiczne usiJo-
w:!nie na stolce, za klórem nic, albo trochę flegmistc-
go 71.' krwią albo z ropista materyą przez stolec odchu-
dzi. Comp. Med. 256. Wydymanie, chciwość wielka na dwór,
tak iż ('zJowii-k często sie wydyma, a nic nie może
uczynić, z zapaleniem i napucliiiicniem siedzenia. Spicz.
1. id. Sienn. i. Wydymanie stolca. Sienn 19. Srebrnik
ziele wydymanie i taJszywą chęć do pochodowania w
czerwonce oddala. Syr. 292. VVydecie , choroba, wy-
puchJołć , procidua tede$. Cn. Th. 1310. miiflftrctiicr
Wnftbarm; iionih. 1. pźekluszneno. TrapiJ je pan wy-
dęciem w zadnicy. ffadz. 1 Sam. ii, 6 (wrzodami na za-
dnic.-,ch. liilU (,d>.
WYUAJAt',, ob. Wydoić. WYDAIłClE, ob. Wydrzeć
WYUAHTKK. tku, m. , wydziiranie , wydarcie, i to co wy-
darto (cf. "wyderek), wydraniiia, Jiipii'stwo . Jupiei , r.i-
hunek , zdobycz; H'ss. Hbi,iiipi<a , tui (^iilrti^cii . iKaiibcn,
tai (fntritifiif , ©fniubtc. per iRaub. 'Izaż już me są u.i-
.śnieni ludzie niewinni w rozmaitych 'wydarikoch a w nie-
sprawiedliwościach'.' /iej. I'vst. \ X A. Krzyżacy Zinudż
ciężkiemi robotami, nieznośnemi |)odalLa!iii, wyd:irtkjiiii
okrutnie obciążali Stryjk 544. Chociaż im kęs poszczę-
ści on mistrz ich, pomagając im onych wydartków ich...
Hej ho»l P 1. 'gwajlów , krzywd). Na ten czas będą
dzielone Jupy wielu wydartków. 1 Leop. Je$. 35, 23. Iść

do drugiego, dawszy mu cześć onego wydartku swego,
a wziąć odpuszczenie onych występków swoich od nie-
go, łiej. Hutt. U r .1. Wydariki i korzyści i bogactwa
icji pan rozprószy. W. Z>iin. 11, 25 GwaJl czynili spra-
wie puiiiżonych ludzi, aby byJy wdowy wydartkiem ich.
a sieroty aby Jujuli. 1 Lenp. Jes. 10,2. Siroiiiiy się z
wydartków i z płaczu nędzników. łV'. Host. W. 2,61.
— Jezus w ksztiiłcie bożym będąc , nie wydartkiem
mniemaj , być równym bogu. Hudn. I'hil. 2, 6 nie zdn-
bycza , er bifit c^ iiid;t fur eineii iHoub (Sott gleid) fepii .
8utt>. WYOAiriY. ub. Wydrzeć. WYOAlłZYC sie, ob.
Zdarzyć się.
WVUA TKK , tku, m., wydawanie, wydanie dochodu, i to
co się wydaje , rozchód, wychód; bnS ^luSflebeil , bit Su*'
flabc, ber ?liimiaiib, SofleimufiDanb, bie Soften; Boh. wey-
dawek; Sluc. wydaiij ; Siriib. 1. wudahwk , n.iwożk , (cf.
Jożyc, najożsć, nakJadj ; Sorab. 1 nawożki ; i"i;irf. go-
rjitje , gorliod , gorobernji , Yundanje , strolhek , polro-
fliek ; Cruat. sztróssek , potrossek ; bal. tralna , i cf.
tracić, utralal; /y.i>n polioscjak . tralgna : 6/ci'. Iroshak ;
liuii Bujawa , 34epvKKa , iicrpaceHie , HCTepa , iicrepHHie,
HCTupa , Tpara . ii34ep»cKH ; Eecl. npotcTii , npoTOpa
l'rzestrzeg:ić, aby większy wydatek nie był, mieli do-
chód. Pelr. Ek 27. Wydatek nad przychóil , z cudzych
jest pieniędzy, ler.t. ly. i', 43 .\iecli p.inowie zmniej-
szą wydatki , to im wystarczy na podatki. Ztb 15, 209.
Xięga'wydatkó*, rozchodu Cn. Th. 1310. \\YU.\TK(1-
WY, a, c, od wydatku, od wydatków, rozchodowy,
i!lll3i)abe = . Wydalkowy spisek , rachunkowe xięgi. Cn Th.
lólu. 3lii3(jabcbiid;er , 5Birtbjcbii|iśbrid?er. Prawami wydai-
kowcmi ograniczyć chcą wolność zażywania swoich tio-
gaclw. Zab. 6, 252. legibus siimpluanis , JtlliUMllb-^jefece.
WYUATiNOŚC, ści . ;., przymiot tego . co jest wydatnym,
birie w oczy, wybieganie, wybiegłość . wydanie sie.
Cn. Th. 1310. bil* .'oeroorrcid^en . i>eriiorrflgen , in bit Su-
gen '$aUeiI ; Surab. 1. hwonslahtźo, i o6. Wystawienie);
(Bosn. izdajnost , izdajstyo; Hag izdajslvo < zdradliwość,
zdrada). Kto z tyJii ma gJo«e prostą, bez żadnej wy-
ilalności, taki pamięci nie ma. Tr. W dziele j:ikieni sa-
mej nauki , tam wydalności , tam wyrażiiośei wszystko
dostąpić powinno, fir. Wj/m 150. oczywistości , jasno-
ści. WYOAT.NY, a, e, — le o. adv., wydający się ocłoin,
tit bie 31ii(jcii falleiib. Jako słońce w pogodę wydatne ,
w takie cnot jasności te białogłowy odziane były. flirł.
fhm. 112. l'usągi dawne mają pr/y wydatnych vvi.-lu
iiHiszkułach 'siadłość i citll^Iość większą. .Mun. 69, 652.
Podziały mowy me powinny bye koniecznie wydatne i
zbyt wyr.iżne ' Ar. Wym 149. oczywiste, fl^tbar , OU-
gcn)(^etiilid). Tym wydatniejszy jest każdy szjietny postę-
pek , im od i»cni»*jszego człowieka popełniony. Opal.
Sil. 109 lyiu więcój razi. UUt (i) iliiffiillfMbfr. On pier-
śini kraju swego mający być murem . Ze żołnierz , sa-
mym tylko wydatny mundurem Arii W 21 imundur
l>iko wydaje go być żołnierzem ). Kształtna była , jak
Ńimla , piękna jak bogini . A jesicze stroj wykwintny .
wdzięk wyilaliiy czyni. .S;ym >. W. 18. ( pudnosi go,
wydaje, poiDnażł). Wydatny, którego bardziej widłiec.

WYDAWAĆ - W Y D E B I C.

W Y D Ę B I O N Y - W Y D E K K A R Z.

477

hardziej sle wydaje. Cn Ta. 1510. Wyd^tttiy. wydany,
wybieŁfły. ib. wydały CoA Wydać), cf wyniosry; bcrooriprin^
geilb, cmpprMiJCIlb. Jest lam zamek na miejscu wydatnym.
Boler, i i9 Na wydatnym paojórku stojącego przeciwni-
ka zwyciężyć trudno. Siem. Cyc. 494. Miejsce sfońcu
wydatne. Chodk. Kost. 59 {nf,rieus). — Był wzrostu da-
leko nad mierny wydatniejszego. Usliz. Krnr.. 'i, 57.
wyższego, wynio.slojszego; \ib\jZX , ijropcr. — 'jJ. Wydatny,
nie szczędzący wydatku; pici au•3lJcbc^^ , Dcpcnftrent). Xiąię
Bolesław, człowiek wydatiry i rozrzutny, wietkie długi
zaciągnął. Krom.oio. — '^ Piiss>ve : Wydatny, snadny do
wydania, leiit ail-3)llijc6c!l. Njewydatna , nie wyraista
córka ; qu.ae difficulUr polesl collocari iii malrimoniiim.
Cn. Th. 541 ; której ciężko iść za maż. Wlod. Mc ttt(^t
(insubriniicii ift. WYDAWAĆ , ob. Wydać. WYDAWACZ ,
a, fh , WVD.\WC.\, y, m. ; Boh. wydawać; Ross. H34a-
TeJb, C4aT'lllKX ; kióry co -wyilaje , na świat wydaje, ber
31ii>3gcbcr , ^craujgcbcr. Wydawca pieniędzy. Erd. mam-
BUTCib , e.vpensor. fióżnych akcyi wydawacze. Bald. Sen.
50 Wydawca dzieła jakiego, editor. Ld. Likurg , on
wielki a zawołany wydawca praw Lacetlemnńskicli Glic:.
Wych. C b. ( ustawca , prawodawca). Bóg wysoki w rao-
cności swojćj , a źadon mu nie jest podobny miedzy
wydawcami praw. 1- Leop. Job. 56. 22. (m edzy prawo-
dawcami 3 Leop). Jedenżeć jest wydawca zakonu i sędzia?

1 Leop. Jac. 4 , 12. Postaw panie nad nimi wydawcę
zakonu. 1 Leop. Ps. 9, 21. ( zakonodawcę. 5 Lenp. —
g. Wydawca sekretu, tajemnicy, wydawca czyj zdradziec-
ki , zdrajca ; bct Jluśgcbcr cinc» ©cbcimiiilTeo , tllngobct ,
3?cnat^cr, Vind izdajauz , sdauz , sdajauz, sdauz, sdaiza ;
Cront. izdavei-z, izdaynik , zdaitei; Bosn. isdainik ; Rjg.
izdavnik ; Slav. isdaica ; Ross. npe4aTe.ib. "Sprzysieglcy
ze swymi wydawcami prowadzeni ])rzez samo miasto.
Nag. Cyc, 74. Tradilores , wydawcę xiąg świętych , któ-
rzy śmierci się bojąc , .\icgi święte poganom wydawali.
Sk. Dz. 161. Wolał tysiąc śmierci podjąć, niżeli wy-
dawca kościoła być. ib. 516. ."lenelausz ten był wyda-
wca a zdrajcą i praw i ojczyzny. 1 Leop. 1 Mach. '5 ,
15. Simon ten skarbów i ojczyzny wydawca. 1 Leop.

2 Mach. 4, 1. Judasz wydawaczi zdrajca Jezjsowy.
W. Post. W. 26, 7. Judasz stał się zdrajcą i wydawcą
zbawiciciowym. Pim. Kam. 580 Wydawca ten dał nie-
przyjaciołom znak, mówiąc: kogo pocałuje, ten ci jest,
trzymajcież no. 1 Leop. Marc. 14, 44. — W rod:-, żeńsh.
*WYD.\WCZ\l\"A , y, zdrajczyna; Yiiid. isdajuika, sda-
jauzinja : Ross. et Eccl. npeaaie.ibHima. 'WYDAWCZY,
a, e, od wydawcy, zdradziecki; Ros.t. iiajaTe.ieBi , ii3-
4aTeJbHbin, 3Iii5gcbcr=, Jlnijebcr', 3Jerrdt^er = . WYDA-
W.ALNY', a, !'• , od wydawania, 3luśgttbe = . Wydawalna
szafa , wv(h\valny chleb. Tr.

WYD.AWIĆ cj. dok., dawiąc wygubić, wydusić, wygładzić,

luri) Grnnirijen nifjrpttcn; tfo/i. wydawiti ; Ross. Bhi4aBiiTb,

BH4aB.inGaTb wygnieść, 'wydłdbić.
WYDĄŻYĆ lujak. dok , nadążaniem wywołać, cinbolcn , niiĄ=

cilcn , ei:cilcn. Zebrawszy jedne, niosą misy drugie, jako

wydążą. Miask. Ryt. 2, 126.
WYDEBIĆ cz. dok. , wybić , wyłoić , wygarbować , n. p.

Wydębić komu skórę , aii^gerbcn , auupruacln , biirdiipalfcn.
WYDĘBIO.NY, a, e, wybity, wytłuczony. wyćwiczony.

WYDECH, u , m. , wydychanie, wytchnienie, i to co sie
wydycha , wyziewa , wyziew • bna 3łuBkut^cit , 31u6bunften,
bie 3Iii9binijluną ; {Hosn. izducjak , duscnik = luftj ; Croat.
zparjavicza, (ob. Para); Ross. 4yxoTa. O w^y dzięki, ty
chwało! wznoście się do góry, 1 wyprzedźcie wydechy
odżyłej natury. Przyb. Mit. 184. Powietrze zmieszane
z bilsainowych zapachów wydechem ib. 150. "WYDE-
GH.\.\Ć , ob. Wytchnąć.

WYDEPTAĆ, /. wydepcje « dok.. Wydeptywać czestl. et
confiii , vvydoptuj8 pr., depcąc wygnieść, wytłoczyć, aiJŚ«
trctcii; Surab. i. wuteptam, wutepcu; Croit. zgazujem ;
Ross. BUTonraTŁ , BUTanTueaTb, ncTOnTaib, HcraniuBaib ;
Eccl, HcnpaTii, ncnepitH, BUTonrarb, Bbin.\aTb HoraaH.
Jesień malują popluskaną wydepty uauiein jagód "innych,
bo w tę czę.ść roku wino zbierają. Otw. Oiu. 51. Chró-
sty hydfo wydeptuje Bal. Sen. A 6. Umysł ludzki nie
oddala się chyba z oporem, od tych ścieżek, które
sobie wydeptał. .)/o,'i. 69, 176. (utorował). — Wydeptać
trzewik Tr. wychodzić go. Wydeptany /loss. OToniaH-
Hbin. WYDEPTYWAGZ," a, m.," który co wydeptuje, b«
3(u-5trctcr. Wina w "kadziech nie będzie deptać wyde-
ptywacz. Buda. Jes. 16, 10.

'WYDEREK, rku , m., kupno niedoskonałe, ^ducia. Cn.
Th. 1510. Cn. Syn. 574, WYDERK.AF, u, m. , ( cf.
Germ. 5Bicbcrfauf; Boh. workalT, orkaff towar, cf. Niem.
SSerfailf) Wyderkaf czyli odkupcza albo reempcyonalna
suma. (Jzack. Pr. % 161. Wyderek , wyderkaf, gdy kto
daje pe.vną sumę, a tym czasem, nim się ti suma od-
da , trzyma w onej sumie majętność , z której pożytek
bierze. Dudz. 70. Tr., fcf zastaw), ber 31it6fcŁlaijfPerf(mf ;
kupno z tą umową , aby vyolno oddać rzecz kupioną a
pie.niądze ouebnć. \Vłod, (Vind. ctdkupzhna praviza). Wy-
derkiem kupuje, dostaję, fiduciam accipio; wyderkiem
daje, sjiuszczam co komu, fijuciariam pnsfesńonem do.
Cn. Th. lolO. Lokujący sunie na odkup czyli wyder-
kaf nie może jej odbierać. Czack- Pr. 2, 162. Kmieć
na tę wojnę miał dawać 12 groszy, mieszczanin zwykły
pobór półr^zosu , a ci co na obhgacyach , t. j. na wy-
derkaf pieniądze maja, czwartą część płatu płacić. Biel.
Śiv 264. (co na dobrach na prowizyi maja , czwartą
. część, tej prowizyi). Nasz pleban nie miał żadnych wy-
derków. Xiądz. 71. (ubnga , chuda fara|. — '§. Wyde-
rek, wydartek , co komu wyilzierają , z niego wyciskają;
ba§ erprcifcn , etitrcifen, ba^3'grprctTtc, entri|Tciic, bcr3(auB.
Gdy Ihor nowe chci ił od Drewlanów pobory wybierać ,
poczęli oni myślić, coby około tych częstych poborów i
wyderków robić, a jakoby się z tak ciężkiej niewoli wy-
bić. Slryjk. 117. Są tacy, 'co na zastaw dadzą pienię-
dzy, l.ecz nie z tą intencyą , żeby poratować Przyjacie-
la , raczej mu wydrzeć i ostatek Kształtnym jednak spo-
sobem ; a tak prawy będzie Wyderek od wydarcia słu-
sznie mianowany. Opal.' S-U. 28. WYDERKARZ , WY-
DEP.KOW.MK, a, ?«., który co trzyma wyderkiem. Wind. ;
wydcrkownik , fidunarius. Cn. Th. 1511. Yind. odkuple-
nik , ber SJicbcrfauflcr , Ś?aiifrc$tcr. Arendarze , zastawni-

47«

WYDKKKOWAĆ - WYDMA.

cy, wMicrkarze , na prowizyacli (lioniądze iiiKJary Vol.
Leg.A''Jo WYUKIlhOWAC. '<•;. tiiedok., Wyilerkuje, «y-
derkowym |:ira«i'iii kupiije, iiabywnni- /'"""i ^0 ipicbct'
Kufeln. WYDKRKOWY, .•.; e, WYURKKAFUWY, od wy-
derkafu , wyderku , do wyderku należący; Vin<J. odku-
pelen , n:i odkup dan inu usel ; odkiipczy, n)ie^erfrtlli^^' ,
failiri'(i)tli(^. Wydcrkowym pr;i«em przedawad iii.ijptnośó,
zostawujai', sobie priiwo i moc odkupienia. Dinli. 70

WYDEHLiM, iywcnn t A'iewi. roicbmim , u górników, izas
powrolu doroboly po w\poczynku; bt\} Hn Serginittn ,
fcie 3eit, ^a maii miftcriim jiir 31rl'cit ijcbt. Ti.

'WYOKdZYĆ Cl. dok.. wybi(5 , {oh. Uderzyćj ; bftau-3|(felaa{ll ,
auebrucfcii , vi>n )i± TJ^Pfn. Usiłuje; pri('mó«ie; lecz kła-
piące warj-i , iiio *zd<ila słów wyderzyć, ni prośby, ni
skarijt-; na osl:iiek szeidcni Pt:yh. At: 1S9.

WYDĘTY, o*. Wydąć. WYDĘTOŚĆ, ści . 2. . wyprężona
nadelnś>> . fłnrfc jiiifiicHnffiiDeit , ob. Wydęcie pod Wydać.

'WYDŁABiĆ, WYDł.AWIĆ , 'y doli., wygnieść, wycisnąć:
JcrniiiibrfKfcii , a;ivrriiifcii ; Wos" ohi4aBHTb , Bhi4aB.TiiBaTb
wyd,nvić ; (ffo':. uydiabiiti , wyillabawati ; Ultiu wydla -
bugi . w\i!l;ib.ili cxcnvtire wydrożyć, \v\ dłubać ) Wzią-
łem j''ij;ody I wydłHbi/cm ji; do kubka, liudn. lieiifi. 40,
11. Osoby z "oskii wydłabiać Gh>oie. Ow. 76. Wprzód
serce z duszą liyioby wydTabione ze innie, Nizi-hby cię
mógł kto wziąć ode umie. Chrośr, Ow. '255. Zdobycz
wielką odnieśli, Turki wydlawilr. Zgasili Dt. 5"J. (wydu-
sili). Zeznanie mękami wydławione. S^ij:. Por:. Oi). «y-
ciśnione . w\muszone.

WYDŁUBAĆ, /. wyd/ubie, wydłuhię, cz. dok. Wydłubywać
rzeiill. et ron'iii.. wydłubuje pr., wydrozyó, dłubaniem
czczym iii'7yiiić , locjiow.-ilym robić; aiiebi'(>Ifn , aili)IiJ4)frn,
ail^flilu('Cn ; Bdi. wydhib.iti , «ydl:di:iw;ili, 1 r)'. wydłabići ;
Slov. wjdł.ibali. wydłjbugi, wy(k.)b:niy ; [Sojui. I. wu-
dowpam , wudjpam ,' wondjpam , wondipem , wondjpu;
Yiiid. Yunsdlictili , (rf. dłólo , wydłótować; ; Dosu. iz-
dubsli ; Croat. izdubzii , izdubszti, izdubum ; Dul. pro-

dubivam ; Hoi$ BU40jGllTb , BU4!)j0.1IIBaTb , lt34»j6HTb ,

BUKOBbipiiyib . BUiiUBupiMi-.iio , iiiiKO.iyniiTh, Hai.djyiibiBaio.
Drzcń z niJi icy wuiućj ku" szc/eiijeniu wydłubują Cresr.
50i. Puliacze w bKacli, w wuiłub^-nycli Alf) sprócliniałycli
drzewacli sic pnezdża. Ilniir. $k. !278. fcl'. wyilupniały).
Wydłub.iła mysz • ld.-"b Cn Th. 1511, Wydłubany /i'o'..«.
B3iio<ia.ieHiihiri . Wydłubane miejsce, Hos>. KOBŁipoKi.
Nieborak uii dzbanarz w błocie uśnie , czapkę siraci ,
oslrojii mu odbiiTa, r nucszka w.'!zystko wjdłubia, a on
mniema, by w ł.iżni bvł, a iżliv j;o li:ii«icrz (;idi|. //^y.
Zw. (ji. wy5zypla, wvpr/aiiin 'WYDhÓTOWAĆ . 'WY-
DŁUTOW.AĆ «."(/(-/... 'dłólem" wydłubać, wyrżnąć: Vi„d.
Yunsdlielili , nm^mc iff lll , bflillliinfiCflll. Na czaracii (ycb
Alcyin^d Oifea wydłólował. Kog. Wirg 193

WYDŁUŻY*, sie zaimk. dvk , (oppos. zailłużyć siei. z dłu-
gó« się w\płacić, [\(i) pini (Kd'iilffn ^f|■rcifll , bif Sdiul-
ten bfjilldfii ; Unnii. izdusnilise, ph.tili <irii;li , rr««r i/du-
sai:is/c , izilusiliszc ; {łloh. Mvdl>izili se z-ipoi\ezać Jie;.

WYDMA. V, i, wyilyinanii' , wvdriiupli . wvdecie , wianie
wiatru w 00; ba* ?liifW'roeDcii , JliifWflfrn Ńir* bfii ©iiib,
bfT SBinbfiop. Cl odkładają , żagle flis rozwija . Nadając

W Y D Ml S K O - WYDOIĆ.

lina tam, gdzie wydma spora. Chroic. Luk. 153. 1 cot
dokazał, kto , gdy Zelir wieje , pomyślnym wiatrom wy-
dmy zaglów daje? .^lon. 71, 1?S4. — g. Wydm^- , piasek
wiatrem wyniesiony. 3l'>d'<t»tl' Piasek ulatujący , glarea
sUrilts , od lada wiatru poruszony ulatuje i inne miejsca
zasypuje , my takowe piaski w\dm»mi naz\wamv. Kluk.
Kop. 1, 255. — g. Wydma, WYD.MISKO, ŃYYDY.MISKO,
a, n. , wydmiieli , zaspa, miejsce wydmami zasypane;
St^iiitfniib , fili 'jcrfdjiltteter ©niibort. Dobry gospodarz na
wydmiskach nie sieje. Gorn. Hen. 2 ; na wydymiskach.
(4. 2ił. Z sucbycii wsdinów rozkoszne wyrabiam Mziar-
dyny. /..A. 9, 10 i. Żabi. WYDMIDZBA.N, a, y, m, WY-
il.MIKUKEL , fla , m, moczywąs , moczyirorda, dzbanarz,
eiii Saufflu*. Jeden wydmikufel upominał się "jurgiellu.
Dwór. K 5. WYD.MUCH , u. m.. wydmuchnienie, wy-
dęcie ; Hi Jliisblnfen . ^eraue bliifcn , 91nli!aicii be* Siiibf^.
Tak wiec opornym stojąc wydinucboin na wstręcie Dąb
ogromny, w t!w:,łto»nyin walia się odmęcie. Zab. 15,
157. Kuiui. Wydmuch, wyziew, wydecli, para, btf StuŹ-
builftlllltt- Skwarny wj dmuch południa. Zab. 15, 170.
Próżno w jesieni z pola uchodzimy Austrowych na się
bojąc się wydmuchów. Hu- 1 , 265. kor. — Wydmuch,
wydrnisko, zaspa; gliiflfniib, Srfifitlfniib , tiii i>frfd)Uttetrt
Silllbort. Slejj uprawny so«ilsze wyda jlDny. Niź ów
wydmuch obszerny a nic płodny , (jdzie się wiair tjlko
kąpie iiiepoi;odny Zab 14-, 101 iYur. Zi.ajdu jemy wpra-
wdzie drobne starych praw gdzie niegdzie Ślady ; lecz
to t\lko były kłuski 1 ziółka użyteczne, trafunkiem po
martwych wydniiichai h zrosłe , tralunkicm znikłe Nar.
Hst. 5 WYL)\iUCHN.\l'; a jedntl. , Wydmuchywać częstl.
et contiit. . wydmuchuje pr. , dmuchaniem wydać, wydy-
chać, wyziewać: oiiaMafcii , bcrnuśHiiffii , blaieiib PCii )"•*
gcftcn ; {Slov. W'\dtu'hawam ; Viud. yunspihnili, pupiiiuitij,
Nic można już dłużej gwałtem poruszanej kurzawy I pe-
rzyny znieść wydmuchy w aiiej. Ulw. Ow. 65. — J. Wy-
dmuchnąć n. ji. ŚAiecę. Tr. dmuchnąć zgasić, nu^blaffti
fiit !i!iri>t, Maicnb misló-dicii.

WYUOBUUCIIAĆ, ob. Udobruchać. WYDOBBZEĆ lujas.
dok., wyleczNĆ sil!, wygoić sie . (^ut iiiib hcil irfrbcii. Ra-
na jUŻ wydubrzała. Hosf. 40up'feTb tyć, tłuścieć).

WYDOBYĆ ,' f wydobędzie a. dok , Wydobywać niedok .
contin , głęboko 7a>Mązłego dobyć, z trudnością wydo-
stać; tiof \)naui bolcu, bcrsprbolfit ; Sorab. 1. wudobedu,
wudubewam. Itaiiy. w klórjcli co uwiężnie, że lego wy-
dobyć nie mu/na, niebezpieczne bywjja Perz. Cyr. 67.
— §. Z'iiniA. Wydobyć sie, z trudnością wyzwolić się,
wydustić .<ię, wydrapać. się, w'ygr;'mohć sie, ftd) bcrauj*
arbritcn. Strzeż sie, żebyś nie uwiązł między cierniem,
bez nadziei \yydobyi ia się. Teat. 56. b , 02. Więźnie
wzniecili riizruch , w celu wydobycia sie na wolność.
r.az. Nur 1, 202.

WYDOIĆ cz.dok. Wydajać medok. . Wydoiwać ciekli, do-
jąc wydobyć, lUliifinflftii . bfft"*""""' ; •^^'"' wydogim ;
^'uiii6. 1 wudoliwu: ttutn. iimusti ; YiiiJ. ismusii. vun-

smusti /?JM. BU.IUHTI.. iMIeko wydojone. Arn/i 5 , 76.
Wydajać, emulii^ie. Mą z. Będą jagnięta swoje ciastkę
wysysały, A dworniczki %■** także będą wydajały.

w Y D Ó J - WYDRA.

Simon. Siei. 35. — ^. WyJoić , zupnJiiie doiwo odbyć ,
OÓllig au^mflfcn. Doiwa dojrzeć, aby dobrzo wydajano
tak krowy jako i owce. Haur. Ek. 128. Gospodyni po-
winna często zajrzeć , czy dziewki leż. należycie krowy
wydajają; bo przez niezupełne wydojenie, wiele krowy
szkodować mogą. Kluk. Zw. 1, 2-21. WYDOJ , ju , m.,
wydojenie, i to co wydojono; baS 3lu3ilic!fcil , \>Ai SlMŹiJE'
mciftc , bk iOiflfc. Same biegną na wydoj kozy niewa-
bione. Zab. 8 , :226. Kto zgadnie wiele owce mleka
dały Na wydoj c.iły \ Kurp. i , 23.

WYDOJI^ZEC nijak. do'i. , do zupełnej przyjść dojrzałości,
auźrcifra, v>ullig rctf lucr&eii. Nim zaczniemy uczyć chodzić
dzieci, trzeba czekać, pókiby się ini nio uniocniłv i nie
wydojrzały golenie. Mon. 09 , lOOł.

WYDOŁAC' /. wydoła. tned. dok., Wydoływać ce)«»i. ,
zdolnością wyrównać, wydosfarczyć , wyproslać: ft:ig.
odoljeti trijdu. ciiicr Sai^e gciuĄfeii |'ci)n, bafiir aiiSreiśeii,
(ob. być 'z to). Nie możemy s.-imi wszystkim sprawom
wydołać : prócz tego nia każdy w każdym interesie ró-
wnie jest sprawny. Siem Cyc. 1'26. — Wydołać, wy-
równać, zarównać, równym być; qlńi) fommcit , gicirf)
fecn. Nie owszem też mię możesz potępić w urodzie,
Widziałem sPę niedawno z brzegu w jasnej wodzie, Nie
każdy z sąsiad moich , b;ś tez i ty zgoła Sądzić miała ,
podle mnie w lej mierze wydoła. Simon. Hicl. 17. nie
wytrzyma, nie utrzyma się, ustąpi. — ^. Wydołać co,
transitive. być w stanie zrobienia , uczynienia, t&iin fiin>
ncit. Zatrudniony ważniejszemi robotami , nie wydoływa
żądanej przysługi. Gaz. Nar. 2 , 56 6. — g. Wydołać
na czym, przestać na czym: c^ mobc\) 6erii!)Cit lajfeii, fdn
33eipeii6eii i)aim laffen . bamit fiir Ueb ne^iiitcn r jufriebcii
fcijll. Ale ta pewność mojej miłości nie może nic wydo-
łać na. powinności mojej. Tent. 9. 86.

WYDOSKONALIĆ cz. dok.. Wydoskonalać niedok., dosko-
nałym uczynić , do doskonałości przyprowadzić ; Croat.
zaverssujem , iienirllfonimneii. Chemicy młynarstwo i pie-
karstwo nad spodziewanie wydo.skonaiili. .V. Fam. i , Ti.
Tv rai.e ganisz, że wYdoskonalam jej rozum przez'umie-
ję'ln.)ś(."i.'.2aA. 14, 292. WYDOS.K.ONALACZ , a, m., wy-
doskonalający co . ber 5Sers)ollfi»aimm'f. Oktawian August
wszysikicii dobrych dzieł naśladowca i wydoskonsiacz.
Nar. Tac. .3 , 59.

WYDOSTAĆ, oi. Wydobyć. — WYDOSTAĆ się zaimk. dok.,
wydobyć sie , wyzwohć się. wydrapnć się; ft£& ^cr(lU?<
artcitcn, iii) loimaij^n. Tak jakeśmy sztucznie uszli z
Kartaginy, równym kunsztem wydostaliśmy się od dworu
Antyocha. Kras. fht. 71. wyszliśmy, wymknęliśmy sie.

WYDOSTARCZYĆ med. dvk., Wydostarczać niedok. . dosl^r-
czającym sposobem wydołać, biulangen. itnrcidicit, ani-
rcitien , ^tiilaiujlidj fe^ii. Przekładają niegodny stan żebraka
nad prace, któraby im wydoslarczała do wyżywieniri.
Mon. 74, 342. Jeśli las nie wystarcza, tedy go na
mniej części podzielić, ib. 7i, 725. — §. Widząc, że
nie możemy tego wydostarczyć , założył za nas te pie-
niądze. Teal. óO, 51. że lUe me złożymy, baf itir ntdjt
fo stel aufliringen, crft^tDinijen fonnfcn.

WYDRA, y, s. ; Boh. wvdra; Slov. widra ; Carti. vidra;

WYDRABIAl'; - WYDM OŻYĆ.

479

Yiiui. vidra , vider ; Croal. vedra ; Huiig. vidra ; . liosn
Slav. Rag. et Dal. vidra'; Sorab.\. wudra ; Sorab.' <*. hu-
dra; /»'o.s.t. BU4pa ; ( 5rec vlter ;/..«/.• vddr , cf. Germ
Dttcr; Lal. lulra ; Ital. lodra;. Wydra, muslella lutra]
wielkości psa miernego, na krótkich nogach: włos ciemno
kasztanowaty; zwierze to żarłoczne 'najwięcej się żywi
połowem ryb , żab . raków ; przebywa nad wo'dami ,
biega i pływa; futra piękno. Zool. 525. Dic Jif^otter'
.glilgottcr. — 5orrt6. 2. Won sze boj ako hudra , boi się
jak wydra , cf. tchórz , oh. Wydrzeć . zwydrzał — g".
Wv(ira Egipfska. ichneumou. cń. Th. 1511

WYDRABIAĆ , ob. Wydrobić

WYDRANINA, y, i. ,' coHed. wydarlki , wydarte łupy ; Rosi.
BU.iapua, iRaal), niiilijfrnulites ®vit Ihutcs spoliu superbi;
słupy wydraniną ochędożonc. iJącz.

WYDRAPAĆ , /■. wydrapie cz. dok. , Wydrapywać częstl. ,
clraranieni wydostać, wydobyć; i^smiiha^cii. (jeraitl ni'.

^en; lijh.. wyjrapati, .wydrbati : Sorab. i. wudrapam;

Vmd. ipraskaii, yuiispraskati ; /iu.« BbiaapanHyrb, Bwaa-
panaTb, BbmapauuBaib. Idź, bo ci oczy wydrapie Teal.

18. e, 15. ,b. 35. 6, 18. — g. Trank Wydrapać ko-
go , drapiąc, wyszturknąć , wybić , ciiicn jur ©eniiije bcrum
ffigcn iiiib fra|cii. Gdyby mi sTo teraz dyabeł [lokazał,
tidtbym go wytar^jał, wydrapał," wyczubił I Teal 58. b,
13 — ^. Recipr. Wydrapać się . z biedą wydostać się,
wygramolić się, wydrzeć się. wyd.iuyć się :' mit genducr

•3?iitl) 6eraii>5fi)mmeii , jtt^ Io3mad)en, oii^ma^cii. Już" teraz
wszystko £?racko, gdyś się i ty przecie Wydrapał, i na
jednej >:ł mną stanął mecie. Mm. Ihjt. 1,282.

ł-ipRAZ.\iC (Z. (/'.v.. dra:'!:,!enieni ^.yrobić, uskutecznić;
Yind. i ■,dr3si!uvati , ^ernii>35fr(j?n, hixmMdm , biirii 9łe*e.
vei) iiiib Bergen Bei»irfcit.

WYDliECZYĆ cz. dok,, wyrnęczyć, dręcząc wymusić, wy-
módz , wycisnąć; ^crmiś piialen , akfliialeit', au^jmnrtmi.
Bnilk.

WYDi{ĘTVyiC, ob. Drętwić , zdrctwić.

WYDROBIĆ cz. dok , 'Wydrabiać- nierfo^'. drobiąc wyjmo-
wać, bcr.iuśDrócfcIit ; //os«. ii3,ipo6tiTb , B34poó.iflTb ' Wy-
drobić się, drobieniem się wytrzeć", iii) ^crnii?<Itriitfdrt ;
Rob. wyd"robiti se. WYDRÓBKI plm: , okruszyny wydro-
bi':ie, l^»iaui'gcbrp(fte itnimcii. Budiii.

•WYDROZĄB, ryba, ob. Karpiołosoś

i.nWDROŻYĆ, WYDR.AŻYG, nYYDItUŻYĆ «. rf.i , nVy-
drożać, "Wydrążać niedok.. wydłubywać, lochcwać, lochó-

• watym, czczym wewnąfrz uczynić, aUs^O^Icii; Boh. wydlabali,
wydl.^bowati , (cf. wydłabić) ; Sorab. i. wudowpam ; Vind.
isdubili, vunsdubili , isvotili , vunsvoliti , vunsdlietiti , (ob.
Wydłótowaćj; Busn. izdjellati, izdubsli, (cf. wyd^l:^łać, wy-
dupniei;}; /?/'(/ izdubsti, izzarpsti ; Ross. iox-Ąiinb, buioh;-
,ERTb, BbinasiiTb, EMna-<KnBaTb ; £•,■(.■/. BUjyn.iaio, BhuynJie-
naro, r.jo.ióaaio, k)4o.ik), (cf. nądułj. Wydrążam żłób, e.rcavo.
.ł/<fc:.. Wydrożył a wyrwał cherubiny po ścianach. 1 Leop.
2 /'ara/. -5. 7. Uczynili dwie tablice, na jednej wydrozyli
obietnicę boża, na drugiej wszystkie wyzwolone nauki.
1'odu;. Wrói 10. Tu mi kamień "murarze ciosany po-
łóżcie . A na nim tę nieszczęsną pamiątkę wydróicie.
J. Krhnn. D:-. 1 20. (wyryjcie , wyrzynajeie,! ' Kamienie te

480

W Y U R O Ż Y C 1 E L - WYDRWI C.

WYDRWIGROSZ - WYDRZEĆ.

leda krople wód wydrążają. Clirośc. Jv'>. 3o3. Oran
■gwoli nicpoi^odiio Twardą skałę wydroz\f, 1 wierzch
darniem poloi>/. Miatk. Injt. 6. Chruir. Ow. "256. Osta-
tnią swoje wuię ziiamionujii na karlach l<-kkiein piórem
wydrożonych. Chtośc Luk 5t. (wyr\sow:.nycli) Wydro-
iony. wydroiuły, lochowaty , tf. dołkowaly ; Cnni svo-
tlen , Yotcl ; YiikI. yolhu , yoIou , lukiiasl , isgloboihen ;
Slov. shupali; fioui. scjupayl, (cf. szczupły), prażan, (ef.
próżny); Rost. Ayaiacrau PlAi le niosą jaja w wydro-
załvch drzewach. UoUr. 05. Wydrążone oU samego przy-
rodzenia groty. Teat. 55 b , 9. Ton ołlar/. nie był lity i
pnłny, jeno wydrożały, wewnątrz czczy. 3 l-eup. Lxod 58,
7 (jakiłby ilely. 1 Leóp.). Wydroż.-nie, wydrążanie ttclio,
tai 3lii«tlói)len , f/Jectus . miejsce wydrożone , bic ?lujfcó^litnij,
i)ic ^ćbliiiia ; V'in(i vothist, sYolenje; //o.", .loatóiiiia ; feVc/.
B40j6jHHa. Kanał armaty, część wewnętrrza czyli wydrą-
żenie armaty. Ł^-k. '2, "240," //oss BepjiiHa. — j!. Fig.
Słowa Mentora wydrążyły się na sercu Telemaka, i wskroś
go |irz.jmywały. Tr. Tel. 5G'.>. wybiły sie w nim głę-
boko , jiłebokie w mm svrażeni'.' Hcz\niły; inadlłcn ciiicii
ticfeii Giiibnid, gnibcii \iń) ticf cin. Orzubym nie zmrużył,
Dokadbym mu na piersiach szablą nie "wydrużył Jego
robót bez.-cnYch. Pot Arg. 366. nie nacechował, wyry-
sował. WYDROŻYCIEL, a, m. ; cavutor. iląa. ter ?lit».
^óblcr.
2. WYDROZYt". med. dok. , z drogi wyboczyć , zdrożyć ,
«'Oni SciJf (l['fpmmcil. Jeżelim z drojci zakonnej wyd."ożył ,
1 ijdzie wzriik wabił, serc tam położył.... Clirośc. Job.
115, ' cf. wystąpili, występek). Wydrożenie, zdrożenie,
wyboczcnie ; UmiDCj , nnifdiroeif ; Boh. zipolj , (of zapole) ;
Car. \ink, ovink , savink.
WYDRUKOWAĆ -j dok., drukiem wybić, al)bnt(fcii , fcrtifl
triidcii, flcbnirft (icrau^flefteii ; Boh. doiisknauti , doiiskl.
dniiskiai , ('ib. Doiisnąć) ; Boss uanciiiTiiTb , OTiieiiaTaib,
UTacwaTUBUTb . (cf- odpieczęlować) 1'oeiilebców , deia-
torów król ten siła chował, A co pierwszy powiedział,
jakby wylnikował. . . . I'nl .\rg. 10. łże jak dn)kosvane ,
tpio flebriitft.
•WYDUUŻYG. oh. Wydrożyć.

WYDRWIĆ (■: dok., Wydr^iwać ciesl!. cl i\iUin. , drwi-
nami wyłudzić , drwinkiijac wyrobie; /ł,?'/. izbitrili , zalii-
iriti , (cf. chytry); ^ifraii« liftclii, l)ciiiii6 ii^iuiiibeln , burd)
Sttiife crbiiltcn, (cf. wykpić, wyCijslować, >*yżartować,
wykręcić). Często, pieniążki od ojca wydrwiwała Teiit.
12, 15. Bawiąc się z iiią , pieniądze wydrwiwał ib. 42.
I'. 60. — g. Wyiirwić się. drwinami wyzwolić się; ]lli)
I;eraii«it^n)inbclit , fitb lu^fibiiMitbcIn. Mą.lrjm teraz, kto się
z rjeczy wydrwi juko tako , już z nii!i;o człowiek nodny.
Opól. .Sil/. 188, (cf wyplątać ^ic) Slrasznej;o .wszystkim
bać się piekła trzeba, Zadon się z nie(;o me wydrwi
do nieba Hi alk. E 5. Żaden się me wydrwi od śmierci.
Hoii. 76, 570, (cf. wyniknąć się). Myśliwcowi cięży, że
w oczach jej!0 wydrwiła się sarna. Jati l'.i 24 luszłaj.
Już tych gości n.i obiad nie zaproszę; dobrze żem się
od kolacyi wydrwił. Boh. Koni. 5, 151, icf w;,łi;ać Się).
Jadąc z niemi, trzebaby przysłużyć sie dari'm pannie
młodej; najlepiej wydrwię się katarem. Znif S. Z. 21.

WYDRW1(]R0SZ . a, rn. , drwinami pieniądze z cudzej
kieszeni wyłudzający, cill OclDauelPtfiT ; Lroal. penzder ,
(ob. Wy<irzv^rosz). Wydrwigroszów le Mon. 69, 55. Pan
plenipotent z panem Wydrwigroswm koncepluja Itat.
19. i, 44 WYDRWISZ, 'a, hi.. Wydrwisz, służący jmci
pana Staruszkiewicza. 'Itul. 24, 80. Ctorl., cf. ijatl.
Scapin.
WYDRYGAĆ cz. dok., Wydryi^nąć jediUl., Wy.lrygiwać
czejtl. el coulin. , dryganiem wyrobić, ei5appclll . blirt^
3iiPPCllI Crpaltcn , CrfAiriliacn. — Wydr\gae się, dryi^anicm
wyzwolić się, fid> (lerau^iappclii . fi* IPSjappcIn; aliier.
dryganiem zmordować się, fic^ niillt Ullb nińbe jappflll,
fid) gniij crfc^ćpfcn. Czegóż się dla marnego człek wy-
diyga pieniądza? Pol. Aig. IŚfi.

1. WYDRZEC nijak, niedok. , zwydrieć dok., narowić się,
nałogi brać niby wydry, cliylrzeć , byslrzeć , bestwić się,
zuchwałym się stać; wilD . fcbeu. łi'U iBcrbcit , aiijartcii.
Swidrygajło bardziej wulrzejac , lekce sobie Władysława
ważył, AVom. 511; (msolescens). Jużci dziś nielyko kury
mądre, ale też i same jajca, młodzi dziś ludzi bardzo
zwydrzeli, i rozumu onym na złe dostaje. Gltcz. Wych.
P \ b. Zwydrzałbym był wiekszemi dostatki obłożony, i
jako szkapą zbyt.iim wytuczona obrokiem , wierzgałbym
przeciw zakonowi. Psalinod. i I . Saul na królestwie tak
zwydrzał, iż nie bvło gorszego. fJotl. Gor. 119.

2. WYDRZEĆ, wydarł. (. wydrze, wydrę iz. dok.. Wy-
dzierać niedok , darciem wyjąć, w\szarpać, wytargać;
^crnu^rcipcn . auCrciCcn , nitreittn; Boh wydrjii, wydrel,
wydru , wydjram ; Slov. wydjram; Sorab. i wudricci,
wudru : Carn. sdiram ; l'inrf sdrit, sdreti, sdori . sderem
(cf: z^-drzećj, isdreti , yunsdreti , vunsdirati ; Rois. bu-
4paTb, BU.uipuTb , BU.iepiiyTb, BUjepniBBTb , Hsojparb,
najiipaib, HSjepruTb: Ecd. iisKopaio , B34Hpaio. Inszego
czasu byłbym oczy wydarł temu dziadowi. Teut. 9. 6, 21,
(rf, wydrapać , wyszarjKić , wyłiipić , wybić oczy). Ry-
chlejby wydarł broń najmężniejszemu , niż grosz skąpe-
mu. (Jrofh W. 565, wytrącić z rąk , wycisnąć ; au^Ki*
Pen , nit«prc|Ti'II. Wydarcie , kiedy kto cz\ją rzecz bierze
gw..łlem. hornk hol 5.t1, wyd^ierstwo, wydartek , wy-

draiiina; Ru>i BujupKa , ba'5 Cntrcipdi , Ditiitbni, ber 3{iuttt.
Co 7. krzywdą iiawydzicrał , to mu też wydzierać poczę-
to Piulmod. 95, Potrzeba prosi; jeśli nic dasz, wydrze.
Mm. l.yf. 4, I -1 9. Knrtuna rno wydziera nic, l_\lko co
dała. Mm. Byi. 4. 1^0. Czego fortuna nie dała, tego
nie wydziera. /•'(/c'i. Sen. /ii/, 2 , 45. (nie odbiera , nie
bierze) Zebvś chciał ej) takiego i pod sercem zaszyć.
Każdy ma prawo wydrzeć, kto może ustraszyć. Z<ib. 16,
121 iYur gwałuin wziąć, mit @ciriili iifbmeii , eitirtijen.
Jeśliś znalazł cudzą rzecz, a nie wróiiłi-ś. wyilarłeś.
Karuk kol. 555. Itak dobrze, jakbyś ją gwałti-m wnął).
— Fig. Wydrzyjmy tym zbójcom na potym próżną na-
dzieję dobvwania miast, /im Sk. 156 pozbawić nadziei,
bie i)ofiiuiiij eiitreijeii. bciietim"'. — Wydrzeć kogo t cie,;o,
ogołocić go, w\zuć go z czego, fintn iPDron eiitbló^rn.
Wydrę go 'najwitiszej możności śwuta tego. lifj. /'oil.
y y ?>. Ledwie ich ze skóry me w\,lzierjją. Mon. 69,
5T8 (zdzierają ze skóry). — Wydrzeć kogo tkąd , i

WYDRZEŹNIAĆ-WYDUPNIEĆ. WYDUBNIAŁOŚĆ-WYDZIAŁ 481

czeuo nagle i prawie uwaJtcni t;o vyiwolić, jcniaubeil liywają ■> yiupinile. Ctpsi:.^i Drzi'wo dębowe pospolicie

(j. 8. eiiicr ®cfal)r) Clltreiffll. Wydarł nas z śmierci Hej. wnątrz rado bywa wydiipniałe. ;/(. 46 i. i'ai;ik miincy

Fofł. F I I l>. — iJ Wyiirz''ć się iiussiue, Clltreiifcil obcr winnej od niej:ikn'.h robaków wydijiiniały. ib 516. Sok

OlI^iJcrilTcn locrbctl. Jaka to jest przystojność, Ł;iiy sie co ten wiv.ody drzcniste wydupniiłc wyhęd iżi i goi.

gwałtem wydziera. Kosz Cyi'. 71. — Recipr. Wydzierać Syr. 40'2. Bez wrzody wydupniałe, jako są tisliify , albo

sie, gwałtem <ię wyzwalać , usiłować by się wyzwolić ; fid) się do llstuł mające, goi i zawiera ib. 1506. 'WYDUB-

loŚrci^cn, loomiiiDcii, ^froii^miiibcn. Gość wdzięczniejszy, co NIAŁOSC, ści, z'., wewnętrze wydroienie , czczość;

sam zclim-i [irzyjdzie do kogo, niżli ów, co go wloką, a on {\ ind. YOtlust, svotenje) Gangrena w inszych członkach

się wydziera i prjwie gwałtem ukazuje onę niechuć swoje. skryte wydubniałości czyni nieotworzone tylko zascze-

ftcj. Zw. 167. Ducii się z ciała wydziera. Tent. fil. d, rzałe. Si/r. 1077.

45. gwałtem sie rozłącza, ber ©cijl Ciitrci^t fi^' bem łłor- WYDUPiZYĆ cj dok., Wydurzać ntedok. , durząc wyrobić

per, reif t fid; »om ś^órper \oi. Wydzierać się dokąd, gwał- wydrwić, wyłudzić; Ijerrtii^ gaiifeln, burt^ St^minbekę ^e»

tern się wybierać, nagie spieszyć dokąd, rci^er.b veo\)\n rauśbriiigfii , cr)'d;tuiiibdii , cifafciii.

flltfbreĄen. Ty chcesz być rabinem u tycb żydów , proszę WYDUSIĆ cz. dok., dusząc wygnieść, ^erauŹtDiirgcn , ^ernu3«
cię, nie wydzierajze się tak bardzo do nich. Twór. Okuł. braiUJEiI ; Rag et Bosa. izduscili; {Uo.m. izdusitise expi-
19. Na śmierć się tak bardzo wydzierasz; moie ja mieć rare). Boleść cię przymusi, Z serca wszystkie samego
wspaniałe serce z własnej ręki. P. Kchan. Orl. 1 , 94. sekreta wydusi. Bardz. Trag. 209. Niechaj pójdą do
Stefanowi wydzierać się na wojnę z Turkiem nie godziło. mojej izby, znajdą butelkę może jaką nie dobrze wy-
Biel. 435. Zamiast wydzierania się na wojnę, są oni duszoną Teat. 5, 63. nie do reszty spełnioną, (cf. do-
konlenci, gdy się mogą pieniędzmi okupić. Pam. 83, dusićt. Ah jeśli bóg jest taki, niech zemstę wydusi
159. — Miejsce było kamieniste, z ostrych kamieni, z Krwi Trojańskiej, niech hańby zemści się surowie Nie-
których to jedyne drzewko wydarło się. Garn. Sen. 590. dołęźnej starości. Min. Był. 2, 281, niech dopełni,
vłzdarło sie, gwałtem wzro.sło; (i itinr mit ©Ciualt ailf' spełni, uzupełni te zemstę

flcfdiPlfcn, cnipprgemndjfcii. — Wydrzeć się z prawa, wy- WYDWARZAC, WYDWORZYĆ, WYDWORNOŚG, WY-

łamać się, wybić się; fidl flClDaltfam louma^cil , lośreiPcn. DWOKNIE, WYDWOU.NY, ob. Wytworzyć, Wytworny.

Jeśli bliźniego nie miłujesz, już się wydzierasz a wyła- WYDYCHAĆ, oh. Wytchnąć. WYDYMAĆ, ob. Wydąć. WY-

mujesz z posłuszeństwa pana swojego. Bej Post. O o 5, DYMISKO, WYD.YUSKO, ob. Wydma.

Duchowieństwo lam królowi z zwierzchności świeckiej z WYDYSTYLOWAC cz. dok., dystylowaniem wyrobić, flii§=

posłuszeństwa wydarło się. Zygr. Pup. 240. beftillireil pr. et fig. Może-z być bardziej wydystyjowana

WYDRZEŻ.^'IAĆ kogo cz. dok., wyszydzać udawaniem jego pycha, jak vv braciach Józefa znalazła się? Buls. Niedz.

min i t. d. , ciitcii iiad;'iffcnt) Bcrfpotteii , »crbi)[;nen. U da- 1, 124. wykwintna.

wnych dawano akiorom maski, mające podobieństwo WYDYSZYG es, dok., Wydyszać niedok. , dysząc wypuścić,

pierwszych Rzpltej osób, które wydrzeźniać mieli w in- auśfcic^eil, feidKllb OOll fid) gclicii j Bum. izdissati , (2 iz-

tencyi. Teot. 24, 22. darł. — g. Wydrzeźniać z kogo, dissali, umirati ■■ umrzeć); Vind. vunsdifhati, isduhati,

n. p Gdyby wasza Palas była w niebie. Nie dałaby wy- vunsdehnili. — Słodyczą lutni uśpiony na berle Jowisza

drzeźniać tej poczwarze z siebie. Pot. Arg. 446. szydzić Król ptaków z bystrych piersi luby sen wydysza. Zab.

z siebie, fid) Bcrfpotten, BcrbiJ^nen laljeii. 6,, 57! Nor. Nar. Di 2, 115.

WYDf^ZYGROSZ , a, m., pieniędzy wydzieracz, citt @elb> WYDZDZYĆ njak. dnk. ; Vind. isdishuvati , vunsilishuv3ti .

Ollśprcffer ; Boli. et Siov. wydfigroś, wydnduch ; Croat. przestać 'dżclżyć, nilźrcgueil. "Wydżdźało < deszcz przestał,

penzder. Compilator , łupieżca, wydrzygrosz. Mą^z., Prov. ei bat nit^geregiiet.

Boh. et Slov. Darmoday umfel , nastał, wydrigroś , cf in- WYDZGAĆ ci dok.. \Wydv.<ynąć jednntl., wykłóć, wypchnąć,

sze to teraz czasy. wybość ; nuś|'tcd)cii, ^eraiiśftci^cn , bcrauS treibeti. Óiże sta-

WYDHZYMAC sie zaimk. dok., drzymiąc wyspać się, ail^« rego dziwnie wydżgał nowy Defekt, zwyczajnie wlazłszy

fd)Iiimmcrn , fid) ft^Imnmcrnb auźfd>lafeit ; Boh. wydfjmati ; w kuper przez bok z głowy. Zah 9, 58. Iżyck.

Boss. Bhi4pu.\HyTbca. WYDZiAĆ cz. dok., Wydziewać niedok., wyrobić, aniarbń-

'WYDUCH.N.ĄG cz. jedntl. , wyziewnąć, wytchnąć, tchem ten, Łeraii^arbcitcn; iSorab. 1. wudźewain, (wudżelnofcź

wypuścić, (Itlśat^ntCtl ; Sorab. 1. wuduhnu, wuduhyu. skuteczność, winlżelne, skulkowne skuteczny, cf dziel-

On człowiek nieszczęśliwy, po trzykroć ziew.ijąc , nie- nyj ; Vutd isdelali; Z^osra. izdellam drrivo e/nóoro). Pszczo-

szcześliwą duszę wyduchnął. Stryjk. 501, ły w drzewie wyuupnialym albo wydzianym usiadły.

WYDU.MAĆ cz. dok., dumając wynaleźć, wymyślić; Ross. Cresc. 6 '4. Dobre ule dla pszczół z drzewa wydziane,

BU43'MaTb, BUjyJiUBaTb, erfiimeil, erbenfcii , au^Dciifcit. alho też i z desek miąższych złożone, ih 595. — g.

WYDUPiMEĆ, "WYDUBNIEĆ nijak, dok., stać się lochowa- Wydzieją was z tej cudzej szatki Obr. 70. zewleką ,

tyra, 'wydrożonym , wypróchnieć , innerlid; bobi Iferbeit. rozbiorą was, wyzują, nil^flftDCtt ; (oppos odziać).

Pies układł się w drzewie, które było u dołu wydu- WY'DZIAŁ, u , m. , część czCi^o wydzielona, oddzielona ,

pniało. £iop. 78. Wydupniały, "wydrożały; fio/i. kotlawy ; oddział komu oddany; bie "Jlbtbcilimg , ber jugeroiefene 3lrt<

Yind. isglobofhen, votliu, ( cf wątły); Eccl. AO<fn:\itH'E , t^eil. Wydział metaliczny dziłłu knpdnego zajmuje tylko

y KOToparo cpe4HHa BurHHJa h nycta. Drzewa wewnątrz same metale. Mier. Makr., (cf. poddział). — *g. Ona była

Stewnik Lindego wyd. !. Tom VI. 61

482 W Y D Z 1 A Ł O W Y - W Y D Z I E L 1 Ć,

WYUZIELACZ- WYDZIERAĆ Z.

moiih chęci i tchnienia wydiiAh-in. Ical 4X. h, 19.
przeilmiolKm , ohjekiiin , ®rgf^|■MlI^. WYDZlA-Łi 'WY , a,
e, od wMlźin/u, 'ilblbeiliiiigs ' . M^ją w(iji-woil»i«;i w_vs;o-
dnie roz/oioiie szku/y wyilziaiowc. Dyiir Gród. 140.
W sxkti{ii< h wyJziiilowych zn^j'luje się rt-klor, (uefckl,
sześciu prcifesoriiw , kazn<)dzif|» , i dwńch melrów do
języka l''rincuskiet;o i Niemieckiego. Dynr Giud. * 59.
Teraźniejsze ( r. 1812 i stcipiiio«aiiie szkół kraj.iwych
jes I na^itępiijące : ^zkola j^/ówna . szk<i/a deparlaiiientuwa,
wydziiiłowa , podwydzia/owa , elenicnlarna.

WYDZICZEC nijak dok., zdziczeniem wyroilzić się, ipilb
ou^orteii; Rot< H34HMaTb , cf wydrzeii, zwyiirzeć.

WYDZIEDZICZYĆ ci. duk. , Wydziedziczać nieduk , z dzie-
dzictwa wyłączyć, wyzuć; entcben, von ber (Srbfinft ani-
fd^lie^en pr. et fig. Ir.: Doli. wydedili ; Stou «yilezugi ,
dedictwj rbawuj>i; Snrah. i wolherhnyn , ( cf herb);
Vin(/. odorhat, enlerbal, odibeullMli. (cf. oddzielić) ; Hag.
izdjediniii, (cf. dziedzina), Etti. E6i|ibTi.CTB0KaTH Wy-
dziedziczam cię od całej mojej siib>tancyi Ti-nl 7, 95.
Przyczyny, przez które rodzice mojią wydzi.-dziczyił dzieci
Z imienia. Sax. Pon. 48. Sama się wydziedziczyła . aby
inne w niebie dziedzictwo znalazła. .S/r Źi/iu 98 h.
zrzekła się dziedzictwa, jie ciilfagte ber erbfdinft. Rzekłby
kto; że bóg dziatki małe od nieba wydze Za'zy, j.kii
aiemowlątka ; lecz temu kościół boży zap .hii-;{a , i po-
kazuje to, że i małe dziatki od króle^t^a bnżi-ijo nie są
wydziedziczone. łJiai. ['osi. 118. Wydziedziczony; Sluu.
dedziclwj zbaweny, wyobcowany, (cf. wyobcować, cf.
•obec) ; Sornb. 1. wolherdbwancz ; \ind. bres diela , od-
dieufhen, ciiterbt. Wydziedziczenie; Vind oddieuflianje,
oderbanie , Mi (Siiterben , bie Giiterbuiig. Zezwalają syno-
wie nasi na wydziczenie swoje, a to 'kwoli braci. Uirk.
o Exorb. 29. — '§. Jcśii kto (isiije ten dar boży, przy-
jaźń , złem używaniem , 'przedsię jednak me mamy jej
od siebie wydziodzirzyć. Gotu. Dw. 118. rugować, wy-
rugować.

•WY[)ZIĘK0W.AC intransit. dok., dosyć należycie podzię-
kować, floniig bailfflt O me wiem ci, jakąć mam oddać
ctiwałę jjodną, I słusznie wydziękować, zacna białogło-
wo. Iwiird. Pasq. 18. Jakoż to mamv wydziękować, i
oddać Symonowi i svnom jejco ? 1 Leop. Mach. 14, 25.
— ■§. Wyd/iekiiwać >ie , dziękując wywiczywać się, ftd)
boiifltiir fleiiU)] erfidren. Nie mó^ł sie za ono 'cudo bogu
wydziekortać W. l'otl. W. ó, 175. Kodzicom a nauczy-
cielom nigdy godnie się wyiiziękować nie możemy. Sk.
Dl 297 Dziękuję lobie, a wydziękować się nie mogę.
lA. 101. O jako to wiidka łaska, kto ją wypowie, i wy-
dziękuuać się za nią może! Sk. huz. 290 b. Kto taką
dobroć obejmie? kto za nią wydziękować ule może? Sk.
Hui 215. Salomon Icmu się wydziwować i za to wy-
dziękować nie mógł, iż w jego kościele bóg przebywał.
i/>. 284 b.

WYDZIELIĆ fi. dok , Wydzielać niedok. ; Boh. wydeliti ;
Sorab. 1. wudżelam , wudziclicż ; Yind. isdeliti , vuiis-
deliti , vundaruvati ; Croat izdeliti , izdelyam , izdrlu-
jem ; Rasi. oujtJHTb, BU/tiJiTb; — oddzielając w>/ą-
czyć, wyłącznio oddzielić; audfi^liepiii^ abttieiltn, abfonberii.

Iż Paweł pisze: jeden jest pośrzcdnik boży i ludzki,
człowiek Jezus Clir\stus; lemi on .'•łowy nie WAdziela
bóstwa od pośizediiictwa. Hrhsl Nauk. U i h. Klęły j<st
wydzielor.y z ko.scioła (lowszechnego. Sic:,erli. SiU 189.
('wyolnowany . ob. \\'yklać. klęły). — lieupr. Wydziel. 6
Się, wyłączyć się, flJ) nuŚid^lifPrn. KtokoKvit-k wydzielając
się z kościoła , do cudzołożnicy odszczopieńskiej przy-
staje , kościidne obi'-tniee utr.o'a Uibsl. Art. 4, Kto się
wyilziela od posługi, aby też żadnej wysługi nie miał.
bzuw. lioi. 109, icf wyłamać sięj. Nie potepiajże ni-
koŁ;o , nie wydzielaj .<ic dla lego, który ze złego może
b\ć dobrym Htrbs Odp. T 7, (ef. stronić od kogo).
1'aii męczennikowi i ś>viadkowi swemu zginać w wydzia-
łaiiiii się od kościoła niedopuszeza. Sk. Uz. 108. w od-
dalrniu, odosobnieniu. ?lbioiiberuiig. Wydzielam .■iyna, od-
prawiam syna, z mocy ojców. kiej w\pii>zczani. Cn Tk.
604. emnunpo, \'iiid. isiln llliili, ihuNdali, bfll Ło))n flU^fluf'
ten; (cf. wy|ioł»ż\ć. post. mówić). Syn niewydzu luny za
ojca wojnę .służ\ć może. Hilm. Slut. 501. — *g. Wł.idysław
Plwaez La>kono^iemu koniecznie dokuczał, aliy go pań-
stwem równo z sobą wyd/ielił Krum. 225. aby mu równy
dział pań<iwa wypościł, er lodtc fjd) mit ibm in bii« iKfid) gici^
tbdlen. WYDZIELACZ, VVVD/.IEiJCIKI. YWDZIELMK.
a, m. , wy.jziel.ijacy cu , rer JlMbi-ilf r , aiiei^cilcr , Jlbfun-
bercr; ( lony. i>delnik , vuiidariiv.iiii;. dedclts, wydzieliilk
zieini Mail. gelpalubctlcr. WYDZIb.l.NOŚC, ści,'2. . wy-
łączna udzii Iność , 0'lret>iii>ść . 9tb|)Cionbcrt^eit. Szatan
pogardziwszy w spóliijm wt-selu annUkicmi ibórami, na
wynio.słość wydzieliiości pokus ł jię wylecieć, n>ówiąc:
wstąpię na niebo. Smulr. Et 19. Żaden z biskupów
Rzymskich tego wydznlności słowa, nigdy me przyjął,
i używać nie przyzwolił. Smutr. El. 13. uugulartluńi
vocabulum. WYDZIELNY , a, e — ie adi>. , do wydziele-
nia, snadny do wydzielenia, mogący być wydzielonym ,
wyłączny, nbtbcilbiU , nbfpnbfrbiU; wydzielny, wydziel-my,
odosobniony, odrębny, wyłączony, abjcttieilt , abgefoilbcrt.
Ale ach niestetyi wydzieliiej niiiiio prawa szczególności.
Weryf 64, (cf. wyjąlekl. Egipcyanie nawet od lego
przydomku nie byli wydzielni. Zab. 16, 134. Z innych
żyjących spółki bywają wydzielni. Jakby dla nich w za-
razie mieli być śirierlelni Zih 16, ."i74.
WYDZIERAĆ, ob. Wydrzeć. WYDZIERACZ, a. m, WY-
DZIERCA , y, m., wydzerający gwałtownie, gwałtownik;
ber GntrciBer , Seraiiber, Crpreffer. Gore łakomstwera cu-
dzych dostatków, (gwałtowny wydzierca. Uatdz. łioel.
122. Można być ihytrym wy.lzierrą dostatków są>iedz-
kich , nikt przekonanym nie beilzie o złości takiego ,
chyba ten, który na sobie doświadczył Mun. 74, 206.
Bóg nam da ; za wydzierca zawsze nędza chodzi , Wy-
dziera , a nic nie ma ; bóg wszystko nagrodzi. Simon.
Siei. 102. Niechże tu nie mówi zabijak , łdkomiec , wy-
dzicracz , by był bóg me chciał, niebyłbym ja był taki.
fiej. Zw 5 b. Świętokradców , mężobojców , wyilziera-
czów bóg karał. Hk. Ih. 270 Świętokradzki łupieżca i
WAiizieracz sądzi i karze złodzieje, /'ilch Sen. gn. 244.
F.iryzeusz dziękuje bogu ii to, że tjkim nie jeit , jaki-
mi są drudzy ludzie wydziercy złośliwi. Cudzołożnicy,

WYDZIEREK - WYDZIWIAĆ.

i niesprawiedliwi Odi/in. Sw. 2 E ó. Rozoni''vvH/ sie bóg
na Izr-if Iliów , i dnł uh w ręic wyilzieraczów ; ci jioi-
niawszy je, zap^^zedali nie|>rzyj iricldiii 1 Levp. Jud 2,
ii "Wydzierż ciplzeyn. Min. 71. .i4-. I\i(,m. I "2 (i ob.
Wydzieried.— WYUZIEnEK, rku, m., WYIJ/.IKHSTWO,
a, n., wydzieranie, wyd:>rlek, wydranina , skłoiinośi' do
wydzierania; iai fiiitrcifcii , (Srprcffcii, 3Jaii[icn, bie 3?niib<
fud;t. Największe są niebez[iii'c'zeń-^t»a db iKirerzenia
poddanych, dla wydzierków , dla iiu'spra«iedliwośii prze-
/ożonyih. Petr. fol. 2, 185. Chciwość pod płaszczem
skryta pobożności . Wydzierstwo w sukni mądrej opatrz-
ności. Past. Fid. 2Gó. Wydzierstwo . lo eo wydarto,
zdzierstwo. Cn. Th. 151 1. ber DJaitb. Żyć wydzierstwe.m.
ib. Królestwa ich, co są? wydzierstwa. Dar. Lol. ż) , 5.

WYDZIKliŻKĆ med. dok. ; e«A. 'wydrż.-li , wydrżowali ; Sa-
rah. I. wudżerżacż ; \'ind. vundersliati , vunsdershati ;
Hoss BU,iep*'aTb, BU4ep*'iiBaTb, (iisjepataTb. HsjepsKiiBaTb
wydać, e.\pensować) ; — w\trzymać dzierżąc czyli trzyma-
jąc wylrwać, mi-^^altcn. Jeśh lo może b\ć, a wydzier-
ży to malk.i , nieeliaj chowa wła-nemi piersiami dziecię
swe. Glii:z. Wtjch. 0 5. — *§. Cum Dulivo. Postr/aJo-
wi Talarów, pancerz, kafinn, nawet i szysz.ik , rz.idko
wydzierżeć mrze. Kiom. 145; {viin siiUinere) Świadkiem
Wolmierz, bo między pierwszymi mie w szturmie Wi-.
dział, gdy nie wydzierżił razu Polskiej turmie. illinsk.
Hyt. 2 , 154. Lud posiłkowy, nie mogąc stosu przeci-
wnikom wydzierżeć, r'iz.:;romiony ucieka. Arom 253. —
'g. Soluhli fiditm , wydzierż^ifeś słowo, dosyceś swemu
sfowii uczynił. Mąi-z dotrzym:iłeś najfzycie , bu ^iift bcirt
3Bort rrditfdjilficn (jebnltcn. — g Wydzierżeć dzierżawę ,
wylrzymać aż do należytego terminu , bCII ^'adjt DÓUig
ouylialtcn.

WYUZIEfiGiNĄC się znimk. jfdnil., wyplątać się, wyple.ść ,
wywinąć się , ftd) [liiaui luictdlt /"■. el fiij. Ir. Stary da-
wny lidłdownik państwa koronnego Wołuszyn , jako mar-
nie wydzicrgnął się z tego. Hej. Zw. 246 b. (wyswobo-
dził Sie).

WYDZIÓB.^Ć, WYDZIURAĆ, /: wydzióbie , cz. niedoK. Wy-
dzióbić , f. wydzióbi dok., Wydzióbywać cteill , dziobem
wyjać, wykłóć, wykiwać pr. et fi'/. Ir.; llcruUsfdjMiiliflll ,
Icraii-Jptfcn , Iicraii^ftótfcni , tfraiioflaiiDcii. Gdy dzióbek
ztwardnieje , nim się kurczę z jaja wydzinbi. .. . hluk.
Zw. 2, 78, To co zkąd mad wydzió'jią. Tym się jakby
własnem zdobią. Jak. Baj 2G0 , cf cudze pierze. —
Wydziobać , dzióbatym , doJkowatyra uczynić , po(ffli(jru«
biij marfjPII. Wydziobała go ospa. Ld.

WYL)ZI\VI.4G iiieduk , g. 1) dziwy stroić, dziwactwa wyra-
biać, (cf cudować); Co/i. diwoeim (erncio. Dur. 1, 253;
\ind. divjati, isdivjali , Tunsdujali . v'doiijali, divjoferdi-
tife ; iE'd. nsjtBaioca . iiocMtBaiora pośmiewam się,
Hs.łtBKa. noc.MtSHie pośmieih^; toUcS 3cug trcil'Cii , tobcii,
rflfeil. Nie raz opiwszy się do uinoru, wydziwinią, a nie-
jako samochcąc i z rozmysłem oszalawszy , ludziom szko-
dzą l'dch. Sen. iusk 105. Ludzie złośliwi, swarliwi,
rozjadli, wrzaskliwi, zawzięci, wydziwiający; jest to wszys-
tko różny jeden od drugiego gnle«u gatunek Pilch. Sen.
gn. 120. Niechaj złość winy na lala nie kładnie, Rok

W Y D Ź W I G iN A Ć.

483

nie wydziwia, ni zdziera, ni kradnie. Znh, 11, 32. Nar.
i\ur. Hz 2 48. Umysł wykwininy, albo wydziwiający.
Fredi. Ad. 93 Kwiahk l\lk() wzruk łechce, owoc żą-
dze koi. Przestań Chloe wydziwiać, słuchaj radv mojej.
Zah. 1 I, 234 Ziili. VN królu pewn\ni nie samopasna rlui-
w&ść lyr^ń-ka wydziwia, ale określona prawem władza
skromnie panuje. ■ AVmh D/aź. 481. Piawa pewne Ka-
zimierz W na sejmie Wiślnkim opisał, kióremi nie-
zmierne sędziów wydziwianie określone jesl. Arom. 551 •
(inpiula polesias). Przezacny pan krokodyl, rodu szla-
chetnością Chlubny, wydziwiał sobie nad jego dawno-
ścią. Z'ib. 9, 30. Znhi. — Wydziwiać nad kim, dokazy-
wać dnkuczająe, pasiwiąe. się dziko, ail jcnianDCn Jolll)d>
ten ocrubcn. To rzekłszy z gniewem, który jej wynika
z oczu , spieszy się wydziwiać nad Psycha Mmsit. 74.
Tatarowie, o ciąg:nieniu Leszka dowiedziawszy sie, *wje-
tszą swa«olą nad wsiami i miasleezkami aż po Krepak
wydz:wi;i|i. Krom 297 ; mnjori liieidia in payos de'bac~
chiili .Mor r 1 ."■58 hardziej nad bogaezami , aniż nad
pospóUlwem wydziwiał. Krnm. 3G1 ; (grussala est peslis,
bardziej się sroż>ł). — .S'łn//)/e ; Wydziwiać z kim, doka-
z>>\ać z kii:> . eś mit ciiifin toU treibcn. Faraon, ro się
rozkazom sprzeiiwiał bo>ki!ii , :i klory z M jżeszi m wy-
d/iwi..ł, Kakoniec sam to | msi. Le z' z. H T 113 —
Wydziwiać co, dokazywać cze-o , cliu.l^ ( tolles i trciliflT.
Jeden hiiwiem z iiieh riazli\t śm esziiy i wesnły, Driifi
melaocholiizne wydziwia Ta<oły. ,(;,« /;t/t 1 , 3tl8 (De-
mokryl- Heraklilj. Nie słychać w onźj furtunnej dziczy.
Co miłość wydziwia płocha. Hur 2, 158. Nar — "^.
Wydzittić. wydziwiać' dziwnie wyrobić, wykszlałeić ;
nuinPcrDiirliii) bcrDorlirtttaen , foniifii. Ńiech kio grunt wy-
dzi«i z błot żyzny, niech bieg rzeki odwraca.... Kor.
H'r. 5. Prawi, abyś uszczęśliwił, Kogo? ihło|iów ; to
bydło on będzie wydziwiał Poty, az twoich kmieciów
przerobi w "szla-hciee. Kras. W. 63. Ludzka 'skrzeta
dziwna ustaw nawydziwiała; dedit leges. Zebr. Oto. 253.
— §. 2j Wydziwić się, zaimk. dok., Wydziwowad się
coiilin. , podziwieniem sie nasycić, do>jyć i zupełnie
się nadziwić; fiJ) ijcmtij aii^tiiiiiibern , fid) fattfnm ll•.^^^fr^ ,
(leiuig l'CH'Un^Crll ; tioli. wydiwiii se. Wszechmocny pa-
nie, viekiiisly boże. Kto sie twym S|iraworn wydziwo-
wad może I / hi han. Ps. 10 Wszystkie rzeczy stwo-
rzone przedziwne są; i przeto kio się przypatrzy, wy-
dziwić się cnym nie może. Syxl. SzU. 4 Salomon te-
mu się wydziwowad i za to wydziękowad nie mógł, iż
w jego kościele bóg przebywał. Sk. Knz 284. \N'ydzi-
wić Sie nie nioge , ala czego Mel.^zl\ński zginał. Twór.
Okuł. 91. (pojąć nie mogę, nie pojmuję). \\YUZIW, u,
in. wydziwianie, dziwaczne dokazywanie, srożenie sie;
lBiinbfr!id)C'5 irctbcit, Jobcn, 3?n|'cn. Wie niebo, źe w lak
srogim niescześcia wydziwie, nie skarżyłem sie. Teat. 44
ć. 78. ' '

WYDŻWIGNĄĆ CS. jednll, Wydźwigać nieJok.. Wydżwigi-
wać czesli; Boh. wyzdwihnauli , wyzdwihowati ; \'ind.
isYsigniti , yunsyigniti ; Hoss. BUjBiiHyTb . BŁUBiiriisaTŁ
(.wysunąć, wyciągnąć); ciężkiego co wynieść lub wznieść,

podnieść, wyważyć; einc Caft Ijeraiis^ebcn , auf|ieben, ouf«

61*

484 WYDZWONIĆ - WYFALMOWAĆ. WYFAŁSZOWAĆ - WYFORMOWAĆ.

ridjten pr. et fig. tr. Wpad/em w ka/użę , z której le- WYFAŁSZOWAĆ cz. dok, fałszując ^yjąd , wynieść,

d»o mnie konie wydźwiynąć moj-ły. Arai. Pud. 2, 17. unieśii , wydrwić. w\kiij;lo»ać; tuxi) ©oufelc!) trogl'rinfltn,

(wyciągnąć, wywlec). WyJżwignijmy się z ttij niewoli. roeflgflufeln , ^fraui^gnuffln. Herelyiy prawdziwą krew' i

Teat 7, lO (powstawnjinvż ratując sie , uwalniając się, ciało z sakranicniu wykraść nam clną i wyta/szować.

wydobywając >ię}. Aby nie rozpaczali, jeśliże im nad- Sk. liz. 144. Coni jrdno na kimkolwirk wjf'.ł<zow;(ł a

drobniało, ale panu nii-ba dufali , który je jeszcze może wyzdradził, niecliajbyrn czworako najjrodził. Żmn l'oit.

wydżwi-nąć . będzie-li raczył (id. Hoil. C e 2 b.^ Wy- 2. 408.

dżwij;iiąłein cię z prochu, i |>oslano«iłem xiążęciem nad WYFAItS.N.ĄĆ się zaimk. jrdnil., wymknąć się, wypsnąć,

ludem Izraelskim, /(udz. i Heg. 16, 2. (wyciągnąłem, Clitid)luptcn. hzucę sie do fortt-lów , lak się poszkapi-

podniosłem , wyniosłem). Pomóżmy sobie nawzajem, wszy, I wę/.cm mu się długim wyfarsnę sprawiwszy,

może przecie j;iki znijdziemy sposób wydźwit;nienia się Zehr. Ow. 219; elabor.

z nieszczęścia. Teal. 17. b. 18. (wyratowania, ratunku, WYFEJDAĆ vz. duk , Wyfcjdać się znim^r., wypróżnić, wy-

powslania , podniesienia). — '§ Nasze serca wydźwigamy cz\ścić brzuch, wysrać, wysrać się, (ob. Fejdać , ub.

do pana wzgórę , aby nas duchem swoim świętym na- Fe); aiii^fdjfiPeii , fid) aiK-fftcifien , f\d) aii6lccrfii. Z domu

karmił Oil. t^usl. 72. wznosimy, luir frbcbcil lUl)rC ^crjtn. nie jadłszy. a z lasu nie wjfejdawszy się, me wyjeżdżaj.

WYUZWO.MĆ CI. dok.. 'Wydzwoniać, Wydzwaniać niedok ; Bys. .Ad 81. Spokojne wylcjdanie stoi za dobre śnia-

łfali. w)z*aneii. wyzwoniti ; Yind. vunsvoniti , issvoniti ; danie. Hys. Ad. 64

Hon. Bbi3BUiiiiTb , BUSBOiiiiBaTb; dzwoniąc wybić, dzwo- WYFEHMU.NTOWAC med. dok , wyburzyć się, wyrobić,

nienia dokońc/yć , aiiJidutCii : pr et fig. Gdy wydzwoni wyklarować się, o trunkach, au^gńbrcn. Do trzeciego

godzina śmierci przy mć] głowie, 1 gdy przejdzie osta- gatunku należą te wina, które doskonale wykisały, t. j.

lnie jirzcz mfe ki>śii mrowie.... Prztjb. Ab. 102, (ob. wyfcrmentowały. hrup. 101.

Wybijan.li. — g. Wydzwonić j.irmark < dzwoniąc ogłosić za- WYFIGLOWAf, a. dek, figlami wyrobić, sprawić, zyskać,

czecie lub zakończenie, tcit 3<'tltmnrft lilllailtCII Obcr a\li> wyłudzić, wymschiować, wyforlclować , wykunszlować,

Ińuten. — fi Wydzwonić kogo. dzwonieniem wyłączyć wydrwić, wybzdurzyć, wykpić; bl!r(ł» Sflllfe (łCniuSbriligcn,

ze społeczności, w\kląć; fiiicii mijifliiigciii , burd) Śliiidcln ^eraii3iitn.imbelii , bcraMloicn. "Nadziewamy się tak u świa-

aui ber Sirdje ailśidjlicpeil , tit .ben 5)amt tlrnil. Miasto mi- ta marnego rychlej wyłudzić a wyfiglować potrzeb a

łosierincli obietnic pana swego, łają, klną, wyświeca- opatrzności swoich. Hej. /'osi. O o b ^lc na mnie nie

ją, wydzwciiiają z społecziiości świętej te nędzne owie- wyfiglujesz. /'ast. Fid. 127. — g. Wyliglować się, fi-

czki jego, aby jeszcze o jakie występki sumnienia grze- gliijąc wykręcić się , wywinąć się, wyśliznąć sie, wyswo-

sziictio . ale o dziesięciny, o kolędy. Ri-j. Fost. L I I A. bodzić się; fitt) IjcrauS brcbfii , t;craii«l tpinbcn, fii loi

— § Wydzwonić , ilzwonieniem wyzwolić , wyswobodzić ; ft^n^inbcln. Liszka chytrością swą prędzej się psom wy-

loi Iduteii , frep lautcii. Nie spodziewaj się, aby cię z te- figluje, niż zając nogami wybiega. Ezop. 125. Wyliglo-

go . jesli cię teraz osadzono, po śmierci wydzwoniono, wał się, wyjiraklykował < praktyką, wieszczbą wyszedł;

wykropiono, abo wykadzono. fiej. Post. B 6 5. exaiispicavit se e vincutis. Cn. Tli. 1172. Xiąże Kiejstut

WYKXA.\il.\OVVAC a. dok, ex3ininiijąc dochodzić, ailS bcm zwiezienia Krzyżackiego trzy kroć się wyfiglował. ŚIryjk.

(Sniiibc ctamiitircn , oitactamiitiren , biirdjeraminircii. Biskup 404. Dzielności, pojmanie, i wyliglowame z więzienia

i dwa xieża mają kandydatów wyexamiiiować co do nauk. Krzyżackiego Kiejstutowe . fałszywie Witołdowi , synowi

N. I'am. 21, 503. Nauką jest dla oficera zwiedzić sa- Kiejstulowemu , przywłaszczają, ótryjk. 404. — Nie wyfi-

mcinu w towarzystwie okolicy świadomego człowieka gliijesz się. Cn. .Ad. 724. nie wykręcisz się sianem , nie

place bitew , a obu stron odprawione obroty wyesami- uj'lziesz.

nować Łgfk. 249. roztrząsać, rozważać. WYFILOW.AL kartę ci. dok. po szalersku wyciągnąć, wy-

WYEXKl'ZOWAl"; cz. d>k, wymówić, wytłumaczyć się z kuglować; ciiic Sarte uiii>ermerft rocgsifbcn , ircgproctirtrfii.

niemożności, 'gan}lt(^ eiltidjtllbigcn. Czem się ty potrafisz Lekcye ci będę dawał, żebyś mi za trzy dni tak wyfi-

wyexkuzować? Jeat 21, 104. Zastaliśmy przygotowane lował kartę, jak ja sam lepiej me potrafię. Teat. i, 52.

stoliki do gry ; pozasiadało wielu ; jam się wyexkuzo- WYFOLGUWAĆ komu med. dok., zupełnie mu pofolgować,

wał. h'ras. Pod. 2, 97, cf wyprosić, (.rzepro.sić. eiltcin fliittjlitl) nadjflcbcn , \\ai)\t\)tn. Miłość zachowana by-

WYE.\I'LIK0WAC ci. dok., wyjaśnić, wWiiszc/yć , wyło- wa miedzy wiernymi, przez jiowolność i uczynność je-
żyć przyczynę lub stan rzeczy; crfińftn . nuidiiailber fcfcn. den ku drugiemu, i wyfol(;owanie ul»ierdzeń-zego młod-
Jakby to było, na przykład. wyexplikuję się. Teat. szemu. Żurn. l'ost. 5, 705 b. wybaczenie, ^^attifiitt. Fa-
9. 63. ryzeusze mają postawę niejaką mądrości przez zabobony

WYFALMOWAĆ cz. dok , wyszumować śkło roztopione, cA' w pokorze i w niewyfolgowaniu ciału. Żarn. Post. 3,

fduincn , obfdjjumeit in bfr ©laidutte. Trzeba zaraz tako- 098. w niedogodzemu ciału.

we śkło aż do dna z tygla w wodę wyrzucić, tygiel WYFOll.MOWAt^. cz dok., wykształcić, formując wyrobić;
dobrze wyfalmować , t. j. wycierać, Torz. bki 155. wy- btrauibilbeii , au#ilbfn , fluffcrmfn , aułgfftailtn. Cieśla roi-
czyścić z szumowin; nusfdumcn , reinigm , OU4reibfn. Gdy ciągnął prawidło, i wyf.irmował bałwana piłą, wymie-
już tygle z dawnego śkła są dobrze wyfalmowane . . . . tb. rzył go węgielnirą i cerklein otoczył, i uczynił obrai

265. męski , jako ślicznego człowieka. 1 Leop. Jei. 44 , 13.

w Y F o R o w A Ć - W Y F U K N A Ć.

W Y F U T n O W A Ć - WYGADAĆ.

485

Jeśliby kto weilłiit; ii^uki izemiusła swego w\f'iir!nci\\a|
drze«o, i '|irzy|iO,lohałbv j<" obr;izc(« i izłi.wieczciiju, jibo
klóremu z«ierze'Mii ono drzewo 'pizyrównaf , postiyi-bi^a-
wszv nihrską i ufirbowa«szy b^irwę ji-go . . . 1 Lenp.
Sap. ló, lii. Wszelkiemu , kióry wzywa imienia rnego,
st»orzy/ein co, i wyfi)imowałim go, i uczyjii/eni go.
i Leop. Jus. 45. 7. Syiiaczkowie moi, którytii zaś ro-
dzę , ażby sie wyfiirmował a wyraził w was Clirysliis.
1 Lenp Galal. 4, 19. Tyle sług dobrych l;"gu wyfur-
tnował, ile uczniów w szkole liczy/ Sk. Żyw. 591 b.
W\formo\vany \ind. nalurman , isilelan — Poczya u
Turków zasadza się na metaforaili i wynbriłzeniaiii wy-
sokich i wyt\irrnowanyih. Mtk. Obs. 359. wytiio,<fycli,
wysadzonych, przesadnych, wykwintnych, lud) flcfdirnu&t.
WYFOiiO^^AC IZ. dnk , za drzwi «yped/ić wy|.clinac, forując
wyprosić jur 'tbilre ^inaiiś mcrfcn, ^ie Xl>in<: mcifcti , ei«

nem Pen SStg JCigen. Czimuuś nam dnwmej tt-yo nie po-
wiedziała, bylibyśmy go wyforowali za ilizwi. 7-«/. 52.
c, 04. Jak nairt-la za drzwi m e «\forowaf lieJi.S.M.
63. Burd me lubie ; ale bez hałasu ci. hulińko b\łbyii)
jmci przez okno wyforował. T<iit. 1, lOi 1 wy-adził na
ulicę ). Gościa lepiej nie przyjmować , K ź t;o tudzież
wy forować. Ctt. Th. 208: {luipius ejirilur, (juam mm nd-
piititur hospes). — Fiq Ir. Z serca i z myśli «S7yslkich
zaraz wyforował. F. Kc.hiin. Orl. I, 17.">. (oddał niepa-
mięci). Nieprzyjaciół, boska co cie piastow..ła Opadzność do
jednego ztąd wyforowała. Leszcz. (Jlass. -0. Wilołd tego nie
cierpiał , począł się gotować . Chcąc mocą hi> rcmbenda
z państwa wyfoiować. St>yjk. 517. wyparować, wyriiunwać.

WYFOHTELOWAĆ es. dok. , fortelami wypędzić , wyrugo-
wać, wykunsztować, wyfigiować, wysadzić; I;cvnuśriinftclti,
niCflfunfteln, On go z klasztoru wyfortelo»ał. Sk. Żyw. 95.

WYFOKYTOWAC cz. dok., wykierować kogo na co , cinett
bii tuD^tn l'efi)rbcrn, iDn luobiii triiigcn, i^m tcoju ocr^iclfcti.
Falyma powzięła nadzieje, iż mię na sułtankę wyforytu-
je. Nieme. Król. 4, 191.

WYFRYSZOWAĆ cz. dok. , na fryszerce wytopić , (luf bem
griftfcofen aiiefimcljen , auefrifi^en. Jeżeli z jednej gęsi
nie mogą tyle, ile potrzeba wyfryszować żelaza, na ów
czas dwie lub trzy gęsi w zaprawę kładą. Os. Rud. 286.

'W'^"FRYZOWAC cz. dok, fryzowaniem wystroić, bcrau^fri)!'
ren, mit grifur bcrait?pujen. Tak się wystroił,!, wyfryzo-
wała , jak żołnierz na wachparade. Teat. 15,56, (cf. wy-
stąpiła). Kawaler srodze ruchawy, niedawno z cudzych
krajów powrócił, wypiżmowany, wypudrowany, wy fryzo-
wany, wyprostowany. Teal. ó4, 117. Czart.; wyfryzowa-
ny , wymuskany, w karecie zajeżdża przed Saski pałac.
•6. 15, 24. Wyperfumowany, wystrojony, wyfryzowany,
stawia nogi jak z partesów, gębę sznuruje, cały w kor-
wetach, ib. 22, 23.

WYFUKNĄĆ ez. jedntl. , Wyfukać dok. , Wyfukiwać częstl.
fukiem wystraszyć, wygrozić , wycisnąć, wymusić, »y-
łajać ; Boh. wypeskam ; Vind. vunkriegali , iskriegati ;
Boss. aapyraTŁ , erpoltcm , erfielten , mit iioltcrn erjroingcn.
Wyfukać a nie wymiłować miłość chciał. Horn. Dw. 303.
Nie wyfukasi na mnie tego, abym cię miał za miłego.
Cn. Ad. S04.

WYFUTliOWAĆ cz dok., futrynami wybić ściany, Germ.
aiiefuttiTit iiic ffidnPe mit Sutern, »crfietDpn. Mieszkania te
liyły w około wyfutrowane od ziemi aż do okien Dudn.
Eierh. 41, 10. W 'domiech waszych wyfutrowanych.
biidn Ha;/. 1, 4. Sklep dębem wyfutrowany. fot. Arg.
^i, cf. wycembrować.

WYGA . WEGA , i , m. et ź., stare psisko, ein nitcr elfnber
$unb ; (Vind viha , vefha» motyl; ef. Germ. 3Bi[^t>. Gdy
mu się spać zechce, a sługa niechcąc co obali, albo
czym zakołace , albo pies pod oknem zaszczeka, to już
słudze kijem , a wygę obiesić. fiej. Zw SO b Głód w
cieniu , albo w pochronie jakiej cierpieć musi, jako wy-
ga pod ławą, co nigdy nie nasycona. Rej. Zw. 104 b.

— § Kot, stara wyga. Jeibł. Ez 1:25. stara a chytra,
eine altc fJjlniic Sa|e. — §. De homine -. Wyga , masc. et
jem stiry, chytry, łakomy, skąpy; cin fiUluer 0et|iger
liobjldjtiger Slltcr, ciii nrgliftiger Snaufer. Wyga stary hmai.
hoez. 5, 147. Nie bvła źidna praca dla staregp wygi
zwii'śe młodego dudka. Oisul. Baj. 2, (cf. ćwik). Prze-
niierzfy kwas! ba jeszcze niech na słomie w ega śpi oś<n-
dziesięcioletni, a we skrzyniach zalęga pastwą molów
butwiejąc bławat. Zuh. 9, 61. Iżyk. Skąpa wygo, wo-
dna figo , Dla mnie wina , podaj mi go. Mon. 75, 440.
Patrzmy jeno starca wygę, a to rzecz nie do pojęcia,
Chcieć mu niłodego dziewczęcia Zobi. litil. 10. Znam ja
moja koeliaiiko, takie stare wygi, Kióre płocho mniemają,
że przez modne kiygi, Przez tynkowanie twarzy, kupne
ztlió>» rzędy Stanowią miłośi'. Tieb S. M. 58.

WYGAt.HOWAC fz. dok, po gachowsku wystroić, gctflft^
bcrniiepujcn. Bndik.

WYGaCIĆ rz dok., gaciami wysłać, mit W\\iX , gdfciinen
Ober 31ed)t|joIj tebniifen, ben 2Bcg cbiicn. Nakazujemy
właścicielowi , aby takową drogę postronnemi rowami
osuszył, wysypał, wygacił. A Zamoj. 1 1 0.

WYGADAĆ cz. dok., Wygadywać rzedli, et contin., wygadu-
je pr. niedoL; (Boh. wybadati disputando exlorquere; Rosi.
BUra4aTb , Bura4MBaTb wymyślić , zgłębić , zgadnąć) ;
wiele nagadać, gadaniem wydać, wypaplać: b" fnuSrebCIt ,

oii^rcbcn, rrĄt oicl b^neben, ^bererjablcn, niiśfd)mn|ien , nuS»
pliiuberil ; Gam. sgovarjam ; Hoss. BUÓOJTHyTb, BUÓo.liaTb,
Bbióa.UbiBaTfa. Z zimną krwią słuchają, gdy im ich jej-
moście własne swoje wygadują intrygi. Teal. 52. d, 11.
(opowiadają, prawią) Co ten też wygaduje na Wac
Pana! (cf. wymyśla) On całą rzecz wygadał = wypaplał,
er bat allcs oujgcfebtim^t , aii^gcplaiibcrt. — |. Zaim. Wy-
gadać się, zupełnie nagadać się; fiiŁ gaiij oiićrefccn , oóHig
fatt reben. Muszę ja milczeć , żebyś się do woli wyga-
dała. Teat. 25. c, 14. Czemuż gaduła, gdy gadać mu-
si, na osobności nie wygada się, albo raczej tyle słów
nie wypompuje, ile zdrowie jego wyciąga? Zab. 6,329.

— Aliter: Wygadać się, wymówić się z czym, gdy się
komu w gadaniu co wypsnie, wyśliznie, wydać się ga-
daniem ; fic^ momit ocrreben , Dcrft^nappcn , im iRcben ocr«
ratben ; Boh. wyphsknauti, wypleskśm, wypljskam; Carn,
blesnem, ferfijrem : Yind. sahlopniti l'e , saleteti fe ;
Rost. npo6oJTaTbca , npoHOJBiiTbCfl. Nie wierz nic tdj
Anusi , bo z nićj dziewczyna szczebiothwa , i prędko się

486

WYGADZAĆ - WYGARNĄĆ.

WYGAROWAC - WYGIĄĆ.

wygada .Teot. 0. b. 28. Kio si/a łiada, lo sie wygada.
Min Hyi 5, 5"2n Ni-slor wprawdzie iliyt madiy. «le
iui zgrz\bi'/y, Rad »yii;ó»i/, "O inOii/ii przynieść mu
p«cli«ał'y. 1 C7.rsl(. się wyi!ad,,ł. JM Tel. iii. Mardzo
widzę Jest za-iinufuiiy , M >iidor jtiż nie musiał wygadać.
Irnl. 5 h, (}\ (wydać się z sekreluj.

WYCAllZAĆ ob. Wygod/ić."

WYGAlĆ. /. wygai iz. duk. , Wygajae niidok. , Wygaiwać
ezeslt.. w paju czyli w li'sie wrąb wyznaczyć : pod/iig
Niem. Qii*tńflcn, im fBalte Oii* Jpaiircoict aiiC'f(e(fcii. Za-
raz po wywozie spuszczanycli drzew, trzeba imejsce wy-
pajone rewidować, hluk. lioil. 2, \M. — 'g Juńd.
Wygaić kiigi), wWąizyć ze społeczności, wyobcować;
eiiifii aii»!)(ii)fn, ucrmdfen , ocrtrciDeii, au^lAIicgeii. Z oj-
czyzny ki't;o wygajcirio. Lheiin. l'r. 54. O mieszczanach
I miasta wvg'joiiyi-h ib 7.

WYGaJAĆ ob Wv'goić. WYGALAĆ, ob. Wygolić.

WYGA.NIAĆ, ob Wygnać. WYGAMACZ , a", m. , wypy-
cliicz, ro kogo »ygauia. Włud. Cn. Th. 13tl., Yiiid.
pregnaiiz . odganj..vcz, preganjar, salirav(>z; /. pregnau-
ka , oilganiarza; Cr>'u/. izgonilel , f. izgonitelicza ; Dal.
izliralacz. /tofit. izgonitegl , /". izgonileglica ; £,'/;(?/. n3-
THiiTcib, f. HaroiiuTejbUMita, ber ^peraiieireiber , ber ^hii<
treibfr.

WYiIAMĆ się laimk. dok., zupp/nie naganić się, f\d) ijailj
fd!t tiiPcIii , flomifl nad) Silieben nii^Mbdii. Starostę Kam-
kowskicgi> Siląski liisloryk wyganić się me może, że
piiibdiiiK cliłopslwu nie dopuścił s«ywoli. Uiet. 4Ó0.

WYGARMIĆ cj dok., w gnrb wypuścić, wykrzywić garba-
to; Im tiiicii 'Piiefil bcrcii^J frummcn, !rumm hiidm, hitfc-
lig ma*tii. Wygailiił Sie {(iidik.

WYGAlillUWAĆ Ci Ju4. Wygarbywać aestl el contin.,
garbuiąc zupełnie wyprawić; oiiegcrluii , (jar gcrbfH ; (lioh.
wyilelali, cf. wydziać, wydziałać ; Ciirn. sirojuli , strojem,
(i-f stroić, strój mui-eraiio, et. sirój J ; C'oal. szlroim ;
liag. stroilli ; łiusn. strojlti kosgju, nacinitti kosgju) ; pr.
tt fig. Ir. wygarbować komu skórę, wygarbować kogo,
wydębić , wybić , wyćwiczyć , , wycbłostać ; nuśflcrlicn ,
bucbfltrbcii , bure^midlfcil. Ojciec mój był garbarz, ale nie
t tycli prostych garbarzów ; on tylko ninjiij matce skórę
czasem wygarbował. Tent. 22. b, 48. — Wygarbowana
»i.ło»a skóra; Hoss. BhipoCTOKl , (cl", wyrostekj. Wy-
garbowana skóra podrosłego cielęcia, 'abcick Rott.
onuCKl, uaoiiKa. — jJ Niewygarbowany , niewykrzes.iny,
nieokrzesany, niewyezosany ; tm(Jf|)Ol'Clt , llllJCldjlipieil. So-
nare pireijntium , grubo brzmieć, niewygaibowany język
mieć Mąiz. Orfeusz prostemu i niewyyarbowanennj lu-
dowi ceremonie obrzędów świętycii odkrywał Lal. hum.

WYGARDLOWAĆ n. dnk.. gardłowaniem c/yli odważeniem
i\ria uz><kać, mit brtlelircAeiiber ®cfabr frliiimni , criiijmin.

flfil , Crobfrn, flfU'irillCII. Coć przodek z krwawego p..lil
zostawił, abo wygardłował , marnie pożerasz Sinr. Hef.
75. id. Lek. C 4 , ( Vnid. isgergrati . yuosgergrati , is-
gergnzliuy.ili = gargaryzować, wypłókać gardłu).
WYGARNĄĆ cł. jednll , Wygarnywać rsęjl/. el conUn., wy-
garauje , wygartuje pr. ; Boh. wylirnauli , wylirnuwati ;

garnąc wydobywać, \)(xmi fd^arrcH , ^froor (d;nrrfn pr.
el /iy. Ir. Z.irzewie wygarnujc , a ognia z popiołu za-
krytego dobywa. A. ACAun. 225. Pizez szurluch żar i
popiół,^ gdy ich w piecu nadlo będzie, wygartuje się.
Torz. i'A/ 54. Mgłę bóg wygarnąwszy, ślepą ziemię
sprawił. Zebr. Ow. 20; (iiidui.ta lalas raligtne lenas oe-
ctiliiil ) . Z tych słów czyściec wygarnęli , klóre on
prawdziwie o wiecznem końca nie mającem karaniu wy-
kłada. Smoir Lam. 138. — jj Wygarnąć się, wydobyć
się, wyjść na wierzch; ((Erausfommcii . (/eryorfummtii. Ta-
kowa cerę Jobie sprawił, jak słońce n:<jśliczuiej«ze ,
gdy sie wygarnęło Z zachmurza , i bez wszelkich przy-
sad świecić jęło. Zebr. Ow. 572; (ubi oppositat eiicit
nubes) Ludu w Marsowe pula wygarnia sie siła. Zebr.
Ow. 16.1. sypie się, cotwentunt.

•WYGAROWAĆ Cl dok, garę wyciąć, wyciosać dziurę w
drzewie; cin ioi) auajimiiifrii, (iii-Jlcdieii , biird)li)4,'eii. Słu-
py te nr,.iia być wyg.iruwaiie na wylut Sulik. .irch. 17.

WYGARTOWAC , ob. Wygarnąć.

WYG.^SIĆ , Ci. dok., Wygaszać uiedok. , zupełnie zagasić;
Sarah. 1. wuhiszuyu; Yiitd vuiipogafiii ; Croat. izbrisza-
li; Hag. izgasili , »)óUifl 01l3lO|d;cn pr. el jig. tr. Zli wy-
gaszają w seri-aeh s*oicli ro do iiajmniej^zi-j iskierki tę
śwMlfość przyrodzenia i rozumu , że bóg jest AVoA. Turk.
102 Dobroć nalury ludzkiej tak jest wygaszona od pry-
waty własnej, że.... Jaiiusi. Lig. E i b. (stłumiona).
iMił.ość , z którą byłam ku memu, z serca mego wyga-
szam na zawsze. Teal. II, 118. (ruguję, oddalam). We-
dług stoików cnota powinna wygasić w sercu najmniej-
szą czułość. Mun. 69, 151. WYGAS.NĄĆ n'jiik jfdnii,
zup.-łnie zgasnąć, ()(iiijlid; crlófJicii , aiiiiofdjfii , niiejfbfti,

OertiebCn , nufbiJrCII pr. et fig. tr. ; Boh wyhasnautl Jak
długo czeka uznania ludu swego . tak leż długo nie wy-
gaśnie "za^ię gniew sprawiedliwy a poin<ta jego. Hej.
Host. S 56. Famdi.i 1'iasla w linii biał>igłowskiej wyga-
sła na Jadwidze. Wiig. Hst. 11 i ustała). — Miewyga-
sły, nie do zgasz>'nia , co nie wygaśnie: Iinail-jli>id>lKtl .
nidit nUOllinc^iMlb ; Slou ne*yhas\le(lliiy Rośriikrtuc wy-
nalazł sekret l.nnpy ognia niewygasłego, tak sławny w
slirnżyinosci 4/ .«. 60. O*).

WYG.ATUNKOWaĆ c; dok., galunkują.^ wytykać , odoso-
bnić . wyróżnić, wybrakować; oiiófortirf II , abfDiibfrn iia^
fflattii!i(ic;i. Hndik

WYi, \S\KU/.IĆ Cl dok., gęwędząc wygadać, wypaplać, awi-
. fdiiuiipfii liiidik.

W'YGIiAKAĆ. /. wygdaczc «. dok., gdacząc wydać, auj>
gatfiril. Wygdakać sie, n. p Nie może się wygdakać.
(kiikuszka Zniosła |a|ko) Cn. .Ad 625 nip mnie się do-
syć nagdakać , er fiiitii fid) nid;t itittiiim au^tjatfiTn.

WYGDKIIAĆ s. duk., gderaniem wydosiac , triJimnfn, tx>
ijriiiiMii. Iliidik

WYGKG\Ć rł i/..*.. W\gegnarf tdnll . gcg.inieni wydać lub
wyioiać, aiiJi|J)iia«frit . frfdłmiittni. lindtk.

WYGLy, «; (/u*. W\giiiać nieduk , gięcn in wykrzywić. bf<
MiiJbiiiflcii , aiitfbaitjtn ; /loi$. BurHyrb , Buruóarh, «jo-
rwyrb. u^rilfiuTb ; (/^uA. wyhuaim »c . wyln-ybali »e . wy-
hybali se esccdcre de via; Stov. wybjbugi se effugio;

WYGINAĆ - WYGLĄDAĆ.

WYGLĄDACZ - WYGŁADZIĆ.

487

Somb. \. wyhnuyu wyruszam; Viiid. V(ingibali , isgibati >
wyminąć); wysjięeie , bic 3lll>:iliflli)lllI8 , t)cr Sll^bUiJ ; fios$.
HsrnóHHa, hsi-kó-b , |if. [irzci^ub) — Zuimk. Wyijiać się,
n. p Wiele śkła s'ę x formy wy^riefo. Turz óW. 52.
— Atiter. Cliutnii' wy<koi'zy. łamie kroki -k/ailnie Gł.ilka
Rzymianka , kształtnie się wygina. Hor 2, 67 Kniiż. ;
finifilur arluhus. J.ik sie ksztriłinie wygiiuić , j:ikii' stroić
miny, Jak celować skł.idnościa inne gofeljrny. Zab. ii,
5-22 A>r.

WYGINĄĆ nijak, jednll. ; (Boh wyliynauli , wyliynow.ili ;
iiosn. izghitinuli , Hag. izghinuli , pogliinuli; (roul.ns;\-
nuti , izginujem); zupełnie do szczętu zaginąć, g(^n}ii(^
oerlorcn gclicn, nii^jicbfn, ocrfĄnnnben. Zamilknął wszystek
lud Chaiiaiiejski , wyginęli «szysry. 1 Leop. List. Hter.
7. J.Hlz«ingosvie dla eliciwości wojny i ochoty zbytnie
przeważnej do bitwy, wyginęli Stryjk. 181. wygładzeni
b\li, cf, wA gubić.

WYGŁAHIAĆ!"o6. Wyżłobić.

WYGLĄDAĆ ..1. dok.. Wys^sdnąć jedntl., Wygledywać częslL,
et coiilin. , «\glediije pr. coiilin , wyzierać, wyjżrzeć ,
wzrok zewnątrz nb.-ócić ; bcr.iii'5lc^cn , l)iiiaii'3(pl)cn , nuś<
felien ; Boh. «yldjd^li, wyldedali , wydliduauli , wyhlj'Ji,
wyldjdnu, wyldiżeti , ( wyhledali wyszukać, wybitiać,
wyliled.<wali starać się o co, wyliljdka , wejhled pro-
spekt, widok); Sorab. i. wuhladam , wuladam ; Vind.
isjjledati , vunŁiledati , vunpoglediti , vunvi(liti , (isgied,
vuni;led • widokj ; Rag. iziedali : Bo.'in. izgledati , (izgled,
pogled prosperttis , izgled exempium , próba) ; Hoss. bu-
riHHjTb , BUrJHjhjBBTb. — § 1) Wyulądam z domu, z
okna. Cn. Th. 1312. Otworzył Noe dach korabia, wy-
glądnął , i 'uźrzał , iż osechł był wierzch ziemi. 1 Leop.
(ienes. 8, 13 (wyźrzał i oglądał. 3 Leop) — Wygląijać,
patrzeć, baczyć, uważać; fc^cn , f*nuen, tftrnditen. Że-
glarz po morzu jeżdżąc, daleko-li jeszcze do portu wy-
gląda. Zcrn. Post. 5 , 749. — §. 2j Wygląd:tć czego ,
kogo, z tęsknotą, z oczekiwaniełii , tęskliwle oczekiwać,
Crual tdepeii ; Boss. BUCMOiptib, BUCOMTpiiBaTb , cntge'
gen ffbcn , frbnlit^ criiinrtcii. Nie w czas ziemi wyglądać,
gdy puszczona z Imy Rozhukana łódź pędzi na morza
głębiny. fJul. Ow. 149. Wyglądanie , z prawem do pe-
wności , oznacza nabliż<ze oczekiwanie w pewnym cza-
sie przyrzeczonego dobra. Fam. Warsz. 2 , 203 Lip.
W tak smiitnem położeniu rzeczy swoich , wyglądał na-
ród pomyślnej do powstania pory. Usl. hunst. i , 23.
Mądry tylko potrafi wyglądać śmierci z spokojnym umy-
słem.' Pilch. Sen. list.' 2A'l. — g 5) Tmnsl. Wyglądać
z czego, z pod czego, przez co ■ dać się widzieć z pod
czego , sterczeć z pod czego , przebij.ić sie przez co oku ;
Ceworfc^cn, l;n(\\ii\tbn\ , ^cniorguto , tcriiorragcn , burĄ>
fl^cinen, fic^ blicfcn lajTcn. Jest tam skała jedna na morzu
z wody wyglądająca. Siar. Dw. 37 Skały w morzu ukry-
te większe czynią szkody Okrętom , niż te , które wy-
glądają z wody. Mm. Auz 121. Dusza zacna z naj-
piękniejszej wyglądała twarzy. Teat. 51. rf, 8. (wyda-
wała się, odbijała się na twarzy). Z całej postawy jego
i twarzy szaleństwo wyglądało. Pilch. Snll. 31. — §. 4)
Wyglądać dobrze, źle, zdrowo, choro, na twarzy się

pokazać zlrowym, chorym i t. d. ; giit , fd)Icd)t, gpfmib ,
fianf aiieiffbcn. Te aiyśli wielkie ci s[irawować musiały
ukontentowanie i nie dziwuję się, że tak dobrze wyglą-
dasz. Teat. 14, 53. Prawdziwie Wac Pan v>)śiiiienicie
wygląda.sz! ih. 23. b, 67. Pacyent mając lat 19 wieku
swego, zdrowo i mięsisto wyglądał, perz Cite. o, 150.
Młodo wy-ladający floss. MOJOataBhiH , MO.iojKaBaThifi, ho-
jdżECBaTblH. Wyglądanie mfodo fioss. MOJOJKaBOCTb MO-
JOJKeBaiocTb. W'yglądasz gdyby rydz. Teat. 55, 12. Kró-
lowa kilka razy w drodze zasfabła , i bardzo chorą wy-
gląda. Gnz. Nur. 1, 230 b. Wygląda jak trup; Stov. v,-i-
iiledś gako smrt . śmierć mu z oczu patrzy. Jak lo
Waść wyglądasz rozmamany, wyssany, cała postać zbój-
cy Teat. 1 , 25. Cesarz vyyglądał surowo. Pum 85 ,
2, 195. (twarz cz_\li minę pokazał nieco surowa) Pra-
wdziwie teraz na szlaciicica wyglądasz. Teat. 56, 28. na
szlachcica patrzysz, bu jlcbfł nać) cinciti gbdmann ani.
Jakby to brzydko wyglądało , gdyby pan był oszczędny.
Teat. 52. c, 25. brzydkoby się wydawało, eś n)urbe
bćiPlii^ niisfcJieii , (jaglid) laffcn, l)nilii) jleben. — Pnperson.
Na \yielu miejscach teraz bardzo nieforemnie wygląda.
Fur. (Jw. f 5. niedobrze sie zanosi, (i Idpt fid) nic^t gut
mi. WYGL.\D.\CZ, 'WYGLĘDACZ, a, m , co kogo wy-
gląda. Włod. Cn. Th. 1512, Hoss. BUCMaipnEaTejb , ber
eineni entgegcn fiebt, ber eiifoegenfctier , eriunrter; (Sorab.
1. wuhladnik ; Vuid. yunsgieduyauz = śpieg). WYGLĄ-
DALKA, i. i., rzepa, mająca korzeń długi, biały, mię-
sisty; część jćj stoi nad ziemią, tak że się łatwo wy-
rywać daje, hluk. Dykc. ł, 78. cine 3Irt Siilicn, bie ou«
ber 6rpe btryorgucft.
WYGŁADNIEĆ, WYGŁADZIEĆ mjak. dok., gładkim się
siać, wypięknieć, glatt nuD fi^ón nierben. Biały chleb i miód
jadałaś , i wyeładziałaś była wielce bardzo. Bvdn. Ezech.
19, 15. WYGŁADZIĆ cz. dok.. Wygładzać niedok., gład-
kim uczynić, chropowatości pozbawić; au^gldttcn , glatt
madjen; floA. wyhladiti , wyhlazowati , poplaniti ; Sloi-.wy-
hładiti , narownSwam ; Sorab. 1. wuwadźu ; Sorab. 2.
hurodowasch; Vind. isgladiti , isgiadkuyati ; Croat. izgla-
dili, izglagyujem ; Bosn. izgladiti, ogladiti, ogladditi, iz-
plairnali : Hag. izgiśditi ; Ross. nurja^HTb , BhirjasKHBarb,
Bbi-ioiuHTb , BU.iainiiBaTb , pa3.iomiiTb , pasjauiHBaTb , paa-
rja.iiiTb , pasrja/KiiBaTb , pacnpaBUTb , pacnpaBJHib , (cf.
rozprawić). Wystrugać czyli odheblować deskę, u sto-
larza , wygładzić. Magier. Mskr. glatt bolifln. \)Acm je ku
wygładzeniu , aby były dzierżane ręką 1 Lenp. Eieth.
21, 10. (dałem je wybeblować. 5 Leop.). Obwisłe a
zmsrszczone cycki jakim sposobem wygładzić Sienn.
522. gładko wypełnić, gintt aii^riiiiJeii. Płótna malują,
aby garby i zmarszczki w czasie lde<hu nastąpione wy-
gładziły się. Przędz. 91, wyprasowały się, wymaglowały
się ; glatt mnngcln , gIntt platten. Cbciał się wystroić na
mięsopusty i wygładzić. Pwor. K 2. gładko wygolić,
glatt barbiren, rein abbarbtreii. Trudno o felczera, któryby
te ry-.unki na twarzy twojej wygładził, żeby ich więcej
cudzoziemcy nie widzieli. Mon. 65, 560. któryby te pa-
ragrafy gładko wygoił, bfe 3?arben glatt njcgcuriren. —
Transl. Kość słoniowa swym glansem wygładza przed-

488 WYGŁADZICIEL - WYGLIJOWAĆ.

W Y G Ł O B I Ć - W ^■ G N A Ć.

sienie, I lusirowne tJo s.ili. Znb. 15, 29. Knini. nlobi.
jiłrt, PPrjiert. — Fig Ir. Nie wyhfljlo-any . nil! okrze-
sany, nie wyrzesany, nie wyciosany; lintlf l^obflt , Illl(jel>il'
bet, un^fiijlińcn. To wielkie szi-zęście db luh rnłoilzików
niew\t;/.t(Jiiin_\(:li , że tym sposobem obyczajności i ma-
nier d*orskicb nabędą Teal 1. e, 51.— g. Wytj/ydzić,
wyglózować, wymazad, wyniszczyć, wykorzenić, wyjjasić,
'wniwecz obrócić, wygubić, wytracić, wylę|)ić ; fllltlóicbcil,
miStildCii , oertiljeii , ausroiteii , >jcrnii)tcii ; Sluv. wyh/azugi';
Vind. pokonzbati , salreli, iskonzb^iti ; Dul. razesinili, (cf.
rozczynić) ; Eccl. H^T^^^uru . H;4r.v\a;A*Tii ; /<«««. noTpc-
ÓHTb, noTpeóJaib, iiarpeóiiTb, iiarpcóJflTb. Że n)ąz ma
być głowa niewijsty, doczekamy się, ze ze wszystkich
xiąs; bakalarskich zostanie ta n)axyma wygf.idzona. Tent.
19. c, 47. (wykreślona). Niccbże ten czas wygładzony
będzie z pamięci naszej. Teat. 5, 111. Racz grzectiy
mej młodości wygładzić z swojej pamięci. Rijh. Ps. 42.
Złóśne występki były wygładzone. Lib. flor. 107. Nie-
przyjaciel kościoła ci;<ło w sakramencie wygładził, ofiarę
wyniszczył, święte wykorzenił posty. Potnej. 18'J. Kró-
lestwa przeciwko sobie powstawszy, same się wygładzać
będą Biat. Fost. 25. Rozkazał Amon, aby wybili a wy-
gładzili wszystkie żydy. 1 Leop. Estli. 3, 13. Poseł Perski
prosił, aby się królowie chrześciańscy wyprawili przeciw
Turkom , przyrzek.ijąc im wyt;'adzenie gruntowne ich z
Grecyi i z Azyi. BieL.Sw. 250 b. (doszczęine wypędze-
nie, zupełne wyrugowanie). WYGŁADZICIEL, a , m. ,
— § ') Wygł.idziciel , kióry co wygładza , ogładza; ter

©liutewr , 3lii?fllattcrer , $oMcr. — g 2) Wygubiciel , wy-
tępiciel, ber 3lii6rotter; Sorab. 1. wuwczer; Vind po-
konzbar, pokonzliauz, satiravez , potiravez; Ross. no-
TpcóiiTu.ib , iicrpeGiireJb. Nie kuście Krystusem , jako
niektórzy kusili na puszczy , i pogingli od wvgładzicieU.
Lin. Fost. 28 b. W rod:., żeńsk. WYGŁADZICiELKA, i,
§ i ) która co wygładza , ogładza. — g 2) Niszczy-
cielka, 3lii»rottcrinit ; Hoss. iicrpeóiirejbiiima , wygładzi-
cielka. "WYGŁALiZONOŚĆ, ści . ś. , gładkość, glanc ;
©Inttóeit, (Slaituitfl ; Surub. i. wuwadżenofcż. WYGŁA-
SKAĆ, f wygłanzcze «. dok., Wygłaskiwać czqstl. et
conlin , głaskaniem wygładzić, ułaskawić, obrochAianić ;
JcraiiSftrcidtelii , miBflreid)ciii , glatt flreic^elit , iniift , jabm
flrcicbclii. — Wys;łaskać co, wyłudzić. Ern. 20. abf*inei(l)elii .
eifinlpure . Llaudis atlreiiatiunibtii impetrare. Cn. 7/i. 1519.

WYGŁĘBU". tł. diik , Wygłebiać uiedok. , głęboko wyrżnąć,
wydłólować, wydróżyć; oueticfeil , tie( flllJbi)l)Ieit ; tiuh.
wyblaiibiti . hlaubati ; J{os$. yrjyóHTb , ynyóJHTb ; Eccl.
rjyóHiiK) , ranóiiiiy TBOpio. Drążenie czyli wygłębienie ,
Iroclliliit. Hut) bud. 28. bic 9Jcrticflina. — Wygłębić,
wygruntować , zgninlować . zgłębić, dójść czego głębo-
kiego; ertirunbrn, erforidien; Z<u/i. wyskaumam ; Vini/ isjis-
kati, s|iskuvati , izveituvati, sbaraiivati , vunsvediiv;>li ,
vunsmifliluvati, vunsinuliuvati. WYGŁIJBIACZ . WYGŁC-
Bir.lEL, a, m, zgłębiciel, ber Srgrunber, (Sr(or)(tier ; ymd.
isjiskaiiz, isvertuvauz, sbarkuvauz.

•WYGLĘltAt".. ob Wyglądać.

WYGLIJIJWAĆ fi. dok, rozpaliwszy hartu pozbawić, wypalić,
Uerm. auj^lul;en. Wyglijony drut żeby się nie złamał. 7r.

•WYGŁOIUĆ •:. d.k . W .ł.-lMać „-.fduk., wydłubać, "wy-
dł.<l>ić . «yi!łiilii«..ć ai:$t)i}|;len. Ctuo. wygł.biam, dłubię,
wydrażiiiii Mąi z 1'odiui.iJ kinieć olszę, I tak w poryw-
cza korylo uiobił. Ułoleiii wygłubił. A/un. H. B 2.
WYGŁOUAC CS. tłok., wyjeść, wygryźć; £cc/. H3r.lojaiO ,
aiidttaocit , niieliei^cit , abnajcii. Kuń wojenny, gdy mu się
pa-za wygłodaia, iiidleje. Burdi l.uk. 95. gdy się wyja-
dła, wypuirzcbi.wała, zj.-idła , roeitn Mi Jiitter a'"it)e}cl;rt
ijl. Wygłodane zęby, cuiiiavi dfiitfs. Mącz. wygryzione,
aufiflelnifcnc , abgcitiipte ; En-l Bhirjojaiiufi. — Wygłodać,
iT. , wytrzeć, wyjeść; aii^iDCjcii , aii^rciben. Często kapiąc
miękka woda . najtwardszy kamień wygłoda. Ł,'». Ad.
1217; Igutła cavut tapidem). Wisiała tam nad morzem
blizko wielka skała , Cześć jej spodkiem fi igaini wygło-
dana b\ła. Olu>. Uw. 165 Jest lam haniebna jaskinia w
wygłodanej górze , w której zawsze zbiegają sie wody.
Otiu. Wirg. 471. Nie każda macica winna daje sie za-
szczepić ; jeżeli stira i wygłodana . tedy nie przvjmie
latorośli. Pikli. Sen. list. 4, 58. — Wygłodać. w\cbełi..ć,
wyszarpać, zażywaniem zepsuć. W/ud abllllCeil. WY-
GŁODNIEĆ ny-iit. (/-ł., 'wyłącznie.', głód m z.e , iiło-
dem zcieńczeć , z głodu wyschnąć, wt .'Ónilfler tfiTlflifli;
Boh. wyhiadoweli ; Ecd. Bbiro.i04aTiica . nuuAy miTb
Oieub. Wygłodniały , często kilka dni żywności me wi-
dząc przeliicgłem Persyą. Slas. Miim. 2, 125. Wygło-
dniały ntralnik cuilzy zvsk pożera. Tetit. 45. d. 80 Wyb.
WYGŁODZIĆ C2. rf.A.,' Wygładzać niedok. , głodem wy-
morzyć. eiiien Oiifbiiiiflertt; iind. iz-laduvaii. vui)sgladuvati,
islakotiivati , vunsl.ikiiluvali.

WYGLÓZOWAĆ, WYGLUZOWAĆ ez.dok., wymazać, wy-
pł.idzić, wyniszi-zyć, wytępić, wygasić; auelófl^eil , OU^-
flieidieii, oertilijcii, nii^rotteii , Derniibien ; Stoi: wyhłazugi;
Vind isbniali, vunsbrii'ali , vunpobrii'ati ; Croat. zbriszali,
zbriszavam ; Et-cl. H^^r.iAAiiTii , Ii^r^-IKA^TH Pasya cnotę ,
sentyment, z duszy ł.ilwo wyglóziije Teal. 45. 4, 7.
(wyruguje, wyparuje). Bogactwa nigdy nie potrafią wy-
glózować miłości, zasadzonej na szacunku. Zab. 14, 335.
Jeszcze nie wygluzowana z serc naszych wdzięczność
winna. Tetit 4. 6, 127. Nigdy takowe zbrodnie i złości
z pamięci wygliizowane być nie mogą. Zab. 7 , 38.

WYG.MATAĆ, 'WY(i.MATW,\Ć c; dnk. ,' z gmalwy wyjąć.
wycleść , wyinoiać , oiio btm ©fmtidjt beraii3l'rmiicti ; wy-
wiklić bcrauiśroirftlll. — Wygmalwać, wygnieść, wyciskać;
lieraiijfiicini , ()friiii5brii(fcH.

WYG.MEUAĆ. /. wygmerze rt. dok., gmerząc wydobyć, wy-
grześć ; (lerau^piitileii, (^craiijfi^arren, (/eraujflauben. Cn. Th.
1312.

WYGNAĆ, (/. wyżenie «. dnk.jedntl.. Wygonić, /". 2) wy-
goni, wyżonać [takiego infiiiil. niema 2| , f wyżenie,
wyżone jednll. , Wygani.łć uieituk. ; Buh. wyhnati, wyhiial.
wyhaneti. wyżenu , wyhnal, wyhnal ; Slov. wybitnjm;
Sorab 1. wuhnacż, honu hwon, wuczeru hwon ; Surab.
2. hugnasch ; Carn. segnflti . sćshdnem, sgajnam , sti-
ram ; Vind. sagnal ( cf zagnać), pregnati (cf. przegnać),
saganjali , odganjati , satirati , sagoniti , prezhsgnati , na-
preignati; Crml izegnali , izeganyam. izlirali. Dal iigo-
nili, iigomin; Dom. izguniti . izaghnali, proghnati , istir-

w Y G N A Ń S T w o.

W Y G N A N' I E C - ^^■ V G N I Ć.

189

rali ; f^lai'. protirati; Rag. proghnalti , izaghnatli , Izgo-
nilti ; Rc'S BurHaib , BbiroHflTb , BUTypiirt, BbirypUBaib,
Bbia;nTb, BhiHJiiBaTb, ut, wyżyć), /v;(7. i^rH.iTii iisroHaiH,
H3>KeiiyTii , ii3a;eHaTii, npoweHym , npuaceiiHTii ; wygnać,
wypędzić, 'wyżonąć ; Itcrauśjagcii , licraiiftrcibcii , aiisjagcii ,

OUstrcibeit. Kiedy trzeba bydfo wyj;nać na pole. Haiir. Sk.
34. Napójcie pierwej owce, polym zaś na pastwę wyże-
niecie. I Leop. Genes. 29, 7. Psów gdy szkodzą, albo
smrodzą wyganiają Diuor. a 1 , {ob. a zasię!). Po my-
śiiwskii niowi się, zwierza z kniei riwzyd, wystawić, a
nie wygnie. Chmiel. 1, 80. ^craiK^fti.ibeni, nuśftobcrn. Wy-
ganianie Judaszi. Smotr. Et ?>'). Pozlocislego , by też, nie
uniial i kozie ogona zawiązDć, *alić go na urzędy sadzają;
"alić go już z rady nie wyganiaj. Hej. Zw. 70 b. (nie ruguj,
nie ruszj! Talarowie z Podola i z Rusi niezliczone plony
wygnali do Wołoch. Twaid. Wl 07. Dom mi wyplon-
drujc , z imienia mie od żony, od dzieci wyżenie. Oorn.
[):■. 79. Wyżena ojca cherchele potomków z domu.
Psalmod. 55. Coż kiedy cię .Menalko , pnn wyżenie z do-
mu , Jakiego cie nabawi z twoją dziewką sromu ? Ginu.
Sie!. 577. Dedzieh w Polsz.-ze rząd kiedy, nigdy mnie
zlad nie wyżoną. dom. Wł b 4. Gdyby mąż nie uczyni-
wszy urzędowego zapisu 'żenię , umaił, a po jego śmierci
cliiMeliby ja potomkowie wygnać z imienia.,.. Szczerh.
Sii.i'. 165. wyrugować, wyrzucić, wyparow-ać; Ijcraii3trci=
l)cn, ocrbrdnflcn. — Zkąd nie może być wygnanym, wy-
żonionym = 'niewyżenny, n. p. iMasz od twórcy swego
niewyżenne królestwo w obietnicy. Chodk. Kost. 41. —
Krosty i t. d. wyganiać, czynić żeby się na wierzch do-
bywały, cinc inncrlidtc .'ilrnnfticii aui ciiicm bnauitrńben.
Nierządnicy bolączek dostawają, kióryeh izdebkami, drze-
wy , salsami rozmaicie wyganiają, (ii!. Post. 34. — Wy-
gnać kogo z miasta, z kraju, z ojczyzny = na wygnanie
posyłać, cl', wywołać z kraju: eitieii pcrtrcibcn , iicrroeifcii,
in^ 61cnb fcfcicfcn; Yind. sapanati (cf. banit) , sadreuiti,
pretirati , pregnati ; Croat. bandi.sali, odtiravati, pregnati ;
Dal. prognati; Rag. proghnaiti , progonilli ; Rosn. pro-
gonili, proghnali , izaghnati; /ioss. cocjaTb , comaro ,
ccu.iaio (cf. zecJać , zasłać) , oacMCTBOBaib ; Eccl. npo-
iisroHHK) , BŁ 3aT0'ieHie nocu.iaio , iicre.iflio , aacu.iało ,
saiOMaio, (cf zatoczyć), .^postofowio pańscy byli wyga-
niani z miasta Jeruzalem od senatu duchownego żydow-
skiego. Riaf. Post. 98. Wyganiający kogo Ecrl. aaioiii-
TCib. Wygnanie = WYG.NAŃSTWO , a, «., stan wygnań-
ca, miejsce dokąd kogo skazano; brti? feil , Mc 'IJenfei:
fuiuj, Iscrbnniiiiiid ; Rolt wyhnanst«j, propadeoj; Sloi'.
wylinanstwj ; Soral). I. wuhnaiżo . zalmatżo zwoczżizne;
Carn.ytand, (cf wanj; V'i/irf. ssgon, sagnanje (cf. zagon,
zagnać), pregon is deshele, deshelnu prepoviedanje, sapa-
nanje, sadreuitje; Croat. pregon, pregnanye, izegnanye,
odtiranye ; Dal. progon , progonsztvo, izagnanye, pro-
gnanye : Rag. proginstvo, proghnanstvo , izaghnanje ;
Bosn. proghnanje , izaghnanje, proganslyo ; Ross mrua-
Hie, cociaHie, ccu.iKa ; Erd. Mpcsnpejt.iie, ą.ACOTeiinic.
Będzie-ż jeszcze to czułe wiejskie życie 'syłką i wy-
gnaniem mianowane? Siem. tJyc. 46. (relegałio). Wy-
gnanie podejmuję, na wygnanie idę. Cn. Tli. 1512. Na

Stiwnik Lindego wyd. S. Tom VI.

wygnaniu mieszkam , wygnaniec jestem, ib. Ociec Kadma
wypra"uje W pogonią, i kaźń zaraz wygnaństwa ska-
zuje , Gdzieby jej nie odzyskał. Żcbr. Ow. 54. Syn kró-
lewski bez żadnego występku na wygnanie idzie. Teat.
51. (/, -i. er ijc(lt inś 61cnb. Z swej się dobrej woli udał
na wygnaństwo. Otw. Om. 007. Znosić takie wygnań-
stwo , takie uniżenie. Priyh. Milt. 41. Szezęśeicm mia-
nujcie boleści i blizny, Co was z wygnania wiodą do
ojczyzny. Kras. Woj. vliov.. 102. Przez śmierć z wygnaństwa
do ojczyzny wraca. Pol. Porz 222. Komu dobrze na
wygnaniu . Nie 'myśli nic o wracaniu. Cn. .Ąil. 233. —
Wygnany, WYGNA.MliC , ńca, m., którego na wygnanie
posłano; DcriińcKn, ejulift, ein 3>eriii!cfeiicr, (Snilirtcr; Bok.
propadany , wybnanec, wypowedenec ; (Sluu. wihnane-
enik e.vpelleiidus) ; Soriib. 1. żahnalt;, wupokazancz , wu-
pokazane, z kraya zalinate; Garn. [iregnanz, stiranz,
terplinz; Yind. prcgnanik , pregonjenik , odgnanik , pre-
gnaiiez^ stirr.nez (cf. terać>, satiran is diimoyine; Croat.
banditnn , bandisanecz. (ob. Banit); Dul. prognan . izii-
gnan, prognanik ; ling. proghnanik ; RofS. ll3rHaHeU'Ł ,
iiarHaHHnii^B , ccbi.ioiiHbiri, oaeMCTconaHHbiH; Eccl. aac.ia-
Hbifi , 3rtT0iieHhiri , HCceiibHiiK'B. W\ rzuceni nazywają się
wygnińcy, kiedy icli za granicę wysyłają. Pociej. 8.>.
Rył tułaczem, wygnańeem. Tent. .i5. d, 87. Wyb. Wy-
gnańca z Jerozolimy było około 13000. Sk. Dz. 20.
(•oliective ■■ wygnańców. W rndz. zcńsk. Wygnana = WY-
G.N.^NKA , i , n. n. W Glicłmie jako wygnanka z Białej
Rusi mieszkała. Sleb. 2, 513. Obca wygnanka. Tcat 46.
(/ , 3. W cudzym wygnanką upadam podwórzu. CItrośc.
Oii>. 95. — "§. 'Wyganiać kogo nieduk , WYGONIĆ kogo
dok.; przegonić, goniąc wybielz go, wyścignać; eincit
iibfrjageii , iljm norfommeit. Smyczy ze psów zemkniono
zwierz wszystkie wygania Lecąc, rowien ptakowi, psów
mnóstwo przygaiiia. Zebr. Ow. 181; (efjugiti. Zw.foki i
czasów zmniejszonych wetuje , i znowu wygania go. ili.
264; post terga reiifjiiil. Wygoniona dziewoja, ib. 203;
praeteriia est virgo. Niech się jedno wszyscy , każdy z
swego ile może Rzphej Polskiej złożą, wnetże oni gra-
nice sobie rozszerzyć, z sławą przodki swe wygonić,
svnom swym przykład piękny zostawić łacno będą mo-
gli. Janusz f.ig. /•'. WYGNAŃCZY, a, e, od wygnańca
©rciilniltfil = . Wygnańczy , wygnańcom służący. Cn. Th.
1512. Włod. Z tylu . wygnańców mnie-ć to tylko fata
Wygnańcze dały i żołnierskie lata. Zab. 15, 386.

WYGNAROWAĆ cz dok., wyżywić, wychować; nikllireit ,
IintcrlmltClI. Szląskie xiązeta dla gęstego d/iedziclw po-
działu , z nich \ycześnie wygnarować się me mogli.
Krom 314: (suslentnre se).

W YGNIĆ med. duk , Wygniwać niedok , zupełnie przejść
zgniłością, wypaść dla zagniłośei ; mi^fnillcil , gailj 'burd)-
faiilen, miffiillcn 'it:X jniilniC , oertucfeii ; Rok. wyhnjii;
6'roa/. izigniti, izignyivani; Rag izaghgnjetti ; Cos«. izagli-
gniiti: Rcss BbirHiiTb , BhirHMsaTi. , iisniuTb , iisrnuBaTb.
Na taka rola służyć może gnój bydlęcy dobrze wygniły.
A'. Pam. 17, 205. (przegniły) Niżli się jął leczyć onego
ciała wYgniłego, prosił aby wszyscy z komnaty wyszh.
Baz. Hit. 70. W dworskiej chorobie wargi i dziąsła wy-

02

490

W Y G N 1 C 1 E - W Y (] O D A.

W Y G O D N Y - W Y G O D Z I C.

gniwają. Comp. iled. 400. Oizyska wygni/y od picia i
spania. Pilch. Sen. liii. ó, H98. Ziewa, a na łóżku siedzi.
oczy wygnify, z gęby śmierdzi piwsko, w p,iszczęce
kliju pelnu, a w czuprynie piorza. O/m/. Sat. li. WY-
GMCIK . 11 , n. , Subst verO. SWGNIŁOŚĆ . ś^i. z'., zgni-
lizna, zgniłość; 6a3 9lui!faiilrii , bas Jlui^cfaulif , Die jjaiiliiifi,
?>friDC)uii3.
WYGMKSG , f.. vvyj»niecie . wytjniole ri dok., VVyj;niat»ć
niediL , wygnifjtuje, wygniatuje pr. , j^niotąc wyciskać,

wyżąć, wyiniać ; fłcrmiśfttetcri , au-Jfiietcn , ^craii^Jbrurfen ,

au»bru(feil , prcffcii; Uoh. wJinjsli, .wyimetl, wjlmelu;
/v'x7. Buriitiaio, ii.łrHtiaio , lurHecTii , nariicTaTii, U3»cii-
MaiO Z lipoiYcizków sok \v,yt;iiietują , umoczywszy je
pierwej w wodzie różanej ; polym je tłuką a wygnialują
prasą , a on wycisk poJ prasą wysuszywszy , tłuka miałko.
Sieiin o66. Lura z groa już wygnietłycli i z powtórnej
prasy, WoJą nadanej, same tylko cierpkie sączy kwa>y.
/łor. Sal. 108 (z gron już wygniecionych) Z osinyka-
iiyoli gló-vek konopnych ziarno nogami wygnietują, lub
rekami wycierają, /'i-zędz. 59. (wydeptują i. Porwie go
w szfiuny orzeł, i ducha wygniecie. Dmoch. U. 2, 157.
(wydusił. — § Wyijiiicść . od.^^me^ć, oijgiiiotki uczynić,
odciski sprawić; 58eulen iiiiD Joulmeraiigcii brucfcn. Me
$aut (lart Drucfen. Obacz odciski , które sznorówka wy-
gniotła na ciele , a wraz osadzisz , z jak M'ielka się to
przyrodzenia dzieje krzywdą. Mon. 6i)', 10S5. — g.
Obraz w czym wyi^nieść, wyrazić, wybić, odbić, wrazić,
ciil SilP aiibrńdcil. Kamyków przyprawa , co je kamejkami
zortią, I jako w nie obr>iiki wy^ni.itać. Sienn. 597.

WYGNIEŹDZIl". się zainiii. doli , w gnieździe \vylei;iiąć się
yr. ei ii:\ iiiiiijf becft rocrDcii , nii^gefictft feijn ; (Rfj. izghnje-
zditi , Ual. suidare). Wszystkim to było dziwem wielkim
w onej chwili , Tym co sie w Aciieronckiem mieście wy-
unieżdzili , I tym, co knieje Buntyńskie , pastwiska Fe-
reii'.;kie Ii.ijnc mają za siedliska Hor. 'i, 56. Min. Dziwił
się lud zdumiały , co jak gniazila ptaszę Po górach
Achcronckich kleci swe szałasze. lA. 40, Nar. ; quicun-
qui rćltm nidiim Ackeronliae tenenl.

WYGMOTKI plui: , odrzutki pozostałe po wygniccieniu
soku . ber ubrii] bleibeiibc 9lbgniig nnc^ bem ?lii3pre(fen, Jre<

fler, Ztabtr , Srfilen. W pr.isowaniu ja:.;ód uważ.ić trzeba,
aby wygniotki j..k najlepiej wyj-niecionc były. Kluk.
Hośl. 5. 5iD. p-zywrotnik posiekać, wyżąć, :dbo wy-
prasować , wygniotki na rany przykładać. Syr. 527.
Z dzie^iclniry sok wyżąć, a wyginotki w garuicc wło-
żyć. Hyr. ło4.

WYGNOK. (ł. dul; , czynić że co wygnije, gaiij niiStOuIeil
lojfeii , biiri^fiiulen laffen ; Uoh. wyhnoiti ; Ymd. isgnujiii ,
vunSi;noiti ; A'c.7. lurHOHH).

WYGODA, y, i. VVY(;ÓDKA , i. £.. zdrhn. . WYGOD.NOŚĆ,
ści, £. , dogadzający wczas , bie *Beillieillli(fefeit ; B'jh. ph-
liodnost, poliodlnost, poliodlj ; Vind. narednost, pona-
rednost , perkladliuust , perkladnost , pcrioshnost, na-
rozhnost (cf. na rekęj , skladnost <itb Składnojć), pcr-
inirnost; Croal. prilichnozt, (vugódnoszt • przytomność);
/log. ri]skoscya , raskoscnos , (ćf. rozkosz) ; Hosi. y40-
6ic, y4o6ROCTb, y^oGcTBO. _viot-b, mothoctł , npo.xja4i,

yKpowHOCTb , yr04be , Buro4a (pożytek, zysk). Wszel-
ką svy<;ndę będziej-z miała , jakbyś w domu u siebie
była. Teal. 42 d. d. Każ mu do durnu , niech się wy-
»\'^'ódkę mieć star,.. Zak 12, 'J7. liyck Wygodna su-
knia liofs. njarbe noKoniie , wygodny dom /iuss. ym-
HUfi 40)i'b. Siolicę sobii; w lym mieście założył, weso-
łością miejsca , wspaniałością budynków , wygodą morza
wzbudzony. Star. Uw i. W kościele w.dze sie z lakie-
mi . z któremi widnee sie gdzie indziej i>\łoby z niewy-
godą , albo i niebezpieczno. AVhs. /'od. 2. 217. (niewy-
godniel. nie na reke). — Wygoda. do!;oda, poir.nc, ws[par-

cie; J;iuflciftiinij , ".f)iilfe , niitcrfn"i|img , Jtirebillfe. Karet* -
służy ku wielkiej wygodzie /io»<. Kupera ecTL sejUKOe
y4o6cTB0. Pieniądze pożyczyć , i być wygoda jeden dru-
giemu w jakiej potrzebie , uczynkiem jest ludzkości. '
Haitr. Sk. 255. Ordynujemy , żeby na wygodę tej repa-
racyi skarb z podatków tainecznyi'h jako najprędzej wy-
godził. \'oL Lig. 5, 591. dl.i uskutecznienia lej repara-
cyi , ht\)\x\i , jur 31u«iu(iniiig , Sewirfutig ber iKcparatur.
WYGOD.NY, a, e — ic odv., wygodę dający, wczesny,
wygodę lubiący, 6ct|licm ; tioh. pribodiić, pohodlne ; \tnd.
nareden , ponareden, jterkladiiu , perloshen , narozhen ,
perkladen. perrozhen, slor-lien, permiren; Wac. ugodan ;
Cruat. priliclien , (vugoden > przyjemny): lioa. BUru- i.

4iiuri , y4o6iiuii , yro4Hun, yiOTłibiH, noKodJiiuuri , nu-
KOrmuri , iiOKOeHX ( <:i pokój, spokojny \, yKpoMHUH ,
n|)0.\ja4«TeabHUi1 , iipoxja4HUił Wyi(odne życie Host. ^

pa340.ibc. Dl.i tego .\iedzein został, że mu się zdawało,
IŻ m.i lepTej z lym będzi-" , i sposób do wygudniujszego
życia znajdzie. .YiWi 28. ( pełnego wygód ). Byłby ze
mnie mąż grzeczny, miły, powolny, a co najbardziej że
wygodny, leni. 52. c, 14. nie żenujący, dogadzający,
ulegający: roillfńdrig , gefallig. Spodziewam sie, że nie
będziesz z liczby mężów niewygodnych , którzy chcą ,
aby ich żony żyły, j:łk odludki jakowe. Teal. 54. c, 27,
(cf. zrzędny. z:izdrnśny ). Częstokroć dobry przymiot
niewygodny bywa. Zab. 15, 578. Ireb. (śei3;4a uciążli-
wość). Wiem, komu cnpta, komu sława miła. Ze swej
ojczyźnie zechce być wygodny .\rcliei. usłużny , pomo-
cny; bfilfreiii, nuklid) jeinaiibeii, fSrberltd^. — g Rzemieśl-
nicy maja być w swojej prolesyi dobrze sposobni , na
czas wygodni i słowni, llauf. Ek. I^^C. na czas wyga-
dzajaey , czasu dotrzviiiujacv . na czas robotę oddający, JT
piiiictli* iii ?liifel'iiiig ber jcitl WYGODZIĆ et' dok , Wy- f
gadzać uiedok , Wygadzam, commelior nliguid cum aliijuo , >

aplo cpinmensu ali<juid facia. Ot. Ti>. 1511. pomierzyć
co z czcm , stosownym , dogodnym , poniicrnym uczynić!,
niimtffcn , aiipnffen , moieii bng ctnM* jutrijft . d njoiiod)
lieiiuemcil ; V(/((/. perkladiti, skladiti . icf. pizykładać . skła-
dać). (.Iicac orciów tych wygodzić do muru , mieli oło-
wianą węgielnicp. Pctr. El 504. Góry na góry kładli
fTytani). chcąc wygodzić W'scliód , ktorymby mogli bo-
gom szkodzić. I'ftr. Her 2 £ 3 wymierzyć , wystawić,
wybić, wzbić, wybudować; miflbumieii , ailiKllieil bit ]\IX
redHeil ^Óbe. — Jź. Wygadzać komu co . dogodnie wy-
gotować mu co , einrm etwa^ nad) SiUcii tcrtig mad^rn.
Hzeinieślnik potrzebne rzeczy komu wygadza , i za lo

WYGOIĆ.

: W Y G U L 1 Ć - W Y G O N I Ć.

491

godzien odpfity. Mon. 70, Ci7. — g. \Vyi;odzić komu ,
dogodnio mu trafić', w rumel mu trafić, zadosyć czynić,
odjio wiedzieć potrzetii.' , oczekiwaniu, dogodnym mu być
-ze wszystkuMii, zupełnie doiiodzić ; (i rCC^t tlfffci! , gC'
niiacii, goiuio tbim , c* rcdit maojeii; tiok. wylioweti Ró-
żni! sa bułogłowskio umiarkowania ciuln ; eo tj;(ly kto
rozumie, wszystkiemu wygodzi. Cziacli Fr:,m. f I. Gdy
nam majętności na Rusi odehrano, nu^ stało wątku,
czemby apetytowi naszemu wygodzić. Star. Hej. 57.
Aeoltis także, co rządzi wiatrami, We wszem ich woli
w tej drodze wygadzał. Aunzp. 54. Żaden sie jeszcze na
ten świat nie narodzi-f , Ksóryby w-szystkicli ludzi zadaniu
wyt;odzif. 6ak. Okuł. Kodzice nie swej popiesze, ale zba-
wieniu dziatek swoicli wygadzać winni są Sk. ŻifW. 1 ,
tS b Wisząc na ślepym, idzie chromy na dwie 'nodze,
Jeden wzajem drugiemu wygadza w tej drodze. Min.
Ryt ć> , 105. (pomaga, wspiera, ratuje). (Hoss. nuraĄ-
"łiiKt yoniący za zyskiiMii ) — ij Wygodzie, komu, po-
życzyć komu; ciiiem (mit ©cl?) tiieticii, ibm IctĘieii , bonjcii,
i^m gefnlliij aiiiś ber SSeiictjenbeit (łclfeii. Użyczyć i wygo-
dzić ma prawie jednakowo znaczenie; obadwa wyrazy
danie rzeczy jakiej do czasow^ego ii/.ycia oznaczają; za-
wierają oraz w sobie oddanie tak rzeczy znikomych ,
jako nieznikomycl), Gal. Cytv. '5 , 5G. Bezpłatne odd.inie
znikomej rzeczy szczególnie do użycia służącej , n. p.
xegarka, konia i t. d. wyraża sie przez słowo wygodzić;
przyjęcie zaś rzeczy takowej przez słowo pożyczyć, ib.
5, 57. Nikt nam na klejnoty jiieniądzmi i na suknie 'huczne
wygodzić nie chciał. Stnr. Hej. .".7. Dziesięć my wygo-
dził talentów na samo słowo. Leszcz. /7. T. 599. Przyja-
ciel jego z litości wygodził mu kilka set talarów. Haur.
Sk. 240. Siiina ta wygodzona .... ib. Chcę ci oddać te
bagatelkę , którąś mi wygodzil' w Warszawie. Zab. i 1 ,
159. Druga raza w potrzebie w:ygodzić Wac Panu oświad-
czam się. Teat. 18, Gl. Ordynujemy, żeby na wygodę
tej repeiacyi skarb [irowcnt Pruski z podatków tsme-
cznycb jako najprędzej wygodził, który na przyszły rnk
z ppdatku znowu odbiera. Yol. Le(). 5,591. założył, za-
stąpił; niislegcn , uertrcteii eiiic ^Ineiflnfic. — ^. W"ygodzić
kogo, ugodzie go pociskiem, utrafić , ubić, ustrzelić;
cineii gciinit trcffni , erlpgeii , crfdiic^ctr ii. f. lu. ; {Boh. wy-
hoditi , wyhazeti , wyhazowati ejicere; Slov. wyhśzugi
cjai-ulo , wyhoditeliiy, co se niiiże wyhodilj wyrzucalny).
Tak dobrze jelenia strzałą swą wygodził , Ze się na sw o-
je nogi więcej już nie wzwodził. Olw. Ow. 595 — Za-
imk. Lecz sie mnie przecie nie wygadzają dni utra-
pienia, /'asl. Ud 125. nie ulegnę im, nie pognębią mnie;
fic erf4p;ifen mi^ itidjt, iiiatbcn mici) iitdit crlicgcii. -- Z rę-
ką sie wygadza w pojedynku. Ir., z Siinoiitil. , paruje
dobrze , er parirt giit mit t>cm Dcgen.
WYGOIĆ ez. (lok., W'ygajać iiiedok , wyleczyć, zupełnie
zgoić; aiil^eilen , nu^fiiriren ; Boh. wyhogiti ; Ross. bh-
no.łb30BaTb; Eccl iisepaMeBaTH. Jać zagoję bliznę twoje,
a z ran twoich vvygoję cię. 1 Leop. Jer. 50, 17. M/o-
dy człowiek łatwiej się wygaja , jak stary. Perz. Lek. 500.
Wodne węże usypiać i zaklinać umiał. Gniew ich miękczyć,
także jad wygajać rozumiał. A. Kchan. 207. wyciągnąć.

WYGOLIĆ (Z. dok, Wygalać nieduk.; Uoh. wylioliti nudare-
Ra;j. izguliti depilare ; Croal. izgulyujem , izgulyivam ,
izguliti excorlico ; in Islria et cirna nfire : exsttrpnre ,
eoellere; Bou). isguliti, iskorjepiti eislirpare 2) oskupsti
■ obskubać; /{oss BUro.llITb ; — g. a) vvygobć włosy, zu-
pełnie ogolić, goląc wybrać, podebrać; ailvrafircil , ail^--
l'artiireu ; Croat. zbrivam; Hoss. BUÓpilTL , nhl6piiBaTb.
Zda rni się, za nas nie było łbów tak sprośnie wygolo-
nych , I szat kęso wymyślonych. Groch. W. 489. Nie
pomogą po śmierci wygolone pleszki , kto się nic ba-
wił modlitwą, fot. Arg tiOI. — Fin. Zobaczysz jak pod
włos wygoli staruszka bogatego. Tcul. 45, r, 24 H/yi.
jak go wyskubie , .er itjirb 5cn rcici)eit Jllten huMreti , U\)l
madjan , riipfen. — (i b) Z kapłaństwa wedle prawa bę-
dąc wygolony , na męki był wiedziony. Baz. H^t. 42.
wyświęcony, wyxiężony ; burc^ś iKaiireii eiitnjei^t, iiitiem maii
ihm tk %hi<:^(xcxoni iticgrafirte. — g. Onólmej: Wygolić,
gołym uczynić, gaiij fal)l mad;cii. Ta wielkość ludzi wy-
goli wszystko koło nas . tak jak wół wygala trawę na
polu; Rndz. Niim. 22, 4. wyje, nilfje^rcn. — § Saul wy-
gidił ezarnoxiężiiiki i wieszczki z ziemi. W'. 1 Heg. 28,
9. wygładził, wyrugował, wyniszczył, wytępił, wyko-
rzenił, nii^rotteii. — jź. Wygolić, tęgo kogo palnąć,
uderzyć , wybić , wyciąć , eiiicm ciiicii tiid)tigen ^jiel) ocr*
fc^eit. Dobył ręką pałasza , i od razu kilka płazów du-
chowi po grzbiecie wygolił. Ossol. i>lr. 1. WYGOLEĆ
nijak, dok., stać się z gruntu gołym , gniij fn^l tuerben.
Niedźwiedzie sadło czyni długie włosy, miejsca wygola-
łe od włosów pomazując wypełnia. Urzed. 427. wylinia-
łe. WYGOLENIEG , ńca, m. , człowiek przesadnie ele-
gancko wygolony, (ircyk , galant, ciii Stiitjer. Stoisz za
wygoleńca , szkoda z tobą mieć sprawę. Zebr. Ziv. 94.
Ni(! ujrzał nikt około niego wygoleńców. Wurg. Ce:, pr.
65. W piekle pragnąć będziesz, ty który winem wy-
golcńce , żołnierze i młode chłopy poisz. Sk. haz. 522
b. WYGOŁOtilC rz. dok, zupełnie ogołocić, wyzuć,
wypróżnić; gaiij fiiM moc^cii , ciitlilópeti , miżlcercii. Słowa-
cy na miejsca z obywatela wygołoconc , abo na pół spu-
stoszało , nastąpili. Krom. 10.'

WYGON, u, m.; Boh. auhon , (et. wyhon sallus lommiinis
ob. Błonie, auiionek łup, zdobycz): Sorah. 2. liugon,
(goni staje, cf. zagon); V(n(/. gonilii , stegnje , slegne ,
cf. ścięgno; Croal. izgon>uwroć; Hoss. yrOHKa , yrom,
npocOHl, BHrOHŁ : (BurOHha , destylacya wódki) ;— wy-
gon , skotnik , droga, którą bydło idzie w pole. Wiod.
bic Jrift , ^yicbtrift , ber Sjie^iDcg , via , t/wa pecudes ad pa-
sliim agiiiiltir ; et jus ac. farnllns agendi pcnides per alie-
lunn fundum. Cn. Th. 151 o. bnś iriftciirfciit , Śnr4tric('=
redjt. Pozwolić wygon komu. ib. To im dano miasto,
i wygony jego w około niego. Budn. 1 Chroń. 6, 55.
<«o(. t. j, plac goły około miasta dla pastwy li\dła zo-
stawiony, błonie; • allijemciiic 5Bicbn)cibc, ©eiitcinircibe. —
''iji_. Atiter. Nie nowina innie (zającowi) "ze psy chodzić
na wygony, Abym tylko w- swój kożuch od nich nie
bvł Ikniońy CauK Siei. 591. na wyścigi, SfBettreimeil ,
SScttlaiif, cf. wygonić kogo. WYGONKA, i, z., ostatnia
brózda zagonu, Bndtlr. iii Icgte Seetfmtlf- WYGONIĆ,

62*

49-2 W Y G O :N O W Y - W Y G O T O NN A Ć.

W Y G U A b I Ć - W Y G U A Ć.

a. \V)-i.;.(i. WYGONOWY, WYGONNY. a, e, od «y-
,;onu , itiftfn ; boli. aiihonny; łiois. DurOHHUłi.

WYGÓKOWAĆ wierf. duk., wjLić się w górę , wzbić się
w Łióre ; fid) ciiipot fitiDitiflcn , tfn bóiftcn ©ipfcl crrciAcn ,
culinillircn. Klu \vyt;óro\Mif aż na f.-laliu szczebi-i , LIizki
jesl upadku. Osml. Sen. "ł. W tak wielkiej rzeczy jest
to znacznie wygórować, nie mieć więcej jedno d»óeli
(jized sobą, /'i/c/i. Sen. litt. 3, 2'JI. Nie dziw, jeśli
nic we wszystkich naukach jednako wygórował. A', l^am.
15, 9G. Musi być Irudna metalizyka , kiedy wygórowa-
na nad naturalne fiojęcie. Ivas. Duś. 1 1*2. (kiedy je prze-
nosi . przcchotizi . transccndtntalna ). — Zaimk. Tak
się l'tgazeni lotnym wyj-órowaJ, ledwie mu czyje mogły
sprostać siły. Zab. 8, 275. Juk. lak się wzniósł, wzbił,
zapędził za ubłuki.

WYGOHSOWAĆ Ci. dok, yors wystroić, bcit Sllfcil ^nani-
piiRfii. 'lak szpetnie wygorsov\ana była, pCe ! takowe
nagości są bardzo tjorszące dla niewinnej młodzieży.
Teat 7. c, 74.

\VYGOH/,<VŁOŚtX ści, ;., wypalenie, wysclinicnie od upie-
ku . upału wielkiego, wypał; biC ŚlilJiJf broiilltlicit , tai
Jlu^iJcbraHntfc^ii. Ziemia sucha i od wyj;orzałośei płon-
na, żadnym obyczajem me może być naprawiona. Cresc.
'Jl. WYGOHZEĆ . /. wygoreje nijak. dok. Wygory-
wać toii(iii. ; Croal. izgoriiti, izgarjam : Bosn izgoriti,
opahtse , iZi;eccliisc { 2 J aetiue izyoriti , opalili , is-
gecchi = wypalić , wyżcyać) ; fiosn. uurapaio , Buropaio ;
Eccl. iisroptTn , iiarupaio ; ze szczętem zgorzeć . wypalić
f\>-; nii9brr:Mien , oii^gcbraiint feijii, (jiiiij iierbrcniicn , tmri)
3Jrmib mifflcjcbrt titcrbcii. R. 1310 ł'ioirków wszystek wy-
gorzał, cokolwiek było w murze. Siei. Sw. 285 b. W je-
dne "dob' ucichał ogień , by nie wygorzały zwierzęta ; a
^> drugiej dobie ogień się zewsząd rozgorywał, aby zło-
śliwy naród wytracił. 1 Leop. Sap. 16, 18. — g. Aliler :
Wygorzało w piecu , combuita , lonsumpta omnia liijna
sunl in forr.acem conjecta Cn. Th. 1515. wypaliło .się w
piecu. — g. Wygorzcć od słońca, ib od upieku , od
upału, wyschnąć; aitóocbraiiiit , au^-tjctrorfnct nicrbcii , Pbcr
fcoit. Wi.itry północne niekiedy ciepłe bywają , a to s^dy
witją przez ■pl'^"'"y puste a wygorzałe. Creic. Go2.
Bobem rola me plonicje , ani wygorcwa , zwłaszcza gdy
tam głąby będą wystawione. i6. 169. Wietrzna i wierz-
chnia wilgotność gnoju trudno sie ma wcielić z drze-
wem , ale rychlej wyprę i wygorawa od słońca. Cresc.
75. — Simil W ciężkiej mej 'dnleglości wygorzały mc
kości. Ryb. I's. aa. WYGORZELINA, y, i., ziemia
słońcem przepalona. Wlod. carinnculus , terra quiie sole
perferue tta fil, ul rudiies salonim comhural. Cn Th.
l.il.ł aiiSiiebraiiiitca Grbrticb.

WY(il'Ol)AIU)\VA(J , WYGUSPOUAKZYĆ ez dok., przestać
gospodarować , koniec zrobić gospodarstwu , ailinurtb'
itftaftcn. Wygospodarować sobie majątek , gospodarując
zarnbić , crit»irt(if*iifieii. Dndik.

WYGOTOWAĆ, /. wygotuje cz. dok. Wygotowywać ci^sil.
et coHlin., wygotowuje pr., §. a) wywarzyć ; Vind vun-
skuhali, iskuliati, \'unkuh.ili; Croal. izkuhati , izkuliavam,
zkuhikvam; ausfoc^cn, t;erau3fod)eiL Tę wodę wygotować

aż do ''sucha, zostanie się na dnie sól śrzednia. Torz.
Skł. 166. Wygotowania, deioita . podług twardości rze-
czy mających się gotować, trzymać cne przy ogniu dłu-
żej lub krócej potrzeba. J^tiz. Cyr. 2 , 550. — §• b )
Wysjolować, zujiełnie przyrządzić; BÓUig jllbcreilCIl , aui'
ffrtigeil ; buh. shnlowjm ; Slav. zgoloviti ; llag. zgotoviti ,
giiloYim ; fioss. itsruTOBHTb , iisroTOBJHTi. , H3roTaBJiiuaTi>,
ii3pfl4UTb , uspancaib ( d' wyrządzić; pajuiL, pH%y.
Czyli apartament dla wuja mego jest »ygiiiu«anyl Teal.
4. b, A\). (raczej: przyrządzony!. Wygotować instrukcyą
dla kogo, listy do kogo. Tr. Wygotowanie /iuss. liaro-
lUB.iMBauie, iiarOTOB-iChic Wygotowanie rotułów z świad-
ków. Tr.

WYGiUBiC , /. wygrabi , wygrabię ' ;. duk , Wygrabiać
medok., Wygrabywać i-zejll., <^ribiami wydobywać, bcrauS'
retbcit , niiśrcdrn ; Vind. isgrabiti , Yunpngrabiti , vuiisgra-
bili ; (floss. BUrpuóiiTb wyplundrować). Grabiami wszel-
ką wygrabiali mierzwę z roli. Haur. Sk. 15 Miejsca na
klórvcli chmiel sie Jnajduje, z chwastu wygrabić. Uaur.
Ek. 'l05. WYGKABAC się, /. wygrabię się zaimk. dok..
WY'GllABtjLIG SIC' wygramolić się, z biedą wydobyć
-Się , fid) miibfam beraui orbcittit. Zo studni sie ledwo
wygrabał. I^ifor. K. J.ik się z tej jamy, którąś na bli-
źniego kopał, wygrabolisz? Obr 50, (cf. dołek). WY-
GUABKI plur., odrzutki z wygrabienia , to co zkąd wy-
grabiano I wyrzucono, (cf. śmieci, tf. zgrzebie; ; ail0>
flCrCcbUr JllliSllilirf.' Osły nie gardzą nawet i wygrabkami
z pod innych bydląt. Kluk. Zw. 1, 190.

WYGRAĆ, /■. wygra, wygram rz. dok., wygraje pr. Wygra-
wać coniiri , Wygrywać ciestl. ; Boh, wybrali ; /lou. Bbi-
iirpaTŁ , BbiiirpHBaTb; — g, wygrać we grze jakiej oppot.
przegrać , in cilicili Spifl gciutlincn. Szuler ten grywał ,
wygrywał, przegrywał, całe życie faraonowi służył. .Mon.
68, 205. Wygrane kostkami , szachami pieniądze. Cn.
Tli. 1515. (wygrana. Hoss. BUHrpniUbJ. Wygrawara co
na kim . n. p. Wygrawam zakład, ii., Vind. oddobiti ,
doldobiti : iiois. uóiiiiparb , oóiurpiiBUTb , nuHrparb ,
nonrpiiBUTb, ciiicm abijciuiuiieii. Wygrawam sprawę u są-
du, przewodzę |.rawo. Cn. Th. 1515. (bfli \^ii>cti gc-
lliitlilCli; Uoh. wysaudiii , cl. wysadzić'. VVszyscy patro-
nowie wygrywają, lub przegrywają; co sprawa, to jeden
przegrać , a drugi wygrać musi. Teat. 9, 15. — W"ygrać
bitwe, pojedynek, odnieść zwycięstwo, zwyciężyć; Slai\
dobiii bo| , cirtf Sdjlaibt ii. i. u>. gtroiniifii , ficflf" • *'" *Sif(j
baJOII tragctl. Sześć i Irzydz.eśoi kroć pojedynek wygrał
War;^. Wal. 85. Wojował ilługo z Turki , i z Persami
wygrawał często, często też przegrawał /'. hrhan. Jer^
421. W miłosnych sztuimach łacniej wygrać można
uciekając, niż walcząc. Teal. 9, 76 — Generalius: Wy-
grawam, górę w czym otrzymywam , zwyciężam w czym,
mam nad kogn. Cn. Th. 1515. gcipiiiiifn , fifflfn, triiioi-
Pbircn, bic Cbtrbanb babcn. Wygra, lub przegra, acz już
do lej doby wygrał, kiedy się i tobą śmiał pocierać. /'.
Ar^KiH. Jer. 1 lÓ. Ten tylko widie wygrawa , Kto szwan-
kowBwszy powstawa. Gruch. W. 518 Nie już ten wybrał,
którą pierwszą bierze. Pot. Arg. 158. Nie początek, lecz
koniec wygrywa. Aniai. Poez. i. 24 ; Stoi: prwne wi-

w Y G R A C o w A Ć - WYGRAMOLIĆ.

WYGRAiNłCZYC - WYGRYŹĆ.

■i93

lirńni z wńćka wihnani; nie mów hop, ;iż przoskoi'zysz ;
prima fortuna raro bona. Kto ma sprawiedliwą, ten wy-
grywa. Budn. Apopht. óy. Częśi;iej niecnota przy zfocie
wygrywa , niż poczciwość uboga. Opiil. Sat. i8 Nie
wygrjsz z nim. Cn. Ad. 7:23. nic wskórasz, bu luirft mit
t(ini iiidit fcrttg. — Similiter, GJybym z domu raz wy-
szedi, jużby wygrała. Teat. 3i. d, 19. Sila lakicli jest,
którzy się zdadzą sobie , iż wiele wygrali , kiedy umie-
ją co tak uczynić , jak wielki pan czyni. Gorn. Dw. 58.
iż wiele korzyst,ili , dokazali , ftc ])atten battiit yifl flCiiion=
neil. Saraceni , gdy nic wygrać nic mogli, od miasta
odciągnęli. Sk. Dz 693. ( «dy nic nie wskórali ). Mę-
czeńską koronę wygrali. Sk. Di-. 808. ( wysłużyli ) —
Wygrana, wygrana we grze = , wygrana gra, wygrana
w bitwie, wygrana bitwa = Wygrane, ta» ©Eiuiiiueil , ber
©ciiniiii, ber Śeiinnft, bet SiCij; Hoss. BUiirpuui-Ł. Pisa-
li nasi , iż ta wygrana bitwa stała się na prośbę bisku-
pa; albowiem w ten czas ustawicznie się modlił do bo-
ga. Diet. 77. Wygrana pod Połlawą uwieczniła pano-
wanie Rosyi na północy, hur. Pet. 100. Dzicjopisowie
Bolesławowi więcej łiad czterdzieści wygranych jirzypi-
sują. Wag. Hsl. 21. Obawiajmy się, abyśmy dla nik-
czemnego milczenia człowiekowi marnemu pogańskiemu
za wygrane nie dali. Paszk. D:-. 149 Wygrana, wy-
grane; palmańum , praemium certaminis. Cii. Tli. 1515.
Wygrać czeni przed kim = celować go, przechodzić ezem,
przenosić, prym mieć, dank odnosić, jeiltailbcit todrilt
ubcrtreffcn. One białością wygrały przed śniegiem , A
wiatrom naprzód nic nie dały biej;iem. Goni. Sen. 533.
— (J Wygrać, granie skończyć; gatij ju (Siibefpiclcn, mi§'
ipiclen ; Vind. isjigrati , vunsjigrati. — ^. 2j Wygrać pieśń
jaka na instrumencie jakim , cantilenam canere tuba, lihia,
fidibui:. , Cn. Th. lol.i, ciii miificaltfc^eś Stiit! niiefpicleit ,
6erauB[i)ielcn , rit^tig 6evnii«Ji'viiigcii , uollfommcii ypi-tracjeii.
Orfeusz lutnista przedni tak wygrywał na lutni, iż zwie-
rzęta i lasy po jego muzyce tańcowały. Bardz. Uoet. 107.
(tak dokazywał, kunsztował ). Dawid wygrywający na
lutni. Lach. Kaz. 1, 592 Wszak umiem dosyć pio-
snek, klórem często wiecie, Gdyś jeszcze mniejszą by-
ła, v>ygrywał na flecie. Zub. 11 , 585. ZahŁ Gdy mu
się nie chce , nie zaśpiewa , choćby go kto na wszys-
tkie obowiązki zaklinał; a jeśli kiedy "lubo nieproszone-
mu do głowy co przyszło , «ziąwszy w ręce bandura ,
ze wszystkich tonów skoczne wygrawał tańce. Zab. 13,
61. Leżąc w łąkach zielonych wiersze wygrywają Na
piszczałk.ich pasterze, co owce pasają. Lib. Hor. )0i.
Zażyj teraz wesołego wiersza, możesz i potyra wygrawsć
poważniej, Jakoś wygrawał, gdy gromem odważni Sro-
gich olbrzymów bogowie skruszyli. Bardz. Trag. 236.
— §■ Wygrać jaki instrument, graniem go wciągnąć,
wprawić; Ross oó-EiirpaTb, oóiHrpasaTb, ein 3n[tvument
aitśfpielen , eitifpielen.

WYGRACOWAtj cz. dek., gracując wyczyścić, wyrzucić;
ouśfrajen mit ber ©arfcnfrnfte , beraueitraftcii,

WYGRAMOLIĆ ci, rfoA. , gramoląc wydobyć, wydłubać, z
biedą wydastać ; inul)|am Iicrausflaiilieii, [jerniiźpiitdcn , ii--
lauStrabbcln. Zaimk. Wygramolić się , z trudnością wydo-

być się, fj^ mit iDiii^c berniiśarljeitcii ; Ross. liUKapaÓKaib-
Ca. Lis się z studni wygramolił. Jak. Bnj. 98. Ledwie
z błota wygramoliwszy sie, przyszed/em tu. Teat. 14,
15. Kio się wygramoli z jamy, zadzierży go sidło 1
Leop. Jes. 24, 18, (kio sie wydobędzie z jamy). Wygra-
moliłem się ze skały na skała , ale nic sam się wydo-
byłem, Teat. 55. c, 15. fwzdrapałem siej. — Hg. alle-
gor. Jako i kiedy głupstwa pozbędziemy, nikt niema
z siebie tyle sił , aby sie mÓLjł z niego wygramolić.
Filr.h. Sen. list. 596.

WYGRA.MCZYĆ cz. dok., ograniczając wyłączyć, 'wyobco-
vyać, cf. wygrodzić: aiiśijrcnjen , obgreiijen, tiir^ "33egreii=
im abfotibern , ailśfonberii ; Óuh. wymezyti, wymezowati.
Cl patryarchowie za naruszenie tego syiribolum , od sy-
nodu za apostoły osądzeni, i z cerkwi bożej byli wy-
graniczeni. Sinolr El. 25 Jako dom wygraniczony, tak
jest szalonemu mądrość. I Leop. Syr. 2t, 21. Róvynych
sobie, gdzie mogą, zarywają, chudszych z dóbr wygra-
niczają. /jlaż. ded. (wypychają, wytrącają, rugują). Nie
chcesz przedać, a on też sumy nie odliczy, A jednak
kiedykolwiek tak cię wygraniczy. Dłai. Tłum. C. (wydzie-
dziczy). W'ygraniczeni są bitwami od wielu narodów. 1
Leop. Jud. o, 22 , Eccl. ii.irpaHHK) e.vlermino.

WYGINANA, WYGRANY, WYGRAWAĆ, oh. W^•grać , WY-
GRA WACZ, a. m., WYGRAWCA, y , m., który wygrał
co , ber ©cmiliner. Don' Fuas jest wygrawcą bitwy okrę-
towej. Przyh. Luz. 23G. zwycięzca, oiegcr , Ucberit)inber.

WYGRAŻAĆ, ob. Wygrozić.

WYGRĄZYC cz. dnk.. Wygrażać niednk., pogrążone wydo-
być, imtcr bem 3Baffer l/cnun-^olcn ; {Ross. BurpysurŁ,
BbirpyjKaib wyładować , Bhirp3'3Ka wyładowanie ; Eccl.
iisrpyataio e.tonero , detraho , onus onere levo). Pod tro-
jakiem pogrążeniem i wygrążeniem trzy w bóstwie osoby
wzywają, /'im. Kam. 18 WYGRĄZN.ĄĆ nijak, jedntl. ,
wydobyć się z pogrążeni), aiio bcm JBaffer ^erporfommcn,
jid) bcrnuiłarbciten ; Eccl. aoarpyżKaHjca emergor.

WYGRODZIĆ cz. dok.. Wygradzać niedok., grodząc wyłą-
ozyć, wygraniczyć ; nu-Jjaiitieit , aiijgreiij"!! , burd; eiiicii 3(""t
nu^|'d)lii.'Pei[ ; Ross. Bbiropojiiib , BuropaJKUBaib ; f Boh .
wyhrada warunek , wyjątek).

WYGROZIĆ cz. dok, Wyjrażać niednk., groźbą wystraszyć,
erbroDcii, mit Jrobcu abiiótliigcn ; Boh. wyhrożowati. Cho-
ciaż przegrażali Polakom Niemcy, nie mogli nic wygro-
zić. Papr. KoŁ Gdy na niej nic wygrozić nie mógł, bić
ją kazał. Sk. Dz. 725. Miłości me wygrozisz, Cn. Ad.
504, cf. wyfukać

WYGRYŹ , u , ?n , Wygryź myszy, dołek wygryziony od my-
szy w serze, w chlebie i t. d. Wlod., dołi-k od myszy
albo robaka jakiego wygryziony. Cn. Th. 1515. 5[IJaui'e=
[raś , Surmfrag , eiiic nui^gefreffene ©telle. — g. Wygryź
ziele, exedum, herha ab exedendo dicta. Cn. Th. 1513.
ein gemilTeś Sraut. WYGRYZACZ, a, m. , co wygryzuje
co Wiod., Croat. izgrizitel , izgrizayticz , ber 3{uŚI!ager ,
3llI'5[ieiPer. WYGRYŹĆ, wygryzł, f. wygryzie, wygryzę
cz. duk, Wygryzać niedok, Wygryzywać czesll. , wygry-
zuje pr. niedok. ; Boh. wyhryzti ; Vind. isgrisniti , vuns-
grisniti ; Croat. izgriszti , izgnzam , izgrizujem ; Bosn

49ł W Y G R Y Z M O L I Ć - W Y G H Z E Ś Ć.

WYG P.Z MIEĆ - W YGZIC.

iz^risli , izisli, iwyjcśc ) ; iiog. iz^nzli , izgrisli r fiost.
BUr|iU3Tb. BurpuauTb, narpHUSTb, BUKiCBUTb (ob. Wy-
kiwać); sryząi- clziuriiwić , ^ryiac dobyć, cf. wyi^Jodać;
au6bciBcii , bcraiiibcijcn. Gaslpnice liśc.e wy^ryziy. Tr.
Arszeiiik wygryza lak mocno, żi; żelazu |iOj;ida. Lned.
404. Srr\v;ist.r I rdza wyyryzwją miedź i żelazo. Ld.
— Ileiii.i: \Vyj;ryżć .się, łjryzar, wydcljyć się pr ei fig. Ir.;
fidj beriuiibeiśen, ficb ioebci^eii , ftdi ^llr(bbciecll. Jadu pe/-
nc jaszeziiiki wygryzłszy się z żywota iiiacierzyńskirgo ,
la dobrodziejstwo (jrzyczynę rodzicielce swej do śmierci
dawaja . bo one wyełiodząc na świat, matkę umarzają.
Zarii. Post. 5, 528 — "^ Wygryźć ko^o zkad , gryzie-
iiieiii wypędzić . rugować pr et jig. tr. ; ciiifll ilU^bciPciI ,
binaiiebcijcii , mfflbfiBni, uertreibcn. Mieliście poczcireao
Francuza, klórv was dobrej maniery dobrze uczył; wy-
gryźliście jego , a legoście sie Irzpiola naparli. Boh. Kom.
5,"óy6.

WYGItYZ.MOLiC <•;. dok , zupełnie do końca nagryzmolić,
lub leż ^ryzmoleniem wyrobić ; auśfti^clll . bcrnilC frifclll.

WYGf{Z.\(', , /. yyyyrzeje cz. dok., Wyjrzewać ińeduk., i;rzc-
jąc ciepłoty nabawić, rtUBlUiUmcil ; Boh. wylirjli , wyhrjl,
wyhre^i , (\yehfewnMst tator, wcbrewny ojjrzewny). Wy-
grzać się, ciepłości nabywać, fid; crwarmcn. Nun .sie
piasek w bucie wygrzeje , to go już nic. nie zostanie od
saniegii duchu. Toro. Skl. 2oó, Wygrzać się, zapalić sie,
rozpalić się; |'i(^ frbijcii, jjliibenb luerbcii. Zno«u trójząb Nc-
pliiiiów' w Oi"iiiu się wygrzewał . Swe strzały Kebus ze
kr«i {'ytona odgrzewał, bard:,. Luk. 114. Zboże w sto-
dole wygrzewa sie, a wapory te w górę ciągną. Kluk.
fiośl ."■. -224-

WYGHZECZNIĆ es. dok., grzecznym uczynić, yyykszlałcić ,
wykrzesać , wyczosać , wyćwiczyć yv grzeczności ; ortiij
mattcit, cisilifiicn. Perykles zepsuł Ateiitzyków oiiycza-
je . chcąc je wyi^rzecznić i wydoskonalić ilon. 10, 3(32.
Myśmy ich w ićm wydoskonalili , co oko ucieszyć . na-
inictnuśei nabawić , i przywary icti wygrzecznić może. ib.
G8," 40ł. WYGRZECZNIEl; '»/>*. (ŻoJt., grzecznym się
stać , arti)( rocrPen. Z czasem niejedne młod.; p.mienki
tym sjiosidieni wygrzeczniały \ieinc. Ki ul. 2. 163

WYGCiZE:?!^. , yvygrzebł , (. wygrzebie . wygrzcbię es. dok..
Wygrzebać uiedok., wygrzebuje pr., Wygrzebywać czgstt ;
Bolt. wylirabati : Sorab. i. yyurebacż, wuhrcbam; Vind.
isderkatt, vunsderkati . vunsdirali , vunsderkuvsli , is(ira-
skati . yunspraskati ; lioss. BUrpccTb , BUrpeOuTb ; EcrI.
HarpeciH . liarpi-óiiTll ; grzebiąc, yyydobyć . wykopać; ])(•
r(iuc<td?iirrfii , nii6id;arrfii , \)<t>.>ox\ń)axxtn uDcr fraccii , /■/•. et
fif). tr. I!yśmy w sobie zakrywały lo świele nasienie
słów- świętych pana , aby liii nieszlachetny ptak nic mógł
ich Icdajako wygrześć a wybrać z niego. Hej. Pnxl. I. 4.
Przykładów miłości ojczyzny szukając, wygrzebywać je
w ruinach Rzymu, i z Greckich dziejów zasięgać do
tycli czas musieliśmy Mon. G5. 116 _ Prawdy nigdy nic
mogę wygrześć yv twoicii pismacii. Zebr. Zw. l.":> i od-
kryć , wynaleźć). — §. Heeipr. Wygrześć Sie zkąd . dn-
kąd , wygramolić się, z trudem wydostać się; fidi mit
9IA(ie uab ^oti} bcraudarbtiten , t^inarbeitcn , cmrorarbeiteti.

Przykra i bardzo trudną ścieżką do samego wygrzebł
się jaskiniami miasta. Olw. Ou>. 562.

WYGRZMIEĆ , wygrziniało , f. wygrzmi med duk. , Wy-
grzmieyvać coulin ; Sorab. i. wurimain ; Vind. isgerme-
ti , Yunsgermeti ; odegrzniieć zupełme , nagrzmiawszy
przestać grzmieć ; oiifboiiiifm . jii bonnerii aiifbiJrf.i. Już
złorzeczenie straszne nie wygrznnewa. /'r:yb. .Ąh. 168.
WYtiRZ.MOCiC «■;. dok., grzmocąc wybić, wygarbować,
okładać mocno ; tudjtifl au^iualfcii , bfrb burdipriigflii. Wy-
grzrnociłcś go dobrze kijem. Teat. 29, 'JO. (dojccinłcś gi>)

'WYGRZO.NAĆ Ci. jednti, odgrzebać , odmieść , wygrześć.
l\y d. wygrześć, zgrzebai- co kijkiem albo łopatką. Du Iz
"0. bcrauefroccii , lUtifrafcii , tui«n.iublfii.

WYGLRK" rz. duk. Wygubiać iiiedok , sprawić że co wy-
ginie, yyygładzić , wytępić, wytracić; gtiltjlid^ UCrliercn

madjeii , oiiźrotłeii , ottttiiben ; /Juh wybubiii , ziratiti ;

Vind. pokonzhati , satreti . iskotizhati ; Crual. izgublyu-
jcm . izgubiti; Dal. izgubiti, izguliiyain ; ffo^n. et Sl'iv.
izgubiti ; Hofs. uaryÓHTb . iisryójflTb . neperyóiiTb , h3-
TpeóiiTb, iicTpeOjHTb; (Wygubienie /lotł. HcieciiOBOiiie)
Wygubić szczurki. Cn. Th. I."i0"> i wyliij.ie , |iou\l>ij ć i.
Na wtórej wojnie Puiiiikiej kilka potrzeb nielorturmycli
młódź Rzymska wygubiona była. Warg. Wal 250 Dzi-
kie narody wzajem się nienawidzą i wygubiają. Utoii.
69, 5. fie reibcn ftdj einanber auj. Rzeżnicy kładą gło-
wnia rozpalona w pysk wieprzowi, chcąc przez to wy-
gubić wągry. Wie!. Kuch. 455. Wygub.ć pokrzywy.
Cu. Th. 1305. wykorzenić. — Do wygubunia, "WY-
GLT.NY, a, e, — le adu., ju 1'erlrcibfn , oertiltjbar ; Hot.-.
MCT(.'p6iiTe.lbHufi. '.Niewygubny ; Yiud. nepokonzbliu , iin-
DCrtilijbiU. WYGUBICIEL, a, m , wygładzicie!, wylępi-
ciel , wykorzeniać/ ; \'ind. pokonzliar , pokon/hauz , sa-
tirayez , potirayez ; Hoss. noTpeÓHTeJb , nCTpcóUTCJb , f.
IICTpeOllTe.lLiiima wygubicielka.

WYGU.MOWAG a. dok, gumą wytężyć, «iiC<giimmiKii , ftcif
gtimiliireil. Szeregoyvy ma rano wstawszy wł.isy wyize-
sać , yvasy wygumoyvać. huv> \ar. 5

WYGURBIC ez'.'dok.. Wygurbiać uiedok , gurbiąc Wykrzy-
wić hcmii^mijclii, ninjfliiD bcraiił fnimmcn.

WYGUZDRAf'; Sie, oh. Guzdrac się.

WYGWARZY^, cz d;k. Wygwarzać litedok , gwarjąc wy-
gadać . bcnuiś pltiircii, miJphurfn. Undtk.

WYGWIZDAG cz. d'>k., Wygwizdnać jerf.n//., wiygwizduje pr ,
Wygwizdywać cicj// , gwizdaniem wyszydzić, wyksykac ,
ailtfl<fetfcil ; {B^di. wyhwjzdal'. wypjskati; \iiid isfliyinigati,
yunriirilhgati , y .iifdik.ili . yunszyillikati. yuiisefiniehati ).
Lud poklasków me dopus;.czał , wygwizdiijąc zaraz tych,
którzy klaskać z.iczyiiah. Hnz. A'ur. 1, 215. Zle grasz
swoje role; zapewneby cię wygwizdano. Teol 21. r, 41. —
§. \Vygwizilać jaka notę. jaką pieśń, gwizdając wyrazić;
bfriiHiJ pfetfcii , pftifcnb inirtmiiiJi.

• WYGWOŻOZIC. c: duk., gwoździ wyjąć, z gwoździ uwol-
nić ; f-c/. iiaruosjaru . BUiiyrb uai 'loro raujjH , fnliia-
flcln '.H»m i^crm^1fl^ '''» maicii ; oppos za.;wozdzić.

WYGZIG i-z. dok . gżąc wypędzić . wysmagać, wypnieć, wy-
kłóć : tur* ti'Uc* Jłfntbntfn pfrirfibni . '.'frbrdmjfii. Ah jak
leż pan wygził go za kały I Tent. 45 c, 129. Wyb.

WYHAFTOWAĆ - WYllECOWAC

WYHODOWAĆ - WYISKAG.

495

WYHAFTOWAĆ cz. dok, WyliM'lowywać r:^-U.. wyliafto-
wujo pr. , haftem wyszyd , fiiiflnjai". wyrazić ; nii^fłiifcn ,
flii*nai)cn , burd; istiifeit niiśPrucfcii , yorftcllcn. Kr.il Fran-
cuzki posf.4 cliannwi Tat;irsku>iiui iiaiiiiiit. na kióryin
żywot Chrystusa pana hyf w>.liaflowany , aby chan wi-
dział wytkany żywot Chrystusa. Galm. Alf. pr. Kiedy
wyhaftować cudnie się pokusi , Najj^ładsze malowa-
nie jej ustąpić musi. Jahł. Tel. 515. — Fig. Ir. Czego
on sie najbardziej teraz wstydzi i żałuje , oto swoich
karbów i ciosów wyhaftowanych po'gębie. Man. 65, 560.
paraŁ;rafów , .szwów eyrulickich, biizn od rąbania. — §.
Nie utaiła sio kość moja przed panem, gdym uczynion
w tajniku , w shaftowafem się vv spodkaidi zi^emi. Ihidii.
ł'x. 159, 13. gdym się uformował, wykształcił; 5a iii)
gcformt , t]cbilbct iimrbc.

WYHA.1T0WAĆ cz. dok. , wypahć na popiół , flnnj jit 3Ifi)e
rtuflTCiincii. Suierz niech jak najlepiej !e matcrya wy-
hajtuje tęgim ogniem. 7'i>7". iSW. 210.

WYHAŁAStJWAĆ " CS. (/.-A- . hałasując wyrobić; wyfukać ,
wygrozić ; crlaniien , crtoften.

WYH.\NL)LOWAĆ .•:. dok., wybandlowujc pr. Wyhandiowy-
wać czejtl. , handlując uzyskać, zarobić, crbanjclil , blircf)
Apniibclii crmcrbeii ; wytargować, zatargować ; alibaitbelti ,
nl'btii(jcii. lindtk.

W^YHAROWAĆ , WYHOiiOWAĆ cz. dok., harowaniem wy-
cieńczyć , wysilić ; biir(& iii grugi* 3In|trcii(!iiiiij eiithdfteii ,
f^iuad^en. Gdy dzień człowieka pracą wyharuje , Noc
go spoczynkiem" lubym udaruje. Suszyć. Pie.^n. ó F b.
Eijuus nimio cursu dehUit^itus; wyharowany , zemdlony
koń zliytniem bieL'aniem. Manz — Simililer : Gdy wy-
harował głód , ustawały ręce do obrony.' Twnrd. W. D.
70. Dehilitatus stuprts , wyharowany. Mącs- Rozpustą
wyharowani ślinili się gwarząc o sjialeniu Rzymu. i^ag.
Cyc. 59. — |. Harowaniem wyrobić , zarobić , zapraco-
wać , uzyskać; mtilifam crarbeitcii, cifdiiuinflcii , erriiigeii,
oerbicncn. Lepiej czosnek pracą nabyty ciiwaidi , i ogór-
ki w Egipcie i wyhorowaną cebulę", niż na puszczy man-
nę darowaną. Kulig. Her. 202. 1 to coś wyborował do
lat dziś dziesiątka, Uczyniwszy bezecnym zabierze do
szczątka. Papr. Pr. B. Z pochwała "wyhorowane uczci-
we. Weryf. za.^^łużony honor.

WYH.\SAC L.ie ziiimk. dok., zupełnie do woli nahasać się,
naskakać się, wUańcować się; fid; gailj fatt fpriligni,
fatt mi miibc tniIJCU. Musimy koniecznie przez ten kar-
nawał jeszcze dobrze się wyhasać. Teat. 21, 180.

WYHARTOWAG cz. dok , hartując wzmocnić , nti^ćirtcn , oh.
Hartować.

WYHliBLOWAĆ, -WYCHEBLOWAC , "WYCHIBLOWAĆ e;..
dok., heblem wygładzić , mi^'f)obciii , >.icrbo['Cln , glatt ^o=
belll ; 67ov. wylioblowati ; Sorah. 1. \vuhiblu_\u; fioss. BŁl-
cKa6.iHTb , BUCnaóJiiBaib , iiacrporaib , Bucrpy-AnTb , bm-
Ciporaib , (ii', wystrugać). Dałem te deski wyheblować.
5 Leop. Ezech. 21 , 10. (dałem je ku wygładzeniu. 1
Leop.). — g. Fig. Ir. Nie raz go tą laska wychiblowa-
łem. Boh. Kom. \, 264. wyciosałem, wygarbowałem;
burigcr&cn , aiiśgerbcn.

WHEC(3WAĆ cz. dok., hecujac wyostrzyć, wywecować;

au?f(^Ietfi'!i , auópolircit , nuśmc^eii. Gdy me masz miecznika,
sam musisz szablę wyhecować Petr. Fol. 410. Zbroja
z cnoty kowana. Ma być Aiara hartowana , stałością wv-
liecowana, .\adzieja polerowana. Hej. Zw. 268. — Ftg.
Ir. W jednym kraju posp6ls'.'^o ćwiczone , wyhecowane,
w drugim grube. i'elr. ful. 254. wyszlifowane . wykrze-
sane ; gc|'d)liffeil , ge^oliclt. Pogańskiem nabożeństwem
kościoły zmamione , Ich pracą naprzód wiarą oświe-
cone, A ona wielkiej grubości siła, Wyhccowaniem
szyje złomiła. Peir. Hor. 2 ,' A' 5 b.

WYHODOWAĆ, ob. Hodować.

nWHOLOWAĆ (•:. dok., wydrożyć, wydłótować , z Niem.
aiiMipMcn , wyholować, holuwać . dłótem lub heblem
brać w głąb , wydrożyć. Magier. 3hkr. - sed cf. holować.

WYHUKAC, f. wyhuka cz. dok. , Wyhuknąć, wyhuknie je(//i</,.
Wyhuki'.vać cięstl. , huk wydać, cill @eti)fc yoil fid) gckn,
cin ©ctofe cr^C&?lI. Wyhukać kogo,, hukiem wystraszyć,
mit ®fto|'e ncrtroibcii. Jużeście zewsząd z łaski bożej jako
osoczem wiby wyhukani. Smotr. El. 16 — Wyliukać
co na kim, wyfukać. hukaniem wymusić, wyhalasować ;

crflTcien , mit ©ctófe crjnjingcii.

WYIKRZYĆ cz. dok., WYIKIJZAĆ niedok., z ikry wyzuć.
ikry pozbawić, ikrę wyjąć. bClt gifdrogcil m:<5licl)mcn. —
Fig. tr. Wyikrzyć kogo, wycieńczyć co do sił, majątku,
lub pieniędzy « wyssać , wywnętrzyć; Hoss. iiCTOmiiib,
HCTomcBarb. (oh. Wyiskrzyć; ; etiicn ber .^rnft licinubcii,
iliil matt macftcil. Wyikrzyć kogo , ogolić z pieniędzy ,
podskubać. Włod. cmn riiptcii , t6m beit Seittcl frgen. Grą
\yyikrzeru , i ku niedostatkosvi p;zy>siedzeni. Uerh. Stat.
529. wyniszczeni.

\VYl.\lAĆ,"o6. W^juć. WYi:vlE!v, mku. w , u\jątek zkąd,
ułomek 'z pis;;ia wyjęty; eiii- nii^gcbobticś Stiicf, cin 23ru(J'
jlitd. Antropologia praktyczna kanta, czyli nauka o czło-
wieku jest to dzif^o , z którego przedsiębierzemy tu czy-
nić wyimki. A'. Pam. 10, 59. wyciągi, 9lllvjiigc. — Wy-
imek z re2ułv , wyjątek , cxcepcva , ciiic Sliiśnnfime oon
ber 3Jcgd. 'WYIMICIEL , ob. Wyjmiciel. WYLMOWAĆ, ob.
W'yjać

WYIRZEC, ob. Wyjrzeć, cf. wyglądać. WYIŚĆ , WYIŚCIE,
oh.^ Wyjść.

WYISCIC, cz. dok, wyistoczyć , istotnie uskutecznić, wy-
rzetchiić, wypełnić, tnabr mndjcn , iHillfitljren , nollbringcn ,
nuśfiibren. Próżno jest prawa czynić, kióre vygiszczone
alho exekwowane me będą. He7'b. Słot. 24. Co woje-
wodovvie postanowią , to starostovyie niech wyniszczają, ib.
181. [według Czeskiej dawnej pisowni g=j 2].

WYISKAĆ, /; wyiszcze cz. dok., Wyiskiwać czej<ll. el con-
tin; Hng. iziskiyati dignosrere causiim, iziskiyanje inda-
gi^ilio , iziskivalaz uidagnlor , causae ro^nitor ; Hoss. Bhl-
iiCKaib , BuncKiiBaTb , iisucKaTb . iisucKnBaTb , buhck-b
wyszukiNyanie , wyszukanie; wyszukać, tcrau?fll(ŁciI. auśfll'
d)cn; mianowicie wyiskać kogo z robactwa, aiiźldufcii,
8dlife al»|'U(^Clt. Papugi kochają się w człowieku , i wyi-
szcza go. Haur. Sk. 550. — ^^.-Trausl. Wyiskać z czego,
wydobyć, wyzwolić, wygramolić; berauSiic^mcti , 6crau^=
jifbeil , befrcictl. Z wszystkich tych bied bóg na puszczy
•wyiska? swe żydy. Pol. Pocz. 465. Tak wielką w Sy-

496

W V I S K R Z Y I : -WYJ A Ć.

WYJĄ Ć.

cylii miłość sobie zyszcze , Ze jej i najdłuższy czas z ser-
ca nie wyiszeze. Pul Arj. 742 me wyujudzi, wyruguje.
— "(t Heripr. Wyiskać się • wyslrzegać się ; fii^ liut^cn,
in ?lc^t nebmcn. Gdy swycli dobrych myśli używamy ,
trzeba się nam pilno "wj-^jiskać , abyśmy icU lak używali,
żebyśmy ini bogu, ani ż;idnemu człowieku na lii-zbie
nie zosl:di. Hej. Zw. 103.

WYISKr.ZYd Cl. duk. , g. li niby iskrami wyświecić, wy-
jaśni.-: flinffliiD ex\)<\im, (iliccii macf)cii, ftratltn iajfeit, \Ua^'
leiib crkiii^tcn ; pi\ el [ig tr., Icf. fios$. iicnpeHiiiii szczery,
uprzejmy; £ c.'. iichpeiiHbiii prjiimus , propinquus, iiige-
iitius, gennannt , llci;peHiio /^rfuime , propinque . ingenue).
Samo słońce nadzwyczaj jaśniejąc wesoło, Złotych bla-
skiem promieni wyiskrzyło cznło. Min Ryt. 2, 515 1'osiał
bóg gwiazdami niebo , jako monarcha rozsiewa pieniądze
pełnem: rękoma , lub klejnotami suto swe szaty wyiskrzą.
Zab 6 , 128 Min. Wyiskrzone niebo , gwiazdami wyja-
śnione. ter (lell geftirnte .oiinmcl. Część wewnętrzna pa-
łacu światłem wyiskrzona. Min. fiyt. 1 . 59. — Wyi -
skrzają sic gwiazdy , podług mniemania gminnei,'o , prze-
czyjzczaja_ sie , i,'Hy .świecąca materya z powietrz.i spada
na ziemię , bic istcriic li^lifitfCii fid). Wyi.skrzcme się gwiazd,
bas Stcmcfd^nciifcii , gteriieicbniifffi!. — Transl Gd) by nie
z wyiskrzona ima^inacya szukali Hlozofowie szczęśliwości
ludzkiej celu, podohnoby ludzie szcześliwemi zostali.
Mon. 69 , 30. z przesadzającą . przfśrubowaną , mit Ctltfr
iUuminirtcn Ciii(>ilbiiiiij«fraft. — g 2j Wyiskrzyć , wyzuć
z świetności, z siły. wyikrzyć, wycieńczyć, wysilili:
M ®!an-,c« bcraiibeii, fiitftiiflni. Stanisław święty przez
cierpienia z cnot nie wjiskrzoiiy. Clioilk. Kost. 91. Oso-
bliwie co do majątku, pieniędzy: wyiskrzyć koj;o = wyi-
krzyć koiio, ogołocić. DiiJz. 70. wyskubać, in "Jlttiel^mm
be9 3>crm5ijciii5 , bc^ ®clbc>3 , bea Seutfl* , cineii riipffii .
jitpicn , iliri lim bic $tcrrlid)fcit liriiijcn. Przez fortel komu
mieszek wyiskrzyć. Gród. Dis. E t. ciiicill bCll "Sfiitel fcfleii.
Gdyby się tanio każda rzecz kupiła, me lakbyśniy gwał-
townie wyiskrzyli wacek. .4//*. no Woj. 8. 1'olym w pro-
cesa świeckie i duchowne Dwa trybunały _ jako kolyło-
wne , Chłopa owego prędko wyiskrzyły , Że się pienię-
dzy zbył 1 żony miłej JaU. Ei. 212. Wyiskrzyć sif ,
wycjirpać się, |id) (r\d}óvkn. Czekał Amurat , aż się Tra-
pezuntski z Konstanlynopo!>kini cisarzem w skarb wyi-
skrzyli, polem pojednał ich. (Jwagn. 70G. °Aza natura
wyiskrzyła sie. i nie ma już więcej zdolności do nada-
nia tych wielkich dusz? Zah, G, 335.

WYISTOCZYC CS. dok., wyiścić, w istotę obrócić, wjrze-
lelnić ; mirflid> madjcii , BPllffitircii. W Chrystusie wszystkie
pisma i ligurv wvistoczvłv sie i prawii; wvjadrzv'v. Biiil.
Poxł 124

WYJ.\C , w'yjał , wyjęli, f wyimie, wyjmie et. dok , wyi-
miije , wyjmuje pr. , Wyimować, NYyjmować , Wyiinać ,
Wyjmać Hi?(/uA- ; Boh. wygjmali , wyi;mu, wynal , wynjti,
wygmauli , wynjmam , wynit; Sorab. I. Iiwon wozmu ;
Vinrf. vunvseti, vunjemati ; Croal. zneti , znćmiycm , iz-
nimlyem . vaditi, (rf. wadzić): Dal. iznet ; Hag. iz^ti .
izim^hcm ; /iosi. BUHyTi. , BURHTb , BUHHMaTb. Buyniiaio.

■ UliaiO , HJIHTH . ll3ieiiJI0 , ll3KJI0MHTb . HaKJMtUTŁ ; /:^cc/.

Hi^ATH , HSieiuio, U3iHHaio ; wyjąć co zkąd , ująwszy
wydostać , wydobyć , wybrać ; {ifraii9itef;mcii . aiijnfbmen.
Narzędzia do wyjmowania kuli lub czego innego z ran.
Cterw. San. 15. Szczypce do wyjmowania kostki wy-
świdrowanej w głowie, ib. 16. Wybierać z wołu, u rze-
żnika , wyjmować wnętrzności Magier. Mskr. Wyimowa-
nie , wyjęcie , wybranie ; Slov. wynati ; <'.roat. iznetje ;
Ross. BUeHKa laskowanie, żłobkowanie. .Maxymin clirze-
ścianom podrzynać lewą iioge, a oko prawe wyjmować
kazał, a tak pochramiane , i poślepione do robót odsy-
łał. Sk. Dz. 17U; (o6. wybrać oko, wybić oko, wyłupić).
Podobuiuteńki do niego, jakby z, oka wyjął Boh. Kom.
I, 75 (jak wykapany, kubek w kubek). Córeczka pra-
wie jakby ją ojcu wyjął z oka. ful Sgl. 264. iiMC aiió btn
Jliifleii (|E|(^nineit , bcrau^sjcfc^iiittcii , ber Icib^aftc *V<ir'i- ^^ y-
jąłeś mi z gęby, właśiuem to chciał mówić. Cn. Ad.
1278. Wyjmuję komu z gęliy rzecz, uprzedzani go. Cn.
Th. 1545. eiiiem aiiś bcm 'Kiinbe iiebmen; Slov. z ust mi
winal. — W''yjąć co z xiąg , wypisać, wyciągnąć, excer-
pować. tn. Th. 1345 anź^iebcii , iicbmcii aii-J Sut^erii. —
Wyjąć z czego , wyzwolić z czego . weson befrcieii. VYyjęly
z sidła złośliwego, łifj. Post. K k k 6. Ojciec syna ob-
winionego, którego jeszcze nie wyposażył, może od sadu
wyjąć, jeśli zań przysieżo, iż jest niewinien. Szczerb.
5ax-. 278. Poddanych od posłuszeństwa wyjął, i od przy-
sięgi wierności rozgrzeszył. Sk. Dz 1065. uwtilmł od
posłuszeństwa, er ipriid) fie >ii9Pn fre?. Świętą po Imeeon
chęcią, by się wyjął z świata do durhowncgo życia, od-
d.ilił się na puszcza. Chodk. Kost. 27. .Aby czym prędzej
miasto z bojażni wyjął, przyezyńcc śmiałoś<-i wydać so-
bie kazał. Watg Cez. 253. (aby je uwolnić od bojaźui).
— Wyjąć z czego, wyłączyć, excypować, wyexcypywać,
cl wymawiać; ausfcbliepCll. Wyjmuję co z liczby, kon-
traktu i t. d , me pidiczam. Cn. Th. 1543. i\'iko|;o apo-
stoł nie wyjmuje, osobami nie brakuje Wiśn. 183.
Cokolwiek na miejscu jest wysokiem, to aby tym ■wiel-
sze uszanowanie miało , godzi się z pospolitego a po-
dłego zwyczaju wyjąć. Warg'. l\'u/. .49. Pozwany jeśli
nie jest pod władzą onej zwierzchności , gdzie jest po-
zwan, może się w\jąć od prawa swego Sax. Porz. 80.
Wyjęty, uwohiiony, wyłączony, cxcypowany; V'in</. o(vo-
jobodnjen , Yuinset ; Sorah. I. wuwzale, wumenwsne,
wumenkowne Kto się z pospolitej na wszystkich ludzie
powinnośi'i wymawuić ma ? gdy kto wyjęty me jest z
rodzenia, czemu się wymawiać ma z umierania? oto się
Chrystus z niego nie wymówił, a mógł się śmierci wy-
jąć, by był chciał Sk. Zyw 2, 403 b. Wyjecie w pra-
wie, w ustawach, w umowach. Cn. Th. 1514. wyjątek.
excepcya; Slov. wyndtj. Prawo "żadne nie jest tak stałe
I nieodmienne, aby nie mogło mieć różnego wyjęcia
albo excepcyi, które moie zmniejszyć w nim. dzielność i
skutek Mon. 76, 115. Wyjąwszy, wyłączywszy • oprócz,
chyba, ailj jeiiommeil ; Vind vunvietnii. ne yunder, fyuna ;
£^01/1. izvan . osvem ; Croat. zyan . zvun . zvuiia , izióg ,
neg , nego ; Ditl. ner; /ioti. iiaKJioiafi , BUiuioiaii —
Wyjmuje sobie co, wymawiam. Cn. Th. 1343. wiruję.
|i4 ftroaj iiułbebingen ; Boh wymjmti, wymenowati , (et.

WYJACHAĆ - WYJAŚNIĆ.

WYJAŚNIEĆ-WYJATEK.

497

wymienić) ; Vind. vunvseli , vjetuvati , pogoiluvati , ydi-
njati , povtlii)jali , Yunsjomiili . vunv(]inJMti , Minspogoilu-
vali , vunsveluvali . preddershati , napieisadersliati , ])rod-
hraniti ; flag. olisciti , lihnuli ; fiofs Baetinib.

•WYJACHAC, ob. Wyjechać.

WYJADAĆ, ob. Wyjeść. WYJADACZ, a, m, , wyjadający,
eilt Slujcffcr, 3>er5C^rcr. Dawnom u siebie nie miaJ takiego
wyjadacza. Haiir. Sk. 501. Rolnik jest karmicielem to-
warzystwa ; każdy inny człowiek wyjadaczem. Przestr.
155; (cf. nos numert) sumus fruges constimere nali). —
g. Darmoj.łd , pasibrzuch , tuczybrzuch ; fioss. TyHea4eu'& ;
eiii U)mii|cr Srottcffcr. Na parasytóvv, wyjadaczów , natrętów.
Opal. Sal. 48. Trzebaby cię wyrzucić oknem wyjadaczu,
Coś się to tylko spuściF na ludzką spiżarnią. Porzuci-
wszy domowy dozór i staranie. Opal. Sal. 49. f patrzy,
gdzie się z komina dymi, pieczeniarz). — g. Wyjadacz,
starzec , który nie z jednetjo pieca chleb jadł , nie w je-
dnej by{ wojnie. A'. Ram. eiii nltcr (Sifcnfrejfer. Ten stary
wyjadacz okropny ton przybiera. Teat. 28. 6,1", cf.
ćwik , cf. zęby zjeść.

WYJADĘ, ob. Wyjechać.

WYJADRZYĆ CS. (/oA-. , Wyjądrzać niedok.; S/oi; wegedrugi ;
iSorah. 1. wuyadru enucleo ; jądro wyjąć, ben Scm ^n--
(lUŹnf^niClI. Wyjądrzcnie rodzynków , gdy z nich jaderka
wygniatają. Sienn. Wyki. — Tiansl. Wyłuszczać, citci'
Ctnautev[c|ien , crflćimt. Z społecznego jedzenia wiernych
używanie osobiste uczynili, albo bez nauki a wyjądrzenia
o tych rzeczach słowem bożera , łamanie chleba wzgar-
dzili. Gil. Post. 11 b. Nie nowotność Piotr ś. wkłada na
sługi; ale to się zamyka w przykazaniu czwartym;
lecz to tu jaśniej ze strony sług też wyjądrza ; gdyż
przez rodzice tam nie tylko rozumieją sie ociec , matka,
ale też i wszelka zwierzchność, i osobliwie panowie
sługom są od boga na to postanowieni, oby ich czcili.
Gil. Post. 87 b. — g. W Chrystusie wszystkie pisma i
figury wyistoczjły się i prawie wyjądrzały. Biał. Post.
124." wyrzetelniły , fiiiS pv 2Birflid>fcit gcfoiimieti.

WYJĄKAĆ cz. dok.. Wyjąknąć jedntl. , Wyjąkiwać ezęstl.,
z jąkaniem wydawać głos, jąkając wygadać, wymówić;
fterauśftnnimeln , Iieroorftammelii ; Boh. wybreptam, wy-
brepcy. Ledwiem wyjąknal czułe oświadczenie , zarumie-
niona gdyś na mnie spojrzała. Zab. 11, 250. Szym.
Dusza w prochu dzięki wyjąkać nie umie. Prz-yb. Ab 65.
Na jakież twoich pochwał stać mię wyjąkanie? ih. 11.
Wszak z darów ojca tobie (Melpomeno) się zdarzyło,
Głos mieć rzewniący, i wyjąkać smutne Zgodne z nim
tony na strojonej lulni. Hor. \, 117, wyjękać, cf. wyjęknąć.

WYJARZMIĆ c:-. dok.. ^Vyjar^miać niedok., z jarzma wy-
zwolić; Yind odjarmali , isj^irmati, cntJDĄeii, ailś bem
3od)e aii»raiiiK:i, bcm 3nd)c ciiliielimEn , barani I'cfveten. Już
wół roboczy Kark swój wyjarzmia , a noc z snem się
miłym zbliża, I wóz wyprzegły z pracy pod szopę sie
toczy Zab. 2, 516. Hor. 2, "75

WYJAŚ.NIĆ e:. dok , Wyjaśniać niedok., jasnym uczynić,
jasnością oświecić ; auffinreii, crkUcn , ouf^cUcn , auśfldreii
erlcuc^tCII ; Boh. wygasnili, wyswdlbti ; Slov. wyswatlugi ;

[Stownik Lindego wyd. 2. Tom VI.

Sorab. 1. wuyasznu; Yiiid. isj.ifntli , vuiisjalnili , gor-
sjafnitti- Dal. razaszialti ; Dosn. isbi^trilti ; llu^s. H31hc-
HHTb , H3lH3HaTb ; Lrcl. llflOCE-ETAIITII . CutlJIUM^B ymiHHTb,
HCilUMB liJll miCTbUl-b C4tjaTb Wyjaśniający Hoss. ii3l-
HCHnTeJbHUn pr. et fig. tr. Dzieciclina posila żołądek,
i wzrok wyjaśnia. Spicz. 91. Czoło wyjaśnili z prai'owi-
tych myśli. Hor. Sat. 164. rozweselili, wypogodzili,
auf^eiteilt. — Wyjaśnić się, WYJAbNIEĆ nijak, dok.;
Boss. BhiaCHtTb , BbiaCHIIBaib ; wydobyć się z ciemnoty ,
z pochmurności ; ficft iiiiflicllci! , lifU werben, Iic[)t werben.
Bóg jest który rozkazał, aby się światłość z ciemności
wyjaśniła.' /?.»/. Post. C 1. (wydobyła, wybiła). \^ą-
śniam się, dissereno. Mącz. wypogadzam się, fid) au^la«
ren; Boh. wyćasyti se, (cf. wywczasować się, cf. czas,
pogoda): \'ind. resjafniti f e , vedreli l'e , yedrjom , (cf.
wietrzyć, wywietrzyć); Croat. bizlrilise, redritisze ; Bosn.
odj.izitise ; Roas. BUBe4pnTbca , BbiBe4pbiBaTbca , paase-
4pBTbca ; Erxl. Be4p3'io , Be4pcTByK>. Niechęci nasze
przyjacielu , już się zakończyły ; svyjaśniły się przecie
nieba łaskawe dla nas. Teat. 51. ii, 76, (cf. słońce przed
naszeir.i wrotami). — bnperson. Wyjaśnia się, wypo.-adza
się, wyciera się (niebo), ($ flćirt fii^ auf ; {G:rn. histryse;
Croat. jasznisze, yedrisze ; SUw. yedrise). WYJASMACZ,
WYJAŚNIGIEL , a , m , wyjaśniający co , wypogadzający ;
Ross. HSTiHCHnTe.ib , ber 9lnf(»ener , . Jlufflćirer. Wyjaśnicicl ,
wykładaez , elucidarins. Marz. W rodź. żeńsk. WYJA-
ŚNICIELKA, i.
WYJĄTEK, tku m. , wyjmowanie,; wyjęcie czego, i to co
się' wyjmuje; \}ai Jlnźne^mcn, §crmiś"ncl)mcn , bie Jluśna^me,
^erauźna^me , bnś Jlnśijenommcnc , |)emniSgeni)nimenc ; B'jh.
wymjnka, wyemenok , ob. 'Wymieiika ; Stov. wyminka;
Sorab. V. wuwzatźo ; Carn. vonvsęlje, vonvsętk ; Yind.
yunsysetje, yunjemanje , ' vunvsetek , yunvsetk ; Ross.
nałaiie, EHCJiii , BueuKa, (2 bucm^ przechowanie zuka-
zanycb towarów, zbiegów). Wyjęcie, wyimck z czego,
wyciąg , treść ; etma§ Ślnsgejoacneź , cin ilu^iu^ , fetract.
Prawa kardynalne powinny być wyjątkiem nT:;xym ociól-
nyeh z ułożonej już konstytucyi. Gaz. Nar. i , 15 —
Cbym. Te istoty , które przez rozebranie ciał wychodzą,
dzielą się na wyjątki czyli istoty wyłączone , ediicia , i
na noworodki , czyli istoty nowozrodzone , prodiicla.
Krumł. 11. Imieniem wyjątków (edniln), oznaczają się po-
czątki blizkie , które bynajmniej nie odmienione w tym
samym kształcie w jakim w skłailzie ciała zo-lawały, z
niego otrzymujemy. KrumL 12. — Wyjątki, wyjmki z
pisarzuw , z pism = wypisy, vvyjęie ułomki, auśgeliobene
Stiidc mi Slutoren. — " g. Wyjątek , wyjęcie , wyłączenie,
excypowanie , CNcepeya , wyjmowanie sobie, wymówienie
sobie, zawarowanie, warunek; bic 3(U'5naliine, Pie Sebin=
gumj; Boh. wyhrada, wyrażka , ( cf wygrodzić); Vind.
yjetik , vunvsetik, pogodba , ydinj, vdinanje, vjetuvanje,
preddershba , preddersbik, sgoyor; Hag. oliscenje, li-
scenje, razlicenje : flo.^i ii3KJioqeHie, BUhaiOMKa. W przy-
siędze ich wyjątek jaki czyni , co bez krzywoprzysięstwa
stać się nie może. Ohr. 65. Obiecują się Czechowie
z ustawami kościoła katolickiego we wszystkim zgadzać,
cztery tylko sobie wyjątki zachowując Arom. 487. Bez

05

498

W Y J Ą T B Z Y Ć - WYJAZD.

WYJ A Zn OWY - WYJECHAĆ.

wyjąlku Biiiitk. Wyjąlek prauny, wyjęric w prawach,
w uslawaili, w uimiuaih. Ti. Cn Tn. ł.łii.

WYJĄTltZYĆ <j. di'k., v.yro(.ić , jątrząr. wycryścić; auiti'
tern , aiiefdjwdrm ; Sorub. 2. Ijuji isilusrh.

WYJ.\WIACZ, a, m , «o wTJH«i;t jaką ifcz. Wiad. »y-
d.i»ca i;ij.ri>ni.y , bft tttpai pfffiibnrt , anjtiflt, ^fr Cffcn-
taxex, ?lnicid(r, ?liigi'bcr. Osubimści jesi pnż)ikietn,
iż me boi ^i^ wyjaw laiza. PUch. Sen. list. 09. Owo wy-
jawiapze d(inieśli Nng. Cyc 86. Gułą rzecz jako się sla/a
ikyrozurrii;'!; naprzód rheiał wyjawiaoza poś('it;nąć . . . .
1'ilch. Sali. 258. Skoro mi (Joim-siono , iż lioklor j''st
4|Uyi'kupiony , mia/em poilejżrzcnie , iż on doktora za
wyjawiacza obii-rze , I j zm\śii jaki występek trucizny.
Siew. Cyi-. ó62. WYJ.AWIĆ rz. duk. . Wyjawiać nieduk. ;
Boh. wygcwiti. wygewowali; Slt>v. wygewili ; Hoss 1131-
nBHTi, tisiHB.iHTb ; wydać co h\io łajnem, oznajmić,
donic.-ić, ro/^łosić . j.iunym uczynić; pffcnl'orcn, fliijii'
flcii , fiitib iiiadiin , ciitDctfeii , aa frcii Jnfl briiigiii ; i lt<ss.

B3inB.ieuie OŚwiadrZinJe , II3lflBIITe.UIIU(i tndirulll-ui ,

BSiaBHTCJbHOe HaK.iuiieiiie modui indicntwut, lr\b oznaj-
miijąi^yj. Z tym co tajemnice wyjawia, a chodzi zdra-
dliwie, i rozdziera wargi swoje, nie wdaj się w towa-
rzystwo. \ Leop. I\'iv 20, 1 9 Jest to obrażeniem pi^zy-
jażni, to co z zaiiCmiem powiedziano by'o , pubhiznle
wyj:i>vi,ić. Gaz. Nur. 1, 178, (cf. roznieść, roJlrabić,
ruzpapliić, wypapLić). Xiążę w niej się kocha, syn mój
od kamerdynera jei;o otrzymul wyjawienie tego s<'kretu.
Teal. 59, 112. odkrycie, W glltbcrfling. Wyjawiać skry-
lość , jest to przeciw sobie broń podawać. Teal. 29. r. ,
Ib. ( powici zyć się z tajemnicą, odkryć swój sekret).
Przynajmniej wyjaw' mi Elizo , kto mnie serca twego
[lozbawił. Teal. 5. c, 38. Czas wszystko -.Nyjawia. Cn.
Ad. 121. fodkrywa, wydaje). Juzem wyjawił myśl moje
względem żądania jego. Teat. 5. 6, 52. już wynurzy-
łem , wyraziłem , objawiłem . powiedziałem , oświadczy-
łem , odkryłem , t(^ (lobc bcrcit^ meine ©ebnnffn friiffiict.
— Pussive : Wyjawić sie , być wydanjm, wyjawionym,
wyjść na jaw'; befniint n>cvbcn, bcraiic-fonimni ; floss. ot-
puriiyTŁca , oipuriiyTŁ, ( cf odrzygnać). Mocno się za
nimi obawiam, żeby się co nie wyjawiło. Teat. 3, 118.
Kiesletyż, już się ws2ystko wyjawiło. I'ast. Fid. 295. —
łiecipr. Wyjawić się, jawnym się uczynić; fid) of(cil6(l'
Ifn , ftt^ fc^eii Iflffeii , fid) }figcn. O panie ty wyjawiając się
nam , ukazałeś się ojcom na.<zym na puszczy. 1 Leop.
4 Ezdr. 9 , 29. — 'li. Wyjawia się komu sen. evatit
verum somniiiiii. Cn. Th. lólt; iści się. DtiJz 72, fcft
Zraum trift fin, gc()' i« Prfiiniing, n'irb \va\}r. Wyjawia
się sen częstokroć. Cn. Ad. 1279. Nie wszystko się
wyjawi, co sen przed oczy stawi. ib. 721. Bał się, aby
mu się kiedy on sen nie wyjawił. Eznp 60. Prawisz mi
))ono , coć się dzisiaj śniło , Chcesz-li źebyć sic zaraz
wyjawiło To co snem zowiesz! 1'asl. Fid. 521.

WYJĄWSZY, ob. Wyjąć

\NYJAZL), u, m.; Boh. wygezd, wygelj ; Yind. Minpclifhte ,
ispel , odnapotenje ; Ao«s. Bui34l , (But34Ka Ujazd , uje-
chanje); wyjechanie, wyjeżdżanie, miejsce którędy wy-
jeżdżają; m %Mja\)xm'. ?ll'falirtii , Me 9iu«fa|>rl, ib\a\)xt.

Mieliśmy tam wjazd wolny, al») wyj.izd niewolny. Pelr.
Bur. Wvj;iZ'l, eyrr>sus vel ezitui equo , curiu, vel nam.
łVi. Th. 1.)I4 Wyjazd, plac do wyjeżdżania, cf wyj-
śiie , cf dizwi, wrota. '.'n. Th. 1514. bic Jlll^fill^rt, bft

Crt too nmii aui- iiiib einfńl)rt W'_>j.izd alici wjjs.ie ma-
jący, cf. zajezdny dum. — Wyjazd, odjazd, wyprawa
w drogę, w\ jezdne , bie Slbrciff. Poczjiiił wyj-zdy po
'wyspiech morskich. 1 Leop. .Mach. 14, 5. (exkursye
morskiej. Chccszli ciało twe od słabości mieć wolne ,
toć w nim tak przcmicszkiwaj , jakbyś lijł na wyjeździe.
Pilih. Sen. list. 2, 153. (zawsze golów w drogę, jak
na wsiadanyin , na wyjezdnym , cf jak w gościnie) By-
li.śmy przy jego wyjeździe • na wyjezdnym , bd btr Slb-
tfifc" WYJAZDOWY, a, e, od wyjazdu,' 3tefnl)rt« ■ , Sb'
fn(;rt3 ■ , Slbrcifc > , oL Wyjezdny.

WYJDK. oh. W\jść. WYJE, ob. Wyć. WYJE, ob. Wyjeść.

VVV.IK(;ilAĆ, •WYJACHAC' /. wyjedzie, wyjadę med.' duk .
W\ji/..izić niedok. , Wyjeżdżać coritin.; Boh. wjgeti,
w\yel, wygedu , wygiżdeli; Sotab. 1 wujycż; Yind. is-
jesclili, yunjesditi, sajesditi, odjesilili ; Bost. BtiltxaTb ,
BiJt3H;aTb , ii3it34HTb ; Eccl. Bbit'.K4nio ; ruszyć zkad na
ki>iiiu . pojazdem, nawą; '.'011 ITO (iiiilTidifii , abfiibrfn ,
tufordtcii , (ibfffldii, abftoPen uom Ufcr. Wyjeżdża p..d prc-
lc\ii m wielkiego interesu, a słysziłeni . jak mówił do
siangreta , na komedyą! Teat. 22, 2.'. W\j'-żilżam na-
wa, odtiijim od brzegu. Cn. Th 1514 Wyjeżdżać z do-
mu, przez bramę, bramą, brrnu3fa(ircn , bfrflusrf iicii ; wy-
jeżdżać z portu nawą, w\(iływać, bmiiif liitrc n , (bcroul'
f*minimcn>, bfrainHfflfli- — §• W\jt-żdiać w drogę, w

podróż, udać sie , w\brać się w drogę, odjeżdżać; ab'
rcifcil, licrrcifcn ; Yind. ishajati, yunhajati, vunpotuvati.
yunpodali fe , na pot podali le , sahajati, odhajati , sa-
raifliati , sazestuvati , sajezditi (cf. zajechać i, odjesdili ,
yuiifielatife , ispelatife. Kto w dalekie wyjeżdża kraje,
przynosi insze obyczaje. Cn. Ad. 402, (cf. zwiedzić kra-
JP) — fi- Wyjeżdżać na harc, wyjeżdżać, wyjeździć ■ wy-
stępować przeciw nieprzNJacieInwi, fd^ariiiilfircii rcitcn , fin
Sć^armuCc! ipngfii, sum Sdinrmnjcl bfrflii3f"*fii- Na woj-
nach bywają jezdni lekcy, kiorzy na harce i na utarczki
wyjeżdżają. Boi Hst. 191. — Pig. Na iiarc . na plac
z czym wyjeżdżać; (jall. debuter ; wyjeżdżać z cz^m,
na pojds wyjeżdżać, wysiąpić, popisać sie; mit twai
bfrinnriirfcii , iiuimit niigfftifgcn fcmmfn . fi* tt>omit iclien
hilTcii , Stiint madjcii, |.iariibircn , gu<|3 Ibiin , fiib riibmtn,
fid) biiiftcn. Każdy tatfł z swoją sztuką wnet na harc
wjjedzie. Pustk. Dz. 102. Rycerze ci na liarc czę-
sto wyjeżdż.iją. Teat. 29, 152. Tc gry rozmowne,
żebym ja z niemi na iiarc wyjechał, w śmicchby się
obróciły. Ooin. I)w 5. — Similiter. Z dobrodiicjslwy
swemi zawżdy i na każdym miejscu na plac wyjeżdżał.
Gorn Sen. 69. (chełpił sie, chlubił sie) Drudzy wyjeżdżają
na plac z swoją umiejętnością i rozumem, i/on. 68 , 505.
L'mie on sie z swciin prz\mioty popi<ywać; ale Irzehaby,
żel)y poprawił swą p>chę i nie zb)t z swoim rozumem
w)jeżiUał. Zak. 5, 215. Wjjeżdża z tym, jak z łyną
koli\łą na targ • popisuje się z rzeczą nikczemną, jui
spowszedniała. Wol. Nie wyjeżdża na targ z tym, co

WYJECIE - WYJEDNAĆ.

W Y J E D N A C Z - W Y J E Ż Y Ć

499

komu czyni , a potajemnie wedle potrzeby każdego wspo-
maga. Kosz. Lor. i\i b. ib. 49. — Aliler : Przecie w l\ tn
tak U''zci«ym domu nie odważ\łby mi się z procesem
wyjeżdżać, jak cygan z ślepą kob;.fą na tar;;. Tea/. 22.
b. 57. zaczepić mię proi esem , er ti»irb mir ^icr boĄ
iii^t bamit aiujcfticgcn fommcn. — Similuer : FaJsz to jest,
z czem na czoJo wyjciiiżamy , że temu, który się rad
upija , trudno powierzyć co tujemnego. Pilch. Sen. list.
2, 365. (co za zasadę udajemy, na czem się zasadzamy,
do tego sdwolujemy , na teni budujemy , gruntujemy
się). Ustawicznie wyjeżdża z swemi menioryaJami , ma-
nifestami, alcgacyami Teat. 9, 24. (z niemi się odzy-
wa, do nicli odwołuje). Trudnoż było zaraz z tak otwartą
wyjechać pretens}ą. ib. 22. 6, 726. (odezwać się z nią).
Pogański mędrzec z tą sentencyą wyjechać nie omiesz-
kał, ii w zgodzie z małej rzeczy wielkie 'rostą Bej.
Pott. K k k 6. na stół wyjeżdżać , odzywać się > eiiic
©eiltcnj auftifd;en. — g Wyjeżdżać konia , wyjeździć ko-
nia, wprawiać do jazdy, ujeżdżać; ciii ffcrb jureiteil ,
tiiirciteil. Wyjeżdżać sanki , próbować jeżdżąc , wcierać je ;
Hoss. oÓKaiaib. oóKaiUBaib , ten St^littctt ciiifiHirai, uber'
fu^ren. Wyjeżdżać wóz , pojazd , karetę nową. Ld. —
Aliler: Wyjeżdżać konia, pojazd ■ jazdą nadpsuć. nad-
wątlić ; Ross. n3Łi34nrb , ju tsĄaiitcit reitcii ober fa^rcii.
— §. Od ucha do ucha pysk mu wyjadę. Teat 51, 5t.
nacechuję mu gębę paragrafami, id) mili iluil baS SDfaill
fpalten. Wyzywa śmiałek drugiego , i gdy ten rękę ścią-
gnie do broni, i jemu pysk wyjedzie, ów śmi.iłek go
przeprasza. Mon. 75, 509. Wyjeżdżać kogo kijem, wy-
garbować , okładać ; eiiicii burcbipalfeii , init bcm ^Hujel
burcfiarbcitcn, burtbgerbfit. Wyjeździć kogo, wybić kogo. Cn.
Th. 1514. — Wyjeździć kogo, nałajać komu. ib. etnen m\i'
frfjelten, bcrD nui^madien, benmtcrmatfccii, cf. wyklusać kogo. -
^. Na siedliska W'andalów . od Stylikona z ojczyzny wy|e-
cbałych , Sło-ł.icy się przenieśli Krom. 10. wypędzonych,
wybitych, wyparowanych, wypartych, wyrugowanych;
oerbrangt, oertricben.

WYJECIE, ob. Wvjać.

WYJĘCZEC CS. dok * Wyjękad meJok. , Wyjeknąć jednll. ,
jękiem wyrazić, jek wydać; Vin.i. izjokatife , vunsjo-
katife , beraiiSlciifjeii, ()entprfeiif5Cii. Człowiek się zalęknie,
i ledwo jakie słowo przez respekt wyjęknie. leit. 46. b,
54 , cf. wyjąkać. — ^. Wyjękać co , jękaniem wyrobić
sobie, zyskać, zarobić; erfcufjen , erftiHmcii. Z wyjekanych
natrętem jałmużn brzuchy paśli. Nar. fisi. 5 , 455.

WYJEDNAĆ , /. wyjedna cz. dok. , Wyjednywać częstl. et
contin., wyjednywać co, wyrównywać, jednakowym i
równym uczynić : Bosn izjednaciti ; Hag. izjednSciti co-
aequare, aiiźglcicben , (lUeś jur ®leid)^eit hiiigcii , einerlet
mai)(n. — '§. W'yjednać niezgodnych , pojednać , Stref'
tenbe ouśijlciicn ; Sorub. i. wuyednam, (wuyednile ubła-
galny , oppus. newuyednanite , newuyednaczne nieubła-
galny^. — § Wyjednać komu co, zjednać mu co, wy-
robić ; einem etroaś beiptrfeii , e^ i^m nuźmac^en , i^m baju
oer^elfen. Mogę sobie pochlebić , że wyjednam u niego
jakową pomoc na ułatwienie moich potrzeb. Teat. 25,
48. Więzień jeden zaklina mię , abym u pani wyjednał

mu łaskę, by mógł nió«ić z panią. Teat 49,60 Bogusł.,
(link w\gi'ilii;.iiti rfdimeie, wykupić, wyzwidić). WY-
JEDNACZ, W"VJED.\YWAt:Z,'a. m. , który co komu
wyjedna, w\jediiywa , bcr 33en):rffr ; (Sorab. 1. wuyednaf,
wuycdnanik ; /. wuyednarka, wuyednanicżża pojednacz,
poaodziciel).

WYJEM , ob. Wvj.ść.

WYJE.MNY (6V 'Th. 1514), 'WYJĘT-NY. a, e, — ie ado .
do wyjęcia, mo^jący być wyjętym, wyłączny; 0U»nfbm<

liiir , tcrauźiic^mbar , ^craiii^suiic^meii , a:iśfd)lii$6ar , ait^<
id)l(c6li(^ ; Ei'd iisiflTeaeiiŁ , H3Be.M.ieiiua , Rjss iicmio-
iiiTeJbiibiłi. W\jemny, wyjęty, odjemny, ruchomy, exfin-
ptdis. Cli. Ih. 1514, (cf. wymyka się co) Swięla la od
skazitclności ciała jej sv ziemi, jest wyjelną. Sak. Dusz.
101. (wyjętą). Dusza jako wyższej godności je.st nad
wszystkie inne formy , tak też wyjetnym sposobem za-
oniejszego początku swego potrzebuje. Sak. Dusz. 55.

WYJEŚĆ, wyjadł, wyjedli, /. wyje, wyjern , wyjedzą a.
dok., Wyjadać niedok. ; Boh. wygjsli , wygedl , wygjm ;
Slov. wygjsli, wjgest; Sorab. 1. wujUcź, wuyem; Sornb.
2. hujeseż ; Cirn. isjern , isjędam , snęd;im , (ot. Snie-
dny); V7Hd. Yunsjesli, vunpiisobati, (ui. Wyż ibać) ; Croat.
izjedam, izjessli, izjed:iti ; /yosn. izisli. izgii.^iti, (wygryźć);
Hag. izjesli , izjedam; Hoss. BHtcTb Bbit4aib, iistcTb ,
iiSŁt.WTb , ii3'Bt4aiO ; E'ct. ii3ia4aK) ; jedząc wygryźć,
wygłodać , wy kąsać; {icraiiśeffen , au^eJTon, adfffcii, aui--
bei&en, aiiźnacjcn, aiiźfreffeii f. et fig. tr. Wrzody ciało
wyjadające, t j. wilki, albo wilkowale wrzody. 5(-r. 626 .
Wrzody jadowite i ciało wyjadające, ib. 97. (wyżerające).
— §• Wyjeść co , zupełnie zjeść aż do wygładzenia ;
gdujlid) aufcffen, l)i» jiim Slii^rottcn iierjeŁrcn. Drapieżnych
zwierząt stwórca niepłodny uczynił rodzaj ; a tych zaś
rochmannych bardzo płodny, dlatego, żeby rodzaj dra-
pieżny wyjeść ich nie mógł. Gorn. \Vł. u b, fcf. wygu-
bić, wyniszczyć, wytrawićj. — fleeipr. Wyjadają się abo
wyjedli się wnlcy, szczurkowie ; devorarunt se invicem,
alier alterum devoravit. Cii. Th. 1514. fie Dalieii eitiflnber
nufflefrcjfcii , aiifflCjelTt , am^flcrottet. — Fig. tr. Biada^ wam
Faryzeuszowie , iż wdów domy wyjadacie. Odym. Stu. P
5 b. (pożeracie, trawicie, niszczycie, gubicie, wydziera-
cie). — g. Wyjadam kogo zkąd , translaturn a canibus
vel lupis elf., guonan aller nllerum morsti appelcndo fu-
gat ttliguo loco, Cn. Th. 1513. wystraszyć, cf wykłó-
cić , wygryźć ; eiiieii ttu^&cipcn , trefltciCen , tucgf^eut^en. —
^ Wyjeść się z czego, wygryźć sie , wykłócić się z cze-
go, jadowilością się wyzwolić; fitl) fceraiiSbeipcn , nii^ft-
Peii , l0'?l)eipcn , burd) Sipigfeit Mmadjin.

WYJĘTNY, ob. Wyjemny. WYJĘTY, ob. Wyjąć.

WYJEZDNY, ob. Wyjazdowy, drogowy, 3Uircil'C > . Na wy-
jezdnym , przy wyjezdnym ■ przy wsiadaniu , przy wyjeź-
dzie;'fiet ber Slbretff , beim Sliiffigcn, jur Slbreife. Odpro-
wadził Bolesław Otona do Magdeburga , udarowawszy go
na wyjezdnym pięknym trzech set ludzi pocztem. Nar.
Hst. 2 , 96, F*rzeczuwał Filokles na swoim wyjezdnym,
coby Sie z nim dziać mogło. Tr. Tel. 249. WYJEŻDŻAĆ,
WYJEŹDZIĆ, ob Wyjechać.

WYJEŻYĆ c:.. dok., Wyjeżać niedok, jeżąc wystawić, kolce

65*

500

WYJEZYCZYĆ - WYJŚĆ.

W Y J Ś Ć.

do góry wysunąć pr. et fig. ir. ; Stai^eln (łerfluWdltfn ,
auffprei^en , mit baj 6tad;eltbier.

'WYJKZYt ZYC (Z. dok.; l^oat. izjezichujem elinguo , uje-
ziolii-ii eliiiijuiiiiis ; '» vjęzvczoiiy.

WYJMICIKL. •SVYI.MICIKL,'a. m, który wyjmuje, ber ^c
riiu^nebmer , ^lii^nebtncr; Erd. iisiiiMaTcib ; /ins« iiueMa-
leJb, (cbieMiuiiKi przocliowywaizj. WYJMOWAĆ, WYJ-
flUJE ob. Wsjać.

•WYJKZłiĆ, 'WYIIłZEĆ, "WYŻaZYĆ, /. wyjrzy, wyjrzę cz.
dok.. Wyzierać uiedok., wytjlaJić zkad , wzrok zewnątrz
obrócić; lftTimi\e\ftn . (liiinujfclłcn ; lioft. wykauk:<m, wy-
wykukuui; Rug. virili ; Cioat. zt;ledali; Hoss. Bhir.IflHyTb,
Bur;ia4biBaTb , BUCMorptTb , BhicMDTpuBaTb. Otworzywszy
Noe ilaoli koral)ia , wyźrzał i oglądał, iż oscciif byt
wierzch ziemi 3 Leop. Geiift 8, 15. (wyijlądnął i uźrzaf.
i Le.ip ; Z'lią/ pokrycie korabia a użrzał UM. Gd]. Wyj-
rzawszy król oknem ujrzaf, ic żartuje Izaak z Rebeką.
1 Leop. Genei. 2(5, 8 ;wygląJaf oknem i ujrzał. B'M. Gd).
Przyszli wiley cliorego os/a nawidzieć, pytali się syna,
jakby się miał? on wyźizawszy oknem, rzekł: lepićj niz
wy chcecie. Eiip. 120. Vyyjrzc moim oknem i wołać
z całej siły będę. Teal 24. b, 77. 'Wyirzeli stróżowie,
a 'ono moe porażonych i uciekającycli. W. 1 Heg. 14,
16. (ubaczyła straż. Bill. Gd). 'Wyżrzał bóg, iż się wszel-
kie ciał.) <>d'itrzeliło było od droi;i swojej. 5 Leop. Genes.
6, 12. (iiżrzał bóg. 1 Leop.; wejrzał bóg na ziemie, a
oto popsowaoa byłii. Di'.t. Gd.) — Prov. Trzeba za nim
'wyirzeć. Ca. .Ad. 361. (patrzeć czy czego nie wziął, bo
mu przyljpa do palców, złodziej). — ^. Wyzierać cze;.;o,
wyglądać i^dając; entacfleu febcn, bojfcn. Wesoło wy-
ziera przyszłych dóbr niebieskich. Dirk. Kr. Kaw. 29. —
g. Verb. ined. Wyzierać, wyj^lądać, cerę mieć dobrą , złą,
zdrową, chorą; nujfebcii; giit, fc^l«(^t nii>3|etieil. Dobrze
wyzierasz , musi.^z być zdrowszym.

WYJSĆ, •WYIŚĆ, -WYNIŚĆ merf dok., wyszedł, wy-
szła, wyszli, wyszły praeter. , wyjdzie, wyidzie, 'wyni-
dzie, 'wyndzie, wyjdę , wyidę f. Wychodzić niedok. 'Wy-
chadzać ctestL; Boh. wy^-jti , wyśel, wyjędu, wychodili ,
wychazeti ; Slov. wigist. wygjti , wychodili, wychśzeli ,
wichśdzaf; Sirab. i. wuindu, wuindźem , wonhdu, won-
hdżem, lidu hwon , wunidu hwon ; Soiab. 2. iiuhisch ,
hujsch ; Vind vunjili . vunjcli , vunpriti, vungrem , vun-
lioditi, ishoditi; Croat. iziti, izishul, izidi, izhajam, zha-
jam , odhajam; Ou/. izliodim ; -Aa^. iztti , izAchi , izlazim,
izhuditti; Bunt. iziti , izliodili ; Slau. iziciii ; Hoss. buttii,
Bume-ii, BUXU4IITL, 8Uxo;k.v, BU.YaiKiiBarb, lijoririi. ii30-
uieji , ii3uie.rŁ , ii3.voiKy , Ha.\o,tHTb ; ICrcl. ii/,htii , ii3u-
Ay , h:^\oaiitii, U3.\0/K,iy, ii3iuecTByio ; wychodzić zkąd
gdzie, idąc udać się zkąd dokąd; l)Ctail3tiebeiI , billflllJiJC-
])tn, au0get;eit. Jeszcze mi paploczesz, w\jdż mi ztąd!
Teat. 25. t , 95. (wynieś się, wyprowadź się, won I)
Przyjdzie zima, Uidiowaj boże, żeby mały Tomcio miał
wyjść na dwór. ,\tun. 71, 106. wychylić się z izby, z
ciepłego pokoju, na powietrze, na wiatr, cf by go
wiatr nie zawionął, aui ber otiibe an bie l'iift geben. Na
dwór "wyniść, exire forat, t. j. z domu Gn. Th. 442; —
AlU'.r ■ Na dwór 'wyniść, t. j. na potrzebę, na przechód

IŚĆ. ib. (ouf bie 9?otl)biirft gcben , (linouSfleben feine Sotl;--
burft ju oerric^tcn, ob. na wielki d*ór, na m^ły d«ór).
Jużci żeby czasem nie miało się wyjść z domu, to się
wyjdzie ; ale nie tak się długo bawię , jak ona powia-
da/a , i nie tak często wychudzę Teal. 16 c, 71 , cf.
przejść się, nuaoclieit , mobin geben; j. 8. baS rmn (id))
ni(^t bismeilen aiisgebeti (oUtc, t>ai gridiirbt ii^obL aber ii^
Meibc iiid;t fu Inngc aui , gebe anć> nidjt fo oft aii«. Wy-
chodzenie z domu, tai 3luggebcii. Rzadki w wychodze-
niu albo do wychodzenia cesarz, vet rzadkie było wy-
chodzenie jego, rzadko wychodził z domu ; rarm egressu
caesor. Cn. Th. 1298. Wychodzonego grać, nólę wy-
cliodu , pieśń wyohodzin , (cf. wsiadanego) ; SliiSgaiig^lieb,
aSiiflt bccm 3liiźgaiige. Już królewnę prowadzą, już i
goście wsl:ija[, SYychodzonego wszystkim muzykowie gra-
ją. Banial. E b. — g. Wyjść z morza , wyjść na ląd ,

wysiąść, wylądować; a\ii ber Sec gcben, oii3 Saiib geben,
mi^loiiben , (tiisftcigcii a\\\i 8onb. Aiyla poszedł morzem
do ziemi 'Charwackiej , lam wyszedł z morza , i wział
przez moc ziemie le cała. Slryjk. 37. Wyjść pod żagle,
wypłynąć ; JU śd;ijfe gebeii , mit bcm ©ibiffe aiulaufen.
Czekali tylko na pierwszy wiatr do wyjścia pod żagle.
Pain. 83, 418. Z powodu wyjścia pod żagle llity Bre-
steńskićj, w liczbie 25, zatrzymała się eskarda Angielska.
N. Pam. 15, 125. — §. Fig. tr. Nigdy żadne daremne
a próżne sło*o nie wyszło z świętych ust jego. Hej.
Post. N n n 6 n e d.iło się słyszeć , ti gicng nid)t aui
feinem !D2uiibe, fam nid;t aui feiiiem 3)2un^e, fam iiii^t fiber
feine ,8ippen. Co w sercu jest, do ust też wychodzi.
Sk. Zyw. 5, 529. dobywa się , ti bringt in ben iDJunb ; cf.
co w sercu, to i na jeżyku; co koijo boli, o tern mó-
wić woli. — §. Wyjść z i'zego , wydobyć się z czego ,
uwolnić się. porzucić co ; beranśSgejicn , bfrninsfpiimen, ofr-
lajfen. Wisi niejeden w szkołach przez lat kilka , wy-
chodzi z nich , len tylko pożytek odniósłszy , że urósł
jak drąg, a nic nie umie. Mmi. 74, 109. rozstaje się
z szkołą, żegna szkoły, er aerldfft bie Sekule. Opiekun,
że na przyszły rok w\jść miały dzieci z opieki , stra-
szne rniał do nich prelensye za prace i zabiegi. Kras.
Pod 2, 20. (przyjść do łat, skończyć małuletność j. Ci
ichmość wyszedłjzy na wolność , i ob|ąwszy dobra swo-
je , nie myślą o n.iukach. Mon. 67, 458. Chłopiec niby
to obrotny, z chłopca wyszedłszy, żyje i umiera z repu-
tacyą starego szalbierza. Zab. II, 75. wyrósłszy, ben Ana>
benj.ibrcn cntivad)fcii. — Wyjść z czego złego , wybrnąć ,
wybawić się ; bniuMi fommcn , Ip-Jfommcn. Wyszedł z nie-
mocy, bez pomocy lekarza. Min. .Auz. 16. Dzieci te ła-
two z ospy wychodziły. Perz. Lek. 517. Krwi puszcza-
nie było mu bardzo pożyteczne, tak iż z onej ciężkiej
niemocy rychło wyszedł. Spicz. 190. Chwałaż bogu, że-
śmy na sucho wyszli. Teat. 35. b, 76. (żeśmy szczęśli-
wie wybrnęli). Bolesta . z którego naprawy brat biskupa
Płockiego zabił, koniecznie chciał z tego 'wyniść , prie-
to iź sam przy tym nie był, a me on , ale brat zabił.
Biel. 99. (oczyścić się. uniewinnić się, usprawiedliwić
się, wyplatać się) Wyjść z czego z honorem; Rest
OTjtjdTbCH , pas.ttjaTbCM Wyjść z wielkiego niebeipie-

WYJŚĆ.

WYJŚĆ.

501

czeństwa , kłopotu , Rou. nsuiiTb BCiiiKoft onacHOTH ,
BBTTH s^B BcaiiKaro 3aTi)y4HeHifl. Kraj zilacł , kradł go
bez wstrętu , a wysziuH j:ik święty. Ara;.. IV. ii). — g.
Wycfioilzie rozstając się, rozstawać sic , auf llllD taooit
gelicil. Gdy prawie dusza dla boleści wyc-liodzifa , a śmierć
już nadchodziła, nazwała imie syna swe^o Henoni. {
Lenp. (Senes. 53. (gdy matka umierała , konała z bólów).
Alfons król Hiszp. z ciała wyszedł tego roku. Sk. Di.
721. (rozstał się z ciałem, umarł, skoijrzył , przeniósł
się do wieczności). Wprzód 'wynidę z ludzi , .\izeli czas
taką vvdzięezność z myeh piersi wysludzi. /'ot. Arg. 12:2.
(pierwej umrę, pójdę na tamten świat). Wyjść za mąz ;
Ro&s. BiiTTii 3a i\yxT, , oh. iść za mąż. — g. Wyjść z gło-
wy, z rozumu, z pamieri = zajść w gło«e , utracić ro-
zum, pamięć: ytni Sinitcu fimimcii , oom "BciftaiiDe fom«
men. Nie raz chłosta szalonych powściągnęła; rozumiem
tu owych szalonych, którzy cierpią niejakieś pomiesza-
nie na rozumie, nie zaś owych , którzy cale z rozumu
wyszli. Pilch. Sen. list. O, 155. iż był w tryumfie jako
jeniec prowadzony, z głowy wyszedł , w krotce potym
w więzieniu dokon:ił Pilch. Soli. 515. PiJŁnego krótsze
szaleństwo jest, ale nie jest niniejsze, niżeli u te-
go, który z głowy wyszedł. Pilch. Sen. Hit. 2, 366.
Z pamięci wyszła ona okropna władza samemu majesta-
towi straszna. KoU. List. 2 , 56. (stała się zapamiętałą).
— Aliter : Wyjść z pamięci, z głowy -- wypaść , wyle-
cieć z pamięci ; nilu bciK Sinnc , auv bem ®cbad)tniffc foin=
men , cntfnllcit. Zapamiętałem . wyszło , wyleciało nii z
pamięci; e memoria excidit. iląez-. Francya mi i wszys-
tkie rzeczy z głowy wsszły. P. [\chan. Orl. i, 155. Go
było z serc ludzkiili i pamięci przez grzech wyszło,
bóg przykazaniem ponowił, harnk. Aa/. 291. — §. Wyjść
z mody, przestać być w modzie, Oliel ber Wloie fomiUClI.
Wyszła zmcdy poczciwość, chytrościa świat żyje. Kras.
VV. 65. Już nikt nie kocha , jak kochano wprzódy ,
Czas wszystko psuje , odmienia i trawi , Sama amantów
dziś odmiana bawi, Wcale stateczna miłość wyszła z
mody. Zab. 14, 582. — g. Wychodzić na plac, wystą-
pić ; ^crnuśfommen , ^cruorijcpeii , CeraiiśgeDen. Niechaj z
tobą tysiąc 'jczdy 'wyndzie. P. Kchan. Jer. 138. Wy-
zywałem go po kilka razy; ale podły tchórz nie chciał
wychodzić. J/oh. 74, 45. nie chciał się stawić , cr IDOUtC
ilitfct ^crnuśfommcn , fi(^ nic^t ftetleil. Stracisz honor, nie
wychodząc na pojedynek, ib. 67, 415. Gdy nastaje żni-
wo , aby wszyscy według powinności wyehodzili , kmie-
cie, zagrodnicy, chałupnicy. Haur. Ek. 52. aby wycho-
dzili w pole do żniwa. Ule dobrze opatrzyć; aby pszczo-
ły pożytkowe nie wychodziły, przetakiem rzadkim na oko-
ło założyć. Haur. Ek. 158. aby nie wylatywały, ulatywa-
ły ; iio.'^ fie nidjt bn!'Dn ije^en , bnooit fliegcn. — §. Wyjść
na świat, na jaw'. Wychodzą xiegi , wyszła xięi;a. . Cn.
Th. 1505. wydanym być na świat, ^cmuśfommcii DOit
Sui^ern, au»gegc&eii iDcrbeii. Teraz wyszło znowu nowe
prawo. Pam. 8 1, 2, 56, Ross cocTOaibca. — § Wy-
chodzi co z czego, ukazuje się, widać go, widać co.
6'n. Th. 1505. (wydaje się, ii fommt ^eroor , fi^eint ^cr=
flor, cf. wysterczaj. Wychodzi dach, wybiega dach, ro-

la, tram , wydaje się. Cn. Th. 1505. et 1502. (e» fpriiigt
6er»or, cf. wystać). Poczynił kwiaty rozmaite, jakoby
Sie wydające z śeiany a wychodzące. 1 Leop. 3 Heg. 6,
29, ( cf. wypukłe ). Poczynił w domu rycia i rzezania
wydające się a wyszłe. 1 Leop 5 Reg. 6, 18. (wydają-
ce się na wierzch 5 Leop.). Jest na wielkicm ustroniu
miejsce , które boki Wyszłemi uczyniła wyspa port sze-
roki. .1. Kchan. 6. ( wyniosłenii , występnemi ). Jelitne
wychodzenie zadkiem. Sienn Rej. (wysterczenie). Cokol-
wiek z pośrzodka bliższych rzeczy nad strych wyrhodzi ,
to na tym miejscu gdzie wychodzi wielkim jest. Pilch.
Sen. list. 325. — |. W^ychodzić na wierzch , wydoby-
wać się, wypływać; emporfomiiteit , ^erDortommeii, ^crauf>
fmmnen. Wyciiodzi oliwa na wierzch. Tent. 29 c, 74.
Już też wszystko, jak oliwa wyjdzie na górę. ib. 7. c,
60. odkryje się, wyjawi się. ail beit Jag foinniflt Im
gniew nie rychljćj więc na wierzch wychodzi . Na ten
czas bardziej szerzy się , i szkodzi Past Fid. 28."». (im
później wybucha). — Nic wiem , czy przy nim wystać
można; bo nawet do nas na górę zapach wina wycho-
dzi. Teat. 55. h , 88. dolatuje , ber ©erud) fommt \'\i ju
imś Iicrnitf , britigt bi^ 311 iin» (lerauf. — §. Wyjść z granic,
z klubów, z ryzy, przejść granice , przestąpić, wystąpić;
u('cvi(^rctten . berau^^geDcn, ^mniofommeii , iibcrtreten, mi--
treteit. — Wychodzi z granic prawdy myśl płodna poe-
ty. Hui. Ow. 250. Boi się, by dla gniewu miary ka-
rania nie wyszedł. Warg. Wal. 1 1 4. Mnie się zdaje ,
iż za cznsów moich wszystko z kluby już wychodziło.
Zab. 6, 554. — ?. VVyjść gwałtem , otworzyć sobie dro-
gę, r.rzrjście = w}ramać s-.; , fiĄ biiriCDredKti . ^eraii'jt:m=
gen , ^crnuźgcten. — §. Wychodzę przeciw komu , ku ko-
mu , zachodzę w drogę komu , wyjeżdżam przeciwko
komu. Cn. Th. 1505, cf. zajść, eincm cntgegen gc^cii. Mieli
między sobą poufałe postanowienie , że jeden przeciwko
drugiemu nie miał wychodzić nigdy. Lub. Roz-. 54.
Rzekł pan do Aarona , 'wynidź przeciw bratu twojemu ;
szedł tedy Aaron na puszczą -i zaszedł .Mojżeszowi na
górze pi-ńskiej z radością. Biel. Hst 29. Gdy wyszedł
z nawy, konsulowie , urzędy wszystkie, wszystek senat,
pospólstwo Rzymskie przeciwko niemu wyszły. Warg.
Wal. 505. — §. Okna i t. d. wychodzą w którą stro-
nę, dane są w tę stronę, obrócone są, bic gfnfitfl^ "• f-
W. gc^en mobin (iinau'3. Okna jego pokoju wychodzą na
ogród leal. 52, 68. W oknach wychodzących na ko-
rytarz , pokazuje się kilka kobiet, ib. 52. d. 68. W tym
narożnym pokoju , który wychodzi na rynek. ib. 55, 53.
(okna ma na rynek).— g. Wyjść zkąd , jako ze swego
źrzódła ! wszcząć się, wszczynać się, pochodzić zkąd,
wyniknąć, wywieść%ię; wo^cr cntfpringcn , cntftcbcn, hx--
fomincu.' Nic z tego nie niszczeje , co się z oczu zmy-
ka, i do "wszystkorodnej natury, z której wyszło , i zno-
wu wkrótce "wyniść ma, skrytym nurtem powraca. Pilch.
Sen. Hst. 288. Pismo ś tego słówka : 'wyniść od kogo,
za urodzić się z kogo 'zażywa. Salin. 2. 248. Trudno,
aby to do końca dobrego przyszło , co ze złego począt-
ku wyszło. Gród. Dis. 4 6. — Anihm. Wychodząi-y,
liczba , która 'roście albo z przydawania albo z multypli-

502

WYJŚĆ.

WYJŚCIE - WYJUSZYĆ.

kowanin. SoUk. Gfom. 5. 80. tic terauiSgrfpmmeiie Zo,\)\ ,
bie 6uinine , Hi Sacit. — g. Wyjść ii.i lo . obróciC się
na co. w co. skiiMi/y(ł na eiytn . ininć kunici-. czyli sku-
tek dobry, zfy ; iTpraiif UiiiiiuJlflufcn , tiimusfoimuni , fin
fliitf« o^er fd)led)tr« 6iiDe babeii, giit ofrt file*! aiiai.^Ucn,
enDen. Bą.lż cieri.hwa, ws2y>lk(> ii lo na liubit- »\j.!zie.
Teat. 20," łlO. Nie bęihi-"sz l.go żiłuw..!. zobaizysz ,
ic Cl lo na dobre wyjJzie. tb. 8, 101. Aplikował się
w szkołach, i na doi.re mu wyszło. Kras. I'iid 2, 143.
Ja człowiek jeden tylko do laily ; kio do mnie się udał,
rawszc mu ii:i dobre wyszło, 'hal. 23. 128 Pewnie te
przygoily twoje, 'nynidą wszystkie na pocie-hę twoje. Rej.
Post. \ X 1. Mądremu każda rzecz dobrze wychodzi.
6'oiH. Sen 510. Cnotliwemu ni^jdy cnota na złe nie
wyszła. Hej Zw. 46. CJy posirzeźi sz . iż łagodn"ść na
iłe wychodzi, udaj się do uk.irania. Kra*, /'od. 2. 206.
Zawidy na wielkie poinsly wychodziło okrucieństwo. Hej.
Posl. 1/1/4. Nie zapieram te{;o , żem prędkiiśi:^ nadro-
bił; ale to może wyjdzie na nasze lepsze. 7'i!ii/. 10. 85.
Patrzcie, na co mi mój żart wyszedł. SA. Zyw. 84. (ja-
kie jeL'o skuiki. owoce). Na co nam wychoilzi przymie-
rze zdradne. i na eo się itodzi , do ii\śl!Ć się nie tru-
dno l'a>ik. Ih. 37. (na eo nam się zda, przyda, na
co służyć będzie). Nie chce inaczej jedno . ze mu żywo
przyjdzie w ręce, i lak rozumie, że mu lo *wynidzie.
F. hcliiiii. Orl. 1. 248 ( że mu się uda. że mu się zda-
rzył — ^. Wyjść na swoje < nie szkndowi-ć , aiif tai
Seiiiifle fDmmcit, fliit berauSfoinnicn , fcineii Sdjnfen obn
Sfrhlft bilben. Niebój się Wac 1'an, wyjdę ja na s»i'j';.
Mon. 67, 4. Niecił wiiozą, iż choć podstęp dobrych
uciemiężą . Wyjdzie cnota na swoje , i wieki zwycięża.
Kras. W. 35 — Na jedno wyrlioilzi < za jedno stoi ,
równii toż samo . ti fommt niif ciitei l^inaui. Jegomość
ze znacznym zyskiem z swej podróży powróci , a pan
w jego niebytności nie mało potraci ; wziąwszy lo pod
kredkę, na jedno wyjdzie, jakoby w domu był >iedział.
Teat. 1. c, 23 Uważij to , z jakiej chcesz strony, za-
wsze na jedno wyjdzie. Hast. to 04H0 ua jpyroe, tojkc
łia To»;e Bbi\ojiiTb, to bcc puBno 6y4eT'B. Prawda ;
ale lo na lo samo wychodzi, lioh. liom. 1, 511. (idem
per diversa ; cl', nie kij , »b; p;iłka ; nie biały chleb , ale
bułka). — Omiiso verho : Na jedno lo dla człowieka, Czy
w śrzodku swojego 'wieki. Czyli pełen lat umiera, Obom
śmierć wszystko zabiera. Karp. 7, 5. (na jedno wchodzi).
— S- Wychodzi człowiek na co, kieruje się na co,
promuje sie , stajo się ezyiii ; HtOCli WCrtCn , Jlt etWil^ ge«
laiijeii , fid) roi'jii ^urd)arbciteII. .^h■>gł on "wymść nu czło-
wieka cnotliwego /'lich. Sen. tut 3, 20'J. Widzę", na
filozofa wychodzisz. Teal. 19. A, 55, ( cf pochodzić na
co) Zobaczymy wkrótce, na jaki koniec ta wymuskana
wyjdzie pupeczka. Teal. T e, 7. (na jaki koniec (irzyjdzie,
jak skończy, czem będzie, jak się wykieruje) — g. Fi-
niendo- Wychodzić, kończyć chód, bieg, ruch, prze-
stawać chodzić, wypłynąć, ujiłynąć, przestawać dalej
się ciągnąć, mieć się ku końcowi, cf ustawać, wy-
ciekać; )u QnU gelidi, antiti/tn , autlaufrii . rrrijufrn,
vrr|li(^eii. Język jeszcze się ruszał , ale coraz słabiej, na

kształt per[)endvkułu w zegarze z nakręcenia wychodzą-
ce o. .ilon. 68.'286. Wyszedł rok. Cu. Th. 12'J8. (upły-
nął). Wy.;iiania mego "wyńdą lata , kiedy się z ciałem
duch mój rozdwoi. Sustyc. l'iein. 2 7 4. (skończą się ,
koniec wezmą, upłyną). — Po olrzymanem zwycięstwie
on najwięrej w łWyinie przebywał, i prawie codziennie
na rynku z ust innych nie wyeiiodził Siem. Cye. 20.
( nie przestawali o nim mówić j . — §. Wyctiodzi ty-
le, wyszło tak wiele na to. Cn. Th. 1298. wypoirzebo-
wano, wydano, łożono; ei ifl fo unb fo sicI aufflfflaiidfn,
ftarnuf gfflaiiflcn, aii^offlc&en ober fcrmanfct , oex;tiin roor-
ben. Na zjeździe Łuckim na każdy dzień wychodziło siedm
set beczek miodu, okrom wina i piwa ; wołów i jjłowic
siedm set. Stryjk. 52'J. — i. Wychodzić co , chodze-
niem wytrwać . wytrzymać , rie bfftimmtc 3"' bii jii 6n-
be tiiiibiiriftflcl/fii . aiiSDaiicrii , fibcrfle^eii , cf wystać. {Boh.
wYchnuit se nachodzić się do zmordowania ,. Jak skoro
dojrzały brzuch swe czasy wycliodził. Z nasienia skrzy-
dlatego bożka się urodził Aulolik Zeir. Ow. 277. Krzy-
wousty, gdy już wychodził po ojcu żałobę, namówili go
panowie, aby się ożenił. Biel. 70 Krom. 547, [ob. Ża-
łoba).— g. Aliler : Wychodzić suknią, obuwie, a) cho-
dzeniem czyli noszeniem rozprzestrzeniać , rozchodzić ,
burd) 2r.igcit cin SlciPimaeftfitf ainSiuciteii. — b ) Nadpsuć,
wytrzeć, zużyć, abniiCfii ; Ross. HcracKaib. Wychodził się
zamek, wybiegał się z.nnek u drzwi Tm. Th. 1305 et
1302, cf. wycdiełtać sie WycliodzŁ-nie . wytarcie (ti. Th.
12'J9. biic. 3llmiif en , 3(['tM()eii. Wvcliodzonv, subintus. Cn.
Th. 1298. «yszarzany. WVJŚCIE.''WYIŚCIE. •WYŚCIE, la,
H., actio , wychodzenie, wychód ; locus exeundt , miejsce
którędy wychodzą: Hi ^eraii^jebeii , 9(ii^|)(()en , brr ^uj>
ijang , {oppos. wmjście, wejście); Buń. wrgitj ; Slov. wy-
gilj , wychod ; Horab. 1. wukhade; łi/ii/. Yunjilje; Croat.
iztok , izliód ; Rost. iicuiecTBie |Też i same "wyście abo
pochodzenie oznajmuje abo wyjaśnia, /tul. 6'.)/. 168 — 2)
Bystra rzeka . której zewsząd wysokie grobel tamy z brze-
gów wylewać nie dopuszczają, jeżeli wód wyiście wezbra-
niem sobie uczyni . nie uhamuwanym pędem łąki , pola,
wsi zabiera i ponurza. i/on. 71, 757. otwór, wyłom,
wylew. — Samo wyjście Chrystusa od ojca z nieba , nie
dowodzi natury boskiej w tymże Chrystusie; gdyż i sami
apostołowie wychodzą od legoż ojca na świat z nieba.
ii"a/iH. 2, 95.

WYJUCHTOWAĆ c; dok. Wyjuchtować skórę, wyprawić
na juchty. Dudi. 70 . Hi CePet aujjiicliten. — g. W'yju-
chtować kojo, komu zadek obić. Dud:.. 70. wygarbo-
wać kogo , wyjeździć go ; tiiien burdigerbeii , burd^ipalfrii.

WYJUCZYC cj. dok. z juków uAolnić , odpakować , bm
«saum(attt'l abpailen.

'WYJUIIZYC cz dok. parkot z siebie wypuścić, trącić lu-
bieżnością ; eincn 9i)tf>łi)fftiitif wn 114 gcden, aiwboifenfen ;
oon ©eilbeil flinfen. /Indii. — Wyjurzyć się wyzwolić
się z jurności ; fi* iHMii Sprffnffn obfr ©fil^eii^fleflanf be-
freifii, )ld) baooii entlaMn.

WYJI'SZYC c; dok., juchę wypuścić, wycisnąć: aułjaiK^fn,
^d) ber ^iuć)t entiaben. Ondik.

WYKA - W Y K A P N Ą Ć.

W Y K A P K 1 - W Y K A n C O W A Ć.

i03

WYKA, WYCZKA, i, I, dem.; Boh. wykew, wyka; Sorab.
i. wóka ; Sorab. 2. wcjka , wojka; Bnsn. vika : Ross. Bhl-
Ka ; (jerm. bie fflicfc, wyka puspuliia zasiewa się dla
koili na rnli i Uiioracli Kluk. l:ośl. 3. 5011. W\ka w
na^zy^n języku wziel^i imię od ŁHcintiików, którzy ją vi~
cia zowią, oJ wiązani.) , że się wijąc rada ch^yia i wią-
że ilo tycli rzfczy, przy których rośnie , riiia silre^lris,
Syr. IS.iS. Wyka poina, Aphacc, zbożu szkodliwa Biinsl.
Duch. 4"20, cf. lędzwiee; (Boh. vvyk«ii;a; Slo'r, lednjk;
Hung. lednek; Ross. jieABcm ; Dosn. kul;ogl {cf. kąkoi),
miikogl), Hi.-zpańska wyka Lcthijrus , rośnie i kwitnie
w lipcu jak groci) , lecz z zapachem, hliik. fiośl. \. 285,
<Carn. grahor ; Vind. grahor, grahez , grafiiiza ; Croat.
grahor, grahoricza, grahorka; Slov. grahór). Gęsia wy-
ka, grocii wil-zy, Eniim. Cn. Th. 189. giiicn ; Sorab. \.
woka ; Hofs. Bhiha rycba , )KypaB.iiiHHori ropox^. Wyka
wonna, Hidysanim , *PcItfd)eil , rośnie osoLhwie między
pszenicą a jęczmieniem. Kluk. liośl. 2, 266, Ross. Hc-
naHCKie neiyiubn , fojobkh. Wykę wonną i rześną, na
Padt;órzu mniejszą zowią spieniem abo śpień , że spina
zboże , którym spięciem zadusza je. Syr. 768 , (cf. sie-
kiernica). Ciiobotna wyka, ob. Powój wielki. Syr. 1271.
Tyczna wyka, p;dnik, chrościna, z której tyki i pale dla
podpierania latorośli winnych czynią ; zowią też wyką abo
bobem kamiennym, od podobieństwa zi;irna , i kamiennej
twardości, Anagyris . Saitmbo^ncn , ©tiiifbauni. Syr. 791.
Ross. BOHKiyee jepcBO- Wyka siewna wonna , (SiSparcełte,
sije sieje się na łąkach sztucznych. Kluk. Rośl. 5, 507,
Hedysart.m Onobrycliis. Kokoszą wyka , ob. GJówki kokosze.
Pochodź, wyczny , .wyczasty , wyczyiko , tuykowiny.

WYKADZIC CS. dok; Sorab. 1. wukadzicż , wukadzu, wu-
kadźim ; Yind. iskaditi , vunpokadili, vunskaditi , povo-
diti, povojati; /io«. BUKoniHib, BUKarmHBaTt, (wykopcić!;
kadząc wywietrzyiS, aU'5rdllci)CVll. Beczki, do których się
nowe wina l''ją, siarką wykadzić potrzeba. Krumł. Chym.
551. Nie spodziewaj się, aby cię z tego, jeśli cie te-
raz osądzono, po śmierci wydzwoniono, wykropiono albo
wykadzono. Rej. Rost. 8 6."). kadzidłami wyczyszczono ,
wyzwolono , vcni vaud)cni. — §. Kadząc wygnać , wypę-
dzić , \yystraszyć, wypłoszyć pr. el pgtr.; tucpaiic^cm ,
rńui^crnt) oertrciltcn , ncrjaflcii, ycrfcnmicn, ceriBctfen , ob.

Wykurzyć.

WYKAŁAĆ, ob. Wyk.róć. WYKAŁACZYK, a, m. , narzędzie
u szewca do sztychów wykałania. Magier. Mskr. ; bcr
Stidiftcdicr kom śriJiifłcr, jiiin ®ti*!pt() 9Iiiśftcć&cn.

'WYKAiMlENlOWAĆ es duk. ; Sorab. 1. wukamenuyu elapi-
do ; aitC'ftcinen , Mc Stctne aii^lcfcn , tccfllcfcn yom 31(!cr ,
kamienie wybierać. Cn. Syn. 520. — §. Wykamienio-
wać kogo, kamieniując wypędzić; lucgftcinigcii , mit (EtCt=
ncn ircgjnijen , ob. Ukamieniować.

WYKAPNĄĆ , "WYKANĄĆ nijak., jedntl. Wykapać nicdok.,
kroplami wyciec, wytopnieć ; lieraiiBtrmifcIn , lierauślcifcit ,
tropfetiroeifc auśjlrfcrit ; Croat. izkapati , izkaplyem , izcze-
jatisze , izczejamsze, (cf. wycedzić się); Ross. ncKanarb ;
Ecd. nsKanaio. Z poniewolnych żrzenic strumień łez
wykanął. Zeir. Ow. 157; ( inviti oculi lacrimis madue-
re coaclis). Ty będziesz 'nieraógł wielką chorobą na

wnętrze twoje , aż z ciebie wykąpią wszystkie trzewa
twoje, i Leop. 2 Parał. 21, 15. wy.iekną, wylecą, wy-
płyną. — Wykapany, wykapały, z oka wykapał . podo-
hiiiiileneczki , jak udyhy z oka wypadł, jak z oka wy-
jęty ; iDtc ani ben Jliiiicn (iifdjiiittcii., im tódiftfii ©rabę a^w
ii(^ Jakby z oka matce wykapaf Zei^t. Ad. 113 ; Stov. ąa-
kobi mu z oka wipadol ; non tum <ivum ovo cst simile.
Dali-bóg Cl to wykapany CherlewKZ, jego t^Aarz , jco
mina , wszyscy się tym odrwią |'OilnliieństAem. Tent. 1.
h, 86. Kubek w kubek, tatulo wykajiafy. Teal. 24. c
52. ber Icilibaftitje ^i\\>a. O nieba! a to Kugema, jak
wykapana, nie prawda? do kogo len portret należy?
Teat. 59 , 227. Śliczne dziecię , Wac Pani portret wy-
kapały, ib. 45. b, 19. Niech no ja się przypatrzę, ko-
pią potrzym^łm przy orygin.ile, dah-bóg ci to Wac Pan
wykapany. Teal. 5, 80. Tu ten sam człowiek wykapa-
ły, ih. 50. <; 69. ipsis.^imus. — '§. Aclive : Wykapać co,
kropiąc wyrobić , w\kszl:.łcić ; niiźirdpfciii, trópfcliib bar=
pellcii, madJCii, fi'rmcii. Riulik. WYKAPKI , ob. Ukapki;
Ross BbiTeiiHa.

WYKĄPAti fs dok, Wykapywaó czejll.. kąpiąc wyczyścić,
miśiuibeii , Iifriiii'5(iabeii , lucoliabcn ; Buh. w'yk'apauti ;"ft.-)ss.
Kynaib , Ewnyiiaib , óaHiiib, BbióaHUTb. Wykąpać się
dok., nb. Kap.ić sie, skąpać sie.

WYKAPŁUNIC, WYKArŁÓMĆ ,:z. dok.. Wykapłuniać nie-
dok., koguta wyczyścić, wytrzebić; nifJcnpttimcil, Jlim
(Japaillie mnd)Ctt. Kogut nie zupełnie wykaplóniony u nas
ćwikiem się zowie. Kluk. Zw. 2129. — Ogólniej: Wy-
trzebić , wykleszczyć, wykastrować, wywalaszyć ; cnt=
maiincii, niiścnftniMi, iiErfd)ruibcn. Co jost wywnętrzono, abo
wykapluniono , tego nie ofiarujcie Budn. Levit. 27, 24.

WYKAPTUnZYĆ crz. dok., Wykapturzać niedok., z kaptura
wyzwolić, wywlec, wyzuć; uoit ber aRiJiid)^'fnppe licfreiett,
Cltllebiacn , flltfleibcn. Nie kotent już z kaptura, W któ-
rym niedawno wzrok na świat zachmurzył , Radby się
z niego znowu wykapturzył Min. Ryt. 5, 527.

WYKAHAC Cl. dok., karząc wytępić, wygładzić, wyrugo-
wać; aiiśftrafni, iiicflftrnfcit , biirc^ ©trafcii wrtilgen. " Gdy-
by nie boskie rządzenie, samby się naród ludzki, na się
wzajemnie niedyskretny, bez folgi wykaraf i wykąsał.
Lnb. Rnz. 557.

WYKARBOWAĆ ci dok, w karby wyrzynać, ailśfertcil ,
iSer&cn ailśfd;iicibcn. Upatrzywszy kość śrzednią w rybim
grzbiecie , Na jejże kształt i ostre żelazo odkować, I
hartowne zęby w nim kazał wykarbować, 1 tak on sam
wprzód naliizł używanie piły Uiw. Ow. 511. — Anatom.
Myszka wyk.irbowana , ząbczasla bib piFkowata. Krup. i,
6(5; zabkowati. ib. serrutus , flOJilDiit, jńtllidjt.

•WYKABCOWAĆ, WYKARCZOWAC', WYKORCZOWAĆ cz.
dok., karczowaniem wyrugować, cf wykorzenić, wygła-
dzić, niiSrobCil ; {Croat. izkerchiti, izkerchujem , zkerchii-
jcm , razkerchujem ; Bosit. raskrecili dubje , raskrriciti ;
/Vf).>«. paspaóoraib , paspafioTUBaib , cf. rozrobić). Wy-
karcziiwanie , Croat. izkerchenye ; Ross. paspaóOTKa,
(oh. Karczówka) O wykorczowaniu gruntów. Czack. Pr.
i, 227. Nowiny są role na nowo wykorczowane, o których
niemasz wiadomości , żeby były pierwej uprawione. N.

504

W Y K A R M 1 Ć - WYKAZAĆ.

WYKAZ - W Y K I E Ł Z N Ą C.

Pam. 13, 72. ifc. 80. W\korczo\vana rola; fios'. KyiHra,
(cf kulij;). WykarcMija się i-lirósly , (o jest z korzeniami
wykopią. Kluk. Ruil. o . 287. — Ftg. Ir. Miiieniałem
przecici że choć aby wiedy , Gily to złe z serca mej^o
wykorczuję . VVyrv»e się z biedy. Zab. 11, 2G9, wy-
przaliie.
WYKAHMlC cz. dok. , Wykarmlać niedok. , Wykarmować
conlin. , Wykarmywać cięgli. ; Boh. wykrmili ; Vind. gor-
skermiti , gor>pizhati . vunpizli«ti, viiiispizliali , ispitati,
Yunspilati ; Hoss. BUKopaiiTb , nuKapM.inBajo , BSKopM.iaio ,
BOSKupMHTb , B03KopM.i(iTh , caKapMJiiuarb (' wychować);
— karmiąc wychować, oilchować ; fluffuttern, grrgiuttetn ;
szczególniej piersiami karmiąc , groC fdiifltll. Germanowie
tego przestrzegali , aby działki ich nie kio inny jeno
maiki własne piersiami swemi wykarnii-Iy. iJon. 69, B65.
Wszystkie dzieci swe wla^ncmi wykarmifa piersiami, ib.
660. O niezbdznych ludziach mówią: ie ich lwica lub
drapieżna besly.i wykarini/a ; że laki wyssaj jad z piersi
karinieiciki swojr-j it'. 72, 277, Wykarmienie; ftots.
BUKopMKa. cf odchowanie. — §. Wykarmić , wypotrze-
bowae karmią; oeifutlcm, fliiptlern ; fioss. CKOpMUTb ,

CKapH.IHBaTl

WYK/^SAC 'i. dok. , wytęsuje pr. coiUin. , Wykęsywać
(■;c«//. ; fli 'i. w\kusowati , wykausali , wykausnauli, wy-
kausnu ; S'irnh. 1. wukuszarż, wukuszam ; fioss. BblKy-
cUTb , BbiKj'CUBaTŁ ii3KycaTb . H3i;ycuBaTi ; kąsaniem
wygryźć , wyjeść , część kąsaniem wyrwać ; ^erauś bcipCIi,
auelieipen. — j). Kąsaniem wypędzić, wystraszyć, wygryźć
zkąil ; megOeiBeii , roegfdiciid;en , Bertreibeii pr. et fig. tr.
Siibieslaw sumnieniem z/nści swej wykąsany, z ojczyzny
ustąpił. Krom. 142, cl", zgryzota. — liecipr. Wykąsać
się wzajemnie, wygryźć się, wykłócić się; ft(^ n»C(C>

fflintig iDCflbciPcn , mcfljaiifeii ; Sorab. 1. wukuszuyu szo
Jurgo. Gdyby nie boskie rządzenie . samby się naród
ludzki, na sic wzajemnie niedyskretny, bez folgi wyka-
rał i wykasał. Luc. floz. 5S7. — g. Wykąsać się z czego
lubzkad, kąsaniem, kłóceniem, gryzieniem wyzwolić się;
fid) loSbtiBcn , {jcrnuObciCcn , loSjciiifeii.

WYKASZLKr. vz. dok., Wykaszlać nudok., Wykaszlnąć
jednll , Wykaszliwać i :ę>//. ; Boh. wykaślati ; Sorub. i.
wukasciiluyu, wukasi'hliu, wykaschlim ; /Jai;. izkascgljalli ;
Ross. BUKaujjflHyTb , BUKaiujiiBarb ; Eci-l iiaKauuiiio , iis-
Kam-iunaio ; kastlem wyrzucić, wypluć; bcrilllSIjltftcn , ^JU'
flfiib nit«au'rr'eii , iiieglłiiftcii. Wykaszleć , przesiać kaszlać ,
OuUenb* iliii^biiftcil. — Wykaszlać się, dosyć nakaszlać się,
fid; in<llicl iiiliSbilftcn. — Fig. tr. Wykaszlać się , ozdrowieć,
przychodzić znowu do siebie , wychodzić z czeiio złego,
cl', wykichać się; fid; U>?^itflcn , fid; l'circicn »pm Uclicl.cż
fldiljltc^ Ii)^ werben. Straszliwy to był wszyslkiem bój , z
którego się jeszcze i dziś wszyscy wykaszlać nie inożem.
Biel. Sw 192. Dosyć możemy mieć na jednej swej
Rwie, z której się s|)rawki i dziś wszy.<cy wykaszlać nie
możemy. /Irj. l'o»l H h h 6, cl", ma go za kaszel.

WYKATOWAC ti. dok , wymęczyć, katując wybić, wy-
cisnąć; crfolterit, crmarterii, (lernuemnrterii ; Sorab. I wu-
kaluyu.

WVK.\ZAC Ci. dok., wykazuje ;^c. conlin., W'ykazywać c:ci(/. ;

(/?o/i. wykazali, wykazowati flłii^nare a/iciri rfw , oi. Prze-
kazać) ; RiiSi. BhiKaaaTb , BUKaausaTb ; z pod czego dać
widzieć, pokazać wysunąwszy w górę; l^ifroorblicffll lojfen,
ffben Iflffcit, Nroor id^tn. Delfinowie nad wody wykazo-
wać się n.ieli. Olw. Ow. 65. Szyje z wód wykazywały,
ifc. 446. Zarlki jeleń rogami wnel warstwy glinkowe
Podważył, i wykazał gałęzislą głowę. Ir:yb. Milt. 226.
Z rzek wielkich zwykły pochodzić i na górę wykazywać
dymy, z których się na powietrzu rodzą chmury. Otw.
Ow. 54. — g. Wykazać co z i'zego , dowodnie wnio-
skując okazać ; cmeilcii , mit ©riiitbeii unb ^(^Ififfcn bt'
IDCijeii. Wykazanie czego- WYKAZ, u, m., dowodne
okazanie, ber (iimii , cf. wykład, wywód. — 'g. Benpr.
Wykazać się z czego -- wyłamać się, wyjąć sie, wyzwolić
się; fid) nnłrauź cntbcben, cntfc^iDiiiafti , fic^ \oi maUftn. Ci
rycerze którzy z nim pospołu w IWplcj służyli . wyka-
zaliby się wnet z jego poruczeńslwa ; bo a ktoby chciał
być pod sprawą zbrodniarza? Gorn. [tz. 97, cf. odka-
zić się.

■W'YKAZIC CI. dok., skazą wyniszczyć, yerbfrbfiib niiMotItii ;
{Boh. wykazyti helelare).

WYKlCHi\Ą(:, cz. jednll., Wykichać dok., Wykichiwać
izesll. et conlin., kichając wyrzucić; Eccl. ii3KHxaio , auS-
itiefcii, aifgnicfcn. Wykichnąć , przestać kichać, skończyć
kichanie. DollciibS illtSiliefcn. Wykichać sie. zupełnie się
nakichać do niemożności , ficj) oiiśntcfeil. Wykichnąć się
z Czego, kichaniem wyzwolić się, fid) lofiiicicn; ogól-
niej: wyswobodzić się, cf. wykaszlać się, fid) IOf9ina4;(n ,
befrcicii. Da bóg. że się z tej niewoli wykicha. fol. Syl.

1 ó4 Mądry rychlej sie wykicba z żalu. ib. 567.
"WYKIDAĆ cz. dok., AYykidnąć, "W^ykinąć ;V'Yh// , "Wyki-

dywać częill. , wyrzucić , wymiotać ; ^eWi^l^fll'" : ""9'
ItJCrfcn ; Croal. zkidiiYam ; iBosn. iskmnuti = wyrwać);
Iiosr BUKIIIiyTl. , UUKII.lblBaTt , BUnpUKUłiyTb , BUnpOKIl-

4biBaTb , (BbiKiiiiyib . BUKiijłhiBaTb poronić^: £'cc/. ii3Kii-
/laio , iiCHii4aio ; {Boli. wykydali gnój wyrzucić, wygnoić,
wykydnauti ciecze wylać; Rcss. BUKII4KU wurzulkii. Gdy
go z tronu fortuna wykida.... (liiroic. Luk. 2, 43.
''Wykinać sic. °wykidać się; Rots. BblKlluyTbCH , BUKH-
/lUBaibCH wymiotać się . wyrzucać się. — J. "Wykinąd
się > umknąć, wymknąć się, ob. Wychynąć, wychylić
się; fid) li>rtmad)Cit , ciitiBfid)cn. Jezus wykiiiął sio tłuszczą,
bo na lem miejscu dosyć ludu było Sekl. Joun. 6 ; Jcius
w lud usla|<ił ib. Szczupak pogapił robac?ka na wędzie
onego . i chciał nazad wykinąć , ale o»e rożki Trudno
bvłu wyrziieii', i przegr\źć powrózki. t'uf,r. Kot. J 2.
WYKIKŁZNai'; . WYCIIEŁZN.ĄĆ cz jtdml.. Wychełzac , Wy-
kiełzać , Wykiełzriać nicduk. , wyuzdać , okiełznanego wy-
zwolić; miejdiimcii , abjmimcit pr. et fig. tr. Każdy się
strzeże na wykiełznanym koniu siedzieć ; 'bIić daleko
więcej niebezpieczności jest od niepowściągliwego języka.
hoiz I.or. 57 b. Itychlej możemy wierzyć koniowi wy-
kicłziianemu , niż jiłoniiemu słowu osocznika »b. Nie
rozważ:>jac mocy boskiej, ale wycliełznawszy a rozpu-
ściwszy myśl , dufał w swych *za»tcpicch pieszych. 1

2 Mach. II, 4. Nadęta pycho, szafuj dostatkami, siej
marnie pieniądzami , Wychełznaj cale zbytek. Na jaki

w Y K ! E R o w A C - W Y K 1 S N A Ć.

W Y K I T O W A Ć - WYKŁAD.

505

chcesz przybytek. Suszyć. Piein. o N o b. — §. Wy-
kieJznąć się, rozpuścić się, niehamownie zapędzić się;
jiiflciipi biitdn jłfirmcii , barauf lo^acben. Kozacy i Taiarowie
D;;is maja się na nas \vyche?znać surowic. Biaiob. Odym.
58. W drugim tym rozdziale na mnie i na moje do
ziemi ś. poregrynacyą wychelzal się. Smotr. Ex. (5. —
g. Przy rodzeniu ma baba panią w udzie uwiązać , a to
dlatego, by się nie zerwafa , abo nie wykielzla. Spicz.
177, ob. Wvwiiiać sie, fiĄ ocmiifeii.

WYKIEROWAĆ cz. 'dok.', kierunek n.id:)ć, 6ie gcl;6rige Sftirf)--
tiiiig gebcn, tiiifc^rcii , ^inlcitcii, aitf ben rcc^tcn Seg ^iu=
fc^rcn , p". el fig. Ir. Od brzegu sternik wykiorował. Zbił.
Dr. a 5. Dla nagle zaszłych interesów pojechałem do
stolicy, ażebym tym lepiej rzeczy wykierował. Kras. Dos.
41. Potrafimy my sobie zaradzić, i interesa wyki^Tować
porny.śliiie. Teat. 7. c, 9. W interesach dobrze jest sta-
rać się o wykierowanie swojej sprawy, ib. 4, 47. By-
łem ci i ja w młodości swojej niesforny trochę cliłopak ;
lecz on mnie dopiero na jakiegoś wykierował człowieka.
ib. oO. b, 36. wyformował, wymusztrował, wykształcił.
— Wykierować się , za obrotem wyjść na co ; burc^ ge=
fd)itftc SiCnbungen wo]u gclangcii , ńmai rocrbcn , ii ropjii
bringen. Nie jedna udając ku temu miłość, który przyo-
biecał ją uszczęśliwić . chciała sie wykierować na żone.
Teat. 22, 4o. Piekniebym się wykierował. Teal 15, 51,
(cf. poprawiłbym sobie z pieca na łeb , z deszczu pod
rynnę). Chcę mieć staranie o tobie, abym cię jak naj-
lepiej wykierować mogła. Teal. 12. b, 8, cf. wyforyto-
-wać , promowować.

WYKl.NAĆ, oh. Wykidać.

WYKIPIEĆ, 'Wyskipieć riijak. dok.. Wykipiać niedok., ki-
piąc wylać się , im So^ett ii6eii'tcbcn , ficDcnb iiDerlaiifcn ,

. nu^Iaufen, (beraitofipptit, iibcrfippeit/ ; 8jh. wykypeti; So-
rofe. 1. zawafarn szo ; V!;irf. gorkipeli , viinkipeti, gorvreti,
(wywrzeć); /?ay. izkipiti : Croai. izkipeti , izkiplyujem , iz-
kipujem ; Ross. Bi>iKnn'kTb , BUKiinaTi> , pacKiintib ; Ecd.
nsHnnaio. Niedosyć jest , chocijż kto w garnek krup na-
sypie , Jeśli nie zamiesza, pewnie mu wykipię. Pot. Jow.
144. Jak więcej dolejesz, to się z garnka wyleje, i wy-
skipi. Hatir. Sk. 308. Wyskipia co., efferuescit aqua sub-
dilis ignibus. On. Th. 1514. Wyskipiały, effervefactus. ib.
Wykipienie, ebuUiUo. ib. — g. Fig. Ir. active: Zarażę
wszyslkę granice twa żabami, i wykipi rzeka żaby, i
wyłażą do domu twego. W. Exod. 8, 5. wyleje , rozleje
żaby ; ber glug fotl groft^c aii^fcjiitteit , ooit gróidioi uf)cr=
fltC^en. — Neutr. Wykipiały pola , i narodziły się myszy.
W. 1 Reg. 5,6 — *§. Transl. BrzHch , który wre od
wina , łacniuctino wykipią na psoty. W. Post. W. 5, 253.
(wychynie, wyda się na psoty, na lubicżność ). Cały
dekret, że ten co się do buntu wyskipał, Z każdego
miasta rna być wygnany prynnypał. Pot. Arg. 541.

WYKISNĄC n'jak. jedutt. , Wykisieć dok., Wykisać niedok;
Boh. wykysati ; Ross. BUKncHyib , BUKiicarb ; zburzywszy
się wybieżeć z beczki , jako kiedy miód lub wino robi.
Wlod. efferveseere, sursum ferri vel effundi ob fennenlum.
Gn. Th. 1513. wzburzywszy sie wykipieć, ^crau^gdbreii ,
ubergabrcn , gdbrenb uberlniifen. — Wykisieć , zupełnie od-

St»wnik Lindego wyd. ?. Tom YL

być kiśnienie, oóHig auśgó^rcn. Aby dobrze wykisiało
młode piwo. Haar. Sk. 102. (aby dobrze wyrobiło).
Wino "piołynowe gdy dobrze wykiśnie , szpiintują. Syr.
352. \Vma drugiego gatunku , które niedobrze wyki-
siały , są słodkie, gęste, lepiące sie. Krup. 101; trze-
ciego gatunku, które doskonale wykisały t. j. wyfer-
mentowały. ib. Wykisany, wykisiały, wykisły, wyrobiony
przez wzburzenie, auśgcgolircn. Piwo dobrze wyrobione
lub wykisane. Krup. 5 , 95. Piwo nie wykisiałe. Jeź.
Ek. Fi), (nie wystałe). Zostawiija w dzieży kawał już wy-
kisiałego ciasta, aby drugi raz rozczyniona mąka znowu
mogła kisnąć;- a to czynią na wsi dla niedostatku dro-
żdży. Syr. 220, ob. iNaciast, kwas.

WYKITOWAC, oh. Kitować.

WYKIWNĄĆ cz. jedntl. , Wykiwać niedok. , kiwaniem wy-
ruszyć , ^craiiStiiacfeln , burd; Sadsln ^eraii^jicben. Dndtk.

WYKLĄĆ. WYkL.\.\C, f. wyklnie «■:.. jednil. , Wyklinać
niedok., z klnięciem się odzywać, przekleclwa wymówić;
Sa-tBiiiifc^iingeii aiiśfło^eit , mmim\d)m, m^tuittn. Za lada
przyczynę tak wyrzeka i wyklina. Mon. 65 , 55G. — §.
Wyklnąć, klnięciem czyli klątwą wyłączyć, 'wyobcować;
Carn. panam; Vind. sprekleti, spreklinjati , lozhiti od
yerniku: Bosn. prokleli , staviti ii proklest\-o , burt| beit
33annflut6 aii5 ber ©efellfe^aft aiiś|dilte|cii. Wyklęty, excom-
municiitus. Cn. Th. 1515, {ob. Klety). Wyklinanie, wy-
klęcie , ob. Klątwa ; quanquam est discrimen , quia wy-
klinanie actus exr.ommunicandi est; klątwa effeclus , e. gr.
w klątwie jest. Cn. Th. 1510, (Bufn. proklestvo , cf,
przeklęctwoj. Synod na synod , jeden wyklina drugi od-
klina. Sk. Dz. 285. Gasząc na ni« świeczki, wyklęli je.
Sk. Di. 1181; (cf Ponieważ, mówi arcybiskup Gnieź-
nieński Jakób do Władysława II, na prawa ludzkie jako
i boskie, tak bardzie bijesz, boga wszechmocnego mo-
cą, od kościoła- chrześciańskiego , i od obcowania z lu-
dźmi enoiliwerai odcinam cię: głowę twoje i wszystkich
pomocników, obcowników i towarzyszów twoich srogą
klalwą zakładam. Krom. 168). — g. Wyklinać sie, za-
klinając się wyzwolić ; |'iĄ \oi\i}mm\ , burĄ ScŁtuórcii Joś=
Bind)eii ; Ro&s. Bhi60"miiTb. Ze z nimi wierzy, on sie wy-
klinał. 5i- />:. 144.

WYKŁAD , u , ?n. ; Bob. wykład , wejklad : Slow weykład
{definilio}; Carn. resklada , (cf rozkład); Yind. islog,
isloshba , yonslosliba , islaga , Yunskladanje, reskladanje,
resklada , risbistrenjc ; Ecci. iisjaraHie , nsjoafenie ; Hoss.
BUKja^Ka, (2) obr.achunek, 5) wyłogi); — g 1) wykład,
wykładanie, wyłożenie, kładnienie czego na widoku , na.^
przodzie wydobywszy; bnS Cicraiiślcgen , Sluślcgen, SarlC'
gen, §inlegcn. Cfileby wykładów, abo obliczności. i Leop.
2 Ezdr. 10, 52. (pokładne. 5 Leop.; 'wykładane, ib.
E.vod. 59, 55), bie Sdjaiibrote ; Eccl. npe.iO/KeHiH xji-fc6u.
Był pan rozkazał , aby chleby wykładów albo obliczne ,
z maki białej czynione były. Kucz. Kat 2, 411. Dawid,
gdy mu się jeść chciało , wszedł do domu bożego , i
jadł chleby wykładów albo obliczności, których mu się
jeść nie godziło. 1 Leop. Math. 12 , 4. (chleby pokła-
dne. 5 Leop.). Stoły wykładów. 1 Leop. 1 Parał. 28, 16,
(pokładne. 5 Leop.; na chleby pokładne, bie itfi^e JU

C4

506

WYKŁADAĆ - WYKŁADANNY.

WYKŁADNIK - W Y K L Ą S K A C.

ben (Łdaiibrottti). Dochód fcdziów b)l w d»óch rodra-
JHcIi , jeden z pr/ywien, dnmi z w\k/ailów, t. j. ie
skarzary kię podług swojej w uli k/adł pii-iiiądze; jeśli
niesprawieilii«ii! niósł ż;iłobę . tracił zło/one pieniądze;
jeśli wvł;iy»aj , odbierał jłoioną przed sądem sumę,
» strona pozwana lylei miisiiiła oddać. Ctm-.k. I'r. 2. 5'J.
Hi Sicbcrleflcii oter Scponircn finer ©clbfumme for ®cri(()t.

— g. Wykład czego trudnego, wjkłjdanie. Cn. Th,
d5'25. «\łiiszezenie , wylłiimaczenie , wyjaśnienie; bdi
grllóren . Grórtcru , 9(ll6cinnll^tr!f^Cll , Jlii^icgrii , Me terflń-
rmig, 6ri>rtcriiii(j , ?liifltiiioiifcfiftCiinij, 3liiiSlf\jcii. Panie boże,
oznajm mnie słudze Iw emu \v\kłail i rozilział widzenia
tego slraszliwepo. 1 Ln.p. i Eidr. 12, 8. znaczenie,
sens myśli , bic 33rbfidiiiig. Ten jesl wykład tego wi-
dzenia, tb. 12, 10. — Wykład rzeczy, sprawy • wysta-
wienie ]i], wykaz, ble TflrfWliing tiiicr ©a^p. Z całego
tet:o wykłjdu oka/ujc sie , iż próżną Lyłuhy rzeczą ciicieć
korzysliić z łatwości, kiórą położenie Turcyi do budowy
okrętów podaje N. Pum. 21, 295. — Wykład słów,
doliywanic począiku abo własności słów . elijinohqia. Cn.
Ih. iólD; żrzó.iłosłów. Kpa. 5Bonfprfd)iiiig , ©orlaMct'
łiiiig. — ■§. W)kład. komeiilarz, bfr ODinmcntar. Wy-
kłaiiem prawa Saskiego był Biircliardus z .Mai)j;elfellu.
5"iijer4. Sm. Wl \ raczej: wykładaczem , komenl; torem.

— g. Wykład na inszy język , raczej : prze_kła(i , prze-
kładanie, przełożenie, iłuinaczcnie ; bic _ lUifrfcpmig in
ciiic aiibrre Sprn.1)C, bod lU'crtragcii, bic IHiortraguiig. —
g. 2i W^k^.'ly. wykła.lki, ofr. WytoKi. \NYI\ŁAL)AĆ, ob.
Wyłi.żyć WY1\ŁADACZ, a, m. ; Boh. wykładać; Sorab.
\. wukw^iiAar, wuwożfuk ; \tnd. arskl.idar, i^-lagar;
Eccl. H3.iaraTe.u , CKasariMb; wyłożvciel, wykładający co,
wyjałiiiacz . tłumacz eze.;o ; bCt 3>i'rlfgcr, bcr ?ill'}Ifgcr ,
?l!i<fiii(inbcrif$cr , Grflarcr. Wykładacz snów , btr Jrnum'
beiitcr; /-cc/. coiiieptuiiireJib, coiiiiocy4eKi. Jeśliby po-
wstał między wami prorok jaki albo wykładacz snów,
nie słucliajcie rzeczy proroka oncgo albo śniarza cnego.
Żurn. l'oil. 5 , Gli. Wykładacz , wjłuszczycicl , n. p.
Insze URzyiiki człowiecze na pierwszcm wejrzeniu nie
mają tej i z loby , i jeśli są uczciwe albo nic, ukazicicla
albi) wykładacza potrzebują. Guru Sen. 261 Wykładacz
pisma trudnes;o , korncniaior ; liii ©djriftcrflnrer , 6d;rift'
ouiMfgcr. ?lii*lfiłer, (f.i)mmfntatttr. Takowe jest .nmemanie
wszysikicli wykładaczÓA pisma. Bals. Niedz. I, 17. Ina-
czej sloi u innych wykładaczów i w ■li>xciech. Hej. Ap.
15. Wykładacz na inny język , przckładicz , tłumacz, bCr
Udcrfffcr. Ś. Marek był tłumaczem ś. Piolra ; wykładacz
len był dla tych . kiórzy po łacinie nie umieli. Sk. Hz.
32. Greckie słowo X(yoi stary wykładacz przelłiimaczyf :
na początku było słowo. Utai. /'«»/. 82. WYKŁA1)A-
CZOW Y , a , e . od wykładacza , SuiSlegfri! ■ . I'rawila
wykładarzowa ziściła się. 1 f.eop Genei. 40, 22. 'WY-
KŁADANNY, a, C, Oli wykładania, od wykładu, po-

kładny; SluiJlaflC • ^inlage • , 9liiiilfgf', ^iiilrge-. Dawid
jadł chleby wykładanne, których się nie godzi jeść
tylko kapłanom. Sekl. Marc. 1 1 ; kładziono tych z roz-
kazania pańskiego co sobota dwanaście , ni stole do
tego zgotowanym. Sekl. Halh. 12. chleby wykładu, po-

kładne , chleby obliczności , bic ccŁdiibrolf. WYKŁADNIK,
a, m. , /Uallt., eiuonent , bcr (.^rpiMlCIlt ; wyraża wicie razy
głoska była czynnikieo) , albo wiele razy powinna byó
napisana. Juk. Mat. 2, 11. Wyraża się mnngi.ść , kładąc
nad cyfrą, która jest pierwiastkiem, małą cyfrę, nieco
po prawej stronic, wyrażającą, z widu równych czyn-
ników jest złożoną; muła ta cyfra nazywa sie wykładni-
kiem mnogości; ciponent. Łetk 2, 44. Wykładnikiem
stosunku, nazywa się w arytmetycznym , różnica dwóch
wyrazów; w geometrycznym zaś widoraz wypadający z
podzielenia następnika przez poprzednika, ib. 2 , 6'J. To
co z porównywania geometrycznego dwóch ilości wynika,
nazywamy wykładnikiem stosunku, expaiiens ralionit.
(kom. 1, 157. Liczba «lbo litera wśrzod ściennego zna-
ku napisana , nazywa się wykładnikiem ściany , eiponent
raditit. LUiz. Alg 2, 10. Wykł.idiiik stosunków dwóch
wyrazów blizkich, nazywa sie w\kłidnikiein eia^ii. .A'g.
Kur. 205. WYKŁAU.MCZY , a", e, od wykładnika, n. p.
Rachunek wykładniczy, calciilui eiponentiiilis , w alge-
brze nazywa się len, który się przez wykładniki expo-
neiilei odprawiije. Uilrz. /1/.7.2, G. WYKŁAUiNY, a.
e — ic odu. , naieżycic dokładny, z polrz^ bneni wyłu-

szczeniem; gfliijrig frćrtcrt, nii5eiiiiiiibfr gc(r$t, bciiilid;, rm-
fłnnblic^i. Wyk/adniej zdanie sv«ojc wywodzą hi''k. Turk.
155, Slov. wikladagicni spei-ifii-nlifus — g. Wykładny,
obszerny, prze^itronny , z wyłogami; jiim iilTrflapptii,
lU'erf(bliigPII , SillSlCgeil. Ihdtk. — g. Wykładny^do wyło-
żenia, wyjaśnienia, wylłiimaczenia snadny; £it/. tujko-
BaTcieiiTi c.r/)/icnii/i«, erllńrlmr, Icidjt au^jiilcgrii. WY-
KŁ.AD.NOŚC . ści , 2., przyiiiiot lego, ca jest wykładnym,
bic 9l!iC<Icglmrfrit, pbijs. el fig. ir.
WYKLAJSTUOWAĆ cz. dok, klaslrnjąc wypolrzcbować ,
alki anśflcijKrn, »crflfifłern; zupełnie nakkajstrować , po-

klajstrować , I)Crttll8llliltCtII.

WYKŁAiMAĆ rz. duk ; Boh. wykbmati , kłamaniem wyrobić,
wyłgać; crifigcii, mit fiigrn criil)ti>iiigeii, crriiigcii , trlniigcn ,
criucrbcit biirilj fug mib 2nig. Łakomiee b;cga jak na
śrzóbach , rnyślac jakoby gdzie co załapić, altio wyłu|>ić,
albo wyszydzić, albo wylichwić, albo wykłamad, i za-
wsze myśli, iakiiiiby kszałtem kogo z pieniędzy wyzuć.
Weres:. Reg. 97. Sł'idki rzło«iekowi je.st chleb vykła-
msny. Budn. Prov. 20, 17. id. Żarn. l'otl. 129 b. —
rteziilnc^e wyszukane, wykłamane. tialt. Sw. 542. — §.
Wykłamać. kłamaniem wyzwolić, wydobyć, M lugm.
Wykłamać się: Boit. OTOJrarb , OTjhiraw, OTujraTbCA
Na synodzie heretyk się wyk/j/nał. Sk. Ui. 58

W'YKLAUO\VAĆ cz. dok , klarownym uczynić, wyczyścić;
Croal. izbisziriti , izbiszlrujem ; /tog et Bom. izbistnti ,
rasbisiriti, (cf bystry i; flar nindjtii , abflarcn. Słód mleć
śrzednie , a to dlatego, aby pi*o nie było mętne, któ-
rcbv sie potym z ciężkością wyklarować mogło. Haur.
a.'lOG.

WYKLASKAĆ cz. dok., wyklaskuje pr coniin , Wyklaski-
wać ezeiil., klaskaniem wywołać, ^rraufflaijcbfH. Wykla-
»k»li go rękami, jeżykiem. Tr. raczej W^KL.-^SKAC ję-
zykiem, mit brr iungc riatfi^tn , aulf^naljcn. Wykląskać

WYKLASŁY - WYKŁÓĆ.

WYKŁÓCIĆ - WYKLUĆ.

507

jeżykiem , linguam palalo all.dendo a'iquem erpellere .
Ćn. TA. 1317.

WYKLĄSŁY, ob. Wyklęsly.

^YVI'iLI•.CI^, rj dok., zu|)elnie pnkl('ci(5, kloi-ac urobić,
^eranubiiftcln. — g. Wvp3|ila(5, wyjjIcść, nii-JpIappcni.

•WYKLK. 77-., ob. Wlklić.

WYKLliiliE . ob. Wy kląć.

WYKLKC/.tĆ med duk'., Wykleknać ;Wh<?. , Wykiękać nie-
dok. , W_\kleki\vać czejll , kleizemcm wypfliiić , zupełnie
dosyć poklęczeć, klęczeniem wyroliić ; ailijfniccu , I;cvail2»
fliitClI. Kie uprosisz, przyn.ijfinirj wymibizcnisz , :ilbo
\v\klek;isz i WYniodii.sz. Opul Sut. 05.

WYKLlilĆ. fs. dok., Wykli^jiić riedok , Wykleiwać czeM.;
Riiss. BUK.iciiTb , DKiK.ieiiBaTb : ziipiliile pokleić, nakleić,
klejąe. wyrobić; niliSflfŚCII , ailMcilllClI. \Vyklejenic, fioss.
DhiK.ii'rii;;i

WYKLliKTAĆ. WYKLEKOT.\Ć, /. wykj.-kec , wykiekoee cz.
diik., klekocąc wyibć , «Y[)leść, wYy.Ttkić, wypaplać, ani'
\Ć)wa^i\\. Wneiźe 'przysk«rę , ic i ojca _ zmyślnego i
YYiarę wyklekrc; coinmcnta sacra fiitcri. Zchr. 0:v. 72.
— g. Wyk!ekl:)ć co na kim, ^ymódz. Dudz-. 70. wyfu-
dzii, wyeisnać gadaniem -. flbllKjfcil , l;fvail£«l)Olcn , nlifttmat'
jcii , obkljnnnPcIi! , auy[rfimiiiiclii. \V_\klc-kt;ił na mme su-
kno, \v\ci<nał, wymói;! sukno na mnie,' er ftflt ir.ir ik'
ffS jud; ttb,Jc^rlIm3cn. Em. G. Kaiolus i Piso ani przyja-
cielshYem , ani prośbą, ani pieniędzmi YYyklektać i wy-
targować tego na Cyeoronie nic mogli. /'Hck. Sali. 83.

WYKLEPAĆ (Z. dok., Wyklep^wać cuiilin. fieąti., klepa-
niem wybić, YYyt.zeć, wyndóe; ^CiailC-tlliinciI , kvmiJflap<

pcrii , flppfdib obcr flnppcrnb obmi^cii , otcr tabiird) kuni''
fen; {Sorab i. woklep, wuklej); fnacictilus ezcufsi slra-
minis, r.W oklepići. — §. Wyklepać, wypaplać, wypleść;

"WYKLĘS.NĄĆ tujuk. jednll., (ojtposit. wklęsnaej, wYpiikTym
się stać. wypukło się v\yniiść. fid) OOit iiiiicii ^ernuo er'
Man. 'W\klesłv, wypoUy; Jiaiidiiii cvL'n('C!i, iipii imieit
^eiaiia \)evmiDet, loppos. wklęsły i. Mała luoneta |iienia/.ka-
ini WYklesłimi i biaktealami d,'ivYniej zwana b',la. Cza'k.
■ Pr. 1, 133. WYKLĘSŁOŚĆ, ści , ś. , [oppos. wklę-
sfiiśe), pizymiot lego, co jcsl wyklęsłym , terailśftcIlCUlie
Slaiidjigfeit.

WYKLKS/.CZEĆ, WYKLEŚMĆ rz d.>l, zupełnie pokleśnić,
fiieipenb 011113 niircaftircn ; Boh. wjkkślili \Yy«afaszyć,
WYtrzebić.

WYKLĘTY, WYKLINAM. WYKLNE , ob. W\kl3Ć.

•WYKUĆ . Tr., oh. Wiklie.

WYKŁÓĆ, f. wykolę <■;. dok.. \\\U]na/. jedntl. Wykałać
niedok.; tfo/i. wyklinauli , wykluł, wypieliiiaiili, wypicliati ;
Sorab. i. wukidii , wukawam, iw/;/, wukwoju; Vind. is-
pebniti , Yunspeliniti ; iir,.^}. iskolili ; Hoss. BhlHO.lOTb,
BUKiUHBilTb , HSKOJOTb , nCKa.lblBaib : Ecrl. IISKO.iaiO n p.
OHH ; wykłóć, kfóf;i.>m przedziijravsii', ; ailći[tŁ'd)en , ^crailś'
\t(6}C\l 8ód;er. WykoTarzyk , narzędzie u szi-wca do szly-
ćliów wykałania. Magier, hhkr. — Wykłóć co, kłó-
ćiern wybić, \/xnd. vunkl.-.ti , vunvdariti, YunYdarjati,
isvdariii, (icr(iiiśfte(^en , aih<ftcd)eiib , ftedioiib oiiśiiPl;meii , ^c>
rou3liCi)mcn. Koniowi temu do ż)wego róg trzeba wykałać.

Pot. Pocz. 21^. Wyka|;im oczy. wyłupuję, \Yyjmtije. fcie
SlUfleil OllufłcdlCil. Areojiagilowie chłopca obiesdi, który Wró-
blom oczy śpilką wyk;.łał. Diik. Kaz. Ob. h 4. W_aól
im oczy, niecb nie patrz iją. Rjh. Ps. 15"2 Her-ztów
buntu Yiykłóeiem oczu ukar;:ł. Nur. Hst. 2, 403. —
fig. Ir. Wykałam komu orzy , przekonywam go Cu. Th.
"1514. w żywe oczy mu do«odzę, eiiicit mit Sctueifou in
bic ?liigrii fdilagcii, i^ii aiigcnfc^tiiiliri) ribcriTibrcii. Clieesz-li
Yiykdlę lobie oezy xięgami Lutrowemi. Twór. Wwrz. 72.
— AliUr: Zawstydzić okazaniem czego, cineil tn bie 3Iu»
gen l)e)d)ńmeii. Oczy im wykolę, niecb sie YYslydza. Alb.
z Woj. 27. Wykol oko kirysem u szlarheica, samy Nie-
znane przodkom naszym ś*ieca na na.s lamy. Pol. Pocz.
2d5. Znajdziesz li rzeez tę tak rzadk.-i? wykol oko lakim
spoeyałem. Pol. Arj. SG; (/ecs r/". sól w oku). — §. Wy-
kłóć , jig. kłóeicm wydostać , z biedą YYydubyć ; l!rrnilź=
ftotferii, mit geiianer Diot^ icmii'? Ocfomnifii. Juz on ostatni-
grosz z kalety w\koIe. Pot. Jow, 144, cf. wyszyplić. —
§. Wykłóć się, koląe wyriobYĆ sie, w\bić sie, przi bić
.się pr. el fii. Ir. ; fti [layor fted.ieii , ft.i) buTd;ft;'dini , licr*
UOrfommcn. Trudno ochocie zarzucić węiUnira, .Sunę się
się z woru wykałuja szytlła. Zegl. Ad. "27 /■". 6'. Cliuć
twoja jako szydło wykolę się z woru. Mnn. 81, ?j 1 8. —
§. Wykłóć kogo zkad, kłóciem wypędzić, wystraszyć,

wygr\źć ; ciiieit iiicciftecben , niefljnoeii , iieriMeiidicn , omrei'
liCll. Abyśmy ich z ieh legowisk smoczych i gniazd siru--
sieh naszemi grotami YYykłóii. Siar. I ob. ■« 5. Ciebie,
chociaż otvYartc wrota masz na pole, Tak dom lubisz, ze
kijem z nioL;o nie w\kolę. Pot. /'oiz. 148.

WYKŁÓCIĆ cz. dok : '( Vind. i?klolili , yunsklnliti = wylrze-
pać, YUiikloliti ' wyroić); V<(ir/. iskliibctuyali , odprepi-
rati, dolsprepirati ; Ilosf. BUHduiiTb; kłóceniem wyrobić,

. uzyskać; l;crau?3ai;feii, nni^saiifen , erjaiifcn, nbjatifcit. Będę
kłócił poty Oroiita z Drejnarem , ze Ernestowi dziedzi-
ctwo wykłócę. Bell. Kom. 2, 188. Na stryju moim wy-
kłócił, że mi regiment ustąpił. Tcat. 24, 80. — Zaimk.
Wykłóiić się, zupełnie ai do wycieńczenia nakłócić się,
fid) gaiij aitśjaiifei!.

WYKŁUSIĆ się zaimk. dok., kłosić sie niedok.; Hoss. bu-
KOjncMTbca ; sypać się, wysypać się kłosem, n. p. żyto
sie kłosi, już się wykłosiło » kłosków dostaje albo do-
stało. A'. Aam. uollfommcii iit bie Sibreit fdjiePeii , nile 31^'
ren liffomilieil. Widzi , że jeszeze zboi nie wykłoszonyeh
żołnierz ku swemu szuka pożywieniu Clirośn. Luk. 175.
niedojrzałych , niedoszłych . niedoslałych , niedościgłych.

WYKLCĆ cz. dok.. Wykiwać niedok., Wykluwać coniin. ,
dziobem wybić, wykłóć, przekłóć ; mit brm £d)nabcl
nii^ftcdKn, oui-picfen, biirdipi Jeii ; Boh. wuklubam ; Ross.
BhiiuiOHyTb, BbiMCBbiBarb , (Bbiwesaib wygryźć). WykKvał
kur kurowi oko, wydziubał Wiod Kruk krukowi oka
nie wykluje. Cn. Ad. ÓG7, (cf. ty cyt, ja cyl)! Orzeł
'zasię tak mu rzekł: poślem na nie kruki, Co im oczy
wyklują, i zmylą ich sztuki. Biel. S. M. a i i i j. ^- Fig.
Głębokie w wnętrznościach mych wykłuwszy rany....
Przijk. Milt. iO^. — § Wykiwać, kiwaniem odegnać , wy-
gnać , wypędzić , wystraszyć ; mit Scftiiabelit iBrgfdjeiiieti,
Perfreitien. Gołębie obaczywszy kawkę miedzy sobą, wy-

64-

508

WYKLUCZYĆ - W Y K N Ą C

W Y K O C H A C - W Y K O Ł A T A C.

klwa/y ją od siebie. Ezop. 88. — §. Wykluć się, kłu-
ciem wydobyć się, mianowicie o zębach i o pisklętach;
fi(ft burd) Stccbeii unb l^irff" ()tn>oratbettcii , Itefoiiberś ooii im
3ó{)iicit unb iHMi ben Slicbcln. Wykiwanie się z jaja , wy-
klucie Sie kurczęcia z jaja. WiuJ. (Kurczę) ledwo dzień
jakom z jaja wykluło się trzeci. Aż mnie kania porwa-
wszy niesie do swych dzieci. Pol. Jow. 95. Przy wyklu-
waniu sie trzeba czasem kurczętom dopomódz. hluk. Zw.
2, 109. " — Fig. Ledwie się z szku/y wykluł, już lo-
kajów przyjmuje. Opal. Sat. 150. (ledwo co ze szkoły
wyszedł, szkoły skoriczył, cf. młoko.i). — Aliler : Zdrada
jego na jaw' się wykluła. IHlch. Sal. óG. wybuchła,
ixai) ani , brad; licryor. Zdrada jego nie mogła się łacno
wykluć. Tr. Tel. 517. (wydać;. — g. .4c/(i'e. Wykluć kur-
częta, wysiedzieć, wylądz, c(. wywodzić, ouebrritcil. Jaja
z cudzych krajów przywiezione, u nas kura wykluje. Bog.
Doś. 1 , 125. Jaja wylężone albo wyklute, ib.

•WYKLUCZYĆ, CI. dok., "Wykluczać niedok., wyłączyć, ani'
[(^liePen , (cf. klucz) ; Ross. BUKJio^iiTb , BUKJiciaTb , ii3-
KJiomiTb , ii3KJ(o>iaTb. 'Wykluczenie /loss. usHJioiciue ,
BblKJiOiiKa. Wykluczyć urzędnika , w Rosyi znaczy, zło-
żyć go z urzędu, z wyłączeniem czyli wymazaniem z listy.

WYKŁUSAĆ CS. dok., konia należycie zażyć kłusem , citl
Cferb tut^tig auStraDcn. — Fig. ir. Wjkłusać kogo, wy-
jeździć go należycie, ciiieii tiic^lii) biird;art)citcii. Jowinia-
na hcrelvka ś. Hieronym dobrze wykłusał. tik. Kaz. 652.

WYKLWAĆ", oh. Wykluć.

WYKNĄĆ, wykł, wykła, wyknie »»ea'. ;></«.'/ , wyknąć , \vy-
knąć do czego , wyknąć czego < zwyczaić się do czego ,
C/l. Th. -tGJ. (nawyknąć, przywyknąć dok.) ; fic^ flCrcó^'
nfn, gcrooI)nt roerbcn, dmai jur "@eiro{)ii!;fit iimd;en ; Boh.
zwyknauti, zwykł {ob. zwykły, Z?u/i zwykły, zwyk^ćwik;;
Slov. zwykali addocere , cf. ćwiczyć; Sorab. 1. wyknucź;
wuknul, wuknem, wuknu, huknu ; Sorab. 2. Iiuknusch >
uczyć się; Yind. vuk, navuk, uk < nauka, vadit fe, na-
vadil ( cf. wada) , fheguyati , vardievati ; Carn. vadeti ;
Bosn. obicjati , (ob. Obyczaj; Bosn. nauk consueludo) ;
Bay. obicjJili, Tnauk ■ zwyczaj); Boss. BCUKHyrb, bbu-
KaTb , BBUK.ibiii, o6biKiiyTb, oOuKaTb (oppos. udwuknąć),
Toptib, iiaioptTb (cf. tor, torować), BBa4iiib, BBażłiii-
BUTb. Pod iwćj dziwnej pokory przykładem Wykną bez-
piecznym nizko chodzić śladem. Suszyć. l'ieśn. 2 C 3. Lecz
wasz duch do wierności do zgody, niech wyknie, Inaczej
jak Rzym niegdyś wasz naród dziś zniknie. Teat. Aii. d,
107. Wyb. Kto nie wyknie do cnoty, póki wiek ma
młody. Nie odwyknie od niecnot, przyszedłszy do brody.
Min. Byt. 4, 192. — Cum Dalifo: Uczyli się rozmów
poczciwych , aby w osobności obyczajom szpetnym nie
wykli. Biel. Sw. Dl. — g. Magis aitive: Wyknąć cze-
go, nabywać , przyswajać, nauczać się, uczyć się czego,
ćwiczyć się w czera ; fi^ luoran ju gcroóbiicii inćftn , fid>
bamit {lefcinnt itint^eii, batiii iibcii, ti rtMcriieii '.hmi jemanbcii,
Icriietl. Mnich ten zbudował sobie w Litwie budkę, a
mowy ich pilnie wyknął. Biel. Hst. 457. Cdzieby już
z Węgry jedność Polska wzięła, jużbyście panowie Po-
lacy clicieli obyczajów Węgierskich wyknąć i naślado-
wać, nami wzgardziwszy. Biel. Sw. 258. jfmanbt« Ćitten

(iniielimrn , (cf. przejaćj. Od białych głów dzieci języka
rady wykną. Biel. 12. (uczą się , przejmują). Olha je-
ździła do Konstantynopola wiary chrzęść iańskiej w\knąć.
Biel. 57. Owagn. 315. Naród nasz patrzy, niechaj za
twym wzorem Dzielności wyknie , i idzie twym torem.
/■*. Kchan. Jer. 183. Powściągnął oncgo żartu, a wy-
knął potym skromniejszego. Papr. Kol. S 2 b. Z mło-
du wyknąć trzeba cnoty, nabożeńsiwa, bojaźni bożej, i
wszystkiego, z młodu się tarnek ostrzy. Bitk. haz. Ob.
A' 5. ■ .

Pochodź, nawyknąć, odwyknąć, przywyknąć , zuyknąć,
zwykły, zwyczaj, zwyczajny, obyczaj, obyczajność , oby-
czaić , uolyczaić , odzwyczaić, przyzwyczaić. — g. cf
ćwiczyć, ćioik. — g. uczyć, nauka.

WYKOCHAĆ es. dok., zupełnie pokochać, innigft lieb ge-
tvinn(n. Czego iiiegdy Europa po swym wole doznała.
Gdy go nieszczęsna na swą zgubę wykochała. Blai. Tium.
C 2 b. — Wykochać się , zupełnie nakochać sie az
do wycieńczenia , fidi iii iube gniij crfdiupfcn. Wykocliują
się przed ślubem do woli , a po ślubie się nudzą Teat.
29, 115. — g. Wykochać rośliny, enutrire sala ila , ul
antę convalescant ac prosiliant, quam relorrescant. Cn.
'Th. 1416. Wykochać posiane zboże, tak uprawić rolą,
żeby wyrosło dobrze. Wiod. bcii SSac^Jttiinn fórbfrn, nać)-
fen, bcfleiten mnt^ien. Mieć zagródkę, gdzieby najpierwej
kostki z śliw wykochał, aż do dwu lat, polym je do
ogroda przes.idzać. Cresc. 390. Wykochany, 'w\ kochały
gdzie, bujno, dobrze wyrosły, flnt ben'prflen.'ad;icn. Są
Taskie wina, są i Marotydzkie białe, Te tłustym grun-
tem, owe rzadkim wykocliałe. Olw. Ow. 400; {habtles;
kochające się le w tłustym , owe w rzadkim gruncie).
Wykochać się , 'uróść bardzo tiujno. Włod Cn. Th.
1410. giit Imm iMilifcn, empor fd)ifPeii, geil unb iirrig
fcrtfpmincn. Orzechy Włoskie mają być pierwej w grod-
ce sadzone , aby się tam wykochały, niżby do ogroda
były przesadzone. Crese. 40l. — §. Fig. Ir. Pustynie
aż do samego Oczakowa dzikim zwierzętom bezpieczne
wykochaiiie dawają. Gwagn. 550. wychów, wypielęgno-
wanie , legowisko , ^erfftfltte. Wielką onę śmiałość w
posłach ziemskich wykochah sami królowie, krom. 689;
aluerunl et provexerunl ; wypielęgnowali, wychowywali,
wyforytowali ; fic {rnl'cn [it genfl(>rt, bcfórberł.

WYKOCIĆ CI. dok., o owcach , i t d. okocić się, wydać
płód; Ińinniern, jiefcln , i'Pin SddiafiMeb u. a. Ida z trzo-
dami w nocy małcmi matki wykocone. Onrdz. Trag 121.
okocone.

WYKOCZOWAĆ, oh. Koczować.

WYKOŁACZYK , a, m , narzędzie u szewców do sztychów
wykałania. Magier. Mskr. cin ''].*rrcim.

WYKOŁATAĆ, f. wykołace cz. dok, Wykołatywać c:c«//, et
coniin ; Boss. BUKOJaiiiTb , BUKOJUiiiBSTb , H3KujUTHTb ,
iiCKOjn<iuuaTb; kołataniem wybić, aiijppt^en, au^flopicn pr
et fig. Ir. Explosa comoedia, wyśmiana, wykołatana. Mącz.,
(cf. wykszykana;. — Kołataniem wystraszyć, wypędzić;
bcriliisrippfcn , rotgflopien. £'j7j/o</o, wyrzucam, wypycham
precz , wyśmiewam abo w\ kołatam kogo. Mącz. Lcculere
ferat, zwierz t łożysk a z gniaid ich wykołatać. Mąci. —

WYKOLĘ - WYKOŃCZYĆ.

WYKONACZ - WYKONTKUFETOWAĆ. o09

^. Wykofatać co na kim , wyiobić , uzyskać ; erfiopfcii ,
crfĄminacn, erriiHicn , crbaltcn, crmerben. Prosić będę, zo-
baczę, Jeżeli co prośbami ineini viykołaczę. Hor. Sat.
228. (wyżebrzę). Więcej wykofalać, ani wymruczeć
nigdybyśmy sobie nie mogli. 'iej. Post. Z 2. — g. Wy-
ko/atać się, z biedą wygramolić się, wyzwolić się; fii^
mit Włu\)z :iiib 3fpt^ ^trauiathńkn , io^niadien , burdjlielfcii.
Wybrnąć, wyko?atać się, wypfawić, wyskrobać, wynu-
rzać, wyprawić, wypleść się, emergere. Mącz. Gdy się
z bJot wykolalal i z dfugów wybrną?.... cum tandem
de pahidihus emersisset. ib.

WYKOLĘ , WYKOLNĄC , ob. Wykłóć.

WYKOŁYSAĆ , f. wykołysze cz. doi:., Wykolysywać częslL,
kołysanioni wyruszyć , krauśff^aiifclii , auśfcśnufcln.

W Y'K0MENDER0\VAC cz. dok., komendę żołnierzy wypra-
wić , wysłać , detaszować , ob. wyrządzić kogo dokąd ,
mcgfpmmanMreii , bcłat^ircn ciit fiommaiibo , einen Zbńl Jnip<
pen. Bndik.

WYKO.MF'LlMEi\TOW'AĆ cz. dok., z komplimenlami wypra-
wić , Dcrauścomplimetitircit , roegcomplimentiren. Bndtk.

WY^KONAC, f wykona cz. dok., Wykonywać czestl. et con-
tin., "§. 1) Vt;;'6. ?/!«(/. wykonać: wyżyć do końca , dokonać,
wymierzyć; auikien , nolleiibś cnbigcit , uerlcbcn. Antenor
wykonawszy po królestwie Trojańskiem 22 'lecie , wy-
pędzon był. Biel. Hit. 61. MicliaJ Kuropalat , nie wy-
konawszy na ces3rstw'ie ledwie dwie 'lecie, do kJasztora
wstąpił. Stryjk. 99. Łazarz wprzód wiek wykonał, nim
ono zaszło wezwanie. Cliedk. Kost. 51. — Zaimk. Juz
się większa częs'ć dnia wykonała. A. Kchan. 244. już
upłynęła, zeszła, ift Bcrfirffen. — Absolut. Rzekł Jezus przed
śmiercią na krzyżu : wykonało się! Sk. haz. 178 b. skoń-
czyło się , fcf. zgon), c» ift iioUI)rad)t ! — §.2) Magis
actwe : Wykonać co = WYKOŃCZYĆ co , zupełnie ukoń-
czyć, skończyć; Boh. wykónśti, wykonawati : S'dv. wyko-
nśwńm ; Sorab. i. dokonam, dokonacż; Vind. doldjali,
dolvpraviti ; Ross. coBepmiiTB , coisepmaTt , 0onsli(^ iciw-
ben. Przez sześć dni robić będziesz , i wykończy.';z twa
robotę wszyslkę. Radź. Excd. 20, 9. Wykonawszy Paweł
bój swój, mówi: dokończyłem biegu me^co ; ja już bede
''zabit. Baz. Hst. 245. Wykonanie , Ross. cOBcpiueHbCTBO.
— Passijie. Co gdy się wykończyło , będąc nasyco-
ny 1 Leop. s. Hier. pr. evang. — §. Wykonać , do

skutku przyprowadzić, uskutecznić, skutkować co, spra-
wić ; nuśfu^rcn , oerrit^itcn , yoUeiibcit , uollh-ingcrt , au^iii'
iitt , oollfticctcil ; Boh. prowozowati; Sorab. 1. wurychto-
wacź,. dokonacż, pźetżinu; Yind. izuopernafiiati , doper-
nesti, opraviti , opraulali , vunopraviti {ob. Sprawić), vun-
storiti , spopraviti, dokonzhati , vunspelati , vundopelati ;

Ross. HCnpaBHTB , HCnpaB,!HTb ; Ecct. CŁEiHUCTH , ClGiUO^Il-

TH , co6.iiO/aaio. W'ykonać dekret, skarać winnego. Cn.
Th. doi 6. Pan dobrodziejstwa nam przez śmierć swoje
ukazał, i nas do naśladowania albo wykonywania przy-
kazań pobudził. Salin, i, 155. Siła się dziś słów jego
wykonywa. Falib. P 2. gc^t in Ęrfiitlung; Eccl. sóuBaei-
Cfl , (cf. zbywać). Wykonanie, sprawienie, uskutecznie-
nie; tai aiulfii^ren, bte 3lu5fu6rung, 5SoDenbnng, SSoIIbrin^
gung; Sorab. \. prudźeno ; Yind. isdopemaihilu ; Ross.

ucnoJHCuie, TBOpoHie, (cf. tworzyć). — ^Wykonać przy-
sięgę , złożyć przysięgę, uczynić przysięgę, eincn 6ib aW'
gni. Kto koclia ojczyznę, niech idzie za mną do kościo-
ła, wykonać przysięgę. Ust. Kcnsl. 1, 159. — g Wykonać
okrucieństwa , szaleństwa , wydziwiać ; ©raiifamfeitcit ,
JtiUbcitcii u. f. n\ yerfilien. Dwie wielkie a nieznośne
choroby, które 'nieulutowane okrucieństwa nad 'narodem
ludzkim tych wieków wykonywają , jedna jest franca a
druga kołtun. Syxt. Szkl Z06. WYKONACZ, WYKO-
NYWACZ, a , ?«. , WYKO.NAWCA, y, m. , wykony-
wajacy co, wypełniacz, uskuleczniacz , sprawca; ber 31llŚ=
fiifirer, 3?oUen"ber, SuHiriitgcr , 5JoIlfirc(fcr , SoBjicIier, 3(uź<
ubcr ; Sorab. i. prudzicźef; Rag. opravitegl, izvar-
scitegl; Bo!.n. uzroctuk, uzrokujuclii ; Ross. coeepfflH-
Teat, Ha5.ii04aTe.ib; Ecid. TEO()hi|b , (cf. twórca). Do tej
boskiej sprawy obr:.t 1 óg Jezusa ; jego chciał mieć tak
wielkiej rzeczy i obwoływaczem i wykonaczem. Smalc. 2.
Bieżmy w cierpliwości drogą, któraśmy poczęli, patrząc
na wodza wiary naszej , i wykonacza , pana Jezusa. Gil.
Post.ZS. — Podłv wykonywaczu rozkazów nieszczęśliwego
pana! Teat. i, l'l4.'— W rodź. źeńsk. WYKONAWCZY-
NI, i ; Bosn. uzrocica ; Rosa. coBepmBTe.ibHHua ; bie ^oH--
Łringcrinn , SjoIlftrccEcrinn. WYKONALNY, a, e, do wy-
konania, mogący być uskutecznionym; nilśfii&tDar, 9oIl=
ftrctffear. Mówił o rzeczach oożytecznych , i w używaniu
wykonalnych. Zab. 15, 1 26.' Pi'. WYKONAWCZY, WY-
KONYWAWCZY, a, e, od wykonania, wykonywania, do wy-
konania służący ; 0U'5|U(irciib , Bofijłrcdcnb ; Ross. cOBepmH-
TCibHbiH , Hcno.i.HiiTejbHuB. Władza wykonywawcza. Gaz.
Nar. 1, 108 b. Żaden iząd bez cizielnej władzy wyko-
nawczej stać nie może. Oaz. Nar. 1 , 162 b. Konst. 3
maj. — WYKONAWSTWO, a, n. , władza wykonawcza,
wykonywająca , bie liollsie^ćnbe ©etualt. Zburzywszy wła-
dze konstytucyjne, pod siebie prawodavi'stwo , i wyko-
nawstwo, i sądownictwo podgarnęli. Ust. Konst. 2, 161.

WYKONCYTOWAĆ, f. wykoncypuje' cz. dok., koncept wy-
roić, wymyślić, wynaleźć: nu^'|'ptntifircn , miśflugcln ,' aui'
binHen, anśfiubig mac^ctt. Zręcznym się autor pokaże,
kiedy wykoncypuje położenia delikatne, w których wpa-
da w zalarge lub w trudność amant z osoba kochana.
Teat. 24, U. Czart.

nVYKONTEP.FETOWAĆ, 'WYKONTERFEKTOWAĆ es. dok.,
konterfet czego uczynić, odmalować; nbcontcrfeieit , ab--
bilbcn pr. et fig. Gdy uźrzała męże wymalowane na
ścienie , twarzy Chaldejskie yyykonterfetowane farbami ,
zapalała się na nie chciwością oczu svyoich. i Leop. Ezech.
25, 14. Żadnym sposobem wykonterfcktowany nie mo-
że być bóg, który jest jednostajny bez wielkości i ilo-
ści. Zygr. Gon. 587. (nullo pacto figwari polest). Wy-
konterfefowany, odmalowany, wybity, na kształt drugie-
go uczyniony. Cn. Th. 1516. Niniwe miasto wykonler-
fetowane przez Mikołaja Chrzyszlopor^kiego r. 1572, dru-
kiem Gotskim in 4to = opisane, bargcfłcUt. Jana ś. chcą
heretykowie jeszcze tak w swem piśmie w-ykonterfeto-
wać, jak gdyby rozkosznikiem był. Bial. Post. ii. Krót-
kiemi słowy to wykonterfetował. 1 Leop. Hier. 3. (wyra-
ził. 5 Leop.). wystawił, wyłożył, opisał.

5i0 WYKONYWAĆ - WYKORZENIĆ.

W Y K O R Z E N I A C Z - WYKPIĆ.

WYKONYWAĆ, ob. Wykonoć.

WYKOPAĆ, f. w)ko|iie cj. dok., wykopuje pr. contin ,
Wvk(>(ivvvać r:c.//. ; Boh. wykcpali . w\k()p;ivi:ai ; Slov.
vyko(ii\v.'im; Si'rah.\. «ukop:irż, wukop.-iin ; Curn. sko-
puji-m ; l'«.i(/. iskopftli , vunskipati, yiinkupali , Cront.
izkoji^ii , izkiiplim , zk.ipam; Iliinq. kik;i|i.'il<Mn ; Umn.
iskopsli; f<o.j. izkopalli ; Hoss. BUKdlliiTb . lUJKiinuBaib ,
ii3KoniiTb. iiSKanbJBiiTb , iDithipniŁ. jwyóiiTb, yr.iyii.iarb.
(cf. Zjjlclit') ; w\k(ipać tl6l , rów. kopMiiIeiii uczynić,
nyjoć. wybić. nil^.jraliCII. — Wyknpai' co >.k:i. I , ko-
paniem tt'yiliil'yć , wydostsć; tirroii^omiłcii, rooinuS nuż-
(jrnbni. Wyk:irczują się clirósly . t. j z koizi-ni mi
\vj kopia. A7((*. /lunl. 5. 287. Złi'i;(> ilrzcwa i korze ii
wykop'. Ct. Ad ló^ii, (ob. W\kiirziiiić ) . Cialo
ziTi;irłi>so czlowic-ka z grobu wykopał. Clirłni. Pr. 187.
Nic skarbcin sobie lam. keiiy zfudzicje w\kopy«;ija , i
kradną pokłaily. OJym. Św. V 2. ( ydzit; się doby-
wają |. — Wykopać nicr , wykopać dziurę w murze.
Cti.' Th. iT>Hj Ti: wjłainoć, nii9brc(l>fil. W>kopaiiic

. no>S DIJKOfliJa — 2. Hciipr. Wykopać się, kopaniem
wyibdiy^ S'e . /'•. wygramolić się, wygrabić .^ię ; fid) IłC
rau?OT"''''"< fi* f''f'l'Vnt"ni, l0'3mad)fii . l):irtl)arK-itfii. Nie
Iroszfz sie liMiajiTiniej. wjkopali.<iiiy się szrz(śli«ii.'. Tenl.
ti") (I, 4t WYKOP, u, HI., dół cz>li r6>v wykopany,
lii': uupiJTan nua , posi, cm niu^ttcdrabiird ioi) , ;iii
©nilicii. Wjkop. rów. Uudz. 71. Iinl/.ienifrowi,; , maja
okopy i wykopy jak iiajlcpioj wymierzać. Archel. 2. ii.
\Vozv 7. koszykami , workami do wykopów iialezacemi.
ih. <Z. 2t ■

WYKOI'(;ll', «. (lok., w dymifi \vysii<:zyć , knpriem pokryć;
rarzcj zakopcić . okopr-.ić, mit Jtoblciinui^ niifiillfii ; (Rn.

DUKOflTBTb , DbIKan>IIIBr.Tb' wykurzyć).

WVK0PV(3IĆ się znimk (ink. wybić kopylo, o koniach,
ben S?oriibiif iTiiicrnt, nii^Iniifeii ; Ihsf:. iicnonuTiiib ful)
fjtbeii, iicKomnb Mc flotpiiiifl.

WYKOilClĆ r; (luk. , korcąc wygnać pr. el fig. tr . l^ćrniiS'
roiirmcii, bfrnii31'fij5cn , iiifijtrfilieii. SAidrigieło lub lo pfu-
cliością dowcipu s»cgo, lub lei zazdrością v«ykorcoiiy,
przepadł na sirone nu^przyjaciela Witołda. Kmm. ł.^S.
Talarów ie płoiiem z domu v\\korccni, krainv Ru<kie opa-
dli, hrnm 2'.n vNvi iśni.iii,' (jftrńiiot, flfmfilfiijt furt jii-flrbni.

WYKOMCZDWAĆ, ofr. W\karco«ać.

WYK0UYi;OW,\r, n d:k!. zupełnie poprawić, błędy wy-
rugować , nilf Scljlfr nii^fortiflirfii. — Fin. tr. Wykiu-ytjować

kogo, wyrugować, wyparować, wypłoszyć; ocibrńllrtCII ,
n)Pgf4)(ii<b(n. Zbigniew z lloIpsłDwrm do Wrocławia bie-
żeli, aby zinmtąd naprzód W.isłjwa wyknryyowali , któ-
rego riawpl do miasla więcej puszczać iiiekazali UieH'iO
WYKOliZliMĆ fs. dok. Wykorzeniać uieduk. ; Doh. wyko-
renili , wykorcnowali , popiauili; SoTitb. i. wukorenii,
wuroduyu ; \(nd. iskoronili , Yunskorcniti, vunsko.'t'i!jali ;
Carn. pukam; Croat. iikorcniti, izkorpiiiijcin , razkcr-
cchujcin, kcrchim, izkerrlicnye. {ob. Wykarcowaći; D-d.
izkorenivam , korepim; //om i^korjepjli . skorjepiii , iz-
gulili; Ua<) iskorićoili , skorjt}|iili , Hknrjt^iiiliti ; [ions.
HCKupeiiiiTb, iieKopeiiiiTb , iiarepÓHTb , iicTpeóJiiTb , ( ef.
wytrzebić); z korzeniem wykoji^ić, wyrwać, wygładzić.

wytępić; mit ber SSiir^f! (lusgrafifn, aii^rcipcn , oiilott»n ,
allBIO^Cll , eiimuirjclii , ausiDiiijcIii pr. el fiy. tr. Narzędzia
do wykorzenienia polipa z nosa. Cztrrw. Sun. 18. Tru-
dno jest wykorzenić , co się wiekami wkurzeniło. Gol.
Hjw 78. To się wykorzenić nio mo/.e , co wszczepił
oiii'e niebieski. Sk Oz. 819. Jako drzewo sprócliniałe
wykorzenion być masz, lak iz najmniejszego znaku mc
zosi.^inie mieszkania twego. /lej. l'otl. c c c 6. Żydzi,
usilnie sie starali, jakoby słowa nauki j''go i. do grun-
tu w; korzeiiić i polłumić mogli. Dambr. 4SlO. Ucinali to,
co było [irzeii* bogu; ale wykorzenić wszystkiego nie
mo-ji i)k. Di. 110'.'. Wszystko ma być pospołu z nim
za mały czas z gruntu wykorzeniono. Jicj l'ijsl. y y 2.
Nieprzyjaciel wiary ciało w sakramencie wygładził, ofia-
rę wyniszczył, iSwięlc wykorzenił posty. Pociej. 189 Sa-
raccni , kiórzy bardzo silni wszystkim byli, wybici i wy-
korzenieni ss^ z Kampanii. Sk Uz. 802. "Izai nic len ,
kióry wykorzeniał lycli, którzy wzywali Jezusa? 1 l.eop.
.4-7. 9. "21. zabij.-.ł. na ^ini'.rć prześladował. WYKO-
nZKMACZ, WYKOR/KMCIKL. a. m. który wykorzenia,
brr 3iiu>nMirjflfr, ?Iiijriittcr; //«(/. izkurJHintegl . izkorjepi-
te-jl ; ('roul. razkcrcbiiel ; //oss. iicKupilłlTtMb. WVKO-
FIZEN.NY', a, e, do wykorzenienia, mogaiy być wykorze-
nionym ; fludruttlmr, orrtilfllJiir. Róg >i*orzyf człowieka
niewykorzeniicgo , i na obr-iz podobiiMHlwa ssvego stwo-
rzył (in. 1 Lerp. Slip 2. 25.

'WYKUŚCIĆ cz. duk.: Sorab. 1. wukostżam , wot koscii
wuprozn.iin e.tof>.n ; rniriii)d)rti , nii0rttc(i)rn , fttDtbrnlod ma-
(ben. Pierwszy zj.idł Izrael.i , a len ostateczny kości jego
połamał. Uiidu ■/<»■ 50. 17. włi,ś.-iwie: iwykościł goi.
ib. — g. "Wykościć. Dnitk. raczej wypokośtić , poko-
stem wymalować . flOliJ aiKffiritilTcil.

W'YKOSIC IZ. dok., ko>zae wyciąć. nii»mńjfll ; liots ou-
itocłiTb , iiixiKamiii!aTb /ir. et lig. tr. Ilerezye są lo clie-
pty, po'.>rZ)wy, elioć nio raz wykoszone , przecież rosną-
ce C'iiniel. 1, 1 I 10. Cliociaiś wybity, o lę niebian pro-
si Pocieclię, że miecz wszysikieli nic wykosi. Chroie.
Luk. /)">!. me wy-łailzi, wyiępi , wykorzeni.

WYKdSLAUlĆ rz. dok., ko.śjawo wykrzywić, frttmmbfiltifl
irncbrii. Wyk. sławienie nogi. 7>. friimiiti' ilfiiif. Wykojilawio-
ny Ir/cwik Tr krzywo wydeptany, ciii fiicf ailłiJCtntttcr Cdiufl.

WYKOT u. m. w\koccnic. lo co się wykoeło, tr. . bflj
9lii«b((fi'ii , ?lti^!irfitcii , tai 9lti«i;irl'ru(cle , Mf Słriił. Ktożi-y
tuk głupi b\ł i zapomniały, Zęby nic wiedział na co te
wvk.tv ? fot. Si/I. .Mt5.

WYM)W.\r. . ob WykuS.

WYKOWINA. y, ż ; Uoh. wykowlna ; fBirfcilfłro^. SFoma wyki
albo wykowiny na sieczkę porznięta, wyśmienitą jest
j.aszą dla kom. Kluk. Roi) 3 , o'S'i. W YKOWY ." a. e.
oi| wyki, 3B!(ffn ; Uoh. wykowy. ob. Wyczny. wyczasly.
WYKilWISKO . a. n. ob. \Vyezvsko.

WYKll/KItOWAC Ci dik.. knzeriirii wybić , dokazJĆ ; Rou.
uiJK.KiupiiT-b . BMKuabipiiBaio , niidlrompfcn

\VYKI'..Ć ko^o i-z. duli., kpi-jac wyłajać , WNf.ikać, flnW
mit tcii iiiibrigftfii gdjimpftportfii (iii-jfd^cltfii WYKPIĆ. «.
duk.. W\kpiwać c:C'//. el tontin , wyłudzić, wydrwi*.
wybzJurzyć, kpiącym sposobem wydobyć, (incin ftlTlS

w Y K P I G R o S z - W Y K R A Ż Y Ć.

\V Y K R A W A C - WYKRĘCIĆ.

Sil

Oliliarrcn. Wykpcić się, kpiąoym sposobem wykręcić się,
wywikfać sie. w>drvMć sie , w\bzclurzvć sie ; jlil> l0{l;mr'
tfii , bur* ^("pjfcii 'loóniadini." WYKPIGROSZ', a. m., wy-
drwigrosz, ciii ©flbnui-lccfcr. Żebym nio chorując mógł
umrzeć, nigilybyrn lyeh wjkpigroszów ( duklorów ) niu
potrzPbow;H{. Teut. 1. b, 16.

•WYKRĄCAĆ, ob. Wykręcić.

WYKRACZAĆ , ob. Wykroczyć. — g. Wykraczać co, kracz-
kowato wyprężyć ; aiiefprcigfti , Iłcrnuśfprcifeti. Wykraczać
nosji swoje, wykracz;ić nogi cyrkla, bndik.

WYKRACZK, ob. Wykrakać. '

WYKRADAĆ, 06. W\kr,.śe. WYKRAUACZ, a.tn. . wy-
kradający co, zJodziej; cin §eraityftrl;lcr , ber Stc^lcr , ber
SifD. ^ll^)siernvmi sa na wykradaezów skarbu pospolite-
g... I'tlvh. f!ail. 97.*

WYKRAJK, wykraw&ć , ob. Wykroić.

WYKRAKAĆ, /■ wykraka tr.. riiedU:. Wykraczeć rfoł , Wy-
kraknąć, f. wykraknie jcrf/i// , Wykrakiwać <ze-ll, wykra-
kuje pr. conliii.; kracząey krzyk wyd.ić , IjfrnilśfiddJjCU ;
Snrab. 1. \vukrak:im pi: et fig., ob. Wykrzyczeć.

WYKRAPIAĆ, ob. Wykropić.

WYKRAŚĆ, wykradł, f. wykradnie cz. jednll , Wykradać
niedok , Wykradyvyać ('ięs(/. ; Boh. yvykrjsli; /^o.«s. uŁif-pacTb,
BblKpa4MiiaTb, BbirpaÓHTb. (ob. Wyijrabić) ; kradziomo za-
brać, wyjąć; I)craiiś)tcblcil, (Uljftc^lcn pr. et lig. Ir Pir.-
iiiądze chytry złodziej wykrada, Zdrowie choroba odbie-
rze lada. Zab. 4, 7. fnic pewnego na świecie ^ Tu nie
trzeba odkładać; czas daje, czas rzeczy v»ykrada. /'ul.
Arg. 78. wymyka, fiifliCllbeu. Sm.ków tyeh usta za-/y-
wały Moje, gdy z jej ust miłość wykrad.iły. Pnsl. Fid.
1'2. (ukradkiem wysysały). — Wykraść kogo. ukradkiem
porwać, uwieść, u|.rottadzić, kimli;^ CiitfubTfii. Zelią
wykradziono! ]}: Zelia uciekła, ale jej nie wykradziono.
leai. 41, 102. Później w\k;adiiięla została. Tent. 51.
b, 100. Nie wątpię, ze się da n;imó\yić , aby ją wy-
kraść, ib. 27, 5. Wszakże to zza klauzury paiuenki \vy-
kraxlają. ib. 21. fc, '61. Nm wykradłżeś Wac Pan pa-
nienki z klasztoru? ib. 20, 92. — §. litcipr. W\kraść
sie, ukradkiem wymknąć się ; fid; ^erailJ^eblfii, fid; lucoftcJiIfii,
Iieimlid; n)fGmad;en, iurgfii;Icid)cii ; Hoss. vi;pacrbca, yi.pa-
.lUBaioca , KpacTbca ; /itc/. j-iipajaracn Zony poirafią inę-
zum się wykradać, że icb niydy dośledz;ć nie zdołają. Teat.
56. c, 78. Poczęto sie już wykradać co żyyyo 1 ucie-
kać z obozu. Tward. W. D. 2, 156. — §. \enttlor :
Trąbienie bardzo potrzebne jest na przepadnmnego zają-
ca, albo na wykradzionego. Ostror. Myśl. 49. który się
wykradł, wymknął, uciekł.

WYKRASIĆ cz. dok, okrasą dobrze zaprawić, iai gf^órige
gett gcDin , rc^t fctt jiiridftcn. — §. Wykrasić , okrasę
wyciągnąć, tłustości pozbawić, bn5 gftt [jrriiujsjic^Clt. —
g. Wypiekszyć, serf^óiicrn. Bndtk, Hom. BhiKpacuTb, Bhi-
KpauiHBaTb wymalować, BUKpaCKa wyfarbowanie.

WYKRĄŻYC cz. dok., Wykrążać niedok.. krążąc wjbnczyć,
^eriimfreifen , aii« ber Słrngc berau^frciicn. — ?. W krąg
wyrobić, wyprężyć, wyrżnąć, wytoczyć: cirfflforniig aiiJ<
ffreifcn, bcrnu^cirfclrt , in ciner (JirfclfĄcibc IłcrauśfĄiidbcn ;
(Yind. iskro^lati , vunskrogliiti ; Boh. wykraużili , wykru-

źowati = po tokarskii wytoczyć). Łamał pan Jezus chleb
rękami, nie wystrzygał nożyczkami, albo cyrkularzem
wykrażał, jako oni czynią. GiŁ. hot. 546. — Fig. Ir.
Wzgardzą słowem bożym, a co inszego sobie yyymyśia i
yyykrażi j.odług yvoli syvojćj. Rej. .Ąp. i. (wytwarza).

WVKB.-\WAĆ, ob. Wykroić. WYKRaWEK , wku. m.. WY-
KRAWK-^ , i, r., wykrojony kawał i to co yyykrojono ;
Hi 3li!8fd;ni|cl, Slfcfdiiii^cl; l'liir. wykrawki. Ui^dlk. WY-
KiiAWAiNKA, i, i., gatunek czapki cbłop.ikiej , cilie Slrt
foInifci)er Sa:ieimii|cii. łJndik.

WYK'\ĘC1Ć ts. duk.. Wykręcać, 'Wykrącać, "Wykraczać
niedok. ; 60/1. wykrauliti ; Yind isfukali , yunsefukati ;
Dosn. izopacili, izkiiyili, (wykrzywić); Hosa. BUKpyiHTb ,

BllKpyUlBaTb , ll3BC!pTtTb. IISBepTIiyib , nSBCpTblBilTb , Bbl-

BeiptTb , BhiBepTiiyib , BbiBopibiBaib {oh. Wywicrcieć).
incyiinb; §. i) kręceniem «ydobye , yyjdost.ić ; l;crail'3>
brfl;cii, nuśbrelicii , ŁnmtiJiuinbfii , nitśmiiibc!!. Wykręcić na-
bój z strzelby. Undtk. Gr.TJiMr służy do wykręcenia rzeczy
jakiej uwięziiMiej yv kanale. J-ik. Art. 5, 525. Jesteś "zdzic-
belkicin, co n\n\ wicber kręci, drzewem z korzenia' wy-
kręionem , którego żaden znak nie zostanie. 'Hej. Post.
E c ó Gdybym jednemu nie był tej szpady z reku wy-
kręcił , b\4by mnie yA mucjie sprzątnął. Teat. 51. 41.

— /•"/;;. J lin milczał; choćby mię zabito; a ci , palrząs
na me dzieciństw;), mniemają że wykręci każdy z nich,
i wybada, co wiem. Jalił. lei. 29. (że wynilca , yvymę-
czy, yyyilręcz}). — Wyżąć chusty, wycisnąć, yyykręcie
z nich wDiię . przeżąć. A'. Knm. bie 3Sn)'d;e aiisiDiiibcn ;

Bult. yyyż.iljiiiali. Skóry ku farbowaniu wypiCiZ, a do-
brze wykręć abo wyżmij. Sitnn S8S Koron yv prr.niu
trzeć rekami i "wykraczać nie potrzeba, fłaur. Sk. 551.

— §. 2) Wykręcić. [)rzckrc(;id , kręcąc yvykształtoyyać ,
różne kszlałly i położenie da\yać ; flUćbrcDciI , brcfccnb (jes
finifen, oi'rfiticbCiu!ict> formircit, uerbrchcii. Węzełki i wy-
kręcniiie zfota , roboty może bawiące, ale mniej zdalne.
iMnn. 72, 650. Wykręcają swe nozdrza po poyyielrzu zgni-
łem. l'nyb. mUt. 515. Chodzi, myśli , wykręca palce,
zęby zgrz\ta , Sam sobie odpowiada, sam siebie się
pyta. Zdlil Ftr. 72. (łamie, załamuje pi-lće , ręce). Ska-
kali i pląsali okojło posagu w różne sie przCiiuby zwi-
jając i yyykręcając. Filrh. Sen. list. 4 , 6. ( S3rubując ,
ui-ł.: lajac!. — /'>t7 Wykręcić, przekręcić słowo, sprawę;
cin 5Eovt, ciiic 'BaA^c pcibrclini. Nazwisko wybicrzmuje i
yvykręci , i powie , że nie tak mówiła. Mim. 74 , 562.
Co za przeyyrolny rozum! jak ona yvszystkie słoyva yvy-
kręca! Teal. 2. b, 60. Na dobrą stronę yyykręca pro-
jekt Wac Pana. ib. 55. b, 90. (kieruje).' — g. Zaimk.
Wykręcić sie z czego, wywinąć się, yvy«'ikłać się, fi(^
bcrniiśbrcbeii , fid; I)crfiii^ro'iibi'ii. Tak się im wykręcił, jak
ptaszek z szpary Jnl.l Tel. 252 (wymknął się ; wyśli-
znął się). Chciwi na łup okrutnem yyeselem przejęci
Patrzą, myśląc, że im się z ręku nie wykręci. Rrzyb.
Luz 5S. Ach nieszczęśliwy , jak się tutaj z tego wy-
kręcę ! Teat. 56. c, 121. MocRoście zamyśleni; ja zna-
lazłem sposób , jak sie dalej z lego labiryntu wykręcę.
Teal. 7. c. 68. Dyable się wykręcił, ib. 28. h, 8. Wy-
kłamać, pożyczyć, nie wrócić; obiecać, nie dać; for-

512 W Y K K R E D E iN S O W A C - W Y K R F T N O Ś Ć .

W Y K R E T A C Z - W V K R O C II M A L 1 Ć.

telem sie wykręcić. Falib. OZ. Cliciat sie sianem
wykręcić. druiL Dis C 4 4, (cf. siano). On ri,i ów czas
wykręcił się sianąpi. Budn. Cyc. 2!. Nie wykręcisi-. sie
sianem. Teiil. 29, 130. — g. Wykręcać czem , *wykrą-
cać czpni • wywijać czem, niomit Si^ipenfiuiijeit moc^ieit,
ttnai |d)itienfeii. 'Wykrąeam pocliodnią , macliam. Cn Tli.
1310 To słowo usłyszane serce mu pizehodła , Więc
z wozu skacze, dwoma oszczepy wykręca, Liczne ob. e^a
szyki, do boju zachęca. Dmoch. 11. I'i0. — .Ahsohle:
W'vkra'"am w laii^ui , saltutotium verso erbem. Cn. Tk.
1516."fii^ bre^cii , tiiinmelii im %an\e. Dudunius Cnapium
tequutus, discnmen slulail inler 'wykrącam el wykręcam
tale : 'Wykracain n. p. na koniu , w lańcu, szablą ; wy-
kręcam zaś II. p. kij komu z ręki , albo chustę mokrą
Dildi. 71. Nasypiesz koniowi owsa . potym go każesz
sobie osiodłać ; użrzysz , 'aliści on skacze , a 'wykrąca
poil tobą za ono dobrodziejstwo twoje. Hej. Zw. 97.

WYKRELiENSOW.\C a. dok. , kredensując wyczeslować .
auinrobcnien. Tr.

WYKRĘI'OWAĆ cz. dok., mocno na wszystkie strony skrę-
pować, krępując wykrzywić, wyprężyć; feJTclnb illlilrccfni,
au*fptei|ieil. Bndtk. — §. Z więzów wyzwolić , Clltfcjfcill ,

ben .^cffelii eutne|imcii.

WYKRESKOWAC cz. dok., kreskami wykreślić, wypisać,
lub też przekrcskiwaniem wymazać; nii^ftrit^elii , ou9ftrei>
dicn. WYKREŚLIĆ, 'WYKRESIG <-i. rfjA, Wykreślać .
niedok. wyrysowae, oużscic&iieti , aDjcid^iicn . obreigcii , mit
Qtxii)tn tiiijei.^&ncii. Wykreślenie geometryczne , cointnt-
ctio ; lubo tego słowa używają na ozn.iczcnie przygoto-
wania poprzedzającego dowodzenie, przez kreślenie pe-
wnych linij potrzebnych do dowodzenia ; my w obu-
dwócli razach używać będziemy tego słowa. Gejm I, 21.
— jj. Wykresie, oh. Wvkrzesić.

WYKRĘT, u. m.. plur. Wykręty. WYKRCT.AŁY co'iUmn.,
WYKRĘTKI zdrbn , wykręcanie, wykręcenie się, wybieg,
wybiegi, kręlarstwa , krętu węlu, krętowiny; 3lll'3bre(lCll ,
I^robiTC, 3luóilii.ftt, JliiJflfidjte ; Hoss. BbiKpyrKa , yacprKa,
BbiuepTKH . ii3BopoTb ict. obroi). iijBeprKa, OTfOBopna, no-
oi*Ka, uocaruTciCTBO, plur. K.\fiyia. Teraz same wykręty,
zdrady i matactwa czynią ludzi bogatych. Teal. 16. b, 13.
Prokiirari z stronami foicmnie kuglują , Onemi wykrętały,
onemi dekrety, Byś miał najsprawiedliwszą , a nie miał
kalety, .\lbo lisa w zanadrzu , albo wuja w prawie, prze-
grasz, l^atzk Dz lit, (Rost. iiaTHHtKa, ob. Naciągnąć;.
Czyiiąc wykręt dowodem , a prawność malaclwcm , Pa-
noszą siron obrońcę suro.vcni żebractwem. Kras. W. 22.
Chytre podejście, sposób na wykrętki w głowie, Rozu-
mnym według mody obrotem się zowie. Mtn. Ryt. 3 .
336. On wykręt tu miejsca nie ma, którym mówią, iż
Chrystus nie Piotra , ale samejjo siebie przez opokę le
rozumi.ł. .SA A'.i:. ">72 b. — Wykręt. WYKRĘT.NOŚĆ",
ści , i . WYKRETAR.STWO , a , n , Iibrotiioś.; wykrętar-
ska , ?>'en\l)mij!;cit , SJcrfc^lajjcitJicit , Stniffc. Chce udawać
Francuza przez lekkomyślność . An^tlika przez dziwactwo,
Włocha przez wykręt. A'raj. Pod. 2, 231. Jeżeli obrót
szacownym jest przymiotem, nie jest nim przewrotność
i wykręt.irstwo Sion 73, 496. Użyli wszystkiego, co-

kolwiek wykręt i obłuda sposobów mieć może do zwie-
dzenia umysłów. Uit. Konsl. 201. Pan zobaczy , że w
wykrciarsl.vie nikt mnie nie przepisze. Tea!. 7. d, 17.
— g. Wykręt, grajcar, żelazo o jednym lub dwóch wą-
sach krętych, osadzone na rękojeści, służące do wy-
wykręcania rzeczy jakiej uwięzionej w kanale. Jak. Art.
3, 523. ber Srcjen, Sugeljie^er, Jlintenfre^er ; Ross bu-
BCpTKa. — §. Wykręt, miejsce do wykręcania pojazdem,
ubocze wykręcone; ein Ort jiim Umbrcbcii , Umlenfen , tine
llmfriimmiiim.'— jJ. Wykręt, a, m..'. WYKRRETACZ,
WYKRĘTARZ, WYKRĘIMK. a, m., wykre.-ający, prze-
kręcający, człowiek wykrętny, pełen wybiegów; eiit ^Ber-
brcjier, Sreber, 3lu?Dre^er, S:^njinbler , ooll Śiitffc imb Dn-
Ijereccii ; Hoss. orroDopimiKL , KpwieKi , KpyMCKŁ , Kpio-
•lemiKi. Wykrętai.z a wywraiaez słów. Rej. l'ott. L I I (j.
cin 3Bort!)erDrcl)cr. Niewierniki, wzgardzieiele . wykręta-
cze słowa wiernego pańskiego. Hej. Ap. 59 Jeden
z tych podszczuwaczów i wykręlarzów wiary, mówjł mu:
błądzisz, boś nie weźrzał w głębokości morskie, jednoś
tylko wierzch wody oglądał. Raz. Hsl. 31. Srogie jest
prawo na owego łapacza a na wykrętnika sprawiedliwo-
ści ludzkiej ; "ano go szczekaczem zowią , w oczy mu
się kłaniają , a z tyłu za nim jdują. Rej. Zw. 96. Jednej
strome być przychylniejszym , riiźli drugmj , na sędziego
nie należy; ale to raczej należy na wy krętacza sprawie-
dliwości. Modrz. Baz. 349. Omylniki i wykretniki pra-
wdy pańskiej. Hej. .Ap. 15. 'Azaż nie ma onych wykre-
Iników, którzy budzą , niszczą a wywracają świętą spra-
wiedliwość. Rfj. Post. N 6. Wykrętacz prawny. Oaz.
Modrz 112. t6. 202. Któż znajdzie sprawiedliwość mając
Jo czynienia z możiiemi wykręlarzami. Ara;. Pod. 101.
Płatniejszy u nas snadź wykrętacz z wichrowatą główką,
niźli rycerski człowiek z buławą. Rej. Zw. 3.T 6. .Mądrzy
mało mówią , brzydzą sic oszustami i wyi>ręttirzami , sza-
cują sobie obrotną, nie przewrotną politykę. Mon. 75,
496. Każdy na swym przystaw.ił , me nabyw.ił cjiciwie.
Nie wyciskał bliźniego wykrętacz fałszywie Zbit. Zyw. P.
Był jeden dworzanin, wielki wykrętarz Jabł. Tel. 180.
'Zufalcy , gwałtownicY i wykretacze na koniec giną. Sekl.
18.— W rodź. żeńsk WYKRĘTARKA, i, bie '4'frbre.
bcriitii , Sc^ipiiibleriiiii , SJńiifcmadjerimi. Stara wykreiarka.
P.,t .Ąrg. 449. WYKRĘTARSKI. a, ie. od wykręiarza ■
WYKRĘTNY, a, e — ie adv. , peł^-n wykrętów, wybie-
gów, \vykrecajaey ; ■Jserbrcbcr < , '.'iiU ?liii'flfiłtc . Dur^Ufcff'
rcijen, ucrfc^mipt ; //»«s. yBepr.iHBuii. Zowie człowieka ta-
kiego wykrętnym albo przewrotnym , który wszystko wy-
wraca, o każdym zle rozumie, a we wszyslkiem rzeczy
swych przestrzega. Fir. Pow. 110. Nie trzebi lam gło-
wy wykretarskiej do niego ; proslemi słowy wskórasz.
Teat. 45. c, 136. Wyb. Tej stałości owe w\krętarstio
gadaniny pewnie sprawić nie mogą. Piti:'i. Sen list. 4,
56. — Rade nieprawych rozprasza i psuje , Wykrętnych
łowi, mędrków kawałkuje Cbrośe.Joh. 21. wykręlaczów.
WYKROCHMALIĆ cz. dok . zupełnie nakrochmalić, ' kroch-
malem wytężyć, mit SraftmfH (otarft) aujftfiieii ; Rott.
BUKpa.\Ma.iUTb — 5J. Krochmal z i-zego wyciągnąć , bai
flraftmi'bl iroraiic- aii«jte|)fn.

WYKROCZYĆ - WYKRÓJ.

W Y K R O K - W Y K R Y Ć.

H5

WYKROCZYĆ med dok. , Wykraczać niedok. ; Boh. wykro-
Ćiti, wykraćowati ; Stov. wykrocugi ; Sorab. i. wykrat-
źam ; Vin(/. iskorazliiti, vunkorazhiti, vunskorazhiti ; fioss.
npecTyniiTb , (cf. przestąpić); §. 1) wykraczam ,. w rzę-
dzie nie stoję, ustępuję porządku. Cn. Tli. 1316; wy-
stępuję z rzęiiu. Wlod. bcraii-Mrctcii , bennTft^reitcn, ani-
trcten nuś &cr Uiibi, nii\5 &cv Sinic. — /V. et pij. ir.
Wykroezye z czego ■■ przestąpić co , u[icijd;veitcii. Gdy
budujesz, z miary kosztem nie wykraczaj. Budn. Cyc. 75.
Jednako grzeszy, gdy kto z miary wykracza, jako i ten,
kto miary nie dochodzi -. równy występek jest , gdzie co
zbywa, jako gdzie nie dostawa. Kosz. Lor. 114. Lutnia,
gdy ja dobrze nastroją , dla zgodnych dźwięków jest
wdzięczna sv "uszu ludzkich'; odstrojona zas', gdzie glosy
z zgodnej mciodyi wykroczą , jest przykra i obraźhwa.
Żarn. Post. 5, 514. — Wykroczył z zakonu wedle
krewkości swojej. Rej. Post. U u 2. (przestąpił zakon ,
zgrzeszył przeciw niemu). Merope nie wykroczy z stanu
małżeńskiego. Bardi. Trag. 877. (nie zgrzeszy przeciw
niemu). — '{i.. -) Wykroczyć, ustąpić drogi; cpm SScgc
altfommcti , abrneidKU. Młodzi , jeszcze nie świadomi , prze-
wodnika potrzebują , inaczej nie lylko wyboczą , ale tez
wykroczą i zbłądzą. Pilnh. Sen. list. 9. — Morał. Wy-
kroczyć, występek popełnić, zgrzeszyć; irrcn, fe^lcil .
fiini)igcii , lUicrtrctuniicii begctien. Żaden nie jest z tych ,
którzy cie panie wzywają, by kiedy nie wykroczył. 1 Leop.
4- Ezdr. 8, 53. Czy nie lepiejby sie to z ludzkością zga-
dz.iło , wykraczającym pokazać serce ł.iskawe ? Pilch.
Sen. gn. 144. (ob. Wykroczyciel , wykrotnik). Wykro-
czenie, występek, (oft.Wykrok, wykrot); iii Ubertrctimo.
Zowiemy wykroczeniem wszystkie przedsięwzięcia mie-
szające spokojno.'?ć powszechną i porządek sprawie-
dliwości. Mon. 73, 551. Odrzućcie od siebie wszys-
tkie wykroczenia wasze. 5 Leop. Ezeck. 18, 51. ("przc-
^ Wykroczyć co, oi Wvkra-
(Bndtk), WYKROCZNY, 'a, e,
\e adv , wykraczający łatwo , snadny do wwiedzenia w
wykroczeniu; 511 Ucbcrtrctungcii (jciteiijt , Ińift 511 Bcrfiibrcn,
(ob. Wykrotny). Popuhis lenax disciplinae ; pospólstwo
niewykroczne przeciwko prawom i obyczajom. Mącz. Mo-
deratus , mierny, powściągliwy, niewykroczny. ib. Begu-
lariler , rzadnie, niewvkrocznie , poslepnie. ib. WYKRO-
CZYCIEL, "06. Wykrotnik.

WYKROIĆ , /. wykroi cz. dok. , Wykrawać niedok. ■ Boh.
wykrogim , wykragowati ; Sorab. 1 wukraju , wukrajem ,
wonkraju, wonkrajem; Ross. BUKpoHTt , BbiKpanBaTb ;
krając wycinać, wyrzynać, wyrzezać n. p. nożem; mit
bem fPIcffcr aiiśl^neiDcii , Deraiijftfencibcn pr. et fig. tr. Ro-
ślina ta ma liście wyszczerbione , a na końcach szczer-
bin i wykrawania swego ości Syr. 1189. (na końcach
wycinków swoich, 31iij|djiiitte ; cf. wykrój, wykraweki. —
§. Fig. tr. Wykroić komu sztukę, wypłatać mu sztukę,
etnciit eiiien Streitfi fpiclcn. Jeśliby 'lubniś jaki zapalił fan-
tazyą' Klarysy , mosjłabyś z nim mężowi sztuczkę jaką
wykroić Teat. 6, 89. WYKRÓJ, oju, m., wykrawanie, co
wykrojono, wycinek, ber 91u'?|'c^nitt, (cf. wykrawek). Chłu-
paczek listeczków krótkich na kształt świniej wszy, jeno
Słounik Lindego wyd. ?. Tom VI.

wvkroczenia. 1 Leop.'
ciyć co. WYKROCZLIWY

szczuplejszych i suchszych , a wykroju głębszego w la-
browaniu. Syr. 459.

WYKROK , 06. Wykrot, wykroczenie.

WYKROPlC cz. dok , Wykrapiać niedok.; Vind. iskropiti ,
Yunkropiti , vunskropitl, yunpokropiti, vunkropivati ; Boh.
wykropiti , »wykropowali ; kropiąc wszystko wypotrzebo-
wać, zupełnie nakropić ; cillcS OlU'triipfdii , flmij uoll trop=
fchl. — Transl. Kijem kogo wykropić ; wygarbować, Ct=
iten bnrcf)i»nlfcn. Zamiast swego gacha, męża kijem wy-
kropiła. Teat. 10 b , 75. Pot. Jow. 56. — g. Wykropić
kogo z czego , kropieniem wyczyścić , kropiąc (z grzechu)
oczyścić , mit 2Bci^nja)Tfr ('cfpriCcnb reinigcii. Nie spodzie-
waj się, aby cię z tego, jeśli cię teraz osądzono, po
śmierci wydzwoniono, wykropiono abo wvkadzono. Liej.
Posl. B b o.

WYKROT, WYKROK , u, m. , wykroczenie, wystąpienie
z miary, z rzędu, z drogi, przestępstwo; bae Ucber)'d)ret=
ten, i>ai U&ertreten, bic Ubertretiiiiti. Śrzodek w każdej
rzeczy jest najlepszy, a pobocznych wykrotów powin-
niśmy się chronić. Petr. Pol. 302. Od królestwa wykrot,
zowiemy tyraństwem. ib 220. Byłoby rzeczą niesłuszną
żądać, aby ludzie byli odludkarai; ale jak wiele wykroków
zarzucić im można w powszechności. Węg. Mann. 2, 286.
Ani się mniej spodziewać nie mógł nędzy po wykroku
pierwszy nasz rodzic. Przyb. Mili. 208. — "g. Oeconom.
Wykrot, drzewo z korzeniem od wiatru wywrócone.
Byd. Mskr. ciii vnim SBiiibc ciitiDiirjcIter 5?aiiiii. WYKRO-
TMK, WYKROCZYCIEL, a , w , wykraczający, prze-
stępca; Per Ubcrfckcitcr, Ubcrtrctci'. Praw bożych prze-
stępcę i powszechnej natury wykrotniki. Petr. 2 , 154.
O wykroczyciele , a nie 'uczyciele , omamiliście dusze swoje
przeklętą tego świata mamona, obłaźniliście przeprawną
maszkarą niewinne Chrystusowe owieczki. Smotr. Lnm.
14. WYKROTNY, a, e — ie, adv., wykraczający, prze-
stępny; iiticrfrfireitcnb , titertrcteiib , iibcrtrcterifcii , [ob. Wy-
kroczny). Taki wykrotny już zasłużył na ukaranie. Haiir.
Sk. 45. Każdego w tym wykrotnego jak najsurowiej
ukarać trzeba, ih. 265, przestępca, bcii Ubertrctcr.

"WYKRSZYĆ, WYKRUSZYĆ cz/doi. Wykruszyć wWo^f. ,
krusząc wydostać, wytrzeć; Jierotiśbriirtclii, nif^lTÓcfeln, aiiś=
fonicit , Sónier {leraw^reiticii , uticrliautit ^craiiśreilicn ; Ross.
BbiKpoiuiiTb, BbiKpomiiBaTb. Gdy Jezus szedł przez zboże,
targali zwolennicy jego 'kłosie , 1 jedli wykruszając re-
kami. 5 Leop. Luc. 0,1. (wycierając rękami. 1 Leop.).
Nasienie to młócą abo wykruszają na płachcie. Cresc.
262. Nagi jęczmień jest ziarna w szupinkach swych nie
twardo siedzącego, iż kiedy go wymłócają i wykruszają,
jako pszenica krszy sie z kłosu swego. Syr. 985. —
Wykruszyć się, wysypać sie, krusząc się wypadać; fid)
beraiiś Drocfelii , briirfcliib ^craiif^fnKeit. Jęczmień gdy doj-
źrzeje , łatwo się ziarno samo z szupinki wykrzy i wy-
padnie. Syr. 965. Roślina ta mnoży się z nasienia , które
się z kwiecia wykruszy , gdy okwita. Cresc. 278. Prędko
wysiliło się zboże, i wykruszyło z kłosa ziarno. Psahnod.
17. — I Fig. tr. Złośników zęby wykruszywszy z gęby,
Dasz znać że mię miłujesz. Byb. Ps. 5.

WYKRYĆ cz. dok. , Wykrywać niedok. , z gruntu odkryć ,

G.j

814

WYKRZESAĆ - WYKRZYCZEĆ.

W Y K R Z Y K - WYKRZYWIĆ.

wyjawić zupełnie doszedłszy do samego gruntu ; Rots.
oóinBJHTb, cKasBBaib o TOMB, mo 6uJ0 Tauuo, cf pokazać
jak na d/oni, ciltbcrfcil. Ca/a zdrada ieli wykrytą została.
Ld. Wykryto wszystkie źrzódła do tego przedsięwzięcia
służyć mogące. Ld. (docieczono, wynaleziono, wykazano).

WYKRZESAĆ, •WYKRZOSAĆ, f. wykrzesze cz. dok , Wy-
krzesywać czcili, wykrzesuje, *wykrzosuje pr. tonlin. ,
krzesząc wydobyć; Crool izkreszujem, Jciicrfutifcti ^eraii^-
ftjilagcn, Jeiicr aiifdilagcii. Wykrzesać, wykuć oiiień z ka-
mienia, wytrzeć z drew. Cn. Jli. 15i7. gcucr ^crnii^=
bringcn, ^cryiirbriiiijfn. Ognie wykrzosują. Zebr. Ow.
281; ezcutiunt. Ognie wykrzesywać. Otw. Ow. 450.
Tak ogień z matcryi wykrzesać możemy, Gdzie przez
tarcie się dwóch ciał iskry wybijemy. Przijb. Milt. 341.
Uziś niebo groty z chmur siarczystych wykrzesane ciska.
Zab. !,■). 264. Szost. — Fig. Trudno ci w ten czas
wykrzesać będzie czucia iskierki , Gdy ciężka we krwi
flegma osiedzie twojej pasterki. Zab. 15, 425. Zabf.
wzniecić, ertpccfcii , crrctjcii, onrcgen, nnfadieii — Fig. tr.
Wykrzesać kogo, wyciosać, wyezesać , krzesząc wy-
kształtować , wyheblować; ciiicii bcarbcitcii, ouśarbettcn ,
(ipbelii, biltcii, fdilcifeii, abf^lcifen. Chłopy, gdyby choje,
chociaż to gwałtem od pługa pobrani , ale iih wy-
krzeszeniy. Teat. Iri, 44. Nie masz mi ró*nego do wy-
krzesania młodego kawalera ; umiem ja tych ichmościów
na świat wyprowadzić. Teat. 7. c , 50. Miałem jedne
kochankę, tom ją tak na swoje kopyto wykrzesał, żem
jej korki u trzewików ustrzelał , a ona się nie bała.
Teat. 14. 6, 47, (cf. przekabacić kogo). Wykrzesać się,
nabrać poloru , ukszlałcić się ; fid) bilDcii , fid) au0bilt»cii.
1 z chłopa wykrzesze się z młodu pachołek dobry , i za
szlachcica czasem uchodzi. Pelr. Ek. 93.

•WYKRZTA, WYCIIRZTA, ob. Przechrzta

WYKRZTUSIĆ cz. dok., z krztuszeniem wydać, bcrai:^ rdii>
fperii, miwriiufpcrn , rmirtłcrnb luni )'td;flcbc:i, iDCijrduirmi /k.
et fig. tr. [Va\ydziwie nader słabej ten duszy być musi ,
Co jak wątły żołądek wszystko wnet wykrztusi. i\iir. l)z.
5, 106. Zacznęż , abym co mi na sercu cięży, w lice
jego wykrztusiła? Teat. 42. d, D. Za Stefana kniaź
Moskiewski Połock stracił, wykrztusił Inflanty. Min lii/t 2,
4i). wyrwano mu z gardła Inflanty, wyduszono je z niego.

WYKRZYCZEĆ cz. dok . Wykrzyknąć jedntl . Wykrzykać
ttiedok., wykrzykuje pr. coniin. , Wykrzykiwać iieatl.:
£o/i. wykriknauti , wykrićcti, wykrikowali, wyhiasyti , wy-
hlasowati ; Slov. wyhłasugi ; Viiid. yunypili , iskrizhati ,
yunkrizhati, gorypili , gorsaypili , isklizati, yunklizati ,
oklizati, isglanii, yunsglafiti; Sorab. I. wurjschożu;
Hoss. B03K.1IIKHyTb , B03K.lllltaTb ; Ecct. ll3K.1im»IO . ii3rja-

iiiaio; krzyk z siebie wydać, aiiil'd;rci«ii , ciiicit 3dnco itoii
fid) gebeil. Wykrzykam jako pijany. (Jti. Tli. 1517, cl',
huczę, larmeii, |d>rcini , tobcii. Nie wykrzykaj, bo wnet
lam gdzicbyś nie rad, będziesz , A zbroisz co , natychmiast
'piwnika pozbędziesz. Patzk. Dz. 102. (wezmąć do kozy).
Wykrzykuję z radości, oor Jrciibcn flllfidtrcieii. Wówczas
skakać będzie chromy jako jeleń , a język niemych wy-
krzykać będzie. (Jil. Kat 54. Masz co, zażywaj milcząc,
nie wykrzykaj. Cn. .Ąd. 492. (nie chełp' się, nie chwal

się). Opłakani ludzie, którzy taką 'chełpa i wykrzykanieni
dusze swoje tracicie. Groick. Obr. 246 To mi tylko po-
żądne jest, co gily mi daje ten, co nade mnie sta-
nem jest wyższy, nie wykrzyka nade mną, nie pod-
nosi się. Horn. Sen. 76. Kto przed czasem wykrzyka,
gdy do rzeczy przyjdzie. Szpetnie podrwiwszy często zo-
stanie we wstydzie. Pot Zac. 27. (nie tryumfuj, cf..nie
mów hop , aż przeskoczysz)). — Ijram. Znak wykrzy-
knienia , tignitm exclamandi. hpcz. Cr. fj , ob. Wykrzy-
knik , ba« 21ll^ruiim905Cid)Cll. — g Wykrzyczeć kogo czem,
krzykiem ogłosić, cincn iroju auSrufeii. Jest królową, za
jednomyślnem wybraniem całego narodu, z powszechną
radością wykrzykniona Teat. 37, 125. Szacunek i miłość
ludu ma dziś wykrzyknąć królowa, ib. 57 , 94. — ^.
Wykrzyczeć co < krzykiem \vyrobić , crfdłrcicn , mit Sdirticn
bciinrfetl. — ji. W\krzvcze(' kogo zkad. krzykiem wy-
płoszyć; iDcjfdirf icii , mit ©dircini '.'crjajeM. WYkRZYK,
u, m. , wykrzyknicnie , Hi 3lu«|'dirficn , ber Jlu^rut, Jluf^
ruf, 3TUf; Slov. wykriknutj , wyhłaśenj ; Hosi. BU3KJH-
KHOBeuie , B03KJHaauie. Radosne wykrzyki. lindik. Ze-
zwabijący wykrzyk : zgoda'. — Gram. Wykrzyk , WY-
KRZYKNIK, a , m. , Wykrzyknik, nazwisko nowe, które
dajemy wyrazom głośniej się wyniawiajaeym , że znaczą
afekt jaki , czyli większe w duszy poruszenie , mterjec-
tio. hpi-z. Gr. 1 , p. 59. bic (frclamatioii , Jliióriifuiia , 3"'
tcrjcctioil ; Slov. wikrikowatelka. medzislowko, medzihazka,
predh.izka, prelioditelka , {ob '.Międzyrzut) ; \'ind. ymes-
befeda; Rag. meghjumetak ; Slav. medjumclak ; Hoss.
MC/K40MCTie , y4iiBiiTC.ibHafl , B03K.iimaTejbiiaa. Na wy-
krzykniku, i/i ezrlamntione , głos się równo podnoM.
Kpcz. Gr. 1 , p 35. — 'g Wykrzyk, a , m. , WYKRZY-
CZYCiEL , krzykajłi) ; ber !£d)reier , (sdreibais ; Eccl. a^-
r.iaciire.ib. Woli sobie stan swój a zawołanie wykrzyka-
mi, by zabijakami grodzić, niż ludźmi godnymi a po-
rządnymi, (iltci. Wych. M 8.

WYKRZYWDZIC cz. dok., krzywdząc wycisnąć, mit Uiijje.
rcditijfcit crpreiTcii. Każda dusza niech wróei co łupiąc
wyłupiłn. abo co krzywdząc wykrzywdziła. liudn. Levil. 6,
4.' _ WYKRZYWIĆ "u rfo*.. Wykrzywiać medo*.; Sorab.
1. rozkżiwu ; Croat. izkriviti , izkriulyujem ; Rag. izkri-
vili ; Bosn iskriuiti , izkrivili; Rost. llCKpilBIITb , H3BI11II-
eaio , ii3BiijnTb , ii3K0BepKaTb ; Eici iisKpiiK.iaio ; zu|>ełiiie
iiakrzywić , krzywiąc w\giać. krzywo wyprężyć; bfrilll?'
fnlmmcii , iiiijfriimmeii , friimm bcriiułbeiigeii, perbrcbeii,

• fruiniit mad)Cii. Wykrzywić trzewik. Hndtk. friimm geboi:.
fdlicf treteil. W\ krzywiony lio$s II3BIIJIIC1UU Wykrzy-
wienie Rots li3Bll.1ilłia , ll3BHJI!Tie (hulus torquere. wy-
krzywiać , 'wybleszezać oczy. Mącz. bie ?lu(|en ferbrebeii.
Wykrzywiam albo zakrzywiam gębę. Cn. Th. 1517. —
Traiisl. Wykrzywia na mię gębę; ore dntorlo mtlu
cont<-miim imultnt. Cn. Th. 1517. er madit mir eiit idjie-
\(i iWilllI. Szydzić z kogo , gębę wykrzywiać. Cn. .Ąd
1149 — § liecipr. Wykrzywić się. mocno się krzywić,
zwijać; fid) frimimeii, ipiiibeii, breben Sprowadził mu babę
opętana ; ona s»ym wykrzywianiem sie rozmaitem mo-
cno go zastanawiała. Uoh. Uyab. 45. Odwraca się, wy-
krzywia i trzęsie t zazdrości. Przyb. lUitt 119.

w Y K S 1 Ę Ż Y C - WYKUĆ.

W Y K U D Ł A Ć - WYKUPIĆ.

)15

WYKSIĘŻYĆ, WYXIĘŻYĆ CS. do*. . z kapłaństwa wyzuć,
wyświęcić ; cntprieftcni , cntroei^cn. — §. Wyxięz\ ć się ,
wyświęcić się, odebrać święcenia na kapłaństwo. A'. Kam.
bie '^H-ieficrroeibc cmpfaiiflen.

WYKSYKNĄĆ , WYKSZYKNĄĆ cz. jedntl. , Wyksykać dok.,
^Yyksykiw3Ć cz-estl , wyk.sykuje }jT. conlin , ksykaniem
wyszydzić; Yind. vunprikali , vunszv(ilikali , vunsefmie-
hati , anŚjiefl^CU. Exsibilo , wykszykawam , wyśmiewam.
Mącz. Despekt mu wyrządzili na grach Olimpijskich , gdy
go wykszykali, choć byf zawód wygraf. Budii. Apoplh.
153. Miedzy nowokrzczeńcy, Frankien w Polszczę , od
samych nowokrzczeńców wykrzykany jest ŹaiTt. Post. 5,
160. — Fig. Ir. Niewykszykany , nieokszosany , niewy-
czosaniec. Cn. Th. 540; nie«ykrzykany , nieokrzesany,
nieszczwany, niebyJ w biedzie. Wlad nie ćwik, grun-
dychwal; ctn llngc(|D&elt« , Uncrfalirencr , nidjt Jlbtjcfłopcncr.
— Wykszykać kogo, wyświstać , świstaniem, kszykaniem
pozbyć , wygnać. Włod. lucijjifcbeii , fortjiftiicn.

WYKSZTAŁTOWAĆ , 'WYSZTAŁTOWAĆ , WYKSZTAŁCIĆ
Ci. dok., wyformować, kształtnie wyrobić; ijeftaltcil , I;cr=
ailśbilbcn , nii«l'ilticn. Woda rzeczom rosnącym pomaga
ku wykształtowaniu ich figury. Cresc. 8. pr @e[tnltling ,
Stlbung , 3lu»liiltinig. Idos, (eldo^) po Grecku kształt zna-
czy; od tegoż idolon (itd'a)Xor) wzięte, u nas równie wy-
ksztaftowanie forinnlam znaczy. Zygr. Gon. 597. Pierwej
niżliś boże wykszlaftował ziemię , tedyś ty jest bogiem
naszym. Radź. Ps. 90, 2. Po potopie zamyślał Jowisz
odnowić ludzie takowe, I lać w wykształtowaną ziemie
dusze nowe. Otw. Ow. 22. Glina na której co wykształ-
tują. Badz. Job. 58, 14. (glina do której pieczęć przy-
kładają. Bibl. Gd. \ ). Najpierw ej Tales wykszlałtował glob,
i na tablicy miedzianej odrysowal ziemie i morze. Mon.
71 , 566. Jeden bóg żywy jest, którego Chrystus ży-
wym i wykształtowanym obrazem jest. fani. 14. Ka-
mienia wykształlowanego ani bałwana rytego ku chwale-
niu stawiać nie będziecie. Radź. Levit. 26, 1. — Morał,
inlell. Cycero , aby się na wzór Greków wykształtował,
zniósł w kupę do siebie i moc Demoslenesa, i obfitość
Platona, i przyjemność Isokratesa.- Nag. Cijr. pr. 11.
Nabieranie wiadomości z xiąg. służy iJo wyksztaltowania
obyczajów. Zab. 8, 147 (didicisse fidelUer artes , emollit
mores, nec sinił esse feros). Komisya edukacyi narodowej,
tyle jest starów na około wykształcenia dusz waszych i
ciała, tyle troskliwa, by z ręki natury wam dane, wy-
doskonalić dary. Zab. 16, 165. Do kawalerów Paryską
modą wykszlałlowanych nie mam szczęścia. Mon. 68. 54.

WYKUĆ CS. dek . Wykować niedok , Wykowywać częsll. ;
Slor. wykuwam; Sorab. 1. wukowam ; Vind iskovati ,
YunskoYati; Croat. izkovati , izkaram; Ross. BUKOBaib ,
BUKOBbIBaTb ; kując wyrobić, wybić, wydrożyć; (ierauź=

fd^miebfit, au^ft^miebon, fcrtig fchmiebcii , nui<baucn , beraiie=
^aufn. Przedsię ile czas znosił, był obrany Kamień, z
którego grób był wykówany. P. hchan Jer. 526. wycio-
sany , cin @ra& iDurbc auś bcm (steinc gcbauen , iii ben Stein
fle^ouen. Uwinąwszy zmarłego pana w prześcieradło czyste.
Nieśli do grobu, który od Golgoty Blizko był w skale
twardej wykówany. Odym. Sw. 2 K k o b. jn etncm ^artcn

gelfcn auśge^uaen. Semiramis kazała na swym grobie wy-
kować: kto chce wiele skarbów dostać, ten kamień kai
odwalić. Rej. Zw. 48 b. wyciosać napis, litery wybić,
niieijiauen cinc Siift^nft in 6tctn. Wykowanie , wykucie ,
actio et opus ; n. p. W Betleem jest wyciosanie wyżło-
bione, albo w skale wykowanie, w którem wykowaniu
tylko wół i osieł zmieścić się mogli. Jer. Zbr. 2 , 95.
— Fig. Twarz , której z hełmu uchyliła , Tak w Tan-
kredowem sercu wykowała , Ze nic nie myśli nigdy
tylko o niej. P. hchan. Jer. 15. tak wraziła, wtłoczyła;
einprmjcn , abbrMcn. — §. Wykuć ogień, wykrzesać
ogień. Włod. Cn. Th. 1517; gcuer ^ernuśfd)Iaijen.

WYKUDŁAĆ CS. dok., wytargać za włosy, eincn nmifer I;er'
umjaiifcn, tc^ ben $aaren ^eniin reipen. Czasem i samego
popa wykudłają chłopi, pokrwawią, poranią. Sak. Pers. 1.

WYKUGLOWAC cc, duk. , kuglując wyrobić , Iieraiilgaufeln ,
aii§gaufcln, nt'gaufeln. Wykuglować co, wyłudzić, wyma-
cblować. Włod. Cn. Th. 1517. cl', wydrwić, wykpić,
wyfiglować. — Wykuglować się, żartem zbyć. Wiod.
kuglując, figlując się wyswobodzić, |id) lo^gaufdn. Nie
mogłem się im żadną miarą wykuglować. / Hchan. Fr. 50.

WYKUP, u, m , WYKUPNO . a, n. , wykupienie, wyzwo-
lenie kupnem; Slov. wikupenj ; Boh. weyplata, (cf. wy-
płata); Vind. rieshilu , rieshni denar; Rag. izkup; Bosn.
iskup , odkup; Ross. miiym, , auKyni, BUKjnKa , bu-
KynjeHie , BupynKa , \>ai Jhi^faufen , So^fnufcn , ber %ui'
fauf, Co^faiif. W lesie kogo przy rąbaniu zastaną, wóz
do dwora zajmują ; siekiera na wykup należy gajowemu.
Haitr. Sk. 161. Pieniądze na wykup niewolników. Ustrz.
Kruc. 1, 195. Dali się namówić na wykupno więźniów.
Kmil. Spit. C i b. Z jeńców dobrowolnie bez wykupna
niektórych puścili Biel. Sw.oT). b. Tyś panie jednorodzo-
nego syna na śmierć wydać raczył człowiekowi nędzne-
mu do wykupna jego. Kanc. Gd. 15. Pisarz o wjkupno
z zastawy może sądzić. Tam. Ust. 26. Sprawy o exem-
cye czyli wykupno zastawy. Czack. Pr. 2, 106. ib. 2,
175 Biel. Sw. 264 b. — g. Wykup, wykupno, to co
się wykupuje; bas? ?p^gcfnnfte , (singclófte. — §. Gzem co
wykupują, wykupne pieniądze; tai gftfegflb , 3hlźfaufgelb,
ber *).łfanbfdn(lin!l. Bndik. , ob. Wyderkaf, wyderek. WY-
KUPIĆ CS. dok.. Wykupowae niedok.; Boh. wykaupiti,
wykupowati , wykaupjm, wywaditi (cf. w-ywadzić), wy-
gednati , ( cf wyjednać j ; Slov. wykaupiti ; Yind. isku-
piti, vunsT<upiti, odkupili, rieshiti, yrieshili , noterrie-
shiti ; /?n^. izkupiti ; S/af.izkupili ; Bosn. iskupiti ; Croat.
izkupiti , zkuplyujem . izkuplyujem, odkuplyujem , odku-
piti; Ross. BHKyniiTb , isuHjnaib, iicKjniiTb, ncKynaib ,
BhipymiTb , Bbipyiiaib . (cf wyręczyć) ; kupnem wyzwolić,
wyswobodzić; flUrfaufcii, loijfaiifcn. Wykupuję zastawę,
więźnie. Cn. Th. 1517 Wykupienie pospolicie bywa z jakiej
niewoli a nędzy ku pociesze i ochłodzeniu, a miłej wol-
ności. Żarn. Post. 8, ( cf. wybawić ). Wszystkie długi
przodków swoich spłacił, dobra zastawne wykupił. Kras.
Pod. 2 , 29. Dobra zastawiwszy w pewnej sumie , chciał
'zaś wykupić Sa.v. Tyt. 82. Rzecz zastawna może być
znowu wykupiona, ib. fann auSgeUift rocrben. 'Kuźnice,
dające trzecią miarkę staroście, mają być na 'skupie, t.

65*

516

W V K L IM C 1 E L - W V K U f\ Z Y Ć.

WYKUSZ - WYK W I N T O W A C-

j. do wykupienia. Os. Zel. 18. mogą się odkupić, uwol-
nić raz na zawsze, fóimcii fid) fres) foufen. — Prov. Su-
knią zastawi/ . koszulę wykupi/. Cn. Ad. 635. Ryt. Ad.
75. tu się pisze, tu się maże; kościul pokry/, dzwo-
nice odarł. — ^. Wykupić, ze wszystkiem pokupić, nic
nie zostawiwszy du kupienia, et' zakupić, gatl} miffailfot.
Drukarnia wybije 10,000 exemplarzów jskiej xiążki , i za
lat kilka wszystkie wykupią. Mon 67, 652 ; (oppos. wy-
przedać). — §. tieiipr. Wykupuję się , okupuję się. Cn.
Th. 1317. złożeniem wykupna wyzwalam się, fidi Ui8>
faufeil, fitb fte«^ faufeit propr. el tr. Syn mnie nie słucha, nie
poważa , I niczem jeszcze nie wykupił się z wdzięczności.
leat. 19.08. (nie wypłacił się, mc wywdzięczył). — "'p,.
Wykupować kojco, ob. podkupować go, ciiicii ubcrbictbcii, ei=
jicii aiiofaiifcn. WYKUPICIEL. WYKUPMK , a, m.\ Boh.
wykupitel ; Slov. wikupitel , wykupitel; Bosn. iskupitegl;
Rag. izkup'itegl ; Croat. zkupitel; Eccl. HCKOvniiTC.ib ;
Ross. BUnymiTCib ; wykupujący kogo lub co , wyzwala-
jący , wyswabadzający ; Per 2luJfaufcv , fioi^faiiicr , Scftcicr.
Pan Izraela swego jest odkupicielem. Ryb. Ps. 265. Za-
ślepiony żyd śmie jeszcze inszego czekać wykupiciela.
Żarn Post. 5, 67i i, cf. wybawiciel, zbawiciel. W\'-
KUPNY, a, e, od wykupu, WYKLPOWY, Slu'?fauf«., ioi-
fniifjl', 3(ii§li)fC', 8Ó|C=; Ecd. iicKyniiuu. Wykupne pie-
niądze; Ross. no.ioHanimHbia .leiibru , Sijfcgcib. — g Wy-
kupny , do wykupienia, 511111 3lu?lófcii, cl', wyderkafowy.

■WYKUnOWAĆ Cl. dok. , wyleczyć, wygoić , au^ciiritcn. Do
wykurowania cliorego bardzo wiele się przykłada *zadu-
r.iiiie chon ^'0 w doktora. Perz. Lek. 524.

WYKURZYĆ cz. dok., Wykurzać niedok. ; Boh. wykauriti ,
wykaurjni, wykurowali ; Vind. vunskaditi, vunpokadili ;
Sorab. i. wukiiricź, wukuriu, wukurini ; Ross. BhlKy-
puTb. BbiKypHuaib, BbiKonTiiTb , ubiKanwuBitTb : — §. 1)
z kurzu czyli pyłu wytrzejiać; aiic!l'taiil»eii , tCii iitaul' miS-
fippicit , berausftauben; (Croat. ztepati). Wykurz tę suknią.
Tr, — §. 2) Wykurzyć, wykadzić , kurząc czyli kadząc
napełnić , iiiisraiid^cril. 'Sędy , w kt^re ma być moszcz
wlewan , potrzeba pierwej kadzidłem albo czem innem
wykurzyć. Cresc. 541. — g. oj Wykurzyć zkąd , kurząc
czyli kadząc wypędzić; mit iRaudj tfcriaflcit , i'crlrcit)Cii, IPC()'
rautbcni. Natydimiast każe lew , ażeby wzburzyć Jamy ,
i ogniem z nury lisa wykurzyć. Zab. 12, 505. Wyku-
rzyć komary. Tr. Wykurzyć gąsienice. Bndtk. — g Fig.
tr. Wykurzyć ko^jo , wyparować, wypędzić, wygnać,
wyrugować; eiiifii ycrtrclbcn , biiuuisftdubcrii , tBcaftiiiibmi.
Korybut z Czerliumi szkody dzMłał w Szlą-tku, ale icli
tam wykurzył .\iąże Oleśnicki Rid. 201. Szwedów het-
man Czarnecki przez ciasności Zundu wpadłszy morzem
w ich państwu , precz z Polskiego gruntu wykurzył. .Wi«.
Ryt. 2, 52. Lubomirski Szwedów wykurzył. Kozaków
wygasił Pot. Juw. 84. Marnotrawców , hultajów . trzeba
jak najprędzej wykurzyć. Kluk. Itośl. 3, 108. Muszę go
ztąd wykurzyć Teat 50, 88. (wysadzić). Wykurzę ja tu
ciebie zaraz. ih. 30. e, 50. Jam te płoche niyśli łacno
z siebie wykurzył, uciekłszy sie do słowa bożego. Z/ai.
Hsh^lH. (oddalił) — 5). ^/i^er." Wszystek lliryk ogniem,

mieczem zburzył, Naupakte wziął, a w koło posady wy-
kurzył. Siryjk. Turk. J 3. wypalił , spalił, ogniem stra-
wił, w perzynę obrócił; (iiifbrenncii , oerbrfnncti. — §.
W'ykurzyć lulkę, wypalić, wyciągnąć lulkę; au^raud^CII

cinc ł*feifc, f.c cnbtgcn.

'WYKUSZ , u , m., podium , wykusz przed domem , z któ-
rego na ulicę wyglądają. .Mącz. Sluemum , budowanie z
podsieniami na 'słupiech stojące, które jakoby wychodzi
precz przed grunt a fundament prawego budowania, ga-
nek , przedsienie . wykusz niektórzy zowią. Mą<-z etn Gl'
fer, ciit 55Drbdii«djcn.

WYKWAKAĆ, f. wykwakain , wykwaczę cz duk. , kwakiem
wydać, auófililńfeM. Bndtk.

WYKWASIC cz. dok., zupełnie ukwasić ; Ross BUKBacBTb,
BUKBauiiiBaTŁ , anśfiiiierit , ganj biird^faiifrn. Najwybormej-
szy chleb z maki wypyllowanej , k temu dobrze wykwa-
szonej. Syr. 920. Jadają tam chleby niewykwaszone i
niedopieczone. Pain. 83, 1, 415, cf. przaśne , przaśniki.
WYKWAŚMEt'. . skwaśnieć, ob. Kwaśnieć.

WY'KWESTOWAC cz. dok., kwestując yyyprosić , wyżebrać;
beratidbritiden burd; bie Ouc|tc , ',iifammeii brin>)eii , jufam^
men betteln.

WYKWICZEC cz. dok., Wykwikać ntedok., kyyicząc wydać,
bcraiij (iiiifeii , (iii«iiiiiren. Bndtk.

WYKWILIĆ cz. dok., kwileniem wydać , ircincrli(^ \)txmi
flagcn, aii^iucincn, aui^grcincii. Bndtk.

W\'KWINT , u, w., przesada w przebieraniu niby gusto-
wnym , grymas zrzędny ; 3'C«rfV - libcrfciiicr @ei4ma(f ,
Sńnftelca. Między zbytnią prostotą 1 płochym wykwintem
środek utrzymać. Zab. 1, 72. (just stroju bez wykwin-
tów trzyma się starego zwyczaju. Teat. ii. c, 15. .Nic
wystarczy życie wytwornej pannie na wypełnienie wszys-
tkich grymasów , wykyyintów 1 korowodów-. Hon. 72, 65.
(dziwactw). Ojczysty język z wykwintu i umyślnie sie-
ka. Ossol. Mow. pr. z przesady, z afektacyi. — 'g. Wy-
kwinty, wybiegi, wykręty; 31ui<fliid)te , £d)trtiibelcien. — §.
Wykwint ,' a, %n., \VVKWl.\r.NIŚ , la, zdibn., człowiek
wykwintny, w guście iniiicinanym [irzesadny, \yyiiiyslnik
zrzędny, dziwaczny; ciiicr bet iii (^eiAmocfiadjeil cneciirt,
ciit afiniieliibcr, Ucberid^robiier. Jaki to Waszec wyk»in-
tniś. Ossol. Str. 8. przebieraiz, cin iUJiifler. - S. Wy-
kwint, wykretnik, cin »cd)irinblcr. tindtk WYKWIN-
T.NOŚti. ści , i., przesadność w rzeczach gustu, Ubertrfi'
biing in ©e)d)martJfad)Cii. Wyk«intnośc jest to owoc skry-
tej wyniosłości. lUon. 71. 258. Wiem co wykwintność
może Kupidowa Uorszt. 66 WYKWINTNY, a, c, — ie
adv , w mniemanym guście przesadny , afektowany , cl",
na wymysł; erffiiiftclt , ojfecttrt. Nie jest to miły chara-
kter , być wykwintnym człowiekiem , albo chcieć się od
innych osobliwością jakąś różnić, ilon. 71.258. Przesiał
być wykwintnym w stroju. 7cii<. 18, 16. Kłania się
wykwintnie po kilka razy Tfat. 24. t . 67. — g. Wy-
k^Mnliiy. wykrelnv, pełen wyb/eguw ; ppU Siminbfluen
imb «u«flud)'te Bndtk. WYKWINTÓW AC et. dok. , prze-

w Y K w I T N A Ć - WYLAĆ.

W Y 1. A C.

5i7

sądnie przebierać , affectirt mafelii. Wykwintowaii w stro-
ju. Zabł. Hoz. 104. Uziś każdy sobie przywłaszcza pra-
wo wykwinlowania , jak w rzeczach innych, tak w sza-
tach, nion. li 506. — '^. Ktokolwiek pieśni umie wią-
zać składnie , Abo 'padwany Ruskie wykwintować ladiiie,
Niech się najmniej nie boi cichej niepamięci, Bo laki
imię swoje wieczności poświeci. Zimor. Sicl. 129. sztu-
cznie , gustownie wyśpiewywać ; fiinftlid) , ijcfcllinnifypn i'tir=
trn(jeii , norfingcn.

WYKWITNAĆ med, jedntl. , Wykwitać niedok.; iSlov. wy-
kwjtśm ; Sorab. 1. wuktu; Yind. vunszveteti, iszveteti ,
pozveteti , gorszTeteli ; Boss. BUUBtCTii ; kwiat z siebie
wypuścić , |ciiorbh'ilicn , auffclti^en. Kwiatki z kopru Wło-
skiego wykwitają. Syr. 101 — Fig. alleg. Ty, który Wło-
skiej w równem podziwieniu 1 Greckiej młodzi jesteś,
twojemu imieniu Dwoisty laur wykwita. Ustrz. Troi. 107.
Miłość być nie może skryta , Która w jagodacii płomie-
niem wykwita. Chrośc. Ow. 230.

WYKWiTOWAĆ cz. dok.. Wykwitowywać czejtl.; Boh. wy-
kwitowati ; wydaniem kwitu z rachunku uwolnić, abiiuittt=
ten , lo^nlllittircn. Te ugodę uczynili między Bogdanem a
królem Polskim , iż sobie z obu stron mieli więźnie wró-
cić , "takież srebro i inne rzeczy kościelne, szkody jedne
wykwitować , drugie płacić. Biel. Sw. 267 b. geijcn eiit=
ttnber aufticbcn. Nie można i tych od niewdzięczności
wymówić , którzy chcąc jak najprędzej się pozbyć swo-
ich obowiązków , starają się wzajemnością wykwitować ,

1 zapomnieć swego ukontentowania, którego z odebra-
nej łaski doznali. Mon. 68, 180. — Wykwitować się, wyra-
chować się. wymierzyć się, wyzwolić się z długów,
z rachunków; ftd) Io6red)nEn , son <)5ratcnftoncii M mai^eii,
retu abrcd):ien , ' abfdjliePcii. Pokutą możemy się z owych
wiecznych mąk wykwitować. W. Post. W. 5, 475. vvy-
swobodzić , frcĘinadKii , Ipijablcn. — Wykwitować, kogo

2 czego , wyzuć , ogołocić , cf. z kwitkiem puścić ; ciltcil
Beraubcii, cnttilijgcn , fa()I mac^cn. Mistrz Inllantski arcy-
biskupa Hyskiego ze wszystkich majętności wykwitowa-
wszy , do wiezienia podał. (Jwagn. 420.

WYŁABUDAĆ , 'eb. Łabudać.

W\X.\C , f. wyleje a. dok., Wylewać niedok. ; Boh., wyli-
ti , wylil , wylęgi, wyljwati ; Slov. wylewali, wyljwati ;
Sorab. 2. hulasch ; Sorab. 1. wuhliwam ; Vind. isliti ,
Yunsliti , vunslijati; Croat zleati , zlevati , zlevam , iz-
leati , izlevam , izlivati , izczviram ; Bom. izijetti , izljeva-
ti : Rag. izijevati ; Ross. su.iiiTb , Bbi.iiiBaib , n3;iHTb, ns-
4HBaTb ; Eccl. Hsanin , ii^ahuth , ct{)OVHTH ( cf. struga ) ,
TOYHTH , io<iy , (ob. Toczyć); — §• 1 ) wylać co z dzba-
na, z garka , z śklanki , lejąc wyrzucić, wypuścić; aui<

- flicPen, iitcggicpcit. Wylej tę wodę. Tr. Wylewam z na-
■wy, sentino. Cn. Th. 1318. łopatą czyli szuflą wyrzucam
wodę z nawy, |ierauśfcŁaufeIii iai SBnffcr , nii£(gtePeii. Wy-
lać laski, u flisów znaczy, przestawszy szybować, zło-
żyć je na pochody. Magier. Mskr. bie Stofftotfe abjicfcnt
laffctl. — Wylać, hojnie rozlać, ze wszystkiem rozlać;
xńi)lii) ausgie^en , ganj oergicBen, nuśfdmtten pr. ei fig ir.
"ina najkosztownie|sze były hojnie wylewane na py-

; sznych bankietach. Zab. 14, 16. Gdyby teraz umarł,

zapewne grobu jego nie skropiłbym łzami; ale przecie
był czas, żebym całą krew' wylał za niego. Teal. 49.
b, 84. Tak życzę, niech się zdrajcy bezbożnemu dzie-
je , Ten ostatni głos wznoszę , nim duszę wyleję. N.
Pam. 6, 360. wyzionę , wyfiuszczę , ebe id) beit @ei|t nuf=
gcbf. — §. Wylać serce, wynurzyć, otworzyć, wyrzu-
cić co się ma na sercu , wywrzeć , fcill §CV5 li. f. ii>.
nudfdjutlen. Przed bogiem swe serca wylewali. Groch.
W. 247. Wylewając serce przed bogiem, znać się do
tego , żeś me jest godzien łaski jego , a wszystko pu-
szczać na wolą jego. Groch. W. 232. Na znak pokory
i uniżenia przed ś. majestatem pana serce swe wylewa-
my. Żarn. /'osi. 119. Tobie jednej wyznało zbrodnie
niesłychane serce me , tobie tylko i bogu wylane. Teal.
43. c, 68. otwarte, miśgcfc^iittet, gciijftict , oficn. Wylane
serce, uprzejme i szczere. Kras. Pod. 2, 125. Co go
ustawnie dręczy, co cierpi , co czuje , Na łono przyja-
ciela wylać potrzebuje. Nieme. P. f. 59. — Similiter:
Modlitwy ustaW'iczne do boga wylewać. Kiok. Tuik. 174.
Modły za bracią wylewała. Birk. Dom. 165. Kostka do
panny Maryi modlitwy i z duszą wylewał. Witanie Ga-
bryela i w nocy opiewał. Chodk. Kost. 59. Modlitwy na-
sze pr2ed (oba pokornie wylewamy, w nadziei miłosier-
dzia twojego wielkiego. Żarn. Post. 102. ©cbetc auu bcm
$erjCit crgifpcil. — ■ Wylać na papier, wynurzyć pismem;
nufiS 'Pnpicr bingiepcii , fliepeii laffcii. Zal surowy , żal cięż-
ki , żal długo pamiętny , Który wszystek na papier gdy-
bym wylał smętny, Lżejby mi sercu było. Groch. W.
421. Ten jest poetą, mojem rozumieniem. Co doskona-
łem rzeczy uw^fżeniem Przenika wszystko ; a co chce
prawdziwie, Gładko, łagodnie, miękko i szczęśliwie Wy-
mówi , albo tak ładnie wyleje , Że z czytających każdy
się zdumieje. Opal. Poet., (cf. ulać) — '§. 2). Wylity,
wylany , ulany ; gegoffcil , buvĄ ®llp geformt. Dwoma rzę-
dami wylite były pukle w odlaniu morza miedzianego.
Buda. 1 Reg. 7, 24. — Co do serca : Wylać się , zaimk.,
zupełnie otworzyć się, powierzyć się; fic^ gatijlłt^ tt'
gtcPen, eróffncn, mmertraueit. Umysł w obfitości swojego
szczęścia wylewa się, gdzie tylko może; lecz poufałość
w przeciwności najprzyjemniejszą jest, i najwięcej znie-
wala. Wej. Marm. 43. Wylać' się na co , zupełnie się
oddać , rozpuścić się ; ftd) gdujlid) bd^i" gcbcii , fid) gaii}
ergicficn, jcrflicPcn. Wylawszy się na sprośne pijaństwa i
zbytki , tak że jako plugawe wieprze ich zbierano po
karczmach i ulicach.... Tward. Wl 143. Czy jeszcze
dziewki żądasz ? byś gdzie z nią ukryty Wylał się na
rozpustę, lubieżnik niesyty! Dmoch. U. 58. — §. 3)
Wylany, całkiem oddany , rozpływający się w czym , cf.
rozpustny; gćinjlid) ergcbcn, bnbin gegcbcn, nii'Jgcgojfcn ,
nii^gcidiuttet , fi* ergie^cb , scrflicfcnb , seifojfen. Trwalej
pociechy ten tylko doznaje, kto, jak ty, cały dla kra-
ju wylany. Zab. 15, 40. Tytus wylany na dobro ro-
dzaju ludzkiego. Kras. Hsl. 130. Król ten karać nie
skory, on wesprzeć wylany cały. Karp. 2. 77. Ktoby
własnej nie ujął potrzebie, patrząc na wylane ku swej
ojczyźnie serce króla! hoU. List. 1, 76. Jest z rodaka
król wielki , co najbardziej słynie ztąd , że cały dla kra-

518

W Y Ł A C N I i": - WYŁĄCZYĆ.

WYŁĄCZNY- W Y L Ą D Z.

ju wylany jeilynie. Zab. 10, 225. Przyjął wylanem ser-
cem dawnego" przyjaciela, z radości długo niemy. Ossol.
Baj. 2. ( wzruszonein ). Zadaje mu sobliwszą zucliwa-
lość , obyczaje dzikie, naturę okrutną, życie na wy-
stępki i zbrodnie wylane. zs{Ć)Ja,we wszystkiem rozpu-
stę I rozwiczłość Siem. Cyc. ii. Zycie wylane na wszel-
ką" rozpustę f.uch. Kaz. 1, 456. Ty. klóry rozhukane
lamujesz baJ*any, Wstrzymaj zapęd mych zmysJów do
złego wvlriiv! Ihnoch. 50'/." 61. (pochopny, prędki, sko-
ry). .-"Wylewam gniew. Cn. Th. 1518. wywieram, fei-
iicn 3i'rn ai'i6)d;uttcii Kacz gniew twój srogi wylać na
mnie dla niedbalstwa mego Biow. Roi. 60. — g. 4j
Wvlae co na kogo . wy.<ypae , hojnie go obdarzyć ; ub(X
fineii mi^J^iffen, aiu^it^iittf" , reidjlid) aiiiipeiiDen. Na pró-
żno fortuna nań wylewała swoje hojne łaski. Zab. li.
8. Bóg wvlewa na nas swoje dary. Ld. Wylewanie du-
cha ś." Hoss. HamecToie — Wylać się, szerzyć się, roz-
puszczać się szeroko; fi* crgicgcn, niisbreiten , oerbrcitcii.
Daleko wylaćby się musiała mowa moja. Sij.tt. Szki 178.
Gorzej że pójdą W czambuł Tatarowie, i na Woł)ń się
podobno wyleją. Jabł. Buk. O i. — g yerb. med. neulr.
Wylać, wylewać, n. p. Wylewa rzeka, staw, morze
z brzegów '■. wzbiera , powódź jest ; fidj crgicPen , iil'erflic'
Pen, filicrijebcii , uberlnuieii ; Ecd. npciis-iiiTiiCH , npeii3.iH-
Bariicfl , CTpyuTbca Tak bardzo wylały Rzeki z brzegów,
że wojska w polu się kąpały Bardz. Luk. 33. Bystra
rzeka , której zewsząd wysokie grobel tamy z brzegów
wylewać nie dopuszczają, jeżeli wód wyjście wezbraniem
sobie uczyni, nieuhahiowanym pędem łąki, pola, wsi
zabiera i ponurza. Mon. "I, 737. Lecą po otworzystych
polach "zwylewane z bizegów rzeki. Otw. Ow. 19. Ży-
wność Egiptu zawisła «d wylania Nilu. Wyrw. Ceogr. 22,
.Soiflu. 1. wuhleizo ; Ecc/. BUjiiBKa , H3.inTie , bic GraicPimg.
— tig Ir. Wylewać z brzegów, przesadzić miarę; fnS
!WanS filierfc^reitfti , iibfr Me «*iiur bniicii. Wedle pol-
skiej mowy : po przęczke , t j. we wszystkich rzeczach
miare chować, a z brzegów tak w radości, jako w "snię-
tku nie wylewać, hotz. Lor. 15. W żadnćj rzeczy nie
trzeba wylewać z brzejiów. Goin. Uw. 156. Bardzo ci
roedroszkowie z brzegów wylewają. Hej. Zw. 259 b. Ro-
zum niedojżrzały z brzej^ów rad wylewa. Birk. Zamoj.
22. W krotofilach uważać trzeba, abyśmy w czem na-
zbyt z brzegów nie wylewali. Kosz. Cyc. 63. Zbytki to,
wylewasz z brzegów. Cn. Ad 1515.

WYł,.\C.NlC ez. dok., Wyłaeniać niedok., wylekczyć. zupełnie
wyjście ułacnić ; etleif^tcrn , beii Slu^gaiuj befórbcrn. Wy-
łaenić sprawę , przyspieszyć koniec sprawy Wyłaenić
stolec. Bndtk — Basswe ' Wyłacnić się. WYh.Al^NMKC
ttijak., stać się w wyjściu łaeniejszym , |id» erlfidjlfrii ,
erleidjtcrt irerben.

•WYŁAC.NIKĆ, WYŁACZNIEC nijak, dok . wygłodnieć, mo-
cno łaknąć; (iii^gcbiiiiflert ipcrbeii , aii«flebimtjert fcijn, iiii?-
jłllligeni. Wyłaćniałe głód osłabia im boki Chrośc. Fars.
278 Psa uie trzeba karmić , aż po picrwszem karmie-
niu w'\łaćnieje. Osiror. Myśl. 17.

WYŁ.\CŻYĆ. •WYLECZYĆ i-z. dok. . Wyłączać nirc/o*. ;
Boh. wylaućiti, wylaućjm, wylućowali, wymisyti i "wymie-

szać), wyobcowali , (cf. wyobcować) ; Slov. wyłuuugi ,
wytwjrAm, (of. wytwieraćj ; Carn. slushem ; Vind. islozhiti,
Yunslozhiti , udlozliiti, vunskleniti , vunsapreti ; Sorab. 1.
wuzanknu, (cf zamknąć); Hoss. UTptuiBTb, orptuiarb ; wy-
łączyć , odosobnić , wyjąwszy z czego odłączyć ; abfpll"
fccrii, auafdjlie^en , niieipiibeni. Wyłączać, wywierać, esclu-
dere. Cn. Syn 514. Z prawa natury, skazującego wszys-
tkich na śmierć , nikt me jest wyłączony. J'ilcli. Sen. list.
242. wyjęty, excypowany; iiiemanb ift baton mii^genommcn,
befrcit , frei. Wyłączenie, wyimek, wyjątek, e.\ce[icya,
nieprzypuszczanic ; Boh. wyrażka . (cf. wyrazić). — ^^y-
łączyć z społeczności, z kościoła, "wyobcować, wykląć,

wyjinać; mi bet ®emeinf*aft aiiafcbliegen , in ben Sann

tbilil. Wyłączać was z bożnic będą. in. Au;. 246.
Choćby kto był niesłusznie klety, ma się dobrowolnie sam
z kośiioła wyłączyć. Szczerb. Sax. 170. oddalić, fic^
Q««fd)licgcn , cnifernen. Za apostaty jesteście osądzeni , i
z cerkwi bożej wyłączeni, iiinotr. Et. 25. Szatan może
klętych abo z kościoła wyłączonych trapić. Ząbk. Mi. 5.
Teai. 7. b. 44. — Krew' moje przel:iłem. abym cię so-
bie przyłączył; a ty się ode mmc wyłączasz. Biel. Fost.
290 { oddalasz, stronisz ode mnie , unikasz ). Pozdro-
wienie mężom i niewiastom , którzy się z pogaństwa do
wiary w pana Jezusa wyłączyli. Salin. 48. odstawszy od
pogaństwa do chrześciaństwa przeszli WYŁĄCZ.NY , a,
e, — ie adv , do wyłączenia , wyłączony ; absuionbem ,
oiunebmbar , nbticfpnbcrt , iiii^iienommcii , ftclufio ; Hoss. uc-
K.iiomiTe.ibiiun , ii3iUK)>iiiTe.ibiihiH , ii3K.iiOMUTejbHO ; oppos.
wfączny. włącznie, inclnfj'.'.

WY'łiAD.MEc; nijak , dok., stać się wcale ładnym , wypię-
knieć , pięknie się wykształcić; fid) fdjón aii«ibilben , fd)ón
rocrPen. Aleś mi coś wyładniał, czy w drodze, ety jui
na miejscu ? Teal. 22. b , 5. Jak sie masa Magdusiu '?
wyładniała bestyjka ! Teat. 19. 26.

WYŁADOW.AĆ ej. dok.. Wyładowywać częUoll.. naładowa-
ne składać, wypakować; auiloben , ablaben ; ymd. isbafa-
li , yunsbalali; Slav izloyanti , (cf. towar); Busn iskar-
cati , iskercati , iskrri^ati; Boss uurpyaHTb . Bhirpy»aTb,
(cf. wygrązić) ; Ecul. iiaópeMeimio ; 'wybrzemiemć , (ob.
Brzemię). Wyładowanie, biiS ?lii'Jlrtben , 311'laben ; Hon.
BbirpyaKa ; Eccl. iiaópCMeucuJe. — Transl. Bryła drewnia-
na , która Sie nazywa przykopową kulą, przytralia się
często , że od uderzenia naboju pęknie . przed czasem
wyładuje, i zamiast nieprzyjacielowi, swoim zaszkodzi.
Juk. .irt i. 10! wystrzeli. iPiU^icpcn , lojgcben . beibar-
fliren. — ?, Wyładować , wysoko naładować ; bO(b fluf-
Iiibcn , ouftburmcn. Kiedy zdobyczy Grecy czynić będą
dzLiły, .Miedzią i złotem okręt wyładujesz całv. DmocH.
II 252.

WYLKUOWAC cz dok . Wyładowywać r;ęi//. el conlin. ,
wysi>lzić na ląd . ani l'iiub (fffn ; n. p Wylądować
wojsko. Bndlk WylądoAaiiie ; Vind. doladjanje . dopro-
deiija . h' kraju ladjanje , dohajanje f ladjo , ob Przy-
bić do lą<lu , przywinąć.

WYLĄIlZ , wylągł . wylęgła , /. wylęgnie , wylęgnę , wylc-
ge c: jrdiill., Wylężeć. f w\!ęże duk . Wylęgać. Wylą-
gać niedok , Wylegiwać. Wylągiwjć cieill., wysiedzieć

WYLĄG - W Y Ł A G O D Z I Ć.

pisklęta, anUrukn , ouśbccfen; Boh. wyljhnanti ; Slov. wy-
lahnauti ; Sorab. 1. wulalinacź ; Ymd. na jaizali fedeti ,
ploJiti , valiti , svalili , vunsklovali , vuns[ilo(Jiti , isploiliti ;
Croat. izleclii , izlesem, iziegelszem ; 6os;i. izlecclii ; ling.
izlechi , izljeegam ; Hoss. BbiCHH<iiBaTb nTimT>, BhiB04iiTb ,
(cf. wywodzk'). Wylęgła kokosz kurczęta , wyprn\va<lzi-
ia , wysiedziała. Wiod. W'ylega ptak , kokosz , gęś. Cn.
lli. 1518. Kury też wylęgają gasięta. Haiir. Sk. HA.
Kokosz kiedy swoich jajec nie wylęże , tedy nienfiocy
swoje miewa ; przetoby każda rada nasiedziała , jedno w
lecie rychlej kokosz kurczęta wylęże, niźli w zimie. Spicz.
148. Zimorodek siedzi w gniazdzie przez siedm dni: ty-
le mu bowiem dni potrzeba do wylęźenia dzieci. Hadz.
Zyw. pan. Mar. 58. Jaja wylężone albo wyklute. liog. Doś.

1, 125, (ob. Wykluć). Wylężony, wylęgJy ; Croat. izle-
sen, auŚgclTiitCt , auJgebcdt., Jajca jak mogą być wylę-
gnione bez nasiedzenia. Sleszk. Ped. 557 Nie wylęże
wielbłąda sowa , tylko ptaka. Biel. B 5. trzyma się sw e-
go rodu, cf. fortes creantur fortibus et bonis. Hor. —
Fig allegor tr. Wylądz w swojej głowie ; Ross. n3xo-
6ptTt , BŁi4J'MaTb , BUMUifl/inTb Dopiero co wylągłem
z mej głowy wiersze: ale co mówię wylągłem? sam mi
je Apolo wysiedział. Mon. 74, 555 Najpierw^zy Beren-
garyusz ten bJad wylągł. VV. Posl. W. 2, 45. W jego
się lo głowie wylęgło Ross. 9to ero BU4yi)iKa. — §. Re-
cipr. Wylądz się, wykluć się, wydobyć się z jaja ; Bosn.
izlecchise; Rag. izlechise, Ijeegarase: Crout. izleehisze ,
iziesemsze ; Ross. bhtth , BU.iyniiTbCH asj, aum . aii^ge«
Itnitet liicrbeii , aiiegclicdt nicitcn. Wszystkie zwierzęta wy-
lęgają się w jaju, albo jeszcze w żywocie matki zawar-
tym , albo pierwej od maiki światu wydanym. Kluk. Zw.

2, 75. Tam zawsze ptacy 'tążą, kędy się wylęga Pot.
Porz. 474. Przyrodzenie zawżdy do swej chęci ciągnie.
Każdemu gniazdo milsze , w' którym się wylągnie Sirijjk.
Turk. 95. (rodzina najmilsza, najmilej doma ; Ross. 6604^
xopouio , 40Ma .iyqttie). Kruk, żółw, mysz, sarna, so-
bie raz przysięgły Zyć z sobą, jakby z jednej się wy-
lęgły Matki , czy jaja. Jabł Ez. 22. (jak rodzeństwo, jak
bracia). Kiedybym tych łotrów karać nie miał, każdy-
by mi przysądził , żebym się z nimi z jednego jaja wy-
lągł. Kosz. Lor., fcf. tejże kuźni, tejże mennicy, tejże
faryny, na jedno kopyto) Gdzie góry nasiędą . tam się
mysz wylęże Kosz. Lor. 113: (^ nascitur ridiculus mus).
Będąc projlymi żakami , kokoszą się , by kokosz sama
nad swemi jajcy, z których się tylko kurczęta, a nie
orłowie wylągaja. Glirz. Wych. L 6 Tak się żadna ga-
dzina z ziemi nie wylęże po mej śmierci. Bardi. Irag.
bOO. Ma minę wilczą , musiał sie gdzie w lesie wy-
lądz. Teat. 27. 6, 52. (w lesie się urodził; ob. leśny
człowiek) Potrzeba pokazać to legowisko , w którym
się wylągł len błąd. Wiśn. 165. — ^, Wylężeć, wylę-
gać się , wylęgać , ob. Wyleżeć WYLĄG , a, m , co się
wylęgło, płód; \'ind sarod {oh. Zaród), valitje, valifhtvu ;
bie 33rut, ^a« Slusjgclirutcte , Jlmogcbcrfte. Ten bardzo cie-
kawy wyła? mego gniazda, (bazyliszek). Zab. 16, 150

WY'ŁAG0DZIC Cl. dok., łagodząc wymiękczyć, ganj fnnft
tn«(^cn , enreicfeen.

W Y L A J A Ć - W Y Ł a M A Ć.

.^19

WYŁAJAĆ , f. wyłaje cz. dok , Wyłaiwać czestl. et contin. ,
mocno połajać , wyfukać , wybeszlać , au^fdieUen ; Boh.
wyhubowali , wypljsniti ; Sorab. 1. wuszwaricż, (cf. wy-
swarzyć); Yind. pofyarili , vunkriegati , iskriegati , po-
praulati , Yunpopraulati (cf. poprawićj, safmcliuvali , fmi-
rjati, Yunfmirjati , flimarozali; Ross. sbipyraib , Bbipy-
raTbca (cf. narągać siei, sapyraib, iispyraib , saópaHiiTb,
aaópaHiiBBTb (cf. zabroń. ćj, pasópaiiiiib, pasópawiiBaib
(cf. rozbronićj, OTÓoapiiTb, oióoapiiBaio ; Ecrl. Bocnpe-
laaio. Wyłajanie , Hi 31u8|c{)Cltcii , tai (Scfi)eltc ; Ross.
HanparaM . noihmKa , (cf. potyczka) WYŁAJACZ, a, m.,
WYLAlCIEL, a, m, który wyłajał kogo, ^cr Slu^f^eltcr ;

Ercl. BOCnpeTHTCjlb

WYLAKSOW.^t!; r;.. dok., laksowaniem wydać, wypuścić;
niif'larircii , mcglafireii. Szczęście dla pacyenta , że był
mądrzejszy od lekarza , boby był mógł duszę wylakso-
wać. Perz. Lek 251. — - Wylaksowoć się, zupełnie sie
przelaksować, wyczyścić, [id) gaiij awMnrircii.

WYŁAM, WYŁOM, ii, m., otwór wyłamany, i>n 3liiM»ruc^ ,
SurdłbrutŁ, Mc 33refii)C ; Yind. yondar, vunvterganjc; Ross.
BU.iOMŁ, BŁi.iOMKa, iisJOMi. Wyłam, wybicie olwartości
jakiej w wale fortecznym , czy to podsadą prochową ,
czy też kulami armatnemi. Jak. Art. 5, 524. Zrobienie
kulami armatnemi wyłamu w murze £e.*i. 56. iai 33rc=
ft^ieicfiicPeil. — W Górnictwie : Wyłam, wybijanie lub wy-
sadzanie prochem masy skalistej. A]ier. Mskr. tas (Se<
fprdiige, tn« 5cl)cnfrrengen. WYŁAMAĆ, "WYŁOMIG, /.
wyłamie, *Ayłomi cz. dok, Wvłam\wać czestl., wył:imuje
pr. contin ; Boh. wylaraati , wybiinowati . wylomiti ; Slov.
wyłoni ili ; Sorab 1. wuwamam; Yi.id. islonnli , vunslo-
miti , gorvlomiti , gorlomiti , gorslomili ; Croat. iziamali ,
izlamlyujem , izlomili , izlśmlyem , obiam, otiram ; Bosn.
izlomiti , iziamali; Rag. izlaniati ; Ross. BUAOnmb . Bbi.ia-
MbisaTb : Eccl. iia.iOMJiaio ; w_\łamać co zkąd , łamiąc wy-
sadzić, wyjąć; ŁeraiiMiretbeii , au'56rec(teii. Wyłamać cegłę
z muru. Teut. Drzwi wyłamać. Teat. 6. c, 66. bic %\jUXi
nii'Jl'rcd)cii , aiifbrcdicii , erbredjcii , ftiirmeii , fprciigctt. Blizko
tego było, żeby wyłoinili dizwi. 1 Leop. (jenes. 19. (że-
by je wysadzili) -^ Wyłamać dom , włamać się do do-
mu, iit cin S^mi Einbrci^eil. Jeśliby złodzieja zastano, a
on wyłamuje dom, albo się podkopuje, a tamby go ra-
niono , tak żeby umarł ; ten nie będzie winien. 1 Leop.
Exod. 22. W\łamanie. wyrąbanie : Ross. BLiKO.iKa . (cf.
wykłóć) — Wyłamać sie z fortecy, z więzienia, przełama-
niem wyswobodzić się, ii&f nii5 .bem ©cfdiigiiiiTe aiK-brcc^en,
burd)brcc^en ; fig. Ir. wyłamać, wyzwolić, wyswobodzić z wiel-
ką trudnością, lub gwałtownie, wybić; mit @er\)a.lt , Qi--
U'alt|am , oDcr mit bartn ?1iiibe Io^mad)Cii , Dcfiescn. Trze-
ba miasta wyłamać z uciążliwej starostów jurysdykcyi.
Gaz. Nar. 1, 105 b. Wyłnmili się z posłuszeństwa. W.
Post. w. 2, 148. Jeśli bliźniego nie miłujesz, już się
wydzierasz a wyłamujesz z posłuszeństwa pana swojego.
Rej. Post. O o 5. Świat się od zbawienia, które z słu-
chania słowa bożego 'roście, wycina i wyłamuje. Żarn.
Post 87. Nigdy sie nie można wyłamać z władzy mę-
żowskiej. Teat. 58, 177. Słudzy niewolni zamienieni
być mogą , dlatego , iż się z niewoli wyłomić nie mogą.

520

W Y Ł A M A C Z - W Y Ł E C H T A Ć.

W Y I. E C 1 Ć - WYLECIEĆ-

Szczerb Sax 01. Kio wycierpieć nic urnie , ten serca
wielkiego Nie in:i . męstwem . cicr|iii'nioin wytarn' się ze
złego. Jabł. Tet. I -28." — Niedok. Wyfamować się , wy-
mawiać się, wybijać się, starać się o wyzwolenie z cze-
go, fi* loejumiK^eit fui^Ol. Mistrz 1'ruski długo się kró-
lowi z poshiszfńslwa wyłamował ; a gdy do niego król
pos/.ił, on zwłoczył odo dnia do dnia. Hiel. 4i2 —
g 'Wyłamywać robotę jaką ('?), wycinać , łamaną robo-
le działać ,"wyceikowa"ć , nusflebrodicitc 3lvl'cit mad)cn. Bndtk.
— g. Wyfamys^ać się , gwałtownym łamaniem rozciągać
się ; ' |i(^ "j)en'''i"''T" ""ff" ' "-'frrcnfc" i »fr!>"l'f" t'*f ©liettfr-
Udawanie niby wielkiej choroby, i niby opętania , z kur-
czowatem trzęsieniem , i wyłamywaniem są pomieszane.
Perz. Lek. 207. Przesianie mój bracie, tego miałkiego
wyłamowania się. Teat 55. d, 8. wykręcania się. kry-
gowania, wykrętów, wybiegów. WYŁAMACZ , a, m. ,
który co wyłamuje . ^ct $ernii!jbvc(^cr , 3lii'M'rccbcr , Wdy
brcdicr, Ginbrcifcer; Sorub. 1. wuwamar; £«•/. ii3.ioMiiTe.ib.

WYLA.ME, WYLANY, nb. Wylać.

WYŁAIWĆ, /. wyłapie ti. dok., Wyłapywać czejtl. el cotit,
łapaniem wyniszczyć, wygubić, wszystko do jednego
połapać ; aM niijfaiitjcti , amij rcin lueiifniiijcn.

WYLASKOWAĆ, ob. Laskować.

WYLASIC '-• (luk, łasieniom się wyłudzić, wywabić; ah
fdjmaroccii , aii-JidimaroCeii.

WYLATAĆ, ob Wylecieć.

WYLATAĆ cz. dok, Wyłatywać czeslL, wyłatuje pr.\ łata-
niem naprawić , mi«fii(feil ; Vind. iskrepali , vunskerpali ;
Ross. HcnjaTiiTb , uUMiiiiHTb , Bbi'iiiiiiiBaTb ; wyłaiać co
czem , n. p. dziurę . suknie, łindik. — hg U. Nie dzi -
wuj się temu , gdy tobie podobny now iniarz le lada-
szczycc , jako i t\ teraz niejedne wyłalał , wymyślił.
Vim Kam. 75. (jakieś ty pokomponował, zszył). Jak
gmin w swym nigdy nie skutkuje stanie, mogłeś to z
Greckicli bisloryi wyłaiać. Clirosr. Fars. 7l). ( skombino-
wać , poki>nibinovvaći. — Wyłaiać się, wygramolić się,
fid> mit ^iii\)t l^craiiśarbeiteii. Admirał czując, że się sam
wyłata , Nie chce pomocy, i kolegą mata. Chrośc Fars.
410. — g Wyłaiać komu skórę, grzbiet, boki < wyłoić,
wygarbować . wytrzepać ; ciltcm tfliS JfU nilśjfirfeil , (llli!iJ0r>
lieil. Skórę mu wyłatam , i sam nie będzie wiedział ,
kto go obił Teal. 'Ó7i, 21. Jakżebym ci skórę wyłalał,
gdybym nie miał względu na panią. ib. 17 , 82. Gdy
w nocy barana zarzynał, wyłatałein idu zaraz skórę na-
leżycie, ih 50. c, 12. Nieraz mi nieprzyjaciel skórę do-
brze wyłalał ib. 10. b. 12. Boję się panu narazić , bo
mi każe grzbiet wyłaiać. ib. 54, 55. Jeżeli się zbliży,
wpadając raptem na niego , dobrze rnu wyłataj boki. i6.
27, Ittl. WYLATACZ, a, m., który wyłatuje. ber 3liiS.
picfcr , ?lii>5bcifcrfr.

WYŁAWIAĆ, ob. Wyłowić. WYŁAZiC . ob. Wyleżć.

WYŁECIITAC, / wyłechce cz. dok., Wyłechlywać ci^fll el
cutilin ., aż do zbytku połechtać , łechcąc wycisnąć,
wymódz . ousficcln , bcrflUSfiCCl" ; łechlamem wypędzić ,
wyz»volie , itiCijFiCeln. — Fig Ir. Częstokroć im. kto sła-
bićj cenić kogo zechce . mocniej wzgardzicielowi len

boki wyłechce. Teal. id. c, 57, ob. wyłatać boki , grzbiet,
skórę.

1, WYLeCIĆ, WYLICIĆ. WYLETMC cz. dok.. "Wylecać .
'Wylicać niedok. , letnio wygrzać , letnifn uczynić ; lau
njńrmen, .laii mac^en. Cdy nalejemy wody zimnej czystej
w śklankę , i postawimy ją do wylicenia , zobaczymy
wiele małych perełek. Torz. bkł. 139. Gdy sie woda
wyliciła, zimno odstąpiło , i stało się nam w tych pereł-
kach widocznem. ib. Zab. 8. 522.

2. WYLECIEĆ, /. wyleci rnerf. (/o<;,. Wylatać iiieduk., wylatuje
pr. conlin.. Wylatywać cząstl.; Boh. wyleteli ; Slov. wi-
lelef ; Sorab. I . wuleczicz ; Vind. isleleli , yunieleti, vun-
lielati ; Croat. izleteti , izlechem , izielayam : Uosii. izle-
tili , poletili ; Ra'j. izieijelti ; Ross. BUjertib , iiu.ieTuio ,
cnop.\HyTb ; wylecieć zkąd , lal.ijac wyjść; bcmiufliłi^cn ,
niis-fiiCilCii . baiHMiflicgcii. Kto pszczoły w ulach,' albo ptaki
w klalkacli chowa , teily póły jego są , póki przez uhcę
albo przez płot nic przelecą ; co rozumieć masz , lak o
lyc!i pszczołach, które z ułów, jako i kióre z barci albo
pasiek wylatują ; bo zkądkolwiek wylecą , tedy kto je
pierwej w swym ulu zamknie , jego będą. Szczerb. Sojl.
540. Uedalus przyprawił sobie i Ikarowi skrzydła , i
wylecieli wierzchem precz. Biel. Hst. 21. jic jIiMCn bernuó
linb bat'0tl. — Śimililer: Szczękła struna, łuk warknął,
a strzała skrzydlata , Okrutny cios niosąca , na Greki
wylata. Dmuch. II. 91. rcr *].*fcil flieflt nuf bic &uti)tn iib.
-- Translale varie: Poczekaj wylecisz ty precz , wyle-
cisz Teat. 19. b, 29 będziesz ly mi biegał, wałęsał
się; bil foUft inir aiiJflicijcn, bitb bfnim trcibcii. — Gdybym
słowo pisnął, twój pan wnetby zląd wylecurł. Teat. 17,
82. szybkąby miał zlad wyprawę, er iriirbc (śncll wn bift
nbl'cgclii, nbfnbrcn. — Niespodzianie z tamtej uliczki wię-
cej sto szabel na mnie wyleciało. Boh. hom. i , 59. wy-
padło na mnie , rzuciło się ; fam ilbcr mi4 bcrflffli'jen ,
fiiel liber midi ber. — Wyleciało słowo, wypsnęło s.ę . a
tft eiii iSort Ciitfdlliipft. Wyleci słówku ptaszkiem, trudno
się mu wrócić. Bach. Ep. 58. Ptaszkiem słówko wyleci,
a już go nie wciągniesz. Pol, Arg. 585. Sam nie wiem,
jak mi z ust lo kłamstwo wyleciało. Boh. Kom. 5, 218.
— Wylecieć komu z rąk , nagle wypaść . fntfiiUcii ; śi-
mililer: wylecieć z pamięci , n. p. Wszystko mu wylalujc
z pamięci w przytomności Zofii. Zab. 24 , 520. Zapa-
miętałem , wyszło, wyleciało nu z pamięci, e memorm
e.icłdil. Macz. — ^. Dirig. sursuin : Wylecieć w gurę
górą. Uudz. 15. wzlecieć , niifflicfleii , fidi |*nMiidtii , in
bic !pÓbc flicjjfM /)'•. el. fig, Ir Godzina do wylecenia da-
wno już bvła upłynęła , lecz pan Blanrhard siedział z
balonem swoim w budzie, na napełnianie onego wybu-
dowanej, i dopiero za godzinę przyrzekł wylecieć, Uaz.
Sar. 1 , 201 h bif StlMlbf 51im JlllfjllIflC. Karz się przy-
kładem Ikara, nie wylaluj. Upal. Sal. 51. W górę nie
radze-ć wylatać , Kiedy się szczęście inne z lobą bra-
tać. Bor. 1 , 196. J. Kchan Górą wylatować jęła cliło-
pięcina ; puer audaci coepit gaudere volatu. Zebr. Ow.
195 Spadnie, kio wyżej niż trzeba wyleci. Uonzt. 29.
Nie wylataj, gdyć skrzydła nie urosły. Cn Ad. 725 (nie
wyrywaj sie). — Aliler. Ogień szalony lam srużej pali,

WYLECZYĆ - W Y L E K C Z Y Ć.

WYLĘKNĄĆ - WYLEW.

521

f,il/,ie nie wyldtuje /-'u.^^ tid. 15. mizie nie wybucha ,
m tao gciifr nidjt teroor briwt, au^biit^t, iii bic »ó&c
f(^ldgt. Cyna gdy się, rozgrzeje, mby dymeczek iólty
czjii waporek wylatuje! Torz. 6A7. .105. (wyziewa, wy-
dobywa się). Wstyd nam cię widzieć wyrodna młodzi ,
Nie umie dosieść baclimata , Choć mu wąs wargą wy-
lata. Hor. 2, 162 Nar. dobywa się, sypie się, wysy-
puje się , ber SdniuiTbart bri^t bn\>ox. W Turczech pełno
jest historyj bystrego niespodziewanego wyniesienia ludzi,
z ostatniej uJebokuści wy!atując\i'li na wysokie miej^jta ,
nie tykając sie żadnych stopiiiów : a oraz nie mniej
znowu gwałtownie zrzuconych. A/ot. Turk. 56. Ludzie
tam na najpierwsze urzędy i dygnitarstwa wylatują, sa-
mym tylko szczęściem, ih. 2 Szatan pogardziwszy w
spólnym weselu anielskiemi chorami, na wyniosfos'(5 wy-
dzielności pokusił się wylecieć, mówiąc: wstąpię na
niebo. Stnotr.EI. 19. Mndeshis, mierny, skromny, oby-
czaj ny , cichy, który nie rad wylata. Macz. Wylatam,
chełpię się. Dudz 22; kokosze się. Wiod Cu, 7/i. 1517.
(szumno występuję, wynoszę się, popisujęi. W' strojach
białe głowy rade wylatują nad stan swój przed swaty;
mieszczki biorą na siebie ubiór szlachecki , szlachcianki
strój wojewodziny. Pelr. Ek 68. Piędzią się swą mierzy,
-nie wylata przed swaty. Felr. Ek. 115. (nie wyjeżdża na

■ popis , cl swat) Zbytnie nad insze wylatuje (>ost. Gor.
120. Ty wiesz panie, że myśl moja górą nie wylaty-
wała. Rijb. Ps. 295. ( nie górowała , nie szumiała , nie
wzdymała się). Jeślibyśmy na rzeczy niepodobne z rozu-
my naszemi wylatować mieli.... Hej Post. P i,, (kusić
się , pokusić się). Nie twoja rzecz tak bardzo wylatywać
słowy. Prot. Jul oO. (pohamować jezykj.

WYLECZYĆ cz. dok. , leczeniem z choroby wyzwolić ,
wyzdrowie, ailScliriieii ; Boh. wilećiti; Bom. izljeciti ,
ozdraviti; Ray izljeciti, izvidati : Dal. izlichiti ; Croat.
zvrachiti , zsTachujem , izvrachHJem , izvrachiti ; Ross
Bu.itMHTb , BU.itiUBaTb . ns.itmiTb . Hs.ityriBaTb , iicut-
jiiTb , iicut.iaib . BbinojibsOBaib; EcrI. iisjityaio , iisut-
aaio , H:5KpAYeKATH , BOsóa.icTBiiin , Boaóa.iCTBOBaTii. Bar-
wierzom dobrze obiecał wynagrodzić, jeśliby go wy-
leczyli. Papr. On. 1051. Do wyleczenia, mogący być
wyleczonym, wyleczny; oitsciirirbflr , bcilbar; Raq. izliee-
civ , izvidiv; Bosn. izliecivi : Croat. 7vrachlyiv ; Hoss. U3-
jtiinMuii, oi/pos. 'Niewyleczny, imlicilbar;, Vind. neosdrau-
liu , neszehtliu ; Ross. Hena.TfemiMbiil Żółtaczka do pu-
chliny albo do sucliot się przywięzująca , jest nie wyle-
czona, hrup. 5, 765. nie do wyleczenia , niewyleczna , nie
mogąca być uleczoną; Siibst. Niewylecznos'ć , Pic nil()Cilbni'=
fcit ; Ross. Heii3JitqiiM0CTb. WYLECZYCIEL . a , m. , wy-
zdrawiacz ; Croat. zvrachitel , ber Sluźciirirer , S)likx.

WYLEG.4Ć. o6. Wyleżeć. WYLEG.4.MEC , ńca, m. , manser,
illei/ilimus , qui de scorto natiis est. Farr. 628. bękart,
ciit Mtarb, cf wyląg. WYLĘGAĆ, Wylagać, Wylegnąć,
Wyle.ały, ob. Wylądz

WYLEKCZYĆ cz. dok., lżejszym uczynić, fcf wyłacnić) :
crlcidiiCrii ; leićbtcr mnc^cn. Kazał ich wsadzić w okręt wy-
lekczony. Pot Syl. 515. wyładowany, wypróżniony; ailtf=
fleleert, aitźgelaben. — Posłowie biorą w senacie od kan-

Slownik Lindego uyd. 2 Tom VI.

clerz.i Nad spodziewanie traktat wylekczony wiecznego
pokoju. Pot. Syl. 296. ulżony, wyłagodzony, gcinilbert.

WYLĘKNĄĆ się, wyląkł się, /. wylęknie się zaimk jednti,
Wylękać się niedok. , strachem być przeniknionym . od
zalęknienia od siebie wyjść; fe^r erf^rctfeii , jiifnmmen
fn^iren, uor ®d)rc(fcit attgcr fii^ feiii. Wzięto ją zaraz, rę-
ce jej związano , Nie wylękła się P. Kclian. Jer., 54.
Począł się wylękać i 'wielmi frasować. Sekl. Marc. 14-,
(itęskliw być abo troskać •. ib — Wylękniony, wylękły,
strachem przejęty, fe^t crf(^U'(!cil. Krzyknie nań Tankred
srodze wylękniony , Kiedy na nią miecz ujźrzał wynie-
siony, ib. 65. Obstąpili go wszyscy ; lecz żaden nie
śmie pytać wylękłego. Pot. Arg. 21. Jako wiec praco-
wity oracz wylękniony, W^ niepogodę piorunem srogim
ogłuszony, Kiedy już trzaskawica i on grzmot ustawa .. .
P. ^hrhan Orl 25. Budzi się wylękły objawieniem. Lecz
wkrótce przekonany oczu rozmrużcniem , Ze go tylko
sen łudzi mara wystawioną. Pizyb. Uiz. 247. Wylękniona
milczy. Ls/n-. Troi. 46 Biegła na dźwięk zgiełku . i uj-
źrzy czeladź wylęknioną na ulicy. P. J\<liq-n. Orl. 1 , 85.
Wylęknienie, "WYLEK , u, m. , przestrach, [icftiiJC^ ^U
fĄrctfcn. Do jakiego strachu i wylęknienia ludzie przy-
chodzą. Dambr. Ans. 9. Wszyscy upór i śmiałość stracili
z wyleku. Przyh. Mili. 205.'

WYLENIĆ, ob. Wylinić.

WYLEPIĆ CS. dok., Wylepiać niedok., lepiąc wysmarować,
zupełnie polepić; beraitśflebeii , auJfIebeii. — g. Wylepić
oczy , wytrzeszczyć oczy , bie 3hiflen iDeit aitffperten , aiif"
reiCen. Bndtk.

WYŁEPTAĆ co , f. wyłepce es. dok. , Wyłeptywać czesll. ,
łeptaniem wyżreć, wypić; Yiiul. Yunslopati , yunpolopati,
Yunpozhrepati , nuśfdilarrcrii , iifrniiź)d)lappcni. Tr. Wy-
łcptać , wylizać, lambendo evariiitre. Cn. Th. 1519.

WYLETNIĆ, ob. Wylecić, wylicić.

WYLEW, u, m., "WYLEWEK. wku , m. , dem.; Vind.
iziiyalifhe, islilje , Yun^lilje; Cum. lySK" Slav. izliyanje ;
Ross. B.iiHHie , pa3;iiiBt ; Ecd. npcinaa: wylewanie, wy-
lanie, to co się wylewa, i miejsce gdzie się co wyle-
wa ; ba? $eroit»aicpeii , 5lii»()icpen , (Srgicpcii , ber 51ii5ijiig ,
ber Grgujj. Łez wylewom kropią smutne stopy. Hu! Ow.
252. Bronić ojczyznę ostatnim krwi wylewem gotowi.
Ust. Konsl. 2, 191. (rozlaniem). W\levv rzeki, powódź;
Hoss. noeMB . 6rgii? tmi glitffcś , llebcrtritt , nebcrfdMueni'
millig. Miasto Stężyca sytuowane nad Wisła na samej
płaszczyźnie, ustawnym podlega wylewom, tak ze już
połowa domów w Wiśle pogrążoną została. Dyar. Gród.
' 118. Wylewek rzeki, stawu, jeziora. Gn. Th. 1518.
Nogat , cześć albo wylewek Wisły. Krom. 451. (odnoga,
ber Slrm eincś Sliiffe^, ob. Łacha). Wylew i odlew morza.
iht.ms et re/liixus. Hub. Wst. 104. bie 8IutI|, Weercsfltit^.
Na oceanie przez trzy godziny, po przejs'ciu siężyca
przez południk dzieje się wylew, bic Sfut^ ; przez trzy
godziny po jego zachodzie odlew, Gl'be ; przez trzy go-
dziny po przejściu jego przez południk przeciwstopniowy
powtórny wylew , i przez trzy po wschodzie powtórny
trwa odlew, ^ Hub. Mech. 464. (nadchodzenie i odcho-
dzenie morskie, wzbieranie i opadanie morskie). Wy-

66

322

W Y I, E W A Ć - W Y L E Ź Ć.

W Y L E Ż E (". - W Y Ł G A Ć,

lewki morskie, aesluarium. Cn. Th. 1018. — §. Fig. Ir.
Wylew, nawalny najilyw czego; SufluP- 3"ftri'™^' < ^r-
rtuŚ, (Srijic&iiiifl , Ucberftremung. Straszne Talarów i częste
lio Europy wsiowy. Aur. Chodk 12. Zamiast rzucenia ta-
my b^rliarzyńskim wylewom , Xiażeta w swoich spokojnie
siedzieli stolicach. Aar. Htt. 2 , 5'J8. — Korposlarly po
prowincyach królestwa okropnych nieszczfśliwośei wy-
lew, hnip. 2, 121. — Aliler : Tak szczodroLliwy kró-
lewskich hsk wjlew na duchowieństwo, obrazi/ szla-
chtę. Aur ł/sl. 4 , 2 13 wylewanie , wysypanie , CJH fi)
ici*lid)cr ®lIa^fntr^lle. WYLEWAĆ, oi." Wylać. WYLE-
WACZ, a, HI., WYLEWCA , y, w., który wylewa, roz-
lewa; ber ?Jii6(iicSer , 3?crijicPcr; Eccl. ii3JiiBi»Te.ib. Drży
umysł na klęsk tyle , na kos^oz krwi bmtniej Wylcwca
rak nie tarąnal, wiek w zbrodnio dostatni ? Hor. i, 159.
Nar. W rodl. żeiUk. WYLEWACZKA . i. n. p. Wv!e-
waczka krwi Budn. Etech. 23, 43. WYl.EWCZY, a", e.
wylewają'-y snailnie, (luc.lilis. Cn Th. 1318. z którego
snadnie "się wylewa. Wlod. lci(f|t ftbcrittóiiimcnb. WYLE-
W.NY , a , e — ie adv. , od wylewu , 3li;gfluP ■ , grflliP ' ;
[ims. noeMiihifi. — §. Snadny do w\ lania , lUiSjjicpbnr.
Chodk. Kosi. 2.

\VYLEŻ.AŁY, ob. Wyleżed.

WYLEŻĆ , wylazł, wyleźli , >'. wylezie, wylezę med. dok.,
Wyłazić niedok.; Boh. wylezti ; Sorab. 2. hulelc/. ; V'md.
islesli , yunicsti , vunslesti ; Hag. el Bo:n. iziaziti ; Croat.
izlazivani , izplazuiem, izplaziti; Boas nuiitsTb, BbuisBTb,
ii:^.it3Tb, iisjtaaTb, BunoiSTb, Buna.i3hiBarb (wypełzać),
(uu.iaai ' i'rzełaz, qu. v.) ; EccI. Bhi.iaa;y ; łażąc wyjść,
cl', wypełzać pr. et jig. Ir. , z bieda wydobyć się , wy-
l!ramohć się; ^craiiJfricc^Cii , nii?fric(^cii, Dcroorfricdłcii , Jicr'
ooigchoAeit foir.mcii, mit 3JotHnngfam (jcranśfommeii. Prze-
ciw myszom stawić łapice przy dziurach, kędyby wyła-
ziły. Crtii: 223. Wychudła od głodu liszka wemknęła
się ciasną dziurą do spiżarni ; potym gdy się objadła ,
nie mogła 'zaś nazad wyleźć dla odętego brzucha Etoj).
20 Łacno wleźć, trudno wyleźć Cn. Ad. 223. Wymy-
śliłam sposób, jako 'wyleziewa ze studni Eiop. 53 ijak
my oboje wyle/iemy). Niektóry tłusty teolog , gdy się
nie mój;ł do drzwi docisnąć , chciał oknem wyleźć , ale
krata me ilofiuściła , a wszakże przecie wybiwszy błonę,
począł wyłazić. Baz. Htl. 59. Wylezie z lego jak nnoże.
Teat. 29, 87, fcf. wypłacze się, wygramoli, wytrzebię się).
Wylazłemu rybołowowi r swej chałupy , Cezar zadanie
swe przekłada. Chroic. Luk. 156. (z biedą wyciagnione-
inu , z wolna sie wybierającemu , i ociąganiem się wy-
chodzącemu). — Oczy w\łaża, na wierzch występują.
Me Jliiflfn tretten nu* bein >li'pfc Iłcnior. Teć to są wol-
ności, o które lak bardzo wrzcszczemy , ie ledwie oczy
na łeb nie wyłażą. Ptlch Sen. gn. 362. Głowę miał
stłuczoną, oczy wylazłe. W. Post. W. 3. 512 — g.
Z głowy co nie wylezie , wyleźć nie chce , mocno ikwi
w głowie; fj mili iiii^t ani bcm .^ppfe dcnut^, (cf wyle-
ii>-ć z pamięci ) Jeszcze ci nie wylazf z głowy Zalo-
tnicki '.' Teat. 7>") , 62. Ale ten koniuszy mi z głowy me
wylezie Boh. Horn. 4, 100. — g. Wyłazić o włosach.

eb. lezą włosy; Ross. ciHHHTb, wypadają włosy , bic $narf
flcbcii ani, foUeii aui, ob. Wjlimć się.
W\'LEZEC , /. wyleży med. dok., Wylęgać nieduk., Wyle-
gnąć/et/Hf/., ( cf. wylęgnąć, wyląd* J ; Buh. wyleieli ;
Sorab. 1. wuljham , wuleżu , wuieżim; Hoss. BUJ^^Karb.
Zboie wylęga od bujnoś i. /'Uch. Sen. lis'. 298. pokłada
się, kładzie się,. Hi (Sctrcibe Ifgt fid) iiieber. Tak iyio
jak pszenica czasem dla zbytniego zugęszczrnia grożą
niebezpieczeństwem wylęgania, hltik. Bosi. 3 , 205. Gdy
len wzrostu* nad grubość łodyg dojdzie , bać sie potrzeba,
aby albo od wiatrów- połamany me był , albo sam od siebie
nie yyyległ. Przejdź. 21. Kukurudza len od wichrów i
wyieżcnia broni. ib. 22. — Wyleieć . leżeniem dojść
pewnego stopnia dojźrzałości lub zepsucia z przeleżenia ;
nii«ilieijcii , bitiib gieoeii crrcic^cn eiiicn ©rab ypii iKcifc, ober

3>crDcrtMliP. Wyleżałe .yyino , cf. wytrawne. Wyleżaly to-
war , o'/. Zleżały. Bndkt. — Wyleżeć co , leżąc, sobie
zjednać; biirrf) Ślcijeit crbalteii , fid) jiijic^en, iidi etmai ct=
liCflCil — Wyleżeć sobie boki = odleżeć , przeleżeć , iićf
brndtlif^cn. : — §. Recipr. Wyle-ieć się , ile trzeba po-
leżeć , dosyć się wyciągać , dolegać sobie ilo woli , do-
sypiać ; Carii. islęgatise ; Hoss. BblJeHiarbca . fldt fliinjlic^
niiBlicflcit, |att)am (iit>Jrnfteii , nii5riibcii , iiii-jfdiliifcii. Zwierz
kiedy sie nie wyśpi , nie wyleży , traci siłę. Kluk. Zw.
1, 155. Noc całą aź do rana tam i owdzie biegał,
A dzień cały w pościeli gnuśnie się wj legał. ViUh. Sen.
Hit. 4, 168. Większa część nocy na doboszach trwonił,
a prawie do południa się wylęgał, ib. 2 . 362. Którzy
się w gnuśnym spoczynku miękko wylęgają , podobni" są
do nierządniczego domu, pełni zelźywości i hańby. ib. 3,
235. Trzeba trochę raniej wstawać, i nie wylęgać się tak
jak Waść robisz. Teal. 8. b, 22. — 'j^. Wjleżcć się z
choroby, odzyskać leżeniem zdrowie, leżąc przychodzić
do siebie ; ociicfcii «.HMii straiifciilflijer , ipicber jit fi* fomiiien,
5lir ®C)ltllbl>cit tjclanjcit. W powietrze morowe jedni inrą,
a drudzy się wylęgają. Gil. Post. 269. Tak niebezpie-
cznie yv onych ranach leżał , Ze nie tuszyli , żeby się
wyleżał. P. hchan. Jer. 151. Uo domu yvszedł dla wy-
leżenie się z ran swoich. Mon. 61 , 358. Bolesław, gdy
rozumiał, że się już z choroby wyleżeć nie mógł, zwo-
łał do Poznania co przedniejszych panów, hroin 79.
Tak ciężką chorobą jest zdjęty, że go doktorowie odstąpili,
rozumiejąc , iż sie z niej nie miał wyleżeć. Birk Dom 155.
WYŁGAĆ, f. wyłże, wyłgę ci. dok.. 'Wyłygsć uiedok ,
łganiem wyrobić , yyyjednać , uzyskać, wykłaniać; rrh'lt)en,
mit Cufleil Cri4)ll'inbclll ; Boh. wylhati . wylżes, wjlhu;
Sorah. 1. wuwżu; Hoss. BUjraib , BUJuraio , orujrarb ,
OTJhiraiO. Kloż to wie, jeżeli od mego pieniędzy wjłgać
nie chce. Teal. 36. b, 77. Oto 300 talarów, które od
niego wyłgałem, ib. 36. b, 88. Pochlebca prawie dobrze
wyćwiczony. Jest panom łgarzom "ciot' zony rodzony.
Jako pies milczkiem gdy kąsa , nie szczeka , Także po-
chlebca by co wyłgał czeka , Pocidebca każdy piesek
Pępoyyskiego , Za tym wncl bieży, gdzieb) dostać czego.
Hej. Zw. 216 b. — g. Wyłgać urząd, poselstwo • udać
się za ur?ednika , za posła, nie będąc nim. Dudn. 71. Iu>
gcn()af( pi?rgebfii, reprefentlren. Ementtor , wyłygam. wy-

w Y L G N A C - W Y L I N 1 C.

WY LINIEĆ - WYŁÓG A.

523

myślani , co jako żywo nie byfo. ilacz. — §. Wyfgać
się, wykliimać się, ^g^rslwem wykręcić się, fid) loiliu
geii; floss. OTO.iraibCH Jak sie tu wyfgać? Teat. ói. b. Al.

WYLGNĄĆ , WYLIPNĄĆ med. jednll. , Wylgiwać czesll. ,
z Igniączki lipkiej wybrnąć, wybroJzić, wygramolić się;
wn ctnHW Jllebriijni loofommcii , fid^ iibflcbcn , fid) ani tent
Sdilnmmt lularbeitcn. Bmltk.

WYLICHWIC cz. dok.. Wylic-iiwinć iiiedok., lichwa wyro-
bić, wycisnąć, zarobić; criuudicrii , atmnidicni , bnaiiżroii'
dłcrii, burd) Sudier crfdjroiiujcn. Na jednycb wyiudzil, na
drugich wylichwif. liys. Ad. 191 b. Wyhchwione pie-
niądze nikomu nie bywają szczęśliwe. Groick. Obr. 213.
Przywrócenie wydartych, wyhchwionych pieniędzy. W.
Post. W. 5 , 267. Lichwa nie może być odpuszczona ,
aż się to przywróci, co się wylichwifo. W.Post.Mn.ioG.

WYLICZYĆ cz. dok. , Wyliczać niedok. ; Boh. wyćjtali , wy-
ćisti ( cf. wyczytać), wypoćjst , wypoćitam ; iilov. wići-
taf , svyetugi ; Slav. izlicsili ; ZJo.sk. izbroitli, pobroilti :
Rosi. HcmicJHTb, iiCTHCjaTb; Ecd. iiaiiiciaio , ncmiraio,
(cf. n3JiiL\a, nsjniue, nsjiiaime zbytecznie (bez liczby);
wszystko policzyć do jednego , aiijjablen , bcrsablcii , ^er=
rcd)llClt fir. et fig. Ir. Ten kochany rycerz, jak z regestru
wyliczył tych , których nazabijaf dla swego tryumfu. Mon.
74, 46. Co za czoło, kochanki mi swoje wyliczać!
Teat. 21 , 8i. Gotowi są wyliczyć wszystkie gry swoje
od roku , w których przegrali , a i jednej nawet niepa-
miętają, któraby dla nich LyJa pomyślna. Mon. 68, 162.
Wyliczyło się ■■ wyliczono, mail Hi miśijcsablt , bfrflCjćiblt-
Wyliczyło się dosyć przykładów , i wiele jeszcze wyli-
czyćby się mogło , zkad jawno jest , że niekiedy nie-
wolnik dać panu dobrodziejstwo może. Gorn. Sen. 193.
Do wyleczenia, mogący być wyliczonym, 'wyliczny (distng.
'wyleczny), jdblbiir; Bosn. izbroiyi, seto se mosge pribroitti ;
oppos. 'iNiewyliczny , niezliczny; Slov. neizbrojeri ; Ecd.
HeBCHCTHMu , iiiija^Iiij. — § Wyliczyć komu pieniądze ,
sumę, gotoweini płacić; eitic Siimmc ©clDeś ailfjiSblC" ,
iaai jal^len. Idę , aby mi natychmiast wyliczył za wioskę
pieniądze. Teat. 4. b, 156. Wyliczenie z góry; Ecd.
npejŁHCMticjeHie, pienumer.Tla , awans, Mc Soraiiśbeja^'
luiuj. — Fig. ir. Są tak groźni, że gdy sługa wodę cie-
płą nieco później przyniesie . trzysta plag chudobie wy-
liczyć każą. Pilch. Sen. gn. 254. (naliczyć). — g. Wyli-
czyć się, wyrarhować się, wyjść z 'liczby, kłaść "liczbę,

wykalkulować się : 3Jcdniiiiui ttblCijcn , iii bcr Dicdjnung be=
jłcben Kto sie wyliczy, i przed tobą, boże, usprawie^
dliwi?>S'i. K,>z. prz. WYLICZYCIEL," a, m., który wy-
licza, ber Slufja^Ier , Ccrjńblcr. Enamitor, wykładacz, wy--
hczyciel. J:/flC5. W rodi. żeńsk. WYLICZYCIELKA, i.
WYL1.VA, y, z'., wężowa skóra zwleczona. Cn. Th. 1558;
wężowa skóra po wylenieniu. Włod. Ezuińae serpentis ,
łuska albo wylma wężowa. Macz., Croal olilenye kache ,
bie abflclcijlc j>aiit eiifcr gdłlanac. WYLIMĆ, WYLE.MĆ
CI. dok., czynić że się lini, że pierze, włosy, skóra
zlezą ; bic gcbmi , obcr i>aare pbcr bie »aut (SĄIangciibnut),
Qbi3£l)fii obcr niiśgeben nmd^cii. Czas mu głowę wylenił.
Trel). S. M. 28. z włosów ogołocił, łysiny nabawił, btC
3«it bat ibm ben Sopf fab! ijcmadit. Porośmesz wyleniony

cny łabędziu w pióra, Te-ć wróży radość wieszcza Heli-
konu góra. Zab. II , 509 (wypierzony , z pierza ogo-
łocony). Jak gdy wyliniony wąż. starej skóry zbywszy.
Uwijać sie zwykł, świeża łuska sie pokrywszy.... Otw.
Ow. 56(1 — Wylenić "się, WYLIMEĆ , WYLENIEĆ
nijak. dok. ; Boh. wyijnati ; Ross. BU.iiiHHTb , BU.iiiHiiBaTb ;
postradać włosy, pierze, skórę (wężową): bic .'paare ,
gebcrit , Ober bic §aiit (Sdilaiujenliaut) »erliercK, fidi bnarcii,
fid) mnufeni, fid) billltfU- Wylmieć, olmieć, opaść z wło-
sów, z. pierza. Wtud. Widać tam było skór wężowych
moc wielką, co się wyleniały. Biel. 577. Co się wyle-
niały. Gwagn. 629. — • Fig Ir. Poetyka teraz cale się
wyleniła i zniodniała. Mon. 75, 154. (w nowa sukienkę
przebrała).

WYLlPNAĆ, ob. Wylgnąć. 'WYLITY , wylany , ob. Wylać.

WYLIZAĆ cz. dok., Wyliznąć _/></«// , 'Wylizować. "Wyli-
zywać czejtl. et contin. , lizaniem wydobyć, wytrzeć: bc=
rauźlcdcil , nilSlecfeii; Boh. wylizati . wylizowati : Sorab. 1. -
wuliżu , wulizam , wuliźcżżu ; Vind. islisali , yunslizali ;
Croat. izlizali , izlisujem ; Hag. izlizali ; Ross. BblillsaTb,
BUJH3hiBaTb, BUMKaib; Ecel. HS.insyio Tak tam trawy
są smaczne , że woły i owce , gdy w pewne miejsca
trafią, prawie ziemię wylizują. Torz. Skl. 94. Wylizać,
lambendo tvacuare , wyłeptać. Cn. Th. 1319. — Wyli-
zuje woda brzegi, podbiera. Cn. Th. 1519. jiodlizuje,
jodrywa , auśfpii^len. Ląd ten ma w sobie wiele żłobo-
win ciasnych, klore nawałności od wiatrów miotania wy-
lizały. Otw. Ow. 539. — g Fip "Wylizać , pochleb-
stwem wyłudzić, Vind. ndlisaii , odlisuyati , yunslisuyati ;
Boss. BŁuecTHTb , BU.TemiiBaTb . crlcifen, mit Smeidjclit
crCflltcn , cr[d)meicftelii. Yesles a tiris pellicare dicuntur mu-
lieres , wyświekotać, wylizać. Macz — ■■ §. Wylizuje sie
pies, kot; lambendo snnat canis vulnus. Cn. /A. '1519.
fid) lieil Icrfeil. — Fig. IHusi iść na opatrzenie do cyrulika';
i Lnd.ij się wyliże. Teat. 50. c, 70. wyleczy sie, wygoi
sie, cf wyleżeć sie.

WYŁKNĄĆ,'\VYŁYKNĄĆ cz. jednll., \\'\hk&ć niedok. , wy-
cmoktać, wypić do kropli. Wlod ^crailśfd)lil(!cii , ail«fd)IilC'
fen, bfriinter[d)hitfcii. Wylknać jaje, połknąć, do szozetu
wypić Dudz. 71. W^jłknać gorzałkę. Ern. 84. aiiefanfcii.
Oto wyłknie rzekę, a nie zadziwi sie. 1 Leop. Job. 40,
17. (wypije gęba swoja_ Jordan. Bibl Cd.). 9

WYŁOGA, i, 2.', WYŁOŻKA, i, 2., zdrbn.. brzeg u suk ni,
u rękawa wyłożony; ^er 3Iuffd)lnii am Sirdc, am Sirmel ,
bie SInppe ; Boh. w pyloh . weylozek; Tinr/. zbesklad , pre-
klad , goryklad ; Jioss. Bi)lK.ia4Ka , .laUKaH-B . i:0H4Łip^ ,-
aaBOpOTŁ, (cf. zawrót). Przodki sobolowe u płaszczyka ,
a pod wszysikiem nie było nic; więc lepiej barana pod
cały kupić, niż w\łogaini tylko świat grzać, a grzbiet
ziębić. Lek. C 5 b. Dla Węgrów pod komendą Bekiesza,
r. 1378, sinego sukna wzięło 4684 łokci, 1 czerwone-
go 323 na łapki czyli wyłogi. Czack. Fr. 218. Gwardye
noszą suknią niebieską z cztrwonemi wyłogami. Gaz.
Nar. \ , 249." Wyłożki u rękawa. Star. Bg,: 44. Łokieć
axamitu czarnego na wyłogi. Teat. 29. c, 76. Dla <lzi-
wackiej mody trzeba łapek, wylotów i wyłóg Mon. 69,
605 — g. HVyłoga, ob. Wykład.

60»

524

W Y ł. O 1 C - WYŁOWI C

W Y Ł O Z K A - WYŁOŻYĆ.

WYŁOIĆ Ci. (lak., łiijein wysmarować; Rott. Bhica.iHTŁ ,
auetalgcn , mit jalfl au«f4miercii. — g Fig. tr. Wjłoić
komu skórę; w\g;iiljować ; Hoss. KOKUUiiiTb, finem Mi
iJcU auafcbinicrcn. Wyfmł mi skórę linbrze , zbił mię na
miazgę. Teal. 50. c, 60. Grzbiet jej kijem wyłoje , aż
jvj buki trzeszczeć będą. ib. 10. b . 60.

WYLOT, u. m , wylecenie, wyhlanle . i miejsce wylece-
ni;. ; ta« ,s>frau«fliedcn , ter ?liiśfliiii, \>tx Tri tc« ^lufflugc*,
hdi Olusilll^lot^ , Vind Yuiisliel ; fiist bUJCTŁ W hucie
sklep spodni w piecu trzeba aby ku w.inlli.ciiowi byl
wyższy , by ogień tamtędy wyburhajai-y inia/ lepszy wy-
lot. Tjri.'Śkł. 49 olwor luflOAy , glirtlod;. Wylot ar-
maty, bour.lie. Lesk. "2, "2-łl). ujście, wyjście, gęba,
otwór, cf. oko; Itoss. 4y.io , Die 9)?iiii&uiiii ber Sflnonc.
Wylot w działach , przedni okrą^ kola kanałowego. Jak.
Art. 3, 323. Na sfowo komenderującego: •na wylot !•
spuszczają duo .irmaly ku dołowi , gdy tym czasem pu-
szkarz wysuwa i podkłada klin dla zastanowienia .irmaty
w położeniu podniesionym nad poziom. Jak. .A:!, i ,
410. — g Wylot, to co wylatuje n. p. ze strzelby =
pocisk , kula lecąca , strzała lecąca ; mai abgcid;oifcii luirP,
Sugelit , *l.licile Husarze mają swoje zasłony na wyloty
nieprzyjacielskie, tarcze. Gil. 1'ost. 205. — g. Wylot,
wyłoga. Per 3liifi(l)lai] am 9(rmcl. Z wylut:imi kontusiki ,
strój niewieści. Comp. Med. 105. Dla dziwackiej inod y
czy fanlazyi trzeba łapek , wylotów i wyłóg. .ł/on. 0'J ,
605. — g. Wyl(||| leli penetratio in alteram partem. Po-
loni suain vocem' fere tantum in uno modo loiiuendi na
wylot unurpaiil. Cn. Th. 1519. na przelot, na przestrzał,
w-.króś, Maich durchem . z .Y/em. tur dl unP Mird;; V'mrf.

skiis na sku< ; fiuin. Iia DU.ICTb , liaCKBUSb : E<:cl. liaBU-

ibri crptja luii Kyjłi npom.ia ; na wylot przepadł.!
strzała ; sai/iltit adu^rso c.irpore acepla , averso erupit.
Cn. T.i 450. Ni wylot strzały przepid iją , 1 śmierć z
cięciwy jego posyłają. Ptfl. Fid. 235. Dziura na wylot;
/lusj. iipueui , (cf. przejąć). .Ni wylot pi-zeźroczysty Ecd.
cKuuaiiTi Obaczę ja snra, co oi' umie; ja na wylot czło-
wieka prziMiikam. Bjh. Kom. 3, 2!'. Znam ćie na wylot
Hul. Ow. 172. tioh. K'>m .', 212, cf przez skórę. WY-
LOTM. i.i , i", wylatujący, wzlatują -y , ailfjliCtjbar. Wy-
lolnia sól w chemii , inoca_ ognia wzgóre wylatująca , i
osadzająca sie na wiięlrzncj powierzchni nac-zynia , w
którym /.imkiiięla Jik. Art. 5 32ł 8iifJii11j. — g. Prze-
lotni, na wylot iiląey , wskroś przenikający, Purdl IIIIP
Piiri^ Hiejeitb ; fios. npueMiiuli; Ecct. cKnosiiuili WYLO-
TOWA, 1, e, od wyIiIi . miejsca wylotu, uścia ; 3lii}'
jlliil'. SWiiilDllllfl > . Wylotowa sztuka, część armaty, po-
czynająca -ię od drugiego spadku , t. j. oJ czopowej sztuki,
a kończąca sie równo z wylotem. J'ik .irl. 5 , 525 ;
oczna sztuka, ih. 3. 300. Łe*k 2, HO. Przy samym
wylocie armaty jest głowa, albo obręcze wylotowe,
butirle:. Jak .Art. 1. 138. lesk. "2, 210 Wylotowi obrą-
czka, /' aUi-agale de volee. Jak Art. 1 , 158. Dic Scr-
ftflbuiifl.
WYŁOWIĆ c;. dok., Wyławiać nieduk. , łowiąc wyłapać,
na łowach wyłapać , zupełnie do szczętu wybrać ; t)(tau^'
fif4)en, aiii8ftfd)cii , bfrdiiśfoiiflfn , aii^faniicn , iiaiii tredfongeii ;

Bok. wyłowili; Sorab. l.wulowicź, wuwóyu; Vind. islo-
viti , vunslovili, isribiti , vunsribiti , (wyrybi'*j ; Croat. iz-
luviti , izladyain ; Dal. izribati ; liott. BŁlJOBHTb , BUia-
BJHBaTb. O wyławi:iniu ryb .4 /.amoj. 172. Wędka wy-
łowić ryby; Hoss BbiyjllTb , ("wywędzićj Wyławiam sa-
dzawki, pur.inam euacuo, eiinanio piscibus. Cn. Th. 1517.
rcill aiiefift^eil. Wyławiam ptaki, ryby. ii •1505 — tig.
atli-gor. Panowie wnet najdą takich wyżłów , którzyby
wszędzie wyłowili , kiórzyby jiodsłuiTiywali , klórzyby no-
sili nowinki, zpotwarzyć, na koniec i zabić umieli. Gorn.
Ihf 5(il. — g. Trunsl. Wyłowić od kogo. «vmachlo-
wać . wyłudzić, wykpić, wywabić; ciliem Ctn'n6 OblOffeil,
flillftlid) abdolcil. Pieniądze le od tatuniów W;<c Państwa
wvłjwione zostaną. Teul. 56. i , 59.
WYŁOŻKA, ob. Wyłoga. .WYŁOŻYĆ. /. wyłoży cz dok.,
W'ykładać niedok.; fioh wykładali, wykładam, wylożim ;
Slov. wykładam: Sonib. 1. wulożicż. wulożu, wulożim,
wukwaduyii ; Cartt. rcskiadam . reslagam ; \'ind isloshiti ,
Yunslosliiti-. iskl.idali , vunskladati , islagati , vunsla^ati ,
arsioshili ; /yo<n. isklasli ; Ross. BMK.iacTb, BUKJajblBaTb ;
Eccl. ii;.toxHTii, ii;.iAr.\TH , iisjaraio , BUjaraio : — $ 1)
wyłożyć co, n. p. towary dobywszy rozłożyć; bcrau^Ie^eil,
auślcflcii, mi«ipa(fcn, syrlctjeii , bnrleijcii. liinleijcn; loi wysta-
wić co na przedaj). Swoje towary na rynku ku jirzedaniu
wyłożyć Baz Hsl. 96. Syrus kupiec t*oj jedwab' wy-
kładał na jarmarku twoim. 1 Leop. Ez^ch 27, 10 Szar-
łaty, perły i korale wykładali (la jarmaikaih twoich.
Radź. Ezech. 27 , 16. Wykładają i drudiy kupcy mate-
rye swoje jedwabne. Star. Dw. 12 Towarów żadnych,
aby sie nikt we dni święta wykładać nic ważył. Yol. Leg.
5, 649. — W starym zakonie; \V\łożenie chlebów,
n. p. W pierwszym przybytku Lył stół i wyłożenie chle-
bów, kióre żowią święte. 1 Leop. Hebr. 9, 2. (położe-
nie chlebów. 5 Leop.). Zbudował S.domon dom imieniu
boga , i poświęcił go -na wykładanie wiekuiste chlebów
poświęconych. 1 Leop. 2 /'aral. 2,4. ob chleby po-
kładne , obliczności, przedobliczne , przekładne; Ecct.
npejoHJeHia x.it6bi. (Sfóiiubrotc ; cf siuły pokładne, stoły
wykładów , ttdlilllttidu'. — Szulla w drukarni , na którą
zecer z winkclaka wykł.id:< pismo, dwojaka, zecerska i
preserska. .Magier. Mskr. — Jak pospolicie chełpią się
białogłowy z swych szat, i la jęła wykładać i okazować
s«'oje ochedożeńslwa . szaty i insze ubiory. Gliez.
Wych. C 6 b, cf. na popis z czein wyjeżdżać , popi-
sywać się, jur ©d)n;i ailMfiJCII. — Jund. Wyłożony
sad, t. j klóry bywa czasó* wedle prawa zamierzonych,
a idzie 'zawzdv przez dwie niedziele. Za długim zwycza-
jem przyszło, iż len sąd towia wyłożonym, jakoby na
pewne 1 nieomylne czasy ułożonym a prawie laniierzonym.
6'aj:. Ihrz. 4o! rt 44. niiSaeffCteil . aii(jffcptC'3 , icftijdfctfi ,
iiicber(jeicctf« ffleridit. lagceKipiiiij. — Wykład ić rękę z
szaty. Cn. 1h. 1515 wyciągać , bie Sytn^ aui bfm aieibe
berauJIbim . berilllłiiebcn. Tęskność chorego, odkrywanie
abo rąk wykładanie czyni. Sak. Probl. 111. z |>od koł-
dry, z pod przykrycia, tui Suiberfen ber .V>aiibf. Głowę
Lu górze jak i kuny wyłożą fatzk. ttz. 128 wyciąga-
ją, wysuwają. beriiil9iłrf(ffn. — g. Wykładać, precz od-

WYŁOŻYĆ.

WYŁ O ZN Y - WYŁCDZIĆ.

523

slnwia<5, odilHliwszy od siebie poJożyii , wystawić , nicgj
ICflCll }. 93- Sic SiiiScr. Wykładali działki swoje , ażeby
nie były żywione; gdy Mojżesza wyłożono , wzięła go
córka Faraona. Biał. Post. 106, fcf. podrzucić, podrzu-
tek) — §. Wykładać konie, woły, wyprzęijać , Daś 3"9'
inc^ auśfpaniicit. Nie wykładajcie jeszcze z jarzma bystrych
koni. Dmuch. II 2, 28>. Wyłoży z jiirzma spojone sam
woły, O pełne oracz nie dbając stodoły. Miaxk. Hyt 41.
Z jarzm wyłożyła smoki. Źelr. Ow. 214 ; colla iis leva-
vit. — g. 2) W>łożyć na co, koszt łożyć, expensować ;
Sic Jtoftcn mormif ocnuciibeii , nuSlcijeii, wypłacić, wyliczyć,
niiC\vililcn. Wszystkie staranie i pilność wykłjda i czym
na lUeczpospolilą. Glirz Wycli. O '2 b. Wolał, gdyby
tylko b_\ł sam w niewoli umrzeć, jak wyłożyć tak wiel-
ką sumę , która go w koszuli prawie zostawiła. Mon.
68, 22 fowiada, że kto mu wróci sumę, klórą na
edukacyą Juliany wyłożył , ten ja mieć będzie. Teat. 5.
b, 7. (którą zaawansował, wye,\pensowałj. Wjłożyć za
kogo pieniądze, sumę, ko.«zt, (ob. "Wynałożyć) ; zało-
żyć go, z,astąpić e;o , awansować za niego, ciiic ©Illimic
fiir jcmanScn aitSICiJCli. — §■ Wykładać n. p. malioniowym
drzewem szafy, drzwi, posadzki; mit ticrfdjicDciicm ipoljC
niiJlcgcn , cinlcijcii. Wykładany ; Hoss. naóopHhiH , (cf.
nabrać), cillijclcgt, auśgclcgt. Wykładana robota stolarska.
W'ykładać suknie, obsadzić, cin Ś?lcit) Dcfc|eil , garniro-
wać, ganitrcn, (cf. wyłoga). — '§. Nieprzyjaciele najeżdżać
na obóz nasz poczęli , wywabiając na liarc i wykładając
naszych obyczaje. Biel. 510. przedrzeźniając, przedrwi-
wając; nadjfiHittcn , nui5^'ottcn, mit ^pott nac^macljcn. —
§. o ) Wykładać co słowy , wykład sensu , znaczenia
czynić , tłumaczyć myśl , wyłuszczać ; mit 3BoitCU aiiSIC'
(jcn, erflńreit; Vind. iskasati, resbistriti, reslagati, reskladati,
isloshiti, arsiozhiti, arsvietiti; Ross. TO.iKOBaib Czytali
w xięgach zakonu .bożego wyraźnie, a wykładając zmysł,
objaśniali to , co czytali. Bibl. (jd. Neltein. 8 , 8. Gadkę
wyłożyć. Te:it. 6. c, 80. Wszyscy mędrcówie nie mo-
gą mi snu lego wywiązać i wyłożyć. 1 Leop. Dan. 4,
15 eiiicit %xa\m bciltcii. Przywiedzieni byli wszyscy mędr-
cówie Babilońscy, ażeby mi wywiązanie a wyłożenie one-
go snu powiedzieli 1 Leop. Dan. 4, 5. (wykład. 3 Leop..
bic Scittuiig . Gdy nie jest jemu wyłożono, to ja tobie
teraz wykładam. 1 Leop 4 Ezdr. 12, 12. Tak to wy-
kładam', rozumiem. Cn. Th. 1515. - Wykładać co do-
brz/3, zlewna dobra stronę, na złą stronę tłumaczyć;
flut , fd)lcd,)t nii»Icgcii, bcutcn. Wiciu ludzi zdumiewało się,
i różni różnie wykładali. Ząbk. Mł. 293. (różnie wnosilr,
wnioskowali , sądzili , różnego zdania byli). — Wyłożyć
co na jaki jeżyk, przetłumaczyć; in ciiiC Spradjc u&cr)'c|cn,
ubcrtrogeil. Król Egipiski xięgi starego zakonu dał wy-
łożyć z żydowskiego języka na grecki. Gil hal. 2. S.
Hieronim wyłożył biblią na ięzyk Słowacki. Macz. ■ —
Wykłada się passive , tłumaczy się , przekłada sie ; mirb
erflćirt, ubcifcCit. Naleźliśmy Mesyasza , który się wykłada
Chrystus Bej. Post. Z z 'o. — Znimk. Wyłożyć sie, wy-
tłumaczyć się, sprawić się, sprawę dać. Żem się wy-
łożył, że inszego fundamentu żaden założyć nie może
'okrom onego , który jest Chrystus, już z grzechu wy-

mówić się nie możecie. Ziirn. Punt. 3, 703, wytłumaczy-
łem się z tego, id; l;abe mic^ bnriikr ^inlntiglid) crfldrt,
flCimgfam nuśgclotlcn. — Aliler : Wyłożyć się komu, uło-
żyć się, uniknąć go, ujść, ustronie. Żeby sie śmierci
niezbędnej wyłoż\ł. Berło z koroną Kazimierz położył.
Pot. Jow. 46. Uy jej ujść, uniknąć; ciitgc^eu, ail6uici(^cit.
WYŁOZiSY, a, e, — le adu., do wyłożenia, mogący być
wyłożonym , nu^lcgfmr. — ■ g. Rozmaiły jest ten podział
Arystotelesowy i niewyłożny. Peir. Ek. 50 nie do wyja-
śnienia.^ lub tez niednłożny, niedokładny, nic^t frfdłupfcnb.
WYŁOŻYCIEL, ofc Wykładaez; Sorab. i. wuwożnjk ;
\ind islagar; ErcL ciiasaiejb.

WYLUDNIŁ CS. dok. ludności pozbawić, bozludn\ni uczy-
nić, [oppos. zaludnić), eiltuolfcril. Wyludnić się, VVY-
LUDNIEC wjak. dok., utracić ludność, cntDÓlfcrt lycrbCll.
Dla różnych przyczyn wyludniały pułki. Papr. W. 40.

WYŁUDA , y, i, wyłudzenie, wygłaskanie czego od kogo;
biiś ShtiSIoćfcil , 3(Dlorfci: , JHifdjiuinbcIn. Widząc Izasław , ii
Niemiecka pomoc miała tylko za cel postrachy dla wy-
łudy pieniędzy, wrócił się do Bolesława. Nar. Hst. 2,
424. — WyFuda, to co wyłudza n. p. pieniądze z kie-
szeni , \mi Wi @clb nuilocfL Te vvyłudy drogo płacą
kupcom. Tr. — ji Personif Wyłuda, v, m. et ż. . WY-
ŁUDZAĆ?, WYŁUDZICIEL, a," m, AYYŁUDCA , y, m.,
który Oli kogo co wyłudza ; /ia.9. izmamitegl , bfr 31il8=
locfcr, 9ll)Iocfcr, (SIWiigfci:, 'iMlwętki ). Pellicalor , wyłu-
dzacz. Mąiz Espulponides twmmurum. 1'l.aul , qiii pal-
pando el blandiendo iiummos exprimil , wyłudzacz, aut si
fingere liheat geiUile nomen. WYŁUDZIiŃSKI. Cu. Th.
1319, wyłudzigiiisz , wydrwigrosz. WYŁUDZIĆ, cz. dok.,
Wyłudzać niedok., łudzeniem wymaniić, wywabić, wy-
niachlować, wygłaskać, wylizać; ^rauślocfen , (iuMoSm ,
oMocfen, ( nblmjfcn , nii^Iiigfcn ) ; floń. wylaudili; Slov. wy-
laudjm ; Vind odlisali, odlisuvali , vunslisuvati , odple-
drali , dolspledrati ; Troat. izmamiti, izmamlyujom ; Dosu.
izmamili , izmudriti ; Hag. izniamiti; Hoss. BtiJiecTHTB ,
Bu.ieinHBaTb , BUMamiTb , BbiJianuBaTb , meqHTb , meyy ,
(ji3'4HTb, Bbi.iy4HTb wybielić). Wyłudjić co, wygłaskać,
ctmaś nbfd)mci(^chi. Em. 26. U pewnego młodziana wy-
nudziwszy znaczna pieniądze , do rozpaczy go prawie
przyprowadził Boh. Kom. 2, 142. Spodziewamy się tak
u świal,i marnego rychlej wyłudzić a wyfiglować potrzeb
a opatrzności swoich. Bej. l'ofl. Ono. Legat na sy-
nodzie wyłudził podatek na biskupach i inszem ducho-
wieństwie ńa wojnę Turecką. Siryjk. 421. Chociaż xiądz
nie ukradnie . przecie co wyłudzi. Bej. Wiz. 94. Koźlę
małe do wilka: nie wyłudzisz tu nic, bo aczkolwiek
wrzask kozi słyszę , ale skadłubiną wilka widzę. Ezop. 12.
(nie oszukasz , nie wskórasz nic udawaniem). — Wyłu-
dzić sekret, wymacać, cin ©c^imtiip nHudcn. Umiem ja
wkraść się w przyjaźń, i sekret wyłudzić. Hor. Sat. 126.
Mówili Filistynowie do Delili : wyłudź na mężu a wy-
wiedź sie, w czem jest tak wielka moc jego. Radź. Ju-
dir. 16, 5 — Wyłudzić kogo, wywabić go, eincti Cc»
rauilodcii. Jako orzeł, gdy w\łudza a wyzywa swe dziat-
ki ku lataniu. 1 f.eop. Deut. 52. — g. Wyłudzić się,
łudzeniem w\zwolić się, wykręcić się; fi(^ IPŹf(^llMIlbcIn ,

526

WYŁUGOWAĆ- W V Ł I P 1 C.

W Y Ł L P 1 C 1 1 L - W V Ł U Ż V C.

t>uxi) jTflierei) loamac^fll. Rozumiał Faraon, j.ikby Izrae-
lici chcieli się wyłudzi''; ku sprawowaniu oliar. Radi.
Exod.5,ii. Wyście' leniwi, i dlatego się ku oliaroni wy-
łudzić clicL-cic! ib. 17. l'o trzecim dniu rozumiał Fara-
on , iż żydzi precz ciągną , a na oliarę od niego się
wyłudzili." Biel. tht óÓ. — Przed i$nii.t.'i s/f.ciiią ko-
sa nikt sie nie,\*vłudzi Hej. Wiz. 90.
WYŁn.OWAĆ . t,h. ' Wyłuży.^.

WYŁIP, u. VI., wvłupienie, i lo co wyfu[iiuno , Hi %\\i-
flaul'Cii, 9lifJpiiHcii , Jlu^rll^l^erII , bael SliieGcflniibte , SllnjC'
flfliiMc, Sliirtjfpliiiifertf. — g- Uotan. Wylup, ziele, ob.
Kania przędza, kanianka. Syv. Urzed. III. jKid^jfeiDf.
We lnic znajduje się wyłup, łoboda, i inne chwaś.-i>ka.
Hitui. Sk. 7>\. Wyiup lymowy, epithymiirn , 2:l)>4iiiiciPe.
WYŁLPEK', pka , ?»., wyłupionesio co . cttuns JluSflefłńl-
Ui , JlliJ^eHanbtc? ; mianowicie Wyłupek orzech, wyrę-
blak , orzech wjluszozony sam przez się. IWorf. ; orzech
dojrzały, który sain wypada z czaszki. Diidz. 71. Cn.
Th. 1510, //iy//.-wc\lupck , oh Łuszczak, eiii rfifer 3fii6,
ter yi'n fellift niie fter 6d,)nalc fallt. WYŁUPIC, -ił, /. wy-
łupi (•:. dok.. Wsłupywać tzejtl. , wyłiipuje pr. contin.,
\Vyłupi:'t!, wyłupiam 7)iedok.; Boh. wylaiipiti, wylaupali ,
w\hiupnauii; Uois. BU.iyniiTb, DU.iyn.iflTb , CKOjyniiyTb,
CKojynuBaib, saKO.iyniiTb , saKCiynuBaib , BbiHOjyiiiiyTb,
BUKO.iynaTb , BUKOjynhiBaio ; Ecct. ii3.iyn.iaio, Bu.iyn.inio ;
— g. I) z łupin wybierać, obierać, wyłuszrzać ; ani-
bńlfeii , aiiaflniilifii , nuśitliclfcn , oiiefd/ńlcii. Wyłupię orzech,
jądrn. Oi Th. 1519. Wyłuszczam, wyłupuje jiarno ,
groch, migdał , orzech, ib. Z kb^szczowiny włoskiej jądra
wyłupują I mielą . albo w olejarni na olej wybijają Syr.
14SC. — §. Wyłupić komu oczy. wyjąć mu oczy. wy-
bić , wykłóć , ciiicm Mc SIuocii nii5ftc(l>en. Chłupiec od
Areopagilów na gardło skazany, iż przepiórkom oczy
wyłupował. Baz. Modrz. 50. Żeby lo było mogło być ,
i oczybyście byli sobie "wyłupowali , a dalibyście mi je
byli. 1 Leop. Unlal. 4, d5. — Aliter : Gębę otworzył i
oczy wyłupił, jak głupi. Tent. 50. d , \1. wyłiiszczał.
wytrzeszczał, wywalił oczy; cr riP Me Slllfleil illlf, ipcrrte
bie ShlJClI ailf. — g. Wjłupie albo wyłii|pian) skrzynie ,
komorę Tit. Th 1519. rchi niiJrlimttni. Dum jego wy-
łu|ji. 3 Leop. Malh. 12, 29. (dom jego "rumuje a łupi.
i Leop.). Na garbarzach r. 1610. kamienice mieszczą -
nów Krakowskich wyłupiono. Zygr. Vup 511. Naśla-

1, 505, (Croat. iziupanyc). — Wyłupać kogo, wybić go,
wygarbować; botu. izlupati , izbiUi, einen iiueprudtln
Choć mię kto i w pysk uderzy i kijem wyłupi, to so-
bie milczę, unikając tego, żebvin wiccej nie dostał.
Boh. Kom 2, 107. ' WYŁL'1'ICIEL. WUŁUPMK. a , m ,
gwałtownik , który wyłupuje , czyli złupia miasta , doniv.
VVW. Direplor , drapieiea , wyłupnik. Jłąc;. WYŁLP.NY,
a, e, wyłuskny, który sie łatwo daje wjłupić. Wlod.
Icidjt aiisilibiiiicn , auśfioiibbar. WYŁUPUJE, ob Wyłupić,
wyłupać
WYŁUSZCZYĆ <::. dok.. Wyłuskać nicdok. . Wyłuskiwać
częslt. "wyłuskuje, wyłuszczam coiilin., wyłuszczam , wy-
łupuje ziarno, grocii , migdał, orzech, (^n. Th. 1319.
nu>3|'d^d!eil, OlfJftrilfni, ailS|d)e!fflI ; Boh. wygadriti, (cf. ją-
dro); iSorab. i. wuyadru; Carii. Ilushirii, llushiti ; Yind.
isluDiiti , Yunslufhiti ; lUosn. zagijusctiti deioiiicare u/j-
quanlulum) ; Hois. BU.iymuBaio , me.iyiiiiiib , oiuejyiuuTb.
Z orzechów robaczywycli wyłuszczywszy jadra , schować
na ol''j ; boby ich robacy dojadły, gdyby w skorupach
były. Cresc. 403. Gospodarz poslrzegł,- ze mu ktoś
znacznie na polu wyłuskał strączki. Haur. Sk. 222, (cf.
smykać). — g Wyłuszczać oi:zy , wytrzeszczać ; Me 3lu«
ijfii nufreiBfii , oiiffperreii. Jak wryty sianie , wzrok wy-
łuszcza : o mm nigdy nie słyszał. Znb. 15, 75. Nagi. —
g. Fig. Ir. Wyłuszczać jaką rzecz, mowę, maleryą, wy-
kładać, wyszczególniając wyjaśniać, rozbierać; cilie SJ'

d)c crlfliiterit, aiis cinantcr fcccii , jcrijliebern , eriJrtcrii ; {Bom.
izgoyariiti , islumaciti , isgovoriti , izusliti) W\łuszczenie
albo explikacya zawisła na omówieniu kilku ziiajomszcmi
słowy nieznajomego wyrazu. Kpcz. Gr. 1, p. 50. WY-
ŁUSZCZKA , di-finilio. ib.; Boss. CKasKU , Me Srflariiiit) ,
Sefcfirciliiiiiij , Umftftreibiiiifl , Crurteniiifl , Scfinition. Czułym
ludziom dosyć jest wyłuszczyć stan swój, ażeby być
wspartym od nich. Tent. 49. c, a 2. ojiisać , wystawić ,
przełożyć: befdircilteii , iiorftcUcii, barflclleii . ''orlejeii. WY-
ŁUSKNY, a, e, — ie adv., wy/upny, który się łatwo da-
je wyłupić Wiod. Cu. Th. 1519. (iii?id)nllMr , Icidji au^ju^
Mllien. Nie wyłuskne zboże , oh. Twardy Haieta jru-
menla . twardy do młoćby, nie wyłuskny. Cn. Th. 1105.
WYŁUSZCZYCIEL , a, »n. , wyłuszczajacy rzecz jaka ,
wykładacz: per 3lii«ciiioiiPcrKtcr, Grórtcrcr; dotn. izgoyo-
ritegl ; £cc/. CKasarcJb. W rodi. żimk. WYŁCSZCZY-
CIELKA .

duj rady mojćj . wyłup' kędy możesz, zedrzyj z kogo WYLUTlłOWAC^ iz. dok., iutrując wyczyścić, ausliiutcrii.

możesz, wylichw' jako możesz. Bej. Post. Ss I. Łako-
miec biega jako na szrubach , myśląc jakoby gdzie co
załapić albo wyłupić , albo wy>zydzić albo wylichwić,
albo w \ kłamać , i zawsze myśli jakim kształtem kogo z
pieniędzy wy^uć. Weresz Beg 97. Wicr^j dać może,
kto więcej z nędznych a ubogich ludzi w\łupić a wy-
ciągnąć może lirj. Posl. / I i 3. Urząd sobie kupił. Że-
by co dał wyborcy, na drugich wjłupił. Alon. Wor 15 —
g. 2) Wyłupić, Wyłu[iać . łupaniem wyłamać ; nilCifpaiteil ,
^frailłipaltcn , fpaltCIIP aU8lircd)CII. ZłiHJ/iej do lej kamieni-
cy dobij.ił się, i drzwi wyłupował Tfut. 32.4, 73. VVy-
łupanie i włamanie się du domu cudzego w nocy jest
jeden z gwałtowniejszych kryminałów. Usir. Br. hryin.

Kiedy bęilzie petaż dobrze wyluirowany , t. j. ze w mm
nie będzie w śrzodku nic czarnego , z takiego potażu
beii/ie śkło czv:le. Toiz. 219.

"WYLUTÓWAĆ."o<.. Lutować, litować. WYLUZOWAC.
ob Luznwać , lózować.

WYŁUŻYĆ. WYŁUGOWAĆ cz dok., Wyłuiać niedok ; «(•«.
uuuiuJOMiiTb ; ailślmifleii. Postępuj z zlewaniem, aż już
ostatnia woda gotowana z popiołem , smaku od niego
mieć nic będzie; la praca nazywa się wyługowaniem,
eti.iHuiiio. krumł 42 i. ib 424 ib. 114. Kiedy iieinia
na saletrę dobrze takwilnie, powinna być wyłużuna , dla
wyciągnienia z niej saletry. Jak. Art. 1, 49. ib. 1 , 51.
Ziemia pozostała w 'kadziech , nie będąc te wsz)slkiem

w Y Ł u z Y N Y - w Y M A C H N A Ć. W Y M A C H L O W A Ć - W Y M A M I Ć. 527

obrana z saletry za pierws/ym razem, wjJuża się jeszcze wyrzucie, wymiotać, wyruszyć; mit eiiicm S^mutige aiiż<

powtórnie czystą wodą. Jak. Ar!, i, 31. mxi (lltślgflaugt. luafcn , Dcrnu^ft^Icubcril ; Vind. ismahali, vunmaliati, yuns-

WYŁUŻYNY, oh. Łużyny, zofa mahati; Ros^. i3t>iMaxaTi, , BUMa.\nBaTb. Wyinaditć sie,

WYŁYGAĆ , ob. Wyłgać. \VYŁY'KA('. , wyfyknąć , ob. wielkiem poruszeniem wysilić się, fid^ burd) {icftigc SC'

Wylknać. nicflimcj nl'mattcn. Tr.

YYŁYSIG c:.. dok., zupełnie obfysić, łysym uczynić, jdiij fabl WY.\]ACHL()\VA(i iz. dok., wyłudzić, wyfi^lować, wykręcić,

macbcn. Patrzą dziś cudzych żonek, żonek wyłysionycli. wydrwić, wykui;lować; berau^fdninilbcln, nilsfc^lDtlibcin, burĄ

Aloti. Wor. 58 ■? \VYŁY'S1EĆ 7iijak. dok. , 'Wyłysywać ©diiuiiibclci) aŁlocfcii.

czejll , zupełnie obłysieć, ijnnj fii^I H'.CVbcii. Dla gorąco- WYMĄCIĆ cz. dok, z zamącenia wydobyć, niiś bcm irubetl

ści siewby zemdlałe wyłysywały. Krom. 709. squalere. IicrailiJ&oIcn. — §. Jak najmocniej zamącić, im Iiiic^^CIt

YYŁYSZCZEĆ med. dok, Wyłyskać niedok., wyłyskuje pr. (Sratc IriiDc iiiadjcn. Rndtk.

contin., Wyfyskiwać czestl. , z blaskiem się wydać, wyi- WYMAliZAC cz. dok., \) maczaniem wypolizebować , aui'

skrzyć; limuirtli^cii , beraiiSftraDIcti , niiAftia^len. Bndlk. tmifcii 3. 8 bie SSrii^e; Bok wymaćati ; Vind. vunsmo-

VYŁŻ, u, 711., kamień, na którym kruszec osiadł. Tr. ciii ziiiti , vui)[)omo7hili. — 2) Wymaczać , oh. Wymoczyć.

Stciit , iiHTaii fic^ Girj ncfcCt bat. WYŁŻE. wyłgę , ob. WYMACZYĆ cz. dok, pomączone wyczyścić, wm iWclJlftaU'

Wyłgać. WYŁZYGR(3SZ , a, m., wydrwigrosz, wyłudzacz be rciiiicjcii.

pieniędzy; citt (Sclbauślocfer , ©clDaMugtier. Zab. l"0, 148. YyYMADLAĆ , ob. Wymodlić.

Nagi. , WYMADRZEC nijak, dok , do najwyższego stopnia kib zby-

VY'MACAC cj. (/oA., Wymacywać czestl., właściwie niai-a- tnie zmądrzeć, iiberaiiS fliig li'CVbcn , 5U fiiig merbcn. WY-

niem wybierać, dochodzić; misfuMcn, miatoftcii , crtaften; MĄDRZAŁOŚti , ści, ź. , zbytnia mądrość, ber SSoriui^,

Sorab. I. wumaszam ; Croat. zpipavam : /^os.s. BUinynaTb, cf. wyinedrować.

BumynUBaTb ; (Boh. wymaćkati wyciskać gąbkę). Wy- VVYMAGAC, ob. Wymódz.

macał najtłustsze kury. Tr. — g. Translato sdepius uli- WYMAGLOWAC ci. dok. , Wymaglowywać czestl. , inaglem
mur loco naleźć , najduję , wynajduję, wybadać, do- zupełnie wygładzić, wyprasować; auślliaiigElll , ^erail'3man»
wiadywać się. Cn. 7/i. 1519. Wymacać, wyszukać, wszę- gelll , glfltt mniigcln. Płótno przepłókawszy w wodzie ma-
dzie szukać, trząść, przetrząść; ^erumfuc^cn , lin'iWt'11 , Łc- gluj , wilgotne naprzód, potym wysuszywszy należycie
rumftóbcril. Skrzynki dobrze wymacali, a przeszukali, wymagluj na sucho. Przędz. 89. — ^ Fi;; Ir. [Wyma-
czyby broni nie było. Budn. Cyc. 96. Spiegowie jako glować, wymachlować , nbfdiluinbcin 2|. Woltę zrobić,
■psi śledzący przeniknęli i wyrna^-ali każdy kącik. Boler. kartę zdmuchnąć, lisa ułożyć, wymaglowuć, nikt lepiej
4, 58. Wymacałeś wszystek sprzęt mój, cożeś znalazł ode mn^e nie pulrafi. Tent. 1, 50.

twojego? W. Genes. 51, 57. Budn. ib. Najdzie zuchwal- WYMAGNETYZOWAC cz. t?oA., magnetyzmem wyleczyć, ^i'

ców siła między nimi, co nie lenią się czasem wynia- raii^inagnctilircii , nitumagnctifireii. Bndlk.

cać na gościńcu , masz-li co za pasera abo w kalecie. WYM.\1C ci. dok., Wymajać niedok, majem, liściem zieło-

Star. \ol. C. Żołnierze nietylko nadrożne majętności nem wystroić; nućimn^en, bfiliasjcn , bclaiibcii. Bndlk.

plundrowali, ale też i odległe wymacywali. Aro/re. 704. WY'lMAKA(". . oii. Wymoknąć.

persci ulali, rabowali, rniiben , ()Iiillb?ril ; — Cum effeclu : WY'j\IALOW.\C cz. dok, Wymalowywać czestl., w malowa-

Wymacać, wynaleźć, znaleźć; niiffinbcii, ftnbcn. Tak cię > niu wysławić, malując wyrazić, malowania dokończyć,

skryję, zje kata, kto cię tam wymaca. Tręb. S. M 116. au^inoblcil ; \'ind. ismalati , yunsmalali , obrasati , vuno-

Bezrozumny człowiek wymaca często przyczynę istotną, brasati ; Bo.<!«. ispengali, ispisati ; fioss. iiCKpacnib, iiChpa-

. której rnądrzy długo postrzedz nie mog?^. Kfok. Turk. uinearb. Gdy uźrzała męże wymalowane na ścienie,

97. wynajdzie, odkryje, cntbcrfcit. Uwziąłem się wyma- twarzy Chaldejskie wykonlerfetowane farbami, zapalała

cać, cokolwiekbym mógł z obyczajów derwiszów, ib. 169. się na nie chciwością oczu swoich. \ Leop. Ezecb. 23,

Wymacasz niechcący prawdy na kobiecie. Tcat. ^^. b, 14. On was prawie wypisał, i waszemiż farbami do

16. (dojdziesz, bu anrft OOil i^r bie SBn^rlicit ^craus^olen; żywego wymalował. Ttvor. Wiccz. 85. Prorocy wypisali,

Ross. pa3HH)xafb, cf wywietrzyć). Wymacać kogo , sztu- a prawic jakoby na oko wymalowali sposób męki jego.

cznie w'yexaminować , ciiieii nu>f'Oolcil ; Yind. isprafiiati , Rej. Post. L 7. Wymaluję cię, jakiś jest; liiis te pin-

yprafhati , sbarati , sbarkuvati; Ross. npociiTb, onpaiuH- gam coloribus. Cn. Tli. 1519. Icibśaftig abmaDlcii. Słowy

BaTb. Wymacanie Ross. onpoci. Nie było z kandyda- się rzecz wymaluje. Gorn. Dw. 283. (wyraża , wystawia,

lów nikogo, aby król w nim nie wymacał defektu ja- wykłada). Krasny, jakby go wymalował. Cn. Ad. 363.

kiego. fAib. Roz. i9i. (nie postrzegł , odkrył). jak malowany, nne geiimltlt. Wymalowanie actio , odma-

WY.MAGEROWAĆ cz. dok., w cieczy, n. p. w occie , zu- lowanie , baS Slusmableii , 31bma()Icii; opus malowanie, ma-

pełnie odraiękczyć ; gnnj bttrtŁmett^eii laffen, 5, S. im lowidło, co odmalowano, obraz, bai ©cmći^lbe. Daleko

6ffig. Kaftan octem wymacerowany. wytrzynauje wszel- jest obraz i wymalowanie od swego oryginału. Aluk.

kiemu żelazu. Papr. W. i. 229. — Fig. Ir. Trzeba tu Turk. 70. kopia.

, wymacerować Jegomości Teat. 4, b, 91. wybić, wygar- WYMAMIĆ cz. dok, wykuglować , wyłudzić, wymachlować;

^ bować; burc^gerben, biir$amlfen mit bem ©totfe. beniiitićiffci: , bcrauśfc^iuinpclii, abf^^tiiinbfln ; Vind. odpledra-

WYMACHN.\Ć cz. jednlL, Wymachać dok., zamachnąwszy ti , dolspledrati ; Croa/. izmamiti , izmamlyujem ; BosTi.

528

W Y M A M I A C Z - W Y M A Z A ć.

W \ M b L I C - W Y M E r; S K A C.

izmamiti ; Hag. izmdmiti ; Rots BUMauUTb , BUHaiiUBaTb.
Niei-hajze sobie czynią aby z lej mamony Przyjacinły ;
cboó i t^k marnie wyiiiamionej. filon. Wor. 8'2. \VY-
MAMIACZ. WY.MAMIĆIKL, a, m . wyłudzarz; fta;). m-
marniip;;!, bcr JluJflaiiflcr , 3lMdm'inbler , ber cintm ftroae
ab(d)n)iitDelt.

WYMAltCIE, WYMAftŁY. od. Wymrzeć.

WY.MAlt.MLUZYC, WYMAfiMUHOWAĆ cz. dok., mairau-
ffin wykłaJać. na k>/.lajt niarniuru wyrobić, nil^mannP'
rireil. Gipsem wymarnuirzony t;abinet oil stroju. Aras.
Sat. 8 1 , Ecd. iiaupaMpaii^ , c4t.iaH(iui1 iia no.toóie Jipii-
Mupa

WYMAllSZCZYĆ ri. dok., Wymarszizać niedok., zmarszczo-
ne wyjjładzić , ciitrunjeln , ciitfaltcn , nii«ruir,clii , glatt ma=
(Jen; (Sorab. 1. wuinorżcżu ; Vind. vunsvOi;luvali . isvo-
gluyati. vunsprepirati ; fiuss. pacripaaHTb , pacnpaBJflib :
cl', rozprartići. — ^ Wyiaarszuzyć , w zmarszczki wy-
ginać : in OJiiniCln fóltclii , aufniiijelii.

WY.MARSZEC.OWAĆ. WYiMASZEIU)\VAC med. dok., w marsz
wyruszyć, wyciągnąć, au«mnV|'(feircn. WYMAKZAĆ , ob.
Wyinorzyć.

WY.MAllZNĄĆ nijak, jednil. , Wymarzać niedok., mrozem
wyi»itiać, usiać, nu0friercti; Bob. wykrehnauli, wykfelia-
(i ; Hoss. BblMepsHyib , ublMOpsaib. Drzewa wyinarzly.
Woila wymarzła. Ld. — tiy. Iransl. Prawdziwa ona
miłość ozięb/a, a prawie już wymarzla. Wiśn. 1 05. (zu-
pełnie znikła;.

WY.MAFJZYC (•; dok., marząc wymyśbć, wyroić, uroić;
aiuMnimcn , trmimerifd) au)<^c'(fcii , ertrńiinicii. Wymarzył
sobie Platon lizpltą. Krns. Liti. 110. cr|d)iBdrmcii.

WYMASCIC, /. wymaści, wymaszcze fi dok., maścią wy-
smarować, iłusiością pomazać, aii8|'al('cii ; hoss. Buuac-
, JIlTb , BUMac.IbloaTb. — ^. iMaśi: wysmarować, wypotrze-
bować ; /{om ii3ca.iiiTb . ai!5fnll'cn , falbciib atuSbraiit^en.

WY.MATAĆ cz. dok., mataclwem wyłudzić, wykręcić, wy-
łjjać ; (abliigfcn), aiiśidiipiiifclii , burd) Siij iiitD Inig ablorfcii.
Złodziejami są , którzy nieprawdziAfin żebractwem |)ie-
niądzc na ludziach wymatają. harii. Kol 333. Drugi
nic dba , bor<;uji! , pożycza , gilzie jaku może co aa kim
wymulać. Oamii: haz. 483 Wybortjować , . wymatać, a
nie zapłacić. l'elr. Et. 132 Pieniądze na nim gładkieini
słowy wymat.ił Sox. Tyl 93. Starał się .\iaże , aby co
wyłudził i wymatał na królu Zyi^inuncie. Strijjk. 703.
Czynią się posłańcy od wielkicji |i mów , aby co na lu-
dziach wymatah. 5A A'(i;. tOI Wymalawszy na was do
czasu przymierze, lak was tylko bawi. Janutz. Oksz. A
4 b. Do czegóż inszego mierzyły jego owe krzywoprzy-
sięstwa . któreini on na W. K. Mości przymierza wyma-
tał, jeno aby fortelem doszedł tego u ciebie. Jniiusi.
Oksz. K b. tNiepewnemu przymierzu Turczyna , i wy-
matanej wierze jego , abyś nie wierzył, ib. O ł b. Do-
stawszy listów wymalanych i przyczynnych od panów. .
Klon Wor. 53. — g. Wymal.ić , ob. WymoUć.

WYAIAWIAC, ob Wymówić. WY.MAWIACZ. ob. Wymow-
ca 'WYMAWIALŃY, ob. Wymowny.

WYMAZAĆ, f. wymaże ez. dok., wymazuje fr eoniin.. Wy-
mazywać cze%tl ; mażąc wygluzować, wygładzić, wyrzu-

cić, przekreślić za nieważne, wyniszczyć, auelófijen ,
nuflfh:fi(Jcn , itjfgfhcitjen , ocrnicjtcn yr. et fig. ir. . Boh.
wymazali, wymazowati ; Slov. wymazati ; Sorab. 1 wu-
mażu , wumażern, wumazarn ; Vind. isbrifali , Yunsbnlali,
yunpobrifati : Croul. izbnszali, zbriszali , zbri.^hi , sbrisza-
yam , izbrissujem ; Dal. szmarszivam ; Slav. pom^rsili ;
tiofn. BUMasHTb , BhiMasbieaTb , noHaparb , nonapuBarb ,
oiapaib , c.Ma|iUBaTb , pasnaparb , pa3.HapbiBHTb , icpauTb
(ob. Czernić I, Mupiiio, iiCMepmiTb ; Eiri. \v^ux^\tn . iumh-
abiuaiii , iisMasyio , ni^r\J,\.\Tii . M^n.iaiA.łTH , no.\epnBain ,
no<iepiiiiBaio. Jeśh moja cliorą^'iew' mc będzie zupi-łna,
przyjdzie do tego , że mię z regimentu wymażą, lioh.
Kom. 3. 21 (. (Wymazać z listy; Aoss. iisi cnncKa luiuio-
411Tb, ci. wykluczować, wyłączyć^ Zdarzyło mi się wi-
dzieć w Warszawie jednego z tych ichtności, którego
dotąd z pamięci wymazać nie mogę. Teal. 13 a, 3, ( cf.
wybić z pamięci , cl". wypas'ć , wylecieć z pamięcij. Mo-
geż sobie pochlebiać , żeś mnie jeszcze nie wymazała
z pamięci twojdj ! ib. 53. 6, 2ł. — Wymazanie floii.
nuMapKa. Nie do wymazania, 'niewymazalny ; Slov. ne-
wymazatedlny ; \ind. nesbrifliu ; Ecd iieiisMaaHbiii.

WY'MDLlC cz. dok , mdłym uczynić , wysilić ; Yind. vun-
smedleli , yunsmedluvati , cittfriftcn. Gniewliwego upór- ■
nego gniew a upór jego *za»zdy wymdlić a wysuszyć
musi. Hej Zw. 142.

WYMĘCZYĆ cz. dok , Wymęczać niedok., mecząc wycisnąć,
wydobyć ; ((crauśniartcrn , abmartcrn , obsioangen , bfram-
ilDaitgen pr._et fig. ir. : Boh. wymueiti , wynutiti . w'y»»
saużiti ;-.Śo)-a6. 1 . 'wuoiucżam . wukatuyu ( wykatować ), T
wuczweluyu , wumozowkuyu. (cf. mozolić.i; Croal. izmu-
chiti, zinuchili ; Rag. izmucciti ; Bosn. izmucciti, iskmu-
li, (cf. wykinąć); f!oss Bbi.MyiiiTb , BbiHy.iiiTb , Bbiiiyłjau
(wynudzić) pasMyiiiTb . i^aiiiciiiTb , BUKiiiiNjmiTb , o6e3-
»;uBOTiiTb , pacuUTaTb , pacnuruBaib Nitktóizy złoi-zyń-
ce lak są twardzi , ii na nich nic nie wymęczy.łz. Sat
/'orz 13 i. — Fil/. iroHtl. Na tych głupif w py^dię 'po-
dniosłych ludziach wymęczcie to, aby sami wyznah,
źe niesprawiedliwie wojnę toczą. Dnz. Sk 140. — Wy-
męczyć co , wyłabudać z biedą ; llos^ BU.\JOnaTb , ntt

aWartfr, iitil Sliigft m\> ?Mbe uiib 3Jih6 ber'.'prbriiisjcit , \)tP
oiiJbriiigcit , ju ^titnbt briiiacii. \YymęczNwszy »ier«
wypracowany Drukować bojaźń pracy swćj nagany MtMi
70, 397. — !( Wymęczyć się , recipr. wysilić się m^
cząe , fid) iiiartcrnb cr(d;ćpfcit ; ilots. uaHymirboi.

WY.MĘDUOWAĆ vz dok., mą.lroś<ią inui.maną wykrecK,
wyfiijlować. wydrwić, wykpić; bfrailjfltlgcllt , flUJflll^fll,

obfiHgcIn, tibidłiuiitfrfln ; (Ymd ismudruvjti, vuii- Iru-

yali; 8osii. izmudrilii. D^oje rhf'i|iiąl . na inne Obiel
i Gałąź gdy my^hb , jakoby moj^li którego gro^^l ni"
być , albo na kim wymedrowa'", zmówili się z soh|i
fhtLZ. Wyrh. n 8, ob. Wy mądrzeć.

"WYMEKSKAĆ cz. do'-,. ; Boh. wymrskali ta pubhco rir^
caedere (wymrśtili wybić n. p. oko biczem) ; wycb/a-
stać , aitsftfllipeil , tpegftiSiiptn. Wszystkie szelmy i Włocfc,
z Hiszpanii i t. d. wygnane i wyinerskane . do n»«Ą
miłćj ojczyzny, jakoby do «mrodliw(^j zyiy w okręcie.

WYMEZCZYZNIĆ - WYMIAR.

WYMIAR KO W A Ć - WY M lE CZ O WAĆ. 529

spJvne/v sie. łVerM;. Reg. 16. Wymerskanie ; Boh.
weymrsk, wyclifoslanie, wybicie, chłosta, ba§ 3tlI>3pcitfcCeit.

•WYMEZCZYZNIĆ ci. dok., 'Wymeżczyzniać niedok., męz-
kości pozbawić , rzezańeem uczynić , kaslrować , wytrze-
bić ; Vnid. isniosliiti, resati , skopili, eiltiiianiien , yerfdłiiei;
ben. Wymezczyznienie,- castratio. Gaz. Krak WYMEZ.MEC.
nijak, dok., mężnym sie stać, \vyro?nać w mężczyznę;
maiiiilii^ ircrboii , bcraii timófcn 511111 aSaniie.

WYMIĄĆ , WYMNĄĆ lz. jednll. , Wyminąć niedok. ; Boh.
wymnaiili , wymjnali, wymasli , \Aymall , wymatii; Croat.
obs shmć.-n , izsmeknuti, izsmichem , osimlyen, osel-
=zem ; /loss. BbiMaib, BUiiHHaib , iisaaib , iisoiiHy , ii3-
HHTb , iisiiiiMUTb ; miac wygnieść . wycisnąć , wytrzeć ;
I)cvau^'fiiuttcln , ^eiTiit'5fncttcii , hciMiisrcibcn, briicfeii , rainteii,
riPffcn. Wymiąć chusty w praniu, oi. Wykręcić; Boh.
wYŻdjmali. Wyciśniony, wyżęty, wymięty, persatus. Marz.
Konopie w cierlicy lekko wymiąć. Przędz. 45. Rut
wyniniąwszy sobie prażma z kłosów, jadła. 1 Leop. Rulk.
2, H. Nie wuzdasz wołu, gily nim zboże wymina.sŁ
Budn. Deui. 25 . 4. fwymłócisz , wytrzesz na boisku).
Zboże ilo> chleba wyminają, acz nie wietrznie wymina-
niem wyminają go, ani kołem wozowem taczają, aby tro
zębami swemi nie pokruszył. Budn. Jes. 28, 28. Międlicami
i ćierlicami wyminano a wycierano zboże z kłosów, ta-
czając je po zbożu , bo tak u żvdów' młócono. Budn.
Jes. 41 , 15, iwł. "WYMIĄDLIĆ, ob. Wymię<llić. '

WYMIANA, y , z'. , wymienienie, mianowanie, wyrażenie
imienia; bic Scncilriung, biTo Scncillicn. Prosi głupia Jo-
wisza o dar bez wymiany. Zebr. Ow. 63; sine nomine
munus. Pisze o tern bez wymiany jednak roku. Nar. fJst.
2, 545. — §. Wymiana, 'WYMIANKA. i, z., wyjątek,
wyimek , cxccpcya ; {Boh. weymenek 'wymienka , wa-
runek , kondycya). Proszę o to, wszakże 7. taką wy-
minnką, gdy.... liyb. Gejt. D 2 b. U pana boga nie-
masz wymianki , jeśli król, albo wojewoda. Bej. Zw. 51
b. (nie ma różnicy). — §. Wymiana, wymienienie je-
dnego) za drugie, zamiana; bcr Sdiśtnufd;, ber Jau)(^ , Ścp
taui(| ; V"(iirf. ismenja, menjba, promenik; Croa/. izmenba,
premenba'; Dni. izmina, promina , zamina ; Bosn. izmina,
izmignenje ; Boss. bum^hi , pasMtna .- pas.titHb ; £•■(■/.
H^Mtii.T , H^i.ir.iiłCiiiii€ (2. zdrada, cf. zifuennikj.

WYMIAR, u, m., wymierzanie, rozmierzanie, wymierzenie,
rozmierzenie; iai 3lii'jiineffen , bic 9(ii5meffuiig , gicidjc 95er=
tbeilmig, diiit^cilimg , iiai Mitljiikn, gintbcikii. Największa
dla prawodawcy trudność', uczynić sprawiedliwy miedzy
karą i przestępstwem wymiar. 0.^tr, l'r, Krym. \ ,135,
.słuszny stosunek , Hi redjte Scrpltiiig. Wymi:ir sprawie-
dliwości , skazanie słuszne , stosowne. Ld. ■ — § Wymiar,
to co wyniierzino. Cn. Th. 1320, ef. waga, szala; bitś
3iigemcffciie , 31I'gcmc)Tnic , nad) aRaś Sugctbeiltc. — ji. Wy-
miar . 'WYMIAR A . y, 2., WYMIAREK, iku , m., dem ,
n . p . Może są takie stworzenia , dla których pół
godziny tyli jest wymiar czasu , có dla nas lat ty-
siąc. Mon. 63 , 26. ( tak długi przecia? , tak wielki
udziafj — g. Wymiar młyński, cxactio aut pensie mn-
larif , pomierne. Cn. Th. 1320. Wiod. 'wymiełek, bie
TOaMmcsc, bic SSeŁImcfe fiir fen :9JuIter, bic 9Mllerme$e.

Słownik Lindego wyd. ?. Tom Tl.

Jagieło Gdańszczanom dał połowicę wymiarów i młynów
Gdańskich i na milę wszędzie grunta koło miasta. Biel.
Kr. 262. Kazimierz Jagieło Gdańszczanom cła , wymiary
z młynów , czynsze z miasta odpuścił, ib. 536. — g.
Wymiar , czym się co wymierza , miara mierzenia ; ba»
iP?n^, unniiit maii mifft. Losu naszego nasz? wymiarem są
zmysły, Od .nich ludzkie nieszczęścia, lub szczęścia za-
wisły. Weg. List. 7. Wyininr, ;ilbo stopień zrównania.
Sniad. Alg. 1 , 65. bCi: ®rrtb. — §. Geom. Wymiar ,
dimensio. Geom. Nar. 2, 251 bic Jliisjbc^lllliig. Wielkość
każdego ciała ma trzy wymiary, długość, szerokość i
głębokość. Bag. Doś. i . 24. Trzy wymiary razem za-
wsze znajdują sie we wszystkiem, co tylko jest (!iałem.
Jak. Math. 1 , 3.. Każda płaszczyzna ma dna wymiary,
a iemi są długość i szerokość. Hub. Mech. 26. WY-
MIARKOWAĆ cz. dok. , W\miarkowywać czesll., pomier-
nym uczynić, wymierzyć stosownie do czego, jiależycie
pomiarkować; (ilmtcffcii , DCfMItiiipliid^ig (mićSltn. — §.
V>'ymiarkować z kogo, z niego pomiarkować, wymacać,
postrzedz , dowiedzieć się; Vind. vuiipo(lurhalij doba-
gati, a&mcifcii, cniicffen, aiiMm-ic^cn , erforfi^en. 'WY.MIAR-
INY , WYM1.\R0WY , a, c, od wymiaru, ad wymierza-
nia, do wymierzenia, wymierzony, wymierny; 3lbinci'=
fungś', 5um SIDincffeit , abgemcjfcii , nii^gemctfeii. Wszystkie
■wagi i miary będą wymiarne i cechowane. Vol. Leg. 2 ,
687. Zyg. Aug., ob. Wymierny.

WYMIASTY, a, c — o udv , wyniienisly, z wymieniem,
na kształt wymienia; roic baż Śii|ciitcr , bciii Siitcr a^tiltd;,
eincn 6iiter Dabciib. Btndlk., cf. wymionowatv.

WYMIATAĆ, WYMIATOWAĆ, WYMIOTAĆ , ob. Wymieść.
WY.Ml.\TACZ , a, m., co miotłą wymiata, bci" 3tllśfch"Cr,
SluŚfcgci"; Boh.wyw.eiać; /)'«9; izmetalaz ; Gront. zmetach.

WY.MIĘ', ienia, ?i. : Boh. wymó , wymeno : Sorub. i. wu-
mo , wumia, wuhnio; Sorab. 2. hume; Garn. vime, (cf.
amera ulera praebeo proli) ; V!nd, v'ime, vimen , virn-
zhek, vimzhiz , (krava vimla ■■ krowa nabiera wymion,
staje się wymienistą); Croat. \6mc: Bosn. wmme , sissa ,
(Cl. ssać, cf. cyr): Bo.(s Bhma; (Elijm. wymiąć, jąć);
naczynia zbierające mleko, gdzie w samym końcu brzu-
cha położone są, jak u krowy, zowia sie wymiona. Zool.
68 (\>a$ Sii^eiiter, iaS (Jiitcr, cf. cyc, cf. piersi, cf pro-
mień). Z mlekiem do dojerua Miła krówka nadstawia
pełnego wymienia. Lib. hor. 122. Z pełnych wymion
(owce) mleka dodawacie, I wełny nam na miękkie szaty
użyczacie. Otw. Ow. 610. Wymiona puste krowy napeł-
niają , Niepewnym skokiem błędliwo biegają Po miękkiej
trawie rozpustne koźlęta. Daidz. Trng. 8. Wymię , t. j.
od krowy cyce , których używają w kuchni , kładąc w-
jarzynę lub same gotując i opiekając. Wiel. Kuch. 434.

WY.MIECINY plur., quisquiiiHe , otrzcbiny, ośmieciny , wy-
mieciny. ogryzki. Majz iluśfclirigt , ^elirigt, (ob. Wy-
mieść) Wymiecinv nie mają się rozrzucać w pasiece.
Kluk. Zw. 4. 251. wyrzutki, śmieci

'W' YMIECZOWAĆ cz.dok., wypolerować miecz, bna Sc&meit
fegcti , polircit- Miecz wyostrzony jest i wymieczowany ;
aby posiekf ofiary, wyostrznn jest, aby się Iśnał , wy-
wyriiieczowan jest. 3 Leop. Ezerh. 21,9. (wyostrzony

67

bóO WYMIEDLIĆ - W Y MI ENIT ELN Y.

W V M I F N N Y - WYMIERZY ć

jest, i wypolerowany.... aby się Unął , wypnierowan
jesl. 1 t^snd I. Miecz len jesl wyostrzony i wymieczo-
wany, nby by/ w rtce lego, tlóry zabija. 5 Leop. Eiecli.
21 , II.

WYMIĘULIĆ. "WYMIĄDLIĆ: a. dok.. mi.-cHenicin lub mię-
dlicą wytrzeć, wymiąć; auSriffcllt , nulraufclll. Do wyrnią-
fllenia niuszą być konopie mocno wysuszone. Jak. Art.
5. 2l'J. Wymiędlonu i wyczesane konopie. Pri^dz. 49.

WY.MIĘKCZYll CI. dok., Wymiękczać niedok.; Soiab. \. wu-
mei;licżżu; zupełnie przeniiękozyć , (jaiij au^meicftcn, burc^'
IPCidjCII, tucirf) maJ;v'II pr. et (ly. Ir. Kzyiiii,iiiivii I Grekom (o
nie nowina była, poslronne imiona odmi?ni:ić, i ni swą
mowę wymiękfzać i wycieńcza';. Biel Kr. 12. WYJUĘ-
KNĄĆ iiijiik. jednit. , Wyniiękczeć dok., zupełnie prze-
iiiicknąć, gniij iDcit^ lucrbfii , fiirAipeidK". Bndlk

•VVY.\IIEŁEK . łku , m , wymi^ir młyński. Tr. Mc STOfillcrmeJf,
Mal/ImfJiC ; Boh. wyinelok. WY.MIELAĆ. ob. WymIoc.

WY.MIE.MĆ (•;. dok, , Wymieniać medok., §. 1) po imieniu wy-
tykać, n.izyw.,ć; bcv UJamcii neiiiifii, Dciiciineit, ^imttiineii ;
(Boh. wyjjmenowali , wyitmenugi ; Sorab. 1. womenuyu ;
Vind. pojimcnuva(ij. NYymienia osoby , które zna. Tent.
38, 195. Miasto potwarzy, jciyk twój niechaj czyni bra-
ckie łaskawe karanie'^ miasto wymienienia bliźniego,
swycli własnych grzechów wyznawanie. Erai. Jez. f, I 2 b.
(zamiast wylykania. strofowania). — g. 2) Wymienić, wy-
mieniać, wyniii;ni*ać czqstl., jedno za druj;ie dać, za-
mienić; (lll-JI.Ulfdieil , WCrtnilft^eil ; Boh. wymeniti, wyme-
nowaii ; Sorab. 1. wumcnu , wun)cn:im ; Vind. smeniti ,
ismenjali , isinenili, vunsmeniti, vunszliricdili ; Croat. \Z'
ii.oiiiti, iziii.iny.iti, izmtnyam ; fijg. izmjiJnili ; Bosn. iz-
miniti 1) vicem subire , 2j succedcn \ liosi DUubHiiTb,
BUMtiiUBaTb , (oiJutiiilTb oópaji kupić obr.iz ŚAięt>^^n),
paaubiiiiTi., piiuliiiuuarb. Niemcy z premy miody, bydła
I skóry leda zi co u dzikich J!i<>twinó>v kupowali albo
wymieniwali. Sinjjk. 2ł8. — l'rao. Wymienił stryczek
za siekierę. Wymienianie, wymienienie, ob. Wymiana.
WYM1E.\I.\CZ , a , (» , który co wymienił, po imie-
niu wytyka, mianuje, wzmiinkuje ; ber SiMlcmicr , 9ia>
aiiiMiiDeiiter. — g. Zaiiionijcz, bci- 3}crtaiiid)iT; {Slov.
wyiiienilel redeinptor ) \ V'in(/. .sm Mijayez ; Crua/. izmeiiilel,
/. i/.iiiciiilelii/.a ; D:i(. izmenilavacz ; Errl. irsMbllllTeJb ,
(ii'<UŁHhiiiiKi zmiennik, zdrajca). — 'WY.MIE.NKA, i, ż ;
Boh. wyminka , weyminka ; Sorab 1. wuineneno ; wvi-
mek, w\jatek , cxeepcya, warunek; bic 9liidiial)me , bic
3)ebill>)UII0 ; (Boh. wyminili wyjmować, excypować ; wey-
menjk , wey-łienićnjk klóiy co sobie warował, exi'.vpo-
wał; iiorab. I. wuinenicżj. Powiedziała to co usłyszała,
a prosiła z tą wymienką , jako to wszyscy świegolliwi
czynią: fale niepowiadaj tego nikoniuli Eraz Jfi. J G b.
(z tein ostrzeleniem I. Kato radził, aby Pumpejuszowi
wszystka władza była policzona, z ta wymienką, aby
opalrjył, żebv Rzpita ż.iJnej szkody przez to nie wzięła.

W'\.MIEMbTY, a, e — p adi'. , wymiasty , z wynnonami,
wielkich wymion ; mit Jliibcutfrii , mit tjrpPfit Suttrii , i^[.
wymienny, wymionowaty.

WY.MJE.NI TELNY , a, e — ie arfc. , do wymienienia po imie-

niu, wypowiedzialny ; btntmHi , aiiJfprfd)It(6. Tr. Sulsl.
Wymicnilelno^ć , możność być po imieniu wymienionym,
bie" ScHCiinDarfcit. 7r. WY.MIE.\NY, a, e, I) ob. Wymie-
nitelny. — 2j Zamienny, moi;ący być za co \\ymienio-
nym , tfcrtaiifcbbar ; lub tez do wymiany lub zamiany słu-
żący , Zau^ń) • . Wymienny skrjpl; Bofs pasutiiiiafl , ein
Souft^brief. — 3) Wymienny, od wyinieiua, od wymion,
SlllffHltir = , Gutcr ■ ; if wymia^^ty , wymiemsly . wymio-
nowaty

WY.MIEl(.\Ć, ob. Wymrzeć.

WY.MIEKMK, a, 01 ; l'iii'i. obmumik ; Sorai. 1. wumernik.
Melator. wymiernik. iląci \>CX 9lii«mcfffr. WYMIEH.NOŚĆ.
Ści , 2., sposobność być wymierzonym ; \'i/i<y. ismerli-
vost, domerlivost , tic jlu^incjibnrfcit , 3"inftTl''irfcit. WY-
MIER.NY , a , e — ie adi;. , mogący być wymierzonym , I

auSmeifbor, JiimffTbnr ; Yind. ismerliu; domerhu; Slav. iz-
miran ; Itosi. ii3Mi>piiuuii ; Ecct. iisMtpiiTCJbiiuii. Algebr.
Funkcye .ikr.idające się z ilości piewiastkowy.h , i z ilo-
ści bez znaku, nazwiemy wymiiTnemi, ralionalet. Sniad, .
Alg. i , 58, Gdy znaleźć możemy pierwsze pierwijsiku '«
terminy, ale reszta zostanę się pod znakiem, takowe 7
funkcye nazywamy nicwymiernemi, irralionaUi. Sniad.
Alg. i, 5'J. — iJ. Wymierny, wymiarny, wymiarowy,
wymierzony; Slii^mcjfiiiigS • , nii5(ieine|ffii , jiiflfinefftn . obge-
llicffcil. W'szystkie wagi i miary będą wwnienie i wjce-
ehowane , i oddane wojewodom. Herb. Stul. 179, cf. .

Cienn. Sii^mn^. ..1 ci co słody bądź wymierne, bądź fol-
warkowe na wywarzenie du miast dawają , takie czopo-
we mają płacić. Vol. I,eq. 3 . 5G. Wymierne nocv dzień
ścig.ija b/w. Oiu 61 'i. WYMIERZ.AĆ "oft. Wymieriyć.

WY.MIEliZIĆ, 'WYMIEUZEMĆ Ci dok., mierzlonem naprzy-
krzeniem się wymusić, mit filierbni^ijer 3"bf'"(jli4>fci' ni''
briiigcil. Insza wypi-osie, a insza wymierzić. F'edr. Ad. 18.
Czego nic wyprosimy, tego nie wymierzeniemy. Goit.
Gor. 40. Nie uprosisz, przynajmniej wymierzenisz albo
wyktekasz . i wymodlisz. Opal Sat. G3.' WY.MIERZ.NAĆ.
WYMIERZMY, ob. Obmierzły, obmierznąć.

WY.MIEUWIĆ Cl. doli., mierzwa wygnoić, rtdjt flii^bfiMgfn.
Ditdtk. — i;- Z mierzwy wyczyścić , wychedożyć ; ani'
miftiii , opiii Jltummflrob reiiiijjcn.

WYMIEUZYtl Ci. dok.. Wymierzać niedok.; D)h. wymertli ,
wynierowati ; Vind. isme.-ili, yiinmeriti, vunsnicrili; So-
rab. i. wumeram , wumirim , wumiriu; Croat. zmirjati ,
zmerili , zmerujem, zmerjam. izmeriti, izmerujem ; Hung.
inegmćrein ; Hag. izmjenti, izmjernti, iiinjerrivali ; Bom.
izmjerriti ; Hois. ouMbpnTb. BuntpiiuiiTb , uaubpiiTb , U3-
utpnTb ; miarą dochodzić dłii^oś'-!, wielkości, głębokości,
podłuję miary dzielić; nuillKJlCit , abiiuffcil. Cieśla rozcią-
gnął prawidło i wyforinował kloc piłą, wymierzał go
węgieliiicą i cyrklem otoez\ł, i uczynił obraz męski. \
Leop Jez. 44, 13. Bolesław chcąc ozdobić Kraków,
mieszczanom wójia ustawił, który spomykał, 'zwymie-
rzał ulice, rynek, aby lo rtądnie w okręgu swoim roz-
dzielone było Btel Sw. 198 b. i powymierzał) Korce
Gdańskie mają być 'doma dla próby wymierzone. Haur.
Sk. 63. Kto stopień lak pewny poruszeniu wymierzy/,
aby wodę uczynił tak ciek/ą , tak shzką , tak wymykającą

w Y M I E R z Y t.

WYMIEŚ C.

551

sie? Ztib. 6, 111. ilin. wyznaczył, wjlknąJ; Yind.
Yunnamerili, ohiicffni , I'ffttmmai. — Fiij. lislawicznie
miesopuclują , wszystko fukcifrii rozkoszy wymierzają.
liirk. E.nrb. D 2 (•. (podług nii'j cenią, ważą, szacują).
Łupieżcą jest cudzego dobra , nic gorliwym lorlun współ-
braci obrońcą, kio zyskiem własnym, nie prawem i słu-
szneśi ią wymierza swoje wyroki. Mon. 03 , 5!^, fioss.
OÓMiHccuaTb , oćsieJKCBlJDaTb , (<f. miedza). Kara podług
cieikoiSci przeslcpslw nieuchronnie wyrnuM'zan.\ dla przo-
slępców , odciąga ich cd złego. Mon. 68, 84i. (wyzna-
czona, wskazana I. Więcej ten sędzia przykładał starania
do zbierania skarbów , jak do wymierzania sprawjedli-
wob'ci. Gaj. Nar. \, 284. do należytego oddawania,
uczynienia spr<<wiedliwo:ści ; 3llI>3!'iDllIUJ , $anb{)nbmnj ber
0crcd;tiijfcit. — § Wymieizyć, wszystko pod misrę wziąć
mc me zostawiwszy; cMd goiij flifJincjfcn , iiicgmcffcn ,
niAjiS ubń\i Inffcil. — Fiy tr. Jednak żeby się w m\śli
srogi żal i:ic szerzył. Nalawszy sporą czarę duszkiem ją
wymierzył. Znh. \ , \^\ . Nar. Ntir. Dz. ó, oi. spełnił, wy-
pełnił, wychylił, CV Iccrtc.bts ©dianie tit ciiiem 3"QC "ii-l
— Aliter: Phinety gdy w pewnym lat przeciągu ktła
swe wymierzą, znowu lędy pójilą , którędy przyszły.
Os.to/. Sen. 8; cinn orbes sucs cJLjiliruetiht; gdy prze-
bicia, wybieża zupełnie koła swe; (jiin} niiflaiifcit, biirr^^
laiifcn ben SrciS. — §. Wymieizyć co z czego, z kogo,
mierząc wyrobić, uzyskać; buid) Wcffcn crtilltcii , BCrtifiieil,
flciuinncil. Nie wyorze ć, ani z młyna wyii;icrzy, jedno
co z nędznych ludzi jako tako wyciągnąć a wymęczyć
może. Rej. Zw. 59 />, {oh. Wymiar, wymiarek , "wymie-
łek). — Similiter : Co z głupszych zedrze i z niędrszych
wymierzy, to przecie Okazale wspaniafcść prowadzi na
świecie. Hor. Sal. ii, oh. Wymachiować, wymędro-
wać, wydrwić, wykuiilować, wykręcić; nlifd)iuilibclii , nD=
(jaiifflil. — §. Wymierzyć co ńa kim , wycisnąć , w_\módz,
etira'3 ciiicm dtibrniigcn. Clnąc co na kim wymierzyć , to
pod płaszczykiem powagi, zda się być wolne i świątuhliv.e,
chociażby najniesłusznicjszym dzir.łu sposcbem; tak chciał
Acliab na Nabocie winnicę przez fałszywa powagę wy-
mierzać. Lub. /ioz. 255. el 236. — g. Wymierzyć kogo
zkąd , wyparować , wynigow ać ; ctiicil nicgbińiigcn , (łCioiiS
bnlancftcii , iDegsrcmioeil. Wmieszkanego w Włoskiej ziemi
Anibala , Scypio w same bramy Kartagmy tłukąc , kie-
dyż tedyż wymierzjł. Fuliss. FI. 79. — §. Wymierzyć,
na cel wziąć, wycelować, celować w co; ^incin jiclcii,
geiinu Hiijieicn ; ( Ymd yundomerili , vundokonzhati). Wy-
m;erz\ł go Gofrcd tak dobrz> , że go zaraz trafiwszy
w serce, z muru trupem zwalił. Uflrz. hriic. i, 156.
Ukwapliwy nic dobrze wymierzył. Nie dotrzymał, i nie
tam kędy chciał uderzył. P. Kchan. Orl. i , 2ol. Natęża
łuk, i w samo serce , do którego, jak mówił, wymierzał,
ugadza. Fikh. Sen. (ju. 514. Ogień z bateryi przeciw
okrętowi tak zręcznie wymierzyli, iż ten oddalić się mu-
siał. A'. Pam 25, i 62 (kierowali). Jako potężną ręką
wymierzony Bezecny Pito więcej już nie żyje. Leży fdu-
gawym ścierwem wyciągniony. Iward. Dnf. ii. uoo-
dzony , uderzony, cf. mierna ręka, ooil maditigci' §nnb
gcttofcn. Wnet ci tu raz śmiertelny mój oręż wymierzy.

Dmoch. II. 322. zada , cinem beii Jobcśjłrcii^ ofrfr^en. —

§ Heeifjf. W\mierzyć się z czego, wyrachować się, 'li-
czbę kłaść, usprawiedliwić się, 'oczyśeiać sie; 9?C^CIl'
fduift nblcgcn , fic^ aiiltBcifiii, fid) rfdjtfcriigfit. Komisya ma-
jąc, dziś w liczbie obowiązków, i ratunek dla wszelkiego
ubóstwa, wymierza się z lak święteg) obowiązku p.u-
blicznnśii Cus Nar. 2, 19 b. Wymową piękną z rzeczy
sie wymierzy. Zebr. Ow. fjfi; w.niiduliim jiiV't jneiindia
caiisnin. Gd_\ż on rzecz swą zakończył. KatUma, jak uinial
wszystko ]iokryw;ić, pokorną mową, ze wszystkiego się
wymierzając, u[iraszać począł, /i/c/i. Sali 58. Gdy się
Polio z tego cheiiił wymierzać, niedopu.ścił mu. Pildi. Sen.
gn, .i40 Zaczęli szemrać Far\zeuszowie , ale się im pan
wymierzył przykładem bożym. l'V'. /'os/. IV. 2, 245, (cf.
wYlłumaczyć sie z czego) Wymierzać się, wymawiać się,
exkuzować się, fid; eiit|'d;ulPigcil. 1'rosił hospodar hetma-
nów, aby z Turkiem bitwę zwiedli, ale wymieizali mu
sie z lego , że miejsca potemu nie mieli : inszego czasu
nie wymawiali mu się złego. Cwagn. 129, id. Biel. Kr.
fł89. Słał xiądz klechę na rjby, ten mu się w \ mierzą.
Ze mu tiigdy nie chce żadna wpaść do więcerza. Pot.
J'iv. 114 — g. Wymierzać się. zapierać się ; Ińligiiftl , ycr*
Ifiligilfll. Piotr się "przał, z tego wymierz.ijae Jako Giiry-
slusa nie znał, nie był uczniem jego. Odym. ^w 2 Fe.
Panowie Litewscy z tego sie wyniiirzali , ir o frymarku
żadnym Moskiewskim za Inlllanty nie widzieli. Diel. 599.
Pies udawał, że owcy chleba pożycz_\ł; a ta wymierzała
sie, że nie brała u niego Min. Hyt 4, 76. — J3. Wy-
mierzyć się z czego, wypł:icić się; fidl llUiflll" nhflllbeil ,
ti nliiragcii, al'3nl)lci: , crfi^en, ncrgrllcii. Wymierzać się
będą wdz ęcznośi lą. Mm. 03, 94. Juzem większą część
ojcze za swe złośi i pokuty w c?ys(U odfirawjł, a wierzę
Ze się z ostatka twą prośbą w_\ mierzę. Cruch. W. 2S7.
— '§. Krzjżaey zamki budowali, dlatego aby się królom
Polskim z poddannos'ci wymierzyli, z klór\mi było tru-
dności dosyć. Biel. Sw. 170. łby się wył.miali, jiĄ Io3»
iiiadieii.
WYMIEŚĆ, wyniiólł. wymiotła, f. wymiece, wymiotę cz.
dok , Wymiatać, Wymioi;:ć, 'Wymietać niedok , wjmia-
tuje , wymiotuje pr. coiUin. , W\mialyw;ć izesll.; — g.
i) wyrzucić, wyi-iskać, wjkinąe; ^croil^ircrffll , mi?njcr>
fen, nicgiucrfcii ; lioli. wymelali, wynieiam, wyniecy, wy-
bśzvm, wyliazogi. (cf. wygodzićj ; Sorub. 1. wumetam,
yyumetuyii , wumiefcż, wuschusknu, wucżisziiu ; Horab.
2. humalcż; V;»/rf. ismetali, vunmelati. Yunsrnetali , vuns-
nieziiUYati; CronI. izmciati , irmechem, izmechi , izliita-
yam , zineszti . zmei hem ; Doi. izbaczivain ; h'ag. izme-
tnuti . iztistuiti, iztiskali ; Bo.^n. izmelnuti, izmeclijali ;
fiosn. BUMeiaib ii3MeTaTb, nsMOTUBarb. Gdy tak nami
gwiiłtownie sie burzliwość morska naniiotała, drugiego dnia
wymialawali co mieli w okręcie; a trzeciego dnia swemi
rękoma naczynia w okręcie potrzebne wymiatywali 1 Leop.
Ali. 27, 18. Morze będzie wymiatywać z siebie ryby.
Biidn. 4 Ezdr. .5 , 7. — Fig. Kacerzc święta wymiclnją.
W. PoRl. W. 57. (wyrzucają, rugują, znoszą). — g Wy-
nii.ilać koi.'0, wyprzeć, wypędzać, wygnać; Ciiieil ^Crau8>
weirfen, ocrJreiben. Chrystus począł 'wymielywać kupujące

C7«

532 W Y .M 1 E S Z A Ć - W V M 1 E S Z K A C. W Y M £ T L I - W Y M 1 O T.'

i przcdjjące z kościota. W. Post. W. 2, 171. Jezus du- 4 godziny na dzit-ii, ledy ió dni powinien wymieszkaó.

chy gniewliwc i czaiły \vy^liala^ Sk. Dz. 14. *Zażeśmy Syxt. Szkl. 254. wysiedzieć.

w imię twoje dyablów nie wymiatali? 1 Leof. MalU. 7, WYMIETLI mi się coś w głowie. Bndik. wyroi mi się,

■■22. — g. Wymiatać komu oo , wyrzucać, zarzucać, wywikle mi się, ti wixt> mir f(^on no(<| cinfflilcn ; 'f. męlli

W) rzuty lub zarzuty, wymówki komu czynić; /iost. ynpe- mi się sJowo na języku.

KaiL , yKOpoTt, nopimaiŁ Koro B^ wn%, oOjifiaiL, ci' WYMIĘTY, ob. Wyini.ić.

nem ciiroś wrroeritii , i'onii(feii, iior(iiiltcii , ifłm 3>urroiirfe '"WYMIEŻUZIĆ się zuimk. tiok., niiazjie wypuścić, ^{^ caft

mad)en. Wielkie cnoty w Pompejuszu się znajdowały; i gaii) auślajfdl. Ziemia kędy najwyższa płoiiiieniein się

n;ijiiieprzyj.iżiiiejsi mu sa.iie t)lko ambicyą i chęć nie- smędzi , I w głąb, i wszczął się wyraieidziwszy wędzi.

cierpienia sobie równego wymiatali. Siem. Cyc. 284. Zebr. Ow. 53 ; suL-cit arel ademlis.

Występki mu jego na oczy wymiatrił. Sk. Dz. 515. ib. WYMIGAĆ się reeipr. dok., Wyraignąć się /«</«</. , wymknąć

25. Nie miał sędzia żadnej przyczyny do nas, wymiato- się jak łyskawica , lotem, szybko, wyśliznąć się ; rntbli|cn,

wać nam co na oczy. Il<j /'oni. G g 6. Żarn Post. 16. CIltllU|'rf)CII , CIItfĄliipfcil , wii Der Slip. 'Owa się nie wy-

Czemu nie cbodzicie sv bujaźni boga? aby nam nie wy- mizgał zlej śmierci Arcus. Zebr. Ow. 305; hon effuyit

niiatali na uczy poganie. I Ltcp. 2 lizdr. 5, 9. Dawał iieceni. Trmi ogrom Nemejski zwinąłem barkami, tym na

mu odpór mądrym pisaniem i jego zdrady, fałszu i krzy- brzegu Tybrowym dziw się nic wymigał srogi Rakus.

woprzysieslwa na oczy wymiataniem. SA. Dz. 1033. (wy- Zebr. Ow. 223.

lykanieni . okazywaniem;. Szemrze o tobie wszystek WYMILCZEC cz.dok., milcząc wytrwać, niilczeniim wskó-

świat , cliociaż ci cudne postawy okazuje, >lc na siro- rać , zyskać; fiiinicigenb ani\)axxtn . mit £4n)eiflfn (jciuinnen,

nie wszyscy 'wymielują sobie na oczy sprośne sprawy CTlangcn. Nie zawsze tu wymoże , co si/a mówi, czasem

twoje. Hej. l'oil. F f I ii (wytykają, krytykują). — drugi więcej wymilczy. Lub. Ucz 103.

Człowiek wspaniały nie wymiata swyeli nigdy dobro- WYMIŁOWAĆ cz. dok., miłością wyrobić, wyjednać, uiy-

dziestw niewdzięcznemu. Ahii 70, 09 1 . (mc wymawia, skać; licbenb crlanflcn , crliebcln , tiird) jicbc crrcidjeii, flt-

zarzuca). .Nic nieznośniejszego dla uczciwego człowieka, ivililieil. Miłość miłością wyiniłować trzeba. Goni. Dw. i'.i^.

nad osławienie i wymiatanie niesłuszne. lUun. 05, 576, Wyftikać , a nie wymiłować miłość cliciał ib. 303.

(cf. prz)tyk). — g. 2) Wymieść, wymiótł, wymiotła, f. WYMINĄĆ, ob. Wymiąć.

wymiecie dok., Wymiatać niedok. , Wymiatywać cietll., WYMINĄĆ cz.jednil., Wymijać niedok. ; ( Vind. yiinliernjii,

miotłą wyczyścić, zamiatając wjrziicić; ausfegeii, ciiić'fcl;= vunvi[iali , isgibali, vungibati) ; ominąwszy ujść, au«n<ei'

rrii ; boli. wymelati, wymelu; Sumb. 1. wumelii; Croat. d;ciib OOllaiifcn, yomitcil, jmn'rfpmmcii. Judasz wskazawszy

ziiiczti, zn. echem , zmetam , izmeszti, izmecbem, pome- żołnierzom Jezusa, Wszy.stkie w onyni gminie Ubiczy

chem; Vind. vunpomcsti , vunpoinielati ; Bosn. izmesti, roty i spieszno wyminie, A widząc pana tuż, przed >o-

omesti; Rag. izme>li , izmetcm, izccttati ; Slav. izmesti; bą blizko , Powitał i pocałował go. Odym. Sw. 2, C e

fioss. DhiiiecTb, BUMeiarb Wymiećmy izbę, a [lolym 5 6. — jj. Upłynąć, wypłynąć, fcrfliefieit , serlaiifcn , ffl'

wczorajszą lalkę dokończmy; - wymiolłszy siadają u ko- gcbcii. Już to wyminęła wtóra niedziela. Simon. Siet. iH.

łowrolków. Jeut. oi , 5. Gołębniki mają być wymiatane WY.MIOLĘ , oo. Wymieć.

I wyczyszczane od gnoju i wszołów , które się lam legą. WY.MIONÓWATY, a, e — o odv. , na kształt wymienia,

Cresi:. 58-i. Światło za kometą ciągnące się, nazywają czjli wymion, roie Jtlibcutfr. Matliodeun , cyców aty pociąg,

miotłami niebieskicnii , albo dla figury podobnej do mio- wymionowaly. Perz. Cyc. 159. ib. 3, 67, «//. Wymi»<ty,

tły, albo li wojną i powiulrzein', które ona według po- wymienisly, wymienny. .

Spólslwa poprzedza, miasta i królestwa wymiata, /ioli. WYlillOT, u, m. , WY.NIIOTEK , tka, m.,dem, wymiolanie,

f'r. 3. wyludnia, wyniszcza. i to co się wjmiola, wyrzuca, pomiot, wyrzni ; Boh.

\vviiiii.'v;7 1/^ - -ł / wr • , • ,1 I \vvmetkv śmieci; Yiiid. ismct , vuns:nel , isverK , vuns-

WiWlhsZAL (Z. duk. , W\mieszywac częiti. ziinełnie za- - v, . . .-i i n

„,:,.,»,« ...Ml., .....,.-.r.,,.. ." /u„i . I <\ D verg; Croat. izmet , izmetek, izversek ; liott. uasioTb,

mieszać, ytfUw iimnibrcii; (Boh. w\niisvti wvłacz\ć). Roz- , "^ . . .. •. • ó. l l iv v » r .

rab.ać wapno graca u niiilarza , t' j. wymićszać; Magier. (""-CTKa 1 1 wyłoga tałbuła , 2) obrachunek), ba? ivrau«.

.♦/Ur. W l.ucie maleryalisla starać się powinien, aby «'"'"'■ 3l"»'«W.' »« S^^"^'""- J«"' H^-e się bcyla pien.

„, I I . • 1 1 ■ • 1 T W- swym wymiocie.... fjirosc. tors. 224. (-w swym w y-

materyały odważone jak najlepiej wynneszyw; J. To/:. . • • , ... , • .'

121. Potaż funtów 29 miałko -pfzesredówać, "dobrze wv- miotaniu , wzburzeniu . w w,rzej. Wymiot góry ogniste,

mieszać, potym w tygle rozsypać i lopić. xb. 279. ii. 83. ^^l'"''' '. ^'\ ''"^^""f "'!" ''"""Pffl-f" ^Serflf«. - Lzęść

■ ' • " • "^ ' piersi jej zakrywa bawełinca , a ezęsć pół nagiej wydaje

WY.MIESZKAC med. dok., mieszk.njąc wytrwać, aili(li'ObliCli , się na wymiol. Tward. Pasi/ 0. na wykaz, na oko, \\n

bic 3tit biiiburd; iitobiitn. Zupełny miesiąc tu wymie- 3ct)mi, ben flu^cii prei«S flfgfbcn. Gdy w oknie lak sie-

szkała. /'. Hchaii. Orl. 1, oO. Tamem rok cały, ile po- działa, o jako ich na wymiot wielu len opadło. i6. 11.

pomnieć mogę I połowicę wymiesział dru';iego. I'. Keltuii. (na widok tak wywalonych piersii Zarlu wymioty, pia-

Jer. 308, Gdyśmy lam wymieszkali te dni , poszliśmy sck złoty. Su$zyc Pieiń. 3 b. wylane żarty, żartobliwego

dalej. W. Att. 21, 5. f zabawiwszy lam przez te dni). dowcipu wylewy, iskry, CrflifCiiiiflcii idurjbaftfn Sijfł

Gdyby kto po dwie 'godzinie siadał w kąpieli na dzień, itullany mu Turczyn obiecywał; lubo t'arbow'any to bsł

musiałby 23 dni przy tej wodzie mieszkać; a jeśli po w\miot, (izyinał przymierze. I.eticz Clati 37. propo-

w Y .M ! O T A C - W Y M K N A C.

W Y .M K N A Ć.

zycya nieszczera , biiigcnuTfciiC f i'{tf))Ci|C. Wszystko to tylko
na wyniiot , wszystko to nieszczere. 7tvard. \Vf. 12. na
oko, na pozór, by wabić, nęcić; ^iiigcicorfcti juili Sd'em,
urn niijulotfcii. l^oteiny jest róg jednorożca , u którego
byk pilą, t j. wymiotem sfonią napchanym byJ. Biik.
Chmiel. C. szyszka, pęclierz, igr.iszka, fri-szka; cin fciliijc<
reorfciier StroKiaU, cin cleiibc? Spicl5C«n. Wynrioi, brak,
odrzutki, śmieci; ?liijn.iuif, 3)Vncf, Srhiyt, SDiift. Żydzi
jest to niotJocb narodów , i ze tak rzekę wymiot całego
świata. Mon. 75, 584. On mię na wymiot wszeinu światu
stawit, ['rzykfad i bajkę ludziom we mnie zjawił. Chrośc.
Job. 62. JNa wymiot daje i wzgardę xlażęta , A iitr.ipio-
nycli uwolniwszy z pęta, Na dowód moey swojego rze-
miesła, Wysadza na ich owdowiałe krzesła. Chrośc. Job.
47 , ob. Pomiotło. Jeśli masz dobrego syna , cząstką
twoją jest, ojcze; jeśli złego, wymiotem i plugastwem
natury jesti Petr. Pol. G2. — Wymiot, płód wyrzucony,
pomiotek. Cn. Ib. 1521. ciiic iiiiscitigc Scibcśfriic^t. —
Wymiot, wymioty pltir. , zrzucanie z żołądka, woniito-
wanie , zwracanie; bas Grtrcdicii , 3Bcgbred)cn , mmi iiian
fid; utergtclit, Saś "Bomircii. Wymioty zbawienncmi bywają
w |!rzeładowanui żołądka. Perz. Lek. 219. Pierwszego
dnia po kąpieli przypada niektórym wymiot. Syxl. Szki.
286. Po pijaństwie wymioty, głowy ból, gorączka. Pot.
Jow. 191, — Do dawnych grzechów- się wracałem, jak
pies do wvmiolu. Kchoiu. 88, ob. Blwociny, plwociny,
lai muwhńme. WYMIOTAĆ, ob. Wymieść." WYMIOTŁO,
a, n., WYMIETACZKA , i, i. . everriculum. Cn. 7h. 769.

'WYMIŚKOWAĆ sie , ob. Wvmvszkować sie.

WYMISTROWAC, 'WY.MISTRZOWAĆ cz.\lok., misternie
wyrobić , fccraiiśfiiiiftcln , ^eriłorfiiiiiłclii , eruiiifteln , \}nmi--
lliciitcni. Perdyx rybie pośrzednie skrzele obejrzawszy , Na
wzór onych w żelezie twardym wyrzezawszy Zęby wie-
czne, najpierwszy piłę wymislrował. Zebr. Ow. 196: rc-
yeril usvm. — Fig. lv. Jeśli szatan mógł tak rychło i
przy czujnych dozorcach wymistrzować , a coż nie miał
"zmędrować za dalszych czasów , kiedy pasterze mniej
czujni byli ? Gil. Post. 69. (dokazywać , wyfiglow ać , wy-
kuglować). Ktoby szedł do wieczerzy, od którego czło-
wieka wymistrzowanej inaczej , i ku inszemu końcowi
postanowionej, niżeli pan podał, ten sobie sadu pożywa
i pije. Gil. hal. 4-04. wymyślonej misternie , zmyślonej.

WYMKNĄĆ (Z. jednil.. Wymykać niedok.; Boh. wjmknauti;
Hnd. ismakniti , ismekniti , vunsmekniti, isfhmikali, vun-
smiegali ; Hug. izmaknutti ; Bosn. izmaknuti : Dal. izma-
knuti , izmaknujem ; fioss BUmart , (BHMHKarb wycze-
sać len); z łatwością, gładko, smarownic, szybko wy-
sunąć, wypsnąć; leidit, fliatt, tdmcH licrmieriitfeii , termiś--
fd)tcben , au>MdJiebcn , flu^>riicfcn , licnioriiidcii , bcr.Hirfdiicl'cn.
Kiesv z kieszeni z pieniądzmi wymykał Boh. liom. o,
121." smykał, wykradał; ^craiiśftilnc|cn , fĄiitpicn. Jedne-
go Lacedemończyka na wyjadanie i wymykanie z garca
był zaprawił. Glicz. Wych. A ó h. Tak ci nas łowi
śmierć i zląd wymyka. Wad. Dan. 127. 6cvaii§^Plcn , lBCg=
NIcn. — Becipr. Wymknąć się: (Yind. ismufniti, vun-
smulniti , vmegnitife; Bag. izmaknuttise). Wymyka się
co , mobile est , educi vel eilrohi facile poteH. Cn. Tli.

1521. cś Ińpl (id) Icidit liciaiiśidiicbcu , (ci', wyjemo)). Wy-
mykać się, wyślizgać się; gleiteii , glilfdicii , Icitbt tiKic^cii.
Woda płynie, wymyka się i ucieka. Zab. 6, 110. Min.
(ustępuje). Kambyzes gdy wsiadoł na koń , wymknął się
mu miecz z 'po.>^zew. na który spadł przykro, i zabił
się sam. Biel. Sw. 25 b. id. Weresz. P,ey. 72. (\\\leri;ił,
wypadłi. — YYymyka się słowo, wyniknęło mi sie sło-
wo, wypsnęło, wyleciało, cin 2Bprt ijł mir cntfdtliipft ,
Graec. ((ftytr 6 ).óyoc ro tQ!<oc odónar. Nowe słówko
z ust sie jego wymknęło mimo jego woli. leat. lOt b,
97. — Wymknąć sie zkąd uciekając , ratując się ; Ctlt--
fd^Iupffii, cntflif^cii , eiitfpringpii , ciiJiiufdjcii ; 3oh. wysme-
knauli se , wywiiznauli; S!ov. wyliybugi se ( cf. wygibać
sie), wzdalowali se ; Vind smufnili , ismufniti, vunsmu-
fniti (cf. wymusnaćj, sdergniti , isdergniti , yunsdergniti,
ymegnilife, odfiilerkniti , fc skufmekniti , fe vunl'mekni-
li , prezbslesli ( cf. wyleźć), prezhfvitife (wywinąć sięj ,
prezhpodatife; Bosn. izmaknutise , izmaknuti, (zamknąć,
umknąć); Boss. yKpacTLca , yKpa4iiiBaH)ca ; Eccl. ynpa-
4aioca, (ob. Wykraść się, cf. ukraść). Principiis oislan-
dtim, pamiętaj te słowa. Próżno za ogon chwytać, gdy
sie wymknie głowa. Slryjk. Turk E 5 Mogę się łatwo
wymknąć przez najmniejsza dziurkę. Bom tak wystcbł,
że tylko kości mam a skórkę. TcŁ Saiił 71. Dusza za-
bitego Achiiesa z ziemi w postawie dawnej wymknąwszy
się, ukazali! sie w nocy. Oiw. Oiv. 526. wydobywszy
się, wydostawszy się; miś tcr Cvbc l;m'or gefommcii, I)e>
rmiś gefomineil. Lasami trząs:.ni. ziemi rozkazuję lykać.
Górom się trząść, z grobów się 'duszycom wymykać,
exire. Zelr. Ow. 166. T.ić to je i duszy uoiność, to
jej niejakieś pobujanie, że się niekiedy z tej katuszy
wymknie, i niebem -się ochłodzi i zasili Pilch. Sen. list.
2, 80., Pajuk przy drzwiach stoi, gości odwraca, uda-
jąc, że pan słaby; a samo paniątko tyłem się wymknął,
lata jak niepyszny. Zab. 15, 203. (uszedł, wykradł się,
uciekł, umknął) Wziąwszy nogi za pas, skrytemi w ty-
le drzwiami wymknęliśmy się. .^lon. 70 , 67. Nie bój
sie, pozwoli ci się wymknąć z aresztu, leat. 15, 55.
Pohasawszy jedne i drugą godzinkę , wymkniemy się z
kompanii incognito. Teat. 24. c, 59. mir mcrbcii itii^j iiicg=
fc^Ieitfccii , iBcgm(ic'^cr., aui bfm Staubc iiia(|en. — Wymy-
kać się n. p. z rąk, wykręcić się Ir. , wyfiglować się,
fić^ 6erniieh-i'kn , lieraiiSmiiitcn. Me dopuszczajmy tego,
aby ten czas , co go jeszcze sława , miał się nam dłu-
żej z rąk wymykać. Baz. Sk. 530, ( cf. z rąk wypaść,
wylecieć). Tuż naciera brytan ziającym pyskiem , A on
mu sie wymyka uchodzeniem ślizkiem. Tol Saut. 54.
Mój pan ztakicii i tym podobnych okoliczności gładko
sie wymyka. Teal. l6, 78. Osiodłałem go tak, że mi
się nie wymknie, ii. 23, 85. Taką na niego zastawię
łapkę, iż "mi się z niej nie wymknie zapewne, ib. 14,
93. Upewniam ,'że ta kobieta, któraby mi się wymknę-
ła, bardzoby zręczna być musiała, ib. 13, 54. — Żebyś
nam się nie wymknął słowem. Teat. 4, 103. żebyś się
nie wydał słowem, żebyć się nie wymknęło, wypsnęło

słowo , b(ip hi bid) mir niijtó oerlaiitcn Idficft.

Wy-

mykać się na przód, lub wzgórę , wysunąć się, wyry-

w Y M !, i: C. - w Y M N 1 K.

W Y M N 1 E J S Z N' Ć - W Y M ó U Z

wad się na prióil , awanfowad; rPUlirftn, ifraii«iU(ffli ,
OUirfitffli. Jtilnyin v\oJ6*» lioJżcfin ilol\k.i, l'iztM iii sjc
jeden zawsze ^uujk.i, A ilrinii ztisl;ijf. Zab. 14, 2j5.
Na wojnie sie na|iizód nie tt;rnyk;ij, a puzad r.ie zo-
gla»:'j litjt. Ad. 49; (mtdio luliisime iiis , medium teiie-
re ieuli). (';«gfirki »\ni\k:.e się zdudzą. /.ebt. Ow. 12 ;
to//« eilre videiilur , ( tt. wsciiodzić ). Miiiij^^z;! czę^ć
piersi (Armii!)) na wieizili sie wunka , "Wieh/ą tztść
kr\jc szala znzdriiiSeiwa. /'. hilioti. Jir. 80, ( iT vłyd:'jc
się na wierzch, wycliodzi) W, każdej rzeczy czisu eze-
k:ij , a z słii«eni się niu wjinykaj. Uudii. /!/»(■;»/./. 71,
ff. (>rzej suat.iiii nic Mylatiij,

WY.MLKĆ, 'wymioł. wyniuło , / wymielc cz. doi;.. Wymic-
bć huduk , do k( ńi a wszjslko undeć , ' nitlciCin wyro-
Lid , (lueninWcii iii ter 5li"i'illc; Uoh. wymljii . wyijil.l. wy-
niili; (wymelek 'wuiinłek. wymiar ih/yiiarski; ; Svrai. 1.
wuimwii; Croul. izmelyiijem; Itots EUMoaOTb , Il3Bi).l(jTb.

WY.MŁUCIĆ Ci. duk. \\'yir:i:"ać tiudok. . mióiae wyim' ,
wfzysiko 7U|ieliiic rmłófid ; ^crniiftrifdKn . flu^tTtidm;
Buh. wymijilili; \'iiid ism!;ilili , vuiisiiil;.lili , j!(ii sii.lulili ,
^nr[inn.luli(i ; Ul^n. izml.illi , izLilli ; ( roat. izndjlili , iz-
ndiiliiijeiii , zd.laienje . zrnialen ; /i'(ss. i;uau.iinint , Ubi-
nojamiBiiTb . iisuojoTiiTb ; £>(/ iij^ma&tiitii Na;;! jęiz-
niieii pszeni.'znyir. zo»iq, iż kiedy co \\\ml.ie;.ja i wy-
krtisz;<ją, ziarno' nic j.iko jęczmieu , ale jako [iszcniea
krzy się z kfosu swejio. Syr. 'J85. Progi nigdy na zi<-
mi leżeć nic maja, kiedy je wymJńia. Iluur. Ek. Gł;
ZboŻD wymióconc i wyrjięddżone daje ziarno przednie ,
poślednie, odjeinne, plewy, Irzyny, zgońmy słomę |irn-
8lq , klosiaslą, rnierzwia^ta. A'. Kum. Wymfóioricj sło-
my wiar.-.nka (\'ind. vi(li , olep, flikop) — Trunki. Pio-
runy l.ilaja z gradem wespół, i'ezej;o nic pop:dą , lo
«ymłó'-ą Uirk (.hudk. 28. wjLiją wykrusza. — g. Wy-
młói ić kogo , wyjożdzić kogo, w\ljie, wyi;:irb(ivv;n; , wy-
czesać , okł:id:ie ; cincii biird)brcid;cii . niii<ijerl'cii , hirroidj'
fen pr. tt lifi Ir. Za lada li;"galelę kijmi plc<y wym,'ó-
f\ Ttat .lO /', 105. K:dwiniegn M^irkus tak wytnłói-ił,
ie slraeił lodzi i okiCly. I hroic. Furs — *g. ('ewoie
na moicli uslaili nie wymłó.i. (^hioś'-. Ow. 188. nic wy-
ciśnie. nio«vs:ro/i, awi niciiicm SSuiibc n'irb er iiidilś |ifr<
ou«brliigfii WY.MŁOCliK . cku . m. . (WY MŁOCKA , i,
2. Uiiillk) . wynił;icanie, wymłócenie; Hi ?lliŚ6rc(d;CII , btr
9udbnifd). Oddacie cliarę z pierwszego wymłueku. Hudi.
Num. 15, 20. Zagrodnicy, klórzy na •ogrodziecli sie-
dzą , fo z » ymłdckii żyją , płaca po groszy ezlery \ul.
Lrg 2, 900." 6/f/., iub' Mło.'b;i).'\VY.M.LOT, u, w... wy-
młóeonc , co wymłócono: bilS Jliifujcbrufdjiie , ber ?lii3'
brilf.l". Po zebranem z pola zniwie, wziela próba z wy-
młolu. Kiąlz 184. Z |iięlnastulelnii-|i rHcIiunków wiclnśi<
\»\d iwanyeh kop i wymłolu zważyć. N. tam. 14, 2.iO
WYMłJJTNY, a, c, — ie adv. , spory w wynifot, im
DliiSbriifil) crijicHił. Trzeci sie cliwali i oblilej jarzyny ,
(".z«arly z wymłulnej nader ozmiiny Biotk O 4.

\VY.MŁOI).\'IK(- iiijnk. dok, siać sie znowu młoiKm. od-
nriłodniie zopełme . mifbfr (janj juHfl iiitrbcn. WYMŁO-
\mC.. WVMŁ.\I)ZAĆ, ob. Odmłodzić.

WY.MNJK, WYM.NĘ, ob Wymiąć.

WYMMEJSZYC , ob. Zmniejszać, umniejszyć.

\V^MM>ZVĆ Cl. d<'k . 1) z mnielio>twa wyz»<dić, ( oppot.
omniszyć; : au0nióiidicn . riitmódirii. brm IDłiJitdj0ttiiim nit'
tic(in;cn. WyniiiPsjcni Krz\ż;ii'y. Aur. Clodk. 51. Z priy-
e/_\iiy wymiMSzi Ilia jego powstała rewoliuya. Aur. //»/. 7.
'i'J — 2) \Vjn. mszyć , (,t. Mniszyć. rz\.<tić , trzebić.

\V^ .MUl.UWAĆ (ł. duk. , (oppot. przymocować, tf. wy-
liióilz) ; nio<ą wysadzić, wybić, wyluniać; n:it @Ctualt
fpnngiii, mielirrdcn , crDrfdicii. Syn jego wymoiował bra-
my. A. P<iin. H, 212. {L<ct ii3ii(i-(K4i?iiiL' wysdenie;.

\Y\, MOCZYĆ (j. duk., Wyniaczać uirduk. (cl. wymaczać
</i./.. ), Wymoezywać c:c //. ; Duh wjmoeili; Croat. izmo-
(liiti, izma> bem ; Kosf. liUHCtnTb , liMuuMiiDiiTb , iiaau-
yilTb ; mocząc wyczyścić, wymiekiz\ć. wynagnać co i
izego , tf. neulr. wymoknąć); ail^irńjicrn , blirdmińlliTlI ,
n-ÓlfcrilD nilć')icl;cil . frtt'Cid'Cll. Gdyby kio chciał prędko
ryby słone :ibo mitso ^łone wymoczyć, przysolże lylko
owej wody, w klóirj chcesz nioizyć, ol'aczysz, ze prę-
dzij wymokną , niżtli w prostej samej wodzie. Sak. l'robl.
l'.ll. Chłopi piekar s(diie śledzie niewymaczane , jeszcze
ich pizysatają 6uk: P^oil. 19i. — lig Tiudno będzie
syna dorosłego z »łoności lej, 1. j. zwyczaju złe^o wy-
moczyć, (jliti Wijih. E 1 , cf. czego sie now.-i skorii|>a
napije, tym trąci. — Wymoczenii- ; Hoit DUMOWhU . Hi
9lutlii'ńifiTi"i. /l/t</(c. ii.fuzya . bic 3iifu)ion. WY.MnCZKK,
czka, m , Kobaczki w cieczach ihobnowidcm lylko do-
slrzegane. zo«ii-tny wvmoc/ki; nnimnltula iiifuioria.
Zool. 87. SiiftifiiiiśHłicfdicii. WYMOCZY.NY plnr. , woda
od wymoczenia, 9lii(5niflJicrui!fl3i«a|Trr , tPLuiii ttwai mi^t-
ifdjfcrt 11'prbei:. Tr.

WYA.OliLJĆ Cl. dk.. Wymadlać. "Wymodlać nudok. ; Boh.
wyżad.ili, cl", źąilać); Viiid. i<molili , yuiisiioditi; IJom.
i/iin>lili ; /!«.'/• iziiiolbli. izmaa^djam . iimtdiiiise ; /to^s.
BUa(ł.inTh; Eccl. ll^MUAIITII ; modląc się wypr.isić, upro-
sić pr. W /<!/ /(•. ; eriirtni, rrliittcii, criltljeii. Erogiio, \yy-
miidiać, czego na kim bez przesUnku prosić. Mąci.
Kroi przez wszysikie one ilni w kościele przi-by\ya)ąc ,
pomocy boskiej bez przestanku wymadl.ł hrom [>ii.
\V\nio.lbć co na kim , od kogo Uiidik. Tr 'WY-
MODI.CA, y. tn. : /Inij. izmolhlcgl . / izmolliteghza ,
iiiipelnitor. 'WY.MOULNY, a, c; /iug. izmolliY , uniolliY ;
iiiifii-iriliilis

WYMÓllZ, »ym(''gł, wymogli, /. wymoze. wymogę ei.
d>.k. . Wyii.aiiać nifduk, , ( cf wyniocować); (fluA. wy-
niocy. wymohl, wymotiu, \yymahali u-kutecznić , wyko-
nać, i'.\ik«ować, wcyiiioli exekucy,i ; Sorab. 1. moczu-
\ij logo. moczwano cuatlio, mocziiwar coailir, {Soi ab. i.
wumiżii , wymoiu wybawiam , zba«iam, wumożnik, wy-
możnik zbawiciel , wybawicii-ł) ; .S'cr»6 2. humoz , wumoi.
'niimoz wybawić, hunioinik . wumożnik. wumożnik wy-
bawiciel; lloit. n3a<i!K4iiTb , NJlKDKJUTb rozbić, zdruzgo-
tać, wysilić, w)wi,etrz\ć ; — 'g wyniódz kogo, z mo-
cy w\cii'ń.z\ć , mocy (lozbawić , z mocy lub siły wmuć,
w\silić; /iflM iicToMiiTb. iiCTUMJHTb, f iitfrńUfii , bft Srafl
bfinulfll , aliiniUflCllI. Kiedy już lak bardzo wymógł swe-
go koiua . ie gil I ruszyć nie mógł, skoczył i niego.
/'ul .irj 'j\. l'oinpej konia wymókłszy, bije na ostrogi

WYMOKNĄĆ - W Y M O K R Z Y Ć.

W Y M O rU) O W A Ć - W Y M O W A. 553

stępisfpgn. Bardz. Luc. 131. Przez morze pfynący w si-
lach wyrnozeiii. Jabi. Tel. lOl. Na twoje już wymogfe
pióra clicc z góry iip.iść. Moisk. Rył "2, 73. — §. Renpr.
Pies na (ańcuchu wyinoze się , wysili się w onym mia-
taniu , w onym targaniu , Iz nic ognii w nim nie zo-
staje. Gorn. Diu. 97. Wymaga się strzafa, kula; elan-
guit telum Mnjec.tam , vis lelo impressa defecit , elangail,
laiscscit tdt impetus. Cn, Th. 1319; traci swój pęd i si-
le. Wljd. ijł :natt (JClUOrbrn. Wymaca się rola , wysila
się, wyradza się Cu. Th. 1519. Dudz. 71. — §. 2)
Wymagać czego, mocno zad.ić , wyciskać; mit Ścroalt
oJct SJaĄPnicf oerlaiijcii, forDcni ; {Vind. lerjati , tirjati cf.
tyrać, rosiielili). — Kiedy kto na kim co wymaga, zrla
się że niejako na wolą jtvo następuje, chcąc ja mieć
sobie powolną Lub. fioz 530, Wymaganie czego , żą-
danie usilne; Yind. donr.gnenje , donagnost, (cf. naglićj.
— Wymódz co, wycisnąć, mocą wyrobić, wymusić, cf.
wykleklnć, crjifiiijjni ; Cam. permor;im ; Viiid. dofdili, po
fili dobiti. d^jperfilili, odfiliti, doiprefilifi ; ^o-t.'. BhlHy4iiTB,
BUHy*"4iiTb, BbiKaiiioiinb. Potrzeba na człowieku co chce
to wymaga. i\Jin. Ryt. i , i 19. ( wyciska , wymusza).
WeXL'l ten wymógł, jakoby podarunek od powiitu. leat.
\. b, 126. Nie dokażesz tego, ani wymożesz na mnie,
abym ja dla tej trocliy już 'starzafej krwi mojej Maryu-
sza nieprzyjacielem ojczyzny miaf osądzić. \Varq. Wal.
lOo. (nie przewiedziesz na mnie tego). Nie mógł na so-
bie wymódz , ż.eby przeciw senatowi miał co działać.
Warg, Cez. 211. (nie mógł na sobie przewieść). Nie
mogę tego na sobie wymódz, abym cię rozumiał poży-
tecznym być miastu , którego *doma niecnotę widzę.
Warg. Wal. 45. nie mogę się o tym przekonać , id) faiiu
biiiS :iiitt ycn mir cibaKcii. Ten dekret jest korupcyą wy-
możony. Bals. Św. 2. 512. (otrzymany). Nie zawsze ten
wymoże , co siła mówi ; czasem drugi więcej wymilczy.
Lub. Rk. 103, cf. vłskórać, dokazać.- niiśricbtcii. Siła
u mężów wymódz mogą inny. I^ rszt. 2U. fic fÓJllICII Dc^
i^iicii oici aili^riditcii , ycrmtiijcii oicl. — Wymożenic , wy-
muszenie, wyci.s'nienie ; Ymd. dofdenje, permuranje, po
fili doblenje . doperfilenje , bn» JlbsiDiiigcii , (Erjuniuicil.
WYMOKNĄĆ nijak, jednil. \Vymak,TĆ niełuk. ; lioh. wymo-
knauti; Ross. BU.uuKiiyTb , BiilJiO'iaTb ; zupełnie przemo-
knąć, mokrotą wymieknąć, utr.icić z twardości, jędrno-
ści , lub słoiiości, wymoczyć się ; gnilj blirdllUCit^Cl! , blirĄ=
geiDCii^t rocrPcii, ausijcmajfcrl iDCrbcii. Konopie prędzej wy-
mokną w slojącej wodzie, a niżeli w bieżącej. Jak Arl. 5,
218. I-en w pękach później wymaka , niż w snopkach.
Przędz. 12. Gdy się woila w winnicy zastanowi, ledy
od niej stare macice winne wymakają. Crese. 523. (wo-
dniste się stają , wyjedrznieją). Gdyby kio chciał pręd-
ko ryby słone wymoczyć , przysólże owej wody, w któ-
rej chcesz -moczyć , obaczysz, że prędzej wymokną, ni-
żeli w prostej samej wodzie. Sak. Probl. 191. — §.
Przędzę dać tkaczom snować, a polem gdy tkacz zetrze,
dać to pomaczać , aby ślichta wymokła. Haur. Ek. 77.
aby moczeniem wyszła , »bv się wymoczyła , wypłókała ,
urn fie ^eraii^ 511 fpu^Icn. WY.MOKRŻYĆ cz. dak , mokrzem
wypuścić, wyszczać; aiiSpiifcii , au^barncn , au^urinircn.

Wymokrzyć sie zaimk. Dać koniom wymokrzyć sie. L't.

WYMOliiJOWACci. d)k, mordem wybić, wszyslki^h do

jednego pomordow.tć , pozabijać, mordem wygl.idzić,

wyrżnąć, wyciąć; cDe crmorbcii, biirc^ Slforbcii aiijrottctt.

Kazał zafasować bramy miejskie , i wybić a wymordo-
wać lud. 1 Leop. 1 Mach. 15 59. Bałwochwalcy per-
swadują królom , że inaczej plagi iiożej ódilalić nie mo-
gą , aż ewangielików wyścinają i wymordują Zarrt. post.
'iii b. Wszystkich Tu.-ków wymordować kazał, albo
oślepiwszy, oeiiromiwszy oszpecił. Dnz. Sk. 81. P.ozka-
zuje wymordować senatorów. Nng. Cgc. 93. — ji Wy-
mordować , mordują':; się wyciągnąć, wybić, wywlec,
wysadzić ; mit crmubfiiber , crf(i[)ijpfcnber Slnftrcngimg (jc
raii-3!u"iiii]eji. Undlk., cf wymocować.

WY.MOPiZYĆ (■:.. dak., Wymorzać, Wymarzać niedok.; Boh.
wymoriti ; Ross. BMłiopnib , BbiMapHnafo , Ji3.MopnTb; mo-
rzeniem wygładzić, wytępić, ogólnie wygładzić; mit
.^iingcc tijbteii , >.ior ^imgcr fterlicii laffon. niiśbmigcrn. Wy-
inorzyć wszystkich, fume omiies eonpcere, enecare ; vici-
num umorzyć. Gn. Th. 1321. — Simililer: Widząc oblę-
żony hetman, iż wody mieć ciekącej nie mogą, nabra-
wszy chust, kazał je maczać w sludzianej wodzie, i
rozwieszał z murów [.okazując nieprzyjacielom , iż wodą
wymorzi'ni być nie mogą Jer. Znr. 61. (iż niedostatkiem
wody nie będą przymuszeni do poddania się). — § Wy-
morzyć, dosyć przymorzyć , morząc wysilić; mit ópllligcr
nbmnttcii , vcĄt niiśDiitigcri: Inffcii. Wymorzyć żołądek.
Bndlk, (przepościć się). Wymorzyć się, przemoriyć się,
przemrzeć Cn. Th. 1521. ei 8t7. ficb rcdjt niiślmiigirii.
• — ?^. Trand. Wymorzyć. wysilić , osłabić ; fiitfriiftni ,
matt madjeil. Groźby Achila flegma wymorzyłem. Bardz.
Trag. 191. — §. Wymorzyć, wygładzić, wymordować,
wybić, wytępić, tobtctl, (cf. mor). Powietrze we Irzech
dniach siedmdziesiet tysięcy ludzi wymorzyło. Znł. H.
T. 189. — ^. CifHi. Wymorzyć żywe srebro, bn» Oitcd*
fllDcf tiJPtcii , Bndtk., ob. Morzyć.

WY.MOŚ(;iG cz. dik . mostem wysłać, pomostem pokryć,
Łcbriiifi!!. Nakazujemy właścicielowi , aby taką drogę wy-
sypał, wygacił, lub wcale wymościł. A. Zamnj. 110. '

WYMOTAĆ"c':.. dok, 'W^ymalsć niedoŁ. Wymolywać (zestl.
zamotane wyplatać, wypleść; Sorab. i. wumoltam,
wusehrnalam ; Slav. izmotati , ntlśiPirrcrt , SciffJtC^ i:i fTb'
nitiig hiligcit Wymotać się , tr. wyplątać się , wywi-
kłać się, fic^ lierniiS luiiibeii, \mani micfciii. Udawali nie-
winnych, żeby się tym obycz.ajcm wymatać. Sa.T. Forz.
19, cf. wygmatwać. — ^. Wymotać , wszylko odmotać
z motowidła , goiij alwitfcln. Bndlk.

WYMOWA, y, i., wymowność, krasomowstwo , krasomo-
wność; bie Sercbti'amfcit, ffioŁIrcbcnbcit ; Bo/j. fećnictwj
Ccf. rzecznictwo;, weyfećnost ; Sorab. i. wuretzeno; Cum.
sgoYornost, besedorezhnost ; Vind. gOYorna- yjednost;
Croal. izgovarjanje ; Rag. sladok gavor , ljeposlovka ;
Ross. KpacHOCjiOBie , KpacHOp-feiLc. 6.iarop-b>iie, 6.iaroc.io-
Bccie. 6.:arofl3biqie , fcf rzecz, słowo, język); EccL xa-
TpowOBecij, EHTIIHCTRO. S. Paweł nie tak się w *sło-
wiech i górnej wymowie kochał, ale większą mądrość
duchowną w sobie pokrywał. Sk. Di. 40. Acz z przy-

isr,

W Y M OWCA - W Y M (> W 1 C.

W Y M OWIĆ

rodzenia miałby wymowę , przecież ii się onej między
ludźmi nie przyJoiyt używać, nie raz potknie się, usia-
nie , zmyli , splecie . tjk ii gily co będzie mó>vi/, jako-
by trzy po trzy bajał Ijluz. Wych. K 7. — Wymowa
objectiue, krasoinowska sztuka, bic Mebefimjł. O wy-
mowie i poezyi x. Piramowicza; x. (jolańskiego dzieła.
Profesor wymowy. — §. U jako słodkie ustom moim
wymowy twoje, nad plaslr miodowy uslodniały mi. Sk.
Aa;. 3Ó0 A. wyroki twoje , które wyrzekłeś , wymówiłeś,
beiiic 3liiś|'prui^f.' — § Wymowa,, wymawianie dobre, złe,
sposób którym kto słowa wymawia, pronuncyacy.i , bit
?lii«|prac^c ; Ooli. wyieónost ; Carn. berózhnost ; Vind.
vungovor, isriekanje , isvustanie, Yunsriekanje , pravo-
sreknoU; flag. izgoror, izu^tjenje , (cf. wysłowienie);
fivss. BuroDopx, p-fcMb (ob. Rzerz). npoH3neceHic , iipc-
HSHomeHip. Wymawianie dobre słów, wymO'ła dobra.
Cu. Th 1520. •WY.MOVVG.\ , y. m . wymowny czło-
wiek, krasomówca; cin flrDp'Cr jRcbner, ein 1'crcMcr SWantt,
cin 3tebnei ; Stov. wymiuwnik, rećnik , (ob. Rzecznik);
Croat. izgOYoritel , izgovornik , f. izgofroritelicza : Dosn.
govori!lav . izi;ovoritei;i ; Rag ljftposlovaz, izgovornik ,
iz^oYorilogl; Eccl. BtTHM , npoiiauociiTeJb . ptYkuiiKi. ,
CHJHUfi BO rjarojaHiH , ( cf. 'rzecznik j. A^csylaus , gdy
przed nim jednego cliwalili , jako jesl dziwny wymowca,
że o najinniejszjj rzeczy, umiałby słowy to rozszerzyć ;
tedy odpowiedział: a jabym i szewca takiego nie chwa-
lił, któryby wielki bót na małą nogę czynił. Eraz. Jez.
E 5; {(luoil fieri polest per paiica , fieri non debet per
plura). Niektórzy dawni wymówce dawali to znać lu-
dziom , jakoby sic uczyć ni^dy nie mieli. Gorn Dw. 39.
Rostra co z nicii wymoweowi« mawiali, znieśli Gotowie.
Lib. Sen. \{. Wymyślił Cycero wymówce, którego na
świecie nie masz. Pclr. Pol. 3')9. {Cireronis orator,^ de
orolore). Filo, iyd zacny i wymowca wielki. Sk. Żyw.
239. S. Marek ,' biskup Aretuski . wymowca wielki. Ihrk.
Eiorb. H i. Waro , wymowca Rzymski. Dudu. .^poplit.
80. Wielu przedniejszycli filozofów i wymowców po-
gańskich tam zjechało się. Sk. Dz. 193. Tak go wnelio
wymowca miłość uczyniła. Olw. Ow. 2'i8. wymownym ,
fie bat ibii iiim IKcbiicr gcmac^t, (icrebt tjemat^t. Czemu
pan nie bogacze , ni^ mędrce . nic wymówce lego świa-
ta , ale nieuki ubos>ie sobie obrał? VI'. PoM. W. 392.
nie oratorów, filozofów, literałów, sawantów wymu Anych.
— § Wymowca, 'wymawiacz , wymawiająi'y co komu,
wyrzuciciel-. zarzucicitl; bfl SiubaltiT , i'prri'i(fcr , ^Jor-
XDtx'\iX\ Yitid. fvarnik , pofvarnik , /'. fyarmza , pofy^riiiza ,
(cf, swar); Rag. ukorite{;;l , pnkoritegl , f. vkorilcgliza ,
prikontegliza , fcf ukorzyć); fion. iionpoKaie.ii. , Y- no-
npcKUTCibiiHua , (cf. przeko - , poprzek), frzyjacicic moi
wymowcaini czynią się przeciwko mnie; w>zakze oko
moje wjliwa łzy do boga. Radl. Job. 16,20 — '§, Duch
ś jest przepowiadaczcm albo wymowca prawdy przeciw
duchom kłamliwym W, fjfl. W. tOl. 'iiczycielem wy-
mownym, obrońcą prawdy; Cejirfr . ^Scrłbcibijcif bfr 98ibt'
Jeit. — 'g Wymowca, wymawiacz, który co wymiwia,
exkuzuje; ber Gntfd/ulbijcr, Slu^rcpcr; Vind. is„'ovarja-
vez. WY.MÓWIĆ ei, dok, Wymawiać niedjk ; B^h wy-

mlauwati , wymluwili ; Slov. wymluwiti; Sorab. I. wu-
retzu . (wyrzec) ; Vlnd. isrezhi . srezi , isgovorili , vuns-
govoriti ; Carn. sgovjrjam; Croat. zgovarjili, izgoyorili,
izgovarjam ; Hag. izgovoritti , izusliti , izgovarati , izriSt i,
izrecocm ; Ross. DUMOJBiiTb , BuropOBiiTb , BuroBapŁiaaTb ,
npoiiaiiecTb , iipoiiSHOCiiTb ; — syymjwiao , mową wyra-
iai: , wymówić, wyrzec, wyrazić, wysłowić, (lu^fprcdłCn.
Wynnwiam dobrze , wyrażim słowa należycie , iA fprC'
iji ijut Mli. Jak mowę wyjji^ić, Vik pismo wymówić
można. Kpcz. Gr. 3, p. 28. Wymówić każdą literę swo-
im właściwym tonem, a zawsze zrozumiałym i miłym.
Kpfz. Gr. i, p. 6. W wyraÓA'ieniu b, wargi obie pier-
wej stulić, potym rozwieść musi. Sak. Probl. 69, ( rf.
pronuncyacya ). Dziś każdy naród, nie po slarorzym.^ku,
ale po swojemu wymawia łacinę. h'prz. Gr. \, p 73. —
/'iisiive : Wymawia się to słowo lak , a nie jak Wac
Pan go wymawiasz, tai SBort iBirb fo oiiSjjefpro^icn. Wy-
mawia się twardo, miękko, krótko, długo, otwarto,
ściśnienie. Źle wymawiać Ross. ąoaKHyTb , Msaisarb.
Wymawianie dobre słów, wymMwa dobra Cn. Th 1520.
fciiic giitc 31iiśfpfinfrf , i^tii ?litJ)prcd)eii , cf wyrazistość;.
Liczbę wymówić. Łejk. 2. 4. słowami wyrazić , czvtać
liczbę; fiiic 3'll'I UilSIprettieil , fic Iffen. — Chciała zawo-
łać: postój, postój mało: Ale nie mo,2ła od żalu wiel-
kiego Wymówić dob/ze , i słowo musiało Wrócić się
nazad do serca smutnego /'. Kchan. Jer. 407. przemó-
wić , przerzec , wyrzec , fic foitnte wi .C>erjcleib ff in 38ort
(tcroorbriiiflfti ; Ei-d. npoii3r.iarojaTH. Skórom to wymó-
wił, wyrzekł, przerzckł. Cn. Th. 1519. faum bntie i(^
brt* mi'j(jefprji^cn , (jefagt, yorocbriii^t. — g. Wymówić, wy-
gadać, wyiileśe, wypaplać, wylrąbić, wydać; au^plau>
beru , aitMd|iii(i0e>i . ciii<Jpof>iuneii , aii^troiiipeten. Nestor
w prawdzie zbyt mądry, ale już zgrzybiały, Rid wymówił,
co mo-^ło przynieść mo pochwały, I często się vvyg3dał.
Jabt. Tcl. 222. — Recipr. Wymówić się, wys;adać sie, (cf.
w\;p;ncło mu się , wyleciało) ; ftd; luomil tfprrcben , »«•
[4)ii(ippcn. Kto siła mówi, ten ^ic wymówi. Rys. .Ąd 21.
Sąsiad jego z jednym stowem nieuczciwym wymówił «ic;
tak się obruszył na mego , iż go pięścią w s*yje ude-
rzył. Sk. Zyw. 517. dał się z jcdncm lakiem słowpm
słyszeć, er lifg fid) fin tiniinflanbiiKS iSott fiilfajlupifii. Je-
ielim sie wymówił, to nazad odwołuję. Ttat. 51, 71.
(jeżeli mi się co wypsnęło). Dziś rano Jejmość wymó-
wiła sie przede mną , że syn jej żeni się z panną Ka-
roliną, Teal. 58, 557. — § Wymó«ić, wszystko do
końca powiedzieć; Vind. izgovorili , vunsgovoriti, izmar-
nuvati , vuiismarnuvati , gan; aiidrebcii , iHtdii) <iiivr(brii .
nticd gmijlid) ati>jfagcti . beraiiiśipKdjcii , bcmiuMagcn. Juzem
wymówiła, com miała mówić, więcej nie wybadasz sło-
wa. Mi'i. Ryt. i, ll-t Wyrzucam eo mam na sercu,
wymawiam. Cn. 7/i. 1352. wylewam, wynurzam — Re-
cipr. Wymówić się , zupełnie aż do wyczerpania naga-
dać się; l'/ndL fo isgovarjati; Croat. zgovarj^liste , fti^
(jaiij ousireben. Pozwól mu , niech się wymówi . póki
sam chce. Ijl. — ■ §. Wymówić co , wypowiedzieć , na-
leżycie , dokładnie wyrazić , wytłumaczyć , wysłowić ;
aii<<ipred;eM aiit^bnicfen , bt\i)xtibtn . mmragtn; [Busn. izgo-

w Y M OWIĆ

W Y M Ó W K A.

537

varati, izgovoriti, iziisliti , islumacili). Kio się nie przyu-
czy/ milczeć , nii; zdoła też porządnie w yrnawiaó. Glicz.
Wych. H 6. Ten jest poetą mojem rozumieniem , Co do-
skonafem rzeczy uważaniem Przenika wszystko , a co
chce prawdziwie Gładko, łagodnie, miękko i szczęśliwie
Wymówi, albo lak ładnie wyleje. Ze z czytających ka-
żdy się zdumieje. Opal. Sal. Prawdziwego słowa nie
mamy, którembyśmy wyrazili mogli źwięlych w chwale
niebieskiej bfognsławieństwo ; dostatecznie wszystkiej do-
skonałości szczęśliwości świętych wymówić żadnem sło-
wem nie możemy, harnk. hal. 93. Kto to może wy-
mówić, kto wypowie? Cn. 7'/(. 1319. et 1525. Byłem
zachwycon , i słyszał niewymówione słowa , których się,
człowiekowi nie godzi powiadać. Radź. 2 Cor. 12, 4.
niewymowne, (oi. Wymowny). — §. Wymówić co, mó-
wieniem wyrobić, wyiścić , uskutecznić; Łcrnui^rcbctl ,
hixó) SJcbcn rcirflid) inad)en, ('Ciuirfcn, bcriicrbriiiijni. Przy
tej obłudzie mogło co być i prawdy; jeśli o czem lu-
dzie mówią, czasem wymówią. Twurd. \\'l. 111. — Ji,.
Wymówić co komu z głowy, wyperswaddwać ; cilicm iU
mai n!i»rrtEn , ti i^in ma im Sppfc bringcn. Niewymo-
wiony jest upór. Hej Post. H^ niewymowny, ob. Wy-
mowny. • — ^. Wyiiiawiam sobie co , wyjmuję. Cn. Tli.
1320. waruję sobie, excypuję; Vind. preddershati , na-
preisadershati , predhraniti, fid; ctn'0^ nn^rcbcn , aii^bebin=
gtii , iiprbebaltcti. Wymówiony sobie , warowany , wyjęty
Ross. yciOBUUH Kio się z pospolitej na wszystkie lu-
dzie powinności wymawiać ma? gdy kto wyjęły nie jest
z rodzenia , czemu się wymawiać ma z umierania ? oto
się Chrystus z niego nie wymówił, a mógł się z śmier-
ci wyjąć , by był chciał Sk. Zyw. 2, 403 b. — g. W'y-
mawiać kogo albo co, eskuzować, uniewinniać, uspra-
wiedliwiać, ciitfd)ii!bigcn ; Sorah. 1. zamowam , (cf. zamó-
wić); Car. sagoYarjam ; Vind. sgOYoriti , isgovoriti , vun-
smarnoyali, isgovarjati ; Croat. izprichavati , izprichati, iz-
prich^yam, prich.im, prichati, [ci. przeczyć, sprzeczać);
Od/. ogoYŚram , oszvetlyavam ; iiosn. opogoYoriti, odYitto-
Yali , osYillali; Rag. ogoYoritti , osYJetgljati ; //oss. " oro-
BopniL , oroBapiiBaio , iiSBiiHiiTb , iisBiiHaib , oócsBiiHnit,
oóesBiiHaTb , Bbiropo4HTb, BbiropaaJKBaTb , (cf. ogródki).
Radzi wymawiamy nasze Yviny. Hibsi. Nauk. b. Ruś
wszystkie zabobony swoje małe, wielkie, rada wymawia
temi słowy: tak nasza wiara uczy; i wy też z błędów
waszych , na które wszystkie chrześciaństwo kracze , nie
umiecie wymówić, jeiino t«k : tak nasza wolność każe.
Birk. Zyg- 46. Kościół wiele błędów tych doktorów
znosi, i wycieńcza, wymawia. Zygr. Pap. 517. Nie mo-
żna i tych ludzi od niewdzięczności wymówić, którzy
chcąc jak najprędzej pozbyć się swoich obowiązków ,
starają się wzajemnością wykwitować, i zapomnieć ukon-
tentowania , którego z odebranej łaski doznali Mon. 68,
180. Proszę cię. miejże mię za wymówionego. Sekl.
Lue. 15. 1 Leop. Luc. 14, 18. (wymów mię. Sekl. ib ;
ići bitte bii, ciitfdjiilbiijc niid). Śiitb. ). Wymówić się
zaimk., cf. wymierzyć się, fid) entjdłulbtgcn ; Slov. wy-
mluwam se ; Vind predgovarjati , le isgovarjati , opo-
staulati ; Croat. zprichatisze, zprichayatisze , zpriehŚYam-
Stoumik Lindego wyd. 2. Tom VL

sze ; Ross. oroBOpiiTbca. Pięknie się z przypadkowego
błędu wymówić, jest znak roztropnego i doskonałego
w sobie umysłu. Lxib. Roz. 557. Wymawia się, choć
go jeszcze nie winują ; wymawia się , zjadł coś. Cu. Ad.
1280, ( cf. zjadł pies sadło, cf sumnienie go gryzie,
strofuje , sam się wydaje). — ii. Wymawiać się z czego,
wzbraniać się , składać się wymówkami; fid) mcigern ,
fic^ ciitfdnilbigcti ctiimś ju thiii , 511 Iciftcn , niijiiiiftimcn ,
C8 nlifdililiJClI. Prosimy cię , byś się nam z tego nie
wymawiał. Orzech. Qu. 92. Dawał mu papież opactwo
wielkie ; z którego się , uniżenie podziękowawszy, wy-
mówił. Warg. Wal. 251. cv fiŁIiifl (i a\ii , bebniifte fic^
bafur. Nie w \ mawiał się z 'wieczerze, Gospodarza zaraz
.'łucha , Z ochotą się do niej bierze Jak. Baj. 185. Bóg
twórca nasz , i jakoż mu się z służby wymawiać ? iS'^.
Aa;. 578. b. Nie omieszkiwajmyż . gdy nas wołają, ani
się na tę ucztę niebieską wymawiajmy, ib. 294 b. Prosił
hospodar hetmanów, aby z Turkiem bitwę wiedli ; ale 'wy-
mierzyli mu się z tego , że miejsca po temu nie mieli , in-
szego czasu nie wymawiali mu się z tego. Gwagn. 129.
Biel. 589. Nieumieć się wymówić, jest to być niewol-
nikiem proszących. Lub. Roz 257. Wielkim ludziom
umieć się wymówić największa jest sztuka , bo tych ura-
zić największa szkoda, ib. 549 Złemu trudno sie wy-

mówić. Rys. Ad. 79.

§. W_\ma\Yiać komu co, wy-

rzucać, wyrzuty mu cz\nić; eincm ńwai Bonudcn , i'pr=
bfliteil. Dobrodziejstwo wymawiać , gorzej niż odmawiać.
(Jn. Ad. 177. Dać a wymawiać, złe to obyczaje. Kto
tak ma czynić , lepiej niech nie daje. Żi-gl. Ad 9. 1'otock.
WYMÓWKA, I, 2.,WYMÓWEGZKA, i, 2., zdrbn , wy-
mavYianie , exkuza, unie\Yinianie , usprawiedliwianie; bic
9luf'Vcbe, Gntfiiilbigiiiig ; Buh. weymlu«a; Cum. sgoYar;
\ind. isgoYor; Croat. zgÓYOr, izgoYor ; Rag 6govor ,
opo^OYor , opraaydanje, osYJetgIjanje : Ross. oroBopKa ,
HSBiineHie. Łacno o w^\ mówkę, choć kto co noc kraść
chodzi. Pot. Arg. 5i0. Żadna wymówka nie usprawiedliwi
eię przede mną. Tent 6, 119. Nie masz pizyczyny ża-
dnej ku słusznej wymówce swej. Orzech. Qu. 92; {Slov.
Płechawa wimłuwa ; nulla ezcusalio , czcza wymówkaj.
Przeciwko prawdzie wymówki nie masz. Rej. Zw. 44. —
§. Wymówka z czego ■ wymawianie się z czego, wzbra-
nianie się; Hi 2i?ei(icrn , bic SBeigcniiig, 6iitfd)iilbit3iitig mit
9?cnreigcrn , bnś JlMcfciioit , Slbtdjlngcn ; Rohs. oTroBopna ,
JBepTKa, BblKpyiKa, (ef wykrel) Insza jest wymówka z cu-
dzej pro.śby, a insza jest wymówka z własnej winy; obie-
dwie zaś mają za cel obronę własną abo od cudzej natnrczki,
abo od własnej winy; pierwsza jest obroną woli swojej,
druga obroną sławy swojej Lub. Roz 529 Łatwo o wymów-
kę, gdy kto nie chce uczynić czego. Teat 24. b, 74. Kiedy-ć
podają pokarm, ma uprzedzić jakakolwiek wymóweczka,
nim odbierzesz. Eraz Ob. F, (ci oppos. [■rzymówka;. —
§ Wymówka, wymawianie komu czego, wyrzut, zarzut;
ba« Soitiicfcti , ber Sornnirf, ba« 2>orl)nItcn; Vinrf. fYanrhiya,
fyarilje : Ross. BurOBOpŁ . cf. przymówka , przycinek,
przytyk , sznypek. Wskroś Ulisesa takie wymówki prze-
bodły, Do mnieś, rzekł, królu, wyrzut obracasz tak
podły. Dmoch. II. 101. Na wymówkę tę bynajmniej nis

68

538

W Y M O W N O Ś (: - W Y M O W N Y.

W Y M R O Z I Ć - W Y MULI Ć.

zasłużyłem. Teai. 32, 57. Obce sromoly czynią naiu
pochlebne igrzysko ; swoieli wymówka pociąga gniewy
i zemstę. .\'ar. Hst. 5 , 28G. (wytykanie swoicbj. Da/eś
rai raz, a stokroć dar len wyrzuciłeś, Tak cnotę wy-
mówkami daru zallumiłeś. Zeijl. Ad. 10. Gawińsk. — '§.
Wymówka, wyjęcie, e.\cepcya ; ^a3 SluŚflCrcbCtC, bic Sf'
tiinflUIliJ, ?lllSIia|;me ; Vtnd. sgovor , preddersbba , pred-
dersliik ; Hoss. yciouie. Wymówka albo 'wybicie, excep-
tio. Szczerb. Sas. A'Ji. WYMOWNOŚĆ, ści', £. . dar wy-
mowy, posiadanie krasomowności , bycie wymownym;
bic 23crebiiamfcit jciiianbM, subjecthe , tai Scrcbtfc^ti , bic
0abe bet 2Bi)blrcDCiil;cit ; Boh. weyreenost, wymluwnosl;
Sluv. wymłuwnost ; Sorab. I. retzniwofcź ; Carn sgo-
vornost; Ymd. govorlivost , sj;ovornost; Croal. govorli-
voszl, zgovorlyivoszt ; Hoss ójarorjarojauie, CJOueciiOCTb,
BUTieuaroCTL ; Eccl. piiiiCTOCTb , C.iarorjarojHOCib. Wi-
dzisz , żeć wymowności nie mam. i Leop. Esod 5, 50.
(wolnej mowy nie mam. 5 !.eop ). Byłać leż nauka, była
wymowność , były cnoty osobliwe i w pogańskich lilo-
zofacli. Hrbst. Odp. y y 1 b. Wielkość ta niewy rażona
żadnej wymowności godnie językiem. Past. Fid. 271.
( niewymowna , niewypowiedziana , ob. pod Wymowny ).
Uziewanowa wódka wymowność da^va , język wolny czyni
ku wymownośi-i. Spicz. 100. — Nicwyinowność diieeiń-
ską pierwszym wiekiem zwali , że od narodzenia do roku
siódmego Nawyka dziecię mówić słowa wszelkiego. Kolak.
Wiek. a 4. niwnówlęcy wiek , infantia ; Ross. óeaCJOBC-
cie , óeacjoBcciiocTb, śprndilofiijfcit. WYMOW.NY , a , e ,
le udu. , krasomowny , klórenui słowa płyną ; berebt, 1U0()!<
Iw iiib ; Utit. wymiuwny, weyrećny , rećny ; Slov. wy-
młuwny ; Sorab. i. wuretżne, rulżniwe ; Cum. sgovorliv,
sgovorn ; Vind. sgovorn, pogovorn , govorliu; Croat.
zgovorlyiv , zgOYorni , izgovorjen ; Dal szladorek , bla-
gorek ; Hag. dubrogovorni , sladorek ; Slav. govorliiu ;
Hoss. 4u6por.iaru.iiiGbiri , Aoópur.iuciiuu, 6.iaror.iaro.iiiBbiri,
0.iaroH3U'iiiuii , pt>iucTuri, utTiiicTBeiniuil , BiiTificTBeii-
HUU, BiniuBaTUM , iiiiTiricKiil ; Eccl. c.aukccliil , ,iuo6po-

ÓectaułCŁ , K|lACIia(ltYIIKl , npilBi>TJIIU'b , IipilHIClIl) BX

pa3ruBU|ia.\'b , MHuruBtmaiiułi , ójaroBtiuaiiiiuu , y.ioóu-
uópaiuuieJLHUii. Józef żydowin starożytności żydowskie
wymownie napisał. Sk Uz. G7. — "'f^. Wymowny, wy-
raźny, wyraźnie wysłowiony; beiitlil^ ail80C)prucl)Cii , yet'
liebinitd;. Dziecię zębate, tegoż dnia, którego się urodziło,
głośno i porządnie wymownemi słowy , tak dobrze jako
dorosły mąż mówiło. Slryjk 301. 'Wymownie, wyraźnie;
Eccl. peiCBiicTo (cf. rzeczywiście), iiciipaBUUM'Ł buiubo-
poMi pliweti , ptiiiCTO. — g. fatsiie : Wymowny, mo-
gąiy być wymówionym , wypowiedzianym, wypowiedziany,
wypowiedzialiiy , wypowiedny, wysłowiony, wysłowny ;
aui!|prcd)l'ar, nil^fpret^licj; ; /yo/i. wypraw iledlny, icf. wypra-
wić, wyprawnyj ; £cc/. rjaru.iLiiuri, iipuuaHuciiuii. Syl.iLa,
cześć słowa wymowna, zbieranka Lisin. Cn. 7/.. 1021.
— Saepesfime cum negalione : Niewymowny, niewypo-
wiedziany; uiiaii?i'pred;lid) , imaii^lprcdjliiir ; Slov. newypra-
wiiedliiy; Yiiid. neisgOYoriiu, ncisrezhliu , nesrczhliu ;
Hoss. iieii3pt'iL'UBUH ; Eccl. iieHsriarojamibifi. Niewymo-
wny, którego trudno wymówić, iiiewysłowiony , wielcby

o lem mówić, wielki. Cn. Th. 541. Wtod. Infandut , co
nie godzi się, abo nie może być mową osiągniono , nie-
wymowny. Mącz. Odpowiedź trudna , sposób usly ludz-
kiemi niewymowny. Smotr. Lam. 93. Łańcuch niewymo-
wnej piękności. Auszp. 40; cf niewyrażona żadnej wy-
mowności godnie językiem. Past. Ftd. 271. Dziękuję
bogu z niewymownego daru jego. 1 Leop. 2 Cor.
9, 15. Niemownie się smuci. Teat. 8, 43, (cf. niesły-
chanie). — g. Wymowny, może być wymówionym,
usprawiedliwionym, wymówki godzien, ma wymówkę;
\n cifdiulbioen , Dcrjeilłlit^ ; iilov. wymiuwitedlny , co se
wyiiiluwiti muźe ezcusabilis ; Sorab. 1. zamowanile ; Hag.
ogovorni ; Slav. izgovorljiv ; Host. ÓJarOiisetrubiS. Nie-
wymowna , nieobronna rzecz , inexcusahilis. Macz Pro-
siła go, aby ją miał za wymowną, że nie wstaje przed
nim. Zat. H. T. 51. za wymówioną, prosiła o wybacze-
nie. — 'Wymowny, wymówkom służący, escusatoriut;
6ntt(^lllbit)Uilfl3 ' . Wymowne pismo, apologia; Sorab.
i. zamowćnske piszmo. — g. Wymowny, wymawiają-
cy komu, wyrzucający, zarzucający, wyrzutów pe-
łen; Yind. Tyarilliu , pofvarliu, (cf. swarj ; Huss. no-
npcKaTeJbHuii , nonpe>iHhiri U wdowy chleb gotowy , ale
wymowny. Cticz. Wych. /^s., cf. gotowy, lecz niezdrowy.

WY.MROZK^ Ci. dok. , Wymrażać niedok. ; Hoss. iiauuposHTb,
BUMuposHTb , BbiMupaxiiBaTb; mrozem przejąć, mrozem
wyciskać; bcraiiśfricrcii laiTeii , miefricrcii laffcii. Chemik
pochlebił sobie, że tego dokaże przez wymrożenie; pra-
wda że sok cytrynowy wymrożony bierze postać ulep-
kową. A'. Pam. 14, 210. Nie (iragniemy zagrzewania
ciał naszych pożytki śsvicckiemi , które gaszą a wyinra-
żają z serc ludzkich ogień miłości ku panu. Żarn. l'ott.
5, 770. wyziębiają. "WYMKOZKI plur. ; Host. sbiMO-
p03Kii; pozostała treść wymrożonego napoju.

WY.MrtUCZEĆ fi. dok. , mrucząc wyrazić, mruczeniem wy-
jednać sobie, wyprosić; jicrniiśiiiurmclii , aiwmiinneln. Bab-
sko swarliwe , mrukliwe, od starości drżące, skoro wy-
mruczy przez zęby spróchniałe słów kilka , chory ma
ozdrowieć. Boh. Dyab. 2, 289. Więcej wykołatać ani
wymruczeć sobie nie mogli. Hej. Host. 72.

WY.ŃlUZliC, wymarł, (. wymrte, wymrę med. dok.. Wy-
mierać uieJok.; Boh. wymriti , wyniru ; Sorub. i. wunirii;
Hoss. BUlipcTb, BUMŁ-pCTb , BUMlipaTb , ll3UMpeTb , U3Me-
peTb ; śmiercią być wygładzonym, wyginąć, au*|lcrbi'll.
Wymarli, wyzdychah; ad uiiiim omnes seusim murlui.
Cn. Th. 1319. Gdzie anioł dobry rozkaz.ił złemu, sam
011 dom wszystek .do "szczędu wymarł Hodw. Wróż. 44.
Wymarły partie. \ Hots. Bbiuopomiuri , aiiJiJCflPrbfil. Wy-
marcie, ia , n., wyginicnie śmiercią, bil? ?luJflfrbfil. fioku
1362 w Litwie dla wymarcia przez powietrze morowe,
gdy nie było komu ziemię wyrobić . głód wielki pano-
wał. Stryjk. 45, — g Wymrzeć głód • wycierpieć głód
wi.lki, być wygłodzonym; mit i^llIigcr-JlloHl fdmpftll, flC'
iimliiflcii i)iiiitjtr iiii^ftflien'.

WY.MLLIll cz. dok., Wymulać nieduk., muł wypłókać, wy-
myć, wyryć w mule; btn edjKtmm lUioiriiblcii , mit Sdjldmni
Ober im (td^Ktnimc (iiieipublcii , miifrjrabtii , wtflfpńblni.
Górnicy z okien głęboko pod ziemią wymulonych, soh

WYMUNDUROWAĆ - WYMUSNĄĆ.

dobywają. Arom. 261. W hucie stawiając piec , pomier-
na rame żelazną stawić , która się nigdy ani wjmula ,
ani wywróci, ani ją tez ogień spali. Ton. Ski. 115.

WY.MUNDUROWAĆ t:-. dok. , w mundur wystroić , ganj ani--
tnp^^irc^.

WY.MUROWAĆ c;. dok., Wymurowywać czesll. et conlin.,
murując wystawić, wywieść mury; /ioh. wyzditi; Yind.
gorsdati , gorposidati, auźmaucm , mifinauern. Galerye w
podkopach , podziemne przechody pod twierdzami forte-
cznerai, wymurowane i zasklepione, albo tez tylko wycem-
browane. Jak. Art. o, 292. wymurowane, cegta wyJożone.

WYMUŚ, u, m., wymuszenie, wyciskanie, wymożenie
czego na kim : ba» (Jriiinmjcii , JlbDriiujen. Wymuś no-
wych danin. Osir. Pr. Cytv. 1 , 47. WYMUSIĆ cz. dok. ,
W'ymuszać n(>rfoA-., musem wymódz , wycisnąć; Qbjn)in(jen,
crstiiiiujni , abDrtngen , abniJtbiijcn , ^erau^jtranijcit ; (distng.
Germ. nbmiiniijcn) ; Sorab. 2. hudrasch ; Yind. odfiliti ,
dolpreillili, perfiliti , ifditi (ob. Wysilić), dofiliti; fioss.
BBiHy4HTb , BUHy*-4aTb, (cf. wynudzić). Ty na mnie wy-
musiłeś te straszliwą ofiarę. Teal. oO . 21. Car przyją-
wszy z pokorą pokój wymuszony, Doląd nie śmie prze-
stąpić progu tej korony. Tward. Wf. 5. Wymuszenie,
Subst. , iai ?U'5nnni;en , Gijminocn ; nliler. Wymuszenie
adverb,, sposobem \vymu'izon\m , ailf cilie crjaniligciIC 3Irt,
crjtrimgen , gcjliningen. Mądry umiera dobrowolnie i nie-
wymuszenie. Pilch. Sen. list. 414. nie z musu, ni^t
cui 3tl""I3. śmiać mi się chce z tych pilotek ; — śmieje
się wymuszenie. Teat. 28. b, 91. (ein erjanmgeiic? Sat^cn,
cf. jałowy śmiech). — Niewymuszony, naturalny, bez
przesady ; ungcjnjmtgen, natiirlid), ungefimjłelt. ZnaJeś kiedy
człeka niewymuszonego w swoich posle|ikach , zaba-
wnego przez umiejętność, ludzkiego przez tkliwość?
Zab': 1 4 , 296.

WY.MUSNĄC , f. wymuśnie cz.. jednll. , Wymuskać , f. wy-
muszcze dok. , wymuskuje pr contm , Wymuskiwać
czestl., muskaniem wyg/adzić, gintt ftreidlEn ; (6osn. izmu-
sti). Król sie obróciwszy do niego, brwi sobie wymusku-
jąc , rzekf.... Buz. Hsl. 43. Zyd starym jedwabiem no-
wy przeplecie , i wymuśniemem pokr\je , tak że tego
nie poznasz. Crod. Dis f 6. Wymuskać ścianę , wyró-
wnać tynkiem. Cn. Th. 1321. bie 2S?anb glfittcii. Wymu-
skać dla stroju n. p twarz, glatt ftrcitbcin, ouśglntten,
(cf. wymarszczyć). To ciała ozdobą najlepsza zowiemy ,
Gdy sobie twarz wymuszcze paniczek łaskawy, A ma-
gierke z pióreezkiem sudamnie postawi. To już siedzi,
wąs kreci, a oczyma strzyże. Na bót sobie pogląda ,
oczesiije bryże Papr. Pr. C. Wymusnąwszy się gładkiemi

• skrzydłami Piękny ptak, śpiewał wdzięcznym głosem.
P. hrhan. Jer. 400. Wymusnać się , wystroić sie gładko ;
fic^ f^nicgcln, beraUśpuCcn. Wymusnąwszy się Syienus sę-
dziwy, Nadobnej w sadzie Nimfie się zaleca. Tward.
Daf. 25. Do posługi zniewieściali Rzymianie używali wy-
smukłych i wymuskanych gładyszów , ubranych na
kształt niewiast. Pilch. Sen. list 4, 149. Ze dwu ró-
wnie poczciwych ludzi kochałbyś bardziej wymuskanego
i piżmowanego , niżeli okopconego i na spojrzenie stra-
sznego, ib. 2, 101. Ten staruszek młody, wyperfumo-

WYMUSTROWAĆ - WYMYSŁ.

539

wany, wymuskany, wystrojony, wyfryzowany , stawia
nogi jak z partesów, gębę sznuruje, cały w korwetach.
Teat. 22, 25, (cf. galant , gładysz). Wypiżmowany, wy-
fryzowany, wymuskany, w karecie zajeżdża przed Saski
pałac. ib. 15, 24. Zobaczymy wkrótce, na jaki koniec
ta wymuskana wyjdzie pupeczka. ib. 7. c, 7. — Transl.
Nasze dawne ogrody pełne wymuskanej jednakowości.
Karp. 5, 74. wystrzyżonej , wymuszonej; erfutiftclt , cr=
jWiltigeil. Podobno Angielczykowie przepisali swoich nau-
czycielów ; mowy ich są mniej wymuskane niż Francuskie.
Zab. 5, 272. naturalmejsze , niewymuszone, rpciugcr gc»
funftcit.

WYMUSTROWAĆ , WYMUSZTROWAĆ cz. dok. , w mustrze
wydoskonalić, wyćwiczyć, zupełnie wprawić w musztrę;
auśmufłerK , eincrcrjtrcn. Wystawił kompanią grenadyerów
przyodzianą, uzbrojoną i wymustrowaną. Teal. 14, 82.

WY.MYĆ , f. wymyje cz. dok. , Wymywać niedok. ; Boh. wy-
myti , wyrnyl , wymygi , rozmyti ; Slov. wymygi ; Sorab.
1. wuraehwam ; Yind. vunsmiti , vunomiti , yunpomili,
Yunomiyali ; /?flj izmitti; floss. BBiMbiTb , BHMUeaTb , pa3-
MHTb , paS-MLiBRib ; myjąc wyczyścić, wychedożyć, wy-
wabić; Iiermijiimfien , aiieiirafchcn. Tym dycha, kto się
czego z dzieciństwa napije, .\ któż kiedy z tablicy czer-
nidło wymyje? Toł. Saut. 110. (czem się nowa skorupa
napije , tem na starość trąci). W'ymyć ręce, umyć czy-
sto. W\myć bieliznę wyprać. Zęby co poranek czystą
wodą wymywaj Eraz. Oh. a. wypłókać , au-5fpublen. Wy-
myty, wyprany, wypłókany, mi^gcirafcŁcn , aiK^gcfpiiblt ;
Sorab. 1. wumebte. Wymycie Eccl. nsMOBeHie. (fioA.wy-
mel , co woda wymiela ; Hoss. BUMOiiHa wymyty , wy-
ryty dół, wybój). — Fig. Niewymyty moraln. nieczysty,
ungciroi(6cn, unfmikr, unreiii. Rodzice, aby dzieci swą
złą sprawą , a przykłady niewymytemi do boga o nie-
łaskę nię przyprawili. Glicz. Yiych. D y. Os impudens ,
niewymywana , plugawa gęba. Marz., (cf niewyparzona).
— §. Transl Ty co mną usta wymywasz , słuchaj. 1
Leop. ś Hier. pr. co mię szkalujesz , potwarzysz ; ftd) mit
eincm ben SOciinb (luć^ibiibfcn, nftcrrebeii , oerldumbcn , ibn iibcr
bie 3""9f U'riiigcii laffcn Wszyscy o nim mówią , wszys-
cy nim usta wymywają. Mącz. Czy jesteś^^ie wy godni,
abyście mieli bezecne gęby wasze imieniem cesarzowej
w.ymywać ? KM. Turk. 22." WYMYDLIĆ cz. dok. , my-
dłem wysmarować; Boh. wymydliti ; Ross. nsMbi.iHTb ,
ouć-feifeii , mit Scitc niiśfcfcmicrai. Ów wiercipięla rozumie,
że dobry jest dworak , kiedy wąsiki na papilotki zakręci,
wyczesze, wyszwarcuje ; twarz, ręce, szyję, piersi, ple-
cy wymydli , wypucuje. Mon. 71 , 124.

WYMYKAĆ, ob. Wymknąć.

WYMYSŁ, u, m, WYMYSŁEK, słku, m., zdrhn., (cf. wy-
myślacz); Boh. wymyslek, smyślenka , smyslinka ; Yind.
fmifhno, (ismiflik = urojenie, fmiflik , fmiflenka = bajecz-
ka); Sorab. i wumoszleno ; Croal. zmiszel; Hoss. Bbl-
3IUCe.lŁ , BblMWC.lŁ , BH4yMKa , 405IUC.TB , 40Mbini.TeHie ;

wymyślona rzecz. Cn. Th. 1521. rtiyśleniem wynaleziona,
wynalazek, sed potius in malam , gnam bonam partem;
etnias ?Iii'jgeba$tc§ , Sluśgefoiincncś , grba(fitc§ , grioiinnicś ,
bie 6rfinblllig. Nuż pojazdy nasze , koń za pięćset złotych,

6S^^

540

W Y M Y Ś L A C Z - W Y M Y Ś L E Ć.

W Y .M Y Ś L .N 1 K - W Y MY ś L N O Ś Ć.

riąd za drugie, nuż owe 'alcbarily, nuz owe kulasy, owe
dziwne "muchry, strzępki, aź dziwno palrzeć na te stra-
szne wymysły świata lejto. Hej. Zw. 58. Lada wymysłek,
a lada wynalazek świata tego. Hej. Fosl. H 5. Gdy się
zaniagał ziy zwyczaj , ta obłędliwość tliowana jest jako
zakon, i za rozkazaniem okrulników , chwalone były to
wymysłki 1 Leo\>. Sap. li, 10. .twory imaginacyi , uro-
jenia"; GrKiibtungeii , Jrduincrficn. Mści/eś się nad wszys-
Ikieini ich wyinysłki. Hiói/. "231 ; {uditwfiitiunes). — \Vy-
inyslki , powieść , bajka , apologus. Maf.z. — Wymysł ,
wykwint, przesada, kunsztowanie , wyrafinowanie; Siill<
flflcę, Sitftrf Stroje bez wymysłów najpiękniejsze. 7'r.
Jedzą mięsiwa i ryby bez wymysłu. Tr. — Wymy-
sły to twoje. Tr. twoje konccpla, twoje- (ijile , sztucz-
ki; tai finb tcine Siiiiftc, Śimftflriffc, Sturfi^en, 6in=
ffiUe. — Na wymysł co czjniii. Cn. Th. 450; na prze-
pych Wild. wykwintnie, gar fiiiiftlii^ , fiimrcii^, ubmric-
ben. Na wymysł ozdobnie puklami obite xięgi. ib.; li-
ber umhiltei$ luxurial. Ouid. — Kiszki wołowe i wie-
przowe powinna dworka nadziewać ; to wszystko ma
czynić na wymysł, a ociiędożnie bez kosztu. Haur. Ek.
86. przemyślnie, z uwagą, bacznie, mit 23eba(^t. — ^.
Wymysł, wymyślanie, tnachiiiatio et suleriia , eicuijilatio.
Cn. Th. 1521. cf. przemysł, 6rfiiifciiiiiJ6friift , Sd^arffinii ,
aSi^ Tr.. ot. Wymyślność! WYAIYŚLACZ, :., m , WY.MY-
SŁEK , łka, m , (dislng. wymyśliiik); Sluv. wymyslilel ;
Sorab. I. wumoszlicżer; Croal. zmiszlilel, zmishlyavecz,
izmiszlitel, /. zmiszlitelicza , izmiszlitolicza ; Dal. izrnislya-
lacz; tiay iziiiiscgljalaz, izmisliteyl, /'. izmislitegliza ; tioss.
UtiŁOÓptiaicib , f. iiaoOptTaTe.ibuiiua ; który co wymyśla,
myśleniem wynajduje; ter CrPCIlfer, 5llt^rtlllicr, (&Xiid)UX ,
GrjlllPcr, plerumiiue in mniam parłem. Grosz, strojów
wyinyśbicz. Jay. Ur. a 7> b. Prorok, abo wymyślacz snów,
'zabit będzie. 1 Leop. Deut. 13. Zawzdy rnieli być na
świecie nowi wymyślaczo , co na swój rozum wszystko
stawić niieli , pizito pan im temi dziwiiemi sprawami
swemi "zamieszawał wymysły ich, aby się me tak działo,
jak om chcą Kej. ['osi F 5. Owi wymysłkowie z nau-
czoną głową. Rej. \ł'ii. 145 6. Nie mędrkom, nie wy-
myślaczum ewangelia słuiy. W. Fosl. W. 20. Bezeeni
wyinyślacre śmieją gwałcić tę ustawę pana swego, czy-
niąc sie medrszjmi niżli on, ii do tej lak zacnej *świą-
tości Śmieja przykładać wymysły swoje , i dziwy stroją.
Titj. l'o$l. U c ł. 1'isma ś. się trzymając , ruiny będziesz
od Faryzeuszów, a od tych mędrków a wymyślaczów świata
tego. Hej. I'u»t. H r \. Bóg dopuści się burzyć złym wi,i-
Irom nad nami, t j. wymyślaczom , "burzycom a podchle-
beom świala lego. Rej. Post. J 5. 1'oduszcza czart rozmaite
Herody a rozmaite fałszywe wymyśl.icze. ib. E 3, (cf. no-
wiiiiarz). Wspomnij na owe czarowniki, na owe czarnoksic-
żniki i na owe dziwne wjmyślacze świata tego. ib. L 2.
Bó,: srodze się gnit;wa na wymyślacze świata lego. Hej Ap.
53. WYMYSLEĆ i-.duk.. Wymyślać nieduk , 'Wymyśla-
wać coulin.: Boh. wymyślili, wymeyśleti, wymeyśljm ,
wymyśljm; S^ou wymyslcli, wymyśleli, wymyśljm ; Sorab.
1. wumyllicż, wumyflu, wumyllim , wumoszlu , zme-
cżelnukżam; Carn. smishiam , (cf. zmyślam; ; Yind. ismi-

fliti , yunsmiUiti. smifliluYati , israirhluvati , vuns(nil11u-
vati . smifliti ; Croat. izmiszliti , izinislyujem , izmYslyam,
zmiszlitr, zmisslyavam ; Dał. motrim , sznujem (cf. snućj,
izmisslilise ; Hag. Siav. el Doin. izmisliti'. Hoss. BU.MUCJUTb,
BUMUUi.iHTb , uujyMarb. uii.iyMhiBarb , (ob. Wydumać, ob.
Dumaći, npiuyMaTb, npiiMUc.iiiTb, npuMUui.ifiTb, usiuóptcTb,
H3X0ÓptTaTb, HSioóptreHie ; mjśleniem wynaleźć, myślą
wydobyć; crPciifcn, aii?Pciiffil. Dum^ł a dumał nad skryp-
tami , az leż się sprawdziło: kto myśli, lo i wymyśli.
Ossol. Str. 3. Zawsze u człowieka mc lepszego , jeno co
on sam sobie wymyśli. Git, Post. 109 b Wymyślać mody.
Teat. 57, 285. U.poganó* nawymyślali niezliczonych
bał*anów. Sekl. 73, (ob. Nawymyślać, powymyślać). ^Vy-
myśliła ten boska mądrość wynalazek , t. j pozwolić
człowiekowi w tych być stanach, w które upaść cticiał.
Pociej. 291. — 5J Wymyślić co, myślą całkiem ogarnąć,
wyczerpnąe , osiąsinąć ; iii ©cbaiiffii iimfa|Tcn , frf^ópfcn,
gaii5 bur(^Dfnfcii, auJbciifcn. Niewymyślony, imposib. , nie-
osiągniony myślą; unbiirt^rciifdar , bciii ©ffanfcn unerrcicfe'
bar, nii|t jii crid^upfcii biirĄ i)Jadjbciifi'H. Bóg jest myśl
nieśmiertelna , niewymyślona wysokość. Budn. Apoplh.
81. — § Wymyślić, zmyślić, udawać co nie jest, kła-
mać, łgać, roić; erbicbtcii f iiflcii , tfoli^f''. Siibcin. '" dc-
teriorem partem. Wymyślił te polwarz, ten fałsz na niego.
Tr, — "Niewymyślony, |irawdziay, rzetelny, n. p. 'Du-
fanie mocne w największych przygodach mieć możemy,
gdy tak z nami przybywa syn boży, niewymyślony mistrz.
Erai. Jez. 5. — Wymyślać na kogo , zadawać mu co
fałszywie , szkalować go , potwaizyć , zmyślić zarzuly ,
lżyć go ; ciitcm exiid)ttie SSormurtc iiiac^eii , Ipii yctldiinibfn,
bcfd;impfcit — §. Wymyślać, wykwintnie przesadzać , tlzi-
waczyć, zrzędząc; }it fcbr niarfflii , tabel|iii^ti(j icpii, ©ril-
Icil babcil. Włodarze sami. o mój boże! co więc czynią,
O jako z chudzinami często wymyśl iją. Opal. Sat. 15.
dokazują, dziwacza, wydziwiają. WY.MY^LNIK, a , m ,
zbytnie brakujący czyli przebierający w czein , wykwiii-
tniś, dziwak, grymaśiiik , zrzęda; till ubfrttifbnct 3Sdflcr,
Jablct , iiMiiibcrlid;cr .S^cilifler. Już nie można wiedzieć co
robić dla wvmvślników w jedzeniu. Mon. 7i, 580. —
W rodź. ie;is*." WY.MYŚLMCA , y, n. p. Szlachcic byłby
głupi, żeby sie z wynr.ślnica miał żenić. 7eii/ 21. b,
75, (cl. wybrydnik , wybrydnica). WY.MYŚLNOŚG . ści,
ź. , dar wymyślenia, przemyślność, przemysł, (.łtnlność
w wynajdowaniu ; Crbciifiiiigefraft , (yrfiiiniiiitj^fraii , (frfiii'
buiio^O"!'' ' PrbidjtunoSijiibc, (siiinrcidłbcit. Olbrzymowie byli
luilzie ogromnej wielkości , i jak insi ludzie z ludzi się
rodzili; pootowie jednak, aby wymyślnością swą ludzi cie-
szyli , powiadają, że nie mając ojców, z ziemi się uro-
dzili, że byli sloręczni i wężonodzy etc. Olw. Ou\ 12.
Naród len nie ma naszych romansów , i nie kocha się
w naszej wymyślności. .Won. 09 , 505. N.ijmocniej<za do
ułajiienia nieostrożnych jest wymyślność abo w przyjaźni ,
abo w interesie , abo w łagodnych słowach , abo w po-
mocy niepriiszonej, abo w ofertach. Zab(. Hoz 121. sztu-
czność, cbytrość, cf. mamienie, fllilltlidic iSfrfłflluna. Wy-
myślność ateusza. Mon. 69, 13. (płodność w sztuczne
wybicgij. Wymyślność, przfunyślm.ść, wykwintność, prze-

w Y M Y Ś L N Y - W Y iN A L A Z E K.

W Y N A 1. E Z Ć.

Oli

sada w przebieraniu, dziwacznośi*, , zrzędność, w_\bry-
dność ; Suiificle^ , SDfaflcrc^ , Ubmrcibung , laticlfuc^t, @ril<
Icnbaftigfcii. Przemieniała i przylepi;ila więcej niż dwadzie-
ścia razy na dzień muszki , klóre z rana z laką pilnnśi-ią
i wymyślnością przylepiła by/a Mon. G"), 364. WYMYŚLNY,
a, e — ie adv. , płodny w wymysły, crftnbiniiłsrcid), fiiiiirdi^,
eri^lI^crif^^ , iriiitbar im 31ih5Pcnfeii , (ErDciifcn , (Srtidiicn ,
Grfinten ; {Slav. ismisljen). .Natura wymyśbia we wszys-
tkich rzeczach pani, męża głowa żonie uczyniła. Petr.
Ek. 8ił. (baczna, rozważna, tuo^lbcbdt^tiij). Dziwna chy-
trością wymyślną i kłamliwa wkradł się do łaski cesarza
lekkomyślneL,'o. S^-. Dz. 845. — §. Wymyślny, do wy-
myślenia , mogący być wymyślonym, myślą odkrytym;
crJcnfliii , crftnnlid;; ( r/ni/ ismifliu , smiflitliu; oppos. ne-
smiiliu , neyunsmifliu , i:n.au»bcnflic^). — §, Wymyślny,
wymyślony, zmyślony; erba^t , erfoiiiicii, crDi^tCt. Powia-
dają, że Piotr ś. w Rzymie być nie miał; który wy-
myślny fałsz Urban Riegers śmiał udać; krótko tedy
niewstyd tego fałszerza pokażemy. Bial. Post. 11:2. Zani
Post. 2, 467. — |. Wymyślny, wykwintny, wytworny,
przebierający dziwacznie ; iini^Icrifd) , inaflenfcf) , tabcl|n^=
tiij , iibertricben beliciit ; (Ocftcrr. bacfcliii). Odpowiedź,
którą odebrał Alcybiades byłaby zupełnie uszczęśliwiła
amanta, nie tak wymyślnego, jako on był. Weg. Mann.
16. Co do obiadu, niech będzie smacznie, a nie wy-
myślnie, dostntkiera, a nie zbytkiem. Tent. 48, 3 4. nie
wykwintnie, nie na wymysł, me na wytwór, bez prze-
sady ; obiie Ucbcrtrcibcn , Siinftelu , J?unftelcij. — Anioł
spoczywającego budzi , i nie wymyślnemi potrawami, ale
podpłomykiem prostym i woda częstuje. Pociej 167. nie
specyałami , łakociami, iiittlt mit gcfmifteltcti (SpEifcn. WY-
MYŚLONY, ob. Wymyślić.
WYMYWAĆ, ob. Wymyć.

WY'.MY'SZ1vOWAC się , 'Wymiśkować się zaimk. dok. ,
wymknąć sie myszą dziurką, jak myszka, wykraść się,
wyśliznąć się, wykręcić się pr. et fiig. tr.\ ft^ roić eiii
3Sdii5djeii iDCijfdileii^en , cntjlic^en, cntj(fjli"tpfen. Ptaszek,
który śpiewa na topoli , Gdy go więzienie ciasnej klatki
boli , Jak mu się z klatki przyjdzie .wymyszkować , A
wzrok napasać wdziecznemi lasami , Depce pokarmy py-
szno pod nogami. Uardz. Boet. 63. Radby między ścia-
nami uczynić się ścianą. Zęby się wymiśkował ona swą
odmianą. Klon. Wor. 2. — §. Wymiśkować , wymniszyć,
wytrzebić. A'. Bielsk.
WYNACHODZIĆ, ob. Wynaleźć, wynajdować.
WYNAJĄĆ cz. dok., Wynajmować niedok.. w najem wy-
puścić, citiem ocrmictbcii, 511 fi\ijt gebcii. Ktoby kupił
sto owiec, i wynająłby ich kmieciowi pod taką kondy-
cyą, iż jakoby wybrał wszystkie pieniądze z wełny, któ-
re był wydal na owce , połowica sie owiec miał z nim
dzielić.... Chełm. Pr. 158.
WYi^AJDOWAĆ , ob. Wynaleźć.

\VYN.\LAZCA , 06. Wynalezca. WY.\AL.\ZEK . zku , m. .
"WYN.ALEZK.^ , i, s. , to co wynaleziono, rzecz wyna-
leziona; ba-3 grfuiibcnc, bie ©rfiiibmiij ; ^oA. nalezek, należ,
wymyslek; Sloi: należ, nalezek ; Vind. snaidnost , isnai-
denje; Croat. nasheztje , (cf. najście); Slav iznashasije;

Riig. iznascjastje ; Bosn. nascjastje, nascjast, iznascja-
stje , izmiscgijenje; Ross. Bbi4yMHa, josibicii , 40Mbiui.ie-
Hie (cf wydumać, cf. domysł) , oSptiuHie; Ecd OKpiii|ia.
N.itura wszystkie dowcipu ludzkiego |irzechodzi wyna-
lazki. Tr. Nazywali bogami robole rąk luilzkich , złoto i
srebro , wynalezkę rzemieślniczej nauki. 1 Leop. Sap.
15, 10. Pożytek tej ceremonii na prostym ludzkim wy-
nalazku i zmyśleniu zawisnął. Baz. Hst. 152, fcf. wy-
mysł). Przydane do symbolum u Łacinników słowo ^■-
lioque, (jreczyn uważa za wynałazek. Boler. 4, 121.
Bóg według dróg jego . i według "wynalazek 1 wynalaz-
ków) jego odda mu. IV. Osea. 12, 2. (według wymy-
słów, konceptów jego). — "g. Wyn:ilazek, ob. Nalazek ;
Boh. należ senlenlia, wyrok; znaleziony czyli wynaleziony
przez sędziego, lub polubowego rozjemcę wyrok, (ob.
Należć , wynaleźć, najdować , wynajdować wyrok, dekret
cin llftbcil fitiibeii. 31 big.), tia^j Ścfinbeit, baś' ©iitbefiiibcn ,
bic 5cntc!ii beo iRiitcrź, g[btcbźrid)tcr». Paweł biskup Po-
zn.ińśki , wynalazkiem ludzi na to wysadzonych . o krzy-
wdy z Dorzywojem rozeprzeć się chciał. Krom 257 : [ar-
bitrio) Swary, niezgody i prawne niesnaski sprawiedliwemi
wynalazkami kończył. Sk. Zyw. 1, 22 h. Rycerze panny
Maryi, coby pognnora ziemi odjęli, aby tym odjętkiem za
wynalazkiem ludzi wysadzonych , z Konradem dzielili sie.
Krom 227; [arbilno). Wszakże pomiarkowano sprawę
przyjsciehkim wynalazkiem, ib. 773; lransac'a res est
arnice.... Wynalazki, warunki, kondycye , piinkta ugo-
dy; ausijegli^ciic 'Piiiicte, Scbinijmigcn , 3'CftK6"niJfii- Tak
te wynalazki między Konradem a Krzyżak^imi stanęły.
Krom. 727; pada. Krzyżacy wyndazków na Toruńskiej
wyspie z Władysławem postanowionych pełnić nie chcie-
li. Krom. 475. Xiążę Jan zamek Oświęcimski za słu-
sznemi wynalazkami poddał, ih. 391; certis condilionibus.
Na tymże zjeździe nic znamienitego nie zbudowano, po-
nieważ twarde wynalazki podawali Węgrowie, ib. 709 ;
conditiones. WYNALEŹĆ, 'WYN.\JŚĆ? wynalazł, wy-
naleźli, f. wynajdzie, wynajde cz. dok., Wynajdować
rontin., 'Wynachodzić obsol. Wynajdywać czestL- Boh.
wynaleznauti , wynagjti, naleznauti , nalezti : Sorab. i.
pżinamakam , (cf. namacać , cf. wyniacaćj ; Vind snaiti ,
safhet (cf zacząć), isnaiti, yunsnaiti , isnaiditi ; Croat.
iznayti , iznahajara, iznahajati ; Rag. iznachi . iznahodim,
Bosn. iznacchi , ismisliti ; Ross. BbuyiiaTb , BUjyjiUBaTb
(cf wydumać), joiicKaiŁ , ^oiiCKiisaib (cf. iskać), h3I0-
óptcTb , nsŁoóptiaib ; — wynaleźć , dojść , odkryć, wy-
myślić, crftiibcit , aitaDenfen ; wynajdować, starać sie od-
kryć, aiifmicn, ftiibcii luollcii , crfiiibcii, aitffiiibcn lUDlIen ,

jlt ClltPCdClI fUiJ)ClI. Przyprawiania boraksu Wenecyanie
wynaleźli, Sienn. 395. Kto co wprzód wynalazł , godzien
chwiały; kto za nim idzie, nie godzien nagany. Cn. Ad.
410. Błogo człowiekowi najdującemu mądrość, i czło-
wiekowi wynachodzącemu roztropność. Bitdn. Prov. 5,
15. Pewny hkwor od sławnego chemika Neumana *wy-
najdziony. Krup. 5, 606 (wynaleziony; Bosn. iznascjast,
izmiscgl)en). Inszy sposób riail ten rozumem ludzkim
'wyiiajdziony być nie może. Ex. 36 (wymyślony). Wy-
naleźć sobie czas do czego. Tr. (wybrać, dobrać). Wy-

542

W Y N A L E Ż CA - W Y N A N O S I C.

W Y N A R Z A Ć - W Y N 1 C O W A Ć.

należć sobie zonę. Kitótk. Wynalezienie , wynajdowanie,
ef. wynalazek ; tai Sluffiiiben , jluifiid^cn , ^int(n , erfiiibcn ,
Yind. isnaidenje, smifleno ; Hoss. iisoióptiaiiie, iiaoiópt-
Teale. Do wynalezienia , ino'^ący być wynalezionym . jU
erfinbcn ; [oppos. Vin(i. nenaidliu , nesnaidliu , neisnaidliu).
Wynajdujący, płodny w wynalazki, rf. wymyślny; Hoss.
Biii4yjmuBhiri ; Siibst. Bu.iyumiiKi , / Bhi4yMimiua , crffiibC'
jif(^. — Lekarze ku zdrowiu Alexandra z wielką a pilną
radą lekarslwa palrzali a wyn.ijdowali Kosz Lor. 88 szu-
kahi znaleźć się starali ; fic fiiditcn aiif , fiid)teti oiiśfinlJi(} ju
madjtn. — Jurid. Ławnicy niektórzy albo dla nienawi-
ści, albo dla przyjaźni, gdy ieb sędzia spyta, dekretu
wynajdować nie chcą, wymawiają się nieumiejętnością.
Szczerb. Sax. 71. wskazać wyrok, {ob Wynalazek, ob.
naleźć dekret) ; cin Dccttt miffiic^en . aiiJjinbEii , ein Sec-
ret falicn. Jeśliby kto na dekret wynaleziony nie zezwo-
lił , a nalaz/by inszy lepszy, ostatni w swej mocy zosta-
nie. Szczerb.. Sax 72 Gdzieby kto ławnikom dekret
naganił, ten ma o ławicę 'żądać, aby móttł inny de-
kret skazać, on ma sieść na miejscu tamtego, i inszy
dekret wynaleźć , który mu sie według prawa zdać bę-
dzie. Szczerb. Sax. 201. WYNALEŻCA . WYNALAZCA.
y. m. , -WYNAJDZiCIEL . WYNALEZICIEL , a , m. , wy-
najdujący co, który co wynalazł, ber grfiiiber; Boh. na-
lezatel , nalezać, wymyslttel , smyslilel; Slov. nalezać ;
Yind. isnaidnik , snaidovez : Caru sokup ; Croat. znay-
ditel , zmiszlyavecz , iznaydilel ; łing iznascjalaz, iznaho-
ditegl; Ross HsioóptiaTe.ib ; Ecd HsioOptimiKi, oóptia-
TCJb. Wynalazca, wynaleźca. Dud:. 16. Wynalezca. Cn.
Th. 1522. Galowie Merkuryusza nauk wynalazcą być
twierdzą , dróg i ścieżek wodzem zowią. Warg. Ctz.
i 38. Kupców ie ziemscy i Tlieman , i bajarze i wynaj-
dziciele mądrości i rozumności, i Lenp. Bar. 15 , 25.
Srogi był i on miedziane^iO bjka wynaleźca. Warg. Wal.
320. (Periltus). Wynaleźca wszelkiej złości. W. 2 lUm^h.
7,31. W rodź. żeńsk. Wynaleźca, wynalazca, v. °WY-
NALKZf.ZYNA , y, i, 7r.. 'WYNAJDZICIELKA". WYNA-
LEZICIELKA , i, ź , która wynalazek jaki uczyniła , Me
(Srfinbcrilin ; /ing. izn.iscjaliza ; Croat. znajdltelicza ; ft»is.
BSioóptraTe-ibiiiiUii, oóptrariMbiiima (Jgres wynajrlziciclka
zboża. .Maz Chltboilawcza Ceres , bo Ceres była nie-
tylko wynalazcą zbóż, ale i dawcą ich i stworzyciclką.
Olw. Ow. 208. Palas była wynalazcą przędziwa , mi-
mistrzynią robienia płócien . i innych materyj do odzieży
ludziom należących Otw Ow. 159. Grekowie zwali Izy-
de |ir3wodaweą , jakoby pierwszą wynalazcą praw. Olw.
Ow. 44. Ty jesteś Maryo liłoijosławiona , wynalfjicn-l-
ko łaski bożej Hiui. Post. 258 wyjednac/ka SoiPirfc
rinii. -WYNaLEZKA , ob. Wynalezek. WYNALEZIENIE.
WYNAJ.EZhtNY, ob. Wynaleźć.

*WYNAł.OŻYĆ cz. dok., wyłożyć na po, wyexpensitwać ;
fliif ctroafl serroeiibeii , aiit!(jcbeii , miiJleflen; buh. wynal.>żiii,
wynakladam Wynałożę na żywność ubogich wszystka?
majętność moje. Dambr. 788 Miej o rum staranie co-
kolwiek nad to , com ci dał, wynałożysz , ja gdy się
wrócę oddam ci. ib 755.

'WYNANOSIĆ Cl. dok , Wynanosić kolorem u malaria . t. j.

podług znaków lub linij odbitych , kolo."em nawodzić.
M'igier. ilskr. jarbeii aiiftra^en.

WY.NAUZAC , ob. Wynurzyć.

WYNAKZEKAC cz. dok., z narzekaniem wyznać , Flagenb
geftfbeii, befennen. 'Obaczajcie się póki czas macie, ani-
żelibyście po śmierci przed sądem bożym mieli błędy
swoje wynarzekać. Gd. Post. 258 b.

WYNASZAC, ob. Wynieść.

"WYNASZYWAĆ cz. dok. , u krawca sposób szycia sukna ,
brzeg z brzegiem zszywając sztuczki do sukni. Magier.
.Makr. mit Snnberii aufndben.

•WYN.AThZYĆ , ob. Wywnętrzyć.

WY.NECK^- cz. dok., ponętą wywabić, wyciągnąć, wyłudzić;
beraiisfijbcrn , beraiiaiocfcii. Bndtk.

WYNUDZIĆ, WY.NĘIJZMC cz. dok., Wynędzać niedok., Wy-
nędzywać czejtl., nędzą wycieńczyć, natyrać , znędznić
zupełnie , zubożyć pr. et fig. tr. ; t)uxó) Glenb aiiemargeln ,
gan? cicnb unb hanloi iiiac^en. Niewierni dozorcy , chle-
bem i wodą ją tylko zasilają, wynędzając. Mon. 70, 521.
Skąpy ani wygody sobie utzynić, ani drugim wyświad-
czyć nic nie chcąc, ogołaca się z przyjaciół, a sam
wynędza się. Teal 49. c, a 2. Wynędziwszy wieś, plun-
drują w mieście sklejiy. Biaż. Tfum. C b. Gdzieby on
myślić miał o kobiecie, smutkiem i umartwieniem wy-
nędznioiiej? Teal. 13. e, 6. WYNĘDZNIEĆ tujak. dok.,
nędzą być wycieńczonym , ganj elctib irerben , abijemar-
gclt feijn. Postrzegam wynedznienie znaczne, .\iadz. 249,
cl', mizerya, mizerny WYNĘlJZIClEL , a. m., który ko-
go wynędza , bcr eitieii fliiśmaroelt , ber 3Umińrijler. Coł
innego bogacze sa na tym świecie , jedno wynedziciele
ubogich? 'w. Post. W. '2. 508. W rodź. żeńsk. WY-
NĘDZICIEl.KA , i.

WY.NEGOCYOWaC c;. dok., negocyami wyrobić, (ierau«nf<
gociren. Huitik

WYNIGOWAĆ cz. dok.. Wynicowywać cząsll. et coniin., na
nice wywracać, oiif bie liiifc vseite iimirenben, ,. 9. fin
Sleib ; wywracać, (irzewracać , przekręcić, wykręcić, uni»
brcljcii , oerbrfbeii. Wnet *sz«iec bót wynicował , t^ik i
pismo teidog , tak statut jurysta. Fol. Zac. 119. Naukę
tę świętą, ty na swe bałaiiiuckie kopyto wynicowawsiy,
rozbiłeś i przeformowałeś. I'im Kam. 202. (przerobiwszy).
Prawdę wszystkę zepsował , na błędy wynicował. hanc.
Gd. iGl. fwy<trychnął , ob. 'Wyszpocić , 'szpecić;. Pro-
kuratorowie subtelnie a ku rzeczy swćj prawa wykładać
umieją, aby prosinść prawa rhytrościa wynicowali. Gum.
W/ / (wykręcili, przekręcili, wykrzywili, wywrócili,
'wyopaczyli 'zopaczyli). 'Izażby bóg miał 'podwrócić sąd.
a wszechmocny miałby wyiiicować sprawiedliwość? Radź.
Job 8. 5. Na piwnicę.: W lyn) gmachu rozum szychlu-
ją . na wywrót go wynicują. Hej. Zw. 257. Cuż na
tym iż niektórzy byli niedowiarki, a *iai niedowiarstwo
ich wynieiijc wiarę bożą '? Hadi. Ad. 3, 5. (obala). For-
tuna gdy pNszno rzeczy wynicuje. I do zaburzonego mo-
rza przysliisiije , Sroga o ziemię rzuca królewskie koro-
ny. A pi'ilł\ch •zwycieżeńców wysadza na trony. Uardz.
Boel. 29 Wynicować' przekształcić, przelać; umgfftal'
ten, iimiiTinen. Teraz soków potrzeba, by starość wy-

w Y N I E C 1 Ć - WYNIEŚĆ.

WYNIEŚĆ.

543

nicować w kwiat m/odości. Zebr. Ow. IG"; per quos re-
notata senectus in florem redeat. Głupiego Irutino wyni-
cować. y. At/ion. Fs.li. Głupiego któż wjnieuje, Przecież
swe sobie sprawy smakuje. Uyb. Ps. 95 , ( cf. gdybyś
stłukł głupiego w moździerzu, jak gruce bija , nie pomoże.
i Leop. Prov. 27, 22j. — Marya Magdalena wynicowała
się była, gdy piękność włosów, wonność maści, wszys-
tko ku panu Cbrystusowi obióciła. Hrbsl. Odp. L G. (zu-
pełnie się przeinaczyła, przeistoczyła). — Czesio Hekto-
rem chcą czynić 'pastucbe, Albo z wielbłąda wynicować
muchę. Pot. Syl. 78. (zredukować , zmniejszyć go na mu-
chej. — Wynicować kogo , wyczesać go , wzorki z nie-
go wybierać , _przeszydzać z niego, szkalować go, ciiicn
bui(^[)C(^cllI. Żarty uszczypbwe na wynicowanie rządu
rzucający. Ostr. Pr. Krym. 2, 9. — g. Wynicować śklankę,
kiehszek , gracko spełnić, duszkiem wylać, wyłknąć ;
połknąć, wypalić, wychylić; ciii ©la» aiiśftiirjcii , liiiiim=
ter ic^fucfcn , in ciiicm 3"9C niiSiccren. Ja śklankę wyni-
cuje za zilrowie gospodarskie. i)]at. z Pod. C 4. Hojże
hojże pokrzykujesz , Każdą duszkiem wynicujesz. Lib.
Sen. 16. — ^. Wynicować się czego, wykręcić sie, wy-
wikłać się, wyswebodzić się, fic^ Łerauś unnben , eiit(3e=
ten. 'Owa się zdrad i wrogów przyszłych nie dostało
Przepowiedziom niebieskim wynicować zijoła. Zebr. Ow.
599 ; nec tamen insidias venturaque ińncere fala praeino-
nitus połuere deum.

WYMEGlC , oh. Wzniecić. 'WYMDZIE , WYMDĘ , wyj-
dzie , wyjdę, oh. Wyjść.

WYNIEŚĆ, wyniósł, wynieśli, f. wyniesie, wyniosę cz. dok..
Wynosić contin. et niedok., 'Wynaszać obsol, ; Boh. wy-
nosili, wynaśeti , wyncsu; Slov. wynesti, wynaśeti ; Sa-
rah. 2. hunafcź ; Sorab. 1. wunefcż , wuneszu , zneszu
hofe , wunoschu , wonnoschu , w-onneszu . wonnoschem,
wunnoscham ; Carn. snesti , sneaem, (cf znieśćj ; Yind.
Yunnesti, yunsnesti, Yunsnalhati , yunsprenafbali; Croat.
iznezti, iznaszam , izneszti, iznassam , znassam ; Dal.
iznosziti , iznoszim ; Slav. iznesti ; fios?!. iznieti , iznositti ;
Rag. iznieti , iznossiti ; R'iss. BŁiuecTt BUHOCiiTb ; Ecd.
h:;ii6CTH , h^iiochth; — §. 1) wynieść co zkąd, wziąwszy
ztamtąd przenieść; kraiiśtrngcn , aitśtraijcn. Myśmy nic
na ten świat nie wnieśli , bez poihyby że też nic wy-
nieść nie możemy. 1 Leop. \ Thim. 6, 6. luir inhen
niiti in fcic 58elt gcliradit, wir wnicn aućs tiidit-^ Hwn
tragen, mit uni ncbmcii. W koszuli z ognia uciekł-
szy, cieszy się, że swą własność, t. j. duszę i ciało wy-
niósł. Teat. 6. h, 27. (wyratował, schronił) Już osta-
tnią poduszkę na pijaństwo wyniosłeś. Teat. 18. b , 6.
(do karczmy, do Abraama zaniosłeś, w zastaw = przepi-
łeś). Wynoszenie, wyniesienie, zaniesienie zkąd dokąd;
ba^ §cr(i!i'Mrflgcn , 31ii«tragen , Scgtragcn , gprttrngcii ; Riss.
BUHOCHa. Do wyniesienia , mogący być wyniesionym ,
gdzie indziej przeniesionym Ross. buhochuiI. Wyniesio-
ny Ross. nsHeceHHhnl. — Za namiot przez trzy dni nie
wyniósł nogt. Jabi. Tel. 221. nie wyszedł na krok, nie
wychyli! się , er tft mit fciiicm S^rittc Iicrniiiigcfommni.
Niewolnicom nigdzie tam niewolno jawnie nogi mizernej
wynieść. Paszk. Dz. 125. — §. Wynieść się zkąd, wyjść,

przenieść się, wyprowadzić się; [Slov. slehugi se ; So-
rab. 1. cżahnu hwon) , fid) rocgbcgclicii , flĄ cr^ckn , ta--
mm ge^cn, dbjifkii, au^jieljni, umjtc^ii. Wynieść się z
tego życia. Teat 49. e, a 2 (przenieść się na tamten
świat, pożegnać się z światem , rostać się z nim). Ci-
szej , życzę ei wynieść się ztąd , nim cię wyprowadzą.
Teat. 1, 124. (umykaj, ustępuj). Gdy z gniewu kogo
odpraw ujemy, mówimy vale , 'wiedź się precz, wynoś
się precz , porywaj wodze. Mącz. Łck bid; ivcg Btm liier.
SutI). Pan nadchodzi, wynieś się ztąd. Teut. 17, 48.
(uciekaj, w nogi). Proszę, wynieś się ztąd. Teat. 55,
75, (cf za drzwi, won). Tylko się nie wynieś, mój
ty gagatku, to ci oczy wydrapię. ib. 55. 6, 18. Mości
Dobrodzieju , lepiejby się podobno wynieść, ib. 24, 165.
Czart. Wołać poczęli: wina! wina! a ja też wyniosłem
się fym czasem. Ahm. 71, 494. wymknąłem się, wy-
kradłem się; \ii madjtc miii bnyon, ani bcm StaiiDc. Za-
raz mi się ztąd wynoś, wynoś się, mówię ci, Póki ci
kij niecnoto na grzbiet nie poleci. Zabl. Zab. 94, (ob. Fo-
ra, fort). Wynosić kogo, forować go, wyforować ; eiiicn
I)crauC'fd)iiffi'n , lucgfdinflfii. Kijem wynoszą, gdzie kogo nie
proszą. Upal. Sat. 49. Wynosić kogo , wybić kogo ,
nałajać komu. C/ł. Th. 1525. Wynosić kogo ża łeb,
rwać za łeb. ib. (wywłoczyć). — Na rękach wynosić
propr. et Ir., wypchnąć za drzwi. — Wynosić umarłego.
Cn. Th. 1525. wyprowadzić ciało, exportować. Wyno-
szenie umarłego , wynosiny, exportacya. — Wynosić co
z domu tr., powiadać obcym domowe rzeczy. Cn. Th.
1522. roznosić, wypaplać, wygadać; OUS bcr Sljule
fiiiim|en , nu^plaiibcrn; (Russ. npoiuHecTt, npoiisHociiTt
wymówić ; Eccl. npoiisHOCHufi enunciativus , npoiiSHOCH-
Te.ib pronunciator).^ To co się dzieje , z domu wynosić.
Eraz Ob. Ejjj. Żadnych tajemnic żonie wynosić z do-
mu do 'sa<iad nie potrzeba. Pelr. EL 18. Takich nie
chcę prosić, Co lubia za próg mowy przyjaciół wynosić.
N. Pam. 17, 254. Ja tego, co się mówiło, z tego miej-
sca nie wyniosę. Gorn. Wł. G b. 'Wyniowszy. Radź.
Levit. 8, 17. (wyniósłszy). Nie śmiał tajemnice wynieść,
a in.«zym povyiedzieć, bojąc się pana. Eraz. Jez. D 'i b,
(cf rozgłosić , wytrabićj. Tajemnica wyniosła się mię-
dzy ludzi z domu naszego ib. J 7. (od nas' wyszła). To
gdy się do, cesarza wynosiło, postanowiono, aby....
Szczerb. Sa.r. 121. (gdy go doszło, gdy mu doniesiono).
■ — §. Wynosić suknią, pochodzić suknią, znosić, no-
sząc zużywać zf ierać , zszarzać, ctn Slcib obtragcii; [Hoss.
BbiHOCiiTŁ, BUHauiiiBaTb, 2) unosić sokoła). Wynosi się co.
Cn. Th. 1522, (cf wybiega). — §. Verb. neutr. Wynosi
suma. Cn. Th. 1522. tyle czyni, tak wielka, bie ©um«
me ['cłrćigt fo iiiib fo oiel, belmift fic^ fo iiiib fofti; [Vini.
telkoi yelati ). Obaczmyno , na wiele ten przeklęty re-
gestr wynosi. Teat. 57,273. Wynosi urodzaj, urodzi się
tu tyle Cn. Th. 1522; uradza się tyle, daje la rola ty-
le z takiego zasiewku. ib. 1197. Nie wyniesie tyle mój
dochód, nie uczyni tyle, nie wyrówna, nie zrówna. Cn.
Th. 1522. nie zniesie tego, nie wystarczy; ( cf. Boh.
weynos guaestus , fruclus , sumrtia; dem. weynosek pro-
wencik, \yynosny, weynosny, Germ. eintrńglid), fructuo-

544

W Y N I K N A t.

W Y N I K N Ą Ć.

tus , quaetluosus ; weynesnost, Germ. bie ciiitrdt)Iid;feii ;
Yind. Yunnosek, sapopad , shuma). — §. 2; Wynosić,
wino'iić , (liretl. in altius . wzgórę poilnosić , cr^cbcn , in
bic §ó((c crl)ebcii. Rag. sznossiti ; /los». BOSuecTb , bosho-

CllTb , D03BUCllTb , BOSBblUiaTb ( wywyższyć ) , BOSUieCTuie
(wznijście). Domostwa na wysokiem podmurowaniu . z
kominami na dach wyniesionemi. .\iadz. 58. ( wyprowa-
dzoncmr, wywit-dzionemi , wzwiedzonemi). Siódmy szyi
pacierz zowie sie wyniesiony. Krup. Oi(. 108, (cf. wy-
niosły). Kąl zawarty między linią wystrzelenia i pozio-
mą , nazywa się katem wyniesienia , angulus etauatiouis.
■Lesk. Mier. 2, 244. — Wynosić się z czym na kogo .
zanosić się z góry , tDOiiitt pon obcn fifcer cincrt Cicrfabrcii.
Wywiedziony był na plac śmierci , i z mierzem kat się
nań wynosił. Twanl. \\l. 10, fcf. wymierzyć). Lękaj-
my sie tej żelaznej laski , z którą się wyniósł na nas
rozgniewany Pan zawołany. Groch W. 558, ( cf. ma-
chnąć czeni) — Wynosić na urząd, na dostojeństwo;
cincii luoju crbebcn , jii cincr SBiirbe ii. f. id. Podziękował
ludowi za łaski , które mu wyświadczył , wynosząc go
na urząd najwyższy. Nag. Cyi: 25. Honory w swoich
wyniesieniach są pęcherzem nadętym. Larh. Kai. 1, 40.
— Wynosić ko|{0 chwaląc, wielbić, uwielbiać; eilicn
fr^cbcn, i;reifcii. imię pańskie ze mną wynaszajcie. litjb.
Pt. 59. Żołnierze poil nim spanoszywszy się, pod niebio-
sa go wynaszali. Filrh. Sali 281. Jest jego przyjacie-
lem , i radby go wyniósł aż do nieba , mówiąc o nim.
Gorn. Dw 515. Alexandra dzieła historya aż nadto wy-
nasza. Svh. Kom. 5, 228 Wczoraj cię panegiryk ży-
zny Potkał od niej , nad ojca . i nad Achilesa Wyniosła
cię, nad Tesca i Herkulesa Jabł. Tel. 45 — §. łiecipr.
Wynosić się, wywyższyć się, wyniosłym się siać, du-
mnieć, pysznieć, przenosić drugich; ftd» erlicbfii , fłpijt'
ren, ftpis iDcrbcn, Do(6miit|;i(| fcnit, (cf. nosa zadrzeć, nos
wyżej gęby, tie 3Jafc bud) troflcii) ; Cum. sdeim se, preu-
sSiiiem , preusęli ; Hag. yznossilli sc ; Cruat oholimszc ;
6us;i. uznositi se , oholitse , ponositi se , diciti se ; Hoss.
BOUMtpUTbCfl , OOflpilTbCa . 3a>l0ailllTb>-fl ; £l'c/. BCJCMyjp-

cmyK), Miioro o ce6t ^yMaio , BbicoKoyMCTByio , buco-
KuyMUiu.iK), BUCOKOBuriCTiiyio . rop.iioca. Jeden nad dru-
giego się wynosi, przeważa, ciągnie. Falib E \\\.
Tak się wysoko w pychę wynieśli i wysadzili, że leż
sobie moc niebieskiego i ziemskiego panowania przy-
właszczyli. \\'\in. 260. Człowiek jako paw' roztaczając
ogon mizernej pychy swej, pychą się swą przeciwko
panu swemu wynosi, /.arn. Posl. 2. 421 b. Wszelki co
się wynosi, zniżon będzie, a kto sie uniża, wywyższon
będzie. Sk. hnz. S88' W. Lue. 1 , 11. ntx \ii) \('m "■
bó&ct, foli miicbriat iDerbfn. iut)f.
WYNIKNĄ^^- nijak jedutl., Wynikać niedok.. wszcząć sie zkąd
na kształt ponika , powstać z niczego , wytrysnąć poni-
kiem, promykiem, kiełkiem; {oppot wniknąć, cf n'knać,
zniknąć;; ciitficbcii, ciitipriiiflcn nii« cincm Strnbic, ©nffcrftrab-
Uli, Jciierftmbleii, Sciitic btr'jprfd>icScii ; Hub. wynikn:iuti, wy-
nikali enitere , elabi , zniknaiiti , zniki oriri, nosn , elabi ,
{ob. Zniknąć); Carn. siiikiiili , sniknem ; \'ind nikniti,
poniknuvati ■ wyróść z kiełka; Croat. iznikiiuti, izniknu-

jem , niknem pullulare ; Bag. niknuti , niccem , izniknuti
pullulare , germinate, erumpere; Bom. izniknuli . niknu-
ti, nicali, pronicati germinare , exiit ; Hots. eowWKHyih,
BUSiiiiKHTb , npoHCTeHb, iipoiicTeKaib , npoiiapocTb , npo-
iispucTaTb : £( c/. ii7,iiiiKii;ii;TH , i^iiuk.ith , Bosiiiiuaio, ii^o-
i^MMiujw , iipoJHOaTii. Wyniknąć, wytrysnąć; fiitipringe n ,
entftcbcn ; (\'ind. vreli , svirati , pozhenjuti , isliajati, isra-
stiti , uerhajati , ismladatife , yunsmladikuvati , iszimali ,
yunszimati). Wynikły i wypierzehnęły wody tak hojnie,
że i lud i dobytek pili ją. 1 Leup. Sum. 20. 'Izaż nie
dla ciebie wynikają źrzódła , rzeki płyną, wiatry wieją?
Zmn. l'oil. 2, 32! b. Czystsza wynika z krynicy woda,
niż z samego potoku. Zygr. Ep. 79. Ren ztamtąd wy-
nika. Warg Cez. 11. (wycieka). Duch boży, i z boga,
t. j. ojca wynikając procedens , mający przyczynę na kształt
źrzódła boga i od niego pochodzący, /'im. ham. 385.
Niech się stanie ! na boskie rozkazanie wyniknęła z ni-
czego niebieska i ziemska machina, bzów. Huż. 44. wy-
stąpiła , wzeszła, wszczęła się, cntftailb ailś nid)t^. — Wy-
niknąć, wybłyszczeć , zabłysnąć z pod czego, z blaskiem
się wydobyć, bfn>pr)d;immcrii. Ilożana zorza wynika.
Groch IV. 45. Wsiał pan w uwielbioncm ciele bóstwa
swego, a wyniknął nie inaczej , jedno jako promień sło-
neczny z grobu swego. Hej. l'ost. S 6. Po śmierci sia-
nie się ciało twoje jako to ciało pana twego , kióre ja-
ko promień słoneczny wyniknęło z grobu swego. ih. 7"!.
Jako słońce wyniknie światłość wasza. Hej. Posl. .W m m
2. Miłością boga częstokroć tak pałał, że się płomień
wewnętrzny na twarz jego wybijał, tak że niby wynika-
jące iskierki jakieś z oczu jego widywano. Sk. Żyw. 541
b. Snieg biały z piersi Armidy i z szyi wynika, f. Schan.
Jer. 86. (przebija się, błyszczy, lśni się) — Wynikają
dziecięciu zęby = przebijają sie, klują się, świecą się,
wyrzynają się ; bic 3ńbiic brci^fii bfr>.'pr , liiiffii fld> Ui)tn ,
fd)finen burd), fd)immcrii biu*. — Wymknąć, 'wyróść, wy-
puścić kiełki . bcrvu'rfrri>|Tcil. Pod piórem Jegomości , jak
niegdyś pod stopą Perseusza , róże winikają. Boh. hom.
4, 141. Xieżyc rządzi wszystkie rzeczy z ziemi poclio-
chodzące , sprawując ich wynikanie, trcsc 107. Wyra-
stanie, wychodzenie z ziemi, wynikanie, emiratio sil-
larum. Cn. Th. 1529. Galatea listeczków wu-rzb złotych
śjiczniejsza , Łąk 'kwitlejsza , wynikłej olszyny roślejsza.
Zebr Ow.ć)A[; (loiiga procerior aluo , od wystrzelałej ol-
szyny wyższa, smaglejszaj. — W piątym już roku, W ro-
dziców ol.u , Przymioty ranę Już pocliop brały 1 wyni-
kały. Miask. Hyl. 2, 142. (dobijały się, rozwijały sie).
Tak się uczył, że czynił wyniknienia nadzieję na wiel-
kiego człowieka. Zab. 11, 558 że wyjdzie na wielkiego
człowieka — Dwunastu proroków kości, niech wyniknąć
miejsca swojego. 1 Leop, Syr. 49, 12 (niech z mar-
twych wstaną, niech powstaną, niech się porusząi. Wy-
niknąć się, wymknąć sie, wyśhznąć się. eiil(d>li'irf(n. Bo-
je się, aby obracając się do bzdur, nie 'wymknęły się
nam potrzebne chwile. Żab/. Boi 111. (jeżeli nie omył-
ka drukarska, zamiast wymknęły) — Wynika co z cze-
go, idzie co za czem, wypada jako skutek; triTaue tr-
fplgcii , cntipniiflfii. To przeklęta sprawa ; co tenz i te-

WYNIK - WYNIOSŁY.

W Y M Ś Ć - W Y N I S Z C Z E Ć.

U5

go wyniknie ? Teat. 50. b , 9. Gotowem się założyć ,
że z łych pokłóceń najśliczniejsza sprawka wyniknie, ib.
6. c . 58. Za powodem niedbalstwa w posłuszeństwie
wvnikła gnuśność w ćwiczeniu , od owej 'wyciekło do
wypełnienia lenistwo Smolr. Lam. 10. Wynikły z cze-
go Hoss. Hponsuiejmiil. "WYMK, a, m. , wyiiiknienie
zkąd , pochód, poriiodzenie , wszczątck ; toś ©ntfpriiigcn,
ter Urflirinifl. Odkryty będzie wynik domu jego. W. Job.
20, 28. nol. MÓd jego będzie nieszcześhwyi ; plemię,
6tninm. WYNlKŁOt^C, ści, ź , wypadek z czego, skutek, co
z czego jako skutek wynika . wypływa . bie JoliJC UOII Ct;
teai. Nierządy, które wszystkie na oko widome są , bo-
dajby w skutkach i wynikłościach swoich nigdy nie
znane były. /ł/on. 75, 406.

WYNIOSŁOŚĆ, ści, 2, przymiot tego, co jest wyniosłem,
wyniesienie, wydatność, wysokość; Hag. vznosnós ;
Croat. ponósznoszt; Bosn uznosnost, iai (Fr^obenfcoit ,
Sic Gr[;óliiini| , tk .CL>f)C ; ( Boh. weynosnost intratność ).
Wyniosłość bieguna, elavalio poii. Hub. \Ysł. 49. bie
^'el^óbc. — Transl. Wiemy , iż co jest przed ludźmi
wysokiego, lo jest przed bogiem obrzydliwością ; a 'wżdy
się jednak na wysokie stolice 'kaszemy, a do wyniosłości
a dostojności tego świata jeden drugiego ubiegamy.'
Z(irn. Fosl. 22. Wyniosłość stylu, górność , szczjtność;
Ecrl. Buuiecaoeie, Grbabentdt boC SrąlS. — Ouead animum:
Wyniosłość wolnemu człowiekowi potrzebna. Przestr. 91,
szlachetność umysłu, §od)f)Cr5iflFcit , (oppos podłość). Ple-
rumgue in pejorem parłem: Wyniosłość, wyniesienie się
nad drugich, duma, pycha, wysokie siebie cenienie, prze-
niesienie drugich; Boh. wysokomyslnost , wysokomysl ,
hrdost, zpupnost, wysoke o soLe smeyślenj ; Carn. mngozh-
nomislnost : Vind. isvifhnost, isvifhenje, vi(okopofhnost,
prevsetnost, prevoselje , poyfignost, prcyiThnost , viso-
kosdetje ; Croat. oholnoszt, oholia; Bosn. uznosnost,
oholóst; Hoss BoaiiocaiiBOCTŁ , BOSsumeRHOCTb , sano-
cineocTb, B03Hfl, cnecD, aucnpeHHOCTb. Bhicoi.onnpHOCTb ;
Eccl. BUC0K0.My4pie , BucohOMUciie , BticoKocymiic , ber
.codjniiit^ , bie §offartI> , n'cnn man fic^ iibcr niibcre crbelit.
Wyniosłość bezmierna , gdy kto w swoje umiejętność
duła , iż prywatne swoje widzi mi się gotów jest nad
zdanie najuczcńszych z przyczyny lekkiej uporiiie prze-
kładać. Mon. 76. 509. Nie jest chwała 'niezbożnego pra-
wdziwa ciiwała , raczej wyniosłością i chełpą. Birk. Chodk.
24. Wyniosłość była zawżdy i jest zwyczajną przywarą
dusz wielkich i wspaniałych narodów. Mon. 65, 158,
(cf. prezumpcyo, zarozumiałość). WYNIOSŁY, a, e, Wy-
niosłe adv.. wyniesiony, podniosły, wydatny, wywyższo-
ny, nad równość wychodzący; erbpbeii, erbabcn , ^oii f)er=
oorragcitb ; Bok. wysedly (cf. wNsiadły) , weynosny in-
tratny; \md. viJok , povfignjen; tron/, zponessen ; Hnq.
iznossit , vznossan : Bosn. uznosni ; Hoss. BOSBbiiueuHUH.
Wyniosłe wieże. Tent. 49, 50. Piorun częściej bije na
miejsca wyniosłe, niż na nizkie. Wyrw. (Jeogr. 58; fe-
rtunl siimrnos fulmina monles. Hor. Pagórek z równiny
wyniosły. Warg. Cez. 41. Wyniosłe cznło P. Kchan.
Orl. 1, 171. wysokie, eine bote, erbabcne Stirn. Dla-
tego pan bóg oczy wyniosłe dał, abyś nie tylko sobie

S/wni* Lindtfo wyd. 2. Tom TI.

na pięty patrzył, ale iżbyś i upatrował i rozmyślał so-
bie przyszłe i przeminełe rzeczy. He.j Zw. 155. — Quo-
ad animum : Szlachcic z wyniosłego stał sie podłvm.
Przeslr. 96 z szlachetnego , wspaniałomyślnego , wyso-
koniyślnego , I;p(^berjig. — Plerumgne in delerius: Wy-
niosły, górny , wyżej nos niż gęba , dumny . wysoko o
sobie trzymający, wywyższający się , przenoszący drugich,
z góry poglądający, pyszny, dumny ; Boh. wysokomvslnv,
hrdy (hardy), zpupny, wysoce osobę smeyślegcy : Carn.
preusęln ; Vind. preusclcn , viCokonoflien, poyinuijezhen ;
Croat. ohól; Bosn. oho, ohol , oholi . uznosni, pono-
scjan ; Slav. pnno.sit, ohol; Hoss. BOSHOCiHBbiil , saiioc-

miBhlU, SaHOCIIIBŁ , aailOCMlIBO , BhlCOKOBbiriHUri , BblCOKO-

napHbin, eneciiBUil , BUcnpeHHuil : Ea:!. ropeHOciibin, Bbi-
coi;oMy4pbiri , HTicoKooyMbiii. , BiicoKonapnBLiii , bucoko-
napiiui) , BUCOKJa .muciii ii.Mtiomiri , BhicoKOct^aeMHbiił,
rpŁAi" . Bciiiiiaofaiii , KOTopuil mhofo o ccót 4yMaeT'B.
Pan lióg się brzydzi wynioslemi oczyma, I. j pysznym czło-
wiekiem. 6(7. Post. 54 Nad tcmi wyniosłemi rozumy obie-
cuje pan okazać możność srogości swojej. Rej. Poft Ccc 4.

nVYNlSĆ, ob. Wyjść.

WYNISZCZYĆ c:.. dok., Wyniszczać niedok. , niszcząc wy-
gładzić , wygładzeniem w niwecz obrócić , wniweczyć ;
\'enii'd)tciib nuC-rottrn , i'eriit(f)(cii ; Hoss. n3TpbiTn , ncipu-
Baib , ii3iieaBCiBinb. Harmodyusz i J^rystogiton w Ale-
nach tyranów wyniszczyli. Aarp. 2, 115. Nieprzyjaciel
ciało w sakramencie wygładził, ofiarę vvyniszczył, świę-
te wykorzenił posty. Pociej. 189. Gdym b\ł malutkim,
myśliłem jak maluczki, a gdym się stał mężem , wyni-
szczyłem precz to co było maluczkiego. 1 Leop. I Cor.
15, 11. wytępiłem, wyrugowałem, wyrzuciłem, oddali-
łem, wykorzeniłem. — Wyniszczyć, wynędzić, wycień-
czyć ; a:i»ninrijcln , abrndrijolii , erfcbppfcn. Gdy pościcie ,
me bądźcie jako ludzie obłudni smutnej twarzy; "abowiein-
(•1 oni wyniszczają oblicza swoje, aby ludziom jawno
było, iż to poszczą Sekl. Math. 6; pochmurzają abo

. 'posupiiiją. ib. Gdy też pościcie, nie bądźcie smutnymi
Jak obłudnicy, bo ci wyniszczają Ponure twarzy svye, by
poszczącymi Zdali się ludziom. Odym. Sw. 112. — W bi-
twie z gigantami wyniszczyłeś Apoio do czysta sajdak
pełnostrzsły. J. Kihan. />;. 26. wypróżniłeś. <\m\\ awi--
leereii , bng wióHi iibrig bleibt. — §. Wyniszczyć się znimk.,
WYNISZCZEĆ , wyniszczał, /. wynLszczejc nijak., w ni-
wecz się obrócić, wniweczeć ; Eccl. ii3HeaBCTBiiTiica , iićf
ycrmciiteii, fitfi erfc^uipfcii , ycrijclicn , fi-biuinbcn, 511 ?fid)tś mer'
ben. Nazbyt byli zliardzieli : "Alić nagle wyniszczeli . Jako
dym niszczeje. Hyb. Ps. 126. Wyniszczają się z skarb-
ców złoto i klejnoty. Teat. 46. d, 5. giną, nikną, |te
t^erjcŁttiillbeil. — Wyniszczyć się z czego , pozbawić się
czego; fitb einer ©adie bcraiibcii, entjiebeii, 3Jcr5i(bt boraiif
tbun. Pan sie dla ciebie uniżył, z majestatu chw-ały
swej samego siebie wyniszczywszy Zurn. Post 21 0.
Zbawiciel ze wszystkiej się czci boskiej wyzuwszy 1 wy-
niszczywszy, służebniczą postawę nosił. Sk. Kaz. 182 b.
Wyniszczenie, wynę Iznienie , wyzucie z dobrego bytu;
ganjlicbcś (Sr|'d)Dpffn , (EIcnb. Za ono poniżenie i wyni-
szczenie przyklęka Jezusowi każde kolano Sk. Kaz. 149.

69

546 WYNISZCZY CIEL - WYNURZYĆ.

W V N L' Z Y C - W Y O B C O W A C.

Patrz ojcze na takie moje poniżenie i wyniszczenie Sk.
Kai. 171. WYNISZCZYCIEL, a, m. ; Ross ncrpećurejb ;
wyniszczający kogo , ter SJcriiidjIcr. Wyniszczyciele ludzi
i narodów bicze. Przyb. Mtlt. 5711. W roih. żeńsk. WY-
NISZCZYCIELKA , i; Huss. iicrpeóiiTc.ibHima.

WYNITOWAf: , ob. Nitować.

WYNÓCiC, WYNUCIĆ c;, duk., notę wyśpiewać, dospie-
wać, śpiewając wyrazić; niiBiniificireii, niijfingeii , ^eraiii<<
fingeit. Xiądz mu xięge, która miał, poda, by z niej
cały text wynócil. Mm Ryt. 3,8. — ji. Wyrazić , wy-
mienić, w\ tykać ; oujpnidlen, bcflimmcii , bciiciiiicii. Pójdę
za nim , aieby mi wynucił moje m iny , i nauczył cnych
się chronienia. lUon. 70, 675.

WYNOCOWAt'^ się zaimk. dok., przenocować się, dosyć
wy.spać się na noclegu. Bndlk. dospać, wyleźeć się; ge-
iiiigfam nii^'ni()£ii im DJaditlagcr.

WYNOSIĆ, wynoszę, ob. Wynieść. WYNOSICIEL , a, m. ,
który wynosi co, czy rzeczy czy sprawy, co się w do-
mu dzieją. Wlod. ber ^crniiistragcr , 3Iii'Jtragcr ; Ecd. bu-
HOCtiTeJb , H3iiocin e.ib. — ^. 1'anie , ty obrońca a przyj-
iiiitii-l mój, cze.-^ć a sława i wynosiciel głowy mojej. 1
Leop. Ps. 5,4., wywyiszyciel , podnosiciel; \>ev Grliebcr,
3lllfri(^tCV. WYNOSINY , in , Plur. n. p. Wynosiny umar-
łego , wynoszenie , exportacya. Ld.

WYNUDZIĆ cz. dok., Wynudzać niedok., nudami wymusić,
wycisnąć lub wyczerpnąć; mit Cniigiucileii cr^altfii, abm-
t(iigcii, cr|d;Ópfcii; (Ross. BMiiy4urb, BbiHyiK/iarb wymę-
czyć, wymusić). Po długim żalu wynudził ze mnie po-
2\>olenie. Ld. — §. Aż i[o ostateczności znudzić, zmę-
czyć nudami, n. p. Wynudzony mnóstwem |)rzelotnycli
umizgów. Pam. Warsz. A, 18.' fr.ait. WYNUKAC"c;.
dok., wymódz. wymusić, nblli't{)igcil ; lioli. wynutili.

WYNUHZYĆ. 'WYNÓRZYĆ cz.'duk., Wynurzać, 'Wynarzać
niedok. , z głębi , z toni wydobyć pr, et fig. tr. ; miś bcr
Jiefc , uiitcr Dcm łSniTcr bnam , 6cr'.uiv6ringcti , ^erniijDringcn,
( ftaj iznoritli; Boin. iznorati , iznoiili uscii- di sollo
tiqua ; Hoss. BUHUpHy Tb , uuiiupiiBarb wybrnąć , iiaiiypHTb
II3HypHTb wysdii; , wywnęlrzyć , liany pin c.ibliuii wysilają-
cy; Ecct. BbiiiupflK) eineigo, uaiiypjiio consumo , ii3Hyp»-
Teat coiiiumptoi). Ból; wynurzył ziemię z morskich głę-
bokości. J. hehan. Ps. 107. (wydobył, wyprowadził, wy-
jął , wystawił). Patrz jak liołki głowy wynarzaja Z ziemi,
a na dni |>ickne poglądaja. Ziinor. Siei. 359. swdoby-
w.iją , wyrażają , wytykają , fie ftccfcil bie ilópfc 0110 bcr
Crbe (jcrailśi. Wynurzywszy łeb z komnaty, woła: dajcie
mi jeść I Rej. Ziv. i 6 6. (wyścibiwszy) — §. Wynu-
rzać się z głębi , z toni, wydobywać się, wygramolić

się; |i4) licraii^ arbeitfii, (lerpor orbeitcn. Wybrnąć, wyko-
łatać się, wypławić, wyskrobać, wynurzać, wyprawić,
wypleść się, emergere. Marz. Ratujących widziała ona
nieboga tonąc, wynurzając się, i nie rSz przyszedł jej był
powróz w ręce. Uorn. l)u>. 282. .Aby cię me zalały a nie
zatopiły te marne burzliwości tego świata, tak iż by cię
poljm z nich ani wynórzyć ani obaczyć nie mógł. Rej.
Post. O ij i. ''Latwie w grzechy wpaść , ale z nich 'wy-
brnąć abo Sie wynórzyć nie łatwie. Kosz. Lor. 63 b. Wy-

nurzyć się na wierzch, wyjść na wierzch, na widok, wyjawić;
nad) o6cn fommeii , (icraiif fcmineii , ^eraui fummcii , aii bm
Jag fommcil. Grzech pierworodny na wierzch się przez złe
sprawy i plugawe mowy wyiiarza i pokazuje. Zmn. Post. 223
b. Dla wyznawców nauki Chrystusowej powaga Faryzeuszów
taniała, pożytki ustawały, obłuda i błąd ich na wierzch
się wynurzały. Żarn. Post. 3, 052 b. Fałsz "zawżdy wy-
nórzyć się musi. Rej. Post. L 1 1 b. Wszak się moja nie-
winność wynurzy po mnie. Paszk. Dz. 42, (c(. oliwa na
wierzch wychodzi). — Niekióre pisma dawne wynurzają
się teraz z starych xiążnic. Sk. Dz. 421. wydobywają sie,
na widok wychodzą; fommcii aiio Jagfeili^łt, crfdttineii.
W tysiąc lat po narodzeniu pańskim , jęły się wynurzać
różne zabobonne nabożeństwa. Teof. Zw. B 4. (pokazy-
wać, wyjawiać). Śmiech jest ze wszystkich pasyj naj-
trudniejszy do przełamania; ira bardziej chcemy go po-
kryć w sobie , tym się on bardziej jak na złość wynu-
rza. Zab. 12, 187. Dudz. — Aliter. Gdy się z wina wy-
nurza a wsiana, uie pamiętają co czynili. W. 5 Ezdr. 5,
25. gdy się wyśpią , gdy się z wina wytrzeźwią , ipeillt
lic bCll Dioufd^ nii^gcii^lafcii Iialicii. — Quoad animum , men-
tein, sensum interiorem: Wynurzyć uczucie, myśl, skry-
tość serca > wylać , wydać, wyrazić, tłumaczyć, otworzyć;
fciii 3'infrc^ Pifiicn , nuff^licScii , fciiic ©cffiśik, ©tbanfcii
nuśDrucffii , fciri .ficr; nnsfi^iittcn. Odkryj mi twoje ser-
duszko, wynurz swe myśli przede mną. Teat. 20. d, 7.
Gniew wynurzy, co się w sercu burzy. 'Jii. Ad. 258, (cl.
wyrzucić). Wynurzał całą swą czułość nad jedynakiem
synem. Staś. Num. J , 7. Wielka odelga jest, kiedy ta
miłością strapiony, masz przed kim ciężkość twę wynu-
rzyć. Gorn. Dw. 508. (ciiicm fciii 8cib fingeii, cf. iahć
się). Za nic byt , kiedy nie ma w domu pozyskanego
szczęścia uczestnika , Szczęśliwszy kmiotek , jeżeli ma
komu wynurzyć, co go cieszy lub dotyka. Zub. 13,228,
( cl", udzielać się komu). Ze raną powiniiabyś więcej sercu
twojemu pozwolić wynurzenia. Teal. 4 , lU. (więcej
otwartości). Komuż swe bogowie wynurzą skrytości?
Bardz. Luk. 164. Wynurzają mu jego rozkazy. Pilch.
^'n//. 301. (tłumaczą, udzielają).

WY.\'UŻYĆ Ci. dok., znużywszy wycieńczyć, wymęczyć,
flltślmargcln. Charci w tak dalekim chodzie \Vynuzeni , do
psiarni mc zajdą o głodzie. Pot. Jvw. 151, ob Wymor-
dować.

"WYOBCOWAti r;. dok., z obcowania czyli społeczeństwa
wyłączyć, w> klnąc; nil* bcr ©cfcUfdiail au4fd)licf Oli , yft.
baimeil, ill bClI Cłami tllllll, ob. "Obec; Boh. wyobcowali,
wylaueili ; Slov. wjobcowany , dediclwj zbaweny wydzie-
dziczony ; Curn. opptujeti , opptujem ; Eeel. ECCYkCTkKU-
K.iTii , 3aTO<iaio, (cf. zatocz\ć ; cf. Ross npiuóiuuTk ,
npioóinaTb wcielić , przyłączyć). Pogani wyobcowani od
śywota bożego przez nieumiejętność, która w nich jest
1 Leop. Eph. 4 , 18. (oddaleni. 5 Leop). Przestępcy
niiigą bjć zabrane majelności. a s.un aby b_\ł wyobcow.m
od tego narodu. 1 Leop. 3 Eidr. 9, 4. Będzie-li na czło-
wieku trąd wrosły w skórę , wyobcuje go kapłan jako
trędowatego. 1 Leop. Lerit. 13. 11. Waszetnu (lospól-
stwu kio tę dał moc, aby sądzili i wyobcowali kapłany''

f

WYO BRANY - WYOBRAŹ.

WYOBRAŹNIA - Y; \ ORAĆ.

541

Hrbst. Oilp. C c6 b. Nieprzykfadnych , nieczystych , nie-
rzadników wyoln-owali. Żarn. Post. 3, 701 b.

"WYOBRANY, a, e; Exqui$Uus, subtelny, wyobrany, fo-
remny , trafny, niepospolity. Mąa. wyborny, auśgeiU[l)t,
iHirjiidltd), trcfflid).

WYOtiRAZIC cz. dok. , Wyobrażać niedok., wyrazić jako
obraz, wyksztaltować na obraz, na wzór, wyformowau ;
511 cincm SJilbe aiisformon, auśMIbcn; Boh. wyobrazyti, wy-
obrazowati, wytworili ( cf. wytwór), wypodobniti', wy-
podobnowati ; Vind. isobrasati, dolobrasali , poobrasali ,
isfurmati, podobuvati ; Croal. obrażujein , obrazim ; Hiiiig.
abrśzolom ; Ross. oópasOBarh, n330ópa3HTb, naioópaa^aTb,
BOOÓpasiiTb , BOoópaiKaib ; Eccl. Bo6pa*"aio , Booópasyio.
Człowieka na podobieństwo swe pan a stworzyciel nasz
wyobraził. Glicz. Wych. N 6 b. Ziemia bywszy gruba
niewyobrażona , Przybrała się w czJowiecze kształty obró-
cona. Zebr. Ow. 4, {sins imagine , niekształtna, niefore-
mna). Wyobrażony, wykształcony, wyforniowany Ross.
oópasOBauHUH. Trafnie wyobrazić , dobrze trafić wzór
kształcenia: Eccl. peBiiooópasOBaTH , ( cf. *rzew;no ). Wy-
obrazić się pass.; Eccl. BOoópasnrnca, Bspamiinca, cf.
wzrok. — Wyobrażenie, opus, effectiis , to co wyobra-
żono, kształt, figura = WYOBRAŹ, u, m. , obraz wyra-
źny czego , Sic ©eftnlt , He go™ - i*'!" 5?ilb. Sadziec i
rzepik , chociaż przyrodzeniem i skutkami są sobie nie-
jako równe; ksztaflem jednak i wyobrażeniem są sobie
różne. Syr. 283. Czyje to jest wyobrażenie i napis na
tym pieniądzu? 1 f.eop. Malh. 22, 19. mcjfctl if{ \i\\i
Śilb iiiib Me Uutci)'d)nft. 8 u i 1). — Wyobrażenie , obraz
czego w czem odbiły, wyrażony, wrażony, wrażenie
obrazu , ber ?lf'bni(f eiiieś Silbcs. Najżywsze wyobrażenie
ciebie 'dopóty w meni sercu zostanie , dopóki ruszać sie
będzie. Slas. Num. 2, 75. (obraz twój). Ta kara słabe na
przeciwnych umysłach uczyniła wyobrażenie. Tr. słabe
wrażenie , cincn i'cf)ll'ad)Cii 6inbni(f. — Wyobrażenie w du-
szy , w myśli, obraz w niej przez wrażenie wzniecony,
idea , wystawienie sobie czego : btc 3bce , ba'3 Silb iil bcr
(gcdc, bie SSorftcHitncj, ber Segriff; Boh, widka, sehop, (cf.
scho|iić) ; Carn. daldevk ; Vtnd. spodoba ; Ross. nasoópa-
*"eHie, BOOÓpaHJCiiie, noHaiie {ob. Pojęcie), 4opi-bRie. Przez
wyobrażenie rozumie się wszystko, co jest przedmiotem
rozumu naszego , wszelka rzecz , którą dusza w sobie
samej widzi. Cyank. Log. Każde wyobrażenie nasze składa
rzecz i przymiot do niej stosowany. Gol.Wym. 170. Umy-
słowe wyobrażenie choćby najzawilsze , wlewał w uczniów
swoich. Kpcz. Gr. o, 5ó. Jego godne wyobrażenia nagra-
dzały mu za wszystko; i jego umysł był bardzo do kupy
zebrany. Pam. 85, 1 , 236. Wyobrazić sobie , wystawić
sobie, imaginować sobie ; Bosn. smotriti , namisliti ; Ross.
BooópasiiTb , BooópajKaib , fii^ eiwai DorftcUcn. Nie mogę
sobie wyobrazić; nie mam o tym wyobrażenia. — ^Vy-
obrażenie czego , wyrażenie w oczy wpadające , wynu-
rzenie, wyraz, wykład, wystawienie; Slllśbriicf , 3(bbni(f,
©arftcllimg. Jako myśli są wyobrażeniem rzeczy, tak sło-
wa wyobrażeniem myśli. Boh. Kom. 400. Pisanie jest
wyobrażenie mowy , klóre zostaje , chociaż już człowiek
wypowiedział, jakoby wizerunkiem tego, co się rzekło.

Gorn. Dw. 44. Prawdziwem ludzi wyobrażeniem sa ich
mowy i dzieła. Zab. 8, 133, (cf. znamię, oznaka, pię-
tno). — Wyobrażenie, 'wyobraź, wzór podług którego
co formują; iai 5niuftcr()ilb , ba» SDiUftcr. Zatym rzekł bóg:
uczyńmy człowieka na wyobrażenie nasze, według po-
dobieństwa naszego, i niech panuje nad ziemia; stwo-
rzył tedy bóg człowieka na wyobrażenie swoje , na wy-
obrażenie boże stworzy! go. Bibl. Gd. Genes. \ , 26. et
27. Dusza człowiecza stała się na 'wyobraź boży. Salin.
2 , 59. i^a^ GDcii&ilb ©otteś. — §. Wyobrazić co , figury-
cznie znaczyć co, (ob. Przcfigurować, 'przedznamiono-
wać) ; Ross. oópasoBarb , npe^^oópasoBaib , jigiirli^ ober
)Bml)i'li)'d) Uprftcdcil , t'CbClltCll. Gdy tak wiele jest dziwnego
poczęcia i narodzenia pańskiego tajemnic, wiec to bo-
skiej mądrości przystojnie było , aby przez wiele wyo-
brażeń i proroctw oznajmiorre było. Kucz. Kat. 86. ((\-
g\jc edit. lec; Ross. nsłOÓpasiiTCitHUil figuryczny, sym-
boliczny). Wyobrażać kogo, reprezentować kogo ; eiiieil re=
prdfentireri , yorftcileii fcinc f crfoit. Xiążeta na sejmie czę-
ścią wlasnemi osobami przytomni , częścią przez posłów
wyobrażeni. Ossol. Mow. 08. Izba poselska wyobrażenie
i skład wszechwładztwa narodowego. Gaz. Nar. I, 138 b.

— §. Wyobrażenie .WYOBR.AŻNIA. i. ź. , Imaginacyą na-
zywać inożein vvyobraźnią. Fir.Wym. G. iii ©inbilbliiigśfiafr,
baS SorfłcKimgijoeniuńjeii; Garn. mislenost ; Ross. Booópasn-
TC.ibHafl ciua ; Eccl. MewTaie/ibnoe. Nie możemy mieć wcale
wyobrażenia żadnego przedmiotu, jeśli mu nie nadamy
mimowolnie i przez samą moc naszej wyobraźni, tej lub
owej w naszym umyśle postaci. N. Pam. 10. 63. 'WYO-
BRAZLIWY , a, e, wyobrażający, wyobrażenie dający,
wzniecrnjący : Iiflbenretfeiib , yoijłcUiniggclienb. Rogowa część
oka dziecięcia była zmarszczona : dla czego promienie
wyobraźliwe nie mogły się przecisneć do siatki , a lak
dziecię nie widziało. Mon. 69, 643. — '% W\-obraźliwy,
wyobraźny, mogący być wyobrażonym, wystawionym,
uorftclliingsfn^ig ; £tt7. oópasyesioe , mto ns^oópasnib, na-
•lepraib. npejciaBnib bi '/KnEonncHOMi natoópaaceHin mo-
JKHO. WYOBRAZICIEL, a, który co wyobraża ; Eccl.
iisłoópasiiTcib effonnaioy , in S)aaniii\in, ShfMnh^^cr, 2?pr=
fteller.

'WYOCCIG cz. dok.; Boh. wyoctim : ocTem wymyć, z octu
wvpłókać; mit Gffig nu>3ti)afd)en , nm 6)'fig nuśfpiiblen.

WYÓNACZYĆ, ci. Onaczyć

"WYOPACZYĆ cz. dok. , na opak wywrócić , wynicować ,
wyszpocić; Rag izopaeiti; Bosn. izopaciti , luni iiiiteit
nad) obeii iimmerfen . acrbrcIJcn. Wszystko sie wyopaczyło ,
skoro jego od rządu oddalono. Petr. Pol. 188, cf. wy-
paczyć.

WYOPAŁAt, WYPAMĆ cz. dok.; Boh. wyop&hli ; Sorab.
i. wupolu , wupwowu ; opałką wyczyścić, wypodsiać
bitri^ bic 3iittcr|'c('n'iiige rciiiigcn. Koniom po woli obroku,
dobrze wyopaławszy z prochu, udzielać. Haur. Ek. 149.

— Allcgor. Oto szatan domagał wypałać, 'wzmiotać was
jako pszenicę. Sekl. Luc. 22 , (posiadać w^as. ib. iidjtm
luie ben SBei^en. 8ut{i.).

WYORAĆ, f. wyorze es. dok., Wyorywać czestl., wyoruje
pr. contin.; Slov. wyorati : ^o/i. wy worati, wyworawati ;

69*

Si8

w V o R A C z - W V P A D K K.

W V P A D K O W Y - W V P A L I C.

Sorab. t.wuworaiii; Vind. isorati ; C<ir«. zhertam ; Croal.
izorati, izarjani; Hag. izorMti; Botu. izorati ; /^o«s. iiaioparb,
HcnaxaTb. uuiiąjfaTb, |o6. 'Piirliać); oraniem wydobyć, orząc
wyiyć ; Ijcrausjarfcrii, bcrauspjiudcii, nuiSpfluijeit. Wyorać co z
roli. Cn. Tli. 152^. Gdy te pola później dziedzic pługiem
Będzie przewracał, a po czasie długim Zawadzi w rolą nie-
oiiaj wyorywa Podkowy, niecliij szyszaków dobywa. Pnszk.
Bell. b -t. — Wyorae , oraniem , płuijiem , rolnictwem
zarobić; cracfmi, crpjliiflcii , mit Dcm 3l(fcrbaue gcmiiineii.
Tysiąc złutycii wyoraiiych z pola, Jedna źle grana straci
pancerola, tilon. 70, 598. »\ie wyorze-ć, ani z młyna
wyoiierzy, jedno eo z nędznych ludzi jako lako wyciągnąć
a wymęczyć może. Hej. Ziu. 59 c. — Wyorać , orząc
lub podobnym sposobem wyryć , wybrożdzić ; aufiacfEril,
au6pflii(jcii , nusfiirdieii. Nie |)roszę fortuny, aby skarb jaki
ukazała z wyoranej skiby , jak temu wieśniakowi, t/or.
Hal. '2óo. O w jak równej li^jurze świat zwierzę obchodzą.
Są bowiem klóie prosto w piasku piersią brodzą 1 dłu-
f^ostajnc czołgiem brózdy wyorują. Są które szybkiem
skrzyilfoin przof wi.ilr się szybują. Bardz/Boel. 172. —
j! Urzędnik ma [nino slrzedz wyorywania granic od są-
si..(lów. llaur. Ek. 8. przeorywaiiia , 33C(jatfctn. 'WYO-
HACZ , a, HI.; Sorab. t. wuworacz ; który wyoruji^ ,
Der ?li;'oa(feyer , Scijatfcrer.

WYOSTUZYC ts. dok., '\Yyoslrzjć nieJok., Wyoslrzywać
cięs//.; ficss iis^BOCTpiiTb, iiaiompflTb ; wecowanicm naostrzyć
miaft^flifcii , fc^flrf |d,»lcifcii, fd|flv[ rceRcii. Miecz wyostrzony
jest i wypolerowany ; aby posiekł oliary wyoslrzon jest ,
aby się Iśnał, wypolerowany jest. I Leóp. Ezi-cli. 21.
O Wyostrz Jiiego żelaza koniec. Pasł. Fid. 32. Byk roz-
drażniony rogi o twarde dęby wyoslrzywa. I'. Kckan. Jer.
181. Sąsiedzi n.i się szable wyostrzyli. Lib. Sen. 11. —
Fig. tr. Tak się wyostrzyły teraz dowcipy na'sie, że bez
oszukania nic się sprawić nie może. Lub. Rot. Hdo. wy-
sadziły się , wybysirzały , wyostrzały.

*WYl'ACHAG ; /iost. Bhina.\aTb , iicnaxarb, ob. Wyorać.

'WYPAtJH.NAC ; Buh. wypaclinauli e.voleic; wy wonieć.

WYPACZYĆ Cl. dok , VVypaczać niedok., wykrzywić , friimm
mad^Cii. Wypaczyć irzewiki. Tr. Boli. wypaćili emouere. —
Traiiil. Wypaczyć się , n. p. Wypjtza się co , wypręża
się co na bok. Cn. Th. 1526; wypuszcza się, wypręża
się, wychyla się ściana. Uudz. 71. Mc SDJntiD iiijrft fic^,
roirD friunm. Wypaczenie , wyprężenie ; ib. wykrzywienie
na bok pi. ei /i(f. , iai ammmiuerbcii , bii-3 Jtrummcii , 9lb'
iDeii^en UOii Der graDcii Ćiiiie. Przez bałamutną lilozolią
wpadjmy w haniebne wypaczenia i wykręly , nawet i w
prawie i są<lai;h. Pilch. Sen tisl. 567, cf. wyboczcnie.

WYI'AL) , u, ;rt. , wypadnicnie zkąd , 'wtarczka, wycieczka,
ciii 9ui$iaU; Boli. wcypad, wypad; Slov. wypad, wy-
bjh:inj w _\ bieżenie ; Yiiid. vunpad , ispad , vuiinap:id ;
Boss. Bbiii:i4i, BhiJasKa , (cf. wylcżć ). Hetman iny.śh o
nocnym z obozu wypadzie. Chroic. Luk. 151. Opanowali
zamek, i z niego wypady swoje rozbójnicze czynili. Nar.
Hil i , .188. Czechowic wypadami Wegierskiemi do
Morawii rozgniewam. l\ar. list. 2, 558. VVYPAUAC , ub.
Wypaść. WYPADKK, dku, m. , zdarzenie z czego wy-
padające, jako skutek za ozem idące; ber SrMg, iaiiii)

\nornui crgebctiDe GrcipiP; Sorab 1. wukiiad , (cf. wy-
chód); Hoss. DpoiiauiecTBlc — Aritli. Odejmowanie jest
działanie , przez które jedna liczba odciąga «ię od dru-
giej ; wypadek z tego działania nazywa sie reszta albo
różnica. ';a/.. .Mat. 1, 19. WYPADKOWY, a, e, od
wypadku, do niego należący, z nim sie łączący, n p.
Wypadkowa liczba. Ld. WYf'AIILY . ui. Wypaść' 1.

'WYPĄDŻ ich , wypędź ich , ob. Wypędzić

WYPAKOWAĆ CI. dok , Wypakowywać ciejll., wypako-
wuje pr. roiitin. . wypakowane rozpakować , aiiepatfcii ,
abpatftll ; Yind. izbafati , vunsbafali. vunstovorjali , isto-
yorjati : Slav. iztovariti (cf. towar], izvaditi, (cf zawa-
<b')- — §■ Pełno napakować, ooU pnrfcii, Dirf iiuiparfoii.
Szyja modnie jak u garłacza wypakowana. Tfol. 14, 10'.*.

WYPAŁ, u, m. ; Ro.-'s. Bhiiuuii; wy.>irzał, ciiividuip; [Boh.
weypal panewka, cf. zapał). Wypał, wydanie ugiiia z
armaty lub innego jakiegokolwiek działa. Jak. Arl. 5, 524.
Wypal, wyslrz;ił. ib. Od mojej artyleryi odebrał nieprzy-
jacielski okręt fatalny wypał. Pain. 85, 555. — g. Wypał
słoneczny , wygorzałosć , par , spiek* , dopiekanie słone-
czne . wysuszenie upałem , ba§ jiiisbrfiinfli burd; bic Soiuif.
Kiedyśmy pasza ilubrzc opatrzeni , nie trzeba się bać aui
lata suchego, aui wypałóyy słonecznych, fam. 85, 1, 276.

WYPAłjAĆ zboże , ob. Wyo|)ałać , "wypodsiać

WYPALACZ, a, »i. , który domy, miasta wy|>ala, podpa-
l.icz; ber SranDlCflcr, iDJurbbrcimcr. Pewne myto postąpili
Krzyżacy wyj.alaczom; miasteczka Polskiego spalenie grzy-
wnami nagradzali. Krom. 518. — Wypalacz srebra, zło-
ta = biantowpik . bor ^iilbcr = obcr (V>plDaU'M>iciuicr ; Hoss.
BUHiiiutunKi , f. tiUH;u».'Hiiua , ob. Wyżegacz. WYPALIĆ,
/. wypali Ci. duk.. Wypaliwać cze.stl. . Wypalać iiiedok.;
Buk. yyypaliti , yyypalowati; Sorab. 1. wupaiicż; wupalii ,
wupalim ; Viiid. gurscshgali , gornashgali , ispaliti , is-
shecchi ; Bosn. izgonti, opaliti, isgecchi , (ob. Wyiegać) ;
Ross. BhiiiaJiiTb , i!hina.iiinaTb ; Erd. iianajaio ; yyypahć
drwa, spalił', popalić; combureie, f.iiirere oiniiiu ligna.
Cn. Th. 1525 gaiij aufbrcnncii, (illcJ iiuc-brcmicii. Wypalić
Cu, ogniem wyniszczyć, wygładzić; Ofrbrcmicii . mit Scuft
i>erilid>lcn. Ołtarze ich rozmiećcie, słupy , połam. ic , lasy
a gaje ich wypalcie. 1 Leop. Deut. 12. Żywioły od go-
rącości ognia sttfpnieją, a ziemia, i te rzeczy które są
na niej, wypalone będą. Smolr, Lam. ICO. strawione
będą ogniem , ipcrDcii i'om ^tuix '.'crjcbrt ipcrbcii. Izrael-
czyki bóg pokarał przez Nabuchodonozora , który je wy-
palił, I Jeruzalem i kościół popsował ogniem. Gil. Au:
A a 6. — (Slov. Wypaliś mi ribniki; stawy mi wypali>/,
me zrobisz mi szkody, śmieję się z twojego odgrażaniu
Sie). Wypala słońce zioła = wypieka. Cn Th. 1525. DiC
©onuc ycrbrcniit, trorfiict mi?. Słoneczne Kaelon mode-
rując cugi. Wy|':ilił wszystkie w koło i wysuszył smugi.
Bardi. Luk. 27. Już we mnie wstępuje dusza , J.ik kiedy
ogrodiiiny wypali posuszą, A pulyin s|iadną miłe de-
szcze, co je chłodzą. Xab. U, 218. Ejsyin — Wypalić
pice , należycie go przepalić ; \'nid. pnnietili , vunsnielili,
auabciccn fiiieii Oicn. — Wyjialić cegły, wapna, piec rat,
dwa. Cu. Th. 1525; roi/uere laleres , calcem, seinel , bit.
Urtimcn , aM»brcnitfii , batfen 3'ffl<l. Jlfll' Wypalić dobrze

w Y P A Ł u B 1 C - WYPAPLAĆ.

cegłę; excoquere bene laleres. ib. bit ii(<\(\ Mibrcnma,
auStmrfciI. Cej;'fa żeby doskonale była wypalona. Ajg Ceg.
15. Obraz Koclianka z gliny sobitt ulepiła i osuszyła,
który gdy ociec ujrzał, wziąwszy go wypalił jako kaciiel.
Gil. Aa;. A a i b. Podobieneś do garca riiewypalonego,
w który gdy próbując go zabrzakasz, nu; a nic brzęku
nie da. Opal. Sat. 75. Wypulać formy w ludwisarni; po
wydobyciu wrzeciona z wzoru armatnego, wewnątrz for-
my napalić ogień , od którego wzór oddzieli się od powłoki,
i wszystko stwardziejtf należycie do dalszego obejścia.
Jak. Art. 3, 524. — Wypalić drót, wyglijować, aif^glii'
Cen. Tr. — Wypalić, za pomocą ognia wyczyścić, lub
wydobyć ; auśDremiCH , l)craii'j(ircmicit. Wypalić srebro ,
galony. Ti: Wypalone srebro , ob. Brant. Słowa kazno-
dziejskie z dusz ludzkich rdzę grzechów wypsliwają.
Birk. Sk. Ii 2. Ogień na końcu świata wszystkie żywio-
łów zmazy wypali, 1 wszelka od nich "szkaradość oddali.
Odym. Św. z T. — §. Wypalić żelazem Ross. DUżKiisaib,
4tjaTb K.ieHMO , (cf. piętnować, znamionować). Wypalić
w czyni dziurę = ogniem co przedziurawić, ciit Sod) au$--
lireimcn. — j/. Wyp:dić dok. , Wypalnąć jeditll., wystrzelić,
ognia dać; V/nrf. sestrelili, dolslreliti, nbfciicni, geiicr (jekn,
alifc^ifiScil, Iptf|(f)tepClt. Wypalić, wystrzelić z rusznicy. Cn.
Tli. 1523. Gdy janczara duszą, trzy razy na znak z działa
wypalą. Kiok. Turk. 220. Na znak zwycięstwa z działa
wypalono. Banial. M 2 h. Strzeż się, być minął Ten
piorun, lecz wypalił na cię, jużeś zginał. Zab. 12,
245. Ten bilet [lołożył na stole, i wypalił sobie w łeb
z pistoieta. Pam. 8S , 1 , 80. er fc^op fii^ mit ber f ifiole
iHH' ben ^opf. O troclięm sobie już w łeb nie wypalił.
Teat. 29 , 4. — Fig. Ir. Ale naprzeciw Kalisten żarliwym
głosem to słowa wypali.... Kniai. Poez. 2, 81. wy-
nurzył, wyrzucił z serca, cr licp bicfc 3Borte uOcriMmcn.
Napełniwszy kielich z wierzchem , wypalił go gładko
duszkiem. J/oh. 71, 9o. einen ,f)!impen auśftiirjen , au'3lec=
ren; (Boh. wnypalky gorzałczane pomyje).

"WYPAŁUBiC cz. dok., n. p i\a nią bitna bogini wzrok
wypałubila ogromny. Zebr. Oiv. 30; verlił ad hanc lorui
dea bellica luminis orbem, wywalił.i wzrok, (cf. pałuba) ;
fie fdjleiibcrtc ciiien fiird)terlid)en Slicf duf fie ^iii.

WYPAŁASZOWAC cz. dok., pałaszem wybić, bcvau>3fd(icln ,
aiijfdbeln. Biulik , cf. wypłazować.

WYPALOWAt'. cj. dok., palami wybić, mit l^^aijUn auiii}Uv
(jcn. DnJtk.

WYPALUSZKOWAC a. dok., paluszkując wydobyć, l)evaii'3=
fingern , niijfinjern. Bndik.

WYPAPLAĆ, WYPAPLOTAĆ, f. wypapla, wypaplocze rz.
dok., paplaniem wygadać, wydać sekret, ailśplapcm ;
Boh. wybleknauti, wyblekowati , probleknauti , wyzwoniti,
(cf. wydzwonić); Sorab. 1. wuplampnu; Vind. ispladrali,
Yunpladrati , vunspladraii : Boss. Buto.Mny Tb, Bbióo.iTaTb,
BUóajTUBaTb , pasóMiaib , pa3Óa.iTbiBato. Gdy przyszło
do sęku , i Z kłębu do nici , Poznano, że to język wypaplał
kobiecy. Aa/' Dz. 3 , 104. Zapewne o tym komu na
drodze wypaplałeś, a ten doniósł o wszystkiem mojemu
panu. Teat. 10. b, 37. Dobrze! a nuż on wypaplocze?

W Y P A P R O S Z Y Ć - W Y P A K Z Y (':. oi9

Br- A gd^ie lam wypaplocze! Tinl 30, 0. Roję sie,

aby Pedancki nie wypaplotał czego. Teat. 24. c, 80.
WYPAPROSZYĆ. ot. Wypatroszyć. SWPARAĆ, o6. Wypróć.
WYPAUA1)UW.\Ć vicd. dok. w paradzie wystąpić, ^crauż=

tmrabiren , bcniorparnbircn. — ^. Przestać paradować , aui--

parnbiren. Bndik.
WYPARKANK; cz. dok., w parkan opairzyi; , mit tiiicni

^Uanfcnsmim ocrfe^en. Bndik.

1. WYPAROWAĆ CI dok., zbić zamach nieprzyjacielski,
ail-3pariren. Wyparować kogo , wybić go z szyku , z po-
rządku swe,.;o, cf zbić kogo z 'leJnochody; cilieu ani

■ ber gmjc bringcn, aito bcm ©leife [iriiisjen. Kto innych wy-
bije i wyparuje z kroku, ten wart zapewne, żeby był
fechtmistrzem. Pam. 83, 1 , 700. — Wyparować kogo
zkąd , wyrugować, wybić zkąd , wypędzić; (leraujtreibeu,
yerbrdmjen, yei"trci['cn. Szwedzkie szwadrony ztąd wyparo-
wano. Leszcz. Class. 26. Z tej przyczyny wyparowali
Francuzi Anglików z całego prawie Lewantu. Fam. 83,
48 , cf. "wymierzyć kogo,

2. WYPAROWAG nijak. dok. , parę t. j. wyziewy wypuścić,
auSbampfcii, au^^bunften; Ross. iisnapiiTbca , iisnapiiBaibca.
Poznać można, że dostatecznie miód wyparował, kiedy
jajko świeże utrzymuje się na powierzchni jego. N. Pam.
6, 516. Wyparowanie, wyziew, para; Ross. iicnapiiHa ,
Wj 3lu5buiiften , bic SluBbunftuna.

WYPARSKAĆ, WYPAPSZGZEĆ med dok., z p.irskiem wy-
skoczyć, ^icraiitfpraffelii. Kwiat z miedzi, są lo ziarnka mie-
dziane śliczno, które z pieca wyparskają, gdy wodą po-
lewają. Urze.d. 40L Zgorzały miechy od ognia, ołów
wyparszczał." R:dz. .ler." 0 , 29. — g. W_\parskać się
zaimk. , naparskawsży się przestać, parsku choroby się
zbyć; fic^ DoUeiibś niisrtiu^pcrn, ^ivi iTJdiifperii uerlicrcn , oom
Sditiupfcn. non ber Scl)l)ud)t. ijenefcn. Plewami konopnemi
owce nakurzyć sv piekarni; od tego dymu słusznie się
wyparskają owce. Hatr'. Ek 127.

WYPARSZYWILĆ nijak. diL, parchem wynędznieć, ijanj
rdubig luerben, non ber S^ónbe aiiogemdriiclt ie«^n. Wybyście
wvparszvwial'c baranv od owiec odłączyli. Smoir. Lam. 4.

WYPARTY, ob. Wyprieć. WYPARUJĘ, ob. Wyparować.

WYPARZY'Ć cz. dok.. Wyparzać niedok. , parzeniem wy-
czyścić, wypalić; ^ermi^Druben , auoDriiben; Vind. vunspa-
r.ti , iflihpiti; Rag. izpanti ; Ross. BUnapiiTb, Bunapu-
saib. Wyparzam statek , eluo ferienli oqua vas. Cn. Th.
1325. — Fig. Gęba wyparzona, bez delikatności, bez
uczucia przystojności , przyzwoitości = gęba niewypa-
rzona, niewymyta , niewyptókana , nieczysta, bezwsly-
lina, ciit Ioic» niiuerfd)dmtc» uiiflattiiges OTmiI, (cf wy-
szczekany, cf. wyszlifowany język). Pasorzylom wolno
do stołu" zasiadać, Co wyparzona gębą zwjkii chytrze
gadać. Toł. Saiil. 22. Gęba niewyparzona . przestwor-
na. Cn. Ad. 242, Rys. Ad. 48. Zadawał mu gębę zło-
śliwa niewyparzoną. Birk. o Exorb. 8. Ossol. Dyar. 29.
Przymówek nie lękaj się, któż zawrze niewyparzoną gę-
bę? 6ae/i. Ep. 66. Ty niedouku śmiesz to, co żaden
pobożny chrześcianiu nigdy ganić nie ważył się, swoją
niewyparzoną gębą w wątpliwość i hańbę przywodzić?
Ptm. Kam. 21. Szkodzi dzieciom słuchać niewyparzonej

550

W YP A SAC - W Y P A S C.

W Y P A S C.

gęby rozmów zJycli i sprośnych. Fett. Ek. 99. Z dzie-
ciństwa nieuczciwy , zly , "ganiralliwy , niewyparzonych a
plugawych usl poczaJ być. Kosi. Lor. 10 b. Co jadowita
śbnka do niewyparzonych ust na niepowściągliwy ich
jeżyk przynosi, tyra ludzi poczciwych i pobożnych Iza,
sromucą , niewinność ich polsvarzaja. Smoir. fo. pr.
Zgoła co tylko jadowita ślina do niewyparzonej gęby ich
przyniosła , na niewinne owieczki wnosili. SmoIr. Lam.
pr. Musiałbym niechybnie pożyczyć na czas języka z nie-
wyparzonej pana fladuły szczęki. Zab. ti , 2Ji. Za moje
uciski, Niechaj niewyparzone wylrzepię ci pyski. Teal.
43. c. 152. Tak w nicwyparzoych słowach, jako w nie-
wyczosanych uczynkach szacuje i hamuje słowo boże.
Glic:>. Wych. D 6 b. — §. Wyparzyć, wypalić n. p.
plamę w sukni , wyparzyć sobie rękę ukropem. Bndtk.
(mśltreimeii , eiiilircimcit , ciiicii 23riinbflc(f maAjtu. — §. Wy-
parzyć zkad nieprzyjaciela, wykurzyć, ogniem wyrugo-
wać ; mit gciicr , mit i2diic|5cii scrtrcibcn , »erbriiii(jfn. — g.
Wyparzyć kogo kijem, wyparzyć mu skórę kijem, wy-
kropić, wygarbować . ciiion nii^(jcr('Cii.

WYPASAĆ Cl. dok., Wypasować contin., pasem wygrodzić,
^(uiHiiiurm. (iiisflurtcii. Bndik.

1. WYPAŚĆ, wypadł, /'. wypadnie med. jedntl. , Wypadać
niedok., Wypadywać a^stl. ; Boh. wypadnauli , wypadali,
wypadawati ; Slov. wypśdiim ; Sorab. I. wupadnu ; Viitd.
ispasli, Yunpasti, spasti ; Croat. izpr.szti, izpidam ; Bosn.
ispadati , ispasli; /{oi.f. liunacTL , uuiiajaib, Bwna4biRaTL,
BunajHBaio; Ecel. iicii.\ctii , iiciIi1,vitii ; wypaść z czego
lub zkąd , spaść wyleciawszy, wylecieć; ^crilUŚfflUcil , mi-
fnlleil, Ctltirtllcil. Ochozyasz wypadł z pałacu swego oknem
przez kratki , i zaniemógł. 1 Leop. 4 Reg. I, :2. (spadł
przez kratę sali swćj. Bibl. Gd. }. Wypadły z niego
wszystkie wnętrzności jego. Rej. Post. C c e 4, ( wyle-
ciały, wysypały się). "Zwy padły oczy z głowy. Otw. Ow.
481. {Slov. (Jakobi mu z oka wipadol, jak gdyby mu
z oka wypadł > Wykapany qu. v.). Gdy jęczmień <lo2rze-
je , łalwo się ziarno .samo z szupinki wykrzy i wypadnie.
SyT. 9Gd. Niechaj będą d«a oszczepy jednakiego har-
tu przecie na tym wicie zależy, jeśli jednym oszczepem
ze wszystkiej mocy strzelono , a drugi ledajako wypadł
z reki. Gorn. Sen. GO. Z uderzenia stali o krzemień ,
wypada ogień. Hetr. Ek. 87. wyiskrzą się, fprflCt iicroili^
fprnt^rt (leraii*. Zbroja tak ciężkiego razu nie wstrzyma-
ła , 1 dusza wielka raną wypadać musiała. P. Keliaii. Orl.
i, 402. (wylecieć, ulecieć, wyjść, entflietien ). Wypa-
dają zęby. Tr. bic ^a^nc falleii nu*. Włosy wypadają ;
flołi. CJiiiiflTb lezą, wyłażą, t»ic §iiarc fiiUcii iiii4 , (ef. wy-
linieć). — Wypada członek ze slawu swego , wyskaku-
je, wywichnie się ; eii: ©licb fńllt mi bciii ©OlCIlff, fpriiiijt
^traui , DCrrcilfl fid;. Gdy kto rękę abo nogę wywinie ,
ie mu z slawu swego wypadnie , tedy doktor , chcąc
onf rękę abo nogę znowu w staw swój wprawić , na-
ciąga jej Sak. Kai. 0 4 6. Wybicie kości, jest to wy-
skoczenie czyli wypadnienie kości z swego własnego
miejsca. Peri. Cyr. 98. Gdy ręce , które świat stwo-
rzyły, Do dziur sznurami kręcąc dociągało Bezccne ple-
mię, z miejsc swych wypadały Stawy, a kości w barkach

gruchotały. Odym. Sw. 2, H h i. Wkrótce 'wnijdzie w
kolej , to eo z niej wypadło. Zab, i 5, 275. ( co z niej
wyszło, cf. kloba , cf. ryzaj. Śpiewając wypada z tonu;
publiczność śmiać się zaczyna. Teut. 55. b, tJ4. traci ton,
wpada w fałszywy ton ; cr fflUt rtii* bcm Iptic , '.'Crlifrt ben
Jon, fńlll tn ciiicn falfdien łon. — W'ypaść z łaski, utra-
cić łaskę. Cii. Th 1525, cf wpaść w niełaskę, niie ber
®niibe fnllcM , bie ®iinft yerlicren , in llngnobc mUen. Z ła-
ski wyjiadł, miejsce stracił. Kunc. Gd. 185. Wypadnie-
nie z łaski człowieka zostającego na urzędzie , najmniej-
sza odmiana w' ministeryum sprawić może. Teat. 58 ,
202, ( cf. łaska pańska na bystrym koniu jeździ). Już
wypadł z łaski a z miłosierdzia pana swojego. Rej. Font.
G y A. .Największa nieszczęśliwość wypaść z szczęścia.
Bardz. Boet. 50. Kolomana Ruś otruła ; a gdy nie by-
ło po nim potomka : Ituś to tam opanowała ; a od tego
czasu wypadli Węgrzy z Rusi. Biel. 215-0. (odpadli od
Rusi , stracili Ruś). — j). Fig. Ir. Wypaść z pamięci ,
wylecieć z pamięci , wyniknąć, być zapomnionym, wpaść
w niepamięć ; au3 bcm @eDńc6lni|Tc fallen , bem ©ebddłtnifif
enłfilllcn. l^amięe nasza słaba jest, z której snadniuchno
to wypaść może , co w niej trwało , jeśliżeby to często
przypominano^ i odnawiano w niej . co pamiętać chcemy,
nie bywało. Żarn. Posl. 165. Czyż to podobna, żebym
przez te pięć lal , miał wypaść z pamięci Wac Pana ?
Boh. Kom. 2, 154. Co ci powiem, pomnij głęboko za-
chować w sercu twojem , aby ci nigdy nie wypadło.
Teut. 42. d, B. To co do cnoty nas budzi, jediiem
uchem do głowy nam wpada , a drugiem jak drzwiami
wypada. Jabl. Ez. 82, Ccf. tobie z ust , jemu mimo uszy
szust, cf. groch na ścianę j. — §. W'ypaść, wyśliznąć
się. wymknąć się ; cntfflllcn , entfdllńpfen, endcif^ien. W za-
pamiętaniu wypadło mu to niebaczne .<łown , które tylu
nieszczęść przyczyna zostało. Staś Aum. 1. 225. Gdy
się o ludziach mówi, sirzedz się należy, żeby się zbyt
nie zaciekać w opisaniu ; wypaść słowo może nieostro-
żne , które urazi. Kras. Pod. 2, 1 05. Kosowi żaden se-
kret, bądź prywatnych osób, bądź powszechności tyczą- '
cy się, nie wypadł. Filch. Sen list. 2, 564, (cf. trzy- 1
mać język za zębami). — Język westchnąwszy wprzód,
wypadł na lę mowę. Olw. Oli'. 570. ( odezwał się tą mo-
wą , napadł na te mowę, wynurzył się tak). — ^. W'y-
padać , wyrzucać się ; (jcrnn^fiiUcn . (ifianófliirjtn. z lo-
chów tych czasem i krynice wypadają Olw. Ow. 108. •
wybuchają, gwałtownie wyiryskują, wyskakują, wycie-
kają , wynikają , fcerniiiMpnibcIn. Dęcie jaśniejsze brzmie-
nie wydaje , gdy przez krtań trąby wazką a długą [irze-
chodzac , wypada nakoniec przeslroniticjszym dworem.
Pilch. Sen. list. 4, 7. wychodzi z mocą. bCMiuMdłallen ,
(icriUT brnufen. Dżdie z niebii wypadły. I w otworzonej
zawarły się ziemi. Chroic. Luk. 105. wyhineły. :"Kf(jfn»
gfiffc flilrjtfn <.'0m Jpimmel. Grzmienie gwałiem się wiel-
kim ro<izi niii'diy obłoki, ai gdy z piorunetn wypada.
Birk. Sk. a 4. wMrz:iska, bm>prbtinnfni , bcraiijfnalien. —

^. Magii arlire: Wvp:icl:iin z dnmu, wybiegam pręilko.
Ol. Th. 1525. bfrau^jeflńrit fomnien. Aż pewny t twa-
rzy l\!ko znajomy wypada , Łap za rękę , jak się masz?

w Y r A s c.

w Y P A Ś (: - WYPATRZĘ Ć.

531

mój śliczny! powiada. Zab. 10, 547. liyck Uslepuj a
precz wypadaj pycho I skusifem owocu pokory tego ,
klóry jest królem nieba. Sk. Kaz. 177 b. wynieś sie ,
wyprowadź się, won, [)recz; ii'Ci] mit ^ir , bebe fid) lucij
iHMt bicr. Juz grzechu wypadaj . a do ranie się nie wra-
caj! ib. 188 b. — Z drogi bożej wypadającym był stra-
szliwy i surowości pełny. Sk. Dz. 828. wykraczającym ,
odbiegającym od niej, oddalającym się; Cic OOll ®OttCś
23cijcii aimicicbcii , óom rct^ton SEciie abfnmmcii. — Wypaść
za kim, gonić za nim; ciiicm niicf)|'tiir50it , ibm iindicilcii.
Telemak niecierpliwy, z tłumu sie wykrada, Bieży do
bram, i za swym Mentorem wypada. Jabi Tel. 148.
Wypadać na kogo, wybiegać, wypad czynić, wyciekać;
fluf ciiicii aiiSfailcii , eiitcit fujfall t^im ; 5/nv. isterkati, za-
letili se, (cf. zalecieć). Na pogaństwo się wypaść na-
pierali. P. hchan. Oli. i , 4-21. Jak szedłem zbierać
mych przyjaciół, az tu jak wypadną blizko pięćdziesiąt
szabel.... Boh. Kom. 1, 55. rzucą się, cisną sTc na
mię, tic fiiUci! liber miń) ber. Więcej mż pięćdziesiąt z
długiemi ruśnicami wypadło do nas. Warg. Radź. 558.
Równie zwierz obstąpiony gdy od łowców bywa, Prze-
ciwko nim się burząc , śmiele wypadywa. Chodk. Kosi.
55. naciera, niif cineii loBgcbcu , libcr ciitcit berfturjCii, iibcr
ibit bcrfftllcu. — §. Mogis. neutr. O przyczynie^ tej za-
razy przekon;ino sie z otworzenia bydląt z tej choroby
wypadłych. N. Pam. 8, 221. odeszłych , zdechłych, wy-
zdychałych ; ijcfaliciic>3 , afnjcijaiigcncs l^icb. — g. Wypadł
dekret, wypadła kondemnata ; Tr. zapadł dekret, ba» Itr'
tbcil i|t ijefnllt, ciii folc^Cs Urtbeil ift niioijcfallcii. Wypada
co z czego, wywięzuje się, idzie za czem jako wnio-
sek , wnosi się z czego, (cf. wypadek) ; C» crijicbt ftd) Ct=
mai lUPraitś, folgt barani?. Wypada koniecznie Albo się
z tobą złączyć , lub cię stracić wiecznie Teal. 44. d, 59.
(potrzeba). Wypada, szykuje się, rymuje się, przyzwoita,
dogodno ; c>3 ift jdurflid), timiilit^, rat|'It"d). Ńic wypada jeszcze
z tym wnioskiem się odezwać. Ld. (nie czas, nie pora).
W takich okolicznościach wypadało trzymać jeżyk za zę-
bami, ib. — Omissofcrbo: Wypada: n. p. Trojańskie mia-
sta w popioły obrócił, I teraz się bać, aby czego złe-
go Moc nie zrobiła boska gniewliwcgo.- Bardz. Trag. o74.
(bać się wypada, należy, trzeba). Tobie pijaku, o lej
porze powracać do domu? hultaić się noc całą? Teat.
10 b, 94. (cyz wypada? czyż się godzi? czy przystoi)?
— §■ Wypaść,- zdarzyć się, ftd) ercifllicii. Przez ten czas
ta zaraza już po trzy razy po stronach wypadła. Pam.
85, 550. Wypadły, zdarzony, przypadły Ross. npoii3-
uiejmift. Pracowitości pobudka upada , jeżeli pracujący
z swojej pracy wypadłego zysku nie ma pewności. Przeslr.
217. — §. W'ypadać na co, przyfiadać na co, wycho-
dzić na co podobieństwem; luoraiif btiiaiiśfmiiiiicii , 5. 5B.
auf ciiio |iiiau» fomilicn. Kocham pieniążki, nie słysza-
łem jeszcze , żeby was kto nie lubił, chyba waryat albo
filozof; co na jedno wypada. Teat. 11. b, 24. (wszystko
jedno, toż, na jedno kopyto, jednej miary, jednej fa-
rynyj. Wszystkie moje przypadki wypadają na przy-
padki znakomitych ludzi. Teat. 11. b, 65. (podobne do
nich). — |. Wypada termin , mija , cf przypada ; ber

Jcrillilt iierpicpt , ycrialll. Termin we.\Ui , któryś Wac
Pan mi wypłacić miał , już przed dwiema niedzielami
wypadł. Teat. 48, 60.

2. WYPASC, wypasł, f. wypasie cz. dok , Wypasać niedok. ,
wypasuje pr. conlin., Wypasywać czestl. ; Boh. wypaśli ■
Sorub. \. wupaszu; Ross. BHnacTb , Btiiiacj- , liUipaBiiTb.
BUipaB.iaTb , BŁiTpaB.iiiBaib , ( cf. wytrawić j ; aiitiiiieibcti.
Wypasam łąkę, zboże, spasam bydłem. Cn. Th. 1040.
alMiiciben , abbiitbcii , abfreiTeii laffeii. O wypasaniu zboża i
łąk. A. Znmoj. 172. Wypasienie, WYPAS, u, m.,
Bmlik , z A'. Jabl 1 , 55 , ob. Spaś , bao 3(()()iitbeii , 31(1=
lucibeii; Ross. BUipaBKa. Potraw lepiej wypasać , niż
żąć. Haur. Ek. 71. Tu dziś trawę wypasłszy, jutro in-
dziej skoczy. Paszk. Dz. 4. Wiele kraju wypasłszy, da-
lej postąpili, Gdzie dobrze żyli. Stryjk. Gon. J 5. (wyjadłszy).
— g. W^'paść, paszą wykarmić , wytuczyć , fctt iitafteit
//r. et ftg. tr. Gdybyś się nie wiem jak wytuczył i wy-
pasł , nigdy przecie karmnego wołu ani siłą ani cięża-
rem nie przesadzisz. Pilch Sen: Ust. 112. Parys, jak
wypasły koń, długo trzymany przy żłobie, zerwawszy
uwiązanie , bieży. Dmoch. U. 169. Ciała ich karmne t
wypasło , a dusze wychudzone i ociężałe są. Pilch. Sen.
list. 5, lo. SIovyy jego a naukami świetemi jego wy-
chowani a wypasicni od niego. Rej. Post. S s 2. posi-
leni, pokrzepieni nauka, wyuczeni.

WYPASŁY, ob. Wypaść, "wypasie. WYPASUJE, ob. Wy-
pasać. WYPAStwiĆ się . ub. Pastwić się. "WYPA-
SZCZAC, ob. Wypościć.

WYPATROSZYĆ. -WYPOTROSZYĆ , WYPAPROSZYĆ cz.
dok., W \palrosi:>ć niedok , wywnętrzyć , wnęlizności wy-
ciągnąć, cf. wyprawić; Bok. wykuciiati ; Horab. 1. wu-
tuclilu , czrowa hwon beru ; ■ Vind. iszhrieyati , yunszhrie-
yati ; Bosn rastrribuscili ; Croat. razchiniti , razchinyani;
Ro:s. BbinoTpouiiiTb , noTpomiiTb, aihSnieibcii, bie Giiigc
lueibe JicraiiJiic^imen , aiisiiclimeii. Wypatroszyć ptaka, za-
jąca. Cn. Th. 1525. Zająca bez odwłoki wypaprosz i
urżnij skoki. Morszl. 201. Złodzieje pszczelne koło drze-
wa wodzą , kiszki wypatrosząc. Klon. Wor. 12. Rusacy
wysączywszy z jeńca krew', i członki tajemne wypotro-
szywszy, przyswędzali. Krom 517. (wytrzebiwszy;. Trzej
byli obieszeni , potym wypatroszeni i ćwiartowani. Baz.
Hist. Ja bez pogrzebu zostanę: a ty będziesz spalony,
zgnojony, wypaproszony. Pilch. Sen. list. 4, 244. exen-
terowany.

W'YPATRZEG cz. dok , Wypatrzać niedok., Wypatrować con-
tin., Wypatrywać czestl. ; Boh. yyypatram ; oczami szu-
kać by wynaleźć; Craat. zgledati , (cf. wyglądać, w-yj-
rzeć), mit ben Sliuieu uirficn, ipabeii, erfpdbcn , erfcbeit. Nie
było w sadzie nikogo prócz dwu starców ukrytych i wy-
patrujących ją. 1 Leop. Dan. 15, 16. (czatujących na
niąi. Skanderbeg jechał , aby wypatrzał , co się u Tur-
ków dzieje na różnych miejscach. Daz. Sk, 220. (reko-
gnoskoA-ać. na wzwiady ; auf Siunbfdiaft auźrcitcii , reco'
gnpfcircti). Wystał śpiegów, aby wypatrowali ziemię nie-
przyjacielską. Radź. Joz. 2, 1. (by ją zlustrowali, zwie-
dzili , wyexaminowali). Przyszli oni , aby wyśpiegowali i
wypatrzyli i zjeździeli ziemie twoje, 1 Leop. 1 Parał. 19,

55;

W V P A 1 It O W M C A - W Y P C H N Ą Ć.

W Y P E C Z N I K Ć - W Y P E Ł r; N Ą Ć

3. Spytał śpiewów . jc^li dobrze wypatrzyli , co im ich
hetman rozkazał. Warg. WaL 200. rzy dobrze uważa-
h? Szukajcie, wypalrzajcie i'pr;eglail:ijcie po drogach i
uhcach, jośh znajdziecie go. W. Post. W. 2, '24t. (śledź-
cie). — ;Gdy miał z nim iść do Syli , zawsze go pilno
zmacał i wypatrzył Wiiry. Wul. 71. oglądał wytrząsa-
jąc , cr fnf) i^i flCiiflii turdi. Cudze przywary wypatruje-
my a swoje wstecz zarzucamy. Pilch. Hen. gn. 244. po-
glądamy, podsirzegamy , ivir fpó^eii ftc miŚ. — Fig. Ir.
Rozważać, roztrząsać; ctnniflCii, iintcrfiid;cii , forfdicii , cr-
forfd;en. Pszczół r,-iturę, życie, sprawę i robotę wypa-
trował. Wary. Wal. pr. O tom ci niechaj dyskurują .
którzy się filozofią bawiąc, takowe rzeczy wypatrują, tb.
287. "(zgłębiają). Od rzeczy ziemskich umysł swój od-
wiódł i do wypatrzenia a rozbierania wnęlrznego kon-
dycyi naszej , i afektów w naturę wlepionych obrócił.
Warg. Wul. 94. — Niech wypatrzy Jehowa między mną
i miedzy tobą. Budn. Ctnes. 31 , 40. niech rozsądzi , cr
Jf? Diidficr siriidini iiiir mib Mr. Ciitl). — g Cum deter-
minalo effeeiu . Zoczyć, sposlrzcdz, ujrzeć ; frl'li(fcn, luatr^
ncbmcii. Wypatrzył dziureczkami u drzwi , że jej bryłę
złota podał. Sk. Di 201. Kryli się chrześcianie po
domach , a wypatrzyli ich poganie na jednem miejscu
czterdziestu dziewięciu, i jiojmali wszystkich. Sk Zw. 2,
191. dostrzegli, wyśledzili; fic fpiilirtfn )ie am . Ipioiiirteu
fie a\\i. W tym jednym wypatrzyli go nieprzyjaciele , i
wnet oskarżyli do ^róla. Lesici. H. S- 432. ( podslrze-
gli). To chcesz widzieć, co pized ludzkim wzrokicni
skryć można, i tylko sam wypatrzy wzrok boży. Mon.
74, 468. — Wypatrzyć sobie co , niedźwiedzia w lesie,
pannę za żonę , okazyą do czego. Bndlk. upatrzyć , ftc^
Oll^criejlCIt. Dobrą dla córki wyp.ilrzył parlyą. Tr. wy-
brał, wyszukał, wynalazł. — ^. Wypatrzyć ocŁy , pa-
trzeniem stępić wzrok; \\if ^ie Sliiflcn miibc fc^fcn, •ftiiiiipf
|fl;en. Lepiej widzi młody z młodemi i byslrenii oczami,
niiii stary z wyjjatrzone mi. Sk. Kaz. 549 b. Od częste-
go wypalrywania ciekace oczy. Mon. 75, 689. od wy-
silenii ich. 'WYPATHOWMC.A , y, d. . Specula , ganek,
okno albo wykusz, z którego z domu wyglądamy, wypa-
trowtiica może być zwana. Mącz. ciiie 3lii^fid)t, cin ftrłcr.
WYPATUZYCIEL", a, m., który czego wypatruje , lub co
wypatrzył; tcx Spńjicr, SluśSpńlifr , Cripó^cr. Wnętrzności
moich świadek jest bóg, i serca mego prawdziwy wy-
patrzyciel , a słuchacz języka mego. 1 Leop. ^up. I , G.
(nerek moich prawdziwy śpieg. 5 Leop , serca badaczem
praw<lziwym. Bibl. Gd.).

WYPCHI.IC cz. dok., z pcheł wyzwolić, OUSflóJlfll ; V«i;(/. is-
buliati , vunsbuliiivati.

WYPCHNĄĆ cz. jedtill. , Wypchać iiiedok. , Wypychać cvn-
lin. , ^. 1) pchając wyrzucić, wybić pchaniem, wytrą-
cić; (ifraiieftiiptM , ftiigciib bcrim«i»crffn ; i Boh. wypichnau-

ti, wypiihali wykłóć); Sorab. i. wustorkam. ( cf wy-
sterknąć) ; Carn. spahnili , spahnem ; Yind. ispahnili ,
spahniti, spahnem, Yunpaliniti ; Croal jzj.ebnujem , iz-
pebiiiili, zpi'lii|iili , zpcliiiiijein ; Hoss liMllll.xil,Vlb , Bhl -
OHXiiuuiu , iiuiiupnyrb. uMnt.\iiyTb , BuntxiiuuTL. uutoj-

KUyTb, UUTUJKUTb , BUTUlKUBUTb, icf. Wyiłucj ; Ecd. HJ-

ptnio , (BunxaTn Hurami , BUTonrarii, iicapaTH, Hcneptra
wydeptać, wykopnąć;. Wypychać na wcde rozkazuje
nawy. Zebr. Oto. 282; educere. Nie ma czego dłużej cze-
kać. Nim wypchną, trzeba uciekać. Znbi. Z. St. 78.
(nim wyrzucą za drzwi). Coż ci by też tedy za to uczy-
nić , jedno cię precz na głowę wypchnąć? flej. Posl.
U b i. Jak przyjdzie który , upominać się o pieniądze,
wypchnę za drzwi. Teal. 22, 14. {\\n 21ińrc biiiaus nifp
fcii , cf. wyganiać , wyrzucać , wypędzać). Deszcz wy-
pchniony z gradem z podclimurza 'zabłysnego. Cliodk.
Koft. 16. — Fig. tr. Ojcowie chrześciańscy napisali
piękniejsze pieśni, któremi zaraźliwe wypychali. Sk. Oz.
145. wyparowali, wyrugowali, fic nerbrangtcn fic baitiit.
Wypycha siostrzenicę za njego, a za mnie się s.ima
wydaje. Teal. 32. b, 5. (gwałtem ją przymusza iść za
niego , wymusza to z niej). — jJ. Wypychać zęby , wy-
kłóć dłubiąc , Mc SiitHftl fliiśftijrfeni. Tr. Bndlk. — ^. 2j
W'ypchać , wypychać co czen: , zupełnie napychać ; Boh.
wyepati , wycpawam; Slov. wycpiiw;im ; Ytnd. Yunseha-
titi , nabulati , aii^ftpptcii. Jak ona kształtna ! Q-. Tak
jest, w sznurówce wypychanej. Teal. 58, 201. Wy-
pchane zwierzę Hoss. tyiCM , "lyieJKO.

WYPĘCZMEC uijdk. dok., pękato wystawać, mocno i wy-
datno napeeznieć , nabrzmieć; l)Od> (lliflnufen , nnlaiifen,
aiifdjmcllcii , nufiiucllcn. Przyszła krew' w żyły, *aże wypę-
czniały. Sieiin. 360. Varix , żyła yyypeczniała. im. Gr.
"185. "WYPĘCZYt': cz. dok. '\\\\>eri3ć' niedok. , robić że
co wypeczniejc , niifldiiucllcn iiiadifn , aiiffliicileii inadjen.
Bndlk'

WYPĘDZIĆ cz dok. Wypędzać niedok., 'Wypadzie , "Wy-
pądzać obso!. wygnać , icrfliiójflijcti , bcrau^ircibcn , au^trei*
Itcii, iiicfljngen, n'Cfltrcil'cn, fortjiitjcn ; Boh. wypudili: Croal.
izpiijeYTiti , izpujevam , iz[>uditi , pudim van , ztirati , zli-
rayam , prctirati , pretirayam ; Bosn. iznghnati , islirrati ;
Hoss. i!3piiHj'Tb , iisptflTb , BhiTypiiTb , BUTypUBaib ;;r.
e! fig. Ir. Kroyyy na y\zgóruyyatc miejsca wypędzają.
Wolszl. 6. Wypądż ich od oblicza mego. W. Jer. 15,
I. Wypądż ich z granic niebios w głębią ostateczną.
I'rzyb. Mdl. 201. Ziele to martwy płód z żywota yyy-
pądza. Sienn. 46. nbtrridcil. Kuglarze mówią, że czary
wypeifzić umieją hrup. 5. 621. (odczynić, Peit 3t"'l'fr
Dfrirfibfll). Wypądż zimno , u przyłóż drcwek do ko-
mina. Lib. Hor. 18. Hozmyśl.'niein słów pańskich we
dnie i yy nocy, yyypęilzajmy szkodliyye myśli. Btał. Posl.
189. oddalajmy, wyrugujmy; CllttCrilCII , ycrPrilllijni , pfT«
tTfibfII. WYPĘDZICIEL , a, m, wyganincz ; Croat. zti-
rayecz , prelirivecz , ber 91ii*treil»fr , ^crtrribcr. f.>/)u/»or ,
yyypędziciel. lUąrz. W rodi. żeń>k. WYPĘDZICIKI.KA , i,
Va'z. bie 9lii^trci['i'riiiii , 5>frtrcil)crimi.

•WYPEDZIEC, "WYPEDZIANY, oh. W\po»iedzieć.

WM'EK.N'.\(*. nijak jediill. , Wypekać niedok., peknieniein
wyskoczyć, (lerdiisplajeii , (icriu>rplitpcn , iiiiiybctfrcn. Bndik.
Wypekły, wypęknięty, cl", wypukły.

WYPEŁtiNĄC nijak, jedntl., wypłonąć , płomieniem wybu-
chnąć . ^)erau» aujlobrrii. Gdzieś wyrzuconą z tych prze-
paści dziurą, Ogień irogi wypełgnie. Tward Pasg. 81.

WYPEŁNIĆ-WYPEŁNIACZ.

WYPEŁNICIELKA - W Yl' i A STO W AĆ. 555

WYPEŁNIĆ CS. rfoAr., Wypełniać n/eJoA-. ; tfo/(. wyplniti; Slov.
wyplnugi ; Sorab. 1. wupelnu; (jarn. spolnili ; Vind. is-
pounili , Yunspounili ; Croal. izpuniti , izpunyavatn ; Hag.
ispauiiiti ; Bom. ispunniti , nadopiinnilr, izvrrisciti ; Ross.

EUnO.lHIlTb, BUnOJHHTb, lICnWHIITb , lICnOJHHTb ; — §. 1)

wypeJnió co czem , zupefoie napełnić; oniij UPll fiiJlen ,
au^fulleil. Wypełnić beczi<e woilą , towarami Bndlk. —
Boki sobie wypełnić. Jahl. Ez 80. wytiiezye się, wykar-
mić się , wypaść się , fid; bi(f iiiib fett limfłeii. Wypeł-
nienie ; Scrab. i. \Mipelnenslwo e.tplementum , iai 3(ll^>
fitHeit , bie 91ltśfiilliniO. — Wypełnić liczbę czego , uzu-
pełnić , wyrównać, nii^fiillcii, iniUftnnbig inac^en; komple-
tować, complctircu , iicrootlftanbifleii, erflntijcii. Atak naprzód
oneimi wojsku , które przCŁMw baszy miał , kazał liczbę
wypełnić. Baz. Sk. 104. kazał mu się skompletować. —
Theol. Czas się wypełnił = nadszedł czas , przyszedł czas ;
(bic 3cit t»avb"crfullct. Siitij.); bic 3fit iNefommeit. Czas
się wypełnił, aby panna Marya porodziła. Zyw. Jez. 21. Już
się czasy wypełniały, ftej. Post. D d d o. Gdy przyszło
wypełnienie czasu , zesłał bóg syna swego. Biał. Post.
11. complelio dierum. Gdy się miesiące wypełniły, dzie-
cię owo wyszło na świat Oltv. Ow. 115. (upłynęły,
minęłyj. — §. Wypełnić co, wykonać, uskutecznić zu-
pełnie, sprawić, ziścić; Vind. vunspelati, yundopelati ,
dokonzliati. speiati , dospelati , dopernesti, dopernaOiati ,
BoUfiilifcii , DoUDriiiijen , Bollsiebeii , DoIlfJrccf ei: , crffillcn, oiiś»
fiiDrfli. Wypełniam przykazanie, pełnię śluby. Cn. Th.
1524. Medyne będę widział, wyj)ełnię me śluby. Zah.
14, 244. Sujin. Nie będziesz krzywoprzyjięgał , ale bę-
dziesz oddawał i wypełniał przysiet;ę twoje panu bogu.
Kucz. Kat. 5, 66. (będziesz ja iścił. edit. rec). Powo-
łany do czynności tych obywatelskich , będę je wypeł-
niał z duszą i męstwem. Gaz. Nar. 2. 184, (Ross. ns-
nciHCnie wykonanie , nsnMHiiTe.ibHbiH wykonawczy ) .
Wszystko wetUe obietnic świętych twoich nad nami wy-
pełnić raczy. Rej. Post O o &. Mowa tu o uiszczeniu bo-
żych obietnic, które na ten czas wypełnienie swoje vszięły.
Salin. O, 1\. fic flingcn iit 6rfufluii(j. Com sobie ułożył,
to wypełniłem. Krns. Pod. 2, 255. — " g. 2j Wypełilić
kielich, spełnić kielich, wypróżnić- pełny kielich, wy-
chylić , ciiieti '.H'llcn 35ctl)ci" aifJIecreii. Wesołe z gośćmi
wypełnia pubary. Kulig. Her. 515. WYPEŁNIACZ,' WY-
PEŁNICIEL, a, m , który co wypełni.". , uzupełnia, usku-
tecznia, wykonywacz ; ber SoUfiillcr , 3lii«fii[lcr , 58oH&nn=
ger, Sofljtclłer , Sollltrecfcr ; Rag. spunnitegl ; Vind. do-
pernafiiar , dopernefnik , dokonzhavez, dokonzhar; Ross.
ncnojHiiTCib , coBepiunTeJib. Iżem ja powiedział, że dwo-
rzaninowi wiele jeszcze przydać trzeba było , nie jui
' przeto miałem ja juz być wypełniaczem tych rzeczy.
dom. Dw. 519. Effeclor , czyniciel, wypełniciel. Mącz.
Jeśli sprawiedliwość wasza nie będzie większa , niźli
wszystkich mistrzów i wypełniaczów zakonu , nie może-
cie 'wnijść do królestwa niebieskiego. Rej. Post. U h 2.
Bądźcie pilnymi słuchaczami , a jeszcze pilniejszymi wy-
pełniaczami słowa pańskiego. Biat. Post 287, (cf. uczy-
niciel , czyniciel). — Gotowem być sam kary wypełni-
cielera. Teat. 45. 6, 82. exekutorem. — W rodź. ieńsk.

Sitwnik Lindego wyi. i. Tom TI.

WYPEŁNICIELKA , i ; Ross. McnojtHnreabHHna , cosep-
uinrejbUHua.

WYPEŁTY, ob. Wypleć.

WYPEŁZN.\Ć cz.jednll. Wypełzać nierfoi,, Wypłazić; tfoA.
wyplazyti ; Croat. izpuzeti , izpuzujem , izplaziti , izplazu-
jem ; Bosn. izpuznuti, izkliznuli ; Ross. BUnoJSTb , błi-
na.!3biBaTb ; pełzać się wyleźć , ^craiićfricĄeii , Ijcruor frie<
Ącil. — §. Wypełza nasienie z pączka. Bndlk. wyskaku-
je , wydobywa się , wypada , bcr Samne fpringt obcr fńllt
ailś ber $iilfe I;croil5. — ^. Yerb. med. O kolorach , far-
bach , wypełznąć , zupełnie spełznąć , wyblakować ; ooit
garDcn, gdujlii^ ocrfd)iePeit. — Fig. tr. Wypełzła nadzie-
ja, spełzła zupełnie, znikła, bie ^offitiliig ift iierfc^miinhcit.
Bndtk. 'WYPEŁZNIĆ co cz dok , czynić że co wypełza,
yer|d)icj5cn iiiadjcn. Bndlk.

WYPEI^FUMOWAC cz. dok., woniami przejąć całkiem , ani'
pcrfiinntren. Ten staruszek młody, wyperfumowany, wy-
muskany, wystrojony, wyfryzowany , stawia nogi jak z
partesów. Teat. 22, 25. Hola mój młodziku ! wyperfu-
mowany Alcxandrze ! Teat. 47, 20.

WYPERSWADOWAĆ cz. dok., z Łac. perswazyą z głowy
wybić, iernit^pcrfyabire, aiiźpcrfDabiren, lucoperfoabireti, ani'
rcbcil. Tak mówię, tak chcę, i. nikt mi tego nie wy-
perswaduje. Teal. 27 b, 9, (cf inacze'j przekonać, prze-
świadczyć ) . Xiążęeiu wyperswadowali , aby tę złą o
świętym opinią złożył. Sk. Zgw. 2, 455 b. Wszak wiesz,
jak my to umiemy cnoty wyperswadować, miłość wmó-
wić, w intrygę wprowadzić. Teat. 22, 12. (iPfijbifpiittren).
Nie zyskawszy wzajemności, wyperswadował sobie mi-
łość ib. 22. c, 58 (wybił ją sobie z myśli , z pamięci).
Wyperswaduję sobie, choć Teresy nie dostane, ib. 28,
45. fid) etn'nv^ aui bcm Simie fdiingen.

WYPEliZYC , wyperzyć sie, ob. Naperzyć.

WYPĘTAĆ cz. duk ; Ross. Bunyiart , BHnyTUBaTb ; z pęt
wyzwolić , eiiłfejfcht.

WYPĘZLOWAC , WYPĘZLIKOWAĆ cz. dok , pęzlem lub
pęzlikiem wysmarować, wymazać, pomazać zupełnie, OlIŹ>
ptiifciii.

WYPIĄĆ , f. wypieje cz. dok , piejąc wykrzycieć , miflfrd=
^en , cf wyśpiewać.

WYPIĄĆ, /. wypnie, wypnę cz. jedntł. , Wypinać niedok.-^
Boh. wypnauti, wypjnati ; {Slov. wypjnati diffibulure, roz-
piąć) ; V'inrf. spahniti ; Ross. BbinaiUTŁ , BbinaiiiiBarb, bu-
nfUiiTb , Bbiiia.inBaTb ; z napięciem, z natężeniem wysu-
nąć, wyprężyć: lierau^fpniirien , ^craiitSrccfen , aiiffpaiinciib
auMicfcn, nii^fe(itien , ^crniisJbc^ncii. Jak mu gniesv ser-
ce rozpalił , Pochwycił broń zwyczajną , i łuk wypiął
srogi. Zebr. Ow. 46; (tendit). Wypinać zadek. Bitdtk. — .
Pod krzywemi biodrami wypięły się kości. Zebr. Ow.
214; exstabanł, wystawały, wysterczały ; ^eriJorfte^en , \)n-
Ollś^C^eil. — §. Ftg. tr. Ten do niego kompllment wy-
pina : Łaskawy panie... Zab. 14, 252, Szym. kusi się
z komplimentem , wyciska kompliment, er prcfft etn 6om"
pitmeiit ŁerciuS. *Sam tu małpo ! ty pierwsza wypinaj pe-
rorę. Nar. Dz. 5, 201, cf wypalić, palnąć.

WYPIASTOWAC cz. dok. , piastując wychować , piastując
wyrobić, cf. wypielęgnować, wypieczołować; OllŚpfJcgcn ,

70

964 WYPIĄTNOWAĆ - WYPIEKA. W Y P 1 E K A C Z - W Y 1' 1 E R A Ć.

gfinjlid? Dmd) I^Pegen unb ffiartung [(crftcDen, flrpp jie^en; !lu3brntcn, Slu^^órrc^. — M/Zw. ridic. Bjć na wypiece

Z^oA. wjj.fslugi ; Hoss. BuntCTOBarb, duhhhihtb, cf. u kogo. lii.dtk. poil zla zilzierającą opieką, ob. wypiekun,

niańka. nie opiekun. YYYPlKKAf.Z , a, m . kióry co wjpiek.-i,

WYPIĄiiNOWAC. ob. Wypiętnować. ber Jliisbadcr, 3liiJl'micr , 31l^J^ór^er. tiudik.

WYPIĆ. f. wypije Cl. tiok.. Wypijać niedok ; Bok. wypili, ^VYPIĘKSZYC, NWriEKMC cz. dok., pięknie wystawić,

wypjgeti ; Ślor. wypili, wipif; Sorab. i. wupiyu ; Sorab. wyslroiti . wyszlalirować ; »erf(bÓncrn , ft^ón madftn, fdjiin

2. doliupisch; Vi/i(/. ispili, spili, vun.-ipiti, vi;npopili, vun- barfłcUcn ; Vind. iszhedili, pnzhediti , yuiiszheilili , vuns-

popivati, Yunposhreli, (cf. v\yżreć); Croat. jzpili, jzpi- leplliali , islepuvali , vunslepuv3tj.

jam; Hag. izpilli ; Hoss. ubiiiiiTb , BUnHBaib , pacniiTb , *WYPIEKL'N, a , m. , niesprawiedliwy, roalolelnich krzy-

pacniiBinb (if. rozpid), BhiKyuiaTb ; Ecd. iicniiTii , hciih- wdzący opiekun; tin bófcr 2>Drniimb , ber fcine 2)?unbfl aue-

BfiTH ; pijąc spe/mć , iiii3triiifcil. L)o lego wypił, inne- failijl. Nie wspominani lulorów, których *piekunaini Albo

mu oddaje. Bratk. C 4 b. (lu mierzy, lam uderzyj. Za wypiekunami , nie opiekunami S/usznjp nazwać, bo |ie-

zdrowie królewskie do pierwszego snnalora wypił ; wy- wnie wypieką ostalek , I wysuszą doslalki dzieci pozo-

piwszy z3WQj..ł: Nalewajże ! I'ahb. P 5. Będziemy wy- sla/ycli. Opal. Sal. 112 — "g" \Yypiekun , o6. Wypickacz.

pijać zdrowie przyjaciół naszych. \Vqg. Mann. 5, i 95. WYPIKLAĆ, ob. Wypleć.

będziemy spełniać, wir iDfrbcn tl^rc (SffimbĘicit triiifen. VVVI'IELĘGNOWAC cz. dok., pielęgnując wychować, wy-

S'lov. Dobre wino i bez wiciii wipigu ; dobre wino i bez zdrowić kogo, cf. wypiastawać, wyj/ieczołować ; ftncn

wiechy wypiją, ob. dobremu piwu me potrzeba wiechy; Qan\ ou-JpUcgfn, abiDiirtcit , bii et gro^ , obcr flcfunb irirf.

(cf. cnota sama się chwali;. — Fig. Ir. Pani moja wy- Oni mię z łona matki wzięli na s*e ręce, I wypielę-

piła jedne wieś na wodzie Spaskiej. hras. /'odr 2, 257. cynowali me dni niemowlęce Dmoch. II. 2. 56. Wzięłam

przetrawiła, prze.marnowała , fie (lat ciii Snilbgilt '.'trituil- dziecię z kołyską, wyloczyła.^n jego r,iny, wypielegno-

f(U. — Aliler : llolnik pracowity chleba w krwawym bo- wałarn go z dzieciństwa, on mię nazywał nutką. Staś

ju Szukając, łzy wypijał w smutnym niepokoju. Zab. tó, Num. 2, 75. Kot zjadł ko.^ula, który był w pokoju

410. połykał łzy swoje, but feiiie Jbrdncn getrimfcii , oer- wypielęgnowany, Jabl Ei. C 5. Serca na łonie wolności

f^lucft. — §. Transl. Wróble nam proso wypijają Kniaź. wypielęgnowane, clice przyuczyć do zasmakowania nie-

Poei. 2, 18.'). wydzióbują, nuiSpicfcn, aui'jd)tmlicin. Szpacy woli. Węj. Marm. 1, oO. wykształcone,

mi pozjadali na trzes'niach jagody, Wróble proso wypi- WYPIEŁKI plur.. zielska wypełte. Whd. Cn. Th. 1324,

ły, tę mam korzyść z lego. Że za F.hdą biogam, anie ?(u^(icjat)tf -j , llnfiaut, ob. Wypleć,

dojrzę swego. Simon. Stel. 103. WYPIEiNlAC a. dok., pieniactwem v\ypr3wować, pieniając

WYl'iEC, wjpiekł, f. wypiecze, wypiekę cz. dok., Wy- uzyskać; erprocefjireH , mit 'liroccffircn crbniteii ; {Croat. n-

piekać niedok.;, Boh. wypeey, wypect, wypekl , wype- praudayam;. Ten ci jest grzech u nas w Polszczę naj-

ćeś , wypeku; Sorab. "i. hupaz; ViHrf. ispezhi, vunspezhi ; pospolitszy, wydrzeć co komu niesłusznie, wykłócić.

Croat. izpechi , jzpekelszem , jzpechem ; Hag. izpecchi ; wypieniać , wyprawować. 3lun. 69, 1043. Znając się

flojM. ispecchi.pecchi ; H n ss. uunc^ih, BuncKinb , iicneyb, dobrze i z prawem i sądem , tyle dwoje wypieniał. Ouul.

ysKapnib {ob. Żarzyć), BUiKupiiTb , cuiKapiiuaTb ; wypiec Str. 3.

chleb, ciasto, zupełnie upiec; Jeig , Srot oii3bncffii. WYPIEMĆ cz. dok.. Wypieniać niedok., t piany wyszumo-

Cldeb należycie wypieczony dłużej sie utrzymuje. Kluk. w.ić, pieniąc wy.lać, wyrzucić ; nil^fitaiimeil . l)CrilU9|'4)aunicn ,

Roił. 5, 265, (Cront zpechen ; oppot. zakalisly). Chleb fd)flumerib ailśiferfcil. Bóg wypienia morze ode dna osla-

nicwypieczony prędko pleśnieje. Kluk. Rośl. 3, 263. Iniego. Leszcz. Class. 55. — W zbiorach tych b\ło , i

Ciiieb zbytnie wypiekły. Syr. 920. Wypieczenie chleba; co ziemia schronić Mogła w łonie swem najskrytszego ,

Bih. wypcklost, 'wypiekłość — Wypiec pieczenia, pie- i słońce uronić Z prześwietnych swych promieni, i wy-

czyste , (iii^bratcii. Wypiec cegłę, wypalić dobrze cegłę. pienić morze Z głębokości oslatnich , w jednej to komorze

Cn. Th. 1523. bic ^kc^tl gut nii:3ia(ffit , najbreniien. — Wszystko widzą bogalćj. Tword. Wi 119. (co z morskiej

Transl. Słońce wypieka, wypala zioła. Cn. Th. 1323. piany w\daiiym być mogło, co morze pieniące się wy-

wysu«za . aii^tiurrfit, niiM'reniiCil. — Fig. tr. Wypiekać miotać mogłoj. — Hij. tr. Wypienić dusze, wjzionąć;

kO(!0, wynędzniać, wysuszać, wyssać; eiiicn ailjpórrcit , beii &nH (lufgcbm , ituj((iiii(bfii. śniierloliiy zarazem kaduk

niiśfniigrn, nii^^mdrgcln. Kie wspomin.im tutorów, których go pupadme . którym duszę wypiemł. Tward \\l 16.

■(iiekunami Albo "wypiekunami, nie opiekunami Słusznie O sk.iły rozbiły Wypienił duszę pospołu z jclily. Chroic.

iiaz*ać; bo jicwiic wypieką ostatek, I wyvusze dostatki L<ik. 95. R.miony, lylkoż do obozu żywo przeniesiony,

dzieci pozostałych. Opal. Sal. 112, cf. wysmażyć. WY- diiszę tamże wypienił. Tward. W. D. 103. Gdy twarz za-

PIECZĘTOWAĆ <;. dok., frieczęć wycisnąć, flliofifgfln , rumienił Trunkiem dobrze, mizerną duszę swą wypie-

bflS Sifrtfl all^^r^:cf^I ; //o«.ł. BuncMSTaib. nhincHaibiBaib. mł. Kulig. Her. 214. — g. Wypienić sie, eupumare ,

WYIMECZOŁOWAC r:. dok., pieczołowitością wychować. despumare. Cn. Th. 1324. aiiMłiiiiinfit , fliiil>i'rcn ju \(i)Au-

forgfńllig groPiit(/eii. Hndik. , cf. wypiaslować , wypiele- men. — Fig tr. Opłonać , udobruchać się ; ipifbn gut

ł-nować. tBfrbfn, nii^tiibeii . auiiłurmfn. I tak, gdym sie wypie-

WYPIEJE, ob. V/ypiac. nił . dopiero mi rzecze .. . JalU. Tel. 213.

"WYPIEKA, 1,1, wypiekanie, ob. Wypiec, ^a« Su^karfcii, WYPIEKAĆ, ob Wyprieć, oł. Wypriać , ob Wyprać

WYPIERDZIĆ - WYPIEŚCIĆ.
WYPIERDZIĆ, WYPIERDOLIĆ cz. dok., piardnąc wypu-

WYPIERZAĆ, ob. Wypierzyć.

WYPIERZCHNĄĆ mcd. jedntl., \Vypierzo.hnć niedok., pierz-
chając wyskoczyć, wymknąć sie : pU»f!icIj Iicraiiśfpriiigcn ,
Ccrauśfabrcn , cittfpriiigcit , tntlddiipfcii. Na pierwszy zaraz
ro2tuch herszt nieprzyjacielski z niiasleczka wypierzchnąJ.
Arom. 123. (umknąfj. Mira wypierzchfa, a ćma i nocnym
darem śmierci się umknęła. Zebr. Ou: 2o8 ; (fiigit).
Slrach mu wypierzchal z nieulękfej skroni. Chrośc. Luk.
148. (porzucił go strach, opuścił nagie, oddalił się
szybko od niego). — Wypierzclinela z obłoków błyska-
wica. Tr. (wyleciała). Wypierzchną wody, wytrysną ; Łcr>
oorfprinijcn , ^cr»orfprubcIn. Wynikły a wypierzchnęły wody
tak hojnie, że i lud i dobytek pili ją. i Leop Num. 20.
Gdy^ Herkules własnemi rękami Olimp i z Osą rozłączył
113 dwoje , Wypicrzchły rzeki, Nereus wziął dań swoje.
Clirośc. Luli. 184. (wyciekły). — °§. Jęczmień ten. który
nie ma w swym kłosie mieszków albo plew, w krórychby sie
ziarno mogło zamknąć a zachować, wnet się wylrzęsie
a 'wypicrszy, jak skoro kłos się ku ziemi pocznie zwie-
szać. Cresc. 162. wyleci, wypadnie. WYPIERZGNĄĆ , ob.
Pierzgnąć, opierzgnąć.

WYPiERZYC Ci. dok., Wypierzać niedok., Wypierzywać
csę«//.\ — § 1) pierze wyskubać, pierza pozbawić; iai
©cfteber aii^ritpfcii , glatt nipfcn , ber gcbcrn Dcrnultcn pr.
et jiij. tr. Żyd wyskubujc nieznacznie pana lub chłopa ,
jak gęś wypierzoną.- rwąc po piórku. Comp. Med. 595.
Gołębiizka lolki swoje wypierzą, i szyjkę wygładza. Zub.
12, 522. Nar. (wyczyszcza, wymuskuje^ Pycha z ozdób
anielskich wypierzyła czarty. Put. Zuc. iS'2. (wyzułaj. On
swego szczęścia uniesiony pióry , W laki labirynt wv-
pierzony wpada. /'ot. SiiL 2.^7. Zbytki wprzód , ambicya
do tego obrzydła Wypierzywać oboje poczęła mu skrzy-
dła. Pol. Arg. 119. — Zdimk. Wypierzyć sie, w\linić
się, pierze postradać; bte gcbcrn BCilicrcii , iii) nuuifcii;
Boh. wypplicnati. Górnclotny orzeł wypierzywszy sie, jest
jako gołabię jedno porzucone od matki. !'salmod. 25. —
Fi^'. Podchlebcy widząc, iz juz eclipsis u jegomści w mie-
szku . z kątów się śmiejąc mówią: prędko się wypierzjł,
aryańską przyjął, [■alib. £11. zubożał. — g. 2) Wy-
pierzyć, pierzem wysadzić; bcjtcfccnt , mit gcbcrii bcfcjen,
nu^flajfircn pr. et fig. Ir. Latorośl winna roziawiwszy sze-
, roko list swój wypierzony, Pański siół przyozdobi wy-
bornemi grony. Tivard. \M. 15. — Wypierzyć sie, siać
się 'wypiorym, dostać pierza, jlirf luetbcil. Młode to pi-
sklę się wypierzyło. Tr.

WYPIEŚCIĆ CS. dok.. Wypieszczać niedok., pieszczenie
wychować, wypiaslować ; mit Silftlii^ffit flrofi jie^CII , Jfilt'
li^ nuferjie|jen. Ciebie Rzpita z młodziuclinych lat wy-
pieściwszy , na pompę tak zacnej godności wyniosła.
Arow 185. — ii Pieszczotami wyrobić, uzyskać; crjfir'
tein , bitrc^ Bt^i^tlii^ffft eilnnfieii. Natura w sercu człeka
litościwość mieści, On ze wszech zwierząt dar łez ma,
on przyjaźń wypieści. Zab. 12, 173. Nagi. — g. Wy-
pieścić ptaki : oswoić, 'obrochmanić, jafim mai^cn. Jak
ptaszęta wypieścić, iżby na ręku siadały. Kluk. Zw. 2,

W Y P I E T N O W A Ć - WYPIS.

555

399. Kochać się w chowaniu ptasząt, wypieszczeniu ich
wyuczeniu różnego śpiewania, ib. 2, 594. — § Zupeł-
nie rozpieścić , pieszczeniem znarowić ; Ross. Dbi.\uiRTi>
ii36a.i08biDaTb , gnnj yerjńrtdn. To wszystko łatwo znie-
siemy, coćkol«iek widzi się być nieznośno wypieszczo-
nym i rozkoszami struchlałym. Pilch. Sen. łisl. 2, 289.
Wypieszczony, delikacki ; iicr5nrtclt, belicat. Nie innych
jedno melodyjnie wypieszczonych słodko brzmiących gło-
sów słuchały. Pilch. Sen. gn. 567. Miłość wypieszczona.
Teat. 44. b, 68. Modnie wystrojona, stara się wypie-
szczonemi wdziękami przymilać. ib. 34 6 , i j, (cf. wy-
muskany). Babki \ynuczki swe bardziej niżeli matka swe
dzieci wypieszczenie kochają. Mon. 63 , 562 adjerb.
zbyt pieszczenie, zbyt rzewliwie, 311 jartlid).

WYPIĘTNOWAt:, WYPIĄTNOWAĆ, ■WYPIĘTMĆ c:. dok. .
piętno wypalić, wyci^inąć, piętnem oznaczyć, wyznaczyć
propr. et fig.; fin Sci^en ciiibrnuicii , cinbnirfcn, adbriitfćit,
Iietranbmnrffii , Dc5cid)iifii. Same z wozó^' postrącam , a
wozy połamię , Na ciele zaś bolesne wypietnuję znamię.
Dmoch. II. 214. (wybiję, wyrażę, wraże). Podkówką
mu wypięinił uda. Teat. 45. c, 77. Wyb. (wybił na
nich podkowę!. Jakie on nam wszystkim powkładać i
wypiętnować miał prawa. Siem. Cyc. A(jO. narzucić, wy-
cisnąć; aufbn"Kfcn, aiifinbcn. — Malhem. Prostopadłe wy-
rażają na płaszczyźnie powierzchnią, która nazywa się
piąlnem czyli wypietnowaniem płaszczyzny Juk. Ululh. 4,
57. Wypięlnowanie płaszczyzny na płaszczyźnie pozie-
mrfej. ib 5, 570. projiuiio.

WYriĘTROWAĆ, WYriĘTRZYĆ cz. dr.k. , na piętra wy-
wieść, wznieść, wybudować; jii Stocfiiicifcii auftbfirmeii,
in bie i^ofic nuf(inucii.

WYPIJAĆ , 'oh. Wypić.

W^PILNOWAC cz dok., należycie dopilnować, pilnością
wyrobić, dokazać ; oollig nbiiHirtm, mit forijfaltiacin gicip
511 SfBciie 1'rinijrii.

W^ PIŁOWAĆ cz. dok., piłą lub pilnikiem wytrzeć, prze-
trzeć; ansjfttlcii, niiźfajjcii, K)eflffi!en, luftifriiten ; Bok. wy-

pilowati: Slov. wypilugi; Sorub. i. wiil';iyliiyu ; Vind. is-
piliti , Yunspilili; Crcał izpilyujeni ; Ro.^s uunil.TllTt , Bhl-
nHJllsaTb. Dodano Koniecjicdskiemu , wi.źniowi u Tur-
ków, w pasztecie sznura jedwjibnego, świdra i piłki,
z czem się tak dobrze sprawił, że wypiłowaws/s' kratę
żelazną u okna, uciekł do Polski, i. łuk. lurk. 109. Wy-
piłiij , poderżnij piłki ; e.tseca serra plnnlum. Cu. Th.
1552. Ziele świetlik listeczków drobnych, a około ja-
koby drcbiiiuchno wypiłowanych. Syr. 1554, (cf narzy-
nać , wycinać, wyrzyć ) Wypiłowanie lioss. iiuciLiKa,
BhinH.ieHie.

WYPINAĆ, ob. Wypiąć. WYPIORĘ, wypierze, oi. Wyprać.

'WYCIOR , u , łn. , n. p Plaki wypiorami się zowią , gdy
miękkuchny puch niepierzyslą skórkę okryw;). Tui. Saut.
92. eiii flicfer SSoijcI, ein SSógcIdicn , hai flirf luirb , {ob.
Pierzyć sięj. — § Kamienieję z Niobą, kata szukam
w którym iVIógłbyin uledz słonecznych promieni wypio-
rem. Roi. Focz. 279; [porówn. cerk. nparii bić 2|

WYPIS, u, m. , WYPISEK, sku, m, dem, wyjątek z pisma,
wypisany wyimek , wyciąg, extrakt, ein SlifJjiig avii einet

70*

556

W Y [' 1 S A C.

W Y P 1 S A C Z - WYPŁACI C.

Sd;rift, cf. treść, wypis, osnowa, kopia. Wiod., prscpis,
cinc ?lb|'(^rift; boh. weypis; Croat. jzpisz ; Boi<n. ispis;
Rng. jspis ; Slan. izvodak , (cf. wywód); Hoss. BUnilCl,
Bbiniictia , nepeMCiib , cocKpaiueiiie. Wynaleziony łatwiej-
szy sposób nabycia języka Łacińskiego przez wypisy z
najlepszych autorów. IJyar. Gród. 134. wyirnki, wyjątki,
ułomki; 23rud;flucfc , ijmgmcnte. — Wypisok, spisek, mały
spis, r''giestrzyk , auszluk, aucuk , aucużek , katalożyk ;
eiii flciiitr 3lii«jiifl , cine flcinc 3icd)minfl. Tr. WYPISAĆ, f.
wypisze , wypiszę es. dok. , wypisuje pr. , Wypisywać
czesU. ; Boh. wypsali , wypiśi , wypisowati; Sorab. i.
wupiszacź , wupiszu ; Slov. wypisugi ; Vind. ispifali, vuns-
pilati ; Croat. izpiszati , izpissiijem , izpisliujtm ; Botn.
ispisati, pripisati ; Rag. isplsuti . ispi5civati : Ross. bu-
niiciiTb, BunucuBiiH) , (2. zajnsać zkądj , Hcnilcarb , iic-
DHCUBaTŁ ; pismfra wyrazić , ft^riftlid) all^^^Kfe^. Jak mowę
wypisać, lak pismo wymówić można. hpcz. (Sr. 5, p. 28.
— g. Wypisać co , dostatecznie opisać , spUftrtnbtu lie-
ft^rtilicil. On was prawie wypisał, i waszemi farbami wy-
malował. Twur. Wieci. 83. Prorocy wypisali, a prawie
jakoby na oko wymalowali sposób męki pańskiej Rej.
/'ost. L 0. Wypisałem rozmowy Prądnickie, (join. Dw.
ded. Do niegom sługę swego wysłała , 1 przezeń Birenowi
wszysikom wypisała. P. Kclian. Orl. 1 , 259. Wypisuję
co komu, opisuję przez list. Cn. Th, ł52t. ' (donoszę
opisując , umflćiiibliti I'eri4lten , bnrftcOcii , cf. wystawić).
Dnia zaiste namby nie stało ku wypisowaniu tego w pi-
śmie świadectwa , które nam opowiada kościół powsze-
chny. Uihsl. Nntik. L 3. wyluszczaniu, 3lii'?ciiiaiiDcrfc|iiii(j ;
Slov. wypi.-anj definicio; Ross. BUnncuBniiie, ('2. zapisy-
wanie zkąd). Wszystkie wolności we wszystkich zwycza-
jach, wypisaniu, punktach, członkach. Herb. Slct. 22.
w wyszczególnieniu , w szczegółach. — Recipr. Wypisać
się , do woli dostatecznie opisać ; fi$ fntt f^rciOcii , jur
©tiiiifle ffir fi^ tciiirclbcii , flcniifl l>ffd;reibcii. Prorocy nigdy
Sie nic ini>i;li wy'lziwować , ani wypisać pierwszego po-
częcia pańskiego. Hej. Posl. Q q G. Skoro będę moj^ła ,
obszerniej wypisać się nie omieszkam. Teal. 53 , 68,
(cf. rozpisać się). — jj. Wypisać atrament , papier, pió-
ra . wyjiotrzeb.iwać , burd) ŚdTcilitii '.leiliriuidicii, iicricbrci<
ben, auffircibeii ; Rost. ncniicarb, HcniicuBaib , (cf. za-
pisać). Wypisać się, wyczerpać się pisaniem; fid> im
Sd)reil>cn crfd;i)pieii , fid; misiirciOeu. — g. Wypisuje co
zkąd, przepisuję; serf wypisuje in jurę fre(juenlius , Wy-
pisuję, wyjmuję z xiąg pospolitych abo prawnych: prze-
[lisuje leda co generale est. Cn. Th i.ł2-ł. wyciąi;am ,
flli^idłnibClt , OliiMif^'" CU* bfll JlCtCll. Wypisać jakiego au-
tora,'lub wypisjwać z jakiego autora, przekor. ować ;
nii(5fd)reibcii , abfdłrcibcii. — g. Wypisać kogo z ezei;o ,
(na pismicj wjłaczyć go, wyjąć, oddalić, odciąć; einfll
((ĄriftliĄi) aii^fdjlif pen , abfoiibcrii , cntfcnicii. Z lioibj swo-
ich ją wypisała\ Zebr. Ow. 41 ; de mo jurni secedere
coelu. Z dziedzictwa wypisany , wyklęty z domu. Treh.
S. M. 8ł. wydziedziczony, Clltfrbt. Prawa tego gwałlo-
wnicy niech będą skazani , z królestwa wypisani , wy-
wołani i 'imani; i sam sędzia niech takiego wywoł.in\m
uczyni przez swój dekret, i tam zarazem niech bcilzie

za obwołaniem wywołań i wypisany ku pojmaniu. Herb.
Sial. 218. — Wypisuję się z czego . wyrzekam sie pió-
rem. Cn. Th. 1324. f^riftli(6 ciitfnflcn. — g. Wypisać rę-
kę, wprawić w pisanie, in« Sdjrctbfn ciniiben. Dobrze
wypisana ręka. Undlk. WYPISACZ , WYPISNIK , a , m. ,
który wypisuje , ber .f>frau6fd)rciber , Jluśfdireibcr , Jluejiebcr,
5lbid)rcibcr ; Rag. ispisabz ; /Jer/. BuniicaTCib : Ross co-
KpaTiiTCJb, cf. skróciciel. WYPISNY , WYPISOWY, a,
e, od wypisu, 9lii6ftbrcibfiP , Jlui^jiig-j ^ , Qxtxacti-; lio>s.
BhiniiCHuK Wyjjisne płacić. Rndlk

WYPISZCZEĆ Ci dok, Wypisnąć _/>(/«</. , Wypiskać nierfo/t.,
pisk wydawać, napiskawszy się przestać, juz nie módz
piszczeć, piskiem wyszydzić, wymódz, wyprosić, wy-
skomlić: nu^pfcifcn, aii^pipen, bernu^pfciff n ; Boh. wypjskati ;
Yiiid Yunspiskali, cf. wygwiznąć , wyswisnąć.

WYPIZ.MOWAt; I ; dok. , piżmem wypcrfumować , mit Si-
fam au»parfimireil. Wypiżmowany , wyfryzowany , wymu-
skany, w karecie zajeżdża przed Saski piłac. Teat. 13,
24. Kawaler srodze ruchawy , niedawno z cudzych kra-
jów powrócił, wy[>iżmowany, wypudrowany, wyfryzowany,
wyprostowany, ib. 24, H7. Czurt.

WYPŁACIĆ , /. wypłaci , wypłacę cz dok. , Wypłacać nieJok ,
Wypłacywać czqsll.-. lioh. wyplaliti , wyplaceti , wyplico-
wati ; Slov. wypłatili; \'u\d. izplazhali , vun|ilazhati , vuii-
poplazhati ; Croat. zplachati , zplatili , zplaiham , izjda-
chati , jźplałili, jzplacham , izplachujcm ; Hoss. BfainjaTiiTb ,
Bbiii.]a>Ji!BaTb ; wylicz.ijac pieniądze płacić, zapłacić, zaspo-
koić : aii'5ja{)lcii , bejablPii, ab5n|)lfit. Termin wexlu , któryś
mi Wac Pan wypłacić miał , wypadł jui |irzed dwiema
niedzielami. Teal. 48, 00. S.ima słuszność tego wyciąga,
aby każdemu, co jego jest, wypłacono. Pilch. Sen. litt.
2, 517. Wypłacam dłagi , długi płace. Cu. Th. 1321,
cf. uiszczani się, Sdiiilbcn bciii^icii , objablen, abrragni,
fld) abftllbcn. "Szwiec , kiedy się na skóry zadłuży , tedy
podeszwami wypłaca; 'barzo mu ciężko wrócić, co się
komu zadłużył. Rej. Zw. 167 6, (cf od złe^o dłużnika
i plewy prz\jiiuija). Wypłacić żołd wojsku Ross. BUjaTb
;ł;a.iOBaHbc cajjaioMi — .Ąllegor Ci którzy tu jeszcze
nie wypłacili , tedy tam po śmierci na 'mylarslwach bę-
dą zatrzymani, wypłacywają. Sak. Dusz 158. — Fig. Ir.
Ociec wedle ustawy natury, dług śmiertelności wy-
płacił. /'i7i7i. Sali. 145. ( umarł i. Czyż godzi się zdradę
przez zdradę wypłacać? Jabi. Tel. 27 I. (wetować , odpłacać ,
nagradzać). Uważaj sam w sobie , czy wypłaciłoś wdzię-
czność tym wszystkim, którym winieiie.s, ,Voii. 64, 183.
czyś oddał wdzięczność , (infł bu ibncit Smifbarfcit flfjn|»lt.
itinoii mit Jaiifbiirfcit ocriJPlten , tjclPbtit'.' Niewypłacony,
którego wypłacić trudno Wlod. niewy|itatny , ltnail^}ilbl'
bar, uiiab^ablbar. — Z'iimk. Wypł-icić się, płacąc uiścić
się, wyzwolić się z cze;;o ; fid) lołjabloii . burd' 3'ibl»na
frci madjtii ; Ross. paciijaiUTbca , pacnjaiiiBarb ; t'crl.
OTjojroBaTiTCH , pasnjuTiiTiicH. 4CJrŁ sanjaTiiiL Wy,.łł-
cić sie t długów , wyi'ła''ić długi. Tr. ftd) fd)iilbfii|rcc ma-
djfii. Dobrodziejstwa poty są miłe. póki sie z nich wy-
płacić można. f/ar. Tac. i , 288. Ten kto daje , nie ma
podnosić albo wyliczać dobrodziejstwa swoje ; a ten kto
bierzp , ma większe uczynić niżli było, pokazując , iż się

WYPŁACI CIEL- WY PŁASZCZYĆ.

W Y P Ł A T A - W Y 1' Ł A T N Y.

wypłacić nie może. Gorn. Sen. 17. (wywiązać, wywdzię-
czyć, wymierzyć się wdzięcznością, wykupić się z wdzię-
czności odpłacić, wynagrodzić). Rodzicom i nauczycie-
lom wyp/acić się dosyć nie można. Kras. List. 67.
(wywdzięczyć sięj. Abym się ojczyźnie mojej wypidcil z
obowiązków , klóre jej winien jestem. hoU. List. i , 8.
abym się jej wywiązał, uiści{ , fid) mit jctiKii 2>crbiiibli$=
fcitci: Hm Staate ubfinJcn. Urzędnik , co się cddabi od
powinności urzędu , grzeszy, bo się nie wypłaca ojczjźnie.
Gaz. Aur. i, 51. Kapitanowie wypłacili się zdradą, i
uchybili danym przez siebie obietnicom. N. Pam. 25,
149. WYPŁ-ACICIEL, a, m., który wypłaca ; Croaf. zpla-
cbnik , Jer ihiiśsaljler , Slbjn^Ier. W rodź. zeńs*.' WYPŁA-
CIGIELKA, i.
WYPŁACZE, ob. Wyplątać.

WYPŁAKAĆ, f. wypłacze (i. dek.. Wypłakiwać czeall. et
contin. ; Sorab. 1. wupwakam; lioss. Bun.iaKaTb ; Ecd.
BUn.iaKHBaio ; wypłakać co , płaczem wyrobić , uzyskać ;
ttmai criucincii , mit JSeiiicn crlniigcii. .Dziecię pokarm wy-
płacze , wybeczy. .Mon. 70, 590. Żałował potym Eznu ,
ale wypłi^kać sobie tego nic mógł, czym naprzód wzgar-
dził, 1 za nędzną potrawę przedał. Sk. Zijw. 244 b. Dla
imienia bożego prosili go, i króla na niego naprawując,
to na ni.Ti wypłakab , iż się ich biskupem być .podjął.
6k. Żyw. 572. (wymęczyć). Już się do nas nie wrócisz
z podziemnego kraju. Trudno cię nam wypłakać, dobry
Mikołaju (Maciejewski). Groch. W. 428. Lecz i tej icórki)
nie wypłaczesz, ani rayślić trzeba, By się nam chciało
na świat skosztowawszy nieba. ib. 829. Nie tuszę, byś
już co niiaj wypłakać u złego Plutona. Zbił. Lam. B 1.
Mnie brat u was wypłakał; me fralris łacrimae a vobis
(leprecalae sufit. Cn. Th. 1524. Nic od cesarza wypłakać
nie może, choć mu przypomina, że go na to cesarzem
ucz)nił. 6k. Dz. 841. Gdzież są bogacze, U których ła-
two żebrak jałmużnę wypłacze? Teat. 45. b, 80, (cf.
wymodlić, wyżebrać). — Wypłakać kogo od czego, pła-
kaniem wyzwolić, uwolnić; biirĄ 3Scincn tcficflcn, Ipomncbcn.
Ledwie go od cnej śmierci wypłakali. Weresz. Reg. 36,
(cf. wyprosić). — ^. Wypłakać oczy , płaczem nadwątlić,
wysilić; bie ?tiiGcn misiDciiieu, Dliiib luciiicn, mi"ifcc tpciiicn.
Poty będę płakał, aż sobie oczy wypłaczę. Teid. 12, 83.
Jeśli też kiedy oczy wypłakane Zawarła , albo jaki kęs

usnęła /'. Kchan. jer. 150. — g. Zaimk. Wypłukać

się, napłakać się do końca, ji^ Oll^'rociiU':i ; Stov. wypła-
kali sa ; fiag. izplakkatisc ; Ymd isplakatifo, vunsplaka-
tife, vunsdretife — §. Wypłakane czasy, opłakane, płacz
wyciskające, płaczu godne, l^rniicnertireffenbe bciueimmg?--
nmrriijc Sfiif"- Sndtk. .

•WYPLANIAĆ, ob. W^płonić.

WYPLANTOWAĆ cz. dok., podług jilanty wyrobić, plaii'
mń^ig auvnubcitClt , niilCijEii. Ogród najdoskonalej wypjan-
towanvtn bvć mieni. Zab. 10, 14ar

WYPLĄŚAĆ," WYPLĘSAĆ, /" wypląsze ci. rfoi., pląsając
wyskoczyć, w\tańcować ; Hoss. Bbin.iacaTŁ , BbiajHCUGaTS,
gcfticulitenb aiiśtaiiien , aiiśliupfcii.

WYPŁASZAĆ, ob. Wypłoszyć.

WYPŁASZCZYĆ cz. dok, Wypłaszczać niedok., płaszcząc wy-

robić , płasko wybić, wyciągnąć; /foss. BUDJomiiTb , ail3«
flat^cn , ^ai) oii>3ftrc(fcii , ^idj maĄcn.
WYPŁATA, y, s., wypłacenie, i to co się wypłaca, cf.
•płat, płata; iai Sluśjalilcii , Slbjnblen, 3lbtra(jcti ber S^ulb,

Me Slllśja^lKlig, SlbjallluiUJ ; 6o/i. wyplata, (weyplala wykup;
auplat , auplatek nakład na co); Ross. BUn.iaia , Bun.ia-
tUBauic. Nie był w sposobności wypłaty dłużnikom. Nar.
Hst. 4, 585. (zaspokojenia ich, uiszczenia się, insol-
uable). Prosił Galba o kilka dni zwłoki , dla wypłaty po-
darków. Nar. Tac. 3, 51. Pobudzili ich do wypłaty tych
pieniędzy. Nar. Hst. 2, 542.

WYPLATAĆ , ob. Wypleść.

WYPŁATAĆ, f. wyplata cz. dok., Wypłatywać czestl. et
coniin. , płat z mięsa wyciąć . wyrżnąć , wysiec ; cilt (Sltifl^'
ftiiif aiiś^aueii , anśfc^iicibcii , einen Strcifcii nusficifcicn ; Boh.
wypleytwam; (Ecd. llCMaiUTb wyłalać, połatać). Wy-
płatać kawałek ryby. Rndlk. — 'g. Z mięsa czyli ciała
wyrżnąć, wydobyć; nii'3 bcm glcifi^e ^'crau5f$nciben , beraii'3'
reipcn, berail^nelmicn. Gdzie wiąże wielki staw czaszka wę-
złów ata Poslrzelon; ikąd gdy strzałę rękama wypłata...
Zebr. Ow. 14i; dum manu tentat trahere ; wyrywa z ciała,
z mięsa. — §. Wypłatać komu kilka płazów na grzbiet.
Dndtk. wypłazować, gudjtcibicbc geBctt. Wypłatać komu
g:-zbiet, wypłazować, wygarbować. OUŚflK^ltcIll , blirdiflli^'
tein. Bndtk. — ^. Wypłatać komu figla , sztuczki i t. d.
wyrządzić ; scnlbcii, niilfiitireii, ciiicm cineii Sfrcid; fpiclcii. Komu
figla wypłatać, albo skórę wygarbować, to tego u mnie nie
kupić. 7ea/. 51,68. Nieszpetnego mi Jegomość dzisiaj wy-
płatał fi!;la. ib. 24. e, 85. Zostawił mię w ręku dokto-
rów, dla wyśmiania mię i wypłata:aa mi takiego psikusa.
ib. 54 , 65." Ten stary frant kryje swe córki , ale zje
kata, jeśli mu sztuki nie wypłatam, ib. 13, 24. (podejdę
go , zażyję z mańki). .Możebyra mu jaką wyplatała nie-
cnotę, ib. 18. b , 69. Wac Pan pięknąś mi krzywdę wy-
płatał, ib. 45. c. 157. Wyb. Nie tysiąc historyjek wy-
płatał, ib. 29, 90. (zbfoił). Wynidźże proszę, mógłbyś
mi co nie do rzeczy wypłatać , a ja się boję miłości
sympatycznej. Teat. 6, 26.

WYPLĄTAĆ, f. wypłacze ci. dok.. Wyplątywać czestl. et
Ło;i(iH. , zaplątane wywikłać, wypleść, wyzwolić; bcntuź'
iwirrcii, au^mimn, (.icraiisjiuicfeln , Iiv3ma(I)cn. Zwyczajnie
ptak me padnie powtórnie w te, sidła, Z których już
raz wyplątał zawikłane skrzydła. Zegl. Ad. 204. Goście.
Z reku sędziego fortelami jakiemi wypłaczecie jakiego
zbójcę. Birk. Zamoj. 10.— Wyplątać s'.ę, wywikłać się.
Ol. n. 1524. Patrzcież, jakoć mi się z tych siateczek.
wypląlywają! Smolr. Lam. 156. Ganili sułtanowi, że się
dał wezyrowi wyplatać: takiego pt.iszka szkoda było z
klatki wjpuścić. 'lilol. Turk. 18. Aby się wyplątał, wy-
swobodził; efiihere se turba. Gn. Th. 1524.
WYPŁATNY, a, e — ie adv. , Boh. wyplalnj ; od wypłaty
od wypłacenia, 3lii>35aMimfl»' , 3al)Iiinij» = ; mający wypłacić,
lub mający być wypłaconym, aif^jujnlłlen , jii sablcii ocr.
ppiittet, sablbOT. Chybaby kto za człeka , i chętny i zdatny
Na zadość uczyczynienie oddał się wypłatny. Frzyb. Milt.
80, (zastępujący długi). — Wypłatny, mogący być wy-
płaconym'; auSjo^lbar, bejajilbor, Niewypłatny, którego

558

WYPŁATNOŚĆ - WYPŁAZAĆ

W Y P Ł A Z 1 Ć - WYPLEĆ.

wypłacić Irudno. Wiod. — *§. ;4c/(r<!. Wyplacalny. mo-
gący SIO wypłacili, będący w sianie wypłacenia się, oppos.
niewypłaciilny. Polska wojsku swemu dolail najwyjiła-
tni>'jsza była. Swad. 1,18. Fredr. najwdzięczniejsza ,
najwięcej nagrodami się wypłacająca; nm rcid)lid)fłen
rfrjcltcnK }aj)lcnb. WYPŁATNOŚĆ, ści.i, wypłaralnośi',
przymiot tego, co jist wypłatnym; bie 3'l('"'irff't - SlUo'
ja()ll)nrf!'it , Slbjoblliarffit. Uiulik. Wypłainość lub nie-
wypł.tlność domu kuiiicckicgo. Wypłulność wcxlu. Ld.
wy(iłaLMliiL'śó.

WYPŁAW , u, m. . WYPŁAWEK, wku, m , dem., wyj.ła-
wienie czepo , wytopienie, miejsce wypł.iwiania , i to co
sie wĄpławiło ; tiflś ?lii«Wt»cmiiicn , 9lii>j|'d;!n(l5ni, JpT*""^'
(dimelicn. Me Sliiśidjmcijiiiifl ; /f oss. Bun-inuKa, BunjaB.ien!e ,
Bbin.iaBUiiRaiiic. Cliymiśri co najsubtelniejsze lulro>.Nanie
abit «) pławy kaią czyriić w piecyku z gnoju; bowiem w
takowem cieple wili;olnnś(S sublelna ku gnojowi bywa
wywiibiona. Cresc. 70. Wypławck , (id;Iid» , nazwisko ra-
zem zcbranycli cząstek kruszcowych , przez loboty iłucz-
kowc, płóczkowe i pławiarskic, kióre wprzód w pewnej
znacznej ibści "żn linku rozpierzchnionemi były. S]ier.
ihkr. Pławnisko , równia poclijła, służąca do odłączenia
wypławku kruszcowego podług jego wnetrziiej dobroci.
ib. — ii. Wyplaw, wypływ, wypłyń, co zkąd wypływa,
ber ?lu«fli;jj /"". el pi/. Ir. Jasny wypławic jasnej wieczy-
stej istoty. Prztjh. Mili. 73. — VVypł\w rzeki .uśeie,
bie 2)fii!ibiin(i , ber SlusfliiiS. Ku 'wvpła« iu tej rzeki. Tr.
YWPŁAWIĆ cŁ. dok., \\'\yhv.\ać'ni<-dok., g 1) pławiąc
wyczy.ścić. wyplókai'; (iiid|d;ii'fmiiicn , Jctaii'M'd;i«maien, reiii
fd)iiicmineii ; /iu/i. w\bro(liii (■ I'. wybro^Jzic), w^pLmii, wy-
plowu cnnre. enavigiire, wy|płyiiąi.'. — Fi<j Ir. WypJawjti
się z czego, wywikłać się, fid> fll.lrflid) IPiSlttaiCII. Wy-
brnąć, w\kolitać się, wy|ławić. wyskrobać, wynurzać,
wyprawić, wyple.ść się, emerg.Te. Maj z. Wyskrobała się,
wypławila się z cięźkicji miejsc. ; emcrsil e viidis oraiio.
ih. — '?,, Zła krew' z niego spólnym oreźem wypławcie.
Otw Otu 200. wytoczcie, wcceilźcic ; aDjarfcii , aueijapieii.

— iJ 5i Wypławjć kruszec, topiąc wyczyścić, wyprawić;
Wctiłd Ićiiitern. niiJfd) 111-15011; //o«j BUii.iaBiiTb , Bijn.iaBJii-
BUTb , BUTiiłiTii , BbirniluaTb Umowy pańskie, umowy czy-
ste j:iko srebro wypł.iwione w ogniu , wypalone z ziemi,
wyczyszczone sicdm kroć 1 f.eop l't. i\. 7, (0/1. Brani).
Przjitazanie twoju dn.żej szicuję nad wypł.iwiony dobrze
kriistce złoiy. Jli/h. Ih. :230. Talent srebra w\ pławionego.
Uiidii. 1 Chroii. 29, 4. Naznaizjł on siedm talentów
srebra wyplawinnejjo na opraw owanic ścian. Radź. 1
Chroń. 2'J. 4. — Fig. alleiior. ir. Chrystus lak sobie
posiąpir, aby wypławił wybrane swoje jako złoto. W.
Pi)sl. W. 87. Ust ił mech. w ojiniu zgorzał ołów, i zło-
ści ich nu: są »y|ła«ione. W Jer. 0,29. wyczyszczone,
wywabione. \V^ l''Ł.\\VNY, a, e, dn wyi ł.iwienia , co
może b\ć wy(>lawi(inyin , flii«|'d;rociiimliar , ImiterlMr ; od
wypł.iwienia, od wypławu , 21lli!lauteruilili5 • , WutcrimflS ■ .
lii.dik.

WYPLAZAĆ, WYPŁAZOWAC ci. djk. , płazami wybić,
auefud^teln , cf. wypłatać.

WYPŁAZIĆ M. rfoA ; Dok. wyplaryli , wypełzać, wyjcić
czołgając się . l;eraii«fried;en.

WYPI^KC , wypel, wyjHoł, f. wypielo, wypiolę, wypielę ,
wycelę ez. jediitl., *Wyplewnąć oitel. jediiCl. , WYPLE-
WlC (/oA. , Wypielać , Wypełać. Wyjdew lać ni^rfoA. , Wy-
plewywać, Wypieliwać izesll.\ Boh. wypljli , wyplil, wy-
plegi, wy|ilewiti ; Sorab. i . wupleyu, wupliecź, (wupolu,
wupwowu wypałam; ; Viiid ispleti , isplejem , yunspicti,
vunspl'evati , vunpoplieyati ; Croal. jzpleti, jzpleyam,
zpuhali, izpuknuli , izpukayam, zpukayam , (cf. wypu-
knąć); fioss. BunciOTŁ, Bbina.ibiBarb ; Ecd. HcnjcBiiTH,
IIcnJCBURaTll ; pieląc, czyli plewiąc wyczyścić, plewidło
odbyć; niifjdtcit , bfraii jjdten , ireijjńtcn, reiii jnteii. Emnco ,
wypięłam, 'wylargawam, wyczysjczam od zielska. AJaiz.
Zarosłe dziczyzną pszenice wypielają. Kluk. Host. Ti, 202.
Lucerna jak wynidzic , trzeba ją' wypleć. Patn. 8.5. Do-
brze wypleć kąkol z pszenicy. Czach. Tr. F 2, Mię-
dzy pęckami sadzonemi ma być częste chwastu yyypełcie.
Crene. H3, (ob Plewidło). Jeżeli deszcz pomiernic po-
le Skropi od»ilż:'jacy , \yyplewi«z kakole. Alm. .4wi 79.
Pójdziemy i wyplcwirny kąkol. IV'. Potl. W. 89. Math. 13.
Z pszenicy kąkidu nasienie wypeła z gruntu. Wad. Dan.
112. Zboża żadnego nie siać, jeno chędogie ^ bo me
czyni pan włodarzowi krzywdy, gdy mu żyto zabierze,
kiedy mu cliwaslu na>>ieje i nic wyplewi , a jego cu -
dniej się urod/.i. Unur. Ek. GO. Pszenicę liańbia *nie-
wyplewłti śnieci, hchow. Fr. 18. (niewyplewione , nie-
wypcłle, niewypjelone , nie do wypefcia). — AUeq(r. mo-
rału. Wypleć; /{ii.s.s-. iicKopeiiiiTb, iicTpefiiiTb , ii3rja4iiTb,
nilźrcilfcil. I'rzyszedł>zy słud^y do gospodarza, rzekli mu :
panie, 'izażeś ty był nie tlobrego nasienia nasiał na ro-
li swojćj , gfizież sie wziął kąkol? a on odpowiedział, ii
nieprzyjaciel lo uczynił; rzekli mu słudzy: a chcesz pa-
nie, iż pójdziemy a wyjiielemy to. Ż^irti. Post. 75. Nie-
chajcic , byście 'lepak yyyplewi.ijac kąkol nic wyrywali
z korzeniem pospołu i pszenicy. 1 Leop. Milh. 15, 29.
By snadż gdybyście kąkol wypełali , Wespół pszenicę s
nim nie \yyrywali. Odym Sw. A a ó b. Kąkol ten prze-
klęty miifł od sędziego pokój, bo sie był tak wmiu&zał
w pszenice, że nie mógł bez wielkiej szkody być wy-
plewiony. Oirk. oEzorb.Tt. Panie! nieszczęsny kąkol za-
bobonów wyplew^zy, raczże pszenice świelą na roli sero
naszych rozkorzenić. Z't'n. I'uit. 80 b. Wyplew 1 Iz-
raela twego, Cokolwiek widzisz sprośnego. Crock. W. 50.
Wyście kąkol błędów z między pszenicy wypięli. Sinotr.
I.am. 4. "Nieibiiżny jest jako ciernie w obec wypelte.
Dudn. 2 Sam. 2.i, 0. (wycięte, wyrzucone). Dawne praw
zaniedbanie i zastarzałe opuszczenie , lak prędko z I\z(illy
wypleć i wykorzenić sie nie mogło. \'ol. Leg. 2. GU'J. —
Tiansl. Wypleć, wygubić fiłe), wytracić , wygładzić, wy-
tępić, wyniszczyć; ( ba-J 9i)t ) oeriiid)len, nu-Jrottfii. Na
wyplewienic heretyków wielka uczynił pilność Leon pa-
pież 6k. Ol. 420. Płodny jest świat w występki, i póki
go stanie, Nie wyplewi ich nigdy najsroisze karanie. .Yur.
Dl. 1, 00. Jeśli nic usłuchiją, 'wyplewę on naród wy-
plcwicłiiem i zatraceniem. 1 Leop Jer. 12, 17. Jakom
czuł nad niemi, abym je był 'wyplewł, tak tai b«dc

WYPLECZYĆ - WYPLEŚĆ,

czuł o nich, abym je buiiowar 1 Leop. Jer. 51, 28.
(abjin je wypluwir 5 Leop). O jak |ian bóg wype? wie-
le familij dla grzccliów rodziców. Damlr. 940. Kościół
boga i ewangelia wypc/ta byii nie może. Ziirn. PoU. 79
b. (wyniszczone, zniesione). — § Transl. Wyplewid, wy-
skubać, wyrywać piorą i t. d. ; miśnipicil , (lu^railfcil.
Wszyscy na lę osadzą karę nietoperza , Hy mu skrzydfa
wyskubać i wyplewić z pierza. 31in. llyt. 4, 98, cl', wy-
dziobać.

WYPLECZYĆ , •WYPLEClC cz. dok., ze stawu wybić, wy-
winąć, wykrzywić; miii Dcm ©clciifc Diiiijcii, nuśrcnfcn,
DtrrCIlfcn. Najwięcej zaimkowo , i o koniacii się używa:
n. p. Wypleczyć się. spleczyć się, o koniach nabyć pewne-
go gatunku clioroby ; koń spieczony, wypieczony. A. Kam.
AUkr., //oss. acn.iemiTboa , wywinąć sobie ^ipatkę, ft(^ ta5
©c^iiltcrbcin ncrrciifcn , »oii ben *)*fcrt)cn. "Wyplecenie koń-
skie, wywinienie. Cn. Th. 15:24, Ross. Bijna40KŁ , bnś
llclicrfótcn. O wypleceniu albo wywinieniu. Ciesc. 545.
Znak wypleeenia jest, gdy koń nie dawa wyciągać chro-
mej nogi. ib., 344. Jeśli koń wyplecony, tedy jedne
piec chora suisza ma , niz druga. ib.

WYPLECIONY, o6." Wypleść.

WYPLEMIEiMC cz. dok., Wyplemieniać niedok , plemię wy-
gładzić, wytępić; ciiicii oaiijcii Staium nifJrpttcii, cin g(iit>
lii ®c|Ąlcd;t iicttilijcii. Dndih. (Ecd. ii3n.ie.łieimbiri wyrodny).

WYPLENIĆ cz. doli., Wypleniać niedok., (cf. plon); wycina-
jąc, wyrywając przerzedzić, wygładzić; {Boh. wyplenili,
wplenowali , wypl.uiiti , wyplanowali) , hn'i) Sliio^iiiien ,
SluSrci^eii biiiincr itiacl'cn, ucrbiiiiiien , iicrringcrii, Dcrtilgcn,
auijlilijcn , niijrottcit pr. et fig. tr. Wyplenił Kazimierz
W. znowu podrastające łolrostwa. hroin. 558. Saiil wy-
plenił i wyzabijał czarnoxiężniki i wróżki z ziemi. 1
Leop. 1 lieg.iS.ó. (wytracił, o Leop.). Bóg będzie '^vy-
pleni?ł nieprzyjaciele twoje przed tobą. 1 f.eop. Deul. 6,
19. Więcej jest żab, jak bocianów, wyplenić ich nie-
podobna. Teat. 53, 29. Chcąc sie podobać płci pięknej,
.stara sie człowiek wyplenić wady, i stacj się grzecznym.
Teat. 27. c, 27. Powinnością jest, występki wypleniać.
Teat. 46. b, 61. Nie nasyciłżeś się jeszcze teini mor-
dersfwy, które wypleniają części kraju tego? Teat. 50, 11.

.WYPLE.NNIC CS duk., Wyjdenniać iiieduk. , plenniejszym
uczynić, (ob. Pienić, płonić, cf. oppos. wypłonic) ; friui)t'
' liarcr, fnjtcbigcr iiiad;cii.

Wypleść, wyploif, f. wypięcie, wyplotę cz. dok., Wy-
' plalać niedok.. Wyplątywać czesll. \ Boh. wyplesti, wy-
pięli, wyiiletu ; Sorab. 2 huplafcż ; R:ig. izplćsli , izpljee-
tam ; Dostn. izmrrisiti, rasplesti , (rozpleść^ ; Hoss. du-
DJecTb, BUn.ieTiiTb, iicn.iecTŁ; — i-i) wypbść , wy-
plątać, wypleiidne wywikłać, rozplatać, wygmatwać /)/'^$.
ei Ir.: nuźflcditcn , (irrmiśficĄtcii , ^eraii^miiTCii , nuifled)teii ,
Ollfiófen. Niewypleciony węzeł, kiórego trudno rozwią-
zać. Wiod. ; nie do wypleeenia, linoilujIóoDar , niewywikła-
ny, nierozpleciony , inezpitcahilis. Cn. Th. 5i2; niepra-
wny, ih. — liecipr. Wypleść się, wywikłać się. wyplątać
się. ftii licrail^irirfclll. Wybrnąć, wykołatać się, wypła-
wić, wyskrobać, wynurzać, wyprawić, wypieść się, emer-
jtre. Uącz. W trudnym a ciężkim prawie upleciony.

WYPLE8N1Ć - WYPŁ0M1ENIĆ.

559

przyszedł, aby się za jego pomocą wyplótł. Kosz. Lor.
98. Czasem zajdą w takie rzeczy, z których się wypleść
nie mogą, aż ze śmiechem. Gorn. Dw. 150. " Jest coś
na świecie, kto chce pilno wejźrzeć w rzeczy, Z czego
się dowcip wypleść nie może człowieczy. / lichan. Fr.
82. — 1. Wypleść koszyki z rózg, upleść; fcrtia ficitcii,
flci^tcitb nmc^cn. Dndtk — g. 2) Wyplc^^ć co, wygadać,
wypaplać, plotki wynieść; auźpliifipcrn ', auSplaiibmt. że-
by on nie wyplótł przed gospodarzem, żem był w tvm
domu. Teat. 10. b, o. Pewno co na mnie przed nim wy-
pleciono, ib. 11. 74. Wyplotła co widziała. Nar. Tac.
2, 403. Jak mu wyplecie, żem jej niekiedy dawała rady,
miojsce stracić mogę. ib. 16. e, 47.

WYPLESNIĆ cz, dek., Wypleśniać niedok., z pleśni wyczy-
ścić, »pm SdHmiiifl rcinigcn ; pleśnią ze wszyslkiem po-
wlec , gniij mir 6Ąimmel uhniuUn. Bndik. WYPLE-
SMEL n^jak. dok., pleśnią zajść , zupełnie pokrytym być
pleśnią; flaii; DcfĄimmcIit , fdjimmclig lucrbcit.

WYPLESZCZEĆ /; dik. , Wypieszczać niedok. ; Ross bu-
n.iecHyrt, BMn.iecKiiBaib ; pieszcząc wydobyć, (cf. wy-
płókać) ; (Jcrnu^prtiitf^icii , ^cmoi-pantfcOcn. Na koniec się
przecie z wody wypieszczę. Pot. Arg. 152. wynurza, cf.
wypluskać.

WYPLEWIĆ , ob. Wypleć.

WYPŁOCIĆ , ob. wygrodzić płotem, mh-5niiiicit , abfDnbcrii ,
wyłączyć, wygraniczyć.

WYPŁODZIĆ cz. dok., płodząc wydać, crjOltgcil , nuf bic
SBcIt gcEicii. Każdy klóry wedle pana boga w stan mał-
żeński wstępuje , dlatego weń wstępuje , aby poczciwe
potomst..o wypłuJził. DkS PoU. 106. — §. Żaimk. V\'y-
płndzić się , wypłonic się ; Hag. izplodiltise sterUilate
offici : wycieńczyć sie z płodrtości , feinc 3cii8'-i:i9śfnift ,
Sni4t('nrfcit crffl;i>pfen , cf wyrodzić.

WH'LOK.\C, /. wypłócze, wypłóczę es. dok., wypłókuje
pr. conlin., Wypłókiwać czesli. ; Dok. wyplaknauti , wy-
plakowati ; Slov. wyplakugi; Yind. isplakniii , vunpopla-
knlli , Yunsplakniti : Croat. zepirati, (wyprać, sprać J;
Rag. isplakati ; Ross. Bbino.iocKaTb , Buno.tacKHBaTb ,
BUMecHyib , Bbin.ieci(iiBaTb , (o&. Wyfdeszczećj ; płókąo
wyczyścić, wychędużyć , wymyć, au^fpitljlcil. Wypłókać
śklankę, gębę, cliusty woda, lub w wodzie. Bndik. Cho-
rym lakiin nasienie kobyiego szczawiu, we dżdżowej
wodzie wypłókane, jest ratunkiem. Syr. 1091. Wypłó-
kać garddlo ; Vind. isgergrali, vunsgergrati , isgergozliu-
vati , ob. Gargaryzmować, nii'3gurij£ln. — ^. lig. tr. Wy-
płócze ci szkatułę kochaneczka czysto. Nar. Dz. 3. 167.
wsczYŚci, wypróżni, wypleni , nin ailSICCfClI. WYPŁO-
CŻEK , czka, m., WYPŁÓCZKA. i. i., kawałek kruszcu
'wyplóczonego, ciii nii^ijeii>nffl)iic» etiWdicu (^rj ; najwięcej
w liczbie mnogiej: Wypłóczki ; n. p. Z wypłóczków to-
pić srebro, fintó = WYFŁOCZYNY Plur.', elutia , me-
talla quae remanent, agua immissa sordibus. Cn. Th.
1524.

WYPLOMIEMĆ, 'WYPŁONIC cz. dok.. Wypłomicmać,
"Wypłonićić niedok, płomień wydać, |'łoniieniem wybu-
chnąć; {icrau^flommcii , (/croorfiammeit , fianimciib ^cruorbrC'
Ćjtn. W Licyi na wielu miejscach z ziemi ogień wybu-

5C0

W Y P L O N D R O W A Ć - W Y P 1. U Ć.

W Y P L U N N Y - W Y P ł, Y Ć

cha ; wcso/a zatym jest kraina , ponieważ ognie owe ,
nie "wypłoniają , lecz tylko z lekka i z wolna połysku-
ją. Pilch. Sen.Uist. 2, 294. — Wypfomienienie działa,
nasypać trochę prochu w komorę , i zapalić go , dla
wypędzenia z kanału wszelkiego nieochędostwa. Juk. Arl.
3", 524. wyczyszczenie płomieniem, to jest , ogniem,
geucrrciiiiflimt).

WYPLO.NDUUWAĆ, •WYPLLN[)ItO\V.\C, cz. dok., plundiu-
jąc wybrać, wyniszczyć, niieplimbcrii ; Hoss. BUuiapiiTŁ ,
BUrpaóiiTb , paarpaOiiTb. Dom mi wyplondruje , z imienia
mię od żony, od dzieci wyzenic fiorn. Dz,. 79.

i. WYPLO.NIĆ, płoń wybrać; n. p. Świdrygajfo miasta Wi-
leńskie ze wszyslkiemi 'wołościami okrutnie wypalił .i wy-
płonił Slryjk.iiiS. Bierula Kozak Biełf w Moskwie zgro-
mił, ziemię wypłoriił. Sfrijjk. Gon. L 3. — 2. WYPŁONIĆ
ziemię dok. , Wypłaniać niedok., wysileniem pozbawić
pfiinności , wycieńczyć ; ba>3 Gibrcid) niiśmarjjeln , iminid;t<
tar matfecn. \V_\ płonić ziemię, duć się wysilić polu.
WLd. Cn. Th. ió-24, {Rag. omploditli)." Wypłonić zie-
mie, zasiewaniem ustawicznem nie urodzajną uczynić.
Dudi. 71. Defnign, rolą wypłaniam. Mąi:z. Przymuszono
go do osiadania gruntu , przez innych poddanych za
czynsz zagonowy zasiewanego , i przez to wypłonionego.
Sion. 67, 194. Wypłonienie, wysilenie pola, golizna.
Włod. — Fig. Ir. Zaszłe i zachodzące w cerkwi liere-
zye wypłonić pieczołuje. Smolr. Ex. 14, cf. wyplenić,
wyplewić , wypleć. WYPŁONIEĆ nijak. dok. , utracić
płonność , stać się płonnym , wysilić się co do płodno-
ści ; Rag izploditiise, uiirni^tluir werben, bie Sraft ncrliC'
ren propr. et fig. Ir. tjdy kto p(de jedno co rok każdy
sieje , Prędko wypłonieje. Tward. Wl 240 Nic do-
szła wojna dla niedostatku pasz i żywności , z częstych
dżdżów i z gwałtownych wód wypłoniałćj. Hrom. 010.
Obawia się Zbiijnii-w , aby mógł żywego oglądać Wła-
dysława, ile tak dawnolttniego , i już w siłach wypło-
niałego. ib. 551. Wypłoniała siła w ciele staruszka tre-
twieje. .1. KcIir.H. '128. — WYPLONDROWAME lerb.
Subit , ?lii*plfmDeriiiig ; Sorab. i. wyplundrowano.

WY1'Ł0SZYĆ ri. dok.. Wypłaszać nied-jk , płosząc wygnać,
wypęd/ió ; bcrmiiMt^ciidKii . iDfflutcuilicii , oertrcibeii ; Uoh.
wy|j|aśiU ; lim. BUiiyriiyTb , iiuiiyniuaTk. Wypłaszam
kogo zkad ; lerrore iujeclo vtl iit' usso expeUo aliijuem.
Cn n. "l 524 . cf. wystraszyć, wygrozić. WYPŁOSZ,
a, m , mi.ino psa gończego , SaniC eiiic^ (stdubcrljiinbc^ :
Sciiciid'nuf.

WYPLOTK, o'-. Wypleść WYPŁOTNIEĆ, spłolmeć . ob.

PłolllICĆ.

WYPł.OWlĆ cz. dok., czynić, że kolor wyjiłowicje; fo|)I
mai^eii , biii Jarbe oerfdjicpen mntbeii ; (distng. Duh. wyplo-

wii . wyplauti ennre , enaińgare wypłynąć ). WYPŁO-
WIEĆ nijak, dok , wyblaknąć, kolor utracić, spełziiieć ;
fabl rocrbcii , yerfd;iePfii. Wypłowiały kolor. Kluk. Zw. 2,
275. Udał się tam w sukni dawiućj szkarłatnej , a wte-
dy z wypłowienia białej A'. Fam. 22, 28.
WYPLIJĆ , wypluł, /. wypluje ci dok , Wyplunąć, f. wy-
plunie, wyplunę )ir(/n(/., Wypluwać conttn. ; Ooh. wypliti,
wypili, wypligi , wypliwnauti , wypij wati ; Sorab. 1 wu-

plunu , wupluhnu ; Vind. vunpluniti , vunpluvati ; Rot$
BunjioiiyTb, BunJCBUBaTb, usóJCBUBarb , ( cf. wyblućj ;
plując wyrzucić, au«|>eitn , au^roerffn im Spcicn. ExcretM
saliuae , kiedy ślina jest zbytnia, aby się wvpluwała ;
jako rzecz niepożyteezna. hirch. .Anat. 50. Wyplunąć
ślinę, krew', ropę; wypluwać krwią, ropą. Dudtk — J.
Traiisl. Wypluń! (gdy nielubego co kto mówi). Cn. Ad.
1284. Bo usta , gdy gwałt taki w\pluw.ij.ą Sromotny,
oraz z śliną pozbywają. Pasł. Fid. 143. 'WYPLUNNY,
a, e, do wyplucia , mogący być wyplutym , au6[peilid>. —
*§. Aclife: Krwią wyplunne piersi. Chudk. Kusi. 85
krew' wypluwające, bliitfpcicnb : {Ooh. wypliwck plwoci-
ny, wyplucie).

WYPLUGAWIĆ, spługawić, ob. Plugawić. WYPLUNUHO-
WAĆ , ob. Wyplondrować. WYPLUSKAĆ. ob. Plu>kać,
cf. wyplcszczeć.

[•WYPŁYĆ. Sirgjk. Gon. / 5 — 2| , WYPŁYN.ĄĆ , f. wypły-
nie , wypłynę tned. jedntl , Wypływać rzesil. el coiilin ;
Boh. wyplynauti , wyplejwali . wypUuli , wyplowu , ( cf.
wypfawićj ; Sorab. 1. wupleyu ; Viiid. Yunlezhi , istezln,
Yunstezhi , iszureli , (ob. Wyciec, cf. ciurczeć); Croat.
jzplavati , jzplayam : Dal. izpliyam : Dosu. ispliyali ; fiag.
izplilti , izpuvati : Ross. Bunjurb , BUnjuuarb ; wy^iłynąć
zkąd , wyciec płynąc ; ()fr(iii-5ilicPeii , aujflliPcii , fnt(łruii!fii,
entipriligcil. Woda ludziom najzilrowsza jest , która ze
stoków ziemnych sama dobrowolnie wypływa, '-'rcjc i
(wydoliywa sie , wszczyna sie , wylry^kuJe , wybiega). —
Rzeka wypływa z jeziora Ross. ptha ii3B uaepa BUrtKu-
eTh. — Fig. tr. Duch ś. od obojga wypływa; wiec od oboj-
ga pochodzi, Pociej. 428. — Wypłwiąć , upłynąć; nb-
flicScii, aii:Sriiinfn , ouźlaufcn. Ilkość humoru wypłymonego
w miesiąezkaidi , u różnych kobiet różna się znajduje.
Knip. 2, 183. — .Miler: Wypłynęło oko, wyciekło Tn
Th. 1324. tai ?liiijc ifł au'<ijflnuffn , nu!?(pfli'ffcn , iiusotroii'
nett. Wypłynęły oczy mo|c płaczem, łigli. l's. 174, (cf.
rozjiłynąć się). — Fig. Wypł)nąłein z pamięci, zipo-
mniano o mnie. Wfod. wypadłem . wyleciałem z pamię-
ci , wypuszczono mię z pamięci , bfm ®cbiii;liii|fe fiilfallfB.
— Trans'. Wypływa wiele czasu < upływa , ubiega , tt
perflicPt oici 3f'f- — P'3- '''■ Wypływa co z czego , jako
skiiU-k albo wniosek 7 przyczyny ■ wyjiada co z czrgo ,
idzie za czem , wnosi się zlad , wnioskuje się; (i flit^t
bnraiit!, fdijt bamii^, erfliebt ficb barau*, cf. wy więzy w ać

sie, yyydawać sie — §. Wypłynąć z toni, z niebrrpie-
czcństwa ; ber JSaiferflefabr , Ś5flffcrv'nPtU ciitriiinm, brt Oc<
ta^r tiitfomnieH; Rois. BUiibipnio oh. Wynunyć sit, wy-
brnąć , BU.niGaTb , Bbinjuuarb , 1 du.uióhmh , BUjyóiim
miejsce nad [liiieprcm , gdzie bożka z rzeki wy/ywano
modłami: BU4ii6i:fi rocniMapio inimi 6u»-e , Bu.iuóaii ).
.Na morzu się rozbił , i Iralił na jakieś drzewo . po kló-
rem do 'wysepku jakiegoś wypłynął. Sk Dz iOl. Pły-
nąc przez morze , okręt się rozbił, na deskach 'wypłyli,
Wszystkiego zbyli. Stryjk. Gon. f 3. Pod czas wielkiej
nawałności obiecał bogu , iż jeżeliby mu dał w zdrowiu
wypłynąć, na jego się służbę o. Ulać miał; wysłuchany,
wszystkim zdrowie 1 szczęśliwe wypłynienie uprosił Sk.
Żyw. 290. (ocalenie, wyjście z niebezpieczeństwa). —

WYPŁYW - WYPOGODZIĆ.

W Y P O 1 Ć - W Y P O 1. b: R O W A Ć.

561

8 WypJynai' na wierzch, wspinać, wydobyć sie w gó-
rę; beraiif iicinm-ommcii fummcii , cmrorfomincn , iinc^ pben
fonimeii, mi ben iaij femmcn pr. el fig. Ir. Ryba która
'zakusi onego ziela, zeinólaAszy na wierzch wody wy-
płynie, a uciekać nie będzie mogła. Spicz. 91. Prawda
musi na wierzch wypłynąć. Teai. Ó6. b, lit. wNJawić
sic. — §. Hecipr. Wypf\wać się , napływać się pn wo-
dzie , lub w sirłikii ;' fid) gnn? "fntt idłuninnicu , oJcr nuf
&{m Saffcr fatt falircn , (djiifcii. W^ PŁYW , u, m., wypły-
nienie ^zego zką.l , i lo co wypływa , wycieka , wyciek,
cf. wpłvw ; \ind islok , viintok , isliek , vunliek , iai
Sluśflicf CII , §era!i»fItcCcit , ber ?lu«fliip. Oiała ludzkie na
ból wydane dotkliwy. I na wszelkie szkodliwe natury
wv|iłvwv. Przyb. Ab. 115, ef. wyziew, para.

WYPMi;,"nfc. Wypiąć.

^^YPOCHLEBlĆ"cs."(/a/r, Wypochlebiać nieM., wypncblc-
buje pr. coiiiri , pochlebstwom wyłudzić , crfd)mcid'cln ,
oMdimciiilcIti ; R"ss y.iecTnTb, j-.KMUHrt.. E.tnalpo , wyin.-!-
ciije. wypuchicbuje co na kim. Mn/z.

WYPOCIĆ Ci. doi:.;' Vind. vunspolili, sapotili . ispolili;
Hos^. nunoTUTb • pncac się wypirować , (icrviu>?i'd)!i'ipcn ,
ouiMtŁiDifion , iDCtjft^iDiccn , ocrfcfiiuiRoii. Po witik upra-
cowaniu przyszedł do pięknej a 'woniającej łaźni, w któ-
rej one w';zys;lkie prace i truily z siebie nadoliiiic wy-
pocił, ficj. Zw 161 b. — Fig. tr. Krople w'\pncone z
ziół przez alembiki Leja mu na ranę. Min. liift. 2, 29 1-.
(wydest)lowane , wyciągniono). 'Kadyidł z di zew wypo-
conych wiele. Onv. Oiv ĄOo. — % AlUer: Racyne , ów
Racyne chv. :debnv, rok cały wypocił nad ułożeniem swo-
jej Fedry. Mvii. 76 , 2-29. przcpoi-ił . ci" \;<lt Cill gaUjCS

Safr Ilinturd) bariibcr ijcfdjiDir-t. — g. Wyp-icjć sie znimk,
należycie i zupełnie przepocić się, fid) vrd't nu-?fd;il'iCctl ,
blircfcfdlltiificn. — §. Passive: Wypocić się zkąd , wypn-
tnicć nijiik , w \ płynąć, wytopnieć , jak pot wyciec; ^C=
raufid)iviijeii , bcraii^lraufcln , cf. 'wykanąć.

WYPOCZ.\t" , /. wypocznie, wypocznę med jedni. Wypo-
czywać niediik., spocząć należycie, wytclsnąć , odpocząć
ile trzeba; Vind. ispozliili , yiins|'Gzliili, ispozbiyati , yun-
spnzhivati , flll>5ni^cn. Wypocząć od czego , wypocząć
sobie, wypocząć w- grobie Hndtk. Wypoczywanie, wy-
pocziiicnie = WYPOCZYNEK , nkii , m.. r;pocz\nek, od-
|)0czyiipk należyty, wytchnienie; baćS 3Iiioiiibcn , bic SilDc
jur erbrliinij.

'WYPOnSI.\C cz. dok, u. p Eicerncre , wydzielić, wypod-
siać. wyczyścić zboże. Mącz. , cf. wyopałać , v\ypałać ,
nuśficfien , aiiffic^icii.

"WYPODORAC ; Bob. wypodobniti, wypodobnowali = wyobra-
zić, wykształcić, cf. 'przypodoby^^ać, cf. 'podoba.

WYPOGODZIĆ , /. wypfigodzi c:. dok , Wypogadzać ińedok.'
pogodnym uczynić , wyjaśnić, wyklarować, pochmurność,
posępność spędziś ; aiifbcitern, ain^bcttcrn , niiśfldren ; Boh.
wygasniti ; \'ind gorsbistriti , gorsyedreti , gorsyedruvati ,
isYedreti , vunsvedreli , yunsprayiti , yedreti , yedrjem ,
(cf. bystry, cf. wietrzyć, wywietrzyć) : Croat. razvedriti,
razyedrivam . yedrira, jzoblachujem , (cf. obłoki; /?o,«h.
izbistritti; Rag. yedritti , razvcdrittl , razasjatti , razj;alili ;
Sto\i'aik Lindego ayd. 2 Tom VI.

Hoss. ii;iu'iiimaib ; Ecel. BC.łpio. Nie 'zawżdy niebo w
cbinuraih wydaje się , Czasem go miła chwila wypogodzi.
hias. ]yoj. Ch. 29. VVypogodzony, Croat. yćdren; Ecd.
CiaroyuiBUiiMn. Kiedy niebo będzie wypogodzone, a przy
Cichem pow ietrzu słońce będ/ie s'wieciło , niezawodoie
dobra bęilzie pogoda ; skoro zaś kropić zacznie , deszcz
niewątpliwie będzie padał. Zub. 15, 78. Wypogodzone
niebo, Croał yedifna, yi ciro ; E-:il. 6.ifirojuiuiic , ( cf.
cisza). Wypogodzić się, wypog;idza się, wyja.<nia się,
wyciera się niebo, Boh. wyćasyti se ; Cum. Iiislry se ;
Viiid yedrciife , ycsjafnilife ; Crcal. yediili.';ze, yedrisze;
Dul. yedrilisse; Slau. yedrise; flusa. Biiine^piiTbCH , bu-
BejpHBaibci , pii3Be4piiTbCH ; Eli.I. BCApcrnyio, Bojpyio ,
ó.iiiri.yTiuuccrByio. — /■///. /'". W_\ pogodzić twarz, czo-
ło, uinysł < rozwesel. ć, - nuibcitirii. Jagódki się ii.<mic-
chiją i twarzyczka się wypogiolza. Teul. 10. ^, 49. Wy-
pogodzone Iwo czoło. leat. 47 c. 103. Na ws'yslkie
obroty O.sirego losu wypogaiizam czoło , Bylcm mćj ni-
gdy nie odstąpił cnoty, .l.ik mogę , nie j-di clnę , żyje
yyesoło. Kaip. 1. 81. Wysoki i wsp;ini.iłv iim\sł zawsze
jest wypogodzony , zawsze się lizyini sp('kojni'go st.mo-
wiska swego. /'lich. Sen. gii. 2'.tO. . Wypogodzenie umy-
słu i uspokojenie serca, czyni szczęśliwym izłnwicka.
Ziib. 2, 235 — Wypogoilź, odmień inęż.i ostrego na-
turę, filii. Oli'. 208 iiła.-odź, zmiękcz, wyiniękcz.

WYPÓlC cz. dok., zupełnie napoić, '.'plliij fiitl milifcn ; Boss.
BbinonTb , BunaiiBaTb, ef. wypić.

WYPOalTOWAĆ mtd. dnk.. dosl.-.lccznle do końca poku-
tować, karę odiiie.<ć ; Miid. ispokoiilife fcf. upokorz". ć),
isplantati, yuuspokoritife, yunsjdantati. abinitcii , aii ■bilf eii.
Lepiej to na tym świecie wjpukutow.ić Ihpp.oM. Któ-
rzy tu nie wypokulowaji , przez ogień czy^cowy będą
zbawieni. Hrbi^t Suuk Fi'. Daj nieco wypokutować,
Ost.itek nam racz darów, ić. Groch. W. 61. Wypokulu-
jc za co, karzą mię. Cn Th. 152."') \Vy|iiikutować , po-
kut' kościelną odprawić. Cn. 7/;. 152J Siic^cubii^e tbim.
— Śmierci Ezopa nie wypokutują. Jail. Ez. I> 4. żadną
pokuta nie nagrodzą.

WYPoLEROW.\Ć Ci dok, pnloru nadać, polerując wyczy-
ścić, wytrzeć, aU'?ł'olircii ; Slov. wypoljro\\ali pin/ir. et
fig. Ir. Zamek wszystek z stali wypo'erowany , Tak że
jego blask z słoricrznym mógł być jorównriny. P. Echan.
Ort. i, 84. Tak prosto jest nasze człowieczeństwo, by
nipvyypolerowane zwierciadło. Llicz Wyih. H A b. Przy-
mioiy lubo nam natura daje. ale są jak twardą i cie-
mną łuską pokryte klejnoty, póki ich eduk^cya nie wy-
poleruje. Mon. 65, 46, (cf wy^zlifować). Tak sobie po-
stąpił Jezus, aby wypł.iwił i wypolerował wybranych
swoich jak złoto. W." Po.^l W. 87. Kościół już niejako
zastarzały, a od szczerości i prostoty apostolskiej się wy-
radzający, przez prawdziwe ewaugeln, przepowiadanie ,
miał bvć odnowiony i wypolerowany. Zam. Post. 7. Sy-
nowie przełożonych aby byli dobremi naukami wypole-
rowani. Kosz. Lor. pr. ; w różnych językach i obyczajach
wypolcro\yani. Nieś. i, 27. (w\ćvyiczenij. Zyskaliśmy co
na wypolerowaniu i wydoskonaleniu nas. Pam. 85 , 8.
Nauk potrzeba dla wypolerowania grubości. Petr. Pol. 2,

71

5C2 WYPOLICZKOWAĆ -WYPOSAŻYĆ.

WYPOSAŻNY - WYPOTWARZYC

i 17. ( dla okrzesania ) Cnola naukami wypolerowana
niitsia. Lub. Roz 4, (cf. cywilizacya).

WYPOI>ICZKOWAĆ Ci dok, pulifiljuni wybić, ttiiiobtUi-
gen , mit Obrffitjcii Wffljogtn ; Uoh. wypohlawkowaii , cf.
|)iit(łówek.

WYPlI.riYCZF.Ć, WYPOLITYCZNIF.Ć nijak. dok., stać się
politycznym. ucy*ilizo«;inym , wypolerowanym. gc|"ittct
rocmn. "w Grecyi, w E-ipcie, i u inszych dobrze wy-
polityczaJych narodów, słynęfy nauki. Tr. Tel. 155.

*\VYP(>ŁOWIĆ Cl. dok., poł.iwę z czego wybrać, wyniszczyć,
przepołowić; jiir .'^ńlitc mcijticlinifn , iHimiiitcrn. Fałszywi
j)rorocy garściami swemi wypolowiji dusie. Budn. Eiech.
15. 20. "WYPOŁrD.MO.NY. a, e, n. p. Wypołudnioiie
słońce potężniej yiiidto. Pi:)jh. Mili. lo2 wzniesione
lub wzeszłe' na południe , jiir 'li?ittaG«I;i'bc cmpor gcntctt.

WYPOMMĆ cz. dok. Wypominać iiiedok., wyliczając wspo-
minać , allcS in Griiinrniiiij briitfloii , (icrErjdblcu , nuścrjnl;^
Ifli. Alebym nie zukoiuzył, gdybym tego ścisku Cliciał
każdą wypominać prośbę po nazwisku. Zab. 9, 109. Zabt.
Lecz co ja lu le lekkie wypominam rzeczy, Większe
Nero m.n zbrodnie na myśli , na pieczy. Min. liyl. 2 .
290. Przysięga on , dochody wszystkie sprawiedliwie i
pilnie wypominać. Sax. Porz. 29. — g. Wypominać, upo-
minając się wymagać; ciiitrcibeii burd) 5P?al'iieit . mabiieiib
eiiicalTiieii. Niedbalstwo bywa o(iiekunowi |)riyczylane, tak
kiedy od dłużników długu nie wypomina, jako i kiedy pie-
niędzy dziecinnych w "pf '' "'C da , mogąc to uczynić.
Szczerb. Sax. 28ł. Gd) by kto rzeczy kościelne pobrał,
we czwornisób to wrócić powinien , co słusznie wypo-
niiiiiino bvi- inoże. ib. 217.

WYPO.MPOWAC cz. dok.. Wypompowywać cz^slL; Hoss.
BbiKaqafi. , BUKaiimuTL ; pompując wyciąijnąć. wypuścić,
wylać; bcraii^lHimpcil , nif^pumpni. Jeden człowiek przez
minutę wypompować z studni może 27 garcy. Swilk .
Bud. 544. Gdy puchlina z brzucha żadnym lekarstwom
ustępować nic chce , u<lać się potrzeba do wytoczenia
czjii wypompowania z niego wody. Perz. Cyr. 2, 219
— Fig. Ir. Czimuż gaduła, gdy gadać uiusi , na oso-
bności nie wygada sie, albo raczej tyle słów nie wy-
pompuje, ile zdrowie jego wyciąga! Zub. 6. 529.

WYPUI5EK. rku, w., wypróoie , i to co wypróto; ba^ ?(u6-
trciincn , Cosireniicn , tai ?lu*ijctTCtintf. O płataniu carskim,
czvl| o wyporku, de ferlione caesarea , embiyolomia; lUMII
Raifcrjt^nitie , gdy dziecko z żywota matczynego żywe lub
też już umarłe po śmierci matki, z brzucha jej rozfiła-
tanego dobytym bywa. Perz Cyr. 2, 221. — |J. Wypa-
rek , rka, m, dziecię, ob. Wyprótek. — §. Wyporki.
mci wypróte z pończochy. Magier. Mtkr. (lujjctrfniitc Sfl'
bdi , ?liiJiKripi'Cltc«.

WYPUnZ^ItZir, c. dok, Wyporządzać niedok. , sporządzi-
wszy czyli wygotowawszy wystawić, ffttig , flCf^ÓTig juk'
reiteii. rtbliefeni, fertig ma^fii.

WYPOSAZYG IZ. d'jk. , Wyposażać niedok, w posag opa-
trzyć, z posagiem wyprawić, wydać; Boh. w ybyti , wy-
bywati . (cf. wybyć, cf. odbyć): \'iud isdicllliati i ■ t'.
wydzielić;, dici dali, au«|łattcii , auiSfliJttunfl flfbfii. Ma-
jętność po oji^u brat mój objął, mnie spłacił . siostry

wyposażył, i ma się dobrze, hrat. Pod. 2, 145. Uczy-
nił fundaeyą , podług której corocznie trzy panienki ubo-
gie kosztem jego za mąż wydawane i wyposażone będą.
Gaz. Nar. I, 287. Panienki, które do chowania czysto-
ści niesposubne widziała xieiii , za mąż wyposażała. Sk.
Zyw. 2, 2GI. — Imjiropr. Ociec u sądu syna swego
wyposażyć abo odprawić może, by mu tei i najmniej
dał, gdy to jeno syn przyjmuje, i na tym przestanie.
Szczerb. Sax 491. Ociec syna o wszelakie krzywdy
obwinionego, klóregoby jeszcze nie odprawił ani wypo-
sażył , może od sądu wyjąć, jeśli zań przysięże. Szczerb.
Sux. 278. (któregoby jeszcze nie wydzielił). — Fig. Ir.
Są, którym ród królewski p.iństwo wyposaża, Są, któ-
rym ślepe szczęście berło w ręce wraża. Zab. 8. 401.
spadkiem, dziedzictwem, następstwem udziela, frblid) jU'
tbeili^n. Bóg biegiem gwiazd znaczy czasy , zimy i lata
przystojnie wyposaża. Gorn. Sen. 574. upatruje , ocrie^cii,
ocrioigeil. — g. Trausl. Wyposażyć kogo zkąd , wyloro -
wać , wyru.^ować , wygnać , wypędzić , wyrzucić ; bcrail'3'
jdkjcn , bcntuOtreibni . auvflopcn , >jerjtigen. Z nienagła ich
wyposażę z 'poiizcnia Iwego. 1 Leop. Exod. 25, 50. ("wy-
żone od obliczności twej. 5 Leop.). .4 curia te tubira-
here] od dworu sie wyposażyć, i/of;. rozsiać się, roz-
brat czynić, fi(^ enifcrnen. WVPOSAZ.\Y, a, e, 1) do wy-
posażenia, mogący być wyposażonym, mogąca być wy-
posażoną , flujijiifiattfii , oii*iłattli(^ ; od wyposażenia , 3lui-
ftaitlingi! >, — 2j Wyposażony, nuigfftilHCt. Wypędza Mau-
rów z żyznej Algarwii łona , Z kraju , co mu go wnio-
sła wyposażna żona. Przyb. Luz. 94. — Ellipt Wypo-
sażona , wyposażna , cum dole locala. Cn. Th. 1325.
(iiie Jlii^grfhittcte , bie eiiien tBraiitti^aR iai . cf. posag , po-
sażną , posażyć.

WYPOŚCIĆ cz. dok, 'Wapaszczad niedok, zupełriie do koń-
ca dopościć, jioszcząc wytrwać; ou^fnftcn , 511 GiiDe tuTĆf
faftcii , fnftcnt* jubriiigcii. Szczepanowski w Pioirawmie
trzy dni z kajłany wypaszczi. Arom. 106. — Wypościć
się, wytrawić t,ie poszcząc; i\i) \]an\ auiiaiun , fafttnb
abjcbrfii ; Hoss. iicnocuiTbcn.

WYPOINIEC. oh. Wypocić sie.

•WYPOTHOSZYĆ . 06". Wypatroszyć , Wypaproszyć.

WYPOTHZEBOWAĆ cz. dok.. pot'rzobowaniem wyżyć , za-
żywaruom strawić; Uuh. wypotribowati ; Yind sanuzati ,
sashpogati ; Hoss. U3,iep;xaTb , ii:tjep»iiiBaTb , ( cf. wy-
dzierżeć) ; Eecl. npiiii*4iiBaTii. Czego jedno naczynie
wypotrzebuja . tedy zaraz świeżej materyi na to miejsce
włożą, aby nigdy próżne naczynia się nic najdowały. _
Siar. Dw. 29. Wypotrzebować pisaniem, n. p. papier. I
pióra, atrament; lint. ucniicaTb, iicnHCUBaib wypisać,
zapisać; oerid^ricbcii , fdjreibfiih ycrbraiiifri. Nie do wypo-
trzebowania , 'niewypotrz.-bowalny ; lioss. HeHSBypiiHbill .

HeHHv,tllBat'MMii . HeH31K4lliluA.

•WYPOiWAlIZYĆ cz. dok., Wypotwarzać niedok., po-
twarzą wyrobić, wy.-isnąe , wykięcić, uzyskać, wykła-
mać ; " burd; Ccrlaimibunfl frlungm , rrlugrn , rrfiirinbcln.
Ktoby śmiał rzec, aby ton pan 'tlaclietny miał wycisnąć,
albo wy-pozywać. a boże uchowaj, wjpolwarzać co na
kun Orzech. Tam. 56. Połowicę lego co mam, da«am

WYPOWIEDZIEĆ.

W Y P O W 1 !■: D Z I E Ć.

563

ubogim , a jeślibym co czyjego wypotwarzyl , wracam
tyle czworo. Sekt. Luc. 19; (w czym kogo oszuk.^^ ib.).
Toć kacerska ewangelio, gdzie co błędom ich szkodzi,
wyrzucić albo wypotwarzać z ewangelii. Sk. Kaz. 640,
oh. ' Wyszpocić.
WYPOWIEDZIEĆ, /'. wypowie, wypowiem ci. dok., Wy-
powiadać niedok. ; Boh. wypowjdeti , wypowcdjti ; S!ov.
wypowjdam ; 5ara6. 1. wupowedam , wonpowedam ," won-
powdam , wupowdam , wupoweilacź ; ! V'i/i(^. vunpovedeti ;
łios'. iisnoBt.iaTb, (:?. uwielbić, iisnoBliAaHie , HcnoB'fc4U-
BaHJe uwielbienie i ; wypowied»,ieć do końca , wszys-
tko zupełnie wyrazić , należycie wysłowić , ze wszys-
tkiem wymówić; ijnnj berfcijeii , allci^ gf&oiirt niti^iprcd^cii ,
Bortraflcn, auŚDriicfcii. Dziecięcą pamięć przypomnieniem
sfowa albo dwóch tak ralują , iż wszystko, czego się na-
uczyło dziecię , dobrze wypowie. Gorn. Sen. 593. Żebyś
trochę nadstawił mi ucha , ai ci -to , co z pożytkiem
twym będzie, wypowiem. Teat. 42. d, B, (cf. wyrecy-
tować, wyliczyćj. Pociecha, gdy co boli wypowiedzieć
do woli. Cn. Th. o"i8 (wynurzyć, wyrzucić z serca,
60'j ^eX} OliŚft^ittteii , cf. nagadnć się). Bólu niemałe ulże-
nie, wypowiedzenie. Cn. Ad. 42. fco kogo boli, o tern
mówić woli). — Wypowiedzieć co, dokładnie ze wszys-
tkiem i należycie tak opowiedzieć, żeby csłą rzecz wy-
stawić, żeby materyą wyczerpnąć, doskonale wysłowić;
erfd^upfenb hfdjrcibcn , gcniialic^ aiiśhicfcn , ijoliitrig iiub 'oeU-
fommcii nih^Criicfen. O jaka to wielka łaska , kto ja wy-
powie, i wydziękować za nie może! Sk. I\az. 29C b.
Pójdę do ojca mego niebieskiego i do mych radości ,
klórych żaden język nigdy wypowiedzieć nie może. Rej.
/'ost. A a a ^. Kto może wypowiedzieć jego skargi? P.
Kthan. Orl. 1, 217. Chwałę boskiej wielebnośei kto
wypowie dostatecznie! Byh. Ps. 210. Tak mi się miłą
wydaje , że wypowiedzieć nie mogę. Tent. 13 , 35. (wy-
razić nie potrafię). — Negat. iNiewypowiedziany , contr,
obsol. 'iNiewypedziany , a, e, Niewypowiedzianie adv ,
nie do wypowiedzenia , wymówienia , wyslov>ienia , wy-
rażenia < niewymowny, niewysłowny, (et. niesłychany);
uiibefdjrciblit^ , iiiinu»|>rei|lid; , iinaiiSbriicflun"; Boh. et Slov.
newyprawitedlny, (niewyprav\ny); Itay. neizrecfcni, nei-
zreccen , nepokaziv, ( cf. wyrzec, cf. pokazać J ; Ross.
HencnoBt4HMbiri ; EccI. Hcnsraaro.iaiiHUH , necKasaHHUH ,
HeiispeMeHHUn. Do cnoty niewypowiedzianą jest pobudką
sława. Warg. Wal. 45. Choć laki pienięźnik , niewypo-
wiedziany kutwa. Teal. 28, 157. Czuję 'niewypedzianą
na mem sercu trwogę. Kchoiu. 88. Kochał syna niewy-
powiedzianie. Auszp. 50. Padniewskich , dla, cnoty ich
doznanej, szczęście z rąk puścić nie chciało, zawsze
niepowiedzianie zdobiło. Warg. Wnl. 115 Bardzo śli-
cznie, niewypowiedzianie. Teat. 50. b, 124. — Recipr.
W\vpowiedzieć się, być wsianie należycie opowiedzieć;
geiiiiglti^ aiii^brurfcii fiimien , im Stanbc )dii aii^jufprcdicn ,
JU bcfdirdben. Nie mogę się wypowiedzieć, non possum
satis narrare. Mącz. O hojności i wspaniałości duszy
jego, wypowiedzieć się nie mogli. Karj). 1 , 163, (cf.
nagadać się, wygadać się). Kto się o tej mądrości i do-
broci boga wypowie! Sk. Kaz. 145 b. Sedziwoj gdy na

sejm przyjechał, nie mógł się wypowiedzieć o hardości
Elżbiety i niedbalstwie jej. Biel. 228. er fonute fi(^ iiic^t
ttutobcil, llidjt fatt rfbcn. — §. Wypowiedzieć, wymówić,
do końca powiedzieć, wyrzec, sk(uV zyć mowę ; nilźrebcn,
iiiiafprci^on , nitdcrjń^Icn, ClibiflCn. Pisanie jest wyohiażenie
mowy, klóre zoslaje, cluuiaż już c/fowiek wypowiedział,
jakoby wizerunkiem tego, co się rzekło. Gorn. Ilw. 44.
— §. Wypowiedzieć, wynie.ść z domu co powiedziano,
wygadać, wypaplać, rozpowiadać, roznosić; fliiil).il(iiibcvii,
aiieifd)iM$fti , anśiraocii, fcmitljcii, eiitbfctcii. Co w jednym
ohai'zy domw lub się dowie, W innym zaraz z przyda-
tkiem wyiiluźui, wypowis. .ł/u«. 75, COC. Rodoclius byl
wypowiedział nieprzyj^icielom t;ijemnice ich. 1 Leop. 2
fljac.h. 15, 21. Ja lobie wypowiem tajemnicę tej to nie-
wiasty. 1 Leop. Apoc. 17, 7. wydam, wyjawię, ojfcit=
bnijrcii. Ja-ć także wypowiem wzajemnie wszystko spra-
wę. P. Kchan. Orl. 1, 119. Otworzę w przyjiowieściach
usta moje; będę wypowiadał skr\le rzeczy od po-
stanowienia świata. 1 Leop Mnth. 15, 55. (będę obja-
viałj. Biiga żaden nigdy nie widział: jed\ny syn, kióry
jest w łonie u ojca, ten wjpnwiedzi.ł. 1 Leop. i Jiian.
18. — W wypowiadaniu grzechów potrzfba wielkiej
roztropności, karuk. Kat. 254. (wyliczaniu lub wyma-
wianiu ich komu, cf. spiiwi;idanie, spowiedź). — §.
Wypowiedzieć kogo, wywołać kogo, "wyobcować, wy-
kląć kogo, cf. wygnać. banitow;.e ; eiiifm baś Silllb
Ufrfnflcn , ilin b'eś Satibcś tJCinieifen. Wjwołić, wypowie-
dzieć kogo; aqii(i et ign: interdiceie. Macz. Fr.łszerz
wagi i miary ma być z ziemi wypowiedzi.m. Sax. Porz.
58. — g. Wypowiedzieć pokój, 'mir, przymierze, pu-
blicznie opowiadać wojnę imieniem Kzpltej. 6'fl. 7/i. 1523.
ben griercii fiiiffiinbiijcn , bni .Sricg ntifiinbigen. Wypowie-
dzieć przyjaźń komu. ih. bic gmiiibfd)aft auffunbii]C!i , auf=
fiigcii. Wypowiedzieć panu służbę, ih. ^cn Sicnft miffuiibt=
gen, aiiffagcil. Wypowiedzieć sUiżbę żołnierzowi, wypu-
ścić z słiiżbv, roK(iiiścić wojsko, odprawić, ib. , ob. Ab-
szytować, »crill'fd)icbcn. Już jawnie im wypowiedział po-
kój i przymierze mówiąc; już nie będzie moja wina,
gdy wam wszystko złe czynić będę. Sk. Żyiv. 2, 2,
(Vind. gorpovedeli , gorodpiivedcti , o(lpovedcti , odosna-
niti ; Eccl orAitciiTii , Doaiuaiii , cf oyłosić). Pokój mu
wyjiowiedział . i przymierze zl.^mał. Sh. Dz. 089. Nie
będziesz mógł mówić, żebym podslępem szła z lobą,
otwarcie ci wojnę wypowiadam. Teat. 1, 15. opowia-
dam, deklaruję, bcn Srieg nilffinbigcn ; (Vfn(/. shoud osna-
in;ti , shoud "napoYedeli,. Świala "mir wypowiedziawszy,
ostrej drogi się chwyciła Groch. W. 121. W sługach
swoich wstyd i przyslojność chce mieć naruszoną , a
sam jej "mir wypowiada. Pikh. Sen. list. 244. Cesarz z
matką przyjaźń im wypowiedział , że się sprzysięgli na
ich zgubę.' hiuk. Turk. 28. Z wyraźnego Elizy rozkazu,
przychodzą tu dzisiaj wszelką mu wypowiedzieć przyjaźń.
Teat. 1, 8," (cf. rozbrat czynić, rozbracić). Rozbrat wieczy-
sty światu wypowiada , I sam się w dzikiej pustyni za-
myka. Kras. Woj. Ch. 90. Służbę wypowiedzieć. Ga!.
Cyw. i , 129. Czeladź powinna wypowiadać służbę pa-
nom swoim według słusznego czasu. Haur. Sk. 235.

71*

J)64 ^Y Y I' O W 1 E D N Y - W Y I' R A C O VVA Ć.

V/ V 1' n A G Ł Y - W V P ł? A W A.

Państwo i służący wypowiailania s/u/by mnif czas iia
dni 14 ograniczyć. (Jnl. Ci/w. 1 , 1 28 2)iinitfuiiM0iiitg,
Sluffunbiflung , ?liina3img, hi? Jiniftauifagcii. Odstać, a wy-
powiedzieć sfużbę jiMiiu. /l'-j. f'i<t. L i I \. Dalszij służbę
świilu wypowi.iJa. Olw Ow. 73. WypowicJz służbę la-
som i zwierzDwi, Służyć miłości, iiiz myślistwu zdro-
wiej. l'ait. hid. 7. Uji:zn,i are li będzie miana z obu
stron za ncwzru-^zonę , jużcdi z której strony nie zajdzie
\vy|K)wiedzenie. Pam. 85, 2, 6ł. (wypowiedź,; \'ind.
odpowed , i'f. odpowiedź, odnosnanenje). Karze ich, i
w pośrzód dobrych niiejsci; im wypowie. Pa^zk. Di. 83,
[ob. wyi'] : Wypowiedzieć kogo, wywołać). Zewsząd źle,
zdrowie mi wypowiada, zmysły tępieją, choroba śmier-
cią grozi lUnlmol. 49. ('fiisbę mi wypowiada, nii! służy
już). WYPUWIIlDNY, a, e — i.; wio., wypowiad ija-y .
opowiadający, ozu ijm ija '.y ; 9luf.iut?iiJ'.ini35 = , ?l;ifu iDi'
gung!$>, JliiHijiitliJ? • . KażiJi^mu wolno jeclnć i tam i sam
z rzeczami sweni . choćby nii5 mi ił wyp iwiednich li-
stów , cliyba żeby w t 'j miedzo wolał jakich osobnych
Iislii\» używać (Ikelm. Pr. 10. — § Służby swy hoicu
daj wypowie Ine. Ciodk. fi'j't. 21? ef. odpowiedny. WY-
POWIEDŹ, i, i , rozbrat, nistanic. odpowiedź WLd.
Cu. Th. 1323. wypowiedzenie czego komu, tie 9(uifmi=
bijuiij, Slaifaguiij; (Dik. weypowe 1 ; Stov. wypowed;
Vuid. odpoved , odosnanenjc). Wypowiedź służby, przy-
jaźni.

WYCOZWAĆ Ci dok, Wypozywać niedak., pozwami wy-
cisnąć, wymusić, \v\prawować, picniaclwem wyrobić,
wyrw.ić ; iiiit flf rid^tl i.iicii 8a>iiiiijcit ocrbranijcii , (iliDriiigeii ,
aDproccffircii , crprocjfjiri::!. Dziś leda sprośnej a małej kr/y-
wdeczki , nie to człowiek i zabić, nic to ręce mu osice,
nić to z majętności jego Wypozwać go fifj. Zui. 70.
Nie sły<zyiz, aby Abraam co komu wydirł, co komu
posiadł, co na kim wypozywał ; jedno iył poczciwemi
dary pańskiemi. fifj. Z'V. 193 b. Ktoby śmiał rzec, aby
len pan szlachetny miał wycisnąć, albo wypozywać, a
boże_ uchowaj , wypol.var7ać co na kim. Orzech. Tam. 56.

WYPOŻYCZYĆ ri. dok.. Wypożyczać niedok. , wydać po-
życzanym sposobem, a!i^!ei(it'ii , oirleilicn ; Boh. wypU;,'-
ćjti . wy[iu,'i:owili ; Slov, wypu'!Ćii;.;i ; Surah. {. wonpo-
schczu , wupuschfżu , wuposchcżim ; Vind. ispofudili ,
viinpo|iidili .

W\'PU.\Ć , /.wypierze, w-ypiorę rz. dok. Wypierać niedok ,
piorąc wyczyścić, (lli5ivafd)01 ; Slav. izapralli ; Hag. is-
pralli , ispire;ii ; Cronl izeprati, izepiram , izpiram , (ze-
pirati • wypłókać) ; Utl. odijiiram. Skóry ku farbowaniu
wypierz, a dobrze wjkręć abo wyżmij. Sienn. 388. —
§. Wyprać kojjo , wybić. C'i Tli. 13-24. wygarbować,
cf. sprać ; ciiiciłi i>uri),\txbtn . ^:l^ł;l»i(^fe^.

\VYPH.\COWA(: cz. dA.. Wypracowywać <•;««//., wypraco-
wuje pr. con:in. . pracijąc wyr.ibić, wygotować, wysta-
wić, wydiiskonalić, wyprawić: fl:i>?flrlifiłfll , |)craii!!arl'fllcii,
uuUfDmmeii fertig inaiDcn, niMfeileii ; Sloi: wypracoj-i , wy-
dęła vam; Bolt wy lelali , (ob. WydziałićJ ; Sorib l.wu-
dżewam, wu lź|lam ; Garn. silo'ujcm ; V'<ii /. isdclali , vun-
sdelati . ispraiilili, ( wyprawni j ; Croal zdcbWam ; Rost.
BŁutjarb, BU4bJuoaTk, outiaib , orjluuBaTb , supa-

Goraib , BbipaGoTUearb , orpaCoraii , OTpaóoibiBaTb , o6-
paóuTaib, uópaóuibiBUTb. Wszystkie rewolucje kończą
się burzeniem dziił chwalebnych, l)siącem lat wypra-
cowanych, lilon. 69, 5. Wypracowanie, wyprawa Uoi$.
oópaóuiaiiie . uupa&uTUoaiiie , oópaóoTKa , supaóoTKa ,
DU.l1>.ll<a , 0T4t.lKa. — j!. Wypracować sobie co. w \ ro-
bić , pr-cą uz\skać, zjednać sobie; criubciteii , tlird) ?lt'
bcit erlailflCII. Wypracował sobie le sposobność, tę nau-
kę. Tr. — g. Wypracować, praca wycnńizyć. nadwą-
tlić , zrobić ; Diirdi 31rl>fit )*u';id)cii, trfiópfcii, almiiCcn. .Fa-
bryki leśne zw\kfy wołów wypracować. 7o;i. '2t. .Nestor
prawie stary; ale j>;szcze wid.ić męstwo, acz w wypra-
cowanym człowieku. Gol. Wym. 4tj7.

*WYPHAGŁY . a, e, spragniony, wyschły, wyprzały; nii^«
flCJór.t , fi^madjrciiD ll^^ biirrc i'tir ^ifc; iji>h. wypralmau-
ti uysihiiać, wypralily wys. Iifyj. Ziide to rośnie w ró-
wninach suchych i wypragłych. Sy. 764; na ziemiach
wyschłych i wypragłych i"". 832; na in ejscach wypra-
gły<-h, suchych, ib. 1230. Lekarstwo ludziom sucholy
nnjacym, wypr.igłym wnatrz z wielkiej gorącości. Spicz.
135; piersiom wypi-.i^łym , wyżżonym z wnęlrznej gorą-
cości ib. 100. Lekarstwo to człowieka wyschłego i wy-
pragłcj,'.. puspa. Sli-nn. III.

WYPRAKTYKOWAĆ ■;. rf,*., praktykami wyrobić, wykrę-
cić, wydrwić; beraujprafiicircii, n:i-jprnciicirf ii , n>fgpracti'
reit, abpCiUtirc;:. Wypraktykować co od koijo. Bandlk. —
'.i-lrolog. Wypraktykować, wywróżyć; fcuid^ 3f>*f"i'fl"frcp
6eraiiJl»riiigcii , UM'jf|iiiJCii, prjpbejci()fn. Wszystko daremnie !
nie wypraktykował ( czarii<i\iężiiik ) , .Nie zgadły końca
onej wojny czary. Omylili jro i d\abli zaklęci, I w cha-
raktery poryte pieczęci. /■*. Klan. Jer. 83. — W^ll^lo-
wał się, wypraktykował, praktyką, wieszczbą wyszedł;
exiuspicavit e uincults. Ca. Th. 1172.

WYPRASOW.\Ć Ci. dok. . Wyprasowywać c;cs/. , jirasą wy-
cisnąć, pr.isujac wygładzić; lieraii^prctKn , nu^prtfffn,
au^bicfloln , aujplattcn; Vii,d. isprefhaii, vunsprelliaii ,
Yunstilnili, vunsliskuvali , isgi.iditi , isgl.idkuvali ; Jiusi.
BuniCKaib, ohiriicKiiBarb , BbiTiicuyrB. Kładą żyto mię-
dzy dwie ob-zerne 'blasze gorące, i lak z niego
wyprasują olej Syr. 919. Oleje prasowane, aieby
użyie nie szkodziły , powinny być śakżo »ypraso»aiie.
hrup. 5, 37. Wilio jest likwor z jajjód winnych wypra-
sowany, ib. 3, 08. — Wyżąć albo wyprasować wy,:niolki,
a na rany przykładać to ziele Syr. 527 l,«y',;n eśc). —
Przy odbij.iniu albo wyprasowaniu koperszlycliów , co
uważać, trzeba II tar. S'i. 373. przy wybijaniu, Dcijm
?ibi>rii(fi-i. - Wvoraso>vać żel.zkiem chustki, flui*pldlliii.

WVI'R.\S/,.\Ć, Ij «*. Wypr..?ić, 2> oh. Wjpió.-iyć, WV-
PKAS/.GZAĆ, ob. Wyproście, wypro,ti>wać

WYPRAWA, y, s ; [Buh. wcypraw.i mitsio , eipfdiho, dos;
liosi. iibinpaBKa naprawa, poprawa, usprawi 'dliwicnic) ;
wyprawa, wyprawienie, wypr.iwianie czego , wvkład, ex-
plkacyi. wystawienie, wjłuszczenie . wypo « udanie ; tif
6r6rlcriing, Grliiiitcriiiig , JliiiiinaiiPfrfffiing , Parftfdung ,
Cntiuilfilung. Snu W^o wyprawę a w\/iiii-iiie jego, po-
wieni też przed tobą królu. 1 /.<?.';*. Uun 2 , 66. Terał
JUŻ niewiasty nic widiiii, al«ć się okazało miasto; to

w Y P tl A w A.

W Y P R A W C A - WYPRAWIĆ.

3C5

tego wyprawa ta jest. i f.eop. i Ezdr. 10, 45. (tedy
jest len wykfad. Uibl. Cd. ib). Xiaię Pruski o to się
bardzo frasovv;ił, aby na niego Polacy jakiego doninie-
inania złego o ten wystrzał blizko króla nie mieli ; ;.lo
król obaczywszy jego słuszna wyprav''ę , uskromił to
wszystko. Slryjk. 741. słuszne tłumaczenie, usprawie-
dliwienie się, 3?cd!fffrłii]iiiio , cf. sprawa z czego. — §.
Wyprawa czego, wyjiracowanie , wydoskonalenie, wygo-
towanie, (cf. rozprawa, oprawa); tn» 3lii^art>citcn , !);'!!'
fommcnc 23carlicitcn , Scrapllfommiicu, 9l!i'3(eilen. Wyfirawa
roboty jakiej . lub rzeczy zrobionej ; cluboratio , politura.
Cn. Th. 1ó2o. Udał się do wyprawy jeżyka Kicińskiego,
słuchając dwa lata hiimaniora. Wijs. Ign. 41. — U mu-
larza : wyprawa ściany wapnem, tyn , tynkowanie. Magier.
U Ar. trynk , ba'3 Jimi^en ,_ fcie Jiiiic^e, Per Jiiiidi. Kieinia
służy mularzowowi do brania nią wapna, lub do narzu-
cania nią wapna na ścianę do wyprawy. Magier. Mskr.
Polepa mówi się tylko o lepieniu glina; o w;ipnie zaś
na murze mówi się wyprawa lub tynk. ib. — Wyprawa,
roli, ob. Uprawa, 3i!ntitunij, 3l:ibnu be§ gclfci^ , bc3 3(tferi^.
Bndtk. — Wyprawa skóry , wygotowanie skóry gabar-
skie , kuśnierskie. Bndtk., Croat. sztróy kosnyarski, 8c=
bergnre, ©arl'crgarc, Silrfi^ncrijare. Dziwić się rausze temu
zwyczajowi, A 'wżdyć za 'wypraw płacą kusznierzowi ?
Dralk. H b. Weźmyż na przykład skór wyprawę , któryż
rolnik mógłby przecliodz;ii do tej roboty ? A', l\tm. 22 ,
07. wygarbowanie skór, ba>^ 31u»gir&ei!. — §■. Wyprawa
dokąd, wyprawianie, wysyłanie, przygotowanie do drogi,
do wy.4ania; baź 3ln)'d)icteii , 3«''frcit!'ii jUt 9Jf:''f / jur 9Ibi'fii=
bung ; Eal. npc4nyTie , npnroroB.ieHie jmii BCTyn.icHie
hT> nyTb. Pańska wyprawa, Klok. Ttirk, 58. Pacyent do
podagry: Byś chciała jechać na Loniec świata , Dam ci
wyprawę, jedź choć do kata. C>mp. IHed. 588, Hoss.
oraycKT,; EccI. mnycTh , ( cf. szczęśliwej drogi j. Wy-
prawa posłów, e.rpedilio. Cn. Th. 1523. wysłanie posłów
z depeszami, grpcbitioii , Sllifertiomig , Sllifettbiimj ber ©c-
fanbtcn. Oddał mu w ręce wszystką wyprawę lislowną
do papiezów i innych panów, której od niego potrze-
bował Uilrz. Kritr. 1 , 15. (cafą cxpedycy2). Wyprawa
wojenna, Srieg^rifpcbition , Stiegajiij, rfdbjiii); Vind. shou-
dna napraya , Yoiskna perprava , shoudnu napraulenje,
voiskna tropa , rshoud vliezhenje , vsliojdvliek , voisku-
vanje , voiska ; Bosn. oprava , sprawa , priprava ; Croat.
odprava , (cf. odprawa); Bai. oprava, odprava. (cf.
oprawa). Przez xięzą służba flzpltej ginie? jaka służba?
jeśli ta , którą wyprawą pleb ińską zowiccie , mała szkoda.
Birk. o Exorb. 9.8. — - Generalius. Wyprawa , wysłanie, wysył-
ka; bn^ Sl&feiiben, ^serfcnben, bic Scijesibmij. Wyprawa okrętu,
towarów, listów. Bndtk. — Wyprawa córki, przywianek ;
dotalii dona, super dntem aligna accepti. Cn. Th. 1523.
bic 3lii3iłattmiij einer iDi^ter. noĄ aii^er ber 3lii^iłeiicr , bcm
Srautft^a^e ober 9."l?abl)diiięe ; Boh. weybawa ; Cam. bala ,
(cf. posag, cf. oprawa). Parapherna, wyprawa, szaty,
klejnoty i insze domowe sprzęty, które przydają posa-
gowi. Mąi'i. Wyprawa , to jest wszystko , co posagowi
bywa przydane; parapherna. Yolck. 6G4 , (cf. gierada).
Na 'dziewki przychodzi tylko wyprawa z czwartej części

wszystkiego imienia ojczystego. Stat. Lit. 78. Wyprawa
syna. co się daje synowi do postanowienia jego, bic
Sfuśftaltimg cti;c» Soliłeś. Bndtk. A jakie rozumiecie ry-
sztuiiki do tego należały, jakie wyprawy, ochedoslwa,
dost:ilki! Dambr. h'a:. 5. W'YPP.AWCA. y. m., WYPP.A-
WIACZ, a, m.. który co wyprawia, bcr ©rurteier, Sliiociiian-
berfe^cr , ©rpcbieiit , 3Ibfcrtiger, SlbfciiDcr ; ( Croat. od,)ravitel ;
Bom. ojiraviteg!). Wszystkiego świata historyi wyprawca.
i Leop. Hier. 7. (pilny historyi pisacz. 5 Leop. ; wykł.idacz,
autor). Powstal-liby jaki prorok, albo ktoby poniadał o
sobie, zęby widział j;iki sen , nie usłuchasz takowego pro-
roka, albo wyprawce snów. 1 Leop. Deut. 15, 5, npo-
wiadacza i wykładacz« snów., Jraiimerjfiblcr, Jraumbeiiter.
Wyprawincz, uprawiacz , doskonaliciel , vvypracowyw:ijacy
co; ber Scnrbciter, 31ii^iir{)citer, 3l!i>jfeilcr, 3.'eiI'e|Tercr , polio,
putitor. Cn. TL — 'ji. W'yprawca = Oprawca , qu. v.
Bndtk. — ^,. Apud venetor. Wyjtrawca pies , toż czyni
co gońca, jeno co ten wiatrem i prędzej, to ów kopy-
tem i leniwiej, a zatem nie tak rączo goni. Oslror. MjH.
54, eiiie 3(i1 Stdii&cr^itnbe , Spi"ir^unbe. Wyjirawca s.irnę
badi , przcjomea po niej puści sig śladem Kchow. 525.
WYPttAWlG cz. dok , Wyprawiać niedok. , *VVyprawować
contin.; (Boh. wyprawili, wyprawow.iti verbis exprimere ,
cnarrnn , esponere , millere , ablegtre , dotan /iliam;
Slou. wyprawowali re/erre, wyprawowanj relatio; Sorab.
i. wupniwicź, wuprawiu, wnpraju , wuprawim, wunra-
jim, wonprawiu , svonpraju , wonprawim , \von[.rajim
eluguor , dico ; Yind. isprayjati, isprayiti, yunodpravili ,
isdelati , yunsdel.iti > wygotować, cipedire; Bosn. et Bag.
oprayiti, (cf opr..wić) ; /^u.s. BUnpauiiTb , Bbiiipan.iaib na-
prawić, poj)rawić , usprawiedliwić, iicnpaBiiTb , iicnpa-
B.iaTb , sprawić, wykonać, uskutecznić); — |. 1) wy-
prawić, wysłowić, wypowiedzieć, wyrazić, wymówić;
mit 33ovteu aiiJPrucfe!i , bcfi^rciben, aii'i|'p:eibeit, mitobcit.
Temi słowy swoją rzecz do niej wyprawiła. Otw. Ow.
561. Któż moc jego wszechmocności wyprawi słowy
dostatecznie! Bgb. Ps 210. Kto krótko pisze, jednem
słowem siła wyprawia. Hrbst. Niuk. G 1 b. { wyraża ).
Wy.irawić , opisując oznajmić, opowiedzieć; ucrfimbigeu ,
aiijCtcjen. eiiicm oortrageii, t'efaii;it mac^eii. Wróciwszy się
do króla , wyprawił n zwiastował mu one wielmożność
Syinonową , i wszystko cn jeno widział. 1 Lenp. i Much.
i 3, 56. (powiedział. 3 Leop). W powieściach moich wypra-
wowałcm wszystkie sądy ust twoich. 1 Leop. Ps. 118. 15.
(przepowiadałem. 5 Leop.). Na głowie tłuszcz woła, w bra-
mach miejskich wyprawia słosya swoje, i Leop l'rov. 1, 20.
(wydaje słowa swoje. 5 Leop). Dzień jeden dniu drugiemu
wyprawia słowo, a noc nocy naukę dawa. 1 Leop Ps. 18 3.
eiii i-tij fiijtś bem aitbeni, unb eine 5?avtlt t^ut5 f:inb ber n:ibcr:i.
CutI;. Baczę żeś już zdanie swe około spiawiedliwości
wyprawił. Gorn. U7. B 4. przełcjżyl , wyłoż\ł do końca,
wystawił; bu b''l't bcine ©ebmifeii f^ion iióllig yorgetragen ,
oorgciegt. Wykładanie snów i wywiązanie uwikłanych
rzeczy , są wynalezione w Danielu ; teraz tedy niech bę-
dzie przyzwan , on wykład tego wyprawi. 1 Leop Dan.
5, 12. oznajmi, w\łoży , przełoży, wyda, wypowie; er
tsirb uni bic Seutuiia »orIcgen, anjet8«n. — g. Wyprawić,

5GC

WYPRAWIĆ.

W Y P H A W 1 C.

wyłoijć , wsjaśnić, wyfuszczy(5 ; frfińren , erldiittrn, auf'
I(j(f!i, aii«einaiitfr fcjtii, crórterii. Ni>' mogłem w tyoli xif-
gacli wszyslkolak, jakuby trzeba, wyprawić , wszakże je-
dnak lo wszystko takein wyprawował, żem w każdej rzeczy
do cnoty ukazał. Uai. Mndrz. 54-2. Wyprawcie nam to
pisanie wasze, t. j. rozkazał, aby każdy rzecz swą wy-
loi)ł. [iadz. Ezdr. 3. 15, et 14. (wyłóżcie nam te pisma.
BiLl. Gd ). Wypraw' nam tę przyj. owies.;. 1 Leop. Maili.
15, 15. Dial fosl. 247. Gdy przyszła Saba do Salo-
mona , wyprawiał jej Salomon wszystko co mu kolwiek
zadawała; i nie b\ło nic, czegoby jej jaśnie nie oznaj-
mił. 1 Leup. 2 hiral. 9, 2. ruzwiązal, ułatwił, ailflófcit
fine Sliifijabc. Kasyus Medicus wedle rozumu i biegu przy-
rodzonego to pytanie wyprawuje. Syxt. SzkŁ 72. Tcm
kwistya krótko wyprawił, iż nio potrzeba więcej. Glia.
Wycli O 8. (ułatwił, odprawił, zbył J. Wyprawiwszy
cztery główniejszc miejsca pisma ś. , cała nauka Chry-
stusowa jest dostatecznie opisana. Karnh. Kai. 7. Od-
puśćcie nam , jeślibyśmy nieklórych słów dostatecznie nie
wyprawili , któreśmy wykładając wyrazić chcieli, fiudz.
Syr. ■ Wyprawienie rfniejsc trudniejszych! napis nad no-
tami na brzegu billii fiadz. — g. Wyprawować . rozumo-
wj(5. wymawiać, wygadywać, przepowiadać, rozpraAiać ;
DortraiKii , cincn Sortrag (łnltcii , iibcr etiuaś fprcdKii, raifoit-
nirCII. Rozumie , że tak łacna jest rzecz o wiary d.);.;iria -
tacli wyprawować, jak nie jesl rzecz trudna ladajako 'ka-
znodzieić. Smoir. Apol. 96. Potym J^b wyprawował je-
szcze rzecz swą tcmi .słowy.... fiadz. Job. 29, 1. (wy-
taczał , szerzył). Pytaj się jeno pierwszych narodów , a
one cię naucza; będą k tobie mówić, a z serca swego
wyprawować będą swe wymowy. 1 Leop. Jub. 8, 10.
ś Cyryl wyprawując poważnie z pisma i. o wcieleniu
syna bożego, tak mówi. Smoir. .ApnI. (JO. Który uwierzy
zhawion będzie, nie który wywowodami inądremi sztuki
rdozolli tego świ&la w ewangelii wyprawuje. Uiał. Post
ii. Co się potym z nim stało, byłby ezits niemały, By
się jego postępki wyprawować miały. Hej. Wiz 36 6. —
Recipy. Wyprawić się, wytłumaczyć się, w\łożye swoją
m>śl. wyrazić ją słowami; fief; crfldreii , feiiic ©cbiliifcil
OliC<brU(fcii. Czem się zwierzęta żywią , jak sle mnożą ,
gdyż każdemu lo jawno jesl gospodarzowi , krótko się
z lego wyprawię. Cresc. 571. (krótko tego zbedę). Zrze-
czą 'islą ochotnie Lyncyda wyskoczy o ludziach i zwy-
czajach ; z niej gdy się wyprawi , rzecze Zebr. Ow.

105. Radzi bardzo bonzowie naukę Kawiera wiedzieć
chcieli, ale wyp/awić sie słowy Xawicr nie mógł. Sk.
Żyw. 2 . 580. Żadnej trudności tajemnej nie będzie , z
której się snadnie wyprawie nie będziesz mógł. iiej. Ap.
3. wywieść się , |i(^ I)criiii?iiiibfii. Tu się już snadnie wy-
prawić możesz, co to jest za opoka na której ugrunto-
wał pan kościół swój. Hej. Hott. E e e \. U sądu czło-
wiek wiele mówiąc, i najlepszą 'przą straci, gdyż i sę-
dzia się nie wyprawi z jego mowy, i już tacy wiary
nie mają, choć prawdę mówią. Eraz. Jez. t 2 (nie wy-
płacze się . nie wywikła się), O tym się 'zawżdy wszyscy
Święci, prorocy, i inni 'sianowie wyprawić nie umieli i6.
Mmm 1, (cf. wypowiedzieć się do woli). Coby była za

przyczyna słoności wody morskiej , niektórzy nie mogąc
się wyprawić , powiadają , że bóg zaraz z sama wodą
stworzył słoność. Boler. 9. — Aliler : Wypraw ić się,
wytłumaczyć się, wywikłać się, wywieść sie, usprawie-
dliwić się , oczyścić się , wymierzyć sie ; fili) l;trnil6frfld'
ren , {lerdiiśroinbcii , ()craiii5ii'i(feln , rcd/ticriigcii. Z lych słów,
póki się nie wyprawisz , poty kłamcą zostawać będziesz.
Obr. t>9 Dziewięć miesięcy siedziawszy w ciemnicy, nie
mógł mieć miejsca wyprawić się u sędziów. Haz. Sk. 55.
Wywołańcy świadi-zyć nie moyą, póki się z obwinienia
swego nie wyprawią. Siat. Lit. 200. Wyprawienie sie t
obwinienia, z narzuconej winy, spcłznienie Icdajako ;
e/}ugium, evasio culpae. Cji. Th. 1316. Wybrnąć, wyko-
łalać się, wypławić , wyskrobać, wynurzać, wyprawić,
wypleść się, emeryere. ilacz. — General. Wyprawić sie.
wydobyć się, wyzwolić się, uwolnić; fi(^ bfraii'5arlieitcii ,
ft(^ loSmatCcii, fid; bcfrricii, fic^ fri'9 ma(^en. Kto się wy-
prawi z jamy, zadzierży go sidło. 5 Leop Jez. 24, 18.
(kto sie wygramolił. Ledwie z uplotów srogich dał się
im wyprawić. Zebr, Ow 210; lii sohi duros a corpore
nexus. Bócr, co darmo różne 'bierał kształty, wywinął
się pachołkiem, z babskich się wyprawił łachmanów.
Zebr. Ow. 571; anilia demit indumenta. Abo zarazem
odcierpieć, abo 'wżdy do czasu więzienie podjąć, abo
jakim "wżdy rekojemstwcm abo istolnościami wyprawu-
Hej. /'oxt. 7 t 4. (wywabić, uwolnić, zastąpić). — Altl, i :
Wyprawić, wyzwolić, uwolnić; bcfrden, fri9 macbcii , li'-:?
nta4;rii. Koloman b\ł cały rok pod strażą u Mścisława;
a potem go ociec Andrzej z więzienia wyprawił. Biel.
115. Wypraw' te, co je na śmierć wiodą, a te których
ciągną na stracenie , nie ustawaj wybawić. 1 Leop. Pror.
24, 10. (wyrwij te. 5 Leop). Nie wyprawił bydła swego,
gdy mu jeden zajął Turn. Ust. 143. nie wjkupił, er
lófte e^ mi)t a\ti. — g. Wyprawić, uezynić prawym, pro-
stym, czystym, cliędogim , gładkim, zupełnie takim,
jakim trzeba; grabę mat^eit , rciti iniid;en, glatt maiteii,
gflr maicil propr. et fiy. Ir. Jeśli się rodzicom jako u
swych dziatek obyczaje wypraszczać a wyprawować przyda,
niechaj bacznie, z lekka a nie okrutnie, ani zapamie-
lliwie to czynią Glhz. Wycli (i I. Młodych dziatek oby-
czaje zaraz składnie a słusznie mają być wyprawione.
ib. K 2 (ułożone). Gdy kto rękę wywinie , tedy doktor
chcąc ją znowu w staw swój wyprawić , naciąga oncj
ręki. Sak. hal. D 4 b. wprawić, wyprostować-, ivi(ber
(jrnbc biiiciit briiifjeii iiliS ©eleiił. Wy najemnicy a nie pa-
sterze, którzy 'szpocicie naukę bożą, a nie wyprawujccic .
gdy swe kazania prawicie. Smulr. Ex 7. (krz) w i.n.' ,
nie prostujecie,'. — g Wyprawić, wygładzić, u miilarta
wytynkowae; gintt inaĄcii , flldtteni, turK^eii bfo be;i Wau-
rent. Wyprawić ścianę u mularza, znaczy wapnem narzu-
cić ścianę i zatrzeć, co nazywają także tynkować .Magier.
Mikr. — Wyprawić, wyczyścić; oiiJfdiibtrn , rcinigen. Po-
trzeba tego ukazuje ; aby rodzice z młodu dzieci karali,
Ol) nizy , t j. złości, 'pustorośli wycierali a wypra*iali.
Giu-z. \\'yeh EG Wyprawić plamę. Biullk wywabić,
w\ ciągnąć; ttiieii iUd auJmadjfii , teriiinHTingen . ipeg-
bringen. Panie zmiękcz w sercu naszein, co jest iwar-

WYPRAWIĆ.

WYPRAWIĆ.

567

dego , wypraw' co jest zarosłego. Żarn. Post. Q i. (prze-
rzetli . wyrżnij , wyczyść). Urzędnik m.i żyto na gumnie
zaraz wyprawować, a wyi>i'awne do spiclilcrza schować,
aby potem nie wytrącał na podsiewiriy. Haur. Ek. 54.
przesiać, wywi,nć ; fdiiDcni , Ińiitcrn , 6iird;ficl'cn , nutfamr=
fclil. Wyprawione, wywiane, chędogie zboże. Cn. Th.
d526. Wyprawić kruszec, wyplawić, topiąc wyczyścić,
3)iCtatlc lautcrn. Wielką pracę mają górnicy około wy-
prawienia kruszcu srebrnego przez ogień. Spicz lliO.
Kauki boskie są czysto , jako srebro ogniem wyprawione.
Wróbl. 24 . ( cf. brani srebra ). Miaskowski odpoczywa
w tym tu grobie , Którego niż doprzędfa wrzeciona mu
Klolo, Choroba wyprawiła, j:iko ogień złoto. iJiask. fit/t.
2, 159. — Wyprawić co, wytrawić, dobrze strawić;
flanj yrrarDcitcn , '.'crbniicn. Białe głowy czarnawe goręt-
sze tjedąc , dlalegoż ciepłem swojem mleko lepiej svy-
prawują. Sak. Pi obi. I 2 i. (wytrawniejsze mleko dają). —
Culin. Wyprawić kurczęta, gęś, kaczkę, ryby, t. j.
wnętrzności wyciągnąć , pępuszek, wątróbkę odjąć , oczy-
ścić i wypłókać czystą wodą. Wie/. Kuch. 454, cf. spra-
wić wołu, cf. wypatroszyć: nuśii'ci&en, bau GingeaiciJc
ouśncbmcn imb rciii iiiadiCit. — Wyprawić skórę , wygar-
bować; baś JclI ijar inaiŁcu , aiioijarfccii. Jaka strata cza-
su, miejsca, materyałów , któreby nieumiejętnemu po-
służyły do wyprawienia wielkiej skór liczby ! lecz żeby
nawet i dokazał sam wyprawić skórę.... A'. Pam. 22,
97. Wyprawić sukno , płótno ; dać mu apreture. Bndlk.
bcni 3;uc^c, ber Sciiiroaiib bie 3Ipprc(ur ge6cn. — Generalius -.
Wyprawiam co, wyrabiam grzecznie, wyprawiani szlukę,
elaboro , e. gr. tersum , orationem elimo. Cn. Th. 1520.
wypracowuję, poleruję, gładzę; ailoarbcitcn , ailśfcilc".
(Iliśpolircii. Ewangeliści usiłowali więcej zstosować po-
wieść, niżli prawą historyą wyprawić. 1 Leoj). pr. fjier.
Evan. !Sie była ta intencya , żeby tu wszystkie nauki
były wyprawione , ale zebrane. Karnk. Kat. 4, (ob. ivy-
iej Wyprawić, wyłuszczyć , wyjaśnić). Utrzymują, jak
gdyby wyprawieńsze bjły xięgi Łicińskie, niżeli Greckie.
\ Leop. pr. Hier. Ten się tu nad insze sławi , Kto
rzecz swą lepiej wyprawi. Dar. Lol. 2, 1. Tego nigdy
nie dokaże ten , który sobie rozumu swego prostego
nauką jaką poczciwą nie wyprawił. Glici. \\'ych. J 2 b.
Każda rzecz wyprawiona jest droższa ; natura chociażby
najsroższa , pilnym ćwiczeniem może być uśmierzona.
Stryjk. Gon. Co. — Wyprawować konia , ćwiczyć, uje-
żdżać , wyjeżdżać konia ; fiu ^'fcrb ciiireitcit , auśrcitcn ,
«$t au^arbcitcii , cimlDeii. To 'widamy i w koniach i w in-
nych zwierzętach , iż im je najczęściej ćwiczą a wypra-
wują, tym też 'najosobniejsze bywają. Pej. Zw. 15. Jeź-
dziec r&no i wieczór pilnie ćwiczy i wyprawuje konia
swego, tam gdzie ma biegać zawód, aby się nie uląkł,
aby się nie potknął, aby nie szwankował. IV. Post. W.
2, 171. — § Wyprawić co, sprawić co, wystawi^', wy-
robić , dokazać czego ; bcroor bringen , barftelleii , uotftcllcn,
iU 28cge bringen. W lufcie porządnie tak wszystko wy-
prawiła , Że i osoby wszystkich i miejsca trafiła. Otiu.
Ow. 219. w^yraziła , nii6bruiffn. iMalarz na tablicy osoby
iarbani wyprawia. Pelr. Pol. 2, 357. Wyprawa poriów

Greckich na teatrze w obecności króla Stefana wyprawio-
na. A'. Pam. 10, Hit. reprezentowana, grana, dawana;
baćS 6tii(f ifurbe gcipidt, aiifgcfiilirt , BorgcttcIIt. Coraz no-
we kunszty wyprawują. Paszk. Dz. 102. robią, pokazu-
ją, dokazują; fic itiadicn immcr luicbcr iiciie Sfliiftc , laffen
immcr roicbcr iiciie Simftfłiitfc fc^cii. Śpiewa Kaliope, a
smyczkiem wyprawia. Zbil. Dr. G i. (dokazuje, sztucznie
smyczkiem powoduje). Szlukę , misterstwo pokazać ,
wyprawić; crpetimenlum iiisignis artificii dare. Cn. Th.
1124. ciit Suiiftjłutf madieii, fe&cri laffCti. Niechaj wdzię-
czny słowiczek w gęstej topolinie Gardłkiem swem wy-
prawuje , niechaj w oziminie Skowronek mały krzyczy.
Zbil. Zyw. B 2, (cf. przepiorkować , trciować, wycwer-
kować, strzępić głos). — Smocy w 'łomiech zakrywają
się, i dziwne węzły i kręty i 'powichłania ciałem swem
wyprawują. Wereaz. Reg. Mo. stroją, wyrabiają; fie ma=
Ąeii luimbciitcfcc Snimiimngcii , 3>erfd,'!ai!GiinGcii. Zima stara,
dygi wyprą wując, "Stołga się łyso , lubo włos biały ska-
zując. Zebr. Ow. 581. dygi czyniąc , dygi strojąc , ftc
moiłt Siiirc. — Wyprawić sztukę, sztuką zajść na kogo.
Wlod; sztuki, fortelu zażyć, 'postąpić .sztuką. Cn. Th.
i 124. cl 1526. podejść, zażyć z mańki; Strcic^C fpicicn,
5iniiie ansfu^rctl. Wiesz jakie ci potym igrzyska wyprą -
wował, jak wiele przeciw tobie knował. Pilch. Sen. list.
521. Mon. 71, 113. F'ortuna z ludzi gry sobie wypra-
wia. JabŁ Tel. 129. żarty stroi, fif tuibt i^r (spicI mit
i|neil. Dyabef wyprawuje wszelkich zdrad sztuki. Odym.
Sw. N n b. — ^. Wyprawić, sprawić, wyrządzić, urzą-
dzić żeby co było ; aiisricfitcn , ncronfinltcii , iiind;eii laffen.
Na ostaick śmierć jej o^l rie , po_;rzeb ko>;-.towny wy-
prawi i wyrządzi. Glicz. Wych. P {. Jejmość spacery,
kompanijki, baliki wyprawia, a jegomość kontent , że
może patrzeć na to, i czasem kieliszek wina od niej
wypić. Teal. 22. c, 28. — g. Wyprawić co sobie , ko-
mu ^wyrobić, wyjednać; bciDirfen, niiymat^eii, uerftŁnffeit ,
crroerbeit. Witołd umyślił pierwej zwadzić Jagiełe z Zy-
smwntem , a w tym powoli koronę sobie wyprawić. Biel.
255 b. Jakób z Sienna sobie wyprawił prawo na bi-
skupstwo Krakowskie u papieża pierwej niż wszyscy in-
ni. Biel. Sw. 245. Mendog Pruskiemu mistrzowi zapi-
sał państwo Litewskie, a on mu u papieża wyprawił, iż
go na królestwo Litewskie przez posła pamazano. Biel.
Sw. 197 b. Wyprawił Bolesław wstydliwy u papieża
przywileje , aby nowy biskup Jatwieżom był ustawiony.
Stryjk. 291. Peryklimenes u Neptuna sobie wyprawił był,
stawić się^ w jukiej chciał osobie , i z niej się 'zaś wy-
snować. Zebr. Ow. 511. Powinowatym urzędy wyprawu-
ją, a cudze choć godniejsze opuszczają. W. Post. IV. 61,
{ob. Galić komu, stręczyć). Brał cyrografy, iż już nic
nie winien, a k temu jeszcze i na przyszłe rzeczy wol-
ność sobie wyprawił. Bej^ Post. I i i ^. — '§ Tetydę
Peleus ściśnie , wyprawi Żądze , i bitnego ją Achila na-
bawi. Zebr. Ow. 273 ; {politur votis , nasyca , zaspo-
kaja żądze, dogadza im, dopiął swego). — §. Wypra-
wić kogo gdzie , wygotować wysłanie jego , ob. Wyrzą-
dzić kogo , wytowarzyć ; eincn tfpcbireii , i^n auf bie Sei-
fe ocrfetien , t^n difenben , megf^itfen ; Rou. npenpoB04HTB,

5G8

W Y P i; A W N Y.

W Y P R A W N Y

npenpoBOH>4aTL , orpa^uib, orpażKaib. Rodzii-e, gdy
di :uki s«ojc do fudzycli krajów wyprawiija, odejmują
sobit: samym , it-by doj!odziiS clięci wydoskonalenia po-
tomstwa swi's;o. Kras l'od. 2, 250 Wyprawiam się
gdzi'- , wyltit-rym się gdzi.?. Cv. Th. 1520. gotuję się w
drii<;ę , wyr/a. Izatii się dokąd, wyruszam; fii^ ipobilt nilf^
miK^eil , lupbill Ollfbredjcn. Dwaj z ut-zniów wypiawdi się do
mia.ieczka Emaus zwanego. Odym. iiv. 2, M m 2. Suł-
tan boy.iei pokojowych swoich , aby się mieli o czom
przystojnie wyprawić, kiedy klórego polym pośle na
urząd Jaki Star. Dw. 30. Wy|rawić się na wojnę , go-
t'j«'ie expedv,yą wojenną ; fiĄ suitl Jiricgc itinrfdjKrtio
«iad)fii, m ben Śricg jic^en. Gdy sic Konstantyn prze-
ciwko nieprzyjacielowi swemu wyprawowal, 'uźrzal znak
ognisty na kszl.ift krzyża na jiiebie , z napisem : w
tym /.«viicsl»o otrzymasz. Żarn. Post. 5, 005 b.
■Wypiawii się M.lya-zek, ehrąc spróbować wojny Mit.
z I Oli. a 1. Spaliowie nioyą się kawaleryą powia-
towa iiazwriń , pooicw.iz się sami wypra»»ują. Kluk. Turli.
21S fna wojnę opatrują). — Fig. Zbawiiiil :msz przrd
bogipiii kazilą śwjfią duszę stnwi , Skoro się z cia-
ła wypnirti t,ro'h. W. 103. skoro .-ie z nicm rozlai/.y.
roj.sl.io:.'. r(izbraei , rozbrat uczyni, jplMiIb Mc Sccic PPin
Horpcr (dicilKt. — Wypr.iwić córkę, dać córce wypi.iwę;
Ux ioiuct He 3liisftattuiii) fl?I'cii," t)ic iod^tcr (iiiisfiattcii ;
HA wybyli , \\\bywati. — "Wyprawie syna, odprawić,
wydziilić, tict! Śnbii mi^ftattCll. Undtk., Yiid. isdielfliati,
difl d.ili, — §. 2) Wyprawować co, ez dok.. Wyprawo-
wywać i-ieftl. i-t coniin . Wyprawować co, prawo«ariicin
dostać Cn. Th 152l(. wypietiić , wypozwać; Cront. iz-
praudavam, crprojcifircii , mit frocop crlniigf it , nbprpjcjfiieii.
Temi to just grzech u nas najposjiolil-zy , wyilrzeć co
ko!iiu niesłusznie, wykłócić, wypieruai', wyprawować.
Ahn. 09. 1015. WYPP.AWNY, a, e, — ie ad'v., do wy-
pr.;\»ienia, do wyrażenia, wypowiedzenia; Holi. wypra-
witedlny, wcy|iravvny; mo^-ący być wyprawionym, wy-
rażonym , wMoórtionym, wypowiedzianym; (luofrrcctlid; ,
flll>5|'prcd;biir ; oppot. niew\ prawny, niepowiedziany ; Boh.
il .Stuv. r ewy|.rawiledloy iiii/1'iiliilis , linniljfprctiilid). Wiel-
ka rzecz i tii"wyprawna ku mówieniu IV'. fjfhr. 5, 11.
( o tym wiilidiy się miało mówić i trudnych rzeczy do
wyłoienia. liihl. Ud.). — Wyprawny, wyprawiony, wy-
pracowany, wyrobiony, wygładzony; ailf gfiir('cltct , nil«(je«
fcilt , firfllattct , flrbiJrirt niiijgcffrtiijt. Ryimy niewyprawne.
Zbił. Ul. a (nirpolcrowtie). Wyprawme, wytwornie,
elaburale , eiaite Cn. Th 1520 (na wytworj. Tak ci
tez by 'zawżdy miało być mówienie wyprawiie a dosko-
nałe. 1 Leop 2 Mach. 15. 40. JcrSIiżen dobrze pisał,
a j'iko na jiistoryą przynależy, togom i sam chciał; a
jeżeli z prosta, i niedokładnie, tedy 'widy to jest, com
mójjł ncz)nić. Jak wino z wodą zmieszane wdzięczną
chęć czyni , lak wyprawne słowa przyjemne bywają tym,
którzy historyą czytają. Dibl. (id 2 Marh. 15, -łH (do-
brane, cf. [loprawny, [loprawnoiSć) Wszystkie mury są
gi[isi'm wyprawne. A^ Pam. 8, 158. wytynkowane , iiii^^
0fti'in,l!t, bftundjt. Skóra wyprawna. Undtk. wygarbowa-
na , auegeflorbcn , gar. Wyprawne sukno , płóino. Undtk.

(z aprcturą). Wyprawny, wypra^Mony, sprawiony, wyczy-
szczony we«iiąlrz, wyjęty, wywnętrzony, wypatroszony;
ouźijcroeibct, au^geniMmiien iinb inncrlid; gcreiiiigt. Wkłada-
ją owce całą w wyprawnego wołu, W owic zaś kokosz
z jajem, to wszystko pospołu Całkiem pieką. Pastk. Oz.
7'J. — Urzędnik iiia żyto na gumnie zaraz wyprawić, a
wyprawne do spichlerza chować , aby polym nie wytrą-
cał na podsiewiny. Haui: Sk. 51. wyczyszczone , wywia-
ne, chędogie ; gcrdiiigt, gcfdiificrt , rciti. — Wyprawna
rola, uprawna nab'ży(;ie, giit licftcUteŚ ijcib ; Slov. wypra-
wny. Pula dobrze wyprawne, ogrody zasadzone, łąki
bujne. łłęj. Mann. 1, 99. Jeśli na nicwyprawnej i złej
ziemi posiejesz nasienie dobre, urodzi-ć się stokłosa.
Petr. Ek. 58. — §. Wyprawny, wprawny, wprawę w czym
mHJa<-y, wprawiony, wćwiczony; citigtfliit , gcuH , mit %tX'
tigfdt , Cii(ł;tigfcit. Ja nie mistrzem , ;de uczniem , i je-
szi-ze nie wyprawnym, ale dopiero zaprawnym zezna-
w.im się być w tern rzemicśle. [ilai. Krom. ItO. Rze-
mieślnik nie do końca wyprawny. Zebr. Zw, (cf. dokła-
dny). Czytali w zakonie bo/.ym wyprawnie, i rozumieli
czytanie. Oudn. Ni-hem. 8, 8. ( czytali wyraźnie , a wy-
kładając myśl, objaśniali to, co czytali. Dibl. Gd.). —
Wyprawne usta, wprawne w mówienie, ćwiczone; gf'
uliter fliiiib, gcitbte 3"Hflf. flclóiinge 3i'nflf- l^'" "'c ma
ust wyprav%nych. przynajmniej zz.i kraty .Mozę głośno
zawołać na prejudykaiy. Umoch. Szt. II. 81. Za pomo-
cą abrewiacij , mowę nawet prędką puścigamy, a polo-
czystość dobrze wyprawne^o języka pisar^ka dochodzi rę-
ka. Pilch. Sen. Hit. 5, 07. — In iilnper. Wyprawna gę-
bi i t. do wy|)aizona , niewyparzona , gadatliwa , trze-
piąca , wyg:-ili.jąca , przi>g:idująca , niepowściągliwa ; (jn
nujjcgcrbted 3)Jaul'i>erf , ti"id;;igc8 Wąiillrbcr Język ma do-
brze wyprawny, dziesięciu przegada. Boh. hoin. 5, 58.
Muszczka w j;ębie dobrze wyprawna. Teat. 13. c, 17.
Ja do ciebie n.e gadam, bo wiem , że masz buzię wy-
prawna Teat. 23. c, 9. Pedon , b)ł to człek wyprawn^j
gęby. 'Pilih. Sen. lisi. 4, 202. ('brz- rli:ijło ; Huss roBO-
pyiiT.). Patron , szczekacz obrzydły z wyprawna paszczę-
ką. VVęj. Liit.a. — g. Wyprawny, sjiieszny w sprawach;
eip^^ditua , espediiiisimiis. I'.n. 'Ih. 1520. sprawny, zwin-
ny, uwinn) ; crpebit, I'erfi(łrfam , geidjńfiig, iJurlig , Ifidjt im
?llli^riittcii , fdjiifll Wjprawny doktor, który lubi pospie-
szać ehiirobe , i gdy wie, ze kto ma umrzeć, to go
tak prędko wyprawi . jak tylko być może. Ttul. 54, 31.
Kondel , 'póki miał nr.łudc zęby i wyprawne nogi. Nie
wilk , lecz niedźwiedź od pszczół me bywał mu srogi.
Pot. Jow 95. ( szybkie ). Kilka par koni zmordował
Wyprawnych i wiatronogich , Jakich ledwie kto miał
drugich. Grorh IV. 508. Kiól, aby tym Iżejsie i wy-
prawnicjsze wojsko mógł (■mwadzić, oręża zbyteczne kł-
zał pozakopywać. Krom. 501 ; (fuo fipedittuf — g. Wy-
prawny, od w.piawy w drogę , w podróż , drogowy, po-
dróżny, 3ici(f • . Karcie moję »y|'rawną trzeba o|>atrt>ć ,
aby ze wszysikiem bjła sjiorządzona. Trat. 15 c, 76.
mfinfn Sciffiragm. — Od wy, .r iwy na wojnę. Jhifgł-
riiftungS', i^dbjiig« ■ , "jflb". Wojsko lądowe Duńskie
fze<cia jest zw\prawnych iełiiu-rzy, któr\ch chłopi ila-

WYPRAWNOSĆ - WYPRÓCHNIEG.

wić powinni , ozescia z pułków zaciągu cudzoziemskiego.
Wyrw. Geogr. 572, cf. wybraniecki. WYPRAWNOSĆ , ści,
a. przymiot tego co jest wyprawnym. — ^.. Wyprawność
jezvka , wolność jeżyka. Cn. Th. 1280. ©claiifijjfeit ber
3mi(ie. WYPRAWO WAĆ , ob. Wyprawić.

•WYPR.AŻ.MAĆ , 06. Wypróżnić.

WYPRAŻYĆ cz: dok.. Wyprażać niedok., prażeniem wyciągnąć,
wysmażyć; nuśpraudii , Iicrnii6).ira(jc!n , iiih^fAmorcn, berani--
fdjmorcn ; Bosn. rasprasgiti. — g. Fig. Ir. Wyprażyć kogo
zkąd, wyparować, wykurzyć, wybić; cilltlt mit §lcipmacf)C;i
(mit śimoiiiien, Sombarbircn, *).lru(]elni mc(jtrcil'cn, BcrDrdiigen.

WYPREJE. ob. Wyprz.ić.

WYPRĘŻYĆ, 'WYPRAŻYĆ, 'WYPRUŻYĆ rz. dok.. Wy-
prężać , "Wypręgać niedok.. "'Wypregiwać czesll.; Croat.
zprusili , zprusavam ; Ross. BunpnMiiTb , Bunpaii.iaTb ;
prężąc wyciągnąć, wygiąć, ugiąć, wypaczyć, wykrzywić;
niiśfpannen, 1'crauśHioiiiien , (icraitśbtcjjen , aiif'I'i£gcn. Wy-
prężam co, wycliyiam , wyginam. Dudz. 1\. Sznurek
wyprażony, do góry podniesiony, tęgo spuszczony. Jak.
Mat. 1, 6. — Fig. Począł rozkoszy nasze wyprężać i
wypylać. Pilch. Sen. lisi. i, 11. Przez nasze własne
wyprężenia Łatwo do ojczystego wniesie sie mieszkania.
Pnyb. Milt. 57, n.itężenia , usiłowania , Slnftreitguiigeii. —
Wyprężam się, wypręża się co wzgórę , fornicor. Cn. Th.
1526. Wypręża się co na dół, ugina się. ib. (i (leiigt
fttb. Wypręża się co na bok , wypaczj się ib. eś luirft
ftd). Wyprężenie, wy|)aozenie , nach\lenie, pochyłość.
ib. bte Śrummiiiifl, iccttii ficf) 3. S. cin Srct mirft — '§.
Spytany przebrany Brutus, ktoby był, imię i panów,
którym przedtym służył. Jak nieomylną istotę wyprużył.
Cbrośc. Fors. 190. może wykrzywił , wykręcił, przekręcił?

WYPRÓBOWAĆ cz. duk., Wypróbowywać czejtl., próbując
doświadczyć, cvpvpkn, flcl)i)rig proDircn, niiSprufen, crprii'
fen. Jak armata może być odlana z różnemi wadami ,
tak też do wypróbowania jej są wymyślone różne spo-
soby. Jnk. Art. 1, 192. Wypróbowany, doświndczony ;
floss. B3Bt4aHHbifi , ciproDt, gcpriiit , Iieiiińbrt. Nie wszys-
tkim, ale wypróbowanym wierzyć. Zab. 7, 244.

WYPPiOć, wyprół, f. wyporze, 'wypruje cz. dok., Wyparać,
Wypruwać niedok , porzac wyjąć , wyrżnąć ; aiiStrpnncn,
^eraii?tremicn , bcraiisfdniciDcii , niiffdinciPcu imb tcrniia tir^(<
iiiCii; Hoss. BunopoTb, BunapuBaib , ncnopoib. Wypor-
ki, nici wypróte z pończoch. Magier. M^kr. auśgcrippclt.
Dziecię w ciężkiem rodzeniu z żywota matczynego bę-
dzie wypróte. dhelm. Pr 78, (ob. Wyprótek /. — Eig.
Ir. Czemuż je wydziedziczać ! o cudzych ( królów ) się
starać! Jest to miłość ojczyzny z serca im wyparać. Pot.
Pocz. 5. (rugowaćj. ISiecb ów piorun wyporze sie z
nieba. Bardz. Trag 476. niech się przerżnie przez chmu-
ry, mag er bic SBolfen bur^rcijScn.

WYPRÓCHMEĆ, nijak, dok., spróchnieniem przejść, wy-
gnić , spróchuiałiiścia być wydrożoiiym , wycieńczo-
nym ; imicrlid) mm-ft^ merben , nuiSfanIeu , au^ftodeii. Dąb
wypróchnialy za lada wietrzykiem chwieje się. Kras. Oss.
H 2. Filozofia ludzi z podziemnej jamy, abo skalistego
lochu , abo pnia w śrzedzinie wypróchniałego naprowa-
dziła do stawienia domów. Pilch. Sen. list. 5, 51. Zę-

SiduniH Lindego wyi. ?. Tom TL

WYPRÓCHL1Z.\A - WYPROSIĆ.

im

by co do jednego wszystkie wypróchniały, Tylko dziąsła
nikczemne i słabe zostały. Prot. Kont. a o b. Jak so-
bie z wypróchniafemi czyli dziurawemi zębami postępo-
wać. Perz. Cyr. 2, 190." WYPRÓCHLIZNA, y, i., miej-
sce wypróchniało, eiii niiśgcfaulted, au>3gcftpcfte§ 8od^ , cine
mpfft^e .^iiDImig. Niektóre ptaki gnieżdżą się w wypró-
chliznach drzew. 7aioL 229.

WYPROMOWOWAĆ cz. dok., promowując w górę wynieść,
wyforytnwać; biiiaiif prompmrcii, Łiiiniif nicfeii ," auMcfen. Ja
podobno za pana Uzdeczkę się wypromowuję. Teat. 52. c,62.

WYPROROKOWAĆ cz. dok. ,_ prorokując wypowiedzieć,
przepowiedzieć ; 0ii3prpplif5cil)en , ^crrtiiżpvpp6ejcil)en.

WYPROŚCIĆ, WYPROŚ rOWACcj.(/oA-, Wjpraszczać con-
tin. , \Vy[>ro>tywać ciejtl. prosto wyciągnąć, prostym
uczynić; grnbe jittfcii , grabę ftrctfen, grabc aii^ftrccfen,
grabę madieii ; f Slov. wyprostiti ■explicare, nn«ypro-
stitedlny inejjilicabilis ; Boh. wyprostiti uwolnić, wy-
zwolić J ; Bo.is. BunpasinTb, BunpaM.iarb , cnpaMnib ,
cnpaMJaio. Koń len w zadzierżywaniu głowę wynosi ,
szyję «yprostywa wyciągając. Hipp 52. Kawaler srodze
ruchawy, niedawno z cudzych kr.ijów powrócił , wypi-
żmowany, \\ypudrowany , wyfryzowany, wyprostowany.
Teat. 24 117. Czart. Ciężkiem petem pokrz.ywione ko-
s'ci Niezwykła wolność i radość wyprości. Miask. Ryt.
124. Drabiny słmlzy przystawili Do krzyża , z obu stron
yyyprostowane , Na które Józef i Nikodem wstąpili. Odym.
Sw. 2 hkó. prosto trzymane, grabę aiifrcĄt gebaltcn. —
Trnnsl. Postrzał ręką swą wyprościł szkodliwy. Zebr. Ow.
315. wymierzył prosto, wycelował, dirctit , mpraiif grabę
Ijilljielcn. Wyproście się na co, prosto uderzyć; tDPraiif
grabę 511 Ipśfd^iagcn, Ipśgc^eii, ^erftiirjeii. Jako gdy z mo-
żnych cedrów, lub rosłych- modrzewi, Z górnych sie
Alpów , na las nagły szturm wyprości , I z brzegu na
brzeg płaskim pokładem umości. Nar. Dz. 5, 171. Zab.
12, 211. — Fig. tr. mnral. Jeśli się rodzicom jako u
swych dziatek obyczaje wypraszezać a wyprawować przy-
da , niechaj bacznie z lekka , a nie okrutnie , ani zapa-
mietliwie to czynią Glicz. Wych G \. sprostować, po-
prawić , iicrticffcrii.

WYPROSIĆ cz. dok.. Wypraszać niedok., prośbą czyli pro-
sząc wyrobić , vvyjednać , uzyskać , uprosić ; ailśbittett ,
erDittcii, mit Sitten crlaiigcn; Bi,h. wyprosyli, wypraso-
wali, wyźadali , ("wyżąilaćj ; Sluv. wyprośugi; Sorab. i.
wuproschu, (wuproschu, wuproschefu wyżebrać, wu-
praschacż, wopraschacź wypytywać); Vind. isp.-ofiti ,
sprofili , Yunsprofiti, (isprafhati , vunsprafhati = wypyty-
wać); -Croat. izprosziti, izprassam , izprossujem , izpro-
szivam , zprosziti, proszim ; Hag. izprossiti , isprositti ,
praascjam ; Bosn. isprositi ; Hoss. HcnpociiTb , Hcnpamn-
BaTb , DhinpocHTb , BUnpamiiBaTb , ompociiib , ornpaiuH-
Baib, BbiKaHioMiiTb , KaKtąmiTb, ■(BhicnpociiTb , BbiCDpauiH-
Baib wypytywać). Wypraszam co , precibus ahquid as-
sequor , oblineo , impetro. Cn. Th. '\ 525. Wydrzeć to ,
nie wyprosić, wziąć od niechętnego. Min. Ryt. A, 165.
Insza wyprosić , insza wymierzić. Fredr. Ad. 182. Czego
nie 'wyprosiemy , tego nie 'wymierzeniemy. Gost. Gor.
40, Do wyproszenia, "wyprośny {Rag. izprosegIiv im-

72

S70 W Y P R O S 1 C 1 E I. - W Y P R Ó T E K.

WYPROWADZI Ć.

petraiilit). Wypraszam kogo, deprecor. Cn. Th. 1323.
prośltą uwslniam , loShittcn. Niewinnego od śmierci wy-
praszam. Cii. lit. 1325. Wyprosiła go od szubienicy.
Tr, — Wyproś sobie, to pójdę z lobą. Tr. (wyproś, wy-
rób' sobie pozwolenie). — Ubtol. Wyprosić co na kim,
n. p. Wisząca nad Rzplla zajjuba gwałtem nas , królu .
przycisnęła, żeśmy ten sejm na tobie wyprosili. Arom.
624; conutia Uaee a te tfflagitare. {fioh. v,eyprosn, wey-
pros uproszony sobie kH Juk, weyprosky erogaliones, *wy-
prosiny). -^ §. Wy|>rosić się, wypraszam się z czego,
od czei^o. Cn. T/i." 15-25. i^ biUt mifi) loi , fccniit^ie nii^
burt^ Sittcn lo^jiifommen , biite inid) 511 Dcfrcijcn. Nalazł się
pewny, który w(.>,śrzńd ma.k ani jęczał . ani się wypra-
szał. Pilch. Sen. Ii:t 2, 283. *Podź jeno sam , jui się
nie wyprosisz. Past. lid. 115. (prośba juz nie pomoże,
nie wyratuje). Wyprosił się od śmierci, wyproszony
wiedzie żywot ; precariam trahit animam. Tacit. Cn. Tn.
1523. Lubo kto wiatrom się wyprosi, jednak wałów
piasecziiycli zwyciężyć nie może. Bardz. Luk. 159. (lubo
wiatrom ujdzie, z nich się ratuje). Gałązka w potok
wpadłszy, tzałuin wierzchem płynie , A czasem w 'war-
cie pogiażoua ginie, 1 znnwu niby na wierzch sie wy-
prosi. l\urp. 1 , 60. (wygramoli się , doliy wa się). Wy-
prosii kogo zkąd, prosić żeby wyszedł, ciiieii ^erniiMntteti ;
in deteriiii : wygnać, wyrugować, ^cmilitreilicn , (JiTiliiaja-
gen. Otóż że mnie w rejestric proszonych nie mieli.
Wyprosili zza stołu , jednak nie wypchnęli. Zabl. lurc.
48 , cf. kogo gdzie nie proszą , tego na kiju wynoszą.
WYPROSICIEL , a, m., który co albo kogo wyprasza.
\y:,d. On Th. 1326, ber 5IUffMttfv, ^craui5l'iltcr , erbittcr;
{Hag. i^prossilej^l; Errl. nsnpociiTCJb wypytywacz). W rodź.
ieńsk. WYPROSICIELKA, i; Hag. isprossilegliza,

WYTROSiC się zaunk , ze w<zystkiem oprosić się , wydać
prosięta , ft(^ niiźfcrfellt. Jlaciorka jak się wyprosi, na
dziesięć dni z chlewika od prosiąt jej nie wypuszczać.
Hau.-. Sk. 61.

WYPROSTAĆ med. duk., wydołać, sprostać czemu zupeł-
nie , wyrównać , filier Snt^c fleiracbfcii fci^n. Dał takie
obowią/.ki , którym oni iujidy wypui-luć nie mogli. Rej.
/'osi U u 2. WYPROSTOWAĆ, ob. Wyprościć.

WYPItOS/.Ę, (,fc. W) prosić.

WYPRÓ>ZYĆ 'I. dok., Wyprószać niedok., i prochu wy-
kurzyć, nujftanlicii ; boh. opraśiti , wypraśili ; Vind. is-
praDiiti, Yunspralliiti.

WYPHÓTEK, tka, m., WYPf.REK , rka , »«. ; /,'pss. bu-
UUpTUm ; człowiek wyprńiy Z wnptrrności matki. Wind.
Cn. A. 1326; caesn , którego 7. żywota iiialczynego wy-
próto. Marz. fin aiiS iDiiittcrliifie iiernii^jjcidjnittiiicr. Gdy-
by się pizydało, iżLy m;>tk;i rodtąc umarła, potrzeba
bok jćj lewy prosta raną rozpróć ; i olwurzyć , kędyby
dziecię wyjąć, a k'.ói-/y się tym oliyc7,.iieiii rodzą, wy-
prótkami abii «yr2e/..ińcami zowią . tjk J'iliiisz Ci-zar był
z m:itki wyrzezan. Sifiw. 463. Dzieci | o śmierci matki
przez lozpłalaiiic lii7U''lia wydane na świil. nazywają się
wyporkami li.b po^iidiowcjiiii. Pciz Cyr 2, 222, (ob.
Wyporrk^. S Paweł _sam zo«ie się wyprotkiem i nie-
godnym apostołem Żarn. Post. 3 , 68Ó, cf. poroniąlko ,

pomintek , porzutek , odchodczę , niedochodck , niado-
nosek , cf. zaśniad.
WYPROWADZIĆ cz. dok, Wyprowadzać iii>rfo*. ; Boh. wy-
prowoiliti , wyprowazeti ; Bosn. izpraltiti ; Croat. izpro-
Yodim , izpelyali , jzpelyayam , zpelyiivdin ; Hois. iipoHs-
B04IITl> , upOllSBCCTfa; zkąd poprowadzić, wywieść, wy-
ciągnąć , -.yywlei: ; bcranJiTil/reii , ausfiitirfn , jjiiiaiiefubren.
Ciszej , życzę ci wynieść się ztąd , nim cię wyprowadzą.
Teat. 1, 121, (c(. wyprosić, wypchnąć, \yyrzucić). Z grun-
tu albo z majętności dzierżawca bywa wyprr.wadzany.
Chełm. Pr. 152. (wyrzucany, wyrugowany). Wyprowa-
dzony, Rosi. BUBCACHcm, nepesejCHem Wyprowadzić
się zkąd , wynieść się, przenieść się, odmienić mieszka-
nie , wo aiisjifjien iii eint anbrc SBoftiiiing ; Buh. wyste-
howati , wystehugi , (cf wyciągnąć). Jutro zaraz z lego
domu się wyprowadzam, i noga moja więcej w nim nie
postanie. Teut. 28, 82. Upraszam, abyś raizył bez po-
wrotu wyprowadzić się złego domu. ib. 24, 154. Czart.
Już się wyprowadził /ius>. om> 3,itcb Jie KttBCTh , ne-
pet.\aji BI jpyroB 40JI3. Wyprowadzenie sie, przeno-
siny , Ross. ncpeóopua , nepe.xo4i nai 04iioro Mtcra
Bt 4pyroe. — Anatem. Kanał wyprowadz.ijary , durtum
e.t rclirium. Krup. 2, 69. oilprowadzaj.-icy exkrementa ,
ber 9lblii{iriiiifli^ ' , Slblcitiilifl^fiiiial. — Wyprowadzam kogo,
prowadzę pocześnie Cn. Ih. 1326 citieii nl'ii'i|)rcn , ibm
baś (SelcitC gcben. Wyprowadzam, prowailzę umarłego
do grobu; jiir 6rbc (nfrnttcii, bic feidjc bcflUiten ; Bom
sproYoditi , ( sprovod mrritacki, ykop exequiae \ Boh,
pruwod ; Rng. sproYod ; Ross buiiOCB , cf. wynieść;
{Buh. pruwodnj ; Rag. sproyódni (iiitekris). — §. Yariae
tramlalionci: Wyprowadzić ko^io w p(de , zwieść go,
oszukać, ciiictt iii bic 3id)tc ffi^rcii, (cf. pole). Ten no-
wy strzelec i prawdy chybia , i słuchających wyprowa-
dza w pole. .Von. 08, 380. Wyprowadzić z błędu , wy-
pląlsć; ciiicn aui bcm 3rr<l""i'C Iringcn , jielien. Mam so-
bie za powinność, z błędu., w którym zost.ajesz, wy-
prowadzić cię. Teat. 21, 78. Ponieważ mię po.<adzasz ,
iż znanym jestem od niego . chcę go z tego Lłędu wy-
prowadzać, ib 9. b, 15. — Similiter: Goi się stało? co-
żeś widziała ? przez litość wyprowadź mię z okrutnej
boj:<źni. 16. 50, 89. (uwolnij mię z tej bojdźni) — Wy-
pro\yadzić z rozumu . z głowy ■ jiozbawić rozumu, imi bClt
35i:r|łfliib Driiigen, (cf zajść w głowę) Nie dzisiejszy ja
na świecie, ja ich z rozumu wyprowadzani Jeol. 10, 11.
Piękny Szarmancki wiele panien wyprowadził z głowy.
Nieme. P. P. 52. (odurzył). — Wyj.rowadzić , na wi-
dok , na jaw", in przestrzeń wyprowadzić, (jfJWtitrfn.
Wyległa kokosz kurozeta, wyprowadziła, wysiedziała.
Wod., Ross. Buno4iiTi. minJarB. Nie masz mi równego
do wykrze.-ania młodrgo kawalera , umiem ja tych ich-
mościów na świat wyprowadzić. 7"^/ 7. c, 30 wypro-
mować, w^forytować, wjkicrować, wystrjrhnać ; id) PtT-
ftcbe (i , fic iu bic St\t ciiijufiltrtn . fie iii ber 9Bclt t«i'rjU'
ffiljren, aiifsiuiibren. Dejotar dom wasz upndły i zarzu-
cony z cieiiJiiości na świ.ilło wyprowadził. Siem. Cye.
380 wyciągnął, wydobył. — Wyprowadzić swój ród,
swoją genealogię od Leciia, od Piasta , wywieść. — Wy-

WYPHOWADZICIEL- WYPRÓŻNIĆ

W Y P R U Z N i E Ć - W Y F R Z A Ć.

571

prowadzić plamę , wywabić , eiiieii j^Iccf Jicvaii?l>vini]en. Ró-
ineiiii glinkami plamy z sukien wyprowadzają, hluk. hop.
i, 558. — Wyprowadzić co z czego tworząc, robiąc,
budując, (łCnunlirillilCll. Wyprowadza bóg z niczego nie-
bo 1 ziemię. Zaf. H. T. o. Cbeąc bóg z niczego wypro-
wadzić świal. ... ii. o, (cf. wyslawićj. Wyprowadzić, wy-
wodzić mury, gmachy, wystawić; Yind. gorpeiati, gorposta-
witi , aupI)Vtit. Nowy las , albo z nasienia , albo z mJodycli
drzew, wyprow.idzDny być musi. Mon. 74, 721. — Linią
krzyżową z punktu linii danego wyprowadzić. Sohk. Geom.
29. poprowadzić ztamtad , wyciągnąć, wykreślić, wyto-
czyć; ciiic Cititc fiijiriTi, jicŁeil. — Rzadko bardzo chara-
ktery w sztukach teatralnych dobrze bywają wyprowa-
dzane. Teat. :24, 50. Czart, utrzymywane , Me E&aractere
roerbcii feltcii gut biivd)ijefii^rt. aifJgefu^rt , cr^alteii. — Wziął
przed się do rozprawy kwestyą o dobru najwyższem , i
wyprowadził, że istotą najwyższego dobra poczciwość
byJa i cnota. .)/o/i. 71, 804, okazał, wniósł, dowiódł;

« ^at bargctboii, bciuiefeii , ben 2.i}l\i^ gema*t. — Na żą-
danie ich , następujące oględziny wyprowadziliśmy. Perz.
Ctjr. o, 9. odbyliśmy i opisaliśmy , iinr Łtllicn bid ©t^aii ,
SEid/aimiia aiiflefłdlt. WYPROWADZICIEL,' a, m, który co
wyprowadza, bcr .^cra:t»fiibrer, S(it>3fiilivcr , Segldter; {Croat.
izproYodiiik ; Boh. pruvvodce konduktor). Exagoga, wy-
wodziciel , wyprowadziciel. Macz. — W rodź. źeńsk. WY-
PROWADZIGJELKA, i.
WYPRÓŻNIĆ cz. dok., Wypróżniać, "Wyprażniać niedok.;
Boh. wyprazdniti, wyprazdnowati; Slov. wiprśznit , wy-
prazdnugi ; Sorat. 1. wuproźnu, wuproźnam; Yind. spra-
sniti , Yuiisprasnili, isprasniti; Croat. zprazniti, zprasnu-
jem , izprazniti . izprazniijem , otiseliiivam (cf. ociosać) ,
pulem; Bosn. isprazniti , oprazniti, isporaniti; Slav. iz-
prazniti ; liag. izprazniti ; Hoss. BunopoafHiiTb , Bbinopa-
atuHBaTb, nopo/KHDTb , nsnpaa^HiiTi., iicnpawHSTb, iicnpa-

34H8Tb, OnOpO!KHIITb , OflOpaJKHIlBaTb ; Eccl. HSTOmaiO ,

lOmy (cf. wytoczyć); wypróżnić co, próżnym uczynić,
wyjąwszy zkąd wszystko ; flllijleercn , lecr madicn. Wypra-
żniajcie aż do fundamentu w mieście. Budn. Fs. 157, 7.
(poburzcie aż do gruntu w nim. Bibl. Gd.; wyplondruj-
ciej. Wypróżnić kielichy, spełnić, wychylić, wyciągnąć,
wyłyknąć, wypić; bie ©Idfci' leercil , miślCCKn. Nie pa-
miętasz Wac Pan, iż miałem szczęście tyle razy wypró-
żniać z Wac Panem kielichy. Teat. 54 , '20. — Wypró-
żnić, wytrzą.snać mieszek, wydać pieniądze, bcit Sflltcl
OUźlccrcil. Mościa Dobrodziejko, czy razem mamy wypró-
żnić worki tych icl)mośció'.v , czyli też powoli doić je
będziemy? Teat. 14, 90. (wyszyplić). Choćby miał sto
tysięcy dukatów, za krótką nader chwile, szkatułę do
ostatniego wypróżni szeląga. Zab. 15, 62. Wypróżniający;
Ross. ucnpaajHHTe.ibHuil , aiiśkerenb. Wypróżnia się co ,
j)ossivfe vacescit ; Icei' lucrPeii , leer fłe^eii ; Ross. y^npas-
- 4HHibCfl , ynpasAHHTbca , (cf zawakować). — "g. Wnet
miejscy puszkarze działa wypróżniali. Gromy 'aże ziemia
drży, srogo powtarzali. Stryjk. Henr. B o. z dział bili ,
strzelali, fic loftcn bie Santmcn. — §. Medk. physic. Wy-
próżnić, wyciągnąć, wyprowadzić z ciała; ttuŚleeren bCII

Sorper, nii-5jie^en aii-5 bcin S5vper. Wilgotności gojącemi

lekarstwami w czas wypróżniać. Fur. Uw. E 2 b. Krwi
puszczanie wypróżniająca, ev'tciialorium , upuszczenie
krwi , w większi'j obfitości się znajdującej niż potrzfba.
Krup. 5, 9i. iiueilccrenbeź SSIiitlnffen. Wypróżnienie, iai
Sht^leercn, bie Sluoleenitig. Wszelkie vvypróżnicnia , czy to
potem , czy stolcami , i t. d. nic nie pomagają , gdy się
po nich natychmiast pacyentowi nie polepsza. Perz. Lek.
74. Wypróżniać się, jako zwierzęta czynią, honestius di"
citur , na stolec iść, stolec mieć; uczynić sobie czas
amhiguum. est ; potrzebę przyrodzoną odprawować, etium
ambigutnii quia duplex est, ut di.vimus, na dwór mały,
na dwór wielki. Cn. Th. -1526, cf. ulżyć sobie, ftd; (iii»»
lecren, iciiic SJotbPiirft 9crri($tcii. Wypróżnianie się, od-
prawowanic potrzeby przyrodzonej, ib. Dr.ś 3Jen:trf;tcn ber
3Jpt6blivft. WYPRÓŻiMEC ?iya/t. dok., Wypróżnić się,
stać się próżnym, wypróżnionym być; lorv mcrbeii, a\ii'
geiccrt fei;il, crfcf^órft fcijii. Władysław był w pieniądze
przez ustawiczne wojny wypróżniały. Krom. 521. wy-
ciericzony. WYPROZNICIEL , a, m., który wypróżnia;
ber 31i!'Mccrfv , 8i'ermad)er. Wypróżnili miasto wypróżnuie-
lowie. Budn. A'ah. 2 , 2. (wyniszczyli ich >ikjźov. Bibl.
Gd.). — Snccularius, WYPHÓŻNIMIESZEK . WYP^Ó-
ŻNIWOREK, WYPRÓŻNISKRZYNKA, złodziej. Maj z.
Rzezimieszek , wypróżnimieszek , wypróżniworek. Vol'.:k.
851. ein iSeiitelfegn' , ScutdfdjiietDcr ; Sorab. \. moschnow
rubeźnik , wvdrzvgrosz.

•WYPRIIŻYĆ , 'ob. Wyprężyć.

WYTRYNDAĆ się znimk dok., n. p. O niczem nie my-
ślą, tylko jakbv sie wypryndać w oknie, rozwalić. Tent.
U. c, 56?

WYPR\'SNĄĆ med j-datl. , Wypryskać , Wypryizczeć dok. ,
*Wypry.skawać , wypryskuje pr. conlin.; Boh. wyprsknaiiti,
wyprskowati, wyprejśiti se, wypryskowati se ; Bosth ispiri-
snuti; (Tron/, zpriscliitisze , prischirnsze ; /?Oiv. BunpMCKaTb,
BbiapucKiiBSTb, HciipuchaTb , Buópbisraib , BŁiópusniBaib ;
z pryskiem wyskoczyć, wybiedz, wytryskać; Iicraugfprificn ,
ljer;iprfpi'i|etl, irriilietl. Alakuwiczy sok jest niektóre wysącze-
nie abo wypryszczcnie z mikowic. Sienn. 1 16, (cf. wytrysk).
Zrzódła między fiołki wonne wypryskują, JM. Tel 5 wy-
tryskuja, (cf, wybryzgać). — |. Słyszy koniowi z ran wy-
brawszy, ścisnąć mu nozdrza, ."by wy|irysriął. fłaur. Sk.
135. aby wyp.irsnął, auj&rmifeii mit ber 3?aic , aiijid;:iaii&oit.
Nie raz się tu na rosie wypryskują konie. Klon. Wor.
20. nic raz się wyparskują. — § Wypryskać, wyspry-
cować , wystrzykać, ailJfprifeeil. Powarzywszy ziele to z
winem, wypiyskawać te miejsca ranne. Spicz. 12.

^WYPRZĄC," wyprzeć, wyprzął , wy przeje , 'wyprejc , 'wy-
praje, wyprę med. dok., Wyprzawać , Wypierać nieduk.,
z zaognienia, od wilgotnego ciepła, rozpalić się; ftcfy
ijaii; erln-dmfcii , erfiiCcii , traiibig rocrben ; Rosi. BunptTb ,
BbinptBaTL, Bbinp-fe-ibiil, nepenptib, nepenptsaTb, yiiptib,
ynpiiBarb. Wietrzna i wierzchnia wilgotność gnoju, trudno
się ma wcielić z drzewem ; ale rychlej wyprę i wygo-
rawa od słońca. Cresc. 85 wyparuje, wypoci się; (lUi^
fĄtui^eii , auźPiinftcn. Nasienie gdyby wyprzało oJ wiel-
kości dżdżu, tcily ginie. 1 Leop. 4 Ezdr. 8, 45. (jeśli-
by było r.apsowane wielkością dżdżów. BihI. Gd). Rola

72'

572 W Y P R Ą D A Ć - V\ Y P R Z Ą Ś C]

wjpr2;ił;i, iob. Wyprag/a). Diiec;ę kolo zadka wyprzalo ,
(ob. Wyprzjhtia;. 1'izychyliłby się raozej do treinie ukę-
dzierzonegu. niżeli do owego z wyprzu/ą i łysą glowq,
/'i/t/i. Sen. titt. 2, 101. ob. oszeinla/a głowa, spleśniała.

•WYIHZĄDAC, ob. Wyprzaść.

WYPIlZ.\l)Z, wyprzaj;ł, wyprzęgła, /. wyprzężu, wyprzęgę,
wyprzęgiiie, wy|,rzęynę' cz. dok:, \V\przcsriqć jedntl.,
Wyprzęgać, Wyprzągać ii!>(/o*., Wyprzęgiwać , Wyprzą-
giwać czejlL; Bvk wypraiiiuuti ; i7ui'. wipraliiiuf ; S'jrab.
i. \\ui>ża'iiam; \'iiid. isprezlii , vuns|irezhi ; Croal. raz-
prezliati. (rozprzęgdć) ; Slov. izpregnuti; Ross. BUnpaub,
BUnpHiaib, oinpiPib, oTiiparaib; wyprzęgać konie, woły,
wykładać z zapriężeiiia, z jarzma; auefpamieil , abfpaiineil
»om 3BilflCll, itOll i*f"0''- '^'i''' ^^'-^ ^ ^^"^^ wyprzęgać wo-
źników. Bardz. Trag. 530. hlerjungerc , abjungeie ju-
menlit , ut cibo recreenlur ; sed abjungere et dtjungere
piane solvere , ul peraclo labore vespeii fien solel , et nos
tiaiemui hanc di/Jeientiam : wyprządz konie , t. j. na po-
karm ; wyprządz konie, t. j. w wieczór, abo na stanie
długie. Ca. Tli. 1527. bic f\n\)e auimmun, bic ''^tferbe
abfprniiiicii. Już ostatniego wułu od pługa wyprzęga. ł'ol.
Arg. 051, (cf. ostatnim goni , wszystko przejadł). Już wół
roboi'zy kark swój wyjarzrnia , i wóz wyprzęi;ły z pracy
pod szopę się loczy. Zab. 2, 516. (od którego woły
wyprzężono). Wyprząganie, czas wyprzęgania wołów,
Gruec. < iiov).vTÓi, temyus iohcndi jugo boves. Cn. Th.
1527. biw Slujiipamieii, bic SliiJfpaiiiie , i!lu>Jipaniif}cit ; Vind.

spreshba; /ioss. BUnpaatKa. — U llisów , wyprzęgać się
z szelków, wycinać się. ilayitii: ilukr. fidj niiiS bcm Jrcrf'
tilii aU6fpon;.iII. — Fig. tr. Wyprzą;.!a , odpoczywa od
pracy, składa urząd, przestaje. (Jn. Tli. 1527. er fpailllt
ouj, fłrerft baś ©ciuel/r, le^jt tai 2lmt nicber, begieDt \\d)
jut ^u\)t; cf. już na sciiyłku , jedną nogą w grobie. —
Śmierć wyprząga człowieka z doczesnych dolegliwości.
Tr. wyzwala, uwalnia; aii^fpamicii , (lefrcicn , loi)madien.
Niebo nam sig zostaje, którego potęga Sprawiedliwa z
lycli sideł niewinność wyprzęga. Min. Hgl. 2, 250.
Z przypadków jarzma nikt się nie wypizęże. Zab. 15,
297. Władysław Plwacz wyprządz się z opieki stryja
swego Laskonogicgo siłował. Krom. 225. (wybić z' pod
opiekij.

WYPHZAJAC. oh. 'Wyprząc. Wyprzeć. WYPRZALINA . y.
2., wyprzanic. miejsce wyprzałe; ba* Grbramfeii , ciiic
burd? ciiiiftf 3ciid)tiijfut cibramftc Sttllc. Wjprzalmie dzie-
cińskiuj od moczu, lekarstwo. Sijr. Hej. WYPRZAŁY,
ob. "Wyprząc.

WYPRZ.-^SĆ, /".wyprzedzić, wyprzędę cz. dok., Wyprzedać,
Wyprządać i-oulin.; .Sura6. 2. Iiupsciieicz ; Crout. izpreszli,
i/predam ; łJosn. ispresti , opresti ; fioti. uciipacTb, BU-
nparrb, uunpa,1UBiiTb ; |trzedąc wyciągać, wszyslkę przę-
dze wyrubić, sprząść wsz\stko; iliii5|'piiiiien , l)CrilUt5)pillIlCll,
nuflpiniiai, abipillllCIl, IPCfllpimieil. Nici subtelne wyprządał
wrzecionem. Bard:. Trag. 135. Już kądzitd pani dla
braoki gotuje, muszę wyprządać Daidz. ^ruy. 410. Lana
et lela iictum quaerere\ wyprządanym się żywić. Mąiz.
przędzą , przędzeniem. — jj Passive fig tr. Utrzymują,
ie sukcesyi kądziel w kościele Rzymskim w Janie VIII ,

W Y P R Z Ą T N Ą Ć - WYPRZEĆ.

wyprzędła się dawno do szczątku. Zygr. Ly. 69 pasnao
urwało się , ustało , skończyło się.
WYPRZ.\Ti\ĄĆ cz. JednlL, Wyprząlać niedok. , sprzątając
wynieść, wyrumować, wypróżnić; Boh. wykliditi ; Yind.

striebiti , Yunstriebiti , oueróuiiicn , bfrauetaumcn , lueflrdu'
incn, aiulceren, leet mad^en. Dorodne lasy kuźnica i wę-
gli paleniem wypalają i wyprzątają miejsca. Haur. tk.
178. Wyprząlnij te rzeczy z izby. Tr. — Pu wyprzą-
liiieniu gruzów , mieszkanie bedziu wygodniejsze. Tr.
2liiwaiiimiiig , 2i!e(jrdiiiimiig. Wyprzątać rzekę, rów. Tr.
wyczyścić. — Ten purgans żi.łądek wyprzątnie. 7r. (wy-
próżni, wyezyścij. Wyprzątujace lekarstwo. Tr. czy-
szczące , purgujące. Wyprzątnienie żołądka p urgan-
seio. 'Ir.

i. wyprzeć;, wyprzcje, ob. Wyprząc.

2. WYPRZEĆ, wyparł ,/. wyprze, wyprę Cł (/oA. , Wypierać
niedok. ; Hoss. BbinepCTb , Buniipaib ; parciem wypchnąć,
wyparować, wyrzucić, wytrącić pr. et fig. tr.; bEra:i6'

fidmmcii , ausftdmmfn , bcraii^bningcn , auebrńiigen , octbraii'
fleii, ticrrt"i511i'M . aii^fiopcii, nn-gitepen. Skały żywe i dęby
z kurzeniem wypieram , moveo. Ztbr. Ow. 166. ( wyry-
wam , wyruszam). Wyparł go z izby. Tr. (wypchnął, wy-
rzucił). Nie dosyć wyprzeć z brzegu na głąb nawę, Kto
mely doszedł ten ugonił sławę. Mon. 71, 897, cf. odbić,
od lądu , abftoPcii i'om finiibe , yom Ufer. Nie wyprze nawę
na głębokie morze , Jeszcze do steru żeglarz niesposobny.
Mie zaraz sztabą medyteran porze.... Mon. 71, 718. .Na
świecie najwięcej jest kłopotu o to biedne siedlisko cu-
dze , aby jeden drugiego z miejsca wyprzeć i wyrzucić
mógł, właśnie by z powinności jakiej. l'odw. Wróż. 58.
Cesarz Turecki , posiadłszy niedawno ziemię Węgierską
i Ferdynandowc wojsko wyparłszy , teraz już z tobą nie
dalej jest , jeno o granicę Janusz Oku. K- Podniósł
sławę narodu , rozprzestrzeniając mieezeni państwo , i
wypierając niezgodne Teutony. Psalmod. 13. Żywności
i innych potrzeb niedostatek , gwałtem ztątl nas wypiera,
/'(/c/l. ^all. 112. (wyrusza, wyciska). Kiedy zima nad-
chodzi i nie nagła biedzi się z latem, aż jej lato 'ujtęitić
musi . a zima ono miejsce zastępuje dotąd , aż je onoi
lato z miejsca 'zasie wyprze. Hodw. Wroi. 57. Co Iber
złota kopie, co Tagus wypiera. Co bogaty na piaskach
.Arymas uzbiera. Niech szarpią. Durdz. Luk 127. na
brzeg wymiata, wyrzuca, bftniiiSuTrfen. Ach folgujcie mo-
jemu pa<ye sercu I gwałt ini wasz wyprze duszę, ledvAie
żyję. Min. liyl. 1, 17. wyiiiiii^za duszę r ciała, brńligl
bic Secie niii! bcm Slórpcr \^\m\\i. Wyparty, wypdinięty;
wyrzucony, DcraiiJgcbrJnflt ; aliler. wyparty, do wyparcia,
mogący być wypartym, 'wyparlny , wypieralny, ycrbrang*
bar. barmo się szczycisz z niewypartej mocy. Mon 71,
540. (odparty, nicodpartyl. Wyp.ircie, wypieranie, .^uŁw.
verb. , wypchnieiiie , wyrzucenie, baiJ jicrilU^braiigcil.
— W guiutclwie : Wyparcie żyły. 3lu«flcbcii ciiicł.^aiigM,
?lii»ftrpi(beit be* (Saiigc*, okazanie się żyły kruszcowej na
powierzchni górzystości , gdy ta jest nagą, lub łatwe
je| napadnięcie po odrzuceniu zwierzchnej ziemi warstwy
IHier. Mikr. — AUter. Wyparcie adierbium particiy
wAparty; n. p. Niewyparcie ^ me do wyparcia , sposobem

WYPRZEDAĆ - WY PRZYSIAD Z.

W Y P S N Ą C - \V Y P U K A Ć.

5-1Z

niewy|)arlym. —§ Wyprzeć się z czego, wybić się z pod
czego, wyłamać się, wychylić się gwałtem , fic^ nut (SeiBilIt
lo^madieii. Król Duń<ki Sywart z posfuszeństwa się Wizy-

raierzowi wyparł, i w bitwie zginał. Krom. 53.

Wy-

pierać, z naleganiem zapierać, zaprzeczać; ablailiJUCIt, liad)»
J)rit(tlid) Idiiijneii, bo^nr 8mit)iicii bc^arrcit. Niezliczone otrzy-
mując dobrodziejstwa, w oczy wypiera, i sam swoje
szczęście własnemu przypisuje staraniu. Mon. 73, To^. —
Zaimk. Wyprzeć się czego, nie przyznać się; afcldugiteil,
abftrcitcii, ntd^t ciiitjcffcbcn, fic^ 9011 etiua-S bitrcfe Sdiujiicii looma^
it)m, Ipi<idiuiiieii , lojflteitcii. Nie rozmyślnie wymówionego
słowa tysiąc razy wyprzeć się gotowa jestem. Tent. 2 ,
75. Bars. Jakże? chcesz wyprzeć się twego słowa! bra-
cia wszak wy świadkami jesteście, ib. 53. d , 50.

WYPRZEDAĆ , /. wyprzedam a. dok , Wyprzedawać contin.
et niedok. , poprzedawać wszystko; Bosn isprodalti, ispro-
davati; Croai. izprodali, izprodajem, nlleź roegoerfaufcn, allcJ
WAi) iiub nac^ oerfaiifen. — Zaimk. Wyprzedać się, sprzeda-
wszy majętność wynieść się, rozstać się z majętnością przez
sprzedaż ; f a'3 ociiiiijc yerfaufcii uitb fid) iitcijfceijcbcii , l0'5=
iiiac|cn, n)eij)icbeii. Oto i Zegota siedzieh miesiąc w wię-
zieniu Krakowskiem, że 'ich było tego wstyd, wyprze-
dali się z Krakowskiej ziemi do Śląska , i w Opolskim
xiestwie mieszkali. Biel. 156. (wyprzedawszy majętność
w Krakowskiem , wynieśli się do Śląska) Ogłoszono przez
gazety , że pewien kupiec myśli wyprzedać cały swój
sklep , w celu wyniesienia się z kraju za granicę. —
Wyprzedawszy się w Polszczę, wyjechał do-Francyi. —
Wyprzedanie = WYPRZEDAŻ, y, i , porozprzedawanie ,
fldnjltd^cź Serfaufen , yólliucr Scrfauf.

WYPRZĘDĘ , ob. Wyprząść.

WYPRZEDZIĆ cz. dok. , Wyprzedzać niedok. , wyścignąwszy
uprzedzić , Dprcilcii , sjorfommeii , jusorfommcn ; Ross. bu-
nepe4nTb, BunepeJKiiBaib; Eccl. enpeaóuTii, óuib bł ne-
pe4H, BbinepejiiTH , ovpiict.ath, nepecnmb, outiKaTb Koro.
O wy dzięki, o ty chwało, wznoście się do góry, I w'y-
przedźcie wydechy odźyłej natury. Przyb. Ab. 184-. Sza-
łaput komu przypadkiem na nogę nastąpi , w tańcu wy-
przedzi, z tym wybić sie musi. .Mon. 75, 7^9. Koń
ten wyprzedzając [irzyciera drugiego. Tr.., cf. wyminąć.
— §■ Wyjirzedzać się , ob. Wyścigać się , iść na wy-
ścigi.

WYPRZĘGN.ĄĆ, WYPRZĘGŁY. WYPRZĘŻONY, ob. Wy-
prządz.

WYPRZYSIADZ, f. wyprzysięgnie , wyprzysięgnę, wyprzy-
sięze , wyprzysięgę cz. dok. , WYPRZYSIĘGAĆ niedok. ,
przysięgą wyrobić , wyjednać , wycisnąć ; buri^ (Sc^iuorcit
etliolteu, erriiujeii, abDriiigeu, mcgbrnndcii. Czasem ubogiego
człowieka z majętności wyprzysięgą. Sax. Porz 100.
Wiele niesprawiedliwie wyprzysięgało na nich ducho-
wieństwo, i sztucznie a chytrze od ubogich wdów a
sierot dostało. Zygr. Pap. 509, cf. wypozwać, wypleniać,
■wyprawować. — §. Zaimk. Wyprzysięgać się , przysięgą
wyzwolić się, odprzysięgać się; ftc^ \oi\iimxm , iimai
abf(^ll)i.ircn. Wyprzysięgać się z wszelkiej religii. Oslr. Pr.
Krym. 1, 69. Trzeba sie wyprzysiądz na zawsze znajo-
mości , przez którą skryty ogień w serce się wkrada.

Zach. Kaz. \, 203. porzucić, rozbrat uczynić, rozbra-
cie się.

WYPSN.\Ć się zaimk. jednołl. , wyśliznąć się , wymknąć się;
eiitiĄliipfcii , cntn)ifd;cn ; Hoss. BbicRo^bSHyTŁ , ' EucKaasu-
Baib. Jakoś mi się wypsnęło do licha , że na Rozetę
dybasz. Teal. 43. c, 149. Wyb.; (Yind. ena befieda lohku
Yunsleti , cf. wylecieć , wypaść). Ledwiem się z podróży
wypsnął, a już mię na większe narażasz niebezpieczeń-
stwo. Teal. 13, 46. ledwiem się wywinął.

WYPSFRZYG CS. dok., pstrym uczynić, pstro wystroić, wy-
malować pstro; bunt madjcii, bunt aii'^mablc:i ; Eccl. bu-
necipaio , iicnempHM ; Ross. pacnecipiiib. Wypatrzone
cynkiem lampartów zwłoki. Mon. 71, 77.

WYPSUG cz. dok. , Wypsować niedok. , psując wyniszczyć,
wygubić; jjanj in ben ©cimb ucrberbcii, yeviud)tcn. Kości
wycięte abo wypsowane , nie odradzają się znowu. Sak.
Probl. 73. Siekierą gaj snadź zwyrębował. On i zapusty
święte żelazem wypsował. Olw. Ow. 336.

WYPUĆHAĆ cz. dok., puchy wydać, wydychać; (Piag. iz-
piihati delumere, ob. Wypuknaćj ; nitebumpfcti , fd)liaiibcilb
imb braufetib boii fic^ flcbsii. W Azyi wielowladnej słone-
czne konie Dzień światu wypuchając, pokazują skronie.
Ckodk. Kost 2.

WYTUCOWAĆ cz. dok., Wypucowywać ezęstl. et contin.,
wytrzeć gładko, au^'pu|ieii , au»vciben, flintteil. Rozumie,
że jest dworak , kiedy wąsiki na papilotki zakręci , wy-
czesze ; wyszwarcuje ; Twarz, ręce, szyję , piersi , plecy
wymydli, wypucuje. Mon. 71, 124.

'WYPUCZYG cz. dok. ; Ross. Bunyinib , BHnyiHBaTb ; wy-
pukłym uczynić, wygiąć, wyprężyć; beroiKJCngeil, i;>r>
ouśfriiiiimen ; (Groat. izpuehem , izpukayam evello .entirpo).
Większą dobrze połową na wiatr wypuczony. Zehr. Ow.
53; erectus , cf wypuszczony, wypuścić.

WYPUDROWAĆ cz. dok., pailrem wysypać, wszędzie mo-
cno popudrować; gmij bepiibcrii, flm^piibern. Z cudzych
krajów niedawno powrócił , wypiżniowany, vvypudrowany,
wyfryzowany , wyprostowany. Teat. 24, 117. Gi-art.

WYPUKAĆ cz. dok., pukaniem wyprowadzić, wyciągnąć,
wywołać przez stukanie, bcraii^flopfcn; Ross. Buciytaib.
Wypukano go z izby. — WYPUKAĆ się zaimk. dok. ,
W^ypukriąć ^le jedntl , wy[iukło wydąć się, wygiąć się,
wyprężyć się, jiĄ bnuĄtgt bcvau'3beiigen ; fio/i. wypuknauti,
(ob. Wypęknąć; ; Slw. wypuk^wam se ; Bosn. ispiicati
se , otvorili se , (cf. otworzyć się); Rag. izpuhati delu-
mere; Groat. izpuknuti , izpuehem, izpukavam , izpuki-
vam , zpuhati , zpukavam evellere . eruere , exłirpare;
Ross. BUnymiTb , BunytHBaTb wypukłym uczynić , (06.
"Wypuczyć). Rozwiązanie się pępka jest to, gdy się pę-
pek przeciwprzyrodzcnym sposobem na wierzch wydyma
czyli wypuka , a w jego miejsce siatka z wnętrznościami

~ nabiega. Perz. Cyr. 2 , 223. Pępownik pomaga przeciw
wypuknieniu albo wyjściu z miejsca pępka. Urzęd. 242,
{ob. Wypuklina). Aż się im oczy wypukną.... Tivor.
Okuł. D 1. (nabiegną, mocno napuchną). Koń prędko
bieżąc wypukł się Ezop. 16. (wydał się, wypukliny do-
stała — §.0 drzewach wypukać się = Wypekać, Wy-
pąknąć ; Ross. noiKit nymaib, pacnycKaibca. Drzewa

574 W Y P U K L A S T Y - W Y P L Ś C 1 C.

gdyby się jui wypiikyfy , wiecie, iż jui blizkie jcsl lalo.
Sekl. Liic. 21. (j.<\)by się j)cksf>, pączki puszcza/y ; toeim
bic 93aitmc Snrfiuii trcikn, niifplrtśfi ; ^!uv.\>y>c'inse,
pupenec R-ypauslegi pączek wypuszi-zaiiij. — ^. N:< yóize
wysokiej \\.-zczipią laiarośl, i wy|>ukniH z niej 'pąkowie
i uczyni owoc. i Lei.p. Ezecli. i 7 , 55. ( wypuści ga-
łązki Dihl. Ud); wyc.li(i(lzić, \vy»ięzywa(! się i niej będzie
'pąkowie, Snofpeii n)iTi)cn I;tyorp!nfcn. \VYPL'l\l..\STy , a,
e — o adq., ni.co wypukli, c:ii iBcnifl kiidii), cimaS et'
(mbeil. Przez k;ip!is'e zielona icliro rma/sze, obie, i wy-
puklasie bieży >r' iHf^ ' NNYPUKUNA. y, : . kiła;
Sarinbnid!, Snid) ain UnteritilT. Wypuklina, gdy komu jebio
wvcIhhIzi w kruku, i'/''Dnfc(:o/e .Wącs. Knlnucule, wypukli-
na, s-dy jelito wyclioilzi w mos/eiika. iirrt. - - 'f, Wypukli-
na, wydęcie, wydęloić, wyyiccie = WYPliKł.<lS(v, ści, 3.;
Bniidjigfś ,C)eraii?flc()cii , 3.5nud)'iflfcit, ninbE GrbnliiiilKit; Ross.

BUliyK.10CTb. Powierrciiilia cia/ii ii:ijt;ładszi jio ji-sl zaws/e
najrłon.i wielką li':zba wypukłości czyli chropowai-izny ,
i pod/a vio(ia wicią xłklęk<ośiiaiiii. Juk Mnili- 4, liTiO,
Ził-niie w< pul /ość ziewoyni płynem do koła olilała.
Przijl'' Mlii. 220. — g. M' Ijómiciu: Wypukł..ść iyłv zda-
rta sie w len czas , pdy U w kióikioi przeciągu sztruką
się staje, dalej zaś coraz sz'zuplr)<>ą. Mitr. Mikr ,
Siillt^ Ui ©niigcJ. WYPUKŁY, a. r— kło. et kle hi/w.;
bo',. w\|ukly; liuss. BUiiyK.ihiH ; wydęły, wyd.iiny, »y-
nio.<ły żłobkowało, dęloA>niosły : {o}>pos. wklęsły, wpa-
dły); baiit^ij, bniicftruiib , rimb fr^iilTi, bf ^'nrfti Ik^iiP. /zie-
mia jest wy(iukła pod ek»atorein Siai. b> U 8. Oczy
ma zbyt wypukłe. P. Kchan. Orl. 1 , 79. W/rn^tu był
Ludwik Wejfierski śrzednicgo, oczu w\pukł_\'l'. Krom.
S80. Obraca mile swoje wypukłe niebieskie oko ua ojca.
Sla^. Num. 2, 87. Król Ludwik waroi miał iruclic wy-
wypuklfjsze. Nar. f/st, 7, 205. — .Mechnn. Zy^mut Au-
gust w cynowej , wyrabianej en bas relief, i-zyli wypu-
kłe rzniętej Ininie leży. Guz. Aur. \ , 262 b. Wypu-
kło wklęsły. Hub. Wsi. 243. Szrubii wypukła, na której
j;win!y zewnątrz są. /?oy. Dos. 2, 588, (cT »klc<ła). —
Math. Na7\waja się kaiaiiii wypukłemi te, l!ór'» zewnątrz
figury wychodzą. Lesk ."15. wyskakujące, I mHTfpriiiflCllbC
SDiliM — (} Midir. Wypukły , kiłowr.ty z wypukliną ;
bnniibri'id)ii] , cirfii 5<rii(b im Uiitcrlfibc babtiiP. Cu. Th. 1527.

•^VYPUIU;(lWAC iz. t/a. , z Łac, wyczyścoS flujreiiiiflcii ,
icili madJCii. Jeśli człowiek nie wypurguje oczu umysłu
swego , żyć przystojnie nie może. Coru. Ilw. ded.

WY1'L'^(>IC cz. dok., Wypus/czać nieduk.; Unh. wypusliti,
wyp.iuśtjm ; Slov wypausijrn ; Soi ab. i. vupużczara,
wunpiisciicźu , Hiipusclicźu; Yind. is[>u<ititi, vunspu.sliti ,
Yuiipustili , prezhpustiti , spiifiiali , yunspufliati ; Croat
izpusztiti , izpusciiain , zpuscliarn ; Bom. ispustiti ; Rag.
izpusliti, puusctam; Hoss. BUnyrniTb , BunycKaib, hc-
nyciHTb, HcnycKaib; — § 1) wypuścić, nie bronić
wyjścia, pozwolić wyjść , dać wyjść , iifimisti''- , (iCrailtSIilf-
fen, mijlaffcn , tiiffllafff ii , ^fraiKiflfbfii Ktiffn. Maciorka jak
się wyprosi, na dziesięć dni z ciilew>ka od prosiąt nic
wypiiszi"zać. Haur. Sk. G\. Ganili mu to, że się dał
wezyrowi wyplątać , takiego |>laszka szkoda było z klatki
wypuścić. Kl)k. Twk. 18. Niewinnego wypuścić, win-

WYPUŚCIĆ.

neijo skarać. Cn. AJ. 7H , Eccl. ptuiiiTu , ptuiy , frjp
Iiilfen, mi bera (Scfanjjiiiffc laffcii, loi la|[?ii. Na on dzień
uroczysty z«\kł staro.^la wypuszczać ludowiwolii > je-
dnego więźnia , któregoby cbcieli. i Leop. Malh. 27, 15.
Zaniki klóre Gliń<ki o>adził, miały być wrócone, wię-
źnie z Moskwy i z Lit»y 'zwypuszczane. Biel. Sir. 266.
— Alittr. Wypuszam kogo z niewoli; manu millo ler-
viim , mnncipium. Cn. Th. 1327. wyzwalam, eineti frec
IiiJTeii , ibm bie iyrcibeit fi^eiifeii , ibn jiim grtijaelaifeiicn mo* ,
d^en. — Wypuszczam z służby żołnierze; libero, tobo
tuirnmento intliies. Cn. Th. 1327. Solbateii be« Dicnftei
entlaffcii. Wypii~zczony z służby, wysłużony, ib. 13:18.
Wille tych slaryi h żebraków, co icli zożrzaUtwa, opil-
stwa , szaleństwa wszelecznego , zwyczaj a cno przyro-
dzenie wypuścić nie chcą. łiej. Zw. 125 b. Wypuszczam
z ojcowskii-j władzy syna, wyswobodzam. Cn. Th. 1327.
ben Sodn ber siaterlit^/cn ©eitJalt eiitliiffcn. Wypuszi/enie
z wła''zy i.jcowskl'-j syna, wyswidtodzenie , emunciftiili '.
Cn. Tu. 132 2. W ypuszcznny , wyswobodzony z mocy
ojcowskiej, odprawiony, einaii' ipalu\. ih. 1528. — Wy-
poszczani koj;© Z prz\sięgi, remilto aliiiii jiKJurahdim.
Ul. 1527 eiiiem ben eib crliiffen,, resecraie, ciireii bcJ P>
bC'3 crlaiTfii, ben isdmmr fliifbeben. Wypuszczam cię z za-
klinania , z poprzysieżenia , którem uczynił abo i\v-
rzekł. ib. Wypuszczenie z jirawa , oswobodzenie żałiii'y ,
(ibtuluiio. Cn. Th 1528. greijfprctfciiiig , Coafrrcdiitnti. -
g Wypuszczać duch, powietrze ■ oddychać, bin 3lrl'i):i
^eroiiśhiffeit. ooii \ii) lalfeii, ou^atbmen. Powiedzże im, zkad
masz len dech , który w "się bierzesz i wypuszcza^/ .'
Goni. Sen. 237. Powietrza lego, klóre w "się bierzemy,
nie widać, a gdy zaś oddychamy i wypuszczamy go na-
zad, to widać. ^ak. Probl. 97. — Aliler. Jezus zawo-
ławszy gFosem wielkim, wypuścił ducha. 1 L-op Marę.
15, 57. (oddał ducha. Uibl. Gd. gab feinen (?ci|l aiif,
ob. Wydyi-liać , Wytchnąćj. — §. 2) Mnifis agendo , ijuam
permiltemlo : W\'pu.<cić , wydać , beroiiMaffeH, wn [li) Kiffen,
OOn i\i> gebeii; wypuścić głos, słowa, wydać, dać sły-
szeć, »i)ii ficb gcbcii, bśren IitiTen. Potem łagodnie usta
otworzywszy . Wy|iuścił słodsza niżli mióil wymowę. P.
hihun. Jer. -łł. (przepuścił przez usta). Nikomu się nic
modlił, ani płakał, jedno żałosny głos wypuszczał. Sk.
Dz. 48. Pamiętny on głos z uprzejmego serca wypuścił
Dyzma: racz wspomnieć na mnie pan'e , gdy do iwtgo
królestwa przyjdziesz. Odym. Sw. 2 , li 2. Nie lak mu
(rudno było wypuszczać z worków pieniądze, jako z usl
słowa. Gorn. Sen. 112. (Sluv. Prov. Studeni, Icpii wit.r
z gednich usl wipuś<'śl; zimny i ciepły wiatr z jedny. li
ust wypuszczać , ciepłu i zimno z jednej gęby, i dmucha
i chucha). Alexander cesarz wyroków na chrieścnn nio
wypuszczał. Sk. Dz. 1 1 ł. nie wydał, nie promulgował;
!?ecrete eriaffen , trgeben Inilet:, an^gebeii. Gyceronowe xięgi
po Polsku na świat wy|)uszcz.ijąc , od żywota jego po-
czniemy. Kosz. Cyi: l.wydijąc, lieMiit^gebeii fin ®erf. auJ-
gcbeii hiffen. Radziłem i myshłem , i pis no wypuściłem
na śwut. 1 Leop. Syr. 59, 38. ( pomyśbwsiy o tym,
podałem lo na piśmie. Uibl. Gd.). — Ziemia wypuszcza,
wydaje z siebie, rodzi; bie Srbe bringt hert^ur , ireiitt |)rr>

w Y p i: s c I c.

WYPUST- w Y I' Y T A t

575

wx, Ińpt ^crsor lua^fen, ^eroor fprrffcii. Bó?; rzeU: niech
ziemia wypuści wszelką 'zielinę , drzewa mi owoc swój
według roilz;iju swego. Gil. Post. 152. Ziarno w zieraic^
rzucone wieli^i owoc wyfiuściJo. Sk. Di. 580. Pniak z
wyciętego drzewa bardzo wiele wypuszcza gałęzi. Mon,
74, 711. (trcibt Ślfte, SlUfidC ff trybować). Niejedne
zawsze krasę kwiatki mają, Co się na wio.siię z ziemi
M"ypuszczają. Lih. Hor. 48, {iSlov. pućjm se, pupenec
wypauśtegi, ob. Wypukai5 się, 'wypuczyć). — Siinililer:
Ce.^arzowa Izabehi umarła , wypuściwszy syna na świat.
Biel. Ust. 101. pucriim enixa, wydawszy, urodziwszy;
citi Siiib auf bic SSelt fc|cii , jur 2?clt gcbaliicii. — Kobieta
co ma czynić , gdy z trudnością miewa wody puszczanie,
a bardzo się pracując, mafo wypuszcza abo nie. Spicz.
185. mało abo nic uryny wydaje, puszcza, urynuje,
rocnig Itriii laffcii. — §. Wypuszczam żądło, emillo acu-
leiim. Cii. Th. I5'27. wysterczam żądło, bm Sta^d per=
miślalfcil, 6er0U'?ftC(fCll , (cf. wysunąć, wyprężyć). Wypu-
szczać miechy , reflare folles. ih. bcii SlafcbaKj Ipś lajffu ,
bittfcn Inffcn. — Wiatry z miecha 'zwypuszczali. Otw. Oto.
5Go. — ^. Wypuścić strzelbę, strzały = wystrzelić , - ©C=
fĄpp, '^*fcile Ipślaffcii, nl')(^icfcn, abbrucfcii. Wziął łuk ,
slrzułę wypuścił, Galwina upadła. Kras. Oss. C i b. Las
gęstych kopij przeciwko nam stanie , Chmurę strzał na
nas wypuszczą poganie, f*. Kchan. Jer. 202. Hajducy
kilka kruć strzelbę wypuszczali. Zbił. Dr.- G 2. Rozkazał
hetman , aby dział z daleka nie wypuszczali. Bzoii.'. lioź
57. aby z daleka nie bili z dział, bic śiailOltCtl liJfcJt. —
Wypuszczać na kogo psy , szczuć na kogo ; bic .Spunbe
out cincii Injfcit, M lajfcii. Wypuścić więźnie na kogo,
■wysypać, emitteie carcerem in aligiiem. Cn. Th. 1527.
Szatan gdzieby ich obłudnemi obietnicami nie mógł od
wiary odwieść, tedy wszelką cbytrość swoje wywrotną
na takowych wypuszcza , aby ich jedno mógł j;trącić od
prawdy. Gd l'ust 178 b, (cf. nasadzić, wysadzić). —
§. Wypuszczać koniowi > cugle popuszczać, bflt 3l'9El
f^licpcn lafftil. Telcmak swoim bysliyrn i zapienionym wy-
puścił koniom, i w -najgęstsze się nieprzyjacielskie wry-
wał szyki. Tr. Tel. 592. Widzą, -ze się spieszy, bo ko-
niowi wypuszczał, co jeno imał skoku. P. heban. Orl.
24. — g. Wy[iuszczać komu co, .wydawać do uży-
wania, n. p. grunta, w arendę, w dzierżawę, wy-
dzierżawić komu , eilicm itOlirlaffeil. Panowie wypuszcza-
ją grunta le ludziom pewnym i dobrze się rząilzą-
fym. Pam. 85 , 2 , 71. Dał mi pieniądze; a ja powie-
działem , że mu wy[iuszcze w zastawie wieś na przyszły
i. Jan. Teal. 22, 86. (że mu oddam w zastaw). NVy-
puścić w arendę, w dzierżawę, zadzierżawić komu; tt'
nem jur (J^niit ():Den, jur |*ad;t Inffcn. — g W\puśić co,
wyprowadzić aż do pewnego kresu; ^crnuślajfeu , l)fr!)Or»
Ittffeu, I;cri'oriTi&rcn , rcic^fu loffcii. Dziecię zaczynające
chodzić, powinno mieć kołpa< zek na gfo\»ie , który mo-
[cno obciśiiięly na przodzie, wypuszczony ma być dalej,
I jak nos dziecięcia. Mon. 09 1065. wysunięty na prze-
^»'c, fon I)er»orrnjjcn , fccniorftc&cn. Wypuścić dach, wfc-
^C , mur. Tr, — Wypuścić mu suknią potrzeba, bo ty-
je. Tt, popuścić, rozprzestrzenić, rozpuścić; nailajfen ,

mi^tueiieii, mcitre itindiEit. Wypnśrjć czcm suknią, n. p.
axamitein. Builik. biw S?Icib luoiiiit norftpgcii , i^m cinen
3?PrftoP ^ńiw. WYPUST, u, m., wypuszczenie, i to co
się wypuszcza, lub kló ędy wypuszczają; b(l§ ^frot^ltfff,
3(u«IoiFcn, ber JluMap, Hi §fro'i'3gcIaffcnc. Wypusty przez
anioły zl3, wycieczki ;, imirmsiones per anyelus malos.
łiiik. Chodk 28. Wypust, upust, spost , n. p. Wypust
w [liecu ludwisarskim , dziura jiostaci stożkowej w przo-
dzie pieca , którędy wypuszcza się spiż roztopiony w for-
my armalne. Jak. Ah. o, 524. Hi 3<ipfii'i^ . 31llć-pu^![>d^
im St^meljofen. By też pan bóg uczynił wypusty w nie-
bie , nie może to być. W. 4 lieg. 7, 2, el l'J: upusty.
ib, : (by też poczynił okna w niebie. Bill. Gd.). — Wy-
pust , plac wolny koło miasta , błonie , cf. wygon ; cin
offnct ^\a^. ircidcpirtl , SBcibepIa^. Dał im te "miasta do
mieszkania i ich wypust i dla dobytku i dla statku ich.
Bud). Joz. 14, 4. (miasta ku mieszkaniu, i z przedmie-
ś-iaini ich dla bydła i dla trzód ich. Bibl. Cd). Te im
dano miasta, i \\ypusty ich w około ich. Budn. Jez. 21,
42. (przedmieścia Bib!. Gd.). — g. Do tej roli jest wy-
pust koń jeden, wóz bo.sy jeden, siekiera, motyka.
Aula wsi Sidr. Mskr.- (z tą rolą wypuszcza się, wydaje
się, sn» mit bcm gclbe sufllci^ 3(kjclaffenc , licDergcbene ,
SIWog, Uelicrgnk, cf. wyprawa) — g. Wypust, WY-
PUSTEK , siku, m , WYPUSTKA , i , 1. co 'się na przód
wyiiuszcza , bcr 3Sor)praug ; Boh. weypustek ; ' Ross. bu-
nycra (obdaszek). Wypust, wypustek wbudowaniu.
/,(/., (cf altanka). W'ypus;ki u sukni . cf. wyłogi , wy-
kładkr. Do kostek miała delią na sobie , Z wypustków
ręce ukazała obie. P. Kd.r.n, Jer. 224. — g. fforluh-
nor. Wypustki , wypuszczki , wilki u dr2;ew ; ScŁiiffliiige ,
Sprófflingc , 2Si!bIingc aii ben Saiimeit. Krzesze ogrodnik
dzikie wypustki. Nie całe drzewo ucina. Zab, 15, 517.
Wiśnie trzebiąc i obcinając , trzeba im zawsze zostawić
niektóre g.^łęzie i 'syypuszczki jawniejsze. Fors. 25.

V\YPUSTOSZYĆ cz. d-J:., do gruntu spustoszyć, pustosząc
wygubić ; Ecc/. naiijcTomaro , ganj au3 bcm ©runbc pcr»
łin'iften. Nuhajscy.Tatarowie nie mając z kim w wypu-
stoszonych swoich hordach zostać, dobrowolnie szli do
Przckopskiej hordy. Slryjk. 706. Wiele sług chowa,
którzy mu piwnice, spiżarnie wypiistosza. Kosz. Lor. 12.

WYPUSTNY. a, e, od wypustu, WYPUSTCAYY, upustny,
spustny, Slu^Inff = ; mogący ■ być wypuszczonym, wypu-
szczaniu służący, .WYPUŚŻCZ.\LNY. wypuszczający, au$'

Idpnar, aiisIniTli^ , ,au»Ia)|cnb, au-3treit)enD , ^icrpurticitcnb.
Roizeń wypustny, stolunifcra , kiedy tu i osydzie snując
się w ziemi , łodygi i liście z siebie wypuszcza. But.
Nar. 52. Kozła wypuszczalnego postawi kapłan przed
panem, aby uczynił modlitwę nad nim, a vyypuści go
na puszczę. W. Levit. 16, 10 ; (ten wyniesie wszystkie
n'epra«ości ludzi na puszcze, ib. 22).

WYPYCHAĆ , ob. Wypchać, Wy'pchnąć. WYPYCHACZ, a, m.,
który co lub kogo wypycha, bcrJlufiftopfcr, bcr Sluiftcipei". Wy-
pycliacz plakó'.v, zwierząt zoologiczny Ros^. <iyiQAh\\nwh.

'WYPYLAĆ cz. d>k., n. p. Począł rozkosze nasze wyjirę-
zać I wypylać. {tradncere). Pilth. Sen. lisi. 4, 11.

WYTYTAĆ cz. dok., Wy[iytywać czestl. et contin , Wypytać

57G

W Y P Y T - WYRA B.

W Y R 4 B E K - W Y R A P I N O W A Ć.

się, Wypytywać się zaimk. ; Boh. wy|>tati , wyptiwali ,
wypytowati ; Sloi'. wypluwam; Sorab. 1. wupolam , wu-
pylam , wuprascliacż , wopraschacź cf. wyprosić, (wu-
pylsiu , wyjjytseni ttdiitvenio, conspicio, eiptscor); Sorab.
2' liupschaschascii; Yind. isprafliati , sprafiiuYati, vunspra-
fhali , vpralliali, sbarali, sbariiiivali , isLarati , vunbaiali ,
Yunsbarali, odpralhali , odbarali , posbarati , presprafha-
U ; Carn. prasliati , isprasliati, (cf. prosić); Croot. izpi-
lavali , izpitati , jzpitavam , zpitśvain , izvedam , (wywia-
duję sie); Bosn. ispilati, izlskovali, iskussiti, ispitovali ,
uprasojati ; Jicg. is[jitali , ispilivali , izpitati, izpilivati;
Jiusf. BunuraTb , libiiiuiuBaTL, iicnuTaTb , iicnuiuuaTb ,
onpocBTb , onpauiiiBtiTb , 40cnpocnTb, 40cnpaiiJiiBaio, bh-
cnpnciiTb , BbiciipauiiiBaib ; Ecct. oiiiUTyio , Harasyio ,
ncTJti;;iTH, iiciflShiBaTii, (cf. wyciągnąć); wypytywać, ny-
pytawać się, wypytać, |)ytai)iami dorlioilzić , wywiady-
wać się , badać , nii3fvaflcn , niiśiorfdicn , iiarftfprfiicn , 511
triragcn flldłm, JU crforidKlI flldicn; wypytać się, pytania-
mi dojść, wybadać, dowiedzieć się, wywiedzieć się;
crfori(^eii, crjrageii , burd* Sliifiragcii ^craiiśtriiigcii. Nie-
cliaj sędzia na osobnem miejscu każdego osobno słu-
cha i wypytywa. Cheim Pr 58. Powiedz mi , gdy mój
brat będzie mnie wypjtywa/ o twoicli seniy-menlacli , coż
ja mu powiem ? Teal. 58, 296. (gdy mię będzie exami-
nowa{). Pierwej niźb wypytasz , nie łaj nikomu , ale gdy
wypytasz, karz sprawiedliwie. 1 Leop. Syr. II, 7. (nje
gań nic pierwej, niż ^ię wywiesz; wyrozumićj pierwej,
a potym strofuj. Bib!. Gd). Czy się wypytał Wac Pana
o sprawie pana , Ernesta ? Boh. Kom. 4, 69. Wypyty-
wajacy Ross. iicnUTaTcibiiun. Nie do wypytania , °nie-
wypytalny ; EccI. iiciisnuTHUii , niedościgły, niewywiedny,
inscrulabilis. Wypytywanie, Wypytanie, "WY'1'YT , ^u ,
tn., indagacya , śledztwo , exainiiiowanie ; ba? Sliiofrajcii,
bie Stibiflfitton ; Slov. spiłowani; Ross. Bucnpocb, ntj-
cnpoujeuie , onpocx, pacnpocŁ. Przy sądzie i wypyta-
niu |)ierwszem , wszycy odstąpili go. Sk. Dz. 42, Była
rzecz pełna trudności . ostrych Pigmaliona uniknąć wy-
pytów. Tr. Tel. 1 15. fd)orfc 3?a*ftirfd>ungcir.. — g. Fig.
Ir. Zygmunt Au.-ust wszystkich dochodów czwartą cześć
na obronę Rz[ llej dać pozwala, dlatego aby ta czwarta
część trzech części tym prędzej się wypytała, Biel. STiO.
abv dochód trzech części zapewniła , przvspicszvła. WY-
PYTACZ. WYPYTYWACZ , a, m.; ^aj.' izpitafaz ; Bosn.
iskussilac ; £c(,7. HciiiThiiiiKi. , n3n|)0ciiTC.ib ; wypytywacz,
ten co się wypytywa Undtk. Tr. Jliufrager , ?lii»fiirfdicr ,
5?n(^fprf(^cr , cf iiidag;,tor, Lxaminator. Inquisitur, wypy-
lacz , śpieg , wywiadowiuk. Mąci.

WYPYTLOWAĆ i:z. dok , pytlując wyczyścić, aitflliciitclii, burd)-
(eiiteln , rciii (<etitrlii ( iti ber WlńW ). Chleb pszeniczny
śrzednićj mąki. nie do czysta z otrąb wypyilowanej i wy-
si,'>nćj , miejskim albo kupieckim mianujemy. Syr. 950.
Najwyborniejszy chleb z mąki wypyilowanej , k temu do-
brze wykwaszonej. ih. 920.

WYH.\B , WYRĘB, u, m , wyrąbanie, wyrębywanie; tai
9u6l)aiieii , ber }lue(iaii ; Hoss. Bupyói , Bup.yóha , bu-
KOlKa. Wyrąb lasów , jakim ma być porządkiem. Ihur.
Ek. 161, cf. wrąb, wręb. — Wyrąb, wyręb, WYR.\-

BEK ,- WYRĘBEK , bkn , m , co wyrąbano , kawał wy-
rąbany; Hi Jluegebflucne , cin ou^gcjiaitfneź Stud, 8ru4f<
[tiirf. Szyb dobycia jest głównun kopalni otworem ,
przez który wyciągają się wyręby, za pomocą kołowro-
tów, ilir. AJ.kr. WYRĄBAĆ", -WYR-ĄBlC «. rfk., Wyrę-
bować, wyrębuje pc. contin., 'W \ rahnać jednlt, Wyrębowy-
wać częsll. -^ Stov. wyrubugi ; Sorab. ł. wurubnu , wu-
rubam; Boss. BUpyCinb, uupyOaTb ; rąbaniem wycinać,
0U6(imiCn. Wycinam, wyrębuję las, gaj. Cn. Th. 1299.
el 1529. Wyrąbię ten bór wszsstek. Bardi. Trag. 508.
Zapalił wszjstko zboże, a wszystkie drzewa 'owocne i
winnice kazał wyrębić. 1 l.epp. Jud. 2, 17. Winnicę
na wzgardę Bacha wyrębował. Otw. Ow. 159. Siekierą
gaj snadź 'z wyrębo wał, On i zapusty święte żelazem wy-
psował. ib. 556. Jakoby w lesie dcwa siekierami , wy-
rębowali drzwi jego jednomyślnie ; siekierą i ^nasiekiera
obalili je. 1 Leop. l's. 75,6. wjbili, wysadzili. — Trantl.
Wyrębować miasto , wojsko ■ w pień wyciąć , wyrżnąć ;
in bie <^*faiiiic l;nueii, iiicbcr baiien, nieber nteceln, majfa-
crireii. Undtk. — Zaim';. Wyrąbiić się, w\bić się, rą-
biąc wyzwolić się, przebić się; fid| burd;^aiieii , \id) lei'
fiantn, fiĄ burc^ ft^Iageii. — §. Wyrąbać siekierę, rąba-
niem nadpsować, biirc^ ^aiieii abmiceii. Wyrąbać szczer-
by w siekierze, w szabli , Sd)rtrtcit ciiijiaucii. Undtk. — Wy-
rąbać co NVczym, mi^ljnucil ill etll'a8. — Wyrębować drzewo,
obrębować, rąbaniem wyciosać, wjrobie; bcbauen , bcar-
lieiten. Niemasz żadnego męża , który umiał wyrębować
drzewa cedrowe, jako Sydończycy. ł Leop ó Heg. o , 6.

WYRABIAĆ , ob. Wyrobić.

WYRABOWAĆ cz. dok., rabując wypustoszyć, wybrać;
Slov. wyrabugi ; Sorab'. 1. wurubicż, wurubu , woberam,
wurubarn , (wurubnik rabuś , wurubki , rubenstwo rabu-
nekj ; Yind viinsropati , isropati, isrobiti, sunsrobiti ;
Hung. filrabolom , aiiSraubcit. Skarb od dawnego wieku
nietykany, on wyrabował. Chrośc. Fars. i I .

WYRACHOWAĆ a. dok., rachując wyciągnąć liczbę, a\ii'
t(ń)ntn; Boh. wypoćist, wypoćjtam , ( cf poczytać, cf.
poczet); Sorab. 1. wurachnuyu; Vi;i(/. Yuiisrazhunali , is-
razhunati, fraitati, presteli, yunfraitati, yunsclliteti; Cruat.
zrachunńvani , izbraj.irn ; Rag. izbroitti ; Busn izbroitti ,
pubroitti ; Boss. l)bI>IIICJIITb , BUMIICJflTb , nC>JHC.1IITb , H3'

miciaiŁ , pacmifJiiib , pacmicjarb , iiciecTb. Wyracho
wanie , 'wyrachunek , obrachunek; Bost. usuiTOHie , HC^
micjeiiie , iai Jlu^rcibitcii , bie '?Iiit>red!niiitt) . '2)crt'd;niing.
Wyracliowany . Buh wypocimy; Bois. HOilCJCHlluti,

MaoMTciiHbiil. niiegered)iiet , beredJiict. Niewyracho*any.'

wyrachowny, im: do wyrachowania, niezrachowan> .
aUcrcd)IICIlbor, llllbcredlllCIlbitr. - § Wyrachowałem się k. .1:
nie zostałem na liczbie. Cn. Th. 1528. (mc mc zostaicn
winien, cf. rachunki dobre). — Tranil. Wymierzyłem bic
wyrachowałem <ie , peisolvi ralionem offiai met. Cn. Th
1d28 WYRACHOWYWACZ, a. m., który wyrachował
ber ?lii{irrdmer . 33ered)iier ; Bosi. HCiucuTeJb.

WYRAlil.lĆ .:, duk.. radląc wyryć, wyorać; ail«riltirfll , m
bcm .N^arfenpfiiige aueatfern.

WYRAIlZAĆ, ob. Wyrodzić.

WYRAFINOWAĆ cz. dok., przemyślnie wynaleźć, subtelni

i

w Y R A I C - W Y R A Z.

WYRAZIĆ.

577

wymyślić , au^rafinireil. Namiętności w Anglikach są wy-
rafinowane. iV. Pam 17, 1(50. Strasznie na dal swoje
zabiesjfe posyJamy myśli , aby na gfęhsze rzeczy dojście
wyrafinowane przygotować odpory. Mon. 68, 151. Po-
znałem się na tym • wyrafinowanym fijclu. Tent. 10, 84.

WYRAIC cz. dok., Wyrajać niedok. , wyswatać kobietę, an
ben Mann lirinGcn , ( unter Me ^anbe brinnen ). Postawa
niegladka za mąż wyraić jej nie moi;la. Min Rijl. 3, 274.
Chrośc. Fars. 285. przeszkadzała jej do maf/.cństAa. —
Zaimk. Wyraić się, iść za mai ; an im SOfann fommcn, bnva=
t^en. Cztery rzeczy koniecznie ma mieć w sobie panna. Żeby
byta wstydliwa , skromna i sudanna , Przytym żeby wsze-
lakiej przestrzegała cnoty, Tak się za mąż wyrar, mając
te przymioty. Mtm. 76, 280. Przede mną to tai-iz. Ze się
dziś za mąż wesoło wyraisz ? fast. Fid. 99. WYUAISTY,
a , e, do wyrajenia snadny , Icid;t m 'im iDJaiin ju bringen.
— Oppos. Niewfyd.itna, niewyraista córka, (jiiae difficiliter
collocari polest in malrimonium. Cn. Th. 541. illocabilis.

WYRAJAĆ, ob. Wyroić,

WYRASTAĆ, o6. \/Vyrosnąć.

WYRATOWAĆ cz. dok., ratując ocalić, uratować, z nie-
bezpieczeń^iiwa wyrwać; crrettcn, rctteiib erl;alten , bma^'
ren , ber (Scfa^r entrei^en ; Vind. yunpomagati, perpom;<yati ;
Ecc/. HSpyjUTH , H^ps,'i\TH, f cf. wyręczyć). Czternaście
'sąsiad swoich z uardła prawie śmierci wydarł i wyrato-
wał. Warg. Wal. 83. Może nas wyratują z tej ostatniej toni.
Teal. 44, c, 35. Nieustraszone męstwo Sobieskiego wy-
ratowało kraj z jostatniej toni. Pum. 83 , 2 , 237. Nic
wyratować z dawniejszego majątku nie możem Mon. 72,
785. Kto przy pożarze wyratowane, lub w ratunku sa-
mym kradnie rzeczy.... A. Zamoj. 204.

WYRAZ , u, m. ; (Boh. weyraźek /los farinae, wyrażka
exemtio ; Eecl. n3pa3eu'B exemplum) ; wyrażenie , wyra-
żanie , wyciśnienie , wybicie czego; baź SlitŚDrurfen , ber
SlllŹbrild ; Hoss. BUpa'«cilie. Po drugi raz jeszcze z w'ię-
kszym wyrazem królowi swoje oświadczenia powtarza.
Stan. Num. 1, 65, ( cf przycisk) Głos tej śpiewaczki
sposobniejszy jest do wyrazów ciągłych, niż do szybkich
trudności. Pam. 83, 2, 187. Pojrzeoie pełne wyrazu
otwartości. Teal. 55. d, 29. , Proszę przyjąć ode mnie
wyraz głębokiego uszanowania. Ld. oświadezenie ; Vind.
nasYunanje , nasvunost, posvunost ; Hoss. HSiABiCHie. —
'^. Powtarzają słowa , przywięzując się więiej do ich
wyrazu , niżeli do ich znaczenia. Przesir. 24. do ich
brzmienia, jie linltcn fid) mcbr an ben 8ant , ^on, 3lu§>

, brurf ber 2Borte, al« m i^re Scbcutmig. — g. Wszelki j-łos
człowieczy, wyrażający jakiekolwiek wyobrażenie , zowie
się wyrazem. Kpcz. Gr. 1 , p. 60. ( ber SlnŹDrutf , ba8
2Bort; Ross. peiCllie , ob. "Rzecz, czec) Wszelki wyraz
mowiiy znaczy jakieś wyobrażenie myślne. Kpcz. IJr. 5,
p. o. Wyraz kunsztowy, n.iukowy, terminus lechni''us ,
'wyrazoslów. Perz. Ci/r. 184. ein Simftroort , tunftauź=
bnitf. — Math. Licznik i mianownik nazywają się także
powszechnem imieniem dwa wyrazy ułomku. Juk. Muł.
i, 61. — ^. Wyraz, wyobrażenie, obraz umysłowy;

bet 'Segriff , bie Sorftellnng , bai Silb in ber Secie. Jest
nam natur.ilna żądać , aby myśli nasze były przyodziane
Sttwnik Lindego wyii. 2. Tom VI.

W słowa , bez których jest trudno namże samym mieć
onych jasny wyraz i należyte pojęcie. Mon. &%, 60. Po-
wszechna nas wszystkich matka miała czyścicjszy wyraz,
i obszerniejsze bóstwa pojecie. Mon. 70, 819. Idealiści
nazwani są od słowa Greckiego idea , znaczącego wyo-
brażenie albo wyraz osobliwie na umyśle , dlatego iż sa-
dzą, że prócz nich żadnej na świecie istoty nie masz,
ale wszystko co widzą, słyszą, są mary, i widoki po-
dobne sennym Boh. Ilijah. 28. Urodziły słowo, oso-
bliwszy wyraz w sobie zawierające. Mon. 68, 253 (pso-
bhwsze znaczenie). — 2. Wyraz , to co wyrażono , wy-
rażony obraz, kształt, figura; baJi 53ilb , bie @cftalt, gt*
gur, baiS Gben&ilD. Gdy pije, zajźrzany go zbłaźnif kształt
tu wyraz; visae correplus imaijine formae. Zebr. Ow. 67.
Tak w woli rzemieślnika jest wyciąć z kamienia podły
posąg, -lub wyraz godny ludzi czczenia. Zab. 13 , 109.
Człowiek choć wyraz boży, tak nieilołężny. ./ Kchan. Fr.
14. na wyobrażenie boże stworzony, ©Ottcil ©bcnbilb.
Olgierd Jas?ieła nad wszystkie inne syny miłował, bo on
bardziej był ojcu podobny, i jakby wyraz onego na so-
bie nosił. (Jwagn. 237 , cf. konterfet , Sltibrucf. Pier-
wszy wiek abo lata mają wyraz na sobie miesięcznej
wł.idzy , bo w ten czas nic inszego nie czynimy, jeno
rośniemy. Podw. Wróż. 20. piątno , cechę, charakter.
WYRAZIĆ ez. dok., Wyraż;ić niedok., 'Wyrazować C0M<Jn. ;
(Boh. wyrazili , wyrazeti elidere, exculere, eruyipere , ap-
pnrere, deleelare , obtecture, expriinere signando ; Sloy.
wyrażym elido , wyraźugi excudo; Sornh. _i. wurażu eli-
do , e.Tcutio) ; Hoss. BhipasHTb , BupałKaib , HspasHTB , H3-
paikarb ; — '§. Wyrazić, razami wybić, wyprzeć, wy-
ciąć, wyparować: ^icraneiliauen , ^crauśiftogcn , ^crauźbriicten.
Myśli Turnus , z której strony Trojany wałami zamknio-
ne Mót<ł wyrazić , i wyprzeć na pole przestrone. A. hchan.
241 ; {eTfulere). Toć jest skutek wiary Mahometa , wier-
nych bożych kazić, zniewolić, i z pośzodku chrześcian
wyrazić. Stryjk Turk. E 5. id. Were.sz. Pob. D 1. (wy-
gładzić , wylrarić). Wichry rozpętane , z kloz swych
wyrażone, wzdymają ż^gle wyniesione. Chodk. Kost. 10.
(wypchnięte. wytrą<'()ne, gwałtem wypadłe). — Fig. Ir.
P.ól mu te słowa wyraża. Bndik. wyciska, wymusza; oD»

bringen , abnijt^igen , abiitjingen , crprejfen.

Wyrazić

co na czem . odbić , wybić na czem , wycisnąć ; (ttvai
iBorniif nbbriicfon , abbrucfen. Pieczęć dobrze wyrazić. Bndtk.
Osoba królewska jest wyrażona na wszystkich monetach
królestwa, fiaz. Nur. i , 294. -r Koń lotny . wytchnie
w stajni mojej , "Aza 'wżdy z grzywy jego włos się tam
zosloi, Podkowe-Ii staloną tamże on wyrazi, Wszak no-
gi żartkoskrzydłej najmniej nie obrazi. Miask. Hyt. 2,
1'1. wyliije . wypiątnujo, wytłucze . razami przylłucze ;
abDriictcn, ciiifĄIagcn, auSidtlagen , ftnmpf fd)Iagcn, bnrc^
3lbfd)lagcn , (Siiifdłiagen , 3Ibbriiden ftunipf mad;en , abftum=
pfi'n. — 0'lhij im , obraz -czynie, wyrażam. Cn. Th. 573.
ein 23i(b abbriicfcn , nbbilben. Wyrażam co , abo kogo
ręką,, robola, malując, rzezać = "konterfetować; Cn. Th.
1529. e.vprimere aUquem, . Malować obraz na jakiej
materyi, abo wyrażać. Karnk Kat. 305. obmalen , bar»
ftellcn. Myrmicides na maluczkiem miejscu wielkie rze-

73

S78

WYRAZIĆ.

WYRAŹNY.

czy wyraial. Dambr. 108. Kto bogk sobie wyraża abo
kształtuje, obrazami abo słupy rzezanemi, len czyni
przeciwko rozkazaniu jego. Ba:,. Hst. 137. ibngów od-
dlewanych nie czyń sobie. Bibl (Jd. fiLrtfrf. 54. 17) Wy-
rażony, wykontiTłetowany , wybity. Cn. Th. 1529. Wy-
rażanie czego, aclio, repraesenlatio imaginis; wyrażenie
czego, wyrażonego co, opus, vestiyium corporis, ungu-
lae equi, fialns vestigium. Cn. Th. 15'29 , cC. konterfet.
— Wyrażam kogo podi>l>iei)slwem twarzy, mowy i t. d.,
biorę postać cz\je , expńmo altquem imitando. Cn. Th.
i 5-20. ciiien iiorfteileit , it)n flciiait copircn , _ fciii Qm\ti 'Et-
fen niiśbrutfcii , nadjmaejicn, cl', udawać; Sorab. 1. wotzna-
niuyu , (cf. oznajmić, cl', znamionować). Tak go twa-
rzą, wzrostem , tak mową tratiła , Tak go dobrze po-
stawą wszystką wyraziła, Że z niej był własny Atlant
stary! I'. Kchan. Orl. 184. Wyrażenia kogo chęć, 'prze-
eiwianie się dobre , aemulatio viriutis. Cn. Th. 855. el
1529. Hi 3{ac^cifcrn , bic DJadicifcruiig. Kusić się każdy
może, wyrazi rzadki. Cn. Ad. 408. imilati eum sunt mul-
ti, aeq:iixvit nemo; wyrównać, cincm C[kii) fommen , tbii
(Iieid^en. Synaczkowie moi, których "zaś rodzę, ażby
się wyformował a wyraził w was Chrystus. 1 Leop. Ga-
lat. 4, 19. (ażeby Chrystus był wykształlowany w was)
Clirystusa synem bożym być wyznawamy, nie przysposo-
bionym z łaski, albo z strony bożych własności wyra-
zowania , ale z strony natury boskiej. Gil. h'az. U b o
b. — Jurid. Prawo wyrażania > prawo wyobrażania cz_\li
reprezentowania kogo, Hi 9Jcc^t eincit jii repińfciitirfn.
Bral i siostra dzieci od brata abo od siostry wyłącza-
ją od brani 1 dóbr ; 'abowiem nie przyjęto tego miedzy
pobocznemi, aby prawem, klóre zowią prawem wyra-
żania , mieli na miejsce ojca zmarłego wstępować. Cheim.
1't. 76. — tiij. Ir. Przywary częstokroć postać cnoty
wyrażają. Pilch. Sen. /usi. 12. przyjmują, biorą, fic IIC^'
men bie (Seftalt bet lugeiiD nu. — Balcera dworzanina po
Polsku wyrazić chciałem. Gorn. Dw. ded. oddać, wysta-
wić ; ii^ rooUtc i|;ii 1.loliii(d) wicDcr flcben , '').'oltiifd) barftfUcn,
flcnait iibertraflcn, cf. przełożyć. — g. Wyrażam słowa do-
brze. Cn. Th. 1519. et 1529. wybijam, gitt aii^fpreicii ,
DCtnctimIid; niiibriicfeit ; /iots. npoiiSHecTb . npuiianociiTb.
Podniósłszy rc''ziiy wielki palec wzgórę , Wyr.iża lr/.y
kroć głosem one słowa 1'atik. Di 79. wyraźnie wy.sło-
wia , wymawia — Wyr:tzić co słowami , mówiąc , pi-
sząc, wysłowić, wymówić, (cf. wytknąć): Yind. nasYU-
n;i'li , osYunati, na snanje dali, etwai iii SBuiten aui'
truttcil. Piękna myśl , lecz trudno ją słowami wyrazić.
Ld. Prawdziwego słowa nie mamy, którenibyśmy wyra-
zić mogli ŚAięlych w chwale niebieskiej błogosław ień-
slwo ; pi<mo nazywa je królestwem bożym, niebieskim,
Cliryslusowym , domem ojca, rajem nowym, i inszeini
przezwiskami , jednak dostatecznie wszystkiej doskonało-
ści, szczęśliwości świętych wymówić zjdnym słowem nie
możemy. Karuk. Kai. 95. Szczęśliwość nie wyrażona
iadnćj wymowności godnie językiem, fait. Fid.ili nie-
wypowiedziana, niewyrazista, niewymowna; linaudtTUd'
6ar, uitaimfpredjlid; , (ub. Niewyprawny). O czym i.ś ma-
my podejrzenie , gdybym to zaczął wyrażać , długoby m*

mówić tffba było. Stern. Cyc 140. wyłuszczać, wy-
kładać; au^brudcii . aii^ehicnberfe^cn. Dortragen, tiDiIrgen.
Niech ozdób swoich ustąpi tym. w kiór)cli się wyrażo-
ne znajdują przymioty. Siem. C.yr, 156. wsponinione,
wytknięto; crirń^nt, gcbntfct, nueigcbrutfL fteiioimt Niżej
na podpisie wjrażony, zaświadczam • imieniem wyrażony,
imiennie podpi>any; Giibcel 2)i'naiintfr , Uiitfrjridinetir. W
tych kalendarzach wyrażają się dni roku , i ścięta pe-
wnych czasów przypadające. Mon. 08, 5. wytykają się,
kładą się, wspominają się, wypisują się; bie tOije toei-
ben aiiflcjeigt, tteftimmt, oueiflebrurft. — Wyrażam co w kon-
trakcie mianowicie, wymawiam sobie ; exf.vimo nomma-
tim, eipresse dico. Cn Th. 1529 waruje sobie, waru-
nek kładę, wyrażam, fi(^ beftimmt niiśbcbiiiijcn ; (Boh. wy-
razka wyłączenie). — 'g. Królowa z królewną będąc już
bezpieczne, wyjechały na przejażdżkę; 'alisz się przeciw
nim wyraził ban Charwacki , zlękły się , bo mały poczet
miały służebników. Uiel iiw. 1.')1. wyrnszył prze. i a' nim,
er l'rad) mtbcr fie (iiif. WYItAŻNY , WYltAŻlJWY, 'WY-
RAZISTY, a, e ; Wyraźnie, Wyraźliwie, "Wyraziście adv.,
wyrażony dobrze, dosadnie, jasno, dobitnie, z dosadą ;
aiiJbrurfiic^ , bciitlid) aihJjebrfidt , oper nbgcbrurft, beutli(f», flar,

bcftimmt; Boh. weyslowny, (oi. Wysłowiony) ; Vjri(/. oziiiien,
ozliivoslen (cf oczywisty), sariilifbm (cf zasłyszeć), sa-
zhuiliu , (cf. cziićj ; Boss. iispaaiiTeJbHuH , BhipaaiiTCJb-
nutl , n3:bo6pa3iiTe.ibHU&. Tak wszystkie dzieło w hafcie
b\ło wyrażhwe . Żebyś rzekł . że i byk był i morze pra-
wdziwe. Ottv. Ow. 219. Nie jest milczenie, nie krzyk
wyraźliyyy. Szmer jakiś cichy z sobą się bijących, f.
Kvhan Jer. 540., (któryby się dał rozeznawać). Niewy-
raźny, 'nierzetelny, nieznaczny, nieczytelny, co nie ro-
zeznać. Ol. 7/i. o41. Podziały mowy nie powinny być
koniecznie wydatne i zbyt yy-y raźne. Vir. ^\ym. 149.
(widoczne, wytknięte). Wszystkich yyyyyodów clirą he-
retycy z pisma szczerego wyrazistego. Sk. Km. 229.
Prorocy dziyynie wyraziście mękę [lańską ukazują ił.
198. Trzeba żeby wyraźliwie opisano było, klóry uczy-
nek "jesl kryminalny, a który rywilny. Gorn Wł Q 5.
W piśmie tym tego tak yyyraźiiwie niemasz. Biat. Post.
12. W poślednyiii świadectwie yvyrażliyvie się twierdzi,
że Chrystus miał świat opuścić, a iść do oji'a. Smair. 15.
Dobrowolnie i wyraźliwie odstąpił prawa swego. Cheim.
Pr. 124. ( yy jasnych, nieobojętnych wyrazach). Mowi
ma być 'pr^eyyłoczna i wyraźliwa Eraz, Ob h. (zrozumia-
ła ; Errt. DpOHaiiocHutt etitmriaiifut). Wyraźnie po sy-
labcp. Ct. Th. 1529. Czytali w xicgach wyraźliwie i ja-
śnie ku wyrozumieniu. IV'. 2 t'z'lr. 8 ' 8. (czylali wyra-
źnie. Bibt. Gd ob. Wyprawnii). Wysłuchał Henryk z
oświiidczeniem politowania mowę yvieice wyraźną , którą
do niego patryarcha miał względem opłakanego stanu
chrześciaiislwa. Ustrz. Krue. i, 81. wrażenia czyniąci,
wzruszającą, porusraiąeą; aii«bru(f«iniD , i'oll ?lu«brn(f.
nibrenb. Przywitałem z najwyraźniejszym poszanowaniem
mojego pasterza. .Mad:.. tDO. z najwidoczniejszym, mit
ber aiiaiif5e'*>if'f'f« .S;i'dMd?liin((. — Logic. Wyobrażenie
wyraźne jesl gdy umysł rii?|"'Miawa różnicę dzielącą go
od wszelkiego innego wyobrażenia Cyank. Log. 77 fine

WYRAŻNOŚĆ - WYRĘCZYĆ,

WYRECZYCIEL - WYROBIĆ.

i79

bcutltdjc ?>L'rftcIliiiHJ , («f. j:isny; oppo.i. ciomny). — g.
Act've: Wyrazisly, ilobilnie «yiai»jąry; bfiitliĄ auSbrfirfcnb,
ieftfmmt, flav, bciitlidj. Kiedy jcsl w języku naszym da-
wne , z nuiifjszjiii (iliyfZMJem zgodne i wyraziste słowo,
za coz Ziiciąjcać zkąd inąil? Pii. Wym 227. (myśl do-
brze odd;ijąi'e). — i). Possibil. Wyrazisly, do w\raienia
snadny Ca. Th. 1".29. Wind. aui^rnibat , mijglicfi obcr
Icid;t fluźjubriitfni , (cf. "wyprawnyl. Niewyrazisty, trudny
do «vrażenia ; qiii nulla ejliiiie expr>mi polesl. Cn. Th.
54l.!WVruŻN0ŚĆ, -WYRAŻLIWOŚĆ, WYRAZISTOŚĆ,
ici , i, prz\niiot lego, co jfsl wyraźnym , wydatność ,
jasnośe, , dolulność . dosadność, oczynistośó ; bie 3lll^<
brurflid)fcit , Scutlid)tcit , Slarbcit , Scftimmtbcit ; l^oh. wey-
slowiidst. Fitiby ile możnuśi'! oszczędnie i tam, tylko
dają się w pbinacli, gdzie się przez to wyraźność po-
mnaża. Łe>k. ',i9. W dziele jakiem samej nauki , tam
wydalnośti, lam wyraźnoś-i wszystko usiąpić powinno;

- w tnoaie zaś podziały nie powinny być kunii cznie wy-
datne i zli\l wyraźne, /'ir. Wym. \hO. Nigdy epitetów
nic używaj, gdzie ani mocy, ani wyrazistości, ani pię-
knej postaci nie nadają Pir Wym. 232. Mówcy temu
oLIitość dokJadną i linjnnść sfów dostiteczną, z dosadną
wyrazistością przyzna". di. Mon. 73, 585 Ćwiczący się
do wymo*y słowa swe do słów mówcy Rzymskiego
stosują podobieństwem , mocą , wyraźliwością. Nag. Cyc.
pr, 13. Żaden naró J nie traktował nauki obyczajowej
z większa dos;idci(iś'i3, wyrazistośi^ia i Ł;lebokośoia ro-
zumu, jak An-irlski' Zah. 5, 272." 'WYRAZOSŁÓW ,
u, m., lerminus terliuicus. Perz. Cyr. 184, ob. Wyraz.

WYfiKRL.\. i. 1. iiiwnr wyrąbany, ob. Przerębl , citl nuś=
flc^aiinPi^ ?iK&. WYMĘRLAK , u, m., wyiąbany kaw:.?, ein
miŚgeOaiiCiiCtS Stucf. — Wyręblak , orzech , klóry się wy-
łupi łaiwo. Włod.; wyłupik. Cti. Th. \7>'1Q nu.t matura
ultro e falire ei^iHi-ns. Cn. Th. di^lC ciitc rcifc 9?ilP , tte
eon fcll'fł aut* bor Sdjale fallt. WYKĘRUWAĆ, ob. Wy-
rąbać. WYliEB.NY, a, e; — ie udutrb. , do wyrąbania,
SluS^nii' .W)ięline komu placi~ć.

WYRĘCZYĆ et. d''k., Wyrecziic', niedok. , ręcząc, czyli za-
recz.jąc wyzwolić , biirrt) Siirflfdjaft frc^ maijtn , lailmt-
flCn; I Boh. wynićiti i:pnhdeie\ Vind. isrozhiti , safozhili,
is rok dali , zll^■s^nzhiti , viinsrozhiti = wręczyć , w ręce
oddać, vv\dać; Ci nul izruclum , izruchiti , zrucham ex-
Iradu , iii miinus cunaujnn , trudo ad maniis , coiicredo -^
Bug iziiViii liberme; Bosn izrucili , izminiti licem su-
bire ; Russ BhipyiiiiTb , BbipyHaib wykupić , wybawić ;
Eccl. nspjMHTb , n^pAYiATii wyratować, n3pyqaio Koro ,
nopyKi eM.iio , Graec i^tyyfaa), sponsioue vel fideijussione
e cusiudia libero Siedział Korybut długi czas na zamku
Wileńskim, aź go potym xia/,e Rzezański u Jagieła wy-
ręczał I wyprosił, ślubując mu od niego za pokój. Stryjk.
466. Syn bywa wydziedziczon , ji śliby ojca z więzienia
wyręczyć me chciał. Szczerb. Siix. 490. Jeśliby kto prze-
grał konie , i insze rzeczy , a one rzeczy wyreczjłby
przez pewne rękojmie, skazujemy. .. . Tam. Ust. 94. —
§ Wyręcz'yć kogo, zastąpić go; Vind. namestili, name-
stuvati (cf. namiestnik), sastopusati , ctiicn oertreten, fitr
i^n ttroaJ t^un , on fetncr Statt. Łzy mi nie dopuszcza-

ją z nim mówić , wyręcz mnie kochana siostro. Teat. 2,
17. Bnrs. Nie będzie kontent , że sam nie miał szczę-
ścia przywitać Wac Pani Dobrodziejki , ale pozwolisz ,
ażebyśmy go wyręczyli. Tent. 48. d, 39. — Z żadnej
mnie nie wyręczasz roboty. Teat. 48, 70. nie podejmu-
jesz się żadnej za mnie, nie zastępujesz mnie w żadnćj,
bu ubtrnimiuft iiic^it^ fiir midj. — Zaim. Wyręczać się kim,
zastępować się; fid) bur(^ jcmnnbcu yertrctcn laffcu, ctiuaS
nu fcincr (stntt tDun laffcn. Wyręczenie kogo, zastępowa-
nie, zastępstwo, Bom. izruka vicis; (/i'os4. Bupy<ii;a wy-
kup , wyliawienie). — §. 'Wyręczyć co komu , do rąk
wydać, cf. wręczyć; in dflciie S^&nic abQtben , iibcrgcben,
ciiiljdnbigen. Pndtk WYRECZYCIEL, a, m. , wyręczający
kogo, bfr StcIlMrłrotcr, ber nii jcnmnbc^ Stntt ctiua* t^ut;
Vind. namestnik (ob. Naniicslnikj , cf. zastejica. W rodź.
żeńsk. WYtHĘCZYCIELKA, i.

'WYRGNĄĆ, WYRiNĄĆ med. jednll. , Wyrynać niedok., wy-
dobyć się na wierzch, wynurzyć się, na górę wyjść;
^crniif fpiiimcn, nnd; obcii foinmcn, obcn nuffdłiiiimnicn , 'em«
j)rr brcdjcn. Kto w tym grzediu uwiąźnie, rzadko kiedy
wyrnie. Birk Zyg 56. Musi to wszystko na wierzch
wyrgnąć jak oliwa. Zab. Anij. 39 Po Irudacli cnota wie-
czno żywa , Wyrgiiie na wierzch jak oliwa. Jilorszt. 5.
Jako kiedy ranna zorza Z rumianego wyrgnie morza.
Zab. 10, 98. Swiętorz. Gdy się Kalimach z Włoch wró-
cić do Polski nie chciał, wszystka ona nienawiść na
wierzch wyrnęfa. Krom, 756 ; in aperlum erupit. Toż to
dopiero wyrneły , abo 'radniej utwierdzały się powieści
ludzkie. Krom. 737. Obawiał się Władysław Herman,
aby Bolesława brat Zbigniew , którego siniała chciwość
sama przez się już wyrynafa , jakokolwiek- nie usidlił.
Krom. 119.

WYliKO , a, n. , łóżko proste chłopskie, ob. Werek ; citl
SBrctterbeftacftctl , ciii cicubeś Scttgcftcll Iicł) ben Saucrn, utib
in ben Stnllcn, cf -tapczan , tarczan , prycza.

WYRÓB, u, m. , WYROBEK, bku, m., dem, wyrabianie,
wyrobienie, to co się wyrobiło, wyrobiona rzecz; bnź 3luŚ<
arbeitcu , bie Slu^nrbeitnug , Serfertignng , boś Sliiśgearbeitetc,
SSerfertigtC. Z każdego garca piwa od wyrobku wraz z wy-
szynkiem grosz miedziany czopowego. Skrzet Pr. Pul. i,
343. (wywar , wywarzenie). Swobody krwawym przodków
naszyih nam zostawione wyrobkiem; Tr. — §. Wyrobek,
wyrobiony zysk , zarobek; Ross. cjn^Kame , npioópiieHie ,
6apbiuib, npHóbUb , ber criinirlicne ©ciuiniift, tai 5Serbtciite,
©rnrbeitete. Wyrobek, operae preliitm. Cn 7// 1529. Wy-
robek , zasługa , zapłata za robotę. Włod., (cf. zarobek).
Każdy sie z wyrobku swego raduje Tr. — W'yrobek ,
dobytek , n. p. Wyrobek synowski w dział nie wchodzi.
Tr. peculium, crtuorbnei^, au£!fd)!iepii(6e? (Sigcutfmm — g.
Wyrobek lasu , wykarczowane pole ; 3fJobencfer , Siobcfcib.
Szachownice, czyli mieszane różnych dziedzin lasów wy-
robki. Czac.k. Pr. 2 , 183. — § Osieść na wyrobku ; na
wyrobku siedzieć. Bndlk. , (cf. dorobek). WYROBIĆ cz.
dok.. Wyrabiać niedok.:, Boh. wyrobili; Rofs BbipaÓO-
laib , BwpaóoiUBaTb ; wyrobić, wypracować, wyprawić,
wykształcić; auśarbciten, ^eraii^mbeiten , ge^tirig bearbeitcn .
oerarbciteu ; Croat. izdelati , izdelavam, (cf 'wydziałać).

73'

580

W Y H O B I C.

W Y R O U 1 C.

Dane mi włókna siedząc na przęślioy wyrabiać będę ksztaliem
niewolnicy. Chrośc. Ow 31. Zatrudniają ręce przez śliczną
robotę, A na wyścigi batly wyrabiają ziole. 1'rzyb. Luz.
170. Wiąz służy do budowli, i na różne w gospodarstwie
używania daje się snadno i pięknie wyrobid. HJun. 74,
75 1. Wyrabianie fiuss. BupaóoTKa. Wyrabianie śk/a do
tej doskonałości lam doszło . iż dobrze wprawne oko
mieć trzeba , aby niektóre sztuki rozróżnić od Angiel-
skich; szkoda tylko,, iż niewiele tych śkieł wyrabiają.
N. Pam. do, 38. Żydzi wywożą wiele wosku żółtego,
któryby mógł być bielony i wyrabiany w kraju. Mon.
74, 81. Przedtym nic ludzkiego w dziczyżnie nie mieli,
I tylko doić, i ser wyrabiać umieli. Jabł. Tel. 22. ser
tworzyć, SńfC mac^Ci!. Kompozycya ta ze trzech równych
części, t j. gliny, gleju surowego, i palonego złożona,
daje się na kręgu ciągnąć; bo gdy się czego przesadzi,
nie da sie wyrabiać. Torz. Skl. 69. Ciało nasze wyra-
bia się i pomnaża z tych rzeczy, których pożywamy. I'ir.
Pow 20. rozrabia się, rozrasta; iinfct SiJrpet oeratbcitct
fld) , m\SXt iii} , lliinmi jU , iwadjft. Wyrobiony , wytjoto-
wany. gotowy, przyrządzony; aili?(5farl)cilct , ucrfcttiijt, fer>
tig. Na to siły swoje napina, aby przez naczynie swoje,
na męki z dawna wyrobione , od służby bogarodzicy sługi
jej odstr.isz\ł. Bzów. Roi. pr. Nalazła tam włosienice
siercislą ostrą i łańcuch żelazny, już jakoby wyrobiony.
Sk. Dz. 1005. (gotowiuteńki) — W'yrobione srebro,
caelatum. ilacz. Wyrobiona , wyprawiona rzecz dobrze ,
wytworna robota. Cn. .Ąd. 1 285 — Wyrabiać ndą ,
przysposabiać rolą, uprawiać należycie; tai gelt) jiirid^teit,
baiifii, biarbńten. Wicie miejsc pustych osiedli, które
sobie [lotym wyrobili, i płodnemi uczynili. Baj. //.</. 60.
(Ross. BUXJOnaTb z wielką trudnością wyrobić , dokazać ,
rf. chłop). Pracą rąk wyrabiają pola. 'leai. 18. c, 88.
Zle wyrobiona rola nic nie urodzi. Boh Di/cib. 2 , 292.
Swoje oni rolą pilnie wyrabiali , nie cudzej chciwi* żą-
dali. Siem. Cyc. 54. Roku 1562 w Litwie dla wymarcia
przez powietrze morowe, gdy nie było komu ziemie wy-
robić , głód svielki panował. Stryjk- 405 Gdy wyrabianie
roli za niesławę poczytujesz , zaistobyś owes»o Atyliusza,
którego wł:isną ręką zboże siejące^'0 wysłani znaleźli po-
słowie, za nieuizi'iwcgo osądził człowieka Siem. iJyc. 52.
rolnictwo , 9l(fcrl'ail , JciPbail. — Wyrobić skórę , wypra-
wić, wygarbować ; ein i^cU gar madjcii , niiSflórbcn. — Wy-
robić piwo, wywarzyć, 33icr gnr ['raucii. l'iwo wyrobiło,
lub wyrobiło się , bnś 33icr bat au«tjcarl'citct , auśgpflobren,
(cf. wyroić ; Vl»(/. sajeshati, sjeshati, pojesh;itii Dotąd piwa
nic szpuntować , póki dobrze w 'achteladi nie wyrobi;
jak robić przestanie , to go zaszpuntować. fjaur. Sk H)7.
Piwa dotąd w beczce nie szpuntować , póki się dobrze
w "achtelach nie wyrobi. Haur. Ek. 107. Piwo dobrze
wyrobione lub wykisane. Krup. 5 , 93, gut au^gpgobrcii.
Niewyrobione piwo sprawuje wiatry, parcia, kolki. hrnp.
5, 93. Nie potrzeba psuć młodemu prezencyi ; niech
będzie wy.^oły , rześki ; młode piwo wyrobi , u<loi się.
Bals. i\iedz 1 , 8. (wyszumi sięl. — § Wyrabiać czein,
dokazywać z czem , robić z ezem co sie podoba . uiy-

Mać podług woli ; n'pmii nUti madłfii , reai ciiiem bdicbl ,

tiai^ Seliebrn breben , tvenbeii , Icnfcn , idiiDCiifen , banb^aben.
^ailbtjlicrcn. Delikatna jej ręka umie dzicinjin wyrabiać
rumakiem. Slas. i\um. 1,61; (guiiler un punsant cour-
sier ; cf. powodować czem). Francuzi podczas 0[iadnienia
wody, wyrabiać okrętem swoim nie mogli. A'. Pam. 25,
150. — Similiter: Wyrabiać z kim; n p. Ja lobie zo-
stawiam Polskę, wyrabiaj z nią, co ci się podoba Mierne.
Bibl. Tiag. 15. (rób' z nią co chcesz, dokazuj) — .-14-
solule: Wyrabiać, dokazować, wydziwiać, trunbrrlid^CS
3cu8 treibeit ebcr mat^cn. Co też on nie wyrabia 1 .Yiemc.
/•". P. i. Co to pierwsza miłość wyrabia! Slas. Sum. 1,71.
— Similiter: Wyrabiać dziwy, sceny, bistorye , igrzyska,
ob. stroić dziwy ; unerbi>rte Sadjcn tretben , Speciafd ma>
(^flt. Niezgodnych kilka synów miał ociec sędziwy , Co-
dzień wrzawy i wielkie wyrabiali dziwy. Zab. 10, 239.
Byłem jedynak i mnie rodzice kochali , Ale nigdy po-
dobnych scen nie wyrabiali. Nieme. P. P. 54. Te wiatry
wielkie bistorye wyrabiają, czasem uparte jak bies; ja
gdzie indziej chcę (iłynąć , a te gdzie indziej pęilzą.
Teut. 53. c, 56 Jejmość pani żonka , nie pamiętając na
dal, gdy "^ej resorów na spacer nająć nie chce, wielkie
bistorye wyrabia , płacze, jak wół ryczy, i rozwodem mi
grozi. Teal. 22. b, 79. Golisz. Gdy na złoczyńców słów
rzuca pioruny , Rzekłbyś że gromy Jowisz straszne ciska,
Lecz gdy na przeslrój swe naciąga slruny, l'owiesz, Or-
feusz wyrabia igrzyska. Zab. 12, 18. Przyi. — §. Wy-
rabiać • wyrabiać żywność. Cn. Th. 1328. Croboią zy-
skiwać , zarabiać utrzymywanie swoje ; non fciiiet Cdiibc
SIrbcit leben, feiiicit Uiitcrlmlt crarbciteri, oerbiciicn, \\d) mit
9lrbeit iići^reil ; {Buh. luiilemnićiii wyrobnikiem byćj. Józet
w Egipeie będąc pożywienie wyrabiał dla Jezusa i matki
jego Zyu'. Jez 52. Wyrabiający żywność, robotą żyjący.
Cn. Th. 1328, (ofc. Wyrobnik) \Vyrobiony, robotą nabyty.
Cn. Th. 1330 6. Paweł sobie i drugim chleb wyrabiał.
Sk. Di. 58 Oto ubogi-m , chleb sobie wyrabiam , który
mi bóg daje. Sk. Di. 511. Co byli przy dostatku, dziś
chleb wyrabiają. Groch. W. 9. Alusimy z pracą w pocie
czół naszych chleb wyrabiać. Karuk. Kai. 422. Nigdym nie
odbierał sukcesyi, wolę mieć to, com sobie krwawą
wyrobił pracą. Teat. 32, 39. Spojrzyj na chłopów , któ-
rzy nie ledwo krwawym potem kawałek wyrabiają chleba.
ib 29, c, 15. - ■§. Wyrobić się, odrobić dług, robotą
z długu się wyzwolić; flbarbciteii ciiie ecbulb , ftdi baypii
lp>jarbcitcn, bcrau^arbcitcii. Dłużnik dlatego bywa wydań
do więzienia , że płacić nie ma czem , i przeto moie
być wsadzon do więzienia , w którym tak długo ma
trwać, 'aże sie wyrobi Szczerb. Sar 87. — Wyrobić co
sobie lub komu w yiednać , zjednać, starannością uzyskać;
Rofs. BUCTpłinaTb , iicxo4aTaricTBOBaTb . ati^Jioirfrn , i>ei'
ft^ajfeil. Od śmierci mnie broni , i u króla ma dla mnie
pardon wyrobić. Teat. 4 . 94. Jestem lego ułożenia , ii
wolę sam dla kogo wyrabiać , niż się sam o co starać.
Teai 4. 6. 114. U dworu wiele moie powaga moja,
przeto jeśli będziesz chciał co tam wyrobić, do nmie
się uil.isz , obdczysz , jak ci skutecznie u>łuie. Boh. Kom.
2 215, (cf. wskórać). — §. Wyrabiam co, robiąc tra-
wię, n. p. Wyrobiłem wszystką farbę, glinę, złoto, cf.

w Y R o B C z Y - W Y n O C Z N Y.

W Y R O C Z Y Ć - W Y 11 O D Z 1 Ć.

581

wysmarować, olej, maść. Cn. Th. 1528. aiifarliciteii ,
Bcriiil'citcii, burd; Slrbeit aiifliraiidjeu , (of. wypotrzehowyć).
^Vyn)blony, nibola wytiirly, wygłodany, exesus. Cn. Th.
1550. (nlH]eiUlRt, wyclieftany , cf zrobiony). Ze złości
chłop pańskie bydło wniwecz obróci, bo wyrobi je,

• zpracuje i wyiiędzi. Haur. Sk. "252. Z wielkij truiiiością
wyrobić co; Hoss. BU.\.ionOTaTb , cf. kłopot. WYROB-
CZY , a, e, od wyrobienia, wyrobiony; Oliiilarbfituiuji} = ,
SctorkttuntJŚ = , UCnubeitCt. Lasy wielkie całą z-ilegają pro-
wincyą , równie błiUa dzikie i niedostępne; śmiało mo-
żna wnieść, że siedmnasta część ledwo wvrobcza Pani.
83, 1, 410. (uprawna, wykarczowana) = WYllOBKOWY,
a, e, od wyrobku, od wyrobnietwa , wyrabiający p"zy-
wienie , wyrobniczy, ^anJarbdtś = . Złupiony z mająiku,
chwycić się musiałem na ostatek wyrobkowego sposobu
do utrzymania życia mojego. Teat. 49. c , a i. WYRO-
BNICA, y, i., wyrabiająca sobie żywność, btc ij)aiitiar=
beiterinn, JagliilJiicrinn ; flo/i. nśdemmce najemnica; Croat.
tesakinya : Hoss no4eHinima. WY'ROBNloT\VO , a, n. ,
wyrabianie żywności, stan wyrobników; Cum. taberli ,
basJ ^aiiDarbcttcii , JaijlolJiicrn , Der Jacjlóljnerftaiib, iagli>l)=
JtcrciJ ; [Boh. nśdemnictwj najemnictwo). Bawiłem się
wyrobnictwem przez lat kilka. Teal. 50 b, 89, Bith. nś-
demnićiti 'wyrobniczyć. WYROBNICZY', a , e , od wyro-
bnika , SaiiPnrbdter ' , iaijl51iiier> ; Boh. nademnicky na-
jemniczy; /^oss. kosukobł , (cf. kozacki). WY'ROBNIi\ , a,
m. , wyrabiający sobie żywność dzienną pracą, tcr i^ilIlD'
3lrl)citcr, Jai3l5^iier; Boh. nademnjk najemnik, nademnićek
wyrobniczek , auplatnjk, (cf. wypłatnik) ; Garn. dęiovz (cf.
działacz) , "deiioyiz; Yind. najemnik, dalauz, tabahar, la-

'• varhar (cf. towarzysz, cf towar), zipazep (cf. cepy), dru-
vafek, (cf.[ 'drzewosiek 2], drużyna; ; Croat. tesak, teshak
(ciężki, "ciaclify, ciągły); Ross. no4eHmnK]i (cf dzien-
nik), KOsaK-B , (cf. kozak); Eicl. i.ih;;^hiiHK'Ł i cf. myto),
Tpy4HnK'B (cf trud, truilnić), KOTopbiil ipyjaMii cbuiimh
RHiuj npoMUui.iaeis. "WYROBOSŁ.AW, a, m.. Imię Wy-
roLosława znaczy tego , który solne sam swą dzielnością
sławę wyrobił Siriijk. 102. ber SRu(im»erbieiier , 9hibmcr=
rocrlier. WYROBOTEK. tku , m. , wyrobek . wyrobienie,
wyrabianie; Hi 2hiear['citeif, Searbeiten , Sernriieiteii, bic
i^rarbeituiiij. Może być, iż się zwierz spłasza wyrobo-
tkiem towarnego drzewa ; ale też i dla skąpego wyży-
wienia. Pam. 83, 1, 412, cf. robienie klepek, wanczo-
sów i t. d. , leśne towary.

WYROCZNIA , i , i. , wyrok wyrocznicy , odpowiedź wyro-
cznicy pr. et (ig. ; ber Orafelfrnid) , baź Orafel. Głos po-
powszechny ludu n.ijcześciej jest wyrocznią prawdy. Jeż.
Wyr.; cf. vox populi , vox Dei. — g Wyrocznia, W\'-
ROCZNICA , y, i. , miejsce wyroków , baś Crafel ; Sorab.
1. woimowencza : Rag. odviet; Ross npopimajnme. Wy-
rocznica , gdzie bóg wyroki dawał ż\dom, a czart f.o-
ganom. Wujek. Cn. Th. 1550 Wiod.; poti-sl etiam dici
odpowiednia, odpowiednia boska etc. Cn, Th 1550.
Wiod. ber ijiittlic^e ©nobeiiftuM im 31. X. Lichtarze złote ,
pięć po prawej, a pięć po lewt-.j stronie przeciwko wy-
rocznicy z szczerego złota. Mon 76, 557. WYROCZNY,
a, e — ie adv., wyrokos\y, od wyroku, od wyroczni, wy-

rokujący; Sorah. 1. wotszudniczki, (cf odsądzić); Orafcl«,
Sd;icf|'al = ; (Slov. wyroćnj, wyroćily unntuersarius , cf.
uroczysty). Wyroczny porządek z pro.stoly prowidencyi
pochodzi. Bardt. Boet. 156. (los wyznaczony). O wielka
strato w niebie jednego anioła , Co sądzić o mądrości
tak wyrocznie zdoła. Pnyb. Mili. 155. (tak nieomylnie,
głównie, decydującym głosem). Wyroczny, fatalny, nie-
szczęsny, n. p. Anibal Kartagińczyk , którego imię i moc
wyroczne były kawalerom w Rzymie. Przijb. Luz. 100.
Ochoczo się na okręt wyroczny skupili. Przgb. Luz 153.
WYROCZYĆ cj. niedok. , Wyrokować, wyrok czyli wy-
rocznią wydać, wyrzec; ctiieii Drafclfprud) tllllll , aii«i'pre=
d)c;i, eiiieii Jdijfpriid; t^un ; Sorab. I . wureknu, wuknzugu.
(cf wykazać) ; Hoss. npiirOBOpiiTb , npiirOBOpUBaTb ; Eccl.
npoii3r.iaro.iiiTn. Grono bogów do walnej rady zebrało
się , żeby o wschodnich Indyj wyroczyli losie. Przyb.
Luz. O Gdy nas fatum nie uchronnie tłoczy , A wszech-
mocna zwycięzcy wola tak wyroczy .... Przyb. MiU.
41 , ib. 51.
WYRODEK , dka , m. , Subslantiuum est , sed eo , loco Ad-
jecliui ulimur, et vocem Latinam degener non reddhnus
wyrodzony , sed wyrodek ; Lalini contra carent Siibstan-
tivo. Cn. Th. 1530, Rag. izrod , izrodaz, izrodan; (So-
rab. 2. nerod nałóg); Carn. dovjak, (cf dziwaki; Bosn.
izrod; Ross. Bhipo40K'B ; (EccI. Bupo40K'B y CjiOBaub Kt
3.iy II Ki 406py r.iaro.ieTca , Graec. yfrradai); wyrodny
człowiek , który od rodu sw'ego odstąpił, rodu swego
ohyda, hańba, zak.iła ; ein ani ber 31rt ®e|'(blrtd)tcter , ait^
ber 3W (^c|'d)Ia(jciirr , eia 31(n]cartcter , JdiJijeariftcr. Nic in-
szego by to nie było , tylku z syna stać się wyrodkiem.
Pim. Kum. 422 Przodków zacnych potomek często bywa
wyrodek Cn. Ad 805.x (wielkich ludzi synowie, "nogcio-
wie, heroum fihi uoxae). Bóg przed przyjściem swojem
w ciało , zachować był raczył owe^ wyrodki ludzi świę-
tych, Aarona, inszych kapłanów. Żarn. Post. 245 b. —
Kuna, wyrodek sobola. Haur. Sk. 509. Ctnc Jlbart , cf.
podsobol. WYRODNY, a, e; — ie adv. , od rodu odstę-
pujący, ród swój ohydzajacy , szpecący; Dok. pfe-
wrhly; Carn. dovjakasf , dovjazbast ; Yind. odrojen (ob.
Odrodny), isroden ; Hag. izródni . izrodan; Eccl. H3n.ie-
MeHHbiii, (cf wypleinienić); aityijeartct , ani ber 3lrt (je>
|'d)Iad)tet , aui ber 3lrt gefd)la(jen , abijeartct pr. et fig. Nie
wyd.ił Haoiilkara syn waleczny , ani Wyrodnym od Eneja
szedł krokiem Askani Zah. 10,521. Kniaź. Zona z oby-
czajów wyrodna. Nar. Tac. 2, 566. WYRODZIC cz. dok.,
Wyradzać niedok., urodzić wyrodka, eme Slbart gebćibreti,
fd)!e£^tcrc S^t^t flfbcn ; Eccl. npon3po4iiTii , npon3pa>K4a-
TlI ; (Sorub. 1. wuroduyu , wukorenu; (jerm. (lujrobeit ,
ailorotten, wykorzenić). Czy cię matka wyrodziła z fa-
milii, niegodny wyrodku? Bndtk. Wyrodzić osobliwsze
pączki, zioła. ib. Ten zbytek wyrodził drugi inszy gor-
szy zwyczaj, ib. — §. Zaimk. Wyrodzić się, stać się
wyrodnym, spodlić swój ród; ani ber 3lrt fiftlfldltcn, ani
ber 3lrt fdilngcn, nbartcn, niiśartcn; Boh. zwrcy se; Yind.
odroduva(ile , nesvizhatife , nesporeditife ; Rag. izrodit-
tise , odrodittise (cf odrodzić się), i/.raghjatise ; Bosn.
izroditise ; Ross. Bupo4HTbCfl , BbipaxRBaTbCfl , BupaiK-

582

W Y H O D Z 1 Ł Y - WYROK.

W Y KO K O W A C - W Y R O K O W Y.

4aTbCH , BUpa/KaTbca , nepepojnibca. Pszeni('a częstokroć
wyradza się w żyło. Urzed. ^286. Od zacnych przodków
swoich wyrodzih się, sprośną gnuśnością i niecnotami
zmazani. Wary. Wal. 93. Jako się on nie wslyda swych
przodków wspominać, A on jako g(óg z róiy dawno się
wyrodził. Hej. Wiz. 98 b. Żeby się w "panoszę nie wy-
radzah dożywotni sędziowie. Birh. Zamoj. 31. Rodzaj
ludzki znacznie się wyrodził na świecie. i\lon. 69, 051.
Kościół boży już niejako zastarzały a po maluchnu się
od szczerości a prostoty apostolskiej nauki wyradzający,
i ludzkiemi przysadami prawie pochylający, przez pra-
wdziwe ewangelii świętej przepowiadanie , miał być od-
nowiony i wj|)oli;rowany. Zani. Post. 7. — §. Wyradza
sie drzewo, ziemia, wysila się, wymaga się. Cn. Th.
lo.iO. fid) burd) jrHcbttnigcii crfiopKii , immer uiifrudjbarer
irerbcn, auibórcii gniditc ju iriiigcn, (ob. Płonieć, Wy-
płonić się). Wyradza, się drzewo, wysila się, staje się
niepłodne. Wtod. Wyrodzone drzewo. Wiod. , (ob. Wy-
rodziłyj. Długim czasem natura, wszystko się wyradza. Pot.
Pocz. 009. Im bardziej wnętrzności ziemi szarpią , tym
jest hojniej<zą ; po tylu wiekach, przez które wszystko
z siebie wydala , jeszcze się jednak nic wyrodziła. Zab.
6, 105. i]in. Powietrze srouo się nam stawi, ziemia
się wyradza. Weresz. łleg. 21. WYRODZIŁY , a. e,
wyrodzony, co się wyrodził, a już przestał rodzić, fffe-
lus e. gr. oger. Cn. Th. 1550. iinfriic^tDnr gcmorbcii , tx-
fdtórft burd) JruditliriiiflCii. Wyrodziły grunt . który prze-
stał rodzić. Wlod. — g. Wyrodziły, wyrodny, który się
od rodu oddahf, spodlił; aili bcr 9(rt ijcfdjliljjcn , ttlliJije'
(trtct , obgcartct. Wyrodziii to ojczyzny synowie. Tr.

WYHOlC, Wyroić się ci. dok., (Wyrajać się czqstl. 4),
pr.'.estać roić , rojeni wylecieć , o pszczołacii ; Boh. wy-
rogiti se ; Vind. vunklotiti (cf. wykłócić), isroiti , vuns-
roiti, I)ermi8fd)i»iirittcn , im Siiiiame bfraiii^flictifn , ani-
fi^tvatmcii , lUMi ben Sicnett. Galery wszystkie z żeglugi
się wracają, Jak pszczoły wyrojonc ule opuszczają. Bu-
jają wyiojone pszczoły, a gdy kto w ten czas w miedź
zakołace, Zduini.iłe powracają , i znowu się w prace Kwia-
tołiierne wprzęgają. Bardz. Luk. 137. el 138. — §.0 na-
pojach wyroić . wyrobić , miśijfllHren. Czas zarojenia i
wyrojcnia moszczu zawisł od gatunku wina. Kluk. HośL
3, 313. — fi. Wyroić co w myśli, ob. Uroić, roić w
myśli

WYKUK, u, in , wyrzeczenie, wymówienie, i to co się
wyrzekło; b(i9 31iu^fprcd;cii . bcr Jluiifpnic^ , biw Jlii^jofpro-

t^cnc; Boh. weyrk , weyrek , wyrcenj , wyiknutj wyrok;
Slov. wyfćenj , pomluwcnj edielum , jiiojatum; Siiitb. i.
wurekneno; Croat. sręka ; Viiid. friek , vunfrezhenje ,
ifrezhje ; finy. izrcka ; (Slav et Bom. uzrok causa,
przyczyna; /Josh. uzroctiik e^icien* . uzrociva e/fectrij:, cf.
wzrok) ; B"ss. et Eccl. lią|t6V6HHie. Wyrok zwierzclinnści
jakiej, dekret, sari wydany, skazany "ortel; bcr Urtbcilj-
fpnid), ?lii«fpriii^, basśecrci, bie Seiilciij , ber iRid)tcr|prii4 ;
Boh. ortel, usudck (ob. 0.^ądzić), weypowed (cf. wypowiedź),
propowed, oderćenj , (cf. odrzeć) ; Slou. narjzenj , rozsau-
dek (cl', rozsądek) ; Sorab. 1. fudne swówo (sądowe słowo),
woszudżuno (osądzenie), kazna (cf. kaźń); Yind. fodna nar-

ka, odfoja, resfoja, resfod, fodni reslozhik, sgovor, sgo-
varak , fodba , odfodba , odloka , vunsgovor , vunfrezlie-
nje, povela vkasa , Croal. et Dul. odluka, (cl. odłączyć);
Bosn. zarok (cf. zarzec) , zapovied , (cf zapowiedz) ; Slav.
siid , odlucsak ; łioss. npiiroBopi , onpe.itjeiiie ; Ecct.
npaB40CJ0Bie , npaE4ł>i iispeweHlc (cf. prawda), tipase-
4U0CJ0Bic. Przez wyruk i "ortel będzie wwiedzion do
miasta. 1 Leop. Num. 35. Uczynił wódz obwołany wy-
rok , _ żeby korzyść miasta wszystka szła na pana boga.
Sk. Żyw. 534. — Fig. tr. Ton zuchwały, niby wyroki
jakie wydający. Mon. 70, 516. (decydująi-y , WnditfpruĄ) ,
Crafelipni!^ , Trafel; Yind. ismozhen sgoyon Upewnia
młody konsyliarz , wyroki daje, jakby był sędzią świata
całego. Teal. 49 6, 7. Wisi to na wyroku , adhuc $jb ju-
dice lii esi , nie udecydowana to rzecz, jeszcze nie roz-
sirzygniona : nod) nid)t cntfcfcicbcn, nodi itii^t ttii^gcmad)!.
Czeski język obfilszy niż nasz być może . ale o piękność,
jeszcze to niechaj wisi na wyroku. Gorn. Dw. 46. —
Dzień len będzie wyrokiem dla mnie. Teat. 29 , 20.
stanowczym , cntidifibciib. Czuję ja to dobrze , co mnie
za wyrok czeka. Teat 5, 51. jaki los, ob. rwie] — g.
Wyrok czemu uczynić, rozbrat, wyrzec się i czego,
rozstać się z czero , porzucić co; ?I(ifdiicb ijftcii, nMertiflfn,
fc^eibcit yim etifact, bcii Diciifł nuffagen, prrlnffcii. Kio mo-
że, niech zdrów wędruje; co do mnie, juźein jej
wyrok uczynił na zawsze. Teat. 20 b.i\. Wyrok błędom
uczyniwszy, do prawdziwej wiary Chrystusowej przystą-
piły. Birk. Dom 12. — §. Wyrok boski, odpowiedź
abo prorocka , abo pogańskich bożków , nrarutum. Cn.
Th. 1350. (wyrocznia, bcr Cmfrlfpru(^ , baiS CraffI ; Sorab.
i. bózki wotmówk ; Hag. oiUi\i.'i). Mą Dodońskie w bujny
wyrost lasy . W nich wieszcz.- Jowisz wydaje wyroki.
nion. 71, 407. Wyruk, wyrocznica, miejsce wyroków;
tai Crafcl, bcr Się beo Orafcl^. Za przyjściem Ciirjstusa
pana wyroki ustały. B>h. Pyab. 283. Najsławniejsze wy-
roki były : Delt"icki Triitoniusza, A[ii)lina w Klaros, Dudoński
w Epirze i Jowisza H.<niino;ia w Libyi. BoU. llyab. 281.
— §. Wyrok, wyroki flur. , fatum, przyznnczenie , los;
iai Saturn, bas śt^irffal, bi^< ^Jcrbiiiignip, baS ?iu'* ; Host.
pOKi , (cf. rok, cf urok, cf. wróg). Wyrok jest, za-
wieszony przy rzeczach ruchomych porządek , przez któ-
ry opatrzność wszystkie rzeczy swoim wiąże łańcuchem. ■
Bardz. Doel. 150. Sposób rze. zom do rządzenia ustano-
wiony, gdy się do tych rzeczy, które wzrusza i rozrzą-
dza stosuje , ialuin alho wyrokiem od starych jest na-
zwany, iti. 153. Wszysiko z wyroków wypada islolnych»
Nic przypiilkciwyin nie zdarza sie losem. A'»(i». Woj. Ch.
99. WYROKOWAĆ t;. dok., wyroki dawać, wyrok czy-
nić o czem , wyrzec; SliiSfpnid) tbliil. Hi llrfbfil OUeiprf-
drii , rrnfel iprudłc Ibiiti ; (Boh. ortelowaii, ortcluji; Ual.
odlucsiti , \oh. Odłączyć] ; Croat. oulucliam , odliicliiijem;
Soiab \. wuk.i2ii\u, (cf wykazać); fcV(.'. npBBiMHOCJOB-
CTByio , npiiBi'4HiiH rjaroJK) jura dico , juila duo). \\\-
RdKdWY, a, e, od wyrcku, wyroiziiy; ?(lifpnidt« • ,
UrtbeJUMPtiid^^J ' . Ctjfel'; 5i.ru6 1. wiKzndne /a/nln; Croat.
odluchiii dfcrelorius ; Hosi npuroBopiiuft ; Eeel. npuBe-
4IIOCJOBHUn.

WYRONDÓWAĆ - WYROSNĄĆ.

WYROST - WYROŚ LIN A.

583

WYRONDOWAC cz. dok., rondując wjbić, oii^rinibcn, u bla-
charza, blachę okrągło zgiętą wyrównać, ;ibyj zupełnie
była okrągłą. Magier. Mskr.

WYftON , ia, m., zroń , koń kióry zronił, wyronił zęby.
Cn. Th. 15o0 Wiod.\ koń tak stary, ze go po zębach
poznać nie można. Dudp. 71. ciii ^*fcvb , tai bic Seniiiiuj
DCrIorcn ^t. WYROMĆ cj dok., Wyromać, Wyraniać
nicdok.; {Snrah. 1. wuronu detero) ; Ross. BupoHHTi ,
BupaHHBaTb; Eccl. H^^piiiimiii ; wyrzucić, dać wypaść,
upuścić; icrmiiiiccrfcn, aiiźmcrfcn , eiitfaHeii Inffeii, faHeii
laffcn. Wyronił koń zęby. Cn. Th. ióoO. Wyronił jeleń
rogi. Bndtk Gdy się latorośl wszczepiona przyjmie . trzeba
jej dać podporę , by wiatr abo co inszego latorośli nie
wyroniło. Cresc. G71. (nie wytrąciło, nie zlózowaJo, nie
wyruszyło). Niesprawiedliwość ziomków rząd Indyi wyroni.
Pnijb. Luz. 50-i. ( wygubi , wygładzi ;. Wyronić co z
skrzynki, z mieszka i t. d., cum aliguid ex cista, mar-
supio per imprudentiam nobis e.zcidit. Cn. Th. 15ó0.
Wolimy tysiącami złofo przegrać w karty , lub na chra-
pliwe wyronić og.iry. Hloji. 75, 306. wymarnować, »fV'
fdjkiibcni, DCrgeubeit, Dcrfi^incabcii. Wyronić z pamięci,
puścić z pamięci, wygładzić, wygluzować z pamięci;

aai im ©cbńi^tiiiffe laffcii, fic^ ciitia[lfn laffcn. Part pić
będzie, gdzie Arar, Niemiec gdzie Tygr płynie, Niz
z mej jego oblicze pamięci wyronię. Nag. Wirg. 485. Całe
jego szczęście ubezpieczone będzie , póki nie wyronicie
z pamięci , ie ratował ojczyznę. Nag. Cyc. 103. —
Passiie: Wyronić się, być wyronionyin , wyrzuconym
Eccl: ospnHyTHCfl. — §. Tr. zaimk. -W waszej to było
w reszcie , cni królowie , dłoni , Wprawić w tryb nale-
zyly, co się z swych wyroni Często karbów. Znb. 12,
24-7. co wypadnie z karbów, z klubów; wai (111^ bcm

- ®!eife fallt, ait» bcm ®(cifc fommt.

WYKOPIC , wyjątrzyć , ob. Ropić.

WYROSCIĆ cz. dok., 'Wyraszczać iiiedok. , czynić ie co
wyrasta , aii^iiiad;fcii mnt^cii , {icriior irac^fcn mnticii obcr
InjTcii ; (Floss. BupocTiiTb, eupomarb = wychować; Eccl.
H:;pOCTHTii , ii:;fi.iipATH gałęzie pędzić). Maść na wyro-
szczenie ciała w ranach, .Spicz. 259. Bej. Pust. K b. ( na
wypełnienie, uzupełnienie) Buntownikom ten kieł, na
który biorą "dzisia siła, Nieopatrzna króla samego mięk-
kość wyrościla. Pot. Arg 519. Wyposzczony, wyrosły;
Iicn)oriictiiad)fcit , bcmorgctrickii, aiifijcrond)fcii , aufgcfc^pffcii.
Miasin Nimty trzcinę wypuszczoną ścisnął. OlłV. Ow. 41.
Twarde woło.je rogi z głowy wvroszczone. Olw. Ow.
486. WYROSNĄĆ. "•WYRÓŚĆ nijnk jedntl.. Wyrastać
niedok ; Boh. wyrust , wyrostl , wyrostati , wyrostowati ;
Slov. wyrosłam; Sorab. i. wiirostu ; Vj/i(/. israstiti , vun-
rasliti , yunsrasliti , vun3mladikuvati, iszimati, Yuiis^.imati ;
Croat. zrasztujem, (cf. zrosnąć i; Dal. nareszti, (naro-
snąć); ftag izrastjeti, izrastati ; Ross. BUpociii ,-BUpa-
craTb, npoiispocTH, Dpoiupacraib ; Eccl. n^pucju , Hspa-
CTaio, npo^ABiłiKTii npo;;AEATii ; wyrastać z czego, rosnąc
wjdobyć się ; DcraiiśiiMilffcii , (jeroomiaifcn , einporiDadifcu
pr. er fig. tr. Wyrasianie , wychodzenie z ziemi, wyni-
kanie, emicatio siharum. Cn. Th. 1529, ( cf. rodzenie
się). Sypie czas góry, kędy był grunt płaski, Z dro-

bnego lasy wyrastają chróstu. Zab. 12 , 2. Sak. Garn-
carzowi naczynie prawie jak z ręku wyrosło ; poderżną-
wszy go sznurem, zdjął z kręgu i postawił. Torz. ŚU.
66. (i luuc^^ il)m glcidjfam miś Pcii ^finbcn ^croor. Wyra-
sta ziele, głąbieje, kołowacieje. Cn. Th. 1528. baŚ Srailt
lliad)ft niiź , fc^icPt ail^. Wyrastanie ziół, caulis emissio.
Cn. Th. 1329. Wyrasta zboże; Vind. shitu szimi, t>ai
©ctrcibc Uincl;ft ani. Wyrosły, in herbam eresiens. Cn. Th.
1550. Wyrastanie ciała, carnis excrescentia. Cn. Th.
1529. carnis superuacuae accreslio. ib. wyrost, cin 3tuŚ>
lUllC^S am Jlitrpcr. — Wyrastać, wzrastać, podnosić się
pr. et fig. Ir. ; (ii btc §6^c !tiacl;fcn, nufniadjfeii , fteidcii, in bte
$6^e ()C(;cn. Nie jeden z podłego stanu w jednym momen-
cie wyrasta , ni grzyb na wiosnę. Kiok. Turk. 58. W mil-
czeniu zwożą trupy, stos wielki wyrasta, Który gdy ogniem
spłonął, wrócili do miasta. Dmoch. //. 189. — §. Wy-
rasta z szaty. Cn. Th. 1528. przerastać suknią, eincm
illctbc cntmaćljfen , cin ^Icib nuśron^fen. — Wyrastać z lat
dziecinnych, donstać lat, excedere e pueris, e.r; ephebis. Cn.
Th. 1529 stać się wyrostkiem , bcn SlnbcrjaCrcn cntamĄ'
fen. Począł wypastać z dziecięcia. P. hchan. Ort. 1, 186.
Skoro z dzieciństwa wyrastał i rozum brał , prosił się u
rodziców na puszczą na żywot pustelniczy. Sk. Żyw. 2,
1S4. Już my z żoną wyrośli z guwernerów. Mon. 68,
246 ; jam exessit mihi aelas ex magisteria luo. Plant.
Wyrosłem już z rózgi ; manum ferulae subduxi. Cn. Th.
1529. ii^ Mn ber m^e ft^on entwadifen. WYROST, u,
TO. ; Boh. weyrost ; wyrastanie , wyrośnienie , wzrasta-
nie , wzrost; baś Sln^madifcn , 3IufiDa"Ąfcn , 3luff^icgen, bet
^ufn)lld)£i , (Boh. deti aż do wyroslu źiwiti wychować,
odchować). Idą Dońskie w bujny wyrost lasy, W nich
wieszcze Jowisz wydaje wyroki, Mon. 71, 467. 9Iuff[ug ,
3luff(^U^. — Fig. Im w wyższy wyrost dostojność się
dźwiga ,_ Tym ludzkie oko prędzej ją dościga. Mon. 71,
159. — Wyrost na piwie, piana wyrobiona na młodem
piwie , ber aufgeoobrne ©c^auui auf jungem Sier. Bndtk. —
|. Wyrost, WYROSTEK, stku , ?»., to co z czego wy-
rasta, ciii 31nśf(i)iJffIing , 3hiśfproffIing , ©c^iiffling. Wyro-
stek drzew, ziuł, odrostek, rostek. Cn. Th. 1550; głą-
bik lub rószczka wypuszczona z drzewa , z ziela. Wiod.,
(cf. tryb , cf. wilkj ; Boh. weyiustek , weystfeick ( cf.
wystrzał), śaus ((■(. sos, sosikj; Slov. prutek ( cf. prę-
tek), mład , mładistwa, (cf młodzież, młodociany) ; \'ind.
israst , odrast , odrastek , israstje , poganjek , gorsziauk,
popek ; Ross. BbinJiaBOKi , (cf. wypławići; Eccl. Bbipo-
CTOK-b, iispameHie , H^piicłb, nspocii; WYROSLI.\A , y,
ż., n. p. Same wyrostki z korzenia nie są dostateczne
uczynić las tak gęst\m , jakim być powinien Mon. 74,
706. Sosnina i jedlina mogłyby się umarłemi drzewa-
mi nazywać; ponievyaż z ich pniaków nowe nie wycho-
dzą wyrostki. Mon. 74, 697. -Trzmiel jest znakomite
drzewo, osobliwie grubemi wyroślinami , w postać po-
wrozów wychodzącemi od głó\ynych korzeni. Jak. Art. 3,
157. — Wyrost, wyrostek, wyroślina na ciele, naro-
ślina, cin 3In^itiud)Ś am Sórper Źrzenicy wyrost jako tłu-
mić. Sienn. Ri-j. Narośliny lub wyrostki w pochwie ma-
cicznej wyrastające , wykorzenić można. Perz. Cyr. 2 ,

584

WYROSTEK - WYRO W N A Ć.

W Y R U W N A C Z - W Y R O Z U M I A L N Y.

257. Olejpk ten wyrośliny i guzy *na 'slawiecli i czlon-
kacli rozpędza. Syr. 12-2, ( cf. martwa kość ). Olejek
ten gruczołom i wyrośliiiom na czfonkach pomocny .
ti>. 1077. Miewają konie wvroślinv na nogach. Lek.
h'ońsk.61. — g." Wyrostek', WYROSŁEK, łka, m. ,
młodzieniaszek , "raJodzienik , młokos , wyrostek. <'n. Th.
łóóO. et 418. cf. śpiczak, cf. gołowąs ; ciii jiirujcr 9»ciii(^,
cin 3iingliiig, fin ?lii«id)ó|7lind , (tm mi 12 Ińi 16 Śabrcn;
Hoh. weyiostek , ginocli, (cf. junak); Dat. yimstal ; Eccl.
nciBoapacTHUfi , cepejOBtib ; ( Hoss. BUpociOKi wygar-
bowana skóra wołowa). Adotescens , piibes , wyrostek.
Chmiel. 1, 178. Wyrostek dwunastoletni. Tent. 18. b,
30. Syn jego wyrostek już do.syii nie mały, O l:it pię-
tnastu . jeśli się me mylę Jak Baj. 85. Chodził biskup
z wyrostkiem, laną świecę przed nim niosącym, na ju-
trzenne pacierze. Arom. _ 5*21; (eum piiero , cf. pacholę).
Krzyżacy pobiwszy na Żmudzi starych ludzi i małe dzia-
tki, wyrostków, i tych co się do robot godzili, związa-
nych do Prus wywiedli. Siryjk. 412. Uchwycili ucieka-
jącego wyrostkowie żydowscy. Zani. l'oił. 5 , 762, { cf.
pachołek i. Lada chłopiec , lada wyrostek , miał 'z to
serca, ie one bohatyry wielkie, tłuste brodate janczary,
jako niedźwiedzie jakie zaganiał. Oirk. Chcdk. 8. Przez
onę ciżbę, przez miecze pozrzucane , drzewa połamane,
strzelbę ustawiczną , biegł wyrostek , nowy żołnierz przez
stare i bywałe żołnierze , depcąc ich ciała koniem swo-
im. Goni. Sen 211. liro, cin jimocr ®ol^at , Sccrut. —
g. Zwierz jest wyrostek aż do pory swego wzrostu. Hliik.
Zw. i, 124. jfbtś jitngc JDier, fo iangc ei im ®a(f)fen ifl.
— *g. Osieł jeden , przywilejem jakimsiś przyrodzenia ,
nabył osobliwszego wzrostu , że był wyrostkiem osłem
nad wszystkie rówienniki osły. Jei. Wyr. ; duży w wzro-
ście, ib. 15 nadzwyczajnie wyrosły, \)oi) oiif(jffcl)OlTcn.

WYROWEK, wku. m , rów mniejszy wyryty, ein.flciner ©ra-
ben. Radzili niektórzy, aby królowie wyrowek rzeki, obróci-
wszy wodę na inszą ctrone, wysuszyli. Krom 717; aireiim,
ob. Koryto, łożysko, łoże, rzeczysko, Jlnptctt. Rzeka kału-
zowata, szeroko'się rozlewająca, k temu [irzemulonemi wy-
rowkami przez leśne zapusty przepływająca, ib. 52ii.

WYRÓWNAĆ . 'Wyrównić cz. dok , W'yr6wnywa(5 czestl. ,
'Wyrównawai' coiitin. Wyrówniać uiedok. ; — § Ij wy-
pełnianiem równym uczynić, wypełniając wygładzić ; aui'
ehentn . onafullen, aiiśflicidicn , ausijlattcn, cbciicn , c ben iinb
glatt mat^fn ; Boh. wyrownati , wyrownawati ; Yind. israu-
nati , yunsraunati, israunuyati. vunsrauniivati ; Sorab. 1.
wurunain ; Croal. zraynati , zravnśvam , izraunati , izrau-
navaro, izraunujem , zraunayam ; Bosn. izravniti , izje-
dnaciti , sjednncili ; Jiag. izr.1vniti , izjednilciti ; fiuss. bh-
poBiiHTb, BupnBHiiBaTb . uspoBiiflTb , lopitPiiiiBaTb , paspo-
BUHTb , paapiiuHiinaTb , HuiiopcTaTb , nuui-pcruBaib, ( cf.
wierzch); Lcti ir^p.lUlllITH Posłał naprzód wielki lud,
aby drogi wybite wyrównywali, pagórki aby rozinia-
tywali , i wszystkie ścieżki i przecliody na prost działa-
li. Jer. Zhr 57. Przekopy choć się głębokie być zda-
.ły, ziemia, chróst, kamień wyrównał je snadnie P. Krhan.
Jer. 283. (wypełnił równo z ziemią). Same rowy nie-
przyjaciele trupem wyrównywali. Tward. W. D. 59. (za-

pełniali, wypełniali). — Wyrównywam grunt śrzódwa-
gą. C/l. Th. 1530 libriren, niycUiren , cben ntfffcn. Wy-
równanie abo pomierzenie gruntu śrzódwagą , do pro-
wadzenia wody zląd do °onąd , abo stawiania budowania
prosto, libraiio. Cu. Th. 1330, Ei-cl. nspaBBCHie , pa-
BHOji-tpHOCTb. — Wyrównać, wygładzić, wymarszczyć ,
ailSSgliitlCM. ściany takie powinny być wapnem wyrówna-
ne I wylynkowane. bwitk. Bud. 25. Blizny i szramy t.
jakichkolwiek ran ciętych, tłuczonych, sok ten szlachci i
wyrównywa. Syr. 186. Czoło wesołe ma być i wyró-
wnane. Eraz. Ob. a. niepomarszczone , gładkie , wypo-

godzone.

*2- Wyrównać dcfekta. niedostatek, wy-

pełnić, uzupełnię, wykompleiować , wypełnić liczbę
BiiUjńblig inaien , crganscn. auafuUcn. Kom 270 kupiono
na wyrównanie konnych pułków. Warg. Wal. 250. Od-
prawiwszy brak I popis, trzy zastępy wyrównał Warg.
Cez. 128. — ? 2 ) Wyrównać komu . dojść go, ró-
wnym być mu, dopisać go. nic ustąpić mu, nie dać
mu na przód . cinein glcid) fommcn. Wyrównać przodkom
swym, dojść przodków swych. Cn Th. 1551, (ob. nie
wydać przodków) Pawiowi nigdy nie wyrówna pierzem
sowa północna , albo prosta kura. Wad. Dun. 6. Pię-
kna jest! żadna jćj tu z mszycli nie wyrówna. Teat.
55. rf, 12. 'WYRÓW.NACZ, -WYRUW.NYWACZ , a.
m, który co wyrównywa, ber ®lei(binad;cr , (Sbcner ; So-
rab. i wurunanik.

*WYROZ.\R, ob. Wiroząb.

WYRÓŻ.\I(^ Ci. dok , Wyróżniać niedok., rozróżnić , »on ait-
bercn uiitcrfd)ciPen. Wnet mu się pierwszy jego syn Ehe!
marzy. Wyróżriif go , choć we śnie, i z ruchu i z twa-
rzy Przyb. Ah. 136. rozpoznał

•W-YROZUMIALNOŚĆ . WYROZU.MIAŁOSĆ. " WYROZU-
.MAOSC . śi i , 2.. zrozumi:<łość , snadność być zioziimi^
nyin . wyrozumianym , jasność, wyraźność ; bic ^l'crftanb«
litbfcit , 'Dentlidifcit ; yind. ozlntnosi ( oh. Oczywistość) ,
sasloplivos! ; Hoss. nOHflTHOCTb, (cf. pnjetntiść). Wyro-
zumialność , wyrozumienie . gdy nas łacno kto rozuime.
Cn. Th. 1351. Przeciwność, niewyrozumiałość , i nie-
dokładność w prawach, fjaz. Nar. 2, 91, cf ciemność,
dwuw>kładność. obojętność. — j|. Suhjeitive : Wyrozu-
miałość, wyrozumicwanie komu. rozumienie komu. rvi-
ważanip. rozwaga, uwag.), rozgirnienie; '.'Crftńnbigc PliI'
ii*t - iRficf|id)t , 9.!frftanbigff it , eiiifiAi , Sdligff it , iroim
nian fidł bfPCUten liiift. W wątpliwych rzeczach litościwa wy-
rozumiałiiść ma większą względność Czaiń. I'r. 1. 283. Z l.ik
niewinnej wyrozumiałości, gdybym równej był nierozwagi,
gotowa bur. la. Tei}l. 19. c . 109, cf. nieporozumienie,

a!Jie;.'cr|tann«ig. •WVROZl'MlALNY, WYROZU.MIALY. 'W Y-
RÓ/IM.W. a o. 'WyrDzumialnie, Wyrozumiale 'Wyiuzu-
mnie ai/c łacny nam do zrozuiiuenia. Oi Th 133! zrozu-
miały. uerftanMi*, Icidit ju perftcbfn; Hoa pauy MtBaeaul.
DOURTUbin. (cf. pojętny) Wyroziiinnie powiadam, planilo-
quut fum. Cn. Th. 1351. Nie*yrozumnie mówię, mó-
wię zawikłanie. 6'n. Th. 541. Niewyrozumny . ilórego
trudno wyrozumieć, diffiiiUt inteltectu. ib. 541 Niejl-
sny, niewyrozumny, obicurui. Marz Jasncmi . nietrudne-
mi i wyrozumnemi słowy pisać. iiax. Pori. <8. Istotne

WYROZUMIEĆ.

WYROZUMIEĆ.

585

kondycye prawa, by było jasne, wyrozumialne , trudne i
nieobojętne , aby nie dało okazyi rozmailyi'li wykładów
i sporów. Pili'lt. Sen. lisi. 5, 157. Jeśli jakowa rzecz
na jfdnem miejscu nie wyrozumna, na druŁ;iin znajdzie
jej wyrozumienie i dołożenie snadne. Farn. pr. Po pro-
stu 00 mówić, nie wytwornie, wyrozumnie. Cn. Ad.
899. Króciej a wyrozumniej zowieniy grzechem pier-
worodnym , dziedziczne ono przyrodzenia naszego z kló-
by swt') wystąpienie. Żarn. /'ost 5, 514. (jaśniej). Ża-
den obwiniony odpowiadać na z:i}obę nie powinien, kló-
raby jego przyrodzonym językiem uczyniona nie była ;
a jeśliby nań skarżono językiem jemu wyrozumnym , bę-
dzie powinien takim językiem odpowiadać, kiórsby i
aktor i sędzia cozumiał. Szczerb. S(i£. 281. Wyrozu -
mialne' rzeczy. Petr. Ek. 52. pojętne, nie nad pojęcie;
bcgrciflid) , móijlid) Jit bcijreifen. — Wyrozumny głos , wy-
raźny. Cn. Th. 1551. Niewyrozumny , inarttculaius. Cn.
Tli. 541, ( cf. nie wymawiający dobrze, cf wyprawny).
Mowa wyrozumialna. Petr. Pot. 2, 575. — Przedanie, je-
śli ma być ważne, tedy ma być z mianewaniem dóbr
onych , i wyrozumnemi słowy uczynione. Szczerb. Snx.
350. Ma być czytanie wyruźne testamentu pańskiego ,
i jego wykładanie wyrozumne. Zygr. Pap. 197. (wyja-
śniające, ^objaśniajacf') Wyrozumnieśmy z tycn słów
poznab , Żeś opętany, i masz czarta w sobie, Gośmyć
dopiero przedtym zadawali. Odym. Siv. N n 'i b. (jasno,
dokładnie, otwarcie, niezawodnie). — §. Suhjei-lwe:
Wyrozumiały, 'wyrozumniały , wyrozumiew.ijąc,y komu,
rozważny, slusznemi względami się powodujący ; scritćiri'
fcig , fid) bebciitcn laffeiib , bidiij , olIc3 criuii^eiiD , iinc(;fid;t^<
POU. Wielcem rada , że z tak wyrozumiałymi ludźmi
mam rzecz. Teat. 1 9. e , 148. Nie wyrozumny, iiesiil
misereri, aegui et boni expers. Cn. Th. 522. WYRDZU.MIEĆ
med. dok. Wyrozumiewać conttn. et niedok. ; Buli. wyro-
zumeti, wyrozumjwali ; ^oss. Bbipasysitib : rozumem wy-
baczyć , wypatrzeć, objąć, poznać, wymiarkować, ro-
zumieć, zrozuniiewać ; gaiijlidb iicrftc&cn, bcgrciicn , ciiifc-
^eii, cricbni, crfeimeii, imaui nbiiebnicii, biivd)i.1iniicii. iMło-
dych ludzi w początkach dobrze wyrozumiewać nah'ży.
Teat. 5. b, 88. Pierwsza w tern sztuka , co zamyśla z
kim traktować, aby się nie dał wyrozumieć, a umiał
drugiego dociec. Lub. ftoz 100. Nie mniemał , ażeby
który z Niemców miał wyrozumieć zdradliwe rady jego.
Baz. Hst. 86. Hetman chcąc wyrozumieć nieprzyjaciela,
i wiedzieć co myśli , na harc wysJaJ. Biel. 589. Po-
trzeba , abyśmy tego święta przyczyny i tajemnice wy-
baczyli, i wyrozumieli Żarn. Post. 247. Czuł się sam u sie-
bie, swe urwanie a umniejszenie uważając, wyrozumiewa-
jąc też nie zwyciężne być żydy, ustąpił. 1 l.eop. 2 Mach.
11,13. Włodzimierz, ii Kijowa wyrozumiał trudno mocą
dostać, użył fortelu. Siryjk. 123, Na moje zapylanie, wy-
rozumiałem, iż założyli gmach na świątnice. Zuh.'2, 182.
(dowiedziałem się). Dowiedziałem się , wywiedział , wy-
rozumiał z mowy, rozmowy, Cn. Th. 1551. Racz wy-
rozumieć panie wołanie moje. 5 Leop. Pu. 5, 1. (wyro-
zumieć, 1 Leop. ; przyjmij w uszy swe słowa moje , i
wyrozumićj doległości moje. Bibl. Gd. ib.); zważaj, uwa-

Uninik Undeit wt4. 2. Tom TI.

iaj , bca^te. — Wyrozumiany , wyrozumny , zrozumiały,
snadny do wyrozumienia , Ofr^nblid). Słowiańskim na-
szym wyroziimianym językiem , nabożeństwo sprawowali
r. 1594. Teof. Zw. C 5. — Wyrozumienie, zdolność
zrozumienia czego, pnjętność ; iiai SciftcbCII , Scgreifcil ,
bic (Sinftc^t , Grfcnntnig . Zbłądziliśmy w ciemnościach
swoich , a słońce wyrozumienia na.<zego nigdy nam nie
świeciło. Rej. Post. H h h 6. Ufając wyrozumieniu wa-
szemu, snadności do pojęcia. Cn. 'A. 1551. Mieli wszel-
kich pism wyrozumienie. Rozumów na to dał im oświe-
cenie. Odym. Sw. 2 .W ?)i 4 b. Słowo pańskie jest wy-
rozumieniem naszem. Bial. Post. 287. (światłem naszem).
— Objecliie: Wyrozumienie, to co .się wyrozumiewa ,
sens, znaczenie, treść; ber Silllt , bic ScbcutlllliJ , bcr 3n=
(lalt ; Rosf BupaayMtuie. Wyrozumienie słów , mowy.
Cn Th 1551. Tego listu wyrozumienie było. 1 Leop.
5 Reg. 21, 9, ("napisany jest w ten sposób. Bibl. Gd.).
To jest wyrozumienie widzenia tego, któreć sie ukazało.

1 Leop. 4 Bzdr. 10, iO. BibL Gd. ib. W'yrozumienie sło-
wne, literalne, wykład słowny, abo prosty słów, sensus
lileralis. Cn. Th. 1551. Wielkie często spory rosną,
gdy prokuralorowie słowo albo wyrozumienie wątpliwe
"ułapić mogą. Sax. Porz. 20. Otw. Ow. 122, — Wyro-
zumienie , wyrozumialność , gdy nas łacno kto rozumie.
Cn. Th. 1551. bie 58erftanblid/feit, 3eutltd)feit. — Wyro-
zumieć z kogo, z czego, zkąd , wymiarkować, pomiar-
kować, wybaczyć, wybadać, wymacać, wywiedzieć się;
neljmcn , crfn^ren , crforfdien, erfe^eit. Coż iedy ztąd wy-
rozumiewasz ? Smoir. Lam. 38. (wnosisz, wnioskujesz)?
Nie gań nic pierwej , niż się wywiesz ; wyrozumiej pier-
wej , a potyin strofuj Bil/I. Gd. Syr. II. 7. (pierwej niźli
wypytasz, nie łaj nikomu, ale gdy vvypytasz, karz sprawie-
dliwie 1 Leop ). — § Wyrojumieć komu, rozumiać komu,
mieć słuszne względy, stawić się w jego położeniu, wcho-
dzić w jego stan ; g?l)5ri(jc 3?4Ll)|'id)t \)abm , fid) a-i jcmanbea
©tfllc beiifcii , bie Umftanbe ijcijoriij bcnltffitijtiijcit , be^cvji=
ijcii, ocrftauDiij bcurtljeilcii. Nie wyrozumiewa nikomu, nie
rozumie nikomu ; non considerat, non expendil aliorum
vtres , /ncnllntem; non neslimat , guanlum quisque possit ;
aliorum debil it al em , languorem , egeslalem , nalurae vel
morufi vitin non cogilat , non ajnoscit. Cn. Th. 525. (jest
nie wyrozumiały, nie wyrozumny). Szczęśliwi cudzemu
nieszczęściu nie wyrozumieją. Lub. Roz. 557. Nigdy nie
wyrozumie łaknącemu syty. Pol. Arg. 585. Błogosła-
wiony je.st ten, l\lóry wyrozumiewa ubogiemu i potrze-
bnemu. Hrbsl. Nauk. C. Pan każdemu , co ubogiemu
bliźniemu swemu wyrozumie w potrzebach a w niedo-
statkach jego , wiecznie błogosławić obiecuje. Rej. Post.
G g g i. Wyrozumieć ubóstwu panowie nasi nie umieją.
Kniaź. Poez 3, 174. Długo-li się cesarzu hetmanom
zwodzić dasz, a swym i swych poddanych niebezpie-
czeństwom nie chcesz wyrozumieć ? Gwagn. 677. Jesteś
mądry, i wyrozumiesz wszem rzeczom na świecie, 1 Leop.

2 Reg. 14, 20. (mądry, wiedząc wszystko, co jest na
świecie. Bibl. Gd.). Wyrozumiej panie krewkości naszej,
a odpuść grzechy Birk. Syn. kor. C O b. Mamy miłość
spoiną między sobą zachować, jeden drugiemu powol-

74

S86

WYRT - WYRUSZYĆ

WYRWA - WYRWAĆ.

noić skazując , utwierdzeńszy mdlejszym wyrozunoiewając,
nie wszystkiego do nich widząc. Zurn. Fost. 3 , 699 b.
Wyrozumiej gorącemu woraniu memu Wróbl. 8 ; inlel-
lige damorem meum. Obróć panie ucho twoje ku sło-
wom moim, a wyrozumiej powieściom moim. liadi. Pt.
5, 1. — *§. Lapończyki swój przyrodzony język mają,
któremu żaden nie wyrozumie , jedno sami sobie. Gwagn.
455. nikt go nie zrozumie , dla nikogo nie jest zrozu-
miałym , wyrozumialnym.

•WYKT, ob. Wir. WYRUCHAĆ, ob. \S^T\iii-^t.

WYKUDOWAĆ ti. dok., wykarczować , z Niem. au^rubcii .
nujirfutcii. Nowo wyrudowane grunta. V\c.9. Marin. 3 ,
197. Panowie puszczają w taką arendę zarosłe krzaka-
mi pola, które albo do szczętu z korzeni mają być wy-
rudowane, albo tez tylko na jeden zasiew wycięte.
Vam 83. 2, 69.

WYRUGOWAĆ CS. dok., wyparować, rugując oddalić . wy-
mierzyć kogo zkąd ; cincn ocrbróngcn , ocrtreiben. Wyru-
gować kogo zkąd, wyrzucać. Cn. Th. 1551, cf. wyfo-
rylować.

WYRU.MOWAC cz. dok.; Boh. wyrumowali, rum wywedsti ;
wyprzątnąć,' sprzątnąć co zkąd, (ob. Rumować); Germ.
nicgrduitici! , ousrmmien. Wyrumować, wyprzalać . wy-
próżniać. Cłi. Th. 1551. — Transl. Chrystus w kościele
Salomona , Przedawców , i tych którzy kupowali , Z by-
dłem pospołu , biczem wyruraował. Odym. Św. L. wy-
gnał, wyrzucił, wypędził.

WYRUN.ĄC meii. jedriu., nagle wyjść , wysunąć się ; ^ermii'
piajfii, ()crau»iallen , ^craii-jftiirjeii. — Zaimk. Wyrunąć się.
C.iły Kijów wyrunąwszy się, drogę Bolesławowi na siedm
mil zajeżdża. Arom. 101. wysypaw.^zy się; ( Vind. vun-
pormiti eitrudere; Croal. zrinuti, zrinujem deturbo, €xlurbo).

WYRUSZYĆ CI. dok.. Wyruszać, Wyruchać niedok., Wy-
rueliysvać «cs//., ruszaniem wydobyć, wydostać, wy-
dźwignąć, wyrwać, zlózować ; biirĄ SBaifdii iinb 9?iibrcn
^leronSfriefleit , au«nel»ncii, au^rciPeii , losreigcn, lo«ilicfom'
men; Sorab. i. wuhnuyu , (cf. wygiąć); (Ecd. iiapyuiaio
e.xieco , excido). Wyruchać 'stendar , słup, ząb z dzią-
seł. Tr. Słoń ma zwyczaj zębami wyruszać z korze-
niem drzewa i krzaki. N. Pam. 13, 292. Stary ociec
ondj, sławny niegdyś w boju. Przychodzi, drzwi wy-
rusza u jego pokoju. Dinach. U. 2 13. (wychyla , odchyla,
odmyka, wysuwa, odsuwa). Wyruszyć kość z miejsca
swego? wybić, wywinąć; ctti ©lict) aui bcm ©elenfe rctifcn,
oerrfiircii, audrenfen. Przyzywa lekarza, aby złamaną kość
spoił, a wyroszona na miejsce odstawił. Filch. Seii. lisi. 3,
546. Dla wyruszoiiyeli ze stawów kości stąpić nie mo-
gła. Aur. Tac. 2, 563. — Wyruszyć kogo zkąd , wypę-
dzić, wypłoszyć, wygnać; Vind. gorspoditi , gorisgnati ,
gorspojati , ii<e()trci['Cit , iDffljrttien , aiistreiben , (letnii^treiben.
Kato z senatu wyrusz_\ł onego, który w obecności cór-
ki , pocałował żonę. Zab. 11, 317. — Intrantil: Wyru-
szyć zkąd , wybrać się zkąd ; aufbrf^ien , ^ló) a\i\maó)tn .
rofgmadicii. Póki Achiles ręką pracował zwycięzką. Nie
śmiały Trojańczyki z bram wyruszyć nogą. Dmoch. II.
141. id zaimk.. n. p. Król Pruski jak się tylko wyruszy
t wojskiem w jaki kraj nieprzyjacielski , ucieka od me-

go czternasta łub piętnasta część. Pam. 85, i, 123. —
g. Wyrusza się ciasto , w górę się wznosi ; bfr ?cig flcjił
auf , flcbt in bic ^Óbc . 0ÓI;rt ani. Ciasto się dobrze wy-
ruszyło. Tr. Jadanie niewyruszonego chleba , przykłada
się do rozmnożenia robaków w kiszkach. ł'erz. Lek. 188.
Strawy mącznc i nie wyroszone ib. 121.

WYRWA, y, m. , szyderz, oszust, smyk. Cn. Th. 1351.
który urywa drugich na majątku lub sławie , fin SJbfnei-

■ fer frember Gb«, frcmbcn Giflcntbum^, cin Spóttcr, ?5er>
Iflumber, ein Sdjntpffr, 2cbiiip)cr, SDimlicr. Je. len wyrwa,
mimo idąc, trącił Sokrata nogą. Dudu. Apopht. i. Przy
mnie też prawda , sława , i Minerwy siostry mieszkają,
na które zły wyrwa srogo wojuje. Slryjk. Gon. T 3.
Szlachectwo, które nie idzie tjlko z poczciwych cnot,
tak jest zmieszane ; leda wyrwa , bean , przywłaszcza ten
stan. ib. D 3, cf. urwis. WYRWAĆ, f. wyrwie, wyrwę
cz. dok.. Wyrywać niedok.; Boh wyrwati, wyrwawati, wy-
chwatiti , wycliwacowati , ( ob. Wychwycić ) ; Horab. 2.
hurisch ; Croat. izarvam; Vind. ifmaknili, fmeknili ( cf.
wymknąć, zemknąćj. sdriti , fcf. zedrzeć); Bosn. iskin-
puti (ob. Wykinąćj , izvaditi ( cf. wywadzić), izonoditi ;
Ross. HCTCpeÓHTb, (cf. wytrzebić); rwaniem wyciągnąć,
wydobyć; bernuMcipfn , (icrau^jieben , au jrcigen, auźjiebcn.
Zioła zdarzone cześć z korzeniem zdrowym wyrywa,
część sierpikiem skrawa. Zebr. Uw 167. Kazał pachoł-
ku mocnemu, aby oneniu koniowi mdłemu ogon utar-
gnął; staremu człowiekowi a mdłemu, aby drugiemu
koniowi mocnemu 'takież uczynił ; młody pachołek nie "
icógł tego dowieść, aby on *oczas utargnął razem: sta-
ry po jednemu włosu targając, wszystek wyrwał, że nic
nie "ostało. Eraz. Jqz. Gib. Gdy ząb przeciwprzyro-
dzonym sposobem wyrasta , i język lub wargi obraża ,
wyrwać go. Perz. Cijr. 2, 191 Widziałem jakeś Wac
Pan jednemu chłopu kleszczami ząb wyrywał, coś mu
podobno za jeden chory trzy zdrowe razem i z dziąsła-
mi wyrwał. Teat. 32. c, 18. — Fig. et Ir. Siedząc u
stołu, rozmaite rozmowy z sobą mich, każdy to i owo
wyrywając. Biidn. Apopht. T 2. wyrywczo, na wyrywczą,
ułoiiikowo ; bicf niib jenc^ anjiipfonb , auftil*cnD , duf^ Jn-
pet briitgenb. — jJ Wyrwać, gwałtem wziąć, porwać,
wydrzeć ; rociireijcn , entrcijen , aiifrctBen , mit ©eroalt
obcr 9lnftrcngiiiii3 ncbmcn, roegnc(»mcn. Zkądeś wyrwał tćj
sukmany? Teat. 25. 6, 44. Kochała mię, wyrwah mi
ją. Teat. 18, 92. — Hg. Jest to przyrodzone prawo,
któregośmy się nie uczyli, nic przyjęli, nie wyczytali,
aleśmy je z natury samćj wyrwali , wyi-zerpnęli , wycisnę-
li. Siem. Cyc. 422. — jJ Wyrywać kogo z czego, ra-
ptownie uwolnił', wyzwolić, wyjąć z złego razu; ent-
reigen, logniiicfccn, fiiicll bffreien. Dzickiije ci, iei mię
wyrwał z rąk bezbożnych. Boh. Kom. 2, 257. Bóg mnie
ze wszystkich wyrwał niebezpieczeństw. Teat. 8, 23. —
ifaimi.' Wyrywam się z rąk. Cn. Th. 1551. jid) lołrfigen.
Złapałem złodziejów, i me mogę się od nich wyrwać.
Teat. 52. b, 72, ( cf złapałem Tatarzyna . a on mnie
nie puszcza). — Fig. Widzę, ze kryjesz przede mną.
To , co szlachetnym ogniem twe łono roigrzćwa, A co się
gwałtem prawie i ust "twoich wyrywa. Chód. G«n. 239.

WYRWANI- WYRYĆ.

WYRYCHTOWAG - WYRZĄDZIĆ. 587

dobywa się, wyciska się. wypiera się; c^ brńliflt ftct) mit
®eitiiilt beraii^ , Ci5 i\'ill beraii*. — Traml. Z obozu na prze-
jażdżkę trochę się byJ wyrwał. Warg. Radź-. 171. oder-
wał się, oddalił się, wypadł, wyruszył; er \)atU fid> loi'

9crijfen , nb;jeinu(fiijt , luar aufacónnijcn , 1,'atte f\d) aufflcmat^t

JU Ctneni Sp.lCierritt. Wyrywam się z domu, wypadam
z domu, wybiesram prędko. Cn. Th. 1551. et 15'25. id;
prjc mi beni >)aufe betam , fatle bcrnusJ , ciic bnmi , eilc
roCij. Wyrwał się zając. z krza, koń się z tc^o "leknął.
Rej. \Vi-. 126. porwał się, wyskoczył, wybiegł; er ftiraiig
^txa\xi , jłiirjte krnor. "Ahć nad liczną patrzających zgra-
ją Uniesion Rianchard , oczom się wyrywa. Kniaź. Poez.
2, 108. szybko się wymyka, wysuwa: fr Ciitrei^t fid; tcm
^uge, Ber)(^ixnnbct fc^iictt. — § Wyrwać się na kogo, por-
wać się zkąd na kogo , wypaść na niego , ńber cincn
^crftfirjcu. Amural się natychmiast na nas wyrwie, sami
my się obaczmy ; bo gdy nas we spółek zobaczy, przed-
sięwzięcia swego żałować będzie. Baz. Sk. 69. — §.
Wyrywać się z czym , wymykać się z czym ; effutire
aliguid , inconsiderale , inconsulle elogiii. Cn. Th. 1551. et
1521. (roomit ^crniii<pla|fn, fid; ocrliiiiten Inffen , fic^ ocd
ft^nappeil , cf. wypsnęło się , wyleciało). Jeszcze się kto
wyrwie, i rzecze..., Gorn. Sen. 129. Znowu się Was'ć
wyrwałeś. Tea(. 15. c, 15. Wyb. Zawsze się wyrwiesz
jak Filip z Konopi, i powiesz quid pro quo. ib. 21. b,
54. Ni ztąd ni zowąd , wyrwał się jak Filip z Konopi.
Teal 55. d, 57, (ob. Filip;. Mon. 75, 51. Wyrwie się
który z nich jmć p. Filip jak z konopi, na jmć p. Ja-
kóba. Mon. 71, 482 — WYRWAM, a, m., tiiś 3icb=
bnnb an beii SRnbcrn. Żelazo to, którem się fugi okołka
u koła okrywają , mianują wyrwantem albo cybantem ,
które na spodzie źelaznemi goździami mocno ściągają.
Archel. 5, 62. Cybanty,' wyrwanly , prędzej, prędzej,
koło sie zepsuło ! Teat. 8, 62. Woźnica ma mieć ufna-
le , •wvnvonlv i t. d. Haur. Sk. i 78. WYRWICZ , a ,
•WYRWiCZOPEK, pka, w., Bndik., korkociąg, wyry-
wacz , grajcarek, trybuszon ; Ross. npo6oiiiHiiH'b , uito-
nopi, ber fropfciijie^er, Sorfjiclier. — . §. Wyrwicz, imię
sławnego literata Polskiego S. J. , rówieniiiJ<a x. Naru-
szewicza , który to ostatni przytykając do imienia pier-
wszego, grajcarek nazwał wyrwiczem. WYRWISKO. a,
n., miejsce powyrywane , lub to co jest wyrwanym: bttś
?luo.3Crijfene , ber 3Iii»rig , ber Srudj , ciit 23r'ud'ftucf. Wą-
wóz poszczerbany wyrwiskami. Ossol. Str. 9.

'WYRYRIĆ , ob. wyłowić ryby; Yind. jsribiti , vunsribiti;
Dal. isribati.

WYRYĆ, f. wyryje, cz. dok.; Boh. wyryti, wyrył, wyrygi,
wyrywati ; Slov. wyrywali, wyrywam; Vind. isriti , vun-
sriti ; floss. BtapbiTb, oupuBarb ; Ecd. i^^-um , iispuBarH,
H^pHEiTH ; wyryć co z ziemi. Cn. Th. 1551. bcrnuoijralien,
ausgrabcn , atóroiililcn , ryjąc wydobyć, n. p. Świma bul-
wy z ziemi wyryła. Tr. ; sus eruit rostro semina. Cn. Th.
1551. — Wyryć co na kamieniu, rylcom wyrysować,
wyrżnąć; au^iirabeii auf cincm Stein , eingralwn, (cf. wryć;.
Imię "Epireńskie będzie na kamieniu «yryte i wyciosane,
a na lawidy będzie trwało. Baz. Sk. 492. Kielich sre-
brny z herbami mojemi wyrylerai. Warg. Radi. 89.

Wydrożył a wyry? cherubiny po ścianach. 1 Leop. 2
Parał. 5, 7. — Fig. Cokolwiek im powiedział , w sercu
jak wyryto. Jahł. Te!. 155. głęboko wyrażone, niewy-
giuzowane, tief eiiigepriiijt. — g. Wyryć co z kamienia,
z drzewa. Cn. Th. l.^Sl, cf. ryję, rzezę obrazy, perły,
dłubię , szniceruję. ib. 964. (ferniiśnralteii , fertig fdiiiigelit
aii3 etmaś. — Wyrycie adio , Hi 3Iiieigra(ieii , giiiflraben ,
Slu^ldjiiigen ; opus, rzeźba, to co wyryto na czem lub z
czego , Hi S^iii^iucrf.

W'Y'RYCHTOVVAĆ cz. dok., wystawić rychtując , wvkiero-
wać, wysunąć, narychtować zewnątrz; ŁiiiailŚ rid^teil , bie
IRit^tung nad) nu^en geben , I;inouśfe^ren. Nawa złocista
w morze wyrychtuje sztabę. Bardz. Trag. 260. K niemu
łuk twardy w^rychtował , obvertit. Zebr. Ow. 515. Na
doliny się rzadko wyrychtuje ognisty piorun. Bardz. Trag.
175. — "g. Przemylaw naprzód dał królevłską pieczęć
wyrychlować , Którą lisly główniejsze kazał pieczętować.
Papr. Gn. 1077. wyrządzić, wystawić, wygotować, po-
dług Niem. erridiłen.

WYRYCIE . ob. Wyryć. 'WYRYCIEL . a, m., który co na
czem, lub z czego wyrył, ber Sluźgiabcr ; Boh. wyry-
wać , cf wyrywa cz.

WYRYCZEC «■. dok., \yyrykać niedok., Wyryknąć jednfl. ,
ryk wydać , ryczeć przestać ; nnśbriillcn , beraiiśiliriillen ;
Sorai. 1. w u ruj u , wurujem, wybućugi , liłasne fiiżjm. — •
Transl. Przestrzegam cie , mów co k rzeczy ;, bo jako
poczniesz drwić, wyrykam cię jako nieuka. Twórz. Wiscz.
59. wykrzyczę cie , nuśfdircieil , yeifdjreien.

WYRYGLOWAĆ' ob. Ry-lować. WYRYJE. ob. Wyrvć.
\VYRYNAĆ, ob. Wyrnąć. .Wyrgnąć. WYRYSOWAĆ;
Boh. wyznamenati , oh. Rysovyać.

WYRYWAĆ, ob. Wyrwać. WYKYWAćZ, a. w., który wy-
rywa, ber $emuijveif er , 3Ii:śrejger; (Boh. wyrywać wyry-
cielj. WYMYWCZY, a, e, — o adv., wyrywający, wy-
rywany, ułumkowy ; Iierani^genffen , abgerilTrn, in Snidh
ftiiifcn, Srnd; = . Bitwy Litwy z Rusinami b}ły jakieś tyl-
ko wyrywcze z lasów , i czasowe rozboje. A'ar. Hst. 4 ,
519. (urywcze, momentalne > napaści, yyypaśc i , cf wy-
rywki). Takowym to trybem te, i tym podobne, wy-
rywczo, zawsze jednak i upatrzonym zyskiem rozsądzane
sprawy. Mon. 76, 1-15. WYRYWKA, i, ż. , wyrywanie,
wyrwanie, i to co wyrywają lub wyrwano; Hi §eran^=
reigcn , 3Iiiźreipcn , Hi jjerauśgeripcne. Wyrywkami , wy-
ry wczo, i tu i owdzie wyrywając, wyciągając, w\zywając;
^ier iiHb H ^eraiiźijeriffcn , |icrnuŁ^gc5ogen , (lufgcriifen.-

WYHZĄDZiC cz. dok.. Wyrządzać «(>(/o4. ; //»/(. wyfjditi,
wyrizo«ati ejjtcere, ej-egui • Surab. i. wuredżam exi:erno;
Hag. izrediti ; Ross. ii3pfl4HTb , napaJHdTb; przyrządzić
zupełnie, wygotować należycie, wypnrzadzić , wypra«ić;
ganj fertig ma.ten , au^iiinc^en , nm^rid^ten , luinfummen »er«
fertigcn, aiuśiertigen ; { Russ. Bupfl4MTbca wysirnić się,
oTpa^iiTb , oipaHcaTb detaszować , wyznaczyć, ii3pa4:MBO
wyborność. il3pfl4HCX0HeKB dosyć ładny, porządny ^ Na-
oslatek śmierć jej opłii-ze , pogrzeb kosztowny yyyprawi
i wyrządzi. Glicz Wych. P i. Bóg miłosierdzie swoje
wszystkim jednako wyrządzał. Diai Post. 219. udzielał,
trt^eilen, Szczęśliwy kraj , gdzie tak prędko sprawiedli-

74*

588

WYRZĄD - WYRZEC.

WYRZEC.

»ość wyrząJzają jak u nas. Teał. 7. b, 47. — §. Wy-
rządzić cześć I I. d. koinu = czcić go, dawać dowody
uszanowania; cincm 61)rc anttiini. Śerocifc oon ScrcCirung
flcbcn, GI)re ertrdfcn; /łoss. cociyjKiiTb , (cf. usłużyć j.
Jeśli połykam konsula, nic nie opuszczę, co do 'ui-zci-
wości wyrządzenia przynależy, zsiędc z konia, zdejmę
czapkę , zstąpię z drogi. Warg. Wal. 268. Nie słuchaj
ty heretyka, wyrządź cześć bogu, jego matce i świętym
jego. Buz. fist. 50. U Aleńczyków, jeśliby był "uczci-
wości przystojnej starszemu młodszy nie wyrządził, tedy
go za to na gardle karano. Siar. Ref. 134. — Simililer :
Ruskie książęta od Talarów zwojowane, trybut z hołdem
im i posłuszeństwo wyrządzali. S.rijjk. 224. ( odda-
wali, składali). — tu malam partem: Wyrządzani komu
złość, psotę, niecnotę, sztukę. Cn. Th.; dolose et ne-
quiter se ijercre aduersus altquein , rf. lżyć, szkodzić;
ciiiem Uiicbre, Sdjiinpf mitbim, eiiiem (>ófe (itreidic fpiclcit,
(cf. figla wypłatać, figle stroić), zbroić; Sófcil DCrflbcn.
Bał się Stefan, aby na lesie Wołosza , jako są zdrajcę
wielcy, ludziom Olbrachta złości jakiej nie wyrządzili.
Biel. Kr. 456. Na przekorę panu wszystkie te sztuki
wyrządza. Teal. 26. b, 30. Figle wyrządzać, macie so-
bie za rozkosz, leal. 25. c, 28. Zrobisz mi figla je-
dnego, ja ci dziesięć innych wyrządzę, ib. 4. c, 162.
Ty to niecnoto, taką wyrządziłeś mi p<otę. ib. 24. e,
120. Oj takiego wyrządzę mu psikusa, niech pamięta,
co umiem. ib. 4. c, 52. Gdy okrutną niemiłość przeciw
sobie Heroda obaczyli , iż im nieljlko inszi; 'lekkości wy-
rządzał, ale jeszcze na gardło stał, myślili mu leż źle.
Gltct. Wych. G i b. (pokrzywdzenia, gwałty uczynił). Nie-
wslrzymawały syn jego wyrządzał niecześć cudzym żonom.
Pelr. Et. 52 (zelżył, gwałoił, 'beze^-zcił je). Wyrząd/.e-
nie, WYRZ.AL), u , m. , n. p Skrzywdził ich wyrządem
nikczemnej wzgardy. Pr:yb. Mili. 207. — Tatarów hordy,
Po kraju rozbiegłszy się, wyrządzają mordy- Teat. 45.
rf, 85. Wyb. czynią, działają, wykonywają, fic ycnltiEII
9Borbt{l(ltCn. — g. Wyrządzić kogo dokąd, wyprawić,
porządnie z opatrzeniem wysłać; tDoM" frpcbircil , IDCg-
ft^irfen. .Milka do cudzyeh ziem porządnie synów wyrzą-
dziła. Kolak. Cat D 1. L'>gata wyrząd/.ił , żeby nieprzy-
jacielom drogę zaszedł. Wctg. Cei. 118. wjkomendero-
wał. — ^ Wyrządzić się , wyprawić się , wybr.ić się ; ^li)
toobin nufniałcii , rooliiii aiifbrct^en. Konnym kazał się ru-
szać ; trochę później wyrządzili się i zjechali Warg. Cez.
84. — '^. Aliter : My ze złemi ludźmi biesiady siroić ,
uczty na nie sprawować, i ich i-hłi>pom i szkapom się
wyrządzać mamy? Siar. Hef. 09. ilogodzić im z naszą
niewvgi>da . stratą, szkoda.

•WYRŻAWŚZY, wyjrzawszy', ob. Wyjr/eć , •WYRZ.A7,.\Ć ,
Wyrzezać, Wyrzynać, o6. Wyrżnąć' WYRZE, WYRŻAĆ,
ob. Rżać.

WY'RZEC, wyrzekł, (. wyrzecze , wyrzekę c; dok., Wy-
rzekiiąć jV(/;i//, , Wyrzekać nteduk.; /hh. wyrknauli , wy-
rjkati; Sontb 1. wurieczacż , wureknu , wurelżu; Ciirn.
srękam ; Vind. isrezhi , srezi, srezhi, vunsrezhi, vunre-
zlii , Yunriekati; Croat. izrechi, izreczam ; Uotn. izrecchi,
izrieti, izustiti; Hag. izrjeii, izreccem , izrijzati , izrecchi.

igovoritti , izijsiuti ; Eccl. napthaio , Bspnaaio, npoHana-
rojaiH , iH:^pciUH. uaptKaTii przyrzec;; — §. 1; wyrzec,
przerzec cii , wunówić, wyrazić mową; aui\$X(iitn . ani'
fagfn, rebelii) corbriiiflcn. Skórom to wymówił, wyrzekł. ..
Cn. Th. 1519. Niechaj tego dowodzi, co śmiała wyrzec.
Teal. 5 , 59. Usłyszano niektóre słowa , które do Wao
Panny wyrzekł, ib. 5, 120. (które przemów-ł, które jej
powiedział). Trzeba dać z jednego Ścisłą rachubę słówka
próżno 'wyrzekłego. Kulig. Her. 147. (wyrzeczonego,
powiedzianego, przemówionego , wymówionego). — Wy-
rzec, wyrokować, wyroczyć, wyrok dawać; (eill Urt()Cil)
aiififprec^cn ; Sorab. 1. wolretżu decemo. Ztąd rzeczony
jest sędzią, iż sądzi , i dekreta prawne wyrzeka. Sicierb.
Sax. 407. Potym wyrzekali a skazali pospolitym przyka-
zaniem i wyrokiem wszemu narodowi żydowskiemu ....

1 Lcoj) 2 Miich. 10, 8. — Wyrzeczenie, wymówienie,
actio , iai 3luś)prcd;cii ; opus to co się wyrzeka, wyrzekło,
mowa, lo co się mówi, e/fatum. Cn. Th. 1551. (bnJ
Slueflcfprpdicitc , ter Jliiśfprud) , cf. wyrok, wyrocznia;. —
Wyrzec co,, wypowiedzieć, wysłowić, wyrazić 'rzeczą
t. j. mową, 'wyprawić, dostatecznie mową opisać; aui'
fpred;en , nuiśtirfidfeii , \)t\i)xtibcn , iii SBorten barfteDfn. Tru-
dno to wypisać, trudno wyrzec słowy. l'ol Syl. 228.
Wyrzeczony, 'wyrzeczny, do wyrzeczenia , wypowiedziany,
wypowiedny , wyprawny, wysłowny , wymowny , mogący
być wyrzeczonym, wymówionym; niijfpredjltt^, auśiprcd^bar;
tioh. weyrećny , Subst. weyrećnost ; Sorab. L.wurelżne,
wufeknil^, reiżniwe entnciahilis , effabilis , Subtt. retzni-
wofcż (wurekwate e/iuiicia/icMs); Boss. iiapeieiiiibiti ; opposił.
'Niewyrzeczny, niewypowiedziany, niewymowny, niewypra-
wny , niewysłowny ; Viud. neisrezhliu , nesrezhliu , nere-
zhliii. neisgovorliu , nej)Ovedliu, nevunslil'liu , (cf. wyci-
snąć); Hag. neizrecceni. neizreccen, nepokaxiv, (cf po-
kazać) ; Sluv. neizrec<en ; Hois. uciisptMOHHhift ; £cc/. ue-
Hapeieuiiblii. — § Wyrzekać, głośno narzekać, biadać,
utyskiwać, lamentować; laiit flngcn, Slagen aiisftoPfn, fi(|i
beflageit, n)el;flnoen. Poslrzegłszy stratę malka w lejż©
chwili , O jak ż>łośnie wyrzeka i kwili. Suszyć, fiesn.

2 £ 4 6. Za jego panowania żaden nieszczęśliwy nie
wyrzekał na przemoc. Staś. \um 2 , 252. Żona tu w
fra<unek, i jaki żal niewieści może być zmyślony, łamie
ręce, wyrzeka, pełna obłudy. Tward. Wf. 11. Trojany i
Trojanka będą wyrzekały. Dmoch. H. 2, 265. Lada przy-
czyną tik wyrzeka i wyklina. .Won. 65, 556. Pod jakim
ja to wlewkiem rodził się planety, strapiony osieł, coł
to za c/łek, ten mój pan. wyrzekał, niestety. Nie-
wdzięcznik bogd.ij przepadł na piekulnym progu. Zab.
15, 176. !^"gl. Demofoncie , po tobie wyrzeka Filida
twoja, że cię czeka. Chroic. Ow. M. Nie gubmy czasu
na próżnych żalach i wyrzekaniach , pomyślmy raczej o
sobie. Teat. 1. b, 70. na lamentach. — g. 2) Wyrzekać
się czego, zrzekać się, wyrzec rozbrat, wypowiidzicć komu
społeczeństwo; einem eiiifiiiien, (fii^ etroa* lle^rc^e^l , )1(J) Icł-
fatjeii , lo^fpredjeii ; Doh. zaricy se, zarekl se , zareknu,
zarjkati se, (cf. zarzec); {Sorab. 1. wurelżuyu szo rfi-
tieplo, wurelzwar ditieplator, f. wuretżwarka) ; fioit. 3a-
peibCH, aupcKOTbCfl. Wyrzekasz się szatana, i wszystkich

WYRZEDZIĆ - WYRZEZANIEC.

uciynków jego , i wszystkiej pychy jego ? Kucz. Kat. 2 ,
566. Wyrzec się świata. Teal. 5 , 28. Ktoby chciał za
mną iść , niechaj się sam siebie wyrzecze. Sekl. Murc.
8 ; niechaj się sam siebie zaprze, ib. er miiB fid) felltjł l'cr=
WugilClI. VVyrzekam się cząsliii w raju, jc^h to nie pra-
wda. Baz. łhl. 62. (niechcę być zbawionym , cf. y.tk mi
zbawienie mife, cf. tak mi panie bożo dopomóźj. Takie
małżeństwo, gdy się go miłuść wyrzekła, Jest najwięk-
szem nieszczęściem, jest obrazem piekła. Zab. 15, 226.
(gdy go miłnść porzuciła, z niem się rozbratafaj. Wy-
rzekam się syna , ojca, zięcia, dziedzictwa. Cn. 7"/!. 1531;
abdkant vivi pałres fiiios, i. e. privant omni jurę filii;
exhaeredanł post vioriem , i. e. submovent ab hearedttale;
ahdicatus , idem esł crhaeredilatiis , non contra. Cn. Th.
1351. et 1332, (cf. wydziedziczyć). Gdyby kto wyrzekł
sie syna, ii przystał do króla, wieikąby krzywdę uczynił
królowi. Birk. o E.vorb. 2ó. Taką masz litość nad tym,
który się cię wyrzekał , i niff chciał znać za brata. Bok.
Kom. 5, 50S 'Azaz niemasz na świecie tak ciężkich,
tak złych i 'niezbożnych ojców , iz' wyrzec się ich sy-
nom , i ludzkie i boskie prawa dozwalają? Gorn. Sen.
405. Wyrzekły, wyrzeczony syn , abdicatus. Cn. Th. 1332.
Wyrzeczenie się czego, n. p. syna, abdiculio filii. Cn.
Th. 1551. bie (Eiitiaijima, goeifaguna doii etmaś; Ross. sa-
peiiaHie , aapoKi.

WYRZEDZIĆ Ci. dok., wycinaniem, wyciosaniem, wyczy- .
szczeniem rządkiem uczynić, zupełnie przerzedzić; biirc^
3liiffd)iicitcn , Diciniocn , <Baubmi uerDiimien , biinn macijcn ,
fcItCIl niadlCli; Somb. 1. wuredżu wyczyszczam. WYRZE-
DZIEĆ, WYRZEDNIEĆ nijak, dok., stać się rzadszym ,
przerzedzonym ; buiuier , ram lUerbCII.

WYRZEGOTAĆ, WYliZEKOTAĆ cz. dok., rzekot wydać,
ailśfrdtlijcii . ŁcraiisfrM;5Cn fig. tr. Orzeł bał się przyjąć
sroki w sną drużynę, aby tego co się w domu stanie,
na domie siedząc me wyrzegotała. Ezop. 106, cf. wypa-
plać , wygadać , wyklekotać , wypleść , wynosić z domu ,
roznosić.

WYRZEkAĆ, WYRZEKNĘ, ob. Wyrzec. WYRZE.MPOUĆ,
ob. Rzempollć.

'WYRZETELNIĆ ci. dok., rzetelność, wykazać, sprawdzić,
udowodnić, u.=prawie(lliwić ; realifircn , bie 2Birflicl)fcii bn^
ł^un , crtPeilen , [leiucifcil. Rachunki zdać i wyrzelelnić.
- Gal. Cyw. 5, 142. Długi jeszcze nie wyrzetelnione ,
haud liquida. ib. 3 , 259. Które racliunki z zarządzenia
za wyrzetelnione i ukończone są uważane, ib. 5, 152.
Wyrzetelnienie opiekuna w zakwitowaniu ostrzeżone być
ma. ib. 1 , 110.

WYRZEZAĆ, ob. Wyrżnąć. WYRZEZACZ, ob. Wyrzynacz.
WYRZEZEK , zku , m., — §. 1) co wyrżnięto, kawał wy-
rżnięty ; etmai Slii^aeftŁiiittcneś , §eraiiźt]efd)nigteg , eiii 31D=
((^niicl ; [Yind. isres , vunsres, isresba , vunsresba; Hoss.
BHpisKa ( rzeźba ). — g. 2) Wyrzezek , zka , m. , WY-
RZEZANMEG, ńca , m , którego wyrżnięto, ciii ^erau^gC'
f^nittiicr, 3lu^gefĄilittiier. Matce w rodzeniu umarłej, bok
prostą raną rozpróć i otworzyć, kędjby dziecię wyjąć;
* którzy się tym obyczajem rodzą, wyprotkami abo wy-
nezańcami zowią; tak Kajus Juliusz Cezar był z matki

WYRŻNĄĆ.

589

wyrzezan. Sienn. 463. eiii miS ber SDhitterlicDe ^crau^gC'
[(^nittiier. — §. Wjrzezamec, rzezaniec. Diidz. 71. trze-
bieniec , kastrat , eiit 35er|'(t)iiitteitcr. Niemęzkie wyrzezków
grono Hor. 1, 171. Nar. WYRŻNĄĆ, /. wyrżnie, wy-
rżnę cz.jediitL, Wyrzynać , 'Wyrzezać, "Wyrzazać HierfoA.,
"wyrzezujo pr. conliil. ; Boh. wyrezali, wyreżowati ; Slov.
wyfezugi; .!>0)'a6. 1. wureźu, wurezam, wurizu , wuriźam,
wurizam ; Vind. isrezati , Yunresati , yunsrezati, isresu-
vati , vunsresuvali , isresati , isreshem; Croat. izrezati,
izrezayam , zrezhti, zrezAvam , zreziijem ; Rag. izrezati;
Bosn. izrizati , obrizati, (cf. oberznąć); Ross. BUptsaTŁ,
•BbiptsbiBaib; Eccl. ii:;Biiii\TH [iculpere 2]; — g. 1) wy-
rzynać co zkąd lub z czego, rznięciem wydobywać; ^CT'
aui^fdjiicibeii , aiiź!cl)iicibcn. Gdy okrutne kłócia miała radzo-
no się lekarzów, którzy odpowiedzieli, że jedyna na-
dzieja jest, w wyrzezaniu kamienia. Birk. Dom. 110.
Narzędzia do wjrzynania kamienia z 'macharzyny. Czerw.
Narz. 28. Pop na 'żertowniku, wyrzezawszy z pośrodku
'proskury hostyą, kładzie na patynie. Sak. Persp. 16.
Juliusz Cezar był z matki wyrzezan. Sienn. 465. wy-
rżnięty , ob. Wyrzezaniec , ob. Wyprotek. — §. Wyrzezać
kogo, czynić go wyrzezańcem , rzezańcem, trzebieńcem,
wytrzebić go; eiiicii Dcrfcbneibcn, caftrtreit. Publiusz Poncego
wyrzezał albo olrzebił. Warg. Wal. 189. W niebie przyj-
mą koronę ci trzebieńey abo rzezańcy, którzy sami się
rzezali dla królestwa niebieskiego , nie ciało , lecz pożą-
dliwości 'wyrzezając. Galat. Alf. 528. — §. Wyrżnąć lu-
dzi, wyciąć, wyścinać, cięciem zabić , pozabijać, wygła-
dzić; in bie %^\anuc I)anen/niebcrma(f'cn, niebcrmc^clii, iim<
('riiigen. Wyrżnąć w pień obywatelów. Nag. Cyc. 52.
Wilk głodnym zębem oborę wyrzeże. Zab. 14, 264. —
Trand. Wyrżnąć kogo, orznąć , okładać, wygarbować;
eincil burdjroalfcii , atpriigelii. Wyrżnąć komu rózgą zadek,
kijem plecy. Biidtk. — ^. Wyrżnąć co , oderznąć ; a6<
{c^iieibcn, niii'irf)iicibeii. Włos żywotni Niżowi córka wy-
rzeziije. Oiw. Uw. 501. — §. 2) Wyrżnąć w czym, na
czym, z czego, werznąć w czym, rznięciem wyrobić,
wydrożyć, wydłubać, wyryć, wyciosać; Ecd. ii^E:iiiiTH.
Perdy.x rybie pośrzednie skrzele obejźrzawszy , Na wzór
onych w żelezie twardym wyrzezawszy Zęby wieczne ,
najpierwej piłę wyriiistrzował, Zebr. Ow. 196; (incidit).
Macica śrzubna , jest to dziura wyrżnięta w gwinty, w
których śrzuba chodzi, obracając się. Jak. .Art. 5, 501.
Wyrzynają na marmurze imię jego. Teat. 55, 70. Tru-
mna pokryta zewsząd białym marmurem , historye nie-
które cudownie wyrzezane reprezentuje. Birk. Dom. 123.
Prawa u Rzymian wyrzynano na tablicach miedzianych.
Siem. Cyc. 548. (wyryto', cf. wydrukować, wycisnąć, cf.
wypieczelować). Wyrżnięty Eccl. nsBBHHHbiH. Wyrznienie,
wyrżnięcie , Sorab. 1. wurezano ; Eccl. nSBaailie : wyrżnięcie,
to co w'yrznięto, rzeźba; bai Slii^gcftŁnittcne , Sliit^gcgrateiie,
gingegralicnc.' — "Wyrzazał Mojżesz dwie tablice kamienne.
Biidn. Exod. 54. 4. (wyciosał. Bihl. Gd.; fcrtig finijcn,
Oii^dauen, auśf^iii^etil. — §. 3) Wyrżnąć, mocą wyzwolić,
uwolnić; ^erauii fd.ncibeti, mit (Semalt lośmacfieii, lo^fc^iieibeit,
loś^aucn. Radzi pismo , ko^o z małżeńskich śmierć związ-
ków *wyrzf że (wyrżnie) , Żeby swobodnie żyły niewiasty

590

WYRZUCIĆ.

W Y K Z U C 1 Ć.

i rafie. Pot. Pocz. 637. — Eetipr. Wjrzynać się, przerzy-
nać się . przebić się jjwałlein . otworzyć sohie przi-jście ;
fl(t» bur^^l/aiien , fidj ben aiJetj óifnfn, ^llrd)^^ill(]ell. Wyrżnął
się tabor z łasa bez s/kód żadiiyrh JaU. buk. S b. (wy-
gramoli/ się, wyskrobał się, wyplótł się). Tam Dunaj
siedmią gąb wyriyna się w mor/e. Cliroic. Ow. 186
(wyrzuci sie, wylewa sie, wyjiada;. — Sunil. Zęby się
wyriy.n.iją. Cluntei. 1 . 181. klują sie, bic 2>^\^m brcdjcn
burdj , fdjncibtn fti^ buri^. Siódmego od narodzenia mie-
siąca , zebł się wyrzynają z bólem częstokroć śmierć
przynoszącym. flo.V. Dijab. "i, 211. Nim sześć miesięcy
upłynie jagnięciu, wszystkie się mu zęby wyrżną Wulizt.
106. — g. iranslal. Wyrżnąć słowa, wymówić wyra-
źnie, wybić dosadnie, dobitnie wymówić, wyjirawid;
cin SBSort rcdjt Qenan niiMprcdien , auźbriicfcii. Jest w Grec-
kim i w Łacińskim języku coś okrągłejjo , iz język bez
trudności wyrzyna kaide słowo. Gont. Dw. ^0. Nie nió^ł
wyrżnąć a wymówić scbibolclli. 1 Leop. Judh\ 12. (rzekł
sybolet, a inaczej nie mói<ł wymówić. BM. Gd.). —
Aliłer. Wyrżnąć, jak najtrafniej wyrazić, oddać, wysta-
wić, wy(irawi(', wyobrazić; flflinu ailś^rfltft'!! , trcjfciib bar«
flrllcn. Jak wyrżnął, jak przYmu^nął, 'tirzoi-znie, 'j^rzeczy.
Cn. Th. 251. e('2IO; wćsle tu' ."^łjży. Wud. (bardzo
trafnie , cf. jak wymalował;. Ad unyuein frai-lus , lak pra-
wie jik ma być wymalinvany, by go wyrżnął. IHącz. De-
scnhtre alignid, popisać, wymalować, wyło/yć, słowy
wyrżnąć co takowego. Marz. Wystrycbnąć kogo jaki jest,
słowy wyrżnąć ib. Ad normnm resjjondere, prawie jako
ma być od|iowi,'dzieć , by wyrżnął, słusznie odpowie-,
dzieć. ib. Wielkich to są przykłady panó»v; ty choć
mniejszym Wzorem , jednak eiiciej ielize jak najlepiej
wyrżnąć Opal. Sat. 53. W tym piśmie się wyrżnie ja-
sno, Jak było przy Kaczale zawsze chudo , ciasno. Tent.
43. c, 4'J. Wijh. Czyj jeżyk lak mowny, żeby sprawy
tej cudownej dzieło wyrżnął, jak trzeba? Kchow. liui.
52. Truilni rze.'z jest jrfden język drugim językiem do-
statecznie wyrżnąć; przeto z wielką się |iiliiością folgo-
wało temu, aby \ prawdziwie i snadni^! lexl CoUki on
te.\t Łaciń^iki wyrzyn^ł. 1 Leop. pr. (dobitnie oddawał).
— §. Wyrżnąć mowę, ko'm|>liment , pieśń, śpiew, nólę
pł.idko w\riać. sm irowtiie powiediieć , wyśpiewać; flliitt
unb mit girtiiifeit »i)rtra.)eii, tfrfagen, berfiiiijeii. — §. Wy-
rzezał się nuż. ; fx-sit^ eit cutter cehru vet u^fdiin tr.fSt.
Cn. Th. 1.1.^2: wye.hi'łlił sie, wyrobił sie, zii/.\ł, wy-
szczerbił się Wild. [li) \)i[xi) 3.^;iebi'ii nbiiijen , jłtiiipf
ft^iicibeii, fd)orti(j ftOiieib^ii.
WYit/.UCIt] es dok., V^'rzucać niedok. , wymiaiai*, wyi^i-
skad , 'wykidać , rzu 'ając wyrii;.;ować , wy|ir/ątii^ć , wy-

próżiić ; btr.tiiiJiuerffit , l)tiiaiijn>.Tfeit , aiiJiB:rii'ii , mciiroer'

fen ; 0')h. wywrcy , wywrhl , wywrho.iuli . wywrliiiw.iti ,
wymititi, wyboditi (cf. wygiuhić), wyliazati , wybazo-
wali . wyliazeti , wyh.izugi ; Sluv. wywrhu^'i (cf wierzch),
wyhazii)»i ; Vind vunsvrezhi, isriniti ; Croat zverclii ,
łversuj.'in, izliiliti (cf. wychwycić), izliichujern , izhit»vam,
zhil5viiii: /tosn izvarcclii, iiyrnchi . izmec'ij.ili ; R iSi
BUÓpoeiiTb, BuópocHTb . ibiópiicMBnTb , BbiKimyrb, ■&!-

RBAliłaRTb, IbiapOKIlHyrb , BblllpOKII;tUBaTb i Ecd. ll3B«p-

rnyTH, HsacpraTii, iisscpraio, H;Bp'KqiH, H3Kn4aio. Grzyby
najlepiej, gdy naj«yborniej bę.lą przyprawione, za płot
wyrzucić. Uned. 14'J. Próżno żałujesz klejnotu, wyrzu-
ciwszy go. Ful Arg. 603. Pokój jak nie ten , wyrzucili
wszystko, co jejmość kazała przybrać. Teat. 19, 23. —
Traiitl. Ukazującemu w nagroiie trzeba coś z kieszeni
wyrzucić. /Won. 75, "66 coś niby z niechcenia dać,
einem (tmai aui ber Jaidje niiśirerfen, b'" roerfen. Egurgilare
argeiitum dumo, wyrzucać, vet potiiis wynosić, wywłocłyć.
6'm Th. 1352. (»cr[d)Ieiibern, cf. rozrzutny).— Wy,-zucić co
komu, rzucić przed kogo ; einem !>oractfen, oot ibn binn'erf(n.
Lizymach, co go Alexander W. Iwowi okrutnemu kazał
wyrzucie, lwa srogiego 'udawił. Hej. Zw. 166. — Wy-
rzucić kogo, wypchnąć Cn. Th. 1552. einen fccriin8:vfrfen,
^'erailSftoBen. Wyrzucić kogo, wyrugować, wyforjtować.
ib. wyparow;>ć, wyprzeć, wygnać, wypędzić; ber(1U6n>n>
fen, bfroiiśiCrńnijen, trciben , jmjen. Wyrzuconym być, jest
to zostać syyt;iianym z li"go miejsca . które poniewolnie
opuszczamy. Vtl(h. Sen. lal. 419. Wyrzucać kogo z rady,
2 cechu Cn. Th. 1552 Gdyby który rzemieślnik co prze-
ciwko postanowieniu miejskiemu wystąpił, tedy ma być
z cechu wyrziicon. Szczerb. Sax. 382 Niewięcej jest
kł<>polu, o to biedne siedlisko cudze, aby jeden dru-
giego z miejsca wyprzeć i wyrzucić mógłT l'oJw. Wrót.
58 Iż pana boga czcili, wyrzucali i od majętności wy-
woływali ich. 1 Leop. 3 .Mach. 3. Wielu na wygnania
wyrzucił i do klasztoru postrzygł. Sk. Dz. 737. — Wy-
rzucał Jezus czarta, a on b\ł niemy; a gdy wyrzucił
czarta, przemówił niemy. Sk. Kaz. 125. W. Luc. 11.
Ił. (wyganiał dyabła , a gdy wyszedł on dyabeł....
Bibl. Gd). — Wyrzucić zamachnąwszy, wyciskać, wy-
miotać, I)fraHiM'i)li'llbi'rn. Naród Weslynów żadnej broni
nie używa ; on lylko z procy wyriuca. Siat. Num. 2 ,
221, (cf wystrzelać, cf pocisk). Skończył, i dzidę sil-
nym wyrzii>-ił ramieniem. Dmoch. U. 2.228 — Similtler:
Figura niezgr.ibm bez ułożenia , rękawy wsjystko na
r.iiiiMina wyrzuca, i szabla zawadza. Tent. 13, r, 11. ^
g Wyrzucić z siebie, a\ii \\if beriiiiiSnJcrfen. Uciekając

dziecię nie lak porodziła, jak wyrzuciła. Sj. fJi. 8łl.
(pirniiił.i). Wyrzucić z żołądka, zrzucić, wyrzygnąć ; [\df
erbre^-fteii , brc.ijcn, uim fii) (jcben bie Sufifcn, lucflbreibfn,
fPi'ien. Żidnej jc;;o piiir.iw\ j.ść nie ini>i;ła , ale wszystko
zjadłszy wyrzii'ał.i Sk Zyw. 83 CukoUick w .^ię wb-ją,
lo przez woinil z żół^-ią zmieszany, kwaśno przckąsy-
w.ijąć, wyrzucają filch. Sen litl. 3, 191. Woinit mc
innego nie jest, jedno wyrzucanie prtez usta lego, coby
jeno wżofąlkii było. Cziar.h. I'rz. W 5, Boh. wywra-
lek. Pokarm przyj-ty od chorego i^tłąilka bywa wyrzu-
cony. (JiU Post 292 Plii.;nwsza rzecz łych , kiórzy wy-
rzucają prtcciw bliźniemu swemu 'obm'>wy , mżeliby to
wyrzueif, co j idf albo pił Ernz. Jei. i' i. — Wynu-
ram co mam na sercu, wymawiim Cn. Th. 1352. (f(in
$fr} fluoifdtiitteii , cf. w\lewać). Czego sam wymówić nie
mó^ł . to przei iHla lowarzy«t.i swego Focyusza wyriu-
cił Sk Hz 829. Jezus mó'vi: otwor/ę w pudobień-
slwach lisia in'>je , wyriurę ^ikrytii riecty od założenia
ś*»iata Sekl. Miih. 13. ("wyżynę »lba wyriyjfnę. ib. wy-

WYRZUT - WYRZUTEK.

powiem skryte rzeczy od za/ozenia świata. Bihl. Gd.). —
8. Wyrzucarf co komu na oczy , plus est quam wyma-
wiać. Cn. Th. 1352. wyrzuty, zarzuty komu rzynić, cf.
zarzucie ; tiiicm ctii'a^ »crn)trfcn , yorriicfcii , yorI;aIteii , i^m
t^priiiurfc madicii; Bok. wyicyk^ai, (cC. \vyt)k.tć); Sorab.
i. wu.niiluyu , porokuyu , wuijkam; Vind. enemu v'ozhi
vteknili, vtikuvati, fvariti , poTyariti, (rf. swarzyd); Croat.
jzponeszti, jzpoiiassam , kórim , (cf. korzyć); Dal. pri-
korivam , opogovaram ; Rag. prikorilli , okoritti, opogo-
YOritti komu, ubezociti tkoga ; Bosn. prikoriti ; Ross.

KOpP.Tb , KOpiO, BbI3Bt34llTb , BIJ3Bt3)KHBaTb , ntliaib (cf.

pieniaćj , HaiiliTb , iiantBaib (cf. napiąć, naspien-ać),
nonpeKHyib , ncnpcKaib , ynpeuiiyTb , ynpcKaib , wyHaib,
ciyHflTb, nociyiiHTb ; Eccl. xyxHaio (tf. chucinia/) , ra)K-
Aaro. J-łn ś. wyrzuca światu na oczy , że przez Chrystusa
od zginienia wyswobodzony, przecie go nie poznał.
Salin. 2, 45'2. Zwyczujnym swym stylem JP. Cześnik
mi zdradę miłości wyrzuca. Tent. 48 b, 2G. — §. Wy-
rzucić w górę, wzrzucić ; iti bie §5^e iDcrfcii, aufiDcrfcii.
Blokauz jeden wyrzucił z ziemi , a ciiróstem go i różno
'wiszami leśnemi tak nasrożył, że się lasem Turkom zdał
przyrodzonym. Tward. Wi. 140. Podkopy czyli miny
podsadzonemi prochami mają być w powietrze' wyrzu-
cone. Jak. .Art. 5 , 508. wysadzone , in btc Suft fprciiijcit.
Byk w górę wyrzuca rogami, a ziemię nocami Kopiąc
piasek rozmiata. Pikli. Sen. gn. 111. wybija w górę, i
wymiatuje. — g. Wyrzuca się krosta. Cn. Th. 1352.
wykociła się, eiiic 33lnttcr fńlirt i^nani , fd^Ififlt miś. WY-
RZUT, u, m. , "WYUZUTA , y, i., wyrzucenie, wymio-
tanie , wyciskanie; baś i)craiit)H)erfen , Slii^iucrfcii , ber $cr=
nil'5iDUrf, 3lU'3l»nrf. Niech patrzą na tclm z mych ust wy-
rziite, Na serdeczna skruchę, i duszną pokute Kulig.
Her. 281. li gwałtowna nawałność okręt umiotała , wy-
rzut uczynili , a naz.ijutrz sprzęt okrętowy wyrzucili. W.
Aci. 27, 18. (naprzód towary wyrzucili, a trzecier^o dnia
okrętowe naczynia wyrzuciliśmy. Bihl. Gd). — Wyrzut,
WYRZUTEK, ika , m. , to co się wyrzuca, wyrzulki, od -
rzutki, odrzezki, śmieci, pomiotło, wymiotło, wymie-
taczka , euerriculum. Cn. Tli. 709. ber SliiSiUiirf , wai
©fggciuprfen luirb ; Z?o/i. powrhel ; Surab. 1. parnb ; Cum.
sversbk, saverslik, smetlaka. sbirk. berkarye-; Vind ismet,
vunsmet, isverg, vunsverg, isvershlvu, vun-iverslitvu, vun-
versbnost; Boss. iiSEepranie, iiSBepni, injicr-Ł, oóopi, o5o-
puini, 4pa3ri, (cf. drzazga), 4panb , OTópoconŁ . BiJBajKa
(cf. wywalić), BbiKn4i<n, (cf. wyklnąć) ; Ecr.l. bukH/IOKB ,
HSBeprL. Świniom się dają wyrzutki z ogrodów marchwi,
buraków, liście kapuściane, i t. d. Kluk. Roił. 3, 277.
A my onych wyrokiem górnomyśinej buty Skazani mię-
dzy podłe natury wyrzuty. Zab. 8, 551. Koss. — De
homine: Wyrzut, wyrzutek, tka, m. , człowiek odrzuco-
ny, pogardzony, w pomietle ; fin DcriDOrfner ^DJeiifi^ , 3luś'
IBUlf. Precz mi z oczu w tej minucie Nikczemny ziemi
wyrzucie. Jak. Baj 59. Taką krzywdę poniosłem przez
dumę Atryda , Jakbym byJ najpodlejszy na ziemi wy-
rautek. Dmoch. II. 246. Będziesz się włóczył od kraju
do kraju, zostaniesz wszystkich narodów wyrzutkiem.
Stu. Nutn. 2, 31. — Aliter: Wyrzutek, wymiotek, po-

WYRZUTNY - WYR Z Y GNĄC.

f$91

rzutek, pomiolek , martwe dziecię. Cn. Th. 709. nie
donoszony płód, niedoniosek , poroniątko; citie utljettifle
©fblirt, eilie (CcMgeburt. — Alile.r: Wyrniotek , podrzutek,
nalezionek , porzucone dziecię żywe. Cn. Th. 782. fin H)Cfl»
gcfc^eś Siiib, cin giiibclfinb, ginbling. — g. Wyrzut, krosty
wyrzucone, obsypanie krostami, osypka , bcr ?Iiigf(^lag,
bte Slattcni. Gorączki z wyrzutami , t. j. z plamami kro-
stami. Krup. 5. 5'28 febres exanlhemalicae. — g Wyrzut,
który komu czynimy, zarzut, wymowa w oczy; eili 3)0r»
n)iirf, beit mait jcmaiibcii inac^t, t>ai SSornWcii, Ser^nllen ,
Scrrocifcii ; Boh. weylka {oh. Wytykać) , weystrćka , wey-
citka ; Sorab. 1. wuretzeno, (cf. wyrzec); Vind. fvarilje ,
fvariflilvu , (cf. swar) ; R)ss. BbiroBopi , T03anie, ynpeKi,
nonpcKTi (cf. poprzek), mciweKi, (cf. szczutek, sznupek).
Wskroś Ulisesa takie wymówki przebodły , Do mniei ,
rzekł, królu, wyrzut obracasz tak podły! OmocA. //. 101.
WYRZUTNY, a. e — iearfy., WYP.ZUCALNY, ejeclilius. Cn.
Th. 1532. co się odrzuca, albo łatwy do odrzucenia. Wiod.
%ni\mx\i-- , ^craiiSiucrfenb, aiigiucrfiicf), ati^mcrfbar ; Slov. wy-
lioditedlny, co se mfize wyhoditi ; Boss. nsEepraidbnufi. —
Wyrzutny, WYRZUTOWY, wyrzucający komu, zarzulny,
wymawiający; 3)PnuiirfŚ ' , oorrnerfciib" , Dorriicfeiib ; (Ross.
ynpeiHhiH , nonpeHaTe.ibHbin , nonpc^HbiH, cf. poprzeczny).
— g. Od wyrzutu choroby , od krosty , osypki ; ?luź>
fc^IagŚ', Slrtttcrn ' . Ospa i inne choroby wyrzutowe. N.
Pam. 20, 200. -WYRZUCACZ, WYRZUCICIEL, WY-
RZUTNIK, m., który wyrzuca, komu wyrzuty czyni, wy-
mawiacz; bcr J)craii§iuericr, ?Iii(Siiierfcr, ber SoriBerfcr,
SBorrflcfcr; Croa/. jzponoszitel , jzponassavecz, koritel ,
f. jzponoszilelicza ; Dal. prikoritel , /I prikoritciicza ; Rag.
ukorilegl, pnkontegl, f. ukorilegiiza, prikoritegliza. WY-
HZUT.NIA, i, i., Gramm. wyrzutnia jest wyrzucenie głoski,
z jakiego wyrazu , albo wyrzucenie wyrazu jakiego z mo-
wy. A'/)c;. Gr. 2, p. 23. ellipńs, cf. domyślnia.
WYRZYGN.ĄĆ cz. jedntl., Wyrzygać niodok.; Bosn. izrigh-
nuti , uzrighnuti; Rag. izrighnuti, odrighnuli , izrigali ;
Croat. zrig;'ivam , izrigavam , izrigavati ; Boss. iispurayrb,
napuraib ; Eccl. Bhipuraio, iispuraio ; Graec. iQ(vyo) , icsi-
ywfifici] , eruco; rzygając wyrzucić, wypluć, wybluć,

zrzucić,- zwrócić, oddać; »on fid) fpeifii, anibx((ij(tt , n)cg<
t>red)Cil, au^fpeieii pr. et fig. Ir. Przebiła dzida szyję, krwi
potok wyrzygnąf. Dmoch. II. 1, 155. Odzyskał dech bo-
halyr , na nogi się dźwignął. Otworzył oczy, z piersi
krew czarną wyrzygnąl. ib. 2, 56, (cf. wykrztusić). Na
świtaniu wespół ze krwią, która już ciec ustawała , duszę
przeklętą wyrzygnął. Birk. Exorb. G o b. Po pierś na wiatr
się 'wychynąwszy , nozdrzmi i gębą srogą , wód wyrzy-
gnął siła. Zebr. Ów. 390. Jonasz był w brzuchu wielo-
ryba trzy dni ; trzeciej nocy wyrzygnął go na brzeg ży-
wego. Gil. Kat. 252. Charybdys porwane okręty porywa
i wyrzyga. Olw. Ow. 542. Cd kędy pochwyci, to wy-
rzygnift zarazem. Tioard. W. Z). 2 , 262. Pot. Syl. 188.
Strzeżcie praw moich , by was nie wyrzygnęła z siebie
ziemia. 1 L';op. Luc. 20, 22. (aby was nie wyrzuciła
ziemia. Bibl. Gd). Effundere virus, jad a gniew swój na
kogo wyrzygnąć. ilącz. (wylewać gniew , wyrzucić co
masz na sercu, wywrzeć, wynurzyć). Boję się powta-

592

WYRZYGACZ - WY SAD.

W Y S A D N Y - WYSADZIĆ.

rzać bluźnierstw , choć lo z cudzej gęby wyrzygnionych.
Mon. 75, 51i. Wyrzygnąłbyś złośliwy polwarco , byś
tam ku 'nieczci mej i jedną kreską co był naczytał.
Smotr. Ex. 8. (wyjeżdżałbyś z tym na plac). Jezus mó-
wi : otworzę w podobieńslwacli usta moje , 'wyrzygnę
zakryte rzeczy od założenia świata. Sekt. ilalh. 13. ("wy-
żynę albo wyrzucę, i*-, wypowiem. Dibl. Gd. wyjawię).
— Co przez tak" długie lata przodkom naszym dźwigać
Nie ciężko było razem mamy to wyrzygić ? Pol. Arg,
109. wyrzucić, odrzucić z obmierzieniem. WYUZYGACZ,
a, m., który co wyrzyga, wyrzuca; ber SBcflfpctcr , 3lii§'
rocrfer; Rag. uzrigalaz, /. uzrigabza ; Croat. zrigavavecz ,
izngavecz , /". izrigavieza.

WYRZYNAĆ . ob. Wyrżnąć. WYRZYNACZ . 'WYRZEZACZ.
a, ffł., wyrzynajacy co, bcr Slu^fc^nciticr, Sluś|d)ni^lcr ; Vind.
isresavez , sresuvauz , isrezuvauz , dlielavez , dlietnik
(cf. dłóto), (isresalu , isbodalze , dlietu» dłóto , rylec);
Croat. zrezavavecz. WYRZYiNALNY, a , e , — ie odv. ,
wyrzynaniu służący, eicisoriut. Cn. 7/i. 1552. 9liifd)nct'
be ' . Wyrzynalny, do wyrzynania, mogący być wyrżnię-
tym, nuefd;ncibcbar. WYRZYNKl, ów ptur., ob. Obrzynki,
okrężne, wieuezyny ; baś 9lcrntcfeft, ścfenittericft. [źle, ma
być wyżynki , obżynki od żęcia nie od rznięcia 2].

•WYSAC , ob. Wyssać. "WYSĄCZ , ob. Wysysacz.

WYSĄCZYĆ cz. dok., Wysączać niedok., sącząc wyciągnąć
ciecze, czynić żeby co wysiakło, nii^ficfcril Inffea. Wy-
sącz.im , osaczam. Cn. Th. 1552. et 657. Wysącz do-
brze źklankę , chustę. Tr., (cf wykręcić , wymiąć). Wy-
sączyć się , wysiąknąć , wsiąknąć , ||erau§)l(tcni. Aby się
wysączyło , aby rosół puściło , aby wyszedł sok. Cn. Tli.
637. — g. Fig. tr. W'ysączyć kielich, wychylić, wydu-
sić , spełnić ; bii auf bfii If^cii Jnipfeii oiiiSiccrcn , aiiC'trin<
fen , aii^jcc^cil. Trzy albo dziewięć pełnym duszkiem do
dna Wysączyć , rzecz to wczesna i nieszkodna. Hor. 2,
130. Min, cf. wysarknać.

'WYSĄCZYĆ, ot. Wysadzić, cf. osaczyć. *WYSAD. u, m.,
WYS^DA, y, i , WYSADKA. i, i., dem., wysadzenie, i lo co
wysadzono; tai Sliiefcfcn , $craiisic^eii , Scfifffcn ; {fioss.
BUca4Ka , przesadzenie roślin , Bbica40K'Ł odnoga roślinna
przesadzona). — Wysada . front gmachu , przednia wierz-
chnia strona, bic SJorbcrfcitc , bic ^reiitc fiiicJ ®clińiibc3
u. f. n. Czoło tylko widziałem , i sarnę wysade zwierz-
chnią. Pilcli. Sen. liit. 424, ( cf. wystawa). — Fig. tr.
Wysada , sadzenie się na co próżne , przesada , afekta-
cya ; Ucbcrtroiliuiifl oni Gitelfcit . citle 3icr. Ten grzeszy
w stylu , który o słabej rzeczy pisząc , krasnmowskich
używa wysad. Mon. 68, 210. W tak krótkim czasie
obrad publicznych , zaniechajmyż wysady długifgo mó-
wienia. Dyar. Gród. 344. ( sadzić się na długą wymowę).
Skoro zagrzmi twa pomsta nad niemi , I pan i państwo
znikną w 'occmgnieniu , A ich władania , ich wysady
panie , Śmiech tylko ludzki w mieście twym zostanie.
J. Kctian. I's. 100. ozdoby, przepych. — *g. Hotit. Wszys-
tkie prawa , statuta , daniny, wolności , swobody , wysa-
dy, zwyczaje potwierdzić umyśliliśmy. Herb. Siat. 7. ii.
22, Bol\. weysada przywilej. — g. Wysadki, ogrodowi-
ny, które się zachowują przez zimę , aby na wiosnę po-

sadzone wydały nasienie , n. p. marchew', burak , kala-
repa. A'. Kam. Sefpflan}crt , Samenpflatijen. WYSAD.NY,
a, e , — ie adv. , wysadzony, wysunięty; JicrausgfffCt ,
J)Crau^flCrucft ; (Duli. weysadny uprzywilejowany; Huss. Bbi~
ca.tHuii do przesadzenia w ziemi). Rumak pana szybko
niesie na polu przestronem , 1 kurz omiata z drzewa
wysadnyin ogonem. Dmonii. //. 2, 305. ( długim zama-
szystym ogonem). — §. Wysadny, przesadny, zbyt afekto-
wany ; iiJiertricben, gejicrt, nffcctirt. Woh w ustroniu swe
wygrywać trele , Kędy się rozkosz nie wysadna ściele.
Zab. 10, 181. Kiiuiż. naturalna, prosta, szczera. WY-
SADZIĆ cz. dok.. Wysadzać niedok. • Boh. wysaditi , wy-
.sazovati , wysazeli ; Slov. wysazym ; Sorab. 1. wuszadżu;
Ross. ii3ca4HTb, BUca4UTb, DUca»;iiBaTŁ ; Eccl. ii3ca»-4aio;
g 1 ) z czego wyjąwszy posadzić , postawić , wystawić ,
wyłożyć zkąd ; (icrail'J|'c^en , aiii!)'c|;cn , iDE^fcjscri. W owym
porcie wysadziwszy na ziemię wszystko wojsko, przei
'Epireńską ziemię jechał. Baz. Sk. 519. (wylądowawszy,
z okrętów zsadziwszy ; 011:3 Coiib KCen , onjfdtitfcn ). Jam
rozumiał, że mię przed moje' kamienicę wysadzi, aż on
ze mną do Łazienek chce jechać. Mon. 71,552. z poja-
zdu mię zsadzi , wypuści , dozwoli wysiąść ; tr ipirb miif
ani bcni SBiiijCii obfefcn, oiisftoiflcn loffoii. — Irami. Wy-
sadziwszy wodę z łożyska i brzegów , w pół rowu wie-
żę zbudowali. Sk. Dz 574. wyprowadziwszy, wywiódłszy,
wyciągnąwszy, odprowadziwszy; bn^^ Sofffr tcrauJleittn,
obleiteil. — §. -l Wysadzić gwałtem . zsa^lzić siłą , wy-
rzucić, zrzucić, zbić, wybić; berauSKCien , \)txab fręcn , ^t»
raiii'it'crH'ii , (icriinter irerftii. Włodzimierz xiccia tego s
koma kopią wysadził Fund. 59. Kopią z siodła wysa-
dzony. P. Kchan. Ort. 1, 157. Jabym tego grubianina pię-
ścią z krzesła wysadził. Boli. hom. "2, 242. — §. Wysadzić,
wyrugować, wyprzeć, fillfll UCrbrÓlIjJfll. .Miarkuje ja po
mowie Wac Pana , iż chcesz wysadzić mię z domu lego.
Teat. 5. b, 65. To stworzenie niebezpieczne trzeba zt^d
wysadzić. TeaL 37. 147. Przysięgam, że wszystkich
amantów wysadzę , i sam jej sercem władać będę. ił.
5. i , 3. (odsądzę od niej, cf. jak kota od mleka). Ja-
wnym gwałtem brata chciał wysadzić z |>:iństwa. Birk.
Dom. 146. Z magistratu ratusznego mieszczany uczciwe
wysadzacie , z cechów rzemieślniki rugujecie. Smctr El,
49. — IJ. Wysadzić mmy , wysadzić minami, wyrzucić
na powietrze; Bois. nu4opBaTb , nujpuBHTb, in bif £tift
fpreilijen. Jest lo mój wu-lki nieprzyjaciel : alei już i na
niego miny podsadziłem, i wkrótce go wysadzę. Bok.
Kom. 1, 514. Wielu te od nas założone , i czy z bhi-
ka , czy z daleka prowadzone miny , z fortun i z iy-
cia wysadzają obywatelów. Men. C8 , 520. ( potbawiaji
ich fortun i życia , wydzierają iin fortunę i ż\cie). Że-
byś mi się miał wdzierać w jej serce, broń boie! bo-
bym cif minami od niej wysadził. Teat 22 b, 54. Gtl
{ob. Odsądzić). — Wysadzić drzwi, wystawić dr««i
emofere poslet cardine. Cn. Th. 1552 el 1556. bif ł|t
It fprciI(JCIl , (ob. Wyłamać, wybić). — g. Wysadzić ko
mu oko. wybić, wyłiipić, wykłóć, wyjąć, finfm kł
Slujc ani bfm Sopfe t)fraii3fd)lfli(cn. Mądry, gdy mu prtj
padek oko wysadzi , na pozostałym rad przestaje. ł*iU

WYSADZIĆ.

Sen. list. 55. — §. Wysadzić sąH, sędziów, komisyą ,
komisarzów < wyznaczyć do odbywania posiedzeń sądo-
wych ; ctn ®cnd)t , cinc ©ommiffirn iiicbcrfc^cii. Sędzię wy-
sadził , którzyby miast sprawę uznawali. Warg. Cez. 92.
Rycerze panny Maryi, coby poijanom ziemi odjęli, aby
tym odjątkiem za wynalazkiem ludzi wysadzonych, z Kon-
radem dziehli sie. Krom. 227. — g. Wysadzić co czym,
przesadzić wciąż, njoiliit Łcfefecii. Gościniec wysadzony
z obu stron drzewami. Mon. 71, 114. Kazał pięknie
wierzbami wysadzić groble. Teat. 18. b, 50. — §. Wy-
sadzić naprzód, wysunąć, wymknąć, czynić ze co na
wierzch wychodzi, sterczy; fcernuiMcŁiclTli , BcrBorritcfcn ,
BOrragcn loffcil. Miał na palcu pierścień z wysadzonym
kamieniem , na klurym wyryta była Tyberyuszowa oso-
ba. Gorn. Sen. 291, (cf. wypukły, wydatny, wystawny;.
— Recipr. Dom był wewnątrz cedrem oprawiony, ma-
jąc rzezania wysadzające się. W. ó Heij. 6, 18. (rzeza-
nie na kształt jabłek leśnych i kwiecia rozkwitłego. Bibl.
Gd.). Na bani napisz wierszyk, ledwie znać z przodku,
za czasem wystąpią one litery, i wysadzą się lak czy-
telno , jako czytelniej drukarz ich wybić nie może. Birk.
Kaz. Ob. K 5, M.ilarz cieniem, farbami jasnemi, rze-
czy wysadza. Tr. (wyprawia , wyraża , wyobraża , wyda-
tnemi czyni). Rzuca ku niemu wzrok pełen dzikości ,
wysadza mu się złość na czele. Stus. Num. 1, 218.
(wydoliywa się, przebija się, wyraża się). — §. Ałiter :
Wjsadzić się, wysunąć się na przód, wyjeżdżać na cze-
le , spieszyć na przód , ruszać , wyruszyć się przed in-
nymi, wyścigając , zapędzając się; roiTUffcn, krupiriitfctl,
tJOrcilon. Daleko od swych Argant się wysadził , Chcąc fię
sam potkać naprzód przed wszystkimi. P. Kchan. Jer. 64.
Cezar tarczę od żołnierza wziął, i w pierwszym zastępie
na czoło się wysadził. Warg. Cez- 50. Jak zrządził sam
zapał , sporszym krokiem za nią się wysadził. Zebr. Ow.
18. (ścignął). Gdy w bitwie Brutusowi już konia nie
dostawało, a ludzie Antoniusza już go byli pilni, wysa-
dził się przedeń Licyniusz na takimże koniu i w takiej-
że zbroi, i lak go długo uwodził, aż się chcąc dał na
urząd pojmać , aby jedno Brutus na suszy został. Bej.
Zv). 95. — ^. Wysadzić, nadstawić, wystawić, narazić;
ter ©efaljr miżfcCcn, fcIo§ ftcllcn, frciś gclien. Rycerze nie
litują gardł sv»ych, yvysadzając ciała swe na działa, na
spiże, na szluriny. Hej. Pnst. a 4. Ani się na działa, ani
żadne postrachy nie wysadzali. Hej. Zw. 25. Ubogi ka-
żdemu na sztych jest wysadzony. Teal. 8, 45. Drugi na
szańc szczęścia i wszystko wysadza , jeno to jego , co
na grzbiecie i n.i szyi zostanie. Rej. Zw. 158 6. —
§. Z naganą: Wysadzić się, wynieść się, wyniosłym
być, przenieść drugich', wzbić się nad drugich; fi(^ er*
^cbcn , ii&er anbere lucgfcfeen Ci biskupi tak się wysoko
w pychę wynieśli i wysadzili , że też sobie moc niebie-
skiego i ziemskiego panowania przywłaszczyli. Wiśn. 260.
Któż co innego czyni , myśli , mówi , radzi , Tylko że
nad równego sobie się wysadzi ? Pot. Pocz. 580. ( kto
się rad popisywać z przesadą, przesadnie). Częstokroć
się ten zdradza. Stara mówi przypowieść, kto się rad
wysadza Pot. Zac. 26. kto się rad popisywać , przesa-

Stomnik Liniewo wyd. 2. Tom VI.

;W Y S 4 D Z i Ć - WYSCHNĄĆ.

595

da, przesadnie, wysadnie , rii^mrdtliig ftĄ bcroortbiiii.
Nad starych rozum z swym się nie wysadzaj. Koiak. Wiek. C
1. (nie wyjeżdżaj przed swatami, nie wylatuj, nie wy-
rywaj się). Próżno się z wiekiem złotym chlubny Grek
wysadza. Zab. 12,229. szczyci się chełpliwie, chełpi się,
pyszni się : reomit fluip tjjitn , prn^ilcti. — Powiadają , że
nie bardzo się wysadzasz z pochwałami ku panu tvyoje-
mu. Teal. 2. b , 78. nie bardzo sie sadzisz , nie silisz
się ; bu giDft bir bamit iiid^t uici 2}?iilic , ftreiigft bid) niijt
fe^r an , t^ufł' bi^i tiic^t fc^r ^croor. — g. Wysadzić kogo
na jaką godność , i t. d. , wynieść go , eincti 311 cincr
Sffiiirbe u. f. w. erŁekll. Fortuna gdy pyszno rzeczy wy-
nicuje , I do zaburzonego morza przystosuje , Sroga o
ziemię rzuca królewskie korony, A podłych zvyycieżeń-
ców wysadza na trony. Bardz. Bod. 29. Bóg wysadza
tych na wielkie miejsca , którzy byli gardzeni u świata.
karnk. Kat. 557. (er fe|ct bie ©ctrnltiijcn nom gtiibl , unb
rtd^tct bie Cleitbeu mtf. ?lit^.). Jejmość yyysadziła go na
taki urząd, który mu do roku czyni 10,000 talarów.
Teal. 58, 261. Mikołaj V po śmierci Eugeniusza zgo-
dliwem zdaniem kardynałów wysadzony był. Krom. 574;
{siiffer.lin erat , obrany był papieżem). — Tu w oczy wpa-
da nierówność, która z pod miary i strychu znacznie
w górę wysadza. Pilch. Sen. list. 267. wybija, wzbija,
wynosi, w górę idzie. — Ironie Chcą mię tedy na głu-
pca \yysadzić. Teal. 54, 68. wystrychnąć , wyibrytować,
wykierować, wypromowować. — g. Wysadzić, posadzić w
ziemię wszystko, co było do sadzenia. A'. Kam. nllcź mtS«
pfiniijcn , aii^fe|e:i.

WY'SĄDZlC cz. dok., dostatecznie do końca sąd odbyć, od-
sądzić ; Ińi 511 giibc niiśfd;lid)tcii , (Scridjt aD^alten , abur-
t^cilcti; Boh. wysauditi wygrać sprawę.

WYSANIE, 'WYSANY, ob. Wyssać, wyssanie, wyssany.

WYSAP.-\Ć CI. dok., sapiąc wytchnąć, aiiefinifbcii , a\ii'
fd)iiarcŁcit. — Zaimk. Wysapać się , fid) oerfdinicbcn. Zaraz
Mdści Dobrodzieju , niech się trochę wysapię. Teat. .5,
n, 4. (niech tchu nabiorę). — g. Jużeś się wysapał, po-
słiichajże mnie cierpliwie. Teat. 22. b, 105. jużeś ochło-
nął, udobruchał się, bu Cafł bid) fd)on nfigcfii()U.

WY'SAriKNĄĆ cz. jednlL, Wysarkać 7iiedok , stukając wys-
sać, vyychlipnąć , wyciągnąć ciecze. nuf'fc{)Imfcu ; Boh.
wysrknauli ; Sorab. 1. wuszrebnu ; Bng. isarkalli; Vind.
Yunferkati , yunpofcrkati ; Ross. BŁixjeóiiyTb , BuoeóaTb.
Wysarknąć, wypić, wycmoktać. Włod. ; jaje miękko go-
towane z szelestem wypić. Dtidz. 71. Sorbe7'e, jaje ra-
zem wyłknąć , viysarknąć. Ma/z. — §. Wysarkać, w-yła-
jać ; nuśfdiimpffu. au^fcfieltcn. Bndtk.

WY'SCHŁOSć , ści, i., przymiot tego, co wyschło, lub
który wysechł, cf. susza, suchość, suchoty; bie JroC--
fen^cit , ?luugctrotfcu(icit , Jliiśgcjcfirtlłcit ; Boh. wyschlost.
Ciało jego ukazano ludziom ; po którego wyscliłości mógł
poznać każdy, iż głodem umarł. 54. Dz. 885. WY-
SCHiVĄĆ nijak. jednlL, Wysychać niedoL ; Boh. wyschnau-
ti , wyschnu , wysycham , wysmachnauti (cf. wysmagły),
wyprahnauti . wyprahly , (ob. 'Wypragły) ; S/oy. wischnut,
wyschnauti ; Sorab. i. wufknu, wuszuhnu; Vind. yunse-
fehnili , vunfehniti. pofehniti ; Ross. n3C0XHyTb , hscu-

594

WYŚCIBIĆ - WYŚCIG.

WYŚCIGNĄC - WYŚCIG AC Z.

xaTb , BUcoxHyTb, BUCuxaTb; Eccl. ii3CUxaio ; być wy-
suszonym, zupełnie poschnać , schnąć wewnętrznie ; ani-
trodiicii, flaiij trocTen rocrbcii. Drzewo choćby najlepszego
gatunku, potrzebuje znacznego czasu do należytego wy-
schnięcia. Jak. Art. 5, 115. Niektórym jeszcze mleko
macierzyóskie w 'uściech nie wyschło, a panami ich po-
czynili. Smotr. Lam. 23, (cf. młokos). Ziele to rośnie
na miejscach wyschłych i wypragłych. Sijr. 852. Wy-
schły Sorab. \. 'wufknene. Skoro się dotknęła szaty pań-
skii5j, wyschnęło i ustało żrzódło onćj krwi jej. IV. Post.
Mn. 582. Prędko łez gorzkich źrzudła wysychają. Past.
firf. 320. ustają płynąć, ocrtrotfiieit , aiiślrodiien , ja jlicjSen
0Uf(l6retl. Skarby me dla ciebie nie wyschną w potrze-
bie. Teat. 23. (/, 22. (nie ustana, nie wyczerpną się, będą
zawsze gotowe, płynące dla ciebiej — De homilie: Wyschnąć,
spaść z ciała, wychudnieć, chudnieć, chudnąć; troifncn,
tnaj)cr twerben, biirw iverbcn, ycitrotfncti , auźtrocfiieii , fi(^
objc^ren ; fioss. qaxiiyTb , iicqaxiiyTb. Mogę się łatwo
wymknąć przez najmniejszą dziurkę. Bom lak wysechł,
ie tylko kości mam a skórkę. Tui. Saut. 1\. Dobry słu-
ga , wysechł z gryzoty, nie dojadł , nie dospał , ubie-
gając się za całością fortuny i honoru pańskiego. Zab.
13, IOG! Wysechł, i oczy mu daleko w łeb zapadły.
Jabł. Tel. 88. Wysechł ci on jak szczepa. Zab. 8, 97.
Tieb. Cn. Ad. 1096. Przez półtora roku żadnej slra-
wności w żołądku nie miała , zkąd wyżółkła była , i wy-
schła, jako szczepa, lak ze jćj juz prawie cień był.
Sienn. 629. Którzy pełni są cholery , i tak wyschli są.
ze jedno skóra a kości, nie radzę, aby się mieli kąpać.
6yxt. Siki. 253. Wysechł , same go kości i skóra, i le-
dwie co żyje. Teat. 29. c, 8, Hoss. <ia.\.iuri, M03r.iuH ,
MOsr-inKi , HOmii. Lekarze każą ludziom suchoty cier-
piącym, albo wyschłego ciała, miewać mieszkanie w chle-
wie , przy gnoju ; bowiem wilgoć jego przechodzi pory
wyschłe , i odmiękcza je , wiele przyczyniając ciału mate-
ryi. Cresn. 70. Przez suchoty rozumiemy całego ciała
wyschnienie, lub z ciała opadnicnie. Krup. 5, 568. bie
Slbjcbriina.

WYŚCIBIĆ CS. dok., Wyścibiać niedok. , ścibiąc wysunąć ,
wymknąć, wyszczynić, wychylić, tcrnil^flrcrfcil ; {Vind.
istegnili , istegnem). Wyścibić język ; Uuh. wyphizowati,
(cf. wy|iłazować). Ta uzdzicniczka nie da koniowi ani
gęby rozdiiewiać , ani języka wyścibiać. Hipp.^i. Wdzia-
łeś suknia , nie możesz z niej wyścibić reki. Dardi. Trag.
282.

WYŚCIE, ob. Wy, cum afjiio ucundae personae plurati$ ,
e. gr. Wyście to widzieli < wy to widzieliście. (Jfslto 3
osób. czas teraz. bvć , cerk. icCTC 2|. "WYŚĆIIi;, WYJ5CIE,
ob Wvjść, cf. wychód. 'WYŚCIKCZKA, ob. Wycieczka.

WYŚCIEŁAĆ, ob. Wysłać. WYŚCIELKA, i, s. ;' ( Hois.
BUCTii.iKa , 1) wyściełanie, wysłanie, 2) w karcie pięć
kart ji-diiej maści). Wyśiielka bywa w śrzodkii podeszwy
u trzewika damskiego. Magier. Mskr. bic 91uj(litteruil(j bcr
SpI;1c ain 3™i't''f''>"("-

WYŚCIG , u, m , wyśi-iganie, wyścignienie , ścignienie ko-
go, czego, gonienie za nim; b(i^ !l?ii(biai)Cii , 9{ad;|(^en,
3Ja4ieil«n, Caf^cn pr. et fig. tr. Cudze przetrząsać czuj-

nemi wyścigi sprawy, nigdy ci nic radzę. Zab. 15, 409.
Zabł. — §. Wyściganie się na koniach ; Eccl. ypHcra-
Bie , ótrauie iia KOłiMxi bi sanycKa , iai SBctticiiiKti.
Londyn wyścigami koni sławny. Mon. 74, 490. Najzna-
czniejszy plac do w\ścigów konnych jest w Konstanty-
nopolu ; służy on Turkom do wyścigania się końmi. Pam.
84, 771. Wyścigów plac, wyścigania plac, zawód, go-
nitwa, zawodniczy plac, bic iRciinbabn; Eccl ótateieut,
noaopiiiue r4t ótraiorcfl , óopioTca , npeplicraHie. —
Wyścigiem, na wyścig, na wyścigi, w zawód • wyści-
gając się, uganiając się, emulując z sobą; lim bie 3B(t>
tc, rocttrciiMcnb, iDEtlciffrnb pr. et fig. Ir.; Hoss. di ronu,
BX sanycKii ; {Croat. tcknienye; Sorab. 1. porunofcżeno
aemulalio). Z nim gruby Edomczyk w lot bieżał , a oba
strachem zjęci , z bystrego Dunaju wodami na wyścig
lecieli. Psalmod. 72. Z drugim pójść na wyścigi. Pot. Arg.
167. Bieży na wyścig, przedząc i obóz i króla. Przyb.
Milt. '28, (ob. Wysadzić się). Róbmy na wyścigi, kio prę-
dzej skończy. Teat. 52, 5. Ej żywo, wyścigiem! ifr.
43. c. 1G6. VVj,i. WYŚCIGNĄĆ cz. jednll.. Wyścigać
niedok. ; Eccl. BUCTioaio ; — wyścigać kogo, ścigać za nim
by go doścignąć; ciiicm iiaiŁjiiijcii , urn ibn ciiiiubolcn, urn
t()m Jiioor jii fommcii. Wyścigam kogo , wybiegam. Cn.
Th. 1553. wyścignąć kogo, dości-jnąwszy uprzedzić: ci'
iicii ciiibolen iiiib idm oorfommcn , i^m porjaijcii, itiii uticrjO'
gen, ilim yorrcnncn, porcilcii ; Ecd. ypucTaiii , ncpeciinb,
oCt/Kaib KOro , Bbincpc4HTb. Każdy z nią się biegiem
spierał, kloby ją wyścignął. Olw. Ow. 417. Irys co
wiatry lekkim wyściga obrotem, Pospiesza z Idy bystrym
do Olimpu lotem. Dmoch. II. 1, 211. Ta co później
poczęła , nie tylko pierwej bieżącą dogoniła , ale ją też
wyścigła, tak iż późniejsi stali się przedniejszymi. Sk.
Zyw. 2, 70. ( prześcigła ). Na koniec słodkie zanócim
pienie. Które powtórzą okólne skały; Nimfy, Satyry,
na wyścignienie Zbiegać się będą, by nas słuchały.
Chód. Uesn. 8. na wyścigi, wyścigiem. — Fig. Ir. Wy-
ścignąć = uprzedzić, przejść kogo w czym, celować, ciiI'
ncn luoriii iibcrtrcffoii. Przedtym żadnego Irybu wojenne-
go nie znający, w krótkim czasie wszystkich w lej sztu-
ce wyścignął. Pilch. Sali. 288. — Wyścignąć rozumem ,
doścignąć, dojść; mit bcm Sfrftaiibc emidjcn, crtjrunbeii,
frtffcii , bfflrfifcn. Twej tak dziwnej sprawy boże, Wy-
ścignąć rozum nie może. /{yA. Ps. 277, Slov. w\stiiite-
delni comprehcnsibilis , 'wyścigły, dościgły, fajllii^ , bc«
flrciflid), crrcidibiir bcm Scrfhiiibe; Sluf. newysiihlost . ne-
smirnosl immensilas . 'niewyściiiłość , niedościgłość , bic
lliimcid^biufcit. — § Zaimk. Wyścigać się z kim , wy-
biegać Sie z mm , wyganiać się z nim , ,iść na wyścigi,
iść w zawód z nirn , emulować pr. et fig. Ir. ; mit ciiitm
um bic Scttc rcmtcii, ipctliifcrn ; Sorab. 1. porunofcżam
szo , raunuyu. (cf. równać, porównać); Hag. naljez;ilise,
Ijeccemso , (cf. ciec) ; Croat. lekmimsze; Bois. copeBHO-
BBTb , copesiiOBaiiie , ( cf. rzewny). Plac do wyścigania
się końmi. /'am. 84, 771, {ob. do wyścigów , zawodni-
czy plac, zawód, gonitwa). -- g Wjścigać, wyściegać,
śeici;ami wyszywać; OUJflcppflt , flutlmibrn. Uudik. WY-
ŚCIGACZ , a, m., biegacz na placu. Cn. Th. 1353, bie-

WYŚCINAĆ - WYSIĄKAĆ.

WYSIEC-WYSIEDZIEĆ.

595

gsjący z kim w znwód. Wiod. ubiegający sie z nim pr.
et fig. tr. ; ber SStttrcnner , Scttciicrer ; Sorab. 1 . porumk ;
Croat. tekmecz ; Eccl. pncTaiejb , CKopoTena , roHbi|h (cf.
goniec), n0406amirica, (cf. "podobać się).

WYŚCl.NAG cz. dok., ścinając wygładzić , wyrżnąć , wyciąć,
wybić, wymordować, wytracić, mit bcm ®d)merte miźrottcn.
Bałwochwalcy radzą królom , ze inaczej plagi bożej od-
dalić nie mogą, aż wiernych wyścinają i wymordują.
Żarn. Post. 244 b. Cyrus , rozgniewany, że kapłani Baala
sami zjadali ofiary przynoszone, kazał one "fafeczniki wy-
ścinać. /iej. Zw. 202 6. Wyścina je mieczem , ani się
zmiłuje. 1 Leop. Jer. 21, 7. (pobije je ostrzem miecza.
Bibl. Gd). Żołnierze Skąnderbega , wyścinawszy swemi
własnemi rękami Turków, miasto odebrali. Baz. Sk. 57.
Jedni zabrani w niewola, drudzy bvli wyścinani. Odym.
Św. A' 2 6.

WYSEP, WYSEPKA, ob. Wysvp. Wysypka. *WYSEP, 'WY-
SEPEK , WYSEPKA , ob. ' Wvspa. WYSEPNIK , WY-
SEP.NY, ob. Wyspiarz. WYSEP.\Y, a, e, od wyspy, do
wyspy należący. UYoii. Cn. Th. 1353. 3llfcl ' - cf. wy-
spiarski. WYSEPIASTY , oh. W'vspiastv.

•WYSZYMOWAĆ , WYSZYMIKOWAC, ob. Szvmować, Szy-
mikować. 'WYSFOR, WYSFOROWAĆ, oi. 'Wysworować.

WYSIAĆ, f. wysieje es. dok.. Wysiewać niedok., siejąc wy-
rzucić, sv ziemię siejąc wrzucić; OllSfrtCll propr. et jig.
tr., aui^ftreucn , (rozsiać); Sorab. 1. wuszehwam , wusze-
huyu; Yind. vunljati, Yunfieyati ; /Joss. iisciarL , yciaib,
yctBaib. Wysiewam czego wiele , abo tylem korcy wy-
siał, tot medimnos agro ingessi. Cn. Th. 1555, (cf. wy-
siew). — §. W^ysiewać sitem , przesiewać , przesiewa-
niem wyczyścić, anSJtcDcii ; Yind. vunfitati, vunsrefhetati,
isrefbetati, vunsefoditi; Ross. Buctarb , BUctBatb. W hu-
cie podsilki potrzebne do wysiewania gliny z grubego
piasku. Tun. Skf. 104. Chleb pszeniczny z śrzednej mą-
ki , nie do czysta z otrąb wypytlowanej i wysianej, miej-
skim abo kupieckim mianujemy. Syr. 956 Z mąki jak
najlepiej wysianej pieką dla sułtana. Siar. Dw. 51.

WYSIADAĆ, "WYSIADYWAĆ, 06. Wysiedzieć, 06. Wysieść.
*VVVSIADACZ , a, m., który zkąd wysiadł lub wysiada,
ber 31(ifi|icr, 31Dfłcigcr , ^crau-jftcujer. "WYSIADKA, 'i , i;
Boh. weysedka ; ławka przed domem , cine ®i|Datif oor
bem ^aufc.

*WYSIAG.\AĆ, ob. Wysiegnać.

WYSIĄKAĆ^ WYSIEKAĆ CS. dok., Wysiąknąć, Wysięknąć
jediill. ; 'Wysiekować niedok., siąknąc wyrzucić, osobliwie
flegmę czyli sm.irk z nosa , wyczyścić , wysmarknąć ;
au§[(ŁnńiiJcit , aii»fc()iiaii('cti, Iternuśfc^naii&cn ; Yind. isyfekni-
li , vuiivfekniti, odfmerklali ; Dal. vszeknuti ; Ross. n3-
CflKHyib, n3cai;ato: Eccl. iiacanaio , (cf. wysączyć). Nos
Wysiekować, aby nieczystości z głowy wychodziły. Sienn.
169. Wezwyezajać dzieci mamy, aby nos wysiąkały czy-
sto, tak gdy się kładą na noc, jako gdy wstają zrana.
A/on. 70, 68. Który gwałtownie wysieka nos , wyciągnie
i krew'. 1 Leop. Prov. 50, 55. (kto bardzo nos wycie-
ra, wyciska krew'. Bibl. Gd). — Transl. Głowa uwita
ostrym tarnem wkoło, Gęsty strumień wysiąka na czoło.
Miask. Ryt. 158. wypuszcza, wylewa. — g. Neutr. Wy-

siąknąć, *wykanąć, sącząc się wyciec, ticrau^ficfem ; Ross.
co^oTbca , BUCOMUTbca , ( cf. sok) ; ( Eccl. irccaKHyTu ,
0CKy4tTb niszczeć).
WYSIĘG, /. wysiecze , wysiekę es. dok, "Wysięknąć, f.
'viysie\inie jedntl.. Wysiekać niedok., Wysiekiwać czestl.;
Boh wysekati ; Sorab. 1. wu<zekara; Sorab. 2. huszeż ;
Vin(f. isfekati , vunfekati , Yunsefekati , vunfiekati; Croat.
izszeehi, izszekam ; Rag. izsjecchi ; 6osn. issjecchi, ispri-
sicati ; Slov. izsichi ; Ross. ii3ctMb , nsctKETb, błi-
ctqb , BUctKaTb ; siekąc wyciąć, siekierą wybić, wyrą-
bać; Iicrau^^aucn mit ber Slrt, mit bem Seilc, niig^aiicn,

lueijbiiueil. Rotmistrz wysiekał bramę. Warg. Cez. 183.
Skarby, zboża 1 grunty wywrócił na "nice , Pobrał mia-
sta i zamki , 'zwysiekał winnice. Biel. S. M. Bjjj b.
(powysiekał, powycinał). Wysiekanie, Ross. Buciwna ,
BjJcbKBHie. — Wysiec ludzi , wyciąć w pień , wyscinać,
wyrzynać; nieberfabeln, nicbcrmc^eln , nieberbaiien. Ludzie
wszystkie wysiekli i na miecz puścili. P. Kchan. Orl. 1,
515, ( Yind. vunfekati mefu^bić rzeź, szlaclitować). —
§. Wysiec kogo rózgą, osiec, obić rózgą. YYłod. wy-
chłostać, wysmagać , "wymerskać , wybiczować , wybić ;
Ross. BUcrera^Tb , cinen nuśpeitfdjcn mit Siit^eii , etc .
Związane wysiekł rózgami i powrozami. Sk. Di. 555.
czeladnika swego rózgami wysiec. Budn. Apopht. 60. —
§. Zaimk. Wysiekać się ; n. p. Wysiekają się wysieka-
cze , rem duelli agere. Cn. Th. 1535 ; bić się w miecze
z drugimi. W{od. ftd) mit eiiiatibcr I)crum ^niicii, mif bert
^ki buelliren , (cf. rąbać sie). U Rzymian wyćwiczonych
w sztuce szermierskiej na publicznych widoków) eh pla-
cach, po sto, po dwieście par spuszczano, ażeby się
rąbiąc zabijali i wysiekali w oczach ludu. Nag. Cyc. pr.
22. Gdy komu kto przymówi , za lekkość m.iją spokoj-
nie się a wedle prawa wywieść , i rozprawić ; powiada-
ją , że członek cnoty utracił , kto się nie wysiekł , ale
wywodził. Sekl. 21. (kto się nie wybił, nie pojedynko-
wał). Wysiekałby się drugi na kłamliwe sztychy. Ma-
jąc prawdę po sobie; lecz baranek cichy Ust swoich
nie otworzy. Pot. Zac. 61. — Fig. Ir. Język broń nie

" poślednia; językiem się wysiec. Cn. Ad. 521. Wysiekać
sie , wymawiać się. Cn. Th. 1333. fi;^ mit ber 3""GS
bur^|'d)!agcn , buriŁarlieiteu , lośmadicn, ocrt^cifigen. — Umie
się wysiec, wyśliźnie się jak piskorz. Cn. Ad. 1287.
(wykręci się sianem). — Wysiekł się piętami, noga-
mi, gonił za sobą. Cn. Ad 1286. d.ił drapaka, prysnął,
umknął , er i;at bai §afciipaitier crijnifeii.

WYSIEDZIEĆ, wysiedział, wysiedzieli. /. wysiedzi, wysie-
dzą ined. dok.. Wysiadać niedok., (cf. wysieść. wysiadać),
wysiaduje pr. contin.. Wysiadywać częitl ; Boh. wyscde-
ti ; Ross. BMCn4tTb , Bblcif/KllBSTb ; — §■ 1 ) wytrwać w
siedzeniu , posiedzieć aż do wyjścia czasu wyznaczone-
go ; ausfigeii , figenb aiiśbaucni , bic beftimte ^at im ©i^en
Oli>5()nlten, (cf. dosiedzieć). Ledwiem na tym stołku wy-
siedzieć mogła , tak twardo wysłany. Teał. 53. b , 34.
(dosiedzieć). Sześć miesięcy wysiedziawszy w więzieniu,
żywo był spalon. Baz. Rst. 31. ( przesiedziawszy). Ta
choroba jak powietrze szkodliwa ; życzyłabym kwaranta-
ne wysiedzieć, żebyś cudzych nie zarażał domów. Teat.

75*

596

WYSIEDZIEĆ.

W Y S I Ę G N Ą ć - W Y S 1 E P. B N Ą Ć.

10, 41. Uprzędli jakieś sobie mniemanie nieforemne o
wysiadaniu w wannach Idj wody, ii każdy, klóry clice
raie(5 poratowanie zdrowia od niej, powinien wysiedzieć
w nić) godzin pięćdziesiąt. Syxl. Szkl 253. — g. Wy-
siedzieć, wymieszkać ezas ; au6|'ipeii, oii^ii'0^neii, ahteo^-
licn bie beftimilitC ińt. Miasta nowo założone . klóreby
czt ery lala wysiedzia/y, mają płacić ten podatek. Vol.
Leg. I, 51. i'o wysiedzeniu trzynaście lat , powinni bę-
dą dawać 00 rok z miasta nowego podatki ; bo już oni
wolność swą dawno wysiedzieli. Weresz. Kij. 26. Kiedyby
człowiek wulny przyszedł za którego pana , i siadł na
woli , a wysiedziawszy wola , abo nie wysiedziawszy do
końca , chciał precz iść, tedy pierwej ma zasłużyć pa-
nu tyle, ile na woli siedział a nie robił. Sial. Lit. 304.
Kto na woli osiadł , a wysiedziawszy lata na wolność od
robocizny lub czynszu naznaczone odszedł . albo nie wy-
siedziawszy lat ustanowionych odszedł , powinien za
wszystkie lata bez zapłaty wysiedziane zapłacić, dack.
Pr. 1 , 197. — Simil. transit. Ja tu od dwóch niedziel
posesyą wysiaduje , i za wczasu się oświadczam , iż ni-
kogo więcej nic dopuszczę. Kras. Pod. 2 , 42. wytrzy-
muję , w zastawie trzymam do wybrania długu ; eill ®llt
im Śefij ^abcn, \)ii mon feiiic Sdjulbcii ani ben (linfiinften
^eraujgejojftl \)at. — g. 2j Wysiedzieć przed kmi , wy-
siedzieć się przed kim > wytrwnć spokojnie , riiljiG fijen
bkiben, iiiinnflefDdjlcii blcifceii. Wprawdzieć moja czeiadka
ze wszystką oborą Do Uerewacza uszła ( przed Tatarami),
i tamże pod górą W zasieczy wysiedziała przed tą bu-
rza, ale Skoro tylko do domu powróciła w cale, Na po-
wał chorowała. Zimor. Siei. 233. Wysiedzieć się przed
kim. ted saepius additur uegalio , n. p. Nie wysiedzi się
nikt przed nim , nie ma pokoju ; guielo milii esse licet
vel non licet per alicjiiem Cn. Th. 1535. Dziewka ładna
przed żołnierzem nigdy się nie wysiedzi. Mat. z Fud. U [.
1 to widzę przed twoim niedoperzowym rozsądkiem w
pokoju wysiedzieć się nie mogło. /'tm. Knm. iOI. Jeśli
cesarz Czechy podbije , pewnie że ani Polska przed orę-
żem jet;o wysiedzieć się nie będzie mogła, hroin. 487.
— Wysiedzieć się, ujść, uniknąć; Ctltfleticn , baDOtlfomitlfll.
Trudnoż było spokojnie w takich zbytkach siedzieć,
W tej rozpuście bez wojny trudnoż się wysiedzieć. Dard:,.
Luk. 5. Przed bhiźnicrslwein bóg się nie wysiedział. P.
Kchan. Ort. 1, 427. — g Wysiedzieć się, utrzymać się,
wytrzymać ; oiió(ialtcn , (lUjIPfliifrn , \\<i) bt^au\>ttn. I xiążę
Roman niedługo się wysiedział na stolicy Kijowskiej.
Slryjk. 198. I w sw>m domu i państwie i-złek się nie
wysiedzi, Gdy za kun zajalrzuny nieprzyjaciel śledzi.
Jag. Wyb. C 4 b. Nie mo^-ą się wysiedzieć na pusty-
niach, nie mając lam co jeść, o czym żyć. Kłok. Turk.
85. — § 3) Wysiediieć co, siedz>.'niem wyrobić, wy-
jednać sobie, uzyskać, wydobyć sobie. wskór.ić ; blircb
gijen erlniiflfn, frboltcn , crrcit^rn, aniriófitn, ttmai tr-
flCCn, rtUSfiCcil. Biidtk. Wysii-dzieć , siedzeniem zużjc, ze-
drzeć. Wy>iedzieć sobie spodnie, wytrzeć siedzeniem;
biird> SiCcii nbiiiiCeu, Mirdjfipcii. ib. Wysiedziane krzesło,
sieilzeiiieiii wytarte. Ld — g 4) Wysiedzieć jaja , pisklęta,
wylądz , wyprowadzić, wywieść; Vind. svalili , vunsklo-

kati , Yunsploditi, isplodili ; lioit. fiUBU;iHTb nuajiiTB,
HaciutTb , HaciiżłciieaTb , (cf. nasiedzieć, nasiadkaj , aui-
briitcn. W_\ legła kokosz kurczęta, wyprowadziła, wysie-
działa. Wud. Przypadło, że ta sowa gniazdo wysiedziała,
A raz wieczór daleko po żer poleciała. Jak. Baj. 224.
Slov. Sowa ne wisedi sokoła'; sowa nie wylęgnie sokoła.
Slov. Sokol skrz sowu wisedeni; sokół przez sowę wy-
siedziały , wylęgły ; ingralus /ilius. Kukułki od innego
[itaka w obcych gniazdach wysiadywane wylęgają się.
Zool. 264. W'ysiedziany , wylęgły Hoss. uacii/Kćiiuufi.
Ptaszek legnie się z jaja przez ciepło wysiadającego
ptaka, albo przez ciepło obce Zool. 215. W\siadania
jaj; Hoss. iiacu4t!a, uacuHieHie , i>ai Slii^bniten. idiiing.
łioss. BUCUAKa alembikowa wódka, przepalankaj. Do wy-
siadania jaj nie zażyje się młodszej kokoszki nad dwu-
letnią. Kluk. Zw. 2, 102. — Fig. Dopiero co wylągłem
z mej głowy wiersze; ale co mówię łk y lągłem ! Sara mi
je Apolo wysiedział. Alon. 74, 555, (cf. natchnąć). —
g. 5) Wysiedzieć się, nasiedzieć się, aż do uprzykrzenia,
zmordowania, wycieńczenia, wysilenia, wyczerpania sił;
[li) mube fipcii, miitt fiCfn. Wysiedziała się kokosz, incit-
batu exhausta gallina. Cn. Th. 1553, Hoss. uacbjiuacb ,
bic ^eniic ift oon Srutcn matt.

WYSIĘGNĄG, WYSIĄGN.ĄĆ, wysiągł, /. wysięgnie , wy-
się^nę cl. jedni!., Wysiegnąć niedok., WysiegiwacS c:e\ll.,
sięgając wysunąć; b"'i"'^li»df " • bcraiieftrcrfcii , aii?flrcrffii ;
Boh. wysahnauti ; Vind. Nunpolegniti, Yunsetiajati. — §.
Neiilr. Wysięga co , sterczy . wychodzi ; bEr^TlOfl'" - I*"'
yorftcbcii.

WYSIEJE, ob. Wysiać.

WYSIEKAĆ, oh. Wysiec. WYSIEKACKI , a, ie, od wysie-
kaczów, ŚlopjTfditcr ' , Sediter- ; Hoss. óottucBufi. Kunszta
wNsiekr.ckie sa tylko przewłoka i opoźiin-niem śmierci.
Pilch. Sen. lisi. o9. Wysiekacka sztuka ■■ WYSIEKACTWO,
a. TO., flkipffctbtcrfmift , grd/teifiinfi. Uczyć wygiekaclwa.
Nar. Tac. 2, 240. WYSIEKACZ, a, m., który się wy-
sieka z drugim , rębacz , cf. szermierz ; bfr fiĄ mit cintm
perumliaut , eiii {)aiibrtjfii , Sromarba*; Sorab. I. rubawcz;
Hag. zatoenik , ( cf. zatok); Croat. kordą, kordśs, (ob.
Kord); łiuss. 6oem , (cf. bój, cf wojak) O wysieka-
czaeli Rzymskich. Aur. Tiic. 2 , 240. Wysiekacze g!a-
dialores , szermierze, najpodlejsi byli z ludzi , i sam osta-
tni motłoch ; w ich igizyskacli, na których się pojedyn-
kiem, po sto, drudzy i więcej par, okrutnie mieczami
siekli, największe niieli upodobanie Rzymianie. Filch.
Satl. 47. Nug. Cyc. yr. 21. fllopifci^tcr. {Boh. wyseka,
prosek alej w lesie wycięta , cf. zasiek).

WYSIEPN.-^Ć es. jedntl. , Wysiepać ntedok. . wyszarpnąć ,
wylargnąć, wydrzeć; ^(eraudreiP en, b'.''"'*}'!"!"' Postrzał
wysiepnął z ciepłej rany ; extrahit. Zebr. Ow. 297. Wi-
dzi.iłein usiłującego Wysiepnąć z ziemi dęba żołądiio-
rodnego. Otw. Om. 484, (cf. wyruszyć). Parę z swego
łba gadzin wysiepneła . Wysiepnąwszy larażną ręką po-
sunęła ; abritmpit. Żetir. Ou>. 94

WYSIERBN.^Ć e:. jednil , n. p Zmiłuj się nade mną boże,
bo mię wysierbnął człowiek, liudn. I't. 56, i. ('poclili-
nął. li. bo mię chce pochłonąć człowiek. Bitt. Ud.\ ^

w Y S 1 E Ś Ć - WYSILIĆ.

Mtf^lingcn, uerfi^Iutfcii pr. el fig łr. Jeliowa gniewem
swym wysierbnie je, i pożre je ogień. Hudn. Ps. 21, 8.
(w popedliwości swojej wytraci je. liibl. Gd.).

WYSIEŚĆ. WYSIĄŚĆ, wysiadi, wysiedli, /. wysiędzie,
wysiądę med. jednłl. , W^ysiadać niedok. , fcf. wysiedzieć,
wysiadać), wysiaduje pr. coiiiiii.. Wysiadywać częsH. ,
zsiadając wyjść z okrętu , z nawy, pojazdu; lierauśftcigeit ,
flbfif en , aityflcigcn aui im Sd;ijfe , am bcm Sagcii. Gdy
już we zdrowiu wysiedli na ziemie , napominać ich , aby
bogu dziękowali , że ich z niebezpieezności morskiej wy-
bawił. Baz. Hit. 20o. W'ysiadi na brzeą; niepamiętnej
wody. Groch. W. 579. (rzeki Lety = umarł). Wysiadł
z karocy, 'alić jeden szlachcic klęknął przed nim. Wys,
Aloj. 516. Przymusił mię, sam wysiadłszy, do wysiadania.
Mon. 68, 24U. Zaprowadź konie do tej bramy, Gdzio
zawsze wysiadamy. Teat. 50, 19. — Traasl. Z kłów
Echidnejskiej sobaki ziele to wysiadło. Zebr. Ow. 175;
ortum, wynikło, wyrosło, wszczęło się; WO\l(X cntfprin=
gen , rubrcn , cntftctni. — §. Wysiąść dokąd , wyjść by
usieść, fjd; luo^in l)iiiau6ff|cii. Wysiadł na galeryą. Bndlk.,
(cf. wysiadka); [Ctout. izszelyniemsze emigro , 'wysiedlić
się). — g. Traml. Wysieść, wznieść się, podnieść się,
w górę iść; fiii) erScócn, iii Sie $o^e gcŁeii, mifgc^icn,
cmporgctcn , , {tcroorragcii. Gdzie tonie sro-gie były, góry
wysiadają. Zebr. Ow. 55 ; existiint. Gruczoł miejsca został,
i wzrost wysiadłego pagórka ma. Zebr. Ow. 584; alti
monlis. Wysiadły, wydatny, wystawny, wyniosły; lioh.
wysedly.

WYSIEW, u, m. , WYS1EW'EK, wku, m. , wysianie, wy-
siewanie , siejba , i to co wysiano ; tai Sliiśfdcri , bic %ui'
faał ; iSoft. weysewek , nasewek ; V;nrf. vun(ietva, nafietva,
fietva ; Ross. Hactsi , noctBi. Wysiewek , co sie wy-
siało. Włod. Cn. Tli. 1555. — g. Wysiewek , plur. WY-
SIEW'KI = obsiewiny , obsiewki , przesiewki, opełki , po-
ślad. Cn. Th. 1555 et 580; to co odeszło od przesie-
wania. Włod., Sornb. 1. Iiuszewki; Ross. BUctBKn , bo3
3Iuśgefid)tEte , ńkrfc^r, an>3ge|'ic^tctc Sprni. Nalać aa wy-
siewki gliny , wrzącej wody, przeciwko cebra wysiewek
cebr ukropu, i zmieszać żeby sie te grudki rozcierały.
Ton. 170. WYSIEWAĆ, ob. Wy/iać. WYSIEWACZ , a',
wi., który wysiewa pr. et fig Ir , ber 3(lli))iier, Sluśftreufr ;
Ecd. cbMflHOctaTe.ib. WYSIEWNY, a, e, od wysiewu,
do wysiewu, mogący być wysianym ; Sliiafaat = , aiiyfdctar ;
Boh. weysewny.

WYSIKNĄĆ CS. jidnll. , Wysikać niedok. , wysikuje pr. con-
lin. , Wysikiwać czesll. , wystrzyknąć , siknąc wypuścić;
licraiiśfpriicii , auśfprigni, au^ftrableii , cf. wysiusiać, wy-
szczać , auśpiJTcn. Bndtk.

WYSILIĆ cc dok.. Wysilać niedok., siły wyczerpnąć, wymdlić;
flUc Sraft crftfeopfen , entfrńftcn; Bo/i. wyżiti, wyżigi (cf. wy-
żyć), trmaćeti, trmacym; Croa/. izsilujem ; tinrf. ismedluvati,
Yunsmedluyati, vun«raedleti; Sorab. 1. wu«zwabu, (cf. osła-
bić); Rois. ii3M0-/K4iiTb , n3M0!K4iiBaib (cf. wymocować),
HCTomHTb , iicTomeBaib , iicTO-MUTb, iicToa.!aTb , nsHypnib,
HSHypaib ( cf. wynurzyć), oóescii.inTb , oóesciiJHBaTb ,
o6e3a(HBOTBTb , CHptoMHTb, CKpioiuBaib (cf. skrócić), Ma-

W Y S 1 Ł - W V S K A R Ż Y Ć.

597

aib , piaaiŁ , (cf. majaczyć) ; EccI. óesaJUMOBain , 6e3-
5KIUI0 , BŁ óesciuie npiiBOjiiTb Koro, oóesciuiiBaTii , h3-
żKii.iaio , 6e3*iUHa iBOpio. Tak mię ze wszystkich zmy-
słów starość wysiliła. Zub. 8, 588. Koryt, (wycieńczyła).
Wysilający ; Ross. ii3Hj'pHTe.iLUbiri osłabiający, sił pozba-
wiający , siły wycieńczający, wyczerpujący, wytrawiający,
Clltfrdlteilb. Wysilam się , profundo omnes corporis vel ani-
mi vires, e.vhaurio vires. Cn. Th. 1555. wytężam siły,
aHe Srdfte aiifMctcii, aiifłrciigcii, erfcijiipfcn ; Yind. yunstra-
ditife, (cf. wytrawić się); Ross. iicioJitTb , oóesciuiTt,
Koniowi na zawodzie, gdy mu wolno wędzidła puszczą,
a iż się wysili , tedy czasem ledwie kłusem do kresu
przybieży. Rej. Zw. 54. Każda rzecz, która się wysili,
upaść musi. Gorn. Wł. D b, (cf. wysadzić się , prze-
sadzić) • Grzyby nie wyrastają tylko na drzewach starych,
kiedy już z dzielności swojej wysiliły się. Jak. Art. 3,
145. (kiedy się już wyrodziły). W'ysila się zboże, drze-
wo, tlassescil arbor nimia germinuiione , wyradza sie.
Cn. Th. 1553. Zboże wysilone nigdy plenne nie bywa.
Rej. Zw. 54. wysadne, przesadne rzeczy niedobre ; omne
nimium nocet. Wysilony ; Eccl. 6e35KiijibHbiri, (cf. żyła) ;
bezsilny, (cf. bezkost). — ■ Fig. Ir. W tajemnicy miłości
Chrystusowej ku nam , wysiliła się mądrość boska. Za-
char. Kaz. i , 266. (wyjawiła , wykazała całą siłę czyli
moc swoje). — §. Wysilić co, wymęczyć, wydusić, wy-
módz ; Vind. isfiliti, dofditi, perfiliii, ^craiiśjtudiigeit , |er»
miśbrdiigcn , |ieraiiśindrgelii. Gdy ten szczęśliwie skończył,
drugi na ostatnią dobitkę tego taki wysilił argument ....
Mon. 71 , 894. W Węgrzech wysilono okrucieństwo w
naruszeniu prawa wyboru w raaf/.eństwie i obrządkach
żydowskich. Czack. Pr. 1, 103. (wywarto, wynurzono,
wysadzono całe okrucieństwo). — Wysilenie, ''WYSIL,
u, »». , wytężenie z wyczerpaniem wszystkich sił, 9Iiif>
Bictung imb 6r|(^5pfiiiig ntler Sraft ; Ross. iiciOMa , to-
MHOCTb ; Eccl. n3M0*"4eHie. Śmiertelny chrapot brzmi w
ich uszach mile , I dech konającego w ostatnim wysilę.
Przyb. Ab. 247. Za ostatnim nieszczęść wysileniem nie-
spodziana radość następuje. Teat. 42. d, 6, ob. Przesi-
lenie się.

WYSI.NIĆ cz. dok.; Ross. błiciihhtł , ob. Posinić, sinic;
gaii5 biau mac^cn; neulr. Wysinieć.

WYSIODŁAĆ cz. dok., Wysiodływać czestl. , wysoko osio-
dłać, ^d:^ Ollffattclll. Bndlk. — g. Rozsiodłać, zdiąć sio-
dło z konia. A'. Kam. alifattclii.

"WYSRAĆ cz. dok.; (Boh. weyskali ovare , weyskanj clamor
laetus); Croat. yichem , yikam ; Rag. yikati, visctiti;
[Riith. wyskaty ; Ross. BH3!KaTL ; — piskać 2], krzyczeć,
wołać , fi^reicil. częste płakanie przez sen , lękanie , wy-
skanie, rozgorywanie . euchnienie z ust, są u dzieci
znakiem niemncy ś. Walentego. Sienn. 472.

WYSKACZE, WYŚKAKAĆ, ob. Wyskoczyć.

WYSKARBIĆ cz. dok!', skarb drogi sobie wyjednać, uzyskać,
fli} men foftKircii Sdjii^ criDCrbCR. Cnotami niebo sobie
wyskarbił. Nieś. 1,18.

WYSK.ARŻYC sie zaimk. dok., dosyć naskarżyć się, gonug»
lii^ flogen, fid; gaiij aiigflngcn, in Slogeit erfc^ópfen. Żaby

598

WYSKIPIEĆ - WYSKOCZYĆ.

na srogo^ć bociana swego króla , nie mogą się wjska-
rivd. Ezop. 9.

•WYSKIPIKĆ się, ob. Wykipieć.

WYSKLEPIĆ CI.' dok. . Wyskicpiać niedok. , sklepienie wy-
wieść , wybudować , sklepieniem opatrzyć ; Vind- islokali,
Yunslc.kati , (cf. łąk, obłąk), au6ii'5lbcn , bcn'ól['cn.

WYSKOCZEK , czka", m. , 'nia/y wyskok, ciit flciiicr 3Iii^=
fprung , Sorfprimg. — g. Oeconom. Zboże gdy młócą ,
przy wianiu znajdują się wyskoczki przed przednim zbo-
żem na boisku; te niezdatne są do siewu dla zbytnej
Lujności. Haur. Sk. 20 Icid)te ©etreibefiJniet , bic becm
2Biirftln suerił (icrausfprinacn. WYSKOCZNY, a, e — ie
adt: , wyskakujący, podskakujący, zwinny, szybki; So-
rab. \. wuskoczne, fwiżnć oytlis, {lupfciib , niifipriiiflCiib ,
brbeilb. Pięknego stanu panna, wyskoczna i zręczna. Hor.
Sat. 54. — Aliter : Wyskoczne z drzewa latoro.^li do
szczętu pozrzynać trzeba. Haur. Sk. 67. wyrosłe, wypu-
szczone, wyrostki, wypustki; (;erautfgf|d)p|[cii , niiijcftfjoffcit.
WYSKOCZNOSĆ , ści , z'., chęć do wyskakiwania, sna-
dnośi' , zręczność, zwinność, szybkość; Scf^C.itbijjfcit, ®C--
rraiibtbfit ; Snrab. 1. wuskocźnolcź , scliwiżnofcż agililas.
WYSKOCZYĆ, f. wyskoczy, wyskoczę cz. dok , Wysko-
knąć . f. wyskoknie jeJull. , Wyskakać, f. wyskacze dok.,
'Wyskakować, wyskakuje pr. contin., Wyskakiwać c;ęs(/. ;
Boh. wyskoćiti, wyskakati, wyskakowali ; Yind vunsko-
zhiti, Yunskakati , isvreli ( cf. wywrzeć), ishajati, (cf.
wychodzić); Hag. izkoccitti ; Bosn. iskakati, iskociti ;
Ross. BiJCKO'iiiTb , BUCKOKiijTb, BUCKaKnBiiTi,, liunpuniyTb,
BunpbinmaTb , Bbi;ipflii3'Tb ; £ft^ ii3ci;0Mimi , iicKanyio;
— ^ i) wyskocz\ć zkąd, dokąd, skokiem wyjść; ^n-
aiiśfpriiigcn , aiiÓfprini)Cii pr. et fig. tr. Wyskoczył z po-
jazdu, z okrętu, z okna, oknem wyskoczył Ld. Wy-
skoczyć z łóżka , cf. zerwać się. Z wielkiego strachu
tylko nie wyskoczy z skóry Pol Arg. 95. ledwie nie
pinie, umrze, niiś bcr ^Aiiiit fnbren. l.ed»ie juz nie wy-
skoczyła z skóry z radości. Puit. Fid. 1 99. Ledwo z
człeka dusza nie wyskoczy od wiatru i zimna. Teat 50.
C, 6, ledwie nie opuści, porzuci człowieka, CŚ itu'd)te
cincm fnft bic Secie mtffn^rcii. — Wyskoczenie kości ze
stawu, wywichnięcie; Ross. Buoii.MiyTic , BUiuii6:b list
cocTUBa i;<ii;orojiiOo <Muiia , 3?crrciifeii. Wybiciem nazy-
wamy lo , gdy z jakowej gw.łiowuej pizycz\ny główka
kości ze stawu swego wyskoczy. I'e>z. Lek. 505. wyleci,
wypadnie, wyruszy sie , wywicimie się; nuŚS bcm ©elciife
CcrnuSfpriiifjfn , (jcraiiófnUcn Wybicie kości jest wyskoczenie
czyli wypadnienie jej z swego wł.isnt-go miejsca Peiz. Cijr,
i, 98. Wybicie proste, wyskoczenie z swego stawu czyli z
swojej solniczki główki jaków ej;o piszczela, ib. — Simililer:
Zachodni kościół z granic nauki pisma ś wyskoczył. Smotr.
£am. 198. granice przeskocrył , przi'stłp;ł, z nich wykro-
czył, wystąpił; ift auś bcit ©riitijdi (iciiiiKJflcfpriingcu , I;ot fie
iibcrfpnmgcii , ribcrfdjriltcii. — § 2) Wyskoczyć, co siły
pozwabją skoezjć, aui flUcr SDfactt [priiifleii. Leci jak koń
tylko wyskoczyć może. Teat. 52, 55. (jak tylko nastarczyć
może). W tym też kareta, co jeno wyskoczy koń, z nią
umyka. Mtn. flijt. 2, IłO. ill voIlcm Sprilllije Dawid
skakał ze wszystkiej mocy przed panem ; a gdy Micliol

WYSKOK.

ujrzała wyskakującego i tańcującego.... W. 2 Reg. 6,
16. (ze wszystkiej mocy skaczącego. Bibl. (Jd. ). — §.
Wyskakuję od wesela, skaczę wesoło. Cn. Th. 1554. et
999. (upii" Jreiiben auffpringeii , bfipfcn, tanjfn , cf. pląsać).
Jak Apolo z łez otarłszy oczy, Wesołym plęsem z ra-
dości wyskoczy. Zab. i , 595. Pir. Ledwie dusza moja
nie wyskoczy z radości. Tent. i I . 148. Wyskakowanie
od wesela, ezsultalio. Cn. Th. 1555. Teraz się tryumfal-
nym wieńcem koronujmy, Wesoło po fujarce świętej
wyskakujmy. DarJz. Trag. 268. Tak Koralusiu , wysko-
czysz sobie na moim weselu. Teat. 21, 190. (wesół bę-
dziesz pląsał, tańczył, liasałj. Wyskakać się, zupełnie
do woli naskakać się, wylańcować się; flĄ UiUbC fpriil'
gen , iniiDe (jiipicn obet tanseii ; Boh. wydowadeii se. —
§. O) Wyskoczyć , wskoczyć , szybko wybiedz , nagle się
pokazać ; (leraorfpriiigcii , aiiffpriiiflcn , \\ii ((bncU jeigcn.
Z oczy mu szczere "skry wyskakowały , 1 po staremu
zwykły gniew chowają. P. lichan. Jer. 185. sypały mu
się, wysypały się, giiiifcn fpriilłtcii i()m ani ben jingen.
Kapralowi na te słowa wyskoczył ogień na twarz. Osiol.
Str. 1. rzucił mu się ogień na twarz, wystąpił, ca trat
i&m boa '^nm imJ ©Cfl4lt. Guz mi potężny wyskoczył.
Teat. 55. b, 79. wyrzucił mi się, wystąpił, n^biegł ,
nabrzmiał , ei ifl mir cinc Seule anigcianfen. 'Studmca wo-
dy wyskakującej. Sekl. Joan. 4 ; skaczącej abo wytry-
skującpj. ii. bcr>.'0rfpr:ibcln. Próżno wystrzelił Helen, praca
jego marna ; Jak w miejscu , guzie gospodarz czyści od
plew ziarna , W'yskakują z opałki boby albo grochy. Jak
je rolnik podrzuca, i wiatr niesie płochy, Tak grot od
Menelaja kirysa odskoczył. Dmoch. 11. i, 23. odskakują,
odbijają się; (tbfprinijcn, abprnDcn, (icrnii^fpringcn. — Ge-
ometr. Kat wyskakujący, procurrens, którego wierzchołek
jest zewnątrz figury położony. Jak. .Mat. 1 , 55 , ob.
kąt wy|iukły. Lesk. 55. cin (icrsorfprinflcnber BinfcI. WY-
SKOK, u, m. , wyskoknicnio, wyskoczenie, wyskaki-
wanie; Hoss. BbicKOMKa , BucKOMCiiie , baa Jpcrauśipringen,
3Iii?fptingcn , 9Iufipriiigcn, ber ?Uiś)prnnfl, Jlnffprung, ^tx-
»ur|'priinfl, Hi 3liif()i"ipicn. Wyskokami do chaty rodziciel-
skiej bieży. Przyb. Ab. 115. (wyskakując, skacząc). Wy-
skok radości. Teat. 41. b, 114. grcubcnfpriing. Z takim
wasze rozkazy pełnimy wyskokiem ,_ Jak gilyby boskim
były dla ludzi wyrokiem. Szyin. S- W. 27. z radosną
gotowością, z wesołym pospiechem, mit łfupfciibcr irih
iitbfcit. — §. Wyskok wody, zdroju • wytrysk, wybieg;
iai i)criiorfpri»flcn bc^ 2i>n|ferS , btr Cnclle, cin Spriibcl,
(Sduip beź 2l'ciiier4. Wychodzą zdroje na wierzch , nie-
które tylko jednym wybiegiem albo wyskokiem, drugie
mając dwa wyskoki Kluk. Hop. 1 , 99. — g. Trantl.
Wyskok myśli, dowcipu, wybryzg, wytrysk myśli, kon-
cept, rzut; cin Scljnuing, Sdjipmifl, gprung M SBife*.
Strzeżmy się jego dowcipnych żartu wyskoków dla oma-
mienia narodu. Mon. 68, 1000. U dobrych pisarzów
nieinasz owych igraszek i wyskoków dowcipu. Pir. Wym.
158, (cf wysada). — Simililer: Wyskok duszy, popo-
dliwości, 7ą<lzy, uniesienia się, wybuch, cf. r?pęd;
£din>iiii(i, baa ,vi;nrei8en , giutrtifcn, ber ?liiiiprunij. Żądza
jest nieoddzielną od człowieka ; ona len wyskok duszy

WYSKOKOWY - WYSKRONAĆ.

WYSKRZYBAĆ - WYSŁAĆ.

599

jego daje, który ją porywa z pośrzód ciała i swym za-
pędem ku niebu unosi. Mon. 71, 877. Człowiek nigdyby
się gniewem nie unosi/, gdyby u siebie nie był prze-
świadczony, ie len popędliwości wyskok nie jest słu-
sznym. Mon. 71, 817. Twardouste żądz naszych wy-
skoki, hanc. Gd. 500. — 1 ci mają być w takowym
wyskoku policzeni. Modrz.. Baz. 29G. w takowym wy-
kroczeniu , występku- Ubcrfc^rcituiig, ^i^crjjc^cii, Ubertrclmig.
— §. Aliter : Wyskok w budowaniu, wystawa, wypust,
wypustek, wypuszczenie, wydatność, wysada, wystąpie-
nie , ber Sorfpruiifl an tiiicm ©cKiiibc. Mur z wyskokiem
albo z wypuszczeniem. Tr. Bndlk. — g. Wyskok, cieczą
z pod prasy wyskakująca , wycisk ; ber Sorfpnilig 0.\\i bcr
Scinprcjfe, &c^m Scltcrit, ber Łeraiiśipriiiijeiibc, ^erniiźlau'
fcnbe 6aft. Pierwszy wyskok z prasy daje wino słabe ,
ale przyjemne. Kluk. Rośl. 3 , 545. — Wyskok , pier-
wszy ciek wódki. A'. Kam., Hoss. npnro.iOBOK5 , no4ro-
JOBOKB , przedskok. Bndlk. ber 2>orfprung be§ 33raiibiiteiii5.
Wyskok , spiritus. Perz. Cijr. 2, 505. ber Spiritit«3, @ei^ ;
Boh. sylice ; Vind. dufiiik , shganik , sbganstvu ; Ross.
cnnpTB , ae.iBa, (cf. ziele). Rozcieki solne przez desty-
lowanie wychodzące , nazywają się wyskokami , spiritus.
Krumł. Chym. 222, (cf. wyziew). Wlejmy w śklankę wy-
skoku z wina lub z wódki. Rog. Doś. 1, 41. SSeiiiijeifł,
Sranbiiieiiujeill WYSKOKOWY, a, e, od wyskoku, spi-
rytusowy; epirituśl = , ©eijł = . Tynkturami nazywamy tak
wodę , jako i rozcieki wyskokowe zafarbowane. Kruml.
Chym. 161.

WYSKOMLIĆ. ob. Skomlić.

WYSKROBAĆ, /. wyskrobie, wyskrobię es. dok., Wyskro-
bnąć jednll. , wyskrobuje pr. contin., Wyskrobywać częstl.,
skrobaniem wydobyć, wyryć, wyczyścić", wygładzić, wy-
gluzować; berauafra^cii , aiiufra|en , aiiśfijaJen; Boh. wy-
skrabali, wyśkrabowati, wyśkrabugi ; 5orai. 1 . wuźkrabu ;
Yind. Yunskubiti (ob. Wyskubać) , Yunstrugati , {ob. Wy-
strugać); Ross. BbICKpeCTŁ , BUCKpeOaib , BblCKOÓJIlTB ,
BUCKa6.iiiBaTb. Wyskrob mech z drzewa. Tr. Tok w pi-
śmie rymotworca ma właściwy sobie , I? niego kutym
rydlem Kloto nie wyskrobie Łask świadezonych pamięci;
kiedy rnowca skromniej Tłumacząc się, wyraża, że ich
nie zapomni. Dmoch. Szt. R. 15, not. « wyraz wyjęty z
Argienidy». Niewyskrobany , nie do wyskrobania; laiailu-
lófl^&ar, imoertilijlti^. Żebym twoje nauki Pisał w niesvy-
skrobane chociaż w grobie druki. Pot. Zae. 103. (n gdy
nie wyglózowane). — §. Recipr. Wyskrobać się , wygra-
molić się, wyguzdrać się, fid) liiit SDiiifjc I;crau§arteitcn.
Wyskrobała się, wypławiła się z ciężkich miejsc, emer-
sit e vadis oratio , wykołatała się. Mącz. Wybrnąć, wy-
knłatać sie , wypławić , wyskrobać, w'ynurzać, wyprawić,
wypleść się, emergere. ib. WYSKP.OBEK , bku, m. ; Boh.
weyśkrabek; Ross. nocKpeOoKB , nojCKpeóoK-B , nocKpe-
6nmb , nocKpeóhimeKB ; co z czego wyskrobano, wyskro-
banego co, wyskrobki, oskrobki ; (imai §arau'3gcfd)alitcś,
Slliflcfitalitcś , ein 2Uif(^nl'|'cI. Wyskrobki, ob. Oskrobiny.
"WYSKBONĄĆ cz jednll. , n. p. Urażon ciężko was wszys-
tKich złościami , w-yskronię już z przyjazną twarzą. Geb.
Rym. 298. może : wyskrobnę , t. j. wygładzę , wytracę.

[wyraz ten tu nie należy, Elym. skronie 2]. WYSKP.ZY-
B.AĆ cz. dok., skrzybaniem wydobyć, wyczyścić; ou4>
f^rapcn, ^eraiiofc^rapcn , iiicg)'(|rapen. Pastuch obory ma
wymieść i wyskrzybać gnoje , aby od tego plugastwa
bydło nie nudniało i nie schnęło. Haur. Ek. 178.

WY'SKUBAĆ, f. wyskubie, wyskubę es dok., Wyskubnąć ,
f. wyskubnie , wyskubnę jedntl. , wyskubuje ;;;•. contin. ,
W'yskubywać czesll. , skubiąc wyrwać, (icrau»nip)'eit, ttu3<
riipfen, nii^supfctt; Slov. wyskłaubugi ; Sorab. 1. wusskol-
bacż; Vind. ispipati, vunspipati , (yunskubiti, yunstru-
gati = wyskrobać); Rag. izkubsti , skijbsti ; Bosn. iskup-
sti, izguliti (cf. wygolić), iskorjepiti , izcenkati , (cf.
cętka); Ross. BUjeprHBaib {ob. Wytargnąć) , BbipnEait
(wyrwać), BUmunaib, fcf. wyszczypać). Wyskubł ptakowi
pierze. Tr. Przytyka stalowe do twarzy kleszczyki, aby
z miękkuchnych jagód wzrastający mech wyskubała. Mon.
70, 584. — Fig. Ir. Żyd wyskubuje nieznacznie pana
lub chłopa, jak gęś wypierzoną, rwąc po piórku. Comp.
Med. 59o. — §. Wyskubać się, wyguzdrać się, żmudnie
się wybierać, wyprawiać, wystroić; fit^ laiigiuetlis , ang«
ftlid) tanbeliib fcrtig mac^cn , anflciben, anpiigcit. Niewiasty
niżli się wyskubią , niźli się wymuszczą , wyjdzie rok.
W. Post. W. 2, 134; dum moliuntur , dum eomuntur ,
annus est. Terent. Nim się stary odważy, namyśli, wysku-
bie , Tym prędsze nie\yinnego daje miejsce zgubie.
Pol. Arg. 267.'

WYSKWARZYć cz, dok., Wyskwarzać niedok , skwarzeniem
wydobyć, wydostać, wyprażyć; augprdgcin, auśfreifd"en,
I)Crailśfreifci)CIt. O topieniu rudy żelaznej przy węglach
ziemnycii wyskw.irzonych. Os. Rud 581. Ćz.rgo się no-
wa skorupa nawarzy. Tego już żaden nigdy nie wy-
skwarzy. Można nieco tłustości odebrać, Lecz przecie
ona będzie prześmierdowsć. Bies. roi. B 5. Smażone
mięso się wyskwarzy tak , że tam nie zostanie żadna
wilgotność Sak. Prohl. 165.

WY'SKW1ERCZEĆ CI. i/oi. , Wyskwierczać, Wyskwierać nie-
dok., skwiercząc wyjednać, wyrobić, wymęczyć; ^nmh
iinmmern, aiiśiBimmerii , adroimmeru , biirc^ ©eiiiimmer ali'
bringeil. Tak długo na panów nalegają, aż od nich wszys-
tko co choa \fyskwiercza. Tr. Tel. 430.

'WYŚLABIZOWAĆ, ob. Wjsylśbizować.

1. WYSŁAĆ, f. wyśle, wyślę tz. dok., Wysyłać niedok.,
Boh. wyslati, wyśli , wysyłam; Sorab. 2. huposzlasch;
Yind. Yunpoflati , Yunpothilati , prezpofhhili , odpoflati;
sapoflati , sapofhilati , segnati , (cf zegnać); Ross. bu-
ciaib, Bbiobi.iaTb ; Eccl. iiscbi-mh) ; posłać zkąd precz,
wyprawić; ^eraiitffdiicfcii , nii5)'d)icfcii , n)cgfd,n(fcn, al>fd)itfen,
abfcilbcil pr. el fig. tr. W'ysyłać kogo co moment ; Ross.
vulg. nonbipHjTb, nonupiiBaTb. Nieszczęśliwa ta godzina,
której go z Polski wysłałem. Teał. 33. c, 14. wypra-
wiłem; Ross. npeapoB04iiTb , npenpoBO/K4aTb. Wysłała
ich na powietrze w ptaki przemieniwszy. Otw Ow. 525.
Wysłać koi;o mimowolnie , wygnać ; einen Bcrtrcilieil, oet«
nietfcii bel Caiibcś ; Eccl. ncce-iaio , sacu-iaro , (cf. zasłać).
Wyrzuceni nazywają się wygnańcy, kiedy ich za granicę
wysvłają. Pociej. 85. — §. Wysłanie , ablegalio. Cn. Th.
1554. bie Slbfeiibung, cf. wysyłka.

600

WYSŁAĆ- WYSŁAWIĆ.

W Y S Ł A W I A C Z - W Y Ś L I M A C Z Y Ć.

2. WYSŁAĆ, /'.wyścielę, wyścielę cz.dok.. Wyścielać nie-
dok. , ścieląc wypchać , aiiźpolftern ; fio$s. BucT.iaTb , bu-
CTH.iaTb. VVysIal weztj/owie , krzes/o , 'włosiem. Tr. Le-
dwiem na tym slotku wysiedzieć mog^a, tak twardo jest
wysłany. Teat. 55. b , 54. WyścieLmie , wysfanie , t>ai
Slużpolftcrn ; Hoss. BUCTiUKa , ob. WyścieJka. — g. Fig.
tr. Wyścielać drogę gałęziami, brukiem, trupami > wy-
pełnić, wy torować, wyrównać, wyprawić; cillC Stro^C
glei(^ imll futleii , (hntn , 'babmi , Dnlcłen.

WYŚLADOWAĆ , ob. Wyśledzić. WYŚLAKOWAĆ , ob. Wy-
szlakować. WYŚLAMOWAĆ, oh. Wyszlamować.

WYSŁANIE. WYSŁANY, ob. Wysłać, Wysyłać, ob. Wy-
słać, Wyścielać. WYSŁANIEC, ńca , m. , którego wysy-
łają albo wysłano; (Boh. wyslanec ; Vind. odpoflanik ,
odpodiiljanik , (cf. posłaniec); EccI. iicceJbiiiiKl wysina-
niec), cin ?lb()cid)icf icr , 31KJcfa^^ter , SIKjeorbnctcr. Wysłani
z senalu czyli matjisiralu miasta Magdeburga , przyje-
żdżali z laką prawie władza , jaką Karol Wielki i jego
naslepcy wysłańcom , zwanym missi dominici , nadawali.
Czark. Pr. i , 284. Wysłańcy królewscy mitsi dominid
jeździli na sprawy graniczne, ib. 3, 203. — *§. Wy-
słaniec , emisaryusz.

WYŚŁAPAĆ, ob. Wyszłapać.

WYSŁAWIĆ cz. dok. , Wysławiać niedok. , Wysławować ,
'wysławuje pr. conlin. , sławiąc uwielbiać, wynosić, wy-
chwalić; preifen, lobprcifcn , crliflTii, riibmcn. Jan ś. opo-
wiedział żydom , że Jezus jest w pośrzodku ich , i wiel-
kieini go chwałami wysławiał. Binł. fost. 49. Niebianie
jednostajnie wielka chwałę i opiewaniem wysławiają pa-
na boga. Kucz. Kat. 5 , 304. Święte imię kto w kącie
wvsławia , tedy też w kącie zostawa. Rej. Post. B b b H,
(cf. pod korcemj. Wysławiam , sławie , wsławiam , roz-
sławiam , sławnym czynie. Cn. Th. 1354. et 1015.
Ahyśmy umieli wyznawać i wysławować dobrodziejstwa
pana swego Bej. Post. O o 6. Ameza godność Skan-
derbega i u samego Mahometa wysławował. Baz. Sk.
558. Skandcrbega xiążęta bardzo wielce wysławili , pra-
wo swe nań włożyw'szy, lud swój mu polecili, ib. 71.

— Marne rzeczy słowy ważnemi wysławiać, mógł. Fur.
fi. wywyższać, frbfbfn , flroP iitac^cn, a\i grop pop
fłcUen, I)crttii6|trcic^cn. Nie wysławia się z tego. Tr.
nie nhełpi się, er pral)lt iiidjt, tfciit iiit^t grpp bornit.

— Żołnierz dobry cieszy się szramą, której na wojnie
dostał , i tym rycerstwo swoje wysławia i zaleca. Damlr.
253. szczyci , zaszczyca , rfcrfiiiu'!! l'ciirfmibcn. — *§. Je-
zusa Chrystusa bóg wysławił 'ubłag.ilnikiem przez wiarę
we krwi jego. Sinotr. Lam. IGO. ogłosił ze sława, chwa-
lebnie oświadczył; flircniioU iicrffiiibcn , licfiiiiiit ma(^cii ,
ttlipreifcrt. — I tłuszcze o nim wysławiają, iż już śmierć
marna przed nim żadnej mocy nie ma. Bej. Post. Pp i.

— g. Wysławić, dosyć j.ik trzeba .sławić; geiiiig rfibmcn,
aii^ru(;men. Nie mam takiego dowcipu wysławować męża
lak zacnego. Prot. Jul. a 2. Wysławić się dosyć nie
rao<»ę z jego łaskawości. Tr. ii) faiin niid) iiidit fnlt rfibmcn,
nłt^t jur ©fiiiiGC rfi&mfii. R. 15,35 umarł hetman xiążę
Konstanty Ostrogski , mąż świętej pamięci i trudno wysła-
wionej dzielności. Slryjk. 745, cf. nicwysłowiony , nie-

wy?łowny , niewypowiedziany, niewymowny, niewypra-
wny. — §. Jakoby się w tym chlubił, jakicby słowa
w dziękowaniu twym wysławował! Bej Post. 6 i 2 ja-
kieby wyrażał, jakichby użv»ał, rocldie 5E!orte er roiirbe
Ijórcii laifeii. WYSŁAWIACZ, a, m., WYSŁAWCA, y,
m. , wysławiacz , co wysławia drugiego. Wud. Cn. Th.
1534. Praedieator, wysławiacz, wychwalacz. lUącz. uwiel-
biacz , uwielbiciel, cf. wywyższyciel , wynosiciel.

WY'ŚLĘCZY'Ć cz. dok., Wyślęczać niedok., ślęczeniem wy-
robić, wyjednać, wynaleźć, wskórać; ^eraIl8^lI(fcn , mit
S>iicfen unfe Si^cii beraii^ringcn , eiitbcrfen, crinngcn. — Wy-
ślęczyć się, ślęczeniem wymęczyć się; fii) mube unb
nifitt biiden, biird^ J^iicfen crfAópfeii. Bndtk.

WYŚLEDZIĆ , 'WYSZLEDZIĆ cz. dok., Wyśledzać . "Wyśla-
dować niedok, śledząc wynaleźć, odkryć, wyszlakować,
wytropić; Boh. wysljdili; Slov. wyhiedśwam , (cf. wyglą-
dać, cf wypatrzyć); Sorab. i. wuszledzam; Yind. vun-
seflediti , oblledili, sb.irali, isfiraihati , [ob. Wyprosić,
wypylaćj ; Boss. ii3c.it40BaTb , iiscitjhiBaTb , npimyarb ;
^eraiiJfpiircii , oiisipurcn , burd; !)?fld)fpuren cutbeden ;)r. ei
fig. tr. Wybadali skarby Ezawa , i wyśiadowali tajemne
rzeczy jego. 1 Leop.-Abd. 1, (j. (wyśpiegowane są skar-
by jego , i wynalezione są skryle rzeczy jego. Bilil. Gd.).
Bóg od wieczności drogę Lły>katticy widział, i wypo-
wiedział, i nagolo«ał, i w\śl.i(lował. 1 Leop. Job. 28,
26. (doszedł jej. Bibl. Gd.). Konsul wszystkie ich przy-
gotowania wyśladowawszy, rozstawił warly wedle potrze-
by i czasu. Pilch. Sali. 86. Chce on 'lajnią serca mo-
jego wyśledzić. Teat. 45, 50. (cf wymacać). Slaram się,
jakobyno mógł pojąć ścieżkę najwyższego , i wyślado-
wać cząstkę sądów jego. 1 Leop. 4 Ezdr. 5, 54. (dojść.
3 Leop.; staram się doścignąć ścieżki jego, a wyba-
dać się z części sądu jego. Bibl. Gd). — Wyśledzić się
czego , n. p. Ten który był pierwszym do mądrości ,
doskonale jej nie poznał,' mglejszy nie wysiaduje się
jej, 1 Leop. $yr. 24, 58. lnie doścignie jej. 5 Leop. id.
Bihl. Gd). — Wyśledzający ; Sorub 1. wuszledniczki ,
wulżucli;:le sagajc. Wyśledzenie Ross. nacJtjOBaHie , «3-
citAUBaiiie. — Niewyśiedzony, "niewyśledny, nie do wyśle-
dzenia , niewyścigły , niedościgły; EtcI. HCH3CJt4Uiluli ,
iiwesligabilis, unnu^fpilrbar. Nogi-lej niewiasty drogą żywota
nie chodzą, ale są błędne, a nie wyśledzone kruki jej
a pochody jej. Eraz Jez. B b 1. — g. Szuka jeszcze
chciwy kupiec, coby mógł sobie przyswoić, wyśledzą
nieznatie morza , i świata szranki przełanuije. Pilch Sen.
list. 4, 145. zwiedza, porze, przerzyna morza. WY-
ŚLEDZICIEL , a , m. , który eo wyśledzą , ber ?lu«ipiirir.

WYŚLEPIĆ CS. dok. Wyślepiać niedok., wyślepiać oczy aż
do zaślepienia, bie Shlflfn ftuDipf febfil. Wyślepiać co,
z wysileniem oczu przezierać ; mit 3liiftrfnituiig brr Jlugen
burc^fclien , lefcn u. f. IP. Czytałem \iążke sowizdrzałem
nazwaną , którą z wielkim smakiem pospólstwo w>ślepia,
i w niej znalazłem zbiór nieprzyslojnośoi. A/on 7ł, 656.
— ^. Wyślepić koijo , ob. Oślepić.

WYŚI.IFOWAĆ, ob. Wyszlifować

WYŚLIMACZYĆ cz. dok., w ślimaka wykręcić , (d):ie(fi*l >«•

w Y Ś L 1 N 1 Ć - WYSŁOWIĆ.

W Y S Ł O W N Y.

601

OUSbrc^cn. Fryzurę kszta/townie Nvvśliniaozvc. Mon. 69,
117.

WYŚLINIĆ cz. dok., Wyśliniać iiiedok., <Slinę wyrzucić, wy-
pluć ; (spcidiel aiiśircrfen , ■ mi^ipiidni , nużfpeicn pr. et fig.
tr. Szczęśliwszy slokroć nad nas rzecznik wyszczekany,
Co broniąc jednej strony, obel/.ywe piany Na przeciwną
wyślinia ; bo za ssvoje jady Troislym zamkiem ciężkie
waruje pokfady Zab. 12, 167. Zabl, cf. wywrzeć.

WY'SL1ZNĄC się zaimk. jednlL, Wyślizać się niedok. ; Boh.
wyklauznauti , uklauznauli ; Vind ismufniti, vunsmufniti (cf.
wymusnąć), isderkniti, yunsderkniti , vunsderzliati , smu-
fniti , prezhslesli, prezlisvitife, ymegnilire, odthterkniti ;
Bosn. iskliznuti , ispuznuti , ( cf. wypełznąć ) ; Ross. bu-
CK02b3H3'Tb , BblCKa.lbSHBaib , BbmflTHTbCa , ( cf. pif ta ) ;
ślizkością swoją, szybkością, zręcznością się wymknąć,
wykręcić się ; cnt|d)Iiipfcn , enttriidien , entfohen pr. et fig.
tr. Zapaśnicy oliwa smarowali ciało , aby łatwiej jeden
drugiemu z rąk się wyśliznął. Hor. i, 44. nol. Wyśli-
znie się jak piskorz. Cn. Ad. 1287. Z rąk się wyśliznie
jako węgorz. Jubł. Ez. ii, (cf. wykręci się sianem). Sar-
na łowcowi z rąk się wyślizła. ib. 26. (uszła mu). To
nawet co już trzymamy, z rąk się wyśliza. Pilch. Sen. list.
3, 298, (cf. grzanka od gęby odpadnie). Łacno wpaść
w sidła , ale się z nich wyśliznąć rzecz wielka. Boh.
Kom. i, 52. (wypleść się, wyplątać się, wyleźć z nich;.
Z tych sideł się jego nie wyślizną kroki , Choć będzie
rozum pracował stooki. Chrośc. Job. 63. Gdybym ją
cboć raz jeszcze mógł złapać , upewniam , że mi się
nie potrafi z rąk moich wyśliznąć. Teat. 56. c, 119.
W twojej jest mocy wyśliznąć się z tego wszystkiego.
Teat. 50. c, 86. wybrnąć, wyskrobać sie , vvypła»ić się,
wywikłać się; fi^ ^erai!5iDinbcn , Berauśbrc^en , lośnia^cn.
Ezop się konceptem wyślizał, Kiedy się korbacz na je-
go grzbiet zbliżał. Jabi. Ez. B Z. — Wyśliznąć się od
czego, wyśliznąć się z czego, zręcznie się wyzwolić,
uwolnić, wydrwić; ft(^ fiiiiftliĄ Ipśmnieit , }xq madien.
Od śmierci , i pierzchliwy tchórz się nie wyśliznie. Hor.
1 , 12. Aar. Chcieli się wyśliznąć z wypłacenia części
Rzpitej. Uslrz. Kriic. 5, 79, (ob. Wyłamać się). Ta na-
sza mowa nie ku temu się ściąga , żeby ludzie wyślizać
się z powinności mieli, ale żeby co najbardziej byli
wdzięcznymi. Gorn. Sen. 132. — |. Wyśliznęło się sło-
wo , wypsnęło się, wyleciało, wypadło; eilt SBort ift et'
nem ciitfilupt, eiitroifc^t , entfabreii. Wyśliznęły sie impe-
ratorowej te słowa. Aur. Pet. 218. — g Wyślizgać sie
zaimk. dek. , Wyślizgnąć się jedntł. , śliznjąc sie wysilić ,
naślizgać sie do zmordowania , fic^ tltiibe gleitcn oier glit'
f$en — §. Wyślizgać co, wyślizać co cz. dok., ślizkim
uczynić , ganj glatt niaieii , fdjlupfrig mai^en.

WYŚLOCHAĆ, ob. Wyszlochać.

WYSŁODN.\Ć nijak., jednli, nabyć słodyczy . utracić go-
rycz, kwas; fijg roerben, bie Sitterfcit ober gmire uerlicren.
Skórki cytrynowe wmocz w ostry ług , daj im moknąć
przez dziewięć dni, a odmień ług dnia piątego, a wlej
miasto niego wody, "aże z gorzkości wysłodną, Sienn.

WYSŁOWIĆ e;. dok., Wysłowiać nigdok. , ( cf. wysławić,

SiowniK Lindegolttyi. S Tam VI.

wysławiać), słownie wyrazić, wyrzec, wypowiedzieć,
wyprawić, wymówić; Boh. wysłowili; Bosn. izustiti. iz-
gOYorili , izgovarati , istumaciti , (cf. wytłumaczyć); Rag.
izijstiti, izgovoritti», aitśfagcn , nuśfprcdien , misbrurfcn. Usta
moje nie będą mawiać nieprawości , ani język mój bę-
dzie wysłowiał kłamstwa, i Leop. Job. 27, 4. (nie bę-
dzie powiadał zdrady. Bibl Gd.). Wówił do niej słowa,
któreśmy wyżej wysłowili. 1 Leop. 2 Parał. 54, 22. Słu-
chajcie , a ja wysłowię wam , jako wielkie dobroci bóg
duszy mojej uczynił? Wróbl. 149, fcf. wysławić, cf.
wystawić). Zacharyasz króciuchno wysłowił drogę pań-
ską i życie w św-iątobliwości i sprawiedliwości. Bia/. Post.
55. (wskazał). — g. Wysłowić, słowami dostatecznie
czyli dokładnie wyrazić , zupełnie wypowiedzieć , odpo-
wiedzieć , opisać, wypisać należycie ; ycllfpinmfii crfd)óp>
fenb ou5fprcd)cn , aiiebriirfen, befirei&cn. Kto wysłowi mę-
stwo Jehowy, kto wypowie wszystkę sławę jego? Budn.
Ps. 106, 2. Bibl. Gd. Lecz co się zabawiam tym, co
trudno dostatecznie wysłowić i wypisać? Gicagn. ded.
Cnoty wysłowić trudno. Zbił. Lam. B i. Kto to teraz
dostatecznie usly wysłowić może i wypowiedzieć? Wiśn.
222. Moc wielkości jego kto wysłowi? 1 Leop. Syr.
18, 3. ( ktoby mógł wypowiedzieć sprawy jego, a któż
doścignął wielmożnych spraw jego ? Bibl. Gd. ). Ktoi
to wesele niebieskie wysłowi? Dambr. 542, (cf. Pra-
wdziwego słowa nie mamy, którembyśmy wyrazić mogli
świętych w chwale niebieskiej błogosławieństwo ; pismo
nazywa je królestwem bożera , niebieskiem, Chrystuso-
wem , domem ojca, rajem nowym, jednak dostatecznie
wszystkiej doskonałości szczęśliwości świętych wymówić
Żadnem słowem nie możemy. Karnk. Kat. 95j. Kto obu
was serdeczny żal wysłowić rnoże ? Groch. W. 555. Li-
tości twojej nie wysłowiem Żadną wymowa , anić od
nas dany Może bvć równy tryb wdzięczności. Odym. Św.
'i LI b. — Wysłowiony." WYSŁOW.ŃY . do wysłowie-
nia , wyprawny, wymowny, wyraźny, wyrazisty, do wyra-
żenia, do wymówienia, wypow-iedziany, do wypowiedzenia,
do wypisania ; aii'5fiircd)lid) , aii^briicfbnr ; Boh. weyslowny,
wypraw ilediny ; Śorab. I.wureknile, (wyrzeczny). Wysło-
wiony, co wyrazić słowami i opowiedzieć można. Włod. —
Oppos. Niewysłowiony niewysłowny; niewysłownie adv ,
BoA. newyslowny, newyslowitedlny ; Slov. newyprowitedl-
ny ; Vind. nasrezhliu , neyunstilliu. (cf. wycisnąć); Slav.
neizrecsen ; Boss. HensptMeHHbiB, Hensr.iaro.iaHHbiH, nena-
oarojiiMuil , uiiaiiśfprcdil id), uiibcidireiMid) , imaiif'bni(fli[^.
Którego trudno wymówić, nicwysłowiony, wieleby o tym
mówić, wielki Cn. Th. 541. (nad wyraz). Idzie z nie-
ba król niewysławiony, mocny walecznik za nami. Ryb.
Ps. 41. Dziecię nieocenione, Ani też wysłowione, W
boskiej wszechmocności. Pieśń. Kat. 50. Któż zaś wy-
mówi ból niewysłowiony. Któryś ty królu świata , prawy
boże . cierpiał , do krzyża będąc przykowany. Odym. Św.
'2 H h A. Ty sam patrz na niewysłowiony żal , ucisk
i utrapienie moje Smotr Lam. 20. Niewysłowione okru-
cieństwo. K'om. 447. Niemal całą noc trwał z niewy-
słowioną słodkością i uciechą duszy swojej. Wys. Aloj.
583. To jest niewysłowioną miłością. Fam. 67. Nie-

76

G02

WYSŁÓW - WYSŁUCHAĆ.

WY SŁYSZEĆ - WYSŁUŻYĆ.

wysławiony wstyd. Zbił. Lam. D 2. Wslydliwości prze-
paść , przebleżawszy niesljclianyin i niewysłownym zby-
Inicni wszfleczeńslwern swoim wszystkie wstydu i czy-
stości inszych tajemnice , sama naostatek żadnej części
sprośnego ścierwu swego nie przepuści. Junusi. Oksz. C

3. I'ała w nich wsławienia się niewysfowna żądza. Przyb.
Luz. 1!>5. Niewysłownic dobry. Pizyb. Ah. 49. Niewy-
słownie jest teraz dola ji'go błoga, frzyb. Ab. 176. —
Wysłowienie, "WYSŁÓW, u, m, n. p. Z jego twarzy
czerpały zdroje szczęśliwości nad wysłów. J'rzyh. lUitl.
"35. 1. j. niewysłowiune, niewysłowno ; tfoń. weyslownost ;
( Slov. wisiowutnost empliasis ). — §. Rhetoric. Wy-
słowienie, eloculio. Gol. Wym. Pir. Wym. W-YSŁOWI-
ClliL, a, m.. klóry co wysłowią, hx 9Ili^fprft^cr , %ui-
triidct iii SSartcii, "Scft^rcibcr ; Hag. izgoYornik, izgoyo-
rilcgl ; Uosn. izLjoYorilegl. — W rodi. żeńtk. WYSŁO-
WiaiiLKA , i. '

WYSLLCIl.AĆ , /. wysłucha es. dok., Wysłuchawać niedok.,
W\słucliiwać cz^slL; 6oA. wyslechnauti , wyslychati, wy-
sl>śeti ; Yiiid. vunfiil'hati , isflirhali; Sorab. i. wuszly-
scliacź, woszlyschacż, wuszwuscliu ; Ross. BLiciymaib ,
BUc.iyuiiiBaTb ; — §. i) wysłuchać kogo, słuchać w.<zys-
ikiego co nió«i. Cn. Th. ioót. słuchać z uwaga do koń-
ca . flons autflioTCi: , lii'3 ju Giibe aiiv'i;óreii , a\lti oiiIuTcn.
Wysłuchaj a wyczytaj przyczyny, jakowe są , co nas do
odszczepicństwa prawie wycisnęły i przywiodły. Gil. hat.

4. Oni wysłuchawszy króla , odjechali. 3 f.eop. Malh. 2,
9. (odsłuchawszy. 1 Leop). Kto pierwej odpowiada, ni-
źli rzeczy wysłuciia , odnosi wstyd. liadz. Proo. 18, 13.
(kio' odpowiada , pierwej niż wysłucha, głiipslwo to je-
go i zelżywość. fiiW. Gd). Wysłuchaj pierwej , toż od-
powiadaj. 6''i. Ad. 1287. Pierwej obu stron wysłuchaj ,
toż dekret rozsąiljiie wyd-ij. Cn. Ad. 1019. — g. Wy-
słuchać kogo śledząc , indagując , cxaminująo , ciiifll BCr'
^oreil. Bez wsze;o wysłuchania i sprawiedliwego °svyba-
czenia, na to się usadzili, aby ich wytracić, i' Leop. 5
Jłuc/ł. 7, 4. (bez wszelkiego °rozsą<lku i wypytania się.
Dilil. Gd., bez indigacyi , oŁtiC flfrid)tliil)e^ SScriiór). Pan
opiekun raz w rok przyjcid/.ał , rachunków wysłucha-
wszy podstarościego , z pieniędzmi wracał." Kras. Pud. 2,
20. (kazawszy inu złożyć rachunki, dać- liczbę, kłaść
hczhe). — g. Wysliii.'hać m>zy , słuchać do końca ; Hoss.
Bue.iyuiaTb oGbjiiio, W iBłi'|Tc bciiDol/iiCrt. Jagieło tak
nabożnie słuch.iw;ił mszy, że chociaż już nieprzyjaciele
najeżdżali, nie chciał się ruszyć, aż jiierwej wysłuchał
wszystkłćj mszy do końca. Twór. Okuł. E 4. bic SDfiffc fliin}
flii^lliircii. — §. 2) Wysłuchać chytrze aho tajemnie, ko-
go mówiącego. Cn. Th. 1.151. podsłuchać; \'ind. vunpo-
flufhali , dobogati , aii5(n)rd;cn. Żeby kto nie wysłuchał,
opatrz dobrze wszędzie. Uurdz. Trag. 430. Aby jaki
nieprzyjaciel nie wysłuchał rady naszej. Cn. Th. lóół.
Drzwi i ściany częstokroć nas wysłuchają. Teat. 12, 8.
zdradzają, wyihija. — g 3) Wysłuchać kogo proszące-
go . u^łudiać prośby, modlitwy , zi-zwolić na mą , CiiICIt
Crbórcn. Gdym ja tak woł.ił , bóg mnie nie wysłucliawał,
ale jeszcze we dwójnasób ihOJi'j nędzy przysparzał Oaz.
hst. 13G. Często bóg próśb naszyeit nie wysłuchawa ,

przeto ie źle prosimy. W. Post. W. 2, 293. Grzesznych
bóg nie słucha, ale jeśli kto bożym chwalcą jest, lego
wysłuchywa. 1 Leop. Joan. 9, 51. (wysłuchawa. Uibl. Gd),
Bóg dobrych , nie złych wysłuchywa. Cn. .Ad. 27 , (cf.
psi głos nie idzie do niebiosj. Pysznego bóg nio wy-
słuchawa. Karnk. hal. 5'J2. Nio wysłuchywa którego z
nich , co go wzywają. Smoli: Lam. 200. Wysłucliawał
je w ich wołaniu, łiyi. Ps. 225. — *§. 4) Wysłuchać ,
WYSŁYSZEC, do końca ze wszystkiem usłyszeć, wywie-
dzieć się; Bollftćinbit) aii^bórcii , ucriicCinifit, crfabrcii; Stuv.
wyslysjm, Am ucho wysłuchało, ani myśl może pojmo-
wać , co bóg raczył swym zgotować. Groch. T. a hemp.
6. (uchem pojąć, słuchem przejść). Gdy wysłysxeli fa-
ryzeuszowic przypowieści jego, pobaczyli, iż lo o nich mó-
wił. 1 Leop. Malh. 21, 43. ( usłyszawszy podobieństwa
jego. Billi. Gd). Gdy mię wypytali a wysłyszeli , chcieli
mię wypuścić. 1 Leop. Acl. 2<S, 18. (wysłuchawszy mię.
Ditil. Gd.). ,Dwie rzeczy od Heroda wysłyszeli ci święci
królowie. Bial Post. IGG. Skoro poważne poselstwo od
archanioła wysłyszała n. panna , zaraz uniżyła sie za naj-
podlejszą sługę woli bożej. Dzow. fioź. 45. WYSŁU-
CllACZ, a, m., co wysłuchuje drugiego. \V/od. \ exaudi-

tor. Cn. Th. 1351. ber ?liti5(łórct , 2>fr(łórcr , (SrbiJnr, 2lii8'
]iOxi)!x; Boh. wyslychać.
WYSŁUG.A , i, 2.; {Boh. weysluha , weyslużka przysłane
komu specyalne jedzenie, S:fd)ciocif."ii/ ; Bust. Buctyra ;
co kto wysłużył, zasłużył, wysłużone, zasłużone; ^e^
S^icnftloliii , ber Sotiii, ba* Scrbicnfl. Sługa wysłużyć so-
bie wysługę powinien, ale wysługa sług jest żywność,
wysłużenie jest praca, przez klórą do żywności mają
przychodzić. Petr. Ek. 100. Wedle roboty ma być ka-
żdego wysługa. Pot. Pt/Ci. 430. (jaka praca, taka płaca).
Kio się wydziela od posługi, aby lei żadnej wysługi nie
miał. Bzów. Roi. 100. Jakie takie po-ługi , chcą swćj
wysługi. Dtvor. E 5. ( d.irmo nic, brząknąć tu trzeba).
Najlepićj sie dzieje z królem lam , gdzie wysługi tuż
ida za zasługami. Pol. Syl. i 18, (cf. nagroda , nadgroda).
— Transl. Wysługa grzechu j^-st śmicić. 1 Ln^p. R'in.
C, 25. (zapłata zi grzech jest śmierć, Dihl. Gd. ; zapła-
ta za grzech skutkiem grzechu). — ^. Wy-łu>,'a , usługa
komu świadczona, cf. przy.sługa : ciii frimofeiier Siinjł,
ciiic ©cfflUiijfcit. Nigdy sie trudy i wysługi nasze u •'
nadgrodzą. Teat. 4. b, 131. Ho wszelkiej gotów ji -t
Wac Pana wysługi. Tr., cf. odsługa , odsługowanie. WY-
SŁUŻYĆ cz. duk.. 'Wysługować . wysługuje pr. conlin.;
Wysługiwać czesll. ; Boh. wy^laużiti ; Soiab. 1 wyszlużicż ;
Boss. Bbicjy«iiTb, BUCiyiKiiBaTb ; — g. 1) służąc zarobić,
zasłużyć , wyrobić , wyje dn;ić sobie ; tiird) bftl I>iftlf1 tr« .

ircrboii', crbiciicii, ycrbicneii. bur* J^ierifte crt»ii!ten, crKiiiflcn.
Służy drugi czas nie mały, przecie nic nie wysłuży.
Pudiv. Wróż. 62. Sługa wysłużyć sobie wy-ługę po-
winien; wysługą sług jest żywność; wysłużenie jest
praca, przez która do żywności ma przychodzić, l'etr.
Ek. 100. Wysłużone, wysługa. Cn. Th. 1254. Tylul
margrabi wysłużył u Honory usza. P. hthan. Orl. 1, 65.
(w nagrodę zasług wziął) Kiedy klóry szlachcic na pa-
nach 'tmienie leżące wysłużył , będąc w dzierżeniu lego

w Y S Ł u Ż N Y - W Y S M A G N A Ć.

W Y S M A L A Ć - WYŚMIAĆ.

603

'iiiienia, a polymby chcia? preez, tedy mu wolno będzie
odfjśii ze wszystkiem nabyciem swojem i nakładem. Sial.
Lii. 89. Dla «asem zbieraj i wysfugował, na was ro-
biJcm , dzieciście moje, wamem skarbił. Sk. Kaz. 531.
Mając w sercu poczciwe czucie , w ręku pałasz , Wy-
służysz prawa chwałę , wielkie rzeczy zdziałasz. Przyb.
Luz. 305. Rajskiesro dziedzictwa nikt nam wysłużyć nie
mógł, jedno syn boiy. Sk. Zi/w. 190. (wyrobić, wyje-
dnać, wyjkarbićj. — AUter : Jeżeli towarzysz nie wy-
służy jednego munduru, t. j. lat czterech, a dyrnisyą
sobie wyjedna, munduru nosić nie będzie mógł. Kaw.
Nur. 57. ( wytrwaniem pewne lata służby zasłużyć ). —
Siiniliter: Wy.-^łużyć lala, wystać lata, służyć do końca
wyznaczonego czasu : miy&tcncii, iii 3i^l"e fllis^mltctj. Wy-
służyć lata u rzemieślnika , w\terniinować; ailC^Icniflt , Dcg
bcit ^aiibiucrfcrn. — Zuimk. Wysługuje się . iitler iironcs
militiae , aiilae , opificti etc. uersnr. Cn. Th. 1554, cf.
terminuję, jeslem w terminie, bic SieiiftjiiOrc niitrctcn , ilt
t»fn DiciiftjnDren fłc^cii , im "Dtcnftc ftcljcn. Wysługuję się ,
do .końca służę , pennurere, expUre slipenriium. ib. bie
Sicnftjn^fc nii^cbcn , nptlcnben , iiŁwiłelicn. Zakazał, żeby
żaden żołnierz, pókiby sie nic wvsłużvł, w mniski stan
nie szedł. Sk. Dz. 5'.I4. '- \\\>luw'ny , WYSŁUŻNY .
który do końca wysłużył; ctll 31ll»gcbtcntcr , ber fciuc 3cit
niijgcbieitt bnt; Boh. wyslauż ly ; SIqv. wyslaużcny. Wy-
.służuny sługa, żołnierz, wolny od służby, emerilus. Cn.
T/l. 1354. Wysłużone w etiukacyi osoby m;iją łaskawe
pensye. Dyar. Orod. 140, {ob. Emeryt, emerytura). Ten
pospolicie jest obyczaj bogów, mieścić wysłużnych na
zwierzyńfu w tiiebie Żab. 14. 171, ( cf. zasłużony). —
Wysłużenie , wysłużone , wysłuija , to co się wysłużyło,
ber Siciiftiobil. Z rąk królewskich cnota patrzy wysłu-
żenia swego. Pol .A'g lOG. nagrody, w_\ nagrodzenia za-
sług. — §. 2) Wysłużyć się, służąc wycieńczyć sie,
zrobić się; fid) im Siciifte atntiattctt , eiitfraitcii , nufrcibcn.
Zapłaciłem karetę , chuć wysłużoną , tak j.ik i^dyliy była
najnowsza, w nadziei, że siodlarze wzrab odnowić po-
trafią, a Inkierniey utaić lat kilka jej vNieku. /'nm. Wursz.
o , o'>i. Cinrt. choć używana l-.ard^o , wyszarzaną ; <\.^i
gClIUljt, Ot'atDrail£l)t. — g. 3) Wysługiwać sie k-irnii, czy-
nić mu wysługi, u-łuyi , posłui;i ; ClHCm Sicnftc IciftCII ,

Sieiiftc ersciijeti , criucifui, fidj um \\)\\ ucrbieiit inac^en Słu-
ga panu się wysługuje, wiec jnii zn to nagroda powin-
na. Mon. 70. Gt7. Censorowie szacowali , jeśli kmieć
albo rzemieślnik wysługowali sie. liieL Siv. 21. (zasłu-
gowali na w jnagrodźinie ). W każile'j sie okazyi Wac
Panu wysłużę. Tr. Wysłużyć sie Wac Panu jestem po-
winien , tylko że nickióre teraz mię z itrudniaja sprawy.
ib., (cf. odsłużyćj. — § 4) Wysfugiwać się, służbą sie
żywić, służąc utrzymy.vać się, 'gnarować S'e , służyć,
być słiiżą<'ym; fid; mit Siciicn criia^reit , Sinifte tbim; Dic-
nen. Wydziedziczę ją; tiifch się wysłuijuje jak [irosta
dziewka. Teat. 50. b, 150. niech pójdzie do służby,
niei-h służy.
VV\S.M.\G.N.\C es. jedntl. , Wysmagać nied)k , Wysmagiwać
czejitl., wycliłostać , wysiec ro7gami , 'wymerskać; Ctllftl

ouśpeilfĄen, bcfcnber^ mit 9{ut()en, ouśftdiipeii ; Bok. wy-

mrśtili; (wysmahnauti exnrescere , wysuszyć, wysmażyć,
wysmably lorridus ) . Wysmagać kogo, siec biczem.
Cn. Tk. 1534. Wysmagany, smaganiec. Cn. Th. 1554.
et 1028 , cf. 'wyświecić kogo. Wysmagać po rynku , po
mieście, po ulicach. Cn. Th. 1557. liffeiitlii^ nuóftńupcit ,
ben Staiipbcfcit gctcn.

WYS.MALAĆ , ob. Wysmolić. WYSMALGOWAC , ob. Wy-
szmalcować , wyszmelcować.

WYSMARKNĄG ci. jedntl , Wysmarkać niedok. ; Boh. wy-
smrknauti, wysmrkali; Sorab. i. wuszmarkam ; Dal.
Yszeknuli, {ob. Wysiaknąć) ; Hoss. BUcjiapKarb , ctiCMap-
Kimaib, smark wyrzucić, wytrzeć, nu^JrofCiI.

WYSMAROWAĆ cz. dok., Wysmarowywać czejll., wysma-
rowuje pr. coniin., ze wszysikiem jtosmarować , smaro-
waniem wygładzić, wypełnić ; ^eraii3|'(f;)nicreii, ansidKiiicreit ,
gaiij l'C|'d,)riiicrcii. Mieszanina ta saletrzana wykłada się na
jakie naczynie sadłem wysmarowane. Jak. Arl. 2, 82.
Rzekłbyś że wiedma, na łyse góry wzlecieć mająca,
czarowniczą się maścią wysmarowała. Mon. 70, 584. —
/'Vj. Język sobie dzikiemi , niewłaściwemi rzeczom, a do
dziś dnia między cyrulikami używaneroi wysmarował sło-
wami, i za wielkiego doktora uchodzi. Perz. Cijr. 2,
522, cf. liznął łaciny. — g. Wysmarować co, smarując
wypotrzebować; nit>^|d)mieren, Bcrfdimifreit , fd'micmib i)cr<
I)raiid)cn, Wysmarować olej, maść. Cn. Th. 1528. Wy-
smaruje za grosz abó za dwa , a weźmie czasem kilka
złotych od smarowidła. Sak. Sob. A A b.

WYS.MAZYC cz. dok. , smażeniem wyciągnąć , wysuszyć ;
Boh. wysmażiti ; Vlnd. vutifyariti, spufhati , Yunszyirati ,
fl!iŚ|'d;'iiorctl , (lUśprcigclil. Wysmażyć, t. j. wyciągnąć siłę
1 ecencyą z ziół, cz\li^ sok z owoców wycisnąć, na czy-
sto przecedzić. Wiel. Kinh. 434. Wysmażyć powidła ,
ob. Powidło. Do wysmażenia potraw, potrzeba wilgo-
tności przydać. Sak. Probl. 159. Kości moje, jako rzecz
wysmażona , uschły. Sk. Z>ju<. 2, 291 b. (wysuszona). —
l'i(j. et tr. Kat na złoczyńcy wyznanie wysmaży. Pot.
Syt. 69. smażeniem, cz\li paleniem, katowaniem wy-
męczy, iai ©cftdiibnip biirdl Sreiittcn ^'craitśsrcoiujrn. —
Pierwej musi do czyśca , a z cz\śca potym dopiero wy-
smażywszy się do nieba. Zani, Post. 211. w o^niu czy-
scowym wyczyściwszy się, htrd;^ gfgfciicr gcidiitcrt. —
Aliier: Wysmażają się grona winne smakowite Wysoko
na pat;órkach opoczyslych. Olw. Ow. 418. dościgają , do-
źrzewają , dowarzają się , iii Jrmtbcn ifcrbcit rfif. — Fig.
tr. Wysmażyć co, koncept, myśl, wyraz s , wysadzić,
wytężyć: rct^t Dcrmtśpu^cii , liDcrtrciDcii, aiiafilnftclti , niiś<
brcdjfdn. Chciałbym skończyć przez jaką rzecz piękną ,
wysmażoną , któraby w sobie miała ogień i minę głę-
bokiej myśli. Teat. 20, 9. Na to tak śliczne i wysma-
żone kazanie, nic mu więcej nie powiem, ib. 27, 26,
(cf. alembikować , przedestylować). Wysmażone wyrazy,
nie t\vojej to rady, Nie chcesz nadętych myśli , ani słów
przesady. Jak. Baj. 123 — Daj go katu, jakże się wy-
smażył ! Teal. 8. c, 66. jak się wysadził , roic cr fii^ ^e«
rnit-5(icftrid)cn ^at.

WYbMlAĆ, f. wyśmieje cz. dok., Wyśmiewać niedok., wy-

76*

604 W Y S M 1 E C H - W Y Ś M I A R D N A Ć.

WYŚMIENITOŚĆ - - WYSMUKNĄC.

śmiać kogo , zaimk. Wyśmiewać się , wyśmiać się z ko-
go, z pośmieclicm go poilejmować, z śmiecliem odpra-
wić, cilieii auśladfcn ; Boh. wysmali se, wysmegi sc,
wysmjwali se ; Sorab. i. wuszmewam, wusziiieschu,
wufmeju , wulmejem , woszmeschu ; Catn. posmcłiujera
SC , ob: Pośmicwać się ; \'ind. yunfmijati , pofmiehali,
polmeliOYali, pofmeliUYatire , Yunlmehuyali , vun(me-
jatife, saflimeliuyati , safmiliovali , ofrnchuvali , (ob.
Ośmiać ) , Te is kogo sefmelnuati ; Hoss. nojcsitaib,
D04t'MtllliaTL , OCMtHTŁ , ocMtxaio , OCM-fellBaiO , npocMt-
HTb, iiacJitHTbCfl, iiacMtxaTbca |cf. naśniiać się), CKa.io-
3y6.niTb, 3yóocKajHTb, (oh. zęby wyszczerzać); Eccl.
npocMtxcTBOBaTii , npocMtiaiocH. GJym całemu dworo-
wi oczy clicial olworzyć, naj^jierwszy mnie uczeń wyśmiał.
Mon. 63, 91. Wyśmiewając innych, spodziewaj się być
wyśmianym na wzajem. Teat. 27, 25. Wyśmiany, wy-
szydzony, wyksykany ; Eccl. n.ioma4onoeMX , o komi bł
co6paiunxi. Hapo4Hbix'Ł cjitioTca ii.iii noiiociiTe,ibHO ro-
Bopaii Jeżeli się ze mmc kto śmieje , to tez i ja za
lo innych wyśmiewam. Teat. 6, 20. Jeżeli będziesz prze-
bywać na wielkim świecie , żebyś porzuciła len ton do-
gmatyczny, z którego byłabyś zapewne wyśmiana. Teat.
38,178. Przyszedł nakoniec jeden z dobrze patrzajacych,
Żałował i wyśmianych i wyśmiewających. Krat. Baj. 115,
Stryj kochający, synowca w omyłce żałuje , ale go nie
wyśmiewa. Teal. 4'J. 6, 64. Ty zamiast litości , z pier-
wszych podobno jeden wyśmiewasz się z mojćj szczero-
ści, ib. 54. d, 22. (drwisz , przedrwiwasz). — Wyśmiać
co, podać w pośmiewisko, śmiesznym wystawić, na po-
śiiiiech wystawić; Io(^crli(^ mad)eit, bcm ©cliicfeter ^J.*"'^ flf'
bcn. Wyśmiał w pieśniach satyrycznych , co warte by-
ło wyśmiania Pit,jb. Lui. 549. Wyśmiewanie , Wyśmia-
nie . WYŚ.MIECU , u , m , ba« jinilaclłcn ; Bjh. wey-
smcśek , ausmeśky , weysmeśky ; Boss. ocMtiiBaHJc ,
ocMtaiiie, CKa.T03y6;;TB0, ayóocKa.ibCTBO ; Eccl. npeoita-
HJe, »04cMtxT> , iiacMtiUKa , pyraicibCTBO ( cf. urąganie),
■OHOiucHiiłc. Rzucają klątew wyśmiecha na dawnogrzc-
szna sektę. Pam Warsi. 4, 50. Czarl. Podłość cię ta
przed całym światem na wyśiniech stawia. Teal. 31. 6,
131. Te traszki mo^ją nabawić kłopotem. Kogo ugodzi
wyśmiech swoim grotem. . . A'. Fam. 10, 105. WY-
SMIEWACZ, a. m, WYŚ.MIEWCA , y. w, wyśmiewają-
cy drugich , wyśmiewający się z drugich , szydzący z dru-
gich , szyderca; bcr Jlu*lad)cr, 'ifrladjtr; Sorab. 1 wu-
szmewar , wuszineschnik , (woizmechar szyderz , wu-
szmecharski szyderski) ; Boh. ausinćśny urągający się ;
Vind. poTmcboyauz ; Eccl. npecMtuiHHKi ; Bosi. cKajosyói,
ayÓDCKa-ll. Censorowie , czyli wyraźniej mówiąc , wy-
jmiewacze cnoty. Teat. lic, 32. Stateczność mężna
poprawia częstokroć naigrawającego się, i czyni wyśinie-
wacza naśladowcą. Krat. Pod 2. W rodź ień%k. WY-
Ś.MIEWACZKA i ; Rost. CKa.i03y6Ka , ayóochaiKa.
WYŚ.MIARDNĄC. nijak, jedntl., Wyśmierdzieć rfoJt, ze wszys-
Ikiem (irześmiardnąć , smrodem przejść , gaii} flinfig n)fr<
ben, pr. et impr. Bczrozumnico , laty wyśmierdziała! Zebr.
Ow. 128; longa ventt confecla tene'lus. Głupi, który
po szkodzie żałuje utraty. Który wyśmiardłe babsko bie-

rze dla intraty. Nar. Dz. 3, 125. — g. Wyśmierdzieć ,
już przestać śmierdzieć; ouMliiifcn , auf{)oren ju fłinfen.

WYS.MIENITOŚC, ści. z. wyborność. celność, wylwor-
ność , znakomitość, znakomita doskonałość; bte irefli(i>
fcit , SortePidłfeit ; Hoss. oiMtaHOCTi, (cf. odmienność);
Ecct. 6jaroii3fliuecTBO Ogrodnicy Tureccy nie mają wca-
le biegłości w tycii wyśmienitościach , któremi się ogro-
■ dy nasze zdobią. Kiuk. Turk. 226. W trzeciej sali "krze-
miężne te wyśmienitości Wdzięk nowy wydawały dla tych
lubych gości , Witania szpjciochórne potyir. nastąpiły.
Chodk. Kost. 59. WYŚ.MIENI TY , b . e , -io et -c\e'adv..
przewyborny, wytworny, na wytwór, celny, znakomity, łep-
ski, główny, "czysty, voxtxeui) ', Carn. shtaif, (cf. sztywny) ;
Boss OT.MiiHilbiil, (cf odmienny, różniący się); Eccl. 6iA-
rOHSHiuiiuri. Właśnie w tej sukni masz minę wyśmienitą.
Teal. 56, 37, (cf suta minaj. Wyśmienicie , wybornie,
arcydobrze , Boss. OTutuHO ; Eccl. 6.iarO!KC. F'rawdziwie
Wjc Pan wyśmienicie wyglądasz. Teat. 25. b, 67. Je-
stem zdrów wyśmienicie, i apetyt mam główny. Boh,
Kom. 4, 572. Co kumie o tym myślicie, Wszystko tam
jest wyśmienicie. Wino i obiad smaczny. Teat. 52. e,
44. — Wyśmienity do czego , trejliĄ jii ttmai. Znam
ja to, żeś Wac Pan wyśmienity do żartów. Teat. 5. c,
40, cf Eccl 6.iaroH3amucTByio.

WYŚMIERDZIEĆ, ob. Wyśmiardnać. WYŚMIEWAĆ, WY-
Ś.MIKWACZ . WYŚ.MIEWCA, ob. Wyśmiać.

WYS.MUKTAĆ, f. wysmokcze cz. dok., wysmoktuje pr. contin ;
Wysinoktywać częsti. smokcząc wyciągnąć, |)(Taii^jd;irirfen,
auiSfdjlurfen. Na te wysiewki nalać wody gorącej , aby
resztę wysmoktała. Torz. Śkł. 17. Cemenlor, gdy się
do jakiej wilgoci dorwie , z chciwością do siebie cią-
gnie i wysmoktuje. ib 67, cf wyłknąć, wyssać.

WYSMOLIĆ rz. dok., Wysmalać niedok., smołą wysmaro-
rować. aiiśitbeercii , au3pi(fceii ; floA wysmoliti, wysmołowa-
li; Boss. BUCMO.iUTb , BbicMa.iHuaib. — g. Mocno posmo-
lić , pobrukae , zwalać; jłarf bcfdjniieren , beittiitmCcii.

WYS.MRODZIC cz. dok. , Wysmradzać niedok. , smród wy-
dawać, smrodem napełnić; wH fłdnfcni , cf wyśmier-
dnąć, wyśmierdzieć. — g. Wysmrodzió się, ulżyć wiel-
kiej przyrodzonej potrzebie , ob. Wysrać się , ft^l )ctntr
5?oil)burft eiitlebigeri.

WYSML'i\N.\C Ci. jedntl.. Wysmukać, 'Wysmykać tnedok.,
wysinukuje pr. contin., Wysmukiwać czettl , smuknie-
niern wydobyci wygarnąć; ticraiiJiłreifeii , (/erausftreid^en ,
mit ben 5'"fl"" tieriiu«lbru(fcn , (icraii«iicł)fii ; (Ccuuł. izsma-
knuti , izsmikayam ; Vind. yunfmicgati , isHimikati ex-
primere ; Boh. wysmeknuti ttringere gladium , wysme-
knaut se elabi , ob. Wymknąć, zcraknąćj. Samaż i jało-
wiconi wysmyka wymiona , I flaszę przyniósłszy wina
Strudzonego ogrzeje męża u komina. Tward .Mtte. 109.
Ncreidy nie siadają Pod kądzielą , ni długich nici wy-
snnkają Zebr. Ow. 553; ( Kellera moiit nulla truhunt
diijitit). Żyto z pszenicy wysmukane, na nasienie nie
służy, dla bujnoś''.i tego ziarna. Haur. Sk. 9. (wybrane,
wydostane) — Wysniuknąć ręce , Tevocare , reducere
manicas lersut brarbia vel humerot. Cn Th. 1534 bit

?lrme aujftictfjit , bit Sirmel aufftTfitfn ; wyciągnąć ręce , bit

w Y Ś N I A D A Ć - WYŚNIĆ.

WYŚNIECIĆ - WY SOK

603

Slrmc ^etoorflrcrf en , aiu^fircrfcn. Pasterka wysmuknęła ręce
do dojenia. Tward. Daf. 38. Wjsmuknąwszy ręce, rzuć
się każdy do pracy wezwania i powołania swego. Dambr.
90. Pan wysinuknąJ swojo święte ramię przed oczyma
wszech narodów. Radź. Jes. 32, 10. Bibt. Gd. (wyciągiiąf).
Węiośiapowie zuchwali , Gdy rąk setnie na niebo jęte wy-
smukali. Zebr. Ow. 7 ; ( manus coelo injicere parabant ).
Mleczne ku niebu wysmuknąwszy szyje K niemu coś
mówić zdają się Uhe. Zab. 9, 14. — Już siwy Kalchas
z nożem się wysmuknie. Pot. Si/l. 120. wysuwa się ,
zbliża -się, gotuje się; rijcft ^cruor , mat^t fit^ parat. —
§. Wysmukać , wymuskać, wyiifaskać, wygfadzić; glatt
jłrcil^eu , glatt ftieic^clll , glatteil. Perpolio , wycieram , wy-
cbędożam , wystrycham , wysmukuję. Mac:.. Mitngonicus ,
"smukierski, co do wystryclinienia i wysmukiiienia nale-
ży. Mąćz. 'Wyszmukiiję , przyprawiam stare rzeczy, aby
były skupniejsze , mangonizo. Vokk. 32o. Wygoliwszy a
wysmuknąwszy sobie czuprynę, już zapomni wszystkiego
innego. 6'orn. Z)u». 1 13. Niech się najbardziej wymusknie
sowa, przecie nie dojdzie sokofa. Fredr. Ad. 66. niech
się wygładzi, wystroi, wysadzi; ftc^) berail^^rcic^ClI , ber'
OU^f^ntegeln , perail?p!i|eil. Wysmukły, wymuskany, wy-
glaszczony, wygładzony; berau-Jijeidjnicgclt , glatt gcftri^eii.
Dostanę męża według swego gustu, nie takiego dryblasa,
ale z wsmukłemi wąsikami , z czerkieską czupryną. Mon.
70, 14. Wysmukły, wymuskany, wygładzony. Cn. Th.
1554. el 1521. et 185. Hipodamus zdał się niektórym
przywysmuklejszyra , kochał się w włosach rozpuszczo-
nych, utrafionych. Pctr. Pol. 115. Do posługi stołowej
zniewieściali Rzymianie używali wysmukłych i wymuska-
nych gładyszów z zwisłemi włosami, ubranych na kształt
niewiast. Pilch. Sen. list. 4, 149. Subst. Wysmukły,
gładysz , galant. — §. Wysmukły, smagły , nie gruby ;
Wlant, ft^maitig; Boh. konopaty (cf. konop') , lepy (cf.
łepski), tahly (cf. 'ciachły, ciągnąć), stilily (cf. ścignąć),
ćiply , (cf. szczupły); Yind. tinek (cienki), fhibkast (cf.
gibki, cf. szybki), fiiibek, fuhoten (cf. suchy), droben
(cf. drobny); Hag tenk6vit ; Sorab. 1. óenki , fnadne
(cf. snadny) , cźenkoyite , schwiźne , czenkużki , fubtilne
(cf. subtelny), wahodne , (cf. łagodny); Ross. rnÓKiu,
TOHKiu, syjomaBuii , cyxomaBUH. Raźne i wysmukłe
chłopy lektykę noszące. Pilch. Sen. list. 4, 31. (wzrosłe,
urodziwe, duże). Ludzie "wycmukli. Perz Lek. 198. Wy-
smukły jak lipina, Ross. TOHKift KaKB ipocTb ; wysmukła
twarz ysKoe , 4.iHHHoe .inuo. W moirfi guście nóżka mała,
śliczna , wysmukła , kończasla. Teal. 56. c , 52. (subtel-
na , niegruba, cf. sucha noga). WYSMUKŁOŚĆ , sci, i.,
przymiot tego, co jest wysmukłym; bie ©lattfacit , ®Ąlanf=
|eit, SĄmćicfitigfcit ; Boh. konopatosl, lepost, ćiplost;
Sorab. 1. czenkofcż, fnadnofcz; Yind. tinkust , fhibkust,
tinkuta , fuhotnost, fliibkota, fhibeznnost, drobhina ; Rag.
tankóvitos, tancina.

WYŚNIADAĆ. ob. Śniadać.

WYŚNIĆ CS. rfoA. , sen sprawdzić, wyjawić: bai Jraumge|l(^t
cifuHeH, ben iraum »eri»irfltt^en , roabrntac^cn. Faraonowi
woły tłuste i chude wyśniły siedm lat żyznych i siedra
lat głodnych. Chmiel, i , 185. — Zaimk. Wyśnić się

komu, wyjawić się co sen oznaczał; irabr locrbcu, tn
(ErfuIIung gcbcn, oon Jraiimen. Człek swych myśli nie
jest panem , Częściej nam się rzecz wspaczy , niżii wyśni.
Pol. Syl. 298. — Transl. Straż nie to , co było , Mówiła
przenajeta , lecz co się xięży wyśniło. Kanc. Gd. 106.
wymarzyło, uroiło; maS ibnen geirmimt Iiatte, wai ftc cr<
traumt fiattcn.

"WYSMECIL Cl. dok, wyrzucić, zgubić, opuścić, wyronić';
fallcn laffcn, fa^ren lajfcn, luegiiicrfen , oerlicren. Co ptak',
pierząc się corok z ogona wyśnieci , To się znakiem ho-
noru w herbach ludzkich świeci. Pot. Pocz. 456. W'y-
śniecone pióra. ib. 702, cf wypierzyć.

WYŚNIEDZIĆ, WYŚMEDZIEĆ, ob. Śmedzió. Śniedzieć.

WYSNUĆ, /. wysnuje «. (/yA. , Wysnować , Wysnuwać nie-
dok. , snując wyciągnąć, wypleść , wywikłać ; l)cra:iźfobeln,
gabemueife bcraiisjicbcn. Niewysnowany, nie do wysnowania,
'niewywikły , unaufliiiilid). Ślizki a zwity wąż w rozmaite
się kręgi zwija i rozwija, splata się w one trudne i nie-
wysnowaiie węzły Gordyaszowe i kręci sie w prządziona
rozmaite. Weresz. Reg. 113. — Zaimk. Wysnuwać się,
wyprzedać się, wyplatać się, fic^ bcrnuśfńbciil, ueranśfpin-
nen, ^crau»n)irren , bei-au'5iinrfcln pr. et fig. ir. Ja jedwa-
bniczek biedny kunsztem swym ginę; sam grób sobie
robię, z zwątku Wysnuwam się żywota, śmierć przędę
do szczątku. Min. Ryt. 5 , 188. Świadkowie jednak się
z kłamstwa nie mogli wysnować, Bowiem niezgodne
obu były mowy. Odym Sw. '2,, I) d o b. J^wywikłać , wy-
kręcić, wypleść się, wywieść się). Peryklimenes u Nep-
tuna sobie W'yprawił był, stawić sie w jakiej chciał oso-
bie, I z niej się wysnować. Zebr. Ow. 511 ; rursuique
reponere ; znowu wyjść z tej postaci , porzucić ja.

WYSOCE, ob. Wysoko. "WYSOCZA, WYSOCZYZNĄ, ob.
Wysokość. Z WYSOCZA, ob. z Wysoka, ob. Wysoko.
•WYSOCZKI , ob. Wysoki.

WYSOCZYĆ c:.. dok., sok wyciągnąć, wycisnąć; ben Saft
^exaui]kt;m , licranśbriiifen pr. et fig. tr. Prowincye no-
wego świata wysoczyli Jezuici. Smotr. Z,am. 191. wynędzili.

WYSOKI, a, ie, "Wysoczki , Wysokuleńki , Wysokute-
neczki intensiv.; Wyższy, 'Wyśszy, "Wyszny , a, e,
Comparatiu.; Najwyższy, 'Nawyższy, 'Nawyższeńszy Su-
perlat.:, Boh. wysoky , wyżśj ; Slov. wisoki , wysoky,
wiżsi ; Sorab. 1. woszoki , huszoki , woschi , huscbi;
Sorab. 2. huszoki, huscbi; Carn. visok , vishe ; Yind.
vifsok, vi(ok, vilhi ; Croat. viszók, visheishi, visheji ; Dat.
vissok , viszok ; Rag. visók ; Bosn. visochi , visci ; Slav.
visek ; Ross. bmcokmh , BUmift ; wysoki, pewną wyso-
kość mający ; ^od) , eine gciDiffe §obc ^abenb. Słoń jest
zwierz wysoki na dziewięć łokci, a szeroki na pięć.
Roter. 253, (cf. urosły, wzrosły). Człowiek wysoki po-
spolicie na trzy łokcie. Zool. 283. Ziele podróżnik Tu-
recki prątków pod czas na stopę i na łokieć 'wysocz-
kich. Syr. 1165. — §. Wysoki, wyniosły wzgórę , nie
nizki , wysokości znacznej; boi> , nidit ntebrig. Nieco wy-
soki Ross. BucoKOsaTuB , sucoKOHeKi. Wysoki, wysoko
leżący, stojący. Cn. Th. 1553. ^oi^ ber ?age na^, ))oif
gclegcn. W Hiszpanii dla ścisłego położenia muszą budo-
wać domy swe wysokie , i tak nie mogąc się rozszerzyć

606

WYSOKI.

WYSOKO.

na ziemi, posiad^iją ile mogą powietrze. Boler. 53. Wieia
wysoczka. 1 Leop. Jud. 9, 51. (wysokuteńk.n). I wieża
im wyższa , tym ryililcj upadnie. Hej. Zw. 15 6. (-lanu-
szowski chce, zęby pisać wtjhiy przez s, nie przez z,
bo mówirny wysoki , nie wyzoki, Now. Char.). Na wy-
sokie góry, domy, Rade często biją gromy. Cn. AJ.
1287. Borys zmurował w zamku wysznym cerkiew' świę-
tej Sofii. Śiiyjk. 255. Stoki wyszne i stoki niJne. liudn.
Joz. 15, 10. (żrzódJa wyższe i źrzinWa dolne. /iibl. Gd.).
Fortuna skora Dymitrowa jako na zepcimieniu by/a z
pietra wysokiego. Twurd. \\i. 17. (z górnego, z wznio-
słego stopnia). — Transicie larie : Wysoki, górny,
wynios/y , celny, wzniosły, przedni, przełożony; ^0(^,
frbnbcil. Wiemy . iż co jest przed luilźmi wysokiego , to
jest przed bogiem obrzydliwo:>cia, a 'wżdy się jednak na
wysokie stolice 'kaszemy, a do wyniosłości a dostojności
tego świ-jta jeden drugiego ubiegamy. Źnrn. Post. 22.
Na wyższe miejsce, 1. j. na sclnictwo miał nastąpić. S!i.
Vi. lii. Nad wysokiego jest wyższy drugi, i nad te
jeszcze sa drudzy zwierzcliniejsi. W. Ecd. 5 , 7. Slov.
Naposledi w (losmecli zawadi, kdo sa z wiśimi ndsnadi,
detiitit ?n iifuniam, qiii cum superiori loniendit; na zły
koniec przychodzi , kto się z wyższymi nie zgodzi) Do-
broć sama z siebie cnotą jest wysoka. Siem. Cyc. 288.
ehic crlia('Ciie Jiiijeiib. Ś Gi^zegorz dla swojej łaskawości i
cnót , wysoka miał u ludzi wszystkich przyjaźń. Sk. Zyw.
2'J2 /'. uprzejmą, serdeczną, tiiiiiiic 8•tflIlI^f(I)aIt. Z onego
£wrst:<ka, wysoki jak wid/.ę, zroliif się ter)]og. Teat. 21.
185 (głęboki, cf. bezdenny). Domy wprawdzie ni/kie,
Ale myśli wysokie, i samego blizkie Niosą niebn. Twaid.
\\L 2 IG. górne, wyniosłe, wzniosłe, rtljakitc ©cDniifcn,
cf. niebotyczny. Nad 'nawyższe nauki uczyłem się rilozoCii,
abym poznał tajemnice przyrodzenia. Sienn. 490. Nie
I jeżyków wysokich, nauki pełnych, jakie są firecki i
Łaciński, ale z bogomyślności nabierał wiele, liiik Cl.
Kon. \'J. — Grammat. Siopień wyższy, i^radus Compa-
ralivits; Sloi>. zrownawagićni stiipiń ; Surah. 1. poru-
nolcżalu, (cf. porównać); Roiis. cpnRiiiiTC.ibiiuri. Stopień
na.ijwyższy, Siiperlarivin, Shv. nad-MŚuwailiwec. — Naj-
wyższe dobro Hoss. Ducowailuiec, Bi'p\OBiiot'6.iaro Szczęście
jego doszło do najwyższego .stopnia. LJ. Za ii^'jv«yż<zym
ruzkazem Itos'. no Buco<niriuiełiy iiooe.itiiiio. N.ijw\ższa'*
istota, najwyższa istiiośe, n:.j«\ż^zy, bó;4 ; ^"/ chmo-
6.iiiniocTb , cuM(r.Kii3iib, CiiuocBiib ciiMocymecTBu ; //ns.t.
Bumiiiii, i>ai lióriiftc Scfcn, ta .V(iid)ftP, kr 'i!IUcrl;i<d)ftc. Za-
grzmiał na niebie pan, a najw\ższv wvd.ił ijłos swój.
Uibl. Cd. [>s. 18, 14. B/ogosławionyś i'*przeiiai hwjd,-
bniejszy i 'przenawysszeńszy na wieki. IV. I>i:n. 5, fi-ł.
(nader wywyższony na witki. Dil'l. Cd). Chwalebny i
'naprzewysszeńszy. W. Dm. 5, 55. (przen:i>ław inejs/y.
Bibl. Cd). — g. Wysoki kolor, jasny, filie łiott jarlif.
Tr. Wysoki lun w muzyce, 1. j cienki, w n"l.ieh na
wyższej linii położony, iliiyier. Shkr. t\n \)obtt Jon. —
§. Wysokie, imię różnych miast w Polszczę, n. p Wy-
sokie, miasteczko , dziedzictwo J.iliłonowskic li , pod ilo-
^'wociem z Sapiehów xiężnej Jabłonowskiej wojewodziny
Bracławskiej kras. l.tst. 27. Wjsokie w Lubelskim.

Dykc. Geogr. 3, 202. Wysokie Litewskie w wojew.
Brzeskiem. Dykc. Geogr. 5 , 202. 9?iiir.cii »crfd)iebfnfr flel«
nen etńbte in ^'olcti, (cf. Góra). WYSOKO, "WYSOCE
adu. , Wyżej , (podług Januszewskiego "wyśszej. Now,
'Char). "Wyższej. Comparat. Najwyżej, *Nawyżej Super-
lal. ; Boh. wysoko , wysoce , weyś , wyś ; Slov. wiśe ;
Sorab. i. wuszoko, husehcj, (wosche • nad); Surab. 2.
huschej ; Carn. vishe , sgfl.'- , sgorej , (cf. z góry) ; Yind.
Yifoku , góri, sgorei , osgorei , tam gori , nasgor , po
verlii (cf. po wierzchu), navirbe; Croo/. visse, vislie, (wię-
cej, nad), zgora, odz:,'ora; fiosn visce; iSYae. v'islije, (ve-
ehe więcej); Hoss. Bucout; wysoko, oppos. nizko, propr.
el fig. tr.: (iprfj, crbnDfn. Nie iat:ij wysoko z rozumem
swoim. liej. Post. Ccc 3. (nie w\ bujaj ). Żeby on
jeno tak wysoko mówić przestał, Teat. 50, 11. (tak
górno , cf. głęboko ). Wysoko patrzy. Bies. roz. B 2.
(nos wyżej gęby, zadziera nos, chciwy wielkich, wyso-
kich rzeczy). Gładkie patrzą wysoko. Dudu. Apopth. 51.
(w wielkich prelensyach). Dziewczęta tego wieku wstydzą
się brać mężów równych sobie , wszystkie patrzą
wyżej nad głowę. Teut. 51, 21. Siedzenie wyżej kogo;
E'd. Bumecbjtiiie ,, ber Sorfif ; Ga//, preseance. bóg wy-
soko, a przyjaciel daleko. liys.Ad.Z. nicblizki , nieprędki
ratunek. — g. Z wysoka, z "wysocza, z góry, roii pDcit.
Z jak wysoka spadliśmy, co za głąb' oto la! Hriyb. Mdl.
10. z j.ikiej wysokości, jA głęboko; »t>ii n'CldKr $i'()e ,
luic łiof fiitO lińr (jciallcii. Im kio wyżej spadnie, tym s e
bardziej stłucze. Hasz. Lor. 25. (im niżej, im głębiej, in
z większej wysokości, im z wyższego szczytu). Wizelki
datek dobry t dar doskonały z wysoka jesl, stępując od
ojca światłości. Sii/i'i. 80. Wszelki dar dobry z wysocza
jest. W. Jae. 1, 17. (z góry jesl. Dibl. Cd.; z nieba).
Spuścił z wysocza i pociiwycił mię, wyrwał mię z wód
nino^ieh. /iudn. 2 Sam. 22, 17. (posławszy z wysokości
przyjął mię Dibl Cd.). Znać zaraz żrzebca , że jesl z
dzi'dnycli koni stada, Z wysoka stąpa, raźno gibkie
nó/ki składa. Pilch. Sen. list. 5 , 22(5 , Eccl. CBhiiue. —
g. Wyżej wspnmniony, wprzód, w poprzedzającym wspo-
mniony; obcn friiiiibiit, rociicr o&cn frm.ibllt. "Wyższej po-
niieiiionc rady koronne. Vvl. Le^. 2. 905. I l.-oi hę "wyż-
szej lak mówi. W. Post. Mn. 215. Jak drzewa mają być
szczepione, już o tein 'wyszej dosyć wypisano. Ciesc.
575. iDcitcr rbfii, im CorltcrGcbciibcii. Nie wadzi jeszcze
słowa "wyszszej opisane ewangelii wspomnieć. Bial Po$t.
175. — § Wyże'j , więcej, bardziej; \)ó\)tT, mt\)T. ftarffr.
Za pomocą bo;4a wszechmogącego, porazili "wyszej dzie-
więć tysięcy ludzi. 1 Leop. 2 Ulach. 8, 21. (przez dzie-
więć lysiecy. Dtbl. (id.). Zbili "wyszszej trzech set mę-
ŻÓA'. I Leop. 5 Mneh. 7. — Oeiee co miłuje syna "wyj!-
szi-j mnie, len mnie nie godzien. 1 Leop. ilath 10,
57 (kto miłuje syna nad mię. Bibl. Gd.). Lubią tu Po-
lakó*, może wyżej nad wszystkie inne narody. Gai. Nar.
1. 290 b. — i|. Wysoce uczony, wysoko uczony, głę-
boko uczony; boi) gfio(»rl, ti.f aMf^rł. — Titutui : Wysoce
uc/onemu , wysoce urodzonemu ,' cf. wielce. — §. Wy-
soko-, in enmpotitis nnnnutlti opud nos, tn plunhui
per alias dialeclos usurpalum , ut integuenlta doceni:

w Y 5 o K o C z o Ł Y - WYSOKOŚĆ.

WYSOKOWIERZCILNY - WYSPAĆ. 007

WYSOROGZOŁY, a, e; Vtnd. s-ifokozliolast , ^oi^fitriiuj ;
(cf. ezoł.ik). WYSOliOD.ASZY , a, e: E-r.l. eucouoKpo-
BHUfi, Graec. iwooocfo^ , Dod/iadnij. 'WYSOKODOSTOJNY,
a, e; lions. BUCOKOjocTOMHbiii ; wielce z.isfuźony, hoil}'
ocrbtciit, 6L'i'JcrcŁrt. •WYSOKODZ1EHŻ.\WNY, a. e; Hoss.
BbicoKOjep.hMBiiiJii , wielce potężny , ()0((;inad)tiij. WYSO-
KOGŁOSY, a, e; Ścc/. BUCOKor.iacHbiil ; Doijftiminiij. WY-
SOKOiiŁOWY, a, e; Ei-d. BUcoKor.TaBuii ; Iioifopfij,
^oĄIjaiipti.j. 'WYSOKOLETNY, WYSOKOLOTNY, a, e,
wysokolotny, alliuolans. Cn. Th. 1555. ^oc^flicijcnb. Wy-
sokoletna hardość , w niebie część straciwszy, w pie-
kielne nizkości przypndla. Sinolr. Lam. 50. One wyso-
koletne głosv. i'>. 178, cf. górny, wyniosły, wzniosły,
wybuj.ijacy. " •WYSOIiOMOWNOŚG , ści . ź'; fios?. bu-
coi;or.iaro.iaiiie , BUCOKOptiie ; górnośó mowy, SodircDiij'
feit. AJj. WYSOIvO.MUW.NY; Ross BUCOKor.iaro.iiiBufi, błi-
coKopt'jnBUB*wysokorzeczny, CodTcbcrilcft, ^Dditrateiib, verb.
BUCOKor.iaro.iaTb chełpić się. WYS01\0.\0SY , a, e.
ŁoJliiafisj. Tr, cf. orle.i^o nosa.' 'WYSOKO.MIEliC.Y, y. m ;
Cum. yishokomirz, allimetra, ber S5[)Cin:jfor. "WYSOKO-
R11EP»STW0 , ». ; Carn. vishkomirstvu , vijlikonnirnost :
a//i«e/ri,'i, bie f)ó^cmciTunij. WYSOKO.MYŚLNOŚG , ^ci ,
2. ; Boh., wysokomyslnost ; S'ov. wysokomyslnost , wyso-
komy.slnost; Vtnd. isvifhnost, poyfignost , prevlfhnost;
Ross. BblCOKOMUC.lie , BUCOKOHtpie, BUCOKOMtpHOCIb; Eccl.

BHCOHOMyjpie , BUCOKOMuc.iie , BucoKoyMie wyniosłość-
myśli. — A<ljecl. WYSOKOMYŚLNY, a, e — ie adv.;
(Boh. wysokomyslny ; V'«h(/. vifok, poyfignjeni; Ross. bu-

BOKOBUfiUUrf, BUCOKOMUC.ieHHblil , BUCOKOMfepHUS, (cf. wy-

soko mierzyć) ; Eccl. BUCOKOJiyjpblii. BLicoKOy.>iHi4ri. In bo-
nam et mnliiin parłem: Giedymin człowiek wysokomyslny,
poważny. Arów. 401, (cf. wspaniałomyślny)., Ludzie ła-
kome, wysokomyślne, pyszne, flrbsl. Odp. ^ a 8. (gór-
ne, dumne, harde, zuchwałe). Mija mnie /a hardego,
wysokomyślnijgo. Czach. Tr. J 2. Wysokomyślnym być,
Ross. BbiconOMtpHnqaTb , BUCOKOJibpcrcoBarb wysoko mie-
rzyć; Eccl. BblCOKOjyjpCTByiO , BUOOKOMUUIIIO. WYSO!\0-

PIEGNY, a, e, z piecem hutarskim wyskokini , Spodjoiin-- .
Musi się taki komin znajdować i w Kr:ikowskim , gdzie
tyle jest fabryk wysoknpiecnych , które się bez tego
o"bejść nic mogą. Turz. Śkl. 90. WYSOKOŚĆ . ści , ś'..,
przymiot tego co jest wysokim, cf. wyniosłość, wyda-
tność w górę: (oppos. nizkość, cf. głębokość); "WY-
SOCZA, "WYSOCZYZNĄ, 'WYŻ.^yYYŻA, (Cn. Th.
15 łój, *WYSZA, 'WYŻSZA, (ob. Wyżna, wyżyna), y,
2.; łJoh. wy-!okost, wysost, (cf. Compnrat. Wyższość);
wys.ka , weyśka ; Slov. wysokost; Sorab. i. huszokofcż,
(hu-izoknofcź magisiralus, zwierzchność); Sorab. 2. hu-
scbina; Carn. visokust; Yind. vi(okust, yiflia, vi(slia ,
yifbina , vilha , rebcr ; Croat. yissiua ; Dal yisina ; Raij,
yisokost , yisina ; Bosn. yisina ; /?oss. BUCOKOCTb ; Eccl.
BUCOKaa ; >vysokość, rozmiar w górę; bie ipolie, cf. wy-
niosłość, wydatność w górę. Dom tom miał GO łokci
wzdłuż, 20 wszerz, a 50 łokci na 'wyszą 1 Leop. 3
Rej. 6, 2. fna wzwyż. Bibl. Gd, ob. Nadwzwyż). 'Wyż-
sza domu miała być na CO °łokiet, a szerokość też
na 60. Radi'. Ezdr. 6 , 3. (wysokość domu. BM. Gd.).

ilalh. Wysokość figury jest linia krzyżowa od wierzchu
figury do bazy spuszczona. Solsk. Geom. 19. Prostopadła
między dwoma bokami przeciwnemi w równoległoboku
wywiedziona , nazywa się wysokością tego równoległo-
boku. Jak. M:ilh. 1 , 84. Podstawą trójkąka jest bok,
na którym stoi ; wysokością zaś jego nazywa sie prosto-
padła. Łe\k. 17. — g. Wysokość morza, głębokość
wzniesienia morza od pewnego punktu uważana i mie-
rzona. Snlad. Geog. 250. bic SOiCcre-S^-oI/e. — Stanąwszy
na pięknej pagórka wysoczy , Po rozległych równinach
me przenoszę oczy. Chód. Gesn. 133. Czarci z tak zgu-
bliwej spadli wysoczyzny. Pnnh. .Mili. 15. (strąceni z
nieba). — g. TraiisK Pan bóg wysokość języka tak umie-
rzył, iż językiem tym mówił k nam, któryśmy rozumieć
mogli. Eraz.^Jez. K k b. górność, wyniosłość; bie S)o\it,
§o^'eit, grbaticii^eit. *WYS01\0W1EP,ŻCI1.\Y, 'WYSOKO-
SZCZYTiNY, a, e; Rosi. BbicoKOBepxiri , ^ot^siiipfclig.

Pochodź, nadwyi , ohwiji , powyżej, powiWi/ź , powyż-
szyć , 'powyźszono.ić , 'powyiszenność , powyższyciel , pod-
wyższyć, pochuyś, przyiuyi , 'przywijiszfin, przewyższyć,
przeioyzka, przewyiszosd , nieprzewyźszy , przewysoki.
WYSOLlC CI. rfoA. , solą wysypać , dobrze posolić, anafnljcit ;

Boh. wysoliti ; Ross. BblCU.lilTb.

WYSONOWAG cz. diL, [według niem. 2] na słońcu wygrzać ,
wywietrzyć, ailśfouiien. Wódkę tę w śklenicacb dobrze na-
krytych z wierzchu, na słońcu "jarkiem wysonować. Syr.218.
Wódkę tę na jarem słońcu całe lato , dobrze w śkleni-
cy zatkawszy, wysonować albo wylulrować. Syr. 287.

WYSPA, y, &., "WYSEP. spu , m.. ( cf. w/sep), WY-
SEPKA, i, £, "WYSEPEK, epku-. m., zdrb'u.. (Eiym. sy-
pać); wyspa jest. część ziemi zewsząd woila oblana.
Wynu. Geogr. 11; insuła. Blat. Posl. 69, bic 3i'icl, (ef-
Germ. ik @iCiitt,"o6 Suć); Boh. ostrów, ostrowec, {ob.
Ostrów); Stov. ostrów, sigot; /iiing. sziget ; Sorab. 1.
insula; Cira. oltok , ottoziióze foA Otok), (ispa 1. /jro/u-
soriłiin, ob. Wysyp, 1. cubile , lecla , ob. Izba); Yind.
otok, prod {ob. Prąd), insula; Crja^ otok, (otok, od-
tok ejfluviiim, odciek); Bosn otok, oslrovo ; Rag. otok,
otocicli ; Slov. otok; Ewl. OTOii'L; Ross. ocipOBi. Ten
wielki wysep, który oziś Anglią zowią, przedtym zwany
był Brytanią. Sk. Zyw. 1, 501. Starosta wys(iu Gypru.
54. Zyw. 65. el 185. Turcy r. 1165 Li'zbę «ysep pod
władzę swoją przywiedli Krom. 652. Ucisnąf Uode ciężką
wojną Mihoinet, a stolicy onego wyspu dobywał. Krom.
741. Wysep Krett'j<ki. Gumqn. 1. .Na wodzie wysepek
mały. /'. Kchaa. Orl. 1 , 151. Na morzu się rozbił, i
na drzewie do wysepku j^ikieiioś wypłynął. Sk. Di. 461.
Przy()łuiął do jednej wyspy. Sk. Żyw. 1 , 416. Wisła
częstokroć dawne wyse|iki jiiaszi-zyste roznosi , a nowe
wysypuje. Haf). \Vk. 87, ( cf kępa, cf. bak). Morze
czerwone ma Nviele wysepek. Boler. 211. Pizeki te czy-
~nią tam rozmaite wysepki. Boler 85. Wyspa Francuska,
L!e de France. Wyw. Gengr. 502. — Fig. tr. Kopiec
przez błoto prowadzi, wali kamienie i palami wspiera,
Z''by się wysep nie rozszedł błotnisty. Chrość Fars. 253.
wysyp, tama, grobla; ©djUtte .■ Satnm, ob. Wysyp.

WY'SPAĆ med. dok., Wysypaić niedok., śpiąc wytrwać,

608 w YS P AC E R o w A Ć - w Y Ś P 1 E G o w A Ć.

W Y S P I E S Z Y C - WYŚPIEWAĆ.

przespać do końca ; gon} au6f(^Iafcn , buri^ftblafen. Wyspał
całą noc. Bndik. Ocucił się pan , jako gdy kto snem
zmorzony. Wyspał wino wczorajsze, i wstał wytrzeźwio-
ny. J. Kchan fs i 16 — Wyspał oczy, zaspał oczy.
W/orf.; turgeutos habet somno oculus. Cn. Th. 1555. bte
Sluflen oerfttlafeu (labcn, nod; ooU ®d;lof ^aten. Coż ci to,
że tak nie wyspany wyglądasz? Ttal. 22, -14. Wyglą-
dasz mi cale nie wyspany ib. 47, 1. (Hoss. vulg. cnaJl
4a Bucnaji > ani mu się śniło). — g. Zaimk. Wyspać
się, dospać . dogodzić sobie spaniem, wywczasować się,
wyspokoić się , fic^ iiużfc^lafcn ; Boh. wyspati se , wy-
spjm se ; Slov. wyspali se ; Sorab. i. wufpu szo , wu-
fpiu , wufpim , wusznu , (cf. wyśnić się); Sorab. 2. hu-
spasch ; Yind. vunsespatile ; Ross. BbicnaiŁCfl , BUCunaTb-
Cfl . By4piJxiiy'Tbcfl , (wydrzymać się). Kikt sic bezpie-
czniej me wyśpi , jako ten co zdradza. Lub. Hoz. 519.
Prawdziwez to , prawdziwie , Arlydo , przysłowie , Nie
zawszebyś w królewskiej wyspać się mógł głowie. Pot.
Arg. 68. Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz. Zegl. Ad.
95. Jak sobie posłał , tak się wyśpi. Teo/. 21, 55, Slov.
gako kdo si postild , lak spi. — Wyspać się po pijań-
stwie, wyszumieć. Cti. Th. iZZl. fii^i misji^lafcii , ben SRaiifi^
auJSf^^lafeil. Idż , mój kochany , wyśpij się , wyśpij , bo
widzę nie swoją rnasz głowę. Teat. 22. '', 24.

WYSPACEIIOWAC się; Hoas. BuryjHTbca , lUJry.iuBaTtCfl ,
spacerując sobie wygodzie . fid; vc*t OUifpaJiren , fatt
fpapiren.

WYSPACZAC c;. itiedok. , Wyspaczyć dok., czynić, że się
ćo spaczą , wykrzywić ; mrtd;en bag fiĄ ctmai friimm
iDirft, miśfrummfn. Wyspaczje trzewik, krzywo wydeptać,
frumm ge^tn cincn Si^uj). Wyspaczać prawa , ob. "Wy-
szpocić , wyszpaczae, wykrzywić, wykręcić, oCTbrc^Cn.
Prawa królu , przedłużasz , dopuszczając je prokuratorom
wywracać i wyspaczać ku utracie ubogim ludziom. Biel.
304. Kroki plelliwe ćmią dobre rzeczy; i nicslatek po-
żądliwości wyspacza umysł by najlepszy Birk. Zbar. D o b.

WYSPEROWAĆ, ob. W>zperować. WYŚPI się, ob. Wy-
spać sig.

"WYSPIAC , f. wyspieje nijak. dok., zupełnie dośpiać . do-
ścignąć, dojżrzeć , (janj rcif trcrbcn ; Bob. wyspeli , wy-
spegi ; Ross. BUcntTb , Bucntsaib

WYSPIARSKI, a, ie, od wyspiarzów , jnlidflner ' ; {Croat.
otoolini) .Narody nadmor.skie wyspiarskie. Wyrw. Geogr. pr.
WYSPIARZ, a, m. , WYSEP.NIK,a, m. . mieszkaniec
wyspy, ber 5"f"laner ; Buh. osirowćan ; Carn. otlozhan;
Croat. raedyimoreez, ('mrędzymorzec ) ; Rag. olocjar,
otocjanin ; Rots. ucTpuBiiTfliiiiiii ; Eccl. ocTpoBeHHh'^.
Rugianie , wyspiarze t>łciwiańsry, musieli być pod pano-
waniem Polskim, yar. Hst. 2, 225. 1 ci wyspiarze, (An-
glicy) , oddzieleni od reszty świata, nabyli starożytnych
wiadomości Rzymskich. Zah. 5, 274. Przyzwolili na lo
wysepnicy. Sk. Zyw. 1 , 299. — W rodź. żeńsk. WY-
SPIARKA . bic 3iilulnncriim. WYSPIASTY . a, e — o adv..
wyspy mający. Cn. Th. 1555. Uudi. 71. pełen wysp,
bpD Śnfeln , cl' archipelag.

WY!^i'IK się. ob. Wy.^pać sie. WYSPIECIl , o6. Wyspiesryć.

WYŚPIEGOWAĆ, WYSZPIEGOWAĆ es. dok., Wyśpiego-

wywać czf^stl. , wyśpiegowuje fir. conlin. ; Boh. wyćjhati
(wyczybać) wyzwjdali , wyzwedeli , (cf. zwiedzić , wywie-
dzić się) ; Yind. vunsposnuvali , sycdeli , sveduvati, vun-
sveduvali, Yunsgledati (cf. wyglądać), isvedeti, vunsve-
deti, isYanzhati , yunsyanzhali ; Ross. BUfit.tUTb ; śpiegu-
jąc wywiedzieć się, odkryć, aii?)pionircii. Ani się spo-
dzieją.jak ich wyszpieguję. Teat. 52. d, 57. Wyszpie-
gowawszy drogi nieprzyjacielskie, wojsko swoje sporzą-
dza Pilch. Soli. 201. Przyszli, żeby nieobronność zierai
wysz[iii'gowali. 1 Leop. Genes. 42, 9. (aby mdlejsze miej-
sca z ziemi obejżrzeli. 5 Leop. ; aby przepairzali miejsca
nieoLronne tej ziemi. Bibl. Gd.). Przyszli, aby wyśpie-
gowali, i wypatrzyli i zjeździli ziemię twoje, i Leop.
i Faral. 19,5. Wyszpiegujcie a obaczcie pilnie wszystkie
"cbronki jego. 1 Leop. 1 Reg. 25, 25. (wypatrzcież a
obaczcie wszystkie te miejsca skryte. Bibl. Gd.). Potym
gdy ich niektórzy mnisi wyszpiegowali , pojmawszy ich
wsadzono. Baz. Hst 555. — '§. Wyśpieguj mię boże,
i doznawaj m\śli moich. Bibl. Gd. Ps. 159, 25. (kosztuj
mię. Budn. ; doświadcz mię , crforfcbc mid).)

WYSPIESZYC cł dok. , z pospiechem wygotować , wypra-
wić ; in eilc aiiJfertiflfn , fdjiicU abfcrtigcii, feritg mnifit.
Zalecono deputowanym , aby całe dzieło examinu dyka-
sleryów wyspieszyli, i do sUnow przynieśli. Gaz. Sar.
18. Największa część tłumaczeń na nasz jęzjk, błędnie
i co tchu jest wyspieszona. Czart. Myśl. 210. Wy-
spieszenie, WYSPIECH, u, m. , spieszna odprawa, wy-
prawa: ciifcrtigco Sciiebmen, ft^ncDe Slii^fettigung , Mbfertt'
giiiig , Cilfcitigfcit irobiii. Zdziwionym poslrzedz się jego
wyspieeh zdarza. Przyb. Ab. 215.

WYŚPIEWAĆ cz. dok. , wyspieyvuje pr. conlin. , Wyspie-
wyyyać cz^stl. \ Sorab. 1. wufpiewaci, wufpewam ; Yind.
ispeti , Yunpeti , yunspeti ; Ross. BUntrb , Bbintsarb;
śpiewając się odzywać, bcrniii^fingeii , fic^ tingtnb .tipren
Inffcii. Młodyś jeszcze, wyśpiewasz sobie Rys. Ad. 41.
Dziewczę wesołe, zawsze w skokach , w wyspiewywaniach.
Teal. 34. c, GO. (w trelach;. Dzieci niech czasem w ku-
pie, czasem pojedynczo wyśpiewują. Pir. Poii'. Si. (niech
głośno śpiewają). Wyśpiewujcie Jeho«ie wyznawaniem.
Budn. Pi. 147, 7. (śpiewajcież panu z chwałą. BM. Gd).
— Wyśpiewać notę , \yydae śpiewaniem , być w stanie
wydać śpiewaniem, fingfiib bfraii^briiigfii. Ja tej nóly nie
wyśpiewam. Ld. , (cf me wygram jej). — Wyśpiewać,
do końca yyyspiewać ; \ńi jlt CilbC flułfjligfll. — Jak on
wyśpiewuje, wyspiewywa > wycwerkiije , treluje , funf)lt4|
fingen. — Wyśpiewać co, opiewać, śpiewając wielbić,
opisać, bcfirigcn. Dawid Chrystusa wyspiewywa na swej
arfie. 5 Leop. Hier. 7. (opiewa na swej arfie. 1 Leop.).
Na prostej nócąc piszczałce swe żale , Nasze wyśpiewa
smutne czasy wcale. Bardz. Trag. 442. To gdy lilozofit
poważnemi łagodnie i wdzięcznie wyśpiewała u>ly, gdy
coś mówić chciała , przerwał jej mowę. Bardz. Boet.
109. — ^ Wyśpiewać co, wydać tajemnice, wyspo-
wiadać ; aiisifailfn , befennen , bciitcn. Wzięty na tortury,
wyśpiewał wszyslkie okoliczności buntu przeciw Piotro-
wi uczynionego. Steb. 2, 588. Wszystko jak się co
działo .' wyśpiewał. Pilch. Sali. 79. (wyznał). ZosUw

WYŚPILOWAĆ- WYSSAĆ.

WY S S Z Y - WYSTAĆ.

609

mię z nim samego, a on mi po dawnej znajomości,
wyśpiewa wiele ciekawych rzeczy. Boh. hom. 4 , 194.
(odkryje rai , wyjawi). Wszystko wyśpiewa , i milczeć
niebędzie. Kosz. Lot. 128. (rozgłosi, rozniesie). — §.
Zaimk. Wyśpiewać się, wyspiew.-iffm się , canendo ex-
hauslus , defeasua sum. Cn. Tli. 1555. fi^ mfibe linb matt
finflCil , fidj aU'S|'inflen. — Kapfun rychlej utyje , niż ko-
gut, 'abowiem się iiie wybies,':i, ani wyśpiewa. Sienn. 291.
Spjci. 148. fic^ mi-5frdl)cit , fid; iniiDc fta\)in.

WYŚPILOWAĆ . ob. \Vyszpilo«ać.

WYSpINA , y, ź, nędzna wyspa, ciiic elenbe ^n\e\. W'Y-
SPiSKO , a, n., szkaradna wyspa , eirie ^(ipliiic 3»fcl- WY-
SPOWY, WYSEPNY, a, e. od wyspy, ef. wyspiarski,
3ii(f I ' ; Sl'iv. ostrowny ; Sorab. i. insiilowć; Croai. olochni.

WYSPOKOlC się zaimk. dok., Wysfiokajić się niedok., wy-
wczasować się. wyspać się; jidi DÓUiij aiiśnibcn , niiBfi^la»
fcit. Cn. Th. 1555. Tej nocy nie wyspokoilem się, jak
było potrzeba; non qmevi satis ex mea sententia. Cn.
Th. 1591.

WYSPOSOBIĆ , ob. Usposobić, wygotować, wyporządzić ,
wyrządzić, w\ prawić, oóDig fcrtig iinb ^t^it madjtn.

WYSPU\V1AD.\Ć «. dok., na spowiedzi zupełnie ze wszys-
tkiem wyznać, wypowiedzieć, (cf. wyśpiewać); (janj aui>
bei^teii; (RuiS nsnoBt/iaib przyrzec, ślubować). Wy-
spowiadanie przed oblicznością jego. WióU. 227. con-
fessio , ob. Spowiedź. — g. Zaimk. Wyspowiadać się ;
Dal. izpoY-idaiise , fid) gaii3 mttlicicfcteii , oUc fdiic ®el)eim=
niffe bcfciincn. Ponieważ Zjiadleś mój zamiar, muszę ci
się szczerze wyspowiadać. Teal. 16. c, 28. MoJ3 dusza
nie jest na dobrej drodze , pozwól mi Wac Pan wprzód
wyspowiadać się przynajmniej , nim mię zabijesz. Teat.
29, 97, cf. dysponować się.

WYSPKYCOWAĆ er. do/r., sprycując wydać, wysirzyknąć,
wypełnić sprycowaiiiem ; \'ind. vunfhverkali , vun(hlerka-
ti , iiiiefprficcn , demiiśipnl^cii.

•WYSPYRACZ , ob. Wyszperacz.

WYSU.4C cz. dok., sraniem wypuścić, wyfajdać. (iiiśldiciffcn ;
Boh. wysrali, wyseru; Sorab. 1. huszraseh — Zaimk. Wy-
srać się, wypróżnić sie , ulżyć sobie, odbyć przyrodzo-
ną wielką potrzebę; liag. iz^sratlise ; ' Vi;irf. yfratife , fe
sefr:iti , le vkid<iti trebuli , zlirovu sprasniti.

WYSREBUZY(. cz. dok., Wysrebrzać niedok, srebrem wy-
łożyć, ze wszystkiem posrebrzyć; nnfill-crn , mit Sllbcr
auźlfgcn ; Ross. Bucepeópinb , pascepeOpiiib, — Wysre-
brzyć tyle a tyle srebra, na wysrebrzenie wyfiotrzebo-

wać ; finc gcroiffe Wfiige SilDsr ccrbrauc^en , oerfiltitrn.

WYSROMAĆ , WYSHOMOCIĆ , ob. Sromnrić.

WYSSAĆ , /. wyssie , wyssę cz. dok , Wysysać niedok. ;
Boh. wyssali, wyssagi, wyssu ; Sorab. i. wucjcam ( cf.
cyce), wuczeczam, wuczówmam; Vind. isfefali , vunfe-
fati , Yunpofefati ; Croat. czmerkati ; Bosn. ispiati , sissa-
ti : Rag. izsissati ; Ross. BUcocaib , Bucacbioarb , nsco-
caTb, tiscacuBaTb; Eal. Bucucaio, (iscucnio ; ssaniem
wyciągnąć. Iierauśfaugen , auśfaugen. Będą jagnięta swo-
je cząstkę wysysały, I dworniczki swą lakze będą wy-
dajały. Simon Siei. 55. Wyjmuj pierś rychło do jego
usteczek , Z której wysysać zwykł swój pokarmeczek.

Sitwnik Lind^fo w^i. 3. Tom VL

Groch. w. 363. O złym człowieku mówią: ze go lwi-
ca wykarmiła , ze wyssał jad z piersi karmicieiki swo-
jej. Mon. 72, 277. — g. Transl. Drzewa i zieleniny bio-
rą żywność z ziem , wilgotność wysysając dziurkami swe-
mi. Crese. 66'2. (wyciągając , wybier.ijąc , w "sie wciąga-
jąc , nabier.ijącj. Bujna ziemia przemokła , i w sie łez
nabrała, Ponikami nakoniec dnlnemi wyssała; perbibit.
Zebr. Ow. 149. — Fig. Celniejszych monarchów obje-
chawszy dwory. Wszystkich cnot, wszysikicli nauk wy-
sysał wybory. Pot. Arg. 105. (przejmowjił, w się brał,
nabrał). — Wysysanie, Wyssanie, (ob. Wyssys ). —
Wyssać co zkad . wycisnąć, wykręcić, wymęczyć; Cc»
rQU»foiigcii , ^ernii^prcffcn , l^erautiuiiibcii. Z szczerych na-
szych w tej xicdze słów, nigdy lego, coś lu przyłożył,
aż pękniesz, nie wyssiesz. Obr. 59. Wvsvs:im co z pnl-
ca, zmyślam. Cn. Th. 1557. Cn. Ad. 1288. Duriz. 71.
fi^ ctiuna ani bcm giiigcr fiiugeii. O Libonie "iatopiszce
Litewscy pewnie sobie z pulca tak zgoła historyi nie
wyssali. Stryjk. 67, (Slov. s prsta ne wicical; rx aliis
habel). — § Wyssać kogo, ssaniem wycieńczyć, wy-
nędznić , wymecz\e, w\silić; ciiiClt (lUSfniigciI , mit Sail'
gfll cntfraftcil, crfdUHnen. Gdy srodze Piekłu >łi.ń.e. pra-
gnienie po niemaJej drodze Bogini przystało, "lino to
niewiniątek dwójko ją wyssało. Zeir. Qw. 147; ( ulera
ebibtraiit avidi lat lamia nali). — Wvssanv, wysilony, wy-
cieńczony ; niiśgf [niigt , ciitfniftct , crfdiopft , frnftIoS. Pa-
trzałem , jak WAchodził drzwi;inii gach wyssany. Ledwie
tocząc bezsilny bok i drżąie nogi. Hul. Ow. 240. Jak
to Waść wyglądasz rozmamany , wyssany, cała [lostać
zbójcy! Teat. 1, 25, (i f niewyspany). — Atiter: O tym,
kióry puhary wysusza", i' same ustoiny wys\sa, nió»ić
można , że jesl bardzo do wina skłonny. /'Uch. Sen. list.
2, 27. (wychyla , wydusi, wysącza, yyyciąga). — ProC'
cipiie giioad rem pecuniauam el opes : Wyssać kogo,
do ostalnifgo wyciągnąć, ziibożjć; Hoss orpafinTb, ei-
nen gnnj niiefawgcii , nrm mnd)cn, fr|d)'3rfcn. On \V;,e Pa-
na co do szeląga wyssie. Teul. 50, 40. Ostniniih spo-
sobów Tuicy używają na wyssanie hnłdo»nych nHkładów
ostatniej kropli subst^ncyi. h/ok. Tnrk. "9. Urzędnicy,
jeśli ku wyssaniu polu , I. j. majęliiości nnhylych wielką
pracą ubogich luilzi, na lwiej skórze mwło miewali, [Mzy-
dawali k mej i lisią. husz. Lor. 5 i 6. Konrad , iż go
nakłady wojenne nie pomału wyssały-były , wnet poda-
tki nieznośne powkładał. Krom. 147. — Z m^jaików
marnotrawstwem wyssani , i zadłużeni. Nur. fhi. 5, 44-.
(wyzucij. — Oslalni grosz m.ijąlku mego wyss;iłeś Teat.
2, 40. Bars. wycisnąłeś , wymęczyłeś. — Będziesz mi
gracka , jeżeli co z niego wyssać potrafisz. Tent 7, 44.
wycisnąć, wymęczyć, wyłudzić, wyinódz, wydrwić, wy-
kpić, wyfiglować , wydrzeć, wykuglować; cf. wydrwi-
grosz , wydrzYgrosz , wykpigrosz.

•WYSSZY. •'WYSŚZYC , oh. Wyższy, Wysoki , oh. Wyższye.

1. WYSTAĆ, "WYSTOJEĆ, wystał, "wyslopł, f. wystoję med.
dok. , wystaje pr. contin.. Wystawać ccnlin. et czestl. ;
Sorab. 1. wu.slawam , wustaham, wustani , wustejiu , wu-
stajem , wustanu , wustanem; Sorab. 2. hustojasch;
Vind. Yunstati , prestati; Ross. BUCTOaib , BbJCiaTb , BU-

610

W V S T A Ć.

cTSHBBTb ; stojąc wytrwau , aiieftf ben , )tf()C"b ouSPiufm ,
bur(bftcl)eii bic ganjc bcjłinunte ińt. Ca/ą noc głodni i nie-
mi wysiać muszą l'iUh. Hen. lisi. TtM. Nie wiem, czy
[)rzy nim w_\hlać moina , bo nawet do nas na t;órc za-
pach wma wychodzi Teal. 33. b, 88. stojąc wytrzymad,
ob mail itcbcii ibm fiebfiib austiaUfn fnmi , ob mai^ if^ t^im
ftcben blcibcn fami. — Wystanie, wytrwanie Rots. bu-
CTorma. Takie tygle, które długo stoją w stiszni , po-
spolicie kilkanaście niedziel trwają w ogniu , a te co się
świeżo wezmą z roboty w piec, led«o tydzień wystoją.
'for;, Śkl. 105. wylrzjmają, ftc baltcn Fiilim ciiic SBJo^C
niij_ — Insza wysłużyć, insza wystać. Fredr. Ad. 18.
(zasługi , nie czas służby zważaj). — Wystać co , sta-
niem , wytrwaniem wyjednać , uzyskać : mit ausbaiicrnbcm
©tcbcn cibiilieii, eriłebeii, crlangeit, ctreicbeit. "Wystojeć co,
stare u(qiie eo , dum obtiiieas oliguid. Cn. 7/i. 1556 Cze-
go się już boisz , Lepszego pewnie czasu nie wystoisz
Do przeproszenia- Past. tid. 350. ( nie doczekasz się ,
nie dożyjesz). Nif wystoisz nic , quanluinvis lungo tem-
pore steleiis, frustra slabis. Cn. Th 542. Tylko jedne
rzecz dajcie na sobie wystać, wymódz , uprosić. exora-
re. Macz. , (/io«». BhiCToaib .wuiaAh ' wyt('hnąć koniom).
— g. Zaiml. Wystać się , staniem wymęczyć się , l'id)
fatt '.llr^ miire ftcben , stani>Mn psuć się ; burd) Stcbcn \}cx>
berben , fid) iiberfte^ien . abftc^eu ; Hoss. nscToaibca. — In
bonam parłem: VVystać się . staniem dojżrzewać , dojźreć,
doścignąć ; reif rocrbcn , lanflc gcnuij f*el;en biś jur Seifc.
Pod czas ospy każą i w lecie w piecu palić , aby się
lem prędzej krosty wystały. Haur. Ek. 151. Niektórym
clioroboni wystać się dać potrzeba, lak nie lecząc zle-
czysz. Fredr. Ad. 34. (cierpliwością zwyciężysz, kto cze-
ka, doczeka sic). Znajdzie się owoc na mej jabłoni
wystały. lYuy. \\'irg. 486. (dojźrzały). Z swych się we-
wnątrz cza«ttk "niemówiąlko składa, Już dobrze wystałe
na światło wypada. Zebr. Ow. 104; (maturus). W wie-
ku dojźrzałym i wyslałym gniew żwawy i silny przewo-
dzi. Hilck. Sen. (jn 2 1 8, ct' uslutkować się, ustalić się,
cf. lierm geiegt , gcieCter. Wystały rozum. Pilch. Sen.
litl. 70. Wysialszy ruzum z męskicmi laty. Zab. 15 ,
251. Nur., (cf 5>crfłanb fommt nitbt oor Sib"". młodość,
płochuść . młodo piwo szumi). Lala wysialsze. Nur. Dz.
2, 14. Odłożył tę pracę, abydał rzerzora czas do wy-
stania sie. Lub. lioi. 518 do d<'jżrzewania , lub tez do
wyjaśnienia się. — ^. O płynach, cieczach, napojach,
wysiać sie, ustać się, wyklarować się z ustom; ftc^
flor ftebcn, flar ti'crben burdi* Slcben , ftd) abflfltcn. Wo-
da la jak się wysloi , będzH' jasny kolor miała Comp Med.
617. (jak się w>klarujei. Wystały, klarowny; OU^^eftan'
ben , abflefldrt , fKu. Sorbel kiedy go rozpuści wodą ,
będzie tak rzecz klarowna , jako wino najwystalsze Star.
liw. 50. Wina stare wystałe. Pot. Arg 82 , (cf. wytra-
wne). Będzie ich częstował wystałem winem. Hadi. Jet.
25. 6. (uczta z wina wyslałego i czystego. Uibl. Ud ;
cf. moszcz , cf. lura ). Piwo jesl zilrowe , gdy wysta-
łe 1 dobrze uwarzone Haur. Hk. 162. (wykisiałe, wy-
robionej. .Niewystały, drożdżysly. Cn. Tl\ 542 Nic po
'petercymencic , gdy wystałe piwo. Jei. Ek. 3. Z beczki.

WYSTAŁOŚ Ć.

co jesl najwyslalszego , lo naprzód wypływa. Pilch Sen.
litl. 4, 20. — Fig Wystały z zamętu gniewliwego umysł,
począł 'występu żałować. Aur. Hsl. 6, 520. (przyszedłszy
do siebie, opłonąwszy, udobruchawszy sie). — Subn.
WYSTAŁOŚC , ści , i., dojżrzałość , ustatkowanie, bit
SRcife, bic ©efegtjicit; klarowność po ustojeniu się , bif
fliarbeit. — 2. WYSTAĆ, pr. wystaje, /: wysianie. Wy-
stawać r.oittin., wysicrczeć , bfroprftcbcn , berpcrragcn , anJ-
ftcben, bcranśfłebcn , ubcrftębcn iiber cttonii binmeg. .Miejsca
wód schodem wystają. Zebr. Ow 12; crescuiit loca de-
crescenlibus undit , wychodzą, wMioszą się, wydają się.
{ob. Wydatny, wystawny). W'ąsy u tutra od drzwi lub
okien , końce wystałe do wmurowania. Magier. Mskr. —
Z ust wystają twarde rogi. Zebr. Ow. 5G3 ; ora cojnu
iiidurata ngenl. ■ — Owoc jabłkowy ku słońcu wystał
Zibr. Ow. 89; (aprica aibore pendenlia poma). Wysta-
nie, wystawa, wydalność. wyslerczenic Sorab. 1.
bwonslahlżo. — Z matczynej posoki lotny I'egaz z dru-
gim wystał bratem. Zebr. Ow. 105; mutris de sangume nu-
ti; powstał, wszczął się, nitfpriiiflCH , fnifleben. — Wy-
stawać, pow'siawszy wychodzić, aufftcbcii uiib (leroor
fommen. Bjło słońce na zgonie , gdy wystawszy z wo-
dy, pięknie się na swój pokój Nereis podała. Zebr. Ow.
275. Szumi 'nurta od pierzchnącej wody I rzecz dzi-
wna, pacholik z niej wystawa młody, I'o pas z opęd/n-
nenii rogi trzciną prawą. Zebr. Ow. 544 Który się p'i-
jawi mąż do lej rzeki, z niej niechaj wysianie Półmi -
żem , i tknąwszy wód , rozplazłyni się sianie, ib. 90. - -
g Wystawać z czego , wychodzić z czego , rzucić co .
porzucić; fabrcn Iflffcn, ocrliilfen. Troja padła, Pryara legł,
Pryamowa żona Z człowieczej nieszczęśnica postaci w-y-
stała. Żćbr. Ow . 528 ; perdidit infeli.r hominis po$t
omnia formam ; utraciła postać człowieczą , wyzuła się
z niej , wyzutą z niej była , fj( i^"hn bie menf(i)li(bc @('
flnit. — illugii acliie: Wystaję z rzemiosła, ze szkoły,
z klasztoru, z bractwa; deiciico , detero, va!edico. Cn.
Th. 1553. porzucam rzemie:.ło i I d. UVwJ, cf. rozsiać
się z kim, rozbratać ; ja^ttii lajfen , yerliiffcH , flbtrften ,
auiircten , nidit liingcr bicibeu ; Sorab. 1. hwon sioyu.
Któryby pan poddanych o klątwę za swój uczynek przy-
prawił, tedy od tego pana wszystka wieś wystać mogła.
I do inszego pana sie przeprowadzić. Star. Hej. 140.
(odstać od niego, przystać do innego, odstąpić goi.
Wszyscy ci . którzy wystawszy z kościoła , do was się
udali.... Twór. \\'ietz 12. (odszczepiwszy się, odpadł-
szy, odstąpiwszy). Z urzędu wystał, a innemu ten
urząd piiruizono Hej. Zw. 98 h. (złożył urząd , Mi Jlot
nicberlegen). Nie przystojnicjby to było , wysiać ze szko-
ły, nic się nie nauczywszy Glia. Wycli. A', 2 b. żegnać
szkoły, ani ber <oć)uk abbnnfen , fie '.'frlaffen. Ze sikół
abyśmy dotąd nie wystawali , ażoyśniy mieli jaką wiado-
mość nauki Gliei. N i b. Którzy sobie na rzemienie
tęsknią, z którego gdy wystana, dlatego iż go trochę byli
skusili . beda leż parlolić ii. .V 2 *. Wysianie , od»la-
nic , odstąpienie : ii p. Wystanu' z zakonu , odstąpienie
od posłuszeństwa zakonnego. Cn Tli. 008. cf odszcze-
picństwo , odpadnienic; Md Sujtrrttn . flbfaatn. brr fik-

w V S T A V 1 C.

W Y S T A R A Ć - W Y S i A R C Z E Ć.

6U

jall. — ''§. Nil siedmioraźną odnogą wystaje. Zebr. Ow.
H5. \vy[).ida, wyrzuca się, cr crgicgt fii^. — ■^. Wysta-
wać, wystarczać, "wystatozać . dostatecznym być, ( cl',
staje, stanie); aii^rcit^cii , nuSIaiitjcii , liiiilaiiacn , siilangeii.
Pieniędzy nie wystawało , czymby żołnierzowi żołd wy-
płacić. Krom. 606 ; ( uecunia deerat). Na wykupienie
Saraboru pieniędzy nie wystawało, ib. 665; non stiffi-
ciebant.
WYSTiĄPiC , /. wystąpi , wystąpię lUfd. dok. , Występować
niedok., Wyslepowywać rzeatl. : Boh. wystau[iili , wyslu-
powati , prcdstaupiti ; Sorab. I. wustupu . ( wHstupiu ,
wustupini, wustupam ustąpić); Yi7id. Yun.stopiti ; Roxs.
BhicTyniiTb , itucTynaTb , iiscTynflTL , iiacTynaib — g. 1 )
wyszedłszy ?. czego lub zkąd stąpić , wyjść , wysieść ;
Łcrouźtrcteit , ati»treten. Juz kto miał 'jachać , w nawę
swoje wstąpił, A kto miał zostać, z okrętów wystąpił.
Groch. VI'. 455. (oddalił się, wrócił się do domuj. Wy-
stępuję z do:nu , wychodzę. Cu. Th. 1556. ani bcitt ^ait'
|'c tcraiiśijebcn , ^trait>?tvcteii. Huniad ze dwudziestą tysię-
cy Węgrów do Bulgaryi przeciwko Turkom wysiąpił.
Kiom. 518; obviatn. 'iurcis processil ; wyruszył, wypra-
wił się. — g. Wystąpić z służby, wystać , mi bem Śifti'
fte trctcil. Bez wypowiedzenia, czy może sługa wystąpić?
Gat. Cytr. ł, -151. (porzucić służbęj. — Similu. Wystąp'
z lego omylnego mniemania swego. Rej. Post Ii 2 (po-
rzuć go). — §. Wystąpić y. kluby, z kresu , stanu , po-
winności, z rygi, kolei, wypaść z porządku, (Mi PCIll
Oleife ti. ('. ti'. kraif^treten. Wszystko już prawie szwan-
kuje , Nic niemasz całego , z Kluby wszystko występuje.
Kanc. Gd. 267. Rzeczy wszystkie na niebie i na ziemi
z kresu swego nie występują , spraw swoich nie odmie-
niają. Karnk. Kat. 409. Ziemia, niebo, powietrze i wszys-
tkie żywioły, wystąpiły z swych stanów. Pieśń. Kat. 63.
Z powinności szlacheckiej występować. Siar. Hyc. 153.
Mniszka z czystości swej wystąpiła. Sk. Dz. 511. Grzech
pierworodny, wrodzone przyrodzenia naszego z kluby
swej wystąpienie albo skażenie. Żarn. Post. 5, 314. —
§. Wystąpić, wykroczyć, występnym być, wyboczyć z
dobrej drogi , ustąpić od nićj , zgrzeszyć; iibfftrcteit , »Pm
rcitcit 3Bcije (iiiźtrctcn , fiiiibiam , fid; bev Uobcrtrctiiiig idnil-
BiiJ niadKn ; Sorab. i. zakoncźu , { ot>. Zakon); Garn.
pregrćsliim se ; Vind. sagrierbitife , prelomiti; £cc/. 3a-
KOHOnpecTynarn. 1 w lej powinności często rodzice wy-
stępujecie, folgując aż nazbyt działkom waszym. Dambr.
571. Wystąpił był ociec nasz pychą, którą bogu ró-
wnać się chciał. Żarn. Post 21 b. Nie trzeba się na !u-
^zi gniewać, gdy w czyrn vvystepują ; ale raczej ich wa-
dy naprawiać. Budn. ApophI. 62. Gdyby który rzemieśl-
nik co przeciwko postanowieniu miejskiemu wystąpił,
tedy ma być z cechu wyrzucon. Szczerb. Sax. 582. (^.o-
kolwiek kmieć wystąpi , o to wójtowi swemu odpowia-
dać powinien ib. 179. cokolwiek przewini, mann er nai
Btrbri^t. Występowało się co nieco w wykonywaniu.
Sk. Dz. 590. (chybiło się). — §. 2) Występuję na wi-
dok, w pośrzodek , na plac. Cn. Th. 1356. wysuwam
się, wysadzam się; tjeroortrcteii , beraiijitrcten , krDoniitfen ,
Jtrauwurfen pr. et pg. tr. W tyra wojsko nieprzyjaciel-

skie na oczy już wystąpiło. Krom. 602. Ozdoby które
bramę ubierały, Trochę się wydawały i wystę[)Ow:)ły. P,
Kc.han. Orl. 1, 165. wyslerczały, wystały, fic mgtct! Iicr<
yor. Na bani napisz wierszyk jaki . ledwie znać z przodku ;
za czasem wystąpią one litery i wysadza się lak czytel-
no, jako czytelń ićj drukarz ich wybić nie może. Birk.
Kaz. Ob. K 5. (wydobędą się , fic femmeii 3:1111 5jprfd)ein).
Po wszystkicm nawet ciele 1 obliczu jego, ozdoba i
-czystość występowała. Birk Dom. 62. odbijała sio ,
leildjtCte tieroor. Krew' Wac P.inu wystąpiła na twarz ,
musisz mieć gorączkę. Teai. II. b, 38. bije na twarz,

> i^ai 33lut ftetflt th tn^ ®efi4t. Skoro się tylko Wac Pan-
na pokażesz , ognie t;,'> pana mego występują. Tent. 53.
b, 101. Na to słowo zimny pot mi wystąpił po całym
ciele , nogi drżały pode mną. Stos. Num. 2, 62. Hól mu
na twarz występuje. Bardz. Trag. 246. maluje mu się
na twarzy, Hx ®d)mer5 ma^It ftd; aiif (cincm @eft(^)te. —
WystępowMĆ z wysadą , wysadzić się; fid) I)errtUŚftreitf)Cn ,
bcvau6(d?iuegclll. Patrz jak dziś wystąpił ! Ld. — % Przy-
szła wiara przez łaskę podana na to , aby w skutek wy-
stąpiła obietnica boska. Zygr. Gon. 451. aby do skutku
przyszła , aby się uskuteczniła , skutek swój wzięła ; brt^
fie 5ur 5Birflid)feit tcerbc. — §• 5 ) Wystąpić co . tran-
sitive: stąpieniem, chodzeniem rozszerzyć, wydeptać,
wychodzić co ; au^tfcten , niiSgcbcn , abtvagcH. Wystąpić
trzewik, bot ,' obuwie. Tr., cf. wykrzywić, fnimilt trctCll.
— ■ ■§. Wystąpić suknie , wypuścić , rozpuścić. Bndtk.
ausiaffeii , niciter mndjcn.

WYSTARAĆ się zaimk. dok., starannością wyjednać , uzy-
skać, wynaleźć; Boh. wysnasnaźiti se, wynasiiaźowati se,
wybledawali , (cF. vvyglą<lać) ; • Boss iicneyajiOBaTb , bltrc^
forgfńltigc? Semiifien cr^nltett, aiisftnben, nii^finbig madien.

WYSTARCZEĆ, * W YST ATt^.ZEĆ, /. wystarczy med. dok..
Wystarcziłć niedok., być dostatecznym , (06. Wystawać) ;
binrcidjcti , nii»reid)eii , aitślatigen , auśfomnien , hinlaiiglit^ł
fcitn ; Boh. wystaćiti , postaćjm , postaćowati ; Vind. do-
sli bili, sadostuvati , done.sti, (cf donieść) ; Eccl. npo-
óaBiiTiica , 40BJi'fcio , ( cf dowolny), Liban nie wystatczy
ku wznieceniu ognia , i zwierzęta jego nic wystatczą pa-
lonym ofiarom. Bndz. Jes. 40, 16. (Libnii nie wystar-
czyłby ku wznieceniu ognia . 1 zwierzęta jego nie wy-
starczyłyby na całopalenie. Bibl. Gd.). Wystarcza, sta-
je, stanie, dosyć jest, Carn. skAsS. Umysł mój nie
wystarcza mi do oświadczenia mojej wdzięczności. Teat. 5,
26 (nie wydoływa, nie zdoływa , nie jest wstanie, nie
przemaga). Człowiek na wyratowanie szczęścia swego sam
sobie wystarczyć nie może. Ztib. 2, 97. To com przy-
jął , będę, póki zdołam, utrzymywać; a jeśli nie wy-
starczę, wole pod ciężarem urzędu upaść , a niżeli abym
miał to, co mi powierzono, zdradzić. Siem. Cyc. 14.
jeśli nie sprostam, mnin id) iiidłt aiii?vnd;f , nit^t aif^balte ,
nid)t gnunifcn biit ; Ercl. 40Bo.ibHO TBopio , 40B,ieTBopio ,
40BJtl0. Już też człowiekowi ani głowy, ani czasu, ani
zdrowia nie wystarcza na wszystkie interesa. Teat. 52.
27. Wystarczyć komu, wyrównać mu, dać mu radę,
mieć dosyć siły ; gcroa^fcn fep , qUii) fomtnen , nac^foni'
men, ti ait^|olten. Wojsko Tatarskie szło, któremu tamta

. ■ ■■ . ^ . , 77*

612

WY STARZEC- WYSTAWA.

WYSTAWAĆ - WYSTAWIĆ.

garść nie wystarczyła. Jahl. Duk. O b. Klóra moie wy-
starczyć białoułowskiej iloici'! Bardi. Trag. uOI. —
Wystarczać z czego, wystarczać czym; momit flUtTommert,
auśrcid^cii , aiiślanccn , lancjen. D^li mi na cxpens dwie-
ście złotyi Ii ; a z tej^o trzeba było wystarczać na stół , na
cukry, na l'i-jerworki , na iluniiriacye. Teat. 20. b, 58. —
g. Wystarczyć komu czego, dostarczyć co dosyć, citiem
ppDaut Pfifdjaffii. llndik.

WYSTAitZLĆ. WYSTAlłZEĆ się dok., zestarzeć się. Wiod..
starością wycieńczeć , zajść; "gaiij alt iDfrbcii, iipll Slltet
auKjcrifbcii tl>crbtii. Suknie zrzuciw-zy , pokazał schudło
i wyslaizałe ciało. Sk. Di. IGI. Baba wystarzała. Pot.
Jow. 57, (cf. wyśmiardła). — §. Wystarzał się z rozumu.
Cn. Ad. 1087. wywietrzał mu rozum, przez Starość szwan-
kuje na rozumie , et ifl »or 3lltcr fiiitiift^ gctfotben. Juz
się jego rada ni na co nie godzi ; wystarzał się z ro-
zumu. Fiilib. li 3. Nasz się Mcieander z roz<^mu wy-
starzał. l'ol. Ary. 690. 'Wystarzałi! , wywietrzałe , nieu-
żytne słowa, ohsolela. Cn. Th. 1541. — §. Wystarzałe
wino. Bndlk. wytrawne . w ystałe , altcr flllter 2Bcill.

WYSTAWA, y. 2', WYSTAWKA , i, 2. zdrbn.. wystawia-
nie, wystawienie, i to co wyslawi.iją lub wystawiono;
bni 3lii'3tiiUcii , $crniić'ftellcii , Apcroorffedcn , bic 31uó[ti'(iiing,
4)cmii6|'lciluiiG , |)en)or|"tc(liiiia , i)crniiff()ebung , bns 3l!ijifle>
ftcBtc , .'pcrauBflf fłcntc , ^crDoi-flcftcIlte , ^crniiSijcboluic ; Boh.
weystaw; Hoss. BUCiaBua. Wystawa dzieł pięknych sztuk
i nauk ; i wystawa produktów krajowych rękoJziclnych.
Ld. Zapobieżenie niepotrzebnym wydatkom, wystawą
trwałego gmachu. Nar. Tac. 2.217. wystawieniem, wy-
budowanieiii; Sliiiiiibriiiifl, Griitttiliifl , Grkiiiliifl. Wysta-
wa słowami, wykłid, wyłożenie, opis, wyraz, biC iS)(ir«
ftclliiiig tli 5Sorteii. W najtkli«szych wyrazach, w najsłod-
szej wystawie, Kreśliłeś mi tęsknotę z odilaicnia. Zubł.
Amf. 57. Wystawy . wyobr^żf nia rzeczy, ideae maleria-
les. Pen. Cyr. 150. bic SurflcUiiiig ooii ctiiid^. Gdzio
idzie o zysk [Upitej , nie dał się niebezpieczeństwa lub
Irudu wystawie uslraszyć. I'rzyb, Mdl 50. — §. Wystawa
przcil domem , altanka , galerya , daszek wysunięty, wy-
datiKiść jakakolwiek ; ciii Sorfpriiiifl nil tiiicin ®cl>aubc, eiit
Grfir, ciiie SJurliiube, fin SjorPiicb u. f. id. Poil wystawą
ginacliu z tubą bęilę pił. Mm. 70, 551 Kiedy z lubą
jiorl w\slawą gmachu będę pił wino Cekubskie? Hor.
2,357. Mm. — ^^ Wystawa u sukni, wyłnga. wykładka ,
mianowiiie futrzana , 3>or|'(tllit> am 'J.^fijwcrfe. Bndlk. —
§ Inletl. morul. Wystawa , wyada , prze.>adna próżność,
chełpliwe sadzenie się, chełpliwość, przepych, zbytek
próżny; Icfre Ucl'cnreibiiiir(. Gttclfeit, njyaiirte* SBefcii,
Bicrcrci), laiib , 9iu()iiifiid,ili(jfct( , *l*raiilcrf!). Zbytki, utra-
ty i niepotrzebne wystawy domowe. Gruick. Ti/l. Jestem
obojętną na takie wystawy. Które nam obiecują svoliiiej-
sze zabawy. Tenl. 46. b. 70. (jalba dbał o sławę , lecz
bez wystawy. iV'ir. Tac. 3, 59. Sumtibui quaiH parcisii-
mis uti debet, dla wystawy nic, skromnych tylko i po-
trzebnych. Boh. Ossol. 2, 5. Jedna świeckie i święte
w dół garnie łopata , O wystawo , o próżna pompo te-
go świata! /'ot. Jow. 48. Być mu żoną, gdzieżby był
rozum, wstyd, cześć, sława, Coby rzekła rodzeństwa

zacna (a wystawa? Zab. 5, 554. Koss. (górność, szczy-
tność , wyniosłość , pańskość , dystynkeya ). Najlepsza
równość; wystawa zła wszędzie. Pol. Syl. 219. (limi/if
timili gaudel). — Tam widzieć było dosyć rozmaitych
strojów, ubiorów, krojów, prawie wszyscy na wystawę.
Biel. Kr. 477. na wyiwor, na wysade. na przepych.
WYSTAWAĆ, ob. Wystać. WYSTAWIĆ, f. wysławi,
wystawię, cz. dok., Wystawiać niedok., Wyslawować, wy-
stawuje pr. conlin. ; Boh. wystawili , wystanowali ; Slov.
wystawiti , wystaw ugi; Sorab. 1. wonslawiam; Horab. i.
wustawisch, hupostawisch ; Vind. vunstav.ti , vunposla-
viti , Yunpostaulali; fiu^s. nuciaBHTK, BUciaBaib, bu-
CTaB.1flTb ; EccI. BOCltlB-iniO ; wystawić co, dobywszy po-
stawić, wyłożyć, wydobyć; (/crniiśfttllfn , ait6|'Iillrn, 'go
rnii^ncdmfii imb ^łinftetlcn. Wystawiam co , kładę na wi-
doku, na doręczu. Cn. Th. 1555. Wystawiam co na
przedaj. ib. 857, (ob. wyłożyć towary). Wystawienie na
przedaj 16. 1556. (przedaż publiczna). Beczkę miodu
wystawie. Mai z Pod. C 3. (poświęcę na poczeitowania
gromad}). Wystawiam co, stawię w zakład, daję w
zakład ; iit bic 38ctte gcfcfii , jur 5!Scttc nu^ftfUen. U my-
śliwców mówi się zwierza z kniei ruszyć, wystawić, a
nie wygnać. Chmiel, i, 80 wyruszyć, t>ai SBilb aui bcm
gorfic |)rrnu^trei('Pn , ^craiiiłfrmilicrn. WysUw ić drzwi . wy-
sadzić drzwi. Cn. Th. 1356. blc Ipurt Łfraiiciprcnflcii ,
brrilll^ticlttn. W nasyceniu i roszkoszy chleba używają,
dlatego ścjsnęła ich hardość , wystawiło się od iłustości
oko ich. Ziirn. Post. 126 b. wysadziło się. wystąpiło na
wierzch , wydało się , wydatnym jest , baś SlUflC i|l ani
bcm flopR ^frppr (jctrctcti. Przyszedł do miasta już z gra-
nic żydowskich wystawionego, łiej. Poil. iJ « e 2. wy-
suniętego, wymkniętego , odd.donego , mimo granic, za
granicą leżąecgo , fc^Pii niifcr bCli ©taiijfll lifiJClib. — §.
Wystawić kogo na zły raz, narażać go, wydać go na
sztych ; cincii bet ©cfaljt nuśftf IIcii , fluśff jcii. Cn. Th. 1 556.
Wystawienie siebie : wszystkiego swego na szańc. Pilch.
Sen. lisk 14 Wystawiać na nierząd kogo, prostiluere. Cn.
Th. 1536. Wystawiają mię, abo wystawiono mię na nie-
rząd, prosto. Wystawienie na nierząd, proitilutio. 16.
— Na słońce wystawiam, na słońcu biele , susze, mam,
trzymam, insulo Cn Th. 447, ob. 'Wysonować, fpiiiifit,
ber Soimc nu-jfe^eii, i:i bie Sontic fłcDen. Na słnńcc wy-
stawianie , insolalio , in sole aprkatio. Cn. Th. 417. —
g. Wystawiać oczom, wystawiać na oczy, przełożyć, po-
kazywać; (iiti^fhUcii , oorfJeflcn , fejieii Inffcii, bcii Slugm
barfteDen pr et fig. Ir. Wystawić najświętszy sakrament,
Tr. baś śacraiiieiit aiiife^eii. Wystawienie na oczy , tub-
ie<lio sub aspeclum rerum tfuae geruiitur. Cn Th. 15.16.
'Łamanie chleba jest niejakiem przed oizy wystawianiem
tego , co się z ciałem pańskim dziać miało. Salin. 6,
99. wystawienie zmysłom, JJctfiiiiilidjuna. Postaci mi-
sterną sztuką i robotą , igłą i nicią wystawione złotą.
Jali. Buk. J 4. wyprawione, oddane, wyrażone; barflt'
ftfUt , aii«i)ebri'i£ft. Wziąłem przed się Pohkiego nowego
Eziipa wystawić. Jdbi. El. a 3. (wydać , oddać po Pol-
sku, wyłożyć Polskim językiem) Wczoraj widziałem
się z Eleonorą , i wystawiłem jćj Wac Pana jak można

WYSTAWICIEL - WYSTAWN ICZEK.

WYSTAWNOŚĆ - W YSTA WN Y. 613

najlepiej. Teat. \i, 16. (odmalowałem, opisałem, od-
rysowałem ). Spoczywaj kochany Alcybiadesie, mech
mi/ośii mnie tylko toliie we śnie wystawuje. Węg. Utarm.
i, 59, [ci. priedsta«ić). Wystawić sobie, imaŁ;iiiow:ić
sobie, wyobrazić sobie ; Croa<. iiainisslyam, (cf namyślić);
Rot$. B03Me<iTaTb , BOSMiitib. żeby utracić złi-go pamięć,
moja rada, wysławić sobie słodką przyszłość i drwić z
biedy. Teat. 45. h, 86, ( cf. tuszyć sobie). Materya ta
nieskończonych potrzebuje układów . wystawień i dyser-
tacyi. Oaz. A'nr. 1, 50i. wyfuszczeń , (Srurtcruiiijcii. —
Wystawić z chełpliwością , popisywać się z czym , wy-
sadzić sic z czym , wyjeżdżać z czym na plac ; jiir S4'nil
gclicn, prabliiiiti aiiśTicflf" . iromit pro^leii. Sama pobiegła,
a swej me zakryła Gfadkuści, ani jej tez wy<lawiła.
/ Kchan. Jer. 5'2. Nie chlub się, ani się wysławiaj te-
mi nędznemi a marnemi mędrostkami twemi. Hej Post.
C c c 2. Jako partacz pospolicie zwykł , w swem rze-
mieśle sie wystawi. Glicz Wych. N 3. One Babilońskie
giganty, gdy chcieli wystawić imię swoje na ziemi, wnet
im pan szyki pomjiił. Weresz. Reg. 83. f chełpliwie
unieśmiertelnić, wynies'ć). Mieszczanin, któryby wystawio-
nych potraw półmiskowych korzennycli u/.ywiił, tedy da-
ni ma dać od każdego półmiska po groszy 15 Lek.
Co. chcł(diwie rozstawionych, wystawnych, wysadnych,
jur ©d)nit Oi;fgc[tcDt. — In bonam partem: To jest królewski
«łasny urząd, enotę szczodrobliwoś^ćią wystawić, spra-
wiedliwość czynić , a nieprzyjaciół zwycież.ić. Baz. Mndrz. -
86. szczycić, zaszczycać, zalecać, wywyższać; cr^cbcil ,
aitftiitca, jicroit, loDiiCil. Mamy przykład w setniku, który
im najwięcej sie mżył; tym więcej jest oddana Chrys'usa
wyslawion. Ilrbst. Nmik G b. — j^ Wystawić co vvz<rórę,
postawić wzgórę; mtfitĄtfit , iii bie ^óije rii^te:: , nitfftcUnt ,•
(Boh. wztycim , (cf tyczyć); Sorah. 1. slahwam hofe ;
Vind. gorposlavali, gorpostaulali, gorpofaditi, gornapraviti,
gorvpravili , gornarediti^. Łódź ma swego sprawcę, który
maszt w pośrzodku wysławiwszy, i na nim ź^glc rnzlo-
czywszy , do portu ją wiedzie. Z'irti. Post. li — Wy-
stawić budynek, gmach, kolumnę > wybiidnwać, wy-
prowailzrć, wywieść; cwiditen , crbaiieii , niiftaiipii , niifriĄ'
ten; lioh wy>iawóti ; Vind gr)r|pi)siavrti , giiFpcI ili ; ./f^.ss.
BoscraBfiTb , BoscTaB.ifiib , c034;>Tb . cosiMatb , cocrpoiirb,
cocTpoiiBiiTb , c()opy4iiTb , coopyscarb ; £'•<•/. ^iiHi.MiTH ,
3ir<K4y. Stiiluę rycerską z marinuru wystawić mu rcrzka-
zaf, chcąc przez to w n.ijpoźmejsze h.la jirzesł.ić imię tak
wielkiego męża. Teat. 55. b. 17. — Transl. Wiedzieli
dobrze, iż, w lak krótkim cza«ie deputaiya ilzieła rzą-
dowego wystawić nie moijła Ust A'ih<(. 1 , 91). wy£;o-
towrać, niiśfiTtiijcii , fcrtiij maAn , licfcrn. — Trtnsl. Wy-
stawić reijiment , wystawić lOUOO svojska ; wystawić na
nogi Bidik. zebrawszy mieć w posjnluwiu , fcrtij) ^iUcti,
mifftcllfn , siifamincn driiięłm , mit Me Sciiic tiriiiflcii. WY-
STAWiCiEL, WYSTAWl.ACZ, a, w . WYSTAWCA, y.

m . klóry co wysławia, fcCf ^CrnilC-ftclIcr , Jluśftfllfr, Slllf'

flcHcr, SiirftfUcr, (śrridjtcr. Sleb. 168. VVvsiawiri(| budynku
£«/. HasiijaTC.ib. W rodź. ieihk WYSTAWICIELKA , i ;
fioss. co3n.iaTe.ibiiima. WYSTAWMC7.EK , czka , m ,
człowiek wystawny, wysadny , przesadny, chełpliwy,

afcktowaHy ; ftn 3icrlin9 . ^imblbau^. Sumtibus gnam par-
cissimis uli debet, dla wystawy nic, skromnych tjlko i
potrzebnych; i przeto zabawniczków , wyslawniczków,
sirzcdz się ma. /iok. OssoL 2, 5. ( clegancików, fircy-
ków , cf. darmostój , darmochleb, próżnoslój). WYSTA-
WiNOSC;, ści , z'., pokazowanie się cliełpliwe, pompa.
Cn. T/l. 756. Wiod. Ajfeit<tlio wystawność, postawa, sa-
dzenie się na co. Majz. wysada , wysadność , popisywa-
nie się, wyjeżdżanie z czym na popis; ^^a^mKj . Slll^tlli
fuc^t, ©w^tbucrci?, Sd;aiitrngcii. Paweł do Koryntów pisze:
me przychodziłem z wysław no.ścią mowy albo mądrości;
bom nie chciał pokazać, abym miał eo umieć , jeno Je-
zusa Chrystusa. Gil. Pont. 24 b. Można być mądrym bei
wystawnnści , bez oilrażki. Pilch Sen. lisi. 5, 552. Ju-
nieka wystawność. Fredr. Ad. Ai, (cf. junakierya). WY-
STAWNY, a, e — i^ adi) , do wystawienia, mogący by6
wystawionym; /?os.'!. nbicraBHUH , [)ci"aiijft?II('ar, niifftcUbar ;
niewystawny , nieruchomy; Vind. neisslauliii , nevupo-
Stauliu. Wystawny, wystawiony, wywiedziony, wybudo-
wany; a:i'j(]cfiH'rt, iii bie ^óbc gefubrt, crridjtct. crbmit.
Nie mam kosztownie domu wystawnego, IS'ie mam na
przepych stropu złoconego. Pelr. Hor. 2, C 4. Wysta-
wny, wysoko wywiedziony, wyniosły, wydatny, wysadny,
wysoki, górny; ^od) niifijffiH-rt , cmrorriiijonb , ioĄ; Boh.
wysedly, {ob. Wysiadły). Piramidy w iMemfis sławne,
'Aże pod niebo wystawne. Lib. Sen. 6. Chronił się on
wielkich miast, i dworów wystawnych, Odległych się
gór trzymał, a ról iTiepostawnych. Otw. Ow. 463. Jako
nastały odmienności czasów, wystawne zamki, kosztowne
miasta , tak też pospołu z tym i.aslała sprośna py>ha.
Pej. Zuk ~0. — Litell. morał. Wystawny, in bonam et
malam partem, wyniosły, w'ysadiiv, i;órnv, wysoki, oka-
zały; ^06} , crklJeu, gvo^, pi'<id)tii]. Znaki męstAa i śmia-
łości, wystawne pamiątki wielkiej dzielności. P. Kchan.
Orl. I, 100 (szczytne, zaszczytne, ozdobne). Cożby ten
wystawnego uczynił, któryby dobrodziejstwa nie dał, ale
pożycz\ł! Gorn. Sen. 147. (co znakomitego, wysta-
wienia , wychwalenia godnego). Gdyby wymowca jaki
syna monarchy zacnego narodzenie opisować miał ,
j:ikiidiby wystawnych słów nie używał! Znrn. Post. 21,
(wybornych, wytwocnych, wybranych, dobr.inych). Niektó-
rych pisma in.-iją tylko na czele poważne i wystawne imię;
wreszcie jakbyś gryzł wióry , wszystko cz<:ze i mar-
twe. /'(/•/(. Sen. list. 2, 63. wiele obiecujące, t)icl
DCrfprcdlClib ; błyszczące, mamiące, glaiijcilb. Wystawne
cery, jak pęcherz nadęty, śpilka sprawi, że >A'iatr wy-
leci. Iredr. Ad. 50 Wystawny , dumny , pyszny.
Wiod. chełjdiwy, próżny. po[)isujacv się, wyjeżdżający
na plac, na popis; eitcl , |łol3, nibmfiiditii], pnililcriid;. Af-
fectuliis saiplor , autor klóry się na wysoką, okazałą
a wystawną rzecz sadzi. Ulącz., (ob. 'Okaz^disly). Affertate,
wystawnie, pysznie, okazale, ib. Wdzięk urody szukaną
krasa nieprzyprawny. Powaga bez hardości, dowcip nie-
wystawny. A^ar. Dz. 1, 145. Ewangelia przeciwko wysta-
wnym rozumom i myślom świata lego. Hej. Post. B b b 6.
Wystawny, amhiliosus. Cn. Th. 1556. Wystawnie, ambi-
liose. ib. Wystawnie co poczynam , ajfecto dtligentiam in

614

W V S 'i K K A Ć - W V S T K P.

V> V S T K P N 1 K - W V S T E H C Z Y Ć.

supeiuacuii , ambiliosius quid ago. ib. , (cf. fanfaronować ,
ef. juiiaizyć Sie). KzaJki to przykład , mój przyjacielu ,
Co niewysta«iia iiojiiość na t)ru świecie! Zal. 11, 543.
Żabi. (skromna, iiieoliełpliwa). Tc i inne lylufy wysta-
wnej i chwały ciiuuu^j ilogadzając wspaniałości, cnym
przypisaliśmy. PilcfT Sen. o fask. oO. Czy dziś sławni
być clicecte, lemi waszemi wystaw nenii strojami , na
kióre się sadzicie i wyciągacie ! Falib. IJ. Niewystawny,
bi!z przesady ustrojony. \Vłod. €n. Th. 542.

WYSIEKAĆ (ł. dok., Wysteknąć jei/zit/. , Wyslękiwać cię*//.,
stękając wyd.ić , I^eraiieflÓlilICII , lUlćftólllICII. Głośne wyslę-
kiwał weslclioienia . ściskał ręce.... Teat. 6, 6l. —
§. Siekając wyrobić, wjjcdnać, wyciskać, wymódz, n--
jtó^ncn. \Vicle te dusze wystęksły a wyłudziły na nie-
Kiniuch ludziach świata tego. Hej. Post. E e o.

WYSTĘP, u, m. . WYSTĘPEK, pku, m., dem., występo-
wanie , wystąpienie , i to gdzie się występuje , co wy-
stępuje; tni .'pcrauJiretcii , $»ciiierttctcii , ^er ^croottritt,
.V)eraii3tritt , 51iittrilt ; Uoh. weyslup , weystupck piocessus.
^gradus, podium, scena comoediue; Slov wystupek e.c-
ceisus ; Yind vunstop; (Ross. uucrynKa chódj. Występ,
wystę(iowanie z klasztora. Bndik. wychód, wyjście, porzu-
cenie , bet Jlu^tlitt ani Dflll Slofier. Występ za ynmioę ,
z kraju, ujizd, wyjazd, oddalenie sie. ib. CntfcrmiiliJ, ilb-
reiff, iiifijrciff. Występ, wystawa wystapiona. ib. cill "JsOt'
ipruna, Ctiiiaś ^frawipriilsJcnDCiS. Ó« znakomity przestwór
Indyjskiej zienii , naprzeciw Cejlonu wyspy na k,ształt
klina, Występem się niejako w morskie wody wrzyna.
Przijb. Luz. :20G. (wysunięciem, cf. język , cf. przylądek).
— §. Osobliwie w moralnym znaczeniu: 'Występ, wy-
stępek, wyslę[>eczck . czku, m. , zdrbn. , ■■ wykroczenie,
przekroczenie, przestąpienie; Daa Ubcrtrctcit , Ubcrfc^rettcn,
^ie UDcrtretiiiia , \><xi 55crbre(^cii; Buh. weystupek; Sorah.
I. zakoncżttno , iiekmanstwo ; Carn. pregręha (cl", prze-
grzeszyć), sktuna, ( cf. krzywda j ; Yind. prelom (cf.
przełamać) pregcrlhka , prelomenje , pregriel'blvu , (ire-
grielia , hudoba , (cf. chudoba); (Jroal. pregroska ; Uusn.
opacina , (cf. opak I ; Slov. krivica ; fiuss jJoatnHJe , 3.10-
4tficTBU . I cf. złodziejstwo , cf. złoczyństwo ). Jednako
grzeszy, gdy kto z miary wykracza , jako i len, co miary
nie dochudzi; ró«iiy występek jesl . gdiie co zbywa,
jako gdzie nie do.slav\a. Kutz Lor. 114, (cf. niedosa-
dzić , ef. przcsadzićl. Występek dlatego nazywa sie wy-
stępkiem, iz szkodzi ludziom. \\'r_g. t)latm o, 50;>.
Cnota zawisła na zwyczaju czynni wedłuj; praw. a wy-
stępek na zwyi'zaju przeciwnym ilcn. 73. 'oil, (ob.
Wystepiiość). Występek czyli bezrząd nan)iętno$ci . calii
przeciwny cnocie wyd.ije skutek. Mon '6, 55. Każdy
występek wedle osoby idzie; jeśli kto z wielkich sta-
nów występuje, tym ci też jego występ jesl szkodhwszy
i znaczniejszy. Kotz Lor. 21 b. Oskarżony dopiero wi-
nien , gdy się występ jego i zły uczynek pokaie. Sax.
Fort. 5. Za występ len ma być gardłem karan. Stat. Lit.
24. Występek to jest potrzeby , me chęci jego. Siem.
Cyc. 290 (niedobrowolny) Któż rozumie zupełnie wszys-
tkie występy swoje? Wróbl. 41. rocr faiiii mcrfcri, ipie oit
a \tl)ltt. ilutt). Jehowa obiecuje zapamiętać icb złości.

za czym poznać mieli występy swe. Fam. 83. Ociec
w 'nicbiesiecli odpuści wam występy wasze. Sekl, Harc.
11; upadki albo obłedliwości wasze. ib. Małych wyste-
peczków nie będą karać Birk. Dom. "ió, ( cf. potknie-
nie się, cf. ułomność, krewkość;. .'Miasto prześladowania
'upadów albo występów bliźniego , język twój niechaj
czyni pilność a pracę, abyśmy to zleczyć mogli. Eraz.
Jęz L I 'ib, ib. P S b. O występ niedobrego wycho-
wania (Izieci skarał bóg Helego kapłana swego. Bia{.
Post. 137. Krzywdy niesłychanym tym występkiem uczy-
nionej bronić należy. Siem. Cyc. 4. (ciii iiticrburtCS ł'cr-
bred^Clt, cf. zbrodnia). Na występy przez szpary patrzaja.
Hor. 2, 152. J. Kchan. Gd pierwej było występkiem
stanu, teraz jest stopniem do honoru, teat. 28, 51. eill
totaatśyerbrcdien. WYSTĘPNIK , a. m. , WYSTĘPC.\, y.
w., człowiek wy.siępny, -wykroczycicl , przestępca; tti
Ikbcrtrctcr , ^crbiedicr; \ind prelommk, pri-lumovez,
kriunik (cf. 'krzywi, pregriefhnik ; Ecil. nopomiHKi, (cf.
prócz); floss. saKOHynpecTynmiK-B, 3J04'ta , (cf. złodziej,
złoczyńca). Nie chcieli ich dztkim do pożarcia dawać be-
styom , aby zjedzeniem tak ciężkich wystepników więk-
szej ku ludziom nie nabyły srogości. Stern Cyc. 78.
W rodi. żeiUk. WY.STĘP.NICA , WYSTĘP.MCZKA ; Ross.
:uo,itriKa . 3aKOHonpecTVDiiima. WYSTĘP.NOŚC. ści , £ ,
WYSTĘPSTWO, a, n., przymiot tego co jesl występnym,
wysadnym, wystawnym, wydatnym, wjkraczajacym ; Ci^CJi-
ic^aft bciTcii, wai Ijcraiistritt , Deroortritt , austrili, iiUetiritt,
ubcrfcl/rettct osobliwie moraln. ; Vind. griefliliyost , na hu-
du nagnjenost , hudobitnost; Ross. 3.io<iecTie , hbant'
tcncc, >.icrt»tci6eri)d)c ^cblcrbflftigffit , tfiliibtiiiftiofctt. Czy
można wyslęjinjść czływicka gruntować na wylrzym;iło-
ści nerwów, żył i stawów? Osir. I'r. hrym. 2, 112.
(argument pizeoiw torturom). Jako mdłość w ciele, tak
występność jest niejaka na duszy choroba Dardz. Boel.
151. WYSTĘPNY', a, e — le adv.. występujący, wysa-
dzający, wystawny, wysadny, wydatny; beriiUyfdjrcitCllC
ailśft^reitciib u^iobUwie moraln. wykraczający, |.rzekracza-
jacy , przestępny, skłonny do wykroczenia, winny prze-
stępstwa ; Oi)li. weyslupny; Sorab. I. nckmanslliwe;
Yiud. griefhliu (cf grzeszny) , na hudu nagnjen hudoben,
priegriefhep , hudoliiten; Ross. 3JU4tScTBeiiiiuH , 3Ju-
jtricKiil (cf. złodziejski), 3aK()iioiipecTy-niiMn , ubertrctnib,
ycrbrcd)cri|'(^ , fiiiibbaft. Człowiek wysiepny jesl ten, kióry
ma przeciwny cnocie i prawu zwyczaj, .l/u/i. 73, 327.
.\ćlio ciimiualis, występna albo 'pokarna , dlatego tak
rzeczona, iż karanie niesie onemu . który wystąpił, gdy
będzie przekonań. Szczerb, iiax. II. Sprawa wy>ii'pna
albo pokarna. ib. .j. (kryminalna) Herod rad temu słu-
chał, gdy pod jego bokiem Jan . co występnie działo się,
objawiał. Udym. ^u>. .W 2. Śmierć występnie zadana.
.Siem Tyc 134. niesprawiedliwie. WYSTĘPOWAĆ, WY-
STĘPUJE, ob. Wystąpić
WYSTEIICZYC . -WYSTORCZYC cz. dok.. Wyslercz.ić niedok..
W \ ilfrkaać jednil. , wysławić co lak, żeby sterczało; Uoh.
wysirćili, wyi^irkati , wystrkowati; Yind. gurstcgniti, iKr-
auijficctfii , aujfttcfen. Stróż raluszny w tę slronf, gdxie
ogień zobaczy, la dnia ma proporczyk wyalerczye, a w

w Y S T O J K - W Y S T II O 1 Ć.

WY ST li UJ - WYSTf.YC.IINAĆ.

613

nocy kaganiec wywiesić. Sax. Aii, GO. wytknąć, za-
tknąć. — §. Wyslerczyć Ir., wytracić, wyłączyć, wy-
pchnąć; licvau'5fti'Pcu , allunl^crll, ciitfcnicii. Któremikolwiek
umowami i sposoby sierot z dziedzictw wysierknąć nie
godzi się. Lroitk. Tył. 55, (wyzuć, cntbliipcn). Aryanie
chcą syna bożego wysterczyć od spraw stworzenia. Funi.
149. Pod imieniem bożym zawięzuje się ociec, syn i
duch ś. , z którego żadna osoba wysterczona być nie ma.
ib. 51. — g. Nijak. Wysterczyć, wzgórę wstać, ster-
cząc wystać, iH Hc S)(fi)i {icnninagcii ; Bok. wyskytnauti
se, wyskylati se, wyskytowaii se, (cf. kita}: Yind. pried-
fbteriiti , priedmoliti. Wysterczenie , wydalność, wy-
sadność , wystawność, wystawa, wystanie; Sorah. i.
hwonsUhtźo.

WYSrOJĘ, ob. Wystać.

WYSTOSOWAĆ cź. dok , w stos wysoko ułożyć, bod} auf-
ftp&cii, miftlilirmcn , ciiicii Iio^cn Stof Icijcn. Wystosowawszy
niezmierną drzew gromadę , wszystkie one Czechy po-
pahł. Krom. 5'27. — §. Wystosować, stosunkowo wy-
robić ; iierlmltiiifimnPig yerfcrtigcit , jiiftopcit , suriditeu. Per-
dix w żelezie zęby wyrzezawszy, iiajpicrwszy pile wy-
mistrzowaJ . W taż w jednym kląbie ramion parę wy-
stosował. Zebr. Ow. 106; nodo vinx'U

W' YSTRASZYG a. dok. , Wystraszać niedok ; Boh. wystra-
śiti , wydesyti , wydesym ; strasząc wygnać , wypędzić ,
wyrugować, wypłoszyć; \!cxaui\i)i(dm , miBfdJrccfen , itżcg'
fdjrerfen , lucijicbciit^eti , niiffc^cudjcii. Przed psami, które
tylko wy.<traszają, strzela się lub puści się sokół. Kluk.
Zw. 2, 541. Włodzimierz udziałał się jedynowładzcą
wszystkiej PiUsi , jednego brata zabiwszy, a drugiego wy-
straszywszy. Sli-yjk. 123. — § Wystraszyć co na kim,
melu extorquere. Cn. Th. 1556. wygrozić , strachem wy-
cisnąć , wymódz ; yoii fiiiem ctiua*? ^crauefdtrcrfen , e§ ibm
ntifdirecfcn. Bolesław pojmał Henryka , i zaniósł na zamek
Lehen , aby co na nim wystraszył. -fiiei. 158.

WYSTRAW0W.4C kogo a. dok. , strawa go utrzymać , wy-
trzymać na swojej strawie : cillCii ntijfijfłigcii , l'i'3 jii cinei"
bcftinimten 3eit Oefóftiijcii. Tr.

"WYSTROGA, i, z'., przestroga, ostrzeżenie, bic 2?arniing;
(^'.ov. wystraha caulio). Wiele się ukazało ku wystrodze,

• jako szkodliwa rzecz jest zły język. Era:-. Jez. B 6 b,
cf. wystrzedz się.

WYSTROIĆ cz. dok. , Wystrajać niedok. , W'yslroiwać czesfi,
wystawnie czyli wysadnie ustroić , ozdobnie ubierać ; l>ex'
aiiśpi!|eti, aii»pii|en; Boh. wyślechtiti , (cf. szlachcic);
Vmd isleprhati ( cf. lepszy), ohlepThali , vunslepuvati ,
Yunsleplhati , iszhedili , pozhediti , vunszhediti , islepu-
vati , gornazhedifi , gorszbediti , gorslepfhati ; Ross. bu-
pa/tHTb , (cf. wyrządzić). Tak się wystroiła, wyfryzowała,
jak żołnierz na wachparadę. Teat. 15, 56 Staruszek
młody, wyperfumowany , wymuskany, wystrojony, wy-
fryzowany. ib. 22, 25, cf. strojny. — §. Wystroić stru-
ny , zupełnie nastroić , (jaiij mi^ftimmeii cin (scitenmfłru=
Dieilt , (cf. rozstroić;. Godzien samego Feba , Mężu pie-
nia , Goi ci zanócę w dzień twego imienia , Jeszczera
na wdzięczne nie wystroił tony Aonskiej strony. Zab.
14, 566. Swięiorz. — *§. Wystroić, wyrządzić, wygo-

tować, wyprawić co : !)i'lltg jiiric^teii , nu«nd)tcit, fniig
imidJCn, miufertiflen ; (Hoss. isucrpoiiTŁ , BuciponBaib wy-
budować, wystawić bydynek ). Gody wystroił wszvslkim
sąsiadom okolicznym z weselem. Biel. Ust. 98. Bolesław
wywiedział się o Swatośławie dobrze, wystroił się prze-
ciw niemu, potkali się niocnie. Biel. .5w. 175. Miano
na Eryka podejrzenie, iż za jego wiadomością ludzie
jfego zbrodnią onę zdradliwą wystroili. Krom. 672. wy-
konali, dopuścili się jej; ueriibcn , aiiśiiDcii, nii^fiibrcu.
Mówca i przy pełnej umie oracyą wielką wystroić. Fetr.
£(. 181. wysadzić, wypalić, wyprywić, wyciąć, ciiic 3Jet»C
(iiiOcm 9irmrl ft^iittclii. WYSTRÓJ, oju, m, wystrojenie,
i to w co wystrojono; baS $crau^pii|cii , bcr ?liifpu| , 3ln'
piiC; (Ross. BUCT[ioHKa wybudowanie). Wystrój wierzcho-
wych koni. I'am. Warsz. 5, 555. Czarl., (cf rząd). ^

WYSTRUGAĆ, /. wystruga, wystruże rz.. dok., wystruguje
pr. con/in., Wystrugiwać czestl. , struganiem wyrzynać;
nu£i|d)llif flil ; Croat. iztrugati, iztrugivam ; Yirid vunslru-
gati , Yunskiibili , (cf. wyskubać) ; /?o«s. BUCTpyjKHTb, aw-
crpyraib , iiacrporaib , (wyheblować). Wystrugać czyli
odheblować deskę u stolarza, wygładzić. Magier. Uskr.
gintt" (toftcllt , nuS^obeln. — §. Struganiem wyrzynać, wy-
kształcić , wyrobić , n p. Pewnie to dla niej kij ten wy-
strugał, co mu się' wszyscy dziwili. Karp. 1 . 50. (rze-
źbą przyozdobił), fujary wystrugane. Ziinor. Siei. 174.
(wyrzezane). — Fig łr. W biegunkach kiszki nazbyt wy-
strugane i wygryzione wódka la goi. Syr. S07. (wytarte).
Zamor.^kie jabłko warzone, kiszki wystruguje, i wilgo-
tność z nich wywodzi. Syr. 1515. wyciera, wyczyszcza,
wyclieil.iża.

WYŚTRVCHN.4Ć , f. wystrychnie cz. jednll. , Wystrychać
niedok , wystrychuje pr. contin. , Wystrychywać ezestl. ,
stryrhulcem wystrychnąć , wygładzić, wyrównać: mit bem
©trcidilioljc gcrabe fłicic^eii. Bndtk. — Transl. Wystrychnąć,
wyglad/.ić, wygłaskać, wypolerować, wyglancować; glatt
ftrcidfCH , glatt ftrctd)cln , glatteu , au'3poltrcn. FerpoHo , wy-
cieram , wychedażam, wystrycham, wysinukuję. Macz.
Mangonicus , 'smukierski , abo co ku wystrycbnieniu
i wysmuknieniu należy, ib. — Wystrychnąć , wystroić ,
wystawnie, strojnie wysadzić; |»cvnii-3pii^ni , \;naui\imk--
geln. Odjęli jiostać poważną, uczciwą, a po arlekiń<ku
wystrychnęli, nalepiwszy muszek śmiesznych. 31on. 70,
124. 'Wystrychnął się j;ik lalka. Teat. 22. 'fe, 4. On kie-
dy się wystrychnie w usarskim ubiorze.... /• Khan Dz.
58. — §. Wystrychnąć, wykreślić, wyrysować, wykon-
-terfptować, wymalować, wyrażać, oddawać w obrazie,
wystawić, wydać; d'jeid)ncn , duTlf CII , alMiiablcn , aii^«bruc<
fen, barftclleil. Fingere. aliqiiem suis rolonbus, takim kogo
wystrychnąć , jakim jest. Macz. Wystrychnąć kogo , jaki
jest, słowy wyrżnąć, ad noimnm respondere. ib. B.iłwan,
obraz rozmaitemi farbami wystrychniony. Budn. Sap. 15,
4. Hadz. ib. Bibl. Gd. (wypslrzony). — Transl. Faeulta-
iem kabel in dicendo ; może się dobrze z rzeczą rozpo-
strzedz , t j umie rzecz wywieść, wystrychnąć. Mącz.
Unctior loquendi consueludo ; foremniejszy a wystrychniej-
szy sposób mówienia, ib. (ozdobniejszy , wysadniejszy ,
wystawniejszy). — g. Wystrychnąć kogo na co, wykie-

616

W Y S T K Z A Ł - W Y S T R Z E D Z.

WYSTRZEGACZ - WYSTRZELAĆ.

rować , wypmmowować, uyforjlować , ironire; fincn
mojii bfraiijftreirtjfn , te r.iii^pufen , flii#|taifirfit , cr(icbcn , prO'
moiiircii , il;ii aui tPin iRi',ifn iii Mc Jraufe ffibrcii. Na kle-
ryki SIU [)Oslizys;ł , na (luilk:i yo wyslryclinaf. X ham.

er lint i(»i jiim ilJarmi flema^t, al3 fincii 3?nmn 1>Id* gc-

pellt. l'oiJiz)ji'żiliali pcK-zią , żeby innie na dudka wy-
strychnąć , i zjfść z nogami. Teal. 53. b, 58. Tak nas
to wyslrychnęli nasi przyjaciele, Ze wszyslkiei;o nas rę-
ką obrano niewierną Tięf> S. M. 09. do lego sl:inu
przywiedli, lak nam się pPz.\sruż)li ; fo Ifabin fic lin? bC-
fcicilt, jiiijeril^tct. I'ii'knie mnie wyslru-hnęła ukodiana żona.
7ieh. S M. II. Mężowie na rnuaczów wysirychnieni.
Teat. 25 b, 9ł. ju ipalinrc^cii gfmnd)t. Pójdę inny przy-
gotowat' forlel , żel>y można i leś^ia i zięria na dudków
wyslryohnąć. i*. 5i. 5t. Już też go pewno la przyszła
małżonka wyslryclinie na bydle rogale. Teul. 14 c, "22.
ro^i mu prz'v(niie, fie ipirb il;m ^óriier aiificffii , ibm 5imi
4)al;t;rc!} inadjcii. — Similiter .■ Lis z wsiy.lem wymknął
Sie z łipki bez ogona, Widząc jak (lOsUć jei<n była wy-
slryrliiiioiia. Juk. linj. 272 osi!|)e(!ona , oszkaradzona ,
roie fiiine ®i|lilt jiiijcrit^tot irar. — § Wjslryelmąó kogo
rkad , w\(iaro«ae, wjruijowae . wyprzeć. w\s;i(izić, od-
sądzić, wykuizye; ciiicii 1'orlrcilicn , »rrPra!i(icii. Nie one,
ali' iiiv przez me w\slr\eliiiii'ni. leni -15. '' , 9."». —
Wvslrv>'liiijć się od eze^o . wymknąć sie , wyśliznąć sic,
wwofiiąć się, wykręcić się, wywikł.ić >ic -. fid) bcrnii>3'
n'int>cii, brfl;i'ii, roicffln. — g. Wyslryelmąć med , »z»órę
WN-ilizrlić , w\rosnać, wypsnąć sie ; iil ^ic $ÓI)f fd/iifcil ,
aiiffiljiopf II , niiiroarfjKit. Wysoio w-.slrjeliła silna młoda
pr,|,iM. ,!>•/.,. Sum. i, 222.
WYSrit/.AL , u, m . wysirzidanie, i lo ro wystrzelano ; bn^
$friiii3idfi.tc!t, ^Itifdicrii , baś S.ljiePcii , ber SdiiiP. ber gC'
{ilUeiiC S.l^iifi ; fC«/i. weyslrelek wyrostek , I ilomśl) ; Cum.
Sirel.ij ; \'iiid vuii>lriel, slrel ,• slnel , slrela ( ef. strzał."),
slrrli-iije ; Slii') iidarac pu^liei-eni , (ef. uderzenie); Hoss.
Ducprfejh . BiJriii.ii. Wystrzał, wy(>:ił. Jik. Au. 5, 521,
(ci. piie.Nkj Nicprzj:iciil po. Iilił się bez wystrzału , liofn.
BC catJUUl IIII O.llioro illjorptllt Na wy.i'rzał kirabino-

\vy , aiiiiiiiii; tiusi iiu iiucrpt.ii . ii;i pnacTOiiiiiu ipeai

KOTOpoe liy.lM XDaTitTb MUa<eTb , <■(. dnnin-ił.i.ść. — jj.

Oirm \Vysirz:ił, //os.'. nuiiuiuKii. Sfrpufiiiig. WYSTRZA-
ŁOWY, a. o, od wyilrzału, ©illfi ■ .
W^SillZEDZ, wysirzegł. f. wystrziże . wyslrjc?ę i-:. dok.,
W\sliZ'nać iiifdik., wy-lrzedz ku-^o, przeslrzei;a;ae za-

clii>«ać Oli yłe^o ; luariifiib bfbiitljfn , bfii'iibi^fii luu bom
* Uibel, (ef wyslri',!'. prze>lroga; Stov. wy,lrolia caiilio).
It:iilbym był w Wrocławiu , abym się mńj-ł widzieć z
br.itein , a wystrzegł go, co mu myśli Sieciecli uozuiić.
Hiel. 07 On na cię woła , on cię wystrzega, tifj. l'i)St.
X 5. przestrzega, ostrzega, upomina, er iiiartit bid). Głu-
pia rzecz, lego się dopuścić, co może być wyslrzeżono;
qwtd cuvere pituii , tlulluin eul commiilire. j/ai-j e2ei;o
uniknąć można, czemu ujść, zapobiedz można, ipai
nidll nertiutticit fann. Wszelkie niebezpiecmośiM obaczone,
łacniej byw.iją wystrzcżone , a niżeli z nieobaezenia albo
we śpiączki przyeliiidzące. Gil. fust. 92. unrkinone , flf
iDcrben Ut^tcr Dermitben. Rzeczy zbytnie od lycb którzy

się boją boga, mają być wystrzegane. Wyt. Kat. 213.
(unikane) Powinność jest królewska, aby sobie niczego
dobrego nie domieszczającego wystrzegał, a irzeżwości za-
wsze używał. Wcłcsi. Iteg. 69. — §. Hodie umrpatur re~
ciproce: Wystrzegać się czego, chronić się czego, uni-
kać czet;o; (6'(i/i. w)strjtiati se ; Slov. wystrjhSm sej, f\ćf
jpoaor b"t(>tii. iii 9'4t nf^;titcn, ci ncibett, ucimcibcn. Wy-
strzegał się żarcików rozpustnych , obchodzenia się z
ludźmi wietrznego. Teut. O , 0. Wyslrzegajcie się pilnie
od fałszywych proroków, W. Post. Sin. 510. — Atiter.
Nie wystrzegaj się mów przed lyrii przyjacielem moim.
Slas. Sum. 2, 101. nie obawiaj się, nie żenuj sie; bc«
forgc iiid)t:S , (fv iiiibcfaitgcit , gciiirc bid; nii)t im Scben.
VV^'STRZl£GACZ , a m. , praecautcr , napominacz. mo-
iiiior. Mąiz. bcr Siiriicr, ber 35cbi'iHicr oor bcm Sófcn.
WYSTRZELAĆ, f. wystrzela ci. conlin , Wystrzelić, f.
wystrzeli duk . Wy.łlrzeti*ać czę^tl.; Wo/i. wyslrelili, wy-
strelowali; Slov. wystri^lujri ; Siirab. 1. wulżelu, (cf. wy-
celować); Yind. vun*trclili, vunseslreliti , Yunslnelali,
sestrelili fef. zastrzelicj ,- dolstrrliti; Bos: BUCTpt.iiiTb,

DMCTpt.IIIBaTb , lIJCTpt.IHTb , 01 CTptjlłTb, OTCTpt.lUUUTb ;

ji. 1) sirzelhe puścić, wypuścić, wypalić; (bcrilll6fdlic«

Cfii) , lo^fiijrf fit , lófcit ( ciiic Sitnone ) . nbfdjicBcn , abbriH-
fcil, IliSrńcfcit, nbfciicril. Wystrzelam działo, muszkiet. Cn.
Tl. iri5'j. Strzała wystrzelona do celu przez powietrze

leei. Gil. Po-t 230. riii obgcbnitftcr %^Ui\. Wysirzeh.ć z
łuku, wystrzelać z kuszy. Cn. Th 1556. bctl SogCII nb'
briltfoit. — Fi(f. tr. Zona, przyjaciel, kochanka, wszystko
to dla mnie równo , co myślę , muszę wys'.rzclić. Ttat.
5, 05. wypalić, wynurzyć, wyrzucić, ef. co na sercu,
to ni jeżyku; co ko;;o boli, o tt-in mówić w(di; mai
idjbcttfc, b(ia ntitS ^lf^alnl, bamit 'j.^lacc ii' bcrnitl Rekwiem
ci dawszy w ziemi. Z pamięci cię wystrzelą lirud Utt.
a 8 wypuszczą, wyiziicą, fic lajfcii bid) bcm ©cfaititiije
Clltiilflcil. — Trniisl. Darował mu rurę srebrną, klórą
d/.i>-ri wodę wystrzel ija Sk Di 1018. wystrzykują . ffiilficr
ait'5 tiiicr Spri^c ti.'rai'i!fprif?ii, flmbl?it lalffit. — 'f. Wystrzelać

en, sirzel.r.ieiii wysadzić, wył^miać; bfr'lllv'id)iftfll, blirit
ćdjicpcit l;craii>3iprmigciK niijidtic&oii, niiiiprciiiint. Wystrzelać
drzwi . bramę ; V(iid gorodslrehti vr.ite. — iJ Wy-trzelić CO,
slrzelallieiii wypotrzebować; BfrfcbicpCtt, (lUc^ nili|itif&fll, fd>iC«
Ccnb Prrbriiudtnt. Wystrzelać strzały, kule, bełty, ri:/ifl«rir«
leii. Lii. Tu. 1550. — Wystrzehić , slrzi-laniem wycień-
czyć, nadpsuć, wytrzeć, blirt^ 5d)ic6cit nbttttCCIt. Zalewają
wyslrzid.ine z.ipały . żrhy ni ndi miejsce nowe ojwier-
cieć. Ju*. .I'/. I. 208 \Vy>trzelaiiy z.ipił ma być zalany.
%b. — § Wystrzelać sie z kun ■ strzrlać się z kim ai
du upadu , fidi mit cinrm bcrumid^icPcn. Psa oddać nis
ni\ślc, ehvba że s:c sam (lan za niego wystrzela ze
mną.'iV.<n '75, 7łO. — g. 2) \',rb. med. WystrzeWl
bron, puściła, baij ©fipfbr ifł loJgfgoitgcn. .Nie wy-
Sliz.lił.i. pslrzykneło, ii bat lUTfiigt. — tig tr. Wy-
Slr/.lić. lianie wypaść, wyskoczyć. bfiauSplilfCn , bC."aU<'
fdjifSciI, bffitltiJfPriltlKn. Wyslrzehł zdroj z opoki. Cn Th.

15.10. »yiry>ł wynikł; bcrooiftrablfn. benn>rjprubfln. Laską
Mojżesz uilt-r/ył , a z skały zdroj wyslrzi lił 7 Kchan. Pt.
115, (cf. Z żadnego lam kamyka I kropla jedna wody

WYSTRZĘPIĆ - WYSUG.

WYSUNĄĆ - WYSUSZYĆ.

617

nie wystrzyka). Wystrzelić wzgó.rę , wzbić się, raptownie
wysoko się wynieść , wyrosnąć ; au()(^icPen , tli bie ^b1)e
fdlicpcit, fc^ncll ^Ot^ niifroa^fcn. Na wierzchołku wystrzela-
lej sosny. Slas. Num. 2, 46, (ob. Wynikły, wyniosły,
wydatny). ByJa na obszernej równinie skała wzgórę zna-
cznie wystrzelona. 1'ilcli. Sali. "281. — Atiter: Wystrze-
lił z domu. uciekł. Cn, Th. 1Ó56. Dud:.. 71. wymknął
się, wyleciał, wypailł ; cr fam <[\lv tcm ^an\( \}nmiit'

fiftogen , ^ctnu^affturjt , er flfirjte ani bem Jpaufc ItinauS. —
Szatan z trzaskiem 'wystrzelny (wystrzelony) z piekła
przeklęty, z ciałem się wnet zbraci. Chodk. liost. 18. —
Żydów zowiem wybieglcami , apostatami , "abowiem od
przymierza z bogiem zawartego wystrzelili. Birk. Gi.
Kon. 11. oddalili się, odstryohnęli się, odstronili , cf.
odstrzelić się.

WYSTRZĘPIĆ CS. dok.. Wystrzępiać niedok. , strzępiąc wy-
ciągnąć nitki, strępczyslym uczynić; ^crauśfiifeill , ailufa'
(trii, fnfcrig iinb fraiifc iiind)cii.

WYSTRZEDZ, wystrzNgł, f. wystrzygę cz. dok.. Wystrzy-
gnąć jediiU. , Wystrzygać niedok , wystrzy-jiuje pr. contin ,
Wystrzygiwać cze^ti; Boh. wysifdiati , wyslrilinauti , wy-
slrilinwati ; Hoss. BUCipiiiL , BbiciptiraTt ; strzygąc wy-
ciąć, wyrżnąć ; 6crauofii)iiciDen. auBfdmcibeit mit ber Sc^ecre.
Łamał pan chleb rękami, nie wystrzygał nożyczkami,
albo cyrkuUrzcmwykrążał, jak wy czynicie. Gil.Kat.3iQ.

WYSTRŻYKNĄĆ cz.jedntl., Wystrżykać niedok., Wystrzy-
kiwać aeslL, strzjkaj.ic wydać, wysprycować ; ^evauS'
fpri|trt , auśiprijcn ; ( Boh. wyslfiknauti , wystnkowati ;
Vind. vunflilerkaii , vunfliverkali). — Verb. mcd. Z żadnego
tam kamyka , 1 kropla jedna wody nie wystrzyka. Chrość.
Luk. 112. me wytryskuje, ob. Wystrzelić.

WYSTUDZIĆ cz. dok , Wysludzać niedok., czynić ie co wy-
.stygnic, ostudzać zupełnie; auŚffiWcn , (iMuI/len , fu^Ie
inad)eii; Boh. wystudili ; Soiab. 1. wustudzicż , wustu-
dzam ; /fos.s. DbiciyMHTb , Bucry/Kaio , BbicTy*-iiBaio.

WYSTUKNĄĆ e:.. jednll. , Wystukać niedok. , wystukuje pr.
coniin. , 'Wysżtukować Tr. , {ob. Wysztukować) , Wystu-
kiwać r.zestl. , stukaniem wybić, zbić, wysadzić, dokazać;
beraiijportjeii , ^crauśjloPcii , ^craiiaftaiidicu, Bodik. — 'Wy-
sztukować cliusty w praniu. Tr. wyszastać , Germ. au5>
Iłaiidten bie SSńfdje.

WYSTURKNAC, ob. Wyszturchnać.

WYSTYGNĄĆ , "WYSTYDNĄĆ nijak, jednll, 'Wystygać ,
'Wystydać niedok., zupełnie ostygnąć, wystudzonym być,
utracić ciepłość , (of. wyziębnąć) ; Bo!i. wyslydnauti , wy-
stydowati ; Slov. wyslydśwśm; Sorab. i. wustudnu ,
Ross. BbiCTy4iiTbca , BUCTUiiyTb pr. et fig. tr. ; ouSfiilłlen ,
abfii^Icn , ganj fiiblc trcrbcn. Wody dalekie od ognia wy-
slydają. Pelr. Wod Stargane me siły nie dozwalają wię-
cej narażać zsiwiałą mą głowę i wystygłą krew' na nie-
bezpieczeństwa Teat 48, 25.

WYSTYRGZYĆ, WYSTYRKNĄĆ, ob. Wysterczyć.

WYSUĆ . f. wysuje cz. dok., Wysypać, propr. et fig., Ce-
TOUŹfc^iittf n , au^fi^iutten ; {Vind. yunfuti, yunseluti , vun-
pofuti; Rag izassijli , izassipgijem). Ołtarz się rozpadł,
i popiół się z niego wysuł. 1 Leop. 3 Reg. 15, 5. (wy-
łypał się. Bibt. Gd ). Ordynanse z nieba , Polaków na

Mtwmik Un4ti» wyi. S. Tam TI.

nas jak z woru wysuły. Jabi. Buk. H b. Dnia po wy-
suciu czwartego około krost okazują się kręgi czerwo-
ne. Krup. 5, 550. po wysypaniu, po wysypce, po wy-
stąpieniu krost , po wyjściu ; mi) beiit Sliiśfc^Inge , Sliiź.
bnidjC ber haftem. — Wysuć wysoko , nasypać , niif.
f^iittcii. Nie w wałach , ani w wysutych mogiłach , Ale
nadzieje ktadziem w piersiach , w siłach. Chrośc. Fars.
274.

WYSUNĄĆ, f. wysunie, wysunę cz. jednll. Wysuwać nie-
dok. , sunąc wymknąć , ^cvaiiSfd)icbeti , niiśfdfielien , n)cg<
fc^ieben ; Surab. i. wuszuhnu . wonfuju, wonfunu , won-
fuwam , wonl'uham ; Sorab. 2. hyszunusch ; Ross, Bbl-
cjuyib , BUCOBiiBaTb ; Eccl. nacyHyiH , iiacyfo. Wysu-
nąć szufladę. Bndtk. Nadstawek tak jest wprawiony w
spiż armatny, że się wsuwać i wysuwać może: Jak. Art.
5, 505, (ob. Wysuwka). Mularz z okien wysuwa belki
do rusztowani.?. Miigier. 3]skr. — §. Wysunąć się, wym-
knąć się; berniisfaflcti. Wysunęło się co, elnpsum est e
sinu aliquid , e mnnibus. Cn. Th. 1556, wylecić, wypaść,
wyśliznąć się , berauśgleitcii. Wysuwa się z rąk jego , i
przystępuje szybko do Romula. Staś. Num. 1, 215. wy-
myka się, wyrywa się, cr cntroitibet fid; fciiien 3lrmcn. —
§. Wysunąć co . wysuć , wysypać , aii^|'d)iitteil, "Ujźrza-
wszy państwa łożnicę młodego Rozliczne kwiecia, wie-
cznej wiosny dary, Pełnemi zewsząd wyssuną puhary.
Ustrz. Troi. 35. Bogactwa twoje masz szczodrobliwie
wydawać, lecz nie żebyś je miał na rozpustę grzechu
wysunąć. Gil. Post. 282. — §. Wysunąć się, wysypać
się, wyroić się, wykipieć, ŁoiifeiiiDeife bfrnii^ftrumen. Co
żywo X miasta się do portu wysunie, f^ol. Arg. 213.
Z miasta się wysnuje gmin niezmierny ludzi , chcąc wi-
dzieć Władysława. Tward. Wi. 168.

WYSUSZYĆ CS. dok., Wysuszać niedok., Wysuszywać częstl.,
susząc wilgoć wyciągnąć, czynić że co wyschnie; auź«
Irottncn , Mi %euA)te berau^siebcn ; Bok. wysuśiii , wysuśo-
wati ; Slov. wiśusif , wysuśiti ; Sorab. 1. wuszuschu ,
wuszuscham ; Yind. vunpofufhiti ; Ross. BUCymiiTb , bu-
cyiuiiBaTb. Pop napoił albo napuścił winem hostyą w
czwartek wielki , a wysuszywa zaś z tej wilgotności
aż we wtorek wielkanocny. Sak. Persp. 18. Zwykli na-
pawać winem poświęconym hostyą dla chorych , a po-
tym ono wino z onej hostyi wysuszywać we wtorek
wielkanocny, iu. Wycisk fiołkowy z pod prasy wysuszy-
wszy, tłuką miałko . bo i on proch jest lej mocy co i
sok. Sienn. 566. Wysuszanie , wysuszenie ; Ross. bu-
cyuiKa, baS 3luźtrocfneti , 2lbłr()d'iien. Czas wysuszania krost,
(ospyj , lub czwarte stajanie, zaczyna się dnia jedena-
stego; zaczynają zaś te krosty najpierwej wysychać i od-
padać, które naprzód zebrały. Krup. 5, 352. wyschnię-
cie, ob. Wyschnąć, odeschnąć. — Wysuszyć upałem,
'upiekiem , wypiec , suszy nabawić , ailśbiinctl. Słone-
czne Faeton moderując cugi , Wypalił wszystkie w koło
I wysuszył smugi. Bardz. Luk. 27. Wysuszyć ciało, uczy-
nić go wyschłym ; abjebreti , auźbórren. Gniewliwego gniew
"zawżdy wymdlić a wysuszyć musi. Rej. Zw. 142. t wy-
nedznić, wycieńczyć, wysilićj. Hultajowi z oczu źle pa-
trzy. C-. Widziałena go; wysuszony, może z szubienicy

78

618 WYSUSZYCIEL- WYŚWIADCZYĆ.

WYSWIDROW AĆ - WYŚWIECIĆ.

spadł. Teał. 21. c, 48. Co lo za ptaszek wysuszony?
(wskazując na Alberta). Teat. 21. c. 37, (cf. śledź, gon-
ta, szczepa). — §. Wysuszyć pijąc, wyciągnąć do osla-
tnićj kropli, do dna, wylknąć . wychylić, wypełnić,
spełnić, wydusić; rcin auljcien , au^trinfcii iii anf ben
IfCten iropfen , auiilcercn. Wszystko wypijali Bachusa wnu-
kowie , Beczki , kufle wysuszali. Brud. Ost. C 3. Kufle
wysuszali , pełniąc do dna przez zdrowie ib. Postawił
mu aad karkiem dozorcę , iżby spore puhary wysuszał.
Pikh. Sen. gn. 260. Drugi i dzban wysuszy, kiedy mn
nie wadzi. Zab. 9, 323. liyck. Gładko choć małe kie-
liszki wysuszono, by tylko masyk był stary. ilun. 68,
427. Będziemy tam mieli więcćj czasu którą butelkę
starego wina wysuszyć. Teal. 21, 93. Flaszkę wina wy-
suszył. .\iadz. 16. Ten co nierówne w liczbie Muzy z
duszy Kocha *pisorvm , trzykroć trzy wysuszy Kielichy.
Hor. 2. 130. Min. 'WYSUSZYCIEL, a., m, który wysu-
sza, ber ?luźtro(fnet, Jlu^Dómt. On wysuszyciel rzek
Xerxes. Pelr. El. 174. W rodź. ieńsk. WYSUSZYCIEL-
KA. i.

WYSUTY, ob. Wysuć.

WYSUWAĆ, ob. Wysunąć. WYSUWACZ , m. . który co
wysuwa, ber ^txar.iió)kbtt , Sluśfd^ieter. WYSUWKA , i,
i. , narzędzie do wysuwania , cin Sd;iebcr. Wysuwka u
armat, nadstawek spiżowy wsuwający się i wysuwający
z fugi , zrobionej na to w dnie armaty, służy do wyce-
lowania tejże armaty. Jak. Art. 3, 324, ib. 5 , 303. lA.
i, 197. Wysuwki u mularza, belki, które wysuwa z
okien do rusztowania. Magier. Slskr. ®exu\ttba\d(n , bic
aii3 ben gciiricrn bcraiiśgefdioben roerbcn.

W^'SWABZYĆ cz. (tok.; (Somh. \. wuszwaricz wyłajać ) ;
swarem wyciskać, wymóilz ; erjaiifeii , UOit cinem abjanfcit ,
^leraiisjanfcn , mit ©cjanfe (Il)^^illflc^. Ledwiem te pienią-
dze na nim wyswarzył. Sk. Zijw. 513 6. Wyswarzyć co,
rixando , jurgando aliguid obtiuere , efficere. Cn. Th.
1337, — §. Wyswarzyć się, naswarzywszy się prze-
stać swarzyć , fiĄ mit einaitbcr oóllig aiiBjttiiFeii.

WYSWATAĆ cz. dok., swataniem ożenić lub wydać za mąż,
iie:I)cirat|ien (iclffii , aiiefreieii ; Ross. BucBaraib , BucBaru-
BiiTb . cocBaraTŁ.

WYŚWIADCZYĆ ri. dok.. Wyświadczać niedok. : Boh wy-
swćdćili. wyswedćo*ali, wyzkusym; fioss nsBtjaTb ; — §.
i) świadectwem wykazać, dowieść, w\probować; mit 3fU'
flnilfcti Delfflcii , bnrtbun , beirtifcn , beje iiflcii , eriDcifen. Że
woda -Drużbdcka najwięcej ma w sobie wapna , oko wy-
świadcza , gdy z niego brzegi sama sobie muruje. Feir.
Wod. 10. Bóg syna swego niebicskiemi upominki ozdo-
bić, wyświadczyć, a prawie 'osławić raczył. Żarn l'ost.
44. To (iroroctwo sam skutek wyświadczył. Ui'k Dom.
95. (ziścił, wyjawił) Pytasz, któryrrt kszt.iłtem wy-
świadczony prawdziwy bóg? Farn. 42, łiots. ii3Bt4aii-
łiutt. — Niewinność moje wszystek mój wiek, a szczę-
ście wojna wyświadczy. Warg Gez. 27. dowodnie za-
świadczy, udowodni ; Iifurfunben, beipcifcn. Ponieważ pod-
dany on jest Heroda, jak o tym wyznanie nasze wy-
świadcza , niesłusznie wydany pod mój sąd od wag.
Odym. oif. 2 F f. zaświadcza, świadectwo wydaje,' wy-

raża ; roić euer ©cfldnbniC auSfogł , befogt , beieugtt. — J.
Wyświadczać siebie abo kogo, świadecznie oczyszczać,
wspier.ić, usprawiedliwiać, udowodnić; mit 3^ugniffci
rfitfertiflfn , beurfunben , unterPii^cn. Wskrzeszony Pio-
trowin stanął na sądzie przed królem , i potym wyświad-
czywszy i. biskupa , wraca się do czyśca. Iwor. Okuł.
C 2. Wiarę Abraham , wyświadcza się iż miał. Zygr.
Gon. 142. — Aliter. Wyświadczać kogo, letlimonium
veritalis ab aliquo pelere. Cn. Th. 1357. wyzywać na
świadka , stawić świadka ; jiim SfUflfn nnrufen , ali 3fU'
gen niifiijiieit , aii/fleDcn. Wyświadcza cygan dzieci , •
wszystkie złodzieje. Fapr. C b. — §. Wyświadczyć, i
świadectwami wyjawić, świadecznie ogłosić!; mit B^J'
niJTcn iinb 33cit)eiffn befannt mad^cn, ali frii)iifffn publiciren.
Na dniu ostatnim wszystkie grzechy wszystkim wysta-
wione, wyświadczone i obwołane będą W. Fott. IV. 17.
— Wyświadczyć kogo z kraju , z miasta , wyświadczy-
wszy wywołać z kraju , "wyobcować , wyświecić, wy-
gnać ; mit ^fiidlifirur.g bet ifflnilfc be« CaiibeS fermctfen,
certreibeit. Kat ma go wieść do pręgierza , i tam go
miotłami bić, a potym wyświadczyć; a Wyświadczając
go z miasta , ma obwołać , ie się takiemi słowy na
szlachcica targnął. Sial. Lii. 82. — g. 2j Wyświadczać
co komu, świadczyć jaką łaskę , dobrodziejstwo, wysłu-
gę ; eiiicm einc 3BcilłIt(iat , eineit ?)ienfł ermeifeii. W nie-
małym zostaje błędzie len, który chętniej dobrodziejstwo
bierze, niżeli wyświadcza. Pilch. Sen. Ul. 2, 323. Ską-
py ani wygody sobie uczynić , ani drugim wyświadczyć
nic niochcac, ogałaca sie z przyjaciół, a sam wynędza
się. Teat. 49. c, a 2. '

WYSWIDKOWAC ez. dok, Wyswidrowywać riejlt, świdrem
wywiercieć, ^ernu^bpbren , auibt>l)Xtn. Świder do kul i
ran wyswidrowania. Czerw. 13. Szczypce do wyjmowa-
nia kostki wyswidrowanej w cłowir. ib. 16.

WYŚWIEBODZić , ob. Wyswobodzić

WYŚWIECIĆ, WYŚWIETLIĆ es. dok.. Wyświecać. Wyświe-
tlać nifrfoA., — §. 1) świcllcjsiym uczynić , wyjaśnić; Boh,
\iyswetliti ; Slov. wyswelfugi.; Yind isfvietili , yunfyie-
tili, resviezhuvati ; ErcI. npocatT.iHTH. CBtT.ibmi yiiiBiiTi,
flciiiJMi ii.iii MiicTUMi C4t.iiirb, iiiii^licDfii , aiifbcUcn , bt'
leiid;tcii , fliiSflńrcii , iiiifflóreii pr. ei jig. u. Dcijrz..łe roz-
trząsanie dopiero w j świeca prawdę. Cu:. Nar. 1 , 102.
Prawdę świętą wyświetlaj; kto prawdę zaciera, I gma-
twa rzeczy ludzkie , boga się zapiera. A/on. W ot. 67.
Ludzie w Europie w gruntownych pismach coraz bar-
dziej wyświecają tę prawdę. Pam. 83 , 87. Ta maleryi
w obszernych wywodach wielu pism, jest dobrze wy-
świecona. Xiądz 215. Dla wyświecenia błędnego cza-
sem w autorze zdania, dałem tam i owdzie krótki*
przypiski. Pik-h. Sin litt pr. (dla sprostowania , spra-
wdzenia, objaśnienia). — Jak się rzccz wyświeci, moło
też być nauką dalszą dla nich. Tenl. 19. r, 111. jak »ld
wyjawi, wyda, rocnn bic SaĄt mi iiiii fcramt. Pierwćj nił
się la rzecz wyświetliła , różnie o nićj mówili. W. Pott
W. 328. — Wyświecić . świetnii'jszym pokazać , w ja-
śniejszym świetle wystawić, jawno wytykać; im {ifDfTfl

i\i)\t barftcUcn, mejir iii^i irpraiif irerfcn. Przodków chwa-

WYŚWIETLIĆ- WYSWOROWAC. 619

TAĆ, świegocąc wydać, wypaplać, wygadać; Vind. vuns-
zheblati , ailźfcfinm^en , nuźplnpperii. — ;g. Świet^ocąe wy-
robić , wycisnąć , wymódz , einem (tmai ah^djm^en. Ve-
stes a viris pellicere dicttntur miilieres , wyswiekotać, wy-
lizać. Macz

WYSWIECENIEC - WYŚWIEGOTAĆ.

h potomkom jakoby światłem jest, które równie dobre

1 zJe ich sprawy wyświeca , a w ciemności się im taić

nie dopuszcza. Pilch. Sali. 262, (Sorab. 1. wuszwetiam

szo effulgeo). Lichnobios , chociaż znaczy robiącego albo

przedającego świece , tu kiedy Albinowaniis sknerę na-

xywa świecarzena albo lamparzem , wyrażają albo raczćj WYŚWIETLIĆ, ob. Wyświecić.

wyświecają człowieka przy świecach albo lampach w cza- WYŚWISTAĆ , /'. wyświszcze cz. dok., wygwizdać , świstem

sie nieprzyzwoitym bawiącego się. Filch. Sen. lisi. 4, wyszydzić, auźpfcifen ; Sorab. 1. wuszetzu ; Yind. isfhvi-

205-4. jasno wytykają, wyśmiewają. — g. Yerb. med. fbgati , Yunfhyifbgali ; Ross. BUCBiiCTaib, BUCBiicTUBaTL ,

Wyświecać przed ludźmi czem , świecić się. czyli popi- ocBHCTaib , OCBHCTHBftT-B. Bądź Wac Pan pewien , żeby

sywać się czym nagannym, roumit oor Ben iicutfit ju fci« takowa komedya wyświslano. 7«a/. 54. b. Bij.

ner ©ctinntic Icuiten. Bndtk. — §. 2) Wyświecać komu , WYSWOBODZIĆ, '"WYŚWIEBODZIĆ cz. dok., Wyswobodzać,

świecąc mu prowadzić go, eilicm n)B IjnmiUu^ttn. — Wyswobadżać, "Wyświebadzać, 'Wyswabadzać niedok.

Wyświecić kogo z miasta , przy świecach go wypędzi
wygnać, wysmagać, wywołać, wyświadczyć; cineit OUii'
(łaupeii imb ber Śtabt oermeifen, (i^m ou^ ber ©tabt Ieuc^<
ten); {Bosn. proghnatti, bitti biccima po svem gradu).
Wyświecić kogo . oprowadzić kogo z hańbą po ulicach.
Wiod. Kat zbrodnia wyświecając z miasta , okrutnie go
siekJ rózgami. Goni. Dw. 154. Takowy złodziej ma być
u pręgierza sieczony, i z miasta wyświecony. Vol. Leg.
5, 648. KazaJ go pryskować. nozdrza przez kata roze-
rznąć i z miasta wyświecić ; uwiązawszy go za obie ręce
do ogona końskiego , a kat go z zadu batogiem siecze.
Stor. Dw. 74. 'Miasto miłosierdzia łają, klną, wyświe-
cają , wydzwoniają z społeczności świętśj te nędzne owie-
czki. Rej. Post. Liii. (wyklinają, banizują). Żydko-
wie dawno wyświecenia godni. Star. Ref. 99. Akademia
Paryska lierelyctwa zaraźliwego sektę z królestwa swego
wyświeciła. Zygr. Pap. 252. Kapłany na wygnanie wy-
świecał. Sk. Dz. 275. (skazałj. — lig. tr. Ónego rurała
stłukłszy z dworu by z miasta opałkami , ale nie bar-
dzo jasnemi , wyświecili. Glich. Wych. H 8. bijąc wy-
pędzili , na kiju wynieśli. — g. Wyświecony • WYŚWIE-
CENIEC, ńca, ?«., cf. wygnaniec, ein Slilt^geftńupter , miź
ber Stflbt SScranefeiier. Wywołaniec , wyświeceniec. Klon.
YtOT. ded., cf. szubieniczdik , cf smaganiec.
WYŚWIĘCIĆ cz. dok.. Wyświęcać niedok, ; Sorab. 2, hu-
szweschisch ; g. 1) na kapłaństwo poświęcić, bie CricjłertDei^C
gcben, einmciben, ( cf. wysieźyć). Za usilną przyczyną
mojego prowizora , byłem wyświęcony na tytuł jego ko-
ścioła. Kiądz. 84. Mejnhard w Bremie od arcybiskupa
wyświęcony, z liczniejszymi kapłanami do Inflant powró-
cił. A^ar. Hu. 4, 150. Bertold po zejściu ftlcjnharda ,

swobodnym uczynić , wyzwolić , uwolnić ; Boh. wyswo-
boditi , wyswobozowati, wygednati , (cf. wyjednać) ; Slov.
wyswobozugi ; Hung. megshabaditom ; Rag. sloboditti ;
Ross. BucBoóoAHTb , BucBo6oH<4aT6 ; Befrei)cn , frei) moĄen,
IpŹ mac^en. Libero , wybawiam , wyświebadzani. Mąez.
Świat przez Chrystusa od zginienia jest wyswobodzony.
Salin. 2, 452. Bóg nas wyświebodził. 1 Leop. Syr. 50,
26. Od grzechów przewinienia jesteśmy wyświebodze-
ni. Hrhst. Odp H. Wyswobodziłeś mię od ryczących.
1 Leop. Syr. 51, 4. (wybawiłeś mię od ryku tych,
którzy się byli nagotowali 'poźrzeć mię. Bibl. Gd.). Syn
boży patryarchom się pokazywał , a ich wyswabadzał.
Żarn. Post. 28. Dał pan wybawiciela ludowi Izraelskie-
mu , i był wyswobodzon z mocy króla Syryjskiego. 1
Leop. 4^ Reg. 13, 5. (i wyszli z ręki Syryjczyków. Bibl.
Gd.). Żydzi niechaj zostają z swym obrzezaniem ; nas
pan Chrystus od niego wyswobodził. Biai. Post. 145.
(uwolniła. Komu się dobrzy aniołowie ukazują, na-
przód z bojaźni i strachu go wyswobodzają. Biał. Post.
76. Począł kościelne imiona od świeckich rąk wyswo-
badżać: o co wiele na się możnych panów niechęć
obrócił Sk. Dz. 1162. (wydobyć, zdobywać). WYSWO-
B0DZIC1EL,'WVŚWIEB0DZIC1EL, WYSWOBODNIK, a, ot.
WYSWOBODZCA, WYvSWOBODCA , y, m., który wy-
swobodzą , uwalniacz , uwolnicie! , wybawca ; ber Sefre^'
er, grc»mo*er, 2oMad;n; (Boh. et Slov. wyswoboditel;
Hung szabadiló ; Rag. slobodnikj. Wyswobodziciel , wy-
zwalacz. Cn. Th. 1557. Liberator , wybawiciel, wyświe-
bodziciel. Mąr.i. Witali nh , jako z nieprzyjaciół ojczy-
zny zwycięzców i wyswobodników. Pitr. Pol. GO. W rodt,
żeńsk. WYSWOBODZiCIELKA , i , bie 33cfre»criim.

otrzymał rząd nowego kościoła, wyświęcony także w WYSWOROWAC, WYSFOROWAĆ r;. dok, Wysworowy-

Bremie na biskupstwo ib. 134. — 'jJ. Opposit. Wyświę
cić, wyzuć z świętości, z poświęcenia, eiitlUCt^ien ; So-
rab. i. wotswiacżuju , wotswiatczujem profana, ( cf. od-
święcić ) ; Vir\d. odfyetiti , odfvezhuvali , vunsefvetiti ;
Croat. odszYecbujem ; Ross. pascipHHb cf rozstrzydz, cf.
wygolić z kapłaństwa ; [Ross. paacrpHra , pasnon^ wy-
liężony; EccL pa3non.ieuuuu , B3Bep»(eHHUH , jBuieBKUH
CBflmeucTBa , pasnoaa profanatus) — g. 2) W karty gra-
jąc : wyświęcić n. p kralkę, okazać ją jako święcącą się ,
jako kozerę, eine Sartc niiflriimpfen , aH trumpf auff(^Io<
gflł. Bndtk. Kralka się wyświeciła.
WYŚWIEGOTAĆ, /. wyświegoce* es. dok., "WYŚWIEKO-

wać ezesli, §■ 1 1 u myśliwców : spuszczać psy ze swo-
ry ; Ross. BbicBopHTb , BbicBopbiBaib . bie $nnbe yoii ber
Soppel loffeii , lośfoppeln , abfoppelii , entfoppeln , lo^Iaffen.
Caiiibus vincula , citpuam demere; spuścić ze smyczy,
wysworować. Chmiel. 180. Psy wysworowywać. Otw. Ow.
315. Ze tamta strona w knieje i zwierze bogata, kaź«
psy wysworować. Pot. Arg. 282. szczuć, szczuwać, po-
lować; jagen, cine "^a^t anftelleii. Wysforowanie, *WY-
SFOR , u , m. , spuszczenie ze swory , ogólniej : rozpu-
szczenie , rozpościeranie, rozpostarcie; iai CoŹlajfen OOU
ber Spppel, iai Sluźbrciten, Śerbreiten. Równiny zdatne
do wysworu koni i bitwy jezdnej , determinowały króla

78*

620

WYSWORNY - WYSYPAĆ.

spotkać się- z nieprzyjacielem. Nar. Htt. 5, 429. Cbcnen
gcfd)i(ft 'jjfct»e unb Saoallcric aufjuftcflcn. — Pig. tr. moraln.
Wysworowsć , wypuścić, rozpuścić, puścić cugle, lejce
niehamownie; loMaffiMi , iiiJ>t ^emnieii , suijeDp^ raiiil/cii laf'
fen, ben 3iijEl id)ic6eii lafcn. Niegodny zło.śliwy len syn
wysforuje na własną maikf paszczęko. I^ot. Jow. 146.
Tak w mowie skwapliwie język wysworowal, że zda/
się nie juz ciągiem nieprzerwanym słowa wylewać, ja-
ko ratzćj t/oczyć i gmatwać. Pilch. Sen. list. 302. Wy-
sworować się na koi;o , niehamownie nań rz icić się ;
fliif ciiien Io«flf|)cn, lośjic^cii , [idf ubn i(m I)crmoc^c:i. H^rdy
Haman _ wysforował się na Izraelską Zi,'iibę. l'ot. Pori.
149. Żal mu było że się tak wysworował na słiwę lej
niewinnej dziewki. Fot. Arg. 728. Pan Wartogfowski
najpierwszy wysforowawszy się, jak gdyby na pojeily-
nck kogo wyzywał . dość w gorących wyrazach żalił się
obszernie na duchowieństwo. lUon. 15, 51. — § Aliter.
Wysworowae dyszel , wóz . konia < na bok wykierować ,
^ICMiiMeiifeii , (;eraii5l»riiiiCii. Bndik. Nar. Hsi. 5, 479. —
g. Wysworować się , wyzwolić się , wyplatać się , wy-
pleść się , wymknąć się ; ii^ loiimijtn , Cntminbeil , Wtg-
maJjeil. Dopadłszy jednego z tyłu, tak dobrze trafi-
łem, aż mu się z jfdnej głowy dwie uczyniło; dosta-
łoby się było to samo i drugiemu, ale ten wprzódy wy-
sworowawszy się, mocno uchodził, i uszedł. Mon. 74,
44. wyniósłszy się. wyśliznąwszy się, Ct ^atle fi(^ ta'.'On
flei(^lt.1)Ca. — ^. 2/ Wysworować kogo, wyparować, wy-
rugować, wyprzeć, eincn oerbriinoPU- — Aliter: Wyswo-
rować kogo. wvforvtować, wypromowować . wykierować,
wystrychnąć, wynosić wyzćj ; ciiicn bó^er liofórbetit , nyaii'
Ctrcit. .Myślimy, jakbv sie wy<»orow;.ć z iirzcdu na urząd.
Piiclt. Sen. list. 5. 299! WYSWOU.NY, a, *c. snadny do
wysworowania , lo^lapat ; wysworoAany , niehamowany,
loSflClaffcii , eiitifiijclt, cf. niesworny.
WYSYCHAĆ, ob. Wyschnąć.

'WYSYCIĆ cj. dak., nasycająu wytuczyć, do zbytku nasy-
cić ; flaiij (iiijfrtttijjfit , cóillg f.itt m.it^cii ; Boh. wysyiili.
WYSYLAI5IZ0WAĆ, 'WYJiZLMtl/.OWAC ci. dok., 'syl.b^zu-
jąc wyczstać. teraii'3t)iid)ilabitcii. A^l.-olodzy, gdyby się i
nieba ręką -dotykali , Jodnakby i tak jeszcze nic nie_«y-
szlabizowali , Gdyż na gwiazdach nic ule napisano. Zelr.
Ow 109.
"WYSYŁAĆ, oh. Wv słać, wyślę. WYSVP.\r,7-. a. tn. wysyła-
jący, ber ?Iu5|d;iifćr , Jlbidililer, 9l[iicii?iT. WY.SYŁKA \. i,
wysyłanie, wysłanie; /risj. Gu:'u.iKii. bii3 .'Cieriiiiśif.i)i(fi'n ,
Slii«)'(^i(!cii, 31u«iienbeu, Slbieiibcn , bic Jlii^fiiibmij , ?Ui|ciiMinij.
WYSYPAĆ, f. wysypie cj. dok., wysypuje pr. cout.. Wy-
sypywać c:cj.7/. ; Uoh. wysypali; Sorab. 1. wonijpu , wu-
fipu, wufjpam, wufipuju; Croal iz<zipati, izszipavam; /?o<n.
izasipati , izasuti ; Itag. izasipati, izassipati, izassip^ljem ,
izassuti ; Ross. obicunarb ; Eccl. iiacunuTii , iiacunnio ; —
g. 1) sypiąc wypuścić, upuścić; l)criiucid;utteii , nii(!|d)Ht<
łcn. Wysypać o rzeczach suchych , toż co wyl.ić o cie-
czach. Ijd. Jak się letnika rozerwała poła , Wysypały się
z siaty zabierane zioła Zetr. Ow. 117. — Transl Strza-
ły z łuku wysypuje Wenery chłopiec płochy. Dal. Sen.
45. (wystrzeliwa , wyrzucaj. — {. Wysypać, rozsypać.

WYSYP - W Y S Z A.

rozrzucić ; Qu4ft^utten , au«|łteueii. Daleko to milszo jesi ,
co kto ochotną choć mało da ręką , niżeli co kto obie-
ma , a nie z chęcią wysypuje rękami, (jorn. Sen 24, cf.
rozmarnować , roztrwonić, rozrzucić; oerfl^leilbrril , OH*
(jcubcn. Konsulowie z Włoch pouciekali , wszyscy kon-
sularni , wszystek senat , całe Włochy wysypały się.
Siein. Cyc. 354. w rozsypkę poszli, rozprószyli się, jte
jerfireutcii fit^. — §. Wysypuje się lud , sypie się zkąd
lud; ^aufcnroeifc lerau^ftrómeii , (jerauf-roimnirln, ( cf. wy-
roić Sie, cf kipieć, wykipicćj. Wysypał się lud jiko
na rzecz nową sobie. Zab. 12, 208. Dudz. Dzień na-
znaczony zawodom przychodzi , wysypuje się na dziw
ludzi niezmierna wielkość, hrom. 40. Wysyi uje się na
dziw lud^i mnóstAO. A. hchnn. 341. Litwa z zamku
się wysypali , i przyciag.ijacych Krzyżaków pobili. Siryjk.
236. — §. Wysypują się krosty, wyslępują obsypując;

bic Sliitteni fd;lngcii nii'3 , fii(iren ani, l'xei)tn (lerocr. Ospę
na cztery trzeba podzielić czasy , t. j. na początek , na
czas wysypania się krost, na czas lychże zebrania, a
na czas wysychania. Krup. 5, 328. Trwa czas wysypa-
nia krost trzy dni. ib. 529. — Sitnilt. Paziowie, któ-
rym się wąsik ledwie wysypuje, liardz. Luk. 180. le-
dwie się puszcza , występuje, dobywa się; ber £d)nurr'
biirt imi)t i(|iicii faiim C»criuir , faum burd) , fd;inimert tuii}.
— g. Wysypać dół, rów < sypaniem wyrównać, wypeł-
nić : fi^iitteiib (iiiJiiilleił , aii>3fc^utleii , oiill,d;mteii. Dndik. —
^. Wysypać groblę, szańce < wysoko usypać, \)oi) auf-
fd^fittcn , {ob. Wysuć) Wis/a częstokroć dawne wysepki
pi iszczyste roznosi , a nowe wysypuje, łiub. U'W 87.
WYSYP, li. m , nasep , co wysypano, usypano. WY-
SYPISKO, a. n., (i( wyspa, o6s. 'wysep), bif Sdjiittf, boł
gdjutt , \>Ai Sliifijeidjfittete ; Carn. ispa, (.f izba). It^eki
za czasem przL>z wyspy przy uściach znacznie przyczy-
niają lądu. Hub. Wst. 86. Na żyznych wysypiskach przy
przeźroczystych strumieniach. Przyh. ii/.//. 21. — W gór-
niciw. Wysypy Scrflbiilbe , wyrzuty skaliste płonne , doby-
te 7, wnętrza kopalni; w blizkości hut, zowią się wy-
sypami żuzłowemi , w blizkości płóczek płiiczkowerai ;
dawniej zwano je w PoKzczyznie hołdami. JtJier. Mikr. —
Mtdic. Wysyp, WYSYPKA, i, i., {<( wysepka, wy<pa;
lluss. BUCunKa wysyjianie) ; w\rziiconc kiosty, wyrzut
kro-t; bor ?liiJf.l)la] , "3Kittfr:ini!3fbliij. Dma dziesiątego
przełączyła się z febrą . gorączką ni. -co imicniejs/ą i ka-
szlem, wysypka prosowa , e.raiillieina mihure. .V. Pam.
20, 190. Nie miały ic dzieci ż.idnegn syinjitomalu go-
rączki , żadnego osł^bicnii , ż.idiiego pozoru wvs\pki. S.
/'(im. 15, 09. ih. 08. Jeśli się mądremu zewnątrz przy-
plącze jaka niedugoda , tedy się ona t.ik ma, jako wcie-
lę krwist\m wysypki albo pryszczki i drobne krosty.
Pilr'. Seii. l,tl.'i. 186.

WYSYPIAĆ, ob. Wyspać.

•WYSYS, u, ni., wysysanie, wyssanie, bafl ?lii4fiiugfn pr
et ftg Ir. Na wysys krwi twej własnej cIiow.tsz zbójców
pł.anych. A'ar. Ós 3. 2". I ZiA. 16, 125 A^ar. WYSY-
SAĆ, ob. Wyssać. WYSYSACZ, ». m., fellator. Mąct
który wysysa, brt SlułfOBflfT.

•WYSZA. y. i., ob. Wysoko-.

WYSZACHROWAĆ - WYSZAMOTAC.

WYSZACHROWAG cz. dok., Wyszadirowywnć czesli , sza-
chrując wyrobić , wyjednać ; (jcrniiijiiijadHTii , aiK-ft^a^crn ;
Hoss. Bu6apuiuHa<iaTb , Bu6<)puuiiiii'iiiGaTb,

*WY'SZACO\VAC cz. dok., wynicować kogo , puścić przez
przetak, wybrać z r.iego wzorki; cillCI MircŁ&Cclltllt, Pliri^'
jicbcn, tiirf^imijłmi , friiifiren. W oczy ozJowieka chwalą,
'kroin oczu namówią się o niin co chcą , i wyszacują go
tak, jako się im podoba. Dambr. Kaz. 19.

WY'SZAFOWAG cz. dok., Wyszafowywać czestl., szafowa-
niem wydać, wyczerpnąć , wymarnować ; ntlcś ailśijcDcn ,
erftfcópfeii, nufiucnbcit , pcrmcnbcii, ocrgciibcn, »er|plitterit ,
S)ert||lin. Wyszafować , effuse disfjensando absumere. Cn.
Th. 1537. Tacy szafarze, co liojnie szafują, prędko
wyszafują. Falib. R 3. Kto czeladź wielką chowa i bu-
duje , Ten by najwięcej mia?, wnet wyszafuje. Cn. .id.
576. Na budowanie kościoła wiele zfota i pieniędzy
dala ; nakoniec wszyslkę majętność swoje wyszafowafa.
Sk. Z'jw. 259 6. Wyszafowane są pieniądze twoje. 1
Leop. Ezech. 16, 56. Na wojnę wszystkie pieniądze wy-
szafować. Boh. Kom. 2, 509. Ledwo wysiedzi dzieło
najwięcej pól.irkuszowe , a dwie libry wyszafuj'; na listy,
do.nosząc o tym. komu tylko może. Mon. 75, 67. wypo-
trzebuje, zapisuje, zabazgra, zepsuje.

WYSZALBIEROWAC co na kim es. dok., wydrwić , wy-
łudzić, aDocjireii. Em. 35; wymachlować co. Cn. Th.
iZol ; per /randem aliguid sujrii)ere alicui, Cn. 'A. 1519.
(aSfc^iuinccIn , burd; ©d^dmcrcg alijagm, cf. wykuglowaó ,
wyfiglować, wykpić). Przewodzić nad kim, wyszalbie-
rować. Klecz Zdun. 67. szalbierstwami dokazywać, Scjelnt^
{łrciie trci('Cii. — WYSZ.^^LEĆ med dok , do ostatka posza-
lawszy przestać, wyszumieć; Boh. wysrśeti , wyzufiti ,
wysipati se (cf wysapać się ) , wylf(;steli ( cf. wytrze-
szczeć), wyblnznili, wybaugeli , wybugniti (cf, wybujać),
wyrarhati, (cf. mercha) ; Yind. sefirali , vunsefirati, isje-
satife , isdiyjalife (cf. wydziwiać,), isfirati , isdivjoferdi-
tife, isgnieyatife, vurivsganjalifc , vunsbukati , oddiujati ;
Ba.$n. izmahnitati ; Ross. nepeciaTL ótcintca , ociaBHTb
4ypaqecTB0 , nepeciaib cepAurbCH , ycjiiipiiibca , yin-
XH.VTb, ((f uśmierzyć się, ucichnąć] ; auśtpficn , (lUŚrofci! ,
(m'5id)niarmfii. Z mfodu wyszaleć trzeba. Birk. Dum 4.
(mech się młode pi«ko wyszumi , wyrobi, wypieni).
Jest 'owo przv powieść, kto z młodu nie wyszaleje , musi
na starość. (Join. Dw. 96. (Jri^puś meijnt : lucr iit ber
Siiflcnb mi'5flciiarrt, fcc fliij Iicy Snl)""- Cognii. WY-
SZ.ALIC cz. dok., szaleństwami wyjednać, wyrobić , wy-
musić, wydusić, wjmódz, wygrozić, mit SRafeii iiiib iobcn
ttlibringcn. Krzyżacy na Leszku xiążęciu Kujawskim po-
wiat Michałowski prawie wyszahli. Biel. 175. Wiodą
go na swywolny żywot , aby rychićj na nim wyłudzili
a wyszydzili albo wyszaliii. Weresz. Reg. 106.

WYSZAMEROWaC, ob. Szamerować.

W\ SZAMOTAĆ , f. wyszamoce cz. dok., szamotaniem wy-
cieńczyć, zmordować lub tez wydrzeć ; burc^ ^crauj'
ranfen , ^icrumreipcn erfd^ópfen , ^erumranfcnb aitźrciCcn. —
Fig. Ir. Wyszamotał mię , er Jat mit^l au^gcrtf^łtct. Ern.
83. wynicowaf.

WYSZARt.AĆ - WYSZCZEKAĆ.

621

WYSZARGAĆ. ob. Szargać, cf. wyszarzać.

WYSZARPN.^Ć cz. jedntl. , Wyszarpać niedok., wyszarpuje
pr.conłin., Wyszarpywać ezesU., z szarpaniem wyrwać, wy-
drzeć; JcrnuJiaiifcii , Jernu(!jcrrcn , ^craiiSrcipcn, nu^^rcipcit.
Wyszarpnął oszczep z wnętrzności nieprzyjaciela. Slas.
Num. 1, 149. Siekierę, rzekł, jednemu wyszarpnąwszy
z ręki, czołem mi wnet ziemi dosiędzie. Zebr. Oiy. 212;
[rapta seturi). Góry z podwalin wyszarpuje dłonią sza-
tan. Przyb. Mdl. 199. Kula padła pod prawą rękę je-
go, i z ramienia i z boku sztukę ciała wyszarpnęła.
Biik. Chodk. 52. Były tak 'darskie ręce , które te karty
2 xiąg wyszarpywały. Smoir. Apol. 85.

WY'SZARZ.\C cz. dok., szarzaiiiem wytrzeć, cf. wyszastać;
CcnimrciPeiib nDmtjcit, aDtraiien, fa^il rcifccii. Mundur wy-
szarzany Tent. 52, 52. Wyszarzane purpury. Min. .iui.
5. Wszędzie bogactw szukano , nie były do smaku Po-
spolite ucif;';hy, od gminnego braku Wyszarzane. Min.
Byt. 2, 301. używane.

WYSZAST.4Ć cz. dok., Wyszastywać czejtL, z szaslem wy-
ru.szyć , wybić, wypędzić, wyehłostać; mit fi^nllcilbfn
,t»iclicti aiiśpcit|d;cn , mcflflopfen, lucgjnijcn pr. et fig. Goi
jeśli fortuna sprzeczna wojska nasze pogromi, i ztąd
nas wyszasta ? Chrośi:. Fars. 167. — Wyszaslać, szasta-
jąc wyczyścić, wypfókać; fĄiuciifcnb miefpuDIcii, niiśfdiiBCit-
fcit. Wyszastać kieliszki z wody, aby prędzej oschły. Tr.
Wyszastać bieliznę, chusty w wodzie, chustę z błota.
Tr., {ob. Wystukać , 'wysztukować ; Boh. wyśaustati ezler-
gere). Po złowieniu, aby ryby dobrze w czystej wo-
dzie wypłókano i wyszastano z błota, z mułu. Haur. Sk.
147. — g. Zaimk. Wyszjstać się, poszast..ć do zbjlku,
az nadto poszastać , cf. wyszumieć, wyszaleć, xcd)t ani'
toUen. Ze kąty się promowyjemy; przyjdzie do tego, ze
jak się wyszastamy , będziemy łapę lizać. Teat. 22, 9.
sz.islanicm wycieńczyć się, wyczerpnąć się, fid; burt^
tollc 3l!irt^)'4'aft erfd^ópfen. Służąc w tyra wojsku dyabel-
nieśir.y sie wyszastali. ib. 27, 6, cf wyszarpać.

WYSZGZAĆ się zaimk. dok. , ulżyć sobie z wody pu-
szczdniem, ftd; ntlśpiffcn, wysiusiać się; Boh. wyitet se,
wyślim se.

^^ YSZCZEBIOTAĆ, /. wyszczebioee cz. dok., szczebiotsjąc
wydać, wyświegntać , wypaplać; miśjiutlfclcrn , nil^plap'
pcrn. Usteczka jej każdą myśl wyszczebiotały. Przyb. Ab. 82.

WYSZCZEGÓLNIĆ cz. dok. , Wyszczególniać niedok., szcze-
gółami wyłożyć, wyłuszczyć przez szczegóły; bctaidircit ,
Ocreilljcln, cilljCllI bnrftcllcil. Wyszczególnić, nowy wyraz,
znaczy rzecz powszechną w szczególności wyłożyć. Kpcz.
Cr. 1, p. 6. Jeżeli wyraz jest ogólny, lub powszechny,
wyszczególnijmy go, t. j poznajmy, które szczególne
zamyka w sobie. ib. 5, p, 15. Wyszczególniający Slov.
wikladagićni, twarnitliwi. Wyszczególnianie Boss. n04po-
ÓHOCTt, BsnbiTHOCTb, CKasKa. Wyszczególniony Ross. o6-
CToaiejbHhiB.

WYSZCZEKAĆ cz. dok. , Wyszczekiwać czejll. , szczekaniem
wyddć , szczekając wypędzić , wygrozić ; ticraużDellcn, flu8>
bellen ; Sorab. 1. wużcżowkara. Pies wyszczekał dziada.
Tr. — Fig. Zausznik go z domu wyszczekał. Tr. Wy-
szczekać co na kim , szczekaniem wyrobić fr. et fig. ;

622 W Y S Z C Z Y P A Ć - W Y S Z C Z U Ć. W Y S Z C Z I' F L 1 Ć - W Y S Z G A.

abbcDcn , mit iBtUcti abjatjen. Nie wyszczekasz tego na mm. strzelił nań oszczepem. Ezop. 114. Pójdź mówię precr

Tr. Wyszczekać sio , naszczekawszy ustać , szczekaniem % mego domu , bo cię każę psami wyszczwać. Ouh. Kem.

zmordować się, fii^ mube beUcn. I pies umilknie, kiedy 1, 439. Szczuli jak na wilka, aż go też wyszczwali.

się wyszczeka. Hej. Wiz. 78. — Wyszczekany, wyszcze- Teat. 45. c, 4. VVy6. , (cC. wygryźć kogo zkądj. Wy-

kana gęba, cf. wy|.arzona , niewyparzona; beltcinb, cin pchnij, wyrzuć, wyszczwaj psami, Wróci oknem, gdy

Selfcrer, cin nbflcbrofdłne* 5Waiil, alnjCflerlitcśS SDJauUcbcr. nie drzwiami. Jak. Baj. 75.

Szczęśliwszy stokroć nad nas rzecznik wyszczekany. Co WYSZCZUPLIĆ cz. dok., uszczuplając wycieńczyć, ganj auf*

broniąc jednej strony, obelżywe piany Na przeciwną wy- rcibcn, immcr fleirict unb Qtxin^tt inad;cn. Przed świiem,

tlinia Zab. 12, lt)7. Zitbi., (cf. wyszlifowany język). Wy- niżeli dzień wyszczuplił nocny miesiąc, jak na nowiu....

szczekana dzieweczka. Teat. óO. b, ^i2. Wyszczekana po- Horszt. 44.

kojówka. ib. 14, lt)8. WYSZCZYKNĄĆ cz. jedntl. , Wyszczykać niedok. , wyszczy-

WYSZCZtPAC Ci. dok., Wyszczepywać czesti, wyszczepuje kuje pr. conlin., wyłuskać jak groch, szczykając wyry-

pr.contin., szczepaniem wyrąbać, wyciąć, wyłupać; ]jeT' wać. .V. ham. aui])ii\^m , aiii}i)aUn, szczykając zrywać,

auMpaItcn, oiiśfpaltcn; Bosn. iscipati. wybierać, cf. wyszczypnąć pr. et fig. tr.; ^crau^rupfen,

WYSZCZERBIĆ, 'WYSZCZYUBIĆ cz. dok.. Wyszczerbiać \itxtmi^^i\ilm , aiiSpflucfcn. Wyszczykowanie kwiatów, run-

niedok. , szczerbiąc wyłamać, szczerbin nabawić, szczer- catio. Bśącz. Wybieram, wyszczykuję, eicerpo. Mąn.

batym uczynić; f(^artig miżbrcdjen , boU Sdiartcii niadten. Proso wyszczykane. Haur. Ek. 82. Gtabro , wyszczykam,

Dawno już śmierci . wierz mi, kosy wyszczerbiono, Żądło, skubię, gładzę. yVocj. — Simililer. (Przyrodzenie] W miąż-

którem kąsała, mocno przyłomiono. Hej. Wiz. lOG. szej matki wnętrznościach zawartych zbroniało Ciałek dła-

Ziele to ma liście wyszczerbione, a na końcach szczer- wić, i na świat z domku je wyszczkało. Zebr. Ow.;

bin, i wykrawania swego ości. Syr. 1189. 382. emisit, wysadziło, wypuściło, wydało.

WYSZCZERKAĆ e;. i/o^, Wyszczerkiwać cze<itl., szcierkając WYSZCZYNIĆ cz. dok., Wyszczyniać niedok., wysunąć,

wytryskać, wyciurczeć ; ()etait?iicfclii , berau6)'pniDtlii. — wymknąć, wychylić z pod czego; ^araii6ftrc(ff n , tfmoX'

Transł. Patrz jak jej niestateczne źrzenice biegają, Róże ftretfeil , au^ftrccffii. Linguam in tussiendu yroferre , ka-

z ust i purpury żywe wyszczerkają. Tward. Pasq. 12. szląc język wyszczyniać. J/qcz. (wyścibićj. Eziniulart.

wypryskują, wydobywają się gwałtem. wyszczynić. ib. Trzykroć z twarzą surową Neptun się

WYSZCZERZYĆ cz. dok. , Wyszczerzać niedok , wyszczynić, zawodził ręce z wody wyszczynić. Zebr. (Jw. 55 ; (<rx-

wyinknąć , wysunąć, wydobyć; ^crau^iłrcdeil , (itrrt"'?rfffcn , resere). Łby zwód wyszczyniają. t6. 148; (prulerunt).

^Croorbiilcn. Owies w dojrzałości da się poznać, kiedy się Pan wziąwszy osła za uszy wyszczynione z onej swej

z swego pokaże i wyszczerzy zawarcia. Uaur. Sk. 16. skory, rzekł, nie omylisz mnie. Ezop. 56. (sterczące),

wydobywa się, roeiin cr^etPorfommt, Jiim 9Jorf(fteiil fommt, WYSZCZYPNĄĆ, f. wyszczypnie cz. jedntl., Wyszczypaó

blirdfbril^t. — Wyszczerzyć oczy, wywalić , wytrzeszczyć ; /. wyszczy[)ie, pr. wyszczypuje contin , szczypiąc wyrwać,

ftois. nponaatTb , bie Sliigcn aiifrcipen , tpctt oiiffpcrreii. Iicraii^fiicipcii , oiiźfncipcn, nbfneipen, (-cf. wyszczyknąćj;

Wyszczerzaj tu i wytrzeszczaj oczy swe, jako chcesz. Sorn6. 1. wuzcżipnu ; Yind. ismekniti , vunsniekiiili , ispi-

Orzech. Qu. 45. — Wyszczerzyć język , wyszczynić , wy- pali , vuńpipati , vunspipati ; Bosn. isclipali ; Hoss. bu-

wiesić język , bie 3""flt nuóftrf(feii. Bndtk. — Osobliwie miinarb , BUWnnułiaTb , iipuuinaTb , comfiiiaib , comunbi-

taś: Wyszczerzyć zęby, oszczerzyć zęby, oszezerzać się; BBib. Dobrotliwy panie. Żeby się pisma prorockie ziściły,

bic Sa\)m jlctiiJ;{ii, bie ia\)nt blcifen; óftcrr. jabncn , ci- Sweś dał policzki na wyszczypowame , 1 ciało katom,

nen anjabiint ; Boh wyśtejrili zuby, wyśljrjm zuby, .ślirjm, którzy cię dręczyli. Odym. t)w. 2 . D d i b. (policzko-

zubiti se, śklebiti se ; Slov. wiśteril zubi ; Sorah.i. ziibć wanii;). Wyszczypnienie, "WYSZCZYP, u, m. , n. p.

kaź posz wozcżeram; Yind. reshali, sobe kąsali; Croat. Arii piekło, piekło całe w moim wnętrzu gore, Wsiys-

izczeriti zube ; Hag. zjerili ziibe , izjerili u sinjtlhu , v.-i- tkich męczarń wyszczypy na me czucie biorę. Frzyb. Ab.

diii ziibe; Boss. cKa.iUTb, ocuajiiTb, CKai03y6.iiiTb, 3_v- 245. (udręczeniej Uszli tam wyszczypów mrozu i skwa-

óocKajiiTb. Do uszu rozdarli gęby, Wyszczerzywszy na rów upału. hzyh. hhlt. 528. — 'g. Trantl. Wyszczy-

mnie zęby. Jabi. Ez. B 2. Wyszczerzenie zębów. Hoss. pnąc, wybrać, przebrać w czym; {łfraui8fud>fn , |;crauaipd^

CKa.J03y6cTBO, ayóocKaJbCTBO. Wyszczerzony, "WY- len. Te munszluki z nieprzebranej liczby wszelakich

SZCZEItNY , a, e, n. p. Zt;rzylncły zęby wyszczerzone munszluków są wyszczypnione. Hipp. 100.
Stonk. Fers. 26 Z przerażająi ym rykiem i wyszczernym WYSZEDŁ, WYSZEDŁSZY, ob. Wyjść.
kielcem Lew rozjuszony wyskoczy i goni za strzelcem. WYSZEPTAĆ. / wyszepce ci dok., Wyszeptywać czesti,

Przyb. Ab. \\\. W'YSZCZERZA(^Z , a, w., wyszczerzający Sorab. i. wuscheptnu ; szeptem wydać, wyświergotać,

lęby, (cf. oszczerca), ber 3iibiifflrtfd>er ; /ła7. zjerozubaz; wypaplać; bfrauófliiftern , ausjlufłfrn. — g. Wysiepiad

Hots. cKajosyói, ayóocKaji,, / cKajoiiyóna, ayóocKaJKa. się, naszeptawszy się przestać, szi^ptaniem ziiiordowł<

WYSZCZKAĆ CI. dok., ob. Wyszczjknąć. się; fi* flaii} aucfluftcni , fid) uiubc fliiftcni. — g. UetM.

WYSZCZUĆ cz. dok., Wyszczwać niedok., Wyszczuwać Riiki ułowione, gdy przez niejaki czas bez wody zo-

coulin.. szczując wystraszyć, wyjjnać; Slov. wyślwdwam; sUją , wyszepcą się, jak mówią, albo ehudoieją. hink.

VinJ. ifłiuskati, vunfliuskali, b«wu«btp«n , flu^btffi , roffl' Zw. 4, 540. mdleją, flf wcrbeii nmtt.
(ft(n. Wyszczuwszy psy niedźwiedzia i jamy , łowiec 'WYSZGA , n. p. Choćbyś słudziej i wdzięcaoiuj prawtfa ,

w Y S z K A - WYSZŁY.

WYSZMALCOWAĆ - WYSZPECIĆ 623

nii każe Słodki i smaczny Wyszga ; zęby twe i zmarski
Lala Iwoje rachują. Opnl. Sat. 41. czy nie imię jakiego
wziętego wówczas kaznodziei?

•WYSŻKA, nWŻKA, ob. Wyżyna, wysekość.

WYSZKALOWAĆ cz. dok. ,• Yind. safmehovali , fmirjati ,

f: vunfmirjati, Himarczati, ob. Szkalować.

WYSZŁA. 06. Wyjeść. 'WYSZLABIZOWAĆ . 06. Wysyla-
bizować.

\VYSZLAKOWAĆ , WYŚLAKOWAĆ cz. dok., 1) szlakowa-
niem wynaleźć , odkryć ; Boh. wyślakowali ; fiosi. m-
ot40BaTb, n3c;i'fe40nuBaTb , npnqyaTb. Wyślakować, wy-
śledzić, wynaleźć. Cn. Th. 1554. ( ^eraudfDuren , aiiśipu>
ren, cf. wytropić). Wyszlakowanio Hoss. ii3CJ'lj40BaHie ,
HscjtjbiBaHie. — Negat.a) Nie wyszlakowany, którego nie
wyszlakowano , unoii«(je|'pi'irt. — b) Niewyszlakowany, "nie-
wyszlakowny, nie do wyszlakowania , nie do wyśledzenia,
nie mogący być wyszlakowanym , iinaitSfpfirbar. Pierwiast-
kowa narodów rozmaitych pora , MgJą niewyszlakowanej
okryta ciemności, hras. W. 56. — 2) Wyszlakować su-
knie, szlakiem obszyć; Sleiber mit cincm ©i^Iage, (Sin-
fdilngc, Scfafte DcndlKii. Bndik.

WYŚZLAMOWAĆ, WYŚLAMOWAĆ cz. dok., Wyszlamo-
wywać częsł. , z szlamu wyczys'cić ; Yind. isglenzati ,
Yunsglenzati , Cernuefdjldmmeii , (lujfi^lammcii. Stawy , sa-
dzawki wyślarnować. Haur. Sk. 31. — Fig. Ir. Wypró-
żnić, wyczyścić, auślcercil. Drga wóz do góry skaeząc ,
jak wyślamowany. Zebr. Ow. 32 ; {similis est currus inaiti,
wyładowany, próżny). Kto z poetów nasze nauki miłuje.
Ten zaraz niechaj dziesięć pełnych wyślamuje. Lib. Hor.
78. (niech spełni , wypełni , wychyli , wyłknie , wysuszy,
wydusi). Takli do grosza skarby i archiwa Wyszlamo-
wawszy, i ojczyste zbiory Ważą się na lud trybut kłaść
zelżywy. Chrośc. Fars. 389. (wyplondrowawszy). Czy tyl-
ko nie zwabili Wac Pana do gry, i czy nie wyszlamo-
wali Cl kieszonki? Teal. 59, 227, (cf. wyszyplić, wy-
skubać). Sułtan ten znalazł nowy sposób wyślamowania
kalety wez\rowej. Klok. Turk. 61.

WYSZŁAPAĆ, WYŚŁAPAĆ CS. (/oA. , Wyszłapić niedok. ,
szł;ipiąc wydeptać , aiiotretteii ; Boh. wyślapati. 'Czczonka
'miasto słowa , IKióra nogą na prochu wyśłapała kro-
wa , Przewierzgnionego ciała godło dała smutne. Zebr.
Ow. 22; in pubjere diicil. — g. Wyszłapać konia, prze-
łożyć mu nogę, którą zaszłapał. A'. Kain. bcm 'fferbc bai
u&crgctrctene 33eitt juriiif ridjtm.

WYSZLI . ob. Wyjść. WYSZLICHTOWAĆ , ob. Szlichtować,
szl icp td

WYSZLIFOWAĆ. WYŹLIFOWAĆ cz. doi. . szlifując wy-
gładzić, wyostrzyć; ausf(|leifcti , Łeraiiźfc^Icifcn , glatt f^ici=
fen ; Vind. isbruAti , vunsbruliti . (ob. *Brus) ; Ross. bu-
rpannsaH) , (cf. grań). — Fig. Ir. Ty nie płytko Rzeczy
bierzesz, nie z prosta, nie raszysto , nie brzydko. Do
sporu masz wyszlifowany Język, prawo na prawo sadzisz.
Zab. 12, 127, cf. wyparzona gęba, cf. wyszczekany.

WYSZŁO , ob. Wyjść. '

WYSZLOCHAĆ med. dok., naszlochawszy się przestać, ani'
f^Iii^Sen, ju WIu4i«n unb ju roeincn auf^órcn.

WYSZŁY, ob. Wyjść.

WYSZMALCOWAĆ, WYŚMALCOWAĆ, WYSZMELCOWAĆ

cz. dok., wytopić, wysmażyć, wypławić przez ogień-
Yind. YunfYariti ( cf. wywarzyć), spufliati , vunszvirati ;
Germ. I)crau8f(^iiicl5en , Qiie!f(^meljen. Z węgierek najlepsze
się wysmaży i wyszmelcuje powidło. Uaur. Sk. 76. Kie-
dy mączka prochowa, saletra, siarka, węgle, terpentyn*
i t. d. razem należycie wyszmelcują się nad ogniem ,
mieszanina ta, jak zastygnie, będzie lak twarda, że ją
na kawałki rąbać trzeba , i dla tego nazywa się szmelc
skalisty. Jak. Art. 2, 82. Piwo Gdańskie dla wyszmal-
cowania i przysady chmielu , gorętsze nad inne. Syr.
946. — Fig. Oczyszczające cnoty te są, przez które
dusza bywa wyśmalcowana od złości, i wypalona. Pelr.
Et. 224 wyczyszczona. — § Wyszmalcować, szmalcem
dobrze zaprawić ; oiiśf(^maljcn , mit ©t^mal} geiiiiglic^ an=
madien.

WYSZMATiN.ĄĆ cz. jedntl. , Wyszmatać dok. , Wyszmatywać
częsll. , szmatem kogo wybić, wychłostać; eiticil mit Ci>
nem gnmpen ober $nber banen , i^n auepeitfĄen. Bndtk.
— Transl. Wyszmatać słowami , wyłajać , eincn au3fil<
sen. Tr.

•WYSZMUKUJĘ, ob. Wysmuknąć.

WYSZNICEROWAC cz. dok., po sznicersku wyrżnąć, wy-
dłubać ; ^erauśf(i;ni|cin , auśfdjnijcin. Bndlk.

WYSZNUROWAĆ, WYSZNURKOWAĆ cz. dok., z sznuro-
wania, z sznurów, lub sznurków wyzwolić, cf. rozsznu-
rować ; ^erauśfd)niiren , aiiJfdiniircii , auffdjniircn. Bndlk. —
§. AiUer: Drzewo krzywe, gdy je porządnie wysznurkuje
a wyprostuje, wnet nadobne będzie. Bej. Ziu. 133.
sznurkami do gciiy wyciągnie , mit oc^niiren l;crauf 6ill^e^,
^crnuftie^cn , anśretfen.

WYSZOGRÓD, a , łn. , Yisogradia, miasto w Mazowszu,
stołeczne swej ziemi. Dykc. Geogr. 5 , 203 , eine Stafet
in $0?afoinen, (.^imtimrg^; Eccl. ahimerpa^Ł forteca. WY-
SZOGRODZKI, a, ie, od Wyszogroda , n. p. Ziemia Wy-
szogrodzka nie ma żadnego powiatu. Dykc. Geogr. 3,
205. Pan Wyszogrodzki = kasztelan Wyszogrodzki, lub
poseł Wyszogrodzki , ob. Pan. — '§. Subst. Wyszogrodzki
albo horodniczy, gdzie takie urzędy są, będą mieć so-
bie od starostów więźnie poruczone, a gdzie wyszo-
grodzkich albo horodniczych niemasz, tam podstarości.
Stiti. Lit. 131, cf. burgrabia , bcr Snrgtungt. WYSZO-
GRODZANIN, a, m. , obywatel z Wyszogroda. YV rodi.
żeńsk. WYSZOGRODZANKA, i.— 'WYSZÓKRAJCA, y,[m„
n. p. Lex Julia u Rzymian z ziemi wywołaniem Karała
wyszokrajce i czci odsądzaniem. Klon. YYor. 17; reos
peculnłus.

WYSZOROWAĆ cz. dok., szorując wytrzeć, wyczyścić,
auiidjiunn. Naczynie to ma być wyszorowane i wodą
wymyte. Budn. Levit. 7 , 28. — Fig. Wyszorował mu
kociełki. Bys. Ad. 71. wytarł mu kapitułę, zmył mu
ełowe, er |at ifem ben fippf gcirafdicn.

•WYSZPACAC, -WYSZPACZAC, ob. Wyszpocić, 'WY-
SZPACZKOWAC , ob. Szpaczkować.

WYSZPECIĆ cz. dok., zupełnie oszpecić, oszkaradzić , gar
^(ifflic^ miK^cn, (cf. wyszpocić). Wyszpecić się, "wyszpe-
tnieć , szpetnie się wyrodzić , ^flfflic^ auśorten. Ukazawszy,

624

WYSZPERLAĆ - WYSZPOCIĆ.

WYSZPOCICIEL - WYSZTURCHNĄC.

w jakim porządku kraj hyl przcdiym, ukazali, w jakim
go teraz zastali , i jako się od onego pierwszego daleko
wyszpecij. Biel. f)82.

•WYSZCKULAĆ , WYSZPERAĆ , WYSZPYRAĆ cz. dok. ,
Wyszperować , Wyszpyrować niedok , grzebiąc wyszukać,
wygmerać, wynaleźć ; '^eraih^icbamii, ^crniieiDUIłlcii , l)craii«<
fuĄen, ^crau^jluDeil ; (Boh. wyselHli , wyśelrowati, wyśla-
rim; Yiud. isjiskuvati , vunsjiskuvali ). Gdy z^)d^iej na
ustroniu worek ten wyszperlc , Znalazł kanaczek złoty,
na końcu dwie "perle. l'ot.Arg.TH, (cf. wytrząść, prze-
trząść). Ziemie i kraje , 'insuły niewidziane, ludzie , oby-
czaje Arnerykus wyszperał. Leszcz. Class 19. (odkrył).
Będą-li mogły być rozmierzone niebiosa na wyz , i 'wy-
sperowane grunta ziemi na dół? i Leop. Jer. 51 , 37.
(wyszperowane. 2 Leop.; doścignione grunty ziemi na
dole. Dibl. Gd). Podobało sif im każde nabożeństwo
zrozumieć i wyszperać. Pim. Kam. 548. (ugruntować ,
zgłębić). Co ciekawi Włosi przez wiele set lat w Tur-
czech wyszpcrlali i opisali, to tu znajdziesz. Star. Dw. ded.
Stanisław Orzechowski człowiek nie nagariiony i pisarz
prawdę wyszpyrujący. Blai. Krom. 481. Elirere aicana,
wyezperować czyje tajemnice AJacz. wymacać. Wyszpe-
rować, wywiedzieć się, wyłudzić eona kim, erpiicari. ii.
Wyszperał' nowinki: {Hoss. pa3iiK).\aTb , cf. niucliać). WY-
SZPEROWMK , WYSZ1'ERACZ , WYSZPYRACZ , a , m. ,
szperaniem odkrywający, ob. Szperlacz; ciit .Ctcrnil^firriUcr,
^Critll'3l'llil;cr. .^frutalor , wybadacz albo wybadownik , wy-
szperown:k , wywiadownik. Mocz. Herber.';lein , człowiek
wiele spraw i krain w odprawowaniu poselstw, wiadomy
i pilny wvszpyracz. Krom. 768.

WYSZPIEGÓWAĆ, ob. Wyśpiegować.

WYSZIMLOWAĆ, WYŚPILOWAĆ cz. dok., wykałać ,
przekdł.ić zewsząd; gatij ailSfpitfcii , OPll \\>idtn. Z t:(k
dzielną bronią, co paskudo tobie! Mej taki przynależy
strój słusznej osobie , Com świeżo pol 'zgoleino ścier-
wem jadowitym Pytona gniutącego wyszpdował godnie.
Zebr. Ow. 15; %lravimus innumeris sagilii.

WYSZPOCIC cz. dok., Wyszpacać, *\Vy»paczać niedok.,
szpetnie wykrzywić, wykrzywiając oszpecić, wyszpecić
(cf. wysp:iczać;, wykręcić; (lafflid) iicrfrfimmfii , ocrbrclicii,
^exa'.:iUmnnm . t^traii^brolicn ; Crout. iszpachiii, isz|)acliu-
jem peneriere , jzpacbiti , jzpacbiijcm , zpacliujem ; Dal.
izopaclłujem deprauare, (oh. Opak, wspak); Corn. spo-
tati ; Sorub 1. wużpoluyu wyszydzić, (cf. derm. fpottftl);
{Croat. zeszpolati , zeszpotavam $iib(ano , eipludo). Ziele
to nogom w kolanach wyszpoconym użyteczne. Syr.
i 253. Są ciała garbate i z prostości sw<pjej przyrodzo-
nej wyszpocone. Petr. Pol. 2 , 528. Wyszpocić gębę ,
wykrzywić. Dudz. 71. — Ftg. tr. Gdy swym kołem
obraca Fortuna igrę wyszpaca. Dar. Lot. 6. 'Ahć złośliwa
Parka lo wyszpoci A spodziewany tryumf w zal obróci.
Kchow. 301. (na opak wywraca). Bóg sam tego co mi-
nie, nie wraca, W zad za wolą swą dalej wyszpaca.
Petr. Hor. J 1 b. (?) Wyszpocona nauka. Arum. 443;
{prava dogmata). Nieme pismo, jako się podoba, wy-
szpocić mogą , wyskrobać, wymazać. Sk. haz. 228 6.
NaJmiewcy pismo i. wyszpoczają Karnk. Kat 362. Kroki

pictiiwc ćmią dobrze rzeczy , i niestatek pożądliwości
wyspacza zmysł by najlepszy. Birk. Zbar. D Z b. Słowa
postanowienia sakramentu, jako wyszpocił i zopaczyl
inaczej ! Birk. Exorb. D 2 b. \W wyszpoconych 'przykła-
dziech pisma ś. u nich nic nic znajdziesz, jeno nowo-
myśine rozumienia tegoż pisma św. ŹJiał. Po.^l. 9. Wy-
szpociły się już prawa i obyczaje. Petr. Pol. 2. 48. Jeden
z drugim u was zgodzić się nie może, wszystkich rze-
czy porządek na opak powyszpaczawszy. Arom. 514,
Toć była potrzebniejsza wszystko w 'rezę wprawić. Gdzie
się nam pospolite prawo wysz|)ociło , Aby sie to porzą-
dnie było naprawiło. Rej. Zw: 248 b- — Aliter. Zony
nie ma rzezaniec, bo już naturę wyszjiocił. Pot. Syl. ill.
(wyzuł, utracił, zmień. ł). Amor się w j^ką chce po-
stać wnet wyszpoci. Morszl. 9. Chrośc. Luk 522. prze-
mienia się, przewierzga, przeobraża, pcrmaiibcln. — §.
'Wyszparzać vcrb. med. n. p. Koleje |)roste czyńcie
nogom was7.ym , aby chromota nie wyszpacz^ła , lect
by raczej była uzdrowiona. Budn. Hebr. 12, 13. (iżby
to, co jest chromego, z drogi nie ustąpiło Hibl. Gd).
— °g. Wyszpocić, wyszydzić; Cirin U;'rijiptl(ll . diiffpot'
tcn. Wytknął Arystufanesa, klóry napi>:ił koinedyą Ciiniury,
aby Sokratesa wyszpocił, i mawn.y ji-jio w puśmiech
•obrócił. Wu«. 68', 212. W YSZrOClClEL. a , w. , wy-
wróciriel , który co wywraca, wyszpacza, wykrzywia,
ber SScrbrc^cr; (6>oa^ j^pachilel; Dal. izopncliitcl , (. izo-
pachitelicza depri'valor). Przestępcę słów p^ń^kll■h, a
wyszpociciele nauki Clirysta . pana i ojców- śniętych .
Smoir. Apol. 94.

WYSZPYRAĆ. ob. Wyszperać.

WYSZROTOWAĆ cz dek., w szroty wyrżnąć; \ind. vun-
SYoliti . yiinskoliti; Germ. nu'5fd)rijtfii.

WYSZRUROWAĆ Ci dok., Wyszrubowywać r:ęs(/ . sirubu-
jąc wyjąć, bcraii>5)'J)r.iiibfn , nifJf.liriiiilicii; /losj. uuuiim-
TłiTb , Bi>iniiH<iiiBaTi, , ii3DiiHriiTb , ii3BmriiioaTb , cisiniTUTb ,

CBIIIIMIIUaTb.

•WYSZSZY. Cn. Th. 1557, wyższy, ob. Wysoki, "WY-
SZSZAC , ob. Wyższyć , (distiig. wyszyć^.

WYSZTAKiltOWAĆ cz. dok , wystroić ozdobnie. Germ \)n.
flueftanircii , aiijftiijfireii pr. et fig tr. Co zwierz 'wszytek
inny twarz sk/uda ku ziemi, Ciłcka wysztafirował stwórca
z usly wynio.»łt'iiii. Zebr. Ow. 3. Wiele nas takich, któ-
rzy sic wyszt^lirujcm w mądrość , a my ladaco. Btrk.
Kaz. Ob. K ć> b

•WYSZTAŁTOWAĆ. ob. Wyksziałiować WYSZTEPLOWAC,
ob. Stęjilować. WYSZTUKN.ĄC , 'Wyszlukować'. ob. Wy-
stuknąć.

WYSZTlKOWAt; cz. dok.. Wysztukowywać czesll. . sito-
kując wyłatać, Germ. bfniuiftilcffln , nuifludclii , aitifliStn.

W^YSZTURCH.NĄĆ, Wysturknąć cz. jednłt. , Wyslurkać nu-
dok , wysturkuje pr. coniin., Wysturkiwać cztstl.; Bok.
wystrćiti (cf. wyslerczyć) , wyslrkati, wystrkowati; So-
rah. 1. wu>torkam. wustiirkacż , wusturlżu ; fiosi. BU-
TOJKuyTb , BbiTOJhUTb, BUTaJKiiBaib , BunhjpHyTb i slur-
kajac wyp-hnąć, wybość, wybić, ^frouiftojfn mit tt>

mai epi^igm , auifipprn , bnauel^la^cn . autfd^lagfn ; wy-

WYSZTURMOWAĆ - WYSZUMiEĆ.

WYSZUM - WYSZYDZIĆ.

625

szlurknąd, mocno poszturknąd ; fłarf ^enimfiofcn , mit CI'
Ifnhiijcn, iSippcnIłópeii , u. f. ro.

WYSZTURMOWAĆ cz. dok., szturmem wyprzeć, wyparować,
wyrugować ; Germ. ^crau^fturincn , roeflfturmen , mit 6tiir'
men ccrtrńngen. Delurbare ex statwnibus \ wystraszyć,
wygnać, wyszturmować nieprzyjaciel z ich stanowisii.
Mącz.

WYSZTYCHOWAC er-, dok., sztyrhując wyrysować, wy-
rżnąć, wyrazić; iii Supfer obcr 6r5 ftccfeen, nbbrutten ; Ross.
BU^eKaRnTb. Zęby chwalą Jego tryumfu ku wiecznej pa-
mięci potrwała , Kazał d/ótera na srebrnej wyszlychować
blasze Clilubny herb. Prtyb. Luz. 84.

WYSZUKAĆ cz. dok. , wyszukuje pr. centin. , Wyszukiwać
czestl., wyn;ijdować , szukając dochodzić, oA. Wyszperać;
^(ernufffiK^cn, oiiofiid;en, ^cruorfiic^cii , »orfutI)cii; Dok. wy-
hledali, wyhljdati , wyhledowati, (cf. wyglądać); Vind. is-
yprofhali (cf. wyprosić) , i<jiskuvali , vunsjiskuvati , (cf.
wyisk.ić) ; Croat. izizkavati ; /?osn. iziskovati , ispitati, (cf.
wypytać); /?a3 iziskivali, protresali, (cf. przetrząść) ; Ross.
BUHCKaTb, BbicKiiBSTb, nsucKaTb, HBUCKnBaTb. Pręcik grub-
szy do wyszukiwania głębokości rany pchniętej. Czerw. 12.
Wyszukiwanie, wyszukanie, fla^. iziskivanje; iloss.nuncKTt.
— Wyszukany, wyrafinowany, gwintowany, przesadny, wy-
stawny; gefu^t, (jejdjraiibt, iibcrtrie&en ; {Croai. iziskan = prze-
wyborny). Jest to polityka, i najwyszuk:)ńsza polityka. Teat.
22, 24. najsubtelniejsza. "WYSZUKAWACZ, a, m., wyszu-
kujący, ber §evniiśfii[^cr , Sliiśfiidjcr , iperoorfuier ; Rag. iz-
iskivalaz, protrćfalacz; Bosn. iziskalac, f. iziskalacica.

"WYSZULEC, Ica , m. , raczej Wiszulec , ob. Wisz, wiszar
ziele, którym pokrywają strzechy, n. p. Krzesi ogień,
liściem i skórkanni okłada, K czemu suche z 'wyszulcem
z podslrzcsza prowadzi Gulki, które zdrobiwszy pod ko-
ciołek sadzi. Zebr. Ow. 509 ; (mullipdns faces ramaliaqi.e
arida leclo delulil). Mieszczanie na podatku z siebie czy-
nią wyszulec. Brud. Ost. D H. pabutum.

WYSZUMIEĆ med. dok., Wyszumać niedok., Wyszumiewać
contin. , wyszaleć, odszalać, przestać szumieć; otli^tolien,
Jlt tollftt OufDÓrcn. Wiek nasz juz wyszuHTiiał, już przy-
wary młodzieńczą popedliwością zbujałe osłabił. Pilch.
Sen. lisi. 2, 158. — §. Wyszumieć z trunku ' Wy.';zumieć
się zttimk. dok., Wyszumać się niedok., wytrzeźwić sie,
do trzeźwości się wracać; ivieber niiiimi iDCVDen , ben
Sfanfdi ucrlieren, (cf wyspać się po pijaństwie). Silena w
ciiliej jamie zdybali śpiącego , Jeszcze był nie wyszumiał
z wina wczorajszego. Simon. Siei. 24. Upił się, i mu-
sieliśmy cztery godziny czekać na niego, aby się wy-
szumiał. Warg. Radź. 56. Człowiek prędzej się wyszuma,
gdy nic od żołądka ku głowie nie pójdzie. Sak. Probl.
183. — g. O trunkach wyszumieć się, wyrobić się,
wysiać się; aii^jjdbren , flulnrbeiten, fi(^ fejen , »on ®c<
tlSnfcn , pg. al/egor. Nie trzymaj go , niech się młode
piwko wyszumi. Teal. 51 , 54. — g. Wyszumieć, wy-
szumieć się, wyparować z głowy, wywietrzeć z głowy;
I ani bem Sopfe oerraittien, oerDampten, ftc^ oerfliegen. Ada-
mie, ponczu mało, Com łyknął wyszumiało. Kniai. Poez.
i, 105. Chwała bogu juz mi wyszumiało, i gotów je-

Stomnik Łłndtjo wyd. S. Tom VI.

slem zaeząć pić na nowo. Teat. 7. d, 12. Czart. Gdy
gniew minie, a wino się tez wyszuma, tedy *zasię czło-
wiek k sobie a ku pierwszemu umysło«i przychodzi. Eraz.
Jez. Elb. Gdy dymy nie wyszumią się żadną robola,
przychodzą niemocy mózgowe. Sak. Protl 185 — Wy-
szumienie , wyszumienie się, *\VYSZUM, u, m. , WY-
SZUMIAŁOSĆ, ści , 2., g. 1) wytrzeźwienie, roztrze-
źwienie ; baS IJcrbiitiften M Smifiieś , \><[i 3?iid)tenin)erben,
bie SUiiditeniŁeit. Strach pomógł do wyszumii , gdy na pi-
janych napadł nieprzyjaciel. Pol. Arg. 644. Kapusta czer-
wona pijaństwo TDzpędza , i do wyszumiałości pomaga.
Syr. — §. 2) Wyszumować co cz. dok., odszumować
zupełnie, ( ef. wypienić), z szumowin wyczjśoić; au8<
fdianmen , abfdjaiimcn.
WYSZWARCOWAĆ rz. dok. , Szwarcem pofarhować, Germ.
ttni\d}\im]Qn , mit Sdinińrje 6erauśftvcid;en , tildjtiij ltcfd)n)drjcn.

Rozumie, ze jest dobry dworak, kiedy wąsiki na papi-
lotki zakręci , wyczesze , wyszwarcuje , twarz wymydli ,
wypucuje. Mon. 71 , 124.

WYSZYPOWAĆ CS. dok., szybując wysunąć, Germ. ])exa\:i'
fdiicDen. — Zuimk. Wyszybować się, wysunąć się , wysadzić
się, wylecieć, wynieść sie, wznieść się. wzbić sie : Jcf'
miśfd)n)iii(3cn, I;evt)orriicfcn , ^erniiśfJif jJon , fid; ^eri'or fdimiiigcn.
Ryś skoro znowu sił nabrał, z dołu owegn chNzym się
wyszybował skokiem. !>hti. Ryt. 4 , 50. W Włoskie się
kraje Ded^l wyszybował. Bardz. Trng. 468. Wysoko się
nad świat wzgórę wyszybuję. ib. 50.

WYSZYĆ cz. dok.. Wyszywać niedok., {dislng. wyższyć ,
'wyszszyć, 'wysszyćj; Boh. wyśiti , wyśjwati; Vmd.\\u\-
Ihivati , isfhivali, fhlepati , popriemati ; Croai nassvavam,
(cf. naszyć); Dal. naveziijem, (ob. Nawiązać); Russ. bu-
luiirb, GUiiiRRaTb, ncuiiiTb, nsomuio , Bucreraib , Bbi-
creriiBaTb (cf. wyściegać. wyścig^ić , HScrpomiTb ; prze-
szywać co figurami, ozdobami; aii^nćilieu , nu»|'tcppen, cf.
haftować, wyhaftować, przetykać, wytykać. Białog/oAskie
roiioty, prząść, szyć, wyszywać, haftować. Pelr. Ek 102.
Tak prababki naszych prababek wyszywały igła drogio
materye A'. Pam. 19, 53. Wyszywany, cf. haftowany,
wyhafiowany , przetykany, ailŚjCimM. Wyszywanii;; Ross.
BUUiMBKn , arlio , bOŚ 3Iu«llńŁ'Cn ; opus, to co wyszywano,
bila JIUiHjcnci^tC ; \'ind. islhivanje, fhleparia , fliteparsku
delu. Od wyszywania igła; Vind (litepna jigla fhle-
panza , bie Steppnabcl. — ji. Wyszyć nici, jedwab', szy-
ciem wyfioirzebować , auftićt^cn, ocrnólien, nóDeiib aufbrnu'
dicn , ueritraiidtcn.

WYSZYDZIĆ kogo, cz. dok. Wyszydzać, 'Wysziidzić nie-
d'k., szydząc wyśmiać, eincn aiiś^ó&iipn , DerDii^inon , »er«
(potten ; Sorub. i. wużpotuyu. (cf.''wyszpocićj ; Vind. vun-
fpobUnati , safhpotuvati , saframuvati (cf srom), pofra-
motiiYati , oponafhali , oponafluiyati , ofmehuvati , safme-
huvali , pofmehuvatife , sakiekati , pokiekali, grohniati
fe komu, ( cf. gruchotać); Croat. zespotavTtisze , spotali ,
(ob. 'Szpocić) ; Ross. paspyraib (cf urągać sie) , H34t-
Baibca. Ja znam świat, przebaczę wszystko, ale nigdy
wyszydzającemu. Teat. 49. 6, 50. Wyszydzony publi-
cznie, wyksykany, wygwizdany; £cc/. niuma4oaoeiii, o

79

626

WY SZYNKA- WY TABOROWA Ć.

WYTACHLOWAĆ - WYTARGACZ.

KOMi BX co6paHiaxt Hapo4iihixi csitioTCfl, n.TU hohoch-
TCibHO roBopHTi. Wyszydzenie //ojs. iiapyraiiie , Hapyra-
TC.ibCTBO. — g. Wyszydzić co na kjm , szydersko wy7u-
diii, wykpić; ^ó^nifd) iinb fpottifc^ abbrinflcn, a('jwiiigen.
Wiodą go na swywolny zywol, aby ryililej na nim wy-
łudzili a wyszydzili albo wyszalili. Weretz. Reg. 106. Ła-
komieu biega jak na szrubach , myśląc jakoby gdzie co
załapie, albo wyjupić, albo wyszydzić, albo wyliehwić ,
albo wyk/amać, i zawsze myśli, jakim kształtem kogo
2 pieniędzy wyzuć, nie dbjjąc nic o to, jeśli to dobrem
prawem, albo wilczem będzie, choć gwałtem, eboć po-
tajemnie, cboć za uproszeniem, choć żartem, choć bez
żartu. Weresz. fieg. 97. Król Czeski Jan 'jachał do xię-
cia Henryka, i nałożywszy z nim pięknie, wyszydził na
nim Wrocław, a Klocko mu dał, przenająwszy niektóre
mieszczany Wrocfowskie, że pana swego do tego namó-
wili. Biel. 188. Wrocław z xięslwem Jan dziwnemi a
chytiemi praktykami na Henryku wyszydził. Slryjk. 559.

*WYSZYM\A , i , i., gatunek głowni , szabli , pałasza , ( cf.
szyna); cine Sltt ScibelfliiiflCn. Niech ci służy pałasz, nie
ial mi go, wid^ę ze się znasz na głowniach, prawdzi-
wa 'wyszynka. Teal. 21, 135. Czart. Przepadły staro-
świeckie dla pychy "wyszynki , Nie ujrzysz na rzemien-
nym pałasza tymblaku. Pot. Pocz. 417 Raz się Niem-
czyk do wojska pokazał pod Wiedniem , Aż szlachcicem,
az zaraz urzędnikiem przednim, A Polak z wyszezerba-
ną na wojnach 'wyszynka, Zjadłszy zęby, będzie siał za
nim towarynką. Pot. Pocz. 17.

WYSZY.NK, u, m , wyszynkowanie trunków, szynk; Germ.
ber i!lii:S|dmiif, Serft^aiif, iai 3lui>|'diciifcn ber ©clranfc. Gdy-
by piwowar nie sam szynkował , ale komu inszemu pi-
wo przcdał na wyszynk.... Yol. Leg. 3, 55. Karczmę

' często rewidować, aby karczraarka cudzego piwa nie
brała na wyszynk. Haur. Ek. 103. WYSZYNKOWAĆ
CS. duk., Wyszynkowywać cz^Hl , szynkując trunki powy-
przedawać. Herm. nu*)d;aiifen eiii (Sctriinf, ycrfifeanfcit
burĄ ben Sc^inif ; {lioh. w\śeiiko»ati, wysi-nkugi; \titd.
Yuiilabeniali , Yunstabernali) Karby aclitelów mieć wy-
szynkowanych dwa, jeden przy urzędniku dla kwoty,
drugi przy karczmarzu dla werylikaryi, Haur. Ek. 103.
— Pig Ir. Jednakowoż tak na pole ważyć. Jako i gło-
dem ludzi wyszyiikować. Chroic. Fart. 266. wynęilznić,
wycieńczyć

WYSZYPLiiC ez. dok., Wyszyplać niedok., wyskubać worek,

wydrwić powoli ; nii^riipfen , niiJjiipfen , eiiiein btn Setitcl
reiii nu«i|eflen. Cygani umieją wyszyplać mieszki, hlun.
Wor. 7.

WYSZYWAĆ, ob. Wyszyć. WYSZYWASZ, a . m. . który
wyszywa. Wtod. Cn. Th. 1."j7. ^cr 91ii«ii(itifr , SluJftcpper,
cf. liaflarz ; Dnh. wyśiwać ; Yiud. is(hivauz, fhtepar, Ible-
pavez ; Huss. uiueifB, mBn.ib, (cf. "szwiec , szewc). W
rodź. żeńsk. WYSZYWACZKA , i. \łV«rf, bic Sliidiifltie'
rinn , Slu^ftcpperinn ; Vind. ifhivarza , fhieparza ; Hoit.
tllBPH, cf. szwaczka.

WYTABOIIOWAĆ cz. dok, wysoko utaborawad . lub i ta-
borem się wysunąć; cine i)o\it %^^tnbur^ aiiffd;logcn , mit
bnr ffiofltnburg ^/eranruden , oorriitfen. Bndtk.

WYTACHLOWAĆ, ob. Tachlować. VVYTACZAĆ. ob. Wy-
toczyć.

WYTAJAC nijak, dok., tajeniem wyciec , ^eraućlt|>aiicn , flłtf'
łliaunib ^fraii&flifPen ; Jioss. BUianBaib.

WYTAŃCZYĆ CI. dok , Wjtańcować niedok. , Wytańcowy-
wać czqstl.; Hoss. BUnJHcaTŁ . Bun.iacUBłiTb , (cf. wyplę-
sać) ; tańcując dokończyć, dokazać; nuśtaiijcn, jur ®enft>
qt łaiijcii. Niepospolicie wytańcowałeś sobie. Gil. Poił.
145 b. Wytańcować się, dogodzić sobie tańcując, lub
zmordować się , wycieńczyć się tańcowaniem , fit^ rct^t
fatt, Ober tnubc tan jen.

WYTĄPAĆ, ob. Wylupać.

WYTaRaC, ob. Wytarzać. WYTARCIE, ob. Wytrzeć.
'WYTARCZKA, i , z'., wycieczka wojenna , (cf wtarczka,
utarczka) ; Cum. tarbina , cin ffinblidjer 3lii-?iaU. Na.d mo-
rzem leżące krainy temi częsleini wylarczkami od Tur-
ków giną. Janusz Oksz. Q i b. Litwa ustawicznemi wy-
tarczkami i najazdami, Krzvżików w Prusiech i lullaneiech
trapili. Slryjk. 529. WYIARGAĆ cz. dok., Wytargnąd
jedntl., 'Wylargawać coniin , Wylargiwać cząstl., targająo
wyciągnąć, wyszar(inąć, wyrwać ; Boh. «ylrhnauti,_ wytrhl,
wylrhali ; Slott. wyliliśwśm ; Surab. \. wutorhacź, wi4-
torham , wontorham , wutorhnu; Yind. isteryati , vun-
Ttergati , Yuntergati, Yunspipati; Croat. zterttdiam; Dal.
szlargati ; Hung. iziergalni; Rug. iztargati; Hoss. iicTop-
myiL, iiCTopraTb. BosToprHyib, BoaTopraib, BUjepiiyTb,
BU4epriiBaTb , nbiTopjiociirb , BUTepeOiiTb , BUTepuOjitBUTb
(cf. wytrzebić), iicrepeÓHTb. ii34t'praib; E(cl. iiaropraio,
iisTepsaio, BOCTopraio, cosropraio , t/ernuśrctgcn, ()crau4«
janfen , berciufraufen , nuźraiifeii. Erunco , wypid im , wy-
largawam , wyczyszczam od zielska. Mącz., Slov. piegi,
wytrhawiSm n;.t. Wytargać kogo za łeb, Hois. Ańib KO-
ay lacky , noDOJomiib kopo aa bojocu. Wytargane
włosy. hłok. Turk. 29. Wytargane ; &:c/. Bociopri .
auulsum Ubił go, i brodę mu wytarg.ił. Zggr Pup. 154.
Owca pokrwawiona przecież wylarjjniona z gęby siwego
wilka. Otw. Ow. 240. Z zębów nas wilkom wytargnął.
Aunc. Gd 161. Niech mię pan z ręki twojej wytargnie.

1 Leop. 1 Heg. 24. 1 6. (niech mię wyswobodzi. Oibl,
Gd.). — §. Wytargać kogo, do zbytku potargać, natar*
g-ić, naszarpać : cineii (|crii'ioli(b (irriitn jiiufen , beriim raufei^
^enim rciCcn. Cidyl>y mi się teraz dyabeł pokazał, taił-
bym go wyl.irgał, wycirapał, wyczubił . . . . Teut. 28. b,
15. — g Wy targnąć W7;;órę, do góry wyciągnąć; oufi
rerfen, in bie ^olit nn^rerfcn ; Yind gorslergaii . gorvter-
gati , gorodtergali, gorsdreti , gorodreti , (ofc. Wzdiierić).
— *g. Intransiliie : Wylargnąć dukąd , w yt.ircrke czynić,
wyciąsjnać na napaść , na wiarczkę ; njfbin jifbcn dno

GinfaD )ii tbim , irobin cinfiillcn , ouJmlleii. Na| iiii.-ił ich,

aby z nim społu nie litowali dać się w nicbezpieciłn-
stwa ; zatyin społu z ochotą z miasta wytargneh. Htdt.

2 ;ł/(ic/i II, 8. (zaljm społem ocholnio z miasta wy-:
padli. Hibl. Gd). Wytargneh na południe do Ceretu, i
spalili miasto. U'. 1 HeQ ."O, 14. ( «lari;neli na po-
łudnie fiiW Gd.). WYTARGACZ . a, m , który co wy-
largiwa lub wytargnął, ber ?lui)rfluffr ; fcr/. B03T0praTel».

WYTARGOWAĆ - WYTCHNĄĆ.

W\'TARGOWAĆ c;. dok., Wytargowywać czestL, targowa-
niem się ur<vać , wytrącić , odtargować ; abl/ailbclll , ab--
binflcn, cr^anbcln. Wytargowanie, co wytargowano ; Ross.
BUTup^KKU , baś 'Jlbgcblingetie. — Fig. Ir. Wytargować co
na kim, z trudnuścią otrzymać, wyrobić, wymusić; mit
6(f|n)icriflfciteit (;r(;altcii , crlanacn, erimiiicjcn. Kaiulus i Pi-
so am przyjacielstwcm , ani [irośba , ani pieniędzmi, wy-
klektać i wytargować tego na Cyceronie nie moi^li. Pilch.
Sali. 83. Bronif zamku tak mężnie, że na wojska wiel-
kie nic nie dawał, aż głód sam i kondycye sf usznie po-
dane , zamek on na nim wytargowały, że go nieprzyja-
cielowi oddal. Btrk. Krz. Kaw. 53. Pokój niczem się
wytargować zacniejszy nie może , jako ogniami , bębny
i tumulty marsowemi. Tward. Wi. 151. Birk. Zbar. D2 b.

WYTARKAC, WYTARKOTAĆ, ob. Tarkać, Tarkotać.

WYTARTY, ob. Wytrzeć.

WYTARZAĆ, WYTARAĆ a. dok., tarzaniem wywalić, wa-
ląc wytrzeć ; SctaitSiDnljen , biirĄ ^enimiraljeit abrciben. Z
sprośnej posoki W bród wylarz^ine konie ich po boki.
Tward Mnc 61. Siwosz wytarzał się, otrząsnął, po-
tym sobie bryknął, wierzgnął, potym zaczął za dwóch
kosić. Zab. 15, "lii. Tręb. wywalił się do woli , er iDaljte
f(^ geniiglid) bcrum.

WYTASOWAĆ cz. dok., Wytasowywać czesll. , wysoko na-
tasować , ^od) aiiftburmcii. Dndik.

WYTCHiNĄĆ , 'WYDECHiNĄG c;. ;e(fn//. Wydychać , *Wy-
tycbać niedok.; Boli. wydchnaiiti, wydychali; S/of. wydy-
chugi; Sorab. i. wydychali, wudechnu, decham hwon;
Yind. vunsdihati , vunsdohiiiti , viinsefapati , ( cf. wysa-
pać) ; Bosii. izdaliiiuti, izdihnuti ; Rig. izdahnutti , izdis-
sati, (ob. Wydyszyćj ; Ecd u34XHyTn , n3^uxaio, n340-
XHyTŁ , ynepCTb , ( cf. "zdeclinąć , umrzeć); — §1)
dech z siebie wydać, wypuścić, oddychać nazad ; aitś»
ot^mcti, mi-31)aml;eiv , ben 3lti;cm oon iii) tBiebci' jurucf ge^
bcit; Graec. iu7ivśa) biorę wsie dech, iy.nvio3 wydycham,
oddycham utrumgue sonat. Cn. Th. 59G. Służą płuca
do respiracyi czyli oddechu , i tak pod czas oddychania
{imspiratio) pizez powietrze się rozciągają ; pod czas wy-
dychania (exspiralio) zaś znowu się ściąg.iją i zapadają.
Wejch. Anat. 112. N.iji;orsze powietrze to jest, które
serce w ciele ściska , tak iż wydychania wiatru nie do-
puszcza. Cresc. 651, {Slov. wydychanj, p^ra ezhalatio ,
ob. Para, wyziewj. — Tr. fig. Zwilżone pola wydychały
wonie. Pizyb. Ab. oO. wyziew.iły, (ic buficten iffioblgcriid/e
mii {ficss. BUj0XHyTbca, Bbi4.bixaTbca wywietrzeć, zwie-
trzeć). — §. Wydychać ducha, duszę = wypuścić ducha,
wyziewać ducha; bie SccIe aiiśat^men , fdncn @ci|ł aiifge'
ben, (auś^auc^eii). Dokąd jej możno patrzyć, w mię pa-
trzy, i swoje Biedną duszę wydycha w mię i w usta
moje. Zebr. Otu. 187; (ejchalat). Amurat z wielkiego
utrapienia ducha ostatniego wydychał. Baz. Sk. 377.
Umierając pan , ojcu ducha swego wytchnąwszy, poru-
czył Żarn. Post. 173 b. Na poły żywym językiem swym
klęła, 'Aże ostatek 'dusze wśrzód ogniów wytchnęła. Otw.
Ow. 183. — §. 2j Wytchnąć , wytchnąć sobie , spo-
czywając nieco odetchnąć, dechu świeżego nabrać, po-

WYTCHNĄĆ. g||}

folgować dla nabrania oddechu, siły; (Oejicrr. fi^
BcrfcŁnaubcn , ucrfdinaiiticn , oerfinicbcni , rulicn urn friic^en
ai^em jii fĄiipfcn, ciit menig rnjten ; Yind vunsdehnitife,
vunsdihuvatife , odpuhati, odihuvatife, odiapsti, odfapa-
ti ; Croai. odehnutisze ; Ross. C40XHyTb , pa340XHyTb ,
C40xuyTbca, C4bixaeTCfl; Ecd. npeiioMnin, npenoiHBa-
TH. Ten skacze , ten tańcuje , ten 'wytycha w cieniu.
P. Kchan. Orl. 1, 164. Zwierzęta w 'lesiech sen odpra-
wowały, Ptastwa po gniazdach sobie 'wytychały. P. Kchan.
Jer. 54. Bili się tak mężnie, aż się wszyscy spracowa-
li; zawołał jeden na odpoczywanie, wszyscy przyzwolili,
a gdy sobie czoła "spocierali a wytchnęli, dawszy sobie
znaki , uderzyli w 'się nie folgując sobie. Biel. Św. 252
b. Nie wydychając wołałem. Ryb. Pi. 56. (nieustannie).
Izrael z dawnego już wydycha boju. Ryb. Ps. 263. Z
swojegoś męstwa sobie w pokoju wytchnęła , I sławęś
na wszystek świat głośnobrzmiącą wzięła. Groch. W. 542.
Doląd sobie Bolesław po wojnie Węgierskiej wydychał,
dokąd się dostatecznie we wszystko przeciwko Rusi nie
zabrał. Krom. 99. Po dużym razie wytoczonym w Wo-
łoszech , sobie *wytychamy. Tward. Wl. 178. -Już to
lat dwanaście Polska mało 'wytycha. Faiib. C i. Tego
nierządu nędznej ojczyzny naszej nigdy nie dokonamy,
bo jeszcze pióro moje , pierwsze nierządy jej opisując ;
nie wytchło, 'aliści już.... Faltb. Bjj. — g. -Wyiciinąć
komu , dać komu wytchnąć , odetchnąć, dać mu przyjść
do oddechu , do nabrania siły, pofolgować mu ; eiiieit
2(t£iem fdjijpfen lajfcii, ftd; crboblfit, (oerfiiniclicn) lalTcn , i(;it
luieber 311 Jltliem fommen laffcn , itn ouśrnfien laffen. Czasu
orania oracz ma dać wytchnąć nieco i odpocząć wołom, '
gdy przyjdą ku uwrotowi. Cresc. 103. Wytchnąć koniom;
Ross. BUCToaib Jiouia4n , (cf. wystać). Wszystkich pan
woła ku sobie, obciążonych grzechem, i chce im wy-
tchnąć i odpocząć, by tylko znali brzemię niedogodności
swojej. SekL 52. Bolesław żołnierzowi przez zimę wy-
tchi)asvszy, lata zaraz przyszłego wojnę przeciw Wołodo-
rowi podniósł. Krom. 130; (hieme Ula giiieti mililum
dala). — Wytchnienie, odpocznienie , przestanek; (brt#
SBcrfAnic&enJ, tao 3(i!śrn|'tcn , 3Iii6vubcn ; E-ct. 0T4bix'B , ot-
4biujKa (cf. odech), OT40xnoBCHie , jieiKKa (cf. leżeć), 0147-
mie, npox.iaa;4eHie, npox.ia4i (cf. przechodzić), npe.itro-
BaHie, OT;^oxHOBeHie aa Kpaihoe BpeMS. Bóg dzień ku pracy,
noc ku wytchnieniu i odpocznieniu człowieczemu zrządzić
raczył.. Módl Gd. 123. Teraz już po nich , nie dając
wytchnienia Bezecnym zdrajcom i odpocznienia. Paszk.
Bell. a o b. Nie ma'ra odpoczynku, nie mam i wy-
tchnienia Od jego potwarzy, od jego trapienia. / Kchan.
Ps. 80. "Widchnienie. Oczk. Priym. 6. — 'g. 5j Wy-
tchnąć nijak., wywietrzyć, wystygnąć; au^bunjłen, an$'
bampfen, ocrbiinfłen, Dcrbampfen, Bm-nud)en , crlójdicn; {Ross.
BbI40.X.lbiri wywietrzały, BU40XHOBeuie wywietrzenie) pr.
et fig. ir. "Miasto jakiej ztąd lubości Bardzoby mi na po-
tym wylchło tej miłości. Tward. Pasq. 92. wymierzłoby,
uprzykrzyłoby się, jum 6fel merben. Wytchło mi maco-
chy. Pot. Syl. 299. Carnificinam nazwał królestwo Ba-
tory, Tak mu wytchło tytułów i tronu Polskiego. Opal.
Sat. 80.

79'

628

WYTCHÓRZYĆ - WYTKNĄĆ.

WYTKNĄĆ.

WYTCHÓnZYĆ Cl. dok., jako tchórza wypędrić, smrodem
trhórzjni w \ pędzić , napełnić. Biidik mit Slti^fltftinf pcr«
łrcibcn cbcr cinfuDen , a\i tintn fcigcn ^aftii Bcrft^cut^cn.

WYTKCZ, WYTECZNIK, ob. Wytycz, Wytycznik.

WYIEMPEROWAĆ pióro, ob. Temperować , zatemperować.

WYTĘPIĆ cz. dok.. Wytępiać ni'^dok., stępić zupe/nio, tę-
pym uczynić, gailj ftiiiiipi niadjen ; Sorab. 1. wulupam
oblundo ; fiost. ubnymuk , iiciynHTk. — §. Transl. Wy-
tępić, wygładzić, wykorzenić, wyniszczyć, wytrzebić;
miśrettcii, austilflcn; Sorab. i. wutiip<^m depopulor; \'ind.
satreti (cf. zatrzeć), pokonzlKiti , iskonzlriti , (cf. pokoń-
czyć, wykonaćj; Hoss. norpeÓHTb, noipeó.iHTb , (cf. wy-
trzebić); Subst. Wytępienie; Sorab. 1. wiitupeno; fios$.
BhiwiiBaiiie ( if. wyżyć ) , iiciesaoBCiiie. Wytępić złodzie-
jów , liiis. iiCTpefiiiTb DOpoBi ; wytępić lierezye , iicrpo-
Onib cpecB WYTEPICIEL , a, m, wygładziciel , ber
Sluerotłcr , Sertilflcr ; Sorab. i. wuiupenik; Ymd. satira-
vez. potiravez, pokonzliar, pokonzhauz ; flost. nOTpc6n-
leJb. Wylepioiel nauk i uczonych. N. Pam. 18, 521.
W rodź. 'żriuk. WYTĘPICIKLKA . i ; Sorab. 1. wutu-
perka , Jlui^ntiicriiin , 2}cr!ilgcrinn. Filozofia slafa się wy-
tępirielka wyslępków. iloti. 10, 125.

WYTEMLIKAĆ ci. dok, poterlikać do końca, wytrylować ,
fliiiMrillcrii, (icrnustrittcrn. Bndik.

WYTLliMINOWAĆ cz. dok., na terminie u rzemicsJlnika ,
kupca wy<łui\ć; bo) cinem 5)'"'i*"'frf" "'•" Jtauimann
ouślfriifit , bic 8fl;rja{>rc niisftcbeii , cf. wyst:ić lata. — g.
Tronsilwe: Wylerminować chłopca, ucznia, czeladnika,
w\z«filić po, wypuścić go z terminu, ciiictt au^gcltrntcn
Siirfc&cii fu'9 fprfdjcii. — g. Aliter. Ł»komcy kiedy oba-
czą jaką młodą dziecinę, to mu 'czaczko ukaże, konika,
sukienkę, szabelkę; to do zapisu z nim co W5knk , az
go lada czym z majętnoslek wyterminuje. Falib. F 5.
wyrur^iije, wyrumuje , wjkwituje, Dcrbrńngfił.

WYTĘŻYĆ cz. dok.. Wytężać niedok., silnie natęłyć, ^inniiS<
ftciicii, au8|'trc(fcn pr. et fig. ir. Gdy ujrzę już na iiiei;o
zamach wjiężdny, Moj,'ę-ż nie zadrżyć , umysł nie wy-
dać strwożony? Min. Hyl. I, To.

WYTKNĄĆ Cl. jed,ll.. Wytykać niedok., 'Wytykawać con-
tin ; { Bob. wyteykali ubjicere , ezprobrare , wytknauti ;
Stov. wylkyiiem luxare , wywichnąć; Sorab. 1. wontjkam
paldin lilio, wutjkam wyrzucam, zarzucam; Vł/i(/. vuns-
teknili, islflijniti , istegnem wjśi-.ibić, wystarczyć co;
Hos<. HCTUKarb przedziurawić); — §• ') wytknąć, wy-
tykam co; e£<ero , prifi^ro perticam , digilum foramine .
Cn T'i 1510. przełknąwszy wysunąć, wystercz\ć co;
bur.^ iinb biir(^l>ij \jixmi fted^dt, (^eraiijftotfon, a)\i\UXt.\. Pale
wskroś przez c/.łiiwieka bito, i aż przez rozdziewne u^ta
wylkniono. Pilch. Sen. litł 101. — §. Wytknąć, wysunąć,
wymknąć. wy<terczyć , wystawić, wys.idiić; I)frviprru(ffll ,
^eroorraflcit lajfcn , bnauirudin , tifrporftccffii. Leri na ostre
miecze i wyikiiione piki Pol. .\r^. 2'J5. •jorjebaltfiic "^U
ffll. Głowę z wód Elejłkich Alfejka wytknęła, '/.e^r. Ow.
150; (exlutit , wysJeibił^). Byfa z Nimf n.ijsławmejsza
Sykulskich Gyana , Która w po^rzód jeziora po pas się

wylknęła. ib. 118; gurgite quae medio lumma Itnui ex~
tlilit atvo , {ob. Wystać). Szybą z dołu 'skry wyt\ka
Dno otchłiini ogniste. Brud. Otł. D 1. wysypuje , fprńjit
Suiifcn ^cruor. — Wytknąć kogo , wydać , wystawić na
szly< h , na rzeź. Cn. Ad. 1588. narażać kogo, wysadzió
go na zły raz ; fincii ber ©rfo^t blo^ ftcUen , ber @cfa||r
ausSfeCcn. — §. Wytknąć jakie miejsce , tykami wyzna-
cz) ć, ograniczyć, określić; ciiicn Ort nbftccffu , mi^fitifcn,
mit Stcrfpfdl^lcii ou^jcid^ncn. Wyznaczenie i wytknięcie
obozu lub pozycyi wojska, jest jedną z najważniejszych
części wojennćj sztuki. Łqik. ^. 257. Inżenierowie wy-
tykanie odprawujący. ib. 275. Ulice szerokie , prosto
wytknięte, dobrze wybrukowane. N. Pam. 11, 106. —
Siiniliter : Łatwo tam będzie znaleźć biegłego sternika.
Co ku wschodowi drogi na morzu wjlyka. Pizyb. Lut.
10. (wyznaczy, oznaczy, wskaże). Wytykać, wyznaczyć poka-
zywaniem, wskazaniem, wskazać, wykazać, wybrać; (;crnu3«
ftedieii, ^eraii$()ckit, ^erau^mal;lcn , nii^mdtilen, nu^(ic[irn. Tak
myśliwiec zająca chcąc charty przychciwić, wyijka. /'ol. Zae.
125. (wypłasza, wypędza im na oczy szczujac na niego).
Lubomirski z każdej wytknie dziesiątego żołnierza kompa-
nii, przybrawszy rolę Władysława, uderzy na pogany.
Tward. W/. 159. wjbiera, wyznacza, er bcbt ben {ftiii'
ten 2)?ann ani. — Szczególniej: Wytykać; Boh wyiey-
kali desaiky; dziesięcinę wybrać, ail^jefinbeil , ben ^tbtt'
tcit cr^ctrcn , brfoiibcrś ben ©arbetijcbiiteit ober flcriije^iiilcn ,
(ob. Wytycz, wylycznik , wytykownik, wytyczny). Wy-
tykawam , dziesiętkuję , dziesiątą część od której rzec/.y
odejmuję , decimo. ilącz. Wytykanie , dziesiątkowanie ,
decimalio. ib. Biskup Wrocławski postąpić musiał za
swoje uwolnienie Bolesławowi dwa tysiące grzywien; a
od tych czasów dziesięcinę pieniężną miał brać od nie-
go , którą pierwej wytykano po wszystkiem biskupstwie.
Biel. 149. (w naturze, w snopie, cf. meszne). Gdyby
wylycznik trudność czynił wytykania , wolno jest każde-
mu zwieźć zboże swoje . zostawiwszy dziesięcinę na po-
lu. Ostr. Pr. Cyw. 1, 297. Król dndiy wasze wytykać bę-
dzie. Budn. 1 .Sam. 8, 17. t. j. dziesięcinę brać z dro-
bnego bydła. ib. (z bydła waszego dziesięcinę będzie
br..ł. Bibl. Gd). — §. Wytykać, na oczy wysunąć, wy-
stawić, j.iwnie okazywać, wykazywać; Surnb 1 wontj-
kam pniam sisio , iiiitcr bic ?tiiijcn ftfUcM , fidjtbflrliiłi , bfuł«
\id) , [laiibgieijliĄ jriiiett . biirtl'iin , eriuciicn ; piunet in mo-
lain , qit'tm in tionain partem. Cuilzoziemskie herby dwóch
z zakonu naszego , ilrukiem światu na oko wytknęli.
Nie$ (iikaz:ili , wsławili, wystawili z sławą). Wyt_\k» ci
przeil oczy, co nie widzisz jaśnie. Teal. 46, 42. (wido-
cznie okazuje , wykłada j;>k nailłoni, pod-uwa pod oczy).
Jego twarz mężna wyijk^7.ł człeka najnieszczęśliwszych
przymiotów. Zab. 15, 108 wydawała, wyr»ż:iła , ozna-
czała, znamionowała, cechowała; jeii)rn , anjeigen , bat»
tdun, d)iuacieriftrf n , bcjeidjiifn. Mimsirum był jego syn,
pod ^r^ną hardą . Jeszcze go cnoty ojca bardin-j wy-
tykały. Jitt. lei. 25 bardziej w\ś»ieciły , lak że zbro-
dnie jego tym barilziej się odbijały, w oc/y wpadały,

bie luiifitben bcj $atcrj firOttn ibn i.i rin nt>i) gr(Qrrt4
8i4)t. Wytjkam kogo. wydaję na szt;ch ; prudo tlicu-

WYTKNĄĆ.

WYTLEĆ - WYTŁOCZYĆ.

629

jut ineptias , ostendo aliquem dolo milo uli. Cn. Th.
1340. Wytknąć kogo, pokazać ludziom, szluki odkryć.
Cli. Ad. 1288: wyrysować, wym.ilować, odmalować, wy-
obrażać; ciHCii be5cid;nc:i , tarftcllcii , wic n luirflid) i^, i^ii
fi^tlftcrn , al'ma^Icii , in fdiicr SKijSc fcbcn Iaf[eii. Nie mia-
nować go ; ale dosyć wyraźnie IuIjo pod pokrywką wyt-
knął Kłok. Turk. 225. Kaznodzieje częslo niepolrzebną
żarliwością się unoszą, aż do narażenia .się n;eklórym
w szczególności osobom , i wytykania cnych ledwie co
nie po imieniu. Mon. 75, 587. Nie będę-ć ich miano-
wał, lecz sobie odważę. Iż ich wytknę przed światem,
i palcem pokaże. Klon. Wor. pr , Palcami kns^o wyty-
kać , mit bcti 3'"flfr" "uf jcmauccn nicifcii , beiitcii ; Sorab.
i. z porstom dopokazuyu ; Ross. najbUHMii yKasuBarb
Ha KOro , CMtaaTbca Ha4'B K-kyn>. Powstanę i powstawać
będę na łakomce, pijaki, z/oczyńce , ale palcem wyty-
kać nikogo ani chcę, ani mam potrzeby. Mon. 65, 598.
(odsobnić, wymienić). Okrutnych panów po caJcm mie-
ście palcami wytakają i nimi się brzydzą. Pilch. Sen. fask.
65, (cf. wyszydzić, wyksykać). Palcamiliy mię wytykali Tenl.
18. c, 15. — Wytykać błędy, występki, zbrodnie < okazać,
wykazać z nagana ; Jcbicr, 'Bcrijc^unijeM, 3>er()red)cii (aufiMjcti),
oiiflMen, bariMca, riiijcii (c^f. 'riignwać), mit %aM fcl)iliieni,
aufDClfcn, bartlmn. Satyra w ścisłej z cnotą , zostając przy-
jaźni. Błędy ludzkie wytyka , lecz ludzi nie drażni. Dmoch.
Sil. R. 55, (cf. Satyra w szczególności nikomu nie ła-
je , Czołem bije osobom , gani obyczaje. Nm'., cf. Saty-
ra prawdę mówi , względów się wyrzeka , Wielbi urząd,
czci króla , lecz sądzi człowieka, hras). Przeto i senat
rzecz, nie osobę wytknął; rem n^n kominem notauit.
Siem. Cyc. 456. Wyśmiewa Cycero wszędzie dowody
Erucego, wytyka jego w oskarżeniu niedbalstwo, po-
mnaża wielkość zbrodni ojcobójstwa. ib. 3. Każdy sie
obawiał mówić za Roscyinzem, aby wytykając podejście
Chryzogona , nie ur.iził Syb. Siem. Cyc. 3. Wytyka ich
zbrodnie , wyśmiewa świadectwo Kapitona. iSiem. Cyc.
3. Mówmy z sobą zgodnie, Być się myślim fiiewinni ,
wytknijcie nam zbrodnie. Teat. 45. d, 81. Wyb. Nie
do ciebie należy poprawiać niecnoty, i występki wytykać,
Teal. 46. b, 48 (cf jaki mi bocian, świat czyśińć). Nało-
gi nasze Wac Pan nieustannie w swoich nam wytykasz
pismach iU«'i. 68, 13 i. (wyrzucasz, zarzucasz; COlTlicfeil,
Borroerfen , yorDaltcn; Roh. wyteykati uhjicere , e.vpr.)ljra-
re; Sorab. i. wiiljkam ; Yiiid. encmu v'ozhi vlekniti ,
vlikiivali ; Rosn. ftikati u occi , dalti u obraz ohjeilare).
Oto będę wytykać , że siedziałeś w kozie Teat 46. 6,
83. (będę ci zarzucał, zadawał). Wytyka Aryslofenesa,
który maxymy Sokratesa w po.śmiech obrócił. Mon. 68,
212. gani, ciltetl taticin. — Wytknąć kogo w czem, na-
gannym go znaleźć , wykazać go występnym , cillClt \V0'
tin fłlńfliĄ ftiiben. Orland się nigdy w nieliidzkości Wy-
tknąć nie dał, i 'zawzdy bywał wielkiej układności. P.
hchan. Orl. 1, 255. Kto cię w czym kiedy wytknął,
albo znalazł w błędzie , Na tak częstokroć tobie zle-
conym urzędzie? Croch. W. 409. Ten me może
w 'fałsie b\ć wyikniony. Kto chce, żeby dank chwały
był oddany Temu , którego poselstwo sprawuje , I nie-

prawość się w (akim nie znajduje. Odym. Św. L I % b.
Ewangelista Jan błogosławiony Wyznał to pióra złote-
go wyrokiem Świadek , w nijakim 'fdłsie me wytknio-
ny. ih. 2, K k 'Ż. ( nieposzlakowany ). Czart ustępować
musiał, wytkniony będąc w zdradzie swojej, ib. I, 4.
(przekonany , zdybanyj. Włodarzowi w szafarstwo dał
wszystkich włości intraty, a ten wytkniony był w swej
niewierności, ib. 263. — §. Wytknąć aliguando conlrarium
sonat primae signi/icalionis ezerendi , proferendi , i. e.
eximere , extrafiere aliijuid , e. gr. Wytknąć czop t. j.
wyjąć co było zatknięte ; Hoss. BUTKityib , BbiTbiKaTi fai-
re sorlir ce qui est siche. — Similiter: Wytknąć członek
ze stawu, wywichnąć, wywinąć sobie, wybić, wytrącić;
Ross. BUBUXnyTb, Bbiiiiii6iiTb M.ieHb KaKoS itja h31 cbo-
ero Mtcra , iiai cociaBa. — Susbt. vcrh. Wytknięcie,
wypadnięcie nogi ze stawu , (cf. wytycz , wytyk choroba
bydlęca). — §. 2) Wylkać aH. perf., tkaniem, tkactwem
wyrobić, urobić; Ross. sUTKaib, nocpejCTBOjii TKaHba ,
H3roTOBHTb TKanb KaKyto, t/eraiiśiiłcbeii , nii'5iuebt'n pr. et fig.
tr. Na złotem haftowanych oponach jedwabnych Były
pięknie wytkane wojny Greków dawnych. Zbil Dr. 93.
wyobrażone, wykonterfetowane tkaniem; eingenicbt, flll3=
(jeiDebt , burd) SBebcii obcr SBirfcn barijeftcll;. Król posłał
"chamowi namiot, na którym żywot Clirystusa b\ł wyha-
ftowany, aby 'cham widział wytkany żywot Chrystusa.
Galat. Alf. pr. — g. Wytykać wszystkę przędzę , tka-
niem wypotrzebować; otlc^ aufiUEbfit , niif[>vaiid)eu im %i'
■ bett Ober 2BirfctI. — §. Wy tkać, wyiykać co czym, wy-
pchać ; ouuftopfcn , I;t-'i'«'''^'fti'Pff"- Bmlik , Ross. Haóiiib ,
Haóiiuaib , uano.i:!iiTb Mtaii) nycTOiy Kanyio.

WYTLEG, wytlał , /. wytleje med. dok., tlejąc się wytra-
wić, tleć przestać; aui^ijlimmeii , ju glimiiieii niifbórcii. Wę-
gle wytlały. Tr. — Fig. Aby żadne sprawy sądowe nie
wytlały. Tr. nie spełzły, nie poszły w niepamięć , w za-
niedbanie. WYTLEĆ cz. dok., wygasić, niii^lo[c^cn. Tr.
llaniem wypalić , nuśflliiniuen lajfcit , oii^fdjmclcii. Wytlić
węgle w mielerzu.

WYTŁOCZYĆ c:. dok.. Wytłaczać niedok.; Rnh. wytlaćiti,
wytlaćowati; \ind. vunstlazhiti ; Ross. BhIT0.1oqHTb ; Eccl.
ncT.iaiiimi ; tłocząc wygnieść , wycisnąć ; l,'crail^prej[ctl ,
beraiiśDriictcii , aitśprcffeti. Wytłaczam krew', oliwę. Cn.
Tk. 1558. Wybijam olej, oliwę wytłaczam. '-'«. Th.
1505. Wytłaczanie oleju mazistego z jader świeżych.
hruml. Chym. 153. — Prov. Slov. Tażko s kameria oleg
witlaćit; ciężko z kamienia olej wytłoczyć; ( ?. twardym
człowiekiem trudna sprawa, cf. skamieniały, nieużyty, cf.
kamieńj. ^Zal łzy wytłoczył z oczu wszystkim. Tward.
Wł 97. ~ Z d Iclwie nie wytłoczy duszy z jej serca.
Odym. Św. 2, H h 4. Paladę, gdy z mózgu Jowisz wy-
tłacza . W Libickim kraju najpierwćj widziana. Chrośe.
Lun. 294. — § Wytłoczyć, tłocząc wyrazić na czym,
wycisnąć, odbić; tiioraiif abbriitfcii , ctiifii 9!bbriitf maćjen.
Listy pieczętują na miękkim wosku, iż rychlej wytłoczy
pieczęć albo herb. Glicz. Wych. K 3. Wytłoczenia ka-
mienne , Slbtirritfe, są to ślady jakiej innej rzeczy na
kamieniu zostawione; najpospolitsze są wytłoczenia ro-
ślin, ryb i konchyliów. Kluk. Kop. 2, 114. — 'Wylło-

630 WYTŁOCZYNY -WYTŁUMACZYĆ.

WYTŁUMACZYCIEL - WYTOCZYĆ.

Myć, wydrukować, wybić w ilruku; afebratfoil, brutfeit ,
objieljeii, abjict/eii in ber Srnrfcrprcjfc. Jan Łaski [.ierwszy
nasze prawa rozslrzelono na karlach zyroniailził społu ,
i wytłoczyć dał. Biel. Św. 21)0.— (! Wylłorzyć co czym,
wypchać ; womit oujftoptcn , 9oU ftopfcn. WYTŁOCZYNY
plur., pozostałe po wylłoczemu łuszi'zki jaijóu ; Uuh.
winne kwasnice , kały wjna . zńboi{ -, Cini. tropina , pa-
terska; Vind. troski, tropynje ; Croat. trop, Iroplne,
drop; Oosn drop, dropina od grozdja, komina; Rag.
drop, dropina (cf. dról)') , brecrje , (cf. brahai; Hoss.
HsOoiiua , (cf. wybić;. Wino po.^lcdnie albo z wytłoczyn
polanych wodą, lura. Cn. Tli. 1264. Wino najpodlejsze,
lura , vinum secundarium , którego używają ubożsi , mo-
cząc wytłoczyny jai;ód winnych , i wyciskając polyin w
prasach. i\. fam 5, 159. ircftcrivciii ; Boh. posle.lnj ,
zadnj wjno , palesky , (cf. pacześ^; Carn. patoka: Yind.
palki, potoki, potoke , patcska , {ob. Patoka); Sorab. 1.
patoki. — Wvtł(iczviiv . z wina, oliwek wvlłi>cz(inych,
gąszcz. IWuJ.WYTŁÓCZYN.NY, WYTŁOCZYiNOWY , n,
e, wytłoczynom służący. Cn. Th. 1358 Wtod. "Jrcflfr • .
Wytłoczynowe wino , z wytłoczyn, ib. (Cruat Iropmyak
panis ex linacris cor.liis , wytłoczynowy cbleb). WYTŁO-
CZYSTY, a, e, qut eiprimi polest. Cn. Tb. 1538. 'wy-
Iłoczny , 'wytłoczony , aUtfprcP'iir.

WYTŁUC, f. wyiłui-ze. wyiłuke es rfoi. , Wytłukać niedok,
Wylłukiwać iiesU.; Buk. wyllaucl , wytlaucy , wyli ^ukl ,
wy tłuku , wyllaukati; Bosn. islucchi ; Ri'St. llCT(i.]imb ,
BUTO.iKiiyib , DUTiLinatL , Bbija.iKiiBaTb ; tłukąc \vyb'ć , bit'
auiflopicii, bcraiiśfibliiijcii , mi3pod)i'ii , nii5fd;bi()cii. Wytłuc
kojo, wyliić go mocno, ciiicii tu^titl aifJiualfcn. — §.
Wytłuc się zk.id, z bieilą się wyijraniiilić , wydobyć;
fii^ mit gcrmiict 9?ot^ (jerau^arbeitcii , berniit^fifiiiipcrn. Dru-
giego trąbka w las lak głęboko zawiedzie , że leJwo w
nocy się z niego wyiłucze. Rej. Zw. 100 6.

WYTŁU.MACZYĆ , WYTŁÓMACZYĆ cz. dok . tłumacząc
wyjaśnić, tłumaczeniem wyłoż\ć, zupełnie przełożyć;
\iiid. iskasati (cf wyk:.zać), resbistrili , resiaguti . rcskla-
dali; Crout. iztolnacliiti , iztolnachujem ; Ual. izloma-
chili ; Bum. istuinaciti, istumacili , izrjfciti (cf. wyrzec),
izgov3rati , izgovoriti , izusilli ; /i*'!'/. istomdciti , istoinn-
civati; Ross iicrojKOuaTb, iiCTO.iiiOBUBaTb , apoTOJKósarb,
pacTOJKuiiaTb , pucTOJnuBUuaTb . bc^^^^i^^fliii^t^tiA'" > (Hi^^bob
mctftbcn, bfr'i"(*''rflflrf" • iiii'?crflarcii , nitsDnitcit , nii^bcllcii ,
oujflarcn, ju Giibc crflńrcii, pber iibcrK-fcii. Oedip w Te-
bach i (jadzie Slinxa wyiłóuiaoz)ł , 1 jak się monstrum
to zabiło, obaczył. Jiihł. Tel. 225. rozwiązał zagadki
Sfinxa, er lóftc bic JKiitbfel ouf. Będę jeszcze miał czas
do wytłumaczenia tych moich zamysłów. Siii» A'u»n I ,
58. d« wyłuszczcnia lub usprawiedliwienia , crórtcnt, mi'
einanbcr fcpcii, rcd;ti'crtti)ni. Wytłumaczenie; Yiud. rcsbi-
slrenje , reslaga, rcsklada , (cf rozkład, rozłożenie, roz-
biór); liofs. CKasaiiie, CKaJUuaiiie , (cf. skazać). — Zuimk.
Wytłumaczyć się , fid) flCbórifl frfldrcil. Często od uczniów
słyszymy: umiem ja to; ale się wytłumaczyć nie mogę.
Geom. i , 52. id} fanii c^ nid)t uon mir flcben. Jeden w
drugiego dyskurs wpada, żadnemu się żaden wytłuma-
czyć nie da, nikt nikogo nio rozumie. Idon. G5 , 111 ,

cf. wywieść się, usprawiedliwić się. *VVYTŁL'.M.VCZYCIEL,
a, m. , wyjaśniacz . bcr 3luffldrer, Sluabfutcr; Raj. lorai-
cnik , tomacitegi ; Bo$n. islomacilac , izgovorilac , izgo-
YorilPgl; fius«. iiCTO.łKOBaTeJb.

WYTŁU.MiC cz. dok., tłumiąc wygasić, wyniszczyć, zupeł-
nie poiłumić ; burĄ 2)amptcn owslófi^eii , gaiij uiitcrbriirfen,
aii?rottea.

WYTŁUŚCIĆ cz. dok. , tłuszcząc wytuczyć , ganj fett ma4fn.

WYTNĘ , wytnie , ob. Wyciąć. WYTNIA , i s. , w górni-
ctwie jakikolwiek bądź gatun<>k otworów podziemnych.
lUier. Mskr. im iBcrijbaiie , cin 9)cr^au , eiite (straże.

WYTOCZYĆ cz. dok., Wytaczać niedok.; {Boh. wytdćiti «-
lorquere , ditło<qiirre , pervtrUre , cribro excernere , e da-
lio promere : Encl. llSTOluaiO wypróżniam , wydrążam) ; —
g. 1) wyiocz)ć, tocząc wywalić; bcraii-^roitljcn , bf rauśf oIlcriT ;
/?<>«<: BUKaraTb , BUKaruBarb, BUTauiiirb, BUTuCKiiBaTŁ.
Wytoczył beczki i kadzie z piwnicy. Ld., Rois bukutuji.
Wytaczam kamienie, evolvo saxa. Cn. Th. 1358. Wyto-
czyć działa. Tr. (wyprowadzić, wywlec, wyciągnąć). —
Hg. et Ir. vańe : Gdy mu kazano język wywiesić, on
go wnet wytoczył, i Leop, 2 Miih. 7 , 10. 'gdy nnu
kazano język podać, zaraz sj" podał. Bibl. Gd.); wywa-
lił go z ust , mit allcr Waiit |)er»iiit-fłc(!eii. Temu łeb
śi-.ięly, ten wytoc^ył kiszki Jaii/. link R i b. wysypał,
wysuł, er [(^fitietc fte mit ®cn)(ilt aii5. Pająk mucby łowi wnę-
trzności swoje własne z siebie wytaczając, A z nich subtelne
siatki ustawnie dzi iłajac. Prut. Koni. B 3. wydobywając.
Jieroor bolciib mit Jlriftrfiijmiij. Up.itrzywszy skrzydło pra-
we , nalrą na me i wszystek impet swój wj-loczą. Tward.
Wł. 79. wywrą , ftc Infffn ibre (jaiijc 3}iiid)t ani , fłurinen
biiraiif łoś, rid)ten ben ftilrmifilieii 'Jliirall babin. Po dużym
razie wytoczonym w Wołoszech sobie "wyljchamy. Tward.
Wł 178 wywartym, wypuszczonym, gwałtownie wydanym,
cin G'-'ii''il''!j (iii'?flffTibrter Streid). — g. Wytoczyć wojsko ,
wywieść wiijsko . !;iom .liiiii- wyprowadzić; Jilbltfid) ]}(!•

«it>5iii'jrf II , bf>'<iii'5flrŁ'meii Inffat , bf^u^ifinintclii laffeii , loim'
meliiD norffibrcii , bfri'ti»fiibr.'n. Lud stał zszykowany , po-
t;m Syineon w \ toczył wojsko swoje. 1 Leop. 1 Mach.
10, 81. (wyciągnąf z wojskiem swem. Bibl. Gd.). Z woj-
skiem się sv\oj,Mn przeciwko nieprzyjacielowi wytoczył.
Sk Dz 312 ( s,'rom;*dnie wypadał, wyruszył). Polacy
wytoczywszy sie z lasu , potkali .sie z Wołochy. Biel.
Ar. 43(5 licznie wypiiilł-izy, wysyp.iwszy się, wysunąwszy
się, wydobywszy się: bfriiiśilłrómen, ((rrniii^iiiimmelit. Wy-
toczyli .się ze wszystkieh zeuieczków okolicznych. 1 Leop.
i iłach. 7, 40 (wypadli z wszystkich miasteczek w
około. Sibl Gd.k. Apolonius ciągnął, jakoby miał i^ć ku
Azotowi, a potem wnet się w _\ toczył na pole. 1 Leop. 1
lUoch. 18, 78 (wszakże wnet wyciąjiiiął w pole. BibU
Gd.). Gdy się wytoczą z miasta, pojmamy ich żywo.
1 Leop. 4 Hrg. 7. 12 (gdy "wynidą z miasta. Z/ii/. Gd.
gdy sie sypać będą z miasta). Om trędowaci wytoczyli sif,
a zabieżeli mu drogę. Rej. Po$l. iV n 5. — g. Tranil.
Wytoczyć mowę. skarcę, wyłożyć, prowadzić; BOrlruflfn,
VOrbririgcii. lUiej na pamięci, abyś był sprawiedliwym, i
dobrze wytaczał twe zażalenia. \Yeg. Uarm. 3 , 326. —

WYTOCZYĆ.

W Y T O K - W Y T n A B 1 Ć.

631

Od sukni do języka Polskiego wyloozyła się mowa. Mo7i.
68 , 56. tocząc się obróciła . wykiernwała się ; hii lyOjlt
fllilcnfcn, Iiinlcnfcii , 3. S. ^aL1 ©cfmdd). Listy do niei^o
stul pierwej, niżby się do ludzi wytoczyć imały. Sk. Dz.
304. wyjść do wiadomości publicznej, na świ^t, na jaw';
^cran>3fiMnmen , Ińi ifobin fommeii , (jflniigcii , dcfniiiit luerbfn,
jur 5leiIIltluP foinmen. Wytoczyło się do urzędu , exressit
res ad judices. Cn. Th. 1558. bie Sntce ift \>\i »orś ®c»
ńi)[ (jef iMnmcn , an^anfliij gcuiorbcn. Sędziowie przed kió-
reini sprawa wytoczyła się.... Guz. Nar. 1 , 204. pro-
wadziła się, broniła się; Me ^irf)tcr, IW beiieii bie śai^e
flcfu^rt rourbej anlifingig gcmac^t 11'orbcn trar. Wytacza się
dalej sprawa, jeszcze nie koniec, idzie w długą; btC
®o4c gcjit lucitcr, ift noc^ nił't iii ©nbe, 3tc()t fid) m bie
Sdngc. — Fig. Od słowa do słowa , przychodzi do tego,
ze się sprawa wytoczyła na dziedziniec. iMon. 68 , 404.
wypadli z sobą na dziedziniec , wadząc, się , bijąc się ,
tłukąc się, za włosy rwąc, pojedynkując. — §. "1) Wy-
toczyć na tokarni, wyrobić po tokarsko; Boh. wykrau-
ziti , wykraużowati, ( cf. wykrązyć. cf. wydrożyć J ; ber'
OUŚbrct^lcIn , auśbre^fcln. Kazać tokarzowi wytoczyć stępel
z brzegiem u góry z drzewa mocnego. Torz. Skl 107.
— Fig. Niepodobien do siebie, j«k ślicznych m.inier , jak
przystojnego nabył ułożenia , i gdyby jeszcze kilka mie-
sięcy, byłby się pod moją ręką doskonale wytoczył i
wytarł. Teal. 7. c, 69. (wygładził, wykrzesał, wyszli-
fował, wyjjolerował, wyćwiczył). — Wytoczenie tokar-
skie , Ross. BUTOWKa ; (£cc/. HeiiSTomiMbul ; Graec. oy.s-
vonoi non exinanitus , "niewytoczny, 'nie«ytoczysty, nie-
wydrożony). — | 5) Wytoczyć, odtoczyć , u kowala
siekierę nową, u ślulierza nóż. X. Kani., Hoss. nuw^HTb,
BUTatnBari., nsTomiTir, ncraynBaib, l^craiiśfdJlcifcii, nuś-
fc^lcifen, abfślcifcn. — §. 4) Robaki co wytaczają, wy-
gryzują, wyjadają, wydrożają ; bie SBimiier freffett ttwaS
ani, yó^kn cś aiil; Hoss. Bbiiomiib , BUTa>iiiBaTb. Serce
ich wytaczają 'czerwiowie, którzy" w ziemi są, gdy je
same gryzą. 1 Leop. Bur. 6, 19. (>;erce ich liżą węże z
ziemi. Bibl. Gd.). — g. 5. O płynach, cieczach, wy-
toczyć, wypuścić, dać wypłynąi';, wylać, rozlać; flD=
japfcii , tieraiiJpicPeit laffeii, ocrgicPm ; Hag. iztociiti , uto-

citti ; RuSS. lICTOMHTb , lICTOMaTb , Bbm'b4HTb , BUUtjKHBaTb,
(cf. wycedzić;. Narzędzia do wytaczania wody pucbliniiej
z brzucha. Czerw. Narz. 23. Gdy puchlina' z brzuciia ża-
dnym lekarstwom ustępować nie chce , udać się potrzeba
do wytoczenia czyli wypompowania z niego wody. Perz.
Cyr. 2, 219. Nnrzedzia do wytoczenia zebranej ropy z
piersi. Czerw. 22. Wytaczam krew' z bydlęcia zabitego,
wypuszczam; effundo , ejfluere facio saiiguiiietn. Cn. Th.
1558. Płyńcie hojnym potiikiem , płyńcie oczy moje,
Wytaczajcie obfite łez rzęsistych zdroje. Zab. 1 , 180.
Nar. Tyś mi wytoczyła łzy nnjplerwsza. Bardz. Trag.
497. (wytoczyła, wycisnęła, Jbrdnctl QUŚpreffi'tll. Piękna
rzecz jest, kto krew' swą wytoczy za ojczyzna. Petr.
Hor. 2,03. Krew' się wylewa tych, dla których winna
rzecz była krew' swą wytoczyć. Goni. Se:i. 364. Wespół
ze krwią żywot wytoczyła. Olw. Ow. 86 , (cf. wytchnąć,
wyziewnąć); Rag. iztoccitise, iztaakamse ef/luo ■■ wyto-

czyć się , wypłynąć , wyciec. "WYT(3K , u , ni. , Wyto-
czenie , n. p Do ich na nizkie granice wytoku , Z lek-
kiego przybrał zasłonę obłoku. Chrośr. .lub. 141. spu-
szczanie się, tai i)ernii?Iflfffii , $cniiitcrlaiTcn , <pevab!nffen;
(Bosn. istocnik < wszczątek; Boh. wytok efftuuiian).

WYTONĄĆ med. jedntl. , wypłynąć z toni , wyjść z zato-
pienia , wybrnąć; auś bcr Śaffcrśgcfa^r I;eraiiśfdiii)immeit,
"i^r eiifgckn, bcm Untcrfinfcn etitfommcn pr. ei fig. /r. ;
(Boh. weytoń wypławka drzew, btC ^pljfcitDCinme , wey-
tonny dfjwj , co na yyode tonę a k brchu weytone wy-
pławne drzewa). WYTOPIĆ cc. dok.. Wytapiać niedoL;
Boh. wytopiti ; Slov. wytopugi emergo : — §-1) wodą
zalawszy wygubić; tregfc^iDcmiiien , iiDcrfc^iiicinmen , tnit
Ulicifdjireimimng aiiurottcn , mit SlBnffer scrtilgctt , crfdiifcn , cr^
trńnfcii. Ksźń inszą bierze przed się , wytopić wodami
Ród ludzki , i z wszech niebios zawalić go dżdżamL
Zebr. Ow. 9. Gdzie miasto leży w róvyni nad jakim po-
tokiem , Niżej zastawić potok, wytopi je skokiem. Biel.
S N. 55 — Fig Drugi będzie tak niedbały, że zaśpi a
zapije wszystkie czasy swoje, a nietylko pamięć, ale i
rozum czasem wytopi z siebie. Rej. Zw. 100. — §. 2)
Ogniem wytopić, wypławić, wyszmelcować ; ^croil§f(ŁineI»
jen, OU§fci)mcljen ; (Boh. wytopiti probe calefacere , wypa-
lić tęgo piec, izbę); Ross. BbiToniiTb , Bbinan.iiiBaTb ,
iiCToniiTb ('wypalić piec, izbę), BbinjaBiiTb, Bbin.iaB.iH-
BBTb , BbiraaTb, BUTaiiearb. Wytopienie tłuszczu zwie-
rzęcego, eliquatio. hnimi. Chym. 155, Ross. Bbin.iaBKa,
BUn.ias.iCHie, BbinjaG.ibiBaHJe. Wytapianie do zędry, scori-
ficiitio hriimł Chi/m. 551. tai 3lnficbcn; (Ross. BbiTonKH
skrzeczki). W^YIOPNIEĆ nijuk. duk. , \)0 stopieniu wy-
płynąć, wyciec; gcfcfjmolsen JciT.uśfIii')5cn , ^craii.^Sfdjmiljen
pr. et fig Ir. Kadzidła z drzewa wyic.pniafc. Zebr. Ow.
235 , siidata ligno Ihura ; cf. wypocić się , wypotnieć.

WYTOROWAC cz. dok. , aż do wyznaczonego kresu drogę
utorować , big llifllill ailśbablien pr. et fig. trans. Aż do
brzegów Indu droga wytoruje. Przyb. Luz. 49.

'WYTOWAfiZYĆ cz. dok. , wyprawić w drogę , wysłać na
wyprawę, wyrządzić kogo, wjeKfiedyować , (cf. towar,
cf towarzysz); eitieii iDP^iii njcgcicpcbircii , nbfciibcii, abfer*
ii.3CU pr. et fin. Ir. Chłopca do wsi nazad wyloyyarzy
fol. Syl. 264" Z Horawii, kiedy Łych dwóch "brafci do
Poi>ki szczęście wytowarzy . . . . l'ot. Poez. 456. Tym
czasem się orda wytowarzy przez potajemne ku Wołyniu
łozy. Jiibf. Buk. N O b. To nam na 'pismiecSi zostawili
starzy , Póki sia pycha , matka wszystkich zbytków,
Z nieba na nizki świat nie wytowarzy , Nie szukali tak
swych ludzie pożytków. Pot. SyL 29. Człek nieprzyjazny
z państwa eo wytowarzył. Cbrośc Ow. 369. Pompejusz
królów pycha nieraz z ilziedzicznych granic wytowarzył.
Chrośrt. Luk. 269. wyparował, wyrugował, wyparł.

W"YTrtĄCIĆ cz. dok, Wytrębować, "Wytrąbować contin.;
Riih. wytraubiti; \ind. vunstrobiti , istrobentati , vuntro-
bentati ; Cront. izlrumbetavam ; Sorab. 1. wutrubiu , wu-
trubim : trąbiąc ogłosić, otrąbić, oznajmić, (lUCiMflfen ,
nuiitrompcten , mit Jrompftfiifdjafl befannt macfcen. Dał wy-
trsbić w targi po miastach, iź ktoby córki podjął się

632 WYTRACIĆ- WYTRACICIE L.

WYTRĄCIĆ - WYTRAWIĆ.

obrony, da mu ją w ma/zeństwo z posagiem. P. Kchan.
Orl. 1, 102. Dnia tego wylrąbiony pokój. Fam. 83, 2,
83. Drifń wylrabić kazali, którego wszyscy ściągnąć się
mieli. H(iry. (jti. 5. Kiedy wzajem się zagrzewać nie
przestali , dnś.'; ich humorowi Czyni hetman , że rano
przyszłemu bojowi Znak trębacze wytrabią. Tward. MV.
T8. J.iwnym lafszem . co powiadają na Zwingliusza , iż
on wytrąbii wojnę Hi-lweeką Z^gr. Pap 265. wzniecił,
wzbumł, wszczął; Strifij aiiblafcii , atifadicii. — §. Wytrę-
bować , na trąbie wylać, w\r:i/.ać, \vys|)iewywać ; ^cr>

auiblaffii , ((crniiSlronipctcn , trompctcnb au^Crurfcii , »Drtragcn,
^eroii^l»riiis]cii cin ćiiitf, eiiic 3?ote. Nie wytrąbi tej nóiy.
— §• Wjtrąbić, uderzyć tchem w trąbę, wyirąbić z ra-
dości, z ochoty, iii bie Jrompeteii fłojScii /)'•. et fig. —
Prot'. Nun lenlahis. nie wytrąbisz /{ys. Ad. 30; ((jiti iiun-
quam ineifiit, nuiiqiiiim perripit; aiid:ices fnrluna juual ,
kio na nie liije , nie pobije, nie zwyiięży). W trąby
wojenne wytrąbiiją. Lib. Sen. 15. ( hasło wojny dają ).
Zdarzcie mi w głu-ine wyirąbić bukcyny, Niech wszystek
słyszy świat Sarmackie czyn.y. Cheich. Poprz. A %. — ■ '^.
Wyirąbić p'y z łasa Jr. Irąidąc z łasa wywabić do

domu, bie §unbe mi bem SBalbe |łcraujbla|'cii , jur S)tm'

Xt\jX Jllfailimcil blafeil. — g. Wylrubić ko,;" zkąd. olrebu-
jai- wy.Mil.ć, wygnać, 'wyobcować; cillCtl bCC Jrpnipctfn=

fc^aD iii bie ?ld;t tl^iin, erilircn pr et jig tr , (cf. wy-
świecić, wNklnąć). Zaciągają żiiłiiierza , wojska po;.isują ,
Budują i okrely , z morza w\trebiija I z ziemi Jubusza.
D(ird-^. Luk. 9 Z Rzymu mię wytrębiiją zwycięzcę Reń-
skiego. 'Uiirdi. Luk. 23 Nieszczęśliwy ja człowiek ,
banit wytrabiiiny, Przeklęty nieforlunat i grzesznik wzgar-
dzony, liulti) Her 58. Wytrąbii>no z obozów niebieskich
jeszcze u Jana ś. wszystkich złych, liirk. Chmiel, a 2.
Towarzysz laki z wojska wylrąbiony być mi. \'ol. I,eg.
5, 791. Wyirąbdi mię z swego zgromadzenia. Mon.
Tl, 50. Nudny Zoil I blizgoń Mewi wyirąbion z Cyle-
renu. Zah. W, I2(). O ciioly wizerunku, którą przes/łc
lala z wszystkich ziem wytrąbiły. linrdz. Luk. 25. W\-
trąbioiij nauka, wyklęta, wygwizdana, odrzucona, po-
caidzMiia.
WYTR.\CIĆ CS dok , Wytracać ntedck. , tracąc doszczętnie
wygubić, wyni^zez\ć'. wygładzić, wykorzenić; V>iid zi-
glii sbrif.iti , satreli (ef. z:itrzeć , zairacić). pokoiizliati,
iskonzhati, (cf skończyć) nu^rottcit , oufreilieil. Saul wy-
tracił czariin.\ię/niki 3 l.eop. I lieg 28. 3 (wyplenił,
a wyzabijił u li. 1 Leop ; wjgnał leh z ziemi, [ilhi Gd).
Na to co się uradzili, aby nas wytracili, okrucieństwem
sroższym niż Tatar-kiin uniesieni. 1 Lfop. 5 Matli. 7.
W jedne 'dub' ui-ichał ogień, by nie wygorzały zwie-
rzęta, a o drugiej dobie zewsząd się rozgorywał, aby
łłośliwej ziemi naród wytracił \ Lenp. Sap. 16, 18. et
19. (abv złośliwej ziemi urodzaj w niwecz obrócił Uthl.
Gd.) Wyd.ił nas pan w ręce nieprzyjaciela i wjtracił. 1
Leup. Deut. 1. Puszczano na okoł postrachy, że Roman
wszYsikich Lachów miał wytracić , a wiarę z ich kraju wy-
korzenić. A^iir Iht. 4, 139. WYTRACIĆIKL, a, m., wy-
gubiciel, wygfadziciel , wyniszczyciel, wykorzenicie!: Vini.
satiravez, potiravez, pukoiizhar, pukonzhauz, bet JluSrOtKl.

Wytraceni są od wylraciciela. W. Jud. 8 , 25. Bóg
kaził się wstrzymać aniołowi wjtracicielowi. Lena. H. T.
3i0. SEfirgcngci.
WYTRĄCIĆ, 'WYTRĘCIĆ CI. (foA, Wytrącać nierfoA. , trące-
niem wybić, wypchnąć; IjcraiiiftpBcii , ousIfloSen , ^erau»»
fdllajjen mit StoBen, ail-JfdtliliJCIt ; Bom. istirati , izaghnati,
łioss BUTOJKiiy Tb , BUTOJKUTb , BUTajKHBaTb Potłucz Ich
wszeleczne pęby, I 'z wytrącaj srogie zęby. Ryb. Ps. 109.
Klin klinem wytrącić, jeśh wczoraj dobrze pili, to dziś
jeszcze lejiiej. Dtimhr. Kaz. 12. Klin klinem wytrącić
usiłując, oba kliny uwiązili. Żarn. Post. 3, 718 b. —
Tak się uderzył w nogę, że palec z stawu wytrącił.
Warg. Wal. 13. wybił, wyruszył, wywichnął, wytknął;
aifJrcnfett , pcrrciifeii. — Idżże mi ztąd , bo cię oknem
każe wytrącić. 'fe'it. 53. b, 19. wypchnąć, wyrzucić;
jiim gciiftfr ^ciau5ftP5en , ^erau^roerfcn. — Skanderbeg
państwo swoje (ijezyste , wytrąciwszy z niego wszystkie
nieprzyjacinły , duslał. Baz. Sk. 55. wybiwszy, wygna-
wszy, wyparowawszy, wyparłszy, wyiłukłszy; \)exaui'
ft^Ingcti, Jierniiejngcii , furtjoflcn. W\ tracenie, ok. 'Wstręt.

— Sroższa ta obietnica pana , iż nas cną śmiercią wie-
czną "wytręcić musi od siebie Hej. Pott. P p 6. wyłą-
czyć , 0011 M) fcparirfn , aMoiibmi. — § Wytrą-^am sobie
lub kni/iu w mycie, w płacy. Cn. Th. 1 3."i8. potracić,

obj;c|)cii, cineii ?ll'jufl mad)tii »on ber 3a('l"iifl. ofn ber
£iimme; Hoss. BbmecTb , Bbi'iiiTaTb , (cf. wyczytać, cf.
poczytać). Wytrącanie, wytrącenie, defalka, potrącenie;
Hoi^s BuiecTb , ber 3Ut5iiij pon ber iRcc^itung, (cf. 9lbf(^lagj.

WYTRACZ.\C. oh. Wytroczyć.

WYTRAKTOWAĆ r.z. 'dok., traktując uzyskać , wyrobić, mit
Uiitcrbiiiibluiigeit gcmiimcii. Słaby ■ z mocniejszym rzadko
WYUMkliije co. Lub. Hoz. 117.

•WYTRAIMAĆ, ob. Wytropić.

WYTIlAPlC cz. dok , Wytrapiać niedok. , trapiąc wynędznić,
wycień.zeć, wyniszczeć; mit Stuiiimcr nufreibeii, au'5?(iren.
Wspomnij na Jakóba , jaka go po Benjaminie żałuśiia
żałoba w \ trapiła. Chodk. Kost 31. — g. Wytraplć co na
kim, trapiąc go wymęczyć, eiiiem tlrvai nbbriiigeii. WY-
TRAPIEMEC , ńca , m., utrapieniec, z drugiego co wy-
trapiajaey; ber 9lii^qiialer, Slbcjiialer, Slbbriiiger. W rodi.
ieihk WYTRAPIE.MC.A . y. Budtk.

WYTRATOWAĆ. WYTRETOWAĆ cz dok., tratując wyni-
szczyć, wydejitać , wyszłapać , mianowicie o koniach;

gauj au>3treteii, itiebcrtretlen , ipie j. S. bie ^tferbe ba* ®e»
treibe.
WYTRAWIĆ IZ. dok.. Wytrawiać niedok.; — '§. wyjeść,
wypaść, spaść trawę; Boh. wytrawili; /?oi«. cipaBHTb,

CTpilD.IIIBUTb, BUTpaUlITb, BUTpUBJHTb, BUTpaBJMUaTb spaŚĆ,

wypaść, wyyyecować, wyecować , BUrpaBKa wypasienie,
spasienie, ispaś ; abbfit(ien , abmcibeii, abfrittern , aiifjetiren,
dllffrrffcn. SkandPrbeg , gdziekolwiek jakie zboże znalazł,
tam puściwszy żołnierze, końmi wylrawił. Buz. Sk. 287.

— Wytrawić, wybecować , wyjeść, wygryźć; brraili^freffen,
dcriiuiibfiBen, be raii«acen , (ferau^ielreii ; Hou. crpaBMik,
CTpaBJiiBaib, (cf strawić); Acc/. ncrpouiaio, rpouiy (cf.
trocliaj, naiiypaw . (cf wynurzyć). Lekarstwa wytrawia-
jące corroiwa , 31(mittel, które kaidą część ciała trawią.

WYTRAWICIEL - WYTROPIĆ.

W Y T R O P N Y - W Y T UW A N A.

633

umarzają i niszczą. Perz. Cyr. 2, 141. Z wrzodów wy-
trawiać przeciwprzyrodzone plugastwo lub narosły. Perz.
Cyr. 1 , 151. Wanna humory w iyZacli niszczy i 'wy-
trawuje. Pelr. Wod. 56. — §. Wytrawici kogo , zjeść go,
wycieńczyć, wyssać, wyniszczyć na majati<u , sile, wy-
silić, \vys?abić . wynędznić ; dncii aufjcbreii , orm effen,
orm iiiadKii , auśfanijcn , cricbópfcn. Pan kiedy przyjedzie ,
szkapami , paohoJki wytrawi ubogiego szlachcica Pelr.
Pol. 2 , 82. Żołnierze wytrawiwszy ubogich chfopów,
jeszcze z sukien obdzierają. Kiok. Turk. 204. Prawie-ć
mif juz wytrawili na ziemi. Radź. Ps. 119, 87. (bez
mała mię juź w niwecz nie obrócili. Bibl. Gd). Nawie-
dzę ów naród w mieczu , w głodzie , w morze , aż je
wytrawię przez ręce nieprzyjaciół. 1 Leop. Jer. 27 , 8 ,
(dokadbym ich do końca nie wytracił ręką ich. Bibl. Gd.).
Porażę lud ten morem i wytrawię. 1 Leop. Num. 14,
11. (rozproszę ich. Bibl. Gd; wygubię, wykorzenię,
wygładzę , wytracę , fcrtilijcn , ailśrotłcil). Wytrawić się ,
wycieńczyć się , wysilić się , wysłabić się , wyczerpnąć
się . wywnętrzyć się ; Vind. Yunstradilile , fitO- aufjębren ,
frf^opfcn, cntfraftni , fdiii'M)cn. Wytrawili sie z dostatków.
Kag. Cyc. 49 Poseł Francuzki szczodry między łakomy-
mi Turkami prędko się wytrawił. Kluk. Tvrk. 109. — §.
Aliter: Wytrawić się, wystać się, wyklarować się, ustać
się, wyrobić się, wyszuniieć; oon ©etrńllfcil , fiĄ fe^ClI ,
flar ircrticn, obflaren, auśnrbcitcn , 511 arkiteii aufbiireii. —
Wytrawione albo wytrawne wiijo. Ld. oltcr, nu^ijcftanbncr,
nu^ge3C^VtCl" 2Bctil. — J^tg. Ir. Jest pełen mądrości wy-
trawiony .starzec. A'. Pam. 15, 574. (dojżrz^ły, oppos.
zielona głowa). — Izby się gniew przeważył i wytrawił,
czasu potrzeba. Pilch. Sen. qn. 243. (iżby opłonął, ucichł,
udobruchał się). Odpowiedź ta nasza nie daje czasu wy-
trawiać się potwarzy. Lu honsl. 1, 9. dojrzewać, wko-
rzenić się ; lafft Me Serldmnbiing iii(|t reif roerbcn , nid)i
cinUJlirjCllI. WYTRAWICIEL, a, m. , kióry co wytrawia;
Hoss. umyfmeib. ber Siiisjcbrcr , Slufjcbrcr. WYTRA-
W'.NOSL , ści , r'., stan lego, co jest wylrawionem, czyli
wytrawnem, ustałem, dojrzałem, n. p. Wytrawność roz-
sądku. Ld. WYTRAW'.NY , a, e, wytrawiony, wystały,
pr. et Iransl., n. p. Wino wytrawne, zdanie wytrawne. Ld.

WYTRE , nb. Wytrzeć. WYTREBU JE , ob. Wytrabić. WY-
TRELOWAĆ,"oń. Trelowsć. "

'WYTRESKOT.AC cz. dok. , wyhałasować , wykrzyczeć ; ^n--
ou?[(^reicn, krausplćirrcii. Co wj wrzeszczałeś przewrotny
rabuło , coś v. ytreskotał , gdy najbardziej skłamać chcesz,
tedy sie panem bogiem świadczysz. Smolr. E.t 40

'WYTRET, u, m. , wytrącenie, wyrzucenie; ba^ $crau»iło<
Ccil , 3lU'5ftopcn. Philoklesa się napisało dla wiersza, przez
wytret sylaby jednej miasto Philoktetesa Otw Ow. 503.

WYtRETO\VAĆ, ob. Wytratnwać. 'WYTRĘTWIĆ , wydrę-
twić, ob. Dretwić, zdrętwić.

"WYTROCZYĆ cz dok. , Wytraczać niedok , z troków czyli
więzów wyzwolić, uwolnić, wyswobodzić; BOlt Scffflt l'C=
frcicn , cntfcffcln , lojmai^en. Z Erebu ni wstydliwy mocą
Dyany Zdoła Hipolit yyyskoczyć , Ni Tezej dzielny, kru-
sząc kajdany Może Piryta wytroczyć. Hor. 2, 245.

WYTROPIĆ cz. dok., 'Wylrapiać niedok., (dislng. wytrapić,

Stmnik Liniego ttyi. 2 Tom VI.

wytrapiać), wyszlakować, wyśledzić; au^fpiiren, bie ©pur
oiiffiii^en, auf^nbfii, 6craii6finbcn, bcrau^ipiircn pr. et fig.
tr. U myśliwców mówi się: wytropić zwierza, nie ślad
upatrzyć. Chmiel. 1 , 80. Król Pruski do wytropienia
skrytości gabinetowych używa wielu ludzi. Pam. 83,1,
589. Wytrajiiał najzawilszych ścieżek dziwne toki. Po
których polityka ciche stawia kroki. Zab. 12, 225. —
WYI ROPNY, a, e, do wytropienia, mogący być wy-
tropionym , ail(jfpiirl'ar. Po kniejach niewytropnych gna ć
sierczyste dziki. Nar. Dz. 2, 84. Nosząc do chluby serce
pochopne. Szukałem z nauk imienia, Puściłem w knieje
myśli niewylropne Skrytego przyrodzenia. Zab. 13, 222.
Nur. Miał on wszelkie przesmyki serc giętkich wytro-
pne. Zab. 12, 219. wytropione, znane, wiadome sobie,
odkryte.

WYTRUĆ cz. dok. , trując wygubić , trucizną wytracić , mit
®ift acrtilijeil. Popiela U. żona , męża swego stryjów wy-
truje dwadzieścia. Min. Rył. 2, 10.

WYTRUNĄC, oh. Trunąe.

WYTRUPiESZEĆ nijak dok , wypróchnieć, niiiSfmilcii , nu5<
morfdKii , tnprfd) iiiib IjoIiI ircrbcn. Tam tak obszerny w pniu
samym dąb znajdował się, że siążę w nim wytrupiesza-
łym obrócił sie na koniu. Chmiel. 1 , 640.

WYTRWAĆ 7ned. dok , trwać dn pewnego kresu, iii JU
eiiictn ['cftiitimtcii 3fitPU"ftC ail'Jbttiicrn ; Boh. setrwati ; Slov.
yyylrwati , zatwrditi , stwriditi , zatwrzowati , (cf. zatwier-
dzić , stwierdzić) ; Sorab. 2. hutrasch ; Vind. obstali ,
ostati, postali ( cf. obstać, ostać, postać), stanoviten
biti (cf. stały), poterpiti, (cf pocierpieć); Ross. buto-
pBTb, BbiTapnBaTŁ. Zona moja już też tak bez płodu wy-
trwała dni swoje. Rej. Post. D d d ó. tak została do
końca życia, fic WicD \0 il/r 8fbfn liiiig. — Szachmat Po-
lakom powiedział, aby Przekopskiemu nie yvierzyli, bo
on bez tego nie wylryva , aby nie miał do ziemi ich wpa-
dać. Gwagn. 279. nie zostanie tak bez tego , nie wy-
trzyma ; er Heib iiidjt fo, er Iidit f» fo itti^t aui. Swaio-
pełk prosił, aby wytrwał trochę król, obiecując mu się
nie długo stawić i z trybutem. Gwagn. 50. aby pocze-
kał, er mi)d)tc ctn !i'cnig ti-nrtcii , (Sebiilb |mbcn , fic^ gebul-
"im. — §. Wytrwać, wytryyać w czym, wytrwałym być, nie
przestać, nie usiać; tiioritt mi^baiicrn, fcebamn , niii<l)arrenb
fep. Nie dosyć jest począć , jeślibyśmy do końca nic yvy-
trwali. Módl Gd. 115 Wytrwani.e", WYTRWAŁOŚĆ, ści,
i., bte SlllŹbaiier, Hi 3(u^baitcril. Nieczynność dla niego
była nieznośna, a niepodobne w żadnym przedsięwzięciu
wyirvyanie i\t. Konsl. 2, 219, Boh. setrwanliwost ;
Ross. BbiCToiiha, fcf yyystać), ■■ WYTRWANA, ej, i..
wytrwanie, wytrzymałość, n. p. Lecz wyirwana po chwili
wygrała nad nadzieję. Bcrdz. Luk. 80. Na wytrwaną z
kim ide; certo cum alicjuo patitntia. Cn. Th. 430, kto
dłużej yyytrwa , dłużej wytrzyma, na wytrzymaną z kim
iść ; C5 mit eiiifm aiif bie Jliiebaiier anicijen , mx langet
mt»bnucrt, niifdialt, mebr ©cbiilD hit. Mocnego nieprzyja-
jaciida wojujesz , nie bijąc lecz na wytrwaną idąc. Fredr.
Ad. 56, cf Fabius Ciinctator. Radzę, żebyś z nim poszedł
na wytrwaną. Pot. Arg 477. Przy eiekcyi senatorowie z
srlachtą pójdą na wytrwaną , żeby swego przewiedli tb.

80

63ł W Y T R W A Ł Y - W V TRYB O W A Ć.

W Y T R Y C H - WYTRYSK.

iH, — Wylrwający . wytrzymujący, wylrzyraaJy , WY-
TRWAŁY, 3. e. Wytrwale arfw. , nuiDaucriib, Mart'
lii). aii^barreiiD; lioh. selrwanliwy. — §. Wytrwać ab-
sotute el tiansitive, wytrwać co, wytrzymać, znieść,
ścierpieć ; au8t»oltcn , frtraflcii , au3fłcbfit. Jej oczy są
dwie gwiazdy, usta korale przechodzą, zęby jak per-
ły, już dłużej wytrwać nie mogę. Teat. 51. b, 30.
(nie zniosę skrytej mojej miłości , muszę ją wynurzyć ,
nie dara sobie rady). Nic mógł wytrwać szatan , iż czło-
wiek lepiej się sprawował, niżeli on. Sk. Żyw. 155 b.
nie mui-ł tego znieść, przewieść nad sobą, wytrzymać;
ct fiMiiitc es iii*t ertingcn, c« mar idm uiiaii^ftcblii^, iincr=
trdfllit^. To maż prawy, co umie wszystko i złe i dobre
wytrwać. Uiel. li''!. Cierpliwy wszystko wytrwa. Zegl.
Ad. 52. Miło mi było , z ręki boskiej dobre brać , cze-
mu z tejże reki i złego nie mam wytrwać ? Sk. Kaz,
225 b. Tak umiała wszystko znosić , i krzywdy od mę-
ża zadane wytrwać , iż nigdy z nim rosterków nie mia-
ła. Sk. Żyw. 275 b. Postanowił wszystko wytrwać.
Warg. Ces. 245. Maryusz tylko się z fortuna biedził,
której wszystkie natarcia , tak ciała jako i duszy mę-
żnemi siłami wytrwał. Warg. Wal. 221. Chciałem złość
jakokolwiek wytrwać uprzejmością, A zwyciężyć niewdzię-
czność swoją statecznością / Kchan. Di. 226 Mężni
bohaterze , gorszeście wytrwali ze mną czasy. Lift. Hor.
17. Cierpiałem zimno, gorąco wytrwałem. Stałem, bie-
gałem , pisałem , śpiewałem. Past. Fid. 2G0. Nieprzy-
jaciel najazdów Rzymskiego wojska wytrwać nie mógł.
Sk. Dz. 550, (odeprzećj. Mistrz Pruski zamku dobywał ;
a ^'dy oblężeni jego mocy wytrwać nie mogli , poddali
się. Stryjk. 255. — Niewytrwany, nie do wytrwania,
nie do wytrzymania, zniesienia; iiiiiilicrftcltlif^ , uiiauśfialt'
bar, iinauJfłelilid; , uncrtrnalid;. O jako nie wytrwany
ogień , o jako wieczny, a nigdy nie ugaszony. Sk Kaz.
546 b. (bez końca, wieczny; uiieiibltt^, o\)nt 9(iifburcn ,
oijnc 6nbc). W piekle zgrzytanie 'ząb , tam wieczne cie-
mności , Tam niewytrwane męki , tam nie masz litości.
Groch. W. 508. Smród niewytrwany, 5A Zyw. 97 b.
Mrozy i niewytrwane zimna. Groch. W. a 3. Smoleńsk
niewytrwanemi wysadził pioruny. Tward. W/. 5. — §.
Wytrwać kogo, wytrwać komu, znieść go, ścierpieć
go. Cn. Th. 1539. cierpliwość z kim mieć; citicil «■
trrtgen , ititi bulDcii , ©cbiilD mit i(łm (łoDeii. Gniewliwego
nikt nie wytrwa. Sk. Kuz 058, Nie mógł mu wytrwać
Eust.ichy tej mowy, Ale do niego wielkim pędem sko-
czy, /•*. Kchan. Jer. 128. Nie wytrwam ci • nałajc-ć,
uderzę; vix comprimor , (juin.... Cn. Th. 542. id> fiiiiu
mi(b faiim (lalteii , faum eiitt^alteii , bafi id; bir ttid;t .... —
Nie wytrwać czemu , uledz czemu , erlicgcn. My pod je-
go panowaniem okrucieństwom nie wytrwamy, SA. Dz.
875, 'WYTRWAJ, ja. m. , miano psa gończego, Sa-
me Ciiic^ 3ai)b(milbe6 , $)altaiii'. Traba , wytrwaj , szu-
kaj , nazwiska psów. Bielaw. Myil t i i ;' 6.

WYTRWONIĆ , ob. Trwonić.

WYTRYBOWAĆ ci. dok., trybując wyczyścić, wydestylo-
wać ; ^eraiiSbcfłillire II , beftillircnb bcraiidtreikn , abflaren.
Dajcie jeno choremu temu żentycy ciepłej, ujrzycie, ja-

ko mu żołądek wytrybuje. Falib. N. Winu temu dać się
wylrybować , a do roku go chować. Syr. 279. wyburzyć
się , wyrobić się ; aii^fld^reii , auSarbettcii.

WYTKYCH, a, m. ; Carn. vitreh ; Yind. vielrih , dielrih ,
tatinski kluzh ; łioss. npuóopiiHKi, (cf. przybrany) ; Germ.
bet Dietrich; (3? b r f ń d; f . i>ierfcr, Dirif ; Svec. dyrck,
dirck). Wytrych, klucz jednozęby. Cn. Th. 1359. Wszak-
że wytrychy do zamków więc kładą , (jdy chcą odem-
knąć , a nic mają kluczy? fot Syl. 250. Ślusarz dał
mi swój wytrych , którym łatwo zamknąć i otworzyć mo-
żna. Teat. 52. d , 48. Złoczyńca otwiera doca cudzy
wytrychem. Ałun. 76, 505. Udawszy się tam pod po-
zorem nawidzenia domu jego, do bram wytrychy przy-
gotował. Pilch. Sali. 155. — Fig. Złotem wszystliie od-
mykamy zamki, jest to generalny wytrych. Teat. H. b,
52. główny klucz , .^aiiptfd/luffd. Ty mocne winko, pło-
dne sekretów , Masz pewny wytrych do gabinetów. Hor.
2, 142. Nar. .Nie każdemu się serce człowiecze otwie-
ra. Pewny doń mają wytrych Bachus a Wenera, Nar.
Dz. o, 9i>. (przystęp , svolne wnijściej. — Transl. Z cia-
łem i z duszą pełni złości , pychy. Za piekielne się do-
staną wytrychy. Chrośc. Job. 82. rygle, zamki, zapory;
JiieflCl, Sdjlóffer. — §. liolan. Ziele wytrych, klucz,
otwieracz, podkownik , miesiączek, powiadają, że pęta,
któremi konie na paszy bywają spętane, odmyka swym
dotknieniem , i zląd wzięli to mniemanie o złodziejach ,
jakoby go mieli używać do zamków i kłódek otwierania.
Syr. 796 ; ma te moc z żelazem antypatyczną . iż pod-
kowy koniom oddziera , pęta otwiera żelazne i kłódki.
Chmiel. 1, 015. Scilfraiit , SDfeermicfeii , hedysarum egui-
num. — Wytrych ziele, ob. Koniakówka,

WYTRYKSAC , wytryksać się, ob. Tryksać, tryksnąć, tryk-
nać

WYTRYKUS, WYTRYKUSZ. a, m., z tac. vitricus, do-
zorca kościelnych rzeczy. Wiod. ; guaestor templi , quae-
stor aerarii sacri taicui vel pro/anus. Cn. Th. 1339.
Dcr Siirdiciiyinfte^er , flirdKUnatcc. Rozkazuje senat wszys-
tkim wytrukuszom i podawcom wszystkich parafij , aby
te artykuły były publikowane na kazalnicach. Baz Hst.
52. W Trewerze było u kościoła koryto , w które lu-
dzie kładli dziateczki , których się wstydzili rodzice; brali
je wytrykusowie , i chodzili z niemi po mieście , wzy-
wając ludzi do politowania i wychowania dziecięcia. Sk.
Zyw. 2 , 20 b. Żeby popi u nas ostatki najśw. sakra-
mentu wyirykuszoni albo chłopiętom do pożywania dać
mieli , sprośnie kłamasz. Phn. hem. 95. SYYTRYKLSKI,
a, ie, od wylrykusa , Sird/eilflater- . Za umarłe i żywe do
wylrykuskćj skrzynki pieniądze kładli. Baz. Htl. 65.
Wyirykuski urząd ■ WYTRYKUSTWO , a , m , ^a^l «r.
d)en'.iatcri!mt , flirdjemiprfte^teramt.

WYTRY.NKOWAC, ob. Wylynkować WYTRYOL , ob. Wi-
tryol.

WYTRYSK, u, m , wytryskanie, wytryśnienie, to co wy-
tryskuje , i miejsce gdzie wytryskuje , cf, zdrój ; Boh.
preyśtenj , (cf pryszczeć); Hots. iictomiimki, (cf. stok);
^ai ^ifrauefprifeii , ifieraiieipriibeln , .'ocraii^fprtnaeii b(4 Baf<
\iri . ber Spriiif , ber litrubel , ber QueD pr. et fig tr.

w Y T R y S K N Ą Ć - WYTRZĄŚĆ.

Przyszliśmy do wanny bystre otaczającej wytryski. Nieme.
Król. 4, 165. Tam gdzie p/ynnycli kryształów podziem-
nym naciskiem , Sto źródef poigrawa szemrzącym wy-
tryskiem. Nar. Dz. 104. Przemówiła z nagłym lez wy-
tryskiem. Karp. 1, H4. wylewem, wyrzuceniem się łez.
mit ciiicm t^iraiiciicrcjup , Jbranenftrome. Gdy żyłę otwo-
rzy, krew' wytryskiem pójdzie. Per. Cyr. 2, 114. ciur-
kiem , ciurcząc , strugą z szmerem, fłvPin£nt>. WYTRY-
SKNĄC , Wytrysną*.' med. jedntl , Wytryskać niedok., wy-
tryskuje pr. contin. , Wytryskiwać czejtt., — i- ^ ) ciur-
kiem wybuclinąó , wyniknąć, wypierzchnąć , wyskoczyć;
^erouefpniDcIn , ^crau»ftra6Icn , bcraitefttpmcn ; Boli. prame-
niti se (cf. promień), preyśliti se , wypreyśtiti se , (pry-
snąć, wyprysnąć); Slov. wypriślugi se ; Sorab. 1. zurlu,
zurwu, (cf. ciurczeć , ciurknąć) ; Carn. sviram , isvirati ,
(cf. wywrzeej ; Vind. vret , svirati ; Croal. zvirati , zvi-
ram , gmazeti ; Dal. ganzim ; Bosn. vrjetti , izvirati, toci-
lise fcf. toczyć , wytoczyć się) , izlicati , isticati , ( cf.
wyciec) ; Boss. nponcTeib , nponcTCKaTb , BUÓpuaraTt ,
BuópnsniBaTŁ , (ef. wypryskać). Uderz w opokę, aby
z tćj twardej skały wytrysnęła woda. Sk. Kaz. 219 b.
Anioł rósz'!zką dotyka ziemi, i natychmiast żrzódło wy-
tryska obfite. Teat. 57, 19. Tam zdrój żywej wody w
porach znaczonych wytryskał. Przyb. Milt. 109. 'Studni-
ca wody wytryskającej. Sekl. Joan. 4; wyskakującej, ska-
czącej, ib. Wśrzód podwórza wytryskiwała czystej i ży-
wej wody fontana. Żab. 6, 212. biła, cś fpraiig ot>er
fpicite eine gontaine. Z wierzchu fontany wytryskiwała
woda. N. Pam. 6 , 525. — Piersi jej się dotknął ; co
gdy uczynił , zaraz mleko wytrysnęło , i suknią polało.
Sk. Dz. 569.. — Trawa wytryska, wynika, wyrasta, wy-
chodzi ; boś ®xai fpri|;t bctyDr , luo^ft ^erycr. Słońce
ledwo wytryskającą tam wędziło trawę , i tylko co po-
kazujące Sie wypalało kwiaty. Zab. 15, 170. — §. Wy-
tryskać z czego jako skutek, wyniknąć, wypłynąć, wy-
paść; iforaiiź fliegcn aU eine gohje, ani eiiier UrfadJe ent=
fptingeii, entftclicit. Z pijaństwa wytryskują wszystkie in-
ne nałogi, oszukanie, kradzieże, niewstydność. Mon. 74,
120. Z lada bagateli wiele złych konsekwencyj wytryska.
Boh. Kom. i , 563. — §• 2 ) Wytryskać co transilwe
aclive , wylać, wytoczyć, wypuścić, d.ić płynąć; jliepcrt
laifen , ftrómen laffcii , senjie^eii. Gdy to powiada , jeszcze
drży. łzy świeże wytryska. Bardz. fAik. 69.
WYTRZ.\SC , wytrząsł, wytrzęśli, f. wytrzęsie , wytrząsę
cz jedntl., Wytrząsać niedok.; Boh. wytrasli, wytfasl,
wytfesu , wytrasati , (wytrausyti zgubić z worka) ; Sorab.
1. wucżafcź, wyrazu, (cf. wyrazić); Yind. istresti , vun-
Iresti, Yunstresti ; Croal. iztreszti, iztreszam ; Bosn. istre-
sti ; Ross. BUipacTL , BUipacaib , BbiTpacUBaTb , euipa-
XHyTb , ncrpacTb , iicipacarb ; — §• 1) trzęsąc wyrzu-
cić, wybić, wypuścić; ^eraiiofd)uttcIn , ŁcrniiśbeutelH , au§<
f(f)utte!n. Wytrząsnąć kurzawę. Tr., (cf wytrzepać), Wy-
łrząśnij mąkę z woru. Tr. Takowy jęczmień, który nie
ma w swym kłosie mieszków , w klórychby się ziarno
mogło zachować, wnet się wylrzęsie a "wypierszy. Cresc.
162. (wnet wypadnie, wyleci, wykruszy sięj. Ta zima
do rozmaitych chorób wiele nasienia wylrzęsie. Furm.

W Y T R Z .\ S K I - W Y T R Z A S N 4 Ć. 635

Uu). E 2. wysypie , aii«fłreucn , auśif^fitten. — g. Wytrząść
z rękawa, aiiź bcm Slemiel [diuttehi. Nie z rękawa co
wytrzasnąć = z pracą co zrobić. A'. Biel. — g.' Wytrza-
snąć , trzęsąc wypróżnić , do czysta wybrać , nic zgoła
nie zostawić; reiii auś)c6uttclii , anólccrcn , nic{)t« liDrig Iaf=
fen. Snopki żołnierze tak wytrząsali , że drugi nie zo-
stał i przy skórze chleba. Alb. na Woj. 5. Wytrząsną-
łem zanadrza moje, i mówiłem: niech tak bóg wytrza-
śnie każdego, któryby zakonowi zadosyć nie uczvnił ,
aby był wytrząśniony i wypróżnion. Radź. Nehem. 5," 13.
Budn. ib. Niech tak wytrząśnie bóg każdego męża z do-
mu jego i pracy jego, i niech tak będzie wytrząśniony
i wypróżniony. Bibl. Gd. Ezciitere ali(]item , wytrząść ko-
go , wypróżnić mu mieszek. Majiz. Im kto lepiej czę-
stuje, im lepiej komory, obory, mieszki swoje wytrząsa,
tym sławniejsze panie. Sk. Kaz. 594. Wytrząść kufle ,
kieliszki , butelki ■■ wychylić , wypróżnić do ostatniej kro-
pli, wydusić; rctii nuśleereii , ttuśjedten V\i m ben lejten
Sropfcn. Wytrząsa złote kubki , wina w nie nalawszy.
Lib. Hor. 53. Co niegdyś wytrząsał kufle i kielichy ,
Co Szampańskicra, Węgierskicm pyszne stoły krasił, Wia-
drem potym u studni pragnienie ugasił. Kras. Sat. 36.
Jedne za drugą śklankę wytrząsnął, a duszkiem. Teat.
45. c, 76. VV^6. Nałożnice ii^h z kościelnych statków
wino wytrząsały. Wad. Dan. 123, Błażej wytrząsa resztę
z butelki. Teat. 34. b, 18. — Fig. tr. Bardzo snadno
koniowi wytrząsać kopyty, Przodem i zadem ciskać, pó-
ki owsa syty. Pol. Arg. 519. brykać, kopytami wyrzu-
cać, wyciskać, dokazywać, wierzgać, mit ben Jpnfeu \)tx>
umfi^Iagen. — Similit. Ta świeża porażka prawie z nas
wytrząsała duszę. Baz. Sk. 148. prawie wytrąciła duszę
z nas, wyparła, wycisnęła, fie bot nnś faft bic Secie
flUŚgebrangt. — §. 2) Wytrząsnąć , mocno lub należycie
przetrząsnąć ; tiiditiij 6ernm fdiiitteln , berum bcnteln , 6crum=
jnufen pr. et fig. Ir. W'ytrząśnij jedno worek ; wytrzą-
śnie , nad wszystkie nadzieje dwa grosza znalazł. Birk.
Dom. 82. Tam bóg na sąd zasiędzie, i wytrząsać wszys-
tko będzie. Picśn. Kat. 172. rozbierać, roztrząsać, do-
chodzić, rozważać, rozsądzać; untcrfudien, cjaminiren.
Drugi raz wytrząsnął sumnienie. Birk. Dom. 93. ( wye-
saminował, wybadywał). — Wytrząść kogo, wybić ko-
go. Cn. Th. 1539. einen bnrdniHtlfcn , nlipnigcln. _WY-
TRZ.4SKI plitr., n. p. Wytrząski z snopków. Hat/r. Sk.
21. co się z czego wytrzęsło, .ccrailśfdliittlingc , 31uśfc^iit'
tlinge , nuśgef*iittelte Jlórtier , §alme , u. f. m. ( Bok. wey-
tfasks' widie drewniane).
WYTRŻASN.\Ć cz. jednil, Wytrzaskać niedok., Wytrzaski-
wać czestL, z trzaskiem wyrzucić, wybić, wymiatać; \}tX'
nn^fnallen , fnallenb ^sctau^ fdilciibeni. Z przerwanych obło-
ków ogień wytrząśniony. Olw. Ow. 313. — Ociec wszech-
mocny piorun wypuściwszy stłukł Olimp, Peliona z pod
Osy wytrzasnął. Zebr. Ow. 6; {excussit, z trzaskiem wy-
pędził, vvypłoszyf). Mądrego człowieka nadobne upo-
minanie pożyteczniejsze jest, niżeli owego, co wy-
trzaska wszystko jako grom i z pamięci i z obyczajów ludz-
kich. Rej. Zw. 77 b. (wyfuka, wygrozi). — |. Wytrzaskać
co na kim, z trzaskiem otrzymać, uzyskać, wyrobić, bet*

80*

636

WYTRZEBIĆ - WYTRZEĆ.

WYTRZE Ć.

auildrntfn. Chociaż was kazania nie zmiękczyły ; ale
'wżdy słowem boiem to na was wytrzaskały, żeście mu-
sieli prawdę nie chcąc wyznać. Twór. Wtea. 2. — '§.
Verb. med. intranfit. K nieprzyjaciołom wieprz wytrząsł
przyszczwany. Zebr. Ow. 199; fertur , z trzaskiem wy-
pada, rzuca się, fturjt {letiiii^ , fliirmt (lerauiS.

WYTIIZEBIĆ ci.'dok.. Wytrzebiać niedok , trzebiąc wyczy-
ścić, wykorzenić, wygładzić, wykarczować; au^robeil, blirt^
SRobcii rciiiiiJCii; Bosn. islribili; Croal. iztrebili , iztreblyu-
jem mundare; E:d. iiSTpcóiiTii , ucrpeĆjaTii ; (Uoss. bu-
TcpeóiiTb, BUTepe6.iiiBaTb, ucrepeóiiib wytargnać, noipe-
ÓIITL , noTpeó.iaTb pustoszyć, wytępić). Było tara na
milę blizko gruntu zarosłego i zalanego bagnami ; wy-
trzebiłem go i osuszyłem. Ga:,. Nur. 1, 20 b. — g Wy-
trzebić mężczyznę , trzebieńcem czyli rzezańccm go uczy-
nić , wyrzezać; Sorab. 1. wutrcbam , tu mukofcz wure-
zu ; Vind. isnioshiti , rcsati, kopiti , skopiti (cf. skop),
(iszhreyati, vunszhrevati = wywnętrzyć , wypatroszyć).

WYTRZEĆ, wytarł, f. wytrze, wylrę cz. dok., Wycierać
niedok.; Boh. wytrjti , wytru , wytjrati, wydhtili , wysau-
slati , (cf. wyszastać); Sorab. I. wutrawam, wutru; Cum.
slergam , (cf. zetrzeć) ; Yind. istreti , vunstreti , vunsri-
bali , gorstrcli . gorsribali ; Rig. istartl ; Dosn. islerti,
islrilli , izatrritti ; Ross. BUTcpeib, ouTiipaib , HcrepCTb ,
BCTiiparb; — §• ^J wytrzeć co z czego, tarciem wy-
dobyć , wykruszyć , wyjąć ; ^eraiiSrcibcn , ^eraii^ltrótfclił.
Gdy szli przez zboże , targali zwolennicy jego "kfosie , i
jedli wycierając rękami, i Leop. Luc. 6, 1. Dibl. Gd.
(wykruszając rękami, o Leop). Z osmykanych główek
ku.iopnych ziarno nogami wygnietują, lub rękami wy-
cierają, /^rz^di. 39. — ^ Wytarły się ryby , wyikrzyły
się , wydały ikrę ; bie jjtfdje ^aftcii aiići|]cleii()t , fu ftrcif^en
nidjt me^r. Nie trzeba łoAić ryb, póki jeszcze pełno
ikry maja, ijescze się nie wytarły. Zmu. Gosp. — §• Wy-
trzeć , tarciem wyczyścić, czysto obetrzeć; rciii rfiltcii ,
au3reiben, nDrcibeii. Wycierać chusty u praczek, w pra-
niu trzeć chusty, opierając je o dno naczynia. Migier.
Mskr., (cf. wyszastać, wymiąć). 'Sędy wymywać, wycie-
rać i wyduszać. Cresc. 40. Trzeba zaraz takowe śkło
az do dna z tygla w wodę wyrzucić, tygiel dobrze wy-
falmować , t. j. wycierać Torz. 153. Na słowo komen-
derującego: wytrzyj! dwaj pierwsi pomocnicy wyi'ier:iją
armatę. Jak. Arl. I, ilO. Wytrzei trzewiki, boty, obu-
wie. LJ. — Mydlnica ziele, gdy je w rekach mnie, pu-
»zczu z siebie jako mydło mydlmy, które także wycie-
rają i wychędiżają szaty. Syr, 02 1 . Koniczka nadobnie
cudzimy. karmimy, wycieramy, guńkami przyodziewamy,
ale też koniczek musi za to skakać , kiedy mu każą.
Rej. Ziu. 9j. (cudzić konia). Wytrzeć nos . bie 3Jafe
fd^liaujcil. Wyt.irłszy nos, plugastwo na ziemię zarzui^a-
cają. Erai. Ob. a. Suknią nos wycierają ib. a (obcie-
rają). A coż to ichmość przyjaciele nasi, tak sobia gąb-
ki nami wycierają! Teat. 22. b, 100. fig. wypłókują so-
bie cęby nami' biorą nas na języki, obmawiają nas;
fie fpfi^lfii fii^ mit iiiii^ ben OTiiiib \aiii . fu(ircii mi iinmet

im WlinDf. — Wycierać kominy, wymicl.iją'-. sadze , albo
wiechą, albo przeciągając linę Magier. Slikr. bcil SĄlorn'

fłcitt fc^ren , auSfe^ren, fcjen. Kominy wycierać, od ognia
ochraniać. Haur. Ek. 4. Urzędnik powinien kominy ka-
zać z sadzy wytrzeć, ib. 17. Kilka razy na miesiąc trze-
ba len kominek wycierać. N. I'am. 11, 216, — Truntl.
fig. Wytrzeć komu kapitułę, zmyć komu głowę, natrzeć
mu USZU" dać mu łacinę, strofować go; eitiem baś Sapitd
Ificn, i(iii aDcapitcIn, ilim ben 5?opf wa\ć)tn, (cf. kapituła).
Jakże mu wyśmienicie wytarł kapitułę. Teat. 52. d, 80.
Dobrzeście uczynili , żeście mu trochę kapitułę wytarli.
ib. 18, 101. — g. 2) Wytrzeć, wygładzić, wypolero-
wać phys. et fig. tr.; glflit rciben , alTeibeii. Potrzeba,
aby rodzice z młodu dzieci karali , od tej rdzy, t. j. zło-
ści , pustorośli , wycierali a wyprawiali. Glicz Wyth. F 6.
Niepodobien do siebie, jak ślicznych manier, jak przy-
stojnego nabył ułożenia , i gdyby jeszcze kilka miesię-
cy był zabawił w drodze , byłby się pod moją ręką do-
skonale wytoczył i wytarł. Teat. 7. c, 09. Oj musi to
być bywalec , bo się dobrze między ludźmi wytarł. Teal.
29. c, 67, (ob. Wykrzesany, okrzesany). Było to prze-
ciwko zdaniu ludzi w postępku i zwyczaju wojennym
dobrze wytartych. Krom. 430; gui magnum usum habe-
kaiit , (cf. wprawny, praktyk, ćwik). Wyniosłość sta-
nów wyciera się przez to ściskanie się wzajemne. Fam.
84, 688. (wygładza się, wyrównywa się, zciera się ^
znosi się). — Aliter : Wyciera się niebo, wypogadza
się, wyjaśnia się. Cn. Tli. 1299. cieńczą i rozchodzą
się chmury, zabiera się na pogodę; (i flórt fid) nuf, tiet-
tert fid) nilśi. Wiatr na pogodę wyciera się znowu, Słoń-
ce obłoki grube rozegnało. Chruśc Luk. 102. — § 3)
Wytrzeć, tarciem wygubić, wyniszczyć; ail^tetbeil, loej'
rcibcit , but>^ IReibcti periiit^tcn , weabriiiaeii. Obrazy z ścian
wycieratio. Sk. Di. 720. Jeszcze z serca mojego wy-
tarta nie była nienawiść. ?••. Tel. 281. O wstyd mniej-
sza , już się ten dawno wytarł z czoła. Oital. Sat. 52.
Kto będzie tak niewstydliwy i wytartego czoła! Btrk.
Dom. 148. (tak bezczelny). — Wytrzeć, tarciem nad-
psuć , nadwerężyć; auircibrii, ofrciltfn , burt^t Seibe.n ab-
Iliijen. Wyciera się co, allenuatur aliąuid , e. gr. vomer
ah iisu lenuatur. Cn. Tli. 1299. Wycieianie się, wy-
tarcie, wygfodanie, wyrobienie klucza, siekiery, szat,
statków; delritus . oblileralio Cn. Th. 1299, (Rosi. Bbl-
TirpKa , bic 3llirei(iiiii|j , ?li'mi6iiiti) . cf. wychodzenie, wy-
chełt.inie). Suknia pocliodzona , wytarta , poptłzła. Ern.
21. Cn. Th. 1338. Dano mu rewerendę, która nielyl-
ko była bardzo wytarta i zdrapana, ale też od starości
farbę zmieniła. Wys. Aloj. 235. W wjchełtanym i wy-
tartym stroju Znszirgana w cudzym śmiele szasta się po
pokoju. Mon. 75.066. Wytarto chodzę, delrilum pallium
gęsto. Cn. Th. 1558. Wytarto (aduerb.) chodzący, sza-
rek, podło ubrany. Cn. Th. 1358. et 1099. (cf. oszar-
panicc, gołota, szubrawiec, od.irlus). Zawsze łotrowstwo
orężem wsparte , Prawo po sobie mieć będzie , CnoU
łaidimany wdzieje wytarte, A zbrodnia w krześle osię-
dzie. Zab. 13, 237. A''ir Łukcie się w cisku wycierają.
Teat. 20 b. 121. Takby się był wytarł, ażby mu juł
wkrótce boki widać było. ib 7. e, 70. Poznałem literata
[lO wytartym boku i sukni wyszarzanej. ił. 43, b, 12.

WY TRZEPAĆ- WYTRZESZCZYĆ.

W Y T R Z E Ż W I Ć - W Y T R Z Y M A Ć. 637

s Wytrzeć suknią, znosić suknią, schodzić, wycIioHzić suknią
Ross. HCiacKaib. Na lerlicy takem się biedak wytarr Teat.
43. c, 08. \Yyb. Kiedy komu wymawiamy głupstwo lub zfe
postępki , mówimy : znać , żeś niewiele wzia? plag w
szkołach , źe cię niedobrze bito , ze^ nieczęsto pieniek
wycierał. Mon. 75, 150. — Transl. fig. Choć rzecz wy-
tarta , Nowym grana sposobem , wiele bywa warta. Kor.
Hor. 15. (oklepana). Maja oni dosyć zdatności, do uda-
nia za nowe myśli wytartych , i do przywłaszczenia so-
bie cudzych dzieł. Pam. 83, 1, 1058.

WYTRZEPAC, f wytrzepie , wytrzepię , cz. dok., wytrzepu-
je pr. coHn. Wytrzepywać częstl.; §. 1) trzepiąc wybić,
wykurzyć, wyczyścić; mii^po^cn, ausnopfcti 5. S. ben
©tauD aU(S bctt SlciDcrn; V'(«(i. vunstiezhi , islhekati, vun-
slliekali , isklotiti , vunsklotiti, (cf. wykłócić); Croat. zle-
pati ; Hoss. BurpenaTb, BhiTpen.iiiBaTb , npiir^-siiTb. Brał
sie pewien do pręta , chcąc wytrzepać suknie, hras. Duj.
110. — Fig. ŃYeżcie go, woła, i wytrzepcie drwiny
Mocno i gęsto postronkiem od liny. Jabl. Ez. Bi-. —
Transl. Wytrzepać'.kogo , wychłostać, wjbić, eiilClt ailś>
prugcilt ; Vind. Jepsti, holislati , ofhagati, oklati , ( cf.
okładać). Jak porwę kija , to ci należycie skórę wytrze-
pię. Teat. 7, 06. Jak ociec przyjerhał, wypędził wszys-
tkich , i jeszcze im skórę należycie wylrzepał. ib. 22. c,
65. Za moje uciski , Niech.ij niewyjiarzone wytrzepię ci
pyski. Teat. 45. c, 152. Wyb. — Fig. tr. allegor. Było
tu wielu takich, co mieli i cugi, A przecie ich _święlym
Tak dobrze sprawiedliwość wytrzepuła prętem. Ze drugi
do szeląga od grzesznej mamony Wolen zostawszy , z
niczym powrócił do domu. Zab. 16, 126. Nar. (wycień-
czyła). — i- 2 ) Wytrzepać, wylrzepiotać , wypaplać,
wyszczehiotać , aii^'p!iippcni

WYTRZĄSĘ, wytrzęsie , ob. Wytrząść. WYTRZĘSIKUFEL,
fla, m., łupikufel . moczymorda , moczywąs . kuftl, pija-
nica ; ciit SturjeDcicr, oaiifaii'3, Sf^fctnibcr. Dzieło to
przypisuje wszystkim frantom, rzytialcom , łakomskim,
darmotrawskim, wvlrzesikuflom, łapisztukom. Dzwon. Stai.
a 2. . ' '

WYTRZESZCZ, WYTRZYSZCZ , a, m., człowiek oczu wy-
pukłych , ostrych. Wind. homo oculis a'ribas , arr/utis ,
eminentihiis. Cn. Tb. 1 539, Graec. aTevć^cov , citl ®lo|iiU-'
gc, Stieraiigc, ©pcrrniiijc. Miarkowałem 10 z ich mmy,
prawdziwi wylrzysz:'ze. Teat. 35. d, 18. WYTRZE-
SZCZAK , W" YT1'.ZYSZCZ.\K , a. m , Oczy zająca , *pa-
try, (06. Patrzyćj, na Padlasiu wylrzyszczaki ; w Krako-
wskim wytrzyszczak , mak w główkach dziurawych, z
których dojźrzawszy sam się na grzędy wysiewa , pa-
trocii. A'. Kam. iivi 5Iiiije bsi S)aitn , iii 'foMadjieii ; im
firafaiii)d;en , eitie 9Ivt iD{D'^u , @[l)iittino()ii. WYIRZESZCZEG
ad. et med. dok., trzeszcząc wyd;)ć , przesluć trzeszczeć ;
^eraiii^fniftcrii, nuafiiiftcni , jit fiiiftmt niif^iircii. Wytrze-
szczał już ogień U'idik. WYTRZESZCZYĆ , WYTItZY-
SZCZYĆ cz. dok., Wytrzeszczać, Wylizyszczaó niedok. ,
oczy wytrzeszczyć, wyszczerzyć, wywalić, szeroko otwo-
rzywszy wlepić : bie Jhujcii lueit niiffpcrrcn , aiijlpgeii, glo^cn,
^łitren; Boh. wytfeśtjm. Kto oczy wytrzeszczywszy pa-
trzą, jakoby się zapomniał ,. zaraz z postawy znać łeb

bardzo głupi. Gorn. Du>. H6. Wszyscy na nich wy-
trzyszczyli oczy. Slas. Num. 1, 179. Na mnie rozcią-
gnionego oczy wytrzeszczali. Wrjbl. 49. Oczy wytrze-
szczą, a najdą, jedni co naśladować, drudzy czego i
zajrzeć. Jag. Wyb. a 2 b. Jak ona oczy wylrzyszcza na
moje siostrę. Teat. 58, 180. Zobaczycie niebawnie, jak
na mnie świat oczy wytrzeszczy. Bok. Kom. 2, 592. Na-
gle się rycerz porwał, blaskiem bity Od świetnej zbroi,
w wytrzeszczone oczy. P. hchan. Jer. 405.

WYTRZEŹWIĆ cz. dok.. Wytrzeźwiać niedok. ; Hoss. bu-
ipeSBllTb, BUTpe3B.lHBaTb ; do trzeźwości przywrócić,
znowu trzeźwym uczynić , roztrzeźwić , otrzeźwić ; luicbct
nuc^tcrn madicn, ben ŚRaiifĄ ycrtrciDcii, luicber 511, fid; Miu
gen. — Hecipr. Wytrzeźwić się = WYTRZEŹWIEĆ, trzeź-
wość odzyskać, wyspać się po pijaństwie, wyszumieć ,
roztrzeźwić się; \'ind. fe izpulkati, pianost sespati ; Etcl.
ncipesBiiTiica , iicipesB^iaTiica . iricber niiditent mcrbeii , ben
3Jau|'cf) nerlicrcii , wicber ju )iĄ foinmcn pr. et jig. tr. Jak

. się raz upił, tak nigdy prawie nie wytrzeźwiuł. Pilch.
Sen. list. 2, 302. I długoż tak masz być pijana , wy-
trzeźwże się z wina twego! Radź. 1 Sam. 1, 14. (wy-
trzeźwij się z wina twego. Bibl. Gd.). Ocucił się pan ,
jako gdy kto snem zmorzony Wyspał wino wczorajsze,
i wstał wytrzeźwiony. J. Kchan. Fs. 110.

'WYTRZUi\.\Li med jednlL, wyskoknąć , wypierzchnąe , ^C«
raiiSlpriiiijen. Z łoża jak wściekła Wytrzunąwszy, a w ło-
zę twarz wraziwszy, rzekła.... Zebr. Ow. 233; eziluit ,
ob. Trzunać, cf runąć.

WYTRZY.MAĆ med. dok , wytrzymuje pr. contin.. Wytrzymy-
wać czesll , potrzymać do wyznaczu:iej pory, trzymać do
końca jók potrzeba, trzymając wytrwać; nitźDnlteu, lial'
teiib auoDauerit, Di» jur teftimmfen ^ńt ^altcii. Ażeby nie
spudłować, nabiwszy strzelbę, wziąć na cel dobrze,
wytrzymać dobrze , i strzelić dobrze. Boh. Kom. 5, 15.
(spokojnie utrzymać, nie drżącą ręką) — §. Wytrzymać
majętność, wydzierżeć, trzymać w dzierżeniu do czasu ;
im 23e|"i^ 1; al te 11 , im Sefi^nben, iii jur beftimmten 3"^
nil'3L'altClI. Wytrzymać majętność , uli , frui possessione
cominudatoris vel crediloris lam diu , donec fruclus per-
cepli , crediłae peeuniae aeguentur. Cn. Th. 1559. Wy-
trzymanie majętności, ib. baś 31u^6alten eineS iii Sefi^ gc«
iiommen gigeiit^iimś , bii imn ju bem ©ciiiigcn gefommcii ijł.
— §. Wytrzymać kogo , trzymać go na słowie , nie po-
spieszać w zaczętej z nim rzeczy, nie kończyć z nim;
ciiicn I)iiil)alteii , i(iii iiieilcn. Lecz już kończ, niespokojna
nie wytrzymuj dłużej .Myśl mf.ję , którą dyskurs zawie-
szony nuiy. Min. Ryt. 1, 106."— § Wytrzymać, wy-
trwać, nie ustHĆ, potrwać do czasu; Slav. obstajati, (cf.
obstać), miśljaltcn, nii^bniicni. Lód na rzece wytrzyma do
nowego rnku. Bndlk. Belka ta jeszcze wytrzyma, ib. —
Wytrzymać natarcie, stos Cn. Th. 1539. znieść, nie
uledz ; ctiim-S aii>3^altett , ertrageii, nidjt erliegen. Trzeba być
żelaznym, żeby to wszystko wytrzymać Teat. 11. i, 63.
Flota ta wytrzymawszy ogień przez dwie godziny, cofnę-
ła sie. Pam. 85 , 2 , 114. — Poczęła Litwa pierzchać,
gdy pola dalej nie mogli wytrzymać; Konstanty krzyknie
na Polaków o ratunek. Biel. Św. 271. nie mogli dłu-

«38

WYTKZYWAŁY - WYTWÓR.

\S Y TWÓR N Y.

zćj trwać w bitwie, fie fonntcn bai '^elb nii)t Idnger \)a\-
ten , nii^t Kinflct au^^iallen irt ber gclbfiJ/Iac^t. Cięższa rzfcz
wytrzymać pomyślność , niżeli szczęście. Kras. Doś 258.
znieść należycie, sprawować się w niej należjcie; baś!
©iiirf ift ft^trcrer \\x crtraacn, al6 ba» llndliicf. — Cum Da-
tmo: Wytrzymać komu , utrzymać się przeciwko komu ,
obstać , oprzeć się ; cincm ipicbcrfłelicn , ibm 2Biberflaab
Iciftcn, feincn Slngtiff mi5l;olteii , ab()altcii, crtrncjeit. Niemcy
nie mogąc dłużej Polakom i Węgrom wytrzymać , pierz-
chają. Arom. 99. Me mogąc wytrzymać impetowi jazdy
naszej , nieprzyjaciel mieszać się poezą?. Nar. ChoJk.
101-2. Zgoda clirześciańska potędze bisurmanów wy-
trzymać może. l'salmod. to. Rzymianin i Anibalowi we
Włoszecli wytrzymywał, i do Sycylii wojska wysyJaJ.
Putiss. FI. 73. Polak od pola nazwań , już nie trzeba
zamków, Bo każdemu piersiami wytrzymamy sami. Star.
V'i/<. (7 4 6.— a) Wytrzymany, którego wytrzymano, aiii^t-
IjalUn ; — b) Fossibil. Wytrzymany, 'wytrzymalny, do wy-
trzymania , mogący być wytrzymanym ; auŚbaltDar , er-
trdolidf. Tęgi to byl raz i niewytrzymany, Brzmi wielki
oszczep, rycerz się nie boi, I śmiele tarczą zas/oniony
stoi. P. Kchan. Jer. 296. Na wytrzymana , na wytrwa-
ną<kto dłużej wytrzyma, wytrwa, zniesie; (i aufi 9(iiź"
CaItcn , Slujbfliicni aiifomnicn laffcn , mx (i Idnijct niiśljalt.
Kiedyby przyszło na wytrzymaną , pewna rzecz , iż An-
glia byłaby dłużej wstanie prowadzenia wojny. /'am. 83,
2, 232. Mógłby dokazać , iż przez wytrzymaną, Z nim,
jakie zechce , kondycye staną. Chrośc. Pars. 391. — Wy-
trzymujący . WYTRZYMAŁY, a. e , — le adv. , wytrwały
na ciosy, iiu'31łaltciib, aii>?Pniicrnb. Wytrzymałą śmiertelnym
duszę nieba dały. Dmoch. U. 2, 323. Jednak stale Gro-
sman wszystko znosi wytrzymałe. Jeal. M. b, 06. Wy-
trzymywanie, WYTRZYMAŁOŚĆ, śoi , i., wytrwałość,
bas' 3l!i6()alłcii , Jlm^biiiicrn , bic Scbarrlic^fcil , Slii^bnuer. —
§. "Wytrzymać, wstrzymać; jlinKf^fllteil , eilt^altCII. Któ-
rzy łechlania nie cierpią, wytrzymać się od śmiechu nie
mogą Zab. 12, 289. Dudz. jeżeli nie o'myłka druku.?

WYTUCZYC «. doA. , tuczeniem wypaść, wykarmić tuczno;
\ind. ispitali . vunspitati , bid niiiftfii , ffift mńflcil. Zwy-
drzałbym większemi dostatkami obłożony, i jako szkapa
zbytnim wyluczona obrokiem , wierzgałbym przeciw za-
konowi. Psalmod. H. Wołki jęczmieniem dobrze wylu-
czyć. Syr. 969. Gdybyś się nie wiem jak wytuczył i wy-
pasł, nigdy karmnego wołu, ani siłą, ani ciężarem nie
przesadzisz. PiUh Sen. 'lisi. 112. Oni się w\luczvli z
wszystkich pierwszych ofiar ludu. fiadi. i Sam. 2, 20.
(utuczyli sie. Bibl. Gd.}. Dobrocią wvtuczeni pańska. Swad.
1, 270.

WYTUPAC. 'WYTĄPAĆ (Sndtk) cz. dok., Wytupywać
częstl., Wylu|)nąć ;>(/«//. , tupaniem wydeptać, wybić,
wymusić, wygnać; mit pjcffanipfcii bfrfluSIrcten , aiistrc
(en , ^erflii4fd)liii|cn , ffrinisjiiijcn. Wyiupać kogo , pedtbut
tubseliia percutieado expeUere Cn. Th. 1317, ob. Wy-
ksykać.

WYTWARZAĆ, ob. Wytworzyć WYTWÓR, u. m , WY-
TWORNOŚĆ. •WYDWORNOŚC , śc. , i . wytwarzanie
łię. Cn Th. 1330. zbytnia pilność w robieniu cie^o.

Whd. wystawność , wysadność, przesadność , przesada,
przesadzanie; minus in bonam , (juam mulom parłem,
chęć popisywania , celowania sztuka , gustem ; n)d^leri>
fdico SDJflfeln , SliiSfui^cii , Suiiftclit , auiificlcfi, 3ifrfrcD, (Sion},
fut^t, (Scfc^macftffudit , %^xaift\uć}t , Slunft)ii(^t. Wyiwomość
jest uczniem pychy. Żab. 5, 128, (cf. przepych). Wy-
twornośe czasem tak się daleko zapuszcza , że mężczy-
zna przez gust zepsowany przywłaszcza sobie wdzięki,
i układy przyjmuje niewieście. .Mon. 70, 731, (cf. znie-
wieściałośćj. Prostota i niewydwijrność starych Rzymian,
wstrzemięźliwości ich była pewnym znakiem. Warg. Wal.
42. Był Bolesław Chrobry w ubiorach i stole bez zbytku
i wytworu uczciwy i okazały. A'ar. f/st. 2 , 202. Niech
powiedzą, na uzdach, na stołkach, co czyni złoto, co
na odzieniu tak wielka wydworność? Zygr. Pap. 243.
Nic wielka w Turczech wydworność w domów budowa-
niu. Paszk. Dz. 121. Niechaj gdzie indziej szumi. Sztuki
i wytwór niech naturę tłumi.... Zab. 16, 184. Kniai.
Przywdzialiśmy, że tak rzekę, wytworność złemu. ilon.
65, 182. Prawda mówi bez wytworności. Pilch. Sen.
list. 378. Abyście rnię, choć nie tą wydwornością słów,
której rzecz potrzebuje , trochę jednak obszerniej prze-
kładającego , pilnie słuchać raczyli. Janusz. Lig. A 4.
Złe kopie dobrych oryginałów zbytnią wytwornością prze-
sadzają. Mon. 65, 157. Owe ucinki ciemne do zrozu-
mienia , owa wytworność w dobieraniu słów próżnych,
u wielu dziś są w modzie i szacunku, ilon. 67, 609. —
g. Na wytwór-; na schwał, na przepych, wybornie, wy-
sadnic; aii?(jefud;t , fortrcjlid) , fimfilid). O ojcze czasów
w których żyjem rzędzie, Ten człowiek z twych rąk na
wytwór lepiony, upadł. Zab. 8, 277. Jakub, (ob., na wy-
tw'orzoną z kim idę). WYTWORNY, 'WYDWORNY . a.
e — ie adu. , na wytwór zrobiony lub robiący , prze-
myślny, wyborny, wyborowy, wysadny, wykwintny, wy-
stawny, wyszukiwany, kunsztowny, na popis, przesadny;
rarius in bonam, quam in malam paritm: tti)t au^thlót,
ani^udienii , ftiinrcii, funftreii^, ffmfłlid) , fńniłclnb, mablo
rifdi , affcctirt in ©cfdinmcf unb %^xci<bt . ^icrcriii^. Był bardzo
w astronomii uczony , w geometryi wydworny. Sk Di.
901. (wyśmienity, przemyślny, znakomity, celny). Wy-
dworni mistrzowie powiadają, że ziela tego dwojakie jest
przyrodzenie. Syr. 419. ( główni ). Nic we wszystkich
naukacłi może być jednako wydworny i subtelny wywód
rzeczy; w nauce moralnej musimy postępować dowoda-
mi pospolitemi , nie wydwornemi i subtelnie wymyślo-
nerai. I'elr. Et. 6. Ewangelia nie w wydwornej mowie,
ani w gładkich słowach, ale w doskonałej cnocie zaleiy.
W. Poh. W. 21. Styl przcwydworniejszy Pelr. Pol. 127.
Dwurstwa, wydworne powieści, apophtegmata. Divor. a ^,
Wymawia się . iż ten iist nie wydwornie , ale |io prosUl
pisany. Bai. Hst. 30. Wilam z strachem , niewydwornie,
Z uczciwością i pokornie, hchuw. -fioż. 86. To wszystko.
co jest rzeczywistym, nie potrzebuje być wytwornym;
to zjś wszystko, co jest wytwornym, nie jest rzeczy-
wistym. .Von. 71), 731. Naród nasz nietylko ie jest pra-
cowitym , ale też nie jest w pożyciu wytwornym. /'•■•.
83, 612 Maść ta prosta daleko lepsza jest, niiii ni-

WYTWORNIŚ - WYTWORZYĆ.

WYTYCZ - W Y T Y C Z N Y.

639

szych 7aziebników wjdworne owe zielone , czerwone ,
zó/le mazidła. Syr. 278. Do grzechu pomaga wydworny
strojny ubiór biafogfowski. Kamk. Kat. 348. Iż wielką
była rozkosznicą , stroje i twarzy przebierania nie tylko
wydworne . ale i wymyślne miaJa , prostą się wodą nie
umywa/a , jeno rosą zbieraną. Sk. Di. 892. Zbytni strój i
wytworne ubieranie, nie różne jest od zmyślnych ko-
medyj. Pelr. El. 8. Jako smaczny głodnemu chleb , ni-
gdy sto potraw wydwornych smakować tak rozkosznikom
nie będą. Sk. Kaz. 138 b. G/ód stanie za kuchmistrza;
t. j. potrawy mniej smaczne i raniej wytwornie warzone,
głodnemu" żołądkowi przypadają do gustu. Pilch. Sen.
list. 128. WYTWORNIŚ, sia , m. , na wytwór robiący,
wytwarzający się, wykwintniś, wysadny, wystawny; drt
9lffcctircr, etii it>(iBlcnid)cr ©cfdtmacf fucbtlcr , cin 3icrli«fl-
W rodź. żeiisk. WYTWORNISIA , i, n. p. Pocieszna
jedna wytwornisia zbliżyła sie ku mnie .... Mon, 70 ,
255. WYTWORZYĆ, {ob. Tworzyć. Twór), "WYDWO-
RZYĆ (ob. Dwór, Dworski, Dworstwo}, a. dok., Wy-
twarzać , "'Wydwarzać niedok. ; Boh. wytwariti effiiigere ;
(Sorab. 1. wutwaricź wybudować); — §. Ij tworząc wy-
dać, wystawić, wykształtować ; fc^affciib bnijłcllcn, ^cruor-
Bringcn , ^erauiJlńlben pi: et fig Ir. Siemię wszelakie wy-
twarza rzłonki albo latorośle i gałązki rzeczy wyrastającej
Cretc. d07. płodzi, wydaje z siebie, wypuszcza, (cf. wy-
rodzić). Moc wytworzenia albo kształtu czynienia wsze-
lakiego siemienia. Cresc. 106. (płodzenia z siebie, wy-
płodzenia, wypuszczania). Wszelka rzecz miękka natych-
miast w *się przyjmuje każde wytworzenie i odmianę.
Cresc. 4. (wrażenie, wyrażenie). — Transl. Gwałtownem
wykładaniem pisma ś. wykrętów przewrotnych wytwarzać
nie mamy. W. Post. W. 230. wyroić , wyroiwszy utwo-
rzyć , wynaleźć , wyprząść ; eifilbeii , erfc^nffcil , BeiBOrDtiil>
gen. W dumie zostając nad cnotami i śmiercią Sokratesa,
ten wiersz wytworzyłem. Mon. 71, 180. (utworzyłem z
siebie). Będziesz wytwarzać bogu słodkomowne hymny.
Zimor. Siei. 172. (wyśpiewywać). Skowronek na wiosnę
wzgorę wzlatając rozliczne śpiewania wytwarza. Sienn.
297. Spicz. 151, ( cf. wytrelować). Sroka człowiecze
sJowa wytwarza, gdy je często słucha. Spicz 132. (wy-
iiiiwia, wyraża). Ręka malarza Najżywszemi farbami dow-
cipnie wytwarza Sprawy wszelkie. Pnijb. Luz. 243. wy-
raża, wyobraża, wystawia, oddaje, wyrysuje, wykon-
łerfetuje ; bai)lcllen , forflcllcn , nbbilBeii. — g. 2) Wytwa-
rzać, wydwarzać , na wytwór robić, wytworno czynić,
wj'sadzić, przesadzić, wj kunsztów ać ; bcrauśfuilflelll, ub(X'
tteiDcit, flcfiidit bcrau'3puccn , ^craiióftaffircn. Wchodzi z rze-
czą swą w dziwne labirynty ; słów nowych i wydwarzo-
nych nasadza . oracyą od Adama począwszy rozwlecze.
Gorn. Dw. 386. 'Ochędostwo mierzione nazbyt wydwa-
rzane , nie przystoi mężczyźnie. Kosz. Cyc. 83. — Skład
i postawa tych ludzi , którzy się sami tak szpecą i wy-
twarzają, jest obrzydła i okropna na samo spojrzenie.
Pilch. Sen. gn. 110. naturę swoje przesadzają, zmieniają,
* przyrodzenia ludzkiego wyzuwają : fi(^ umfi^affen , i^re
Satut nu^jteben , fcte iffinif(^I)cit yerldufliien. — Wytwarzam
się z czym, wytwornie czynię co, fastidiosius aliquid

facio. Cn. Th. 1559; nadto co wytwornie robię. Wiod.
sadzę się z czym, wysadzam; fid) finuMlb lierport^un,
funfłcln , gei'itd)t |c»n , affcetircii. Nie wytwarzać się , nic
sadzić się w mowie lub sjirawach. Włud. Cn, Th. 542,
( cl", po [iroslu). Ś. Hieronim nie chciał się z Łaciną w
tłumaczeniu biblii wydwarzać. Sk. Dz. 118. 'Przystałość
i tego wyciąga , aby człowiek tak z mową , jako i z spra-
wami najmniej się nie wydwarzał , jedno niedbale jakoś
a 'rzekomo wszystko czynił. Gorn. Dw. 58. Pokazałby
się pewnie być człekiem wielkiego rozumu, gdyby się
w mowie swej tak bardzo nie wydwarzał. Pilcli. Sen.
list. 4, 71 , cf. kwiatkami sadzić, wyszukiwanym być,
wymuszonym, iDcim er (It^ iii fciner (jRcDc), epradie iilt^it
fp siercit mo^tc. — Na wytworzoną z kim idę ■■ przesa-
dzam się. Diiilz. 47. na wytwór, wyścigając się na wy-
kwinty, cinaiibcr ju uDcrfiiiiftcIn lutbcit. — Wytwarzanie
się, wytwór, wytworność, miniita subtilitas. Cn. Th.
1559. wytwarzanie się, wydwarzanie sie, wykwintność,
wystawność; cjcfiiditeś affcctirtcs SBcfen, 3tfi"crc9, Slffcctatipn.
Nic obrzydliwszego nad wydwarzanie się i wysadzanie ,
czyli chełpliwy i wydęty sposób mówienia. Pilch. Sen.
list. 4, 71. Jeśli bez wydwarzania się, płynie koniu gładka
z natury wymowa , w ten czas niech rzecz ozdobnie wy-
prowadzi, ale tak iżby raczej rzecz, niżeli siebie wy-
stawił, ib. 2 , 228. Nie na wydwarzaniu słownym , moc
1 istota filozofii, ale w rzeczy, ib. 1, 121. Strzedz się
wydwarzania, mieć wdzięczność w tym wszystkiem co
pocznie, mieć dobre baczenie. Coin. Dw. 228. Śmiech
pobudza wydwarzanie nad miarę, co białogłowy zowią
przekwiiily. Gorn. Dw. l.")2.
WYTYCZ, (WYTECZ. Cn. Th. 1558l,y, i., wytykanie,
mianowicie dziesięciny wytycznej , i sama dziecina wy-
tyczna ; Hi Jliiźbcku bcź ©arkiijeticnbcn, ber ©arBcnjc*
Ceiib, ŚRanbcIicbeiib , Sufljfbcnb; [Boh. weytka, weyćitka
zarzut, wyrzut, ob. wytknięcie błędów). Kopa, gdy sta-
nie w polu przy dobrej liczbie i układaniu , xiędzu dać
wcześnie znać dla wytyczy i [redkiego do gumna zwozu.
Haur. Ek. 5. — Fig. tr. Buntownik pół tryumfu , pól
wygranej liczy , Że w twoich przyjacielach dokazał wy-
tyczy. Pol. Arg. 155. przebrakowania. — ^.Wytycz, Wy-
lecz , Wytyk, y , Jn. , choroba nożna koni , psów , bydła,
(ob. wytknąć nogę) ; bcr SpatCj , ber gupftainpf t'C!} 'Pfcr*
ben, 3<lilbt)imbcil , u. f. l». Wytecz, psia choroba. Osiror.
Myśl. 16. Na wytycz koniu dawać tego lekarstwa, póki
będzie chromał. Haur. Sk. 472. Zankel bydłu na starcie
kłębu, na splecenie, na wytyki, i inne choroby by-
dlęce , jest ratunkiem. Si/r. 249. WYTYCZNIK , (WY-
TECZNIK. Cn. Th. 1358), WYTYKACZ , WYTYKO-
WNIK , a, m. , wytykający dziesięcinę, bcr SliiiicDcnbcr,
ber Sc^etibcr, SflwKjangcr. Wytykownik , urzędnik który
dziesięcinę wytyka, decumanus. Mącz. (dziesięcinnik). Gdyby
wytycznik trudność robił wytykania , wolno jest każdemu
zwieźć zboże swoje , zostawiwszy dziesięcinę na polu.
Ostr. Pr. Cyw. 1, 297. WYTYCZNY, WYTECZNY, a, e, od
wytyczy, od wytykania dziesięciny; ©arknse&cnb = , ^(^ft'
jclienb ' . Wytyczna dziesięcina. Ostr. Pr. Cyw. i , 294,
(cf. meszne). Z królewskich dóbr dziesięcina wytyczna.

640

WYTYCZNA - WY UZDA Ć.

W Y U Z D A N O S Ć - W Y W A D Z 1 Ć.

Skrtet. Pr. Pol. 2, 51. Wyldczna dziesięcina. Papr. hot.
178 . WYTYCZNA, ej. i. WYTYCZNE, ego, h. , wy-
tycz, btr ©arbenjcbfiib. Szladicle myśli/, jak spichrze ła-
dować u lądu, xiądz jakby o wylyczną ziemianina pie-
niąc. Zali. Zab. pr. Śmieje zię [deban , konlenl z dzie-
sięciny, Codzień odbiera nowiny pocieszne, Godzien ra-
cliuje wylyczne i meszne. Kras. Mon. 99. — g. fig. Ir.
1 Uelia , jak kolej przypadnie wytyczna , Na noe nie-
śmiorlelnośei pójdzie z swym dniem życia. Zali. 15,558.
wjtknięta, wyznaczona, wymierzona; abijcftedt, flu^gtjci'
(fciitt, beftimmt. WYTYKAĆ, ob. WMknać.

WYTYNKOWAĆ, "WYTRYNKOWAĆ «. rfoA. , tynkują.; wy-
gładzić, tykiem wyrównać; iiertmicficn, mit Jiiiid; ocr=
flrcii^Cil , glatt lltertiilldicn. Ściany takowe powinny być
wapnem wyrównane i wytynkowane. i>ivitk. bud. 25, —
Fig. Ir. Jejmość jakoś zmalowana, jak czarownica, wy-
(rvnkowana jak mur, wystrojona jak lalka Gdańska.
Teal. 22, 22.

WYUCZYĆ t'2. dok., Wyuczać niedok. ; Boh. wyućiti, wy-
ućowiili , wynauejm; Sorob. wuhulżu. wohutżuyu ; Vind.
izyuzhili, vutisvuzliili ; fioss. iisiyMHTŁ, naiyiinb, BuyiiiTb,
BUyiiiBaTb ; zupełnie nauczyć koŁjo , ciiicii flaiij nuśJlclircit,
(eineil tlntmicŁt DOlIcnbcn. Uuchu ś«ięty raczysz nas wy-
uczyć tejjo , czego pan nasz Jezus nauczał Modt. lid. 8,
(cf. douczyć). Jan święty tak wiele miast wyuczjł. Zijgr.
Pap. 209. Wyucza nas pan nad dobylki ziemskie , i nad
ptaki niebieskie wyćwiczą nas. i I.eop Job. 55, W.
(wyucza nas nad bydlęta ziemskie , i nad plasiwo nie-
bieskie czyni nas mędrszymi btbl. Gd.). Trzeba było, by
przypadek róiny , i nieszczęsny wyuczył to, com nie
chciał wierzyć. Jabt. Tel. 150. (by dokładnie nauczył,
przekonał, przeświadczył, cf. po szkodzie mądry). Nie
uczył ś. Wojciech cudze majętności trawić ; nie lak on
wyuczył Bolesława , który wyzwolił majętności duchowne
od ciężarów i szarpania wszelkiego. Twoiz. Okuł. 7 5. —
g. Zaimk. Wyuczyć się, zupełnie ze wszjsikim nauczyć
się; flrtiij nuiMcrncn, podftńnbifl crlcrncn ; S/«i>. wyućiti se;
Sorab. 1. wuhuknu. Żaden nie może się n:iuki tej wy-
uczyć. Glicz. Wycli. N 2. (zgrunlować, zgłębić) Te-ć są
owoce onej nauki, kiórejśmy się wyuczyli Baz. Hst. ZO.
Wyznawać cię będę. gdy się wyuczę sądów sprawiedliwości
twej. Budii. Ps. 119, 7. (gdy się nauczę praw twoich. Bibl.
Gd). — Wjuczenie Hoss. BUyiKa , buuik(i.iciuc. Wyu-
czony, 6oA. wyueenec ; Itois. DhllUKCieHlluft , (cf. w\ter-
rniiiowany , wyzwolony).

WYUZOAC cj dok , uzdę odjąć, rozuzdać , zuzdy wyzwo-
lić , cfwychełznać ; /lac. oduzdaiti ; Eccl. m%yiAa\0 flll«>
jfiumm. ClltjmimCII , 10«ińllIllClI pr. el fig. Ir. Zbylck,
pompa , rozpusta , wyuzdały konie. Fatih. X 2. — V.'y-
uzdać się , puścić się niehamownie ; Boks. cbo6o4Iitlih ,
(cf swobodzić); A'(c/. Oe3xy'34iiTMCH , jfigclli'* brfilicr ber
Iłurmcil. Od rokoszu wyuzdaliśmy się na wszelka swa-
wole, łupicstwo. Siar. Byc. 50. Nie za rozkazem chana
wpadli Talarów ie, Lecz wyuzdali się przwvalrią swaw(p|ą.
Tward. W. D. 225. On się nie dawno na wsze złe wy-
uzdał , i zbrodniami swemi rozsławił. Pilch. Sali. 145.
Dąb od wichrów żadnych niepożyty , dotąd w gruncie

swem stoi, póki do podkopów Albo siekier nie przyj-
dzie wyuzdanych chłopów. Tward. \Vi. 92. Na lewej
stronie łutr na pana śmiało z bluznierskiemi się wyuzdał
słowami. Odym Siv. 2 J i b. — Wyuzdany , wycheł-
znany, rozpuszczotiy , jfigcDoS ; Boss. HnotiyjAauniin. Nie
wiemy, co czynimy, gdy sie koła rozbieżą , a wolność
wyuzdana w swawolą a szaleństwo pójdzie. Birk. Syn.
Kor. C. Na wszystkie namiętności wyuzdany. Pnestr. 89.
Trzymaj ten zb/akany wyuzdany jeżyk twój na wodzy.
Puit hd. 215. WYUZDANUŚC , śći , ż., rozpuszczenie
się, rozjiusta nielianiowna ; Boss. HCOÓiysAauuocib , BOJb-
iiii')anie , bic 3i'H)fUofiflfcit , Uiilmnbigfcit.

WYWAIJIĆ rz duli.. Wywabiać niedok.; Boh. wywabili;
ib7oi>. wywibjni ; Sorab. 1. wuwabicż, wohnwabicż ; Croat.
izYablyujem ; wabiąc wyprowadzić, wywieść, wyciągnąć,
wynecić pr. et [tg. Ir. . bcrauJlOtfcn. Lutra chciano kłam-
stwem ułowić wywabionego przysięgą Karola V. na sejm
w Worrnacyi. Zygr. Pop. 514. — §. Wywabiam, wy-
woływani kogo diikad , do kogo. wołam zkąd kogo. Cn.
Tli. 1542. I;craii9rii'tli. Wywabianie, wywołania, wywo-
ływanie, ib. Wywabić na pojedynek, Sorab. 1. wuwa-
bicż, wohwabiiż; Slov. wywabut;i ; wyzwać, ciiKlI \)tT<
auJforbcril. Nie zawsze len mężny bywa , kto kogo wy-
wabia , zwł.iszcza gdy nie potrzeba , pospolicie laki czasu
potrzeby gęby uchyla. Ezop. 55. Wywabiał z wojska nie-
przyjacielskiego , kloby się chciał bić z nim o te prawdę
jego Bej. /'usl. O i. Królik jeden Niemiecki wywabił
Lecha na rękę , chcąc czynić z nim sam a sani , a
Lech zabił go w pojedynku. Biel. 20, {ob. Hęka). — g.
Wyw.-ibić co na kim, »>łudzić. Bndik. P»n ciium fłlBał
l)crnii^ii'(fcii , ibni ctii'(i# nblcrfni. — g W\w:.bić plamę,
wyciaynąć, wybrać pb.mę z czego ; cillCII Jlftf nili^niildjtn,
(liifliriiiocii. n'roi'riii(jfri ; Boss. coniaib , croimib (cl. ze-
gnać), BUBccTb, ( cf wywieść) Z rzadka się pierwsza
pbima nałiiijów wywabi. Zdziczałego jastrzębia kloż na
berło zwabi? Zab. 1 4 , 25 Nagł. , (cf. czego się nowa
skorupa napiła , hm na starość trąci). — Fig. Ir. Jak
zgniliznę z kośi i Iriidno wywabić, lak zazdro.^ć z serca
trudno wypiowailzić, Ln.h. Ani i. 281. WYWAHIACZ,
a, tn., cn wywabia drugich. H/'rf ; wab'. Oi Th. I 510. bflT
^Xirtii*li'(fcr', ?liivli'(fcr. \Y u-d-.. żeink. WYVADIAahA,
i, bic i>frillhMi'cfmiin. Wywabiaczka, ekcebra. Cn. Tk.
1219. WYWAliiNY, a, e — le udir. . do wywabienia,
ilim ^ttrailfdotffll. Wywalma plama , którą można wyw,ibi^
wybiać, wyiiąt-nać: bfr<I"6l'rii:flt'tir. — '^. Jestem uwię-
zionym W' twych sid/rfih nic»\w;.linycli. Cbodk host. 31.
nicwydzierzgninnyi h , z klóiyih się wyzwolić nie możni,
niew\wikł;inych . linbfjrręlMr.

WYW.^GII.\Ć cz. dok , węiiiem wyczerprąw szy wyciągnąć;
Yiiid isY.ihati, vunsvohaii , (ifmiKSrifbf"/ Ijcraiiefdjiiiiprcni pr.
el fig Ir Dziś z cudzego pieniądze worka wjwacbają cy-
ganki farbowiine. Klon. \Vor 7. i»achawsiv wvsm\k»ją.

WYWACIII.OWaC , ob. Wachlować.

WYWADZiC (1. dvk , wykłócić, zwadą wycisnąć, cf. »T-
waśnić ; •btmiiJjfliircii, rrjniiftii, abjanfcii ; [Boh. wywadiii
wykupić; Butn. itvaditi ■ wyrwać; Slav. izvadili ■ wywi-
kłać, wypakować;. — Zaimk. Wywadzić się, nawadli-

WYWAGA - WYWAPOROWAĆ.

W Y WAR- W V W A Ż ^ C.

C41

wszy się ustać, wykłócić się, fidi fatt illlb lliiibc jatifeii;
Boh. wywnditi se.

*W\'WAGA, i, i., wyważanie, wyważenie, i lo co wywa-
żono; ba? 31u?maijcn, 3(ii^ii>ie(;cii , 3lii3(jen)oaf"f- Bndik. X.
Jabl. 5; {Ross. BUetcKa gwicht, który się dokłada do
uzupełnienia wagi).

WYWAŁASZYC e:.. dak. , wytrzebić na wałacha, wyrżnąć;
511 cincnt SBatlacI) madien , ocrft^ncibcn. Eviscerare, wywała-
szvć. Marz.

WYWAŁĘŚaC się , ob. Wałęsać się.

W\"WAL1Ć cz. dok., Wywalać niedok.; Boli. wywalili, wy-
walowati, (2) wygnieść, wywałkować) ; Sorab. i. wu-
wahlu ; Rag. izvagljati ; Ross. BbiBa.iiiTb, BUBajnaaib ,
BbiKaiaTŁ , BUKaiUBaib , (BUnajKa wyrzutj ; waląc wyrzu-
cić , wytoczyć; bcrau-^lfiil^cii , (icvau'5f0llcrn. Naprzód ten
sam kamień wywalić potrzeba. Teal. 55. c, 40. — §. Wy-
walić, wydobywszy potoczyć, wyrzucić ; lOśrciSciI unb ll'Ci3=
a'dl5en , iimfturjen. Ów kamień wielki z góry wywalony
bez rak. Karnk. Kat. oi. Powódź podrywając góry, z je-
dnej tę tablicę wywaliła. Podw. Wroz. 51. Jeśli szczep

• więdnie zielony , Czego doczeka "karcz wywalony ? Miask.
Ryt. 68. Wiatr popędliwy nawet i wysokie wieże i twardo
szczepione dęby wywala. Bzów. Roi. 95. — §. Fig. tr.
Wywalić brzuch, język, piersi, oczy, niezgrabnie wysa-
dzić , wysunąć : kniomińljcii , uiigcfdjicft f^n tólpcl^aft I)er>
aii^rctfcn, I'evyovfh'cfcii. Ów co brzuch wywaliwszy, siedzi
za oponami chłop jako malowany, jako tł\isty karw', już
nie wie o sobie , tylko czeka , jak młody gawron gębę
roziewiwszy, rychło-li mu co w nię wetkną. Rej. Ziv.
159 b. Dopiero gdy go koń kopytem zgwadził , ocucił
się junak , wywalił na niego potężne jak wół oczy. Ossol.
Sir. 2, ( cf. wzrok wypałubić). Wywalone wargi. Tr.
grube , wypukłe , ailfijClUOrfeilC Ćiprcil. — §. Recipr.- Wy-
walić sie, nawalnie wydobyć się; Vind. vunsdretife, fid)
bcrmtsbrmtgcn , Bcrau>Jarkitcn. Z jaja wywalić się. Haur.
Ek. \c>\. Ledwo się z jaja wywali, a już "kortezyj , za-
lotów, taneczków 'namilsze panie matki uczą. Falib. L 3.
fcr ift faiim ani bciii Gic ieniprijcfrodjen , cf. młokos , cf.
jeszcze mu mleko na ustach nie wyschło). — g. Wywalić
się, gromadnie się wysypać, wytoczyć; IierailśftrSinctl ,
tnufeuiDciie Łcrau'5ftfirmen. Wywalili się z portów. Zebr. Ow.
282 ; (exieraiit). ■ — Passive: Gdy jiiris sprawa na stole
się wywali, trzeba dyabelnego obrotu. Teat. 43. c, 17.
Wyb. gdy się wytacza, gdy przyjdzie na stół; irciui MT
SeĄtsftrcit yprfommt , yorijctiomir.cn , ocrgctragcn nńrb. — §.
Aliler. Wywalić kogo = wygarbować , wybić tęgo ; eiiien
tiiditiij aii-^ijcr('cn , niiypnujclii. Wybić , wywalić , opalać
poddanego smolno kijem. Ern. 21. WYWALINY , plur.
wywalone ułomy , oii3ijcii'ćil5te 33niJ)[li"irfc , §crau»gc!»dl5tcS ,
ScriiKjEiral^tEś. Ciasne między przykrymi skałami i górzy-
stemi svywalinami drożyska. Arom. 760. WYWAŁKOWAĆ,
ob. Wałkować.

WYWAPNIC fz dok , wapnem wyrzucić, wyrównać, (cf.
wytynkować 1 ; mit Salf au^ircrfcii , gicicb tciuerfni. Bndtk.

WYWAP0R0W.\C cz. dok., wyziewy wyciągnąć, wypuścić
(cf. wyparować), wywietrzyć; au3biin(łen laffeil , atbiiiiften.
Z popiołów dębowych ciągnęli ługi, które potem wywa-
Siounik Lindego wyd. ?. Tom Tl.

porowawszy od wodv , mieli popiół delikatny. 7orz.
Śkl 218. ■

WYWAR , u , m. , wywarzenie , i to co wywarzono lub
z czego wywarzono , wywarzyny ; tai 3flIĆ'|'icbcn , Jlbfiebcit,
Hi Sinilig. 5- S. 23raiiiUirciiifriiliii. Wy^-ary z gorzelni ryną
sprowadzać trzeba do wołowni. Switk. Bud. 282. Odesłano
wołv na wywar. Torz. Skl. 26 , (Bosn. izvar < studnia).

WYWARCHOLIĆ, ob. Warcholić. WYWARCIE, ob. Wy-
wrzeć. WYWARCZYĆ, ob. Warczyć.

WYWAROWAĆ się zaimk. dok., wystrzedz się, wartując
uniknąć i uwarować się; Boh. wywarowati se ruitare ;
ycrmcibcil , ClltgcbClI. (Slov. wywarowanj effugium).

WYWARTAĆ, 06. Wartać. WYWARTOWAC, (?6. Wartować.
— ■§. Wywartować kogo, wyspiegować, ailśipioiiirett.
Kreuza , człowiek wartny, wywartował Hrehora niejakiego
metropolity. Obr. 55. [wyszperał, wyszukał jocose 2].
WYWARTY, ob. Wjwrzeć.'

WYWARZYĆ cz. dok. , Wywarzać niedok. ; Bok. wywariti,
wywarowati; Slov. wywarugi; Sorai. 1. wuwaricź, wuwa-
ru ; Vind. yunsvariti, vunsvarjati , iskuhati , yunkuhati,
yunskuhati , spufhati , yunszvirati ; Ross. BUBapiiTS , bu-
BapnBaTŁ ; Eccl. H^K.ipiiTit , nsBapain ; warząc wyciągnąć,
wygotować: bcrmisficbcn,.ni!śiicben, miźfpĄeu. Jeden gatunek
soli z wody surowicy na miałką białą sól na zbitych
panwiach żelaznych wywarzają. Haur. Ek. 178. Wywarz
mięso na rosół ; garniec wody na połowę , na kwartę.
Tr. Wywarzam co dobrze, deferuefacio. Cn. Th. 1540.
Wywarzano rzeczy, dekokt. Cn. Th. i 559 , Rag. marak ;
Croat. yarenicza, okuha , ciit Sccoct. WYWARZYiSY p/«r.,
co wywarzono, lub z czego wywarzono; ?(ii>5ijci'iebEłes!,
SdisUib , 3(6fub , Spiiliij ; Ross. BUBapKa , iiSBapa , naaapKn.
Tyle wieprzów mieć w karmniku , ile ich według odbycia
browaru na słodach i wywarzynach ukarmić może bro-
warnik. Haur. Ek. 111. Świnie w zimie młotem paszą,
wywarzynami . otrębami. Haur.Sk.6\. W koryto młoto,
wywarzyny albo pomyje leją. Haur. Ek. 152. Bydło któ-
re sie zeszpeci , aby je ługiem albo wywarzynami myto.
Haur'. Ek. 125. "

WYWAŚMC, 06. Waśnić, cf. wywadzić.

WYWAŻYĆ cz. dok.. Wyważać niedok.; (Boh. el Sloi: v/y-
waźiti , wywaźugi e.thaurire , exantlare ; Slov. newywazi-
tedlny (ncr/iflusiws) ; V'»i(/. isvagati, yunyagati, vunsvagati ;
fioss. HSBtciiTb, nsB-buiiiBaTb ; — §. 1) przeważaniem wy-
dźwignąć, wysunąć, wyciągnąć, wyrwać; ricraiieiinigcit, mit
Ubernidgeit bcraiiybcbcii , ^craiićniiippen , f^jucbciib mcgbeben.
AVy ważyć ciężar, kamień; molem ali(]uam librando lectibus
in altum eleiare , ponderibus deorsum veclem prementibus
sazutn vecłi incumbens emolior. Cn. Th. 1540. Pompejus
w okręt wszedłszy, kazał kotwice wyważać, wołając,
abyśmy się puicili a płynęli. Kosz. Lor. 157 b. wycią-
gnąć, wyjąć, wydobyć, bie 3liiffr lidttcil. Wiatr łamał
lasy, pokładał drzewa bardzo wielkie, z korzeniami je
wyważając. Boler. 5, 95. (wyrywając, wywalając). Bóg
z nieporządnych ciemności. Wyważył ziemię ku górze,
Zegnawszy z niej wody w morze. Groch. W. 48. (wy-
niósł, wzniósł, wywiesił, \yysoko zawiesił). Ciało ś. Woj-
ciecha, arcybiskup staraniem swem z pieczar ciemnych,

81

642

W Y W C Z A S O W A Ć - W Y W E D Z,I G.

W Y W E R B O W A Ć - W Y W 1 A D.

gdzie długo po splondrowaniu od Czechów miasta , le-
żało, wyważywszy, na widok wystawił. Krom. 152. Frov.
Co dziś łatwo wyrwać możesz , jutro siłą nie wyważysz.
Fredr. Ad. 33, (cf. łyka drzeć, kiedy się dadzą; cf. że-
lazo kuć rozpalone). — Fig. et tr. Wydżwignąć , wydo-
być, wyratować, wyzwolić; l)cvaii5^ckii , l)en)orl)c['Cn , \)ix--
ooriiebcii , fccraiiebelfcii , auiliflfcn , bcfrcicn , crrclten , Vi/i(/.
Yunpomagati, perpomagati; Eccl. Jispyiiinn, ii3py«aTn ,
(cC. wyręczyć). Obiecał mu , że go rychło wyważy z tego
podziemnego lochu. Pot. Arg. 62. Tuszy że zwłoką oną
z więzienia wyważy konfidentów, /'ol. Arg. 236. Chrośc.
Luk. t, 58. Sława z grobów wyważa bohatyrów czyny.
Leszcz. Ctass. 9. Trudno było wyważyć z rąk Plutono-
wych Prozerpinę. Uliu. Ow. 206. Któryż to z bogów,
którzyby wyważyli ziemię tę z ręki mojej ? i Leon. 4
Hfg. 18, 55. (którzyby wyrwali ziemię tę z ręki mojej?
DM. Gd.). Joas wyważył a dobył miasta z rąk Benadaiia.
i Leop. 4 Reg. 13, 23. (odebrał miasta z ręki Bena-
dada, które był wziął. Bibl. Ud). Nie odmawiał Krzy-
żakoiu umowy Władysław , spodziewając się inszym wy-
nalazkiem, a nie wojna, Pomorzany wydarte od Krzyża-
ków wyważyć. Arom. 320; {recuperare). Z klątwy nas
litościwie raczył wyważyć. A'a)if. Gd. lOi. — §. 2) ln~
tellig. Wyważać , rozważywszy wnosić , wnioskować , wy-
nosić ; ciiicn £(^lii^ luorait^ ^icbcn , t>avaui fd)licpcii , folgern.
Z tycli tedy wyważam racyj , że król spokojny, a w wo-
jennym dziele nie biegły , jest królem niedoskonałym.
Tr. Tel. 96. Z wszystkiego wyważam , że zdrajcę tego
trzeba będzie posłać Adrastowi. ib. 389.

\VY\VCZASO\VAĆ med. dok., spoczynkiem wygodnym czyli
wczesnym pozbyć, misniljenP ii&crfte^cii, ".'crmiiibcii. [Snem
trudy wy wczasować. Haur. Sk. 521.) — Wywczasować się
zaimk. wypocząć wygodnie, wyspać się ; m\iu] auynibcn ,
iCłliiem aużl'd;lafen ; (Co/i. wyćasitisc wyjaśnić się, wypogo-
dzić sięj. Kazał mu król pójść do domu wywczasować się,
póki go do obozu nie odeśle. Zal. H. T. llS. A tej nocy,
wywczasowałażeś się Wac Pani przynajmniej ? Teat. 9. c,
18. Po niedługiem zaśnieniu niedobrze jeszcze wywcza-
sowany przebudził się. Teat. 2, 123. Bdrs. itiK^ nit^flCt^t
auisticidit . aii>^flefd)lnfcii.

WYWDZIĘCZYĆ Cl. dok , Wywdzięczać niedok. , odwdzię-
czyć zupełnie , mit I>iiiifbarFeit niiiwajcn , ypllfommciic l>anh
darfcit cru>cifcil. — Zaimk. Wywdzięczyć się, wymierzyć się
wdzięcznością, wypłacić się, wykupić się z wdzięczności ,
fidj baiifbar abnufcii.

WYWECOWAĆ cz. dok., wecując wygładzić, wyostrzyć,
wyszlifować, wytoczyć; Germ. bcraiiiMiiccicii , aii6n)Cticii ;
^o/i. wybrausyli ; S/oc. wybrausym, (oi. Brus); Sorab. 1.
wuwotżu ; Yind. isbrufiti , Yunsbrufiti ; Hoss. CTomiiL,
CTatnBiiTb, cf. stoczyć, toczyć.

WYWĘDBOWAĆ, wyjść na wędrówkę, ob. Wędrować.

WYWĘDZIĆ cz. dok., ^.1) wędząc wysuszyć ;jr. e< /r., wy-
suszyć , wynędzić; Ross. buuhjiiii. (cf. wywiędnać), (im
SJmidtic) ganj auittoSncn, amf óriai, alsclTcii, aiuiicbrcii. Nie
osiągłby korony, więcby człeka nędził, Głodem, mieczem ;
miasta, wsie, ogniem wywędził. Bliż. T/um. a A b. Wiel-
ka ich część w tym mieście wymarła ; lyjko się z nich

osra tysięcy wywędzonych do kraju wróciło. Przestr. 75.
Od smutku jakby wywędzony , A dotchu ostatniego niemal
przywiedziony. Kulig. Her. 4. — '§. 2j 'Wywedzić, wę-
da wyłowić; Ross. BuyĄBTb, ouiJangcln.

WYWERBOWAG ob. Werbować.

WYWETOWAĆ £•;. dok., wetując wynagrodzić, ttóUig gut
mad;eii, eriepen , ycrijiitcn. Piotr przez to trojakie, li
pana miłuje , wyznanie , wywetował ono trojakie zaprze-
nie. Żarn. Post. 3, 540.

WYWĘSZYĆ cz. dok , węchem wyszlakować , ausf(^niippem,
aiisfpiireii.

WYWĘŻSZYĆ , zwęższyć , ob. * Węższyć , wężyć.

WYWIAĆ cz. dok., Wywionąć , f. wywlenie , wywione je-
dnll., Wywiewać niedok.; Boh. wywati , wywal, wywegi;
Yind. isveti , vunsveti ; CroaL izvejati , izvejavam ; Hoss.
BUBtoaib ; Eccl. ii^biiath , iiastaio ; wywiać co zkąd ,
efflare , evenlilare. Cn. Th. 1341. wianiem wygnać, wy-
dmuchnąć; I)craii^iBe(icii , aiiln)c()cn. Wywiej kurzawę,
dym z izby. 7>. Przechodzenie się prędkie blizko ognia,
wy wieje dym na pokój. A^. Pam. 11,214. Cożeście wnie-
śli do domu, jam to wy wionął. 1 Leep. Agg. 1, 9. (ja
rozdmuchywam. Bibl. Gd }. Żywot myśliwy tęskliwe wia-
trem wywieje liumorj'. Tward. Duj. 7. wyv\ielrzy, ivCfl'
liiften , nii^lilften , ipegWafeii. — g. Wywiewać zboże , po-
wiewać, wiać zboże; biT? (Sctrcibc tuurfclii (cf. opała<') ,
luaimcil, |d)iuinijcii. Z grubszego ochedożywszy zboże .
przystępuje się do wywiewania ; biorąc zboża zgarnione-
go szufle , wyrzuca się w góro przeciwko wiatru, hiu'.
Hośl. 5, 253. Zboże aby było piękne, przez sita, arię
albo młynek chędogo wywiać. Haur. Ek. 171. Kto młó-
ci, niech się strzeże w przypołudnie spania, W południe
zbite zboże lepsze do wywiania. 5imoji. Stel. 30. Kiedy
młockowie plewy z wywiania na folwark wynoszą , to się
w nich i dobre ziarno częstokroć znajduje , jeszcze nie
wywiane. Haur. Sk. 19. (wianiem wypadłe, wyłączone).
Niezmieszany pokarm będą jeść, jako on, który na gu-
mnie wywiany bywa. 1 Leop. Jes. 30, 25. (pastwę czy-
stą jeść będą , która opałką i łopatą wywiana bywa.
Bibi. Gd.); Deraiii<(jcn)i'irfclt , rcin fleiuurfelt. — Atiegor. lVi-
ślę do Babilonu przewiewaczę , wywieja go, a poburzą
i skażą ziemię jogo. 1 Leop. Jer. 51 . 2. (przewiewać
go będą, i wypróżnia ziemie jego. Bibl. Gd).

•WYWIAD , u , m , WYWIADY, WYWIADKI -p/u»-., wywia-
dywanie się, dochodzenie, staranie by się wywiedzieć,
by odkryć , wyśledzić , śledztwo ; bafl Slii^forWeii , Sad)'
forid;eti, -bic 3Ja4)fori'(^iitig , lliiteriiidjiing. Ci maja moc i
prawo surowym wywiadem Dochodzić, po co wszedłeś
w to miejsce tak śmiało. Pr:yb. MUt. 152. Z mego
trzeba czynić przezorne wywiady. Teat. 44. b, 58. i in- ^
dagacyą). Oczekiwania daremne smutkiem nabawią , pró-
żne wywiady do rozpaczy przywodzą. Y\'eg. Marm. 284.
Kazałeś mi Wac Pan czynić wywiady. Teat. 1. c, 32.
wywiady wać się, (Srfiinbigiiiiiieit ciii)ifbeii , Smibf4)aff fifl'
\)t)Ui\. On nie zbyt ilawno przez wach i wywiady mno-
gie Wział w tym domu sieiilisko nad zwycz.ij chędogie.
Zab. 9, 273. (przez spiegostwo, wyspiegowywanie). Posy-
ła na wNwiady, chcąc być jak najprędzej informowaną.

w Y w 1 A D A Ć - WYWIĄZAĆ.

\V Y W I A Z 1 Ć - W Y W 1 Ć.

643

Mon. 72, 409, cf. wzwiady. fte fdiictt nuf Smibfc^aft ani.
Chodkiewicz dla pewniejszej wiademości wysłał na wy-
wiadki rotmistrzów. Xar. Chodk. 2, 582, (cf. dla języka).
WYWIADAĆ się , WYWIADOWAĆ się , WYWIADYWAĆ
sie , ob. Wywiedzieć się. WYWIADOWMK , a, m., któ-
ry się wywiaduje, śledzicie!, szlakownik; ter 3lliśforf$er,
9Ja(^fpv|d)er, Siint)f4m[ter ; Boh. wyzwedac, wyzwedar; Croat.
izvedaveez, zvedavecz; Z)o/. izvidar , zvidar; /?oss. BUstAŁl-
Ba.ibiHiiKii , BUBtAiiBarcib , /. BUBt.iUBaTeJbHnua. Scrula-
tor , wybadacz abo wybadownik , wyszperownik , wywia-
downik. Manz. Speculator, przepatrownik , wywiadownik,
oględownik ; ib. Inquisitor , wypytacz , spieg, wywiado-
wnik ; ib. ExploTalor, wywiadownik, podsluchacz, spieg. ib.

WYWIADN.ĄG, ob. Wywiędnąd.

\VYWI.4.N0WAĆ Cl. d'ok..\-x3X\a wykupić. Bndtk. ben iKa^I»
fiiac (iiiifailieil. — Wywianować się zaim., z wiana się wy-
kupić , ftd) pom 31irtblfcl>n|e k'ufaiifeii. Jeztdi żona pójdzie
za drugiego męża , a dzieci pierwszego zeciicą ja z trze-
ciej części imion męskich wywianować, tedy mają wszystkę
suma, jak w Hście opisano będzie, zapłacić. Stal. Lit. 226.

WYWIĄZAĆ;, 'WYWIĘZAĆ , /.' wywiąże es. dok. , wywię-
zuje fy. contin., Wywiczywać czeslL; Sorab. i. wuwezu ;
Ross. BHBHsaTŁ , BbieasuBaTŁ , BUBOSTKarb , BUBasatiiBaib ;
związane rozwinąwszy wyjąć , (leraiijlniibett , niifl'iiiben iiiib
^ernugnc^mcn , ^Crailuiuicfelll. Ów szablę, zawój wywięzuje
z troku, Ten się w kierejce chwali i kołczanie. Jahi. Buk.
S 2'6. — Partie, a) Wywiązany, Sorab. \. wuwuźane ; b)
do wywiązania , "wywiązalny, (ob. Wywięzły, niewywięzły),
auflośbar. — Fig. Ir. Cna w koło senatorskie siebie ,
nikomu niewidoma , w lot Wenus^ wmieszała , I cesarza
z swojego członków wywiązała. Zebr. Ow. 400 ; eripuił
membris, wyzuła, zwlekła, fic eilhlillim i^ll ber ©liebci:. —
Kwiatek dopiero się z "pąkowia wywiązał , a już usycha.
Tr. Tel. 267. rozwijaj się, \!yydobył, wywikłał; fiĄ auś
ber Snośpe entiiiicfeln , eiitfalteii. {Ecd. Bbeica Kanycia
wiąże się w głowy j. — Fig. Wywięzuje sie co z czego =
wynosi się, wnosi się, wnioskuje się; ii n'irb barai:§
Ijefolijert, es crflicM [i(^ barani , wypada, wydaje się; Ecd.
Bbeica mo. — §. Wywiązać z czego, wyplątać, wywikłać,
wydob\ć , wyzwolić, uwolnić; eiilbinben , lośbillben , \0i'
ina(fieii , fiefreieii. Tak się wywiążesz z związku tak przy-
krego. Past. Fid. 139. Proszą, abyś W. K. Mość 'wżdy
kiedykolwiek mógł się 'wywięzać z tych sideł przymie-
rza tego, któremi na zgubę Waszej K. Mości Turczyn uwi-
kłał. Janusz. Oksz. Q A. Szczęśliwy stróżu , coś na ta-
kie więźnie trafił , którzy cię z więzienia dyabelskiego
wywiązali. Sk. Ź'jw. 439. Niebo cię nam zesłało , dla
wywiązania nas z tego zawikłania. Teat. ii. b, 21. Wy-
wiązać fig., wyplątać, wywikłać, wyłuszczyć , wyjaśnić;
aiifiófeii, nii»ctnniiber fcjcit, erfiareii, ainSIeijfii. Słyszałem że
możesz trudne a skryte rzeczy wyłożyć, a węzłowate
wywięzać. 1 Leop. Dan. o, 16. (rozwięzać. 5 Leop. ; co
jest niepojętnego wykładać, a co jest trudnego rozwięzo-
wać. Bibl. Gd.). Wszyscy mędrkowie nie mogą mi te-
go snu wywiązać a wyłożyć. 1 Leop. Dan. 5, 13. (nie
mogli wykładu tej rzeczy oznajmić. Bibl. Gd ), Wykła-
danie snów , i okazowanie tajemnic, i wywiązanie uwi-

kłanych rzeczy, są w Danielu nalezione. 1 Leop. Dan.
5, 12. (objawienie gadek i rozwiązanie rzeczy trudnych.
Bibl. Gd. ; bte 3(ufIofung iiertcictclter fdjmcrer Jliifgaben ; cf.
wyprawić, cf. wyprawa ). Przywiedzeni byli mędrcowie,
ażeby rai wywiązanie a wykład onego snu priwiedzieli.
i Leop. Dan. 4, 5. (wyłożenie mego snu. 5 Leop.). —
"|. Jurid. Wywiązać , oppos. wwiązać kogo w majętność,
fliliStrabtrcii. Jeśliby się nieprawne skazanie pokazało ,
tedy ukrzywdzonemu ma być wywiązanie dano , i 'imie-
nie odsądzone przywrócono. Siat. Lit. 160. — §. Wy-
wiązać się z obowiązków , z wdzięczności ; fid; alifinben ,
fiĄ eittlebigetl , ©cniiije leifłen. Wywiązać się z obowiąz-
ków ojczyźnie. Jeź. Wyr. Wdzięczność publiczna po-
winna ten dzień poświęcić , wywięzując się temu , który
przygotował ludzi do tolerancyi. Gaz. Nar. 1 , 202. —

Ale sie wywiąże Teat. 19, 68. oddam, od wetuje,

zapłacę. "WYWI.^ZIĆ, ob. Wywięzić. WYWI.VZNĄC' ,
ob. Wywięznąć. WYWIC , /. wywije es. dok.. Wywinąć
jedntl., Wywijać niedok.\ fio/i. wywinauti ; Sorab. 1. wu-
wihyu ; Vind. isviti, vunsviti , vunsvijati ; Croat. izviam ,
izchesznuti , izchesznujera , izmaknujem, izmeknujem ;
Hag. izvinuti , izviiiti ; Bosn. iscesnuti ; Slav. izmolati (cf.
wymotać), izyaditi, (cf. wjwadzić) ; Ross. BbiBnib , BU-
BiiBaib ,' iiSBiiTB , iiSBiiBaib ; ElxI. nsBiiBaio ; zwinięte roz-
winąwszy wyiąć , ^ermiźunuben , aiiśiuinben, losminbcii, Ioź<
inicteln. Wywijam co z płatka . evolvo tegumentis aliguid.
Cn. Th. 1541. Wywinął pierścień z płatka. Tr. Wy-
winienie , wywinięcie Ross. BŁiBiiBKa. Wywinął się z
płaszcza , którym trzymała , i uciekł. 1 Leop. Genes. 39,
18. (odbieżaf płaszcza. 5 Leop.; zostawił szatę swą u
mnie. Bibl. Gd.). Z zdradliwych sideł śmierci się wywi-
nęła. Zbił. Lam. B i. (wywiązała, wymknęła, wyślizła).
Wywinąć się, wypleść się, wykręcić się, wywikłać się,
wy-motać się fig. Ir. \ jiĄ tcraiiśroiiiben , |erauśrot(fdii , ^cr<
auśbreBeii. Nie masz niebogo, nie masz inszej nitki,
Z tak trudnego się labiryntu wywić. Pot. Syl. 69. Ko-
go się nieszczęście imię, nie łacno mu się wywinie.
Cn. Ad. 532. figs. Ad. 24. Umknąć, uciec, wywinąć
się. Cn. Ad. 1205. Bożek , co darmo różne bieral kształ-
ty, wywinął pię pachołkiem, z babskich się wyprawił
łachmanów. Zebr. Ow. 571; (injuienem rediit ). Od
kresów nieuchronnych nikt się nie wywinie , Czy kto ma
?erce krzywe, czyli cnotą słynie. Zah. 15 , 257. Nar.
(nie ustrzeże się , nie uchroni). Wątpię, żebym się z
tej robótki z całym grzbietem wywinął. Teat. 7 e, 68.
Nie , nie wywiniesz mi się hultaju. Teat. 17. b, 37. Ja
nic nie chcę , żebym się tylko z duszą ztąd jak tak wy-
wiła. Teat. 43. c, 113. Wyh. — g. Wywinąć się zkąd ,
wysno.wać się, wijąc się wyniknąć, wydobyć się, oka-
zać się , wyrosnąć ; fid) lupraiiś eiitiintfeln , ciitfnlten , cr^
ira^fen, cntfprmgen, eiiiftclitu. Dziś po tak krętej z labi-
ryntu nici kłębek się naszej pociechy wywija. Pot. Syl.
455. Zawsze się kłębek po nici wywinie. Pol. Arg.
699. Plemię się trzecie miedziane wywiło. Zebr. Ow.
5; {suecessH , wylęgło). Namaścić ciało tym olejkiem,
skóra zgrubieje , włosy powstaną , ogon wywinie się ,
palce w kopyta zbiega się , uszy podniosą się , człowiek

81*

644

W Y W 1 C H N A C.

W V W 1 C 11 L 1 C - WYWIEDZIEĆ.

się stanic osłem. Boh. Dyab. 149. Wśrzód poważnej si-
wizny, w pól wicrzciiu głównego , wJos się bjJ wywif.
Zebr. Ow. 188; (inliaeiebat ). Chory doznawa wielkich
przykrości , póki się me wywinie kołtun. Pam. 8u , 1 ,
879. bii ber ajeidifeljopf \imonnijt . ticrauiiiuddtft , mi-
bri^t. Kołtun wy w ił mu się z brody. Pol. Jow. 187.
IJaby na wywicie kołtuna dają roztnaite zielska. Comp.
MeJ. 3yi. — §. Wywijali, zwijać, zwijając wyciągnąć;
illmMllbeil , abmitfclll pr. et liij. Wszystko jak z kłębka
wywinę, i całą przyczynę złych kroków syna Wac Pana
powieni. Teat. 78, 5-2. — jź. Wywinąć, rozwinąć, zwi-
nięte rozpuścić , wywikłać; (lufrottfclii, niisciunnber tincfchi.
Już wywijano chorągwie. Tr. — ^. Wywinąć członek z
stawu", WYWICUN.ĄĆ, zwichnąć, wytknąć, wybić; Boh.
wywinauti, wytknauti , wyraknauti. wyinrśili; Slov. wyt-
kynam ; Sorab. 1. wuwihnu ; Carii. svineti, svinein ;
Vinil. svyli , isvyti , is ghda premikniti, svineli, isgeniti ,
sviti , kusi vunvrezhi , ismekniti , isvrezhi ; Cruat. zvinu-
li , zvijam , izviiiujem, izvinuti , izvian), navinujein ; Dal.
razglabam ; Bosu. uvinuli kojo uddo , navinuti uddo ,

izciossitl ; Hoss. BUBII\HyTb , BhIBIIXaTb , RUBIIXIlBai b ,

CBii.KHyib , n3Bii.\HBaTb. Gdy kto rękę abo nogę wywi-
nie, że mu z stawu swego wypadnie, tedy doktor,
chcąc onę rękę abo nogę znowu w staw swój wprawić,
naciąga jej. Suk. Kai. U A b. Nie gwałt czyni lekarz ,
gdy pacyentowi swemu wywinioną z stawu rękę z nie-
małym jego bólem naciąga. Smoli: Nap. GO. Wybicie
nie zupełne kości czyli naderwanie lub wywichnienie ,
gdy wybite jabłko wyskoczy z swćj soiniczki, na jej
brzegu stanie i utrzyma się. Ferz. Cyr. 99. Skoczek
nogę wywinął, i jeszcze chroma, nie można go brać
pod siodło. Teal. 19. 6, 67.- Narzędzia do naciągania
nóg lub rąk zwichnionych. Czerw. 37. O wypleceniu
albo wywinieniu. Cresc. 543. Wywichnienie nogi koń-
skiej ; Hoss. 801184081 (cf. wy|)adek) , biijl Uelicrfi>t(ieii ;
{Hoss. ii3BUTic wykrzywienie). Kogo się nieszczęście
imię, len i nos ucierając, palec wywinie. Cn. Th. 532.
Hys. Ad. "24. To wszystko w swćj przyrodzonej klóLie
stanąć nie może , póki je nieszczęsna schisma z stawu
wywija I na miejscu swem stanąć nie dopuszcza. Smotr.
Ex. 11. Aż ja wszystkie siły zwarłszy, zwichnę go w
krzyżach. Jabl. Tel. 60. (przełamie go w krzyżach). —
Simdiler : Tyinokrat go wtedy puinałem uderzył ; wywi-
nął mu się puinał, uderzył go płazem. Jabl. Tel. 183.
wykręcił mu się . przekręcił się ; bor "Joli^ CllttlUlllb lid)
fciMer .^flllb , brcl^tc fii^ urn. — ji. Wywijać co, wywijać
czem, zamachnąwszy wybijać; iiuiiliit iicriiinfiid;tclii, l)C'
riiinflflrfctH , Dermntarfelii, l)cnimi(^Icubcvii. Szablą wywinął
na powietrzu. Ossol. Sir. 2. Już ogniste miecze rzuca-
jąc postrachy , Koliste na powietrzu wywijały machy.
ł'rzyb. Mili. 180. Ukrwawioną pochodnia matka męża
mego Wywijała, będąca wzroku grożliwego. Bardz. Trag.
509. Tuż przy samym nosie, jak mi wzięli wywijać. ...
Teat. 43. c, 150. \Yyb. (machać szablam:, kijami). Wy-
wijać chorągwią Hoss. SHaMciiCMi, iccTb 0T4aBaTb , ca-
jiOTOBaib. — g. Wywijać, wywijać się idąc, tańcując,
zwinnie obracać się, dokazywać, wyskaki\>ać; Hag. Ai-

viati , fi(^ bcrumtummchi , ^erumjlanfiren , I/erurnipriiijen , ft^
brejien uiib iDCnbcii. Chłopię złe , zapalczywe , koło mnie
wywija, 1 co raz mi na drodze zastępuje. Uaw. Hiel. 383.
Tak wartki , iż na końcu śpilki angleza wywijać potra-
fi. Teat. 28. b, 9. Wywija się w tańcu, er fd^tDiiiflt [li}.
Tr. Tańcując mówi do niego: a Pan nie wywinie'.' Tea{.
43. c, 00. Wyh. Milo po zabiciu Klodyusza zwykłemi
już krokami wywijać się musi , aby honor swój mógł
ochronić. Siem. Cyc. 404. Musiano ważyć zdania , a
z niemi się zręcznie tu i owdzie wywijać. Sar. Tac. 5,
97. Coż za okropność w zdradnym wywija się loku !
Teal. 46. d, 40. (wytacza się, toczy się, wali się, wzy-
wała się). — Nie śmiejąc za siebie nawet się obejżrzeć,
w bok wywinął kominka. Ossol. Baj. 1. (wybił kominka,
wymknął się). Nic jeden panicz długóvv narobiwszy, ko-
minka prawnego wywinął. Teat. 22, 57. ( użył wykrętu,
wykręcił się sianem). Tym trochę się zmieszał; wywi-
nął natychmiast kominka , i skoczył do prejudykatów.
Ossol. Sir. 3. (użył wybiegu , konceptu , poskoczył do
głowy po rozum). — Wywija na koniu. Tr. toczy ko-
niem , er liimmclt bas ^*fcrb , limimjlt \id) mit bein '^iferbe
bcrillll. — Rzeka się przez żyzne wywtja pola. Tr. wę-
żykiem płynie, wije sie płynąc, fid) fc^laiijclii ; ( Huss.
iiaBUBiicThiii wężykowaty)" "WYWICIILIC , ■WYWICHŁaC,
ob. Wywikłać. WYWICH.NĄĆ . Wywinąć, ob. j.ud:
Wywić.

WYWIE, ob. Wywiedzieć.

WYWIĘDi\.'\Ć med. jediili, zupełnie powiędnąć , wysclmąć ;
biird)aii^ ivelf lucrbcii , »ermclfeii ; Hoss. BUBajiiibca , bu-
Bfl.iUBaTbCH; Slov. wywadnauti. Wywiędła twarz farbę
straci. Hitl. Ow. 131. W wywiędłych członkach zgrzy-
białej starości Zimną podżega cliciwość do miłości. Past.
Fid. 7. Ramię twoje suciiością wywiędnie ; a oko two-
je ciemnością wielka zasłonione bediie. Hej. Post. X x 'ó.

WYWIEDZKNIE się, ob. Wywiedzieć się. WYWIEDZIE,
wywiodę , ob. Wywieść.

WYWIEDZIEĆ się zaimk.dok, "Wywiadać się, nVywiado-
wać się, "'Wywiedować się, wywiaduje się conliii., Wy-
wiadywać się czesll, wywiadywać jie czego, staraine ło-
żyć by się dowiedzieć gruntownie, dochodzić, wyp>t\-
wać się, wymacać kogo, przetrząsać go, au>?iiifori(ticn
fui^eti , aii3for(ctiCti ; wywiedzieć się effecliie, dowiedzieć
się zupełnie, zgruntować, zgłębić, criorfc^cii , Mti griinb>
lid> crfnbrfn , niif ben (Sriiiib fpiiimcii ; Boh. wyzwjdai. ,
wyzwcdeti , wysetrili , wy.setrowati , wyśetrugi ; Vind. is-
rveduvati , polyeduyati , fveduvati , vunfveduvali , vun-
sposnuYati , posveduvalife , posnanjatife , hedeti, isfve-
deti , vunrvedeti , isvanzhati , vunsvanzhati , vun5gledati ,
vunsposnati ; Croal. izvedeti, izvedam, ivedam , zezna-
vam (cf. zeznać) , jspitati , jzpilavam ; Dal. oprasam, (cf.
"prosić) ; Hag. izvidjeli ; Hoss. H3BB4aTb , HJBt4blBaTŁ ,
pa3Bt4aTb , pa3Bt4biBaTb , iiepeBt4aibC>i , MepeBt4biBaTb.
Począł się wywiadować o sprawach waszycli , i jeszcze
myśli waszych badać się będzie. Dambr. 240. Dalej spo-
wiediuk na gr^e^znym jak najrostro|)nićj wybadywać się
powinien , i inszych grreciiów jako najprzyslojnej pytać
się i wywiadywać, aby spowiedź doskonała była. Pim.

w Y w I E D z I E N 1 E - w Y w I E R G 1 E G.

WYWIERGIPIĘTKOWAĆ - WYWIEŚĆ. 045

Kam. 40. Niechaj się pierwej tego dobrze 'wywiedują,
a potjm niechaj wierzą. W. Post. W. 5, 83. Ezdras na
to był sposobił serce swoje, aby się wywiadaJ zakonu
pańskiego. 1 Leop. i Ez-dr. 7, 10. (aby się wywiadowal.
5 Leop., aby szukał zakonu. Dibl. Gd. ; aby się o nim
wywiedział, aby go wynalazł, odkrył) Proroctwa sie
wywiadać ślemy Febowego. A. Kchan. 34. Jestem śpieg,
odpowiedział Dyogen Filipowi, 'abowiemem tu przyszedł
wywiadować się , jeśliżebyś lak sobie niemądrze poczynał,
jak o tobie słuch jest. Eraz. Jez. J a b. Wywiadujący
się, (ob. ^^ywiado\vnik). Jeśliże jest rząd dobry między
poddanymi , wdawszy się z kim nieznacznie w rozmo-
wy , wywiadują się sami. Star. Dw. 52, Powstawają o
tyra 'gadania i poswarki , w których się spierając wy-
wiadują , coby lepszego było. Glicz. Wyth. G i b. Z pd-
nością się wywiedzieli albo inkwirowali , i prawdziwie
osądzili. Smotr. Lam. 184. To wywiadowanie albo exa-
nien za słuszną rzecz uznał. ib. 184. (indagacyą , śledz-
two ; Ross. BSBtAame , Unterfiidjuita ; cl', wywiad , wy-
wiady, wywiadki , wzwiady). Zmiłuj się , wywiedz się
należycie o tym interesie; Ross. paSBi^afi xopomeHbKO

0 ceJiŁ Atxb. — Omisso pronomine reciproco ; Ulises, gdy
się wrócił z swego długiego jeżdżenia, choć go pytano,
a wywiadywano na nim rozmailemi 'obyczajmi , ktoby
był , jednak nie powiedział. Eraz. Jez. L 6 b. — §.
Wywiedzieć się, cum effectu : Wszakżem ci się zupełnie
otworzył, jużeś się o familii mojej wywiedział, o do-
brach, które na mnie spadają, i t. d. Teat. 48. d, 12.
(szczegółową powziąłeś wiadomośćj. Gdy juz według
takowego pytania, sędzia wywie się, i sprawę będzie
znał — Sax. Porz. 18. (zwiedzieć się). Nie gań nic
pierwej , niż się wywiesz , wyrozumiej pierwej , a potyra
strofuj. Bibl. Gd. Syr. 11 , 7. (pierwej niżli wypytasz,
nie łaj nikomu ; ale gdy wypytasz , karz sprawiedliwie.

1 Leop.). — Omisso. pronomine recipr. Żwawy, radby
wiele rzeczy wywiedział, dowiedział się; a żaden z nim
mówić nie chciał, bo mu żaden nie wierzy. Eraz. Jez.
F 4.

W Y WIEDZIENIE , 06. Wywieść. WYWIEDZJNY, ob. Wy-
wiady, wywiadki, cf. wzwiady. WYWIEDZIONY, ob.
Wywieść , WYWIEJĘ , ob. Wywiać. WYWIEKOWAG,
ob. Przewiekować , przeżyć , wyżyć. WYWIELBIC , ob.
Uwielbić , wychwalić.

WYWIELGA, WYWILGA, i, 2., WILGA, boguwola , ptak.
Wiod. Cn. Th. 1540, 60/1. zlatohlawek , (cf. złotogłowek) ;
Soroi. 1. knadź ; Carri. kobilar ; 6Voa<. yuga , suną, grin-
glin; Slai: yugga; Bosn. vuga, sgjugna, sgjutovoglka,
(cf. żółtaczek); Ross. HBOjra, 4y6oHOCKa. Wywielga ,
wilga , oriolus galbula , wielkości kosa , cała żółta , na
zimę odlatuje. Zool. 265. ber ©olbfinf; lurdus nitens,
ptak tak piękny, że o pierwszeństwo mógłby iść z inne-
mi , zowie sie też drozd zielonek. Kluk. Zw. 2, 286.

^VYWIEM się,'oi. Wywiedzieć się. WYWIEŃCZYĆ , ob.
Uwieńczyć, wieńczyć. WYWIERAĆ, ob. Wywrzeć.

WYWIERCIEC , /. wywierci cz. dok. , Wywiercać niedok. ,
Wywierty wać czesU. ; Boh. wy wrtati ; Serab. i . wuwar-
cźu ; Vind. isvertati , vunsvertati; Cral. zvertavam, izver-

tavam, izdubzti, fcf. wydłubać); Hung. kcfurom ; Bosn.
izrescetati, isprobadati; Hoss. iiaDepitTb , Ji3BepqiiBaTb ,

II3BepTHyTb , IISBepTbIBaH) , BblDCpitlb , BUBepTHJTb , BU-

sepTUBaib (wykręcić), iisBcp.iiiTb, BUCBep.iiiTb , BUCBep-
JiUBaib , BUBcpiiUBaTb ; Eccl. BUBapitrii ; — świdrem
wydrożyć, wyswidrzyć ; ^erail^lio^rcil , Oltśfco^VCli. Wybo-
rować dziurę w mosiędzu, żelazie, t. j. wywiercieć.
Magier. Mskr., (ob. Borować, berować). Wywierć dziurę
w desce. Tr. Wywiercone trociny, (ob. Wywiortki). Wj-
wiertywać. Ko.ck. Pas. 13. Wywiercenie arrnatne ; Ross.
CBcpaiiHa wydrożenie przez wiercenie. ( Ross. BUEcpiKa
wykręt, wybieg, grajcar strzelbowy ; Ecc/. BbiBCpTKa vvie-
wiórka). — |. Recipr. Wywiercieć sie, wykręcić się,
wyśliznąć się, wywinąć się, wymknąć się, ujść; \ii] ^er=
ausbre^en , bcraiii^miifeln , cntfdiliipfeii , eiitiuifdjcn , cntijckn,
cntfommcil. Wszystkich noc jedna czeka , nikt się nie
wywierci. Każdy musi wędrować w ciemną drogę śmier-
ci. Mon. 69, 450. id. hor. 1 , 127. Min. Śmierci ża-
den się nie wywierci. Rys. Ad. 65. Komu bóg jeszcze
nie obiecał śmierci , fiy dobrze skonał, z grobu się wy-
wierci. J. Kchan. Dz. 100. Komu bóg jeszcze nie obie-
cał śmierci , ten i z grobu się snadniuchno wywierci.
Cn. Ad. 531. I z grobu się samego wywierca , komu
śmierć nie była naznaczona. Pot. Arg. 654. Niewinny
przez same śmierć szczęściu się wywierci. Bardz. Trag.
591. Choć kaźń tu minie, to sie z niej po śmierci
Człek nie wywierci. Hor. 2, 96. Kniaź. WYWIEBGI-
PIĘTKOWAC, ob. Wiercipietkować.

•WYWIERSZYĆ, •WYWIERSZAĆ med. dok., wyrównać aż
do wierzchu , wysokością dojść; yleii^C S)ilJt crreidcil,
ijlcid) fomntcil. Wyznam na koniec, że szczupłość mych
wierszy. Ogrom twej chwały nigdy nie 'wywierszy. Mon.
74, 59. nie dosięgnie.

WY WIERZGNĄĆ cz. jednti, Wywierzgać niedok., Wywierz-
giwać częstl , wierzgając wybić, wyrzucić , ^intctl ail5|'d)la=
genb , mit ben ^iiitcrfiigcii ^crnuśuicrfeti , nu^ifc^Iagcii , 6c=
raityfriilitgeii ; wierzgając wyskoczyć , biipfenb aifJtdilaijen.
Bndtk.

WYWIEŚĆ, wywiódł, wywiedli, f. wywiedzie, wywiodę
cz.'dok. , Wywodzić, "Wywadzać contin. ; (distng. wy wa-
dzić) : Boh. wywesti , wywedl , wywedu , wywadeti ; Slov.
wywesti; Sorab. 1. wuwedu, wuwoźam ; Sorab. 2 hu-
walcz; Croat. izvadivam , izprovodim ; Bosn. izyesti, iz-
Yoditi, (izyaditi < wyciągnąć); Rag. izvesti , izYoditti , va-
diti , Yodiin ; Ross. BbiBecTb , BŁiB04iiTb , BbiBO*"43' , bu-
BOH«y , BbiBaatiiBaio , nsBecib , ii3B04UTb , npon3B04nTb,
npon3BecTb ; Eccl. H^eecTH , h^bOj^hth, B3B0Ht4y; wy-
wieść kogo zkąd , wiodąc prowadzić, wyprowadzić; l)cr»
aii^fu^rcn , Mimiiofii^rett , auśfii&mi , ^er»onu^vcn , opiliibren.
Wywodzę na plac. Cn. Th. 1542. Dzień się biały ro-
dzi. Już słońce na świat woźniki wywodzi. Bardz. Trag.
7. Wywiedziony , wyprowadzony zkąd Ross. BlJBe4e-
aern, , nepeBe4eHenB. Wywodzę yyojsko. Cn. Th. 1542.
Ci mężowie i ze złej toni ludzie wielką wymowa swą
'syywadzali. Gorn. Dw. 240. (wyratowali). — Figur. Chcę,
żeby z ust twoich sam to usłyszał,' i żeby się wywiódł
z błędu. Teat. 27. b, 66. żeby wyszedł z błędu, baf cr

64G

W Y W I E Ó Ć,

W Y W 1 E S Ć.

ani bent 3r«{iumc gcfiilftt roerbc, bag er am fciiicm 3rrt(ju=
mc I/erau^fcramf. — §. WywicśiS kogo z rozumu , po-
ibawić go rozumu , odurzyć go , zmącić go , pobałamu-
cić go , omamić go , cineii »om 9)Cr|taiibc briiiflcn. Wszak
wiesz co mówił , jako cię wywodził z rozumu. Fot. Syl.
65. .Mahomet umyśltł Skanderbega chytremi fortelami
oszukać , a zdradą swoją Turecką z rozumu wywieść.
Baz. Sk. 326. (zbłażnić). \Vywie:^ć kogo w pole , wieść
za nos, oszukać ; ciiicii in bic gic^te fu^rcii , Im bet 9?a)'e
\)txum fu|reii, beriitfcn. Za nos kogo wodzić , w pole
wywodzić. C/l. Ad. 1299. Nie trzeba nas tu błaźnić i
wywodzić w pole. fol. Arg. 81. Kobiety, choć się nie
uczą w szkole , Przecie wywiodą w pole. Lek. C a b.
Wywiódłbym icli w pole tak , zęby im nigdy do domu
tralić nie było podobna. Teat. 36. *, 26. Tak ją w po-
le wywiedziemy, ze nie będzie wiedziała, zkąd rodem.
Teat. 1. c, 56. Złe uczynki swe umieją pięknemi sło-
wy zdobić, atak niejednego w pole wywieść, Kutz. Lor.
55, (cf. oszwabić , ocyganić, okpić , odrwić). Nie cie-
bie to w pole wywieść. Teat. 33. d, 90. — AUler : Zmy-
ślił, że nie umie odpowiedzieć, zęby wyczerpnął zdanie
przeciwnika , i wywiódł go dalej w pole. Kłok. Turk.
166. zęby go wyciągnął w dalszą mowę, zęby go da-
lej wywabił , wymacał ; iDn iiod; mclir nif^iiihilcn , mi\\\>
^oidien , nii'J5ufori4'cn , ibn nuc^ tiefcr biiiciH ju ffilircii , (mi
©ciinatb). — §. Traml. Wywieść co nie było, wypro-
wadzić z niczego , stworzyć , czynić ze co wyniknie ,
wytworzyć ; ^eroorfii^reii , ^enuirbriiiijcit , crfc^ajfcn , ctjciiijen,
jeiigcn. Chcąc bóg z niczego wyprowadzić świat, od
tego zaczął, ze wywiódł materyą nieułozoną. Zal. H. T.
5. To bóstwo , które wszystko z niczego wywiodło ,
Tak człeka utrzymuje, jak i muchę podłą. Zah. 13,240.
Aar. id. Aac Dz. 2, 200. Aniołowie stworzycielami ża-
dnej rzeczy być nie mogą, iz stworzenie jest wy wiedze-
nie rzeczy z niczego , t. j. bez żadnej 'przedłożonej ma-
teryi. Sak. Dusz. 47. Naród żydowski bog manną kar-
mił, dla niegq z skały suchćj wody wywodził. Żarn. Fost.

3, 326. (dał wytrysnąć). Niechaj wywiedzie ziemia du-
szę "żywiące w 'narodzie swym. 1 Leop. Gcnes. 1 , 24 ,
(niech zrodzi. 5 Leop.; niech wyda ziemia. Uibl. Gd.;
niech spłodzi). Z przyrodzenia jest każdemu żywemu
stworzeniu przyzwoite, że ma chciwość ku Avywiedzeniu
płodu. hoii. Cyc 31. ku spłodzeniu , cupidilas procrean-
di prolem . Sti^^cr 511 jeiiiicii. Wywiodę ja sam plemię
narodu ludzkiego Niepodobne pierwszemu , z początku
dziwnego. Olw. Ow. 17. (wystawię na nowo, odnowie).
— Simililer : Dobry z dobrego skarbu srrca wywodzi
rzeczy dobre; a zły ze złego skarbu wywodzi złe rzeczy.
fiadz Maih. 12, 55. f wynosi. Bibl. Gd.; wydobywa,
briiujt jieroor). — §. Wywieść , wyciągnąć jako z rodu,
z początku , wyprosvadzić pasmem ; ^erleitcn , ablcitcii.
Władysław z Jagiełów ród ojcowski wywodzi. Tward. S\t.

4. Ślęzaków Kureusz śmie wywodzić z rajskich ogro-
dów poetów zmyślonych. Siryjk. 69. — g. Wywieść
kurczęta , wypro\yadzić kurczęta wysiedziawszy je ; Hoss.
BUBojuTb uuaifln, bie aui^geberfte Snit iTnTibreii. Strach
o dziecinę cierpi, jak ptak, kiedy ilzieci Wywodząc, na

dół z gniazda wysokiego leci. Zebr. Ow. 193; {produ-
cens ). Wywodzą się ptacy ; cum visi sunt adulli pulli
avium paululum egredi nidit et circuinvolare , tum ejcper-
tas vires , libero coelo, suaegue ipsorum (iductae permit-
tunt. Cn. Th. 1342. (pisklęta zaczynają z gniazda wyla-
tywać , skrzydła próbując w locie , tic jiingcn 9Ji'jjel fan-
gen an bein ^tejłc ju cntfllieflen; cf. gniazdosz, gałęźnik).

— Transliilit eteganter aucior cantici : Swila , mierzcha,
dicens; Wywiodły się stare lala , abierunt ceu puUi vo-
lucrum e nidis. Cn. Th. 1542. Wywiodły się lata dawne,
Zmarły czasy złote, sławne. Dziś nastały ołowiane. Na-
sze szczęście malowane. Pieśń. Kai. 168. uleciały, upły-
nęły, minęły, wytoczyły się , bie ^a^re fiiib eiitflpbcn. —
Simil. Wywiodły się staremu lata. Kotak. Wiek. C 1.
(odżył swoje). — Wywodzi się białogłowa, położnica od-
wiedza kościół pierwszy raz po połogu. Mc Sc(^?:i'ói^lie»
rinn Ijalt tlircn Sirt^ciiijaiiij. Jest zwyczaj kościelny, iż się
białogłowy po 'rodzaju z dziateczkami wywodzą, idąc do
kościoła , aby bogu za 'rodzaj dziękowały. Sk. Kaz 524 6.
Biała głowa brzemienna z dóbr wyrzucona być nie ma ,
nie tylko przed zleżeniera , ale i po zlężeniu , póki do
kościoła nie pójdzie , albo się nie wywiedzie. Szczerb.
Sax. 28, (ob. Wywodziny ). — §. Wywodzę świadki ,
stawiam świadki, wyświadczam się; 3fl!flf" dllfftclicil , auf«
fńbrin. Cn. Th. 1342. Wywiedzenie świadków Hon. cearŁ
Wywodzić się z czego , oczyszczać sie , sprawować się
z czego, usprawiedliwić się, wytłumaczyć się, uniewin-
nić się; fid) rcd;tfcrtii)Cll , (cf. Ross. bubcctw plamę wy-
wabić) , reinigcii , fcinc HnfcŁiiIb ^artbu^. Są słuszne spo-
soby , któremi ludzie z występków sobie zadanych wy-
wodzić się , abo oczyszczać mają. Baz. Modrz. 243. Nie-
winności swej przysięgą wywodzić nie mogą. Szczerb.
Sax. 18. Przysięgą się z tego yvy wiódł , iż nie dla t^j
przyczyny pogardza opieką. Chełm. Pr. 94. Niechaj jako
chce z tego się wywodzi , Winien , i godzien , aby by?
karany. P. Kchan. Jer. 120. Trudno się jednak z tego wy-
wieść usiłuje. Olw. Ow. 302. Niechaj nam ci panują, co
sie z królów rodzą. Cnotą, męstwem, rozumem ludziom
się wywodzą. Pot. Arg. 108. wykazują takimi być, do-
wodzą swój ród ; fid> biiMir4> cili H'ld)e bnrtbiin , bciinijirfn.
Gdy komu kto przemówi , za lekkość mają spokojnie się
a wedle prawa wywieść i rozprawić ; powiadają . iż czło-
nek cnoty utracił, kto się nie wysiekł, ale wywodził.
Sekl. 21. wytoczyć sprawę do sadu, prawować się; fftae
SaĄc ypr ©cridit iiii?iiiad)cn , i>pr bem ®crid?l ffibren , au<«
fuljretT. — Wywodzić, dowodnie wykazać, dowodzić, do-
wodami okazać; {Slov. dowodili dedurere) , ern'ei|Cii , nit
23cii>ci|cii bartduii, ctnni'? arńiiMid' ^llrdnTIbrc^ ; \Rag. izro-
ditti , svoditti, vaditi, zagl:U-iti concludere). Umiem neei
wywodzić, i mówić o rzeczach głęboko. Bach. Ep. 60.
Któż winniejszym , czyli len, co przestaje' kochać, ciy
ten, który przestaje podobać się, ta rzecz nie jest, ani
bcilzie prędko wywiedziona. Weg. Marm 1 , 132 (wy-
łuszcźona dowoiliiie, zgłębiona, zgruntowana, wyważona).

— g. Wywodzić co, wytoczyć, wyprowadzić, nagle od-
bywać, odprawiać ; HiK^ ciiiaiiJcr ycraiiftaitcii , flbb«lfcn , auf*
fiilircn, obnwirtcn. Mając wzgląd na tak czę.ste komisys.

w Y w 1 E S I Ć.

WY WIESZCZYĆ - WYWIETRZYĆ, 647

które podkomorzy z niemałym swoim kosztem wywodził,
a to bez skutku , ostatnią już w tyra interesie składamy.
Vol. Leg. 5, 592. — Zaczyna przed swojcmi sąsiadkami
wszystkie reje wywodzić. Mon. 71, 111. wyprowadzać,
wytaczać reje , ben SRciacn anfii&reit. W tej sztuce Wenus
na muszli morskiej siedząc wyjachała , trzymając Parysa
związanego łańcuchem , co wywiedli Jan i Piotr Mysz-
kowscy. Givagn. 183. grali tę rolę, udawali, okazali;
ftc fiilirtcn Ciefe Dtpllc auf , fiih-teii fte «itf , ci-Equtrtcn fic. —
§. Wywodzić co, rozwodzić, wytaczać, wywijać, ciągle
wydawać; imd) ciiianber Mrcii laffcn, 5. 23. abiliiijcii, ah
trillern. Głośne słowiki z topoli swoje wywodzą trele.
Zab. 13 , 6. Swielorz. Słowiki w koło tej wody wywodzą
wycwecki. Toł. Stut. 123. — Wywodzić się z czem ,
obszernie się rozwodzić; iDfitlaiiftij crcrtcnt, lueitlaiifig
trerben. Zawikłanym z swoich myśli wywodzą się sty-
lem. Mon. C4 , 717. — g. Math. Wywodzić linią, wy-
prowadzić, wyciągnąć; cinc Sinic fii^rcn , sicBeii , auiffhcii.
Prostopadła między dwoma bokami przeciwnemi w ró-
wnolegfoboku wywiedziona, nazywa się wysokością te-
go równoległoboku. Jak. Mat. i , 99. — g. W'y-
wieść mury , wieże , kominy , wyprowaózić , wybudo-
wać , wystawić ; Yind. gorpelati , gorpostaviti , etlt ®eliai:=
be u. f. m. aiiffiifircn , nuflmiicii , iii bie Spbhe ^iiiniif iiiljrcn ,
^tnailśfu^reil. Pozbyliście klasztoru budownika swego, który
on zapocząwszy murem z gruntu wywiódł. Groch. W.
427. Które miasta wywiódł a postawił, napisane są wszys-
tkie, i Leop. 5 Reg. 22, 59. (które pobudował. Bibl. Gd.).
Wywiodłem siedm ołtarzów. 1 Leop. Num. 25. Spędzi-
wszy z pola roty, wegnał je za mury, Wnet wieże ku
szturmowi wywodzi do góry. Bardz. Luk. 29. Kominy
murowane, wywiedzione znacznie nad dach, dymowi nie
dają się rozpościerać. Kras. Pod. 1, 93. (wyprowadzone).
Podkopy, miny, 'ganki i galerye podziemne , wywiedzione
pod walami fortecznemi. Jak. Art. 4, 508. (prowadzone).
WYWIESIĆ, f. wywiesi, wywieszę ci. dok., W^'wieszać
niedok., zewnątrz czego zawiesić co, ficrauófianijcn. Flota
na znak radości, którą w ów dzień miała. Różnobarwne
ciiorągwie zewsząd wywieszała. Przijb. Luz. 06. Nasta-
wiwszy świeczek, a wywiesiwszy chorągiewkę, całą noc
za bębnem biegają. Żarn. Post. 2, 467. Biała tlranka
oknem wywieszona , którą wiair wachluje. Teat. 52. b ,
67. Cwisząca za oknem). Znak wywieszony Poss. bu-
BHCKa Stróż ratuszowy w tę stronę, gdzie ogień zobaczy,
za dnia ma proporczyk wysterczyć, a w noey kaganiec
wywiesić. Sax. Art. 60. W ręce, którą z ?ożka wywie-
szał, jabłko srebrne miewał, Alesander Wielki , iż kiedy
zasypiać chciał, ono jabłko z ręki na miednicę wypa-
dało , tak że się 'zawżdy od dźwięku onego ocucić ze
snu musiał. Kosz. Lor. 25 b. (wysterczal, wysuwał, wy-
ciągał).— W'ywiesić jeżyk, wyścibić, wysterczyć; Bosn.
isplaziii jezik , bic.^miGC au»i'tvctf£n , Łcrauź^rctfeii, (l)craii§=
^Óngcil). Gdy mu kazano język wywiesić, on go wnet
wytoczył. 1 Leop. 2 .Mach. 7, 10. (gdy mu kazano ję-
zyk podać, zaraz go podał. Bibl. Gd.). Pies wściekły,
uszy i ogon opuściwszy, język wywiesiwszy, biega. Comp.
Hed. 119. — Naśmiewać się z kogo, język wywiesiwszy.

Eraz. Dw. a. — g. Wywieszam się zkąd , immineo ex
superiori parte. Cn. Th. 1541 , (ci. wywisnąć) , fid) ijanj

[jcrau^kgni (mi bem gcn^erj , ftcfi licrau^bdngen. Ludzie się
z ciekawości z okien wywieszali. Tr. Gospodynie z muru
nagienii piersiami wywieszając się, i ręce rozciągnąwszy,
Rzymiany poprzysięgały. Warg. Cez. 185 , cf. wywa-
lić się.

WYWIESZCZYC cz. dok. , Wywieszczać niedok. , zupełnie
ze wszystkiem obwieszczać, wyjawić, wyłuszczyć; Biinig
(ictamil madicii, anbeiitcu, iiotlftaiibiij aii^ci-jdMcii. Niech ci
już tę hisloryą do końca wywieszczę. Pot. Arg. 425. —
g. Wywieszczyć, ob. Wywróżyć, aii'3))rDp^cjcil'cii , iim6rfa«
gen , aii6beutcn.

WYWIETRZALEG , Ica, m. . MmlbMlime, siatkokrusz ko-
baltowy, który długo na wilgotnem miejscu leżąc , czer-
wienieje albo żółcieje. Kluk. Kop. 2, 248. WYWIE-
TRZEĆ nijak, dok., Wywietrzać, "Wywietrać nierfoA , wy-
parować, parowaniem moc utracić, zwietrzeć, niknąć; a\\i>
mittern, ycninttcni ; Boh. wywetrati, wyeichnauti (cf. cu-
chnąć), wypacbnauti, (cf. pachnąć); Yind. isyetreli, isve-
tretife , isduhati , vunsdifliati , vunsdehniti (cf. wydychać,
"wydyszeć), iskaditife, (cf wykadzić) , vunskaditil'e , pre-
kaditife , ifhlapiti, vunsnevunjatife , vunsvedretife ; Croał.
zvetrujem, szlapem; Rag. vjćtriti, izvjetriti ; J5o«n. vitriti,
izvitriti , ludovati; Ross. BUBtTpiiBaTbca , BUjo.MiyTLCa ,
Bbi4tixaTbca , ii3napnTŁca, iisnapiiBaibca , nscToaiŁca,
(cf wystać się) ; Eccl, HaBtTptBaio phys. et fig. tr. Wino,
które na wierzchu 'sadu , j-dko bliżej wiatru , mdlejsze
bywa, albowiem 'wywietra. Cresc. 545. Wywietrzałe wino,
Waniek, zwietrz;i'ki , Croal. zevrelicza ; Maiilim. malTa,
fd)a(ilcr SłCin. Wywietrzały; Eccl. mstr^inuii , BBUO.x.iŁiii ,
nu^geiutttcil , licmnitcrt, fcl)aal. Wywietrzenie, zwietrzenie,
zwietrzałośe , wywietrzałość ; ba'3 3>cnulttcrit , Jluoiińttem ,
Si^aaln.'erbcii , bie Sc^aallieit ; Ross. BUjoxHOBeHie, blictoh.
— Złośnicy jako łój tłustej ofiary zniszczeją, A z dy-
mem zaraz precz wywietrzeją. Ryb. Ps. 66, (ob. z wia- ,
trem z dymem pójść). Jeszcze ci nie wywietrza to sza-
leństwo z głowy, które nas niespokojności nabawia?
Teat. 10. b, 38. (nie wyszumiało). Już też myślę za-
niechać owej pani i nie Myślę o niej , cale mi z serca
wywietrzała. Opal. Sat. 9. O to cię proszę , racz moje
chęci Nie w wywietrzałej chować pamięci, Nie bądź ty-
ranką , pamiętaj tego Który cię kocha , kochajże jego,
Tward. Daf. 83. (chowaj go w żywej pamięci). W sła-
wnej Polszczę męstwo wywietrzało. Rak. Pob. B i i j.
(cf spełznąć). Stary, zaparaiętliwy , wywietrzał mu ro-
zum, wywietrzała pamięć. Cn. Ad. 1100, (ob. wystarzal
sie z rozumu). Wywietrzałe słowa , wystarzałe , nieuży-
tne, absolela. Cn." Th. 1541. WYWIETRZYĆ cz. dok..
Wywietrzać niedok., wietrząc wyczyścić, zupełnie prze-
wietrzyć; nuźlitftcii, auśiuittmi; Bok wywetrowati, wy-
wetrugi, wywetfjm ; Vind. yunsesrakati , iskaditi , vun-
pokaditi , yunskaditi, isyedreti, yunsyedreti = wypogodzić,,
wyjaśnić; Croat. izyetriti , izyetrivani , hlapeti , hlapera;'

Ross. BUBtrpHBait , HSEtipUBarb , IISB-tTpHTb , BblBtTpH-

Baio. — §. Wywietrzałym uczynić, nu§it)ittcrn raaŚtrt
fdiaal mndieii.

648 W Y W 1 E T S Z E Ć - W Y W 1 K Ł A Ć.

W V W 1 Ł - W Y W LEĆ.

WYWIETSZEĆ , WYWIETSZYĆ , ob. Wywiotszeć , wy-
wiotszyd.

WYWIEW, u, m., wywiewanie . wywianie ; tiai ^erau^tPC^eiT,
9lii6iDCl)cn. — g Wywiew, WYWIEWA, y, ż.. WYWIEWKA,
i, i., zwiewa, zawiewa, groinaiia n. p. śniegu, piasku,
na kupę wywiana; ciii 5u|ammcii Gcmcbtcr $aufe, j. 3). ci'
ne Sdłiiceiucbc , ciii Sdniccbcrg , 2anM)crfl. — §. Wywiewki,
Oli wy\vianes;o /Loża; Uoh. et Slov. wywegky cuis^ui/iae ;
Rois. BUB-liBiiii plewy, ait-^ijfiwiirfclte Sprcii. WYWIEWAĆ,
ob. Wywiat^ WYWIEWACZ , a , tn. , który co wywiewa,
ob. Przewiewacz , bcv SlusiDcIicr, Slii'?ivurflcr.

WYWIEŹĆ, wywiózł, wywieźli, /. wywiezie, wywiozę cz.
dok.. Wywozić niedoli et contin. ; Boh. wywezti , wywń-
zeti ; Slov. wiwaźaf ; Vind. isvosili . viinsvositi ; (^roal.
izveszli , izvasam ; fioss. BUseaiH , BbiBOSiiTb, njBOSiiTb ;
Eccl. R3BOmii<iaio , ( cl', zwoszczykj; wozem lub nawą
wyprowadzić , 511 Sffittffcr oDcr }ur 2l(f)fe aii^fiibren , 511 ffia-
flCii (iiijfiijircii. Wywozić z państwa towary. Tr. Wyrt'o-
żenię , ob. Wywóz. — Wywozić z transelu.

WYWIĘZIĆ cz. dok , z więzienia wyzwolić , wyratować pr.
et fig. Ir. ; cinciii ftcrfcii ®cl'lic('cncii bcrau^ficlfcn , cineit bC'
frcicn. O duszo moja kto cię z Ifj okropnej wywięzi ka-
tuszy ! Wej. Mann. 1, 212 — Transl. Wywięzić sic,
WYWIĘZNĄĆ, WYWI.\Z.\.\Ć , wyjść z więzienia , ze zlej
toni wyzwolić się, wydobyć się, wyplątać się, wygra-
molić się ; iii) lośmni^cii , Iof'fi'inincii , frco fommcti ; Boh.
wywśznauti. Alić powtórnie w smutne zagnany pustynie.
Sam nic wie , kędy dą/.y , jak się ztad wywięzi. Nar. Dz.
2, 71. (wywikła). — g. Niewywiezły, z czego niepodobna
wywięznąć, moxwi (i iiiimińjiid) i[t lo^iiifommcii. Ej że-
byście ujęci w niewywięzle sieci , Nie poszli na lup Gre-
kom, wy i wasze dzieci. Dmoch. II. 150, cf. niewy-
wikJany.

WYWIEZIENIE, WTWHEZIONY, 06. Wywieźć. WYWIEZUJE,
W V WIKZOWAĆ , WYWIĘZYWAĆ , " ob. Wywiązać. '

'WYWJEZYSTY, a, e, n. p. Abrupta oracio , rozstrzelana
mowa, która nie Avywiezysta albo nie "więzbita jest, gdzie
się jedno nie dzierży drugiego. Mąci. mozc : niewywięzi-
sta , niezwięzla.

WYWI.IAĆ, 06. Wywić. Wywinąć WYWIJACZ , a , w. ,
wywijający, co wywija; bcr §craii«i»inbcr , 9lii«itiinbcr ,
9Ui«brc(icr, Drc()Cr, ŚSctbrc^icr pr. et /ig. tr. Ów stary wy-
wijacz. Treb. S. M. 122. ćwik, wyjadacz, wykręt. Opę-
tany z Wac F'ana wywijacz. Teat. 50. c, 63. Waść Pa-
nie wywijacz, odpowiesz mi za wszystko, ib, 50. c, 76.

WYWIKŁAĆ, •WYWICllŁAĆ, /. wywikle, wywiklę cz.dok.
zwik/ane rozwikłać, rozwić , rozpleść; Slau. izvadili;
Yind. isklonzhati , yunsklonzliali ; 6'enn. ()criiiiłivi(fclii, niij'
rcirfcjn, ()crai:^l»illbCll pr. et fig. tr. Wywikłać się chcąc,
bardziej się uwikłał. Cn. .Ad. 1289. Wielokroć co po-
czekanie mogło wywikłać , to upór tego co ciągnął ,
zerwał. Gorn. Sen. 570. Tak jak do sieci nie pójdzie
nagnana. Gdy z niej uciecze łani wywikłana, Tak ów,
który raz w łykach ciężkich będzie , Na serce mężne już
się nie zdobędzie. Lib. Hor. 68. Dusza moja wywielił.iła
się jako ptak z sieci świata tego. Sk. Kaz 507. Jaro-
pełk od Olhowiców pojmany , z więzienia sie wywikła-

wszy, uciekł do Kijowa. Stryjk. 186. (wymknąwszy się, wy-
śliznąwszy). On świat rząd weźmie, od ojca z buntów
wywikłany. Nag. Wirg. 497. (uwolniony, uciszony). Mat-
kom długo się rodzeniem pracującym , dla nie wywikłania
płodu z swych odzieżek i łożyska , sok len jest ratun-
kiem. Syr. 183. (dla nie wydobycia się, nie uwolnienia,
nie wyjścia). — §. Possibil. Wywikłany, którego można
wywikłać, rozplecisty, extricabilis. Cn. Th. 1541. au{Iói<
bar , aiifló>Mid). W niewywikłanych trudnościach zbawienie
bogu przyznawam. Ryb. Fi. 7. Ten , który w wieczną
onę światłość okiem rozumu swego patrzyć chce, *roiasto
przejżrzenia olśnię , i w błędy niewywikłane zajdzie.
Dambr. 255.

WYWIŁ , wywiła, wywinąć, ob. Wywić.

WYW1ND0VVAĆ cz. dok., windując wydobyć, wydżwignąć;
Germ. ^erauSroiiiben , mit ber 3Binbc (lerau^^cben , {)trai:?iif<
^eil pr. et fig. Ir. varie. Z dyamentu łańcuchy Cei^bera
dopadłszy, wywindował Herkules. Zebr. Ow. 175; (ab-
straxit , wywlókł). Orfeusz dźwiękiem lutni zabawiwszy
Persetbnę , Utraconą z grobu wywindował żonę. Tward.
A/isc. 149. ("wydobył, wyzwolił, wyprowadził). Ceres wy-
windować córkę naważyła. Zelr. Ow 121 ; ieducere).
Abym go z ruiny mógł wywindować Wad. Dan. 178.
wyratować.

WYWINDYKOWAć cz. dok., windykując wyewohć , uwol-
nić; frc!;) mai^cii, Mmaifth, ypi? Sc^iilbcn, 'JJcrbiiiblit^ffiten,
Safteii.

WYWIMĆ cz. dok. , Wywiniać niedok. , z winy uwolnić ,
uniewinnić , usprawiedliwić ; opn bct Sc^lilb Pbft bfin
3?crbred;cn frci) mat^en, iiiifd;iilbi(j crflmcii. Tacyt sam chrze-
ścian z pod|)iiłu Rzymu wywinia. iVar. Tac. 2 , 546.
1. WYWI.MONY partie, uniewiniony, usprawiedliwiony,
unfdmlMfl crfKut. — (2. W'YW1NI0NY, wywinięty, wy-
winienie, wywichnienie , ob. Wywić, wywinić)

WYWIODĘ, wywiódł, wywiodły, ob. Wywieść

WVWION.\Ć. ob. Wywiać.

WYWKJItTKl plur.. wywiercone trociny, ©craiiJijcbiibrtc*,
bcrailffflcbolirtc SpSiiC. Wywiortki w ludwisarni , trociny
spiżowe , wypadające za świdrem z kanału armatnego.
Jak Art. 5, "524. "

WYWlOSNOWAt- med. dok., przewiosnować, wiosnę wy-
trzymać ; auJiriibliiigcii , bcii jrfibliiifl biird)l'ringcii.

WYVVIOTSZEĆ, Wywietszeć nijak, dok, zupełnie zwietszeć,
wiotcliym sie siać ; gair, iicraltcii , morfi^i iitib infirbe n>tt»
ben. WYWIÓTSZYĆ , WYWIETSZYĆ cz. dok. , Wywiol-
szać , W'y«ietsz3Ć niedok., zu w.szystkiem uczynić wiot"
chym . (]aii5 iiiprfd; iiiib iiiiirbe niaócii. Bndtk.

WYWIOZĘ, ob. Wywieźć.

WYWISN.\Ć med. jedntl , Wywisać niedok. , zewnątrz czego
zwisnąć , obwisnąć ; min anBcn jjcrabbanflcn, b'nuiiti'rbilna«.
Bndtk. cf. wywiesić , wywiesić lic.

WYWITY , wywinięty, ob. Wywić, wywinąć.

WYWLEC, w"y wlókł', wywlekfi. /'.wywlecze, wy«l.ką, wy-
winko cz. dok.. Wywlekać niedok , Wywłóczyć coiilin .
Wy włączać, (Cn. Th. 1342) czetil ; Boh. wywlicl , wy-
wlicy, wywlekł, wywliknaiili . wywlikowali , wywleOili ,
wvwl:ićowali , wywijkam ; Sorab. 1. wulocżicż , wusili-

w Y w Ł o K - W Y W N E T R Z Y C.

WY WNĘTRZ ACZ - WY WO DŻINY.

649

k;im ; Soiah. -2. hulaz; rint/. vunvh /.In, vunlazhiti, pi.nh-
ylozlii ; Cro:il. izuleclii. izulacliirn ; Ar. izvui'!ii, izyukii|em;

Fios.i. BUB.lCMb. BUB.lOKaTb, BUBOjaKllnaib, II3B0.10<JIITb, BU-

TaiuiiTb, BUiacKuaaTb ; Eccl. h^b.a-eiiiii, nsB-ieib , nsBacKaio,
iI3.1flliaiO , drace. iifMoi , wywlec, wlekąc wyciągnąć, wy-
wywalić, wytoczyć, wytargad , ilobyd ; licraiisfdllcppcil , fi^Icp=
pcnt) ^crail-Jjicbeil. Nastąpiwszy nań gwa[lefn , wywlekli go z
klasztoru na ulicę. Birk. Dom. 66. 1 posłuinicę Za ?eb wy-
w/ócz\ł pod czas na ulice. Jabi. £;. 211. — g. Wy-
wlóczyć w.<zystko z domu, wynosić; auŚ bcm §ailfc
fdjleppcit, iDCtjid^lcppcn , 'jevjd;lcppcu , «cvt!jmi. Gdy sie mąż
za raafżonka chodzić do aredy nauczy, Wszystko z domu
wywleką , aż bieda dokuczy. Comp. Med. 59ii. Wszystko
z , domu na gorzałkę wywJóczysz. Jeat. 18 .i, 3. — §.
WywJóczyć język , wywalić język , wytoczyć, wywiesić,
bic 3""9f niisftrcrfcn. Tr. Wywlec złoczyńcy język. Tr.
wyjąć, wydrzeć. — §. Wywlec kogo, ze wszystkiem ze-
wiec, obnażyć, wyzuć; gmij ausjiebcii , eiitWiigcn, fol^l
mac^cn. Władysław Polskę wywlókł , i pozostawiał wiele
zamków na wojnę Turecką. Biel. 557. {Ecd. nsEJa^n-
TBca rozbierać się, zawlec się, oppos. oblec, obłóczyć).

— Do wywleczenia , 'wywłóczny Ecel. nsBJaynie.ieHi ex-
łraclorius. — §. Wy włóczyć broną, wybronować; l)tX'
OUŚeggCii, ail^Jcggcii; Boh. wywlaćiti; Sorab. 1. wulocżioź.

— §. Zaimk. Wywłóczye się , z biedą wygramolić się pr.
et fig. tr. , ft(^ mit SOiii^ic uiib 'Ułotli J^cxmi\md}a\ ; nawłó-
czywszy się przestać włóczyć się, niiflHircii \id) ^criim 511
jłoPcn, fiĄ bcriim ju trcikii. WYWŁOK. u, m., wywle-
czenie i to co wywleczono, ba§ $cvaiiij|^Icppen, iai $cr<
fluSgefdjlcppte ; Vind. izvliek , vunvliek, vunsvliek. \VY-
WŁtJK.A , i, m. et 2., szkapsko , koń wyjeżdżony, eilt
abgemargcltcś ^*fcrfc. Zabrawszy pod siebie lepsze konie ,
wywłoki nam zostawili. N. Pum. 20, 152.

WYWNĘTRZYĆ, 'WYW JĄTRZYĆ a. duk. , Wywnętrzać
niedok,, wnętrzności wyjąć, wydobyć, wypairoszjć, wy-
prawić n. p. kurczęta, ryby ; auśiDeibcti , bic Gingeiueibc
Ccraiisncbincn , mi^iinrfen; Bok. wykuchati, kuchati , ku-
chawati, (cf. kucharz, cf. gotować); 5ora6. 1. wutuchlu ,
czrona hwon beru; Yind. iszhrev3ti , -vunszhrcvati , isz-
(irievati , vunszhrievati , f cf. trzewa ) ; Croal. razchiniti ,
razchinyam , (cf. rozczynić) ; Ecd. iiSBHyTparo , noipoiuj ;
Ross. FMDOTpomnTb , noipomnib. Wywnelrz tę rjbę, a
serce 1 żółć i wątrobę schowaj 1 Leop. Tob. 6, 5. (roz-
płataj tę rybę, a wyjąwszy serce , 'żółć i wątrobę scho-
waj. Bill. Gd.). Gdy znacznych ludzi ciała , z przyczyny
balsamowania rozbieranenii bywają, nie rozbieraniem, ale
raczej, wywnętrzaniem nazywać się powinno; exenteratio.
Perz. Cijr. 5, 5. Krzyżacy xiążęcia Pruskiego pojmawszy,
rozpróii mu brzuch , i kiszkę jedne do drzewa przywią-
zawszy, tak go długo wodzili w koło, aż sie wszystkie
jelita obwiły i wywnątrzyły. Stri/jk. 230. wysnowały,
wywiły, wytoczyły. — Fig. Ir. Wrwnetrzyć, wydobyć
aż do wewnątrz . nit» bcm 3micvftcn ^)eraiiśl)plcn. Brzuch
Grecyi pełen sprzętu , I syt miedzi żołądek , Rzym wy-
wnętrzył aż do szczętu. Bald. Sen. 13. Grecyą kwitnącą.
We złoto obfitującą, Wywnęlrzył Rzym. Lib. Sen. 7.
Wywnętrzyć kogo , wyczerpnąć , wysilić , wynędznić , ei=
-, Słownik Lindego wyd. 2. Tom VI.

iicn gniij iiuSjfbrrni ; B^fs. nsiiyinnb , Hsiiypaib t rf. nu-
izyći, il3M0»VlllTb' , IISMOW^aib, dl", wyriiódzj. Wywnę-
trzyć się, wysilii; się , wyczerpnąć się; Yind. Yunstradl-
tife , fid) Ct|'e^i.ń'fcri. Wywnetrza się naród z najokazalszemi
ofiarami Koli Li<t. 2, 5 i. — Wywnętrzyć, wypróżnić,
aiiślccrcii. "Iżaliż groby prędkie nie 'unym . którzy wywne-
trzają kubki! Biaf. Post. 193. spełniają, wypełniają,
wychylają, wyduszają. — g. Wywnętrzyć. z siebie wydać;
nit3 bcm 3i"icrit ^craii^gclicn , yon fid; gckii. Pieczary się
krtusząc wilgocią , na blizkie niziny Dla ulgi wywnętrzają
krzyształ srebrno[iIynnY. Zab. 9, 112. Żabi. — Umy-
siowo : Wywnętrzyć, wynurzyć, wyleć serce, czucia , my-
śli ; aiiSfdHittcn fcin 5iitier[tcś , fcine §)cr5 , foine dmpfitibun'
gen, ©cfiminngc;; , ojfcnliaren. Niestety! już wywnętrzyć
czułość moje muszę.' Przyb. Ab 18. Przez pokorne ukło-
ny wywnętrzali czucie. Przyb. Mdt. 543. Odkryj mi tę
tajemnicę, wywnętrz ze wszystkiem skryto.ść serca twego.
Teat. 43. b , 47 (wyjaw'), Wywnętrzyć dla kogo dusze.
Teoi. 45, 54. Tak wywnętrza się Numa , a młoda i ży-
wa dusza jego cała się otwiera miłości. Słas:. Num. \,
69 ; (U s' explique). Z czujnością niespracowaną i wy-
wnętrzoną miłością dobry pasterz trzodę piastował. Nieś,
d, 163. (uprzejmą, serdeczną, rzćwną) — W tej taje-
mnicy wywnetrzyla sie wszechmocność boska. Zach. Kaz.
2, 66 wyjawiła się ,' wykazała się. WYWNĘTRZACZ ,
WTWNĘTRZYCIEL, a , m, , który, wywnętrza , wyjmuje,
wydobywa, wypróżnia; bCt: SIllślDCtber , Sht^liclimcr, 2IuŚ<
lecrcr. Nikomu większa biada, jedno wywnętrzaczom peł-
nych , i pijanicom. BiaŁ Post. \i9 , cf wy trzęsi kufel, wy-
dmidzban.
WYWÓD , u , m. , wywodzenie , wywiedzenie ; ba§ |>eraii§<
ffi^rcn, i)tiiaii'5fiibreit , bic 9(iiyfi"i6nmg , §iiiaii§fuhiing ; BoA.
weywod , pruwod , (kondukt); Slov. pruwod; Croat.
izyadek ; Slov. izyodak ' wypis , wyciąg , extrakt ; Eccl.
11:^60.^1, H:5Ko;^hCTBO ; Hoss. ii3Be4eHie , (nsBOAt zguba,
npcnSBe^CHie produkt , BfciB04'B przesadzenie chłopa ,
wniosek, konkluzya , wysyabienie plamy, cbojł stawianie
świadków, sklepienie). Wyprowadzenie kogo zkąd dokąd
n. p. Xięgi wywodu, Exodus. Kucz. Kał. 5, 219. Sar-
matowie wojnami Hunskiemi, oraz ustawicznemi zbroj-
nego ludu do Rzymskich za Dunajem prowincyi wywo-
dami , przerzadzeni. Nar. Hst. 2 , 525. ftlówiłżem ci o
moim •« ciemności wywodzie? Przyb. tUilt. 550 (wyj-
ściu). — §. Wywód położnicy, WYWODZINY plur., bcr
Sirdjgnng cincr Sed)»nu'diiicriiin ; Boh. auwod. Wywodzinami
gardzić nie mają nowe małżonki , przy których prawie
toż bywa , co przy wvyodzeniu do kościoła 'sześćnie-
działek; hrbst. Nauk. Z 6 b. Wywodziny żón naszych.
HrbsL Nauk. X 4 b. W dzień przeznaczony do wywodu
arcyxiężny, trzymając na ręku nowonarodzoną xiężniczkf,
niesiona była w krześle, a u drzwi kościelnych spotkana
od kardynała i prałatów, którzy ją zaprowadzili do wiel-
kiego ołtarza. Gaz. Nar. 2, 62. — §. Wywodziny, prze-
nosiny. Klon. Wor. 68. bilo Umsictcn , 3(ii»5ict)Cii , tli me
anbcre SBo^ming. — Wywód , wyprowadzenie czego zkąd,
wyciągnienie ; Hi 3lblcitcn, $cvleitcn, bie SlMeitmig, §cr=
lettung. 'Lalopiszcze Litewscy historyą i wy\yód narodu

~ - 82

650

W Y W O D N Y - WYWOŁA Ć.

swego od Palemona poczynają. Stryjk. 06. — ^. Wy-
wód , wyprowadzenio dowodne , wspieranie dowodami ,
wyjuszczenie dowodami wspierane ; fioss. npoii3u04CTBO,
bo^ Gmłfiicii , 3cn)ci«fi'i^ren , grmiblid;c« 31iieciiiaubfru'^eii , Die
SeiiHtJmlłruiifl ; dowód wykazujący, Scr emieia, barticftcllte
SeireiS. Sędzia ma sądzić wed/ug obudwu stron wywo-
dów. Sax. I'uii. 15. Ku dowiedzeniu lego , niejakie kon-
sekwencye alLio wywody czynią, z których tego, co mó-
wią, dowieść usiłują. Snlin. 4, Ó28. Prawdzie długich
wywodów nie potrzeba. J. Kchun. Ui. 71. Kacerze wiary
mojej ze mnie wywody sweini filozorskiemi nie wystra-
szą. Sk. Kai. 136 b. (argumentami). Już ujmuję się logo
chętliwie, od czego przed tym dla Judzkich wjwodów
odwracałem się "bizydliwie. Wijs. Żyw. 58 , (cf. dla
ludzkich języków). WYWODNY, a, e — ie adv. , do wy-
wiedzienia , mogący być wywiedzionym ; berail3fu^vl)ar,
ablcitbar; {liolt. wywedhwy do uskutecznienia, priiwodny
kunduktowy ; Hoss. npoii3B04HUH pochodny, pocliodzący,
ii3Be4e(iiiuii wywiedziony, BbiBO.iiiaa pismo dziedzica,
pozwalające clilopiance iść za wolnego, BUn04U0e płaca
od tego pisma). — ^. Wywodny, wywiedziony dowodnie,
okazany gruntownie, dowodny, gruntowny, dokładny;
grunMid; eririe fen , bciuicfcii , crftrtert , au^eiiiaiibet gefept ,
flriitiMid;, foUftauMg. Wywodny obyczaj pisania, którym
nauczamy słuchacze , okazujemy a wywodzimy rzecz na-
sze, iji-uiis (lemonslratiuum. Mącz. Przedtym , niżli wielka
wymowa albo wywodne pisma poczęły być , w krótkich
słowach wiele rzeczy "zawięzywało się a zamykało. Eraz.
Jet. Bib. (rozwodzące się. obszerne). Kto przedsię-
wziął wywuJnie uczyć, nic nie powinien opuścić. Peir.
Pol. 220. Kłamstwa teu;o kacerza w piśmie tym wywo-
dnie się zbijają. Sk. Di. 831. Wywodnie w siediniu-
dziesiąl dwóch M.ihomotańskich sektach szperać , byłaby
rzecz 'przykra. KM. Turk. 158. WYWODZIE, Wywodzić,
ob. Wywieść. WYWODZICIEL , m. , który co wywodzi,
wyprowadza, faei" ^crauśfu^tcr ; Boh. pruwodce; Croat.
izproYodnik ; Eccl. ii3BU4nTe;ib. Ecagoga, wywodziciel,
wyprowadziciel. Mąi-.z. — Aclor trayicus . sprawca , wy-
wodziciel tragedyi. Macz. 3lufful)rcr, Jllljffl^rcr. — W rodź.
żeiUk. VYVWUbZICIKLKA , i.

WYWOJOWAC VI. dok., wojowaniem wycisnąć , wymęczyć,
wymódz ; burd; itricg objiuiiiijtn , abftrcitcii ', crftrciton , er-
fritgen ; Sorab. I. wuwoyuyu , wużlreluyu ; Yind. isbo-
juvati , vunsinezhuvjti pr. et fig. Ir. Bndtk. , cf. wygro-
tić , wystraszyć.

WYAYOŁAC , f. wywoła , wywołam cz. dok. , wywołuje pr.
conlin. , NYywoływać ezęttl.; Doli. wywol.ili , wywolawati ,
prowolati , prowolawati ; Siov. wywoławam; Sorah. I.
wuwówam, hwon wowam ; Viii(/. gnrsklizati , gortirjuti,

gorstirjall ; JiuSS. BUK.UlKliyTb, BUKJIIKUTb , BUHJII.SHBilTb ;

Eccl. H33UBaTU [ob. W)zywaćj, łi3r.iaiuiiio , (cf. ogłosić;;
— g. wołaniem się odezwać, aufnifcil, aiiBriifcn. Przy-
szedłszy do króla , wywołał na jednego służebnego, aby
króla zarżnął, tjlicz. Wyh. G 2. Sretus operne, wywo-
łać na kogo jego niecnoty albo złość. Marz. ogłosić,
rozgłosić; niiiJniffn, Kiiit 1'cfaiint ma^icn. Stało się wywo-
łanie od cesarza Augusta , aby popisano wszystkich lu-

W Y W O Ł A N I E C.

dzi. lyw. Jez. 21. ogłoszenie. Sefonntmai^ung. Sprawił
wielkie a wywołane gody. Rej, Fosł. ft r 5. głośne,
sławne, Iieriijimt. (Sorob. i. wuwowano, wuwowanczko
pogłoska, wieśćj. — §. Wywołać co, wywołaniem wyrobić,
uzyskać, wyjednać; mit Siufen crlaiiflcii , cr^nlicn, crmerbcti,
bctrirfcil. Sprawiedliwość, której uprosić nie mogła, wy-
wołała. Warg. Wal. 195. (wykrzyczała). Wołali nad cho-
rym bałwochwalcy, wzywając Dyany , Jowisza, ale nic
nie wywołali , a chory jako drewno leżał. Sk Zyw. 2,
56 b. Wojnę xiąząt z Karolem V , papież wywołał wprzód
z cesarzem, nie xiążęta. Zygr. l'up. 261. — g. Wywo-
ływani kogo dokąd , do kogo , wołam zkąd kogo , 'wywa-
biam. Cn. Th. 1542. ciiieit l)"au«riifcii , l;iiiaii'.<vufcii. Wy-
wołasz wilka? łasa. Cn. Th. 1289. Rys. Ad. 70. (nie
budź licha, kiedy licho spi; daj złemu pokój, nie za-
czepiaj). Dwór F. Nie potrzeba-ć sobie grając nieszczę-
ścia przyzywać, a wilka z łasa wywoływać; samoć się
nieszczęście nas pospolicie rado dzierży. Kost. Lor. 122.
Zapalczywość wilka z łasa wywoływa , gniew i poswarki
pobudza, ib. 122. — Wywoływam kogo na rękę, wy-
zywam. Cn. Th. 1342. Wlid. na pojedynek, ob. 'Wy-
wabić , cinett ( łiim 3n'fi)f'iiiiPI i (iernuisiobcrii , ciiien io>
bcril. — Wywoływać duchy, wyzywać duchy, @cifter Ct'
tircit. Wywoływanie z tamtego świata dusz , albo nekro-
mancyą, nic mamy za sztukę, ale za obłudę i kłamstwo.
Doh. Uynb. 5, 64^ Chwalą się. że mocą lej dzielności
mogą wywołać i przynęcić dobrych, a przymusić i po-
wiązać złych duchów. Dok. Dyab. 2, 251. — §. Wywo-
łać do wyższego sądu , ruszyć wyżej , apelować ; appcl-
lireit , abrufen 511 ciiicr bCibercii 3iiftaiij , fii^ (ibbcnifcit. I'o-
stanowił K.iziraicrz W., ażeby na potym żadne wywułania
do Magdeburga nie szły; ale aby w kr:iju kończyły się
wszystkie sprawy. Skrzet. Pr. Pul. 2. 08. — g. Wywo-
ływam, odwuływain sądy, roki, trjbunał jarmark, «(/»-
cerę jiislilium. Cn. Th. 1342. odroczyć, bic £ii6pciifion
aiiźnifcii , ójitiitlid) fuepciibitcn. Sądów wywołanie, zawie-
szenie prawa, ;«s<i/<iim. Cn. Th. 974 ©eridtteftillfluiib. —
g. Wywoływać pieniądze, ogłosić że 'nieużłine, wytrę-
bować je; ^ai ©clb ycrriifcn , ijffeiitlicft niiper c.uxi crfldren.
W Toruniu wywoł.di "orły Szlaskie. Cust. Cor. 5*1. Wy-
wołany pieniądz. Carn. preklizan deniir. — g. Wjwo-
łać kogo z ziemi , z kraju , z miasta , (cf. wygnać , 'wy-
świecić, skazać na wygnanie) , banitować go ; ciiICIl ujfcnt"
lit^ in bie ?lil;t crflńrcn, M 8nnbcJ ucraieiicn. Wywoła-
nie mniejsze, gily kogo lak wywoł.iją , że w każdym
prawie pojman, i zatrzymań być może, ale gardła nie
straci; wywołanie większe je»l, gdy kogo lak wywołają,
że gdziekolwiek pojnian będzie , gardło traci. i>zczerb.
Sjx. 92, (rurn. prekliianje). Wyrzucali ich od majętno-
ści , wywoływali nieklórych. 1 Leop. 3 Much. 3. Nł
dziesięć lat b\ł z ojczyzny wywołany. Filch. Sali. 36.
Od wywołania wyzwolony, na biskupstwo przywrócony
był Sk DzHi. WYWOŁA.MEC. ńca, w.,' człowiek
t ziemi wywołany, wy^inaiiiec , banil ; Cin tli biC ?ld)t Ct'
fliirlcr, eiii ®idd)tclfr, iiaiiiiciriier ; Uoh. wjpowedcnec;
Sorab \. wupokazauć VYy«ułdiiiec, '«yświeceniec A/on.
Wor. ded. VV sieni Suli głowy bandytów abo wywołań-

w Y w o Ł A N K A - w Y w R u C I Ć.

W Y W R Ó C I C I E L.

651

ców zniesione widział. Warg. Wal. 7i. By wszy sam
wywo7ańcem , potym wywołanie na drugich skazował.
Warg. Wul. 2-22. — W rodź. źeńsk. WYWOŁANKA, i,
bic (Scdditcte. WYWOŁAŃCZY, a, e, od wywofańca , @e=
fid!tctcn=, 3ld!t', l^cilmnnunGŚ --. 'WYWOŁAWACZ. WY-
WOŁYWACZ, 3, m . co wywołuje, ter 3(iifTiifer , $evnuź<
rufcr, Sliiźforberer ; CoA. wywolawać; Croat. prezivach, (cf.
przezywacz) ; Eccl. lur.iacnrejib , ( cf. ogłosiciel ) ; Hoss.
óiipioi^b. Praeco , woźny, wywofawacz ustaw królewskich.
itącz. Wywoływacz, podwojski, woźny. Ern. 85.

*WYWOLMĆ cz. dok., "g. wyzwolić, uwolnić, frec nindKn.
— ^. Wylecić , wolno ciepłym uczynić , laii iKadJCil ;
nijak. Wywoinieć, stać sie wolno ciepłym, Iflu H)n■^en.
Bndik.

"WYWOSKOWAĆ, WYW^OSZCZYĆ cz. dok., woskiem po-
wlec , potrzeć ; Qii'?iind)fni , ('Ciindjfcn , mit 3$?ad),ś aiiftragcn ;
Ross. BUBOmiiTb , BbiBamiiBaiŁ. Przez igłę przeciągnąć
nilke wywoskowana. Perz. Lyr. 2, 22.

WYW'ÓZ! u, m., WYWÓZKA, i, z. ; Boh. wywoź; \ind.
isYOshnja, vunvnzhnja : Ross. bhbos^, BUBOsna ; Ecd. na-
B03ł ; wywożenie, wywjpzienie , wyprowadzenie wozem,
nawą; bic Sliiśfuh", bn§ Sluśfiilirctt. Wywóz rzeczy zby-
wających nad potrzebę, wielkim dla kraju jest zyskiem.
Wyrw. Geogr. 404. Ważna rzecz, aby w lesie drogi do
wywózki dobre były. hluk. Rośl. 2, 141. — §. Foritfic.
Wywóz, fosa , rów. 'fr. m ®vnl'cii iii ber Hricijfbnufimft.
WYWOŻĘ, ob. Wywieźć. WYWOZICIEL, a, «i., który
wysvozi co. Wiod. bcv iperaiie-fiilirci" , Slue-futrer ; Ect-l ns-
B03uiin3 , nsEOmiiKTi (cf. zwoszczyk) , BUBOsaiafi WY-
WOZNY, a, e, do wywiezienia , mogący być yyywiezio-
nym; miśfutirhu jur 'M)\i , 511 SajTor. Wywoźny « WY-
WOZOWY, a, e, od wywozu , transportowy ; 3lli'3fubr = ,
Jranśport = ; Ross. nsBOSiiuft , ^buboshuiI przywoźny, za-
graniczny n. p towar). Handlem kwitnące narody nie-
tylko wywozowego poboru nie biorą; ale nawet nagro-
dy za wywóz produktów krajowych naznaczają. Dyar.
Gród. 508. Handel przewozowy, commerce passif , wy-
wozoyry aclif. Pam. 85, 62.

WYWRACAĆ, ob. Wywrócić. 'WYWRACACZ , ob. Wy-
wróciciel. WYWRĘ, ob. Wywrzeć.

WYWRÓCIĆ, /. wywróci, wywrócę cz. dok., "Zwywracać
obsol. , Wywracać niedok. et conlin. ; Boh. wywratiti , wy-
wraceti, wywracowati , zwratiti , zwracowati ( cf. zwró-
cić), wyklopiti, fcf. yyyklepać) : (Slov. wyyvracugi egiirgito
zwracam, zrzucam); Sorab. 1. wubroczicź; Croat. zver-
nuti , zvrścham , izvracham , zverchi , zversujem , ( cf.
wierzch) : Bosn. izvrateti , srernuti , svrrinuti ; Rag iz-
Yralili , izvracchjati ; Ross. BUBOpOTHTb , BUBOpaMHBaTt ,
iiSBopoTnib , nsBopcinBaib: Eccl. iisBpaminii , iisBpama-
Tn, naBpaillTH ; wywrócić co, przewrócić zupełnie, do
góry nogami , spód na wierzch , iimiDCrfcn. Dwa dni wła-
śnie przed śmiercią solniezkę wywrócił. Mon. 65, 125.
( malum omen ) . Przestrzegam : żeby się solniczka u
stołu nie wywróciła, żeby w poniedziałek z domu nie
wyjeżdżać, żeby zając drogi nie przeszedł. Mon. 75, 182.
Wywrócić się, upaść, potoczyć, umfallen ; Vind. fe pre-
kuzniti , oku! pokuznitife. okuł pasti. Pan -nasz przedaw-

ców z kościoła biczem wyrumował , Bankierzom zaś, co
tam handloyyali , Stoły 'zwywracał , i porozsypował pie-
niądze. Odym. Św. 1. powywracał, nndiciiiniiber iimiDfrfcn,
Iienimwcrfcn , iimftpf en , imifdmicigcn. — Woźnica , lecąc w
(•zwał, lyiko co za wieś wyjediał, chybił mostu , i w bło-
to wywrócił. Kras. Pod. 2, 14. przewrócił z pojazdem,
ber Sutfdiet bat iiingeinnteti , .tiingefdimiffcii. — Smutni z
śmierci królewskiej Pilijczykowie , z bronią wywróconą
ciężkiem idą krokiem. Jabi. Tel. 291. przewróconą kol-
bami do góry, mit iimijefelirteii ©ciuc^r , bie Slolten mii)
obcn, (cf. broń za umarłym). Wywracam, na druga stro-
nę obracam. Cn. Tli. 1545. iimiuenbcit , irenben, umfc^ren,
auf bic nitbrc Scite; (Ross. BbiBoporiiTŁ KałiaHi przeni-
cować suknią) W'y\yracać pełną. Cn. Th. 1545, \yychy-
lić, cin VDlit$ &Wj mic-ftiirsen , iimftiirseii , md) bciit* man
e§ nilśflciecrt ^at. — Wywracać co z gruntu , obalać, wy-
niszczyć, wygładzić , wykorzenić ; fliiś bcm ©ninbc ()Ciaill=
reijJeii iinb umiiierfcn, mit ber SEurjcl niiśrciBnt, seriiicbtcn,
i\itx bon §(liifci! roerfen. Drzewo z korzeniem od wiatru
wyyyrócone , wykrot. Ryd. Mskr.. {ob. Wywrót). Cygan,
Wołoszyn wpada , i prędki Tatarzyn , Jak szarańcza pu-
stosząc. z gruntu yvyyvracając Liche wioseczki nasze, a
■w nich lud ścinając. Siar. Vot. a o b. Niegodne pałace
jego ogniem mściwym 'zwywracałem. Oltv. Ow. 16. Wy-
wracam na nice , na ręby fig. tr. , zupełnie wyniszczyć,
uotlig liber ben |)aufen roerfen , qani i'ernłd)ten ; Boh. na
lic obratiti. Skarby, zboża i grunty, wywrócił na nice
Pobrał miasta i zamki , 'zwysiekał ytinnice. Biel. S. M.
B i i j b. Zawrzeć świętych przyczynie chciał gęby, I
zasługi ich yyywrócić na ręby, Miask. Ryt. 2, 104. (znieść
ze yvszyslkiem). — Wywracać porządek, opak przevira-
csć , v;y wracać; Cn. Th. 1543. nnimerfen, Łcnimiiierfen ,
»erfeh'en, bic Orbnung ftp|>vcn. — Wywracać, wykręcać,
wykrzywiać; Bcrbrc^cn , ncrscrren. Wywracam oczy, gębę.
Cn Th, 1545. Pies wściekły, język yvywiesiwszy 'biega ,
piany z ust toczy, oczy yyyyvraca. Comp. Med. 119. Ów
krzyczy, a ten śpiewa , ów wywraca oczy, Ten chrapiąc
brzydką ślinę i 'pijane toczy. Miask Ryt. 2, 183. —
g. Moyili). Wywracać , yyykrecać, wykrzywiać, "yyyszpacać,
DCrbrelicn. Wykrętny albo przeyyrotny człoyviek wszystko
wywraca, o każdym źle rozumie , a we wszystkiem tylko
rzeczy swych przestrzega. Rej. Po^l. T 4. Słowa Pa-
włowe yyywracasz, i ciągniesz je złośliwie ku rzeczy swej.
Baz. Hst. 271. Wspak sobie a wedle myśli swojej wy-
wracają sprawy i nauki moje. Rej. Post. Liii. Toz
Socyn 'inacz yyywraca , a apostoł się temu przeciwi.
Salin. 4, 565. Heretycy fałszywe nowe yyykłady pod-
miatają, pismo święte yyywracają, i 'szpecą. Sk. Dz. 118.
'Iżali bóg yyyyyraca sąd , alho wszechmogący odmienia
to, co jest sprawiedliweijo ? Gil. Kai. 50. — Zapalili
sie pożadliyvością Susanny, i wywrócili rozum syvój. W.
Dan. 15, 8. bibl. Gd. wyyyrócił im się mózg, pomie-
szał im się; fic ucrlorcn ben 3>crftnnb, nnirben irre, confn^.
— g. WywTacać koziołki , Snrscllifiiime maĄcn ober fdiie^cn.
Jakie ten skoczek koziołki wywraca? Zab. 12,92. Nagł.
WYWRÓCICIEL, nVYWRACACZ, WYWROTNIK, a, m..
"WYWROĆGA , y, m, który co wywraca, obala, prze-

82*

652

WYWRÓT - W Y W R Ó Z Y Ć.

WYWRZASKAĆ - WYWRZEĆ.

wraca, wykręca, wykrzywia; Hag. izvartitegl , fcr nm=
U\)xtx , Umiucrfcr , llmbrelier, ^crnmfcbret, SJertreber. Ale-
xaiider W., wywróciciel i zburzyciel monarciiii Perskidj.
Stryjk. 18. (obalaczj. Fałszerz a wywroćca prawdy. Rej.
Ap. 5S, (ob. 'Szpociciell. Wykrętarz a wywraeacz słów.
hej. Post. L I I 6. Fałszerze a wywracacze nieomylnej
prawdy pańskiej, licj. Ap. 13. Kijówby nie stało , gdy-
byśmy wszystkie wywrotniki słów pisma zabijać mieli.
/?(■;. Ap. 18. Szatan jwst nieprzyjaciel człowieczy, stary
matacz , wywrolnik chytry i zdrajca. Gil. Kaz. B 6 2 6,
cf. przewroinik , przewrotny. WYWRÓT, u, m., "WY-
WROTEK, tku, m., wywrócenie, i to co wywrócono;
iai ^trmnU^mt . llmfc^ren , nmifciiben , Umiucrfeii , UiU'
bre^cn, Serbre^ien , tai Wm^dtMt, UnujciDorfciie, ber Um=
TOurf; lioss. iiSBopoib, BUBopoTX, (2) odtrącenie}; Bok.
weywrot , drzewo z korzeniem od wiatru wywrócone ,
wykrot. Hyd. Mskr. Pies wraca się do wywrotka swe-
go. Budii. Prou. 26, 11. (do zwrócenia swego. Bibl. Gd.);
do wyrzutu , wymiotu , zrzutu swego ; Boh. wywrat ,
wywratek. — Wywrotem , wywracając , obalając , posmy-
kiem , umftfirjCiib. Wywrotem ulżą sobie ciężaru ; byłeś,
gdy ciężar masz wywrócić , podkładał. Sutsk. .Areh. 18.
— §■ Wywrót, wykręt, wybieg; 93erbl"C[mn(] , 2)vcbimg.
Wykręty i opaczne wywroty pisma ś. IV. Pcsl. IV. oi'l.
Ludzkich wywrotów nie naśladuję , To usty mówię , co
w sercu czuję. J. Kchan. Pi. 19. (chytruści ludzkioh.
Karp. 3, 57). — Na wywrót, na drugą stronę, na nicc,
na opak , Hoss. naiiSBopoTi , BUBOpOTb ; Ecd. iia iiimb ,
na mm-B , Ha BUBopoii , aiif bie ucrfcbrte *5citc , aitf bie
liufc Scitc , »crft'l;rt pr. et fig. tr. Magistrat , gdy miał
kogo z obywalelów potępić, zwlekał z siebie szalę , i
onę na wywrót , t. j. lepszą stronę w śrzodek. a po-
dlejszą na wierzch obracając, wdziewał, na znak żalu.
PiUh. Sen. gn. 13-ł. Oka w pończosze przybierać, ze-
brać, na wywrót robić, spuścić, zgubić. Magier. Mskr.
W» piwnicy rozumu szvchtiija , Na wywrót go wynieuja.
Rej. Zw. -237. WYWROTNY," a, e, — ie e( — o adv.\
Eccl. iiaBpaTiiuii ; Ross. BUuupOTiiuri ; łatwy do wywró-
cenia , łatwo wywracający , leid)t unijUrocrfeii. Bryczka
wywrotna , która prędko wywraca. — Aelioe: Wywraca-
jący , przewraoając-y ; uinmerfcnb . iimfcbrenb , ycrfc(;reiib ,
ocrbrcficiib, brcbcrifd;. — Morału. Radzdi, abyśmy się z do-
brymi przyjaźnili, a wywrotnych chronili. Gil. Kai. C c
C //. (przewrotnych , wykrętnych, chytrych). Szatan wszel-
ką chylrość swoje wywrotną na wiernych wypuszcza ,
aby ich mógł strącić od prawdy. Gil. Post. 178 b. —
§. Wywrotny, wywrócony, na wywrót, na opak ; oerfcbrt,
OCrbrcI;t; (Ross. BUBOpOTiiuK prz.>nicowany). Quidditates,
entitates, słowa wywrolin! 'Ł:i''iń<kii>. fredr. Ad., prze-
kręcone, zepsute. WYWROTNOSĆ, ści , z., przymiot
lego , co jest wywrotnym ; bic Umtt)i;ilbbatftit , bic 2>ct=

WY WRÓŻYĆ Cl. dok., Wywróżać niedok. ; Ross. nUBopo-
jKHTb, BUBopaJKiiBaib ; wróżąc uiścić, ^craiijproplif jcofecn ,
iieraiiiSnmbriaacii , fo i»al;rfagcii bnP ti julrift , ivitflid> in
(ErfilUlllliJ ()cbt. Jeśh wezmę piszczałki, te lamenty grają.
Jeśliby bębny, te smutne echo wydawaja. Ach boję się.

by czego te nic wywróżyły znaki. Usln. Troi. 55. Ustrz.
hlaud. 51. Nic temu niebo złego nie 'wywruży. Kto
szczerze panu i ojczyźnie służy. Zab. 11, 31. !\'ar. Wy-
wróżać ztąd na przyszłość wielkie bohatyrv. N. Pam. 16,
117.
WYWRZASKAĆ, WYWRZASKN.^Ć , ob. Wywrzcszczeć.

1. WYWRZEĆ , wywrzał, f. wywrę , wywrze, wywrę med.
dok.. Wywierać niedok.; (Boli. wywrjti , wywrel , wywru
decoqui ; Sorab. 1. wurwu , hwon rwu ebuUio; Cum.
isvirati , sviram ; Yiiid. isvreti , vreti , svirati ita/unre;
gorvreti , gorkipeti, vunkipeti -. wykipieć; Crout. izvi-
rali , zvirati , zviram scatere; Bosn. izvirati , vrjelti ,
looilise < wytryskać; izavritti consumi [eruore ; Ecd. ii3-
stpaio , n3Kiinaio wykipieć , iisaptułe, nsapn wykipie-
nie). Wywiera mięso, decoguitur , excoquitur , forma
passiua ex wywarzam. Cn, Th. 1341. aitśficben, flUfffO'
Ćjtn, CiiCnjcfottCit fc'.)il. Wywiera co warzeniem . szumth-
wioami odchodzi, vis caluris ejicitar. Cn. Th. 1541. wy-
wietrzeć warzeniem , wyporować ; au§fod)CiI , flliobuiiften
biirt^ Sto(f)eii , "jcrbiinfłcn im Stot^cit. Staw' ten miodek na
węŁ;le, a gdy pocznie wzwierać, włożyć cztery funty róży, a
tuk długo warzyć , aż on sok wywrę. Crese. 406. Juchę
wyżętą z tych ziół dopóty warzyć, aż wszystka 'wodna-
tość "onej juchy wywrze. Syr. 258. — -Fij. Ir. Nau-'
czyciel , który wywiera w wierze, przywiedzie swr.o
ucznia swą naszczepioną nauką o szkodę duszy. 6'/i :.
Wych. L S. (który stygnie, ostudza "się w wierze). N.i-
uczyciel, który wywiera w wierze, tak jak sam do pie-
kła się dostanie, tą drogą też i ucznia poprowadzi, ib.
L ^ b. — Transit. Wywierać, wrejąc wydawać , wypu-
szczać; I>craii^ficbcn lafi^fii , (icraiiiMpnibcIn. Na wierzchu
wieży na kształt stoga jest czapka wydana , piecyk nie-
zgasłe ognie pod spodem wywiera. Toł. Saul. 114. Ze
wszystkich twierdz oraz wywrą silne armaty. Tward.

m. 159.

2, WYWRZEĆ, wywarł, wywarty, wywarcie, /. wywrę, wywrze,
wywrę cz. dok^. Wywierać niedok. , g. 1) z zawarcia czyli
zamknięcia wypuszczać, ^craii51a|fcii , aiiólaffen , lojlaffcn,
pr. et fig. tr. varie. Psów z smyczy wywierają. Zebr.
Ow. 199; {uincitla adiinunł canibus). Skoro psy zebra-'
wszy na smycz zawiążą,, nie mają począć wywierać, ał
dojeżdżacz~ku temu miejscu się ruszy, gdzie 'psi pójść
m.iją. Oslror Myśl. 51. Trzeba się uczyć, jako ze psy
w drogę jechać , jak je wywierać , jak ira na polu trą-
bić, ib. 48, (cf. zwierać). Niedźwiedzie nań wywrzeć
kazał. Sk. Dz. 511. Wywartym przylarłszy koniem , cho-
rążego obala. Krom. 461; {adaclo eqHo , rozpuszczonym,
rozpędzonym) Wywrzyj całego piekła potęgę na ułomnego
człowieka Pociej, o^i. Wiełowł.idny Pirusic. na co wojsko
zbierasz. Pytał ktoś, na co lud wywierasz? Ryb. Gejl. fl3
b (wytaczasz, wywalasz, wyprowadz^isz gromadnie). Ał
złe wrośli na ciebie swoje wywrą siły. Które ci i ojciy-
znie upadkiem groziły. Zab. 13, 207. Szo$l. Dmoch. B.
2, 125. (wywalą, wytoczą, wypuszczą nawałnie). Wy-
warł kły jadowity tygrys na idące po sobie ogary, fta/-
mod. 90. Złość swoje wywierać na nas będzie. Teat 6,

w Y w R z E D z I G - WYWYŻSZY Ć.

W Y W Y Z S Z A C Z - W Y Z.

653

77. Wywieram co na kogo , wyrzucam co mam na
sercu. Cn. Th. 1341. (wylewam gniew, ef. wyclilonąć;
fftnen ^inw mif eiiien ait-Jiidumcii ; liosn. iziiditise, izjada-
tise , cf. jad). Pan Burkę ufoiyf sobie jad swój na re-
wolucyą Francuzką wywierać. Ga:i. Nar. i, 177 b. Gfu-
cha będzie na prośby twoje, gniew swój wywrze na cie-
bie. Teat. 54, 33. Nie ciiciej wywierać na niego za-
palczywości swojej. Teat. 5. e, 48. Nieprzyjaciel mój
bez winy na mnie wywiera , chcąc na ranie wylać jad
swój. Ryb. Ps. 43. Pochlebnicy na drugich potwarz
wywrą, aby sobie sami laskę jednali. Kosz. Lor. 42 b.
Tyleż jeszcze nade mną, o najsroźszy z braci, wywie-
rać prawa będziesz? Zab. Ib, 15. Kniaź, (wyroić, roz-
ciągnąć). Usla szalonych wywierają głupstwo. 5 Leop.
Prov. 15, 2. (wvbluzgocą. 1 Leop.) W gaju lub słowik
mutety wywiera , Lub trelnym czyiyk organkiem przy-
biera. Zab. 9, 17. wywodzi , wyśpiewuje. — §. Wywierać
się , wytaczać się , wywalić się , nawałnic wydobywać się,
mit ©ciualt ^croorDrcc^en. Ze stawu wszystka wywarłszy
się woda, runie strasznie, Tward. Wl 94. F'ismo ś.
powiada , iż z północy wywrze się wszystko złe. Żarn.
Posl. 5, 16 Zawsze prawdziwa miłość się wywiera Bar-
dziej , gdy się cokolwiek opiera. Leszcz. H. T. 42. —
Nie chcę się tu wy^'ierać na to. Syxt. Szkł. 178. ex-
plicare, rozwodzić się! iimjłaiiblid; cinlaffcil. — §. 2; Wy-
wierać kogo , exc!udere. Cn. Syn, 544 , Sorab. 1 . wu-
zanknu. Wywieram kogo, nie przypuszczam , zamykam
przed kim. Cn. Th. 1541. Wywarcie, nieprzypuszczenie
eidusio. Cn. Th.; {oppos. zawarcie): ciiicn aiiźfd)Iicpen,
tłor i{)m 5iij(l)liepen , i^ii iiiĄt ()crein laffeit pr. et fiy. ir.
Wywrze człeka potrzeba, a co w kącie siedział, Poda go
sławie , a świat będzie o nim wiedział , Ani się tam
zdarzyło w kącie Orfeowi długo ukryć. Simon. SieL 93.
Exam. 40. Wywrzyj, możesz-li, ognie z myśli swej
niebogo! Źfbr. Ow. 160; excute , wybij, wyganiaj.

WYWllZEDZIG CI. dok., wrzodami wysypać, mit 2il)lt)dren
Ober ®e|'d)iU5iven Defd)iitteu; WYWnZEUZIEĆ, Wywrzodmeć

- nijak., obsypanym być wrzodami , mit ©dianireil obci" ©e=
fdtiuiircii Defc^iittęt fei)n.

WYWIiZESZCZEG cz.dok, Wy wrzeszcząc (uerfoft., Wywrza-
sknać jedntl, wrzeszcząc wywołać, wykrzyczeć wrzaskli-
wie; ^erniiofĄreicii, auśfd^reini , a:if|d)i"cicit , niispiiineii. Co
wywrzeszczałeś , przewrotny rabula, coś wytreskolał, to
wsystko kłamstwo. Smotr. Ex. 46. — Wywrzeszezeć co na
kim, wrzaskiem otrzymać; crft^reicn, mi Sf^icicii crklteii.
— Wywrzeszczeć się zaimk. , wrzeszcząc wysilić się ,
il(^. ni|śid)rcteii. Dziecię się wy wrzeszczało. Tr.

WYWYŻSZYĆ, /. wywyższy, wywyższę es. dok.. Wywyższać
niedok.; Boh wywyśiti , wywyśowati ; S/oy. wywyśowati ,
wywyśiti, wywyśugi ; Vind. syifhuyati, sgorspodnafhatr ;
Croat. izvisziti, izYishujem, izvissujem, uzvissujem, zvis-
sóivam; Dal. uzvissujem ; fioss. BOSBbicnTb, BOSBumaib ; wy-
nieść w górę , podnieść wysoko, wywieść w górę wysoko,
hoif Cr^cI'ClI, erbo^eil. Wywyższył mur. Tr. wywiódł go wyżej,
(łP^cr niip^reil. — Fig. tr. larie: Pan zacnie Abrahama
wywyższył. Hadz. Genes. 24, 53. (rozmnożył, zbogacił.
ib.; ubłogosławił go bardzo, iż stał się możnym. Bibl.

Gd.). Nie ten szczęśliwy , co jest wywyższony, I w pożą-
danej buja obfitości. Kras. Mysz. 31. Mój katechizm
był narodowi Ruskiemu pożyteczny , mnie ani z osoby
mej, ani z dostojeristwa mego najmniej nie wywyższał.
Snotr. Ex. 8. nie wypromował, hibn Dcforbeni , promo»
luircti , aimiicircn. Zapłata twoja będzie zapewne wywyż-
szeniem. Teat. 50, 90. promocyą , awansem ; ^efurbcniiiij,
3hinn)'emcilt. Wsielki, co się wynosi, zniżon będzie; a
kto się uniża, wywyższony będzie. Sk. Kaz. 588. Luc.
18, 14. Wszelki wywyższający się, zniżon będzie, a zni-
żający się, wywyższeń. Budn. Lue. 18, 14. ii'Cl" fic^ fclbjł
cr(ii)pet, bci" foli cruiebrtijt luerben. 8utŁ. Co nad insze
narody mają ci pogańcy, którzy tak rogi 'wywyższają?
Stryjk. Tiirk. G 5. (rogi podnoszą, rogami potrząsają,
głowę groźnie podnoszą , wynoszą się dumno a groźno
nad innych). Ja mam umysł, klóry mię wyw'yższa nad
dusze podłe. TeaX. S , 7. wyższym czyni , brii&cr it)fg et'
^c('CH. Umysł wywyższony nad swą śmiertelność. Past.

' Eid. 60 ; Slov. wy wyśeny ; Ross. BOoBbimeHHufi ; ( Slav.
vzvialien ' wysoce szanowny). Wywyższenie, cf. wynio-
słości; Slov. wywyśenost 'wywyższoność ; Croat. zvisse-
noszt exc.elsitas \ Hoss. BOSBbiuiCHHOCTD. — §. Chem. Pra-
ca , przez którą tęgie ciała pędzimy w górę , nazywa
się wywyższaniem, sublimatio ; ciało przez wywyższanie
wypędzone w górę , jeżeli jest proszkowate i rzadkie,
imię ma kwiatu , flores. Kriimi. Chym. 373. bic diemif^e
©uDltmation, (cf. ulotnienie). Trzeci stopień gorąca ognio-
wego jest stopień wywyższający, gradus sublimatorius. ib.
31. — §. Wywyższyć, wysoko wystawić, uwielbiać;
ioĄ er^clieit, erfio&cit, Io(H.n'ci|'cn. Ś. J.m tak wywyższył sian
Chrystusa , iz się położył niegodnym być , 'rozwięzać
najmniejszego rzemyka u trzewika jego. Rej. /'ost. B 6.
— Ty jesteś bóg mój, będę cię wywyższał, a będę się
wyznawał imieniu twojemu. 1 Leop. Jes. 25. (Jehowo,
wywyższę cie , wyznawać będę imię twoje. Budn. Jes.
23, 1 ; wywyższać cię będę i wysławiać imię twoje. Bibl.
Gd.). Wywyższać cię będę, boże królu mój, i będę "do-
brosławił imieniu twemu wiecznie. 1 Leop. Ps. iii-, i.
Błogosławcie pana , chwalcie go, i wywyższajcie na wie-
ki. 1 Leop. Dan. 5 , 66. Wujek. ib. Chwalę i wywyż-
szam i wYsłiiwiam króla niebieskiego. 6(4/. Gd. Dan. 4,
57. -WYWYŻSZACZ, WYWYŻSŻYCIEL , a, 7n., klóry
wywyższa, wynosiciel, podnosieiel, wznosir iel ; ber 6r^Ó'
tfer, Gf^cDcr. Jehowa sława moja, wywyższyciel głowy
mojej. Budn. Ps. 5. (ty jesteś chwałą moją , wywyższa-
jącym głowę moje. BibL Gd). Bóg wywyższacz mój, i
ucieczka moja. VV. 2 Reg. 22, 5. (bóg powyższenie mo-
je. Bibl. Gd.).

WYZ , a, m., acripenser hu$o , gatunek jesiotra, ale więk-
szy, kilka cetnarów ważący; poławia się w Dunaju, w
Wołdze, Donie, kilka cetnarów waży. Z ikry wjza ro-
bią kawiar; z pęcherza, skóry i trzewów gotowanych
robią klej, karukiem ichtyocolla zwany. Zool. 195. bcr
§OllfC!t, citl gifift; {Boh. wyżyna, (ob. Wyzina) ; Slov. wy-
za , wizina ; Hang viza , wysahal ; Carn. visena ; Vind.
visa, visovina; Croat. viza , vizovina, biza, moruna;
Bosn. viz, moruna; Slav. moruna; Ross. óijyra. Kpa-

654

WYŻ - W Y Ż A Ć.

CHafl puóa ; Turc. usuń). Wyz czyli świnia wodna po-
ławia się w Wołdze i Dunaju. Pam. 83, 516. Pewny
gatunek wyzów , Hoss. lunni. Wyz od sześciu do ośmiu
piędzi Hoss. canKOBafl 6t.iyra. Plusk wyza , Hoss. at-
iiiH.iKa.
•WYŻ. nVYŻA Cn. Th. 1345, ob. Wysokość.
•WYZ.ABIJAĆ Cl. dok., zabijaniem wygładzić, wybić, wy-
mordować, wytępić, wyplenić, wykorzenić, pozabijać
do szczętu, wyrżnąć, wycia.ć ; aufmorbcii, morbciib ou«i<
tOtten , oertilgcil. Namówił Świętopełk Prusaków , aby
Niemce i Polaki wszystkie , dzień jeden na to postano-
wiwszy, wyzabijali. hrom. 231. Nieprzyjaciele skazani
wszyscy na wyzabijanie. Clirośc. Luk. 2, 10. Saul wy-
plenił a wyzabijał czarnoxięzniki i wróżki z ziemi. 1
Leop. 1 Hej. 28, 5. (wytracił. 5 Leop.; wygnał wieszczki
z ziemi. Oibl. Gd.). Wyzabijała "rolosprawiie cieJce. Zebr.
Otv. 1 20 ; ( ruricolas boues leto dedii). . Wszyscy ludzie
są bracią , a jednak się wzajemnie wyzabijaja. Tr. Tel.
329. Gotowi pełnić najmniejsze sułtana skinienie , choć-
by rozkazał całemu wojsku most na rzece z głów usłać,
albo się jeden z drugim wyzabijać dla samej jego °kro-
lofib. hM. Jurk. lO!
l.WYŻ.SĆ, /. wyżnie, wyżnę cz. jednił.. Wyżynać niedok.,
wszystko jsieipem wyrżnąć 2] ,~ kosząc wyiiąć , wykosić;
Boh. wyżiti , wyżal , wyżnu , wyżinati ; Crual. izsinyam ,
£(c7. Bhi/KiiiiaK) , auemńDeii , nlińnitcii , yoHcnbź ircflinńjłni ,
obmńfieil. Gdy będziecie zboża żąć. tedy ich do końca
wyżynać nie będziecie ; ale zostawicie nieco ubogim.
Hadz. Levil. 19, 9. (nie będziesz do końca pola twego
wyżynał. Bibl. Gd). Kmieć ma postanowiony wymiar
orania , liczbę wyżęcia , wymłórenia kup zboża. Mon. 68,
290. {Bnh. aużinek kośba, cf. wyżynki, 'wyrzynki). Na-
ród ludzki w samym swoim kwiecie wyżęły , zakwitnie
na nowo. Slas. Buff. L 1. Przywiodę na cię złe , i wy-
żnę potomstwo twoje , i wybije wszystkich. 1 Leop. 5
Beo. 21. 21. (odejmę i wytracę. Bibl. Gd).
2. \\y/Ąt, WYŻYNAĆ. ■WYŻMIĄĆ. 'WYŻDŻ-MĄĆ, 'WYŻ-
DŻ.U'. . \t. wyżmie 2] Cl jediilL, Wyżymać , 'Wyżdżymać
niedok ; Boh wyżdjinati ; l'iłi(/. Yunsbasheli , Yunseslieti,
VDnseshcmati , Yunsiniegali , issiiinikati ; Bosn. izasgeti ,
istisctili, osgćti, ost>iniati; Hoss. BUHtarb. Bbix>iiMaTb, (bu-
atiiMKii wyoiśnione łuszczki jagodowe, ob. Wyżymki) ; EccI.
U^KUWAK) , lianrbTaiO ; wyżąć chusty, wycisnąć, wykrę-
cić z mdl wodę , przeżać. A', hain. niiijmiiibcii , aiiófd)inic<
gen bo« ł<at)cv niiss ber !fi>afd|f. Chusta ta powinna bjć
wyżęta, hajk fas. 25. Chusty maczać, wyżymać, ha^k.
Fas. 25. Płótno wprzód zmoczone wyżęte. Przędz. 89.
Skóry ku farbowaniu wypierz , a dobrze wykręć abo wy-
żmij. Sienn. 588. Położył Gedćon runo wełny, po ma-
łej chwili wyżął wiadro wody z niego, a ziemia była
sucha. Hej. Zw. 205 h. — Ogólmej : Wyżąć , wycisnąć ,
wygnieść wodę. ciecze, płyn, sok; oiii^brrirf Cli , ttnai
glii|Tit)C>Ś. Eiprimo , wyciskam, wyżymam. Maci. Chustkę
umaczać w occie , a 'zasię ocet wyżąć. Sienn. 485. Bo-
gini wodna ł żrzódła głowę wydżwignąwszy. I ręką zie-
lonawe warkocze wyżąwszy. Ftzekła .... Utw. Ow. 208.
W suche gąbki wody nabierał , a gdy już pełne wody

W Y Ź Ą C.

były. to ją z nich *zasię wyżymał i wyciskał. Kosz. Lor.
89 b. Wszystkie suchoty swoje lak bardzo zmoczy, że-
by mu z pijaństwa mógł gębę wyżąć w suchy piątek ,
jako i w mięso{>ustny czwartek. Pim. Kam 502, (cl, mo-
czymorda , moczywąs;. Szczęści się złośliwym , a dla-
tego lud obraca się lam. a wody im pełno wyżymają.
hadz. Ps. 73, 10. (wody im się już wierzchem leją.
Bibl. Gd. ; .obfitują , ojiływają do zbytku ). — Wyżąć
sok, wycisnąć, wygnieść, wytłoczyć; bCII Silft ani-
briicfcii, nneprcffeii, niiijfeltcrii. Wyciśniony albo wyżęty
sok z czego, retnmentiim. Mącz. Sok albo wodnistość
z tego ziela wyżęta, trawi 'dziwę mięso. Syr. 119; sok
z ruty wyżęty albo wyprasowany ib. 1452. Z diięgiel-
nicy sok wyżąć, a wygniotki w garniec włożyć, ib. 104.
Przywrotnik ziele posiekać, wyżąć albo wyprasować,
wygniotki na rany przykładać, ib. 527. W'eź soku wy-
żętego z różyczki panny Mary[ , warz z cukrem , a bę-
dzie syrop pomocny sucliotnym. ib. 84. Weź jeżyn ja-
gód uźrzałych , wyżmij z nich wodę, przylej wina, pij,
posila serce i żołądek, ib. 482. Juchę «yżęlą z tych
ziół dopóty warzyć, aż wszystka 'wodnalość 'cnej juchy
wywrze. Ul/r. 258. — Od drzewa odcięte gałęzie, a od
słońca z czerstwości wyżmięte i oschłe Kulig. Her. 2li7.
wyzute z czerstwości, wysuszone; rtiiiiijcbiirrt , aii?i|fifbrt.
— fig. Ir. varie: Spik im z kości wysjsa , krew zci;i-
ła wyżyma. Alon. Wor. pr. Prawe dzieci zł*yczajii:e
szarpają , wyżymają pasierbieta. ib. 61. Ktoby ścisnął ii'
stroje i szaty twoje, wyżdżąłUy z nich krew' niewinnie
utrapionyih ludzi. VV. Post. W. 2, 62. Długoż ten żoł-
nierz piondrować 'wżdy będzie, I z karków wolnych Pol-
ska go nie zbędzie. Czyli aż wyżdżmie krew' z ubogich
skóry ? iliask. Hyl. 2, 72. Próinująry jedzą chleb wy-
męczony i krwawym potem nabyty, ale nie ich reka-
mi, ani icl)_ potem, lecz cudzym, owszem z cudzej krwi
wyżętym. Żarn. Posl. 2, 529 b. Stacyami nieznośnie
uciażliwemi nas niewymownie wyżdżyrnasz. Hrom. C25 ;
(vehemenler eshatiris . wycieńczasz , wyczerpasz). — (.Iraiz
zadumioiiy nad pługiem swym wzdycha ciężko nim zapiera-
jąc o niezmierne kośi i, Ziemio, ziemio, ach ktoby wyżdżął
twe wnętrzności. Tward. V\V. 145. (wydobjł). W\żałgo
z arcybiskupstwa. Popr. hol 185. (wyparł). — Itut szła
po polu, zbierała, uyżdżyinała 'kłosie a jadła. Biel. Htt.
55. (wydłubała, wytarła). — Jezus mówi: otworzę w
podobieństwach usta innje . 'wyżynę zakryte rzeczy od
założenia świala. Sekl. Uath. 15; wyrzucę abo wyrzygnf.
ib. (wyjawię, wykaże, wydobędę). — 'J. Wyżą'c zkąd jaki
sens, jaki wvwńd. wykręcić, wykrętnie wy«ieść, 'wysipo-
cić, wywić. wywikłać, wyrnatać; bentii^brc^icii , bcrai:^n'iiibtn,
biirdi l^crbrebiinij tcraiielTiiijcii , n. p Om kręcą gwałto-
wnie słciwa apostolskie, chcąc z nich wyżąć roziimienis
obłedliwe swoje Zurn Pusi. 5, 62. Nie ?. pisma, ale
z ś Augustyna chcą wyżąć swoje dowody, jako z opoki
olej. Żarn. Post. 5, 159. Jeśli w 'słouiech pańskich
swoje wymyśloną naukę wyżąć możecie? do błędu przyj-
dziecie zawiedzieni. Znrn. Post. 5, 137. Jeśli wasze do-
wody, które z pisma wyżąć chcecie o tej nauce, Sf
prawdziwe, tedyć doktorowie 'oni przed tysiącem l.<l bc-

w Y Ż Ą D L I Ć - W Y Z B R O 1 Ć.

W Y Z D R A D Z I Ć - W Y Ż £ D Z.

6d5

Jacy, źle .nauczali, ib. 3, 45. Tego u nas nie otrzymasz,
ani tego wyżmiesz z tej liistoryi , do której się odzywasz.
tb. o, 19. Mówi tu o odszczefiieiu-acli , naukę swoję
z słów apostolskich wyżymajacycli. ib. 5, 09 b.
WYZ.^DLlC cz. dok., żądło wyjąć, pozbawić żądlą, wysilid,

moc odjąć; cntftac^clii , iei (stadjcia kraubcii, ciitfrnften,
imfc^ńblic^ uiadicn pr. el fig. Ir. Coż pomoże pszczółce,
iż. żądło s«e jadowite w ciało swego nieprzyjaciela wpuści,
jedno iż wyżądliwszy się, śmierć połknąć musi. Żarn. Post.
ój. Już nasz niebieski "Dawid tego smoka fs'mierć) wyżą-
dlił; coż się tedy wyżądlonego nieprzyjaciela boisz? cze-
mu przed lym smokiem, którego żądło wyjęto, uciekasz?
przecz się tyrana wyżądlonego lękasz? ib. 183. Pan
śmiercią swą śmierć nasze zwątlił i wyżądlił. ib. 5, GOO b.
Gryźcie sie dziś sami w sobie, ty stary wężii szatanie i
ty śmierci wieczna; 'aboniem zkąd grzech moc i władzą
brał , ztąd już przez Chrystusa ustał ; a tak będąc przed-
tym łupieżcami, i zlupionymi i odartymiśiie się i wy-
żądlonymi 'zslali. ib. 40 b. Sprzeciwić się panu żadną
miarą nie możecie ; bo 'iście przeciwko takiemu moca-
rzowi walcząc , wysilić się i wyżądlić musicie, ib. 35.
WVZ.\LIC cz. dok., do należytego kresu czyli stopnia po-
ż::łować, żałując dogodzić wymiarowi czucia, straty; ije>

iiui] kflajjcti , niif'fI(igEn , jiir ©ciiiiijc ['cbaiicrn , kjammern ,
nilijjammeni. Wyżałowawszy żony, szedł do tych, co
owce strzygą. 1 Leop. Geiies. 58, d2. (gdy umarła, żo-
na , pocieszywszy się, gdy minęło wiele dni, szedł....
Bibi. Gd. ; skończywszy żałobę). I rodu boskiego że jest,
nie wyzałuję , kiedy córka ma pójdzie w kraj piekielny.
Isirz. Troi. 50. Tegobym był nigdy nie wyżałował. Pasł.
tid. 227. Nierozsądnej oszczędności wyżałować nie po-
trafimy. lioU. List. 1 , 82 (żałowaniem powetować, cf.
skąpy dwa razy traci). W strasznym przypadku niewy-
żałowana. Past. Fid. 202. (nie do wyżałowania, 'niewy-
żałowna). — Zaimk. Wyżałować się, n. p. Kacerstwa jako
popsowały Flandrya, jak Francyą niszczą i burzą , a kto się
wyźałuje, i nad takiemi szkody napłacze? Sk. haz. 52'8 b.
Iż się to dzieje w królestwie wiedzącego wszystko boga,
nikt sie dostatecznie wydziwić , ani wvialić nie może.
Bnrdz. ^Boel. HO.

WYZ.ARZYC cz. dok., wypiec, wyżegać, wypalić żarem;
auśbrcimcii , niiinjlii&en , aiiMtatfcii , niiv'[!ci|;cn ; Hoss. BUJKa-
pBTb , BU/KapimaTb , {disign. BumapiiTb wyplundrowae).

WYZBIERAC CZ- dok., zbierając wyjmować, wyjmując zbie-
rać ; ^icrauślcfeii , aufuimiiiElii , ^evaii'jfaiiimelii. Bóg anioły
swe święte posyła na posługi wiernych swoich, iżby i
kamyki wyzbierali na drogach chodzenia ich , aby się
z 'nieobaczka nie obrazili w nogę swoją. Bej. Zw. 69.
Pośle syn człowieczy anioły swoje , a ci wyzbierają z
królestwa jego wszystkie zgorszenia , i wyrzucą je do
pieca ognistego. 1 Leop. Math. 15, 41. (zbiorą. Bibl.
Gd. ; wypielą). Nasienie jedno upadło przy drodze, a po-
deptane jest, i ptacy powietrzni wyzbierają je! 1 Leop.
Lue. 8, o. id. Biai. Post. 283. ("pozobali 'je. Bibl. Gd.
wyzobali , wyjedli).

WYZBROIĆ cz. dok., ze zbroi wyzuć, (cf, rozbroić); cnt=
waffncn pr. et fig. Ir. Żywot pobożny człowieka , Gdy

będzie wyzbrojon z wieka Kmil. Tr. B b. wyzuty,

pozbawiony.

WYZURADZIG cz. dok., Wyzdradzać uiedoL , zdradliwie
wymachlować , wydrwić; ocrrdtjjerifd) abjnntfcn, bctniflcrifiji
al'|'c^millbclll , Ollbriligen. Miasto drugich wspomagania , lu-
dzi mizernych pot jedzą wyzdradzany obfudnością, Sekl.
45. Zachcusz wyłożył przed panem występki swe , po-
wiadając: com jedno na kimkolwiek wyfałszował a wy-
zdradził, niechajbyra czworako nagrodził. Żarn. Post.
2, 468.

WYZDROWIEĆ nijak, dok.; Ross. BUSAopoBtit , Bbia4opo-
B;iUBaTb ; odzyskać zupełne zdrowie , wyjść zupełnie z
choroby, (cf. wydobrzeć) ; iDicbcr ijeiicfen, micbcr ganj gc»
funb iiierbcn. Pytajcie się proroka, jeśli wyzdrowieję z tej
niemocy? Budn. 2 Reg. 1,2. (jeżeli powstanę z tej' cho-
roby? Bibl. Gd). Zaszczepiłem mu ospę krowią na wsi;
gdy wyzdrowiał, odesłano go na pensyą. N. Pam. i,
52. Nie będzie pośvvięconycli rzeczy pożywał , dokadby
nie wyzdrowiał, i Leop. Levit. 22. Po wyzdrowieniu
żałobnik stronę przeciwną 'znowu pozwać ma. Stal. Lit.
287. — §. Wyzdrowić, Wyzdrawiać kogo es. dok.; So~
rab. 2 wustrowam ; Ross. Bhiitmnb , ns-i-hiaTh, yspaąe-
BaTb, ob. Uzdrowić.

WYZDYCII.AC nijak. dok., zdychając wypaść, wymrzed,
odejść pomorkiem ; ouśfrcpircii , iDcgfrcpircn , miJfteriictt.
Wespół z ludźmi bydło wyzdychało. Groch. W. So8.
Mieszkania, gdzie są pluskwy, bursztynem nakurzyć, od
którego do szczętu ten niestatek wyzdychać musi. Haur.
E/ć 115.

WYŻDŻĄĆ, WYŻDŻĘ, WYŻDŻYM.U:, ob. Wyżąć, Y^y-
zyir.ać.

W^YZEBRAG , f. wyżebrze , wyżebrzę cz. dok, , zebraniem
uzyskać, żebrząc wyprosić, uprosić, cf. wymodlić ; Boh.
wyźebrati; Slov. wyżebru; Sorab. i. wuproscliu, wupro-
schefu; Vind. isshebrati, isberazhati , odberazhiti, vuns-
berazliuvati , boga jime sprofiti (cf przebóg prosić), is-
petlati ; Ross. HiimeHCKiiMŁ oópasoMB BbinpociiTb , crbcttcln,
bcttclnb crficl)cii, crliitten pr. et fig. tr. Chodziłem od domu
do domu dla wyżebrania kawałka chleba. Zab. 5, 180.
(za proszonym chlebem, za jałmużną). Wyżebrany chleb
w nędzy pozywać, fior, Sat. 155, (Sorab. 1. wuprosche-
rene). Bogacz po śmierci już nie wyżebrze jednej kropli
wody. W. Post. W. 2 , 72. Odszczepieńcy uproszony i
wyżebrany pokój mieli od katolików. Weress. Reg. 25.
preraire.

WYŻEDZ. -WYZiEC dok.. WYŻEGNAĆ , * WYŻGNĄĆ,
WYŻOGNĄC , WYŻŻO:n'ĄĆ jednll. , Wyżegać , *Wyżogać
niedok. , wypalić , auiSlifCiincu ; Vind. isshgati , Yunshgati,
isshagati , gorseshgati , gornashgali ; Crto/. izzesgati , iz-
zesisem ; Dal. izasgp*i; Bosn. isgecchi, ispaliti, izgoriti,
opaliti : Ross. Bbi/KCib , BbiJKuraib , nS/Kiirarb. Wrażony
Pod kocieł snopek suchych rózg, a już z żarzony Wnet
wyżega rumory, z ogniem wypuszonyin, Lecz z prędka
nagle staje sam się wyniszczonym. Chodk. Kost. 54. ib. 14.
Gdy Amurat miał "szurzego w wiezieniu , prosiła żona
za bratem o łaskę; bo słyszała, iż mu oczy kazał wyz-
żedz, aby mu tego nie czynił. Biel. Sw. 119 6. Przy-

,.4i

656

W Y Z E G A C Z - WYZEROWAĆ.

W Y Z E T Y - W Y Z 1 E W N A Ć.

wrzaJa złość, lub ogniem ją wyżogać muszą. Swa za-
płata za każdą postępuje dusza. Zi/gr. foj). 141. (wy-
czyścić, cf. czyściec). Trzeba, zęby ogień boskiej miłości
w nas wyzegł a wypalił grzechy nasze. W. Post. W.
252. Wyciskają a wyzegają z rany cnc ropę. ib. 3 ,
Ml. Odstępując od wiary, pilnują duchów_ zwodzących,
których sumnienie piąlnem jest wyiżone. Żarn. fosl. a
2 6. (znaczone, cecliowane , stęplowane, wypiątnowane).
. Częste tego ziela używanie tak bardzo wyzega i wy-
smaża krew', że trąd za tym przychodzi. Sijr. 28. (wy-
susza). Fiołkowa wódka na suchoty piersiom wypra-
głym , wyżżonem z wnetrznej gorącości , pomaga. Spicz.
100. Piwa takie żołądek obrażają, krew' gęstą i wyż-
głą czynią. Syr. 949. (przepaloną). Myśli melankoliczne
pochodzą ze krwi czarnej i z flegmy wyzgłej. Syr. 691.
Srebro czyste, wyżżone siedmiorako. Budn. Ps. 12, 6.
(srebro wypła wionę , siedmkroć 'przclewne. _ 6/Ł/. Gd.).
Ross. BUHdira fcranl srebra lub złota WYZEGACZ , a,
m. , wypalacz . bet Slu^brcnner ; ftoss. bu-am^hiiki , f: bm-
X<ii'/Kiiima , wypalający srebro, złoto, brantownik.

WYZi\GLO\V.\Ć intrans. niedok., żeglując wypłynąć , derm.
Ceraiijffflflii , aifjfeflcln ; Sorab. i. wutźowmiczcru ; Vind.
isl:idjati , Yunsladjati , ob. Łódź.

"WYŻEG.NAC, ob. Żegnać.

WYŻEŁ, żfa, m., WYŻEŁEK , łk:i , m., zdrbn.; Buh. wy-
żle , wyżlenec , sljdnik , {ob. śleilny pies ; cf. śiedziciel) ;
Sorab. 1. szliednik ; Carn. visbla, visla , voliOn, (ob.
Węchorz , cf. węch) ; Yind. (lednik , fleilni pefs, vohon,
OYohni , savohlivi pefs; Croat. vishil, visel , viscly , vi-
zlich ; Hung. visla ; Rag. vi.\le , vixal , vixglich ; Bosn.
visgjal,' yisgel, pas strasgnik ; {Slav. vi.\le = mucyk dam-
ski) ; R^ss. BUHtjeu'B . BUHijnKii , iiuafl co6ai<a , iiuicriiiafl,
Hmen , iimeuKa , (cf iszrzeć , 'iskać) ; Ecd. BŁiHi.icii:^ ; bet
Spiirlnillt. 'Psi , którzyby zająca śladem a węchem wy-
najdowali, są wyżłowie. Cresi;. 656. Wyżeł najduje,
ogar goni. Uorn. Dw. 197. Wyżły ciekawe w chrósty
zapuszczają 1 w trawy , którzy ptactwo wypędzają. R
Kchan. Orl 1, 178. Cimiel. \, 80.— Zde.hły tu wy-''
ieł leży; ba i żywy legał, Jeieli kiedy ptaki na polu
postrzegał. l'ot. Jvw. 93. raczej legawy pies , bet S}\\h<
nct^liliO, ł'i'rftc(){limb. — ^. Tr. de liomine : Śpieg , pod-
słueliywacz, wypairzyciel ; ciii Spioii, ©purlłiliiD , Sliif'
lauter. Wziął puinał w tę rękę ; dosyć to , że ono wzię-
cie jego obaczył Maro niejaki, tamtych czasów przedni
między wyżły lakowemi wyżeł. Godi. Sen. l9l. —
W rodź. ieiUk. WYŻLICA, v, Wyiliezka dem., bie (spiit<
Kmbimi. WYŻLĘ, ęcia . n. . 'WYŻUTKO. a . n. , zdrbn.;
szczenię wyżlowe, biiJ "jiiu\\i! boi Spurbuiibc. {fiag. yix-
glich ; Ross. UUH\.1)1T1)IIKX psiarz , mianowicie od wyżłów).

•WYŻENĄĆ , nVYŻENIE , 'Wyżonąć . "Wyżunę , '.WYŻENiNY,
ob. Wygnać.

WYŻERAĆ, ob. Wyżreć. WYŻERACZ . a, m. , który wy-
żera, wyjadacz; bci JliiefrciTet , Jliijiteffft , Jliifjettret. Przy-
chodzi w ten dom xiążę wyżeraez niem.iły, Co wie Ajti-
cyusza na palcach rozdziały. Zab. 15, 93. WYZERO-
WAĆ , ob. Żerować.

WYŻĘTY, ob. Wyżąć, Wyżynać, ob. Wyżąć, Wyżdżąć,
Wyżymać, Wyżdżymać.

°°WYZEW, zwu , m. , wyzywanie, wyzwanie; bflś $erau3>
fotbein, bie 3liijfotPetiing ; Boh pobjdka, cf. pobudka);
Yind. gorskliz ; Rag 'poio\, (cf. pozew); Bosn. zatac ,
zaticanje, (cf. zaciek;; Ross. bu3ubi. Wszyscy powtórnej
wojny wydają głoszenie , Nagły wyzew uderzył w nie-
bieskie sklepiecie. Przyb. Milt. 28

WYŻEJ, 06. Wysoko, Wysoki. "WYŻGiNWC, -WYŻGŁY,
ob. Wyżegnąć.' WYZIAJĘ , WV«IAJ.\Ł , "oV Wyziewnąd.

'WYZIARNIG cz.dok, ziarna wyjąć, aiisfórncn, (icrausfórnen;
(Yind. yunscsernitij. Wyziarniony, Sluv. wyzrneny egra-
nalus.

WYZIĘBIĆ cz. dok. , wystudzić , wychłodzić , flu§fu()len pr.
el fig. Nic dla niego w meni sercu czucia nie wyziębi
Dmoili 11. 2. 274. WYZIĘBiN.\Ć mjak. jedntl , zupełnie
wystygnąć, oziębnąć; gniij aiiMuljlen, fiibl weibeii ; Rost.
BUSnuHjTb ; (Óoh. wyzebnauti wychudnąć, wyzably wy-
chudły , wyziblost macies).

WYZIEJE, WYZIENIE. ob. Wyziewnąć. WYZIERAĆ, ob.
Wyjrzeć.

WYZIEW, u, m. , wyziewanie, i to co się wyziewa-, wy-
parowanie, para, oddech, wapor, powietrze z ciała wy-
chodzące, ('wieirunek. Biel. Hsl. 26), bie Jliisbiiiiftiing ;
Slov. pira , wydychanj , (cf. wydychać) ; Garit. yosduh ;
Yind. sparjenie , spariza , Yunsparienje, yunsehlapenje,
hlap , flap, sparniza ; (?roat. zparjayicza , szopa, szumpor;
Bosn. duscjak, cjaddine (cf czad;, yappa , parra , koja
izhodi iz zemgije : Ross. iicnapiiiia. Woda w wyziewy
przez ciepło obrócona. Scheidt. Elek. 95 Jak ciepfo, tak
i elektryczność nadaje mocy odpychania cząstkom wody ;
z tej przyczyny nietylko ciepło , lecz i materya elektry-
czna ułatwia [lodnoszenie się wyziewów. 16. 157. Wy-
ziewy z wyschłych wód. Nar. Di. 3, 188. Dla powietrza
i wyziewów rzeczy wyżej się wydają , niż są położone.
Hub. Wst. 53. Mgły i wyziewy, rzadsze i szarawsze,
Co teraz z gór lub z jezior zatęchłych wstajecie....
Przyb. Slill, 147. Wieczna karmią go tuczy, a słońce
ogrzewa , Z morskich 'zasię wyziewów napój zwykły
miewa. Zab. 15, 155. Kuioź. — Samem sobie obrzy-
dliwy; oddech mój jest śmierci wyziewem. \Yeg. iJarm,
.1,212. WYZIEWMĆ, WYZION.ĄĆ, -WYZIEN.^Ć . WV-
ZINAĆ med.jednil., Wyziajać , Wyziać, wyziaje iiiedok,,
WVziewać coniin., parę wypuśi'ić, wydychać, wychłonąćt
Rug. dimmoyali exhalare , mii^baildiCli , miSblUiflCil , tranłi
pititcii pr. el fig. Ir. Melisa zdrowe wyziawszy swe soki,
Wonie jej pod same wznoszą sie obłoki. Tom. Roi. 71.
Goi dziwnego, że pola lej górnej krainy Wyziewają czy-
stego elixeru |iłyny ! Przyb. Milt. 95. Zewsząd rannych
kadzideł wyziały sie pary. ib. 263. Ambrozyową z siebie
noc wyziały chmury, ib. 164 Zwierzęta spracowane po
g.ijacli sen swój wyziewają. Kulig. Her. 5. Poganie napi-
dnieiii od naszych, gdy oni pod namioty twardy sen wy-
ziewali. Tward \Yt. 135 (twardego snu używali, twardo
spali , chrapali) — Straszliwy Wezuwiusz "aże pod obłoki
Z okropnością wyzionął ogni<le potoki Teai. 46. d, 10.
wybuchnął, wyrzucił, wymiotał; Jfucrftrómc aiu^Pfrffn ,

w Y z I E w N Y - w Y Ż L I N.

WYŻŁOBIĆ - WYZNAĆ.

657

auSfpcicil. Nienawiść choć czasem wyzieje jakie skrycie
jady, To dlatego, ze twemi iść nie może ślady. Zab.
i6, 209. S~ost. (wywrzeć jad; Ba5». izjiditise , izjadatise).
W każdym wieku czytamy przykłady wścieklej zajadłości
złych ludzi, wyzionionej przeciwko niewinnym. Mon. 71,
177. — Zgromadziwszy starszych, niewdzięczność im dobro-
dziestw wyzionie. Chrośd. Fars. 568. (wyrzuca, wymiata,

- zarzuca, wymawia, wytyka, wynurza). — Wyzionąć du-
szę , ducha , wyplenić duszę , wydychać, wytchnąć du-
szę; ben ©eift miźliam^cn , auŁmtfimen, miujclien ; Boh. \vy-
zywnauti atnmam efjlare. — Wyzionąć sekret, tajemnicę
wypaplać, wygadać, wypleść, roznieść; aitsplapperit , miś'
f(^n)0|eii, (tva;i'5),nrircn laffen). Nie mogę nic zamilczeć, wy-
zionę, wypowiem wnet, plenus rimarum. Mącz. Rzecz
niebezpieczna, wiedzieć tajemnice ludzi wielkich, z któ-
rych, jeślibyś co 'wyzinął, to twoja głowa siadła. Kosz.
Lor. 100. Wnet sie między ludzi rozniesie, cokolwiek
pan przemówi; dlaczego bardzoby się o tu starać miał,
aby nie ladaczego, jako mówią, "wyzinął. ib. 16 b. Poty
milczy, póki nie ma pogody 'wyzienąć ; occasionem cffu-
Uendi. Mącz. WYZIEWNY , a , e , do wyziewania , mo-
gący być wyziewionym, aii?|au$lnu' , » WYZIEWOWY,
od wyziewów ,^ parowy , iHuźbiillfhlligŚ < ; Carn. dihanske ;
Wnd. hlapen , sparliu , hlapoviten.

WYZIMOWAĆ med. dok., wytrzymać przez zimę, zupełnie
przezimować; Vind. vunsesimiti, auśiuiiltcrn , buriipiiiteni.
Nikt nie ma prawa więcej bydła paść , jak ile on ze-
brana z gruntu swego pasza wvzimować może. Gal. Cyw.
2, l''29.

1. WYZINA, y, £, mięso wyza ryby, ^ailfeilfletfi^ ; Boh. wy-
żyna ; Slov. wizina ; Hung. viza ; Carn. visena ; Vind.
visa , visivona ; Croat. viza, vizovina; Ross. ót.iyatnHa,
mnnOBnna. Wyzina służy za pokarm. Zool. 195. W'^yzina
słona fioss. nas.iaHKa. Dawał Wołoski wojewoda królowi
na każdy rok dwieście wozów wyziny. Biel. 510. —
•Wyzina jest to rodzaj ryby, ^haniebnie wielkiej , w Du-
naju sie mnożącej. Krom. 541. wvz , ber §niifen.

2. *WYZ1M, 'WYŻY.NA, wyżka, ob. Wyżyna. WYZION.ĄĆ,
oh. Wyziewnać. WYZŁACAĆ, ob. Wyzłocić.'

WYŻLATKO , WYZLE, WYŻLICA , ob', pod. Wyżeł. \VY-
ŻLI.N', a,m. , WYŻLINA, y. z., (^yr. 59i); bydlęcy
pysk bez mięsa. Cn. Tli. lóió. Dud:-. 72. bic ait6ge=
fletf^te ScŁiiau^c einC'3 ąimbeź obcr niibcrn t^kri. Wyżlina
starym °onym Polakom znaczyła pysk psi albo cielęcej
główki , z mięsa obranej , który tylko z chrząstków a z
kości złożony jest. Syr. 394, ( cf. 'łeb). ' — . §. Mililes
calellis donauil. Liv. 59 ; catelli sunt fihulae vel ornamenla
ad canini capitis effigiem effieta , ąuales in gladiorum ca-
pulis , et in caligis leteriim Homanorum circa genua con-
spifiiinlur, wyżlinami właśnie "nazowiesz Cn. Th. 462.
^imbefiipfdjen , 3i«r«U'fn n«f ben Snbelarijfeit , ober Seitt<
fi^tcncn ber [Romer, cf. nakolanki. — § Bolan. Wyżlin,
anlirrhinum, z licznego tego rodzaju roślin wiadome u
nas są gatunki te: poziemny, mniejszy. Lnica, większy,
cielęca głowa. Kluk. Dykc. 1 , 42. Wyżlin ziele rzeczone
jest od podobieństwa które ma do wyżliny, t. j. do py-
ska cielęcego abo psiego z mięsa obranego. Syr. 594.

Siounik Lindego wyi. ?. Tom VI.

góroenmau! ; Boh. hledik; 6'arn. jesizhnek, esmilka ; Roti.
żKaópett , .ibHHHKa.

WYŻŁOBIĆ Ci. dok. , Wyżłobiać niedok. , Wyżłobkować .
Wyżłobować contin., żłobiąc wydrożyć, na kształt żłobu
wyrobić, w żłobki wyrzynać; Sorab. i. wuźwobam : wu-
żwobu; Ross. BunasiiTb, Bunasiisarb , au^&oblcii iBte ełne
Srippc, !Riiiiie pr. et fig. tr. W Betliem jest wyciosanie
wyżłobione, albo w skale wykowanie, w którym wyko-
waniu tyiko wół i osioł mieścić się mogli. Jer. Zbr. 2,
95. Tu chędogie naczynia sama natura wyżłobi. Przyb.
Milt. 135. Na bramach dobytego miasta mieczem wy-
żłobią tryumfalne wieńce i napisy. Nur. Di. 1, 5. (wy-
ciosuje , wyrysuje). Wyżłobiony, Sorab. 1. wuźwobene
alucatus, wuźwobiczne imbricatim , w żłoby, w żłobki;
cf laskowany.

WYZŁOCIĆ cz. dok , Wyzłacać niedok. , wciąż pozłocić ,
złotem wyłożyć ; iltienjolbeit, gatij mit ©olD Hbcrjier^en, aai--
leijcn; floss. busojotiits. Wyzlacany listami złotemi Ross.
cyca.ibnhnl.

WYŻŁOPAĆ e;. dok., żłopaniem wypróżnić, wyciągnąć,
wypić, wysuszyć ;/)•. et fig. <r. ; ^crausfdllampcrit , ani4ei'
ren, ausjcJjen, au>3iłci6cn j. i8. eiiie Siiteitle. Ach zginę-
łam, połbwęś wyżfopał pijiku. Teat. 42. d , d. Co za
pijaki , już więcej jak trzydzieści butelek wyżłopali. ib:
o d, &.

WYZ.MI.^ć, Wyżmę, ob. Wyżąć, wyżymać.

WYZN.\C , /. wyzna cz. dok. , wyzn^ije pr. , Wyznawać
niedok. et conliii.: B^h. wyznali; 5/oi'. wyznawam; Sorab.
l.wuznawam, wukazuyuszo, (cf. wykazać); Sorab. 2. po-
snasch, (cf poznać); Vind. sposnati , sposnuvati , ob-
stali, (ef obstać); Croat. valyuvati ; (/Ź3ss. Busiiaib, błi-
SBasaTb wywiady wać się, wypytywać się. starać się by
poznać); — §. Ij wyrazić wyznanie, uznanie, cf; wy-
spowiadać się ; licfcniieii , ge^cbcii, ciiiijeftcbcn , ciit ©cftam
bni6 aiiźfageii. Wyznać prawdę Ross. ucnoBtaa.ib ncTnny,
npnsnaibca bi Hcinat On wyznał swój postępek, swoję
zbrodnię, fioss. 0H5 npn3na.Tca, nOBnHn.ica bb CBOniis no-
CTj^tiKi Wzięli go na tortury, lecz nic nie wyznał, Ross.
OBI Bj HnqeMS hc npn3Ha.Tca. To co w sercu czują, aby
to usty szczerze wyznawali. Wiśn. 201. Pierwsza część
pokuty, wyznać grzech swój prawdziwie. Pot. Arg. 492.
Wyznawanie, wyznanie; ba» Sefcniien, bai Sefenntnip;
Boh. wyznanj : Slor. wyżnanj; Sorai. 1. wuznatźo; Sorab.
2. pofnasche; Yind. sposnanje, spnsnuvanje, obstojezh-
nost; Croat. valuvanye; Hung. yalbU ; Ross. BUSHaBaHie,
iicnoet^aHie , (cf spowiadanie, spowiedź). Grzechu wy-
znanie, jest jego zgładzenie. Cn. .Ad. 'i.ll. Wyznanie
jest odpowiedź pozwanego , zezwalająca na żałobę po-
wodu. Sa.v. Porz. 95. To wyznanie pokorne przyjmuję
za nagrodę mojej urazy. Boh. Kom. 4, 407. Wyznać
sie , przyznać się do winy, wyznać winę : flij fc^lllbig De=
feiincii, eiiltjeftelicil. Dowiadując się jeden od drugiego
przyczynę tego , wyznali się sobie o źądliwość swoję.
i Leop. Don. 15, 14. (wyznał jeden "drugiemu pożądli-
wość swoję. Bibl. Gd.). Nie mają w tej sprawie uzna-
wać, aż któryby się o jaki uczynek wyznał, t. j. sam
się zeznał Herb. Stat. 27. (aż się do uczynku przyzna).

558

WYZNAĆ.

WYZNACZYĆ - WYZOBAĆ.

— Wyznać, szcicrze podać, aufridftifl angebeit. PoiWug
ostatniego wyznania dochodów, na milę kwadratową wy-
nosi tylko GÓO z/otych podatku. Przeslr. 184. siliifląDc
ber Ginfiinftc. Wyszedł dekret od Augusta, aby był sza-
cowań okrąg ziemi żydowskiej , a tak wszyscy szli . aby
się wyznali, każdy do miasta swojego. Żarn. Post. 19 6.
Szedł Józef do Betleem , aby się wyznał i z Maryą po-
ślubioną zoną. ib., (cf. popisać, popis). — §. Wyznać,
uznać , iincrfClllicn. Nikt nie ma bez listu wyznania po-
życzać więcej dziesięciu kop groszy. Słał. Lii. 271. (bez
rewersu, wexlu). Waniek musiał się Czechom poddać,
i wyznać Jana króla Czeskiego za pana. Biel. 181. —
Wyznać, ze czcią uznać, uczcić, szanować; mit 95ere^'
ruiig onerfcnneit , bcfciiiicn uiib ncre^rcit. Kto mnie wyznał
przed ludźmi, wyznam go przed anioły; kto zaś zapiera
się mnie, zaprę się go przed bogiem. Budn. Luc. 12,
9. Btbl. Gd. Każdy kto 'przy syna , nie ma i ojca ; kto
wyznawa syna , ten i ojca ma. 1 Leop. \ Joan. 2 , 23.
Wyznawać z uwielbieniem, 6cfennen unb prctfeil. Ciebie
będę , boże prawy , całem sercem wyznawał. J. Kchan.
Ps. 10. Abyśmy umieli wyznawać i "wyslawować do-
brodziejstwo pana naszego. Rej. Posł. O o 6. — Cum
Datiuo : Wyznawajcie panu i wyznawajcie imienia jego.
IV. Ps. iOi, I . Wyznawajcie panu , że dobry jest. 1 Leop.
Ps. 1U0, 1. (przyznawajcie mu uwielbiając). Wyzna-
wajcie Jehowie, bo dobry. Budn. Ps. 118, 1. Niech
wyznają panu miłosierdzia jego. 1 Leop. Ps. 106, 15.

— Hecipr. Patrzcież, co znami uczynił, a z bojażnią i
ze drżeniem wyznawajcie się jemu. 1 Leop. Tob. 13, 6.
Wyznawajfi ; go całcmi usty swemi , a 'dobrorzeczcie
panu mocnemu , i wywyższajcie króla wieków. Bibl. Ud.
Dobra rzecz jest wyznawać się panu, a chwałę czynić
imieniu twemu najwyższy. 1 Leop. Ps. 91 . 1. (wysła-
wiać pana, a śpiewać imieniowi twemu. Bibl. Gd). —
Wyznawać wiarę , religią , trzymać się jej , żyć podług
niej , oddać się jej ; eiiic Jfclijiuii obet GoiifciTion Dcfciiiicn,
flt^ baran ^alieri. Dowiadowaii się wiary chrześciańskiej ,
pytając go . klórejby się trzymał , lub którąby wyznawał.
Baz Hit. 114. Wyznanie wiary, ba^ (Slaiibciiibefeniitiiig ;
Yind. vernu sposnanje, sposnuvanjo te vere ; Ross. ii3-
noBt4aHic, BcnoBbauBanie , (cf. wyspowiadać). Wiary
wyznanie jest puwinne i dobrowolne pod krzyż , by i na
śmierć dla prawdy zbawiennej podd.mie. Wtin. 244.
Wyzninie wiary Alinazcico świętego, starodawne hasło
w wojsku ko^i',iofa powszechno.^o , które do lego czasu
śpiewa tenże kościół na każdej prymie niedzielnej , na-
pisane przed dwunastą set lal: Quicunque vult talcut
esse. (jfoeh. W. 21., (cf. skład 'apostolski). Wyznanie
publiczne, konfesya , n. p. Chrześcianie wyznania Hzym-
sko-katulickiego , Greckiego, Ewangielicko - augsz|)urskio-
go , Ketorrnowane_L;o, (cf. obrządek). Lud wyznania Moj-
żeszowego < starozakonny. — Wyznanie zakonne czyli
zakonnicze, przyjęcie reguły zakonnej; ber '^riifeP , bie
Sliiiia(nne ctncr Orbeii^rcod ; reguła takowa , bie Drbeii^rtflcl,
n. p. Zakonnicy wyznania świętego Franciszka. Tr. —
'i. 2) Lwie szczenię wyznawa się pazurem. Pot. -Iow.
85. daje się poznać , rozeznać , "zakazuje sią , ex ungue

łeonem; ifł fenntlii^ , Idifł fic^ crfciincn. — WYZ.NACZYC
CI. dok.. Wyznaczać niedok. , "Wyznaczywać e;cs</. , wy-
tykając oznaczyć, znacząc czyli znakami pewnerai wyty-
kać ; bcftimmt au^jeti^nen , mit ^ńijen audlefcii , au^onbern.
Wyznaczjł sobie konie do kupienia. Tr. Przypadek ten
wyznaczył nam statecznych. Pet. Arg. 279. (dał nam po-
znać, rozróżnił, wytknął). — Wyznaczyć, wyrazić, wy-
obrazić; au3bru(feit , bcjciimcii, yor|Men. W tym uśmenie
jakieś jego było wszem widziane , Oczy żywego raczej
w on czas wyznaczały. Jakby urząd swój jeszcze żywo
sprawowały. CItod. Kost. 56. Dwie rzeczy pismo ś. przei
te słowa pomienionc w ludu Izraelskim wyznacza. Halin.
60. (jawnie oznacza, wytyka). Święty chleb, t. j. 'świą-
lość, która prawdziwie wyznaczywa Chrystusowe ciało,
zowie się ciałem Chrystusowem. Zyjr. Pap. 220. {re-
praesenłał , wyobraża, "wyznamionuje, wyraża). — §.
Wyznaczyć co na jaką rzecz , wyłącznie przeznaczyć ;
bcfiimmcn , aiiśfe^eii ; Boh. wykazati , wykazowati (ob. Wy-
żąć), urćili ; Yind. vunnamerili, vusn3minuvati , (oi."Wy-
znamiować) ; Bosn. odsuditi , odrediti, naminiti na scto-
god ; Ross. 0Tpa4nTb , orpn^aib , uapaauTŁ , uapflxaTb ,
(cf. narządzić). Mój synu, weż fortunę, a nam wyznaci
pcnsyjkę, żebyśmy mogli chwalić bogi spokojnie i przy-
stojnie żyć według stanu naszego. Teat. 19, 84. Wy-
znaczenie , Yind. vunsasnanie ; Ross. uapflAi. Wyzna-
czony Ross. onpe4tjeuiifaiu , iiapfljiiuri. Król Jniść wy-
znaczył mu ten urząd ; lub wyznaczył go na len urząd.
Tr., cf. 'nominować, mianować, cf. nominacya. — §• W'y-
znaczyć wszystkie chustki , koszule • poznaczyć wszystkie,
wyszyć znaki na wszystkich. Bndtk. 'wyznakować, aQ(
2Bafd)e fcrlio 5cid)iicii. WYZNACZYCIEL. a, m.. który
wyznacza , ber Slus^cicftner , Scflimmcr. W rodź. ieńsk. WY-
ZNACZYCIEKA. i. "WYZNAMIU.NOWAĆ cz. dok., zna-
mionując wyrazić, wyfigurować ; Buli wyznamcnali ; Vłnrf.
vunsnaminuvali , mit Btit^C" iini^fnicfeti , iiiiPeiiteii, bcjeidłnen.
W chlebie ciało pańskie wyznamionowanc mamy. Zam.
Posł. 49. Ceremonie starego zakonu dla ćwiczenia wiary,
i rzeczy przyszłych wyznamionowania były dane. ib. 224.
WYZNAWACZ, a. m. , WYZNAWCA, y, z., który wy-
znawa , wyznaje , wyznał ; Boh. wyznawać ; Slov. witna-
wać; Sorab. 1 wużnawaf; Yind. sposnauz, sposnovaux,
obslojezh, bcr Scfciliter. Wyznawacz, a wierny clirześcia-
nin. IV. Post IV. 3, 461. Ewangelia o wiernych wy-
znawaczach słowa bożego. Rej. Post. M m m 3. Pao
niebo obiecuje każdemu wiernemu prorokowi swojemu, •
a wyznawaczowi prawdziwemu świętych słów jego. Rt},
Post. I i 5. Szatan walczy przeciw każdemu wyznawa-
czowi prawdy. Rej. Ap. 92. — Wyznawca, confessor,
qui ore duntaiał . próba vila et fattis , rion vero etitm
tanguine, et morte sua, Christi doctrinam comprobat. Cu.
Th. 1345, cf. męczennik.

WYŻ.MK , a , m. , we grze , pewna karla starsza od ni- •
łnika ; ber O&er , 01'ermami iii ber Starte ; Boh. swrchnjk ,
{ob. Zwierzchnik). Walety, damy, wypędziły niżników i
wyżników. Aroł. Pod. 1, 189, Yind. Yishnik, vislii roosh,
premoshnik • zwierzchnik.

WYZOBAĆ cj. dok., dziobem wyjeść, bnauiić)Mbt\n . mit

WYŻOGNAĆ - WYZUĆ.

WYZUWACZ - WYZWAĆ.

659

bern <Bi)nahń ^ernuSfreffcn , (iu«freifcn , oufcffcn ; (Boh. wy-
zobati, wyzobi ; Yind. vunposobati, vunsjesti ; Rag. izobatti;
Bosn. izobat, pozobati). Nasienie, które wedle drogi padnie,
ptacy wyzobia. Sk. Kaz. 98. Część nasiewu mysz i ptak
wyzobi, część zgnije. Haur. Sk. 11. Jeśli nie pilnujesz,
toć ptaki nasienie 'wniwecz i do szczętu wyzobają. ib.
134. Ziarna przez ptaki z roli wyzobane. W. Post. \Y. 122.

WYŻOGNAĆ, ob. Wyżegnać.

WYZOŁClC cz. dok., zupełnie żółtym uczynić, Ross. uu-
!Ke.iTiiTb. WYŻÓŁCIEĆ cz. dok. , WYŻÓ^KNĄĆ jedntl ,
zupełnie żółtym się stać, gaiij gel& tceibcit. Przez^ółtora
roku żadnej strawności w żołądku nie miała ; zląd vvy-
żółkła była , i wyschła jak szczepa. Sienn. 529.

*WYZ0LIĆ cz. dok. , wygotować w ługu , w zole. A'. Kam.
mi^fieben , (cf. Germ. fo^Ien). Nim się świeże nici we
dwoje , troje i t. d. skręcają , pierwej , jako nazywnją ,
wyzoią się. Kluk. Rośl. 3, 529.

WYŻONĄĆ. wyienie, ob. Wygnać.

WYZONOWAĆ cz. dok., na słońcu wygrzać, Germ. au^on--
Ilfll. Wódkę dzięgiową , przelutrowawszy , na słońcu go-
rącem przez długi czas wyzonować, albo przeprazyć.
Si/r. 95.

WYZREć , wyżarł, /. wyzre , wyżrę cz. dok., Wyżerać nie-
dok'., żrąc wyjeść; Sorab. i. wuźracź ; Sorab. 2. huź-
rasch; Vind. yunposhreti; Ross. BbiJKpaib , ail^Sfrcjfcn , ^C'
rauJfrcifen , niiffrcifcn. Przykazał pan szarańczy wyżreć ,
co było na ziemi. 1 Leop. 2 Parał. 7, 15. (aby pożar-
ła ziemię. Bibl. Gd.). — Fig. Ir. Dzie\vięć dobrze na-
bytych groszy dziesiąty źle nabyty wyżre, i w rdze owe
obróci grosze. Haur. Ek. 178.

1. 'WYZRŻEG , ob. Wyjźrzeć, wyzierać.

2. '^^'YZ1$ZEC nijak, dok., Wyźrżewać niedok., zupełnie do-
źrzeć , doźrzałym się stać ; Boh. wyzrati , wyzral , wy-
zragi ; Ross. BUsptiŁ , BUspicarŁ , DÓHig rcif IDCrbcit , do-
ścignąć.

WYŻSZOŚĆ, NAJWYŻSZOŚĆ, ści , i, (ob. Wysokość);
wyższy lub najwyższy stopień wysokości pr. et fig. Ir. ,
bic grii^erc, bic ntlcrgrópte §ii^e, grCiatienf eit , ^ofccit ;
Croat. yissina; Rag. uzyijscenos ; Ross* npe4noyTcnie.
Wyższość dostojeństw obowiązki dwoi. Zah. 15, 15. Zabł.
.( im wyższy urząd , tym ważniejsze obowiązki). Krako-
wianie ozdobieni najwyższością panującego w swojej zie-
mi , przywłaszczyli sobie prawo zrzucania xiązat i elek-
cyi. Nar. Hsl. 4, 100, (cf. majestat). Najwyższość urzę-
du prymacyalnego pod czas bezkrólewia. Yol. Leg. 7 ,
105, Kto prawej najwyższości winną łamie wiarę. Cięż-
ką prędzej lub później uczuć musi karę. iV. Pam. 22,
m. — Kardynałowie maja tytuł: Waszej najwyższości.
Ara;. Pod. 115. WYŻSZY, ob. Wysoki. 'WYŻSZYĆ
cz. dok, podwyższać, wyższym uczynić; Boh. weyśiti ;
Carn. yiksham ; Vind. syifhati , poyifhati , nayifhati ; Eccl.
Bumy pr. et fig. tr. Język swój miłowali, wyźszyli , bro-
nili , obcemu jeżykowi potłumiać go nie dopuszczali.
Spin. 217.

WYZUĆ, f. wyzuje cz. dok., Wyzuwać niedok. ; Boh. szu-
wali, szugi ; Slov. wyzauti; Sorab. 1. wuzuwam; Carn.

iesuti , sesiijem , sesuyam , issuti ; Yind. sesuti , issuli,
sasuti , yunsesuti ; Croat. zezuti , zezuvam , izzuti , izzu-
vam ; Bosn. izutti ; Rag. izutti , zuuyam ; Slav. izuti ;
Eccl. H33yTn , ii33yBaio , ii33yBaTii ; zewlec obuwie, trze-
wiki, pończochy i t. d., sed cum proprie loguimur , zzu-
wam dicimus potius , quam wyzuwam. Cn. Th. 1344.
auśjtc^cn ©djujiiiierf, giignierf, 6(I)iif)c, ©triim|)fc. — Fig.
tr. Wyzuć wstyd, ludzkość, zewlec, złożyć; niliSjie^nł,
bie £cl;anm, bie 2)Jcn|d)Ii(J)feit nblcgcn. Wyzuć wszelką
ludzkość. Tr. Bardzo tam rozwolniało posłuszeństwo, że
go prawie wcale wyzuli, ib. W domowych wojnach ,
kiedy się przyrodzenie z najściślejszych krwi i obywa-
telstwa praw raz wyzuwa , już najzapalczywszej wście-
kłości postać bierze. Nar. Hst. 4, 107. kiedy je z sie-
bie złoży, luenn eś i^ncii Ciltfagt. Wyzucie duszy czystej
z rozkosznego czucia, nie jestże to największą karą?
Tcat. 58, 287. Wyzuć się sam z siebie, zrzec się na-
miętności , krewkości. Tr. fi^ fcitift ocrldiigrieti. — Wyzuć
się z czpgo , wyzwolić się, wypieść się, wymknąć się,
uwolnić; ][&) ct!icv 8aft ctitslelfen, fic^ liefrcien , ftd) Mm-
(|en. Namówiono go , aby się z przykrej kurateli wy-
zuł, i sam rządził. Nar. Hst. 4, 192. — §. Wyzuć ko-
go z czego, ogołocić go, pozbawić go, (cf. zdzierać);
ciiieit bcrnu&en, cntbliigen, ( aui^jiclien ). Łakomiec myśli,
jakoby gdzie co załapić , albo wyłupić , albo wyszydzić,
wyiichwić , wykłamać, i zawsze myśli, jakim kształtem
kogo z pieniędzy wyzuć , nie dbając nic o to , jeśli to
dobrem prawem albo wilczem będzie. Weresz: Reg. 97.
Przysięgą fałszywą sąsiad sąsiada wyzuje ze wszystkiej
majętności. Gorn. \\'l K 4 b-. Witołd "braty rodzone i
stryjeczne z ich ojczystych udziałów złupił i wyzuł. Slryjk.
507. Widzę się być ze wszystkiego wyzutym , ogoło-
conym , zgubionym. Teał. 49, 58. Bogusi 'Wyzuity, nie
jezuity. Siiiotr. Lam. 77. (lusus verborum, wyzuwacze ,
wyzuwający drugich). 1 choćbym był przez hańbę z po-
życia wyzuty, Nie dość za moje zbrodnie wielkie tej po-
kuty. Kulig. Her. 19. (z społeczności ludzkiej wyłączo-
nym , lub życia pozbawionym). — Eecipr. Wyzuć się ,
pozbawić się , ogołocić się ; ftdi {'craukn , fid) eittblopen,
cttier Sadje entfagen. Z wszystkiej ojczystej wyzuć się
pretensyi. Tiuard. YYł. 66. Już z tego domu Wac Pan
wyzułeś się, gdyś go mnie ustnpił. Boh. Kom. 3, 77.
Owi filozofowie dla dobrowolnego wyzucia się z dóbr
doczesnych, byli w podziwieniu u starożytności. Lach.
Kaz. 1, 22. Chcesz się wyzuć z władzy. Teat. 58,244.
Krwią przeciwnika swoje uspokoiwszy nienawiść, chętnie
się z własnej ojczyzny wyzuje, Siem. Cyc. 508. z niej
się oddali , z nią rozstanie, sam się z niej wywoła.
WYZUWACZ, a, m., klóry wyzuwa, pozbawiacz ; ber
Jliik^jie^ier, giitSIógcr, ScrniiDcr, cf. zdzieracz. "WYZU-
WALNIA, ob. Zzuwalnia.

WYZUĆ cz. dok., \Vyzuv,ać niedok.. 'WYŹUCHLIĆ , 'WY-
ŻUCHLAĆ,, żując wygnieść, wygryźć, wyjeść; auŹfauCłt ,
mit ben Sinnlabcn miSbrilden,

WYZWAĆ , f. wyzwie , 'wyzowie cz. dok. Wyzywać niedok.
et coniin. ; Boh. wyzwati , wyzwał , wyzuwi , wybjdnauti,
wybjzym ; Sorab. 1. wabim, wabiu (ob. Wabić, Wywabić),

83»

660

W Y Z W A L A C Z - W V Z W O L 1 Ć.

W Y Z W O L 1 N Y - W Y Z W O L E N C Z Y.

wabu pródk, wówam prcdk, predkopówowam, (wywołuję);
Vind. istirjati , vunlirjati , vunpoklizhati ; Croal. zezvali ,
zezivam, izezvati, izezavau), izzezavam; Dal. izzazivam, ize-
2ivarn ; Dosn. zalecclii, zati^ati; Rag. izazvalli , pozvatli
na mac (cf. pozwać), zijvgljam; Ross. ubissaTŁ , B1J3U--
BBTb ; Ecd. ii33iiBaTa ; wezwać do wyjścia , wywołać ,
'wywabić; (lerauerufeił, aiijforbcrn (lerauOjufDmmeii , (ieraii«=
Iprfcn. Szalan żeby jego rzeniiesfa nie poznano , was tą
fałszywą wieczerzą zabawia; lo masz, na coć wyzywał.
Twórz. Wiecz. 15. (zapraszał). Wyzwać kogo do siebie. Tr.,
Ross. npujBiiTb Koro kl ceób ; wezwać go , ciiicn ju jit§
forbeni, hriiicii. Wyzywanie do siebie. Cn. Th. 1545,
(evocatio, ob. "Wyzew;. Wyzywam na zakład, ib. (załóż-
my sie , o co idzie) ! — Ledwo z głodu nieborak po
bankietach dyszy, Nie masz ezera z domu z kąta biednej
wyzwać myszy. Nar. Dz. 5, 53. (wywabić , wynęcić). —
*§. Kto kogo 'wyzowie z powiatu, okrom naszej i urzę-
dowej rzeczy , taki przepada winy czternaście grzywien.
Tani. Ust. 43. wywoła , ' wyświeci , wyżenie , wypędzi ,
wyruguje z powiatu; DcrtrciDeit , DcrjaBCii , ycnueifcu bc8
Caiibe^. — §. Wyzywać kogo , wymyślając na niego wy-
gadywać , szkalować go, jątrzyć, do pomsty lub złości
pobudzić; oiif ciiicn lo^jiejłcit , i(iii fcOimpieii , rctjeit, iii $iir=
nijd> briiiocn. Łacno wszywać nieprzytomnego. Cti, Ad.
415. — g. Wyzywać kogo na rękę, na pojedynek, w
szranki, "wywabić; eiiictl JUiU Bi^f^filipf l;erail»l'i)rbcrtl ,
eilieil forberil. Wyzywałem go po kilka razy na pojedy-
nek , ale podły tcliórz nie clicial wychodzić. Mon. H ,
43. Stracę miejsce w chorągwi , ji»śli się nie będę sta-
w.i wyzywująot-mu. ib. 67, 413. Zelżywszy go ostatnie-
mi słowy, wyzwał go na pojedynek. Fam. 84, 703. Ah
co tam ? jak mię pozwie , to ja go wyzwę. Teat. 22. b,
57. (on mię do sądu , ja jego na pistolety). Imię kłam-
stwa zawsze u Pol^ikćw w nienawiści było , i mieli jo
sobie za godne na rękę wyzwania, godne szranków i
znacznej pomsty. Weresz. Reg. 119, ( cf. zadać komu
*łeż , cf. szczekać, odszczekiwać). Kogo na rękę 'wyżo-
wą, gdy już w szranki "wnijdzie , dekretu ganić albo
apelować nie może. Szezerb, Sax. 75. W szranki wy-
zwać, jest gdy jeden drugiego prawnie wyzwie na rękę
ku okazaniu sprawiedliwości, mając nadzieję, że mu tym
bóg szkodę jego nagrodzi. Szr.zerb. Sn.i\ 438. (ordaha).
Jeden drugiego na rękę albo w szranki wyzwać nie mo-
że, jeśli mu nie będiie równy w rodzaju, ib. 76. Je-
śliby niedołężny prawego opiekuna mieć nie mógł, gdy
go w szranki 'wyżową, tedy lo może zań uczynić każdy,
który się tego będzie chciał podjąć, ib. 5. Trzeba , aby
rany wielkie były, żeby o nie w szranki wyzwać mógł.
ib. ó")0. — Recipr. Wyzywać się , eiiiaiiber ytraiiafor-
bCtii; Ross. obs. TpaBilTbca , (ob. Trawić). Wyzywają się
na parę ostrych roienków. Teal. 50. b, 5. Niecierpliwi
jednem słówkiem urażeni, zaraz się wyzywają na szpa-
dy, pistol.-iy i t. d. lioh. Kom. 2, 107.
WYZWALACZ. WYZWOLCA, ob. Wyzwoliciel. WYZWO-
Ll(< Cł. dok., Wyzwalać niedok., uwolnić z czego, wy-
swobodzić, wybawić; Łcfrcieit , frco mac^eii , los nia4cii;
Boh. wybyt , wybywati (cf. wybyć), wyhoslili (cf gościć).

wyprostili (cf. wyprostować , cf. prosty), wygednati (cf.
wyjednać), wywoliti , wywolowali wybrać, (cf. wolić. cf.
wolaj ; Sorab. 1. wumoźu ( cf wymódz) , wuzwohlam
(obieram, wybieram); Yind. isvelizhati ( cf. 'wieliczyć),
(isYolili ; Carii. SYoliti, svolem eligere; Ross. iiaBOiHTb,
liSBOJflTb obrać, wybrać, uchwalić); Fcd. ptuiHlH , pt-
uiy, ii^-EftuiHTii. Wyzwalam kogo zniewoli, z więzienia.
Cn. Th. 1544. •Wenetów dwóch set, chrześciańskich
więźniów dwanaście tysięcy wyzwolili. Bzów. Roi. 58.
Wyzwolenie kogo z mocy cudzej , wybawienie albo wy-
bawianie. CtK Th. 1544 ; 'WYZWOLI.NY /j/ur. Wszyscy,
dziękują bogu za łaskę wyzwolin od nieszczęścia. Przijb.
Luz. 101., {Sorab. 1. wuzwoldeno wybór). Włoska się
ziemia od Longobardów wyzwoliła. Sk. Dz. 415. Król
Alexander pilnością lekarzów z niemocy wyzwolony , do
Lublina na sejm przyjeciiał. ^ 5/ł'^ył. 077. id. Biel. 449..
(wyratowany z choroby, wyzdrowiony). Co biorąc zo-
stałeś dłużnym , lo oddając , wiarę swą wyzwól. Gorn.
Sen. 505. (wywiąż z obowiązku, oczyść^. — U flisów:
Wyzwolić linkę; gdy holują, a linka się gdzie zaczepi,
tę odłożyć. Magier. Mskr. hcij bcil SontjfiiCiijtcit, bflł
Ijaiigcii flcDlic&nic Jrecffeil io^madicn. — §. Wy/.wal.im kogo
od czego, wyjmuję. Cn. Th. 1544. ciiicii bcfrcicii, loi\a»
(jcii, CKipircii, i{|ii suii grtraijiiiiij ciiicr Cafi aii^iic('men. —
*§. Wierzynek prosił wszystkich na cześć do siebie w
dom, wyzwoliwszy to sobie, aby według swej woli go-
ści sadzał za siół. Biel. iu/. 219 6. wyrobiwszy sobie
pozwolenie, wyjednawszy, obwarowawszy sobie, pod kon-
dycyą; nnd;bnii cr c^ )i^ ma^jcmat^t , iH-biiiijcii, erbctm
patte. — §. Wyzwalam z niewdi , wypuszczam z niewoli,
daruję wolnością ; \xą laffcii , frci) iiiac^fii , bie jrecj^fit
fd)ciifeil. Wyzwolenie z niewoli abo wypuszczenie raczej,
darowanie wolności niewolnikowi , manumissio. Cn. Th.
1544. bie ijreijlaffiniii ; Bok. wyhosl. Wyzwolony, wolno-
ścią darowany ' WYZWOLIi.MKC , ńca , m . \ Boh. swo-
bodnjk , (cf. swobodnik) ; Slou. wyhośleny, oswobozeny,
(oswobodzony); Viftd. oprosinik, oprostea ; Rag. oprosc-
tćnik ; Ross. ornymCHHKi ; (Sorab. i. wuzwohlnik obie-
racz). Wyzwoleniec, co z niewolnika kupnego wolno-
ścią jest darjwany. Włod. Wyzwoleńcy, po Łac. liberii,
był to stan ludzi wyzwolonych z niewolniozfj kondycyi.
Nag. Cyc. pr. i'2. — IV rodź. żeiisk. WVZW(HX.\KA,
i , Ross. OTnymomma . bie 5ff90f'*iT''"f Wyzwulen-
ka ta często nadobnym ciałem służalców dworskich ob-
dzielała. Nar. Tac. 2, 580. Wyz^voleńców syn, liberii-
nm. Cn Th. 1514, Sorab. i. swóbodżecżne .''WYZWO-
LEŃCZYK. Bndik. md SrcoticIaiTciifii 6olm. Wyzwole-
niu służący, 'SYYZWOLE.ŃCZY. od wyzwoleńca. Jrcolaf'
fiiiij>3', jrcol/eit^ • , grcuijflaiTnifri • ; Ross. oTiiycKiiuB.
List wyzwoleńczy Ross. OTaycKiian — i}. Similifer : Wy-
zwolić wylermiiiowanngo , wypuśiiić i ukończonego ter-
minu , chien ?e{)r!iiig frocfprfi^fn. Opłaine wyzwolenia w
każdćj sztuce, w każdym rzcmipśle. są talentów prze-
szkodą. Staś. Zamoj. 11. Wyzwolony czeladnik, towa-
rzysz rzemieślniczy, wylerminowany , wyzwoleniec; (id
Jlujijclcrntcr, Cuj^efpriiĄfiicr ; Boh. wyueonec , (cf. wyu-
czony). — 'Wyzwoleniec. Slas. Zamoj. 11, (arlium li-

WYZWOLICIEL - WYŻYĆ.

W Y Z Y G O T - WYŻY N A,

661

beralium magister , (cf. Ikenlialus). — Nauki wyzwolone,
wolnościumi nadane, uprzywilejowane. Gn. Th. 134-i ;
zw/aszcza do obyczajów chwalebnych i przyjemnego z
ludźmi 'pospolilowania służące ; liberales arles , higenuae
arłes , sliidia liberalia. ih. 482 ; swobodne. Aos;. Lor. 2
b. na<iobne sztuki i nauki, Mc frcicii obcr fiiiiteil Jliiiifłe
mib SBtlTciifc^aitcii; fioss. cjobcchocte , cioBccubia Hayi<ii,
(cf. słowny). Hzymianie zwali te nauki wyzwolone , któ-
rych się uczciwi i przystojnie urodzeni, niecałe z grun-
tu i dokładnie uczyli , ale miernie a bardziej po wierz-
chu przebiegali; między wyzwolonemi zaś kładli grama-
tykę i sztukę krasomowstwa, 'Tymopisarstwa , historyi ,
arytmetykę, geometryą , nruzykę, malarstwo i sztukę
zapaśniczą. Pilch. Sen. list. 2 , 2. Wyzwolone nauki ,
przegrawki to są i pierwiastki , nie zaś dzieła ; zowią
się zaś wyzwolonemi, bo godne są wolnego człowieka.
ib. 2 , 5. Wyzwolone nauki w szkołach publicznych
dawane były. Mon. 74, 108. Mowa tu o naukach wy-
zwolonych, jako je nazywają, !i\ho humaniora. Mon. 75,
662. Wielu chce, by w ojczyźnie wzrost brały nauki,
I zęby w niej kwitnęły wyzwolone sztuki. Zab.l,
154. Wej}. Nauki wyzwolone trudne, głębokie, pry-
watne, szkolne;- inleriores , altiores. Cn Th. 482. Po
Prokopie biskupie Krakowskim nastąpił Jan Wuskata ,
mistrz w naukach wyzwolonych. Biel. 170. R. 1401 Ja-
gieło akademią Krakowską fundował, przyzwawszy do niej
doktorów i mistrzów wszsstkirh nauk wyzwolonych z
Pragi. Slryjk. 482. WYZWOLICIEL, W' YŻW.ALACZ, a,
m., 'WYZWOLCA , y, m., wyzwalający kogo , ber 33cfl'd=
cr, SrcBmndjer, gr<"-)Inffci^ . greijffrec^cr ; ($orab. 1. wumo-
źnik, (wuzwohinik wybieracz, obicracz) ; Croat. isyelizbar,
svelizhar). Wyzwal.icz , vindex alienae liberlalis ; vi(inum
wyswobodziciel. Cn. Th. 1544. Wiod., (cf. wybawiciel).
Niewdzięcznego serca człowiek opus'ri wyzwoliciela swe-
go. 1 Leop. Si/r. 29, 21. (tego który go wybawił! Bibl.
Gd.). Wyzwolco nasz od nowych królów panijwania!
Przyb. Milt. 191.

WYZWOROWAĆ, oh. Wysworować.

WYZYC med dok.. Wyzywać niedok. ; Ross. iissnib , ii3"/KK-
Bafo; żyjąc svylrwać, przeżyć do wykonanego kresu;
ganj auślcbcii , inxć;kbtn bii 511 (Eiibe ; ErcI. n-<K4iiBaio ,
n3%JliBaiO (2. trawić, wydać); ( /?oss. BŁI*'llTb , BŁIiKliBaib
nabyć, mieszkać, wygnać, BhiatHBaHie wytępienie; Boh.
wyżili , wyżigi wyssać . wysdić , wycieńczyć). Obumiera
Bolesław, wyżywszy lat wieku swego osra a pięćdzie-
siąt. Krom. 80. Jeśliby usłuchali i zakon zachowywali ,
wyżyją zupełnie dni swoich w dobrem, i lat swoich w
sławie. 1 Leop. Job. 56, 1 1. (dokończą dni swoich w do-
brem , a lat swych w rozkoszach. Bill. Gd.). Jużci do-
syć na tym . żeśmy on "przedeszły czas wyżyli według
woli pogańskiej. 1 Leop. 1 Petr. 4, 5. (żeśmy przeszłe-
go czasu żywota popełniah lubości poganów. Bibl. Gd ).
Nad wszelkie nierządnice swój wiek sromotniej wyżył.
Warg. Wal. 97. Ze mną lube Idta w zgodzie wyżywa-
ła, /iebr, Ow. 184 ; (conrordiler e.iigit annos). Wiek nie-
skończony , abyś wyzywał, ib. 47 ; ( aevis omnibus ut
maneas). NB. Legas attente , quae obsertat sub hoc verbo

Cnapius: Wyżyć sine origine (i. e. sine praesenti), non
enim dicimus wyżyjam , ( sed in exemplis praecedentibut
et in sequenlibus habes Wyżywam), nam a żyje ducilur,
non ft zowie ul wyzywam ; rarum esl Yerbum; ut: Wy-
żyłem u kogo święta, mięsopusty, hilare apud ipsum
Iraduzi Bachanalia, feslos dies jucunde apud tllum epu-
lando łransegi. Cn. Th. 1545. ycrlebcn, jiibriiigcil im ©c
nuffe, gcnicpeil. Wyżywają dobrych dni, a w mgnieniu
oka do *piekłóvv zstępują i Leop. Job. 21, 13. ( trawią
w dobrem dni swoje. Bibl. Gd.}. Bezpieczne narody.
Lub żołdata nie znały, wyżywały gody. Zebr. Ow. 4;
(peregebnnt olia). Radował się zwycięstwu, hojnie uda-
rował. Tam żeby gody wyżyć, bardzo usiłował. Kraj.
Chym. Bo — Prov. Wyżyłeś gody,- cierp' teraz głody.
Cn. Ad. 1510. Swiętochnę co przedniejsi z Czechów
Wratysławowi odprowadziwszy, wesele bardzo ozdobne
wyżyli. Krom. 98. Wyżywano hojnie wesele , zwodzo-
no tańce, i t. d. Kroni. 411 ; ( indullum est conviiis ).
Płakał Glaukus miłosny, ani chciał wesela z Cyrcą wy-
żyć. Zebr. Oto. 549; (fugil connubia ). — §. Wyżyć co
złego , wytrzymać , wytrwać , wycierpieć ; crblllDCll , cr»
leibcn , lirieiftc^Eil. Wiele niewczasów wyżyli. Zebr. Ow.
160; perpessi sunl. — §. Zdaje się, że ran odniesio-
nych nie wyżyje ; Ross. ne nepeneceTŁ nx'B , ne ójactb
żKHTB , nie wydobrzeje , nie przyjdzie znowu do siebie. —
§, Transiliue : Wyżyć co , zażywaniem spotrzebować ;
niifbrauc^fii , niiśfirniiifjcii , Draiidjcii; ficc/. npe^acimaTn. Wy-
żył-ci wszystkie lekarstwa , ale mu nic nie pomogło.
Perz. Lek. 591. Jeden tabakierki nie dal, a drugi ta-
bakę wyżył. Tent. 21, 115, Bos. BŁiiiio.\a:b, BHHiONn-
Baib 'wyniuchać , ben Jalmf Bcrfd)nitpfeii , oiiffd/iiupfert. Nie
do wyżycia , 'niewyżytny, 'niespoirzebonalny ; Eccl. He-
na."4MBaeiiuii , Heii3»;iiBHbiri , Henaiijpiiiibiii , gui e.tpendi
nequil: ( n;K4nBi!Te.ibiibiri kosztowny, ii/KAiiBeHHt, iis^H-
BOTCiut , iKK.iiiBHO kosztownic).

*WYZYGOT, "WYZYGOT, a, m., niby wyższy Got, zacho-
dni Got; 3>ii!iJ0tDe , 5Bc|}ijot|ie. Trotz a za nim Bandlke
[bałamutnie 21 utrzymują, że imię to składane jest z Sło-
wiańsko-polskiego : wyższy Got ; jak Ostrogot od ostrowa.

WYŻYŁO W.AC cz. dok., żyły wyjmować, z żył wyzuć;
nu3abcni, bie Slbcni, Stniiife , Di4DDen nnśnc^mcn , niisnD»
ben ciii łiraiit. Wyżjłuj mięso. Tr. Ziele to wyżyłować
trzeba. Tr. Wyżyłowana tabaka, ib. z której wyjęto łodygi.

WYZYMAC, oh. Wyżąć, wyżmiąć, wyżymać, wyżdżymad.
WYZYMKl plur.; Hoss. BbiiKiiMKn ; sok wyżęty, wyciśnio-
ny, wytłoczonym wytłoczyny; aii^cjfprcfftcr Saft, Sluźge^
prcfftc>i Nie jedne tylko z róż wyżymki pije. Zasila
luijzkość, i w balsamach myje Rany ludu. Zab. 5, 235.

*WYŻY.\A, 'WYZIiNA, (dislng wyzina, od wyza- ryby), y, ż.,
•WYŻKA, 'WYŻSZKA, 'WYSZKA , i , ż. , mie^jsće wyż-
sze, wyżej leżące, wzgórek, górka, pagórek; Boh.
weyśina , weyśka ; Sorab. 2 huschina ; Yind. vifhina,
vifha , navifha , reber, (cf. żebro j ; Croat. vissina ; Dal.
yisina ; Rag. yissina ; Bosn. visina , uzbrriddica ; Rost.
Bbimima, BbiiUKa ( obserwatoryum , gwiazdarnia , stra-
żnica), BUCOTa , (ob. "Wysocza, wysonzyna, wysokość), bit
$o^e , Gr^ó^ung, 9Jn|ii)^e. Jako rozkaz mieli, na pobliź-

C6J

WYŻYNKI- W Z.

W Ż Ą C - WZAJEM.

Sie wyżyny uszli. Pi/cA. Sa//. 212, (Eccl. BUCOKan). Kam-
pania ta ma się odprawiać w kraju napełnionym zna-
cznerni 'wyzinami. Jak Art. 2, 469. Orzech podoba so-
bie w dolinach, poiozonych między "wyzinami. ib. o, 158.
— Szczególniej: Wyżyna, wyżka, górka ofiar baJwo-
chwalskich ; einc !ci'ol)i , 9liil)p'l)e ju bcii ^citiii)(^en Cpfcni.
Popsuję \syz)ny wasze, i bałwany połamię. W. Levit.
16, 2y, not. bałwochwalcy na wysokich miejscach ofia-
rowali , Łac. ezcelsa , my je zowiemy wyżyny, ib. ; wy-
gubię po górach kaplice wasze. Utbl. Gd. ib.). Nabudo-
wali sobie 'wyżek i kaplic i gajów na wszelakim" pagór-
ku. Budn. 1 Reg. Ił, 25. (pobudowali sobie wyżyny, i
słupy i gaje na każdym pagórku wysokim i pod każdym
drzewem zielonym, iiibl. Ud.). Szedł Samuel na 'wyżkę
jeść. Budn. 1 Sam. 9, 13. (n.i górę. Bibl. Gd.). — g.
Geogr. Wyżyna , wyższe miejsce nadmorskie pod Gdań-
skiem, n. p. Wyżyna zowie sie klin ziemi oblanej morzem
Ballyckiem w wojew. Pomorskiem, na którym stoi mia-
sto Hela i 8 wsi , a który formuje Pautzkerwik. Lykc.
Geogr. 203. bie Spó^i ictf Sntijifl.

WYŻYNKI plur., wyżęcie {ob. Wyżąć , wyżynać), 'wyrzynki,
wieńczyny, okrężyny, okrężne; bai Slbmći^ieu , SlbńriltCll,
tai Srfniiitcricft ; Buk. aużinek , (użęcie) ; Ross. npu/KHHt.

•WYŻYWAĆ, ob. Wvżvć.

"WYZYWAĆ , WYZWANIE , ob. Wyzwać . 'Wyzew. WY-
ŻY WACZ , a, VI., wywoływacz. Cn lit. 1344. Wiod.,
wyzywajcy kogo, (cf. 'wywabiciel) ; ber ^crau^rilfer, ©C=
Mufforbercr , gorbcrcr ; Croal. zezoviiel : Rag. pozóvnik ,
pozivalaz , (cf. pozywacz) ; Bosn. zati(;alac , zatocnik. WY-
ZYWALNY, a, e, — ie adv., od wyzywania, mogący
być wyzwanym , do wyzwania , Slu^fotbcruilflŚ • ; provoca-
torius. Cn. Th. lo4o. Cn. Syn. 729, Sorab. 1. pi-ed-
kwabcrski.

WY'ŻYWIĆ (•;. (/oA., Wyżywiać fii«/o/(. ; (Boh. wyżjwiti; Yind.
podder.shali , vundershati , spoddershali; Croat. odhraniti,
odhranujem ; Ross. npoHOpHiiTb , npoKopMCTBOBaTbl; ży-
wiąc utrzymywać, criińbrcn , imterbnltcu , DJabnmg tinb Uii'
tcr^alt (]cl'cn , 511 crmibrcn im Staiibe łłiłii. Wyżywienie,
boi! Gnid^ren, Untcrbaltcti , ber Untcr^nlt, bie SfoCiriing ;
\ind . Yundersliba , vundershanje , spoddersiiik ; Boss.
npOKopui, (cf pokarm). Z małej pensyi trudno wyży-
wić liczną rodzinę. Ld. Z tego ogródka mam~swc wy-
żywienie , 1 z te^jo bydła moje dobre mienie. P. heban.
Jer. 1G8. Mając dziatki wyżywienie, Macie wielkie do-
bre mienie. M.'j. Kihun. Dz. 501. WYŻYWICiKL. a,
tn., Tr., wyżywiający, dający wyżywienie; ber (?rndbrcr,
drbalter , liiitertinlter. W rodź. ieńsk. WYŻYWiCIELKA ,
i, bie Grndtireriiin.

W Z.

^Z-, WS - , Praeposilio inseparabilit ; g. 1) adjungit ver-
bis et nomiiiibus nolionem direclionis sursum evei:tae e.
gr. Wznieść, wzrastać, wzrost, wzgórę ; Boh. et Slov.
wr - ; Ecil. K%^ - ; Ross. B03 - , B3 - , BC - , n. p. wzdy-
chać B034iJxaio , wspomagać Bcnonoraib , wzbudzić bo3-
6yjiiTL. Gdzie przed niektóremi spółgłoskami z brzmi

jak i, piszemy zamiast wz - , ws-, n. p. Wschód, wscho-
dzić, wskrzesać, wskopać , wspomnieć. Ola zmiękcze-
nia wymowy wsunięte mamy e wpośród tuz, w słowie
wezbrać; similiter: wezgłowie; Ross. BOinaBio. W Win-
dyjskim dyalekcie odpowiada Polskiemu u<z - , gor-,
gors - , ( cf wzgórę ), n. p. gorsrusziti = wzruszyć , gor-
skopali « wskopać. W Slaworiskim uz-, jest inseparabilit
et seperabitis, n. p. uz vodu>wzwodę; oppos. niz vodu
(cf 'niz). — g. 2) Significat celeritalem, tehementiam, im-
petum , e. gr. Wzbić lud , wsi , miasta ; wzbiegały sie
konie , wezbrać , wezbranie. NB. saepissime wy - . wz - ,
e. gr. wynieść > wznieść, wywyższyć' "wzwyższyć , wyro-
snąć ' wzrosnąć.

WŻĄĆ cz dok., Wżymać niedok. ; Ross. BOasMy , uaciiMait
wgnieść żęciem , ciiibriirfeii burd) Diillcn , einriDeii. Wży-
manie , wżęcie Ross. iiXiiuKa, BHCiiuanie.

WZAD adterbial., pozad , w tył; im Sińtffn , (lintcr fi^;,
riidmarti, (Ji^rcl. nrfctiling?; ob. Zad, zadek). Tak za-
wodnika widzim leniwszego. Gdy wprzód jednego , wzad
nie ma drugiego. P. hchan. Jer. 123. 'Przecz smutną
wzadeć obróciła twarz i oko? Bardz. Trag. 501. — g.
Wzad , nazad , Jiiriiif. Letniej wody się napił , i przei
womit wodę wzad czystą wyłożył. Jatf. £:. a 4. Prze-
to/, tak długo w Cyprze się basvie. Mniemając, że stra-
tę wzad wyprawię. Zimer Siei. 524. Jowisz tę same ,
którą ziemię wędzi , Zimę w zad pędzi. Hor. 1 , 256.
Koryt. ; {summovet, odpędza). NB. observes nostrum wzaJ
retpondere Latinoriim re.-' retro, in compońlis , c. gr.
Wzad idę , ustępuje ; relro eo , re/Iuo , reinano. Wzad
nachylam, resupino. Wzad obracam, re/orcueo; wzad obro-
tny, reciprocus. Cn. Th. 1343.

WZAJEM adverbial.; (Elym. zająć, wziąć, jąć); "g. 1) wza-
jem daję , biorę , na oddanie inszem lakiem ; bo na od»
danie tegoż, jest pożyczkiem biorę, tntiluo. Cn. Th. 1545.
baji Seibeii , Ś(irlf(>n eiiier in bericlbcii 3lrt abjiiflcbenbeii cr»
torgten Sadje; (Croat. zajem; Bosn. zajam ; Rag. ziijam ;
Ross. 3aeH'B ; Eccl. saeMiioe- pożyczka). Wzajem daję,
pożyczam komu czego do strawienia , a do oddania in-
szem, mutuiim do, ( distng. commodo). Cn. Th. 812,
Croal. zaimati , zaimlyem ; Bosn. dalii 11 zajam, zajati ,
zajmali ; Rag. z:>'imali ; Ross. 3aitHTb , saiinuarb ; EceL
BaiLMCTByio , saiiMojaBCTByio , B3aiiMX 4aK) , bi 40in,
BŁ safiMbi, saiiMOópaano , aacMito. Dawanie wzajem, poży-
czanie do oddania inszem , Croal. uzaymcnye ; Eccl. BSa*
nMX 4afliiie , 3aiiM04aBCTB0. Dający wzajem , pożyczalnik
rzeczy do oddania inszem. Rag. z.ijniilcgl , z.1janili;
£cc/. B3aiiH04aBCii'B; CroaT zajemnik. Dany wzajem; Bed.
aacMiiuil , BsaoMiiufi, pożyczalny. Wzajem biorę, poij-
czam czego u kogo, do oddania inszem, muluum sumo.
Cn. Th. 812, Bom. znjmali , uzeti ii zajem ; Ross. 838-
iiMCTiiuBaTb; Eccl. saiiMcrnyio, saeidJio ; branie wzajem,
3aiiHCTiso , n% AOin, ópaiiie; biorący wzajem. sacMHBKi,
sauMUiiiKi , 40j;kiiiikx dłużnik. — §■ 2 ) Wzajem, nł
wzajem, wzajemnie, na odwet, stosownie odpowiadając
jetlno drugiemu, cf 'społecznie, trcd^felifilii) ; Boh. oba-
polne , {ob. Obopólnie) ; Croat. z^jera , uiAjem ; Rag. xl- '
jam, na izinjenu; Bosn. na izmiiiice, (cf na wymianę) ; 1

w z A J E Jll Ć - WZAJEMNY.

W ZAMIAN - W Z BEST WIĆ.

663

Slav. na isti nacsin; Ross. B3aeM'B , BSanicB , BsaiiHU.
Wzajem się kobyłki czeszą. Cn. Ad. 1290. (jedna dru-
gą). Wolą być przez czcicielów roje otaczane , Niz
szczerze kochać, i być na wzajem kochane. Nieme. f. P.
•11. Tedy najlepiej wel za wet oddajem, Gdy franta
sztucznie podchodzimy w'Z3Jem. Zab. 10, G9. Życzę ci
dobrego zdrowia! §•. Na wzajem! wzajeinnie , gIeti6faII-3 !
mid) (o m\. cben \o yicl! WZAJEMIĆ się, UWZAJE-
MN1.\C się recipr. niedok., Uwzajeranić się dok. , wzaje-
mnym się okazać, wzajemnością odpowiedzieć; cvtuti:"
bern, tuet^fclfcltuj alHjcbcn, eiitfprtcjeii. Uchowaj boże, że-
by przed cliudym pachoJkiem miał zdjąć kapelusz , chy-
ba uwza}emniając się , trochę go na głowie ruszy. Mon,
"lo, 577. Uwzajeranić się w przychylności, jfest to ró-
żnić się od zwierząt, i pełnić te słowa święte: kochaj-
cie się wzajemnie. Mon. 73, 531. Niech jak chce twój
przeszły przyjaciel gniewa się na ciebie , ty nie uwza-
jemniaj rau się, owszem to zawsze oświadczaj , że go
równie jak przedtym kochasz. Mon. 74 , 450. Jeżeliby
mu się kiedy przytrafił policzek, uwzajeranić się nie
chciałby zapewne , żeby większej do pomnożenia nie dał
okazyi. ib. 69, 78. WZAJE.M.NOŚĆ , soi, i., uwzaje-
mnianie się, odpowiadanie stosowne drugiej stronie,
odwet; bie 3Sec|i'eijeitigfeit , Gnuieberitng ; Croat. izmenba ,
izmenenye; Hug. izmjena , zamjena; Bosn. izmina , iz-
mignenje , izminica ; Ross. BsauMHOCTB. Nie można tych
od niewdzięczności wymówić , którzy chcąc jak najprę-
dzej pozbyć się swoich obowiązków , starają się wzaje-
mnością wykwitować , i zapomnieć swego ukontentowa-
nia , którego z odebranej łaski doznali. Mon. 68 , 180.
(oddawaniem dobrodziejstw, oddarowywaniem ). Lubo
król wyłączył z liczby nieprzyjaciół xiążąt Mazowieckich,
ufając im jako Polakom, nie doznał od nich wzajemno-
ści. Nar. Ust. 5, 415. (nie odpow;iadali zaufaniu). Mają
wzajemność tę nauki z tronem , Ze dają królom wiecz-
czność, ci uczonym Opiekę. Zab. 8, 50. Skrzet. (reci-
procite , cf. odwrotność, na odwrót). Przyjaźń wszystkich
nas ze wszystkiemi wzajemności ogniwem spaja. Pilch.
Sen. lisi. 365. Wszak się tak dzieje na świecie. Ze
skarby rządzą sercami, Ale wierz mi, w kobiecie Wza-
jemności patrzę samej. Zab. 15, 80. wzajemnej uprzej-
mości , Griuicbcrung ber 8tcDe , ©cgtniicbe. Ten jest szczę-
śliwy, kto nie znał miłości. Lub co w kochaniu doznał
■wzajemności. Zab. 12, 567. Szost. Miłośnik, który wza-
jemność w osobie ukochanej znalazł, ib. 6, 360. Pe-
wny kawaler w młodym wieku tak mocno i z wzajemno-
ścią ukochał sobie damę , że to był prawdziwie rzadki
przykład czystej miłości. Mon. 73, 653. Zadnaby prze-
ciwność ciebie mi odebrać nie potrafiła , gdyby niewza-
jemość twoja ku mnie nie była na przeszkodzie. Teat.
27. c, 77. obojętność, ©Iciajfliiltigfcit , iUlU. WZAJE-
MNY, a, e, — ie adv., 'ZAJE.MNY ; Boh. promenny ,
odmenny, stridni , obapolny, (obopólny) ; Sorab. 1. z na-
pzecźa , romadże , yeden druhoho , yena druhu ; Vind.
med fobo , eden drugemu , eden drugega ; Croat. zśy-
men , povrachni, izmencze, milikcze; Hung.ismel, me-
giut ; Rag. zamjenit, pavraatni , zavraatni; Bosn. izirai-

nice ; Ross. usaiiMHuB , BsanMCTBeHHuu , BOSBpaTiiuB;
stosownie odpowiadający drugiemu w oświadczaniu, w
świadczeniu, w skłonności, w uczynkach; mec^fdfcittg,
criDicberiib , flegciifcituj , be!),bcrfettig. Wet za wet, darmo
nic, ty ludzi obmawiasz , a ludzie ciebie wzajemnie. Zab.
15, 6?. na wzajem, glcit^fa[l». Wzajemna nienawiść /ioss.
ycoCima. Krzywdy raczej dobrodziejstwem , niżeli "zaje-
mną nienawiścią oddać, daleko ozdobniejsza. Warg. Wal.
119. Wzajemna przysługa, odsługa , Ross. OTCjyra.
Ku 'zajemnej miłości pobudzić nas mają te przyczyny.
Żarn. Post. 255 b. (cf. 'społeczny, spoiny). Kochajcie sie
wzajemnie, boście wszyscy bracia. Zab. 1, 115. Kamilo,
widząc twoje postać tak przyjemną. Sądziłem się niego-
dnym mieć ciebie wzajemną. Szym. Ś. W. 48. być od
ciebie kochanym wzajemnie, iiiilliiirbig beincf :i'ec^fel|'citigen
8te[ie. Wzajemny, reciprocus. Alg. Nar., (cf. odwrotny). —
■§. Wzajemne karanie , poena talionis. Szczerb. Sax. 259.
kary- odwetu, bie Sergcltiing^jfłrafe.

Na WZAMIAN, ob. Zamian.

'WZARAŃ adu., z rana, fvii^ 9Korgen5. Nie dowiedzieli się
tego, aż wzarań. 1 Leop. 1 Mach. 11 , 29. (aż rano.
Bibl. Gd).

'WZARZYC cz. dok., żarem zapalić, wzniecić; eiitjlaiiiilicn ,
engiinbcn, anfac^eu pr. et fig. tr. Dary swemi wżarzył w
jej sercu płomień miłości. A. Kchan.^ 25. Nowa rzeci
natraciwszy się, powtóre szaleństwo Swidrygajlona wża-
rzyła. Krom. 511. Temi słowy zawziętość wżarzy się Tur-
nowa. A. Kchan. 516. Potem się wojna królowi nad
mniemanie z Krzyżakami wżarzyła. Krom. 490; exarsił.

'WZASPOF, adu., spółnie, złącznie, razem; iiitt ei^alI^cr,
gcmciiif(^aftli(^, jilfllcitl'- Wojna Tarentyńska wszystką Wło-
ską ziemię i z Pirusem , jednem jakiem zawaleniem wza-
spół zagarnęła. Faliss. FI. 57. 37.

"WZBAC się , f. wzboi się zaitnk. dok. , powziąć bojaźń ,
obawę , soit gltfĄt befaUcil lucrbcil. Może przyjść taki czas,
iż się wzboisz, a będziesz pomocy żądał od tych, któreś
lak lekce poważał. Ezop. 8. Już się tam nikt nie wzboi
żadnej inkwizycyi względem wiary swojej. Tward. W. D.
2, 185. nie zlęknie się, nie obawia się.

'WZBACZYC cz. dok. , Wzbaczać niedok. , baczeniu , to jest
uwadze podać, przyporanieć; ini 3liibenfeii hingeii, gc»
bcnfeil, micbei" eriiniern. Dzieła wzbacza swem widziane
okiem. Zebr. Ow. 290 ; (reminiscitur). Tam bogini po-
kłon wyrządzają . I jak to bywa , dzieje dawniejsze wzba-
czają. ib. 146; (enarant). Wrogi wzbaczają domowe, ib.
96 ; {prima relrattant fata domus). Król Odryski z panną
lub rozprowadzony skwarzy sie, jej wzbaczając twarz,
ręce, ukłony. «6. 152; [repetens, przedrzeźniając). Wzba-
czy o Meońskiej Arachny skaraniu, ib. 127; {animum
iniendit ). Zawsze sobie owej dumnej i groźnej wzbaczę
miny, która sama śmierć na twarzy wymazać nie mogła.
Tr. Tel. 57. (przypominam ją sobie, widzę przed sobą).
Źli wzbaczą swoje przegraną. Kanc. Gd. 126. zobaczą,
doznają , f f. wzwiedzieć.

WZBESTWIC się zaimk. dok. , stać się srogim , wziąć na
kieł, puścić się na sprawy nierozumnym stworzeniom
właściwe. Włod. ie^iali^d) tcerben, jur Sefłie, inm

664

WZBIĆ - W Z B 1 Ó R.

WZBIESIĆ- W ZBUDOWAĆ.

2?ic(ie iperbcii , n>ni()cnb, (jcil n'crbcti, wzbiesid się. — *g.
Acliu. Wzbeslwjć kojco , rozbestwić; Eccl. B033BtpnTH ,
ymiHiiTb cypoBUMi, 6e3'ic.iOBt'iiiŁiMi.

WZBiC (I. duk. , Wzlujać nieilok. ; Vinrf. gorvdariti , gor-
vpraviti ; Hoss. BSÓiiTb , BsOiinarb ; bijąc w górę wpędzić,
fn bie §óf)C trciben ; podnieść wysoko , cmpcr fi^iiriiigcn
pr. el fig. Ir. Wzbiwszy pod same nieba rozpostarle
skrzydła, Z góry patrząc widzimy treści i prawidła. Krus,
W. 9, Yind. [^orpomiilinili , sm:ihali , gorsmabati, gor-
maliati, gorpoYsigniti : Lec/. Bocnepmo , Uraec. urunnoóia.
Sam ( król ) wzbił swa wł.idzę . do góry kominem.
Pol. Syl. 239. (wywieść wzgórę, wyprowadzić wysoko,
■wywyższyć), — Wzbić się, wznieść się, podnieść się wysoko,
wzrosnąć, wywyższyć się , pójść raplowiiie wzgórę , wy-
strzelić ; cniDiirfdjicPcn , niiffdjicpcii , fid; ciiirpri(f)iviiigfn pr. el
pg. Ir., (Hoss. B3BiiTbCfl, B3uiinaTbCH, B03napaTb ; Eccl. b03-
Kpii.iHTiicn , Bocnapiiio, wzleciećj. Dab w niebo się wzbija.
Dar. Lot. 2, G. Las je.«zcze nie wzbity. Toiz. Śkl iQ. (nie
wzrosły}. Juz się i zboże do góry wzbiło , I ledwie nie
kłos fhce wydać. Knrp. 1, 7. (wydobyło się wzgórę,
wzrosło). Co nie może wyżej wzbijać się, musi koniecznie
na dół upadać. Ossol. Sen. 75. Serce wspaniałe do góry
się wzbija, dardzi gnuśnym ospalcem, rówiennika mija.
Pol. Arg. 102. Jako rzecz struszna, prawie opłakana.
Patrzcie, kiedy cbłop wzbija się na jmna. btatub. Odm.
10, (cf. sowa kiedy zjastrzebieje , wyżej lala od sokoła).
Trudno państwo wzbić się może nad zwyczajną miernej
fortuny powagę , i głowę wynieść między sławne świata
monarchie , póki go więzy prawa ściskają. Hiuk. Tiirk.
8. Wzbić się, wzbogacić się. Cn. Th. 1546. — § Wzbi-
jam lud , wzbić wsi , miasta , poddane , i oncire. Cn. Th.
1546. raptownie do kupy ściągnąć, wzbić, zebrać gro-
madnie, licznie, a spieszno; fdilcuiiiij jiifailiilicn 5icl)Cll, OCP
fnmmcln , jiifnmmeii riifcii , siifflmiiicit ftopcii Inffcn. Za tą
nowiną o wtargnieniu !Kosk'Ay, król Litwę wzbił, i aby
nieprzyjacielowi drogę z.ijść mogli, rozkazał. Biel. 519. Gdy
Litwa wtargnęła, obesłał Leszko Sandomierska szlachtę,
aby się do niego wzbiwszy, i chłopi jako na gwałt za-
razem zjechali. Slryjk. 319. — Wzbić lud, zbuntować.
Dudi. 72.

WZlilEDZ, /'. wzbieży med. dok., szybko wzgórę ruszyć,
iść w górę; biiifluf laiifcn , iii tic J>i>I)f Inutcri, niiffducBcii ;
Roff. B36t)KaTb, Bsótraib , ByCtiiinarb. Ziarno, które
padło w ciernie , gdy wzbiegło ku górze , ciernie zadu -
siło je. SfA7. Marc. 4. (gdy się wzbiło, gdy wzrosło,
'wzeszło szybko j. — §. Wzbiegały się konie, egiii per
avia rapinnl currum. Cn. Th. 1515 Mc 'Jlfcrbe flc()cn mit
ciiifin burd), iicbiiicii rcip (iiii<; cf. unosić, unieść, nieść.

WZniKIlAĆ, ob. Wezbrać. WZBIÓR , u, m. , wzbieranie,
wezbranie, wezbranie się, wzbieranie wód , powódź; bflS
SBJat^fcn ober Steiflen bc8 3Bn(ffr^, bic iSHaiycrfliitb. Wiatrom
też daremnie starsi ten wzbiór Nilu przyzii:iją , Które swój
foremnie czas mają. Dardz. Luk. 182. I'rzy wzbierze rze-
ki Amur zrobiła się długa na kilkadziesiąt mil wyspa.
Slai. Buf}'. 204. Patrzą czasu na morze, aż wbiór morski
przyjdzie, folym ląd osuszywszy z ■renuxem odejdzie ... .
Dardz. Luk 03. Wzbieranie i opadnienie morza, //wrni

et rc(luxut. Wyrw. Geogr. 15. Wzbieranie i opadanie
morskie, morskie burzenie, przychodzenie i odchodzenie,
podnoszenie i opadanie. Cn. Th. 134C. et 424. glutj
tuib C('be.

WZBIESIĆ się zaimk. dok. , (cf. bies) , idem fere zbestwić
się {ob. Wzbeslwić się), oszaleć albo szalenie się na co
porwać , udać się na swawolą. Cn. Th. 1546. Wlod.
lotl mib rflfciib tucrbcn , ( ben łciiffi im ?cil'c ^abcn ) , \vh
Jti"irmen, IpJirfitbcii, (cf. wściec sie).

WZBIJAĆ, ob. Wzbić.

WZBOGACIĆ Cl. dok. , W'zbogacać niedok. , w bogactwa
wzbić, bogatym uczynić ; bercidtfrn , rci(6 mn$cn. Swoich
kmiotków poddanych bardzo pieścił i wzboL;aeał , a przeto
hardymi uczynił. Alon. 67 , 647. ( cf. wspanoszyć ). —
Zachęcamy was do pisania, po Polsku, abyśmy nasz ję-
zyk wzbogacili i wydoskonalili. .Mon. 64 , 640. Miasto
wielkie, w którym się wzbogacili wszyscy, którzy okręty
na morzu mają. fiadz. Apoc. 18, 19. ('zbogatnieli. Bibl.
Gd.), riegulus miast był dwieście wziął , a 'przedsię się
nic sam nie wzbogacił. Koiz. Lor. 150 i. Mówią, że
Waść sie wzbogacacie, gdv tym czasem Benerlei się wy-
niszcza. 'Teat. i, 28. Barsl. WZBOGACIEĆ tii'jak. dok.,
wzbogatnieć, stać się bogatym, rcid) li'crbcii. Pod AiyJą
Hunowie wzbogacieli. Sk. Dz. 422. Paa ubogim był,
abyście wy jego ubóstwem wzbogacieli. Sk. h'az. 413.

WZHOLEĆ med. dok. , przejętym być holem . Sdjmcr} cm-
pfiiibcti, »pn Sdnticrj biirf^bruiiflfn a^crbni. Na takie zda-
rzenie wzbolała. Zebr. Ow 141; doluit.

WZBOSć, f. wzhodzie Cl. rfoA. , bodąc wzbić . wzgórę bóść ;
mit ctiiifliJ Sripiacii f niit S?óxnn ) iii bie ^śDc jłppcii , Jer*
niif|'ti'pcii ; \'ind. gorsbosti , gornabosti.

•W/BBAĆ. 1 Leap. Huth. 1 ,^6, ob. Wezbrać.

VN'ZBBOMĆ fi. (/oA. , Wzbraniać, 'Zbraniać niedot., trudność
czynić, zbronić . wbraniać , zabraniając wstrzymać , prze-
szkodzić: ycm'ciijcrii , Ijinbcrii , jurfirfbalteit ; Cam. vbra-
niti imediie; Surab. 1. zawobaram ; Vind. vhranenje,
sadersliik impedimenium; Hoss. BUSópaiiiiTb , BOsOpaiiD,
BoaópaiiHTb, nofipiiiinTb, noCpaiMiBarb , (BOsónnHOiiie prze-
szkoda , nodpaHi:!) sprzeczka). ii03npeTiiTb , Bosnpeiuau.
— Wzbraniający . 'WZBIiA.MACZ , a, m. : ŁcW. Bosópa-
Hnicib , (ob. Zabraniacz). WZBBOMĆ się zttimk. dok.i
Wzbraniać się niedok., ociągać sie w przyjmowaniu, w
podejmowaniu się, 'wzdragać się, wzdrytiać się , ft(^ Wtł'
gcrn ; Boh. zdrńhali se, zdr^iidm se. Uwaiaj , ażebyś si(
wzbraniając wziąć pieniędzy, nie zrobił jegomo.<ci prty-
krości. Boh. hom. 4, 88. Oil tego wzbraniać się ni»
może , Hoss. oit cero 0TKa3aTbCH iie Jb3fl. Detrteltttt
'zbraniacz , który się czeg i zbrania. Mącz. WZltBONNY,
a, e — odv. , wzbrani.tjący , wzbraniający się; luelgemb ,
Deriucigernb , mit £d)ii'ieriijfcit. Na-ć testament, przeciyHj
go: wzhronny długo Nazyka , weźmie czytać cicho. Zab.
\ 2 . 99. liyck. Z mojej struny niezbronno , ale czy bc-
dzie tylko przystało dla Wac Pani ? Teat. 21, 125- nie
masz trudności ż.idnej.

•WZMBZKŻE. ob. Wybrzeże.

WZBLUOWAĆ ri. dok. 'Wzbudowywać f:cł// . §. "a) budu-
jąc wzgórę wywieść , in bie ^ij|ie fliifbfliitn ; Boh. wxd<-

WZBUDZIĆ - W ZBUDZICIE L.

WZBUDZICIELKA - WZDĄĆ.

665

lali, wzdćlawati, (cf. "wzdziać). — b) Ascetic. Wzbudo-
wać kogo cnotliwym życiem , przykładem , 'wzlcpszać
kogo, eiiien crlmuen.

WZBUDZIĆ (-:. dok., Wzbudzać niedoA. ; Boh. wzbuditi ,
wzbuzowati ; Slov. wzbiidit , wzbuzugi; Sorab. i. wubu-
dźam , zbudźam ; Carn. sdegSm gori; Yind. gorsbuditi ,
gorsbujati, sbujati, sbuditi , gorpoferzhiti , naferzliiti;
Croa/. zbudili , zbudyavam; Rag. vzbuditi ; Da/. vzbucsili ;
Ross. B036y4iiTb , B036y?K4aK) ; ( Ecd. npe4B036y}K4aio
praeexcilo) , (cf. obudzić; ; wbudzić umarłego , wzbudzić
z martwych = wskrzesić, cilietl Jobten eriDCcfcil. "Wnijdź
do żony brata twego, a "zejm się z nia, abyś wzbudził
potomka bratu swemu. 5 Leop. Genes 58 , 8. (abyś
spłodził plemię bratu. 1 Leop. ; wzbudź nasienie bratu
twemu. Bibl. Gd., i^tn ciiien SJad^fommen 311 cnrcrfeu). Oto
ja wzbudzę takiego pasterza na ziemi , który nie będzie
nawiedzał 'opuścialego , to co jest rozproszono, zgroma-
dzać nie będzie. Hej. Post. X x ^. (ustanowię, wystawię,
dam , postanowię). — Będąc ranny *wołanie wzbudził.
Siczerb. Sax. 550. pochop dal do wołania, do krzyku ; cr
Deranlajftc , obcr crrcjte ciii Siifeii , eiii ©cfitrcij. — {!. Wzbu-
dzić w serou, w umtśle wzniecić; im (Scmiit^c cuDccicn, errpgeit,
aufrcijcn , ailfad>EII. Nauka bez przykładu cnniy , nie wzbu-
dzi chęci naśladowania. Bals. Niedz,. 1, 200. (nie wzbu-
duje, nie zachęci, nie 'wzlepsza). Klementyna tak wspa-
niały ma umysł , ze w każdym wzbudza uszanowanie.
Teał. 5 , 9. Chodkiewicz z trzecią częścią przyjeżdża do
obozu , ozem we wszystkich wzbudzi myśli lepsze i
serca. Tward. Wi. 115. (dodaje dobrej myśli, podnosi,
pokrzepia , wzmajja serce), — § Wzbudzić , wzniecić , pod-
burzyć, zjąirzyć; crrcijcn , oiifac&Eii , aufbriiigen , in §annfc^
jagcil. Który gwałtownie wysieka nos, wyciągnie krew';
tak kto wzbudza gniewy , przywodzi niezgody. 1 Leop.
Proi'. 50, 55. Z jaka wam tedy usilnością przystoi, wła-
sną krzywdą wzbudzonym , państwa waszego bronić po-
wagi? Siem. Cyc. 201. Wzbudzający, fioss. B036y4n-
TeibKUH : Ecd. TO.miiTe.łbHUii Wszystek świat wzbudzony
nań bije Kulig. Her. 57. (oburzony) -Wziiudzil' na xią-
żęcia powtórnie poddanych , z większą niżeli dawniej za-
wziętością. Nar. Ust. 5, 192. — ^. Wzbudzić, pochop dać
do zrobienia, wystawienia czego, zachęcić, wzniecić;
ttmai oeratilajfcn , Ijcrtjorbnngcii , ertucrfcii , aiifrfgcn. Jak
Polio Marona, Mecenas Fiakusa, Jak jMesaJa swą łaską
wzruszył Tybuiusa , Tak też wiersz mój wzbudziła Panie
miłiiściwy Twoja dzielność. Slryjk. Henr. a. — "§.
Wzbudzić, wzbudować , wywieść, wyprowadzić, wystawić,
wybudować; cnidjtcn , niip^ren, auflmiieii. Wzbudzisz
ściany marmurowe, Filary jaspisowe. Zawiesisz podnie-
bienia Z Indyjskiego kamienia. Suszyć. IHeśit. o N i.
Nie bez łzy 'ukanienia patrzał na kościół od siebie wzbu-
dzony , Jakoż rniał być nie długoż w popiół obrócony.

- Tward. W. D. 16. Żeby weselej twoje kości miłe Odpo-
czywały, z fiołków mogiłę Wzbudzę nad niemi; ażeby
mogiła Nie więdła, codzicń będzie łzy me piła. Zimor.
Roz. 197. WZBUDZICIEL, a, m., wzbudzający, ber %i-
ictifer, grreger; Sorab. 1. zbudzicżef; Vmd. gorsbudnik ,
gorsbujavez ; Ross. B036y4HTe3b. Karbo trybun, Gra-

aittmtk Linitgt wyi. 2. Tom TI.

chańskich przeciwko ojczyźnie rozruchów , świeżo zatłu-
mionych i umorzonych mocny wzbudzicie!, i powstają-
cych nowych herszt przedni. Warg. Wal. 191. On jest
rozsiewcą i wzbudzicielem tego kacerslwa. Zyqr. Pap.
106, (cf. wskrzesiciel). W rodź. ieńsk. WZBUDZI-
CIELKA, i.

WZBUJAĆ się zahnk. dok. , bujno się wznieść, wzbijając
się bujać, fic^ uppig empoi: )'(im'ingfn propr. et fiy. tr.
Pszczoły się po powietrzu wzbujały. Cresc. 601. Na onym
xiążęciu świata tego , które się tak było wzbujało a tak
było rozszerzyło po wszystkiej ziemi skrzydła swe....
Rej Post. N 5.

WZBURZYĆ cj. dok , Wzburzać iiiedok. ; Boh. zbaufiii ;
[Bosn. uzburliti zvjeri excitare et agitare feras) ; Yind.
gorsverluvati, gorsbudoYati , napuntariti, na punt gor-
sprauiati ; Ross. BO.iiiOBaTb , Bsno.inOBaTb , BOCKpaMOjit-
CTBOBUTb , BOCKpaMOjbCTByio ; Eccl. CMaiaTii, tcMaiaio,
(cf zmącić); podburzywszy zamącić; in ©nlniing Iniiigen,
©iihrcn madieii, iit 5i5a[Iiing triiigen, malleii mndicn pr. et
fig. Ir. Morze wiatry wzburzyły. Tr. Rzeka wzburzona
deszczami, Nabiegi jego zatrzymuje. 0(iv. Ow. 104.
W niczem. nie zostawię ładu, dorh cały wzburzę w mej
złości. Teal. 32. d, 46, (cf. do góry nogami przewrócę).
To obywatelów wzburzyło. Tr. zjatrzyfo, wzbudziło. —
Wzburzyć się zaimk. \ Boh. zewrjti (cf. wrzeć) , zkynauti;
\ind. gorkipeti , gorvreti ; Ross. 6p04HTb , 3Óp04HTb , (cf.
brodzić): gd^tcit, icalleii, in @al,)riing fei)ii. Wody się wzburzy-
ły. Tr. Kiedy się wino wzburzy, wszystko na wierzch wynu-
rzy. Cu, Ad. 845. (pijany nic nie zatai , in vino verilas). 'Trtęć
wzburzona , argenlum vivum subUmalum. Sleszk. Ped. 425.
(cf. uiotnionej. Wzburzenie się. wzburzenie, fermento-
wanie, fermentacya; tai ®a\)Xtn , bie ©ńJirung; Boh. ze-
wrenj ; Yiiul. jeshanje, kip, kipenje, (cf, jeżyć, kipieć,
wskipieć); Ross. OpożKCiiie, 6p04b6a, 6po4Ha. Wzbu-
rzenie, effervescence , następuje zawsze przy nagłem przej-
ściu ciała stałego lub płynu w kształt rozparowy. Mier.
M.-^kr, Muszą koniecznie rzeczy rozliczne i niezgodne
sprawić wzburzenie , a przelknione rozpierać i źle się
strawić. Pilch. Sen. list. 5, 195, (cf, robota piwa, cf.
robi piwo). — §. Wzburza się umysł, lud = jątrzy się,
cf buntować się, powstawać; Eccl. B3KpaM0.iiiTHCfl , Mfl-
TeH<CTByK) , nnry , fcf. mącić). Niesłusznie się na mię
wzburzył. Tr. (oburzył). Wszystkie się wzburzyły pań-
stwa, fr. aUe ©tnatcn lunitit iii ©nhiiiuj. WZBUFiZYCIEL,
a, m. , który wzburza, podburza, cf wzbudzicie!; Dei
Jliifregcr, Slufmicglcr; (Vi/irf. gorsboduvauz, gorsvertuvauz).
Im droższa jest krew' ludzka, tym wzburzycie! i sprawca
niesłusznej wojny jest winniejszy. Zab. 1 , 6. 142, Alb.
W rodź. źensk. WZBURZYCIELKA , i.

'WZBYT (irfy. , nazbyt, zlnt, zbytecznie, nur Jii febr. Wzbyt
mi dziwno, żeś tu ani wzmienił Herkulesowcj sławy.
Źd,r. Oio. 511.

WZCHOD, WZCHODOWY, ob. Wschód. WZCHODZIĆ ,

WSCHODZIĆ, ob. Wzejść, wznijść.
WZD.ĄĆ , wzdął , wzdęli , /. wezdmie , wezdmą cz. je-

dnotl. , Wzdymać niedok. ; Boh. zdauti , zdu! , zdugi ;

Yind. gorpihali , gorsmahali ; Ross. B34yTb , B34yBaTb ,

84

666

W Z D K T O Ś Ć - WZDĄĆ.

WZDALIĆ - W ZDAM.

B.ijyuuK), B034yBaio ; wzgórę nadąć, wysoko poddać,
rozdąć; in t)ie ^ól;e aiifHiiKii , ^jeraiisWafcit , aufidjiucBcit
madjcii , aiiid^wcUfii , Qiifl'lal;eii pr. el fig. Ir. Wzdymają na
przemiany swe piersi i płaszczą. Dmoch. U. 2, 181.
Weslchnieniein wzdymając piersi oddychała. Mon. 69, 37.
Piersi krew' wzdyma z mlekiem pomieszana. Min. Fars.
27. (podnosij. Od niejakiego czasu czuję , że cała mi
sio pierś wzdyma. Teat. 20. b , 2u. (wznosi się). Serce
mi wzdyma la sroga ohyda , Taką szkodę poniosłem
przez dumę Alryda. Dmoch. U. 216. Oceanu wody z pie-
nistym szumem pędzą żagiel wzdęty. Kras. Oss. a 2.
f nadęty , rozdęty). Ty, gdyć się zbytnim szczęściem
wezdiną naghi, Spuść w len czas żayle. Mon. 68, 881.
Wnet się wznosić 'ima Na kszlałt bańki, co wiatrem na
wodzie się wzdyma. Olw. Oui. 423. Gdy hście lo przy-
łożysz na gołe ciało , tedy po godzinie pęcherze się
wezdmą. Sienn. 134-. wznoszą się, powstają, wycliodzą,
wschodzą , występują ; (i falłven SBlfiśttieu \)txaui , trctetł
^croor, fd^tudlcii nii. \Vzdyma co brzucli , żywot, nadyma,
rozdyma; auftlalicii, mit Slći^uiiflcn nnfiillcit, miitrcibcii in
bic §iJ()C. Zarazy wietrzne czyh wzdęcie brzucha. U'o/sit.
19. WZDĘTOSĆ, ^ci, i, aiifbhilfiinfl beś UM. Żywot
jej się wzdyma. W. Genes. 38, 21. (brzemienna jest.
Bibl. Gd.; fic i|'t fc^njanfler , ciężarna, w ciąży). Sól z oliwą
rozpędza 'guziczki, i każde wzdęcie bolące, gdy nią bę-
dziesz pomazować. Spicz. 155. ociekłość, ©efc^tuiilfl.
W tej cliorubie oczy się na wierzch wezdmą i wydadzą.
Syr. 711. puchną, napuchną, bie 9(ugcn fc^iDclien an.
Wzdętym oczom chusteczkę w różanej wodzie maczaną
pi^ykładać. Syr. 711. (napuchłym , opuchłym, cf. wy-
pukły). — Wody się wzdymały. P. Kchan. Orl. 508.
wezbrały, wzburz\ły się; bie ©crońlfct fd;iuctltcit Olt, łBarcil
onccftijtUfUf" . niitjclaufcii. Wzdęły się Jordanowe wody
wzgórę, jakoby góra. 3 Leop. Joz. 5, 15. (wzniosły się
wody. 1 Leop.; zastanowiły się wody płynące z gór, a
stanęły w jednej . kupie. UM. Gd.). Zuchwały sternik nie
dbał na Auster nasrożony , który Sycylijskie wzdyma i
pieni rnorze. Ihkh. Sen. list. 105. Tak nagłym deszczem
wzdęła rzeka bieży. Pnie się na tamę, która pod nią
leży. Uiałub. Odm. 49. (wezbrana). Nil wzdęły polewa
pola i ogrody. Zab. 10, 13. Nil gwałtownemi wodami
wzdęty, szczęśliwy Egipt zatapia, ib. 12, 512. Nar,
Wzdymanie się morza , bieg morza z szelestem do brze-
gów płynącego i zalewającej;o ląd i porty. Sniad. Geog.
229. Boter. 14. bic SBraiibiiiifl. "— Miler. Pożar strefy
gorącej ze wszech stron się wzdymał , Lecz on i pod
parzącem sklepieniem wytrzymał, frzyb. Mili. 10, wy-
buchał, I)craii«brtcl>en, (icryorbreil)cn in 'Jlnminen. — g.
Moruln. Wzdymać się, odymać sie , nadymać się, na-
puszyć się , [lysznić się ; fid) aiiil)la|'cn , mifUrtbeti , fid; bla-
\)tn , fłolj niiD ^i(f tulili , aitfflcHafcii lei^ii. Pychą nie ina-
czej wzdymał się, tylko jak szumne bałwany morskie.
Zadi. Raz. i , 546.
WZDAG , wzdął, [. wzda, wzdara cz. dok., wzJaje pr.,
Wzdawać niedok. et contin. , od siebie oddawać zdając ,
składając , przenosząc na drugiego , powzdawać ; VPI1 iid)
nuf eiiicn aiibcrit ulicrtriiflcii , i(iiit ubcrdcbfii , ubcriicfcrn , ab-

lie[ern, trabiren; (Boh. wzdaii, wzdawati, zditi (ob. Zdać,
wzdawek, rezygnacyaj; Slov. odewzdawam, (cf. oddać); Vind,
gordati, gornadati, gordajati, gorperdati). Wzdawam maję-
tność, kupno, daję urzędownie, z warunkiem spuszczam,
trado. Cn.Th.ictió; (powzdaję. j6. 808, cf. wwiązać). Ku-
piec powiedział, żemci ja kupił dom; ale mi jeszcze nie jest
wzdany, i ta szkoda bez mej winy się stała przed tym, niżem
wzdania doszedł. Szczerb. Sax. 331. (nie był mi tradowany).
Wzdanie , powzdanie, oddanie rzeczy prawne albo kon-
traktowe. Cn. Th. 1346. et SOU , {Slov. odewzdSnj; Dosn.
Yzdanca , uHanca jiducia , uzdanj tpes , uzdan fidus). Są-
downi mają tego dojźrzeć, kto przed nimi wzdawa albo
zapisuje. Tam. Ust. 25. Gdy kto przedał "imienie, aleby
go jeszcze nie wzdął, i dzierżenia nie dał.... Sax. Art.
15. Gdy kto 'imienie wzdawa, albo że je komu dekretem
przysądzają.... S(ix. .irt. 15. — '§. Wzdawać chwałę,
cześć" oddawać, składać; SJcrcbrung jollen , bie (Stirc gf»
ben. Chwałę panu na wieki wzdajmy. Cci. hymn. 355.
Daj boże, byśmy tych dóbr godnie używali. Tobie chwałę
zdawali, ftyb. G^śl. B A b. Aniołowie wzdawają cześć i
chwałę bogu. Biał. Post. 79. Aniołowie bogu wiecznemu
chwałę wzdawają. Żarn. Posl. 28. Bogu i ojcu naszemu
się upodobało, abjśmy jemu wielce dziękowali, a wie-
czną chwałę wzdawali , modląc mu się 'zawżdy. Baz. Hal.
128. Wszyscy jesteście nabożnymi, panu bogu się mo-
dlicie , jemu chwały wzdawacie. Baz. Sk. 052. W ser-
cach waszych panu 'zawżdy dzięki wzdawajac za wszys-
tkie rzeczy. Weresz. Reg. 79. Jakoż tego pana nie chwa-
lić, jakoż jemu chwały i dziękczynienia nie wzdawać?
Żarn. Post. 253 b. Sillif ]0lUn. O wzywaniu święljch,
abo wzdawaniu chwały im po ich śmierci. Baz. Hit. 137.
Stworzeniu, nie bogu, wzdawają chwałę, ib. 48. Ka-
mienia rzezanego nie będziecie mieć , abyście mu chwałę
wzdawali. 1 Leop. Levit. 26, 1. (abyście mu się kłaniali.
Bibl. Gd.). — g. Wzdawać kogo , wzdano kogo la nie-
stanic. Cn. Th. 1546. skazać in coniumaciam , eiticii (Plt*
łiinincircil. Wzdawanie cz^li kontumacya. A. Zamoj. 2, 93.
W województwach niektórych trzy dni przywoływają , a
na czwartym dopiero wzdawają. Vol. Leg. 2, 1624.
Zygm. IIL Najdzie i takiego , co na żaden pozew nie
stanic i dopuści się wzdawać. Gorn. \\i. L 2 b. Za
czwartem pozywaniem aktor nic sławiącego się ma wzdaó
w zysku , i mocą tego zysku otrzymać dekret sądowy.
Vot. Leg. 5 , 80, (cf zysk , cf. przezysk). Wzdąć kogo
o co , za co , wydać dckre"l przeciw komu. Dudz. li.
etncil l>erurtiicilcii. — 'g. Fig. Ir. Już dzień wesoły zna-
cząc, nocne chwile wzdawa jutrzenka. Zebr, Ow. 188;
fiigat noctis tempora , spłasza, ruguje, wypiera, spędza,
zgania, ber iafl Dettreibt bie fiiiftcrc 9ia(^t. — % 'Wzdaó
na kogo, 'wzdąć się na kogo > zdać, spuścid ; Dotn.
uzdaltise fiio , eon/ido.

'WZDALIĆ cz. duk. , oddalić . ciiUcrncn. Wzdalony je»ł od
domu twego. Byb. Ps. 78. Słusznie mię wzdahłe^ od
twego oblicza [lanie. Geb. Hymn. 526.

WZh.A.M, ob. Wzdąć.

*WZUAiM adv. , "wżdy, z tern wszyslkiem , przecie, atoli;
Sorab. 1 . decż ulique , beiiilO^I , fllcic^iuobl. W lekarskiej

w ZDARLI - WZDJAĆ.

WYDŁUŻ - W Z D R A Z A Ć.

667

nauce najwięcej się mistrzów obiera, a .wźdam ido tych
czasów do doskonałości swej nie doszła. Hipp. 101.
Choć wymowy nie mam w sobie , Niech nie milczę
wżdam o tobie. Pieśń. Kat. 101. (lamen). Lub lata do-
jęły człowieka i rzeczym 'gwałt 'przebaczył w pierwszym
znanych wieku, 'Pomnie wzdam z większego. Zebr. Ow.
299; (tameu). Usłyszawszy to Job zapłakał, wźdam dzię-
kował boże tobie. Pieśń. Kat. 131 ; [lamen). Snadźby
widy znośniejsza rzecz była acz zła , 'wźdambych była pła-
cząc milczała. 1 Leop. Esth. 7, 4. Przypatrzcie się krukom,
ani sieją, ani żną , a wzdam je bóg żywi. 1 Leop. Luc.
12, 24.' (a wżdy 'je bó? żywi. Bibl. Gd.). — §. Wżdam,
jużci ; freiłlid), jtt itJO^l. Wżdam potrzeba, aby temu, co uczy,
słuszna zapłata była. Glicz. Wych: 5 b. ^ Wżdam ja nie
mogłem o tym nic mieć wiadomości, Że są nieprzyja-
cielem człeku nieprawości. Kulig. Her. 57. Czas wszys-
tkiego przysparza ; jedno wżJam ku niemu trzeba sta-
łości i przetrwania. Giicz. Wijch. N i b. Około tego
wżdam tak rozumiał Arystyp , iżci się żaden z nauk nie
stasva niewolnikiem, ih. lU 5 b. Tylko że wżdam mniej
czasu podobno im było. Groch. W. 174. — g. Wzdam,
tylko. Jedno, pod warunkiem, jedynie; DIoś, nllcin, mir,
illitcr bcv 53ct)iiiiJiiiti3. Rzekł Farao , ja was wypuszczę ,
abyście ofiarowali bogu na puszczy; ale wżdam abyście
dalej nie odchodzili. 1 Leop. Exod. 8 , 28. (wszakże da-
leko nie odchodźcie. Bibl. Gd.}. — §. Wżdam , wźdam
kiedy, nakoniec , przecie ; ctibliĄ , CilMt^ cirnnal. Czemu
tak długo kurczysz możną rękę swoje ? Podnieś wżdam
kiedy wzgóre , podnieś prawą twoje! J. Kchan. Ps. 108.
Panie pókiż wżdam swej sprawiedliwości Używać bę-
dziesz? karząc moje złcści? Kunc, Gd. 288. Sara do-
zwoliła Abramowi rzecz mieć z dziewką Hagar, aby z niej
mógł był wżdam potomka dostać, gdy go sama nie mo-
gła mieć. Glicz. Wych. B 'i b.

WZDARLI, Wzdarlszv , ob. Wezdrzeć , wzdziorać.

WZDAWAC,o*.Wzdać. WZDĘCIE, WZDĘTY, WZDĘTOŚĆ,
ob. Wzdąć.

WZDJ.^C , wzdjął, f. wzdejmie cz. jedntl. , Wzdejmować,
'Wzejmować niedoli, et conlin., podniósłszy w górę zdjąć
tu t»tc ^óisi a&jiebci', iDCg^ctcn. Wzdjęli kamień, gdzie'
umarły był położony. Sc/t/. Joan 11. — g. Wziljąć kogo,
przejąć, zjąć , przeniknąć, przejść, przeszyć fig.; eincn
im 3'"ifrften ganj crgrcifen , burrtibringeii. Tym większą
wzdjęty ciekawością , gdym na niego nalegał .... Teut.
41, 11. Tak ją często ciężka żałość, głód i boleść
'wzejmowała, iż też onyin okrutnikom łając i złorzecząc,
przeciw sobie ich pobudzała. Wiśn 285. — g. Wzdej-
muje się za nim, ujmuje się za kim. Włod. Ujmuje się
za co, za kogo, wzdejmujc sie, wszczynam sie za co.
On. Th. 1212. przyczyniam się, [id) jemanbeś annc^meii.
Dimirare pro allero , wszczynać, wzejmować się za kim.
Macz. Któż się za mną wzdejmuje przecisvko złośnikom ?
Rud:.. Ps. 9ł, 16. (któżby zię zastawił za mną, ktoby
się ujął o mnie? Bibl. Gd.)^ Gdy kto zgrzeszy przeciw
bliźniemu, tedy go z kim sędzia porównać może; ale
jeśli kto wystąpi przeciw panu , kto się za nim wzdej-
muje? Radź. i Sam. 2, 23, ( któż się za nim ujmie?

Bibl. Gd). Instygowali u prawa , abo się 'wzdyjmowali
za czyje niewinność. Gorn. Dw. 240. O te fałszywą na-
ukę sie wzdejmuja. Żarn. Post. 61 b.

WZDŁUŻ .''WZDŁUSŻ, na dłuż, w długość; Boh. wzdyli ,
( cf. wzdalić ) : Slav. uzdux. itt bic Cdiicie. Przysionek
50 łokci wzdłuż , a 50 wszerz. W. 5 Reg. 7 , 6.
(w dłuż. Bibl. Gd). Obiecał mu, iż miał wolą jego uczy-
nić, jednak rzecz szła wzdłuż. Wys. Aloj. 551. odwlekała
się, jog fid) iti bie Cangc. Abym wzdłuż nie szedł, cokol-
wiek on u boga mógł , to wszystko na bliźniego włożyć
usiłował. Birk. Dom. li. krótko mówiąc, nie rozwodząc
się dłużej. WZDŁUZ>fl , ia , ie , wzdłuż idący, et. pod-
łużny; iii bie Saiigc, mt^ tn Cmige gelicnb, bwfctib, fi^
crftrccf cnb. , Zapadlina, wzdłuźnia dolna. Perz. Cyr. 59.
■■WZDŁUŻYĆ cz. dok., Wzdłużać niedok., podłużyć, prze-
dłużyć, ticrlaiigeril. Tu mi wzdłużasz żywota Pozbawiwszy
kłopota. Geh. Hymn. 525.

'WZDOBYC c;. dok., 'Wzdobywać niedok. et contin., wydo-
być , zdobywszy solne nabyć , ero6etn itilb fiir liJj nc^'
Jltcn. Rzymianie chleba i małżonek gwałtem wzdobywać
musieli. Falif;s. Flor. pr. (porywać). Kazał Mindok synow-
com ciągnąć na Ruś , mówiąc im : który z was co wzdo-
bedzie sobie na Rusi , to' niechaj trzyma za udział. Slryjk.
276. (zwojuje, zawojuje). Wzdohywszy kraju Sarmackie-
go, jednemu w 'szafunk wierny wszystko dali, By sta-
łej trwali. Siryjk. Gon. D 2. Piast wielmożnie panował,
krain swych wzdobył , i cudze zhołdował. ib. K 5.
Gdy nauki jego będziecie strzedz , szczęśliwie granic
swych wzdobędziecie. ib. T 2. Brutus , miłośnik Rze-
czy pospolitej Ojczyźnie sławy wzdobył znamienitej, ib.
J 2. Spełnić nie może mdły człowiek wszystkich cnot,
choćby- przetrwał Nestorów wiek, 'Wżdy nie już ustać,
lecz lvm wiebćj robić. By ich mógł wzdobvć. Stryjk. Gon.
Co.'' ' - .

WZDRAGAĆ się zaimk. hiedok. , Wzdragnąć się jedntl.;
Boh. zdrńhati so, pozdrShiim Se; wzbraniać się, ef.
wzdregać się; fid) iDcigern , nidjt baran tDotleii. A choć-
byś się i wzdragał, to może za laty Niechętnemu na-
trętne miłość przyśle swaty. Zib. 9, 557. Zabł. Do te-
go nawet konsul sam pomaga, 1 niszczyć ustaw naj-
mniej sie nie wzdraga. Chrośc. Fars. 149. Ghrośc.' Luk.
259.

WZDRAPAC Ci. dok., Wzdrapnąćjc'rfn//., Wzdrapywać czestl.
drapiąc wzrywnć, podrapać, szarpiąc wzruszył; Garn,
dergniti, dergnem ; Vind. gorspraskati , ail^fra^Clt, tOlltlt)
franci! , ailfri^cn. Wzdrapać ciało. Ir. Opętanego wzdar-
ło dyabelstwo i wzdrajiało. Seld. Luc. 9. — J. Wzdra-
pać sukno. 7V. kutnerować , drapaniem barwę podno-
sić , bas ind) atiffra^fil. — g. Zaimk. Wzdrapać sie, z
trudnością łazić wzgóre; Yind. lasiti , plasiti , gmasili, gor-
postuvaii ,' in bic ,'oóDe' fletterii, Innaiif flcttmi. Musiał dla
bezpieczeńsiwa wzdrapać się na drzewo. A'. Pam. 12,
50G. WZDRAP.\CZ, a, wi., który co wzdrapa , podrapa;
bor 31iiffrafecr , (cf. kutnerujący), — g. Wzdrapacz, który
sie wzdrapa wzgóre, ber SlcfiCrcr ; \'ind. lasnik , plaso-
vez , plasnik.

WZDRAŻAĆ , ob. Wzdrożyć.

8 i*

668

WZDRAŻNIC - WŻDY.

WŻDY

WZDRAŻNIC cz. dok., rozdrażnić-, jątrząc wzbiidzi(5; auf'
tcijcn , III §arnifc^ l'nngcn, crbittcrn. Harde Amuraia po-
selstwo wszystkich serca srogą żarliwością wzdraźniło.
tirum. y94 ; ammos vehemenler accendit.
*WZL)llKl)A , y. i., wstręt, wzdryjjanie się czem ; 9Ibf(tlCU,
Si^craMlle^. I'ierwszc rozróżnienie w Rzymie ze wzdrę-
dy pożyczalników urosło. Faliss. Fi. 47. Chodk. Kost. 50.
■WZDIlĘOiW, a, e, wstręt czyniący, oburzający, Slbft^ieu
errcflcnb. 'Wzdrędną uciążliwość królewską i srogie pa-
nowanie Tarkwiniusza , naród Rzymski nied/ugo cierpiał.
haliss. Fi. 14. Wzdredne panowanie Superba. ib. 15.
•WZDRĘG. a, m., 'WZDMIJKA , {Bielaw. Myśl. F i i j ) ;
■WZDRĘNKA, i, i., ryba, rutilus , rubellus Gesnero, ab
aliis redilur płocica. Cn. Th. 1546. Wzdrenka , płocica,
ryba. \Uod. bai 3JDtI)aiigc , bic SJotjipIiifc , bic ^ió^t. Ry-
by wzdręg i kleniocb są "podoby jednakiej jako płocica.
Spicz. 150.
'WZLiliOlilĆ CI. dok., rozdrobić , wdrobiii w co; jctbtócfeln,
ciiilTÓrfcIn, aufbrócfeln. Z chleba jęczmiennego, gdy okru-
szyny wzdrobisz, wsyp do likworu , z którego mieć
chcesz ocet. Haur. Ek. 102.
•WZDROK .ob. Wzrok.

•WZDROŻYć cz. dok., Wzdrażać niedok., droższym uczynić,
poddrożyć , wzliić cenę, podnieść, podwyższyć; t»ert^flł>
erii , ł^ciirct iiuidicu , ben ^^rci^ crCićljen. Urząd niech po-
stanowi cenę żywności, żeby przekupniowie zboża nie
wzdrażali. Baz. Modiz. 150. Liciiwiarz ten już więcćj
się nie 'kaje, i owszem się wdraża. Klon. Wor. 76.
droży się, więcej jeszcze wymaga procentu, lichwy, niź
d.. .vniej.
WZDRYGAtJ się , Wzdrygnąć się, ob. Wezdrgnąć się.
WZlIllYGl plui:, wzdryganie się, zdryganie się ; (S(^nucr,
'Jlbfiljeii , Sdjniibcr , ©raucti. Coż znaczą te niezwykłe
wzdrygi, te morzyska. Te czucia, którym nadać nie
można nazwiska? Przyb. Ab. 184.
•WZDRZlt.MAlJ; się , WZURZYMAĆ się zaimk. dok., wzdję-
tym być dizymaniem , morzonym od snu , drzymiąc usy-
piać ; iii (5d;luiiinicr gcrat^icii , uum £dfliimmer bcfaflcn met'
ben. Wzdizemały się wszystkie i posnęły. Budn. Malh.
25, 5. (zdrzewiały się. Bibl. (id.).
'WZUWOić cz. (lok., podwoić ; Et:cl. B034Boaio , serborpcln.
['\VZl)V 2], 'WŻDY adv.. "wżdam , przecież, z tćm wszys-
tkicm , atoli ; [jt«o/. weszdy, wszegdy -\ ', bod; , \(boĆ) ,
itnmd) . flleid;n)o()l ; Boh. ■wi(i\l, ii)l uti^ue, (wżdy, wżdy-
cky, dycky 'zawżdy, zawsze); Stw wżdi , wżdn-ki, wżdy,
wżdycky semper; Sorab. i. dćcź uUque , dha ; \'ind. vun-
der; 6Vi>a/. dey, barem; Boss. 40, óiiiL. 6tib , y6o.
(Etc/. KbC,^6, Kkcr,\s 2. Przpgląilał ■go<podna w obe-
zrzeniu niojem wszegdy. Piali. Malg. 15, 7. Weszdy
chwała jego w uściech moich ib. 33, 18. Toć nam wol-
no wszegdy się sunąć ku potrzebie. Bardz. Luk. 112 — 2).
Co tych ludzi na świecie jest , którzy tego nii-godni ,
ieby im świeciło słońce , a wżdy słuńce na każdy dzień
wschodzi. Goni. Sen. 8. Spełnić nie może mdły czło-
wiek wszystkich cnot, wżdy me już ustad ; lecz tym
więcej robić, By ich mógł wzdobyć. Slryjk. Gon. C 3.
Ten hojnie rzeczami szafuje , a wżdy mu przybywa ; a

drugi skąpi, a wżdy ubożeje. Badi. Prov. 11. 24. B\bl.
Gd. Woda śnieżna bardzo martwi korzeń 'drzewia, a
chociażby się też potym od słońca zagrzała , wżdy ona
pierwsza zawada jej zimnem uczyniona , trudno już ma
być oddalona. 6'rełc. ^85. Człowiek o człowieku , dla
tej samej przyczyny, że wżdy człowiek jest , radzić jest
winien. Mon. 70, 494. — Pleonaslice: Wżdy jednak*
jednak, jadnakowoż , n. p. Moc która się w starym a
prawie wyrobionym ciele Amuratowym zostawała , doda-
wała mu wżdy jednak dobrego serca. Baz. Sk. 227.
Wiemy, iż co jest przed ludźmi wysokiego , to jest
przed bogiem obrzydliwością , wżdy się jednak na wy-
sokie stolice 'kaszemy. Żarn. Post. 22. Niewiasty takie,
jeśli odejście płudu nie będzie, wżdy jednak trudne ma-
ją porodzenie. Spicz. 182. Cierpiałem ci wżdy jednak
wiele rzeczy dosyć długo. Baz. Sk. 12f. — g. lempor.
Wżdy, wżdy kiedy > na koniec , przecie ; enbli(^ toć) ,
boi cnblic^ , \)oi) einmal, bódł; Sorab. 1. nehde yacz ,
todź yacz. Już panu wżdy kiedy uwierzmy, a wołają-
cego usłuchajmy. Żarn. Post, o. 575. Czas już, żeby
wżdy kiedy co wielkiego Świat widział po mnie , i co
przeważnego. P. heban. Jer. l>89. Do tych oszu , kióro
sa pochlebstwom napełnione, niechaj też wżdy kiedy
prawdziwe 'wnijdzie słowo. Gorn. Sen. 474. Pana boga
proszą, abyś W. K. Mość wżdy kiedykolwiek mógł się
'wywięzać z tych sideł przymierza tego. Janusz. Oksz. Q
4. Rozumiał biskup, że Bolesław jawnym narzekaniem
ludzi miał się wżdy upamiętać. Krom. 107. Dla boga,
czemuż się wżdy nie czujemy, czemu wżdy łaski pań-
skiej przesypiamy? Podw. Wroi. CO. — §. Wżdy, przy-
najmnidj, choć, tylko, jedno, aby; ntfiiifljłfnS iiur, al*
leill. Panie boże daj, aby to "zawżdy, a jeśli nie mo-
że być 'zawżdy, tedy aby wżdy często było z pożyt-
kiem ludzkim. Baz. Modrz 46. Kto często mierzy,
wżdy kiedy uderzy. Cn. .Ad. 576. Nie trzeba t-k z kim
postępować, iżby wstyd do końca stracił; lepiej ze go
wżdy jeszcze co przy nim zostanie. Gorn. Sen. 567.
Chcieli go albo zabić, albo wżdy dostać jakokoUiek do
ręku. Pupr. Kof 99. Odpędziwszy, albo wżdy przynaj-
mniej uskroniiwszy choroby. Oczk. Przym. 291. Ogród
wszelki żąda wolnego powietrza, albo które się wżdy nieja-
ko ku miirności skłania. Cretc. 198. Co |ialryar?ze ta
prace posłać, żeby wżdy nie z gołemi rękoma do nie-
go |)rzyjść. Sak. Sub. B Z b. Snadżby wżdy znośniej-
sza rzecz była, acz zła, 'N.żdambym była pł-jcząc milcM'-
ła. 1 Lenp. Eslh. 7, 4. To jest staranie najlejisze , któ-
re też wżdy czasem jaką 'krolofilą bywa przesadzona.
Rej. Zw. 15 ó. Dziecko drżąc na mdłych 'czaszccikaeh
z w'3gą się stawiło, Wątluchne, czym wżdy kolwick żył-
kom pomagając Zebr. Oiv 382. Tu wżdy już na tym
świecie jako lako odcierpieć, abo wżily do czasu wię-
zienie podjąć, albo się jakim widy rękojestwem wypra-
wić, [tej. Post. T t 4." Ogień popalił wsz\slk;e pastu-
chy, jedno żem sie ja wżdy wymknął, abym ci to zwia-
stował. 1 /.ei^p. Job. 1, lO' (uszedłem tylko ja sam. BtbL
Gd ). — g. Wżdy, zgoła, ze wszyslkiem , ubcrbiuipt. Kloł
wżdy z każdej strony Uszczęśliwiony? Hor. i, 277. Aoryl.

WZDYBAC - WZDZIERACZ.

Bóstwo samo z siebie nigdy i zadncm stworzeniem nie
mówiło, jeno 'zawźdy przez jaki instrument, albo przez
anioła , albo przez proroka . albo wżdy przez jaki po-
śrzodek do tego godny. Rej. Ap. I. Ja pewny, źe
przyzwolisz, nie pierwsza to próba, Na to wszystko
cokolwiek wżdy mi się podoba. Min. Był. 2, 114. —
g. Conseq. Wżdy, wszak, wszakże, jużci ; ja, jcbpd; , jO
roobl , jo frcijlicl!. Zmi/uj się panie, zmiiuj , wżdymci
twojem dziełem, hchow. 83. ic^ lnu ja tein ®crf. By-ć
był bóg ojcem waszym , wżdybyście mię miłowali. 1
Leop. Joan. 8, 42. (tedybyśeie mię miłowali. Bibl. Gd).
By wiedział gospodarz , o klórejby godzinie złodziej miał
przyjść, wżdyćby czuł.... 1 Leop. Malh.U, Aó. (wżdy-
by czuł. Bibl. Gd.). Przebóg coż czynisz, na myśl dawne
wiodąc żale, Wżdyć się to sama we łzach swych pogrą-
żasz cale. Min. Ryt. i, 79. — §. Wżdyby, 'azaliby, 'aza-

liś, możeby, BitIlEi(^t taC By się nadętości panów

dobry przyjaciel sprzeciwił, wżdyby do uznania siebie
przychodzili. Sk. Kaz. 19 6.

WZDYBAĆ cz. dok., przydybać, zdybać, ciiicn crtappen.
Przecież cię wzdybałem. Teat. 32. d, 122. uchwyciłem,
złapałem.

"WZDYCHAĆ, WZDYCHANIE, ob. Westchnąć, westchnie-
nie. WZDYCHACZ , a , m. , 'WZDYSZEK , szka , m. ,
zdrbn. , wzdychający, ciiicr ber feilfjt , eitt Scufscrcr , ®nif«
jcr; Ross. B034bixaTe;ib. Kobietki od wzdychaczów nie
zwykły uciekać. Teat. 46. b, 56. Nieraz powiedziałam
pani zdanie moje o tej liczbie wzdychaczów , którzy ją
obsiadają, ib. 29. b, 58. Teraz gdy wspomni na one
wzdycbacze , Gorzko zapłacze. Kniaź. Poez. i , 151. —
August Wirgilego wzdyszkiem zwał, że często zwykł
wzdychać, zamyśliwszy sie o swych wierszach. Pelr. Hor.,
cf. skarga, cf. płaczek. 'WZDYCHALNIA , i, ż., *WZDY-
CHALNICA, y, z'., miejsce, gdzie wzdychają, iin <£ciif=
jerort , ©ciifjcrpIaC, 5. 23. eine Scufjcraflee. ( Ef^d. ii34fai-
xajŁHnua , ropa bi, KioBt , na nett cb. AH4peH Kpeci-B
B04py3iui BŁ npoanaMCHOBaHie nM-feiouieii BOSciaTu laMO

■ Btpt XpHCTOBOii).

WZDYMAĆ, ob. Wzdąć.

WZDZIAĆ CS. dok., Wzdziewać niedok., wetknąć, włożyć,
wdziać na co. wsadzić; aufftcdcn , aiifłccfcii, aiilcgctt , auf=
feCen; (cf. Boh. wzdeiali , wzdelawati wzbudować ; Ross.
B034'tTb , BOSAiBaib iiodnieś,d) Krew' się z obu stron
niezbrodzona leje , Kiedy jeden drugiego na kopią wdzie-
je. Tward. \\'ł. 255. (wziąć na pikę). Kapicę na szyje
wzdział, a powrozem się opasał. Rej. Post. 7 i j 5. Fa-
rao zloty łańcuch Józefowi na szyję wzdział. Biel. Hst.
17. Zawiesiłem "kołstki ku okrasie oblicza jej, i zapon-
ki wzdziałem na ręce jej. 1 Leop. Genes. 24, 48. (ma-
nele wdziałem na ręce jej. 3 Leop.; włożyłem. Bibl, Gd).
WZDZIEWALNY, a, e, wlykalny na drewno, indutilis, qui
indui seu praifigi potesl. Cn. Ih. 1546. aiilfterfliat , Olt>
pctfDor, onlegfiar.

WZDZIEBAĆ, ob. Wezdrzeć WZDZIERACZ. «t., WZDZIER-
. CA, y, m. , wzdzierający co , ber Sliifreipcr , in bie $^6e
■ Seiper.

WZDZIERZEĆ- WZEJŚĆ.

C69

WZDZIERZEĆ, /. wdzierży cz. dok., wstrzymać, wściagnąć,
powściągnąć , jurWbnltCIt ; Boh. pozdrźeti , pozdrżugowa-
ti, zdrżet, zdrżowati , (zdreliwost wstrzcmięźIi«-ość ) ;
Sorab. i. zdżerżuyu ; Carn. sdersliim ; Vind. ysdershati ,
sdershim , oddershim , gordershati , oddersbali , noter-
dershati, ( nolerdershba , noterdershanje , oddershnost,
oddershba, oddershanje, gordershba, Ysadershnost, noter-
sadershnost • wstrzymywanie, wstrzymywanie się, wstrze-
mięźliwość , notersadershau , vsadershau = 'wstrzymały,
yystrzemięźiiwy ; Croat. uzdres^n retentus); Dal. vzdarxati,
(vzdarxanye < wstrzemięźliwość) ; Dom. uzilarsjtjalti , uz-
drrisgjati , usteghnuti; Rag. uzdarxati , uzdarxatti, (uz-
darnost < wstrzemięźliwość, vzdarxni ■■ wstrzemięźliwy,
'wzdzierżny) ; Ross. B034epa(aiL , B034cp>KiiBaib, y4ep-
acaib, y4cp;KHBaTb, y4epa;Ka < wstrzymywanie, distng.
uderzyć , B034epa(HiiKŁ asceta ; Eccl. iieo4ep>KHMUii 'nie-
wstrzymalny, "niewzdzierżny , incoercibilis ). Ulises , gdy
się wrócił z swego długiego jeżdżenia , choć go pytano,
a wywiadowano na nim , rozmailerai obyczajami, ktoby
był? tedy jednak się wzdierżał, iż zarazem nie powiedział,
ktoby był. Eraz. Jez. L 6 b.

WZDZIEWAĆ. ob. Wzdziać.

WZDZWIGNĄĆ cz. jcdntl., Wzdźwigać niedok., wzgóre po-
dźyyiunąć, wznieść dźwigając; iit bie $ó^e ^cŁen , OUf^e»
ben; Boh. zdwihnauti, zdwjhati, (zdwihacy most wzwod,
wzwodny most), pozdwjhnauti , pozdwihowali ; Vind. vsdi-
gniti , YsdiguYati, gorysigniti, gorvsinuvati , gorposvigni-
ti ; Rag. vzdighnuti , yzdighniyali , vzdvighnivali ; Bosn.
uzdighnuti, uzdvighnuti ; //om. B034BnrHyTb , D034BnraTŁ,
B034Bii3^to ; Eccl. B034Bn!HyTn, B0.'.4Bii3aio. Gdy się bę-
dziecie kłaść, wzdźwigną przybytek pański. 1 Leop. Num.
i. "WZDZWIGACZ , a, m. ; Eccl. B034Bii3aTC.]b ; wzno-
siciel, ber Slnf^cDer, Gr^eber.

'WZEGNĄĆ cz. jedntl., Wżegać niedok., wpalić, ctnbreillien ;
Vi7id. Yushgati , Yushgem , nolprsbgnti ; Croat. usisem ,
usgalszem; Eccl. BH<nraTii. 'WŻEGACZ, a, m., zapalacz,
wpalacz ; Eccl. BżKnrarejib , ber (Siiibrciiiier.

'WZEGNAĆ cz. dok.; Yind. gorgnati, gorgoniti ; Ross. B30-
raaib, B3roHaTb; goniąc spłoszyć, oiifjaj)en , miiftoltcrn.
Trzoda yyezgżona. Tward. W. D. 2, 193, [ob. Wezgzić 2J.
WŻENIĘ, [oh. VVęgnać.

WZEJŚĆ, "WZNIJŚĆ , irael. wzszedł, 'wszczedł, wzeszło,
/. wzejdzie, 'wznijdzie med. dok. Wzchodzić , Wschodzić,
niedok.; Boh. wzgjti, wześel , wzegdu , wzcliazeti ; So-
rab. i. zendliu , zcndliźem , zkhadżam , zkhadżeno, zen-
dźeno, nazkhadźuyu, hdu horę, zendu horę, horę hdu,
horę dżem, hofe hicżo ; Sorab. 2. fejliisch , fchnjżisch;
Yind. gorjiti ; Croat. uziti , uzhajam , zhajam ; Dal. Yzay-
ti ; Rag. Yziti , Yzhoditti ; S!av. uzichi ; Bosn. uziti , uzaj-
ti , uzicchi , uzacchi , uzascjasije , ushodili ; Ross. B30fl-
Tn , B0cx04nTb , B0cxoH<4y, BOcxo»y, Bcxca^y, (Bosme-
CTBie wniesienie, BOCTOiii wschód; Eccl. B3biTie ascen-
sus , npe4B0CX0(K4y prius ascendo; Graec. nQoara§aivo}-^

wzgórę iść, iit bic $)ii^e ge^en , ^eraiif ge^eii, aufge^cn.
Przyszedł pan z góry Synaj , a z Seir 'wszczedł nam. 1
Leop. Deut. 53, 2. (pojawił się nam z Seiru. Bibl. Gd.).
Słońce wschodzi , wstaje. Cn. Th. 1292, (5ora6. 1. szlon-

610

WZEMKN/^C - WZGADZAC.

W ZGODZIĆ- WZGARDLIWY.

zo skadża , oppos. zachodzi , zapada ; cf. wschód , za-
chód , zapad). Już liylo słońce wzeszło. Papr. Koi. 26.
/. hchan. Ś/ońcc "weszczJo. Sekl. Malh. 15. Słońce
tak na dobre, jako na złe wscliodzi. Prol. Jat 10. Co
tych ludzi na świecie . którzy tego nie godni , żeby im
iwieciło słońce, a 'wżdy słońce na każdy dzień wscho-
dzi. Gorn. Sen. 8. Gdy wzcjilzie słońce , zbieżą się do
jaskiń swych. Wróbl. 211. Dziś mrok padł, jutro dzień
"wznijdzie biały. Jatl buk. O 5. "Wzmjdzie jako słońce
gprawiedhwość twoja. Hej. Post. S s i. (świetną będzie).
Mieszka ącym w krinnie cienia śmierci , światłość wze-
szła. 1 Łeop. Jes. 9, 2. (światłość świecić będzie. Bibl.
Cd.). Wschodzi gwiazda. Cn. Th. 1292.— Fig. Alexan-
der W. fortunę, pdy mu wschodziła, skromnie znosił;
na ostJtek potym wielkości jej objąć nie mógł. Warg.
Kurr. 52; orientem fortunom moderate tiilit, wszczynają-
cą się, ba^ niifflcCłenbe , ciit^cbcnbc ®Iii(f. —Wschodzi po-
wietrze , wojna i t. d., wszczyna się. Wiod. fid) er^ebtn ,
łntfłcbcn, oiiiieDcn, nnfaiigcn. Roku pański (1015), cze-
muś tak 'wsczedł posępno? Birk. Zumoj. 17. (zacząłeś
się smutno). — §. W szczególności o roślinach: Wscho-
dzi zboże, ziele. Cn. Tli. 1292. bie ®civńd|fc jjclifn niif,
• in Snnmcii flc!,it Olif, {ob. Wzniknać). Rośliny wschodzą
z nasienia. I\luk. Rośl. 1, 10. Jako sieje, tak mu też
wschodzi. Iłej. Wiz 104 b. Nie wszystko, co wsiano,
wzejdzie czasu swego. Budn. A Ezdr. 8.41. Nie za-
wsze to 'wznijdzie , co zasiejesz. Cn. Ad. 752. Ziarna,
które, wsiał na miejsca skaliste, wnet 'weszczły, dlatei^o
£e nie miały głębokości ziemi. Sekl. Malh. 15. Szczę-
ście ludzi 'niezbożnycli prędko upada , jnko kwiat za ko-
są, który rano bardzo cudnie 'w szczedł. Uirk. Zumoj. 1\.
Deszcz urodzajna uczynił wzeszła trawę. Budn. Job. 58,
27. (która była wzeszła). Bób zaorują, choć będzie pod-
rosły, choćby też dopiero 'wszczedł , a tym gnoją zie-
mię. Cresc. 85. Ledwo z nasienia dąb '«znijdzie rosły.
Góruje nad inne krzaki. A'«r. Dz. 1 , 41. U Wac Pana
pięknie pszenica wschodzi. Teał, 2(j. b , CG. Kobiety
tam wschodzą, gdzie ich nie posicją. Teal. 55. d, 16.
— Frov. Jedno wschodzi, drugie schodzi. Cn. Ad.7)\l.
jedno góruje, drugie upada; jeden na świat, drugi
w duł.

WZE.MKiNĄG rs jednti, Wzmykać niedok , wzgórc pomknąć,
jil bic .S>t'bc (liiiniifftbicben. Itepere in allitudinem , niknąć
się , w /lin kac sie w /górę. Maci.

WZERWAC cz. duk , Wzrywać niedok., ( di^lng. wzrywać ,
wzryć) ; w górę porywać , (iiifreiPcii , in bie ^i\)i jcrrcn.
Koń od częstego wzryw.inia w/wyczaja się na wstecz
ustępować. Cretr. 522. Fo piasku trzeba (lrabo«;ić
żrzebra , niekiedy wściągajac i wzrywając. ib.

WŻERAt';. nb. Weżrcć.

'WZEliZ-NĄd cz. jednil , Wzrzynać nieduk. ; \ind. gorresali,
gorsresati , gornaresati , ^ornaresliuvati ; l!o»s. nnptaiiTb ,
BptshiBUTb ; wzgórę przerżnąć , in Me $>ól)e aiifid^ncibcn.
Chodk. Kost. 54.

'WZGADZAC się zaimk. dok., zgadać się o czem. Wiod.
Cn. Th. 1546. rozmówić o czym, ipprilbfr iii8 ©efptdd)
fommcn , in fin SefprńĄ rtcratben. Wszystkie granice pu-

ste, a Tatarzyn bierze, Kiedy się wy najlepii^j wzgadacie
o wierze. / Kchan. Dz. 154.

'WZGODZKj cz. dok., 'Wzgadzać niedok., wgodzić , ugodzić
kogo do czego . za ugodą wkupić ; \)mm ycrfingfn , ein«
btiiflcn. Wzgodziłem go u traktyera w stół. Bndtk. ugo-
dziłem dla niego stół.

WZGARDA, y, i., pogarda, wzgardzenie; \ind. sanitbu-
yanjc, samezhuvanje ; Sorab. 1. zadfpeno; fi o f s. noHOCh ,
^ic 3}fradjtiing. Tak była pyszna , i tak pełna wzgardy.
Ze w samej sobie tylko się kochała. /'. Kchan. Jer. 408.
(wzgardziła innymi). Zapomnienie, opuszczenie, wzgar-
da , są nieszczęśliwych udziałem. Węg. Itiarm. i , 203.
Wzgardą wzgardzić najlepiej. Cn. Ad. 1291, (ef. sposób
na dumnego , nie dbać o niego). Xiążc ten starał się
o królewnę, a wzgardę odniósł. Gorn. Dz. 131. wzgar-
dzono nim , odmówiono mu , tr tyiirbc ocr«d)tli(l) nbijcroie'
fen. Wzgarda świata, opuszczenie ś»iata, tęskliwość,
ckljwość żjwola. Cn. Th. 1547. (wzgardzenie światemj.
Wzgardy godny. Cn. Th. 1547, Sornb. \. zadlpenitć,
*pogardny, ncraĄtlinźiinirbig. WZGARDZIĆ cz. dok, Wzgiw-
dzać niedok., gardzić, pogardzić, nie ważjć sobie; Boh.
pohrdati; Vind. saiiiziiurati (cf. za nic), sanemarderslia-
ti , s;imezliuvati; 'Jrou/. oddurili , (cf. odurzyć); {ling. it-
garditti , .pogarditti aliciii convitivin dicerei ; lioss. yna-
mia;iiTb, ymfiiiJKaTt : Ecd. npesopcTBOBatu, oerartiten.
Gdy kto inne wzgardzi , leż sam wzgardżon będzie. Hej.
Wiz. 188 b. Zginęłaby wspaniałość, gdyby tym wszys-
tkim jak 'pobierkanii nie wzgardziła, o co się gmin, jak
o rzecz największą ubija. Filch. Sen. list. 2, 210. Bo-
gacz bliźnim swoim ulrapionym wzgardził, tak że i odro-
bin z stołu jego nie dostało się ubogiemu. Wiśn. 584>
Uczynili sobie kapłanów z najwzgardzońszyth ludzi. 1
Leop. 4 Heg. 17, 52. (z najpoślednicjszych. 5 Leop.).
Nie j«st prorok wzgardzeńsiy a beze czci , jedno w oj-
czyźnie swojej. 1 Leop. AJaih. 15, 58. 'WZGARDZAGZ,
WZGARDZICIEL, a, m, 'WZGARDCA. -WZGARDŻCA, y,
TO , giirdziciel , wzgardzają-y kim lub czeni ; Yiiid sł-
nizhuyaiiz , saniezliuyauz; Hoss. npeJiipareJb , npeapn-
TCJb, f. npeapiiTtMbiiiiua , ber '^craditiT. \Vzga:dz:icz słów
a napominania pańskiego. Ziej. .\p tiS. Niewdzięczność
wzgardzieiclów wiernych posług. Czuchr. Tr J 3. Piry-
toiis , wzgarilziciel widki zmyślonycli bogów. Oiw. U».
350. Wzgardzca bogów. ŻAr. Ow. 510. ib. 70. Nie-
wierniki , wzgardzicicle , wykręlaczc słowa pańskiego.
Hej. .Ąp. 50. 'Onoż wzgardzca naszćj płci. (flw Om.
427. Wzgardca. ib. 558. W rodź. ieiUk. WZGARDZI-
CIELKA, I, n. p. Wzgardziiirlka świata znikomego.
Groch W. 522. bic SBcniditerinn. WZGARDLIWY, "WZGAR-
DNY, a, e, Wzg.irdlime , 'Wzgardnie , ' W/gardzenio ,
'Wzgardzono ai/i'. ; Boh. pohrdiiy , polirdniily ; VinŁ
sanizliliu , samezliliu ; Hoss npeaupjnButi , viiH'iit»ciiTeJk-
iiuit ; Eccl. npc3opjnBu)i , npejiipuTiMbiiuit , iipeapKieu-
HUtł, (cf przejrzeć, (iriezieraćj ; — a) a^ln-e : pogardza-
jący, gardzący, w jiogarclzie mający ; UfrdtOtlid', l'Cra4tfn>.
Tak , będę ją dręczył , wzgardliwa sobie nastroję minę ;
obaczymy , kto koj-o zwycięży. Teal. 52. d. 93. *S»if-
lokrajstwo , I podeptanie wzgardne świętych darów piń-

w z G A R D L I w o Ś C - WZGLĄD.

W Z G L A D N A C.

671

skich. Żarn. Poit. 129. Wzgardzenie go traktuje. Fol.
Zac. 66. Wzgardzenie, wzgardliwie, contemtim. Cn. Th.
1347. (z pogardą, wzgardzającym sposobem). W'zgar-
dliwy. Dmoch. Szt. R. 79. — b) Pasńue. W pogardzie
miany, z pogardą traktowany; serac^tft, ycrad;tli(^. Nad
ten stan nic wzgardliwszego i podlejszego u ludzi być
nie raoze. Kucz. Kat. 2 , 604. Szedł po ulicach ob/o-
zony rzeczami najpodlejszemi i najwzgardniejszemi. Wys.
Atoj. 89. To dziwna , że ciicąc być za króla mian , tak
wzgardnie , tak wedle świata sprośnie , w miasto 'wja-
chać raczył. Żarn. Posl. 2. Tak w królestwie Chrystusa ,
wszystko ubogo & wzgardzono i rozumowi przeciwno naj-
dziesz, ib. 47 b. (podło, nizko, nie pańsko). WZGAR-
DLIWOŚC , ści , 3, postępowanie wzgardzające , wzgar-
dliwe, z pogardą drugich; ycrdi^tli^e Sc^anbllintj, Ser-
fi(^tli(^feit. Wzgardliwość jei;o ku mnie do najwyższego
rozciąga się stopnia. Teat. 25, 5i. Z bojaźni , nie ze
wzgardhwości , tvch sakramentów ś. nie używa. Sekl. 59.
WZGŁABSZ , ob. Żgłabsz.

WZGLĄD, ędu, m, "WZGLĘDA, y, i, '§. wzgląd, wzglą-
dnienie , spojźrzenie , wejźrzenie ; Ross. B3r.T34'B , B3r.ia-
4UDaHie, ba» Siiiffclirfcn , ^inDlicfen, Sluffi^aiien, ber Jjinblitf.
Stworzyciel nasz, gdy wszystkie rzeczy na świecie mo-
cą a względem swym posprawiał, zaraz i odzieniem je-
dne obdarzył. Glicz. Wych. G i. — g. Wzgląd, oglą-
danie się na kogo , na jego okoliczności , bie 3Juci|'icf)t ;
(Boh. £uhled, ohjed, zrenj , ("źrzenie, obejźrzeniej ; Yind.
sadgled; Croat. sonanye ; Rag. obzir , obsir, ozir , opaz,
ópaza, cf. opatrzyć; Hag. jzghled , vghled = wzór , przy-
kład). U Wac Pana masymy w najpierwszym są wzglę-
dzie , Co u mnie to pieniądze. Nieme. P. P. 88. (masz
je najgłówniej w oku, o^ilądasz się najwięcej na nie). —
Wzgląd, poważanie, Diiirfitc^lt , Slitlliig. Przeciw niemu
nikt nie wznieci wojny , Wzgląd powszechny na go-
dność czyni *mir spokojny. Zab. i5, IGL Kniaź. Aby
się pokazać ludźmi najwyborniejszego wychowania , za-
niedbywają wszystkich znaków przyslojności i należyte
osobom względy depcą. Mon. Go, i49. Pisać trzeba do
wyższych z uszanowaniem , do rósvnych ze względem ,
do niższych z uprzejmością. Kras. Pod. 2, iii. an S)Ó'
^ere mit Sere^rmig, S)od)ad)tmq, an fctneś ©leid^it mit
Śl^tung, Slrtigfeit (grzecznośćt, on SJtcbere mit SJoWifoUcn.
— §. Wzgląd , względy, wzgląd łaskawy, uleganie , spu-
szczanie z surowości; SJiicf fid)t , SfaifK^t , ©dinbiijfcit.
Śmierć na nikogo względu nie ma Teat. S. h, 26. (ni-
komu nie przepuszcza). W'olno co chcąc ze mną czy-
nić, ale życzę mieć wzgląd Boh. Kom. 4, 83. Trzeba
matko , abyś miała na swą córkę "względę. Teat. 46, 59.
— §. Wzgląd, przychylność, życzliwość, łaska, fawor;
©unjt, ©eroogcn^eit , Seguii^ifliuig. Rbmy tych, od któ-
rych odbieramy, mamy tych , którym czynić powinniśmy
względy. Mon. 67, 93. Kogo Palmira ma w względzie.
Ten innej kochać nie będzie. Rzew. AIskr. (na kogo ona
łaskawa). Zawszem jej się starał przypodobać, a gdy-
bym mógł pozyskać u niej względy. Teat. 22. c, 49,
( cf. wzajemność; Ross. BsrjaHyTtca podobać się). Czy
powinszować Wac Panu względów u tej bogini ? Teat.

8. c, 30. (czy łaskawa na Wac Pana). W reszcie, je-
żeli jaką umysłu wspaniafość pokazać chciano , cokol-
wiek oświadczyć względu , za coż natychmiast trzy fol-
warki tyle dochodu czyniące, oddano Kapilonowi ? Siem.
Cyc. 122; (honoris aliqmd haberi). — g. Wzgląd, par-
cyalność , stronnictwo, 'zastronnictwo ; SJutffit^t, fat»
t^etllicftfcit. O zdradliwy bożku świata, względzie ludzki!
Lach. Kaz. 1, 592. — §. Wzgląd, względność, stosunek,
pomierność jednego z drugienr; Ross. Kacaie-ibKOCTb ,
bnć SSertłńltni^ , bie fropoition. Najpotrzebniejsza rzecz dla
prawodawcy, docieozenie zachodzących między występ-
kiem i karą względów. Oslr. Pr. Krym. 1, 153. — Maih.
Proporcya czyli wzajemny i równy jednych 'ilkości do
drugich wzgląd , inny jest arytmetyczny , a inny ge-
ometryczny. Ustrz. Alg. 160. Względem, porówna-
niem ; comparate , ad rationem. Cn. Th. 1547. »cr«
^dltiiif mnpig , rucffic^tlic^ , tn Sergldc^. Pobłogosławił bóg
pracy jego , i mało się tego kacerstwa po kraju 'warta,
względem jako tego wiele było , gdy na państwo nastą-
pił. Birk. Zyg. 15. (w proporcyi, w porównaniu). — Ali-
ter : Względem, przez wzgląd , wzglądając, oglądając się;
Boh. wzhledeni, prohlndagjce k temu ; Slav. videchi, (c£, «
przez widok); riiifiiclftlic^ , miś 3{ucfrid;t. Względem złych
czasów, patrząc na złe czasy. Cn. Th. 1547. Sprawy
ubogich ludzi względem miłości chrzcściańskiej darmo
powinien odprawować. Cheim. Pr. 72. Zmordowanych
Turków Tatarowie na koniach swych względem miło-
sierdzia przynosili. Biel. 379. przez miłosierdzie, z mi-
łosierdzia, auś SarmIiei'jigfEit. Względem fortuny swo-
jej został bijurm.mera. ihlrz. Kruc. i, 195, dla , z przy-
czyny, z powodu; nicgcii, ouś śfiuctftc^t , aui UijaAe. —
Względem czego, co się tyczy; Kai anhiaiigt, in Sc»
trcjf. Nasz świat przechodzi nowy , boć my mamy coś
nad tamten względem nieba, a niektórzy z naszych
względem ziemi. Botcr. 268. Nie zaporanijże iść do
mego szewca względem owych botów umówionych. TeaL
56. c, 11. (w .interesie). — §. Na względy, na oglę-
dziny, na obejźrzenie, na wypatrzenie, (cf na wywiadki,
na wzwiady) ; ju Sefc^cit , in Sliigenf^ciii ju nc^mcn. Po-
słał młodzian młodziana do wdowy na względy. Pol. Jow.
2, 6. Wiedziclij że śpieg przyjechał na względy. Pot.
Arg. 707. W'yprawil Noe kruka z korabia na względy,
jeśli wody opadły. Pot. Pocz. 143. (dla zobaczenia, wywie-
dzenia się). WZGLĄDN.ĄĆ, "Względnąć ez. jednlL, 'Wz^\ą-
dać, 'Względać ni«c/oA-. ; i7o!'. wzlilednu£ ; V'j/i(i. gorpome-
shati, gorsameshati; 6Voa<. sónamsze ; /?oss. c3r.ia4biBaTb ;
poglądać wzgórę, auff^aiicji / aufWitfeii, aiiife^cn, iii bie Só|c
fcben. Wzglądam , poglsdam wzgórę , suspicio coelum. Cn.
r/i, 1547. Wzglądanie wzgórę, suspectus e. gr. turris. ib.
— Tr. fig. Uczyniliście jezioro, a nie wgzlądnęliście do one-
go, który ten staw był uczynił. 1 Leop. Jez. 'Hi, 10. (nie
wejżrzeliście. 5 Leop. ; nie oglądaliście się na tego, co
go sprawił. Bibl. Gd.). Ustały oczy moje od wzglądania
do boga mego. Budn. Ps. 69, 3. (ustały oczy moje,
gdym 'oczekawał boga mojego. Bibl. Gd.). — '§. Wzglą-
dać, oglądać, poglądać, oglądać się, obejźrzeć się, pa-
trząc ;' nilfc^cn , nnfc^oucn , |infc|ien , Defe^en, fi^ iimfe^en.

672 WZGLĘDNOŚĆ - WZGLĘDNY.

WZGNIEWAĆ - WZGÓRĘ.

OUf|d;auEit , ft^autii, feCieit. Dalej nie wzglądając , oko 'wstar-
g?a. Zebr. Ow. 50 ; (visaque oculoi avertU). Stanę zdu-
miały, po stronach wztjlądając. Tward. Daj. 78. Wszyscy
po sobie względają , Znfiarszczywszy nosy i swe kwaśne
czoJa , Na zbawiciela zębami zgrzytają. Odym. iiw. 'i F f.

— Wzglądać z góry,' (lerabfejłcii , ijcrabfi^aiieii. Sędzia
z górnej stolicy gniewnem wzglijJa okiem. Przyb. Ab. 54.

— Wzglądać na co , patrzyć na co , spoglądać, nilf etlt)aś
^linfebflt. Barbarzyńcy wzglądaja z uśmiechem pogardy,
Na ów związek chrześcian tak słaby a hardy. Pnyb. Luz.
98. Oczy płaczą, łzami twarz skraplają, Które na Polskę
łaskawie wzglądaja. Kchow. Roi. 108. wzglądać, łaskawie
spojrzeć, względnie, życzliwie zapatrywać się, łaskawy
wzgląd mieć; "t^eilne})iiiciib niifc^aiicii , 3Uucf|'i,^t nejimen , be-
rfidjidjtiijcn. Juz od tego czasu miłosierniejszym okiem
na nas bóg wzglądać będzie. Kckow. 460. Niecliaj tylko
wzgląda na nas pan nasz , a z weselem będziemy mu
służyć. 1 Leop. (ienes. 47 , 23. ("niechaj znajdziemy łaskę
w oczach pana naszego. Bibl. Gd.}. — Boże obacz har-
dość ich , a wzglądnij na pokorę nasze , i racz wejźrzeć
na oblicze świętych twoich. 1 Leop. Jud. 6, 13. (zmiłuj
się nad uniżeniem narodu naszego , a wejżrzyj na twarz
tych , którzy są tobie poświęceni. Bibl. Gd.). Względnij
na pokorę serca mego. Czach. Tr. B 2. Na serce , nie
na diry pan bóg bardziej wzgląda. Kchow 271), (cf. Ross.
B3r.iHiiyTLCfl podobać się). — Aliter: Wzglądać na co,
oko czyli baczność mieć ; ciii 3liige tPOMiif ^aitn . auf«
tncrfinm feijil. Na to zwierzchność względać ma. Gosi.
Gar. 120. — ^ Wzglądać w co, wzierać w co, wej-
źrzeć w co , wchodzić w co ; wortin cin Siiifebcit ^alien ,
Ciiifedeil, imterfilt^eil. Wzglądnijmy w rzeczy, bez których
człowiek obejść się nie może. Zibl R')z. H. Wzglądam
w rzetelne źrzódło, z którego na społeczność istotne
wypływają dostatki. Mon. 67, tl7. — §. Wz,rladać, oglą-
dać się z obawą , obawiać się ; l»eforiJtC Oiiicffii^t liel)meil ,
beforgeit, btmdjUn. Panowie Polscy wzglądając, aby bez-
królewie jakim gorszym od wojny Ruskiej przypadkiem
Rzpltej nie utrapiły, Władysławowi królestwo ofiarują.
Krom. 110; veriti ne WZGLĘDNOŚĆ, ści . z, mie-
nie łaskawego względu, przyidiylność , życzliwość; iai
5Ru(fri*tiiffłincii , bic 'Jiiirffi^t , bic iPeorni^ijuiig , ®unił , ®('
moi(n^e\t, @(iieii)tl;eit. Cokolwiek mi w mniejszym czasie
wyświadczysz dobrego, zaręczam iż nie bez powinnej
względności za twe zostanę przysługi. Teat. 52. c, 29.
Wszystka względność mojł, przyjaźń i miłość nie wzru-
szyła ciebie, ib. 30. b, l.'ł3. Cnota się skłania z większą
względnością ku owym, które w ciężkim i trudnym zo-
stają razie. Pilch. Sen. litl. 2, 102 Miałem honor liczyć
się w poczcie względnością pańską obdarzonych. Dyar.
Gród. 253. Względność na o^oby. parcyalność , stron-
nictwo; {Ross. .iHUunpiflric, cf. lice). W wątpliwych rze-
czach litościwa wyrozumiałość ma większą względność.
Czack. I'r. 2S.ł. Jaka względność , jaki rozsądek ! Tfat.
30. 6, 97. delikatność, 3'irt'Kn''l'l. — Względność tonów
w muzyce. Hub. Mech. 117. slosowność , zgodność,
'zgłośność , harmania. WZGLĘDNY, a, e — ie adv.,
wzgląd mający , wzglądający ; JKlKTlli^lt nejimenb , WurfflC^t

^abenb, ;uruiff?benb , it^tait auf etmai. Acz na swe często
zazdrość jiożyiki nicwzględna , Idzie gdzie ją na uboci
wiedzie duma błędna.... Zab. 12, 240. Względny na
osoby, parcyalny, stronny, Ccc/. JOuepieMHUH ; Ross. ul-
uenplHTiiuri ; Subst. Eccl. jnacapicMiinKii, cf. stronnik. —
g. Względny, w względzie t. j. w stosunku zostający,
stosowny , stosunkowy, pomierny ; rurffit^tliti , ofrt/altniP-
mdrij , proportipnirt ; Slov. ohieditliwi, (cf. oglądający się).
Wyobrażenia nasze o wielkościach są tylko wzglediiemi je-
dne do drugich. Geom. i , 3. (re/u/iwuc). Wyobrażenia
wielkości i małości , rozległości i szczupłości , są wyo-
brażenia względne , t. j. nabyte albo z porównania rze-
czy z sobą , albo z władzą czucia. Sniad. Geog 2 Wy-
raz względny, nie znaczy ani rzeczy, ani rzeczywistego
przymiotu ; ale lo co w porównaniu dwóch rzeczy myśl
nasza upatruje, n. p. długi. Kpcz. Gr. 5, p. 3. — Phyt.
Ciężkość bezwzględna , gravitas absoluta , ciężkość wzglę-
dna relnlioa. Hub. Mech. 439.

WZG.NiEW.AĆ się zaimk dok , wzruszyć się gniewem ,
niifijcl)ra:^t loerbeti uor 3iJrn , fi* órijerK. Wzgniewał się.
W. Lite. 13, 28. (rozgniewał się. Utbt. Gd.), cf. obru-
szyć się.

WZGÓRĘ adv. , kierunkiem w górę , iii bie .f)ó&c , aujmiiti ;
{Boh. wzhuru , zhuru ; Sorab. 1. horę; Vind. nasgor ,
gor , gori , k'verhu . po verhi (na wierzch), naYifhe
(cf. na wzwyż), gorlem , femgori , gorfe , lem nasgor;
Rag. vzgori ; Bosn. uzgór). Skowronek wzgórę wzlatając
rozliczne śpiewania wytwarza , a ku dołu jako kamica
zlata. Spici. 131. Sienn. 297. Ze mną wszyscy pana,
ze raną wysławiajcie. Imię jego święte wzgórę wyna-
szajcie. J. Kctian. Ps. 44. (pod niebiosa uwielbiajcie,
$immclail). Przewrócił się sam od razu swojego wzgórę
nogami. Orzech. Qu. 1S8. do giry nogami , baS nntcrjł(
Jll Obcr^. Na tym miejscu wielki więzożołd zrósł się,
już nieco ugi?ty, już wzgórę wyniosły , dokąd samo przy-
rodzenie wszystkiego , co jedno 'roście, dąży. Pilch, SaU.
285. Drzewo to rozkoszne, kwiatów ozdobą, liścia przy-
kryciem , owoców dostatkiem opiekszone , bieży wzgórę.
Birk. E.corb. E A. (wzbija się, wystrzela, wyrasta). Obli-
cześ mu (człowiekowi) wspaniale wzgórę uformowa/,
Diichaś dał, coby stwórcę rozumem pojmował Kehom.
85. aufrci^t. iMury stolicy wzgórę idące. Ulice złotea
lśniące. Groch. W. 122. (wywiedzione, wysadzane, wy-
stawne ). Do dziedzictwa pierwsza blizkość jest na iii
idących, jako są syn. córka, 'wnęk, descemlenliiM,
polym wzgórę idących ascendeutium , jako są ojcioo,
matka , dziad; trzeci są poboczni, lotlnleralfs , jako brs^
siostra. Szczerb. S(i.c. 123. bif niifftriijCHbc 8inif. — Wodj
wzdęły się wzgórę, jak góra. 5 Leop. Joz 3, IG. (wrnio-
sły się. 1 Leop. ; zastanowiły się i stanęły w jednej ku-
pie, liibl. Gd.; fic tbilrmtni \iif iii bic ^ól/t, irif fin 9łT||}.
Baran niżej pijac , wilkowi wudv wzgórę nic mógł mącić.
A^oi/i 1. ku żrzódfu, flc^cii bfii Strom binaiif, flroB'
aufioiirtd, iiai obeii. D<> złego, jako z góry i po wodne,
a do dobrego , jako wzgórę i przeciw wodzie idziemy.
Sk Kaz. 77. wzwodę , flfflrn bfii Strom. — "(.. Wzgórę
co jest, quietis • supra , tursum Ci* Th. 1347 na gó-

w z GÓREK - W Z G K Z A Ć.

rze , okn, in ber §obc. Wzgórę jest pan. Rej. Post. c i.
(w niebiej. Bóg ty, n;t niebie wzgóre . i na ziemi nizko.
1 Leop. Joz. 2. ii. Bibt. Gd. Hadz.^Dent. 4, 39. {pan
jest bogiem na niebie wysoko. Oibl. Gd.). Starajcie się
o 'rzeczach, które są wzgórę, nie które są na ziemi.
Rej. Post. T 2. Nie udzielasz snbie porlnbieństwa wszys-
tkich tych rzeczy, które są na nnibio wzgorę, i które
na ziemi są nizko. i Leop. Deiit. Tj, 8. Dihl. Gd. WZGÓ-
REK , rka , ?«. , górka, pagórek, wyniosłość zierai po-
mierna , cf. wzgórze ; Boh. pijwrśj ; Garn. grizh , rębr ,
klanz ; V'r;jrf. goriza , gorazhina , hribcr, hrib , reber,
brieg , homez, berda ; Croat. berechina , berdo ; Rag.
vzbardiza , bardo . pobirdiza ; Ross. BSropOKi , BSropÓ-
VCKTi , X03M3 ; Eccl. xojiHiih"B , upnropoKt , ćyropoKt ;
tn Sliibcrij, tic 31ii^o()e ; (Ccftr. tai 25crgd), bcv ^iigel.
Wzgórek ten tak zwolna podnosi się, źe trudu naj-
mniejszego nie czuję, jakem na górę wstąpił. Karp. 5,
157. Na wzgórku opoczystym obficie mech rośnie pa-
puży. Zab. i 4 , 48. Ejsym. Wzgórek wystawiony nawaf-
nościom , wichrom Ross. lopi. "WZGÓRNY, a, e, vvzgó-
rę będący, na górze leżący, górny; in bcr Spbht beftll'
bli(^, o\m\ , \)ed} , crbaŁcu. Wzgćrne szpunty z okien ru-
szane. Gęb. Hymn. 502. (niebieskie). Wzgórny gmach.
iSekl. Luc. 22; wieczernik abo siedzenie, ib., cf. świe-
tlica, ib. Marc. li. Bogu i serafinowie sluźa wzgórni.
Kanc. Gd. 44. WZGÓRÓWATY, WZGÓRKOWATY, a,
e — o adv. , wzgórki mający, pochodzisly, pagórkowaty;
Boh. hornaty : Vitid. Iinhern , hribrast, briegast; D«,l.
vzbardoviio , Ijiiglid), ('crgi(^. Krowy na wzgórkowate miej-
sca wypędzają. WoUzt. 6.

WZGORSZYC CS. dok. , Wzgorszać niedok. , (oppos. wzjep--
szać , wzbudować moralnie), zgorszeniem zarazić, ein
2'ir(|criui5 gckn, drgeni , firger, bufcr, fcfclet^ter inacbett. Oni
jawnie grzeszą i wzgarszają drugie. Biuł. Post. 254. Je-
^li cię oko twoje wzgarsza, wyrwyj je, a odrzuć od
siebie, ib. 144. Prowadźmy duchowni dobre życie, aby
ci wzgorszeniem naszem nie brzydzili sie świątobliwości
kościoła. Baz. Medz. 1 , 445. Bzów, Roi. 21. Hardą
chciwością wzgorszony. Krom. 556 : depraimlus.

WZGÓRZE , a , m. , ciąg ziemi wzgórkowatej , eiiic 31iil)0^e,
ein 3Ilif)ttiig , .f)o4Ianb. Wzgórza są te, których wysokość
względem równego kraju jest wprawdzie znaczną, lecz
przylym tak płaska i lak łagodnie wznizającą się spadzi-
stość mają, źe z armatami cięźkiemi i z wojskiem bez tru-
dności wstąpić na nie można. Łejk. Mier. 80. Małe i
wązkie wzgórza w znacznym paśmie rozciągające sie,
rłdeaux zwane, powinny być na wojennej karcie wy-
rażone ib. 79.

'WZGROMADZIĆ n. dok ; ^cci. B03rpoMa)K4aio , ob. Nagro-
gromadzić na kupę.

WZGRZAC , f. wzgrzeje cz. dok. , Wzgrzewać niedok. ; Vind.
segreti , gorsegreti , gnrstopliti, gorsvrezhili ; Ross. b30-
rptib , Bsorpieaib, Boarptearo, Bsorpisaio ; grzejąc prze-
jąć , ciepłem przeniknąć; aiifioarmen , ttjarmenb er^ijen,
aufrcgen pr. et fig. tr. Meleager i z nim 'nitezowie g"" e-
czni chucią sławy wzgrzali się. Zebr. Ow. 197; ei '.na
lecta manus juvenum coiere cupidine laadis.

Siownih Lindego wyd. ?. Tom TI.

■^.

WZGRZEŚĆ - WZIENA

673

WZGRZEŚĆ , f. wzgrzebie cz. dok. , Wzgrzebać niedok. ;
Wzgrzebnąć jedntl. , grzebiąc wzruszyć , cf. wzdrapać ;
niiffdiarrcn , fdjaticnb niiifraftcii ; Vind. gorsderkati , gorsdi-
rati, gorspraskali , gorpojirsskati : Eccl. Boarpecrn , pas-
pEJTŁ rozryć , wzryć.

WŻlAĆ , 'WZIĄŚC, 'WZIĄŻG, we wszystkich znaczeniach
swoich masz pod słowem hrać\ wyjąwszy w znaczeniu
zaczęcia, rozpoczęcia, nti^ekii, nilfaiigcti ; //a^. vzeto go-
Yoritti incipere ~loqui wziaść gadać, mówić; cf. jąć , n. p.
Jak się wziął popisywać z swemi dostatkami , jak wziął
szumić. Teat. 28, 121. Ale obróćnó się zadem! Aż tu
zaraz pełno huku , Jak się wezmą wszyscy śmiać do
rozpuku. Zab. 15, 281. Tręb. , (cf Ecd. «i.xi, t. j.
H noMMn.TB , ^^uat, , ej\voHi , mh noiiJia.in , hui,s , B3a.in ,
nOH.Ma.iii). — ^. Wziąć się, uwziąć sie, zawziętym być,
fi(^ (mit (Srtiictening) tuoriibcr Ijcrmad^cit. Kilku niegodnych
Polaków wziąwszy się na zniszczenie ojczyzny, nieprzy-
jaciół do kraju wprowadzili. Gaz. Nar. 2, 259. WZlĄ-
TEK , Ikii, m., wzięcie i to 00 się bierze, co się wzięło,
przyjęło , zysk , dar : baś 9?c(Mitcn , baś ©ctiommeiic , ber
©eiBiiin , hai ©cfdienf ; Boh. wzatky ; Ross. BsaiKH po-
darunki; Eccl. ii340iiiMaiiie. Wybrano z kościołów inszych
naczynie święcone, ale z Krakowskiej dyecezyi nic naj-
mniej wziąć nie możono , gdyż biskup najmniejszego
wziatku dopuścić nie chciał. Krom. 608, cf. zabór, SSeg'
lialime. Popi nietylko chorym , ale i zdrowym ten sakra-
ment odprawują, a to dla nieszczęsnej mamony i wziatku.
Pim. Kam. 195. (dla zysku, daru, accipe, akcydencyi).
Więc że rozdają w samym Rzymie zboże , Każdy dla wziat-
ku do miasta się trudzi. GItrosc. Fars. 5. (żeby wziąć czyli
dostać zboża). Nikt wziąlkiem nie gardzi. Zegl. Ad. 178.
Przyjaźń ich tam, gdzie wziątek. Fredr. Ad. 19. Nie
wielu , którym nad wziątek milsza cnota i sprawiedliwość.
Pili:h. Sali. 46. To co mu sumnienie kazało, bez wziatku
żadnego uczynił. Star. Zad. D. (bez interesu). Oficialista ,
któryby dla wziatku w rzeczach lub pieniędzach przyję-
tego , nakręcał świadectwa, niezdolny na zawsze do
wszystkich urzędów ogłasza się. Oslr. Pr. Krym. \, 171.
(przekupiony, przedarowany, 'przenajęty). Nie leda gatunek
dobrodziejstwa , którego i datek i wziątek równie jest
pożyteczny. Pilch. Sen. list. 285. (świadczyć i doświad-
czyć dobrodziejstwa). Cokolwiek wydasz, zlicz a zważ,
a datek każdy i wziątek napisz. 1 Leop. Syr. 42, 7.
( co dasz abo weźmiesz , wyszystko napisz. Bibl. Gd.;
9[lti^gattc, iinb (SinnnDmc). Regestra wziatku i wydatku.
Warg. Wal. 100. dochodu, i rozchodu, percepty i cx-
pensy, CitiiiaDiiiC = iiiib 3lii^galic- 33iic^er.
WZIĘCIE, ia,?i; rroa<. uzetje; Da/, yazetje e<c. , o6. Br,-!Ć,
wziąć. — §. Wzięcie, opinia, mniemanie, zdanie przy-
jęte , eiiic angcnoinmciic 5Wc«iiniig. Powszechne wzięcie lu-
dzi jest, że złoto i srebro czynią bogatymi Kluk. Kop.
i, 58. — §. Wzięcie, wziętość , 'akceptacya , zna-
czenie, waga, walor, kredyt; bic 33cliebtl)cit , bai Sln<
fejcn , bic 9l(^tung. Wzięcie języka Francuzkiego u nas
tak poszło, jak i Greckiego u Łacinników; poszło zaś
z pism znamienitych, z których jak z źrzódeł czerpano.
Ara.'!. List. 2 , 54. 'WZIENA < wzięła , n. p. Gdy to

85

674

W Z 1 E R A G - W Z J A T R Z Y Ć.

W Z J A W 1 Ć - W Z L E C I E Ć.

czytam , dziwno mi , ziiądze ci się 'wzięna Obfita , co u
mnie często sucha, wena? Min. Ryt. 3, 542, ob. Brać,
wziąć.

WZIEKAr,, ob. Wejźrzeć. WZIERACZ, a, m., wglądacz,
kióiy wziera; ber 6iii|'e|icr, ber in etiunś bic ginfit^t Jiat,
ber J)iiicinid)auer ; Ray. virUegl; Ross. i)3iipaT0.ib.

WZIETOŚC , ści , z. , sposób w którem co się bierze , uży-
wa ; bic 3lrt n)ic etiua^ gciiomiiieii , niiflenommcii , gcDcaiK^t
iBirb. Jawna jest ta rzecz, skoro należycie poznana bę-
dzie wzięlość tego słowa mówić. Zab. 6, 318. (zna-
czenie).— §. Wziętość, wzięcie, akcsptscya , szacunek,
waga, walor, kredyt, znaczenie dla zamiłowania w któ-
rym co zostaje, (cf. zachowanie, zachowałość) ; bic Se<
Iicl)t()eit, iai Śdicbtfe^n , 3liisjciicl)m|'ciii , bic 9l(^tmuj mit Siebc.
Wpływ jest pierwszym z stopniów prowadzących do
wzięto.ści i znaczenia; kto się dal poznać Jprzez niepo-
spolitą zdatność i przymioty, przez ważne usługi , w rzą-
dzie osobliwie wolnym , pomiędzy zjomkami nabywa
wziętości. Fam. Warsz. 7 , 22. Nieme. Żaden prorok, nie
jest w sljwic i wziętości w oji-.zyznie swojej. Zul. Test.
iOl. On w niepamiętnym zagrzebaną prochu Lutnią wy-
dobył 'Sluwieńską z pod ławy , Ojczystych rymów za-
pleśniała w lochu Wziętość ilo pierwszej przyprowadził
chwały. '2a6. 12,17. /'rs^/. WZIĘTY, a, e, parttcip. Yerbi
wziąć, ob. Brać; Slov. wzati. — g. Wzięty, wziętość cz\ii ak-
ceptacyą mający , kochany i szanowany . (cf. zachowały,
zachowany, zaciąga za sobą); Garn. ushęzh ; Busn. prim-
gljen , pristupan , Ccf. przyjemny, cf. przystępny); l)C>
licbt, nn(jeiie{im, flc[(^d§t, gca(^tc't init gicbc imb Scs^fall.
Kikus ze '-yszyslkich cnot doskonałości wszystkim pra-
wre był prz^yjcmny, i u wszystkich wzięty. Krom. 54.
X. Skarga, jak jedno ka?ać począł,, wzięty był bardzo
w powiatach onych Ruskich. Birk. Sk. C. Na wielkich
urzędach bywał, i był człowiekiem wziętym. Goni. Sen.
191. Człowiek wzięty, cokolwiek pqc/.nic, chociaż cza-
sem będzie tak w czas dobrze, jednak ludzie za, na wy-
bór chwalne ono rozumieć będą. Goni. Dw, 65. Basza
ten nad insze był wzięty u sułtana. Tward. VV7. 152.
On w więzieniu, jak to być może! człowiek tak wzięty
u dworu! Boh. Kom. 4, 98. — Slov. Prov. Wzactni,
gako swina w żidowskini domc, (iiiwisHs). — Wzięta ję-
zyki są te , które się nietylko w krajach swoich zażywają ;
ale dalej się rozchodzą, jak Francuzki w Europie , Arabski
w wschodnich krajach. Kluk. Zu>. 1, 59, (cf. brany,
brańszy , n. p. Z takiego słodu lepsze i brańszc bywa
piwo. Haur. Ek 195. Z jarego iyla gorzałka bywa brań-
sza. Haur. Ek. o6).

"WZIGRAC się zaimk. dok. , 'Wziąrawać się niedok. , roa-
igraćsię; Ł'cc/. B3iurpaiiiuoca , iii) iii Spideii iinb 'iaiibelii
cinlajfcn. Szedł za niewiastą , jakoby baranek , v.zigrawa-
jący się, który nie wie, że go do powroza ciągną 1
Leop. Prov. 7, 21. W tym 'xiężycu z paniami s(c do-
brze wzigrawać. Spici. 196. id. Sienn. 427. Wzigrawa
mi się , wzigranic się ; Eccl. B3iurpauic lusut , latciuia,
■06. Igra , Igrać.

WZJi\TRZYG cz. dok. , Wzjątrzać niedok. , rozjątrzeniem
wzburzyć, wzgorszyć; erbittcrii , aiifbriiirtcii , iii ^iiriiild)

jagcti. Xiążęt3 Ruskie, aby Bolesława tym bardziej wzją-
trzyli , xięcia Halickiego wygnali. Gwagn. 45. Więcej mi
potrzeba , zapalczywości i nienawiści swojej wzjątrzając.
Arom. 108. wzniecając, oiifat^n.

WZJAWIG cz. dok., Wzjawiać niedok., wydatnie wyjawić,
wykazać, fi^itliarlic^ ojfeiibarcn ; Eccl. B03oGxflBnTn. Fran-
cuzi Henryka sbranego króla witali , Wszystkich Sarma-
tów k niemu chęć szczerą wzjawiali. Stnjjk Henr. a 5.
(wynosili, wznosili, wywyższali, uwielbiali). Pan obrok
duszom naszym sprawił, 1 słowem go swem wzjawił.
Kane. Gd. 116. (objawił). Obyczaje królewskie wnet się
w nim wzjawiły. Papr. Gn. 7. Takowych się panów wie-
ków naszych wzjawilo , którzv żadnej zasługi Rzpllej....
Papr. Kol 2.

WZJAZD , u , m , jazda wzgórę , cf. wjazd ; Vind. gorvo-
slenje , gorpelanje , bic Sliijfnrt^. WZJECHAG , 'Wzjachać,
/. wzjedzie, wzjadę med. dok., Wzjeżdżać ton/in. ; Yind.
gorpelati fe ; Ross. B3'Li>xaTi> , B3i3xaTb ; wzgórę jechać,
miffndrcn, iii bic ^iific faĘircn, {fiiimiffabrcn.

WZJEŻYC cz. dok.. Wzjezać niedok., wzgórę najeżyć, in
bic .^ó(ie aiifitniiibcn ; Ross. BsicpouinTb, BstopouiHEaifc.
Ach żeby mąż mój płocho popędliwy Nie Iknaf wzjcżo-
nej tego to lwa grzywy. Hor. 2 , 15. Kniaź. Gdy obe-
cny duch się w oczach snował, Włosy mi wzjcżył, myśl
z strachem zdejmował. Clirośc. Job. 21. Często im łby
wzjeżają, szrony mrozowale. I'aszk. Dz. 15. Przebóg co
słyszę i powietrze świszczy, Wzjcżone włosy powstają.
Kniai. Poez. 1, 154. Siwizną się wzjeżył głowy jej wierzch.
Otw. Ow. 410 By się najmniej na drzewie wzjeżyły Po-
wiewne listki , By najmniej ruszyły Jaszczurki krzakiem,
sarncczka się zlęknie. J. Kchan. Dz. 2 14. — Fig. Ir.
Niech się , jako chce , nieszczęście wzjeży , Łódź moja
przecie swym pędem bieży. Zab. 9, 102. (niech się sro-
ży, wzburzy). Jak komu sam mierzysz, tak ci też od-
mierzą , A ten 'wszytek zysk będzie , izoć grzbieta wzjeżą.
Papr. Kol. N 5 b. (wygarbują, wyłoją , porama , po-
brflżdża).

•V\'ZKAZ," ob. Wskaż. WZKAZAĆ , ob. Wskazać

WZLAĆ cz. dok. , Wzlcwać niedok. , w górę wylać , in bic
$6be au>^gicBcn ; Ross. B3jnTb , BsiiiBarb , B03.iiflTb . ho3-
.iiiuaTb. Wzlewa rzeka , morze , wylewa. Wlod. Cn. Th,
1547. wzbiera, rozlewa, iibcrdiepcii , ńbcrftriimcn ; przelać.

WZŁAM.\G cz. dok., Wzłamywać niedok. , w górę połamać;
Ross. B3.ia»uuaio, DsaasiUBaib, issjoMUTb, in bic ^b\)t (fin*
niifbrcAcii , aU'M'rcd)cii.

WZLATAĆ, WZLATYWAĆ, ob. Wzlecicć.

WZL.\W1AC, ob. Wzłowić.

WZŁ.AZIĆ, oi. Wzleźć WZŁAZICIEL , a. m., kiory wzgó-
rę łazi, wyłazi, bcr Jliifflcttcrcr ; Rag. YzIdzilegI łcaii-
dens.

WZLECIEĆ cz. dok.. Wzlatać niedok.. Wzlatywać ctcili.,
w górę wylecieć, wzbić się latając; Sorab. 1. flecłici ,
llictowacż, (cf. zlecieć); Carn. (i-rlUm ; Yind ferihati,
ferkati, okuł lictati , gorleteli , gorsleteti , gorlietati ; Rtg.
Yzletjelti ; Ross. B3.ieT-fcTb , BJJeraTb , BaBiiTbOH . B3B«-
BaibCfl , Brnopxii_VTb , Bcnop.MiBaib . Boaiii-paib, icf. pió-
ro); Eccl. Bocnapaio (cf. rozczepicrzyć) , B03hpuJHT«cn ,

w z L E G N A G - W Z M A C 1 G.

W Z M Ą G I C I E L - W Z M 1 E S Z A Ć. 675

(cf. skrzydło) ; aiifjliegcii , {(iimiifiliciKn , aiifilartcni , [id) ^iii>
OUf fdjlDillijCil. Sęp rad siada na wysokich drzewach , bo
mu z ziemi bardzo Irudno wzlecieć dla ciężkości ciala.
Spicz: 152. Gdy się już orzeł starzeje, tedy co "nawy-
iej pod obłoki wzlata , a gorącością sfoneczną sobie
Oczy wyczyszcza. Sienn. 291. Skowronek na wiosnę
wzgórę wzlatając , rozhczne spiewaine wytwarza. Sienn.
297. Wfodziuchnc pisklęta dzierlatki, okoJo matki to
skaczą, to wzlatywają. Teat. S5. d, 17. (podlatują). Wi-
dma, na łyse góry wzlecieć mająca, czarowniczą sie ma-
ścią wysmarowała. Mon. 70 , 584. — Fig. tr. Bogacz
upadł do piekła, a Łazarz aż do nieba wzleciał. W. Po$t.
W. 2 , 38. Pyszny pragnie wzlecieć nad wszystkie lu-
dzie. Petr. Ek. H8. (wzbić się, wynieść się, wznieść
się). Rzeczy wyższe upadają , I grzebią się głęboko , Zaś
upadłe powstają , 1 wzlatują wysoko Bald. Sen. GS. Boje
się ja o te groby , które do nieba chcą wzlatać. Hibst.
A'auA. £ o. — Wzlecenie , ob. Wzlot.

'WZLEG.NĄC med jediitl. , polegnąć wspierając sie , fid)
njorauf Icgen, Icbiicii, |łu|;cn ; Hoss. B03.ieH<aTb, B03.ieraTt.
Ona występuje z puszczy , wzległszy na miłego swego.
Budn. Cant. 8, 5. (podparłszy się miłego swego. Bibl. Gd.).

WZLEPSZYC cz. dok., Wzlepszać niedok, polepszyć, pod-
nieść do lepszego stanu; »er&cjferiiD er^efteit , atrlicffEnt,
(oppos. wzgorszyć). Wzlepszam majelhość , polepszam ,
poprawiam, melioro On. Tk. 1547. ei 765. Wzlepszenie
majętności , 'tneHoratio , in meliorem stalum reductio. Cn.
Th. 1547. — Morał. Wzlepszam kogo, buduję, wzbu-
duję; (ado aliquem nmplezari virtiUem , proficere- in vir-
tule. Cn. Tli. 1247. Postaraj się, abyś łaskawości boskiej
na swoje wzlepszenie użył. Sk. Żyw. 2, 424 b. (na po-
prawę). Wzlepszenie, zbudowanie, budowanie kogo , da-
nie dobrego przykładu komu. Cn. Th. 1547. et 1408:
oppos. zgorszenie , wzgorszenie.

WZLEŹĆ , /■. wzlezie , wzlażę cz. dok. , W'złazić niedok. ,
łażąc sYspiąć się, wzdrapać się, I;iiiauf flettcrii ; Vind.
gorsiesti , gorlesti ; fiag. uzl^ziti ; Bosn. uziaziti, uziti;

Ross. BS.iaSHTb , BOS.ltSTb , B3.lt3Tb , BSjtsaTb , B03.lt3aTb,

rpoM034nTbca , Bsrpoiiosjinbca , BCKapaÓKaTboi , Kapaó-
KaTbca.

WZLOT, u, m. . wzlatanie, wzlecenie; Cr.5 Sliiffiicgcii, 3(uf'
flattcrn, ser Jtiiffliuj. Orszak bożąt zaczęli czynić do koła
Macierzyńskiego czoła Igraszki, wzloty, przegony. Kniaź.
Poez. 5, 51. Na wzlot bieży na wysokie gófy. Bzów.
Roi. 47.

'WZŁOWIC cz. dok., 'Wzławiajć niedok., łowiąc wzruszyć
zwierza, wsploszyć , ailf bcr 3agb ailfftau&crii. Pies po-
stronny, gdy psy sły.^zy abo przejmując i wzławiając
zająca abo goniąc, nie idzie do nich; abn kiedy jego
psy usłyszą wzławiając abo goniąc , i przyjdą do niego,
zaraz porzuci zająca i pójdzie do nich precz. Ostror.
My.il. 40. Pies wzławia ku zającowi. Tr. Cicho ten pies
wzławMa. Tr. , cf. załawiać.

'WZŁOZYC cz. dok. , 'Wskładać niedok. , w górę nałożyć ;
Sorab. 1. horepoloźu; Ross. Bosaoacnib , B03,iaraTb, 6od)
oujlegcn, auftbiinneii.

WZMĄCIC C5. dok. , wzgórę poraącić , wzburzyć , oon iintcit

Łiiimii oufrii^reil. WZMĄCICIEL, a, m. , cf. wzburzyciel;
Hoss. B03MyTHTc;ib , ber Slufrilbrer . nmrii^rcr oon ©ninó
aii«. W rodź. żeńsk. WZ.M.ĄCICIELKA , i ; Ross. B03My-
TnTe.ibHima ; llmrubrcrinii , 3lnfviibreriim.

WZMACMAC, ob. Wzmocnić. WZMAGAĆ, ob. Wzmódz ,
Wzmóc.

WZMIANKA , i , s. , 'WZMIENKA , 'WZMINKA , 'Z.MINKA ,
'ZMIENKA; Boh. zmjnka ; Slov. zmjnka ; Sorab. 1. zpo-
mnetźo , wopomnetżo ; Vind. spomenik , spomenenje ;
Croat. zpomcnek , spomenek , ( cf. wspominek ) ; Rag.
spómena; Bosn. spomena; Ross. BOsnojiniiaHie, noMHHi;
Ecd. noAnoMiiiiaiiie , BOsnomnHaHie , uanoMimaiiie, (cf. na-
pomnienie); wspomnienie czego, bte (Sri»d!;imug , ba§ Sr=
luatmen, ©ebcnfeu, ©rinticrit, Śerii^rcti. Wzmianka czego,
mentio alicujus rei. Cn. Th. 1547. Nie rozumiejże tu przez
wzminkę cesarską, iżby to tylko sama osoba cesarska na
tym zależała. Rej. Post. U u 2. Wzmiankę czynię, wspomi-
nam, dotykam krótko. Cn. Th. 1547. wzmiankuję, (Jr*
niatamj tfnni, mua^ncii. Bez przestanku zminkęo was
czynię 'zawżdy w modlitwach moich. 1 f.eop. Rom. 1,9,
Eccl. TBOpiiTii nałiaib. O tym ś. Paweł czyni zminkę
w rozdziale drugim. Biel. Hit. 145. O posagu wniesio-
nym żadnej wzmienkl ni<j czvni. Szczerb. Snx. 512. —
WZMIANKOWAĆ cz. con^jn. ," WZMIENiĆ dok., Wzmie-
niać niedok., wzmiankę czynić, wspominać, dotykać;
Boh. zminiti se , zminowati se ; Bosn. spomenuti ; Rag.
spomenuti , spomegniyati ; Ross BcnaMarÓBaTb , craniĘinen,
(Snualinung t^mi. Goż to za sposób cieszenia , klęski
wzmiankować zastarzałe? Ossol, Sen. 5; (obliterata mała
reiwcare). Wzbyt im dziwno , żeć tu ani wzmienił Her-
kulesowej sławy. Zebr. Ow. 511. Nie było rzeczą rzad-
ką widzieć kobiety w wojsksch Maurów, często o tym
wzmieniają historycy Portugalscy. Przyb. Luz. 554.

WZMIĄSZEĆ nijak, dok., wzmięsz iść, zgrubieć, btcf tBCr'
ben. Wzmiąszało serce tego ludu. Sekl. Math. 13; roz-
tyło sie. ib.

WZMIATAG, ob. Wzmiotać.

WZMIERZNAĆ nijak, jedntl., bardzo obmierznąć, fc^r cfel'
tinft, abldjculid; iucrbcn. 'Trafdi sobie zięcia bogatego; ale
im prędko wzmierznie, zechcą zaś dzugiego. Papr. Koi.
N 2. Jedna pani, i sławna Francuzka królowa, O której
sława %vzmierzła dziś słynie takowa .... Papr. Kol. G.
WZ.MIERZIĆ cz. dok., obmicrzić mocno, obrzydzić, ohy-
dzić; ycrefeln, jiiin 6fel mat^cn. Niech sobie wzmierzi Ma.i-sa
suro'.vego , Niechaj się 'imię biesiad i podwiki. P. Kchan.
Jer. 84. Weź mi co prędzej za grzech popełniony Zy-
vY0t, i bogu i ludziom wzmierziony.' P. Kchan. Jer. 520.
Mówiłbym więcej , gdyby mi nie szło o wzmierzienie.
J. Kchan. Dz. 58.

WZMIĘSZ adi'. , w mięsz , w miąsz , w grubość, tit bie
Sitfe. Naczynie to było wzmięsz na dłoń. Budn. 2 Chroń.
4, S. (było miąższe na dłoni.^ Bibl. Gd.). Słupy miały
wzmiesz półtora stopy. Warg. Cez. 81. Słup wzwyż na
cśmnaście łokci , a wzmięsz na dwanaście. Radź. 1 Reg.
7, 15. (w okrąg. Bibl. Gd.). Wzmiesz grubieć, ob.
Wzmiąszeć.

WZMIESŻAĆ cz. dok., od dołu do góry pomieszać, wzru-

85*

676

WZMIOTAĆ - WZMODZ.

WZMOTAC - WZNAK.

szyć ; UDU untcn aiif miiójin , ummift^cii , iimrńjfrcn ; Vind.
goTsmiefriati , gorsmigali.

WŻMlOTAĆ, WZMIATAG c;. (foA-., wrzucić, in tk ^iJ)t mtmi,
aufiDCrfeti ; Yind. gonnetati, gorvrezhi, gormezliuvali ; Ross.
BSMeiiiyTb, BSMciaib, BiieiUBarb, BOSBeprHyTL, Boaeep-
raib , B3Kiiiiyrb, BSKHauaaib ; Ecd. BOSMeraru, bossic-
CTH. Szat 111 puiada/ wypalać albo wzmiotać was, jak
pszenicę. Sekl. l.ue. 22; podsiać. ih. (Roa. B3Mer'iilBblii
porywrzy, B3MeT<iiiB0CTb porywczość^.

WZ.MŃOŻYĆ CS. dok., w górę namnożyć, ^oi) an^aiiicn;
Dosn uzmnosgiti , (uzmaosgilise, rosti • wzrosnąć).

WZMOCNIĆ Ci dok , Wzmacniać niedok , w moc podnieść,
mocy przysporzyć , pokrzepić ; ftiUf madjm , fliufen , DC'
fcfttaen, imiiitiil mai^cu. Będzie zamiarem wszystkich kro-
ków moicli , aby naród byf wz njcnioiiy. Gu:. Nar. 1 ,
339 b. Si. /Jmj. (potężniejszy), Wzmocił sie w górną u
cesarz.i p)wjgę. S!i. Di. 3il. Smutna ojczyźnie grozi
przyszłość, jcżili dzisiejsza edukacya wzmocuionycli nie
wykorzeni przesądów. Zab. 16, 16a. WZMODZ, wzmigł,
/'. wzmoże, wzmoję tmd. dok,. Wzmigić nie lok. , być
w stanie, wydortć, zdołać, przemodz , mieć ^z to siły,
mocy; fioii. B03\ioiŁ, BosMorarb , oermógeit , tóniieti, int
tStaiiDc fe'.)ii. Padnić w podzieianości pierwejbyrn musiał,
niżbym 'dostatnie to mógł słowy swemi objawić; jednak
ile wzmódz mogę. nieco krótko powiem. Chodk. Kosi. 80.
Wzmagać się, wydoływać , zdulywać . od biedy utrzy-
mać się; fil) faii;it cr^nltcii, fimimcdid) fortfommcn. W sa-
dach czasem jedna gałąź rośnie na drzewie pięknie i
czerstwo, a drugie wzmagają się bardzo mizernie. Jak.
Ali. 3, 131, (cf. biedę klepać) Wzmożenie, bycie w
stanie, wydołanic . zdołanie; fljss. BOaaO/KHOCrb , tai im
StanDe fe!)ii , Da? Setniójeii , łlómicn-, bie (/iiircic^ieiiDe stfafl.
— Tramit. Wzraodz co < dokazać czego , zrobić, uskute-
cznić, wskórać; nusrid)tcii , DciDafjlcHiyeii. Wzmógł to
s*oją udatnością, swoja powagą. Tr. — §. Wzmagać,
wzmagać się: przywracać do mocy, siły, zdrowia, przy-
chodzić do siebie , odzyskać utraconą moc , siły, zdro-
wie; roie&er 511 sMitcii foinineii, \ii) crbolcii, ijeiicfcii. Wzma-
gam , poprawuje mi się, polepsza mi się, przychodzę
ku zdrowiu, conualesco. Cn. Th.. 1347. Podług słowa
pińskiego wzmógł po lekku , i przyszedł aż do zupeł-
nego zdrowia. VV//s. Kat. 5a0. W niecnocie był tak
zislarzafy, jiko ów chory, co mu suchoty wzmodzjuż nie
(lopuszcz.iją. Goni. Dw. 399. Człowiek się z niemocy
wzmaga. Sienn. -tli. A polepszjłoż się choremu? a
wzmógł się chory? Ern. 110. Człowiek zdrowy, abo
ten , który z niemocy wzmaga . . . Spicz. 208. Starzy
niedogodni są , na kształt cliorycli i wzmagająch się.
PUch Sen. gn 219. ' rekonwalescentów). Modhiwa
człowieka z choroby wzmogłego. Kanc. Gd. 317. Iż go
baczyli być na" poły chorym, kazali mu u stołu wzma-
gających z chorób siadać. Wijs. Aloj. 275. Wzmaga-
nie, recuperulio virium , convalescenti(i. Cn. Th. 1348.
bie aBicbertjeiieiiiiii) , firdoluii^, pokrzepienie pr. et fig. ir.
Złośnik , co tępił nędznego , Dziwuje się dziś zacności i
wzmożeniu jego Fastk 11:. 115. Padnie słaby. 1 leży,
wzmoże sie wspaniały ; Rozpacz podział nikczemnych.

Kras. Sal. 17. — g. Wzmagać się, usiłować, usilnie po-
dług przemożenia z całej mocy się starać , pracować ;
fid) mit allec SUaft aiiftrentjcn , ftreben, bemiit/cn, xinqn,
ttni)ttn, ^itmrbciteii. Idźże już, idź Walery, ja się będę
wzmagać , Żeby ojca twojego pocichu przebłagać. Treb.
S. M. 116 Pierwsza droga przykra wzbyl, nią ledwie
jak trzeba wzmagają świeże konie , eniluniur. Zebr. Ow.
29. — ^. Wzmódz kogo , wzmocnić go , mocniejszym
uczynić , postawić go na nogach ; cinen mac^li^er madien,
ciiiem aiiibelien. Wieleby mówić można o sposobach , jak
nasz handel wzmódz i rozprzestrzenić. Kras. Pod. 2 ,
165. (podnieść). Rzeka ta, idąc dalej, bierze w 'się
wiele wód , które ją wzmagają. Boter. 253. (powiększa-
ją). Gdzie ziemia nie jest wilgocią dostarczającą wzmożo-
na , nędzno drzewa wydaje. N. him. 5, 102. (posilo~
na, pokrzepiona, użyźniona). — Obsol. cum Dativo : Pro-
szę, wzmóż, miłości mojej; faueas oramus ainanli. Zebr.
Ow. 50. bądź przychylnym , fci) flcncigt , geroojen , flUiiftifl.
— j^. Zaimk. Wzmódz się , wzbić sie w moc , wygóro-
wać . górę wziąć ; mai)U^ wnicn , nii 'Stuin suticl/men ,
obctt brauf fc!)ii , bie ODer&aiib fcefommcii ; {Boh. zmocy ie,
zmahl SC , zmohu se ; Bosn. jacitisc). Tak się Turcy jui
dziś wzmogli , że wiecznym upadkiem chrześcianom gro-
zić śmieją. Bai Sk. 68. Ku wieczorowi powslał_wiatr
duży, który się wzmagał gwałtowniej. Warg. Hadi 329.
Za kilka dni choroba wzmaga się ; już nadchodzi osta-
tnia chorego godzina, Staś. Mam. 1, 198. Gdy się nie-
nawiść wzmoże, w wściekłość się zamienia. Pilch. Sen.
łask. 41. (wygórowana nienawiść). Płacz 1 żałość się
wzmaga. P. Kchan. Orl. 1, 241.

WZMOTAĆ CI. dok., w górę namotać ; Yind. gornaniotati ,
iit bie ,s)ó^c (liiiiiiif Oiu^pcln , minben.

WZ.MYKAG się , ob. Wzemknąć się.

'WZ.NACAG się, (pastwić się', fciiicii iDJiitbiijillen aiuliiifcii ,
Spici trcibCII 2], n p. Pszczoły trądowi łeb urwawszy,
na dół go zrzucają. Nad łasym, nierobotnym trądem
się wznacają Klon. Wor. 43. ( myłka drukarska zam.
wznęcają 2j.

WZ.NACZ.NY, a, e, wznak czyh na wznak leżący; Sorab. 1.
znaczne, (cf. znaczny); Eccl. BOaiiaiiibiii , B03CKJ0iiubid ,
auf bem "DJuifcii licijcnb, rriilliiiii-l Culiitm supinus , leże-
nie wznaczns. .ł/fjo:, WZ.N'ACZVL a. dok. , Wznaczać
niedok., po wierzchu naznaczyć, oznaczyć; bfjeicj)licii , aił*
.^eit^nen. Wznacza się długość promienia koła, na oso-
bnym liniale, który przykłada się do linii. ^11^. Art. i,
287. Zęby narysować łoże do armat ciężkich , wzna-
cza się na tarcicy długość całego łoża. ib. i, 285. wy-
rzyna się, WZ.N.\K , na WZ.NAK adi\, grzbietem na dół,
lU grzbiecie, na grzbiet, na pacierze ; riicflin^ił . tudm&ttt,
ouf ben Dtiirfcii ; Boh. znak, (cf. znak); Sorab 1. fnak ;
Carn. nak , njak , is njak , snag , snak, rilnesku , ( cf.
rzyć); Yind. snak, nasad (ef. nazad) , odsad , (cf. zad),
sa febo , (cf. za sobąl ; Hung. nyak ; Croat. znag . na
herbct ; Rag. iiSse , na uzn5cize , na uznak ; Bom. uzna-
cice , na uznacive ; Ross. Ha Baiiuib ; Eccl._ Bi:{ian,
uaiiiiia , HU BJiiUKi , ua bsiiiiki , hu D3uu>ib , 1 cf Cerm.
(Scmrf; cf l!al. nucą j. Spadł Heli na wznak z stołka

w z N A w 1 A Ć - W Z M E Ś Ć.

WZNIOSŁOŚĆ - ^^• Z N I K N A C.

677

swego, a złamał szyję. Radi. i Sam. 4, 18. Biei. Grf.
(er ficl ruffliiii)^ ; Rag. pasti nasej. Przelękli się 'morde-
rze , wznak padli, raczkiem z kościoła uciekli. Warg.
Wal. 50. Na wznak przewracam Eccl. BOCK.iOHfiio. Wznak
kogo ciągnę, przewracam. Cn. Th. 1547. Ziemioplazy
łuskawego grzbietu, gdy je na wznak przewrócisz, po-
ty się w różne przeguby skręcają, aż siebie na miejsce
odstawią. Piick. Sen. list. 4, 177. Wznak leże. Cn. Th.
1348, Bosn. nicice lesgjalli ; Ross. acHiaib Ha cnnat ;
Ecd. B3uniiałO , boskjoh-hoch. Na wznak leżący. Cn* Th.
1547; stipinus. Na poły wznak, semisuplnus ib. Wznak
spanie ciężkie i niezdrowe. Haur. Sk. 520. na grzbiecie,
auf bem iRftcIcii. — §. Wznaki = w znaki , ob. Znak.

WZNAWIAĆ, ob. Wznowić. W'ZNAW1ACZ, a, m., który co
wznawia, odoawiaez; ber ^ertieiicrer , (Sriicuercr. Wyzna-
wiacze nowych opinij przeciw religii katolickiej. Czach.
Pr. 1, 515. Niektórzy wznawiacze nowych opinij w sze-
snastym wieku. N. Fam. 12, 555. (nowatorowiej. Zwy-
kła w wznawiaczach opinii nienawiść. Czaek. Pr. 2, 209.

WZNĘCIĆ cz. dok., ponętą wzbudzić, mit 8otfi'pt'i|'c aufreifecii
pr. et lig. Bogaty za pokrzywdzenie uboższego , aby się
nie wznęcił uciskać ubogich ludzi. Gost. Gor. 121.

WZNIECIĆ cz. dok., Wzniecać iiiedok., niecąc zapalić, onfa=
ćjin ettt geucr , aujiammen ; V;nd. gorsnietiti , (sanietiti ,
resnielili , notersnietiti < zapalić w piecu ; Carn. unęti se
• zapalić siej ; Croat. obnetujeui , obnetilszcm pr. et
fig. tr. Salomon wzniecając zażogi po świętych skryto-

ściach "wnętrznoraodlnych , tak żarzył iż Chodk. Kost.

58. Unikaj wszelkich okazyj , któreby miłość twoje
wzniecać mogły. Teat. 3, 55. Wzniecić się , zapalić się,
zająć się ogniem , fi(^ eiitjunben pr. et fig. tr. Co się
prędko wznieciło, to nie długo świeciło. Stryjk. 596.
Co się rychło wznieci , nie długo się świeci. Cn. Ad.
102. Pol. Jow. 204. — g. Wzniecam, wszczynani woj-
nę. Cn. Th. 1548. bcit Sricij aiifai^cii. — Aliter: Lepiej
wieojeiec, co pożytek wznieci. Niżeli dzieci. Krns. List.
2, 94. co pożytek przyniesie, mai SJu^en Driiigt.

WZNIEŚĆ, wzniósł, wznieśli, /. wzniesie, wzniosę cz. dok.,
Wznosić niedoL, "Wznaszać conlin. et częstl., wzgóre po-
dnieść , w górę wynieść; auf^cbcn , in Mc Spihi ^elten ,
aufrif^ten; {Boh. wznesti, wznaśeti deferre alieujus nomen,
donieść kogo , wznaśet se = unosić się) ; Sorab. 1. horene-
szu ; \'ind. gornesti, gornofiti, gorpernesli, gornanesti, gor-
nanofiti ; fjoai. znassam, (cf. znosić, znieść); Rag. vznjeti,
vznossitti, uznossitti ; fio5s. BSHecTii, BOSHecuTt, (2. polwa-
rzyć, BSHOCB potwarz, asHOCBUH potwarny, BOSHecTn, bo3ho-
CHTfc uwielbić), B034.tib , BoajtBaib, (cf. wzdziaćj ; Eccl.
BSBniuaio , ( ob. Wzwyższyć , wywyższyć ) pr. et fig. tr.
Nam gdyby trafiło się upaść , Chrystus ratunkiem ma-
jestatu swego nas wznasza. Herbst. Lek. J 4. (podnosi).
Wzniosła do niełia piękne, lecz łzami oblane oczy. Zab.
10, 165. Tak mówiąc, oczy w niebo i serce wzno-
siła , A za swoje 'winności bogu się modliła. Kmit. Tr.
A 4. Przed każdem dziełem oczy w niebo wznosić,
Prawego zwyczaj święty chrześciaństwa. Kras. Woj. Ch.
27. (boga wzywać, na boga sie oglądać, do niego wzdy-
chać). Cała publiczność, trzymając ręce w górę wznie-

sione , wykonała przysięgę na konslytucyą. Gaz. Nar. I
149. wyciągnione , ^ielt bic 3lrmc iit bie ^óf)t auś gcftrctft.
Wzniesiony, wzniosły, Slov. w/.neśeny ; Ross. b03B04u-
Te.ibublfi , (ob. Wzwieść, wywieść). Sosna spodkiem
wzniosła, a wierzcliera kosmata. Otw. Ow. 595. wystrze-
Idla , wzrosła , Ijoó) aufflcfi^offcii. Wznoszenie, wzniesienie,
a) aciio, iai in bie §5^e S)ckn. Jluflicfceii , gr^ebeii ; — b)
Efjecltis, wzniesienie ■ "WZNIOSŁOŚĆ , wyniesienie, wy-
niosłość, wzgórze, wzgórek; bie (Er^iil)aiig , bic i)6^e,
3(ii^ó|iC. Wzniesienia ziemi znajdują się tak w nizkich
okolicach, jako też u spodu gór i na płaszczyznach
między niemi. Łęsk. Mier. 79. W'zniesienie , ^wznijście,
wzrośnienie ; Ross. B03inecTBie , ba'3 3liifl'i^icpeii, 3Juf=
rcadjfctt. Piwa za każdym wzniesieniem zboża podnosić i
zniżać, a tak piwa brać, coby szkoda nie była. Haur.
Ek. 89. — Wznosić się, iść w górę, iii bic i)5|c gcbcii.
Dawniej jako ludzie długo żyli ; a dziś ledwo sie ku
górze wzniesie , " alić już po nim. Falib. II 5. ( le-
dwo C.0 się od ziemi podnosi, podrasta, 'wznika , wscho-
dzi). Wznosić się w górę , wzbijać się , unaszać sie ;
Boh. wznaśet se ; Sorab. 1. fe fnacż ; Ross. napiiTb ,
B03napnTŁ, (cf. para); Eccl. B03Kpn.iaiocH (cf skrzyd/o),
Boacbi.TaTiica, (cf. wysilić się) ; fic^ aiiffi^iuinijcjt , in bic .póbe
fiiminijeii. O wy dzięki, ty chwało, wznoście się do
góry, I wyprzedźcie oddechy odżyłej natury. Przyb. Ab.
184. Wzniosły sie pod obłoki straszliwe bałwany. Groch.
W. 12. Wznosi się woda, wzdyma się, wzbiera; 'btii
SJajfcr fieiijt, fc^roitlt an, laiift aii. Wznosiły się wody
Jordanu wzgóre, jakoby góra. 1 Leop. Joz. o, 16. (wzdę-
ły się. ó Leop. ; zastano .viły się wody płyu ice z gór, i
stanęły w jednej kupie. Bibl. Gd). — Quoad exallaUo-
nem animi: Wznosić, wynosić w górę, wywyższyć, cr^
^cDeii ; Ross. bo3hccth, boshochtb. Zacne umysły z naj-
niższego stanu wynoszą się. Ossol. Mow. 77. wzbijają się,
fic fimiiigcii fid) ctnpor. Wznosić przesadnie , z dumą ,
pychą, wyniosłością; cr^ekii (rait Stolj , S)oi)mmi, Ucbcr=
niut^ }. W uporze żądza zbyt zacięta Chcąc wznieść
człeka nad człeka . zniża pod bydlęta. Kras. W. 52. Mi-
zerny prochu, co się wznaszasz? Hrbst Nauk. J 8 6,
Bosn. uznosittise , oholitse superbire ; Bosn. uznosni,
oholi superbus, wyniosły, dumny, pyszny, nadęty ; Subst.
uznosnost , oholost superbia, wyniosłość, nadetość, py-
cha , duma , cf zadzierać nos , cf nos wyżej gęby ; cf.
przenosić , przezierać drugich ; Rag. yznossitos , titulus
eminentiae, ejoellenttae). Wnet się wznosić fima , Na
kształt bańki , co wiatrem na wodzie się wzdyma. Otw.
Ow. 425. Natura nasza szumne i nieutarte rogi krną-
brnego nieposłuszeństwa przeciw tobie wznosiła. Bzom.
Roz. 42. krnąbrnie powstawała , ilt^ flcgeii jeiiiiinbcii trojig
crbckn, auftrctcii. — °§. Wznosić wojnę, walkę, bunt»
wszczynać; aii^clicn , anfangcii. Dobry pan nie ma nigdy
wojny wznosić. Kosz. Lor. 144 b. O co nam idzie, i
z kira wznieśliśmy walkę, trzebaby się obaczyć. Hrbst.
Lek. J 3. Rzuca się Romul na Leona , i wznosi się
niezmierny zabój. Staś. Num. 1, 150. wszczyna się , po-
wstaje, wzmaga się.
WZNIKNAĆ med. jedntl., Wznikać niedok. , w górę wyni-

678

W Z N 1 Z - WZÓR.

WZÓR.

kać, wyniknąwszy wzt>jś(.', wydobyć się, 'wyróść; l)Cryi)t»
fcimen , cmporfeinicn , tfcrn^uriiHicfefcn , eiitroadjfcn , crroadiicn ,
{letoprfommcii , aiifiielłCii pr. et fig. u:; Vind. poniknuvati-
le ; Hoss. BOSHiiKiiyTL, B03niihaTL ; ŁVc/. cosiiimaio. Z ziar-
nek iia wiosnę znowu insze zioła wznikają. Fetr. Pol. 9.
Ziarna, które padły na skaliska, wnet wznikły , iż ziemi
nie miały. Budn. Mulh. 12, 5. (nasienie wnet weszło.
Bibl. Gd, wzeszło). Badali .się oji-owie święci o wyko-
rzenieniu błędów nowo wznikłycli. Smolr. Lam. 43. Ozyasz
groził kapłanom , i natychmiast wznikł trąd na czele
jego . tuż |irzed kapłany przy ołtarzu. 1 Leop. 2 Parał.
26, 19. (trąd wystąpił na czoło jego. Bibl. (Jd.\. Wzni-
knęła w ciemnościach onyoh gęstych gwiazda jasna sło-
wa" bożego. Żarn. Post. 41- b. (wzeszła). Przenajświętsze
-ciało pańskie naruszenia nie uznało; ale wznikło dnia trze-
ciego. Kanc. Cd. 104. (zniartwych wstało , z grobu wy-
szło , wzeszło). Plebouszov,ie dla nizkiuj kondycyi swo-
jej wzniknąć i wynurzyć się nic mogą. VVVrcs;. Hen. i 7.
wzbić się , w górę iść , ficC cinpcr id;n.iiiiflcii. — ^ Żadne
wojny za Abiasza nie wzniknęły, że mu bóg pokój da-
wał. 1 Leop. 2 Parał. 14, 6. (nie powstała przeciw nie-
mu wojna. Bibl. Gd.); nie wszczęła się, nie wybuchnę-
ła . ti ixM firi) fcin Sricg roicbcr i^n.

WZNIŻ adv., poniżej, (cf. wzwyż); lilltcrlialb , illltcr, łlllłni.
Buja Muza wzniż i. wyżej słońca. Kniai. Poez. 2, 124.
WZNIŻAĆ cz. niedok., Wzniżyć dok. , spuścić niżej czyh
w dół , allniaDIig ^craDIttfieii. Wzgórza mają wysokość tak
płaską i tak łagodnie wzniżającą się spadzistość , ze z ar-
matami i z wojskiem bez trudności wstąpić na nie mo-
żna. Lesk. Mitr. 80.

WZNOSIĆ, WZNOSZENIK . ob. Wznieść. WZNOSICIEL ,
a, m., który wznosi, podnosiciel wzgóię; Erct. d03II0CII-
TCib , B034uii3aTCJb , fccr Cinppitriiijcr , gmporlirinoer , S)tX'
aiiftratjer. IV rodź. ieiisk. WNOSICIELKA , i.

WZNOWIĆ CS. dok., Wznawiać niedok., na nowo wzbudzić,
wskrzesać, odnowić, ponowić; puil IKIICIII CVlVC(tcil , wit-
bfr ^erftcllfii , cniClicrii , i'criiciicil. Wątrobę wznowioną
sęp obżarty chudzi. Bardz. Trag.%\[. (odrastającą). Masz
ze mnie p;rnie chwalcę , żeś uzdrowił Mnie , i żywot
wznowił. Gęb. Hymn. 325. Wojny wznawiają wzbu-
rzone narody. Siem. Cyc. 220. f^od apelacyą nie ma
być nic wznawiano , i o żadną rzecz już sędzia dalej po-
stępować nie może. Szczerb. Sax. 15. ( nic nowego
wszczęto). Sejmik Kolski i Korczyński wznawiamy. Vo/.
Leg. 3, 16. My los jakikolwiek mężnie ponieść goto-
wiśmy, wznawiając wierność Sagiintu , st.itek Tyryjczyków.
Ossol. Mow. 6. (w nowym przykładzie wysławiając). Tyś
sam szczep królów, którzy Pidską ziemię ILakomym z
garła pohańcom wydarli , Wznowże ich pamięć , choć
dawno pomarli. Miask. Byt. 3 b. ( odśwież). Wznowie-
nie, "Wznowię," ia, m, Chodk. Kosi. 8i. odnowienie, od-
.<wicżcnie . Me Ginciimiiiij.

WZOiNK , wżenię , ob. Wegnać.

1. WZOR, u, m. ; Boss. ssupi pojrzenie; {Elym. wzicrać ,
wzojrzpć , 'źrzeć) ; wzór na szacie tkany, szyty, flor\zo-
wanie, 'cynowalość. Cu. Th. 1348. ciii Wiifłfr jiim JJabcii,
(Btirfcii, SjirfcM, TOiiitetmcrf , gcftirftel , gcim()tci5, flcipirftc!!

Slumcnroerf, Hi iDJuftct iii eiiicm 3f'"I"'; Ross. ysopi ,
y3Dp'iiii!X. Wzór na szacie , wyszywanie w kwiaty. Włod.
Opisuje Owidyusz , jak Arachne wprowadzała na forszlat
swój, który robiła w krosnach, wzory, o cudzułostwach
bogów pogańskich. Otw. Uw. 220. Europę bykową po-
stawą zwiedzioną, ten wzór Arachne wyrobiła dziełem
tkackim , na forsztacie swoim. ib. 220. obraz tkany, wy-
stawienie, wyrażenie, obraz, cf. wizerunek; SorftcIIiiiig ,
JlarftcIImig , Śilb burd) 2l!cbcii , Sirfeii. -r Im "więtszy wzór
w adamaszku i w aksamicie, tym więcej do niego je-
dwabiu wychodzi, i natkańszy adamaszek. Bywa adama-
szek w mały wzór , lżejszy niż arkusz papieru. Gott.
Gor. 115. wątek, 6iiifd;I(iij , Gintrng. — Fii/.' Święty boże
"władogromy. Co niebieskie jasne domy Zdobisz wzorem
gwiazd rozlicznym. Groch. \V. 48. haftem, Sticfftffl, ®e«
ftirfe. — §. Wzór , forma , model , 'modclusz , 'modła ,
prawidło , foza , kształt podług klói'ego rzecz jaką wy-
rabiają , wizerunek ; bie gunn, baż 5D?obcII, SDJiiiłcr ; Sorab.
1. próba (cf. próba), wopokazano , (cf, pokazanie); Hag.
jzghied , ygliled, (cf. wzgląd); V//i(/. predobras , preklad,
predfurm , predpoduba, predsasnamik, predsasnaminu-
vanje, priedpolega , prejpoteglei ; Hoss. oópasi , o6pa-
sem (cf. obraz), BUhpoiiha , (cf. wykrój'. NYzór w lu-
dwisarni , działo wyrobione z gliny, ze wszelkiemi ['ro-
porcyami , na którym potym robi się forma do !.: .i i.
Jak. Art. 3, 324. Tak potrzebny jest wzór ^zemic^ ju-
kom , jako gnyp , dłubaczka , piła ; bez których nic po-
cząć nie może. Pilch. Sen. list. 2 , 78. Perdix rybie
pośrzednic skrztle obejrzawszy. Na wzór onych w żile-
zie twardym wyrzezawszy Zęby 'wieczne, najpierwszy pi-
łę wymistrzował Zebr. Ow. 190. Wzór w budowaniu,
rys, abrys ; bcr Saiirip , JltTifi, 9{i6, (cf plan. planta).
Eudoxya na karcie wzór posłała kościoła , jako budować
on nowy mieli. Sk. Dz. 354. Wzory rysujący; Pmss.
yaopmiiia, ber 2)?iiilcrjcid;ncr, /" jsopiuima — g. Itiomln.
Wzór, przykład do ri;iśladowania ; tai fpjiifter jur Sii(J>«
abmiiiig, bn§ Secfpiel, 3Ji'rliilb , (Fremiifl. f^każcie sie wzo-
rem dobrych uczynków. Ba:. Hsl. 213. I'anna l.ucya
jest wzorem aplikacyi. Teal. 37, l(iS Jak dzieła kró-
lów, wodzów, jak opiewać wojny, Homer na to w swym
rymie wzór jiodał przystojn-y. hor. Hor. 6 Arysł , ów
sławny autor, ów pisarz do wzoru. A^. Pcm. 16, 115,
(wzorowy, klasyczny, do naśladowania). Pierwszą Racyat
próbą b)ła Tcbaida , w guście Kornelego pisania ; len
czując się na siłach, przestał naśladować, i sial (i{
wzorem. Teat. 24, 55. Czart. Biskupa .Macii-juwskiegO
dworzanie, wzór z niego jednego ustawicznie brali, ja-
ko brał z onych pięciu panien Zeu\is malarz ksilałl pię-
kności. Gcrn. Dui 3. (ideał, tcii 3bciil) X. Skarga, wi-
zerunek kaznodziejski, z którego wjór więc radii brali
ci , których bóg na kateilry powoływał. Hiik. Sk. E 3
Z panów insi wzór biorą Kras. Pud. 2, 213, (cf. jaki pan,
taki kram ; jaki opal , takie mnichy). — Niech me bie-
rze dwornego ubioru , Nikt tu nie będzie z nicj wybie-
rał w^oru. 1'elr. Ber. 2, B 3, ob. wzorki wybierać, kry-
t>kować. przeszydzać; $>iirdKn abrflfKfen . fplitlerrii^tfii ,
critifiTCii. — 'g. Braknie n)i pewno na wdzięcznym ko-

wzór. - w z o n N v.

w z o R K o w A Ć - w z R A Z Y Ć.

679

lorze, Dość ze kopia przypomni o wzorze. Szym. S. W.
22. o oryginale, UrMIb , iU'|(i)nff.

2. "WZOn, n, m., wzoranio, grunt wzorany; baś |9lufacf cni ,
auf(icn(fcrtc» ?aiib, Jlrfcrinub. Mnie moja wfość uboga w
ojczystym ugorze Bawi , gdzie pług nad Szląskiem gó-
rzysty wzór orze. Miask. Ryt. 2, 110. Jutro z rannym
wyjechawszy świtem , Potrzaśniesz naprzód wolniejszy
w"zor żytem'. Miask. liyt. ^ ,' llfi. WZORAG cz. dok,
Wzorywati niedok. et czeslL, orząc wzrywać, wzruszać,
ailfa^crn; V^(«(/. gorsorati, gorpoorali; /?osn. uzorali ; Floss.
B^sopaib , opio , ucnaxaTb , BCnaxiiBaTb, ( ob. Pachać);
- Ecel. Bosopain. Molilio, wzoranie, wzdzieranie ról. Mącz.

WZOREK , rku , w., ma?y wzór ein 3}Juftcv(^en , fkiiicś
3)?U|'tei'. Z niewiastami czasem i kądziołki przadali , albo
wzorki szyli. Rej. Zw . 25. haftowali, wyszywali,
przetykaną robotę robili ; aitsiińljcit SUiiPcr , 9)iiiftCvMr=
tcfecit. — '§. Wzorek, kształt, sposób, foza , maniera,
stosunek, pomiar; bic S(rt , bic 2Beifc, ba» 58cvbaltiup , ber
9Rapiła6. Tymarowie mogą się , tylko ze w drobniejszy
wzorek , przyrównać do owych , co ich Rzymianie u
siebie zwali dekuraanami. Kiok. Turk. 206. ( na mnieszą
stopę). — *§. Wzorek , mały przykŁid , przykładzik ; eilt
Sciifpicl^cii , 6jcmpel*cii , SKii'^crcl)eii , 2?m-I>ilbcf)Cii. Z ccre-
monij pogańskich wzorki wybrali , i od pog.m te swoje
dzisiejsze ceremonie wzięli. Żtirn. Post. 2, 294. Simia ,
naślądownik , który naśladuje kogo w ozem , wzorki z
kogo wybiera a onych naśladuje , w przypowieści bywa
mówiono. Macz. — g. Wzorki wybierać , drobno kryty-
kować ; §arĄ)cn a&pfliicfsii , fplittcrvi(titcii. Wzorki z dru-
gich wybiera , -Cfnsorem agit. Cn. Ad. 1201. Na wie-
czerzą cię proszę , nie na to , abyś ze mnie wzorki wy-
bierał; ad coeiiam, non ad nolam te iniilo. Mącz. Wzor-
ki zbierając, krytykując bez względu, nicując każdego,
oburzyłeś na siebie sąsiadów i przyjaciół. Teat. 27, 22.
Ze leż Wac Pan ze wszystkiego szukasz zbierać wzorki ?
ib. 2. b, 109. Wzorki zbierać jeden z drugiego, i po-
tym z przydatkiem jeszcze roznosić je po mieście , to
zabawą u nas. Teat. 22, 105. Czasem i.artuję, wzorki
wybierając z niego. ib. 25, 31. — Wiersze moje u cie-
bie niech nie będą wzorkiem. Bur!. C 2. pośmiewiskiem,
szyderstwem: Spo^a , gpott , ©djmacC. WZORNY, WZO-
RZYSTY, a, e, — o adi'.; (Rag. vzórit , yzórilos elegan-
tia; Bosii. uzoTd politus, ełegans ; Eccl. BsopHUil , OT-
KpHTuii, BctM^ BnjiiMuri. Hn^tsii. He saciOHCiit n. p.

■ B30pHoe BitcTO , .loÓHOC JitiTO widoczny , na widoku) ;
wzorzysty, wyszywany, tkany w kwiaty, w 'cynki , 'cyno-
wały. Wiod. ; Ross. yaopijaTŁin , gcmobclt , getliimt , mi
Siguren. f Eccl. 6.iaroB3opHbi» pulcher aspectii ). "Żarlko-

. nogie rumaki , okryte 'dywdykicm Wzorzystym i szkarła-
tem ; przód zaś najiierśnikiem 'Szczerozłotym połyska.

■ Pilch. Sen, list. 2, 426. — Wzorzysta szata, szachowa-
nem tkaniem wzorzysta. Cn. Th. 1548; szachowana wła-
śnie , ale i to wzór. ib. pstra, mit Jigurcii, hint. Ja-
kób uczynił Józefowi suknią wzorzystą. W. Genes. 57, 5;
rozmaitych nici i farb. ib. fsprawił mu suknią rozmai-
tych farb. Bibl. Gd.; szachowaną. 1 Leop.; przetykaną,
o Leop. ; sztukowaną. Budu.). Szaty pstre, sukienki wzo-

rzyste. Faliss. FI. 11. — Transl. Łąka kwiatami wzo-
rzysta. Min. Ryt. o, 265. (upstrzona). "Różnokrasy tak
jemu , jak sobie Wzorzystym kwiatem wieniec przeplata-
ła. Zab. 3, 403. Nar. (pstrym). Wzorny kwiat sieje
Chiorys radosna. Hor. 2, 24Ó. Kniaź. Droga kręta , któ-
rąśmy szli , była tak wzorzysta , jak tęcza farb różnych
na nieliie. Mon. 69, 306. — Wszystko kwiecisto , wszys-
tko wzorzysto , wszędzie pełno harmonii . a gruntu nie-
masz. rir'. Wym. 518, WZORKOWAĆ, WZOROWAĆ,
WZORZYC CS. niedok., wzorami przyozdabiać, pstrzyć,
piększyć pr. et fig. tr. ; mit 93iiiftcvn auv jiercn , fdimfitfcn,
hunt mat^cn, yeifśiinmi. Kwiatami wzorzy suknie swoje. Teat.
49. b, 7. Kiedy vvięc bogowie siędą, coraz to inszy zwy-
kli cień wzorkować. Wad. Dan. 65. Ojczyznę, dom, i
sam się w nową sławę wzorzy. Pot. Arg 70. WZORO-
WY, 3, e, od wzoru , na wzór służący, 9)fii)'ter = ; Ross.
o6pa3UOBbii1. Szkoła wzorowa. Pisarze wzorowi > klasyczni.

'WZOWIE, 'WZOWĘ, ob. Wezwać.

'WZR.ĄR, ębu, ?n., oh. Zrąb. — §. Pudło karety, ber ^ut\6}'
fafteii. Zapłaciłem karetę, choć wysłużoną, tak jak gdy-
by była najnowszą, w nadziei, że siodlarze wzrąb od-
nowić potrafią, a lakiernicy utaić lat kilka jej wieku
Pam. Warsz. 5, 552. Czart.

WZWRACAC , ob. Wzwrócić.

•WZRASTAĆ, ob. Wzrosnąć. 'WZRASZĆZAĆ, ob. W'żrościć.

'WZRAZ, u, m., wzrażanie , odbijanie, odbitka;' ba§ 311)--
preUeil , 3i'n'cfprellcit . Promień słoneczny od wzrazu
zwierciadlanego odstrzelą wsteczny. Zebr. Ow. 89; (op-
posita speculi imagine refertur). — * §. W'zraz , kształt,
figura, forma, t brąz , wyobrażenie; bie ©cjalt, S''l''It »
Saificnillig. Dędziesz miał przed oczyma wzraz ciała
człowieczego , od którego z członków pójdą linie z wy-
rzezaniem pisanej liczby. Spicz. 191. — Na wzraz, na
kształt, na sposób, podobno do; )t?iĄ 3lrt , l»tf, ń^illid;
511. Kamienie te miały wyrycia na wzraz , pieczęci na
każde imię pokoleń Budn. Exod. 59, 14. (tak jako rzężą
pieczęci. BM. Gd.). Gwoździk leśny ma kwiat pospo-
licie biały drobny , na wzraz pełnych. Urzed. 32. Z na-
wozu zmiękczenia wychadza na wierzch 'wilgota na wzraz
polu. Cresc. 79. Sieć na ryby, która sakiem zowią ,
bywa na wraz namiotu, z przodku szeroka, a na końcu
wazka. Cresc. 644. Z 'wiigoty ziemnej lipkośe się tam
niejaka stawa , na wzraz flegmy człowieczej albo zwie-
rzęcia którego. Cresc. 58. Obraz aby się tak przyró-
wnował, na wzraz onego , na czyje podobieństwo uczy-
nień, jako zwierciadła- ukazują oblicze albo 'podobę ka-
żdego. Eraz. Jez. 0. Cresc. 58". Zostawić kraj latorośli
ze skórą na wzraz tylca nożowego. Cresc. 126. Z zie-
la tego wyrasta nasienie czarne a podługo*'ate na wzraz
Włoskiesio kopru. Spicz. 48. Uryna bywa też i zielona,
na wzraz kapusty, ib. 206. 'WZRAŻYĆ cz. dok., 'Wzra-
żać niedok , odrażać , odbijać ; jnriicfprfllen ma^en , ah
)(I;Iagcn , surii^fdłlageii. Bywa tam ciepła dostatek od
wzrażania promieni słonecznych. Cresc. 155. — g. Wstrzy-
mać , odrażać, powściągnąć postęp; jururfbaUen , afi^al=
ten, Łemmcu. Las liściem jak zasłoną jaką wzraża słoń-
ca; submovit Phoebeos ignes. Zebr. Ow. 117. Strzał pa-

680

WZRECZ- WZROK.

WZROKOWY - WZROST.

rc z sajdaku dobyf , lub różności Wielkiej , owa pomaga,
ta wzraża miłości. Zebr. Ow. 16; (fugal). JaWka Ci-
skiem wyrażona zgania bieżącego i 'żmija. ib. 264. {po-
tni jarlu remora'a). Rodząca s i/a , która z ziemi wycho-
dzi na wierzch , "zasię wzraża w nią od śniegu , gdy na
niej leży. Cresc. 134.

'WZRECZ ndu., ob. Wręcz , w ręcz.

WZRUbZKl cz. dok., w górę wydad , wyrodzić , wyji/odzić,
odrodzić; von nciifiii liEryiTjciiflCit , ^croorbriiitjcii , crsciigcn.
Wiele wzrodzi się, co już ustało, ustanie, Co dziś jest
w modzie , .skoro zechce używanie. lUon. 73, 55 ; multa
renouanlur U'erba).

WZROK, 'WEZROK, 'WZDROK , u, m. {Elym. weźrzoć,
wejrzeć , 'żrzeć ) , wJadza widzenia , zmysł widzenia ,
widzenie , bic Sclifrnft , baS <Bt\)tn , ber ©cftc^t^fiiin ,
ba? ©cfidit; (hoh. et Slov, zrak; Bosn. vid , gled,
(ob. Glądać) ; /iosf. 3paK'B , sptllle; ( cf. Carn. ohsol.
srSk > powietrze; Sluv. zrak aer ; uzrok causa \ Dul.
vzrok causa; li nsn. uiro\i. , prirok causa, origo , coput,,
uzrokluk e/ficiens , uzrocica efjeclrix , zr;ik , zrakka, zdrak
• promień; {oi. niżej; wzrokowe promienie, cf zdrój);
Rag. uzrok, prilika < przyczyna , początek, pozór, vzro-
kovatti causam esse, zrźk, zrakka > promień ; fiag. zra-
ci':li = promyk, zraacni radiatus ; Ross. aopoteKł , 3pa-
qOKi źrzenica ; Eccl. ^p.iKi. . spamiKl obraz , obrazek ,
spaiiiTiiCH wyobrazić się, yspoK^B , kuwa , npii<iiiiia przy-
czyna : Turk. iśrak fulgor, splendor, orlus solis , (cf. zorza).
Już nie stawa wzroku Memu biednemu oku. Ryb. /^s.
9. Czy wzrok straciłeś? Teal. 36. b, 79. Jegomość wi-
dzę nietylko słuchu , ale i wzroku słabego. Teat. 5. 6,
85. (słabych oczu). W^zdroku olworzvstego. Sekl. 50.
Dobry wzrok. Cn. Th 1244. Wzrok ostry. Tn. TA 1548,
Ross. 3opi;ocTb. Ostrego, bystrego wzroku czyh oka,
Ross sopKitt , aopoHt. Nie widomi wzdrok biorą od Je-
zusa. Sekt. Luci. Ślepi wzdrok biorą. ib. Alatli. 11. Je-
zus wielu niewidomych wzdrok darował, ib. Ltic. 7,
przywrócić wzrok, Eccl. BOO'icciiTn. Duchowne niemocy
przypadać pod wzrok nie mogą. Żnrn. Post. 63 b.
(pod oko , pod oczy , pod zmysły) — Wzrok , użycie
wzroku, wzieranie , wejrzenie, spojrzenie, patrzanie, wi-
dzenie; bai! 35rau*cn bce («ffid)t>3, baS ScIjeH, gd;niicii ,
4)infcbcil, 2)li(fcil. ber 23licr. Kto niejako trochę małym a
przysłonionym wzrokiem chce słońce widzieć , niejako
w nie wejżrzcć może, ale kto wszystkim a bystrym
wzrokiem śmiele na nie patrzeć usiłuje, zaślepionym być
musi. Ż»rn. Post 2, 268 Ukazują go sobie ludzie: albo
tak rozumie chociaż wzrok jest i na kogo innego . i
mowa o !jim inszym, źe to o nim wszystko. Goni. Sen.
170. Bieży do rudla , szypra ściska i wzrok wszystek
daje na brzeg blizki. Jubi. Tel. 124 (wytrzeszcza oczy).
Na nią bogini bitna wzrok 'wypałuhiła ogromny. Zebr.
Ow. 50 ; {vertit ad hunc toni dea bellica luminis er-
bem). Ukrwiawioną pochodnią matka męża mego Wy-
wijała, będąca wzroku grożliwego. Daidz. Trag. 569.
(oczu groźnych, miny, twarzy groźnej). Teraz jak bazy-
hszek po wzroku mordujesz. Diow. Roi 77 , ob. przez
wzrokowe promienie, burd) ben Slitf, Slirfffrafjl. Człowiek

złego wzroku , złego oka , urok czyniącego ; Ecd. 3łO-
3pnTeib , (cf. zajrzyć ). — Mentor jirzez wzrok spoziera
na niego spokojny. Jabi. Tel. 156. po oku, mit rujłiflfm
Scitcnblicf fiebt er nnd) i&m Ijin. — Na wzrok, na oko,
na pozór; bem 2)li(fe iinś, bcm 3Iuge iiocfc, bcm %inmt
nai). Są niektóre jadowite rzeczy, które na 'wezrok
są różne .... Eraz. Jez. A* 5. — Na wzrok , na wzraz,
na kształt; in ®cftalt, iifld; 3lrt, JPic. Dwie niewie-
ście miały skrzydła na wzrok skrzydeł u kani. i Leop.
Zachar. 5 , 9. (jako skrzydła bocianie. Bibl. Gd.). — {j.
Wzrok, wzgląd (łaskawy, przychylny); (gun|'tige8) Slugf,
(nnibliuoilciibe) Diucfnd)t , (gilnftiger) Slitf. Wzrok na niego
obrócili, i obrali go panem. Tr. WZROKOWY, a. e,
od wzroku, oczny, od widzenia; (Scfidjł? > , Slugcil • .
W której części oka wzrok się formuje , czy w żyłkach
optycznych albo wzrokowych? czy w wilgoci kryształo-
wej, czy też w siatkowej błonce? Mon. 76^ 519. Ba-
zyliszek przez promienie wzrokowe jad z siebie wypu-
szcza. Sak. Hrobl. 55; (bazyliszek po wzroku morduje.
Rz.oxv Roi. 77).
WZROŚCIĆ cj rfoł., Wzroszczsć niedok.; Ross. BOspacTun,
fioapaiuaib; czynić że co wzrasta , aufroadjfen nicid)Cii , auf«
fciincn niadjen, niifgelieit laffeii. Ja nasadziłem, Apolon po-
kropił, ale bóg wzrościł ; a lak ani sadzący jest czym,
ani pokrapiający, ale wzraszczający bóg. Budn. 1 Cor.
o, 6. (bóg wzrost dał, a lak ani len co szczepił jest
czym, ani len co polewa; ale bóg, co wzrosl dawa.
Oibl. Gd.). Synowie nasi byli jak szczepy wzroszczone
w młodości ich. Budn. Ps. 144 , 12. (jako szczepy 'ro-
slące w młodości swojej. Bibl. Gd.). Wzroszczę róg Da-
widowi. Budn. Ps. 152, 17. (sprawię, że zakwitnie
róg Dawidów. Bibl. Gd). WZROS.NĄC conir., "Wzróść
med. jednil. , W'zrastać niedok.; Boh. wzrusti, wzrośli;
Viiid. gorsrastiti , gorrasliti ; Rag. Yzrasijeti ; Bosn. uzra-
sti , narasti, uzmnosgitise , (wzmożyć się); Rost npo-
HspocTii , npon3pocTBTb; Eccl. Bospacraio ; w górę wy.
rosnąć, wzniknąć , rosnąc w górę iść, wzroslu nabierać;
nii/irad)fcn , tn bie Sófcc tt'ad'fen , empor nmd)|en pr. et fig. ir.
Z jednej kostki rzadko albo nigdy nic "wzroście (wzro-
śnie) palma, a 'wyroście-li (wyrośiiie-h), tedy nie wskó-
ra , albo zaginie. Cresc. 441. Wśrzóii starań rodziciel-
skich , wzrośliśmy. Pilch. Sen. list. 2 , 46. Wzrastający
Ross. BOspacTiibin. Wzrosły, urosły, Bosn. uzrastao;
Ross. Bspuciuii , B3puciiiin. To Wac Panny dzieciństwo
nie dozwala rozumowi wzrastać. Teat. 58, 158. (rozwijać
się, kształtować się). Jak mi jest miło widzieć, ie na
twe staranie Początek swój nauki biorą i wzra^itanie.
Węy. Lift. 1. wzrosl, postęp, 3i?'ad)>!tbiim ; Ross sspo-
cjocTb , 'wzrosłość , bie (Jrniiidjffiibeit. — Aluth. Jeżeli ter-
miny tym się barilziej powiększają , im się dalej cilKOf,
nazywają się wzraslajai-emi, diietgentes. Sniod Alg 1,109.
cf. postępujące, nuidjfcnbe, ftcigenbe. — §. Transl. Za-
wierucha zląd wzrosła Ir. w\ro«ła , wynikła, wsznęła
się; irobcr eriradjfcii , fnlftcbf". WZROST.' u, m., WZRO-
SCIK, a, m. , zdrbn.; Boh zrusl, G. zrostu; 5/#».
ziust; (Yind roislvu , rojenje . nulzenie) ; Rag viras,
yzrast , uzrasla ; Ross. BOjpacTUHie , BU3pacrfeiiie ; «tra-

WZROSTOWY - WZRUSZYĆ.

WZRUSZ Y Ć.

C81

stanic, wzruśnienie ; baś 2Ba^)'cn, baS 2Bad)Stt)iim , bcr
Slidttf. Oto orzę i sieje , a bóg deszcz puści i ila wzrost
pracy mojej. Sk. Kai. 580. Dojźrzafość jest granicą wzrostu.
Zool. 50. (koniec wzrastania, rośnienia, tak że juz prze-
stanie rosnąć). Wielu clice by w ojczyźnie wzrost brały
nauki , I żeby z niej kwitiię/y wyzwolone sztuki. Zab.
7, 1 54-. Weg (postęp, górę, żeby górowały, w' górę
sz(y , kwitneły). — g. Wzrost, miara wzrostu, której
kto dorósł, cf. statura, uroda, po.staó , wysokość, wiel-
kość; Sorab. I. żiwotna zrostnofcż; Bosn. staś, visinna
(■jovjeka ; /i'os«. BOspacTb (i. wiek czyj) ; ber SSuĄó ,
Pic ®ropC, btc Syobc, bic ©tatur, ®fftalt. Byf on na wzro-
ście mały. Rej Fost. N n n '2. Wzrościk niemowlatka.
Knnc. Gd. łl). Byieni go ujźrzal , tak wzrostu śrzedniego
Ma być człowieczek , gruby i pękaty. Fast. Fid. ^92.
Wzrost niezwyczajny. '>'". '//'. 1548. nadzwyczajny, cf.
olbrzymi ; Hoss. Hapoac4eHie , (cf. narost) , jiaiepocTb.
Nie wspina się nastopacb, ani chodzi na palcach, oby-
czajem tych , którzy fałszywy wzrost sobie przyczyniają.
Pilch. Sen. lift. 4 , 56. Ktoź moie przyd3ć do wzrostu
swego łokieć jeden ? Sk. Kaz. 575. Maih. G. _mx fami
feiner @r5Sc cine gile 5iifcgcn ! 8 u t b. — Według wzrostu
jest suknia, a małemu, ro<łego pucholka szata nie sluiw
Sk. Żyw. 1, -2-2. WZROSTOWY, a, c, od wzrostu,
SSud)» = , 3Sad)>Ml)um5 = ; Hoss. BOspaciHuR.

'WZROZUMIEC, n. p Racz wzrozumieć panie wołanie moje.
\ Leop. Ps. o, 1. (Wyrozumieć {iju. v.) 5 Leop.).

"WZRUSZTOWAC się zaimk. duk. , za pomocą rusztowania
wzdrapać się, wzleźć ; Ross. 63rpoM034HTbCa , ucrmittclft
©eiiiftcn btnaitf ftciijcn.

WZRUSZYĆ cj. rfoA. , -Wzruszać niedok., 'Wzruszawać con-
tin. , 'Wzruszywać czestl. , wzgórę poruszyć; Vind. gor-
srufhiti , srufhiti ,.sgibati , (cf. zgibać); Hoss. B03KO.ie6aTb.
B3KO<ie6aTb , (cf. kolebać): itnĄ obcii jit aufnitireii, tu $c--
iDefliiitg fc^eii, aiifreijcn, mifftobren pr. et fig. tr. Wzruszam
czego, poruszam. t'n. Tli. 1548. Neptunie, co berłem,
trójzębnem Wzruszasz ziemię, i morzem zarządzasz nie-
zgłębncm. Dmoch. U. 190. wstrząsasz , .erfdiutter::, bcbcil
inadłcn. Rozumieją, że wzruszenie abo trzęsienie ziemi,
dzieje się od wiatrów, w zwaliska podziemne w biegłych,
które drogi ku wierzchowi nie msjąc, gwałtem wielkim
ziemie przerywają Oiw. Ow. 230. (Srbbfbeti. Siła zmiany
I wzruszenia xiciyca ; vis vanationii et evectio liiune.
Hub. Menh. 475. — Wzruszyć ziemie, wskopać; bte Gr-
bc autrubrcit , ailfiOcfcni. Wzruszanie ziemi koło drzew,
okopywanie drzew. Cn. Th. G21. Sadzą chmiel w ziemi
'puchincj , 3 dobrze wzruszonej Cresc. 246. Ziemia pod
wino ma bvć wzruszona czestem przeoraniem albo wsko-
pow«niem ih. 501. — Wzruszać, poruszHĆ , Asruszać,
obalać; umirnljCII, umftiirjCU pr. et fig Ir. Bulgarowie ce-
sarza Konstantynopolskiego , wzruszywszy mu przymierze,
porazili. S:ryjk. 90. (zerwawszy przymierze , złamawszy).
Wzruszać sie , obalać sie , ch*iać się; Cront. vrussu-
jemsze cormo, manten , biiiftiirsen, iimiłurjcn. Nasi Rusa-
kom nie źle odpierali , wszakże potym ustąpili nazad , i
przetoż wzruszył się był wszystek lewy róg. Biel. i 04.
(slabiał, zmieszał się). Niewzruszony, nie do wzruszenia,

Słownik Lindego wyd. ?. Tom VI.

nie do obalenia , naruszenia; (Croat. urusslyiv ruinosus);
Vind. neskufen , nestrefen , (niewslrzesłv) ; Ross. Hcno-
K0.ie6n.Mbiri. Biją bałwany o niewzruszone skały. Chodk.
Kost. 14, (cf. wryty). Bogów wyroki są nieodzowne i
niezwruszone. Pilch. Sen. list. 2 , 266, (cf. zawity). Kto
sie stara o niewzruszone ukontentowanie , gotuje sie do
nieba. Z'ib. 15, 74. Roczna arenda będzie miana z obu
stron za niewzruszoną, jeżeli z której strony nie zajdzie
wypowiedzenie. Fam. 85,2,05. Megiit. 'Niew-zruszoność,
niepodobność być wzruszonym, wstrześnionym , bic Itiicr^
fdjiittcrlic^feit ; fio.'!,'!. HenoKMeóiiMOCTb — Wzruszyć zwie-
rza , zająca . wyruszyć z legowiska , nufjłiibrcii , aui|łaii=
bcrn. — Transl. Wzruszyć ptaki , ob. Spłoszyć. — Wzruszyć
sie, wyruszyć, ruszyć z miejsca, powstawać, zrywać się;
ftdj iii SciDCijuiiG fcpcn , nitfbitdjcn , aitiftcben , li^Si^cbcn. Po-
tym się svzrusza gwałtowne i częste dżdże od południa.
Radź. 4 Ezdr. 13, 57. (spadną gvyałtowne dżdże. Bibl.
Gd ). — Wzrusza się cieczą , płyn = robi , fermentuje ,
wzburza się, wre; in ©ćibritiiij fommcii, giibrcii, nrbcitcn.
Gdy bulki powietrzne w znacznej mnogości podnosić się
zaczynają, cząstki płynu wzruszają się., co się nazywa
wrzeniem, fiut-. Mech. 269. — • Głos wzruszyć, głosu
doby.^ać, bic ©timitic cridiallcit laffcit. Faunus też zrozu-
miawszy, że mu dali uszy, Tak pieśniami dawneini głos
chrapliwy wzruszy. Zimor. Siei. 204. — Wzrusza co żo-
łądek , zwracanie czyli zrzucanie, womit sprawia, pobu-
dza ; (Srbfcc^cit ocrurfatCcit , tnncrlicb aiifntbrcn. Wzruszają
wymioty dla jedzenia , jedzą dla wymiotów. Ossol. Sen.
14; { vomunt ut edant ). Rzodkiew' na czczo jedzona
wszystkie karmie na nie przyłożone wzrusza. Cresc. 241.
— Wzruszyć, podburzyć, wzburzyć, podbudzić, nie-
spokojność S]irawić, buntować, wszcząć bunt; Unrilbe
ftificii , aufiincgclii. Ustawy nowe ktoby czynił, i ktoby
burzki wzruszał, głowę traci. Szczerb. Sax. 177. W'ołali
żydzi na pana : zakazuje on czynszu dawać cesarzowi ,
wzruszawa lud , począwszy od Gahlei aż tu. Zarit. Fost.
a G. Wzruszenie, poruszenie, niespokojność , burza, bunt,
powstanie ; ScifCijuiuj, Uitrubc, 3lafrubr, Slufftanb. Tyle wzru-
szeń, związków, konfederacyj, mogły sprawić to mniemanie,
iż nieraasz burzliwszego i niespokojniejszego od Polaków
narodu. Ust. Konst. 2, 152. — Wzruszyć, pobudzić, za-
chęcić; crrccjcn, iiH'ctcn, aiirciccii, aiifmuiitcrii. Jak Polio Ma-
rona, Mecenas Flakusa , Jak Mesala swą łaską wzruszał
Tybulusa , Tak leż wiersz mój wzbudziła panie miłościwy
Twoja dzielność Slri/jk. Henr. A. — Wzruszać zmysły, umysł,
serce = poruszać, poruszenie sprawić, bic Silinc, baś
©cmiitb, ba>3 i>cr5 nibrcn; Croat. kretam , krechem ; Hoss.
n04Bii*-|iTb , nojBiirnyib. nojBiisaib. Wzruszenie; Vind.
ozhutenje, obzhutje, sruflienje, sgibanje, bas ;Tiubrctl, bic
iRiibruniJ. Czucie jest rozkosz albo ukontentowanie , boleść
albo przykrość od wzruszenia zmysłów pochodząca. Boh.
Dyah. 50 Urząd rozumiał, że w owym wieszczku jakie
boskie wzruszenie było. Sk. Di. 48, cf. natchnienie,
Scijciftcnmg. Wzruszenie umysłu, natychmiast po wyrzą-
dzonej krzywdzie w nas powstaje. Pilch. Sen. gn. 179.
Wzruszać się, oburzać się, powstawać; ftd^ crbittcril , ill
JBaHiing fcmmeii , in i)arnifi^ gcratbcn. Wzruszał się w mm

86

682

WZRUSZYCIEL - WZRZEDZAĆ.

W Z R Z E Z A Ć - W Z W A R Z V Ć.

ducli jego, gdy M^idziat miasto poddane bałwochwalstwu.
Radź. Act. ii, 16. (poruszył się w nim duch jego.
Bibl. Gd). Nie wzruszaj się przeciw bhźnicinu lada o
krzywdę. Rodi. Sijr. 10, 6. liihl. Gd. Znaku gonitwy
z pilnością czekającym Bojaźń serce radosne kolacąc
wzruszy wa. A. Kchan. 119. Wzruszam kogo, wzruszam
afekt w kim , płacz i t. d. , wzruszani się sam. Cn. Th.
1548. rfibreii, Diiil/rimg ^eroorliriiigcn. Chcesz źal we mnie
pobudzić , wzrusz go wprzód sani w sobie , W len czas
żywiej uczuje, to -co przykro tobie. Kor. Hor. 1. Wzru-
szający , czuły , R^ss. yiiiMiiTCihiiiJS. Wzruszmy/. Jezusa
prośbami. Grocli. W. 59. Wzruszenie , poruszenie umysłu.
Cn. Th. 780. bte ®emiit(i'3bci»L'iJuiuł. Wzruszenie , lilość ,
poruszenie. Cn. Th. 154S. ik Diu^nmg, bnś Witlicb. Mi-
łosierdzie jest serdeczne nad nędzą i mizeryą ludzką
użalenie i wzruszenie. Damhr. 543. WZRUSZYCIEL, a ,
ł». , który wzrusza, porusza; ber §craiifvKliiev , Uiiuri"itrcr,
9(ui'vii(irci'. Buntownicy i wzruszyciele prawa pospolitego
Sial. LU. 13-2. Stui'cr bet óffetillidjcn 3liil;e. Panowie Pol-
scy prosili o wyrok na kniazia Dymitra Sanguszkiewica,
jako na wzruszyeiela pospolitego pokoju. Slryjk. 752,
(cf. wichrzyciel, burzyciel). Brzydzili się jego nowa nau-
ką , zowiac go buntownikiem i wzruszycielera pokoju po-
spolitego.'i/i;. Hm. pr. 1. A'. Pam. 15, 79.— W rodź.
se/isA. WZRUSZVC!El\A, i; bie Jluftfi^rcrin, DJiiliefłorcniin.

WZRYĆ cz. dok., 1. WZRYWAĆłuef/o/.. , wzgórę poryć,
wzruszyć, wskopać; in bic ,s^i)^e aufipriiilcii , aiifgrabeit ;
Yind. gorsrili; Hoss. BspUTb, BspuiiarL, Bspoio , Bospu-
aaio. O pożytkach orania abo wzrywania ziemi. Cresc. 87.
Z czwóra r.idzaju ziemi dwój tylko sprawiali, orząc albo
wzrywając albo kopając, jako pole osiewnc i odłogowe.
ib. 90. Są ziemie' lakia , które nio or.inicm , ale wzry-
'wanicm lepiej sprawować, a to te, które tlustość swą
wgłębi mają, gdzie lemiesz pługowy dosiądź nio- może;
takowej musi dobywać rydlem na to sprawionym , któ-
ryby mógł głębiej w ziemię wcho<lzić , niż żel«a płu-
gowe, a odspodek na wierzch wywracać. Cresc. 98. Ce-
bula potrzebuje ziemi ■pu'!hlncj a tłustej , i leż dobrze
wzrytej. ib. 208. Ćwikła potrzc.buje ziemi tłustej dobrze
wzrytej , aby się lynfi lepiej kochała, ib. 22 1. Wzrycie ,
wzrywanie. .\) aHio , t>ai ~}liifivrit)Icii, 3liilijrnDeii. — b;
Grunt wzryty, \>ai Jlii^flcmiil/ltc , Jlu-JdCOi^i^^f"'- '^"fak "-'j-
lepiej siać między inszein zieli-m na nowvin wzrv-
ciu. Creic. 262.' — 2. WZUYWAĆ , n. p. konia , ób.
Wzerwać.

'WZRZĘDA , y, i., arzęilnuść, przesada; ubiTtricbciiC Wta'
felM, iilieitrcibuiig , StuiiftdeiJ. Zalymem poznał swoje pier-
wsze błędy , I śmiati.>m się sam z onej swojej wzrzc-
dy. P. Kciian. Jer. 567. Trzymając zwierciadło, nie prze-
stała l'rzi'i{lądania się, i Z'vyitzajnej wzrzedy. id. 405.
WZRZĘD.NY, a, e, zbytnie troskliwy,- fibertrifbcii foriJ'
fnltij, pcirilicj , (cf. zrzędnyj. Gdzie pokój niepewny,
albo wojn.i potrzebna , tam drogi łacniejszoj do wojny
szukać, jest rzci-zą człowieka wzrzędac^jo. Janusz. Litj. H.
WZUZĘL)Z.\C się ziiunk. nieJok. , dokazywać, burmi-
strzować ; I;erri)'(ti roirt^fdjaftcii , bf ii iWcifliT fpicleii , laimifd;

ocrfajirflt. Nowym kształtem nieszczęście sie w zrzędzą.
Mon. 70, 590.

•WZRZEZAĆ, wrzynać, ob. Wcjrznąć.

WZRZUCIĆ cz. dok. , Wzrzueać niedok. , wzrzucam , rzucam
w górę. Wlod. wzmiatać; tn bie ^ijbe 11'crfcii , aiifiucrfen,
cmpoi" trerfcn; \ind. gormelati, gorvrezhi , gormozliuvati;
Hi)s<. BoaBcpniyTb , Boseeprarb ("wzwicrzgaćj , B3MeT-
HyTb , BSMcraib , BSMeiUBarb , BSicimyib , BSKOAŁiBaib ;
Ea:l. BoasiCTaTii , bosmcctii. Młody rumak , pierwszy rai
głos trabv słysząc , dzitlny wzrzuca łeb w górę. Siat.
Num. i ', 88. * • '

WZiiZYGNĄĆ cz.jednti, Wzrzygać niedok , wyrzygać sv górę;
aiifriilpfcii , Iicrtforrfllpfen ; Uosn. uzrigati, uzrighivau.

WZRZYNAĆ . ob. Wzerznąć.

WZSIEC cz. do!:. , Wzsickać niedok. , do góry rozsiec ; Yind.
gnrfekati , gornafekati , iii bic ^ó^e ailf(łaiien.

'WZSŁUPIC ; Eccl. BoacTO.inimi ; na słupie zawiesić.

'WZSUĆ, 'WZSYPAĆ CI. dok., w górę nasypać, ^oi) OUt>
fd)Utlcil ; Viud. gorfuti. gornafuti , gorpofuli, nafuti ,
gornalipali. '

'WZSZCZEPAO cz. dok , w górę nsszczepać ; Vind. gor-
silcpiti ; iiiit^ oDcii aiiffpcilteit.

WZSZU.MIEĆ me./, duk.; Hoss. BoaiuyutTb ; wzgórę zaszu-
mieć; cmpor brnii(cn, fdjdiimcii, tobeii.

WZTARG.NAĆ cz. .jednll , Wzlarg.ić niedok., w górę po-
targnąć , wzerwać; mi} obcit Ijiiiauf jaiijcn, jcrten, iitha\;
Vind. gorstergati , gorvtergali, garodtergati, gorsdrcli ,
gorodreti. i

'WZTECZ, ob. Wstecz. 'WZTYCZYĆ; Boh. wztyejm ; na-
tknąwszy wystawić, wyslerczyć; niiflMeii , fliifrid/ieii.

WZUć cz. dok, Wzuwać niedok., włożjć na siebie miano-
wicie obuwie, pończochy, rękawiczki; ©e|'(biil)c, Stnimpif,
§aiiDfiI)illiC oiijicbcn. Wzuj mi ten trzewik. Ir. Wzuć so-
bie trzewiki , pończochy. Tr. ; {oppos, zzuć). — TraiisL
W ogólności, włożyć na siebie, nujiebcii, aiileocii, iil'fr
fii^ nelimcii. nuf fidj iie(>nien. Zstępuję z nieba, i, Lóg zie-
mię przeglądam , kształt wzuwszy człowieczy. Zebr. Ow.
8. Nioch hiuibe wzuje ten, kto fałsz na mnie wlecze.
./. Kcitan. Ps. l^?.

WZUĆ cz. dok., Wżuwać niedok., żując wgryźć, ciiifaucn;
Viiul. notershvakali.

WZUPAĆ med. niedok. , wyraz malarski , n. p. Kolor wiupa
w drzewo lub [dótno, 1. j. iż w tern miejscu kolor me
pokrywa, bo zbyt wsiąka. Ma-^ier. ihkr; bif ^iirlH' fitffrt
ciit , 3trbt ;ii iebc eiit . lUTlicrt fid; im ^uije, iii bec l'ciitn<anb,
bcom iDJablcii.

WZ WALIĆ cz dok , Wzwalać niedok., w górę powalić;
nufiiniijeii, hoi) mifilifirmeii, cmpor rońljen; Bosn. i.zvaliti,

poYalitl*; Hoss. B3BHJIITb , B3Ba.1IIBaTb , B3KaillTb , U.tKa-

TiiriaTb. Gdy na lisa głód przychodzi , tedy się zdechłym
uczyni, i wzwaliwszy się leży, gębę otworzywszy a oior
wy«ii!siaszy. S/iicz. 144.
WZWARZYĆfj. dok., Wzwarz.-»ć niedok.. ViH(i. gorskuhiłi,
gurpokiihati ; Hoss. B3BapnTb , u3BapłiBaTb , BoaoapflD ;
warząc w górę wpędzić , niiffiHlifii, niiiiicbcii iaffeii. Wywa-
rzam, feriefiicio. Cn. Th. 1548 Uasyp. U 2 b. Smołę
z Sidłem włóż w garniec, a lak mieszając wzwarz, *«ł«

WZWAŚNIC. - WZWIEDZIEĆ.

W Z W 1 E U A Ć - \V Z W 1 E Ś Ć.

685

się wspieni ku kipieniu. Crese. 35. Wino mocnu wil-
gotności ciała zagrzewając wzwarza i wzburza. Cresc.
569. Bóg wzwarza jako garniec morze. Budn. Job. 41 ,
^22. (czyni , ze wre gfębokość jako garniec. Blbl. Gd. ;
cf. wzwierać , wezwrzeć). Wzwarzenie ; Hoss. BSoapKa ,
BSBapcHie , (ssaapeut, SBapeai piwo grzane).

\VZ\V.\ŚMC się zaimk. dok., waśnią wzburzyć się, unosić
sie; jaiifcnb lośije^'eii, Iiigftimnni. Pragną zguby kościoła,
który spotwarzyli, i na klóry sie tak bardzo wzwaśnili
5fr. 'h'nz. 1 i."ł. "

\VZ\VI.\G c; dok., Wzwiewać niedok.'. wiejąc wzdąć, nilf=
ipcbcit; in bie ^p^c ircbeii, mvox mńtn, aiifMa)cn ; Vi«rf.
gorpihati , gorsmahati ; Ross BOSBtnaTb. I'yl i piasek
wiatr wzwiewa i miece. Pilch.. Salt. 209. Wzwiewal
wiatr lekki włosów. Zebr. Ow. '100; (levis aura capitlos
movernt). Vv'tedy się kształtna zdała, ciało obnażały,
Wsporne wiatry, ubioru przeciwne wzwiewały. Zebr. Ow.
18; {uibrabant /lamina Desl^^s),. Wzwiewanie, wzwianie,
oh. Wzwiewek.

YiZWWDY ptiir. , wywiady , wywiadki , wywiad, wywiady-
wanie , wywiedzenie się: 5lmtb|d)nft, (Srfiiilbtnung. Na
wzwiady posłać, 'jachać, sciscitutum. Cn. Th. 460, Boh.
wyzwed, (wyzwedae śpleg , o6. Wywiadownik , wyzwedeti.
wyzwjdati, wyśpiegować, o6. Wywiedzieć sie, cf. wzwiedzieć).
Zbiegów, i innych, których miał pogotowiu, wysłał na
wzwiady, gdzieby tez Jugurla przebywał. Pilch. Sull. 211;
fcf. jechał, aby wypatrzał, co śię u nich dzieje. Baz.
SJi. 220). Teraz w to powietrze na wsi siedząc, posła-
łem do Krakowa na wzwiady, coby sie 'wżdy z powie-
trzem działo. Podw. Wrói. 4. WZWIASTOWAĆ, ob.
Zwiastować.

WYWJ.MK adi>. ; Sorab. i. pod welsch ; przeciw wiatru.
Wiod. gcgcn ben SSinb. Na wzwiatr , t. j. przeciw wiatru
n. p. iść, jechać. Wfod.

WZWIG cz. dok., Wzwinąć jeJn/., Wznijać niedok., w gore
nawinąć , powinąć ; Iłiimuf Ul bie Só^e Wldiln , iiniibcn ;
Yind. gornaviti , gors;iviti , gornavijati , gorviti, gorsviti.
I WZWIEDZIEĆ, f. wzwie , wzwiem med. dok., dowiedzieć
się, spostrzedz; innc ipcrbcii , gctya^r iDerbcii; Boh. zwe-
deti , zwjm, (cf. zwiedzieć, zwjdali dochodzić, wyzwe-
deti , wyzwjdati w\śpiegować, o6. Wywiedzieć się); So-
rab. i. źwera ; Yind. svedeti , saslopiti ; Ross. CB't4aTb ;
{Eccl. C'BB'E.^'£TH . csliMt = znać). Straw' ich w gniewie,
a wzwiedza , że bóg panuje. Budn. A. 59, 13. (niech
poznają. Bibl. Gd; niech doświadcza) Ze pan przemógł
szatana, anieli wzwiedzieli. Kanc. Gd. 183. (powzięli wia-
domość). — Najczęściej z negacya ani , n. p. Ani sam
wzwie , jako niewidomie, a jako niewiadomie przypadnie
mu wszystko. Rej. Post. G g y 6. Ani wzwiesz sam ,
jako się tobie wszystko poszczęści , i rozmnoży wedle
myśli twej ib. A a a 6. Ani sam Wzwiesz , zkąd ci to
przypadnie, ib. Xx 1. (nie wiedzieć zkąd). Ani sami
wzwiedza , kiedy a gdzie mają wpaść w paszczekę cne-
mu wilkowi, który 'zawżdy ustawicznie nad nimi cho-
dzi , jakoby je pożreć mógł. Rej. Fost. H h 6. Mie-
czem ustawicznie grozi , a tuż go dzierży nad głową
twoją, że ani wzwiesz, rychło-li go spuścić ma. Rej.

Ap. 23. Kiedy się najlepiej o przymierzu fortuny ubez-iie-
ezysz, 'alić ona jako Tatarzyn-luż wnet za posłem woj-
sko wyprawi, ani wzwiesz, z której cię strony chluśnie.
Rej. Ziv. 155. Rybcczka około wędki igra, "alić po chwili
"cbyt na brzeg, ani się sama oLaczy co się jej stało;
'takież ptaszek pod sienią albo na lepie ani wzwie, kiedy
uwiąźnie., Rej. Zw. 72 b. Majętność twoja , ani wzwiesz,
ani obaczysz , jako z ciebie złupiona będzie. Bej. Ap. 56.
Przyjdzie na cie złe, ani wz«iesz , zkąd się weźmie.
1 Leop. Jcs. 47, 11. (nie wzwiesz, gdy przyjdzie na
cię. Radź. ib.; (przyjdzie na cię złe, którego wyjścia
nie wiesz; przyjdzie na cię nagłe spustoszenie nim wzwiesz.
Bibl. Gd. ib.). Czujmyż się, bo nic wzwiemy, gdy nss
za'^'ubi. Cliryszt. Nin. C. W. Bosi. W. 164. Najlepiej, kiedy
się bracia dzielą cicho, bez kłopotów, iż wójt o tym
nie wzwie. Sax. Porz. 150. Czytają podróży, by wzwie -
dzili wszystek świat , gdzie sami nie byli. Rej. Zw. 3 b.
(bv poznali , tf. zwiećizać kraje).

WZWiERAĆ , oh. Wezwrzeć.

WZWlEFtZGNAĆ cz jedntl. . Wzwierzi;ać niedok , wierzgając
w górę wybijać , tli bic ^iilie lioil luntClt '0U9f4'f(l9f" ; fioss.
BOSBeprHyiL, Boancprarb wzizucić.

WZWIESC , wzwiódł , wzwiedli , /"wzwiedzie, w zwiodę cz.
dok., W'zwodzić nieJoA. ; Co/t. zdwihnauti , zdwjhnti; Rag.
uzvesti , uzYodilti ; Ross. bsbcctł, B3B04nTb, B3Boa(y ,
BOSBCCTb, B03BO)K43' , BOSBoacy ;. podw-odzić wzgórę, wy-
ciągnąć do góry, iii bic §51(5 nufsieftcil. Co żywo do bram
bieży , mocny wzwodzi , .\ król sam vvszyslkich z pilno-
ścią obciiodzi. P. Kchan Jer. t)8. Wzwodzcnie, wzwie-
dzenie , wzwod , bao Slufjickrt in bic ci'be. Wzwodzony
mo.^t , ob. Wzwod, wzwodni most, biC 3"0^'^"^''' 8"^'
. iTiiltf. — §. Wzwieść upadłego, podnieść, wzdźwignąć,
(ciiiCJi (§efnllcncn) rtufvic6tcn pr. et {ig. Ir: Aramant , wi-
dząc, ze brat jego miły. Już bjł na ziemi, tak srodze
raniony , Chciał go wzwieść, ale próżne prace były,
Bo i sam na nim poległ obalony. P. hchau. Jer. 251.
Wzwiedźcie starca tego. ib. 500. Osła upadłego wzwiódł.
Sekl. 22. Tak dobrze jelenia strzałą ,swa wygodził , Ze
się na swoje nogi więcej już nie wzwodził. Olw. Ow.
593. Bóg nas po tym upadku wzwiódł i wydźwignął.
W. Pofl W. 5, 26. Wzwodzi ciche Jehowa, tłumi
'niezbożne aż do ziemi. Budn. Ps. 147, 6. (pokorne pod-
nosi , a niepobożne aż ku ziemi niniźa. Bibl. Gd.). Ciileb
ten w sakramencie posila słabych, potwierdza podró-
żnych, wzwodzi upadłych. W. Post. W. 221. Choruje-ii
kto, modlitwa wiary pan zacho«a niemocnego i \\zwie-
dzie go. Fund. 87. Podpiera Jehowa wszystkie padające,
a wzwodzi wszystkie nachylone. -Budn. Ps. 143, 14.
(zatrzymawa upadające, a podnosi obalone. BUL Gd.)
Ratuj mie od nieprzyjaciół, od powstających na mnie
w zwiedź mię. Budn. Ps. 59, 1. (wyrwij mię od nieprzy-
jaciół, a od powstających przeciwko mnie, uczyń mię
bezpiecznym. Bibl. Gd.; zasłoń mię) — Wzwieść, wy-
wieść, wyprowadzić, wystawić; iHTyprfTibreii, bcryoriTingcn.
Jehowa wzwodzi z prochu niedostatecznego , z gnoju
podejmuje ubogiego. Budn. 1 Sam. 2, 8. (wzbudza
z prochu ubogiego , a z gnoju podnosi żebraka. Bibl.

86'

684

\V ZWIE W A Ć - W Z W Y C Z A I C.

W Z W Y S Z - W L Y W A C.

Grf). Rozruszcie kościół len , a we trzech dniach wzwiodę
go. • BuAn. Joau. 2 , 20. (wystawię go. Bilil. Gd.). Z bru-
kowych ziem nie wzwodzą nieba Daru możnej Cerery.
Guw. Siei. .106. — *§. Wzwiód/szy namiot swój Abram,
przeniósł się. i Leop. Genes. 1S, 18. ^zebrawszy. óLeop.;
ruszywszy się z namiotem. Dibl. Gd. ; cr 1'rad) ffiil ^tlt
ah. cf. zwinąć namiot).

WZWIEWAC, ói. Wzwiać. WZWIEWEK, wku, m., wzwie-
wanie, wzwianie , ba>^ .Sliifmcbeil. Wzwiewkit-m łaskawym
dziewięć dni szedł. Zebr. Ow. 354 ; jlalu secundo , ef.
powiewny wiatr , cl", powiatr.

WZWLEKAĆ, ob. Wezwloc.

WZWOD, u, m. , wzwicdzenic , wzwodzenic; ^l^3 Jhifjie-
l)cn, ijiiiaiinicl^cii . Sliiflicbni in Mc ^iibc — ;!. Wzwod •
WZWOD.M most, zwodzony most; bie 3l'fll'ni(fc , gatt=
bruifc; /^uA. zdwiliacy mo-t; V(;i(/. Yilezben nuist , (cf.
wisieć, wi.tzący); {Hoss. bsboji , bosboji wzwódzenie ;
2) B3B041 kapralstwo; £cc/." BOauoji reductio). Na Pod-
lasiu dziś jeszcze oracze łańcuchy od wzwodów mosto-
wych , i zawiasy od bram wykopy waja. Slryjk. 523.
W śrzodku jest zamek , na który po wzwodzie Wcho-
dzą , kiedy kto przydzie ku tej stronie. /•". Kclinn. Jer.
20'J. Most wzwoelni. Gwagn. 568. Brama najwarowniejsza
przy duzvm swym wzwodzie warte ma liczną. Tward. \VV.
Ul. — ['ig. Jeślić drot;ę zamknięto, podnieś wzwody
świata. Btirdi. Trag. 13. (poruszaj, wzLurz.ij wszystko).
— ■§. Medic. Wzwod , podniesienie się członka męzkicgo,
sterczenie , bie Stcifc bc^ inamiltcticii ©liebc?. Uzepa wzwod
'otrokom pobudza, a niewiastom 'zbestwiałość, Cresc. 196.
Muc nasienia lnianego mężom czyni wzwod. (6. 189.
Kuczmerka wzwód mężom czyni , a ku psocie zapala, ib.
259. Warzony por pobudza wzwód a żądzę cielesną, ib.
213. Niczwód, niestcrczenie , Sdllaff^cit. Kloby miał cho-
robę płynącą z członka męzkiego , tym zielem zastano-
wisz plynienie, bo niezwod czyni Spicz. 24. .Woda taka
czyni niezwod, i nasienie mężczyźnie wysusza, ib. 20.

WZWODĘ adv. , pizeciw wodzie. Wlid. wzLjórę, (oppos.
po wodzie, z góry); gcjjcu bcii Stnnii, ftTomaiifiiiaitź ;
(Sorab. 2. pod wohdu ; ling. vzvoddu ; Stav. uz voduj. Na
wzwodę, przeciw wodzie, n. p. płynąć. Wioi^jCa. Th. 430.

W^ZWHÓClC Cl. dok. , Wzwracać niedok. , do góry obrócić,
wywrócić, nad; i't'Cii biiife^rcii; £ct7. BOSBpamaio. Wzwró-
cenie Eccl. B03iipamciiie. BOaupaiŁ. WZWROT, u , m. ,
powrót , \>ai lliiifchrcii , bic Umfc^r. Szła na wzwroty od
wzgórku Licejskiego. Zebr. Ow. 23. Nic zostawa już
wzwrot mvin żaglom, Otw. Ow. 377. zwrot, zwrócić

WZWYCZ.AIĆ. WEZWYCZAIĆ, cc. dok., Wzwycz.-.jać, Wc-
zwyczajać niedok.; 6'arn. rcsvadeti ; Wos/j. iiobicjaiti , sta-
viti u obicjaj koju stvar ; Hug. vobicj^ili ; Ross. iiaTupiiTb,
iiUTUpiiBRTb . (ob. Tor, torowaćj ; w zwyczaj wciągnąć,
czynić że przywykną, nawykną < wprawić, nakładać kogo
w co, wetrzeć; tiiieii ciiiubcii, ocmóbncn, ciii(]ca>ólineii. Hapr.
W. \ , 4. Wezwyczajony ; Croat. ZYiJchen , ( cf. przy-
wykły). W lekarstwa wezwyczajonym większa doza nie
szkodzi , u niewczwyczajonych często złe skutki spra-
wuje. Krup. 3 , 258. Oba Jo niebezpieczeństw z da-
wna wzwyczajeni. Pnyb. Luz. 155. (z niemi oswojeni,

do nich przywykli). Ręce moje przywykną do pracy;
serce juz jest wezwyczajone do cierpliwości. ł^fS- ilarm.
143. Większa część ludzi wzwyczajona do bezprawia,
utraciła rzucie jego. Przeslr. 92. Ja nic biorę na la-
staw , anim wzwyczajony Brząkać złotem na banki i n»
faraony. Nar. Dz. 3, 46. Wzwyczajony, w zwyczaj po-
szły, w zwyczaj obrócony, zwyczajny (cf, oklepany, jur
®ClUOl)tlI)Cit flcaunbfll. Wzwyczajona przedaż szarż w woj-
sku mieszała w awansach dobry porządek. Dyar. Gród.
452. Wzwyczaiło się, w zwyczaj poszło, w zwyczaj
weszło, w zwyczaj się obróciło, ii ift ]\ix ®cn>i'linbcit ĄO
iDorbcn. Daj boże , aby w radach krajowych nie toż wła-
śnie wzwyczaiło się, iż to t\lko przemaga , co świego-
tliwym i wrzaskliwym ludziom upodobało się. Krom. 600;
(ulinam non usii venirel\. Wzwyczajenie, zwyczaj , wpra-
wa ; baś giiifibeii, (Sctriibncii. W tćj rzeczy wprawa i
wzwyczajenie najwięcej może. Pir. Fuw. 133. Tak to
czyni wzwyczajenie , Ze co nam straszne stworzenie Lub
osobliwsze się zdaje. Poufałe z czasem staje. Jak. Baj.
151. A. Kchan. 237. (oswojenie). Bój się 1 kochaj bo-
ga ; służ bliźniemu , To jest istotą , reszta wzwyczajenie.
Żab. 14, 246. Szym. — Ziimk. Wzwyczaić się, wcią-
gnąć się w co, wkładać się, wcierać się; fid) cinubctl,
ciiiijeiuóbncn , ocniiilmcii. Cnota do której się z niłoJu
wzwyczaił, staje się jakoby przyrodzoną człowiekowi, .ł/u/i.
70, 734. Korsykanie tak się do sztuki strzelania we-
zwyczaili . iż sie stali najzręczniejszymi strzelcami w Eu-
ropie. N. Pam. 4, 42. Już dawno na podobne patrzę
przykłady, a wezwyczaić się do nich nie mogę. Teal. 1.
c. 03. (oswoić sie z niemi). Nie mógł chodzić w zbroi,
dla nicwezwyczajenia się tego. Zał. H. T. 156. (że nie
był zwyczajnym w nićj chodzić).

"WZWYSZ, 'WZWYSZ.^ adv.. na wyż, na wzwyż. Cn. Th.,
430. na wysokość, iii bie Spóbt. Lichtarze dwa, na chło-
pa wzwysz srebrne. Warg. Wat. 506. (wysokości chło-
pa). Podstawek na trzy łokcie wzwysz. W 3 łieff. 1,
27. Dibl. Gd. Ołtarz był wzwysz na trzy łokcie. Radi.
Ezech. 41 , 22. Na trzy łokcie wzwyż przez trzy lata
'podróść. Cn. Th. 5i0: (in tria eubita triennia adoleite-
re). Na miejscu chłodnym , gdzie słońce nie duchodii,
drzewo wzwyszą 'roście , a nie na miąższość , aby $ic
pień rozrastał. Cresc. 36. (w górę). — °'ó. Przez wzwysz •
zbyt, nazbyt, 'przezlisz ; gar 511, 511, jit febr. Gniew
pański wzruszył się na lud , i poraził go porażką pnei
wzwysz wielka. 1 Leop. Nuiii 4, 55. (plaga bardzo wiel-
ką 'Dibt. Gd). "WZWYŻSZYC cz. dok. ,' wywyż<zyd w
górę, podwyższyć wysoko; Rag. vsvisiti, ; Bosn. uzvisi(i,
uzdvij;hnuti , ( wzdźwignąć ) ; Croat. uzvissujeiii ; £'*eŁ
B3BuuiaK) , bP(f> crbfben , crbóbeii. Pan się <llai;'go zmiyl,
by sługi wzwyższył. hanc. Gd. 43 WZW^ŻSZYCIEL.
a, m. ; Ecd. B03BblCUtej|> ; podwyżsiyciel . wynosiciel;
ber grbóbcr, er|)cbcr. W rodź. ieiUk. SyzWYŻŚZYCIEL-
KA. i.

WŻY.MAĆ, ob. Wiać.

WZYWAĆ , ob. Wezwać. WZYWACZ, a, m., który wły-
wa , ber 91iifiiirber«r, ?liifrufcr ; (Ro$t. aBurejŁ • laprosiciel/.
Yocalor , wzwywacz, ten klórv wzywa, ilącz.

X - z.

685

X.

X alfabetu Łapińskiego litera 20ta ; Polskiego 25cia. W
Polskim języku nickieily ?.a x używa się ks, n. p. xiądz,
ksiądz. Kras. Zb. 2 , 585. X mało używamy ; rychlej
miasto niego piszemy ks ; wszakże maJo nie lepiej pi-
sać xiądz , xieni^ axamit przez x. J. Kchan. — Janu-
szowski i Górnicki są za ks. Noiv. Char. X litera Polo-
ni recie scribenles , non utuntiir ; sed k litera omnia ex~
pediiint; guare , ibi gtiaere, quae alii ab x inchoant. Cn.
Th. 1549. [Wedfug Kopitara należy pisać .r , albowiem

w polskim języku sfychać wyraźnie to brzmienie; Depu-
tacya Towarzystwa P. N. radzi pisać x w wyrazach cu-
dzoziemskich , a w swojskich As. 1 ] Zęby nie przer-
wać ciągu sfów pod literą k, zaczynające się od .r, tam-
że pod literami ks umieszczono : Xiądz , Xiążc , Xieni ,
Xiega , Xiążka etc, ob. Ksiądz, Ksieni, Księga, Książka.
X. abrei).-- Xiądz, n. p., X. biskup. — W. X. Mo.ść = Wa-
sza Xięca lub Xiążęca Mość. — Xżę = Xiążę. — W.
Xstwo Lit. = Wielkie Xiestwo Litewskie.'

Y.

Y litera Grecka; w alfabecie i Łacińskim i Polskim przod-
kuje ostatniej literze Z. W Polskim języku częs'ciej za-
żyta ; a częstokroć i małe Łacinników zastępuje. Kras.
Zab. 2, 585, n. p. retoryka, rhelhorica , gramatyka
grammatica i t. d. — Y nie jest dwoje ii , jako w szko-
łach źle zwać uczą , ale ypsylon Greckie. J. Kchan. — ■
Januszotvski czyni tę uwagę, że używanie jej potrzebne
jest tam , gdzie sfowo tępo idzie j n. p. gruby lud , a
grubi ludzie ; potym do składania dyftongu 7nój , moi ,
tivój , twoi. Now. Char. Po literach tak nazwanych twar-
dych nastąpić zswsze musi y n. p. po literze r, rz, rym.

Rzym i t. d. — W liczbie mnogiej czasu przeszłego toź
y cechą jest rodzaju żeńskiego i nijakiego, i zaś, ro-
dzaju męzkiego, n. p. czytały, czytali. — §• Y litera
mdlam dictionem Polonicam inchoat; negite vero recie Con-
juwttoncm Lnlinam et aliqui hae litera reddunt. \'idi
antiquum typographum , qui in traclalu de orlhographia
Polonica , semper i simplex conjunclionis et loco ponit ;
idem jacil Sloinius in Grammatica Polonica , Cracuńae
1568 edita; item Coclianouius , et alii. Cn. Th. 1349. —
Y spójnik , oh. I spójnik.

Z.

ostatnia l.tera alfabetów Greckiego, Łacińskiego, Pol-
skiego', i t. d. Dzieli się w Polskim z rozmaitego brzmie-
nia na trzy: z, ź, ż. Kras. Zab. 2, 585. Jan Kochano-
wski pisze: 3 jest troje, pierwsze proste, n. p. zamek,
(bief luirb gdefcii itnc iai Śeiitfcl^e f) ; drugie z kreską na
wierzchu ż, n. p. mroźno ; trzecie z kreską przez pół z
(co zwyczajnie ź piszą) n. p. żywy. Januszowski utrzymuje,
że używając Niemieckich liter, trzecie s inaczej znaczyć
nie można jedno punktem u góry , t. j. ź. Noiv. Char.
Nad s; gdy się wymawia z przyciskiem , pisze się krop-
la , nazwana przycisk , tak : i, n. p. nóż. Kpcz. Gr. 2,
p. 242 ; nie trzeba •pisać przycisku nad z po c , s , jak
dawni próżno pisali, n. p. czas, roskosż ; ponieważ ten
przycisk nie brzmi w wymawianiu ; toź rozumieć o z
po r położonym , n. p. grzać , drzeć; chyba że przycisk
brzmi w wymawianiu, n. p. rżać, dzierżyć, skarżyć, ib.

265. Alfabet cerkiewny i Rosyjski tak jest szczęśliwy,
że nie tylko na wyrażenie 2 ma osobną literę ac , lecz i
na składane nasze cz . sz, szcz ma i, m , m. Dla bra-
ku litery H( [Czesi i Słowacy piszą ź 2] w Raguzańskim
dyalekcie wyrażają z przez x, w Windyjskim przez sh,
n. p. żaba ; [Buk. żaba 2] ; Rag. ,\aba ; Vind. shaba.
W najnowszej ortografii naszej wytrącają ze składanych
szcz, pierwsze lub ostatnie z, pisząc: sciypce zamiast
szczypce; w Polsce zamiast w Polszczę.
, ze , Praepositio : Przyimek z lub ze (z dodanem e dla
złagodzenia wymowy zbiegających się po nim spółgło-
sek, n. p. ze mnie , ze mną) rządzi przypadkiem dru-
gim (Genitiv), na pytanie zkąd, n. p. z Warszawy, ze
Lwowa; rządzi pierwszym (No7ninntiv.) ; — (NB. w ża-
dnym jeżyku żadna prepozycya nie rządzi przypadkiem
pierwszym, bo to jest casus obsoluttis) , lub czwartym

680

Z.

{Aecusaliv.), gdy znaczy jedno co dosyć lub Llizko , n.
p. Jesl tam z tysiąc koni, mieć -z gębę chleba; rządzi
szóstym (histrument., vel polivs Social.j, gdy znaczy złą-
czenie , n. p. Ze mną , z tobą. hpcz. Gr. 5, p. 53. —
NB. Jiiź pod literą s, tudzież w prawidłach etymologii
przed pierwszym l&mem umieszczonych , zastanawiałem
czytelnika nad pomieszaniem przyiinku z z literą s w na-
szym dyaiekcie nieodwetowaiiie zaszłym. W najpóźniej-
szych czasach tę okoliczność dalej jeszcze posunięto ,
gdy nie tylko w słowach z temi przyimksmi w jedno
składanych ( o czem jeszcze będzie niżej pod z , Praep.
inseparabilis) , lecz nawet gdzie przyimek len oddzielnie
się pisze, kładą dziś z lub i bez względu na znaczenie
eum lub ex, jeiiynie podłu.^ uclia ; i tak piszą: s pier-
wszą klasą, s pierwszej klasy, ponieważ litera p nastę-
puje, przed 'którą z prawie jak s brzmi; zaś z matką,
2 matki ; ze tu wyraźnie z brzmi wcale róine od s.
Przed wprowadzeniem tej nowości , wcale nie pisano s,
gdzie wyraża przyimek odrębny, lecz zawsze z, czy. to
w cnaczeniu cum , czy w znaczeniu ex. Dawniejsi pi-
sarze uiywiłja s, wyrażając Łacińskie tum ; lecz często-
kroć tez tam, gdzie powinni byli kłaść z, gdy znaczy
ex. W innych dyalektach Słowiańskich różnica między
s a z, s a ii, ex, co a ii3X, jest widoczna. W. przy-
kładach z pisarzów Polskich na rozmaite znaczenia te-
go zaimku, zachowuje się ortografia, jaka w nich się
znajduje. — I. Z, ze, regens Cenith'.; Boh. et Slov. z, ze;
Sorab. 1. z. f; Sorab. 2. f, fe, fcw, won, won, {ob. Won);
Cain. is , s' , se; Yind. is, Iz, is vun ; Croal. iz , z ,
van ; Rag. iz ; Boiti. iz , sa ; Slav. iz , cicha ; [Ecd. m,%
2|; Ross. H3l; Pers. ez, zi ; Germ. (I11'J. Z Praepositio
teparabilis regens Genitivum respondel Praepositioni inse-
paiabili wy-, e gr., z domu wyszedł, s worka wyjął
z okna wygląda. ("W Bosnieńskiin etc. dyaiekcie iiisepa-
raiitis wy-, wyraia się przez iz-, n. p. wybrać; Bonn.
izaliiatti). — Z w znaczeniu kierunku miejscowego w prost
sprzeciwia się, równie jak wy-, przyimkowi w, n. p.
s liumu wyszedł , w dom wszedł ; zewnątrz , wewnątrz,
ł«wnclrzny, wewnętrzny. — Loci, ezeundo, Z: n. p. Z do-
mu. Cn. Th. 1530 , fliiś tern ^niifc. Jędzo piekielna ,
Won mi z domu! ani rni się więcej pokazuj na oczy!
Teol. 52. d. dS. (fort, precz ztąd). Won mi bieda z n:ej
cli;ily, na zawsze cię się pozbędę, ib. 5i. b, 11. Po-
słowie Moskiewscy przyjacioły Glińskiego z żonami i
wszystkim 'narodem , płaczących i lamentujących , bo
się im z ojczystej Litwy me chciało, do Moskwy po-
brali. Sl''yjl' f''J8. z Litwy wyjść, l^itwę porzucić, opu-
ścić; fic wuUtcti ni*t ani t>m yntcrliiiiMidifti fitbniicii der-
aui, itJiiIUfH eci nidłt vcrlafKii. — /{emore/i(/i), Z. Z oczu. Cn.
Th. 1531. Co z oczu. lo i z m>śli. Teul. 21 . 8i.
fommft H mir niiiJ ^CIl 3IiiGCit, fomiiift mir ani ^cm SiHii.
— Cum inse(iu(ntibus oliis praeposilonibus : Z za, z pod, e.
gr. Wszakże lo z za klauzury panienki wykradają. Teat.
24. 6,61. biiitrr >cr Slli'|rfrc!fliimr |)eraii«S, ob. Za. Z za
karety gdzie stawał, przesiadł się w karetę, w mundur
barwę zamienił, hras. Stat. 93. z lokaja na pana się
wystrychnął. Oobądź się z pod wód Neptunie, i dodaj

pomocy. Burdi. Trag. 340. wychodź , fomm OU^ im
SBojfcr ))tXOOX. Z pod koni wyrzuci się gnój co dzień;
z pod sYołów dwa razy w tydzień. Sluk. Zw. 1 , 153.
Z pod ławy, (ob, "Ława). Z pośrzód , ob. Pośrzód. Z po-
miedzy, ob. Pomiędzy. — Direc.lionis ab e.ztero, Z : Z dwo-
ru, cf. zewnątrz. Cn. Th. 1550. Należii oślę uwiązane
z dworu u drzwi. Sęki. Marc. 11. ('zwnątrz. ifc., poiJ flii^eil
{jer). — Direcliunis i;i gentre , Z ■ unde; n. p. Ja pójdę go
szukać; a ty zamknij się tu na hacz_\k z izby. Thtit. 14. d,
10. (od izby, z tej tu strony). Z lej strony , z te stronę,
z tę stronę leżący ; ex hac parte. Cn. Th. 1532. Dudz. 10.
ztąd , won ber 6ciłc , biejftit». Z drugiej strony. Cn Th.
1550, (Croal. z ove ztrane , son jciltr Seite, jeiifeiliS;
ztamtąd , ionąd ). Z prawej strony, ib. 1552. Z obu'
stron, na obu stronach, ib. 1531. Z wiatru stanąć, po
wietrze. Cn. Th. 1535. ( zkąd wiatr). Z l>łu , « tergo.
ib. 1532. Tak jest na wszystko baczny, iżbyś rzekł, ie
on nie tylko z przodu , lecz i z tyłu głowy ma oczy.
Teat. Ą2. d. D. iiid't 1'1pś iicii rorn, fpiitcni niidi ppii Wn>
len nm ftppfc I;nt er 9luijen. Z dołu , ze dna. Cn. Th.
1549. (od samego dołu , cde dna). Z ziemi, Cn. Th.
1535. Z gruntu, fwiditus. Cn. Th. 1530. von ®runb
aui. Wszystko ma być z gruntu w\korzeriiuno. Rej.
Foit. Y y 2. Z boku. Cn. Th. 1549". ycn ber Seite ,
feitlDart^. Kalipso z oka pozierała na .Mentora. Jahi. Teł.
9. zyzując , ubocznie patrząc ; mit cincni Seittnblirfe , (eit-
njfirtś liinidiielenb , (jinbliifciib l'ctriiditftc fie ibn, O o! jak
sie uśmiecha do mnie, nie spoglądaj z oc'.ka (ilulko,
nic tym nie zrobisz. Teat. 29, 84. (nie zyzuj , nie strze-
laj oczami , Iicl'aii(jlC nid/t). Z blizka. Cn. Th. 1549. ani
ber JJńbe , son ber Dlń^e. Z daleka , z dala iść, patrzyć, ib.
Z daleka rzecz prowadzę, ib. (od początku sięgam). Z dro-
gi , n. p. Z drogi nie będzie. Cn. Th. 1550. som 3*>rjf
flb, ttiifcr bcm 3BcflC, i!id.U im SBf (jc , (cf. wyboczyći. Z dro-
gi ! z drogi ! jaki laki , bo idzie jaśnie oświecony. Teat
55. b, 14. Zub. 4, 543. Kiedy zacznę krzyczeć z dro-
gi ! Dzwonnik straciłby słuch drogi. Teat. 32. c, 48. |iiui
bcm SBe^ic! auf bie Seite! na bok! ustąp' się, usuń się,
um\kaj ; cf niżej lemporis : i drogi). Z widu miejsc.
Cn. Ad. 1535. son sichn Crtcn ter. Ze trzech miejsc.
ib. 1530. O ziołach wszystkich ani zosobna ani w obee,
tylko o niektórych z lego miejsca będzie się mówiło.
kyr. 1502. tu na lem miejscu, liier in bicffr tftcUe , PPB
|;ier flll!^. Ja z miejsca .'nego wnoszę , icby lego pozbyć
się ciężaru. Zab. 15, 281. Treji. (ile mnie się tyczy, CO
do mnie , mego zdania ; id; mńnti Crtd , icb tur nril
Sbeill. Z wierzchu, z góry. Cn. Th. 1530 son obM,
son oben bcrab. Z góry mówi , nie z nitka , nie z dołu,
me z zienii , ale z góry, t. j. z nieba , z wysoka, nit
mówi z ziemi. l\i^>i. 193. Z nieba, coeliliis , od bogŁ
Cn Th. 1551. Z kazalnicy, z katedry mówić. Cn. TL
153ii. Chciał pojeżdżać z konia; lecz niech on innifl
z kozła wozi. Teul 45. e, 59. Wyb. nid't som ']łfrrbf , fpil'
bern som Sutfdtliorfe airt , brii 'Enjen nibrnt , futfijitrfii.
Z karty czytać. 6'n. 7"*. 1530. (som 4ł|fllf( nbleirn , oppu.
z pamięci powiedzieć) — Retpeilu , ralione habila , Z;
n. p. Z tej miary Cn Th. 1332. «a(efiu*, z tego *«|lc-

z.

687

du . ile się tego lyczy ; in ber 5Ri'i£ffid)t , aui bet iRilcffic^t.
Z każJej miary. Ci. Tk. 1550. iii ntlet Siiicffir^t. Z in-
szej miary, z inszych miar, aUoqui , alias. Z inszych
miar , abo w inszych rzeczach jest nic dobrciro , a to
dobrze sprawij. Cn. Th. 1530. Z rzeczy, ex re; Cn. Th,
1532. tak wypada; {oppos. od rzeczy, nie do rzeczy),
bet Sadjc (jcmdp, roefciitlij). Nie sadź z lej próbki o ca-
Jej Warszawie. Teal. 19. c, 60. z powodu tej próbki, na
fundamencie jej, wznosząc z niej; auo bic|'em ^robdKIt ,
son biefem ^*r6bi^cit, mad; nicbt ben Sdilitp auf G'i!'3 3Bav=
fc^ail. — Maleriae, e qua, Z; n. p. Z czego co uczy-
nić. Cn. Th. 1449. etiuna iiuirauS scrfertiijcu , mafticii. Z
^.eiaza , ze zfota, z adamaszku. !6. 1535. Z naszych Jo-
jów i potażów Niemcy nam mydło przed.ija ; z naszycli
przędziw płótna. Ton. 194. Sfodu w miedziane garce
na wódkę nabid, z wódki znowu na prosta, z prostej
już na dobrą przepaHd. Haur. Ek. 110. Nie będzie z tej
'rzy mąka, ob. Reż ; nie będzie z tego nic; Vind. nizh
ne bo is nja , baran? luirb iiidjtś. Wątpię żeby co z te-
go było. Teat. 12, 190. żeby te .do skutku przyszło,
i(6 jipcifle, H'^ i»a§ brniiś i»irb. — Żyć z czego, rjoyoii
IcDeii. Z czegóż -my żyć będziemy? jam goły! Teat. 50.
6. 83. (zkąd weźmiemy potrzeby życia?) Niema z czego
żyć. Teat. 36. 6, 58. (gołota , ubogi żebrak). — Exi~
mendo, Z. Rut wymniąwszy sobie prażma *s kłosów,
jadła. 1 Leop. Ritth. 2, 14. Z łuku strzelać, z armaty,
z pistoletów , z ruśnicy, z procy, z wiatrówki , vide suis
in loeis: — Imperłiendo , Z. Z twego , z swego daj.
Cn. Th. 1552. gieS DOit bcni Seincii. Ma^i z łaski bo-
żej zkąd, abo z czego. Cn. Th. 1531, ( cf. łaska). Ze
stołu komu posłać co. Cn. Tli. 1532. ze swes;o jadła,
z swojej strawy; ooit fctnem Jifi^c, ooit fcincr iafcl, son
feiiiein 6|Tcii jemaiibeit ctiuaS 'djirfcn. Z skarbu dać co ,
publice redimere. Cn. Th. 532. Jozue nie miał tego
sam z siebie , ale od pana L ga. Birk. Zumoj. 4. Z po-
wieści ; znam go r powieści , słyszałem o nim , wiem
'rK go zowią. Cn. Th 1552. et 1442. — Z. serca, z
! go serca, od serca, serdecznie; OOH §''f5'''i > ^^''^
' \\m ^iX'^t\\. Originis. Z serca, ex animo. Cn. Th.
'j2. Z serca idzie miłość, ztąd mówią, z serca się
nim kocha. Sak. Probl. 117. Płaczą nie z serca, i
pewnie zmyślają. P. K':han. Ort. 1 , 20. Z sercam na
tą pozwoliła. -7Va^ 48.6,8. (całym sercem). Przyjął mię
X wszelka ludzkością, i pewny byłem, że z serca po-
chodziła. Kras. Pod 2, 11. (ie była serdeczna, szczera,
uprzejma). — Eineliendo , ezhnuriendo , Z. "Z wszystkich
sił. Ld. aii'j allcrt Sraftcn. Z całego serca. Tent. 17. h,
38. Ucie.-zyłem sie z całego serca. Mon. 64 , 714.
Z duszy = chętnie, rad. Cn Th. 1530. Z duszy i serca
uwielbiam ten czyn. Gaz. Nar. 1, 196. Z duszy całej
kontentem. Teat. 48. h , i. Z duszy serca to uczynię.
Ld. — Genilurae , Z. Z kogo się urodził , unde. Cn. Th.
1330. spii lucm ftammciib , luo&cr abftammcttb. . Uważ krew'
drogą, która cie zaszczyca, Z jal.ii'go ojca, z jakiej je-
steś matki. Jaki cie wychów przed światem zaleca. Kniaź.
Poez. 1 , 26. Zadał car Batoremu , iż nie jest król z
królów. Biel. 719. Pan z panów, {ob. Pan). NB, zakoń-

czenie -ski, - cki, miejsce zastępuje przedimku z, w imio-
nach: n. p. z Ossoiina « Ossoliński, z Potoka s Potocki.
Przy imionach żon, i wskazuje dom rodzicielski, n. p.
.IW. z xiążąt Czartoryskich Zamojska , JW. z xiążąt Lu-
bomirskich Potocka , JW. z Bielskich Worcellowa. —
Dobre ze złego często bywa. Cn. Ad. 168. wynika, uro-
śnie , urodzi się ; (cf. złego ojca dobry syn , złej matki
dobra córka). Z ojca to mam, z rodziców, z rodu. Cn,
Tk. 1531. wrodzone. Z przyrodzenia. Cn. Th. 1552.
Z pierwszej żony ma wielkiego drągala syna. ' Teat. 36.

c, 29. yoit ber crftcn gran. Kiedy u flaszy dno przezro-
czyste obaczył, w izbie nic 'krom dwóch świec z jednej,
grzmotną? flaszę o ziemie! Otsol. Sir. zamiast jednej widział
dwie świeca , ani mm 2id;tc luitrbcu iwą tu ben Shijen
be§ 33etninfiiC!t. Dla jednej swojej buty. wiele grzechów
jeden z drugiego popełniają. Star. Ref. 10. jeden w dru-
gi , jeden tuż po drugim, fcak że jeden niby rodzi drugi ;
eine Siinbc iii bic anbre , gleit^ nad; bet anbcrn. Iż nie by-
ło gdzie pisać , pisaliśmy w tej izbie nędznej , z której
pokój królewski był. Gorn. Dz, 52. która zastąpiła po-
kój królewski, miejsce jego trzymała, wyręczyła go;
eine elenbe Stube, bie baś fiiuiolid^e ®intac| ycrtrat, nu3«
mai^tc, yoriłetlte. — 6'(r7w/i/i?r: ' Straszny z niego gaduła.
Teat. 33. h, 8. wzór gadułów, całkiem oddany gadul-
stwu, er ift ba-S 3)fnjłer ber Sdpń^cr. Jakiż' z ciebie Panie
gorączka! Teat. 45. c, 14. Wyb. mai in fÓt eiit ^ifefopf
Bift. - Mąż z niego poczciwy wielce i rzetelny. Teat. 42.

d, B. Pan z ciebie nieoszacowany, hojny i t. d. ZM.
Zab. 3. Gdy do lat dwunastu przyszła, pokazała się.
z niej panna wielce pięknej i rzadkiej urody. Si. Źnw,
2, 49. Dobra z niej dziewczyna. Lecz prawdę mówiąc, -
zawsze wolałbym mieć syna. Nieme. P. P. 23. an i^t
ilł cin cjute» 93JabĄe» , fte ifł cin gnte'3 9)idbć^en. Myślę ją
wydać za mą/., wszak z niej dziewczyna właśnie na wy-
daniu. Teat. .25. 71. Przystojny z niego chłopak, leal.
S-i.'e,Sij. Można mówić.- traktyer doskonały z niego,

I nieprzyjaciel tej mu nie ujmie zalety. Zabł. Z. S. 21.
.4lexaniler poupomogłszy Konstantyna Iwanowica, miał z
niego hetmana godnego. Slryjk. 654. et tatte an ilini
cinen iwńrtiiijcn ivcl?l?errn. — ■ Metamorph , Z. Z niewolnika
wyzwoleniec. Cn. Th. 1531. ani etnem Sdaycn mntbe «
etn Stf^-JiJfliilTilcr. W tym jednym być od ciebie chciał-
bym upewniony. Jeżeli mi pozwolisz z córki swojej, żony.
Min. Hyt. 2, 174. żeby się córka twoja stała moją żo-
ną ; bap ani betnct Joc^ter meinc %ran luiirbe. — Periinen-
rf". Z, e. yr. Ona , co z niej było , zrobiła. Przyb. Milt.
235. ile od niej zależało , ile mogła ; lyaś fie licttaf,
wai oon t^r nbbieng. Nie zaniedbam , co ze mnie. Teal.
40, 59. Królow;i{ Łokietek 12 lat, i dosyć z siebie
czynił 'zawżdy. Biel. 187. cr leijłcte, fo w\ an i^m lunr ,
[roni auf itin anfaui), gcnug. Ja z siebie czynię, co ino-
ge , ale uporu męża nie przeprę. Teat. 26. c, 9, il^
fiir mein Jbcil, fo m\ nu mir ift, ibm alleś. Jam uczynił,
co ze mnie było , teraz Wac Pan dokonaj. Boh. Kom.
1, 89. (ile mot;łem). Jam do tej doby, Z mojej osoby.
Wszystko czyniła Bym ci ulżyła Przykre wyroki. Zab.
14, 207. (id) fur mciue ^(erfon, co do mojej osoby). Za-

688

warł się na zamku Sędziwej , i czyniJ z siebie dosyd ;
ale że nie miał z kim co począć, trudno się było oprzeć.
Biel. 203. Nauczał je , i karał , ile z niei;o było. Sk.
Żyw. 2, 407 b. Toraz z osoby s*ej W. lv. Mo.ści pro-
szę, jako sługa i 'wierna rada, a potym ze wszy.ilkini
do nój; W. K. Mości przypadniemy, horn. Dz. iii. ii)
fur mcine >])erHtii bittc \ąt ^m. S. 5Waj. Tego, co z po-
winności , z urzędu , i ze stanu umieć powinni , nie
. znają ; a o tym , co do nieb nie należy, rezonują. Teat.
19. c, CO. pidit., 9(mt«-, uiiD gtaiibeś^allicr , onn 3Imt3-
rocjjcn. Z urzędu, od Uzpitej , imieniem Itzpitej ; tum
tmperio esse. Cn. Tli. 1535. ( urzędownie ). Arcybiskup
upomniał z urzęilu swesjo Władysława II , aby się tak
srogo z bracią nic obchodził ; ale go król śmiechem od-
prawił; przeto arcybiskup mówił: w imię boga wszech-
mogącego, ja z urzędu swego zaklinam cię.... Biel.
92. Xiaże z swojej królewskiej abo xiażęcej mocy.
Chełm. i'r. lii, Vin(t. is hoje oblasli , fmft fcincr fuiiifl'
lic^CII ©Ciualt. — Modi , quo quid fit, cgilur , Z. Z tre-
funku .tr.'1'unkiem. Cn. Tli. 135-2. mi 2>^m[\, 5iiiallii]Ct
SJeife, jufalli(j. Z przygody, trefunkiem, przypadkiem.
Cn. Th. 1532. el 1155. Z tretunku przypadły, trefun-
kowy. Cn. Th. 1153. Z nicobaczka, improiiso. Cn. Th.
1551. Z nagła, nagle. Cu. Th. 1531. Z nagła, nie-
rozmyśinie. ib. 459. itrplóflid). Z nieiiacka , po mału.
ib. 1531. iini^ flcrnbe. Z lekka , po mału. ib. 1531.
lekko, po Ickku, po woli, wolno. ib. 767. Co z więk-
sza dać dzieciom początki języka. Mon. 67 , 527. same
najglówniejsze początki, nur ani bcm (Sróbftfu , t>Ii)5 bic
ipouptriffc. Trawy jest wiele gatunków , o których wszys-
tkich ani z osobna, ani w obec, tylko o niektórych tu będzie
się mówiło. Syr. 1502. ("oddzielnie, odrębnie wyszczegól-
niając, rozbierając). Z łaski. Cn. Th. 1331. darmo, nie
zapłacę, auź ®nabcu. Kto służy z łaski, temu miłosier-
dziem płacą. Hys. AJ. 20. Kto służy z łaski , ma mieszek
płaski, ib. 23. Z rejestru, ex praescriplo; Z rejestru
stąpać , buczno , vel obyczajnie , przystojnie; z rejestru
służyć, skąpo, to co musi.sz czynić. Cn. Th. 1332, (ob.
Rejestr, z tablatury). Z rej^uł sie własnego języka nau-
cz;ili. Mon. 67, 755. podłuj; reguł, nciii) bcti 3li'tJfln.
Z pełna, spełna jest wszystko. Cn. Th. 1531, {ub. Pełno,
spełna). Nie z xiążek dawniej działano, A gdy nie na-
zbyt szperano. Co dobre miano w zalecie, I lepiej by-
ło na świecie, hrnt. Lift. 2, 50. f nie uczenie , nie po
'sawantsku, nie podług xiążekj. Z Włoska , z Niemiecka
mówi, zakrawa VVłoskies;o abo Włoszczyzny, cl", pachnie
Włochem. Cu. Th. 1535. zarywa Włuskie^o , Niemiec-
kiego , trąci Włochem , Niemcem ; bcr "Ntaiiaucr . bcr
!Dcutfd)C ycrriitb fid; iu feiiicr 31ui5ipriid)E , < fdjUiGt il'« iii \>tn
%\<Xa\), \d]mt (łtruor, fdjimnicrt bur*. Jest ona z głupia
frant; prostaczką się czyniąc, i acz nie podaje po sobie,
rozumie lo wszystko, co się w pośrzodku ś^łieci. Mon.
73, 671. — Causae, Z. Nie ze mnie przyczyna boże,
ujmy twojej chwały , moje rzeczy bardzo ścisłe. .4/4. nu
VVo;. 18. (ja nie winien, nii)t an mir lif^t bic 3d)ulbi.
Panie tu teraz powietrze, z któregn wielu Imlzi umiera.
Gaz. iYar. 1, 284. bif %^t\t , iporan yiele l'cutc ftfrbcti. Z

frasunku oszalał, z bólu , z gniewu, z pijaństwa, z roz-
pusty zabił. Cn. Th. 1330. aui Sumiufr, oi>r flummer u.
f. m. Z zazdrości , z gniewu , ze złości ib. 1555. Z pi-
jaństwa co uczynić, ib. 1531. aui JruMfcn^eit , im trunfncn
9)?Ut^C. Widziałem pijanicę ku pośmiewisku przechodzą-
cych , 'mikusia i inne 'salty po ulicy z pijaństwa odpra-
wującego. Mon. 71, 268. Pan z żalu i niecierpliwości
strzelca na śmierć zbił Mon. 75, 740. Drzyj się za łeb,
gryź ze złości , chcę żebyś pękł z zazdrości. Teat. 36.
c, 42. Może żem się z prędkości pomylił. Zabł. fioz.
7. przez prędkość , au>3 ©cidjmiiibisjfeit. Z rozpusty, per
lascniam. Cn. TU. 1532. przez rozpustę, aui TftutfjmiUtn,
Scid;tfcrtiflfeit. Tylko z strachu wodę piją . ale z uciechy
starego węgrzyna pociągnąć godzi się. Teat. 'li. b, 106.
iH'r <Bd)xeden , WX JrcubCU. Z uczynności. Cu. Th. 1552.
przez uczynność, aui ®cfa(ligfcit. Z posłuszeństwa co
czynić, z miłości co czynić Cn. Th. 1532. Z musu,
po niewoli , nierad. Cn. Th. 1551. — Impedimenti , Z.
Nie domawia słów ze łkania. Staś. Niim. 1 , 1 37. sor
Sd^IutftjCU. Dodaje uśpionej Sen v'dzieku twarzy , a dla
odrzuconej Z gorąca szaty, od piersi i 'szyje Alabastrowej
blask na około bije. Usirz. Troi. 50. z przyczyny gorąca ,
dla gorąca; »or Jpi^e , bcr §ifc tuctjon, bcr Jpice Iialbcr.
— Z < dla i iDCiJcn , co do, względnie, we wzi;lcdzie ; iit
Slnfcdcu, in Sctradjt, co się tyczy, mai anbcKiUtU. Hok
1302 z przykrej drogości , z ciężkiego yłodu Polakom
i inszym narodom pamiętny. Krom. 262. .Może żona pro-
sić o rozwód z niemocy lub z oziębłości męża. Kłjk.
Turk. 188. Zginął mu wyżeł, bardzo ulubiony z cnoty.
Mon. 75, 741. Nikt nie kupuje konia upodobanego
z maści, ale z cnoty. Klecz. Zdun. 100. Podobała mu
się kolaska z lekkiego noszenia. A'rjs. Dos. 8 1. Wszystko
pozwolić jestem ci gotowy. Boś mi się z tańca swego
spodobała. Odym. ^ly. /' d. Jan "grabią z Tarnowa do
cnot swych przyłączył i I >, iż go z słodkiej powieści jego
każdemu miło słuchać^ Corn. Dw. 9 b. Ludzie żadnego ,
ani z urodzenia, ani z za'iług, ani z umiejętności nie
mający zalecenia, na najpierwsze urzędy wylatują, kiok.
Turk 2. (ze strony urcdzcnia i t. d.). .Ma żonę piękn|
z likładności , miłą z obycz.-ijów , godną z urodzenia.
Mun. 69. 089. Zamojski exkanclerz . prawdziwy z onol
obywalj.dskich Rzymianin. Zab. 16, 172. Sławny r prtjr-
miotów duszy , kształtny z ułożenia ciała , znakomily
z fortuny i dostojeństw. J/.m. 69, 76. Szjcuje cnol|
człuwii-ka z Jego użyteczności ludziom. Staś. Sum %,
167. .Nieśli na ono święte miejsce trojaką ofiarę: z du-
szy posłuszeństwo , z ciała utrudzenie , z majętności by-
dło Sk. Kaz. 41. Powaga religii nie z cziisu , ale z bogt
ma być szacowana. Zygr. don. .4 4 b. — Dziękuje boj{u
*z niewymownego daru jego. 1 Ltop. 2 (Jor. 9, 15.
(za niewypowiedziany dar jego. OibI Gd; fiir). Pocie«i»li
Marlę i M:irve *z onego umarłego br;ita icli. HfJ. Hoit
O 00 1. (co do straty bratał. Daje nam cias bóg. aby-
śmy Sie uznuli 'z upadków naszyci) Hej. .\p. 31 (aby-
śmy po poznaniu powst.ili z nich). Dworzanie jego, eo
rlicieh brali gwałtem ; wolno im było wszystko, sprawie-
dliwości żadnej 'z nich nie było. biel. 100 (wzglęJem

z.

689

nich, co do iiiclij. — Adimendo, Z ; n. p. Z nóg się upijać.
Dwór. J 4. t:ik żeby nie inódz stać na nogach, ben
OchMiit^ ber SiiPe oerfaufcn. Tu ścigają, uciekają, owdzie
zabijają, ani uciekać, ani się ratować; juz się na nogi
wspierają, juisięznóg zwalają. Pilch. Sali. 297. ftc faUen
iibcr ibrc ciijcneit %iii. Musiałbym być z mózgu szalonym.
Boh Jen. Ossol. 76. mózgu posbawionym i szalonym,
im ®C^inie nid|t ri(^tig. — Obligando, Z: Gospodarz zmó-
wiwszy parobków z grosza dziennego , Zęby w winnicy
jego od zarania Robili aż do zaścia słonecznego , Po-
słał ich tam. Odym. Sw. G b. er be^annelte fte fiiv ctiicii
Joijegrpft^cii , urn cincii @rof(JH'ii JafleIi.U;it. Nie czynie-ć
krzywdy, 'zaieś nie z grosza zmówił się ze mną! BiaŁ
Post. 270. Rozrachuję wiele przychodzi na sługę , który
z myta służy, i Leop. Levit. 25. Z strawy robiący,
z strawy robić. Cn. Th. 1532, (za jedzenie, za jadło,
za strawę). Bojarowie 'putni z gruntu wojnę sfuzyli. dack.
Pr. 1, 506. za oddany sobie grunt, aii'3 ©nmbpflic^ticjfeit.
O iadną izecz kłopotu więcej nie bywało , jako o to
biedne siedlisko cudze, aby jeden drugiego z miejsca
wyprzeć mógł, właśnie by z powinności jakiej. Podw.
]Vroz. 58. przez powinność, gleitt))ain mi fjiidjt, an(5
Si^iilbiijfeit. — Finicndo, Z: Z roboty idzie. Cn. Th. 1532.
cr foinmt iioii ber 3lrbcit. — Temporh exeuntis vel inchoantis,
Z: Z zimy, e.ieunte hieme , stalim finila hieme. Cn. Th.
1335. (jii 3lUtfcjant] bcś 'ffitiltcw, cf. na zejściu, na scho-
dzie zimyj. W nocy z poniedziałku na wtorek. Gaz. Nar.
i, 241. in bcv 3?ad>t oom KontajC auf bcii "Dicujtag. Z drogi
zaraz, abo przyjechawszy, z woza zsiadłszy. Cn. Th. 1550.
gletd) SPII ber Dteife. Z gościny. Cn. Th. 1530. Z południa,
po południu zaraz. Cn.Th. 1551, (cf. odwieczor). Z rana.
Cn. Th. 1552. noii friiti an, iii ber gnil/e G'i.'"'d)- Dzieci aby
nos wysiąkały czysto , tak gdy się kładą na noc, jako gdy
- wstają z rana. Mon. 70, 68. Z młodu, od młodości. Cn. Th.

1551. POii SuG^nb nn, ycil SuGCnb aiif. Z młodu wyknąć
trzeba cnoty, z młodu się tarnek ostrzy, z młodu ostrością
się swoją zaraz zak:jzuje. Sak. Kaz. Ob. K 5. Najmilszy mu
kraj, w którym się zrodził, i gdzie z dziecka chodził. Mon.
71, 461. od dzieciństwa, dzieckiem będąc; luni Si:ib auf.
Z razu, ab Initio. Cn. Th. 1532. Z przodku, ;;r»fto. Cn.Th.

1552. Z przodku poczynać, od początku prowadzić, {ob.
Przodek). Z.dawna. Cn. Th. 1549. (od dawna, dawnych cza-
sów). — Numeri partitivi, Z: Z domowych jeden. Cn. Tli.
1540. eitier ooii hin ^miógenoffcii , aiiź ibrerSn^I- Z, nich jest,
je dnegoż stanu, tegoż stinu, kondycyi, kompan, tego rze-
miosła. Cn.Th. 1551.eri42. (einer niiś i^retn 3)fittel, z ich
grona). Kto się *se mną puści z *waju ku Saulowi do obozu ?
4 Leop. 1 lieg. 26, 6. (z was dwóch). Jeden z was,
Waszyniec, jeden z nas, Naszyniec, (qu. v ). Nie wielu
było takich , którzy boleść znieść mogli ; bądźmy z nie-
wielu Pilch. Sen. list. 4, 247. (naleimyż do liczby tych
niewieluj. — 11. Z, regens Accusatiuiim : §. a) directionis
localis: Z tę stronę, z tej strony. Dudz. 16, Z tę stronę,
z tej strony, z tę stronę leżący, ex hac parle. Cn. Th.
1532. wzdłjż tej strony, 9011 biefer ©ettc nad) ber Scingc ^in,
lóngś btefer Sette, bie^fcitig nac^ ber gćiiige. Z onę stronę

. rzeki, góry jest; leży za rzeką, za górą. Cn. Th. 1551.

Słownik Lindeg* wyi. i T«n VI.

Z onę stronę wsi, za wsią. ib. Wojska Rzymskie sta-
nęły , z jedne stronę Oktawiego, z drugą Brutusa. Warg.
Wal. 19. — g, b) Numeri vel mensurae incertae com-
paratiuae, Z: cf. koło, około, ungcfd^r, cłma ; plus minus,
melir obcr roeniger. Mam z wóz , z korzec lego i t. d. Cn.
Th. 1532. Mam z wóz siana, z 'wierteł pszenicy, z funt
pieprzu. Cn. Th. 587. (jakoby, niemal, bez mała, około).
Przyszła do domu, 'ano pełen przykadek mąki , i pełna ona
bania oleju, w której go pierwej z łyżkę nie było. Rej. Post.
O 5. (nawet i łyżki zpełna go nie było). Podrzemać po
południu trochę nie szkodzi z półgodzny. Sienn. 480. eiwd
cine bnlDc ©tunbe. Z raz , z dziesięć razy, z rok. Cn. Th.
1532. — g. c; Z . przynajmniej, choć; roemgftettS , junt
rcenigften. Niech z raz tych pociech przed śmiercią zażyję.
Paiyt. Fid. 104. (choć laz). Niech będzie z jeden kącik od
tych burd bezpieczny. Bardz. Luk. 45, — §. d) Quanti-
tatis adaeijualae , su/ficientis, Z> dosyć, odpowiadając, wy-
równy wając , wydoły wając , zdoływając ; genug, ^iuldliglii^,
cntfprec^euD , erfitrberlic^ , aiiźrciĄenb ; Ross. co , c^. Z po-
trzebę = ile potrzeba , według potrzeby ; bent Scbiirfni?
cntfprec^etib , fo utel niHljig ijł. Pełno tam dzikiego zwierza,
nie jedno z potrzebę, ale i do uciechy wielkiej. Janusz.
Pos. A 3. Z domową potrzebę dostatek wielki ma. Janusz.
Pos. A 2 b. (w proporcyi, w pomiar domowej potrzeby).
Dajcie z potrzebę wszystkiego. Alb. na Woj. 5. Posłał
im król złota , co rozumiał z potrzebę. Papr. Koł. 557.
(ile rozumiał być potrzebnem). Zostawiwszy w mieście
z potrzebę ludzi zbrojnych , z resztą wyciągnął. Nar. Hst.
2, 411. W tej fortecy było jeszcze ludzi do obrony
z potrzebę. Star. Ref. 21, (od potrzeby). Mam z 'się
strawy , żywności , mara z potrzebę swą. Cn. Th. 586.
fiir inid) genug , ^inldugliĄ , auSreid)enb. Z gębę = ile gębie
trzeba, fo yiel ber OTimb Iirandjt, fattfam. Nie zajrzę ziem-
skim bożkom doczesnego nieba , Bylebym był spokojnym,
a miał z gębę chleba. Znb. 2 , 596. Nar. Mam z gębę
chleba , dostaje mi, Cn. Th. 386. (zstaje , dostatek jest).
Mam "z to pieniędzy, jest mię z to, stanie mię na to,
przemogę , sum soluendo. Cn. Th. 587. id) liabe baju ^in-
ianglid)cS SSermiJgen , Mu beiu geiDadifen. Mam z to siły ,
zdołam. Cn. Th. 587. Rzymianie i sił , i serca a śmia-
łości z to mają. Warg. Cez. 80. Ganić się należy nie-
dbałość tych , którzy w Polszczę , mając z to władzy i
rozumu , nowym naukom nie zabiegali. BiaŁ Post. 49.
(będąc wstanie co do władzy i rozumu; Vind. oblasti
imeti). Czy rozumiesz , żem mały, bym nie miał z 'cię
mocy? Papr. Koł. S 4 6. Mam zeń albo z niego siły,
zdołam mu. Cn. Th. 586. Miał mocy z niego. Papr.
Koi. U 5.' wydołał mu, er roar itiin gen)ad))'cn. Otrzyma-
wszy zwycięstwo, chwalił swoje bogi, Że mu dali z to
męstwa na taki dziw srogi. Kraj. Chym. B '2 b. Lada
wyrostek miał z to serca , że one bohatyry wielkie jako
niedźwiedzie zaganiał. Birk. Chodk. 8. Nie mara z to
czoła , Ganić to , co jest dobre samo przez się zgoła.
Olw. Ow. 512. Mam 'z cię rozumu, albo: mam cię z ro-
zumu , satis łibi sapio. Cn. Th. 586. nie oszukasz mnie,
mam rozumu dosyć, którym ci się oprę. Wlod. Cn. Th.
512. Mam ja z 'się baczenia, 1 ty o sobie nie bądź lego

87

690

Z.

Z.

rozumienia', By mię mędrszą uczynić przestroga twa miała,
Gdyzem i ja rozumu jeszcze nie stradała. Otw. Ow. 216.
mam dosyć dla siebie rozumu, ic^; \)nb( fur fit^l Scrftanb fleniiij.
Mam kogo zmóc, nie ustąpi mi, ma równe si/y, albo
większe. Wiod.; silny mi jest. Cn. Th. 485. z całej siły
z kim czynić muszę , id; ^abe mit idnt ooll auf jit t^un.
Mam z "sif roboty. Cn. Th. źiSO. cały zajęty , ii) ^al>e
fur mi(b tjf""!)' ^'"U ""ii dosyć mam roboty. Wiud. Mara
go z kaszel, mam z nim co czynić, mam co od niego
cierpieć, silny mi jest. Cn. Th. 584. Rej. Pal. LI 4.
cf. zgaga , id) fiatie tnrari 511 faucii , ^ii nciijcii , mi)d;tc Pnbc^
bie ®d;n)inbfud;t fricgcn. Ma Przekopskiego z kaszel, 1 Na-
hajskich, Szwed go teii trapi. Slryjk. Gon. To. Miał nas
z kaszel. P. hclian. Jer. 79. — Superando: Z = nad,
więcej niz; iibcr, nicl;t. Nie miałyby jednak sił z mię były
bez chyby konie, kiedyby się oś nie złamała. Olw. Ow.
65Ó. (byibym im dał radę, nie byłyby mię uniosły). Ma
rozum z zwierza człowiek , ma moc i zwierz z człeka.
Pot. Jow. 71. ^celuje przechodzi, zwycięża rozumem,
moc^). — Cum verbo być , e. gr. Z co być , z kogo
być, 'z to jestem, jest mię 'z to ; Boh. s koho byti , s to
gsem , s to byti; równać, wyrównać, wydołać. zdołać,
w stanie odpowiadającym, dosyć mocnym być; gcirac^fcit
fccn, ocrmijfleii, im Stanbe fc^it. Każdy ma się sam oszacować
i swą piędzią mierzyć, z co kogo być może, a z co nie może.
Gorn.Sen.8i; (quid humeri valeant, quid ferre recusenl).
Nasi byliby mogli snadnie dobyć zamku , bo było ich
z nie, gdyż było ich do sześciu dzicsiąt tysięcy. Biel.
5f>5. Przy Helesponcie , gdy się złączym z swemi , bę-
dzie nas z Turka. Biel. 333. Nie jest nas z to , żebyś-
śmy Tatarom abo Turkom opór dać mogli. Goni. VV'/.
S i b. Widząc Ale.\ander , iż go nie było z to , wojnę
z Iwanem zacząć, wyprawił do niego posły. Biel. 452.
Natury człowieczej nie jest z to, aby skończone dosko-
nałości w 'się wziąć mogła. Gorn. Dw. 9. Ojczyźnie niech
służą, inni ręką, zwłaszcza których jest z to, zdrowiem
i krwią swą ; ja piórem. Biel. pr. Jest go z to , że się
nauczyć może. Gorn. Dw. 215. — III. Z, cum Inslru-
tnentali , vel potius Sociali ; nam casus sexlus , guando
inservil exprimendo instrumenlo , quo quid fit vel agilur ,
opus non habet PraeposUione z, e. gr. Piszę piórem , biję
rózgą ; quando vero associalionem significat , carere haud
polest ista Fraeposilione , e. gr. Poszedł z piórem , uciekł
z rózgą ; Boh. s , obsol. sau ; Morav. su ; Slov. s , se ;
Sorab. 1 . f , le , z ; Sorab. 2. fe , f, lew ; Carn. s' ,
is ; Vind. (' , fe ; Croat. z ; Dal. sza ; Bosn. sa ; Slav. s ;
Rag. s", sa, ijz ; Rost. et Eccl. co, ci, cf. Graec. cvi).
Commitando: mit, ill Seglcttlina. Kto się "se mną puści z'waju
ku Saulowi do obozu? i Łeop. 1 Reg. 20, 6. ze mną;
Yiud. r mano; Butn. samnom ; {dislng. zainnąt. Z mała
liczbą, z niewielą. tUt. Th. 1351. Od kościoła do ko-
ścioła z procesyą chodzimy. Hrbtł. Sauk. Ob. — Ad-
tislendo, Z: Byli to Mojżesz i 'Heliasz , widzeni 's nim
w wielmożności. 1 Leop. Luc. 9, 50, {Vind. f niem).
Poszedłszy na pustynią, sam z sobą tylko mieszkał. Sk.
Zgw. i 80. (s.im jeden, samiuleńki). — Portando, Z: Z sobą
mam. Cn. Th. 1552. (przy sobie , iij babc ii mit mir,

bec mir). Ten z rusznicą , ten z trąbą , ów z torbą , ten
z pałką , Z pieczenia , z chlebem , z serem , z pierni-
kiem , 7. gorzałką . Zgoła piękny był wyjazd. Kras. Htt.
192. Cesarz posłał do Polski z tyra: iż jeśli 'zasię nie
przyjmiecie Władysława na królewstwo , wojować was
będę mieczem 1 ogniem. Biel. 95.^ tym oświadczeniem).
— Adjungendo , Z: Z żelazem włócznia, strzała; oppot.
goła, bez grotu. Cn. Th. 1353. Z mięsem co warzonego,
z miodem, z octem. ib. 1351. — Conjungendo , asso-
ciando, Z; Małżeństwa leż jeno 's cnotliwą aby nie sta-
czał syn twój. GUcz: Wgch. Bib. Bez llanety me je-
stem szczęśliwy. Bez niej rzecz żadna nie ma podniety,
Z nią szczęście pewne, do pókim żywy. Zab. 14, 565.
A lak teraz dajmy sobie ręce z tymi ludźmi, 1 uczyńmy
sobie *s nimi pokój. 1 Leop. 1 Mach. 6 , 58. Wnijdź
do żony brata twego, a zcjm się 's nią, abyś spłodził
plemię bratu twemu. 1 Leop. Genes. 58 , 8. Postanowili
a "zieli 's nimi "przyjacielstwo i towarzystwo. 1 Leop. 1
Mach. 8, 17. Posłali nas abyśmy 's wami postanowili
'przyjacielstwo i pokój , a żebyśmy się spisali *s wami,
żeśmy towarzyszmi waszemi. 1 Leop. 1 Mach. 8, 20. Trzy-
mam z kim. Cn. Th. 1550. Z tobą. ib. 1552, ( Yind.
ftabo), — Conjuncti auiilii. Z: Jak raz powiedziałem, ie
król z narodem, naród z królem, tak do śmierci po-
wtarzać będę. Gat. Sar. 1 , 146. Stan. .Aug. Kio nie
jest ze mną, przeciwko mnie jest. W. Malh. 12 , 50.
Z kim bóg, ten bije. Rys. Ad. 50, (cf za kim byćj. Z bo-
giem weź, idź < w dobry czas. Cn. Th. 1108. (w szczę-
śliwą godzinę). Z bogiem, z panem bogiem, {^Groal.
z bogom!). Idź z bogiem. Teat. 54. c, A i. (niech cię
bóg prowadzi). Zbywając kogo i z uszczypkiem: idź
z bogiem < bywaj zdrów ; niech cię bóg ma w swej
opiece, opatrz boże do ubogiego zbywają.; go, me da-
wszy mu nic, n. p. Z bogiem, babko, monety nie mam.
Teat. 21, 100. Czart. Ja nic nikomu nie daję, z panem
bogiem! ib., /iosj. Gori 4aeił , 6orb no4aeTł. .Niech so-
bie jedzie z panem bogiem , już mi go teraz nic trzeba.
Boh. Kom. 1, 562. (szczęśliwej drogi mu życzę). Z bo-
giem sądź, przedaw.ij , czyń ■ podług boga , sumnieoia.
Cn. T/l." 1549. et 89, pobożnie, tb. 1156. — Relacionit,
Z : Jak wy z panem bogiem, tak też pan bóg z wami. Opal.
Sal. 68. (jak wy względem niego , tak on względem was).
Mieczysław prosił Fryderyka o pomoc; ale próżno było;
bo miał cesarz z sobą co czynić. Biel. 102. (względem
siebie, koło siebie). — Modi , ralionts, Z: Z ceremo-
niami. Cn. Th. 1549. Z prośbą, precario. tb. 1352. Z łaskf.
ib. 1551. Z ochroną zdrowia, ib. 1551. Z przygotowa-
niem, praeparnlio. ib. 1552. Z odpuszczeniem , za łaską,
uczciwie mówiąc, ale mi odpuść, ib. 1351. Zdawała się
być dla mnie przcdtym z sercem dość łaskawym. Mon.
68 , 58. (serca dosyć łaskawego). Z chęcią ma wszys-
tkich. Ol. Th. 1549. (ma wszystkich sobie przychylnych).
Z wielką chęcią , z chęcią to uczynię • L-lięliiie , bardio
chętnie, rad. Ld. Z gołemi rękami, (^n. Th 1550. Z trza-
skiem , pertumultuarte. Cn. Th. 1552, (oi Trzask). Z li-
cem, {ob. Lice). Z przewłoką, ciągnąc. Cn. Tli. 1352.
(odwlekając). Z wierzchem, z czubem, (ob. Wierłch ,

z - z A.

691

Czub). Z korzeniem wyrwać C'i. Th. 1550. ( radicilus ,
ob. Wykorzenić). Z tą kondycyą. Cn. Th. 1342. (z tym
warunkiem ■■ pod tą kondycyą, pod tym warunkiem). —
Effeeius, Z: Widzę len odjazd być ze zfem W. K. Mści,
przeto odradzam, ile mogę. Gorn. Dz 121. Jeśli sie
ruszymy ztąd , nie będzie to z dobrą sfawą naszą. Biel.
96. .Ma nad tobą rządy dziewka podia ; dobrze jej z tym,
bo w-pierze przy tobie porosła. Mon. 70, 175. Na roz-
danie urzędów niezdolnym, potrzeba sarknąć; bo ojczy-
źnie z tym źle. Mon 69, 578. — Gdy się brzemię po-
znało, pyta ociec córkę: z kim to masz? Sk. Żyw. 129.
(kto cię pfodu nabawił? z kogo go masz?). — Yicissilud.,
Z: Gadać z kim, rozmawiać z kim , bić się z kim, całować
się z kim, uściskać się z kim, kłócić się z kim i t. d. —
Temporis, Z: Z mrokiem, zmierzchem , mrokiem. Cn. Th.

1551. (przy zaczęciu się mroku). Z świtem. Cn. Th.

1552. Mądrość za dośviadczeniem a z laty przychodzi.
P. Kchan. Jer. 37. w następstwie lat , 3?evjtanb foinmt
ntc^t not 3a'^rcn, fommt mit Sen %\^xm. — Exception, Z:
Z tym wszystkiem , pomimo; ki) bem atlcn, Peifcn obn-
geac^tet. Słabość jego nie miała nic niebezpiecznego ;
z tym wszystkiem musiał kilka dni zostać w łóżku. Gaz.
Nar. 1, 28. — IV. Z- , ze-, Praepositio inseparabilis ,
prac/ixa Yerbis compositis. W składanych zupełnie zapo-
mniano u nas od dawnych czasów względu na różnicę
znaczenia między z a s zachodzącą , ( o której wyżej ,
tudzież pod literą s, iw prawidłach etymologii przed
pierwszym tomem umieszczonych, mowa była); a jedy-
nie radząc się ucha, tam gdzie z dla następnej spół-
głoski brzmi jak s, pisano s. A'na/)sAi juz ostrzega: Mulla
verba , quae a z aligui inchoant , in litera s posila inve-
nies , praescrlim antę c, k, p, t etc. Cn. Th. 1519.
Przyimek z, w złożonych tylko wyrazach, gdzie brzmi s,
to jest, kiedy następują spółgłoski c, /, /i , k, p, s, t,
piszemy przez .•: , n. p. ścieśnić, shardzieć, skończyć,
spanoszyć, ssunać , stąd, stętnić. Kpcz. Gr. 2, p. 265.
Dadz. 14. Uległem i ja temu zwyczajowi^ bobym musiał,
oiicąc sprostować rzecz, wiele słów sikadanych na części
rozerwać, i stosownie do znaczenia S'cum, z ■■ ex, rozer-
wane części na różnych dwóch miejscach umieścić, n. p.
spędzić compellere, zpędzić z góry depellere, ściec, Slev. stę-
kali, spolulecy confluere, zciec, ztekati , dołutecy dejluere.
Przysłówki zkąd, ztąd , gdy w-nich z oczywiście znaczy ex,
i w wymawianiu nawet nic ze wszystkiem brzmi jak s,
(przynajmniej może być łagodniej od s wymówionym),
zostawiłem pod literą j na swoich miejscach. — Nadaje
zaś z, pomącone z s, słowom składanym znaczenia: a)
połączenia n. p. Zbić do kupy, 'jiifammcu f^Iageii, M^t nn
einanbct onu^laijcti , zszyć, sszyć; Vint/. skupl'hyvati , jiifam-
mcnndliC"- b) Kierunku na dół, n. p. Zegnać z góry,
zpędzić , 6cral) jageit , Iicnmtcr treiten , zlecieć , zleźć , zła-
zić, zwieść, zwodzić, cf. Lal. se — e. gr. sediicere.
c) Zupełnego dokończenia rzeczy, n. p. Zjeść, ganj aiif=
ejfen , spolrzebować < wypotrzebować, jjanj auf&raiii^en ,
zmazać, ganc aii6ftrctd)En . d) Ruchu z miejsca, n. p.
Spłoszyć, auffĄeiK^cn , zbiedz, iiberlaufcn , mcglaufeii. e)
Zupełnego dokończenia czynu , n. p. Zgwałcić , bi( ®e=

roaltt^at ooDbrittgcn, sparzyć, opUenbś abbruben. — NB.
Dawni pisarze składanym słowom niedokonanym przydali
z początku jeszcze z dla uzupełnienia czasu czynu, do cze-
go teraz najwięcej używamy przyimku po-, n. p. Niegodne
pałace jego ogniem mściwym "zwywracałem. Olw. Ow.
16. (powywracałem!. Gruntu wyrócił na nice , Pobrał
miasta i zamki , zwysiekał winnice. Biel. S. N. B i ij b.
Zuciekali wonej dobie. Groch. W. 504 Niecierpliwe karki
pługiem zujraowali. Zebr. Ow. 167. Umyślił chodzić do
szkoły zuczyć się. Wys. Aloj. 51. Przez Chrystusa piekła
zupadały. Groch. W. 74. Stoją żydzi przed wroty w ki-
rysy zubierani. lichow. Róź. 28. Gdy go po brzęku po-
znamy. Przed jego chytrością zawsze zuciekamy. Papr.
Kol. I' b. Potłucz ich wszeleczne gęby, I zwytrącaj sro-
gie zęby. Byb. Ps. 109. Więźniów wszystkich kazał zwy-
puszczać. Biel. Sm. 266. Zstaje mi czasu , siły , dostaje
mi. Cft. Th. 1453. Zstaje mię na co^ zdołam, ib. Zsta-
nie tu , nie zslanie. ib.

— Z, encUticum , apud leteres -sz; = -że enclit. ; „/n
fine eliam diclionum mulli loco sz scribunł z , ul gdyż
loco gdysz." Cn. Th. 1549. — a) -Sz, vel -ż additum dic-
tionibus integris , inlerrogandi vim habet : e. gr. Kloż ?
Cn. Tk. 1095, (cf. -i, n. p. ktoś, ktosiś, incerliludinis,
diibitationis). A któż to tam wiedzieć może? Teat. 54,
81. A któż się tak z ludźmi obchodzi? ib. 31. c, 15.
Także się ze mną obchodzisz? Cn. Th. 1415. Goi, ob.
Co. — b) Przycisk nalegania: nuż, nuże, nużeż n. p.
Dalej kumie , nuże dalej. Teat. 55. c, 42. Rzekli : nużeż
zbudujmy sobie wieżę. Bibl. Gd. Genes. 11,4. (nu zbu-
dujemy sobie wieżę. Budn. , ob. Nu). *Nusz , a!iqui scri-
bunt nuż. Cn. Tli. 10S4. — Mianowicie -że, ż, przy-
rostkiem trybu rozkazującego , n. p. Ruszajże się. Cn. Tli.
1414. Pójdźmyż. Ld. Ali(]iiando loco -i, -sz ponitur ut
'idzisz , 'podzisz pro pójdźże, et in plurali chodźciesz
pro chodźcież. Cn. Th. 1414. — c) Affinnandi : Jakoż ■-
jako też w samej istocie , ane mii^ in bcr Zitat. Obiecał
iż w krotce nazad przyjdzie, jakoż nie długo bawiąc po-
wrócił. Kras. Pod. 2 , 258. .Trudnoż było spokojnie
w takich zbytkach siedzieć , W tej rozpuście bez wojny
trudnoż się wysiedzieć. Bardz. Luk. 5 — d) Accurate
delerminandi : Tyleż, tamże, qu. v. Dopierożem zginał,
nunc enimvero occidi. Cn. Th. 1415. — Dopieroż , coż
dopiero, tern bardziej; :im fo mC^V, notlcnb?. Ani zamiar
tej xiążki , dopieroż granice tego rozdziału , rozwodzić
się z tą materyą pozwalają. Skrzel. Pr. Pol. 2, 192, (cf.
dopieroć), — e) Demonstr. Sarnże , ipsemet. Cn. Th. 1415.
Uciekałże. ib. tego uciekał.

Z., albrev., n. p. Zebrzedowskiemu doktor Petrycy Z. D. Z.
= zdrowia dobrego życzy. Pelr. Pol. 355 , (cf. Lat. S. P.
D. > salutem plurimam dicil).

Z A.

ZA , Praepofitio , separabilis regit Genilivum , Aecusalivum,
Inslrumenlalem; secundutn varias , quas habet significatio-
nes; Boh. et Slov. za: So7'a6. l.za, fa, zahdć, (cf zad);
Sorab. 2. fa , faw ; Carn. sa ; Yind. sa , sadi , sadai ,

692

Z A.

Z A.

od sada , sa tu , na mestu ; Croat. za, zA tó , za tem ,
(cf. zśvnuk , zadnyi vnuk , szin pravnuka • praprawnuk ,
zababa : Dal. sababa • praprababka , sadid ; Bosn: zadid ■■
prapradziad) ; Rag. zi , za; Bosn. za posl , pro, vice,
(samnóm ■ ze mną) ; Slav. za ; Ross. 3a ; Graec. |«). —
I. Za , cum (ienit. - lemports durantis , ipaĘtrctib , fccij , im=
ttl, jur ^til. Wiecznej prawdy pamięci są pisarze godni,
Lecz coż sLwa po śmierci, gdy za zyria g/odni'.' Kras.
W. 26. Za żywota ginę . viveus lideiisijue pereo. Cn. Th.
ł355. bcv lebfnbigcm ^cibc. Za pogody, dum sudum est.
Cn. Th. 1354. (póki pogoda). Za riepJa orz, za ciepła
siej , zima leniwa Rolmkowi do robót niesposobna bywa.
Otw. Wirg. 387. 'Zimie za dobrej drogi drwa wozić trzeba.
Felr. Ek. i A. Za l.-ita , duranlc aestate ; 'lecie (w lecie)
ttliud esl. Cn. Th. 1354. Za ilnia , durante die. Cn. Th.
1555. Za czasu, tempesliie , lempori. ib. 1355. (w swo-
im czasie , swego należytego czasu , o swoim czasie ,
cf. za wczasu). Jest dobrych gospodarzów zdanie , starać
się za chleba o chleb. Teat. 22. c, 80. (póki jeszcze
stanie chleba, myślić o przysz/ośei). Za szczęścia, lem-
poribus secundis. Cn. Th. 1555. (pókić szczęście słuiy,
w szczęściu). Za starych wieków, nie byJo większej po-
budki do męstwa jak imię ojczyzny. Siar. Hyc. 56. Za
ojców naszych. Cn. Th. 1353. jii imfcrtt 2>ttter Sfitc.
Za moich czasów działano Tak, jak się dziać przystało;
Za moi^ch czasów gadano Jak się gadać należało. Kras.
List. 125. Nie za nas się to poczęło, nie za nas ma
ustać. Cn. Ad. 1095! (dawna to rzecz i trwała , nie
z nami się wszczęła , nie z nami zaginie). Za Alexandra.
Cl. Th. iZho. Za króla Jana, za panowania króla Jana;
regnanle rege Joannę. Ld. Za mojej pamięci , za naszego
wieku. Cii. Th. 1354. 511 mcincr 3"^ it^ \]t'(itv.h ii \wd) ,
fami mit^ trfTcn criimcrn. Za pamięci , ab recenti memoria.
Cn. Tli. 1554. za świeżej pamięci, za świeża; yńiijti
3titl)ciifcii^ , nuĄ im friic^en ©cDatfettiig. Za świeża , recenii
re. Cn. Th. 1554. Jeśli młodego Wacława jego słudzy
zabili , czyli też naprawieni od cesarza zabójcy, wiedzieć
tego i za świeża nie możono. Krom. 512, (cf. na świc-
iym uczynku , na gorącym uczynku). — II. Za , regens
Accusalivum : — tempons praelerlabentis (ul za cum Ge-
nitiuo , lemporis durantis , za cum Instrumeniuli , lemporis
jam praecedeniis) ; in ciiier (jeniilTcii 2eh , iii, imicr^ialt', im
3Jcrlaiif ', tiuidreiifc ciiicr gcmificii 3ett , hii 511 ©iibc , nnc^i.
Za dzień co zrobić • przez dzień. Ch. Th. 1555. {dising.
Za dzień komu robić, odrabiać, qu. v. infra). To jest
rzecz bardziej trudna, za dzień mil półtorasta ubiedz. lioh.
Kom. 5, 199. Za kilka dni. po kilku dni. Cn. 7'/i. 1554.
el 718. Za rok. ib. 1555. I):iję ci głowę, że i za rok
nie będziesz miał tego honoru, abyś b)ł zwycięzca Teal.
52. d, 26. Za moment powracam. Teal. 24. c. 99.
(w momencie , po cliwihc). Wieleś uczynił za tak małe
czasy. P. Kchan. Jer. 46. (w lak '.rńlkim czasie). Wszys-
tko ma być pospołu z nim za mały czas z gruntu wy-
korzenione. Hej. Post. y y 2. (wkrótcej. — § Za . loci
averti , a ifirgo , retro, pone: VinJ. sa , sadi , sadai, (cf.
zadj ; cum tpolus in locum ejprimilur regil za Accusati-
vum , e. gr Za górę, za 1 zeke jechać ; cum vero quies in

loco, Inslrumenlalem : Za góra, za rzeką leży miasto;
^linter , ^lintft cttBO* f>in, ubcr-^innu? , ircg-^inau^, briibct
rocfl. Słońce aczkolwiek pod czas zajdzie wzrokowi na-
szemu, albo za góry, albo za lasy, albo za chmury, a
wszakże 'zasic pięknie się wyjaśnia. Weretz. Beg. 1 16.
Za krzak się schowajmy, i co mówić będzie , słuchajmy.
Teat. 52. d, 121. Dla swoich zysków na śmiecie, Po-
szedł za wody i lasy. Karp. 4,15. Za świat uciekać.
Cn. Th. 1353, {ob. Świat). Sroka pstra wszędzie, choćby
i za morze poleciała. Pilch. Sen. list. 3 , 359. Tak po-
winien tego zamku pilnować , że za bramę nigdzie 'wy-
niść nie może. Star. Dw. 3. bintcr bic Zbiiri. tfOr M«
łtłiirc l)iuaii>^(je|)Cit, w: ba? J^tn gcbcii. Grzyby najlepiej,
gdy najwyborniej będą przyprawione, za płot wyrzucić.
Urzęd. 149. przez płot, bintcr bfn Snu". "bfr ben iam
binau^ n'crien. Jak przyjdzie się upominać o pieniądze,
wypchnę go za drzwi. Teat. 22, 54. jur i\)uu binani roerffn,
l)inoii^fłi'Pfn. Niby na oko przymihiła się Wac Panu ; a
jak prędko za drzwi wyszedłeś , drwiła sobie z niego.
Teat. 29, 30. me bu nur l;tutcr ber Jbure warft, jur Jjiure
binauiS iimrjł. W oczy pochlebstwem wabicie, Za oczy
lżycie, szydzicie. Zub. II, 105. binter ben Jlugen, bintfi
bcm 3Jii(fcn , bintcrriirf^. Wszystkę tę apostolską naukę
za 'się zarzuciwszy, nogami podeptali. Smotr, Lam. 14.
(w tył; Boss. Bcnaib, wzad, (cf. nazad), binter fid» , cl",
'zasię, zaś). Pierścionek wpuścił był za bót. Warg. Badi.
549. w bót , (linter ben Sticfcl bincin , in ben Sticfel btn-
ein. — Praecedentibus za aliis Praepositiouibus. Z gośćmi
się był umówił, iż po za ogród z.ajeżdżali, a ztamląd
wchodzili do sali. Kras. Pod. 2 , 259. tylna bramą-, fif
fu{iren binter bcm ©arten yor , bcu ber §iutcrt()ure. Z przyja-
ciółmi swemi przestajesz w oczy pięknie, a szydzisz z nich
poza oczy. Teat. 25, 56. (w tyle ich, w nieprzytomności ich;
et. po). Może je z za kołnierza wydobywszy, na papier po-
kładał. Teat. 29. e, 79. binter bcm .^tragen berauii, beroor. Wy-
jęła potym z za gorsetu portret. A/ewc. Kril. 4, 115. Wszak-
że to zza klauzury [lanienki wykradają. Teat. 21. b, 61.
(Genitivus hic regitur a prima Praeposilione z). .Niemcy z
za Henu przyszli. Warg. Cez. 151. Niech zastępuje mu
ucieczkę z po za ilrzewa. Jabf. Tel. 288. {obterces Ires Prae-
posiliones : r, po, za) — §. Za ejccedendo limites , fiiiet,
modum , brfibcr ircg, ńber. Za kolana woda, nad kolana,
superans genua. Cn. Th. 1554. Za kolana we krwi bro-
dzą. Kmit. Spit. C 4. ( po nad kolana ). Śrzodkiem ka-
żdj cnota iść powinna , skoro bowiem /a granicę sw4j
drogi wyboczy, zaraz przestanie być cnotą. .\lun. 67, 50.
fines i]uos ultra utraąue neijuil consittcre reclum. Jui so-
bie aż nadto pozwalamy, ilaleko za granice wolność na-
sze rozciągając. lA. 75, 592. Zabijam koniowi za iywc.
Cn. Th. 1558. głębiej rogu aż w żyły, w ciało; ubfl
ben iiuf binnu* , bii ini iki\i) . oernaddn. — Ftg Zabijam
komu za żywe. Cn. Th. 1358 (trafię mu w sedno, do-
skwieram, dokuczam). — §. Za • nadto , zanadto, tb)l;
Slav. sasvim, (ze wszi-m) ; \\i febr, JU , \\i picl , JU ftarf
11. f. ro. Przyjemna jest i piękna , ale za blada triiclię.
Teat. \. c, 25. W gwałtownych czasach bywa zapał i»
daleko posunięty. A'. Pam. 3, 527. Za daleko ten idiie,

z A.

Z A.

695

kto idzie żartami. Zabł. Amf. 52. izapędza się, zabrnie).
Nikt nie miał za wiele, nikt za mało, bo się zgodnie
wszystkiem dzielili. Pilch. Sen. lisi. 5 , 77. Byłoby za
rano dzień pierwszego poznania , zrobić dniem wesela.
Teat. 43. h. 59. Zdało się im to z początku za dziwno,
przyzwyczaili się pomału. Kras. Pod. 2, 57. (zbyt oso-
bliwo).— Cum Comparativo, et Superlalho : Galateo, słod-
szas' rai nad ziółka Hyblowe, Za łabędzia piękniejsza i
kwiaty bluszczowe. Nag. Wirg. 512. Chociaż wszyscy lu-
dzie do jednego gatunku należą, przecież jedni za dru-
gich są szpetniejsi Wyrw. Geogr. 175. nad drugich
szpetniejsi, od drugich szpetniejsi, bćiffli^Tr nlś ?ic niijmi.
Borandyanie twarz mają daleko czarniejszą za Lapończy-
ków. Wyrw. Geogr. 175. W ostatni grzech , za wszys-
tkie najstraszliwszy i najcięższy, bóg upas'ć mu nie dal.
Sk. Żytu. 108 b. untcr allcii, opr nllcit bie [^^'crfliillftf -
fl^iuerfłe Siillbe. O smutku , o żalu ! któż za mnie nie-
szczęśliwszy ? Teal. 42. d , A. A któż bieglejszym jest
za tego, który ze szkoły pod czas najcięższej wojny do
ojcowskiego obozu się udał? Siem. Cyc. 222. Abalman-
zor otrzymuje godność, wyższą za tę, którą mnie ob-
darzyłeś. Zab. 2, 49. Albo to syn Wac Pana lepszy za
mego? Boh. Kom. 1, 265. — Adverh. Za kafy, za dya-
bły = gorzej niż, celując ich, (cf. kąty); no^ firger aU
ber §cnf er , ber Jeufel , ganj ncrteiifclt , i'eiil)ciifcrt , ^m--
fcrifc^. Za kąty twe mniemanie jest błędne. Teat. 50.
(/, 7. (kaducznie). Potrafię ja jemu usłużyć, bo jestem
za kąty serca śmiałego. Boh. Kom. 2, 418. Uderzenia
w głowę, są za dyabły niebezpieczne, ib. 50. c. 91.
(dyabelnie). — Za concludendi malrimomi, conjugii: iść za
kogo, iść za mąż, wydać za kogo, wydać za maż, wyraić
za kogo, (o niewiastach ; o mężczyznach : żenić sie, po-
żenić kogo; cf. być za kim, ona je<t za kasztelanem,
qu. V. iiifra); eiiieii Wam nelniicii, ^ciratlien fuom 3miien>
jimmer) , ciiie Joi^ter, eiii j^rmienjimmtr nerfccirnt^en , cm ben
SKann |('rii!cen , ( iiiiter bie ^auie Dringen ). Iść za mąż ,
stan odmienić. Teat. 2. b, 4. Ludwisia za mąż idzie ,
a z Erastem co będzie? Teat. 7. d, 6." Czart. Zofio,
tyżeś to za mąż poszła! Zah. 14, 349. Widział uchy-
bione swe skutki przez za mąż pójście królowej, \iemc.
Król. 2, 43. burd; bie $eirat^, Ser^etrntliiiiiij ber Soiiigiiin.
Właśnie też ona za ciebie pójdzie ; piękny mi speoyał.
Teat. 15, 24. Za mąż chce iść, nupturio. Cn. Th. 1554.
Grzeczny z niego chłopiec , i coż ? chcesz iść za niego ?
Teat. 17. b, 8. chcesz go mieć za męża, niill]! bu i^u
Ccirctlieii , nnllft bu i6n fakn, roillił bu ibn? Omisso verho
iść, n. p. Prosił Bogdan o królewnę, ale ona nie chcia-
ła zań. Biel. 449. za niego scilic. iść; Carn. sain, fte
łBoDte ibu ni^t. Za kogo chcesz Anusiu ? pyta ociec. Ów
się Najbardziej mi podotiał co ma czarny wąsik. Dobrze
dam clę za niego , kiedyć się podobał. Opal. Sat. 56.
Myślę ją wydać za mąż , wszak z niej dziewczyna wła-
śnie na wydaniu. Teal. 25', 71. Za niego chętnie mą
córkę wydam. Boh. Kom. 4, 118. (chętnie mu ją dam
za żonę). Cztery rzeczy koniecznie ma mieć w sobie
panna, Zęby była wstydliwa, skromna i 'sudanna, Przytym,
żeby wszelakiej przestrzegała cnoty, Tak się za mąż wy-

rai , mając te przymioty. Mon. 76, 280, ( cf. wyswatać
się, wyswatać). Przymusza ją za mąż, przeciw jej ży-
czeniu. Teat. 43. c, 117. Wyh. {scil. iść za maż). Wy-
pycha siestrzenicę za niego, a za mnie sie sama wyda-
je. Teal. 52. h, 5. — Za ironice: O mężczyznach : n. p. Żo-
ny mężów z więzienia wypuściły, same na ich miejscu
zostały ; godne były te białogłowy, aby mężowie szli za
nie i służyli im. Warg. Wal. 137, ( cf. pod pantoflem
być, cf. kądziel prząść, cf. w spódnicy chodzić). — 'ó.
Za impingendi , inuncandi , capiendi : Naczynia za ucha na
kołku powieszone. Staś. Num. 2, 91. am bfere niifgelłcnft.
Wilka , liszkę za głowę , zająca za skoki zadnie wtro-
czyć. Chmiel. 1 , 80. a\\ beu ^interldufteu aufc^niiren. Za
nogi wiszę, per pedes. Cn. Th. 1554. Za nogi kogo
wlec, ciągnąć. Cn. Th. 1354. Ciągnę kogo za co. ib.
76. Włóczę albo wlokę kogo za nogi , za rękę. Cn. Th.
1272. Wiara chrześciańska ludzi do dobrych uczynków
jak za rękę prowadzi. Kiok. Turk. 122. fuŁrt fie gleii^fam
tei) ber .Cianb , on ber i>anb baju bin. — Aliter. Za nos
kogo wodzić, szydzić z niego. Cn. Th. 1354. eineu be^
ber 3cofe Cerumfiibren. Głupcze , czemu się dajesz za nos
wodzić, i przestajesz z tą łotrynią obrzydliwą? Lib. Sen.
12. Za kaletę wodzić. Cn. T/i. 1554; oszukiwać w pie-
niądzach, ib. 1277. (cineii nm Scutel sicben , ibin ben 23eu=
te! fegen , ob. skubać kogo). Porwać za szyję, szarpać,
dusić. Cn. Th. 76. eineu an ben Apniś , on \)in itrpf be*
fommeu , foJTcn. Za ogon ująć , za ogon trzymać. Tr.
słabo. Cn. Th. 1554. et 1015. Wolę się za głowę, niż
za ogon jąć. Stryjk. 489. Trudno ująć za ogon , gdy
się umkaie głow.i. Pasz!,. Dz. 47. Nie cia.nij psa za
ogon , bo cię ukąsi. Jabl Ez. 89. Dwie sroki za jeden
ogon złapać, {ob. Sroka, ob. Jeden). On pies, co się
idąc do ciebie łasi , gdy sie nie obaczysz , 'alić on za
nogę cap ! fiej. Ziv. 85. Za wymówieniem od komen-
derującego : za dragi ! wszyscy puszkarze schylają się ,
biorą dragi, i podnoszą je razem. Jak. Art. 1, 409.
Przywidzialski bierze się za czapkę , ale jej nie zdejmu-
je. Teat. 55, 64. er greift (fit^) on bie aJIii^e, nimint fie
ober ui^t ab. Za pasy chodzić , za łby , za włosy. Cn.
Tli. 1554, {ob. Pas, ob. Chodzić). — §. Za defensionis,
auxilii , fiir, jur Grboltuug , Diettung, jum Sejłeu. Nie
było większej pobudki do męstwa, jeno kiedy hetman
zawołał na żołnierze swoje , iż za ojczyznę wojna. Siar.
Ryc. 56. (dla ojczyzny, za obronę jej). My za ojczy-
znę , za wolność, za życia nasze walczymy. Zab. 15,
500. — g. Za emolumenti , ulilitatis , commodi , fiir, junt
ihi^en , ]\:m Scile , jnm 23efteu. Za cię boga prosić bę-
dziemy. Sk. Żyw. 2, 58. ( o twoje błogosławieństwo ).
Bóg chrześcianina wysłucha , nie tylko kiedy się sam
za siebie, ale też kiedy i za kogo innego modli; bo
modlić się samemu za siebie , jest rzecz przyrodzona ,
ale za drugiego się modlić , z łaski bożej mamy. Kucz.
Kat. 5, 292. Częściej się "modliwał za żywych , niż za
umarłych. Birk. Dom. 151, cf. za niemi się modlił. Fa-
lib. S 2, {ob. pod Iiistrumentai). Za zdrowie czyje pić ,
■prze zdrowie. Cn. Tir. 1355. et 831. życząc zdrowia,
jemonbes ©efuubbeit trinfen. Pije ''prze zdrowie, albo

094

Z A.

Z A.

prrez zdrowie, albo za zdrowie czyje. Cn. Th. 696, (cf.
na zdrowie , kichającemu). Dziś wypić jeden kieliszek
gospodarskie zdrowie , a drugi za podziękowanie tak
wielkiej laski, to już dosyć, a o nieustającej , jak przed-
tym , ani juz pomyślić ńiozna. Mon. 71 , 31 4. cin Spi^'
Qlai nuf Me ®e(uiit»Vit ber ©aftijelieiiben. Wluwa on do
kieliszka całą butelkę . i przepija do mnie za zdrowie
gospodarskie. Mon. 68, 84. — Cuussae : Za > dla, z przy-
czyny , rocgcil. Kto się za ubóstwo wslyda , źle czynić
musi się nie wstydać; drudzy się i swej kondycyi i po-
wołania wstydają. Lek. A 2. Nie lękaj się," ani się nie
wstydaj za upadek swój. Hej. Post. L I I 5, (Croat. za, za
tó ; Catn. sazliesvolo propler. ) — g Za locum teiienlis .
Obrany jest zgodnie _od wszystkich za pasterza najwyż-
szego kościoła. Sk. Zijw. :224. (na pasterza , criUiiĘilt jiim
§()l;eiipric[ter). Prosił , aby jego przyjaźnią nie gardziła ,
a małżonką jemu być chciała. Sk. Zyw. 47. żeby mał-
żonka jego być chciała , żeby zari iść chciała , ftc móc^te
fcinc (Ścmablinn retrten recWtn. — §. Za reUaiones reci-
procae. Kede im za boi;a , a ci będą mi za lud. Dudn.
hebr. 8, 10. (będę bogiem ich , a oni będą ludem mo-
im. Bibl. Gd., i(^ TOcrbc il)r ®inł fcijn, imb fic luerbcn mciit
SSolf feflll. 8:it('.). Ja mu będę za ojca, a on mi bę-
dzie za syna. 1 Leop. 2 lieg. 7, 15. Bibl. Gd. Sk. Zyw.
2, 38. Racz rai być panie za boga obrońcę mego. Wróbl.
165; {esto mi/li in Deuin proteclorem). Umierając po-
lecił syna bratu swojemu, prosząc go pilnie, żeby mu
był za ojca. Sk. Żyw. 504. Jezus ujrzawszy matkę i
ucznia , którego miłował, tuż stojącego przy krzyżu ,
rzekł matce swojej : niewiasto , oto syn twój ; polym
uczniowi: oto matka twoja ; od tej godziny wziął ją zwo-
lennik za swoje matkę. 1 Leop. Joan. 19, 27. (wziął ją
do siebie. Bibl. Gd.; jako swoje ni:ilke ją traktował).
Obiecał mu , że wszędzie dokądkolwiek pójdzie , będzie
mu za towarzysza. Żnf. H. T. 48. (towarzyszyć mu bę-
dzie , jako towarzysz nie opuści). Niech mię sobie ma
za niewolnika , albo za własnego ; me sibi habelo , el
ego me illl mancupio dabo. Cn. Tk. 387. Życzę mieć ją
sobie za żonę. Teat. 21 , 6. i^ nniiifd;c fte mit jiir graii
)U (inbcil. Za jednego z kim żyć ■ jedna dusza w dwóch
ciałach, jak najpoufalej, w najściślejszej zażyłości, mit
finem ein S)ix\ uiib eiiie Secie fesn. Jakiego kto sobie
przyjaciela obrał, z kim za jednego żyje, laki i sam
być musi. Pilch. Sen. gn. 294. id. Gorn. Dw. 117. Za
panie bracie, {ob. Bratj. — Za vener. aeitim. Alexandra
filozofa Krasus tak ukochał, że go w radach gabineto-
wych miał prawie jik za brata. Mon. 70, 281 ; w tru-
dach wojennych miał go jak za pomocnika, a w nau-
kach jak za mistrza, ib. 70, 282. er batte aii ibm flleid)-
fam eineit ®ef)i"il|en, cineit i'e(irmeifłcr. Nie tak ją za pan-
nę służącą mają , jak za przyjaciółkę. Teal. 10. e , 56.
uważają , traktują ją jak przyjaciółkę , tak się z mą ob-
chodzą ; )ie lictrat^teii , tebanbclit fit tf 'f f'nc Sreucbiiiii.
Mieć koRo za co , brać za kogo « poczytywać go za co,
eincn tpoffir (lalteii , aćfkn , nnfeden. Jeśhż będzie bóg ze
mną, i strzedz mię będzie na tej drodze, a wrócę się
w pokoju do domu ojca mego, tedy będzie mi pan za

boga. Bibl. Gd. Genes. 28, 21. 1 Leop. ib. (będę go
miał za boga). Wszyscy mieli Jana za prawego proro-
ka. Cn. Th. 585. Mam go za mądrego , za przyjaciela,
za umarłego. Cn. Th. 584. (rozumiem go być nim).
Miałem cię za umarłego , eras milii morliius. Cn. Th.
38l5. ii) ^it\t bid) fiir tobt. Za umarłego , za zabitego
wzięty. Cn. Th. 1335, {ob. Hrać , Wziaćj. Za błazna
mieć. Cn. Th. 583. jak błazna traktować , fineii fiit fintn
Siiirrcn \)a\Un , ]um JJatreii !;altcii , jiim 33e|tcti (labeti. Mam
go za pysznego, łakomego, uczonego. Cn. Th. 383.
Mam go 'zacz, ważę sobie kogo. 6'n. Th. 583. Mają mię
*zacz , mam u nich miejsce, powagę, zachowanie, ib.
38('). Ma się za tego , owego , za takiego. Cn. Th.
386. Udaje się za kogo, za co, czyni się czym, po-
kazuje po sobie, zmyśla, ii. 1179. Mam to za cud, za
dobrodziejstwo, za krzywdę, za zysk • poczytuję to za
despekt. Cn. Th. 586. Za dziw to miano. ib. 1533. Za
wygraną mam. ib. Za stracona mam. ib. Za jedno mam
to wszystko ib. 1554. Za wielką rzecz. ib. 1533. ważę to
sobie. ib. 384. ut balte bnź fur mai ®roPe*. Mam to za fra-
szkę , gardzę. Cn. Th. 580. (stoi to u mnie za fraszkę, za
szyszkę). Wszystko to za wielkie pośmiewisko u niego.
Rej. Potl. .1 o a 6. C niego są za pośmiech a za żart
te wszystkie wymysły świata tego. ib. (za chychy). Za
nic sobie ważę, gardzę. Cn. Th. 1534. Za nie są w
oczach tam nieprzyjaciele , Gdzie sam w obozie rządca
kraju bawi. Kraj. Woj. Ch. 13. Kochamy, czego prawa
bronią ; za nic, co się godzi. Bardz. Trag. 455. (za nic
nie mamy, nie szacujemy, nie poważamy). Mam za to ,
mniemam, trzymam, rozumiem, zda mi się. Cn. 7'A. 386.
. et 420. iif l/altc baffir , crai^tc , meinc. Acz te rzeczy ,
któreś do czynienia naznaczył , są ważne . -ale przecic
tak za to miej , iż gdzie pan sam przytomny, wszystko
lepii'j sie odbywa. Gorn. Dw. 384. (tak rozumiej , bądź
przekonanym). Za pewną biorę , kłidę za pewną. Cn.
Th. 1534. et 278. {\i) iieltme nli^ tietrifi m, m grotf
an). Mam to za pewną, sc. rzecz < wiem 'pewnie. i4. 384.
i(^ kbc Hi ald eiiic gcivitTe @'.id)e, ipeip ii fiir gemfp.
Za złe mam co , markotno mi. Cn. Th. 1353. td^ nt\fnt
etlDil'? iM. Za złe komu mam , nie kontentem z kogo,
nie miło mi nań. Gn. Th. 1533. ii) Inii m^tn t\mi nuf j^
maiibcn utiijebiiltcti. Za dobre mieć komu co , za dobre
przyjąć , ratum habere ; za dobre mienie', ratthabitio. Cn.
Th 1535 et 580. aprobować, i)enebmi(jcii , genebm ^
ten. — Była za podejrzaną jej cnota u ludzi. Sk. ifm.
173 6. miano ją za podejrzaną, fte galt fur i<rrMll)iti|.
— Za valorit. Bogowie wasi za nic nie są . bo sami sobia
pomódz nie niogą. Sk. Zyw. 48. Kiedy nieszczęście wyj-
dzie ze swych granic, I sztuka za nic. Zab. 13, 139.
(na nic sie nie przyda). Bankiety z rozkoszami, wesela
i gody. Muzyka skoczna , tańce i wszystkie wygody. Za
nic u mnie. Kulig. Her. 211. Za nic praca i pot cio-
ła, Byle tylko myśl wesoła. Kniai. Poez 3, 192. Stoi
to za to Cn. Th. 400. (równćj wagi, wartości, Q((]uivałent).
Mam za swe; ma za swe Cn. Th. 586. (najtroda zasłużo-
na). Uściskam cię też za wszystkie czasy. Teat. 15, 13.
(wetując wszystek czas nie widzenia się) Za Irzeeh tro-

z A.

Z A.

695

bi , za dziesięciu zje. Cn. Th. 1553. (tyle co, tyle ile).

— Za proporlioiiis. Za jednego mądrego sto głupicW na
świecie. Kras. IV'. SI. rachując na jednego przypada sto,
fur cincn ©tf^ciiłni jdlilt iiian iit ber 25>clt Imiibert Zbcx(n ,
QUf cincill @. fommcil ^Ullbcrt Jb. Złoto za jednego szczę-
śliwego dziesięciu nieszczęśliwych czym. Kras. Doś. 21S.

— Cemmutationis , Za > miasto, zamiast ; Yind. sa tu, na
mestu , fur, fiatt. OmyJka się stała, bierzemy jedno za
drugie. Teal. 10. b, 74. cinśi fiir bn§ nubere ne^mcu.
Wszystkie rzeczy były tam zmyślone , Białe za czarne
udał, żółte za czerwone. P. Kchan. Orl. 1, 89. — Vi-
ces allenus gerendo : zastępując drugiego, za niego, za-
miast niego ; fiir jcmanbcu, ftntt jcmaubcś, mt jcmmibeź
©tatt, an (cmanbc» «tctlc, iDn ucrtrftcub. Nie będą zabi-
ci ojcowie za syny, ani synowie za ojce , ale każdy sam
za swój grzech umrze. 1 Leop. Deut. 24, 16. Nie ma
nikt ni za kogo cierpieć, tylko każdy sam za 'się; ka-
żdy sam za swój występek karan być ma. Stał. Lit. 20.
Wiem ja , co statut opiewa ; ojciec za syna , brat za
brata odpowiadać nie powinni. Teat. 15. c, B. Pismo
ś. mówi, iż Chrystus umarł za nas; utrzymują , iż to
słówko za nas , nie miało znaczyć miasto nas , ale dla
nas ; lecz to nie może być pozwolono; abowiem za nas,
jest miasto nas. Salin. 4, 229. Ten za kogo umiera ,
który go przez śmierć swoje żywego zachowuje. Smalc.
79. Gdy niedołężnego w szranki wyżową, tedy to mo-
ie zań (za niego) uczynić każdy, który się tego będzie
chciał imieniem jego podjąć. Szczerb. Sax. o. Za kogo
co czynić, cierpieć, zapłacić, miasto kogo. Cn. Tti. 1534.
et 400. Za cię będę robił. Cn. Tli. 1535. Za się ka-
żdy, z osobna. Cn. Th. 1535. — Za guo titulo : za dzień ro-
bić 'komu. Cn. Th. 1535. odrabiać dzień pańszczyzny,
ben Srf^ntilG (tlmrbeitcn. Posłał mu za upominek jastrzę-
bia. Sk. Dz. 712. upominkiem, w ujiorainku, darowi-
zną, za dar; jum 5(nbciifni , jum ©cfdienf. Za karanie
komu co naznaczyć, rozkazać: skarać kogo na czym, za
co, penować, za pokutę co przyjąć, czynić, dać komu;
n. p. Otłukują więźniowie za pokutę, miasto inszego ka-
rania. Cn. Tli. 15b4. jur gtmfe, a\i Strafe. Obiecuje-
my za siebie i za potomki nasze, wszystkie powiaty tej
ziemi nienaruszenie zachować. Vol. Lerj. 2, 761. imieniem
naszym i naszych potomków, fur un3 uub unfcre Juldifpm'
nteit , ttt uiifcrcm uiib ilirem fUamcii. Paweł wierszów na-
kupił i za swoje czyta. Bo coś kupił, "właścizną mieć
to przyzwoita. Min. fiyl. 5, 83. (jako swoje, jakoby wła-
snej -swojej pracy). — Za emendo , lendendo , pertnulan-
do etc. W trzynastym wieku kupiono wieś Rogoźnie za
dwa woły, za sześć łokci brunatnego sukna, i za kilka
skórek lisich ; wieś Czyrzyc za sto grzywien srebra ;
wieś Krzyszkowice za dwadzieścia grzywien srebra i za
dwie suknie. Nieś. 1. 169. Powiedz mi , jeśliście tylko
za to rolą przedali? 1 Leop. Act. 5, 8. (jeśliście za tyle
tę rolą przedali ? Bibl. Gd.). Za tyle , za to , tanli. Cn.
Th. 1553. Za tyleż, tantidem. ib. Za co to? guanti?
ib. 1535. Alboż to za to dostałeś? Ę-. Jużci nie za co.
Teat. 21, 102. Za przewóz dać, od przewozu zapłacić;
mostowe dać; dałbym wszystko za to. Cn. Th. 1353.

Przedawszy za co to, wszystkom rozprószyła. P. Kchan.
Orl. 1, 245. za byle co, za bezcen, na pół darmo, fur
im crfteii Łcftcu frdi. Za co , za to , za cokolwiek dać
pieniądze. Cn. Th. 1553. za byle fraszkę, fur bttś grfle
iai Scftf. Ezau prawo pierworodne za potrawkę, jak
dziecię jakie głupie za jabłko wieś przedał. Sk. Zyw.
244. b. Za swoje, za twoje, z twego, z swego daj,
za swoje kup', buduj. Cn. Th. 1552, (cf. ciuitas Craco-
via , kup' sobie, jako i ja). Za gotowe (sc. pieniądze),
immeralo. Cn. Th. 1553. Piękne za nadobne; to za to.
Źegl. Ad. 195. czapka za biret, darmo nic, 3Burft mit'
ber 2Burft. Żywot za żywot, oko za oko, ząb za ząb,
ręka za rękę, noga za nogę. 1 Leop. Deut. 2,21. {poe-
na talionis, jus talionis ). Za głowę pieniądze albo ka-
ranie, pretium pro capite. Cn. Th. 1555, (cf. główszczy-
zna). — §. Co za, co-za = jaki, jaka, jakie, luaiS fiir eiit,
IDflŚ fiir eine , etc, inlerrogationis dtrectae et indirectae.
Co to za jeden? Teat. 54. c, dij (co za jaki, kto to)?
Coż to za jeden jest, ten jegomość? ib. 55. b, 56.
Począł się ten pilnie badać, coby za urząd jego b}ł, co
za imię i profesya ? Birk. Dom. 28. Coż wy to tam za
kota mi niesiecie? kumie! §•. Zwyczajnie , waszego ma-
ćka. Teat. 14. d, 56. Wiedzieć chcemy, co za postać
koni była, co za wozu. Uslrz. Troi. 58. Byłem cieka-
wy słyszeć , coby ich za rozmowa była. Ulan. 75, 275.
Chciał wiedzieć , 'jakieby ich było w tej mierze *za zda-
nie. A. Kchan. 62. (co, za zJjnie , albo; jakie zdanie).
Co za służba boża była w Grecyi , aż to za strachem a
wstydem człowiek musi czytać. Biel. Sw. 16. — Za excla-
mando , admiraitdo. Co z.i mina, uroda, ca za wd.lęk
skromności , co za wielkość przymiotów w nim ! Jabł.
Tel. 85. mai fiir eiue, lucli^ ctne ! Coż to byli tam za
mężowie, którzy polegli! u wszystkich razy w piersiach.
Faliss. FI. 41. Coż to za nieoszacowany ten Bajnal I
Kras. Pod. 2,216. Com ja za prostak , próżno głowę so-
bie trudzę. _ Falib. H 2. Co to za uparty ! on widzę'
nie wierzy, aż zobaczy. Teat. 27. b, 90. Co za niego-
dziwy, co za [irzeklely, co za niecny chłopiec! Teat. 24.
e, 52. Patrzaj go, co to za bezczelność! ib. 23, 119.
Co to za kłopot, co za bieda nieustanna , Tutaj ciągną
rodzice, tu kocha się panna. Nieme. P. P. 51. Co to
za czasy, teraz wszyscy tylko pieniędzy patrzą. Teat. 15,
25. — III. Za , cum casu Inslrwnentali : — temporis
praeteritl effectus , conseguens : mĄ 35crlnuf, nnd; ber 3ftt,
na^. Ludzie z przodku gorąco podchwycą rzecz dobrą,
ale za czasem dalszym często przechodzą do oziębłości.
Gil. Post. 55. iu ber gclge ber ^ńt. Za czasem , temporis
progressu. Cn. Th. 1553. Za laty, progrediente aetate.
Cn. Th. 1554. in ber goltje ber "Salin, mit im 3a()ren,
nad) Sl^łtcn. Tulus Hostyliusz za Numą Pompihuszem
nastał. Faliss. FI. 6. po nim następując , następnie po
nimi; auf ibii folgenb, nad; ilim fam er jur SRegieruitg. Za
kim mówię , po kim mówię , posterior dico. Cn. Th.
1534. et 718. (po skończonym jego mówieniu, ic^ fpre=
(^e unc^ eiuem , uai^bcm er geeubigt bat; alias significatio-
nes phrasis za kim mówię infra habebis). Za nim, za-
nim = tak długo aż, póki nie ; fo lange a\i ni^t, ni^t ebcr ali

e96

z A.

Z A.

big, e. gr. Za nim innego dostanę, będę go cierpiała.
Teat. 17, 47. za czem, niz, zaczern , zaezem niż. — Se-
guendo praeeuntem. Za. posiedź, nai), ijinUa nai), nadjfolgcnb,
^intet eiiiem ^er. Za kim idący, lecący, płynący. Ln. Th.
1354. Wszyscy za wodzem idąc, z gościńca zstępują.
Groch. W. A 2. Imajcie tarcze, za mną moje dzieci!
Kras. Oss. D A b. mir mi)\ Hetmańska 'dziewka , gdy
jej ujca zabito , krzyknęła na ludzi , którzy już byli po-
częli uciekać: za mną, kto cnolę miłuje ; skoczyła na
mury, za nią wszyscy, jako wodą 'linął. Rej. Zw. 8G. Za
mna, mili rycerze, za mną, równie z wami Bić się bę-
dę, równie sie podzielim łupami. Zab. 8, 535. Koss.
{Bosn samnom mecum , ze mną). Itzymianie ! kto mi-
łuje ojczyznę, za mną! Wany. Wal. 79. — Ludzie szli
za i przed trumną. 6'ai. Nar. 2, 18. fie fliiuieii (liiltcr uiiti
ror bcm earije. Włóczę nogi za sobą. €n. Th. 1272.
(bit i^uge biiiter \id) (jer fc^lcppcii , et', włogawy). Noga
za noga ■ powoli, wlekąc się. — Za obediendo. Gdzie
głowa iliodzi za nogami, a nie nogi za głową, rząd lam
płochy być musi. Śmolr. Apol. 47. podłegły powinien"
słuchać zwierzchnika, bie gu^e miipen bcm ^opfc folijen,
Iliiteraclictic bem SJoratfECteii. Iść za radą czyją, za jego
zdaniem. Cii. Th. 1531. słuch ić rady czyjej, jemaiibc^
Satfie lolgcn, feincit Dlatb bcfoiacil. Po kim albo za kim
co mówić , mowę drugiego powtarzać , praeeuntis mihi
verba exvipio. Cn. Th. 718. bem SJoifiiijciibeii nad)fprcd)cii.
Xiądz głośno powinien mówić, a drudzy po cichu za
nim. Star. Dw. D9. er fprirfjt laiit »or, imb \\i follen ibm
flille uacft|'prcd;en. .Mów za mną każde słowo , które ci
powiem. Teat. 10 b, 52. fpric^ mir jcbe« 2Bprt nad), baJ
ic^ bir oprfagc. Jak dzieci za panią matką pacierz , po-
wiem Za Asmodym ciekawą tę historyjkę. Osiol. Sir. 1.
Nic nie umie , chyba za panią matką pacierz zmó-
wić. Mon. 71 , 107 ,- umie pacierz z mamką. Cn. Ad.
1372. (me bez pomocy). Pan synek pacii;rz za panem
ojcem powtarza. Teal. 28, 38. odgłos ojcowski , własne-
go zdania nie ma , citt Jłai^bctcr. — Za directionis in per-
seijuendo. Za samemi rozrywkami , jak dzieci za moty-
lem uganiają się. Teal. 19. c, 21. ben 3frftrciiiiniieii, tvie
ftiiiber ben Sc^mettcrliiiijeii nad^jngeii. Za miodem lecą mu-
cliy , z:i ścierwem bicgą wiliiy. a za ziarnem wleką się
mrówki. Pilch. Sen. lisi 4, 248. — Zi connwendo : Pu-
ścić okręt za falą nie wadzi. Bard:. TrajUl. ulegać,
ustępować; bcr gliitf) fol^eii , i(ir nad^jebeii. Żagle za wia-
trem się wzdymają. Dardi. Tiag. 211; [oppos. przeciwj.
— Za desilerando. Białogłowy owdowiałe popłakiwały
za mężami swymi. Ticird Wł. 239. tęskniąc po ni''lj ,
za nimi ; fie niciiitcii i(ireii OTaiinerii nad;, beroeiiitcn ben
58erlii|'t ibrcr Sidiincr. — Za javendo , nusdiand >. fur jC'
manberi , ju feincm 'Scften , jn feincm Sort(icil , 511 feinen
©iinftcn, ibm flunftifl. Za kim mówię; z jego strony.
Cn. Th. 1554. Za mną to, mnie służy, pomaga Cn. Th.
1354. Jestem za tym, trzymam się tego, sprzyjun te-
mu, utrzymuję to; id; Mn bnfur, lialie c«! bamit. W obli-
czu całej publiczności zeznaję , że jestem z.i tą konsty-
tucyą. Gai. Nar. 1, 153 b. Slan. Aug. Jednak się nie-
przyjaciel na swej dumie sparzy , Bo kiedy pan bóg za

kira , któż przeciwny będzie ? Paszk. Di. 50. Za kim
b6g , za tym ludzie ; acz też czasem to bywa : za kim
ludzie , za tym bóg. Biel. G74. ( vox poputi , vox Det ).
Wszyscy są za mną , dziś zapewne skończy się cale
umartwienie moje. Teat. 53, 6. (sprzyjają mi , życzą mi
dobrze, życzliwi mi sąj. — Za conseąuendo , mseguendo,
sequelae. Pospolicie to jedno za drugim chodzi , za
zbytki łakomstwo, za łakomstwem a bogactwem pycha,
za pychą wzgardzenie a zwada , więc ubóstwo , tuż 'zasię
znowu spomogłszy się zbytki , a za zbytki znowu łakom-
stwo. Rej. Zw. 68 b, (cf. kolej , kolejno). Dziś się ślub
bierze i małżeństwa się dopełnia , jedno idzie za dru-
gim. Teat. 20. b, 40. (wypada jedno z drugiego). — Za
e/fectus conseguentis > w skutku , in Jol^C , jU 5olgf , olj
30I9C. Szacunek osób pójdzie teraz znowu za pożytkiem,
a nagroda za cnotą i pracą. Nu. Hst. 2, 559. Litwini
pierwej niewolnicy Ruscy, panom swoim za porządna
sprawą swoją, i przeważną a zgodliwą dzielnością pa-
nowali. Stryjk. 228. ( w skutku tego, przez to). Za
sprawą czyją. Cn. Th. 1555. Póki jeszcze on Nestor i
Scypio z Zamościa trwa , poty jeszcze bezpieczni stoi-
my za jego radą i męstwem. Petr. Pul. 163. Za radą
czyją, za zdaniem. Cn. Th. 1531. Za dozwoleniem two-
jem, za rozkazaniem, ib. 1353. Za pogodą, za powo-
dem ; occasione data, fortuna oblata, ib. 1354. Za ła-
ską , z odpuszczeniem, uczciwie mówiąc, ale mi od-
puść, bez naruszenia. Cn. Th. 1334. ib. 1331. rait 6t»
laubnip jil [iiijen. iMądrość za doświadczeniem a z laty
przychodzi. P. Kchan. Jer. 37. — Za logicae consecu-
tionis : To za tym nie idzie , to z tego nie wypada , nie
wywięzuje się. Hi fuliJt nit^t baran-J. Za tym, a za tym.
zaezem, zaczern, więc; conseguenter , folglit^) ; Yind. si-
lu , taku , poflednu, nahajozhnu , tai; Hosi. cihAjti
cjtjOBaTCabiio , c.Tt4CTBeHH0. — Za adnectendo. Zulotai-
cy pierwej się pytają, cj ociec za 'dziewką da, niżeli
o cnotę. Petr. Ek. 72. co z nią da , jaki posag ma na-
stąpić; maź er ber ZodfUr mit giebt, mai fńr cine i\'iiflifi
erfulijt. — Za conjugii, matrimonii : być za kim, o ko-
bietach , n. p. Ona jest za panem Starościcem , jest je-
go żoną , poszła za niego , fie ift an bcii unb ben Jtr^ń-
r(ltl)et. .Masz W. K. Mość pomocniki z tego powinowac-
twa z strony królowej Jej .Mość Bony, którą Wasza Kró-
lewska Mość za sobą mieć raczysz. Janusz. Ukiz. Q A i.
za małżonkę ; bic Gm. St. 'Majfftiit jiir ©emablinn )U |l'
ben (jeritb^n. Franciszek chciał mieć za synem swoim
szlachciankę Florentską. Garn. Di. 27. za małżonkę sy-
na swego, er luoDic ;ur ©cmablinu fur feinen <2e\ni eiae
Slblige Mi Jlorerij. — Di/Jicultitis superandae. Za, nit.
mil 3łPtf. ®4>f'ttidreit. Ten młodzieniec za ciężkością
się do ludzi uda , a jeśliby między niemi był . tedy za-
wsze woła : mile "doma, u dworu dwornie a 'doma wy-
bor/iie ; ku domowi mu myśl przychodzi. Gliei. WycA
A' 6 6. Za nieA'olą, po niewoli, pomimowolnie . z muiu
Cn. Th. 1534. et 771. Co za służba boża była w Gre-
cyi, aż to za strachem a wslydem człowiek musi ciyla^
Biel i>w. IG. (przezwyciężając strach i wstyd, cf. t
strachem , ze wslydem). — g. Za guietis tn loco Mtrm

z A.

Z A A - Z A B.

697

ahscondilo ; {rnolus ad locum aversum desiderał za mim
Accufatwo, pojechał za rzekę, qu. v. svpra): Ijiiitcr, nilf
bit SriiflS irp ? \vo gclfijcn? Za górą, za rzeką, za ino-
rzfiii i zonę stronę rzeki, góry jest, leży za rzeką, za
góra; za wgią, z one stronę wsi. Cn. Tli. 1331 , Eccl.
OBOHnOtM. Hiberniaiiie są bezpieczni za bJoly, za Jezio-
ry i za lasanfii. Boter. 2, 87. Za piecem siedzieć, abo
skryć się za piec Cn. Th. 1 334. et 1353. Za oponą,
za obiciem stoję. Cn. Th. 1551. Za oknem, za ścianą
s/uchaf ; za szkołą się uczyf. C:i. Ad. 1'299. Za skórą.
Cn. Th. 1533. Pospólstwo biedne, by za skórą albo
pod sercem wziąć, z wielkim skwierkieni swym skła-
dać się a dawać musi. Knsz. Lor. 127. (z pod skóry).
Za uchem , ob. Ucho. W domu srogi , za domem ła-
skawy. Pilch. Sen. gn. 504. oiiCei" bcm §aufc. Kiedy się
to w jego domu stało, wieczerzał za dworem u, pe-
wnego .\iędza. Steb. 109. nie u siebie, w gościnie, ix
fpeifte aupcr bem ^nufe; Cflerr. er fpeifte mb. Emigranci
dziś już nie są więcej w stanie bawienia za ojczyzną.
Gai. tiar. 1, 53 za swoim krajem , zagranicą: niiCicr Dciit
SJatcrlnnbe, aiu^iuart^, im 3lii«lnilbe. Rozumieją, ze za ich po-
wiatem abo ziemią świat deskami jest zabity. Teat. 19. c, 30.
bap ^inter iljrer ^Hoińns bic SBelt mir Srctcrn ceniaijelt fes;.
Za pasem co mieć, proprio senau , in procinctu , na wi-
doku . przed sobą, blizko , )ii'zeil oczami, Ir. pobliżu,
tuż, w^ i;ebie. Cn. Th. 1531. el 55. ( ctiuit? Muter bem
@urte fterfeii babeii , cf. na dorędziu , oorrathig (irtben , cf.
zapas). — Wychodzi drzwiami , które ma za swoim klu-
czem. Teat. 55, '11. pod swoim kluczem, pod swoim
zamknięciem, untcr fcinem Scrfdilu^. — IV. Za, za-ź >
Conjuncłio ■■ aza. Ci. Th. 1533. 'żaby, 'azaby, 'izaliby, po-
iibU. dubiae , (ob. Zaś), yicllcii^t, ctii'a. Złorzecz ludowi
temu, zabym go jako mógł porazii?. W. Num. 22, 6.
('owa snadź go będę mógł porazić. Bibl. Gd.). Biada tobie,
który drapieżysz, coż za i sam nie będziesz odart? 1 Leop.
Jes. 55, 1. (będziesz też złupiony. Bibl. Gd.). Nachwytam
wody, żaby się wszyscy napili. 1 Leop. Genes. 24. 19 (aż
się napiją. Bibl. Gd ; ile potrzeba i ile wy.^tarczy). — Inler-
rogat. Zabyście ze 50 złotych obiecali? .Alb. na Woj. 14.
Gdzie jest brat twój? Kain odpowiedział: zażem ja stróżem
brała mojego? 1 Leop. Genes. 4, 9. ('izaiim ja stróżem brata?
Bibl. Gd.). Wszakżeś mu odmówiła przystęp . zaż to mało
wzgardy? Min Ryt. 1 , 123. Rzućmy się do nóg obie,
zaż się ułagodzi, ib. 1, 93. (może, kto wie czy sie nie
ułagodzi?;. Wiele rai ich rzecze, onego to dnia: panie,
panie 'zażechmy przez imię twoje nie prorokowali ? Sekl.
Maih. 1. czyśmy nie prorokowali , ^aben ifir bciin iiicfet
tn beinem Sfomcii ge roeifiagt ? — V. Za, Praeposii. insepa-
rabilis , składanym z nią słowom, czasownikom , rzeczo-
- wnikom , przymiotnikom dodaje ze znaczeń zaimkowi za
właściwych , kilka znaczniejszych , w względzie czasu ,
miejsca, skutku i t. d. — aj Temporis inchoandi: Za-
śpiewaj , zadzwoń , bcfltniie \u fingcn , jii fpielen. Knapski
tłumaczy przez łacińskie semel , n. p. Zabłaznować , za-
żartować jocum movere semel , jocari semel vel modicum.
Talia sunl tlla : Zagrać, zaśpiewać, zabość konia, za-
krzyknąć. Cn. Th. 1558. Zaryczeć , zaryczał , zaryczy etc.

Smnik Liniist wyi. i. Tom VL

wół albo lew dare mugilum semel, immugire; rvczeć
autem est rugtre absolule sive semel, sive saepi'is ; sic
zatrąbić, zagrać, zaśpiewać, zadzwonić, zawołać, unum
actitm signi/icant. Dicimus etiam ryknąć , guod idem est
cum zaryczeć, sic szczeknąć, zaszczekać, zabeczeć, beknąć,
zabeknąć, sed kichnąć tantum, non zakichnać, slernuere
semel. Lalini nihil horum habent; observa idiolismum , et
copiam ac proprielatem noslrae linguae. Cn. Th. 1590, cf.
Germ. ntfc einmal, fpicle eiiimal, finge f inmal , fliiigle eiiimal
u. f. m. — b) Lovi niersi, {c(. Lat. trans), octilli : Zarzecze,
zalesie, zablonio, zamoście, zawodzie. Zawisie, zagórze,
zastole, zapiecek, carent Lalini talibus , ideo penphrasi
ulendum: locus trans siham, trans pontem , trans palu-
des , Yiflulam, retro fornacem , retro mensam. Cn. Th.
1591 Zagraniczny, augerlaitbifi^ , zamorski iibcrmcerifc^ ,
iiDerfeeifd; , zapas 95cvn)al;nttig , Sortnt^, zakryć, zachować
serbergcn , iicnuabrcti , deskami zabić mit 23rEtcrii ocri'c6Ia=
gen, oenunlircii , zamurować, zamknąć, zatkać. — c)
Wstrzymywanie przez przeciwny kierunkowi kierunek:
Zabiegać, n p. zaskoczyć. — d) Znaczny zapęd czyn-
ności: ticf biiieiii, aoriuarl^ : Zabrnął, zabłądził /zabłąkał
się , zadłużył się , zaczytał się , zamyślił sie ; er ucrticfte
(id) in 3vrtt)umerii. gcbulben, im Ccfcii, in "(Sebitnfen, im
6d)reibcn. — e) Skutek z wykonania, 6rfoIg ber .fiiinblung :
Z:irobió ermerbcii, yerbienen, zarobek ber SSerbienft, bn^ 6r=
merbcn , zasłużyć , zasługa. — () Działanie na drugiego :
Zaklinać befdjrcoren , zamawiać bcftcneil , zapisać co zkąd .
roobei" oerfc^rciben. — g) Spotrzebowanie ezegoś , SerDraii'
c^eit , SliifbraiidJCn : Zapisał lub zabazgrał tyle papieru, er
bat fo inel -ISapier iierfi^rieDen , yerfc^micrt, »erbraiid)t, z.ajeździł
konio, er k\i bie %^abi 311 (5d;anben gefabrcn obcr geritten.
Pochodź, zad, zadek, zadni, zadowy , zaś, zasię.
ZAA- , w fvm składaniu znajdują sie tvlko niektóre cudzo-
ziemskie'wyrazy , n. p. ZAADiMINlŚTROWAĆ cz. dok.,
wziać w administracyą , in Slbminiftration nebmcn. Bndik.
ZA.JlLPEJSKI , a, ie,'jenfeit« ber 9ilpen. Galia inna była
Zaalpejska , którą teraz Francyą zowiemy, inna zaś Przcd-
alpejska czyli Włochy północne. Siem. Cyc. 255. Zaal-
pejska Francya. Warg. C-z. 154. ZAAMBAIUSOWAĆ cz.
dok, ambarasu nabawić, zatrudnić, in 33er!egen^eit fegen.
Mówi z miną zaambarasowaną. Teat. 3G. r, 91. ZAA-
V/Ai\SOWAC CS. (fok., z góry zadać, założyć, oomiid
jiiblen. Zaawansowane pieniądze. Gaz. Nar. i , 555 b.
ZĄB, ęba , et ębu , m. ; Boh et Slov. zub ; Sorab. 1. zub ,
. fub ; Sorab. 2. fub ; Carn. s6b , (cf. znb', zobać , cf dziób) ;
Yind. sob, sobje; Croat. zCib ; Bag. zsub; Bo^n. zub;
Slav. zub; [Ecrl. ^^Et 2]; Hoss. 3y6Ti; §. 1) ber S"^''-
Zęby są kości korzeniami swojemi w dziąsłowych ko-
mórkach szczęki rzędem osadzone. Zool. 25 ; kości
twarde, pospolicie trzydzieści i dwa, w każdej czeluści
ustnej Kircb. Osi. 105. Najtwardsze ciała naszego kości
w dołkach obu szczęk , .jak kiiny umocowane : każdv
zab zwykliśmy dzielić na koronę i korzeń Wejch. Anai.
55. Zęby są przednie , ( Vtnd. predsobje . predsobifhe ,
priedni sobi; Ross. nepe4Hue, Sorbersdbne, śmieszki.
Dykc. Hled. 2, 682), trzonowe, iKiillcrjabnc , 53acfenji'ibnc ;
Vind kotnik; Croat. kozhnik ; Ross. KopeHHŁiei, i psie,

88

098

ZĄB.

Z A B.

łioss. njasHue, $unb65abnc, SSinfdjń^iic , SpifjaCine. Kluk.
Zw. i , 40. Zfby dzielić się należy na cztery gatunki ,
zęby przetlnie siekaczami incisores , drugie za niemi k/ami
cantni, trzecie trzonowemi molares, a czwarte zębami mą-
drości (lentes $apientiae [lonazywane. Perz. Cyr. 50. Przy
zębach |>rzednicli są dwa zęby kły rzeczone , te które
są w czeluści zowią się kJy fisie, w wyższej kły oczne,
wierzch ich kończasty, korzeń od przednich grubszy.
hircli. Out. 103. Zębów trzonowych jest dziesięć; wyż-
sza ich część jest czworograniasta , mają triy lub
cztery korzenie, ib. 105. Zęby mądrości, są to dwa
z Irzonowycli ostatnie, które się dopiero puszczają w trzy-
dziestym roku. ib. Zęby puszczam, dentio. Cn. Th. ii\Q.
jocilicn , 3^f)"t l'ffommeil. O puszczaniu się zębów dzie-
ciom. Comp. Med. 440, EccI. ayóoHcnychaiiie , kłucie
się, czyli wyrzynanie się zębów, iai 2)<^}i\im. Emilek
miał nieco większą gorączkę, z przyczyny zębów, które
się przerzynać" zaczęły. N. Pam. 20, 2Ó0. bic 3<i!»if &«'
i)m burd). Gdy się dziecku zęby kłuć nie chcą , co ro-
bić. Perz. Cyr. 2." 192. Mleczny ząb; \'ind. raiiezhnik,
cili SWildijnliii. Mleczne zęby, młodociane, pierwsze, które
w siódmym roku wypadają. Krufi. Ost. 1 , 79. Pierwsze
ośm zębów , które w przodku pyska jagniętom przez
dziąsła się przyrzynają, nazywają się mleczne albo ja-
gnięce zęby. Wolszt. 100. Człowiekowi zęby poczynają
padać okuło siedm lat. Sak. Prohl. 74. fie fntlflCtl mi mi-
jiifallcii. Zęby rwać, wyrywać; \'ind. sobc tergali , bic
3ńbnc (lU^rci^Cll. Gdy się dziecku zęby chwieją , powyry-
wać je potrzeba, by nowe pod niemi będące, krzywo
mc wyrasluiy. Perz. Cyr. 2, 191. Wtdziałem, jakeś je-
dnemu chłopu kleszczami ząb wyrywał , coś mu podo-
bno za jeden chory trzy zdrowe razem z dziąsłami wyr-
wał. Teat. 52. c, 18. Usta jej korale przechodzą, zęby
jak perły, a piersi bielsze od mleka. Tent. 54. 6, 50.
(Oppos. Usta popielate, zęby turkusowe, Komuź takie
bóstwo nie zawróci głowę?). Spróchniały ząb. Doli. ko-
tlawy. Zęby co do jednego wszystkie wypróchniały,
Tylko dziąsła nikczemne i słabe zostały. Prot. Kont.
a Z b. Wyt)ić komu zęby. Cu. Th. 1410, (ob. Wybić).
Gdy mu się upomina tego , co pożyczył , Będzie prędko
zęby swe od kamienia liczył. Papr. Koł. U 'i. (zły dłużnik
zęby mu wjbije). Zęby wypychać, wykałać , ob. Wy-
pychać, wykałać, (cf. zębodłub , dłuLozab , piórko czyli
śpilka do zębów, zębacz). Wilczy ząb, ząb wilka ; bcr S^lJin
ciiice i!Suli« , ciii iBolffini'"- Wilcze zęby w srebro oiirawne
dzieciom dają , gdy się im z trudnością ząbki klują. Haur.
Sk. 3 U. Gdy się dziecku zęby kłuć nie chcą', dają niu
wilczy ząb do gryzienia. Perz. Cyr. 2, 192. — Aliler :
Wilczy ząb zwykł podle trzonowych zębów koniowi wy-
rastać, język obraża i wiele przeszkadza. Lek. Końak. 23.

Hipp. 108. ciii aBoIfOjrtlJii tcw bfn *l.*fcrbcn, ber fic im ^rd-
fen biiibcrt. Psie zęby u konia , kiedy niektóre trzonowe
zęby wyrastają z tego abo owego boku , nad zwykłe
z drugiemi porównanie ostrzeją , abo niby drugie jakie
zęby na wierzchu wypuMczaja, zalym język koński obra-
żają. //(/'/>. 108. .Ciiiibi^5a(iiic l'CV bCll 'llfcrbCB. Dwa zęby
wierzchnie dwa spodnie, które konie najpierwej zmia-

tają, rostrucharze zowią pierwsza trawa, abo pierwszej
trawy. Cresc. 514. pierwsza pasza, Dic crfłcn ®ra^jQ^)^C,
crftc§ Jiitter. Plama na zębach końskich, dołek, ob. Bób.
Konia poznać po 'zębiech. Alb. no Woj. 10. Koniowi
darowanemu nie patrz w zęby. Zyyr. (jon 274. (citient
(jcfd)tiiftcn @niil , mii^ iimii iiidjt Icbeii iiie 2)kiil ; Slov. da-
rowanemu końowi ne lii-ba do zub hledef; co dał, to
dał, byle dał; insza kupnu, insza dar). Spadku czekając
pogląda na onego, po kim sfę czego 'nadziewa, w zęby
mu jako żrzebcowi zaglądając , jeśli już zronił , albo jeśli
je przypadł, lata mu liczy, powiada, iż to już nie młody
pater, czasby mu przed .Mojżesza, fiej. Zw. ICO b.
Śmierć nie brukuje, w zęby nie patrzy. Rys. Ad. 1065.
Śmierć nie patrzy w zęby. Rys. Ad. 01. (nie rna wzglę-
du na wiek). Slov. Md smr£ medzi zubami , smrf mu pri
dwerńch stogi ; ma śmierć między zębami , śmierć tui
stoi , icf. śmierć połknąć). Trzeba pierwej pilno w zęby
patrzyć , niż komu dobrodziejstwo uczynić. Rej. Zw. 97 b.
przypatrywać mu się, uważać go, na oko wziąć; cinCII
iii»J 3lmje faifcii, ibm iii^ ©cfidit fcbcii, ibii criimiiiircn. Oba-
wiam się , Kasiniu , by ci nie chciał mój panisko zajrzeć
czasem w zęby. Teat. 45. b, 77. (pocałować cię, umiz-
gać się do ciebie; biĄ fiiJFciI, carcffircil). Zębami świecić,
rozumie że grzeszy , Uśmiechać się każdemu ma pilno
na pieczy. Bach. Ep. 59, (cf. śmieszki, zęby, uśmiiin).
Kilka słów wymuszonych przez zęby odpowiedział. M,n.
08, 55; Slov. pres zubi nećo mlilwif, półgębkiem, ce-
dząc , bur(^ bic 3ii!>ilC miirmclii. Zęby na kogo wyszcze-
rzać , wytrzeszczać , oszczerzyć zęby , oszczcrzyć się ;
bic Zahm flct|'d(Cil , blccfcii; Boh. zubili se, śklebiti sc,
śtjrjm, wysijrim zubjr; Ojłcrr. ciiicit aii;a|liicn ; S/oc wi-
sćerif zubi , ob. Wyszczerzyć , n. p. Uo uszu rozdarli
gęby. Wyszczerzywszy na mnie zęby. Ryb. Ps. 02. Zgrzy-
tnął zęby wyszczerzone. Słonk. Pers. 20. W piekle bę-
dzie płacz I zgrzytanie "ząb, (zębów). 1 Leop. Slaih. 13,
50. Groch. W. 508. (płacz i zgrzytanie zębów. Bibl.
Gd. ; ba luirb fcmi i>ciilcii mib 3n(i»f'nPl'«n >. W me-
spokojności śmierci co moment się lęka . Pierś mu
bije gwałtownie , a ząb o ząb szczęka. Dmoch. P. 2,
13. cin i<[bn finppt nii bcii aiibcrii. Szczekać , kle-
pać, dzwonić zębami; Crout . czokotati zubini ; Dal.
czokochati zubmi, mit bcil 3'i'"'t'' fl'H'Pfr"- Zęby klepie,
zmyśliwszy zimnicę. Zah. 2 , 2.';<2. Nar. Pan dziś cudzy
jeść będziesz obiad , ale ja już trzeci dzień zębami dzwo-
nię , a pan o strawnym ani myślisz. Teal. 22. 6, 58.
głód mrę, >ior ^^iinflcr mit ben 3iH'iicn fliippeni. Spi*
z dzwonów nasz\'ch dziś (za Kościuszki) się sliła bronie
Ci co pieczenie jedli , ( |)ieczeniarze królewscy ) , niech
zębami dzwonią. -Y. .Albert. — Ściąć zęby , ścisnąć łC-
by mocno , bie 3'i|"it jiifailiincn beipcii. Z gniewu lęby
ścina. Pot. Syl. 527. Sciąwszy gniewem zęby.. . . Pot Zae:
1 00, Ros$. syóaMH njii syóiio ; Graer. ó()«| , dentet tom-
primeiido. Ust czyli zębów do kupy icięcie. Perz. (A/r,
2, 189 Czego krzywego, gdy kto z prędka, a jakoby
ścinając zęby, a nie z lekka n.ipraszcza, rychlej snadi
złomi, niż naprości. Glicz. Wych. G 1. Szwank ślepy
wziąwszy, zęby ścięła. Zebr. Ow. 146; Jupheata fulnert

z A B.

Z Ą B.

099

coeco est. Zęby ściaJ = umarf. Tr. er kt inś ®ra>5 ijclnljeii.
— Aliłer : Ścinać zębami, zkosić , zjadać, wyjadać, wy-
gryzać; mit ^eIt Bfi^""' iBefliiiii^icii , nlifrcffcn bns ©raź.
Rano nim trzoda się w polo oddali , w około chałupy,
rosą okrytą ścina trawkę. Weg. Mann. i, 277. — Quoad
esum : Kto dał zęby, da i cldeb. On. Ad. 577. (stwórca
nie opuści). Wdowa bogata niccIi będzie stara jak świat,
troszczyć się nie trzeba ; łatwiej się bez zębów obejść
niz bez clileba. Teat. 45. b, 22. Pospolicie bywa , kiedy
najwięcej chleba narobimy, 'aliści zębów nie będzie, fiej.
Ziv. 65 b, (cf. koniowi owsa , kiedy idzie do psa). Zęby
zjeść , zęby zadrzeć , długiem używaniem nadwątlić ; bic
3aŁiic burd) langcn ©cbrniic^ nbnn^cii , alifhimi.ifeit. Zęby na
tym zjadł ■■ cf. stary wyjadacz, ćwik; {oppos. Już ja miałem
na sobie mundur, kiedyś Wac Pan jeszcze koszulkę w
zebaeli nosił. Teat. 47, 23. gdy jeszcze byłeś dzieckiem,
smarkaczem). Nie jeden młody sukcesor zadrze zęby,
nim stary antepesor z nóg się zwali. Teat. 18. 6, 56.
(zgrzybieje). Czekam na moją szkapę , póki przetrze zęby.
Teat. 16, 78. póki sobie nie podje, nie popasie; ic^l \MXU auf
meiii f fcrb , iii ci dmai yerMjfcii Imt , flefrcffeii Iiat. Slov. Ne
ma ćo pod zubi klasf ; nie ma co pod zęby kłaść, nie ma co w
gębę kłaść, nie ma co jeść ; er Dat niri)tś ilt ben SOfaiil Jil ftef=
fen, niijti Jll cifen. Drogość wielka , jednym zębem chleb
trzeba jeść. Cn. AJ. 211. man muf jc|t fdjmale Śi^djcn cffen.
Na ząb mu to nie padnie, mało to nań. Cn. Th. 450. Dudz.
46. Włod. Na ząb to mi nie padnie = nie ufyję tym.
Cn. Ad. 540. to ledwie na jeden ząb, wróbel się tym
nie naje, iai ift faum ouf cincn ^aW, fclit rocnig ; (cf.
zobać . w zobki jeść). Nie twych to zębów kostka. Cn.
Ad. 685, cf do wody z gębą, dobra Matyaszowi płotka;
Ross. eioTŁ KycoKi A.m Bact OMenb ynacem,, ber Siffcn
tft ju toftbar fiir bic^. Szkodaby, zęby ten smaczny kąsek
na czyje insze przyszedł zęby. Teat. 15, 22. żeby się
komu innemu miał dostać , cincm onbcm JU "Jlicil luerben.
Zaostrzyć zęby, z;:oslrzyć apetyt; SIrctit 511 ctwai l'cfinn=
men, fo bap bie 3«6iif iiiaffcrn, bic 3'i|">c iforaiif iiH'|en; cf.
ślinka, 'skoma, skomina, oskoma, oskomina , cf iSlov.
ma dluhe zubi na to. Zaostrzyli zęby na mój majątek.
Teat. 49 , 59. Bogusi Ach niecnoto ! na czudzą pszenicę
zębyś zaostrzył, ib. 27, 111. Ale daruj, kaducznie na
nią zęby ostrze ; Cr Z kochania ? czy przeciwnie ? Teat.
42. c , 1 0, ( cf. zawziąć się , zawziętym być ). — Quod
tnorsiim, rapacilalem, furorem: Dajesz mu paszczęki smocze
la truny, aby w drapieżnych "zębiech (zębach) był zme-
leny. Tward. Daf. 5. Wilk głodnym zębem oborę wy-
rzoie. Zab. 14, 204. Na ząb gryzącego wziętym robaka.
Kulig. Her. 59. W tym piśmie chciał ukazać wilczy swój
ząb. Eiam. 10. (zajadłość , zawziętość, groźliwą złość).
Pismo to z.ipalczywe , nie piórem ale zębem wilczym jest
pisane. Zebr. Zw. 9\. (nie atramentem, lecz żółcią). VVa-
iyl się też królowi psie ukazać zęby. Zi-.br. Ow. 522 ;
[incessere dietis protervis). Mnie sierotą krzcząc , ojcowski
psi ząb ukazała. Zebr. Ow. 145; {exhibuit linguam sce-
lerata palernam). Sosny, topole i dęby, Te stare bo-
rów dzieci , co na wiatry zęby Ukazują. Jabi. Tel. 257.
(co się wiatrom śmiało stawiają , im się sprzeciwiają).

Mordicus tenere , zębami trzymać , o ściętą szyję nie
chcieć puścić. lUącz. ( Nous repelons sans cesse le nom
d'un Cinegire, qui ayanl perdu les bras en saisissant une
barque Persane , i' arretoit encore vainement avec les dents,
et noiis nous bornerions a blamer le nom de notre com-
palriote (le chcvalier de Belle-Ille) , qui est mort en ar-
rachant ainsi les palissades des retranchemens enncmis au
cotnbal d' E.tiles , quand U ne poiwoil plus les saisir dc
scs mains blessres. Yoltaire Eloy. 5, 207). Rękoma obie-
ma i zębami radby się dodrapać do tego, czego żąda.
Mon. 71, 510; Slov. rukami i nohami, nechtami (pa-
znokciami) i zubami. Cerlare cum aUquo pugnaciter ,
swarzyć się z kim do 'ząb, (do zęba, do "zębuj. Macz.
Wiec z kim swaru do 'ząb, viogna rixa. ib. (ficf) mit ci«
nem bentm ('eipcn", cf. gryźć się, ujadać się). Jezus mil-
czy na żywe kłamstwa i jawne polwarzc, A ja o żywą
prawdę do 'zebu się swarze. Pot. Zac. 90. O tę rzecz
az do 'ząb nastawia się. Zygr. Ep. 24. Zaraz jej gnie-
wno , ząb za ząb ujada się i gryzie. Mon. 75, 112.
W bronieniu Amaryli ząb za ząb zacięty, Miał też dla
niej karb duży od berdysza wzięty. Zab. 9, 255. Ejsym.
Umawiali się zab za ząb. Ossol. Sir. 5. (zawzięcie). Slov.
Ma nan ho zubi, est Uli infensus. Slov. Kugem ti zubi,
e.Tpressio irae nugatoria. — Quad sermonetn , linguam :
Wszędzie mię złośliwym zębem szarpią i spotwarzają.
Pilch. Sali. 205. Żadnej tak skromnej szczęśliwości nie
masz , któraby zebu złośliwcgOxUstrzedz się mogła. Warg.
Wal. 142. Jest lo rzecz straszna widzieć, z jaką wy-
kielznaną śmiałością jedni z drugiemi pod czas się biorą.
Mon. 09, 48. (wadzą się, kłócą się, lżą, spotwarzają,
szkalują). Wziąć kogo na zęby; Ross. nciHait Koro iia
syÓKH, HacJitBaTŁca, o.\ya<4aTŁ, ocya;4aTb Zębów umarli
nie mają, morlui non mordent. Birk. Zbar. Dób. (nie
odgryzują się, nie odpowiadają , nie bronią się). Musimy
się chwalić, boście nas na zęby wzięli Teat. 20. c, 96.
(spotwarzyliście nas, uwlóczyliście nas, cf na język
brać). Dobiesza królowa rada do posług swych używała ;
przetoż ludzie wzięli sobie byli na ząb. Biel. 91. (źle ó
tem gadali, posądzali ich). Jeśli urzędniki weźmiecie na
zęby, tedyć otrą czoła, a jawnie bez wstydu wszystko
złe broić będą. Jer. Zbr. 7. Na ząb mię sobie wszyscy
wzięli. Cn. Ad. 547. (wszyscy na mię kraczą , sarkają ,
ogadują mię). Na zab go wzięli, mówią o nim wszyscy,
noszą go. Cn. Th. 450. et 452. (podają go sobie, er ift
in ber inni 2lfaiiler gcfommen). Bywa to między ludźmi ,
że kogo wezmą na zęby , to wyżej czasem wyniosą niż
trzeba. Boh. Kom. 1, 245. {fama crescit eundo). — Gdyby
cię kto chciał niebacznie *brać "za ząb, prawdy nie lu-
biąc niech wprzód uzna swój błąd. Siryjk. (Jon. G 2.
(krytykować, wzorki z ciebie wybierać, na przetak brać).
— Miej język za zęby. Cn. Ad. 489. umiej milczeć;
Stov. gazik za zubami mat: Slav. jezik za zube, stisni
zube , ' bic 3iii'8C "" 3ti""f ^i'*cn , fdjroeigen fónnen ; cf.
Graec. óqxoc odorrur, Ale mój panie , język za zębami ,
proszę Teat. 50 , 14. (o sekret proszę). Dobrze zgoła
powiedział Sokrat umęczony. Ze łatwiej w gębie trzymać
węgiel rozpalony, Niż język za zębami, tak mu srodze

700

ŻABA.

ŻABA.

piecze. \ar. Di. 3 , 100. GJyby nie jeden mia/ język
za zęby, Pewnieby nie miał wyciętej gęby. Jatt. Ez. 156.

— §. 2j Zęby s/oniowc z Indyi przynoszą. 1 Leop. 3
lleg. 10, 22. (kości sJoniowe. liibl. Gd. "gifpbniiteiiifi^ne,
Glfflibtin). — §. 5) Ząb, rzecz na kształt zęba zrobiona;
timtii, boś iitie tiii 30^" flcnind/t ift; (/foss. ayóeu-B , ayó-
miKl, cf. ząbek) Peidix rybie pośrzednie skrzele obej-
rzawszy, Na wzór onycii w żeiezic twardym wyrzezawszy
Zęby wieczne, najpierwszy piłę wymistrzował. Zebr.Ow.
iy(>. Upatrzywszy kość śrzednią w rybim grzbiecie, Na
■jejże kształt i ostre zel.izo odkować 1 hartowne zęby
w nim kazał wykarboN\ać, 1 tak on sam wprzód nalazł
używanie piły. Ulw. Ow. 511. bie 3ii^"C ciner Sfige, citiet
jeilc ; Ross. na3yÓ0K3 ; Hag. zubaci-ja ; Croal. ziib^cbe ;
zubczi > raszpla , { cf. zębacz). Zęby u zegarmistrzów,
to co palce u młynarzów. Solsk. Arcit. 1. iii ^a^nt ait
ben UbtraDern. Araolme czołnkiem wąlck wśrzodek zapu-
szczony , Cliyźemi palcy micL-ie , z lej i z owej strony.
Zbijając materyą zębami twardemi , Na tę sprawę do gę-
stej płochy wprawionemi. Otw. Ou>. 217, not. "u nas
tego naczynia zębatego nie masz, ale w Turczecli, zkąd
była Aracbne, dorobienia materyi, tych zębów używają*;
bic 3fl("lf <"'• SBcDcrfammc. Wąlek w ostrym czołniku Przod-
kiem samym lala. Palców dziełem, a le^iO między posta-
wami Płocha wkarbowanemi potrąca zębami. Zebr. Ow. 129,
[Vind. sobizlii , sobzi , sobizbje - koronki damskie). Żeby
dokumcnla nie mogły być sfałszowane, w między stronach,
gdzie były słowa jakie nabożne zapisane, wyrzynano w zęby,
a^y w przyiadku potrzeby jeden e,\emplarz z drugim był
stosowany, jeden c.\emplarz czasem był na kilka części
tak rozrzynany : i to nazywało się Jiplomala denlitata lub
ideniitiiia. Czack. Vr. 1 , 71. im ^tapier '^IWjUi aiiiSfdineibeii ,
e3 oerja^licn , ząbkować; Ymd. sasiibiti , sasobizhali , oso-
bizhati, saresati. Ząb u klucza. Cn. Th. 1353. broda u
klucza, bcv Sc^luffclbart, £il;lH|Tclja(lii. Ząb się złamał w grze-
bieniu moim tatarogowym. Mun. 67, 283. 30(111 im SiimiliC.
Zęby poAyłamywane, szczerbiny, szczerbatość . 3ll'"l'""ff"-
Bundik. — Ząb , orzechołom , dziadek. 7V. ciii Shi^filiicfcr.

— g. Herald. Zęby, herb ; Irzy wilcze zęby pod koroną,
i hełmem. Tr. (Tym się herbem pieczętował król Stefan.
Wojcick. Przyd. III. 212. 2). ciii flcwiilci 55appeii.— g. Uotan.
Zęby babie, DeiUaria, ^a^nhaut , ziele, rośnie w cie-
mnych lasach , korzeń jak gdyby z wielu zębów złożony.
Kluk. Hośl. 2, 267. Wilczy ząb, ziele, świni mlecz,
mniszek, popawa , popia główka, mnisza głónka, psi
mlecz, świni pysk, 'rad)ki; ^łfojfciiblntt , Snimlffcl. Syr.
1154. 3Boli^jiH>ii.

Pochodź, ząbek, ząbeczek , ząhina, ząbiko , zębal , zę-
bacz, ząbkowud , zebny . z^buly , z^haciec , zębownik , ze-

, bowy ; ząbr, zairy, :q''rie.

ŻAItA, y, ż. , iZabka, żubeczka zdibn., (ju. v.) ; (BoK. et
Slov. żaba; Sorab. 1. et 2. żaba; 6'ar)i. sliilba, sbabeza;
Yind. sliaba ; Croat. siba ; Dal sbaba ; Bag. xabba ; Bom.
sgjabba; Slav. xabba ; Boss. acaóa . jflryuiKa , jflryujeM-
Ka, (cf. łąe, łęg, łąka); Ecil. iieronupi , x.\Ki, (cf nie-
toperz) ; f/ebr. 3T zab) ; bcr 3rii)4l. Żaba piispolita szara-
wa , płaska, żyje na ziemi i w wodzie; żywi się z ro-

bactwa, ztąd ogrodom użjteczna. Zoo/. 2()d , (tf. drze-
wianka , drzewczyk , bruiialek).. Żaba drzewna, zielona,
mała ; Ytnd. listna sbaba , eb. Żabka , bcr Sailbfri)f(6. Żaba
dżdżowa , diopeles. Cn.^ Th. 15uo. Żaba rogala natni;
żaba krostawa rupeta. ileszk. Fed. 425. Żaba rogala czub
na głowie miewa, a w tym kamień 'roście, co go ża-
bim kamieniem zowią ; StcitlfTPtC. Sienn. Wyki Żaba
ziemna, krostawa, wielka, bufo. Cn. Th. 1555. ropucha,
bic htvÓte. I żaby i ropuchy jcdnymże imieniem żab na-
zywamy ; przecież różnica bardzo jest wielka , ropuchy
są większe , tibrzydliwsze i zawsze parszywe. Kluk. Zw.
3, 63. Angielski Irank od czubatej abo p.irchowatej żaby
'ukąsionym pomocny. Syr. 823 ; od zimnej a parchatej
żaby. ib. 228. ib. 550. Kmin kramny przeciwko truciznie
zadanej z żaby niemej albo parjzysvcj albo ziemnej jest
ratunkiem, ib. 450. — % Żaby dukają, skrzeczą, rze-
goca. Dudz. 21. bic grofdie qiinfcn, coiircn ; Boh. rcho-
tam , kfeholam ; \'ind. reglam ; Croat. regechem, rege-
tati ; /?os,«. KBaKHjTb , KBaKaTb. Kiedy żaby z rana skrze-
czą, będzie deszcz. Kluk. Rośl. 5, 99, (ob. Skrzeczeć).
Wyrzucono go, jak żabę z wierszy. Hys. Ad. 75. (jak
niepotrzebnego , zawadzającego , pogardzonego ; cf. wy-
rzutek, brak, śmieci). Nadymała się żaba, chcąc się wo-
łowi porównać. Ezop. 14, cf. Germ. er brfiftct fidj , luie
ciii groft^ im a}Jpiibi(l»ciiiC. Nie zje żaba wcłu , lubo nań
gębę rozziewi. Fredr.Ad.H, (cl. 'serilyt a neduż; i'a/ia
sine viribus ira). Koniowi nogę kują , a żaba też swojej
nadstawia. Bys. Ad. 26 ; optal ephippia bos piger. Cn.
Ad. 231; na człowieka nikczemnego, a dopominającego
się zaszczytów, albo puszącego się na wzór panów. hpes.
Gr. 3, p, 92, (Bag. podighnu xabba noggu , da je
podkuju). Więcej jest żab, jak bocianów, wyplenić ich nie
poi^obna. Tent. 53. 29, (czyż ja bocian świat czyścić?
cf. kąkol ). Na jednej łące stara lo przypowieść. Wół
trawy patrzy, a bocian żaby. Sion. 71 , 755. (każdy
swego patrzy, pilnuje). — "^. Trawi, de homine: Żaba,
apiid Lalinos etiam ranunculut. Cn. Th. 1 555. (in OuioC'
biafciie^ SDJciii£^d;ciI , cf. ropucha , pęcherz , kominem par-
vum . praeseriim lumidum sonat. Cn. Th. 627. W liczbie
mnogiej, żabowic. Kpcz. Gr. 2. p , 6. lab. — Froi'. Slor.
Ne prosił sa cert babę, ani ga takog żaby; non et,
guein regare velim. — g. OecoMom. Żaby, na których się
drzwi w prostych domach lub wrota obracają, bywają dębowe.
Kluk Bośl. 2, 168. bcr Srofd), bcr SliiiiiC; fl" t'cii Jljiranflfln
gcmcilicr JljlTfliiilcI , Saucrbiillfcril. — Żabki, klamerki że-
lazne do spajania balów w siatkach wodnych _.Y. Aow.
ob. Ząbka , flciiic cifcriic fllaimiicrii. — § Medic. Żaba pod
językiem , ranula liiiguae , nabrzmienie czyli nabiegnienia
języka spodem około krwawych żyłek, żabicmi cwanych.
Peiz. Cyr. 2, 195. bcr Jro)*, ciiic (?ff(tiviil|l bc« i>4uł'
<i)ttti iiiitcr bcr 3t'<iflC'< ^"^^ ^^^^ '" hrdle, zaśkri. żaba,
nabrzmiałość pod jęiykiein wyrażająca kszlałl żaby, pr*y~
daje się najczęściej dzieciom , lecz 1 pode.^/łym pospohU,
lubo rzadziej. Comp. iled. 523. Afly. aphlhae , krosty JC-
z\k osypujące, okrągławe , ż.;ibą okoconą od pospólslw*
nazwane. Krup. 5, 670. — Żaba, choroba końska, wy-
rostki pod językiem czerniejące. Kluk. Zw. i , 199 bW

ŻABA BRAĆ - ZABADAĆ.

grofi^ , ciiie ©ef^UMiIft uiitcr ber Bmujs ber ^ItfcrPe, bcś 3iinb=
oit^ti :i. f. ID. Gdyby bydJu rogatemu żab;i urosfa pod
językiem, żelazem ognishm palió mu ją potrzeba. Końsk.
Lek. 2. 4. — Aliler : Z.iba, choroba końska, pardi, świerzb.
Hipp. liO. bie iKeubc te*^ bc:t ^fcrbcii. Mucha, albo żaba,
parch na koniu; miejsce takie rozpalonym żelazem z nie-
nag/a przypalić trzeba, ib. 46. zołzy."

Poeiiodz. żabka, źabeaka , zabt , zabnik, żabiniec ,
iabieniec, iahinek.

ZABABBAL, /. zababrze cz. dok., zapaskudzić, zanieczyścić;
iierunflnt^ti]cn, iicnmrcinigen. Jeden, niż głos zabrał, I'ier-
wej połowę karty łaciną zababrał. Treb. S. M. 123.

*ZABAC się , /. zaboi się zaimk. dok. , zacząć się bać , po-
wziąć bojaźń, obawę, zalęknąć się; fic^ 5U fiircbtcii nn=
fangen, in ^atiiit gerattim; Sorab. i. fabojacz. Toż do-
piero z przykładu i klęski tej cudzej Po wszystkiej
Ukrainie zabali się drudzy. Tward. W.. D. 15. Spiesznie
łam zabieży z znaczną flotą swoją , Źe się i zdziwią
wszyscy i zaboją. Chrośc. Fars. 421. Lepiej-li że się co
moment zaboje? Chrośc Luk. 2, 91. Zabaliście się słów
jego uczonych , I ztad sie znacie być przezwyciężonych.
Chrośc. Job. 121.

ZABACZYC cz. dok. , Zahaczać niedok. , Zabaczywać czesttl.,
(Wiod.), puszczać z baczenia, z baczności, zapamiętać, zapo-
mnieć; auś ber 3(cl;t lalTcii, fiĄ ctitfalleii laffeii, acrgcffcn ; Carn.
sabem, posabem ; Yind. sabiti, osabiti, posabiti ; Dosn. zabit-
ti; Croa/. zabili , pozabiti, pozablyujem, zpozabitisze , (cf.
°zabyć, dislgii. zabić); Ross. 3a6iiiTb , saóuBaTb ; Eccl.
saÓBjBaio. Pomnij, a nie zahaczaj tego. 1 Leop. Deut. 9,
7. (pamiętaj , a nie zapominaj. Bibl. Gd.). Jakiej to jest
dobroci pan, zahaczywszy krzywdy swej, zahaczywszy
niewdzięczności tej, którą jemu naród ludzki, zapo-
mniawszy rozlicznego dobrodziejstwa jego, zawżdy oka-
zuje, fiej. Post. B b 1 , ( cf. wybaczyć ). Zahacz mych
grzechów J. nchan. Ps. 55. Senat mu miał wszystkiego
zahaczyć , i własność jego przywrócić. Pilch. Sali. 225.
Ptolomeus , zahaczywszy dobrodziejstwa Pompejusza, ka-
zał go zabić. Stnjjk. 75. Leżysz w świecie niewdzięczny,
jużeś mię zahaczył. Dardz. Trag. 500. Nie zaraz Marsa
i boju zahaczy. Wad. Dan. 61. I strzał, i łuku, który
zawiesiła była, Na lamtymże to samym miejscu zaha-
czyła. Olw. Ow. 76. Kiedy z tobą obcuję, zahaczam o
czasie. Przyb. Mitt. 125. Zahaczony Hoss. saÓBeiiHuB,
Zahaczający Eccl. 3a6biT.iiiBŁ. Zahaczenie Ross. saÓBenie.
saóUTie. — '§. Zahaczyło się komu = przyszło mu do
głowy, zachciało mu się. Wtod. cź ift tDin tn bon Sopf
flcfommcn , in ben Siiin gcfommcn , ift ibm eiiiflcfatlcn , er
^at ben GinfnU bcfommen, (cf. zabażyć). Rzeczy te, któ-
re wedle swego zahaczenia Raz mnie szczęście , raz te-
mu da , krom uważenia. /. hchan. Dz. 26. według wi-
dzi mi się, uhrdania, urojenia, kaprysu, mi) iaunt.
"ZABACZ, y, 2, urojenie, ®rille , Sinigefpin;}. Zatopio-
na w miłym widowisku , już się o insze zahaczy nie
pyta. Zih. 13, 557. Druib. czy nie raczy: zabawy?

'ZABADAĆ, ob. Zabość.

ZABADAĆ się zaimk. dok., badając zapędzić się, fi(6 mi
SUa^forf^en' oertiefen.

ZABAJAĆ - ZABAWA.

701

ZABAJAC 01. dok. , zacząć bajać , aiiirtiigcn ^n fakin , ju
f(iMl'a|cn. — g. Zabajać czas, godzuiC" bając prze|iedzić,
bie Beit serfalieln , »ev|'tfciitn|ien.

'ZABAK.AĆ cz. dok., zawołać, wezwać; aiifrufcn , nufforbem.
Cn. Th. 895. Zabakałem sługi mego , nic mi nie od-
powiedział. 1 Leop. Jub. 19, 16. (zawołałem sługi me-
go. 5 Leop. ; wołam -li na sługę mego , nie 'ożywa mi
się. Dibl. Gd.). Rozkazał mu Elizeusz , aby jej przy-
zwał; której gdy zabakano, a stanęła przede drzwiami,
rzekł do niej 1 Leop. i Reg. 4, 15. (gdy ją zawo-
łano. 5 Leop.). Któż wzbudził od wschodu słońca spra-
wiedliwego, zabakał go, aby szedł za nim? 1 Leop. Jez.
ii, 2. (kto wezwał go? Bibl. Gd.j. Ręka moja roz-
mierzyła niebiosa : ja ich zabakam , a staną pospołu. 1
Leop. Jes. 48, 15. (zawołałem ich, i zaraz stanełv. BibL
Gd.).

ZAB.AKN.ĄĆ cz. jednlL, Zabąkać niedok., zacząć bąkać pr. et
fig. Ir. ; Hoss. 3a-«y>K)KaTb , onfieben jn briillen tnie bie
iRo^rbommel , fiimfcu, logfiimfen. Nigdy głos ojca niebie-
skiego nad tymi nie był słychany ; bąk podobno jaki
czarny w ucho im zabakał. Hrbsl. Odp. A a. szatan za-
szeptał.

•ZĄBAL. ob. Zębal.

ZABAŁAMUClC cz. dok, bałamucąc zagmatwać, zaplątać;
biirdi ®d)iuinbele^cn »erftpcn, aertinrfcln ; cf. Bosn zabu-
sciti, zahuniti pamet oculos mentis perstringere , cf. za-
mydlić oczy.

ZABARYŁOW.\Ć es. dok., w baryłki zapakować, in Jńff^^^lt
einparfen. Ziarnka prochu ciepło zabaryłowane , zlepiają
sie do kupv. Jak. Art 1, 70.

'Z.ABARZYĆ ,'ob. Zabażyć.

ZABATOGOWAĆ, ZAB.\TOŻKO\VAG cz. dok., batogami lub
batoikami zabić, jn toii priiiidn , ^u ©^anbcii fdjlngen,
ob. Batog.

ZABAWA, y, i, ZABAWKA, ZABA^YECZKA, i, I, zdrbn. ;
{Boh. zabawa, zastawka odwłoka, zawód; Croat. zaba-
va 1) afllictutio , vexalio , 2; remora , o) lentarnen; DaL
zabaya ; Rag. zahava , zaprjeka impedimentum, zaba-
ya exercilatio ; Bosn. zabaya occiipatio ; Slav. zabava ■-
ćwiczenie; Ross. saćasa zabawa , 'ukontentowanie ; EccL
saóaBa , Graec. dayolicg., saóaB.ieHie przeszkoda, odwło-
ka , zawód) ; — zabawa, bawienie, wstrzymywanie kogo w
postępie czyli pospiechu czynności < trudnienie, i to co
kogo trudni , wstrzymuje , bawi, zavyada , zawód , [irze-
szkoda; Sdifentfcalt, ^inbcrnig, mai cincii aufDalt , ineiU,
biiB 2E!eikn, SScrmeilen luoDe^. Ludzkie wszystkie roboty
podległe są zabawom i zawadom. Dyar. Gród. 560. Sta-
nął Osman, jak Xer.\es przeciw Leonidasowi, i miał
przez miesiąc zabawkę z garstką ludzi. Birk. Zyg. 29.
(miał z nimi co czynić, miał do czynienia, wstrzymy-
wali go). Zabawa, zatrudnienie, i to co zatrudnia,
praca , robota ; bie Scfc^iiftigung , 35erroeilnng ; ( Slov. za-
neprózdnenj; Yind. opraydjaiije , opravilnost). Aby się
nie nalazł nikt w państwie próżnujący, tak chłop jak szla-
chcic , lecz zabawę mający. Star. Vot. E b. Xięża mu-
sieli pilnować katechizmu, i inszych zabaw, kióre nale-
żą do nawracania i ćwiczenia ludzi. Boter. 4, 172. Wiel- '

702

Z A B A W C A - ZABAWIĆ.

[ZABAWKOWY - ZABAWNICZEK.

kie] bardzo zabawki około wykfailu tej przypowieści nie
trzeba. Bial. Post. 247. (wielkiej pracy, trudu , zajęcia).
Około dzieła swego zabawna troskhwośó ma w samej
zabawie osobhwsze ukontentowanie. Filch. Sen. lisi. 57.
Można naprowadzić młodego do poznania i pokochania
zabawy pożytecznej, którą pracą nazywamy Xiądz. 221.
Karał go o niektóre na próżnych i świeckich rzeczach
zabawy. Sk. Żyw. 2, 523. Zabawę przystojniejszą nad
mniej ważną chwalę. Gatu. Siei. 564. Łowy, kompania,
karty, pijatyka . cała ich zabawa. Mon. 68, 258. (niczem
innem się nie trudnią, tym jedynie z.ijęci). Zabawa mi-
ła, przyjemna, którą czas miło się skraca; 3f itl'('l^"^f ■'' -
Untciliaitimfl ; {oppos. nudy). Nasze zabawy służą nam do
zabawy. Mon. 09, 176. Przy zabawie z rozmów jego
odbierałem naukę. Kras. Pod. 2, 9. Zabawy przyjemne
i pożyteczne (tytuł dzieła) , zawierają w sob:e i prozą i
wierszem dzieła wybrane w różnych materyacli, tak ory-
ginalne, jako też i tłumaczone. Kras. thl. 51, cf. pró-
żnowanie niepróżnujące Kochoiuskieyo ; uttum non otio-
sum. Zabawy dziecinne , igraszki , gry ; Sin^er 3fi'l'fr'
treib , łtinbcrfpicic. Po zabawach jego można poznać dzie-
cię W. ProD. 20, 11. Zabawy, zabawki, zabaweczki, któ-
remi dzieci się bawią, lalki, i t. d. , Spicljciig ffit fcie
Sinbcr; Boh. Ijlerky. — ?,. Zabawa, herb; tarcza na tar-
czy, a ta wzdłuż przedzielona, z lewćj szachownica, z
prawej samo pole błękitne; na hełmie pięć piór stru-
sich. Kurop. 3, 57. eiii geaulKź 2Bnppcn. ZABAWCA, y,
m. ; (Croal. zabavicza itlusor , vexator ; Rag. zabavitegl
exerci(ulor , f. zabavitegliza) ; bawiący się na czym wię-
cej niż trzeba, lub gdzie nie trzeba, (distng. zabawni-
czek); ber 33cilcr, i'crmeilcr , 3(i"bffcr, SSerstiflcrer. Vena-
torum : Pies zabawea , zabawia się zwyczajnie w paszy;
a tam nie mogąc zgadnąć, którędy z niej zając wylazł,
odejść go nie chce i wrzeszczy wszystko na jednym
miejscu. Osiror. Myśl. 41. cm 3flfl("inb . bft M bqm
3Jiiffpurcn »emeilt, ofinc bic Spur ju ocrfolflcn. — Fig. tr.
Nie wszystko są zabawce na 'tropiech ; dosyć jest za-
cnych a poczciwych ludzi na świecie, którzy się unio-
słemi a zaploiłcnii rzeczami nic nie bawią. Hej. Zw. lUO
b. Człowiek próżny, omylny , a zabawea świata tego ,
wierzy-ć , iż jest bóg, a eoż potym, kiedy szczerej i
serdecznej miłości nie ma ku niemu? Rej. Ap. 29. (za-
jęty całkiem świalowością , zatopiony w niej, jej odda-
ny). 'ZABAWKM, zwyczajniej z negacyą. 'MEZABA-
WEM udv., niebawnie. bez odwłoki , za chwile, luż na-
tychmiast , nieodwłocznic ; Ross. llCMejatllllo , llllflcfaiimt ,
flligi!, o\)nt ?>ern)Cilctt. Niezabawem powrócą, czekajmyż
na nich. Teał. 24. c, 5. Powrócę niezabawem. 'feal. 26,
73. .\ioz:ibaweni po długich sporach ruszyliśmy się do
dworu blizkiego. Mon. 09, 1040. Biedny starowina pod-
weselił sobie niezabawem. Teat. 35. d, 72. wnet , pręd-
ko , wkrótce; bdlft , filltU. ZABAWIĆ c;. dok., Zabawiać,
nieduk \ (Boh. zabawili zamieszkać, wstrzymać, za-
trzymać; Bosn. zabavgljati relinere , occupare ; zabavi-
ti , zubranili velore , inierdieere , zabronić ; Carn zaba-
vlam • zakłócić , pokłócić ; Croal. zabdvlyam 1 ) blalero ,
inguielo , rwo , 2j moror , zabavlyen occupaluf , remora-

tus; Rag. zabavili , Z3bavgljati ezercere , carpere , criti
care , detinere, zabavitise, zabavgliatise negoliis dislinert
izbavili oliosum reddere , disoccupare , cl', wybawić, zba
wić; Slav. zabavlyali ezercere , zabavljalise orusjem
priucsavalise ' bronią się ćwiczyć, exereytować; Eeel
saOaiiaTii zatrzymać, wstrzymać, przeszkodzić, 2j 3a6a-
Baru , aarocapiiBaib , aaKOjjoouBUTb oczarować , zarzec
3a6aB.iaK)CH, Uraec. h'a(>/o).ovficei ; npoóaBiiTii, npoOaBJHii
kontynuować co; Ross. saóuBiiTŁ , 3a6au.]iiTb ukontentu-
wać , zabawić przyjemnie, uweselić; ; zabawiać kogu
bawić kogo zatrzymując; cineil auffliiltcil , rccilcii , iiit^t fo
balb fprtlaffeii ; Sorab. 1. zadliu , zadijm se. Echo był;
przedtyin Nimfa bardzo mowna , i same Junone długie^
mi słowy ku jej szkodzie zabawiała ; zaezym rozgniewa-
na bogini mowę jej odjęła, a tylko ostatnie słowa da^
ła jej wymawiać. Otw Uw. 118. Proszę, posłuchaj, ni(
zabawię. Teat. 2'>. c, 57. ( krótko powiem , długo ni«
zatrzymam , prędko rzecz odbędę). — Aliter: łlipolili
męczennika , przybyłego do Bzymu , jako uczonego prz;
sobie zabawił. Sk. t)i. 115 zatrzymał czas niejaki, fi
bc&ifit i^n fillf 3fit 'il"G ^^9 W- Zabawić się gdzie , zo
stawać czas niejaki , zatrzymać się ; fid) wo »cra'eilfn
(ini({C 3cit Meiben. Po kilku dniach zabawiania się na-
szego, wracaliśmy się do domów naszych. Kras. Pod
2, 158. imil) ciiicm Shifciitbalt wn ciiiiocii Jagcn. Zabawia-
łem się w domu p;ina podstolego, a przy zabawie
rozmów jego, odbierałem naukę. Aras. Pod. 2, 9. Na mo-
dlitwie się |)rzez noc zabawiła. Auszp. 40. — Yerb.med. Z\-
bawić gdzie, bawić gdzie, zostawać niejaki czas ; n)0 tDtilfn
lilcibeil , uerjicfecn, (cf. 'mieszkać, omieszkać, zamieszkać)
Niewiasta laka nie długo zabawi w kościele, jakby ji
kto wołał, bieży pilno do szynku, (lomp. M<d. 395. nieba-
wem ; cf. miejsca nie zagrzeje , nie posiedzi , nie postoi
długo , nie wytrwa J. — ^. Zabawić kogo , zatrudnić
\ind. opraviljali , obdjanjali ; Ross. ynpaatUHTb , cincii bf
fdiaftiocn. Gdy się kto czym zabawia , nie ma cz:isu tę-
sknić. Mon. 70, 763. Zabawiony, 'zabawny, orcupalui
Cn. Th 1356. Zabawionym, jestem zabawiony, mam cc
robić, nie 'łacno mi, nie spieje. Cn. Th. 1356. ić) bU
licf4iaitigt. — §. Zidbawiam kogo ucifsznie , zabawiam
się czym uciesznie , oblecto. Cn. Th. 1556. amufircii , wr
ipeilen, nicilcii, fiirjwcilcn , bic icit fcrtrcikii ; (Ecd. npo-
óaBiiTiicH ; Ross. saOuBiiTb, aaóaBJOTb , oppos. nudzić)
Klu mię teraz zabawiać , i kto cieszyć będzie '.' Zkit
Lam. a 3. Pozwubł mi kilka momentów zabawienia m
z nim. Teul. U, 4. — 'j!. Nauczyciel, który "wywien
w wierze , tak jaku sam do piekła się dostanie , I) dro-
gą też dyscypuła swego zabawi. Gliei. Wyh. L 5. I»-
pląoze , zagmatwa, zarazi, o;i/)o$. wybawić , zbawić, xba-
wca ZAP.AWKOWY, a,^e, od zabawek n. p. dziecin
nych , 3titi'Crtrcibi( • , Spicljcuflil • . Nie każda rzecz zi
bawkowa, 1. j. przeinaczona w inteneyi do z.ibawki , \t:
zabawną dart. Myit. 225 ZABAWNICZEK, czka, ŻABA
WMS , ia , m. , bawiący cz\li zabawiający kogo ucie
sznie, ef. krotochwilny ; Ross 3u6aBilHKl , fili ^ńWtKn
bci ; (Croal. zabavkza • kłótnik , plotka , itlusor , r«u
tur; Rag. zabaviiegl eiercilalor). SumpUbui (juam par

ZABAWNISIA - ZABAZYC.

cissimis uli debet, do wystawy nic, kosztów skromnych
tylko i potrzebnych ; i przeto zabawaiczków , wysla-
wniozków , strzeilz się ma. Boh. Ossol. i. — W rodź.
źeiUk. ZABAWMSIA , i kobieta uciesznie zabawna , ctnc
Sfitoertreibfriiin ; ( R",?. zabayiteghza exercitarix }. ZABA-
WNObĆ , ści , 2., ucieszność zabawy, ucieszne zabawienie,
przymiot tCiO , co jest ueiesznie zabawnym ; jeihiertret--
htnii Slmiebmlidifdt , Unterfcaltiiiiij ; (Cam. sabavlivost< kłó-
tliwość). Trzeba młodym pozwalać uczciwej konwersa-
cyi 'i zabawności. Mon. 73, 619. Poszedłem ku trze-
ciemu kątowi, chcąc tam znaleźć miłą zabawność. ib.
71,512; oppos. nudność. ZABAW.NY, a, e, — ie adu.,
*§. i) zatrudniający, zadający wiele do czynienia; ltc=
Waftigcnb , »iel ju fd)ajfcn madiciib. ' Zabawny czas jest ,
gdy pdniej orać, siać, kopać. Petr. Ek. 14. Dni za-
bawne, robotne, dies negoliosi. Cn. Th. 15i5G. — Już
Prusaków prawie do ostatecznej nędzy przywiodła tak
długo zabawna wojna. Krom. 004 ; tam dtulumum hel-
ium , tak długo bawiąca, ciągnąca się, wlekąca się,
trwająca, mecząca, mordująca, wycieńczająca; loiuje bail»
crnb , laiigtricriij. — Suhjetive: Zabawny, zabawiony, za-
jęty, zatrudniony, befcbĆiftiGt ; (Croat. zabaviyen occupatus ,
remoratus; Eccl. aaóaBHUH;. Ludzie, choć najwięcej za-
bawni , powinni pokazować , jakoby nic nie robili. Lub.
Roz. 55 Około dzieła swego zabawna troskliwość raa
w samej zabawie osobiiwsze ukontentowanie. Pilch. Sen.
''»?. 57. Mężczyzny tara są zabawni z okrętów windo-
ić, Do skle[ió'.v obszernych swe towary chować, Prze-
iwać , i rachunki zbierać. Jabl. Tel. 54. Powinien Ma-
hometan pięć razy modlitwy swoje mówić przez dzień ;
a~ jeśli zabawny, tedy przynajmniej rano i wieczór: a
ktoby bardzo zatrudniony był, przynajmniej raz powinien
się modlić. Siar. Dw. 01. Ażeby się mogli udać za po-
lityków wiele myślących i mogących , ustawicznia są za-
bawni, zakłóceni, zainteresowani. Mon. 72, 294. —
§. 2) Zabawny, ueiesznie miło bawiący, rozrywający, roz-
rywkowy, ucieszny; Ross. saóaBHUU , imterCmlteiib , 5cit=
scrtrcibcnb, {oppos. nudny). W powiadaniu wielce był
zabawny, i miło go było słuchać. Aras. Pod. 2, 62. Je-
steś wesół, zabawny, w żarciki obfity, Lubią cię, bo to
zawsze zabawi kobiety. Żabf. Firc. 24. Znałeś kiedy
tego człeka, niewymuszonego w swoich postępkach, za-
bawnego przez umiejętność , ludzkiego przez tkliwość.
Zab. 14, 296. Ten Mecenas, oprócz biegłości w swej
sztuce, ma być także bardzo zabawnym. Tea/. 9, 25.
Nie każda rzecz zabawkowa jest zabawną. Czart. Myśl.
225. W Warszawie tego mają za zabawnego, który coś
I dowcipnego z uszczerbkiem sławy bliźnich powie. Teal.
' 15. f, 5. — In deleriorem parłem: Zabawny, ucieszny,
, śmieszny, osobliwszy, dziwaczny; nnrrifc^ , Ićic^crliĄ , nniit=
I itrlid) , fpnbcrbar , fcitfam , articj, ortliĄ. Tak zabawnego
półgłówka jeszczem nie widział. Teat. 55, 42. A toby
wcale rzecz zabawna b\ła. ib. 52. d, 48.
• ZABAZGRAĆ , f. zabazgrze cz. dok., bargraniną zapisać,
»oU ftbniimii, yell friCdii. Autor kart (do ęryj , tej za-
bazgrancj xiażki. uczynił sie nieśmiertelnym Hraj. Pod. 50.
ZABAZYĆ , ('ZABARŻYĆ. Bndlk. Tr. ), 'cz. dok., zażądać ,

ZABCZASTY - ZĄBEK.

103

pożądać ; i^cliiftett , 1'fgctircn ; {Boh. baziti po nekom ■■ tę-
sknić, cf. nabażyć się; cf. Ross. BUÓa^iiTb |)rzysiegą osie-
gnąć , wykląć , Bu6aa;nTbca przysięgać się , liląć , cf.
bożyć się). Myśl się z swemi żądzami watpliwcmi sprze-
cza , Co zabaży , to znowu nie chce wola człecza. Min.
Ryl. 5, 109. Wszystko im było wolno i godziło sie,
cokolwiek zabażyły i chciały. Mon. 76, 807. Kto sie
waży zażywać zabażonych rzeczy w chorobie , sam sobie
szkodzi. Sak. Probl. 199. — Zaimk. Zabażyć sie komu,
zechcieć się komu , ciiicii gcliifteil. Zabażyło mi się , za-
marzyło mi się , zachciało się. Uudz. 72. c3 ift mir ciit
Sufti^cii, ciii 3Uipctitcbcii amjcfommeii. Wolno tam czynić,
co jeno komu się zabaży, i co komu ślinka do ust przy-
niesie. Weresz. Reg. 25. Niektórzy chorzy przychodzą
do zdrowia , gdy 'zakuszają pokarmów , których się im
zabaży w niemocy. Sak. Probl. 198. Kiedy jej sie cze-
go zabaży, tedy jej potrzeba dodać. Syxt. Szki. 402. Mło-
dej *żcnie leda czego się zabaży. Pot. Syl. 25. Niewia-
sta do tego , co się jej zabaży miłego, zawsze sie pnie.
Petr. Ek. 67. Panom się lada co zabaży. Pot. Syl. 259.
Pot. .Arg. 145. Niegodzi się wziętego urzędu, kiedy się
zabaży, porzucić. Pelr. Pol. 185. Pot. Pocz. 485. (kiedy
kaprys przyjdzie, podług kaprysu). Chcą, aby im wszys-
tko wolno było i czynić i mówić, co się zabaży. Gorn.
Dw. 150. (co im na myśl przyjdzie).
ZABCZASTY, a, e, — o adv., na kształt ząbków , z ząbka-
mi, ząbkowany ; luie Sćibntlifn , mit ficiiicii ^a.{}\xm , geja^itt.

— Anat. Myszka wykarbowana ząbczasta lub pifkowata,
serratus poslicus. Krup. 4, 00.

ZABĘBNIC cz. dok., Zabebmać niedok., zacząć bębnić , li)§»
trommcln, 311 Irommelit oiifancjen; {Bosn. zabubati , zabo-
sti inpgere, cf. zabość).

ZABECZEĆ cz. dok., Zabeknąć jednlL, zacząć beczeć, lośblijfeit,
an^cbcn 511 bitjtfcti , aiifMócfeit. Zabeczeć = beknąć, zabeknąć.
Cn. Th. 1590, (ob. Za-, Praep. insep.). Jagnię z całej
siły vvrzeszcząc zabcknie. Zab. 15, 37. Owieczki zabe-
kły. Przyh. Ab. 57. — fig. tr. Oj zabeczy on na mie
■■ popamięta mię. Bndlk.

ŻABECZKA, ob. Żabka, żaba.

ZĄBEK , bka, m , Z.ARECZEK , czka, m., zdrhn , mały ząb,
eiii 3'ibiiil)e!i , fleiticr 2(i\in: Rag. zubicchi = ząbki; Eccl.
syóoKŁ : Ross. syóOKi , syóoąeKi , ( syóeifE , syóynKs
ząb w jakim narzędziu , w grzebieniu). Dzieciom ząbki
zwykły się puszczać ósmego od urodzenia miesiąca.
Comp. Mcd. 445. (Ross. KjacTb 4eHrn Ha syóoKi dawny
zwyczaj kładzienia , odwiedzając położnicę, pieniędzy pod
poduszkę ; syóoKł noao.iOTnTB , nocepeópnrb , piastunce
podarunek robić z okoliczności wyklucia się pierwszego
ząbka). Muszą słabsze i subtelniejsze ząbki twardszym
ustępować. Sak. Probl. 75, (cf. mleczne zęby) — Transl.
Taśma u smuklerza rozmaiła, jako to, w wemik , fu-
trowana , w bugler, w wężyk, w oczka, w ząbki. Ma-
gier. Mskr., (cf. Vind. sobizhi , sobze , sobizhje < koronki
damskie). — Przy wieczku tej silni jest umocniona sprę-
żynka, zaczepiająca się w ząbeczkach pręta. Jak. Art. 1,
80. — Archil. Ka przystrojenie gzemsów wymyślili ząb-

704

ZABEZPIECZYt; - /ABIADAĆ.

Z A n 1 C.

ki. Rog. Bud. ."9. — g. Ząbek , bka , m. , biaJozęby,
miano p^a , Aglaodot. Cn. Th. 693. SBciPiafm, SJainc md
J)mibec<.
ZABEZPIłiCZYi";, ZABESPIECZYĆ «. rfoł , Zabezpieczać
fiierfoA., bezpiecznym uczynić, bezpieczeństwo zapewnić,
lawarować; )id}n maó)tn . fid;cr ftcdeii, ncrficiicru, flĄcrii;
Croal. zaszegurali ; Hoss. oóesonaciifb , oóeanciiiTb ,
oóesneMHBaTb , oóeasaóoTiiTb, o6e33aóoiiiiBaTt. W niczym
siebie nie zabespit^czam , na wszystko jestem golów.
Pilch. Sen. lisi. 2, 12. nie jestem bezpiecznym, nie
spuszczam się na bezpieczeństwo , nic mam się za bez-
piecznet.0 ; ić) paltc mid) iiid)t fiiv fi^er , Itin niifit forgloe ,
III foriilofcr Sidicibcit. . — O zabójstwa zapłaty , ten lud
zabezi)iecza PoiJ przysięgą, że odilal , a tamten zaprze-
cza. Dmoch. U. "2, 182. zapewnia, utrzymuje; werfit^crt,
te^niiptct nlś ftc^cr iiiiD aeiuig. Zabezpieczony, Yind. sa-
grifban , safegiirjan. Zabezpieczający; floss. yBipiiTCJb-
HUii , y40CT0BtpiiTeJbHii . (cf. uwierzyć). Zabezpieczenie ,
Croat. zaszcf^uranye ; Ross. y.WCTBOfitpcHic, t)ie Si(^Ct<
jłellung . Serfid^erung . Już mam o tobie nadzieję ; ale
nie zabezpieczenia, fitch. Sen. lisi. 121.

ŻABI , ia , ic , od żaby. od żab , grofĄ = ; Boh. źabj ; Croat.
sabij ; Bosn. spjabni ; Ross. )KaOiri , Jaryiueqifi. Żabi
krzek . od ikrzenia , ( iiiiud est skrzek od skrzeczenia.
Cn. Th. 1550), (5rpfd;loid;. Wyrzucony z tej świątyni żabi
•skrzek bałamutni Mahometa. P.inimod. 89. żabi krzek.
{Rag. xabokrek ; Bosn. spjabokrck < żabinek jaskier). — Miner.
Żabi kiimień, borax, Srótciiftcin. Sienn. 527, Ros!>. HtaóiiKt.
Żaba rogata czub na głowic miewa, a w tym kamień
'roście, co go żabim kamieiiiera zowią. iSifn/i. Wyki., (cf.
żabinck kiunień;. Żabia kostka, npocijniim l'Hn. ; ossicutum
in sinislro lalere ranae , i/tiod in aijuam dejeitiim, fervere
eam facit; quo{l vero est in sinislro liilere, fervenlsm aqiiam
refrigerat. Cn. Th. 1356. grofc^Dciii. — g Anat. Żyły
podjezykowe albo żabie , wy(juszczają z siebie małe od-
nóżki do gruczołków migdałowych . do języczka . do
myszek początku gardzielą idące , venae raninae. Krup.
Cl, C5. Pod s()odcm języka krwawe żyłki żabiemi zwa-
ne. Ptii. Cy. 2, \'J'Ó 5ro|d;abcrii. — Uolan. Wodny
opich niektórzy żabim zowią , bowiem przy wodzie 'ro-
ście , gdzie się żaby chowają, (.resc. 275. SBaJTeropptc^.
Żabie gronka, herniaria , 93riid>fraiit , niewielkie ziółko,
nizkie , krzewiste . na rup_tury bywa zażywane. Kluk. Rosi.
2, 206; sporysz trzeci. Slesik. Pfd. Ai5 , Boh. żabinec.
(cf. żabiniec , żabinek), rdesno. Zabić gronka, Ambrosia
elatior , gatunek boiybytu , ros^nie ni Uijorach. Kluk.
Ptjkc. i , 29. t>k crlłaluie ®óttfri>ei|c , ciii Si>imncrgfipa(^iV
[Żabie oczka, nie zapominaj mię, barwa, tiiyosolis sror-
piodis paltuslrit L i n n. SUcrgiJmciilidjt. Sienn. Lek. 257 ,
ob. Niezapominajki 2 |. Zabi kwiat, zięb;, ob. i'apawa.
Żabie kośmy, ziele, ob. Zorawie noski ŻjIm ściek, by-
drocharis , rodzaj rośliny, mający kwiaty białe pachnące;
rośnie dziko. Kluk. Dykc. 2, 45. JrofdjbiB-

ZABIADAt; Ci. dok., zacząć biadać, narzekać; jU rottfljgcn
brgiitiifn . b^jammern , in SBefiriagen auibitiitn. Nie jeden
taro na ojca, na matkę zabiada. Paiik. Di 37. Wierz

mi, nad kim pocznie mścić się , iż zabiada. ib. 116 Duch
zabiada na wu'ki ubo;^'i. Wad. Dan. 170.
ZABIĆ CS dok.. Zabijać niedok , wbić co za czym , z tyłu,
bijąc wpuszczać w co , wtłoczyć , (;intcr etiras binfiii fiila«
gen; Slov. zabjgam inlerńpio ; Croat. zabijam, zabiti in-
cutio , zabienye ; Rug. zab;tti infligere ; Bot'.. Zubiiti , ra-
bosli figere , immillere ; Rots. 3a6iiTb . 7d6iiBaTb. Zabić
sobie cierń za skórę , za paznokieć. Ld. Przeciw zabi-
ciu za skórę trzaską , tarniem albo gwoździem , albo
przeciw zastrzałom, plastrzyk len przyłożyć, a wnet
wyciągnie. Urzed. 55. Cieniem idąc, w nogę się zabi-
ła. Olw. Ow. 412. ("uderzyła się w nogę, potknęła się,
uraziła się). Zabijam koniowi za żywe. C'i. Th. 1358.
ih. 1355. cin >pfcrb i'crn(igffii , mit bcm DJngfl niif ba« it-
ben, mif ben Scroen fommcn. Zabicie żyły jest rzecz szko-
dliwa; bo nietylko cliromota nieuleczona z lepo bywa,
ale też i wszystka noga schnie. Hipn. 120. td. Końtk.
Lek. 57. Zabicie za żywe, zagwożdżenie, zakłócie, bai
Scrnageln eineś ^ferbe^, pochodzi z niebacznego albo t
skwapliwego kowania Hipp. 127. — Fig. Zabijam ko-
mu za żywe. Cn. Tb. 1358. Dudz. 72. diitum hoc du-
clum ab equis , guornm ungulis fnber solem suppinjens ,
clavum ad i'ivum adegit. Cn. Ad. 1295. doskwierać
mu, dokuczać, dopiidiać , w sadno mu trafić, uiazić
bolesno ; cinfit fd)mer5baft bfictbigcn , ibm cmpfinblid; juffpfti,
i<ai cmpiinblidłfte gIccfdKii trcjfen. — .Aliier lig. Zabić k.inu
klin w głowę (cf. klinl, wsadzić mu skrupuł w głuwe ,
trudności , wątpliwości go nabawić; jcmaiiben cincn gjpj
tn« O^t fepcii, cincn Scil bnr* beu Jtopf jiigcn. Trudna
kweslyą zabił im klin w głowę. Wud. Dan. 39. Dya-
belny im jejmość zabija klin w głowę z tym Szykano-
wiczcm. Tent. 16, 45. — §. Zabij ić co, zatykać, zapy>
chać, zamykać bijąc ; i)erfd)lngcn , ticrfcilen , '.lernageln , »«•
ftoptcn, ycrmadien, jujdilogcn , ^nniad^n ; Uoh. ukijuiti , za-
klinili ; Vlri(/. sabiti , sabijali; Ross. saOuTb . aaÓHBan.
'Nawiertanie drzewa oliwnego ma być aż do 'drdzenia, i
zabite debowcmi lub sosnowcmi czopy. Cresv. 438. Za-
Ijić armatę, działo, zagwoździć; \'ind fhreblali, sabija>
ti, cinc Śanpne oernngcln. Odgwoździć armatę, jest to
wydobyć z zapału armaty gwoźdź, zabity dla uczynieoM
jej nieużyteczna Jak. .Ir/. 5, 505. Zabić drzwi , okol {
Ib""" - gcnftcr ycrnnjcln , oerfdilagcn , iiermiicten. Zabijui
oponą , kobiercem drzwi , dziurę , ubtendo aulaea janwat,
Cn. Th. 13.'i8. ycrbangen , perfAlagen Okna zabite hjlj
dlatego , aby ludzie obaczywszy światłość do cerkwi li|
nie cisnęli. Pim. Kam. 91. Zaraz każę zabić to okaA.
Teat. 20", 44. Zabić deskami, mit 2<rctfni rcrWogU,
i>crmiidicn ; Ross. saóntb , saóiinarb , ( cf aaóiiTbca ukry<
się; Rug. zabit locus remnius , mjesto pusclosceno ; t*4
cf. 'zabyć, 'zabywać) Ituzuinieją , źe za ich powiatem
lub ziemią świat deskami ji-st zabity. Teat. 19. c, 50
(koniec świata, ziemi). Zabić beczki, faski. napełni-
wszy, napakowawszy je ; toniien , gńlfcr pcrii^liiflfn ; Boh
bedniti, bcdnjm , zabednili , zabednowali , (cf bednarii.
Zabić co w beczki , włożywszy, wpakowawszy beczki za-
bić, cf fasować; in iunncn finfaffen , einfctdaflfn. Ha-
porfen unb pcrfólagm. Gdy dworka przędzę odbierw.

ZABIĆ.

Z A B I C.

705

w beczki ją zabić powinna i odesJ.ić. Hattr. Ek. 77. Ka-
myczki borasowe , gdy mają do inąd wieźć, zaprawują
je z szmalcem , i to w 'tunki albo w beczułki zabijają
wesjjóJ a borasowem ciastem zowią Sienn. 594. — Za-
bić co czym, zakłócić, zamieszać bijąc, kłócąc, cf. za-
czynić , zaprawić ; emio3 luoiiiit einid)iagcn , fĄlagctib , um<
ru^renb Dermiff^cn. .Mleko jajem zabite. Haur. Sk. 515.
Zabić na gorialkę. Tr. — |. Inchoand. Zabić kogo , za-
dać mu raz, zaciąć go; einem cineii |)ie& gebcii, ti)n ^aiieii,
ibm cineii Stfclag ucrfcSen ; Hoss. saóiiib , saóiiBaib , (aa-
6nBKa zabijatyka , saóiHMCCTBO warchołstwo , 3a6ia>iiiTb
warcholić). Przychodzi Waiek do dworu na skargę, ze
go Wawrzek zabił, że go rznął przez głowę. Ld. Zabi-
jać kogo, mocno wybijać, tęgo bić raz wraz; cillflt }lt
Jobc piiirtcln , an^altenb pniflcln, berb aiu^pnigehi. Zonę
zabijał. Jubl Ez. 2)1. — 'Powietrzem, paraliżem zabi-
ty . ruszony, naruszony ; »om Scf^lagc gcłVoffcn, tom 6cfcla=
ge gcriiljrt. Paralylicus , ocbromiony, powietrzem zahily.
Mącz. Parahżu , to jest , zabicia powietrzem leczenie.
Sienn. ffej. Szałwia na członek powietrzem , jak mówią,
zabity przykładana , bardzo pomaga. Cresc. 255. — §.
Zabić > zabić na śmierć, ubić, zamordować, pozbawić
iycia biciem, pociskiem, strzałem i t. d. ; tobt fd)Iagcn,
Ctfd^lagen , tóbtcn , tobt fłcd[)cii , tobt fd^ie^eii u. f. ro. ; tloh.
zabiti, zabigi, zabigeti , zabjgim; Slov. zabiti , zabjg/im,
usmreugi , ("uśmiercić); Sorah. 2. sabisch ; Sorab. 1.
fabicż , zabiyu, zkonczuyu (cf. skończyć), skonzowacź ;
Yind. v'biti (cf. ubić), pobiti (cf. pobić), vhij:iti, vmoriti
(cf. umorzyć), pomoriti, ufmertiti , vmeriatiti, potnerla-
titi , vmoruvati, pomorjati ; Carn. usmertili; Groat. umo-
riti , umórjam , vumarjam , vmoriti. zkonehati, zkoncham ;
Bosn. ubitti , umorilti; Rag. zabitli", umorilti , umorivati;
Eccl. H^EHTii , H^EHBiiTH , yóiiicTByio ; Ross. yMepTBHTb ,
yMepma.iHTb (cf. umartwić, cf. umarły), vulg. yxo4iiTb ,
yxoa<y, (cf. uciiodzić , ujść). Na śmierć kogo zabić.
Yol. Leg. 7, 600. Stan. Aug. Lepiej być pobitym , niż
zabitym. Teat. 51, 86. Nie 'zarazem męczennikiem ten
jest, któremu gardło wezmą; lecz ci podobni są mę-
czennikom , którzy dlatego zabijani i rnordowani bywają,
dlaczego męczennicy pozabijani byh. Znrn. fost. 244 h.
Każe zabić , zabiją , zetną ,' spalą , strują. Paszk. Pz.
49. Kto długo zabija, nakoniec sam zginie. Teat. 15,
35, (cf. nosił wilk, nosił, póki jego nie poniesiono).
Szukają Wac Pana po wszystkich stronach na zabii'ie.
Teat. 56. b, 97. (by go zabić, sprzątnąć, na zabój). Tam
się wczoraj o ciebie kłócić, bić i zabijać miano. Teat,
30. b, 25. Jam milczał; choćby mię zabito, nie po-
dałem po sobie. Jabl. Tel. 29. Za pana swego da się
zabić. Jabi. Tel. 72. Nie brzydzą się ludzkiej krwi,
nie inaczej by wołowa być miała , wylewać, ci którzy
człowieka zabić, nie mówią zabić, ale uśpić, pożreć,
pozobać, jako mak posiec. Kosz. Lor. 145. 6. — Transl.
Spać jak zabity, jak zarżnięty; fdilofeii irie einc SRa^e, fejł
f^lafen, (cf. letarg, cf. 'śpik). Śpisz jak zabity. C-. Oj
co śpię to śpię na wszystkie cztery boki. Teat. 8. b, 17.
Spał jak zsiity, w cieniu rociągniony. Past. Fid. 88.
Bij zabij! ob. Bić. — Juranda: Oto ciało pana boga

Słowni* Lindego wyd. t. Tom ¥1.

mego biorę, jeślim co winien, niech mię po wzięciu
tego sakramentu pan bóg osądzi i nagłą śm ercią zabi-
je. Sk. liz. 1066, ( cf. niech ztąd nie z<lrów wyjdę ).
— Przeklinając: By cię sto piorunów zabiło, przeklęty
kłamco ! Birk. Gi Kon. 44. Ten oszust, bodaj go mar-
nie zabito 1 Teat. 30 e, 71. Bodaj był zabit , kto mię
tu źle wspomina. Opal. Sal. 157. (bodajby przepadł,
zginął, skąpał). Nie o to-ć mówię, bodaj cię zabito.
Mat. z Pod. B 5. do kata, do kaduka, jiatt §ciifcr! Bo-
dajże go zabito! Pot. Jom. 114. Pytam, bodaj cię za-
bito , któż mu da żonę ze stu tysięcy, kiedyście mu juz
wszystko przepili! Falib. L 5. (tam do kata). — Zabita
śmierć, którą kto drugiego traci. Cn. Th. 1538. zabicie,
zabójstwo , zabój ; JobtfĄIag , Worb , (Srmorbmig. Cezar
zabitą śmiercią zginął. Pelr. Pol. 188. Zabitą śmiercią
zszedł Hipolit. Otw. Ow. 632. Karol król Neapolit.iński
za sprawą królowe] Węgierskiej Helżbiety, o zabiła śmierć
przyszedł. Arów. 592 ; {interfectus est). Zabitą śmierć za-
służył , zasłużył gardło , zasłużył ściętą śmierć. Wiod.
Skarano ich zabitą śmiercią • na gardle. Cn. Th. 1538.
Zabitą śmierć! exclamal., n. p. Zabitą śmierć, nie lak-
byś ty się miał, gdybyś co umiał. Gom. Dw. 215. do
kaduka , do kata , do dyabła , junt $cnfcr ! — Zabijać
bydło , bić bydło , bić rzeź ; Boh. zabili ; \ind. saklati
fcf. zakłóć), sadaviti, (cf. zadawić) ; Ross. saHa.iaio ;
fd)!ad)teii , abfi^IaĄten. — Theolog. allegor. Więcej się trzeba
bać lego, co może zabić ciało i duszę, niżli co tylko
samo ciało zabić może. Rej. Ap. 2. (niszczyć, zniszczeć,
więcej boga, niż ludzi). Jest i w ewangeliach litera,
która zabija , jeśli według litery trzymać się będziecie ,
nie będziecie mieli żywota w sobie , litera ona zabija.
Zygr. Gon. 253. gubi, zgubi, do zguby przyprowadza,
ber Sut^ftntc tobtct. — Fig. Ir. Więcej ludzi rozkosz za-
bija, niż morze lub wojna gubi. Mon. 76, 7. (wy-
cieńcza, niszczy, wyniszcza). Co się zabijasz tym postem
kwiecie młodości, czemu tę urodę anielską tracisz? Sk.
Kaz. 113 i. (męczysz się, morzy.sz się, umartwiasz,
martwisz się). Samson, on wojownik tak mężny, dla tro-
chy wody, której mieć nie mógł, umierał; a którego
wojska porazić nie mogły, maluczki go niedostatek za-
bijał. Sk. Zyw. 2,26. do śmierci zbliżył, Bvad;te i^n
bcm Jobe nal)C. Powoli oni siły nabyli , które wały mor-
skie w nich zabiły. Jahl. Tel. 102. umorzyły, fie ^atteit
iit i^iicn alle M:a\t ertóbtct. Zabiłeś mię , zjadłeś mię.
Cn. Ad. 1293. wielkąś mi szkodę uczynił. Cn, Th. 1558.
zniszczyłeś mię, śmiertelny cios mi zadałeś; bil taft m{(^
tobt gcmad)t, totnl ruiiiirt. Każde jego słowo zabija mię;
ale pokrywajmy te wzruszenia. Teat. 54 , 91 , ( cf. nie
mogę więcej tego słuchać, nie mogę na to patrzeć, przy-
kro mi, ledwiem żyw na to, to śmierci mi się równa,
'dobrzem żvw na to, 'dobrzem żyw, to słysząc, widząc
( cf. ile żyw), to człowiek słysząc, 'umiera na poły,
radbym się pod ziemią głęboko widział). — §• W karty
grając: Zabić, fte^m Sartcnijjtclc, ftedicn, ft^lngeii. Zabił
tuza kozerą. Tr. — §. Zabić czas; Gall. tuer le tems ,
ob. truć czas, bie ^dt tobteit. Dzieło to czytać niektórzy
zechcą za romans, żeby czas jak mówią zabić. Xiądz. 277.

89

706

ZABIE - ZABIEDŹ.

ZABIEDŹ.

Lud, o swoje nirdliaJy , cudzych spraw ciekawy, Co dla
zabicia czasu , ihce tylko zabawy. VVcj. Lhl. 5. — §.
Zabiły Niemiec, \Vłoe[i , Francuz, Anglik > ciłą pębą ,
lub tez upaity do zabicia az |.r?y swojej narodowości,
lub slronności naioi^owej; ciii flniijir Stlilfl^C, S'"'- < Si-
li, f. ro. ; i Hoss. 3a6iiTb noro bijąc kogo zaiiukać, przy-
lcjić , ąłupawym uczynić;.

ŻABIE, lęcia, H.; Boh. żabć. ŻABIĄTKO , a, n., idrln. ,
młoda zi.bka. yUA zabi; cin jiiiigcś grrfd-^tii, iai SwnflP
ber griifdje, (cf. iabi krzek). Z zdepUnych iabiąt , wołu
uszło racicy jedno. Zuii 9, 19. liyik.

ZABIEDŹ iniiuns. dok , Zabiegnąć, /'. zabiegnie, zabiegnę ,
med jednll. , Zabieżeć , /. zubieży niedok. , Zabiegać
conlift., Zabiegiwać czesi.; Boh. zabćbnauli; Sorab. 1.
fabieżacz, z^bjju , zabjżinn . zabjliam; Croat. zacbuvam ,
zakralili. zakrai bujein, (ci', zakroezyć ); Boss. saCtHiaTb, 33-
fitraib, npejiynpeAiiTL npiMij npe*4aTb, Dpc4iycKopiiTb,
iipŁMiycKopHib, BOcnaiiiTb, BOcnflinaTb; zabiedź gdzie,
biefiiiąc z:'|'ęilzć .oię , zalecieć, zapłynąć, zajecbae ; tief
^iiifiii Iniifni, im Sniif ticf ciiibriiiocn. Borbriiigcii , biś iBoŁiii
Iniifcii, lilcii , brinflcn. Zabiegam gdzie daleko, procurro
lonyius, defetor ctrsu uliquo, defert me cunus otigiio. Cu.
Th. ióoCL — Pr. et (ig. Ir. Tatarzy n dalt-ko w Polskę za-
biegł. Tr., (cf. zagony puścić). Szum rzeki tak po wszys-
tkich slronai h się rozlega , Az gło.s diilej niż w kraje
sąsiedzkie zabiega. Olw. Ow. 53. Wieśniacy mało nie
zewsząd i z bydłem do miast zabiegali. Bai. Sk. 74.
(uciekli, schronili sie, ot. Zabieg, ucieczka dokąd). Wszy-
scy się puścili ku Wenecyi , gdzie on ich miał czekać;
zabiezauszy trochę do Hiszpanii, ^^ys. Ign. AS. (zbo-
czywszy, zwiedziwszy;. Do wysp Filipińskii'h jakoby na
przechadzkę zabiegali. Biik. Sk. Bob. (wycieczki ro-
bili). Ten 00 wiele z ich ojczyzny wygania , sam też
w obcej ziemi zginął, zabieżawszy do Lacedemonów ,
jakoby tam miał mieć miejsce bezpieczne, i Leop. 2
Mttih. 5 , 9. (gdy się do Lacedomończyków dostał. Bibl.
Gd.) — \enalor. Zagraj pierwszy odezwał się , za nim
inni 'psi; zabiegałem sam, i na oczy moje widziałem
potę/nepo dzika. Jeat. 19. 6, 72. dojeżdżałem, id; cilte
on ben Crt (lill. — ^. Z»\mk. Zabiegam się, zawodzę się,
zajiuszczam się do skoku , e.t proc.ursu rapio impeliim.
Cn. Th 155G. ei t40l-2. ben 91iifpruii(j mołcn, ben 31h«
fa^ tiebniru yim ^iiiifen , Dicnnrii , Springcn. Zabicżał się nań,
co nió^ł, n.<jwiększym pedein. 1 Leup. Dan. 8, 7. (na-
tarł nań. Btbl l)d). — ^imll'<ter. W. 1183 wojna Buska,
i zaraz z niej wzniecona Węgierska, Kazimierza ::abiegła.
Knm. I'.i5. zaskoczyła go, bcv Slrico fiim ilim iiber ben
^a\i. — §. Zabiegać się , rozbiegać się , zirpędzić się,
niewstrzymanie , iiiS Cniifcn iiiiiiiifijnltfam Jiincin gtrrtUjcn.
Tu się koła tak b\ły zabiegły. Ze nie Awentyn
Rzymski porównany Mógł być do naszej j szkodli-
wszej rany. Miosk. Byt. 2 , 59. — Fig. To się jui
zabież^ło, że już jirawie bez wstydu ludzie nic na przy-
rodzoną uczciwość nie baczą. Herb. Sial. 492. (zabrnęło ;
daleko, posunęło się wysoko, górę wzięło , wygórowało,
(8 ifł fdipn fo nirit bamit flcfiMiimcn , " ob. zabiegłość nby-
czajówj. Cudzołóstwa teraz bardzo się zabieżały , że ni-

kogo o to nie karzą. Sox. Art. -ii. (zagęściły się , fmb
tińnfig gcirprbtn, cl. in Umldiif frn^^nicn, fldńufig trorben).
Pozwy potwarne bardzo się zabieżały. Berb. Slul. 492.
Zabiegły, daleko zapędzony, daleki, odlei;ły ; tvcit cntfernt,
eiitlcgcn. Na rozlanej szeroko mórz płynnych przestrzeni
Za wschodem gdzieś zabiegłym, ostrów się zieleni. Zai. 15,
154. hniai. Ogarnąwszy wieikiemi ziemny krąg ramio-
ny. Sprzągłeś z Me.xykiem śniadym zabiegłe Japony. Zab.
12, 227. Zabiegły, daleko się zapędzający, daleki; fern,
mit, fidi n'cit erflifdrnb, mit {linfliielmiicnb. Hzeka na-
przód wązkim 'strużka ścieśniona kor\lkiem, Zabiegłe
łąki hojnym daruje pożytkiem. Zab. 9, 112. Zatł. Nie
tego patrzymy, co jest, ale strasznie na dal swoje za-
biegło posjłamy mjśli, aby na głębsze rzeczy dojście
wyrafinowane przygotować odpory. Itlon. C8, 151. iior»
reiiiiciib, porfpringtnb, percilenb. — §. Zabiegam Jvoło cze-
go, sludeo aticui rei, eircumairro. Cn. Th. lóiiG. tro-
skliwie, starannie, pilnie chodzę koło czego, krzątam
się , kręcę się , uwijam się ; \ić) tuinmclnb muben , ge<
fd;ńftig bcforgen , dmfig jii 5i!erfe gcbtn. Duma siedząc, pra-
cuje , robi , zabiega , aby miał swe 'pochowanie z żonką,
z dziatkami. Falib. B. Zabiegły , co umie zabiegać , na-
bywać, pcrilus acquirendi. Cn. Vi. 1537, d-f. prze-
m\ślny, przezorny; intiiftrićS , n'(tlil'ńlig, bttricbfnni , cf.
zabiegłość). ścisnąłem serdecznie tak zabiegłego i ży-
czliwego plenipotenta. Kras. Doi. 73, (cf. dzielny) — '■/_.
Zabiegać czego, o co, czemu » starać się o co | hi . ,
chwytać się czego: fid) ńmfig n-pnim biniu()(ii. eiiiig ^alI;.;,^
trnd;tcn, bc^Łolb Inufcn iiiib iciincn. Zabiegamy, łapamy u tego
nędnego świata podpoinożenia swego. Bej. Potl. h g g o.
On nie myśli ni o ezem, jeno żeby się we wszystkiem po-
dobał, pilnuje, zabiega, ulata, z iiaszi'zerliieniem zdrowia i
niebezpieczeństwem żywota. Gom. fli 287. Po śmierci Se-
leuka Jason 'cliuthwic zabiegał o kajłaństwo najwyższe. 1
Leop. 2 AJaib. 4, 7. (domagał się najwyższego ku|>(;<ń>iwa.
Bitt. Gd.). Dostojeństwa zabiegam, ambio. Cn. Th. 141.
Do.<itojeństwa zabieganie , amiiito. ib. Dostojeństwa po-
rządnie zabieg-ijący , caudidalus. ib. Dostojeństwa zabie-
gających stan, candidatorium munus. ib. Diistojeń>iwi
nieporządnie zabiegający, ombiliosiis , ambilor. ib. Prawo
Cezar wydał, aby przekonany o zabieganie i zikiipowa-
nie dostojeństwa jakiego, był surowo karany. /'il''h. SalL
53. Zabieganie, chwytanie, staranie, dostojeństwa za-
bieganie, zabieżenie. Cn. Th. 1337, (v^. Zabii g, tabiegł)i
Póki u kogo czego zabiegamy , szanujemy ; do.^tawiiy^
mało oń dbamy. Cn. /I-i. .880. Zabiegam komu, zabifl>
gam łaski, przyjaźni, naskakuję , zalecam się, laplo gr*'
tiain. Cn. Th. 1550; liże się komu. Wtod., ob. ulatywać
komu, fid> urn jcinaiibcif @iiii|ł licn<erf)en. ifim id<m(iArl>,
fid> bcc ilim ciiisiifdimeidjcln jiid^cn. Downidnt WiidMuwi
me zabiegał, ani na jego dwór uczęszczał Siryjk. 507. J*
łaski nie zabiegam u pana wielkiego. Lib Bur. hv>. — Cum
Dativo : Król Węgierski łasce xia/.at Nicmitikich zabie-
gał, krom. 414; (graliiim aucupalalui ). Ledwie kto jtii,
któryby łasce bożej przystojny m piidzickowanii'm labie-
giwał Birk. Dom. 114. (niby to najirzeciw wybiegać, U-
biegać w drogęj. O jakażby to b)ła wielka pocicehi •

ZABIEG.

ZABIEGAĆ - ZABIEGŁOŚ Ć.

707

twoja a radość twoja, a jakobyś dziwnie zabiegał a za-
sługiwał to xiążęciu onemu. Hej. Post. Di, — § Za-
biegam komu , wychodzę komu w drogę. Cn. Tli. 1.356.
wychodzę przeciw komu, ku komu, zachodzę w drogę ko-
mu , wyjeżdżam przeciw komu. Cn. Tli. 150S. eiiiem eiit=
gcflcn ge^cii , cntijcflcn fommcii. Myszka wiejska , wdzięczna
pańskich odwiedzin i pełna pokory, Zabiegła wielkiej
gości na wejściu swej nory. flor. Sat. 242. Dziesięć
reężów trędowatych zabieiało Jezusowi , i podnieśh głos
swój do niego-. iSskl. l.ue. 17. (zabicżeli rau. W. Post.
W. 2, 212). Zabieienie komu w drogę, 'zaście, wyj-
ście przeciw komu. Cn. Th. 1557. baś (Siitijcgeiujeben ,
Giitijcgcr.fi)aimcii. Powiedziano o Nabuchodonozorze , pie-
kło zagniewało się na zabiezenie przyjścia jego. Zygr.
Gon. 429 ; {in occurstim}. — Aliter : Zabiedź komu dro-
gę, zabiegłszy mu zastąpić drogę, cntiJCijtit flcljenb bcit
S5cg ocrfe^jit. Wszyscy mi. zabiegają drogę, ściskają mię,
kłaniają mi się. Teal. 54. b, 44. Słudzy królowi, który
powracał od Jezusa, zabiegli drogę, i powiedzieli mu:
syn twój żyje! Sekl.Joan. 4, 51. — Zabiegać by wstrzymać,
by ode[»rzeć !zaskakow;(ć, zagradzać, przeszkadzać, wstrzy-
mywać , zawadzać ; eiitge.łci; ijc^cn urn aiifjubaUcn , oliju-
tBCnben, ji4 ruifberfc^cii. .\ie pójdziesz przez moją ziemię,
abo więc wojenno a zbrojno ci zabieżę. 3 Leop. Num.
20, 18. (zbrojno się z tobą potkam. 1 Leop.). Turczy-
nowi już blizkiemu, abyś zabieżał, niepewnemu przy-
mierzu jego abyś nie wierzył. Janusz. Gksz. 0 4 6. Zważ
jakich warci są łask poddani twoi, Ci za ciebie każdemu
zabiegną losowi. Przyb. Luz. 526. (wystawią się na zfy
raz). Zabiedź komu od czego, zaskoczyć mu od czego,
zaskoczyć mu od 'spasi. ■ Cn. Th. 1592. zagrodzić mu,
eiitcm bcii SScci rooju uErfperrcn, i^ii bason aDid^ncibeit. Zi-
biegł mu od 'spasi , commealn illum interdusil. Cn. Ad.
1295. Alesandra, gdy był przysiągł , iż nie miał uczynić,
o ccby go Anaximen prosił, użył go ten tak, że prosił,
aby ojczyznę jego Lainpsak zburzył; król obaczywszy ,
ze mu od prosa zabieżono, cofnął wojsko. Budn. Apopth.
69. Zabiezenie komu od czego, zaskoczenie , praeoccu-
palio , aąliripatio. Cu. Th. 1557, cf. od.cięcie, przecięcie,
przerwanie: baś Sorfommon, 3(t)fc6ncibeii ber ©ommunicatioit,
ba§ 2>oreiIen , 3)orbeuijcn. Zabiegam złemu , niebezpieczeń-
stwu, szkodzie Cn. Th. 1556. zapobiegać, jiiyorfommen,-
SOrboiUjen. Przygodzie , której radą zabieżeć możesz , za-
biegaj. 1'ilch. Sen. lisi. 5, 232. Początkowi zabieg.ij , bo
późne lekarstwo nie tak pożyteczne. Rej. Zw.SO {princi-
piis ubsta). Z^biegajże początkom w czas. Hej. Zw. 154.
Każdej chorobie w czas zabiegaj, bo późne lekarstwo
niedobre bywa. Rej Zw. 73 b. Darmoby lekarstw chcieli,
gdy puchliny w sobie Mieć będą , zabiegajże niż przyj-
dzie cłiorobie Stunk, Pers. 24. Zabiegający, Ross. npexh-
OxpaHnTe.ibHh]H, (ochronny). Zabiegające lekarstwo, pre-
zerwa , prezerwatywa Ross. npe4'B0xpaHeHie. Zabiegaj ile
możności temu nieszczęściu, którym bogowie Sycylią ka-
rzą. Boh. Kom 2, S18 Złodziej tu będzie pewnie na
gałęzi; a móąłby początkom snadnie zabieżeć, by chciał,
a to najsnadniejsza zabiezenie nie kraść. Rej. Zw. 154.
ZABIEG, u , nł. , zabieganie, zabieganie się, zapędzenie

się dokąd, bai5 ?3orIaiifcit , Jiefliiiieinlaiifcti , SSorbringen,
^incinbrinocn ; wtarczka , wycieczka, napad, zagon, baS
|)ineiiiftr£ifen in ciii ganb , bie Strcifcrn}. Dał mi bóg od-
poczynienie zewsząd, i niemasz przeciwnika , ani zabiegu
złego. W. 5 Reg. 5, 4. Nie przywożą nigdy upomi.Tków
z Algieru do Stambułu, aby nie miało być kilka dzieci,
wziętych na zabiegach morskich. Klok. Turk. 52. ( ex-
kursye morskie , rozbójnicze ). Wyliór dam sarajowych
przychodzi z zabiegów morskieli i lądowych , i z tak da-
leka te panie przywożą, jak daleko okręty Mahometań-
skie zapadać albo Tatarskie wycieczki zajmować mogą.
Kiok. Turk. 47. — Zabieg uciekającego , uciekanie da-
leko zapędzone, U''ieczka aż dokąd, schronienie; bfl?
§iiifliif^ten , tai gliid^ten biź iro^iii , bie gluĄt. Byfa trwoga
po Polszczę taka, że Indzie wszędzie uciekali, choć juz
Tatarów nie widzieli; aż i do Krakowa był zabieg wielki.
Gwagn. 137. id. Biel. 663. Wasze miasteczka niszczeją,
w zabiegach , trwogach , nie masz gdzie przed Talary
majętności, żony, dziatek zachować. Gorn. VVV. S 6.
Prusowie zamek Grodek osadzili, aby tam zabieg mieli
czasu potrzeby. Biel. 36. 3lflllf^t - B^iffl^f^t^^Oft. Starosta
Wiślicki zdradliwie rozkazał , aby wszyscy Polacy na bez-
pieczne miejsce do Wiślicy z skarbami i z dobytkami
zabiegi czynili. Sti-yjk. 190 (żeby się tam schraniali , |tc
foftten babin i^re 3u?Ini^t nc^meii, ob zabiegać ze wsi do
miasta). — §. Zabieg do czego, koło czego, zabieganie
koło czego, pilne chodzenie koło czego , staranie, krzą-
tanie się, uwijanie; tai Jjiiiterbeifcsin , eifrige Scmtt^en ,
©trebin, ^eftrebeu, Suinntdn. Postawiono ten posag, i
jako do nowego upominku zewsząd zabiegi nastąpiły.
Birk. Dom. 101. — Fig. Ir. Ma zabieg w głowie , ma
swoje zabiegi. Bndik. zabiegłym jest. obrotny, ma obroty ;
er ^at Sctricbiamfeit , 3ii&i'ft"f - n«'ip SDiittcI itnb Sege ,
fann ftcb rat^cn , belfen, ob. Zibiegłość, — jj. Zabisg czemu ,
zabieganie czyli zabiezenie czemu , zapobieżenie , zara-
dzenie, przerwa; tai 'Borbcuijcit , 35orfi)mmcii ; Sorab. {.
zaradżeiio. Ztąd temu złemu na 'upad jego zabieg uczy-
nić , zkąd ono powstało. Smotr. Nnp. 10. ZABIEGAĆ,
o6. Zabiedź. Z.ABIEG,-\CZ, a, m, zabiegacz cze^o, który
czego usiliiie szuka, żąda. \1V(J(/. ber l)iiitrr (tmai ^cr i^, ber
SemiiBcr, Seftrcber, ©treber. Conseoinr, zabiegacz. Macz.
Zabiegacz dzie<lzictwa po kim, łapacz, capłator. Cn Th.
161. ber 6rbfd)loic^cr. Zabiegacz dostojeństwa, oh. zabie-
gający dostojeństwa, pod: Zabiedź — W rodź. ieńsk.
ZABIEG.'\CZK.A , i, consectiix. Marz.; occursalrii. Cn. Th.
5C8. "ZABIEGLEC, gica , m., który dokąd zib^ił, za-
bieg uczynił, uciekł, schronił się ' zbieg, ber Ciiidjtling.
Zawiedzie cię pan między naród nieznajomy, i będziesz
zabieglec. 5 Leop. Deut. 28, 57. (będziesz 'stradnym. 1
Leop. ; będziesz ich dziwo*iskiem Hihl. Gd.; cf. przy-
chodzień , przybysz). ZABIEGŁOSĆ , ści, z., przymiot
tego co jest zabiegłym, przemyślność, obrotność; bic
Snbiiftrie, Setricbfamfeit, ©cmanbt^eit, ^Scrfdilagtnlieit. — °g.
Za Zygmunta nie mogło przyjść do exekucyi dla takiej
zabiegłości obyczajów , i nakażenia czasów. Vol. Leg. 2,
609. dla tak daleko zabiegłcgo zepsucia obyczajów, roC'

gen tii |io^en ©rabeź tii (SittcnoerberbnijfeS, cf. cudzo-

89»

708

ZABIEGŁY - ZABIJAĆ Z.

ZABIJACZKA - ZĄBKOWAĆ.

łostwa się zabieia/y , pozwy potwarne bardzo się zabie-
ŻHły, 06. Zabiedź. ZABIEGŁY, ZABIEGNĄĆ, ot. Zabiedź.
ZABIEIJC Ci. dok., Zabielać niedok. . Zabieliwać czesU.;
Boh. zabiliti; Sorab. i. zabelam ; Carn. savęlili , savę-
lem, resvęliti , resvęlem; Vtnd. zabielili, obielili; {Croał.
razbei_MJjein > rozpalam co) ; Cruał. zabolujem; Oosn. za-
bilili, zabiglivali ; lioss^ 3a6t.iiiTb , saóij.iHBaTŁ ; biajo za-
farbować, bi:iłyrn kolorem po*lec , zakryć; berociBfll, »er<
roeiPeit , rociB iibcrtuncfceii. Zabielić plamę w murze Bndlk.
(wapnem zakryć). Zabielić plamę w rondlu. Bndlk cyną
zakryć, Derjirmen , mit 3'i"i fcrmci^cn , scrmacfeen. Zabielić
się zaimk. . ZABIELEĆ nij'i'i. , nabrać białości, rociP ron--
btit; Sorab. 1. zabelam szo. Morza w ten czas się za-
bieliwają, kiedy naprzód wi.ilry powstają. Olw. Ow. 453.
(zaczynają się bielić, białą pianą pokrywać, bia/o pie-
nićj. Jak się za pierwszym wiatrem Haga zabieliwa . . . .
A. Kchan. 199; (ftuctus alhescere coepit, cf. zabrudzić).
Gdy się morze Dagami zabielać ku nocy Jęło, a dymać
Eurus wichrzysty co z mocy, S/.yper krzyczy: rogi opu-
szczajcie na dól. Zebr. Ow. 283. — Adler: Wolność
powietrza przyspiesza zabielenie ziemi, zgromadzonej na
wyciąt;nienie z niej saletry Jak. Art. 1, 48. zakwitnienie
saletrą, 3BeiSn)crtCH oom ©nlrctcraiifa^. — g. Tr. fig. Cilo-
wiek nie(iewny, czy mu dzień jutrzejszy zabieli. Pot. Jow.
66. zabJ\śnie, zaświta, zaświeci, fcf. biały dzień, brzask;

Doh. zabresknati), ob i^m tn ntorgciibe Jag Ifiii^ten luirb.

— ^ Culin. ZibieLć potrawę, biafo zaprawić śiiiielaną ,
białkii-m ; cin ®etii)t ircig iiiiicfccii mit ©abii , mit S9 ; fioss.
3a6t.iHTb, saób.iiiaaTb; V'i/i(/. sabieliti , ubielili, pozinkati:
Carn. savi'l.ii, savęlem condire dapes. Boćwiny z 'śmio-
taną i żółtkami zabielonej i oeukrowanej 'trunek dobry
wypić. Cziai:h Prz. D 1. Zabielony ( Vł/i(i. sabielen) Za-
bielenie, Vind. sahiel , sabielenje ; Carn. savęla coiidi-
menlum ; Ross aaCt-lKa z.ihiafka.
ŻABIEMEG, ob. Żabmiec, Z\BIEIUĆ, oh. Zabrać. ZABIE-

BACZ. 06 Zaborca. ŻABIEŻEĆ ob Zabiedź.
ZABIJACZ. ZABIJAK, a, m.. •ZABILĆA. •ZAlilJĆA. y, m. ,
zabójca który koi;o zabił kióry ludzi zabija , inężobójca,
morderca; bct JoMfdjlńgcr , SDłiJrbcr; łJoh zabigik ; Slav.
uboica; Carn. nauratnćk ; Sorab 1, zkonc.zuwar; (Ross.
aaóiflKa warcboł, rebaczj. A toć jest ten "inorderz a ten
zabijacz twój. Hfj fost. J i i A. S. Szczepan swoim
zabijaczom darował. Sk. ' z. 296. Mieli ich za nieprzy-
jaciele i za swe "morderze a zabijaki. 1 Leop. 2 Mach.
A, 16. Kloby kogo czymkolwiek uderzył, aiby umarł,
mężobójcą jest, a taki zabjacz ma umrzeć. Rtdz. Nuin.
35, 18. i^an się Kainowi zabijaczowi , i potym inszym
"morderzom sędzią powszechnym być opowiada. \ł'isn.
Sil. Szatan łotr a zabijacz dusz ludzkich. Żarn. Post.
216. Do miasta ucieczki uciekał zabijca , który zabił
kogo nieumyślnie. Budn Joz. 20 , 3. ( męzobójca. Dibl.
Gd ). Oni zabilcy czatowali nań. Baz. Hit 87. Zabijacz
ku wytraceniu rodu ludzkiej^o. 1 Lenp. Jez 5-t, 16 {pu-
sloszyciel Bibl. Gd). Zabijakom ojców albo matek. W.
Poit.W. ó. \CiG. ben 55iitcrmi'rbcrii. Zdujacz . zabijak, który
I najmu zabija, sicanun. Cn. Th. 1357. Śmierci nie uj-
dziesz nieboraku Z mych rąk , o mężny niewiast zabi-

jaku. P. Kchan. Jer. 489. — Zabijak, rębacz, junak;
cłn ^aiibCflClt , 6ifciifre|fer. Woli się osadzić wykrzykanaj,
by zabijakami, niż ludźmi godnymi a porządnymi. Ulict.
\Vych. M 8. — *§. Strzała jego tak jako męża niocnego
zabijaka, próżno sie nie wróci. 1 Leop. Jer. 30, 9. (mo-
carza. Bibl. Gd.; bohatyra).— W rodź. żeńsk. ZABIJACZKA,
i; Surab. 2. zkonczuwarka ; która zabija ludzi, bic 3RÓr«
bcriiUI. Przeklęta Jezabel, ona proroków śś. zabijaczka.
Btrk. Sk. E ZABIJABNIA , i, z., miejsce gdzie ludzi za-
bijają, bic JKorbergrube , ctrt OTurPort, SWorbloi^. Prowadzą
go do onej zabijarni , kędy go pop z nożem czeka. Pot
Arg. 608. 'ZABILSTWO, -ZABIJSTWO. a, ;».. zabój-
stwo, morderstwo; ber Jobfc^lag, ber SKorb; Sorab. 1.
zkonczwano. Wszczęły się trwogi zabilstwa , że w czte-
rech miesiącach zabito ludzi około 30. Baz. Ust. 344.
Przyczyna zabilstwa była , że Kain widział uczynki swe
złe, a brata swego dobre; przeto zawiścią wzruszony,
zabił Abla. Baz. Hst. 50. Zabijstwo, caedes. Urs. Gr. 162.
ZABIJATYKA, i, a., kłótnie z biciem, cf. bij zabij,
SJaufljanbcI , ©d)iagere<^ ; Ross. saóiaieciBO , saónaKa , (sa-
Óiawiiib warcholić, kłócić). — §. .Niechże go kaci we-
zmą z jego miodem, taka zabijatjka. Teat. 8. c, 54.
zabójstwo, trucizna, ludzi nim zabijać, nic częstować , fcin
SDJotb ift nnilłrcś ®ift.

ZABIMEG, ŻABIEMEC , ńca, m. , miejsce, gdzie się żaby
lęgną ; Carn. shabneza ; Croat. sabokrechina , bie ^C\il'
ladę. Bocian tak sobie kroczy nad żabieńcem , Jak nad
zwierzyńcem. Klon. FI. E i b. Skrzek zabieńca chropawy.
Dar. Lot. 5 Owych za stołem, jednych na się sapy,
Drugich głowę spuściwszy, by w żabieńcu chrapy, Kto
rozlrzcźwi. Miask. Ryt. 2, 187. — §. Zabieniec albo ŻA-
BliNEK , drogi kamień , batrachiles Plin. lapis col''ri; ra-
nne timilis. Cn. Th. 1358. ber guifdjfleiii , ciii Gbelftein au
^arbe ben grófdjeit gleiĄ , (cf żabi kamień). — g. Botan.
Zabinek ziele, ob. Jaskier, żabie gronka; Boh. żabinec,
rdesno; Rug. xabokrck ; Bosn. sgjabokrek trava ; Rost.-
xaOlIllCU'B. — Zabiniec alismn , rodzaj rośliny, którego
u nas (iwa gatunki sie znajdują, babka wodna i mały.
Kluk. Dykc. i , 20. grofdjfraut.

ZABIOB, ob. Zabór. — •§. Zabiór, a, m. , małe dziecko,
mały koniczek. Tr. ciii flcincź Siiib . fleiiiti ^^ferbdjfii;
może zląd że się niby zabiera dopiero na tztowieka, na
koma.

ZABIŚCIEK. ob. żabi ściek. ZABITY, ob. Zabić. •Z.\BIJĆA,
ob Zabijacz. ZABIJST>VO, ob. "ZabiUtwo.

ŻABKA, i, z.. ŻABECZKA, i, 2., idrbn. , mała żaba, ris
grÓid)d;cn ; Boh. żabka , źabićka ; Sorab. i. żabka : VitlŁ
shubiza ; Oosn. sgjabbif a ; Rag. xabbiza ; Croat. sabicza;
Ecfl. !Ka6ima. Wyszła mała żabeczka z wody. Eiop. 29.
Ząbka jadalna . runa eiculenta , zielona z iółlemi nóżkami,
część jej zadnia służy na pokarm. Zool. 205. ^ Yind. li-
stna shaba, ber faubfrpfcb. — § W szkucie: Żabki, zo-
wią się blaszki z dwoma końcami, któremi się zbijajl
ławy. Magier. lUskr. Saiifeill'led)C.

ZĄBKOWAĆ cz. niedok.. Zzabkować, Wyzabkować dok.,
w ząbki wyrzynać ; Ross ayópiiTb, BUayóptiTb, bcjabnCB,
Babiic aii^fiiieibfii, auSjatfen, jadig ma^eii. Testament Ka-

ZABKOWATOŚĆ - ZABŁAZNOWAĆ.

ZABŁOCIĆ - ZABOBON NMK.

70 9

simierza wielkiego uchylony przecięto; lecz to przecięcie
nie jest sposobem zząbkowania , dentilatio. Czack.Pr.l\.
Ząbkowanie, actio ; Hoss. syópeme . bai Slu^jadeil ; opus:
ząbkowanie, to co wxzabko«ano • ZĄHKOWATOSC, ści,
i., Tr. Slihjjatfunij ; Rns^. syóynKU ; Slov. śifebina ( cf.
szczerbina), narezanj ziibkowate. Wtóry ślaz jest liścia
drobno z'jbkowanego. Syr. 1101. Ziele sierpik ma liście
długie ważkie, zawsząd okofo kr.ijów drobno i ostro
ząbkowane jako sierp. Si/r. 1 139 Z.MiKOWATY, a, e — o
ade., w ząbki, na kształt ząbków mający; Boh. zuhnaly;
Ross. 3y6tiaThift , gcsa^iiclt, sjqacft, mit 3>it"i4?n. Ząbko-
wały, narzynany , karbowany. WYorf. ; zębaty. Cii. Th.
1558. et li 15. Seraliis postinis , myszka ząbkowała lub
wykarbowana. Kryp. 4, 66. Zal)kowato schodzisty, jako
w glowiej kości szwy, w rybich zębach, imtricnlns. Cn.
Th. 1538. Serralim, inslar serae struere , ząbkowato.
Cn. Th. 1538. peclinatim.

ŻABKOWjr, a, e, od żabek, cf. żabi ; grófdidicu = , grofc^ = .
Żyły zabkowe pod językiem, venae raninae. Perz. Cyr.
\ , 116. żabie żyły.

ZABŁ.\D , ędu , m. , "Ż.^BŁĄDŻ . ędzi . z. ; Vind. sablod ,
sahod, sablodba, sahodba , sablojenje , sahoditje, (cf.
zachód, zajście); Rag. zalilud : fioss. 3aC.iy>K4eHie ; za-
błądzenie, zabłąkanie; ta$ Scrirrcit, bie SBfrirrung, bci
Smreg , 3rrtl)um. Dokąd cię po głuchym tym lesie , Lu-
dziom rzadko bywałym, zabłąd ślepy niesie? Tward.
Pasq. 58. Wiatr go najmocniej skręca w uboczne zabłędy.
Przyb. Mili. 276. Po ukrwawionych drogach kroczyły za-
błędem. ib 189 (błądząc, błąkając się, Ccnim irrcnb). —
§. Morał. Radzą mu , żeby się w swojej poprawić za-
błędzi. Po(. Arg. 089 , cf. obłąkanie.

ZABLADN.ĄĆ nijak, jedntl. , stać się bladym, WdĄ tcerben,
crblci^eii , crblaffen; Sorab. i. zablednu. Z onej nadobnej
twarzy wnet się stanie sprośna, sroga , zadęta , zabiadła,
ze straszno na r.lą patrzyć. Weras;. fieg. liO.

ZABŁĄDZIĆ 'ned. dok , w błąd się zapuścić, błędnie zajść,
ft^ oerirrcn ; CoA. z:)blaudili, pnblauditi, (pobłądzić); Slov.
zabłaudjm -, Sorab. i, zabuhdżam , zabuhdżu ; Carn. sa-
hSjam (i( zachodzić, zajść); Viiid. sabloditi, ubloditi ,
sajti, sajili , sahajati , smolitife, (cf zamotać) ; Croat. za-
blugyujem ; Dal. zabludili ; Rng. zablCiditi ; Bosn zablu-
diti, zacchi , zahoditi , privarilise ; Boss. 3a5jy(K4aTb ,
3a6.5y)K4aiO CUIllóiiTbCa Zabłądzić, deerrare, aherrare.
Cn. Th. 1338 Do cnotliwych rzadko szczęście zabłądzi.

~ Tr. Z.4BŁĄI\.AĆ się zaimk. dok., zapuścić się w błąkanie,
ćrrenb roo^iu gcrni^en, [id) irrcnb bcrum trciben, iDC^in \i(X'
f(^Iagoti merbeii ; Hoss. 3a6.iy4iiTbca , 3a6.iyH;4aTbca , sa-

- EiyTaibCH, (cf. zajiląlać się) Zabłąkał się okręt do tego
portu. Tr. Zabfakaf się od mieszkania , od prawdy, tb.
(zboczył, w\ boczył mylnie, oddalił się). Bydło zabłąkane.
Tr. błąkając się dokąd zaszłe , oerintc^ , »criaufene§ Sic^.
Sprawiedliwa karać surowo rozpu>tników młodych, czy
też oni zabłąkani będą, czy też tego samego kraju. Mon.
74, 485. (przybłakani , obcy, przybysze, zagraniczni).
On w swojej głębokiej myśli zabłąkany. Tr. zatopiony,
zanurzony , oerticft in ©ebnnfcn , cf. obłąkany.
ZABŁAZNOWAĆ es. dok., zacząć błaznować, żartować, za-

żartować; ju Idnbcin bcgiimcii , anfangen pi f^erjen , ju
tiJlpcln, 'Poffen 511 trcibcn; Hoss. 3aKOJioópo4nTb.
ZABŁOCIĆ cz. dok., błotem zarzucić, zaszargać , zabryzgać ;
mit Strafeiifotb bcmcrfcn , bei'd)mii^en; Eccl. 3arpa3HaH),
(cf z-<grąznąć). Z.AHŁOCIE , ia , h. , miejsce za błotem,
ein Ort obtr*8aiib btiitcr SDfordftcit. Tr. ZABŁOCKI, imię
własne znakomitej familii w Polszczę. — Prov. Wskórać
jak Zabłocki na mydle, ob. Mydło, cf. Szufnarowski ,
Turski. ZAltŁOTOW, a, m. , miasto w Pokuciu, nad
Prutem, Dykc. Geogr. 3 , 207. ber 3?amc eineś Stdbtien^
am f rut^.
ZABLUĆ c;. dok. , blując zaplugiwić , zabrukać ; bcfpcieit im

Srcd)fn, bcfpiicfcn; Hoss. 3a6.ieBaTb. 3a6.ieBUBa!0.
ZABŁYSN.\C nijak, jednll. . Zabłyszczeć dok ; Boh. zable-
sknauti se ; Sorab. zaboskam , zaboslżu szo ; Croal. za-
bleschujem ; Boh. zablisctiti , (zablisctiti occi komu ab-
bagljare la tiista, zablisctiti so occi caecutih) ; Hoss. 3a-
ccepKaib; zacząć błyszczeć, blask rzucić, 311 bligeil atl'
faPiJCn. Zabłysnęło, grzmieć będzie. Tr. Zabłysła szpada
w ręk-u jego Przyh. Luz 118. — Transl. Kiedyż za-
błyśnie dzień dla nas świetny. Gdy swej sromnty rycerz
pamięlny, W krwi nieprzyjaciół zmywać się będzie. Karp.
2, 143. zaświta, zaświeci, zabieli się; n.iann tpirb bCI
Jag beranglniijen, ^eraiidrccficii. Zabłysnęła nauka, cnota,
łaska jego. Tr. ^er!)or)'(i)immern. — Przyjaznym na mię
zabłysnął promieniem. Tr. rzucił na mię żvczliwem okiem,
er marf mir fiiicii * giinbigcn Slitf ju. Zabłysnął dla nas
promyk nadziei, Ross. B03cia.i3 Ea.>it .lyib ua4e)K4y.
°°ZABŁYS.\Y, a, e, n. p. Na wiosnę deszcz wypclmiony
z gradem z 'pothmurza zabłysnęło , do ziemi fiołki na-
chyla. Chodk. KoH. 16. które zabłysnęło.
ZABOBON, u, m., Zabobony plur., (cf. bnbo, cf baba), 'po-
wiara. wiara w rzeczy nie godziwe do »\ierzenia, wiara w gu-
sły, czary i t. d., Jlbfrglaiibe ; wszystko w co zabobonnie
wierzą, a[>cr9l.iiibi)'d)i'S Scifl ; 6o.<n. powera, powerky, pobo-
nek, poboiiky ; ,Soju6. 1. pżiwera ; Carn. savira, siiperyira,
navera , babja vera ; \ind. falfhvjera, krivovjera, prevera,
babja ver& , navera; Croat. babje veruvanye ; Hung. ba-
bona , (babona , babnnasaeh « czary); Rag. ucitanje,
krivnsctovanje; Ross saóoóoHl, 3a6o6oHmiiHa . Eccl. 33-
ÓOÓOHU , upoTBopnaa Btpa. Zabobonom wierzyć, zabo-
bonnym być. Cn. Th. 15')8, Rag. uciiati; Ross. cycat-
piiTb, cyeatpHiiuaTb Zabobony albo zabobonami opatrzyć,
obwarować pizeciw złym przypadkom . jako poganie czy-
nili , a teraz głupie baby, expiare Cn. Th. 1338. Po-
gańskie, żydowskie zabobony. Tr. — § Zabobon w kącie
u nich stci. Tr. bożek , bożyszcze zabobonne. Tr. m
91bilijge, @0§e, Slbgott; cf'talisman, amulet, f{ gusła.
ZABOBONMCA, y. i., kobieta zabobonna, eine 5l[icrgliiu«
bigę, ein nbcrglniibift^cś SScib; floss nayBtpna , cycBtpKa.
Guślarki i zabobonnice, niemowlętom impresye zdrowiu
i rozumowi szkodliwe wzniecają. Mon. 72, 421. Z.ABO-
BONMK. a , OT. , człowiek zabonny , zabobonom wie-
rzący, w gusła, czary i t. d. wierzący, cin ?16erglńu«
bigcr ; Boh pnbońkaf ; Hag ucilalaz ; Hoss. BsyBipt,
cyeB-tp^B. Zabobonnik fał.-zywą napojony cnotą, Nie dba
o zyski ziemskie, nic nie waży złoto, Ale gdy w niebo

710

ZABOBONNOŚĆ - ZABÓJ.

ZABÓJCA - ZABOLEĆ.

patrzy, zabiji na ziemi. Dmoch. S:.t. fi. 74, (cf. fanatyk).
ZABÓBON.NOŚC , ści. I, •ZABOBOŃSTWO , a, n., wie-
rzenie zbbobiinnm , skłoimośu do zabobonu; bic 2Il)crfllńu»
bigfcit, ber Sllttralniibe ; Boh. powerćiwost; Sorab. i.
pżiboistwo; /iaj. krivosptovanje, ('krzywoczczenic) ; Ross.
DsyBtpcTBO , cycBtpcTBO . cyestpcTsie , cyeBtpnocTb.
Zjboboiiność , poininąwszy to, co religia przykazuje , za-
stanawia się nad tym , co pfocbość mniej baczna wy-
myśliła. Kras. Lisi. 70. Zkad przychodzi wszelki błąd
a zabobońslwo w nabożeństwie albo i baFwoeliwalstwo.
Gil. Kaz A a Z. Zibobońslwo biczowników wnet ka-
raniem zawściągniono. Arom. 353. ZABOBONNY, a, e,
— ie adu.. "ZABOBOiŚSKl , a, ie, od zabobonów, w za-
bobony wierzai'y, 'wiarliwy ; 9lbo'8lnut)en < , aberijldudig ;

Boh. powerny, powercćny. powćrćiwy; Sorab 1. pżiwe-
riwć ; Curii. preverne ; Vind. prevern , prasnovern , ba-
jovern ; Hiing. babonAs ; Rig. ucijtan , ( cf. ucacić ) ;
Ross. 3a6o6oHHuii , cyeBtpHUil Zabobonnym być, za-
bobonom wierzyć. Cn Th. 1558 Pismo prorockie nie
o płaczu niewieścim a zabobońskim jest wypisane , ale
o płaczu pokiilujacyc li wybranych bożych. Znrn. Post. 3 ,
•TS.ł b. — "g. Oljcrl. Ganges Indom zabobonny. Bardz.
Luk. 177. od nich zabobonnie czczony, obcrgiaiiltifl oerc^rt.

ZABOOĘ , zabodł , ob. Zabość.

ZABOGACIĆ CI dok. , z.-.cząć zbogacać , anfniujen 511 krd<
i}tn. Płodem się ludzkim świat pusty w ten czas za-
bogacił. Afinc. Gd. 269.

ZABÓ! Sie, Zaboje sie. o/- Zabać się ZABÓJ, oju, m., ZABÓJ-
STWOi a, ri., "Z.ABOJMA, i, z.,' zabicie, "zabljstwo. "zabii-
stwo , nięż(.boj.'*t»o; ber Jpbtid)!ag , SDJiHb, bie 9Korbti;at,
bn§ Griiiorbcii , fDJorbcii ; Boh. wrażda ( cf. wrazić, cf.
wróg), (zibog wyiłoczyny oliwne); Slov. wrazda , mord;
Carn. resvoj. (cf. rozbój J; Vind. vboi, vmór , vmorja ,
ymorjenje , vmorstvu , ludoniorslvu , vbitje , vbijanje ,
Yfmerterije, vnierlalenje, mopd , rasboi ; Croal. iudomor-
ilvu , ubóy ; liosn. ubojsluo; fiosi. yćificTBO, cjieproy-
OiKcTBO , CMOpTOHOcie , (yóoB bicie bydła , nei). Zabój-
stwo jest zamąciłem na życie ciłowicka uczynionem.
Oftr. Pr. Krym. \. 25. Rozbój od zabójstwa rożni się;
tamten końcem zyskania mająiku zabitego, n-ijcześcićj w
lasach lub po drogach dzieje się; zabój zaś powszechniej,
z przypadku, z zemsty, zwady popełnia się. Oilr. Pr.
Cyw. 1. 551. Zabojem zgwałcić, uszkaradzić co, fiine-
tture aros humauis hoiliis. Cn. Th. 1558 Zabój ojca,
ojcobójstwo, ojcomorderslwo. Cn. Th. 654; matki, ma-
tkobojstwo. ib. 51)8 ; brata , bralobójslwo. ih. Zabójstwo
siebie samego, ob. Samobójstwo, ber Seiliftiiiorb. Zabój
płodu, albo dziecięcia maluczkiego, itifaiilicidium. Cn.
Tli. 1358. ber Jtinbirmcrb. Lekarza o zabój nie pozy-
wają. Cn. Ad. 45"2. (wolno im chorych zabić, byle po-
dług re^uł). Zginął Sycbeusz, gdy go, na pokłady bral
martwym trupem ściele. Mając z z;ibojni korzyść przez
fortele. Chrośc. Ow. 93. Nie ^chwalim , rzekną , w pra-
wdzie tej zabojni ( Cezara ) , Żebyśmy jednak mogli iyć
spokojni , Porzućcie kłótnie , scysye, 'rozstrzygi. Chroic.
fars. 16. — g. Aduerb. Na zabój, na gwałt, gwałto-
wnie , cf na przebój , cf bij zabij ; auf iDb Ullb Cfbcii ,

mit flUer ®eit)alt, geitjaltfain. Patronowie darmo czoło po-
cąc, wrzeszczą na zabój głowy. Teal. 20. b, 139. Mój
pan na zabój się kucha w twojej pannie Julianie. Teat.
24, 1(15. Czart. Kochałem sie na zabój. ib. 29 , 92.
ZABÓJCA, y, m, -ZABÓJMK 'iHaur. Sk. 20h, a, m.,
zabijacz, zabijak, "zabijca , morderca, mężobójca; ber
Jobtfc^Iiitjer , SWinber ; Boh. zabigók . wrah ( cf. wróg ) ,
wrażedlmk (cf wrazić), (zabognjk olejnik, wybijacz ole-
ju); Slov.\ wr.ah , wraźedlnjk, mordar ; Carn. uvojnik,
(ubijca), resvojnek, (cf rozbójnik); Vind. vbijavuz, vbi-
jenik , bojnik, wmorez , vmorjavez , resboinik , hostnik
(cf. Lal. hoslis , cf. gość), ludomorecz , merdra ; Croat.
ubo'icza, ymorilel, (cf umorzyciel) ; Rag. ubojca ; iilav.
uboica , zasidacs ; Boh. uboiza ; Hoss. ii3uiiBHTe.ii>, caep-
ToyOifiua , yMepTBiiTe.ib ; £'•' 7. ovbiihi).i , yóiiBarejb , sa-
KaJaTe.11>, (cf zakłóć). Zabójca ojca, matki, brata, sio-
stry, syna, ob. Ojcobójca , malkobójca , siostrobójea,
synobójca. Zabójca siebie samego, samobójca, ber (selbjłt
mórber. — W rodź. żeńsk. ZABÓJCZYM', i , która zabi-
ła, bif iPJiirberiltii , Jpbtfdilajjeriiin ; Boh. wrażdelnice ; Rag,
ubojniza. Z.ABÓJCZY. a, e, od zaboju, morderczy; SKorb »,
lobtfdtlag , móiberifc^ ; Ź/0/1, wrahowsky, wrażedlny, wra-
źedliijcky ; \'ind resbpinski , ludomorski , vbiijreki ; Rag.
ubojni; Rofs. ćoiiueBHiS, yCiftcTBeiiiiufi. On od śmierci
swojego przyjaciela broni, Lecz sam ginie zabójczem Hekto-
ra żel.izem. Dmoch. II. 2, 155. Penelej się z odważnym
połyka Likonem . I zabójcza wzajemnie chybili się diidą.
ih. 2, 108. ZABÓJ.MA, ZABÓJSTWO, ob. Zabój. "ZA-
BÓJNICA, y. ś, puhlica expresiura cerae , ir. vulgari za-
bójnica. Dub. 13. wybijanie, wyciskanie pieczęci; bał
9)bbiiicfen ciiies Sicgclś , bie Scfieiiclung.
ZABOLEĆ, f. zaboli med. dok . 'Z.ibolewać ; Sorab. 1. za-
bolam : Croat. zaboleti , zabolyujem ; Bosn. zabolili , po-
cet boliti ; Rag. zaboijetti; ( Roas. saóojtrb ■ zachoro-
wać) ; zaboleć kogo , zacząć boli'ć , nnfiiiigtn rvt\)C ju
ł^iin, }ii fcbmerjcii anfaiigcn. Miernie zażywać kuchni, pi-
wnicy i łóżka , To nie zaboli ani głowa , ani palec , ani
nóżka. Haur. Sk. 522. (nie będziesz mi ił holu głowy,
chiragry, podagry). Nie może cię, tak nędzny członek
ciała twojego zaboleć, aby się głowa twoja zafrasować
nie miała. Rej. Pott. X x C. Upewniam , ie o to gło-.
wa nieboszczyków, co to pisali , byn.ijmniej nie zaboli,
i/on. 75, 707, (Slov. ne zaboli ho hlawa ; geiiialet diet
hobet). O to głowa nie zaboli , Ross. owh o Tum He 6jr»
4eTX óeanoKoiiTtca. — g. Suljeet. Zaboleć, ból uczuć;
Sdjnicrj finrfinbcii , fdimcrsiid) fiibien. Daj, abym i l*Ą
matko miłości , zapłakał 1 zabtdał. fieśn. hal. 73. Za-
bolał na to Jowisz, strasznym {gniewem spłonął. Dm»ck
II. 2. 195. Zabolał ojciec bogów nad rycerza losem.
Spojrzał ostro na żonę, i groźnym rzekł głosem.... ił.
2, 63. Ku Canimedowi był miłością zabolał król bo-
gów. Zebr. Ow. 248; {amore arnl , zapalił się miło^jcią
aż do boleści). — 'g. Zaboleć , zachorować , tiUMtn.
Dał mu w napoju niesirawiony trunek, którym ciężko
zabolał. Twnrd. VIV. 11. — Fig. tr. Gdy rniłośó zaboli,
tylko śmierć uleczy. Jag. Wyb. C Z b. Każdy kio t u-
bolałym umysłem a z niedobrze postanowionym prxjr»*

ZABÓR - ZĄBR.

ZABRAĆ.

7H

dzeniem gdzie przyjedzie , już ci mu też nic ani po
malarzu , ani po haftarzu. Hej. Zw. 20 b.

ZABOI\ , ZABIÓR, u, m, zabieranie, zabranie i to co za-
brano ; &nś SBcgncIłnini , bie aBegiin^mc mit ©croalt , iai
mit ©ciimlt SBcij^cnommeue ; ( ftoss. aaóopi zagroda, pJot).
Łupieżca , który mię ci przedaJ , nie mógł ci innego pra-
wa dać nade mną, tylko to, które sam miał, to jest
prawo zaboru i gwałtu. Weg. Mann. 1, 64. Te zabio-
ry wzajemne na pograniczu życie tam niebezpieczne czy-
nią. VoL Len. 3, 181. Nie mógł patrzeć bez czułości i
rozrzewnienia na zabór ubogiej rucbomoslki. Xiądz. 131,
(cf. zagrabienie , grabież, zajęcie; cf. fantowanie, "d/iec-
kowanie). Nowy obywatel starych długów gromadzkich
płacić nie powinien , ani o stare zabory ma być *imo-
wan. Stczerb. Sax. 84-. (czy to nie w Rosyjskiem znacse-
niu , za awanse, z góry brane pieniądze, pożyczki). Za-
bory Polski. \ol. Leg. 8, 125. (zabranie krajów do Pol-
ski należących, cf. zakordonowanic). ZABORCA, y, m.,
zabieracz gwałtowny , cin (jeroflltfamcr SBegnc^'mer , 6:ttm»
Ccr. Pomogli Polakom więźniowie, którzy porwawszy
peta , bili pogaństwo; sarae psy w zdobyczy wzięte szar-
pały swoich zaborców. Nar. Hi^t. 5, 178. 'ZABÓROWY,
3, e, od zaboru , do zaboru należąt-y, gcnmltinme SBcijiitt^'
me bctiPJfciib. Dawne Hercberga zaborowe widoki. UU.
KonH. 2, 180. tyczące się zaboru czyli zabrania krajów
Polskich ; [Ross. 3a6opHuri od zagrody, płotowy).

ZABOSć, cz. dok., Z^hotinać jedntl., Zabadać iiieduk.; Boh.
zabusli, zabodnauti, zabodati, (zawodali , zabodati czwa-
łować.i zabod , zśwod czwał) ; Sorab. 1. (abofcź ; Yind.
sabosti ; Croat. zabadam , zabolszem ; Bosn. zabosti , za-
bauati , zabiiti, zabubali ; Rig. zabosti, zabadati : Hoss.
sanupaib; zakłóć, Łiiiciiifted)cn , etma^S Spiligcś tiineinfte^cn.
Wyciągnąć larń albo ostrość z członka zabodzionego.
Cl esc. 553. — Allegor. Zabodźcie się jeno w serce ,
a poczujecie boleść. Smolr El. 13. — Zabość konia ,
zewrzeć ostrogami; bcm |*;crb(! bic (sporiicii gelicn . cś
flnfpornEll. Nie wadzi pod czas konia rączego zabość.
Glicz. Wych, A 4. Zrzcbce, gdyby się -lak, jak pan
chce, wzbraniały czynić, pod czas one zabadają i zaci-
nają, ib. I, 8 b. Począł koniem toczyć , i ostrogami go
zabadać. Kosz. Lor. 18 b. Zabadał prawie rączo , za
dzie.sieó dni 120 mil ujechał Papr. Gn. 11G5. [ob. wy-
żej Boh. zabodati, zawodati czwałać). — | Zabość ko-
go , bodąc zabić , na śmierć zakłóć ; ciiictl tobt ftPpCit ,
tobt ftccbtli. Kopiąby go cna zabodła. P. hchan. Orl. 20.
Syna albo cóikę ktoby zabodł, tenże wyrok na siebie
będzie nosił. 1 Leop. Exod. 21, 51. ( ktoby ubodf. Bibl.

jŻAROTKA, i, ź., Gall. jabot, gors, bryże podszyjne u ko-

I szidi. ber Sltfcnftrcif. Zabotki i mankiety. Xiadz. 19.

I*ZĄBR, u. mn., ZĄBHY. Z.'\HR7E plur ; (Elym! ząb [cf.

I Yalacb. zimbre< szkorbut 2]; sed cf. cąbr , Germ. 3i<'llicr,
S^imtncr). Zabrze nazywają, kiedy koniom około zębów
trzonowych narasta jaka skorupa mięsista chropowata ,
okrywająca zębów połowicę i dziąsła wszystkie. Hipp.
107. Zabrze. Hej. Wii. 72; zajedź, eiii SliiynnicfcS mt bcit
Sfljliien ber ffcrbc. Kiedy koń melankolik, i kiedy 'klą-

ska , zwykli na to konowale ząbry koniu puszczadłem
otwierać. Haur. Ek. 159. W dzień ś Szczepjna wszel-
kie konie sprawują; krwi upuścić, suchoty i ząbry zdjąć,
zęby wychędożyć. Hiur. Ek. 178.
ZABB.^ć, f. zabierze, zabiorę cz. dok.. Zabierać niedok. ,
(cf. zawziąć); Boh. zebrali, zebrał, zberu , (ob. Zebrać);
Sorab. 1. prezberu (cf. precz), fububeru , febracź; Ross.
3aópaTb , saólipaib ; wziąwszy zkad z sobą brać , porwać
z sobą ; mit |'ic^ meijnebmcii , iDcgraffen, mit fort rcipeii. Zabie-
rać hiiltajów do roboty. Tent. 21. c, 42. Zabrać kogo
z sobą, wziąć go z sobą w drogę; n. p. Nie mogłem
go zabrać, bom już miejsca w pojeździe nie miał. Ld.
iń) fomitc Hm ntit mit nelimen. — Zuimk. Nie mogąc się z
nim zabrać , zabrałem się z śtryjaszkiem. Ld. ii) fc^te
mid; mit bcm Ollfcl mif. Zabrać manalki i umykać. Teut.
24, 164. Ciurt. (ob. Zabrać się). Zabrać komu co al-
bo wszystko, zagrabić, pobrać do skarbu, na pana,
na króla, skonfiszkować. Cn. Th. 1557. et 1566, Yind.
isaraii, yunsarati , eiiicm fciite $ntiiclii]feitfn !nrtjiicl;mctt ,
confit^ciren , ilm pićinbeii , nuśpićiiibei: , 'dzieckować. Zabra-
nie do skarbu , konfiszkowanie. Cn. Th. 1518 (konfi-
skata). — §. Zabrać kogo w niewolą, 'zajilenić, gcfail»
gen fortfiiliren ; Boss sanciOHnib. Jedni zabrani w nie-
wolą , drudzy byli wyścinani. Odym. Śiv. N 2 6. — • Ali-
ter : Polska leży między dwoma wielkiemi morz.ami , do
których płynie sześć rzek wielkirh, zabrawszy w się
przeszło 140 mnir-jszych. Pum. 85, 473 przyjąwszy w
się, zabrawszy z sobą po wpadnieniu do nich, liai^bcnt
jte tu fid) aiifgciiommcn ^ciben. — Zabiera rzeka pola, łą-
ki i t. (I., zalewa rzeka (i^da . łAki , miasta zabiera. Cn.

Th. 1557. et 1573 ber glitg iibcrfc&iuemmt , rcift' mit fi(§

fort, Oermilftet, ocr^ecrt. Bystra rzeka , jeżeli wód wyj-
ście wezbraniem sobie uczyni, nieiihamowanym pędem
łąki, pola, wsi zabiera i ponurza. Mon. 71, 757. — §.
Zabrać czas, zabrać czasu , ( cf. brać czas j ; 3fil wega
iiebmcn, ^ńt oerberftcn , ^ńt raiibrn, ( cf. zaliić czas, cf.
truć czas). Nie przystoi na skonfederowane siany, za-
bierać sobie drogi czas lakierni małościami HuU. List 2,
17. Po wieczerzy, nie clicąc zabierać czasu gospodar-
stwu , udałem sie wcześnie do stani-yi na s[ioczynek.
hras. Pod. 2, 50 naprzykrzyć się dłużej , id) llioDte iljlICIt
tiidit Imiger bcfdiit^crlidj fallcn. — §. Zabrać głos , zacząć
mowę, zacząć nió^ić. irzeniówiń; baś SBort iic^mni, an«
])ńKn jii fprcdfcn, fcinc Stinime er^iebcii. Poseł Brarławski,

zabrawszy głos, w te słov\a nió«ił, Dyar. Gród. 541.
Pierwszy raz głos mój zabierając w lej lu izbie ; za-
czynam go od powinnego JW. Marszałkowi uszanowania.
Dyar. Gród. 404. Proszę mi nie przeszkadzać, ja głos
zabieram. Teat. 29, 102. — g Zabrać gust, ochotę »
zacząć smakować w czem , zasmakować , ocbolę mieć do
czeąó; ^ffśmncf tromn finbcii , Piift tfoju Iicfommen. Od
Kazimierza W. dopiero Polacy zarżeli gust zabierać do
murów. A'nr. Hi,!. 6, 360. Z d/ieciiinych lal wielką ku
naukom ochotę zabrałem. Mon. 67, 651. (ochota mię
wzięła). — '(.. 7; I r^ć z kim zn.'jomość , zaznajomić się
z kim , mit ciiicm Scfoiintfdiaft mndien ; zabr.ić z kim przy-
jaźń , zaprzyjaźnić się z kim, mit eilicm gteuilbfc^oft mO«

712

ZABRAKNĄĆ - ZABRNĄĆ.

ZABRODZIC - ZABRONNY.

ijtn . grcmibfłaft fĄliePen , ( cf. zawrzeć, zjać ). Trzeba
mi koni.;iznie z nim zabrać znajomość. Tent. 27. b, 27.
Miałem honor poznać się z nim i przyjaźń zaijrae. ii.

10. b, 55. Czemu raczej przyjaźni z nami nie zabie-
rasz , ale z tymi się bralasz , klórzy są nasi nieprzyja-
ciele ? Sk. Źyw. 10Ś. Nim kto zabierze z kim przyjaźń,
powinien się długo namyślać; ale zabrawszy, powinien
olworzyście z przyjacielem postępować. PiUh. Sen. list.

11. Dziś widzę potrzebę, abyście zabrały z sobą ścisłą
przyjaźń. Teat' 57, 88. ( abyście się związały węzłem
przyjaźni;. — §. Zaiink. Zabierać się do czego, wziąć się do
czego, przystąpić do czego; ftĄ tDOJlI aUfmaĄcii , an<
fd)irfeii , rcoju fireitcn. Pokłócili się z sobą . i zabierają
się do potyczki. Beh. Kom. 2 , 567. Jeśli się osieł do
oślicy nie chce zabierać, obiją mu boki należycie, od
tego się w niem ogień rozżarza. Kluk. Zw. i, 190. —
g. Imperson. Zabiera się na co , zanosi się na co ; ti
lafft fit^ aTjii nti, ei bcrcitct fiĄ, fdjicft ftc^ aii. Zabiera
się na grzmoty. Teat. 57, "206. Mówił ktoś , że się dziś
u niego zabiera na wielki bal z muzyką Teat. 24. c, 63.
Czv sie nie zabiera na nowy bal , nie słychać o jakim
pikniku? Zabt. Z. S. 20 —g. Zabierać s'ię zkad dokąd,
wybierać się z swojemi rzeczami, cf. wyprawić się ; 90X1
wo aufbrcc^cn , fid) aufmad^cii , adjictien. Rycerka po kilku
godzinach spoczynku , zabiera się od nas. Slas. Num. 2,
51. — g. Zabierać się w co, nabrać czego na siebie,
w siebie, mnan juncl/tnEn. Oraz w ciało i w nabiał za-
bierać się krowie niepodobna. Uaur. Sk. 55.

ZABRAKNĄĆ med jeilnlL, Zabrakować dok, zacząć brako-
wać, me wystarczyć; anfan^ien }ii iiuiiiflclii , nid)t t;iiilan<
gfll, nid)t nii^reidjen. W drodze zabrakło mu pieniędzy.
Ld. pieniądze mu zabrakły , li fltruj i^tll bflS ®elb ou^ ,
ti fina iljiii aii mani^dii. — §. Zabrakować co, w brak za-
rzucić; Hoss. saópaKOBUTb, saópanosUBUTb , in ben 33ra(I
tpctfeii , (iuó)d)Iiepcii.

ZABRANIAĆ, ob. Zabronić. ZABRANIACZ , ob. Zabroniciel.
ZABRANIE, ZABRANY, oi. Zabrać

ZABRATAĆ się zaimk. dok , zabrać braterstwo , zacząć się
bratać , pobratać . [li) 511 Bcrbrubctii ntifaiiijcn /;/•. et fig.
Wszystek sie był lud prawie ze złością zabratał. \Yud.
Don. 174. ' '

ZABRNĄĆ med. jednll. , brnąc zajść , zapuścić się , zapę-
dzić pr. ei fig. tr. \ tici ^iiiciii watm, Łiiichi raiiti'd)cii ,
^iiieiii gcrat()eii, fii^ ucrtiffeii ; {Croat. zagazujem ladum in-
gtedior , cf. gać, cf. jaz). Zabrnąć daleko w wodę,
tongiiis progredi vado , vel vadando. Cn. Th. i 558. Za-
brnąć na ryby. ib. Zabrnąłeś daleko, dziś wybrnąć nie
możesz. Nieme. Bibl. Targ. 14. Zabrnąłem w długi po
uszy, bez sposobu ratowania się. Teat. 1, 16. W pra-
wo zabrnął z sąsiadami swymi. Hak. Pob. a i ij , (zaplą-
tał się, zawikłał , zamotał). Riedny (cyklopie, zawrót
cię dotyka, Kędyż twój rozum? zabrnął oczywiście
Kniaź. l'oez. 5, 242. (zagrązł, zawiązł, uwiązł ). Tak
zabrnął, że mu niepodobna życie odmienić. fi/cA. Sen.
iatk. 46. zepsuł się t.ik , ie ; eo usgue coiruptionis pro-
tectus ett. Cn. Th. 1538, {ob. zabieżały sie obyczaje,
pod Zabiedź). Gadaj , praw', wrzeszcz , póki chcesz ,

wszystko to darmo ; twoja pani zabrnęfa daleko. Teal. 1,
10. zbyt sobie pozwoliła , fic bat e^ jii rocit gctriebfn, )u
arg gemadjt. Zabrnąć w złość. Cu Th. 1538, (cf. umeić
się złością, rozzłościć się). — Prov. Nie zabrnie daleko,
głęboko, nie głęboki rozum. Cn. Ad. 720. nie wymy-
śli nic nowego, nie pójdzie i on daleko, nie zagłębi się,
ZABRODZIĆ cz. dok., w bród się zapuścić, fn bie gdrt^e
binetn tPiitcn ; Hoss. aaópecTb, 3aópo4HTb zajść. ZABRO-
DZIEN , dnia, m. . n. p. Bywają lei si<-ci na ryby,
które zabrodniami albo watami zowią, nie bardzo dłu-
gie, których końce do dwóch łask przywiezują , za któ-
re rybitwi trzymając , po wodzie brodzą. Crete. 644.
SSatfiteJc, Satcn, 3Śiiłtcii, BiiflifCC-
ZABRIJNA , y, 2., zabranianiił , zabronienie, zakaz; iai
^crroebrcn, ?Serbietcn, tai 3Jfrl'ot ; (ł'i«</. prepovedenje,
prepoyiedanje ; Ross. sanpemeHie , aanperb f cf zaprze-
czenie), 3u6pałiie , saópajo zagroda). J^idwiga, żona Ka-
zimierza W., od ojca swego 'krom wszelakiej zabrony
do domu wzięta. Krom 539. i trzech dni nawet nie
dano czasu , a w takich zabronach sejmowi dnia nawet
nie naznaczono. Chrośc. Fars. 164. ZARRONlć cz. dok..
Zabraniać niedok. ; Bnh. z.ibranili , zabrmjm , zabrano-
wati ; Sorab. 1 . zawobaram ; Carn. prcpoyem , piopo-
ydijjem , ( cf. przepowiedzieć, cf. zapowiedzirćj ; Yind.
vbraniti ( cf. wzbraniać), prebraniti, odbraniti , prcpo-
vedeti , prepoviedati , obraniti (cf. obronić), dnyarili , ub-
yariti , dovaruyati , obvaruvati (cf. obwarować) , prenba-
riti , savaruyali, (cf. zawarnwać) ; Croat. zabrainujcin ;
Rag. zabrSniti; Bosn. zabraniti , zabayili , icf. zabawić);
Ross. i)i)30paiinTb, BuaupaiiflTb . noópaHiiTb, noópuiiHBaTb,
BOsnpeTHTb, Buanpeut.iTb . aanperiiTb . aunpemarb (cf za-
przeczyć), (aaupaiiiiTb , saópaiiiiBaTb cf bramować, wy-
łajać, wyfukdć saópaHiiTbca pokłórić sięK EccI. 3a6pa>
BflTH , . B036paHHTii , Buc.\.iaiuaio , 3UutuiaBHK>, saatman
(cf. zawieścić) npeTHin , upciay ( cf. przeczyć), npH3i-
sanpeTtiTH, npHaaiipLMuaTii ; broniąc me zezwolić, zaka-
zać, nie dopuścić; iicripf brcri , ycrirciiicrn , iiiitcrfngrn, »«•
bietcn. Zabraniam czego komu, me do|>u^z>'Z.iin , nie
przypuszczam, nie dtję. Cn Th. 1335. el 519. el 498.
(bronię komu czego). Wyjść nie śmiem, kiedy JejmoM
Dobrodziejka zabrania Teat. 56. d, 16. Zabronić mowy
ludziom, ib. 42. d, B. (nakazać milczenie , cf zatkać in
gęby). Moneta bywa odmieniona abu zabroniona. CktitL
fr. 141. (zakazana, cf wywoł'na). Z.'brciniony. 'zsbroB*
ny , Slav zabranjt-n ; Jions. sanpeuieiiiiun , Simpcmul;
{ Eecl. saópiłiiiihiri zat>rodzonyl. Zaw.sze woda chorrMI
zabroniona słodsza Hiil. Ow 206 ; ruimus in vtlilaB.
ZABRONICIłL. ZABRAMACZ, a. in. •ZARRONCA, y. «,
zabraniający, który zabrania zakazuje; t(X 5.<frirtjrflr,
Unteriiigcr , 35frbictcr , l<fni'f igcrcr ; YmJ pn-poye^lmk ,
prepoviedavez (cf prze(iovMediiik) , sabraink, sarnjayeł •
obrońca); Rag. zabriinitegl ; Fn I Bn?ópHiillTeJb, 3»Bt-
maTe.ib. W rodź żeńsk ZABIIIIN1C1K1.K.\ . 1 . bif Sn-
ipebminn, ^icriDfigcrinii, Scrbittcriiiii. ZaBRONNY, », •,
— ie , adv., do zabronienia, mcgący b\ć zabronionym;
rernicbrbar , ju vtmt\)un, pertreiflll^f. uiitcrfugbar. Lnybo-
na wzięta szturmem, slaje się zwycięzców niezabroonytn

ZABFlONOWAĆ - ZABlfZĄKNĄĆ.

plonem. Przyb. Lm. 85. — *§. Zabronny, zabroniony,
zakaznny ; /ioits. sanpeTiiTeJbuuB , iicrbotcii , tfciiucljrt, iiii-
łerfiliJt. Żiibronna niewiadoiność w tych bywa , którym
panowie bronią uczyć się. Peli\ Et. 200. — *g. Aclive : Za-
bronnv, zabraniający ; yt'mH'brenb , 'JCrbiefCiib.

ZABKONOWAC t;. dok., Zabronowywać conltn., broną za-
wlec., bronujnc zakryć, oereggcn ; Sorab. i. falocżicź;
Vind. YJazbiti , polazbiti , noterpolazbiti ; Ross. 3a6opo-
HUTB , 3a6opaiibiBaTb. Jak n.ijdrobniej zabronować rolą
należy, aby się brjly rozbiły. Przędz. 10"2. Jęczmień i
owies w podfuż i w poorzecz zabronuja sie. hluk. Hośl.
3, I9t.

ZABRÓZDZIĆ o:-, dok., brózdy porobić, brózdami zawlec ,
ocrfiirdjeii ; Sorab. i. zabrozdżam. Z.^^BliOZDZlClEL, a,
III., bic lierfiirdKr ; Snruh. i zabrodżer.

ZABBUDZIG c;. rfoft, "ZABRUKAĆ, ZABBUCZYG , Zabru-
dzać niedok., Zabrudzywać aesll. , brudem z:inieczyś''ić ,
zasmol ć ; tcfdiiiiiijfn , fdimu^ig mnt^eii , mit 6d;mu^ bcbef=
feii ; Boli zaś()injra ; Hoss. 3ara4iiTb , aacycJiHTb, HSJia-
paib , nauaptiBaib pr. et fig. Ir. Ustawicznie zbiera i
tasuje karty, tak ze są zabrudzone. iV. I'am 2, 160.
Nosił zawój z grubej płachty tak zabrukany, ze już nie
można byJo w nim rozeznać koloru. N. I'am. 5, 275.
U gnuśnego i niedbałego, musiałaby się i chustka za-
brukać. Pim. Kam. 99. Na czele Romula z pod 'zabru-
czonych marszczów wyglądało utrapienie. Slas. Num. 2,
7. Zabrudzeni w nędzy i mizeryi. W. Joh. 50, o. Jako
zabrukał w gniewie swym pan córkę Syońska. Budn. Tr.
2, 1. (zaćn)ił. Bibl. Gd.). Morze okropną falą czarny
wiatr zabrudzi. Hor. 1, 52. Nar., ( cf. zabielić). Baran
taki niech jagniąt pstrociną swa nie zabrudzywa. Olw.
Wirg. 450. Gdy kto ma na skwierk drugich serce za-
stalone , Stan w nim widzi gangreną członki zabrudzone.
Zab. 9, 114. Zabl. (zarażone, zapaskudzone, zapluga-
wione). Goż j.i pocznę mizerny grzesznik utroskany,
który jestem na duszy wielkością grzechów zabrukany.
Kuluy. Her. 42. Gdyby nas występki do ubóstwa przy-
wiodły, moglibyśmy się tego wstydzić; ale że to losem
nieszczęśliwym się dzieje , nie ma coby nam czoło za-
brudzić mogło. Teat. 49. c, a 2. zachmurzyć.

ZABRUKOWAĆ cz. dok., brukiem zakryć , i'cfttiiipflaftmi ,
kfteiiibnicfcii, mit Slcinrflaftcr bdegcn ; ZŻo/(. zadlażiti; Hoss.
aaHOCTiiTb , sa.MaiuiiBaTb 'zamościć.

ZABRU.NAT.MĆ <■:.. dok., brunatno zafarbować. 6rdlincn ,
fcrduiiiid) niilaiifcu laffeii.

ZABRYZGiV.\G cz. Jednll . Zabryzgać dok., bryzgając zabru-
dzić , zaszargać : fpriccnb befd^mu^cn , fctmiicicj befprigcn ,
aniprigcn mit ©aiTcnfoili ; Hoss. saópuaHyTb , saópusraib,
aaópusniBaTb , sanpucKaTb, aanpuchUBaTb ; Eccl. aarpa-
3Haio , (cf zagraznąć). Wyszedłszy na ulice dusić się
trzeba od kurzawy, lub zabryzgać sie błotem. .V. Pam.
10 49 zabłucić.'

ZĄBRY. Z.^BRZE, ob Ząbr.

ZABRZ.^KNĄĆ cz jediiti, Zabrząkać , Zabrzdąkać niedok.,
zacząć brząkać , brzęk wydawać , wywabić głos brzęczą-
cy; floss. saiioKaTb, Io»flimpern , jii fliiiipcr.T an^ebcn. Po-
dobieneś do garca niewypalonego , w który gdy próbu-

Slawnili Lindego wyU. ?. Tom VI.

ZABRZE - ZABUDOWAĆ.

713

jąc go zabrząkasz , nio a nic dźwięku nie da. Opal. Sal.
75. odydla brzęku zastukniesz, uderzysz w niego.

ZABRZE, ZARRY,"o6 Zabr.

Z.UitiZEGH.AG , ZARUZECHTAĆ , ZABRZECHOTAĆ , za-
szczekać , ob. Brzechąć

ZABRZEG, u. m, ZABRZEŻE , a, m., miejsce za brze-
giem , ber |*Irt| tiiiter bora jcnfcititjcii Ufcr. W [rzykrych
Zabrzegach zakradłszy się wiele Moskwy pieszej , wozy
przeprawujące się w tyle ogarnęła Twird. W'l. 45. ZA-
BRZEZ.NY, a, e, od zahrz(łża , z tariilej strony rzeki;
Ho<s. aaóepejKHbin , »om jcnfcitmcn Ufcr , jcnfcitig. Z.\-
BRZEZ^STY, a, e, — o adv., brzegósv wysokich , przy-
krycii; fJcilufcrig , ^0(^)iiferiij. Rzeka ta wazka wprawdzie,
jedno że zabrziżysta bardzo i głęboka. Biel. 701. Pu-
ścili się wszyscy w pław przez rzekę Stjr, głęboka i
zabrzeżyslą. Gwngn. 250. id. BieL 295. Zbbrzeżysty
Dunaj. Bardz. Trug. 100. Nilu, płyniesz [z kraju *połu-
dniego zabrzeżysto. Bardz. Luk. 183. Tam rzeka Mar-
syasz zahrzcżysta płyme. Bardz. Luk. 40.

i. Z.ABhZ.MIEG med. dok., zacząć brzmieć, głos rozlegają-
cy się z siebie wydawać; erfĄatleii , fc^mcttmib ertóiicn ;
Sorab. 1. zabrantżu, zazencźżu pr. et fig. tr. Zawias
ruchem drzwi zabrzmiały. Hul. Ow 52 ( zsskrzypły ).
Bóg wysłuihywa ni.odlitwy nasze z daleka, to jest, nim
zabrzmią. Pociej, 505. nim się odezwą, e^e fiC Inut n)cr«
ben. Wojny Tureckiej pogróżka po wszystkiej ziemi na-
szej zabrzmiała. Kljk. Tiirk. pr. (zagruchnęła ). Niechaj
kochana, wybrana wśrzód wiela, W twych pieśniach
wdzięcznych nam zabrzmi Bragela. hros. Oss. Boh.
— Kto usłyszy, zabrzmi mu w obu uszach jego. B\hl.
Gd. 1 Sam. .5, II. ( zadzwonią mu obie uszy. Budn. );
ii iDirb t^m in bcębcii O^ron fliiujcii , bie D(tvcii werben i^m
gollcn. — ^. Arlif. Zabrzmieć w co , brzmienie wydać ;
fdiallen madicn , tonen Inffcn. Niechaj Orfeusz zabrzmi w
struny swoje, By melodyjne były wiersze moje. Auszp.
9 UJerzcie w huczne kotły, zabrzmijcie w waltornie,
W krzykliwe trąby, surmy, a gładko i sfornie. Nur. Dz.
1, 125

2. Z.\BUZMIEC nijak dok., Zabrzmiewać niedok., nabrzmia-
łością zajść , DcrfdinKtlcn. Zabrzmiała mu cała twarz .
Bndlk.

ZABSKO , a, n. , brzydka żaba, ein fcńfflidier grpfd] ; Hag.
xabetina.

ZABSKO, a, n., brzydki ząb, ein ^iifflii^cr 3<l^il ^ Boss. 3y-
óiicKO, 3yónme.

ZABUCH.NĄG cz. jednll. . Zabu^hać niedok, buchając zbić,
zabić, zj^ść ; pnjfcnb ju)'d)Ia()cn , jti iobe piiifen , effenb in
fid} ^ineinpuffcn. Bndik.

'ZABUD. oi. Niezabud, ob. Zabyć.

ZABUDOWAĆ cz. dok., Zabudowywać czeat!. , budując za-
jąć, budynkami zasadzić; 6o/i. zastaweli, (cf zastawić);
Sorab. i zatwaru, (cf. zalworzyć) ; V(«(i. sasidali , sazim-
prati ; Bosn. zazidati ; Ross. sacTpoHTb , aacrponaaib (cf.
zastroić), npnpyóiiTb. npupyóaTb (cf. przyrąbać), npnro-
pojnib , npnropaiKiiBaTb 'cf przygrodzić), sace-inTb , aa-
ce.iaTb, (cf zasiedlić; ; uerbaitcn , mil (Scbaubcn befc^cn, nn«
fuUen. Zabudować grunt, budowaniem zapróżnić. Cn. Tk.

90 .

714

ZABUJAC - ZABYĆ.

Z A B Y S T R Z Y Ć - Z Ą C.

1559. Jam rabuś , mówił tam ktoś do pogromcy świa-
ta , Ze pod memi żaglami pływa jedna bala , A tyś bo-
hatyr żadnym niezrównany czasem , Żeś pływającym mo-
rze zabudował lasem. Nar. Dz. 3, 126. Zabudowanie-
budynki ; Ross. npiipyÓKa , ©ebfliibc. Obeszliśmy wszys-
tkie gospodarskie zabudowania. Xiądz. 261. — Zabudo-
wać się. wzmódz się w budynki; nit (SelidubCll rei(^ mX'
ben , oiel ®ebdubc bcfpmmcii. Za Wacława zabudowało
się w mury miasto Kraków. Nar. Hst. 5, 279. — §.
Zabudować , budowaniem zasłonić ; iierbiiuetł , ImilCnb oep
bfrffil. Zabudować okna sąsiadowi. Ca. Th. 1559. świa-
tło mu odjąć budowaniem.

ZABUJAC , ZABUJAĆ się meJ. dok. , bujając zapędzić się,
fippig, fc^iDClgcnb, taiimeliib, imin ctron^ Cin (jerot^cii.
Ondtk.

ZABUUCZKĆ , ZABURDAĆ a. dok., burcząc zahukać , mit
©Ącltfn (it'tiinl'Cii. Bndtk.

ZABURTOWaC cz. dok., burtując założyć , zawiązać ; att'
((^mlicii, fcft anftifipfeii. Na hys, gdy wiatr dobry ku
górze, aby do góry żagiel i za warkocz i za traref cią-
gnęli i one zaburtowali i zahalzowali podług potrzeby.
Haur. Ek. 174.

'ZABURZKA , i, 2, zaburzenie, burza, zamieszanie burz-
liwe; (Semitter, Sturm, lliirii^e, Scrmirriiiig. Czasu wie-
czornego, 'alić oto zaburzka, a rano tedy się nie osto-
ją. 1 Leop. Jes. 17, 14. (czasu wieczornego nastąpi
trwoga. Bibł. Gd.).' Ubożuchna zaburzka znędzona bez
wszelakiej pociechy. 1 Leop. Jes. 54, 11. (wichrem roz-
miotana. Oibl. (jd.j. Z bezpiecznym a wesół) m sumnie-
Uicm stać będziesz, ani przeszłych ani przyszłych zabu-
rzek , ani żadnych niebezpieczności świata się bojąc. Hej.
Ap. 3. ZABURZLIWY. a, a, e — ie adv , do zaburzenia
snadny , Icidjt iii ilerroiriuiig Jll briiigen. Rozpustna rzecz
jest wino, a zaburzliwe pijaństwo. 5 Leop. Frov. 20, 1.
(trwożliwe. 1 Leop.; wino czyni pośmiewcę, a napój
mocny 'zwajcę. DibL Gd). — Aclive: Zaburzliwy, wi-
chrowaty, burzliwy, prędki do burdy, niespokojny; ouf'
rul;rcrifd) , ^anfliiil^tia • uiiriibig. ZABURZYĆ cz. dok. , Za-
burzać niedok. , burzą poruszyć, przywichrzyć pr. el fig.
Ir. ; ftiirmi)(6 mac^cii , Ungemitter errogcn , mit Sturm iiber'
.jie^eii, iii aBalluiifl, Unrii(ic, SmiMming briiigcn. Mogłam
gromy stanowić, morzem zaburzyła Bez wiatrów, i zno-
wum je z burzy uciszyła. Bardz. Trag. 438. Ziburzenie,
zawichrzenic , burza wszystko zamącająi-a, szturm, wi-
cher pr. el fig. tr. ; llngemiltcr, Stiirm, SŚalliing, 3>era>irrung.
Gdy się Krzyżacy do zaniku przybliżali , takie się zaburze-
nie w powietrzu stało , iż jeden drugiego przed kurzawą
ani widzieć, ani przed grzmotem słyszeć mó^ł. Slrujk.
262. Po "smętku wesele, a po wielkim zaburzeniu 'rado
jasno bywa. Bej. Post S 6.

•ZABYĆ med. dok., 'Zabywać niedok., zbyć z pamięci, pu-
ścić w niepamięć, zapamiętać, 'zahaczyć, zapomnieć;
oergfffcn, bcm ©ebad^tiiiiTe rntiaffeii, nii^ ber ?ld)t lafffii ; Sorab.

i. zabćwam , zaLćdu, (zabctżo obliuio , zabete obltfiosus);
Carn. posabiti , posabem , obs. sabem ; Yiiid. sabit , osa-
bit , posabit, sabiti , posabiti, osabiti, sapomniti , (sa-
blenje , pasablenost, osablenost, sablivost , osablivost.

posabliyost > zapamiętliwość, sabliu , osahliu, posabliu •
zapamiętliwyl; Croat zabili, pozabiti , pozablyujem , zpo-
zabitisze , (zabenye, zablenye, pozablenye oblivio , za-
blyiy, pozablyiy obliviosus)i Bosn. zabilli , zaboravitti$e,
(zabitje obUvio , zabliliyvi obliuiosus); Hag. zabijtje, za-
bijt ofc/iU(o , (zabit /wcus r^imo/us , mjesto pustosrno, ted af.
zabić); Ross. saóbiTb, saóbiearb, saCuric, saóiiCHie, 3a6-
BeHHUH , (saGbiBiiiBuii zapomniały); Eccl. saOuBUK) , aaó-
BCHie, (saÓBCUHO obiwiose , aaCuMiiBi zapamiętały, za-
pominający) ; — zabywać, słowo Ruskie. Dudz. 52. Za-
bawie się i robotom jego przypatruje , Gdzie pomylił,
gdzie czego zabył . pokazuje, (jstrz. Troi. 133 — §. Ma-
gis actiue : Zabywać, wybijać sobie z pamięci, z myśli,
cf. pozbyć ; fi(^ ani bem ©inne fdjlageii. Frasunku lubo
snem swobodnym. Lubo będę zabywał śpiewaniem łago-
dnym. Simon. Siei. 13. Pieśniami i winnym trunkiem
Zabywaj złego z frasunkiem, //or. 2, 455. Min.; {malum
vino laualu). Wczoraj czek.ijae na twe obietnice , 1 za-
bywając niejnko tęskni.;e, Nafiisałem ci rym ten. J Hehan.
tr. 45. Wdzięczne ts.oje mullanki , Kiedy grasz , Węda,
w lesie zabywając Hanki .... /. Kehan. h'r. 42. Polska
żyznością przedziwną dobrej myśli nam dodaje , tym sa-
mym frasunku zabywa Janusz. Pot. .4 5. Frasunków
głównych grą zabywał Zebr. Ow. 48. Myśli ślepej zuby-
wanie. Zebr. Ow. 94. Hipokrates nocne pragnienie zaby-
wać snem każe. 'Petr. Wod. 50, (cf. zbywać , zbyć , cf.
Rosi. saGuTi. drzymanie , lekki sen). — °g. Oecomm.
Gdy się bydło zabywa, zadawać mu na to drzewa ciso-
wego naskrobawszy w chlebie. Haur. Sk. 58?

ZABYSTRZYĆ cz. dok. , bystrym uczynić , zaostrzyć , by-
strość pomnożyć; oiiff(^arfen , !)crfd)flrfcii , id)ax} madicn pr.
el fig. Ir. Wspaniały orle, ktoć zabysirzył oko, Żeś je-
den wejrzał w to słońce głęboko? Miask. Hyt. 45.

ZARYT , u, m. , zabycie , zapamiętanie, zapomnienie; bfli
3?criicffcii , nii'3 bcm Siiine SaiTcii ; Ross aaCurie , aaCacHie,
(aaubiTb drzymanie , sen lekki). Przesz/ości zab\t. Węj.
Marm. 1 . 230 , (cf. niezabud . "niezabyt;. Z.VbYTEK ,
iku , m., pozostałego co z byłych rzeczy, ciii UbfrbUibffl
aii^ ber Scrgaiigeiibc it , 5. 'S. nii§ bem Jtltettbiime. Pieio
ś. Wojciecha najilawniejszym jest pnezyi w języku Pol-
skim zabytkiem. Wag. Hst. 15. Szczątki starożytnego
Rzymu są to zabytki dawnej jego wiidkości , Ross. pa3-
Ba.iiiiihi .ipeBHHPO Piiiia cyib najiaTHiihii ero jpcBHgro
Bejll>liH. Włochy więcej dostarczają zabytków starożytnych,
jak cała Europa , a im więcej onych odkopują , tym więcej
się umiejętność rozszerza. Zub. 5, 285 Nieeliaj międzj
żołnierzy rozda swój zabytek. Dmoch. U. 2, 174. resilf
majątku.

ZARZlilliZYĆ CI dok., zacząć bzdurzyć, bzdurząc zamąci^
zamydlić; aiiffliigen 5u fnfelti, btfiiitln , (ieid)n'iiibeln.

ZABZUZK^ med. dtk., zacząć bzdzić, bztlziinmi zaniecłjr^oić;
Ipflfiflen, 511 nJłeH anfangeii, bcfi|ten, perfiftcn.

ZAC , ob. Zacz.

Ż/^L , żął, żęli, inic, żnę fi. niedok.. Zżąć dok., Żyni<
coiitin ., lob. Pożać. pożynać); Boh. żjti, żal żnu ; Slov. itt,
żnem ; .SuroA 2. żnesch , żnisch. zósch , (cf. ^'trm £i<|fl;
3?iebfrb. fcffi; Angl. sickle; Svec. sikel; Lat. secula, cf.

ŻĄĆ-ZACENIC.

siec ; cf. Germ. ©enfe ; Austr. Scnpfc ; 3? r b f ^ f. ©eigc ,
@egeb , ©ect> , ©eib ; Sa/ic. leq. seize ; /«/. sigdur ;
Anglos et Angl. sitlie ; (Soiab. 1. źencz , źneyske me-
szacztwo : sierpień); Carn. shęti , shf 1 , sliśjnern ; Vind.
sheli , shel , siiajiicm , shenjem , ( cf. siano ) ; Croat.
seti , senjem , senycMn ; Bosn. sgetli , sggnelti ; fiag.
xelti , xgneUi ; Slav. \el\ ; Boss. /Kaib , !KHy ; zrzy-
nać zboże sierpem , iniwo odbywa(? ; fic^cln , mit bci" ®t=
Ć)tl fd)iictbcn (cf. kosić) , (irntcn. W Egipcie poczynają żąć
w kwietniu, pożynają iiiz się skończy maj. Boler. 215.
Po zżęciu 'klosia , lekką śiierń pałają. Otw. Ow. 29. Gdy
pomoce iynają za dzień i za pomoc, po dwojgu wy-
chodzą, Haur. Ek. li. Bardzo wiele tejo , coby żąć, ale
żeńców a robotników mało. i Leop. Mach. 9 , 37. (żni-
wa dosyć, ale żeńców mafo. 5 Leop.; źniwo-ć w prawdzie
wielkie, ale robotników mało. Bibl. Gd ). Rola ta ma jęczmień
na żęciu. 1 Leop. 2 Beg. \X, 50. dostały do żęcia; {Ecd.
iiOH<nuaeu;b, Koioparo jkhjtł hjii )KaTb mo"*ho, *pożenny).
— Trzeba dobrze zasiać, kto chce żąć dobrze. Gorn.WL
J b b. Kto skąpo sieje , będzie też żat skąpo. Sk. Saz.
598. Bibl. Gd.'l Cor. 9, 6. Każdy będzie skąpie żal,
kto skąpie rozsiewa. Lecz klóry hojnie sieje, hojne żniwo
miewa. Prot.Jał. 7; Croat. kak bus szejal , tak bus sal ; Slov.
ćo si nasegeś , to żat budeS; kdo ne sege, ten ne wege.
Pochodź, dożąć, doiynać , naiać , obiad, obźynae , »b-
iynki , poząć , poźynać , zaiąć, wyżynki, żeniec, żni-
winrz , żniwo.

2. ŻĄĆ , f. imię , źmę cz. dok., Żymać niedok ; Boss. JKaib,
KSAT, , JKMy . iiaaiaTB , uasciiMart ; misć, cisnąć, gnieść,
tłoczyć ; iriicfcn , prcjfcn , triiibcn. Słowa boże iż kolą
w oczy heretyka , przeto je dzjwnie żmie i kręci , ale
próżno. Zani. Post. 3 , 79 b.

Pochodź, myżymać, tvyżać, wyżejy, ivy zmięty, wyźmiąć,
wyżdżmac , wyidżąć , zażać, zażymać , ziać, zżymać.

ZAGAPIĆ, "ZAĆZAflC cz. dok , capiąc zachwycić, (ob.
Cap); Boss. sauanaTb , fr^'d)en, cmiidm, nu fic^ rnffcn.
Żerdziami haczystemi 'zaczapia. Brud. Osi. D 5. {uncal).
Który swojego nadtracil, wnet spokojnego' znajdzie , wil-
czem prawem obwinuje , aby jedno zaczapić. Gil. Post.
28 b. Gi piętnaście set koni Moskwie porazili, I woje-
wodę tegoż wojska 'zaczapili. J. Kchan. Dz. 295 Wy-
ciąga po worek rękę . Orgon go umyka , Oj żeby to
złotko zacapić. Teal. 55. b, 9. Szlachcic pszenicę wszys-
tkc przedał, jam zaś te pieniądze zacapił, i jeszcze mi
swoich pożyczył Teat. 22, 86. Parę m. Koników dobrze
jest zacapić , Przynajmniej długi człeka nie będą już tra-
pić. Nieme. P. P. 52 Zicapiłem mu te pieśni , gdy się
do Amarylidy kwapił Nog. Wirg. 521.

ZACĘBROWAĆ, ZAĆE.MBP.ÓWAG cz.. dok , cembrując za-
prawić; iicrjimmcni, mit Binmifi^t^ftf ocrmadien.

ZAGENlG, "Zaczenić vuig , idistng. zaczynić) cz. dok., ce-
nę czego zapowiedzieć; Bosn. zacjeniti; Bug. zazjeniti ,
einen ^*rciź aiifaiien, anfcfilaijcn um cincii gcroiffcn f reiź , et=
BCn genńlfeit ^m^ forbcni. iMoże cokolwiek ustąpić z tego,
co zaceniła. Mon. 68, 976. Drogo zaceniono te nędzne
a marne występki nasze. Rej. Post. T I 4. (otaxowano,
oszacowano). Zonę poczciwą nazywa pan okrasą domu

ZACERKLOWAĆ - ZAGHGIEĆ. 715

męża swojego, powiadając, iż nie zaceniona nigdy za-
płata jpj. Bej. Post. G g ó. nieoszacowana , :iiifd)dJbor

ZAGERKLOWAĆ , ob. Zacyrklować. ZAGEROWAĆ , ob. Za-
cyrować.

ZAGHAGHiMĘClĆ cz. dok., w chachmęt wprawić, zamącić,
zamieszać; oenuiiTeii, tu Sffiirimnrr Iiritigcn.

ZACHAGIE, ia, n. , miejsce za chatą, za chatami, ber ^laC
Łinter cilier .C)iittc. Kdka set ich z łuki się zakradając ,
po zachaciu nadbiegali, strzelając, a potem się za chaty
albo chałupy usiepowali. Papr. Koł 552.

'ZAGHAŁEM, 'ZAHAŁEM adv., (cf. rusk. zahał-, łom 2];
ogółem, hurtem, ryczałtem, bez różnicy; nllciS jiifammciT,
ukr^aupł, ciiiź \ni onbere, burd) ciiianber. Godzieneś ty
ogniu , nie podłe warsztaty , Ale najjaśniejsze palić ma-
jestaty , Godzieneś przednie trony. Berło, jabłka, ko-
rony, Swoim zapałem Topić zahałem. Zimor. Box. 349,
Nie przepuścił Tatarzyn białej płci , ani dziatkom małym.
Niby w lesie gęstym drwa siekł wszystkich zachałera.
Zimor. Siei. 240.

ZAGH4M0\VAĆ, ob. Zahamować. ZACHAŃBIĆ , ob. Za-
hańbić.

ZAGH.\PNĄĆ cz.jedntl., Zachapać niedok., zachwycić, za-
capić; Boss. 3a.\anaTb, sasatiUBaib: £cc/. 3a.\anjaio , no-
xiimaio , crfdinnppcu , erwifdiei; , crflrcifen.

ZAGHARYASZ , a, m., imię własne. Zacharyasz prorok
w tenże sam czas żył, jako Aggeusz. Zał. H. T. 321.
3(id)ariaś.

ZAGHGIEĆ, f. zachce, zachcę med. dok., Zachciewać, 'Za-
chciwać , 'Zachcywać contin.; Sorab. i. (achziecź ; Boss.
3axoT'bTb , B03X0TbTb ; Eccl. BicyOTr.TH ; zażądać, pożą-
dać, zacząć chcieć, życzyć; gcliifłcu , ciu giiftdiEn befom'
men, ju tiTlleu, ju iDiinfdjen, ju bcgcbreu nufangcn. Izasław
zachciał dziedzictwa Wyszesława, i kazał go do więzie-
nia wsadzić, aiby mu swego zrzekł się dziedzictwa. Steb.
60. Przeklęte te karty, już nigdy grać nie będę fy Do-
brze, wrócisz się jutro znowu. A. Nie, upewniam! §•. Za-
chciałeś , jam się już zgrał do szeląga. Teat. 59, 220.
chciałbyś, bu mijd)te(ł mo^l, iu niotltcft molil! Jak ona mogła
wnijść do izby , kiedym ja i drzwi i okna dobrze poza-
mykał C-. Zachciafeś! ona drwi i z zamku twego i
z twoich okienic. Teat. 28. i, 7. (tak rozumiałeś, mnie-
małeś , spodziewałeś się , chciałeś żeby się udało). Je-
śliby posłuchać nie zachcywali . . . . hrom. 472. (nie
chcieli , jeśliby im się ubrdało być nieposłusznymi). —
§. Zdimk. Zachcieć się, zachciewać się Boh. zachtjti se,
zachlelo se , zachce se. Zachciało się komu czego , na-
padła kogo żądza. Cu. Th. 1559. e^ UHinbclt ciuen an,
fommt cinem bie' 8uft an, c5 maubcit ciucn bic ?uft on, ei
gcliiftct eincn. Powiedział mu chory, iż mu się już jeśd
zachciewa. Rej. Zw. 26 b. ( że mu apetyt przychodzi,
cf. załaknąć, cf zapragnąć). Gzy ci się szczęśliwości
aniołów zachciewa? zachcieli Być bogami, i z nieba zle-
cieli. Przyb. Ah. 24. Zachciało się wilkowi plesać, śpie-
wać. Cn. Ad. 685. (właśnie mu też do twarzy). Często-
kroć także zachciewa się pokojów modnie umeblowanych,
te n. p. meble , są dosyć piękne, ale nie mają gustu,
bo nie są z Paryża. Teat. 7, d, 21. Czart. Dziewczynie

90'

616 ZACHĆYK - ZACHEŁZNĄC. Z A CII ER L AĆ - Z ACHŁYSTNĄC.

w młodym wieku, wiele się rzeczy zachciewa. Teat. 15, ZACHERLAC med. dok., zaczynać cherlać, zapadać na zdro-

40. Zapomniawszy o mojfj Vandze, z^rhciwa .się Waści wiu . JU ftanfdit aiifaiigon.

być ważonym na jednej szali ze mną Teul. i. 88. Jaic ZACHĘT, u , m. , Z/\(:HĘTA . y. ż. , ZACHĘTKA , i, i.,

się sla/o , Ze ci się młodej dziewki staremu zachciało? zdibn., zaclięcanie , zachęcenie i to co zachęca, czym

Teat. 43. c, 109. \\'yf>. Zacłicenie, zachciewanie, za- zaciięcają ; Bijh. zabod , (cf. zabo.ść. ob. Bodziec); \tni.

chciewanie się , zażądanie, pożądanie, poiądliwoiSć, upo- naganja . pergania , napelanjc, bic 3liimuiitcniiig , Sliifmutt*

dobanie, cf. apctyrik, ślinka, o.skoma, oskominka : Slav. tcruiig, SlirfiCuiig. Rez żadnych pobudek i zailulów, każ-

zaklivanje, baS Ściifticn, ®Ch'iiłEll, 25cflC^rcii , baŚ ?uftd;cn. dy do zachowania i ocalenia siebie dąży. l^ikh. Sen. IttL

Siół zastawiony podłjg zachcenia. \\\g. Mann. 5, 105. 287. Ile mam zachęlu Z piękności twojej, lyleć pe«nie

Brzemiennej zachciewanie uśmierzyć. Sienn. Piej. Cho- czyni Twarz ta odrazy i wstrętu. Kniai. Poez. 3, 259.

roba kołtunów S|irawuje niedogodność, zachciewanie się W (;łębokicm milczkiem kaczki jeziorze pływają. Gdy

i baJwanowatość. Petz. Lek. 12. Cukier na koryandrze swej zachęty, samca gdy swego nie mają. Gaw. Stel. 384.

brzemiennym paniom zachciewania rzeczy do jedzenia F'rzyjinuje sternika, który tak mu był potrzebny, Z mił)

niesposobnych odejmuje. S'jr. 455. twarzą , i zachęt czyni mu pochlebny. Ptzyb. Luz. 28.

"ZACHCYK, a, m. , n. p. Przędzy od zachcyków . . . . Instr. Nowe im zachęty wystawia przed oczy. Dmoch. / 3,

cel. Lii. — ?. 308. Wnet na jego staranie, i pilne zachęty, l'kaza|

ZACHĘCIĆ, /. zachęci, zachcę 'rz. duk. , Zachęcać niedok., liczne zyski grunt długo nie tknięty. Zab. 12, ibO.

chęć do czego w kim wzbudzić, dodawać chęci, przy- Król swym zachętom w kraj światło wprowadza. Zab.

wiązania, oclioty , oehnoić; (liiret^cn , nitfmuiitcrn , Sli[l 12, 15. Szost. Rzymianie ćwiczyli się i ćwiczą w nau-

tWOJll mndjen , aitrcgcn ; Cum. degam; Yind. sbeilhiti, na- kaih. znajdując wsparcia i z.-jchęty od światłych panu-

ganjati (cf. n:ignać), peritanjati (przygnać), napel.iti, na- jącycli. A. I'um. 4, 01. Szlaihetne umysły z ciiwalc-

oislrugali , naferzhili , poferzhlti, gorpofnrzhiti ('-f. serca bnyrb cz_\nów biorą zachęt do naśladowania. PiUh. Sen,

dodaw;.ć), yjunazliiti , (cf. junaezyć); llofs. saoNornib , lisi. 296. Dziedzictwo jest najliczniejszy zachęt do pracy.

3aoxomiBaTb, 604piiTb, o604pinb, oOojparb, noocrpiiib, Przesir. 80. Naród nie mując ani zachętu do cnoty, ani

noompaib (pnostrzyć, zaostrzyć). Hyiiarb, HyKiiy:, (cf. powściągu od swywolj , olworzjł smutne w okrupnej

nukac). Zachęcić kogo sobie albo do czego, i.iescare. anarchii widowisko. Nar. Hit. 2, 277. Żywość dow.ijiu,

Cn. Th. 1359. . Zachęcić kogo sobie, przywiązać go do miłość honoru, były mu do znacznych postępków w na-

siebie, zjednać go sobie, ująć sobie; jcmaiibcn flit fiĄ uk;.ch zaclięlem i pobudką Nar. Chodk. 6.

finiicbmcit , ocniiuiicii. Aby gołębic zatrzymać, i pizy domu ZACHL\DZAC, oh. Zacliłodzić.

zachęcić, pi.trz. ba im gołębniki budować. Hniir. Eh. \ć)5, Z.ACHŁAPiC , ZACHŁAĆ ci. dok., chłapanicm zachw\cić,

(ci', zanęcii ). Zachęcenie,' o/». Zachęt. ZACHĘCICILL, a, zazłopać; crfdjlnppmt , rrfi^Iflmpmi , fd.ilainpcriib ciiijdilutffn.

T»., ZAĆHĘCiC.IELKA, i, ź , który lub kióia z.ichęca , Cokolwiek zacliłapił, zaraz całkiem połyka. Pilch Sen.

zachęcająca: ber 3liifmiiiitcvcr , bie 3liifnimitmriiin , ber Sin- /i*'. 2, 188.

rciccr, bie Sliircifcriiin , ber Sliiiregcr, bit ^liifrigcrlmi ; fioss. ZACHLASTAC cz. dok., chlastając zabryzgać, zaszargać, cf.

oóojpiiTc.ib, (.>6o4piiTc.iŁiiijri, noouipmc.ibiiuu, iioompiiTejb, zachlusnąć; fit ben Solił fdilotjenb bcfiTifen, ['eflitnercn,

noomp.ire.iLiuma , Ecd. no4Bii3aTe.ib. Dcfdjliiinpcrit. Ogon nasz, mówi hszka , próżno śię po

ZAC1IK(!11')TAC, ob. Zachychotać. prochu szasta, Albo się w błocie zachlasta , Więc j»

*ZACIIKDliŻVĆ cz. dnk , w 'oihędostwo t j. w ozdolmość z miejsca mego wnoszę, Żeby tego pozbyć się ciężaru,

zaojialrzyć, przyozdobić, zaozdobić , zakrasić, przypię- Zah. 13, 281. Tr^b.

kszyć, wystroić; jierlid) nueftiittcn , aii3id)mi'i(fen. Musiał ŻACI1L1W'Y , a, e, [cf, rusA-. żachływyj lękliwy; Elym.

sobie sprawić i dziwnie ubogacić a zacheddżyć majestat teik. oyaiACL strach 2], n. p. Zaihwiiwej niedołt żm^ri

bóstwa swego. fiij. Pvst. Ccc 6 Radźmy ustawicznie bmni sie pnzorem. Czart. iJyśl. 243, cf Geim. 5,1 '..'.I ?

gotowi, zachędożywszy panu w i;irą a stałością s«oją my- ZACHŁlDUZIC, / zachłodzi , zachłodze iz. dok, Zadit,. i/ać

śli i serca nasze. [lej. Po&t. D d ij. — g. Żachędożsć, nieduk. ; liots. 3a.\0J04iiTb , 3axoja»'iieaTb ; chłodu nł-

zaceyścić : rciii pittifii , Berpiijeii , iłcrbiirfłen. Uudik. Szczo- bawić, zacząć chłodzić, ochłodził*; t\w\\i ffible ntaifcni,

tka phime zached(i/.vć. flbflibleii. Wielbłądy na miejscach wody nie mających,

ZACilKłRAĆ, ZAC.MFŁPIĆ, ZACHEŁŚf.lĆ . 06. primitita. woda w sobie będąca zachła.tzaja sie. Chmwl. \, !»87.

ZAClItł-Z.NAĆ , •ZAHF.ŁZNĄC, ZAKIEŁZ.NĄĆ ci. d^k , Zi- ZAf.HŁOST.NĄĆ cz. jed„'ll., Zachłoslać duk., chłostą zaciąć,

chełznać , Zachiłzać nieduk.; .s/ui; zaziihadlugi ; kiełznem eiiieii €d)iiitei5 »er|cfcn ; zacząć chłostać. (idjmilTe {U flfbw

zawściągnąć, zahamować, wstrzymywać f,r. el fit). Ir.; ben fltlfilllflfn ; Huss 3a.\JeCTHyTb . 3ax.lhlCH_VTb.

3oiini aiilmeii, aii^ielien, jaiiiiieii, bńiibi(jeit, 5un'i(f()nlten. L'ci- ZACIlLLc>NĄĆ, ZA( HLLSTiNĄĆ cz. jednil., chlustem m-

chną wi.itry zahełznane w szczękę, Chrośc Jub. 143 Zu- bry/gać , zaplusnąć ; W.i 3łilf[c mit LfleriiuitJ) |'4llilflflib U'

chwali ludzie maja być zachełznani, abv nie wierzgali. Pelr. fprlfen , noB niiidjcii ; liuis 3a.\.iiocTaTb.

Pol. 2, 155. Oszustowi itmu usta zachcłznać Pot. Arg. ZACHŁYSTNAĆ się , ZA(.I1ŁYS^ĄC się zaimk. jednil., chły-

243. — Impufsib Niezai-hełznany nieprzyjaciel. Pul. Syl. śnieiiiem z; krztusić się; /i'uii 3a.\Jc6h}TbCfl , 3tiXie6U-

291. niepodobny do zachełznania , niehamowny; nid)t ju narbca . fid) vci\d)ludtn. Chcąc śmiech z ^pić , podsunął

bónbiocn, uiibejóbinbar. śkUmcę pud usta, ale się zachłysnął. Oiiol. Sir. 3. Ani-

z ACH MIELIĆ - ZACHÓD.

ZACHÓD.

717

kreon rozynkowym jąderkiem zachlysnąJ się tak , ze go
ani połknąć, ani watzucić nie mós.i ; zaiytn sie nim "uda-
wił. Warg. Wal. 5o8.

ZACHMIELIC CS. dok., zaprawić chmielem, mit §ppfcn nn>
maieit; za['ić, osobliwie piwem chmielnem, iTrfaiifcil.
ZachmieliJ swój rozum.

ZACHMURZĘ, a, n., miejsce za chmurą, im Ort ^intei"
per IRcgcirnipIfc. Słońce się w\garnęlo z zachmurza, 1 bez
wszelkich przysad świecić jęło. Żehr. Ow. 572 ;, oppositas
evkit nubes , t. j. z za chmury, Ijintci" bcv SSoIfc kroor ;
n. p. Słońce z zaciimury zapada. Kniai. Foez. i, 152.
ZACHMURZYĆ, ''ZACHMAHZYĆ cz. dok. , Zachmurzać,
'Zachmurać ,*Zaohmarzać niedok. , chmurą zakryć, po-
chmurzyć , cf. zaobłoczyć ; init 5SoIfeii bfjicbeii , Dcrfiiiftcnt,
cctbeden ; Ro.<:s. npiiiia.\M}'piiTb , npiiHa.\.iijpnBaTb ptr. et.
fig. tr. Dzień ten był z wiatrów dzdiowych zachmurzony,
i w smutnej się pokazał postawie. Bardi. Luk. 7. Suchy
wiatr z zachmuraniem. Sienn. 454. Zachmurza się = nie-
bo się zachmurza, 'zacimia się ; Cś iikrjicbt fiś, bcr ,piin»
mel iihrjte^t C\ć) , hnwlU fic^ , iimmiilft fid), (oppos. wy-
pogadza się, wyciera się); łioss. saMOjiaaimiaeTt , sajio-
A04IU0. Gdy się lam i sam kręcił Aciiab, 'alić wnet
niebo się ciemno zachmurzyfo , i obłok i burza od wia-
tru przyszła , i spadł deszcz bardzo wielki. 1 Leop. o
Reg. 18, 45. (niebiosa obłokami i wiatrem się zaćmiły.
Bibl. Gd.). Gdy .niebo się zachmura , iż się gradu albo
jakiego srogiego gromu "nadziewamy, toż dopiero się
wiercimy, fi ej. Post. B 6. Cuż czoło zachmurzasz? Teat.
45. c. 70. (zasępiasz, posępiasz, ot. i'oscpny, pochmur-
ny). Niekontent już z kaptura, W którym niedawno wzrok
na świat zachmurzył, Radby się z niego znowu wyka-
pturzył. Min. Hijt. 5, 527. Szatani nic rządzą jasnym i
ozdobnym światem , to jest dobrymi i pobożnymi ludźmi,
lecz ciemnymi zachmurzonymi. Kurz. hal. 5, 406. W po-
śrzód południa , w samo gorąco Zachmarzisz rzeslo mi-
łość świecąca. Za/». 14, 572. 'Zawidy pairzaj na zmiki i
na zachmuranie w sercu twojcm. Hej. fosi. Tt i. Iż się
zachmurza bardzo grzech twój około pajia , 'iście się pe-
wnej Irzaskawicy a pewnego gradu *nadziewaj koło sie-
bie. Rej. Posl. S s 6. (zagęścił się, zgęstwiał). Na clirzc-
ścian nie było nigdy cięższego prześladowania, jak za
Dyoklecyana ; dni się dziwnej nędzy zachmurzyły. Sk.
Dz. 159. Nigdy on się na niepojętnych nie gniewa , ni
zachmafza. Jabf. Tel. 279. czoła me marszczy, posępnie
nie pa'rzy.

ZACHÓD, u , m. ; Slov. zachód secessus , cloaca, przechod ,
retyrada , potrzeba, prewet; Boh. zachód idem; Vind.
sahod , dolhnd, sahajaiiie > zejście na dół. saKodba , sa-
hoditje, saliod ■■ zajście w głowę, obłąkanie, sahod,
(ralifhe, fralniza = przechod; Croat. zahud omti/M.t, cir-
cumilio, ocen sus , zahod > błedokręt , {Vind. sahodlivi vert
labirynt); Bosn. zahod, mjcsto potribno ; Rag. zahod
error , zahod, zahodjenje ambages; Ross. 3ax04'b rety-
rada, prewet, przechod); — § Ijzachód koło czego, za-
chodzenie koło czego, zabieg, krzątanie się, uwijanie,
krzątanina, zabieranie się czynne, staranność; iai ®t'

f Ąldftigfccn , bie (Sefdjaftiijfcit , baSJummdn, ccftfcaftige (aorg-

fatt, gmilgfcit, .f)iiitcrtcrH'Bii , 33ctrci['oii , Seran^nllcii , Sn-
ftnltcn, Siibcrcitmiijcn , |*vaparatoricii. Widkiemi zachodami
wielkość swoje kupić musiał Sobieski. Karp. 4, 58, (cf.
bez 'prace nie będą kołacze). Jego Kr. M. w lych jako
we wszystkich zachodach i staraniach swoich, obiecuje
sobie doznawać serc wdzięcznych. Dyar. Urod. 42. Za-
chód i praca nagradzają się. N. Patn. 17,212. Daremnie
się mężu biedzisz, Nigdy żony nie wyśledzisz. Czatuj,
dybaj , strzeż, podglądaj. Ślubów, przysiąg po niej żą-
daj, Daremna w tym twoja żmuda, Wszystek się zachód
nie uda. !thn,. 14, 126. Rzepa i rzodkiew' m;.łego za-
chodu wymagają. iV. Pam. 14, 173. Tracąc podobania
się nadzieję , zaniedbał zachodów w tym razie potfte-
bnych. Weg. Marni. 5 , .^0. U Turków obawialiby się
złiipicni być panowie nagłą śmiercią z dostatków, gdyby
mieli zarhód j:iki uczynić na zostawienie onych potom-
kom. Klok. Tu>k. 201. W-izyslkic ostrożności próżnym
są zachodem. Tenl 32. d, _8. usiłowaniem, Scmii^cii, 53e'
nińiung. C^ły dom jego krząta sie około zachodu wesel-
nego. Teut'. 24. c, 5. ,'poc^5cit'3prap"aratovii'n. Tizebaó lu pono
wprzód zacząć od skrzyni , Zachód być taki bez kosztu
nie może. Kniaź. Poez. 2, 1(52. przedsięwzięcie, przy-
gotowanie; UntmuŁmcn, Sdiffnit, ScraiiftoKmig! W kuchni
zachody tym czasem , Pieczyste spieszą z frykasem. Jak.
Buj 231. — Jednym zachodem, jednym zawodem, jednym
zamaihem, jednym razem ; mit ciiicm 3i"JC, mit cincm S)k\st,
mit cincm SOinle, j;iglfic6, niif eiiicii $ieli. Lepiej odbyć za
jednym zachodem. Teut, 27. c, 87. Potwarca jednym i
tymże zachodem, trojakim osobom szkodzi, spotwarzo-
nych krzywdzi, słuchaczów .ostukawa , sumnienie swe
obraża. Weryf. 5. — §. -) Zachód słońca , gwiazd = za-
chodzenie, zajście, zapadania, zapad; Boh. el Slov. za-
pad; Sorab. 1. zakhad, źakhadżeno fwóncza; Carn. sa-
hod; Yilid. fonzhni sahod, saton (cf. zatonąć), sapad,
zahajanje fonza ; Croat. zahod szuncza , zapad ; Rag. z3-
hod , zapid; Bosn. zapad , suncjannl zahod; S/flV. zapad;
Ross. 3axo-/K4CHie , sana^t, saKari, ber Uiiterjtaiig cineś
©cftiriiś , 3.53. ber Soniic, ber Srtuicmintcrgniig. Już słnńce
na zachodzie , już już wóz swój zamacza W Hesperyj-
skim brodzie. Tward. Wl. ■184 Zapadłe słońce albo za-
chód słoneczny. Cn. Th. 1559. O wschodzie słońca na
świat się wydało, A przed zachodem życia postradało.
Bardz. Ting. 581. (epheiher). Po zachodzie słońce Croat.
po zahodu. — Fig. tr. Nigdy wiara ś. z.igiiiąć nie może,
choć rozmaite jej bywają zachody i 'weścia. Zygr. .Ep.
72. tzaćmieniaj. Jakiż wyroku okrutny, życiu mojemu
okropny zachód przeznaczasz! Teat. 51. d, 120. (koniec,
zgon). — §. 5) Zachód słońca, miejsce świata, gdzie
słonie zachodzi albo z..pa(la. Cn Th. 1539. bet 5Bcftcn,
ber Slbciib, bie treftlidje 28cUgcgei!b. Jak błyskawica wy-
chodzi od wschodu słońca , a ukaże się aż na zacho-
dzie, 'takież też będzie 'przyście syna człowieczego. Rej.
Posl. Xx 5. Nagłe zachodu uspokojenie się, wdawanie
sie za Turkami Francji, ociąganie się Austryi , czyni
Imperatorowej bojaźń zapalenia generalnej w Europie
wojny. Pam. 85, 2, 72. uspokojenie zachodniej Europy,
zachodnich państw Europejskich; im SSefteit, iiit mefUid/ctt

718

ZACHODNI - Z A C II O r\ O W A Ć.

ZACHORZEĆ - ZACHOWAĆ.

guropa, tn ben recftlii^cn Stnatcii »oii giiropa. ZACHODNI,
a. ie. ZACIIOIJNY, a, e, ( Dwrfz. IG ) , ZACHOUO-
\VV, a, e, od /.acliodu, od strony świata, gdzie
słońce zaohoilii ; Slbeiib = , 9?tcbcrganflS « , SBeft < , lucitlic^ ;
Boh. zfipadnj ; Stov. zApadni ; Sorab. \. zakhadżwale ,
(fachodny); Sorab. 2. fachadiie , facbodne zaszły, | rze-
sz/y; (\'ind. sahodlivi vert • bfędokretj ; Croat. zapadni;
Bosn. zapadgni ; Hag zapadni ; Ross. aanajHuH. Dacyi
cześ(5 zauhodowa jest ziemią Siedmiogrodzką. hioiH. 360.
Telys syna w sekretnycli obmyła oceanu zakrętach , tam
gdzie przy zacliodniej Wpadającei;o słońca ciepleje po-
chodni. Ustr. Troi 113. Wiatr zachodni płynie po^pła-
szozvznic pionowej do południka od znebodu. Sniud.
Jeog. 318 .^ZACHODNIK, a, m , ber iSeftroiiib, 91bciib»
rcilib; Croat. zapadnyak, veter; Bom. zapadgnśk , (zabo-
dnik, slramputnik deuius, cl', zacbozy, zabie^lec, zacho-
discte , strarnpulica tratnes); Haq. zap adpnak , fzabodnik
deiius); Ross. aanH/lHbiH utipi. Wiatrów dziedziny i imio-
na: Eurus 'sehodzień (wsehodzień), Zephirus zachodnik,
Bofeas śrzódnoceń , Amler 'półdzieniec. Zebr. Ow. 3.
Z Sykanii języków jeden Pachinos k wiatrom jest połu-
dniowym ; ku zachodnikom się zaś podał niestatecznym
Ldd)eon ; Pelorus ku wozom gwiazdecznym , Ni^dy nie
zstępującym do morza żadnego. Wzrok swój obrócił,
przeciw- wiatru północnes^o. Olw. Ow. 512. 'ZACHODŻCA,
'ZACHODCA, "ZACHOJCA. y, m. . (rf. władca 'właj.a) ,
zastępujący kogo, zastępca; ber Stedycrtrcter, ber SJer-
treter. Już masz pewnego zachodżcę za występki swoje .
upewnili cię w tym prorocy świeci, iz on na się wziął
wszystko przewinienie twoje. Rej. Post. S 4. Mamy za-
chojcę pana Jezusa , on jest dosyć uczynieniem zakonu
bożego za nas. Gil. Post. 50. 'Zachojca , zastępca , iściec.
Sax.' Rej. Pam. Warsz. 8. 250, cf. zacbozy. ZACHO-
DZISTY , a , c — o adv. . zachodzący daleko . rocit ^ineitt
gc^ieub. Zaciiodzisla suknia u krawca, szeroka, gdy je-
den hok na drugi zachodzi. Muffter. Mskr. ob. Załoźysty,
ciii iveitfr Dlorf, ber fid) tpcit liber cinanber fdjlagcii Injlt.
{Eei:L ue3axo.,iiiMbii1 nieprzystępny, nicdnsicpny ). ZA-
CHODZIĆ, ZACHODZĘ, ob. Żajść. "ZAĆHOJCA, eb. Za-
cliodźca , zaihodca.

'ZACIIOPIĆ r;. dok., [cf. rusk. zarhopyly, zachwycić, rf.
pochopny 2j ; n. p. Jak którą któia goniła, zachnpił
Palce u nóg , i sztychem w ziemi je zattipił. Zebr. Ow.
209. Iriuil , cf. zachapać.

ZACll'tl!.\C!E\VNY. a , e , za chorągwią będący, (liiitcr ber
3rtbnc lu'fiiiblid). Żołnierze zacboragiewni , potlnynaiit. hi).!-.
W. 1,251.

ZACIIOISOWAĆ med. dok., 'zaniemódz , zaciąć chorować,
zasłabnąć, wpaść w chorobę; ailfailflCII fronf Jll irerbfll ,
erfranfen, fraiif luerbeii ; Boh. zcliura«eii (cf. zcborzcci ,
znemocneti ; 6'arn. sbolęti , sbolim , (cf. zbtdeć, zaholci');
Ytnd. sboleli , obouniti , boun grat.ti, sb(dim ; Crual.
obelcsati , obelesujem , obnemasem , obneuiogelszem ;
Ilots. 3axBoparb , saócjtib , aaiicHOHL . aaiiCMory. _ Prę-
idzej zachorować, niiii ozdrowieć możemy Sk. Zyw. 1,
3. A gdybyś zony nie miał, a zachorował, co r. tobą
będzie się działo, kto ciebie dopatrzy! Teal. 19. c, 67,

ZACHORZEĆ nijuk. dok., zacząć chorzeć , ttt cine f^aere
Iiinflmieriije SUaiifticit perfnllen , rcdit fraiif roerben , ii/mn
erfronfcti ; Sorab 1. zkhuru , (cf. rozchorować się). Wpaić
w niemoc, zachorzeć, cadere in morbum. lijącz. Olbracht
wziął z Bogdanem przymierze , bo tei był zachorzał,
częścią z fra.;unku , częścią z 'prace. Biel. 456. Bola{
mój ociec na mój odjazd niespodziewany, i wielce stro-
skany zachorzał z ialu. Past. Fid. 78. Znowu zachorza-
wszy , co dalej to gorzej się miał. Biel 450. Zacho-
rzał na podagrę. Wys. Aloj. 117. Śmiertelnie zacho-
rzały. Uroch. W. 54. Bardzo zachorzał, i tak z rady
doktorów umyślił jechać do cieplic. \\'y%. Aloj. 45. Gdy
do Kasynu przyjechał, tam zachorzał, i od ś. Benedy-
kta uleczony bjł. Sk. Di. 1077. Który tam 'jednokol-
wiek zachorzeje , Że zatym będzie zbawion , ma pewną
nadzieję. Puszk. Di. 92 Teraz żeby jedno kto na co-
kolwiek zachorzał, natychmiast goścem albo kołtunem
one bole chrzczą. Syxt. Szkł. 407. Lekarz najlroskli-
wiej starać się zwykł o bardzo zachorzałego pacyenta
swego. Ziirn. Poit 3, 520. Choremu zdrowi dobrą ra-
dę dają , Zachorzawszy jej sami nie trzymają. 6'«. Th.
63. et 411. Zacborzałemu sercu wszystko się gorzko
widzi. Rej. Zw. 87. (niepokojonemu, utrapioneinu. zgry-
zionemu , zafrasowanemu ; cf. w żółtaczce wszystko zło-
to).
"ZACHÓW, u, in., zachowywanie, zachowanie, ochronie-
nie; baź 31iifberoabrcn, 6rl;al(en , bic Grbaltiing , iScttuiig ;
Sorab. 1. z:ikliow. Olon Celsa żołnierskiemu okrucień-
stwu umknął , szukając sławy z zachowu zacnego czło-
wieka. Nar. Tan. 5, 81, ( cf. ratunek). ZACHOWAĆ.
f. zachowa ci dok , Zachowywać aesll. , zachowuje pr. ;
Boh. zachowati , zacbowawali ; Sorab. 1. zakbówam, za-
chowam, fachowacż , wobwarnuyu ; Sorab. 2. hobcho-
wasch ; Vind. hranili (cf. chronić), ohraniti, sahranili ,
gorhraniti , obdershali , dovariti , obvarili, obvaruvati (cf.
obwarować ), dovaruvati , obraniti , preobariti , savaruva-
ti , (cf zawarować); C'Oal. zachuvati , zacbuyam , ob-
chuvati, zachuvanye; tfosn. sacjuvati , ucjuvati , sahranili,
spasiii; Slav. sac>;uvali ; /i'o« .\paunTb , co.\paiinTb , co-
xpaHaTb , xpaiiCHie , yófpoib, yóeperarb , aóepeib,
aócperaib, aóepejKUHie . oóepeib, o(iepcraTb, ójiocti,
6.\ioAy. npo>iHTb , jnpomiTb ; Etrt. E.tiocTii , ÓJiojy, ocj-
UtCCTROiiaTli; z;iclu)wywać co od złego, od szkody i t. d.,
chriiiiić 0(1 złcsjo , zachcw;ić co od złego, cd szkodyi
ochronić; jipr v2*abcii ii. f. rr.) bcnmbren, bt\fiil\)tn, (w
bcftbabiot , iiiiycrfebrt) erballcn. Wódka ta skórę na twa-
rzy od wiatru i od wszt-lkiego urazu 'zachuwawa. Sin*.
290. (zachowuje, konserwuje). Bóg Noego od potopił
zachował. Wiśit. 259. Zachowuję co, albo kogo zdrowo,
zbawi:iiD, wybawiam od zauby. Cii. Th. 1560. Zacho-
wanie, całość. Cn. Th. 1560. ( ocalenie ). Zachowany
cało, zdrowo, tospes. ib. Bóg mię zachował 'śmierci.
Groch. W. 7. ( od śmierci). Boże mię zachowaj kłam-
stwa Tfdl 50. b, 145. Ja się mam z tobą żenić? od
powietrza, głodu, 0|;nia i żony zachowaj mnie panie I
Teat 55 b. 76. (be^fillff mi lieber Jpenc @olf, i iiumi).
Zachowaj hoże, uchowaj boże, broń boże; (Dott b(irat*((.

ZACHOWAĆ.

z A C H o w A Ł o Ś Ć.

719

®ott bc^iit^e; t)ciunIłre®ott, fie^iit^c ®ott! ba fe^ ®ott fiit ! ;
Bosn. sacjuv3J bog, uklanio bog. Zachowaj cię boże
od takich przyjaciół, Ross. 6o!KO BaCB cnacH 0Tb TaKiix'B
4py3eri. U lizymian bi.iJegłowy dfugi ozas , boże zacho-
waj , jedno jednej szaty zażywały. Falib. M 3. ( sumien-
nie, skrupulatnie). Wszystkie wytrzymać męki jestem
golów , Tylko zachowaj Tantala 'suohotów. Zah. 9, 58.
Zabl. (boże zacliowaj, broń boże!) Zachowywać życie,
ratować życie; SaŚ Śebcii crljnltcii , rcttcn. Ja nie pragnę,
jak tylko dla ciebie jego zachować. Teał. 51. d, 12.
Samem zachowaniem życia twego mogę przedłużyć mo-
je, ib. '5, 11. Staje się nieposłusznym ojcu, ale to
dla zachowania mu życia. ih. 51. d, 13. Zachowanie,
ochrona, (\'xnd. obvarjenje, varstvu, obvarstvu, ohrane-
nje , obvarirhtvu). Wieniec z napisem dla obywatelów
zachowanych. l'itch. Sen. łask. 84; ob cives seruatos. —
g. Zachować , utrzymać bez szkody , w dobrym stanic.
bez uszczerbku ; ciTinlten , tit giitcm Śtanbc imter^altcii, niĄt
©c^ttbcn lic^mcn laffcn. Każdy człowiek j^est stworzon ,
którego ty panie żywisz i zachowywasz. Kanc. Gd. 152.
— Bóg , ażeby jego sporządzenie było wieczne , dał
rzeczom stworzonym sprawce zachowujące , jako jest nie-
bo pełne gwiazd, słońce, powietrze i t. d. Boler. 5.
Nie wątpimy iż ziemie nasze pan bóg, jak po_ te czasy,
tak do końca , będzie zachowywał i fortunił. Zani. Post.
5, 792. Trzeźwość zdrowie zachowuje, iiosl. Gor. 121.
(konserwuje). Tę same radę daję i już ozdrowiałemu ,
jeżeli zdrowie zachować zechce. Pilch. Sen. gn. 123.
Kto wie, co psuje zdrowie, łacno się domyśli, co za-
chowa. Gost. Gor. 121. Ogień zachowuje się długo w
popiele. Mon. 70, 687. (konserwuje się). Z barwinka
dziewki wieńce sobie wiją , dla długo 'zacliowałej i usta-
wicznej zieloności. Syr. 318. (dla długo się utrzymują-
cej , konserwującej, długo trwałej zieloności)- — §■ Za-
chować, nie wypuś(^ić , nie puszczać, nie wydać; nhaU
ten , kŁalteii , nidjt iaaui laffcn , iiic^t luoginffeii , nid)t ii)C(j=
gcbcil. Tdkowy jęczmień . klóry nie ma w swym kłosie
mieszków ;dbo pLew, w któryciiLy się ziarno mogło zam-
knąć i zachować . wnet się wytrzęsie. Cresc. 162.^ — Siinil.
Trzeba ten sekret w milczeniu zachować. Nieme. Król.
\, 62. (nie wygadać, nie wydać). Co ci powiem, po-
mnij głęboko zachować w, sercu twojem , aby ci nigdy
nie wypadło. Teał. 42 d , B. maneat alla menie repo-
slum , bcmaŁrc ei ttcf in behcm $evicn. — Pismo ś. ga-
ni Manasesa , że sny zachowywał, wierzył im i wykła-
dał je. Bial. Posl. 121. że je pamiętał, w pamięci roz-
ważał, mi.-.ł na baczeniu, ia^ er nuf irńumc ac^tcte. —
Arith. Zachować liczbę, w ten czas mówimy, kiedy jej
podle drugiej oraz nie piszemy; ale ją albo w pamięci
zachowujemy, albo na stronie osobno wypisujemy, aby-
śmy ja do drugiej następującej przydawali. Solsk. Gefim.
3, 80. ciiie 3'itl i"i ©inne ictwltcii. — Zachować, oszczę-
dzić , nie wydać , schować na przyszłość ; »crnial)VCn ,
fpnren, erfpnrcn. Ani wiedzą, co to grosz zachować.
Birk. Kuz. Ob. 2 b. Zachowanie, oszczędzenie, bai
Scroo^ren , Sparen; schowanie, miejsce schowania, za-
chowania; bie Scriuo^ning , \>ai Scnuiifrenip ; {Vind. hran-

va, sahranva , ohranstvu). Kazimierz Jagieło umierając,
w osobliwym tajemnym zachowaniu sto tysięcy złotych
czerwonych ukazał , które miedzy syny rozdzielił. Siryjk.
641. — Zachowuję co na potym , odkładam na potym,
chowam się z czym na potym , fid) droai norbc^altcii. Cn.
Tk. 1360. Co już dawno należało uczynić , pewne wstrzy-
mują mię przyczyny, ażebym *ię jeszcze z tym zacho-
wał. Nag. Cyc. 6. zatrzymał, wstrzymał, iiod) biUnit Ctn<
Ijalten. — g. Zachowuję wiarę , słowo = trzymam komu
słowo, wiarę, umowę chowam. Cn. Tli. 15J0. et 1162.
irciic mib ©laubcn ^altcii , feiit 3Biivt (mltcn. Wiary do-
trzymać i zachować powinien , a jeżeliby nie dotrzymał,
ma być za człowieka niedobrej wiary albo kłamliwego
poczytany. Kucz. Kat. 2, 643. — Zachowuję co , trzy-
mam się czego w postępowaniu , idę za tym, obserwu-
ję jako prawidło , nie odstępuję , nie występuje przeci-
wnie , pełnię co w sprawowaniu się swoim , wykony-
wam , przestrzegam czego, sprawuję się podług czego;
l^alteti , beobaĄteu , erfiillcn , nifjuben , olifenuren , aifSfiibrcn.
Wszystkie prawa moje zachowywajcie , a sprawujcie się
podług nich. Radi. Lcvit. 20, 22. (strzeżcie wszystkich
ustaw moich, a czyńcie je. Dibl. Gd.). Zachowanie,
przestrzeganie. Cn. Th. 1560. Najlepsze prawa poźyte-
cznemi narodowi stać sie nie mogą , tylko przez cnotli-
we ich zachowanie. Dyar. Gród. 557. Faryzeuszowie
rzekli : ten człowiek nie jest od boga , gdyż soboty nie
zachowywa. Sekl. Joan. 9. Gdy zachowasz na wszem
stateczną pomiare w sobie, nić to lobie wszystko szko-
dzić nie będzie. Rej. Zw. 26. Wolę ja tych słupów na-
budować około siebie', co wiecznie trwać bc'ą, t. j. je-
den z cnoty, drugi z sprawiedliwości, trzeci ż dobroci
a z miłosierdzia , czwarty abym to każdemu zachował ,
co czyje jest. Rej. Zw. 50. — Zachowuje się to , zwy-
czaj taki jest. Cn. Th. 1360. Zwyczaj laki jest, tak się
zachowywa. ib. 1459. boś tft im ©edrniie^c , ift gcbraudilid) ,
ińńiii , ift §crfoini:itii'^, lutrb bcoliarf^tct, k^bcbaltcii. 'Za-
chowanie! zwyczaj , ccrfommeii , ©cbraud). Xiażę doby-
wszy miecza, przyrzeka 'ludu pospolitemu prawa i wszys-
tkie 'zachowania trzymać. Biel. Sw. D A b. — g. Za-
chowuje się dobrze, uczciwie = sprawuje się dobrze. Cn.
Th. 1560. fid) ncrtmltcii , bctrngfii , oiiffu()ven; (Cam. sa-
dcrshali , sadershcm , sadershanje, (cf. zadzierżeć; ; Yind.
sadersiiatife , sadershnost , sadersbba , sadershek , do-
brudjati; Croal. ponashatisze ; Ross. noBe4eiiie sprawo-
wanie się, zachowywanie się, cf. powodzenie), bie 3lllf=
fiiljriing. Zachowuje się przed kim skromnie , sprawuję
skromnie. Wiod. Położę tu , coby się tyczyło zacho-
wania, którymby obyczajem a strychem miałby się mieć
przeciwko ludziom. Glici. Wych. N 5. — Zachować się
w czym , stale , statecznie się trzymać w postępowaniu,
trwać w czym ; fid) ftaitb^aft kltcn , bflmrrcn , aiiś^amn
Uifbci). Dobrem a poczciwem mamy się zdobić, szlachcic,
a w nim się zachować. Rej Zw. 93 6. Wezyr powiedział,
że ja na to jestem , abym się Mahometowi w jego woli
zachował. Baz. SA. 371.' Zachowanie, *ZACHOVVAŁOŚĆ,
ści , 2., wzietość, kredyt, znaczenie, akceptacya ; 33elie6t«
^cit, Selicbtfccii , 3Infel;en, gicbe , Srebit. U Sekwanów dla

720

ZACHOWAŁ Y,

Z A C 11 O W C A.

zachowania , przyjaźni i szczodrobliwości , siła rnógl.
Warg. Gtz. 1. W wielkiej u niego zostaje zachowalości.
Tr. Jednego niajęlnośeią , drugiego wiarą , trzeciego
zaehowaniein , które masz, wspomagaj. Gorn. Sen. 13.
(kredytem swoim). Paa 'czysty, ludzki . hojny, nie py-
szny, zacdi^wanie ma wielk-e, ludzie się przy nim ba-
wią.' 5/ar. Ref. 131. (zaciąga za sobą). Dobre zacho-
wanie lepsze niź gotowe pieniądze lUjs. Ad. 11. (kre-
dyt stoi za kapitał). — Acz leż tam i kufel i żofędny
tuz wielkie zachowanie mieli , ale gdy zachowasz na
wszem pomiare w sobie , nic to tobie szkodzić nie bę-
dzie. Rej. Zw. 20 b. (są tam w akceptaeyi , w używa-
niu, w konsyderacyij. — Zachowanie z kim, zażyfośd ,
przestawanie, obcowanie, ś-^isla, trwała przyjaźń, cf.
jedność, jedna dusza , poufałe z kim życie, UniijailiJ mit
jcntnilbeil. Mam dobre zachowanie z znaczniejszymi. TeaL
35, 150. Mieli z sobą zachowanie, które się przez bi-
leciki utrzymywało, ib. 7. b, 59. Zachowanie, liospilium.
Cn. Th. ić>(]0. Przyjacielstwo gościnne, zachowanie w go-
ścinie, ib. 873. C«n|tfreiiiiM'(^aft. Zachowany, ZACHOWAŁY
w czym, w cnocie, w dobrem sprawowaniu sie'<lr«ały, wy-
trwały, doświadczony: aiisboucmb , l>c(;avrlid) , crprobt, he-'
irń^rt. Dostojeństw nikomu jedno dobrze zasłużonemu i w
słowie chwalebnie zachowałemu będziemy dawali. Herb.
Stat. 587. Dowód po umarłej ręce przndlym bywał 72
świadkami ; ale dziś stanął na siedmiu iłięźach w pra-
wie dobrze zaehowalych. Szczerb. Sax. 108. (prawnie
nieskażonych, prawych, słusznych, bez zarzutu ; i-f. do-
brych mężów, świadków). Dowód siedm świadków do-
brze zaehowałych. ib. 80. — 'Zachowały » wychowany ,
wykształcony ; etjOijen , gctulbct. Wole ja wierzyć xię-
d/.u święconemu , niż tobie chłopu prostemu , do tego
nic wiedzieć zkąd i jako urodzonemu i /.achowałemu.
Zijgr. Pap. 501. Zacliowały komu, z zasług wzięlość
mający, dobrze zasłużony i wzięty, dla doś«iadi'zonego
dobrego z.vliowania się przyjemny ; ipegcil erpriibter SJft-
biciiftc gcldjćięt, belicbt, augcfc^cii. nccrcDiłirt. Korneli miał
pacholę schorzałe, Z życzliwych usług sobie zachowałe,
A od l,'karzó\v już. prawie zwątpione. Odym. Sw. X 2.
Nie czciłoby mnie to panowanie, abym brata przeciw
sobie dobrze zachowałego zdradzić miał. Krom. 182.
eineii iini mid> fo n'pbl ocrMentcii łl)fiiern Snibrr. Herod
był |i'sarzom zachowały. Sk U:,. 2. 15. Najwięks/.ą
otworzystość a hojność powinniśmy tym okazywać, któ-
rzy nam najprzyeh)lniejsi i najzachowalsi są. A'««;. Cyc.
20. Przyjaciele , nie tylko krwią powinni , ale i zacho-
wali. Gnrn. Sen. 54. Poczciwość wyrządzaj krewnym ,
a zaś zachowałym szczerze *przyj.'<j. (Jticz. hui-r. I i 5.
Zachowały, zachowany, w wielkiej ł.isce. graliosus , ijra-
UoiissimiiS aliiiii. (In. Th. 136(t, (cf. zaciąga za sobą). —
W dobrem ćwiczeniu zachowany młodzieniec. Tr. Dobre
zachowanie , wychowanie ilzieciecia Tr. — g. Zicho-
wać sobie kogo , obowiązać , obstringere tibi aiuiuem.
Marz. zjednać go sobie . zaciągać , przyciąijać ; fld) JC'
•maiifteii gcmiiiticit, Hu iii) weibi.iMi* maifcn , an iiif atta-
dlireii ; men.iżować kogo , ochraniać , cineit memidirfii ,
ft^Piieii. Każdego sobie zachowaj , a nie drażnij nikogo.

Budn. ApophI. 75. Zachować się komu , osięgnąć ła-
skę , acquirere graliam et beneuolenliam. Mącz. Służyć i
zachować się koniu , colere tl obseri/are uliijuem. ib.
Ciiicm JU gejallcit fud^cil. Bóg rozmaicie swoje ćwiczy, a
jak mu zacliowujem, takie powodzenie daje. Sk. Dz.
556. Zachowuję się czym komu, przysługuję się. Cn.
Tli. loGO. (przymilam sie , ujmuję). Bardzo się radzi
owym zachowujemy, którzy nam co dobrego uczynili.
Kosi. Cyc. 28. Basza chcąc się temu nowemu królowi
zachować i przysłużyć, powiedziaT mu, gdzie jest syn
jego. Uitz. Sk. 340. Wszystko na tym zawisło , aby się
białej głowie wszelką rzeczą zachował a przylubił. Gorn.
Diu. 501. Szachmat pod strażą chowan był od Litwy,
aby się tym zachowali nieprzyjacielowi jego Edygierowi.
Siryjk. 589. Xiąże Konrad prośba ustawiczną Uy.\y po-
budzony, wojsko na Polskę zesłał, które jednak rychło
o li e szło ; co snadź czynił Konrad, że nie pragnąc sam
wojny z Polakami, zadaniu tylko królowej jakokolwiek
się chciał zachować. Krom. 87; uU uni^ue tattijacere , do-
godzić, geniiijfn, iciDfabrcii , \& ©ffiiUfii tliim. Nie baczę
Panie Dersniaku , abyś W. M. tą powieścią panu Kostce
zachował. Gorn Uu>. 505 ( żebyś go mą sobie zobo-
wiązał). To na pieczy mieć bęiiziem , żebyśmy chcąc
się zachować komu, nie posyłali mu takicii rzeczy, klii-
reby niedostatki jego na oczy ^wyrzucać miały. (iO'it.
Sen. 56. Nie uczynił tego , żeby się mnie tachował,
ale żeby dogodzić swej dumie, szukając sławy w tym,
żeby go za wielmożnego miano. Garn. Sen. 23. Gdy-
byśmy chcieli rzecznika z nauczycielem zrównać , naj-
dziem , iż daleko więcej miałby się każdy ociec zacho-
wać nauczycielowi , niż któremu rnowcy. (ilirz Wyh. Af
4. wywdzięczać się, \i6) frfcniitlid) .jciflcii , baiifbar ffsii. Ja
nad twym grobem płaczę ; bu iż ci nie mogę Inaczej
się zachować , daje-ć co przemogę Groch. W. 422. (łzy
moje w olierze). Nie źle mi się w tym zachował, ni-
czego dla mnie nie żałował. Gorn. Sen. 404. Patnaj
pilno , komu sie zachować masz. Ezop. 18. z — ^ s***
rych ktoby się temu źle zachować miał, z kim chleb
jadł, tego za zdrajcę a występek za zdradę mieli Slaf..
Ref. 79. ktoby się źle względem mego s|irawow»ł, ile
z nim się obchodził, źle go traktował; iDCr ftit) iC^tn tn
fd^led^t iicrbjflt, I'ctriisj. aiiffii()rtc. Kto sie komu cudiya
me zachowa, swoim nigdy. />'ys. .Ad 28. (kto go cu-
dzym majątkiem nie wspiera; cf t cudzej skóry szemi
rzemień krajać , n.i cudzym chlebie łacniej bujnym byó,
ł;icnie cudzym szafować). Już był w młodości swojaj
woli nawrzał, W starości się nikomu zadiować me umiaf,
Hapr. Kuf. 0. (nie dogodził nikomu, przykrzył «if
wszYstkiiii , nie umiał sie obchod/ić z Ind/mi , mc ule-
gać", ustai.ić). •ZACIIOWCA. ZACHOWAWCA, v. m..
ZACHOWYWACIKL. a, m. ; Uah. zachowatel ; Sorab. i.
zakhowar, zakliowadnik , khowaczer : V'i(ii/. Iiraiijak , ob-
variivauz. yarili ; 0"S(i. sahranitegi . s[iassilegl : Ron CO-
.xpaiiiiTi'jb . aóepciiiTe.ib ; £•■■■/. ciiaóatTCJb. cojepiKiTeA
KUTopuii 6ji04cri HJii xpiiHiiTi <rto ; zachowujący, ulrty-
mująry; ber Crbaltfr, JJfiCiibrfr. Bóg je<i żywota nasie-
go wódz , sprawca i zachowca. 6iu/. Post. 80. Jehowa

ZACHOWYWACIELKA-ZACHRUPNĄĆ; ZACHRZĘŚCIEĆ - Z ACH Wl AĆ. 721

jest zachowawca wszystkich ludzi. Fam. 59. Niepojęta ZACHRZĘŚCIEĆ nijak, dok., Zaclirzęsnąó jedntl. , zacząć

jest hska zachowcy natury. Przyb. Ab. 62. Przed twór- chrzęst wydawać, lożtaffeln , jii laffelii antiefeen. Gdym

ca i zachowcą zginam me kolana, ib. H. Bóg stwo- znowu rzekł: przybądź najmilsza! zachrzęsfo Liście pod

rzyciel , zacbowywaciel i rządca sSwiata tego. W. Fost. krzem , i krzakiem samym coś zatrzęsło. Otw. Ow. 205.

W. 217. Chrystus zachowywaciel. Rej. Post. Q A, ( cf. Zatrzęsła łbem Meduza, aź na nim we/,e zachrzęściały.

zbawiciel). Z wielu ziół bywa misterstwem alchiniej- Otiv. Ow. 163.

skieip elixir, to jest zachowywaciel żywota i zdrowia. ZACHUCHiNĄC cz. jedni , Zachucliać dok, zacząć chuchać ,

Syr. 175. Kosz. Lor. 56. — §. Zachowywaciel czego, chuchem zapuścić; loś^auc^cn , mil/audieii , Viei\}a\id)m.

przestrzegacz czego ; ber Seoltad^tcr , ©tfuUer. Zachowy- ZACHUCHRAĆ cz. dok., chuehraniem zagmatwać , zamotać,

waciele tego dekretu wszechmogącego łaska niech bro- scrroirrcn. Bndik.

ni. Zygr. Pap. i. Zachowywaciele zakonu mieli wsta- ZACHUCZY'Ć , ZACHUKAC , ob, Zahuezyć, ob. Zahukać,

pić na górę Syon. Rej. Post. 6 5. — W rodź. zeńsk. ZACHUDZIĆ cz. dok., Zachudzać niedok., chudym uczynić ,

ZACHOŚYYWACIELKA, i ; Sorab. \. khowacżerka •, Bosn. wychudzić, niagcr inaĄcn. Bydła nie zachudzać, oso-

sahraniteglica ; Hoss. coxpaHiiTe.3bHnaa ; bie Grbalterinti. bliwie koło adwentu , bo na ten czas zachudziwszy, ma-

Początek mądrości jest bojaźń boska, która jest najbez- ły na lato czyni pożytek. Haur. Ek. 120. Kto zachudzi

pieczniejsza zachowywacielka państwa każdego. Kosz. Lor. ś«inie , nie ustrzeże się tego, aby prosiąt zjadać nie

171. l,itwa nie jednego przedtym narodu, według od- miały; lepiej ich chować mniej a tłusto, a niż wiele a

mienności czasów, 'zachowawycielką była. Slryjk. 51. chudo. Haur. Ek. 50. ZACHIJDXĄĆ nijak, jeiintl., Za-

karmicielka , Grnabrerinii. — Zachowywacielka zakonu, chudzieć dok., anfangen tnager ju tperbcn, ftfiipinben ; Ros$.

przepisów prawa = prz\strzesajaca ich , bte Scobac^ferinn. 3a'jaxHyTŁ , cf. zaschnąć.

ZACHOWAWCZY, a ,' e . 'ZACHOWCZY, zachowujący; ZACHUŚTAC , ob. Chuśtać.

Ross. Kaójflmiii ; Eccl CHa64nTe.]bHUU , C04ep;KiiTeJbHbin, ZACHWALIĆ cz. dok.. Zachwalać niedok., chwaląc zalecać,
coAepHJHbiil, KOTopuB coxpaHaei'B , co6jiio4acT'B mo , ann'i(micn, attpieifen , niiiiiienb empfeblen , cr^cbeti; Bosn.
Q,tba\tunqi ■- . ( Buk. list zachowacy glejt). Mowa Ga- zahvaliti; Vind. popriedhvaliti, popreihvaliti , preipohva-
rala , członka instytutu narodowego i senatu zachowcze- liti ; Ross. 3axBa;inTŁ , B03XBajnTb , B03XBa.łaTi, , cf. wy-
go. N. Pam. 4, S\;'le senat eonservateur. chwalić; ( Carn. sahvaliti jroiias agere , sahv;iia graliarum

•2ACH0ZY, a, e, pochozy, zachozy jedno znaczy, to jest attio); Yind. sahvaliti, hvalo vedeti , hvalo dati, perhva-

człeka, co zaszedł do miejsca jakiego , co osiadł w nim, liti < za wdzięczyć; sahvalitife ■■ dziękować , podziękować,

lubo się w nim nie rodził Czarl. Mskr. , cf. przybysz, wdzięczność mieć, sahvala gratiludo , gratia- Croat. za-

przychodzień , ein SlnfiMninliiUJ ; cf. Bosn. zachodnik . hvaliti, zahv^lim gratias agere, zahvalcn gratits , wdzi^-

słramputnik ; Rag. zachodnik deiius. czny , zahvńini eurharisticiis , z.divdlnoszt grtiliis animus ;

ZACHKACHN.ĄĆ cz. jednil. , zacząć chrachać , ttllfrailśpcrtl , Rag zahvaliti , zalivah'vati gralias agere ; Slnv. zafalan

onfaiigen fid) ju raugpeni. gratus, wdzięczny). ZACH\/VALACZ, a, m., 'ZACHW.^^L-

ZACHRAPNĄĆ cz. jedntl., zacząć chrapać, loŚfdlliar^CIt , 511 CA, y, m., który co zachwala , chwaląc zaleca; ber Slll'

ft^iiardien aiifangen ; Hoss. 3axpan'feTb. riibmer , 3liiprei|er; (Rag. zahvalitegl gmiiurum aclor, f.

ZACHUOBUTAĆ , 'Zaihrabotać cz. dok., chrobot czynić, za- zahvaii|ps;liza).

cząć chrobotać ; aiifrnffelii , 511 rnjTdii anfniigcn. Cokol- ZACHWARSZCZEC cz. dok., zacząć chwarszczeć , cf za-

wiek się tei o uszy utrąciło, by się chociaż najmnioj chrzęścić; loeirafCcIn , Il'f'fn(irrcil.

co zachrobolało , wszyscy mniemali, żeby Sebeliasz ich ZACHWAŚCIĆ, f. zachwaści, zachwaszczę es. dok, chwa-

jechał. Baz. Sk. 59i. — §. Zachrobotać co, kogo = slem zagęścić, 'zagwaździć, zajicłnić; mit Ullfrnut ucrtl)ac§«

chrobocąc zagłuszyć, zamęczyć; iłcrrojfeln, mit ©eraffel fen madjen, uerroilbern laffen. Aby paździerza, gdy kono-

6etaiil'cn , iierleCcn. - pie miądlą , w oborę nie miotali ; ho się z tego zielsko,

ZACH10.MAĆ med. dok, zacząć chromać, napadać na no- które wilkiem zowią , rodzi, i zachwaści pole Haur.

gę, JU biMfcn ftllfilligeil ; Hoss. 3axpOMaTb. Ek. 19. Gdy się bardzo zachwaszczą ogrody, tedy ko-

ZACHI1().N1C cz. dok., chroniąc zakryć, schronić co dokąd; nopiami zasiać, tym gesty chwast wyplenić może spo-

n!Ol)iii bergcn , rctten , wermafiren, (cf. zachować) ; Wnrf. sa- soLem. ib. 41. Także i w prosie bywają różne i gęste

braniti, ohraniti, obdershati ,- saobvariti, savaruvati ; Rag. zachwaszczenia. Haur. Sk. 54 zarosłe chwasty, Uiifrnuf<

sahr5niti in tuto ponere. — Zachronienie , zachrona, ob. birfig. ZACIIWASTiNĄĆ es /?rf»i// , Zachwastać (/"A., zasza-

Schronienie , uclirona , miejsce uchrnny, ucieczka; bflś stać, szaslajai", zarzucić, zamieść, zabryzgać ; billfl^Ieilbern,

JBO^in ^jcrbergen , ^crroabren , ber Senoa^rfom , ber 3"= frflIclI^erlIb ober ircrfciib brfpri^en, bepccfcn, Dcfdtabigen. Bndtk.

fiumon. 'ZACH WAT, ob. Zachwyt.

ZACHItUPi\,\C med. jedntl., Zachrupieć dok, zacząć chru- Z.ACdWlAC cz. dok , Zach«iewać niedok, |)oru«zaniem za-
pięć, lośfiiorpeln , losfnarfen, loźfraśpeln , anfangen ju fnor* chylić, iDanfen mac^cn , fcbnianfeii ma6eti , eriJiiittern ; Bnsn.
pt\n u. f. n>. p''opr. et fig. tr. Pierwszej^o pędu "powi- zaleliejati, zakretali. (cf zakręcić); Hoss. saoiararb Się-
cher między Padem i Tycinem , gwałtownem zaraz gru- gnał Huz do skrzyni bożej i zatrzymał ją, bo ją byli
chnieniem zachrupiał. Falist. FI. 67, cf. zagrzmieć, za- zachwiali bycy. Bndn. 2 Sam 6, 6. fzadzierżał ją, bo
huczeć , zagruchnąć. woły były wystąpiły z drogi. Bibl. Gd.). W tym co sie

S/tunik Lindego wjd. i Tom VI. 91

722 ZACHWISTNĄĆ-ZACHWYCIĆ.

Z A C H W Y T.

godzi , prędkie jest zachwianie do tego , co się nie go-
dzi. Sk. Żyw. 2, ńlo b. prędkie |)rzechylenie, iai §in=
ubcrftCwaiifcri , UmfdiUiflcii aut bic IńHc Scitc. Chcąc się
zachwianemi t/uc ratniony, 'wściorki Poszły w powietrze
sroczki. Zebr. Ow. 12G; per hrachia mola levaiae aere
pendebanl , zamachnąwszy skrzydłami , mit gefdjmcilftcit
Slugcllt. — Zaimk. Zachwiać się, zacząć się chwiać, stać
się chwiejącym; roonfeii , )d)iiianfeii , ju luanfcii Din lu
)d)n'aiifcii aiifaiiijcn , erbclicii , crjittcrn, pr. et fig. tr. ; Hoss.
aaiuaiaiŁCH. Wiatr gdy powieje, Na kształt morskich
bałwanów pole się zachwieje Z zbożem niepomierzoncm.
Tward. Wł. 200. Wielki statek po sobie pokazał , a
nigdy się jako trzcina żadnym wiatrem nie zachwiał. Sk.
Kaz. 14 6. — Niezachwiany, nie do zachwiania, nie-
poruszony ; nit^t ^ittcriib, iiidit ci-jittcnib , imcrfdiiitterlii^ ,
iiid|t nmnfcnb , iiid;t iiHiiifclKir. Wsiędą na koń , i biorą
w niezachwiane dłonie ostre dzidy. Pnyb. Luz. 119.
Najtwardsze przygody z mężną i niezachwianą dźwiga
slatecznos'cią. Ossol. Sen. -5 ; immobili conslantia. Winni-
śmy niezachwianą wierność królom. Teal. 43. d, 8. Wyb.

ZACłlWlSTNĄĆ, "Zachwichnąć fs. jedni/., Zachwiszczyć dok.,
zacząć "chwiszczyć , cin pfdfcittcti łon oon \iii gebcn,''ivic
bet iSirib , bic i*citfd)e iii ber 8iijt. ■'Zachwichnać czym ,
n. p. Gdyby się konik potknął, trzeba go 'kawecanem
dzierzeć , zaciąwszy z lekkuclina raz, albo tylko zai-hwi-
chnąwszy palcatem. Hipp. 40. zamachnąwszy, zachlastną-
wszy na powietrzu ; mit ber nfeitijcrtc in bie 8iift flatft^cii ,
bag (i pfeift.

ZACHWOSTAĆ ez. dok., Zachwostnąć jednll., zaciąć chwo-
slm, mit ^em Sc^nuinjc loifit^Iaijeii ; ogóhiie: zaciąć « za-
cząć bić , lpC'f(^Iagcii , aiifiiiiflcii jii )d;latjcn. I mylnie : za-
chwostać oznacza zawiązać koniowi ogon 2|.

ZACHWYCIĆ , •ZACHWACIC ci. dok., Zachwycać. "Zachwa-
lać niedok., Zaehwylywać cz^^stl. ; Boh. zachytiti deprehen-
dere , airipere , zachwatiti abńpere , aufeire ; Rag. zahit-
titi ; \'iiid. gorsbafati , gornabafati, gorsagrabiti , cf. za-
grabić ; Bosn. zdrrippiti , popasti , (cf. zdrapać, cf. po-
paść) ; Ross. aa.^BiiTiiTb, aa.YuaiUBaTb , B03.\nTiiTb, b03xii-
maTŁ, 3a.\a[iaTL , 3a.\anuBaTL, {ob. Zachapić, zacapić ) ;
Leci. 2axan.mio , no.\iiiiiaio ; chwytając załapie, zarwać,
znagła uchwycić; ert)reifeit, er^afdieii, ( cnuifc^eii) , 511 faffeii
friejjeii , anparfeti , }u parfeit friegcii. Za włosy, za brodę,
g<lzie kto mógł zachwycić, targali go. SA'. Zyw. 192.
Wyciągnąwszy rękę , zachwycił go , a od potopu zacho-
wał. Wiśn. 259. Skoro go "zachwaci a dostanie .... 1
Leop. Num. 53, 19. (zachwyci. 3 Leop.; gdziekolwiek się
z nim potka, zabije go. Cii/. Gd.). Dyomed nieszczę-
snych przychodniów zdradziecko zachwycał, 1 ich mię-
sem domowe poczwary nasycał. Hrzyb. Luz. 53. Nie-
przyjaciel wiele plonu zachwycił. Tr. (porwał, z sobą
uniósł, wywiózł, wyprowadził). Hyb lak wifle zachwy-
cili , że ich nie mogli wyciągnąć. Odym. Sw. i N n i.
(nachwycili, nałapali, nałowili . zajęli siecią). Nuż gdy
bi.skup umarł, wjeżdżała szlachta w majętności, kto
czego zachwycił, to jego było. Biel. 105. (co porwał,
posiadł, zabrał, zagrabił, zajął uprzedziwszy drugich).
Zachwycił Szwed miasto. Tr. prędkim napadem wziął ,

cr ^at bie Stabt libertumpclt. Zachwycenie miasta przci
nieprzyjaciela, fcte Ucbcirumpeluiig eincr Stabt. Tr. — Fig.
Zachwycić kogo powabami, mową, pochirbslwen) < opa-
nować zmysły jego , eiiien besaubcni , entsiideii , fii) feiner
fiemeiftcrtl. Temi go zachwyciła pocblebslwy. Tr. Za-
chwycający Ross. B03XIiTUTe.IbHUri , n.ltHIITejbUblfi . —

§. Zachwycić, minus loluntarie , quasi passiue : Zachwy-
ciła nowy bezccna białogłowa płód kazirodny. Oiw. Ow.
412. zastąpiła, poczęła płód; fie iDurbc |d;t»anger, fic fał<
fte bie 8cil>c^frii(it , cmpfing bic Seiriid)luna. Zachwycić
ognia ; Bosn usiknuti ogagn ; od ognia być zachwyco-
nym pr. et fig. ; geiier faffeii, vpm Jeiicr craripcii nierbfit.
Skoro ją zobaczył, Zachwycił zaraz ognia, jako chwyta
Płomienia słoma blisko położona. F. ACAan. Jer. 87.
Między niezliczoncmi błędami jest wychowana , żadnego
jednak błędu nie zachwyciła. Birk. Zyg. 45. (nie skazi-
ła się żadnym , nie zaraziła się). Zachwycić powietrza,
(morowego), zarazić się powietrzem ; fic^i anftfrfcn , ange>
fiedt luerbeil »0I1 ber f eft. Gdyby człowiek zachwycił po-
wietrza. Sienn. 487. Gdy kto powietrza zachwyci, le-
karstwo. Sleszk. Ped. 160. Jako zachwyconego powie-
trza pozbyć, póki serca nie zarazi, sleszk. I'ed. 160.
wciągnioiicgo , w "się wziętego , połknionego ; (iiigefaugt,
Cingei(feliicft. — Dziwactwo jego pokazuje ,. że on coś mu-
siał dzikiego zachwycić. Zab. 12, 272. (zarywa waryjiy!,
pomieszania). — Zachwycenie, tilads. Cn. Th. lótiO,
ob. Zachwyt, 'zachwal; Carn. samaknenje ; \'ind. odme-
knenje , odfebepritjc, sameknenje; Ross. B03.\iimeuie ,
bie ertnfc, ba-J 3lugerfid>fe«.jn, 9011 i£iimciifeBn, hii Ciitjiitfni.
— W zachwycenie zmysłów wpadł z konwulsyami 1 sła-
bością całego ciała.. Krup. 5, 378. Wpaść w zachwy-
cenie; Carn. samSknam se; Yind. odmekniti , od feba
priti , samckniti, zanesti , saszukniti, rozuknili , (cf zży-
mać się). W zachwyceniu zostając, tak był od zmysłów
oddalony, iż na największy grzmot się nie porywał. Sk,
Zyw. 416. We śnie zmysły zewnętrzne są zamknięte a
umysł tylko rzeczy objawiono poznaje; na jawie zaś lubo
zmysły zewnętrzne są otwarte , umysł jednak tak jest
zanurzony w rozważaniu rzeczy objawionych , iż nie uwa-
ża na wzruszenia , które się dzieją w zmysłach zewnę-
trznych , i to jest co nazywamy zachwyceniem, [luh Prt.
d. d. 52. Przypadło na Piotra zachwycenie 'rozumu, i
ujrzał niebo otworzone. 1 Leop .\Kt. 10, 11. (przypadfs
naii zachwycenie. Btbl. Gd. ). Byłem jak w zachwy-
ceniu, opływałem w ukontentowaniu. Teat. 36. c , 8.
(jak w raju, jak w niebie) Zachwycenie cierpi, zachwy-
cony jest. Cn. Th. 1360, Ross. B03.\uutełiiiun. Wiem
człowieka , który był zachwycon aż do trzeciego nieba.
1 Leop. 2 Cor. 12. 2. Ś. Paweł do nieba zachwycony
był. Smalc. 17. — Zachwycony w Lijcmnicach pańskich.
Rej. Fosl. Kkk 5. zanurzony, zatopiony, cały w nieb,
UCrticft. — Medu: Przez zachwycenie , ealalepsit . roiu-
mieiny owe chorobę, w której przestają wszystkie ruchy
muszkularne , pamięć ginie, ciało w owem położeniu
pozostaje, w którym b\ło przed napadnieniem AVui. 5,
641. Zachwyceniem ruszony, kadukiem. Dudz. 72, ('ł.
Kaduk). ZACHWYT, u, w , zachwyUnie, zachwycenie,

z A C H w Y T A G z - ZACIĄĆ.

Z A C 1 A C.

723

porwanie, zerwanie; Ross. BOSTopóB, tai 3liiigreifcii ,
^inietCen. Bodajby byl przez wietrzne zachwyty zatrzy-
many na morzu. Pot. Arg. 746. Wisi w lekkim powie-
trza zachwycie, ib. 466 -;^ §. Zachwyt, zachwycenie,

• odejście od zmysłów; gntjurfimg, Da-o Ćntjricfeii , Mc ©f'
ta\i. Przez caJy ten czas leżaf jak w zachwycie. Pol. Arg.
584. Sen mię, czy jaki zachwyt, czy mami oMuda? ib.

■ 754. Lepsza u boga szczerość i prostota , Niż te nie
swoicli uraysfów zachwyty. Kniaź. Poez 2 , 262. W za-
chwycie panegirycznego entuzyazmu , rozsiewa staro -

' świeckie pochwa/y z ujmą prawdy. Czart. Myśl. 43.
(w paroxyzraie). O jak miJo umieć roztropnie użyć , nie
będąc w zachwycie, Wszystkich dni r raoraentów skfa-

■ dających życie. Glajz. Vier. 13. (nie unosząc się). — g.
Zachwyt , ZACHWAT ; Boh. zSchwat : letarg , cpiączka ,

• 'spik ; fcficr Scfelaf, iobcśfdłlaf , SAlaffudit. *Szubet, głę-
bokie spanie nad przyrodzenie , zachwat. Sienn. Zachwat
jest sen tak ciężki , że człek za martwe leży , zachwy-
ceniem drudzy zowią, niektórzy "gutą ; zaś są ci co pa-

" raliżem wielkim nazywają, a to nie źle, bo w tej cho-
robie wszystkie stawy zmierają, i żyły wszystkie upadną ;
przeto jest taki sen śmiertelny. Sienn. Wykł. ZACHWY-
TACZ , ZACHWYCICIEL , a ,' m. ; Ross. B03XHTnTejb ;
zachwycający co , Jer Sliifijrcifer , Slufraffei'. W rodź. źerisL
ZACHWYĆIĆIELKA , i,

ZACHYCHOTAĆ , ZACHECHOTAĆ med. dok. ; Ross. 3axo-
XOTaTL ; zacząć chychotać , lub chychocąc zagłuszyć ; hi'
filtru,. 5U filcem ntibctcii, perficficrn .

ZACHY^LIC , /. zachyli , zachylę cz. dok. , Zachylać niedok. ,
"Zacbynąć _;«(/«</. , nieco naciiylić, ctinaS bcraO teuijCil ,
anbcugcn , Mnuntcr teugeii , fcnfen. Brzegi m^ją być, u tego
naczynia zachylane, żeby się bokami nie lało. Torz. Skł. 164.
Są użytki , są frukty , ciężarem właściwym rózgi zachy-
lające. Zebr. Ow. 577; (deducentia). Pod deszcz, słoii-
cami tęcza zastrzelona Niebo długie malować zwykła za-
chUona, Zebr. Ow. 128^ (zakrzywiona, w łuk zagiętaj.
{Ross. 3axnjfe.iUH słaby, nachylony). Tysiącmi jest sa-
mołowek na człowieka bogatego zjsadzono , iż się
w nich unieść a zachynąć musi. Rej. Post. y y 'i. (za-
topić się, zalgnąć, ftcden Dleiben). Głową Neptun skinął,
1 przyzwalając, wodą swą wszystką zachynął. Zebr Ow.
2()7 ; [concussit iindas , poruszył wody, er &en)e(5te bic
©cnidjfer , sed ej. quae habes sub verho : Chynąć). W za-
chyniony wiatr zawadziwszy pióry. W 'oczemgnieniu Par-
naskiej wierzch oskoczył góry. Zebr. Ow. 16; ieliso aire).
Swoje mistrz ( Dedal ) na 'skrzydł parze, ustanowił ciało
1 na powietrzu zawisł , zachynawszy śmiało. Zebr. Ow.
194; mota pependit in aura,"zaszybowawszy, zapuściwszy
sie , zamachnąwszy skrzydłami. "

ZACIĄG , 'Z^ilnąć , ziciał, zacięli, /.zatnie, zatnę cz.jedntl.,
Zacinać niedok.; BU ziitjii, zaCid , zatnu , zaijnati ; cięcie

' zadać ; Hoss. 3ax.iecTHyTb . 3axjucTHyTb , (zachłostnąć) ;
on^auen, anpeiticbcn, einen §ieD ycrfe^en. Weź bicz i zatnij
konie; zaciął, a bryka idzie. Jak. Buk. 222. Konia duż-
szego częściej zacinają. Cn. Ad. 553. Jednym wędzidła

■ przybierać, a tamtych zacinać. Pol. Arg. 521. Cjednych
wstrzymywać, drugich napędzać). Gdyby się konik po-

tknął, trzeba go "kawecanem dzierżeć, zaciąwszy z lek-
kuchną raz , albo tylko 'zachwichnąwszy palcatem. Hipp.
40. Zrzebce , gdyby się też swawolnie chciały miotać ,
pod czas one zabadają , i zacinają. Glicz. Wych. J % b.
Każdy na osła do bicza się bierze 1 smagło zatnie. Zab.
14,279. — §. Zacinać, bić, uderzyć; fdllageii, Dnuen. Za-
cinać wiosłami wód me przestawali. Otw. Ow. 152. Ni-
tkę natarłszy kretą, zatnij nią na desce po ciesielsku. Solsk.
Geom. 2, 25. odbijaj, al'fĄIagcii, ali&riicfcii , Pie Srcibe=
fi^mir, aDfnippen , abftiipfett, nbfcfenclleni. Zaciąć, uderze-
niem ranę zadać, poranić; auf^aucit, mit eiiicm ^icDe
ceranniDeii. Zacinam żyłę, puszczam krew'. Cn. Th. 1561.
bte 3Iber laffcii , iSliit lalfeii, bic 3lbcr óffnm, nitfbauett. Za-
ciął się kto sam siekiera, nie ma na kogo skarżyć. Gorn.
Sen. 546. (skaleczył się). Gdy łuk spuściła , Zacięła go
pod uciio i grzbiet zrysowała. Zekr. Ow. 200 ; (f>xa sub
aurę). Gdy z trafunku maciory niewinne Krzywym sie-
kaczem ostro zacinają, Gibki krzew, z siebie sok obfity
toczy , 1 w koło ziemię łzami swemi moczy. Odym. Sw.
D 'i b. Zacinać zębami, zacinać zęby = zatopić zęby
w czym, mit ben 3'il,'iien einfimicn, (cf. ściąć zęby) Bndtk.

— §. Zaciąć, ujeść, zakasać, ukąsać, zakłóć; cilicil Stii^
i)evi'e8cti, tntt cincm StiĄc ocrlefecii, numb fted;cii. _ Zakryty
w trawie wąż bieżącej nogi żądłem zaciął. Zebr. Ow.
292; adunco dente pędem słrijigil. Mietka pomaga prze-
ciw bestyom , które żądłami zicinają. Urzed. 288. Chciał
zerwać z krzaku raz Kupido ręką Różę, co świeżą wzrok
nęciła wdzięką, W^ tym pszczoła wzięci, żądłem deli-
katnie W palec go zatnie. 3fin Ryt. 5 , 38. — Fig.
Czyż już nieszczęśliwy ten na zawsze , kogo raz dole-
gliwość zatnie, I dla tego ma brać śrzodki przed się
ostatnie? Zab. 14, 132, (cf. dokuczyć, doskwierać, do-
piec). — Transl. Zaciąć , zaostrzyć fig. , zabość , wzbo-
dzić; am>ernen, nuitiarfen, anreiceii, nufrci|eii. Zatniesz-li
rozumu, a będziesz się chciała udać dobrze, nie bierz
leda chłopa sobie. Zebr. Ow. 508 ; [si sapies). — W prze-
miany , to rzuca gniew , to się weń zacina. Zebr.
Ow. 205 : (resuscitat). Zaciąć kamień , głaz , drzewo na
figurę, posąg = zaciosać; (infaiigcii ai:>5jii^aiicn , Caiienb 6C'
arbciicn , aitśar&citeii. Zacięcie , zarys . rys , z.iciosanie
z pierwszego pustu ; ber crfłe 3?i^, ©nmbjiig. Żeby była
piękna z marmuru osoba, na pierwszych zaraz zależy za-
cięciach i okrzesywaniu. Nag Cyc. pr. 7. To cfziecię ma
takie zacięi^ia cielęce profilu twarzy, jak i nasz bakałarz.
Teał. f9. 6, 127. takie ry.=y, lineamenla ; SaI6śri(Fc , M6ś=
5uge, Sdjaafśjiige , Sf^aaf^pb-jfionomie. — Zaciąć co, żwawo
odbyć, sprawić, zwinnie wykonać; rafd) bctreilJeii , eifrigft
ubcn-, flĄ iajłig btfiber Ijermac^cn. Karty zacinają. .Von. 71,
dl 4. Parfiietają ludzie j^ikeś w karteczki zacinał. Boh.
Kom. 1, 114. Nie masz już lutnislki, po którejh\ś w tany
Pohasał, i hołubca zaciął j.ik nalany Zab. 8, 550. liyck.

— §. Zacinać na co Verb. med. zakrawać żwawo na co,
zarywać potężnie na co: fi({) eifrigft mP5U formiren , bilben,
fiĄ etncr ©eiim^nbeif, ciner Uiiatt ergeben. Za.-.ma panicz

trochę na szulera. Zabl. Firc. 12. — ' §. Zacinać się,
zawadzić o co, zahaczyć się; Ładcn bietbeii, fi^cn Weibcn],
iiitbt n?eitcr Bmien , ftocfcn. U flisów zacinać się znaczy

9r

724

ZACIĘTOŚĆ.

ZACIĄG.

zadziergać szelki do czopa linki . gdy mają holować^.
Magier. Mskr. bie Jrccffc^nure ani ircrfiau fefl biiibcn , fie
ani irccftau anfpanneii. Usirzę już miecz, juz mierzę w kark
miłego syna , Lecz coś ręka drętwieje , , w machu się
zacina. Zab. 9, 263. Kjss. zadzierża się, zatrzymuje się,
wstrzymuje się mimowolnie; bcr 31rm crfłarrt, jłorft im
ncUcil Jjtitbf. Fortuna jego się zacię/a w po/owicy zapę-
dów, i znowu Zóczęła naszych nieść pod obłoki. Tward.
UV. 27. — g. Zacinać, tłumić, zalłumiać : bdmpfcn, iiicbcr'
brutfen, untftbrurfcn. Gdy zacięty w sobie duch razwal-
niają, słyszę buchania i ciężkie oddechy. Pilch. Sen. litt.
2, 2. Stałość umysłu wśrzód męczarni umie w sobie
przytłumić i zaciąć jęki. Pilch. Sen list. 2. 103. — Za-
ciiwć się w mowie, haereie. hnesitare. Cn. Th. 1261.
im Scbcii florfcii , floctern , ftrrffu biciben , fijcn bleiben ; vi-
cinum zająkać się. tb. ftottcril. Gdy się mówiący wśrzód
dyskursu swojego zatnie, słuchaczów tak to obchodzi,
iz kaidyby rac! dopomódz mu i dodać potrzebnej śmia-
łości. Mon. '12 , 261. Kuryon krasomówca zaciąwszy się
w mowie , przed senatem o to oskarżył adwersarza swego.
Boh. Uyiib. 2, 2 19. Zawsze się mówiąc o tcm zacinał.
Bo go do pomsty serce podwodiiło. Pot. Syl. 171. Mę-
drzec często Ziioiął , jakoby jąkała , Chociaż go myśl
szczęśUwa właśnie w język żg^ła. Zab. 14, t»a. Aug/.
Tylko len moie godnie imię nosić Poety , który uczy-
niwszy dosyć Temu, com »spomni;ił, pisze tak udalnie,
Ze się w żudnym słówku uni zaliiie. Opal. Poet. — §.
Zaciąć się, uwziąć się, usadzić się, nie usiąpić na krok,
uprzeć się; tortiińcfig bcftftcn irorniif, nió}t nblaffcn, nit^t
noctiflebm , flcii iinb fcft bcbarrcn." Uparł się, chce swe
przewieść, zaciął się, 'ociąlny. Cn. Ad. 1205. Nie zbła-
gany , opornie w swym gniewie się zaciął. Gardzi czcią
wszystkich Greków, szacunkiem przyjaciół Dmoch. II.
245. Jechać zląd się zaciął. Dmoch Ii 2. 532. U kur-
firstów obyczaj tajny,. Ze ich i;łos siódmy równa zwy-
czajny. Gdy w elektorskiej po trzech komorze Zatną się
pod czas w twardym uporze. 31ia\k. Ryl. 2, 27. Nikt
ci nie wydrze sławy choćby się i zaciął. Przyb. Luz.
504. Zacięły, "ucięty, uparły; flórri() . bnl^flnrrig , l)axt'
nacfig. W bronieniu Am^ryb ząb za ząb zacięty, Minł
też dla niej karb duży od berdysza wzięty Zuh. 9, 2.~>a.
Ejssym. Zacięły i zatwardziały uniy^ł m.iją w rheiwości
zemsty. Auci. Aa/. 5, 13'^. Uucli zaciętej złnści żydów,
okaziijc się w xicgai'h. dack. Pr. 99. Zobaczę, jeśli
zacięte w prześladowaniu mnie losy będą śmiały aż na
łonie twoim mnie ścijtać. Teul 49, 54. Zab. 13, 507.
Drużb. Jeżeli zacięty w milczeniu swojem nic nam wyja-
wić nie zechce. Teat. 49, 80. Z.icięci demokraci. 6'ui.
Nar. 1 , 530, (cF. zawzięci, zagorzali, zajadh) Itóżniący
się w religii , zacięcie (adverb.) przy wywołanej obsta-
wali sekcie. Teal. 49. IS. (uporme, uporczywie). Za-
cięcie, ia , n , Z.ACIĘTOŚĆ, śei , i., upór, uporczywość,
zawziętość; bit ^olsftarriflff ii , bie Stórriflfcit. Jak straszna
rzecz jest serc ludzkich zacięcie. Tcal. 44 . 68. Darami
rłat;odził Achila zacięcie. Dmoch. II 2, 528. — § 0«
equit : Zacina się koń, zasadza się, zacin.ijący się koń,
zacięty koń, zasadzający się; ba« ^\txt ifł fiórrig , fłótig.

etn ftattgeS ^ferb. Zacinający się koń , zastanawiający się.
WVod ; negans stimulis equus. Cn. Th. 1561. Zacięty koń,
który wprzód postąpić, albo na którążkolwiek rękę za>
ciąwszy powrócić żadną miarą nie chce. IJipp. 52. Dru^
koń, choćby go bijąc zabił, jak się zatnie , ani dźwignie,
ani się ruszy. Haur. Ek. 50. Contumacet boues , «oły,
które się zastawiają, zacinają, a nie dbają nic na bicie,
ociętne , krnąbrne. Mącz. Zacinanie się końskie, zacię-
tość Hoss. aaprayenie.
ZACIĄG, u, m. , zaciąganie, zaciągnienie z miejsca ot
miejsce. Z)u(/i. 72. ba^ Jlnjieben, .'^ctanjicben , .Ipcrbecjieben,
ber ^erattjug. Cieśle do snadmejszego zaciągu drzewo
siekierą uiżywają. Tr. Dudz. 72. — Na zaciąg, ilisowski
wyraz, kiedy przeciw wodzie nazad wracają. A. Kam.,
cf. na trel, cf. holować, ba* irerfcn gcgcn ben Stront.
Zaciąg czym . pociąg ; ber 3"9 - ^'"iHfl . ba* ^injie|»fl
tDDmit. Zboże wszelakie, które bóg z ziemi daje, ta
pierwszym abo za drugim pługa zaciągiem , z dosta-
tkiem wielkim człowiek wywodzi. Janusz. Pos. A 'i b.
mit cincm obcr jtrec 3u0fn mi' ber ^*fluge. — Zaciąg, pań-
szczyzna wieśniaków , n. p. Zaciąg na pańskiem odpra-
wować. Dudz. 72. dzień pańszczyzny z bydlęciem. IWorf.;
opera diurna jumenlo prnestari soliła hero a colonit. Cn.
■'Ih. 1360. cin gro^nfpaiinclageiucrf. Wolałbym doina za-
ciąg robić , niż przy Wac l'anu służyć. Teat. 52. b, 54.
pańszczyznę odbywać, chłopem być, orać, kopać, i^l
rooUtt liebcr Saiimiarbcit omitbtcn, al*.... — g. Zaciąg,
ciągnienie się pasmem, pasmo, rząd, łańcuch, ciąg; bic
fidj jicdeiibe Śeific, ber Jjabcn, fig. bic Sctte. Niemasz fol-
gi, ni wytchnienia W zaciągu mego cierpienia, hane.
Gd. 290. — g. Zaciąg, zawłoka u bydła, to co u ludzi
bielmo, łuszczka, katarakta. A', ham. bie 6taarbaut auf
bcu 3Iugen ber Jbiere, ber SMar bci ben 1.łicrben, beijiB
3Jinb»ieb. — §. Zaciąg dokąd, zabieranie się dokąd,
wybieranie się . wyprawienie się , wyprawa ; ber 3"9 f''
bin, ba* ?(iifbrcd)cii . bie ©rpfbition, ba* ^insiebeii. Krakus
do "Krowackiej ziemi zaciąg był oczynił. hrom. 55; ex-
peditionem. Zac-iąt; warty, zaciągnienie warty. Undik. bał
3lufjicbeii ber ffiadje , ba* aut bic 2Bad)c 3'tbf" . ber Slufjug.

— Zaciąg wojska, werbunek, zląd zaciągowe, zaciężne
wojska, zaciążnik , zaciężnik Pudz. 72. tai Serben, bit
SBcrbmig i'oii SJicrutcii, (ba* ,V)crbep5icbciij , bic 'JliiObebuiig,
ba* 31u«bcbcii ; Hoss. cojjaTMUtia. (cf. żołnierka j. Nowe
czynisz zaciągi pod nowe sztandary. By się nowym za-
silił hufcem żołnierz stary. Zab. 12, 110. SVypada nowe
wojsko na następującą kampanią zaciągnąć , a że zaciąg
jest trudny , rzadko przeto nowo zaciężni przed czer-
wcem się zbiorą N. Pam. 21, 291. Kloby był bezpie-
czen od zaciągu , kiedy nawet kobiety idą na rekrut?
Teat. 24. c, 98. 'Zaciąż • zaciąg, n. p. Nasz pan, me
jak biskup, lecz jak xiążę, Wojsko chowa, i ezyni 'za-
ciążę. Jabi. Ez. 183. (może dla kadencyij. Wojsko lak
polskiego jako i cudzoziemskiego zaciągu. Yol. Leg. 4,
768 ('autoramentu). — g. Zaciąg o co, zabieg, sta-
nie, usiłowanie, zachodzenie koło czego, czjnienie kro-
ków ; ba« 93cini'ibcn , Słifłrcben , 64ritie etn>a« ju crlangcK.
Czemu się ze mną bez puż)tku ścierasz, I jej się, wie-

ZACIĄGACZ - ZACIĄGNĄĆ.

ZACIĄGNĄĆ.

725

dząc o nią mój zaciąg , napierasz ? /'. Kchan. Ort. I ,
416. Wiesz to, jako rad s/użę królewnie, I jakom juz
uczynił zaciągi u pana, Prosząc aby mi by/a w małżeń-
stwo oddana. P. Kchan. Orl. 1 , 116. Zaciąg, incep-
tum magnum , coeplurn audai. Cn. Tli. 1560. robota za-
częta wielka. Wtud. impreza, ein ( grogcś ) Untcrnc|meii,
Untcrfangcn , zamysł, przedsięwzięcie. Dudi. 72. Zaciąg
to wielki, ale daremny. Tr. Dudt. 72. We wszystkich
na ziemi zaciągach; ostatniego z nieba wyroku oczeki-'
wać musimy. Stvad. 2 , 20. — §. Zaciągi z kim , zaj-
ścia , zatargi ; S)Qnbcl , Streitigfcitcn. Konrad tego roku
umarł , z Matyldą się pierwej pojednawszy, z którą miał
niektóre zaciągi. Sk. Dz. 1095. Kędyz zaciągi i zajścia
między ludźmi wielkiemi pojednane były bez niego ?
Birk. Syn. Kor. Co. Po co , o matko, mnie się nań
porywać, 1 tak w nierówne wdać się z nim "zacięgi?
Tward. Daf. 29. Kiedy ojcowie z tego świata odchodzą ,
i dziatek w porządnej opiece nie zostawują , zaezym je
w 'kłopociech, trudnościach, długach, zaciągach prawnych
zostawują. Falib. fi. A tych nędz, bied, utysków , nie-
pokojów i prawnych zaciągów ze szkodą dóbr naszych
cierpiemy. Smotr. Apol. 152 ZACIĄGACZ, a , m. , który
zaciąga, bcr JlujlcŁcr , ^cranjielicr , ^crhcaic^cr. Zaciagacz
długów , zadłużający się , cin £d)ul£ieiimac^er. Zaciagacz
wojska, werbownik; Vinrf. nashounirjayez, shovnirski fvat,
cin SfiBer&cr. ZACIĄGNĄĆ, /'. zaciągnie, zac'\aę,nę cz.jedntl.,
Zaciągać niedok. , Zaciągiwać czesll ; Boh. zalahnauti,
zalahowati; Sorab. i. zacźahnu , zacźaham; Carn. satę-
gnili ; Croał. zatesem , zategnyen ; Boss. saraHyib , sa-
TflrHBBTb , (saTHraibCfl wleźć w proces, zaprawować się,
3aiR3aTb 1) ciągnąc tu i tam zmordować, 2) wyłajać ;
Ecd. 3aTfl3aTncfl , sanyiaibca, saiaHyrbca zapętać się,
zaplątać się> : zaciątinać , riagnąc zawlec aż dokąd; btó
roo^in onjicficn. perlicę sicbcn, jiiiisic^cii , miisic ben , tcrait=
jiel/Cll. Znciągam balkę , rynnę; attullo , susloUo, allraho
/unibus , machinis , trabem. Cn. Th. 1560. — Transl.
Zuciagam kogo dokąd , na co , traho aliquem ad me sol-
luile et sludiose, allicio et traho promissis.. Cii. Th. 1560.
aiilotfcn , cinrcifien , bfif fV jic^cn. Fedra pasierba swego
Hipolita usiłowjiła namową swoją zaciągnąć do niegodnej
miłośii Olw Ow. 651. Knował to to, to owo, aby bra-
cia abo do niecnoty jakiej zaciągnął, aby na ciele, lub
na duszy zmęczjł. Unk. Dom. 91. Zaciąga za sobą wie-
le > zachowały. Cn. Tti. 1560. zachowany, wzięty, wzię-
tość mający, zachowanie wielkie mający, cf magnes,
cf. symjiatya ; cr jiclit tiielc aii iiis, ciele naij ji(^, ift aUgc^
tnein beliebt. Oprócz rehgii bisurmańskiej , nie miał co
w nim ganić, i zaciągał za sobą serce jego, jako magnes
żelazo. Birk. Zbar. D 2. Polacy leda kogo do przyjaźni
swojej zaciągają. Star. Bef. 82. przyciągają, przyjmują,
przypuszczają, przywabiają, przynęcają, fie ncbltlCIt jebeit
o^nc Untcrfcbieb iii i^rc grcunbfcbaft nuf. — §. Zaciągać
kogo , londicere aliguem ad aliguod negetium. Cn. Th.
1561. zamówić go, obowiązać go; jcmanbfii }u eiiicm
®ef4iafte , ju einer 35crl>itibli(^feit , jii eincr Hntcnic^mung
^Ctbccjicbeit. Zaciągnąć wojsko, żołnieizy, rekrutów, wer-
bować; Vmd. v'shoudjanati (cf. żołd), nashounarjati,^ (cf.

żołnierz; ; Solbatcn nii^bebcn , tcerbcii, rccrutircii. Wypada
nowe wojsko na następującą kampanią zaciągać, a źe
zaciąg jest trudny , rzadko przeto nowozaciężni przed
czerwcem się zbiorą. A'. Pam. 21 , 291. Zaciągnąć się
do wojska, przystać do wojska, wchodzić w służbę;
Slav. ubirmaii.se, nntev bas 2)iilitnir gebfii, fid) nniuerbcn
laffeil. — §. Zaciągnąć długów, zadłużać się, obciążać
się długami; ©tbulbcii iiind)cn , ficC ©tfeulben oiiflnften, fluf»
biii-ben , fic^ cine St^itlDcnlaft jajtctien , fiĄ bamtt bcfc^iceren.
Mówią o jednym sąsiedzie naszym , że u dyabła na du-
szę zaciąga, a innym na lichwę pożycza. Ossol. Str. 8.

— Zaciągnienie kapitału , bie ?liifiiabmc eiiieś gapitoB. Tr.
Zaciągał długi na majętność swoje. Tr. Zaciągnąć pie-
niędzy, ii. ©elber ailftie()incn. Na dziedziczne dobra zacią-
gnione powypłacał długi. Tr. — §. "Zaciągnąć rady czy-
jej, zasięgnąć rady; jetlianbc^ pteii SRatb elilbolcn , i^ii iU
SRatbe jiebeil. VVięc rady jak skoro zaciągnie , zaraz przed-
sięwzięcie wykonał. Suszyć. Pieśń. L '1 b. — §. Zacią-
gnąć co na siebie, sięgnąć na niebie, fic^ ełi»a«l jUjicbflt.
Przez to gniew boski na całe zaciągają państwo. Tr. Za-
ciągniona pomsta boska na miasto. Tr. — § 2j Zacią-
gnąć dokąd komu, ciągnąć przeciwko komu dokąd , z.ijs'ć
mu , zabiedź mu , zaskoczyć mu , eiticm entflegcii jie^eiL
Zabrawszy się z wojskiem , zaciągnął im na puszczy.
Radź. A^i/m. 21, 25. (zebrawszy lud swój, wyciągnął
przeciw Izraelowi na puszczą. Bibl. Gd.). Zaciągnąć ko-
mu drogę, ciągnąc zagrodzić, zastąpić, przeciąć, billjtC'
bcnb ben 2Beg »evfperren. Z wszystkiem wojakiem zacią-
gnął im drogę, aby się z nimi połykał. Badz. Num. 21,
55. (wyciągnął przeciw nim, aby z nimi isioczył bitiłc.
Bibl. Gd.). — Absolule : Zaciąga warta, (cf. zachodzi);
bie SBatbe Jtebt auf. Zaciągać na wartę , nuf bie 50a^e
jieben, aufjie^en. Zaciągać na pańszczyznę, (ob. Zaciąg).

— § Zaciągnąć co, ciągnąc przycisnąć; sujicben , fejl
onjie^ien. Zaciągnij prasę, i zaciągnioną tak długo trzy-
maj, póki olej ścieka w naczynie podstawione. Krumł.
Chym. 155. — §. Zaciągnąć, ciągnąc czyli ściągając za-
dusić, jie^cnb jufĄniiren. Włożywszy w zadzierzg kark,
spuścił się, i zaciągnął gardziel, śmierci chciwy. Olw.
Uw. 595. Cesarz Turecki sznurem zaciągmony przez
buntownika praktyk swych przybolał. Tiunrd. \^t. 144.

— §. Zaciągnąć , zawiązać ; nnfnupfeii , feft niifnupfcn , }U«
fllfipfen pr. et fig. Zaciągnąłeś z«iązki. nie bardzo twoim
ziomkom przyjazne, iilas. Num. i , 224. (wszedłeś w
związki). Dlatego się zaciągają przyjaźni , aby wzajemną
uczynnością wszystkich się utrzymywał pożytek Siem.
Cyc. 226 ; {comparantur amicitiae). — §. Zaciągnąć ko-
go w co , wciągnąć w co, wplątać, wpędzić, "zawiklić;
eiiicn luorcin oerroiifcln , mit ^nńa siclien. Obierając opie-
kuna , uważać trzeba , aby w nieprzjjaźń ludzką zacią-
gmony nie był. Falib. 7ł 2. W daremne się zai^iągnąl
kłótnie Tr., (ob. Zaciągi, zatargi). — §. Zaciągać się,
ciągnąc zapędzić się, zapracować się, zrobić się; jicbfni)
fi(^ bi^ mobirt bur^aibciten , tdnbnngen mil 2)iu(ic unb 'Słotlf,
fid; abarbciteii, matt unb miibe \jKq(lanqen. W potopie, ten
się dorwał pagórka , w krzywym czółnie, drugi Wiosłem
napycha , kędy zaciągał się z pługi. Zebr. Ow. 10. (gdzig

126

ZACIĄGOWY -ZACIEC.

Z A C 1 E C.

się dawniej pługiem spracował , cf. zaciąg wieśniaków).
Chrapi mu w gardle, jako naręcznej szkapie, kiedy się
ku t;órze zaciągnie. Hej. Zw. 61 b. — Żądzę cielesną,
gdy się w bieg zaciągnie, Munszluk rozumu rzadko
utrzyma" i wściągnie. /•". Kcliaii. Orl. i , 297. gdy się
zapędzi, rozpędzi, gdy się kofa rozbiegną; roeiin ftC fo
redJt in ben Śiifl foimiit" icdit Itincin dcrntb. — Zaciągną-
wszy sie w tak daleki wiek, "miasto pokoju, którego
każdy baczny sobie życzy, na niepokój się zdobywać,
nierozum to. Falih. O zaszedłszy do podeszłego wieku,
iiac^bciii mnn 511 ciiicnt )d ^oben 9lUcr gelangt i^. — g. Im-
person. Zaciąga się na co, zanosi się na co długiego,
ciągłego, zabiera się na ciągły czas, ti Ićijft fic^ obei"
f^irft fid) -ju (tmai Jangniierigeti «n. Zaciąga się na deszcz
« zanosi się na dfii^i , ciągły deszcz, tindtk. Zaciąga się
na wojnę. — §. 5) Zaciągnąć co czym, ciągnąc zakryć,
pocia'.'ną'ć co czym , powlec : ifOitiit bCaic^Cii , kPctfcii , PCr=
bctfcii, iibcrsif^en. Maść ta lepsza, niż łaziebmków, na-
szych wydwornc zielone, czerwone mazidła , klóremi lu-
dzie wzdłuż zaciągają. Si/r. 278. zasmarowują , smarują;
bcft^mtcren , bcfalbcn. Mgła spadając na zboże, ziarna ni-
szczyła i rdzą zaciągał^i łąki. Xią(h. 141. (powb'kła za-
kryła). Ich rozmowa podobna jest do słońca mgłą za-
ciagiiioncgo. Xiąiiz. 220. mgłą zaszłet^o , zakrytego , za-
słonionego, 'zacimionego ; mit 3W'Cl iiberpcieti , licbctft,
licrPCCft, ycrbiiUt. Miłością własną mając zaciągnione oczy,
przypadek chyba nagły zerwać może te zasłonę Teiit.
19. c, H2 (zaślepione, zamydlone, zaprószone, cf.
zaciąg- zawłoka oczu) ZACI.ĄGOWY, a, e, od zaciągu,
do z";łciagii należący: .'C)in5iig>j > , Slnjiiiiśis ^crbcnjiifl^', ZA-
C1.\ŻNY", ZACIĘŻNY, werbunkowy, jRtcnitiriingsi ' . On
nie byłby powinien się na bisurmańskie podcjźrzenie pod
ten zaciągowy czas oglądać. Wery/. 17. (pod czas re-
krutow:iriia). — Zaciągowy żołnierz, zaciążny, zaciężny >
ZACI.\Żi\'ll\, ZACIĘŻ.NIK. a , m. , zawerbowany , żacią-
gniony żołnierz, rekrut; ciii Slngcunirbnicr , cin Sccnit.
Wypada nowe wojsko na następującą kampanią zaciągać,
a że zaciąg jest trudny , rzadko przclo nowo zaciężni
przed czerwcem się zbiera N. Pam 21 , 291. Miał on
sług i picrhoty aż nazbyt, do tego zacieżników groma<le.
Opid Sul. ^2. żołnierzy , mianowicie żołdowych . 3)iictb«
fplbrttfll. Z Orecyi stawia mu zicie/nika. C iniśc tors.
2i>9. -ZACLĄŻE, ob. Zarją,-. ZACIĄŻYĆ, ob. Zacięż><'..

*ZACIC1I, oi. "Zacisze. ZACICHN.ĄĆ , "/' zacichnie , zaci.dinę
med. lednll. , zacząć ui'i<zać sie, zaciszeć , fllifailfltll fliUc
311 mcrbeil ; lio$s. 3aTii.\H3Tb , 3aTiixaTb , cf. ail. zaciszyć.

ZACIEC, /■. zaciecze, zacieknie merf. (/ut.. Zacieknąć ;«(/«//.,
Zaciekać niedok. ; Soi ab. i. zacżeknu , zacżekuyu ; Vind.
sateihi, sazurili, satiekati ; Croal. zatechem; {Bom. za-
tecchi depieheiidere , o/1'endere inparatiim , 2) zalecciii ,
zati(,ati • wyzywać); Hasn. 3aTCMb , 3aTei!aTb ; — § Za-
cieka gdzie (Wilda, dfszczl. zapada ciekacwoda, deszcz,
ciecze; (i Iftft ciii , rfjjiict ein; (Slov wprśeti , naprśeii,
nadstiti imiiluere , preprś^ti perpluere ; Vind. ydifliuyati ,
nolerdidmyatii. Zacieka, przecieka woda. Ihidz 72 Za-
cieka za lilar, slillal teiro columnum Cn.Tn 1361. Bu-
dynków często doglądać, i wcześnie poprawiać, aby nie

zaciekało. Haur. Ek, 4. — g. Zaciekają oczy, suffun-
duntur oculi. Cn. Th. 1361. bie Jliigcii loiifen (mit Ślut)
an ; Sorab. 1. zacźeknuyu inlumeo. Oczy mu zaciekły od
uderzenia , t. j. krwią nabiegły. Dud^... 72. Krwią oczy
panu zaciekają, Ze dalej patrzeć nie może .^ ustają Mdłe
siły, członki wszystkie się targają. Odym. Sw. i H h i.
Zaciekłe czerwono, abo zapalone oczy. Cn. Th. 1361.
rotb angelaufen, cn|iiiibet. Pręgi krwią zaciekłe z osiecze-
nia rózgami abo biczem, plastr len rozpędza i goi. Syr.
424. — Simil. Tu jednak oko zaciecze, Wzdychanie
z serca mi wlecze. Dar. Lot. A. gorzko zapłacze , z pła-
czu nabrzmieje, bnS Sliigc fcbmiUt mi iH'm SBeitien. — §■
'Zaciekać komu oczy, "zacimiać oczy, bic ?Iiigcn iinlnufen
madjcn. O nieszczęśliwa zazdrości , 'ninacz baczenia nie
mająca złości , to 1 ty mądrym oczy zaciekać umiesz .
Obr. 22. — g. 2) Zaciekam się, za\yodzę się,, zapu-
szczam się do skoku. Cn. Th. 1561. et 1401. Den Sin-
faC jum Saitfcn nebmen. Den 3lni'pvniig nebmcn, anfccen. —
■§ Zaciec komu, zabiedź mu, za«kocz\ćmu ; Vind. sa-
tezhi, sadeti, sadjati , sariniti, cinem yprrennen , einem ben
SBcg oortcnnen. — §. Ultra modum et tenninum: Zaciec,
zarjeo się. zabiedź daleko, za[)edzić się, zapuścić sie
dokąd; Hag. zalecchise , zatjezzatisc, zatjezalise , zaljec-
cemse ; Bogn. zalrricjaiise ; Croal. zaderkńyam , bii roobin
Ijiiitcr laufcn , rennen , bi"f*i'r5f'i - binfc^ie^en , in ben S(^nB ,
ini Caincn, inS 3Jennen binein fommen, binein gcratjłen , (cl.
rozbiedz się, rozpędzić się). Zaciekam, biegę daleko,
n p. Pies za zającem daleko zaciekł. Dudi. 72. Brytani
naprzód zaciekali. Czach. Tr. E 1. Chart się zaciekł.
Chmiel. 1, 80 Ogarowie kwilą , w głębokie zaciekłszy
się cienie. Tward. Daf. 7. Myśliwy zaciecze się na łów
w lasy Bardi. Trag. 123. Nie siecz konie , ale mocno
lec yv ręce dzierż swojej , same się zaciekają, yiebr. Ow.
31 ; sponte sua propernnt. Dawno radby pozbył smyczy,
i "zacieka się szyją. Zebr. Ow. ISo; collo moranlia vin-
cula lendit; szyją nadrabia usilnie, gwałtownie, targa
się ; er rei^t bfftiil mit bem calfc nm Ceitriemcn. — Fig.
Zaciekać się, zapuszczać się, zagłębiać się myślą; fid)
roorein iiertiefen , in ©cbanfen tief eingeben , einDringen. Lin-
neusz zaciekłszy sie najgłębiej w tajemnice przyrodzenia,
dociekł płci w kwiatach Boi Nar. 4. Porwie się w myślacli
zaciekły Oafnis nad same Wisły spuszcza się wody. Zab.
16, 5.iO. (zatopiony w myślach). — §. Zaciec się z pasyi,
z namiętnością unieść się, odejść od siebie ( cf. wściec
siei, od przytomności = zapomnieć się spuściwszy cugle
gsyałtowności . uwziąć się. zawziąć się; [id) Iiinrci^eu lai-
fen , fidj "lergeffen , anPcr ]\d) fommen , ber fciPenfdinft ben
3iigel fdjiegen Inffen. Takeśmy się oboje w^ dysputy zacie-
kli , żeśmy rozum stracili Weg. Marm. 1, 181. Na za-
gładę jego zapalczywie się zaciekł. A'ar. Tac. 2, 439. Gdy
się o ludziach mówi; strzedz się należy, żeby się zbyt
nie zai'irkać w opisaniu ; wypaść słowo może nieo-lrożne,
które urazi. Kras fod. 2, iO^ Zacu-kły • uniesiony, za-
wzięty : fluBer ftd) , iiiifgfbriidjt , ergrimmt. ^Jak lwy wy-
głodniałe, lub zaciekłi- byki. Jego żołiiierze kruszą na-
winięte szyki f'nyh. Luz. 301. Na te słowa i Miner-
wą Juno gryzły wargi, W obu piersiach przeciwko Troi

ZACIECZ - ZACIENIĆ.

ZACIENIE-ZACIOSUJE.

727

ilość zaciekła, Siedziały blizko siebie, Palas nic nie
rzek/a. Dmoch. U. 87. Odpowiada mu tonem nieco za-
ciekłym. Teat. 28. b, 122. (zagniewanym, markotnym,
uniesionym niechęcią) . Acliil pastwi się zaciekle ( ad-
verb.) nad Hektora trupem. Dmoch. II. 2, 52S, z zacie-
kłością, zawziętością, cf. wściekle; cil'ittcrt. — Ta to
jest cała korzyść ich pracy zaciekłej. Xiadz. 265. za-
wziętej , zapalczywej , gorliwej . zaciętej , upartej ; ibrer
^attiiMigcn , eifricjcii 3lvbdt. ŹAClECŹ, y, z., zalew, ^a§
eroicgcn, tie 6vgtcgimcj , ber 3lui^tritt M "SBaffeu^. Zaciecz
morska. Tr. Poznałem ja co wiatry, co morskie umieją
zaeieczy. Fot. Aig.^ 629. — Fig. Ma żałość w zacieczy
świeźusieneczko. Zebr. Ow. 551 ; in cursu meus dolor
est. ZACIECZCA, y, m., pies zaciekający się w polo-
waniu , dn ii'cit iind)fc|ciibcr SnflbbiinP- Popadzca , jeśli
zacieczca , potrzeba aby miał głos przynajmniej śrzedni.
Ostror. Myśl. óO. Zacieczca dro»iak , tygrys i z sly-
machem Wyrwał kły z strachem. Kchow. 523. — (ZA-
CIĘGI, ob. Zaciąg). — ZACIEK, u, m., zaciekanie się, za-
skok , zawodzenie się; \'a\d. satok , prelezbenje ; Croat.
zaderehanye , (cf. zapęd, zagon); ber ?liila:if , 9liifa^, Slit'
fpruiig. W zacieku hufce na się uderzyły. Tr. Z zacie-
ku , zaciekiem skoczyć.^ ib. Wątpliwym zaciekiem to
wspak to wciąż pływa. Zebr.'Oiv. 195; (ambigue lapsu).
— *§. Intetlect. Zaciek, zgłębianie czego, rerherche. n. p.
Zakus nad zaciekami wszechnicy Krakowskiej. Dmoch.
ZACIEKŁOŚĆ, śei , z., zaciekanie się, uniesienie się
bez pamięci, przytomności, zapędzenie się, zapuszcze-
nie bez miary i granicy, zawziętość, uwziętość, cf wście-
kłość ; uiitjfftumcź SJoibringcii, Uiigcthim, %ut\} , i.oi\t&x--
men. Dalej straszliwe bóstwo ku nam się pomyka, Na
głowie jego zjadfych wężów mnóstwo syka , Po ogniu,
który swemi "skrzyły językami , Poznaliśmy Zaciekłość sto-
jącą przed nami. S:-ym. S. W. 54. (persoiuf. furya , ję-
dza). W każdej wiary wyznaniu, zaciekłość w niena-
wiści inaczej wierzących , przynosi skutki okropne. Czack.
Pr. 96, (cf. fanatyzm). ZACIEKŁY, ZACIEKNĄĆ, ob.
Zaciec.

ZACIEMEK , mku. m., miejsce zaciemnione, cf. zacienie ;
cin finftrcr Ort. Numa w zaeiemku swojej chaty oka za-
mruzyć nic może. Stas.N'nn. 2, 173 : au fond de sa cabane.
ZACIEM.MC, f zaciemni es. dok , Zaciemniać niedok., cie-
mnotą napełinć , ciemnośi'ią nabawić, ciemnym uczynić,
cf. zaćmić, 'zacimiać : fiiifter iiiatfien , oerfiiiifterit ; ( oppos.
wyjaśnić, zajaśnić , objaśnić). Gościniec żałobnym ci-
sem zaciemniony, Otw. Ow. 159, (Garn. satemne , cf.
zacienić;. Wyje, pada zaciemnień, i rękami chwyta Z cia-
ła srogiem żelazem wypchnięte jelita. Dmoch. U. 2, 227.
(zaślepion , zaślnion. wzroku pozbawion , eriiliiibct; cf.
ciemny ■■ ślepy). ZACIEMNIEĆ nijak, dok., stać sie cie-
mnym , fiiifter merbcit. Bóg raczy duchem ś. swoim
objaśnić te zaciemniałe a błędne myśli i serca nasze.
Rej PoU B b \.

ZACIENCZYĆ cz. dok . Zacieńczać niedok., cienko zastrugać,
nieco S(ieńczyć, cienko zarobić; iiac^ utitcti ju oerbuitneit,
cteag biiimer tnni^en.

ZACIENIĆ , f. zacieni cz. dok. , Zacieniać niedok. , cieniem

zaciemnić, zasłonić; nerf^attcn, iiberfiŁattcu , (cf. zacie-
mnić, zaćmić, zacimiae) ; Boh. zastenowati, zastjnili ;
Sorab. 1. zaszenu, wobszcnu, zakitam ; Vind. sadenzha-
ti ; Ross. saitHiiTb , saitiinBaib , aacitHiirb , sactHaiŁ,
pr. et fig. Życzy mu żeby do samej śmierci głowy
swobodnej takim kłopotem sobie nie zacienił. Pot. Syl.
160, (nie zaciężył, nie zafrasował). — Moc najwyższe-
go cię zacieni. Tr. zasłoni , "zaszczyci, obroni; Rag.
zasjenniti protegere. ZACIENIE, ia, n., miejsce zacienio-
ne, ein SĄattciiort, Ort im S^atten. Zmiękczy umysł
łoże i nocne zacienia. Hnl. Ow. 65, cf. zaciemek.

•ZACIER, u, ?«.,.§• 1) ziicieranie, o6 Zatrzeć. 2) ob.
Przycier , przycierek. ZACIERAĆ, ob. Zatrzeć. ZACIE-
RACZ , a, m., który co zaciera lub zatarł, ber Serrcibcr;
Vind. satirayez, poliravez = zagładzicie!, zatracicie!; Croat.
zatirayecz, zatornik deletor. ZACIERKA, i, 2., deszczuł-
ka mała z rękojeścią , którą mularz zaciera ścianę wy-
prawną , sufit lub gzyms. Magier. Mskr. baś Stcibcbret,
©lattbrct ber -Oiaiirer. Urównają się ściany ' zacierkami,
kształt ławaczek mającemi , czyli ławeczkami mularskie-
mi. A'. l\nm. ZACIERKI, ów, plur., z polewką zatarta
mąka, |>aberfiippe. ZACIERNIC.A, ob. Przycier, przycie-
rek. ZACIERNY, a, e, do zacierania lub zatarcia, od za-
cierania , mogący być zatartym; 6iiin'iŁr = , Ginf^llOfl^ > ,
einjiiruljreii , eiiijiifd^laijeit , ciiijjeriidrt, cinriiljrliar.

ZACIERPIEĆ , "ZACIBPIEĆ med. dok., cierpiąc znieść, Iet»
benb ertratjcn , erblllbeii. Tego , który jest hardy, nie za-
cierpie. Radź. Ps. 101 , 5. ( nie będę mógł cierpieć,
Bibl. Gd.). Pan tego nie mógł zacierpieć , aby tego
obwołać i odpowiedzieć nie miał. Rej. Post. F f i. Nic
mogło tego zacierpieć święte bóstwo jego. ib. LIZ.
Te^n i na ów czas zacierpieć nie mogli. ib. R r 2.

ZACIESAĆ, Z.'\CIOSAĆ, /". zaciesie zaciosę cz.dok, Zacio-
sywać , zaciosuję pr. contin.; Ross. saTecaTB ; ciosąc
zaciąć, zarąbać, ciosami zarobić, zakończyć; aitjilttmcrtt,

an^aiieit mit ber 3"iiiiici-"'iiEt - jujimmcrii , jubaitcii , siifpi^cn.
Zaciosać koł , exacuere vailos. €n. Th. 1561.

ZACIEŚNIĆ CS. dok., Zaciemniać niedok., nieco ścieśnić, cia-
snym uczynić ; i\\mi bcengeii , etuje inacl)en , jufamtnen en«
gen, Bercngeti ; Boh. zatjsniti; Yind. satefnuvali ; Ross.
saitcHMib , saitcHarb. Dech mi gwałtem zacieśniony
słów ucinki wypycha. Brud. Osi. B 2. Wódka ruciana
piersiom zacieśnionym i chrzypiącym bardzo użyteczna.
Syr. 544 Słodkie granaty odmiękczają piersi ; ale kypa-
śne zacieśniają i ochrapienie czynią. Spiez. 122. Wiel-
kich dusz zwyczajny tryb nie zacieśnia : nad reguły, po-
dnieść sie mogą. Mon. 65, 591.

ZACIĘTY, ZACIĘTOŚĆ, ob. Zaciąć.

ZACIĘŻNIK, ZACIĘŻ.NY, o6. Zaci'ążnik , Zaciążny , zacią-
gowy.

ZAĆIĘŻYĆ cz. dok., Zaciężać niedok., nieco przyciężyć, za-
cząć ciężyć ; ciii lucniii, belaftcn , fd)iiicrer ma^eit. — Za-
cieżyć komu , ZACIĘŻEĆ nijak, dok., zacząć być cięża-
rem . anfangeii fdjipcr iiiib laftiii p lyerbcn , jur Sajł fnUen.

ZACIMIAC, ob. Zaćmić. 'ZACLMrACZ, a, m, który 'zacimia,
ber 2>erftnftcrer. Tenebrio , łotr , łgarz , zacimiacz prawdy.
Mącz. ZACINAĆ, ob. Zaciąć. ZACIOSDJĘ , ob. Zaciesać

728

ZACISNĄĆ - ZA CISZYĆ.

ZACKLIĆ -ZAĆMIĆ.

ZACISNĄĆ . f. zaciśnie , zacisnę ci. jednll.. Zaciskać nie-
dok., — g. a) zagnieść, ściskając zgnieść, zatkać; JU>
fommen bhidcn , oerbriiilcn , Prudenb yermaicn , jubrMen ;
Carn. satisnoli; Hay. zatisnuti , zaliskati ; Uosn. zatje-
snuli, zaUorili; Hoss. saTiiCKaib. Z którejby iy/y krew'
pjynęła , zaciśnij ręką. iżby się krew zatkała. Spicz. 129.
One wilgoci wcliodzą w dziureczki głowy, które napeł-
niają i zaciskają , ztąd przychodzi ś. Walentego niemoc.
Spicz. 8. Gdyby się próg macicy wrzodami zacisnął i
•zatclinął, żadnej ślizkości nie mając, nie godzi się o
wypędzeniu płodu pomyślić. ib. 184. Głupi, gdy mil-
czeć będzie , ujdzie za mądrego , a gdy zaciśnie swe
wargi za rozumnego, ^ł/on. 70, 606. (gdy stuli , zamknie,
zawrze). Tak na on czas zaciśniono usta kuglarzowi one-
inu , aby railczał. Farnov. pr. — §. b) Zacisnąć , zarzu-
cić, zamiotać; bii trobtn rocrfen, Iłintet ttmai ^iniDcrfcn ,
IDigiucrfeii ; Sorab. 1. cżiskam prudk, metam predk. Od-
dzielił sie trochę, jakoby kamieniem zacisnął, a poklę-
knąwszy modlił się. Żarn. Post. 107. na rzut kamienia,
cłncii StciiilDurf Utcit. Drzewo od siebie precz zacisnął ,
a dobytą od boku szablą błysnął. F. Kchan. Orł. 1^ 2-49.
Śnieg zaciska wierzch ziemi , aby ona nie wypuściła z
siebie pary zebranćj. Cre$c. 134. (padając zarzuca, za-
krywaj. Strach przed nim i pod nim , a oba drżeniem
zaciska boki. Filch. Sen. list. 2, 37. (zatłacza). Joż się
uslraszyć musi on stary zwodnik twój , który z daleka
zaciskał te uszv twoje. Hej. Post. M m 4. zagłuszał.

•ZACISZ, y, n., Ż.\ClSZb: , a, n., 'ZACICH , u, m, ZACI-
SZEK, szka, ;«., zdrbn., miejsce zaciszone, spnkojne,
ciche ustronie; Ross. siuiiiub, fin Kii^crotilfcl , ftittct rii=
^igor 9rt ; {Cam. satishje = zarosi , krzak; Eecl. saiHUie,
OTHUiiiie, iipHCT.\HHi|ic port). Wsi ukochana, lube zaci-
sze, kto twe opowie wygody! Znb. 14, 3. SwieJ. Gdy-
bym przynajmniej w tym zaciszu znaleźć mogła spokój -
ność ; lecz wszędzie troski sięg.iją mię liiedną. Teat. 54,
62. lVzechodzę się lub czytam , lub tez piszę , jak mi
sie w zaciszku podoba. Mmi. 75. 604. Zakon Benedy-
ktynów w swoim zaciszu klasztornym , utrzymywał n:łu-
ki. Je:-. Wyr. Przywrócił kiUolelnie zarzuconą , po za-
cichacli tylko cnollrAycli ubłąkaną sprawiedliwość. Z'ih.
10, 2tJ6. Łep. Wielu grube przywary i występki, ze
poleinu sił nie mają . w zaciszku siedzą Pilrh. Sen. list.
519. w ukryciu, w utajeniu; im ^ifrborgiren , im StiUcn.
Zając użala się. iż liszka Zawsze nari t'zusva i godzi z
zaciszka. Znb. Ifj. 312. łizew. (z kąta cichaczen) , cza-
lująr). Kot spojrzał raz w nocy pod szafą z zaciszka ,
'Ahć drobiiiuchna z dziury wyleciała myszka. Zab. 5, 250.
(zaczaiwszy się cicho). — Gdy takowa ziemia pełna jest
pyłu , dobra rzecz byłaby, zęby płókanka była w zaciszu.
Torz Ski 222, (w bezpiecznym od wiatru miejscu). —
Oto jest czas rozkoszny, chłodny, wszędy zacisz. Pnifb,
tlili. 142 wszędzie cis/a , spiik'ijność , nawft i liść nie
sieleści ; 9{iibc, ©tille. ZACISZNY, a. e, od zaiMsza , za-
ciszoiiy, spokojny ; riibig , ftiUe , ungcfli)rt. W zaciszne
odległego gaju wszedłem strony. Szym. S. W 53 ZA-
CISZYĆ rz. dok., Zaciszać nieduk , cichym ui^zynić , ttilk
miiltn ; Vind. satilhati , cf. uciszyć.

ZACKLIĆ się komu zaimk. jednll., zacząć mu być ckliwo ,
anfaiigcn fibel jii njerbcii. Zackhło mu się, e* murit tbm
ubel , Ober fc^limm. ZACKNĄĆ się komu zaimk. jedntl.,
zacząć bvć lesko , anfangcn einem ńngftlit^ ju irerben.
Bndik.

'ZAĆMA, y, z'., zaćmienie, zaciemnienie, ciemnota; bit
'Serfinftcning , bie ginfterniC. Słoneczna zaćma. Chodk.
Kost. 15. jfc. 67. W zaćmie nie wie, gdzieby gnał,
lub w której był stronie. Zebr. Ow. 54; picea caligine
tectus. ZAĆMIĆ, /".zaćmi, zaćmę cz. dok., 'Zaćmiać, *Za-
cimiać niedoli.. Zaćmiewać contm. ; Boh. zatmjti , zatmjra.
zatmjwam , zateniniti , zatemnowali ; Slov. zatemnugi ;
Sorab. 1. zacżmnu, zacźemnofcżam ; Vind. zafienzhati ;
Carn. merknit, merknem , (cf. niierzchnąć) ; Rag. zasje-
niti, obsjenniti, potamnjatti , pomarcjatii; (Bos/i. zasjena-
ti , privariti, dat razumiti jednu slvar za drugu inganna-
re , circumvenire < zamyó\i6 oczy, omamić); Bosn. zajazi-
ti, uciniti pomarklo ; Hosn. yarMHTb , saTutearb , aacrfa-
miTb, sacrtHaTb ; zaćmić, zaciemnić, zacienić, ciemnym
uczynić, ciemnoty nabawić, światła pozbawić; (in^er ma'
ńjen , oerftiiftcrii , uerbunffln , Si^ottfii macbfn , bc«i iićfti
bcraiibcil pr. et fiij. tr. varie : Las był ciemny , siekierą
od wieków nie ikniony, Dla niezmiernej gęstwiny okro-
pnie zaćmiony, liardz. Luk. 44. Cis, cyprys i jodły do
zaćmienia 'godne. Czarny las bujno rodzi. Hardz. Trag
323. (zdalne do zadmiwania , zacienienia). Zacimiani się
Sorab. i. zacżmewam szo. Od dymu w gc<lej chmurze
zaćmił się sprośny dzieri. Bardz. Tiag. 182. zakrył się,
Bcrftiiftertc fttb , oer^iillte fi*. Sł.uioe często zaćmione i
czarne zostaje. Frol. K')nt. C 2. Słońce się 'zacimia
czasem i blednieje , iz krąg miesięczny , kióry jesl na
niższym niebie , podchód ii pod słońce. Olu). Oiu. ISO .
bie Soniie oerfinftcrt [li>. Zaćmił się miesiąc, czemui?
ho ziemia nań padli, 1 broni mu słonecznej światłości
zwierciadła. Pot Porz. 67. Zaćmienie < zaćmienie słońca,
zaćmienie xiezyca albo miesiąca . zaćmienie słoneczne ,
xieżycowe albo miesięczne ; bic ^^if^fl^niS - Soillienftilfier'
ni^ , 9J?DiiPfiriftcriii^ ; Boh. zUmenj . zalmelost ; Slov. za-
tmeni , (zaliiiilka, zatmilelka, zatnn-lka, ugmozatmilka
eclipsis grammalica) ; Carn. merknenje , (ob. Mierzchnie-
niej; Yind. merknenje, merknuje. lonzhnu merzhanje ,
fonzhna lemnota , mielczovu merknenje , miefezhr.u mer-
zh.inje , tpiel. zhnu oteineiijc ; Cioat inerclianye , pote-
mnenye szuncza ali rneszecza; Hag. pómarka. polainnje-
nje, pomarcjaiije ; Siav. pnmercsaiije ; Hoft. saTHtllie.
Zaćmienie słońca jesl , gdy xiciyc mcm il proslo w je-
dnej prawie pod słońcem linii znajduje się , między
słońcem i ziemią. Boh. Próg 18 p Zaćnneriic słońca
całkowite, cząstkowe. Hub. Wsi. 526. Zićini«'nie obrącz-
kowe, gdy brzegi słoneczne w około »y<le|iują za brze-
gi X!eżyca. Sniad. Jeoq 207 Zaćmienie cząstkowe, gdy
xieżye w czasie p-łni nie jest na samej liini węzłowej.
ib. 207. Zaćmienie xięiya śrzoilkowe albo całkowite ,
i częściowe. Hub. Wst .'i22. \ł'y'U'. Ueogr^ 56 — ^.
htg. Ir. Zaćmienie w kieszeni, ertiptlt , brak, niedo-
stalek , (cf. eklipsis ligiira , kiedy w miesiku diiura.
Bratk. B 2 b.), pustki w worku , (Śelbmangtl , l«Tfr 9fu.

ZAĆMIĆ.

ZACNY - ZACNOŚĆ.

729

U\. Pankiem się to pisze, a w kieszeni zaćmienie.
Teat. 43. c, 135. Wyb. Niech nigdy nie panuje stra-
szliwe zaćmienie Jak w skarbie narodowym , tak w rno-
inych kieszeni. Zab. 16, 405. — §. Zaćmić fig. tr. ,
odjąć jasność, światłość, światfo , świetność, blask;
Bcrfiiijłerii , oerbiinfcln , 8i(|t , Slarkit, feelle, ©laiij raulicn.
Chwa/a boża mieszka w tych na świecie duchownych
niebiesiech , które się pod czas zaćmiewają. Hrbst. Nauk.
c 7. Prawda ludziom zaćmiona byJa. Sk. Dz. 2. Zać-
mienie myśli. Cn. Th. 1361. Ewangelia przeciwko zać-
mieniu a niedba/ości wiary świętej. Rej. Post. Liii.
O myśli ludzkie , jakoście zaćmione Ślepotą , jaką nocą
otoczone. Past. Ftd.,aO^. (zaślepione). Jest-ci w tobie,
królu, wicie cnot; ale są też i przysady, któremi się
wszystka cnot onych jasność zaćmi wa. Krom. 551. i^r
©laiij mirb baburd^ ocrbuiifelt. Cokolwiek prawdy bo-
skiej w nauce filozofów zdafo się być , i w samym za-
konie Mojżeszowym było ; to tu tak maleje , tak się za-
ciraia , że za cień tylko i za same niedoskonałość wzglę-
dem przykazań Jezusowych słusznie poczytano być ma.
Smak. 50. (tak traci z blasku , z świetności). Bóg cześć
i chwałę swoje chce mieć tak jasną, całą i nienaru-
szoną, żeby jej przy stworzeniu jego nic, a przy nim
wszystka zupełnie a niezaćmienie (adverb.) została. Zui-n.
Post. 5, 501 b. (bez zaćmienia, w całem świetle). — g.
Zaćmić, zaćmić oczy, zaślepić wzrok, pozbawić nale-
żytego widzenia pr. ei fig. ; btc Slugcii blenbcn, Berblcnbcn.
Światło zbyteczne zaćmiwa. Past. Fid. 500 Dopiero co
od Leonory idę ; piękność jej tak mię zaćmiła , ii te-
raz jeszcze doskonale przejrzeć nie mogę. Teat. 9. b,
66. Kto często pożywa soczewicy, zaćmiwa wzrok, i
ciężkość czyni żołądkowi. Spia. 4-8. Bóg zaćmią oczy
złoczyńcom , wszystkie ich sztuki przeciwko nim samym
obracają się. Teat. 5, 116. Grzech oczy twoje, abyś
rzeczy niebieskich obaczyć nie mógł, zaćmił i zamotał,
ze siedzisz ciemnościami grzechu a ślepego rozsądku
zamotany i ogarniony. Żarn. Post. 98 b. Pasterzom
chce oczy zaćmić czart, jako przez te czasy zaćmiał do-
syć długo. Zygr. Gon. A 4, (cf. zamydlić;. Zacimiają się
oczy, zaślepiają się, zachodzą ślepotą, ciemnotą; fcie
Slugcii tiicrbeu biinfcl, »er!ieren b.i3 ©cfi^t , crbitiiben. Oczy
jego poczynały się zaćmiać, że nie mógł dojrzeć. Budn.
i Sam. 5, 2. (oczy jego już się były poczęły zacimiać.
Bibl. Gd.). Starzał się , i zaćmiły się oczy jego, tak że
widzieć nie mógł. 5 Lenp. Genes. 27, 1. Bibl. Gd. (za-
szły bielmem. 1 Leop.) Oblicze moje spuchnęło mi od
płaczu, a oczy moje zaćmiły się. 5 Leop. Job. 16, 1-7.
(poszły bielmem. 1 Leop.; na powiekach moich jest cień
śmieci. Bibl. Gd). Dziewanowa wódka język wolny czy-
ni ku wymowności, oczy zaćmiające się wyjaśnia, łzy
ściera z 'błyska wością Spici. 100. Będziesz ślepym ! a
łak wnet przypadło nań zaćmienie i ciemności. Radź.
Act. 15, 11. (przypadła nań chmura i ciemność. Bibl.
Gd., ślepota, olśnienie). — g. Zacimiam komu, ciemność
mu czynię, cień mu czynię, zacieniam mu, zasłaniam
komu ; einem finfter maifen , i^m iai 8id)t tie^rnsn , i^m
©ttiatten mat^en. Wiod. Ciemność nie zaćmią tobie bo-

Sownik LiruUfo wyi. S. Tom TL

że, a noc jako dzień świecić będzie. Budn. Ps. 139, 12.
Wujek. ib. (i ciemności nic nie zakryją przed tobą. Bibl.
Gd.). Wybudowaniem domu wysoko sąsiedzkie okna
zaćmić. Chetm. Pr. 60. zabudować, bie Ccnftcr iicrbaucn ,
itiicil bao 8ii^t iic^men. O nie "zacimianiu okien sąsiedz-
kich. Chetm. Pr. 60.
ZACNY, a, e, — ie adv., wielkiej ceny, cenny, wiele war-
tujący, wielce godny, szacowny, szmowny, czcigodny;
Boh. wzścny, wzśclny; Snrab. i. tźestne, zdicźne, wobtźa-
kwate; Vind. zhastliu, pofhten , zhasteii; /{«ss. ii31>tI[aHbIH,
naiHuiHO , fifiiiRbar , ooit bo&cm 3Bcrtbe , ad^tmij^rourbig ,
trefliĄ. U pana 'sawżdy jest płatniejsze a zacniejsze ser-
ce wierne, niżli wszystkie ofiary świata tc^o Rej. Post.
Ti i 2. (w większej cenie ). Urząd kapłański jest za
postanowieniem bożym ; przetoż takowy urząd ma być
zacnie wazon. Gil. Post. 313 b, (w wielkiej cenie albo
czci miany). 1 po dziś sławna a zacna pamięć jego.
Rej. Po.^il. H h h 5. czczona, szanowana; uctc^rt , tlt
Gbren afbnltcii , c^rtoiirbig. M:<homet u swych poddanych
zacne imię miał, i b\ł u nich w wielkiej wadze. Baz.
Sk. ^626. Wszędzie jest zacne święte imię twoje. J.
Kclian. Ps. 9. (po całym świecie słynie imię twoje. Karp.
S, 16). Kardynał Hozyusz zacnej nnuki człowiek. Orz''.ch.
Qu. 33. znakomitej, znacznej, wielkn^j nauki; oon fd)a§=
barer, bebeutenbcr, gropcr , oor5uglid)cr (Sclelirfamfeit. Naj-
zacniejsza pieśń Salomonowa, liadz. Cant. (e.anlicum can-
tiforum , pieśń nad pieśniami , pieśń n:ijprzedniejsza
z pieśni Salomonowych. Bibl. Gd.); bnś I)oDc 8icb SnlomOtlŚ,
bnź 8icb ber 8ieber. Gdy w w'idoki zacne spaler uchyla-
ją, osoby się więc stroją. Zebr. Oiu. 57; ubi tollunttir
feslis aulaea Ihealris , poJ czas uroczystych widoków,
bq feaerli(()en '©L^^aiifpiclcii. — Z tego ojca naród był na
świecie świetny, możny, zacny, miasta wielkie i zacne
zbudowali. lV(,<!/i. 127. znaczny, znakomity, znamienity;
an|'c6nlti^ , bebeuteiib . Betrcid^tlic^. Lepiej być zacnym, niż
przodki tylko zacne mieć. Cn Ad. 456 Lepiej być
zacnym, niż znacznym. Zegl. Ad. 129. (lepiej sczczycić
się zasługami, niż przodkami). Zacny mąż; Eccl. myme-
40ó.iCTBeHnnK'B , Graec. aidoayni>ri(TTrji , ciii Gbreinnann.
Zacnym jestem ; Eccl. MyJKejOÓ.lCBjK) , Graec. ardaynOim.
Za każdym, którego stracili katowie, mówili Anastaze-
mu: Tak tobie będzie, co króla słuchać, a zacnym u
niego być nie chcesz. Sk. Żyw. 52 b. w znaczeniu , w
wailze , w cenie u niego być, wziętym mu być; bcc
ibm in 3lnfc^en fenn , in 3lii|'cbeii flo^cii. — Zacny , "zacnoro-
dny, pański; tiornelim , ebci ; Vind. gospodfhni, jimeniten,
isYcrsten; Ei-ct. c.'\iiobiit'l , Me.ioBth-B SHaTHaro inHa , roc-
noAiiiii. EO.łKifimii , Be.M.i.io.i:J. Zjcnorodny, parenlelat.
Kiecz. Zdań. 74. (faniiliaiit ; Vind. jiincnilnik). Zacniej-
szy podlejszemu gdy świadczy grzeczność jaką, spodzie-
wać sie trzeba , że jaki zysk swój w tym upatruje. Teat.
8, 58, — Titulus: Najzacniejszy i najurzciwszy i wszech
poczciwszy, najgodniejszy niegdy pan Fryderyk kardynał
brat nasz. Herb. Siat 16. ZACNOŚĆ, ści , ź., cenność,
ważność, ezcigodność , szacowność , szanowność; (Boh.
w^zacnost rarilas , auctorilas, dignitas , cf. wziętość) ;
Sorab. 1. tźestżnofcz ; Vmd. zhastitost , pofhtenost, zha-

92

730

ZAGNIEĆ - Z A C C G O W A Ć.

stlivf)st ; Hoss. iiaiHutcciBO, uaiamuocib, ^t>()Ct 2Bcrt&, <Bó}a^>
barfcit, 5ld)tl)aifcil, 2i;i(ł;tiijfcit, Stf!Jlid;feit, e^irmrirltiflfeit, 2Bur=
be, 9lnfctfn. Swej, nie swycli przodków , trzyma się zacno-
ści. l\ hcitan. Jer. 109, { Eccl. MyH<C4o6jcCTBO , Graec.
drdcoya&iu , lirilis ilienuilas). Nie niiijąc nikogo, któ-
ryby z nim szedł na sztych, jako z obrońca i ojcem
ojczyzny , zacnemu z dawna ojcu swemu daleko więcej
przyczyni! zacności. Gorn. Sen. 212. Łączą się wszys-
cy z tymi , przy którycli zwycięstwie wewnątrz zacność,
zewnątrz zaś powaga utrzymać się może. Siem. Cyc. 152.
— Zacność, szlaclietność; 6DlCŹ, Mci fflefcil, Scnc^mClI,
GDcImut^ , GPClfillll. Cokolwiek piszesz, masz się wystrze-
gać podłości , Styl gdyby najprościejszy ma swoje za-
cności. Zab. 10, 105, cf. Co/.kolwiek piszesz, chroń się
pisać stylem podłym, Wszystkich stylów piękności szla-
clietność jesl źrzódłcm. Dmoch. Szt. R. 10. — §. Za-
cność rodowa, pańskość ; uoriic^me 3lbfiinft, Sorne(mti(jfcit,
lofic ®CiUtrt. Cl których sama godność na kościelne, do-
stojeństwa wyniosła, chociaż byli nizkich domów, naj-
więcej kościołowi pomogli; dobra rzecz, gdy się to obo-
je znajdzie i godność i zacność ; ale do kościoła boże-
go możny pan a zły kapłan zarazą jest. Sk. Zyw: 2 ,
125 b. ZACNIEĆ nijak, niedok., stać się zacnym , za-
cniejszym, nabierać zacności, trcfflid; IDCrbcn. Przez wyż-
szość twoich świateł moja dusza Zaenieje , i w 'usiłach
dzielniej się porusza. Przyb. Ab. i-i.

ZACOEiNĄĆ cz. jediitl., Zacofać niedok., Zacofywać cz^stl.,
nieco w zad cofnąć, eiii lueiiifl jiiriitf jic^eii. Ona na to
krok zacofnie, a szkarłat lica śnieg zrumieni. Zab. 15,
5-. Kniaź. Nie t^n jest twój obyczaj Katylino , ażeby
cię rozum zacofnąl od szaleństwa. Nag. Cyc. 22. wstrzy-
mał , zahamował.

'ZAĆPAĆ CS. duk.\ Boh. zacpati, zacpawam, zacpńm ; za-
tkać, zapchać, zamulić, oerftopfen. Pęcherz mułem pia-
szczystym zaćpany, nasienie ziela tego otwiera. Syr. 1G6.
Żyły załapane grubemi wilgotnościami , otwiera i wyclię-
daża ostrzyż warzony w wodzie, ib. 27. Zaćpanie śle-
dziony i wątroby ziele to otwiera, ib. 612.

ZACLCIINĄC nijak. jednlL, zacząć cuchnąć , ZACUCHN.^Ć
się za link , zaśmiardnać , ju ftiiifcn anfaiiflCli, ftiiifig mei-
ben. Farby te , iehy się nie zaciicbły, pr^ymieszać do
nich różanej wódki. Haur. Sk. 509. — g Z;icuchneło
co komu, zaleciało go; cineii aiiii'ilt<rit , fciitcit ®t:ui) M'
le^eii. Psy, kiedy im zacuchnie parzą , cisną się do ku-
chni. Ful. Arg. 695.

ZACL't;iĆ cz. dok., zaniecić , wzniecić; erregen, anregen.
Tak 'miedzy 'obegnańce mor się prędko rzuci. Zdychać
będą od smrodu, który go zacuci. B.el. S. N. 55.

ZACULtOWAĆ cz. duk , osobliwszym sposnbem cudnie az do
zadziwienia zrobić co , zakuj^lować , zaiiiajstrować ; n)un=
berlicfe Dcrmoe^en , ocrarDciteit , Dergaiifclii ; ( V'inii. sazhuditi
admirari ; Bosn. zacjudditise , cjudditise , ob. Zadumieć
sie).

ZACCGOWAĆ cz. dok, zadziergnąć, zawiązać, z Niem.; jji'
iiel^eii, oerjieben, oerf^lingen, oerfi^laiigeln. Uwie kluby o
dwóch kołkach zawleczonych liną , albo jak mówią , za-
cugowanych. Sotsk. Arch. 27.

Z A C U K H O W A Ć - ZACZ.\ Ć.

ZACUKROWAĆ es. dok., cukrem zaprawić , mit 3ucffr an
ntadicit ; Vind. sazukrati.

ZAĆWICZYC cz. dok., chłostą ćwicząc zabić , zachłostać ;
jii £(^nnbeit peiffi^en , ju Jobe peitf(^en. Syna swego na
śmierć zaćwiczyć kazał. l}ilch. Sen. iatk. 50.

ZAćWIEKOWAĆ cz. dok. , ćwiekami zabić , gożdziami lub
czym podobnym zaprawić; \'ind. sazvekati, !.^er3ivttfen ,
mit 3ivi(fen »erfd)la|]cn,I iieniagelii. U mularza: Szabrować,
zaszabrować , szabrami , t. j. kawałkami drobnemi cegły
lub dachówki, szpary w murze zaćwiekować. Magier.
Mskr.

Z.\C\VIE1\K.\Ć cz. dok., zacząć ćwicrczeć, lo^jiuitfi^ern , JU
jirpcii niifangcn ; Boss. aamipKaTt.

ZACYKKLOWAĆ cz. dok, cyrklem zakreślić .abcirfeln , mit
bem girfel abreipeii.

ZACYROWAĆ CI. cz. dok., cyrując zaprawić, yerjłopfcn , JU»
fłopf^o ciit it)^ im (Btrumpfe ; Ross. saiutunaTi. , sauiro-
nuoaTŁ. Zacyrowanie Boss. samTonita.

"ZACZ , 'Z.\C ■ za co , iDofiir ; Sorab. 2. faz , fazo , fazga.
Przedał rolą , a uczynił krzywdę na tym , zacz przedal.
1 Leop. Act. 5,2. — !S'i zacz , nie wiedzieć dlaczego
lub za co , bez przyczyny ; mail lueip iiic^t luarum , pitne
UrfiK^e. Ni 'przecz ni zacz , wzdychania strojone. Zebr.
Uw. 254 ; nec causa suspiria mota palenti. Opłakiwał
tych, którzy w onej bitwie padli* ni "przecz ni zacz. Birk.
Zyg.ć>2. m(riti(^t3, bit mifti. — Mieć kogo zacz, mieć go
za co , cenić go , szacować , mieć go w wadze ; etiien
fiir cta>a« ^alten , i()it fi^d^eii , wtxt^ \iahtn. Duco, pulo, ro-
zumiem zacz, mniemam zacz, /iiiieo mam zacz , sum je-
stem zacz. Urs. Gr. 357. Mam kogo zacz , ważę sobie
kogo. Cti. TA. 385. Mają mię zacz, mara u nich miej-
sce , powagę , zachowanie. Cm. Th. 586. Wiedząc słu-
ga , iż go pan ma sobie zacz ; panu wnet równym się
czyni. Petr. Ek. 106. Wzgardzony był, aniśmy go mieli
zacz. W. Jes. 55, 5. (myśmy go 'nizacz nie mieli. Bibl.
Gd.). Szlachectwo onych czasów sobie poważano i zacz
miano. Falib. F o. — §. Co zacz, co za jeden, voii
ffir eillCt. Przystąpno tu blizko , Powiedz mi , coś zacz 1
niech twe usłyszę nazwisko? Min. Byt. i, 511. Przy-
stąpcie do mnie bliżej, co zacz wy jesteście? Teat. 46.
•6, 42. Coście wy zacz, i zkąd idziecie? Radi. Jot. 9,
8. Jezusa znam, i Pawła świadom jestem, a wy co-
ście zacz ? Sk. Zyw. 440 b. Wy najlepiej wiecie , co
zacz jestem , bom od samej młodości w obecności wa-
szej zostawał. Pilch. Sali. 329. Nie ważył sobie lekce
jego rady. znając go dobrze , co był zac. Otsul. Sir. 3.
Jezusa pragnął widzieć , coby zacz był , ale nie mógł
przed tłuszczą, bo był mały. Sekl. l.uc. 19. Co zacz ta
góra, jest-li jakie wejście na nią, opatrzyli. Warg. Gez.
14. Czemu ty nam tigę ukazujesz. Czy tego, cośiny
zacz są, ty o nas ma czujesz? I^pr- Hot T i b. (ja-
kiej godności, wagi, jakiego znaczenia). N. I'am 17,
563.

ZACZĄĆ, zaczął, zaczęły, zaczęli, f. zacznie, zacznę ex.
jediul. Zaczynać niedok; Boh. zaćiti, zaćil , zaćnu , xa-
ćjn.iti , (£/^'n. ćati, ćjli , ob. 'Cz^ć) ; Stoi: zaeinati ; Cam.
sazheli, sazhnfiai , liazhęjnain , obt. zhnera ; \'ind. satbć-

I k Cl k t.

IkCZklt - ZACZE.

731

li, zazhnem , zazhel , sazheniati , pozheti , (sazheli, snai-
ti ! zniileźć , wynaleźć) , jemem (cf. imać, jąć się) ; So-
rdb. 2. faohopisili , chopiscii , (cl', chopić); Croat. za-
cheti , zachel , zachiiiti, zacliinyam, zachimiyem , nachi-
nyati , nacbinyara , pocheli , pochiirilyem , priclieti , pri-
cbimlycm , (cf. Lat. principiiiin) ; Bosn. zaceti , zacjali ;
Rag. zaceti; Ross. sanaib , 3a'iHHaTb , Hanarb, Ha<iiiHaTb ;
(Eccl. 3a>iniiaio, miHOnojaraio urządzam) ; — §. i) zaczynać,
początek czynić , zacząć, począć, rozpoczynać; illifnngen,
oiiCeDcn , ten 3(ufaii(] iiiacfeen, (cf. wziąć robić , wziąć pra-
cować , krzyczeć i t. d.) Zacznij , póJ jest roboty za-
cząć; niecb ci zbędzie polowa , zacznij znowu, a lak ko-
niec będzie. Min. Auz. IS. Min. Ryt. o, 100, ( cf. p9-
czątek dobry, połowica roboty ; najtrudniej .>iię 'ocbynąćj.
Zacząwszy, nie skończy.ć. Cn. Th. 1362. Dobrze zaczy-
na dzień, kto od nieba zaczyna. Teat. S4. d, 60, (od
boga poczynaj , u Jove sit prineipium) Skopafem dwie
grzędy, i właśnie zaczynałem trzecią, kiedy pan zako-
łatał. Teat. 2Ąr. c, 21. (zabierałem się do trzeciej, bra-
łem sie do niej). Zaczęcie czego, zaczynanie, poczy-
nanie. Cn. Th. 1362. bai 3(lifatigeii. Zaczęcie, początek,
zaczątek , zaczynek , ber Sdifaitij. Zaczęty Ross. 3aqa-
THrt. Do zaczęcia , mający być zaczętym ; Slov. zaćśte-
ćny, co se ma zaćjti oriundus , ansiiCickit , iiitsiifangeii.
Który co zaczął, \v'szczął = autor czego, bci: Slllfcctci", Hi"'
^e6er ; Yind. sazhelik , sazhetnik , sazhenjavez ; Croat. za-
chetnik ; {Croat. sazhętnek = ber.-ztj ; Rag. zaceetnik , za-
cetnik insiitutor ; Ross. samiHŁunKŁ, HaMnHmnK^B, Haqn-
narejb. Zaczynający, początkowy, dopiero początkami się
bawiący; Boh. zaćatećnjk : Yind. sazhevnik, novak , no-
viz, (cf. nowicyusz) ; cilt Slnfńiigtr , 3teultn(j. — Zacząć co,
początek dać czemu, założyć co, zakładać; anfnngeii,
anlcijett, ciiifc^en, crri^tcn. Czy rozumiesz , żeby królestwa,
państwa, miasta, wsi, jakoby zaczynać, stawić, osadzać
miano , nie dokładając się rzemieślników ? Glici. Wych.
G 6. — g. Zacząć co , n. p. butelkę, beczkę, ser, cbleb
= począć, nacząć; nnfntigcn , eiiie Śoiiteillc, cin gof , dti
Srot Ji. f. m. nnjat^feit, anfd)neibeit u. f. tu. Ta biltelka za-
częta , weź i napij sie wina. Teat. 52. c , 54. — §.

2) Zacząć się w żywocie, począć się w żywocie, ctj;=
Ufaiigcn ircrbcii iii 3DiiittcrlicI'e ; Dal. zacsetye = poczęcie
w żywocie, bic Gmpfmigiiip. Człowiek z człowieka zacząć
1 narodzić się miał. Rej. Post. Z z 5. Eżbieta już była
zaczęła w żywocie swoitn Jana ś. ib. Eee 3. Człowie-
czeństwo święte z bóstwa zaczęte, ib. £ e e 5. — §.

3) Zaczynać z kim , zadzierać, w zatargi iść, koty drzeć ;
mit ciiiem (§anbcl) mifaiigcn, nntinbeii, ctncn Streit oii^c-
Den. Zyczynam z kim ahsolute , vel zwadę elc. . inceplo
cum aliguo. Cn. Th. 156^. Z s.zlacblą zaczynać, niech
pan bóg broni. Teat. 35. 6 , 19. — '§. 4) Zaczynać,
zaśpiewać, wyśpiewywać; aii^iekii ju fiiigeii, aiiftititmeit.
Zaczynam drugim śpiewać, grać etc, incino , praecino.
Cn. Th. 1562. Zaczynanie pieśni, intonowanie ; yjraecen-
tio , incentio. ib. , (Rag. zacinati enntare, dozaeinati ces-
sare canere, zacmka canticum; Bosn. zacinati, popivati ,
pjevati , spjevali, spitti canere, zacinka , pjessan canti'
leną , zacinalac , spjevalac canior , f. zacinalica , spjeva-

lica). Tańcując i godując wesołe sobie piosnki zaczynali.
1 Leop. 3 Mach. 6. Zaczynajcie pana na 'bebniecb, śpie-
wajcie panu na 'cymbalech 1 Leop. 16. 1. (zaczynajcie
boga chwalić na 'bebniecb Bib!. Gd). — 'Zaczynanie , 'za-
czyn , śpiew, pieśń, ctn (Scfaug. Małżeństwa abyś nie sta-
czał, jeno z cnotliwą i z dobrego domu , i o którejby
żadnych rymów nie tworzono , zaczynania nie opiewano,
abo powieści pleciono. Glicz. Wych. B i. O wtórej , za-
czyny takie , pieśni świętych brzmiały. Chodk. Kost. 59.

Z.^CZAIC cz. dok., dla czatowania zakryć, skrycie schować,
mif bic Saiicr ncrbcrgcti , ycrftcctcti ; zaczaić się , zakraść sie
dla czajenia , czatowania , fici) wo niif bie Sniiet Bnftcden;
(Yind. prednafiedali , predkramlali , priedsirezlii , nastre-
guvati}. Mój pan zaczaił się w owczarni. Teat. 50. c, 59.
Zaczajeni na zasadzkach żołnierze, wpadli nań nagle i
zabdi go. Nar. Hst. 3 , 194. Slanął z swoimi rycerz
przestrzeżony, W tym się pokazał- hufiec zaczajony, A co
się byli zakradli , Puścili razem okrzyk powtórzony, Razem
do niego przypadli. Kras. Oss. D 2 b. ZACŻA.INY, a,
e — ie adv.. od zaczajenia, iaim = , ©djhtpf'. Wiedział
przeskoki , i zaczajne znaki Kuczmeńskie i Wołoskie , ba
■j czarne szlaki. Pastk. Dz. 19.

'ZACZAPiC , ob. Zacapić, cf. zaczepić.

ZACZAFiOWAC cz. dok. , Zaczarowywać czestl. , czarami
zarzec, oczarować; tcCcycn , liCjOllDcrn; Ymd. sazoprati,
pozoprati ;■ Bos?i. zaciarati, zalrayiti: /?(7j. zacjarali ; Ross.
3aqapoBaTb , 3aKO.T40BaTb. Czy ją od dnia wczorajszego
kto zaczarował? Teat. 24. c, 61. Pałac zaczarowany, ib.
55. d, 78. Ktoś konia lego zaczarował. Boh. Dyab.
2, 293.

ZACZ.^TEK, tku, «!., ZACZYNEK , nku , m., zaczęcie, po-
czątek , wszczątek ; ber 91iifnng , nrfpning ; Boh. et Slov,
zaćatek ; Carn. sazhętk , sazhelik ; Ytnd. sazhelik , sa-
zlietje, ishod , isvir; Croat. zachetek , zachefje, zachęt;
firt^. zacćtak, (% [o etus) :, /Jo.^s. saMarie , saynn-B, HaiiiHi ;
Ecr.l. :5JY.«:io, iihy.kao, (:5JY,».io 1-ozdział biblii, ewangelii,
pericope). — Prineipium, początek, zaczynek. Perz. Cyr.
177. Tu bez początku początek, bierze swój zaczątek.
Kanc. Gd. 49. (Vin(/. ^ sazbet , sazetik Yset oriri). My leź
na zaczątku nocy Żądamy twojej panie pomocy, Knnc.
Gd. 541. Małoby uczyniło pożytku, począć żyć w dobrej
wierze, gdzieby w tym zaczątku człowiek miał ustać,
a 'odmieńcem być. Gil. Post. 208 b. Narody niektóre
z pierwszymi przodkami swymi abo do bogów fałszywych
odwoływają się, abo od potopu świata zaczątek swój
wywodzą. Krom. 5. Po zaczątku nowego roku. ib. 475.
— Pierwej niźli nieprzyjaciel zaczątku swego dokonał ,
nasi na niego uderzyli, ib. 547. zamiaru, zamysłu, pla-
nu swego, na co zakroił.

ZACZĘ , ęcia, n, , ŻACZEK, czka, m. , zdrhn. rzeczown.
żak, eiii 6£^uler(ieii , Stiibctitdien , abecadlarz; ctn 3l[)c=
fcl)ii| ; Boh. isicek. Żaczkom bakałarze dają kołacze , ^ażeby
sie chętniej uczyli czytać. Zab. 5, 215. Choł. Żaczek
z infimy skazany na pieniek. Zai. 11,405. Zosiu, wielkiś
przebieglec, mądryś szkoły żaczek, I Kupidaś z tabliczką
w naukę posłała. Burl. B 4. Nasi mili prostacy z sejmu
tak się do domu wracają , jako zaczęta zwykły się wra-

92*

752

ZACZECHRAĆ - ZACZEPCA.

ZACZEPNY - ZACZERWIENIĆ.

cać z komedyi , nic innego nie pomniąc , jedno to: va-
lete, plaudile , acta jam eil fabuła. Orzech. Qu. '20. Dzieci
i zaczęła , wołając i hucząc za nim , utiukli go. Zygr.
Pap. 135. Coź lo , maniże to sanio czynić, co zaczęta i
chłopięta? Pilch. Sen. lisi. 2"9. ŻaczekLy cię nastraszył
z nadętym pęclierzem. Teat 31, 9. Wiedzie one żaczki
swoje , jednego za drugim , jako w użdzienicy do targu.
Rej. Post. K k k h.

ZACZECHKAC. ZACZOCIIRAĆ. ZACZUCHRAĆ cz. dok.,
czochrając zakudlić, tferjaufen , jeriaufeii.

ZACZĘCIE, ob. Z^cząć.

ZACZEKAĆ meJ. dok. , nieco poczekać ; VinJ. sazhakati ,
cin tucnig ucntclicn , tcartcn. Zaczekaj choć momencik.
łJoh. Kom. 1 , 289. Zaczekać chciej na ranie , nadejdę
niebawem. Teat. 52. c, 42.

ZACZEPIĆ cz. duk. , Zaczepiać niedok., czepiać zachwycić,
zatrzymać • zahaczyć, zawadzić; onjiafcln , aiil^afcn , Ctlt'
batfen, fefl baltcii , oiijioltcn; Vind. vhaklati, notersaha-
klati, notersakvakali, saknupiti, vknupiti, sahadlali, yhalt-
lati , (sazhepati -• zatoczyć, przetoczyć płyn); (Sorab. i.
zaczepu, zacźpem zaLićj ; Croat. zakapcham , zaezepam,
uczcpiyujem ; Hung. bckaptsolom ; Ross. aautniiTb , 3a-
iliajaTb, cutn.iHTi> , cutn,iaTb. Palce w młynach pro-
chowych są słupeczki, przechodzące pionowo przez oś
walca, na obie strony ró*no występujące, które zacze-
piając o bródki tłuków, podrywają one dc góry. Juk. Art.
5, 507. fie grcifen eiti. Zaczepić się; Ross. yutniiTbCH,
yiltnjHTXCji , (tf. uczepić <.ię). — g Fig. Ir. Zaczepić
k"go , nap:isto*ać kogo, napaść ^a kogo; liosi. nacry-
niiTb , Haciynaib (cf. nastąpić), ciHCn angrcifcn. — Za-
czepić, zadrażnić, zacząć z kim zwadę, spór, mit cincilt
anlnnbeit. Kto mnie zaczepia, ten życia niepewny, Prze-
płacisz drogo nierostropiią śmiałość. Kras. Oss. G 5. (roz-
drażnić, zacząć zwadę, spórj. Nie zaczepiaj, (cf. nie
budź hcha , nie wywołuj wilka z łasu). — Z^tczepić kogo
mową, zagadnąć kos;o , zacząć z nim rozmowę, ciiicil
anrcben, (aiijapfcn). Spotkali się pod wieczór ; zaczepił ją
i o to I o owo ; odpowiadała mu i na to, o co się nie
pytał. Oisoi Str. 3. Ładna panna »y<zła z lego domu;
on ją zactcpił; ona się zlękła. Teat. 50, 27. Bałem się
jej zaczepić, ib. 36. c. 14. Nadto się długo przed nim
tajernv, ja go' muszę zaczepić, ib. 6, 74. — Zaczepienia,
•ZACZEP, u, m, ZACZEPKA, i, z., ZACZEPEK, pku,
m. , zaczepienie kogo, zaczynanie z kim zwady, napa-
stowanie; t&i 9ln()iifcii, ?Inlia(fflii , ba-s ?liigrcifoii, ber 3ln-
grijf; Ross sautnKa , sautn^eiiie, ouanKa , (utnKa szy-
kana), cutiiKa, (cutui klamra), iiacTyni, iiHCiynjeHic.
Nie daje zacze|)ki nikomu; zawsze ma się t\lko odpor-
nie. Teat 21. 168. Nic miał wojować, pókiby mu 'ja-
czypkiem jakim słusznej okazyi me dano. hluk. Turk.
242. Maur niespodziewanym był zdumiany zaczepem.
Pnyb. Luz. 85. Twego meduświadczenia jawnym są
dowodem Przeszłe złe powodzenia i pierwize zaczepy.
Pnyb. itiilt. 154. ZACZEPCA, y, m. , ZAĆZEPMK , a.
m , zaczepiający kogo, zadzieracz, napastnik: ber 3ln>
flreifer, ber mit eincm anbiiibet, ber ^anbclaiifanger, tędn-
t(lma(|;er). Sąd życzył, żeby cię zeznania świadków były

usprawiedliwiły; ale wszystkie jednomyślnie twierdzą,
żeś był zaczepcą. Teat. 13. 129. (żeś zaczął;. W' zwa-
dzie zaezepnik podpada karze za skłócenie pokoju spo-
łeczności , z nagrodą szkóduczynionycb. 0»tr. Pr. Krym.
1 , 23. Zaczepców odpór, aby wpędzić Poitugalców
w sidło, miał być słaby. Przyb. Luz. 25. ZAC.ZEPNY,
a, e — ie adv. , zaczepiającym sposobem, napastujący;
2Jngrijif^ > , otigreifciib . offenfio ■ ; Ross. HacryiiaTcjbuhii .
(cutoublii klamrujący), Czyż może być potrzeba wojny za-
czepnej ? KoU. List. 2, 22. Odmienił cały plan, i dzia-
łać zaczepnie umyślił. A'. Pam. 25, 150; obrażliwie,
nie obronnie. Mon. 69, 651. Może zeczepnie jakie po-
tcncye Moskwie wojnę wydadzą. Gaz. Nar. 1 , 154 c.
Przymierze odporne i zaczepne; Jcfenfi9<, uiib Cjfenfio •
Slllianj.

ZACZEKNlC. f- zaczerni, zaczernię es. (/oA., Zaczerniać nie-
dok., czarno zafarbować, czarno powlec; beftbn^arjett,
fd>i»arj bejiebcit; Boh. zaćerniti , zaćernowali ; Slov. za-
ćernili ; Vind. sazliernili; Ross. aaiepiiiiTb , 3a<icpuHBaTb.
Szczęście grube paklaki w świetne mieni togi, Zaczernia
szkarłat dymem wiejskiej sadzy. Zuh. 12, 121. Nar., cf.
zabrukać . zabrudzić. ZACZEKMEĆ nijak, dok., zacząć
czernieć, czarnym lub też brudnym się stać ; fdjnjarj łoer-
ben . fdjiuar;, anlaiifeii. Ondtk.

ZAGZERPN.^^C , /' zaczerpnie es. jedutl. , Zaezerpać niedok. ,
czerpaniem zasiągnać , dostać; Ross. 3a>iepniiyTb , niober
fdiijpieii , criaiigeii, erbalteii. W tobie rozkosz, przyjemność,
powab zaczerpały Potrójne przyrodzenia ziemskiego roz-
działy. N- Pam. 14, 254. Z jakich to źrzódeł zaczer-
pnął tak gruntowną i głęboką naukę? Ld.

ZACZERSTWIEĆ , f. zaczerstwieje ni_/aA. </oł., stać się czer-
stwym, xa\ć) ircrbcn. O chlebie, stwardnąć ; yom Jłrotf,
rafc^ njcrbcn. Kiedy pop proskure rzeże , tedy łupa się,
łamie , czasem też bywa zaczerstwiała , że się z niej
kropki sypią. Sak. Persp. 12 , Ross. saMepcTetjbifi.

ZACZERWIĆ Ci. dok. , czerwiu nabawić, robai-zy^tym uczy-
nić; iBiirmig mad/cii. nj:trmftid)ig madjeii. ZACZERWIĆ się
zuimk., stać się czerwiwym . robaczywym; soll SBllrmcr
feyn, iriirinftit^ig merbeii, SBurmcrbrut bcfpmmen. Cdy się
w kapustach liście na gąsienice zaczerwią , zrywać i do
szczętu je spalić. Haur. Ek. 74. — hig. Pszczółka, jako
się jej tej zaczerwi niecnoty , To ona i śfzód lata prze-
stanie roboty. Rej. Wiz 80 b. (gdy się zagnieździ, za-
nęci, zachwyci). Z.ACZERW', iu, m , zaczerwienie, sta-
n'e się czerwiwym , zalęganie się na robactwo ; ba§ 5Blir'
migiDerbeii , bie ŚBurmbrul , 3iiffcteiilirut. Tego pilme prze-
strzegać, jeśliby się który plaslr w zaczerwiu znalazł na
dziatki , aby takiego z ula nie ruszano plastru. Haur.
Ek. 157.

ZACZERWIENIĆ «. dok., Zaczerwieniać niedok., czerwono
zafarbować, czerwono powlec; róttieii, berólben, rotl; |'at»
ben; Boh. zaćerwenati ; Sorab. 1. zalżerwenu; Hoiab. 2.
iazerwunisch ; Croat. zacherlenujem ; B»tn. z.<vergljeniti;
Rag. zacargijenitti ; Ross. saKpacHBTb. Zycie moje nie
może ocenić dosyć krwi , którą la ręka je>l zaczerwie-
niona. Teat. 50, 107. Zaczerwunić się. ZACZERWIE-
MEĆ nya*. , »tać się czerwonym, zafarbować się cier-

ZACZERWIENIAŁOSĆ - ZACZYNIĆ.

Z A C Z Y N I Ć - Z A D.

733

wono ; rot^ iPCrbcii, Cirotbcn; Boh. zacerwenati se , zar-
diti se , (cf. zardzewieć); Sorab. 2. sze zazerwoniseh ;
Ross. saKpacHtib, sapattb. — Fig. diler: Piekłem raki,
zaczerwieniała mi się twarz od wstydu. Cn. Th. 1298, (cf.
zarumienić się). ZaczersvieniaJy , zarumieniały Yind od
framote erdezlj , saparjen , oparjen , sakuhan. ZACZEH-
WIEM.^ŁOŚC , ści , 2., czerwoność z zaczerwienienia,
Hi ©rrót^cii, bie IRótbe; 6o/i. z,irdelost: FinJ. erdezhnost,
erjaviza ; Croat. zaeherlenye; Ross. aapcBO. Ziele to na
ciało przyłożone wypala aż do zaczerwieniałości. Hys. 477.
ZACZESAĆ Ci. dok., Zaczesywać jednll. , zacząć czesać,
czesząc zakryć włosami; ju fdmmcii aiifrtiigcii, ocrfdmmcn,
glatt fammen; Rag. zacescgljatti ; Ross. sawecaTb, saMC-
cbiBaTb. Ziiczesanie Ross. 3aqecb , saiocb, aaiecna.

ZACZĘTY, ob. Zacząć. ZACZKAC, Zaszczkać, ob. Szczkać.
ZACZMERAC, ZACZMYRAC, ob. Czmerać.

ZACZOCHAĆ się zoimk. dok., zacząć się czoehać, czechać
= zaskrobać się ; fii^ ju fra|cn itiib }u icibfii aiimiujcii , ftt^
itn Sopfc fliiuDcii, fra|cil. Gdy się w głowę nie jeden za-
czocha , Mówi: jnk to źle ła>>ka pańska kocha. Mon. 71,
223. ZACZOCHRAĆ, ob. Zaczechrać.

ZACZOŁGAC się zaimk. dok. , czołgając się zajs'ć dokąd lub
za co , iii bintcr etmai I)tiifric(^en.

ZACZOPOWAĆ cz. dok., czop zapuścić, czopami spoić ;
iicrjapfen , cin5apU'it , mit 3'ipffii »Ertiiibcn.

ZACZUBIĆ (!:. dok., w czub wystroić , mit eiiicm @d)opf8 aiif
bcm Sopfe licrjicrcil. Twarzyczka zaczubiona w te wdowie
ęałsany, które w Hiszpanii niewiele blasku dodają. Nieme.
Król. i, 60.

*ZACZUC cz. dok. , Zaczuwać niedok. ; Croat. zachujem in-
audio , zacliuvam , zachuvati asseruo , conseruo ; Slov. sa-
csuvati : Bosn. sacjuvati , ucjuvati cuslodire , servai'e,
(zacjuvaj bog, uklonio bog : zachowaj boże); (Vind. za-
zhulliu, sadifhliu = wyraźny); Ri^s. 3aqyaTb ; zasłyszeć,
poczuć, zdajeka usłyszeć, jii Syiren [icfummen. Bjli he-
retycy, którzy powiadali, że z nieba ciało Chrystus przy-
niósł ; i ci nurkowie podobne ich zaczuli nauki. Bial.
Post. 7.

ZACZYM. ZACZEM, oh. Za, ob. Co ZACZYNAĆ, oh. Za-
cząć. Zaczynek, oh. Zaczątek.

\. ZACZYNIĆ C3 rfoA. , Z iczyniać nigffoA. , Zaczyniwać c:.ęs// ,
— '§. zaczvnić co komu, uczynić mu wprzód, wyrządzić
mu ; aii jcmaiibcit jucrił ńu ApanMiing ticnibcn , etmaź 8C«
gen jenmribcn tbim , oeruben, nitśiibeti. Tam poważywszy
na słusznej wadze , coś mu zaczynił, sowicie to wszys-
tko odczyni. Bzów. Roz. 70, (cf założyćl. — *^ Zaczy-
nić , zadziałać, zarobić, zagrodzić, załatać, oerniac^eil ;
Sorab. 1. zatźinu obstnio ; Yind. sadjati ; /^oss. saiHHiiib,
saiHHlIBaTb. Inleneptam iter, zagrodzona, przekopana , za-
czyniona droga. Marz. Ross. 3a,i1>.TanHbii1. Okna kratkami
zaczynione, reiiculalae. .Wqcj Z iczynienie, zagrodzenie,
zagroda; baź ?)crmaiŁcn, bie ??ermad)iing, 3Jcr|perruiig ; Ross.
3aqRHKa , sajt.iauie : {Ecd. sammcHie , miHonu^iOHteuie
urządzenie , ustawa). — § Ziczynić co czem , zaprawić
ozem, przyprawić, rozczynić , zakorzenić; tDOmit on<
mocŁen, ctmna^en, einriibren, nmrjcn; Sorab. 1. zatżinam,
żelu , (cf. ziele) ; Yind. sazhinjati , (sazhimba , fbiahtnu

korenje , kramenia « korzenie kramne) ; Croat. zachiniti,
zachinyam condire , zachinba condimenlum , zachinszki
aromalarius, zachinilel conditor; Rag. zacinitti, zacignati
condire, zacinalacz, zacinitegl coH(/i/or; Boi/i. zaciniti con-
dire, zacignenjc condimenlum, zaciniwo , seto se mosge
zacinili conditittus; {Slav. zac^^in = korzenie, zścsinijar <
korzcnnik, kupiec korzenny); Ross. uaTBOpnTb , (cf. na-
tworzyć). Chleb w dzieży zaczyniony. W. Fosi. W. 3 ,
173. rozczyniony, dtiiijcnilirter Srottcig. Hozczynianie cze-
go wodą, zaczynianie, suhaclus. Cn. Th. 941. iiai 6iit«
ru^rcil, btc (Sinni^niHg, Mąka zaczyniona, Ross. cj'jofi.
Mamy się stać nowym kwasem , i nowym zaczynieniem.
W. Post. W. 524. Wymiatajcie kwas stary, abyście bjli
nowym zaczynieniem, Sk. Kaz. 74 6. 'Azaż nie wieciez,
iż trocha kwasu wszystkie zaczynienie zakwasza ? wy-
czyścież tedy stary kwas , abyście byli nowym zaczynie-
niem , jako przasnymi jesteście. Bibl. Gd. 1 Cor. 3, 6-7.
Kosz chlebów przasnych , oliwą zaczynionych. W. Num.
6, 13. (oliwą namazanycb. Bibl. Gd.). Przypowieść ewan-
gelii , o niewieście zaczyniającej k\yasem mąkę. Bals.
Niedz. i, 102. Wziąć zemli ośrodki, abo samej mąki
pszenicznej , a z miodem albo z winomiodem zaczynić.
Syr. 951. Z tego ziółka sok wycisnąwszy, Zmieszał z
nasieniem owym koszyczkowym. Potem z cytwarem za-
czyniwszy zdrowym , Tak maść uczynił. Past. Fid. oll. —
2. 'ZACZYNIĆ, oh. Zacenić.
ZACZYNSZOWi\C cz. dok., puścić na opłatę, na czynsz.
Ossol. Wyr., Vi«(/. safhtibrati, sayezhuvati, sadaziati , sa-
kasniti, dokasniti. jtiiśbat ma^en, 3inśpfl[iii)tig madjctt , auf
3inŚ fe^Cll. Chcąc zaczynszować poldaństwo , należałuby
każdemu poddanemu porachować z gruntu należące po-
winności, na którym on siedząc, pnwinienby je opłacić.
Mon. 67, 202. Gdyby poddani byli zaczynszowani , juź
do zarobienia gruntu musieliby dziedzice najmować, ib.
205. Zaczynszowanie poddanych podlega trudnościom.
ib. 201.
ZACZYSKO, a , 7j , contemn. brzydki żak, eiit ^dlTIic^cr S^fl«
Icr, Sillilfiicf)^. Prawo Polskie widzimy, jako błaho ska-
cze , G'ly żaczysko leda co przed urzędem gdacze. Biel.
S. N. 23.
ZACZYTAC się zaimk. dok. ; Ross. aaMniaibCH ; zapuścić się
w czytanie, zapędzić się, zagłębić się w czytaniu, oddać
zupełnie czytaniu , utonąć w czytaniu , w książkach , fti^
ini 8e|'en »ertiefeil. Nie czynić gwałtu zbytniego przyro-
dzeniu, bo więc "widamy drugie, iż się tak 'zacztą (za-
czytają) albo zamyślą, że i od pamięci odchodzą a omdle-
wają. Rej. Zw. 12. Zdawała się głęboko zaczytaną w xiąice,
która na jej kolanach leżała. Staś. Num. 2, 83. (Rost.
3ai3TaTb zacząć czytać , cf 3a'iecTb , saMBiaib zaliczyć ,
obrachować).
ZAD, u, m., tył, tylna część czego, ber §intcrt^cil ; {Boh.
zśda dorsum, zadu retro, zad, za zad ,, na zadek « w tył;
Sorab. 1. za (ob. Za), zahde post, fade, fady deorsum;
Carn si5d , sadej retro, ods^d , odsadej < tyłem , sadnezh
• na koniec , na pośledz ; Yind. sad , sadei , ssdi , odsa-
dei , od sada pone, sadisraven , sadizu , (sad , sadi , ter-
dusadi < pośledz , od sadja , od sadi , od sada , od sa-

734

ZADAĆ.

ZADAĆ.

deshke£!0 > z tylu, sadi , od sadei < w tyle, posadjatife,
sasaduyalife < cofać się, sadjiti, nasadiodili > nazad iść,
sadhodezh < idący naz#d, cofający się, to sadi, tamsadi
• w lył , nasad, nasai , snak, odsad , sa febo ■■ w lyl ,
lasoba); Croat. zada, odzada, zaja retro, zadnyieh ulli-
mo; Rug. ziiad retro, nazadak detrimentum; Bosn. zad,
ed zad retro ; Iioi$. saAii tylna część , 33411 retro , co-
3840 . C3a4ii z ty/u , sa^uMŁ nazad , tylem , 11113841 na-
zad. iiassuii w tyle, nakoniec , posiedź ; Eccl. 3841 nuBU,
aaiuJOHi zatylek, 33411, 0033411 z tylu; cf. Hebr. zadli
latus ; Arab. zadap declinaiit ad lalus ). U armaty to
co między zapałem jest i pałką , mianuje się zad albo
tyl. Arctiel. 3, 59. zadnia cześć, zadnia sztuka; ter $»itl-
tcrtCltil, bflś ^intciftutf. — Na zad, (distng. nazad), po
rad, w zad . na tyl, iiad) ^iiiteit. Abyś juko niećwi-
czony rycerz, toj zbmi opak na się nie wkładał, prze-
dni 'placli na zad , a zadni na przód. łifj. Fosl. a 5.
Uprosiła się królewna u rodziców na przejażdżkę , którzy
wiele sług z nią posłali, na przód i na zad. Sk. Żyw.
2 , 422. Konie mają być na przód kowane, a na zad
bose. Szczerb. Sax. 10. Koń ma być trochę wyższy na
lad, niż z przodku, jakoby jeleń Creic. 524. Na 'zadź
dwora wrota postawione. Cresc. 24. Rozstawia po zad
siebie [irzewudniki . aby za nim prowadzili hetmana.
Slus. Num. i. 170, lios.i. BcntiTb. Kamienie z ziemi
wzięte, w zad przez głowy ciskali. Otw. Ow. 25, (cf.
wznak). — AUter: W zad > nazad. odzyskując; jurficf,
Btebcr jiiriitf, j. 33. tcfumincn , n^altcti. Zawarł 'dziewkę
moje, 1 abym jej w zad dostał, straciłem nadzieję. F.
Kchan. Oil. 1, 43. — Na zadzie, po zadzie • w tyle;
im iRiirfdi , riirfroart^ , juriicf (blcifceiib}. Bolesław nie mo-
gąc Czechów doŁjonić, po zadzie wlokące się ludzie po-
bił. Arom. 98. Każdy ibrtiinę kładzie W przody, cnotę
po zadzie, hcliow. 61. Niczym na zadzie nie zostałem
od bardzo wieikicli apostołów, choć lei nic jestem. Dudn.
2 Car. 12, 14. (nie byłem podlejszym, niżeli 'oni 'bar-
io wielcy apostołowie. Dibl. Gd. ; nie ustąpiłem im).
Nie było takich rzemiosł dawniej , jakich sie dziś na-
mnożyło, nie było czapników, szwaczek, zkąd panowie
rzemieślnicy z swą fantazyą na zadzie mogą 'ostać. Glicz.
Wych. H 3. (ustąpić, uledz , spuścić z tonu). — Z zadu <
z tylu, UDU ^iilteil. Kazano go z miasta 'wyświecić, a kat
go z zadu batoLjiem siecze. Star. Dw. 74. — g. 'Zad,
ladek , rzyć, ber ^iiitcrf. Pode.t , pośladek, zadek, zad,
dupa. Pen. Cyr. 177. Wszystko co wchodzi w usta,
w brzuch idzie, i w zadu się zostaje. SeU. Muth. 15.
W zad bywa wyrzucono, abo przez wychód przyrodzony
odrzucono bywa. ib. Wilk, że kozę opuścił, bardzo sie
frasował, A iż tego co nalazł zaraz w zad nie schował.
Pafr. Kol. T 2 Skoro kióry do niego wybieżal na harc,
on obróciwszy koniem nazad , podniósł tylko zadu a su-
knie odsłonił, a zwarłszy konia ostrogami, do swoich
uskakował. Papr. Kot. 100.
Pochodź, ob. jiod. Za.
ZADAC, f. zada, zadam ti. dok., zadaje pr.. Zadawać nif-
dok. ; Boh. zawdati, zawddm, (zailati, zadawani dimi-
auere) ; Sorab, 1. zawdam, zawdawam; Rou. 3U4aTi> ,

.sa4aBaTb-, zadawać komu co, dać mu na rękę, zadatek
dać ; einem ctaMś nuf bic i)aiib flcbcn , Aiiinb^flD gcben ;
(Ó ft c r r. ^Tiiraiujcib geben , Hxm (jcbfiij. Zadaje naje-
mnikowi, słudze, furmanowi, kupcowi, arrabonis no-
winę aliquid dare. Cn. Th. 1362. Dudi. 72, (cf. świę-
tojański grosz). Kontrakt takowy niech będzie utwier-
dzony, albo zadaniem świętojańskiego albo lilkupem.
Chełm. Pr. 107. — § Zadaję komu na ramię, ouut hu~
meris iollenlem , susiipientem adjuvo. Cn. Th. 1362 citicm
einc f fljł oiif bie Sdjultfrn gcben , ibiit bcbcn bclfcii , ibm bic
Siift niifflcben. — Simjl. Był lam bukowy szallik za ucho
zadany na gwoźdź. Zebr. Ow. 209 ; clavo suspensus, za-
wieszony, zaczepiony , ailfgebiingt. — §. Zadawać koniu
pracę, trudność, kwestyą i t. d.; ciHfm ctlic Slrbcit u. f. l».
Oiifgebcii, niiflcgeii; (Crou^ zavdati , zavd;ijein). Nie żal rai
|)racy , którą sobie zadaję. Teai. 6, lOł której się po-
dejmuję, bic id) libcnicbnic , ber id) iiiic^ iintcriiebe, bic ii^
mir fliifjcflc , bic id) mir gcbc , bie iS) mir mai^c. Wlodyś ,
a wielką sobie prace zadajesz , zemdlisz bardzo siły twoje.
Sk. Żyw. 93 b. bil Iflbcft bir einc grojSe 9lrbeit aiif. Byle
tylko przyszedł do nas , zadamy mu kawałek pracy. Teat.
15, 28. luir truflen ibm cin tchi(f*eii Jlrbeit geben , teai ;u
tbim gcbeii , ju tlnm inadjcn , 511 idiojfeii mtid'cii. Nie zada-
waj mi pracy. Sekl. Luc. 11 ; nie pr/ykrzyj mi się. 16.
nie naprzykrzajże mi się; mrtd)C mir nid)t 511 f(bii(fcn. miid'e
mir feiiicii ^erbnig, tverbc mir nidjt hiftig, fadc mir iiidjt
5lir Cilft. Zadaję kemu trudność, kłopot, frasunek. ex-
hibeo aliciii molestiatn. Cn. Th. 1562. pinem 311 fi^ajicn
mad)cm, cincni Siimmer madjen. Zadaje komu kwesiyę. lA.
cincm einc Srngc iiufgcbcn, (iiifjiilofcii gcbcii, i^m Bcricgen.
Zadam wam trzy kwestye, które kto z was zgadnie?
Jabt Tel. 08. Z:idany do rozwiązania, Ross. BonpociiMUii.
Wyprawiał Salomon królowej Saba wszystko co mu knl-
wiek zadawała. 1 Leop. 2 Parał. 9, 2. (odpowiedział na
wszystkie jej słowa. Bibl. Cd). Zadawać komu zagadkę;
Ross. 3ara4aTb . para4UBaTb, (cf. zagadnąć). Drugą tru-
dniejszą a niepodobniejszą gadkę mu zadał. Rej. Pott.
Dłuższego " czasu trzeba na rozwiązanie pytania , niżeli
na zadanie onego. Pih-h. Sen. list. o62. Zadanie , bie
9llifgabc; Yind prcpirnu baranje, saganka, prepirski vpra-
fliik ; Ross. 3H4a>in. — Math. Zadanie, n. p. pierwsze,
drugie.... Lesk. i/ier. 12. — g. Zadają sobie trębacze
• przelrębują sie, eertant tubicines. Cn. Th. i^Oor. idą o
lepsza, o prym, o wygraną, o pierwszeństwo, wyści-
gają się , popisują sie jeden nad drugiego ; fie treltcifem,
mxi bfffer miid't , belfer blafl. — g Zadaje komu ranę .
ranie kogo, Inę. 6'n. Th. 910. einc i^iebiininbe, cine ćtid)'
iBunbc yerfcfen, eincn .v»ieb geben, einen Stid) gebcn, (cf.
"zabić , zaćwiczyć , zaciąćj. Obhczną ranę zadać. 16. Za-
daje nieuleczone biedn\m ludziom sztychy, 1 żywot i
stan onych ukazując lichy. Zab. 6, 145, Min. Jedni po-
wiadali, że go nie znali, drudzy mu oszczypki zadali.
Kosz Lor. 90. uszczypnęli przytykami , fie ftiicIlCH aiif ibn.
Oj żeby lak które moje dziecię l'inieć mulo logikę, za-
dałbym ja jemu ! Kieinc. P. P. Teat 9. r, 36 dałbym
mu, poczułby, miałby ode mnie ; i* luellic ibm gciten, ic^
wuUte r^^futireii , ti ivurbe bey mir ii^ijii anfummen. Nie

ZADAĆ.

ZADĄĆ - ZADAĆ.

735

pomnisz, ze przez to cafej familii wieczną zadasz plamę.
Teat. 9. c, ÓG. zrobisz jej plamę, ściągniesz na nią pla-
mę, bu Itriiiijt^ lider fic ciiicit cmiflcit (^d)alI^j^ccf. Kilka cio-
sów języcznych zadał mu w wierszach swoich. Mon. 68,
215. — ^ Zadaje sobie śmierd , zabijaen się. Cn. Th.
1565. fid; bcii Job gcbcri, fii^ tiibten, iimtntiocn. — §.
Aliler. Zadaje sobie chorobę = zmyślam chorobę. Cn. Th.
1565. pokazuję po sobie .chorobę , fid; cilic i?l'ailflicit ()e=
im, fid; Iraiif iiiad;£ii, fmiif ftcllcn. — g. Zadaję komu
co sroinotneLjo, abo za rzecz sromotną. Cn. Ta. 1562.
zarzucam", wyrzucam, wymawiam; eiiicili in)rilici'fcil , Wt'
xMin, jiiin 35onti:irf inadicii ; V!;i(/. isgovariati, prutigo-
varjati , pruti.stavili , prutirickati. Zadanie komu czego,
zadawanie, zarzucanie, pomówka , zarzut. Cn. Tli. 1565.
ba^ i^orrucfcii, Sormcrfcii, bie Sornictimg, ber Somuirf.
Kie trzeba nikomu zadawać kradzieży , bo to grzywnami
pachnie. Teat. 14, 159. Persowie Turkom zadają, iż
oni sobie zmyślili testament Mahometa. Star. Dw. 56.
W teraźniejszej dobie "Wyrozumnieśmy z twoich słów
poznali , Ześ opętany, i masz czarta w sobie , Coś myć
dopiero przedtym zadawali. Odym. Św. Ńnn 2 b. Po-
nieważ sfowem to tylko nam zadaf, dosyć jest słowem
jednym przeczyć. Siem. Cyc. 92. Od matki komu zada-
wać , bękartem go nazywać. Dud:: 48, Ross. ćpaniiib
Koro no jiaiepH , eiitcrn btc 5Jiiitter yoniierfcii , itnclielic^e
©chirt uorriictcii, (ob. Matka). Gdyby kto komu zle słowa
zadał, i skazanoby aby to nagrodził.... Szczerb. Sax.
266. — Może jednak kto zadać, iż nie jest dosyć mieć
tylko opatrzenia na żywność , lecz że ... . Nag. Fil. 58.
zarzucić, zarzut czynić, oponować; einifciibcn , eitic 6in=
iiłcnbumj lua^icn, ciiicn giimnirf ina^cn. — g. Zadaję tru-
ciznę i t. d. komu, Iruję "kogo. Cn. Th. 1565. eiiicit l)cr<
giftcti , mit ©ift »crgeDcii, eiiicii iierijcltcii ; (Boh. zawdati ,
zawdóra dać pić, dać zażyć; Cn77i. saudati, saudam; Yind.
sadati , sav(lati). Hanibal, iż nie mógł ujść ręku Rzy-
mian, zadał sobie jad. Biel. Sw. 54. (otruł się, struł
się). Zadanie komu rzeczy jakowej , czy to rzadkiej, czy
to gęstej , dosyć że szkodliwej , która pacyentowi rozum
pomiesza, ciało pokrzywi, lub go z tego świata zgubi,
nie ma się brać za czary, ale za truciznę słabszą lub
mocniejszą, przez którą owego to nieszczęście spotkać
może. Pen. Lek. 212. ^crgiftiiiig, SJcrgiftci:, 35ergeticn. —
Aliter: Zadać choremu proszek w ciepłym trunku. Tr. bflS
^H:I»er ciiigedcii. Zadać na sen. Tr. eiii śc^Iafimlyer eingeben.
Zadać na purgacyą. Tr. Zadać enemę. ib. ein (Jlcfttcr fe|ett,
(Slijfttcr gcbcn. — Trunek miłości , pójdź za mną , zadanie mi-
łości, philtrum. Volkm. 702; podarek zalotny, miłośniczy
podarek. Dasyp.Xx\ b. ein giebeśtranf , Cicbc^traiifc^eii. —
§. Zadaję piwu, fennento cereuisiam recens coclum , quod
fieri quidem apud nos fecibus solet. Cn. Th. 1562, bcm
Sicre bie $efen gebeit. Zadać piwu , żeby robiło , mło-
de, podmłodę, drożdże zadawać. X Kam., (Ross. MOJO-
4HTb , no4MOj04HTb młodzić piwo ). Młodzie , robota ,
drożdże zwierzchnie, n. p. Zadać młodzią, roboty, t. j.
drożdży piwu. A' Kam. Piwo, gdy przechłodnie . dro-
żdży rau zadają. Syr. 945. Piwowa esencya , jako zwol-
nieje, że nie zbyt gorąca i niezbyt zimna, zadawać

piwu wtedy drożdży; bo gdyby na gorące zadał, było-
by piwo obrzazgowate , gdyby zaś na przeziębłe , uczy-
niłoby szkody całemu warowi. /Jaur. Ek. 106. — Simi-
liler : Izraelici nie mogli zadać onemu ciastu, gdy ira
przytyskowali Egipczykowie, aby wyszli. 1 f.cop. Exod.
12. (nie mogli zakwasić ciasta , fie foiinten bcii Jeig iii(^t

, cilifaueril ; wziął lud ciasta swe, pierwej, niż zakisiały.
Bibl. Gd.). — g. Zadaję kogo precz , zasyłam. Cn. Th.
1562. eiiien iDcggcDeit , lucgtbmi , luegfdjitfcit. Ociec syna do
szkoły ma zadać, a "doma go nie dzierżeć. Glicz. Wych.
L ,2 b. zasłać, oddać; in bie iSdjuIc nbgcDeit , mif ^i)u>
len f^itfcn , in bie 6d)ule gcben. — g. Zadawać karty, we
grze ; nui^fpielcn , anfpieleii eine Snrte. Kto zadał ? Tr.
Zadaj. ib. , Hoss. 3a4aTbca. — Aliler: Na bilarze dzie-
sięć mu zadał. Bndik., liczył mu z góry za zrobione,
wygrane; nuf bcm SJilliarb, einem ińjn n. f. xo. oorgcbeii.

ZADĄĆ, zadął, zadęli, zadęty, /. zadmie, zadmę cz. jedntl.
Zadymać niedok. ; Sorab. 1. zaduju, zaduhnu , zadujera;
floss sajyib , 3a4JBaTb ; dęciem zawiać, zadmuchnąć ;
oeriDE^en, ycrtilnfcn, pMdfen, iicrftiibcni. Gdy xiężyc 'na
powietrzu zadęty, znak niepogody. Haur. Sk. 101. (za-
chmurzony, zadymką zakryty). — Ftg. Ir. Z onej ła-
godnej twarzy wnet się stanie sprośna , sroga , zadęta ,
zabladJa , że straszno na nią patrzyć. Weresz. Reg. 126.
— § Zadąć instrument dęty , zadąć na takim instru-
mencie ; jn Wafen anfangcii , lo^jblafcn. Jeden strych mają
wszystkie wioliiiy, jedno zadęcie instrumenta wszystkie, tak
iż słysząc około czterdziestu grających , myślałem , że
jeden tylko nadzwyczajnie mocny instrument. /-"««. 85,-1,
868. (fin goMilafcn, 3lnMoffii, ctncn Stop , eineii dboc ^kn\b,
cf. zagrać). — g. fig. tr. Zadąć na co sowę = spuścić z to-
nu , smutnie się odezwać, spuścić z kwinty na bas;
ben ioii fnllen laffcn, trnnrig antirortcn, bie Sliigc! ^angen
Inffen , (cf. zwiesić skrzydła). Zadęli na to sowę posło-
wie, fot. Syl. 248. Słysząc to , zwiesił nosa, i nie-
darmo zadął sowę. Pol. Arg. 266. Zadęli na to nie-
przyjaciele sowę , gdy infanterye nasze z wwozami wyszły,
Zważcież fortunę rzeką hetmanową, Co chciał, to jego
dopięły zamysły. Jtiil Buk. S 2. '

ZĄD.4Ć , 'ZEDAć med. niedok.; Boh. żadati, ziadati , chut-
nati (cf. chuć), weleti, weljm (cf. wola), (wyźadati im-
petrare precibus) ; Slov. i&d&m; Sorab. 1. żadacź , za-
dam, zadofcżam, źadofcżu (ob. 'Zadość), wintżuyu, ( cf.
winszować); Garn. shelęti, shelim . tirjam, potirjera ;
Yind. sheliti , sheluvati , shelet , (shojat, she\n hil sitire),
tirjati, terjati , pogerat , pogerati , proliti , fordati, for-
drati, (cf fołdrować) ; Croat. seleti , selem , selelszem ,
selechi , hochu (cf. chcę), potrebuvati (cf 'potrzebować
pókim), (sejati , segyam , sejam silirej: Dal. xuó]l\ , xe-
liti, (sednim sitio); Hung. obailom , (cf. ochota, chuć);
Bosn. sgjuditi , posgjuditi , sgesiti, (sgeghjati sitire, cf.
żegać); Rag. xuditi , .\ijdjeti, xeljelti , xeliegtti, (xednjet-
ti , xednitti sitire, xednitti, oxednilli tkoga sitim afferre),
mariti (cf marzyć), iskatti , isctem, (cf 'iskać = szukać) ;
5/av. xeliti, (cf życzyć); /^oss jKejarb . H«a4HHqaTb , b03-
jKejaib , noxoTtrb , BOcxoTtTb , TpeóoBaib . Tpeóyio , no-
Tpe6yH), noTpe6oBaTb, HsipeóoBaTb, BUipcóoBatŁ, cnpo-

736

ŻĄDAĆ.

CHTb, cnpamneaTb, (cf. sprosić); Ecel. bizac^^^th, iio-
XOTtTH , noH<ejaTU, BOaaccjtTH, no.\OTCByio , pa'iy , pa-
HHTeJLCTByio , (cf. raczyć); (cf. Hehr. zjdAi , guaeswil
sludio ; cf. Graer. f ł;Tf r*' ; cf. Uerm. ®ub , fieben , fe^lieil ,
SuĄt); — '(! Zadać cze^'0 , tęskliwio wyglądać czego;
fe()n)ii*t^i)i>U btQt\)itn , ocrlanijcn , fic^ moiuKf; fcbneii. J.iko
jeleń żąda do studnie wód , tak zą<la dusza moja ku
tobie boże 1 f.eop. Vs. 41, \. (jak jeleń krzyczy do
strumienia wód , tak du.sza moja wola do ciebie. Bibl.
Gd. ; fdjniaditcn , ff^ncii , cf. giiAt). Wiary świętej usilnie
*żędać i praj^nąć ma. Wis/i. 229. Gdzie go nie by/o ,
wszędzie po żądano. Teat. 31. A, 14. (mon [iflt iljn jibcrall
OCrmiPtJ. Żądam bardzo czego, pragnę. Cn. Th. lóGł ,
Ei-vl upeajciaio Bardzo żądany, 'przeządany, Eixl. npe-
xejałiiiuh. Nie mierzą się swą piędzią, stanów nie pa-
trzają, .Mienia, strojów postronnych Polacy żądają. Buch.
Ep. 42. Nie będziesz pożądać żony bliźniego twego,
ani 'żędać będziesz domu jego. Oudn. Deut. 5, 21, Czego
bardzo żądamy, lego się spodziewamy. Cn. Ad. 125.
Żądanie, tai ^crlangfil ; Vind. slielenje, tirjanje, pro-
(hnja , poslielilje, shela , shelnost; /ifos*. >h'e.iaHie . bo*-
^ejtiiic , iisBo.ieHJe ; Ecd paieiiie , pamiTe.ibCTBO , no-
xa4aiiie , żKejaHie , no)Ke.ianic. Cnota wiedzie panienkę
do żądania męża. Teal 5. d, 8. Żądający, cf żądny;
Rag. xuditegl , poMiditegl , /'. xuditegliza ; Ilots. weja-
TCJŁ , [. H<e.iaTe.ibiiiiiia ; Eccl. jKa^aicib , /KCiare-ib , Tpe-
CoBaTtMb , pa<iiiTc.iiihiu , paiiirejb. /'. paiiiiTCJbHUua. Żą-
dany, Iio$s H<e.iaiiiihii1 ; EctI. TpcCoBaHiibiii , TpeOreMbiil.
Jej s/uzyć życiem , jest mi najżąibńsza cliluba. I'rzyb. Luz.
"i/4, (cf. najpożądańszy) — g Żądam słowy, mówię aby
mi dano, każę sobie dać. Cn. Th. 1365. fprbcrit , titr>
langcii, ^ahn iroHcii; (Yind. fodrati , tirjati , terjati). Żą-
dający ; Yind. fodrauz, tirjavez , ber Jorbfrcr. Spytaj się,
jak wiele on żąda za tego konia ? Ld. (jak wiele chce za
niego, jak wysoko go ceni, trzyma?) Dziwuję się pano-
wie moi , że mnie na śmierć żąrlacie. Baz. Ihl. 51. (że
iądacie mojej śmierci , że chcecie mojej śmierci).- Na
wielki to umysł należy, uczynić dobrodziejstwo, a za nie
nie 'żędać dziękowania. Biai Post. 220. Żądać czego
od kogo {Yind. odsbeleti , odterjati) — §. Żądam czego
po kim, wyciągam co na kim. Cn. Th. 15C3 wymagam
po kim, wn ciiiem 6fflcbrcii, forbeni, b(i6 " ftiMi^ tbut.
Żądanie czego po kim, Yind. donagnenje , donagnost.
— 'g. Zadać, prosić, osobliwie z naleganiem, usilnie,
suplikować; ( inftaiiMflft ) luitcil, &f(]fl;rcn. Mówił pan:
żądaj mię o co chcesz , a dam ci. 1 Lrop. 5 fteg. 3,
6. ( proś czego chcesz, a dam ci. Bibl. Gd.). Powie-
dział król panience,, żądaj mię, o cobyś chciała, a dam
ci. Sekl. Marc 6. Żądaj 'ocz , a uczynię tobie. Budn. 2
Reg. 2, 9. Póg wysłuchał, o córa żądał. liadz. Ps.
61, 0. (wysłuchał 'żądości moje. Bibt. Lid}. Żąilam was
o jedne rzecz , dajcie mi każdy po nausznicy. Oudn. 1
Jiidie. 8, 24. (będę was prosił o jedne rzecz. BiLl. Cd.).
To jest , o co cię żądam panie , i o co proszę. 1 Acop.
3 Eidr. 4 , 46. Józef przyszedłszy do Piłata , żądał o
ciało Jezusowe. Sekl. Luc. 23. Ten , który rzecznika
potnebuje , ma oń żądać sędziego temi słowy: Panie

[ZADAJĘ - ZADATEK.

sędzio , 'sprzyjaj mi waszmość człowieka , któryby u
sądu rzecz moje sprawił. Szcierb. Has. 380. Aby nas
zachować raczył od wszego złego , o to Jezusa Chry-
stusa pokornemi modlitwami naszcmi 'zawżdy żądajmy.
Żurn. Post. 3, 515 b, (cf. błagać o co). Przed czasem
żądałem o mądrość , i aż do śmierci będę jej szukał. 1
Leop. Syr. 51, 19. (prosiłem. Bibl. Gd.). Henryk nie
trudnym się Polakom, o co go żądali, stawił. Krom.
89. Xiążc Huski uciekł do Władysława , żądając go
o pomoc przeciw Swatopełkowi. liiel. 63. Panowie Li-
tewscy Kazimierza usilnie o to żądali . aby z nimi sam
obecnie mieszkał w Litwie. Siryjk. 611. Posłał do 'cza-
rów , żąilając ich o pomoc przeciw Krzyżakom. Biel. 372,
(cf. wzywając). Posłowie , którzy przyjechali , u ojca
mie synowi żądali P. Kchan. Uri. 1, 2.>4. prosili o mnie
dla syna , cl swatać , (te (licitfn um iiiic^ fiir ben So^n
an. — *g Żądać, pytać się; fragcii , nniragen, ju iriffen
»erlangcn. Rozmowę zaczynając, żądał , co się leź stało?
Warg Cez 28. chciał wiedzieć , pragnął wiedzieć. —
■§. Żądać komu czego , życzyć mu czego , finem ttmai
roiinfc^en. Nie żądaj złego nikoinu , byś tego nie doznał
w domu. liys. Ad. 46. — 'g. Żądać czego , potrzebo-
wać czego, mieć potrzebę czego; beburfen , nótjiig \)abłn,
iicrlatigen , erforbcrn ; ( YmJ. tirjaii , dotirjati ). Domowe
śliwki krainy żądają miernej, wszakoż i w zimnej ze-
trwaja. Ciesc. 389.

Pochodź, iadność , źądno , żądny , iądalny , żądoic ,
ządliwy , zadliwcśc, iądia , naiadać «ic , pożądać, po-
żądliwość , pożądliwy ; zażądać.

ZADAJK, ZADAM. ZADANIE, ob. Zadać.

Ż.ĄDAM', Ż.\ltAME, ob. Żądać.

ŻĄDALNY, a, e, żądający, ycrlaiigciib , forbcnb, bcgetrcnb; na-
legający, bringcnb. Na powtarzane żądalne noty naszej
strony, zachodzi od dworu Berlińskiego odpowiedź mało
znaczna. Dynr. tjrod 73.

ZADARCIE, ZADARTY, ob. Zadrzeć.

ZADATEK, tku, m. ; B>h. zśwdawek ; Slov. zśwdawek ,
ziiłoh , (cf. załoga; Hung. zńlog); Sorab. 1. zawdahwk,
zawdawk, zawdacżi; Sorab. 2. nawdawk ; Yind. sadauk,
sadaja, nadai , nadauk , nadają, nadenar, ara, predpla-
zha, vuvera ; tne/i. primshena ; Croat. zadivek; i^7ai'. ka-
para ; Dal. ranina; Bosn. raunna , kaparra, kapara, rau-
na, raona ; Rag. zJ'iavak, zapogod ; Boss. aaMTon , (cf.
3a4B<ia zadanie , szczęście) ; zadatek , zadanie komu pie-
niędzy na rękę, -zadana z góry część pieinędzy; tai
^anbgclb; ^efttrr. bnij Drungrlp, bie 'Priiiigflbe, (of. świę-
tojański grosz) Gdy zadatek kióry parobek weźmie, jur
ten do służby lej jirzystać niUSi Baur. Sk. 255. Tak
nazwany zadatek za n;<jcm, jako część przyszłej płacy
poczytany jest. Cal. Cyw. i, iH. Zadatek małżeński,
ber Śiiiblldidf. 7V. — Eig. Ir. Zadatek, zastaw, pierwia-
stek , zawziatek , początek; $fanb , Hnttrrffltib , JInfang,
Grftiing , Urfpriing. Zostawił nam pan inaimei.iia fiaroią-
tke zbawienia naszego, a jakoby niejaki zadatek albo za-
stawę tych objetnic , które mamy w ewangelii. Oai. Htl.
198. Niechże mi się choć ścisnąć cię godzi , na zadi-

ZADATKOWAĆ - ZADAWNlC.

ZADAWNIEĆ - ŻADEN.

"337

tek przyszl'ej pieszczoty. Teat. 14, 83. Do zupełnej
szczęśliwości tej pary, nic nie brakło , tylko słodkiego
ich miłości zadatku. Staś. Num. \, 15. {^\ant) ber ikbe ,
Uiiterpfanb ; cf. konsolacya , dzieci). Wszystko się z cza-
su odmieni koleją, Mamy zadatki, cieszmy się nadzieją.
Zab. 12, IG. Siost. (początki, pierwiastki). Turcy prze-
ciwną wcale Rzymianom drogą do jednegoż celu przy-
chodzą , i równe pożytki z odmiennego zadatku odbie-
rają, liiok. Turk. 84. ( z odmiennego zakroju , począt-
kowego trybu postępowania , z odmiennego wzięcia się
do rzeczy). Do tych chorób bierze dziecię zadatek i przygo-
towanie od rodziców. 7r. zawziątek, dyspozycyą; ^IiiIilijC,
©tojf jtir Sranfbctt. ZADATKOWAĆ a niedoi,' diwać za-
datek , ^anbijeli) flcl'eii , niif Mc $anb ijcbcn , Sraiigclb gc=
ben, braiiGcben. Tr. ZADATKOWY, a, e, od zadatku;
/?o/!. zAsvdawnj ; Ross. aajiaroiHuu, ^aiitijelb = , Sraitgelb*;
(Boss. 3a4a'i.iiiBbifi szczęśliwy); ZADATNY, od zadania,
zadawania , komu n. p. trucizny ; jiim 3>ert]eI)Clt ( 3 S.
mit ©ift) , giiiijebcii einer Slrjeiieij. Przypra«'y zadatne,
których używają niektórzy, nie mogą woli duszy skłonić.
Mon. 76, 521, (cf. zadanie miłości , philtrum). ZADA-
TNIK, a, m, dający zadatek na rękę, ber Ollf bie §aiib
gtcfit , ber iocinbtjelbGelier , Srangcber ; Ross. asAaimmi,.
Z.ADAWACZ. a, m, ZADAWCA , y, m. który komu co
zadaje, ber Sorgekr, Sm-riicfer , 3?iiniiericr , Scrfcficr eiticr
Sffiinibe , eineS gtidjeż , Spid^i , 5Scrgc&cr mit (Sift , @iitini=
fc^er. (Eccl. 3a4aTe.ib argtnnentalor). Rany zadawca. Zebr.
Ow. 109 ; (vulneńs auclor). Zadawacz jadu ma być spa-
lon. Sax. Porz. 141. ZADAWAĆ, ZADA WAM. ob. Zadać.

ZADAWIĆ Ci. dokk. ; Boh. zadświli ; Sorab. i. zadahwu ;
Vind. sadaviti , zagerzbiti, (zagardłować) ; Croal. sadavlaro,
sadayiti , zadavlyujem ; Bosn. zadaviti , udaviti , zadusciti,
(zadusić) ; Rag. zadaviti , zadavglivati ; Ross. 3a4aBHTb ,
3a,TaBJiiBaTb ; dawienicrn zadusić , dawiąc duszy i życia
pozbawić, "zadłabić, zadławić, udusić; eriinirgeit, erbrof=
fcln. Związali go za ręce i za nogi, a potym go za-
dawili i zabili. Baz. Hst. 20. Rychło umarł, abo jako
drudzy mówią, zadawiony jest. Sk. Dz. 865. Judasz po-
szedłszy, zadawił sie. Bud:-. Matli. 27 , 5, (odszedłszy,
'obiesiJ się. Bibl. Gd). — Fig. Przyszłego nowego ro-
ku, nie wszyscy doczekamy; niejednego z nas śmierć
zaA»\\\. Dambr. 60. zetnie, sprzą^tnie ZADAWICIEL, a,
m., ktćry zadawia , zadusiciel; ber GriDiigcr , ©rbrojfler;
Rag. zadavitegl; Croat. zadavitel. W rodź. zeńsk. ZA-
DAWICIELKa', i; Croat. zadav'itelicza. 1. 'ZADAWKA ,
i, s, zada\\ienie , zaduszenie, uduszenie; iai SBBiirgeil ,
(Svn.n'irgen ; Eccl. saAasKa; [Rag- zadaviza , saduscniza
angina, zadavnize tonsillae). — (2. ZADAWKA, i, ż,
zadawanie, zadanie n. p. kart we grze; bilś 2(ilś|'piclen
in ber Sortc , bie ^Jortianb. Któż ma zadawkę ? któż jest
na zadawce ? Biidlk.).

ZADAWMĆ Ci. dok, dawnośi'.ią zakorzenić, zagruntować;
biirc^ 3Utcrtl)!im einiinirjelii laffen, fcft kgriiiiben. Zadawnio-
ny, dawnością zakorzeniony : biircfi Jlltertbintt bcgriiiibet ,
befcfligt , eingeiuurjelt. Nie chciałbym z nim zrywać przy-
jaźni , od lat dwudziestu zadawnionej. Teat. 50. 106.
Gdzie przepisanych nie ma ustaw, zadawnionych się
Stownili Lindego wyd. S. Tom VI.

trzymają zwyczajów. A. Zamoj. ded. — g. Zadawnić , da-
wnością usunąć , mocy pozbawić, ycrjd^ren mat^cri ; (Carn.
sajSram). Gdyby im wolno było , by długie obroty Cza-
sów nie zadawniły hańby i sromoty. Zab. 5, 395. ZA-
DAWNIEĆ nijak, dok, dawnością z mocy utracić ; Boh.
zictneti , (cf. lata); Vind. polietiti , polietuvati , 'salietu-
vaii , Berjdbreil. Pokój wraca zadawniały, i rozkosz nam
zostaje. Teat. 55. d, 47. (któregośmy dawno nie mieli,
dawno wyglądali, dawno żądali, pragnęli). Zadawnie-
nie , 'ZADAWNOSĆ, śoi , ź ; Tr. dawność, preskrypcya.
Boh. zletnenj ; Vind. polietenje , polietuvanje , bie Scr'
jn&rimg. "ZADAWNY, zadawniony, zadawniały, ob. Dawny.

ZADĄŻYĆ, ob. Zdążyć dokąd, ob. Dążyć.

'ZADEBIĆ cz. dok, (cf zadybić), ugodziwszy czyli uderzy-
wszy zabić, tobt ft^Iagen, tobt fc(;leiibcru , erid)lagcn , crle*
gen. Zadebion Scypis , na złe siły wielkiej. Zebr. Ow.
1 74 ; occidit.

ZADĘBIC cz. dok. , korą dębową zaprawić , mit ®drberli)^e
aiimad)eii. Bndlk.

*ZADECHN.\G nijak, jednll., Zadychać niedok., zamrzeć, za-
cząć zdychać, prawie zdechnąć; fłerbcn iDoUett,' frfterben,
abjicrDen , bie fiebeiiugcifter uerliereit. Kochał przecie , i
tak się upornie tym morzył. Iż same, by nie zadechł ,
dziewoję polrwożył. Zab. 5. 552. Kosz.- — §. Zadychać
się . ob. Zadyszyć się , ob. Zatchnąć.

ZADECZNY, a, e, w zad idący, zadny, (disliig. zadkowy ) ,
pośledni ; $iiiter = , ^liiiteti mij , nac^folgeilb. Zwyczaj po-
łożenia dziecka po urodzeniu na ziemi , i podniesienia
przez ojca, znaczył wolą rodziców przeznaczenia spad-
ków dziecięciu, nazywając je zadeczna połowicą, t. j.
następcami' Csaci. Pr. 2," 51. — ZADEK . dka , m., ZA-
DECZEK, czka, m., zdrkn. ; Boh. zadek, zadćek , rit ,
zachule: Slov. zadek, ri£, obritne Ijce , sedenj, (siedze-
nie) ; ffung. segg ; Yind. sadniza . sadnjiza , rit ; Croat.
zadnyicza , rit, guzicza , (cf. guz); Rag. zadgnize , za-
dnize , zadniza , guzizza ; Slav. guzica , straxnjica , ( cf.
strażnica); Sorab. 1. poszledk , rieź , ( hwowne zadk
occiput, zatyłek) ; Ross. sajmma, vu!g. wona, JKonna, (sa-
40R'B, 3a4HiiKa zadnia czyli tylna część, zatyłek, 3a4KH
zatyłek trzewika) ; podex, pośladek , zadek , zad , dupa ,
■pemp. Perz. Cyr. 177. Żadnica., zasobnica , ber ^iilte'
re, ber 3lrf(5; (cf. rzyć, odbyt, sraka, panewka, chału-
pa, indermach, sepet , cymbał, stara pani, staruszka).
— *g Transl. Przodek nie wiem, jaki był, lecz potomka
prawie Mógłby właśnie zadkiem zwać na każdej rozpra-
wie. Hej. Wiz. 97.

ŻĄDEŁKO,, ob. Żądło.

ŻADEN, "ŻĄDNY. - dna, - dne ; (dinsig. żądny = szpetny ) ,
Boh. żAdny, -a -e , obsol. niźadny; Slov. żaden, zadni
nullus , neuler; Sorab. 1. żaden, nikaiki ; Sorab. 2, ża-
den, (żadne nigdy); Carn. nehzhe ; Kinrf. needen , obe-
ni , odniri, obeden ; Hung. senki ; Rag. niedan : Slav.
niedan ,; niedna , niedno ; Ross. mmii, HnKifiate , HHKa-
Kin , HiiMa.iUH ; ani jeden, ani jedna, ani jedno, nikt,
nic ; feitt , fcitier , feiite , feineś. Latius patet nikt , quam
żaden : nam nikt eicludil universe omnes et omnia , ul :
nikt tam nie był, sc. nec homo, nee animal etc, żaden

758

ZADEM - Z Ą D Ł A B 1 Ć.

Z^DŁASTY - ŻĄDŁO.

certum genus ezcludil , cum addito Sulistantiva , vel ex-
presso , vel lubaudilo : Żaden człowiek ani pies tam nie
hyl , żadna krowa, iadne bydlę, chłopię. Cn. Th. 547.
Polacy mówią zadcn , to jest nikt. Urs. Gr. 45. Żywy
człowiek tam nie był, t. j. iaden. Cn Tli. 547. (żadna
żywa dusza ). Żaden ze dwu , ani ten , ani ów ; Vmd.
el Carii. nobCdn , noben neuir , obcdn uler , edn
unus. "Żądny szlachcic nic ma być "iman , njż będzie
prawem zwyciężon. Herb. Sial. 240. el 241. 'Zadny ro-
zum ludzki tego nie doścignie. W. Post. W. 2, 2.
Gdyby bóg nie został był człowiekiem . nie byłby zba-
wion "żądny człowiek, liiał. Pod. 2l'J. Czujesz też
przymiotek jaki w sobie , jako człowiek , gdyż 'iadny
człowiek bez tego być nie może. Rej. Zw. 79 b. 'Zadny
nie jest, kloby z nim o tych rzeczach mówić chciał,
bo mu ■ żądny nie wierzy. Eraz. Jez. P 4. Prawdę
rzekłszy, któż z nas bez żadnego grzechu? Znb. 1, 44.
bez wszelkiego grzechu , ollllC nile glinbc. Żadne oko
nic widziało , żadne ucho nie słyszało. M. J. Kchan. Dz.
300. Przez głuche miejsca i drog żadnych nie mające.
Olw. Ow. 177. NR. nescio unde venerit Trolzio obaer-
vatio , Adjectiuum Żaden carere plurali , ^ cujus apud nos
. quidem Uius esl fiequenlistimus ; e. gr. Żadnych długów
nie mam , żadnych nieprzyjaciół nie znam i 1. d. — Ża-
dnym sposobem, żadną miarą, ouf feine 9lrt iinb SBcifc ;
Cioal. nikak; Hoss. HUiiaKi ; Eccl. iiiiKaKO , OTiil£,\i, (cf.
bynajmniej ). Córka moja żadna miara nie clii-e iść za
niego. Doli. Kom. 4, 84. Emiliusz, bogactwy Kzym na-
syciwszy, z żadiićj miary przecie domu swego nie ubo-
gacił. \Va,j. Wal. 124. (bynajmniej, wcale nie). —
^. Żaden , nie ważny, za żaden uważany ; uiigultto , lin>
iDic^tifl, iiid;tid, nii)ti bebcutcnb. Wszelka obietnica i ugo-
da wymuszona , jest żadna sama przez się. Mon. 7C, 32.
Przywileje od Henryka xięcia Szląskiego wydane, są za
żadne uważane, deck. Pr, 180. — "g. Żadna płeć 'ni-
jaka. Tr. genus neulrum.

'ZADE.M, ob. 'Zadma. ZADEMEK, ZADEMKA, ob. Zadymka.

ZADEPTAĆ cz. dok., Zadeptywać cjęs//. , depcąc zatrzeć,
Dcrtrctcii, nu^trctcit, łrctciib iiieberbrurfcii ; Sorab. i. zatepcu,
zaiepozem. zatoptam ; /iost. saTonraib , saranTUDaib.

'ZADEIIEWISTY, a, e, n. p. PełHO lam buńczukuw, i Tau-
rykańskich bachmatów , i koni zaderewislych. Jabl. Buk.
J \ b. Prędką ręką puść strzałę z napiętej cięciwy, Tyl-
ko nie lekką strzałkę z zaderesvistego Proszę łuku , z
którego jeszcze na żadnego Nie strzelałeś. Dardz. Trag.
102, cf. zadra.

ZADĘTY, ob. Zadąć.

ZADKOWY. a, e, Oli zadka , pośladkowy, cf. zadny; .'cttntcr--,
^'obcr>, 3lr|d>'; Boh. zidkowy.

'ZADŁABIĆ. ZADŁAWIĆ cz. dok., "Zadłabać . Zadławiać
nieiuk., dławiąc, ściskając, gniotąc udawić , zadu.sić ;
ciniurocii, crbuijiclii , ju ipbe luilrocn. Panowie Litewscy
poczęli przemyślać , jakoby mogli Zygmunta , jako tyra-
na , zadłabać i zatracić. Strijjk. 559. A bezbożny , nie-
cny drabie, Precz z oczu. bo cię zadłabię I Żabi. Z. S.
S2. Gdy Lentula spuszczono , ci którzy na to ukaz
mieli, powrozem go zadłabili. Pilch. Sali 107. Lew

na wytknięta Maura wpadłszy dzidę Przebity, łowca za-
dłabił jak gnidę. Chroic. Luk. 2L Zadłabił nieznajome-
go, Sprośny tył podającego. Groch. IV. 502. Gdyby to
było prawdą, wiem, jakbym się sprawił, Własncmibym
Elżbietę rękami zadławił. Tręb. S. M. 119. Poczekaj,
zadławię go jak psa , byle tylko wyszedł do sieni. Teat.
16, 67. Na śmierć ciebie zadławię. Teat. 52. t, 11.
Niegodna, aby dla niej mucha biedna zadławiona była.
Btrk. Exorb. U. Jedno drugie zadławią, i pożera krwa-
wię. Przyb. Mili. 329. Mamy się czuć, aby nas śmierć
nieostrożnych a niegotowych nie zadławiła. Kotz. Lor.
183. Owaby Rzpltą tak schorzałą, snadnie było zadła-
bić , gdyby się kto był śmielc o to pokusił. Kosz. Cyc.
A i b.'
ŻĄDŁASTY, Ź.^DLISTY, a , e , — o adv., z żądłem , żądło
mający; ftad^elig , mit ciiiein Siatce! ; Croal. salchaszl;
Ross. iKa.iHUii , ( cf. żądłowaty ) . Chrząszcz żądlasty.
1 Leop. Jer. 51, 27. (chrząszcz najeżony. Oibt. Gd.) —
§ Transl. Spiczasty, fpi^ii)- Ostrzejsze i iądlistszc , niż
w oście ciernie. Pot. Poez. 396. Sztychem żądlistym
pastwią się nad niewinnym sercem. Pol. Zac. 65. Kto-
kolwiek się dla świata z jego stwórcą wadzi , Ten do
serca żądhstą strzałę sobie wsadzi. Pol. focs. 576. —
ŹADLIWOŚĆ. ŻADLIWY, ob. Żadność, Żądny. 'ŻA-
DLIWOŚĆ, "ŻADLIWY, ob. Zadność, Zadny.'— Ż.\DŁO.
a. n., Ż.\DE1ŁK0, a, », zdrbn.; Boh. iahadlo, ziahadlo ,
żiliadlo , (cf. żgać, żegadło) ; 5/0^. żihadlo ; iioruŁ. 2. za-
hadwo; Garn. shćlu , oslnu. (cf. oścień); Miid. shcia ,
sheva' , sevu ; Croal. s&lecz; Dal. shaocze, xaviz3 ; Bom.
sgjauca , sgvallo (cf. iwać), scigijak (cf. szydło) , obdd,
(cf. owad) ; Rag. Ksoie, xvallo, ost^n (cf. oścień), ubód,
(cf. ubość) ; Ross. JKaJO; Eccl. crptKiAO, (cf. strzjknać);
oścień, którym owad kole, btr £til(^el bfr StfllCll U. f. IB.
Pszczoły do obrony i kulenia maja na końcu w tyle żą-
dło bardzo cienkie, którym koląc, Jad kropelkami w
ranę wpuszczają. Kluk. Zui. 4,172. Żądłem kłóć; (Ross.
•/Ka.iHTb, ya;a.inTb , JKnJbHyib ujeść, ukąsić, ugryźć).
Kłócie żądłem , Ross. yjKaJŁ , JKHJCuie. Nie darmo ci
mężowie w herbie pszczoły mają , Bo jako miód cnotli-
wi, tak źli żądła znają. Pol. Arg. 76,. Niechaj cię raio-
dopfynny smak nic zwodzi zgoła. Żądłem razi, choć
słodki miód nam daje pszczoła. Zab. 10, 199, (cf. za roz-
koszą następuje smutek). Co za zysk z rozkoszy, która
prędko odbiega, żal i ból na umyśle, jako osa żądło
'zoslawując. Psalmod. 8 Coż pomoże j)szczółce , iż żą-
dło swe jadowite w ciało swego nieprzyjaciela wpuści ,
jedno iż wyżadliwszy się , śmierć połknąć musi ? Żarn.
l'osl. 55. Wypuścić żądło. Cn. Th. 1504. Małych "ko-
morzych nosów żąJełka na kąsanie |)UŚoiły się. Sk. Dz.
213. Język wężowy, który my żądłem nazywamy, jad
vT sobie ma. Sak. Probl. HO. Zakryty w trawie wąż bieżą-
cej nogi żądłem zaciął. Zebr. Ow. 292; {aiumo denle
pędem stringit). Mietka czerwona "barzo pomaga prze-
ciw bcstyom , które żądłami zacinają. Ufzed. 288. Na-
stąpiwszy noga . żądło wyjmie wężowi ; jego gniewy nic
szkoilzić nie mogą. Tward. W/. 258. Już nasz niebie-
ski Dawid lego smoka wyżądhł; czemu Icdy przed tym

ŻĄDŁOWATY - ZADiMUGHNĄĆ.

ZADNI - Z A D N Y.

739

smokiem , któremu iadio wyjęto , uciekasz ? 'przecz się
tyrana porażonego lękasz ? Żarn. Fost. 185. Gdzie te-
raz żądło twoje, o marne piekJo ? fiej. Post. F f f i.
Potwarcom żądło z językiem tak wyjął , że się do tego
czasu na inny zdobyci nie mogli. Zygr. Pap. o76 Oczy
jej łaski oraz i żądła strzelały szkodliwe. Tward. Pasij.
6. (ponęty, waby, pokusy). Dopuściłem, iż mię świat
swerai ^bódł żądłami. Kulig. Her. 251. (swe,mi pokusa-
mi). ŻĄDŁOWATY, a, e, — o adv., na kształt żądła,
z żądłem, żądlisty, żądłasty; ^adjcli^t, IDie CiiI 6ta(^cl,
mit 6tatl)c!il, jłaĄcIig. Sajdaczek kładzie na "się i mo-
dnie i kształtnie Kupidynek ; wej ! żądłowate z niego ro-
je wylatują. Tol. Saut. 17. pszczoły.

ZADŁUB.^Ć (•;. dok., dłubiąc zaczynić, zaprawić, zarobid ;
tfcrpulilcn , mit ^HiMcn ocrmadien ; (Dosn. zadubsti , stavit
pod zemglju sepelire: /lOS.?. saAOJIólITb zadrożyć , wy-
drożyć).

ZADŁUŻYĆ cz dok , Zadłużać niedok. , długami obciążyć ,
mit Srfjiilbcn belafłcii , ncrfc^iilbeii ; Boh. zadluźiii, zadlu-
źim , prodlużiti , pridluźjm ; Slov. zadliiżugi; Yind. sado-
ushit, (sadousbili , savesati = obowiązaći; Croal. zadusili,
zadu.^am, f2. obowiązać) ; Raq. zadiixili ; Bosn. zadusgi-
ti , udusgiti; Hoss. saAoaaiaTb ; [Ercl. 3a40Ji5Kaio , npo-
AOiTK^m przedłużam , przewlekam). Zadłużyć swoje do-
bra. Gal. Cyw. 2, 192. Na cudzoziemskie stroje się
spożyczają albo dobra zadłużają. G<.l. Post. 240. — Zadłu-
żyć sie zaimk.; £fo/i. wdluźjm se; Yind sadoushitiTe, obdou-
siiitife, (e doushnega storiti , fici) ecrfcftulbeu. Nie zadłużać
się, ze swego się obchodzić. Teał. iS, 4-i. "Szwiec, kiedy
się na skóry zadłuży, tedy podeszwami wypłaca ; już ża-
dnej nadziei w wielkim zarobku nie ma , tylko się 'li-
chwaniną żywi, i lichwy płaci, a 'barzo mu ciężko
wrócić, co się komu zadłużył. Rej. Ziv 167 b. Zadłu-
żył się pO uszy, utonął w długach; Slov. ge zadłużeni
aź po uśi. Zadłużony; Boh. zadlużily, zawadny , (cf. za-
wada) ; Slov. z.idlużily.

'ZADMA, y, i., 'ZADEM, dinu, /n., (cf. zadymka), zawiew,
zadmuchnienie , zadęcie; baJ fio^iue^cn, Soś&Iafcn, 3tn=
blofen, Slniuc^eił. Przyprawiony żagiel zadma wiatrów pę-
dziła. Przyb. Luz. 140. I przez gęstwiny zadmem na-
wałnym przedrze się 'nieposkromna ws'ciekłos'ć Boreasza.
ib. 10. ZADiMUCHiNĄC c;. jediUl'. , Zadmuchać niedok.,
'ZadmucliDwać r.ontln. , Zadmucbywać czeall. ; Ross. 3a-
4yTfc , 3a4yBaTb ; zadąć, zacząć dmuchać, dmuchaniem
zawiać , zapędzić ; IpjMnfcn , loźiDeften , aiiWiifeti , OErblafm,
»ern)c{icii, au^Mafen, mi^me^en. Na ostatek boginie w
tern miejscu stawały. Gdzie wiatry w Portugalskie ża^le
zadmuchały. Przyb. Luz. 41. roo bic 5Binbe itt bic Segel
blicien ober fticgcii , bie Sciiel fdjiticllteti , niifblicfcn. — Ali-
ter : Oczy takie prochem z tej żywicy zadmucbywać.
Syr. 224. w oczy proch wdmuchsć , baS ^Uilocr łn bic
Sliigctt blafeii , bie 9(iiijcn mit bcm Stniibe niiblafen , &fl'la<
fen. Nasienie czarnuchy utraconą wonność przywraca ,
utłukłszy proch w nos zadmucriować. Syr. 4G0. baź ^\ń'
»er itt bie 3Ja)e fniieiii blafcn. J^.ko śmiesz figurami sta-
rego testamentu alegować , wszakżeś je zadmuchnął
precz. Twór. Wiecz. 73. odrzuciłeś, obaliłeś; bu ^ajł jte

ja tpetjgeWafen , iimGfMafeii. — g. Leją krew' ehrześcia-
nie z sobą do umoru ; Zadmuchnął dyabeł świecę , bo
on łupy bierze. Pot. Poez. 628. zagasił dmuchem , ba?
i\ńji niiśblafcil •, zagasił światło rozumu ich Lampę,
którą nam w ręce nasze dał pan Chrystus, trzeba usta-
wicznie kryć przed czartem , aby jej nam nie zadrnu-
clinał. Hrhst. Lek. G b.

ZADNI , ia , ie , ZADNY, a, e, (cf. *zajdowy), tylny, z tyłu
będący, ^inter ; Boh. zadnj ; Slov. zadni; Sorab. \. zah-
dne; Carn. sadn, sądni (ostatni)T sadnezli = na ostatek -
\ind. sadnji, osadnji , fledni, pofledni ; Groat. zaadnyi ;
Raq. zadgni ; Bosn. zadgni; Ross. 3a4HUH. Zawsze sie
trzeba na zadnie koła obzierać. Pot. Syl. 244. nuf bie
§interrabcv fe^icii ; Slov. ohiadag sa na żadne kolesa. Nie
oglądał się na zadnie koła. Chrośc. Fars. 253, ( Croał.
zadnyi vnuk , zśvnuk , szin prevnuka abncpos , prapra-
wnuk). Zadnia straż, tylna straż; Yind. sadnja truma,
sadihodfhina. — '§ Od zadka, §infern = . Nntes, pół-
dupki , żadne policzki. Perz. Cyr. 170. ZADNICA, y, i,
zadek, zad, zasobnica , ber ^intcrc; Boh. zadnice (za-
tyłek), zadek, zadóek : Carn. sadneza ; Yind. sadniza ,
sadnjiza, rit, (rzyć); Groat. zadnyicza ; Rciq. zadgnize,
zadnize, zadniza ; Bosn. zadnice, strana tjela na koju se
sidi , zadnicice ; Ross. 3a4[iniia. Kto ma chciwość ku
stolcom, a nie może- ich mieć, vvarz rutę w oliwie, a
tak gołą zadnicą masz siedzieć na tym zielu ciepło go-
dzinę. Sienn. iii. Sadownik , jak postrzegł chłopca na
drzewie, szrotem go w zadnicę postrzelił. Haur. Sk. AGO.
Raki wzrok w głowie nie w zadnicy mają. Bies. roz. D 4.

ZADNIEPPiSKI , a, ie, za Dnieprem będący, jcttfeitś beS
Slliflicr. Xiażeta zadnieprscv. Nar. ffst. 2, 415.

1. 'ZAD.NY, ZADNY, "Żadna, 'Żadna, 'Zidne , "Żadne,
'ŻADLIWY, ^ŻADMUCHtNY intensiu. ■ 'Zadnie arfy., szpe-
tny, brzydki, biipiid) ; (cf. Sorab. 2. sze źadasch 'żadzić
sie , brzydzić się). Żądny, to jest nie cudny. Urs. Gr. 43.
Żądny, szpetny. Cn. Th. 1564. Dudz. 75. Turpiculns ,
przyszpctniej.izy, albo też szpetniuchny, żadniucbny. Macz.
Sowy są ptacy żadnej postawy. Cresc. 624. Osły, póki
młode, póły cudne, a co dalej to zadniejsze. Sie««. 272.
O koniu żadnym , ale prędkim , z którego drugie się
śmiały, jakoby niegodnego ku wybieganiu. Ezop. 129.
Była to panna tak żadna , że jej nikt nie chciał. Papr.
hoi. 10. Cudne białogłowy powściagliwsze są, nie ża-
dne. Gorn. Dw. 4 i 3. \Ve wszystkich zwierzętach, co
żadne, to i złe , a co. piękne to i dobre. ib. 440. Co gład-
kiego , to gładkiego, a co żadnego, to żadnego; co
szpetnego, to i złego, a co cudnego, to też dobrego:
im gorsze koła, tym bardziej skrzypią. Glicz. Wych. P
H b. O cudnych drzewach i o żaiinych. Ezop. 102.
Człowiek i "zadny i nikczemny. Gorn. Sen. 54. Malarz
obraz boży bardzo srogi czynił , Chcąc . by się tego
zemścić, że go żadnym stworzył, Ustawnie się w sercu
swym o to gniewał, morzył. Papr. Kol R 3. Francy
"natrudniesze a 'nażadliwsze leczenie, Eraz. Jęz. A. — 'Za-
dnie , źle, szpetnie mówić, robić i t. d. Włod. Zowią
go 'zadnie, szpetnie się zowie. Włod. 'Niezadnie, nie-
szpetnie , nieźle. Wiod. 'Niezadny, nieszpetny,| niezły.

93*

740

Z A D N O Ś Ć - Z 4 D N Y.

Ż A D N O Ś Ć.

Włod. Nieiadny, non inelegans ; nieiadnie, non ineleganler.
Cn. Th. 3ł2. List ten Filipa, który do Alexandra pisał,
niezadny. Wary. Wal. 258; plus sonat, piękny. Cn. Th.
542. — •ŻADNOŚG. 'ŻADLIWOŚC, ści. ż'., szpetność,
brzydkość, bie ^ńfflidjfcit. Ntc kazał pan. żadnego drze-
wa przy nadobnym chować, Mówiąc, to bardzo szpeci
to drzewo mierzione , Tego drugiego piękne gałęzie zie-
lone ; Godnaby rzecz, aby je wycięto od niego. Bo się
pewnie poszpeci tą ządnośoią jego. Papr. Koi. Gib.
Franca , cokolwiek w innych niemocach jest szkodliwego,
wszystko z sobą przyniesie, żadliwość, ciężką boleść,
'przymietność, 'natrudniejsze i "nażadliwsze leczenie. Eraz.
Jąz. a. (obrzydliwość, obmierzłość). — 2. ZADNY. ob.
Żaden , -dna , -dne.
ŻĄDNY, •Ż.\DZIENI, ŻĄDLIWY . ŹĄDOŚCIWY , a, e, Za-
dnie, Żądno , Żądliwie, Ządościwie udv.\ Boh. żśden,
źadostiwy ; Slov. źśdosliwy , źadośtiwi; Sorab. 1. żada-
ćne , źadenski, źadofczne , (źadofcżain , zadam żądam);
Carn. sheln , lilępn ; Vind. shelen , poshelen , lerl, shein,
shejo lerpezh , (pragnący) ; Croat. selen , selno , hotliu
(cf.'chulliwy, ochoczy, chciwy) , (sejen ; Da/, sedan «i7iens);
Bosn. shedan siliens , sgjudni, posgjudni , sgfglian , sgi-
dan , zagaotno , łakomo, (sgedan siliens); Hag. xedan ,
xeedan , xeeudni , xegljen , (xcdan siliens) ; Slav. xedan ;
jfce/. e/ floss. atiuiiuii; — § 1) żądający, pożądający, pra-
gnący czego, chciwy czego; l)e(jel)rcnb , biirftciif moriiae^,
kflitrig, flicrifl. Jak ty krwi żądliwy. Obr. 42. iiliitjicrijj.
Rachel żądośoiwa była onych jagód, i rzekła: daj mi tych
jagód. Biel. Hst. \V>. Nie jestem żądną j«>go serca, gdyż
nio dbam o nie. Teal. 52, 80. Szczęście nie omyliło
żadnej żądliwej onego młodzieńca chuci. Baz. Sk. Za-
wsze sąsiadom chlebem i pieniądzmi mojemi służąc , do-
tąd przecie niczego żądny me byłem. Karp. 1. 6G. Szczę-
śliwy, kto nad wszystkiera , co obaczył, rozmyślał, on
w czasie nie będzie żądny tej obfilości, którą pełiiemi
ustami wjmowa rozdawać zwykła. Karp. 2, 21. Chociaż
go już me widzę, widzieć go się chciało, 1 żądne go
me oko po łące szukało. Karp. 5, 18. Ządościwym ser-
cem svołają, żebyś tu z nami zawsze raczył być. Kunc.
Gd. 51. Gorące a żądościwe wołania ojców śś. do sku-
tku przywiódł pan wjazdem swojem do -Jeruzalem. Dambr.
Kaz. 7. Pan gdy z zmarłych wst^ił , gorące a żądośeiwe
ojców śś. wołania i prośliy do skutku (irzywiódł. ib. Ka-
zimierz z klaszlora wziely, byt korono^an na królestwo
Polskie od wszech ządościwie. Biel. i>iv. 171. Masz co
chcesz, swą stronę coć żądno obieraj. Zebr. Ow. 270.
(czego życzysz, 'wolisz, coć się 'żywię podoba, ad lihi-
tum) Nie żądno mi nic, nie chce mi się niczego. Cn.
Th 542. Wiod. — g 2) Żądny, pożądany, upragniony,
godny żądania, przyjemny; fiag xei;liv; Bosn. sgi'ii|ivi,
dostojan da se fgjudi optabilis , njilnfdłcni^crtb , cmninidjt,
onflencbm, Ikb, mcrlb. Optal^ilis, pożądany, żądhwy, go-
dny 'winszowania , (życzenia). .\]ą'Z. Nauki pana są żą-
dliwe nad złoto a słodsze nad miód , t. j. nad wszystkie
rzeczy żądne na świecie ; przykazania jego mają być żą-
dliwsze nade wszystkie bogactwa. Wróbl. ii; {desiilera-
bilia (uper aurum et dukiora super mel ). Jako żądliwe

są wszystkie sprawy pana, i Leop. Syr. 42 , 25. (o ja-
koż wszystkie sprawy jego są pożądane. Bibl. Gd.).
Społeczne z panem dziedzictwo ma nam każdy czas
być żądne. Hrbst. Nauk. d 5. Teraz sami siebie opu-
szczacie , i czas ten żądny, od boga z nieba do za-
chowania wolności waszych zesłany, mimo się puszcza-
cie. Janusz. Oksz. Bób. Boras ma wonią żądliwą.
Sienn. 595. Gdy z pięknej szyi boginią poznała, Z ża-
dnych piersi i oczu rażących płomieniem , Przelękła się
niezmiernie, i mówi ze drżeniem. Dmoch. II. 82. Nie
żądny, którego niemasz dlaczego żądać. Włod ; inoptabilis.
Cn. Th. 542. nieprzyjemny, przykry, 'żądny, brzydki,
szpetny; iinangenclim , luibcrlid), llĘlić). Jastrząb' nam nie-
żądzien , że 'zawźdy walczy, także i wilcy nam nieżądni,
że bydło ustawicznie mordują. Kosz. Lor. 157. Im prze-
wrotniejszy a chylrzejszy człowiek, tym ci bywa nieżą-
dniejszy, inierzniejszy. Kosz. Cyc. 120. Narodzie nicżą-
dnv! /hidn Zeph. 2, 1. (naroilzic przemierzły. Bibl. Ud.).
ŻĄDNOŚĆ. 'Ż.-^DOŚĆ. Ż.\DL1W0ŚĆ. ści . z., 'ŻĄDOBA ,
y, 2.; Boh. żadost, ziadost, żadosliwost ; Slov. żadosl ;
Sorab. 1. żadofcź , źadanstwo, żadofcżniwocrż ; Vind.
shelnost, poshclenje, ter(no<it ; Dat. xelya ; Boss. SKaanocib ;
żądanie, pożądanie, pożądliwość (cf. żądza), pragnienie
cze..;o, chciwość, chuć; Hi 'Bfgfijteii , bic_ ^cjitrbe , bif
®ier, bai 35ctlaiigen, ba* Diirfteii tuprnnt^. Święte chęci i
żądliwości. W. Post. W. 5, 579. Samuel z inszymi panu
wiernymi oddawał swoje żądości. Byb, Pt. 194. (ży-
czenia, skłonności). 'Zawżily jest wysłuchana żądość serca
każilego. Bej. Post. F f j 5. Uczynisz tym dosyć mojej
żądości. Gorn. Dw. 17. Folgując w tym żądości W. K.
Mości.... Vol. Leg. 2, 1093, r.l5S7. Padają siewby mostem,
w żałość się obraca Żądość orai'ka , w niwecz długo-
roczna praca. Zebr. Ow. 9. (pożądana nadzieja rolnika ,
oczekiwanie). Rozumie ludzki, srogiemi ciemnościami
uwikłany, jako szeroko ślepe twoje żądości a prośby roz-
ciągasz. Warg. Wal. 255. O zaślepieni , co w bogactw
chciwości Uinpiliście swe wszystkie żądności. Pasł. Fid.
119. (Slov. Żadusf na uzdć drża<, żądzew cuglach trzy-
mać). Coż albowiem w waszym memoryale było, jeno
żądiiby takie, klóre szczera mamona dyktowała. Birk.
Exorb. B 5. Natarczywe żądoby traktatów i pokoju. Birk.
Pudz. 16. Słońce sprawiedliwości nie picr*ej zapadało,
aż żądoby swej kreski wszystkie przebiegło. Birk Krz.
Kaw. 26. W żadnej sic rzeczy nie kochają, aż do końca
żądob swoich. Birk. Krz. Kaw. 25. Żądości jego , ie
się ch':iał poddać, Antoniusz bynajmniej nie zganił. Warg.
Cez. 259. Tobie Dafno , ta twoja piękność, tym czym
być chcesz . broni , A od żądości twoich uroda twa stroni.
Otu). 0(/>. 28. (od lego czego żądasz, pragniesz, nJ mi-
łości, kochania). Uczciwe serce rychlej zezwala na mi-
łośników ą prośbę za dobrowolną żądością, aniżeli za mu-
sem. Gil. Post. 91. (z chęci , z własnej skłonności). Zby-
tnie żądliwości. Crese. 100. (żądze, chuci). Poznał zmy-
słów żądliwości, sprzeciwiające się duchowi. A'uc». Kat.
3, 535. (pożądliwości, edit. recent) Dowiadując się je-
den od drugiego prz)Ciyny przyjścia na to miejsce, wy-
znali się sobie o iądliwość s»oję. 1 Leop. Dan. 13, 14.

ZADODRAP-ZADRA. ZADRAPAĆ-ZADROBIĆ. TH

( wyznał jeden drugiemu pożądliwość swoje. Bibl. Gd.). ZADRAPAĆ cz. dok. , Zadrapnąć ;eJrt(/ , Zadrapywać częsłl.;

Każdy kuszon bywa, oderwany będąc żądzą swą od do- Boh. zadrbali ; nieco podrapać, zadrasnąć; }il fraftClt an«

brego , 'przyludzony do złego; a potym żąilliwość, gdy fniitjcn , ciii niciiifl niifra^en , miffrnCen. Ńiu prę, że mi

już pocznie, rodzi grzech. 1 Leop. Jac. 1, 14. (od po- zwierzchnej skórki nie zadrapywa z lekka ciernie. Toł.

żądli wości pociągniony i przynęcony, — zaczym pozą- Saut. 115. Raz t}lko jeden twarz odmienił, i to kró-

dliwośe począwszy, rodzi grzech. Bibl. Gd ; iipti fciner ciuchno go smutek i z lekka zadrapnął. Warg. Wal 226.

Ctgcneii Suft gcrcijct mib geloclet. Siitl).). Czystą duszę Zadrapać się, zadrasnąć się pazurem. Wiod. Zadrapiesz

zachował od wszelakiej żądości. W. l'osl. W. 08. (od się w głowę, zaskrobiesz się, zafrasujesz sie, ujmiesz

cielesnością. się za głowę. Cn. Th. 1364. bu linrfł bic^ im Sppfc frat-

*ZADODRAI', a, m., Anatom., musculi aniscalptores, zado- jcn. "Rurał zadrapawszy się w włosy, szedł sobie przed

drapy. Perz. Cijr. 160. .piiitcrfrajcr. arcybiskupi duór, i podle wrót stanął. Ulicz. Wych. H

ZADOIĆ cz. dok., Zadoiwać conlin. et czesll. , zacząć doić, 8. Zadrapnienie. Cn. Th. 1564. biTj im ł?ppfe ^ra^CII ;

lub za wiele dojąc zaszkodzić, nieco przedoić; jii mclfcit "ZADRAP, n. p. Zadumne zadrapy. Chodk. host. 54.

mifangcn, lośmclfcii , umiidfcii; (Gam. sadojiti luc pro- ZADRASNĄĆ cz.jedntl., nieco podrasnać; /.'oss. uapanByTb.

digere: Bosn. zadoj.ti , nadojiti, datti sissu kctare). uapanaTb, anriftcii , aufri|eii. Gdy chce różany uszczknąć

'ZADOKOZ, a, w., nef2/(fa/)S, rodzaj chrząszczów, mają- kwiatuszek, Z''adraśnio pulchny ciernit-m paluszek. Zab.

cych pokrywy mniejsze od skrzydeł. Kluk. Zw. 4, 61. 8, 558. Kniaź Podpinałem łańcuszek mojemu koniowi,

^allifnfcr. ^ „ _ « o" targnął głowa, i kruczkiem od wędzidła zadrasnął

ZADOŁKOWAC, ZADOŁOWAC cz. dok., Zadołkowywać, „ię. Teat. 20. b. 63. Zadraśnienie Hoss. uapanima.

ZadołowYwać contin. et czestl. , u ogrodników, w dołki -7 Ann. ^MTń j i • ■ . ■,

zakopywać drzewa, krzewmy, rośhny, nim si^ na swo- ^ADRAZMC cz. dok n.eco podrażnić, cm ti-ciu,? aurDnn.

ich miejscach posadzą; I-cy •bcn ©drincrn, @ninWe cinft= 7^^ "'f 'y^H ' ' '' P'""""'

., •' , "^ 'I C cm , ■ ^- n- < , <-i ZAUHh, , ob. Zadrzeć,

tueilen ocrgraucti , mtt ber SSur^cI iii bic grbe Icgen , Ins mait - , .

fie prbEiitlid) fcftcti fami. ZADRĘCZYĆ ci. dok., dręcząc zabić, zamęczyć, zakato-

ZADOPŁYW, u," m, notonecta , rodzaj owadu , sposobnego ^a*^' 3" 2:obc fllldlcil.

do wstecznego pływania na woiizie. Kluk. Zw. 4, 7o. ZADREPTAĆ, f. zadrepce cz. dok., drepcąc zadeptać, ocr=

9?u(fnifd?mimmci- , S^optiimiijc , Ssiffcnyansc, 3rMifferbtcite. trirpcln . trippcliib »crtofni, aiii^trctcii, miitrippelii.

ZADORA, (ZATORA. Tr. Bndlk), herb; hvia głowa szara ZADRETWIEĆ , -ZATRETWIEĆ Hy«A. rfu4., zacząć drętwieć;

kosmata w polu błękitnym; z paszczeki pięć płomieni Sorab. 1. zaprostnu; Groat. zadrevenujem , jli ftaiTCn (in>

wypada, nad hełmem takaż głowa. Inaczej Płomieńczyk. ^anqer\ , crftamn. Dusza w nich zairetwiała, t. j. usl^.ła.

Kurop. "2, al. cm fleiinftfS SBappcn; (E/ym. zadrzeć , cf. VVVo7,/. 155, — Actiie : Zatretwić 'kogo , czynić kogo

Z^'^''?^ , zadretwiałym ; ftniT mnd/cil , ftcif mndicii. Trzymać ciało

ZADObC, ZADOS^iC, n. p. Zadosyć komu uczynić; Cnrn. (jj^go w martwym stanie bez czynności, nie jestże to

sadosti; Groat. zadószta , (zadosztśszem su/fkio); Bosn. zadretwić członki ien-o? Mon. 67 158

zadosta, podpunno ; /?«.7. zadosta , ob. Dosyć, ile dosyć; r7ir,Di7\\'\-ip -7 inn^rł^Tiń j ł 1 • •/

" ,-j <■ ,■■ fj Al- - 1 X , ' ., ZADRLWiNL, ZADRZEW L cz. dok., drzewami zamaić,

genug, gcimalt^, tnnlaiuilt^. Miec zadosyć ■■ przestawać, ...,.., , , .', ., „,., , , ,

... . • 1 • I , . ( r c'Ł r zagaić, zalesnić , w drzewa zapuścić; mit 33amucii bciJOl'

kontentowac sie, byc kontent; gcmig tabcii, sitfncbcii fcuii. ® , o c -u ■ . . 1 .

1,1,1 1 f 1 . . . I • . ■ r Sfl- bCBnaiHCll. oposob pożyteczny do zadrewnienia w la-

Jak do tych czas nie oył kontent. tak 1 potym me mial , , '^ ■ ■ -^ j , . ■

•, X r' . £■ nn m ■ 1 .: 1 sach , lest przenoszenie ziemi z pod drzew, w ktorei

wiecej z,i.dosvć. Lstrz. hruc. 'M Mienie za dosyć, ukon- ' :' . ^ .1, j-, 1 n ■> a 1 1 1 -^ t

, \ ' . .,,-... Sie znaiduia nasiona odpadłe, htuk. Hosl. z, 111. ZA-

tentowanie, przestawanie na ezem , nie zadanie wiecei ; rir>n>T'vinA ■ ; t j « 1 . ■ .

,; , 1 , , j I j 1 , j ' 1 . ■•'7ł DliEWiMEL iniak. , zarosnąć" w drzewa, zalesniec, mit

Yind. sadostnost, dovol, doyolnost, sadovolnost ; ZA- n^. r .- '

nnv:Ai \f\iir r 1 .. > \i , 1 1 1 ■ d 33mimcn liciimiticii.

DU\\UL.M)bC; w-oa/. zadoyolnoszt ,- zadoyohchina; Rag. . ' .

zadoYooglnos, bie Biifricbcnlicit. Mający zadosyć, *ZADO- -ZADRGNĄC, ZADRYGNĄC med. jedntl. , Zadrygać niedok. ,

WOLNY, kontent; Vind sadovolen , doyolen , sadoslen, "'•''"o się wzdrygnąć; Yind. sastaklati, sazhepezhi, saze-

dosten; &oa?. zadovólyen ; Bosn zadovnglno, siifricbcit, I'e'ali ; Boss. 3a4paraTb , cin lyciiig Jiicfcn , firf; ycrjutfen.

»crgnngt. Czynić zadosyć, ukontentować ;'/^«5. zadoyo- Cała kompania, gdy wydobyto iskrę z butelki naelektry-

gliti ; froa?. 'zadoYoh ujem, cinCil ncrgiiiigcil. Czyniący za- zowanej , okazała w tymże samym czasie niespodzianie

dosyć, kontentujacv"kogo; Croa/. zadoyolitel,' /.' żado- zadrgnienie, i każdy z nich równe uderzenie uczuł.

Yolitelicza. ' " ' Scheidt Elekt. 14.

'ZADRA, y, i., ZADZIOR, u, m. , drzazga mała, niezu- ZADROBlC ci. dok.; Boh. zadrobiti , zadrobjm ; drobnym

pełnie oddarta żelara , drzewa, ciit jlĄ atfplittcrilbcź uczynić, drobiąc zapuścić gdzie; flcill madicil, flcill bró*

©dlicfcrć^eii. W sztuce , w której się wierci zapał, jeżeli tfcln , cinbrficfclii. Patrzże na owe winarze . jako chodzą,

się jaki dołek albo zadra pokaże , odrzuca się na stronę. jak kokoszki z zadrobionemi twarzyczkami. Bej. Zw. 7.

Jak. Art. 1, 170. Ledajakie żelazo poznaje się, kiedy ZADROBMEĆ nijak, dok., Zadrobniewać niedok., zacząć

ma rysy albo zadry poprzeczne, ih. 5, 191. Na szynie drobnieć, maleć, ficiiicr tlicrbcil. 'Bydlnik aby zawsze

żelaza znajdowały sie zadry poprzeczne, ib. 3, 190, cf. w oborze był porządny dla bydła, żeby nie zadrobniało.

zadrzeć, zadarcie, ob. Zadzier. Haur. Ek. 79. 1 największe ziarna z czasem zadrobnie-

742

ZADROŹYĆ - ZADRZEĆ.'

ZADRŻEĆ.

yiih. Olw. Ow. 583. Łokietek osoby chociaż zadrobnia-
?cj , k\a w męstwie i dobrej cnocie doskonały. Papr.
Gn. 1110.

ZADROŹYĆ, 'ZADRĄŻYĆ cz. dok., zacząć wydrozać, an=
fan^fi! aiij)iif)C'leii ; Hoss. 3a,to.i6iiTb , (cf. zad/ubać). ('ZA-
DROŻEĆ ; Hosf. 3a4opo3:HTbC)i , zbyt drogim się stać
w cenie , 511 t()cufv n>crbciil

ZADRUKOWAĆ cz. dok., Zadrukowywać coniin. et cząslL,
drukiem zapełnić, iicrbrudcn , jiim 2)rurfc t)etDrmi(^en. Jui
zadrukowano wszystek papier.

ZADRUZGOTAĆ cz. dok. , druzi^ocąc zniszczyć , rozbić ; jer-
fcf^meltcrit , jcrfilauen.

ZADRWIĆ cz. dok. , Zadrwiwać coniin. et czejtl , drwiąc
zaciąć kogo , oszukać , zwics'ć kogo , zawód mu czynić ,
cf. zakpić z kogo , cf. z:id\vorować ; Hoss. sauuKarb ; ci=
ntn ancil, foppcn, ]\m ScftClI \)abm. Jakie ze mnie za-
drwiono; juzem nikogo za ogrodem nie zastał. Teal. 51.
b , 58. No i cor iMospanie iotmistrzu mężny, zadrwiono
z nas. ib. 17. b, 57. Przejdzie jednak do lego, ze ja
z Waszeci zadrwię, ib. 50. 6, 129. Jakbv to z niego
zadrwić? Buh. Kom. i , 287.

ZADRZEĆ, zadarł, /. zadrze, zadrę es. dok., Zadzierać
nieduk. ; (Sorab. 1. zadżerem szo kłócę się, zadźerak
kłólnik , zadżeraczne infeslus; Croat. zadiram nad kim
irrito , slimulo , zadira voda desiruit, coiwełlit: Bosn. za-
dirati iiTitaTe; //oss. 3a40piiTb , poduszczyć, jątrzyć, 3a-
Aopi gniew, zapał, 3a40pmiiK'Ł kłótnik , 3a4opjiiButi kłó-
tliwy , npii4i)pKa zatargi ; Eccl. 3ii4opi , 3a4pcHie zają-
trzenie) ; zadzierać , nieco od początku naddzierać ; iimai
nnreigcn , cin n'cnifl cinttigcii ; Boss. 3a4paTb , 3a4»ipaTb ;
{Boh. zadera, odderek zadzierk u paznogeia , cf. zadora,
zadraj. Kto to płótno zadarł ? 7V, — Zadarta rana , {oh.
Zadzierk). Picniek mający być szczepiony przepiłuj , nic
zupełnie przecież, aby w kącikach kory nigdy nie za-
dzierać. Kluk. Hoil. 1 , 106; aby wycliodząca piłka za-
dziorów w korze nic uczyniła, ib. 1 , 99. — Fig. Ir.
Zadrzeć co . nadwątlić, nadpsuć, naruszyć, nadwerężyć;
otniiCcn , nbfłiimpfeii , abbttijtn , riiinircii , iTrbcrbeii. Nie
jeden młody sukcesor zadrze zęby, nim stary antecesor
« nóg się zwali. Teat. 18. b, .30. (zje zęby). Zrobię cie-
bie potym ekonomem , jak tatulo nogi zadrze. Taal. 19,
57. z światem się pożeiina , przeniesie się na tamten
<wiat , a^eim er bic ^u^e abticlaiifcii (ia[<cii tvirb. Siedząc na
mrówce jakby na ogromnym słoniu , Spadł Fauslulus , i
zadarł swe nogi na błoniu. Mm. Byt. 3, 102. (nadbił,
nadlłukł^. Sąsiada tak grzmotnął pięścią, że aż nogi za-
darł. Teat. 13. c, B. (ż« ai koziołka przewrócił). — g.
Zadziera się co, n. p. deska, laska, tram ; assulat fucit
trabs. Cn. Th. 1564. fid» fplittcrn , Splittcr rfigeii. Zadarła
się deska, assulis liorret. ib. Zadziera sie w ciosaniu, w
heblowaniu , negat ascine atser. ib. — Fig Na świecie, pó-
kiśmy żywi , żyć mamy, aby się nic nie zadzierało Kotz.
Cyc. 95. żeby wszystko gładko szło , żeby nigdzie nie
zawadzić, zahaczyć; niroenbii bńiigen ('Ifittii , anftpffn ,
an^iaifen. — §. Zadzieram w s|iicwaiiiu, w graniu , dissono.
Cn. Th. 136i. nie zgadzam się, biffonirfn . 'Mit (inmiO'
ntren, falf^l tintn. Chociaż się co na instrumentach i

piszczałkach bardzo mało zadziera , i między sobą się
nie zgadza, kto się na tym rozumie , wnet obaczy. Budn.
Cyc. 76. Na strunach lub piszczałkach , gdy się tara co
bardzo mało zadziera, rozumiejący się na tym, pozna.
hosz. Cyc. 93. Zadzierający w śpiewaniu , źle brzmiący
w muzyce; absonits , dissuniis. Cn. Th. 1504. Klarowny
głos, który pies wydaje bez zadzierania, chrapliwy, któ-
rym zadziera. Ostror. Myil. 44. — ^. Fig. Zadzierać na
co , zarywać na co , zarywać czego ; iii itwai jtiltcin rci>
Pen , Iłineiii brct^cn , ctmiv3 Wnm (iMtcc^cii , o&KiPen. —
j). Zadzierać z kim, zaczynać z kim koty drzeć, za pasy
iść, mit cincm nilbiiibcit. Jeśli z nim zadrzesz, zaczniesz,
abo w szranki wstąpisz , si tu cum lUo inceptas. Cn. Th.
1564. Zadzierać z nirni i zwady szukać nie życzy. /'ot.
Arg. 167. Myśli szlachcic co czynić, jeśli z panem za-
drze. Umrze, niż końca dojdzie. Pot. Jow. 109. .Niech
nie zadzierają z doktorem , i niech lekce nie ważą gnie-
wu jeeo Teat. 24. c, 104. Z nim czemuś tó my za-
zadzierali w 'kuły? B/a;. Tłum. B 4. Do lego ich tur-
nieju niepotrzebnego przywiedb , że z Rzymiany zadarli.
Wuig. Cez. 44. Wszystkich w pasowaniu się przemoco-
wał , co się z nim zadrzeć ważjli. Tr. Tel. 86. Gdy pa-
pież z cesarzem bardzo byli na wnctrzną wojnę między
sobą zadarli , Herman Salcen to wszystko uspokoił. Stryjk.
247. — §. Direclionis in allum : Zadrzeć, wczdrzeć, za-
szarpnąwszy w górę wśriągnąć; aiifrciPcii iit bic Jpóje ,
llfrniif rcipcii ; Hoss. B34cpiiyTb, B34eprnBaTb. Głowa do
góry zadarta. Slas. !\'um. 1 , 54. U wiewiórki w tym
herbie ogon w górę zadarty. Nits. 1 , 10. Wiewiórka
w prawą stronę herbu bieży, ogon na grzbiet zadarłszy.
Nieś: i , 8, Koń len piękny ogon rzęsisty zadarł aż na
krzyże. Pot. Pom. 145. Nos zadarły, końcem w górę
idąey; cinc aiifiDfirtiJ gebiigciic 3?aff, Stii^iinfc; Hoss. B34cp-
HyTUU. U Afrykańczyka nos bywa zadarty. Zoo!. 287.
Zadartego nosa Hoss. Kypiiochin Zadzierać głowy, karku,
nosa, z dumy, pychy, wyniosłości; bCII Sppf , ba-J 0C!liif,
bic 3?flfc aiifiucrffii , iii bic .^ó^c lucrfcn aii'3 .vti>d)imitb. Raz 1
drugi w sulit plunąwszy, z zadartą głową tę zaczyna
mowę. Mon. 68, 204. Panie Michale, dobrzjście byli.
Pókiścio w miernjm stanie swym żyli , Skofoście głowy
zadarli wyżej, Z stopnia rozumu spadliście niżej. Mon.
74, 570. Coż zuchwalszego nail człowieka , gdy mu jako
ze smyczy szczęście łaski zmyka , Samej Junonic nie
usiąpi prymu ,' Zadaiłszy kark.u , przeciw niebu bryka.
Mon. 71, 546. l'amielaj na twój stan, a v'jżej niż ci
przystoi, rosa nie zadzieraj. Boh. Kom. 2 , 458. Dmuchaj
sobie poważnie , zadrzyj nosa w górę . oh wnet z \N'ac
Pana będzie walny konsyliarz. Teat. 36. c, 15. Tak do
góry zadarł ci sie nosek , iż ledwie raczyłeś spojrzeć
na biednego brata. Teat. 11, 15, Nos nad głowę za-
dzierają, ih. 21. i, 56, (cf. nos wyżej pębyj Tak to
za zwyczaj t'vwa lyni dobrodziejkom, które lo nosa la-
dzieraią do góry. ib. 54, 51. ih. 53. c, 51.
ZADRŻEĆ, zadrżał, /. zadrży, zadrżę med. dok ; Sorab. {.
zarżu , zarżem , zacźepetam , zalżepotam; Croat. zader-
schńjem; Hois. 3n4poiKaTb, sarpencTarb , (cf. trzpiotaćj ;
zacząć drżeć , slrząść się ze strachu ; crjittcrn , trbtbtn j

ZADRZEWIĆ - ZADUMAĆ.

Z A D U M I E C - ZADUSIĆ.

743

5U jiłtcrii aiiiaiu]Cii. 'Lęki się , aź stanąf wszystek na po?y
zemdlały, Zadrżał wszystek by ryba , wJosy na nim wsta-
ły. Rej. Wiz. 82 b. Zblad/ , i nagfym mu stracbein ko-
lana zadrżały. Olw. Ow. 61. Najżwawszemu żołnierzowi,
za danym hasłem do bitwy, nieco łylka zadrżała. Pilch.
Sen. List. 181. Na listek z drzewa, do ostatniej żyłki Zadrży
ten, komu skryte mole wadzą. /'ot. Syl, 1'1, f cf. na
złodzieju czapka gore). — Transl. Kiedy zatknięte na
wierzchu galery Zadrżą bandery. Bardi. Trag. 87. Je-
dliny dlugun wozów szeregiem, aż do zadrżenia ulic,
prowadzono. Pilch. Sen. list. 3 , 32.

ZADRZEWIĆ, ob. Zadrewnić.

ZADRZYMAĆ, ZADRZE.MAĆ med dok. drzymiąc usnąć, za-
cząć drzymać ; ctufc^Iiiimuerti , drzemiąc zaspać, ycr|'(^Iiim=
mcni ; Vind. sadriemati,saspavati ; Bosn, zadrimati, za-
spatti ; fi»g. zadrjemati ; -Croat. zadremlyujem , zadre-
manye; Ross. sajpnsiaiB. Pozwól, niech w krześle tro-
chę zadrzyraie. Teat. 18, 10. iSie zadrzymie ani zaśnie
stróż Izraela. Budn. Ps. 12Ij, 4. (nic drzemie ani spi.
Bibl. Gd,). Trudno się czasem w ilługini nie ustyrknąć
rymie. Nawet i dobry Homer częstokroć zadrzymie.
Dmoch. Szt. R. 9i ; interdum bonus dormitat Homerus.

ZADUCH, u, m, ; Carn. saduha : Rag. zddaha ; (Cioat. du-
ha ; Yind. dali = zapach); zaduch, aer inclusus as pro-
inde impurus et corrupiiis. Ca. Th. 1564-. SCrfd;Ioffcne' lin=
reine 8uft, Suftiiiiilc, gticfliift. Płótna w zaduchu nie cho-
wać. Haur. Ek. 57. Ogień pod ziemią nie jest bardzo
gorący; jakoby owo kiedy co tleję, i w zaduchu jest.
Syxł. Szkl 180. — Zaduch, wyziew, para , Sliigbiinftung.
Gdy wieszczków tym przypieramy, czemu w Delfach od-
powiedzi boskich już nie masz? powiadają, że starością
moc onego miejsca wywietrzała, w którem znduchera
owej ziemi Pytya wzburzona, odpowiedzi czyniła. Sk. Dz.
4. — *g. Zaduch, duszność, dychawica; (ŚitijbnifHijfeit ,
SeiK^cn, Sanipf; Boh. zaduch, zaduśma; Bosn. zaduha
neraoceh ; Eccl. 3a4Uiiii<a, o^uiUKa. Omanowa wódka na
zaduch i na ciężkość pi.?rsi jest dobra. Spicz. 102.

ZADUDAĆ ez. dok., zacząć dudać , loobllbelii; Ross. 334}'-
4iiTb zapiszczeć.

ZADUFAĆ, cf. zaufać.

"ZADU.M, u, m. , [ZADU.MA , y, z., 2], zadumienie, zdu-
mienie; iai Stauneii, (Srftmmen, (iBcriliiffcn) , ttcfc @eboit=
fen, SSerticfcn, Jiefinm. Ty panie mgły rozrzedzasz, w tę-
pym objaśniasz zadumie , Twój rozum zmienić podziw
w myśl wysoką umie. Przyb. Ab. 14. Długo stałem
w zadumie, pełen trwogi świętej, ib. 62. Łączył z czułą
miłością tęskny zadum twarzy, ib. 145. Przyb. MiU. 253.
et 243. et 284. Chodzi w zadumach , niby uczony, Cho-
ciaż Tersyty bratek rodzony. Zab. 9 , 546. Zabl. — §.
\Pathol. 2] "Zaduma , n. p. Zaduma jest krwi ocięża-
łość, melancholią Grecy zowią. Sienn. Wyki., Ross. 3a-
AJTiMnBOCTt, (cf. zadurzenie, cf. smntnodur); 93?cIand)olic.
Zaduma jak ma być wygnaną .... Sienn. Hej. Zaduma
mózg psuje. ib. — ZADU.M.\Ć c;. d<ik. , zacząć dumać;
Ross. aaayjiaTb, sajjMUBaTb , ben Okbanfen na4|)dn(;en,
in ©cbanfcn ijcratben. Zadumać się, oddać się zamyśleniu,
zapędzić się w dumanie, w myślenie, fi(^ in ©cbanten

»crtiefen. Nie przystoi przy stole tak się zadumać , jakoby
wszy.stka myśl była na misie. Eraz. Ob. E i i j. Ćo usły-
szawszy matka, tak się zadumała, Ze się wszystka ka-
mienną właściwie być zdała. Olw. Ow. 204. Zadumany,
Zadumały, Zadumiafy, ob. Zadumieć. — g. Zadumać, za-
śpiewać lub zagrać dumę, dumkę, cincn mclanc^olifi^cu
©efnng anftimmcn. ZADUMIEĆ, /'. zadumie cz. dok.. Za-
dumać niedok. , Zadumiewać contin. , w dumanie wpro-
wadzić , dumania nabawić, głęboko zastanowić, zadziwić
aż do zapomnienia o wszystkicm , całą myśl zachwycić-
Z?osn. zabudaliti , in tiefc ©ebiinfcn yeijc|en, fłamien ma^eit,
fycrbliiift mac^en). Wojennych czynów opisy szacowne mi
się stają , kiedy zaduraiewają wielkoŚL"ią swoją. Zab. 9,
259. (mocno zadziwiają). — §. Zadumieć sie , uchwy-
conym być od zadziwienia ; fłaimcn, crftaniicn , (iicrblujfen) ;
.{Croat. zabudalitisze, zabudalimsze ; Hag. zablinutise, za-
buscitise , snebivalise , cjuditise). Wzruszył sie cały Tar-
lar, jęk zapuścił ostry, Stękały rozkwilone wezowłose sio-
stry, Zadumiał się i zamilkł niorag trójpaszeki, Wstrzymało
bieg narzędzie I.xyona męki. /v. Pam. 4, 99. Zadumienie,
ob. Zadum, zaduma, baź Staunen ; Boh. użest; Ross.
H3ŁyM.ieHie. Trzym godziny bez zmysłów w zadumieniu
siedział. Zab. 14, 22. Szost. .Mówiąc w zadumieniu , po-
winno się mówić: o Jezu! a to co u dyabła ! .Mon. 74,
559. — Zadumiany, zadumiafy, zadumały, zadumany,
'zadumny ; Croat. zazeblyen ;, Dal. zablenu ; Ross. 33-
43'M'jnBbii1. Idzie z tryumfem pan w niebo niesłychanym.
Dziw i strach niosąc duchom zaduinianym. Suszyć. Pieśń.
2, F o b. Na te słowa każdy odszedł zadumały. Chodk.
Kost. Go. Zaduuane w ylowę zadrapy. Chcdk. Kost. 54.
Zaduma, gdy mózg psuje, czyni człowieka zadumałego.
Sienn. Rej. Zaduma jest krwi ociężałość, melancholia,
a ci, co się im tak psuje, są ludzie zadumani, troskli-
wi, przychodzą o rozum,' gdy pomocy niemasz. Sienn.
Wyki melankoliczni, mcland)0lt|d^. Wino *hipokras jest
pożyteczne zadumiałym. Sienn. 626. Kto tak nieludzki,
kto tak zadumały, Żeby do śmiechu dzieciąJeczka tego
Nie przymieszał też i śmiechu swojego? Groch. W. 534.
kto laki molancholik ?

ZADU.NAJSKI, a, ie , za Dunajem będa^cy, jcnfcit? ber Donoit
Dcfinblil^. Słowacy z krain Zadunajskich poszli, a pod-
biwszy Iliryków, sami na ich miejscach osiedli. Krom.
9. Bul^arowie i inni Słowianie Zadunajscy od Focyusza
się zarazili. Nar. Hst. 7, 45. Feldmarszałek Rosyjski za
kilka pomyślnych z Turków zwycięstw Zadunajskim był
nazwany. Śleb. 2, 431.

ZADURZYĆ cz. dok, nieco odurzyć, bumm niadjcn, betait«
6cn. Para la właśnie jak wino surowe , Napełni cieliłem
i zadurzy głowę, hniai. Poez. 2 , 129. ZADURZEG
nijak, dok., hdaubt fe^n. Posępne i zadurzałe chłopy na-
sze", mało czują, i mało myślą. Przeslr. 211. — - Wolna
elekcya , słodkie zadurzenie narodów. Jez. Wyr. fupe
Sctmihmg, Dknfc^, Sernujc^ung.

ZADUSIĆ cz. dok.. Zaduszać niedok. , dusząc życia pozba-
s\ić, udusić, zadławić; erfticfcn , eriBiirgcn; Boh. zadusy-
ti , zardausyti ; Slov. zadusugi , zaśkrcugi ; Sorab. 1.
zaduschu ; Carn. sadushim ; Yind. sadufliiti , odufhiti,

744

ZADUSICIEL - ZADUSZNY.

ZADWOREM - ZADYGNĄĆ.

sagerzhili , sadergnili , saderguvati , ( cf. zadzierjjnąć ) ;
Boin. zadusciti , zadariti , udaviti ; Rag. zadusciti; Croat.
zadussiti , zadussiijem , zadusliili , zadusliujerii , zagu-
chujern (cf. zagłuszyć'), zagnavlyam , zagnavili , zagute-
nye ; Ross. 3a4yiuHTb. Mikołaja papieża zadusili. Sk.
Dz. 82G. Zadusić się, zatchnąć; Boh. zalknauli se ,
(cf. załyknąć się); Ross. AOXHyt%, 40XHy , (cf. declinąć,
zadechnąć). — Fig. tr. Płomień od zaduszenia gaśnie,
gdy go zamkniesz w ciasnym jakim naczyniu. Birk. Chodk.
24. Iż w dziecięciu przyrodzone ciepło bardzo słabe
jest, potrzeba żeby się nie zaduszało pokarmy grubemi,
jako więc mały ogień kupą drew prędko się zadusi.
Pelr. Ek. 94. Foeyusz wyklęcie siebie wyklęciem pa-
pieża chciał zadusić. Sk. Dz. 826, (cf. zatrzeć, cf. za-
mówić, zagadać, cf. zagłuszyć). Starania wieku tego
zaduszają słowo. Btidn. Marc. i, iO. zagłuszają. Ld. (pie-
czołowatos'ci świata tego zaduszają słowo Bibl. Gd). —
g. Aliter: Zaduszać, sprawiać duszność, duszności na-
bawić ; enfl['riiftifl ma^en , enflbnlftigfcit 'jcriirfadieii. Ko-
rzeń ciemierzycy 'żucliany zadusza i zadawia. Syr. 140-1.
Sok ten dany ku piciu zadusza piersi człowiekowi lak
bardzo aż do śmierci Spicz. 132. (ściska, utłumia, za-
pycha , zatyka). Ziele to zaduszenie odejmuje. Spicz.
90. (duszność, zadusznośćj Zaczynam czuć zadusze-
nie w piersiach. Teot. 57, 1G5. ZADUSICIEL, a, m. ,
który zadusza ; Croal. zadussitel , ber Grfticfcr. 'ZADU-
SZKI plur.., zgrubiałe , zamiast zaduszny dzień, atlcr SeC'
Icnfe|l ; pijatyka za dusze , cf. stypa , pijanie duszkiem ,
duszenie kufla n. p. Zaduszki pić, wypijać; może zaby-
tek pogański. Bndtk. "ZADUSZNOŚĆ . ści , z. ; {Carn.
sadushnost; /?«</. zaduscniza , z;Waviza angina; (Rag. za-
dCiscnize) ; Croat. zadussniczc toitsillae) ; duszność , zadu-
szenie piersi, dychawica, dychawiczność ; Gnijtirfiftijjfeit ,
Stciid|cn , Scflummentctt ber 23riifi , M ^It^mi. Ziele to
zaduszenie, które bywa od jedzenia, bydłu odejmuje, a
lo , gdy się soku jego napije , będzie wracało , a tak
odejdzie ta zaduszność. Spicz. 90. — g. Zatkanie, zgę-
slwienie ; 5>cr|'topiiiiitl . 3>erbi(fiinfl. Wino w sercu krew'
czyści od wszelkiej zagniłości albo zaduszności. Cresc.
370. Mają się 'wiarować pożywania porów , którzy ma-
nią cierpią . albo zaduszność, albo zatkanie rnóz<>u. Cresc.
215. "ZADUSZNY, ZADUSZLIWY, 'ZADUSISIY, a. e,
pełen zaduchu, voU bicfer Siift. bumppi}, voU 'I^untt. Zie-
mia rodzajna me ma być w nizinach zaćmionych ani za-
dusznych. Cresc. 1Ó8. "Reż i na tłustej się roli rodzi,
ale chce mieć pole ku słońcu odkryte , a nie zadusiste,
albo nie ciemne między lasy. Cresc. 161. — Jj Suijecl.
Zaduszność cierpiący, dychawiczny, Boh zaduśny; Carn.
ladushliY , eiigDri'iftia , feiidjenb , bampfitj , bcii ?iiiitp( {labeiib.
Niewiasta ta , aby była siły dobrej , oddychania mocne-
go , nie zaduszliwego. Spicz. 175. id. Stenn. 415. Koń
gdy ma nos bardzo tępy a zawiesisty, bywa zadusisty ,
bowiem przestworno oddychać nie może. Cresc. 52G. —
§. Zaduszny, od duszy, od dusz, (ateictl > ; (Boh. z.'idu-
śnj kościelny, duchowny, zaduśj fundus ecclesiasticus ,
łegatum ; Croal. zadustv'o , dobro dolo za dussu uchiny-
cno , 2j jałmużna ; Ootn. zadusgbina , dobro djello uci-

gneno za duscju , 2) almustvo, limosina ; Ross. 3tiAy-
iiieBUbiH serdeczny, z duszy, z całej duszy). Dzień za-
duszny, ber alltr £eelen Jng , ba« oller Sceleii it\t ; Boh.
duśićek; Slov. den wśeih weriiich dusi; Sorab. 1. dżen
wschitkich duschow. W dzień zaduszny modlimy się za
umarłe, których pan Chrystus precz nie odrzucił. Hrbst.
Nauk. R 6 b. Zaduszny dzień wymyślił Odylo Kluniacki
opat, ku utwierdzeniu czyśca , a postanowił lo święto
Jan XIX. Teof. Zw. B 3. Dzień zaduszny wprowadzo-
ny jest r. 998 ; ukazanie się duszy było okazyą usta-
nowienia dnia zadusznego. Boh. Dgub. 3, 211. Obiad
zaduszny, abo stypa. Krom. 373. Scit^ciieffcn. Zaduszna
msza ; \'ind. piętna meflia sa dufhe , meftinu opravilu
sa pomerte , mefhna ; Ross. nOMiiHKH , ( cf. pomnieć);
wspominanie umarłych , panichid. Sowit. 79 bie SeeUn>
mejfe. Zaduszna msza dwadzieścia dni po zejściu nie-
boszczyka Hoss. no.iycopciHHU. Umrze, wnet poślą
dzwonić , potym psałterz , wiec wdie , sahe śpiewać , z
krzyżem prowadzić, potym zaduszne msze, ofiary, kon-
dukty czynić, ubóstwu kap dać, stypę uczynić, łaźnie
na ubogie sprawować. Gil Post. 212 b. Zygmunt mar-
grabia, zaduszny obrządek Ludwikowi Węgierskiemu
zmarłemu, znamienieie odprawił. Krom. 391. — Pozwo-
lili na to , aby Poli.\ena była zabita na ofiarę zaduszna.
Otw. Ow. 527. pogrzebową.

ZADWOHEM , za dworem, o6. Dwór. ZADWORSKI , a.
ie , ZADWORNY, a , e , za dworem będący , biiiicr bcm
$i'fe , ^errcnlipfc ['efiiiblii Plac zadwurski , 'ZADWO-
ItZE , a, u.; Rois. 3a4Bopbe, i 3a4BopHbi)t mieszkający
za dworem pańskim, obowiązany do domowych robol,
mający pańskie bydło i zagrodę ; cf. zagrodnik). — g.
Zadworny, od dworu zewnątrz będący, zewnętrzny: aiigen,
oim 31ii?cii , SluBcn ' . Zadworna obrona, Tr. ein Jlupentperf.
— ^. Polil. Zadworny , n. p. Zadworne sądy, za dwo-
rom królewskim idące, ob. asesorskie, królewskie: ^of',
Ckrbof', ). 33. Sóiiiijlic^e» 9lier()i'fderi:^t. Kanclerskie są-
dy mają nazwisko zadwornycli , że się na dworze kró-
lewskim odprawiać zwykły. Skrzel. I'r. fol. 2,544, [ob.
Nadworny, n. p. Nadworny 'rok). Juryzdykcya królewska,
sejmowa i zadworna. \'ol. Leg 3, 67. O 'pozwiech za-
dworskich : Pozwy za dworem naszym nie m.iją być da-
wane , t\lko w rzeczach w statuiie opisanych. \'ol. Leg.
2, 1103. Zijgm. lii — ZADWdROWAĆ z'kogo cz. dok..
dwornie 7adrvnć , fuiifllid) ( J)i'nid> . iHfHó) ) jum Sejłfn da-
ben, berfitfci!, aiimlireii. Dziś kto kogo kształtnie oszuka,
jakoby ii.ijlrefiiioj zadworował. Fredr. .Ad. 00.

ZADVR.\Ć (•;. dok., Zulybnąć jedall., dybiąc napaść, irtrap.
pcii, ermifieil. Od naszych or.la zadybana , Nie niosła
uwieść obłowu swojr-gii. Jalł. Buk. D. 4.

ZADYCHAĆ , ob. Zadechnąć. — g. Zadychać się , oh. Za-
Iclinąć się , zadyszeć się.

ZADYCIITOWAĆ ćz. dok., dychtowanicm zawrzeć, zatkać;
oerbicbtfii , bid>t jiimaieii. Zadychtować kłakami okręt,
ffllfatern . »erfaltattrn. Bndtk. ; Rost. aaKOHonainTb 'zako-

nnpić.
ZADYCNĄĆ cz. jedntL. Zadygać niedok . zacząć dygi, dy-
gami zajść ; }u fniren anfangen , bij icobin /niTcn. Bndtk.

ZADYKTOWAĆ - ZADZA.

ZADZDZYĆ - ZADZIAD.

745

ZADYKTOWAĆ ci. dok., dyktując zapowiedzieć , zadać; (liti'
bictireii , l'or^tctirc^. Bndik.

ZADYLOWAĆ cz. dok., dyl^imi z.igrodzić , zadziałać, zasło-
nić; mit J)iclc:i v'cvmad)cn, ycrbcrfcn , ocrbiclcii. Helman
ludzi swoich zadylowaf. /^apr. Koi 98. zakrył.

ZADYMAĆ, ob. Zadać. ZADY.MKA, ZADEMKA , v, :., ZA-
DY W KK , ZADEMEK, Biku, m., {Bndlk.. cf. zadma, za-
dem); gęsty drobny śnieg lub dcszrz z wiatrem, St^llfE'
fleftijlicr , 3Jcgenft(iutł , (staubrcflcn mit SEinb; cf. kurzawa,
zamieć, szaruga, 'chcra , zawierucha, miecilica, zawiew:
Boh. meleliće , zaweg . chumelice, priiśenice ; ( Sorab.
2. wiwowifna szron); Bosn. inechjava ; liag. me cch'y,i\ a,
niecchjaviza ; Boss. jieTciiiua , MCTe.ib, Kyrcpsia , BUiora,
adj BUiOKjiiBbiii. ZADYMIĆ cz. dok., dymem napełnić ,
mit-3?niid) aiifiillcii ; Bosn. et Bag. zadimmiti : Hoss sa-
jbiMiiTb , B03;iUMiiTb ; Eccl. sajimuaw. Londyn zadymio-
ny jest kopciem węgli ziemnych. Mon. 09, 707. zakop-
cony, Croal, zadimen.

ZADYi\DAĆ (•;. dok, zacząć dyndać, mifaiujcn 511 l'Oiimdn,
IcMiaiimeln.

ZADYSPUTOWAĆ ci. dok., dyspulując zaprzeczać, lub za-
cierać; uErbiśputircii , njcgbtśrutiren ; Hoss. sacnopnib.

ZADYSZYĆ się zaimk. dok., Zadyszać się niedok. , zatrbnąć
się, zadyebać się, stracić zwyczajny wolny oddcrh ; fcits
(ben. mipcr Micmfiimmcn; (Boss. saAbiiuaib zacząć od-
dychać). Otóż i mój pan, a jam się aż zadyszył, 'szu-
kając go. Teal. 22. c, 79. Braciszka na koniec znala-
złem; ażem się zadyszał, latając za nim. Teat. 5, 23.
Idzie też siostra moja ; ale jak się zadyszała ! tb. 30. b,
47. Rychło się słaba zadyszy kobietka. Gdy za mą
w pogoń bieży miłość 'lelka. Nar. Dz. 2, 182. Z'dy-
szony, zady.^izany, zadyszały, (cf. ziający) ; fcildioiib , fliipci"
Sltlifm. Człek wpada zadyszany. Ttot. 29. b, 112. Psy
zadyszałe języki wy włóczą. Jak. Uuj. 187. Morze gro-
źnemi wzdęte wiatrami Zadvszonemi robi piersiami. Nur.

, Dz. \, 114'.

ŻĄDZA, y, :'., żąduść . siła ])rzyrodzona w człeku i w by-
dlętach , dobra z siebie sama, oppelilio. Cn. Th. 1564.
możność żądania ; boś SScijebniiio^ltcrmiifleti ; alivd est za-
danie, .«ive aclus polenliue. Cn. Th. 13C4, (ob. Zadnośćj.
— §. Żądza , zadanie , pragnienie , chcenie , chęć , chuć
in bonam et mniam parłem: bflś Scflt^rcil, btc Scflictbe ,
Hi Scriaiigcii , bie ©icr; Boh. żadost , źadostiwost; Slov.
źśdost ; Carn. shele , liotenjc, hicpenje , ( shcja si(is);
Vind. sheije , shela, shelenje, shelnosl, nafladnost, (she-
ja , shója , shejanje silis , shejo iineti, shein biti silim
habere) ; Croal. selya , seylya, selenye , (seja sitts) ; Bosn.
sgeglia , posgiud.o , sgjughjenje, pohljenslvo (cf. pochoć),
hlipnost, hlipanje (cf. chlipać), (sgcdis silis) ; Rug. pró-
xuda (cf. pożądanie), xeglja , nagloxeglnos , naglost (r.f.
nagłość), pohoijensto , (xeghja silis); Hoss. B0Ht4eatHie ;
(Jioss. et Eccl. K-ATKA^, silis): Eccl. piytenuK , paiiiiejib-
CTBO , (cf raczYćj. Żądza jest niecddzielną od człowie-
ka , ona ten wyskok duszy jego daje , który ją porywa
z pos'rzód ciała , i swym zapędem ku niebu unosi. Mon.
71, 877, (cf. unoszenie się , zachwyt , cf. namiętno.ść ,
pasya). Rozumiał , iż do tego czasu dla boga nic je-

Sowmk Lindego tuyd. S. Tom VL

szcze nie uczynił, i przeto jako mąż dobrej żądzy, na
wielkie się jeszcze rzeczy dla Ctirystusa brał. 'Sk. Żyw.
2, 2((8. (dobrej chęci, duszy, dobrego serca, umysłu,
dobrych skłonności). Jestżc co, coby się zrównać mogło
z porywczą żądz żywością? Mon. 71, 873. Cnota handle
prowadzi , i nasyca "rżądz* Człecze , nie tak dalece w
złoto i pieniądze. Lecz szczęśliwością. Pot. Jow. 17.
Tamtym czego nie mają , 'skepcu i to co ma Nie do-
staje , i morzy 'rządzą go łakrma. Pot. Juw 25 Ka-
żdego żądz I pali, k»żdy ogier'] czuje, Rybięcia choć i
w wodzie , swój płomień dojmuje Gcw. Siei. 384. żą-
dza cielesna, miłość; bie f[fi(d)lid.'c Scgicibc, iitiiilidje 33e=
gieibe. Żądze hiimować trzeba. Cii. Ad. 1295; Slov. id-
dost n.T uzdę drzaf. Twardouste żądz naszych wyskoki.
A'a/if. Gd 500. Wszystko chociaż fałszywe , za prawdę
osądzę , Za coż nie mam pochlebnie nie upieścić 'rzą-
dze ? Hut. Ow. 152. Każdy kuszon bywa , oderwany
będąc żądzą swą od dobrego , 'przyłudzony do złego ,
a potym żądliwość gdy już pocznie, rodzi grzech. 1
Leop. Jiic. 1,14. (i'on fciiicm cigciicit Siift genrdtset iinb
gcipcfet. 8utb. ). Zła żądza, chciwość. Cn. Th. 1564.

'ZADZDZYĆ się zaimk. dok., zabierać się na deszcz , rec^t
iiiś SfflCii ^iiiciii fomtllfii. Płótna bieląc strzedz , aby na
dżdżu nie legały, i kiedy sie zadżdży, bo im szkodzi.
Zaw. (josp. Gdy niepogody i nieba zadżdżenie odmienia
powietrze.... Gtiv. Wng. 592; ( coeti mobilis humor).
Zadżdżone obłoki. Nar. Dz. 2, 69. dżdżyste.

ZADŻGNĄć cz. jednit., Zadżgać dok. , dzgając zaciąć , m=
iaitcn , eincii §icl) scrftCcn , cineti Sto? flfl'Cii.

ZADZIAĆ, zadział,'/" zadzieje cz. dok., Zidziewać niedok,
§. 1) wdziać co na siebie, włożyć na siebie, odziać sie
w co, zarzucić na 'się odzież; Hoss B034tBaTt. 046*47,
oO.iei-aTb 04e)K40io , 04tTb . (uteaib , ttmai nuf fic^ }tc=
tieii , liber fid) nchiicii , fid) aiisirlieti , niilfgeii. Zadziać bót,
rękaw, pończoihe. Btnltk. (włożyć, wciągać). Coż zna-
czy, żeś tak nagle załobe zadział? Teat. 3, 51, Eccl. 33-
4^8310 impono hymeris aliquid , aggrr.vo ; Carn. sadijati ,
sadijal.i, sadęnem , sadcgam , sadęvam imponere , prodi-
gere; \ind. sadjjili , ssdelati ■■ zagrodzić , zadziałać , za-
robić , zacerować , podziać gdzie; Sorab. i. zadźewam
obsinto ; Croal. zadelisze, zadevatisze impingere , ollide-
re ; Bosn. zadilli iglilou figere acu , suspetidere , offigere,
impli'-are ■■ zadziać na igłę , nitkę ■■ nawdziać. X. Kam.
nilpllbelu. — § 2) Zadziać co gdzie, schować gdzie,
za czrm , zakryć, ukryć; ircbiiKcr Dfrfłetfeii, serbcrijen ,
lilltCuilI. Zadziać się, podzi;ić sie n;e viie<lzieć dokąd,
zawieruszyć się ; ivpltin gfrattfii, fid) iro^in ycrliercn, tiv
irrcti ; Hoss. sacyHyibca, aacoBbiBaibca. {cL zasunąć).
Gdzież sie zadziała skromność żołnierska? Nar. Tac. 1,
47. Bndik. Gdzież się zadzieje przed gniewem twoim ?
Bndtk. (gdzież się podzieję, zakryję, schowam, schro-
nię?)— jj. Zadziać dziurę, otwór = zarobić, zagrodzić,
zapleść, zacerować, zatkać: jiimadtcn, scrmac^cn , oer<
ftppfen ; (Sorab. 1. zadźewk ; Croal. z.i(iev relinaculum).
Araneae exigua lesłibula praepandunt , zasłaniają siatka-
mi , zadziewają, roztaczają siatki Cn. Th. 1592.

'ZADZIAD, a, m. ; Croal. zaded, cheterti ded lTil'avus , atu-

94

740

ZADZIAŁ - ZADZIAŁAĆ.

ŻADZIĆ - ZADZIE R.

vut; Dal. sadid ; Bom. zadid > prapjradziad , fcr Urijnipyii'
ter. {Dal. sababa> praprabaLaj.
'ZADZIAŁ, u, wł , g. i) zadziałanie, zadziaływanie komu,
czynienie mu, i^wiadczcnie . uczynek wzŁjlędem niego,
postępek ; bic Sc^aiiMuiifl , tui Scrfajtreii mm ben niiberii.
Oddał im to pan bój; wel za wet, »edłiii< icli zadzia/u.
Wery/. 60. — g Zadział, udział komu d.iny, ( cf. za-
datek , zawziątck ) ; ber 'Jliitlifi! , bet jcimiiibera ocfirfcuc
J^ieil. Część dobra, niewiasta dobra, zadział dobry jest
lym , którzy się boją boga. 1 Leop. Syr. 16, 3. ( żona
dobra jest Jział dobry; w dziale bojących się pana dana
będzie. Bibl. Gd). ZADZIAŁAĆ, •ZADZIAŁAĆ cz. dok,
Zadziaływać , 'Zadzieliwać contin. et cieall. ; Boh. zade-
lati , zadelawali ubsepire , sepire , daudere , zagrodzić,
zaczepić . zawrzeć , zadziać , i>cviiiad)eii , 5iimac^eii ; Sorab.
\. zadżcwam obstuto ; Ymd sadelati", sadjati , sadellam ,
(sadtlat • zapracować uerarbeiteii; Croat. zadelśvam , za-
delati reparo, resarcio, olistruo, obsepio , intercludo \ łioss.
3a4tjaiiic zagroda, 3a4t.iaiiiiUH zagrodzony, zaparty, za-
warty; ; g 1; zadziałać, działając na co zakrawać, gaiić, -do
czego dążyć , lupraiif biiuubcitcil. iNa wojnę ani zadzia-
ływainy, ani zadziaływać myślimy. Krom 171; occasionem
daie, ©i-le^fiilieil tjcbeil. \N'ynależć takiego nieszczęścia
nie nioziia , nu jakie ich zbrodnie zadziaływają. filch.
Sen. yn. 156. — §. Zadziałać co, działaniem, uczyn-
kiem, postępowaniem zasłuz\ć na co, załawiać na co,
godzić na co ; biirc^ ieńi ^Scrfabreii yetbiencii , ycrwirfcii.
Pewni są lego ludzie, iż W Kr. Mość Dymitra skarzesz;
lecz tego me wiedzą , n.ajdzie-li się każń laka , jaką
uczynek jcijo szkaradny zadziałał? Gorn. Di. 63. eitie
©trafc erroirfeii. Zbawiciel nasz nie tylko cierpiał, co
my cierpieć mieli, jakoby to sam zadziałał; ale tez i
wszelką sromotę nasze podjął. Sekl. 28. — §. Zadzia-
łać co, uczynić co (złego), zbroić co, ńwai ( Sófe^ )
BCruben. Jeśliby Krzyżacy co zdziałali , tody obiecał ce-
sarz uczynić sprawiedliwość z nimi Jagiełosvi. Biel. 'ISi.
— g. Zadzi.iłać komu, uczynić komu, świadczyć komu,
wyrządzić komu, in utramijue partem, iiibonam et ma-
lam . cf zachowywać się komu , sprawować się ; eiiieilt
erweifen , tbun , a:'.t\)m , c^t^tn ilfii iibeii , aii^iiben , ucrfilteii.

Ubogi temu, kto mu łaski zad^tiałał, jest wdzięczen.
hosi Cyc. 1")0. Żaden człowiek dobrodziejstw i łaski
bogu me zadzieliwa. Sekl. 103 .Nie prawuj sję z czło-
wiekiem próżno , jeśli nie zadziałał tubie żle. Budn.
Piov. 3, 30. (jeśliżoć nic złego nie wyrządził. Bibl Gd ).
Odpuść im, źle zidziaływali tobie. Budn. Geiies. 50, 17.
(odpuść grzech ich, ieć złość wyrządzili Bibl. Gd.).
Sieciech wylicza i szerzy, coby Zbiegiiiew ojcu najmil-
szemu , co bratu szlachetnemu , coby naostalck ojczy-
źnie zadziałił. Kmin. 133. — ^ ftemuuer. Zadziałać ku-
mu , co nam uczynił , świadczył , odwelować mu , na-
grodzić, od-łużyć , odwdzięczyć; emieberti, oerflcUeii,
lol^lieil. Łaski twe czymżeć mam zadziaływać 1 Gruch. W.
3Kd. Jako mamy zadziaływać tym , którzy kiedy dla
nas co dobrego uczynili ? Kosz. Cyc 28. Im są wię-
ksze dobrodziejstwa, tym je zadział.ić trudniej; a klóre
są nader witdkie , te .''ni być nagrodzone mogą. Gorn.

Sen. 164. Kto wdzięcznym być ma, ten skoro dobro-
dziejstwo weźmie, o zadziały waniu myśli. Gorn. Sen. 110.
— §. 2) Zadziałać ciasto , zaczynić , rozi zynić , zapra-
wić ; ben Jeij) einmadfen , c inrfi^ren , onmatŁen , onfduern ;
Boh. zadulati, zadelawati subiyere. Trzy miary rnąki bia-
łej zadziałaj , a naczyń podpłomyków. 1 Leop. Ge-
nes. 18, 6. (rozczyń. Bibl. Gd.); Popiekli z ciasta zadzia-
łaiiego placki przasnc. Dtbl. Gd. Ejcod. 12.39 Zadziała-
nie, zadziały wanie ciasta actio , bao Ginmadicn be* Xt\%i \
opus zadziałane czyli rozczynione ciasto, eiii^ema^ter ieig.
Trochę kwasu wszystko zadziałanie zakwasza. Hadz. 1
Cor. 5, 6. ( troclia kwasu wszyslko zaczynienie zakwa-
sza. Bihl. Gd. ; trocha kwasu wszystko zadziałanie kwa-
śnym uczyni. Zurn. Posl. 2, 303 b. ). Żebyśmy stary
kwas z siebie wyrzuciwszy , nowym się zadziałaniem sta-
li Żarn. Post. 41 b. Wyczyszczajcie stary kwas, aby-
ście byli nowem zadziałaniem. Kurnk. Kat. 168.

'ŻADZIĆ się zaimk. niedok., {ob. Żądny = brzydki , szpetny);
brzydzić "się, JUifdien ^iiDen , fi(^ cfeln, (ftrouen (lalien;
Sorab. 1. sze żadasch. Gdy kio przykre lekarstwo bie-
rze, tedy polym i on słojek ujrzjwszy, z którego ono
lekarstwo pił, tedy się żadzi a brzydzi. Eraz. Jez M 4
b. Niczym się zgoła nic zbrzydził , nie żadził. Chrośe,
l<ars. 522. Każdy się naród cudzoziemcem żadzi , Na
rządach widząc swojej go ojczyzny. Pol. Syl. 1 60. Jeśli się
siiadź Greczynem nie żadzisz? Chrośe. Ow. 160. Po-
chlebcą Sie jak wężem , jak padalcem żadzić. Pot. .Ąrg.
318. Oto już swemi niecnoty się żadzi. Do miłosier-
dzia wnet go doprowadzi. Chrośe. Job, 123. Zadzi się
swym przeszłym sianem. Pol. Syl. 94. On radą matki
swojej się nie żadzi , Chętnie uczyni , co mu tylko ra-
dzi. Chrośe. Fars. 68. et 156. (nie pogardza, nie .wzgar-
dzą , nic gardzi). Poczuwał on dobrze , ie się nie ża-
dzili Poliarch z Argienidą sobą, clioć taili Pol. Arg. 750.
lubili się , kochali się wzajemnie , cf. śmierdzi co ko-
mu , oppus. pachnie co komu

ZADZICZKĆ nijak. d'ik., zacząć dziczeć ; Riss. sajiimiTbca ,
milb n)er^en,, ocrroilbern . Jam nie "dziw, me zwierz
zadzicz.iły. Zebr. Ow. 543; feva beltua.

'ZADZIKCKlIWAĆ, ob. 'Dzieckować.

ZADZIEDZIGZYĆ et. dok., w dziedzictwie dostać, dziedzic-
twem czyli spa.lkiein nah\ć; erblid; crbaltcn , ol* Crbet«
(jeiitlmm bcfommcn , crerlicn. Za.izieduczony , Zadzirijzi-
cz.iłv> (lzie.lzii'l^vem, spadkiem, puścizną 'dostany; ererbt,
anocilainmt. Wspiera zadzieilzicz<łą popularnością !>ławę
domu swojego. Arai. Duś. 25. Wrodzona chęć na kształt
zadziedzii-załego nałogu wykorzenić sie zupełnie nie da.
Mon 72, 614.

ZADZIEII-:, ob Zadziać.

ZAD/.IEi;, ZADZIOIł, u. m.. ZADZIEKEK , ZADZIEHK, rku,
m.dem., zadarcie, zadzieranie, i to co iad.<rlu ; JliirciBen,
JliifniBen, ber JliiriB, 3Ju(rtp, (SintiB; (W«<s. aajnpKa zalir-
gi , zadzieranie z kim). Przy ubcmaniu tjałezi striedi
się trzeba zadziorów , i jak najgładziej obcinać. Kluk.
Hoil. 2, 156. Pieniek . mający być szczepiony, prze-
piłuj , nie zupełnie przecież, aby wy.lndiaca piłka ra-
ilziorów w korze nie uczyniła. i6 I , 99; aby w kaci-

ZADZIERAĆ - ZADZIERGNĄĆ.

ZADZIERZAWAĆ - ZADZIRRŻEĆ. 7ł7

kacli kory nigily nie zadzierać, ib. lOG — §. Zadzier ,
zadzierek u palca, zagniotek , "zanokieć, bcr 3iictiiagcl nm
giiijjcr ; Boh. zadera , odderek ; Hoss. 3a_yceHima, ( cf.
zanokcicj) : Sorab. 1. zadźerancza. Sposób na zarżnie-
cie, na zaklócie i na zadzifrki. Hntir. Sk. 598. ZA-
DZIERAĆ, oh. Zadrzeć. ZADZIERACZ , a, m., klóry co
zadziera . który z kim zadziera ; ber 3liirtifcr , Giiircifet
ber •Jliibinber mit jemanbcii; Ross. 3a4npuuiKt poduszczy-
ciel, / aajiipinima.
ZADZ1E[{G. ZADZIERZG , u, m, węzeł trudny do rozwią-
zania. Włod. kluczka, iusolubilis ne.iiis. Cu. Th. 1563,

cf. eiii gcid)ur5ter SiiPieii, eine icfte 3>crfnupfuiig , eine fdm'er
jii lijfenbc (sd)linge , SKnf^e ; Cam saderga , pekla ; \tnd.
sadergniza, sadersniza , vesilu , progla , saders , (cf. za-
dzierżeć) : Croat. zaderska , zanka f cf. zankiel), zvezilo ,
(ef zwiazekj; Bosn. zavesgjaj, uzao , (cf. węże?); Slav.
zanka; Boss. 3ax.iecTKa , y.iaBa , j/iaBKa , ( cf udawićj;
Ecd. np^rAO, (cf prężyć). Bywają też sidła na mniej-
sze ptaki , uczyniwszy z zadzierzgiem powrózek z kań-
skiego 'włosia, który rozepniesz, wbiwszy dwa kołeczki
we zbożu na zagonie. Cresc. 652. Mamka do wiszącej
Cynirowej córki porwawszy ślę , zadziergi przerzyna , i
pilno od szyi Poodciagane węzły palcar/i rozprawia. Oliu.
Ow. 408. U wierzchu "oczapu powróz rozprawował , Z
którego sobie sidło na szyje gotował, Potym włożywszy
w zadzierzg kark , spuścił sie, i zaciągnął gardziel, śmier-
ci chciwy, i zawiesił wśrzód odrzwia ciężar nieszczęśli-
wy. Olu: Oiv. 596. Śmierć sobie bez żadnego braku
W zadzierzgu albo obierasz na haku. Chrośr.. Ow. 377.
(śmierć powrozowa , 'wisienie, 'obiesienie). Zadziergiem
Aduerb, insoluhililer. Cn. Th. 1563. Zadziergiem, tak mo-
cno , aby nie można rozwiązać. Włod. nierozwiązanie ,
iiiiauilóaliar. — §. Fig. Ir. Tu chytry smok, nabrzmiały
jadem niezliczonym. Sprośnym sine zadziergi zawija
ogonem. Nar. Di. i, 56. (kłęby). Piorun wydarty z za-
dziergi gromotnego gromu, padem błysknym świdrze-
nie kręthwe sprawiwszy, sam się niszczy. Chodk .
Kost. 54-. (z zapory, z zagrody). ZADZIERGNAĆ , 'ZA-
DZIRGNĄĆ, ZADZIERZGNĄĆ cz. jedntl. Zadziergać, Za-
dzierzgać niedok., Zadziergiwać aęsll. ; Boh. zadrhnauti,
( drhnauti targnąć); Cam. sadergniti, sadergnem , pe-
klilm ; Yind. sadergniti. saderguvati , sadersniti, sadar-
gnem ; Creal. zadergnati , zadergnujem ; Boss. 3ax;ie-
CTHjTb , 3ax.iucHyTb , (cf zachłysnąć); zadzierg zacią-
gnąć , związać , zciągnąć ; bcii gcfdnirjtcn Snotcri 5ii5ic^en ,
feft jubiiiben. Zadzierzgam, wiążę tak, aby trudno roz-
wiązać. Włod. jiifiiPtclH , 5iifnupfen. Każdy guzik ma
swoje pętelka, co go zadziergnie. Stvad. d, 208. zapnie,
jufllppfeit i {Vind. sadershniza, hopzha , sapeniza , fhnola
: haftka, zaponka). U flisów, zacinać się znaczy zadzier-
gać szelki do czopa linki , gdy mają holować. Magier.
Mskr. zawiązać, przywiązać z.dziergiem, na zadzierg;
mit Siioteu anfnnpfen . ftft ntifiiiirffn- Piękność przywoła
gacha , młodość go umota , Złoto zadzierga węzły ślu-
bne, zmacnia cnota. Teat. 45. b, 29. zawięzuje , anfniip=
fen, anbinbcii, feftfniipfen Dziś pójdziem do ołtarza, nie-
zerwane zadzierzgnąć węzły, Teat. 49 , 56. Bogusi. —

Zadziergnąć gardło przy wiszaniu, bie ©iiriicl iiifdiniireii ,
crbroffeln ; Cam sagovlim ; \'ind. sadufhili ioh. Zadusić),
sagerzhiti {d. zagardłować), sagoutiti , snguliti, sadaviti,
Czadawió) ; EfcI. Bnpyraio , (cf. wprężyć, cf wprzęgać).
"Obieszono złodzieja , kat nieumiejętny źle go zadziranał,
że żyw został. Dwór. H 3. Czy złamać, czyli mam" za-
dziergnąć szyję? Morszl. 213. Ci głodem , gdy ich nie
znaleźli słudzy, Owi zginęli stryczkiem zadzierzijnieni.
Chrośc. Fars. 171. Zadziergniony, Eccl. Bnpyr.iaeMuił.
Zadziergnąć się, "obiesić się, powiesić się; fid) (iiiibeil'
fen, fid) erbcnfen. Dopiąć dzieła nie mogąc, już była
z rozpaczy zadziergła się powrozem. Twnrd. Pasg. 14.
Abo go z dziesiątka rozstrzelają, abn sie sam zadzier-
gnąć musi. Fatib. 111. 'ZADZIERZAWAĆ, cb. Za-
dzierżać. ZADZIERZAWIĆ cz. dok, Zadzierżawiać niedok.,
w dzier/awę wypuścić, w dzierżawę wziąć, zaarendo-
wać; »evpnd}ten, in ^aóit geben, iii ^*nd)t iicbiiieii, \!aA)kn.

Opiekun dóbr sierocińskicli na siebie trzymać nie ma ;
lecz je więcej dającemu zadzierżawi. A. Znmoj. 60.
W Szampanii znajduje się wiele ziem zadzierżawionych
za trzecia częs'ć produktu. A'. Pam. 22, 76.^ Zadzierża-
wiony. Boss. 0T4aiibin Ha otkuhł. ZADZIERZEĆ cz. dok.,
Zadzierżać niedok., 'Zadzierżawać contin. , 'zadzierźawam,
'zadzierżuje pr. ' Zadzierżywać czejlL: zatrzymać, za-
trzymywać; nufbnltcn, siirurflinlten , ab^alteii , be^bebaltcn ;
Sorab. i. zadżerżu , zderźu , zadźerzuyu , dżerżu horę,
fadźerżacź, (zadźerżadwo relinaculum , zadżerzeno 7ho.<) ;
Cam. sadershati , sadershim, sadershujem, (2. sprawo-
wać się, zachować się, sadershanje > sprawowanie się,
zachowanie się, sadershanje, sadershba, sadershk prze-
szkoda , zawód , sadershliy < przeszkodny, ( 2. obyczajo-
wy, obyczajny); Virid sadershat , sadershati, sadersat ,
saddershali, obdershali, vdershati , (sadershuyatife , mu-
ditife ociągać się, mieszkać z czym, nic spieszyć, sa-
dershati . salihuyati ■■ zasadzić sie na kogo, zasadzki stroić,
saddershba, safeda = zasadzka , saddershezhen , skrivez-
hen , skriunodershen = zasadzkowy, sadershik -• przeszko-
da, sadershniza, fhnura = sznur , cf zadzierg, sadersha-
ti = zachowywać się, sprawować ~się, sadershnost, sader-
shba , sadershik = zachowanie się , sprawowanie sie ,
prausadershnost, lepudersbnost = obyczajność, sadershhu,
sadershanski , prausadershen , mirnodershen = obyczajny,
cf wstrzemięźliwy, 'wstrzymięźliwy , od wstrzymywania;;
Croat. zadersayam , zadersati, zadersanye : Hunfj. meg
tartózatom; 6osh. zadarsgjatti, zadrrisgjalli : Bag zadarxalti ;
Slav. zaderxati ; fioss sajepataTb. 3a4fip>KiiBaTb , (sajepJKKa
koszt, nakład, wydatek na utrzymyv\anie) ; — zadzier-
żeć, zatrzymać, utrzymać, od upadku zachować; OllfboI=
ten, er^alten, Ilidlt filflcn Inffeil. Sięgnął Oza do skrzyni
bożej i zadzierżał ją , bo ja byli zachwiali bycy. Bihl. Gd.
2 Sam. 6, 6. (zatrzymał ja Budn.]. Zadzierżywa pan
wszystkie upadłe , a podnosi wszystkie powalone. Badz.
Ps. 143, 14. fzatrzymywa upadające. Bibl. Gd]. ■ — Za-
dzierżeć, zachować, ochronić, nie dać zginąć, bronić
od straty, zguby, zginienia ; er^alten , bcii'n^ren. Pana
swego, gdy umrzeć chciał, oszukaniem w 'żywocie za-
dzierżał. Gorn. Sen. 185. Kietler ku bezpiecznemu i

94*

748 ZADZIEHŻYCIEL - Z ADZIC H A W! C.

ZADZIW - ZADZWONIĆ.

trwabzemu zadzicrżaniu ziemi Inflsntskiej do korony
uczynień w Wilnie jest xiązcciem Kurlandskim. Gorn.
Di. 143. (dU lepszego przywiązania do korony). Za-
dzierżający, zachowywający , Eccl. COjep»(IlTC.lbHhl& , co-
4ep»iiiuB , KOTopuft eoKpaHflCTB , co6jio4aeTt hto. — g.
Impedieiido : Zidzierżeii , w.slrzymac5. nie puścić dalej,
zahamować ; 5uni(fl;altcii , auflłaltfii. Koń , który się daje
z trudnością zadzierżywać , abo żadną rriia'rą cofać się
nazad nie clice . . . . llipp. 51. Zastanów w bystrym
biegu konie Febie, I zajzierż wzgórę zloty wóz na nie-
bie. Miask. liyt. 2 , 89. Lecz przecie Turcy lem swem
gotowaniem nie zacliowali ani zadzicrźeli onci^o najazdu
Skanderbegowcgo. 8uz. Sk. 22 1. Kto się wygramoli z
jamy, zadzierży go sidło. 1 Leop. Jez. 2 i, 18, (pojmany
będzie sidłem. Bibl. Gd). Morze brzeg gromi, narze-
kając, że czym przykrości mu wiele, Brzeg npu wnet
odpowiedział: dla swego posłuszeństwa ja wiele pracu-
ję , Ze cię rzecz tak burzliwą mocnie zadzierżuję. Papr.
Kot. Bób. Śnieg i lód tak inou ogniową zailzierży-
wafy, ze się nie rozlipiafy. Budn. Sap. 16, 22. (ś-iieg i
lód znosił o»ień, i nie roztapiał się. Oibl, Gd.}. Muszę
Pana trochę zadzierzeć , i o nieco spytać. Gorn. Dm. 3t.
Co zadzierżawasz , który zastać nie chce , qHid morańs
abeuHtem? iJąrz. Prosił, aby się zadzierzyli z exeku-
cyą dekretu. Warg. Cez. pr. f 1. Długom milczał, a
taiłem się, i 'zadzioritawałem się. Radź Jez. 4-'2 , 14.
(wstrzymywałem się. Oibl. Gd'\. Wspomniawszy na wa-
sze lenistwo i niedbalstwo , ledwo mogę łzy w oczach
swych zadzierzeć. Btd 57. Uryne zadjierżeć zdrowiu
sz.^odliwa i/.e.;z jest. Eraz. Oh. B bcii llriit ocrfmltfii. Na
kolana się wsparłszy, odetehnienie w sobie gwałtem za-
dzierżał. War.]. W<il. o')7. — .Aliter. mor. Starają się
by człowieka "poipolitego w skromności zadzierzeli Warg.
Gez. 140. utrzymali, w szrankach trzymali; iii Si^rililfeil
Jialtcii, im 3''iim! ^.ilti-n. — Tuolo:). Za Izicrżeć komu
grzechy < nw odpuścić , nie darować , nie nizgrzeszyć
kogo; eiiicin bie Siinbeii bc^iiltcii, fie i^in -nit^t '.lerjjetien ,
i^ji Piwua iiiĄt objulnircn , ni^t lu-jjdi^leii , nti^t fiitffmbitjeii.
Dał Chrystus apO'>tMł.im moc, aby odpuszcz.ili i zadzie -
rżali grzechy. W. Post. W. 229. Ducli święty przez apo-
stołów ulpu-zcza i zadzierży wa grzechy. IV. Post. W.
3 JO. Kumu odpuścicie grzechy, będą mu odpuszczone,
3 komu je zadźierżyoie , będą im zadzierżane. Brj. Pusl.
fieell. Którvm grzechy zaihierżycie , bpilą zad/ierżane.
W. Pusl. W. 319. Z^DZIEItŻYCIKL, "Z ADZIEUŻYWACZ,
a, in., który ztdzierża, zatrzymuje, wstrzymuje, bet ?luf>
tfaitn ; Yind. sadershavez. Mirator, zamifszkai-z , zadtie-
rżywacz. Mąjz. E':d. co4ep.KiiTCJb . noropiiii 6.iio4iiTt iijii
.\paiiiiTx -no ; zachowywacz , bet 8i;roa(irer , Gr(»alter.
•Z.^DZIESlIJCl.NlC ei.djk., w dziesięcinę puścić , prr^cl^ltfn i
Vind. sail;'retuvati , S idi-felili..

ZADZIOBAĆ <■; d>k. , diióbem zukłóć , aiifd)ii(i[iclii . aiipitfeii,
'jerricfcri. jcrritfcn.

ZADZIOIt, nh. Zadzier.

ZADZIlJKAWlC cz. dok., zacząć dziurawić, nieco podziu-
rawić, zapełnić dziurami; fliifaiiijeii ;it burt^lói^crn , lódjriij
ma^icil , cł. zatoczyć.

ZADZIW, u , m. , zadziwienie, zadumienie się, dziwowanie
się ; Vind. sazhuda , sazhudenje , sazhudovanje , (cf. cu-
dować się) ; Hoss. y4nBjeuie , bie ^jerroiiribenina , ba« Sep
iDUiibcrn, Staunen. Niech cię to. rzekł Filemon , zadzi-
wem nie słupi . Świat za zwyczaj nieludzki, niewdzięczny
i głupi. Zab. 9, 18. Z'M. ZADZIWACZYĆ med. 'dok. .
zacząć dziwaczyć , dziwactwa stroić , ivunb(rlid)e^ 3fUfl
bcginiicn. Wkrótce zadziwaczy Akwdon niespokojny , zo-
stawi las goły. Karp 5 , 49. ZADZIWIĆ ez dok. , Za-
dziwiać niedak. , Zadziwować conlin , dziwem napełniać,
zastanawiać, zadumiewać , zdumiewać kogo; eitlCll in
SeriDiinbcrunij fegen , in (Erflaiincn yerfcfen , ftaiincn mad)en ,
oeimiiilbern ; Hoss. y4iiBiiib , y4iiB.iHTb. Iliada bardziej za-
dziwia , Odysea więcej naucza. Gol. Wijm. 470. Zadzi-
wiający; Vind zhudliu, vseuzhen , savsetliu (cf. ra-
wziąć) , prevzhudliu , olupnjen. — Zadziwić się zaimk.\
Boh. podiwiti se ; \'ii\d. sazhuditi , sazhuditile, saysetife
(cf. zawziąć się), pozhuditile ; Groat. zachudilisze ; Bota.
zacjudditise , cjudditise; fiost. 3a4iiBiiTbca, pa34UBHTbca,
y4iiBaTbCH , y4iiB.iaTbca : być wziętym Z3dz:wem , ftc^ Bfr'
wuiibern , fid; roiiubcrn , ftaitnen. Zidziwil się mąż prosta-
czek nad JHJ roztropnością, i poszedł za jej rada. Mon.
68, 24.' Zadz'wował się. że nie jest, kloby w drogę
zaszedł. 3 Leop. Jez. 59, IG. (zatroskał się. 1 Leop.; zdu-
miał się. Bibt. Gd). Zadziwiony, iS7ui'. zascudjen ; Eccl.
noiiy;K4eiiB , y4nB.ieH'5. — Cum Datwo : Świat cały za-
dziwił się w mm lej moderacyi. ilon. 71, 885; adini-
ratits est , °admirował to w nim umiarkowanie , &cn)un'
bertę feine iSSapiiJiiii^. Czemuż sie tu pierwej zadziwować,
czei;o pierwej płakać i żałować? IV. Post. Mn. 10,

ZADZWIĘCZYL ez. dok. , zacząć dźwięczyć , dźwięk wyda-
wać, cf. zadzwonić; lo^tónen , aiitćncn , criónen; Si,rab.
i' zazencżżu zabrzmieć ; Rons. sasseutTb.

ZADŻWIGN.^^ rz. jedntl. , dźwigając Złtrzymać, utrzymać;
ciiic fallciibe Saił mifbalten . (ie(iciib ertialtcn , aiifrelt balten ,
nii^t fiilFon lilljen. Zitrzymawa bóg wszystkie upadające,
i zailźwignie wszystkie (loległe Gil Kaz ,4 a 2 6 (pod-
niesiej. Takowego Cycero zaleca , który to może upa-
dłego podnieść a zadźwi5»nąć . i jeszcze pomnożyć, i że
to takowy podoimy bardzo bogu. GiL Poit. 27,, (Rost.
3a4BiiiiyTb. 3a4Bitraib zasunąć).

ZADZWO.MĆ rz. doli.; Boh. zazwoniti ; Croat. zszvoniti ,
zazvanyain , zazv>-iichiijem ; Rag. z.izvonilti ; Rost. 3a3B0-
iiiiTb . 3a3BniinBaTb . sasBciitib ; zacząć dzAonić, w dzwon
bić , lub też dzwonkiem zabrzęczeć ; lodlduten , lOi^flingfln,
jn lautcn obet jn flinijoln (infiingcn. Już na k..zaiiie za-
dzwoniono. Tr. man bat 1*011 iu bie ^ircbitit flcl.iutft. We
wsz\slkie dzwony , wszystkiemi dzwonami z.idzwoiiiono.
Bndlk. Zadzwonienie, Ros%. 3a3BUlll Zadzwonić komu
do grobu , cillCin 511 (SrilbiT hiuicn. — Aliegor fig. Jiiżby
naszej wolnoś m z-.dzwonić ku (logrzibowi m^igli . gdyby
szlarhcKła było wolno pojmać. Goin Ilu.'. U ó Nie długo
ten król szl.icheckiej wolności zadzwoni Pui .^rq, 159.
pochowa ją. umorzy ją; cr xe\xx> ibi ju ^mbr laiiten, fte
)ii @r>it<e trojcn. — Zadzwonić ilzAookiem, dzwoneczkiem;
loJflingeln . li)^it(>.'llen , an((ll<II«ii Mme lu umyslme przy-
słano, aby Wac Pana wprowadzić, jak pan zadzwoni.

ZAELBIAŃSKI-ZAFARBOWAĆ. ZAPASOWA Ć-ZAFRYMARCZYĆ. 749

Teat. 22, 29. — Fig. Ir. Zaiizwop.ić czvm , zabrząkać Usta z.ifarbował srom nag/y poniewolnie. Zebr. Oiu. 128;

czym; tupiiiil fliiiijclti, tlimperii , flappeni, flirrcii. LedA-iem {noiayil , z.iczerwiemf , zarumienił: rotl) fórbcn , rót^fn,

co zailzwcmif zfolkiiim, tysiąc do mnie hurmem żonek. cf. raki piec). Uladawego trochę zafarbował hca. Uaińat.

Zab. 15, 29. GawJz. — Zadzwonią w co, zahrzakać D. — Fig. Ir. Świerzbiące uszy ich na zafarbowane

w co; flimpmib aiifdjlnijcn , aiifcŁIagenb , fpiclcnb tlimpcrn. słówka tylko są otworzone. IV. Post. W. 5, 189, cf.

Tli się w ustronnej dolinie uclironi.sz, Parnych upałów, w bawełnę zawinione, jedwabne .słówka,

tu w lutnią zadzwonisz Nucąc, jak Cyrce z Penelopą ZAFASOWAĆ cz. dok , fasując zająć, zachwycić; Niem.

obie W jcdiii!j Ulisa kochały' osobie, f/nr. \, 93. /Vm' mifaffcn , fcił Men, feft aiiroadjcti. Czasem język dziecięcia

{fioss. sasBOHHhnl trzpiot, gawęda, gaduła). — g. Verb. tak jest zafasowany spodem skóreczką, którą zowią

med. Zadzwonić, iadźwieczyć , dźwięk wydawać; crtóliC!!, sznurkiem, że nie może nim swobodnie obrócić. HJon.

crfliilijen. Sążnistym ciął mieczem, miecz c^łośnie za- 69, 1005. zarosły, przyrosły, przymocowany, uwiązany,

dzwonił. Źehr. Otu 111; {sonuit tinnitibus enńs acnlis). atigc|'d)niirt. Zafasować konia , przykrócić cugla koniowi , aby

Oklawiemu strzała w pierś zadzwoni. Chrośa. Fars. 459. łeb dobrze trzymał, kark zataczał. A. Kam. bns iSeitpfcrl)

— Aliier: Zadzwonią komu uszy. bie 0&vcii crfiingen. fur? faffcii , fc)t Men- ben Smjcl fcft nnsie^jn , urn ibm ben

Przywiodę takie złe na Judę , że ktokolwiek usłyszy, zi- §nl3 31: hiimmeil. Konie ulecowawszy , dobrze zafasuje,

dzwonią obie uszy jego. VV. 4 He^. 21, 12. ( zibrzmi Uardz Trng. 108 — Fig. aUgor. Bojaźń moja trzymała

mu w obu uszaci) jego. ffibl. Gd.}; c>3 iiicrbcil ilim ['?>.)= dotąd kochanie jak gdyby zafasowane, twoje opieranie

be Cbren fiiiicjeii, er n^irb ibm iii bciben J^Dren flfnijfit, się przymusza go, iż galopuje , a jeżeli tak dłużej będzie.

( tJiiflen ). Uderzy go w twarz, że mu żafośnie uszy nie ręczę, żeby na kieł me wzięło. Teat. 52. c, 49. —

obiedwie zadzwonią. Pot. Zac. 50. — Simililer: Szwed Transl. Rozkazał król zbudować miasto i zafasować 'bro-

gdy o Czarneckim około się dowie Elbląga, bardzo ny miejskie. 1 Leop. 1 lijuch. 13, 59. (opatrzyć bra-

to zadzwoni mu w głowie. Twnrd. W. D. 2, 213. mami. Dibl. Gd. mit ?:boveii einfalTcn , zagrodzić, ogrodzić),

zaszumi mu w głowie, zafrasuje go, zakłopoce, e« mirb ZAFASTI5ZVG0WAG cz. dok., zacząć fastrzygować , zająć

t^m febr im Sopfc Iierinn ge^cii; cf pies za uchem wyje, fastrzygowaniem; mit bcii 3litfi^lJ;ifabeit an^eften , simń^cn ,

kot za uchem wrzaśnie. anirfiJngcii mit fal|ci)eii ©ticbcn , ocninbcn.

ZAELBIANSKI. a,_ie, za Elbą będący . jenfeitig bev (Slbc. ^AFIGLOW.AĆ ci." rW. . figlując zająć, zakryć, zarzucić,

Utijna z zaelbianskimi Niemcami. Nur. Hsi. 2, 2I.-). . n^ ,t yprfii-inrtpn

ZAFAJDAĆ cz. dok., fajdaniem zawalać, befacfen. nerfacfen, ZAFOLOWAĆ «. dok.\ folujac zarobić, zakryć, zawałko-

„,'r"f^'fu , , . ., .. . . ^ ,■ -j, , w,ić, iimunlfeil. — 8. Zabmkać, zawalać. .\'. Kam. mit

ZAfAJlAL cz. dok., łait zarzucie, za.miołać ; t!!niO) enfcm, ^j ^ r i. .e

..-,,. •" ' , I , < gffmiife bfbccten.

7rc!'!'i^r!nuM> A, rii ■ ^ ^ ■■ •. - ,x ZAFOltSZTOWAĆ «. tó , forsztowaniem zakryć , zająć,

ZAFAŁDOWAC cz. dok. fałdam, zakryć, zając; m.t ^dten ^^.^ gorftn^ńnben >.^ermaĄen.

wbccfen. jufnmmcn siebcii , ucifnltcn, smammen ralten, cf. z^,.-onvTU\VAĆ cz dok', kogo, co, foryf.jąc jeździć przed

ilc^K^c^^nl^KT j I ct , X ■ ■ -"< •<''" 1 c'""" *-'prreitcn nl» iUirreitcr, (cf. foryś).

ZAFAŁSZOWAĆ c:. (/a., f.łszDw.niem zakryć, ^ająe, tnb ^^FRASOWAĆ cz. dok., frasunku nabawić, zatroskać.

ZAFA1\T0\\AC ■«. ,/a- , w zasf.w dac, zs.slawic, jako za- / _; ^^^.J^^^. j^^j SkandeVbeg dziwnie zafrasował. Baz.

staw zadłużyć ; i^crptnnbcit , «CVld;..lbfn Dobra swe rucho- ^^ ^-g ^^. „-^ ,,f,,,o^.,i: niech cie dziś bóg z po-

me .nieruchome zafantował szczerb. i«,r. 461. Gdvby ^_,^^j^^ ^^^ yyypchnie. • 1 Leop. Jez. 7. (żeś nas po-

kto dobra w długu zafantowawszy mne.nu pr^edał na ^^^^.^^.^.j g;,,, ^rf.) Wielka żałość serca ludzkie z śmierci

kim tu wierzyciel ilłus^u sweao dochodzie ma .' tu. IŁ 10. .... ,' , i • t ■ <• p» o. „.i kto 7„f,„

T „,■,•,■ ^ , ,' , v\ł:ulysława Ja^iełowica zafrasowała, cytryjk.-i) l\>. /Catra-

Jesliby lederi drugiemu dobra swe w zsrubnc imie za- V- • n- „ .ja a r „^^

. ' i ^ , . ,,., ," ^. • sow:iliscie mie, a przywiedliście mie w nienawiść 1 Leori.

tantował, tym sposobem, jeśliby leh na pe\*nv czas nie f, -« ., ',,■ • ó.-,r.v,\;,; o ...i^Uor,;-, .rJn.ui,

, ., -, ' . I , r , ' • , , Gcnes oi. Mysli inoie, na pościeli mojej, a widzenia głowy

wykupił, aby mu je wolno b\ło przędąc, ma byc po- r • , ■ 1 r ^„„ /i,„ i o /,.,irar.ixl«

' ' ' ' 1 , ,-- ■ ,T . , , ,, •, ' mojei zafrasowały mie 1 Leop. Uan. 4, Z. (zatrwożyły

zwań na trzy saiiv. ih. loJ. Kon abo byi 'e zatanlo- . o-,, /<. , '^ ' • ■ . i. „„ i,„„ „,ł,r,ol. «;../»

,,■':•,., .,•'.•., mie. Bibl. Gd.), ^le może cie tak nędzny członek ciafa

wane , gdyby zdecb o bez wmy wierzycielowej , pieniądze ^^,^. ^^(,^,^^ _ ^^^ ^j^ ^j^^.^ ^^,^.^- i,(,,,^,,,i „ie miała.

w których mu bydlę b>ło zaf.nlowane , trać, »A. 41. f^ej posL x x 6. Bydle odnczawszy raz bólu albo smętku

Osobę pewną zaf,,ntojvaną zamorzył okrutnie. Zebr.Ow. J,.„^ trawka a" ziółkami sie ci"eszv; ale zafrasowany

o; ohsidem . zastawnika, zakładnika, (SctBCl. . ■ 1 ■ • "• • "j„, ,..;„" „„oJm t>,u mi ;

7Ai?łnDAUMr- j ; w i i . / u •.i^ człowiek JUZ ani rozumu ani zdrowia spefna me ma, i

ZArAnUOW AL cz. -ttuk. ; lioh. zabarwowati, (zabarwić); . . „„u;^ m,,-; R^; 7u, Itt h ly^.

r, r 1 ■!, r I cooly DO troszc uszczerbic musi. nc/. £w. ido 0. ^za-

Ross. aaKpaciiTb, saKpaiuiiBim (cf. zakrasić] ; farbą za- j^^,,*;. ^„ryziony, zmartwiony). Chodzi z zafrasowaną

kryć nieco pofarbować; bcrarbcn, mirarbert . colonren. -^^^^. ^j, .j^ ^^-^ Rej. Post. L I I 1.

lynktury sa wody i rozcieki wysknkowe islotami wycia- • ,, a' . , ,. ■ ■ , ■ , r - - <

gnionemi zafarbowane Krumf. Chym. 161 Sfinga za- ZAFRĘ7.L0WAC «^ d«i. , fręzlami zaKryć , zająć; betranjeln,

farbował:! krwią paszcze, kościami ziemię ubieliła. Bardz "'" SrfUjeht bCiCttCn.

Trng. 530. Murzyn .słońcem zafarbowany. J Kchan. Ps. ZAFRYMARCZYĆ cz. dok., frymnrcząc zamienić, Dcrtauf^en,

97. zaczerniony,' zaczerniały; \dj\vaxi gefńrbt, gcfi^mórjt. in ben Im}Ó) gcben. Iż król Czeski Jan dosyć trudności

750

ZAFRYZUWAC - ZAGADAĆ.

ZAGADKA.

używał z Węgry i ze swymi, na oslalku cliriał je za-
frymarczyć na «oje«ó<lzlwo Rzymskie i Ludwikiem kró-
lem Hzymskim. biel. Sw. ItiO.

ZAFKYZOWAĆ cz dok, fryzując zaczesad , zakędzieriyć .
zacząć fryzować; anfiiiiflcii jiifritucn, niiffnilrcii, eiiic grifiir
fcrtiG niilitn , Ollifrmiiclll. Kazał się zafryzować. 'leal i'!,
b, 4. Włus marl«y raz zafryzowany, iiieinając znizkąd
odwilżenia , długo bardzo w sobe fryzurę utrzymuje.
Pen. Lek. 10.

ZAl-"L'GU\VAĆ cz. dok., fugami zająć, spoić ; oerfllflen , mit
Jiujcii ucrmatftcn, yerbill^^l.

ZAKUKN.ĄĆ cz. jednti, Z ifukać (/«A-., fukiem zai;Iuszyć , za-
hukać , zakrzyczeć , mit tol'C^^e^ Sd^clten l»etńii(tcii ; (Garn.
saresliilti , ci. zarż:ići. Ociec mię nienawidzi, i chce
mię zafiikać. Teat. 46 , Gj.

ZAFUTROWAĆ cz. dok., futrując , czyli fulryną zająć, za-
grodzić . Zawrzeć ; mit ?lti-!|iitteniiiocn jumad;eii , ausfiittcrn.

ZAGADNĄĆ Cl. jednti. , Zai;abać dok. , zaczepić , zachwycić,
zarwać; nnpnden, niisapfen, aiiflrc i'cn , crorcifcn , crmifi^en.
Nie ocieraj się o ciernie, bo albo zagabnie albo urazi.
Fredr. Ad. 99. My więcej me umiemy nic, jako zat;a-
bnać jaka niepoważną malciyą , jaka się w sprawach
zbawiennych zagabywać zwykła, ^'wo^r. .4^o/. 88. Nowemi
szluriiiami me państwo zagabnic. Przyb. Mdl. 68. (napa-
stuje , napada ). Nieprzyjaciel mocno postanowił miasto
to jak najsurowlej zagalmąć. Kur. Pet. 115. dokuczyć
mu, dojąć mu, il»m JllfeCfil. 'Aza ten, który zagabnaf,
'więtszą sławę otrzyma, nr/t-li len, kogo zagabninno? Baz.
lUodrz. 2i2. Nad wolą ojcowską syn to uczynił, zaga-
biony od hetmana. Papr. W. 2, 117. skuszony, ^^JU oe=
rciRt, beiDiigcii.

♦ZAGAf.HOWAĆ, "ZAGASZKOWAĆ rz. dok., gamraclweni ,
gacliDstweni przemarnować ; oerhltlleil , mit SSiiblcrcę W'
briiiflcn.

ZAGACIĆ cz. dok., gaciami zagrodzić, zadziałać, zapełnić;
oeifaiAiiiircn , mit gaf4>inen jiimad;cii ; Croai. zagaiiii ;
tiosn. zai;a[ili , zajazili (ef. jaz), (zagatje , zajazenje , gat
agyer) : Hoss. 3araTiiTb , aaratUBaib.

ZAGAD.\Ć CS. dok.. Zagadnąć jeJn//. , Z:igadywać czesll. .
zagaduje pr., zaczepić kogo mową, przegadać, przemó-
wić do niego z góry, odezwać sie do mego słowami;
eiiicii nll^c^c^ , rcbeiit nnjnpfcii , iliii jur Ditbc ftcUeii ; /tag.
zagONoritli ; Butii. zagoyarati, zabavgljati , (c(. zabawić).
Gdyby jejmość o co zagadnęła Fana, życzę mówić z nią
szczerze , otwarcie , bez fałszu. Teal. 45. b . 83. Wes-
tchnęła od synowej zagadniona. Zetr. Ow. 227 ; (a/fala).
Chciałem więcej mówić, alić ten sam, który mtc b\ł
zagadnął w lej mierze, krzyknie na mię: ali Wac Pan
jesteś licn-lyk. Mon. 75, 275. Zagadnienie do kogo, 'Z.\-
GAD, u , »i. , przemówienie , przemowa , bie 3llirfbC. Ma-
tka z takim się do niego obróci zagadein. Przyb. Milt.
324. — g Zagadać co, gadaniehri zakryć, z.<głuszyć ;
mit iRebcii lufabritiijcii , uerrcbcii, i»e(jrcbeii, rebciib ubcrtiiii'
ben, yjm Stbmciflcii bringcii. Nie mając na to co odpo-
wiedzieć, mszą ruzmowa dyskurs zaczęły zagadnie. iVin.
Hyt. 4, 270 Zagaduje, przerywa mowę drugiemu. Teal.
43. c, 89. Wyb. Ale patrzcie na tego trutnia, sługa

pana ma zagadywać. Teat. 2ł. c, 18. Mówił mi wiele,
oświadczał serdeczności, aleni go zagadła , żeby mnie do
roku czekał. Teal. 22. b , 94. Pompihusz chcąc Anlyo-
cha do razu zagadnąć , aby mu się nie śmiał wymówić,
naprzód witającemu ręki dać me chciał. I.ub. Huz. 549.
— §. Zagadnąć , zadać komu gadaniem , mową, trudność
do rozwiązania; eiiicm ciii<a$ aiifiuKifcn gcbcii , \\)va mt
Sdlfijnbc '.lodfijcn. Długa pudróża wycieńczeni , i niepomiar-
kowaną żywności ceną zagadnieni. Karp. \, 68. zaamba-
rasowani . zatrudnieni , ścieśnieni , zakłopoceni , iii $CC'
legdtbcit ijcbrad)t. Zagadnienie , zadanie , zarzut ; dtnttianb,
35oviVlirf. Nie miałem co odpowiedzieć na takie zaga-
dnienie. Kras. Dos. 52. — .\Jath. Zagadnienie, problema.
Geum. 1, 21. ^tri>blcm, Sliifijabe. Każde zagadnienie, które
może być rozwiązane wielorakiemi sposobami , jednakże
tak , że nic można być pewnym tego sposobu , który
właśnie daje maleryą do zagadnienia , nazywa się zaga-
dnienie nieokreślone. Jak. Hut. 2 , 97. Gdy się warun-
kom dosyć stanie, będzie zagadnienie ułatwione, pro-
blemu soluliim. Uitrz. Alg. 51. Przydatek niektórych za-
gadnień art\leryi-'znycli Jak. Mai. I, 503. — W szcze-
gółu. Zagadnąć, zadać zagadkę, zadać gadkę {Hej. Post.},
eiii 3{dtl;fel aiifgebcii; ( /^ois. 3ara4aTb , sarajuBarb ; Croai.
zaganyam enodo aeiiigma , zgaduję; Rug gutati dwinare,
gałka divinatio, gataz, gStalaz dmnator ; Erci rajaTOicTBYK)
aenigmatice loguor, rajarciHun , rajaicjut enigniaiycziiy,
enigmatycznie). Zagadnę wam teraz gadkę , jeśli "gadając
zgadniecie mi ją. Budu. I Jud. 14, 12. (zadam wam gadkę,
a jeśli ją zgadniecie.... Bill. Gd). Jakoś te gadkę sam
zagadał, tak ją odgadaj ; wszak to nad zwyczaj szkolny
samemu zagadywać i odgadywać. Baz. Hit. 71. Zaga-
danie, zagadka, ba? IRatlifcl. Usty do ust mówić z nim
będę , a nie w zagadaniach , ani przez podobieństwa.
Budn. Num. 12, 8. (ntc w widzeniu, ani w zagadaniu,
ani w podobieństwach. Bibl. Gd. ; nie przez alegorye .
nie przez pryypowieści , cf. p^raboły }. — ^. Zagadać
się, zamówić się. Cn. 'Pb. 1565. zapędzić się w gada-
nie, w mówienie, w rozmowę, cf. rozgadać sie ; Hois.
saroBopiiTbCłi , 3aHa.ifii;uTbcfl , saBAKarbCfl , ^aóiuaKUBUTbCH,
Długom się z tobą zagadała, musze iść. Teat 45. i, 77.
Jam się zagadała, a jeszcze mam pocztę pisać. Teat.
10, 87. Zagadałam się z tobą, a czas płynie jak woda.
ib. 55. rf, 19. O interesie swoim zagadałem sie, a o
pańskim ani dudu. ib. 29. c, 7. Zagadawszy się t Wac
Panem, wyrozuiiiNiłein , że na mnie czekają; Hoss. aa-
ruBupiiBuiiicb c^ UaMu , noHH.ii n , 'ito Meiin ,io«ii.ia-
MTca. Z.^G.ADK.A , i, ż, zadanie, i to co się iad.ije komu
do rozwiązania, do zgadywania, gadka pr. et fig.; Me
Sliiffliibe, tai auftJCijcbfiie Jdiibfcl, bii'J Siatbiel ; Boh. pn-
hadka ; Sorab. i. wudawancżko , wudawano ; Sorib. i.
godalo, godło, godane, icf. godło); Carn ugilnka ; Vind.
vauka , vganka . vgenvauka , gunilva, v'ganilva , gagauka,
raz! ; Groat. zaginka, ganka, gonolka, gonelka ; Dal. zagoda,
gołka, gonilka, prilieh, (cl. przytyk) ; Hag galk.T, gonrlka ;
Hoss jarajKU, 3aja>ia ; £cc/. iiuiaHie, r.i.\iNHK, iipHTbYi,
sarajKa. Powstanie umarłych tak jest trudna ludzkiemu
rozumowi zagadka , że jej i anielski odgadnąć i roiwią-

ZAGADLIWY - Z AGAR.

zać nie może. Pociej. {\i. — Otworze usta moje w po-
dobieństwie , mówić będę zagadki od |)Oczatku. Biidii. Ps.
78, 2. (będę opowiadał przypowieści starodawne. Bibl.
Gd.; przypowieści, alegoryc). — Najrzetelniejszą powiem
prawdę, bez zagadki. Zab. 16, 590. bez ogródki, bez
alegoryi, prosto, jawnie. "ZADGADLIWY, a, e — ie adv.,
enigmatyczny, zagadkę zawierający, na kształt zagadki,
rntbfcll)aft ; Vind. Ygaukliu , voukoviten ; Rag. gonetni ,
(gonetnik aeiiigmalista) ; Hoss. aaraj^HKŁ umiejący wiele
zaeadek , f. sarajinua.

ZAGADZAĆ, oh. Zagodzić.

ZAGAlC ez: dok. , na ksztafl gaju drzewami zakryć, 'zadrze-
wić, 'zalcśnić, zamaić, mit 23dmncn bciimcljfen laiTcn pr. el
fig. Ir. Dla braku ludzi dopuszczono takowym polom za-
gajenia , i dlatego tam sama pustynia. Haur. Ek, 53, (cf.
"zadrzewić). Gdy wasze serca płacz oblewa, w kwiaty
cnot beda rozkrzewione , I w owoc, jako żyzne drzewa
zagajone. Kulig. Her. 210. ZAG.\lSlvO , a, n. , grunt za-
gajony, drzewami , krzakami zarosły, zarosi ; mit 23SltIlIl'lt
iiiib ©cftrdiid; inilb yerroarfjfcncr Sobeii, 3{cit, 3?:et. O gdyby
pola były uprawione, te zagaiska uprzątnione ! Zab. 1.
b, 158. Alb. W lasach, gajach, krzewinach, zarosłych
chróstach , kopią z korzenia takowe zagaiska na rolą
motykami. Haur. Sk. 28, cf. karczować, karczowisko. —
(ZAGAJAC, ob. Zagoić). — Zagajenie, ZAtjAJ, iu, m , miej-
sce zagajone, zamajone, zadrzewione, ciii mit 23duiilCll
fcitf I)ciiia6fcncv Ort. Plamka, którą ci teraz na ziemi ska-
zuję, jest rajem, Ogrodem znacznym, cieniów wysokich
zagajem. Prz.yb. Mili. 97. — § Zagaić sad. sejm, mo-
wę i t. d. otworzyć , zacząć ; crijjfiicn , onfaiiijcn , ati|ict'Cit,
1'CijilIlICn. Oczekawamy, iż pan ma sąd zagaić, a nasze
występki na nim rozeznawać. Biel. Hst. lo.o. (Seiiiiłt
Łcijeii , ob. Gaić). Sędzia bywa na sądzie swym, kiedy na
miejscu swym sadowym siedzi , co my zagajonym sądem
zowiemy. Szczerb. Snx. 596. {ob. zitgajny sąd). Sejm
zagaić. Teal. 43. d. 36. ^Vyb. Marszałek sejmowy zagaja
projekt ordynacvi dla sadów trybunalskich, (iaz. Nar, 2,
UO. Bitwę zagaili. Pilcii. Sall.'52. ZAGAJNY, a , e , do
zagajenia, mający być zagajonym , otworzonym, zaczętym;
511 cróffiicii , aii;nliclini , aiijiifatigcn , 311 ^cgeii 1 uott .@cridft>3=
barfcitcii). Przed sądem wójtowskim zag:ijnym, albo bur-
mistrzowskim. Dub. 199.

ZAGALIG rz. dok., galąe komu podbić piłkę, eilicm beil
33aII jiifdjlaijcn yber cinfttienfcii. (Slov: zahśljm /erjor, za-
hałćiwy je li a tu s ; Rag. zaijalliti miscize bracchia nudare).

ZAGAŁUŚZYĆ, 06. Zagłuszyć.

ZAGANl.AĆ, oh. Zagnać. Z.AGANIACZ , a .m , który zagania,
ber ^intrciticr , SScjjai^cr , (Eiiitrcibcr ; Sorab. 1. zahanik
profligalor; Ross. sarOHUinKt , (2) marodeur). ZAGA.NKA,
i . i. , n. p. Tak śpiewa Datiiis pędząc owce do zaganki.
Tof. Sdul. 128.? może do liurtów , do kupy;' Ross. aa-
roHKa zagnanie, spędzenie.

ZAG.4t' , u, m. , zagorzciizna , zagorzałość od wegli ; brtś
Grfraufcii »um SplilciiEiamptc , bfr Siiiiftfcfcnnnbci. Zagar
z węgli kamiennych może być przyczyną apop!e.\yi. Rerz.
Cyr 5, 55. Zagar z wegli tamuje wolny oddech , a ztąd
krążenie krwi przez płuca, ib.'

Z A G A R R A r. I Ć -ZAGARNĄĆ.

751

ZAGARBACIG cz. dok. , garbato zakrzywić , biKfcIitj bfugen.
ZAGARBIC er., dok. , w garb zachylić, in cincn- Jtiidcl
('ciigcii.

ZAGAHBOWAG cz. dok., garbując zaprawić, zadziałać,
Bcriicrbcii.

ZAG.U<DL1Ć, ZAGARLlC cz. d)k. , Zagardłować niedok. ,
gardło zaciągnąć, zadziergnąć, zadawić, zadusić; bic ScŁIc
5ii|'i1)nurc!i ftraiiiiiilireii ; \'ind. sagierzhiti, sadaviti, sader-
gniti , saderguva!i, sadufhiti; Cara. sagov(im : Croat. za-
gerlujem , zadavlyujem, (obimlyem > obejmuję, zagar-
nywam ; Rosn. zagarlili , zaghrrillili , zaglicrliti amplecłi,
zagargljenik compleclens ; Ross. vulg. sarop.iaHiiTb gar-
dłem otwartym zawołać). 'Obieś się nie zagardlił od po-
wroza , i drgał nogami. Dwór. K. Gdy ptak będzie karmi
sięgał, sidło na się obali, a tak chcąc wzlecieć, zagar-
dh się. Oresc. 652 Niech się nieprzyjaciele w moich za-
gardłują oczach, jeślibyś kiedy cnoty odstąpił. Tr. Tel. 41.
Im się bardziej w sercu rozgości podejżrzenie , tvm leż
więcej do zagardlenia trzeba będzie ofiar. Tr. Tel. 587.
(do zabicia, do zarżnięcia, do rzezi). — § Zagardłować
co, gardłując, to jest z niebezpieczeństwem życia zarobić,
^al5[»re(^crif(^ OCrbieiieu. Co on z pracą mężniezagardłował,
Toś ty niecnoto wszystko przemaruował. Slryjk. Gon. li 2.
— §. Zagardłować, u góry zwęiyć , ścieśnić na kształt
szyi : obcii jufammeii eiigeii, luic eincn i)nlś. Od tego punktu
zwężają rury część , a ten punkt zowią zagardlenie. Os.
Rud. 77. Trąba u psa nie ma być zagarlona , miedzy
oczyma przestrona długa. Ostror. Myśl. 7.

ZAGARNĄĆ cz. jeJnll. , Z::garniać niedok., Zagarnyuać
częsll., "zagarnuje pr. contin., zagarniać co, wiele rzeczy
razem prędko porwać. Cn. Th. 1565. ail ftd) rnffeil , 5U=
fammcn rajfcii; Boh. zahrnauti, zahrnu ; (Cani. sagerniti
velare , coiiieger<i\ Vind. sa-gernili , sagernit zakryć, sa-
germlu, obgernilu, okrilje , obpafs = opasanie, fartuch,
szorc), sapopasti , potipati; C'oat. zagerlujem ( cf. za-
gardlić), ( za..;rinyam , zagernuti contegere , zagernyen
cunledus, zagernenye relatio , inlegumenlumj ; Rag za-
garnutti; Bosn. zagarliti , zaghrnlliti , zagherliti coinplecti,
amplecłi, zagargljenik compleclens , (zaogarnuti, zaogrri-
nali cooperire, zaghrrinuli , pokritti, zakopati contegere,
sepelire , cf. zagrześć) Kto siła oraz zagarnąć chce , nic
nie dotrzyma. Fredr. Ad. 57, (cf. kto wiele obejmuje,
mało ściska). Zapuściwszy sieć, zagarnęli ryb mnóstwo,
i rwała się sieć. W. Luc. 5 , 5. fie [icfdiloffcn ciiic grope
50iciu5c gifri)c , iimfafftmt mit bem 3?ft;,c , piujcii , cr|ia|tl)tcn ,
IMJflClI Jllinmmen. Trzysta mieszczan wyzabij.ił, a onych
wszystkie dobra zagarnywał Krom. 759. zagrabił, zabrał,
zajął, zachwycił: aii fi(^ raffcii , nil fi(^ rcif CII , fiit) gciiialt'
fam jlicigncil. Czas, który ci marnie schodził, zagarnij i
zachowaj. Pilch. Sen list. 1. ochraniaj, oszczędzaj; Ijnite
fie jii 3tai()C , fpare fie. Cnota nic pró/no nie zoslawuje,
całą zagarnywa dusze. I'ilch. Sen list. 2, 219. ognrnywa,
obejmuje , porywa , zapełnia ; [ie Ilimillt bic gaitjC ŚccIC
dli , rajft fie gailj 511 fid; {tilt. Filozofia wątłe ponski prze-
stronnym zagarnyw.i łonem Pilch. Sen. Hat. 415. (za-
krywa, mieści w swoim łonie). — Brona ziemią zagarnia

752

ZAGASIĆ - ZAGĘDNĄĆ.

ZAGĘGNĄĆ - ZAGIĄĆ.

posiane nasiona. Kluk. Rnśl. 3, 104. zakr_vwa, pokrywa,
»3gczebuje; kbcrfcii , »crfd)amn.

ZAGASIĆ ts. dok.. Zagaszać iiiedok., Zagaszywać «c«//. ;
Sorah. 1. zaliaszuyu; //«</. et bom. zagasili-, Hoss. iA-
raciiTb, sarauiaa , aaiymuTb, saTyuiarb; pas/ąo zaifu-
mić , żeby się nie paliło, nie świeciło, au6li'|d)ClI. Ja za-
gaszę świecę, i cicho z nią mówić będę Teat. lo, 'J7.
Pójdźcie, zagaście ognie. Teal. 18. c. 94. \Vodq pło-
mień do mego Się zbliżający polewając zagaszywata.
Iini. ham. 93 Jako woii.i ogień zagasza, lak leż jał-
mużna zagasza grzechy. W. PoU. W. 2, 160. — Fig.
et tr. Przez -wiarę mamy on ogień pokusy zagaszać. i6.
i , 36. Pijańslwo wszyslkic światłości duszy i siłę ro-
zumną zagasza. Cresc. 570. Sami oni ducha zagaszają. W.
Po>t. W. 14I. Prawda słowa bożego ciemnoŚLiami bywa
zagaszona abo zasłoniona. liaz. Hst 2:24. Kąkol "lale-
Bznych wymysłów ludzku h szeroko rozszerza lisly swoje,
a wiele zagasza a zallumia lego nasienia wiernego pań-
skiego. Hej. 1'osł. J 7. (zalłacza , zadusza, czyni go za-
nikłyrn). — Światłością wielką mniejszą zagasiły. Dirk.
Dom. I 'iD. przyciemniły, prz\ ćmiły ; Dfrfiiiftctn, iierbiiiifiln.
ZAG.ASICIEL, a, m. , który zagasza, wygasza: iiosii.
et linij. zagasilegl, ter 3(llślii|d;er. Extinclor, ugasiciel , za-
gu.Mciel, uspdkoiciel. Mąa. Wiodi. żeihL ZAG.^SICItLKA,
i, bic 9liislij|d)crtiiii. ZAG.\SISTV, a, e, do zagaszenia, ino-
gąry być zagaszonym; oerIi)[(^6flr, »crl5fi^Iic^ , (cf. uga-
sisly). iNiezagasisly , fioss. HeyracaeJiuri , HejraciiMbiu
ZAGAS.N.ĄĆ nijak. Jediilt. , zacząć gasnąć, ugasnąć , po-
gasnąć pr.elfig.tr.; Vutd say^alnili , pogaCriilile ; lioss.-
aaracay-Tb , aaracaib, aaTy.MiyTb , 3aTy.\nio , (cf zatę-
chnąć); przestać się palić, świecić; CtliJfcbi'!! , niuMiMC^en.
Słuńce zagasło w Hespcryi. Twarri. \M lu'J.

•ZAGASZCZAĆ. oi. Zagościć. 'ZAGĄSZCZAG, ai. Zagęścić.
•ZAG.ASZKUWAĆ, ob. Zagachować.

ZAGAWĘUZIĆ (- dok. . gawędząc zagadać . IoBfĄt»il|eii ,
ucridjiiHiCiii , uerpliippcrit mit .laiifliudliticm ©efdjiDapc.

^ŻAGAWICA. ŻAGAWKA, ub. Żejiawka.

ZAGDAKAĆ, /. zagdaczc cz. dok., zacząć gdakać, gdacząc
przepędzić pr. el jig. tr.; lo^flarfcril , SCrflntfcril ; /ioiS.
3aKyjia.\TaTb.

ZAGDEHAG, ZAGDYIUĆ es. rfoA. , zacząć gderać, jii nmrrcn
(infaimni, unmilliii bnimiitcn. Czemużiś taki owaki, zagderał
jegiiMii.ść , me w\puał się o drogę? Ossul. Str. 7.'

ZAGKliUWAĆ stale k (ł. dok.' za gehę" uchwycić , zawią-
zać; iai j^lii^id^ijf niii ^diiiudcl f(|tnia(ćeii , aiiidnialiclii. Mi-
sy, gdy na cyplu zbył bystra woda, lo dla waru.iku
statek u sztaby zagębują Haur. Ek. 174.

*ZAGKbNĄG, f. zagędnie, zagędzie njednlL; Vind sago-
dili , gdditi ; lt<ii$. aary4iiib ; zacząć gęd/ić , zagrać;
Ollflpiciflt , luSipiflcil. Jeśli publika zginie, prjwala skakać
musi, jako jej zagędą. Hej Ziv. 1X8. ( lak tańcować,
jak dudy grają |. Panie miły zima blizko , Bardzo wiol-
szeje nam suknisko , Je.śli barana nie bęilzie , Pewnie
ząb o ząb zagędzie. Hej. Zw 251 b i zadzwoni, zakla-
pnie). Czytajcie raczćj slaint, poijtectniej będzie, Gło-
dniej warn niż biblia w imieniu zagędzie. Biel. S. M. B.
Tam czasem t)lko leśni satyrowie zigędzą. Tward fusij.

34. Komu się nasza sprawa podobać nie będzie , Nie-
chajźe gdzie chce iJzie, i sobie zagędzie. Biel. 6. N. 11.

ZAGĘGN.AĆ (Z. jednli, Zagęgać nied'k , zacząć gęgać , gę-
ganiem zagłuszyć; Uifnjitcfcrn , loajdjnnttfrn , wie tiiic ©aiiś ,
oeroatfern , sciid^nattcrn ; Huss. aaKpanarb , cf zakrakać.

ZAGKSCIĆ , •ZAGĘSTMĆ , •ZAGKSTV\ IĆ ci. dok. , Zagę-
szc/.ić , 'Zagaszezać , 'Zagęstwiać niedok., 'Zagęszczywać
aestl., uczynić gęsljm, geściejszym , o gęstość przy-
prawić, rzadkości pozl>aw'ić ; Boh. zahustili; Sorab. i.
zahustźu , zaliustżam ; Carn. sagostCm ; \ind. sagolhati ,
sagosliti ; Croul. zagushujem ; stać się gęstym , utracić
rzadkość; oerflden , titf niaiien, bitfer luoi^cn, pcrttcftten,
Mdjtet mad^cii pr. et fig. tr. Gałązki między szczepami ,
którekolwiek lam krzywo chropawo 'wyrosłą , mają być
obsiekane , aby próżno drzewa nie zagęszczały. Cresc.
573. Persowie strzałami lak w |iotrzirbie zagęszczają
powietrze, ze i słońca nie widać. Warg. Wat. 104. 'za-
cimiają, napełniają; ofrDitfeii , ucrfiiiflcrti , tidjt onfuDen.
Gdy się, niebo tciiii chmurami Za|;ęś''i , wisi burza nad
nami. Pot. Arg. 318. gęsio napełnia, fi(^ bi(t anfuUtii ,
fi(6 ycrPirfcil. Nitzliizone tłumy zagęściły bramy. Pot.
Arg. :206. gęsto natłoczyły, nacisnęły, zacisnęły, zapcha-
ły, Zilkały ; Dic^l 'JoU ftfpicil , ailUailfEiI , Ot'11 fliUciI. Świę-
ty Jan najwięcej miłością ku bogu i bliźniemu [lisnii
swoje zagęścił. Sk. haz. 496 b napełnił , zapełnił , (cl.
zapchać, zalkaćj : ailfiillcii, DoU fflllfii. Tudzież wyświad-
czeniem bóstwa Chrystusa ewangelią wszędzie zagęszcza.
ib. 497. Ludzie mający melancholią , mówią wiele, za-
gąszczając rzeczami , lak iż żadnej rzeczy ku końcu me
powiadają. Sienn. 306. zaginalwając , ti(f iiiitcr eiiianbei
ptlipfcn , ftOPKII, Zagęścił kraj osadnikami , yęslo osa-
dził. C/l. Tli. 1561. zaludnił gęsto. Mc^t ai:fi:lifn, ftarf
beinilfcrn , beKfiiJn. hł.iniliwą monetę zageszczywając Slc-
zaey, o wielką Polaki szkodę przewodzili. Krom. 543.
zainnażając , pomnażając, gęsio w kurs puszczając, za-
lewając nią kraj, mit fiilicljcm @l!^c i'i!icrfd;nicmiiicn. —
Zaimk. Zagęścić się, stać się 'gęstym, 1. j. częatym {oli
'Gęsty « częsty), mnoż\ć się, rozmnażać się, pomnaż.<i.
się ; fid) JŹaiifcit , ocrmelircii , PCTtficIfnltiGf"- K"-' ^iem , < o
u licha, tak się teraz kradzieże zagęściły! Teal. 7, 100.
Tak się leraz memoryały zagęściły, iż przez nie czasem
o bagatelne fraszki naprzykrzają się dworowi Boh. hom.
2, 312. Pychy i podłości przywary, zagęszczeniem się
swojem już prawie są pospolite, i w rodai kiej chodzą-
ce sukience;, niby obywatelską okazują postać. Uon. 65,
188. Już się to zageści/o, iż się ludzie targają na ko-
ścioły. Vol. Leg. 5, 281. już w zwyczaj , w nałóg , w
prakt\ke poszło, (cf. moda, dobry t"n , gust). ZAGK-
ŚGItĆ.' ZAGĘST.MEC. 7AGĘSr\\TKĆ nijak, dok., ZJ-
gęslnąć jc(//i(/., stać sie gesljm , utra. ić rzadkość, bi(f

obct Did)t ipcrbeit , fti^ pcrbiefcn, pfrridłlfit ; Sorab. i. za-
hustnu , (zahustnorcż 'zagęslwiałuść ; Hmn zaguscitise
anhelure , cf. zidyszyć się; ; Hoss. aarytitib , aarycrh-
aaib.
ZAGIĄĆ, zagią/, /. zagnie, zagnę ei. jednli.. Zaginać
nieilok , gięciem zachytić , zakrzywić; anbtiiijf ii , umbruflfn,
umfaltcn, umle{|cii ; tBoh. zahnuii, zahc^bati , zagib^ć ,

ZAGIE - ŻAGIEL.

ZAGIĘTY - ŻAGIEW.

753

zagibnąd, ob. Gibać , gibnąr) ; Slav. saiinuti ; Hag. sa-
gbnulli; Bosn. saghnili , zaj^hnuli; ( Crofli. zagnavili . za-
gnavlyani sufjoco , opprimoi; Hoss. sarnyib , 3arn6aTb.
Szóstą kołdrę we dwoje zngniesz. i keop. Exod. 26.
Zagięcie, zaginanie, replicatio. Cn. Tli. l,i6o. actio et
Ofjiis; Boh. z;ihyb ; /{(<^s SBrllÓKa , aaniót ; foJd , tai
anbciigcii , ginbcuflcn , ber Slnlniij , dinlnig , tic galtc. Moie
jedna siódornl.a zagięta slraci^aby to wszystko , co chcesZ'
na damie zambit'. Tent. 15, 25. angcbciiflt , eingcfd/lagen ,
eiiigffnijfou , im 'JSbniflPipicIf. — ffotan. Zagięta łodyga ,
incuiviila . gdy wuTzcboJck zwisły, do pnia jest zachy-
lony. Jiindz. 2, 12. — Cliirtirg. Noże na kszl;iłt sier-
pów zagięte, ciilin fiikali. Czerw. 50. fie^dfiJrmig gcbo-
gen, gtfriimmt.

tZAGiE , Znje. oh. Zajeść.

ŻAGIEL, gla, et glu, m, pła^-hla okrętowa, nawowa : z Niem.
bnś Segcl ; Angl. sail, (cf. Lat. saguni) ; Boh płachta
korabowa , pUlno lodne, weirnjk korabowy; Sorab. i.
tżowmiska pwachta: Cum jądru, adra , (cf Germ. $n=
btt) ; \tnd jądru, jadre , adra, jadrovje , barkouski ve-
tralou , ve.-.lu , (cf. wiosło, rf v\ieźć): Croat. jadro, ja -
drenieza , sasbin (cf z-asłuna), sastor; Piag. \eAvo ; Bosn.
jadro, jidro ; Boss. napycx, napycoKt , (ef. napiiTb le-
cić 2], (if parć : merja", uierja ; Ecrl. merjia , morja =
masztj: Eccl B'ETpiii\o , ( cf wietrznik , wiatr). Żagiel
jest pfólno zszywane, które podczas hyzu flisy na sta-
tku podnoszą. .Magier. 3Jskr. Żagle są płachty płócien-
ne, pod klóremi okręty zwykJy wiatrem biegać; które
zaś kiedy nawalności następują, zbierają, dlatego aby
wiatry mocy nad okrętem i:ie miały. Otw. Ow. 228; (cf.
■ w prawą płachty nagalił. Zebr. Ow. 75 ; dexlra łinlea
dedit). — Keja rozpostartym żaglem , z płótna urobro-
nym , w który gdy się zawrą wiatry, pędzą statek same
swoją mocą, tdm gdziekolwiek sternik okrętu rudlem na-
kieruje. Olw Ow. 452. Do rei polym żagiel przyprą^
wiono. Który w płócienne wiatr przejmuje łono. hlon.
FI. E 1. Do rei żagiel jest rabandami przywiązany.
Magier. Mskr. Wynalazkiem człowieka są nawy. klóre-
mi rzeki i morza [irzcby warny, napiąwszy dla pędu wia-
trów żagle , a z tyłu przydawszy ster. Pilch. Sen. list.
5 , 65. Łódź ma swego sprawcę, który maszt na po-
śrzodku wystawiwszy, i na nim mocnie żagle roztoczy-
wszy, szcztśliwenii wiatry prostą drogą, do portu wje-
dzie. Źnrii. /'oft. 72. Żagiel pefnosznury. Olw. Ow. 452.
Podniósłszy żagle , wiatrem sporym jechaliśmy. Warg.
Radi. 50 bie Sfgel mitlpnitncn , aii^ipaiinfn. Steruj, ru-
szaj z miejsca nagle. Wiatrom co nas wzywają wszys-
tkie opuść żaijle. Pizyh. [.uz. 54. h% otlc Scgd iBCiieil ,
fpnnn olle <ScgcI aiif. Wialr powstał , my pod żaglem z
portu odttijali. 1'izifb. Luz. 145 ipir gingcii niiłer Scgcl.
Francuzi czekali tylko na pierwszy wiatr do wyjścia pod
żagle. Pam. 8-), 448. do wypłynienia, iim uiiter (segel
}U ge^en. Z powodu wyścia pod żagle floty Bresteńskiej ,
wstrz\mMli sie Anglicy. A'. Pam. 15, 1'25. wypłynienia,
rocgcn M 9(ii6lnufen5 ber Srejłcr glotte. 1 tak się znbo-
polnie z królem uściskawszy Ruszamy w pełne żagle,
rzewnie napłakawszy. Jabł Tel. 80. mit OPD«n ©cgcln.

Sltumik Lindego wyd. 2 Tam TL

Wiać w żagle Eoss. napycnTb. Wiatr w pełne żagle
przy okręcie wieje. Baidz. Trag. 577. Wichry rozpęta-
ne, z klóz swych wyruszone , wydymają żagle wyniesio-
ne. Chodk. hosik. 10. Co pomorzu żeglują, czasem po-
łowicą żaglu pławią się, bo gd\by wszystek rozwinęli,
ryclilejby tam byli , gdzie me chcą , niżeli kędy chcą.
Oltc. Ow. 577. Gdyć się zbytnym szczęściem wez^dmą
nagle Spuść w ten czas żagle. Alon. 68, 881. i turgida
comprime vela). Gdy wicher abo szarga, strychów ać potrze-
ba, t. j. żagiel sfiuścić. Hour. Ek. 174 btn Segcl ftreidicn.
Marynarze, kiedy się im okręt rozbija, tedy się każdy
miecc do żaglu , każdyby chciał być widzian jeden przed
drugim u żaglu. Prj. Post. G g g ii Żagiel średni, Bosn.
jedro sredgnc , trechjc ; żagiel mały,. Bosn jedro mało,
trinihet, (z Wiosk ) Nam się żagle porwtły. Brud. Ost.
a 5. ucięła się robota. — §. Meionym. Żagiel , nawa
czyli okręt z żaglem; SogrI , Scglcr, ©d)iff. Cała ich
flota, prócz lycli okrętów . 500 żat:lów wynosiła A' Pam.
25, 149. — "g. Żagol albo płachta wielka, dla deszczu

, abo słońca nakrycie. Cn. 7//. 1365. ein letniDonbiieJ iRcgen*
iais , SoimcnbnĄ, eiiie SKnrauifc.

Pochodź, iaglik , iaglolotny. zaglisly, żeglować , żeglu-
ga , żeglarz, żeglarski, żeylarslwo , żeglowy; dożfglnwaC,
iiażeglować się, nodieglowiić , pożeglowud , podżeglować ,
pneźeglowad, przyżeglowad , rozżeglować się , wyieglo-
tvnć , zaźeglownć.

ZAGIĘTY, Zagięcie, ob. Zagiąć.

ŻAGIEW, gwi , ż., (cf żegać), fungus aridits arboris. Cn.
Th: 1565. ber Seitcrfc^tpamm. fgniurii , żagiew', rodzaj
grzybów. Urzęd. 142. 'Gebki albo żagwie na dębach,
sosnach , bukśch , brzozach . ale najlepsza i mncy wy-
bornicjszej w lekarstwach , modrzew owa. U'zęd. 14. —
Ogólniej: Żagiew' rzecz do zapalenia, próclmo, hubka
i t. d. Wind.; podżoga , podpał, zapał, podnieta; bet
3unbcr, Seiierjuiiber ; Boh. traud. (cf trąd); Sorab. 1. źa-
ha ; C«ni. zundr, nejlilii , (cf niecić); Vind zunter, zu-
nia ; Bosn. traiid , sikaglina; Bay. trud. sickelina , sie-
zivo; Slav. kerpa ; Boss. rpyTŁ. Ogień nie może być
podżegan bez źagwj. Sya:t. iltki. 162 Długo się ogień
w żagwi, długo tai w próchnie. Dopadłszy pntym swe-
go żywiołu, wybuchnie. Pol. Arg. 601. W żagwi 'skry
chować. Orzk. Przym. 8. (przytłumić t\lko pożar). Słoń-
ce wieczną z siebie światłość toczy, Bez obcej żagwi,
bez cudzej pom.ocy Svfzyc. Pieśn. 3 0 3. (bez strawy,
karmi ogniowej bez posiłku, dodatku) — Allegnr. fig. tr.
Przyrodzona miłości żagiew', goracością komplexyi i mło-
dości rozźaizona, z niedostatku pry\należxtcj materyi ,
rzuca swój zapał gdzie tylko cień jakiej piękności oba-
czy. Kłok. Iwk 40. Chcieć sie sprzeciwić Tu.-eckiej
pysze gorącą odpowiedzią, jest to skrzesać ogień; zno-
sić ich durne, bardzo układną postawą, jest dodać ża-
gwi zajętemu już płomieniowi, ib 113. ( dolewać oliwy
do ognia). Żagwie w ludzkiej naturze ukryte, są źrzó-
dłem namiętności. Stiszyc. Pieśn. 5. S 2 ó. Żagiew'
do wszeleczeństwa , wino. Petr. Pol 2, 197 {sine Ba~
cho frigei V'enu.«) ^ Żagiew' do wszeleczeństwa pijaństwo.
Gost. Gor. 129 Żagwią jest próżnowanie do grzechu.

95

754

ZAGINAĆ - ZAGŁADZIĆ.

ZAGLANCOWAĆ - ZAGŁOBIĆ.

Ząhk. Ml. 159.J Próżnowanie strawą jest wszelakich
zfosfi , Nainii^tnuści zlej żagwią , mamką nieczystości.
Kulig. Her. 149, bwicci, wygnawszy od siebie żagiew'
zazdrości , LfogosJawieńslwa swego obfitości wszystkim
chcą użyczyć Btrk. Dom. 116.

ZAlilN.AĆ. 'zaginanie, ob. Zagiąć, zagięcie.

ZAGiN.ĄĆ meil. jediitL; (Boli. el Stov. zaliynauli; Sorab. i.
zaliiiiu; Croal. zaginuli , za;.;inuji'm) ; zagubię podfiaść ,
być zagubionym, przepaść; Dcrlorcii Q(btn , fi(I; uerlicreii ,
ouśjf^cii, Dcrgeficu , iimfommcii. Miej ufność w opatrzno-
ści; la człowiekowi z głodu zaginąć nie da. Teat. 49. c,
a 2 . ypr Jpiiiitjer oerijefccii , iinifommcii. Przeklęty pośle ,
bodajeś na niurzu zaginął. Bodajcś do Epiru nigdy nie
zawinął. Muiszt. óoO. Zagińcie marnie Parki, co kosą
ścinacie, 1 cokolwiok pięknego ma świat, odbieracie.
Zab. 10. 195. (bodajeście przepadły, skajiały ). Zaginio-
ny, zagubiony, zgubiony, zgładzony, jJClIorElI. Ten na-
ród jest bezrzadny i zaginiony, którego oczu nie rażą
publiczne wj kroczenia. Staś. Num. 1, 225. łies depłora-
ta , zaginęła , gdzie już więcej żaden płacz nie pomoże.
Mąi'i. — Niezaginiony , zaginieniu czyli zagubię niepo-
dK'gfy, ni_ezagubiiy, cł'. nieskazisly , niezkazilelny, iini'cr'
liiTbar. Zycie po śmierci nagrodzone będzie nigdy nie-
zaginioną chwałą. Felr. Ek. 20. wieczną , wiecznie trwa-
łą . wiekuistą.

ZAGIPSOWAĆ C5. rf«/r., gipsem zakryć, zawlec , zatynko-
wać , utTflijpfcil. Uitdlk

ZAG.LADIAC. ub. Zagłobie

'ZA(iL.\U, z;i^ladanie. zajrzanie , oh. Zajrzeć.

ZAtL.-MJA, \, i, zagładzenie, zgładzenie, wyniszczenie,
wriiweczcnie , zagula , zaginienie: bn^ 3>criii(^tetl , bie
3>eriiid;tllli9 Wojny domowe , i całkowite prawie spo-
łeczeństw zagłady. A'. Pam. 20, 185. Dosyć godziny,
momentu, na zmieszanie i zagładę państ"w obszernych.
Filch. Sen. l\it. 5 . 88. Clirześoianie się na własną za-
cięli zagładę, sami siebie u.^lawicznemi wojnami niszcząc.
Nar. C'iodk. 2, 282. Widząc swoich Achiwów zagładę,
Zatem na wulną zgromad/ili się radę. Dmoch. It. 5. Na
moje zagłidę Clyuic. Hoz, 8. Ckrośc. Om. 155. Zagła-
da burzyciela Rzpllej. Niuj. Cijc. HI. (zguba, śmierć,
sprząlnienie). Maur obłudnik posłuszen tuszył sobie ci-
cho , Już tu najdzie zagładę Porlugaiskie licho. Przyb.
Luz. 29. — g. Zagłada, zagładzenie z pamięci, zapo-
mnienie , zahaczenie Przysięgą slwierdzono obietnicę
wiecznej dawnych uraz zagłady. .\ar. Hsl. 2, 108. pu-
szczenia w niepamięć , wygładzenia ich z pamięri, wie-
cznej ich niepamięci ; tmi^ti 9>erdCtTcil , (n>i\]t SiTilfjfcil'
dilt. — (ZAGLĄDAĆ, ob Z.ijrzeć). — ZAGŁADZIĆ es.
duk., Zagładzać iiiedok. ; lioh. zabladiti; Slow zahladiti
antiijuare; Sorab. 1 zawadzam dfpiaiio , ( distitg zawa-
thići ; liig zagladili vlasi c(i/ii//uj dnlinguere \ Hoss. 3a-
rja4HTb , 3iir.iuH>iiiiuTb , sar-iaH^uaio ; gładko zarównać ,
wyrównać: aiii!i)liii'i'ii , flliitt cbiicii , oerglóltcii , flialt pujen,
glatt ftrfidjcn. Ziyładzić zmar.szczki. 7r. — Zagładzić,
zgładzić , wyjfł idzie , wygubić , zagubić , wytępić ; ani'
rotteii, ocrnid^tfll. Zagładziwszy wszyslkich tych, których
rozumieją subie na 'przekazie być, sami państwo opa-

nowali. Kon. Lor. 56. Amurat był bardzo smętny , ii
nieprzyjaciela do końca nie zagładził. Haz. Sk. 257. (nie
poraził , nie zniszczył). Wszystkie ich okrutne wojsko ,
Jowisz spuszczonemi z obłoków piorunami , zagładził na
ziemi. Lib. Hor. 66. Giniemy, już nas wyroki zagła-
dzą. Nadzieje żadne r.itunku nie dadzą. Zab. 13, 155.
fjar. — Zagładzić z pamięci, wypuścić z pamięci, od-
dać niepamięci; aui bom ®fCiń4tnilTe , ani bem 5liibciifen
ucrtiloeil. Niezagładzony, nie do zapomnienia , inezapa-
miętny ; Ross. iie3ar.i<ijiiMbiii , uesanajuui. ( 'mezagła-
dny). Poległ .\iążę Heiirjk, zostawiwszy w kraju nie-
zagładzoną pamięć haniebnej klęski. Nar. Ust. 4, 80.

ZAGLA.NCOWAĆ cz dok., glancując zatrzeć, zagładzić;
iilicrglaiijeii , iifrgldnjcn , fllatijcnb (iiieinn4)cii , (jlcidimiidicn.

Z.4GŁASK.\Ć, f. zawłaszczę cz. duk., Zagłaskiwac czesi!.,
zagłaskuje pr., głaszczeniein wygładzić, zarównać; Hon.
3a.ioiuiiTL , 3a.iauiUfiaTb , gliitt fłrriii)cln. Nic bez przy-
czyny Nie zagłaskałeś sobie zjeżonej czupryny. /?<•_/. Wis.
i 59. — Fig. Ir. Przyszedłem na rozrywkę, żeby się
oczy ludzką posoką przerażone, zagłaskały. Fil'h. Sen.
list. 39. uspokoiły, zaspokoiły, załagodziły; briailitigcn ,
[leiiibidCii.

Z.^GŁĘBIC (Z. dok , Zagłębiać niedok. , głęboko zapuścić ,
titf biiicin Inffeii , pcrticfen ; Vind zaglobozhiii , sglobozhi-
ti . sabrefniti ; Hag. zadijbsti, (cf. zadłubać); Eccl. BOrjy-
ÓJflH). Zagłębienie, {Viitd. zaglubozhenje , sglubozliiije ,
sgloboknost, sahamanje). Zagłębić się taimk. ; l'in^. le
saglobozhiti , fe sahamali ; Hag. zadiibstise u misao ; za-
głębić się inysląc , w myśli się zapędzić , fid) iinncin •)«<
ticfcn iil ©Cbilllfcil. Spytaj się ludzi , którzy się nad
tym od niemałego zaołtjbiają czasu. Koii. Lisi. 1 , 68.

ZAGLEGOTAĆ. Z.\KLEKUTAĆ ob. Glegotać. Kl.-kotać.

ZAGLIK, a, m. , ryba morska, nautiius , naiipliits Flin. ,
piseis dictus a similiiiidine , guum habel rum naui vetife-
ra ; nerilae , ex concharum genere , iiaoigant , eoncauam
sibi partem praehentes , alteram ronvexa.m aurae praebtn-
tes. Cu. Jh. 1565. ber i5coel(i|i^ , bic licflc Imiif4>el . tti
©ffller. ZAGLISTY, a, e. — o adu. , z ż.;glaini . pełen
iaglów ; mit (scijclii,, ooU Seod. Segel>, Zaghsta nawa.
6^1. Th 1565. Za 'listy bieg, pod żaglem, veU/icut
cursus. Cu. Th. 1565, ef żaglonośny, żagl«dolny.

ZAGLIOWAĆ, ZAGLIJOWAĆ c; </»*, 'zacząć wlij''*:"^. '^i-
palać, rozpaliwszy zaoliybć . zakrzywić; iliifiliiitcn itlubrilb
ju iiiadicit . (iii^olfi(irn . im @li'it)eii anbeiijcii , fnimm briigen.

ZAliŁOniĆ cz. duk., Zasłabiać iiiedok. , zagł.ibić . zaklimć.
Diidz. 75 C/l, T/l, 1365 zanitow.ić . scrfciilfii , umiiften ;
(Hag. zagl.1vili , z:iglavt;livati concludere , zagl»va cunclu-
iio, zaglayak < klin ; Hosn zaglayili , syrriscUi earumina-
re , zakońizyć ; Croat z»glavl_\lujem , zaglayjyam capile
tuo , /iiiio , cuneo, cl", głowa) tibulore , wcspołek spoić,
zlutować, z.igłobić. Ma'Z Figo, utykam, zagłębiam, za-
twierdzam. Slair.. Szpony te nie mają czopów, tylko
ich końce wpuszczają się w pł4<izi-zyinc wnętriną ścia-
ny bez zagłobienii. Jak. Art. 2 50i. Z ciężkiego żalu
klinem łacnoćby ciało swe w grobie zagłobić Pot. Hyl.
02. (zagwodżdzić, zamknąć, zawrzeć, zabić). Znowu
pod Tapsem co z drugimi rubi , Jak Scypiona z Pcire-

ZAGŁOBA

ZAGŁUSZYĆ.

ZAGŁUSZYCIEL - ZAGNAĆ.

755

iuszem gniecie , Jako w Utyce Katona zaylobi .... Chroic.
Fars. 1.^. ziimkiiawszy ilo samobójstwa przywodzi. ZA-
GŁOBA , ("ZagKiba. Tl), herb.; podkowa w polu błęki-
tnym, barkirm do góry; przez nią szabla idzie; nad ko-
roną orlo skrzydfo , strzałą pszeszyte. hurop. 5, 58, citt

ZAGŁODAC cz. dok., zacząó głodać t. j. gryźd, zagryzać,
olrgryzae, 511 Itcbcifeii anfaiiflCii. ZAGŁODMKĆ nijuk. dok.,
zaciąć głód mrzeć , głodem zamrzeć ; nnfaiigcii biiiiijng
511 lueitcn, ypii .C)Uiigcr fĄiinid) , eiciiP ircrbcii. Zagł,)dnia-
le i wychudłe bydło z rykiem po polu tuła się , szuka-
jąc żywności. Slas. Num 1, 51. ZAGŁODZIĆ cz. dok,
głodem zamęczyć, mit ^imgcv C|ualcii, fdjwni^eii. Sucho-
ty przydają się koniowi z długiego zagłodzenia , gdy nie-
wiele jadając , często a wiele pracuje Crcsc. 557,

ZAGLOLOTNY, 3, e, — ie adu., vdivolvs , lecący, pod ża-
glem, iaglisty; fegclflicgfiib , mit oollem ScgcI. Żaglolotny
okręt. ZbU. Dc C 2. Jward.^ Wl 175. Okrętu" żaglo-
lotnego żeglarz napchnął. Zebr. Ow. 59G ; veiiferam
nauem. On to właśnie lak czyni , jako ów co morze
W zaglolotoYm okręcie w daleki kraj porze. Zbił. a 4.
Morza żaglójotne. ^A. Kchaii. 9. ZAGLOiNOŚiNY, a , e ,
ffgcltrcigciib , relifer. Pomyślnym od brzegu powiewem
Uniesiona łódź płynie żaglonośnym drzewem. Gładko bieg
swój kierując. Żab. G, 576. Nar , Nar. Dz. 2, li 7.

ZAGŁOW El\ , wka . ;»,, poduszka pod głowę, cf. wezgło-
wie; citt feaiiptfitTciI , Sopffiffeil. Ci'rvical , zaijłówek. Urs.
Gr. 157. Zagłówek, poduszka ZAGŁOWCZAN.\. Mącz.
'Trunny tvle przybyło, że i zagłówek włożyć w nia mo-
gli. Sk. Dz. 665.

ŻAGLOWY, a, e,_od żaglu; Garn. adrene ; Hos.':. napy-
CHUB , lacgel'' . Żaglowy drąg; Slnr. źeźło anienna. Cn,
Th. 1565, (ob. Reja). Żaglowe płótno, parć i Vind. ja-
derni pert, jadroyina ; ^ftos.?. napycnHa , nap3'CiiHKa , pa-
BeiayKŁ, SRasciitiitb. Żaglowy rzemieśnik , 'żaglownik ,
co żagle robi Russ. napyciiHKB.

ZAGŁUCHNĄĆ nijak. jednlL, być zagłuszonym , nieco ooJu-
chnać, 'olchnać, zacząć utrącać słuch; ctiimś DctaitOt
IVCr&e!l , tnilb iDCrbeit ; (fiag. zagiułjnuti). . Uszy ich za-
głucliną. Dudn. Mich. 1, 16. (uszy ich ogłuszeją. Bibl.
Gd.). Zagłuchły Ross. 3ar.iox.iiii».

ZAGŁUPIC CZ: dok. , głupim uczynić , na głupca wystry-
chnąć ; ciiicn bmitm ma^in , ola bumm bnrjłollcii. Nie za -
głupił-li bóg mądrości świata tego? fiudn. 1 Cor. 4,21.

ZAGŁUSZYĆ , •ZAGAŁUSZYĆ cz. dok.. Zagłuszać niedok.,
głuchym kogo uczynić, słuchu pozbawić, uczynić że
ogłuchnie; cincn taiili mad; en , Je* ©c^orS tcraiilicn , i^n
bciait&en , uDertdu6cn ; Croa/. zaglushiti , saglushiii, za-
glussiijem , zaglusiiujem , (zaąuchujem < zaduszam , zatłu-
miam) ; fiag. za^jliisciti, zaglusciyati ; Bosn. zaghiscjati ,
razbiat glavu rjecima : Ross. sar.iyiuHTb , sar.iyoiaTb pr.
el Ir. Lubią oni zabawy zagłusznjące. feal. 50. b , 29.
hałasujące, wrzaskliwe, szumne, szumem odurzające,
ktnubcnbe Scrgiiiigimgen. S?atan począł zaślepiać i za-
głuszać onego człowieka niewinnego. Rej. Post. M mć>.
Zagłusza mie opowiadaniem dzieł sławnych. Teat. 6 ,
100. (zakrzykuje). Trafiło mi się w izbach sejmowych i

trybunalskich bywać zagłuszonym. j|/i)n. 63, 1 1 1 . Plotka-
mi go swemi zagłuszali. Bnz. Ust 28. Jak on przyj-
dzie , z góry na niego obiedwie, zakrzyczcie go, zaha-
łasiijcie , zatiłiiszcie. Teal. 16. c, 102. Świegolliwi lu-
dzie, nie nió«ią, ale uszy zagłuszają, 'zanieprażiiiają lu-
dzi, rzekczą, szczekają. Eroz. Je:. Ó 5, 6 i. Okropnym
krzykiem góry zagłuszył i la.sy. t^ot. Arg. 239. — g. Za-
głuszyć, zadurzyć, odurzyć, przytomności i zmysłów
pozbawić jibys et mor.:, Detńudcn, ber ©piftcSgcgnimart It-
rnubcn, bcv Siiine [icrnubcii. Trunek ten ma moc na-
tychmiast zagłuszyć człowieka, jak trucizna, i sprawić
sen na półijodziny. Teal. 52. c, 17. Zażywaj, czego
król Mitrydates zażył, Byś zaś czego nie ]iołknął nie-
zdrowego, acz ci kiedyby się nie powiódł laki kąsek,
snadnie O zdradę nocną j i tych , co cię 'zagłusza. Opal.
Sał. 46, (zaduszą, uduszą, zadławią). — § Zagłuszyć
rośliny, zalłumiać je gęstwą , . f Panjctt im 3Bnl'§tCimie
erftirfcil. Wybujałe drzewo Crni krzaki i zagłusza, coby
owoc niosły, hras. W. 59. Fiołek albo majeran , 'ci 0-
ciaj pięknie pachnie, nic nie jest, kiedy go pokrzywy
.zagłuszą. Rej. Zw"^4S ft. — g. fig. Ir. Sfawę ich mę-
czeńską zagłuszał, jakoby ich \0 grzechy zabijano. Sk.
Dz. 251. (z.ićmił, umniejszył, szkalował). Ty panie mą
niewinność objaw' zagłuszoną. l'aszk. Dz 42 ( pognę-
bioną. zpotwarzoną). Stało się przez żydów w roku
1598 u Tarnowa jakieś okrucieństwo, ale zagłuszyli zło-
tem. Sjir. 1559. zacLszvli . uciszyli, przytłumili, stłumi-
li, zatarli. ZAGŁUSZYCIEL, a,'m., kló'ry zagłusza, bcr

, Sctaiider, Crfticffr ; ^Ray. zagluseitegl;. W rodź. żeńsk. ZA-
GŁUSZ YCIELK A , i.

ZAGLUZOWAĆ, ZAGLÓZOWAĆ cz. dok. gluzując zamazać,
wymazać, zagładzić, wytępić; ailS^rcidiCtl , ailfrabirett ,
n'cgmnd)cit , iDcgliriiigrii , niiirottcn , »crtilgcn.

ZAG.YIATWAĆ , 'ZA.MATW.AĆ cz dok., gmatwaniem pomie-
szać, w kupę jedno w drugie wgnieść, wcisnąć, wrzu-
cić ; itntcr ciiinnbcr jiifammeu fnctcit , in ciiiś jiifammeit 'brii«
(fen, ycrmifcfKii ' »eni>irrcn pr. et fig. tr ; Sorub. 1. za-
schmatara. Nie z tycli to maick urodzona dziatwa Mo-
rze to ścierwy Puńskiem! zagmatwa , Lub Hanibala prze-
szyje popłochem. Hor. 2, 71. Nar. zat_\ka, zapycha, za-
pełnia ; iioll ftopfcn , nnftopfCII. 'Jedno po drugiem robi ,
a,ni się to zagmatwa , bo wszystko porz.-jdkicm czyni.
Juhi. Tel. 526. Tiic zapłacze się , nie zamota się , nie

- zamiesza się ; ei »crji'^t fid; ridit, »fV!i'ivrt fitft nfcfit. My-
śli ciemne zagmatwane i n'epnr?ądne. Gol. Wym. 219.
Tę sprawkę tak zamatwali , że mi aż łeb trzeszc/ał. Teat.
45. r,-8. Wyb. — Symbolum ś Atanazego w xiężnicy
Rzymskiej zagmatwane długo było. Sk. Dz. 213. zarzu-
corie, zawieruszone; ucricgt, uittwonbrc Sac^cn BcrmifcCt,
ticriorfit. ,

ZAG.MERAĆ er., dnk , gnierząc poruszyć , zawieruszyć; ocr-
fra['t'clii . 3iifvnDI'clu.

ZAGNĄRIĆ, ob. Zagnębić.

ZAG.\.\C , "Zazonąć cz. jedntl., f. zagna , zażcnie , zagoni ,
Zagonić dok. Zaganiać, 'Zaicniać niedok., [mylnie: Za-
gnać, f. zażenie. Zagonić, f. zagoni; a Yerb zażonąć
niema 2] ; Boh. zahnati , zahnal , zahaneti , zaźenu ; Slov.

95*

756 ZAGNAĆ. ZAGNAJAC-ZAGNIŁOŚĆ

tahśnjm ; Sorab. i. fahnacź, zahanam, zacieru ; Sorab. '2. roty, mieczem sobie ściele drogę. Bardz. Luk. 122. Pers

zagnasch ; Yiiid. sagnat, sagnali, saganjitti , sagoiiili, porażony Rozsypką w góry uchodził i w lasy; foszedf

zatirati, (to l'voie saprav;li , sagnali ' zatracić , zainarno- wciąz za nim Tankred zaijoniony. P. Kihan. Jer. 14.

wać majątek); Croat. zaijanyani; tiosn. sayhnatli ; Hag. ZAGXAJ.\G , oh Z.ignoid. ZAGNIJ, ob. Zagiąć,

zaghnatti ; łiois. auriiaib, aarouHTb , saraiiiiuaTb ; zagnać, ZAG.NĘBIĆ , *ZAG.\ĄBlć cz dok., gnębiąc zatłoczyć, ttef

zagonić, zaganiać, zapędzić gnaniem, gi.nieniem ; big- iinterPrucTcit , tiinunfcr brutfen pr. et fig', tr. ZAGNĘBICIEL,

iDO^in jagen, trfiben, lii« (liiitfr timM jiin Irdlien , jagcn. oh. Pognębicie!.

Zaganiam bydło gdzie , pello procul , vel trans fluniiim , Z.\G.\IATAĆ , ob. Zagnieść.

ultra siluas pecus. Cn. Th. 1305. Luda chłopię, lada ZAGNIŁ ined. dok., Z ignić się zaimek., 'Zagnijać , Zajni-

wyroslek miał to z serca , ze one bahatyry wielkie, tłu- wać niedok. , zgndizną zajść, aiifaulcii , in JaulniJ ubcp

stc , brodate janczary, jako niedźwiedzie jakie zaganiał. gctiJn, (cf. aełiv. zagnoići; ^'irt'7. sagmli ; Butn. saghnilli ;

łJirk. Chodk. 8. odganiał, odpędz.ił, pędził przed sobą; « Rag. saghnjetli; Hoss. 3arHHri> , aaruUBarb. W pier-

fic tricbeii flC lUCfl, triebcit fte oor fid; ()'"• ''''^y gniazdach wszym gnojniku gnój nowy zagnijał i dostawał dobrze,

kokosz jelenim rogiem kurzyć; bo jego wonią weze i Cresf. 81. Dźbła imane mają być w wodzie moczone

inne robactwo precz zagania. Cresr. 58'2. odgania, od- tak długo, *aze się zagniją, iżby włókna od drżenia ode-

pędza, odpłasza , wilrzymuje ; treibt fte lOffl , oertrcibt JIC. wstały. Cretc. 189. Te rzeczy najrychlej zwykły się za-

Co cię zagnało w nasze stanowisko? P. Kr.han. Jer. 87. gnić, które są bardzo wilgotne. Sijxl. Szkt 145. Oleju

co cię zajiedziło , przypędziło, mii \ial biĄ bi^ JU \xni wszoUkiego i oliwy chowanie, aby się me zagniły i nie

I)crjclriebfn? Osła sierolczynego zaganiali, i brali w za- kaziły. Sleszk. I'ed. 275. Sienn. 577. Wino mogłoby

stawie wołu wdi)wine:40. I Leop. Job. '21, 2. (osła siero- się przez długie chowanie zagnić, i miicliy i motyle za-

tek zajmują, liihl. (id; pędzą zajętego do siebie, fte rodzić. Smotr. Lam. 189. fłyby się prędko w żołądku

treibeti itiii ju fid; fort, trcibeil itiii finj. O pijanicy mówią, psują i zagniwają. Sak. Probl. 150. lUadko mąż bywa

iż idąc kaczki z:>gania. Dmur. U 4. tacza się, ber Se' trzeźwy, 'zawżdy się popiją, Wstaną ku południowi , oizy

łnmfiie turfelt, trcibt bic Guicn eiii. -Z ciemnych "szelin i im zagniją. Oiel. S. N. 21. Zagniły, Hag. saghgnio,

krzewistej łozy Z iż''nia w kupę rozbłąkane kozy. Ztb. 9, n. p. Najlepszy jest pokarm drzewom muł z k.iłu idbo

17. spędza, er trcibi fic Jilfii;nmfil Zignanie, zagonie- z błot, w miernej wilgotności zagniły. Cresc. liCl) ZA-

n.e ; tai .©intrcidcii , X)i"j'i9fii. SiTtretbeii , Scrjagfn, ffieg- GNICIE, zagoiłość, ba^ Jliifaiileii, aiijel^eiiDe ij.iidiiij. S.i.lziec

Ireibcii, 2iS .ijj ajcn , ©intrtiben, 6iiij'iijen ; Hjss. sproiii , ziele świerzb i inni krpsty zagnicia "spądza. Syr. iHi.

sarOHKa , (cf z.ignn). Zagnanie, wygnanie, wygnań- ZAG.NIESG, zagniótł, zagnietli, f. zagniecie, zagniotę es.

sl.^o, i'n.c,istwo , jasyr; Viiid. sagnaiije , .^agon , bie dok.. Zagniatać,' Zagniotać niedok., gniotąc zaprawić,

SBejtreibuiig , 5B.'ijfu|)ru:i(] , ©ifiJnO^ni^aft , tsai 6fil Sfy- zaczyn ć, zatłoczyć, zadusić; pcrfncteii, ciiifncteti , juiam«

szeli , IŻ Cl, C) przyszli z zagnanii, bu 1 iwali kościół. metlfltetClI , jumilimenbrurft'!! , CrDnicfeil ; iUih. zain.ićkali ;

Hadi E-Ar. 4, 1. (luj, który przysz.-df z pojmania. Croat. z ignyeliijem). Dziesiąta część mąki pszeiim-j za-

Bibl Gd.; z niewoli Bildlońikiej). — §. Zignać kos,'i do gniatanej 3 Leop. Exod. 29, 40. (dziesiąta część 'zemły

czego, zipędtić, przypędź. ć , zachęcić usilnie, IDDJU Oli' polanej olejem tłuczonym. 1 Leep.; zmieszanej z oliwą

trelben. F*ieszczone panięta do ż.iJnej się rzeczy nie wytłoczoną. Bibt. Gd.). Wziąć lej gliny dwie części i

przygadzjją , tyją jako wiaprzowie w domti , na wojnę kIc|u trzecią czę^ć , lo czystą wodą zagnieść i zrobić

ichnie zażeoiesz Birk. o Ecorb. 30. Samo nas przy- kukiełkę. Ton. bkl 8G. Zagniecienie ; Rost. aatcbci , aa-

roilzenie do te,;o zagania, abyśmy sie starali być pozy- MbCKa, (cf zamieszać;. — Wszystkie nieszczęścia ra<eni

tccznyini. Fitnh. Sen: li^t. 31 — ^. Zum-i. Z'g'inić się, na mnie się zwaliły, boje się żeby ranie nie zagniotły,

zapędzić się za kim, zipułcić się guniąc , [lędz-ącsza- T<'al. 3. h, 63. zatłoczyły.

ciec się, zabiedź się; Cfa. sagajnam se, iia.lirfiliicn , It.icb' ZAGNIEWAĆ cz. dok., gniew wzbudzić, cf. rozgniewać;

fcgcn, im 3łii.tl'fti'n Jit n).'it rcniieit, it.^ iisijiegeitD jii meit $itm i'iXi\ aiilbriiigen , órgerlict) niiiĄen. Ta odpo*iedź

eiltteriicn, Sjerlailiflt , oertii-feil. Zigondi się za .-mni, aż Kromwela zagniewała Zofią Zab. 14,330. Hen Z-igme-

do Gideona. Bidn. Jud 20, 45 ( yondi iidi aż do Gi- wjc się. oburzyć się; aufiiebradjt IPCrbeit, iu 3i'f" 9''*'

dcon. 0(6/. Gd ). Trafiło się jednemu z Hunów zago- łben ; Ecd. npiipasnitBaTlICH Fortuna na lud zagniewał*

nić się za jeleniem przez rzelię Woflie Biel Sa>. \ii się potężny. Bardi. Luk. i, 22. Powiedziano o Nabu-

Zagonił się dzik, clicąi; nosem obierać wisząi'ą. Zehr. chodonozorze , piekło zagniewało sie na zabieżcnie przyj-

Ou>. 193; (ibat\ Różneini miejscy poszedł nieprzyja- ścia jego. Zyqr. Gon. 429. Zagniewany, oburzony; a::f'

ciel; gdy się na j>'diiyin zażeniesz, z tyłu cię drugi qeViMbt , ńrgerlit^ , joriiig.

oskoczy. Krom 201; inteijui. Stać o co, zagonić się ZA(i\IEŹI)/lć ci. dok.. Zagnieżdżać niedok., (gniazdo zało-

bez wstydu, około białej głowy zabiegać, prorari }fą-z. żyć pr. et. fig. tr. , eJItllJfłeil. — Zagnieździć się zaimk. ,

Zii-onioiiy, zapędzony, zapę Icin uniesiony; im Sadticjen fid) eiiiiiifłen.

begriifeii , n.idifeBeiiti , fid) im 3ł.iJ)jiia?ii oertiefenb , jit i»dt "ZAG.MJ.aG, oh. Zagnić. ZAGMŁEK , łku , m, ZAGMŁKA.

jajPnb. Ogar *pądu*y. d')bry, doświadczony. Poszedł w i , i. . cokidwiek zagniłego . rzecz zagniła; JaulfJ , Ser«

góry, za wicKim zwierz.-m zagoniony. Pot. Arg. 2S2. faultf^ , plur. Zaamłki. Dfrfuilltfi S^uq. Z.AGNILUŚĆ , ści ,

Natarczywie cesarski hufiec zagoniony, na gęste natrze ż , zajście zgnilizną, bał Jlnfauhn , bif JiiuliiiJ ; Bon. rui-

z A G N 1 Ł Y - z A G o D z I Ć.i

Z A n O I Ć - Z A G O N.

757

ioqecT!>. Obleczone jest ciało moje zagniłościa i smrodli-
wym prochem. 1 Leop. Job. 7, 5. (obleczone jest ciało
w robaki i w fila^astwo z prochu. Bibl. Gd). Kościół
klory pierwej wonnemi prochy, mas'ciami i kadzeniem
paciinął, jako teraz zagiiiłośi'iq ścierwu i szpetną wonią
trupów a ze krwi rannycli napełniony jest! Jer. Zbr. 182.
Naciast jest ciasto z mąki ciepłą wodą zaczynionej . za-
gniłością zakwaszone. Syr. 998. Te malerye , z któremi
woily bywają pomieszane , tak daleko są od zagniłoś''i i
zaśmierdzenia , jako niebo od ziemi. Si/zL SM. I45.
Choroba ta bywa z zapsowania i z zagniłości pokarmów,
która zagnifość dla słabości ciepła przyrodzonego w sta-
rych ludziach być musi. Suk. Prohl. 75. W ciele dzie-
cięcym wrzedzienice pochodzą z zagniłości wilgoci. Spicz.
8 Wino zaf^nije się w ciele , a z cnej zagmłości bywają
niemocy. Uned 43tJ Wino wonne vv sercu krew' czyści
od wszelkiej zagniłości abo zaduszności. Gresc. 570.
W póFnocnycth kraina^ih z zagniłości krwi czeslo bywają
gorączki Petr. El. 87. Z.\G.\iŁY , zagnile . ZAGNIWAĆ,
oh. Z ignić.

'ZAGMOTAĆ, Zagniotę, ob. Zagnieść. ZAGMOTEK . tku ,
• m. , cokolwiek zagniecionego, etmai 2n\anmm\Qdiiekki.
Zagnintek u palca, zadzierk , zanokicć, bel" !)?ictnagel
om ginger.

ZAG.NOIC cz. dok., Zagnojać medok., gnojem zapełnić, za-
pluga«ić, zamierzwić; Iicmtftcii, mit OTift aafiillni , o£i'uu=
pttiigcn pr. et pg. Ir. Cit. Tli. IÓGj. — g Zagnoić,
czynić że co zagnije = w gnój obrócić; faiilcii ma--
ijtn , iii gmiliiiS ulicrgc^ni Injfcti. Zagnoić się, zagnić, m
gdulntg iibcrgibcii. Drzewa okładają liściem i wylłoczone-
mi gronami, aby one rzeczy zagnóiwszy się, więcej do-
dawały drzewu 'wilgoly ku obfiiszemg obrodzeniu. Cresc.
59 Zagnoić ranę, zatopić, cttcrii mat^cn. Zignoić się,
zaropić się; eitcrn , iii (Sitcntng iiticrgc^f ii ; Hoh. zahno-
gili se , zagitrili se . cf. zajątrz}ć sie.

ZAGNUSMC 'S. rfoŁ, Zagnuśniać niedok., gnuśnym uczynić,

i traje inadjcn. NiedbćiNtwo i nieochędoslwo rozum zagnu-
śniają. Maci. Okrzepła dzielność a pokój zaspany, Gła-
skał niesforne i zagnuśniał stany, hniai. foez. 1. 209.
Z.AGMJS.MEC nijak, dok., stać się gnuśnym, faul Ullb
trńgc U'cr6cn.

ZAGODNY, a, e — ie ado. , zagadzający, zagndzony, do-
gadzający, dogodny, odpowiadający; i)erglct;^ciib , nuśglct<
djciib, jutrfiglid; , crfpricBllc^ , emfprct^ciib. W próżny żołą-
dek me oslre, lecz clifodne Wpuszczać polrieba rzeczy,
i trunki zagod.ie. f/:r. SU 217. ZAGODZIĆ cz. dok ,
ZagaJ.zać .lied 'k. , załatwić sprzeczność, pogodzić prze-
ciwieństwo, zajednać; niu'gltid)cn , bie SSBiberiprut^e liiben,
0llc§ gut mar^Cti; (Slnv. zahazugi projicio, cf. ugodzić).
Spory łagodnym sposobem zagodzić można. Gal. Cyw. i,
53. Mnie się zdaje , że lepieiby jakim innym sposobem
zagodiić tę sprawę. Taet. 29, 12i. My zamilczeniem
tych imion, kłótnią tę zagadzamy. Kpcz. Ukł. 149. Mam
Urazę do Wac Pana, pojedynkiem niezagoilzoną. Teat.
21, 177. która się nie da zagndzić przez pojedynek,
JinauSgleiĄbar. — VVzajemnie sobie co dać, uczynić albo

zaniechać, zowie się zagodzeniem. Gal. Cyw. 3, 2i4.
mcd^fclfeitige SIiigglciĄuiig.
ZAtiUlĆ cz. dok.. Zagajać niedok., {disliu/. zagaić, zagajać),
gojąc ranę' zamknąć, wyleczyć, etiie 3Butibe 5!i[)cilcti ; Uoh.
zahogiti ; Yind. sazciiti, obzeliti, dozeliti , (ci. ocalić
cf. cały); Ross. saaciiBnit , 3a«HB.iaTb, (cf. zażyć), pr.
et fig. Ir. Pianę tak długo utworem utrzymywać , aż się
od spodu zagajać zacznie. Perz. Cyr. 86, Ross. saHtUBaeti.
Najszkodliwszemi bywają gojące plastry , które rany i
wrzody jako najprędzej zagajają. Perz. Lek. 507. Nie
dopuszczać się ranie z wierzciiu zagajać, bo otok, nie
rniawszy którędy odchodzić, wewnątrzby ściekać musiał.
Perz. Cyr. 86. Ja-ć zagoję bliznę twoje, a z ran twoich
wygoję cię. 1 Leop. Jer. 30, 17. (ja-ć zdrowie przy-
wrócę. Bibl. Gd.). Proszek ten rany zagaja. Spicz. 8.
Zagojenie, Ross. sa^ciiBaiiie , (cf. zażywanie); Ezcl. aapa-
menie , 3a;KHB;ieHie , fcf. zarościć). Zagoi czas te ranę,
kióra ją dziś boli. Teat. 26, 8. Jego słowa podwoją me
męczarnie, przychodzi przeszyć me serce, i źle zago-
joną otworzyć ranę. Teat. 50, 57. — Nie zagojony,
"niezagoisty , nie do zagojenia, Ull^cilkr. To są śmier-
telne te razy a srogie rany jego , a nigdy niezagojone
ani uleczone żadnym wymyślonem lekarstwem świata tego.
Rej Post. J i i 4.
ZAGOLIC cz. dok., goląc zaciągnąć, ucrrafiren , oerBalDireit ;
Ross. saópnib. saópiioarb. - §. Zagolić, Zagolnąć jediuL,
zamachnąć , jinetl $icl) »evfcf,Cll.
ZAGON, u, TO., Zagonek; nku, »«., zdrbn. , narolizacon,
to co po ogrodach grzęda, pewna liczba skib i brózd,
od dru.,'ich większą brózdą oddzielona; baź 2l(fcrIi.'Ct ,
5'dbbcct ; Doli zahon, zahonec , zahonćek ; Surab. 2 (a-
gon , (goni); i'ora6. 1 . hone 7r/(/(?;-«m, st.ijanie, staje, cf.
(wygon), po \)on»ch jiigeralim , woszrietk , (cf wzryć ,
wyryćj ; Yind. greda ( grzęda ) , sagon , sagnanje = za-
gnanie, wygnanie, wypędzenie, zapędzenie; Croal. po-
goń, uralnik limes decumanus in oyris , .viiieis , cardo ,
{ob. Uwroć); Slav. slog, flog, (cf. słój, cf. złożyć),
[Hoss. aaroHi zagnanie, zapęd, zawód, lyle ile w je-
dnym zawodzie ubiedz może, oddzielna roli; sarOHluiiKl
zaganiacz , marudarz marodeur , HsrOH^ wpadnienie, na-
paść , "wtarczka ; Eccl. sariiH^ luii óoposja) Sadzić po
zagonie albo po skibach. Cu Th. 1566 U/ugie w 'lechę
układał zagony, A polym brjły rozbi|ał przez brony.
Clirośc. Job. 13 i. Zagony albo 'gruby, 'ilru!<dzie grzę-
dami zowią Cresc. 502. Na kilku zagonach, zwycz.ijnie;
jak szlachcic Podlaski Teat. 1. b, 59 (nie wielki dzie-
dzic). Na jednym zagonie siedzą. Cn. ,4(/. 1296, (cf. trzy
o jednym oszczepie|. Zagonem, zignnanii, grzędami;
Ross. norpH4HO , rzędami, bcctft'eife , iii Scftcn. — Synecd.
Zagon, rola, pole uprawne; 3lcfcrfi'Ib . 31rffr , gciD. Miły
zagon ojczysty, lub pracą nabyty. Miłe prosie poszycie,
i dom nie nakryty. Bach. Ep. 64, ( cf. szlachcic na za-
grodzie , równa się wojewodzie). Czy to w niepłodnym
piasku posiać myślisz żyto. Próżno pracują woły, i pług
orze. Bo się w zagony nie obróci morze. Ghrośc. Ow.
64 , (cf próżno orać morskie brzegi). — *g. Zagon na
szachownicy. Tr. szereg, cine Mcif/c gdber ouf bcm <B)<i)aiijbtttt.

758

ZAGOŃCZY - ZAGÓRNY.

Z A G O n S Z Y Ć - Z A G O II Z K Ć.

— *§. ilitit. Zagon, 'wtarczka , zabieg, zapęJ , zapad,
wycieczka, pailya żołnierzy na 'wlsrczkę idai\vch ; Sreif'
paitbcij, Streijjiia, Strcifcrcp ; Boh. śiralt; Hag. rób^na ,
vuly. robi.i, (ff. 'rób, 'rab). Verba muttijilicia in re
beltica cpud nostrates reperiunlur , melaphorice nunoipata,
guule etł Zagon quod nomen sultum agri, el etiam alum
Tularici egiiitalus tiolat. J o a n. Z n m o s c i u s ap. O r że-
li u m in hiflor. Inlerr. C. — Zagon tiansfeiiur ad rem
mititem , vi Z:igoiiy rozpuścili Tatarzy, zagonem iść. Cn.
Th. I5G6. (lecz u\vaiaja>'. żrzódło słowa zagon, od za-
gonienia, zagnania, gonienia, i wzgląd mając na zna-
czenia legoż słowa w Windyjskim i Rosyjskim dyalekcie,
utrzymaliby mu/na , że znaczenie zagonu jako *wtarczki ,
wpadu , napaśi'i , jest pierwszym , jako grzędy rolnej
przenośnym , na kształt uwroci od wracania , staja od
stajania). Krzyżacy w z.ngony puścili tysiąc ośmset 'rej-
terów, którzy wiele Litwy pobiwszy, z wielkim się 'poło-
nein wrócili Stryjk. ib6. Bisurmanin w zagon rozpuszcza
psy swe rozjuszone, Częstem zwycięstwem mając opo-
jone. fiak. /'ob. Biij. Tatarowie Ruskie ziemie wojo-
wali , przeciw którym Jan Łaszcz z rycerslweir. zebra-
nym wyprawił się prędko, zagon pierwej, a potym kosz
ich poraził. Biel Sw. 246. Drapieżne zagony Tatarów
często gromiono. Slnjjk. Gon. X 5. Tatarskie kupy pu-
stoszące kraje, w dawnych autorach nazywane zagonami,
które rozpuszczali Tatarowie w czambuł. Czart. Uyśl. 100,
(cl", cza(nb)ił). Niektórzy nasi rotmistrze w zagony jeż-
dżąc, wiele wsi spalili i korzyści wywiedli. Biel. Śiv. 2G(j.
Wy zaś w ich kraj, kiedy chcemy, zagony puszczamy,
I plon z ich pomieszkania zawsze sprowadzamy. Jahł.
Teł. 14-I. — Impr Ir. Zagon, zawód wojenny, wyprawa
wojenna , cxpedy.-ya , SrteGŚcrpcbition. Numa ku kori<-owi
zagonu już ma doświadczenie starego żołnierza. Slns. Num.
1,101. — § Zagony, turnieje wojenne, bitwy; SriCiJśgC'
lummcl, @.1;!ai)t, Sampf, Slrie.3. Z tobą wojenne zaczyna
zagony, liiinli, Traij.oO Id/.ie jak szalony , Olo do mnie
Z pięśoiaiiii Zii wodzi zagony, ih 401. — .^. Zagon za kim,
pogoń; bnś i)?iitbfff CII , bic 9Jad)fc6cr. W głębokie lasy
ucieka nocą, gdzie go zagony prędkie nie zoczą. IHiask.
liyt. 89. — Fig. Ir. Za mojej rozwiozłości puszczone
zagony, Wstydzę się, będąc w^nny . będąc osądzony.
Ti^b.S. M 106. za puszi^zom- jnj lejce, cugle, za 'y\
niehamowane zipeily. 'ZAGOŃCZY , a , e , zipedowy.
wlargająt-y, napa^eiwy ; ©tuifjllij^ ■ , @trfif - . Nigdy się
w iid) iiirustaoni-j walce nic nie końnzy, .Ani się najdzie
przerwa itli wrzawy zagońrzej. frzyh. Mili 200. ZA-
GO.NLSrY, a, e — o odv , pełen zagonów, z zagonami,
9oU 5lifcrbefte. Zagonisly grunt, zagony mający ; horius
in i]uo oleru semulitr sulcnlim Cn. Th. 1566. Ż.AGONO-
WY, a, e. od zagonu, 9l(fcr[>eet > , StCt>. Przymuszony
był do osiadania gruntu, przez innych poddiinych za
czynsz zagonowy zasiewanego, a przez to wyplonione-
go. Mon. 67, 194. Zigonowe owoce, mianowicie pory,
cebule, czosnki. Haur. Sk. 74. w zagonie, w gruncie
chow.ine.
ZAGÓRNY, a, e, za górą czyli za górami będący; Bih.
zahornj ; Sornb. 1. zahorny ; Rag. zagórski, Subsl. za-

goraz , zagoranin, f. zagorklgna , zagorka; Roii. sarop-
Huii : iransmnnianus. Cn. Th. 1366. fibfrflflMrflift^ , l)muX'
gcbirgifc^ , ultramoiitaiiifd;. Zagórnym kościołom kato-
lickim z Rzymu pajoeż dary posyłał. 6k. Uz. Uli.
Kraina zagórna, oh. Zagórze.

ZAGORSZYC Ci. dok. , pogorszyć ; \ind. sagrenkuvati , iicr<
fdilimmcrii , iDcit órafr inac^cn,

ZAGORYWAC, o4. Zagorzeć. ZAGORZALEC, Ica, m.. cilo-
wiek zagorzały, zapnlony, zapaleniec, zbytni gorliwiec;
eiit glamitienfiipf, Sraiifcfopr , Jpiffppf, 8l)^crfop^ Widznno
także zagorzalców, którzy uwzięli się gwałcić wszystkie
prawidła przystojności. N. Fam. .3, 62. ZAGORZAŁOŚĆ.
soi, s. , zapalczywość , $i|fópfi^feit, erbijiing , ob. Zago-
rzoriie , zagorzelina. ZAGuRZAŁY, ob. Zjgoizeć.

ZAGÓRZE, a, n , kraina za górą, bic @fgfnb ^inter bfiit
©ebirjje , jcnfcit? bcś (Scbirgee ober Sergea ; ślov. z-ibori ;
Rag. zagórje ; Ross. saropt^c. Za zagórzem ścieżkami
skrytemi Skradłszy się, górę nad niemi objęli. Jatt. Bak.
S 4. Z zagórza ich więcej jeszcze przybyło. KmU. Spit.
C 'i b. — Górnictw. Górzystuść tylna albo zagórze, ^iii'
tergcMrCjC , część spaczna gór pośrzednich zacząwszy od
najwyższego górzyslości szczytu , aż do przypierających
równin. Mter. ihkr.

ZAGORZEĆ, zagorzał, zagore med. dok., 2agorywać , *Za-
gorewać niedok. ; Boh. zahureti, z.ihurjni: Surab. i. za-
hofam szo , zapalam szo ; Carn. sagoręti , sagoręl , sa-
gorim ; Rag. zagorjetti ; Ross. saroptrb, sanuiarb , B03-
roptTbca; Eccl. Boaroptiiica , aaroptibCH . Bcnhutiiyib ;

- zagorzeć, zagorzeć się, zapalić się, z.ijętyni być od
ognia; ficft cntsiliibcn, nnbrenncn, in ^iut: ubcr Jlummen
gcrat(ieii , 5:1 (ireimeii anfoiiacn , (cf. w-uo. zagrzać;. Gdy
się z komina izba slofuwa zagorzała ; flayrunte triclinio
ex conceplii camini. Cn Th. lóGC. Jak się więc próżna
'kłosia słoma zagorewa , Jak się więc od łuczywa pa-
sieka zatlewa. Tak bóg w promienie zabrnął. Zebr. Ow.
16. Czasem tak mu się serce od tych -płomieni niebie-
skich zagorywa , iż dla zbytniego bicia zdało się, że
cRciałi) precz z ciała wyskoczyć. Wys. Aloj. 23ti. Zago-
rzało się gdzie, concepit (lammam alujuid. Cn. Th. 1566.
zajęło si.' oguem, zajął się ogień, wybuchnął; fS ifł
gcuer aii>3i3ffommcii , aii^gclTOdKn. W kraju tym , gdy się
zagore, tedy nie dzwonią, ale się sąsiedzi zwoływają
ku ratowania. Dai Hit. 58. Zagorzenie się domu , mia-

" sta, zapał, zapalenie, sed loco hujns wcis oiiień fere
tisurpalur. Cn. Th. 1.366, of. gore, pożar: bii6 in^ 3fucr
©CtatljCIl, bie gcilCWbninfł. Z»ł;oriały, zapalony pr. rt fig.
tr.; fliigcsiMibft , mitjtbrannt, crbift, «ntbramit, W nocy
baba latała, jak kot zagorzały. Zab. 15, 279. TieJ>. Pot,
Arg. 742. ijak kot. którego leżąrego ra ogidsku węgle
poparzkły, ogi>-ń skórę zachwycił, cl'.- jak pifs oparzony).
Z rana w bekieszkach , czapeczkach i z itkiw k:.ini, jak
zagorzali latacie za nowinkami: licz Aur. i, 16 b. (za-
palenie, szalenie). Zagorzałe pały, u tych kobiet mc
więcej w głowie, tylko tararaszki. Teat. 55. d, 19. (sza-
lone pałki, cf. zagorzalec!. — J5. Zagoryw ani od słońca ,
de hnmitie, exuri in tole Cn. Tu. 1566 upm cpnnfn-
ftidje Iribrn, poin Sonncnbranbc f^irad; ti<erb(n. Za^jorzkły

ZAGORZEL - ZAGOŚCIĆ.

ZAGOSZCZ-ZAGRAĆ.

759

człowiek solalus , sole correjittts , solatu laborans. Cn. Th.
I3fi6. Zagorzenie na słońiui czloka , siriasis ib. Sctilils
()ii!ii( iu'ii fcv SDiincii&ijic, 6ci- Somicnftic^ , 5oiinen)'d;iij5 ,
(SomiciifoIIcr) , t>ai i8latt)'d;ici5crt. — ^. Zagorzeć od wę-
gla ; Uoh. zahofeli ; a prunis vel uapore curbonario nati-
seam accipere , yoit SoMcnbaiiipfe , Ófciibiiiifte Detaubt iiicr=
bfll. Zigorzal od węgla , od zat^orzcnia umarł, zadusił
się. Cn. Th. 15G0. Zagorzały Hoss. yropt.mii. Apoplexya
staje się częstokroć z zajiorzenia , z leżenia, gdzie wę-
gle nie dobrze, wypalone były rozżarzone. Krup. 5, 650,
{ob. Zagarj. Życia niebezpieczeństwa , jako to piorun ,
zagorzenie , fetor i t. d Pam. 83 , nr. 543. — §. Za-
gorywa drzewo od słońca , więdnie , schnie. 6'/;. Th.
ióGG, cf. zwarzyć się, ®ni'n^fe, werben iioii ber ©onuc
ycrbraiiiit^ au>Jijclirauiit, niiśijcbiirrt, ycrjelirt. Zagorzałe dre-
wno, ziele, retorrtda arbor. Cn. Th. 1566, (cf. 'zapę-
ziułe, zainilkłe, 'zaliszałe). Pan zawiesza obłoki na po-
wietrzu , ku zasłonie od słońca gorącego , i ku odwil-
żeniu zboża zagorzałego. Żarn. Post. 2, 321 b. Zago-
rzałe zboża ' deszcz ożywia snadnie. Pieśń. Kat. 137.
•ZAGORZEL, i, I, ZAGORZELINA, ZAGORZELIZNA, y,
ź. , zagorzenie mianowicie od pieca, węgla, swądu;
Suiijłbctdutmni!, 5?raiif(icit yom Suiifte , {oh. Zagar); [Sorab.

2 fagorenischcżo , pschepaleni-icbcżo wypalona goli-
zna w polu). Na zagorzelizne lekarstwo; ten przypadek
przychodzi od pieców przep,ilenia , z swądu: z zimna
przyszedł.szy do zbytniego zapalenia gotowa głowy za-

- raza. Haur. 'Ek. 585. — ^ Zagorzałcść , zapał , zapal-
czywość; erbi|iing, gcuereifcr, Giil['reniiuiig. Ot złość, nie
chciała korzystać i siedzieć, Pożywać dary nieba, już
nie wiedzieć, Jak tę zagorzel o upór niewinić. Zab. 12,
405. Ko/^s.

ZAGORZKNĄC nijah. jednil. , zachwycić gorzkos'ci czyli go-
ryczy, stać się gorzkim, liittcr luerben; Sorab. i. zahof-
knu; {Yind. sashouzali = zażółcić, czynić gorzkim, za-
prawić goryczą).

ZAGOŚCIĆ, f. zagoszczę cz. dok , Zagościać niedok. , Za-
goszczać coniin. , gościa gdzie po<;tawić , posadzić, umie-
ścić; eiiieii &a\t wobin ['cIicrDcrijeii , uiitcrtiriiujcii. Zagościć
kogo u kogo. Budik. — Zagościć się do kogo , gościem
zawitać, wstępować; aVi ®aft ctiifpi-c^ieti , cinfclirfn; Ross.
aarocTHTbca , saromiiBaibca , saniipoBaibca. Gdzieś się
już zagościła? tro(7( W. 217. — Fig. Zagościł się był
grzech do Dawida króla. Birk. Zyg. 24. Te myśli bodaj
nigdy do serca mego nie zaglądały, ani zagościały. ib.
24. — Zagościć, zagościć się, gościem mieszkać gdzie;
a\i ®afl iDPbiien , fid; a\i ®aft aiif&alten. Każdy czło-
wiek, któryby zagościł między synami ludu Izraelskiego.

3 Leop. Leińt. 17, 10. (któryby "obywał. 1 Leop ; któ-
rzyby z przychodniów gościami byli między synami Izra-
elskiemi. Bibl. Gd). Lech herb orła u swoich Sarmatów
już dobrze zagoszczony zastał. Nieś. i, 5. zagnieżdżony,
wprowadzony, wzwycz^jony, zagęszczony; ciligcffllirt ,
ubiitfe aiigenpiiiinen, goiróbiilicl). — Zagościć się, dtu esse
peregre. Cn Th. 1566. w gościnie zabawić się , in bet
grembe ouśbleiben, bn^ SliiSbleiben ncrlaiigeri?. Gdy cesarz
Fryderyk dłużej w nadolnych Niemcach zagaszczał się ,

posłowie aż ku świętom wielkanocnym 'nawrócili sie.
Krom. 708 ; {diulius commoranle). Z iguszczenic , za"o-
szczenię się; Graec. r) ^irijeća, abscniia a palna, fcf.
gościna). Prawo na przywrócenie majętności, po zago-
szczeniu zwątpionym. Tr. nad; laiigcni SSfgDIeibcii , %\\\i.
Mcibeii, fu Hi i\m\i\ lifter tob iiiib ficbeii bea 3lii'3l'Ici[)eii=
bcii cntftniibcii. ZAGOSZGZ , a , in. , starostwo w powiecie
Wiślickim. Uyke. Geogr. 5, 207. cine Staruftec.

ZAGOSPODAROWAĆ cz. dok., gospodarując zarządzić,
urządzić, poprawić, doskonalić, gut bciutrt^fd;nftcit. ' Kraj
zagospodarowany. Czack. Pr I, 225. — Zagos|iodarować się
zaimk., zasadzić się w gospodarskie porządki, fjt^ orbcnt'
lid) ciiiiinrtD|'d;aftcn , wirtljfĄaftlid; ciiitidjteii '; cf liuh. pri-
hospodariti ddijentia acgiiirere.

ZAGOTOWAĆ cz. dok., Zagotowywae czesi!., zagotowuje
pr. coniin , 'a) przygotować, przyrządzić; Ross. aaroTO-
BiiTŁ , aaroTOB-Taib , aiilĄiicfcn , 3iiberciten. — bj Gotując
czyli warząc dać zawreć , ailffot^en , Ollffo^en lajfcil , cnt«
fod)Cn laffen ; Ross. aacrpanaib.

ZAGRAB, u, m., stolica Kroacyi. Dykc. Geogr. 3, 207,
Boh. Zagrab; Croał. Sogrob , Roshlin , bie ©tilbt ?lgrant
tit Sroatieit. ZAGRABIĆ cz. dok. , Zagrabiać niedok. , Za-
grabować coniin.; Surab. 1. zarabuyu ; Yind. sagrabiti ;
Croat. zagrablyiijem .^zgrabili , zgrablyujem ; fioss. aarpa-
Ólirb; grabiąc cz}li grabiami zachwycie, ^inredjCll , bil-'
lucgretbcn, mit bcm SJcc^en ^iiimffcii. — Ogólniej: Zagrabić,
załapić, zarwać, zachwycić; ^inrnfffli , forfrojfen. NasłaŻ
na mię 'porwańców swoich na gospodę, chcąc i mnie
i konie i rydwan ze wszystkiens zagrabić; ażein pomocą
szlachty onych iiasłańców wypędził. Sak. Peisp. pr. B 3.
Słowaki z gruntów Pizjmskich rzecz niezliczoną jeńców
z sobą zagrabiwszy, do domów się swych wrócili. Krom.
8. Wiem, żeć żal , iż sam nie możesz nic zagrabić,
porwać, pazurów włożyć. Cn. Th. 1566. Ubtacza dom
wartą, zagrabia pod swoje moc skarb publiczny. Przest.
105. — g. Zagrabić, pobrać do skarbu, konfiszkować.
Cn. Th. 1566. (confiiściren, zabrać na skarb). — Zagrabić
byilło. Tr. zająć, zafantować, bila 3?ie() pfcillbcil. — §.
Aliter : Z^grabujo koń przedniemi nogami = nie dobrze
ich podnosi. Tr. baś ^*fcib ^cbt bie S^orbcrfiiilc iiidjt getiug.
ZAGR.\P,1CIEL. a, m. , który co zagrabia, ber 3Bcgrc(^er,
SCegniffer, *^łfaiiber ; Vind. rublemk, salogajemauz.

ZAGR.AC , /. zagra, zagram ci. dok., Zagrawać niedok.;
Boh. zahrati . z.-dirawati; Surab. 2. fagrasch ; Sorab. 1.
faracź ; (Cum. sajegram = przegrać); Yind. gorjigrati,
gorpojigrali , sagndili , goditi , {>■(. 'zagedzićj ; Ros<. sa-
iirpatb saiirpbiBflTb (cf zaigrać, cf. naigrać , najgrawać),
3ary4iiTb, noryjiiTb ; zacząć grać. wziąć grać muzycznie;
onfiiiigcii jit fpickii, lo(S|>ieIcn niufifalifdi. Zagrać w pi-
szczałkę Cn. Th. 15d6. Uciąć tańca, z góry zagrać,
żwawo odgrać. A'. Kum. Szli przy trąb i klarnetów za-
graniu marsowym. Przyb. Mili. 23. — Transl. Zagrają
oraz armaty i d/.iała , kazał być hetman wszystkim pod
muszkietem. Jabł. Buk. J 3. zahuczą, zaryczą; fic fuiigeił
an ju fpidni, 311 fnalleti. 511 briitlen, — Pies gończy za-
grał = zaszjzeknął , bcr SilG!'^"''^' WM<i an , cf zagraj. ^-
|. Fig. et tr. Jak ci zagra , musisz skakać. Biirl. U 3.

760

ZAGRAJ - Z A G U A 7. 1 Ć.

Z A G i; .^ Z N Ą Ć - ZAGRODA.

(inusisz uczynić co zechce). Jako nam koiwrek zagrają,
lak nriy już skakać mamy? J.hihan. Dz. 71. Za^ra) mu,
custiyans. Rys. Ad. 78. (zasjiiewał muj. Gil} bym tylko
generał.! nie uraził , z inszego bym im zagrał t<inu. Teat.
15, 61. (z.ispiewałliym im inaczej, dałbym im) Zagrać
komu, zadać komu trudność, kłopot, frasunek. Cn. TIt.
1566. ciiiem eineti gluCi iiiś Cbr ffffii. — Nio są to icbó-
rze . i nikomu sobie na n.isie z;)t!rać nie dadzą. Ttal. 55,
5 igrać po nosie , fie Inffcii fi(^ oon fciiieni auf ^cr 3?nfe
fpiclfn. — ^. Zagrać kartę. ob. zadać kartę, ail6|'piclen.
— § Zagrać się, zapędzić się w granie lub grę, ficf)
«nś Spielen »^cr ini Spirl pcrticfeii. ZAGllAJ , ja , m. ,
miano |>sa gończego, ber 9?nme ei:\ei 3i8H.""'t'f^ . Spilp
^lliibfź. Sanie mu pod bokiem zagraj faworyt oszczeka.
huiai Pnez 5. i "20

ZAGIlACOWAĆ iz. dok., Zagracowywać częstl. , zagraco-
wuje lir. coniin. , zacząć graco«ać , gracujac zakryć ; mit
ber (^firtiififrnfie ju fiojcn anfcitigni, loifrnjfn, Dfrfriiffii.

ZAGIIAD/.AC , o6 Zagrodzić. ZAGRAM. oA. Zagrać. ZA-
GRA.MIAĆ, ob. Zagromić. ZACtiAMOLIĆ, ob Gramolić.

ZAGRAMCZE. a. n.*. Cn Th. 1566; "ZAGRAMCA , y, ź,
miejsce za granicami kraju, baiS Sluelnnb, Ke Jrcilibc;
Surab. 2. zulba , (cf. cudzy). Złe skutki bywają wysy-
łania d/ieci za eranicę fodróźe za granicę w wieku
doskonałym tylko mo-ą być po/.ytecznemi, bo tak każdy
z zagranicy [<olrzebnerrii zbogacony wiadomościami powróci.
I\arp 7, 14-17, Sorab. i. fcufbe, fzufbe. — Witjsca
na zagranic7ii, tuż przy granicy, na pograniczu; eiti (^rńiij'
ort, ciii Crt fllcidi biiitcr itiifcrcr ©rmije. ZAGRAMGZMK,
a , m. , ZAfjRAiMCZEK , czka. m , za granicą mieszka-
jący, człowiek z zagranicy; fin @raiijiin4'I)(ir , ber ^intcr
unfercr ©rmije i»o{)iit, cin 3(iiślńitbcr, ein Jrembcr, (cf. cu-
dzoziemiec i. Ludzie swawolni województwa PodoKkiego,
przejeżdżając granicę , zagraniczniknm gwałty czynią. Vot.
Leg. 2, 1*285. Ludzi przybyłych, tak obcych jako i są-
siedzkich zagraniczników przyjmować do państwa nasze-
go me będziem , aż za wiadomością panów rad. iS'/(i/.
Lit. 55. Cuilziiziemce "\ zagraniczki W. X. Litewskiego
lemi jedyni^mi prawy mają być sądzeni. Sla!. Lit. 1.
ZAGRANICZNY, a, e — ie tidv., zagranicą bęilący, lub
z zagr.inicy, biiiter bfr ©rńiijc, uber bor (Srńnje, gniiij'
itndjbiirlidi ; cuil/.i.?i,rnski, frcnib, nii^ldiibifdt; Cioul. zvaiiszki;
/yofs. 3urpiiiili<iiiuri. Zagranicniy t.iwar. |irzywużny. niekra-
jowy. niedomouy //u»j> BblBoatiuii. Z.\GUAMGZVĆ c;. rfoA ,
Z^igraiiiczać medok , granicę zakreiSlić , bie OlrrtlljC nbftcrfcit,
aliorńlljCII , tcgrnitjen. Ty zagraniczysz lurlowi około góry,
rzekąc: strzeżrie się przystępować ku górze. UiiJn Ejtod.
19, 12 (zamierzysz granicę ludowi w około. btli. (id.).
Zagranirzają się piwinty Irj ziemi morzem wielkim. 1
Le<ip. Juz 16, 5. (kończą się u morza. btil. Gd). Dni
nasze terminem śmierlclnoś''i są zagrani' zonę. Teal. 4.
b, 166 Nauka nie jest jeilnym dmem zagraniczona , ale
Sie zawsze trzeba uczvć. Baz. Hit. 142.

ZAGRAWAĆ. ob. Zagrać.

ZAGRaAaC, ob Z..grozić.

ZAGRĄZIĆ, -ZAGRliZir, ZAGRĄŻYĆ , "ZAGRĘŻYĆ cz dok..
Zagrażać nieduk. , czynić że co zagrąźnie, zanurzyć, po-

fraiyi; Slov. zahruźugi; (/?o«<. sarpysHTb, sarpjsaib
przeładować, 3arpy'3Ka , 3arpy)Ki'iiie piziłaiiowame, 3a-
rpesHTb zaroić fanlazując, aurpcJUibCH . przrz sen jia-
dać) ; Ecil. sarpywuK) , in bie ijliiil; ufrlenlen . im SSiiffet
lltitcrgebcn iaffcii. Przewraca się luuiak w nurcie, a ry-
cerkę wir zakręca i w moich oczach zagraża. Stut. Num.
2, oO. Zstąp' z drogi, cliocbyś po pas w błocie sie
zagrąził. /'a-^zk. Dz. 50. 1'ierwej ziemia się za^rażv w
głębokiem morzu, niż ko.ścioł -poi»szcthriy wyg/jj^ony
będzie. Dzow fiuz. 9. Wmocz procJł w ocet, tak ja-
koby się 'zagręził. Sienn. 610. — tig. tr. Występki rr?o-
żnośoia prawa bywają zagrażone. liudn. Cijc Uti wslrzy-
mymańe. ZAGRĄZ.\ą"Ć, ZAGRĘZNĄG, ZAGllZIiZNĄĆ mjak.
jediill., zawiąznać, uwiąznąć. ftcrfen bleibeit ; (/i'o»i. surpa-
smiTbca zawalać się, zakalaćsię; Eul aarpnaaio mhueieo,
>iivolvor luto, 3iirpa3HHK) luto aj/iiioi. \Vyi«ijii:ic z błota,
abym w nim me zagręznął. Hadz. /'«. 69. 15. (abym
nie był pogrążony, tiibl. Ud.}. Dla zwolniałej błockiem
ziemi , zagrzęzłe działa ciągnąć się raźno nie mo-
gły Aar. Chodk. \o\. Zagrzęzłe w bagnach z bydlętami
działa postąpić dalej me mogły. ib. 250. — .Ąliler: Za-
gręziiienie czego w i iele j»ko ma być dobyło bez naczynia.
Sienii. 592. Zagręznienic czego w ciele zapchmeniem.
Sienn. łlej (utkwienie) — lug. Ty odludku w ponurych
gdzieś myślach zagrzęzły, Zadneini sie le światem me
chcesz łąciyć węzły. Zab. 2, 275. iVar. ," Aur. Uz 2, 108.
ZAGRĄZYCIEL, a, tn , który zagraża, zanurza; btr Ult'
terieiifcr, Untcrtniidier ; Eccl. 3arpy3urcib. W rodi. itńtk.
ZAGnĄŻYCibiKA, i.

ZAGIiEPLOWAG cz. dok, gręplowaniem jdakryć, zakędiie-
rzyć; iierfrńmpchi, jufrńmprln.

ZAGRODA, herb; oh. Z;.głoba.

ZAGRODA, y, z.. ZAGRODCA. i. s, tdrbn.; (fioh. zahri-
da, zahrśdka horlus , ogród, ogródek, cf z;>hrubec ra-
bata ogrodowa; Slot', zahrada ; Uung. kert • ogioJ; So-
rab 1 . zahroda , fahrodka ogród ; Carn. sagiilja ' forteca,
twierdza, gród; Ytud. sagrad, predgrad, sagraji , sa-
graditje < przegroda, ogrodzenie, sagrajenie, pluł •
płot, grodzą; dnlgn. shagrodnia » zakryslyańslwo ; Croat.
zagrada s ogrodzenie ; Hag. sagradda , sagrada, zgradda ,
graaghja, zgra.ighja aediticium, zagradje przeihnieśeie ;
Hoss 3aropo4a ogrodzenie , 3arupuj«H , 3iii'upo4u>łKa
przegroda, przegródka, saropojLi' zanucśiic , pl..c za
miastem, iiaropo.m grodzą, płoi ; Eicl. ;^irpAA4 sepimen-
lum) : — |(. 1) Zagroda, "grodź, grodzą, ogrodzenie.
Cn Th. 209. ZD;;rodzenie . ogrodzenie , nnejsce zagro-
dzone ; bic 2>crjńiiiiiiii,i , 9Ib5(iiiniiit() , ^Jrrmatbiinfl , ein ttr-
madjter Crf ; Hoss. saOopi , aafiopem . aaóopiiHKi , 3a-
Opajo , saópaHJe (cf zabrać, cf obora), 3«,»t.i.i)iie (cf.
zadziałał'), aaóunha , (cf. zabić;; Eiel. ^^EpA.«u. SoIod
miasta nazywał z;.grodą nędzna ucisków a niedostatków
ludzkich, hosz. Lor. 14 b. ib. 181. Za panowania No-
my żaden nieprzyjaciel na zagrodzie Rzymu nie podlał.
Slits Sum 2, 252 (* zagramczeniu. w obrębie, in ter-
ritorio) Wilk żwawy, od owiec me odi-jdlie wprzódy,
aż porwie co z zagrody, alko ostrym pociskiem s«m nie
polegnie. Dmoch. //. 325. (z 'hurtów, z owczarni, x obo-

ZAGRODNICZKA - ZAGRODZIĆ.

rv). Zagrody, przegroiiy w spichrzu , są to owe miejsca
tarcicami ocen)bro\vjne , każde osobno na sypanie in-
nego gatunku zboża. Kluk. Rośl. 5, 257. ( SUit^ctlungen ,
cf. sąsieki w Ł;uninach) — | 2) Zagroda, condilio aut
fyndus coloni łenuioris , mnnu ipernm hero praexla7iliit.
Cn. Th 13G7. bic Saumiflartnercę, bic Wnijere^ ciiie^ §in=
terfaCen , Scijiapeii. Na zagrodzie siedzi. Cu. Th. 1567.
(zagrodnikiem jest). Powiadają, że szlachcic na zagro-
dzie , równa się wojewodzie. Aur. Pet. 8. Zegl. Ad. 250,
(cf przy głodzie , przykrzy się wojewodzie , a przy chle-
bie , chce mi się i ciebie) — 'g Zagroda, zagrodzenie
czemu, zabieżenie, zapobieżenie; bnź SurbiillCil , $Oib£U<
gen. Me 'iorbeiigung. Tr. — *§. Zagroda za szkodę, na-
groda , naurodzenie szkody uczynionej, bcv ©djabenerfa|.
Tr. ZAGRODMCZKA, i, ż'.. żona zagrodnika, lub też na
zagrodzie siedząia ; tie SecfdPinii , $intcrfaBinii ; ( 8oh.
zaiiradnice ogrodniczka ). Bvś byfa najpodiejsza zagro-
dniczU.. .. Ór;.ec/i. Tarn. 99. ŻAGRODNMCZY", a , e ,
ZAGRÓD.NICKI, a, ie. od zagrodnika, .ciiiterfageil = , 236?=
fapeH'; {Boh. zahradnicky ogrodniczy) Cesarz i król ka-
żdy nie inaczej sic rodzi , jedno jako i zagrodniczy syn.
Weresz fieg 87. Zagrodniczy stan ■- ZAGRdDMCT\VO a,
n , bte Sc^fafciinnrf^fc^aft , ber ©tanb eiiic^ ^intcrfaBen , Sec;
fa^en ; ( Boh. zahradniclwj ogrodnictwo). ZAGRODNIK ,
a, m., Zagrodniczek , czka. m., zdibn. : (Bok. zahradnjk ;
Sorab. \. zahrodnik, zarodnik; ogrodnik; Hag. zagra-
daz = przedmiesztzanin ; Ytiid. shagradnik = zakrystyan):
zagrodnik , cołonus qui corpore suo , non jumento , ope-
ram domino fundi , quem occupat , praeHul ; minus fundi
habel, quam ii, qui jumenlorum auxiUo laborant; ogro-
dnik alicubi idem qui ehafupnik. Cn. Th. '1307, cf. zagro-
dnik; Sorab. i. zarodnik cui praeler caaam horlus cum
pauxdlo agri esl ; (cf Bosa. 3a4BopHbiH, oh. Zad«orny);
ber ,^inter)ap, ^iitterfałtlcr, Sc!)faP, m einigeit Orteti ®dr<
tlier geiuimit. 31 big. Rolnicy nasi jedni mają znaczne
gospodarstwo, jako to "szollysi , okupnicy , kmiecie;
drudzy mają pofową mniejsze , jako to półrolnicy czyli
zagrodnicy, bwitk. Bud. 44-1, Haur. Sk. 45. Zagrodni-
cy, kkirzy na 'ogrodzicch tylko siedzą, a robią panom
swym , płacą po dwa 'grosza ; zagrodnicy, którzy ku za-
grodom rolę niają, po cztery grosze; zagrodnicy co
domki mają i ogrody, a na czynszo bez roiiot są, ja-
kiekolwiek obeście mają, po sze^ć groszy. Vol. Leg. 2,
665. Zyg. Aug. ib. 5, 51. — U boga taki król jako
i zagrodnik. Bej Post. ,W m m 1 . (wszyscy równi). —
*§. Wysp zagrodnicy. Przyb. Luz. 16. osadnicy, mie-
szkance, wyspiarze; (Soloiiifłeii , Sufulaner. ZAGRODNY,
a, e, od zagrody, ziemiański; Siinblmiier = , Sci^fafcn = ,
$inter|aPcil = ; (Boh. et Sluv. zahradnj = ogrodowy ; Sorab.
zahrodne; Boss. 3arop04HbiH zaniiej<ki , za miastem czyli
grodem będący), l^oklon lobie rolnictwo , i zagrodna
strzecho ! Wyjcie teraz Polaków jedyną pociechą. Tom.
Roi. 100. — §. Zagrodny. do zagrodzenia, zagranicze-
nia , określenia ; kgrnnjfcar , einfiiranfbar. Coż kiedy
być może godniejsze wzgardzenia , Jak niczem nie Zagro-
dna władza źle czynienia? Przyb. Luz. 503. ZAGRO-
DZIĆ CI. dok , Zagradzać niedok. ; Boh. zahraditi , zahra-
Słowni* Lindego Kyi. S. Tom VI.

ZAGRODZICIEL - ZAGROZIĆ.

761

zowati , uhraditi ; Slov. zahradzowaf ; Sorab. i. zahrod-
źam , zahrodżu , zahrodżijm , zahrodzene ; Vind. .sagra-
diti, sagrajati, saincjati (cf miedza, cf między), safhran-
gati (cf szranki), notersai;radati , notersagrajati , saplo-
liti, saplotuvati (d. zapłocić , zapleść), nolersapletiti, sa-
fekati (cf zasieki), sarefhetuvati (cf rzeszoto), samresha-
ti , samreshiivati {ob. Mrzeżny) , sajesiti, sajeishiti , ob-
jesili, sajeshuyati, {ob. Jaz) ; Croat. zagragyujem , zade-
lśvam , zadelati , (cf zadziałać, zadziać); Bosn. safradi-
li . zgradili, zagraditi ; Sag. zagraditi ; Boss. .3arp'a4HTb,
3Rrpa)K4aTb , aaropo/iHib , aaropasKHBarb , (npHropo4nTb ,

npHropaatiiBaTfc przybudować , zabudować, zbudować) ;

zagrodzić, "grodzą zawarować, zamknąć, zakreślić, za-
graniczyć, zadziałać, zadziać, zaczynić, przegrodą od-
dzielić; abjmiiieil , nbtbeilen. Inlcrseplum iler , zagrodzona,
przekopana , zaczyniona droga. Mącz. ciii gcfpcrrter , i)er=
f»eirter Scg ; Boss. 3a4tjiaHHhifi ; Ścd. saópauHuH , ( cf.
zabrany). Zagrodzić drogę, Boh. zastrćiti pr. et fig. tr.
Tę, nędzną a błędną drogę ich, którą się biorą ilo pa-
na swego , jeszcze gdzie jeno możecie, "tedy ją im za-
gradzacie a zarębujecie, a srogiemi pniakami zakłada-
cie. Bej. Post. H h 6. Skanderbcg zagrodził wojsku
Tureckiemu drogę. Baz. Sk. 182, (cf przeciąć, prze-
siec, cf odjąć drogę). Pakta owe niezłomne Solimano-
wi drogę zagrodziły. Tward. Wi. 57. Te przyczyny za-
gradzają im do prawdy przystęp. Falib. 0. Jeśli wam
wolno czynić, to co się nie godzi, A mnie opisać zby-
tek, kto drogę zagrodzi ? Łąez. Zw. 33. (kto zabroni)?
Prój,no chcącemu do dobrego drogę zagrodzić. Jag. Wyb.
A o. — Rozumiał biskup, że Bolesław jawnem narze-
kaniem ludzi , od nabożeństwa zagrodzonych , miał się
'wżdy upamięlać. Krorn. 107. klątwą nabożeństwa pozba-
wionych , od niego wstrzymanych , bcr Sltlbnc^tŹiibimgetl
beraubt. — §. Zagrodzono prawem , zabieżono. Cn. Jh.
1566. gefe^licl; yorbeiigeti , fnierii, caoireii. Zagrodzono tę
rzecz prawem , caulum esl tegibus. Mącz. zawarowano'
— §. Zagrodzić szkodę, nagrodzić, bcil ©l^abciI erfc|cn.
Bndlk. Bcrgiiten. ZAGRÓDZICIEL, a, m, który zagradza,
ber Jlbjauiier; fios«. sagradillac aedi/icntor ; 'założyciel',
zakładacz miasta, ber (Srbaiicr; Sliilegcr, ©ttftcr = 'ZAGROD-
CA, y, »n., n. p. Luza czy Lizus był jeden z pierwszych
zagrodców Luzytanii. Przgb. Luz. 75. [dislng. zagrodnik).

"ZAGROMADZIĆ cz. dok., do zbytku nagromadzić, u&erl;du=
fen, 5u Biel nnĘjdiifen. Tr.

ZAGROMIĆ cz. dok, Zagromiać,, Zagramiać niedok., niby
gromem uderzyć, przeszyć; g!eicf)fam nteberboimcrn , nie»
bcrfd)!!ielteril , (cf zahukać, zafukać). Chce dokończyć;
Romulus jednym wzrokiem zagramia go; strach ucma
mu słów resztę. Staś. Num. 2, 158.

ZAGROZIĆ cz. d«k., Zagrażać niedok. , grożąc zastraszyć ,
pogrozić; Boh. zahrozyti; Croat. zagrasamsze ; Bosn. za-
priiiti. pritili , (cf zaprzeczyć); Ross. 3arpo3HTb , brdueii,
bebrobeiir mit Sru^ungen fc^redleii. Chociaż nam mieczem
zagrażał , Czego z hańbą narodu pragnął , nie dokazał.
Teal. 43. d, 64. Wyb. Musiał ociec ś. do tego przy-
stąpić, czym mu już był zagroził. Sk. Dz. 1062. Bóg

96

762

/. A r, R U B I K Ć - Z A G l\ Z A Ć.

ZAGRZEBAĆ - ZAGRZECHOTAĆ.

przeklęctwem zagroził, gdy rzekł, przeklęty wszelki,
któryby nie zostawał w zakonie. Salin. 4, 178.

'ZAGRIBIEĆ nijak. dok., siać się grubym, jii grob, JU bitf
roerDCit; {Ross. aarpyÓHyib , aarpyótrb zat«Hrdnieć).

ZAGKUCHAĆ. Z.\GllLICHOTAĆ a. dok, Zigriichnąć. Za-
gruthotnać ;«(/'!//. , zacząć grucbotać ,• ttilfailiJClt JU flurrcn ;
/ioit. saBopKOBUTb ; j;riieliotaniem zazwać , zawabie , giic=
reilb bclieilodeii. Twój samczyk wabi dobrze ; kaz mu
je zagrucbać. Teat 12, 89. — Zigruchotać kogo, gru-
chnianiem zagłii.szyć, flUttenD ńbfttiliibcii pr. el Ir.; ( fioss.
aarpOAOTBTb głośno się rozśmiać j. — Fig. Ir. Zagru-
chnąć, zagruchoinąć kijem, biciem, plagami, palnąć,
eiiicn tUL^tifleii .^icb "•'crfc^en ; bijąc zamęczyć, ju Sc^aiiDen
fd)lii(icn.

ZAGULNTOWAĆ w. dok., Zagruniowywać cieslL, zagrun-
towuje pi: coHiin., grunt założyć, liegruiibtit , bcn @runb
Ifgen. — Jurid. Zagruntowanie sprawy jest głównej
rzeczy gruntowno wtoczenie przed sąd od obudwu stron,
przez źiUobę i odpowiedź ; Ittis conleslatio. Sax. Porz 81.

'ZAGHYTN.AC, "ZAGfUTAĆ, ob. Zagrzytnąć.

ZAGRYŹĆ w. dok., Zagryznąć jedntl.. Zagryzać nicdok., za-
gryzuje pr. contin. ; Oosn ziigrisli, za^rizati, ujisti , {ob.
ujeśćj ; liay. za^risti , zagi ijzam ; Cioal. zagriziijem ;
R'j$s. 3arphi3Tb . sarpuaaio ; zaciąć gryźć , ugryzać . zę-
by w co zapuszczać, biiiciii bci^eii , anbciPeii ; zakasać,
kąsaniem, gryzieniem zajeść , zamęczyć, jil ©Aanbcii
bJiPeil, tubt bciPen. ()li*ki mocz, dokąd sie mięsiwość
od kostek nie puści , gdy w nie zagryzujcsz. Sienii. 608.
Wilcze ijrzyrodzenic , eo potka, tuby rad kąsał, a za-
g,;.znąwsz^ jednę owcę, porzuci, a wnet drugiej szuka
abo goni , aby ją także zagryznął , chociaż mu już tego
nie trzeba. Hej. Zw. 11 b. Pies ten często po jednej
owcy zagryzał. Eiup. 125. — §. Fg. Ir. Zigryżć kogo =
zgryzotą, frasunkiem zamęczyć, buri^ fvcifcHDClI ®rnm
ba* 8cbC4i oerfurjeii Zagryźli synowie ojca. Zagryzł się
iiieszczfśliwy nauczyciel.

ZAGRYZ.MOLIĆ, 'ZAKRYZMOLIĆ ci. dok, gryzmoląc zapi-
sać, z.ipelnić , 'zaniepróznić ; ucrfn^elii , tfcrfdimiercii.

ZAGRZAĆ, (. zagrzeje ci. dok., Zagrzewać luedok \ Boh.
zalii-jti, zalirel , zaliregi, zalirjwati; 5/ov. zalifjwam ; So-
rab. \. żaresvam, zalifewam , zahfegu , zatepam ; drn.
segręli ; Ynid. sagreti, sit;reli , sj^reli , ogreti-; Bosn. sa-
griati , zgriati ; Fccl. aarptoaio ; zacząć grzać , odegrzać
jadło, potrawę; (twii aufmfirmcii , ciii mcuifl nin Jeuct
nuftDiirmeil laffcil. Za.nrzcj tę potrawę. Tr. — § Za,jrzać,
ocieplić; niifiingtn jii luarmcii , ernłarmen, pr. et pg. tr.
l'szczoły mają być stawiane na miejscu miernym, gdzic-
by 'lecie był chłód, a 'zimie słońce zagrzewało. Creic. 502.
Zagrzać sie , ocieplić się; ntarm lutrDcii , fidł friDiirmcit.
chociażby się też śnieżna woda potym od słońca zagrza-
ła , 'wżdy jednak pierwsza zawada jej zimnem uczynio-
na , trudna już ma być oddalona. Creie. 85. Ubodzy
skupiwszy się rano , zagrzewali się na słońcu. Sk. Zijw.
6G. Myśl moja , obietnicą Wac Pana , jako słonceznym
zagrzana promieniem. łJoli. Kom 4, IGI. Nie zagrzeje
się skrzepły od zimnego, ilon. 71, 794. Rocian gdy
się zstarzcje, zaraz dziecię jego Wziąwszy ojca do gnia-

zda, żywi , jak cnego On żywił w młodych Teciech , za-
grzewa piersiami. Papr. hol. R b. Nie pragniemy za-
grzewania ciał naszych pożytki kościelnemi , które gasną
a_ wymrażają z serc ludzkich ogień miłości ku bogu.
Zarii. Hoit. 3, 770. (wygód eielesnychj. Zagrzany, zgrza-
ny, rozegrzany, ix\)i^t. Wystrzegać się zamsze trzeba
poić zbyt zagrzane bydlęta. Ktuk. Zw. I, 154. — Za-
grzać się, zacząć z gorąca przeć, rozpalić się, uprzeć,
rozeprzeć ; fi(^ crftrńmfcii , er(iiceii, ciifiiiibcii. Dozorca skła-
du , przędziwa często próbować (lowinien, włożywszy
wśrzód pęków rękę, czy się nie zagrzało. Piz^dz. 48. — g.
Miejsca nie zagrzewa, nie długo gdzie baw'i , niestateczny,
pędziwiatr, tu jest, tu go niemasz, wszędybył; et ipirB
ntigciibiiuium, bleilit llir9eIl^^ laiiflc ; f^oat. mgderdugo ctr~
cuimellio. biegun, wszędybył, miejsca nie zagrzeje. Cn.
.\d. 24. /iys. Ad. 48. Wszędzie go pełno , a nigdzie
miejsca nie zagrzeje. Teat. 21, 156. fulib. a 2. Nie
zwykła długo miejsca fortuna zagrzewać. Pot. Arg. 679.
Nigdy długo fortuna miejsca nie zagrzeje , Zawsze w
obrotach, zawsze mieni swe koleje. AJin. Byt. 5, 104.
(niestateczna, odmienna, kulista). Nieposłuszny żołnierz
nie zagrz.)ł miejsca w oliozie jego, skarany b\ł prędko.
birk. Gliodk. 14. (niedługo był cierpianym]. Żadna przy-
goda miejsca me zagrzała W domu mym; lecz fortuna
dobra w nim mieszkała. Zimor. Siei. 259. niedługo go-
ściła. — Jź. Zagrzać , zapalić cieleśnie , żądzą , erbi^en.
W onym zagrzaniu, które bywa przy "zjęciu , patrzjły
owce na one pstre pręly, i rodziły potym jagnięta sro-
kale I pstre. 1 Leop. Gehes. 50. — Zagrzać trunkiem
gorącym, winem; mit (Sctraiifcn, mit Sein cr|;iccn. Kiedy
owo sobie mózgu przy kuflu zagrzejemy, lo nam w ten-
ezas rozumu i bezpieczeństwa dostawa. Fatib a 111.
Zagrzawszy dobrze każdy mózgu sobie, wzywali bogów
swoich do pomocy. Wad. Dan. 115. Gdy się trunkiem
zagrzeje głowa , W fen czas najlepiej płyną słowa. Cn.
/W. 252. Żegl. Ad. 169, (cf. si ptus btlusiem , mcltui di-
xiiscm. Jen. Oisol.j. Okrywał głowę wieńcem , zagrzaną
od wina. Lib. Hor. 17. Dobrze w czubkach z.igrzani ,
wracają do miasta. Zab. 16, 152. — Zagrzewać, zapa-
lać, zachęcać, gorliwością napełniać; cr|)i^cit, aiifcurm.
Tą mową każdego Z:<grzał serce do uwag , co przed
słowy temi W świetne gwiazdy patrzały oczyma zino-
kłemi Ud łez. Uardz. Luk. tJ5. Z onej przemowy. Któ-
rą prowadził pouażiicmi słowy. Zagrzał ojcowskie i przy-
tomnych czoła, iliuik. liyt. 2, 124. Kogo chwała i bbz-
■kie niebezpieczeństwo nie zapalają, próżno tego słowy
zagrzewać. Pilch. Sali. 111. Jak się rychło zagrzeje,
tak rychła wystudzi pospólstwo, /'ol. Arg. 116. Wsiys-
tkicli miłość i żądza podobania się" zagrzewa. V\cj/. ilarm.
i, 175. Chęć podobania się Lucjmlzie zagrzewa mię
do pracy, miłość .Wodzi jej tęsknotę leat. 3. f, 8 Tu
w nich duch zagrzany Do wiary się w nich puniekąd
pobudzi Odym. Św. 2 L i 4. Złotej wolności zagrzany
miłością Hut Uw. 257.

ZAGRZEBAĆ. ZAGRZERNY. ob. Zagrześć.

ZAGRZECHOTAĆ , ZAGRZEGUTAĆ n. duk , zacząć grze-
gutać , grzechocąc zagłuszyć, zapędzić; lo^flappem, an>

ZAGRZEJE- ZAGRZEBNY.

ZAGRZESZYĆ - ZAGUBIĆ.

763

faiigen mit ber SInppn- 511 ft^nnrrcn, ocrflapiicni, ii'C()flnppan.

ZAGHZEJE , ob. Zagrzać.

ZAGRZE8G , /. zagrzebie cz. dok., ZagrzcLinąć jednll. , Za-
grzebać niedok. , zagrzebuje pr. contiii., Zagrzebywać
cząstL, grzebiąc zakryć, zakopać; uetfd;arreil , Bevfva|fll
tH ber grte , i'cr()vabeii pr. et ftg. Ir. ; Boh. zahrabati ,
(ziihrobec rabata ogrodowa); Sorab. i. (ariebaćz , za-
hrebuyu , zahrewam; V'»i(/. saderkati , saclerskali , (sager-
niti cooperie, cf. zagarnąć, sagrcb; Carn. sagrdb • szaniec*) ;
Croat. zagrebszti , (zagernuti , zagrinyam coiUego , cf. za-
garnąć); Bcsn. zagrebsti , zakopali, zaghrrinuli , zadub-
sti , slavit pod zemglju iepelire ; //oss. aarpeCTb , sarpe-
6aTb. Wilk czego nie zje, zagrzebie, łiej. Wiz. dGl.
By Łaś łakome wróble ziarn tych nie zjadały. Wraz je
"olrok patykiem zagrzebuje mały. Zab. lO, Koss. Za-
grzebiony ogień w popiele , zacliowany. Cn. Th, 1367.
Przemarzfego w śnieg zagrzebać z sukniami, aź się sam
rozgrzeje, /'erz. Lek. 285. Zółvv' na zimę zagrzeba się
w piasku. Zab. i2, 206. Bydlęta zagrzebywaJy sie w
gnój aż po szyję. Wohzt. 24. Sędziowie skazali , aby
była żywo do ziemi zagrzebiona. Baz. Hst. 53. Kiedy
umrze , niemasz ceremonij żadnych , jeno ją w wieczór
zaniosą do grobu i zagrzebią. Star. Dw. 52. ( chowają ,
pocliowają, pogrzebią; kijrabfti , cf. (iccrMgen). — Fig.
tr. vane : On w nie|)anaietnym zagrzebaną prochu Lutnia
wyiiobył Słowiańską z pod ławy, Ojczystych rymów za-
pleśniałą w lochu Wziętość do pierwszej przyprowadził
chwa?y. Zab. 12, 17. Priyf. Jak wiele znakomitych
czynów w ciemnościach jest zagrzebanych. Ossol. Sen. 27.
W wiecznjm to zagrześć milczeniu , ażeby nie przyszło do
wiadomości ludzkiej. Pilch. Sull. 51, ( cf. umorzyć). Te

■ wojnę samo oczekiwanie Pompejusza umniejszyło , przy-
bycie z;iś ze wszystkiem uśmierzyło i zagrzebło. Siem.
Cyc. 228. (uiłunirło , zamorzyfo , umorzyło , ukończyło).
Komendant zagrzebał się pod rozwalinami twierdzy swo-
jej, Boss yónTB samnmaa KptnocTh 40 KpaiiHOCTH ,
norpeót ceóa uo4Ł posBa.inHaMii cBoeii KptnocTii. — - g.
Zagrzebać się w domu , zamknąć sie w- domu ; fic^ ju
$oiife iicrgrnl'cn , eiiiftrfcni, tiiifdjliepcn , fid; tegra&cn. Kon-
tenci z wewnętrznej niewinnego sumnienia aprobacyi ,
zagrzebali się w domu Mon. 03, 62. (nie uczęszczali ńa
narady publiczne;. Zagrzebanie się w domu jest cza-
sem skutkiem uwagi, czasem melancholii, najczęściej
okoliczności. Wiele się w swoich domach zagrzebało
nie bez przyczyny. Kras. List. 119. Jakże się w mło-
dym wieku zaiirześć Z kobietami ; raczej się udać na
ćwiczenie. Wqg. Mann. 1,119. W nauce zagrzebał sie
cały. JiiH. E:. D 2 zatopił się , zanurzył się, zagłębił
się , fic^ ini StuSircn Bcrttcffit. Filozof żyw jeszcze xiąg
swoich mogiłą przywalony zostaje, zagrzebiony w my-
ślach swoich, od ludzi ucieka. Zab. 8, 161. zagłębiony.
'ZAGRZEBNY, a, e, — ie ndv , do z3i;rzebania , mogą-
cy być zagrzebanym ; t)crfd)nnbar , Bcr()rabt»or. {Ross. sa-
rpeóa.ibHhiH arobowy). — '§ Z^iirzebany , zakopany; i)er=
fdjarrt, ocrgraben . Tam w lochach gilzie zsgrzebnych
kruszców Sie dobywa , Nieboracy zapomnieć słońca przy-
muszeni. Zab. 16, 374.

ZAGRZESZYĆ cz. dok., zacząć grzeszyć, srzeszac zawinić-
jii fiinbigeii anfniiflcii, biirc^ (aiinbifleii i'cm)irfcii ;' flosn. sa-
grjesciti.

ZAGRZEWAĆ, ob. Zagrzać. ZAGRZEWACZ, a, m., który
zagrzewa, zachęca , pobudza; ber (StiBĆirmer, 31iifeuerer.
Zagrzcwacz ochoty. Kniai. Puez. 2. 168. W rodź zeńsk
ZAGRZEWACZKA. ZAGRZEWACiELKA , i, 2. n. p."
Szukajcie królowi dziewice, ż(v mu będzie zagrzewaciel-
ką , a spać będzie w łonie jego, że będzie ciepło kró-
lowi. Biidn. 1 Reg. 1, 2. (żebv go zagrzewała Bibl. Gd)
ZAGRZEWADŁO , a , n. ; Slov. zahriwadlo , ohniśtatko ;
fejerka , łożogrzej , szkand<'la ; Ross. rp-fc.iKa , ciiic }{o|t|cn-
|)fnnne, cin Setttuarmer.

ZAGRZĘZNĄt.. , ob. Zagrąznąć , zagręznąć.

ZAGRZMIEĆ med. dok., Zagrzmiewać niedok., zacząć grzmieć,
odezwać sie grzmieniem : Ip^boiiiierii , aiifmigcn "311 bon=
iient, niifboiinern ; Sorab. i. zarimam; Croat. zagermeti.,
zsgermujem; Bag. zagarmjetti ; Bonn. zaghrrimitti ; Boss.
sarpcMliTt, BOsrpeJitTb. — Imi^ers. Zagrzmiało, inlonuit. Cu.
Th. 1367. ei ^at ijeboiiticrt,. ber Soimer bnt fid) biiren
loffeil. — §. Fig. et tr. Raz strasznym zagrzmi hukieni
trąb dziesięć tysięcy, Polem głuche milczenie , nic nie
słychać więcej._ Dmoch. Sąd. 64. zahuczało , odezwało
się. — Transitwe: W huczniejszym Bachus trąby zagrzmiał
ion\e. Hul. Ow. ^8. (zadął). Zagrzmijmy, postrach przy
szczęku oreży. Tam gdzie nas który z mocarzów ciemię-
ży. Zab. 12, 177. Nagi ZAGRZMOTOAG es. jedntl, Za-
grzraotać dok., z grzmotem czyli grzmocąc zarwać, za-
wiilić, zabić; biś tuo^iiitcr b'" bpuncrii, boiiiierb bmfc^Ieu^
beru; Sorab. 1. zarimotam.

'ZAGRZYTNĄC, 'ZAZGRZYTNĄC cz. jedntl, 'Zagrzytać, Za-
zgrzytać wjedoA. , zacząć zgrzytad, mifnmjcit jii 'fiiir|'c|ert ;
zgrzytaniem zetrzeć , ycrfiiirtdici; , 3erfnirfd)eii.

ZAGUBA-, y, i., zagubienie,- zatrata, potracenie, zagłada;
bnś 9Serberbcit , 'ba§ Shiśrotten , bie Jliiśrcftiinfl , baŚ 33er=
nid;teii; (Boh. zahuba; Dal. pogibiłj. Oglądał ono spu-
stoszenie a zagubę, którą uczynił nieprzyjaciel. 1 Leop.
1 Mach. 7, 8 (te wszystkie szkody, które uczynił. Bibl.
6d.). Po zgubie Rzymskiego państwa, moc prawa Rzym-
skiego rozciągnęła się. Zab. 4 , 69. Nar. O Satyrowej
zasubie "napowiódł ; exitium reminiscitiir. Zebr. Ow. 149.
ZiiGUBGA, y, m , ZAGUBICIEL, a, m. , który co zagu-
bią, zatraca, utraciciel , wygładziciel ; bcr 3>crbClber, %iX'
iiic^łer, SScrtilger, Slii^rotter; Boh. zalmbcc. Zdrajca, bun-
townik , zagubca ludzi. Sax. l'orz. 41. Jego krwi za-
gubeą brata swego znano. Papr. Un. 1091. Pan bóg
dopomógł, że się mogli oprzeć tyranom pogańskim,
I oddać wet za wet za^ubcom cbiześriańskim. Siryjk. Ttirk.
f 3. id. Weresz. fob. E \ b. IN'ie będziecie szemrać ,
jako niektórzy szemrali, i pogineli od zagubiciela. Biał.
Post. 295 1 Leop 1 Cor. 10, 10. (pogineli od tego,
który wytraca. Bibl. dd ) ; od anioła znlraciciela , pont
SEBiirgengel. — Ci którzy odnawiają stawy etare a nowe
czynią, są zagubce wielu ludzi. Sienn. 478. wielu ludzi
na śmierć narażają. ZAGUBIĆ cz. dok, Zas,u\ua6 niedok.;
Boh ZHbubiti ; Croat. zagubili, zagublyujem ; zadziać udzie,
zawieruszywszy zgubić , etmai we\)m oerlegcii , oerlicrcn ;

96*

764

Z A r, I! b N Y - Z A G W O Ż D Z 1 C.

Z A G Z I Ć - ZAHAMOWAĆ.

zatracić-, zaUuinić , zagfadzić , wniwcczyt^, tf(rnti^t(n, 9([>
Dtiben , auarotten , «jertilfleii. Szumną wieżę Skwerową
czas zagubił. Lib. Sen. 9. Ażebyście nic zagubili pa-
mięci na konsulnslwu i pu$(ugi moje. Nag. Cyc. 103 —
ZatjiiLiony, ZAGUB.NY, a, e, zatracony, zagładzony; oep
lurcn , oertilflt. Kwitnąco niekiedy królestwo Czeskie od-
szrzepiońslwa nu zagiibne imię prowadzą. Arom. 51 0,
(^na zgubne iniie , na zgubę, na stratę). — § Zigubio-
nyni być mogący , do zagubienia ; ycrlicrbor, sertiKjbar ;
Boh. zabubny. Próżniactwa i zazdrości płód nie zagu-
biony, Potwari rozciąga swoję moc na wszystkie strony.
We/. Litl 16. — g. Zagubny octw., ob. Zgubny.

ZAGUMlllSNY. a. e, za guinmmi będący ; Woss. aaryMeiiHuB,
bintfr ten SĄeuncn ItcfinMic^ 1'lac zagumienny, Hoi$.
3arysiL'Hbe.

ZAGIMUWAĆ Cl. (hk. , zacząć t-umowsć, gumując zająć;
aiif>ini]ftt }u gumniireii, oergummireit.

ZAGLIilUC i:i. diik., Zagurbiać medok , gurbiąc zakrzywić,
zacbylić : ocrfrmnmcn , in Surfd II^^ ijolteii friimmcn.

ZAGUhTOWAG cz. dok , gurtami zająć, zapiąć; Jiigiirteii ,
fcr^iurtfii.

ZAGLZUKAĆ tned. dok. , guzdrając się zamieszkać , odwle-
kać, ycrtftnftdn, oerjnubfrn, mit tńiibclnbcn Saul""" >'"'
ffiumcn. ZAGUZDIlOWAGlĆ a. dok., i;uzdrowalym uczy-
.nić . zaczoclirać , uerjauieii. Bndik.

'ZAGUZIKOWAĆ c:. duk. , na guziki zapiąć. Tr. jiifnprfcn.

ZAGWAitZYĆ t;. dok, zacząć gwar rzynić; gwarząc zagłu-
szyć ; liieidiiiflttfrii , Ipóliirmrii , 9cri*iiatłcrii , fibcrfAiialtctn.

i. ZAGWAŻltŻAG, ZAGWAZDAG cz. dok, zasmolić, za-
biwkać, za\saluć; licid;micrcn , l)cf(^miifcii. Kornet stra-
sznie zagwazdany, gaza nie no.-.a, lylko prana. Teał. ^i.
f, 52. — ^2. ZAGWAŻDŻAC , ob. Z^gwożdzić.

ZAGWIAZUZIĆ II. duk, gwiazdami zasadzić, obsadzić gwia-
zdami; bcftirnfii, mit Sttrijcii brfcCcn. Dndik.

'ZAG\VIM>it\VAG , ob. Ztwindować. — §. Zagwindnwać,
ZAGWI.MOWaG c:. dok., gwintami zawrzeć, mit ©eroin'
, ^CII juinad)cii , yetmat^cii.

*ZAGWiS'lY, a. e. — a^u. , pełen żagwi, zapalisly ; CX-
bi^ciiD . tli^ifl' f(urig. liheon l.,ilewski albo Moskiuw.ski ,
koi zeń je>t żasjwisty. U'zed. 2G5.

ZAGWIZ.N.^G. ZAGWIZDN..\G'c;. jWnt/.. Zagwizdać, Za-
gwiżdżać djk.. zacząć t;wizdać , z:iświsnąć ; liićpfriffll , jll
pfdicii aiifaiiijoii, oerpfiifni , Hberpfciifri ; Croai. zazvuliaii ,

zazvisliavam ; Dat, zazvizdavaiii ; B')sn. zazYizdati, zvje-
zniili ; Itiig. Z3vixdati ; Boa BoscBUCTarb.
ZAGWOŻDZIĆ cz dok., Zagwożdżać, Zagważdżać niedok. ,
gwoździem zabić , zabijaniem gwoździa zatkać , zapchać,
zaklinić , iicriiagclti; Cirn sagojsdim ; Viiid. sagoisdati ,
sakoYati (cf zakuć), sahiti , sabijati , safliriblali , zazve-
kati (zać^viekować;, llireblati ; Ci',ul. zigva<gyaiii , ( za-
gvozda cuneui , zagviudzicza dem) ; Kost. 3arB()34nTb,
saroaaKHBaTb Zagwoździć armatę lub moździerz , jest
wbić gwoźdź stalowy nasiekany, »bn też kamyki małe
w zapał czyli panewkę. I'apr. IV. i. Hi. Airhel. 2, 8.1;
zabić zapał armaty gwoździem stalowym kwadrowatym ,
dla uczynienia jej im jaki czas niespnsobną do użycia.
Jak. Art. 5, 52i. (eine Raiionc Pfriiagtln ; oppot. odgwoż-

dzićj. Zagwożdżenie Rost. sarsosjKa — Zagwoździć
konia, kując naruszyć gwoździem do ży«ego, cilt ^*ffrb
sernageln ; Croat. zakavam konya ungula$ eifuimt clavo
ulcero. O zagwoźdżeniu albo zakłóciu do żywego. Comp.
Med Zabicie za żywe, zagwożdżenie, zakłócie, pocho-
dzi z niebacznego albo z kwapbwego kowania, lltpp. 127.
Gdy się koń zagwoździ, wybierać trzeba po ufnale róg
prawie dobrze , i otworzyć aż do żywego, hońsk. Lek.
59. — Hg. Ir. Otóż nowym klinem zagwoździłeś mię,
nie wiem , jak się tu będziesz wymykać. Teat. 27 , 87 .
•klin mi zadał, zajechał mię, trudność mi zadiił , w cia-
sny kąt zaparł.

ZAGZIC cz. dok, zacząć gzić kogo, pobudzić, załechtać ,
za.hęcić , z.ipalić, zabo^ć ; oiifpomfn , niifeucrii , antcipen ,
antr(i[icn. Z^g^iła .\crona żądza przebić cieśninę ziemną
Koryntską. Nar. Tac. 2, -i-iti. Słyszcie ! czy mię pożar
zagtił lymopłody ! Hor, 2, 44. Kniui.; an me ludtl in-
i<ania , zachwycił.

ZAHACZYĆ. -ZACIIACZYĆ ez dok.. Zahaczać. "Zachaczad
niedok, na haku czyli haczyku zapiać, zadzierźeć , za-
trzymać; aiiDiiffln, aiibafcit pr et tr.; Ross. aa.itrb , aa-
4tBaTb (cf. z.-idziaćl . npiiKpiciiiTb , npiiKpiomiuaTb . ( ef.
kruczek). Przebierając okulary, jedne po drugn;li zacha-
czał sobie na nosie. Pul. Juw 159. zasad/ił, włożył,

cr fc^te eine SriUe mć) ber anbern aiif bie Dłafe aur Za-
haczony Uoii 3a,(tiuri. — tig. tr. Zahaczył się interes,
trafif na j.iką irudno.sć, zawiesił się., bie @a4e ift ind
£to(fon flcfiMimien , cf z.iwadzić o co.

ZAHAKTOWaG, 'ZAHAWTOWAĆ cz. dok., haftem zaszyć,
jubcften , ncrbfitcn pr. et fig Ir. Prosi barwierza , żeby
zahaflował ranę. W. Post. W. 215. Pan zawiąże, zaha-
wtuje i wszystkiemi potrzebami oprawi te marne rany
tego nędznego a tak zranionego sumnienia twego. Rej.
Posi. F f f O. Pibulii tigria r.onjuncta, balki obręcza-
mi zbiti' , z.ihaflowane i zatwierdzone. iJącz.

ZAHAKnWAC rz. dok , zacząć liakować, zsradlić; mit bcm
.'iSafnuijliiiie Ip^arfern , acrarfcrn.

ZAHAhASoWAĆ, IZ. dok., hałasując zagłuszyć, ubcrliumen,
yfrlńriMcn, iibcrtiinben. Jak przyjdzie, z góry na. mego
obii,'d«ie, zakrzyczcie go, zaliałasujcie , zigłuszcie. Teal.
10. -■, 102.

ZAHALZOWAĆ cz. dok., zapiąć linę, (cf. Germ. bie Cnlie ,
Slblg.i, werbalien , Mi Sdłijfisicil fcfłbiiibfn. Na hys , gdy
wiatr dobry ku j-órze , aby flisy do j;óry żagiel i za war-
kocz, i za traref ciągnęli, i one zaburtowali i zahalzu-
wali wpdłui! potrzeby. Haiir. Eh. 174

ZAH.\M0\VAĆ fi d"k , Zahamowywać cęs// zahamowuje /ir.
Cdiiliii , hamulc.'!!! or\li hamując zailiiiTŻeć , zalrzwiuć;

mit ber .f^cnimfctle fpemn , bcmmen , (lufbiillfn, aiibiitten.

Z.ihaniować wóz, kuło; Carn. saveram , (cf zawrzići;
Yiiid. savreti , sav>rati , saprcli . (cf zaprzeć'), — Tronil.
Wstrzymywać, zatamnw:'ć: (icmmcn , juriicfbaltfn , aufbal'
ten. Przeiie Turcy tym »woim nolnwauem nie zaha-
mowali ani zadziiTzeli onego najazdu Skanderbegowego.
Raz. Sk. 224. Samiście nie weszli do nieba, i tych
którzy rhricli wchodzić zahamowalście. Zyyr Gon. 34.
— 'g. Zahamować kogo , przytrzymać , zaaresztować ;

z A H A Ń B I Ć - Z A H O Ł D O W A Ć.

ZAHOROWAĆ-ZAINDYCZYĆ.

765

ciiicn an{inUcn , nrrotireii. 15ra(a twngo zahamowaliśmy dla
srebra , które był został królowi na rachunku ; a tak
przyślij teraz srebra sto grzywien i dwu synów jogo za-
stępcę , by wypuszczony nie uciekł od nas. 1 Leop. i
Mach. 13, 15. (zatrzymaliśmy. BM. Gd). Przyszła wieść,
Iz Dymitr zabit, a Zborowskiego w Czechach zahamo-
wano tam, gdzie Dymitra zabił. Gorn. Dz. 103. — '§.
Przysięgli arcybiskup Ryski z Kiellerem"; którą przysię-
gę im dawał .\ kanclerz z wielka ceremonią i 'zachamo-
waniem dostojeństw majestatu królewskiego. Gorn. Dz.
143. zatrzymywaniem, zachowywaniem; SeBOcDnItuilij ,
Seotia^tiiiig.

ZAHAŃBIć cz. dok. , Zahańbiać niedok. ; Boh. zah.inbiti ;
Sorab. 1. zahanbuyu ; zawstydzić, Łefc^ailicn, jii 6d)a^^t'lI
lliadicii. Teraz nas nie baczysz, oblicza nasze, 'zachań-
biając. fhjh. Ps. 8-2.

ZAIIANDLOWAĆ ci. dok., handlując zatargować , im §on=
bclii ftcbir.jjcu , Dcbaiibcin , nerlmntieln. Tr.

•ZAHAPAC, ob. Z.chapać.

ZAHARCOWAC cz dok., zacząć barcować , harenwaniem
zamęczyć ; atifanijcu JII f(i;nvmufiCln , biirc^ SdjarmiiCeln jit
©ninbc ridjtcn.

ZAHARUWAĆ, ZAHOROWAĆ med. dok., zapraco\v;,ć clei-
ko, (ob. Haru ) ; crnrDeitcii , fdnucr scrMoiifit, (crbiifffl").
Trzeba teraz koniecznie dubrze zasfużunemu , i lak dłuyo
zaharowanych zasług swoich oczekiwająccniu żołnierzowi
wypłacić się. 'Vol._ Leg 5 , 228.

ZAHARTOWAĆ cz. dok , Zahartowywać rzesti, zaharlnwuje
pr. conlin. , hartem zatwierdzić; al'I)(irtfii , ^ic i)artiiiig
gcbcn. Stal zahartowana, t. j. po rózjiah mu w zimną wodę
wrzucona. Hog. Doś. 1, 228. — Fig. Ir Zahartować; lioss.
05KecTO<)nTb , oa(ecToqaTb hartownym, mocnym, wy-
trwałym uczynić , ciiIClI nMifirtCII. Lud wiejski zali;irlowaiie
do najcięższej pracy ma ozłonki. /'apr. W. 1, 3 Za-
hartowan Ulises na wszelkie zdarzenia. Dmoch. //. 247.
twardy , nieczuły , obojętny , cf. skamieni.iły.

ZAHASAG (Z. dok , zacząć hasać, hasovv;iniern zająć; ail--
faiigcn ju fpriitcicii , Sdgc 511 mac^eii , i)ovfpiiiigen , bii ^iiitcr
ctiiHio Łiiiftiriiisicn , iicr)pviin)fii.

ZXmi',X'SO\\' AC cz. dok. , hebanem zakryć, mit ekii(:oIj
yerniaclKii. Bndik.

ZMULUWWAĆ cz. dok., Zaheblowy.vać cze^tl. . z;dicblo-
wuje pr. conim , zacząć heblować, heblując zalizeć ,
zaciosać , zagładzić; loC'[ipt)i'fii , aiifaiigcn JU iioŁrln , iifvl)0>
1'elit ; licsi. aacKoójiiiTb (cf. zaskubać; , sacrporaib, aa-
CTpjwifTb . (cf. zasirugać).

'ZAHKŁZiN.-^Ć , oh. Zachełznąć.

ZAHERSZTtJWAĆ iz. duk , jako herszt opanować, zsjąć ,
ali 9Jat)cB[ul)rcr l'c^cnfd)cn , frĄ iintcracrfcn ; zacząć być
hersztem , jako 'herszt panować , ar.faiigcn i(n 9{ńbcli;fiil)rcr
511 mai^cn.

ZAHUDOWAĆ cz. dok., Z.-diodowjwać czejll. , zahodowuje
pr. conlin., zacząć hodować, karmić, chować, zakarmić;
zachować; nufniigcii 51! fitttctti , 51: pflcgcn, grof ju jie^fii,
tierfiittcrii , ncrpflcgcn,

ZAHOŁDOWAĆ cc. dok., ZahoJdowywać czejll , zahcłdo-
wuje pr. conlin., hołdowniczym uczynić, tribiitór maditn,

51IV ,C>llIMgiiiig jiDiiigcn. Zje głodny żniwo dumnego, i
zbiór hojny, Jego samego zahołdiije zbrojny. Chroic. Job.
2.'i. podbije.

ZAllOROWAĆ, ob. Zaharować.

ZAHUCZEĆ med. et acł. dok., Zahukać niedok., Zaliuknąć
j^.diitl., huk wydać, hukiem się odezwać; titllipf crld;allen,
briiiiciib crtoiicii , lo^britllen , lośfiireieH , Ipśjaudłjon ; Hoss.
ayKHyTb, aynarb, aaayKaib. Srogim głosem zawołał Poli-
fem , od którego wody. Morze, i wszyslki blizkie 'zachu-
czały brody A. Kchan. 81. Wszystkie lasy rykiem bydła
zahuczały. Birdz Ting. 475. iincbcrtoncii, tincbcrlinllei; , n)te»
bcrijcillen, IDicbcrlTliHcn. Z dział murowych , dziś "zaehuczy
rumor. 'ftvard. \M 207 erbiiiiieii , crfrod;cii. Wszyscy się
na nich oburzyli ; są to filozofowie , zahuknął któryś,
Przestr. 58. z hukiem wrzasnął, kizyknął; hiilltc, feerie,
frcifdjtc. — ^.. Zahukać kogo, hukiem zadurzyć, zagłu-
szyć = zakrzyczeć, zafukać; cincii mit ®d)VCtClt I>CtnMbcn,
iibcrfdtrcien, biirt^ tobcn, ©djrcieii jagtoft mib blobc iitad)cn.
Wyjdzie on z protestacyą , z przyczyny, że go zahukać
chciano ie.cc:.. Gi. 75. Jest bojaźliwym, zmuszonym,
nie śmiejącym nic w sobie pomyślić , nie mogącym roz-
pościerać swój rozum, słowem, jest zahukanym. Mon.
09, 248. Zahukany byłem nie w jednym posiedzeniu.
ib. 05, IM.

ZAHULAĆ med. d:>k.. zacząć hulać, nnfangen 511 ftiirfirmeii ,
511 tobcn, licberlid; 311 Icbcii; (Hoss saryjiHBaTb 1) zacząć
spacerować, 2) upijać się). ZAHULTAIĆ cz. dok., uczy-
nić hullajem, licbciiid; madjcn- Zahultaić się, stać się
liult.ijein, zaped/ić się w hultajslwo; licbCrlid; lUCrbcit,
fttt ber i'icbcrlid;f.!t crgebcn,

ZAHUPAĆ, ob Hupać ZAHUŚTAĆ,-Zachuśtac^ oi. Chustać,

'Z.AlC się zaimk. dok , n. p Nie mógł się zaić nędzny
Kaim, gdy rńu zgasła ta wdziei^zna światłość prawdy
w sercu jego; Rej Post. .Lit 4. ?

'ZAIGRAĆ cz. dok., zacząć igrać, figlować, dokazywać; atl'
fniigcn tćiiibcliib 511 fpiclcii , 311 tńiibciii; (Hoss sawrpaTb,
saiirpbiBaTb < zagrać). — Fjg. Ir. Bretysław wtargnął do
Szbiska, wszakże to jeszcze uczynił był pierwej, niż Zbi-
gniewa oeiec w łaskę przyjął, rozumiejąc, że Władysła-
wowi miał co vvięcej zargiać Zbigniew. Biel. 08. zagrać
mu, zadać trudności, zaśpiewać mu.

ZAIMAC, 66. Zająć. Z.AlMAGZ, 06. Zajmacz. ZAI.MEK , mku.
111 , grammat. nazwisko niedawne , Pronomen , wzięte od
przedniejszej własności , która się w tej części mowy
znajduje, że się kładzie za imię. Kpcz. Gr. \,p. 59. Tr.
bai Siirivovt, 'ŻAIMIE , ienia , n. , słowo szkolne, Pro-
nomen. VV/yrf ; Slov. ziimena (distng. zamiana), zameno,
zńmenec , mistomenec , mestomenec, mistomeno, mesto-
meno; Croo/. namęstna besęda (cf. namiestnik), perdevk ;
Yiiid naniiestna befcda ; finrj. zaimme ; Hoss. et Eccl.
MtcTOiiM-feHie. "ZAIMIENNOŚĆ , ści , ź , słowo szkolne ,
Graec. dvTovofinin'a Włod. ZAIMKOWY , a , e , od za-
imku , giiriBorts > . Słowo zaimkowe, reciprocum. Kpcz.
(Ir. , //(/SC. BOSBpaTHbift r.!aro.JŁ.

ZAINDYCZYC się , "Z ijętlyczyć się , 'Zajędurzyć się zaimk.
dok., na kształt imiyka napuszyć się, zajątrzyć się v fic^l tDte
eiii Jnitbaliii ciitriiftcn , błazen, erbofcn ; (Boh. zakohautiti

766

ZAINTEREiSOWAĆ - ZAJĄC.

se , cf. kokoszyć się ). Podług rozmaitego wzruszenia ,
indyk skórę mięsislą na i^łowie i podgardlu nadyma ;
w len czas ta skóra znacziiiu krwią nabiega i koralową
wydaje tzerwoność , co nazywamy zaindyczeniem się,
przy tym nastroszą pierze, 05,'on roztacza i go/gocze.
Zool. 238. — Fig. tr. Gniewem zajędyczony cały slanąJ
w płomieniu , podobny krzakowi gorejącemu. Oaol. Sir.
3. (zajuszony, zapalony, zapłoniony). Nadął się, jak pół-
tora nieszczęścia, spojrzał na mnie marsem, z miną ja-
kaś dzika zaindyczoną. Tenl. 21, l-^i.

ZAlŃTliKKSOWAC ci. dok. , uczynić kogo- do czego inte-
resowanym , zajmować kogo tak , że go obchodzi ; cincn
rooiiir tntcrci)ivt mac^ieii , i^n iiioffir cmne^men , fciii 3iitc«ifc
criPCCfcn. Ciiciał nas autor więcej do losu tej osoby za-
interesować. N, Pam. 14, 255. — g. Aliler: Zaintere-
sować, interesami zatrudnić, zająć; befi^ilftigcn , mit ®e=
\ijaitin tclabeti. Ażeby się mogli udać za polityków wiele
myślących i mogących, ustawienie są zabawni, zakłó-
ceni , zainteresowani. Mon. 72 , 294. affairet.

ZAIŚCIE. ob. Zaiste. ZAISKAĆ, ob. iskać.

ZAISKFtZYĆ , "ZASKllZYĆ cz. dok , Zaiskrzywać rontm. et
cieśli, uczynić iskrzącym, fiiiifcin modicn. Gdy dzień Fe-
bus jął Zaiskrzywać, on wnet ocucony spiesznym kro-
kiem poszedł. Chodk. Kost. 63. — g. Zacząć się iskrzyć,
ju fiiiifeln anfatigcii, bcniorfiinfclii. Noc była, i na niebie
pogodnym promieniem Xiczyc świecił, między gwiazd
mfiiejszych zaiskrzeniem. Hor. 2, 547. Uin. ^, Temu za-
skrzył na tronie wróg nielitościwy , Choć się mężnie
sprzęci wi.nł, zawsze nieszczęśliwy. Zab. 13, 296.

ZAISTE, ZAIŚCIE adv., zaprawdę. 'Cn. Th. 1368. fur m\)X,
flCtvip , nmfirbaftifl ; Stov. zagiśle ; (Boh. zagisln 1) enim ,
2) eiiimiero j ; Sorab. 1. zawestzc, wćstże, zawćrno, fa-
wierni , weru , woprawżi , dfe, obsol. czwoda. acź rohda ;
Sorab. 2. fawefcże , fawerne ; ' Carn. sanesliYU , saręs ,
ręs ; Vind. sarefnizhno , sarefs , riefen, sareCnizo; Croal.
doiszto , doiszline, zaiszto, zaizlo ; Aoi/. zaisloe , doisto,
islinom , u islinu ; Bosn. zai:Uo , bez scjale , na vjerru ;
Stuv. doistu , islihilo ; fluss ncTiiMHO , efi , efi ; Ecv!.
HCTiiiiiio, noiicTHHut , cyuio. ZAISTNY, a, e — \c'adv.,
istnie prawdziwy i pewny; S/or. islinit . (ub. Istny, Isty) ;
ttobrbaftig iim^r, geipip. Suhsi. ZAISTNOŚĆ . !5ci, ż , istotna
prawda i pewność, bie 9Babrt)aftiflfeit , ®ci»ii)(ictt.

ZAiŻRZEĆ, ob. Zajrzeć.

ZAJĄC, a, HI., (Ziijączek zdrbn. 71'. i'.) ; Boh. zapjc , zagjćek;
Sluv. zapjc, zagac. zagjćek, Z3i;iićek : Samb 1. zajaz, zay-
acź, zayecżk; Sorab. 2. huchaz , hurhazk , (cf. uchacz, ;
Carn. sajz, sajzhek ; Vind sez, saiz, sezliik, sezhei, saizhek;
Croal. zajęcz, zaychecz ; Dal. z^cz ; Bosn. zec , ziec ,
zecirrh, zecj.ic, ( sajac , zmaicch, drokunicrh < smo-
czek); Hag. zćj , zecich , zecjaz ; Slav. tSt: , zecsich ;
Boss. et Eitl. ^-lui^k. vulg. aaeui , satincHOKi, saHiinKi ;
\lilnvtk. zuikas i\; icf Arnb. hazaz ; Hut Imcm-) ; ^ielm.

(SfCbafe, Safbait), ber Jpafe, ba^ S?ii«d)cii. Żując, pcipo-
lily , teput , grzbiet ma szary, poil br/iiclieni biały, uszy
czarne, w końcu białe. Zuol. 337. Zaiąc, u in\śliwych
wacho. Sirbk. Mskr. Siwy zając; fioan. pycuKi , (if. rusy).
Zając karłowaty Hoss. HCKauKa , ziemny Tuóiiprairb, 6a-

Z A J .^ C.

6ym kamienny, alpinus, iiBmyxa, CHUocTaBem, eapaiu-
KB , adj. nninyKHHi , eepauiKiiui , psiry zając , uatreat ,
(cf. kwiecisty, kwiat;. Pełen zająców n. p. las , sad ,
zwierzyniec. Hoss. 3ari<iUCTi , (ob. Zajęcznik). Skromny
zając < tłusty. Magier. Mikr., (ob. Skrom, skromny;. Lek-
kiego zająca myśliwi zowią wątrobą. Klon. Et. E 2. Oczy
zająca, pairy, (cf. patrzyć), na Podlasiu wytrzyszczaki.
Skrbk. Mskr. X. Kam., (cf. wylrzyszczak, pairoch). Ogon
zająca, oi. Osmyk; sicrć , Turzyca, uszy, Słucbyj. Zając
kwili. Dudi. 21. Zając wrzeszczy. łJaniat. J i b. Chmiel.
I, 86, lioh. breśleti , brestjm, bfeśtiwano; wrzask zająca,
bresk. Cickają się zające, Carn. mersiti s6, ciekanie
się zająców mersenje ; cf. ■ psy grzeją się , cf. poga-
niają się, cf. bekowisko. Myśliwi mówią: zająca uszczwać,
ugonić, nie złapać. Chmiel. 1, 80. Kola na myszy, na
zająca charta. ;Won. 63, 195. (każde ma swoje prze-
znaczenie). Zając, kot polny; wilk, pies polny. Skrbk.
Mskr. Kto dwu zająców goni , żadnego nie uchwy-
ci. Cn. Ad. 378, (cf. dwom panom nzem służyć tru-
dno; Ross. Kto rouHTca 3a 4By'iia sanuuMB . Turt uh
04HOro iie noBitaeTi, kto xo<jerx Bjpyn C4tjaTb 4Ba
4l>.ia , TOTX Uli Ul 04aołi'Ł iie yciiterB ; Sluv. mnoho
chrtów , zagaće sinrt, wiele thiirió* _zajaca śmierć). Ty
pomnij zawsze , bo należy na lym , Że na zające z szwa-
grem , na Iwa z bratem. Pot. Syt. 33. ( w niebezpie-
czeństwie brat ratuje , cf. krew' nie woda). Daleko kusy
zająca. Zygr. Pup. 363, \ob. Kusyj. Uinizga się by ogro-
dny zając. Rys. Ad. 69. (m\śh j,ik się wyniknąć, jak
drapaka dać , uciekać). l'rzed zającem żjby uciekują.
Zahl. Am/. 18. (trafił tchórz na większego jeszcze od siebie
tchórza ; Ruis. aonaii, rpyci ua Tpyca) Tak mało serca
ma , 'iźe zając gn na czasy W ja.skiriie puste i głuche
zastraszy fasi. Fid. 193, (Vind. srzbjosl , bujt-zhnost >
tchórzostwo; Crual. zajczoszercben > zajęczego serca,
tchórzliwy ). Przed Kupidynem i M:irs sam zającem.
Anakr. 48. (ulegnie, spasziije). Prawicś zając do boju,
zlękniesz się pęcherza, bies. roz. U 4. Jeden zamor-
szczyk stu łądowych goni , serca w onych bohalyrach
nie pytaj, zając zulcgł w ciemne ich irójgi birk. (A.
Kon. 2. (tchórzostwo ich opanowółoj. Pocałował nóżki.
Cn. Ad. 761. {Htnsi dicinit: Zajku łapki lizet, gdy uteczet
' zając ł»pki liże, gdy uciecze; gralias ayil peaibut ,
quod sahus eiaseril). Wuli gnuśny w kufel nakładać , ni-
źliby się czym pożylerznym 'parać miał: knlil nie zając,
wierz mi, iż cię doczika , aż z [ rzej.iiiliki przyjedziesz.
Hej. Zw. 115. tnie ucieknie ci, zasl:iniesz go Je^ICIl•).
Jak zając bębna , tak rad tfgo słucha. Cn. .Ad. 295.
Twórz. Ukuł D 1. (drży przytein, stroni oil tego, ucie-
ka). Slov. Na zagdće z bubr.i chodil; na zają. e z bę-
bnami chodzić, (cf ptaki spło»z\ć). Zając prn-z drojjc
przebieżał, zając w drinlze, nicszrięśi-ie Oi. Ad 1296.
Gdy jadą w dro(!C , a zając pricbieiy diogę, za nie-
szczęśliwą wróżkę poczytują /'eir Hur. 2 U 4 Mun. 73,
182 , cf. solnieika. cf poniedziałek; i/uarr majoret in
ominibut itinerum a lupo trunseunie bonum eientum si-
gnificari, a lepore pentm malum perhibeni^ quia uli vtri
fortes lic faceli fuere, qvtt enim nen walltt lupum trans-

ZAJĄC.

currere . quGm adoriri se , leporem autem consistere et
capi melius esset, ul ohsoiiium suppelerel. Joacli. Camerar.
decur. D, pr. 9. Cn. Th. 1567. — Zające j:ula. Tr. (pię-
kną ma cerę, pleć, twarzj. Z^jąo poil czarną juohą. Tr.
drób' zajęczy czarno gotowany , ^ilfciiflce, ^afciilĄtimrj. —
g. Zając morski Ross MopcKofi saeui , ót.iiout . ntiHO-
rop^B, cydopterus, SecpaU', SSaffcr^Jiifc , podobny jest
ku zającowi ziemnemu gJową i uszyma tylko. Sienn. 321;
ozada. Sijr. 825. Wodne habki pomocne są temu , któ-
ryby był okarmion jadem morskiego zająca. Sieiin. 68.
— §. AslroJi. Pod nogami jasnego (Jryona zając We dnie
i w nocy bieży nie odpoczywając. </. Kcitan. Dz. 15. ctll
Sternbtlb, ber '§)iifc.

Pochodź, zajączek, zajęczy, zajęczyca, zajęczyna , za-
jęr.zi/fko.
ZAJĄC, zajaJ , zajęli, f. zajmie, zajmę cz. jedntL, Zajmo-
wać conlin,, Zumać, Zajniaó niedok. , ująwszy zabrać,
zachwycić; mit fidi fortncDiiicii , crgrcifcii ; Uuh. zagjti,
zagmauli , zagai, zagmu, zagjmam capere, pignorari,
zagetj jeńslwo, zśgem zajem , imanie, imaństwo, za^jaty
caplUi\ Slov zaugim^m; C'irn. sajeti , sajmem , sajęmarp
haurire; Vind. sajeti, sajel, sśjmem , sajemati, zhre-
pati = czerpać, ftaunre , sajezhuvati --zaaresztować; Croał.
zayjeti, zayimlyem fcf. zawziąć, zajeti , zainilyem , hau-
rire, zaimlyem , zaimati commodare , mutuare , ob. Wza-
jem); Rag. zaimilti, zajmitli, zajatti abigere, (zaimati =
pożyczyć, wzajem dać; Hosn. zajati, zajmati); Ross. 3a-
HHTb , saHiniaib 1) zająć, zajmować, 2) pożyczyć; Eccl.
^iMATH , aaesuKr. Zajmuję kogo, co, bydło, gęsi. Cn. Th.
■140'2. zachwyciwszy porywam, odpędzam, uprowadzam;
ergrcifcn iinb rocgtrciben, iBegnebrncn, mit fort ne^men. 'Ucie-
ka|wa (dunL), by nas nie zajęto w niewolą. Ez-op. 101.
Ni(! ma -Ii koni , wołki mu zajmuje. Birk. o Exorb. 28,
oh. Za/rabić, 'Zadzieckować , 'Dzieckować , 'ciązać , al§
^fttiiJ rocgiicfcmeii, pfńnbcn; Vind. rubiti, salog vzeti, fen-
tati , saloi;uvati (ef. załogi, zakład), S3jezhuvati , saper-
preli ; Boh. zagjti , zagmauti , zagjmam. Objazdy lasów
często czynić , a kogo przy rąbaniu zastaną, wóz do dworu
zajmują ; siekiera na wykup należy gajowemu. Haur._ Ek.
IGI. Zajad bydło w szkodzie. Hoss. nOHMais , cxBaTHTb
'jy*-oio CKOTiiHy, Koiopaa aaui.ra bt, »i3'«oc no.ie n no-
TpaBii.ia pożKB, njH 4pjr3K) Tpasy. Bydło gdyby kto
w cudze zboże puścił, a bydłoby zajęte albo zafanto-
wane było ,' powinien pan szkodę według uznania chło-
pów onej wsi zapłacić. Szczerb. Sa.v. 40. — Iron. Ugro-
zisz mi, uczynisz mi; zajmiesz mi kaczki na błocie. Cn.
Ad i i 99. bit roirfl mir niel tbiin ! — g. Zająć , objąwszy
z:)brać , zagarnąć ; umfaiTcit uiib lucgtrngcit , tm (ątniibe fcuit
fortjiilirtiigcii. Nie ile chcesz , ale ile zająć możesz czerpaj.
Pilch. Sen. list. 4, 2, (cf. kto wiele obejmuje albo zaj-
muje , mało ściska). — Zająć plac , miejsce , zabrać ,
zapełnić sobą; eiiieii |H(i6 cinnclimen, anfiillcn, aii^fuHcn. Nie
jest tam zwyczajem . aby dworscy panowie w budowaniu
królewskim mieszkali , zajmuje go całkiem król z kró-
lową. N- Pam. 9, 260. Wszystkie okna i ulice zajęte
były tłumem przypatrujących się. Gaz. Nir. 1, 179 b.
Jako maluczki to plac jest, który tych drzew korzeń.

ZAJĄĆ.

:67

i tego korzenia ostatnie cieniuehne pręciki , zajęty. Gorn.
Sen. 201. Im pilniej wpatruje się w ciebie, tym więcej
zajmujesz placu w sercu moim. Te.nt. 11. 6, 48. (tym
przestronniej panujesz). Płat namazawszy szeroki maścią
żeby zajął aż ku kolanu z jednej strony, a z drugiej
do" kopyta samego, ciejiło okładaj. Haur. Ek. 137. żeby
zakrył , zaszedł , dosiągł , ba^ cr biśS batiiii md;t. — Po-
zwolić stawek zająć, byle tylko gruntu nie podtapiał.
Torz. Skł. 104. (wykopać, w głąbsz kopać; ticfcr grO'
l»eii, ucrłicfcii, ticfcr iictmen). — g. Zbijać eo, kogo, wziąć
sobie, opanować sobie, przywłaszczyć sobie , przy.swajad ;
fitv fti^ netmcii, ciancliitien , ftd) niicigncii , fic^ siicigncii. Jus
oceupalionis ,. czyli prawo zajęcia, w pierwszej epoce
społeczeństwa ludzi, dawało prawo do po.siadania. Czack.
Pr. 2, 137. ib. 2, 133, (cf. kto pierwszy, ten lepszy;
res nulluis cedat occupanti). Króla sen śmierci rówien
trzymał, I tenże pokojowa straż wszystka zaimał Zebr.
Ow. 170; hahebat, opanował, dzierżał; bci" Scblaf pattC
fii tDrei- bemćichtigt, liidt fie umf^ihmgcii. — Zajmować kogo,
zatrudniać go (całkiem , zabrać wszystkie jego siły, myśli;
ciiicii gait5 oiiśfdjIiepiiĄ (icfcbaftigeit , gans cinnclimcii. Całkiem
jest zajęty interesom siostry swojej. 0'az. Nw. 1 , 263.
zatopiony w nim, zanurzony, pogrążony, cały w nim;
gmis otrtieft, mi5f(i)liej51i(I| kfdmfttgt. Czułą myślą zajęci,
coraz idąc dalej . Z wolnaśmy się w nieznane strony za-
błąkali. Szym. S. W. 33. Lada fraszka i cacka całych
ich zajmuje. Teat. 19. c,16. Wyrazić nie można, jak
ten czas słodko strawiłem; nade wszystko bez tego na-
przykrzonego zajmowania się wszysikiem , i myślenia o
interesacl). Teat. 19. 6, i. (bez Kłopotu, ::iozołu , za-
kłócenia głowy, bez zatrudnienia). Słyszałem, żeś się
zajął już poznawaniem interesów moich. Teat. 19. b, 12.
żeś już zaczął się trudnić tym , wchodzić w to , już
wziąłeś się do tego ; fid) tittcm ©efd;nfte mitersie^en , fii^
bamit befaffcn. Zajęty jestem , zatrudniony, zabawiony, nie
spieję, nie łacenem ; i$ biti kfd)ćiftigt, bili, llit^t fres). —
§. Zajmować, całkiem przeniknąć, zapełnić; gailj bur(^'
briiigcii, crfiillcil. Twa dobroć zawsze będzie zajmować
mą duszę. Dmoch. II. 2 , 202. — Aliter: Na czczo , nim
w,'!m zajmie głowy dym z mocnych trunków. Hor. Sat.
U)8. nim głowy odurzy, cjc bcv Suiift bc:i Ślopf cin=
llimmt , ficiicbelt. — §. Zająć się , zacząć się , wziąć po-
czątek , począć , wszcząć się ; otifatigcn, anlnhen, Dcginiieti,
fcineil 9liifaiig nc^mcn. Zajęła się granica syna Neptalim
od Helel aż do Lekim. 1 Leop. Joz. 19, 35. (poczęła
się. 3 Leop. ; była granica ich Helef do Lekim , i koń-
czy sic u Jordanu. Bibl. Gd. ; ciągnie się). — Zająć
się, zawziąć się, zawiązać się, zalęgać się; nilfaiigCrt

aBui-jcl }u faffeit,* W eiitmursclii , feften gii? faffcii, fefteit
Sobeil faffflt /"'• «' fiO- '''• Co się na prawdzie wspiera,
co się, iż tak rzekę, z samego gruntu z.ijmuje , z cza-
sem bujniej wzrasta. Pilch. Sen. łask. 7. Z Akcyusza pu-
szczony Ród się w obfilsze gałęzie zajmował. P. Kchan.
Jer. 441. (rozrastał). Wprzód niż się grobla zajmie....
Torz. ŚkŁ 10. (nim się zawiąże, wzmocni). W obojgu
jednakowe się złości 'zajęny. Bardz. Trag. 283. zajęły
sie , zalęgły, zagnieździły się , zakorzeniły się , tricbcit

168

ZAJĄCU AĆ - ZAJĄCZEK.

ZAJADAĆ - Z A J A K A Ł A.

SBiirjClit. Kieily się wino na kwas zajmie.... Haur. Ek.
400. kwasu zachwyci, na kwas i.mosi , kw:iśnic(< po-
czyna , kwasem irąoi ; rocnn bcr 5Bi'iii mifdngt Sdiirc ju
bcfommcn, faucr ju ronteii. — Z^jać się ogmem , zago-
rzeć, za('liwyconym być nij ognia, z:ipaliC, się; S)em '^iim
frgriifen miiin, fidj entsuiiten, nncreiincn ]ir. et fig tr \
Boh. znjli se, znalse, zegmu se ; 6'arn. unclise, unśmen,
(cf. wzniecić się, unamliv>zapalny); Vind vnemati(e netile.
pervnclife. vnememfe,vnemalile; f{o<is. BSiiu.iarb B03nu.iaTb.
Zajmuj.' się ogień, drwa się zajęJy, procli , knot i t. d.
Cn. Th. 1403; vicinum zagorzało się gdzie. ib. Gdy się
ogień zajmie, zrazu gasić trzeba. Opal. Sal 61. Gdyby
się u kogo w nory zajęfo , czegoby gospodarz najpier-
wej poslrzegł, a nie wolałby na "ratunk, tedy ma liyć
w ogii'ń wrzucon. Szaerb. Sax. 299. Chcieć się sprze-
ciwić Tureckiej pysze gorącą odpowiedzią, jest to krze-
sać ogień ; znosić ich dumę barilzo układoą postawą .
jest dodać żagwi zajętemu już płomieniowi, hlok. Tuik,
115. Gdy ty. z pochodnią igrasz rozpaloną, Przeciwko
wiatrom sprzecznym obróroną, Im się ta więcej prze-
ciw!, zajmuje Płomienia więncj , a sama się psuje. Past.
Fid. 06. zachwyca, fte Mt immfr mcbr gfittr. To-ć się
Wac Pan pod ów czas w PiM-\źu znajdował, Gdy re-
wolucya, gdy się ów zap^ł zajmował? Siemr. I'. P. 46.
gdy się zathł, zapalił, tn fidj tai gcuer 511 ciitjiinbcit an<
Jing. Niech przepadną ode mnie te zapały miłości , które
przygaszają i znowu się zajmują , nie zostawując mi mo-
mentu spokojno^ci. Wqg. ilarm. i, 145. Miłość w mło-
dych z początku bardzo się zajmuje , Potym prędko
ustaje', nieraila wiekuje, Osob!isvie wszeteczna , j;ik pło-
mień paździerzy. Bardz. Trag. 542. Chowana z mm w lym
domu , w latacli mych dziecinnych Miłość się przy zaba-
wach zajęła niewinnych. Nieme. F. P. 26. (wznieciła się).
Przestańże żartować, boś już gniew we mnie zajęła.
VVc'/.. 'Wanii. 3, 58. (wzbudziła, wznieciła, zjątrzyła ;
ben 'Jlrgct ctreoeii, onrcgen, niifadjcn). — Gdy się w kim
z:ijinuje t;orzałka. Ilaur. Sk. 421. gdy się zapali, IDCIIII
fti^ bet Śriimitrocin trt ciiicni cnfiinbct. — § Znjmuję kogo
po grzbiecie, uderzam. Cn. 7/i. 1403, cf. zajeżdżać kogo
przez grzbiet, 06. Zaciąć , cf. zachwycić, ob Wzbierać,
wezbrać ; cinem cincit ©treidi , eliicit §ieb ofiffjcii , fiiien
Si6 gtben , mit eiiicni Jpicbe obcr mit ^ieiicit crrcidini , łrciftu.
On koni biczem po bokach z.ijmuje , A na wschód słońca
dyszel swój kieruje. /■". Kilian. Jer 443. Jego lak mo-
cno zajął Sułtan w ciemię. Że starzec wznak pailł nie-
borak o ziemię. /•*. hihnn. Jer. 500. Konia zajął po
bokach ostrogami. P. hclian. Orl. 1, 288 (zv\arł) Konia
zajmując ostrogą, z niesłychanym trudem w dolinę przy-
bywa ii. 1, 201.

•ZAJACHAĆ , 06. Zajechać.

ZAJĄCOWY, ob Zajęczy. ZAJ.^CZEK , czka, m. . ;'/r/,M.
rzeciwn. zając (ubi habes dialeiiosj ; tc.i ^aiÓ)(n , fin flet-
ner ^afe. A dokądże po sobie położywszy uszy T^k
uciekasz , zajączku , choć cię nikt nie ruszy. Pot. Focz.
502. Zajączki pierzchliwe. Banial. J 2. I zajączek w len
cias śmiały, kiedy lew w klatce. Boh. hom. 4. 2t)2.
— g. Uist. natur. Zdjączek , boletus ramosut, gatunek

Z.\JADLlWOŚĆ , ści,
ergrimmtlłfit, Stigrimm,
Ytiid. diyjoferdilnust ,

hubki, rośnie w lasach, można go zażywać. Kluk. Dykc.
i , 76. cinc 3lrt cfibcireii 8iJierf4n)amm8. — g. Zajączek ,
imię własne hmilii w PoUzczl- , n. p. Generał dywizji
Zają -zck , 6i(]cnnamc ciiier Samiiic.

ZAJ.MIAĆ , oh. Z .jeść. ZAJAOACZ , a , m. , który zajada ,
ciii ipadmr ©ifcr, ber brauf lo* igt, przejadacz, ber Set-
ejTer, 3Jirfieffet , 'SeniafAer ; V'(H(/. sajeduvauz , sagerluvauz.
W rodi. iei\sk. ZAJAUACZKA , i.

ZAJADĘ, ob. Zajechać.

ZAJADKI, ob. Zajady. ZAJADŁOŚĆ,
i., zażarlość , wściekła zawziętość :
ffititb ; Boh. zśśti., ( cf. zajście ) ;

fcrilitnost (ob. Sierdzistość 1 , fouraslinost , jcsi (cf. je-
dzą), jesodersihenost ; Bag. jedovitos, jed , (06. Jado-
yłilość , jadi; Ecrl. npoCTb , Icf. jary). W każdym wieku
nieprzeliczone czytamy przekłady wściekłej zaj^idłości
złych ludłi , wyzionionej przeciwko niewinnym. Mun. 71,
177. ZAJADLIWY, ZAJADŁY, a, e, Z.jadliwie, Zajadle
adu. , zażtrty, wściekle zawzięty; ergriiiimt , iiiurimmij .
tBUtbenb, biSig; Ytml. divj.)ferden , divjoieriliten , sloben ,
prefiM-ciit, fourashen , jesodershezhen ; /iaj/. jedovit, raz-
jeedjen ; EmI. flpoCTHtjR , (cf żarliwyi. W lym kraju
pełno wężów i zajadhwych g;.dzin. Zab. 9, 222. jado-
wito kąsHJących , giftig bei^enb. Zajadhwych w wnętrzno-
ściach szczeniąt nosi plemię. Hitl. Om. 247. Jakie to tak
wielkie okrucieństwo, jaka tak dzika i zajadła natura!
Siem. Cyi; 164; (immanit) Trwali w duchu zajadłego
okrucieństwa. Cznck. Pr. 1, 96. Każdy się prosząc mi-
łosierdzia 'boży, Lecz u zajadłych prośby nie wskórają.
Chroic. Luk. 2, 40. Już siebie nie poznaję, tak jestem
zajiidły. Jeiil 5, 74. (tak wściekły, ob. Zajeść się). Z.\-
JADY, ZAJADKI, ZAJED.KI , ów, 'p/ur. . rzeczy zajedzone
(pryszczyki w kątach ust 2| , Slngebiiff ncji ; {Hots. aa-
t4Kii wety, konliliiry). Heszlki zjedzonych potraw w ką-
tach ust pozosl^iłe , i nieczysliiść , zaplugawiorue itad
pochodzące, liiidik D!c)til)cii oom gffcn iii ben iKiiiibiDiiifeln,
tiiib bie barmis eiitftnnbciie Hurcinigfcit, (cf. zajedź)

ZAJ.ĄKAĆ się zaimk. dok.. Zająknąć się jetlnll. , Zajakiwać
się, Zajekiwać się rzesi!., z;ijąkuje się />;■. contin., {distiig.
zajęknąć , zajęk.ić) , w mówieniu słowa [ir/erywając sy-
laby powtórzyć, [totteni , ef. momotać , bełkotać; Boh.
zagjkati se ; Sorub. 2 szc fajekasch ; fiag. jezkali, «a-
JHzkiy^li ; Bom. z;ijcckiv;,ii . tcpati ; fiois. saiiKuyTŁCfl ,
saiiKiiTŁcn : Eal sanKancH. Ludwik BaUus nazwany, bo
się zająkał. Sk Uz. 842. 1 głuchy, i zająka się. leat.
58, 264. Jeśli móyy-isz z tym, co się zająka, zająkad
się nauczysz. Eraz. Je^z B b % Języki momolliwe , ta-
jakujące Bej. Foił. Ugg 2. Izająkliwe). Py>zny jeśli co
mówi, to już z cnym priekęsowaniem słówek, z onyrn
'rzkomo zajakowanicm , aby tak rozumiano, iż z rozmy-
słem-mówi, lifj. Zw 53 Jakże gładko mówiłem, aiiim
się zająknął, leat 14, 49. anim się zaciął, \i) bab( gai
nidjt fltftiiticrt, gciłotft im gprcd^en. — Traml. Słowik
po gaju laiijąc płicze, (j\\ się zijąka, a wróbel skacte.
Zn^ 10, 207. Z'ibl. przerywając śpiewa, fjngt ftottfrnł,

(lodcnb, u.itiTbroi^ien , abgtbti'i^cii ZAJ^KAŁA , y, m. , ją-

z A J A K L I w Y - ZAJAZD.

Z A J A Z D O W Y - ZAJECHAĆ.

769

kała, jąkacz , cf. raomot, bełkot, klekot, eiit (5tPtterev;
Rag. jezkalo , zajezkivalaz ; Bosn. zajeckivavac , tepac ;
Ross. sanna. — Traulus, zająkafa, który się zająka, nie
może preiiko wymaAiać. Maa. Traulus, 'zajekacz, Spicz-.
247. sed cf. zajęknąć. ZAJĄRLIWY , 'ZAJĄKAWY , a,
e , -linie adv. , zająkający sie, z zająkaniem, cf momo-
tliwy ; Bok. zagjkawy ; /ioss. sanHjiiBUłi ; Eccl. aaaiun-
BUH , ftPttcnib. Zająkliwy mornocc , bełkoce. Dudz. 21.
Słowa zajakliwe roni. Ustrz. Troi. 155. Słowa zająkawe.
Klon. Wor. 5.' ZAJ.\KLIWOSC , ści , i., wada zająkania
się w mówieniu, iai ©tottem ; Boh. zagjkawost.

'ZAJAŁOWiEĆ tiijak. dok. . stać się jałowym , imfniil;tl)0r
iiicrben ; Ross. saa-iOBtib : przestać się cielić, przestać
rodzić.

ZAJAUZMIĆ CI. dok., jarzmieniem zająć, bejoiieit , mit bcm
3od)C Debnitfeit; /^a^. zajarmiti , cf podjarzmić, objarzmić.

ZAJAKZYĆ med. dok., jaro zaświecić, redjt bcUIeiKlitcn , &ev=
iirr|'d)imincni. Dopiero słońce zajarzy miluchno , Już ci się
chmury skupia, i wichry zadmuehną. /'rzyb. Ab. 188.

ZAJAŚMEC nijak, dok., jasno zaświecić, zaświtnąć; beli
{icrBorlcutfctni, jtraOleiib IciBorbredieit, (leroorftrnblcn ; Sorab. \.
zaszwetlam szo , zaszwellu szo. To słońce , co jutro przy-
świecać będzie dla wszystkich, nie zajaśnieje już dla mnie.
Nieme. Król. i , 142. Zajaśniał dzień on pożądany. Dzień
trzeci, w którym zbawiciel świata wstał pod świt różany
z martwych. Odym. Sw. 2, LI 2. Nowe światło zaja-
śniało pod horyzontem kraju naszego. Gaz. Nar. 1, 177 b.
(zjawiło się). Dla was pociecha, literackie duchy. Zaja-
śniał świateł wódz na Polskim tronie. Zab. 12, 14; Za-
jaśnieli nauką prawdy wszyscy doskonałej. Odym. Siu. 2,
O o %. —"^. Activ. Zajaśnić rfoA-., Zajaśniać niedok., zacząć
wyjaśniać, anfangcn aufju^icllen.

ZAJ.\TRZYC IZ. dok. , Zajątrzać niedok. , 'Zajątrywać czejlL,
zaropić , do jątrzenia się przyprowadzić, cttcni ntaiicn;
zająlrzyć się, zaropić się, zagnoić się, m (Sitcr ubci"cje=
^eii, ju eitcrti aiifaiioeii; Boh. zagilnti se, zahnogiti se ;
Sorab. 1. zayetżu szo, zayednu szo. — Fig. Ir Zająlrzyć,
zjatrzyc*", zapalić się gniewem, nienawiścią , oburzyć ; nilf=
brinacn, crbittcrn, reiieii. Podaję wszystko pod uznanie braci,
me chcąc mc rzeczy zajątrywać. Yol. Leg. 2, 1075. Zają-
lrzyć się, nienawiścią się zapalić. Cn.Th 1508. Zajątrze-
nie , nienawiść, gniew. ib. Wyście" przyczyną , nie za-
jątrzenia naszego , bo się jątrzyć nie umiemy, ale rze-
wliwości po panu bogu i po świętej prawdzie jego , któ-
rąśmy mieć powinni. Smoir. El. 16.

ZAJAZD , u, m., zajeżdżanie, zajechanie; iai ^infa^rcii ,
§tnreitcu; (Bok. zagezd , zajezdel circuitus , Wmmiii i. W
orszaku wielkim do Krakowa na pogrzeb xiążecia Kazi-
mierza zebrawszy się, za onymże zajazdem elekcyą od-
prawują. Krom. 201, (cf. zjazd). — § Zajazd, miejsce
gdzie zajeżdżają , miejsce zajazdu , bie 5!orfart^ , roo tlian
sorfdbrt; dom zajezdny, bie ginfebr mit %^ticti unb 5Saflcii,
baŚ (SillfcI)rbauŚ; Vind. gofht.nrj^ , litulh, kcrzhma , (cf.
karczma) ; Boss. CTaH^B , ( cf. stanąć gospdda , stać go-
spodą , cf. stancya) ; Ei-.cL bht.\.ihi]I6 BHT.i.M.iiiii|.t. emaj-
Ha ( cf. witać), BcenpieMunua, rocTiiHHima. nocToa.iuB
40M'5. — g Zajazd, najazd, napaść zajeżdżających; ba^
Umunik Lindego wyd. 9. Tom VL

(?iiireitcn , ber (Einvitt iti eiit frcmbeź (5ut , bnś Ginlagcr ;
Lal. med. intrada, jeżeli w skutku prawa obslagium , ^aż
Sciftiingźrcdlt. W Polszczę (i w innych krajach , za feu-
dalizmu), był zwyczaj, kiedy komu dobra przysądzono,
nie kazano, aby przekonana strona one oddała, lecz
pozwolono temu , komu należały , aby sobie sam one
odebrał, me dawszy mu na to sposobu; co się pospo-
licie zajazdem z^łało. Mon. 74, S5. Lecz i gwałtowne
różnych dóbr szlacheckich działy sie zajazdy. Yol. Leg.
5, 7b3. Zajazdów nigdzie już takich nie ma, jako ito
przcdtym bywało , kiedy jeden na drugiego "armował s c,
przyjaciół zbierał, na dwory i na dobra napadał, palił,
- rabował, zabijał, dwie strony z sobą sił probovvały;
przez co szlachcie wiążącej się do stron i pożytek byl
wielki i exercytacya wojenna. Mon. 73, 141. (jest cze-
go żałować ! !). Z dobrą sławą pana swojego, zajazdy czy-
niąc, płużyli , a dzielnością swą każdemu nieprzyjacie-
lowi koronnemu blaskiem w oczach byli. Weresz. Beg.
o4. Zi\JAZDOWY , a, e, od zajazdu, |)infavtliś = , (5iii.
fiirtb^', 6iiivitta = , cf. zajezdny.

ZAJDOWY, ego , m., flis , który siedzi na kSńcu przy zy-
zie. Magier. Mskr. może : zadowy ; bcr 33pt'5fncd)t aiif bem
§iiitcrt^eil beś aluPfdjip. Kwatemi zowią się flisi sie-
dzący między sztabowemi i zajdowemi. ib. Z zyzy wo-
dę szuflą wylewać , jest powinnością zajdowych. ib.

ZAJECH.AĆ , 'ZAJACHAG , zajechał . 'zajachał , f zajedzie ,
zajadę , med. dok. , Zajeżdżać niedok c.onlin , "Zajeżdży-
wać czejtL; Boh. zageli , zagel, zagedu, zagjzdeti ; Vind.
sahajati , sajesditi ; Croat. zajahujem ; Rosk. saiJKaTB ,
3at3)KaTb, 3a'fe<KH<aTb. Bataajaio; Ecd. 3a'fe}K4aK) ; jazdą,
wozem, pojazdem, nawą, konno zapuścić się, zapędzić
się , zabiedź ; tief biiifiii falireii , reiteii , fcbiffen. Nie masz
męża w domu , zajachił w daleką drogę. 1 Leop. Brov.
7, 18. ("j.ichał w drogę daleką, er ip nilf citie TOCitC !Ret«
fe genangen, tucit uerreifi , ipeit ifeagcrcift:. Kupcy prawi
po "kumą i za morze z^jeżd/.ają. Glicz. Wych. M 6. Za-
jeżdżam gdzie (bdeko , provehor equo , nnvi longius. Cn.
Th. 1568. Zajechały , zapędzony , zabieżały ; ipeit ^in
gcbniiiijen ; uorgebrtnigtii. Na tej wojnie nie pomału dziel-
ność sześciu set Polaków, z Kapi-lranem hetmanem za-
jecliałycli , osławiła się. Krom. 615; (€upislrnr,um secu-
torum). — g Zajeżdżać przed dom, przed bramę i t. d.,
t)erfaC)reiI. Wypiżmowany , wyfiyzownny, wymuskany, w
karecie zajeżdża przed Saski pałac Teat. 13, 24. Z gość-
mi się b\ł umówił, iż po za ogród z:ijeźdżali, a ztam-
tąd Wchodzili do sali Kras. Pod 2. 259. Słychać , ie
kareta zajeżdża. Teal. 58, 88 Mości DoHrod/iejii , ka-
reta zajccli;iła. Tent. 4 , 5. ber SBagen ifł Borgefabren. —
g. Zajeżdżać do kogo, do k3rc7mv, <lci zaj;izilu czyli za-
jezdnego domu, (mit Cferbe unb ffiageii) eiiifcbrcii ; (Finrf.
v' gafhlarjo jiti , Yicflilantife , n:ivcrnitife). Kto do mnie
z,ijeżdżi na nocle^j , musi tak zapłacić , jak gdyby cały
tydzień siał na Krakowskiem przedmieściu Teal. 28. b,
6. Serce Wac Pana widzę , jest jnk austerya , kto chce
to zajedzie , popasie i jeszczę prędzej wyjeżdża. Teat.
,^5 b, 57. Miejsca dla niego nie ma , bo już zajachali
konni. Pot. Arg. 352. Prov. Zajachali konni. Rys. Ad.

97

770

ZAJEŹDZIĆ - ZAJĘCZY.

ZAJĘCZ NIK - ZAJEDNAĆ.

80. ( darmo lu dyspulowad ). — §. Zajeidiam komu ,
obviuf fio curru, equo , iiuii aligui. Cn. Th. 1ó68, einent
cntgfflcn \n\)xtn , rcitcn. Zajeżdżam komu , zjeżdżam się
t kim w cifMii. Ol. Th. 1507. tintni iii ben 2Bfg fa()rcn,
i^m tn ten SBcg fommcn. Tam trzeba zajachać , tam nie-
przyjaiielowi droŁ;c zastąpić. Janusz. Fos. b A b, {Croat.
rajahujim, zaszedam tmidior). Hamują wozy i konie,
aby nikt drogi nie zajeżdżał. Star. Dw. 41. jadąc za-
stępował', bcii iScg ycifiiliren, »cr|'o^cii. Turey chcąc je-
szcze doświadczyć swego szczęścia , zebrawszy się ich
wielu, zajeihidi Skanderbegowi, ale Skanderbeg ich ła-
cno zwyciężył Buz. Sk. 3^. wyjeżdżali , wyciaijr ęli na-
przeciw , stawili się przeciw; JPflCn flcgcil i^n OU^ , lPQ(n
tttn ciitflcgen. — Zajeżdżam komu do mosiu, do promu,
do bramy ; praeienio aliqutm od poiUem eii. properun-
lem. Cn. Th. 15C8. (eiiirm lunfa^icn, ijnn »ortilcn , tt)m
juocrfoilimen , cf. uprzedzić ko^o do czego). — § Zaje-
żdżać dobra czyje, zajazd czyli najazd na dobra jego
czynić ; jcmnnbcm bic ©uter cinrcitcn , fic gcroaltiam iibcr'
jtcben unb liTgntlimcii. W czasie z tego może być pra-
wo, i fortunę zajadą. Teat. 19. b, 58. (dobra zabioią ).
Zwyciężywszy Syla Maryusza, wszystkich [irzeciwnyeh
szlachcie częścią zabijać , ctei^eią dobra zajeżdżać kazał.
Siem. Cyc. 5. Wymógł, iż dobra Koscyusza na skarb
zajachano, i Chryzogonowi przedano. ib. \. — g. Za-
jeżdżać, zajechać bijąc, uderzając, zająć kogo po i;rzbie-
cie, zaciąć, ciiiem fiiien §it'& ocrkfcn. 1'ewnym jutra do-
chodem pochlebia swej biedzie. Aż tu śmierć nagie ko-
są jak w kłos weń zajedzie. Zab. 16. 577. Dżwigają-
f ; e,h się, --żabia zajechała. Zebr. Ow. 107; surgenłibus
obilidl ensit. — Fig. Ir. Pan Jan , jakiegoś tu ślósa-
rza syn , zajechał jej w głowę. Ttat. 52. c, 6. zajął jej
głowę, wlazł jej w głowę, w serce, opanował ją, opę-
tał ; (X ()nt ifar ben Sopf ciiigcnommcn , ift iljt in bcii Śrpf
gefa|(ren. Co ci znowu zajechało w głovę ? co ci wla-
zło czyli przyszło w głowę , co ci sie ubrdało ? wai ift
bir tli 'ben Sopf gcfnbmi ? — g. Zajeżdżać , ZAJEŹDZIĆ
konia, karetę, pojazd' jeżdżąc nadwątlić, n.idwereżjć,
nadpsuć; jit tiidjtc fobrcn obcr rdten, ju Sdinnbcn fabrcn
Ober rcitcn, ju OUnnbe ritijtcn; Hoss. satsAiiib , 3at*-H-
BiiTb. Już nam klika karet potłukli , kunie zajeździli.
Tnit. 22, 50

ZAJĘCIE , ob. Zająć. ZAJĘCZEĆ , ob. Zajęknąć.

ZAJĘCZY, a. e. od zająca ; ^afcn « ; Uoh. zagećj , zagići ;
Sluv. zagaui ; Sorab. 1. zayecżżi ; Vi«rf sezlini ; Croat.
zaychi ; Hag. et Botn. zecij ; Hos%. aaflieii Futra zaję-
czł najwięcej używane w fabrykach ki'pelu'!zów. Zool.
357. Scrzysko zajęcze z octem pomaga przeciw wiel-
kiej niemocy. Sienn. 586. Zajęcza sierć , ob. Turzyca ;
zajęcze oczy, oh. Pitry ; uszy, ob. Słuchy; nogi, ob.
Skoki; zajęcze sndło. ob Skrom, cf. skromny zając;
zajęczy ogon, ob. Osinyk. Slov. Prov. Pśnska Iśska na-
kriitce, gako zagfići chwast; trwa pańska Iśska , gako
zagaći cliwost , kratko, (cf ł.iska pańska na p-trym ko-
niu jeździ). Z.ijfcze serce , teliórznslwo ; ^flffnUerj , ^a-

fenfcerjigfeit , 3fiflfc"jig't' ; ł'""'- sezhost, bojezhnost ;
(Croat. zayczoszerczen* bojażliwy, tchórzliwy). Zajęczego

jest serca niewola, i pierwej ci ona ucieka, a niźli ją
swoboda spłoszą. Orzech. Qu. 128. Bojażliwy. tchórz,
zajęczego serca człowiek. Cn. Ad. 38. ein fcigcr ^afe, etn
geig^crjiger. Junacy bywają serca zajęczego. AtKp. 23.
Nieprz\jacioIy swcije serca zajęczego straszy. Juiiutz. Lig.
B. Miło ci sławy zlad wynika, Źe masz we mnie z za-
jęczem sercem przeciwnika. ZaLi. Amf. 23. Lud nik-
czemny, serca z.ijeczego. Alb. na Woj. 6. Zwy<-ięstwo
nie zawsze pochodziło z zijęezepo serca przeciwnej stro-
ny. Oorn. Dw. 548. W którym kiedy Spartaku zajęcze
serce malka widziała, abo się nie zn^ła k memu, albo
go ręką swą włisna zabiła, tjorn. Dw. 263 O mizerna gło-
wo, o serce zajęcze, 'łeal 21', 82. Jeleń 'elioc^a ma rogi,
lecz umysł zajęczy. Hej. Wiz. 55. Wojewodzie Krako-
wskiemu, kióry z bitwy uciekł, posłał Krzywousty ko-
żuch zajęczy, iż prędki na uciekanie , jako zając. Diel.
87, (cf kąilziel'. — Przysiągłbym , że cię zajęcze po-
ty przechodzą, tylko ci o punkt honoru idzie. Teal. 27,
105. łyiki ci drżą , ber 9lnflfifdin'eig brit^t bir aui. — Kto
zlad spadnie , długo jęczy, Howiem to skok nie zajęczy.
Dfj Zw. 246 b\ (oppof. iullo mortale). — g. ihdic Za-
jęcza warga ; labiiim leporinum , gdy się dziecko na
świat z wargą niby rozciętą urodzi. l'erz. Cyr. 2, 186.
bie §afcnfd)nrte ; Hoss. 3afl>iLH ryóu. Czło>iek mający
zajęcza wari;e, /iois. TpcryOuH , iiMtiomiri paajtjeHHyH)
iijii pa3tt<ieHiiyio 04iiy ryOy. — g Butan. Szczaw;k
cz\li kapusta zajęcza; liifulium acelosum. Kfup. 5, 162;
Oi-etosella. Uized. 9 ; fioss. satmeti maBejb , Kuciima ,
( cf. kisnąć), 3aa"iŁH Kanycra , Souerficc, ^crjflee ; [lltts.
saamn hanycia, CKpiitiynt Tpaaa « rozchoduik , wro-
nie masło). Zajęcza nóżka, owieczki, leporinus pet,
tagopus. Uned. 186, HofS. saflMbii .łanhii, 3aaqba 4htjb-
Ha , trifoUtim arvense, ^nfiiillie, ^■'nfinpfóldien. Zajęczy
chłodek , hieraciuin minus, ^iiun|!raud>, nu którzy zowią
to ziele domkiem zającowym, a drudzy chłodkiem zaja-
cowym albo zajęcze ziele. Sienn. 129. Zajęczy żyr,
gatunek przenęlu, prcnanlhes muralis. hlnk Dykc. 2, 229.
Wnucr^affiiftrfliirf;. Zajęcze uszko, Bupleuium , rodzaj ro-
śliny, mający kwiaty w okołkaeh hluk. Dykc. 1 , 89.
!J)nr(l)n<nd) j , S)a|cnó(;rd)cn. — § Zajęczy sad. zwierzyniec
ZAJĘt^ZMK, a, «i., leyurarium. irs. Gr. 125; Surab. i.
zayeeżżiiia, (cf. znjczyna ) ; Crout. zaychariiWza , zaychi-
sche: {y-L lioas. 3ah'iiiCTX pełen zajacó*); CJM $>afenflar«
ten, $nfciinińlbtl)en. ZAJĘCZYCA, y, i., samica z.-<jccra;
Ross. 3atimixa , bie ^lifinn. Z.ijeezyca kotna . zajęczyca
okociła się Dudz. 21. ZAJPICZYNA , y, i: Boh. tage-
ćina ; Slov. zatiaćina ; Hoif. saaiHiia , suHmiiia ; mięso
zajęcze, ^afcnfliiid). Przysposobić świeżej i.ijeizyny Jd.
Ek. D 4. — *§ Futro zajęcze; l\os$. saamiiia, aafiiuaa;
^nfenbolg , $>oii'nfell. Zajęezyn sto. Instr. cel. Ul. — g.
Zajęezyna., zając mizerny, biedny, ein cicnber $)afe. ZA-
JĘCZ YSKO a. n, zając przerosły, zbyt wielki, szpetny,
ein (il'f*culid)cr groCer ^a.\t. Cn. Th. 1260.

ZAJKDKI. ub. Z.ij.nlki.

ZAJED.NAC IZ. duk., Zajednywać czesil. , zagndzić, perglei'
djcn , (iiiJgleittien, abttinn einen Streit. Król Ferdynand i
król Janusz włożywszy się w to , zajednali tę wojnę.

ZAJEDNA - ZAJEŚĆ.

ZAJĘTY - ZAJRZEĆ.

771

Biel. 52t. Śmierć moja, u sądu oczyma świecić, do-
pieroz o basarunki nigdyrn się nie zgadza/, anim zn jawne
zbrodnie nie zajednywał wieży. Psalmod. 11. ZAJEDNA,
ZAJED.NO, oh. Jeden

ZAJĘDRMĆ, ZAJĘDRZMĆ /:.. dok., jędrnym uczynić, za-
rzeżwić; \xM madicii , niif|nid)cn.

ZAJĘDURZYĆ, ZAJĘUYCZYC, ob. Zaindyezyć.

ZAJEDŹ, i, s. bolączka w pysku końskim, cf. ząbry, cine
ff^incrjliafte iBlaftet im fOfaule t»c>3 fSferbeS , (ob. Zajady, za-
jadki). Koniom w pysku zajedzie wyrzynać trzeba. Kluk.
Rośl. 3, 115. Na zajedzie , kiedy dziąsła nabrzmiewają,
i zęby okrpvają , wytrą się octem i solą. ib. 1, 199.

ZAJEKNĄG med. jednti, Zajęczeć dok., Zajękać niedok., Za-
jekiwać czejll.. zacząć jekać, jęk wydawać, z jękiem się
odzywać; aiiffcufjcn , aufftó^nen; Ross. 3aoxaTb, 3axHU-
Kaib, saBuniiTb pr. et fig. Ir. Padł na ziemię, śmiertel-
nym obalony grotem , A zbroja na nim zajękJa łosko-
tem. Dmoch. U. 1, 112. Tak więc żywot ocalił przed
śmiertelnym ciosem, Tknięty nim puklerz, ostrym za-
jęczał odgłosem, ii. 2, 18. ZAJEKACZ, a , m. , który
zajęknął , bcr Sluffeiifjer , 6ti'In!Cr. — '§. Zajękacz . ob.
Zsjąkała , który się zajękiwa,

ZAJE.M , zajesz , zaje , zajedzą , ob. Zajeść.

Z.\JEiM, jmu, m. , zajmowanie, zagrabienie, i to co za-
jęto, zagrabiono; Die SSegnafcme, ia-i SScgne^men , bflś
SBeijgcnommene ; Boh. zagem. Kmieć i z swojej szkody
nie ma bydła u siebie z zajmu zamykać, jedno do dwo-
ru gnać. Haur. Ek. 12. zajęte, zagrabione, zafantowa-
ne , gcpfdnbet. — Fig. Ir. Adam zemdlał, oczy powieką
zmrużywszy. Przez zajem wszystkich duchów swych naj-
przenikliwszy. Przyb. Mili. 560. przez zachwyt , zachwy-
cenie , dntjurfuni]. — W ZAJEM dać, wziąć, ob. Wza-
jem. 'ZAJE.MNY, ob. Wzajemny. — '^. Zajemny = zaję-
ty, [ob. Zająć); n. p. Trzy dni we mgle ciemnej 1 trzy
nocy, okrom g«iazd , w pogodzie zajemnej Błądziliśmy
po morŁU. A. Kchan. 67. zajętej chmurami, zakrytej.

ZAJESL, -jadł, -jedli; f. zaje, zajem, z:ijedzą cz. dok.. Za-
jadać niedok. ; Boh. zagjsti, zagedl, zagjm, zagjdam ; Viit(l.
sajesti ; Croat. zajeszti , zajedam ; Ross aatcTb , 3at4'iTb :
Ecd. 3afl4aio , 3ae4aio ; g. 1 ) niiejfcii , aiitieiffcn , aiifrclfcii.
Zajadł go wilk , zajadła go żmija i t. d. , ukąszenu^m ,
ką<aniein zabił, abo ukasi? śmiertelnie. Cn. Th. 15ii7.
zagryźć, dntn tlJMii^en SiP Wrff^CII , tobt bcipcn. Sroga ja-
szczurka dziecię ono zaraziła i zajadła. Sk. Zyil). 2, 66.
Na tei!0 węia miedzianego , gdy 'poźrzeli ci , kiórych
wąz zajadł, stawali się zdrowymi. 1 Leoji. Num. 21 , 9.
(gdy kogo wąz ukąsił, a pojzrzał na węża miedzianego,
zyw został. Bif'l. Gd. : ranny zdrów' został. 5 Leop. ).
Aby się też skryli w głębokość morską , rozkażę wężowi,
a tam ich zaje. 1 Leop. Arno, 9, 5. (przykażę wężowi,
aby ich i zlamtąd wykąsał liibl. Gd). Bydlę od zwie-
rza zajedzone W. EjlwI. 2'2, ł.i (rozszarpane. Bibl. Gd).
Tłu-itości bydlęcia zdi-idił^go albo od zwierzęcia jakiego
zajedzonego , jeść sie nie godzi. Badz. Leuil. 7 , 24.
Łój zdei-lilinv abo z*ierzecia, które zwierz zajadł, bę-
dziei'ie mieć na rozmnie potrzeby 1 Leop Ijerit. 7.
(rozszarpanego. Bibl. Gd.) Zajedzonego nie nosiłem

do ciebie. Budn. Genes. 51, 39. (rozszarpanego zwierza
nic przyniosłem ci. Bibl. Gd.). Srogie zwierza mnie
zajedzą, i do swych jam sztukami powloką. P. Kchan.
Ort. I , 267. Pies ten owce pana swego zajadał. Kosi.
Lor. 56 b. — §. Zajadłeś pieniądze , strawne = przeja-
dłeś. Wi id. jedząc wypotrz''bovvałeś, zmarnowałeś , stra-
wiłeś ; ai:fjclircri , Derjp^ren. Zajadłeś dług , odjadłeś ; tak
też: zapiłeś. Diidz. 75: edcndo , bihendo , ezhausisli de-
bilum. Cn. Th. 1567. bu ^afi bie Stfeulb ( bic Sed)iii:iig)
abgegcjfeii, aDgctnmfen, man ijt bir mdjti me^r fc^iilbig. —
g. Ahsoliile : Zajadać smaczno , pałaszować n. p. "pie-
czenia ; ree^t fi^macf^nft effcii , rec^t bnrauf M cffeii. Ażem
się zmordował roznosząc tyle ciasta , tyle lodów ; dzie-
ci szczere skaczą i zajadają. Teat. 59, 32. Siingt 9Jcft<
ncii , aRanbelfern, gromme Śinbcr effcn gcrit. — g. 2) Za-
jeść się , wpaść w zajadłość , zażreć się , zawziąć się ;
fi^ crbittcrn , erbofen , ' iriitpig icei-bcn ; ( Bosn. izjidiiise ,
izjadatise evomere virus acerbilalis). Poszli do broni, i
tak się byli zajedli , żeśmy ich ledwie rozwadzili. Warg.
Radź. 180. Za afront lud zajadł się i zawziął cały.
Jabi. Ez. D 5. — Simitit. Tak pracowicie swój udawał
dyskurs, a tak łatwym młynkowaniem .języka, i żarli-
wym w dyskursie zajadaniem , żem w całej rozmowie
nie uchwycił słowa. Mon. 68, 721. z taka zażartością,
zawziętością , zajadłością.

ZAJĘTY," ob. Zająć'!

ZAJEZDNY, a. e, zajazdowy, od zajazdu; 'Jlnfart^', Sor*
farty > , ©iiife^ir ■■ ; ( Ross. 3at3/Kii1 podróżny ). Zajezdny
dom ,. zajazd mający, z bramą dla zajazdu pojazdów, etit
S)aui mit ciiier (Siiifnrl^. Z.-.jezdny dom , zajazd . ober-
ża, aiisterya, dokąd zajeżdżać można , eilt (SinfcbrDaflŚ
ftir %^^ni( iinb SSagcii ; Boss. nocToa.Tbii1 4Bopi ; Erd.
BcenpiflTiMnme. CTOH.i()ri 4bob^, biit.iiiiii|I6 , BiiT:iAhiiiii|.i.
Biira.TbHa. Domv ziitzWm- ; yościnne . szynkowne. Sejm,
Gr„(h 2,80. ZAJEŻDŻAĆ ,' ZAJEŹDZIĆ, o*. Zajechać.

ZAJEZIKRZE. a, n. mirjsre za jeziorem; Ross. 3ao3epbe,
ber ^'lii^ liintcr bem €(P. ZAJEZIKIiiNY. a, e, — je adv.,
z:i jeziorem będący, Ijintcr bcm Sce bcfitiMid) ; Ro&s 3ao-
sepuHH

ZAJKZYf, (2. rfii/, , Z 'jeżać nieil.tk , zacząć jeżyć , najeżać ,
in bie §óbe niifi>r ipcn , niifl'i^rftrii , diifftrmilicn. Zajeżyć
Sie ; liu.is sacjKintca ficlt luirften.

ZAJMAĆ, oh Za.ąc 7.AJM.\r,Z , a, m.. ZAJ.MICIEL, któ-
ry co zajmuje . ber £>i'giiel)ii'er , Giunr^mer , Boh. 2a;<i-
mać 1) qiii copil, 2) piynuraUir . Vind s:ijemiivez « czer-
pacz : Grout. z;ijeniarh , z.<iinaeh , z:iimai-iiei'z cralera ,
zaiiiiaveez tiriiiiUr zajemnik fiieneialor, zayjfmnik , za-
YJemilel ; Dal z-aim:<\:n-z iulercejlor ; /^««.ł. SauMlUHKl po-
Żyrzaliiik , (ef wz:iji'in d;«w;ić) 7/Ą<n:\ri zlo.lziej by-
dlęcy.- a'>'fl''"s . A/«n. Wor. 18 Z.AJłlOWAĆ. ZAJ.MU-
JĘ" '»''. Zaią.'. ZAJ.MY. oh. Z.j-m

ZAJRZEĆ. 'Zjźizeć, 'Zaźrz-ć es. rfuA . Zazi.rać < Zat-lądać
nifdik., Z.iijiąilnąć jfdnil ; {'iaq zazrelli Ikomii pr--nde-
re ^n mnia purte , Z'zre[!i, prioiiij ij za^or duriu.s ac-
cipere; Hoas fulg. 3a3Hparb. 3H3ptTb n.igmić, zarzucić
komu, 3a3i)pHUił naganny, olir.iżli .vy , haniebny, podej-
rzany, 3a3opi hańba , nieczesć ; Eccl. ^a^ptTH zarzucić ,

97*

772

ZAJRZEĆ.

ąaaptiiie i) zarzul . 2) wstyd; aasiipawca wstydzę się);
g. 1) wzrok gdzie obrócić by wiedzieć, by poslrzedz, zo-
czyć, zobaczyć ; tpoiłin fc{)cii, Hiifcn, (liiiffljeii, binliliden; lioh.
zazrili , zrjiu , zaldjdnauli , zabijżeti ; Viiid. sagledati ;
Croal. zagledati, zajjledani , za^ledavaiii , (zagiedalisze '
zapatrzeć sięj ; Bosn. zaviriti , gledati u mitra , (zagleda-
tisze intueor) ; Hay. zagledati ; Hoss. 3ar.ia4biuaTŁ , aa-
rJHHjTb , aacMoiptTb , sacjiaTpHBaib , (sanaAtibca zapa-
trzeć się) Szyję kogut wyciągał wspinając się na nogi ,
jakoby ńa co zagląda/. Ezop 98. Więc to będą uroki,
zapewtie cię która Złjm okiem baba na czczo zajrzała
ponura. Zab. H, 3"o Zabt. patrzała na cię, boł bii mi>
flcftl;eil, (d. urok, uroczyć). W dziesiątym wieku .xią-
żęta Zadnieprscy zagladah z lej strony Dniepra na wol-
ne narody Słowiańskie. Nar. Hit. 2, 415. palrzali , za-
patrywali się na nie ; fic fafieii nad; i^nen {»in , lieftetcn
i^reit Slitf niif fie. Zajrzeć w co, wejrzeć w co; (łiiiein
fe()en, Iiiiicin gurfcii pr. el fig. Ir. Ciekawy w cudze rad
zagląda garki , bez pozwolenia kucharki. Haur. Sk. 168.
Obawiam się , by Kasiuniu me chciał ci mój panisko
zajrzeć czasem w zęby. Tca/. 45 b, 77. (zajrzeć ci w
oczy, zbliżyć się zbyt do ciebie z umiz^jienij. Źrzebco-
wi w zęby zaglądają, jeśli już zronił , albo jeśli je priy-
jadł , lata mu liczą. Pej. Zw. 160 b. Góry wierzcho-
łek wysoki, W jasne zaziera obłoki. Kniai. Poez.o, 1G6.
(wdziera się, wznosi się, wciska się). Zajrzeć komu w
oczy, eincm iii bic Jliigcn fc^eii pr. et fin. ir. Kładzie
rękę na szpadzie, z którą jest ochoczy Zajrzeć wszys-
ll m na ś viecie bohatyrorn w oczy. Przyb. Luz. 116.
stawić im się śmiało, stawić im czoło, eiiicm brciift iitl«
ter bie Shigcn trctcn. Przyszedłem pożegnać się z tobą,
wyjeżdżam zajrzeć w oczy nieprzyjacielowi. \\\g. Marm.
i, 9i. Aryas ognisty lotnym pędem kiedy w zawód
skoczy, Nie zajrzy mu Perseusz choć. skrzydlasly w oczy.
Zab. i^, 165. (schowa się przed nim, unika go). Śmie-
lej w towarzystwie zajrzym śmierci w oczy. Przyh. Ab.iS.
narażamy życie, bem ioDc tro^tn. — Aliler : Stary bardzo,
śmierć mu w oczy zagląda. Cu. Ad. 1095 grozi mu , luz
przy nim ; bcr Job fic[>t i()m iii bic Sliiflcii , tritt i(im iin-
ter bic 9liii)Cii, brobt i(iiit. Zewsząd mi śmierć zagląda w
oczy. Teat. 29, 108. Dziefi się już w noc obrócił,
śmierć w oczy zajrzała. Jabł Tel. 80. Niedostatek i
głód nieznośnie mię trapią , śmierć mi się w oczy za-
zierać zdaje. Teat. 49. v, a 2. Co po morzu mak tyle ,
tyle nieszczęść kroczy? śmierć ustaw nie zagląda ze
wszystkich stron w oczy ! Przyb. Luz. 31. — g Zajrzeć w
co dla powzięcia wiadomości, dla dochorizenia , spraw-
dzenia : m Miieiii |c()cii , ciiicii Silicf |)iiiciii tbim , ciii ein«
fc()cn (rnlicii , cinif^cn, Ginfic^t ncluncii , iinter|ii(ftfi!. Niepo-
dobna rzecz jest chcieć wszystko samemu czynić; ale i
podobna i nieciężka we wszystko zajrzeć. Krai. !'od. 2,
o8. Zna mię, że jestem mu wierny; nigdy nie miał
zwyczaju, w regestra zaglądać, bo to go nudzi. Teal.
29. 4, 16. przezierać regestra, iRccbnungeii biirdjfetifn.
Nie wadzi zajrzeć w tę ich raczej cierpka, niżeli ważną
naukę; ale zajrzeć tylko, i poniekąd onią się otrzeć.
ł^iklt. Sen. list. 574. okiem rzucić , cincii Slirf liinmcr.

Z A C L .-^ D.

fen. — My w Wac Panów me wdzieramy się sprawy,
me zaglądajcież do nas. Aiądi. 27. nie wściubiajcie no-
sa , nie wtrącajcie się ilo nas , me mieszajcie się , nttft^t
tuć) boĄ md)t in unfrc 8a(^en. My się mkomu nie wy-
damy, a któż w serca cudze zaglądać może? Teat. 50.
b, 84. ( czytać w nich , przeniknąć jej. Zaleca hlozulią
to najbardziej , że w herbarze nie zagląda. Pttch. Sen.
list 528. wzj;lędu nu herbarze, genealogie me ma, |ie
nimint baraiif fcinc 3Ju(t|'id;t. — §. Zaglądać do kogo, od-
powiedzić , nawiedzić na chwilkę , widzieć go ; JU cillcm
i;infcEicii , itiii ouf ciiieii '^liigciiblid bciuii;cii , i\)n U^tn. Nie
zajrzęż ja odtąd do chorego. Perz. Lek. 50. Jeżeli zło-
dziej jaki kraść przyszedł , to go tak przez kij przesa-
dzę, że tu więcej me zajrzy. Teat. 52. c, 57. (cl. noga
jego tam więcej nie postanie , nie pokaże się tam wię-
cej ). Jeśli co pi?ze lub czyta w osobności , zaglą-
dają i przeszkadzają. Mon. 73, 430. (wpadają do mego).
— g Zaglądać, zajrzeć cum effectu > zoczyć, spostrzedz,
dojrzeć , zobaczyć ; nmiiriicCinicii , crUitfcn , fcljeii , crfcjfcn ,
flcirajir iDCrbcii , )jen)fl!»rcii. Zajrzeć czego , kogo , cuntin-
gere visu aliquid , attinyere aliquid acie oculurum. Cn.
Th. 1403. Jeno jej co 'zaiźrzał , poznał warkocz złoly.
P. Kilian. Uri. 1, 5. Hyiioceros w młodości miał zwy-
czaj takowy, Gdy zajrzał siwej brody, abo siwej głowy.
To kszykał na starego, sprośnie go wzgardzająe. Papr.
Sof. H b, 'Zaiźrzał jej , po zabitym ojcu płaczącej. /■*.
hckan. Orl. 1, 262. Nie zajrzeć go. me dojrzeć go.
6^1. Th. 1403. Człowiek okiem swem zajrzeć zaraz me
może tych wszystkich rzeczy, które się w lyin okręgu
świata zamykają. Boler. 3 a. Rozum myśli szykuje , że
się z nich utworzy to łatwiej, co już nasze cielesne
pierwej zajrzały i zachwyciły oczy. Zab. 12, 52. Mieć żo-
ną chce Dafne zajzrzaną. Zebr. Uw. 16; (visain). Narcys
gdy pije , zajzrzany go zb/aźnił kształtu wyraz. Zebr. Ow.
67; {fisae correptus imagine formae). Kramie tej przydali
imię ognistej, z jakiegoś ognia 'zairzonego z daleka.
lloter. 520. Chłopiec w szkołach , jeśliby śnadż zajrzał,
iż go insi przechodzą , weźmie z tego otuchę i pobud-
kę, że się leż w nauki wda. Glici. Wych. k 6. Jak oc-
hy dziecię tego zajrzało , w toż się leż wdałoby, ib E
16. — Zaglądanie , zajrzenie , "ZAGL.^D , ędu , m. ,
Carn. sagled uspectus , cunspeclus ; n. p. Równie niebo
nie kryje nic, jak głęboki dół piekła zaględom twych
żrzcnic. Przyb. MU 8. wzrokowi twemu , oczom twoim.
— *§. Rozumiemy, że się tego me za|irzy, w czym mu
własne sumnienic zajźrzeć musi. Sinotr. El. 8 (zarzuty
czynić, strofować, Surinlric madjcii; cf. Wonie). — g. 2)
Zajrzeć komu czego, 'zawidować , "zawidzieć , ładrościć,
zawiścić ; iicibPii , 1'fHcibfii ; Yind. iiavidiivati , nevosliiti ,
nevosliuvati ; liug. zayidjcti ; liosi. aaBHCTjHBOBaib , aa-
BiijoBaTb, nosaBUjOBaib ; EccI. aaBuauy, iwiecej dyale-
klów obacz pod słuw ZawiedziećJ. Zajrzeć komu cze-
go, abo nie* rado widzieć co na kim. Mąci, ( cf. Lat.
infidiae nomen dictum a nimis intuenJo jortunam alleriut.
Cicero). Zajrzeli bracia Józefowi. Pudn Ueties. 57, 12.
(nienawidzili go bracia. Bibl. Gd). Tak bardzo mu "zaż-
rzcli. 1 Leop. Genet. 26. {i( naitn it)m nribiit^, ge^diilg ,

z A J S C.

Z A J S C.

773

liciieibcten uiib I;affłcn i^n. Hozdraźtiili go i zwaJzili się ,
3 'zaśrzeli i!iu ci , którzy mieli strzały. 1 Lfop. Genes.
•t9, 25. (nienawidzieli go. Bibl. Gd.). Nęcizneinu nikt nie
zajrzy. Cn. Ad. o48. Nie zajrzy jezdny, kiody mija dia-
ba , Ni gładka dziewka, gdy się zgarbi baba. Hej Zw.
224. — Object. Na swym przestawał , cudzego nie pra-
gnął , nikomu nie zajrzał. Fałib. Q 5. Kto rzogo za-
źrzy, pewnie sam nie miewa. Hrj. Zw. 224. Nie zawi-
stny, nie zazdrosny, któremu żaden nie zajrzy. Cn. Th.
542, Ross. HeaaBHCTiiUH , iiiitcBeitiEt. Dobrym za żywo-
ta zajrzefiiy, a zmarłe sławimy. Cn. Ad. 171. (de mor-
tuisnil nisi bene). Wole, aby mi zajrzano, niz aby mię
7,;iłowaiio. Cn. Ad. 1232. licffcr DJcibcr , nlś iDiiticiber ;
Slov. lepśa zAwist, neż polilowśni. Niechaj się zazdrość
puka ; bodaj mi zajrzano, Wolę to, niźbby mię poża-
łować miano. Simon. Siei 84. Lepsza jest zawiść, niż
politowanie, Nie dbaj, że ci cnot zajrzą, krzywo [la-
Irząc na nie. Zub. (j , 584. Nar. Dobremu "zaźrzysz ,
już wszystkim i sobie , Bo się len wszystkim przygodzi ,
i tobie. Rej. Ztu. 224 h. Tak wielkiego dobrodziejstwa
bożego zajrzał nam szatan. Bai. Hsł. 555 ; pozajżrzał.
Smotr. Lam. 117. Bóg was wielce ubogacił i na do-
stojności wysadził, a wy tym nędznym bralom swoim
żywota ich zajrzycie. Baz. Hit. 182. ibr iiipllt ibiien nidjt
cilimal fca§ Scbcn gińincii. Napisał , źe świętym czci ich
zajrzymy , ale mógł wiedzieć , że my ludziom śniętym
czci nie zajrzymy, owszem aby im wyrządzona była, upo-
minamy. Zurn. Post. 3, 704 h. Zajrzenie komu , ob. Za-
zdroszczenie, zazdrość, "zawidzenie, zawiść.
ZAJbC , zaszedł, zaszła , zaszli, f. zajdzie, zajdę med. dok.,
Zachodzić niedok. ; Boh. zatjjti , zaśel, zaydu , zachazeti ;
Sorah. 2 faliisch , fajscb ; Sorab 1. zanlidu , zanhdżem,
zainlidu , zainhdźem , zandu , (aindżem discedo, praelereo,
zatihdu , zaiindżem , congregor , zakhadźam negocyuję,
traktuję; Carn. sahujati occidere, frequentare , aherrare ,
sajidem transeo , aberro , sajde se = ujdzie , uchodzi ;
Yind. saiti , sajiti, sahajati errare, abetrore\ Croal. za\-
li , zahajali , zahajam devio , tabor, oheo, ocrulo , descen-
do , tircumeo , omhio ; Bosn. zajti , zacclii , zahoditti
deiiare , deflectere, insanire; Rng. zajli , zaclii , zahodim
errare; Ross. 3amn, sameJŁ , aaJijj, 3axO/inTb, 3axoa;y;
Eccl. ^umn; §. 1) zajść za co, stanąć za czym, iintcr
etwaś biriijclłCll. Wziąwszy się anioł pański, który szedł
przed obozem Izraelskim, zaszedł za nie. 1 Leop. Exod.
14, 19. (ruszywszy się anioł, który chodził przed obo-
zem, szedł pozad ich. Bibl. Gd.). Zachodzić za co, za-
krywać się zachodząc; ^iiitcr ctmaś iinteruE^cii , fic^ ycrbcr=
gen. Słońce aczkolwiek pod czas zajdzie wzrokowi na-
szemu albo za góry, albo za lasy, albo za chmury, a wszak-
że "zasię piękniej się wyjaśnia. Weresz. Reg. 116. Za-
chodzi miesiąc, słońce, gwiazda = zapada , bic Soiitie ,
ber SKonb , ciii Stern gett iintcr, ( ojipos. wschodzi, ob.
Wzejść): (Boh. zapadnauti ; S(i7ab. 1. szlonzo fakadża ;
\ind. fonze sahaja , gre k' boshjei gnadii. Pod wieczór,
kiedy słońce zachodziło .... Lib. Hor. 70. Gdy słońce
zachodzić ma, ciemności bywają na nizinach; ale kiedy
na pagórkach ciemność widzisz, noc się przybliża. .Żarn.

Post. 86 b. Dwa razy miesiąc zaszedł, i dwa razy wscho-
dził. Patrząc na ciągnącego przez piaski hetmana. Bardz.
Luk. 172. Zajście, "zaście, zachód, 'zapad; bafii Uiiter>
flcben ber Soiiiic ii. f. m. , im niiteriiniii! ; Ross. saKan.
W winnicy pińskiej^ od zarania Kobili , aż do zajścia sło-
necznego. Odym. Sw. 2, G b. Zdarz nam wieczór dnia
naszego Jasny, bez zajścia wiecznego. Groch. W. 55. (bez
końca, bez zićmieniaj. Zachodzić, schodzić, ku schyłko-
wi się mieć , wątleć; imtcrGcBeii , nbiicljineii , ncrgc^en. Za-
chodzi, albo zaszło co dawnością, obsolescit. Cn. Th.
1405, (cf. wywietrzeć, wjslarzeć się, iicraltcil). Ajfeeta
et prostrata respublica , znędzony i zaszły stan Bzpltej.
Macz , Buh. Ztiślost zaszłość. Zajdzie mój wzrok, a na
pował legnie głowa. Kanc. Gd. 227. Rzecz kradziona
dawnością nigdy nie zachodzi. Kton.Wor. AA. nie podpada
zadawnieniu. ])reskrypi-yi ; (cf. Sorab. i. rachodny= prze-
szły, zakhadźwate zachodni, zachodowy; Somb. 2 faha-
dne, zachodne przeszło). Oczy komu zaszły, przytępiły się,
zaćmiły sie , zeiemniały = zaszły mgłą, bielmem; bic 31ugen
fiiib itrni biiiifel gcitiprbeii , er ^at gleic^fam eiiicti gior not
ben Sliigeii, er bat ben 6taar. Achias już nie mógł widzieć,
bo iru już oczy były zaszły od starości. 1 Leop. 5 Reg.
14, 4. (bo mu były oczy zaszły od starości jego. Bibl.
Gd.). Oczy jego mgłą były zaszły dla wielkiej starości ,
ani mógł jasno widzieć. 1 Leop. Genes. 48, 10. (już na
oczy nie dojźrzał. 5 Leop. ; oczy jego ociężały były dla
starości i me mógł dojrzeć. BibL Gd.). Jliał dziewię-
dziesiąt lat, i oczy mu były zaszły, że nie mógł wi-
dzieć. 1 Leop. 1 Reg. 4, 15. (oczy jego już się były za-
ćmiły. Bibl. Gd.). 'Starzał się, i zaszły b.elmera oczy
jego, że widzieć nie mógł. 1 Leop. Genes. 27, 1. (za-
ćmiły się. 5 Leop. Bibl. Gd. ; cf. od płaczu oczy moje
poszły bielmem. 1 Leop. Job. 16, l7; powieki moje
zaćmiły się. 5 Leop ; na ■ powiekach moich jest cień
śmierci. Bibl. Gd.). Zajść czym , stawać się lub być za-
jętym , zakrytym, powleczonym czym; lypuitt bebetft
fcmi , ba«Jon »oE fe^n , bamit ubcr^injen fc^n. Niebo czar-
nemi gestemi obłokami zaszłe. Warg. Wal. 20. ( zastą-
pione , zachmurzone). Nigdy rana nie zajdzie blizną ,
którą innemi coraz plastrami okładają. Pilch. Sen. list.
7. (nie zastrupi się, nie zamknie się). Płakałaś, po-
wabne twe oczy zaszły łzami. Teal. 48 , 10. (z-.dały się,
zalane 'były łzami; beine Slngcii irnrcii in JDrdnen ul'erge»
gaiigcn , ubcrgctrctcn). Sugillalio , siniec , krwią zajście.
Perz Cyr. 1 , 182. Hi Untcrlniifcn mit 9>Iiit. NB Zajść
czym, w tym znaczeniu częstokroć zamkniętym jest
w samym sło*ie zaimkowem , n. p. zajść ropą = zaropić
sie , zajątrzyć się, zajść ćmą = zaćmić się, zajść chmurą
-. zachmurzyć się. — g. 2) Zajść, dojść aż gdzie trzeba,
gdzie chciano, stanąć tam; Ińi pin gebcu , bii ^in fpm=
men , getangen. Wszak prędzej zajdzie ten , co prędzej
bieży. Zab. 9 , 227. Może drugi i na miejscu siedząc
zajść tam, kędy zamierza. Lub. Roz. 101. (dojść, trafić,
dociągnąć, osiągnąć, dokazać swego). Dominik ś r 1221
z tego żywota do nieba zaszedł. Birk. Dom. 54. prze-
szedł, przeniósł sie, ift iit ben §immcl libergangeit. Zajść
aż dokąd, Ińi njo^in ge^cn , fominen , gclnngeii. Pochoży,

774

ZAJŚĆ.

ZAJŚĆ.

rachoiy, znaczy człeka , co zaszedł do miejsca jakiego ,
co osiadł w mm , lubo się w nim nie urodził, dart.
Uskr. Zajść gdzie daleko, rocit iDf^gc^eil. Syn marno-
trawny od ojca w dalekie krainy zaszły. DaU. Ntedz. i,
33 Zaszedł w las daleko. Cn. Ad. 1505, Hoss. saCpecTb,
3a6po4iirb, (cf. /.;<brodzić, zalirnąć)- Powoli dalej zaj-
dziesz, Ross. THiue t4emb, 4a.ite 6y4em(.. Większa kula
z działa wystrzL-lona dalej zajdzie , mieli mniejsza. liog.
Doś.i, 200. Tak dalece ona choroba zaszła, że było
potrzeba raz i drugi rzezać kolano dziecięciu Wys. Ign.
154. (doszła do tego stojmia , przyszło do legoj. Zie-
momysł syna Mieczysława w zaszłym wieku zostawił.
Krom. 53; perdaeium ad maturilalem , w doszłym , do-
ścigłym, dojżrzHłym , wifeś , fld;ijnfle3 2(ltcr, (••f pode-
»zły|. — §. 5) Zachodzić na co , rozciągać się aż na co,
dostawać aż lam ; bio iiber ctm.iS l;iii reid;en , bariilicr rocij
ge^en, roco laiujeil. Zachodzista sukma u krawca , szeroka,
gdy jeden buk na drugi zachodzi, ilngier. hhkr. —
Zajść w co Irans. raiie • zapędzić się w co, zabrnąć,
zapaść, wpaść; ido ^iiiciii geratlicii, fi,;^ oerticfcii, dirtein
loaten. Wy coś':ie w lata zaszli .... h-ul fur U 2.
(podeszłego wieku). Chcąc", wywieść siebie z bfętlu . bar-
dziej w błąd zachodzę Teit. 45. e, 55. (zun-lun się,
zawikłain się, zaplatam się '. Ten kińry w wn-i-zną oiię
Św'i;ilłuść .'.kiein rnzumn swego piilrzcć chre, imasto przej-
rzenia olśnię, i w l)łedy niewywikłane z;ijilz'e Oimbr.
255. Duma się w dług zachod/.i , doma się pła 'i. (iurn.
Sen. 545. (zaciąga się dfii;;). Zarliodię w długi , dłużę
się. Cn. Tn. 1105. el. I -25. ob. Zjiiłużyć się, jii 6i^ill=
ben gcratjien. — 'i, Zijść z kim w co < wdawać się, za-
puścić się, fl(^ mit fiiiftn ciidiUjin. A ten przyjaiiel Wac
Pani, czy wie, jaki-śmy tłaleko z sobą zaszli? Wcj.
Mtsrm. 1, 254. Zginął, kto z.iszedł w rozimiwę z nie-
wiastą. Pociej. 514. Z^iszli w słowa s priymó^^ili sobie.
Wlod. podiiiówili sobie. Cn Th. 240 et 1 55'.1. p'iive'ii
in mnii-di<''i; )"ie fiiib inif tSortcii an chiiiiiPcr gcriitbcii, cf.

od słowa do .>fowa , ty j^dnu on dwie i t d. Z lako-
wpiTii ludźmi trudno się komu zgodzić, którzy leda o
najiniii>'s/.ą rzei'z swarzą się a z.ichodza. Erm. Jei 7' 2 6.
Z^MŚ Zaiścu", *Z.iśi'i •, kJólnia, sprzeczka, spór, z^łada;

3iiiif, Strcit, :paticr, Si^'!'- 3ro'l''flf"t; 1^"'' zaśij z..j.idłośći.

Mitł jiMh-ii z drugim 'za.śrie. /'«(/• fol. 411. Z" szko-
dli^*yi:h żarlów wielkie zajśrij bywają (/'irn. Ilit>. ^00.
Muł z nim tlawne zijśoia. Nar, Tar. 5 . "O ; (ahin dii-
cursi. Kiedyż zaciągi i *za<zcia miedzy ludźmi wn-jkirmi
pojednano brz niego? /iirk. Sk. C .ł. Wini yily "nie-
miernie używamy, z dobrej rz>'czy obraca się we zfą ,
ilad zw:idy bitwy, *za.4eia, a nieprz\jiżń. Co; Je:.. El.
S|irawieilli*i>^{ć niszcz-je, zląd pizy^zly powłoki, prze-
daniuania Sędziów, zajścia srogie lul. I'uxl ,5 Z królem
tym my mamy słuszne 'ziiście. Jahl. Tel. 1.^7 imeprzy-
jażń . wojnę). Nie|>rzvjaźń wiode z kim, zarhcdzę wnie-
prz\)aźń. ronlniho i.iiiniilios Ci. Th. 5l8 mit filicm tn
JcillDfc^aft (JCrOtllCn. — 'f, Zi;ść, za ddekn iśi' . z.4Citc ,

zabłąkać się; jii iDfit fl?l>fn . fi.ł) perimn, oerlauffii. Szu-
kać ziszłych a zibfadzoiiyeh owii'.-z.-k swnieli. Hrj. Foit.

£ 0 e 2. — Zaink. Zjjść się , zbytnie zapędzić się, prze-

sadzić ; ti ju mit trcibcn, uhrtrciben. I od śmiechu zby-
tniego, ludzie zaszedłszy się, umierają. Suk, Probl. 29.
Zachodzić w głowę, od rozumu odchodzić, waryować ,
szaleć , pomieszania zmysłów dostać , zawrotu dostać ,
(cf. odejść od siebie . nic być przy sobie , nie być so-
bie przytomnym , stracić przytomność) ; n)il()njinnt(j roep
ben , aberipi^ia rccrben , uberf(^nappen ; fio$s. vutg. pa-
xiiyTbca. Zas/ła w głowę. Jabł, Ez. 207. Weg. Alarm.
1, 72. Szalony, szaleje, zaszedł w głowę, odszedł od
siebie. Cn. Th. 1125, (cf. postrzelony, cf. brak czegoś,
klepki , nie wszyscy w domu). Gdy Mieczysław, w gło-
wę zaszedłszy, rozumu ostradał, królowa zaraz wszystkie
rządy królewskie sobie przywłaszczyła, hrom. 85, (cf.
skażiiiia głowa}. Od zdumienia wielkiego ledwie w głowę
nie zaszedł. 5t. Żgui. 570 b. Co to za widowisko ! człek
w głowę zachodzi. Nieme. P. P, 48. Zdaje mi się , ii
w. głowę nieborak zachodzi. Teat. 34. c, 12 Całkiem
w głowę zaeliodzi , a dopiero drugi raz mię wiijzi. Teal.
i, 40. (ma głowę zawrócona, odurzoną, jak nie swoją).
— §. Z ijść w pfiid , zajść płoilem , zastąpić płód, po-
cząć; fdjipnnger rocrbeii, empfaiirtcii. Panna 'zaidzie [>ł(.dem.
Sekl .]i'ilh. 1. |beii/.if w żywocie muła. ih.) W płudeś
zaszła , lecz nrf zgasła czyslość twym [lorodzeiiicm. I'iein.
Kat. 153 Każ la bez męża niewiasta, kióra zachodzi
płiidem , i riid/.i dziecię , ud wszelkiej kary u nich wolna.
Mon. "G, G'2'2. Nie wzgardzaj prośby mojej, daj owocu
swego , Abym działkami zaszła "od swego M5iłego. Pnfir.
Kul F 4. biig ió) Sinbcr bffommc. W tym dziećmi zaszła,
i bywszy brzemienną , Ciebie dziecinę białą uriulzifa. P,
Ki:hiin Jer. 50!3. — ^. Zachodzić do czej^o , do kogo • na-
chodzić, napadać; bii l;iiiein ftreifen, fiiifallcn. Nie będzie ża-
den zachodził, ani 'wtarczki czynił do ziemi twojej 1 Leop.
Exnd. 24. Zichodzić do kogo, kołu ko^o , na kogo •
godzić. na kogo, krzątić «ię koło niego, kręcić się, dy-
bać nań ; cisicni ()c.;iuFiiniinfn fiiibrn , fid; uni itiii bcrum bre«
^CM. Do cuilzsch żon zachodzić, to ilz ś pnwszeilina
omyłka. Teat. 5. b. 92, (cf zajść . zabłąkać się). T\lko
do niiijej me zachodzić żony. ib 55. b. 45 iNie zdrowo
do cudzych żon zachodzić, ^b. 55. b, 57. Zachodzi wilk
koło trzody, godzi; ubamtuilut gregi luput . et uisidiant
ezploriit willa cirntm. Yirgil. Cn T'i. 190. Zachodzę
na kogli, godzę, zmierzam, ib. Zachodzę na kiiyo silu-
cznie. l^n. 'Ih. 155'.*. Sztuki, forli In zażyć, szluką lajść
na ko. o. poilejść i;o ; cincn mit l'ift friftjfn, faii(jcn, ł(łin
bcęłonimcn. Idzie właśnie, trzeba tu sztuką zajść na nieito,
bo iiiizej nie prjjzna się do niczciio. Teat 29, \)5.
Mieszezaiiie Pasenhejmeńscy zaszli chytro na Krzyżaki.
Stryjk 610. Myślił Ludwik, jakoby jedne córkę wnlział
na króleslAio Polskim; więc żeby lego dowiódł, zaszedł
tym obyez.ijem na Polaki, i kazał, aby mu puradlne da-
wano 1 t d. Biel. 207 — §. Zachoiizić sie , zaknątad
Sie zatrudniać Nię , uwijać się ; ftc^ bf) cln<ai^ t!:ninirln,
[lilftum tumnclii, gfidjiirtij ffvn . ńmiifl baran flfbfn.
W ś*ielo z przyjieielem i.ib.iwić się giidzi , Tym ez.S'-in
o wieczcłzy żui:k< się zachodzi. Simon Siei. 57 — >j Z»jśd
koi-o. zlyhić ko/o mpiść BO, najść (!0 , nadejść go;

tinen ubcrfaUtn , uberrumptln. Co za surzec przeklęty, po

ZAJŚĆ.

idradiiecku nas zaszed/, nie przestrzegłszy nas niespo-
dzianie przyjeihać, co za jioilej^ćie ; od stworzenia świata
iaden stryj synowca swego w podobnym nie zjecliał razie.
Teal 7. c, 55. Sen ciało .^itrudzone zachodzi Z''Ar. Ow. 180;
(occupal, napada, zajmuje). — § Z^cliodzić ko^jo, tykać
się koL;o , dotjkać go, spotykać; cincil aiuJcDeii , dcticffcrt,
ł^tl trcjfeil. Clirzest ś. zacdodzi nie tylko tych , którzy te-
raz są I ż\ja , ale i lyh , którzy się po nich rodzić mają.
Salin 59. Od wschodu nas za przeszłych wieków wszys-
tko dobro chrześciańskie było zaszło. Smotr. Apol. 80.
(dostało nam się było, do nas doszło, nas doszło,
spotkało). — §. Zachodzić koijo, obchodzić go, nie być
dla nieiio rzeczą ohojelną ; ciiieil nitgcbcit , Dctrojfeit, i^lt
tntcrreffiteit , fiir i^ii iitit gleidjsjiltiiij icijii. Jeśliż się wy
w ugaszeniu płomienia lego tak bh/kicgo leniwemi nie
okażecie, oni ptAnie ognia t3go , który zachodzi wszys-
tkie , ze wszystkicmi leż ratować nie zaniechają. Janusz.
Lig. ff. Sprawa ta jest sprawą wszystkę nasze Ruską
cerkiew' zachodzącą, duchowne i świeckie Smulr. Apol.
90. Posłowie króla prosili, aby bez nich tej sprawy nie
sądził, powiadając, że ta sprawa zaciiodzi wolności ich.
Biel. 757. Faustus rzucił się na same obietnice, które
zachodzą zbawienie wieczne. Salin. 5, i. Podejrzenie
twoje nie bardzo ciebie jako i nas wszystkich 'obowią-
zai^ch tobie za ocalenie, a w szczególności mnie, za-
chodzić powinno. Nag. Cyc. 127. — • Absolule: Zachodzi
tu sława, życie, całość, wolność kraju > idzie o nie,
(cf. gra idzie o co) ; cś i[t boruitt jut^iiu, eś ift im Spicie,
cS gc^t ^licr- tanim. Muswił go kto zajść, że nie przy-
chodzi, inaczej byłby już przyszedł. Trnj. Sł. 1056. —
§. Zachodzić w drogę komu , wychodzić przeciw komu,
poJykać sie z kim : C'oa( naproliti, (cf. naprzeciw] ; (nU}i>
gengcbni, cntgcgcii fiMiimcn. Zaszedł mu w drogę i prosił go
w dom swój. Hi-j. Pusl. Fff 5. Clirześcianie daleko ś. Pa-
włowi p'-zed miasto z.iszli. Sk. Di 42. Król wynidzie do
rzeki, a ty mu zajdziesz nad brzegiem. Radź. Exod. 7, 15.
(staniesz przecinko niemu . .. . Bibl. Gd) Rzekł pan do Aa-
rona : 'wynidż przeciwko bratu -twojemu ; szedł tedy Aaron
na puszczę , i zaszedł Mojżeszowi na górze pańskiej z rado-
ścią. BteL Hst. 20. Zajście komu łioss. cptienie , vulq.
Ciptieiue. Gdy chcesz woły ukrócić ku robocie, masz je
pierwej 'zwyczaić gł^skbni^m po głowie i po grzbiecie ,
nie z tyłu , ale w oc/y ini zachodząc Creso.. 560. Pa-
miętać trzeba na to, Ze jak za zimą lato 'Żarł^wą chle-
borodne na przemiany kroczy , Tak pociecha frasunkom
prędko zajdzie w oczy. Byh. Geil. C 5. Niech patrzy
lud na męża, który sam śmierci zachodzi. Nar. Tac. 2,
411. (stawi się, w oczy jej zagląda) Za ojczyznę umie-
rać rzecz sławna i miła, 1 uciekającemu śmierć zajdzie
jnęzowi , Ni kiedy na picrzcidiwą młódź łaskawszą była.
Lub tych co tył poda)ą nieprzyjacielowi. Zah. 15, 261.
Jak. (zaskoczy, zastąpi drogę; i)en Sog »crtrctcn , flrf) Cilt=
gcflcn ftcflcil). — Impedicndo: Z :ichoii?ą . albo zaszły kogo
wody, iulerrjusil eum a^ua. Cn. Th. 1559 zaskoczvły
mu. zal.ły mu drogę, przecięły; ii Łat ibm beil Ścg
BCrrcnitt, ttm aligefdmiłtcit. Zaszła go choroba , śmierć, noc;
interceptut nocie i t. d. Cn. Th. 1559. napadnięty, zasko-

Z A J U R Z Y Ć - Z A J U S Z Y Ć.

775

czony nocą, i t. d., (cf. zamierzchnąć , zamrzeć , zacho-
rować). Z.iszło mię co, zabawiło, zatrzymało, przypadło.
Cn. Th. 1559. ii ift mir mai bajtpifdieii , (bic Qiicerc, '\n

bcii 2Bcg) grfoiiuncii.

g Efjea. Zajść, być uskute-

cznionym, do skutku doprowadzonym , uiszczonym, wy-
danym ; crfoIgciT, crge^cii, tiiirflicD mcfbeii, gcfAe^cn. Trudno
temu co rzec, gdzie ręka a pieczęć królewska zaszła.
Rej. Zw. 154 b. (gdzie podpis królewski zaszedł, na-
stąpił). Roczna aręda będzie miana z obu stron za nie-
wzruszoną, jeżeli z której strony nie zajdzie wypowie-
dzenie. Pam. 85, 2, 63. — §. Z-ijść, wyjść na oczy,
na plac , ^crtfprfommcn. Mościa Dobrodziejko , już kareta
zaszła. Tent. 58, 84. zajechała, ber SJagcii ift fd)iiii iior>
gcffll)veil. Że jeszcze powóz nie był zaszedł, łatv\o doiłem
się nakłonić do śniadania. Kras. Pod. 2, 10. — g. Znjść
komu w głowę, zajechać mu w głowę; elticm ill beit
Sopf faircn ; (distng. Zajść w głowę" zaszedł w głowę).
Temu znowu jakiś klin' w głowę zaszedł Teat. 48. 12.
— §. Ogólnie: Zajść, zachodzić < dziać się, zdarzyć
się; fiĄ ereigiien, oorgeBeil. W obradach tych teraz rzecz
zaszła roztrząsacie. Nag. Fil. 151. Od lego czasu wielkie
zaszły odmiany. Hoss. et TOro BpeMCiiH BeMKia nocit-
40Bti.]n nepcM^Hn. Jeżeli nie zajdzie jaka odmiana , Hoss.
ease.in »e nocii^yer-B KaKaa.iiióo nepesitna.

ZAJUKZYC cz. dok., jurnym uczynić, jurności nabawić pr.
et fig. Ir.; gcil nmt^eii , sippig maitsen. Często bardziej
staruch się zajurzy, niż młody. fot. Syl. 519. zapala sie
jurnością, iuirb omi ©eil^eit crijriffcn. Komu się to zejdzie
trząsać głową, roztrząsać włosy? koniom zajurzonym,
jędzom piekielnym , jaszczurkami miasto włosów potrzą-
sającym. Eraz. Jez. B.

ZAJtJSZYC tz. dok., Z.ijuszać nieJoh. , juchą, posoką,
krwią zamazać, pomazać; init 3iUtd)e , mit 95liit iiiib 6itet
I)cfd;micrcn. Z zajuszonego oto już lułuba Twemu Alcy-
dzie odradza się zguba. Suszyć Pieśń. 2 E. — § Za-
juszyć, z.ikoszlowaną krwią zajalrzyć , rozbestwić; bliit'
biirftig :nad;cii pr. et fig. ir, , {ihitgierig madjeii , ni iiłl,'ciib
ntac^cii, aitfDriiigcit. Zajuszara psa, ptaka; praebeo guslum
sanguinis , inesco sanguine venalicam avem vel ranem. Cn.
Th. 1508. Zajuszam psa, wprawiam do krwi zwierząt.
\\'f:id. Ogłaskane zwierzęta , byle sie napiły choć naj-
mniej kr«i, wraca się im» dzikość wrodzona. Skusiwszy
krwi pragnie jej paszcza zajiiszona. Bardz. Luk. 38. Psy
zajuszone Wynoszą z kniei trąby ukrwawione. Bardz. Trag.
125. Aiityoch krwią morwy jagody zajuszał słonie swoje
przeciwko żydom. Birk. Chodk. 5 Zgładź go. ukrzyżuj,
wrzeszczeli żydzi , Jak zajuszeni *lwi koło obłowu. Odym.
Sw. 2. G g 2. Był mężem znacznym , na krwi nieprzy-
jacielskiej dobrze zajuszonym. Papr. Koi. 409. (dobrze
zaprawionym). Gniewem zajuszony. Ausip. .51. (zajadły
pełen z:ijadłości, zażarty). — Zajuszyć się, zaprawić się
na krew', z.-ijeść się , być zażartym ; Mntgierig iDcrbeit ,
miitbciib merbeti. Tyranowie, gdy się raz dobrze na krwi
chrześciań^kiej zajuszą , syci jej dotąd być nie mogą,
ażby się jej dobrze napili. Żarn. Post 125 b. Tyran vvszys-
tkich śrzodków rusza , A im trudniejszą Wirginią baczy,
Bardziej się bestwi, bardziej się zajusza. Zab. 15, 241,

776

Z A J U T H O - Z A K.

Z A K - Z A K A Ł.

Kiedy się już klóry męiny człowiek w bitwie zajiiszy,
tedy się sam uhamować nie może. Baz. Sk. 191. Za-
juszywszy się , do miasta cliciwiej szturmowali. Warg.
Cez. 155. Nieprzyjaciel, gdyby dobył tego miasta, zaju-
szywszy się. Ciąunąłby dalej. Baz. Sk. '207. Potymby się
młódź mogła zajuszyć , żeby Tatarów i w hordzie szukali.
Falib. X. Gdy się kto z dobrego złym stanie, niejakie-
mi pewnemi stopniami złości do tego z^juszając się idzie.
Żarn. Post. ~> , 1)36. zaprawujac sie.

*ZAJl'TnO, ZAJUTHZE. a.n , ZAJUTf.Z, a, m , 'ZAJUTRZEK,
trzka, *ZAJUTREK , trka , m. , nazajutrze, dzień nazaju-
trzejszy, dzień nazajutrz; Dti iiumjenbe Jag, ber folgctibe
Jag, ber folfleiibe Worijcn; (Hlou. zagutro, pozitri , pozai-
łri pojutrze; Carn. sajlru = rano, sajtren = ranny, saj-
trcniza < !>niadanic ; Yind. saiterniia = śniadanie ; £ee/. aa-
yTpelnl^K^, sanipaKt śniadanie, sayrpeiiHioio śniadam).
Złóżcie to do kupy aż do zajutra Budii. 2 Heg. 10, 8.
(aż do poranku. Bihl. Gd.). Bolesław Wraty^ławowi czas
na rozmowę do zijutrka odłożył , a on tejże nocy uciekł.
Biel. Kr. 55. Czekali z.ijutrka. Papr. Kuł. 90. Przełożyć
sprawy do zajutrzka. Tam. Ust. 17. Bierzcie tyle, aby
nic nie zostało do zajutrzka, i coby zostało nazbyt spal-
cie. Biel. Hh 50. ZAJUTRZEJSZY . a . e , nazajutrzej-
szy, jutrzejszy; folgeribfn IdijcJ, folgeiibeit OTorijenś. Wstał
lud na wszystek dzień on, i na wszystek dzień z:iju-
trzpjszy, i zbierali przefiióiki. Bmln N"in. II, oi (i na-
zajutrz przez wszystek dzień. Bibt. Gd). ZAJUTRZYC
cz. dok., na jutro odłożyć, procrastiiiare. Bndlk. ailf
SJiorgeii ofrfdMcbcn , cf. dojutrek.

•ZAJZUROŚĆ, ob. Zaz.lrość. 'ZAJŻRZEG, ob Zajrzeć.

i. ŻAK, a, m., Z.^^CZEK , czka, m., zdrbn., student, uczący
się w szkołach , poczynający się uczyć ; ber St^uler, ®tu=
beiit , eiii Sd/iilfinb, Sd^idfiuitie, Sc^iiljtitige ; bjh. żak,
śkoiór , śkoliik, śkolnik (ni. Szkolnik) , iż^ikowna szkoła) ;
Slov. żak; Sorafc. 1. schuler ; Carn sholar; Vind. Thular,
navuzhennik. joger ; Croat. iii&k . djiak , diac^ie sludiosus
ut logicti , physices, diak perve skole parvisla , diak
druge skole principisla , di:ik treije skole grammalisla,
duchki /i/e;virk< . (diachki , latinszki • Łiciński, diaclitvo
tludium literurium , latinilai ) : Dal. ui:hyenik , szkuiśr ;
Hiiiig. di-ak , (deńkul > Łaciński); (Bosn. diik, sgjakar, ,
kuji slushi missu li clerir.us , 2) skulat . skular, uoenik
din-ipulnt -^ Slav. djiik 1) dyakon , dziekan, 2) djak •
ż:>k). Bosf. UIKU.1I.HIIKI. Ktn i:ikiein w szkole niepo^łij-
sznyni, potym w Rzjdlcj inie^zczaniofin zu 'li>v.iłvm Petr.
Ful 41) (j^ki uczeń, taki obywat.-l) Bó;; gdy clice^,
uczyni doktora i z ż«ka Wud. [)an 9t i u \ny^n nifiiia
nii^ niepodobnego). Nie z k;iżdego ż:ika by»a xiadz. f{ijs.
Ad 44. Kcl{uw. Fr. 47 Ca. Ad. 731. (może ti> w zna-
czeniu dyaka, kleryka: nie z każdi-go bywa xiądz). Ani
źak , ani dworak: neque ad churum, neque ad forum.
Cn. Ad. 6 Zegl. Ad. 4. (Stov. ani iiU , ani dworiik; cf.
ani do rady. ani do zwadv). Nie Turcy, wybiliby 'o z Kra-
kowa żacy. Alb z Woj ."^0 it;iki niedołęga len żołnu-rz,
zc Hah nie trzeba Turków, dosyć nasailzić studentów
Krako*skii-h). Przy nim w szrankach, każily prawie ża-
kiem. Hor. 2, 76. Nar. (dziecięciem , 'abecedarrem , nie

rycerzem). Nie umieć nic , to będziesz u ludzi prosta-
kiem , Zaś nad xiegami olśnij, nazową cię żakiem.
Stryjk. Gon. 72. pedantem szkolnym, Cebant , S4»ii!fui^3.

— §. Był żakiem uczonym, umiejącym pisać i dworza-
ninem dobrym. /Jiuor. H 2. literatem , 'sawantem ; ein
^.iedrter, Stubirter.

2. ŻAK, źle za czerp, kaszcrz. Dudi. 31; ied. cf. sak;
cine 9lrt gifdierncjc. Nadano pewnemu gatunkowi sieci
nazwisko żaki, jako widzimy w jednym nadaniu swobód
młynarzowi 1333 r. od Matyasza biskupa Kujawskiego ,
może żaki szkolne te sieci wymyślili. Czach, biskr. Szcze-
gólniejsze żaków dawano imię małemu rodzajowi siatki
rybnej w Kujawach. Czaek. Pr. 2 , 265. Żak , sićć na
kształt małego niewodu robiona, _ mająca dwa skrzydła i
niby matmą Kluk. Zw. 5, 246. Żaki rybne. ib. 2, 580.

3. 'ŻAK, u. m., (cf. Gal. sac, saccage); 'plundrunek ,
plundrowanie ; baS 'piuiiberii, bic *])[unbcrung. Ciurowie i
hałastra opuszczone namioty i szopy wnet zakują , a na-
wet jakieś ich poszalą Tak furyo , że obóz w tym żaku
zapalą. Tward. Wt 85. Tatarzyn widząc naszydi ucie-
kających , porwie się do żaku. Twird. W. D. 35.

Pochodź żaczek, sac:j, żakowski, źakowstwo , zako-
wac . zakuła.

ZAKACHLDWAĆ ci. dok , kachlami czyli kallami zasadzić ;
ocrfiidieln, mit S.id)clii jiimałcn. Bndłk.

ZAK.\('.IE. ob. Zakątek, zakąt.

Z.\K.Al)^lli^ cz dok., Zakadzać niedok. , zacząć kadzić, ka-
dząi' zapełnić wonią; Boh. zakaditi , zakadjm ; Sorab. 1.
zakadżam ; Cront. zakagyujem. jii rńud)erii iinfiiiigen , lo4«
niiiitertf, raiid;eriib aiifuUeu. ■Z.\KADZACZ , m. , suffiior.
Mai-.z. ZAKAD/.ICIEL, a, m., ber Jtauiticrer. W rodź.
zemk. ZAKAOZICIELKA i.

ZAK.^KOLIĆ cz dok. , kąkolem zakryć , zająć ; Ofrloltttfn ,
mit ic\i) bcbccf^n. — Nijak. Zakąkoleć, zarosnąć kąkolem,
mit fitflt^ oern)ad))eii ; (cf zachwaścić, zachwaścieć).

ZAKAŁ, u , m. , ZAKAŁA, y, i , kał w bryłę sklejony,
juiammetigeb.idner StM^eiiFot^ , JtDtbfltimpen . (^laben , nn-
flat()i. — § Zjkał w chlebie, niekisialość ciasta, nie-
r(iśni''nie ; vilium panis ex ferventi utfaae a/}'uyi>ne in
suharlinne. Cn Th 1.")68. iiniiii-jjilintfiifr Jcig im Sro-
te , tlebrlger Jeig ; Ross. zanu-n , saKajiiiia , auKajKU ,
(2) hartowanie, saKajiiTb , aaKajHBarb zahartować, nie
dobrze wypiec ). — §. Z.iległc plugastwo , zapluga-
wienie , niec;zystość. ficcn gebliebne Uiirciiiigfeit. Lekarstwo
to kamień w 'męcherzu kruszy. Iipk^ści i zakały z niego
wypędza Spirz 96 — §. Fig Ir. morał. W Sambii
'jeszcze pngiiństwa starego zakał do gruntu się z prostych
luchti nie wykor<en'ł. Stryjk. 144 Jest jeszcze lego po-
gańskiego zakało w Kurlandyi. (Jwagn. 551. (plugaw stwa).

— Z:ikał. zaród, zawiązek, zawziątek czego niedobrejo,
Seim be-J 3i)feil. Zakał grzechu , i w usprawiedliwionych,
lo jest, concapisrentia , zostaje. 5i. haz 318 b. Przy-
czyna , że syn boży tak ciężką mękę cierpiał , nie inna
była , tylko dzied/.i.'zny zakał pierwszych r.i liicó* naszych.
Ku -z. Kat 101. ijrzech przyrndzoiiy . bic ftrbflłllbf. W ro-
zumie mieszka grzech, t. j. z.ikał (-rzechowy. Auci Kat. 3,
357. Trzeba zakałę śmiertelną bez odwłoki obmyć łzami

ZAKALAC - ZAKALISTY.

pokutnemi. Bals. Niedz. I, 158, (cf. kwas, cf. zaczynie-
nie , zadzianie). Kto w swym sercu żaka/ nosi , Taki
pana próżno prosi. J. Kchan. Fs. 94, (kto nie jest czy-
stego serca). Te słowa zawiści i nienawiści zakał i "zapałę
dodawały. 1 Leop. Genes. 57, 8. (zląd go mieli w "więtszej
jeszcze nienawiści. Hibl. Gd). — Zakał, gniew, nie-
nawiść. Cii. Tli. 1568. ciirap, kwas, wark , zawiść; 31r<
%n , ®rpU , $a^. — Zakał, przywara, wada, ein (mora'
lif^er) Jc^lcr. Żaden się w młodym Bolesławie nie znaj-
dował zakał. Aram. 64. Uśmierz się Acliilesie , jaki za-
kał szpetny, Gdyby był niezbłagany umysł tak szlachetny.
Dmoch. U. 240. Jeśli się w takim rządzie pokaże zakała,
To pewnie nie zbyteczna, ale bardzo mała. Jahi. Tel. 514.
Niechże na dobrych obyczajach schodzi, Zakał ten cne-
mu urodzeniu szkodzi. Hor. 2 , 227. Kniaź. Obywatel
bez zakały. Kras. Pod. 2, 65. (bez plamy, bez noty,
nieposzlakowany). Bez zakała sprawiedliwość. Nieś. 1 ,
30. (czysta), bez plamy, bez noty, bez zarzutu). — Za-
kał , plama hańbiąca , hańba , wstyd ; ein '^kden , ©4anb<
fleicn , eine Sc^anbc. Okrucieństwa synu mój , zaćmiły
nam sławę, Wielki na imię nasze zaciągnęły zakał. Tent.
44, 6. Tej dziewczynie tak podłej miałbyś ślubować,
co za hańba , co za zakał dla całej familii. Teat. 54,
28. Zakał imieniu, ib. 4. 6, 72. (małżeństwo to jest za-
kałą i sromotą familii swojej). Panujący nazywają mał-
żeństwo swoich dzieci z szlacheckismi dziećmi , zakała i
sromotą swojej familii. Przesir. 286. Człowiek dobrze
urodzony, a nierozsądny i głupi , zakałą jest krwi swojej.
Kras. Pod. 2 , 210. Wolę się pozbyć takiej żony, która
mi niesie zakałę. Teat. 10. 6, 59. Na cały kraj zakała,
że w narodzie, w którym wszyscy prawem wchodzenia
■w rządy zaszczycamy się, najmniej jednak sposobnych do
rządzenia liczymy. Mon. 74, 521. Bez sprawiedliwości i
bez prawdy , siła Zawsze czczą i nikczemną będzie ,
jest, i była; Niewarta tylko wzgardy, hańby i zakały.
Przyb. Mili. 188. — *§. Ńlnie gdy ta, co jest w tkance,
ujmie , i pozwoli "Nacieckać się z sobą , i wzajem po-
swywoli, Nie puści, ni z zakałą, ni z tro.«ką , by gład-
szy Gach do niej nie miał wrębu, albo ktoś bogatszy.
Zab. 15, 150. z zachmurzeniem, zasmuceniem; SflrU'
Imig, triilicr Siimmcr, finftre Seforflnig. ZAKALAĆ cz dok.,
zabrukać, zabrudzić, zawalać; befcimiii^cn , bcfptl)t'ii; Boh.
zakaleti; Croat. zakalyam ; [Ross. sahajHTŁ, sahajHBaTb,
1) zahartować, 2) niedobrze wypiec). — ZAKALIC cz.
dok. , zakalistym uczynić , mit flebriijcm teigc anfiiHeii , nii)t
icĄt ail^batfeit laffeit ; Boh. zakahti reddere turbidum, za-
mącić. ZAKALEC, Ica , m,-, ciasto niewypieczone , kawał
zakalisty, ein unauSgebatfiieź ©turf Jeig. Chleb nieczysty
z zakalcem. Hor. Siit. 87. Z świeżego ziarna byłby chleb
jako kamień z zakalcem. Haur. $k. 18. Zakalec cięży
w żołądku , trudny jest do strawienia. ł'ir. Pow. 72.
ZAKALISTY, a, e — o adu. , pełen zakalców, niewy-
pieczony; ooU fle&rigen JeigcS, ni(^t au^geborfen; Rois.sa-
RaiBCTiitH, (saKajeuHbiS hartowny). Chleb niedopieczony,
zakalisty, bywa przyczyną wielu chorobom. Syr. 921. Ro-
zumieją, im bardziej chleb zakalisty, tym pożywniejszy.
Pir. Pow. 71. Z porosłych zbóż będą chleby zakaliste.

^»a>niJi Lmie§a wyi. !. Tom TL

ZAKALISTOSĆ-ZAKAPTURZYĆ. 777

Haur. Sk. 18. Już lei nic gorszego, nad to ciasto nic
zakalistszego. Jahi. Ez. Bi. — Suhst. ZAKALISTOŚĆ .
ści, i., przymiot tł-go , co jest zakalistjm. mewypio-
czonnść : bie Itiiauśgobarf.nbfit , ftlcbrigfcit M Zmti

•ZAKAMIAŁOŚC, ZAKAMIEMaŁOŚC, ści, ż., zatwardzenie
niby kamień , zatwardziałość; bic 55Erjłeinfrung , SJcrbar-
tnng p'iys eł Ir. morał., Hoss. cipacTojKeciOMie , ywa-
CHoe ostecTOtjeHie Jeśli na moje słowa nie motała zaka-
mieniałość tw.iję Zmięk<zyć . wnet będzie cale pokru-
szona , Od Mirtyhiwcj prośby zwyciężona. Past. Ftd. 106.
Gdy człowiek widzi błąd swój, jednakże z niego *wvniść
nierhce, to zowia z-ikaminniałościa. Hk. Żyw 559 "ZA-
KAMIEĆ, ZAKA.MIEMEĆ nijak, dok', stać się kamieniem,
zatwardzieć: jn ©tein rt)cr!)en, fteinburt irerben, ocrlidrtcn',
fid) oerliarten, oerftorfen phys. et fi,), ir. mumi. , Hccl.
OCTpacTOweCTOHHTHCa. Oidiiruit ad i/erbem. zakamienial
na bicie, t. j. już nic nie dba na bicie. Mącz. (już nie-
czuły). Zakamiało serce Faraonowe, i Leop. Exod. 8.
Prorok mówi, że zaślepiła żyilów zł-iść ich, zakamiało
serce ich. Hini. Post. 185 Znkaniialszy niż mai mury.
Brud. Osi. D b ( twanlszy ) Przyp itrzcie mizernej się
cerze Człowieka lego, ludzie zakamiali , Otom przywiódł
wam na poły mart«ego. Nie m^łsz w nim rzłonka od
bicia wolnego. Odym. Siu. 2, G J 2. Grzesznii-y zakamieli.
W. Post. IV. 509. Miece się w każdą stronę zbójca za-
kamiały. Trzymając w ręku mściw\ch sajdak 'pcłnostrzały.
Znb. 6, 1)7. Mt'K Od lat czterdziestu lichwiarz żaka-
miały, zilaiłszy dziedzica , w tym folwarku sie(lzi;(ł. Krns.
Mysz. SU. Z^kamieni^ły grzesznik, Hoss. OJKCCTOiteHUii
rptlUHHKl. Z zakanii:iłą riieii;<'Aiścią prześladują i hańbią
go Wy i. Kul 490 (z z.jsiar7ałą. za«zie(ą, zacięta, ocie-
iną). ZAKAiMIEMĆ, 'ZaKAMIEC n dok\ w kamień za-
mienić, zakrzemit-nić 7a^k;.lić, z^twardzić; ncrjłcincm
OTbarten. ZAKAAIIE.NOWaC. ZAKAMIONOWAĆ cz. dok.'.
kamionując zabić, ju JoDc jłcinigen, mit ©teincn tobt roer^
fen , ob. Kamionować.

ZAKANĄC, ob Zakapnąć.

ZAKANCELOWAC <■:. d<ik., kaufelując wymazać, przekreślić-
niieiftri'i(bcn , mit ©tritben niiźlófcbfii , caffircn in ciner ©irift!

ZAI.ANCEROWAC cz. d^ik. , z..razić kancerem czyli rakiem,
mit bem .^rebfe nnftecfen.

ZAKAfN.ĄĆ, 'ZAKANĄC niink. , jedntl. , Z.k.ip.-ić dok., ka-
piąc aż za co zapnść, in irnpfen bt^ ^inter etiun^ l)fiifal«
len , bintropfen ; Vind. sakap.ti , s^kapluy.ti : liiiss. 3aKa-
naTb. — ji. Atice: Zik;ipriąć ;Vrf;(/. , zakropić, i3crtrÓ»
pfeln , betrópfeln. Prz\k z-.łcm żonie rannego przy nim
siedzącej , by w zakap\w.iniu ran i naparzaniu onych
usilną 1 pilna była Perz. Cyr 3. 210.

ZAKĄPAC, f nakapie cz. dok., kąpiąc zanurzyć, oerbaben,
bafenb rerfeiifen.

ZAKAPTUnZyC Cl. dok , Z^kaptuizać niedok., kapturem za-
kryć, Dfrfarpen , mit ber Hoppe oerberfen, oer^iillen; (np-
pos. odkaptuizyć) Znkapturzyć sokuła. HudlK. — g.
W kaptur mniszy iil'rać , w h.ibil nbrjć; bic 2Ri5nd)ŚCaP'

tur aniegen, jiim Sfflmitbe matben. ZAupiurzony mnich.
Mon. 69, 808. Gdy człowiek ponie«olne zostanie za-
kapturzonym , zapewne Iwkie przyniewoienie, i w nim

98

z A K A R B o w A Ć - ZAKĄSKA.

ZAKASOWAĆ- - ZAKAT.

iycie , piekłu równać się może. Mon. 70, 7 42, ob.
Uinniszyć.

ZAKARHOWAĆ cz. dok., karbując zarzynać, zakreślić; »er'
ferbcn , cinfcrJcn ; ( VinJ. rt-spozlnne sadelaii). Naród
Francuski zakarbował na odwiecznej kresie [jo/udnia na-
szej ziemi, pierwiastkową ji'dność łokcia, korca, mor-
gu i funia wszyslklch narodów. A'. Pam. 12, 558. na-
znaczył , z;isadził.

ZAKA1U:ZI)\VAĆ, 'ZAKARPOWAC cz. dok., zacząć karczo-
wać , karczując Mjąć ; anfniifleti ju roDcn , Dcrrobcii.

ZAKAROWAĆ Ci. duk.. kariijac zawieźć, 'ocrfiirrcii. — Za-
karować, zaprocować annale , postawić ogon na przod-
karze , i umocować jedno z druyiin) łańcuclieni do \>o-
Aróis.Jnk .\ri. ó, 'rl^ó. Me gaiionc aiifproCicn -, fic nuf bcit
^roflPflflrii ^fbeii. Do przedmcli kar d;ija się koła misze
od tylnych , ażeby arni:ita zakarowana leżała na swoim
łożu poziemnie , a zalym mniej wzruszała się za pod-
skoczeniem koł.i na jakiej zawadzie. Juk. Art. i , 279.

ZAKAIOIIC rz duk, zacząć karmić, karmiąc zatiiezyć ; an>
fanijc:-; jii filttfrii , '.'oriuttcni , Mcf ffitlcrii iinb mdftcii ; A'uł«.
.laKiipMiiTb, saKiipM.iiiBiiTb. — Fig. Ir. Karmią zabić, Jil lobe
fiitlmi, burd) (^iittir lóbtcit, ju SĄnnbcti futtfrii. Kazimierz
W. umorzjł i;łiidrrri , cz)h z^ikannił sianem i wodą za
różne rozboje Maćka Borkowicza , wojewodę 1'oznań-
skiegrt. Cznik. Pr. 1, 58.

ZAKARTUWAC cz. dok, karty ziunieszać, kartując zatrzeć,
z,ikry<ł ; ciiifiirtcn , ciii!ni|c^cii , oerfarlcit , BErmifĄcn ; Vind.
sakvHrtali.

Z.4KASAĆ , f Z.ikasze cz. dok., Zakasywać C2c</i.. zakasu-
je :)r. con/i;.'. ; /?o!<. aacyiiiTb . aacymieaib; założyć wy-
żej rękawy, fartuch, poły sukni; mtfldfńrjcn , aufftrcifcil.
Chwah usta, ręce, i palce, Raini')na i łokcie dalej
zakasane , niżli do połowicy. Otiv. Ou). 2J. Ręce
twe zakasane. Simon. Siei. 81. Po całym domu kre-
ci się zakasana. f/or. 2, 328. Czapka na bakier,
zakasane poły, Rąbie po karczmach i okna i stoły.
hittuż. l'oez. 7>, 1 I G. Zna się z zel.izem , dwie ode łba
krysy Ciąicnie po pysku; poły jak zakąszę, Zaraz ran
wszystkie ustąpią pałasze, ib. 2, 206. — § Zakasać się,
z usilnością zabrać się do czejco , [\ć} mit 6if(t łBOrnii
ntiicbeii , ( cl". Lat. accingere se ad opus }. Jeżeli jeszcze
nie priyzwoily czas rodzenia przypada , powściai^nać sio
od wszelkicj-o zakasywania się i usiłowania , a tvm bar-
d/.icj oJ wszelkich wypędzających lekarstw wypada. l'erz.
Cijr. i, 2&8.

Z.\K/\SIC, f. zakąsi , zakąszę cz. d')k , Z.ikąsać nieiok. ; Boh.
zakausn.iiiti : Slov zakukali; Si)rah. l.zakuNZicż, zakufam ;
fiots. aaKyciiTb. sahycuwaTŁ. aaieyiuaib. sauytiitiBarb, ('■(.
zakusić) ; ukąszeniem zaciąć, zagryźć, zajesć, uj'-ść ;
HnxH/ yKiiciiTb cjerha , y«3uiiTb , anbcipen, citicn 33iP
t)Cr|f Jfll ; ziikąsić , ukąsić z wolna, trochę. Wiud. Wę-
że le . skiro koi>o ziką^^iły , natychmiast umarł. W.
Post. W. 3. 208. Z-<kąszenie ryby, jęcił sie wędy, nę-
ly : /lost. KiCBŁ . iai ?lnbfigfn , bfr 9Inliip. — Ci»i/i'c. Za-
kasać, zai;r\zć na śmierć; tOPt bciPen . JU JobC tfigcil. —
^,. Z>kąsić czym , n. p smak ro/yiikami. tiiidlk. Oft'
bti^tn , mi(^l'ei|Jen , cf. zapić. ZAKĄSKA , i , j. , to co się

po czym zakąsa , eut Jiiid^big, Jlnbip, (tmai ju ^erbcigcn
nacbsubcigcii ; /ioss. sahycKa, (aawycKu wety, ef. zakusj.
Służono mu likworami, i zakąską z konfitur, .\iadz 64.
Każdy wypił kieliszek , jejmość dobrodziejka Toruńskie-
go w zakąskę przyniosła piernika. W^g. Urg. 20. Teat.

16, 97. Czekali niestrawnej po przysmakach zakąski.
A''ir. Titc 2, 57*i. 'trucizny.

ZAKASOWAĆ cz. dok., kasując znieść , itntd^ (Sajfation auf«
Ijcbfn , ti: zaćmić kogo , tinen ncrbunfcln.

ZAKĄSZĘ, oh. Zakasać.

ZAKASZLAĆ cz. dok., Zakasrzinąć yc(/n</. , zacząć kaszlać,
lojibuftcn , aufbufłcii, *,« Imjłfu oitfnugfu ; liusf. saKaui-iaib ;
Suiub. 1. z.ikaschliu , zakaschlim. — Znimk. Zakaszlać sie,
być napadnionym od kaszlu ; oom $ufte« bCiiiUcu n'frbfn,
iit beii $uffcu DcrfaDen,; [iost. pacKauuarbca Ani się za-
kaszlesz, kiedy co wykręcasz. Teat. 56. c, 79, (cf. za-
krztusić się). — §. Zakaszlać co, kogo < kaszlem zagłu-
szyć, zatrzeć, napełnić; serfiuftfii , uber^uftfU.

ZAKASZUBIC się z<iiiiik. dok., (cf. Kaszuby), osieść sobie
na sv>.i , na parlykularzu, w zakątku; |i(^ lvo ill ciucm
Srbwinfdc^cu aniafifl niiidicn , uiebcrlaffcn. I oracz i rze-
mieś'nik, każdyby to lubił. Jako się raz w swej budzie
zawarł, zakaszubił. Na świecie nic nikomu nie dać.
Pul. Arg. 657 , [ob. Kaszuba 2j.

ZAKATAl^ZYĆ ti. dok. katarem zarazić , mit 6iit^arr ai!'
ftccfcil. Zakatarzony, katarem napadnięty, euiunie; Stov.
natkaw y , kdoź natchu trpi ; flung. iidth^s ; Ootn. hro-
pottvac , liropotiv, nazebo.

ZAKĄT,'u, a. w., ZAK.^CIE , ia. n, ZAKĄTKK, tka, m.,
zdrbn , kąt skryty, ustronny, ciu 'jcrftcrfter iiJinfcl ; Yiiid.
sakotek, skriyalillie . skrivauniza, sakotje ; Crout. zaku-
tek; Hoss. saKyn. Poszedłem do kasy, stojącej w okru-
tnym zakątku. Zub. 13, 192. Trzeba go |)ud$łuchać,
scliroiimy się w zakątek izby. Teat. II, 112 Kreci się,
przyciska się do zakątków sali. Teat. 21, 1(7. Taje-
mnego zakątka szukał. Nar. Tac. 2 , 468. W zakąeiu
ukryty. X. Kam. — Fig mor. Już jej podobno nie są
tajemnemi i najskrytsze serca mego zakątki. Te^t. 30 d,

17. tajniki. kr>jówki, fałdy serca, bic ucrborgeniłcil 'jal-
ten mciuco 4>erjen^. — g. Transl. Zikąl , ustronie, ubo-
cze, partykularz , zacisze; Rag. ziklon , zaklnniscte,
skróvi5cte , zataja, skroov; Ross. 3axo.iycTbc , Grbipinffl.
SBobniwnfel. Miłosierdzie jego z tegoż zakącia , w któ-
rym ja zostaję zagrzebanym , wielu yyydobyło. Ottol. Seif.
45; ianyulus.). O w niedtwno cale niepoczesne-jo i zapa-
dłego zakątka pan. powracając przez swój świat, smuci
się . że okrąg ziemi nie jest większy. Pilch. Sen. lut 4,
144. ( Alexander Macedo|■l^ki ). Wolę w tym zakątku
być obywatelem cierpiącym, niżeli być razem gwałcine-
iem prawa. Teat. 48. b, 28 Panie niebios i ziemi
ukryj przed chciwym okiem tyrana zakąt ten sjiokojny.
ib. 50 b. 4. Bez pociech żadnej nie zntjdzieiz życia
osnowy. Ma świat rozrywki , ciszą ma zakąt domowy.
Zab. 15, 172. Ilesie godzi dumać w prywatnym zakątku,
Gily królewskie rozmyślam dzieł.i od początku — Zuft. 10,
230. Apesuiitski. — Człowiek w' wscechrodnej 'ziemi
chowa się zakątku. Pnyb. ililt. 155. na bryłectce ziemi.

z A K Ą T N Y - ZAKAZAĆ.

ZAKAZAĆ.

779

ZAKĄTNY, a, e; — ie adv., w kacie , na ustroniu ukry-
ty, ustronny, uboczny; Croat. zakutni , im SBiiifcl ycrl)pr=
flCii, n['i]Ck')5cn , eiiiiam. Skrytości serca ludzkiego tak są

zakatne i nicdocieczone ze Mon. 76, 404. Mędrcy

zakaini przvw.faszezaja sobie imię filozofów. Zab. 6, 292.

ZAKaIY, za kały, ob. Kat ZAK.\TO\VAĆ <:.. dok., po ka-
towsku zamęczvć , ju Jotic martcrit.

ZAKAWĘCZEĆ, ob. Kawęczeć.

ZAKAZ, u, m. ; (Boh. zakAzka obstalowanie , zamówienie
roboty; fioss. saKast , 1) zakaz, 2) obstalowanie ); -—.
'^. zakaz , 'zakazywanie sie , zalecanie sie , zaloty , umi-
zgi ; bie (Smpfel)lunij fciiier fdbft , ba§ fic^ 91iifd)mtegcit , @U!ifł=
tranbeii , 9ln)el)mcidKlii , ©ofeftircn. Ta co chłopa ujrzafa,
choć- ci nieładnego , To się sama w zakazy miaJa więc
do niego. Gaw. Siei. 570. — W zakazy mieć się do ko-
go-- zaukazywać się komu, n. p. z życzliwością, z mi-
łością zachodzić kolo kogo, chcieć sie wlulić. — '§. Za-
kaz, zlecenie (cf. nakaz), danie znać, zapowiedanie ,
zapowiedzenie , zapowiedź, oznajmienie, zwiastowanie;
3liiftrag , Scfcbl , Slnsciijc. Ktoby śmiał inszej miary uży-
wać , takowy urząd nasz miejski przez rozkaz krom po-
zwu, a panowie przez pozew grodzki, będąc pociągnie-
ni przeil sąd grodzki , usprawiedliwić się maja. Stat. Lit.
99. Odpowiednik ma być stawion przez zakaz^ od nas
'hospodara przed prawem, ib. 27. Nic usprawiedliwiwszy
się przed zakazem abo i po zakazie urzędownym. ib. 12.
Ktoby przez zakaz nieusprawiedliwiwszy sie ujechał, abo
więzienia podjąć nie chciał .... ib. Jeśliby kto był w
gorącym uczynku pnjman , aho za zakazem urzędowym
* prawo się wdawszy, prawnym do\\''odem przekonań.
ib. — |. hodie Zakaz int er dictum , zabronienie, {oppos.
naka: , rozkaz; ; iai Scrbot^ ; Boh. et Slov. zapowed ,
(cf. zapowiedź); Sorab. i. zakaźna; Sorab. 2. fakaln;
Carii. prepovd (cf. przepowiedz), preklizanje, shpanenga;
Yind. prepoved, prepovcdba , prepovedenje , prepovie-
danje; Croat. prejjoved ; finj. ziprjeka , (cf. zaprzeczeć) ;
Ross. saKast , sanpemeHie, sanperi ZAKAZAĆ, /.
zak:.źe , zakaże ci. dok., Zakazywać czejtl., zak&zuje pr. ;
(Hos.t. sanasaTS , sanasuBarb 1) obstalować, zamówić,
2) zakazać); — 'g. 1) zakazać, zalecić, zlecić, pole-
cić; nncmpfe^Ien, ouftraijen , cf nakazać; cf. Lat. inter-
dicere , qiiud erat praelorum , et siynifłcabat proprie et
praecipue velare, sed oliquando edicere . interdicto uli,
vel agere. Cn. Th. 1589. Zakazał na przew'ozie , aby
mu przewoźnicy znać dawali, kiedyby kto z panną je-
chał. Piipr. Kot. 9. Woźnemu od z;ikazywania na *ro-
kach ku prawu, grosz. iiUit. Lit. 4 58. od zapowiedze-
nia , oznajmienia; Slnjciijc, 3?i'faniitmaci)Uiig , ob. "Zakaz. —
§. We grze w karty zakazać^, n. p. Zakazał na fius, na
trzy króle, na trzy tiize. Tr. im Saitcnfpid: angeten,
6ietcn ; (cf. kazać na coj. — '^.. Zaimk. Zakazać sie,
popisać się, zalecić sie; fid) beroortbiiii , aii'5jetd)ucn , feDeit
laffca, cmpfc|ikn , ®unft, Soyfall cracrben, crbnltcn; {Boh.
zakazat se se obligare). Wszędzie się z swoją dzielno-
ścią zakazał. Nieś. 1, 9. Ba«orowski na dworze kró-
lewskim, gdy się licznie i z pochwałą wszystkich zaka-
zał, w nagrodę zasług swoich wziął pisarstwo polne. ib.

1, 53. popisał się. er tCat fic^ (icfoor , jciĄiictc fid) ani.
Z cery żywej i sukcesów nie zd.il się b\ć me.^^zcześli-
wy, ani właśnie niegodny, tak się zakazawszy. Tward.
Yil 50. Siłam ja dokazał mym "ściem, ty z^ś, żebyś
się fortunie zakazał z całeni wojskiem potrzeba , na mo-
rze cię wyprawię. Burdi. Luk. 85. Z młodu 'wyknać
trzeba cnoly , z młodu się tarnek ostrzy, z młodu ostro-
ścią się swoją zaraz zakazuje. Birk. Kaz. Ob. A' 3 (daje
się poznać , daje się w znaki , daje zadatek przyszłości ,
wskazuje swoje przyszłość;. Skitowie tym się przed
Alexandrem W. zakazywali, że bez przysięgi, bez pi-
sma, bez wszelkich wymysłów ladzkicli , słowa (lo-
trzymywali. -Klecz. Zdań. 25. ( popisywali , zaszczy-
cali, szczycili;. Żwawy żąda ludziom być tem przyje-
mny, i tem się chce zakazać , a ono sie przez to czyni
u wszy.stkich mierzionym. Eraz. Jez. F A. 'Zakazowa-
ła się sroka orłowi , prosząc aby ją przyjął w prz\jaźń
między swą drużynę. Ezop. 106. iNie najbardziej tych
smakuj sobie, którzyć się skorą zakazują z razu życzli-
wością. Fredr. Ad. 67. Tak oni przy pasterce swej
rozpościerali Pieśni wzajemne , tak się jej zakazywali.
Gaw. Siei. 588. A ci byli, którzy ją równie miłowali,
1 którzy się z chęciami jej zakazowali. ib. 582. Zno-
siła cierpliwie wszelkie nagabania , od tych natrełów ,
którzy się z miłością ku niej okazywali. M'>n. G9, 693.
Ja gdy z swą miłością zakazuję szczerze , Okrutnica sie
dąsa, nie dufa mej wierze. Min. Byt. 1 , 115. W (ym
miesiącu możesz żonę pojąć, odzienie nowe daj przy-
krawywać, włosy strzydz, panienkom , się zakazować, a
z niemi rozmawiać. Spicz. 199. id. Sienn. 455. — g.
2) Zakazać, zabronić , {oppos. nakazać , rozkazać) ; untCP
fagen, »evbietcn ; Boh. zakazati, zak.izowati , zspowjdali,
zapowediti , (cf. zapowiedzieć; ; Slov. zapowjdam ; Sorab.
1. zakazuyu ; Sorab. 2. fakafasch; C'iin. prepovdujem ,
preprovęm ; Yind. prepovedat, sapovedat, prepoviedali ,
prepovedeti ; Croat. prepovedati , prepovedam , (cf. prze-
powiedzieć); Bosn. zabraniti, zabaviti , ( cf. zabawić);
Boss. oanpeTiiTE , sanpcutarb (cf. zaprzeczyć) , Bosópa-
HiiTb , Dosópanaib (cf. wzbraniać;, BOsrrperiiTb , Boanpe-
maib ; Eccl. nptiHTH , npemy , saBimaiiaio , sastmaio ,
(cf. zawieście). Groźno zakazać, Eccl. npnaanpeiiiTH ,
npiisanpemaTM. Zakazano srodze pod przckięstwern al-
bo klątwą, pod gardłem. Cm. Th. 1569. f'aweł ś.
nie zakazowal małżeństwa wolnym ludziom, a wszakże
pożytków nie przebaczył czystości. Biai. Post. 193. Je-
śli ta poczciwość (cześć) żydom jest zakazana, nam 'za-
powiedziana być nie ma. 1 Leop. 5 Macli. i, 12. (je-
śli oni pozbawieni lej czci, ja jednak, powiada, ne
muszę. Bibl. Gd). Kio nie zakazuje grzechu, gdy mo-
że , sam grzech popełnia. Jaii. Ez. 1 52^ Bardziej te
rzeczy smakują, których bardziej zakazują. Cn. Ad 11;
(nitimur in lelitumj. Zakazuj żałości , płakać zakaz na-
rodom , poskrom płaczu swego. Baidz. Luk 126. Rad-
byin to czynił, ale boję się pańskiego zakazania. W. Post.
W. 3, 118. (zakazu). Zakazujący, Croat. prepoyedni ;
Ross. sanoB-fc/iHbiH , sanpeiBTeJbHufi ; Eccl. nperHiejb-
HUH, npeiuaTeJbHUfl. Zakazany, 'zakaźny, zabroniony,

98*

780

ZAK\Z\CZ-ZAKIPIEĆ

ZAKIRZYĆ - ZAKLĄĆ.

unterfagt, oetbotcn. Co tu robisz w tym domu, w czj-
sie ziikdzanyiri ? Teat. 20, 135. Nie boją się zaiyć za-
kazanego prawem ślubu Durdz. Luk 1 łO. — ^. 'Zakaza-
ny, do zakazania, moijąoy być zjkazan\m, zakazowi
podległy ; uiiterfaflbar, ocrbietbnr. ZAKAZACZ . ZAKAZY-
\VaCZ, a, m , kióry zakazuje, bfr 5Serbiftcr ; Sorab. \.
zakaznik; Vm(i. prepoYcdiiik , prepovieil.ivez ; Croat. \)rt-
puved^vecz; Huss. 3aKiimHK'Ł ; Ecd. auBtiuarejb, aanpe-
THTCJb Zakazywacz. /'riyh. Milt. 287.
ZAKAZIĆ cz. dok., skazą zarazić, zapsuć, skazić, naru-
s/.yć. psuć ; ttiifaiigcn ju oerbcrbeii , ofrimreiiiigeii , anfłecftn,

^d)roaii)tn , Ofrjetircn. Brajn , t j. zakażenie u-lek dzie-
ciom. Syr. óll i58frunreiiii()iiiifl . Sluftecfaiig , gdulnip , cf.
zagnicie). Ziele to jerzy wąlrobę zakitżoiią. Urtęd. 155.
Jak uleczyć bolą<'zkę zakażoną. Were^z fieg 2t. Woda
takowa zakażonemu przyrodzeniu bardzo jest pożyteczna.
Cretc. 12. Cb/iipiąlka , ^)trowie z początku, nie inaczej
by rdzą jaką zapsowane i zikażone są. (jlirz. Wych. F
6 Nierządnemi rozko.^szaini zepsowanym a zakaionym
będąc, piir*sze l.ita na "igrze a na t;.ńi'ach strawił Kosz.
Lor. 11. Cia/o na^ze z przyrodzenia l.ik jest zakażone ,
ze się d^szi mm brzydzi . iż w wielu rzeczach sobie je
przeciwne być baczy. Ii'j Pont. C 4 • Pożądliwość na-
tury naszej zak-<7on<'j W. PoU. W. 96. Nie odrzucisz
od siebie takiego człowieka, kló.-y wlewa do ciebie ka-
cerstwo , i'zvin się skaiiiz, zakazisz i zginiesz. Eraz.
Jez. B b 5 *.

•ZAKCIEC ; Sornh i z^kcżewam. zakiźewam ; ob. "Kcieć »
z;łkvMlnąć. 'ZAKCHN^^Ć , oh. Zalknać

ZAKKTNAItOWAĆ CS (/«*., kctn..rami' założyć , mit gagcr.
bdumt'n ueilftim.

ŻAKI . uh. 2. Ż;.k

'Z.AMCdl.N.^Ć med. jednd, Zikichać dok . z kichaniem się

L odezwj,i, zacząć kichać; auflli.fcil, Ii)3lliffcil fhcimut ki-
chnąć tuniiiin , nmt z. kichnąć slcnHfie s'mel. Ci. Tli.
1590, ub. Za-, p'a'.p. intep. — g. Zikiclnć co, kogo,
kiidiari.ein pom nać , zająć, z:igłuzyć. Bfrnieffii.

ZAhlltAĆ. oh. Z.ikinąć.

ZAKIKLEK , ob. Kieł. kiełek. Z.\KIE-ŁZ.\.'^Ć , ob. Zacheł-
zuai'.

ZAKIKUOWAĆ cz. d<k , kierując nachylić, TOP^in fc^rf It ,
leiiffn , bciigpn. .N.i*a się z^iki.-ruie, a przykro na wały
l'och>liłi się bokii-m A. hili.m .t.
ŹAKIETEK , ika, m . zd^lm., z l'--iinr. J;iqiiel , Jaq'ie •
Jakóbek , Kiibn, ber flcilie %\tob , %\(Ąni. Niechże ka-
ryolkę założą; Żikietek ma siać w l>le. Teal. iO b. 07.

ZAKIKUTAĆ med. dik, z>clira<iiać . zakul^ć , liii roojiiii Ciiii'
fen; zacząć kikui.ić, jii \finttn anian^tn.

ZAKINĄĆ IZ jedntl . Zikidić niednk.; /ik.^s, silKlliiyTk , 38-
Kii^lUBUTL ; /arzui'ić zamieść, ziiiii<ii:ić, ^liittT ttX\li |;in>
iDcrfen. - §. Zakinąć, ZAKIW.\:\Ć n j^-dnO , zaciąć
kiwać, skinieniem znak ilawuc; dniillli)fll Ju iriiifctt . cillfll
fBillf (jcbcn ; Surab. zakiw^in /«(/»./ I'nl«y ni'" uderza-
ją, szyja się nie 'chynii- , Notia na krok nie stąpi, ręka
nie zakinie. Zehr. Om. 14 ; ner. bra^chi^i reddunł gesiiit.

ZAKIPIEĆ med. dok., zacząć kipieć, aiifaiigcii ( im floĄeii )

fibet JU laafen, iibcr ju foc^eii; Croai. zakipeti , zakiplyu-
jein, zakipujem effervesco; Hoss. saKuatTb, saKuaaio.

ZAKIRZYĆ Ci. dok., kirem zasłonić, Ir. zaczernić, zacie-
mnić, zachmurzyć; ((^tparj cetfi^leiern , oerfinftern, oerbun*
feln, triibcn, triibc uberjicben. ^lebo się zakirzyło, gdy
wiatry leciały. Hrzyb. Luz. 183. Kio rad na swoim do-
bytku przestawa , Ani go niebo troszczy zakirzone, Ani
okropna llag morskich postawa. Hor. 2, 5. hniaż.

ZAKIS, u, m, zakiśnienie , lub to co zakiszono , rzecz za-
kisła , zakisłego co ; tai ginfduern , bie (Eiiilduciung , ba8
Cingefducrtc ; Sorab. 1. zakisz, cżestowć kwas, ob. Na-
cijsta. ZAKIślć cz. dok., Zikisać nieduk , kiśnieniein za-
kwasić , Eiiifduerii. Tr. Zakisić ogórki , kupustę. Trój Si.
1048. Z.\ł\ISIEĆ nijak, dok., Zakisnąć jedntl., zacząć ki-
snąć, zdkwasnąć; gd^rcnb fdiiftn , faiicr roerbcn ; bok.
zakysati ; Sorab. 1. zakiszuyu ; liost. iAKacnyih , saKl-
caio . no3aKUCiiyTb

ZAKITOWAĆ ŁO. dok., kitem zakleić , zawrzeć; DCrfłttfn,
jufitten. Narzucić przez lę dziurę wiele smrodliwych
ogiiiów , a poUin zaszpuntuje sie i zakituje się na urząd.
Jak. Art. 2, l'5l.

ZAKLĄĆ, Zaklnąć, zaklął, zaklęli, /. zaklnie, zaklną a.
jediill. , Z:ikliiicić niedok.; Boh. zakijli , zaklel , zaklegi ,
zaklinali; ,!>/c;if. zaklinam ; Sorab. 1. zakiu , tamam ; Carn.
saralim (t'f. rota), sagovsrjam ; Vind. sakleii , sakhnjali ,
sarotiti , obrotiti , sashehti , savoshiti; Croat. zaklęli, za-
kiiiiyam ; Dal. zaklynali: Hag. zaklęli, zaklignati, z.ikli-
natti ; Uoin. zakleti; Ross 3aK.iflCTb , 3aKJHuarB ; £cc/.
:^Anpiii|iiTH ( cf. zaprzcczeć j, npeyMUjaio ; zaklinać kogo
z/orzeczi-ństwem , pod przeklęciwem obwięzywać. Cn.
Th: 1570. zsprzysięgać, cirtcii (bfc aUcm mai (ifilifl ifł)
b(^i)WÓXtn. Prosić, pizymuszać , zaklinać na przyjaźń,
miłość, n.'i boga. Mm. 75, 141, {ob. juk mię kocliasz ,
jak boga kothas/.). Zdklmam cię na iniię boże , Hots. u
BHCi MO.IK) , 3aK.iHHaK) , npouiy iineHeMi óuHtbuiii. Gdy
mu się niechte , nie zaśpiewa , choćby go kto na wszys-
tkie przyjaźni obowiązki zaklinał. Zab. 15, 61. Jejmość
z.iklęł.i mnie, żebym Wac Pana nieodstcpo*ał. Teat. 2,
124. Bur>s. Prosi, zaklina na miłość swoje , na mi-
łość duszy, na miłość najwyższego boga. Ussol. Sir. 3.
Kiedy proste panują obyizaje, kiedy malka dzieci swo-
je na piersi zaklina.... Dmoch Szt. H. 84. — Zaimk.
Zakhn.ić się, zapewniać pod klątwą, [lod przysięgą > za-
przysięgać się, fid) ocrfAiuorcii , boii uiib Ibfucr ((^roóren;
Vind. sarotitile, saperfeziii ; Croal. zaklelisze, zakhnyam ;
R'ig zakleeiise , zaklinatise ; Hoss 3aKaHTbca, 3aKaHBaTb-
CH , nOK.IHCTbcn. Wezyr się zaklinał przez imię stwo-
rzyciela iiR-b.i 1 ziemi , jirzez .\ięgi Mdiomcla i przee
duszę przodkó* swoich, hłok. 'iurk. 120 Zawsze się
na s*oję pocziwość zaklina, harp. i, 37, (ob. jakero po-
czciwy j Nie^-h mię dyabli wezmą, jeżeli nie prawda,
możesz temu wierzyć, kiedym się tak zaklął. Teat. 10.
b, 59. Ten, klóry się najbardziej zuklina , przysięga,
największy jest n.'>zust , zwodiiciel, odr«isz. Teat 15,
05. — Subsl. Zaklinanie, zaklęcie, zaklinanie się, za-
prz\siężenie , przysięga, 'klątwa; tai ^(\lbwexttt , ba<

i'ftf4)iDiJrcii , bie Śefi^roSrung , bfr Siłimur , iai ^oi) unb

ZAKŁAD.

ZAKŁAD.

781

JŁtuct Siroóren ; Sorab. i. zakletźo ; Yind. sarotenje ,
saperleslienje , saperlcga ; Croal. zaklinanye ; Dosn. za-
kletva , ruUa {ob. Kota), pnfefgja , pnfeghnutje , okle-
Ira, rotenie ; Rug zakleetva , rolta, kli-etra , prisega ,
prisexa ; EccI. ąAiipti|i£HHt€. Łatwo się Juno skłania do
jego zj'czenia, Zaraz bogi pipkielne , Tytany wymienia,
Świadcząc się, ie dotrzyma obietnicy świecie, Tak uro-
czyste ona zrobiła zaklęcie. Dmoch. II. 2, 49. Zaklęcie
było stfiiszne , uwierzyłem mu. Kras. Pod. i, 12. U czło-
wieka uczciwego więcej wazą te słowa : tak albo nie ,
niżeli wszystkie z;iklęcia. Teat. 59, 10. — §. Zaklinać
czarta , ben Jciifcl bcfdjirórcn , Diimien , erorcifcircn ; Yind.
hudizha sarotiii, sarotuvati ; Sorab. I. dyabwa hwon bo-
nu. Esorcyzm , zaklinaniem zowiemy; ale właśnie wy-
kłada się pnprzy.-iiężeniem ; poprzysięga bowiem i zakli-
na kapłan dusznego nieprzyjaciela w imię oj'^a , syna i
ducha ś , aby z cnego stworzenia bożego , które ma być
chrzczone, wyszedł i odstąpił. lhbs>. Nnuk T 2. Byli
u żydów- zaklinacze czariów, którzy modlitwami i zakli-
naniem (lyabły z ciał ludzkich wyganiali. Sk. Kaz. 127.
Czarownik swemi z.iklina słowy pewnemi. Hyb. fs. 109.
(czaruje, cf. zarzec). Zaklinać węża. Cu. Th. 1370.
Zaklinać oyień. ib. (Hag. zaklelva carmen mngicum). —
Caluchną drogę milczał . j?k zaklęły dyabeł. Teat. 11./),
60. Wiem , ze milczały, bom ich jak wężów zaklęła
na sekret, ib. 25, 115. Coż u dy^łbła stoisz Wac Pan,
jak zaklęły. Teat. 56. b. 25. irie ftft gcliniiiit. — Transl.
Ja widząc, iż złodziej effugia juns szuka, przypomnia-
łem sobie dawną zaklętą sztukę ; lej skoro zażyłem , za-
raz go chlust w łeb, jak w ka|iustę. Boh. Horn. 1, 560.
nie używaną, zipomnianą, zaniedbaną. — °§. Zaklinać
kogo, wyklinać, klątwą 'wyobcować, od społeczeństwa
odcinać; tiiicii in ben Sann t|un, mi ber ©efcllf^aft
Imnnen. Gdyby kto stawił świadki zaklęte, a strona
przeciwna naganiałaby je tym, iż są w klątwie, tako-
wemu ma być dano na insze świadki; a jeśliby ich nie
móijł mieć, len co je klnie, ma im klątwę podnieść.
Tam. Ust. 90 Zaklęci , wyrzui'eni klątwa z społeczno-
ści kościoła. Karuk. Kai. 70. Ztkleleniu powodowi nie
dopuszcza się żadna sprawa przed sadem. Sax. Porz 25.
Zakład , u , m. -, {Hoh. znklad l ) /undamentum , 2 ) pi-
gniis , hypotheca . 5) sponsio; iSloii. z,;iklail lundamentum,
pignus ; Sorab. 1. saklad pignus , zastaw; C:rn. saklSda
\)fundamenlum, 2) provisto \ Vind. sMad. faklada, sakla-
da , poilsalog , podsadan , sadan , sastava pignus, zastaw,
((aklada , saklada , saloshba , salog< prowiant, zapas, sa-
klad , faklada, saloga = skarb , thesnuru},} ; C''oai. zakład,
zzlog : Hung. zaing, zalogh , zalogositśs pignus. pigiio-
ralio ; liosn. zakbula , ozakladgjenje .sponsio , zakład , za-
łoga pignus, zakład, postava depositum; Rag. zakład,
zSlogh , okład: Slav. zalog ptgnus i Ross. 3aK^a4'B , 3a-
JorB pignus 2) aaK.iajt sponsio , saKJiaAKa fundamenlum ;
Eccl noK,!a4e/h"B. noK.iJ,^^, vulg. noKjax(a, zdiKmxh depo-
situm , ^jAori 1 i zamysł , 2 ) pignus) ; — g zakł.4d ,
zakładanie , z-iłożenie budowy, i t. d , i to co się za-
kłada, tudzież fundament, grunt; bo^ ©runbcn , Scgrurt'
ieft, Snlcgen , bie ©runblegung , bie ©runblage, Slnlage,

Grriifnng, ba3 gunbnment. Nowych miast zakłady, po wy-

gaśnieniu dawnych , zjawiają się. Ossol. Sen. 9 ; { nova
urbium fundamenta jaciuntur). Zakłady budowy twojej
niemało miejsca zajęły. Pilch. Sen. list. 254 Zakład bu-
dowania , rys. Tr. ber ©ambrig. — JHodż się w cnotach
pomnaża, nauki tych słyną. Co do waszego zewsząd za-
kładu tak płyną. Ckoilk. Kost. 81. (do waszego instytu-
tu, do waszej instytucyi). — Fortif. Zakład wału. niższa
część wału , ber Untcrmall. Tr. — g. Zakład , założenie
czym, zasłonienie; bn^ 3^orbaItcn, Sariibcrbalten. W le grę
bić się potrzeba , pod tarczy zakładem. Jabł. Tei 66.
( założywszy przed sobą , nad sobą tarczę , zasłoniwszy
się tarczą). Przez zakład ciąć , przez broń , którą się
drugi zasłaniał , liber cin oorgc^altncś (Semebr ^amn. Tr.—
|. Zakład, składanie zastawu dla pewności, i to co się
w zakładzie czyli zastawie składa, zareka ; baś 5JieberIe»
gen einei^ Hnterpfnnbca, tai Unterpfanb , "bnź ^łfanb. Zakład,
zakładanie się z kiio ; aclio , sponsio. Cn. Tli. 1569. Za-
kład , to co kładą ci, co się zakładają, pignus ib. Va-
diutn albo zakład bierze się za wszell<ą sumę przez
poręcznika z.ipisaną , która czasem pewną liczbą okieśla
się, czasem tyle drugie, ile wartość rzeczy jakiej wy-
nosi; zakład albo vadium sadowe proste, albo st^rr.śiiń-
skie waży zł. 192. Ostr. Fr. Krym 2, 267, ( if. kau-
cya). Skazują sędziowie trojakie zakłady tym , co wy-
ganiają z przysądzonyih imion. Bjz Mudrz. 387. Za-
kład prawny, pokład, pieniądze od prawujących się zło-
żone u sędziego, \^^od•, tadium vocanl jurmperiti lulga-
res , sed ea vox Latina non est ; lu dires: multum, quam
commirtr.tur judc.z ei , qui eondtmnnius bona sua ab a'le-
ro occupare , non sineret. Cn. Th 1569. 3Jabilim , SuC'
cumbenjgelb. Zakład 'jednaczy, compromissum, perunia a
partibus promissa, ni parennl arburis. Cn. Th. 1369. Za-
kład wyi^rać, zakład przegrać, zakład na kogo włożyć.
ib. — Zakład dla wiary. z..kładnik. Cn. Th. 1,369, ^tfc-nt),
Unteipfanb , @ei|'el. Człowiek dany w zakładzie , zakła-
dnin . zastawnik, dany w- zastawie. Cn. Th. 1"'70. —
Zatład wierzycielowi za pożyczkę, zastaw, fant: \iai
?Pfanb , Unterpfanb , fiir geliebnicS ®clb. Rzecz , którą się
dłużnik wieizycielowi w długu broni, gdy cz' m innym
[iłacić nie ma , fant , zowią leż zakł.idem. Sax Purz. 70.
— Fig. tr Prawo, habeas corpus , zakład i hasło wol-
ności Angielskiej. Osir. Pr. Krym 2, 514. zasada, zada-
tek, grunt, fundament, podpora, filar; ©riinbftfije , ®runb«
pfeiler. Dam ci w zakład honor mój i wiarę. Tent. 48.
b, 44 z •pewniam cię na honor i wi.ire , id) (jcbe fic btr
5um 'J.ifnnbe , llntcrpfanbe , jur Scrfic^crung. Zakład mojej
stateczności , w twych oczach i w twym kochaniu. Teat,
52 e, 52. pewność, zaręczenie, Siinjfdjaft. Coż mo»ić
o zakładzie nieoszacowanym miłości zwią/.ku. Zab. 13,
224. Druźb. Ą\\ar\ii ber 8icbc , Sicbc^pfanb. Tu rękę po-
daje nędznemu , i dodaje mu serca takowym swym za-
kładem A. At/ifln. 82. zapewnieniem, zaręczeniem, dex-
Iram fidemgue. — § Zakład , zakładanie sie o co ze
rzecz jaka tak jest abo będzie, a nie inaczej, i to . o
co się tak zakładają; Carn. ySdla ; Yind. slava , staule-
nje , (cf stawka); Ross. saM^i > óiiibe 061. saKia^i,

782

ZAKŁADAĆ'; - Z A K Ł A U N I K.

ZAKŁADNICZKA - Z A K L F. K N Ą Ć.

tai 'Kettcii , tk ffictic. Gdy slrona jedna utrzymuje ,
druŁT.i przeczy, w len czas |ii)w.-ilaje zak/;id. Gul. Cyw.
3. 100. O żakładbyrn poszi-dł . że. jesl niewinny. 7.''(4
49, 8 i. bogu>l (idj luoUte meUtii . eiiie 20ctte ciiiflel/eii;
zaJozyJbyni się , cf. o co ). O zakładbym poszedł , że
od narzekania" zacznie. Teat. 27. c, 76. Ja poszed/byra
o zakiad, z całym prześwietnym zgromadzeniem ichmo-
ściów naszych. Mon 68, 93. Gdyby mu mniej wierną
była, o zakładbym pnszed/, żeby ja więcej szacował.
Tea!. 32. (/, 28. (n)a«0ilt3? iraiiiii ! I^zeszeł-jo tygodnia
trzy zakłady przej-rałcm. Teat. 0. i; 39. Wnet się za-
łożyli . frzy wielu ludzi zacnych zakład zoslawdi. Papr.
Koi. F 7>' b. -r "g. Aiiter. °Za nie wiecież, iż ci którzy
w zawód bieicaja , wszy.<cy bieżą , ale jeden bierze za-
kład ? I Leop. 'i Tor.' 9, 24. nagrodę, dank , ciiier CP
^ńlt bcil ^xńi. — §• Podjęcie wyrzuconego 'uaręczaka sta-
ło za oświadczenie., iż rycerz podejmujący go, gotowym
jest do utrzymywania zbrojno zdania przeciwnego, i że
przyjmuje wyzwanie na rękę, skoro wyrzucony zakład
bitwy, lak to nazywano w owydi czasach, podniósł.
•Cinrt. Myśl. 198. ipcr biiigcniorfctic S^f^flimiM'*!!!'- ZAKŁA-
DAĆ, zakładam, ob. Założyć. ZAKŁADACż. ZAŁOŻY-
CIEL, a, m. ; Ooh. zakladatel ; Yind. vsliiovilnik , vter-
dtiik, u$lanuvauz, v.'ilaulavez (cf. ustanowiciel. ustawea),
fhtiflar, saloslinik, salnshnikar ; Cnni. saloslinekar >
koszt czyli nakład łożący; (Cruat. zakladitel publicanits ,
manceps); Hoss. 3aB0AWKT> (cf. zawód), ocHOBaie.ib (cf.
osnowa), (aaKJii/iMiiM zastawnika, sa.iUHOiiiiCB ; Eici 3a-
ciaBnuKT, , tTB 3ajurx Aaiiiiufi , 3ujo){;hiikt> , 3aKja4Ciib ;
( bom. zalosgen . zastasiiljen ' obses , zakładnik ; AVc/.
;{llx,\llT£.Xk; ; zakładacz budowania , fundator. 6'". Th.

I3ł.l9. ber 33eonnibcr, Gnitljicr, erlmiicr, Slnlcgcr , gtiftcr.

Pierwszy zakładacz miasta. Petr. Hur. 2, U i b. Za-
kładacze pierwszego kamienia lej budowy.' Chorik. hvit.
42. Spieszę na tamten świat, cieszyć się z Osirysem ,
Minosem , Likurtciein , Solonem, wszystkimi tymi pra'.\o-
twórcami -i państw zakładaczami. Ziib. 16, 158. Uomul,
założjciel llzymu. Nur. Tac ł, 277. Cycero ociec i za-
kładacz Rzymskiego krasomówstwa. Pilch. Sen. lisi. 308.
— §. In (lelenorem pnrtem : Zakłailaez ognia , zapalacz.
Cn Th. 1509. podpalacz, bci SJrniiblCijcr , Sranbftiflcr ,

iWcrbbrCIiner. — §. Zakł.idacz /nfnicr.ski , załoga. Wtud.
zostający załoga jidzie, brr ©ariiifotifolbfit , Stbuffolbnt. —
W rvJŻ. iemk.' ZAKŁADACZKA, ZAŁOŻYCIKLKA , i ;
Boh. zakladairikyne; Yiitii. vstaiiovilniza , vslaulaviza ,
Yterdnizi, Ibliftarzi; Hoss sano.iMima , ociloiiHTf.lLllima ,
bic Scflriiiibcrin, O^riiiibrriiiii , i2liiicrimi, ob. Z:'łoż\cielka.
ZAKŁADKA, i, i, zwiika, laM zakładany, ZAKŁADKI
plur. ; ciiie gnitc bic fi* gclfflt bul, bif \ii) no cinoffdjla-
flCIt ifClt. Półsctck płótna mocno rozpiąć potrzeba, aby
jak najrówniej wysedił; bu gd\by się na nim pozostały
garby, w' czasie magluwania zwitki rzyli zakładki poro-
bićby się (jriusiały. Pizedz 91. ZAKŁADMA , i . i. . u
rybaka, olwor w lodzie, którędy się sieć zaciai;a lHa-

gier. i\hkr. bic SJtcirubiie , ffieipubiie, itm baO Sifdicriicę
bur(i)5iilaiycii , cf. przerębl. ZAKŁADNIK, a, m, cz/o«i.k
dany w zakładzie, w zastawie, zastawnik; cin ®eifcl ,

eiii ols! ©fifd ober nnterpfatib ©cgcbencr; Sorob. i. zaslah-

wcncz ; Coin. osób, (cf osoba, osobny); Yind sasla-
vleti , sastaulenik , saporoka , (cf. pnreka) ; Hosn. zalo-
sgen, zaslavi!ljen ; (Ciout zakladitcl pu>'Hianni. mumtpt);
Ul. barb. tului; Hosf. aa.iO/KiuiKi. . aNariaTb , Eiil. sacia-
BHiiKi , lii sa.iuri 4ainiuri , 3u.iu»:iiiii;t> 3aK.ia4eub Za-
kładnik) dać, zakładnik! wziąć. Cn Ti. 1370. Zakła-
dnikiem się stawam , w zakładzie jestem, ib. — g. Za-
kładnik . CO Sie z drii;.;im zakłada o co. Cn. Th 1370.
Wind. ^cv 3Bcttcr; Cum vadhiv. — W rodź. ieńik. ZA-
KŁAD.MCZKA, i; Sornb. i. zastahwnicżźa ; Yiud. !«asla-
Yleniza, bie ®eiffl, bie Settcriiin. ZAKŁ\D.\Y, ZAKŁA-
DOWY, a, e, od zak'adu, fundacyjny; ©ruiltlajjc > , Stlf-
tllllflś', Grtit^tUlIilŚ -- ; (Bi^/i. zaklddnj fundamem.ilny, głó-
wny: Yind s ikladm > skaibowy ; Dosu. zaliis{;en , za-
staygljeti ; Jlnfs 3aK.ia4łiuti zastawny, 3aKja4HaH zastawny
lisi; hccl. saJOrcTBUBaiilluri zastawny; Cmut zakladni'zc
pnstelyne tpondaet. Na nicby się przyda/y takowe wy-
datki, gdybyśmy o zakładowym nie pum\ślili funduszu.
Koti. Lnl. i, 67, Crout. zalotni, I ob. Założyć ). Dcle-
gacya będzie miała obowiązek wynaleźć fundusze na po-
trzeby zakładowe wojska i na inwalidów, ib. i, 181.
. — Jest mi zakładfią nadziei miarą stateczna związku w
was wola. Zab. 8, 59. Nar. zakładem, zadatkiem; ^tjanb,
niilfrpfnnb.

ZAKLAJSTUOWAĆ «. rf«i, klajstrem zakleić ; Yiud. saza-
zaii , ucrflciftfrn , jiiflciftcni.

•ZAKLĄK.NĄC , uh. Z.kl-knać.

ZAKL.AMluiWAG c; dok'., Zaklamrowywać częitl. , klamra-
mi zająć ucrflamnuni.

■ZAKI.Af'NĄC iiwd jidiiil , Zaklapać niedok , zacząć klapać,
511 llnppcii niifaiiijcii , klapaniem zamknąć; fl"»*. 3a.\Jon-
iiyTb. , (3axjonaTb> zaklaskać;, jiifiappcn, ob. Z'irzasnaó
— Yerh. neutr. Zuklapnąć gdzie , zapaść z odgłosem ;
, (lillflnppfcil, Mlipluinrfcn. — g. Zaklapać się, klapaniem za-
wal.ić się , fid) bcidilitnippm Ubieg.nłem się jak żyd , w

błiiciem sie Zaklapał. Zubi Firc. 73

ZAKLASKAĆ! /'. zaklasz. ze , zakleszze rz. dok . zacząć .kla-
skać , lojflotirticii , •fliifflntfdK" . jn flaifitcn niifiiiitjcn ; {flug.
zakijesctiti ; Russ. 3a.xJunHTbj. W ręce z radośi-i zakle-
szizę hiiiui. I'uez. I, 68. — § Yerh neutr. Zaklasnąć
gdzie , z klaskiem zapaść ; biiiFl>itfd)cn , bJitMlIcn.

ZAKLASNĄĆ u ydull. Zaklasać </.<.. za. ząć kląsać, Il««.
fdtiialicii , niiiitl^Mnlifn , aiifaiujcii 511 ftfciialjrii. — Ycrb neutr.

Z 'klasnąć , oh. Zaiłlesiiać
ZAKLEĆIĆ c;. dok . klecąc zawrzeć, jiibaflcln , otrKiiłdn ;

slina zarzucić, mil tfbm 5mvtrfen , i'crii'irffii.
ZAKLĘCIE . ob. Zakląć , zaklęty. ZAKLĘCZEĆ , ob. Za-

klęknąć.
ZAKLEIĆ Ci. dok.. Zaklejać niedok klejem »arobB< . otp

Icimfii ; Vi;i(/ sakeljaii ; //o«x 3aK.U'HTb saweiiBau ; £cc/.

3aKJeflio Ziklej.nie //<«<. aaKJellKH
ZAKLĘK.N.ĄĆ, •ZAKLĄK^ĄC h'j'iK. jedi^tl . wklę-ło wpadać,

zaklęsnąć, zaleźć; ciii|iiifcii , fid> tiiibfiitjrn. W mimach

i zaklekłych pulach, abo bróidzniio 1 'wodLnicze według

spadku wody dla wyiiioknieiiia zboża czyniono. Hour.

Ek. 19. Oczy precz, w licznych kości gruchocie imię-

ZAKLEKOTAĆ - ZAKLINEK.

ZAKLINIĆ -ZAKŁÓCIĆ.

783

szanvnri wsfiak poszeii} nos , i zakląkJ w podniebienia
polu. Zebr. Oif. 30 1 ; (medio infi.tus palatoj. Z^foki nie-
cierpliw:! , w drzewie z^kląknęra , i lioe za skórę wci-
snęła. Zebr. Oiu. 5259 ; (subiedil). — Z wierzeliu na za-
klęknienie pieca cegielnego. Haitr. Ek. 1. na wklęsłości,
IiC»m Cinluigc. — ^. Zaklęknad, zaklęczeć , pa^e na ko-
lana, (lokleknai^, luptiii iiiebcrfiiiecii.

ZAKLKKOTAĆ, ZAGLtGOTAC , ob. Klekotać. ZAKLEK-
TAĆ. ob. Klektać.

ZAKLIiPAĆ cz. dok., klepaniem zagładzić , 3uflBpfcn, 5uflat=
fł^cn, 5t;j;ammcni , iierliammeni ; Boh. zaklepati ; Somh. 1.
zaklepaeż, faklepacź zakołalać ; Cani. saklępam , saklę-
nem ' zamknąć, saklep ; Vind. saklep » zawora , ©il)Iiifba<
fcii; fioss. 3aK.ienaTb, saK-ienuBaib zanitować, saK.iena
zanitowanie, nit, 3a\.ionHyTb zatrzasnąć, 3axJionaTb za-

klask:Ml

ZAKLĘSNĄĆ, ZAKLĄSNĄG nijak.- jedntl., zacząć wklęsać,
wklęsłe 2ap3s'ć, zaklęknąć: fiń) finfnifcii, ciiifaUcn, ciubeii^
tieii, cimunrttf Sfrliciiycn. U młodych dzieci, czaszka bę-
dąc jeszcze miękką . łatwo się za upadnieniein lub ude-
rzeniem zaklęsnąć mnie , na kształt cvnowegn naczynia.
Perz. Ci/r. 2'. 16. Zaklęśnienie , ZAKLĘŚMNA, y, 2.,
ZAKLĘv^ŁOŚĆ, ści , £.. «klcśnienie, wklę-iłość ; bie 6(11=
fciifitiiiu 6iiibtci)iiiig , SSerticfitng , i)6Wuiiij , ber (Sinluig. O
zaUęśnieniu czaszki. Perz. (hjr. \C). Z'klęśnienie cz)li
spłaszczenie, ib. 90. Scopba oznlen czyli zaklęśnina
ucha. Perz Cyr 180. Kość czelna ma w sobie pięć
pociągów i dwie zakleśniny, syperficiem concaDam et con-
ve.viim Perz. Cyr. 27. Żadnej zaklęśiiiny ani rany na
głowie jego widać nie b\ło. ib. 85. Wymiar zaklęsło-
ś''i zborni naszej pod biegunami. A'. Pam. 12, 5.'i9.

ZAKLESZCZĘ , ol). ,Zaklaskl.ć. ZAKLĘTY, ob. Zakląć. ZA-
KLE;:0\VAC, «/-. Kleznwać.

ZAKLINAĆ, ob. Z-kląć." ZAKLINACZ , a. m.,. 'ZAKLINA-
CIEL, a, m.. kióry zaklina, ber Scfdtlliorer ; fio/i. zakli-
nać ; Cnrn,. rolnik, et rota; C/«h(. zakliii\avecz ; Bosn.
zaklin.łl.<c. rotnik ; Rag zaklignalaz ; Ross. saK-iiiiiaTCJb,
aanpCTine.lB ; zaklinacz czarta, czarów, wężó>v; bor Jeil=
fclebaiiiicr, Sitlanijciibiiinicr ; Eerl. ótcoiiarHarejb. oejkii-
HllKl . :;.lK.lililATC.lb Byli u żydów zaklinacze czartów,
którzy moillitvłanii i zaklinaniem dyabły z ciał ludzkich
wyganiali. Sk. Knz. 127. Manascs miewał przy sobie
zaklinacze. 1 Leop. 2 Parał. 55 6 (czarnoxięŻ!iiki i gu-
śiarze Bibl. (id. ). Nabiegłn sie wielu wieszczków , cza-
rowników, wróżków. z^klinai-zów i innych zbródniów.
Sk. Dz. 2.'>0. Zawołano wieszczki, i czarowniki, i za-
klinaciele Uudn. Ezerli. 2 , 2 Żmija nie słucha głosu
zaklinaczów. Uudn Ps 58, f) Kto się zlituje nad za-
kiinai zeiii , którcijo wąż ujadł, nad wszystkimi tymi,
którzy się przybliż.aja ku gadzinom okrutnjm? I Lenp.
Syr li, io. — iJ. E' des Zaklinacz, exonisla , stopień
duchowny, brr Grorcifł. Na wszystkie ordmes kleryckie,
jako niepoświeconego laika go ordynował , ez\niąc go
zaklinaczem, świeconoszca, poddyakoncm. Fund 74. Mę-
czeństwo ś. Piotra exorcistv abo zaklinacza. Sk. Źi/w.
53t) _ W rodź. żeńfk. ZAKLINACZKA , i , bie Sefittiij^
rctinn; Boh. zaklinaćka. "ZAKLINEK, nku , m., zaklę-

cie, przysięga; ^ai Scridjiiuirfn , .Cjorfi uiib JOcitcr Sd;tcó»
rcii, bie i8ct()ciiniiig , ber Sdiiinir. Niech podług przestro-
gi boskiego nauczyciela . będzie mowa nasza czysta od
zaklinków i, formuł, kiedy co twierdzimy lub przeczemy
Mon. 75, 550. ' '

ZAKLIMĆ , cz. dok., Zakliniać tiiedok. , klinem zabić, 'za-
głubip ; jiifcileit, Dcrfcilen ; Boh. zakliniti, zaklinali, ukli-
niti ; Sorab. 1. zaklinu ; Car7i. gojsdmi , ( cf, gwoźdź
zagwoździć); Vind. sakliniti, sakilali , sakelati ; Ross.
3aK.inniiTb, 3aK.inHHBarb ; EćcI. saKamiaio. Zaklinić abo
zbić gożdżmi mocno. Cn. Th. 1571. Cn. Syn. 253.
Gdzie latorośl będzie wszczepiona w pniak nie równy,
tedy ona gałązka tak ma być zakliniona , aby z obudwu
stron skóra została. Cresc. 120.

ZAKLN.ĄĆ , zaklnę ,. zaklnie , ob. Zakląć.

ZAKŁÓĆ , zakłół , /. zakoli , zakole cz. dok. . Zakolnąć
jedntl , Zakoliwać r.zejti, kłóciem zranić, zadać koląe ra-
nę; mit ciiicm Sticb ycrlc|eii, ciiicii ©tid} ucriepeii , ' muiib
ftedten ; Sorah. 1. laklocż, zaklocż , (vidg. zakworź), fa-
kalacz, zakolu, ( vulg. zakwnju ) , zakalam, fzakawam);
Sorab. 2. fakloisch , faklojsch; { Vmd. saklati , sadaviii »
zarżnąć , bić bydlę; Croat. zakłati , zakolem) : Bosn. za-
klatti , pnklatti ; Rag. zaklaiti, zakogljem; Ross. 3aK0-
.iHTb, 3aKa.iUBaTb ; Ecd. i^jK.yiTii , ^.ik.imtii , 3ai.a.iaio ;
zarżnąć bydlę, 3aK.iarc,ib , ;c.\h;>.iJTCAb , MaciiiiK^ rzeźnik,
(2 zabójca). Paluszek sobie z jirzypadku igłą zakłóć.
Boh. Kom. 2 , 52. Przeklina Hyble i kwiaty one. kędy
paluszek zakłół pieszczony. Żab. 8, 559. hoss. Igły się
zakłóła końezykiem. Pildi. Sen. gn. 505. Zakłół się w
nogę. Cn. Th. 157L Nierycliły rybitw mądry, aż się
zakfówszy. Cziach. frz. 91. (po szkodzie mądry i. ZakJó-
cie , ber Stirf;; Vind. peh (cf. piknąć], vbod , sabod {cf.
bóść, zabośćj , buz, pelinenje ; Carn. zaklanye ; Hoss.
yKO.ib , (cf. sztych) — g Zakłóć konia do żywego , za-
kłócić, ob. Zagwoździć, zagwoździenie konia; Cioat. za-
kńyain konia ungulas egiiinas' clavo ulcero , ( cf. zakuć).
Zakłóć kogo dzidami, pikami; ju Jobe ped?en , fpiepeil ,
tobt fted'Cn. — §. Zakłóć wieprza, wołu, prosie, i jii-
szkę spuścić nn ocet. Wie!. Kuch. 451. zarżnąć, tobt
ftcdini, aliftcdjcn.

ZAKŁÓCIĆ c; dok.. Zakłócać nieduk. ; Ross. 3aK_yTHTb, aa-
Kviy; kłócąc, bijąc zamieszać; uiiirii|reii , aiitriiliren , ciit«
fd)laije!I tl'011tit. Mleko to w garncu warzą , jak przecliło-
dnie zwarzone w- beczkę wleją i kijem zakłó'a. Hnor.
Ek. 97. — g. Fig. Ir. Zmieszać spukojność , uniespo-
kajać ; Iieminifcigeii , iiiirubig itiadieti. Cożeś uczynił dla
uwolnienia miłości mojej od umartwienia, które ją za-
kłóca? Teał. 56. b. 89; Nic się nie lękaj, nie zakłócę
ja twego życia. ib. 58, 189. Zakłócony swym nocnym
widokiem, długo przyjść do siebie nie może. Staś. Niim.
1, 50, (lont agite, zatrwożony). Oczęta Zosi, oczęta
żvwe Umieją czułość serca *zakłucić. hniaż. Poez. 1,57.
(niespokojności nabawić). Gdy piszę, swywolnym ga-
daniem m\śl mi zakłóea Teal. fi, 120. (^przerywa, prze-
szkadza mi) Jesteśmy myślą zakłóceni, j«kby oś^iadizyć
wdzięczność na,>zę Mon 70, 705. ambarasnwani , lUtr
fitib pcrlegeii, iit Ścricgciilłett. W strasznym jestem zakłó-

78-ł

ZAKŁÓCICIEL - ZAKOCHAĆ.

ZAKOCZOWAĆ - ZAKOLIG.

ceniu , wielkie mi się nieszczęście s(ało. Teal. 14, "8.
(w wielkim ambarasie, kłopocie) Ażeby się mogli udać
za polityków wiele myślących, ustawicznie są zabawni,
zakłóceni, zainteresowani". lUon. 72, 2ył. zalruilnieni .
zakło|/oiani, óu&crft bpfdjdfttat imb iiil)a\b in $crleflenl;eit.
Idę od mego pana , okrutnie gospodarstwem zakłócone-
go. Teal. O b. iO 7ajeteŁ,'o , qm\ mit bet SirtMcfinft h-
fdińfiigt, ooU SBirtbfd^nfteiorflcn. Już od dawnetjo czasu,
dla zakłóreiiia gospodarskiego , me miałem szczęścia
natlgłosić Sie do Wac Pana. Mon. 70, 245 dla zatru-
dnienia kłopotliwego ( ef. zakręt). luCGCn tSirtbit^oftJfpr'
grn unb @ejd)aftc. — Zakłócić , kłótnią zapełnić ; mit
3onf unb gtrrit anffiUcn , ^ant crregcit. Boże, przywróć
pokój zakłóconej ziemi. Slas. Bu/f i. Słucham pilnie ,
o ozem leż panowie w lak zakłóconym czasie będą re-
znnować? Zab. 15, 209. Mzali w tak zakłóconym czasie
należało mądremu mieszać się w turnieje ojczyste ? Pikh.
Sen. It^l. ibf;, w lak zawiclirzonym niespokojnym cza-
sie, in eiiicr fu uiinibigcn 3eit. ZAKŁÓClf.lEL, 'ZAKŁÓ-
TNIK , a, r/l., kióiy zakłóca, bet lliituUemadjet , Untiibcftip
ter. W rodź. ieńik. ZAKŁÓf.lCltLRA, i.

ZAKŁOPOTAĆ (Z. niednk. , Z^.kłopocić dok., kłopotu na-
bawić. Sotflen unb Siimmei mae^eii, in SSetlcflenbcit btin-
fltn ; Zakłopolać się znimk. , w kłopocie być; Ho.^s. 33-
AJonoTaibCfl, in Śerlegeiibe it fepn, (it^ Sotgcn Hnb Sum-
met madjcn. Z-kłopoią się. Iludz. Jes. 19. 10. (zawsty-
dzą się. Bibl. Gd.). Zakłopotałem się od głosu nieprzy-
jaciela mego. Wróbl. 128; (conluibutus snm a voce ini-
mici). Szalenieście sie zakłopocili obadwaj o jednę ha-
gaielke. r^at. 56 b, 20.

'ZAKŁOSIĆ się zaimk. duk.. zawiązać się w kłosy, in Sle|)=
ren ftbicBen ; l^oss. saKOJociiTbca , saKOjacuBaibca.

ZAKLdSOWAĆ ez. dok., zadzierzgnąć, zawiązać; anbinbcn ,
fliifiipteii, anft^iiiiren. Drugi koniec łańcucha zaklosuj al-
bo nhwiaż około draga prostego. Solsk. Arch. 19. załóż.

ZAKŁÓTY, 'o6. Zakłóć. 'ZAKLUĆ cz. dok.. Zaklwać uiedok ;
dziobem zakłóć, onpicfcn mit bem ©djnabcl; ftoss aahje-
Barb. — Transl. Zakłóć . zaliość , zabić ; tobt pirfen , tl>bt
ftec^en. Widząc węża pod borem , chcą go zagubić ,
chią go zaklwać w skoki. fot. Sijl. 248. O jakżebyśmy
wielkiej rzeczy doka»ali , Kied\b\śmy tu chłopa jednego
zaklwah. Ful.' Arg. 500.

'ZAKLUCZYĆ ez. dok., [Ercl. ąjKiioYHTH ; Hosf. 3aK.iio>iHib ;
zamknąć, zakończyć. fdllif$eil , enPiflCn 4j ; {Surab 1 za-
kliilżam inslungo ; Cruat. zaklyoihujem inunro , in/ibulo).
Przeniesie nas do nieba, skoro trąba anielska zakluczy.
l'ot. Fnrz. 115. [na dniu ostatecznym 2|

ZAKŁUSAĆ Ci. dok. , Zakłusować niedok. , zacząć kłusem
jeźd/ić m traben mifangen; Boh. zaklusati.

ZAKMOTRZYĆ kogo z kim iz. dok . kmotrostwem połą-
cz\ć, piikumać, in ©epnttetfcfcflft bringen. Bndtk.

ZAKŃEULOWAĆ u. di'k.. na kluczkę zawiązać, zadzier-
gnąć; jnfnebeln , ucrfnebeln. Przeciągnąwszy >»h mikę
przez koniec żvły, onę obwinąwszy zawiązać, albo taśmą
po wierzchu ścisnąwszy zakneblować Ferz Cyr. 2. 11.

ZAKOCHAĆ cz. niedok. , zakochać "kogo w kim Bndlk ,
czynić, łe kto kogo pokocha, w nim się zakocha, tinen

in jemanben oerliebt mać)tn. — §. Zakochać kogo , poko -
chać kogo; Jemanben lieb geroinnen ; /lag. ogijubiii, zaglju-
biti • zalubić. — '^. Zakoch.^ć sie w kim zaimk. . zająć się
miłością ku niemu, fid) in einen serlieben ; Ouh. zamibiwat
se, (zamiłować); Sorab. 1. zalubu\u ; Vind (e salubiti,
salubili (e , saliatife ; Croal. zaljubitisze ; Hag. zagljubi-
tise ; ftott. B.iio6,iRTbCfl , B.iio6jfliocb . BJio64HBaiocb. Ze
cie kocha , rozumiem przez to , iż się w- lubię zakochał,
mówiąc po Polsku, że wzdycha do ciebie, że ly jesteś
celem sekretnym jego niiłośc^i. Teat. 17. 131. Zakocha-
ny, 'zacliochały. (i I', rozkoclianyj . uerliebt ; Doli. zamilc-
wanec ; Vind. salublenik , safiauz ; Slov. zaljnhljen ; Ross.
BJio6jieHHuii , B.iK)6iłnBbi^. Zakoidiana (Carn salublenka).
Tysiąc razy bardziej zakochany, niżelim był wprzódy.
Kieme. hról. 5, 15"). Zmiłuj się nad gorąco 'zakochałym
w tobie. Otw. Ow. 592. Zakochanie , et. miłość ; bie 8icbc,
basi 55crliebt|'i'un , bie Sscriicbibeit ; Ron. Bbijio6<iHBOcTb.
Ślepe zakochanie żywota nimi rządziło. Tward. W/ 82.
Każdego swe zakociianie zwodzi. Dar. Lot. 20.
ZAKOCZOWAĆ <z. dok., koczując gdzie zawitać , nomabifi>
renb KO\fin jiebcn ; Hosf. sahOMeBarb.

1. ZAKOŁ, u, m., zakolenic. kcdący się lok, biefj wkoło;
bie iRunbung , Sriimmung in bie Śunbe ; Hoss. aaKoyjoia.
Tu haniebny wąż krętym zakołem śię toczy. Olw. Wtrg.
585. Straszną swoją krąży szyję wielkim zakułem. Olw.
Oif. 52. Misterny zakoł tęczy. Nar. Di. 1, 54. Wio-
ska zakułem morskim oblana. Nar. Tac. 2. 219; flejo
mari alluitur. Długim zakołem oboczywszy , z tyłu na
naszych uderzą. Krom. 492. Na zakoł uboczny wszystek
hurmem puścił się. żeby na naszych z boku uderzył- ib.
452. (zakoliwszy) Rozkazuje Bulesław Skarbimierzowi ,
aby on z częścią wojska , zakoł u-zyniwszy , z tyłu na
Pomorzan uderzył, ib. 141. Ten to sztuc^nemi frant
czasem zakoły Z swywolnych czyni Nimf widok weto-
ły Zab. 16,523 — *§ 'Pol.inów dwojaka, wielkiej Pol-
ski i małej , 'zakola. Cliodk. Kost 3. dziedzina , kraina.

2. ZAKOŁ, gjliinek jazów; ^o-s. saKOJi , saóuHKa Bi pi-
Ka.\i, eine 31rt £d)Ien|'en, n p Gdzie na rzekach z dawna był
obyczaj zalii|ania jazów, zakułów ;.bo sieilź . . . . Siat. Lit.

298. ein ^^fablmerf im fflaffct nm %\\d)t ju fangen, {ob. Kół).

ZAKOŁATaC tj. duk. zacząć ko/ouć , ju fippfen nnfiingen ,

loffk>rfen , anflppfen ; Boh zaklepaii ; Sorah. 1. fakl<-

pacż, {ob Zakle|jać; : Itoss. saKOJOTHTb , SaKOJamBSTŁ.
Gdy mu sie spać zachce, a sługa niedicac co obali, abo
czym zakułace , abo pies pod okm-m jaszczckine , to
już słudze kijem. Hej. Zw 80 b. — Fig Ir. Zakołalać
do kogo, do serca czyjego, zapukać kusić sie, otwo-
rzyć sobie wsiep do niego ; bti) jemanben anflopfen , ti*
nen $et|'u(l> roagen. — ^ Zakuł..iać co. kułatamcm nad-
psuć . nadwątlić , }u ©ibaiiPen flopfen. Z ko/aiać się ,
kołaiając zaped/ić się ; mit 1'ielfn Sipfien , mit SWiibe unb
SJotb IPPbin gemlben. ZakMł..lawszy się tak ilaleko , po-
WTÓiiIi mc me wskórawszy Fupr A'-/ '.65
ZAKOLE. 1). ob. Zakłóć; i), ob. Zakolić. ZaKOLEBAĆ ,

ob. Za kołysać.
ZAKOLIĆ cz. dek . Zakołować coniin . uczynić ukoł , zao-
krąglić , okrąg uczynić , w koło labiedz ; b'tum drfeln ,

z A K o LN AĆ - ZAKON.

ZAKON.

785

umrunbcii , iimfrcifcii, in einett SrctiS frummcn. Zakoliwszy
ko/y przestronnemi Z Rugierem koń skfzyillaty, spu-
szcza? się na ziemi F. Kchan. Orl. i, 14(5. Na jednej
slronii> oyrku , zakolonej w półkręże , była wielka bra-
ma. Nar. T'ic. 2, 2'i8. Zćikolifa się potyni ta granica od
pó/noey ku Hannatom. Radź. Joz. 19, 14. "^(ko/em idzie.
Bibl. Gd.). Mi:isto to ma bardzo piękne 'i^olfo abo mo-
rze z zakdleniem i z odno.f^ami. Boler. 62. Gdy nie-
zmierne zakoli Pożar żniwo , nie mając ludzi ku obro-
nie. Wszystko nieratowane bez ritunku spłonie. Tward.
W. /), 13. w kofo zagarnia.

ZAKOLNĄĆ, oA. Zakfóć.

ZAKOŁOWROCIC się zaimk. dok., o koniach : dostać za-
wrotu , cf. zaciąć się. ben ^oUn ftefomiiicii. Zakofowro-
eonv koń , cin foUcrigco ^'ferb. Zakorowrocenie końskie,
bei- "SoUci-. Tr.

ZAKOŁYSAti , ZAKOLEBAĆ cz. dok., zacząć kołysać , ko-
lebać, kołysząc poruszyć, loc-fdjaiifclil ; Boh. zakolibati,
Yind. safibati; Boss. 3aKO;ie6aTB , 3aKMhixaTb, saKauaTb,
saKariiTŁ. Niechaj jako chce wierny się zakołysze, ni-
gdy upaść nie może. Bej. Post. F i, cf. zachwiać się,
51! iditiHiiifcn anfangcn.

ZAKO.MOr.KA , i, 2. , zakątn.a komórka , eiil §iiiterfdmmcr=
d!Cii , serliorijcneo Sammerdjcii. Camerae oculi , zakomorki
oczu , okotwory. Pen. Cijr. 1,47, (et dołki). 'Zakamar-
ki w ciele. Wejch. Anal. 65.

ZAKON, u, m ; Boh. et Slov. zakon lex , testamentum ve-
łvs et noviim'; Garn. sakon; V(nrf. fąkon , sakon , sakon-
ski stan matrimonium, conjugittm ; Croat. zakon consuetu-
do , mos , lex, jus, consliliitio , zakon, hisni zakon, se-
nitba ; Huiig. hilzassdg matrimonium; Rag. zakon lex,
decreliim , zakon i\loispssov, uvjet ; Bosn. zakon, vjerra
pdes, 2) naredba kragljeva etc, lex , decrelum; Slav.
zakon lex, testamcnluih v. et n.; Ross. saKOWh lex, religio,
fides, vulg. UQKO}iT> mos, consueludo; Graecobarb, ^óy.avov;
Etym. koniec, konać, kończyć: (/ guoad significationem
Germ. iRcIigtOii «/Jw(/3JbIg ; cf. apud Durick. 1, 5H, quae
habet e leyibus Jaroslai Vlad.: 'Nouogorod divisa fuit in
quinque parles mojores, quae nomine finium KOimOBl ap-
pellubaiUur; in quo'ihel piie ordinali eruni ińriperiti ju-
diciorura , appdUilione Slovenica z(ov kohobł compre-
hensorumt. — *§ Zakon, prawo, ustawa, przepis
prawa; bnu ®cfc|, bie ©efebeśDorfi^nft. Kto dar ten za-
kon albo przyk.iz^mic ? Gil. Hat. 75, ( cf. zakonodawca ),
A to jeszcze n.'ijgorsza , iź to dawno słynie, Iź kto *źyw
bez zakonu, bez zakonu ginie Rej. M (s. 59 b. (kto
bezprawnie żyje, bezprawnie ginie). Potrzeba, zakonu
nie ma. Sk. Żyw. 2 2G, Croat. potrebocha ne ma zako-
Da, 3?ot[) bnt feti! ©cicg, ( ob. potrzeba łamie prawo ).
W synowskim swej matki zostaje zakonie , nie chce się
z posłuszeństwa wyłamać. Pol. Arg. 74o. (pod prawem
synowskim). — "Zakon, prawo, prawny warunek, cjc-
fcCli^C Sebtiiguiig. Pókiby Leszek lat nie dopędził, He-
lenie państwem zawiadywać każą, tym zakonem, aby ta bez
rady dozorców jego nii; najmniej nie czyniła. Krom. 202;
(hac legę). Pozwolił synod Bazylejski Czechom sakra-
mentu pod osoba chleba i wina używania ; tym jednak

Slmnik Lindego uyd. 2 Tom TI.

zakonem , aby i pod jedną osobą używaniu świątości
nagany nie czynili, tiiom. SiO. — §. Zakon legesdivi-
nas haec vox significat , qu(tle yocabulitm Latini uon ha-
beot; nam lex vox commuuis est , a nostris redditnr usta-
wa , prawo, zakon. Cn. Tli. 1571. góttltdjcź ©efcC, i>ai
flSttlidje ®eic§ , góltlic^c @c|'c|gelnimj. Zakon , religia ob-
jectitie , wiara, wyznanie; DfcIigiOlI , ©lailbc, ®InubcnŹ&C<
feiintllip. Coż to za religia, to jest, co za zakon?
1 Ltop. E.vod. 12,26. Włodzimierz widząc różność roz-
maitych wiar i zakonów , nie chciał zgoła na żadna
pozwolić. ^'tryjL. 127. Apostata , ten, co z zakonu do
zakonu przcstępuje. Eraz Jęz. O 7. Znamienite stara-
nie o ludziach , nowy zakon w Polszczę przyjmujących,
Metodyusz i Cyrylus biskupi podejmowali. Krum. 47 ; (rc-
Ugionem novam). — Jonalas i Onkeios talmudziści bar-
dzo starzy żydowscy, którzy przed bożym narodzeniem
zakon boży wykładali. Orzech. Qu. 85. słowo boże, pi-
smo święte; Wi 5Sort (Sottc^ , bie Jcilige Sciirift. Zakon
albo .Nięgi żydowskie. Sk. Dz. 57. zakon Mojżeszowy,
\)ai alte Icilament ; '^a^. uvjet, (cf. wiece); Boss. 3a-
Btib, BeT.X03aK0Hie (cf. starozakonny , .staroz;ikonnik ,
BeTX03aK0HHUi1 , BeTX03aB-l5Tnuri , cf wiotchy). Mojżesz ,
ustawca zakonu stares;o, I z nim prorocy, mężowie wy-
brani, Chrystusa światu, obwieszczali, 1 o nim różne
proroctwa wydali. Odym. Św. 3 G o. Faryzeuszowie ,
usłyszawszy, iż zamknął usta Jezus Saduceuszom , w je-
dno się zebrali, i spytał go jeden z nich' zakonu doktor,
które jest przekazanie wielkie w zakonie? Sekt. Matli.
22, not. obyli to jacy są dziś kolegiaci," ib. ('zakonnik,
w piśmie uczony. Biidn. ; ciit ©^riftgclc^rter , cf. teolog,
'bogomowca). Nowy zakon , lex euangelica a Christa la-
ta. Cl. Th. 1571. (bev iieiie Smib, \)ai neite Jcftaiiient,
cf. przymierze). — §. Zakon , religia subjecliue , świą-
tobliwość , sumienność; -DJcIigioii, Dtcligiofitiit, .fieiligfeit.
W sercach naszych bóg chce patrzeć zakonu i wszys-'
tkich ccremonij jego. Bej. Post. N n n 2. Gdy kto w
'przjjacielstwie o to prosi , co nie jest poczciwo , tam
więcej ważyć mamy bojaźń boską , zakon , niźli takie
'^przyjacielstwo. Kosz. Gyc. 191. Jest-li tu kto, któ-
ryby ten zakon przysięgi, najświątobliwszy wezcł społe-
czności, lekce poważał, z takim nie będę przestawał.
Krom. 590; [religionem jurisjurandi) — g Zakon, obo-
wiązek prawny, moralny; ctiic gcfcglidje, moralifdic Sfr«
pflit^'tl!lig. Niewiasta , która jest za mężem , póki mąż
'żyw, obowiązana jest zakonowi ; ale gdy iimrzo mąż jej,
już jest rozwiązana od zakonu męża. 1 Leop. Bum. 7 ,
2; (cf ślub, ob. Zakonnica, w Kraińsk. > małżonka). Nie-
wiasta przywiązana jest zakonowi t.ik długo , jako mąż
jej żyw ; a jeśliby umarł mąż jej , wyzwolona od zako-
nu. 1 Leop. i Cor. 7, 59. — §. Zakon, prawny stan,
prawny zawód, prawne powołanie życia; gefoglic^tr ©tniib,
Scruf , Scben^ott. Jest zakon wdowi , małżeński i pa-
nieński, a każdy jest w opiece pańskiej, kto go po-
czciwie wedle woli pańskiej używa. Bej. Post. H 6. Zakon,
zawołanie, abo jak dziś mówią, profesya dworzanina,
niech będzie rycerskie rzemiesło. Garn. Dw. 25. — §.
Monach: Znkon , zakonny 'żywot, zakonniczy stan, za-

99

78G

ZAKOŃCZYĆ - ZAKONNICA.

Z A K O N N I C T W O - Z A K O N N Y.

konniczu czjli mnisze, klasztorne zyi-ie , zakonna, za-
konnicza czyli mnisza reguła ; cin ®ci)tli(^cr Cr^e^, Tlóni)i'
orben, Sloitcrorbeii , Or&eiiśrc(jcl , a}iónd;6rfflcl, Hlofterrcgel,
SDiondjiJlcbeii , Slofterlcbcn , a)Ji)ud;3ftan& ; BjIi. feliola , (re-
guła;; y'ind. orden , miniski stan, red (cf. rzęd , rząd),
redslvu; 6Vofl(. red , Daredba , (cf. narządzenie , urządze-
nie) ; Hag. red ; Bosn. red ; Hoss. HiiOHeieCKiia JKiiaub.
Zakoli, zakonny 'żywot, religioia vita. Cn. Th. 1571.
Wstępować do zakonu, do kl:isztoru , habit wziąć, ka-
ptur wziąć , Ecd. BaaKOłieoBTUcn Zitkon ś. Franciszka.
CV Th. 1371, cf. reguła.— ZAKOŃCZYĆ cz. dok.. Za-
kończać nieduk.; g 1; koikzato uczynić, om Gnbe 5U>
fpigcn, ft^orf JiiipiCCii; S/ok. zakonćili, zawrśiti, (cf wierzch);
łioti. śpićatiti , uś(MĆatili . (cf spica) ; Sorab. 1. zażpi-
czuyu; ł'inJ. Ilipizili, ollipiziti ; C;-oał. zaspichujem ; Hag.
zakOciti ; Hoss. ko-ikrtł, ocTpbiuB C4'bjaTb, saBOcrpiiib.
Zakończani, zaostrzam. Dudz. 75. Zakończać, spiczasto
czynić, faitigiure. Alącz. Zakończać, zaostrzać, cacumina-
re. ib. Zakończony, cacuminatus. ib. Nie używają Turcy
ostro zakończonej broni. N. Pum. 21 , 288. Ręce roz-
ciągnionc ryją gwoździe zakończone tyraństwem niesły-
chanem. Kchow. Roi. 18. (spiczaste). Zakońizanie, za-
kończenie, exacatto, cf. zarznienie kliniastc. Cn. Th. 1571.
taż 3''ipi5fn; S/ov. zakonćitenj. — g. 2) Zakończyć, koniec
czemu położyć, ukończyć, skończyć, do końca zapro-
wadzić, załatwić, bceiibigen ; Saab. 1. zamezuyu ( cf.
miedza), kóncz tżinu ; Croat. zaglavlyujem , zaglavlyam ,
(cf. zagłubićj ; Hag. zaglilviti , (cf głowa); Bosn. zagla-
viti , svrrisi'ili , ( cf. wierzch). U nas interes zakończa
śkienica. Teal. 4-3. c, 160. Wyb., (cf. zagodzić. zamknąć,
zawrzeć). Nie widziałem nigdy, aby sprawiedliwego bóg
opuścił, al)0 złos'nik dobrze zakończyć miał. Hsalmod.
59. dobry koniec wziąć, gut eiibiflcii, cin ijiitci 6iibe nc^-
men. Zakończenie czego, koniec; biC Scciibigiing , bilź Gn-
bc. Zakończenie słowa , koniec jego ; Sluv. konć.na ,
konćowina, poslednoit , (cf. pośledni,; Boh. zawerek ,
(cf. zawrzeć) ; Vind. konzlmost, krajost, nakrajost, isliod,
(cf. wychodzenie, wychód). Zakończenie mowy , zam-
knięcie, konkluzya; Eccl. npiicJOBie ( cf. przysłowie),
saKJioMełiic , OKOu>iaHio itaKoii ptmi.

'ZAKONKLUDOWAĆ ci. dok., konkluzya położyć, koniec
położyć, zakończyć, zamknąć, zawrzeć; beeiibigcit , nb<
fd)lie$eti. Dotarłem interesu, i już rzecz cała jest zakon-
kludowana. Dijh. Kom. \ , 328.

ZAKONMCA. y, j. , ZAKON.MCZKA , i , i. , sdctn , nie-
wiasta w zakonie klasztornym żyjąca , mniszka ; bie $tlO<
fłerfrau, Orbcnśli^mcfkr , 3Ji)iuic; Uoh. zakonnice, klaśter-
nice (cf klasztor), geptiska , (cf. opaciclia) ; (Yind. sa-
koniza , sakonska shena , porozhcna shena , drusha •
ślubna żona, małżonka, cf. (jiiac habes sub nomiue za-
kon: Niewiasta, k(uia jest za mężem, póki maż 'żyw,
obowiązana jest zakonowi; ale gdy umrze mąż jej, już
jest rozwiązana od zakonu męża. 1 Leo[j. Horn. 7, 2, elc);
Croal. dumna (cf. dumać , duma) , koludricza, vulg. opa-
ticza ; Hung. opatza ; Hag. redosnica , dumna , duniniza,
kalu^liicnza ; Hoss. uhukiiiih, CTapiiiin, (cf. starka); Eed.
iiNUKiiHiA Zakonniczka trzeciego zakonu Franciszka świę-

tega. Wys. Kat. 455. Franciszkanka, cf. Bernardynki,
Benedyklynki, Sakrarnentki, Wizylki, Norbertanki, Bry-
gitki i t d. , (cf. panny). Namówił zakonniczki one , żeby
się takowych rozmów i okazyj 'wiarowały. Wys. Ign. 52.
Zakonników i zakonniczek me dochodzi częstokroć ich
prowent. Uost. Gur. li ZAKONNIC IWO, a , n. , slan
zakonniczy, mnicliostwo ; OrbCilOftailb , MlMld/eflailD , illi)«
flcrfianb ; Hag- redovnii'tvo ; [Cioat. redovnicliivo sacer-
duiium) ; Itoss. qepHe>ieCTBO , i cf cze. mec). Z.VKONNI-
CZY, a, e — o adu. , od zakonnictwa , od zakonnika , od
zakonnicy; Orbcitż » , SKunt^ś ■ , Slofter', SJoniicii > ; Boh.
zśkonsky; Croat. redovnicbki, redovni; Hug. redovnijcki,
dumanski , kaluglijcrski ; Huss. >iepiie<ieci<ilS. Kaz.niie o
zakonniczym stanie W. Pust. W. 5, 115, [ob Zakon-
ny). Nie chciał trzymać xiąg w komorze, kiórycii mu
me było często potrzeba , rozumiejąc , iż to nie jest rzecz
zakonnicza dla tego, kióry jest miłośnikiem ubóstwa,
lV^j. Aloj. 2t)4. Tam i w pobhzkich miejscach jest je-
szcze wiele klasztorów zakonniczych. Buter, 105. Wolno
mu było ż)ć i zakonniczo i świecko. Smolr. EUn. 49.
po zakonnemu, po kl.Kztorneinu. ZAKON.NIK , a, m. ;
\lioh. zakoniijk w zakonie, t. j. w piśmie ś. uczony j
Hag. zilkogiiak 7'jns peri/ui, prawnik; T/nt/. sakonik , sa-
konski niosli , poruzhcni niozh 1) małżonek, 2j prawu
podległy); — §. zakonnik, w zakonie, 1. j. w prawie
mianowicie bożym uczony i biegły, cin Sd^riftijelebrter.
Zakonnik niektóry wstał kusząc Jezusa. Uuan. Luc. 25,
t. j. w piśmie uczony ib. F;iryzeusz , t. j. zakonnik. Hej.
Post. F f f 6 — §. Zakonnik, żyjący w klasztornym za-
konie, mnich; cin CrbJiiśtriiDer , Śloftfrliruber , K^ncł) ;
Boh. zakonnik, klaśternik, rebolnjk ; Slov. rehoiiiik,
mni<'h; ^'l«(/. stanski delesnik , redni tovarlh ; Croat. re-
dovnik ; Hag red(ivnik, kaluglijer; Bosn. et ^l"v. redo-
vnik ; Ross <iepiieui, (cf czerniec); Eecl. iinuki , mo
łiHOKi 4iM)KenŁ BecTii /KnsuL CBOH) OTŁ iiipctiaio uoee-
4eiiia Zakonnikami zowier.iy tych braci, co się obowią-
zali ślubem Ir.jakim , czystości, ubóstwa dobrowolnego,
i posłus2eń^lwa. Birk. huw Malt. C. ZAKO.NNY, a, e —
ie «(/(».; [Boh. zakonnj od prawa, prawny; Slow. za-
konski, pozakonski, popraliwx)wski ptawny ; Carn. et
ViH(/ lakoński , sakonski .małżeński, ślubny; Croat. la-
konsiki • pr.iwny ; Bosn. zakoniti juridicus . Ifyilimus ;
Hag zakoniti legnlit; Boss. sahoiiHufi , saKunHO , aa-
KOHlit prawny); — "^ zakonny, podług prawa, prawny,
miiinowicie co do prawa bożego ; gcfi!$liitl ■ "'l^f ^"" ®''
feff bcfonbcrS ©OttCi. Zakonnie postanowiony episkop.
Weryf 15. Eccl ójaroaaKOHiiO Jeśli kto męczony bjwa.
a nie zakon:iie , to jest , nie dla [irawdy bożej , koro-
nowany nie bywa. Smulr. Apul. 90. Jako zikunme żył,
tak też zakonnie żywot s»ój skończył. Onecii.Tuin. Hl6.
Nie nazbyt uczciwie i zakonnie leiał Birk. Dom. 100.
Miał jeiliiego w klasztorze swyin brata dow.ijntgo, ale
bardzo nie<(>okojnego, rozpustnego i niezakonnego. Sk.
Zyw 255. On w dzień wolny inię-ia jeść me chciał, na
t>m zakonny był; a w lydi rzeczach, które zależały ku
prawdziwej doskon:iłości b)ł mczakonny. Eraz. Je:. O g,
(cf sumienny, skrupuUlny). Dobry jest zakon , jeśliby go

ŻAKO NN ość -ZAKONODAWCA.

ZAKÓNONACZELNIK - ZAKOPAĆ. 787

kto zakonnie i sprawnie używa?, i Leop. 1 Thim. \, 8.
liiiiin. id. (jeśliby go kto przystojnie używaj. BUL Gd.).
— g. Zakonny, ul starego zakonu; Hiss. yni>iHuii ,
fllttcftnmi'iitii(b, [ob. Slarozakonny^ Jedna jest oli.ir.i bła-
gająca, Chrystus na krzyżu; onycli zakonnych wiele jest.
Zygr. Gon. 284. ilefiis}. — °g. Zakonny, biegły w za-
konie, w prawie bożynn ; rec^tścrfa^rcii , kiouDcrś tm ijółt'
lichot ®e|'c^c gele^rt. 1 myśmy na świat nie wyszli z obo-
ry, Wartujem pisma, czytamy doktory, Nad przodków
twoich jesteśmy biegltjsi , I w starodawnym prawic za-
konniejsi. Clirośc. Job. a5. (bieglejsi, doświadczensi ; Hag.
lako^niik juris 'cotisultiis). — '§. Zakonny, zakonniczy, oil
zakonu klasztornego, mniszy; Boh. feholnj ; Vind. Star-
ski, rednij, DrPcn3=, S!p)'ter = , SKiin^ś'. O życiu zakon-
nym. W. 6>jr. Zakonne ustawy, zakonne abo zakonnicze
obyczaje. Cu. Tli. 1571. Dziś córka twoja wyznać ma
zakonne śluby. Teat. 46, G, (cf. EccL BsaKOHCH^B , no
saKOHj oÓŁSsaHŁ). Gdyby to h\l twój syn , śmialżebyś
go opasywać, z przymusem jego woii , tą zakonną wstę-
gą? Teat. 46, f)5. (przymusić do habitu, do kaptura).
Tak zakonni, jako i inni, a osobliwie niektóre zakon-
niczki , pragnęfy. aby nauki jej słuchać mogły. Wys.
Kul. 542; (\ako"nnicy)'. ZAKONNOŚĆ, ści , z., zacho-
wywanie sie [lOiiług zakonu , mianowicie bożego ; ®t>
feilidjfcit, Scrbaltcn nad) tern (góttlicficn) ©efc^- Go były
za uczynki Abrahamowe? była naprzód zakonność wielka,
przez którą przyjacielem się bogu stał. Orzech. Tarn. 52.
"ZAKONOCHRONGA , y, m. ; EccL 3aK0H0.xpaHnTe.ib ,
Craec. rofioęt/.ai , "prawochrońca , @cfft'ill'(i(^ter. ZAKO-
NODAWCA, 'ZAKONCDAWA , y, m. ," idem quod pra-
wodawca , sed fere Deo , Christa et Mosi tantum zako-
nodawca łribtiimiis. Cn. Th. 1571. ber fgijttlicl;ej ®t\ep
gcbci" ; rem non soium in dialectis, eliam iii litiris l'oto-
nicis antiquioribus habet lalinrem sijni/icationem , el ustir-
palur in genere pro prawodawca , ber ©ffeftgeber ; Boh.
zakonodarce ; Qjrn. sapovdnik , sapovednik, (cf. zapo-
wiednik) ; Croat. zakonitel ; Rag. zakonitegl, f. zSkoni-
tegliza ; Bosn. zakonitegl , koji cini zakon ; Ross. sano-
H04aBeai , 3aK0fl04aTe.7b , saKOHono.iojKHnKS , saKOHono-
aoa;nTe.ib, f. 3aK0H04aTe.ibHii!ia, (saKOHO^aTe.ibCKiii prawo-
dawczy, 3aKono4aTe.ibCTB() prawodawstwo, saKOHoaaiejb-
CTiiOBaib mieć «łailze prawodawczą;- Ecd. ^jKononoAii-
riTH , aaKOHono.iO/Ky • uchwalić, urządzić, ó.iaroaaKoHie;
Graec. evro[iia reda legum constilulio , ójiaroaaKOHCTByio,
ĆjaroaaKOiiio , (jraec. tirntiico bonas leges (ero , 6.iaro3a-
HK)ca, Graec. iironiofiai bonis leyibiis regor). Zakono-
dawca Mojżesz, na ziemię rzucając oblicze swoje, zwy-
czajną odprawuje modlitwę, /'ociej. io. Pan zako-
nudawcą naszym, pan królem naszym. 1 Leop. Jes.
55 , 22. (pan zakonodawca nasz. Bihl. Gd.). Postaw'
panie nad niemi zakonudawcę. 5 Leop. Ps. 9. 21.
(wydawcę zakonu. \ Leop.) Błogosławieństwa da za-
konudawca. 5 Leop. Ps. 85 , 8. ( sprawca zakonu. 1
Leop.). Zakonodawcy Izraelscy, żydzi i Faryzeuszo-
■wie ! Pim. Kam. 249 Który zakonodawca tak mocne
prawa postawił, jak Jezus? Sk. Kaz. 'o b. Rozmaite
Greckie miasta prawa swoje różne i zakonodawce różne

miały. Sk. Kaz. 258. Niech pierwsze staranie zakono-
dawcy będzie, aby w postanowieniu praw nie nie od-
stępował od rozumu. Buz. Modrz. 280. — Świeci za-
konodawcy, fundatorowic starych zakoiinów, ojcowie da-
wnych klasztorów. Opal. Sal. 159 !Drbcii6ftiftcr. "ZAKÓ-
NONACZELNIK , a , m ; EecL saKOHOHawa.THnKi ; głowa
zakonu, ©efe^cJ^niipt ; Eed. 3aK0H0natia.iie , Graec. roficto-
fla. ZAKONOKAZCA , y, m. , prawokaźca , legirupa. Cn.
Th, 1571. et 819. ber ©cfeSkCfiicr ; zakonoborca , zako-
nołomra. Bndik. Fr.— fZAKONOPCZYĆ c:,. dok.; Hoss.
3aKOHonaTiiTb , 3aKOHona'inBarb , konopiami okręty dych-
lift-ać , calffitcrit; 3aKoiionaiieHie , saKononaiiiBaHie , le
caljiikige , baS Salfateriii. — "ZAKONOPIS, a, m. ; Ecd.
yr\KM\onnzui\h ; prawopi? , Der @cfef;|d;reilJer. "ZAKONO-
PliAWlUL.iNIK, a, m, ; Ecd. saKOHonpa.ibHHKi, ^.^koiio-
npABH.^hiiHKi nomocanon. "ZAKONOPPiZESTĘPCA , y, m. ;
Hoss. saKOHonpeciynHnKi , f. aaKOHonpecTjHHnita ; prze-
slępujący zakon , przestępca zakonu , ber @c[c|u&crtretcr.
Zakonoprzestępca , zakonu bożego do najmniejszej kreski
nie zachowuje i nic wypełnia. Smolr. Apol. 153. ZAKO-
NOPRZESTĘPNY, a, e — ie arfy. , Gcfe|u&ettretenb ^ Hoss.
saKOHonpecTyniiuR. Słowo zakonoprzestępne włożyli na
mię, panic nie opuszczaj mnie. Pim. Kam. 241. (blu-
źnierskie). Być zakonoprzeslepnyra , Ecd. ^.TKOiionp'GCTm-
naiH, saKOHonpooTrnaK) , saKononpecTyncTByio ; Sorab.
1. zakomdżu ZAKONOPRZESTĘPSTWO , a, n. , prze-
stąpienie zakonu, bie @eK|u[)ertretmi(3 ; Sorab. 1 zakom-
dżeno ; Eccl :;jiioiionp'tCT<iiii;'\ieiiiite, (ob. Bezzakoństwo).
ZAKONOSWIETNY, a, e — ie ndv. , świetny przez zakon,
przez zakonność; fcurdj @e|'c|Iidifeit crimidit, berfi^mt. Sta-
ni.sław Kostka zakonoświciny. Chodk. KjU. 8. 'ZAKONO-
UCZYCIEL , 3, m. ; Eccl. 3aKOiioy<iiiTe.ib, Graec. pofAodi-
dm/.uloi. Diirich. 1, 201. ber ©efc^le^rer, iSe^fśle^rer, cf.
zakonnik.
ZAKOP, u, m. ; Boh. zakop, zakopy ; Hoss. 3aKonx ; sza-
niec, cf. okop, ciiic 3>cvfd)an5itng. Zakopy, przykopy pod
fortedę , złożone z gzygzaków i równoległych, już roz-
szerzone i zgłębione do należytych wymiarów , i zgoła ze
wszystkieni zakończone. Jak. Art. 5, 52o. Sailfgrabeil.
ZAKOPAĆ cz. dok., zakopuje pr.. Zakopywać czę^tl, ,
kopiąc zakryć, zagrześć , schować, »crgrnI'ClI ; Boh. za-
kopali, zakopawati ; Slov. zakopawam ; Sorab. \. zako-
pacź, zakopani; Garn. sakop9vam ; Yind. sakopati, vko-
pati, sakopuvati; Croal. zakopali, zakapam: Hag. za-
kopani, (2) zakopaiti , vkopalti, pokopali, zaklopiti u
grób; Bosn zakopali, ukopati, zagrebsli , zaghrrinuti za-
grześć, zagarnąć), stavit u zemgtju , stavit pod ze-
mglju, zadubsli sepelire); Hoss 3aKonaTb , saKaniiBaTb ,
saKonanie, 3aKonKa , ohs. ciohutb, cjohio , (cf. zasło-
nić;; Ecd. aaKoniiBaio prnpr. et f>'i. tr. 'Indzie wespołek
z umarłemi ciały , wiele kamieni drogich i pierścieni
zakopywają. Kosz. Lor. 186.^ Nauki jego z nim jako za-
kopany skarb zginęły. Sk. Żyw. 295 b Zakopywał pię-
kne swoje talenla. Teat. 18. !t, 25. Jak to nieboraku,
tl.cesz się dać żywo zakopać? ih. 22, 92. bu roillji bti^
lelieiibig bcgrnben lajfeit? Tara w tej gawiedzi Byś się w
ziemi zakopał, ledwie się wysiedzi. Hej. W>z. 165. (byś

99*

788

Z A K O [> C I Ć - ZAKPIĆ.

Z A K II A C u: - Z A K R 4 Ż Y Ć.

się pod ziemię skrył). W Niemczech sypia cbiop , za-
kopawszy się w pierzynach. Pam. 84, 698. (wljzłs/.y po
uszy w |jifrzyny). — g. Zakojjnąć cz. jedntl. , oh. Ko-
pnąć.

ZAKOPCIĆ cz. dok., kopciem z.ijać, zakryć; fioss. saKOn-
TiiTb , saKanmiBaTb , mit Snud; ile^c(fcII , {'cfdimniidifii. ZA-
KOPCIEĆ iiijik. dok, kopciem zajść, mit DJaiiił) u(ierjoflC«
ii'crbcii , iHnaiidjcrt mcibcii ; Ross. aaKonrtTb , nosaKoni-tib.

ZAKUKCIĆ , ob. Korcić.

ZAKDliDO.NOWAC <s. dok., w kordon zająć, iii ben 6or=
ton ciiifc^licgcil , befeCcn, eimicfcmeit. C^ły niemal Biało-
ruski kraj r. 1772 zakordonow.iła Hosya Steb. 2, 449. Po
z:i!\Ordoiiowaniu kraju zostawione nam są t\lko re:'zly.
Vol Leg. 8 , 640.

ZAKOUZEMĆ cz dok., w korzeń zapuścić, ciiiroiirjelii Iaf[cil,
tli bic Sffiiirjcl fi^icpeii laiTcn. — Zaimk. Zakorzenić się,
zarosnąć w korzeń, (cf. wkorzenić;; 5o/'uft. 1. zakorenam
szo ; Hoss. saKopeH^Tb. Zikorzenifo się co , radicalum
est aliqnid muliis fibris. FUn. Cn. Th. 1471. Zakorze-
nienie się; fioss. aaiiopeat-iocTb "zukorzenialość, une
toutumc iiweleree. — 'g. Zakorzenić, zaprawić korzenia-
mi; Yiiid. s;<korenili, saKratneniili , sariitup.Ui , sazliim-
br^ii, niiiDiirjeii , cimuiirjcn , mit ©eiufirje fliima^en. Con-
dilus , okraszony, zakorzeniony. Mąri.

ZAKOPCIĆ Kz. dok. , w kość zamienić , zatwardzić , kością
powlec; >jcrfiiO[I;cii, Bcrltciiicrii , ocrlińrtcn, mit Siiodicn bt'
bccfcii. Zakościć. [>okostem powlec, bcfiriiijfcn. ZAKO-
SCIEĆ , Z.AKUSTNIliC iujnk , koś''ią zajść, z.ilwardnieć ;
fid) tffrfiipri)cii , iicrl;ńrtni , ftoif mcrbcn ; Ross. aaKOcn-tib ,
auHOCieHtib , saKOCTeiit.lblB , saKOCHliJblu eniJurm', za-
twardziały 'ZAKOSTNY , a , e — ie udv ', za kością bę-
dący (cf. zMskórnyj. uiitct Ober ^intcr bcm Snoi^cn Dcfiiitb>
lid? ; Ross. no4i>ocTHhiB.

ZAKOSIĆ cz. duk , zacząć kosić , kosząc zająć ; Iiu^ilifiBni,
jii ma&cii an\)ibtn, mil wcgmal^cii ; Ross. aaKucuib, uaKa-

UlllliHTb.

ZAKOSZTOWAĆ, ob K.iszlować . skosztować

ZAKOW.AĆ, ZAKOWANY, oh. Zakuć.

'Z.AKlJWAĆ cz. dok, 'piundrować , rabować; rniilieii , pliiii'
bcrn. Ciurowie i hałastra opuszczone nam'Oty i szopy
wnet zakują, a nawet jakieś ich poszalą Tak Furye, że
obóz w lyin iakii z.ip.dą. Twird. Wł. 83. cf. żak

ZAK'I\VKA, i, ż . s/.i\fi'ik na końcu zrnkla u sznurówki.
'//•. ber Stift (im £d;niirfenfel , (cf. wkówka) ; Ross. 3a-
KOBKa /aiiilowanie.

ŻAKOWSKI, a. ie, do żaka należący. H7-J. Cii.Tli 1571;
Roh. żaknwsky: Cmal. diazliki ; Vind. bukou^ki . latiriski,
(cf ŁacińNki); ©dJuler., oh. Siudentski ZAKOWSTWO,
a. n., sprawowanie się jak żak, postepowaeńe żakow-
skie, HMMJoskonało.ść żakowska, pedanlerya , szkolni-
ctwo; ©djiiliTbaftiflffit , *Vcbaiitcrei) , Sd;ulfi"i(i?ferffl ; (Croat.
diaaclilYO : //ii:itj. iliak szne ■ Łai-ina). — Jj. Zakowslwo

• żaki, 6(^ńlcr, Sduiifiiibcr, ( ®d;iilfu(J>fe ) ; Boh. zakow-
slwo.

ZAKliĆ z ko^o CI. duk, Zakpiewać niedok . jjrubo zadrwić,
eillfll fpppcil , dffeil , < cf na kpa wystrycl.nąćj ; Ross. 38-
UUKaTb.

ZAKRACIĆ cz. dok , i. ZAKRACAĆ medok . kratami zagrodzić
sfrflittern, mit ©itteriperf abfdirdnfeii , aliUłeilcii; Roh. za-
mreżowali; Slov. zainreżugi , (ob. 'Mrzeża) ; Sorab. 1. za-
lefzeczuyu , (cf. lisica) ; Carn. samreshim , samreshujeni ;
\'ind. sarerhetuvati (cf. rzeszoto), samreshati, samre»hu-
vati ; {Bosn. zakratili , zapriciti prohibeie , itiipedire , rf.
za k rataj.

2. ZAKRACAĆ, ob. Zakrócić. •ZAKRACIĆ. ob. Zakręcić.
ZAKRACZAĆ, ob. Zakroczyć. "ZAKRADY , ZAKRADAĆ.
ob. Zakraść.

ZAKRAJĘ , ob. Zakioić. ZAKRAJNY , a , e - ie adverb.,
od zakrajania , 3"li^nittź ■ ; mogący być zakrojonym , ju<
((^llittlutr. — iValh 'Zakrajny otok, 'zakrotok , zewnę-
trzna pcryferya. Tr. bie aiismciibiije ^'erip^ierie.

ZAKIi.AKNAC Ci. jedntl. , Zakrakać niedok., zacząć kraczeć ,
loefrddjjcii , anfaiiflen 511 frdc^jcii; (/{-jm. saKpaKaib zagęgać).
Kruk zakraknał. faszk. Oz. 21.

ZAKRAPIAĆ . ob. Zakropić.

ZAKRAŚĆ się zaimk. jedntl. , Zakradać się niedok., Zakra-
dywać się częitl. , ukradkiem się wemknąć, wleźć; fii)
^iiieiiifteblei: , ciiifi^leid^eii ; Rost. saKpacTbca , saKpaju-
Baibca. Zakradam sie. furtim irrepo aliijuo, ve! delitisco,
quanquam aniinum furandi feie adsonut. Cn. Th. 1571
propr. et fig. Ir. Bezwstydnie w pczach moich śmiał za-
kr.tść się za ciebie. Teat. 10. 6, 45. Tajnolubski za-
kradł.szy się za Angcię, do niej mówi. ib. 10. by, 45.
Komu się miłość raz w serce zakradiiie, Jako jej po-
zbyć , najmędrszy nie zgadnie. Auszp. 69. Mam , mówi
Oi;ierowiL-z , sprośny wrzód , który mi się zakradł pod
kopyto. Zub. 15, 277. Tieb. (wlazł mi tam, niewiedzieć
zkąil się wziął). — Kot zakrada się ua myszy. Zoot.ó\o.
zaczaja się , czaluje , leat fid) aiif bic gniicr. — Zakradanie
się, Zakradzenie się, "ZAKRADY , bflS Cinidiicic^cn. Ż.-by
tu złe Tiie weszło przez jakie zakrady. Frzyb. Mitt. 121.

Z.\KRAS1C ii. dok., krasą zaprawić, nieco okrasić, zasło-
dzić pr. et fig tr. ; fdjmiKfbaiter ma(^cii, ben ©cfdjiiuirf ac--
Itcii , nnmadieii , ycriiigeii , ycrlicblidtcii , ucri'd;i>iierii ; ( Ross.
saiipaciiib, saKpauiiiuaTb zafarbować, saiipacirbib zaczer-
wienić). Przestałem na tyni , żem tobie niejako przypra-
wił i zakrasił to , co nasi o tvm powiadają. Pikh. Sen,
list. 2, 582, cf. okrasić.

ZAKRATA, y, i., wiezienie, ciemnica. Saj:. Rej. Pam.Wartz.
7, 53. A'. Szaniaw., (c(. szalława, grzymka, udebkaj;
fions. saTBupŁ. ciit (5ittcrijcrdiii)iii6 , ein ©eidiifliiip, tai
Jidmiiifrdjtji , Stuodjcti jur ciiicii Jltrcjtaiiteii. — S- Zakrata,
"Zakracic, mi>jsce za kratą. (ob. Zikracić), n p. Kto
nie ma ust wyprawnych, |)rzynajmniej z lakraty Może
głośno zawołać na prejudykaty. Dmoch. Szt. R. 'ii. z za-
grody sędziowskiej , t. j. może być woźnym.

ZAKRAWAĆ, 06. Zakroić. ZAKRAWACZ . "a , m . który
zakrawa, ber 3iif*iicit*f i ""** 3aKporimiii;i ZAKRA-
\VKK , wku, m . ZAKRAWKA, i, i, zakruj..iiy kawł,
cill ^'iKidJnittfiifi! ^itiicf; zakrawanie, zakrojenie, zarżnię-
cie . fin einfdłiiitlfcl. Bndik.

ZAKR.^ŻYĆ , /. zakrąży cz. dok. , Zakrążać niedok., zaokrą-
glić , w krąg czyli w około zatoczyć ; im SO(Jtri fcfrum

beroegen , (icnim frcifeln, abrfinbeii ; Ciooi. zakrusujem ;

ZAKRĘCIĆ - ZAKREPOWAĆ.

Z A K R E R A Ć - ZAKRĘT.

789

(Ross. saKpyafHTb g/owę sawróeić, saKpyjKeHie zawrót
j;/o\vy). lUisza nicprzyj:ieiof twoich będzie zakrąznna, ja-
koby w pędzeniu i zatoczeniu procy 1 Leop 1 Reg. 25,
29. (dusze nieprzyjaciół twoich bóg jak z procy \vvizuci.
B<bi. Gd.{.

ZAKRĘCIĆ Cl. dok , Zakręca<5 , "Zakrącać niedoli. , Zakrę-
cywaii aestl., — ^_. 1) kręcąc zatoczyć, fcrc^cnb fd^tuiiu
(jcit, bcnim trc^cil ; Ymd saukati ; Croat. zakrenuli, za-
krcnyiijem, zaśzuskśvam; fla^. zakrenuti, zakrelati ; Bosn.
zakrenuli, zavernuti , zavrrinuli , zasukati , zasukivali,
(zakretati , zalelujati guatelarere) ; Ross. saKpyTiiTb , sa-
Kpy 'iiiBaib , saBepTtib , sHeepineaib (cf. zawiercieć) , sa-
BcpTUBaTb , DaBepiiyTb , aacyiiiTb. CorwaJ dziecię z mat-
czynego łona, \ zakręciwszy kdkakroć nim, jako procą,
Rozbij p twardy kamień nieme usta mocą. Otw. Ow. 16i.
Zakręciwszy ją w ręku , cisnął ją na ziemią. Dmoch. II.
"2, 193. Zakręcił się, jak szalony wybiegł. Teat. 2f, lH.
Zakręciły mu się łzy w oczach , i tak z płaczem towa-
rzysza pożegnał. Ossol. Bnj. 2. zatoczyły mu sie , bic
Sbraiicn brcbeteu fttC iii fctiieii 3(ii(jeu ^cnim , tratcti i^m iit
bic 3lU()eil. — §. Zikrecić włosy, kręteini je czynić: bic
i)aare aiifbrc^cn, nutancfcin/ Nie znali oni Włoskiego wą-
sów żelazem prasowania, albo zakręeywania , albo przy-
strzyienia. Htm. Kam. 68. Rozumie on , że jest dobry
dworak, kiedy wąsiki na papilotki zakręci, wyczesze,
wyszwarci.je. Mon. 71, ■124. • — Fi(). Kochanek moje za-
stępował miejsce . chciała ona mi nos zakręcie. Teat.
11. c, 1. fie luoBte mir eiiie 3?afc brdicn. A bodajże ira
się już głowa zakręciła. Mun. 73, 181. zawróciła, bo-
dajby zawrotu dostali; "ati^ i^neit ber Sopf brcBcnb, f$ium=
belig iin"irbc. Nawet na pawimentach pięknych, jak na
niecnotę, podkówkami zakręcania czynią i kulasy 'kry-
zniolą. HaiiT. Eh. 12. zakręty, kręte krosy, rysy; nillbe,
flcbroŁte DJijfc, SJi^cn im guj>l'obcn mm ben .'pufci)en — §.
Zakręcić się koło czego ; pdnie chodzić krzątać sie ,
uwijać się ; fit^ cmilfl Iicmii^cii , fic^ brcbeii iiiib roiuben urn
etiuaa 311 crrcid)en. Kizyżacy usilnem staraniem o jiokój i
rozejm zakręcywać się poczęli. lirom. 528. — g. Zakręcić,
kręcąc zamknąć, zaszrubować ; jilbrc^ClI, Jllfc^rnubeil. — §.
Zakręcić, kręceniem nadawać, zakrzywić, przekręcić
prapr. et fig Ir. Zem chciał być wiernym tłumaczem ,
nie lylko sens ale słowa wyrażając, musiała się poniekąd
czasem Polszczyzna zakręcić do własności obcego jeżyka.
kluk. Tiiik. prz. (nakręcić, naciągnąć). Na wyl)iegi pra-
wne mam |)lenipolenta , potrafi on odkręcić, gdybyś mi
chciał w czym zakręcić. Teat. 19. b, 58. zawikł:ić,
<sdimtnbc!c!)cii , ®rcbrrcucn madjcn. — g. Zakręcam szyję,
nakręcam szyje Wioil. Cn. 'ih. 1731. ben ^iilj abbrcben,
Jimbrcbeii. Ofiarował w kościele gołębięta , szyję zakrę-
ciwszy, [ kiew' z otwartych gardłek wycedziwszy. Odym.
Św. G 3.

ZAKREDE.NCOWAĆ cz. dodck. , kredencując podać , «jcrcre=
benjcii.

ZAKRKDZIĆ (Z. dok., kredą zapełnić, Sefreiben, 9011 Srcibc
madicti ; fioss. saMt-inib.

ZAKI.ĘPOWAĆ cz. dok., kręjiując zawrzeć, zająć: 5ufrnm=
pen, jufncbeln.

ZAKRER.\Ć, oh. Krerać. *

ZAKRES, u, m. . kresa naznaczona, zarżnięta, wybiła,
wcięta; eine diigcfd)iiiitcne , eiiiijcljaucue Ciiiie," jJerDc. Bole-
sław 11 , wjeżdżając, do Kijowa , uderzył mieczem o bra-
mę złotą, odnawiając zatarte na niej starożytnością szabli
|)radziadovvskiej zakresy. Nar. Hst. 2 , 430. — §. Wy-
znaczony kres, karb, na znak wymiaru, ograniczenie;
bic besetdiuetc ©raitje, 8inie. Ghwalim Likurgi, wielbimy
Solony, Lecz w przepisanych przez nie praw zakresie
Rzadko kto stoi, gwałt nie ukrócony W bok i narody
i królestwa niesie. Zab. 12, 5. iSitk. (ob. w ryzie,
w klóbie stać). Prawieby znowu sprzeczne między sie
żywioły Zerwały dawny zakres, krusząc kluby stalne.
Zah. 13, 7. Kniaź. Rzućmy okiem, jaki zakres życia
dwóch małżonków ustanowiły prawidła natury, i czy taki
zakres naznnczony koniecznym jest do wychowania dzie-
ci? CificA. Fr. 2,, 27. ciąg, długość; Sttuer, 8(ingc.
O pełny cierni życia ludzkiego zakresie , Niebezpieczeń-
stwa zawsze odradzające sie. Iriyb. Luz. 50. (pasmo).
— Zakres ziemi, dystrykt, powiat: ciu !Di|'łiict , bcftimm=
ter ©rbftrid; ; Hoss. no.ioca , no.iocKa , nciocoMK?. . (cf.
płosa). Podprefekt, w zakresie de la Boulogne. N. Pam.
59. (orondissemeni). Arcybiskupi będą przez najstarszego
biskupa z zakresu melropolitańskicjo N. Pam. 21, 504.
z archidyecezyi ZAKREŚLIĆ, "ZAKRYŚLIĆ, "ZAKRESIĆ,
'ZAKRZESlC es. dok.. Zakreślać, *Z;ikresać , 'Zakrzesać
niedok. , zakreszam co, proj^rin zarzynam, naznaczam
póki urżnąć, uciąć, praecido. Cn. Tli. I57L zakarbować,
karlłcm czyli kresem lub kresą naznaczyć, zimierzyć;
anfcrben, anseiduen bcii 'i:imft, bie ©rense, bic ginie bi>
ftimnien; Sorab. 1. zamezuyu (cf miedza J, kończ tżinu ;
Ymd. sarisali , porisali ; Bosn. zasiecchi , odsiecchi, od-
rediii; Ross saiepinTb, 3aqep<)iiBaTb. — Fig. Ir. "Za-
kreszam co, okreszamco, rt»znacz:im czas. Cn.Th. 1472.
Z.ikreszam miejsce i t. d. Wlod. 3cit/ ©rńiijC, Sńngc l)e=
ftimmcn. i-Zies praefixa , zakreszony czas. Marz B\ło to
pierwej do pewnych lat zakrzeszono , aby mężczyzna do
■piętnastu la!, a biała głowa do dwunastu nie byli po-
winni u prawa odpowiedzieć. Herb. SUU. 287. (zamie-
rzone, wymierzone). Zakryśhliście wy czas zmiłowaniu
bożemu, na wolą swą złożyliście mu dzień. 1 Lenp.
Jiidit. 8, 12. (zamierzaliście 3 Lenp.-, wy nie kładźcie
kresu radom pana boga naszego. Dibl. Gd j. Bóg w wy-
rokach mądrości swojej zakreślił czas świetności i sławy
tej albo owej nacyi. Mnn. 65, 237. Obrzydzeniu grzechu
żadnej miary zakreszać nie należy. Kucz. Kał. 520. (wy-
znaczać, erfi^. rcc). Kiedy się dobry koniec zakrzesi, do-
brze też wszystkie rzeczy powiodą się. hu(z. Kat. 2,
604 (ustanowi, edit. rec). — §. Zakreśl lundę, cyrkuł.
7V. opisz, określ, nbjirfcln , nf'5eidnicn; odrysować fiijurę
otncifen. — §. Zakreślić, zamazać kresą; au5ftrci(^eH , mit
eiiiem Slridi cniTircn. Zakreślił to słowo. Tr

ZAKRĘT, u,' m, "ZAKRĘTA , y , z. . ZAKRĘTKA, i, ź. .
zdrbn. . zakrzywienie, zatoczenie, zatok, zawrót, i loco
Sie zakrzywia, zakręca, zatacza, zawraca; bte ftcriimbrc=
^mig, Src^ung, Scugiing, ber ^ug, ©dinińfel, 3Biryel; kię-
tość , rzecz kręta. Wiod., Stov. klukawj obchód, wir,

790

Z A K R E T N Y.

Z A K R K T N O Ś Ć - Z A K R O C Z Y C.

zikrul ; Yind. yalei , koiizlie, slcmck , va!ilu, (cf. walić).
Smok przeklęty Brzydkie z kfebów swycli wydawał za-
kręty. Odym. i>w. 2 U. Zakręt na wrzecionie, fjut. Ow.
50. Dym jak chmura gęsta wysokim pod niebiosa wzbi-
ja! się zakrętem. Tr. Tel. TiZA. krelemi kłębami , tn tpir>
tclilben Siiaiiclil. Z gładkiemi wespół dziewczęty Taneczne
łamać zakręty. Auah: 60. obroty ,, koła, wzroty, pląsy;
3)rctmi3Cit, 2(lm'ini(imijeii im Jaitje. Zrzibiec niechaj spo-
sobioną Noi;ą zakręty czyni tą i ową strona. Otw. Wirg.
428. koła , S^rcife. Tam {;dzie zakręty gnuśncmi Mincyus
błądzi. Otw. Wirg. 420. wężykiem, węzjkowato. fid^ f*Ian=
geltlb. Brnie w zakręt , choćby utonąć w wodzie. Zob.
14, 258. Szost. Onych fałszywych cudotwórców pożarł
wir albo zakręt v.ó<i.' Birk. Dom. 18. SSalfcrniirbol , Str!i>
bd. Chciałbyś pewnego wouza z zakrętu tego, żebyś j.ik
nicią znaczoną Drogą szedł niepokręconą. Dli\ Lot K.
z togo błędokrętu, labiryntu; nii^ bcm 3rrfli'iltcii , ?(il'inMit.
Na wolniejsze powietrze miłosne pt.:3v.('ta Leciały, tylko
krucy w te biegli 'zakręta. Juli. Tel. 243. w te zakręty,
kręcone wniki, sidła; id bic flcbrcbtcn S^linoeii, "Selc.
Z.'ikrct prawny, hiok. Tur!:. 55. wykręt, wybieg, kru-
czek : Hoss. Kpj-qcnt , ciiic jurifłifdie Śrciicrc)) , ?liKflnd^t.
Gdy w wieku szesnastym wzięłaś habit święty, Ziidnej
dotąd wswytn sercu nie czułaś zakręty. Teal. 4ti, 17. ż.idncj
tajemnej poku.^y do zwrotu , geĘjcime SjcrfiiĄiing , [\d) wk-
bet 6crail» Jil brc()en. — Zakręt, ucieczka z zwrotem;
gliidit, (Sntfliebcn burd; llilifeCircM. Obawiał się zdrady, któ-
rej ubiedz prędkim zakrętem spodziewał się. Pilctt. Sali.
24G. — Zakręt koło czego , kręcenie się . krzątanie się,
zakłócone zatrudnienie, zakłócenie, zachód, zabieg;
©ctiimmlc, ©ebrcbe, ?mnmeltt, tferlcgeiie ©eft^aftiofcit. Nie
będzie zadnej»o w porządku zamieszania , żadnych za-
krętów, jeżeli położysz każdą rzecz na swoim miejscu.
Zab. 10, 19. Usługujący mając wiele zakrętu, nie mogą
wszystkim wystarczyć. Mon. 71 , 92. Wiec wiek męski
szczęściu zdolny ; Ale żony, ale dzieci , Zakręt domowy
i r^dny. Od sług, od 'sąsiad, od kmieci. Kras. List. iGo.
(ambaras, kłopot, mozół;. Większy pożytek z mego
wczasti , niźli z innych zakrętu i zabiegów, dla Rzpltcj
wynika. PiUh. Sali. 12i^. Pożyteczniejsze mądrego sie-
dzenie abo próinowanie , niżli głupiego zakręt abo ro-
bota. Pilcti. Sen. list. 40. — ^. Zakręty na sukni, esy
wyszywane. VVVoJ , cf. zakręcania; gc(^nórfflte Bigiircii

Su^dciic^tcS.

— 8

g. Rurka większa z zakr>;tką do nady-

mania wnętrznoś^ń |)rzy rozczłonkowaniu trupa. I'zerw.
38. cum epislomio, z nakrywką do zakręcmia; mit cincm
Src^bedfl, Saiaubcnbfrfcl. — g. Zakręt yłowy, zakręcenie
f!ę głowy lub w głowie, ob. Zawrót, ber Si^^ioiii bel —
g. Zakręt uszny, zakręt w uchu , brr innerc friimnic ^^aiifl
łm Clire. Zakręt w uchu na kształt morskiej konchy. Tr.
Zakręt uszny je^t dziwny do słuchu, ib. Zakrętkicm
ciąć. Tr. z.ikrcc;ia.-zy szablą, pałaszem, «■ koło , ciii Dliib
mit bem GnbcI fd)latKit iiiib 5tiliniifn. Tr. ZAKUKTNY, a,
e — ie adv. , pełen zakrętów , !'i>ll 'DrfiJiiliflCii , 5}ii|jmu]0ii.
Wir zakrętny Hor. 1, 510. A'ur. Zasredł Alexandcr,
gdzie płynie zakrętny Meander. Mon. 71, 890, ( cf. wę-
żykowaty, wijący się). Wisł.i 'żailr.ym nurtem swoje za-

pławy zakrętne Wszem w uszach zaszumiewa, pędząc
wody mętne. Cliodk. Kot. 5. Rzymianie urobili rury mie-
dziane bardzo długie a zakręlne. Si,xt. Szki. 173 (tor-
tuososj. Sposób wyciągnienia armaty na zamierzone miej-
sce, z drogi ciasnej, zakrętnej i załamującej sie niby
w kolano. Juk. Art. 3, 72. (krzywej, zakrzywionej, ko-
listej!. Zakręlne ulice. Zab. 12, 103. Zakrełny labirynt.
Swad. 1, 40. łJier. Lub. (błędokrętny, ob. lUedokręK. —
Fig. tr. Zakręlne mówienia sposoby. Hun. 09, 63. wy-
krętne , podstępne, chytre; bre^crifift , iHiU Drcberea , biii'
tcriiflięt , argliftifl. Zakrętne odpowiedzi prawników. (Jlw.
Ow. 291. Unikaj ile możesz od ustronnej i zakrętnej
filo^olii. /'i/r/i. Sen. lisi. 560. zawrotnej , głowę zawra-
cającej , fdpinbeliii ZAKRĘTNOŚĆ, ści, ż. , przymiia
tcgi" , co jest zakreinyin ; bic ©cbrclit^eit , l'crbrcbt!;eii ,
2)re^erefl, Scrbrcbiing.

ZAKIUJCIl.MALKJ cz dok., krochmalem zaprawić, »erfrflfi'
mdikn , mit Slrnftmeljl mimadieti , ftiirfen.

ZAKRuClC cj. dok., Zakracać niedok , o'j. Krócić, skrócić,
skracać.

ZAKROCZYĆ cz dok., Zakraczać niedok, krocząc zajść, aż
za co wkroczyć, wstąpić; biel ippbin sorfdireilfii , Dor-
rficfcn ; {Croal. zakralili , zakrachiijcm > zabiedź ; Jiug. za-
krSlili , zakracbijv.im imjiedire). Zakroczyć co , zijać co,
zastąpić co : cilinel;mcii , bciecen. Notus pióry wypada
mokrcmi , Twarz 'oczapiwszy straszną ćmami smolanemi.
Czoło mgły zakroczyły. Zebr. Oto. 9; fobsideni). Burzli-
we morskie fale Staną w placu swoim cale , 1 by ziemi
nic topiły. Granicę im zakrnczyły. Hardz. Buił. 58. Ni-
żej Warszawskiego mostu Golędzinowskich ostrów be-
dzie-ć w oczy, Wisłe-ć zakroczy. Klon. H. t i. — ^. Ab-
solut. Zakroczyć, zajść, zastąfpić , zdarzyć sie w ciajju
czego i wslrz\mać dalsze kroki; iiijiiiiidicti crfi'l(jni, fic^i
ercigiien, basiuiitfecu fonimcn , bn5iiii|'(6eii łreten. S:<m gotów
był stawić się czołem swojem przeciwko Osmanów: , by
traklaly nic były zakrocz\ły. Buk. /yy. 31. liadby był
samego wyprowadził do obozu; śmierć zakroc7yła. Birk.
Krz. Kaw. 5. Jedna zakraczała juzeszkoda. Krt,m 46;
i/fius obsiabai scrupulus , ftaiib im JlScijc , ftciltc fid; in ben
5^'cg. — § Zakroczyć, przeszkodzić, ytrbinbirii. Iż prośba
Wł:iiiy5ława u papicż.t wyjednana być me mogła , to za-
kroczjło , żf prawo wojny krzyża ś. już przeciwko Nea-
polilańskiemu królowi .sam papież obwołał. Krom. 469 ;
{obslitil). Rady Polaków, aby do skutku nie przyszły.
Krzyżacy wszcikicm staraniem umyślili Krom 323. Zdro-
wiem przeciw nem zakroczony, podołać rozkazaniu me
iiió^ł. Krom. .")l^0; (prue,uedilus , cf. zaskoczony) .Na
brzegu morskim stanęli, jakoby dalej przyrodzenie samo
im zakioczyło. Faliis. FI. 125. broniło, Dernubrcii, bin-
bom. W\ścio się leż do ofiar dawnych powracali Drui-
do\M(> , których wam wojny zakroczyły. Omdz. Luk. 12.
wzbroniły, nie dopuściły, nie pozwoliły; fiTJlillbcrit , nid^t
flfftattCII. Wszelkiej naii/iei zakro ■• y nieszi'zęście moje.
l'ot. Syl. 350. ni.^ dozwala, liijft leiiic .v>i>niiiiiig jii , ffiiw
i^pfrillllli] flbrig. — Zł-mu trzeba jak najprędzej rakro-
ciyć l'ol. .Arg. 583. zabiedź , zapobie^'ać ; Durbaiien , PPr-
beugeii

ZAKROlC - ZAKROPIĆ.

ZAKROSTAWIC - ZAKRWAWIĆ. 791

ZAKROIĆ , /". ziikroi iz. dok., Zakrawać niedok.; RoiS. 33-
upOHTb , 3iih"[)aniiaTb; z;ii'za-ó krajać, krając zarzynać, za-
rzezać, anfaiijjcii pi fdjiiciDcii, UiśfdjiieiPcn ; zakr^ić , kra-
jać zasięgnąć, dosięgnąć, bis iiutliiii )d)IICi^ClI , fcbncibcitb er<
rciĄfll. Skarby wszysikie pudzicmne głębiej nu. ji/ug
zakroić może. Swzerb. Siix. 410. Zakrawać pewnym
sposobem , podług pewnej miary krajać , 5ufct)^ci^e^. Za-
kroić szaty, sukno do szaty. Tr. — §. Zakrawać na co,
zmierzać do czego , zamierzać sobie ; Vind. obmeriti ,
obkonzhati, dokrajiti , nakonzhati , raoraiif liin sielcn, ct=
ll'a» bcabfiditijen. Zakroii na otrzymanie tego urzędu ,
na subslan<ya twoje. Tr. — Fig. Zakrawać na co , za-
rywać na oo , zanosić się na co ; \lć) IPOjlI ailirflirfcil , an<
laffcil , ce irerbCU lUOden. Dobreć-to było dziecię , coś mi
zakrawa teraz na hultaja. Kniai. Poez. 2, 209 Zakrawa
na pana , ob. itiiej zakrawa pańskiego. Tr. Zakrawa się
na co > zanosi się na co , ti I(if[t f\6j tajii an. Tr. —
Aliler : Rzecze mi nauczyciel niejaki: wieleś zakroif na
dziecięcia , tego u nas ani starzy nie wiedzą. }]on. 09,
249. wiele dokazałes' , zamierzyłeś , zająłeś ; bil ^aft inel
gciciftct, iimfa)!, l'fijviffen. — §. Zakrawam cudzego, są-
siedzkiego, ujmuję. Gil. Tli. 137! zarywam, przywła-
szczam sobie; fiir fiń) tcui aiibern abfdłiKibni, aiinp^incn ,
fid; sumcjfcii , pieigiien. — Fig. ir. WoTocliowie Ruskiej
też i Słowiańskiej mowy zakrawają. Kmm. 5G0. zarywa-
ją, zbliżają się do niej; [tc lIći^CKn fidl i^r, fomillCIl ik
Iia^C. Zakrawa Włoskiego abo Włoszczyzny, z Włoska
mówi, parlinie Włochem. Cn. Th. )5o5, trąci Włochem,

ber 3taliciier outft ['ci5 ilmi hixi) , man ^órt ben -3talicncr.
Zakrawam \Mocha , żyda, naśladuję, pochodzę na Wio-
cha , żyda. Dudz. 73. W'ejże tego niędrelki , jako dwo-
rzańskiego zakrawa. Alb. z Woj. 17. małpuje, nad)(itfcit.
Zakrawać pańskiego , zakrawać na pana. Tr. eiilCll i^nificn
^crni fpiclcn moUcn. Boskiej natury zakrawa. Jednym
bierze, drugim dawa. Hys. Ad. 4. Nie ojcowskiegoś za-
kroił , nie po ojcowskuś postąpił. Wlud. Cn. Th. 515.
nie podobieństwo do ojcowskiego postępowania. Z.4-
KROJ, oju , m., zakrojenie, zakrawanie, zarzynanie, i
to co się zakrawa, lub sposób którym sie zikrawa; bad
Slii^djnoibcn, ^incinfĄticiboii , ber Sliifrfinitt, 3'ild)iiili. Do-
piero w nie po t.rzykroć zapuścili pługi, A ile razy za-
krój dokoń' z.ają długi . .. Dmoch. II. 184 ("zaoraną bróz-
de). — §. Zakrój , drzewo u sochy , po którym się zie-
mia, sosnikiem podniesiona, posuwa. A/i/Zf. Hośl. 5,118.
bie Sreter ber ^^jluijmefftr bcijin ^atfciipjJiige, |cf. odkładni-
ca , cf. krójl — § Trnusl. />q. inUll Zakrój, zamiar,
zamysł; Hi Jlbfebcii, bie l\b'\\M, ?>craiift<i!nituj ju ciiiem 311'c^i'-
ISie udał sie zakrój tvrli stronników ji^jicia w sziz^ gól-
nyi-li projekt,'cti prawideł konslyluc\i i/v/. Kmist 2, 18.

'Z.AKBOLOW.AC bz. dok., zatzać królować panować . flu>
fancjcit a\i Sónig ju regtcreu. Aleluja, iż zakrólował pan
bóg nasz. Biidn. Apoc. 19, 6, nul. tiź kiólować począł,
abo królestwo przvjal. » ib.- (iż ujął królestwo, /ind (id.).

ZAKROPIĆ, f. zakropi cz. dok., Z.kraj.iać n,ed>k. . fii.h.
zakropili: łioss. saKponaib . 3anpanblBHTb, zacząć kropić,
pokrapiać, nakrapiać , niifurciiijcii , bcfpreiiflen , 511 fprigcti
onfangeit ; zakropić co, kroplami zarzucić, lictriipfclii , be=

fpri^en , befpretigeii. Zakropić mąkę , węgle wodą. Tr.
Nifwiasty zakrapiają szmalcem, aby czyniły placki. W.
Jer. 7, 18. (rozczyniają ciasto. Dibl. Gd.). — Fig. Bie-
dna ja, podnieść i oka nie mogę Smiele na ciebie, bo
gdy na nieho^Jię Spojrzysz, wstyd zaraz zakrapia mi lice.
Mm. liijt. 2, IO2. zarumienia, zaczerwienia mi lice,
fdrbt mir bie 3Saiigen. Zakrapiany kolorem jakim , na-
krapiany, gcfprcilfcU. — ^. Zakrapiam ziemię , rolę < ad-
spergo sitienii agro, {nam iii kac materia utplurimum
usiis esl), medicam agnarn. Cn. Th. 1571. zawilżyć, od-
wilżyć; bcfpreHgeit , aiifprciigen, rtiiffiid^teit. Zakrop' rosą
niebieską pragnące kraje. Kanc. Gd. 514. Zakrop', 00
widzisz zeschłego, ib. 158. — §. Zaimk. Zakrapiam się,
kogo, czym , aspergo miki vel alleri silienli modicum
tinum etc. Cn. Th. 1571. ochłodzić, posilić, pokrzepić,
odwilżyć; ben Siirft liif^en, erfrifi^eii, eri|uideii, nbfii^Ien
(mit eiiicm jSdilucfc). Trochę się Bachusowym sokiem
zakropić dla odwilżenia pamięci. Mon. 70, 759. Byłbym
się tym czasem poszedł zakropić, bo zimno dyabelnie.
Teal 52. c, 58. (byłbym się napił czego zagrzewające-
go, wódki, gorzałki, byłbym żołądek ogrzał napitkiem).
Ani kropli araku, ani wódki na porankowych zakrapia-
niacli się, nie godziło się wypijać beze mnie. Pam. Warsz.
5, 359. Czart. — § Zakrapiać kogo czym, translato
sensu, e. gr. refrigerare testem, i. e. perturbare. Cn. Th.
1571. Reprcheiisus , convictus jructuscjne diseessit; zakro-
piony, abo jak zniyiy. ih. koniundować , ciltClI JU <B^aii'
ben mnd;cii , gdujlid; iiicberbringen.

ZAKROSTAWIC cc. dok., zasypać krostami , mit Slaltcrtl Be«
becfen , befi^iittfii.

•ZAKRTUMC, -ZAKRTUSIĆ, ZAKRZTUSIĆ cz. dok.; Boh.
zaśkrtili , zaśkrijm ; Slot', zaśkrcuji; krztusząc zadawić,
non tniicn crftitfeti, criiiiirgcn , , ben iltibem »erfejen. Kaszel
ten go kiedy zakrztusi. Ld. — Zakrzlusić się, męczyć
się zaikaniem krtani; fit^i Berft^Iucf CII , fic^f miirgen , fid^ bic
?iiftróbre oerftopfen.

ZAKRLK.AĆ, Zakrakać, ob. Krakać.

*ZAKRL'LIĆ, [zawierać, dziko patrząc 2]. n. p. Przeciw nie-
mu Geraiios wysoki wyskoczy, Czub postawi, piór wznie-
sie , a zakruli oczy. Kmil. Spit. Bób, cf. królic.

ZAKRUPIĆ, ZAKRUI"'IEG, ob. Krupić, skrupić, skrupiać.

ZAKRUSZYC cz. dok., Zakruszać niedok. , "Zakrszyć obsol,
zacząć kruszyć, krusząc zapuścić, zapełnić; jii brócfeln
nnfiiiigeii , iitoMii eiubrócfcln , oerbriJctelii , »oU briitfeln,
iuill fiiimcln.

ZAKRWAWIĆ Ci. dok., Zakrwawiać niedok, krwią zafarbo-
wać, zakryć (cf. zajuszyć) , Ccbliitcii , mit 231ut fiirbcn,
bebecfcn ; krwią zapełnić , mit Slut fuHcit; krwawym uczy-
nić' , blutig modjeii. O pomstę do boga prosi , oczy za-
krwawiwszy. Paszk. Dz. 115. Zakrwawiwszy oczy po
sobie pairza. Eraz. Ob. B. — Fig. Zaczerwienić , zaru-
mienić ; rór^en , rotb fcirben. Przyjemna róża zakrwawiła
natychmiast jej czoło. Zab. 11, 95. Pias. To słysząc
niebo/.ąiko wstydem się zakrwawi, I choć niechętna rę-
ki ilo t^ińca n.dstawi. Nar. Dz. 3, 35. Zab. 1, 190. Nar.
— g. Trunsl. Zakrwawić, na krew' zaprawić, zajuszyć ,

792

Z A K U V C.

Z A K I\ Y C 1 E - Z A K U Y S T Y A N C Z Y K.

zajątrzyć , rozjąlriu' ; blutgifiig mai^cn , blutburfłifl Itlflc^cn,
iH SBut^ briiigcn, iintilicnD inałcii, miibriiigcii. Lew siedzi
trochę, |)oki ilobrzi; się mc zakr^iiwi, Wzbudziwszy
gniew oguriein . dłużej się me bawi. Bardz. Luk. 6. Si-
lą i polega krzywdy sif bardziej zakrwawia/y, iiiz do-
cliod/.iły" piawa. Mun. 75, G8U. Nie pom;iłii mi serce
zakrwawili, l^attk. Dz. 71. Insi 'sianowie nie byli lak
zakrwawionego serca pizeeiw panu, jak namiestnicy
Aaronowi Żarn. l'osl. 95. 6. Dawmont mając zakrwa-
wione serce przeciw Trojdenowi, że tędąc najmłidszym,
miejsce jego zasiadł, siara się wszilkiiii obyczajem, ja-
koby go z świata zgładzł. litel. 128. O jaka liga, jak
lala sroga , Na cie ojczyzna powstała droga , Czynieś ich
oczy tak zak: wawif) , Czym te Harpye na się wzburzy-
ła? Tward. Min: 4. — Źikrwawni , krwawo za.imucić ,
aż się serce kraje , krwawą żałością napełnić ; Mź mii
Slut trńilffil, bctrubeii. Niemoce nasze i zakrwawione
myśli a serca nasze, i wszystkie smulki nasze, będą
nam na pociechę obrócone Hej. Pott. Xx 2. Nieszczę-
ścia moje zakri»awiały me serce. Teat. 49, 79 Hoyusł.
Jak wielu jez_\k szczebielliwy na sławie zgubił, i jak
wielu serca zakrwa^uł. Mon. 70, 589.
ZAKUYC, /. zakryje ci. dok., Zakrywać nieduk.; Boh. za-
kryli, zakrywam, skreyti , zaslrceiti , zaklopili ; Sorab. 1.
zaisrćwam ; Garn. sagerniti, (cf. zagarnąć'); l^dff/. sakri-
li, sakrivati, skrili, skrivati, sagermli ; Ooa/. zakriti, za-
krivarn , zagernuli, zagrinyam; IJung. takarom ; Dal.si»-
krilii ; Rag. sakntti , saknjyam ; Busn. sakritti , skntti .
pokritli , zaklalili , saogarnuli, zaogbrrinuli, zaghmnuli,
zamaknuli, (cf. zarnkiiąćj ; Slov. sakrili ; Boss. aatśpuTb,
saKphiBiiTb, sahyiarb, Bai.yTUuaTb ; Ikcl. c%ut.:k»tii, c*ii-
BiaTb, aaspUBaib; nakryciem jakiem się zaslu.nć, wido-
kowi zbronić , zaliilić ; Iłtberfon, oerbcrfeil. Czasem ją dU
krywała, czasem zakrywała szala. F. lithaii. Orl. 1, 413.
Zakrywasz twarz chustką; zinierzłoż ci już spojrzeć na
mnie*! Teat. 29. c, G-2. \V dzieciach to 'wid.miy, 'chociaj
tenże, o z nimi 'igrał, twarz na nie zakryje, albo j.iką
poslraszną ukaże , tedy wnet przed nim uciekają. Bej-
Zw. 78 6. Zakryć się półką od sukni Il)ss. 3aaaxiiyTb-
Cfl. — % Zakryć się gdzie , sciiować się gdzie skrycie ,
schronić się; fid) BErftCcfeii, vcrl'Crgcii. J.'ko sinocy w 'ło-
miecli zakrywają się , Hak człowiek kłamliwy jako ślepo-
wron , światłDŚci ścierpioć nc może. Were.i. Reg. 115.
— Fig Ir. Zakryć, zataić, utaić; OCrbcrfCII , BCrDiTtJCIl ,
perbemiliibfn , ycrftccfcil. Nie ufajmy, że ciclm z.lrada wie-
niec wije, Szyilfi) się. jak mówią , w miechu nie za-
kryje. BIjź Ttiim. B 2. Nie może się zakryć miasto
na górze osadzone. Sk. Żyw. 2, 28-2. (w oe.zy wpada).
Ani zakryty być może ogień w zanadrzu. Wgs. Ad/. 3."it.
(wybuchnie). Uzeczy, których oko nie widziało , ucho
nie słyszało, nie mogą być wybranym zakryte albo taj-
ne i niewiadome Saltn. 3, 72. (będą im j^iwnel. Zi-
kr\ł tajemnice sv\ojc od mądrych a od rnzlropnych, a
objawił je mahiczkim. Bej. Pusl. Ccc 1. Zakryty {Cro.l.
zagernycn). Zakrywający Sorab. i. zakrewne O nie
zatai-ć się nic zakrytego przed tą wielebną światłością,
hej. Cutl. L t I i. Nieinasz nic lak zakrytego, coby się

nieodkryło na potym. ib. L I I 3. Nic nie jest zakryte-
go, coby odkryło być nie miało. Sekl. Lue. 12. (coby
nie wyszło na wiiirzch , jak oliwa). — §. Zakrycie, za-
kryto adv.. zakrytym czyli skrytym , lub tajnym sposo-
bem , potajemnie, łajnie, tajno; otrbctft , DerfłClft, ł»er'
licrijcn , ^cintli(^. Oczy człowiecze , siedząc zakrycie , ja-
ko na zasadzce żołnierze , i oslrem wejźrzeniem strze-
lając, rychlej uczarować mogą, niż która baba zioły.
Gorn. Dw. 298. Woda wzgórę na obłoki zakrjto wste-
[)uje , na dół jawnie padnie. Zebr. Zw i. Iż lo pier-
wej jakoś zakrycie powiadał, to już jawnie daw;i znać.
kio miał być lej rzeczy Sjjrawcą. Bej. fott. CA. — 'f
Transl. Zakrywać się czym , zasłaniać się czym , skład:.,
się czym , wymawiać się ; fit^ iDOntit bcifeu , (.■^iijeił , fnt'
((fciilbiijetl. Ten, który się chorobą zakrywa, na <lrugich
"rokaeh ma przysiądz . jako prawdziwie niemocen był.
Siat. Lit. 140. '— "ZAKfJYCIK, ia , n., zakrywanie ncin ,
zasłonienie , zatajenie , ba'3 3icrbC£ffii , SJcbfcffn , 'Bcrbfi
gf tl ; opus, to czym zakrywają, zasłona, cf. pokrywka,
nakrywka, zakrywka , bie 2)C(fc, Stbcrflltig, Ścrbcdiiiig ;
Sorab. 1. zakrelżo, zakrew ; Vind. sakritje, obkrivanje .
sagernilu ; Croat. zakrov , za^erneiiye ; Bosi. et Etcl.
3aHpOB'b Ludzie tam naguczko bez w.szego zgoła za-
krycia chodzą Warg liadz. 43. — g. Z. krycie, miejsce
oponami zabite, p'>ftscenium opertiiin. Ga, Th. 1372 cilt
OCrbeiflff Ort, cf. lujnik. — jJ. Zakrycie, pozór, płaszczyk;
©(^tilt , 3)t'(fma!ltd , 35iirm(l!lb. Jarosław Kijów pod Wło-
dzimierzem ubieżał i opanowsł , pod zakryciem spokoj-
nego wyjechani.i. Stryjk. 131. cf. zakrytość.
ZAKKYSTYA , yi , z , z Łac. sacrarimn , locus in quo ret
sacrae servaiilur. Cn. Tli, 1572. izba przy kościele do
schowania aparatów i innych kościelnych świętych rze-
czy, bic Sacriftec ; Boh. zakhśla ; Slov. sakristiga ; fjtmg.
sekrestye ; Slav. sakristia; Sorab. i. fwatancza; Vind.
shagrad , shayreda ; Bag. syetoshranna ; Itosi. Ay.\OBiiil-
na , pn3iinua , (cf. ryza) ; Eccl. CBamciiHOxpaiiiiJ'imt' .Na
wojnę biorą srebro z zakryslyi. Birk. o Exorb. ~>{. (ko-
ścielne srebro). — §, Nie czyiając takich .\iążck, do
zakrystyi odsyłać będą. Mon. 70, 301 dobre dla 7akr\-
slyanów, organistów , klechów , giit ffir btc @iicri[łfi> , lii:
bcil Jlńftcr. Do zakrystyi VVac Pan z takiemi senlyme.i
tami. Bnh. Kom. 1, 137, (cf. do spilalu). Od takid
klórzy zwykli wprowadzać mowy z zakrystyi wzięte , j .
od węża uciekaj, ih. i, 103. cf. koncept z kaniycz- K
kah-mlaiza. ZAKUYS fYAN , a. m, kościelny, ber'€ai
fłaii, Stird;ciibiciifr. JliiftiT, ©lórfiirr; Bob. zakhśian ; 6"i.r.
1. faknslan , khetelar, ezerkwine zaslogicźer; Sliiv. sa-
krishtan ; Mind. shagradnik , shagredar , melhnar, ( cf
mszarz, msza), molhnar , zirkounik (cf. cerkiew';, i\t-
kouni varih ; Carn. meshnar ; Hag. svetoslSnik , svelo-
póinnik ; Boss. uepKOBiiiiKi . ucpKOBOoiMy-łniriMi. , p«-
3Hii>ien . KyreJiniiHT. , noiniMiipi ; Ł' ' pH/,ov(i.łMMTeJk ,
nmiaMapi {lirafc nanrmnraii), uepKouiioc.iy;Kiin'Jb . I|pl-
KOBbHiiKi , CBtmcniKiiraTOJb . KuiuiuuBHiurarejb , CBaute-
HO.\pałinTeJb , iGraec. iinoąrku^). Kościelny, 'wytr^ku*!,
zakrystyan niektórzy mówią, aedituui. .Wqc:. Z.\KHY-
STYAiŃCZYK, a, m. , chłopiec do posługi w zakrystyi,

ZAKRYSTYANKA - ZAKRZET.

ZAKRZEW - ZAKRZYWIĆ.

i93

ber 6ncrij}cBiungf. ZAKRYSTYANKA-, i. z., trudniana się
zakryslyą w klasztorach panieńskich , biC SncriftailErilllt iil
Sljpmieitfliificrn ; Hoss. noHaMapHxa , noHauapima. ZAKRY-
STVAN'0\VA , ej , ż. , żona zakrystyana , bie 3mii tf^
eocrifłmi , Suftcrfraii , ©liirfnerfrnii. ZAKRYSTYAŃSKI , a,
ie, od zakrysiyana , Sacriftnn = , 5?ullcr = , ®IO(fnei-'; fioss.
uepKOBHHMifi , ijepKOBHMecKiH , noHaJiapcKiii. Zakrystyań-
skie pomieszkanie Carn. meshnya ; zakryslyański urząd,
Yiiul. niefhnaria , shagradnia.

ZAKRYTOSĆ, ści , i., nieodkrytoś6 , nieotwartość , nieja-
sność, niejasność, niewidoczność , tajność; bic 5Serbetft=
ińt . 35crftc(f tliett , 3?cr6orgeii6eit ; (Scrab. I. zakretofcż;
Yind. sakriunost, skriunost, skriufhina , sapertajenost).
Poślawa zakrytość serca okazuje , A trudno twarzą za-
kryć, co serce sprawuje. Hej. Wiz. 170 b. Inne mó-
wią, a inne rozumieją, a siła ludzi temi zakrytościami
swerai na co chcą i jako chcą, przywodzą. Rej. Ztv. 84
b, (cf. oMudność , obłuda , nieszczerość , fafszywość*. —
Aliter : Duch ś. pod zakrytos'ciami zawsze mówił. {lej.
Apoc. 7). (alcgorya , figura , przypowieść;. Dziwno spra-
wy ś. Janowi pod zakrytościami a figurami jakiemi oka-
zywały się; i ludziom prostym zdało się, jakoby jakie
■fabuły i jakie przypowieści były. Rej. Apoc. 5. ZAKRY-
TY , ob. Zakryć. ZAKRYWAĆ, ob. Zakryć ZAKRY-
WA CZ , a, m., który co zakrywa, bcr 25erbc(fev , 35erber
ger ; Ymd. skrivez , sakrivauz. °ZAKRYWKA , i , ś., po-
kryw ka, nakrywka; ber J)c(!d , bie Stiirje.

•ZAKRYZMOLIĆ , ob. Zagryzmolić.

ZAKIiZĄKNĄĆ cz. jedni! , Zakrząkaci niedok. : Ross. 3axpio-
Kaib ; zacząć krząkać , krząkaniem zagłuszyć ; lośijrillljeit,
ocrijrmi5cn , ubergruiijen.

ZAKRZ.ĄTiNĄĆ cz. jedni, Zakrzątać iiiei/oA'., zAtrudnić kogo
pilnemi interesami , eiiicii (leriim tnimmcln nw^ei!, t^ll mit
»iclen iinb ciiigcn Siiujcn fiefd^aftiGeu. ZAKRZĄTNĄĆ się
zann , zakręcić się czynnie, uwijać się, flĄ gef^dftig \)i--
rmn tiimmeln , cf. przykładać chęci , przypilnować. Cn.
Th 1572, o*. Zakręt."

ZAKRZECZEĆ cz. doli, zacząć krzeczeć , atlfongcii ju fra^=
jfii ipic tine 61fter. Sroczko , z dobrąś nowiną do nas
przyleciała , Bodajeś i u 'sąsiad takie zakrzeezała. Simon.
Siei. 70. cf zakrzyczeć.

ZAKRZEMIEMĆ cz. d"k., Zakrzemieniać niedok., zakamienić,
w krzenijeń zamienić , zątwardzić ; uerjłeiticrn , ju ciiictn
Sicfelftciiie i'crl)drten. Trzeba żeby serce zakrzemienił,
Ten coby sie na twe pojrzeriie nie zmienił. Pot. Arg.
7,18.

ZAKRZEPiC cz. dok., Zskrzepiać niedok, nieco pokrzepić,
ciii iiniiig ftarfcn, anfrifctcii ; [Ross. aaKpinnit potwierdzić,
sahptnKa polwieriizenie , zatwierdzenie).

ZAKI.ZESAĆ, "ZAKRZOSAĆ cz. dok.. Zakrzesywać czesll.,
ZHczać krzesać, wskrzesać ognia, onfangctt Ccuei aiiju =
fi)la>}cii ; Sarah. 1. zakscbeszu , zakscheszem. — §. Za-
ciosać drzewo, kamienie, anfaiigen p bc^auen.

•ZAKHZESIC, ZAKRZEŚLlC, ob. Zakreślić.

ZAKRZĘT, u , łn. , z^krząlanie się, zatrudnienie, zakręt

' kdło iZ!-go ; baś ^mimtummeln , emfigc SefireDen , _ bie (Em"

Stnonik Lindego ityd. 2. Tom VI.

figfeit. Mnie marchew', rzepa , groch , pasternak zdrowy,
Co bez trudności ma zakizet domowy. Pet''. Hor E i b

ZAKRZEW, u, »«, ZAKRZEWIE, ia, n., zakrzewienie. 1
to co się zakrzewia , co się zakorzenia , co zarasta , za-
rosi : ba«! SInpflanjen , bic Slniijlniismig , |iflati5utig , ©eroćiiŁfe,
®ebiifd;c, Slnroiiiź , 9h:fn)ii*«S, Jlnjlmj. Ptaszęta w zakrze-
wiu z gałęzi na gałąź wzlatują. Sins. Num. 2 , 84 , (cf.
gąszcz , gęslw-a). .Już w' sercu je/o cnoty nasienie był
potłumił niecnoty zakrzew, ib. 94. Z.AKRZEWIĆ cz. dok.,
Zakrzewiać niedok, zakorzenić, zamnnżyć ; anpflatljen,
ipac^fen luaAeit , me^reil pr. et fig. Ir. Zakrzewić winni-
cę. Tr. Zakrzewił w tym państwie wiarę chrześciań.ską.
ib. ZAKRZEWIEG nijak. dok., zarosnąć w krzew , itt ciit
©cbiiid) uernjaifcn , bicf ycrroac^fcii , aufmadjfeu , fii^ mcbren.

*Z.\KRZOSAĆ , Zakrzosuję, ob. Zakrzcsać.

ZAKRZYCZEĆ, -ał, -eli, -ały, f. zakrzyczy es. dń., Zakrzy-
knąć jedni!., zakrzykuje pr. contin., Zakrzykiwać czejll. ;
Boh. zakfiknauti , zakrikowati ; Sorab. \. zarjschuźu , za-
rischciim ; Croat. zakrikniijem ; Bosn. żakrirjati , pocet
kricjati ; Rois. saKpimaib , BOSKpnKHyTb , BOSKpimaTb ,
KpnKHyib , B3KpniaTb , sarop.iannTb , aarapKaib; zacząć
krzyczeć , krzyk wydać ; l05)ci)rcicn , aui|'d;rcietl , ill )(^rC!CII
onfaiigeit. Zakrzyknąwszy padł. W. Post. W. ó. er t^at
eilieit Sdireij. — 'Transit. W tera trąba miedziana gios
straszliwy zakrzyczy. A. Kctian. 236. zahuczy, daje z hu-
kiem słyszeć ; peraug fc^rcieii , yoii f\i} ge6cii , ^ijren laffen,
tińien laffen. — §. Zakrzyczeć kogo , krzykiem zagłuszyć,
cillClI iiberfi^reien. Mówił urzędnik do ludu , n;ikazując
milczenie, ale był zakrzyczony. Gaz. Nar. I, 275. Jak
przyjdzie , z góry na niego obiedwie , zakrzyczcie go ,
zahałasujcie . zagłuszcie. Teal. 16. c, 102. Darmo wo-
łano pospólstwo , chcąc przeciwną stronę zakrzyczeć.
Zal). 5, 75.

ZAKRZYWDZIĆ komu co cz. dok., krzywdząc go zawi-
nić mu się, ftd) gcgen jematiben cin Uiircdit 511 Si-^ulbeti
fomuien laffen , (it^ gegeii i^n yergebcn , uerfitiiDjgeit. Przy-
jechał od cesarza biskup do Jagieła . prosząc, aby Krzy-
żaków w^ojną nieprześladował; bo jeśliby oni co królo-
wi zakrzywdzili , aby sobie z nich dochodził sprawiedli-
wości u "'slolea' cesarskiego. Siryjk. 322. ZAKRZYWIĆ
cz. dok. Zakrzywiać niedok.; Rag. zakriviti; Ytnd sa-
kriviti, zaskruzhiti ; Eccl. sai.piiB.iaio ; Hoss. saKpfoinTb,
saKpiOMHBaTb , KpiCinib ; krzywiąc, nachylić, sch.lić, za-
cbylić . zagiąć; Łcrum friiniiiicn, iiicbcr triimmcn, aiiffriim-
men, bcugen. Zakrzywiam na dół, reiurvo, zakrzywiam
ku górze , reńmtnn facio. Cn. Th. 1572. Zakrzywiony
na dół , adunrtis e. gr. nasus. ib. Zakrzywiony ku gó-
rze , resimus. ib. Troskliwa matulka synaczkowi zawsze
łzy utarła , któremu i pedagog nie powinien h\i palca
zakrzywić. Pilch. Sen. jn. 223, (ob. Palec) Kie lubię
tych, co mi owo zakrzywiwszy- główkę cbotizą , jakoby
z panem bogiem dziś gadali. Opal. Sat. 47. spuściwszy
głowę, jie laffen bm Sopf Jintigcn. Gęba się dobrze nie
zakrzywi od śmiechu. Rej. Zuk 26 b. ledwie się nie wy-
krzywi, zadziera, ber iSfiiitb modjtc frumm werben. War-
tosiłów powiada , że ja gębę nań zakrzywiam , kiedy ja
chustką sobie wąsy ocieram. Pilch. Sen. gn. 254. że na

i 00

794

ZAKUZYZOWAC - ZAKl T.

Z A K U P C Z V Ć - Z A K U P 1 C I E L.

niego wykrzywiam gębę, bop ii) ilnii cin ic^icfeS SDJaill
małe, o*. Gęba.

ZAKUZYŻOWAĆ . ob. Ukrzyżować, krzyżowad.

ZAKSYKNĄG, ZAKSZYKNĄC rz. jeilnłl. ; «os». -aauiiintTb ;
ksyk v,)'di6 , lo^iiic^cii , aiiiiiftieu , ciii i\\i)en ooii fit^ 8e>
ben. Łeb rnodry smok wywali/, i zakszyknąf spiośnie.
Zebr. Ow. 55 ; (horrenda sibila tnisit). Zakszyknął ję-
zor "wyszczyniwszy. ib. 595; {dedil vibrala sibila lingua).
Zakszyktię na nie, i zgromadzę ję. 1 Leop. Zach. 10.8.
(zaświsnę na nie. Bill. Gd.).

Z.AKUC , /'. zakuje cj. dok, Zakować niedok.; (Sorab. !. za-
kowam ; \iiid. sakoyali , sabiti , sashreblśti ; Croal. za-
kiivam konya ungulas equinas daoa ulcero , zagwoidżam
konia, zabijam za źy*e , ob. Zakłóć ; Rag. zakovatli;
Bosn. zakovali , st.ivit ii okovo ; Hoss. saKOsarb , saKOBbl-
Baib zanitować , saKOBKa zanitowanie . saKOBauiiuS zanito-
wany); — zakuć, kując mocno zbić, tęgo zewrzeć;
jufĄmieDcri , fcft jiift^laaeii , >ierinvi$eri pr. el fig. tr. Ziemia
jak stal zakuwana. Kanc. Gd. 512. Niebo jak miedź za-
kowane ogniem sFonecznym zagony pożapiekalo. .Módl.
Gd 79. Snem żelaznym oczy zakute. Ztb. 15, 259.
Nar. zasklepione. — g. Zakuć co czym, przykuciem za-
sadzić , nasadzić; ctmn^ «or(c§micbcił , aorn cmfi^miebcit ,
mifeccii an ber 'Spi|c. Oszczep zakowany grotem. Oliu.
Ow. 287. Lud zamorski ostro zakowanemi grozi nam
dzidami. Ttoard. Wl. 109. ib. 105. Żelazem zakowane
rogi. Zebr. Ow. 165; praefiza cornua ferro. Oni na mu-
ry nie bez wszelkiej trwogi , Niosą żelazem zakowane
rogi. P. Kcliaii, Jer. 281, ob. murowy baran. Zakowa-
ny , zakuty Ross. CKOBBiibiil , oSiituii żKO.itsoMi.

ZAKUDLIĆ cz. dok., na kształt kudeł zakłócić , zaczochrać ;
oerjaufcn, scriuitren.

ZAKUivL.\G es. d^k., zakudłać . z.iszarpać za włosy], zadra-
pać; anfaiiijeiisu saufcii , Return ]\i reipcn; Boh. zakukliti

obnitbere iiiltum.

ZAKUKNĄĆ vz. jediill., Zakukać niedok., zacząć kukać, loi'

, G'"ff» ' aiifiiiigcit ju riifeii roie ber ®ii(f|jii(f.

ZAKUŁA, y, m., klecha. Dud:. 75. bakałarz, ciit Stl)iil<
fiid;^, eleiibet Sd)iilmci|1er. Tr. — ;;. Bolan Ziele iakuła;
herba vel scopa sludiosorum , studentskie ziele, od ża-
ków rzeczone, iź sok jego ciało ich zaplugawione wy-
cliędaza z kro^st, z świerzbin , bo tym bywają pospolicie
molestowani. Sgr. 597. StiiDeiiteiibliime, Sammtbiiime.

ZAKULAĆ cz. dok., kulaniem zarzucić. Bndtk. , bii m^in
foUerii, fiijcln; Boh. zakuljti, zakuljm provuloere.

ZAKULEG, f. zakuioje nijak, dok., zacząć kulać, chromać ,
5U l^iiifcii aiifiuigen. Bndlk.

ZAKULBACZYG ci. dok., za -kulbaką zapakować . ^inter bem
Sattcl niifprt(fcii.

ZAKU.MAC cz. dok., zakmolrzyć , kumostwem , kmotro-
stwem zawiązać, ©cuiitterfcl^aft niifiifipfcii.

Z.4KUNDLIĆ, ZAKUNDLEG, ob. Kundiić , kondleć , skun-
dlić, skundleć.

ZAKUP, u, m. ; {Boh. zśkup emphyteusit) ; Ross. sahynKa ,
zakupowanic, zakupienie, i to co się zakupuje; bfli ?luf'
fauffii, ber ?liiifaiif. {Fiois. aait^-m., .laK^niiufi icjoDtuL ,
który się na pewna liczbę lat w niewolą zaprzedał. Oby-

watele skarżą się na zakupy cukru i kawy ; ale lako-
wych zakupów bronić me można Lez naruszenia wolno-
ści handlu. Gaz. Nar. 2, 7ti. Monopolia formowały się
same przez różne zakupy i towarzystwa. Czack. l'r. 1 ,
525. — § Zakup, zakupno , myto wprzód dane na co
najętemu. Cn. Th. 157.5. pieniądze dane wprzód naje-
mnikowi. Włod. uoraiiafleiii^ltcr Mietljelp^n , łioraussabliiiifl ,
^anbjjflb; ODb. 3)raujclD, Srangabc, <d'. zadatek, grosz
świętojański) Zakup żołnierzowi, rekrutowi, SSerbc^cIb.
T/.^ZAKUPGZYG , oh. Kupczyć. ZAKUPIĆ ci. dok, Za-
kupować niedok.; Buh. zakupowati , ( wykupować się);
Croat. zakuplyavam ; Bosn. zakupili; R'ig. zakupili, za-
kuphati ; fłoss. sabyniiTb, sahynarb, OTKynnTb, oTKynaib,
(ci. odkupić) ; zakupić wszy.siko uprzedzając drugich , mc
im nie zostawując ; ollcź ouffaufcii , Derfniifen. Zakupują
czasem wszystko, żeby potyni mogli przedać jak chcą.
Sax. Tyl. 189. — §. Zakupem, zaliczeniem sobie za-
pewnić , zamówić ; bur^ 3>oraii35a(iIun9 filr fid) ocrfKtiern ,
bcftellcii. Zakupiony, najęty na co. Cn. T'i. 1573. gc<
mictbct, beficlU. Rodzice za duszę syna na każdy rok pe-
wnych dni msza zakupowali. Sk. Zyw. 67 b. Każdy z nich
myśli sweniu umarłemu służyć, świeczki stawiać, jemu
msze zakupowae. Sckl. 75. (fundować insze). — Zaku-
powanic abo zakupienie dóbr 'pospolitych, ceł, gór kru-
szcowych , młynów • najem. Cn. Th. 1573. et IGI. re-
demptio vectigalium , dzierżawienie, zadzierżawienie , zaa-
rendowanie , dzierżawa, arenda; baS ^ac^tcii , in ^iift
3Jc(;mcil buti; ©elbDOrfi^ll^. — Zakupić , za złożonym za-
kupem w zastaw wziąć, nad) crle^ten ajurfibii^ in >]!ifanli«
bcfi§ nc^imen, (cf. kupno niedoskonałe). Jeśliby kló dru-
giemu 'linienie w sumie pieniędzy zastawił , tedy ten co
zakupił i w dzierżeniu będzie . służbę ziemską z tego
zastępować ma. Sial. Lii. 4-1. Gdyby kio pierwej niż do
ziemi nieprzyjacielskiej uciocze , przodał albo zaprzedał
komu jakie 'linienie , tedy ten co kupi albo zakupi, oka-
że-li na to listy urzędowe, takowe 'imicnie kupione wie-
cznością, i zakupione do oddania jemu sumy pienię-
żnej , dzierżeć z pokojem ma. ib. 8. — ||. Zakupić kogo,
przekupić, przedarować, przenajmować ; cinen (rfaulen,
beftcĄcn. Zakupowanic sędziów, przedarowanie. Cn. Th.
1575. Zakupił pieniądzmi i podarunkami Sasów, nie mo-
gąc przeciągnąć do swojej strony -Brandcburczyków. Nar.
Ust. loł. Zakupiony, przedarowany. Cn. Th. 1573. prze-
kupiony, przenajętY, kupny. ZxVKUPlGIEL . Z.\KUPMK ,
s , ffl. , ZAKUPIEŃ, pnia, m. ; (Bob. zakupnjk emphy-
teula); Rag. z.ikupaz, zakupitcgl ; Groat. zakupitcl ; Hois.
aahyiimaiii, nepeToprOBiaiiKi; zakupujący wszystko przed
drugim, bcr 9Iuffaiiier, 9>erfaii(er; przekupień., samoku-
piec. Wiod. Zakupień, mancep^. Urs. Gr. 177. Handlo-
wanie zakupniów dlatego jest sprośne, iż kupują towary,
żeby je jirzedali bynajmniej ich nie polepszywszy Baz.
Modrz. 133. Zakupnik albo znkupień łakomy iboża Cn.
Th. 1573. — Zakupnik dóbr "pospolitych. Cn Th. 1573.
najmacz, arendarz, dzierżawca; ber '^Órfltcr, Stflflt>?iliilft'
pitl^ter. Wtod. — 3 Zakupnik . co sędziów dla kogo
przekupuje. Wiod. Zakupnik sędziów urrediiych . 'prie-
darownik durum ett. Cn. Th. 857. et 1373. ber erfaiiifr,

ZAKUPICIELKA - ZAKURZYĆ,

ZAKUS-Z A KWASIĆ.

795

ScfMfr. W rodź. żeiUk. ZAKUPICIELKA. i; Rag. zaku-
pitegliza. •ZAKUMENSTWO, a. n., ZAKUPNOŚĆ, ści, i.,
stan zakupu, możność zakupier-ia , zamówienia, zape-
wnienia za zakupem ; (sid)crmn) hnd} SornuźsoMiiiit) ,
9lllfnnjlid)fcit. Mamy caJe prowincye , gdzie rolnik za kon-
traktem posiada ziemię , nabywa jej przez zakupieństwo,
i umówiony czynsz opłaca, holi. Lisi. 2 , 49, (cf. czyn-
szownik). — (ZAKUPLOWAĆ ; Vin(/. vkupsvcsuvati , sa-
kumplati, vkupvaditi , svajnti, sasdrushiti, ob. Kuplować,
cf, kuplerować). — Z.AKUPNY , a, e — ie acherb.; Boh.
zakupny ; łioss. saKynHuii ; do zakupienia, mogący byd
zakupionym; auffiiiifKu, mitfniiflit^, mifjiifflufcn ; (fioss.sa-
Kynubin MC.iOBtKB, aanym który się na pewną liczbę lat
w niewolą zaprzedaJ>. Królowie po Herodzie uczynili
urząd biskupi zakupny. Zurn. Fosl. 5, 755 b. przedajny,
kupny, ycrfdufiid). Miłość teraz w małżeństwie nawet po
ślubie zakiipna. leat 9. b , 53. (do nabycia , kto da
więcej). Zakupny sędzia, przekupny, przedajny, dający
się przekupić, przedarować, przenająć, fccftcdllig. — §.
Zakupnc prawo , jus feudale , rycerskiemu człowiekowi
za wojenną służbę bywa dane 'imienie , tak aby własność
została przy piervvsz\m własnym panie, a on za uży-
wanie uczynił jaką posługę panu. Sax. Porz. 4. (8e^ll=
rcdit , oh. Lenność , maństwo). Emphyleiisis abo dobra za-
kupne. Szczerb. Sax. 128. cin^ŁatCiitifcbc ©iitcr. W kró-
lewszczyznach włościanie najwięcej mają gruntów zaku-
pnych. A'. Kam., (cf. czynszowy). — g. Zakupne, ego,
n , Stib^ł. zakup, myto wprzód dane na co najętemu.
Cli. Th. 1575 iipra!i>oi]e3a^ltei- 9)JietI)śIol^n , cf. zadatek. ZA-
KCPOWAĆ, ZAKUPUJĘ, ob. Zakupić.
ZAKUFiZYĆ CZ: dok., Zakurzać niedok.; Boh
6orab. i. zakuriu , zakurim ; [Yind. sakuriti
zapalić w piecu): Boss. sanypnTb , BOSKypiiTb
kurzawę wzniecić, kiiizem zakryć, zapełnić,
(staut circgcii , ^Umb maijcn , beftnu&eii, »erftdul)cii. W zie
mię nogą uderzył i zakurz\ł, a polym rzekł: tedy z sobą
wojować przestaną , gdy się jedno z nich w taki proch
obróci. VVar9, VV«/. 522. — § Fig. Zamąciwszy, zaku-
rzywszy uinlinał. Cn Ad. 1299. zawichrzywszy, zaburzy-
wszy ; Scrniirrung nnridjtcn , anjotteln^ gonfurioii mac^eii. —
^.Zaimk Zakurzyć sie, zawichrzyć się, wzburzyć sie; unrubtg
11'erbcn, tol'cn, ttraiifen. Led^o rzekł, giiy się z ciemnych
obłoków zachmurzy Zewsząd, a niepogoda nad zwyczaj
zakurzy. A. Kchan. 158. — §. Zakurzyć, zadymić, dy-
mem zapuścić : anfatigcn 511 raudien , SJaiiĄ iioii jic^ gcbcn,
bcraiidien, ['crdiidicrii. iNie czuje wonnośi'i (ytumu , kióry
sułtan Turecki ciągnie; niechby zaś pod nos zakurzył,
wnet Ticzułbym 60/1. Dyab 59. — Zakurzyć lulkę, za-
palić kurząc . bic Jtt('aif>5pfcifc nnrnudjni, nnjiiiiben, nnbrcii=
ncil, luśraildicn. — Z kurzyć się, zakopcić się; mit iRailC^
Bebccft mcrben , bcrdiidicrt mcrtcn. Świat się zakurzył dy-
mem 1 pojiiiiłen) , Po wińskach ogifń i miasteczkarh
bryka JaH. Buk. Q Zakurzyć się, ZHJąć się: fj(^ cilt>
junben , cntflnininen , nnsuntcn , milTennen pr. et fig ir.
Ztamląd się zakurzyła nieszc7.e.«liwa ttrużiiicjsza schisma,
i podziśdzień z niemała szkodą płninienicje Smnlr. Anol.
166. Jak znowu Sie, broń boże, wojna zakurzy! Teat.

zakauriti ;

ykuriti =

kurz czyli

zaprószyć ;

21, 185. — §. Zakurzyć, zasmrodzić; cinnt ©cfłant »on
fid; gebcn, jlfinfmi. Smrodzie, zakurzyłeś mi czosnkiem,
zaleciał mię od ciebie czosnek. Cn. Th. 1574. Zakurzyć
komu pod nos. Tr. Złość na się niebo , ziemię i boga
oburzy, Złemu i z ludzi podłych pod nosem zakurzy.
Bach. Ep. 29. każdy nim pogardza , dokuczy mu , figla
mu wystroi.
"ZAKUS, u , m. , zakuszenie, zasmakowanie, skosztowanie,
i to co się kosztuje; łioź_Sd)in£tfen, Soften , 3>erfiic^en ,
baź ma$ maii fofłct, cin Siffcn; (Boss. saKycKa zakąska,
BaKyCKH wety). — 'g. Zakus, próba, doświadczenie,
eisaj: cm 5Scrfud;, eine froDc; Vind. skufs, skufba ; Boh.
zkuśka , zkauśba , zkauśenj, zkuśenj , (zkauśebna pro-
biernia). 'Zakus nad 'zaciekami 'wszechnicy Krakowskiej.
Dmoch. Znany był w starożytności Azyatyckiej zakus spo-
sobu 'znakowania mowy. Przyb. Pis. 10. ZAKUSIĆ cz.
dok. , Zakuszać niedok. ; (Bosn. zakusnuli koga cochleari
inserere cibum in os, zakusnutise cochleari inducere sibi
cibnm in os ; Boss. saKjcHTb , aabycuBaiŁ zakasać , sa-
KyuiaTb , saKymnBaTb przekasać, zńkąsićj ; — 'g, zajeść,
zjeść , zgryźć; onf ffcii , aufcffcii , auijpcifcn, Mrjebren, gc
Jltcgen. l\iektórzy przychodzą do zdrowia , gdy zakuszsją
pokarmów; których się im "zabaży w niemocy. Sak. Probl.
198. Gdy mu się chce jeść, jabłka zakusi leśnego. Bardz.
Trag. 144. — g. Zakusić czego, skosztować, zasmako-
wać, zakosztować; ein ipeitig fdiinetJen, foftcn pr. el fig. ir.
Wożna-li to rzecz, abym nie skosztował kielicha mnie
natoczonego; wylej go precz, niech go nie zakuszę.
Bzołi'. Roż. 21. Nic godziło się temu , który daru bo-
żego zakusił, taić i ukrywać prawdy bożej. Baz. Hst. 105.
Ten który raz w serce swoje zakusił słodkiego boga, od-
stąpić go nie może. Bzów. Boi. S9. Żebyś mógł tej
słodkości chrześciańskiej zakusić , trzeba ci serdecznego
nabożeństwa. W. Post. W. 217. Razem cię zakusił, a
tym więcej łaknę. Zijw. Jez. 50. Żona Popiela wtórego
zakosiwszy raz smaku w panowaniu, wszelką władzę so-
bie przywłaszczała. Krom. 46. Zakusił , zas.makowało mu,
nie odpędzi go dziesięcią kijów. Cn. Ad. 1297, cf. za-
smakować w czem, ©ef^marf fiiibcn, ©cft^matf gcmimicn.
— g. Zakusić jakiej nauki, liznąć jej; ciii iDCnig foftcii ,
ciiicit fleincn Slnfang madjcn. Nic nie masz gorszego nad
tych . którzy gdy ledwo abecadła zakusili , fałszywe o
sobie mniemanie w umieniu wzięli. Glicz. Wych. L 6.
Prędko z rzemiesła wystaną, a dlatego, iż go trochę
byli zakusili , będą partolić, będą partaczami, ib. N 2 b.
ZAKUTNEROWAĆ cz. dok., kutnerując zakryć, zająć, za-
robić; ocrfrdmpcln , ycrfrńii^rcln , iicrfiiicftrciicn.
ZAKUTWIĆ , ob. Kutwić. ZAKWAKAC, oh. Kwakać.
ZAKWAS, u, m ; Bo<s. saKcaca , saKsacKa ; zakwaszenie,
to co zakwaszono, to czym zakwaszają, naciast ; baś 6in«
fducn: , \>ai dingcfaciirtc , i^n Sniicrtcig , ta^i 6inl'diiningź«
iniitci. Znać piwo po zakwasie. Bys. Ad. 79. (|io occie,
po zakwaśniałości , po drożdżach). Zakwasu przydać. Tr.
kwasu, naciastu ; Sorab. 1. zakisz, cźestowe kwas. —
Fig morał. Zakwas Faryzejski. Tr. zaród zepsucia. ZA-
KWASIĆ fi dok., Zakwaszać niedok., 'zakwasuje pr.
contin.; Buh. zakwasyti , zakwaśowati ; Surab. 1. zaki-

•100

796 Z A K W A Ś N I E Ć - ZAKWITNĄĆ.

Z A K W I T O W A Ć - Ż A L.

szuyu , (zakisać) ; Sorab. 2. rofmeszisch , rofraeschisch ,
(cf. rozmieszać); Croat. zakvaszujem; Bosn. zakisseliti,
zagresuili, roz^ljutid; fioss. saKBaciiTb , saKBauiiiBaTb ;
kwasem zaprawić , zarobić naciastein , zadziałać ; einidU'
ern, faitcr mat^cii. Kwas albo naciast jest ciasto z jakiej-
kolwiek tnaki, Ciepłą wodą zaczynionej, zagniło^cią za-
kwaszone Syr. 998. Trocha kwasu wszystko zadzidłanie
zakwasza. ftaJi. Gnlat. 5, ^. Hadi. 1 Coi: 5, 6. Sk. Di.
179. Trocha mało kwasu zakwasuje wszystko zadzia-
łanie przasne. (lii. Pusl 75. Kawałek kwaśnego ciasta
zakwasza i porusza wielką ciasta masę ; jeden zły słliga
może popsuć wszystkich kamratów. Zab. 16 , 9. Trocha
kwasu wszystko zad^iał^mie kwaśnym uczyni , trochę 'tru-
ciny wino najrozkoszniejsze zepsuje i w jad obróci. Żuru.
Post. 2, 363 6, (cf. jedna parszywa owca całe sl.;ido
zarazi). — Z:ikwajić się, ZAKWAŚNIEĆ nijak., przejść
kwasem, biirc^faiierii , faiter luerbeit. Zepsutym słodem za-
kwaszają sicL nawet i kadzie, tjwilk. Bud. 268. — §.
Fig. Ir. vańe : Najczęściej smutek z nadzieją chodzi , Co
ten zakwasi, to ta osłodzi. Karp. 4, 65. (zółeią , gory-
czą zaprawi, niesmakiem napełni). Serce moje było za-
kwaszone , a gryzły mie wnętrzności moje. Radź. Ps.
75, 21. (zgorzkło serce moje. Bibl. Od.). Przypadek ten
serce mu zakwasił. Pol. Arg. 26i. Narzekania i wy-
mówki zakwaszają tylko nasze rozmowy. Weg. Mann. 3,
106. (niesmaku nabawiają). Zukwaśnicć, zakwasić śię
inoral.\ Billi, zasinuśiti se obscurari , zasmuśilost posę-
pność , kwaśna twarz. Lepiej w Kartuzy wleźć, abo się
*oliiesić, a razem odcierpieć, niżli nędznego a zakwa-
śhiałego źjwota długo używać. Rej. Zw. 87 b. (gorzkiego,
goryczą zaprą *nego). — AUler. 'Niei^h się po was świat
oczyśi!! . Psot tak wielą zakwaszon. Budn. Osi. C 8. za-
plugawiony, Beriinrcini^t. — §. Nie uszedł ci dymów tych,
zakwasiły mu oczy , ticr iliaui^ ['ip ii)n iii bie Slujeit. —
^. Zakwasić skóry , zaprawić kwasami , cf. wyprawić ,
^Óllte itl bic @.irc lejen. Bndlk. — §. Zakwasić żalazo,
w wodzie hartować; 6i|eii ^ińrteii, im SBaffet abl^ńrten. Tam
pewny człek wyśmienicie żelazne zakwasza towary, z lego
warsztatu życzyłem sobie bułatu. Pol. Arg. 14-.

ZAK\M'".I'"IĆ u. dik . kwef.łm zasłonić, zakryć; mit bct
glorfiippe Dcrfilcicrii , oerCiangeii. Zakwefiony. Yind. pa-
zlialatcn , p li/iiulanast , pezhast; Croal. popcchen. Dama
jakaś zakweliuna chi'c mówić z p.inem. Tiat. 23. b. 77.

ZAKWIKNĄĆ cł jediitl., Zakwiczeć dok., Zakwikań nicdok ,
z kwikiem się odezwać, flufflPiefciI , iPŚfTOtffeil ; kwikiem

zagłuszyć, oerfipicfeii , iiDerfipicfeii.

ZAKWIUC CS duk , z,'u-.ząć kwilić, kwiląc odezwać sic ;
j{lajct5ne <iiiJ!'tp^eii , fciifjen, riiSireiib ria^eii; Sorab. i. za-
zkiwlii, [dislng. zakwilerski moraloriut , zakwjlicier mo-
ratur, zakwilę. lo omieszkanie , cf. chwila ). Dziś ptaki
ocknęły się w.:ześniej , By zakwiliły wdzięczne porankowe
pieśni. Ihriyb. Ab. 8. zanóciły. zaśpiewały ; ottftimmen ,
Ipefingen.

ZAKWITNĄĆ med jednll, Zakwitać iiiedok , zacząć kwitnąć.
kwi..i w\pu«ezać, wydawać; onfongeii 311 bli'i|>eii , aiifblii'
łipn , Sliitljc befommcn ; ^*>/ow. zakwjiiSm ; ^orab. \. zaklże-
wam , zakcżewam, (u6. "Zakcieć, *kcieć) ; Yiiuł. saiveleli ;

Boss. aaiiBtcTH. Drzew śliczne zakwitanie. Kanc. Gd. 111.
*Plundrownik grunty przebiega, a sitwbę zakwitła wy-
tłacza. Krom. 670. — g. Fig. Ir. varie : PłuŻNĆ ,_ dobry
byt zyskać, obfitować; mifbiribtn, fid>ippt»l bcfiiibeii, UberjluP
f)aben, jii ^rdften fpinmfn. Pompej Cylików ujeździł na morzu
1 w tryumfalnym zakwitał podwórzu. Chrośc. Luk. 274.
Własność to szczęścia , znika i znowu zakwitnie. Teat.
42. c , 62. Wróćmy się do starej wiary i do starych
obyczajów, a znowu zikwitnicmy wprędcc, i będziemy
prawymi rycerzami. Siar. Byc. 17. Jedność święta była
w ten czas , kiedy się naród Ruski ochrzcił , i świętymi
zakwitł. Smolr. Ex. 5. (świętych z swego łona wydawał).
Dowcip był w obu wielki z chęcią do roboty, I wszel-
kie w nich chwalebne zakwitały cnoty. Zab. 16 , 82.
Nasz kraj niedługo mógłby w żelazne manufaktury za-
kwitnąć. Pum. 85 , 368. Ser.^e zakwita z radości. Groch.
W. 364. Trzeci to stopień, trzecia kapituła ojcem cię
i panem wita , Gzem z ochoty serce jej zakwita. Tward.
Misc. 75. podnosi się , wznosi się , opływa.

ZAKWITOWAĆ Ci. dok. , kwitując załatwić , piJUig qiiittircii,
oKiiiittircii.

ZAKWOKAĆ Ci. dok., zacząć kwokać, mifgliidfcii , Ipjglutffen,
511 flludeii oiifanflcn.

ZAL , u, m., żałowanie, żałość, ból serca, umy.słu , cf.
robak, mól, to co piecze, gryzie; 8eib , ^tljclcio , n»ej<
miit^iger St^merj , ŚJc^mutb , Sclrfi&nip ; Boh. żel . Ijio ,
(ob. Lito. luto , litość); Slov. źałost ; Sorab. I. źal , żel ;
Sorab. 2. żałowanie; Garn. slial, shala , shov ; Yiad.
shau , shalost, (sheliti > tęsknić, pragnąć, żądać); Croat.
sal, (jal ■■ zawiść, nienawiść, zazdrość); 5/ai;. xao; Botn.
sgjao, (zao, zal, zlocest' zły); (dislng. Bag xi\, \il-, \i\a
lilui mariliiium , glarea) ; Bois. »(aib ; (cf. Graec . fóiif
tempestai , aerumna , ttffjjóżJ.m moereo,; .cf. Germ. <oa\)l
apud 91 big.); Ecd. osjoójeHie. Z żalem tego używam.
Weresz. Beg. 23 , (ob. Użyćj. Wii Iki żal. Bardz. Trag.
219. Ale mój żal nad żale. Jabł. Tel. 24. (większy nad
wszelką miarę j. Bolał mój ociec na mój odjazd niespo-
dziewany, i wielce stroskany zachorzał z żalu. Patt. Fid.
78. Z żalem porzuciłem dom , w którym tak mile za-
bawiłem się. Kras. Pod. 2, 9. (z trudnością, boleścią
serca). Kto wie, możcm się na to oszukiwał. Ze za
raną szczery żal miała.- Aar/j. 1,41, tęsknotę; Viud she-
lezhnost, posheliunost . @c|^tifut1)t. Pohańbione świątości;
pobożne świątynie W łotrowskie obrócono, żalu nasz,
jaskinie. Zimor. Sie!.^ 230. (o boleści , zijryzoto , bólu ,
frasunku, biadaj). Żalu kogo nabawić Boss. 03Jo6uTb.
03.lo6jaib. — Żal straty, kosztu , przykre uczucia z po-
niesionej straty, z łożonego kosztu ; 93rbaumi b(r Stpfffit,
pber ciiie^ ScrIiiftM, 8eib. Nie żal wędy i ghsty, nie żal
złotej sieci ,- Gdy się w matni na brzegu złoty łosoś
świeci. Kloa. Wor. 13 , (ob. odżałować na co). Nie żal
płakać, kiedy jest czom łzy olrz.-ć ; B>si. iie atajb pa-
6oTaTb , Kor4a ecTb otł tofo KUKaa nojbaa. 1 owca się
broni, bo każdemu swego żal. Glicz. Wych. D 1. Czego
komu nie trzeba, tego mu nie żal. Bej. Wiz. 105. (nie
dba, nie stoi o stratę tego). Nie żal robić, gdy jest dla
czego. Gn. Ad. 721. ijaka płaca, taka praca). — g. Żal

ZALAĆ.

Z A L A C.

797

uczynku , żałowanie postępowania swego , sprawowania
sie, prowadzenia się, zachowywania się, sposobu życia <
'kajanie się, cf. skruciia; bic DJcilC , 9icilC imD Mi, bnś
Sebaiicru ; Boh. zel a litost ; Carn. kesanje , grevenga ;
Vind. kefanye , grivanje, grivinga , rivonga; Croat. ka-
janye; Dal. kayba; /i«sn. kajanje ; Hag kaiha , pokajanje,
bolest ; Rosi. noBiiiiiiaa , noBiiiuiocTb , (cf. powinność).
Żadnej innej żałości, czy to z- śmierci przyjaciół, czy
dzieci, Ciy zkąd inąd pochodzących kłopotów i frasun-
ków, skruchą nie zowieray, jeno żal z utracenia łaski
bożej. Karu. Kat. 220. Pokazanie żaki we.vnctrzncgo ze-
wnętrznym znakiem, jest pokutą, ib. 207. — §. Żal, uża-
lenie, litość, politowanie; 8cib, 9)iitlcib, 6t&flvmctt; Ross.
C0H;ajtHie, yMiueiiie, (zmiłowanie). Sama ziemia z tego
stanowiska tak mi się mnła widziała, iż ini żal było
państwa naszego, którego potęga ledwie punkciku gwia-
zdy doszła. Znb. 2, 25. Alb. f litość mię brała). Żalu
godny; Ross. OKnBUHuH , fcf. żal się boże! boże się zli-
tuj, zmiłuj; Vind. bogii fe Ysmiii , @qtt cfdaraic fi(^! bap
fll^ ®Ott crDarmc! ob. Zahć sięj. — Żal mi jest, żal mi
< żałuję!, we wszystkich poprzedzających znaczeniach, li-
tości i t. d. ; Boh. zźali se mi, ti, mu ; Sorab. 1. yo
żal, mi je żal; Carn. shal mi je, shov" mi je, dę meni
shal , gręva me; Vind. shau biti , boleti , gnvati, shau
mi je, boli rae , shalujem fe , fe mi smili, tebi ne bo
shau, te ne bo glava bolev3 ; Croat. sal mi je, kajam-
sze , (ob. Kajać się); Pal. boli me; Bosii. sgjao bitti ,
mrrisko biti (cf. mierzić) , kajatise ; Rag. kajatise, poka-
jatise , cg t^ut ntit leib , i]! mir Idb , , iij 1'ebaitre. — §.
Żal głośny, wyrażony, w liczb. mn. Żale > narzekanie;
J^kgc, n)imut&i(je Slage. Nie gubmy czasu na próżnych
żalach i wyrzekaniach ; pomyślmy raczej o sobie I Teit.
1. b, 7G. Żona tu w frasunek , i jaki żal niewieści może
być zmyślony, łamie^ ręce, wyrzeka, pełna obłudy.
Tward. Wł 11. — g. Żal do kogo, źal na kosjo, uczu-
cie ż.iłi)śne z odniesionej krzywdy; baś ©cfiibl Cinci" Jlt'
gcfiigtcii SJranfung, śtlngc, bag ma:i gcfrdnft iiiorbcn, Srńnfiiiig
biiri) jeraaiiben ; (l"Ńi(/. shalenje, rcshaknje = uraza, sh.iliti,
oslialiti = krzywdzić) Nie pokazuj mu, że masz żal jaki
do ni''go , bo to straszny paliwoda. Teat. 21, 87, fcf.
chr3|ika, wątróbka, serduszko). Mam słuszny żal do W.
.M. Pana. Mon. 68 , 988 Poi)suć cały interes ! [^irawdzi-
wie mam żal do pana. ib. 27, (cf pretcnsya). Żal mam
na Saula i na dom jego. \ Lenp. 2 Reg. 21, 4, (cf.
gniew). Nie znaleźlibyśmy teraz człowieka, któryby nie
miał jakiego na fortunę żalu Mon. 68, 41, cf skarga,
zażalenie, żałoba. — ''^. Bogowie karanie odwłaczać
zwykli ludziom , aby potem za odmianą pociech żul wię-
kszy odnieśli. Warg. Cez,. fO. dolegliwość , dokuczanie ,
boleść, iiin fo empfinblidjcrcn ©t^mers.

Pochodź, fcf. zlg), żalić, znżalić , zttzalenie, wyżalić
się, żaiować , odźalwać, pożniować , inloba , iałebnik ,
zalnhny , zalość , żaiośny , zatoiciwy , iałobliwy.
ZALAĆ, f. zaleje cz dok.. Zalewać niedok \ Boh zaliti,
zalit , zalegi , zaljwati ; Carn. salyvam ; Vind. saliti, sali-
jati ; Croat. zalevam ; Bosn et Rag. zalitti , zaljevati ;
Ross. saJBTb, sajiUBaib ; zalać ogień, laniem zagasić;

mit ©icPeii oiislóit^en, (yergici>eit). Da pan bóg dziś ten
ogień oj^izyzny naszej krwią nieprzyjacielską zalejem.
Btel. 185. — ^. Zalać, laniem zakryć, zagarnąć, zaiać
zaga^iić; liOergicpcii , ocrgicPcii , gicgciib bebeto/ ttcgiepen!
Kiedy ilobyte z ciemnych lochów głazy Silnem i trzeba
kować i obrabiać młoty. Zaleją robotnika czoło krwawe
poty. Zab. 14, 186. Sak. — Similiter. Zalać łzami, mit
t^rdiicu [icgiEpeil. Oczy łzami zalane. Wej. Mann. i, 146.
pływające we łzach , iit J^rdneii fć^mimmciib. Prawda , że
jestem łzami zalany. Teat. o[. d, 72. (zapłakany). O tym
gdy myślę, zalewam się łzami. Grnc'i. W. 561, Nie je-
den ociec teraz potajemnie zalewa się łzami Teat. 18,
13 Żebrzem , niech cię nasze łzy zmiękczą i za-
lania, ib. 43. d, 51. Wyb. zalanie się łzami, łzy nasze,
płacze nasze, J^rdnciiergii^. — Similiter: Zalać wstydem,
zaczerwienić, zarumienić, powlec rumieńcem wstydu;
mit Sc^anmriJt&c fiiergiePen , ii&eriĄittteii. Wstydem zalani,
od drzwi świątnicy odstąpili. Znh. 2 , 202. .Alb. Czysta
panienka na te nieczyste słowa, wstydem się zalawszy,
a oczy spuściwszy, rzekła Sk. Żyw. 2 , 292. Wsty-
dem się zalewam. Teat. 46. c. 106. Przyjdzie czas, że
się wstydem zalejesz przed całym światem, ib. 10. b, 68.
Jakim ja się w ten czas wstydem zalałem, widząc, że mię
przytomni mogą sądzić przyjacielem tego grubianina. Boh.
Kom. 2, 242. — |. Zalewa rzeka, łąki, pola, miasta zabiera.
C/i. T/l. 1573. powodzią zalewać , zatapiać, ii('erfd)njcmmi;n ;
(C/raaf. poplavlyujem , (cf. pławić); Viftrf. obvoduvati, okul-
povoduvati , savoQuvati , satopiti , saoplavati , saprati ,
sfuti. povoduvati, prevoduvati, pretopiti, preplayati, res-
voduvalij. Nil co rok w maju i cz^^rwcu c::fy Egipt za-
lewa. Kluk. Kop. 1 , 88. Giiy staw wielki powodzią na-
brzmieje , Pola , • łąki , ogrody przyległe zalejfi. Tward.
łW. 179. Aby cię nie zalały a nie zatopiły te marne
burzliwości tego świata, tak.iżbyś się potym z nicJi wy-
nurzyć nie mógł. Rej. Post. G g i. Żdewa się czkiwiek
tonący, su/focatus est aliquis aqua. Ci. Th. 1^73. im 2Siif>
fcr Cl'|'ii(fcu. Srogie mię wody morskie ponurzają. Gdy
mówię, fale usta zalewają. Bardz.Trag. 519. (zapychają,
zatykają, zapierają,- zajmują gwałtem, zawładają) Zalewa
sie nawa , łódź < tonie ; ba^ @rf)"fF fiijiJpft 'KaffiT, fiiift BoH
Saffcr imtcr, toirb yom Bajfcr ocrlenft, ocridilmigeii. Przy-
szła nawałność na jezioro , i zalewali sie, i byli w nie-
bezpieczeństwie. W. Lur.. 8, 25 Budn* tb fłodź się na-
pełniała , tak iż w niebez|;ieczeństwie byli. Bibl. Od.);
bn3 SoDt fc^opfte SBajfcr, bie glut&cn ft^liigcii ^inciit. — §.

Zalewać głowę, łeb, gardzi<l, roz im . zalać sie trunliiem ;
ben SScrfłanb "erffiufcn , iierfmifeii, fiis ODn ©iiincti faiifcn, iii
bai ©etrdith oImic Ttm^ ^inciit gicpen. Zalaws/y sobie gło-
wę , sposobniojszy do oświadczenia swego af.'kciku. Mon.
73, 592, (cf zakrapiać, podchmielić'. Ot głowa zalma,
idź spać, przykro cię słuchać. Teat. 45 b, 55. Kulig,
ta zabawa jeszcze od Popiela, Ma za cel , by każdemu
zalała gardzielą. Teat '45. c. 57. Wyb. To jest nie co
innego, tylko ten pijanica Zalał rozum, i głowę ma za-
rażoną szałem. Żabi Amf. 47. Wszak jawnie w każdym
widać, kiedy łeb zaleje, .Jeśli lepiej jak dzikie zwierzę
nie szaleje. Rej. Wtz. 30. Zalani winem , zbytnią tuczą

798

ZAŁĄCZYĆ - ZAI. ĄDZ.

Z A L Ą G - ZAŁAMAĆ.

obetkani. Nag. Cyc. 39. Pijany, gdy się kto nad miarę
winem zaleje, aź do zapamiętania. Pilch. Sen list. 2,
360. — Aliter: Gębę mu zalano < częstowaniem po so-
bie ujął, ie milczy. Cii. Th 242, cf ślinoyorz gardło
lasiadł, mon bat i^R tractirt, gcfd'inicrt, il)m ^afl TOaiil ge^
Popft mit irnctiren. — g. Z.dać komu za skórę . zle go
poczęstować, obedrzeć go, puścić go z kwitkiem, okpić
go, zaleźć mu za skórę , dokiiczy<5 mu , doskwierać . do-
piekać ; eincn uberoprtbciien , i(»t iib(\i Obr bmicii , ibrn jii'
fc^eii, i^m iimrm maJ)cit, lljm l>i* niitS 3f1 fommen. Ubole-
wam , że takiego masz ojca , zalai on i mnie za skórę.
Teal 35. c, 44. (i mnie dał się w znaki). Synowiec mój
w len czas mi nawet przysługę oświadczył, kiedym mu
najbardziej zalał za skórę, oddalając go od dziedzii-twa.
Boh Kom. 2. 2.54. — §. Z^iiewać roztopionym kruszcem,
smołą ; ocrii&mcl^cu , jiifchmclKit . jiiGicPen . fĄmcIjcnb \>tX'
ftopfeil, 3limod;eit. Smoła do zalewania. lJvler. 254. Ziile-
wają wystrzelane zapały armat, żeby na ich miejsce nowe
odwiercieć. Jak. Arl. 1 , 208. Wystrzelany wypał ma
być zalany, ió. 1, 208. — g. Zalać słód. Uudtk. w wodzie
rozmiękczyć, t>ai Walj ciitmólTcrn, oŁ Zalewka. — g. Za-
lewają parchy całą głowę kotiui. liiidlk wilgolno z.)jriiiują,
zlewają się na całej głowie, jufammciiflicpciib l'cbC(fcn. Głowa
parchem zalana , lub zlana. — § W zimie stróże zwykli
mieć latarnie dla dozoru na oborze byiiła , ;.by się złym
położeniem, ile cielne krowy, nie zahiły. lliwr. Sk. 20.
żeby iv mokrzu na leżały, la^ fic iiidtt im tmlfcii Unrcit^e
lirgCii. — J! Zalewa się papier, abo na papier/e lilera ,
pismo; dtlJundU charta bibuła aliamentum vel lileras,
atramentum in charta bibiiln di/fundilur , cf przebija pa-
pier. Cu. Th l">7t). Mi favin Ićiiift , \>k ednift fliept
aiif i(im jiiffammcn, fd^rt siifammcn.

ZAŁĄCZYĆ Ci. dek.. Załączać nieduk., za czym dołączyć,
przyłączyć , dodać w zwiarku z poprzedzająi^cm : biiitcil
on^diigcii , mit Dcclcgoii , niifiigcii ; Yind p^rdjaii, pcisia-
viti , nadostaviti ; Hoss. BK.iicniTL , BK.iKJiaib Z 'łączenie,
przyłączeme , anne.\ ; Yind. jjerlosl.ba , duiosblia , (ler-
klbd, vklenik . notersklenenje , Scęlngc , SlnidiliiP, Giil«
fd;lllB. Załączam, załączenie, n. p. do listu, do pisma,
cf. dodatek.' Tnij. Si 1055.

ZALĄDZ , zalągł, zalęgło, f zależę, zalęguje ei. jednll. ,
Zalęgać liiedok. , (cf zaiedz, zalegnąć, Z'lei!ać. z^dt-icć);
zaród w jaju, w nasieniu do wylcijnienia diprowadzić ;
mi«i('riitcn , SJriit berymbritigfn fr et jiii ir. Ci.-płi. poży-
teczne i miłe zalęga każde nasiono życia. Siox liiijj 59.
Zalegnienie robactwa. Xiadz. 75. Hi 2i'iirmcrbn'itct?, 2i>nr»
mcrlicrfcit, bic SC-iirmciluiit. — g. Zdegac Mę, zająć się
w zaród, roić się, nincż_\ć sie ; nilf (lcl'C(ft liurtfn , (i(J>
nuebccfcn, aiiebriitcii, (irrfcii. iiiftui. Zaleg.-ć sie nd.actwcm,
przejść w robaki, zakiylyni liyć zarodem robaków; in
ffińriiicr i"ibcrflct'Cii , »p[l SDJabcii nuTbcii. Którzy zostawili
manny do poranku, jęło się zalegać \iirobaelwem , i po-
gniło. W. Ecitd. I fi, 20 (obróijło sie w robaki tfihl.
Gd.); ti rourbe OOtt STOabCtt. Na słomie spi skfiera ośm-
dziesiątlctiii , a w skizyniach zalęga pastwa nudów bu-
twiejąc bławat. Zab. 9. 6 i. Izyk — Zalega sie jaje
zalęgło sif jaje, animalum ett. Cn. Th. 1574. Hi Gę i(ł

itbriiUt, Hi Stildilcin fatigt aii jii Ifben. Zaległe jaje, pulU-
scens ovum. ib. tin ^ttttCC. Jaje zaległe , raparek , oppot.
niezalęgłe jaje, siiens ovum. Cn. Ih. 229. cin 2aii(i(V-
ZALĄG , egu, m. , zalągmenie płodu, zarodu, (ó^. Za-
lążek), Hi 33et'rutcn, ©młiTbriitfn, Setfeii. Zalęgł zepsucia

drzewa działają. l'ijr$. 28. (cl. zależej.

ZAŁAGOOZIĆ fi. dok , łagodnością zagodzić , załatwić; in
Saiiftmiill) bcsjlcgcn, iii ^^iite al'mo(^eit. To co dziś zała-
goil/.oiiyio . toż saino jutro odnowi. Jeal. 10 b, 102.

ZALAKIEI'iOWAĆ «. dok , lakierując zagładzić, zakryć;
Dcrlafircit, iibrriafircn.

ZAŁAK^.\C med jedall., łaknąc zażądać, zapragnąć; ()UIt>
grig bcgcbrcii, Jlppctit nniraiil \)abtn. Wszystkiego lam do-
staniesz, co na ni\śl przyjdzie, czego chęć zalaknie.
Aii/"i. l>oez 2, 87".

ZAŁAKdMiC Bnilik. ob. Rozłakomić.

ZAŁAMAĆ, •ZAŁU.MIĆ (2. rfoA , Załamywać częstl.. załamu-
je/<;. C'j'i/(n. ; Z/u.«». zaluniiti ; Hoss saicuiiTb. 3fljaMhiBaTb ;
łamiąc zaginać , zakrzywiać : aiiDred^cn , anfriimmcn , an-
beugcil. Zał. miony, zgięty jakoby sklep, coiivej:tis. Marz.
Cannatus, wydłubany a lak skrzywiony jak łodż , zało-
miony , zgięły, ib. Sposób wyiiagnienia armaty z dro,^i
ciasnej , zakręlnej , i załamiijąecj się niby w kolano Juk.
Arl 3 . 72. (zakręi-ającej się , obracającej się , zwrotnej,
kołowTOlnej) Załamanie, ziłamywanie artio ; zaginanie,
Hi Sinbciincn, 9liifri'imiiien ; opus. n. p. Załamanie drogi.
Ld. Załamanie wjskoku, resulttis. (Jhmiel. 1, 78, ob. Za-
łamek, Załomek, "Załam Hrzyh. Ab. 64, {ob. Załom).
Uelio jest rzęść powierzehowna słuchu, mając w sobie
rozmaite załamania, aujrurtiis , żeby grzmol albo dźwięk
poleżny do uszu prz>chodzący , pierwej się nieco w tych
zawałach zabawił. Suk. /'robi. 58. — §. Załariiować ręce,
neria sonant , cnnserere manus lugmtium modo ; sed sen-
Iftilin aliam phrasin po.^^tulnt, apud Latinos usitatam ex
m^re ipsjrjin pUingeie pi-iturn manu , (juud sonat: bić się
w piersi , (jiiod niiiid nos vix usiitpalur m ludu profana
et commuiii. (.n Th. 1575. Z'łimu|e ręce nad nieszczę-
śliwością ojczyzny horp. 4, 55. Za#icła płakać i zała-
mywać ręce leal. 21 c, 38. W srogiej boleści ręce
załamał nad ułów a , Ale Kainie, Kainie! woł.ił jeszcze

za nim hizyb.Ab. 28. (bic ^óiibc fibcr bcmflppfc jiiiammen
fdilagcii , cf ująć sie za głowę, rwać włosy, rwać się za
vł()sy. narzt k.ić , 'biailować). — ||. Załama»ać konia
kryifami. rnunszlukiem < króeić konia, ciit ')^SiX\> mit brm
Srcdijaiimc bńnbigcil. Urzy się drugi , jak koma muszlu-
kiem załainić . jak niti go przyprawić. Hrj. Zw. 14, (ef.
jik konia ujeżilżaćj Kto się ciiótą a rozumem sprawuje,
snadnie »sz\siko jako krygii'm twardym w sobie zało-
mić może. Hrj. Zw. 6s zwyeieżyć, hamować, skrócić;
bf jćibmni , temmcit . bńnbigcii. Załamuj w sobie twartlym

wed/iilłeiii w>/ysikie po/atlliwoSci cielesne, boć to jest
siliiv no| rz'jaiicl porziiwej sławę Iwcjej liej. Zw. 56.
— 8 Załaniuji- sie na rzece, na lediie ; substdit glaries tub
pedii'iis inetf, dum nm>uli' jningitur , dirumpilur. Cn. Th.

1374 Hi (&ii hnd): iinrcr mir. brid»t burd), bóilłft. Dora,

hi I , lllo^l >ie z.itain ł 7r. piZ' ł.'iiiał . zapadł się; ifł

biird)grbiod)cn . (iiigi'brod)(n , jujammm gcbrotlini. Załamać

ZAŁAMEK - ZAŁATA.

ZALATUJE - ZALECIĆ.

799

się na moście , na lodzie . mieć pod sobą mosl lub
lód załamany ; niif ber Sruife , aiif bcm 6tfc ctiibre-
i)m , ^Itrll)^^lU'n , biircfclliifen. Uciekli na jeziora , ali; źe
jeszcze lóil był cienki , za/umili się, i potonęli. tiiel. 371.
Nie jeden kupiec zapłaciwszy mistowe , załamał się na
moście. Kras. Pod. I, 279. Z./omawszy się dnia jedne-
go z mostem na bagnisku , posłałem po konie do bliż-
szej WSI. Kras. Doś. ''21-2. Z.4ŁAMEK, ob. Załomek, załom.

ZAL.\M0WAC cj. dok., lamami zaszyć, obszyć; mit Sa^lim
('eic^en , itna\)(n. Bndtk.

ZAŁ.4t'IC CS. dok., zachwycić, zagrabić, porwać uchwyci-
wszy, zająć; erfiiffcii, crbafieii , erroiidmi . crgreifeii. W/od.
Diidz. 15. Cn. Tli. 1574. Co wilk załapi , próżno wy-
dzierać. Cn. Ad. 106. Smok on po polu kogo mó^ł
szerokiem Gdzie nie załapił, to zaraził wzrokiem. Tward.
Daf. 4. Turcy , co wiedli wojnę z Wenclami , wielką
część ubogich pielgrzymów załapiii , a w niewola żało-
sną pobrali. Teof. Zw. U 4. Rto jedno z Piskaryi albo
do Piskaryi jeciiał, każdego załapili. Warg. Radź. 541.
Przyciągnęli byli, aby Skanderbega obskoczyć, a mię-
dzy się załapie mogli. Baz. Sk 581. Kijowianie poczęli
Polaków z Bolesławem u siebie na leżach będących, za-
bijać, gdzie jeno którego załapie mo^li. Stryjk. 135.
W nocy śpiących załapili. Paszk. Dz 121. Złośliwi by-
wiiją załapieni w radach , które umyślili. 1 Leop. Fs. 9,
2 b. Gdy się nie spodziejemy , a jeszcze żyć chcemy ,
tak z tego świata załapieni , jako tez i przed stolicę
pańską postawieni będziemy; tam po tym zalapieniu ,
czasu pokuty poprawienia rzeczy swych nie najdziemy.
Żarn. Post. 3, 740. Niech załapi lichwiarz w<zystkę ma-
jętność jego, a niech rozszarpią obcy pracę jego. Bibl.
Gd. Ps. 107, 11. (niech *szperuje. 1 Leop.). Łakomiec
biega jako na szrubach, myśląc jakoby gdzie co załapić,
albowyłupić, albo wyszydzić, albo wyliehwić , albo wy-
kłamać. Weresz. Reg. 97. Gdy Orfeusz w piekle za-
grał , w ten czas Tanlalus załapił kes wody. J. Kchan.
Dz. 274.'

ZALAS, a. m. , miano psa gończego. Ryd. Mskr., Sianie
ciiieź StńiiberŁiiiibeo, ob. Zaleźć.

ZALAT.^C , zalatuje oh. Zalecieć.

ZAŁ.AT.AC cz. dok., Załatywać częsll,, zalatuje pr. eonliii. ;
łatą zaszyć, zakryć, zająć; jujlidcn, BCrjIitfciI , mit eilieitt
31id jii^ccfeit , jumac^eii; Sorab. 1. faplatacż, (.:f. płaiic);
Bosn. zakarpiti , z-ikrrippiti , okrippili ; Ross. 3an.iaTiiTb,
3amiiiHTb. aawniiiiBarb , (cf zaczynić): ficci. aan.iamiBaio.
Darmo sypie, kto w miechu nie załata dziury. Poi. Arg.
654. Jużci tak muszę tyra dziurę załatać. Papr. Kot.
L i h, (cf. zatkać). Oni robotnicy załatali a zaprawiali
rozpadliny w ścianach. 1 Leop. 2 Parni 21, 13. — Fig.
Ir. Ciszej! mówię, bo ci gębę pięścią załatam. Teat. 10.
4,28. zatkam, zapchnę. — Ziłatanie actio et opus, ZA-
łiAT.^ , ■Z.'\ŁAWT.\ , y, z., zaprawa łataniem, i łata za-
szyta; bnś 51u6flicti'n , ijluSijcjiitftc, ber glitf; Boh. zaplata.
{disłng zapłata); Cirtrf. saplata ; Garn. sa|ilata; Croat. za-
kerpanye ; B^sn. zak^rpa, prikerpa , knppa ; Ross. sa-
mara , aanjaiKa , 3aqnHKa ; End. n.iart , jocKyni , sa-
niaTa. — g. 'Załafta, 'załawta barwierska, plastr ranę ścią-

gający, cin §cftpfIofłct Dc9 ben Sunbćirjten. Maść ta da-
leko lepiej spoi 1 zj;oi rany, aniżeli inne plastry i zała-
fty barwierskie. Syr. 994. Barwierz mu pół ^cby zała-
wty zaprawił. Gorn, Dw. 206. Pępawa ziele "rany wiel-
kie haftuje, spaja i leczy, lepiej daleko, aniżeli łazie-
bnice albo barwierskie załawty i dratwy, bez uprzykrze-
nia rannego, i bez bólu. Syr. 513.

ZALATUJE . ob. Zalecieć.

ZAŁ.\TW1C cz. dok. , Załatwiać niedok , łatwiejszym uczy-
nić, ulżyć; gdeiiŁtening ucrfc^affen , erlciitern. — g. Za-
łatwić interes, rzecz, sprawunek, ułatwiwszy zakończyć,
zMgodzić, dotrzeć, dobić; einc 3a'^e b^cnbijen, jur 6nb«
fi^virt bringcn. Już pożegnam panią, bo potrzeba ten in-
teres załatwić. Teal. 15. c, 54.

ZAŁ.AWIAĆ, ob. Załowić. 'ZAŁAWTA , oh. Załata, załatać
ZAŁAZIĆ, ob. Zaleźć.

ZAL.ĄZEK, żka, m , zdrhn. rzeczwn. zaląg , zalęgły zaród,
ref. nalęże); Srut, gotuś pr. et fig. Ir. — ' In specie:
Zalążek, zaległy zaród jaja, w jajku: Ro.<s. sapojbliut ,
3apo4i 85 afiat. Gniazdo dla kury za piecem nie do-
bre , że nierówne ciepło pieca wielu 'zaparstków, t. i.
martwych zalążków, być może przyczyną. Kluk. Zw. 2,
110 Haur. Sk. 119. Kury, wyniósłszy zalążki jaj za-
wartych , nowe już urosnąć nie mogą. Kluk. Zw. 2, 99.
(Na obrazie) z niezgrabnych zalążków kształtna postać
składnie Zmysłem i chęciami władnie. Nar. Dz. 1, 26.
rysów , zarysów . początków.

ZALAZŁY, ob. Zaleźć. ŻALE, ob. Żal. ŻALĘ się, ob. Ża-
lić się.

ZAŁEB, łba, ł/i., mi:;no chaita. Ri/d. JA-ir. SJainc eineS 3r;:ib»
^mibeś. — §. Zateb, Z.\ŁEBEK, bku , m., ZAŁEBKI
plur.. chodzenie za łby, porywanie za łeb, za włosy,
bijatyka, bitwa, zatargi, zaciągi; Sopfjnufen , Sopfrnitfen,
SRautcreij, Scbldcjere!? ; Boh. lom ( cf. "łamać się z kim),
pranice, (cf. 'prać = bić); Yiiid. pi|)anje, boi, ardria,
rafiika , prepir , pipenga, karka ; Ross. BO.TOCSHKa , bo-
McaiioiKa (cf włosy), 4paKa, (cf drzeć). Między nie-
przyjaciół uciekając , mieli zawsze turnieje i załby goto-
we. Tward WA 41. W załebku prywatnym, kto guz
na sobie odniesie , len go w zysku swesjo pojedynku
sam i nosi. Smoir. Ex. 27. Polacy o zadanie niepra-
wdy, nie załeljkiem tylko, też i żelazem czynić zwykli.
Krom. 25. Sławny po wszystkich karczmach niezrówna-
' ny męstwem . 1 nie jednym z chłopami w załebki zwy-
cięstwem. Weg. Org. 9. KuHów co dla uciechy ludzie
swojej mają. Trakowie do załebków pijąc zażywają. Lib.
Hor. 52. Tumulty częste W izbach sądowych czynią i
załebki gęste. Siar. Vot. Ę i b. Chłopcy bezpiecznie z
Kupidem stroili to bitwy Zartowne, to załebki , to chyb-
kie gonitwy; Zimor. Siei. 225.

ZALECAĆ , ZALECALNY, ZALECANKA , oh. Zalecić.

ZAŁECHTAĆ , f. załechce cz. dok., Załechtywać częstL, za-
łecbluje /)/•., zacząć łechtać, łechtaniem nadwerężyć , za-
szkodzić : Ross. aameKOTatb, anfangen ju fiiclii , ner*
ti|;cln , jn Sc^anbcn figcln.

ZALECIĆ, ZALET.NIG cz. dok., letnim uczynić, nieco zle-

800

ZALECIĆ - ZALECANKA.

ZALECAŁ NY - ZALECANEK.

cić , zletnić ; ciii lucnifl laii mo^icit , ycrfc^lagcn lafff" .
irariiiEii.
ZALECIĆ fi. dok., Zalecać niedok. , zalety wystawiając po-
lecić , zarekomenilować , zjednać łaskę komu , zachwa-
lić; 60/1. pomućeti , (cl. poruczyć) ; Dul. prcporucsili ;
Croat preporucham , preporurliili ; Ross. pChOMeH40BaTb,

04o6paTL , antmfcblfii , cmpfciilcii , niiprcifcn , nnrufimen.
W ZHiccaniu potrzeba, aby ci, których ralecają , tako-
wymi byli, za jakowe je być zalecają. Cii. Post. 164.
Palrz z pilnością , jakiego zalecasz człowieka , byś się
wsl\du za cudze winy nie nabawił -, mylim się, mniej
godnego czasem zalecając. Mon. 75, 510. Zalecaj ostro-
żnie każdego , wiedząc człeka być odmiennego. Cn Ad.
1297 Nie osoba, by też była najświętsza, prawdę,
ale prawda osobę, by też była najwzgardzeńsza , zaleca.
Żai-n. Fost. 132 b. Ewangelista ś. Annę zaleca, na-
przód od familii i domu jej , k temu od darów bożych,
nadto jeszcze od stateczności stanu jej. Żurn. Post. 55.
Chrystus J:ina ś. od stateczności zalecał Biai. Post. 59.
Z;«leca pan Jana ś. od skromności żywota jego wielkiej.
Żarn. Post. 12 A. Tobie, uważny czytelniku, nie zale-
cam , ale ()olerarii skończoną robotę moje. Diai Sroni.
786. (nie lak zachwalam , jak się z nią wpraszam). Pa-
leslyni, ziemia wychwalona, gdy sam bóg onę dla wiel-
kiej obfitości i urodzajów , często w piśmie ś. chwalił i
zalecał. Jer. Zbr. 2, 7. Imem go jej więcej zalecała,
tym bardziej nim , ganjąc go przede mną , gardziła. P.
heban. Oli 1, 115. Życzy sobie tego mieisca , i mnie
prosił, abym go zalecił. Boh. Kom. 4, 117. Jakem po-
słyszał , że mi innego zięcia zaleea , wolałem nic nie
mówić. ib. 4, 128, (cf. stręczyć , nastręczać). Prosta
jest mowa prawdy, nie potrzebuje wielkich 'zalotów i
wywodów, sama się zaleca i okazuje każdemu. Gil. Post.
99 b. (cnota sama się chwali, cf, dobremu piwu nie
potrzeba wiechy). Biiiłoj-łowa milcząca , zaleceńszą i
milszą bywa ludziom. Peir. Ek. 102. wzięlszą, ma wię-
kszą zaletę; tft tlicbr cmufoWcn , ]fa.\ mcbr SecfaH. Zale-
canie, zalecanie attio , zarekomendowanie, zachwala-
nie, tai 31iicmrffblfii , (Smpffftlrn, Jlnprcifcn ; zalecenie,
•ZALECANKA, 'ZALECANKI. -ZALECINY opus. effeHus.
bic Cmrifliluiui ; i to co ko^o zaleca, zaleta, z.'lely,
aWti Wili cimiii jiir (Jmpfcbluiig Mnit , wai ibii cmpfiftlL
Zalecania godny, cummendnlnHt. Cn. Tli. 1574. Cllipft()'
liniilSiiifirbig. Jan ś powinien być u nas wielkiego za-
lecenia, tiioł. Post 59. (wielkiej zalety, wziętośei, czci,
wii lliienia ). \Vziawszv zalecenie od króla do Klemensa
VII, wyjechał do Hz\nlu. Steb 2, ICG, (ob niżej: zale-
caliiy list I. Oszhichcając swe życie ennlliwemi i spra-
wiediiwemi ucz\nki, u wszech ludzi miłość i zalecenie
mieli. 1 f.edp 5 Maih. 5. ' Ludzie w Niemczfch trafią
łacno to wszystko co obaczą , m;iją wielkie zalecenie w
rzemiosł.icb suk"ach, płótnach. Boter. 80. (sławę, ohwa-
łel. Jakiej sie kary |ioi<z yłiipcze za te cjyiiy, Które-
mić sł.iwa d-je wieczne zalcriny. Hardi l.iik 148. Po-
seł Tatarski nie niiał w .<»ej legacyi , jedno zalec.Miki.
Gorn. [tw. 155 r kuiii|ilinierita ). Ilubry chrz^ ścianin ,
bliźniemu woli 'usługować , a ku niemu miłość oświad-

czać uczynnością , a niżeli długiemi obietnicami i zale-
cankami go bawić. (jil. Post. 100. (ofertami, kompli-
menlami , ceremoniami). Kto sobie dawa piosnki śpie-
wać, zalecanki stroić; ten bywa odwiedziony od wese-
lenia się w Chrystusie panu. Oil. Pott. 12. (pochlebstwa).
Zalecający, 'ZALECAL.NY, rekomendacyjny; Croot pre-
porijchni^, Rost. npenopyiiiTCJbHbiii, fttnpff^lungś ■■, empff^--
lcnt>. Odesłano mi list z ilccaluy osoby mojej , kiedym
jechał do Jeruzalem. Warij. Radź. 534 ; zaletny list. Cn.
Th. 1575; \'ind perporozhnu pilmu ; Eicl. npot^^afl
rpaMiiara , cin Ginpfc^luiifl«i)d)rcif'cn. Dany mu b_\ł pa-
szport, także i list zalecalny do wszystkich stanów cbrze-
ściańskich. Warg. liadi pr. Wiadomo Wac Panu , że
list zalecający od kogokolwiek bądź nie powinien vtpły-
wać do tego interesu. Teal. 59, 170. — Zalecić , za-
szczycić, szczycić, zaszczyt czynić, zaszczyt przynosić,
zdobić : cmpfcblfn , c^ren , jicrcn , Gbre nwien , Gjire brim
gen. Żołnierz dobry cieszy się szramą, której na wojnie
dostał, i tym rycerstwo swoje wysławia i zaleca. Dambr.
255. Uważ krew' drogą, kióra cię zaszczyca, Z jakie-
go ojca , z jakiej jesteś matki , Jaki cię 'wychów przed
światem *zalica. Kniaź. Poez. 1, 26. Z drzewa, które
dobre jabłka rodzi , ziemia , która ono drzewo uchowa ,
zalecenie ma. Sk. Zi/w. i, 15 zaleie, zaszczyt; ffiili'
pfcbliiug, iob. Gfirc, SJiilim, frci^, ^ietit. — Zafccać >i.-
chwalić się , przechwalać się, cheł[>ić się; )"tib fclbjł ril!

men, Icben, prcifen , prabirti. Podłego to serca łwyczjj ,
zalecać siebie samego, i to sobie pizypisywać , do cze-
go się nie poczuwa. Bih. hom. 4, 267. — Zalecam się,
popisuję sie. Cn Th. 1574, cf zakazuję się, fid) ani-
jeit^ncn, (id; l)cr»i>rt()iin. — Simihti-r : Białegłowy zbsikami
się zalecą do ludzi. Gost. (Jor. 1.30. szukają zalety u lu-
dzi , starają się podobać, cf kokietować. — j). Zalecać
się bialejg^owie , lioneste , małżeństwa żądać Cn. Th.
1574. starać się o nią, cf zalolować, fiiifr t)i( (Eour ma<
$cn, urn fie frcicn. Zygmunt Au,;ust rychło po pogrje-
bie małżiinki pierwszi^j Elżbiety, począł się swatać i za-
lecać Barbarze Radziw iłów nie Ulryjk. 747. D/iś się za-
leca ten, a drugi żeni. Jnbf. buk P 4 h. Co się ra-
dzi zalec;iją, nie radzi się ożeniaja /ii/s. .4*/ 8, (Sorab.'
I.lubiżżu; cf. lubuję, cf. cholfwy smalić, if służyć da-
mie, cf. iiiiiizgać sięl. Gospodarz miał *dziewkc, (yiko
jedno dziecię, D>abeł jej się zaleca, ociec nie od If-go,
Matka jej przygłaskuc. podle mego sad/a. Jik własne-
mu synowi na wsz\stkiem ugadza. Pujir. A'"/ .V 2 Za-
lecanie przed małżeństwem, zaloty, zalety. zinawMnie
panny, ofjiiin firoroium Cn. Tit. 1574 . ZALECANEK,
nku ,■»»:., ZALECANKA . i, 2 ptur. ZALECANKI Dat
grcicn uin eine , tai Cpur 3)ifld)(n, (cf frjjowame. fryjer-
stwo) Nie bronił im ihiłośii 1 inszych zali-r»iii k usze-
lecznych. Peir Pol. 90. ob Gamra. łwo , Słiiblfni^. Ty
z takowa zalecanką Na fulwarek , bi> kui h.ir< k. hnfi.
Pfćz. 5, 51") z takiein oświadrzenicm ihi/i.śi i , i l.tliun
un.iz^iein . mit eincr foltbcn ^irbcerrllńning. Dkść i\<li za-
lecanek Mośn P e Trat 18 t, 4.". W.ecj siii.- ka-
ziły jedno '■łów ku skłoiwc , jeden najmiiii-j>zy znak ludz-
kości takowej białogłowy »»iy, mi 'najwi^isze 'zalectan-

z A LECI CI EL - ZALECIEĆ.

ZALECINY - ZALEDZ.

801

ki, najznaczniejszy 'pokaz /aski drugiej. Gorn. Dw. 251.
deklaracje miłn-ści , umizgi. — §. Zalepid komu , zadać
mu zlecenie, zlecić mu; ctncm eincn Sluftraij gckii, ilim
auftrnflcn, ibm ciiiin'cl>lcii , anempiel/ien. Jegomość mnie zale-
cił, ahym Wac Panu powiedział wyraźnie, ze chce, żebyś
ten dokument pilnie roztrząsnal. Teat. 59, 28. My król
wraz z stanami zalecamy wszystkim magistratom, aby....
Bndlk. — AUter: Zalecamy nasze królewskie pozdro-
wienie. Bndtk. zasyłamy, oświadczamy, cntl'ict|'Cll un(ertl
©riip. ZALECICIEL, a, w. 'ZALECACZ , który zaleca
kogo drugiemu. Wtod. Cn. Th. 1574. ber ©iiipfclilcr , Slii'
empfelłler ; (Croul. preporuciiitel). W zalecaniu potrzeba,
aby Cl klórycli zaleoają, takowymi byli , za jakowe je
być zalecają, aby tak uczynności z miłości nie oddali z
sromolą zalecacznwi swojemu , 'gdzieby się inak.szymi
być okazali. CU. Fost. 1G4. — W rodź. icńsk. ZALE-
CICIELKA. i , polecicielka, commendatrix. Mącz. bte 6mp'
fiblcriiiii; C:oat. preporuchilelicza.
Z.4LECIEĆ , zaleciał, zalecieli, /. zaleci, zalecę cz. dok.,
Z.dalać niedok.. Zalatywać czejlL, 'Zalatować, zalatuje
conlin. \ Boh. zaleteli; Sorab. 1. falceżicź; Carn. salejl3-
vam ; Vind. saleteli ; (Croat. zaletóvamsze ; Bom. zalele-
tise cum impetu involare ; Slav. zalelilise, isterkali = wy-
ciec , wycieczkę czynić, wybiedz) ; Hag. zaleijelli; Ross.
sajeitTb , sajieiarb: załatam gdzie, iwlando pro ad pro-
vehor. Cn. Th. 1574-. latając się zapuścić, bi^ luo^iii itiog-
Piegcit, lueit iDfgjliPijeii. Sępowie do smrodliwych trupów
zalalyw.iją. Buk. Cliodk. 20. Sokół z wielkiej popędli-
wości tak daleko za ptakiem zalała, ze się *więc do pa-
na nie wraca. Cresc. 619. (unosi). Krogulec, gdy mu
się tęskniło u pana, chcąc 'zasię wolność mieć, zale-
ciał od niego. Eiop. 89. (odleciał, wyleciał, poleciał da-
leko). — Fig. Rozprószeni po ziemi az tu zalatują, I
w ostatniej rozsypce tu próżni wędrują. Pizyb. Mili. 88.
(aź tu się chronią , zaciekają). Turcy jak nienasyceni
jastrzębowie na obłów , ustawicznie po chrześciańskich
zalatują krainach. Tr. zapędzają się, zabiegają, zacieka-
ją , In§ irobin ^cninifłreiffi:. Kula ai tu zaleciała. Ld. fic
ift hii \}kxbex ocpogcn gcfommcn. — g. Zalecieć, lataniem
ubicdz, wyprzedzić; iibcrflicgen, im glifgcn ilbertrcffeii , ju>
Dorfpinnicn. Drugi nad xięgami 'rzkomo przepieruje, Chce
sokoły zalecieć, więc rozum szyehtuje. Rej. Wiz. 90.
(wyżej się wzbić, celować). Puszcza ptaka, który Ru-
bikona rączego zalatuje z góry. P. Kchan. Orl. i, 197.
— g. Zalecieć kogo, lotem zastąpić mu; cinem in ben
Sffieg flicgcn , ibm cntgegcn gcflogen fcmmcn. Ptastwa gę-
ste w koło Zabtują go, to w bok, to w czoło. P. Kchan.
Jer. 429. — §. Zalecieć na kogo, lotem natrafić, na-
paść ; auf eincn (jitifliegen , ^tiitreffen pr. et pg. tr. Choć
na cię ledwo promyczek załata , Wiem źeć me szczę-
ście zawisnym nie zrobi. Zub. 12, 119. Nar. — Zale-
cieć kogo, o powietrzu, trafić kogo, zawiać go; ciiiftl
treffeii , ontPf^en. Wszyscyby raczej gardła dali , niżeliby
pana im wdzięcznego miał z jakiej strony i zły proch
zalecić. Rej. Zw. 46. id. Weresz. Reg. 57. — Załata
mię co, wonią, smród, głos. Cn. Th. 1374. zawiewa
mię, daje mi się czuć, słyszeć; tpeffł mi(^ an , Id^t fl(6

Sttmnik Uniet9 myi. S. Tom TI.

fpiircn. Kwiatek piękny mała rzecz, choć stoi z daleka,
Nie widać go, a wonność zaleci człowieka. Rej. Wii.
112 6; (dising. zaleci , zaleca kogo, co). Trucitna by-
ła lak jadowita , źe kogo najmniej zaleci,ił;i , umarł. Riel.
415. Zaleciało lekarstwo Tyberyuszowe Kaliunlc ; obo-
luit Ttberius antidotum. Cn. Th. 1574. Zaleciał mie od
ciebie czosnek, zakurzyłeś mi czosnkiem, ib. Zmiata od
niego . pachnie, wydaje wonność; er riec^t , fcuftet, giebt
eincn ®cnit^. Poczciwy człowiek staraćhy się miał, aby
co najpiękniejsze perfumy od niego załatały cnot a po-
czcziwycłi sfjraw jego. Rej. Zw 91 h. "Ano co dalej
tym ci piękniejsze wonności a rozkoszy załatają od nie-
go. Rej. Post. G g i. — Aliter : Załata mię , abo za-
leciało mię coś o samovłładzl«ie ; esl nonnullus odór dic-
lotiirae. Cn. Th 102S. d.iło mi się słyszcc, doszło mnie,
tś ift mir ju Cljreit gffommrn. Zal.ita go ten zamysł. Tr.
dochodzi go , er bcfonimt 9Binb bnaon.

ZALECLNY , ZALECA.^Kł , ob. Z.dccć

'ZAŁĘCZNY , n p. l^wcarze , osepni , pachtowie , załe-

czni Vol. Leg. 5, 557; 'filenczni. Vot Leg. 3.589;

'faleeziii. ib. 2, 989. może załęczni, od załączenia swo-
ich owiec do pańskich, cf. Germ. 3}?cngefci;ćifcr , ob. Pań-
slowy.

ZALECZYĆ cz. dok. , Zalekować , Zaleczać niedok. , lecząc
zagoić, jubcilen, Jlicuriren. Zaleczywszy ranę. zostaje
blizna na znak rany. Zyyr. Gon. 450 — Zaleczyć , za-
iekować kogo na śmieić, 511 5obe ciirirrn. Rndik^

ZALEDWIE flrfr., ledwie , z Irudncścią Cn. Th. 554. fntim,
mit fiOtb , mit SKii^łe. Krakus długo wzbraniał się xię-
stwa ; wszakże prośbami i przyn.igleniem a miłością oj-
cz\zny zniewolony, zaledwie upiekę Rzpllej przyjmuje.
Krom. 55 ; landem.

ZALEDZ, ZALEGNĄĆ, zaleił. /-. zalegnie, zalęże, zale-
gnę, zalcgę med. jedntl , Zalegać nieilok , (cf. zalądz, za-
lęgać); Boh. zaltdinauli , załiżjm per sornnium opprimere,
zalehnauti obstrid , zaiełdy ohstjvctus; Cain. salęgsrn re-
condo ; Rofs. 3aje>Jb , 3a.ieraTb, cieitca, cjeraibca, aa-
BaJHTbcn; § Ij zaledz co. kładąc sie leżeć, z<stapić co
do miejsca, zająi< ; fid) ^inlrgnib niiSfiiflcn , ciniicbmen, bt'
beifcn. Już Podola żyzne niwy Cliiniiiniiki lioiily z.de-
gał, Już głos matek przeraźliwy W smiiln\ch się skałach
rozlegał. Nieme. P. P. 152. Zaledz, zavialić; '.u'!! ffilien,
au^fiiUen biir^ ^infnllcn, i^iiifturjni. Tysiącem trupa zale-
gli ulice. Przestr. 47. Tak na śrniire Trojanie , jak i
Grecy biegli , I pole znileszanemi lrii|iami zalegli. Dmoch.
U. 108. Trudno wąlpić, że taka Jowisza jest wola, By
Grecy sprośnie trupem te zalegli [/i.la. ib. 2, 41. —
Aliler : Zalegać pole < zalegać się, zależeć się, próżno
miejsce zastąpić, leżąc gniiśnief* , zasiedzieć się oilf bei
Sfiren^aul licgen , fnutlcnsfii. MnśI jego była , jeszcze choć
i na starość, nie zalegać pola, Otrzeć się o mury Kon-
, stantynopola. Gr«<h. W'. 542 Rly mając takich nieprzy-
jaciół, pola nie zalegajmy, przyuczajmy się do zbroi na
wojnę z mmi. SA. Kuz 77 b, (cf domator, domak , łe-
gart, piecuch, gniazdosz ). — §. Zwiedz mary. zaledz
w grobie < poledz , umrzeć; nuf X<\t 3?abre foinmen , aiif<
geba^irl merbcn , inź ®rab ju licgen fommeii , fii^ auf bit

101

802 ZALEGŁOŚĆ-Z A LĘKLIWY. ZALĘK-ZALETA.

Sn^re legcn , fl^ in^ ®raD Icgcn, fłerDcn, obfiJeiBcn. Co- Zebr. Oto. 295; (comternatut titnor). Ten, klóretjo me-

kolwiek nie jest ciałem, nie zalęże mary. Zab. 9, 59. zmieszanym, niezalęknionym zowiemy, mało i rzadko się

Zabł. Abraham umarł, i zalegli w grobie prorocy, co kiedy zmiesza i zatrwoży, me zaś nigdy. Pilcli. Sen. liti.

tu niet;dy żyjąc lrivaii. Odym. bw. N n i b. Ustąp' na 2, 584-. Zaięktiienie , 'ZALĘK, u, m , n. p. Cycero

stronę prywato przeklęta , A w nieszczęśliwym zaiąż pier- sam o sobie twierdzi , iż mu sie i razu nic zdarzyło ,

wej grobie, Niż.... .irciiel. ded. — Zaledz czyje mary, aby mówiąc publicznie z razu jakowego zalęknienia me

czyją głowę ■ zastąpić jego śmierć , umrzeć za niego , uczuł. Mon. 72, 262. Teleinak nieżny bez zalęku. Jabł.

umrzeć przed nim,' uprzedzając go; ftiltt jcman6e^ Pcrkn, Tel. 286.

fciiic Sa^te eiiineĘmien. Niechaj ja twoje mary śmiertelne ZALEKOWAC , ob. Zaleczyć.

zalege , Niżli się z tobą tak prędko rozprzęge. Ziinor. ZALENIC się zaimk. dok., Zalenieć nijak.; Ross. saiCHBTb-

Siil. 135. Dla czeg')in twej nie zaległ głowy nieszczę- ca; stać się leniwym, zależałyo), zgnuśniałym, zagnu-

śliwy? Zbll. Lnm. a 7>. — § Ogótińej: Zaledz, zastąpić śnieć, opuszczać się, faul uiib trdflC roerbfn. Deses , xa-

miejsce , zająć, zasiedzieć, zatkać, zahamować, przejąć leniały. Urs. dr. l62. Zawsze ciice więcej, co ma,

miejsce, droga, być na przeszkodzie; ben ^\iĄ etiinel^" lekko ceni. Lub wierzga w szczęściu, albo się zaleni.

men, '.'orlieticn , im 2BeflC Mii^n, ben UScg ocrfperrcn , Zab. li, 100. Nar.

Bcrpopfcn. Gdjby matka rodząc umarła, potrzeba jej ZALEP.\ , y, z. rzecz do zlepiania służąca, iDomit man

bok IcAy otworzyć, bo piawy bok nie jest tak 'go- oetficbt. — Zalepa w piecu hurianym, babka, zawora oNo-

dny ani tak wulny. dla zaleienia wątrób)', kędyby dzie- ru, ber ©(^lupfrein be^m (adjiirlo^e im Ijobcn Ofcn. Budik.

cię wyjąć. Simn. 465. Uszom ta woda pomaga, gdy ZALEPIĆ, /'.zalepi cz. dok, Zalepiać nieduk.-, Boh. żule -

w nich ropa, oslrupienie , zależenie abo głucbość z peł- pili', zalepowati; Vind. sakapati . safmoliti ; Rag. zalje-

ności jakiej sie znajduje. 811x1. SM. 22i; (surdtum op- pili, zaljepglivati ; /iois. aajtniiTb, ■ósniamib; Eccl. 3-dit-

plelio). Alpów szlak zaległy nieprzebyte góry. Bardz. ii.iaio ; lepąc zakryć, zatkać, zapchać, zasm-iniwać , za-

Luk. 32. (zamknęły, zaparły, zawarły, zawaliły). Droga, kleić, zaklajstrować ; oerflcbcn , juficben , beflfben , oerftDP"

lasów gęstością, gór wysokich przykrością 1 wąwozów fen. Zalepiam co, clauda for amen , rimum aryilln , luto,

ciasnością zaległa i zawalona. Stryjk. 651. Było tam glutino cera Cn. Tn. 1374. Zalepianie, zalepienie;

żywności dosyć , ale na»zym zalegli od niej Węgrzy, i Hoss. sajtnita, zalepka. — |. Zalepiać co gdzie , lepiąc

me dopuszczali żywności wieść do nich. Biel. 416, (cf. przykleić; moitin onlcimcn , onfitbcn. Strzyżenie włosów

zaskoczyć komu od czego; Eicl. ^.uei|iH , aajeraio za- przy chrzcie, i zalepianie ich w wosk. Sak. Pertp. 2. ZA-

sadz.im się w zasadzce, cf. 'załoga). — Similit. Tę- ZALEPIACZ , ZALEIMCIEL , a, m. . len co zdepia , ber

suiiość cala gło.vę mi zale.^la. Karp. 1, 42, zajęła, l)at Seficber, Jlnfleber. W rodź. żeńsk. ZALEPICIELKA , i.

mir ben ganicit Sopf einijoiiommen. — g. 2) Zaledz , nie ZAŁEPKI , ZEŁEBkI , 06. Załeb , załebka. — ZAŁEPTAĆ,

przestać leżeć, zostać na miejscu, zostać nazad; liegcn ob. Łeptać , chłeptać.

blciben. jurucf bleiben , aiii^bleibcn, ritrffłnnbig blcibcn. Ko- ZALESIE, ia, n., locus irans silnam. Cn. Tk. 1574. r/ 1591.
raisya ma się starać o odebranie wszelkie h zaległych po- miejsce za lasera. Wiod. Ort i)bcv ©egcnb liinm bcm fBflb
datków. Ijaz. Nar. 1, 195. (niedoszłych, niedoborów, be. Z.\LEbMC es. djk., zagaić w las, w las zapiiścić.
06. Ziległość). — g. Zaledz, leżeniem zbyt d/ujriem ze- zadrewnić, zadrzewnić, malbig milt^en ; ZAl.ES.MEC ni-
psuciii podpaść, zależeć się; )l(f) ocriieflen, burif^ Ciegcn jak., stać się lasem, malbij rotrbCM. Z.ALEŚ.W, a, e, za
alt unD fil)aPb'iif njcrbcn. Zdegły towar > zależały , Ross. lasem będący, (('"'T bem i!Balt>c befinblid). ZALESZCZY-
aaJCHCE , 3UBa.ib. ZALEGŁOŚĆ, śri , z., to co się za- KI, yk, ptur., miasto w Pokuciu nad *Niestrem. Dykę.
icijło, zdeżiło, rzecz zaległa; baJi fiiegengebliebne, Si^en- Geogr. 3 207, 92ame ciiier Slabt. Adj. (ZALESZCZYCKI 2],
flebliebcne. Ziele to sapkę 1 zaległości w głowie, co in- 'Z.ALESCZYKOWSKI , a, ie, od Zaleszczyk,
ni 'rymą zowią, leczy. Syr. 402, (cf. zatkanie, zapcha- *ZAŁESZ.SY, a, e, — ie adv, łgarski , kłamliwy, liigenbaft.
nie, cf. wozgrza , wozgrzywuść). — Zaległość, zaległa Anioł, który wystąpił przez podniesienie pychy swojej,
nale/.ytość, suma; eine rfitfftanbige (snmmc, ein iRńrfPaiib, był wnet wytrącon z onego miejsca ś*iclego, które w
Scmnncnt. — § Zalejiłość towaru, uszkodzenie z dłu- sobie nic niewiernego a załesznego zadzierżeć nie mo-
giego leżenia; t>ai licft Sorliegen, bie Siljabbaftigffit »on ju gło Rej. Post. J 7, sed cf. 'fałeszny • fałszywy,
langem 8iegen. ZALĘGN/\C , ZALĘGŁY, ob. Zalądz. ZALETA, •ZALOTA, a, m., "ZALOT, u, m. {di'slny z.loJ,
ZALEJĘ, ob. Zalać. od zalecieć); Zaletka . Zalotka , i, i., tdrbu.; zalecanie,
ZALĘK.N.'^C się zaimk. jednll. . zacząć się lękać, przcstra- zalecenie, zac!nvalr'nie , zaszczycenie, i to co ko,'o za-
szyć się; von SĄretfen befallcii irerben , erit^rerfen , von lecą, zaszczyca; baiS ftmpfcbini , bie ©mpiiblung , tni Cm»
Ouri^t befallcn werben. Jak się zalęknę, to mi słów do felilenbc , liat jemanb fi'ir fld) bat; {Vind perporozhenje ;
exkuzy braknie. Teat 6. 6 , 7. Takiem się zaląkł , że Rumi. [)ri(ioruka 1, Zdela. 'zabita , "zalot, zalecanie, za-
nie wiem, co mu powiedzieć, tb. 9. b, 18. Zalękmo- chwalenie; baiS Jlnemprcblfn, (Irapffblfn. bie Gmpffblnug ,
ny. zalękły, erfd^rprfen. Żadnej zalękłej postaci nie dają. Mi Jllipreifen. Prosta jest mowa prawdy, nie potrzebuje
Lecz swobodnemi poczną mówić słowy. Chi-ośe. Fart. 9. wielkich zalotów i wywodów, sama się zaleca i okaiu-
Żebr. Ou). 41. Zalękły, zalękniony, ZALĘKLIWY, podle- je każdemu Gil. ftit. 99 b. 1'iłata zaloty nic pożytku,
gający zalęknieniu ; f(^rC(f|om , futc^tiam. Strach zalękliwy. którego szukał , me uczyniły. Żarn. Post. 5, 780. Za-

(

ZALETA.

ZALETNICA - ZALETNY.

803

lely niedojrza/ego wieku z występku i 'niezboiności szu-
kać zaczął. 6tein. Cyc. ol-ł. — ^. To po kogo zaleca ,
przymiot zalotny, cliwalebny, ozdoba , zaszczyt , zasfuga ,
talent; cmai (EmpU'|ileitt)eś , GBrcDriiigeiibca , (Jbre, 3'fri)c ,
SJcrDicnft, SIJetileii , 'iakiitc. Checi pisarza najczystsze
były, 1 do tej jednej przyznaje się zalety. Nieme. I\ P.
pr. Co w niższych jest podłością , to w wyższych za-
letą, l'rzewinienie zasługą, nałóg etykietą. Zubl. Ainf. 7.
Moliera początkowe komedye nie mają lej zrdety , na
którą pożniej>ze zasłużyły. Teat. 34. b, f i j. ( te^ war-
tości, klasyczności , wzorowościj. Czytałem Wac Pana
komeiljjki ; przyznaję im wielką zaletę ; są w nich nie-
które me złe kawałki. Teat. 34 b, b ij. (że w nich wie-
le bardzo dobrego, zaletnego, chwały godnego). Domek
railuchny, fajerwerki kosztowne, kucharz dobry, winko
stare wyśmienite, wszystko to osobistej mnie zalety nie
dodaje. Teal. 5. <;, 17. wartości, godności, zacności;
pctfóiiliifcen ffiert^ , S8urbe. Skromność ta przyczynia Wac
Panu zalety. Teat. ó. b , 39 Powszechniejsza jest we
płci niewieściej ta wada. Wychowanie ich z zalet pozor-
nych się składa. Nieme. P, P. 19. z blikter, błyskot , po-
wierzchowny'h talentów , z powierzchowności ; (Ąfiiidarc
Jalciiic, cmpiililenDcś Sleugcre, gIdlI5en^c 2Iiipcn|citc. — Z dę-
ta, zaszczyt, ozdoba; (El;rc, iSllIim, iiut)i. Pompejuszowa
głowa , z której Bzym swoje miał zaloty. Chroic. Luk.
209. Czas ostry zimnemi lody Florę pozbawił z swojej
zalety. Zab. ii. 556. — Zaleta, szacunek, uszanowa-
nie, poważanie, cześć; JSertbfdin^iiiig , 33ere^rung , ^oij--
fdjii^Ullfl, Nie z .'iiążek dawniej działano , Co dobre miano
w zalecie , 1 lepiej było na świecie. Kras. List. 2 , .50.
Rla żonę piękną z układności , miłą z obyczajów, godną
z urodzenia , kochającą swego męża , pilnującą gospodar-
stw.T, dobrą matkę, dobrą przyjaciółkę , mającą u wszys-
tkich zaletę. Mon. 08, 689. Pomierne i pospolite rzeczy
często fortuna wydaje, wybornym zaś samą rzadkością
jedna zaletę i szacunek. Pilch. Sen. list. 519. Tłumacze-
nie Iliady przez Dmochowskiego , przez wierność i pię-
kność zasługuje na zaletę. Gaz. Nar. i , 226. — 'Zła
zaleta, zła sława, niedobre imię; fein gilter Dillf , Elit
iibltr Sfllf. Pod te dobrodziejstwa oficyaliści , mający złą
zaletę nie podchodzą, baz. Nar. i, 547 b, — g. Za-
leta, zabita, zalecenie się, przypochlebianie ; bilś 35?--
^relieit ftcfa ju cmpfel/Icit , einsufdjiiteic^clii , biiź 6inf4uieid)Eln.
Wzywał Waszą K. M to na chrzciny, to na wesele, to
inszemi wszysikiemi zaloty dochodził od W. K. M. nam
nieszczęsnego przymierza swego. Janusz. Oks:-. K 2 b.
Wolę ciebie, co idziesz z panem bogiem szczerze, nie
temi zalotkami. Opal. Sat. 47. (ceremoniami, cf. *lice-
niiernictwo ). Płochy pasterz wieńczył dziewczynę z za-
lotką. Przyb. An 138. z umizgiem miłosnym, ItcDcInb ,
licb.iligelnt) , Carcffircilb. Deszcz złoty przepadł przez dachy
na zalot dziewczę -y. Zab. 16, 514. (dla umizgania się
z dziewką). — Zaloty, 'zalety, zalecanie przed małżeń-
stwem, zmawianie panny. Ca. Tb. 1474. \sai Courmat^en,
btc (Eout, ^iii Jreien um eine. Zaloty, umizgi, karesy
miłosne; Cicbelii , Siebekij , fitebfiiift- Oczyma, uszyma.
myślą zaloty siroić. Gjtu. Dw. 407. Młodzież tej t)lko

chwyta się nauki. Jak inszych uprzedzsć w zaloty Z młodu
zaraz inszej nie zna cnoty. Hor. 2 , 60. Nie zabłądziłem
ja tu na zaloty, Alem się uczyć, matko, przyszedł cnoty.
Morszt. 15. Zaloty głosem, sianie w deszcz, zwada po
pijanu , rzadko z pożytkiem. Hys. Ad. 82 (miłość do
ucha szepce . cf. szepty miłosnei. Szpetne zaloty staremu.
Pot. Jow. 90. Wojewoda obwiniony był przed królem o
tajemne około żony jego z^doty. Nur. Hsi. 6, 285. Choć
go plagi nieraz duże u mojej żony w pociemku potkały.
Przecie się wraca w zaloty zuchwały Jilil. Ez. 50. — Ona
się maszkarnica ciesząc z swej roboty, Mówi: toć mu
się pewnie obrzydzą zaloty. Banial. G b. Te częstokroć
nieuki , Iż powiem w śmieciach domu porosłe 'betki ,
Na anyżek, na pieski, na podłe zaletki , Stracą wszystko.
Teal. 43. c, li. Wyb., oh. Frvjerstwo . oh. G.imractwo,
SiibIcrcD, Siiblfc^aft. 'Z.^LETMCA . ZALOTNICA, y, i,
Z.4L0'I NICKA, lej , i., kobieta zalotna, przylepna .
przylepka, kokietka, umizgalska. cine (Eofette. Damy w^ tej
stolicy są zalotnice, kartownice , próżniaczki, strojnisie,
zbytnickie. ifiu. 71 , 609. O zalotnieka , o umizgalska ,
wykierowałażąś mie nieszpetnie ! Zubł Dz. 96 Z^lntnica,
co dąży z serca do boju. Juk. Baj 246. 'ZALETNIK ,
ZALOTNIK, a, m.. Zalotniizek, czka, m. , zdrbn. , za-
letnik względem małżeństwa. -C^i. Th. 1574. procus , cilt
SreijerJ (Yind. Inubazh, ke eno fnubj ) ; zalecający się
białej głowie, honeste , małżeństwa żądający, ih. Zalotnik,
sielanka. Zimor. 185. Zalotnik, starający się o żonę.
Haur. Sk. 239. Zaletnik nieuczciwy, 'fryje-z, nierządnik.
Cn. Th. 1574; gamrat, gach ib. 18), Surab. I. lobk,
lubcz, (cf luby) ; Viud lubei, vesuvauz; /?').«.'!_ BO.ioKnTa,
{ob. Włokita , cf włóczyć się z niewiastą) Zac/.ek bez
chęci do nauk, jest by zaletnik bez pieniędzy. Fur. Ow.
/ 2 6. Zaletnik mu-:i mie.^zek mieć otwarty. Gn .Ad. 1298.
Bvł i skąpy, zaletnik łakom*. Warg Wat. 59. *ZALE-
TNOŚC, "zalotność, ZALOTLIWOŚĆ . ś.i , 2. . ZA-
LOTMCTWO , a, «• , skłonność do zalot oddawanie
się zalotom, fryjerstwo , gamraclwo, gacho^two , uniiz-
ganie się ; greserc^ , fitokleg , Sulilereg , ©alaiitcric. Po-
spolita rzecz, iż mie>zają unie grze.ziiośri z nuzwiskiem
galanteryi czyli zalotliwości. Mnn. 76, 42"). Rzailko widzieć
piękną dusze w pięknem ciele, nieniZijarnienie. zalotliwość,
a cza-^ein i rozpusta , z gładkością towarzyszą. Zab. .^i, 69.
Z ilolnictwa i opilstwa pilnują; na czym młiuiy wiek stracili,
na tym tei starość marnie przepędzają. 1'ilrh. Salt. 269.
Jeszcze to dzieje wieków miłych ku wspomnieniu. Gdzie
zalotność i męstwo clięć sła a y łą. żyła Nieme. KióL pr. \.
Wcale to jjst niejiiękny dli tyrh zas?czyt, którzy zalo-
tność i sławę za cel mają. Teat 15, 3. Ich to zalotność
i zdrada mił.i , Tysiąc jej Imldów czyniła. Kniaź. Poez.
3, 1-28. ZALETNY, a, e — ie adi' , p-łen z^lei, godny
zdety, zalecania , z.ichsvalania . cmpfcblUiuj5lDur&iiJ ; Sorab.
i. porucżżenite. Mąż ten, zal-tny d/.ieł wielkirli model.
Zah. 1-1, 411. Kobieta dla samej tylk^i piekni>ś.i zalelna.
Nar. Tac. 2, 36(5. Ciebie o xiążę , nie sam ród zaletny
nad gmin unosi. Zab. 1 1 , 59. Sława zaś ze krwią wie-
cznym ujęta łońcuchem , Niech twe sprawy zablne za-
cnym toczy ruchem. Zah. 9, 9. Swielorz. — §. Zaletny,

•101

804

Z A L E T O W A Ć - ZALEW.

ZALEWAĆ - ZALEŻEĆ.

zaleoalny, zalecający, zachwalający, zaletę dający, 6mpfc^<
lungd ■ ; Croal. preporurlim ; Hiits. npenopy<<iiTC.ifaHU&.
Zdlelny list. Cn. 7k. 1575. S.im się zaleu|i(n ; bo czy
potrzebuję listów zalelnych do was? W. 2 Cnr. 3, 1.
Btht Gd — g. 'Zaleiny, ZALOTNY. ZALOTNICZY, ZA-
LETMCZY, ZALOTLIWY . od zalet czyli raczej zalot
mi/osiijch , ^T^H', Cieb[)aber'. iiebik\) • . Podarek za-
lotny, mifośiiiczy podarek. Uanjp. Xx 1 b. Podarek za-
letny bia/ej yło«ie albo mężczyźnie, phillnim. Cn. Th.
755 , cf. oględziiiny podarek , cin 8iflicźijff(ticnf. Zalelne,
ego, n. , Hu^st. ih. — Zalotny i t. d. uniizs<aNki , przy-
lepny; Hoss. BO.lOKIITilhiri (Iryjt-rski, gamracki , gacliowskij,
gaiant, oerliebt, cufcitifd;, Imijicrifdł ; {/(ois. aajcrHuB, sajo-
itJhlń I) zaleciafy, 2) cliylry, przebiesłyi- Kokietki . są to
zalotne kobietki czyli uiniz:.,'alskie. /l/tin 70, 417, ob. Przylepki.
Nieszczęśliwy, kto pojaf zalotną żonę. Pot. Arg. 2fa.
Wszak Mars zawsze z Wenerą w lidze dożywotnej ,
rtzadko się rodzi mężny, żeby nie zalotny. Pot. Arg.
265. Szpetny żołnierz zgrzybiały, i starzec zalotny. Hul.
Ow. 02. "(szpetne zaloty staremu). Jest troclie zalotny ,
ale to ustanie jak będjie miaf żonę. Te'it. 51. c, 52.
Je.^zczein nic odjał ImMu miłości , nie byłem jeszcze
dotąd zalotny. Zah. ii, oO"). Zaiijt (nie uiniz^ałem się).
Potępił rozoin zalotnicze plony. Zebr. Ow. 200; {nimiot
juienum damnurat amores). Nie mogłażbym być uwiado-
miona o życiu twoim zalotnym? Nieme. Król. 4, 2.j5.
(o amor.Tch, miło.^tkai-li, umizgnch twoich). Brzmi dwór
chlubnej bogini zalemiczym kołem. Każdy swój ukłon
niesie, każdy bije czołem. Ziib. 15, 17. Kniai. Śmiały
Się łąki , k^łialy, lasy, doły, wafy. Przy pieniu skocznym
Dafny zalotnie igrały. Zab. 8, 507. Nir. — Zfbv zafo-
tliwe. Teal. 25, 52. (piękne, powabne). 'ZALETÓWAC,
ZALOTOWAĆ cz nitdok. , z.dotnym być , oddawać się
zalotnictwu, uinizgalstwu , uini/.gać się. (fryjo*aiś, ga-
chować, gamratować) ; carcifireii , Itcbelii , tii^len. Męski
wiek radłi , zalotiije nifodv, Dzieci się bawią fraszkami.
Kniai. Poez. 1 , 75, oh. Zalecać •iie
ZALEW, u, m.. ZALEWA, y. ż, ZALEWEK, wku, »»., 'ZA-
LEWK A, I i . dem., zalewanie, zalanie ; ba-5 lleberijie&en, Sei'
giffcii, ll)i'r(M)i»em.neit. ^.TfifiiDeiiimcii ; ft'M/i. n ip|.iv. cf. napła-
wić, napływ; Hois 3a.iiiBi(a il<:i:l 3a.iiiBa Nie utyskują na
wiosenne rzek szumnycli zalewy. Ni możnych wiatrów pół-
nocnc zasiewy Zuft 10.00. K"inisya o zdewek pól i iJóhr
szlarhei^kich pulami królewskiemi. \'ot. Lei. 5,47, (cf.
wylew). Za|.!wy, inoiidiitiom , robią się zatrzymaną wodą
tamami, dla zabronienia przystępu nieprzy|acielowi. -teik.
hlier. 2, 253, (cf zatopi.'.) — ■•(! WszakŻH^ bo^om fała
zaleAkę , i przyiiołiłaś 'obiatę, liiiin. i'S 57 , 6 , not.,
• przez zalewkę rozumiej wino, którym otiiry polewano,
gdy je palom •; (wyl.-w,ałaś ofiarę rnokra. Hibl. (id., tr.irtf'
Opfer nuiigieBeit, cf. bbacyaj. Palił cał.ipal-nie i "obiato,
i Zalewał zalewkę swoje. Budn. 2 Iteg. 10, 3 e( /■"*.
i''. 4. — §. Zalewka jęczmienia i t. d. ,
rzciniach, bro*arach. ba^ ©iniDJiTiTii. W(.rjód z
jęczmienia tego czy się zda na słód, spróbować,
oraz na odwagę korcem na zalewkę odmierzyć.

Sk.

w go-
miarkę
aniżeli

18. (na małym próbować, lepsza szkodka mi szko-

da). Z jarego żyta lepsza i brańsza bywa gorzałka, trzecią
albo czwartą część do tego na 'zaliwkę dodawszy owsa.
Haur. Ek. 109. — g Zalewek , zalanie czego kruszcern
roztopionym i t. d, i to co tak zalano; baJ iu^it^tn ,
Sergtfgcii , 3iif4intcl5cii , 9}erft^mel5cii , Serfitten, Die '^cp
fdjmdjuiig , SJcrfi^meifang , Hi 3ierfibmoliene , 3Jet(d>iptiBtf .
Doświadczenie pokazało , że zalewek wystrzelanego za-
pału, nie łączy się doskonale z spiżem armaty, tak iź
go moc |>rochu częstokroć w górę wysadza. Jak .Art. 1,
209, — Zalew, zalewek, miejsce zalane, zatopione, lub
do zalania: ein uberfi^iBemmtcr Ort, ^la^ , obcr cin aiiju.
fc^rocmmenbcr , mit aSajfer anjufuflcitbct fU\^; liosi. aajofl.
Trzeba ci wiedzieć, jak głęboko i szeroko być może za-
lewek w stawie , który budować myślisz. Slroj. Stam.
Bób. — 'Haf czyli odnoga marska, w którą wpada
Nismen, nazywa się dotąd zalewem Karońskim. Nir. Hit.
5, 05. wybrzeże, wbrzcże , zatoka; Rofs. sajiiei , ein
gRccrbuftii. ' ZALEWAĆ, ob. Zalać. ZALEWACZ, a ._ m..
który zalewa, ber UbergicBcr, 4)ii'fl'f&fr. ?lii^flt«^iT, \\btv
fdfincmmcr, cf. zatopiciel. SV rudi. ieńtk. ZALEW.aCżKA, i.
ZALEWNY, 3. e, od zalewania , Sliigjug = , .tyinguP • ,
Ubcrt)ii0'; {llom. saiBSiiuri od zalewania czyli zadaszenia
ognia) Zalewna izba , gdzie słód zalewają , bic @if^)'tube
jum GtiradiScii M Wnijc*. Bndtk. — g. Żal^.wny , zale-
wom podlegfy, zalany, zatopiony; Ubcridjiuemmuiigcn nuJ"
gifcft, i"iberfi^i»cmmbar , iibcrit^iuemmt. Mokrych, błotnistych
i zalewnych pastwisk svypada się obawiać. WoliH. 16.

ZALEŻAŁKA. ZALEŻAŁY, ob. Zależeć.

ZAŁĘŻE, a, n.. łą^, zaległe miejsce, itiebrigfr Sitmpfbobcn. Zasko-
czony w ż.".łężu padołowyra od nieprzyjaciół. Faliss. H. 57.

ZALEŹĆ, zalazł, f. zalezie, zalezę c; dok., Ziłazić niedok.;
Cirn. salęsti, salęsam, (salęsa tmidiae , zasadzki); \'md.
salesti , salasiti , sninulniti , seplasiti , sapusiti ; Croat.
zalezujem; Biisn. zalisti , uijesli ii nntra ; Hoss. sajtsTb,
3a.Tt3aTb : łażąc zajść, bi^ •uobintet biiifric((fcii }>r. et fig Ir.
Chociażbym gdzie mizerna zalazła , coż . . . . Chroic. Om.
153. — .Hitcr: Cty moinaż tak niemiłosiernie zaleźć
komu za kołnierz? Teat. 5, 99. doskwierać niu . dopie-
kać, cf. zalać za skórę: cinem jufe^en , if)m aiif bie ^a»t
fommcn , i(nn lunrm maiftn, i()m ciiibfijen. — g. Wri.
»/if(/. neiitr. pass. Zilazłe ciemne drzewne jaskinie, hluk.
Riiśl. 2. 1'20. w ziemię zabułt! , zapadłe, zaklesłe ; in
bic Gttic biiiciit gefiiiifcit. pcrfiiiifcn, ocrictift. — §. Zalazł rów,
dół, przykop, oppteta esl sensiin fossi arena a leniit
ingesta; fo^ia labentibus subinde in imun mar jinibut piano
ex<ieqaala ett; fotsa conuallts . surcrescentibus perpetuo
herbis et fruticibus , tandem erpleta et complanala est. Cn.
Tk. 1374 rów zarósł, zapełnił sio, zasypał się, zjchwaścii
się , zamulił sie ; ber dtrabcit u. f. m. ijł naii; iinb naif^
Dcriilaiiiint, oeifi^uttct, iicr.Diii1)icit , mit Uiiratb btbocft, an>
gffiillt l»i)rDL'il. Z b )jażni ataków nieprzyjacielski .li . trzy-
mają zawsze Tunctańotykowie kanał i staw zalazły błotem.
N Pam 13, 18. Bruk ziemią zalazły. Przetlr. 251.

ZALEŻEĆ, / zależy med dok., Zaleg.ić niedok.; Sorab. i.
zależu , zeleżim corrumpor, obsolrsco; Rost. zaicik . M-
JeraiŁ , (cf zaledz , zalegać, cf. zalądz , zalęgać); g 1)
leżąc opuścić , utracić ; litgenb, fauUetiicnb oerlieren , oorbty

z A L E z A Ł K A.

laffcn, |t4 ciitfl:(ifn Men, ncrlicrtctt, ucifauHnijeii, (ocrMrai'
IłaiifErii;. Po wyjeżJ^io Uyxy z Polski , Jiirosfaw xia/,c
Ruski, nil! cliiał ic^n (ii>gc),|iiego (-/.msu próitio zależeć,
i wyprawił się na Polskę. Slrtfjk. 160, (cf. • zKpać gru-
szki w popiele, cf. zalegać pole, sub verho Zaledz). —
g. Zilezeć się 3'i(m4 ; Bisn z;.lecohise, zalegjłltife ; Rag.
zaloxal(i(e ; Croat. zalesujernse ; Ross. sn.iejKaTbca ; leząc
słabieć, burc^ Iit'i]cti imincr frfjip.ic^cr mcrocii, iii) »a"Iii'(jcit.
Gravi inorbo impliciliis , ciężką i^horoba oi;arni(iny , albo
zależał się w ciężkiej eliorobie. Marz. Król W/ailysław,
gdy był w Przysowic, aby się nie zalegał w chorobie,
jecb:ił do łasa, aby słowika słyszał, i słuchał go do
północy i przeziabf. Biel. Sio. "lol. — Zależeć się, psuć
się leżeniem; bur.-^ Iiiiigj^ fiicgcii acrbf rdcit , miir&c tujiDeti,
tlI0rf4f luerbcil, nilfaalcil. Zdeżały, (cf. zaległy, parfZalodz);
Rois 3a.ie'>Ka.lbiri . sasa.ibłiHS. VVyboriiy clileb z mąki no-
wej żytiiej niczalfż iłi,'i_ niestęchfego zboża. i'//r. 1)20, Za-
leżała rzecz > ZALEŻ \ŁK.\, i, i., Bndlk , (cf zale-
głość]; l{)ss. 3a,ie-.Kb, 3a3a,ib, etiurta Serle^ctc^ , acrlcijonc
SSiare. — §. 2) Zdeżeć się, zal'"^:ić się = gnuśmeć od
leżenia , od próżnowania : BOtt gicijcil iinb 33amit;fl,utctil
faul iiiib trd.jc lUErben, ciii Sarcii^.iuter rocrbcii. Zadał
Władysław Krzyżaków o pomoc na Turka: ale już się
byli Krzyżacy w domu zależeli , i na rozkoszy i zbytki
wszelkie udali; przetoż im ciężko byfo jechać. D el. 530.
Nie dał się im zalegać w próżnow:iniu. Siar. Dw. 40.
Zęby się wszyscy nie zalegali *doma , powinni co rok
przy szlachcie na ś. Wojciech przed swoim sie woje-
wodą popisownć , a na ś. Marcin wychodzić na pole, a
drudzy schodzić. Star. Pob. C. Już rok minął, jakośmy
zależawszy się nieprzyjaciela nie widziidi. Baz. Sk. 549.
Naród ten , który się zależał w długim pokoju , miał
następnie dwóch królów wujcnnych A'. Pam. Ił, i 69.
Wojsko długiem zdeżeniein nikczemne i zniewieściałe.
Stnjjk. 055 Zależały, oh diulunimn situin et quieem
iners . sefjiiis. Cn. Th. 1375. biiri^ Siircntniitcni fnul iiub
tróije gcmorbcn. — Ludzie ci , ze zfcj konslyiucyi , ydy
ciała ich są olyłe , zależ iłe i nikczemne , mało też mogą
w obronie miast. Boler. 90. ociężałe , lejbowate ; Mjmcr-
fdfltij, imbe^plfeit. — §. 5) Zależy albo zalega co na kim,
na czym = zawisło , zasadza się ; Bnh zairźeti , zależj ;
Slov. zależi netcn na nem : Bosa. cocTonrb, coctok). ("f
ostać, zostać); ErcI. 3aj(H;ini cie iia Miit, UHimiif berU'
(ten, \\i) griinbcii, fiipcii, barnuf anfommai, bnooii abjjaiiijcn.
Ani na tej mowie n.idziej.i nasza zalegi, ani na iisiliio-
śi'i tych, którzy cię za Lii;aryu-zem błag;ją. Siem Cyc.
528. Nie na słowach zalega wiara, ale narzeczy. Smotr.
Apol. 116. — Zależeć w czym. n. p. Nie w chlebie
tylko twoim, a nie w pracy twej zależy rozmnożenie
twoje. R'j. Post A a a G. — "Zależeć ku -czeinu • na-
leżeć, iDpju grbórfii. On mięsa jeść nie chciał, na tym
zakonny bvł, a w tych rzeczach, kióre zależały ku pra-
wdziwej doskonałości , bxł ninzakonny. Eruz. Jęz G g. —
*Z:i|eżeć na kojjo , przvz«oilościa , powinnością być rzvją ;
jenittiiben jiifcmincn, jiiflcljiirpn , juftcten, jpinaiibc* '^tflii^t fecii,
Niiika pana Chrystusowa bardzo na przełożonego zależy.
Koji. Lor. 10.

ZALGNĄĆ-ZALIPNĄC. 805

ZALGN.\C, ZALNĄĆ med. jedail. , Zalgiwać tze^tl. et con-
tin., zalipiiąć , zalepić się: fic^ juflcbci!, flcberifl jumatftcit.
Rano wstawszy, drze oczy, 'ono niu zaineły H-j Wiz.
51. A coż kiedy nam za grzech tak oczy zaineły , Że
się nie obaozymy, ażbyśmy zginęli. Hej. Zw. 2i8.

"ZAL! odit., 'azali? "iza ? izali?; Boli. zdali; Dal. ako ; (cf.
Lał. si , hal. se) ; czy ? interrog. . cum negntione : n. p.
Która niewiasta , mając dziesięć groszy , jeśliby straciła
jeden, zdi uie zipała .świecy, i nie urniata domu? Sk.
Kaz. 295. f.uc. 15. fn-dt iii bcnii nidit eiit Sicfit ati, fcgt
fłC bcilll )\'.d)t i>(li i)ani aui'l Zahm leż p;;ni(; przez imię
Iwojo wieLi "cu 1 me czynili ? .')VA-'. yaili 7. ^abin luir benn
iłii^t iit bctncm 3?ameii oicie SBuiiber gctbiiii ? — Sme ne-
yalioiie: Zaliś.iie go widzieli? W. Cun'. 5,3. (widzieliże-
s'cie go? Bibl Gd.); ^iibt ibr tljn bciin mpl;l gefefiert Gdy-
źem tedy tego chciał, coż zalim zidżywości j ikiej w tyra
użył? 1 Leop. 2 Cor. i, 17. (o tym tedy myśląc, "izaiim
co lekkomyślnie uczynił? Bibl. Gd).

ZALIG c:. nicdok., żalem napełniać, lucltmutbig mac^eil, mit
SScIjmiltlł Cftutleil ; {Croat. slialem » urażam, obrażam ; Vind.
shaht, arsbalil affligere. mtlestiis ajficere, contrislir'', shaliti,
oshaliti, nadiugati = ukrzywdzić). Ach Pani, zatrzvm<ij się,
coż to jest, *izili Nie będę mogła wiedzieć, co ci serce
zah? Min. Ryt. 1, 217. — 'g Żalić się znmik., litować się,
zmiłować się; fic^ crtiiirmeii, SKillcibcn ^abeii, mitleibcn. Cudzych
się nieszczęść żali , kto swych dozna. Teal. \7>. 6, 28;
(haud igiiara mali , miseris succurrere disco). Tyś moje łzy
ocierał, tyś jęków się źalił. Dmoch. U. 2, 2Ó2. — Żal
się boże, Boh. żel, lito ; Vind. bogu fe vsmili ! @ott
erbarme [id;! bnjS fiitł ©"'t crbrtrme! Irąber! Widzi, żal się
boże, iż wojsko trawę jedząc z głodu , z bydłem trzyma.
Biirdz. Luk. 95. — Aliler : Żal sie boże, że nam co
dobrego z nieba spada, ponieważ takiego klcjiinlu posza-
nować nie umiemy. Birk. Zamnj. 20. szkoda , cś i ft ©dinbP,
SainmcrfĄnbc. — ^. Z.t!ić się na kogo, na co, uiy-ki-
wać, ubolewać; mcriibcr luimmcni, flageii, jammerti , fii^
bcfdJmcrcii ; {Rug. \AiU , lu.\ilise, (cf "tążyći; Yind poto-
slMife, pertosbitile , poleshati , oblisiiali . obnaillut;ali).
Jak to na świecie bywa pospolicie , Każdy sie żali na
to biedne życie. Kniaź Poez. 5, 75, cf stękać, na-
rzekać.

ZALIGHTOWAĆ, oh. Lichlować, podlicbtować.

Z.ALICZYC Cl. dok.. Zalicz ić niedok. , mylnie naliczyć, net'
laljkn, BnTeJ)lIClI, falfĄ sa^lcil. Tr., Vind. sarazhunali, sa-
railati. — Zaliczyć sie zaimk. , om_vlić się w liczeniu,
fii) UCrrcdjllCII, UCrjdljlou. — § Zalii:zyć pieniądze, wyli-
czyć z góry; @i'lb aufjii^len, DoraitojaDlen , noraii^dcbcit,
OOrfi^icfcn , (cf. zakupić). Anglicy panom Moskiewskim
rokiem na niekiiire towary zaliczać zwykli pieniądze.
Wi^rw. Genqr. 290.

ZALIMITOWAG, o6. Limitować. "ZALINĄĆ , oi. Zalunąć.
ZALI.NIEĆ, ob. Linieć

ZALINIOWAĆ CS. dok., liniami zakryć, zakreślić; Czfsk. za-
linugi , -owati ; ocrliiiircii . }iiliiiiren ; cf. Ross. 3aqa.iHTŁ,
sataiHBaib szpagat wyciągnąć w prostej linii.

Z.ALIPNĄC nijak, jednil , zalepić się, bpko przylgnąć, za-
Igiiąć ; fit? roo^in aiiflflicn , oiibarfen , aiipitfen , fidi juflfben.

806

ZALIPNIEĆ - ŻAŁOBA.

ŻAŁOBIĆ - ŻAŁOBNICA.

ZALIPNIEĆ nijak, dok., zacząć stawać się llpkim , lipko-
ici nabrać, niiiaiujcii flehifl ju mxt'tn.

ZALIŚCIĆ cz. dok., Uściem zamaić. zakryć; mit SliUtcm tc<
bccftii , bcblatteni , bdaiiben ; Zaliścieć nijak. , liśncm się
zakryć, liściem zarosnąć, blńtcrig tDcrben , bclniibcn.
ZALIŚCIE . ia , n. . miejsce za liściem , ein Trt bintcr ticm
Ciiiibe. Spieszno do twoicli ogródeczków idzie , Gdzie
w krzu róży palrzajac z za liści, widzi.... Zab. 10,
524. z zoliścia. (Hag. laUsUk, zaslirSc, zasliracoja mam-
tniiare, załoika).

ZALISZEĆ nijak, dok., stać się lichym, zanikczemnieć, za-
nędznieć , zmizcrnieć; elcnb lucrbcii , ntd)t fortfommfii,
niiit bcflcben , ucrbiittcn. Siirpesco , przy pniu zostawam,
me rozrastam się , 'zapyzieje , zaliszeję , bez owocu by-
wam , me rodzę. Maa. Zboże dwojakie na jednym dziale
roli zasiane, jedno drugie wysusza, ii zaliszeje albo
zamilknie. Creic. 1 10. Dwoje zboża na jednym dziale
roli zasiane, jednako ciągnie ku sobie żywność z roli,
tedy obojemu nie dostaje, a tak t;dy jedno drugiemu
czyni przcnagabanie rodzajności, tedy też oboje zaliszeje.
Cl esc. IM. Po roku cielęta kleśriić ; bo jeśli rychlej,
tcdv beda zaliszałe a nie wielkie. Sienn. 275.

ZALITO\VAC. ob. Zalutować. ZALITOWAĆ się, ob. Zlito-
wać się , litować się.

•ZALIWY . a, e, n. p. Włos jej bursztynowy; kiedy do-
sięgło słońce wiec jej głowy, Ziijmowal się płomieniem,
przez ciche pioruny Niecąc "reperkusye i zaliwe łuny Po
poKojarli. Twuid. Foiq. 6 , cf. zidewny , zalać.

ZALIZN.ĄĆ cz. jedntl. . Z:dizać niedok. , zalizuje pr. coniin. ,
Z:ilizyw3Ć ezestl., liżac zagładzić, zarównać; oerlrdeit,
jltlccfcii; llo.fs. 3a.iii3UBaTb , aajiiscy lizaniem zagoić rany,
3ii.iii:iaMiibiti lizaniem zagojony ; Carn. salisan dnSr » pie-
niądz ztartv, w\larlv, zatarły

ZAŁK.\AĆ, ob. Ż^łAnąć. ZALNĄĆ, ob. Zalgnąć.

ŻAŁOBA, y, e., 'ji. 1) żałość, żal, cf. smutek, smutność ;
Yiiiil sliidost, bic Jrniiiigfcit , bic Siaiicr , Scbiiiiilb , Scs
triibiiiP. Zbytniej w tym smutku zaniechaj żitłidiy. J^ol.
(Syl GO. ^Niewieścia żałoba tylko u pogrzebu. Rys. Ad.
40. — 'Żałoba, ceremonia po śmierci przyjaciela abo
powinnego; tuclus, dolor qui vii!lu , aspei:lu, habitu pro-
dilur Cn. Tli. io'i'6 , Jrmiercircnipiiic , Jrnucr, ©r(ibrsi<
Irnitcr. — In tpecie: Załnba , ulimr żałobny, odzienie
ż;,ł(j|.ne , cf. kir, kiepa ; Jniiicrlliibiiiii) , JniKCr ; lObb.
bic SlnUCi; lioh. smulok, ndew sninlny , smutkowe, po-
lirebnj ś:ity; Crout. chfinina, (cf. czeiń); Uosn. odiclija
crrina , karot : //«»». rpajpi , BopcTHUic , nperiime , (cf.
wórj ; yi'(/. K()tTiii|ie , 40pHira, nepuTbC, n.iaefliiima . ne-
Ma.lblioe njaTLC Żałobę no^ić, wziąć, w żiiłobie chodzić,
ż;.łr.be złożyć. Cn. Th 1375. Cil\b\śmy dlatego w ża-
łub.<cli chodzili, jakoby lepiej tu ż\ć, niżli się do nieba
przenieść , żałobnego odzienia nigdyby nie dopuszczał
kościół. Hrb$l. Auiik. 18 Płaczą go tu starzy i pł:irzą
młoilzi , Dwór wszystek zasmucony w żałobie chodzi.
hmtł. Tr. C 2. Boh. w smutku clioditi, smutek nosyti ;
cf. N.ij:iily z Dryadarni chodziły po lobie W parcie, włos
rozczochrany puściwszy po sobie. Zebr. Ow. 269 , (oh.
Parć). Po królu Zygmuncie wszystka Korona w żałobie

przez rok chodziła, i nawet sromotą to było, na ulicę
bez czarnej sukni i prostemu człeku wyjść ; w ten czas
na pannach me ujrzał wierica , ani grania muzyki nu
słyszał. Biel. .')52. Po Zygmuncie I, cały naród obcho-
dził żałobę. Jei. Wyr. .Miasto weselnego szkarłatu ,
w grubą stroiła się żałobę. Bardz. Trag. pr., (Bosn. po-
rusgitisej. Trudno, aby Polska żałoby nie brała na po-
grzeb- jego. Birk. Zbar. a 2 fc. Bolesław Krzywousty,
gdy już wychodził po ojcu żałobę , namówiony był od
panów radnych , aby się ożenił, biel. 70. Krom. 547.
Kazimierz wielki roczną żałobę po rodzicielce swej wy-
chudziwszy, do pojęcia drugiej żony myśl przykłada.
Arom. 547. Wróci\vszy się Kazimierz z Rusi, umyślił
się żenić , zwłaszcza że też już był żałobę wychodził.
Biel. 191. Gdyby mąż nic uczyniwszy zapisu 'żenię umarł,
a po jego śmierci chcieliby ją potomkowie jego wygnać
z 'imienia, po wyjściu żałoby, t. j. po trzydz'eslym
dniu .... Stczerb. Sax. 465. — Fig. tr. Zołnier2.e ci
żałobę państwu twemu krają. Lib. Hor. 24. ( smutek ,
szkodę . zgubę mu gotują). — Traml. Zawsze chodzi
poł świata w żałobie. Suszyć. Pieśń. 3 C 4 6. jest w cie-
niu , zaćmjona , nie oświecona od słońca , pod kirem
nocy. — g. 2 1 Ż;<łoba , zażalenie, skarga, żalenie się,
zaskarżanie, żalenie się na kogo, na co, o co ; bi( itla*
ge, baJ fii^ Seflnflcn, bic Sliiflugc, bai SSetflaflfn; Boh. et
Slov. żałoba, żałoba; Viiif/. tosbba , toshenje (cf. tażyć) ,
poteshava , putoshba, tcshava , teshkust; Hag. tuuxba ;
Jioss. H;a.io6a; Eccl. ptifc, (cf. rzecz, rzecznik). Bole-
sław uczynił żałobę przed senatory na brata Zbigniewa.
Biel. 75. Co za żałobę przynosicie na tego człowieka?
1 Leop.^ Joan. 18, 29. (jakaż skargę przynosicie? Bibl.
Gd.). Żałoba , list żałobny , "żałobnicą , suplikacya. Cn.
Th. 1375. bie Slagefd^riit . bic Slngc. Żałoba albo zaska-
rżenie powinno być jasne i ilokładne. Ostr. Pr. Krym.
2, 77. Kiedy kto przyjjJzie, chcąc na drugiego żałobę
kłaść, przez prokuratora swego, pyta na prawie, jakoby
miał potrzebę swą odprawić.... Sznerb. Sax. 109. Ża-
den obwiniony odpowiadać na żałobę nie powinien,
któraby jego językiem uczyniona nie była; lecz jeśliby
nań skarżono językiem jemu 'wyrozumnym, będzie po-
winien takim językiem odpowiadać, któryby aktor i sędzia
rozumiał. Szczerb, ófl.r. 281. 'ŻAŁl^BIt; c. niedok., żalu
nabawić, zasmucić; bctriibcn , ircbiitrithiti iitadieii ; (Sorab.
1. żalobisch skomlić). Niech ci jiłacz ślicznych oczu nie
żałobi. Moisit. 67, (cf. odzienie żałobne). ŻAŁOBISTY, ob.
Żałobny. ŻAŁfJBLlWY. a, e — ic adu., żałosny, z żalem,
pełen żalu, godny żalu; Ross. cO/KajtTCJLiiuii , flńij!:.!'
crbńriiilid), bcjamincniJmiirbig. Przyszedł nam ż..łubliwy czi.-
widzim którego Nad sobą Tatar7yna pohańca srogiego
Sl't/jk. 715 — Żałiddiwy , ialąi'y sie, narzek.ijacy ; II,;
flCllb, flrt()lic6, IDCtmiiitbig fcilfjCIlb, flfticnb. Niewiasta Kana-
nejska żałobliwie na (lana woła. W. Po$L W. 106 —
g. Strona żałobliwa. Siat. Lit. 8. skaru)ca , zaskarż.ijąca ,
po«6d; flliige = , Jlnflagc ■ . Połowica ,winv na stronę ża-
łobhwą IŚĆ ma. Vol. Leg. 3. 185. ZAŁtUtMGA . y. i .
żałująca straty, zostająca w żałobie , w smutku; bic IrJU'
trttbe! Sftrubte, ciiif iii ber Jniiict; (linrf. shaluvauka.

z A Ł o B .M K - ZAŁOGA.

Z A Ł O Z K A.

307

loshniza, plakaviza). Dryades gluclie i leśny zwierz dziki
Za zsjobnice pójiią-ć i 'piefiki. Tward. Daf. 59. (narze-
kalnice. p/afzki ; JrauCTOCtbcr , Sla^cmciDci" ). Wspaniała
jakaś żalobniea^ Osierociała daje mu koronę. Sustyc. Pieśń.
574. — §. Zafobnica , oskarżycielka, Boh. żalobnice ,
/loss. ;KaJo6mnua , bic Sllćtijcrinn. — §. Załobnica, żało-
bny list, zafcba , siiplikacya. Cri. Tli. 1575, Ross. >Ka-
joÓHrma , bie Slaocfdnńft , bic Slage. Podał mi żałobnice
swoje , z płaczem wołając obrażonym. Sk. Dz. 454. On
JUZ sobie tryumfować będzie , mając na cię gotową
'kauze a gotową ż:iłobnicę. Hej. Fosl. Tt 5. Z.\ŁOBNIK,
a , fn. , żałujący straty . w żałobie po kim zostający ; bcr
Jraiicrube, 8ctbtrnv)cnbe , cincr tu ber trauer; E::d. Bpere-
mHHKL , KOTitpHu HOCiiTii BpCTnmc. — §. Żałobnik, Oska-
rżyciel, zaskarżycie!, aktor, powód; bcr Slćiflcr, ^Inflficjcr;
Boh. źalobnjk; Slow. źałobnjk ; Yind. shaluvauz, tosiinik,
satoslinik, natoshnik, plakavez ; Croat. tusbenik , tusilel ;
Ross. «a.To6HnK:b, yKa.TOÓmnKii. Ten żałobnik onej prze-
ciwnej stronie swej , vviny dwanaście rubli groszy ma
zapłacić. Stal. Lit. 158. Odpowiedziałem żałobnikom
jego, jeśliby co przeciw niemu mieli, aby przed to-
bą mówdi. Bitdn. Act. "23, 29. (odpowiedziałem tym,
co nań skarżyli. Bibl. Gd. ). Jako wiele żałobni-
ków, a jako wiele osoczników stoi przed majestatem pa-
na twego , skarżąc na ;.ciebie ustawicznie. Rej. Post.
K k 2. Gdyby sługa był przyporęezonyra od żałobnika, a
uciekł, tedy pan wszystkie szkody zapłaci. Ciack. Pr.
2. 131 Ż\LOB.Ny, "ŻAŁOBISTY, a, e,— ie el -o adv. ,
§. 1) od żałoby, żalu, iałobliwy, pełen żalu, żałości;
Sraucr < , httruU , yoll Ztaun unb Setrubiiip ; Vind. sgri -
van , griuni , ogrivan , fcf. gryźćj ; Ross. coata.itTejbHbiB.
Lepiej iść do domu żałobnego, nii do domu godownego.
i Leop. Ecc. 7 , 5. (lepiej iść do domu żałoby, niż do
domu biesiady. Bibl. Gd.; Jrnucr^auś, cf. pogrzebny, po-
grzebowyj. Żałobny, co do ubioru; Zrautt--, Jraueifleib = ;
(Ófłerr. filage = ); Boh. smutećny, smutkowy, fo6. Smu-
tny); Sorab. i. źarwanskijżarwacźne ; Ross TpaypHufi.
Jest-że potrzebna rzecz, żałobne na pogrzeb odzienie?
Hrbst. Nauk. E 8. Śmierć nas żałobistym odzieje worem.
Zab. 9, 42. Zahł.. (cf. parć). Żałobno, w żałobie. Cn.
Th. 1575. — g. 2) Żałobny, skarżący, zażalający , J?Ia=
(je ' ; \ind. toshitliu , satoshliu , obtoshlm; Rag. tuuxni ,
tuxben ; /i?oss. •/Ka.ioóiibifi, oÓBnBnTe.ibuuii. Strona /.alobna.
Siat. Lit. _S. (powodowa, cf. boląca strona). Żałobny
list, ob. Załobnica. (Stov. źalowalliwi , źalowatliwec Ac-
cusaliuus casus Grammal).
ZAŁ0G.4, i, ź. ; {Boh. zaloba insidiae, w zśloze byf pa-
ralum esse ; Słov. załoh , zakład, zśstawek ; Hung. zalog,
zalogh, zalag pignus, arrha, arrhabo , zalogositśs pigne-
ralio , zalogetuni = zastawiać; Carn. saloga ihesaurus ,
saloshnishe, salosliniza = magazyn; Yind. salog, sadau ,
saklad, sastava = zastaw , salog yseti , saloguyati « zagra-
bić, zafantować , zająć, salog. saloshba, ssklada = na-
kład, koszt, saloga, saklad = skarb, saloslienje, saklada,
profiant = zapas, salosbnifhe, saloshniza = skład zapasów,
magazyn; Croat. zślog, zakład pignus; Rag. zalogh, z5-
klad pignus; Bosn. zalog; załoga, zakład pignus, zakła-

da tponsio , zalogaj boliis ; Slav. zalog pignus; Riss. aa-
.lora drewno lub kamień którym się wnijście zahłada
saKia.iKa zzłożenie , fundament, zasada, sa.iori zastaw;
Ecd. ^cj.łori i) zamysł, 2 ) zastaw, aa.ieraio, 3a-iemH
zasadzić się w zasadzce, cf zaledz) ; — załoga, zało-
żenie , zakładanie , i to co się zakłada . założy . lub
czym co z<.!v?adają, założą; bai Slnlcgcil , SilllfflCU , 3>orIC"
gen, SSerlcgcii, bic Sltilmic , ,i)tiilagc, 5?in1age, ajiirlcgutig,
ber 5)erlng. Załoga, Z.\ŁOZK.\ , i,ź.,zdrbn., zakład,
zakładka, u sukni, u odzienia jakiegokolwiek, brzeg zakła-
dany ; bie iiliergelcgte SInppe , bai Uei>erge)d)(iigetie , ber Ucber' .
f^Iag, Giiifdjlag, 3l!if!'d)Iag; (cf. obfng.i, obłożka). Obsiragutum,
za|iii;anie, albo załoga, jak u botów niewieścich bywa. Macz.
Załoga barankami podszyta. Bndlk. Załoga mammilare.
\'okkm. 521 ; kształcik. Dasyp. H h 4. Załoga , za-
łożka, pectorale. Cn. Th. 1576 Urs. Gr. 1.54, So-
rab. 1 . źonski lecz ; Croat. zaponecz , ( cf. zapo-
na) ; Rag. zalistak, zastirSc, zastiraccja; Bosn. zale-
sticch , kojim sc pokriyaju prissi al sisse , Sniftla^ ,
3Bam!n>?$en , Snifttai! , Sruftficl Chodził zawsze z jedną
założką z sukna, dla okrycia żołądka, który dla srogo-
ści zimna i przez nagość jego , bardzo mu się był nad-
wątlił. Wys. Ign. 30. Dobra bardzo z skórki baraniej
'załużka , któraby piersi i żołądek otuliła; tę na koszu-
lę pod żupan przywiązać. Hnur. Sk. 319. Fascia pec-
toralis , załoga, .ł/ącc. Fasciola , założka. ih. Kładzie ry-
cerz przed się zszywaną z różnych pstrocin założke , ale
to daremna zamszowych piersi zasłona. Mon. 70, 582.
— §. Forti/. Załoga , przedpiersień , przedpiersiek , przy-
wałek , parapet , bic Śrufr.ueCre. Tr. — g. Z,.łoga . zawa-
da, przeszkoda, przecięcie drogi; wai im SBscgc ftett, im
2Sege liegt , bn^ ^itibernig , ik Unterbrec^ung , S^cruierning;
Yaluula w kiszce , założka albo zapora , która nic nie
dopuszcza nazad. hirch. Anat: 25. Miękkim wysłane pu-
chem dwie założki, które sercu na zasłonę siedzicie.
Zab. 15, 207. (piersi, cf. przedsięwzięcia). Wielkie nas
ziemi wód rozprzęgły załoi;i. Pot Arg. 521, ( cf. prze-
strzeń , obszar). — |. Załoga , osada , garnizon , waru-
nek ; bie ©arnifon, bic Scfa^utig; {Boh. posśdka; Yind.
strashobranifhlyu , shounirji sa stiasho inu obranvo gra-
da , gradska strashba , sadersłini perpomozliiii , safadni
shounirji) Załoga Turecka w Braiłonie uczyniła niespo-
dzianą wycieczkę. Gaz. Nar. 1,91 b. — Zjłoga komu
dla bezpieczeństwa dana , eitie Saloegarbe, ©djugiiuit^c.
Posłowi temu żleby się działo , gdyby nie dostał zsłogi
w dwór swój; albowiem się pospólstwo srodze wzru-
szyło. Tr. — Załoga, żołnierz dla załogi komu dany;
ein Saliłcgarfcti -- eolbat, Sifinfefolbnt; zakładacz żołnier-
ski Cn. Th. 1569 — §. Załoga na kogo, zasadzka, iii
ipiiiterfenlt. Gdy przyciągnął Saul aż do miasta Amalek,
zasadził załogę u strumienia. 1 Leop. 1 Reg. 15, G. (za-
łożył zasadzkę). Zasadźcie sie na załodze za miastem. 1
Leop. Joz: 8, 4. (na zdradzie. 5 Leop.; patrzajcie, by-
ście uczynili zasadzkę za miastem. Bibl. Gd.). Zasndzili
na Abimelecha załogi po wierzchu gór. 1 Leop. Jud. 9,
25. (*zasadki. 5 Leop. ; zasadzili się nań na wierzchu
gór, a rozbijali każdego, który jedno szedł tamtą dro-

808

Z A Ł O 1 Ć - ZAŁOM.

pa. Bibl. Gd.). Uczyń zasadzenie a załogę za miaslem.
1 Leup. Juz. 8. Jerobnam z ly/u zasadza! załot;!. 1
Leop. 2 fural. 15, 15. (obwiódł zasadzkę, aby na n th
przypalili z lyłu ; i b\li jedni w orzy Judzie, a drudzy
na zasadzce z lyłu ich. Dibl. Gd.). — /'/(/ Z:./oga , za-
«adzka, sidło, zdrada, tf. dół, dołik , łapka, pod.łlęp ;
Hoss. hODi . HUBtru , K03iin , ctrii , KonapcTBO , galie ,
ed)liiiflC, ^intcrlift. Układy lajne o załogi tu sa, o Ocho-
zyaszu. i Leop. 4 fieg 0. 25. (zdrada. łUbt. Gd).
Gdy nii powiedziano o zdradbwyrh załoyarh , które n:.ń
b\li naslalowali, po>łałeni go do ciebie. 1 l.eop. Art. 1o,
SO. Pan nie będzie kar;.ł głodem duszy sprawiedliwe-
go; a zało'.i bezb' żnycb wywróii. 1 f.eop. I'i'iv. 10, 5.
(zdrady. 3 Leup. ; niajęlnuść "niezbozników rozjirószy liibl.
Gd.\ tu można \vzia(' w zn. ezeniu zapasów, jakie słowo
załoga ma sv Windyjskim i Kraińskiin dyiiiekrie). Anian
jakieiniś nicsłychantmi ehyiro.-icianii zadał od nas, aby
ci byli pobici, o tym myśląo . aby iih pobiw.-zy, sna-
dniej załogi czynił naszej 'opuśriałości 1 Leop. E>.th 16,
14. Cl co czynią załogi na króleslwo ich, zaginą dla
swej złości, tb. 10. 25 (którzy nam są na zdradzie.
BM. Gd). Prorok tu o łych mówi, którzy załogi czy-
nili [irzeciwko królestwu Clirystusoweniu. 1 Leup f's. 2.
— § Ziiłoga czego , skład , składów e miejsce ; Stnpcb
nicbirlflflc , $)iuirliiiitcrlnge ; ( O c ft. 3>nfd»K-ip). To mia-io
jest załogą towaiów w tym kr;<ju będących. 7V. — g.
Załoga , założone koszta . nakłady, wydatki ; SoftonnilV'IO=
ge , Uiifofttii , 31iiflnflcn , SScrlag. Nin masz gospodarstwa,
z któregcby koizNslać można lijło liez znacznych załóg
i nakładów-, frzed;. fiO — Załoaa cbło|.ii nd pana, (cf
zapomoga): bie Untcr)ti'ifitiifl eiitfS ftd; cnficbolnbcu 53aiicr8
biirt^ bie ®runbl)mfd)iift , ber 5>tirfd)iiP. Cl.ł 'pi dworką
mają załogę, kiórą, jeżeli zmitreżeie, dwury odnawia<5
muszą. Skrtet Pr. ful 2, 1 7 i. .4. Zat>*nj. 80. Co chło-
pom dwór da na z.iłogę i osadę, In ma być w inwen-
tarzu. Huur. Sk. 43. Gospodarze powinni panu o zało-
gę robić, za co im pan (iol.i udzielić może. Haur. Ek.
28. — 'g. Załoga, zakłail < Zastaw qu. v.

ZAŁOlC cł. duk., łojem zMprawić. zasinarować, bctfllflfn,
pcrtalflcii ; //(«-■. auciunTb, 3aca.łiiBiiTb 'zasadlić.

ZAŁOM, "Z.AŁAM, u, m. , ZAŁOMKK, Z.\ł.A.\!KK, mku,
m , dem., zał.imanie, i to en sie z:7ariinji- luli t;ilzie sie za-
łamuje ; boa 9liil>rfdicn, Sliibeiuicn , ber ?liil'riid>, Jliiliug, ber
2)lir(^l'rild;. Człowiek r?ądny kretę fortuny załomy pro-
stuje, /'ilib. Sm. tiii. 5, 2ri0 kiłowania, zakręty; Drc-
Juiigcn , 2)ro!;crcvfn , Sruntiniinflcn. W załomka. h brzegu
rzeki, utwierdziwszy l.iski , uslaw slolik mierniczy w
miejscu miernie odległym od lasek na brzegu rzeki utwier-
dzonych Zabór. Grom ICO. fgd^ie sie lozeg zhł;.niip)e, ra-
kręca , zawraca: bfc bfn Słtiifliinjfii , Siiid-teii bf(< UfcriJ)
Załamek , ozdipba archilcklonn zna , niałi wypukłość' za-
łamana w linią krzywą, opasująca jaką powurzi bma ;
zał.imki l<yw:iją ró.ne podług różnofSci załamanej linii ,
ikąd tei Lioią nazwiska, j:.ko lo : zał.imek wypiikło-
wklękły. wklękłowypukły , wklekły dwułiiiznv. wklekły
jrdiiiiłijczny. Juk. Art 5, 325 Qrdjitfctoi'ii'(^f SfUfliinfltii ,
64in5rfcl. — Fig. Ir. varie: Przyrzekłeś dać pomoc lo-

Z A Ł O M 1 Ć - ŻAŁOSNY.

ną' yrn , dokądże teraz krętemi załomami wybaczasz ?

/'ilih. Sen. Itsl. 5G"i ziiluegaini , zaciekami , wybiegami ;

firumiriiiiHCii , friimmc Scof . ?luofiud)tf. T»oj że to py-
szrzek , cz>li kiernozi , Krzywy ni załoinkiem co ludziom
grozi? hchiui 162 (zacięciem, mit riiKm frumnifn Sciitbi,
Stilcnticbe , cf świni raz;. — Niepodobna , aby działa
na murze lak siały, żeby ich nieprzyjaciel nie widział;
chyba żeby głi buko wpuszczone vt kasemalai h , t j. w
załanikaih Ims/lowyih siały. Aichel. 2, 69 w zakałach,
Gtiibiifle, ffiiiifci. — Na jezioraeii niedobrze lodem ukrzc-
pionyili , stracił znaczną cziść ludzi załonii m lodów po-
grążonych. i\ar. lisi 2, 171. z^iłani^inieni sie, burd) bcii
2u'rd)liriid), Ginbnid) M Cifcź. Z.iŁOMIC . Z.AŁO.MIO.NY.
ob. Zał.<iiiać. ZAŁO.MISKO- a, m , zał^imane urwi-ko,
zawalony ołom , zawalisko: SirudjflfKf , SniĄ). Ilory te
pizez swoje od wiików załomiska , nawet zwierzelorn
nie wygodno. /V;eWr. 128, cf wiatrołomy. ZAŁU.MI-
STY, a, e, — o odo., załomiony, pełen załomów, z'-
kieiów ; vn'Il 9li;briidte , 93eufliiiigcii, SJugc. Ziele bal>ka >
liście zołoilitsio i wykrawane. Syr. 1150. ZAŁO.M.\'(.i.^i
ści . a, slan tego, co sie załamuje, zapada zagrażanie
załamaniem się: bic i<xhx(ć)lii>!(it , bif i)iiifńlliiifeit , bfl8
GiiiDrcdjrii. Cirfliirjcii. Mł\iiy te z groblami także z załomno-
śriaiiii bodowaiiiii, w ruinę |irzyszły. Vol. Leg. 5, 21)8.
ZAŁOMNY, a, e, — je, et- o ndv., grożący zał;<maniem sie,
bo6 emlircd;c;i, ginniirscn brpbciib. Lód załomny ; ruośt
załomny : dom załoniny ZAŁOMOTAĆ, ob. Łomotać.
'ZAŁO.MSŻK ptiir., exek»ie. Wtud; bie Crrguicii, bic łobjem
feier , JniiKrincifc. Ludzie za żywota o zbawi<niu mc pe-
wne:40 nie inijąc , wątpliwoś.i swcijej po śmierci jawne
znaki zoslawi.di , a zwłiszcza owe Iryrezyiny , 'zołlarze,
żałoinsze , kióri! dlitego za żywoia fundowali, iż sie je-
szcze po śmierci czysca lękali. Z/rn. I'usl. 198. Ż/lo-
msze , t. j. msze żałobne , śpiewają w pierwszy ponie-
działek po 'święcieeh panny Maryi. Hitw. lioi. 1U6. By
sie w<7yscy zeszli na te żałom.sze. ib. 122.
ŻAŁOŚĆ, śei, i, 'ŻAŁOTA, y, s, u-nicie żalu, bie
2?cbirutb, bio SfDmiitDitifiit , fcr Sclffnidimerj, brr Srr.
jcn'?fiimnicr, bif ,>>crjiii>!iriiiiriiifeit , Mi ^rrjckib , boś 8eib»
imfcii, bie ^'ffriiblliC ; Buh żalosl , zarmutek , Irudnost
(cf irudiiośr), jior , horę (cf. 'gore, goizej), chaulosti-
wost ; Sloo. żłosl, żelrni , litost : Soiab. ł. żalofcż, za-
wofcż , żehiifcż ; Ci rii shalosl : Ynid. sh.dost slialova-
nje . slialuvaiije . arslial inje . riva , skerh . shaloslnuia ,
shel zimo t poslicliunosl . brilkiist (rf briryilkość) , ob-
jokanje , (cf jękaćj ; Croat. salo/l : Kng. xit)ost , feccjal,
(ef. piecza ; Husn. sgjalost , sgjebisl , tijga. zlavii}:lja,
(cf. zła wnial, złota, (cf »łi'śi'l ; SIqv. x:.lli>st ; ( Hott.
JKllJdCTb nnłosierilziei; E<rt. ii:e.\tTKa. SJ.tOCTk , 03J0-
6jc'iiic Boleść abo żałość jest iow;.rzi*z' lo pokuły. AtttnJk.
A"i(. 22f^. ( 1.6 z:.l za gr7e(hv). Wielka młi.ść czyni
wielką żałość. Sk. Żyw. 2 572. (if żal straty) \,nd.
l'rov. Slialnsl kosti Ii. mi • żałość kośii ł.iiiiie, wycieńcił,
w\sila, wynedziiia. W lym pieniu |>rorok wpisuje «wf
ż.iłole , która ma z ludzi, nie majai-\ili względu nł
śmierć. W-ó'bl 168 ŻAŁOS.NY. •ŻAŁOŚCIEN , 'ŻAŁO-
SLIWY. "ŻAŁOŚCIWY. a. c,— le , tl - o adv. ; Boh. i»-

n

ZALOT - ŻAŁOWAĆ.

ŻAŁOWAĆ.

809

lostiwy , chaulostiwy; Slov. źałostiwy ; Sorab. i. za-
wofcźnd, źeliiofcziwne ; Carn. shalostn ; Ytnd. slialo-
sten , shalusln, shaloviten , arshalen , shalujezhni , sker-
ben , tugast , riun , rivern, nevoljen, nadlushen , riunast,
te.^haun, slielezhen , poslieliun , pohlepliu ; Croat. sMo-
szten ; Hung. gyśszos ; Hag. xalostan , xallostan , xaIo-
sliv , lalosni, xaliv; A^uy. .\alostsn, xalloUan ; fiosii. sgja-
lostan , tusgjan, zlovogljan , zlotan, jadoyan, jadan , (cf.
jad, jadowity, zajadły); Ross. )Ka.iocT,iiiBbiri, JKiUOCTHbiii,
saiKul , c.iesnbiH fcf. łzawy, cf. fza) , cojKajtTe.ihHuil ,
rpycTHuii , rpycT.iiipuri ; Er.cl. oroptiine.ibHhiri , O.iaroy-
unjeHHUH ; — ^ Z;iło«ny, żałość w seicii mający, cf.
smętny, sniutny; Botl ipcrjelcti) , bitnibt , Miimmni , roe^<
miitljiij. Zsłościwa Powoli się na mokre ity sama roz-
pływa. Ottv. Ow. 655. (z wielkiego żalu) Dochodzę jui
wszystkiego, wiom o coś żałosny. Teeal. 45' c, i 3.
( smutny, markotny, frasobliwy, zgryziony). Po bitwie
Chojnickiej , będąc Kazimierz żnłościen, że go porażono,
myślił jakoby Krzyżakom to oddad. Stryjk. 607. Baczy-
łem ja to , ieć król żałościwym z tego był. Orzeeh. Qti.
25. Raduje się lud, gdy panują sprawiedliwi; ale gdy
złośnicy panują, żalościwym jest lud. fiadz Prov. 29^ 2.
(gdy panuje bezbożnik, wzdyclia lud Bihl Gd.).- — §. Ża-
łosny, żałość wydający, okazujący; §er5elctt) obcr 3etrit(MiiP
aitseiijenb, Detriiltt, traiiricj, tue^muttg, flageiib, Slngc-, Jraiicr*.
Żałośnie śpiewam, żałośnie śpiewający. Cn. Th. 1576. Tren
żałosno smutny. Bardz. Trag. ISO. Żałosna pieśń. Cn.
Tli. 1576, (cf. tren, lament, elegia; cf. duma, dumka).
Lamentów ich żałościwych miasto boj:iź!iwe słuchało.
Warg. Wal. ^516. Wi^ła szum dawała żałośliwy. Zhil.
Dr. a o. — Żałosna twarz, postać, ubiór, żałość w pa-
trzącym wzbudzający. Cn. Th. 1376. mc^miit^iij, SBc^miitli
DrilliJCnt), criuerfeilb. Strach, smętek, boj;iźń , trwoga ża-
łościwa , Co raz to 'więtsza wszędzie się szerzyła. P.
Kclian. Jer. 248. Żałosny, żałość przynoszący ; trauriiJ ,
Sraiier feritigenb, ocrurfai^citb. Abyśmy panu mocno wie-
rzyli, tedy się nam wszystkie "smętki a żałościwe przy-
gody nasze w radość a wielkie pociechy "zawżdy obra-
cać muszą. Rej. Post. U u i. Nie lękaj się nic . nic się
nie stanie żałościwego tobie. ib. X x i. — Żnłnsny ■■
żałości, użalenia, płaczu godny. Cn. Th 1376. befla'
flciii^iucrt^, flćiijlid), 6cbaiicrii»n)rirbu3 , opłakany; Yind.- sha-
lujezliliu, slialostliu , oplazhliu, toshbe inu jokonja vrje-
den, obshahijczliliu.

*ZALOT , u, 7n., zalecienie , załatanie; Rosi. sa.ieii , baS
^infliicgcn, ©fgiiicijen , ber §influg, SBeaJlug in« Seitc
Głos jego był piorunowy, A zalot nieprawie zdrowy. /.
Kchan. Fr. 80. uniesienie się, ber Slliff^iDiiiig ; jnżeli nie
od załatania oddechu niezdrowego? — !<• Z długimhy
zalutem ten list przepisywać przyszło, krótko powiem o
tym. Chodk. Koit. 41. z długim z^biegem , zachodem,
kurowodem , grppc 5BeitIaiittigfcit. Długie krzywdy z dłu-
giinby wspominać zalolem , Ale celiiicjsza sprawę po-
wiem krótko o tem A. Kchan. 13. Z.ALOTA, ZA-
LOTY, ZALOTNIK, ZALOTNY, ZALOTOWAĆ , ob. Za-
leta , Zaletny i t d. ^

ŻAŁOTA , oi. "Żałość. ŻAŁOWAĆ, -ał, -uje med. conlin. ;

Słownik Lindcgt wyd. 2. Tom VI.

(Boh. źalowati skarżyć, zaskarżać, źalostiti dolere, źeleti
deflere , poenitere ; Slov. źałowati, z:iługi arcuso , załowa-
tliwi , żałowatliwec Accusnlivus; żcljm misereor ; Sorab.
1 żawofcźu lamenlor ; Sorab. 2 źalowasch , źalofcżisch,
żałowane; (źalobisch skomlić); Carn. shalujem , ( shaliti
offendere); Vind. shaloyat , shaluvati , shalujem, klagu-
vati = narzekać ; shaluvati = smucić się , troszczyć sie , sha-
lujem fe , shau mi je , boli me = ubolewać , obshaliti ko-
ga-zasmucić, shalit , arshalit nj/ligere, obshaluYati, ob-
shalósliti < żałować kogo ; Croat. saluvati , salujcm de-
/?•=((, salosztim aljUgo , salosztimsze tristor , saliijemsze
doleo; Bosn. sgj:diti, plakati , naricatj, sgjaliti koga > ża-
łować; (.łgjalostiti sollicilare , sgj.ilostitise moerere, sgja-
lostiygljen , napastovan vexatus) ; Rag. xaliti tkoga , 'xa-
lovali ! żałować, (■xaliti , xalitise dolere, xalostili , oxalo-
slili , rax;iliti ajfligere) ; Slav. xalili , ( cf. żalić); Ross.
>Ka.itTb o KOMł Żałować kogo, cjKajiiTŁca , coata.itrb
zlitować się, jKa.iOBaTi.ca skarżyć się, narzekać, JKa.TO-
Baib ła^ką obdarzyć, świadczyć, nawiedzić, jKaJOBaaie
obdarzenie łaską, obdarowanie, pensya , nagroda, żołd,
gaża, jKa.iOBaHHhitt darowany, łaską obdarzony, pensyą
mający , HaaxajOBaTb hojni(i obdarzyć , Ha*'a.ii»BaTbca
skarżyć się, narzekać, nepe)Ka.iOBaTb poawansować ko-
go; Ecti. Hia.iyio, ata.iOBanic 4aio siipemliiim praebeo ,
remuneror , sajOBanie n.iii KpoMi paóoMi Hip-'nd'ium .
praemium, ataJOBaHHuH stipendiarius , n<)9Ka.iOBau'E dona-
lus aligtta re , factiis per gratiam aliciijiis ; cf. Hehr.
nbn chalah, aegrotnre, ingemisrere, congneri); — ^. I) ża-
łuję kogo, czego, żałosny jestem z czego. Cn. Th 1376.
żal mieć z straty, z utracerua ; Detmiicni, bebaiicni, firf; IciD
fecii laffen einen ^Scrliift ; Boh. hykati, litugi, {oh Lito-
wać); Ciont. miluyati (ob. Miłować); Hoss. noctlOBaib ;
Z?c,7 iioEO.łtTii , noTyiKiiTb, coajajtrb, cpacnariica , cpa-
cnHliaiHca , (cf. rozpiąć, 'rozpięcie;. Żałował Dawid sy-
na swego Amona przez wiele dni. 1 Leop. 2 Reg. 13,
57. Btbl. Gd. Litowali a żałowali go przez wiele dni,
mówiąc: ech także oto upwdł mocarz, który wyswobo-
dzał lud Izraelski? 1 Leap. i Much 9, 20. (płakali nad
nim , i żałowali go z wielkim nr^rzckaniem , a żałobę
odprawując przez wiele' dni, mówili: ach jakoś poległ
mężny vvybawiciel Izraelski. Bibl. (id. ib). Co kto bar-
dzo miłuje , bardzo tego . gdy ginie, żałuje. 54. Żyw. 2,
372 Próżno żałujesz klejnotu , wyrzuciwszy go Pot.
Arg. 60.5, (cf. po szkodzie mądry , p^źny żal po szko-
dzie, cf za późno się na nim poznali). Nie «ielka szko-
da , nie masz czego żałować, '-'/i. Ad. 703. Ktoz tego
żałuje, czego mu me trzeb)? Rej. Wiz. 10.5. — § Ża-
łować ko o z litości, dzielić, smutek z jego szkody; ci«
nen tcraurrn, i^ifbeflngcii. Żałować raczej głupich nale-
ży, a pie bić. Rut. Zic 98 hiować ich, litować się nad
nimi , lilnść mieć z mmi , iKitleiPftI mit i^llCII ^nbeii. —
Znimk 'Żiłować się nad kim , .litować się, użalić, n p.
P Irz jak .Iczu* nad tem miastem pł.icze , jak się żału-
je nad pewnym Upadkiem jego. W. Po.il. W 2, 164 —
g ZałoAać uczynku, postępku, mowy, bereiietl. Byś ja-
ko tego nie żałował! Cu .Ad. 53 Nie racz się spie-
szyć, bo Zobaczysz, będ/.iesz żałował, a po niewczasie.

102

810

ŻAŁOWAĆ.

Z A Ł O W 1 Ć.

Teał. 26, 70. C«ś uczynił dobrego, nie żaJiij nigdy
tego. Cn. Ad. 100. Nie będziem wszyscy żałowali , 1 ja
ze radze, i wy żeńcie mnie słuchali. Star. Vot. D. Ucz
się zawczasu Teosiu miły, Jak trzeba czynić, by nie
żałować. Zab. 14, 259. Szott. Częściej żałujemy mowy,
niż milczenia. Kras. List. 99, fcf. mówić nas uczą lu-
dzie, a mikzeć bogowie). — |J. Żałować za grzech, ka-
jać się; DJtuc uiiD 8eiD cmpfiiiiben, bie Siinbcn Dctcuen,
Sorab. i. kścź , żaruyu; Garn. kesSm se , x3m se, po-
karim se , (cf. pokorzyć się): Vind. rivat, grivat, ogri-
vali , pogriv3li , pokuro storiti ; Croat. kiijalisze; Slav.
pokajatise; Ross. liSKanTbCfl , KaaiLCa , nOKanrbCH. Ża-
łujący za grzech, Carn. xau, kesan ; S'av. pokajliv,
reiieyoU, rcuijj. Żałowanie za grzech; Croat. kajanye ,
(ob. Żal , skrucha). Kto za grzech nie żałuje , rayśli go
powtórzyć. Pot. Focz. 579. Przez wszystek czas żywota
swego nie 'przystępujemy (do kornunii) , ani za grzech
swój żałujemy Pod. Siun. M b. Żałuję za io , jak nikt
bardziej. T^at. 36. b, 58, (cf. pokutować;. — g. 2) Ża-
łować czego, oszczędzać, ocliraniać, 'skępić ; etwai ii)D-
ncn, abfiiappeii, abbarlieit, fic^ leiD t^uii iaficii c« Stan ju
fc^en , Hmit iiidit ^nauMdin rooUeit, nljen, fldfen, fiiaii-
ferit. Nędzniejszemu nie żałuj ni.idy chleba swego. Hej.
Wh. 191. (udzielaj, nie ściskaj ręki). Jabym mu wor-
ka nie żałował , byleby go zamiast pieniędzy przyjąć ra-
czył. Jeat. 32. b, 112. Zgotuj mi polewki winnej, tyl-
ko nie żałuj cynamonu. Tent. 11. A, 65. fpare ben 3"n'n'
ni(^t. Ale też nie żałujesz bicza, mój kumie! Teat. 52.
c, 48. (często, tęgo bijesz; co bijesz, to bijesz, bez
oa,)oczynku , bez odelclinienia). Nie żałuj ręko czoła ,
bij w piersi i z głowy Targaj włosy, 'prze ciężki mój
żal i surowy. Grock. W. 418. Na nauki nic żałuj. Opal.
Sat. 5. Nie żałuj na człowieka godnego, coby miał
słuszną swoje powagę i respekt u syna. ili. o, (cf. sy-
pać na kogo, łożyć na kogo). Nie żałujmy, gdzie trzeba.
ib. 90. Oracz nie żałuje swego zboża rzucać w ziemię,
gdzie zginie, wiedząc, ip mu się wróci. Sk. Żyw. 1,
193 6. (nie waha się, nie obawia się straty, cf. odża-
łować na co). Mnich jeden , na którąś świętą każąc ,
(mając o niej kazanie) rzecze: Nie żałujcie tej pannie
uszu, bo ja gęby żałować jej nie będę — Kształtne
przychęcenie ! Opul. Sat. 165. Lubię sobie wygodzić ,
napić się, gdy jest. i nie żałować ^gębie. Mon. 71, 475,
(cf. oppos. odjąć sobie od gęby). Żałować sobie ; Ei:cl.
OTiucTUTiica , fiś ctroaż abbarbcn. Łakomy i sobie żału-
je. Cn. Ad. 426. Łakomy chleba sobie żałuje. Star. Ref.
95. Mądry, co w porę oszczędzając nie żałuje sobie.
Zab. 15, 169. — §. Similiter : Żałować się, nie chcieć
się narażać, poświęcać, ocliraniać się; flt^ fi^OilCii, [li)
łii(f)t aniłrciujm , niitit auiopferii tPoHeti. Żałując bagateli ,
stracił wiele ; Ross. nożKajtBi 6e34t.iimu, nuiepa.ii mho-
ro. Żałować pieniędzy, fioss. xa,itrb 4eiierb. Ż'ło«ać
sobie, Ross. jiiiuarb ceÓH caMU.\'Ł iiy-/KHtnu]itx3 Bcmeii.
Nie żałowali się , i na onę jeszcze drogę jechali do
Rzymu. Sk. Di. 1014. Więcej jest takich, klónty się i
na śmierć nie żałują, niż coby kes bólu wytrwać mo-
gli. Warg. Cez. 201. To jest pewny znak łaski bożej

w nas , gdy do posług się bliźniego i pomory wszelkiej
nie żałujemy. Sk. Zyw. 2, 4. Dla chwały niebezpieczeń-
stwo podejmujecie , a dla boga żałujecie się. Sk. Zyw.
1, 32. — Nie żałować umrzeć dla Rzpltej , mortem ca-
pere ob Rempublicuin Mącz. — §. Żałować na kogo, ża-
łować się na kugo, skarżyć Się, uskarżać się, żalić się,
zażalenie zanosić; \id) uber ciiicn Deflagcii , bcfc^rocrcn , ge>
gen tbn fla^jbar eiiifommen. Jeśli w nim jest co zdrożne-
go, niech żałują nań. liudn. Act. 25, 5. (jeśli jest jaka
wina w tym mężu , niechże nań skarżą. Bibl. Gd.), Rzekł
przed zborem cesarz Konitancyusz : ja sam na Atanazy-
usza żałuję. Sk. Dz. 231. Ten co w tej rzeczy żałuje,
ma to pierwej jawnie pismem pokazać, jeśli to, o co
żałuje, kiedy w domu jego było. Stal. Lit. 262. Po-
wód, gdy już ma żałować, pilnie ma rozmyślać, aby
sprawiedliwą rzecz zaczynał. 5ax. Port. 25. Obiałowa-
ny powinien prawdę zeznać , co żałującemu winien, ib.
(aktorowi, powodowi, 'iśccu). Jeśliby kogo raniono, a
ówby nie stanął , na klóregoby przy bytności Jego ża-
łować chciał , tedy .... Szczerb. Sax. 350. Żałuję się
na kogo przed kim, conqueror. Cn. Th. 1376. el 1202.
Uskarżam się, styskuję, żałuję się na tego, co mi nie-
praw [irzed nimże, eiposhdo. Cn. Th. 1202. (ob. Żalić
się). Żałowanie się , uskarżanie się na kogo przed
nimże, exposlulalio. Cn, Th. 1316. Żałuję się na kugo
u prawa, obwiniam go u sądu o co , skarżę na kogo
u sądu, de.ploro. Cn. Th. 1376. et 582. Nazaiutrz ża-
łował się tego Jakób na Labana , iż mu podrzuconą żo-
nę dał, a nie tę, o którą była zmowa. Biel. Hst. 15.
Juliusz żałował się tego na radę, prosząc ich^', aby....
Diel. Św. 36 b. Chcąc się o swe krzywdy żałować, do
pana się uciekli. Kotz. Lor. 54 b. Na biskupy żydo-
wskie , którzy pana na tak haniebną śmierć niewinnie
wydali, żałujesz, a ty go sam tylekroć na pohańbienie
zdawasz, ilekroć świętą naukę jego od siebie odpychasz.
Żirn. Post. 173. Powiadajcie , aby się "żądny nie ża-
łował nań o żądną rzecz , ażeby go też żaden o żadną
rzecz nie gabał. 1 Leop. 1 Mach. lO, 63. (aby nań nikt
nie skarżył o żadną rzecz. Bibl. Gd.}.
ZAŁOWIĆ cz. dok., Załawiać niedok ; Ross. aajOBUTb ; za-
ławiać na ryby i t. p., sieci wystawiać, sieci.iini n.i ry-
by czatować ; tiic 3?c^e fluaiucrfen , ciiijufifd^cn młcn , gifd;e
iinb bcrgleiclten jii faiiijeii traditen. Załowić cum effectu ,
łowiąc zająć ; ciiiffliifleii , ciiifiid^en , jufammcn ^\ćftn. — S-
Fig. tr. Załawiać na kogo, dybać na kogo, czyhać,
czatować, sidła nań stawić: jemaiibcn nujiaiiem, it)m
3aDen ftetlcn, Scblingcn legen. Herodyas 'czuhała i zała-
wiała na ś. Jana , i chciałaby go była zabić , ale nie
mogła. 1 Leop Mnrc. 6, 20 ( czyhała i załawiała nań.
IV. Post. W. 5, 557 ; czyhała nań. Bibl. Gd ) Załawia,
skarży na mnie, że czuje u mnie. Cn Ad 530. Gonię
na co , laławiam . in matam partem fere sumilur , ut
goni na zwadę, łowi na guz, zadziera. Cn. Th. 1374.
et £01. Załawia, goni na guz, na złe Cn. .\d. 1119. na
nieszczęście, na biedę Diidz. 73. troritai^ rlngen , Uaii>
łeu , flreben, (na4i S)aiKi. imi . Sibi^ifrei). ccbUige unb
berglcictien). Dawno już na to załawia. Chrośc. Fan. 58.

ZAŁOŹKA - ZAŁOŻYĆ.

ZAŁOŻYĆ.

8H

(zakrawa). Radą' a trudnościami mafo się zabawia, Na
twady niepotrzebnie nigdy nie zaJawia. Hej. Wiz 55 b.
zwady nie szuka , er fiid)t nie ^finDel. Jeż , żó?w', żaba
zeszli się na jednę gromadę , Przyszedłszy bazyliszek ,
zafawial na zwadę. PajiT Kni. U 5 Poddbno zabawiasz
na zwadę, aby się wczorajsze wspomniało. Gorn. Dw.
236. Przyszła rzeka do morza, jęh mu przymawiać, Jakby
się z nim zwadziła. poczęła załawiać , Mówiąc .... Papr.
Koi. C 2. Byli między rycerstwem d«aj panowie bardzo
skrzętni, i na niepokój wielki za?awi;)li. Papr. Kot 615.
Z.\ŁOŻKA. -ZALÓSZKA. •Z.\ŁUSKA, o6. Zafo-a. 'IkŁO-
ŻNlCA , y, 3 , nałożnica , bte Secfcfilafermn ; Boh. saulo-
źnice ; Sorab. I. pscbilożnica , pżdehawka ; Carn. pole-
gniza, polegshena; Vind. perleshauka, perleshniza, srauna
shena, srarensliena, perespanjiza ( cf. przespafka), hó-
tniza , postelna fovar(hiza , sravenspanka ; Croat. prilo-
snicza , hotnicza ; Raf.s. HaJOHiEnaa; Eccl. Ha4.iO)KHniia
(cf. łoże , nieprawe łoże), MeRinuKa , łieniuaa wcHa , hc-
HacToamaa. Brzescy tłumacze biblii najpierwsi poczęli
używać słowa założnica , eonciibina. Budn. Bibl. pr.
Własne iony bywały pojmowane z osobliwemi ceremo-
niami , a synowie ich zostawali dziedzicami ; ale zało-
żnice bywały pojmowane oprócz ceremonii , i dzieci ich
nie dziedziczyły. Radź. 2 Sam. 5, 1Ź5 not. Wmówiono
w niego, iż mu się godzi żonę opuścić, a pojąć zało-
żnicę. ^Zygr. Pap. 347. Nie ma ż»ny, lecz miasto żo-
ny założnice ma. ih. 347. Kalislo , założnica Jowisza ,
Arkasa syna urodziła. Olw. Ow 78. ib 407. *ZAŁO-
ZMGTWU . a, n., nałożnictwo, konkubinat: Boh. sau-
leżnictwj; Sorab. i. zlebano , (cf. zalegiić) ; C'oa/. holin-
sztvo, (cf. chuć , ochota}; Ross. HaaoHJnnMecTBO , Scb^efie
NAŁOZ.MCZY, a, e, od nałożnicy , n^łożniczy , 33cofd)Ia=
fetiiin = ; Ross. HUJoatHimufi, HajiO!KHHqecKiB Dawniej u
nas założnicze dzieci od wszeH<iej prerog:itywy szlachec-
kiej oddalono .fapr. W. 2, 161, (ob. Bękart, Pokrzy-
wnik). ZAŁOZMK , a, m. ; Boli. sauloznjk ; Si.raó 1.
pźilehawcz , zlebawcz ; Croat. holnik concuhinus -^ Yind.
perlegauz , perleshaiiz , perleshenik , sravenspanik , pu-
stelni tovarfh . spalni tovarfh ; wszetecznik , cudzoło-
żnik , ber Seufcfildfer. Ona szalała po znłożnikach swo-
ich. Budn. Ezerh. 23 , 20. ( pałał^^ miłością przeciwko
nierządnikom ich. Bibl. Gd.). ZAŁOŻYĆ a dok, Z.-ikła-
dać niednk ; Boh. z.doźiti , zakladnli ; Sorab. 1 falożicż ,
zalozu , zalożim ; Carn. saloshim ignoio loco repone-
re , prov'dere , salęgam recondo ; Vind. salosliiti , sa-
kladati», zawieruszyć, shaloshit , sakladat> w zapasy
opatrzyć, zaprowiantować , saloguvati , salog vseti « za-
jąć , zagrabić, zafantować; Croat. zalosili, zalźsem , za-
Ugam pigimrare ; Hunij zaloąfteeni ; Hag. zalnxitti , za-
loxivati op^ignoriire ; Bosn. zalosgili, datti u zakład u za-
łogo pignnra' e , zdnsgiti . zaiagati , dalti zalogaj imhorca-
re; Ross sajiosHib , aa^araib , saKjacTb , 3aK,ia4biBaTb ;
założyć kłaść co za cz\m; binter etn'n6 biiilrgcn , nTbiiitcr
Icgcn , ^inter etiraS anlegen, anmnien. Założyć rękę, no-
gę swoje za rękę Leona. Staś. Num. 2, '^45 — Zakła-
dać kawałek sukni, brzeg sukni, suknią ■■ założywszy,
zachUiwszy zaszyć; {iit ©tu(f am SfoJc ei.ifĄlaijen , eiii'

nn^ett. Dlatego śmierci wołał , aby mu snop drew na
ramię założyła. Kosz. Lor. 184 b. Założyć postronek na
szyję złodziejowi. Tr. ben Stritf am ^a\U anlr(jni , anma«
^cn. Założyć drąg dla podniesienia czego. Trój. Si. 1049.
podłożyć , potiważyć. Założyć wrzcciądz. ib. zasunąć.
Zakładać jarzmo na szyję. Tr. Zakładać koniowi mun-
sztuk. ib. , ( cf. zachełzać). Józef kazał założyć konie w
swój wóz. 1 Leop. Genes. 46. zaprządz, bie ^*ferbc aii ben
SCagcn nnlegen, nufpannen , einfpnnnen. Konie do karety
założyć. Teat. 15. c, 29. Niech założą czym prędzej do
mojej kolaski. Teal. 54. d, 50. Niechże karyolke za-
liiżą. ib. 19, b. 67. ( t. j niech konie do niej założą,
niech ją zaprzęgają, niech do niej zaprzęgają). —
g Zakładać ręce. Cn. Th. 1569 jednę przez drugą kłaść,
bie 9lrme iiDer einanbcr legcn ober ft^lngen. Turcy' "kształ-
tną postawę rozmaitą pod czas modlitwy biorą, zakła-
dają ręce, chylają się, czołem biją. Kfoh. Turk. 192, (cf.
składać ręce). Założywszy ręce siedzieć , Hoss. ctA-fcib
CK-iaBUin pyKH, Hnqero ae ^ijait, npoB04nTb BpeMa b-b
npa34H0CTii. Myśh, na krzyż nogi założywszy. Teal. 5.5. b,
159. Niech każdy się strzeże nóg na krzyż założyć, zlę-
knie się bowiem dyabeł i pryśnie. Ossol. Sir. 1. Towarzy-
sze pobitych dla żalu wielkiego zdumiawszy sie , siedzieli
kolana na kolana zakładając. Sk Zyw. 2, 2. Założywszy rę-
ce siedzieć, manibiLS compressis sedere; proprie ścisną-
wszy ręce. <7«. Th. 1369 Jak ludzki naród byłby szczęśliwy,
gdyby była Ewa z założonemi rękami po raju chodziła,
i nie wyciągała ich po owoc zakazany. Mon. 65 , 98.
Zbiera się chmura , a myż będziemy z założonemi re-
kami czekać? Gaz Nar. i, 598 b. Si. Aug. (w próżno-
waniu) Ręce w tył zakładać. Eroz. Ob. B. bie Jlrmc
( auf bem^ D?ii(fcn ) , '^intcr fid) siifammen fi^lagen. Zakładam
ręce 'zasie , rejir.io ad tergum inanus. Cn. Th. 1569. —
|. Zakładać sidła, sieci i t, p, zastawić; ga^f" IfflEtt ,
gallcn, Silingen , SJejje aufftcHen. Założyć, zastawić sidła
na ptaki Tr. Jeśli jaka nadzieja wziaiku w sercu dobroczyn-
pego siedzi, jeśli łowiec jest a t\m spo.^obem sieci zakłada,
tedy u mnie nie jest dobroczynnym. Gorn Sen. 275. — |.
Zakładać sobie, zamierzać sobie, zakładać cel sobie, za-
kładać za cel sobie; IienbfK^ttgen, ftc^ cin ^iel^kdtn ober
fcCcn. Z jeńców się hetman najwyższy dobada , Gdzie
>iieprzyjaciel zmierza i zakłada. Jubi Buk. D 4. Ociec
niech się stara, by synowi stan jaki a wezwanie zamie-
rzył a założył tilicz. Wyli. O 1. Jedna święta prywata,
ta dziś najpłatniejsza u nas , a na tęśmy wszystkie rady
swe założyli. Rej. Zw. 188 Niejeden sobie na dal szczęsny
los zakłada, Coż gdy nie on. ale bóg skutkiem chęci
włada. Znb. 15, 265 Szosl. Wstydziłbym sie, gdybym
tak podły spraw moich zamiar b\ł sohie załużył. Teat.
4, 120 Zakłada solde wielkie nadzieje o swojej wy-
chowance. Teiil. 5, 88. — Zakład.ić lo izyrn . zapełniać
zapychać, zapierać. zat\kać; BoII Icflen , UPll ftppfcn, lier-
legcn , DCrmadjcn. Podiłek i koszyk zakłada kwiatkami.
Zehr Ow. 1l7; (implet). Zoczyłem przesmyk, i kazałem
założ\ć na nowo. Teat. 6. c. 5!. Tę nę<lzną drogę,
kiórą się oni cisną do doniu swego, jeszcze gdzie jeno
możecie tedy ją im zagradzacie. Rej Post. H h 6. Założył,

102'

812

ZAŁOŻYĆ.

ZAŁOŻYĆ.

wstawił drzwi stoJkami. Tr. Ule , aby pszczoły nic wy-
chodziły, przetakiem około założyć. Haw. Ek. 158. obło-
żyć, obsłonić : pcrlcgcn , oerdńngeti. Zakonem tym, jako
maścią gojącą zakładali te mdłości nędzne krewkiego
człowieczeństwa twego. /lej. Pesl. N n 5. zasmarowali ,
zakryli; bcfd;mimn, bcbccfcn , oerfdimicrcn. Wyniknąwszy
się z pokoju , wrzeciądzcin założy zuchwalców. Pol. Juw.
115. zamknął, zaparł'; sulcgcil , jlifuencil, sufdjlicgcn , cin<
fpetren. — g. Założyć, zasłonić, zakryć; fd)UCcn, CtlM3
oordoUen , iitib fo bcćfcn . bcbccfeii , bc(cl>irmeii. Przystawiony
anioł, niech w niebezpicczcYislwie mocnym puklerzem piersi
jego zakłada. Psalmod. 03. i "szczyci, 'zaszczyci;. Za-
łożył się szablą , tarczą. Tr. Któż się założy mocnej ręce
jego, Albo uchroni do kąta skrytego? Wad. Dan 110.
Statut o nieimaniu szlachcica , jako jest dobry , tak teź
jest i zły niejiomału: bo się nim wszyscy zuchwalcy za-
kładają. Gont. \\l D 2. (bronią, zasłaniają). — Założyć
co, założyć się czym, wymówić się, złożyć się; flt^ iPOmit
«nif(^iilriflcii , etiDa'^ i'prfd;ii5cii, »in"H)cnbcit. Układł się Amon,
i założ\ł się niemocą. 1 Leop. 2 lieg. 13, 6. i zmjślił
niemoc. 5 Leup. ; zmyślając sobie chorobę. Bibl. <id.).
Połóż się na łożu swym , a załóż się niemocą 1 Leop.
2 lieg. 15. o. ("zamyśl sobie niemoc. 3 Leop.; uczyń
się chorym. Bihl. Gd.). Sam słabe założywszy zdrowie ,
wyprawił brata. Pol. Ayg. 184. Nie dadzą nam dylacyi,
ani pro ma_/ori , Ani się tam założy kartką, ii był chory.
Pasik. Di. 115. Rozmaitemi zakfad.ijąc się przyczynami,
nawet i zdrowiem , zwłaczał słuchać poselstwa. Budn.
Apopłh. 12n. — g. Zakładać psami na zająca , puścić
się w pogoń za nim. Skrbk. Mskr. (zastępować mu od
ucieczki , cf. przckładitć za zającem ; bflll 2GilbC bcil SBcg
fpcrren, bic j)iinbe jur SSpilnoc Icofii, bas ®ilb »on ti<citcn
tefc^en, cinfdjlicpcii mit 3iit!i'l'iint>f")- '^^' zakładaniu myśli-
wiec pamiętać ma , żeby p<ów nie bałamucił szezwaniein
niepotrzebnem. Oslior. iJijśl 52. Pies umilknąwszy . ci-
cho zająca zakładał, ib. 9, (cf. osoczyć , obskoczyć). Psy
założyły koło upadłego zająca. Tr. Pies małym kołkiem
załuż\ł i ruszył zająca, ib. — § Zakładać na kogo k:irę
obkładać go karą; mit etncr Strafe bflfflcii, ciiic Strafc
oei^dligcii. Karanie kijowe i pieniężne na występnych ,
prawami zakładał. Sk. Di. 188. svyzn3czył, wymierzył,
skazał; bcftimmcil, fiftfc^cn. Ponieważ na prawa ludzkie
i boskie tak bardzie bijesz, od kościoła ebrześciańskiigo
odcinam cię, głowę Iwoję i wszystkich pomocników
twoich .srogą klątwą zakł;idym. hrum 108. mit bem 3'on»
nc bclcflcn, in ben Śaiiii łhiii. — §. Znkł.ulać ogień •
podkładać , gciicr milcflcii , Srmib legcn. Ogień na różnych
miejscach w mi'ście założyli. Ir. Jani-ci przeszedł ogiiń
spuszczać i zakładać na świat. W. l'osl. W. 2.""i6. —
g Zakładać miedzy co, wkładać, wsuwać; bnjn)i(d;cii k«
fltli, (jiiiciii fd;ieben. Si alia part inieiponel, alios założy
coadjuloret citali.... Vol. Leg. i, 328. — §. Założ_\ć
pieniądze > wyłożyć dla kogo, z.istąpić go wypłacaniem;
fur ciiten @elb aiiMcgen , j(im t>orrtrc(fen , fiir \})n jablrn ;
Viud. (e saloshiti , sa koga stali , ( zaręczyć za kogo ).
Widząc , że nie możemy lego wydnsjarczyć , założył za
nas te pieniądze, i prowizyi od nich nie żądając. Tcat.

50, 31. niaxowałam cały mój majątek, ach wiele je-
szcze nie dostaje, abym ci zapłaciła tyle, ile założyłeś.
Weg. Marm. 1, 143, (cf. pożyczyć komu, borgować ,
w zajem dać, wygodzić komuj. ^ — ^ Zakładać ubogiego,
zapomagać , wspi<Tać ; bcm 3lrmcn austiflfcii, if^m corftrcefen,
ifm linterftii^Cll. Nie skurczysz ręki twojej, ale otworzysz
ją ubogiemu, a założysz go czym. jako widzisz, czego
potrzebuje. 1 /,««/). Deul. 15, 9. (dasz mu w zajem. 5
Leop.; ochotnie pożyczysz mu, ile będzie potrzebował,
i czegoby mu niedostawało. liibl. Gd.). Nie chcesz brata
twego ubogiego tym założyć, czego u ciebie żąda. 1
Leop. Deul. 15, ( cf ratować kogo czjmj. Ratujesz ly
bliźniego, założysz ubogiego, i mniemasz, aby cię pan
bóg miał opuścić ? Hrbst Nauk. C b. Długi wszystkie
poddanym odpuścił, których hojną prawie ręką czasu
drogości zakładał. Star. Zad. D 2 b. Papież ten , będąc
miłosiernym, ubogie ludzie zakładał żywnością. Biel. Św.
74 b. Kmieć, który me zasieje, już wiary nie godzien,
a ■ we zły głód, pan go nie założy, ani mu co zborgu-
je. Haur. /:A. 27. Dzierżawca mało ubogiego założy, a
arendaiz pogotowiu. Falih. N 2, (ob. załoga , zakład na
poddanych). Kto mnie w mej potrzebie założy? .Alb. na
Woj. 18. Ubogiemu trudno naleźć . kloby go w potrze-
bie jego założył. Sax. Tyl. 8G. Niemiłosierny nie chce
pieniędzmi założyć potrzebę bliżmego. W. Post. Mn. 517.
Ubogiego pan w przypadku założył , 1 jako slado owiec
rozmnożył. J. Kclian. Pt. IGł. Judwa, małżonka Wła-
dysława Hermana, niewiasta nabożna, bogobojna, jał-
mużny dawała , ludzie ubogie zakładała , co miała, wszys-
tko 'przebóg rozdała. Biel. 6b. Wsizyscy ludzie zakładali
ręce ich naczyniem srebrnym, złotym. 1 Leop. 1 Eidr.
1, C. (wspomagali ii h naczyniem sr. i zł Bibl. Gd.). Ci
co byli około nich, zakładali je wszystkiem, jako to iło-
tem , srebrem i dobytki. 1 Leop. 5 Ezdr. 2, 9. (wspo-
magali ich wszyslkiemi potrzebami. Bii'1. Gd.). Składają
się z złośnikami na liciiwy. na zdrady, i pieniędzmi
swemi one zakłailaja. W. Poit. Mn. 502. — Założyć ja-
kie twierdzenie , jaka materyą , przełożyć zasadnie, przed-
sięwziąć jej dowodzenie: fiiifii (£a^ luirUgcn, autftdldt,
jiim ®f0Ciiftni!b brr Untcrfudjiing modicn. O czcm propo-
zycyą swoje Socsn zał<iż\ł. lego mu leż dowodzić trzeba.
Salin. i. ITil. Z;ił.. żenię mowy Xag. Ul 0. ihema, propo-

zycya , boo il/ma , ber ©cflciififliib ber ?U'KiiiMiiiig , btr So^,

^flUrtfil^^ Slov polożenka pusilio ynimmaticu ; Vind. iU-
va , slavek , $aglavck . poslava , (cf [loslawa): Cront. li-
glavak posiiio , zagl.ivka llie>is , proposilio , (if. głowa,
główna rzecz J. Mowę le Cycerona irożna rozwiązać na
dwoje założenia. Nng. Cyr. pr. Sł\>zy>z to z założenia
tych świetjcji słów pań-^kich. fiej 1'osl. k k i. ( cf.
lcxl). — § Zakł.idać co w czjm. zasadzać; irormif ffffn,
I'aucn, ftcifeii. W szczęściu ojczyzny, i szczęście i chlubę
nioje zakładam. Nieme P. /'. Sic/eście wszystko w ży-
ciu prywalnem zakłada. Juli Tel. '5 (grunliije) — J Za-
łożyć . ustanowić, postanowić, frft lefril. Do trzeiii lat
między nin.i l^ył pokój założon. Btel. i>w. 2Ó9 b. Święto
Jerzego ś niożf b ć odprawowane, osobliwie gdzie za-
łożenie jego jest. /'im. ham. 555. u>lanowienie, Sinfii^

ZAŁOŹYCIEL-ZALŚKNĄĆ. ZALUBIĆ-ŻALUZYA. 813

rung, Cinridituna. Skanderbeg zjechawszy sie z innymi _ Do końca z tak wielkiego zalsnęJa ob/owu. Pot. Arg. 351.

liążęty do miasleczka tego, 'oblicznie za^^i\i w ooym "ZALUBIC tned. dok., polubii', z;)n)iłowa(<, lieliflClBiiniCn ; Boh.

miejśou sejm. fia;. Sł. 58. złożył s.jm, otworzył, zagaił; zalibiti adamare , adoptare , zaljbenj upodobanie, zaljbit

fr crójfncte cinen SJcidlttafl , fcfte eiiicii Steidietilij' nicbci'. — se upodobać się: Sorab.i zalubuyu zakochać się; Carn.

g. Z.ikładać obóz, rozbijać namioty; ein Saflcr aiind)higcii, salublenka = zakochana; Ynid. salubili fe , safiati fe . za-

(atllcgen). Obóz zakładać, i szańce czynić kazał. Warg. kochać się, sahiba, salublenje < zakochanie, sahiblcnjk .

Cez. 5-2.— Zakładać kolegium, warsztat, insliluerc. Cn. safiauz . zakochany; Croal. zalyublyujcm = zakodiam,

Th. 156a. zafundować, (JIUUPCII , aillCjCll. Zakładam bu- pokocham, zalyubitisze = zakochać się, zalyubitel ama/or ;

dowanic, grunt kładę, zaczynam budować. CiiTh. 1 369. f>"9- zagijubiti adamare, zao||ubilisc zakociiać się; Slav.

ben ©ruiib Icijcn, gnuibcn , licgrunbcn, aiilcgcn, Imiicn, er= zaljubjrn zakochany.

n(^tcii; Sorab. 2. twarisch , tworisch , ( cf. t«orzyć); ZALUDMG cz dok., Zaludniać niedok. , ludnością zapełnić,

Carn. vkladam ; Ross. ociiOBaTb , ociiOBŁiBarb , (cf. ośno- ludnym lub ludniejszym uczynić; I)ciii)lfeni , ODlfrcid) Ober

wa); Ecl. :^nmxHTH dwsjy. Zakładanie, założenie, fun- nolfrcidicr nia*eii ; Vind. poludstvati , obludiii ; Hoss. yua-

dowanle. Cn. Th. 1570. Zakładanie kościoła, ib. Miaslo po4iiTb (cf. *naród). Hace.iHTb , Hace.iarb, aace.nnb, aa-

Alba , Julowe założenie. Fnliss. FI. i. Równy sławą Mo- ce.iarb, (cf. "sieło. siedlić); 'liag. zaludnos desidia . za-

mulusowi Brutus, gdyż tamten Rzym miasto zbudował, a ludni = próżniacki)

ten wolność Rzymską' założył. Wurj. UW. 181 Grunt dobry ZAŁUDZIC cz. doli., Załudzać niedok., łudząc zaprowadzić

założy. Kto się bojaźni bożej i cnocie przyłoży. Grorh.W. zaciągnąć, przyludzjć aż dokąd; Ing trocin lotfcii , »ocrIctten.

d32. Inszego fundamentu żaden założyć nie może , okrom ZAŁUGOWAC, ZAł^UZYC es. dok. , iuatem zaprawić, ocr»

onego, kióry jest Chrystus. Żarn. Post 3, 705. Ame- lamjcn , mit gaiiflC 'JErarDciten ; Hag. za!u.\iti ; Bosn. zalu-

ryka w ten czas z kwapliwością przyjmie nasze obyczaje, , sgili. zapepchfi, oblusgili.

wiara głęboko swe założy fundamenta. Teat. 30, 16. — ŻAŁUJĘ . oft. Żałować.

§. Założyć Sie, zakładać' sie o co = iść o zakład; Slov. ZALUNĄC er. jedni!., lunąć zalać, [trófimcnb luy timfitii gic

zakładam' se ;' Carn. yadlani; Yiiid. feyadlati, le- ZTa- Cc" , bi.nflfo^nicu , oiisfłró^mcn , niiśgiepeii.

dljati , savetati ," sastaviti , sabobizati , postavit sa vadlo ; ZAŁUPAG t: dok , Zafupnąć yW/i//. , zacząć łupać, n. p.

Rag. okladitise; fios». ozakladilise , okladitise ; Ross. 3a- drzewa, drzewka; nnśfralteii , DCrfpaltcn. ZAŁUPIC cz.

KiajOBaib, npo3aKja40BaTb ; £cc/. BaR-ia^MBaroca , mctten, dok., łupiąc zarwać, zerwnć, zadrzeć; anreij5i'ii , anfangcn

cinc ai-ctte aiiftcHcii. Wnet się założ\li, Przy wielu ludzi abiiireipcii , a&juflautieii ; Ross. aa.iynnib , sa.iynaT^. ZA-

zacnych zakład zostawili. Fapr. Koi. Fó 1. Ci co o ŁUPEK, pka , m. , ZAŁUPKA, i, i, krasny kołpak,

szkapy się zakładają, tedy powiadają: 'puśćwa {dual) o poraphimosis . niemoc czTonka mc kiego, i<dy obrzezek

nie; śmierć zaś 'iście nie o czapkę puszcza, ani o suknią, '^yl' przedskórck aż pod żołędzia czyli główką zasznu-

ale o ludzie, co sie radują, iż "im czas prędko zbiega', rowanym i obciśnionym zostaje. Perz. Cyr. 1, 176. ib.

a w tym się nie baczą, jako złe szkapy, fiej Zw. \m b. 2,242. Perz Lek 2, 7. et 18, [ob. Kołpaki], cf. slulejka.

Ja golów jestem o sto czerwonych złotych założyć ZAŁUSZCZYC ci. dok., Załuskać, Zaluszczać niedok., łu-

się, iż tego roku na Węgrzech nic "nic będzie. Teat. 1 d, szcząc oderwać, anfdjfilcii, nnflautcn, anfangcn an^ju^iilfcn;

i^ Czart. Załóżmy siei ja o pieniądz, ty o sto portu- Bosn. zagijusctili decorticare aligiiantulum.

gałów, t. j niech ja tracę pieniądz, ty sto portugałów. ZALUTOWAĆ cz dok., lutując zamknąć, yevl0t|iCn , snlot^cn;

C«, Th. 1370. Założę się o gardło moje, że z tego ^''"d- savariti, savarja(i, zazvirati , sayotili ; Hoss. sany-

nic nie będzie. Teat. 7. c,'i'. Gi>tówbym sie o to za- /UHb , saiiaaib, sananeaib. Wy^niotki te w garniec wło-

łoŻYĆ. ib'. 47, 12, cf. o co? elliptiće. — 'ZAŁOŻY- żyć. i dobrze zalulować. Sy r'. iOi. ('ZALUTOWAĆ się,

CIEL, ZAŁOŻYCIELKA, ob Zakł^dacz. , •Z.aLITOW'AĆ się, ob. Litować się, 'lutować sie).

ZALŚKNAĆ', ZALŚNĄC, •ZAŚKLNAĆ," ZASZKLNĄG nijak ZALUZYA . yi, i., z Franc. , gatunek zawiści, gifcrfuĄł;

jednlL, Zalśknić się, Zaśkinić się , 'Zaszklnić się zaimk., Carn. fljalu ; Croat. lyubomornoszt ; Rag. gljubomornós,

zabłysnąć; 5/oi'. zaslkwegi se, za.stkwjm se a(//"(//5pVe; /fnj. gljubomor, gijobnsumgna ; /i'oss. peBHiiBOCTh, (cf rzewli-

zak!i'llise scintillarc , aufbli|en, anfglanscii. Mignęło sie co wośćj; Eicl. peBiiooópaaie. U dawnych Polaków mąż o

w oczach; zalśnąć go ledwie; Graec. nuguąairerai. Cn. cnolę swojej małżonki troskliwy nazywał się zawisnym;

Th. 848, (cf. ledwie go zoczyć). Wzniósł oko zalśnione ' a '-i troskliwość miała imię zawiści; teraz pomieniona

do góry. Przyb. Ab. 62. Kiedy się firmament gwiazdami troskliwość daleko gładziej nazywa się źaluzyą. Mon. 68,

zaszklni , na ten czas tym większe jest zasilenie rozpo- 235. Tak piękna osóbka mogłaby w mojej żonie wzru-

startej imaginacyi. Mon. 72", 445. — g. Zalśnąć, sz>ć żaluzyą Teat. ó6. c, 21. Mieć żaluzyą : Ross. pe-

olśnąć , oślepnąć', oi. Zaślepnąć : erWinbcn , ncrWinbct iiier< BnoBaib, pesByro , (of. rzewny). Pełen żaluzyi, zazdro.-ny

ben. Żydzi, co inszym narodzenie Chrystusa obwieszczać (^".'Z- gljubomorni, gljubosumgniv , gljubomornik. — g.

mieli, tu oto tak 'barzo zasnęli, owszem zalśnęli, że jt Zaluzya , ZALUZA , y, ź. , w oknie gatunek kraciastej

insi, którzy u nich za odszczepieńców byli miani , budzić zasłony, bte ScIouflC tm genfter ; (Rag. razmrexje). Pą

muszą. Żarn. Post. 44 b. Zalśnąć miłością. Pot. Syl. 4. tam i okna z żaluzyami. N. Pum. -20,_163. Zamiast

.ffrom.'671. Zalsknąwszy gniewem', bieży ku'potkaniu. /-"ot. "kien były tylko żaluzye. A'. Pam. 13, 57. Patrzy jirzez

Syl. 151. Teraz słysząc niezmierne obietnice znowu, żaluzy, wołając: czy mam wyłamać żaluzę ? 7ea^ 13, 83.

814

Z A Ł Y K N Ą Ć - ZAMĄCIĆ.

ZAMACICIEL - ZAMAMIĆ.

ZAŁVKNĄ(^. , ZAŁKNĄĆ c;. jedntl. . zachwyciwszy połknąć,
t)cninter](^lii(Icn , ocrfd^luden. Zafyknąć się . zafknąd się ;
Bolt zalkriauli se ; lykająu zakrzlusić się, [li) yetfc^liicfcil.
Weslcl)[iąAszy, chce rzec, ale jej nie«poro , Każdem się
słowem zaJknie , kazdein dawi. fol. Syl -40.

•ZALŻBANTY, strój białogfowski. Sax. Tyt. 7. czy nie
aiszbanty , halszLanty?

'ZAMAGAĆ, ob. Macać, pomacać. ZAMĄCAĆ, zamącanie,
zainąfcnie , ob. Zamącić.

ZAMACH, u, m. , zamachnicnie , zapęd do bicia, do ude-
rzenia; baź 2liiJ^Plcti sum St^lnijcn , jiim^oiien; Vind. mah,
mal(anje ; Croat. zitnah , mah, tittg. zamah, zamaha ,
mah ; Russ. 3aMaxx , (saMiiuiuii lortele). Zatrzymać się
w zamachu. Tr. Barczystym zamachem i najmężniejszego
ustraszyć mógł. Nieś. 1 , 56. Ciężki zamach cieśh po-
większa ciężka siekiera. Dmoch. II. 69. cios, uderzenie;
ber »ic&, (ber §ail). Fatrz, jak jęczą, jak zimnym wskroś
przejęci strachem , Niehtościwym biją swe piersi zama-
chem Dinor.li. Sąd. 63. W swoich rozmowach za jednym
zamachem po sto głów ścinają Mon. 71, 293. mit eilieti
§ic['e, cf. gębą wojuje. Ginąć tamte nie mogą, aż i tu
jediiymże wzruszone zamachem upadną. Stern. Cyc. 209.
jednym ciosem, uderzeniem, zapędem, gwałtem; ge=
nHiiti'amcr StoCi, 3Iiilauf. Nie odrzucę zamachu, stanę bez
obrony, Uszanow.inia godzien, kto walczy z twej strony.
N. fam. 5, 217. (stawię złemu razowi). — g. Zamach,
gwałtowny do złego zapęd , eiii ijcivaltfamcs5 Uiitcruelimeu.
Zamach to na wolność Rzpltej. Tr. Okrutny zamach
wojny. Vł'ę.(? jl/arm. 1, 91. Zamach na życie królewskie. Ld.
ZAMACHNĄĆ ci jednll. , zapędzić się ręką do uderzenia,
fliulipleii jiim £d)!aflcn ; Bosn. zamahnuti , zamahivali ele-
vaie manum ad perculiendum; Hag. zamahnuti, zamahi-
vati , zamahgnivati ; Croat. zamahnuti , zamahujem ; Ross.
3aMii.\iiyTŁca , sałia.MiBaTbca , (3a.\iaxaTL skrzydła svzbijać).
Gdzie zręczna jego zamachnie prawica. Pękają tarcze,
i włócznie i miecze. Kniai. Foez. 2 , 22. Dla miejsca
szcziifiłc;śi i nic mógł zamachnąć oszczepem. Slas. Mitm.
i, iSO.

ZA.M.ACllLOWAĆ, ob. Machlować.

ZAM.\(',IĆ cz. dok., Zamaiać niedok., Zaniąoywać czestl.,
mac ąr zamieszać , mętnym uczynić ; burd; 2Illfn"l(iren Irilbcil,
trilbCII, umruliren ; Boh. zakalili, (zakaho, zakał, kitl)-^ Sorab.
1. zuiiuiżam , zamulzam ^ Busii. zamutiti , niutiti , smu-
titi (cf smucić, zasmucić), zamesti , (ef, zamieść, c-f.
zamicszaćj; Bug. zamulili, pomutiti , izmutiti, smulili,
niijiiti ; Hoss. aauyiiiTb, fiajaMyiiiib , DaóajaiiyTiiTL dl".
bałamucie*) , npiiiiyTaTL , iipiiMy TUBarb. Zamącić naj^jj.
Tr. — Slov. l'iuv. Tiikim sa robi , jjakobi ani wodi za-
mutit ne wedel ; jak gdyby wody zamącić nie umiał >
nii>«iinąlko. Z dwudzieNtu dział burzących strzelania , po-
wietrze sie zamąciło. Tward. \\V 108. wzrusz\ło, wzbu-
rzyło; bic fiiift crfd^uttertc, flcriet() iii Scnicomiij. — hig.
Ir. varie : Podpić sobie albo przynajmniej głowę gorzałką
zamącić. Klik Turk. 177. ocJurzyć , zająć, podchmielić;
ben Scrf beiicliein, bcraufd^en. Piła tak wiele wina, że mm
sobie nieraz głowę zamąciła. Pam 85, 1, 716. Pycha
niech twojej głowy nie zamącą, Bo takich na łeb wła-

sne głupstwo strąca. Zab. 13, 314. Druib. Jest zwie-
dziony, a że winien zamącił sobie głowę Pilch. Sen iask.
103. nabił sobie tym głowę, er \iat [iM iii ben Sopf ^f
fe^t. Juzem jej myśl trwożliwą niespokojnością zamącif.
Teat. 2 , 20. Barss. Wielką siłą w łeb Polux' Rebryia
*zamecił. Ustrz. Troi. 115. (uderzeniem głowę mu za-
wrócił, tak że mu się w głowie zamąciło). Wkrótce on
odmieni rzeczy stan , i radość smutkiem zamąci. i6. 42.
d, a. (zaćmi). Dobywszy oręża , szyki jej zamącił. Zebr.
Ow. 356; pauidam deterruit, o6. pomylić lub zmylić komu
szyki , zbić go z 'jednnohody , z 'pochopni , pomieszać
koncepia, cinem basi Soiiccpt ocrriicfcn. — Zamącić /ig., za-

- kłócić, in ^Scripirriing briti(jeii. Naród -domowemi spiski zamą-
cony. Hor. 2, 02. Kniaź, (cf. "z-imulek;. W railach wła-
snych zamąceni Nar. Tac. 2, 260. — Zamąciwszy um-
knął. Cn. Th. 1299 (zakłóciwszy, nawarzywszy piwa,
podpaliwszy, podnieciwszy). — '§. Zamącić kim, n. p. Gdy
opętany Jezusa ujrzał, natychmiast 'im (nim) duch za-
mącił i rzucił go na ziemię. 3 Leop. Marc. 9 , 20. 1
Leop. id. (duch go rozdarł. Bill. Gd.: dyabeł go mio-
tał). — Z.\MĄCICIEL, a, OT., który zamącą, ber Hm"
rfibrcr, iruDemac^cr ; Sorab. 1. zamucżer. W rot/i. ieńsk.
ZA.M.^CICIELKA , i; Sorab. 1. zamucżerka.

ZAMACZAĆ , ob. Zamoczyć.

ZAM.\CZYĆ cz. dok , mąką zaprawić, mit SIRctil anmflłen;
Bonn. zamuciti.

ZAM.\DBZKĆ nijak, dok., stać się za mądrym , przemądrzeć ,
fiberfliiij merbcn. Zamądrzały, cf. zarozumiały, *zamnieinanv.

ZAMAGAĆ, ob. Zamódz.

ZAMAGAZYNOWAĆ cz. dok., w magazynie umieścić , ein«
magafiiieti , inś fflagajin legen. Już znaczna część drzewa
ścięta, i zamagazynowana Gaz .\ar. 1, 204 b.

ZAM.4GL0W.\Ć cz.dok., maglując zagładzić, 'jermaiigcln ,
gintt niniiticin ; Hoss. saKaraib , aaKarhiearb

ZAMAG.NETUWAĆ, ZAMAGNETYZOWAĆ cz dok., m.igne-
sem zaprawić, magnetycznym uczynić ; mngiictifi^ mai^cn,
ocrmufliictifircii.

ZA.M.\K,\Ć, oh. Zamoknąć.

ZAMALOWAĆ cz. dok. , Zamalowywać r:ęi//. , malowaniem
zakryć, Dcmnleii, »ermaleii. Siwe włosy malujesz; lecz ci
się nie zdarzy Zamalować starości , ni zmarszczek na
twarzy. Itiin .Ąiiz. 91. — J. Zamalować ro, iiidurere nurum
colortfin piiluine. Cn. Th. 1377. odmalować, odświeżyć,
DPii iicuem aiifmalcn, aiiffrifłfn. — §. Zam.di.«ać cały ar-
kusz papieru • zabazgrać, poII malcn, DpO fc^micren. —
Trausl. Owego w kark poraził, tak zam:do»»ny prze-
wrócił się na ziemie. Zi-br. Ow. 108. zakrwaw imiy, krwią
zakryty, mit 33lllt (jeillillt. — "i. Bóg swej wszt-clnno-
cności kresu żadnego nie zamalował. Wari/. Hu Iz. 140.
nie naznaczył, nie zarysował, nie zakreślił, zagrodził;
pornifllęn , <.n'r}eid)nen.

ZAMAMIĆ cz. duk. , mamiąc zabałamucić , burd) gaiifelnbe
Cpcfiiiiflen »eriTi|)ren, irrc miid^eii, peripirrcn; Cri^ut. zama-
mili , zamaiiilyiijcm delurho de monie : Hag zainilmiti
ainore cupere, siibornare , zainani"ite,;l sediulor , (cf oina-
mićl; Boss. 3a«aHIITb , 3aiiailHBUTb zawabić, zaiiccić, 3a-

■aHKa zanęt.

ZA MA MOTAĆ - ZAMARZNĄĆ. Z A M A RZ YĆ - Z AM A TO T. Z AŁ Y. 815

ZAMAMOTAĆ , ob. Mamotać, Momotać. nialeryi siężeje, lo wyrażają słowami: w piecu zamarzło

ZAMAR. u, m., n. p. Czasem klacz końska albo oślica Gs. Żel SH. Kiedy się na żelazie stopionym pokazują ka-

z bykiem stadnikiem, lub przeciwnie rzadko krowa z wały stopione, wcześnie wydobywać je trzeba; boby

ogierem spuszczają się, ztąd wypadają zamary, weWło- cała masa stężała, czyli mówiąc' jeżykiem kuźniaków:

szech gimeri , bif, baf zwane ; głowę i ogon mają wo- w piecu zamarzłoby. Os. Hud. 95. ta" ber 6i|cnI)Uttc , bet

łowe, reszta końska. Kluk.Zw. I, i9l. 3?inbpferbe , Ofcn 1)1 eingcfrorcn, bte Ctfcitmaffe ift im Cfcii ftcif gmnirbcn

SWifdiliitijc m\ Siitbmi unb ^*fcrbeit. ZAMARZYĆ cz dok., zaroić, uroić; erfc^iuńrmcit , fd;marmcttb

ZAMARKOTAC , ob. Markotać (X'!>cntm. Najczęściej : Zamarzyło się komu co = przyśniło mu

ZAMARŁ, ZA.M.4RŁY , ob. Zamrzeć. się, przywidziało mu się, ubrdało mu sie ; eincm tn ben Sopf

ZAMARMUROWAĆ «. dok.. Zam-annurowywać czestl. , za- fommcii , ibin ciitfallcn. Młodemu cokolwiek się w głowie

kryć marmurem lub marmoryzując , ocrmarntorireil , »er= zamarzy, czy złego czy dobrego , trzeba żeby " wnet było.

marmorińren. Boh. Kom. 3, 3. Nie wiem, zkądże mu się zamarzyło,

ZAMARNIEĆ niyaA:. dok., marnie za^rinąć, clcnbiglid; yerge< tak niesłychane nigdy bajki napisać. Nar. Hst. 5, 172'.

6en, fdmnnbcn, umfommcii. ZAMARNOWAĆ cz dok., mar- ZAMASCIĆ 'c:. dok., Zamaszczać niedok.; Boh. zamastiti •

nie zatracić, marnując zatrwonić; elenb bitrd)('riiigeii , s)er= Rag. zamastiti; Ross. aaMaciiiTb , saMacinBaib : maścią

gcubcn, Dcrfi^Ieuberii, Dcrfplittern ; Boh. zalantroćjm; Croat. lub tłustością zasmarować, acrfalBeii , »crfdmiicreii. Naj-

sastent^m . satentam ; Ross saMOraib , cf. zamotać. mnTejszy olwor, coby widzieć pszczoły był zdat.iym . Za-

ZAMARTWIĆ cz. dok., uczynić martwym, zadrętwić , cf. maszczą zaraz pilnie tym woskiem brunatnym^ Co się

zomorzyć , crfłarreii ma^eit. ZAMARTWIEĆ nijak. , zatrę- zasklepem zowie. Tom. Roi. 69.

twieć, er|tam'!i. Dotknął go duch ręką zamartwiała, Zi- ZAM.ASKOWAĆ es. dok, Zamaskowywać czestL, maska za-

mno natychmiast wskroś go przejmowało. Aros. Oss. 5 6 4. kryć, semaffircn ; Vind. safhemati, sakrinkali , preobra-

Ross. sajiepTBO na pół umarły. sati , nalizuyati, obfhemati , sapintati.

ZAMARSZCZYĆ , f. zamarszczy, zamarszczę cz, dok.. Za- ZAMASZ.NY, ZAMASZYSTY, a, e o adu ., z tęgim

marszcząc niedok., uczynić zmarszczonym, zmarszczkami zamachem, silny, mocny, tęgo uderzający; ftarf aiilbO'

zakryć ; berunjeln , mit iRmijeln bcbetfcn ; Sorab. i . za- lenb , fmrf nii»geIiDlt , tii^tig {itfdilogenb , fraftig , nac^brutfź.

morźcźu: Rag. zamśrsitti ; Bosn. zamrrisiti , fzamrrisiti »pll ; {Ross. saJiainncTUH skory do bicia, żwawy, śmiały,

pismo deliłerare) ; Ross. saMOpiUHTb. Coriugo, wespołek zuchwały). Zainasznym grozi światu ciosem, ^or 1,160.

zamarsz-zam. Mącz Tryona twarz swą zmarszczyła. Olw. Zamasznym kuć młotem' ib. 2, 53 Kni^ź. I twoich cio-

Ow. 160, (cf. kozła postawić, Marsa postawić na czele). sów, ciosów znmaszystyeh Doznał nie jeden na polach

Nie zamarszczywszy skroni ani czoła. Prawej mądro- ojczystych. Kras. Oss. B 2. Na c:ugą wyb/;edł strinę

ści nauczę cię zgoła. Chrośe. Job. 127. Zamarszczył pocisk zamaszysty. Dmoch. 11. 2, 227. (z wielkim za-

się na niego , i nie dał mu nic mówić. Biel. Kr. 676. machem wyciśniony). Śmierć zamaszysta , snując sie po

Niech każdy da, jak chce,' nie z zamarszczenia abo ziemi, Liczne napełnia gnatami kośnice. Za6. 11, 23.

z przymuszenia. W. 2 Cor. 9, 7. (nie zzamarszczeniem, Koss. A nuż mnie pobije? bo silny i zamaszysty; otoz

ani z przymuszenia. Bihl. Gd.: ochoczo, chętnie, z do- piękna satysfakcya! Moti. 68, 191. fbitnv). — 'fransl.

brego serca, z pogodną twarzą). ZA.MARSZCZKI plur, Zamaszysty potężny, duży, gruby, ciężki; "getBaltig, grof,

zamarszczenie, markotność : bnś ©critiijcle , \)ai 3}iin5Clit ftarf, bicf, fdmer! Rządca pulpitu xfądz kantor Balista

ber Stirne. Niczyje przegróżki i zamarszczjii niechętne Pyta , gdzie ona xicga' zamaszysta ? Pulp. 9. Na tak za-

uslraszyć nie mogą. Krom. 321, Rag. zamarscenos im- maszyste drw-nki . "Szeląg skruszałej minki, Mówi

plicalio , zamarsitegl trico , /". .zaraarsitegliza. ZAMAR- Zab. 16, 160. Nr.gi. (tęgie, grube, namacalne, doty-
SZCZEĆ ntjak. dok., w zmarszczki zajść, in SJimjeln OEr= kalne). Kłan.a się zamaszysto. "Teat. 56. c, 104. nie-
f(^riimpfcn ; Boh. zakrneti ;y?tfss. aaiiopmnrbca , sacKOp- jgrabnie, pliimp. — §. Surdut, płaszcz, zamaszysty.
ĆHyTb koli.stY, przestrony, okolisty, szeroki, do obwinięcia sie ;
ZAMARZAĆ, ob. Zamorzyć. gut iiber 511 fdilagen , jufamtiteit 511 f*!agc:i. ZAMASZYSTOŚG,
ZAMARZNĄĆ nijak, jednti, Zamarzać niedok., zacząć mar- ści, 2., tei,'Ość w uderzeniu, uderzenie z wielkim za-
znać, marznięciem się ściągiiąć . ściąć, jjifricrcn ; Boh. machem; tii(f)tige§ l(u-5^oIcii , geroaltigcr Sc^lag, Stop, @C=
zamrznauti, zararzati ; Hot ab. zamarzną, (nezamerznite tPnltfanifeit. Czyni on to z taką zamaszystością , że cała
ingelibilis); Vind. samersniti, smersniti ; Croat. zamerzd- sztuka marmuru w drobne części była strzaskana. N. Pam.
vamsze ; Bosn. zalcditise, sleditise , smrriznutize; Ross. 24, 524.
saMepsHyTb , aanepsaib . sahO-itib. Woda ciekącą 'zimie ZAMATAĆ , 06. Zamotać.

zamarzała. Cresc. 17. Zamarzła rzeka, stanęła , 'stoi. Ld. 'ZAMATORZAŁY, 'ZAMOTRZAŁY. a, e, [parł.Yerb. zama-

Z^raarzły , zamarznięty {Croat. zamersnycn). Zamarznie- torzeć ; Eccl. T^Mwtop-kjn, senescere; zastarzały 2]; Ross.

nie Croat. zamersnenye. — §. Fiu. łr. Szabla mu za- saMaTopt-ibiB , zatwardziały , oerbartet. Schisma cerkiew'

marzła = nieporywczy do szabli, zniesie wszystko, tchórz, każdą i płodu pozbawia i pokarmu, czyni żywot jej za-

bcr ©afiel ift ilim an bie ©t^eibe niigefrorcn. W potrzebie matorzały , a piersi zaschłe , że ni rodzić nie może , ni

mu, j;<k żywo, szabla nie zamarznie. Mat: z Pod. B 5. karmić. Smotr. Ex. 12. Twej to schismatyckiej zamo-

— §. W hucie żalaznej : Jeżeli w zaprawie bardzo wiele trzałej matki własność jest, wyrodki cerkiewne przyj-

816

ZAMATORZAŁOŚĆ - ZAMULIĆ.

ZAMĘĆ - ZAMEK.

mować, i tym pod obronę się podaw.-id. ii. 20. "ZAMA-
TOHZ.\'ŁOSĆ. icj, i.; Ross. aaMaTOptaocTb ; zatwardzia-
łość, bif Scr^ćirtuiig.

ZAMAT\V.4Ć, ob. Zagmatwać. "ZA.MAWIAĆ . ob. Zamówić.

ZAMAZAC cz. dok., zamazuj pr contin , Zamazywać czestl;
Boh. zamazali, zam żi ; Slov. zamazui;i; Sorab. \. zama-
źu , zamażem , zamazam , z imazuyu ; Vinii. samashil, sa-
inasati, obmasati, premasali; Croat. zamasati, zamasujem ;
Bosn zamazali , om.izati ; Ross. saaasaTŁ , saMasusaib ,
ysiasaib, ynasuBaib; zamazać co czym, mażąc zitkaó ,
zakryć, zasmarować , cf. zajiiaścić; oerff^miercn , bcfdjmie'
rcii. Zarniizuje slattjk dziurawy, drzewo obrięte Cn. Th.
1377. Sam ule z młodej plotłem łozy, sam szczeliny na
zimę zamazywałem. Sir. Qu. 7. Zamazanie Rosi. aaaas-
Ka. Zamazanie , obmazame , zalepienie płonki , drzewa.
lilura. Cii. Th. 1377. biiS 3Scr|(^niimn. — g. Zamazać pi-
smo , zmazać. W/urf. ®c|'c^rii'tieiic» auślófe^cti , 'niiuftreidjen ;
YiuiJ. pifrnu sabrilliinali , sbrifhuvali , samasali ; Russ.
pasuapaTb , passiapuBaib Zamazuję pismo , 'przckre-
szam. Cn. Th. 1377; kanceluję ib. 845. (przekreślam).
Zamazanie pisania, litura venus. ib. Zamazanie pisania,
plama na piśmie , zyd. W/ud. ciii Sllfrfś. — g. Miler :
Zamazał calv arkusz papieru, zabazt;rał. zamalował; ucr'
fchmiiTcn, iierpiniclii , ocrfricdii cincti 33i'fleii ^*apier u. f. ro.
ZAMAZCAĆ cl dok, mazijaniem zapi-łnić, zapaskudzić,
zaplu!;awić; Bcrfiibdii , oi"j &ffilbtln.

ZAMCZYiNA, y, i., ZAMCZYNKA, i , zdrbn. rzrzwn. zamek,
biedny, słaby zamek, czy to u drzwi, czy też budowa-
nie, t;ródek, warownia; eiii clciiDcś armfcligc^ , f^madjcs
Sd)ló)Td)eii , aii ber Zbm , oPcr ciii clciibc« '5iiriii'd)!ópiteii ,
eiiic fdmmd^e Siirg, tiii flciiics iiid)t fcftc* ©d)Ui|Td)Eii. W la-
da zamizyiiie kasztelan. Nar. tlsl 7. 74. Już ti-raz tam,
gdzie był Babilon , jest mała z-inirzyna. Jer. Zlr. 2, 1U'J.
ZA.MCZVSK(3 , a, «., brzyilki niek-izlałiny z.iinek , w je-
dnym i druiiim znaczeniu; ciiI l^ilffliijCŻ Sdllop, III lif«bi'II
SBebciitiliiflCii ; Boh. zamćisko; Ross. aaumimc ZAMCZY-
STY. a, c, — adi>., z zamkiem u drzwi, zamykający się;
mit ciiifin Sdilejfe aii ber 21;ure , ucrfdilicfDar, jiim 3iif*'tf'
Jen. Na dubi u wazonu ma być dwoje zamczyslych
drzwiczek Sejm. (jrud. 2 , 26. Kicliiby w pudełec/ku
drewnianym iakim przyslojnym zamczystym clio»ają Piin.
Kam. 54. Urzędnik powinien strzedz, by k:<źdy gmach
zamczy<ly był, by gu.-Sć, lub leż kto inny. gdy przyje-
dzie, czysto zastać niĆŁ!ł Haur. Ek. 17 (zamkiiięly na
zamek). Dwór na noc ma bjć zawrze zamc/\siy . gdyż
się różnie w nocy dzieje ib. IG. Człowiekowi potrze-
bne mieszkanie opatrzone, wszędzie zamczyste. żeby b\ł
bezpicczen od szkód, f^elr. Ek. 48 Stor Uw 33 Z..m-
knał się » mieście zamczystym 'bronanu i zaworami.
Radź. 1 Sam 23, 7 (zawarł się wszedłszy du miasta,
w którym sa bramy i zamki. HM Gd. ; do miasta wa-
rownego , eiiic fefte, dcffflitjte, »erfd)lii|Teiie ©tabti — Kraj
zamczysty Tr. |iełen zamków, l«ierdz, warowni < wa-
rowny; mit £(^lp|Tfrn , Siirfleii, 95ffteit pcrfebeii.

ZAMIll.K. kot>o med. dok , zacząć mdło robić czyli mdlić ,
eiiieili iil'el iDCrbcn. Skoro pacyenta gorąco przejdzie , lub

go zamdli , natychmiast rękę mu związać naleiv. Ptrt.
Lek. 224.

ZAMKć , ob. Zamęt. Zamęcić , ob. Zamącić.

ZA.ME(^ZEK , czka , m., zdrbn. rzczwn. zamek ; Boh. zim-
ćek ; Ross. saMUweK^ ; l'adź u drzwi, badż małe waro-
wne budowanie; cin St^liJlTdicn , 1bui^ć)lófiiitn , ein fleineS
SdjloPi, cirie floiiie 55iirij ; Vind. gradez , gradizh , oi. Gro-
dek , gród. 'ZAMECZ.NIK, 'ZAMKAUZ, a, m, rzemieśl-
nik od zamków, ślusarz, bet Si^lpfftr ; Boh. zamećnjlc ,
(zameenicc ślusarka , zamećnicky ślusarski . zameenietwi
ślusarstwo): Carn. kluzhanzar , (cf klucznik); l'rn'/. klu-
zhenizhar, plahar, plehar , (cf. blacharz); Bosn. kaglju-
cjar; Ross. 3aM0<i!ii!Ki. Zamecznicy i inni rzemieślnicy.
Buh. 285. ZA.MECZ.NY, ob. Zamkowy.

ZAMi^CZYĆ, f. zacneczy ci. dok. ; Ross. sauymiTb; męcząc
czyli mękami zagładzić , zabić, śmierci nabawić , o śmierć
przyprawić , zakatować , JU Jobc martfril. Nie mało by-
ło u nas czarownic i czarowników , o jak wiele ich spa-
lono , jak wiele zamęczono. Mon. 68, 266. Nigdzie de-
spotyzm nie zamęczył ani więcej ani okrutniej szlachty,
jak we Francyi. I^rzestr. 286. Miecz zamęczył wszystko,
co przed nim si'hronić się nie mogło. Staś. Aum 1,
208, (cf. zarżnąć , wyrżnąć, dorznąć , wyciąć). — Aliler :
Kto lę chorobę na starość dostał , tedy tego wkrótce
zamęczyła. Perz. Lek. 149. (dobiła, w grób wpędziłaj.
Zamęcz) sz go twemi pytaniami, prośbami, wizytami.
T'0J SI 1031. Zamęzyć się, do ostatnich sił wyne-
dznić się, fti^ 511 Jubc mnrierii; Ross. aaHaaTbca, cf.
zmordować się. Ta sekutnica baba tych mężów zamę-
czvła. Ld

'ZAMKDUKOWAĆ 'ZAMĘDROWAĆ med.. dok. zacząć mędr-
kować', ntedrkiein być; Russ. 3ayMHii<iaTb , iii flugeltl
ant.iiiflcii.

ZAMEK, inku, m., (Zameczek, Zimozyna, Zamczynka ,
Zamczysko , ob. na swoich miejscach ; Elyin. mknąć) ;
Boh z.^imek ; Sorab 1. zank , lank; Sorub. 2 lamk ;
Carn. kbizhanza . kluzhaniza (i-f klucz) , sa|>ira (cl", za-
pora), (Simek pei^sulits, zasuwka); Yiiid. kiuzhanza . klu-
zlieniza , saklepenza, saklep , durni plah , pleii cf. bla-
cha, ( samek , salik ■ zasuwka); Croat. klyuchenlcza,
zakb'p , z.^ilYor, Jcf zatwor); Dul. brava , zaklop ; Hag.
kgljucjaniza , briv, ziklo,* Busn. kgljucjani^'a , brawa,
zalV(ir , kalanac , kalancicch ; Sliw brata; Ross aailUKl;
— 'i. \ ) zamek u drzwi, u skrzyni ( cf. kłóiika | ; tit
S4;IpS, IbiirfdiloP , Sd)raiiff(^h'P. Części, z kiórydi się
zamek do ilrzwi skł.nla , są: rygiel, klamka, zasuwka,
deka , sprężyna Teal. ti. c. 58 Zamki Francuzkie do
drzwi podwójnych, są bardzo piękne r blachami inosię-
żnemi Boh. Kum. 5. 1 6'J. Zajiewne sie ciegoś boi.
bo drzwi na zamek zamknęła T^at 51, 52. Ina klucz).
Ziinkanii, zaporami lamykasi twe wcza<y Dach. Ep. 42.
Zamek ślepy abo skr\ly Cn. Th 1377. Poczciwemu
e/łoAiekowi za żywota ani śb-p\eh zamków', ani psa na
łańciirhii nje trzeba ; bo już stróżem u niego cnoU.
Rej Zu>. 135 6. ( cnot» puklerz, inleyer iilae elf). —
Eli/ Puściły zamki., nity • (oil strachu) popuścił, me
mógł strzymać ur\ny albo miażsiego. Cn. Th. 776.

z A M E L A N C II o L I z o W A ('. -ZAMĘT.

Z A M Ę T L K; - ZAMGLIĆ.

817

bic 25ud)|'en fiiib gnila^t , er Mi ftrcidjcii lajTcii , iat eincit
fabrcn laffcii , ^at iiii1)t Imiflcr Iialtcu fiinncn. Mieć shhy
zamek. Ticj. Si. 1051. co do uryny , str.lca , wiatrów.
— ji. Zamek u strzelby, u fuzyi ; tn« gl'"*"'?*^'"? , Scf)IoP
nm St^iepijfli-^clTt ; yiiut. zelin, {c{. cel); Slav. gvozclzie,
(of gwdżilź). Hura z zamkiem. Tr. — |. Zamek w puin-
pie , bie Sllappc in im ^Uimpe. Animela , zamek do pum-
py. Tr. — g. Na szkucie , zamek w stępce , w którym
pieta od rrMSzlu jest os.^lzona. Macjier. I\hkr. ^ai 3}?aft=
imiimfdjlog , HHU'iii rcr SJuiftdaiim fcft fteŁt. — g. 2) Zamek,
budowanie dla obrony. Cn. Ti>. 1Ó77. gród , warowny
paląc; ba-3 Scl)U'P , 3Sotmf4)lof , bie Siirfl , btt« 1*nlak^; Roh.
zńniek , brad , twrze, (cf. twierdza); S!ov. zilniek , brad ;
V'(/i[/. grad; Croal. grad; Dal. grad, graad; Hung. viir,
\aar , (cf. warownia) ; Bosn kula , (difing. kula) ; Ross.
saMOKŁ Wasil zafożyf zamek , któremu 'imię daJ swo-
-je Bazylów gród. Biel. Hst. 450. ['ruski mistrz, rozło-
żywszy po 'zamcech (po zamkach) luilzie swe , trapił
nasze , gdzie mógł. Biel. 27.1. Po 'zamcech leżeli, ib.
574. Plac pod zamkiem , podzamcze. Krom. 569. —
Fig. tr. Zamki na lodzie, na powietrzu, na piasku, Hi -
szp;ińskie = niepewne , nietrwale rzeczy , SdllpfTcr iil bCl"
Sllft. Zamki na powietrzu stawiać; HofS. CTpoiiTb aasi-
Kii Ha B034yxi, nycTOTj sartBarb. Zamek na 'ledzie
buduje, I w nich się wszystek funduje. Dar. Lot. 4, 26.
Gdybym ci więcej miala objecować , Chciałabym na po-
wietrzu zamki budować. I'aft. Fid. 144 Największa cześć
życia człowiek traci na układaniu projektów , a nabudo-
wawszy bez końca zamków Hiszpańskich , zaledwie , i to
na schyłku dni swoich , przyjdzie do poscsyi biednej
chaty, gdzieby mógł spocząć, ilon. 70, 181. po urojo-
nych projektach.

ZAMEI.ANCUOl.lZOWAĆ cz. dok , melancholią zapełnić , mit
9)iVlaiid)i)Iie ailflitlcil. Na ręce wspiera głowę zamelancho-
lizowaną. Teat. 56. c, 69. melancholiczną

•ZAMELĘ, ZAMIELĘ, vb. Zamieć. ZAMIEŚCIE, oh. Za-
meźcie.

ZAMESZ, 'ZAMSZ, meszu, mszu , m. {'ZAMSZA, y, z.,
źle zamiast zamesz. £iw(/s. 29) ; Boh. zamiś gircha, {oh.
Ircba) ; Sorab. I.harwana koza; Ctrro. sainęjsh. erhovnn ;
Bosn. kamiica , kosgica ; Boss saiuua , saMuuima , .locii-
iia, (cf. łoś); Geim gćimifc^, ffimifd) gfbcr; 6a//. chamois,
chareiseur; Ilul. camosrja, cf. Geim feim ; ob. 91 b cl g. ;
(eh Ciemiec , Cyniec , ciemcowy, cyincowy, cimcowy).
Zamesz, skóra niiętka ; teraz podobno móv»ią zamszowa
skóika. Włod. Skóra na zamsz wyprawna. Os. Fi:.. 2 ,
205, (cf. 'lesz). Kozłowego zamszu Insf.r. cel. Lit. Zam-
szu kozłowego i baraniego, ib. ZAMESZNICTWO . a, n,.
garbarstwo zamszowe, bic ©óimifiligarfccn'!). Tr Z.^ME-
SZAMK , a, ?n. , garbarz od zamszu, bcv @amifd)ijdvl)cr
Zameszn.k, który wyprawuj
harwaf ; Bos.t. 3aJiuieniiiii;t.
wy, cf. zamsik . zamścik).

ZAMĘT, n. m.. 'ZAMĘĆ. i, s
Boh. zaplawa icf zapławić) .
BosMymenie, saMsiie aammHH. cyMaiima

Sloitinik Lindego wyd. -2. Toin VI.

Zim*ze. Włod.. Snruh. 1

ZAME.CZNY, ob. Zamszo-

•ZAAIĘTEK,

ok:dek . f cf

tku, m. ; dem.

kał) ; Boss.

Eccl. MJTeiKh,

MflTOKHOCTi , MaieateHie , CMyra ; zamącenie, ba« 3litf«
riiliren , Uiliriibrcii , ^riilicii ; zamęt, to" co jest zamą-
conym, kał, bas Shtfiierii^rte , bnś lnic, tmbti mifflC'
nilirtcś 5Baffcr. Węgorze w zamęcie łowią. Ctt. AJ. 1227.
{ w odmęcie dobrze ryby łowić, z zakłócenia, za-
wicbrziMiia korzystać). Zamęt pierwotny, chaos. N.
Bom 18, 285. bn§ g^no^. — Fig tr. inrie : Zamiesza-
nie, zakłócenie, zaburzenie, ob. "Zamulek : 3?fninrrillig
aBirraum-, UiiruDc, ©fi^ning. Nowy zamęt głowy. Tent..
45. c, 159. Wyb., (cf zawrót, zakretj. Wystały z za-
mętu gniewliwego umysł, począł postępku żałować. Ner.
Hst. 6 , 520, (cf. uniesienie się , zapęd). Zamętkiem
przemoźony , smutny, rozgniewany. Klon. Wor. 08.
Wszystkie duszy kochanka siły nie formowały tylko je-
den zamęt ogniów , których miłość jest celem Weg.
Mann. 1 , 109. (jeden kłębek ). Lękając się z jednej
strony, a z drugiej się nadzieją karmiąc , z tych zameci
pożytek odnoszą. Janusz. Lig. F Z b. Wszystkich mię-
dzy sobą powadził , aby w zamęcie korzystał. Nar. Hst.
7, 184. Prawa nasze nie wolne były od dobrowolnego
zamętu. Kiąch. 179 Sposób elekcyi tej u nas jest pe-
łen zamętu, ib. 179. Francja była obrazem prawdziwe-
go zamętu ; zniknęło zamieszanie ; następuje porządek.
Guz. Nar. 1, 99. "

ZAMĘTLIG , oh. Zr.miętlić.

ZAMĘŹCIE , ZAMEŚCIE , ia , n. ; Boss. zamyKcieo ; iście
za mąż , lub bycie za mężem ; baś SicŁmcii eiiicś fOfnniici^,
bie 3>er^ctrat^img oii eineii SJatm , bte ^i;<: mit mm 2)fan=
tie. Panny w panieństwie tęsknią do zameścia Mon. 69,
804. To fiani moje trzymasz stronę u HenrNki, i ra-
dzisz jej zamęźcie ? Teat. 11. c, 3. (t. j. żeby za mnie
jioszła). W tak młodym wieku wyrzekasz sie zamęźcia !
Węg. Marm. 1, 19 Panna Karolina już właśnie jest w
latach zameścia. Teat. 12, 21, cf. na wydaniu, Łciratb^'
rcif, maniibai". Różność religii nie kładzie już przeszko-
dy w zamęźciach. A'. Pum. 10, SS. Z.AMĘŻiW, a, e, —
ie (idi!., za mężem, będący, znajdujący .'-ie, ail ellie:-: SOidiiii
licvl)civattct , n. p. Stan zamężny = małżeński względem
kobiety; ( cf żonaty, względem mężczyzny). Zamężna,
si\ kobieta ■- za mcżem będąca, ctlie 3>Cr!;cird^CtC, SerC'
^clidife , bie einen Wami ^nt; Croat. zamusna ; Ross. sa-
MyiKiiaa. Mieczysław stary uciekł do zięciów , albowiem
nv.A córek ośm , które wszystkie były zamężne; d:ił był
jcdnę Sobiesławowi królowi Czeskiemu, drugą xiążęciu
Saskiemu i t. d. Biel. 102. Jestem za męża naturą nie
zdrową Panną męŻKtą i zamężną wdową. Morszt. 47.
— *§. Zamężna panna, domężna , godna za m.ąż,^ na
wydaniu. viripoiens , ciiic iiiamibare 3ii"9ffi"- ZAMĘZYC
sie zaimk,, iść za maż, wyilać się za mąż; cilieil SRatltt
iiciinicii , (łeiratben, fit^ Birlicirntlifii. Jeżeli znajdzie się
w naszej wsi więcej kobiet, niżeli się zatneżyć może.
wolimy :l)y w nieiiłcdności zniszczały, lużeli aby do
drniiiej wsi za mąż poszły. Przesir. 227.

ZAMGLIĆ '•; (/(//(., mgła zakryć, zaćmić; oemefieln , mit
Sfelni bcbccfcit, ncrbmifein /)'■. et jig. tr. Już się przetarło
niebo i''iiia zarniilone. Złamały karki wydmuchy szalone.
Nar. Dz. 1 , 114 Puszczać krew' przeciw zamgleniu

103

818

Z A M I Ą t - Z A M 1 A H.

ZAMIARKOWAC - ZAMIEĆ

i boleści oczj. Sienu. 419. Ćrną tęgą ioii umysłów zam-
glone są oczy. N- Pam. 'i'i, 110.

ZAMIĄĆ cł jednll , "Zammać niedok. , ^„^^n\tić iniąc , »er=
brurfcti, yerfiiEteln, rerfiiittelii ; Vind. smeiUkau, samezlika-
ti ; Hoss. 3a>inTb , -.laMiiHaTL.

ZAMIAŁCZYĆ, ob Zannauczyć.

ZAMlAiNA, y, i. "ZAMIAN. u,'r«., "ZAMIANEK, iiku, m., dem.;
mieiiiatiic Sie. i lo co mieniają, danie jednego za dru-
gie, rzecz jedna za driipa dana i wzięta; bo? iouft^Cn ,
ajertaufc^cn , bet Jaiild), OJtttiiufd) ; (l^oh. zaminka , zamysł
praetextus , udawanie, smena {ob- Zmiana), mena, [iro-
mena, freymark , {ub. Frymark) ; Vind. (jiemenik, menj-
b., barantia , ismenja. ( cf. wymiana); Oosn. izinina ,
izmifinenje ; {liag. zamjtna = wzajemność) ; /loss. utną,
oósiiiia , oójibHi , pasMtiia , pasMtiit , saocpcTKa , (saat-
Ha, saubtib nagroda, pc.elowanie); Eccl. iiT^utHi, H3-
MtHCHie .- (2) zmienność, zdrada). Serce za serce daję
rad z zamiany Titil. 5-ł. d, 61. Zamiana jest kontrakt,
klórym rzecz wjasna zlewa się na drugiego , z obowiąz-
kiem dania podobnej w tymże rodzaju, wadze, lub licz-
bie , z przelaniem zupełnego, własności rzeczy zamienio-
nej między właścicielami prawa. Ostr. Fr. Cyw. 1, 242,
iailfĄcPiitraet. Sposób zamiany , metkodus tubslitulionis.
Alg. Nur. 120. — Zamiana słów, mowa niewłasna. Cn.
Th. 1577, ob. Zamiennia , metaphora. Zamianą, zamian-
kiem , melaphorice. ih. — g. W zarnian , na zamian;
Hag. u zdmjenu, ( cf. nawzajem); odwelując , jedno za
dru-^ie ; Jaiifiipcifc , oiiJStoiifc^eiib , ciiiJ fur^ n^^rc. M:łość
chodzi na zamian , nigdy nadaremnie. Juli. Tel. 1 10.
l'izytaczają ludzkie .«prawy, sądzą, ganią, złorzeczą, dru-
dzy na 'wzamian chwalą. Mon. 70, 664. ZAMIAN.NY, a,
e, od zamiany. JoiiftC = , ifijCdtffh. Karta zamianna jest
pismo , za którego oddaniem oddawca odbiera pieniądze,
w lymze piśmie wyrażone od korespondenta, do które-
go to pismo daje. Ł/s/ii. Alg. 299. wexle, lelires de
rliaiige , ^Bcc^fclbricfc , 28cjbicl. {Hag. zamieniv permttlabi-
lis , zamienił iK'ji/;rocus ; cf wzajemny).

ZAMIAK , u, m., 'ZAMIARA, y, i., zamierzanie, zamierze-
nie, zagraniczenie , zakreślenie, zakres, wyznaczona
miara ; tai Sllimcffcii , bic Sltmcifiing , Sfflranjung , iai %(•
^ttdtt 3'fl . bie acincjfne (Sranjc ; ( Bok. zamerka naczynie ;
Cant. samiru sigitaculum; samira, 1| fałszywa miara, 2)
niełaska; Donn. zameri^k , bigijegh fignaculum ; Rag. za-
mjerak , zigl • cel , z4mjera conspectut , oLjeclum , luitiit ,
visu5) Już się to do pożądanej nie wprowadzi pory ,
co raz wyszło z słuszności granic zamiaru. Tr. Na za-
miar, nad zamiar- zbyt, nazbyt, nadzwyż, 'nadmiarz.
Cn Th. 435. ei 456. et 487. uber bic OTaPe, ubcrmńfiia.
Dobrych uczynków nie rooie jeden lirugiemu udzielić,
bo tego wszystkiego żaden "nierzkąc na zamiar , ale i
dostatku nie ma. Sekl. Luc. 119. Na zamiar jesi tego
u rnnie, 1 w stogach zioła stoją po gumnie. Miask. liyt.
2, 116. O przykra nad zamiar nowino! Zab 12, 164.
— *Zamiara , zamierzona czyli naznaczona dzienna pra-
ca, bie obflcmeffene Janefarbeit. Tr. — g. Zamiar, co
sobie kto zamierza, zakłada • cel, widok, zamysł; baJ
8bff|»cn, bic 9lbii(Łt, ber 3n>"'; *'"<' namienenje ( ef.

nainienić), namicnik , namerik , nakonz , n^raiena . na-
gled , konz , navidba, navidenje , predstavik , priedygetir
(przedsięwzięcie^, predposlaya, priedpostavik ; Crout. na-
menenye ; Rag. zamjera, zamjerak , /amjerka ; Rots. iia-
Mtpeiiie , iipe^MtiŁ, (cf przedmiot). Zamiar kary jest
zapobieżenie podobnym występkom, dlr. I'r. hrym. 1.
28. Oświadczyłem jej zamiar ożenienia się z nią. Teut
7 , 88. Zły zami:ir Ross. 3J0Ha)itpeHic , ajocOBtiie
'ZA.MlAflKOWAC, ob. Miarkować, (lomiarkować ; Carn.
samirkujem 1 ) ollendere , 2) aduotare. "Z-AMlAflNOŚĆ ,
ści , ź., n. p. Kiedy to ustawiczne tu i lam v<ahanie nie
morduje go, więc owa zaniiarnośe w naturze nu- będzie
dla niego daremną A'. I'am. 20. lOł. ZA.MIARUWY. a,
e, od zamiaru, 3ifl = . ©rónjcn > , 2lb|id)t" , iatd • .

ZAMIAST , 'Z.AiMIASTO t'raepos. Genit , na miejsce czego ,
zastępując co<za, ob. 'miasto czego ; Curi). namęst , Yind.
namcsti; Croal. mezto, na mezlo ; Rag. za mjcscte ,
ftatt , flnftatt. Nie ma smaku w potrawach , a w dzie-
ciach pociechy, Strach i ból oJ nich czuje zamiaslo ucie-
chy. Jaii. Tel 51.

•ZAM1.\T , ob. Zamiot. ZAMIATAĆ , ob. Zamieść. ZAMIA-
TACZ , a, m., który zamiata miotłą , btr JluźfcflCr , 'Ecg'
fCjJCf ; Ymd. pometavez . pomietar , f. poraietarza; Eccl.
noMeiaTe-ib. ZAMIATALNY, a, e, — ie adu, do zamia-
tania, od zamiatania; Roit. aaMCTHufi , au9re|)rbar, fcl^r'
l'(ir, fcbt'. W górnictwie: pławnisko zamietalne , Ter
Jtc()r(iecrb. Mier. Mskr. ob. Pławni«ko.

ZAMI.AUKN.ĄC CS. jednll., Zamiauezeć, "Zamiałczeć dok,
odezwać się miaucząc , zacząć miauczeć ; aiifmiaucil , on-
fangcn JU tniaucil. Kot nadawszy się, zamiauknie swytii
głosikiem drogim. Tu myszy, jak piorunem postrzeloii'
srogim , Leca w gruzy. Zah. 9, 279.

ZAMIEĆ, i, i.'. 'ZAMlOt, u, m , "ZAMIOTĄ, y. i.; Rost.
saMCTb ; zamiotanie, zarzucanie, zawierucha, zadymka,
szaruga, 'chera , 'wijadł. burza, zamieszanie, zakłócc
nie pr. et (ij. Ir.; ^iiirocrfcii , ^tiifleiDcrfc , Durc^eiiMnbi'!
flca'crfe, (Sctofe, Sliirm, UnriiĘic, lliiaciuittcr. Morska na-
wałność, wściekłe zamieci szalonych wichrów na brzeg
go wyrzuciły I'ol. .Ąrg. 82 'Piorunne zamieci. Zeir. Ow.
247; {viciiii:ia fiilmiiia). Silnym pędem leci. Jak łndr
«■ haniebnej wiatrów [lółnocnych zamieci. Zebr. Ow. 3."
Więc cię żadne nie poruszą Te tak wielu zamieci? Wic-
ręć chaty upaść muszą ^ Gdy nawet i Rzym leci ! Ba//
Sen. 57. (ruiny, upadki). Niezgoda jest przyczyną dzi-
siejszej zamieci. Pol. Arg. 12. Sam nic mógł się oprzi c
zamieci sprzysiężników. Chrośr. Fars. 70. Nie pięknie
na godności świeci, Kto do niej drogą przedarł sie »y-
boczną Przez chytre matactw nieścigłych zamieci , Mma-
wszy pięknych dzieł ścieżkę potoczną. Zab. 12. 5. Sak.
— Fig. tr. Wszelki zamiot i zakaz świata miał len świę-
ty w pomietlisku. Chodk. hos(. 59. Ceremonie te zmy-
śliine prawie zamiotem a 'nizacz sobie mam. Rm Hit.
250. — Zamieć śniegów, piasków, n. p. Wiatr zamie-
ci sypie; ejectal nivem, areiuim venlut; syrttt nivaHs po-
lest dni , mim syriii non iri rnari tolum til , cum flu-
clut arenam et limum tajaque in cumulum conroliuni ,
led et in lerra , cum idem tenli faeiunl. Cn. Th. I .)78.

z A M I E C E - z A M 1 K N N Y.

Z A M I E N N O ^1 Ć - Z A M I E R 2 E.

819

Syilis czyli zamieci nie tylko rozumie się o miejscach
o«yeh morza , na których woda się krętem wije , (ob.
Wir;, i piasek , \l , kamienie wymiata ; ale tez i o miej-
scach ziemi , gdyż na nich toż wiatry czynią ; ztąd wiel-
kie zamieci są piasków osobliwie w Afryce. Pilch. Sali.
153. et lo4. 3Bm^u'ct'C^ , Siiiibifctieii , ^^djnctmicn \ Boh.
zamęt, ziweg ; Yind. fumed , fur.iet, fumedje , fanat,
(neshni safip , {ob. Zasęp, Zaspa); Carn. samęd ; {Bosn.
mechjava ; Rng. mecclijayiza ; Ross. MCTCiiina , Mcre.iŁ
miecielica , sajieTU , cyiicTb , c^rpoó-B; Kcel. osiyTt.
Zamieć , piasek lub śnici,' od wiatrów na kupę zgroma-
dzony. \V{od. Za mm bez|)ieczni od wiatrów żołnierze
Ziemskiej się żadnej nie boją zamioty (w Afryce na pia-
skach;. Chrośc. Luk. 298. Zamieć piasku. Slas. Buff.
246, banc de sable , cf hak. Śnieg chociaż po mału ,
ba i drobny leci, A przecie wielkie czyni zaspy i za-
mieci. Kchow. Fr. 136. ZAMIECĘ , oh. Zamieść, ZA-
MIECINY iilur., co zamieciono , śmieci zamiecione ; bflś

ZA^IIĘOLIĆ , oh. Międlić.

ZAMIEKCZYĆ cz- dok.^ miękkim uczynić, rai'Cid)eil , tocicfi
iitndicii. ZAMlĘKlNĄĆ nijak, jedntl. , f tać się miękkim ,
11'eid) ipcrbcn. Strzelajżel R-. Panewka mi zamiękia. Teat.
51. c, 12. z?mnkla, zawilgfa ; nag roeifecit , fni^t lucrben.

ZAMIELĘ . oh. Zamieć.

ZAMIENIĆ, f. zamieni , zamienię ez. dok., Zamieniać niedok.,
wziąć lub dać jedne rzecz za drugą, iść w zamian, mie-
niąc; ocrtaiifcticn , aii«taufd;en , iob. Sztychować, na sztych
dać I wziąć); Boli. freymarćili, (ob. Frymarczyć); Yind.
samenjati , ymenjati , notermenili , notermenjati, (samie-
niti, mienili , domienili • mniemać , domyślić się) ; Croat.
zameniti, ząmenyam , zamenyujerii ; Dal. zaniinifi: Ba(j.
zamienili; Rosn. jitHRTb , HaMtuart, łiaMtmiBaTb , oÓMt-

HHTb , oOMtHHBaTb , ClltHUTb , CMtHaTb ,. CMtilllBaTb ( cf.

zmienić), H3MtHHTb, nsJiiHaib , (2. zdradzić, cf, zmien-
nik;, sasepcTaib , sasepcTUBaib , (saatHiiib , aaMinnEaib
nai^rodzić, powetować); zamieniać zowie się rzecz jedne
na inną wzajemnie sobie obiecać i ustąpić. Uhl. 'Cyw. 3.
67. W pierwiastkach rzeczy na rzeczy zamieniano. Mon.
69, 250. Zamienić konia na towary. Tr. — §, Zamień
gniew w laskę. Tr. przemień , zmień . Dertcftnbclit. Karę
cielesną zamienić na grzywny, na winę pieniężną; Ross.
nepejitHHTb li.iecHC HanasaHie Ha 4eHe!KHyio neaio. —
Zamieniać sJowa , Iransferre, Cn. Th. 1518. Zamienio-
ne sfowa , niewlasne, translala , Iransinlilia , pgiirata
verha. ib. oerblunitc , ficjtirlic^e ^Sorter. ZAMIENIACZ , a ,
m., który co zamienia, odiiiieniacz ; bcr 31l!§tailfd)er, JflU'
jcficr, 2liiśl»cd)u!cr , 2Bed)6ler ; Vind. meinarz; Eccl. aaM^H-
HnKi ; Ross. iitHOBmiiKi. ("ZAMIENIEC , ob Zaniemieć).

— "ZAMIEN.NIK , a, m.. ob. Zmiennik, zdrajca. Ti. —

— "g. Rzecz, którą kto miał, zamiennik nie potrzebo-
wał , albo. taniej niżeli ważyła szacował. Dow. a b, ob.
Zamieniacz , przemieni-uz ZAMIENMA , i , ź., Gram-
mat. , zamienienie głoski na głoskę w jednym wyrazie ,
albo zamienienie w mowie wyrazu jednego na drugi.
Kpcz. Gr. 2, 25. enallage. ZAMIENNY, a, e, — ie adv.,
od zamienienia . do zamienienia; Rng. zamjeniv, fza-

rojenil recipronis , ob. Wzajemny,) ; Jnutd) ■ , taiifdibcu , $U
oertmifdien ; Russ. MtiioBHbiri, cMbmiuii , ( cf. zmienny).
Zamienny towar Ross. CAitii-b. ZA.MIE.\.NOŚĆ , ści , ź.
podleganie zamianie, bic 3.'crtaii|'d)bnrfcit.
ZAMIERAĆ, ob. Zamrzeć. ZAMIERZAĆ, oh Zamierzyć
ZAMIERZGH , 'ZAMIERZK . u, m , mierzch , zamierzrhnie-
nie , 'mierzkanie, mrok zapadający; bie cinbrcc^ciibe Sdm-
mcning, 3lt)c:ibbammcning. Nie spuszczaj się w zamierz-
chy wieczorne. Priijb. Mili. 147. Bili się od wschodu
słońca aż ku nocy ; Atylow lud począł uciekać , a Go-
towie ich gonili aż do zamierzku. Biel. Śtv. 125. 8.

Zamierzch w oczu, choroba oczu, gdy wzrok znacznie
ciemnieje. Wiod.; gdy się komu mierzcha w oczach. Cn.
Th. 1578. ber 3litgciifrf;n)iiibel , mciiti eś ctiicm nor bcit 9(ii.
gen fd?tJ)arj nurb, scoioma. ZAMIERZĆH.NĄĆ , "ZAMIERZ-
KNĄC nijak, jedntl. zacząć się mierzchać , zapaść mro-
kiem; Yind. samcrkniti ; Cront. zamerknujem ; Rag smar-
knutise fnrsi notte , 511. bdmmeril niifangcn. Już zamierzchło.
id. ; już mrok zapadł. — §. Zamierzchło mi w oczach ,
ciemno mi stanęło. Dudi. 75. mir ijt wx beii Sliigeii fin=
Per geroorbeii Oczy ślepych z ciemności a zamierzknie-
nia przejrzą Radź. Jes 29, 18. (z mroku i z ciemności
oczy ślepych patr^ać będą , Bibl. Gd. \ ob. zamierzch
oczu). — §. Zamierzchnąć , zaćmić się, być 'zacimionym,
zakrytym pr. et fig. tr. : \\i.) yciftii^crn , Dcrfinftert nicrbot ,
im Śititfcin feijii, oerborgcii fci)ii. Mędrcy w Atenach, gdy
to obaczyli Smutni powietrza zewsząd zamierzchnienie ,
Bardzo w swych myślach potrwożeni byli. Odym. Św. 2
J i 4. zaćmienie słońca , Sonneiijiinfteriiip. W zupełnym
słonecznym zaćmieniu świat zamierzciinie , i rzeczy utra-
ci przyrodzone obrazy. Tward. Wł. 190. Niech ci bło-
gosławią nieba , i nie zamierzknione Gwiazdy świeca ro-
dzone. Tward. Misc. 9. nie do zaćmienia , nigdy nie wy-
gasłe; iiiiytrfinftcrt, tiid)t ju t)erfinj>crn , nie crlofdienb, un<
OUŚlÓft^lJar. Wynurzy/y się nakoniec , w głebokicm do-
tąd milczeniu zamierzchłe okrutnej myśli zamiary. Nar.
Hs(. 2, 108. (zatajone , zakryte). Służę ojczyźnie miłej,
a jej sprawom sławnym Nie dopuszczę zamierzknać w
ciemnym wieku dawnym, J. Kctian. Dz. 200. (pójść w
niepamięć, być zakrytemi, zagrzebanemi j. Bo jeśli u
kogo, u Muz to jest w mocy. Nie dopuścić zamierz-
chnąć cnocie w ciemnej nocy. Groch. W. 552. Semia-
riowi umrzeć nie dadzą sielanki , Nie dopuszczą zamierz-
chnąć i mnie Roxolanki. Zimor. Siei. 150. — §. Za-
mierzchnąć gdzie, opprimi noc te. Cn. Tk. 1578. z.Tpa-
dniętym być nocą; Rag. zamarknuti, omarknuti lrovarsi
nel far delia nołle in (jualche luogo , Bonbcr 3lail>t iibcr'
fnlleii luerbeit. Zamierzchnąłem , noc mię zapadła. YYiod.
Zamierzkniony w drodze. Groih. W. 51, Eccl. sasete-
paBiulHca , KOioparo Hcib aaciiina. Jerzy Ossoliński ,
gdy już był od kilku nul od Frankfurtu, zamierzkł w pu-
szczy Spisartskiej. Boh. Ossol. 22. Tu w tym lesie za-
błądziłam i zamierzchła.m ; nie wiem , gdzie się obrócić,
drogi nie najdujc Sk. Żyw. ^, 166 b. Skoro się zmierz-
kło , kołace kobieta do jego chałupki , wołając: zmiłuj
sie . otom tu na pustyni zamierzchła, ib. i, 125.
ZAMiERZĘ, ZAMIERZENIE, 'ZAMIERZONOŚĆ , ob. Zamie-

103*

820

Z A M 1 E r; Z K - z A M I E r; z Y ć.

ZAMIEŚĆ.

rzyć. "ZAMIEitZK . •ZAMIERZKNĄĆ, ob. Zamierzch ,
Zdinierzelinąć. 'ZAMIEKZNĄĆ ; Boh. zamrzeti , 06. Mier-
znąd.

ZAMIEMZWIG t;. dok., mierzwą zapełnić, tr. napaskudzić,
Z3plui;awić , zamącić, zanieiizyścić, zamieszać, zak/ócid ;
mit Śirrftrot oniullcii , »crunrciiiiiłeii , oerroitreii. Jaka tam
sprawiedliwość, kiedy serce sędziego łakomstwem za-
mierzwioiie będzie? W. Post W 293. ib. 2, 182. I w
tyra sz.itan me mało był zamierzwił i napsował obłędli-
wemi naukami W. l'osl W 142. (c( zakąkolić). Naukę tę
fałszywą, z wielkim sakramentu zelżeniem, i szczeroilci
starożytnej je^o zainierzwiemein do kościoła bożego
wprowadzili. Zurii. Post. 15-ł b.

ZA.MIEUZYC cz . dok. , Zamierzać niedok. ; Dok. zameriti ,
zaineroAali; {Carn. samireti, sainireni I; o/fensam incur-
rere, 2; ex ae(]uo non mensurare); Dal. zamiriti ; (Bosn.
zamirili , upazili nolare, obseruare. animaduerlere ; zamje-
ran , ejuJnuvat adinirabilis , mirandus, 2) tlostojan da se
zamjerri iiolabilis , notatione dii/nus ; zamiernosl , cjuddo
admiiatio ; Rug. zamjeriti , zan-jatti iiolme, obsenuire ,
zamieriv nulabilis , zamjerni splendidus) \ Boss. iiaiitpaTŁ,
iian'tpłiBuio , E<'cl. uaH^pnto, HaMtpeuie, (namierzyć; ; —
§. I) murą zakreślić, wyznaczyć, wymierzyć, wytknąć
rniarę , granice, zagranii-zyć , określić; (ibmcifcit , ab<
flrniijeii . 'Mag , ©rdiijc , S^ń bcftlmmcn , fcegrdiijcn. Bóg
człowiekowi pewny kres , w którymby stał , zamierzyć
raczył. Żarn. Post. 3 , 583. Zamierzasz nędznemu
człowiekowi kres, ilekroć odpuszczać ma bliźniemu swe-
mu , a sobieś go zamierzyć nie raczył, opowiedając nam
niilosierdzii; boskie swoje bez końca, fiej, Pust. T I 3.
Bóg stwarzając świat, zii-mię odziił trawą i ziołami, Od
której potyin wody odfąizyAszy Zamierzónt-mi ujął je brze-
gami, Zkąd już kiiżda rzecz własną postać brała I w nale-
żytym 'siadle zostawała. Odym. Siv. ^ Q o b Sam .Melcliise-
dek nie śmiałby panu Chrystusowi zamierzać, aby cudów
nic czynił w chlebie bez wina , a ty widzę zamierzasz.
Jwori. Wiecz. 23. Nie zamierzony, nie określony, nie za-
kreślony ; 2j iiossibilil. zamierzony do zamierzenia, okre-
ślenia . mogący być określonym , praeferlnn cum iie()iiti-
one niezamierzony, nieokreślony, uiilicgrdiijOnr, uiibcfdirńiif'
bar, uiibegrdiijt, iinbcfifcrdiift. Twój rozsądek każe mi mieć
w tobie ufność niezamierzoną. Teat. 37, 206 (bez gra-
nic). Bóg ani wiekiem °okreszony,, Ani w swej mocy
zamierzony. / Kchan. Ps. 127. -- Siihsianl. MEŻAMIE-
ltZ(J.\'lJSĆ, nieognniczoność, bie Unbcijrrtiijtl^cit , niibe<
idiriillftbcit. Panna Marya wyniesiona jest aż ilo uczi>slni-
ctwa bóstwa przez niejaką niezamierzoność doskonalstw i
łask, jako«ł'cgo zjdne stworzenie nigdy mc dostąpiło. Źurn.
Post. 3, 166. — Zamierzać czas > naznaczać czas, bic
3fit bcftillllllCli. Zamierzyliśi-ie wy czas zmiłowaniu boże-
mu , a na w(dą swą złożyliś>^ie mu dzień. 3 Len/i. Jud.
8, 13. (zakreśliliście czas. 1 l.eop.; nie kł.idźi-ie kresu
radom pana boga. Bibl. Gd ). święcenie niedzieli ducho-
wne nie na jednym dniu zamierza się , ale przez wszy-
stek czas żywota naszego Gd. Kat. 104. L''dwie do je-
dnej godziny nie ma zamierzonego czasu swojego. Hej.
Post. G y g 5. Nazajutrz na godzinę zamierzoną posta-

wiono ich przed sąd. Baz. Ht!. 210. Było zamierzenie,
póki który urząd kto dzierżeć miał. Eraz. Ąz. H 3. (wymiar
cz-jsu). Czasy niezamierzone. Byb. Ps. 108. (nieokreślone,
wieczne) — Zamierzyć , przeznaczyć , beftimmtn. Co ko-
mu zamierzył twórca wszystkich rzeczy , Niezdoła tego
rozum odmienić człowieczy. iVur. Dz. 3, C2 Ociec każdy
by synowi swemu slan jaki a wezwanie zamierzył a za-
łożył. Glicz. Wgch. O 1. Bóg człowieka chciał mieć na
cnotę; na co się snadź mieć nie będzie, jeśli^za noworo-
słych lat fundamentu jakiego ku temu sobie nie zamierzy
a nie założy, ib. E 6. — g. Zamierzyć co, założyć za cel ,
zamyślić, IicadfidjtiflCn; rmrf. nameriti , namerjali, naviditi,
namieniti, nagled.iti nakonzhali, obmcrili, obkonzliati, do-
krajiti; /!os$ łiaMlipiITbCH, B03lia)ll>pnTŁCf{, CMUlO.iaTb, CMU-
Ul.1fll0, (cf. zmyślić, zamyślić). Nie zawierzaj rzeczy niepodo-
bnych. Jabi Ez lól Zamierzył sobie ten urząd. Tr. Złe
zamierzający, zły zamiar mający Ross. SJOuaMtpeiiHUti. —
^. Zmiierzać się na kogo < goJzić na kogo, zamacli na
mego czynić ; gcijeti einen au^|n)leii , mif ibn lo^fłliijfii
IDPttcit. Zimierzywszy się, nie uderzyli. Cn. Tn 1378;
(ab it:lu se relraxere). Pospolicie mów'ią : lżej'!zc zamie-
rzenie, niż uderzenie. S.tnjjk. pr. Nigdy się darmo mie-
czem nie zamierzy, Ledwie go spuści, vvielkie widać
rany. P Kchan Jer. 22S. Trzy kroć oręż Kormaka o
tarcz mą uderzył, Trzykroć i jam się żwawo na niego
zamierzył. Kras. Oss. E 'i b. Wiec teraz Mos Panie,
przystąpmy do rzeczy"! zamierza się szpadą. Teal. 54 c,
98. — g. 2; Zamierzyć, w mierzeniu pomylić się. żle
pomierzyć; im OTffcn fić} irreii , oermcfTeii. Zamterz)ł ło-
kieć jeden. Łimierzył koizcc jeden. Zamierzył kilka fun-
tów : raczej zaważył.
ZAMlEbC , zamiótł, zamietli, f. zamiecie, zamiotę cz. dok..
Zamiatać, "Zamielać rt/drfo/r., 'zamicluje , zamiatuje f)r, Za-
miatywać, 'Zamiolywać czeitt. ; Boh- zamesti. zamctati ; Slo».
zamjlńm : C'j'7i.s:imfistJ, samedara nh'e cooperire, ob. Zamieć;
ri/irf. samelati; Croat. zamecciii, sametali, zamćchoui ;
Rug zaniesti , zamcetam implicore; Bosn. zamesth, kokoli
snigom obruere niuibus , zamesii , amesti , snii-tati cnn-
fiiiidere; Hos<. aa.iiecTb . naMccTii, -jancrarb 3aiieTnyTb,
ainieTUBiiTb , saKiiiiyib , aamuuBarb , sacopiiib, aacapu-
aaib, aaniDUpnyib , aauiBupiiBUTb ; — g 1) z.ir/u.ić. za-
cisnąć, 'zakidać; bii biiitfr ttmai (linroerfeii , yprircrffn;
Sorub. i. melam jned , cżiskam pre.lk. Kości albo 1 in-
sze rzeczy ostatki pod siół zamiatać. Eraz Oh. E i i j.
Zamietują sieci swoje na nas fałszywych nauk swoich. Bej.
Poit. Gg 5, (/^^'!s aaMeiiiuft HCBojt niewód w poprzek
rzeki z.islawiony 1. — Zainiaiyw ć nogą . in/ran». nogą wy-
rzucać , mit Pcm 3"Pc Diiiaii^merfeii , Jicraii^totrfeii , ben JuJ
fd)lrilberit. Koń, g.lzieby nogą zaimolował, ośrzodki z chb-ba
rżanego mu na nogę przykładać Syr. 926. — Zamintaó
ziemię, wyrzucać do góry; Mc 6rbe auflDaffll , oufnibrfn,
iii bie i^i\)t (ilfiiberii, bciiicfleii, bcrubreii. Emaiyą on szyb-
kim mija biegiem I konnjoh Traków góry . wierzi>ym
kryle śniegiem , A nigdzie lekką stojią ziemi me zamiata,
Wnet na morze z Atosu wyniosłego zlata. Umoch. li. 2 ,
47. (nie porusza, wzrusza). — Zamieść co, odrzucić,
ircjtoerfcił pr. et fig. tr. Matka gdy widzi dzieciątko swojo

ZAMIEŚĆ.

^ A M I E Ś C I E - ZAMIESZAŁY.

821

plugawościami posmrodzone, dzieciątka dla snfirodu nie
zaniieluje , ale smród on ociera i obmywa. Żarn.. Post.
5 , 668 b. Burzyciela wiary powszechnej potępiamy, za-
miatamy, depcemy. Baz. Hsl. 7>\. )';in bóg nie opuszcza
nas, ani zamiata. 1 Leop. 5 Reg. 8, 57. (nie odrzuca.
Bibl. Ud.}. Panowie radzili Skandcrbetcowi , aby nie do
końca' zamiatał te kondycye od Turków podane. Baz.
Sk. 586. (aby nie zupełnie odrzucił). Bogactwa oni dzi-
siaj w takiej cenie mają , Że 'gwoli ternu wszyslko insze
zamiatają. J. Kchan. Dz. 104, (cf. pomiotło). — § Za-
miatać czym, za pic poczytywać; lucgircrfeiib fcebanbciit ,
yeraditcii. Gdy Plato, Arystoteles są w cechu dworzan,
nie baczę , czemuby kto zamiatać miał tym tytułem.
(joni. Dw. 509. — §. Zamiatać dół, rów ■■ zarzuciić, za-
pełniać rzuc;iiiiem ziemi , kamieni i t. d. ; stoli tDCrfciI ,
juipcrfcn ciiicii ©roDeii u. f. m. ; Boh. zametati, zamelam,
zaraecy. Wszystkie studnie na ten czas zamiotali i zasy-
pali ziemią. 1 Leop. Genes. 26. Każdą rolą co lepsza
kamieńmi zamiotali. 1 Leop. 4 fieg. 5. 24. (na ksźde
pole wyborne rzucił każdy kamień swój , i zarzucili je.
Biiil. Gd) Król Litewski kazał pod zamkiem w przekop
zamkowy słomę, siano i drwa smolne nosić; ale w tym
zamiotywaniu wału , wiele Litwy pobito. Siryjk. 267. — •
Fig. Ir. Zamiatać co czym , zakryć , pokryć , zasłonić ;
1'CDecfen , sitbetfen , bcfdjontgcii , Dcinmttehi. Marność swoje
nierządnym grzechem Loto^ym zamictają, a zasłaniają.
Kosi. Lor. 65. (w płaszczyk ubierają barwią). — j!. Za-
miatać kogo czym , fałszywie go zaskarżyć , fałszywemi
zarzui.imi obwinić; eiiicn mit falfchen łllageii unb 3>ormur'
fen liebclligeii , galfi^etten niif i^ii fdńeben. Ci , którzy in-
szych 'sedycyami zamielują , sami na wojnę poirębują,
i ludzie naprzeciwko zwierzchności pobudzają Żarn. Post.
5 .4 2. Obłudnicy maszkarę pasterską na się biorąc, a
na wierne i naukę ich zmazą kacerską zamietując, nie-
winne winni , postawni szczyre zaBijali. Żarn Post. 5 ,
700. ii. 209. połapawszy one sługi jego, potwarzami je
zaraietując, pobili. Bej. Post. Rr 6. Zamictoją nas tym,
ze cudów nie czynimy; ale to niechaj -wiedza , że ich
najmniej nie potrzebujemy. Żarn. Post. li. — § Za-
miatać komu czvm oczy • zarzucić mu vv żywe oczy,
eincm iiiś ©efic^t i'ora'Cn'cn. 0«oż są ci , któreimś' ie mi
zamiat.ili w oczy t Leop Jud. 8 Bardzo ją .służąca fra-
sovvała , zamiatając jej tym w oczy, ze pan zaniknął ży-
wot jej 1 Leop. I Reg. I, 6 (drażniła ją bardzo,, aby
ją tylko rozi:niewała Bild (id.). Temi słowy zamiatała
mu oczy urągając 1 Leop. Tvh. 2, 2.^. Będzie-li mie-
szkał miedzy wami cudzoziemiec , nie zaniialójiie mu
tym oczy. 1 Leop. Lent 19, 55. (nie czyńcie mu krzy-
wdy. Bihl Gd.). — Zamiatać komu co, zarzucać, wy-
rzucać, zadawać, zarzuty czynić BOrrocffcit , lionficffu ,
Soranirfe macben. Naso do kardynałów rzecz czuuł, za-
rnialujac im na oczy. że oni heretykowi tolgowali Baz.
hsl. \ 2. Nic nie odpowiadasz na te rzeczy klóre ci za-
ijiiatają ? 1 Leop. Marc 11, 60 (co ci [>rzeciwko tobie
ś\\iadi'zą? BM. Gd.) — ?. 2i Zamiatać miotłą, omiatać;
nicflfcŁrcn , iticiifcijcn , nif^fcljreii , aiijfcgcn , reiii fcflfn. Cn.
7/i. 1378, Boli. zarncsti, z;.mctl , zamętu; £ec/. noMeTato.

Chłopiec ma izbę zamiatać, ustąpcie z izby, byście sie
nie przykurzyli Siar. Zad. E. Tym czasem tu pdpiz.itaj-
cie , i niech zamieciono będzie pięknie. Teat. 13 r, 9.
Ogonem pokój zamiata. A'. Pam. 15, 121. Procii po
ziemi się wlekąc za tobą zamiata. Tui. Saut. 80. Wierzch
zielonego Parnasu sióstr powiewnoszata Drużyna sko-
cznym tańcem do składu zamiata. Zub. 6, .17(3. A'fir.
Pod czas tak nizko mnie złożono, 'łże mną prawie .śmieci
zamiatano. Past. Fid. 260, ! cf. w pomiclle być). — Fig.
tr. Wiek ludzi rodzi, moment je zamiata, By się na
skroni próżny laur zielenił. iVar. Dz. 2, lo. (.sprząta,
skosi; wcijfclircn , m]}ma{)en, tBeiirmimcii , cf. zdmui:hnąć).

"Z.AMIESCIK , ŚC13 , n , "zagroilzie , miejsce za miastem,
("ppos. przedmieście) ; Boss. 3aropo/tbe . ber Siaiiin liiitter
ber (Stabt, bie ,'i)iiitcrftnbt. Adj. ZAMIEJSKI; Boss. saro-
p()4Mui1 , oppos. przedmiejski.

'ZA.MIESIĆ cz. dok., ciasto rozczynić. Cn. Th. 408. ben teig
ciiimac^cn , et zamieszać , 'zamieszać : Ross. sasitct , sa-
JitsKa zagniecenie ciasta , cf. zamieszka. "Z.AMIHiSIClEL,
a, m., perlurbator. Cn. Th. 1225. zamącieiel , ber Dlir(^>
eiiiaiibcrnnrrcr, iBerroirrcr, (cf. zamieszać). Bezbożnych war-
togłowów i zamięsicielów którzy domo«emi turniejami
Rzplta zwaśnili i skłócili . słusznie pokarano. Pilch Sali.
95. ZAMIESZ.\G, ZAMIESZAĆ es. dok., 'Zamieszawaó
conlin., Zamieszywać cze^tl. , mieszaniem poruszyć, za-
mącić, zakłócić; niitmijdje:! , uiitrii^reit , iierinifcbeii , aiifn'ip»
ren; Sorah. 1. zamucźam , zamulam; Vind. samielliati,
permiefhati, ykupTraiefliati , yliniefiti , ymiefsdati; Croat.
zamessati ; Bag. samjesciati , samjescijyam , zamjcsiti,
mjesiti , umjesili ; tfosn. zamesti , iznuliti , i^mutiti, sine-
sli , smelati ; Ross. sajitcnTt , saaitiuiinaTŁ , saMtutaiB.
Ode diia zamieszać, turbare ab ima altquid. Gn.Tli. 407.
Zamieszaj to 'warzęcha. Tr. Od wydanych z wszystkich
dział strzałów zdało się z płomieni gorzeć niebo , i w
grubym zamieszane dymie rozstępować powietrze. Tward.
Wł. 129. Duch nasz o swej ojczyźnie zapomniały, A w tej
lepiance ciała zan.ięszały. Suszyć. Pieśń. 5 Z) 2 i. (za-
topiony, zagraźniony , zagrezły, ob. Zamieszały, zamie-
szany). — Fig. tr. Zamieszanego znak rozumu, gdy do-
brego obierać nie umie. Psalmod. 98. pomieszanego, iier=
tutrrt. Nowym wym\ślaczom , co na swój rozum wszystko
sławią, pan temi dziwnemi sprawami swenii zamieszawal
wymysły ich, aby się nie tak działo, jak oni chcą. Rej.
Post. F 5 (pomylił im szyki). — Zamieszanie, zamie-
szka, zakłócenie; Seriinming, Uiinik; Croa(. zamessanye ;
Bosn. smuchjenjfi; Ross. BOSsiymeHic , saMtuiaiejbCTBO.
By sie snadź zamieszanie nie stało w "ludziech. 5 Leop.
Marchii. 2 (rozruch. 1 Leop. Bdil.Gd). ZAMIESZACZ,
a, m. , który zamiesza, ber llimnifcfcer, Uniriibrcr, 2>ermt=
fdicr , Slufriilirer; Sorab. 1. zamucżer, (cf. zamącieiel;;
\ind miclliayez, fmiefhar. Turbator, zamieszacz , 'zwajca.
Marz., ob. Zami^^ęsiciel W rodź. ieiUk ZAMIESZACZKA,
i, Sorab. 1. zamuczerka. — Zamieszaczka. tnilla. Cn. Th,
1223 eiiic 3}ul)rfcllc, kopyść 'ZAMIESZAŁY, a. e — le
adi\, zamieszany, zakłócony, zamącony; umgcmt|'d)t, flllf*
gcrii^rt , lUTiinrrt. Tnrbide, zamleszale, nierządnie, ilacz.
Zamieszanie adv., burzlivyie, pomieszanie. Cn. Th. 1578.

822

ZAMIESZKA - Z A M 1 K S Z K A Ć.

Z A M 1 E S Z K A NVA C Z - Z A M I 1, C Z E C.

— I. ZAMIESZKA, 'ZAMIESZKA, i, i., 2ariiic>z:)nie. za-
WóiCiiie , zamącenie, zainęl ; 3crinifd)iinij , llmrutirung,
Sliifrubninfl, Serioirriiuj, Uiiriibc; Hoh. sjileika, fcf splość;;
Vind. fmota . rinicHmaya ; Croul. zniiiln_\a ; On/, zmelnya,
szmelnya; Bosn. smechja sniuclija ; Ituss. cyjiHTima ,
paacTpoiiha , (cf rozstroii!) ; Ecd. unemi, , UHieiKnocTb ,
iiflTc;Kcuic. rUymskie La/wochwalslwo ś. iPiotr nazwał
Baliilonem , bo tam wielkie by/y i próżne bogów i sza-
tanów zamieszki. Sk. IJz. 51. (mieszaniny) Kluby w no-
cy jaką zainieszkę iifzynił , ma być na gat-ilie karan.
T'iin Hit. 27f) , (cf burdal Zamie.^zki i 'burzki czynią-
cego , na gardło szukano Wjs/i. 245. Usłyszawszy głos
krzyku oner;o , spytał się, coż to jest za huk tej za-
mieszki? Radl. 1 Sam. 4, 14, ( coz to za głos roirucliu
tego? Bibl. Gd). Czechowie dla siebie z 'zamieszków
(z zamieszek) Polskich .'izukaii korzyści. A'(i7-. Hsi. 3 ,
49. Lsl. huml. 2, 190. Cii za zamieszka cnot i występ-
ków, jeśli każdy może sobie o nich tworzyć wyobrażenia
podług woli? Cyank. Log. 140. zaplątanie, zagmatwanie,
konfundowanie, pomieszanie; SJeriPiming , Śctmiid;uiifl.
Obraziłem cię boże , i sam sobie ciężki stałem się z
grzechu i z mojej zamieszki. Chroic Job. 32. W nasby
pow!-iała radość z jego prac zamieszki , Gdyby się to
przez krzy«e udać mogło ścieżki. Przyh. Mili 48. z
zan)ioszania mu szyku w pracach.
2. ZA.MIESZKA , i , zamieszkanie , omieszka. Włud. : mie-
szkanina, omieszkanie, żmuda. Cn. Tii. 627, Hoss. jie-
AJtiiie , nporyji , yiiociitiiie , iicptuiiiJiocTb , wŁuiKaiiie ,
MtuiKOTa , MbuiKOTHOCTb . on.iOTiiocTb , 3i-'0fr'"'8 ' Srtiit^cin,
©cjaiiDcrc, (Sfjógcrc, Sierjógcrmiij ; Boh. zabawa, (cf. za-
bawa). Zamieszki, które t;o połykały, te mu "przekazały.
Biel. Sw. 104 b. ZAMIESZKAĆ med. doli. , 'Zamieszka-
wać contin.. Zamieszkiwać cz^sll , §■ 1} Zarnieszkawać
czego abo na co , omieszkać czego. C/t. TU. 1378. et
G27. ociagnąć sie do czego, ociągać się z czym; 5aU'
bern , jijjerii , oerjijfletn faiimeu ; Yind samudit , samuditi,
vmuditi, sakiliiiti, salhtentati; Cioat. sakasiiuti, sashtentati;
Rosf. saHtiuKiiTL, 3aMe4.ibiiTbca, saiiucłitTb ; Eccl. saMuiunaio,
KOciiK), 3a)ie4jaio , iieeptipii , ueópury. Karanie pudwoj-
skiego , gdy do sądu zamieszka. 'A'łc;eri. Snx. 170. (gdy
się spóźnij. Gdy pod«oj<ki sędziemu winę przejiadnie
w tym , iżby mu do sądu zamieszkał , tedy ma być karan
matdrem królewskim Szderb. Sux. 505 Ty ża<lneinu
nie zamieszkasz na ws(iomożenie jego. Bej. l'uU. U u 0.
Bóg nigdy wiernym swym me zamieszkał na wspomożenie
ich. ib. y 1. Zamieszkać na obiad. Cn. Tb. 627. — 'f^.
Zamieszkać czego . zaniedbać; .,i)criiad)liifii)eii , ycrhiuinci;.
Jeśliby sam nauk zamieszkiwał, ujżrzy w szkołacli iti
szych, którzy się uczą dobrze, jeśliby snadź z.ijrzał, iż
go insi przechodzą , weźmie z tego pobudkę . że się
leż w naukę wda i onych pilen będzie. IjUcz. Wycli. K
6. — §. Zamieszkawam komu , mieszkam komu , bawię
kogo długo, zabawiam po dłu.o. Cn. Tb. 1378. Wfod.
omieszkanie komu czynię, Boh. zabawiti; Boss. aaMej.iiiTb,
einen uerfdumeii, itin aufbttiten, t()in (ic nut^ige 3c>' raiibcii.
Zamieszkać sobie, opuścić czas, porę, fii) iirrińllilicii.
Wszystko pójdzie 'wniwecz , co niewinnie pozwani użyli

niewczasu , doin opuścili, zamieszkali subie , i do wiel-

kiej szkody przyszli. Garn. W/ iJ 4 b.

g. 2 ) Za

mieszkać dom , kraj , kiBUJmcn ; Ytnd. obstanuvati en
krai , stanuvati , prcLivali v enini kraju ; Bosi. uaceiBTŁ,
3a»!iiTbcn, o6a(HTb, oó/Knearb. Bądź zamieszkałych już u nas,
bądź przechodnich tylko do nas zagranicznych wszelkiego
stanu ludzi. AJoii. 63, 533. (oiifagiij, roobn^aft, cingcmpbiit,
ob. Wniieszkały). Zamieszkały dom Boss. oóbiTacuufi ,
»<UJbiii 40)11 Tak się rzecz ma z nami, jako z zamie-
szkałemi z dawna w cloinu jakim. Bilcb. Sin. list. 2, 153.
Nie cale jeszcze pozbyłem zamieszkałego smutku. Bardz.
Bnet. 109. izakurzenioni^go , zadawnionego i. 'ZAMIE-
SZKAWACZ, y. w., cesiutor, leniwiec, ilącz. zadzierży-
wacz, morułor. ib. cm ian\>nit , BoitTtr. ZAMIESZKA-
MEC, ńca, m. , który gdzie osiadł, zamieszkał, cilt ^t-
mo\)nn. Na co Tomickiej mieszkaniec roli To ześle dzieło
Gelyckiej niewoli? Żab. 14. 401. 'ZAMIESZKA WAŁOŚĆ,
ści , i. , opieszałość , 3nut>cni , (£aiini|tliijfeit. OJ zamie-
szkawałości twej oczyść się. 1 Leop. Syr. 7, 34.
ZAMIKSZYWAĆ , ob. Zamieszać.

ZAMIĘTLIĆ, ZAMĘTLiC CS. rfoA , zamącić, zamieszać; i>cr!BC»'
ren inadjcn, ompinen. Zamęilić głowę, zamętlić co w pa-
mięci Bndlk
ZAMIGAĆ , ZA.MIGOTAĆ med. dok. , migając się zaświecić,
auil)liii5en , auffiiiifcln. Purpura mi się w o^^zach zamigooe.
Cbrośc. Ow. 60.
ZA.MILCZEC, /. zamilczy, zamilczę med. d'>k., Zamilczać
uiedok. , 'Zamilczawać contin. , Zamilozywać cz^sll. ; Bob.
zamićiti, smlćcti ; Sorab. 1. zamilcźźu; Vitid. samouzhat,
saniouzhali , samuzhati; Croat. zamuknu.em ; Boss. 30-
HOJiiaTb, ysiojwarb, yuoJiCBaio, cMoaiaib, CMainuBaib ; —
zamilczeć, nie odezwać się, zachować milczenie; jdiiuei'
gen, nidjt fpret^cii, iiic^is fagen, ni4;t oiiimotteti. Kazimierz
chciał mieć potomkiem po sobie na królestwie Ludwika,
Polacy niektórzy na to przyzwalali, a drudzy zamilcza-
wali. Biel. 190. Zamilczywać. Hip/J. 3. Nic milcz mi żadnej
godziny , bo jeślibyś mi zamilczał, byłbym przyrównan tym,
Którzy wstępują w głębokość, llrót/. 01. t. j nie zatulaj
uszu twych od modlitwy mojej. ib. Zamilczały człowiek.
Zab 13. 285 niihzący. nie odzywający się; fdjrocigfr.b ,
fld) nidit mdbcnb* Vind. samouzhast, samouzhliu, muuzlla^t,
muuzhliu. — '^. /■*/«« activ. Zamilczeć czego , nie wydać,
utaić co , w sobie samym zamknąć ; twas J>niii)Teu-
flCn, 1>C9 ftd) Dtftnltcil. Zamilczywać, co jawnie za sobą izkody
ciągnie. Ci ud. Dis. a 2 t Czyń , ale roztrofinie , a oko-
liiznoścr te zatiiil<zeć należy. Tetil. 49. b. 12. Gdyby sif
U kogo w nocy zajęło, czegoby gospodarz najpierwej
postrzegł, a zamilczałby tego, i me wołałby na ratunek,
tedy ma być w on ogień wrzucon. Szezerb. Sax. 299.
Nie źle Piasein zamilczeć, co człowieka boli. / hchnn.
Dz. 226. — Aliter: Zamilczeć czego, opuścić w mowie
Cn. Tb. 1578. ominąć, iietfdiiDfigcn , fibcrgclicii. Nie za-
milczywa cnoty. B. Kchan. Orl. 1 , 177. — O mnie
zawsze lud Kz\raski, zawsze wszystkie narody mowiL
będą, i żadna dawność nie zamilczy. Siein. Cyc. 364.
me zapomni , nie przesianie wspominać. (Slov. zamićatka
re(ii'en<ia grammalica , mlealiwi reticendus , 'zamilczalny).

1

z A M ! r. K N A Ć - Z A M K A R Z.

ZAMKNĄ Ć.

823

ZAMILKNĄĆ nijuk jcdnll , '^. i) umilknąć, zaniemieć ,
oniemieć; ftiiliim ivcrtcn, PCiftiimmeii, fd'li'cii3Cit ; liosn. za-
nuiknuti , uinuknuti, (zamuknóst Tnucilas); Ray. zamCi-
knuli , (izmiiknCiljc, zainuklost, muklina raHccrfo , zamukii,
inuiikii, izmuukli rniiCHs) ; Croat. zamuknujeui ; floss. 33-
MO.iKHyTb. Nikł mu się sprzeciwiać nie może, a każdy za-
milknąć a olśnąć musi. Hej. Past. B b h ^. Wzruszył się
caJy Tartar, jęk wypuścił ostry, Stękały rozkwiloiit' wę-
żow/ose siostry, Zadumiał się i zamilkł morąt; irójpa-
szczeki , Wstrzymało bies; narządzie lxyona męki. lY Pani.
4, 99. Zamilknął wszystek lud Chananejski, wyginęli
wszyscy. 1 Leop. Hicr. 7. (umilkł. 3 Leop.). Wielkie
rzeczy zamilknieniern najlepiej się mówią. Fredr. Ad. 5.
(rnilezenie niedostatek wyrazów zastępuje). — §. 2) Transl.
Zamilknąć, 'zapezić, 'zsliszeć-, stać się nędznym, zanę-
(Iznieć , zamizeriiieć ; iiit^t tortfomuieti , ocibuttcii, elenb intb
UłiWtlĄ luerbcil. 'Zapęziały, de nnimaliutis ; zamilkły, de
planlis , guiie juslam staluram crescendo non attigerujit.
Cli. Th. 1384. Zboże dwojakie na jednym dziale roli
zasiane, jedno drugie wysusza, *ize '''zaiiszeje albo za-
milknie. Cresc. 110. Zamilkłe drzewo, karłowate drzewo.
Wtod. Bez słońca i rosy niedowarzone i zamilkłe kłosy,
Na wszystkie okoliczne narody i kraje liłód łakomy przy-
niosły. Tward. \\ł. 185. Plaster ten dobry jest na za-
milknienie i cierpienie żył suchych. Spiez 45. na uśpie-
nie, zdrętwienie; gcjłaming , 6iufd)lnfeii. Plaster dobry na
zamilknienie i cierpienie żył 'p'C'y''''- Sienii. 182. Za-
milkłemu uchu. Nie stawało dalej słuchu. Kauc. Gd. 319.
ogłuchłemu , tani geraorbcn, betaubt. Apoplexye, niemoce,
w których człowiek nagle upadnie i zamilknie. Urzęd.
280. zamrze, siły utraci; bic Slrćiftc ucrlicrcii , binfcfmnnbett.

ZAMIŁOWAĆ r.z. dok., mil.iść powziąć, pokochać, polu-
bić, zachwycić miłość; licD gciiiiniicii , yon ber fiicbe inojit
crciriffen roerben ; Boh. et Slov. zamilowati. Każdy kto za-
nnłował, ochotszy jest ku wszyslkienńu , śmielszy, ży- ■
wszy, niż ten , kogo miłość nie dotknęła. Goni. Dw. 227.
Ani-ć się przytrafiło, abyś zamiłował, I nie spał całej
nocy, i zalot pilnował? Simon. Sieł. 28 Pana Jezusa tak
zamiłowała ; że mu w lat sieilmiu czystość poślubiła.
Auszp. 25. Dni nasze ty sam ucz nas rachować. Mą-
drości daj nam swe zamiłować. Ryb. Fs. 180. Gdy kto
cnotę, jedyne dobro człowieka, zamiłuje, pewnie nie
będzie potrzebował upominacza, któryby za każdą rażą
mówił i ostrzegał. Pilch. Sen. lisi. 5, 159. — Zamiło-
wać sie czego, rozmiłować sie czego, rozkochać się
w czym, [id) lliorcin pcrlicbcn; Boh. zamiłował se. Kto się
czego zamiłuje, choć podłe, drogo szacuje. Cn. Ad. 579.
(Boh. zamilowanec rozkochany).

•ZAMINAĆ. ob. Zamiąć.

Z.\M1N10WAĆ cz. dok. , minią zafarbować , zakryć , zagła-
dzić , mit STJennig iiermalcn. (Ross. sajiimKa glinka wy-
deptana).

ZAMIOT, o6. Zamieć. ZAMIOTAĆ , ofc. Zamieść. 'ZAMIRZYĆ,
ob. ZaśmierzYĆ. ZAMISTRZOWAĆ , ob. Mistrzować , zmi-
strzować. ZAMITRĘŻYĆ , ob. Milrężyć , zmitręzyć. ZAMl-
ZEROWAć , ob. Mizerować . zmizerować.

'ZAMKARZ. Tr., ob. Zamecznik , ślusarz, (cf. zamkownik).

ZAMKN.\C , zamknął, zamknęła, zamknęli, /""zamknie,
zamknę cz. jeduli. Zamykać niedok ; Buh. zamknauti ,
zamki, zamknu, zamykati. zawjrati, (zawrzeć, zawierać);
Slov. zamikam ; Somh. {. zankam , wotzaiiknu odmykam,
otwieram, otworzę, (wuzanknu excludo, wywieram, wyłą-
czam, ivyobcuję); Carn. sakleniti, saklęnem , saklępam
(cf. zaklepać), sklęniti , sklęnem , sklępam ; Vind sakle-
nit, sakicnili, saklenjati , okicnili , sapreti , sapirati ( cf.
zaprzeć), sklenili, .dolskleniti, sklenem : Croa/. zaklenuti,
zaklcnujem , zakleplyem , za(varam, (cf. zatworzyć, oppos.
otworzyć); (zaraeknujemsze retraho me ex conspec.tu. ob.
Mknąć, wymknąć, cf. niżej zamknąć sięj ; Wa/. zalvoriti ;
Bosn zaklenuti, zaklppiti, zaklucjatti, zaskacjatti, zatvorifi,
(zarnaknuti, sakritti. ttAsconrfere, occullare); /ffl^. zalvoritti,
zaklopitli, zakgijucjalti , (zamaknuili abdere); Russ. sasi-
myn , 3a.MUKaTb , 3aiaH)>iHTi> , sai.Mio^aTb , BKJiomiTb ,

BK.IH)MaTb , npriTBOpriTb , npiITSOpaTb , CO.MKHJIb, CMUHUTb ,
( cf. zeniknąć ). NB pierwiastkowe znaczenie słowa za-
mknąć, od mknięcia, pomknięcia aż za pewną kresę,
zasunięcia, zakrycia, ślady tylko w dyalekcie Kroalskim
i Bośnieńskim, (ob. wyżej j , a u nas w przenośnym
znaczeniu zakrycia, schowania, (o6. niżej) , zachowały
się; powszechnie zaś teraz u nas znaczy toż co zaiorzed,
{oppos. odcwrzcć, otworzyć, odemknąć); — §• ■• ) nie
zostawić otwarto, jufi^Ite^cn. Drzwi i\lko przymknąć, a
nie zamknąć każe, Teiil. 24. c, ii. Zapewne się czegoś
boi, bo drzwi na zamek zamknęła Tent. 54. 52. (na
klucz zamknąła ). Zamyka na kłódkę. Teal. 17. b, 47.
Zamkami, zaporami zamykasz twe' wczasy. Bach. Ep. 42.
Jeden mówi zamknij, drugi otwórz. Cn. Ad. 307. (sprze-
czności, cf jeden do sasa , drugi do łasa). Cożby po
drzwiach było, kie<iyby ich pewnych czasów zamykać
i odmykać nie potrzeba? Pim. Kom 141. "Wnijdz teraz
do domu, zamknąwszy drzwi o sobie i o 'syniech. Radź.
2 Heg 4, 4. (wszedłszy zamknij drzwi za sobą i za sy-
nami twymi. Bihl. Od.\ fd)Iicpf |)iiitcr bir unb bciiicti ®ó6=
nett bie Jbiire jU).— Zamkmony, zamknięty; 3iii;c!i;nd't, 5U<
geidiloffcii , yfrft^Ipffcii. Kiedy drzwi zastanie zamknięte, to
się dziurką orl klucza wciśnie. Teal. 28. b , 7. Ciemni-
cęśmy znaleźli zamknioną . ale otworzywszy, nikogośmy
nie naleźli. 1 Leop. Act. 5, 23. (więzienie-ć znaleźliśmy
zamknione. Bibl. Gd.). Drzwi były zamknione. IV. Post.
W. 546. — Zamykam przed kim, nie przypuszczam kogo
gdzie. Cn. Th 519. yor eiiicm 5ufd)Iic^cn , ii)n nid't Jiilnffcn.
Zamknął drzwi przed bratem Teat. 18 , 55 Zamknąjć
się przed kim. Cn. Th. 1380. Trzeba przed nim zamy-
kać ' złodziej , nie można mu wierzyć , wszystko przed
nim schować, (cf trzeba za nim wyjrzeć, cf bierze,
gdzie nie położył , przylgnie mu do palców). Zamykać
co • w zamknięciu albo pod kluczem, za kluczem chować ;
Vind. vklenit, ctmai »crf(^liej5cn, ciiifdilctPcn , im Serf^IuC
baltni, oemm^rcti. Wypije dziedzic stem kłódek zamknione
Nad cię scodniejszy, wina zostawione Lib. Hor. 52. (za
stem kłódek schowane). — Zamknąć kogo gdzie, trzymać
zamkniętego ; ciiicit cinfc^IicPen , einfpcrrcn. Ukradł trzy
części kapitału, czwartą dał w jałmużny. Zamknijmy go
na haczyk, bo i nas okradnie. Kras. W. 41. Niestety

824

ZAMKNĄĆ.

Z A M k N A Ć.

iHOgliby cif za mniemane winy Zamknąć przed wysJu-
chatiiem rzetelnej przyczyny. Tieh. S. !il. H6, (of. wsa-
dzić , cf. wiezi<5, przytrzymać). Krwi ehi-iwycli wodzów
w turmaeh ciasnyeti zamykają. Bardi. Trag. 39. Zamy-
kam razem Eccl. cosaiŁiiOMaio. O na moją duszę, zamknąć
icli muszę Teal. 52. d, 'i. Twoja matka wszędzie cię
z sobą bierze , a mnja zamyka mię jak niewolnicę jaką
Jeal. 50. b , 26. Chcę ją zamknąć na zawsze w kla-
sztorze. Teal. 13, 90. — Zamykać się, nie dać przy-
stępu do siebie, nie wychodzić, nie wychylić się z do-
mu , cf. zagrzebać się. zakopać się; jlĄ jufi^licPcil , fiib
m)d)lie^tn, \\i) einidilieCeii ; Hoss aasiypaBiiibca Zamknął
się kto sam w gmachu , nie ma z kim czynić odwiezienie.
Goin. Sen. 546. Takie z sobą zamknięci mądre mowy
mieli. Jabl.Tel. 42. fsani na sam, o zamkniętych drz«»ach)
— Zamknicnie kogo, czego, zawarcie; ejj^ectus actionis
claiideudi , inclusio Cii. Tli. 1579. ia-i '"ScriAjlk^tn , Cm-
fd;licpeii, ik eiiifdjlicpiiiiG, tn^ eiiigcfti;ii)ffeiiiC9n. Zamkme-
nic rzeczy niepotrzebnych. Tr. (sprzątnicnic gdzie do
schowania pod kluczem). — Zamknienie, zawarcie, miej-
sce zamknione. Cii. Th. <578. ber 5>erfd;hiP, »crf(61pffcnc
Crt ; Buk zawjrka , zawerek ; Slot: zśwjrka ; Coni. sa-
klep; Yind. saklcp, sklep (cf sklepi, sklenik , sklenenje,
skienilva, sklenilhe. sapir, sapira (cf. zaparcie, zapora), sa-
pirstvu; Croal. zavtor; ftoss. sareop^. W zamknięciu moim
to zostaje. Tr. W zamknieniu co chować, ib. Król się z tym
mężem w zamknieniu często rozmawia/. l'elr. Ek. ded.
(w zamkniętym gabinecie, cf. coiiclaie'. Zamknienie, to
czym zawierają, zamek, sed zamknienie lalius palet; et
non diciliir [irzybić zamknicnie, fed przybić zamek Cn.
Th l.'i"9, licr"3)erfd)lii6, nllcs lun^ jiim 2>cr|d;)licffit bicnt,
ber 2icidiliip, Sc^lóffer , Diiegcl ii. f. tu. Zamki, kłódki, za-
suwki i inne zamknienia. Tr. — § Transl. vnrie: Za-
mknąć, zawrzeć, zaJozyć , zaprzeć; ftfł jiintactcii, jil'
ft^liepcii , siilcijcn, 5iiflppfcii, ocrmac^eii. W ciiemii wywyż-
szani'! czynione należytym przygotowaniem naczyń , które
przystępu powietrza do istoty mającej być wywyższoną
całkiem zabraniają, nazywa się zamkniętym, sublimatio
claufj. hnimf. 574. Na stówo komenderującego : zamknij
panewkę! panewka dwoma podfozonemi palcami zamyka
się. Kaw. nar. 259. bic f famie niii Sdjicgflcmcbre fd;licpcit,
Jlimac^icn. U (lisów: zunknąć ImKę, nadawszy linkę , oneż
na cwininalu u sztymlielka okręMć i przywiązać. Magier.
Mskr. Hi trcrflflii aitid'lie)5eii , anbinbcn. Takowy jęczmień,
który nie ma w swylii kłosie mieszków albo plpw, w któ-
rychby się ziarno mo^ło zamknąć i zachować, wt>ct się
wytrzfsie. Cre$c. 1C2. fidi ciiifdttePen, urrmabrfii, cf. dzie-
rzeć się. Od dawności jui może w grobie zamknięty.
Teal 49, 59. schowany, pochowany, pogrzcbiony , za-
grzebiony; im ®ral'e Pttft^ItMTni, rcnuiilirt. Gdy usłyszeli,
że była zamurowana dziura muru , a żeśmy poczynali co
było obalono muru zamykać, rozgniewuli się bardzo. 1
Leop. 2 Eidr. 4, 7. (iż się poczęły rozerwania murów
zawierać Btbl. Gd.); zakładać, zadziałać, zapierać, za-
tykać; |iileg;n, iumniiern, jumad^tii , penmi(ftcn. Ser po
obiedzie jeść , wszystkie potrawy zamyka. Suk /'robi. 149.
zatłacza, jubrfitfctl , niebcrbtfKfen. — §. Zamknąć komu.

zagrodzić ; ocrfpcrreii , yeri'(^licfcn. Bóg z nas chce mieć
sługi, i do tego dostojeństwa nikomu nie zamyka. Hk.
Kaz. 492. (t. j. drogi, przystępu nie zamyka, nie broni,
nic utrudnia) Kupcom naszym niewulno b\ło dalej po
towary Jeżdżąc jedno do Wrocławia; było tego zamknie-
nia cztery lata. Biel. Sw 209. zatamowanie, zahamo-
wanie; gpcrre, ^anbcliiiperrc. Od kupców pytać się, jeśli
dobrze , że in parliculan zamykają ziemie I (iosl. Gor. 83.
(zagraniczają , zakreślają). Niestelyż I już gorzej b)ć bo-
giem , i furta śmierci 'zamkła (zamknięta) okrutnych cięż-
kości Naszych pociąga gwałtem na wieków wieczności.
Zepr. Uw. 22; (praeclusa janua leii , zagrodzona, za-
parta). — W grze w szachy . w damie , n p. Zamknąć
damę, warcab. Tr. ciiicii 3niiicii|'tciii hfcfen , fcftfcccn. We
grzc> dziecinnej : Zamknąć młynek , biC iPiiiMc Jlijtclicil im
9)Jl'ibld)cnfpieIe. — ^. Zamknąć oczy, powieki uurie: bie
Sliijeit jiifd)ltepcn , fd>!iepen, jiimai^en. Chciałem spać, lecz
wrzawa nieustająca na ulicy , nie dała mi oczu zamknąć.
Kras. [loś 101. zamrużyć oczy do snu =. usnąć, btr 8ium
licg mid; feiii 31iiijc iiimndien. Zamknąć na wszystko oczy,
i pozwolić jej jeszcze tracić na gachów. Teut 15, 59.
oczy zamrużyć na wsz\stko, przez szpary patrzeć, śle-
pym być na wszystko, nie widzicć; Jll illlcm bie 3IU(jen
jiim(id;en , burd; bie Singer \<^tn, nit^t fc^cii tuoUcn, biiiib
fesjll. — Aliter : Oczy zamknąć , skonać , życie skońcŁyć,
rozstać się z światem, umrzeć: bic 3lu(jen }iifd)licp£:i ,
»er)(^eibeH, fłerben. Snem człowiek wyuczony zamykać
powieki . Sposobi się zamknąć je w czasie i na wieki.
Zab. 11, 185 Może być ich gorycze w ten moment
słodnieją , Kiedy oczy zamknięte więcej łez nie leją.
Teal. 46. 10. Zamykać komu oczy przy śmierci. Cn. Th.
1580. cinem bie 9liiflen jubriicfea. Jam się spodziewał,
żeś ty rniał ostatnie duchy moje zebrać , że zamkniesz
oczy me. Jahi Tel. 258. — |. Zamykać komu gębę ,
usta : zatykać , zapychać, nie dać mu mówić, zmuszać
kogo do milczenia, zainilknienia ; einem tui iKaul , ben
SDJnnb ftppfcn, iiiftopfcn , yerfdjliegcn. Faryzeuszowie usły-
szawszy, iż zamknął usta Jezus Saduceuszom.... Sekt.
lUiilh. 22. 34. (że zawarł usta Saduceuszom. Bill. Gd.,
przyprowadził ich do milczenia). Przestał o tej riiateryi
mówić , jak gdyby mu gębę zamknął. Teal. 13. c , 56.
Czyliż można ludziom gębę zamknąć , aby drugim sławy
nie szarpali? ib. 13. c 5 Zamknąłeś mi już gębę na
zawsze , i możesz być pewnym o swuim sekrecie, ib. 35.
b, 15. (obowiązałeś mię do wiecznego milczenia, cf. sre-
brogorz . ślinugo^z gardłu zaległ). Zamknij na zawsze
usta, utop' wszy>tko w lem scogiein milczeniu. Teat 49,
109. (milcz na zawsze). 1'owiaiiam ci hultaju : i:aniknij gę-
bę ! Teui 12, 58 stul gębę. bnit bein SKaul. On zawsze
g.,ila , nigiiy ma się gęba me zamknie; Bots. oill 0e3-
npccTaiiiui roBopnri, 4a u pra iiiiiiorjn iie sarsupneTi.
— g. Zamknąć mowę, utraric mowę , n p umierając,
konając , tk ©pradje nrrlieren. Jeśliby kto kogo w gło-
wę ranił, z którejliy lany mnwę z.iiiiknął , chociażby sie
i w\goił , aleby już potym mówić nie mógł . tedy temu
ma głiiwctyZ'.c zapłacić. Stul. Ul. 559 Priysiła wia-
domość o zwycięstwir ; acz już był król umierający mo-

ZAMKNĄĆ.

ZAMKNĄĆ.

825

we zamkną7 , wszakże ręce składając bogu dziękował.
Biel. 432. Naliłzf go juz prawie konającego i z mową
zamknioną. Sk. Zyw. 42. — §. Zamknąć *żywol , zaniknąć
życic, zaniknąć . skończyć , skonać; ( feill SeliCIl ) CllbiflClt,
bc)'d;Iicpen. Powrozem 'żywot zamknął. Sk. Dz. 835. Ka-
zimierz z umysłem spokojnym dnia 28 listopada 1038 r.
ostateczny dzień żywota zs mknął. hrom. 93. F*an ten dla
ran, które tam w tym tańcu Tatarskim odniósł, trzeciego
dnia zamknął. Folib. Bib. — §. Generalius: Zaniknąć, ko-
niec położyć, zakończyć, ukończyć ; Yind. dokonzhati, skle-
niti, ein dnn ma(I;cn, cnbigcn, ticenfitjeii, f(^liepen, abft^Iie^en.
Pytaniem tym i odpowiedanieni nie chcąc się dłużej bawić,
tak rzecz te zamykam. Gorn. Sen. 570. Zamykając ten pa-
ragraf, tak mówię.. . . Gost. Gor. 64. Tu już przemowę mo-
je zamknę. Krom. Błai. pr. Com "zawzdy nauczał, tym i
umierając zamykam. 54. Kaz.. 12. Zamknienie listu, ka-
zania, xiąrt , sprawy jakiej, clausula . peroralio. Cn. Tli.
1579. ber"23eiłlug ,' Per Sc^IuP , bie ©djIuPrebc, tai (Siibe ;
Sorah. 1. wobzankneno relze, wobzanknile fwowo; Ecct.
npHciOBie (cf. przysłowie), sanaioteHie , OKOHtaHie KaKoil
ptiii. Zamknienie tego kazania. W. Posl. W. 514. Zarn-
knienie tycli wszystkich xiąg. Baz. Mądrz. 341. Do ła-
skawego czytelniku zamknienie. Gwagn. 715, ( cf. Germ.
9?ad;fd)riftj. Zamknienie xięgi , rozsądnemu czytelnikowi
należące. Krom. Błuź. 780. — .Aliler: Zamknienie xiąg
ziemskich i t. d. , koniec 'leżenia ich ; bai ^ai6)\k^(n ,
5Jcrfc^Iicgen ber ©cricbtsbńĄcr , 'J.^rotocotlf. Umarł, a je-
szcze nie dosyć gruntownie majętności kupionej obwa-
rował był sobie prawem pospolitym , dla ustawicznych
wojen i xiąg zamknięcia. Krom. 106. juatilium , zawiesze-
nie . zalimitowanie sądowe; ®cvid)t»ftillftatib , 3uriltitiuiii.
— § Zamknąć co n. p. w- sobie, zawrzeć, zająć, ob-
jąć , mieć w sobie zawarte , objęte ; ( tit fiĄ ) mit cin=
fc^licfeti , (in fttf)) fc^licpcn, iimfaffcn, cntl)alteii, Deareifcn
/))•. et fici Ir. Wiek , sto lat w sobie zamyka. Salin. 2,
244. Świat, choć lak ciasny, tak przecie w sobie wie-
le zawiera i zmieszczą rzeczy wielkich , iz w nim zamy-
kają się sposobnie i bez ciasnoty morza i ziemia i wy-
spy i lądy. Boler, a 2. Każda wielkość , zamykająca
inszą w sobie, jest większą od zamkniętej. Solsk. Geom..
27. Zamknęli wielką obfitość ryb , tak iż się i sieci
rwały, i inszych aby im pomogli, wołali. Żarn. Post. 2,
529. (objęli siecią, połowili razem, od razu). Przed-
tym niźli wielka wymowa albo wywodne pisma poczęły
być, w krótkich 'sfowiech wiele rzeczy zawięzywało się
a zamykało. Era:. Je:-. Bib. Te wszystkie rzeczy,
które wyżej szeroko a bardzo długo są wypisane, zam-
knął niejaka krótkością. Cresc. 630. (zbił do kupy, skró-
ciłj. To słowo zamyka wszystko. Teal. 34. h, 46. Kro-
nika Duysburga zamyka w sobie wielkie, częste, a gwał-
towne i ustawiczne wojny Krzyżaków z Litwą. Siryjk.
243 Wanilali pod Słowakami się zamykają. .SA-. Di. 878.
X. Diiryewski , w jednego domu Kostków pamiątce, i swo-
je zamknął, i^ien. pr. Z miłości ku Kamili szczęście me
wynika , I w niej sie cała życia mego treść zamyka.
Szym. S. IV. 46. Uważajcie , mó^i Bolesław do ryce-
rzów , że ta bitwa zwierzchność, ta zdrowie, ta i wol-

Siownik Lindigo wyi. 2. Tom TL

noić ojczyzny naszej w sobie zamknęła. Krom. 157.
(wszystko od niej zawisło). Wszystkie łaski Wac Pana
Dobrodzieja zamknęły się w ustąpieniu Horleiisyi. Teal.
7, 94. (tym uwieńczone zostały). Widzę, co się zamy-
ka , Królowa moich oczu nieznośnych unika. Teal. 15.
c, 17. (co się w tym kryje, tai, co w tym jest). — |,
Zamykać co wywodem , "inferować , konkludować. Cn.
Th. 1380. Włud. wnosić, wnioskować; cineii Si^luP ttio«
rani jicĘien , morai folami, ft^Iicgen, abnel/mcii, btii ©i^lug
madjert. Przeciwnicy nic z tych słów do przedsięwzięcia
swego zamykać nie mogą. Salin. 64. 1 apostołowie cu-
da czynili, a że się przecie ztąd nie zamyka, żeby oni
byli naszemi zbawicielmi .... Smak. 60. Przeciwnicy toź
ztąd i o samym Chrystusie mogliby zamykać. Salin. 4,
124. Ztąd znowu to się zamyka , że 'zwierzchowne pa-
nowanie na niebie i na ziemi samo przez się nie mo-
że stanowić prawdziwego boga. ih. 1, 22. Z przeszłej
moAy to się zamyka, iż mądremu darować się może,
chociaż jego wszystko jest. Gorn. Sen. 524. (to wypada,
wynika, wywodzi się, wywięzuje się, wynosi się, wnosi
się, wnioskuje się). Z powieści tej nikt nic pewnego
zamykać nie mógł. Sk. Dz 591. Zamykam z części po
piąty kroć, konkluzyą pierwszej demonstraćyi , gotów ją
będąc z cała zamknąć. Zygr. Pup. 25. Ponieważ nie
jest ta twoja ia.'.ya pow-szechna , próino też z niej masz
to zamykać, coś zamknął. Zygr. Pap. 185. (wyciągnąć,
wyprowadzić , wywieść) Zamyka się być prawdziwy do-
wód wtórej propozycyi. ib. 30. ib. 69. Zamknienie do-
wodu, abo dowodem czego, conclusio. Cn. Tli. 1579.
bie St^lnpfolflcning, wniosek, wyniosek, wypadek, wynie-
sienie, wnioskowanie, wyprowadzenie, wywód. — §.
Zamknąć co, ustanowić , postanowić , uchwalić , uchwa-
ły czynić ; citicii ScfĄIuP macfceii, befi^lic^en , fefłfe^en, ser»
orbnen. Za spoiną radą i za mocą niniejszego sejmu
zamknęliśmy, postanowili i postanawiamy, iż.... Vul. Leg.
2, G5ł. Za radą ponów królestwa naszego, lakeśmy tę
rzecz zamknęli , determinowali i skazali. Herb. Siat. 127.
Niniejszy dekret, w przerzeczonych rzeczach uczyniony,
niiany i zanikniony, niezgwałeenie zachowań być ma.
Herb. Stal. 128. Na knniee już tę rade zamknęli, żeby
go pojmali. IV. Post VI". 237. Na sejmie tak jest je-
dnostajnie postanowiono i zamkniono, a to stojąc przy
ustawach i zainknieniu innych sejmów. Herb. Stal. 79.
Gdyby wszystek świat zamknął zgodnie przeciw pa-
pieżowi , zda im'się, iżby na zdaniu papieskim potrze-
ba przestać Zyg'\ Gon. 52 ; (si totus mundus senlcnlia-
ret). Gdzieby był czyściec , o tej kwcstyi nic kościół
nie zamknął. Zyyr. Pnp. 140; (nihil defimvil). Umyślił
Olbracht wygnać Stefana z Wołoch , jako byli w Lewo-
czy między sobą królowie oba bracia cicho zamknęli.
Biel. Kr. 454 (uradzili). Niemcy na sejmie, posłysza-
wszy, że ich Zygmunt nasz uprzedził, wojnie lej, którą
już byli zamknęli, dali [>okój. btel. 119. (już zdecydo-
wanej). Właiiy.<ław , Olbracht z bracią swoją Zygmun-
tem i Fryderykiem poradziwszy się względem Turka, zam-
knęli lo sami między sobą, tak jakoby o tym nikt nie
wiedział, a puścili głos, iż nic nie postanowili. Biel. Kr.

104

826

Z A MK O CHWYT - ZAMNOZYĆ.

ZAMNOZYSTY - Z A M Ó D Z.

453. — §. Znmknąć pokój, lawrzeć pokój, zrobić po-
kój ; ben %:kttn al'fd;ltc&cn , gricben madieii. Xiążcia Ru-
skie uczyniwszy zjazd w l,ul)ifczu, zamknęli pokój mię-
dzy sobą. Stryjk. 174. Ludwik, Słowaków poraziwszy,
pokój z nimi , za pewnenii ustawami zamknął. Krom. 50.
Krew' się lać przesta/a, pokój zamkniony z wielka sła-
wą i granic rozszerzeniem. Twmd. \VV. f!62. ZAiMKO-
CllWYI', a, m. , cliwylaoz cudzych zamków, grodów,
miast. tf. państwochw-y' ; t*" Siirflrńiiltcr , 8(^U'prdiilier.
Nie wiecie zamkocliwytowie , Kto król prawy w mądrjcli
słowie? liyb. (lejl. C o. ZAMKOWMK, a, m., u mie-
cznika , do roztwarzania dziur po drylu. Maijier. Ahkr.
ifijm <ii)mxi\ąn . ber 9?nd)I'oI,>rer ; (cf. zamkarz, zarne-
cznik, ślusarz). ZA.MKOWY, a, c, od zamku, g^lD^ = ,
Sdjlóper = ; i.^/i. zńniecky ; //os*. 3aM0'inbiri. Zamkowy,
do zamków należący, ilaiislrarius. Ch. 7'/i. 1579. Sc^lpp ' .
Sdjlópfr', iliiirfdilop ' ii. ) m. — Zamkowy, do zamku
dla obrony zbudowanego należący, 0)V«)iS(s, castrensis.
Cn. Th. 1579. S(ftlo&^>, Siirg • . " Coż oni zamkowi nad
'wieśiiymi mają' około wrót a w każdych drzwiach chłop
s włócznią stoi , By go nie ubiezano nieborak się boi.
ftej. \Vn 54. w zamkach, grodach mieszkający; in
SAlóiTcin ofcr SBiirgeii luo^ntcnb , Si^lopbeiyoiiiier. Zamko-
wy urząd. Birk. Gt Kon "25, cl", kasztelania , bilś Siirgamt,
£d)li)^amt. Z mikowy, e^o, m., Sui^/. • dozorca zamkowy,
grodowy; ber (3cl)logiiiiffe(>cr , Oc^io&Jiaiiptmamt ii. )'. i». ;
Cant. groshinar , groslunoyz cas'ell<iiius , o'j. Ilorodniczy.

ZAiMLKC , zainieł, zamieł , zaojełł, zamlcli , zamiełli , za-
nicłli, f. zainieie , zamieię cz. dok., Zamliwać nwilok.,
z:i zać mle"* . wszystko pomieć; jii ma^licn OllfitnflClI , itl
bci- OTfible allcś ycriiwblcn ; flag. samljelli , .^ami-liyati.

ZA.MLECZYC cz. dok , mlekiem zapusScić , w mleko czyli
mlecz zamienić , oermildjcn. Już zboża zamleczone Pę-
czniejąc odymają sobą źdźbła zielone. Olw. Wirg. 588 ; /«-
cteiiiia. ( flag. 7-iia\ii , ijrda i:aseiis secnndti.'!; //u/, ricotta).

ZA.MLÓCIĆ IZ. diik , Zainłacać niedok., zacząć młócić, młó-
cąc zarobić, wszystko pornłócić; Hoss snMO.lOTiiTb , 3a-
»io.iaiiiiBaTb , niifaiiflcn }it brcfd)cn, lośbrcfdK" . aii|Dic|'d;cii —
Fig. Ir. Z.iinłócić kogo, zabić go 'kijmi , pałkami; cillCII
tobt brcfd)Ctt , lubt priicjcln, toM fc^lagnt; Croal. zamlatii-
jem inttrlicio liarbure; li^nn. zamlalili, udrjetti (uderzyć)
perculere, zamlilmęa, udarac , uderzenie, plaga percus-
siu. alapa ; flui). zam'iltiti , zamlativati depalmnie.

ZAMŁOD.N.-^Ć nijok. jedntl.. Zamrodnieć. Zamłodzieć dok.,
stać się młodym , za^ ząć odmłodniewać ; Bonn. za,Tda-
dclse, omladitsc , fid> »erji'iil(jcn. Dziecka przez wyroki
Kiliroi zai«fodiią. nie wdzlerką, nie wojną. Zebr. Ow 2."(0.
*ZAM.MK.MAĆ med dok., zarozurnicć , mieć zarozumiałość,
t. j. uprzedzenie zbytnie o swoim rozumie, zdaniu,
mniemaniu; wn ftd) c(i:gciiDmiiitii {cijii , cine }u \}o\)t 'SUlu-
nuiig bnliCII. Zaburzona b_\ła ojc-/.una dla pieczci'i po-
kojowej królewskiej, zbytnim .t niało polrzcimym riiekló-
r\' Ii zamniemanicm Wari/. Wal. 45, ol>. Zarozumiałość.

ZA.MNOŻYC cz. d'>k , Zamnażać niedok., 'Zamnozywać c:c«//.,
załiżyć sobie rozmnożenie c/.ej;n , cf zarodzić; l.orn.
sareihm , uf zarz.'id/.ić); bcn (Srunb jiir 93i'rmcl)riiiig ,
Soripflaitiiiitg Icfltii , mc(iren, ocrmc|frfii , fortpPaiijeit. Za-

mnażam co; imtiluo seminarium, vel planlarium , vel
tiiarium vel equiUum. Cn. Tit. 1379. Kiedy kto bydło
chowa i zaranaża.... Petr. Hol. 59. Dzieii ten szczę-
śliwy wino zamnoźywać. Olw. Wirg. 386. Zamnaża sie,
zamnożyło się co gdzie ; crevere multue geneiutoe plun-
lae ; auntum ett multa sobole vivarium , planturium , te-
minarium ; semina in uberem el cojiiosum /elum euatere.
C^i. Tli. 1579. c^ ^at fiii omiielirl , fortjcpflaiiit , (lat ju»
flCiiCmmCM. — Fig. el tr. Skarb potajemnie dla opano-
wania wszystkiej Grecyi zamnażał. Warg. Wal. 209.
(pomnażał , cf. powiększyć . przysporzyć). One wdzię-
czne rozmowy i one biesiady , Z których się i rozumy
zamnażają rady. Hej. Wiz. 66. (w których się rozum ,
dowcip zaostrza, ćwiczy, kształci). — '§. Na|ie zamnoio-
na z wilka. Zebr, Ow. 61 ; lupo concepla. ZA.MNtJZY-
STY, a, c, — o adv. , licznie zamnożony , liczny ; fłnrf
i'Crillc{)rt , ja|)!iei(^ł. Pismo Kromerów c me przyszpcci |io-
dobno , jeśli nie przyozdobi , zamnożystej biblioteki W.
K. Mości. Krom. Btai. ded., cf zamożny, zamożysty.

ZAMNĘ , ob. Zaiiiiąi'. ZA.MME=za mnie, ob. Za. ob Ja,
mnie.

ZAMÓC. ob. Zamódz. •ZA.MOCMĆ es dok.. Zamocniać
niedok., mocnym uczynić , feft mai^Ot. Duro , czynię twar-
dym , zamocniam. iJącz.

ZAMOCZYĆ, f. zamoczy, zamoczę cz. dok.. Zamaczać nie-
dok.. 'zamoczuje pr. coniin. ; Boh. zamoćili, zamacoli,
zamńćjm : Slov. zamśćjin ; Hag. zainocilli , zamajikain ;
Hoss. saMOWiiTb, saiiaiiieaib; czynić że co zamoknie ,
mokroty nabawić, mokrym uczynić, zalać; nai inad)(II,
iidiTcii , iic^cit, beiic|cit. Łt\ z oczu zamoczyły ustka.
Groch. W. 317. Coraz tu niebo!>a łzami się zamoczy.
ih. 2. Przyb Luz. 57, (cf. zalewać się). Często g.irdła
zamoczują Sak. Probl. 99, (cf zakrapiają). — Zamoczyć
nogi na de.^^zczu , na wilgoci , w błocie , ftll) bic ^uPe
UCriiepeit. -- Aliler: Zamoczyć, w wodę i t. d. wrazić,
włożyć , mi SJafFe ^iiicitl ftctfni. Oskarżony musiał albo
żelazo czerwono rozpalone w reku nosić , albo w ukrop'
wrzący rękę po łokieć zamocz\ć Sziierb. Sax. 17. ISoz-
palonc żelazo wyjąwszy kowal kleszczami, topi w wo-
dzie . to zalym pryska zamoczone i popiskuje w 'mokrzy
ciepłej za,;rążoiie. Zebr. Ow. 302. — tig. Zainoczon©
we łz.ich gorzkich rymy moje. Groih. W. 55i. zal.i; ■
łzami

ZAMODLI*^ się zaimk. dok., zagłębić się modłąc , fid) ;;;.>
93ctcii ocrticfcii. (/J"«s sasiujeiirb inslancyą czynić , ptzy-
czynić sie za kim).

ZAMODIlZEt^ iiijuk dok , stać się modrym , i.ijść modro-
ścią , 1'liiu IDerbClt ; Bom. zamndntti twesrere. ^ie po-
siada .sje w swojcm szaleństwie, iskrzą jej się cery,
drgają zainodrzałe wargi. Slns. Nuin. 2, 212, cf. zasinieć.
ZA.MÓIJZ , zainógł , zamogli, /. zaiiiożc , zainogę ci dok.,
Zamagać niedok.; {Cum. saniórem ; Soiab. i. z.imoiu
pnsium , taleo) ; ilo zamożności |irzyprowadzić . z-mn-
inym ucz\nić . zapomagać wspomagać, wspieiać, Yini.
posamosbiti. pibogaiiii , mAdjiig niad<(n , untaitu^rn, aiif>
bdfcn. Królowa drugim synem Władysławem zaniogła
króla Kazimierza. Art-m 95 Król wielu, którydi zna-

ZAMOJSKI - Z A M O F5 D O W A Ć.

Z A M O FI S K i - Z A M O R Z Y Ć.

8-27

cznipjsza jaka przysługa w potrzebie zdobiła, w bogale
upominki zainaŁja. Krom. 161. Ojcowie żarli swe dzieci,
i brat nie zamagał brata. Wad. Dan 67, ( nie ratował,
nie zakładał, cf. zafo/,yi5 , załoga). — § Zamagać się,
wzmagać się , przychodzić do mocy, do siły, clo zna-
czenia , wzbijać się, górę brać; Sraft llllb £tavfc ticfoill'
men, siiiicbmcn , ftart tvcrDe!i , bie O&er^iniib gciutiuicii. Za-
magam się, przychodzę do pieni ęiizy, do powagi. Wlod.
Skarb sie był w pieniądze zamógł. Warg. Wal. 206,
Wzbieraj boków syna, póki 'młod, i póki się w moc nie
zaiTioie : bobyś go potym rad karał, ale nie będziesz mógł.
Żarn. Post. 55 b. Zamógł sic głód w mieśoie. W i
Heq. 20. o. (był wielki głód w' miesicie. Bibl. Gd.). Za-
niogłi się choroba, wzmogła się choroba. Wtod, Cn.
Tli. 1576. Potym za niemałym czasem, gdy się zania-
gił zły zwyczaj , ta obrędliwość jako zakon chowana jest.
I Leop. Sap li, 16. (wzmógłszy się 'niezbożny z<\yczaj,
prze.strzegany był , jako zakon niejaki. Bibl. Gd.). — Za-
niożenie , zapomo7,t':iie , wsjiomozenie, pomoc, wsparcie ;
Hi Jlufbelfcn, bie Sliifbulfe, bie nnterftiijmig. Skłiulka na
ramozenie od po/.aru. Biuitk Dać komu na zamożenie
w gospodarstwie, ih. — §. Zamożenie, zamaganie sie,
przYJścre do zamożności, byt zamożny, zamożność; bilś
giiiporfommen , ber Jlor; Yiud. samoshenje, samoshtvu ,
samorenje ; S-irah. 1. famoż. Ktoby do siebie przyró-
wnał Rzymski" i Turei;kic państwo , znajdzie ich początki
i zamożenie cale różne. Kłak. Tiirk. 8 L wzrost, wzma-
ganie się, wzbijanie sie , wygórowanie.

ZAMOJSKI, a, ie . od Zamościa, 3(iinof5er. Akademia Za-
mojska , ordynacya Zamojska Dykc. Geogr. 5, 208. Za-
mojski , imię własne familii jednej z najznakomitszych w
P<dsz.'ze ; n. p. Ni:'śmiertehiej pamięci Jan Zamojski ,
kanclerz i iirlman w. k ; ob. Zamos'ć.

ZAMOKNĄĆ nijak, jedni!., Zamakać niednk , zajść mokrola ;
być zamoczonym ; im^ tBcrbcit , biircl)ncfet luerbeii , eiiigciiei^t
IDflbeil ; /jo.ss. saMOKHyPb. Nogi mu zamokły.

"ZAMOR, u, m., zamorzcnie . mor wielki, głód niorzący ,
wil(zv 'jłód . psi głód: §eici;iingev, tóbtenbcr §uiiger,
SB?o!f-?Dltngfr. Wilk wściekły i z jadu i z t,łodu , lubo-je-
dnako broi , Z j idu gorszy ; abnwiem by kąska nic słoi,
Aby krwią głód i zamor zraziła bestya. Zeiir. Oio. 279 ;
diram {amem. Z.\.M()RC.A , y , m ; Sornb. 1. zsmordu-
war, /. zsinoriiuwai ka ; klóiy kogo zainnrdciwał , mor-
derca, zabójca; ber Gniiorber. 23!i)vbcr, Sobfdjlćiijer. <SV«s.
Num I, 20ti. — (ZAMÓRCZYK , ob. Zamur-zczjk. —
Z.AiMORDOU AC IZ. diik., mordując zabić, zamęczyć, za-
kało «ać: ittartenib cniipiben , grnufam itiiiDiiiiiicii , iiiprbenb
t6i)teil ; /Suh. zamordowali; Cusii. uiiioniti, uliilti, (cf umo-
rzyć, ubić ) ; fto^s yMfpTBHTb , ywepmB.iHTb . ysóiiTH ,
BsóiiBaTb. y.\04iiTb, y.\(p!Ky, (cf. ucIioOzie , cf. ugodzić)
Z:imor(luwać, zabić okiuliiie. '-'(I Tb 1579. Baranka od
zjadłych psów wpr/óil pokąsaneg". Kijoii zabiła l zamor-
dowała ZŁ;raja pasti-rzów. Odi/in Sir. i G-g 5 h. Krew'
zamordowaneijo. woła o pninsle do boga. Sak. /'robi
105, Filomela dziccie zamordowawszy z niego bankiet
na Tereusa slroi. Źefjr Ou'. 137. Jeśli zabójca się przy-
tną, że zamordował ... ,Suz. /'«';. 16. Zamordowane

ciało. ib. Przysięga, klórą uczynił o zamordowanie,
o które jest ob«inion, jest sprawiedliwa. Szfzerb. Sax.
558. (o morderstwo , o zabójstwo). Zamordowaniem od
miecza umierali. W. Poal. W. 577. Uciekaj , bo cie za-
morduję. Teai. 5. i . 63 zabiję, ttlj Iiriiige bic^ urn. —
Fig. Ir. Niepożylek pijaństwa , zamordowanie zdrowia.
Biał. fost. 198. zguba, zniszczenie, wyniszczenie zdro-
wia, Sennd)tmig ber (Scfunbijeit. — |^. Zamordował konie,
zmontowaniem zniszczył , zabił , bltrd) 511 gropeś Slhliatteil
tóbteil. Zamordować się, zamordowaniem, zbytnim wy-
silaniem zabić się, zamęczyć się Ross. saJiaHibca.

ZAMORSKI, a, ie, za morzem znajdujący się, jenfeit beS
?J?cerS , iiberi Wm . tiOermeerifcI) ; /io/i. zainorsky ; {Cum.
sainarske ! murzyńskii ; Rag. [irikomorski ; finss. sasiop-
CKiii Zamorski , co za morzem jest , hansmarintin. .l/a.j.
Farba zamorska , uUrnmarinum. Krumi. Obym. 71. 'Z.^-
MORSZGZYK, ZAMORCZYK, ZAMORZANIN, a, m., czfo-
wiek za morzem od nas będący, lub z zamorza do nas
prz_\były; Rag prikomfiraz ; ( Carn. samiirz < murzyn, f.
samurkena . murz\nka). Modlimy się z Polskim chlebem
Angielizykom i zamorszczykom. AYcw. FI. C 4. Zamor-
czyk głodny. Siryik. Gon. M. Bez urodzajów naszych
nie obejdą się zamorcisycy. Gosi, Gor. 14. Zamorcz\ko-
wie. Birk. Zainij. 6. Już wiedzą zamorczykowie i bi-
surmańcy, żeś poległ. Birk. Chodk. 18. Poczują Madya-
nitowie , Turcy, Talarowie, Moskwa, zarnorzanie, żeście
im w głowę nieprzyjaciołami. Birk. Chodk. a 2. Jeden
zamorszczyk stu takich lądowych goni. Birk. Gl. hon.
2. Zairiorizycy i cudzoziemcy. Vvl. Leg. 2, 1270. ZA-
MORSZCZYZNA , y, 2'., wszystko co jest zamorskiem ,
lub z^yamorza do nas przyihodzi; ntlcś llebfnnrcrifdje,
ncberfeeifilje , inaa jeiifcit beś 33fcereś ift, ober iibcrS SDitcr 511
1111^ fonutit. Dębinie , sośninie i t. p. w lasacli pierwsze
należy się miejsce ; po tych dopiero owym zamorszczy-
znom. Kluk Hośl. 2, 70. (pxotycznym, zannorskim ro-
ślinom, drzewom) — §. Zamorszczyzna, v\ialr z zamorza
wiejący, cf |iomorszczyzna , pomorka; 5B>iiib imil ber Set
Per, ypiii SDfcere ^er, (£cen)inb , 3iegenn>inb. Griy się na
północy gęsio climury burzą , jak z.miOrszczyna porusza
Sie i zhyt wieje, walnego spodziewać sie deszczu, llnur.
Sk 102, ZAMORZE, a, n., kraj za mo'rzem, bn« Patib
jcnfiiti^ bev^ SWeeri) ;- Zii./i. zamofj ; Buss saMopbC; (Shiu.
z.imórje; Rug zamorje < goK , zatoka, wluzeże) Go-
towie z zamorza [lólnocni go do n,is prz>szli Biel hr.
16. Piusowie starzy byli z Litwą jednego narodu z za-
morza, potomkowie (iolów. BieK Sm. Kil' Szwedzi wy-
padliście z za morza waszego, i wpadliście na włości
katolickie. Birk. Ezarb. AQ. Niewątfiliwą jest rzeczą, że
Aneha z zamorza całe swe ciągnie dostatki N Pam. 2,
578. z krajów od siebie morzem oddzielonych , przez
morze . morski handel

ZA.MtJR/.YĆ /. zamor/y zamnr?ę >ł. dok., Zamorzać, Za-
marzać niedok ; Boh zamofiti ; Sornb. i. zamoru ; Cnrn.
saiiiorim ; Ross. saiHOpinb, 3a.łiapi!BaTb ; mr.iząc zamę-
czyć , Bor §iiiiger ftcrbeii Inffeii , mit $imgcr ti'btcii , froff'

loi madieil , limbringeil pr. el fig Ir. WJadze duszy po-
dlegają tymże samym zamorzeniom , co i fizyczne, sko-

104* .

828

ZAMOŚĆ - ZAMOTAĆ.

Z A M O T R Z A Ł Y - ZAMÓWIĆ.

ro ich nic nie posila. 1'am. Warti. 5, 157. tai 2lu8«
Cungern, bic Jltmattiing uor ^unic hcr ."puiiafriitob. —
§. Zamorzyć , zainoriluNNsć , zdtiić ; grciiifam iimtiringcn, ju
Jobe morterii, morbfii, tóbtfn. Jakby zbrodnia z cia/em
skończyć oraz nr)i;i/y , W wodę zaniorzonego |iodeszfą
pchnął z ska/y ZeAr, Ou". 520; (ejcaitimein). Zapomnia-
iy i daru niegodzien 'zbożnego, Kio swego z pługu fjro-
sto wywiódłszy krzywego , Zamorzył pracowniczka. Zebr.
Ow. 379. (zarżnął wołu). — g. Zamorzyć iywe srebro,
ob. Umorzyd.

ZAMOhĆ , ścia , m, miasto w Beł-skim , obwarowane na
kształt Ibrtooy, z •■ikademią fundowaną od Jana Zamoj-
skiego, Kani'1. i Hetm. \V._ K., r. lo8'J. Dijkc. (jeogr 3,
208 , bic (3t«bt 3<l""'fC3- '^^ wioska Tomasza lierbu Jc-
litczyków, w której mieszkał, była mostem oddzielona
od sąsiedzkich , przctoź nazwano ją Zamościem , a jego
Zamojskim od wioski, zwyczajem pod len czas posjio-
litym , mianować zaczęto. Boh. Zamoj. II. ZA.MOSCIE,
ia, n., locus Irans jioiilem. Cn. Th. 1591 , ( cf. zarzecze,
zalesie , zabłocie , Z;iwiśle , zawodzie) , ein Crt ^intcr ber
Sriicfe. (fion. sasiocTHTb, saMiimiiBarb zabrukować). ZA-
MUSZCZANIN , a, m., obywatel z Zamościa, czyli Za-
mojski , cincr a\ii ^amoUl- Płaczcie i)0(ldani pana , ( J.
Zamojskiego), płaczcie Zamoszczanie , Płaczcie szerokie
włości, dnkąd wam łez sianie, (iroch. W 544.

ZAMOTAĆ, ZAMATAĆ <■:. dok., 'Zanriotawać coniin., Zamo-
lywać c:ę<(/ ; boli. zam^^ti , zamall , zamatu , zamotali,
Sorah. 1. zascłiinalam , zamucźam ( cf. zamącić), zamu-
bim (cf z.''mulić), zamottam neclo ; Vind. sarnotali , sa-
plesli (cl zaple.<ć), savesuvali, ( cf zawiązać); Croal.
zamolayali, zamoldvam ; Dusn. zamotali, zaviti , splesti ;
^aj. zamottati , {7ami>l.i\ fasciruluf); S/aw. zamotali ; Hnss.
saHOTaiL, aaMUTUBarb ( na motowidło nawinąć ; aasio-
laib zaniarnow^ć, saMOiarbCfl trwonić, saMOTura trwo-
niciel) ; — zamotać, zawikłjć, uwikłać; ocrroidcllt, aef
toirien , Dfrftrirfcii. Illigo, wwięzuję , zamotuje, zawikła-
wani Maez , cf. zapleść , zaplątać , zagmatwać pr. et fig.
Ir.; Hosf. nyiaTb , (cf. pętać). Wierzę, nieszczęście ja-
kie lo zrządziło, które złej wróżki jedzą zaskrzeczała.
Co i lakiejjo drogę przestąpiło, .Abo więc końce wiedina
zamotała. Titiird. lltif. 50. Małpy się w położonych bó-
lach same zamoliiji. tlej. Wiz. 47 b. Grzech oczj^ Iwo-
je , ab\ś rzeczy iiiebie>kich obaczyć nie mó^l , zaćmił i
zamotał, i siedzisz ciemnościami grzechu zamotany i
ogarniony na drodze, klóra cię wiedzie na zatracenie.
Żarn. foit. 98 b. Jakie to jest rięikie [irze«inicnie na-
sze , w którym się tu po wszystkie czasy żywotów na-
szych 'zawidy upleść a zamotać musimy, /lej. l'osl. T t
4 , Vind sablodili , vbloditi (cf. błądzić), sajiti , s^ha-
jati (cf zajśćl, smotilife , fing. zamotaitisi! ; Eccl. aara-
SBTHCfl , aanyiaibcfl , saTAnyrbCH . Zamotanie . lioh.
spletya ; Cini. s.ipreda ; /lust (lyTRHk. Jak się z jego
zamotania wywikła , kiedv w nim samym gorsze zamie-
szanie przi'm:iga ? /'il' h Sen. gn. 150. Wszysikiemi
rzeczami zaiii'e>z:ić , zamotać; marę roelo mitrere. Mąci.
hó'i rozum ilenida zamotał, _ ze wespół zaraz do Beile-
em z mędrcami nie jechał. Żain. Ptt. 47, Uotn. zabu-

sciti , zabuniti pamet, zasjenuli , privariti , dat razumiti
jednu slvar za drugu.

•ZAM0TRZ.\ŁY, ob. "Zamatorzały.

ZAMOWA, y. i.. ZAMÓWKA, i, i. zdrbn. . zamawianie,
zamówienie, obslalowanie , i lo co zamówione, obsta-
lowano ; Boh. zómluwa , ('2. sponsalia); Vind. navkasa ,
napostava , napovedba ; [Cioat. zagovor ; Dal. zavel vo-
tum . sponsio)-^ Hast. 3anp04a!Ka , (zaprzedaj, cf. zaku-
pno) ; tai 33c)Mcii, Me ScftfUiiiig, tai 'BcftcUtc ; Ocjłcrr.
anfriemen, tai Slti^cftiemte . — g. Zamów a, zamó«ka,
zamawianie się kim , umawianie się z kim , sprzeczka ,
spieranie się, spór, cf. dysputa, "gadanie sie. (Ceftcrr.
tai 3SórteInj , ber iSortroet^fel , tceiin mait iić) mit SBorten
uberiuirft. Uczciwa , w puswarkach i zamówkach , cho-
ciaż z największymi nieprzyjaciółmi , powagę zachować.
BuJn. Cgc. 72. Słuszna jest w poswarkach albo za-
mówkach precz gniew opuszczać. Kosz. Cyc. 89. Ża-
rnowe, poswarek z kochaną osobą , miewają za rzecz
przyjemną. Gorn. Dw. 10. ()ni frasunek, zamowę, woj-
nę z panią za rzecz 'osobną a 'barzo miłą miewali, ib.
401. W karczmie nietrudno o żarnowy, kłótnie, miesza-
niny. Haiir Sk. 137. Żeby żaden nie śmiał na ulicach
żadnych zwad i zamówek czynić. \ol. Leg. 5, (J4a. Z ża-
rnowy do bitwy przychodzi. Gor. Dw. 29. (od słów do
szabli) Tatarzy choć swarów nie mają , ni żadnych za-
mów , co spólników tylko zoczą , już na się nai'ierają.
Alb. z Woj. 26, cf. wyzywanie na pojedynek. — *g Za-
mówka , udawanie, preteil; Siłriraiib. JliUlrebe. frupha-
tis , praeleilus; zainówka, wymówka. Mącz. Podobno to
tylko zamów ka było , żeby sie widzieć z I oba Ti-ai 2.
i, 71, (cf. wybieg, zabieg , fortel , obról). ZAMÓWIĆ,

f. zamówi , zamówię cz. dok.. Zamawiać nieduk. ; Ouh.
zamlauwati , zainluwilli; zamówić kogo, mówiąc zagłu-
szyć, zakrzyczeć, wpadłszy w mowę nie dać skończyć,
lui) dalej ciągnąć ; rebfiib betńiikii , iiicfct jum ffiorle font-
mcii laffcil. Sąd ma się odprawić w cicli-jści . aby jeden
drugiego nie zamówił i nie bału^zył. Haur. Sk. 205. —

g. Exctisaudo : Zamówić co, mówiąc zagładzić, zatrzeć,
zakryć, v(. wymówić; ctmai mit iRcbcii befióiiigeii , aui'
rcben , jiim SJofien U\)icn , ciitfdjiilPiijcii ; [Sumb. I. zamo-
wam piiigo, esiuso, zamow^nile exiusn!>ilis . zamowen-
ske pis^mo obrona słowna). l'ańskie błędy każdy zama-
wia , ubogiego cnoty rzadko kto widzi. treJr. Ad. 2.
Uczynili lo słudzy Milona , mówię, nie zamawiając winy,
ale jak się rzecz stała, &ni z rozkazu , ani za wiadomo-
ścią , ani w przstoinno.^ci pana swojego. Siem. Cyr 454.
(non dirnandi criiwiiis causa). — (Jum Daliio: Zamó-
wić komu , nie d.ić mu do słowa przyjść . niejirzyjiU.ścić
go do mówu-Kia, zabiegać jfgo mowie, odezwie: tinfin

im SRebeii juporrcmnirn , ibii }tim £(tn<cid(n briiigcn , ibn iiii^t
jiim a?crle foiiimcn loffeii. Mzic lylko o to . żebym za-
mówił za loba ojcu. leat 15, 25 Mu*zę mu zamówić.
Teal. 51. b, 47. — In favorem allrriut: Zfn.awiać, »czy-
niać się za jakim; petsutiam ulirujui dnendo tuen. kląrz.,
przyczyniać sie mową. inslani\ą ustną zanosii' ; Jurfprd'
dje tbun , fiir fini'n fpred^en. /icn. aaaojBiiTb aa noro ao-
6puc CiUBU , (cf urędu*ać) ; (cf Lroiti. za^uY^rjam ad-

ZAMÓWI Ć.

Z A M O Z E N I E - Z A M R O C Z Y Ć. 829

vocalum ago). — §. Zamawiać, mówiąc udawać, wy-
mówkę siroić ; Borjc^iijni , Bormcntieii , Borgcbeii. Praelexo ,
zamawiam, inszą daję przyczynę , taję , nakrywam. Mącz.

Praelexere causam aliquam , za mówić mszą przyczynę, ib.

Pokój jej widzę jest otwarły, pójdę śmia/o, i zamówię
się niby iż ciebie szukam. Teat. 55, 58 (będę udawał,

będę się wymawia/j. — §. Aliler. Zamówić się , omylić

się mówiąc, powiedzieć jedno za drugie; fic^ licrfprcd)cn,

fiĄ im Sprct^en irrcn , ctoaź a\\\>ni faflcit , cM mm rcoUte.

Bnillk. — §. Zamówić się , z.ipędzić sie w mówienie ;
\ni iRcbeii fommcii , tu jRcDcit gcrntljcu ; Ross. saroBapHTbca,
3a3B)iKaTbca. saKajAKaibcn, saóujaKiibaTbCH. Delabi m ali-
gueui sermoiiem; udać sie, zamówić się w co, z jednej
rzeczy ku drugiej przyjść Maci. Z obfitej boleści i ża-
łości mojej zamów i/ani się tak d^ugo. Radź. i Sam. i,
16. (z wiilkiego frasunku mówiłam aż dotąd. Bibl. Gd.),

— § Zamówić się z kun, sprzeczać się z kim , sprze-
cznie umawiać się z kim : mit eincm if octciii , cincii 2Bcrt'
roedjfcl ^abcil. Gdy się kio z kim zamówi , aby do jakich
ni8 przystło rozlerków, karczmarz ma zabiegać. HauT. Sk.
156. Iwon, biskup Krakowski, o pierwsze miesce w sy-
nodzie, z Wawrzyńcem biskupem Wrocławskim zamówił
się. hrom. 257 ; (tui conieiicioiiem veiiil). Zamawianie się,
zamawianie, żarnowa, sprzeczanie się słowne, sprzeczka,
spór; Hi 31>i.htclii , ber SBortftrcit , SSortmct^fel Przyrze-
kamy sobie pokój i miłość braterską , aby wszelakie
waśni , zamawiania , odpowiedzi , bunty, miejsca nie
miały. Yol. Leg. 2, lOo"2. Gdy niektórzy Zygmuntowej
strony bronili, rady do poswarków i zamawiania przy-
szły Krom. 591 ; ad conientionem et altercationem. —
§. Zamówić chorobę , broń < zarzec , oczarować mówie-
niem ; Yind. sarozbiti , btfprcĄcii , mit SBortcit licsaubcrn.
Przez wzywanie d\abłów cbcą zamawiać choroby. Boh.
Dgiib. 2 , 2!S5. W bajeczne gusła pełna wiary, Na węgle
dmucha , szepce i zamawia czary Tom. Rui. 66. (wzywa
duchów, ©cifler jitireil}. Kozak ten umiał każdą strzelbę
zamówić, że mu szkodzić nie mogła. Pa]ir. Kol. 109.

— g. Zamawiać kogo do czego. Cn. Th 1577. ctiten
iDOjU bcftcilen; Uoh. smiuwiti ; Ross. saKasaTb , sanasM-
BSTb (cf. zakazać;, npiirOBopiiTb , npnrosapiiBaTb , 33-
npoAarb , 3a!ipo4aBaTb , (cf. zaprzedać) Prsarz jest za-
mówiony do napisania intrreyzy. Teal. 58 . 229. obsla-
lowany; Ross. 3anpu4UHHbiu. Jestem zamówiony, dałem
słowo, wzięto ode mnie słowo, jestem obligowany, obo-
wiązany słowem; ic^ liiii Dcrfprodicii , mnit (jat ooii mir Hi
Scrfprtdien ; (cf. Cruut. zagosarjamsze ; Dal. zavitujein
voveo , devoveo). Jeszcze na' galerji już b)ła zamówiona
w taniec. Teal. 59, 52. Ja się założę, że panna Amelia
przynajmniej na trzy kontredanse zamówiona jest , kiedy
Wac Pan tu. Teal. 59, 53. Do wielu dam przychodził
prosić ich w taniec, a odbierał zawsze tę odpowiedź:
jestem zamówiona Gaz. Nar. 1 , 104. Zamawiać obiad
Rois sanasaTb o6't4'B. Zamawiam się do kogo , obiecuje,
przyrzekam się , daje przyrzeczenie, że będę, że przyjdę,
że będę mu służył, n p na obiad, fl(^ Jlt ftncm »Er<
fprctben ; Ross. nuHO.lBHTb. Zamawiam się do kogo, za-
praszam się do kogo, przymawijm się na ucztę do kugo.

Cn. Th. 1586. fi(^ ffdbft) bcc jcmanbeii cinlaben. Zama-
wiam co u kogo , paciscor vel proiideur me atiquid apud
aliguem empturum , vel de aliguo conduclurum. Cn. Th.
1577, cf. obstalować ; Yind. navkasali , naposlaviti , na-
povediti , (Imai hą eincm beftcllcn. — Transl. Głos mój
potym powtórzę, i tym celem kontynuacyą jego u pana
marszałka sejmowego zamawiam sobie. Gaz A^ar. 1,594.
waruję sobie, ostrzegam sobie, zapowiadam sobie; fi(^

jnm wrani auibeiin^ai , oorbelioltcii , aiifagcii, ausbittfti,
bcftcUcti.

ZAMOŻEME, ob. Zamódz. ZAMOŻNOŚĆ, ści , I, byt za-
możny, moc, możność, mocność, polega, siła, zna-
czenie, kwitnący stan, zamożenie ; SDiaśt, 3liifc^eit, glor ;
{Boh. zamożnost; Sorab. 1. zaraoźnofcź, mocznofcź, za-
mozitofcź ; Curn. samóshnost ; Vi«(/. samoshnost, mogo-
zhnost, smoshnost, mozhnust , oblast, muzh ; Croat.
zmosnoszl). W kraju nieład zamożność rządową 'wniwecz
obrócił Ust. Konst. 2, 74. ZAMOŻNY, a, e — ie adv.,
ZA.MOŻYSTY, a, e — sto et -ście adv.; (Boh. zamożny;
Sorab. \. zamożne, zamożite ; Yirid. samoshen, mogo-
zlien, samoreozh ; Croat. zmosen) ; znakomitej mocy,
przemagający, potężny, potęgę mający : mćiĄtig, ftarf , att'
feblllii^. Wierzy Car, >?. tak zamożystych trwóg jego fata
godne. Bardz. Luk. 87. Bogaty w 'parentele. zamożysty
w "spezy. Pot. Arg. 554. Zamożysty co do majątku , ma-
jętny , bogaty ; febr »ermiJj]cnb , iiioblbabciib , reic^i.
Lud zawsze hołduje bogaiym i zamożystym. PetT. fol.
158. Pan ma nakazać , by synowie zwłaszcza ojców za-
możystych, majątku nie trawili. Haur. Ek 27. Na za-
możystych kaduki wyprawujemy, aby się okU|iywali. Siar.
Ryc. 45. Te dwa miasta zaraożyste i zbogacone , po
spustoszeniu sąsiedzkich. Boler 120. Kędy był zamoży-
sty'moiiasterz , najechał czerńce, i potopił ich. Falib. S 2.
Któreż tak zaniożysle bogactwa, jak wierny towarzysz?
Psalmod. 86. tak dzielne , skuteczne.

ZAMROCZYĆ cz. dok. , Z^mraczać niedak. , czynić że się
zamierzcha , zamierzch ściągnąć, mrokiem zawlec, po-
wlec, "zacimić; Bob. zamraćiti; Sorab 1. zamrótźu ; Croat.
zamrachujem , ocrbammcm, yerfinftmi , serbmifflii. Chmura
słońce zamroczyła. Dudz. 75. Jeden czas niebo cieniem
okropnym zamroczy. Drugi jasnym promieniem z nagła
wy|pogodzi Za6. 14, 152. — Zamroczyć cieniem, zacienić,
zamaić gęsto i ciemno; bitf belaiibcn, ncrjinftcrn , iierfdjat-
ten. Wnet się ogródek ciemnością zamroczył. Kniaź.
Foez. 2, 125. Gaj się na końcu łąki mirtowy poczyna,
Tam kochankowie wdzięcznym zamroczeni cieniem , Mi-
łosne smutki szczerem głaszczą wynurzeniem. Szym. S.
W. 5. (zakryci cieniem , zacienieni , zasłonieni). Straszą-
cym tym bciginkom przy lesie lub zdroju , gdzie zamro-
czony dziwuje się wieśniak. Pizyb. Mili. 52. zamierz-
cbniony, zapadły mrokiem, mierzchem , oon ber SćiminC'
ruiijj iiberfaHen. Śniegi lub deszcze wi.her miota w 'za-
niroczne (w zamroczone) strony. Przyb. Mili. 51. (w za-
chmurzone , chmurami zagęszczone). — Zamroczyć gło-
wę , rozum . odurzać, zamglić; ben Sopf , bcn SSerftanb
bcHebcIii, Bcrfinftern. Bachus, gdy wlezie do głowy, wnet
zai^mi oczy, rozum odejmie , cale zamroczy. Cowp. Med.

830

Z A M R O K - ZAMRÓZ.

ZAMROZIĆ - Z A M R U G N A Ć.

386. Winem są zamroczeni nowem. Przyh. Milt. 29 1.
Mówią: dobry trunek na frasunek; lecz kio jest czuły,
i widzi się być pokrzywdzonym, wśrzód największego
zamroczenia swego niózi;ii , swą krzywdę sobie i ucisk
przypomni. Fen. Lek. 261. W piciu prędzej się człek
zarazi, zamroczy i otrujc, niż w jedzeniu. Sak. Proid.
174. O próżności, co j;łowy swoim z:!mraczasz dymem!
Zab. 16, 196. — Simililer: Legat od KrzyżaRow zło-
tym kielichem podnajety i 'zamruczony, w sprawiedli-
wości zaLsnął. hrom. 671. (omamiony, cf. srebrogrosz).
Powstał, ale strach wielki rycerza zamroczył, Kiedy tak
bbzko siebie groźny poci.sk zoczył. Dmoch. 11. 2 , 222.
(pozbawił wzroku, przyiomności , przejął go, zaskoczył
go ; biciibftc i\)n , Draditc i{!ii nujScr fitft , cf. stra-h ma
wiilkii' ocxy). — Zamroczyć, Z3t;asić życie, pozbawić życia,
bttś fiebeiiSiidit aitelófdjen. Gnuśny zamróz krwi rześkiej bie-
gły eiag zaskoczy, A sen wiecznym zamierzclicm światła
me zamroczy. Zab. 15,, 242. Nar. Nar. Dz. 2, 201. Oto
mię sen grobowy na wieki zamroczy. Chód. Gesn. 235.
Liiicego Polux prz<'bił. paiił tamże na Kaslorze , śmierć
go zamroczyła. Simon. Siei. 4t. ZAMKOK , u, m , ZA-
MROCZĘ, a. 11., ZA.MItOKA, i, i., zamicrz.K, mrok
zapadający; Rag. sumrak , pridmrak, bic cillbrcdiCiibc Dńni'
merUMi) , zaćmienie, *zacimienie , zicicnienie , ba9 9}i'rfjll=
ftcrn, Scrfdjiitttn , bte (JiufT"'?. Siinfcllicit, ber ©cl;attfn
p/i^«. el jiij. Ir. Słoń:a blask przyjemny, Gdy rozżenie
zamrok ciemny, hchow. lioi. 51. Nikodem z Chryslem
panem po zarnrnczu Nie lenił swych me zmrużać dla
mów błogich nczii. Citiidk. Kost. 52. (w ciemnej nocy).
Bory te ponure w okropnym swym zamroczu. Prieslr.
Ii8 (* swoim cieniu, ziciemieniu). Wchodzi pod za-
sępnc oliłaczyslych gałęzi zamroki Slas. Niiin. 1, 64.
Lice jej, w \ lanych łez lokiem poznaczone, Iśkną się je-
szcze z poil Łainroki , co je 'zaeiima Stns. Num 2, 1 1.
(z poil pusepniiści , pnchmurnnjci , zachmurzenia). J.ini
się nie zmieszał, chociem w tej zmysłów zamroce My-
i]il , czy (Id pierwszego sianu się nie wrói-ę. fnyb. Mili.
245 w lym zamieszaniu , odurzeniu zmysłów.

ZAMRuWlC się ziiimk. duk. . na ks/lałl mrowia zalinlnić
się , licznym się siać ; fic^ luie 3lmcl|rn biiiiffii , jabireid)
tDirbfll, »i<Ifrii.i) roerDcn. T.ik lud len zamroził się gęsio.
I'rii,h. Mill ."21.

ZA.MIlOZ . i'Zii, III.; Bob. zamraż; (flosii. 3aMopo3U pier-
wszy inró/) : zamrażanie zamrożrnif , początek miożi>nia,
mrozu; tai 2lii)iicrfii , ber 31iifniiii bc« (Sefricrcna, Jlnfaiiij
bf6 (śroftf* Ober ber 8ri'ftf- ^^' czasie zamrozów jcsii-nnyi h
i pinly, gdy się zhliż;ły dni siwego grudnia , Wsi hód
mgłą I ehmurnym pnmiokicm o>uiy. Zab 15, 54 W zi-
mie świnie nie (icrwej się paszą 'aie sjron opadnie, i
zamróz orninie. G<esr. ."i66 — j!. Zamró* , odinriżfi.ii- ;
ber giofł iii cincm ©iicbf, j. 8. jTi>ftl'i ule , erfunne Stelle;
Slitv. omrzlina, zmr/J,; maso na mdiacli ; /iuk». 03h<.6u,
saauuóa , (if. zaziębić*. Rzepa z sa''łi-m gęsmi zamróz
abo zuziębłośc z nóg wycina ^ijr. 1(143 Jaja gdy zmar-
zną, a do Wildy je zimiiij w/oży-z, lcdv z nich zamróz
wyiągnie, aż h>d pokażi- się na wodzie. Hnur. Sk 7)91. —
|. Zamróz, mróz z ei,:ł wycbodzą>y, n. p. z murów. X.

Biel. oiijjefejtcr Srfft- — ?• Trantl. Kiedy ów zamróz po jej
białym ciele Szedł, wyciskając zimny znój na czele. Kniai.
Poez. 1, 229. zimno śmiertelne, bic 5i)be?fńlte, \>ai 6r<
ftarrctl. Gnuśny z.imróz krwi rześkiej biegły ciąg zasko-
czy, A sen wiecznym zamierzchem światła nu; zamroczy.
A'Jr. Dl. 2, 20l.^Zafr. 15, 242. A'«r. ZAMROZIĆ «.
dok., Zamrażać niedok. : £J0'» zaledilti, smrnznuti ; fiost.
3aM0p03iiTb , 3aM0pB»;iii)aTŁ , 3a3iiu6iiTŁ , I cf. zaziębić^ ;
mrozem zająć, mrozem ścisnąć, czynić że zamarznie;
jiifriereii mnĄcn, erfricreii nmĄjcii, mit groft beberfeii, curĄ<
briltoen. Zunrażam co , sino aliijuid gelu occiipari, pene-
truri, in ylaciem verto, yelu eoncrescere facio. 6'').7A. 1579.
Jedne wiatry wodę dla zirnna jako kamień zamr.iżają , a
drugie je wianiem swym ku rozloku rozpuszczają. Żarn.
Post. 2 , 267 h. Zima idzie w dom w samej nurcie ja-
skini zamkniony, Słońcu , wiatru nie doszły, smutny, za-
mrożony, W ogień ogołociały, z ćmy wiecznej zlepiony.
Zebr. Uw. 50 ; ignavi plenissima frigorii. — Zamrozić
no,;i , ręce i t. d. , ob. Odmrozić, fllS) Pie ^U^f U. (. m.
crfriercn. — $ Zamrozić co umyślnie, sztuką; beftieren
laiTea, ciiifricreii lafTeii. Zamrozić ryby. Tr. (suszyć, wysu-
szyć na mrozie;. Soli używają cukiernicy dla zamrożenia
latem śmietany, likworów i cukrów, ^ioh. Proy. 238, (ob.
Lndyi. — § W hucie: Zamrozić piec ■ zastudzić , ben
^ritteiihfen fnit tuerbcit lajfeii. Z czyszczeniem pieca jak
najprędzej ma się krzątać, bo inaczej piec zamrozi, Torz.
SU. III. Majstrowie, że im źle nabierać śkła , kamyki
podkładać muszą, a ztąd i piec zamrożą, i tygle się
psuja. Torz. Skł. 106. Jak w ów czas nagradzać zamrożenie
pieca'? ib no.

ZAMMUKNĄĆ cz.jedntl.. Zamruczeć dok., Zamrukać ni«(yo)l;.,
'Zamrukawać coniin. , zamrukuje pr., Zamrukiwać «ę.<ł/.,
z mrukiem się odezwać, mrucząu zagłuszyć; fios'. sa-
ponTiiTb, saópioawaTb , sawyJKiKaTi, . saBopMaib , (cf. ta-
warknać); loemiirrcii, losiiriimmeii , liniinmeiiD uDer fiiiirreiib
beidubeil. Będzie krzyk wielki u Egipcyanów, a u Izraeli-
tów me zamruknic pies. W. Exod. H, 7. (me ruszy ję-
ZNkiem swym ani pies. BiLl. Gd.}. Morze zamrukane.
łlirili Luk. 85.

Z.\iMRL'GN.^Ć Cl. jedntl.. Zamrugać niedok. Zamrugiwać
czejt , zamignać, fluf ciiieii mit beii ?liigeii bliiijeln, .i(im
mit JliiijenMiiijcl!! 5im'ii!feii; łioss 3aiuypiirt>cH. ZA.MRL'ŻVG
Cl. duk. , Zamrużać*fi.e(/u^". : Boh. zamhaurili , zamhuro-
wali ; Slou. oei zamrużit; Croat. zasmerujem , smeri^l,
smiin ; Bosn. sasgininti , zatworili occi ; Boss. mypwTb,
samypiiTb. (cf. szczur); powieka oko zakr\ć, zaniżyć
oi-zy ; Bnb. zamżim oći ; Bosf. cua;biiTb , cHCJKiiib , tai
9lii|]e mit bem Jliiijeiiberffl jiibriKfen, 5iiMi:ijcn. Stizelcy. gdy
do czego zmierzają , jeiliio oko zamrużaja Sak. l'robl. 27.
Zainiużam oczy czeslo . mrugam często oczyma nad wolą,
blaskooki jestem Co. Tn. 455, cf. mrużek , MiiijeliiUjjifl
frpil. — hy. tr. Oczy na co zamrużyć , przez szpary pa-
trzeć , ślepym być na co . nic chcieć widzieć , przeoczyć ;
bic ?liifleii iiHil'e« 5iimad>eii , nii)t fcbcn woUeii , buriti bic Śtn-
flcr leliett, ulicrlcteil. Z.i(L'ruż\h oczy swe, aby oczyma
me «i.l/.eh. lidik: Alt 28, 2 7. Uiiil. Gd RzplU kaidi
pulrzeboje takich stróżów , którzyby jeden jna drugiego

ZAMRZEĆ - ZAMSZYSTY.

ZA MTUZ-ZA MULIĆ.

831

miejsce następując , oka nigdy nie zamruzali. Gorn. Wf.
T i b. (nigily nie zasypiali, oka nie zamykali, nie spu-
szczali nic z oka}. Niegodiiwa , patrząc na swoje wy-
stępki zanirużoną źrzenicą, a na cudze iiystro rozdzierać
oczy. Zab. i 5 , 65.

ZAMRZEĆ, zamarł, /. zamrze, zamrę mcd. dok.. Zamierać
niedok. ; (Doli. zamriti, zamrel , zamru fnacerescf/e) ; So-
rab. 1. zainru, (zamfelzo , wurarelźo śmierć}; {Croal:v.si-
mertcY semimortuiis) ; {Hoss. 3a.McpeTb, sasrapaib zdrę-
twieć bez przytomności) ; zamrzeć , z braku posiłku upa-

- dać , nędznieć , słabieć ; »or ,§iingcr fraftlpo ipcrbcn , ab'
(lerliClt, (cf. actiu. zamorzyć). Żołądek od głodu zamarł;
■wszystkie tez członki zemdlały. Ezop. i8. Posypiesz
znowu ziarnka onym jeszcze 'nieprawie zamarłym owiecz-
kom pańskim, fiej. Ap. S6. Wód w żywocie matki czę-
stokroć słusznej żywności nie mając , zamiera. Sienn.
4-57. Spicz- 181. Aleś pogodnym deszczem swój grunt
polubiony iVapoił , i ochłodził zamarłe zagony. J. Krlian.
Ps. 93. (wyschłe, zaschłe, zasuszone; ttuśgetroifnct, nu'3<
flcbórrlj. Snem zmorzonego sobą natchnie, iyły czcze
zamarłe, sprawi. Zebr. Ow. 214; (iii laeuis spaigit jeju-
nia venis). — Zamrzeć głód < głód cierpiąc słabieć, !)or
^migcrlcibcn |inftcv('cii, ^iiifd)ma(6tcn. Gdy zamarł giód pu-
sty żołądek , członki wycieńczone poczęły słabieć. Min.
Ryt. i, Q'i. Uchudł, wycieńczał i zamarł żołądek. Kniaź.
Poez. 5 , 66. — §. Zamrzeć, zajść śmiercią; tin^iii fti)ct'
ben, olifd^dbcit , nbftcr&CU , ocrfi^cibeii. Błogosławieni są,
którzy w panu bos;u zamierają. Hrbst. Nniik. E 5. Niech
jeno moja matuieńka zamrze , to zobaczymy. Teat. 50.
6, 26. Gdy snadź umrę, 'wżdy upraszam o to, Scytyjskie
piaski niech kości nie ąniota, Niech indziej legnę Znb.
14, 587. Dusza nie ginie, nie zamiera, w grobie nie zo-
staje. SA". Kaz. 208.

'ZAMS, u , łn. , n. p. Herkules zamsy łomie podziemnego
Awcrnu. Pat. Pocz. 122, cf. gzemsy, cf. zamki.

"ZAMSCIK , *ZAMSIK , a, m , skrócone zamesznik, mie-
szczanek, z pogardą; iicrćii^tli!^ : cin Stabrerdjcit , cin Slci!;=
łłdbtcr. Zaw.<ze z mieszczki zamścika , zawsze z kmiotki
gbura , A szlachcica z szlachcianki chciała mieć natura.
Pol. Jow. 197. Dziś żał się boże, leda Szot i zamsik
z miasta, Kto się tylko nie leni, mchem orlim porasta.
Pot. Pocz. 15. Boże uchowaj, senator to? a to prostv
zamsik! Siar. Bef. 144.

'ZAMSZ , -ZAMSZA , o6. Zamesz ZA.MSZOVvY, a, e, za-
meszny, z zamszu; Sómiid) , t5on Sami|'d)Ici}er , (cf. leszo-
wy, jerszany) ; P.os&. saMUiaHtiu, .lOcnuHUU pr. et pg. tr.
Może teraz posagi nazwać zamszowemi, Rozciągną się
jako chcą, polym się to skurczy.... Opnl. Sat. 23.
Kładzie przed sie zszywana z różnych pstrocin założke ;
ale to daremna zamszowych piersi zasłona. Mon. 70,
582. pieszczonych, miękkich, pulchnych piersi.

ZAMSZYĆ cz. dok., mchem zakryć, zatkać, mszystym
uczynić ; ijcrmpoffu , mit 9}?ooś l'obf(fcn , 6eftopfcit , Bcrfto<
pffn ; Ross. saMUiiiTb. ZAMSZYSTY, a, e, w mech z.i-
rosły, tcniopfi- — Hg. Ir. Człowiecze ! z grzechów twych
obmierzły bogu. Długo cnot próżen , w zbrodnie zamszy-

sly. Kchow. 156. opłjwający, oblitujący , bogaty, pełen
zbr^idni.

ZAMTLZ-, -ZANTUZ, 'SńNTUZ.a, m., zantuz, kurewski
dom , hipanar. Mącz. Ganeum, próżny dom , zantuz. Lrs.
Gr. 152; dom nierządny, ib. 147. Santuz, nierządny
dom. Dusyp. H k \ b. Zantuz. Volck. 506, Germ. tai
£d|aiib{inu^ , ^imniani; Boh. harnpeys; Sorab. 1. kur-
warna, (kurwiarnia, kurewnia); Yind. kurbarska hisha ,
kurbarniza , kurbariThi': /lay. bludniscie, biudnostaniscle ;
Ross. 6.iy4n.inme; Eccl. ó.iyuoKopiieMiiima. W Rzymie
bardzo sławny zantuz zbudował, gdzie (tzymskie 'myrchy
na każdy tydzień daninę płacą kurwiogospodarzowi. Zygr.
Pap. 288. Rufian znaczy nierządoika, który zamtuz
chowa , czyli nierządowi innych na.<ługuje. Pilch Sen.
list. 5, 239. Zamtuzy pełne na przpd.)ż pochopnych do
rozjurzenia towarów. Nar. Tuc. 2, 254. Karczma i zam-
tuz wyniszczyły mieszek. Jahi Ez. 121. Re). Zw. 220 6.
Co się tam złola rozeszło Raz na pijatyki , drugi raz na
zamtuzy i złą kompanią Opal. Sal. 5. Chodzi do zam-
tuzów, i na miejsca sromotnego niewstydu. hiuk. Turk.
150. Po wszelecznych zanluzach chodzi i po szynkach.
Pot. Zac. 168. Pot. Syl. 586. Wiauom świstak dobrze,
gdzie Wielopole, Gdzie jaki zaniluz na Krzywym Kole.
Zab. 9, 545. Zahi. ZAMTUZKl, -ŻAMUZKl', a", ie, od
zamtuza, ^iirei!l)aiiś = ; Sorab. 1. kurwamowe , kurwa-
niczki. Zantuzki, co ku nierządnemu domu należy, liipu-
naris. UJącz. Volrk. 506. Zamtuzki nierządnik Boh. hara-
ppysnjk ZAMTUŻNIK , ciit ^urciiućiiiSlcr.' '

ZA.MCDZlC cz. dok. , zrnudzeniein zamieszkać, nudnie za-
bawić, zatrzymać, zaniedbać; Idlliiweilig 0Cr5'cfini , »frfai|2
Jlien, sciinnbclii; 0'nrn. samudim, (si.muda <zii)uda): Smi.
samiiditi, obmudiii; Croat. zamudili ; Ross. :?PMeA3HTb ;
Eccl. 3aMe4.TaK). saueaiKaio, kochio. Nic nie omieszkał,
ani nie zaniudził. Wad. Dan. 269. D%ya kroć się zewrą,
że im dzień zamudzi , Utarczka owa , i w długą noc wcią-
gnie. Chrośc. Fars. 422.

ZAMUL, u , m. ; Slou. zamulina , kał; Sorab. 1. zamulak ;
nieczystość zamulająca , szlam ; anc]cfc|tcr UiiratD, Sdjlamm.
Zaniuł czyli ziemia na rudzie będąca. Os. Hud. 45. Kopr
ogrodny mocz z grubych zamułów z pęcherza wywodzi.
Syr. 425. ZAMULIĆ cz. dok.. Zamulać ntedok., kałem
zakryć, zatkać, zaszlarnować ; Sorab. 1. zamulam, (za-
mulam, zamuczam perturbo, zamulene, zamuliczne per-
plesn.''); Yind. sagienzati, sazeklali, sabersati , safiilemati
(zaszlarnować), safliujati, (zaślinić); Hoss aacopnib ;
Eccl. cTniiarn , DerfiŁIdmmcn , mit lliirat^ Dcfcccfcn , »evftopfcn.
Bydła nie puszczać na zamulone od deszczów pastwiska.
Haur. Ek. 122. Jeśliby woda rurami pędzona, b\ła nie-
czysta i rury zamulała , trzeba pomyślić o fdtrowaniu.
Swilk. Bud. 412. Też same źrz'ód.ra , co je czas zamulił
błotem, Wypadły z swych poników czystszym wód
polotem. Zab. 12, 249. Zamulenie stawu pochodzi z wiel-
kiej suszy. Haur. Sk. 145. — Zamulić żołądek i t. d. ,
BCrfdileimfn. Znikanie, zamulenie w ciele żył. Cn. Th.
1596. Z niezdrnwyi h pokarmów pochodzi zamulenie żo-
łądka, f/iinr. Sk. 212, (Slav. halle). Zamulenie wątroby
jest zbyteczne napełnienie , rozepchanie materyą flegmistą.

832

ZAMULISKO - ZAMCTEK.

Z A M Y C I Ć - Z A M Y L I Ć.

Krup. 5 , 744. 8cberoerfłopfung. Częstokroć są zamulenia ,
acz jeszcze nie zaslarz.łe , które febry tej są pobudkami.
Krup. 5, 417. — §. Fig. Ir. W llibernii, w której 'sta-
rowieczny i kwitnący kościół boży zamulony i prawie
upad/y był , tego roku powstał i odnawiać się na pier-
wszy swój wzór począł. Sk. fli. ii 17. (zarzucony, zni-
szczony). Były sekty, klóremi się prawdziwa nauka za-
mulała. Sk. Dz. 3 (zamąciła, zanieczyściła, zakąkoliła ,
zachwaściła). Zazdrością serce swe zamulił. (Jorn. Sen.
5G2. (skaził , zaraził). — 'g. Muzykanci , zamulcie tego
Czerkaskiego, co wiecie. Teal. 8, 74? wab'ie, zagrajcie,
rznijcie , tnijcie ; aiifflrcicf)CK , Io«ftrci(^cn, liK'ficbfln , au(<
ftebcln. ZAMULISKO , a , n. . miejsce zamulone , ciii »er'
fd^ldmmter Oit. Przy rzekach pastwiska pod czas powodzi
pilnie przestrzegać mają, aby wszelkiego bydła na ten
czas nie puszczano na zamuliska , chyba że deszcz je
spłócze Haur. Ek. \ii. Haur. Sk. 145.

ZA.MUROWAĆ ti dek. Zamurowywać czesll , inurem zająć,
zakryć , zasłonić , zamknąć ; ocrmaiicrn , jitmaucm ; boh.
zazditi, zazdjwati; l'in(/. sasidali , obsidali; Croat. za-
zidati, zazidavam ; Riig. zazidati; Bosn. zazidati ; Ecd.
3a34aTH , sasiuaio. Ciało jej , złożywszy w sklepiku je-
dnym , wejście do niego zamurowano; w kilka lat od-
murowano sklep, a ciało znaleziono przy samym wejściu
bez p.dców u ręki. Boli. Dyab. 2, 153 Gdy usłyszeli,
ie była zamurowana dziura muru Jerozolimskiego , a żeś-
my poczynali , co było obalono muru zamykać, rozgnie-
wali się nieprzyjaciele. I Leop. 2 Ezdr. 4, 7. (że przy-
bywało wzdłuż murów Jeruzalomskich , a ii się poczęły
rozerwania murów zawierać. Bibl. Gd). Z.AjMUfiOWY , a,
e , nie w murze. Cn. TU. 1579. za murem stojący.
Włod. ZAMLIl.NY, Badkl. z tamtej strony muru będąi-y,
diiitcr Per a)i'aucr, jenfcitfj t>cr Mniicr bcfiiiDlid). ZAMUltŻE,
a, n . (cf. podmurze, przymorze. CnTh. 1579. et 7 iOj ;
oppds. przedmurze, bct Ort fliiger ber iDiaiicr, jcnftit^ ber
SWaitcr , pomoeriiim , miejsce za murem.

ZAMUltZYĆ, ob. Murzyć, Pomurzyć.

ZAML-SiNĄĆ IZ. jednll. , Zamuskać niedok. , zamuskujc pr.
contin . Zamuskiwać cze^t , muszcząc pogładzić , zagła-
dzić, (jlfltt fircic^eln; (Vind. samufniti , salcsti ■■ zaleźć j.
Zaniecha grać, a spania przytwierdzać poskoczy. Mżące
czarowną laską zamuskując oczy. Zebr. Ow. 2i; •permul-
cens). — g. Gładko zasinarować, glatt '.'orftrcicben , ser'
f4inii(re>I. Ule te mają być gliną zamuskane. AocA. Fan. 5.
Ku zimie spodni zatwor ula zamuszcz, ib. ÓS Pszizoły
się ubiegają, drobne skołiiLy w domach swyili zmiu-
skiwać woskiem. Olw. Wirg. 455; {liimni). ZAMUSZC.ZKl
plur., muszezki , muszki do piększenia twarzy , Sdilliiiif'
pfldfłertficn. Zony w domu ża<lnej się rzeczy nie tkną, je-
dno tylko około strojów, około ubiorów, około zaiiiuszcz-
ków chodzn. Petr. Ek. 69.

'ZAMUTEK , tku , in.. zamącenie, zakłócenie, zakłopotanie,
zasmucenie; iSernjirrimg , Uiiriitie, Setrilluiip. Wmo hnra-
kowe tym jest użyteczne , którzy są krwi obciężi.łej ,
serca chorego . 'abowiein "wiłość a zamutek odtlalają.
Sienn. 625 Opowiedział im niektóre znaki strachów i
onych przyszłych zamutków. które na ten czas na wszy-

Ikie wierne przyjść miały. Hej. Post X x Z. Rodzice
przez zuchwalstwo dzieci swych przychodzą ku zamulkom.
(Uicz. Wych. F 7 b.

ZAMYCIĆ cz. dok. , Zamycać niedok. , łaclić , myto zapła-
cić; 6|łerr. oermaut(;er. , oerjoUen; \'irid. samuiaii, muto
dati , sadaziati ; (llosn. zamitili, datti mitto ; doat. za-
militi , zamiliijem corrumpere peeunia).

ZAMYI)LIC , f. zamydli , zamydlę uz dok , Zamydlać niedok. ;
łiosx. saMUJHTb, 3aMfai.iiioaTb : mydląc zatrzeć, mydłem
zamusnąć ; bcfcifeii , cinieiffn ; (Boss. 'sanhiTb , siiUBRTb
zacząć myć , Sttbst. aauUBKai. — Zamydlam komu oczy,
translalo fere ulimur, licet el proprius tensus sil veru$
et bonus. Cn Tli. 1579, cf. tumany puścić, eiiicm Staub
in bic Jliujen jlreucti, t()m Slenbroerf oormaicn ; Botn z»-
bliii-lili ucci komu, (cf. zabłyszczećj ; Rii%. saiiailHTb ,
saiiaHllBaTb , (cf mamić). PaUtinus Podultae inler nunlios
esse dicettal , ijiii caeteris orulos smygmnle ohlinirenl , s.
coecutire /acerent Besponsum , si uli(juis smygmate oeu-
los siios obdueeret, haud procut Vi$iulam praeteijluere ,
inde nullo negotio ocutos abliii poste. Est vero id apud
Bolonoi apophtegma , a ca$u Sigi>munJo regnante de-
siimptuin ; quo duo veterani aulici hominei Cracofiae , t:rlii
lyrunculi ociilos , extrusi% in platen e doino Mrurgitit
pelvibus , lavundi capitis causa lenientis , i-iler ablueudum
smygmate adeo ohlinissent , ul hunc coeculienlem , detrwla
de cotlo lorgue , e domo protinus prolruderent, pehes su-
bito absconderent , habilumque continuo mutnrent, Itte vero
diluto smygmate, itluti kumo novilius . neijue aulicos illut,
neque locum noscens . tor(jiiem veteranorum dolo amiiif;
unde ea amygmaiis obliterolio in proverbiuni ubiil. Orzelsk.
Hist. inierregn. I. 5 mfd. Zamydlone sa orzv ich . aby nie
widzieli. W Jen. 44, 18. (ziślcpił o.zy iJh. Bibl. 'Ud.).
O tym żadnego dowodu nie mają, tylko tak prostym lu-
dziom oczy zamydlają Gil. Kai. 556 Zunydlił ludziom
oczy wysoką rodowitością , wielką fortuną ; co tylko
mówi o tym, kłamie ze wszysikiem. Teal 11 fc, 10.
Jakżeś złośliwą sztuką oczy mi namydlił. Teal. 41, 48.
ib. 9, 71. Zamydlono mu oczy. By< .Ąd 79 Pol. Zai: 7.
Już nie zmyśhtj , żadne mnie sztuki nie usidlą. Przezor-
nych Ulisesa oczu nie zimyillą Min. Ryt. I , 81. Wie-
rzono , ie ziemię Woło.ską podbić pomyśliwając, kiól
dla zamyillenia oczu Stefanowi, o Tureckiej wojnie po-
słuch puścił. Arom. 757. Cele.m uludzenia i zamydlenia
oczu Poliikom - Aur Pet. 356. — $ Zamydlić co, zrę-
cznie zatrzeć, na Lok uih\lić ; (jctd)i(ft Mi bfm 'Bogt
brliiflfii , aiif bie Scite fdjnjfcn. .Mądize zrobi/.in . żem za-
mydlił tę jej inteiicyą , którą wcale n.e chce mi się wy-
konać. Teal. 26. rf , 18.

ZAMYKAĆ, ob. Zamknąć. ZAMYKACZ . a, m. . który za-
myka, brr SufrtjliePer , 3"''''i*i''r ; *""' saklenoyez. sapi-
ravez, sa()ervez, /. zajur.irza , sa|iervk:i. ZAMYKAL.NY,
a , e — ie adv , do zamykania , Jllftblil^bar; Viiid. sakle-
nitliu . sklenilhu, sklenliu.

ZAMYLIĆ cz. dok , Zamylać nieduk.; Somh. i. tamoliliu,
zamohhm , zmohliu , zinohliin. zain)lain komu, oblutbo
aliquem numeiiiulem , itiinpuliiiil--m , teriluniem. Cn. Th.
1380. irre ma^jen , ^Jcrirrmig ocrdiilrtUen. Perpleian, neet

1

ZAMYSŁ - ZAMYŚLIĆ.

ZA MŻYĆ - ZANADRZE.

83Z

jaką zamotnć, zaniylid. Mącz. Lew, gdy go łowcy miedza,
tedy ogonem stopy swe znmiata , dla zamylenia 'oślady.
Sienn. 28',). Spić:,. 145. żeby ślad mylny ucz.ynić, um bic
Spili" irriij jii madicti. — Nie zamylaj tm Wac Pan (w xią-
żce) ; ■ ".łcrfd^iaijcn , iicrMattcni jic mir iiirijt Mc Stelle im
Jiidie.

ZAMYSŁ, u, m. , co kto zamyśla, sobie zamierza , zakłada
w myśli, zamiar; ba^ 3>orl)aI'eii , bic 3i['fi(I)t, ber ^WiS ,
ber iiprgeie^te ©cbniife, ber 3>oriaft; Boh. zamysł, zaminka
practe.ilus, zumyslnost, zaiimysinost iimyślnośi^ zaumysiny,
zumyslny naumyślny, umyślny, zaumysla, zuinysla nau-
myślnie, umyślnie, umjnćnj; ^'o?■at .1 . zamosz, (ze zamo-
szom umyślnie); Ctirn. namęn ; Yind. namienenje, na-
miena, namienik , namerik, nakonz (<'f. koniec), navi-
denje , navidba, nagled , predvsetje (cf. przedsięwzięcie),
predpostava , priedjemanje , priedposlavik , pi'edstavik;
Cioat. nakanenye , namenenye; fios^. sajiuccit , HaMt-
penie , (cf. saiMUCJiOBaTUH bystry, dowcipny, zm\ślny, sa-
MŁiciOBaiocTb doweipność) ; Eccl sa.iori , (cf. zafoga).
Odkryd czyj zamysł Ross. OTupurb weil saMUceat. Wszys-
tkie jego zamysjy 'wniwecz poszJy , Hoss. Bct ero npe>(-
no.iojKeHia Hey4a.incb , oópanuHCb bx HHmo. Twierdzi,
iż innych przeciw tobie nie byf zamysłów, jakich że byt
sam wyznaje. Siem. Cyr. 296 Zły zamysł Hoss. et Eccl.
3.7oyMbiiu.ieHle , s.TonoMbiiu.icHie , a-iOHaintpenie , 3.10CO-
Btric. — g Zamysł, zamysły < zamyślenie się, zatopie-
nie sie w myślach, zadumanie; Scrtieflllig ill ©cbailfcil ,
ticfeś jfarfibciifen. Zofia usiadłszy nad ciekacą wodą, w tak
wielkim zostawała zamyśle, że nie postrzegła tego ,_ jak
])rzy boku jej stanął Klerwil. Zah. 14, 515. ZAMYŚLIĆ,
/'. zamyśli , zamyślę med. dok.. Zamyślać ińedok., Zamy-
ślawać conlln., Zamyśliwać czestl., powziąć invśl jaką
względem czego, zamiar jaki : gebciifcii , ciiieii ©cbmifcn
faffcii , eitiett SBPvfa|s faffcn, im ©iiiuc Iinbcn , fiĄ iioriielimen ;
Boh. zamisliti , uminiti, liodlati , bodłam; Sornb. i. za-
moszlu , zamyfliu, zamyflim ; Croal. namenujem , naka-
nujem ; Hoss. aaiiuciUTb , saMbiiujaib , cMUiUjiaib, cmu-
lu.iaio (cf. zmyślić). Reginko . szc7erze i ja zamyśliwa-
łe.m ożenić się z tobą. Teat. 52, 22. Człek zamyśla,
bóg rozrządza Kchow. Fr. 19 ber Weiifci) beitft^ , @Ptt
leiiFt^. Zamyśbwać. Chrośc. Luk. 2, 12. Zamyśla zdra-
dę na niego. Tr. (przedsiębierze, knuje, układa). Za-
myślać komu dobrze , eiticm idpM iCPlleii , życzyć mu do-
brze , chcieć mu dobrze; oppos. zamyślać komu źle,
cinem iiliel mollcil. Tr. , Hoss. "3.loyMUm;lHTb. — '§. Za-
myślam czego innego, praelexlo. Cn. Th. 1580. zamy-
ślam uilawająo co innego , kryjąc moje invśli , ukrywa-
jąc je; norgclTit , iHir|'d)ii5en , crbid^ten , nerftcilen. Połóż się
na łożu twym . a z.imyśl sobie niemoc. 5 Leop 2 Heg.
15, 3. fzałoż się niemocą. 1 Leop.; uczyń się chorym.
Blbl Gd.). — §. Zamyślić się laitnk , zastanawiać się
myślą , m\śl swoja na czem zastanawiać, rozmyślać;
nochDcttfcii , reflcctiren. Wprzód się zamyśl , a polym dzia-
łaj. Staś. Snin. 1, 41. — Zamyślić się, zapuścić się w
myśli , zapędzić się , zagłębić się , fid) ill ©cbanfeil Vier»
tiefen; Cam samislem se ; Croat. zamissiyamsze ; Hcg.
zamishtise : Bosn. zamislitise ; Ross. 3a4yMaTb , sajJMU-

Stownik Lindego myd. 2 Tem \l.

Baib , (cf. zadumać). Spokojne prowadząc życie, zamy-
ślałem się nie raz nad uciskami, które nas trapiły.
Mon. 74, 114. Zamyślić się nieco, cokolwiek; Boss.
npii3a4yMaTbCfl. Przypatrując się tej dziwnej sprawie, co
dalej to więcej o tym zamyślawać musimy. Bej Zw. 1
b. Ja się nie zamyślam , i lubię rozmawiać. Teat. 37 ,
4G. (nie bywam zamyślony, zatopiony w myślach ; Hag.
misaon ; Hoss. 3a4yMiiHBbiH melancholiczny). Człowiek
zamyślony, ponury, odeszły od siebie , chodzi spiesznym
krokiem po izbie, sam do siebie gaila, w koło stoją-
cych nie widzi. Mon. 05, 1C5, (cf. roztargniony, cf. dy-
strakcya). Ni3 czynić gwałtu zbytniego w przyrodzeniu ;
bo 'widamy drugich, iż się tak 'zacztą (zaczytają) albo
zamyślą , że i od pamięci odchodzą a omdlewają. Hej.
Zw. 12. Mieczysław II dla żony był od wszystkich opu-
szczon : a zląd zamyśliwszy się. wpadł w szaleństwo.
Biel. 48. er tDiirbc iiadjbeiifenb , ticffiimiij. Cdy wyobraże-
nia, które marny w rozumie , w nim pływają bez wszel-
kiej baczności umysłu , zowiemy to zamyśleniem się.
Cyank. Log. 58. M ficŁ Serijeffen , 3>ertiefctt in ©cbanfeti ,
bie ,5:icf|'innigfcit.

*ZAMŻYć oczy, ob. Zamrużyć oczy. ZAN = za niego, oh. Za,
ob. On , ona , ono.

ZANADRZE, a, n., p/ur. Zanadra, f>. der; zanadrze, o je-
dnym mówiąc, zanadra o więcej niż jednym • łono su-
kni, część sukni przed piersiami, cf. pazucha. Włod.
Dudi. Al. zapazucha , vesth laxilas, praesertim antę pec-
tus supra cincturam , apta rebus occultandis. Cn. Th.
1580. miejsce za nadrem , ob. Nadro ; fio/i. zanadri , nii-
dra, nadyrka ; Slov. ziidhfenj , (iiadra, luno łono) : Cam.
nederje ; Yind. niederje , naperije , narozhje, krielu;
Croat. nadra ; Dal. nidro ; Hosn. zapreghgnacja ; Eccl.
HaH'fe4pHiiK'b , ber ?3ufen bc8 SlIcibC'5 , ber tneite offiie J^eil
lim bie J^ruił Ijcriim. Wrócił ręce swoje w zanadra swo-
je , i wyjął ja z zanadrza. Htidn. Exod. 4, 7. (włóż te-
raz rękę twoje w 'zanadrza ( zanadra ) twoje : i włożył
rękę swoje w "zanadrza swoje. Bihl. Gd. ib.). Umarł ów
żebrak, i doniesioii jest od aniołów w zanadrze Abra-
hamowe Sekt. Luc. 16; w nadro albo na łono Abraha-
mowe. ib. Choćby człek w zanadrzu u fortuny siedział,
Niemasz takiego , żeby o biedzie nie wiedział. Pol. Porz.
540. iiicnn er bem ©liirfe im £d)ooPc fif;t , ein 6d)0Ppfiiib
beś (SliittŚ ift. 1 zanadrzu nie wierz; albowiem co tam
•włożysz , snadno wypadnie. Eraz. Jez. l\. Kozacy chcieli
go karać według zwyczaju swego, opasawszy mocno,
piasku w zanadra nasypać , a w wodę wrzucić. Papr.
Koi 106. Jakże się nie upalić, ogień w zanadrzu ma-
jąc? Rys. Ad. 18. [\to może w zanadrzu ogień nosić,
a od niego się nie spalić ? Sk. Dz. 543. Węże na
szyje swe prawie w zanadrach swoich chowacie. Orzech.
Qu. 74; Slov. Hada za nadrami f w pazuśe ) chowat ;
węża w zanadrzu chowasz albo pielęgnujesz , serpentem
nu'ris , foves ; powszechna Greków i Łacinników, a te-
raz wszystkich prawie narodów (irzypnwieść , która po-
dobno urosła z zdarzenia wieśniaka , który na poły zmar-
złego węża w zanadrzu ogrzał i ożywił, aten ożvwicie-
la swego jadowitym ukąszeniem zabił. Pilch. Sen. gn.

105

834 Z A N A D R Z A N Y - Z A N 1 E C U A Ć.

Z A N I K C IĆ - ZANIEDBAĆ

340. ZANADRZANY, a. e, w zanadrach lezący. Cn. Th.
1380. Wiod. \ Ecd. BHt4pHufi, im Diorfbufen bcfinblic^ ; —
Verb. Eccl. Błlt^pHK) ; (Jraec. tyxo'l.7ti!^ia , in sinum colli-
go , in sinus contlringo. ZANALiRZYSTY, a, e, — o adv.,
zanadra szerokie mający. Cu. Th. ■1380. lucitOufig, cineit
IDciłen SufciI Ijaltfllb ; Sorab. i. nadroyild mainmosus, 'odu-
ka/y, pjersisly; (Wual. zav'i:it , fcf. zawić) ; Ecc/. H't4pil-
CTUrt ; (oppos. 6c3H-b4pHuri , Graec. axo).nog).

ZANAllZAĆ, ob. Zanurzyć.

ZANĘCiĆ CS. dok., Zanęoać niedok , necąo zachęcid, atilocfcii,
anreiceti pr. et fig^. tr. Zda-lemi /iipy , Na krew' ludz-
ką zanęcaf rozbestwione kupy. Zab. 13, 296. Swiejorz., ob.
Zanęla.

ZA.NĘIjZ.MĆ cz dok., Zanędzniać niedok., nędznym uczynić,
nędznego sianu nab:iwić, zabiedzić, clCllD mad)Cll ; nijak,
ZA.NĘIjZNIEG, stać się nędznym, zabiednied , zamizer-
nieć , flfiit iD^rbcil. Zwierzęta z młodu zanędznione ,
nigdy potym należycie nie wyrastają. Kluk. Zw. 1, 12.
Rydle, które z miodu zanędzniało, nigdy k czemu do-
bremu nie przyjdzie Uipp. II, ob. 'Zaliszeć , 'Zapęzieć.

ZANĘKAĆ cz. duk., nękaniem zamęczyć', jii Jobe (|lldlen.

ZANĘTA, y, z., zanęcanie , zanęcenie , czym kogo zanęcają,
ponęta, nęia ; t»n£i Slnlotfen , 31nrei6cii , tic Sod fpcifc , ba8
8o(fmttteI pr. el /if/. tr. Jaka to dla uczonych pocblebna
i mocna do pracy zanęta. Oflr. Pr. Krym. i , 9, ob.
Zachęt.

ZAMCuWAĆ CS. dok., nicując zarobić, zadziałać, zaszyć;
jiiftoupen, jumacicn niif bcv uiiujcfoljrtcii Scitc.

ZAiMECHAĆ Ci. dok, 'Zaniecha wać contiii., Zaniechywać
c; .//. , zaf '.estawać , dać czemu pokój; Boh. zanechati,
zaiiechawati ; iS/«i'. zanecliaw^m, (zanechawalelka permis-
.uo ijrammat. ) ; Sorab. 1. zanccham, zakomdżu , zasta-
hnu, ^cf. zastać): \'i!id. odnehati, iintcrlaffeii , MciDcn Inf»
fen , ff^ii laffeti , jiifricbeti laffeii. Z prawa pochodzą pra-
widła , któri5 człowiekowi w jego czynieniu i zaniecha-
niu za skazówkę służyć powinny. Gal. Cyw. 1 , 2. Za-
niechanie pówinno.^łci czyni na świecie wiele złego. Lach.
Knz. 1, 68. niepełnienie , niewykonanie, Untcrlil|rilll(( ber
^*flid)t. Abyś przez gnuśność nie zaniecliywał nic takie-
go, cnbyś z uczciwością i pożytkiem uczynić miał. Kosz.
Lor. 95 b. (nie opuścił, nie z;iniedbał czynić;. Pan bóg
zaraz po' grzechu , prorockiemi powieściami , śmierci sy-
na swego me zaniech.ił oznajmiać. A'mci. Kai. 96. (nie
zaniedbał edil. recenti. Nie zaniecham do niego napi-
sać. Tr. {id) mm iii(^t uiiterlaficii , pewno , nieuchybnie,
niezawodnie to uczynię). Nie ustawaj w czynieniu do-
brodziejstwa, czyń coś powinien; a co dobremu czło-
wiekowi przystoi wykonywać , nie zaniechyw.ij. Gorn. Sini.
14. Nie zaniochywaj laski , która jest w lobie. Pim. Kam.
153. (nie zagrzebuj, nie zakopuj talentów wrodzonych).
Miłość swoje ku niemu ustawicznym do niego IlsIów pi-
saniem oświadczali , i teraz nie i^anieciiywają. Warg.
Wal. 229. (nie przestają). Zaniechaj picia wina. Tr.
porzuć, daj pokój; InB fa^rcn, fłc^e ai. Zaniechaj złe-
go tego zamysłu. Tr. (wybij.aj go sobie z głowy, od-
stąp' od niego). Czytania .xiąg nie zaniechywam , po-
nieważ sądzę je być wielce polrz';bne. PiUli. Sen. list.

2, 374. nic zarzucam , nie zanicdbywam ; nii^t [iinterlaiTen,
nic^t oernadjlaffiflen. Zaniechać kogo , dać mu pokój ,
nie przeszkadzać mu , nie czynić mu trudności ; finflt
jiifrtebeii laffcii , in Jricben iaffcn , i()n nic^t ftćbren , ni(^t
(linbern. Czemużeś mnie nic zanieclial , aleś mię kazaf
wskrzesić? 5 Leop ; 1 fieg. 28, 15. (czemuś mnie nie
"iiiechal w pokoju ? 1 Leop., 'przecz mi nie dasz po-
koju , wzbudzając mię? Bibl. Gd.). Zaniechajcie dziatek,
ani im zabraniajcie przychodzić do mnie. Hadz. Maik. 19,
14. — §. "Zaniechaj, palrzajmy, jeśli przyjdzie Eliasz.
Radź. lUulh. 27, 49. poczekaj, uważaj, zważaj; (lalli \a^
fcdcn , ol> ciiaś fcmmc. C u t ^.

ZANIEClC cz. dok, Zaniecać niedok, zaciąć wzniecać, za-
palić ; nnjiinbcn , (iii)d;iiren , anfat^en pr. el fig. tr. ; Boh.
zanjliti , zanecugi : Croat. zanelujem ; ( Vind. sanielhit •
zapalić w piecu, podpalić, napalić). Gniewem ku nim
ciężkim zaniecony. Gęb. Hym. 299. wzburzony, zają-
trzony.

*Z^'NIECZClC cz. dok., nicczci nabawić , sprofan ować , iicr<
line^rcn ^ Sorab. 1. zanefzeslżu inhonesto.

Z.\N1ECZYSCIĆ cz. dok., 'Zanieczyściać niedok., nieczysto-
ścią zapełnić, zaplugawić, nieczystym uczynić, oerunrei'
iliijen; tfoft. zancćjstiti ; Sorab. 1. zanetżestźti, zanesciiwar-
nu. Flegma czystą krew' zanieczyścia. Spicz. pr. To
lekarstA'0 pomaga na oczy tyra , którzy mają oczy !■ ■ -
dzo zanieczyścione a zamulone. Spicz. 100.

ZANIEDBAĆ med. dok., Zaniedbawać coniin., zaniedbuje pr..
Zaniedbywać częstt. ; Boh. zanedbati, zanedbawati i Slov.
zanedbńwain ; Sorab. 1. zakomdżu, zkomdżu; Vind. sane-
marati , zainuditi, neoskerheti ; Croat. zamugyujem , zamu-
diti, mudim (ob. Zmudzić), zapushati (cf zapuścić), sakasny-
ty , sashtentali ; Ross. sanycTarb . aanjCKarb , npoMMriiyrb
(cf. przemignąć) nposfeuaTb, (cf. przeziewnąć); Eccl. iiptiic-
Moniii , ii(iT.iir.Gpi:r.\Tii , iiptii6r.pti|iH , ncEpi:i|iii , iieópery,
B03iieópcmii, HeyBa;KaTb, HepajiiTLMbciByio ; zaniedbać
czego, niedbale zbyć, nie z należytą pilnością chodzić
koło czego ; yeninrf;la|Ti(jen , nailiiffii] trciben. Za niedbal-
slwem paslerzów zarosła i zapliigawiła się rola boża . ci
oracze tego zaniedbawają . co jest pana Jezusa Chrystu-
sa. Biuł. Post. 250. Biada wam pasterze , którzyście
tylko sami siebie paśli, a trzody moje zaniedby»ali>
ib. Najilzie dosyć takich pasterzów , którzy sami sn
pasą, a trzody pańskiej zaniedbywają. ib. Biada, ku...,
cytry, piszczałki, wina po Lie.^iadach pilnują, a służby
pańskiej zaniedbyw.iją. /'odw. Sion. Q 4. Dla świeckich
zabaw zaniedbywają boskich rzeczy. W. Pott. Mn. 282.
. Aby się pokazać dworakami i ludźmi najwyborniejszego
wychowania , zaniedbywają w.szystkich znaków przysloj-
ności , i należyte osobom względy depcą. Mon. (lij, 149.
nie db.iją o nie , odrzucają , pogardzają ; fi,: tiernac^li^in'
gen fie , balten niditii ba;niif , nerrocrfen fic , i'er.id)tcn. Za-
niedbuje się "Opuszcza się, niedbałym się staje; er fiingt
lin nad)laiTiii' jn roerbcn, Kiflł in ber iaorGuimfcit na*. Przyj-
mowała kochanka swego w ubiorze niby zaniedbanym.
Węg. Marm. 1, 128. w negliżu, im Sieflliflef. Zaniedba-
nie czego, niepełnienie, opuszczenie, niepilnowanie;

ZANIEDBALEC - ZANMEMODZ.

ZANIEMÓWIĆ - ZANIEŚĆ.

835

iii 3>eriia(iilai7ii]en , bic 9>enia(^Idf|'ijjung ; Vind. sanemara-
nie , sainudenje , sanemarnost ; Croat. zapuscanye; Ross.
nporyji , óesuapajie. W prywatnych najmniejszych rze-
czach o samo zaniedbanie zlecenia , jako o występek do
sadu zapozywają, dlatego iż clioóby to zaniedbanie słu-
szne było , nie len jednak , któremu powierzono , ale
który powierzył, zaniedbać inoze. Siem. Cyc. 128, ob.
Zaniechanie, Zaniechać, nnterlaffuiig , UnterlajTen. — §• Za-
niedbać kogo , nie stać o niego , upośledzić go; eincn
ucrmtt^ldifiijni , iiic^t o.d;tcn, ^itiitaii fcCcn. Struś zaniedba-
wa dzieci swych, jakoby nie swoich. Budn. Job. 59, 19.
(zatwardza się przeciw dzieciom swoim, jakoby nie były
jego. Bibl. Gd.). — Germewil tym był pilniejszy w czy-
nieniu swojej preysługi, im widział bardziej "zaniedby-
wających innych przyjaciół *o Zofii. Zab. 14, 556. (dla
niedbalstwa- zapominających). — Kato mówi : iż czytać
a nierozumieć, jest się zaniedbywać. Szczerb. Sa.c. 69.
(nie doskonalić się, nie korzystać z nauki). — g. Zanie-
dbać czego, niedbale opuścić, zaspać, przespaść; i)er=
ffiitmcit, aiiv ber Sldit lajycii, iHTfĄInfcii. Cn Th. 1581.
•ZANIEDBALEC , ob. Niedbalec ; Yind. sanemarnik , ob-
nemarnik : Eicl. npeHeóperaie.ib , f. npcHeóperaTeabHBua.
•ZANIEDBAŁOŚĆ , ści , ż, 'ZAMEDBALSIWO , a , «. ,
ob. Nicdbafość , niedbalstwo ; fcic 3>cniad)ld|)igung , 3Jad;=
Ińifiiifcit. ZA.MEDBAŁY, ob. Niedbały.

ZANIEMIEĆ cz. dok., Zanieiniać niedok. , niemym uczynić,
mowy pozbawić , ftumilt inacŁeii. Radość mię zaniemia.
Teat. 48, 159. Jehowa zaniemił nas. Budn. Jer. 8, 14;
uskromił nas. ib. ZANIEMIEĆ , 'ZAMIENIEC, ZANIEMÓ-
WIĆ nijak, dok., stać się niemym, mowę stracić, umil-
knąć ; tte (sprnĄe uciiicrcti , ftiimm ii'crbcn , serftiimmcn ;
Yind. sanemeti, obnemeti, obnemuvati, obmutastiti, mu -
tast gratati ; Croa/. zanemujem ; Sosn. zanjemili, oniemi-
ti pr. et fig. 'Ir. Dzieci , mające w sobie wiele robaków,
gadać nie rychło zaczynają , albo zaniemówią na jakowy
czas. Perz. Lek. 189. Ci którzy opatrzności boga nad
ludźmi nie wierzą, muszą się tu zawstydzić i zaniemó-
wić. 3]an. 71, 844. Mowę zawarł zan''emlały. Kanc. Gd.
519. ówi raedrcowie tę mieli nadzieję. Że na tę gad-
kę Ezop 'zamienieje. Jabł. Ez. D. J.ikby do muru For-
tuna gadała. Tak na nią patrzy panna 'zamieniiiła. Jubt.
Ez. 208. Bodajbyś zaniemiał; Ross. TiinyHt leót "fia
flSŁiKi , (cf. pypeć). — Bez par miłosne ptaszki jakby
raniemiały. Zab. 8, 502. Nar. zaprzestały s[)iewać.

'ZANIEMODZ, zaniemógł, f. zaniemoże, zaniemogę nijak,
dok., Zaniemagać niedok, wp.iść w niemoc, zachorować;
Boh. znemocneti ; Croat. obnemasem , obnemngelszem ;
Ross. saHeMOMŁ , saHejiory , franf ipcrbcii , crfraiifctt. Ocho-
zyasz wypadł z pałacu swego oknem przez kratki, i za-
niemógł. 1 Leof. 4 Reg. 1, 2. irozniemógł się. Bibl.
Gd. ). Powiedziano mu , iż zaniemógł ociec jego. 3
Leop. Genes. 48, 1. (iż się rozniemógł. 1 Leop.; oto
ociec twój zachorzał. Bibl. Gd.). Stało się potym , że
zaniemógł on syn jego gospodyni. 1 Leop. 5 Heg. 17, 17.
(że się rozniemógł. Bibl. Gd.). Przyjechawszy ciężko
zaniemógł, naprzód zemdlał, a potym zdięty jest apo-
plexyą. Sk. Żyw. 2, 455 b. Zostawił mię tu pan mój ,

bom zaniemógł dziś trzeci dzień. Budn. 1 S(hn. 50, 15.

(żem sie rozniemógł. Bibl. Gd.).
ZAMEMÓVV1Ć, ob. Żaniemieć.
ZANIEPOKOIĆ, ob. Umepokoić, beiiiiniŁigcii ; Hoss. aaiop-

MOUIIITŁ. _

ZANIEPHOZNIC cz. dok., Zanieprażniać niedok., nie zosta-
wić próżnym, ob. Zapróżnić , zaprzątać, zapełnić, za-
trudnić; mifiillcii , iiii^t Icer laffcii , nidjt miiffig Inffeii, fie=
fdiaftigeil ; (Bo/i. zaneprażdnili, zaneprażdnowati occupare ;
SloiK zancprazdnuji aggravo , zaneprazdnenj ocnitpalio ),
Swiegotarz , gdy człowieka napadnie, jedno uszy zanie-
prażnia 'blogocac. Eroz Jęz. E b. Swicgotliwym nie
przywłaszczają, żeby mówili, ale że uszy zat;łuszają, za-
nieprażniają ludzi, rzekczą, szczekają. ib.D 5 b. Wszys-
tkich uszy napełniają i niepotrzebnem mówieniem zanie-
prażniają ib. J 4 b. Miał co czynić, a był zaniepró-
żnion sprawami. Eraz. Jez. L 2 b. zajęty.

ZANIERYCHŁO adv., za nierychło, za pożno, jii fpdt. Juź
podobno zaniervcliło daje ci rade. Teat. 9. b , 55, ob.
Za.

ZANIEŚĆ , zaniósł, zaniosła, zanieśli , zaniosły , /. zanie-
sie, zaniosę cz. dok.. Zanosić, zanoszę niedok., *Zana-
szać częsiL; Boh. z.inesti , zanesl , zanaśeti; Sorab. 2.
fanalcź ; Sorah. 1. fanefcż , zaneszu, zaneschu , zane-
szem , zanoschem ; (Carn. sanesti,' sanesem , sanasham
1) indulgere, 2) confidere, parsanasham = przez szpary komu
patrzę, sanesIiYu certo, iuduhiloto) ; Yind sanesti, sa-
nofiti , (sanesti remiilcre, indulaere, fe sanesti, fe sa-
nafliati co7ifidere-- zaahć . sanalhliu , savupliii =• ufny , sa-
nafhlivost, savuplivost • zaufanie) ; Croat. zaneszti , za-
nśssam , (zaneziisze , zanasliam ' spuścić się , zdać się
na kogo); Hag. zanjeti, zanossim ; Bosn. sane«ti, zaniti
rapere ; Hoss. saHCCTb , aanocHTb , saHaniHBaib; zanieść
aż gdzie , aż dokąd donieść. Zanieść list do kogo Ross.
sanecTn nucbMO ki KOiiy. Zanieść na pocztę ; zanieś
mu to teraz. Ld. — Pr. et fig. tr. Zawieźć, zapro-
wadzić ; lń$ wo^in l^intragcii , tinkingcn , ^tnfiikcn. Kiedy
umrze, nie ma ceremcuij ż;i(ltiyeh , jeno go w wieczór
zaniosą do grobu i z sfrzebią ^lur. tlw 52. W tajstrę
kłiłdzie chleb , ser, sól . i lo do żywności sobie zanieść
może Warg. liadi. 557 Idź , gdzie nogi zaniosą. Lib.
//ir. 121. gdziek(il«ick , i j^k dal. ko nogi starczyć mo-
gą ; gf^ , mo bt^ bie gii^c Ijiiitrniun , I)iiisittragcn uermogcn.
Na wszystkie dvbi<> okrulna snnerć z kosą ; Nogi, skrzy-
dła żadnego od niej nie z.uiiii^a. I opr. Koi. .4. b nie za-
chronia, me uchronią selironienia, ucieczki nie dadzą, nie
uniosą: fic fubren jii fciiicm 3"ff"rf'fśortc EiitfHlłroii iiidit ,
telfeii iiidjt ciitMiliipfcn , cntgclien , biirrfjsitfoimncii , mcg5iifoni=

mfn. Wiatry go lu •/auiosły. gdy błądził po świeeie Jubł.
Tel. 147 przyniosły go, zapędziły; bie ffiinbc IjiiliCti ifiii
Mcr^cr gcbradit , bicr^cr gcfti^rt , ^licrbcr getricbcn , oerf(^Ia«
gen. Zamosł ich pouodny wi.itr [M.d Hiszpińskie brzegi.
Paszk. Dz 59. doprowadził szczęśliwie, liat fie glMil^
bingebrad)t , ^tiigefiibrt. Burza okręt do zatoki zaniosła ,
Ros.t. Kopa6,ib saHCCJO óypeio Bt sajnei. — g. Zanosid
do kogo prośbę , skargę , [irolestacyą ; podawać , Cttirct'

(^en , oorbriiigcii , nortmgcii etiic Sitte , Slage u. f. w. Za-

lo:.'

836

ZANIKNĄĆ - ZANISZCZYĆ.

niósł prolestacyą do sądu. Tr. Zanosić na kogo skargę.
Trój. Sł. 1061. — g. Trans/. Zanosić się na co, zapu-
szczać się na co, 'zawodzić się , zamierzać się , mieć się
do czego', brać się, zabierać się; iPPill fc^rclteil , ficj) \W'
ju nnfdłiden. Kolanem na ziemię pad/szy, będąc głodną,
Zanosiła się czerpać i pić wodę chłodną. Utw. Ow/icti.
Na niepodobną rzecz się zanosić, głupstwo jest. Petr.
Et. 589, (cf. z motyką iia słońce , porywać się , kusić
Sie). Zanosić się na kogo ręką , zamierzać się. Cn. Th.
1581. zamachać, podnosić rękę na kogo ; auf cilieil \oi-
flcben, gejcn i(iii ausbolen. Zanosić się z jiociskiem, vi-
brare telum. Cn. Th. 1581. — g. Zanosić się na co, unosić
się, zapędzić się, zabiedź, zabrnąć ; brailf loźfle^cil , im=
met liefer liinein bririijcn. Piotr apostoł, bacząc wielkie
zanies:enie w 'rozpustnościach swego czasu, srogo je w tym
karze a strofuje. 6'ł/. Post. 16. Tzapędy, zabiegi, uniesie-
nia się, wykroczenia). Rzecz zaniosła na wiele słów,
oratio circumscripta longo anfractu verbonim. Mącz. za-
pędzona w słowa. — Imperson. Zanosi się, abo zanio-
sło się na co, ma. się do czego, zabiera się na co; (i
fc^irft \ii) rooiu aii, laiTt iii) idoju on. Część proroctwa
już sie poniekąd wypełniła , a poniekąd też do drugich
rzeczy sie zanosi. I'od. Wróż. 55. Zanosi się na deszcz.
Tr. Zanosi się na straszną wojnę, (cf. zachmurza się).
Gospodarz ten, mając biizkie dobra majętności młodego
panicza , czuwał na nią , widząc na co się marnotrawcy
zanosiło. Kras. /'ud. 2, 44. (na jaki koniec przyjdzie , co
go czeka, co mu grozi , co się nad jego głową zbiera) ;
luic (i mit ibm fommcn luirb, mi mi il;m roertcit luirD.
^Na choroL^; udy się komu zanosi , bywają nudności.
Haur. Sk. 424. 'rccim ciiicm einc Slraiif(łfit anfonimt. —
g. Atiler: Cześć obrazowa do lego się zanosi, którego
w obrazie czcimy. Birk. GL Kon. 1%. do tego się od-
nosi , ściąga się , referuje się , redukuje się.

ZANIKNĄĆ uljak. jednti, Zanikać niedok.. za czym zniknąć ,
zacząć' znikać ; wobtii ocrfdJn)iII^en , I;tn f(^iiiinPcn , jdjauii'
ben, ocr(jcl>en. Gwiazdy jutrzenka zmyka Gromadą, sama
nawet na niebie zanika. Zebr. Ow. 50; {exit). Krowa
Jo do ludzkiego kształtu się wraca; Ucieka i sierć z cia-
ła, I rogi niszczeją. Wracają się i ręce dawne i ramio-
na , I kopyto zanikłe na pół rozdwojone , Na pięć bywa
paznogci różnych wyrobione. Otw. Ow. 45 — §• *-*
zbożu : Zaniknąć, 'zaliszeć, zanędznicć , 'zapęzieć ; f0n)in'
ben, ocrdcbcn , auOfleben, fraftloiJ werben, oerbutten. Na-
sienie zanikłe. 1'rzedz. 4. Owsy gdy będą od suszy i
od 'szreżog zanikłe, jaki im dać ratunek. Haur. Sk. 1 6.

ZANIM adv., nim , póki nie ; bi* , fi) lanfle ale. Zanim in-
nego dostane, będę go cierpiała. Teat. 17, 47.

ZANIOSĘ , ob. "Zanieść.

ZANISZCZYĆ (•;. dok., Zaniszczać niedok., zniszczenia na-
bawić , do zniszczenia przyprowadzić , wniweczyć ; per>
niiiten , i^erberben. Gdzie czart baczy te stopy Chrystusa
a wierną naukę jego , wszędzie ją zaciera , wszędy ją
zaniszcza. Hej. l'osl. E 5. (zagładzą , zatraca). Stara się
czart , aby co rychlej tłumił a zaniszczał ona szczerą
prawdę w wiernym. Hej. l'osl. L. 5. ZANISZĆZEĆ ni-
jak, dok., w niwecz pójść , zniweczeć ; DCint^tet werben.

ZANITOWAĆ - Z A N O K G 1 C A,

JU @runbe oe^en. Ciało zaniszczałe. Zebr. Ow. 51 ; (ma-
cies in corpore toto). Wzrok jej 'skamiał , ciepła zani-
szczała krew' z gruntu zbladłszy w ciele. ib. 571; co-
tidus e corpore sanguis inducto pallore fugit.

ZANITOWAĆ fi. dok., Zanitowywać czestl., nitując zabić, za-
gwoździć, yernieten ; Carn. okkoYdii, okkujem, (cf. okuć);
Vind. sakovati (cf. zakuć), saklopiti , sabiti , saflicnzati ;
Cruiil. zaklyuchiijein, za;.;lavlyujeo), zaglavlyam ; Hag. za.-
gluvili ; Hoss. saKusaTb, saKUBUBarb , saKJenaTb , aaKJC-
nuBaTb , CK.ienaTb , CKJenuBaib , (cf. zaklepać , sklepać).
Gwoździe z drugiego końca zanitować. SoUk. Arch. 84.
Zanitowanie Hoss. sanoBKa , zanitowany saKOBauHuS.

ZANKIEL, kia, m. . ZENKIEL, g 1) zaponka , (jerm. ber
Senfel, 2d)nfiri'enfel ; [Cam. sanka ;>ei/icu, Ugatura; Croal.
zanka teuus, fibula, pedica, zanchic/.a tendicuta , laqueut ;
Hag. zaiiciza pedica; Hosn. zancica lagueut , pedica;
Slav. zanka). Zanklem swą szalę wskasywała. Otw. Ow.
75. Kapę mu zankiel zapina drogi. Zab. 12, 26. Płaszcz
znamienitym znakiem na sobie opięła. Zebr. Ow. 198;
(/ibula mordebat testemj. Zanklem szalę spinała. Zebr.
Ow. 40. (fibula). Pas szeroki z zanklem złotym. Simon.
Stel. 51. Złotogłowową szale złotym zanklinn spięła. A.
Kchan. 92. — g. 2) botan. Polacy nic mając imienia
własnego dać zanklowi zielu, od iLacinnikóiy pożyczyli-
śmy trochę odmieniwszy sanieula i nazwali zankiel ; także
też Niemcy i inne narody £ani(fel zowią ; oprócz że-
byśmy go chcieli od skutków jego nazwać rannikiem al-
bo zielem rannym. 5yr. 251. Zankiel, sanieula, ganttfel,
rośnie po ciemnych lasach, główeczki jcijo szat sie chwy-
tają. AŻuA. /łosY." 2 , 207. AV«p .0,158. ZANKLAKZ .
ZE.MvL.\I5Z, a, m., co zankle, zenkle , zapony robi, bw
Scnfclinai^er. Tr.

ZANOCIĆ , ZA.\L'C1Ć cz. dok., zacząć nócić, zaśpiewać;
loJfinijen , anflimmen. Godzien samego Feba mężu pienia.
Coż Cl zaiiócę w dzień twego imienia , Jeszczem na
wdzięczne nie wystroił tony Aońskicj 'strony. Zab. 14,
566 iwiejorz. W tej skale rozkosznej Dyony Zanućmy
piosnkę pieszczonemi lony. Hor. 1, 188. Los nas obu
dziś czyni równemi , Zanóćmyż sobie tony rzewnemi.
Zab. 14, 227. Szost.

ZANOCMCA', y, i., phalaena; są to te motyle, które lyl-
ko w nocy latają. Kluk. Zw. 4, 95, cl. ćma ; Saitfaltrt.
ZANOCOW'AĆ med. dok., na noc przybyć , na nocleg
stanąć ; Hoss. aanoiesarb , auf bie %ci(bt cinfetiren , nad)ti'
gen. Henryk 11., przejeżdżając przez wieś pewną , jako-
wymsiś przypadkiem zanocował w domu szlachcica. Zab.
li, 558.

ZANOKCICA, y, z.; (Boh. prjmet , (cf "przymiot); Ctm.
sanohteza ; Vind. sanolitniza; Sorab. 1. zadzerancza , (ob.
Zadzier, zadzierk); Croal. zanohtniza , zanoliticza , ca-
nohlnichaszt reduiiosus ; Hug . zaiiókliza , nokojeghja;
Hosn. tanohli^a ; Ross. iiorrotja , iioPTotjima , sayce-
HHua; Eccl. aaiiomma, HonoHjHUa); rozpadlina przy pa-
znogciu , iai Sagelgefdjrciir , ber jinderrourm. Rozpadliny
przy palcach zanokcice zowią. Urz^d. 519. Zanokcica ,
punarilium , nabrzmienie końców palca zbyt bolesne, pa-
łające i zaognione , z zatrzymanej w krążeniu ciekłości

z A i\ o K 1 E Ć - ZANURZYĆ.

Z A O B i. A T O W A Ć - Z AO D R Z A N I E C. 837

pochodzące. Per-^. Cyr. 127. ih, 2 , 282. Pałające na-
brzmienie ze zbierania sie uloku , na kióryrakoiwiek
miejscu palca robiące się, nazywamy zanokcicą. Perz. Lek.
286. Ząnokcica, dzikie mięso, które w paznogciach
'roście. Slesik. Ped. 225. — Prou. Z^nokcicę leczy . a
noga złamana. Cn. Ad. 826. (bawi się drobnostką , gdzie
o caJość idzie). — "ji. Transl. Tłukłam się w piersi, i
z łez mokre lice Drapały w szlaki ostre zanokcice.
Clirośc. Ow. 60. paznokcie, pazury; JJńiJCl , łiriillcii fltl
Jiligeril. — ^. Mtneral. Białe kizy u nas nazywają za-
nokcicą mi. Kluk. Kop. 1, 190. ipcipe Jvi|clfteiiic. Podobne
są kwarcowi nasze zanokcice , przecież nie mają w so-
bie tyle rys, i stłuczone większą wewnątrz zdają się mieć
rzadkość. Kluk. Kop. 2, 98. — §. Bolan. Zanokcicą,
asplenium ruta muraria , gatunek śledzionki , rośnie na
starych murach i opokach. Kluk. Dykc. 1 , 59. 3Jautni=
ftrciffarrc. ZANOKIEĆ , kcia , m. , ob. zadzierk u palca,
zagniotek.

'ZANORZYC , ob. Zanurzyć.

"ZANOSNY, a, e, — ie adv., do zaniesienia: Eccl. 3aH0-
cHUil deportatiuus , ^tntraflbar , mcjjtraobar. ZANOSZĘ, ob.
Zanieść.

ZANOTOW AĆ cz. dok , Zanotowywać cieśli, notując zapi-
sać , aiinterfeii, aiinotircn ; Boh. zaznamenati, (cf. znamio-
nować). Wieleś mil ujechała? ^. Mam zanotowane w
moim dzienniku; poczekajcie, zaraz warn powiem. Teat.
58, 46. Znajduję stary kalendarz, i w nim różne za-
notowania, ib. 42. c, 5. (annotacye , notatki, konotatki).
To pięiny morał, zanotuję go w pugilaresie, ib. 27.
c, 43.

ZANOWIEC ziele, ob. Janowice. ZANTUZ, ZANTUSKI ,
ob. Zamtuz. ZANUCIĆ, ob. Zanócić.

ZANUDZIĆ cz. dok.. Zanudzać niedok. , nudząc zamorzyć ,
mit £a n^crtDCik tóbten. czemuś tu prędzej nie przybył na
pomoc? wszak to mie Bartek mało nie zanudził? Kniaź.
Poez. 5. 221.

ZANURZYĆ, "ZANÓRZYĆ es. dok., Zanurzać niedok., nu-
rzać zatopić, ponurzyć , zagrążyć, pogrążyć; Bosn. za-
noriti; Rag. zanoritti , zanorijvara, utitertauf^en , im i!Baf<
fer oerfciifcn , oertiefen. Łodyga zanurzona, demersus c,
jest pod powierzchnią wody zanurzona. Jundz. 2, 15.
Jan odpowiedział Faryzeuszom : ja 'zanarzam w wodzie.
Sekl. Joan. 1 : pogrążam w wodzie i chrzczę wodą. ib.
(ob. Jan ponurzyciel, t. j. chrzciciel, cf. ponurznik , nu-
rek, nowochrzezeniec , ponurzeński , nowochrzczeński ).
Niech mnie nie "zanarza nawałność wody, ani mnie po-
zera głębokość. 1 Leop. Ps. 68, 16. Gdy Piotr począł
się 'zanarzać , zawołał: Panie ratuj; tedy Jezus wycią-
gnąwszy rękę ujął go. 1 Leop. Malh. 14, 30. Cgdy po-
czął tonąć. 5 Leop^ Bibl. Gd.). Dostatecznie miód wy-
parował, kiedy jajko świeże utrzymuje się na powierzchni
jego , zanurzywszy się w nim tylko do połowy. A'. Pam.
6, 516. Napełnili łodzi rybami , tak że się aż zanarzali.
fiadz. Luc. 5, 7. (aż się zanurzały. Bibl. Gd. ). Z zadu
część łodzi pierwej się 'zanarza. Ezop. 66. Ta łódka , w
którąm wstąpił, nigdy się zatrzasnąć, nigdy się zanó-
rzyć a nigdy się 'ochynąć nie może. Rej. Post. G g 2.

Słysząc żaby lentent, wskakowały w wodę i zanurzały
się. Eznp. 7.5. f pod wodę schowały się). — /■/</. tr.
W nierządzie i letargu naród zanurzony, Raz we dwa lata
sejmem bywał przebudzony. Nieme. P. P. 14. zatopiony,
oeriuiifeii , ucrticft. Młoilzieńców nie zabawiają czytaniem
biblii , lecz do pogańskich marnych xiąg odwodzą i za-
narzają. Teof. Zw. E 2. Zanurzony w myślach nie spo-
strzegłem się, aż ludzie znać dali, żeśmy stanęli. Xiadz.
17. zagłębiony, zagrzebany, zakopany w myślach , głę-
boko zamyślony.

ZAOBL.\TO\VaĆ <•;. dok., Zaoblatowywać n-ejtl. , zanieść
do obiaty, podać do oblalowania; cilirCijiftfircn Iflffeil ,
oblatitcti, prafeiitircii jiim (Sinfi^rciben iit bie Slctcn. Projekt
takowy w księgach grodzkich zaoblatowawszy . . . . \'ul.
Leg. 7 . 478.

ZAOBŁOCZYĆ t;. dok., obłokiem zawlec, zakryć, zacią-
gnąć, zać.-nić, (cf. zachmurzyć); mit SSoIfen bcjicbcil , 6e=
IDÓIfen. Gdy zaobłoczę obłokiem n.id ziemią, tedy się
ukaże , łuk na obłoku. Oudn. Uenes 9, 14. (gdy wzbudzę
ciemny obłok nad ziemią. Bibl. Gd.).

ZAOBOZOWAĆ med. dok. , zaciągnąć do obozu , iii5 Cager
jiebcn, ciii fagcr bcjicbcii , auffdilaocn. Dwa wojska zaobo-
zowawszy.... Przyh. MiU. 315.

Z.\OCHOCIC (.'I. dok., ochoty dodawać, zachęcić; Ross. 3A-
oxoTiiTb , 3ao.\omiBaTb , anfeiicrn , nniporiicii , aiu'i'ii'd)eii ,
8uft luoju maicii.

ZAOCZNY, a , e — ie adv. , nie w oczach , nie na widoku
będący, nie w oczy. za oczami, w nieprzytomności;
Vind. sa herbtam ( cf. za grzbietem), sa sadjam , (cf.
zad) : Croal. nanazochni , Subst. i.onazochn^szt abseulia,
{oppos. zochnoszt praesentia , zochen praesens, confron-
taiMs); Ross. saoiHuil , saoMHO , ni(^t iii bie Sluflcn, ^intei
Siiifś, iii 3l(Mi)cfcubcit. Zaocznie czy przytomnie uslawnie
się lubić. Zab. 14, 230. Nieszlachetna w oczy kogo
chwalić, a zaocznie obmawiać. Budn. Apopłh. 11. Budn.
Cyc. 71. Gdyby szlachcic szlachcicowi przymówkę jaką
uczynił w oczy i zaocznie Siat. Lit. 84. Szkalował go
zaocznie. Budn. Apoih 109. Slubujem . nikogo nie karać
na zaoczne powiadania. Siat. Lit. 2. Zaoczni świadkowie
z pogłoski o rzeczach zeznają Ostr. Pr. Cyw. 2, 172.
me widzę na własne oczy, 3f>"JC" ""n ^órcti fageii, iti^t
SlugciljCUijC!!. — Proces in conlumatiam , w Litwie na
'upad albo zaocznym zwany, gdy powołany do sądu nie
stawia się. Ostr. Pr. Cyw. 2, 147. ZA3CZN0ŚĆ, ści ,
2., Subst. nieobecność, nieprzytomność 3ll'lDC|'eil|)cit ;
Ross oTcycTBie, aaoiHOCTb,

ZAODRZANŚKl , a , ie , za Odrą będący, leżący, mieszka-
jący, jcnfeitś ber £)ber. Kraje Zaodrzańskie Nar. Hst. 2,
91.' Mieczysław przynajmniej z Zaodrzańskich dzierżaw
był niejako siążęciem rzeszy. Czack. Pr. 1 , 317. Za
Bolesława Chrobrego była cała Słowiańszczyzna Zaodrzań-
ska aż do Elby hołdownicza koronie Polskiej. A'a»'. Hsł.
2, 228. ZAODRZANIEC, ńca , m. , mieszkaniec za Odrą,
t. j. z tamtej strony Odry . bet SciDobner beś jcnfeitigen
Ober < Uferż. Polacy zawsze prawo mieli do Zaodrzańców.
Nar. Hst 2 , 255. Słyszał o buncie Zaodrzańców. A'or.
Hst. 2, 217.

838

ZAOGNIĆ - Z A U K A C

ZAOSTRZYĆ - ZAPACH.

ZAOGNIĆ (1. dok., Zaogniać iiiedok.; Sorob. 1. raielielu ,
zażehelam ; Eccl. BOorHHK) ; ogniem napełnić, zażarzyć ,
zapalić , zażegać ; mit 'Jciicr atifiillen , eiiCiinfceii , (injuiiticn,
tn^iimmicen. Od b7yska«icy prędko wszczęlcj , ca/y biegun
zdał się zaogniony, fnyb. Luz 192. Zapalnik w bombie
osadzony, ażeby łatwo zachwycił podany sobie ogień,
trzeba zaognić. ^aA-. Art. 2, 80; amorcer, zapalistym
uczynić . ffuerfniiGenb madjen. — Chirurg. Zaognić ranę i
t. d. , zainllarnować, infianimireii , CiiffiiiPcii. Mocnym ści-
śnieniem złamaną nogę zaognisz , bólu piekielnego ognia
i śmierci pacyenia nabawisz. /Vrs. Cyr. 94. Zaognienie,
zapalenie, inflammotio. Fen. Cyr. 156, Carn. unętje;
Vind. ushganiza , sgorezliiza , Icgar, melolroyniza ; Croal.
pront , (ci. br^nti; Bosn. rosgjac , poganac; Rag. po-
ganaz, r6xaz, nalek , olek, (cf. otok, ociec); Woss. nptjb,
(cf. prać, przeć, pra , zaprzałość) ; Mc Gn^iuibuiig , SiiPi""'
ijiatiDn. Zaognienie nazywamy zatkanie w jakowym miej-
scu ciała krążenia krwi lub soków riekłycli , w ciele
ludzkieni będących, przez co nabiega to miejsce, twar-
dnieje, zaognia się i czerwienieje, pali, lśni się. z czego
ból , pukanie , rwanie , lub kłócie uczuć się daje. Perz.
Cyr. 114. Zaognić się, Sorab. 1. zażehelam szo ; Boss.
no4onp'bTb, no4onptBaTk. Zaogniony Boss. no4onpt.]uri,
apkibin. Zaot;r.ieniu ran śmiertelnych jak zapobiegać.
Pen. Cyr. 17).

ZAOKKAGI.IĆ . •ZAOKRĘGLlC cz. dok., Zaokrąglać niedok.,
zaokragłym uczynić, okrągło zatoczyć, utoczyć; Rag.
zaoblitti, {ob. Obły); abruiitcn , riinb mndjcii pr. ei fig. tr.
Zaokrąglić słup. bwilk. Bud. 595. Koń kark zaokrągla ,
załamuje, zatacza « fasuje się. X. Kam. Uobre' penzie ,
trochę zwilgocone, powinny się kończasto zaokręglić ;
po nagięciu natychmiast znowu się wyprostować, po
umoczeniu zaś w wodzie, zęby sie same spiczasto za-
zaokrągliły. Łejk. lilier. 105. We Francyi wychodzi lu-
dności na jedną włókę dziesięć ludzi, i zostaje ułomek ;
dla zaokrąglenia kładniemy na każdą włókę dziesięć lu-
dzi. Czar.k. Pr. 1, 225. zęby liczbę uczynić okrągła, ró-
wną; Mc 2M altjiiriiiibcii , aii^jiiglcicccn , «oU 511 mncf)cii.
Niech część moja Wac Pana zaokręgh dobę, Wiem, ześ
dobra ulubił, ja kocham osobę. Treb. S. M. 150. niech
ją uzupełni, dokomplcluje , cf. Gall. arrondir, arron-
disscmenl.

ZAOPATRZYĆ vz. dok., zaopatruje pr. couliu., Z.iopalrywać
ezesll. , opatrzyć kogo w zapasy , eiiicii mit 9>i>rriUb \m-
forgcn , eiiicii momit nctfcljcn ; {Boh. zaopairiii zapatrzyć
sięj. Dziecię nieprawego łoza ma prawo dopominania się
u swych rodziców o stosowne do ich majątku utrzyma-
nie , wychowanie i zaopatrzenie. Gal. Cyw. \, G5.

ZAORAĆ , f. zaorze cz. dok. , zaoruje pr. conlin. , Zaorywać
czejtl. \ Boh. zaworati , zaworawati ; Sorab. i. faworacź,
zaworuyu; Yiiid. saorali; Ross 3anaxaTi>, (ob. 'Pachaćj ,
zaorać, zacząć orać ; kHH'fliujfii , loiadim , ju pPuflCn M-
faiioetl. Zaorać rolą , el zaorać ubsolule , finire nratiouem.
Cn.Th 1581. zorać, fcrtiij arfctti, bcacfcni , brppijcii. Ce-
sarz Chiński, po uczynionej olierze , zaorywa kilka za-
gonów. N. Pam 18, 309. Co Kuryusz i Kamil przedlym
zaorali , Mału teraz , przyczyniać placów trzeba dalej.

Bardi. Trag. 5. (uprawiali). Zaoranie Ross. sananiKa. —
Zaorać drogę « oraniem zagubić. t.'ii. Th. 1581. rcracfcrii,
BCrpflugcn, ivejja(fcrn. — Zaorać nasienie, nawóz, gnój,
poorać, podorać; luiteracfcrit, cinacfcrn, ocraifern. Gdzie ma
być len rozsiewan, pierwej nasieją bobu, potyin go za-
orują, choć będzie podrosły, choć by też dopiera 'wzszedł,
a tym bardzo gnoją ziemie. Cresc. 85. Nawozy przy dru-
giem oraniu zaorują się w ziemię. Kluk. Rośl. 5, 139.

ZAOSTRZYĆ cz. dok.. Zaostrzać uiedok.; Sorab. i. zayero-
(eżam ; Yind. gorsoistriti : Bay. zaosctrili ; Croat. zao-
strujem ; Boss. aauocTpHTb , saBacrpuuaib , saocrpiieaio ,
sałiacrpiiBaK) ; zaostrzać, ostro zakończać, oitrokończa-
tym czynić; fc^arf iufpiccn , fi^arf fpigcn. Zaostrzać, ostrzyć,
wecowae, śhfować ostro, odtoczyć; 01if|'(('ńrfcn , fc^órfctl ,
fc^atf lliiid)Cil. Zaostrzyć nóz , brzytwę, koniec u szpady.
Tr. — Fig. tr. Zaostrzyć apetyt, zaostrzyć zęby na co;
ben 91ppctit fd)arfcii , rciccii. Zaostrzali sobie serem gardło
do picia. Tr. Zaostrzać czi^m apetyt, ib. — Fig. Zaostrzyli
zęby na mój majątek. Teat. 49, ć>9. Bogusi Ach nie-
cnoto, na cudzą pszenicę żebyś zaostrzył, ib. 27, 111.
— Aliter : Żeby cały Paryż na mnie swe zęby zaostrzył,
to się ^0 nie zlęknę. Boh. Kom. 4, 81. ieby mnie wziął
na zęby, na języki , na przetaki, żeby mię miał nicować,
cincn blivd)bcd)Clii. Tak na to zaostrzyli języki swe, aby
ludzi serca niewinnego zwiedli od pana swego. Bej. Post.
A'x5. (usadzili się mową}. Niech się wstecz obrócą ci,
którzy szukają duszy mojej , i zaostrzają na mnie swe
języki. Smotr. Lam. 20. bezczelnie mnie spotwarzają,
unycr|d;dmt ycrlciiiiibcn , mit fpipigcr 3""^^ turi)\)(d)eln. —
§. Zaostrzyć karę, prawo « ostrzej karać, ostrzej naka-
zać : bic ©tmfc , ^cii ®cffC fiarfcn. Tr. — Zaostrzyć kogo
na kogo , n. p. Zaostrzył pospólstwo na niego Tr. za-
jąlrzyć , poduszczyć ; crbiticni , fluiT>riiiflcii , fpaiincn. — §.
Zaostrzyć ciekawość, wzbudzić, bic 9iciiijicrbc rcipcn. W pi-
smach zaostrzyć ciekawość czytelnika. A]ori. 72 , 34. —
Zaostrzyć, zachęcić, zagrzewać ; OlircifCII, arifciicrtl, ilwfrCflCII,
niifmiilltcril. Synów do dzieł rycerskich , do cnot wielkich
zaostrzał. Birk. Chodk. 59. Na obronę ich kościoła i pa-
pieża bardzo zaostrzył. Sk. Dz. i 102 Aby się zaostrzały
serca a myśli nasze w tej stateczności naszej. Rej. Post.
jy 1. by się zahartowały. Z.^OSTRZE, a. u., koniec
zaostrzony; Ross saocrpoKi, bai Jiiflcfdłńrftc Ciibf. Jak ba-
teryą przeciw zaosirzu baszty sporządzić. .Archet. 2, 76.

ZAPACH , u , m , wonią czego czuć się dająca , bcr ®f<
md) ciner SnĄc; Boh. wune ; Cum. disharije , (cf. dy-
szeć); Vind. duli Ccf. duch, dech, tchnaćj, dilliik, di-
fłianje ; Croal. ilulia , dehnenye -. Stav duh ; Ro$s 3a-
na.\x, (cf. iia.\jyiii>, Kajii.ib kadzidło); Eccl. KO»n. BOUb.
Zapach puchudzi z cząstek, które się ustawicznie odry-
wają od ciała wonnego. Bog. Dos. 1, 112. Zapach ro-
ślin tężej słyszeć się daje czasu chłodno wilgotnego,,
jako po rosie w wieczór albo rano. Kluk. Rośl. 1, 201.
Kapłani zapalili kadzidło, zioła pachniące na wonny bogu
zap.ich. Op. Jer. 41. Spl)l(jcrlld>. Pełen zapachu • zapa-
szny, zapaszysty. Nie dobry zapach, ob. Fetor, odór,
smród. — *g. Zapach, powonianie , zmysł woniania ; bet
@cril(l|drinn , ber @eru4 . baj KtcdfCii. Nasienie to t oliwą

ZAPACHJ^Ć -ZAPADLINA.

ZAPADNI - Z A P A ł. A.

839

zaczynić wodnisto , i co 'narzedziej na iitraconio zapachu
puszczać w nos. Syr. 460. — ("ZAPACHAG , zaorać, ob.
'Paohać). — ZAPACHNĄĆ mcd. jcdiitl. , zapacli z siebie
wydać, zapachem zalecić; cincii @cni(^ son fi(^ gckn,
ric^eiib amiiclicii, (?cni(^ iicrbrcitcn ; (Uoh. zapachati foeie-
re) ; Bosn. zapalinuti, zapahivati; Rag. zapahivali, p5-
hati ; liosi. 3a;iaxHyTb. Nazajutrz miłe s/ońce budziło
świat wcześniej . zewsząd zapachfa świeżość. Przyb. Ah.
99. (czuć się daJa). Jai<o cynamon wydałam wonność,
a zapachnęłam wdzięcznie jako mira. Budn. Sap. 24, 16.
ZAPACHOWY, a, o, od zapachu, @crn(i)>3 > . Zapacho-
wym go wieniem inajeran tam owiewa. A. Kchaii. 20.

•ZAPACŻiNY, ob. Zaopaczny.

ZAPAD, u, m. , zapadanie, zapadanie się, zapadnięcie, i
miejsce gdzie co zapada, gdzie się zapada ; (]ani. sapad;
Vind. sapad, nasaipad, sadpaiienje, tai S:>n^<iUm , i)in>
untcrfatlen , ^inuntcrftursen, Giiiftiirjcit, ber gtnfturj, cin ciiije^
Piirjtcś iod). By/o tam pogorzehsi^o od Tatarów spalone ,
tam nasi wysiadali , ale iz o 'dolech i z'apadach nie wie-
dzieli , jęli do piwnic wpadać. Gwagn. 283, ob. Zapadlina,
zapadlisko. — *§. Zapad słońca , zachód słońca , zacho-
dzenie lub zajście słońca , i miejsce gdzie słońce zacho-
dzi czyh 'napada ; biK^ Untcn^cbcn pt»cr ber lliitcrpiig ber
©Pitne, ber Sonnenuntcramiij , ber Untenjang, ber 2je)t, ber
9lbenb am .pimmci ; Boh. et Slov. zApad ; \"uid. fonzhni
sahod , salon ( cf. "zatonąć), sapad; Croat. zdpad szun-
cheni; /?a^. zapad ; 5os«. zapad , sunejanni zśhod , strana,
na koju sunce zahodi ; Ross. 3ana4'B. Słońce w morze
swój zapad kieruje. Bardz. Boet. 5, (cf. zaniknąć). Nie
schybi słońce nigdy swym zapadem, Xięzyc niezmien-
nie świeci licom bladem. A'a«c. Gd. 539 Miejsce szcze-
pienia aby było ku wschodowi słońca; lepiej to, niż ku
'zapadu albo ku północy. Cresc. 157. — ("ZAPAD, ob.
Zapędj. — ZAPADAĆ, 'o6. Zapaść. — (ZAPADANIN . a,
m. , mieszkaniec tamtej strony Padu , t. j. rzeki Po , cin
Sranśpabaner , f. ZAPADANKa', i; — adj. ZAPADAiŃSKI,
a, ie). — ZAPADKA, i , ś. , rzecz za co zapadająca,
drewienko w łapaczce , klamka u drzwi ; cine Sac^e bie
^inter etron^ binfdllt, alifdmappt ; (Sorub. i. zapadka > za-
suwka; Croat. zapadayicza obe.t; Ross. sanajna łapa-
czka). Zapadka jest kołek deszczułke w łapce wspierający.
Tr. (in śiclltiijl5(|cn , gtcllp^óctdien iu einer gnile. Kazał
łaźnie zbu<lovvać z zapadkami, aby ludzie niespodzianie
zapadali. Tr. J-aUtlniren. Zapadki żelazne do drzwi przy-
bite. Tr. gallflinijen an ber JŁiire. Zaporki , zasuwki, za-
padki żelazne, do drzwi przybite. C/ł.T"/). 1586. — Ana-
tom. Kiszka czcza po śmierci próżniejsza 'bywa , niżeli
insze cienkie kiszki ; na końcu jej w mniejszej liczbie
znajdują sie zatyczki lub zapadki. Krup. 2 , 59. valvulae,
zatkanki, zasuwki. Slappen. ZAPADŁOŚĆ, ści, i., przy-
miot tego co jest zapadłym, bie (Fiiuicfaflen^cit , n. p. Za-
padłość oczu Ross. Bna.iocTL. ZAPADLINA , y, ź. , ZA-
PADLISKO, a, n. , miejsce zapadłe, rzecz zapadła, za-
padnienie , rysa, szczelina; cin eingefunfcner, cingcfallener
Ort, ctroaś Cingcfiillcncś, Cingeftiirjte^ , gingcfnnfcneś , cin
5RiC, etnc Sfnlte iTin ginf.nfen, gintnllcn. Tysiączne po-
rozrywane wzbrzeża dowodzą, jak wielkie tu działy się

ziemi zapadliny. Staś. Biiff. d 00. Zapadlina wzdłużna
górna i dolna. Perz. Cyr. 39. 'ZAPADNI, ia, ie , ZAPA-
DOWY, a, e, od zapadu, zachodu = zachodni , zacho-
-dowy; ©oniiennnteriiang^ ' , 3Bcft = , Jldenb^; Bok. et Slov.
zapadnj, zapadni; Croat. zap;idni ; Z/os/j. zapadgni ; Ross.
3aiia4HbiH, (2. zasadzkowy). Zapadnia strona nieba. Smotr.
Lam. 48. Zapadni wiatr, Croat. zapadni veter, zapa-
dnyak ; /fufl. zapadnik , zapadgnak; Bos«. zapadgnak , bet
2Befłtmiib, Jldenbipiiib. ZAPADZISTY, a, e — oa'dv.; Carn.
sapaiiliy; Vind. sapadliu , nasaipadliu recidipus; zapada-
jący się, grożący zapadnienicm; cinfallfcar , Ctnftiirjtłar, ben
(Siiiftnrs broljenb. Zapadzistych i płaskich sklepień slrzedz
sie ma architekt. Chmiel.' i , 250. Subst. ZAPADZI-
StOŚG , ści , 2. , bie etnftftrjliarfeit.

ZAPAKOWAĆ cz. dok., Zapakowywać e.zestl. . zapakowuje
pr. contlii., pakując mieścić, założyć rzeczami, włożyć
z innemi rzeczami; tiincin pn(fcn , cinpacten, serpacfen. Dzieł
Krasickiego nie kazałem zapakować w "sepet , chcąc je
zawsze mieć przed oczyma. Xiądz.l. — De personis : Za-
pakowano nas jednego prawie na drugim na dnie okrętu.
Zab. 3, 183. zatłoczono, natłoczono, wtłoczono. — Pig.
tr. Wpakować do więzienia, wrzucić, wsadzić do wię-
zienia ; in'3 ©efangnip u. f. ul einpttcfen, cinfe|en, ^inei«
filjinct^cn, luerfen, einftecfen. Mego pana zaraz po wyjeź-
dzie do kozy zapakowano; teraz na mnie 'sekwens. Teat.
22, 15 L Dłużnika nie będącego w stanie wexlu opłacić,
do prochowni zapakować można. ib. 7. e , 20. Wkrótce
się też pozbędę tego "obiesia , przyrzeczone mi już, mię-
dzy cztery mury go zapakować. Teat. 55. c, 12. Ledwo
nie osznlał, mafi brako\v;iło , żebv go do czubków za-
pakować, ib. 25. c, 50. Jeżeli -nie pójdziesz za niego,
na wieki cię do klasztoru zapakuję, ib. 25. c, 15. (za-
mknę cię, wtrącę) Jeśli żonę bez sądu gdzie zapakuję,
ma krewnych, upomną się o to. ib. 15, 55.

ZAPAKTOWAĆ CS dok., Zapaktowywać częstl. , zaaredo-
wać , zadzierżawić ; Germ. SJcrpacfttcn.

ZAPAŁ, u, m. , zapalanie, zapalenie, i to czym co za-
palają; Ross. na.icjifB , sana-ienie, nojKapt, (cf pożar);
baś JlnjiinPcn , 6nr.iinbcn , Slnftecfcn , bie tfcitcrinatcrte, moiHit
nian anftctft, anjiinbet, in Sranb fterft. Zagorzenie się do-
mu, miasta , zapał, zapalenie ; sed loco kiijus vocis ogień
fere usurpatur. Cn. Th. 1566, (ob. Zapalić). Cały dom
gorzał , jego tylko komórka od zapału i od woni dymo-
wej była vvolna. Birk. Dom. 104. (od zajęcia się ogniem,
od ognia, od pożaru). Zapał, materya do zapalenia. Cn.
Th. 1381. Siarczyste zapały. Tr. 6d)n'CfeUn-ńnber ; Ross.
cnimu ctpHbia Am, sałKiirania CDtyH. Zapał wojenny,
strzała ognista, podpał wojenny. Cr. Th. 1581. kula
ognista, 33ronbpfeile , Srnnbfngeln. — Fig. tr. Zapał, za-
palona namiętność, żarliwość, zapalona miłość; geucr,
Cifee, (fnftiinbnmj , entflainmter (Sifer, gcifrtifer , cntflommtc,
entbrnnntc Sicbc, 3iil'n"'[ł; Vi!id. ferzoyrezhnost; Ross. >Kap'b,
sapu, sajopi. Odkryłem przed nią twe zapały życzliwe..
Past. Fid. 65. twe ognie miłosne , Sicbe^feuer. — Zapał
'ZAPAŁA, y , 2. , podnieta, żagiew'; Ross. noArntra,
3iinber, 3lnrcgung, 3lnflammnng. Te powieści, zawiści i
nienawiści zakał i zapałę dodawały. 1 Leop. Genes. 57,

840

ZAPALAĆ - ZAPALCZYSTY.

ZAPALCZYWOŚC - ZAPALIĆ.

8. (ztail go mieli w większo] jeszcze nienawiści. Bil>l.
Gd.). Fryilerjk cesarz powód i zapała wszystkiego ko-
ścielnego rozerwania , mocny, chytry i liarily. Sk. Dz.
1159. — §. Zapał ranny, zaognienie, zapalenie, inlla-
macya , bie CnCiiiibuiig cincr Łiiinbc. — 'g Zajia^ oliara
zapału, ofiara zapalona, cało|iaienie , 'zarzyzna , 'żertwa,
tai Srailborfcr ; Boh. zapal. Lml zapały czyni na górach
wysokich. 1 Leoji. 4 Heg. 1'2, ."»• (ofiarował i kadził na
wyżynach. Bibl. lid). Postawił ołt^irz złoty, i palił na
nim zapał ziół wonnych. \ Leop. Exod. 40. Anioł sie
ukazał w kościele Zacharyaszowi , gdy ofiarę zapału we-
dle urzędu kapłańskiego swego ofiarował. Bmi. Post.
01. Kałszvwv kapłan porwawszy kadzidlnik , chciał Logu
zapał ofiarować. W. Post. W. 3,-208. Tryuinlalnicy
Rzymscy w Kapotohum wjeżdżali, gdzie hogom dawali
dzięki, gdzie zapał hojny ku ofierze sprawny działali.
Chodk. Kost. 62. (cf hekatombe). — §. Zapał, folga
pod kamień drogi [)rzeźroczysty. Cn. Tu. 178. bic (jolic
liiitcr ciiicm Cbclftciiie. — §. Zapał broni , strzelby , ar-
maty czyli działa, bas SliilMPt^N (Buk. weypal panewka,
djrka u panwieky, wypalnj; Slav. saija ; Hoss. saTpaea,
sarpanKa , aana.n komora u armaty). Dziurka na zadzie
armaty, zowie się zapał. Arciiel. 5, 59. Zajiał, maleńka
otwartość, przechoilząca do komory nabojowej, którędy
podaje się ogień nabojowi. Jnk. .Ąrt. 3 , 525. Zapał jest
wydrożenie w spiżu , zrobione blizko dna, którym zapala
się proch w kanale Łejk. 2, 240. ZAPALAĆ, oh. Zapalić.
ZA PALACZ, a , /n., zakładacz ognia. Ihi.TIt. l')8L co ogień
złośliwie podkłada. Włod. podpalacz, bcr Sraiiblcjcr , ber
Srrtiibftiftor , Seiicranlcgcr, Winplircmicr ; .So/yiŁ. 1. zapalnik ;
Ecil. 3aiui.ntTe.ii>, Bosria.iiiTiMb, onieaanajiiTC.ib, BżKnraTejb,
Zapalacze domów, gumien, miast, zgoła wszelkich zabu-
dowań, mają być spaleni. Czark. Pr. 2, 126. Nero był
Rzymu zap;ilaczem. iik. Dz. 48. — Transl. On to był
lej wojny domowej z.ipalaczcin Tr. podżegaczem , 31nfa=
d)cr, 9liijVmrcr, Jliijlammcr , Jliibcficr. - (ZAPAŁASZOWAC
ob. Pałaszować). — •ZA(>AIXZYSTY, ZAPALCZYWY,
•ZAPALCZAWY, 'ZAPALICZLIWY, ZAPALISTY, a, e —
ie adv. , łatwy do zapalenia, prędko się zapalający, za-
palny; Icic^t anjunbbnr, Jeiier faniicub ; Boh. paliwy, pal-
eiwy : Silov. skoro oheu lapii ; Hnss. 3ana.Ib<lIIBUM ; Ecvl.
ona.lMlIBt. Zapalisly, inltammuble. Stus. BujJ. Wyszedłszy
ogień od pana, spalił na ołlaizu ofiary z.ipalisle i iłu-
stości. liddz. f.erit 9, 24. (ofiarę całopalenia. Bibl. Cd.);
ob. Zapał, SraiiPupfer. — Atl. Zapalisly. i l. d., zapa-
lający, n. p. Zasadził tam kusze, strzelba jaką i zapal-
czysle strzały. \ Leop. i Much. 6, 51. (strzelbę ku
strzelaniu ogniem. liibl. Gd.); ogień wzniecające, zapa-
lające, zapalnicze . zapały, gciicrpfcik' , Siiliibrfcilc. Chci-
wo.-ć panowania, Cezara i Pompejusza zapalistemi na
zgubę oji'zyzny podnietami uzbroiła, halht. FI. 155. za-
pał , pożogę Mzniecająccmi, broilbftiftCIlb. — § Fiy. Ir.
Zapalony, pełen zapału, ognia • ognisty, żarliwy; oilt'
jlainmt , erbięt, cifrig ; {Vinil. ferzovrezheni Święci ludzie
z chuci (inej zapahstej ku panu bogu , pogardzali świa-
tem Biut. l'ost. 10. Módl się, póki ducha zapalczywego
w sobie i serce gorejące czujesz. Żarn. Poit. 65 b. Sza-

lone chcenie , żądze zapalczywe. Past. Fid. 500. Zapal-
czywy na zaloty. Dwór. C 2. Poczęła go jeszcze zajia-
liczliwiej miłować. Papr. Koi. 9 z tym większym ogniem,
zap.iłem; um fo fciiriijcr, inhimftitjfr , IticiGcr — Osobli-
wi(! co do gniewu, zapalczywy . fiopędiiwy ; Pag. sa-
pelajozlien , pohuishliu , pcdiuisboun ; Eccl. ona.itHBt,
jipocTHBi, nitB.iHBi , «(>i (jary); Ijipifl, aufbraiifeiib , ja(»,
jdbjOniil!. Zapaliczliwy lew. Papr. Gn. 1095. Zapalczywy
jestem, zapalam się wnet, roipalam się, gniewam się.
Cn. Th. 1582 W młodości był gorący i zapalczywy,
i poczynał wiele , na co się mu potym patrzeć nie chcia-
ło Pilcli Sen. {(isk. 59. Koloman był okrutny a zapal-
czysty. Biel. Sw. 128 b. Pochlebnicy pana ku pysze
przywodzą , i jako wiatr rozdyma i pobudza ogień , 'za-
palczawym czynią Kosz. Lor. 45 6. Miał Witołd starą
waśń i zapalisty gniew na Włodzimierza i Korybuta , ii
przeszkadzali mu do W. Xicstwa Litewskiego. Siryjk.
407. — 'ji. Pszenica, gdy jest farby zapahstej, tedy już
doźrzeje. Haur, Sk. 14. ognistej, ogniowej, płowej,
geiicriiirbe , ob. zapala się zboże. ZAPAI-CZYWOŚC , ści,
i., prędkość do zapalenia sie, popedhwość , porywczość
gniew liwa; Boh. paliwost, paleiwosl; Yind rerzovrczhnost ;
Ross. 3ana,ib"iiii!oeTb ; Fcrl. oii.i.tkCTKO , apocTL oti rutsa
npoiicxo,iflmafi, Bciiuj>iiiBocTb, GnCiinbbarfcil, (fiujliinimbarfeit,
3ćil)j0rniflfcit. Rozgniewała się przeciwko mnie zapajczywość
jego. 1 Leop. Job. 19, 11. (pierzchliwość jego. 1 Leop.; za-
palił się na mnie gniew jego. Bibl. Gd.). Teodozyus, gdy się
gniewać począł, cztery i dwadzieścia Greckich liter porządnie
mówił, aby ona zapalczywość za małym pomknicniem
czasu, była o[iłonęła a osłabiała. Kosz. Lor. 140 b. Gdy
zapalczywości 'zbość rozumem nie może , tak z sobą ro-
kuje darmosilna Medea. Zebr. Ow. 160. Zapalczywość
wszelka nierozsądna jest; gdy się bowiem zagania za
nieprzyjacielem , własnych częstokroć odbiega pożytków.
Pilch. Sen. gn. 158. Zapalczywość , kiedy się roznieci,
Na wszystkie względy i ślepa j głucha, Zkąd ma uni-
kać, tam na zgubę leci. Ze boga nawet samego nie
słucha. Karp. 4, 44. ZAPALENIEC, ńca , m. , człowiek
zapalony, zagorzały, zagorzalec; citt i^tCfopf, Srailfcfppf.
Z.\PALIC i:z. dok , Za(>alać niedok. ; Boh. zapalili , lapa-
lowati ; Slov zapaługi ; Sorab.i. zapalim , zapalam; Sa-
rah. 2. fapalisch ; \'iHd. ogneniti (o'<. Zaognić) , na'i-
gnjati , Yshgali , Yushgali. (ob. Zażegaćj ; Cruat. zapalyu-
jem ; Uosn, zapalili, upalili (ob. Upalić, wpalić), usge-
cchi, plannuli, priplannii, (ob. Płonąć, zapłonąć, cf pło-
mień); /iag puili , upirili , (ob. Perzyna y; Ho>t aana-
jHTb , aanajHBarb , snsna.iiiTb, Bo:ina.iiiBurb , aa^eib , aa-
wiiraTb, B03a«eqb , BOS/Kiiraib : Fi-d. saimjflio, bouihhk),
B».'iiraTb , iia^żKCMb , iiajoJKry, HayłJKiiraTb ; zapalu', zażedz,
dać ogniowi zachwycić co, czyli ogniem zachwycić; (in»
jimbcn , aiibrfiiiifn , nnftPtfcti. Z jednej świeczki sto lysięcy
ich zapalić możesz , a pierwszej nic nie ubędzie. Sk. Kai.
522. Stróż nocny na wszystkich krzyczy : osiruinie
z ogniem . a sam w gebie z zapaloną lulka po miejcie
chodzi. lHon. 68 , 208. mit ber iTciiiintbcii labafpffiff.
Rieżv jak gdyby pod nim kto za[ij|ił prochy. Pul. Zar.
74, Hoss. saTpaoiiTb. Gumno zapalił piorun. Hon 65,

ZAPALIĆ.

[Z A P A LI C Z K A - Z A P A L N ( C Z Y.

841

ł25. Niech mię piorun jasny zapali, jeżeli.... Teat. 16.
b, IG (niecił mię zatrzaśnic, z.iliijo.)^ Zapalić sie, za-
imk., zachwycić ognia, zaciiwyconym Liyć od ogniu, za-
jąć ."ię , zagorzre ; iinbreiiiieii , in Sranb gcratlicn, 8e«r
fangcn, fi(^ en|mit>cu , cntflammcu ; floA. zanjti se, zanal se,
zagmu se; Slov. zapalugi se : Carn. uncli se , Ynamem ;
Vind. ynelife, vnemom , yncmatile, pervnelife ; SorabA.
zapalani szo, zahoram szo , zsyiczuyu szo ; Hoss. aanu-
jaib . BsnujaTb, BOsnuiaTb : ErcI. BOsropiTHca , saro-
ptibca , Bcnu.KHyib Gdy się juz siać godzi , nie odry-
wać się od siewu , chyba zcby się zapaliło , w ten
czas biozpć gasić. Huur Ek. 66. zęby się ogień gdzie
zajnf , w\liuclinąj, gdyby się gdzie zagorzało, lueiin n)0
Sciiei' niliifommeit fclltc. Komin się zapalił, Ross. BhlKllHy.lO
H3-b Tpyóhi . roBopiiTbCfl , Korja saKonnemaaca casca b-b
Tpyót saropnBuiiicb EUćpacŁiBaerca c^b n-iaMeueMi n
ncKpaiin na B03,iyxi. Zagorzenie się doiiui . miasta , z'-
pał , zapalenie; scd loco hujus vocis ogień (sre usurpa-
iur. Cii. Th. 1366. auźflCfommcilcS gcuet, zapalenie alitid
est. Cn. Tli. 1360. cl 1382. podpalenie , Sranbftiftmtfl.
— W piecu zapalić. Teat. 22. b, 4. napalić, podpalić,
cinbeiCtn;! Boh. topiti , pritopiti . prilopowali , (cf. topić);
Wnd. notersnieteti , resnietiii , saniethit (rf. niecić , za-
niecić , wzniecić, rozniecić), sakurili , vkurili , (cf. ku-
rzyć, zakurzyć); Cruat. prilaplyam : fioss. TOnilTb , 3310-
naiL. — Ctilmar. Zapalić inaką jarzyny lub sos , t. j,
sz^czubek mąki z masłem źrumienieć , i la zapalić czyli
zaprawić. Wiel. Ench. 434. mit SOłcbl eiiiheimcn , mit ge-
liranntcn iTIcf;! aiiriditen ; Boh. zaprażili, (cf. zapraźyć). Od
zapalonej z mafmazyą, niech płacą p<iboni złoty jeden.
Lek. C 2 b. Zapalona polewka, eingchniiiite ©uppc ; Boh.
zaprażka. — iledic. Zapalić ranę, i t. d. , zaognić; tn=
flammiren , cnliinbcii, cr^i|cii. Gorączki zapalające, kióre
z większą gorącością , z zamulenia naczyń pochodząca ,
złączone są. Krup. 5, 215. Zapalenie , zaognienie, in-
flammalio. Per:,. Cyr. 156, Bnh zapalenina •. Slov. za-
palenj, obeń : Croal. nasganye ; Ross. Bosna-ienie , bie
Gii|iuiibunfl. Zapala się wrzód. Cn. Th. 1582. Zapalenie
ciała z wrzodem abo z puchbną. ih. Zapalenie nerek,
ncjthrHis. Knip. 3, 526. Zapalenie wątroby, kejialitis. ib.
5 , 525. Zapalenie śledziony, lienilis. ib. Zapalenie płuc.
ih 521. Zapalenie serca, rarditis. ib. 322 Zapalenie
żołądka , gastrilis. ib. — §. Zboie się zapala , slaje sie
farby zapalislcj , płowieje; iai ©ctrcibc IDJrb feitcrfaibig,
l)leic()geID Czas żęcia pszenicy po tym poznać , gdy się
już pospolicie zboże zapala i bieleje. Cresc. 155. —
jj Fig. tr. varie: Z.ipala się zorza, obłok, rubescil. Cn.
Th. 1.182. czerwienieje, zarumienia się; bie 9}?orgcnri)t{(C.
bie 3BoIfe rót^et f\d). — Similil. Zapalić wstydem , zaru-
mienić, zaczerwienić, mit Sdjaoinrótbe bcbctfen. Ilekroć
rumiany wstyd ci twarz zapali. Gdy kto śliczny zbiór
włosów z przytomnych por-hw^li . . . . Hul Ow 90. Za-
palona wstydom lsvarz swą zasłoniła Wef. lUarm. i. 42.
Wpół *god wina im me dostało, za cn się pewnie za-
palać i wstydzić nie pomału musieli. Żarn Post. 57 6,
(cf. zaperzyć się) Lepiej przez mały czas przed jednym
człowiekiem zapalać sie, niż się potym wstydać na wieki.

5i»uinik Liniitgo wyd. i. Tom TI.

W. Post. W. 177, ( cf zalać się wstydem, raki piec).
Zapalani się , vehemeiiter erubesco , inftammor cum ruho-
r,-. Cn. Th. 1582. (not ScŁaom glii^eil, zapłonąć sie). —
Zapalić głowę , zbytnie za^rrzać aż do uniesienia ;" im
Sopf er^iijcii, cntfinmmcu. Tym sobie Osman tak zapala
głowę, I lak szalenie myśl swoje natęża. Ze więcej nie
spał przez całą noc owe. Zab. 14 , 252. Szym. Zapa-
lona głowo , pójdź do siu katów , z swojem warvatem
Seneką. Teat. 25. c, 54, (uh. Zapaleniec, zagorzalec,
cf paliwoda, świszczypała, szumiłeb , szalona pałka)
Łeb mu się zapala, Nie trzeba go w złość wprawiać,
zacznijmy rzecz zdała. Zahi. Zub. 98. — Zapalam się,
rozpalam się, gniewam się, gorę; Vind. srrezhilife,
resvrezhilil'o , \Tezhoshclit; , ftd) creifcm , crŁifcn, cntflam^
men. Gdy kto zapaliwszy §ię z prędka tak bardzo, iż sie

zapomni, zabije kogo Zygr. Pap. 128. (z.ijątrzywszy

się, uniósłszy fuiyą , pasya, namiętnością). Zapalić gnie-
wen] , Hoas. pa34paH(HTb , Bbin.iaMe.RnTb rn-feB-B. Skoro mu
tylko zaczną o lym mówić, zapala się gniewem : noss. .muih
CiaHJTl CMy o CCML rOBOpUTb , TO OHi rnliBOM-B pacTjt-

BaeTCH. Z onej pogodnej twarzy wnet stanie się sprośna,
sroga, zsdęta, zabladla . że straszno na nią patrzeć; a
'zaż się one zapalone oczy we łbie wiercieć nie beda
jako u szalonego? Wcresz. Beg. 126. Zapalenie oczu,
pałanie; ardor oculorum, flrgrajititi oculcrum. Cn. Th.
1382. — g. Zapalić cieleśnie, zajurzyć; (jur ©cil^cit)
entflanimcn , cr^igcii. Zapala często czart ciała nasze, nieci
w nas ogień pożądliwości. Dambr. i 52. Gdy ujźrzała
męże wymalowane na ścienie , twarze Chaldejskie wy-
konterfetowane farbami, zapalała się na nie chciwością,
oczu swoich.' 1 J^ebp Ezech. 23, 14. (pałała miłością ku
nim. Bibl. Gd). - g. Zapalić do czego, zagrzać, gorą-
co zachęcić, pobudzić, zaniecić , zaochocić; ntlfeiicnt ,
anflammen. Kogo chwała i blizkie niebezpieczeństwo nie
zapalają, próżno tego słowy zagrzewać Pilch. Sali. Iłl.
Widok oręża zapala odwagę rycerza walecznego. Teat.
II. 6, 17. Duchem ś. będzie zapalone to nędzne ser-
ce twoje. .Rej. Post. B b h \. zagrzane, ogrzane, oży-
« ione. ZAPALICZKA , czki , z., feruła , roślina Perska,
sok z korzenia ususzony przedają pod imieniem czarto-
wskiego łajna. Kluk. Dijkc. 2,4; sasapenski kopr. Cn.
Th. 1582, Crost. firgla, 3?utl,'eiifraiit ,'@nrtcnfrmit, Scrg-
rcitrj ; zapaliczką dlatego nasi nazwali , że ma kłącze ja-
ko drzewo twarde , a do zapalenia bardzo pochopne ,
którego w niektórych stronach , dla skąpości drew do
palenia używają. Syr. 182; w chlebie go upiec, do
Wenusa pobudzi oboją płeć. ib. 180; ejits usus erat
oiim in scholin feriendis manibus discipulorum. Cn. Th.
1382 ZAPALICZKOWY, a , e . od zapaliczki , 5futbcti.
frant.. Cn. Th. 1582. — (ZAPALISADOWAC ez. dok,
palisadami zagrodzić ; Yind. sapalifalirali , sakolifhati , sa-
hlodjaii, oerpiilifabiren ). — ZAPALNICZEK, czka, ;«.,
przepalniczek , brantka , rurk.i blaszana albo trzci-
nowa. Jak. .Art. 5,311. et 323. ba^ i$iJnDri)^r(^fn , 53ranb'
ro^róeil. ZAPALNICZY, a, e, od zapalenia, do zapa-
lenia służący; 3""'''' Sranb ' . Knotki zapalnicze ze
lnu, konopi, a najlepiej z bawełny skręcone, kładą się

106

842

ZAPALNIK - ZAPAMIĘTAĆ.

Z A P A -M 1 Ij T AŁ O ś Ć - Z A P AM 1 Ę TA ŁV.

w salelrzaną wodę, przymieszDwszy do niej maczki pro-
chowej Jak. Ari. 1, 429, Hoss. najiiTCibiian cetia ,
Sranblic^ter , 23raiiWnd)tf ; s/uża do podaniu prędkiego
ognia malerjom zapalnym. Juk. Art. 3, 296. Jeden t;a-
tur.ek zapalniczych knotków, nazywa się zapalniczc przę-
dziwo, tb. I, 456. Kiszka zapalnicza , woreczek dłuici ,
wazki, napełniony strzeleckim prochem, prowadzi sję
w rynience smolą wylanej od komory zasadzonej w pod-
kopach, az na to miejsce, gdzie ją podkopnik bezpie-
cznie zapahć może. Jak. Arl. 5, 233. ZAPALNIK, a, m..
brant , rurka drewniana, a czasem papierowa, nabiła
zaprawą prochową , zakilowana w bombie , przy po?iiocy
którego zapala się proch zawarły w wnelrznyin wydrą-
żeniu bomby. Jak. Arl. 3, 323. "He Sraiibrii^rf, bft Smu-
^er. ZAPALNOŚĆ , śc\ , £ , żagwi.stość , przymiot rzeczy
palącej się; Ross. ropiciecTb , Sromibarfcit. ZAPALNY,
a_ e, — ie adu. ; Boh. zApalny ; Cum. unamliv ; Hoss.
aanajŁHuii , B03na,iiiTe.iLiiuri , 3a>hnraTe.ibiiuH : od zapa-
lenia , do za[)alenia służący, I;itwy do zapalenia , zspa-
hsty; Sranb>, 6i-cmibiU, Icii^t mijujiinbcii. Niektóre ciaJa,
jako to drwa , łój , siarka . od wielkiego gorąca zapala-
ją się ; nazywają je tedy zapalnemi. Hub. Wst. 370.
Skalisty szmelc, zaprawa złożona z pewnych maleryj za-
palnych. yaA. /Ir^ 3,319. Pycha wszelkiego złego matką,
zląd łuk, ztąd muszkiet, ztąd działo zapalne. Pot. Syl- 29.
— 0(i;ira zapalna. 1 Le':p. Niim. 6, dl, ob. zapalisla <
zapał, całopalenie, Sraiibopfrr. Król ubrał się w kapłańskie
odzienie, czynił zafialne ofiary, nie bedac xicdzem. Biel.
Hsl. 88. ZAPALONY, ob. Zapalić. — (ZAFALOWAĆ
Ci. dok., p..lmi z.igrodzió; \'ind. sskoliti , sakoijati , sa-
stebrati, iłcrpfóblcn, mit >^H'afcIcn Berma^>eii. Upusty i ogród-
ki oesto zapalowaii trzeba Tr.) — ZAPAŁOWY, a, e,
ud zapału u strzelby, u armaty, 3ui't>li'^^ = ; ^o**- sarpa-
BUhiii , aaTpaBOiiiuft. Pole zapałowe w prmacie , miej-
sce zawarte między dennenii obręczami a komorową
obrączką JA. Art. 3, 509, Ross. Kaacnima nacTb. Zif ■-
łiiwa obrączka u armaty, /' oslragale de lumiere ib. i, 158.
ZAPAMIĘTAĆ mcd. dok, "Zapamiętawać conliii., Zapamię-
tywać c:estl., wypuścić z pamięci , zapomnieć, 'ziibaczyć ;
Carn. obpamciuyam : Yind. osabiti , posabili ( ob. Zabyć ,
Zaby\vać) ; Croal. zabiti , zpozabili.sze , pozabiti , poza-
blyiijcni; Ross. sannunTOBUTb , sanaMHTUuaio , aaOfaiTb,
saOhiuaTb ; Eccl. aanauaTCTuyio , aaOuBaio . rcrjcffcti. Ta
woda możu pomódz, gdy kto zwątloną pamięć ma, iż
prędko zapamięlywa. Syxt. Szkl. 223. Zapamiętałem <
wyszło, wyleciało mi z pamięci, e memoria eicidit.
Maii. Nie zapaniięlawaj dobrodziejstw boskich. Bioi.
l'osl. 221. (bądź ich pamiętnym). Młodzi dobrodziejstw
zapamiętyw.iją. Cn. Ad 5U9. Podczaszy ów nie wspo-
mniał potyni na Józefa, ale go owszem zgoła zapamię-
tał. Rad:,.' Genet. 40, 23. (zapomniał po. Bibl. Gd.). Za-
pamiętali wziąć chleba. W. Math. 16, 5. Bibl. (id
Bó,; nic zapamięta swojej obietnicy. \ Leop. Deut. 4.31.
W. ib. (nie zapomni na przymierze. Bibl. Gd.). Jehowa
obii-cuje zapamiętać ich złości, zaczyni poznać mieli 'wy-
stępy swe. Faniot. ^ó. (puścić mimo się, darować, od-
dać niepamięci;. Zapamiętanie, zapamiętanie czego, za-

pomnienie , 'zahaczenie , niepamięć czego ; bo^ SJergffffn ,
bie SBergelfen^eit ; Ross. saóbirie ; Eccl. aaCseiiie, saiiaiia-
TOBanie. Zapamiętanie, córka niedbalstwa, o co nie dbamy,
zapamiętamy. Cu. Ad. 1500. Zap:iniięt:inie obrazy, krzywdy
■ amnestya. Ln. T!t. 1382. Zapamiętania godny, obtwnctn-
dus. Cn. Tli. 1382, Cci", liiepamietny). Zapamiętany, z.ijjo-
inniony. Wtod . /i'oiJ. aaCseiiHufi. oergcffcn. Niezapamieta-
ny, niezapomny, nie do zapamiętania, nie do zapomnienia,
zawsze w pamięci ; Hoss. He3ar.ia,tiuibiri , iieaaijajłiiii) ,
(cf. za.^'ładzićj , uiiuerflcfjli*. Niezapamięlany Zamojski.
Petr. Hor. 2, .'I 4. — j. Zapamiętać, zasiagnać pamię-
cią , mit bem ©fbńi^tniffc errci^^en , fid? crrtiiiifrn ypii altcii
3citeii Der; (Croat. zapametili, zapainelujtm ; Da!, zapain-
tivain memoria capio , recordur ; Bosu. zapameliti , zapan-
lili tenere memoria, recordari ; Ray. zapjinetovati , za-
pamtiti memoiian mnndare, etiiicere). Powiada Fubiusz ,
żo nasi ojcowie zapamiętali w nzyniie jedno pacholę
olbrzymiego wzrostu. Ossol. Sen. 75; (uiderunl). — g.
Znimk Zapamiętać się, zapomnieć się, odejść od pa-
mięci, od przytomności . .odejść od siebie; fid> '.'crfltlTeii,
bie 6ciftc«acacnitiart oerlicrcn son Sintieii fommcn , nuPer
fid; iC!)lt. O złoly jeden zapamiętałby się podobno , i
wpadłby w rozpacz, dumając na swym uinysle, cożby
to za nakład miał być, siłaćby to, długomci ja na to
robił. (jlicz. Wi/di. H i b. Z apdpk'xyi , gdy kto
z nagła zęby już zetnie, a zapamięta się, nagła śmierć
pochodzi. Spili. 195. Zapamiętającym się nad przyrodzenie,
co letargiem zowią , proch z tego ziela jest pomocnym.
Syr. 28. Zapamiętywanie się. odchodzenie od siebie. Cn.
111. 1585. Zapamiętanie się, zapomnienie, "odcście od
siebie, aclum perlectum cl perpetuum sonat. Cn. Th, 1582.
Zapamiętanie, ZAPAMIĘTAŁOŚĆ, ści , ż ; Carn. po.sabii-
vost; bie (^fiftci^nEinicfeiibcit, ańiijlidiM 3>crgcfieii, lIiilHfi'ii'
nttl^ett, SeiUlifllofiflfcit. • Gdy się kto nad miarę winem
zaleje, aż do zapamiętania. Filch. Sen. Hit. 2, 560. \>c-
mocy ostre te są : zarażenie powietrza , w piersiach wrzód,
wielka niemoc i zapamiętanie z 'upadu Upiiz. 181. Szła
radość jego aż do zapamiętania. Aiemc. Król. 2, 21.
(nie posiadał się z radości;. Głupiutka , aż du zapamię-
tania mię kocha. Teat. 17. i, 51. Co za zapainieiałość,
coraz brniesz dalej! ib. 7, 75. Jak można przycliodzić
do tej zafumięlałośui , ażeby oddawać cześć prawie bo-
ską równemu sobio stworzeniu? Mon. 74, 240. — Za-
paihiętyw.ający Się, qui faiiie n se disredil. Cn. 7A. loS5.
fid) Ici(i;t oerfleffenb. — ZAPAftllĘTAŁY, a, e, — Ie udv.,
odeszły od siebie, (IllPCf fid? , UIlbeaMlfU , bcnMlftlO* , fflld)!-
Berflef[fn , llllbcfomicn ; {Croat. zilblyiv). Zapamiętałe uzic-
ci rodziców się wstydzą. Wadzą się przyjaciele, iTacia
nienawidzą. Krns. Sal. 14. Serce moje jest zawsze czy-
ste 1 niewinne; jestem tylko zapamiętały. Tent. 59, 293,
(cf. roztargniony, rozstrojony ;. Nieśmiertelność chcąc
sobie zjednać , zapamiętałych prawie do letjo pośriod-
ków użyli. Wur./. Wat. ?>0\. szalonych, waryackich, prie-
sadnycb ; nifeiib, toD. Ziele to pomocne przeciw uką-
szeniu wężów, gailów, także zapaiiiięlalyeli bcsiyj , ja-
ko psa ," kotki. Urzfd. 19. wściekłych, toll, Il'Ulbcilb.
Bogaty len obywatel , bardzo myśliwy , lecz zapamięia/y

ZAPAMIĘTALE C - ZAPARSTEK.

heretyk. N. Pam. 16, 15. zabity, arcyheretyk , ze skórą i
kościami, skroś prze<iękJy, ciii ©rjff^cr. — Aduerh. Zapamięta-
le, aż do zapamiętania się; ])\i 511111 Ullfllllie , tiii^ }lir DJctfCKC,
rafciii). Zakocliaf sie zapamiętale w JHdnej kobiecie. Gaz.
Nar. i, 217. i\iemc. Król. 1, 194. Teat. 5. b, 26. Dzie-
ilzicem zostawi}' młodzika , nieiylko zapamiętale , ale i
szalenie zbytniegn. Warf/. Wal. 512. — Zapamiętały
ozIowicK = ZAPAMIĘTALEC, loa , m. , ciii finniofci', be-
iDii^tlofcr , unbcfoiincncr, pflit^tycrijeffeiier 2)i'ciif4. Był czas,
kiedy cie Nwlykano p;dcem , Żeś był trzpi^lem, oszu-
stem i zapamielalcem. Ztill Zal>. 10, (cf. waiyat). Sza-le-
nie w skoka>-h len zapainietalcc pośladek wypina. Zab.
15. 178. AV- ZAPAMIĘTLIWY, a, c, — ie adv., któ-
ry łatwo zapomina. Wiod. prędko zapominający, skory
(to zapamiętania czyli do zapomnienia; Uiift CCfgefcilb,
DCr^cfflic^ ; \'iiid. sabliu, nsabliu. posabliti ; Ercl. 3i)6u-
TJIIBI . SaÓBCHKO. Słuchacz zapaimętliwy słotna bożego.
liiiil:-. Jnc. i, 25. W. ib. i byś się nie stał zapamiętliwym
słucliiiczem , ale czynicielmi słowa bożego. 1 Leop. Bill.
Gd). Stary, zapamielliwy. C/i. Ad. 1100 Niewiasta na
złe pamiętna , na dobre zapamiotliwa. Cu. Ad. 695. —
'Bezmierne a zapamiętliwe karanie więcej gorszy niż po-
maga. Glkz. Wych. d 1. aż do zapamiętania się, bez
granic; unttcfuiiiicn , ijrńnjenloS., Jeśli się rodzicom jako
u swych dziatfk obyczaje wypraszczać a «yprawować
przyd.i , niechaj bacznie , z lekka , a nie okrutnie , ani
zapamietliwie to czYnia. ih. z rozwaga , rozsądnie. —
Sub^t. iZAPA.MlĘTLlWOSĆ , ści , ż. : Yiiid. sablivost. osa-
bliYost , Mc 3>crt!eflli(^fcit. ZAPA^MIĘTNE, ob. pamiętne
sędziemu ZAPAMIĘTYWAĆ, ob. Zapamiętać. '

'ZAPAH , u, m , para zkąd wychodząca, wyziew, ciii atlf>
ftcicjCiiDei" Dunfi ; {Boh. zapara słód wodą i drożdżami za-
parzony; C'(ir7i. sapar = p:n'a od potraw; Carn. siparza <
pairiość , par). Kałuże 1 błota zaparem się wzdęły. Zebr.
Ow. 14; [iieslu). Ziemię gęstą ćmą niebo ogarnęło, 1
leniwe zap.iry cliinurami ścisnęło ib. 177; ignavos ae-
stiis. i. ZAPARAC , ob. Parać, parować.

2. ZAPARAĆ, zaporze, ob. Zapróć. ZAPARCIE, ob. Zaprzeć.

ZAPARCIEC nijfili , dok., p^inieinein zjaiaać , sou fcut^tcr

SSarinc uiiiftniimcii , ciiujcftcit , aii^je^eii , iiid^t bcflcibcn , cr=
Picfen , icf. zaparteki. Roje jedne wychodzą, drugie za-
parcieją i ostaną w woszczynach. - /ł"({cł. Pas. 51.
ZAPARKANIC Co. link , parkanem zagrodzić; Yind. saplan-
ka!i. cf. żrfpłocić /;/•. ei fig. łr ; mit citicm ^Haiifciijaiinc
oericbeii , Dcrjiiiincit. Będą umieli oni bronie tobie tych
tam węzin sobie poruczunych , by też i ciiiły swemi mieli
je zaparkanic. Goni. Sen. 467. zawarować , zawrzeć,
zamknąć.

1. ZAPAROWAĆ, ZAPARAĆ, med. dok., ob Parać, paro-
wać, parą wyidiodzić, t)iŚ lUO^itl nuśfuiiftcil.

2. ZAPAROWAĆ kogo ei. dok., piirując kogo zapędzić, ob.
Wyparować.

ZAPARSKAĆ cz. dok., Zaparsknąć , Zapaisnać jediUL, par-
skaniem z.iiiłuśzyć, zaplugawić : mit Smiiicit bct 9?afe be-
ttiubcn , obcr bcfprubcin.

*ZAPARSTEK, sika, ZAPARTEK, tka, m . (cf zaparcieć; ;
jaje zaległe Dudz. 75. Cn. Th. 1583. et 229. ciii ft^oii

ZAPARSZYĆ- ZAP A-S.

843

ieMtttei, abacfforbncg eij; Sorab. i. zaportk, neznwodna
yeyo ; Croi^. sla^crtok, slcperiek ; Dał. chmuchyak ; Bag. za"
partak inuniis), po7arxak ( oium ullimo prncrealiim ) ; Boss.
1180*43 fcf nasieść), iiapocTi (cf. narośl), jKHpouua anaa,
ro.iUT3; (Boss. et EccI. j^MipThKi,. CKop-iyna amnaii
skorupa jajeczna). Jajca się też pod kokoszami nasa-
dzonemi psują, co my zaparstkami zowiemy. Cresc.58\,
fcf. zajiarzysko, zaśniadj. Zaparstki, jaja, które sie nie
wylęgły, /ji^ur. Ek. 154. Gniazdo dla kury za piecem
nie dobre, że nierówne ciepło pieca, wielu zaparslków
t. j martwych zalążków , być może przyczyna. Kluk. Zw.
2, HO. fhur. Sk. 119. Winacz się nie .godzi Kura,
która zaparlki mia.sto kurcząt rodzi. fot. Bocz. 336

ZAPARSZYĆ. ZAPARSZYWIĆ", ob. Oparszyć.

ZAPARTACZYĆ, ZAPARTOLIĆ cz. dok., partactwem po-
p.^uć , zniweczyć: »crpfll!4'Crt , 9ixinitn.

ZAPARTNICA , y, £., ziele, Lunaria minor, paronochia ,
iniesiącznik , niewiastom zbytnie upłav,v miesiaców po-
stanawia. Uried. i&O. aKoiikimit. ZAPARTY,' oA. Za-
przeć.

ZAPARZYĆ, / zaparzy cz. dok., Z.iparzać niedok. , parząc
zagrzać, Dcbriibcn , aii»bnibcit, eiiibriidcn; Boh. zapafiti ;
Garn. sapareti, sapareni ; Croal. zapariti, zaparujem eli-
ao, vas fewenle vino stu aqua imbtto ; Bosn. zapariti,
zaparriti , zgriati (;a/e/(ii'^)-(j; i?os;(. .zaparlili , sasgecci som-
biirere ; Ross. 3anapnTŁ , aanapnuaib. Zaparzam co, tii-
mio fotu ercaltfacin. Cn. Th. 1585. 311 fel!V cr^ijen. Z za-
ziębienia albo z zaparzenia gdzie w gorącu, katar po-
chodzi. Baur. Sk. \'2l. — Zaparzać członek jaki chory.
Tr -, naprzać, parzyć rękę , nogę. Cn. Tli. 671. et 468.
cin fraiifco @Iicb bćt^eil. — Zap;:rzać psom , parzę dla
psów zalać: Hi §u!ibcfiittcr eilibnificii , bie Sd)lnmpe, ba§
©efc^Iampe briilicii Na dworze wiele psów , bo dla nich
tam zaparzają. Duwr. a 1. ZAPARZYSKO , ob. Zaśniad ,
cf. zaparstek , zapartek.

1. ZAPAS, u, m, (cf. zapasem co mieć in procinelu habere,
przed sobą. na widoku, przed oczyma, pobli7,u , tu-
dzież w gębie. C?i. Th. 15.54. e< 55. ztąd : zapasem • tuż,
ija.lj ilrt^e , n. p. Ach widzę dobrze, śmierć moja jwż za
pasem. Tent. 55 d,ó\j\ opatrzone, na doredziu będące
potrzeby, bcr %oxxai\j \ Boh. forol, forola , zaloha ' I cf.
załoga j , zasoba , (cf. zasób); Curii. saklatla (ef. zakład),
salęga , (zapiU balleus , 06. Zapaska) ; \'ind saklada, sa-
loshenje, perprava (cf. przyprawa ), pernaredba, perprau-
lifhlYU , pernaredslvu , jeslvina , jedni salog , hrana ,
hranje , (cf ochronić); Croal. fontig ; Boss. sanaCŁ, sa-
naceu^B , npnnacb , (npHnacHoB 4omx, aanacHaa maga-
zyn, sanaciiiKŁ liwerantj. Zdobywszy twierdzę, znaleźli w
niej mnóstwo zapasów , Boss. iiHOMsecTBO sanaca. Za-
pasu trzeba za czasu. Dwór. G 4. Ztdór swój na pijań-
stwo obr.ica , nie czyniąc sobie z niego zapasu, ytfon. 68,
311. Chować co, 'prn 'zapas = na przyszłe opatrzenie.
— 2. ZAPAS, ZAPASY, chodzenie w zapasy; Boh. zś-
pas luclańo ■. Boss. no4BHr'B , (cf podżwijnąćj ; moco-
wanie Sie, ^biedzenie, walczenie; Singcn , Sampfeti ,
©trciteii , ber Sampf, ©łrcit pr. et fig Ir., (Vind. napafha •
napaść). Za pasy chodzę jako zapaśnik, IhiUot. Cn. Tb.

ł06*

8U

ZAPAŚĆ.

ZAPAŚĆ.

1585. ben gaufJfompf bcfltnncn, ringcn, 'zapasniczyć; Boh.
zapasyti ; Boin. borilise, rriva!!i«« , (uf- i-*»6 się); Ea-I.
CTpa4a.ibMecTByio , rpusHCiByio, it'. ipH^jna , n04Bii3aiocH,
{oh. Pasować się, mocować się, 'biedzić się, łamać się
z kim). Rzucili' bronie , w zapasy się rwali , A gdy się
ściśle za barki imsli , Cbwieją wzajem , miolają się w
stronę. Krat. Os.i. F -1 b. Jest, na co patrzyć , gdy za-
pasy chodzi Czci chciwe męstwo z gorąca miJością. /'.
Kchan. Jer. 3!). Z niewiastą po Walasku zapasy cho-
dzić. Spici. 145. fmicć sprawę ciclesnąi L'kiad o dzie-
sięciny jcsl wainą epuka w dziejach zapasów ducho-
wnych z świockienii. A'" /'um. 13, "8. (w.ilki , kłótni,
sprzeczki, sporu, zatargówj. Skończyły się te zapasy
w Paryżu pamiętną sceną w sierpniu 1792 r. ; I^udwik
XVI naprzód tron , a potvm i życie utracił. A'. Pam.
0. 262.
ZAPAŚĆ , zapadł , f. zapadnie , zapadnę med. jednll. Zapa-
dać medok.; Duli. zapadnauti , zapadali ; Sloi: zapadam;
Sorab. 1. zdpanucż , zapadnu; Carn. sapSsti , sapadern ;
Croal. zapśdam ; Bosii. zapaśli , upasli ; ling zapaśli ,
zapadali; Hois. aanacTb , 3ana4aTb; spadłszy, upadłszy
zalecieć gdzio pr. et fig. Ir. varit; ; Ińi binter Itmai bin*
faUcii, barciii foBen, ciiifadeń, titiicinfallni. Zapadam, vel
zapadam się, zapadło się miasto, zawaliło się, przepa-
dło w ziemie co , abo kto , roz-ilapifa się z nim ziemia.
Cn. Th. L^ł^l. einiiiDcn, cinitfirjcii , jufiinmicii fnUcii , cim
finfen, Deriliifen. Trzęsie.Ticm ziemi za Tyberyusza trzy-
naście miast w Azyi zapadło się. Aur/i 4, 113. Niniwe
sif zapadło, tak ze śladu mało Albo nic nic znać, i
trudno zijadnąć kędy stało. iJiii. [tyt. 1, 297. Cięższa
irn będzie w dzień sądny, niżli onym miastom zapadłym,
a siarką i ogniem spalonym Hrbsl. Nauk 5. Gotowera
wskroś ziemi z^ipaść , jeśli o tym wiem. Kiiiai. Foez. 3,
130. (niecił mię ży_we^'0 ziemia pochłonie). — Zapadł
gdzieś, incL'r!um esi , ubi sit, nie wiedzieć gdzie się po-
dział. Cn. Th. 1581. er ift ufri*roiinbcii , roić in bic Śibe
perfiinfeil. Zapadł gdzieś, ni słychu, ni wida. Cn. Ad.
1590. "Zapść w co, nagle ()rzejść w co, przcwierz-
gnąć się w co, szybko się przemienić w co, \ii} iDOreilt
fd)iieU oerroanbclii. _ W kształt pierwszy zapada , i sława
się czym była. Zebr. Ow. 23 ; ( vullus ciipit illa prio-
res). Głowa w iist zapadła, ib. 2 '28 ; Ifrondes capul
omne tenebaiit). Zapaść w gfąb , łicf cinfallctt. Wysechł,
i oczy mu daleko w głąb zapadły. Jabł. Tt^l. 88. Zapa-
dłych oczu, R')ss. unajuil Z.ipadłydi boków, liois.
noJoOOKiri. — §. Zapadać, zapadać w chorobę, zapadać
na zdrowiu , (ef. (ja!l. tomber malade) > iiapadnięlym być
od choroby zachorzeć, zaniemodz, słabnąć na zdrowiu;
tn firoiiflicit ocrfallcn, fraiif iDcrbcii. Człowiek ?. nagła
przestraszony, albo niebezpiei'znic zapada, albo nagle
umiera. Boh. Dynb. 2, 108. Król iiifbszpieoznie na
zdrowiu zapadł. Nitmc. Król. 2, 17. W krótkim czasie
zapadł Dorwał niebezpiecznie na zdrowiu Zab. 14, 521.
Nieco na zdrowiu zapadł Gai. Nar. 1, 59 b. Zapadł
w chorobę. Zub. 11, 250. Zapadł kto w cięiką cho-
robę, i dopiero rozfiamietywa słodycze zdrowia. Karp. i,
84. Zapadł na zgniłą gorączkę. Oaz. Nar. I, 345. Nie-

dawnemi czasy począł na puchlinę zapadać. Mon. 68, 78.
Nie wiem czyli przez cały len czas więcej kiedy zasła-
l>iiit nad dwa razy, raz podobno na podagrę b\ł zapadł,
a drugi raz na jakąś cudzoziemską churóbkę. .Mon. G9,
81. — §. Zapadać w czem , ginąć w czem , zakrytym,
przykrytym leżeć , n. p. Gruba powstaje , i dzień światu
kradnie chmura , Cała w ciemnym ['Omioku zapada na-
tura. Dmoch. Sąd. 17. zakryta leży, bic ganjC SHotur VtU
fltift in biifłcrii IJuiifcI. — g. Z:ipaść czym . zakryć się
czym, zakrsiym być czym ; roomit befnUen, bcbfrft roerbcn.
Król na jednym miejscu wielkie niepojjody cierpiąc,
śniegiem wielkim zapadł. Kosz Lor. 157 b. (miał druge
zasypaną śniegiem). Jako się cerkwie Chrystusowe
wniwecz obróciły, i procliem niepamięci zapadły ! Smoir,
Lam. 80. Oczy jego będą wkrótce powieką zapadłe.
Kulig. Her. oOl. (zamknięte, ob. oczy zamknąć' uiiirzeć).
Klamka zajiaitła pr. , z.nniknieto drzwi , Dic SUinfc ift ill bcn

Zl;ux^aUn m^mWai, bie iljiire ift 511, ift flffdilcifcn. —
Pig. tr. Darmo! zapadła klamka. Teat. 18. b, 69. (jui za
późno, już po wsz\stkiem , już droga zaparta). Zapa-
dła nędznym klamka. Bardz. Luk. 157. (pomoc, nadzie-
ja , ucieczka |irzcpadła , zginęła , ubyła) Gdzie twa pra-
wica otworzy. Nie zawrze żaden , i zaś niesporzej Od-
wieść drzwi . gdzie twój zamek zapadnie. lHia,sk Hyl 2.
gdzie ty zamkniesz, zawrzesz; roo bcin Silpp jufiiDt, ju-
filicPt. — §. Zapaść , zajść , zabiedź miedzy jedncm a
drugiem , zaskoczyć zagrodzić; bfljroifcben fiiUfil , »orfprin<
flcn , bfljmifdiftl ciiirńrfcii. Ponieważ kraj Herników (u
klinem zapadał, wysyła król posły z prośbą o przejście.
Sldt. Num. I, 100. — g. Lffect. Zapaść, zajść, przyjść
do skutku, ogłoszonym być, wyjść publicznie; crflf bfii ,
crfolflcii , ywftilieii , jii ©taiibe fommeii , publicirt toerbcn.
Będą zawsze zrobione dwa oryginały k.iżdego zapadłego
prawa. Gaz. Nar. 1 , 294. ( każdego doszłe^o prawa ).
Napisał papież do króla list z okoliczności zapadłej na
dniu 3 maja kcnstylucyi. Gaz Nar. i , 215. W są-
dzie głównym zapadł dekret o<'zywisly. Hoss. bi rja-
BnuMi cy4t HocJt40Ba.io flBO'iiioe ptiueiiie. — § Za-
paść płodem, nagle zajść płodem, zastąpić, zach*y.-ić
płód , mit cincni malc fd^roaiigcr ipcrbcn. Gdy ten owoc
która białogłowa trawi , A k temu się z mężczyzną żar-
teezkicm z.ibawi . Zaraz płodem zapadnie. Fopr. Koi. 'F
4. — §. Zipada słońce i t. d zachodzi; Croal zapśdam,
zahajam , biC «OIIIIC II. f. lU. (jebt lllltcr. Z trzodą, z wscho-
dzacem wychodzi słońcem w (lole, a nazad z za[i3da;ą"em
przejęła zimnem powrai'a. lV'ci/. Shrin. 1,279, {ob. za-
pad słońca). Jak słodki zapadające słońce wydaje oblask !
16. I . 274. U jednego narodu słońce zapada w tym
momencie, kiedy już u drugiego wschodzi. Zab. 16,
138 Nic zapad.ijący, bez zachodu , inocciduus. Cn. Th,
542, (Car/ł. -sapadliY ; Yind. sapadliu., sapadni reiidivut ,
ladufus . cf. zapadni). — .Noc zapada , Mf ?ła*l bri^tt
cin. Już noc zapada, potrzeba się wrócić ilo pałacu.
Teal. 57, 24ti. i\o<^ mię zapadła, lamierz. hnałera Wi^d.
bie %\i!t biit micb iiberfaBen. — ^'""i'.. Hy b>ło mono cię
z.ipadło, za tobąbyrn b)ł poszedł. Zfbr. Ow. 12; {n te
}>unlui hdberel). — g. A<:tne : Zapadać gdzie, zabiegać ai

ZAPAŚĆ - Z A P A ŚN I C T W 0.

ZAPAŚNICZY - ZAPASOWAĆ.

845

dokąd , zapędzać się ; ('iv^ iDpbin tiff biiiciii renneit , fit^
ucrttefcn, Ctncin fntlcu , btiiciii ftreiieii. Wybór dam sara-
jowych ^przychodzi z zabiegów morsliicli i lądowych , i
z tak daleka te panie przywożą, jak daleko nkręly tna-
hornclańskic zapadać albo Tatarskie wycieczki zajmować
mogą. Kkk. TiiiL 47. Przoz Ren statki od Bazylei za-
pa^lać mogą do Uolerdamu i Amsterdamu. Wi/rw. Geogr.
2il., Co czynić, czy powrócić na królewskie grody,
Czy w las zapaść ? Zebr. Ow. 60 ; an lalere silvis ? —
ZAPAŚĆ , ści , z., zapadanie , zapadnienie , zapadnienie
s,ię. zapadnięcie; DaiS :c)ii!fatlcii , ^tiiftiiricii , (Siiiftiirjeii ,
©iiifiiifcn. Bogowie czasem ruinowaii miasta cale i zie-
mie zapaścią straizliwą. Tward. l'asq. H2. Wszystko
będzie nocą, zapaścią, zawalanieni , polepieniem i ćma
wieczna. Padw. Wrói. 40.

ZAPAŚĆ ," ob. Paść ,' spasać : anfaiiflen ju ffittern , alifiittersi.

ZAPASIć się es. doli. Zapaszozać się niedoli., w zapas się
opatrzyć; Boh. zasobili se ; \'ind saloshiti , sakiadali
(ci. zafożyć) , saprosfiautirati , safermatuvati , safrontati ;
Żioss. 3anacTii, aanacaib , iianacTn, uanacaib, npHnacarB,
M "lit ^tirratd oerforijcn. iierptOBtantircn. Zap^il się na
wino dla gościa. PeU: Hor. D 1 b. Chcę zapasić się ,
abym miał z czego zyć na przyszłość. Pilch. Sen. lis!.
129. Nie jeden starł już żyiie, kiedy się jeszcze za-
paszą} i zgromadza! na przeciąg dalszego życia. Pilch.
Sen. list. 341. ZAPASIi.\ , i, 5., fartuch, cf zapasni-
ca ; Garn. sapas , gi^ursc , Si^urj^Ctl. Umiał on corok
wiązać w dzień piątnic Paraszkę , Daw-szy jedwabiom wy-
szyć rąbkową zaj>askę. Zimoi: Siei. 223. — g. Zapaski,
zapaśnicza nauka abo ćwiczenie, zapaśnictwo Ci>. Th.
1583, Hoss. no4Bnr'Ł, ( cf. podźwignąć ) ; baei Sliiujcn ,
J^lppjfcc^ten. Daleko ztąJ rozbójnicy, daleko wysiekacze,
I w zapaskach ludzie dzicy Hojni krwi rozlewacze. Bild.
Sen. 87. Miasto zapasków abo 'biedzenia zapaśniczego
to mamy; pro e£ercitu palaestrico el gymncslico hoa ha-
beinus. Cn. Th. 1383. Zapasków miejsce, arena, pa-
laestra. Cn. Tl\. 1383, Sorah. 1. bedżencźa ; E<xl. ipii-
3UIIIUC, ( 1. miejsce obchodu pogrzebowego;, ber Sampf<
pln|, śllopffe(^ter!.iIa5. — Fiq. Ir. Zapaski, zapasy, walka,
załby ; <3tvcit, Sampf. W pomieszaniu i zapaskach du-
chownej mocy ze świecką. Nar. Hsl. 2, 444.

ZAPASKUDZIĆ Ci. dok., paskuctwcin zapełnić , zanieczyścić',
zaplugawić ; Ross. sanaKOCTiiTt, sacKsepHiiTt , sacjc.iiiTb,
3ara4HTb . nsMapaib , nsjiapHBaib , yrniiireitiijjcn , mit Uii=
ratb aiifiillcii, ycrftppfcii , bpH titacfieii. Rana przez zanie-
dbanie zapaskudzoną była , i ropy dobrej z siebie nic
wydała. Perz. Cijr. 77. Zapaskudzenie żołądka i kiszek
poznawszy, daje się lekarstwo laxujace. Krup. o , 372.
(zamulenie). Rolnik wyrywa wcześnie drobne z pszeni-
nicy kąkole . Nie czekając, aż całe zapaskudzą pole.
Mon. 75, 675, cf. zachwaścić, zakąkolić.

ZAPAŚNICA , y, ;■ ; Ross. na4BH><<Hnaa ; w zapasy idąca ,
bic Sampferinn-, Mingcritin. — g Zapaśnica , szorc, far-
tuch rzemieślniczy; baź SdjurjfcU , (sd)iir5tuc^. Tr. ZA-
PAŚNICTWO", ^Y.APASTMCTWO , a, n. , chodzenie za
pasy, zapaśnicza nauka, zapaśnicze ćwiczenie; Ecd. cipa-
AajbieciBo , bic iRingercę , Singefunft , Sampffet^tcrfunft.

W muzyce, szermierstwie, zapastnictwic, takiej doszedłem
biegłości, na jaką się tylko umysł ludzki przy pilnym
staraniu dobyć może. Zah 6, 19. Jan Zamojski wzywał na
pojedynek Karola xiążccia SuderfiKinii; lecz ton nie chciał
wyjść na plac z nierównym co do urodzenia przeciwni-
kiem. Zamrijski zaczynał się starać u papieża o tytuł
xiążęcia , aby mógł się zbliżyć do zapasniclwa z Karo-
lem. Gzack. Pr. 2, 77. (do pojedynkowania siej. ZA-
PAŚNICZY, a, e, od, zapaśnika czyli zapaśnictwa , SRitifle',
Siimpffcdjfcr = ; Boh. zapasnj zapa.<ny; (f/i,<(«^. zapasny, od
zapasu); Sirah. {. bed»onczKi ; Ross. óopeuKiM ; Eccl.
ćopÓHuft, CTpa4aJb'iecTBCiinbn1. Zapaśniczy, do zapasni-
clwa należący. Wlod. Zapaśnicza maść , maść zapaśni-
ków, ceroma. Cn. Th. 1335 el 592. Zapaśniczy upo-
minek, aelhlon. Cn. Tb. 1583, (cf. dank). Sędzia za-
paśniczy, zapaśników, zapasów , bct SEampfriĄtcr ; Eccl.
nojBiironojcftKHnKŁ, {epitket. zbawiciela), yTpH,KHiiTejib ,
Tpii3nona.iO/KHiiKŁ, no4BnroHa4ajbHnK'b, CTpacTonojioaiHHK-B.
— Zapaśnicze zdrowie. Jeat. 55. d, 41. (mocno, tęgie,
cf. zdrów jak koń, jik wół). — Zapaśnicze .Adv., palae-
strice. Cn. Th. 1383. sposobem zapaśników. Wlod. 'ZA-
PAŚNICZYĆ, ok iść w zapasy. ZAPAŚNIK, a. m., mo-
cownik, zapaśniczy mistrz abo uczeń. Cn. Th. 1583;
który się na widokach z drugim mocuje. Wiod. ber
Sampfer, jfiiiujer, Slopffec^ter ; Boh. zśpasnjk ; Sorah. 1.
bcdźicźef, bcdzenez ; Vini. metavz , pipavez, pardegauz;
Croat. bórilel ; Dal. boracz, borenik ; Bosn. borac , bo-
ritegl , (cf. burzyciel); Hag. zatocnik , ( cf. zatoczyć),

Hoss. ÓOpem , n04BII}KHHK^ ; £ec/. ÓOpÓHIira, BOpbl|h,

CTpj;\ji\i.!|h , Tpn„iiiiKŁ. ZAi^AŚNY, Z.\PASO\VY, a, c, od
zapasu • zaopatrzony, SJorrat^ś = , OOrrotljig ; Yind. perna-
reden (ob. Przyrządzony) , perpraulen (cf. przyprawny) ,
gotou , (ob Cotowy), predrozhen , {ob. pod ręką, na do-
rędziuj : H'^ss. aanaciibin , sanaciiiBbiti, HanaceHHbiii, npn-
nacenubiil ; (Eccl, sanacHue 4aphi poświęcone na liiurgii
hoslye dla roznoszenia chorym, cf. wijatyk ). Witołd
Niemieckie wojsko uprzedzając, żywność zapasną, którą
b}li Krzyżacy w "Icsiech i w pustyniach na swoje zwra-
canie zostawili i zacdiowali , ubiegł i pobrał. Stiyjk. 423.
Konieczna potrzeba tego wyciąga , żeby drzewo zapaso-
we złożone bjło na otwartym powietrzu. Jak. Art. 3,
171. Częstokroć bywa potrzebny korpus zapasowy, corps
de reserce. Jak. Art. 2, 467, (i-f odwodowy, od^od, cf.
zasobny) — Gdy przyszedł rok nieurodzajny, nie dał
sie uczuć niedostalek zapasnym w przeszłoroczne kre-
scencye. Kru". Duś 148 fzjopatrzonym, zaprowiantowa-
nyml. Jesień jabłknrodna, W rozmaite użytki zapasna i
płodna. Toi Suut 78. (zapas dająca). — §. Z-ipaśny,
oh. Zapaśniczy Z.4PAS()WAC rz. niedok., Zapasać dok.;
(disliig. zapasać, zapaść); pasem zająć, cingiirtcn , 1>tTQUt'
tcil , (cf. z;igurlować). Indyą czarną Ganges zapa-suje.
Zebr. Ow. 79 ; (cingili/r India Gange).

'ZAPASZNY. ob. Zapaszysty.

Z.\P.4S0VVAĆ CZ: dok . we grze : wstrzymując sie nie iść
z drugim w grę, nie zapuścić się do gry; tm $tnrtenfpic=
le : paffeii , pnjf nnfageii. Grając w karty, kto nie wie,
kiedy się gry podjąć, a kiedy zapaszować ; może się

846

ZAPASZYSTY - ZAPATYNOWAĆ.

Z A P A Z U C II A - ZAPĘD.

miedzy gr^czów nic puszczać. Lub. Roz. 108. — §. Za-
paszowaii, zamieszkać paszowan.etii , scrpaffcn. Za|)uszował
trzy króle. 7>. — ?,. Z:i|i;isować , sp.>szowac, pójść z
kwilkicm •, ker ail«gcl)Cn , ICCt a\>\it^tn. Wenus przyrzekł-
szy Parysowi żonę podobną sobie. Wygra, a owe za-
pas/!ują obie. Fut. Jow. 135.

ZAPASZYSTY, ZAPASZNY, a. e, — o adu., pefen zapachów,
cf. wonny ; 6iiftcnP , yoU &tru6) , ftarf ricitiit). Zapasznc
wonie. Hor. 'J, 193. Kmaż. Ofiary bogini będziem ku-
rzyć wonią zapaszyslą. Pol. Arg. 299. Uol^d tu kwi-
tnefy zapaszyslc kwiaty, fot. I'olz. oóO. Bobek zapa-
szysty. Coi. Arg. 577. Tak my cienie przynajmniej zjc-
dn.iezywszy czyste Będziem z sobą Elizy mieszkać z;ipa-
szyslo. Pot. Arg. H. Niech wdzięczna dusza miry za-
paszyslc kadzi , Za to ze jej z iiinemi twory śmierć nie
gła.fzi. Zab. 9, 48. Zobl. _ " -

ZAPATiłZEĆ cz. (luk., Zapatrywać cząsil , Zapatrzać nieduk.
zap.tlruje pr. i-ontin. , patrzaniem zasią^nąć , spostrzedz ;
mit beiil'ac^tciiDcm SJlitfe lua^nieDmcii , (jcwalir rocrbcii. Wiel-
kie w lym pierścionku podobieństwo do mojego zapa-
truje. Tent. 4. i, 51. — § Zaiink. Zapatrzeć sie, za-
palrzać się, zapatrywać się; Ouh. zaopalfiti, (ef. zaopa-
trzyć); Cum. satelebam se; Vind. sagledalile (cf. za-
glądać), salelebalife , sahamatife , samolitife, safialife;
Crout. zagledalisze, buveli ; Rag. zapiizitise , Ypoznattise ;
Ross. sacMOTpiTŁCH , saciiarpiiuaTbCfl ; wzrok w czym
zatopić , oczy w <o wlepić ; )fii!cn Sliif iDorein oerieiifcii ,
tie 'illigcu iDOrauf (jefteil. Rozkosz jego w zapatrywaniu sio
we mnie. Teat. 41. c, 514, /łosi. aaCMOip-E. Zapatrzyć
.się na wzór, na cel; nuf eiii iDJiiftcr, niif citi flcftcrfte^
3icl ben 331irf ^eftCll. Dajemy wam sprawę , jako zapatrze-
nie się na ten szlachetny cel kierowało naszenii robota-
mi. Zal>. 14 , 190. Wszyscy się na obyczaje twoje jak
ria wzór starożytnej cnoty zap;itrują. Oisol. Sen. 53.
Swietey zapatrując się na przewodnictwo ducliowiiych,
stawali się gorszymi. Nnr. fisi. 4. 110. Gdy wszyscy sio
na niego j>'Jnego zapatrują, on jeden wszyslkicin rządzi.
Siem. Cyc. !26 Ku niemu się wszystkich ludzi zap;itrza -
n:a cią^nęfy. Siinu.t Siei. 60 — Zapatrzeć sie choinie,
z pożądliwością; mit ©cluftc bctradiłeii , fić) (jelfifteii laHeii ,

mit aierifleu ?llljen nilisfelicil. Nie zap.ilrzaj się na panienkę,
abyś Sie nie uwiódł za jej piekn\m ubiorem. Radź Si/r.
9. 3 DihI. tjd. Nic zapalrzuj się na cu>lzą piękność.
Ur.dz Sijr. 9, 8. (odwróć oko od niewiasty pięknej,
a nie przypatruj Jfię krasie cudzej. Bilil. Gd.). Królewic
jednego czasu zapatrzył się przy biesiedzie na zonę ucli-
mislrza. Biel. Sw. 150 Niechaj sie ja "ninaez cudzesjo
ni;,'dy nie zapxtrzam. / Kchan. Dz 77. — Zapatrzyć się
w ciąży, znslając w brzemiennym stanie . fid) |jetfc()eil ill
ber Sd)lUaiI^crf.'a(t. Kłinlł Jakób róz^i przed oczy owler,
aby zapatrzając się na nie poczynały. 1 Leop. Cenet 30.
Owce pijąc wodę zapatrzyły się na one pstre laski, i ro-
dziły |)stre jagnięta. Biel. Hit. 15.

ZAPATYNOWAĆ e:. dok., n. p. Z ziela tego robią olejek,
warząc listki w winem dobrze zapalvnowawszv. U'ted.
172. zakitowawszy, zamknąwszy, zalulowaw^zy ; oerritim ,

oermaien, scrlót^ier.? może: zapacynować, (ob. Pacyna),
zalepić yliną X. Kam.

ZAPAZUCUA , z zapazucby, ob. Pazucha , zanadrze , n. p.
Na młoekóyk' uko miej , aby z boiska \> butach , w za-
jiazucliaih zboża nie wynosili Haiir. Sk. 20. (tiittcr htm
.ccmbe , gamifolc m i>ix Sruft.

ZAPCH.Ni^Ć, f. zapchnic , zapchnę cz. jednll., Zapchić dok.,
Zapych.ić conlin. , '^. 1) pchaniem zatkać, ouU ftop^en ,
uerftopfcn, 'JpU ftoBejl , fcft tiiiftojcii ; Z>Vi. zacpati , zacpawati,
ucpali, ucpawali ; Croal. zabe»tvujein ; Bosn. zataknuti ,
za|iusciti (cf. zapuszyć> , zadusciti , (cf zadusićj; Rots.
3atiii.xuyTb , 3UUłixHBaTi> , snnariiTb, »anH<iiiBaTb .Na do-
rędiiu czasem gdy n;e miano knebla, kazał nedzych
krajać szaty, i suknem usta zapycliać. 1'ilrli. Sen. gn.
329. Pieniądze moje nie jedne zapchały dziurę. Teat.
33. b, IC, (cf załatać). Córkami dorodnemi zapychają
klasztory. .Uon. 69, 395. zapełniają , ucUpfropfcn. — .4no-
lom. Arteiya zapychająca , oblurulori^i , idzie przez dziurę
podługowata , szerzy się w myszkach zapychających, t. j.
w obracaczach i w nakryciach poszewnyrb. Krup. 3,
42, (Vi/i(/. saprejozlien , saleknezlien , sapireziien , sti-
fnezhen). Twarde potrawy zapyclnja kiszki. Tri)/. St 1068.
Zapchać się jadłem, ib. — g. 2; Zapchać , zakolnąć ,
zajeść, zagryźć, zakąsić; Vind. sapehniti , ciiten 3114* '-'ff'
fe^eit, anftet^en. Pchła od pchania rzeczona; bo gdy ukąsi,
jakoby igła zapchał. Sienn 280. Lepiej j>dncj pszczoły
zapchnienie ścierpieć, niźli wielu nieprzyjaciół na siebie
pobudzić Eznp.\\{. R. 1283 nowe 'chrobastwo w Pru-
sieiih powstało , mając ogony jak u raka ; kogokolwiek
zapchnęło , umarł do trzeciego dnia. Biel. I S 1. Zapcha-
wszy się Obieł tarniem w nogę , chramał. Ezop. 57. (za-
kłówszy się). Z:i..;reźnienie czego w ciele zapchnieniei.
Sienn. Bej Prosił głupi chłop boga. iby mu się zbu/
bez ości rodziło , aby się 'żiiarze nie zapychali w ręce.
Ezop. 99. 'Z.APECH , pcliu , m., zapclmieme , zakłócie ,
i pozostała z zakłó<'ia drzazga i I. d ; t)ai ^ineiiioefiOf^rnf,
ber eiiijjcjłoĄciiC Splittcr u. f. m. Zapchmeme a uwią-
żnienie nic stawa się w samym tylko gardle, ale też
po innych członkach, z których zapchy tym sposobem
mają być dobywane .... Sieitn. 520. Zapchem infijca
rzekają. gdy lrza'<ka, kość, żelazo, abo co innego
w ciele uwiąźme a zadrażnię , a na ostatek strzała albo
kulka. Sienn. Wyki.

ZAPĘD , 'ZAP.-^D , edu , m , zapędzenie się , zabieg , za-
skok , zam:ieli z uniesieniem się . ^'wałlowne zaniesienie
się na co; bii^ itintreidcii , .Vłiiiid;iegcii , ber Jrifb . «(t»u$
tpubiii , ber Cauf, 3JnIaiif, ?lniaf. Jliii'fpriinij . ccbaMiiiii. flf-
ipaliiamea 'Seginiifii ; (Bib. rozbjżka , (ef ro/biedz); Cruai.
biek , napora Zapad nieba gwiazdecznego porywa z sobą
wszystkie gwiazdy wiecznie wprawione w niebo. Ulw. Ow.
56. Dokąd ach dokąd zapeil was szalonveli goni , Na
kogo płytkiej dobywacie brmii ? Hor. 2, 553. .4ni lwów,
ani wilków srogi zapęd bierze, Cli)ba się rzurać na
przciiwne zwierze, ib. 536. Sraiać sie miMze z tych
zapędów'; lecz lo zwycjsajera jego w każdej rzeczy w osta-
teczność wpadać Teat. 27, 164 Żądza jest nieoddzielną
od cłłowielu ; ona len wyskok duszy jego daje, który

z A P E D L IW Y - ZAPERZYĆ.

Z A P Ę T A ('; - Z A P E Z 1 E Ć.

84:

ja porywa z pośrzód ciał.i , i s»\m zapędem ku niebu
unosi. Jlon.H.Sll. Zląd pochodziły one ciioly zapędy,
duszę Katona przenikające. Żab. 7, 308. ZAPEHLIWY, a. e
— ic adv., 7. ?;!pędeni, g\iallowny; mit fliUfCII luebt Simuill'
(jc, flCicaltliim, ftart, fraiiig. Żądze najznpędliwsze są i;Jód
1 pragnienie, ił/on. 69, 155. Rozkosz i nędza sa wrzecio-
nem, na któr\m nasze [lasye wspierają się i kręcą usta-
wicznie, raz zapędliwie, z wolna drugi raz. Mon. 69,
151. ZAPĘDZIĆ Ci. dok.. Zapędzać niedok. , zaganiać;
Boh. zapuditi , zapuzowati ; Vind. sapoditi : Ross crpe-
MHTi. , cipcjuK) , \M ułoMii trcitcit , ticf tinciii ircilien, [a--
gen l>r. et jiij. Ir. Juz sFońce dopiekać poczyna, pomóż
mi Antku zapędzić owieczki do lasku. Teal. 54. c, li i j.
Wojsko nieprzyjacielskie aż do gór zapędził 7r. (zapa-
rował;. Burza i gwaJlowiiość wiatrów na te nas zajie-
dzila brzegi, ib. 50. /), 25 Ht liii^ iii biefc Siiftc »erfd)Ia=
gen. Miłość go do tego zapędziła. Tr. Zapędzać do
roboty, naglić, przynuksć, fineii \\ix 9Ir[icii mitreibcn.
Trzeba i mnie żyć inaczej , kiedy mnie do pługa zapę-
dzają. Boh. Kom. 5, 507. — ^. Zaimk. Zapędzać się,
zapuszczać się , pędem się puścić dslcko , lucit jitnrcmieii;
Can sagajnam se ; Bosn. zabucjatise , z^ilrricjatiic pr. et
fig. tr. Hasło trębacze wydadzą, aby się uniesieni nie
zapędzali pod nieprzyjaciół. Tward. \\t. 78. Daleko się
zapędziłeś; dalej się zapędził, niźli mu należało. Tr.
Każdy autor za swemi zapędził się myślami, nie wie-
dząc, dokąd go miały doprowadzić. Zab. \, 55. Zapę-
dzony, uniesiony; fortijcriiffii , (lingoriiTen yon JdbenfĄioft.
Gorszy cały naróti krnąbrne nieposłuszeństwo dwóch za-
pędzonych arystokratów. Gaz. Nar. 2, 50 b. — §. Zapę-
dzać się, zabiegać, zamach czynić; cincit S(nfa^ t^un,
ciiicii 3liifpnmg iiiad;eii , ficftig bcgiiincn. Zapędzać się do
biegu, ilo skoku Tr. Za()ędził się do bii'gu, do skoku.
ib. Poznawałem to po nim, że chciał coś więcej mówić,
jak zwykł pospolicie, zapędzał się, znowu zastanawiał,
zaczynał i naz.łd stę cofał. Teuł. 22. h, 9ł. Częstom się
myślą zapędzał cieszyć cię. Ossol. Sen. 2 ; impcltim eoepi,
wzięła niię myśl , ochota , ci ergriif mi^ ber ©ebanfc.

ZAPEŁNIĆ CS. dok., Zapełniać uieduh., napełniając zająć
ze wszy.<;lkiem , gaiij aiisfńllen , nod fiillfu ; Yind. vpouni!i ;
Sorab. 1. zapelnu. filiejsce , które ciało jakie zapełnia,
nazywa się objętością citła. Sniad. Jeog. 22.

ZAPEŁZN.\Ć CS. dok, Z^pełzać niedok., aż gdzie pełzaniem
zajść , zaleźć , zaezołgać się ; hii lUpbtil fricdiCU , ^intCl"
etmnś Mnfricd^cn ; fios.i. 3ano.i3Tb, sana/istiBarb. — §.
O kolorach, farbach: Zepełznać nijak, jedntl. , nieco
spełznąć, zabukować: DcrblcidłCii , iievfd)icpcn , oon gtwt"'"-
ZAPE'ŁZNIĆ (•;. dok., Zapcłzniać niedok. , czynić , że kolor
spełznie, bic garbe ncrHcidłcn maiten, bic gnrDe mi^jic^cn.

ZA['EnZVĆ, 'Z.APYRZYĆ cj. dok., perzem zapuścić, za-
chwaścić, zakąkohć, mit SJuccfcii Ober Unfraiit oeriuaĄfeii
laffcn. Kto zaperzył, zaniedbał swej na świecie ni^y,
Kiedy będą żyto brać insi, on pokrzywy. Pot. Pocz. óóO.
Pozostałe korzenia w roli z wyki powinny się w czer-
stwości utrzymywać, a zatym rola, jak tu inówis , po-
winna się zaperzyć. Pam. 85, 1, 75. zarosnąć, beiractfen
mit Stfliit, Unfraiit; (Hag. pirili , upiriti ignem accendere,

ob. Perzyna). — §. Transl. Zaperzyć się, wziąć twarz
niewesołą, pochmurną, abo gniewliwą twarz postawić,
postawić kozła , zamarszczyć się, uprząść postawę. Cii.
Tli. 4 384. Dud-.. 7.3. ein ftnfłcrcż ©cfidit mad'en, ciii faurc^
©cfidit fdnieibcn , unroilluj bic Siirnc ninjcli:. Gniewają się,
dmą się a zaperzywszy się łają. Glicz.Wyc.ii. Ł' 4. A w tym
Salmina odemknąwszy °dzwierzy Nade.szł.i , tu się_ Be-
ralda zaperzy. Bo nader była z tego niekontcnia , Ze im
tak słodkie przerwała momcnta. Min. Hyl. 2, 4 24. Za-
peizony, zagniewany; nufgelirndit , drgcrlic^. Zaperzony le-
dwo Sie wstrzymuje Iwaul. W. I). 07). Piaz blada, sina,
drugi raz jako Tyada, kiedy ją zacina Pod zapusty Eu-
menis ciężko 'zapierzona. Tivard. Pafg. 54. (zaperzona,
zapuszona). Jadem i złością zaperzony. Zab. 5 , 372.
Płacz wytrzymywa trochę zaperzona Si^izyc. Pieśń. ó,j b.
Z mina zaperzoną przychodzi. Teat. 48, 411. Na ostatek
chociaż mu nikl nie odpowiedział, on jednak zapyrzony
jak gad.:ł , tak gadał. Nieme. P. P. 2. ( zaindyczony ).
Próżne gadanie rodzaj zaperzony Toczył we wszystkie
strony, ib. 4 25. — g. Zaperzyć się, z.ipłonać się, za-
palić się wstydem, zaczerwienić, zarumienić; Boh. za-
peyriti se , erahescere , feiiciTOt^ wcrben , crr5tben »or
<B<ijaam. Od wstydu się zaperzyć Eraz. Ob. a. Jak się
ze wstydu nie jeden zaperzy. Pairzajac na cię i swoje
niecnoty! Jabi. Buk. L A b. Ciężko się z.iperzy, sroraolą
i jiiftwstydem swoim pokonana. Tward. Pasg. 123.

ZAPETAC <s. dok., w pęla zawiązać, zamotać, zaplątać;
tn g-effoln Icgen, iicrmttfeln , Bcrjdiiingen pr et fig. tr.\ Ross.
3anj'TaTb , sanyruBaTb. Zapętać się , Eccl. saiasaTnca ,
sanjTarLca, 3ai;:nyTbCH; (Boss. 3s.i.yTmiii'h ijwiec zapę-
dzający krzykiem zwierze do sieci).

ZAPE\S'iŚE, "ZAPEWME adv. , zaiste, zaprawdę, pewna,
pewno; geiin^, ftc^er; Yind. salerdnu : Cront szegurno ;
Ross. jBtpin e.ibHO , anarb , (cf. znać). ZAPEW.ŃIG cz.
dok., Zapewniać niedok., pewnym uczynić, iłcrfidjem, fi«
4"cr mat^cn , geaup ina^cn ; Boh. zpewniii munire ; Yind.
sarefnizhati , salerditi (cf. zatwierdzić), poterditi , safe-
gurali , poricfneilbati ; Croal. zaszegiirali , (cf zabezpie-
czyć); Ross. oócaonaciiTb , oócaneiiiib, oócsneynBaib,
jMOCioiiipiiTb , yB-fcpiiTb (cf. uwierzyć), 3'B'fepaTb; Eccl.
HSBtcTBODaTii. Zapis tego lislu tak Ijył niepodobny do
mego prawdziwego napisu , iż go nie czylając oddać
chciałem ; ale hrabia zapewnił mię, iż list ten h}( do
mnie. Gar. Nar. 2, 12. Zapewnienie, bie Sjcrfid^jcrnng ,
Snfit^enmg, SidicrfłcIInng; Boh. zpewnenj muniiio ■. Ross.
ystpciiie , y40CT0B-fcpenie , nastcTuoBanie. Zapewniony
{\iiid. sagviilian, salegurjan). Zapewniający, 'zapewnicie!,
Yind. sarefnizhar, salcrdmk, (zatwierdziciel) : Ross. 3'Bi-
pniciŁKUH , j'40CT0B-fepiiTe.ii.Hbiii. ZAPEWNIĆ się zaimk.,
fidi ocrfidiern, fii^ ncrgeiuiiTcrn ; //(?.<s. yBtpiiTbca, CBipnibca,
CBtpaTbca , (cf. zwierzjć się); Eccl. jiastcTBOBaiHca.

'ZAIĘZIAŁY , a, e, de animalibus , zamilkły de plantis ,

■ giiae juitam staluram crescendo non atUgerunt. Cn. Th.
1584, Slov. z^krpely ; o zwierzętach mówiąc: karłowaty.
\Ylod. ficin geblicbcn , ycrlnittct, 511'crgartig. Mały, guz , ka-
rzeł, zapeziały. Cn Ad. 476. — §. Sed invenilur etiom
usitatum de plantis , e. gr. "ZAPĘZlEć nijak, dok., stir-

848

Z A P E Z L O W A Ć - ZAPIĆ.

ZAPIEC

pesco, przy pniu zoslawam, nie rozrastam się, znpęzieję. 'zali-
szeję, bez owocu bywam, nic roóif. Macz. Na ziemi twardej
abo chudej bywa drzt-wo zapoziafe a 'chropawe. Cresc. ")86 ;
drzewo zagorzałe. Cii. Th. 1384-, (cf. zahszałc;. Ku szcze-
pieniu obierać latorośle , na któryohby się okazaJo 'pu-
kowie miąższe, a nie drobne abo zapęziaJc. Cresc. i'2-1.

ZAPĘZLOWAĆ , ZAPĘZLiKOWAĆ cz. dok , p.-zlem lub pę-
zlikiem zamalować'; perptilfcill , bcpillfelll.

ZAPIAĆ, /. zipieji' , 'zapoje cz. dok., Zapiewać tĄedoh. ,
piejąc odezwać sie , dać • się słyszeć pieniem o kogu-
lacli ; Boh. zakokrhati : \'ii]d. sapcli , sapojom, loźfrflfacil,
aiifntigen 5U frń^cii , ficfe fraficnb ^óreii Infffii. Zapieją
'kurzy, dzień nadcbod/acy witając Jabi. Buk. M 4 b.
Pier*ej niżli kur zapoje, trzykroć się mnie zaprzysz.
{ Le'>]> iMnth. 26, 34. Cpierwej niż kur zapieje. Bibt.
Gd. : niż kur dwakroć zapoje. VV. l'osl. Mn. 1G5). Kur
zapiił. i Aeo/^ ;?/'ire. 14, 68. — *g. Zapiać, ob. Za()ie\vać.

ZAPI.ĄC . / zapnie, zapnę cz.jedntt., Zapinać niedoli., za/ożyć
na i^uzik, na pętlicę, na haftkę, spilkę; jufiiopfen, Jlll/cftcln,
juftecfcii, jumaticn ; iSo/i. zapnauli, zapal, zapmati, upnauli;
Slov. zapat , zapnćm ; 'Sorub. i. zapinam; Carii. sa-
peti , sapęl , sapnem , sapejnam ; Vind. sapnili , fe sa-
pebnizo pcrlifnili , spehnili , skiopiti , sprimiti ; Cioat.
z^pet , zapinyam , zakopchili , zakapcliujem , zkopchili ,
kopchim, kapchim, szkup-szpinyam : Hung. kaptsoloni,
bekaplsolom : Uog zapdli , zapiijnati, zapigncm , zapet-
gljalti; Siav. sapeti ; Bo%n. sapeti . speli , zapetgijalli;
Hu$t. 3acTcrii}'Tb , sacTeriiBait , (cf. zawściąi;nąć, cf.
śeieijnoj ; (Hoss. aaniiyTb , aaimib , saniiuarb noga komu
podbić, przeszkodzić mu, cf. pięta, saimyibCfl, aanii-
iiaTbCfl potknąć się , utykać , aaniiiiaTejbiiuii przcszko-
dny , aanHTKH stopień w tyle karety ; Ecnl. saniiHaiiie,
aamieiiic przeszkoda , zahaczenie , zawódj. Dla gorąca
zapinałem .się i odpinałem. A'. Pam. 11, 144. id) fliiu'fte
mid) jii iiiib nuf , ober : auf iinb jii. Opony le będziesz
zapinał na haczki. 1 Leop. Exod. 28. Za[>inająea się
szala, baliki mająca Cii.' Th. 1584. Zapiać guzik u ka-
mizelki , Jloss aacreiHyib nyraimy y naMao.ia Wchodzi
szainbelan. zapięty serwetą. Teiil Ó3. d, 8"2 mając za-
pięła na sobie serweta, mit aimeftccftcr, iioraeftcdtcr Scroifttc.

ZAPIAŚKOWAC, ZAPI.\SZt:ZYC ci. ,Ink , piaskiem zapełnić,
zakryć, piaszczystym uczynić, Bcrfillibtetl ; V/n(i. sajiieskali,
1'pieskam safuti.

ZAPIĆ. f. zapije ts dok., Zapijać niedok. -, DdIi. zapili,
zapigi , zapjgeti ; Vind. sapili , saberlati; ll>ss. saniiTb ,
uannoarb, uaKjJHKarb ; zapić, pijąc zatrwonić; ncrtriiifcn,
auftrinffii , aiiijecfecii , 'jfrjcdjcii , niiifaiifcii. Zapił tak wiele,
napił tak wiele, t. j. tyle winien za napój. Włod C.n.
Th. 1584. — g Zapić rozum, czas, Imski . majątek i
t. d,, pijąc zanuirzyć , Dcririnfen, ptrjcc^fn, oeriaiiffii. Wo-
lisz spać, abo winem troski zapić Hor. Sal. ioZ. (za-
lać, cf. dobry trunek na frasunek). Tak nieilbały , że
zaśpi a zapije wszystkie czasy swoje, a nie t\lko pa-
mięć, ale i rozum czasem wytopi z siebie Hej Zw. iOO.
Zapił rozum. Cn Th. 1384. przylepił rozum pijaństwem,
n bat fciiieii i^crflanb mfofcii. — Aliier: Zapijmy te spra-
wę. Teiil. 43 c, 100, Wyb. zakończmy ją butelką, kie-

lichem, mil tooUeit bte @a(^e be^m ®lafe admai^en. Chcąc

iSmiech zapić , podsunął śklenicę pod usta : ale .się za-
chłysnął. Ois-il. Sir. 7>. piciem zadusić, er ipolltc tai 8i1<
dicii ocrtrittfcii , mit irinfeii ocrtufi^cn. — iź. Zapijać co .
smakować sobie w pii'iu czego, iid) cin ©etrónf fd^m((fen
lajTcit , (cf zajadać Sobie, smakować). Winkośmy łepskie
zapijali. Tent. 32. 32. Zajiijać, zapijać sobie, pić podług
upodobania; gcmutlilid; trinfcti , jed;eti, mitt; ^dicbni tiinfen.
(>hło|ii po Wetach zajiijać poczęli Jabł. Ez. 104. Zapijali
sobie strzelce na lepszą ochotę. l'am. 83, 1, 1045. (ły-
kali sobie). Gdym cię szukał, aby.4 jadł ze rnną pospołu.
Rzekł mi kto.ś , że.'S zapijał tam wczora. Mon. 74 , tJ78.
— j!. Zdimk. Zapijam się , ebntUti assuetcu Cn Th.
d384. oddaję się pijaństwu, piję, rozpijam się, upijam
się częściej , co raz bardziej , biorę lo sobie w nałóg ;
ftĄ bem Jrmife erflcl'cii, trinfeii, faufcn. Polska się zapi-
jała, gdy August pijakiem Z'ib. I o, 73. Aay/. Kratynus
tak się zapijał, że materac skórzany, na którym sypiał,
często się od wilgoci jego pocił Mon. 7", -706. — Za-
piły, zapity, opiły, napity, lietriinfen. Zapiły burgrabia nie
wyszumi się do jutra Teal. 53. d, 72 Dziecię uczyć,
jest jakoby zapiłego człowieka, gily go piwo albo wino
rozejdzie a, rozmarzy, trzeźwić. Glicz. Wych. Job. Dzie-
cię nie inaczej by człowiek pijany, w nim sic rozum tak
miesza , jakoby w człowieku zapitym Glicz.. Wych. J 3.
ZAPI1'X , zapiekł, /. zapiecze, zapiekę i:. dok.. Zapiekać
niednk. ; Dek. zapecy , zopekl; Croat. zapćchem ; Hag.
zapecchi ; Oosn. zapecchi , pripccchi , slavit perchi ap-
plie.nre ad ignem , ponere ad assandum ; Huis. aaneib ,
3ani'KaTb ; zapiekać komu włosy na papiloty , |.rzypiokać.
Bndik. cinem bic §aatc mit bcm Srcnnciien ciiibrnincii , frdu-
fcin , niifbrcljen ; Surah. 1. zapćcżżue imisialtn. — Fig.
Zapiekać koniu, doskwierać nni ; cincm lUiUm mat^fll , Itm
juicCCil , tŁm bic i)i>llc bci^ mnt^en. Za igraszkę sobie mają,
do żywego zajiiekać chłopom. Teal. 8 , ii. Znajdzie się
ktoś inszy, który dyabelnie Wac Panu zapiecze ib. 1,
.1 41 — § Zapiekać co, piecząc zalwardzać , gorącem
mocno ściągać, biird; V'pf iJilf' lliii4i'ii, fcrbiirtcil. Eduro,
zapiekam, "wielmi zatwardzam. Majz. Niebo jako miedź
zakuwane , ogniem słonecznym zagony pozajiikało. .M'dL
Gd. 70. napieczenie i wyschnienie ziemi , gdyż oni zie-
mia przedlun 'p"*^'''"''' ^i^* • ^ ^^ piasek się prze-
mienia. Cre-fc. 05. Gdyby się takowy materyał sypał
w tygle, glinaby się w kamień zapii-nła , i mó|>łby ty-
giel trwać długo bez Sikody. Torz. Skl. 72 ("zakamia-
łabyj. Tygle, gdy w piecu śklarskim postoją dni dwa,
i w kamień zapieką, daleko się stają m.-nejszemi ib.di.
Zapiekły, Slov zapekli , /ł'J>x. sanehMblii. Kapelusz obwisł,
wylarly, zapiekły kurzawą. Zah. 12, 70. stwardniały od
kurzawy, jirzejety nią , Dcrbiirtft Ober jłfif 9om Siaiibf. —

§ Zapiec "żywot , zołąilek • zalward^ić . bfll ffib Ofr*
jlśrtcn, bcit Stllbl oerbńrteil. Gruszki cierpkie a pizykwa-
śne żołądek poiAierdzają i zapiekają. Cresc 38 (oppot.
rozwolnić). Wiatry wysuszające pory zamykają , żywot
ściągają i zapiekają , a moc strawności większą czynią.
Cre$c. G Na zapieczenie abo zatwardzenie żołądka le-
karstwo. Sleszk. I'td 158. Zapieczenie w żywocie , sloleo

ZAPIECEK- ZAPIECZĘTOWAĆ.

ZAPIEJE - Z A P I E i' R Z Y Ć.

849

Irminy. Cn. Th. 1384. parter ©tii^I , :ónrtW6'9f<'if ' ^«<
ftDrfunfl . Scrbiirtiiii^. Zapieczenie, constipalio. Spicz.'Hl,
( nb. Skwarny, skwarna ). Żywot zapiekły abo zatwar-
działy. Sienn 574- Zalwardzenin albo zapieczenie exkre-
jriLMitów pochodzi z wielkiej gorącośi;i wątroby Comp.
hled. "213 — |. Zapiec się, cierpieć zapieczenie w ży-
wocie, mieć stolec trudny; aii Serjłopfiiiig leibcti, »crfłopft
fitn. Czopek z mydła zrobiony mocno wyciąga nieczy-
stości z żywota , a zwłaszcza gdy się kto bardzo zapie-
cze Spici. lit. Czopek t soli z miodem czyni stolce
wybornie , gdy się kto zapiecze, ib. 135. — Gdy s!e
koń zapiecze. Hipp 150. mann fid; iai fferb cerfangt ,
yerfdJla^t, &iiś .Óersacipauit Eiffpmmt. Zapieczenie się gnoju
prędko k.)ni.i zgubić może. Kluk. Zw. 1, 198. Pii;uły
z rzepniku zapieczeniu końskiemu, gdy 'pochodować abo
gnoju puszczać nic może, są pomocne. Syr. "277. '"pillcn
gcocu baś ^crsgefpami , gegeii iai 'SerfangcB, 'iBerfĄlagen
fcr '^^ferbe. — §. Krew' się zapiekła, krew' się spiekła;
ba6 Śliit itł ficronnt!! , in Stutfimg gcrat^cu , fłorft. Tu si-
ność , i niprzeciw serca krew zapiekła. Hu!. Om'. 215. —
Zapiekła się rana; Ecrl. 3aneK.iacH pana; rrintam durjt
vulnus. Cn. Tli. 1584. zastrupił.i się, zaskorup;ła się,
zaskwarzyła się, zasklepiła się, bic ffi:iiibe ifł i)CV^arft6t.
Sposób, żeby się rana rychlej zapiec mogła. Hipp. 27.
Rozpalonym żelazem zaskwarzyć albo zipie.; rany altio
apertury koniowi. Cresn. 530 bcm <J.licrbc bic SBuiibe 98r=
barfcbeii, l'el)reiiiieii. Z.\PIECEK, eka, m , miejsce za pie-
cem; Ross. sanench-B, ber *1*!ag biiitcr bem Cfcn ; Sditf.
bic SpoHi. I^n. Tli 138 i. et 1591. Z zapiecka wyskoczył.
Tt. z za pieca , ^tiiiter bctit Ofcn ^eroor. ^ (ZAPIĘCIE, ob.
Zapiąć). — • ZAPIECNY, a, e, za piecem będący, ^intcr
bem CfCR kfiablic^ ; Ross. aaneiHuB. ZAPIECNIK , ZA-
PIECULEG, a, m. . klóry za piecem lega, leżuch , le-
garl, legawiec, doniak , domator, leń, leniuch; eill
Cfen^odet , 'Biuenlimiter. Teraz to się zda rzecz dziwna
zapiecolegora , iż Rzymianie z Palemonem do Żmudzi
przyże^lowali. Slryjk 71. Zapiecnik (miano kota) na te
podróż sie zatrwożył Kniai P.iez. 2, 119. ZAPIECZE-
NIE, ob. Z.ipiec. ZAPIECZĘTOWAĆ a. dok , Zapieczę-
tiiwYwać cję<//., zapieczęlowuje pr. coniin ; Boh. et Slou.
zapecetiti; VłH(/. sapezhalati , sapezhati , sapezhierati , sa-
pezhirali, s.Tsnaniinuvali (ci", znamionować), opezhatali;
6'arn sapezhaliti ; Croat. zapecliatiti , zapechacbujem ;
Hitng mespetseleni; Bonn. zapecjatili ; fini/. zapecjatiii,
zapi-cjattiii : Slav zapecsatiii ; Ross. aancyaiaib , sanewa-
TUBaib. oneiaiaib , onewaruBarb ; ErcI. aaneMar.itTb ,
a^mewaT.itearb , saneyautsaK) , 3aneqaTiiBaio ; pieczęcią
zamknąć, zawrzeć, zatwierdzić; Jlliiccjelll, oer|KgeIiI . ^E'
ftegcln. List zapieczętować Ld ; ("ppos odpieczęlować ,
rozpieczetować). Kiedy kto umiera, tedy sąd obowiązany
w przytomności dwóch świadków zapieczętowanie pozo-
stałego msjątku urzędownie przedsięwziąć , t. j. tak na-
zwane saibiwa nbsygilacyą uczynić. Gal. CtjW. 2. 269. bic
geridjtlic^c 3>frficgeliing. Urchan zapieczętował traktat z Ragu-
zanarai obyczajem tamtego wieku, t. j rękę własną umo-
czywszy wszystkę w inkauście, połużył na papier. Ktok.
Turk. 81. zatwierdził, befiegclte, Łejtdtigte. — Fig. tr. Za-

S<«wnik Lmdett w^i. i. Tom TI.

twierdzić , zakończyć ; 6cilcgeln , bcitaftigen , bcfejłigett , bc«
Cnbeit, befc^ltePett. Z tą garścią, albo mi Turcyą zwojować,
Albo sławę i przeszłe te zapieczętować Krwią zwycię-
stwa. Tuiard. VW. 60. Tomasz Kantuaryeński , kościelną
wolność i naukę krwią zapieczętował. Birk Dum. 1.
Chrystusową naukę ludziom podawał, którą gotów był
śmiercią swą potwierdzić i zapieczętow»<i Biz. Hsl IOj.
Jalwieżowie wolności swoje i ojczyzny swobodę zarazem
śmiercią mężną, mężni mężowie, zapieczętowali. Siri/jk.
291. Świętą śmiercią żywot święty zapieczętował. Sk.
Żyw. 226 b. Fabiusz dygnitarslwa wszystkie z wielką
sławą przeszedłszy, i censurą je poważną a ozdobną
zapieczętowawszy , syna wątpliwej czystości zabił. Wary.
Wal 189. (ostatecznie uwieńczywszv). — (ZAPIEJĘ, ob.
Zipiać). — ZAPIEKAĆ, oh. Zapiec.' ZAPIEK.\CZ, a, m.,
który drugiemu zapieka, doskwieracz, bcr tinem luarm
ma^t. Bnitk. ZAPIEKANKA , i , i , n. p. Sól warzoną
Cijsera w beczki bez żadnej formy składają, a ta zowie
się zapiekanka. Nar, Ust. 4 , 289. gctneiiicś Jlod^f.ilj. —
§. Doskwieranie, dopiekanie, dokuczanie: baa i)ei^ma=
t^eii, 3mcCen, aiidaeii, '^latlen. ZAPIEKŁOŚĆ , śc . j. .
ZAPIEKLI.NA, y, i., zapieczenie krwi, żywota; ^n\)ax-
fc^mig, 9Jcr|'tocfii:ig, Serljdrtuiig, Ser^opfung ; {Boli. zapećka
na pół upieczona gruszka , śliwka i t. d. ; Croat. zśpek ,
pripek = rdza w zbożu). Lekarstwo to d^jąc pić dzieciom,
żywot z zapiekliny raiekczv. Sienn. 279 , ob. Skwarna,
ZAPIEKŁY, ob. Zapiec'

ZAPIĘK.NIĆ , 7.APIĘKSZYĆ c:.. f7o4 , Zapiękniać, Zapiększać
nieduk. , zakrasić, zabarwić, pięknie zagładzić; DCtfilJiJ'
iieni , fi^óii bcberfen , bcmantelii.

ZAPIELAC. ob. Zapleć.

ZAPIELGPZYMOWAĆ '•;. JuL . piekrzymując zajść, zawę-
drować ; al3 *^łilger bi» iDobiii roanbern , bii luo^in lualfartlicii.

ZAPIE.NIĆ CI. dok., I. ZAPIENIAĆ nicdok.. pianą zapełnić,
pienistym uczynić; Rng. zajijeniti , liejdidltmcil , »eifĄdlt=
men, ooK fdjduiiien , fdjaiimig mvi4cti pr. et li<j. tr. Zwraca
sie dzik. pysk otwiera, kły ostre zapienia Dmnch. U.
2, 217. Zapienić się, Z4P1E.MEĆ ; Huss. santHHTbca ,
3antHHBaTbCH , fdidiimen, buB ®d)aitm fecn. Zapienionym
zapieniały, n p. Psów mnóstwem dziki zapienione Pędzi
w parkany zewsząd obstawione. Mon 70 , 805. Szedł
Swaran, jako potok zapieniały, Cn góry wzrusza, rwie
drzewa i skały. AVa<;. Oss C 5 (pienisty, pieniący się).
— §. Transt ' Grunta miastu przyległe po-;oką zapienię ,
A szkarłatną powodzią bystry Tybr zrumienię Zah. 8 ,
534. Koss (zaleję, zaczerwienię). — '.Aliter: Lecz się to
wszystko, gdy zechcesz odmieni, Skoro twa flota w mo-
rzu mym zapieni. Chroiic. Ow. 19. do morza mego za-
płynie . zawiła, w morzu mem bałwany wzruszy, fo«
liai? beine glottc mciii TOccr fiidumeii ma^t. — "g. Rolnik
dobrze zapienia. Co mu bóg da z wiecznego swego opa-
trzenia Klon. Wor. 77. pieniąc się, pocąc się, znojąc
Sie zarabia ; mit fd)diimeiibeit ©Ąiuaifc oerbieiien , crarbcitcn,
crbiijfeln. — I 2. ZAPIE.NIAĆ dok, ob Piemać. pr.iwo.vać).

ZAPIEPRZYĆ cz. dok , Zapieprzać niedok. , pieprzem za-
prawić, mit Cfejfct anmadcn ; Bosn. zapapnii ; Doi. la-
paprivam ; Croat. zaperprujem.

107

850

ZAPlEIiAĆ - ZAIMNACZ.

Z A PIN A CZK A - ZAPISAĆ

ZAPIERAĆ . 1) ob. ZaprzL-ć, 2j Zapróć . 3) Zaprząc, "za-
prz;ija<5. ZAPIEIUCZ , a, wi. , §. 1) zapierający co, za-
pora z;iiiiykający, zawierający; ber 25crrammlcr , Buftóininf^'
SermndJCt , Scripcrrcr; Yind saporyez, sapirayez , sakle-
mivez . /. sapirarza , sapervka — g. 2) Zapicraoz, klóry
się za|)iera czego, infiiialor. Cu. Tli. 138-ł. Włod. bfr
Caiioiicr, 5>crlaiiflncr , SlUttiigncr ; Soraft. T preyilżer ; Cani.
lajilYZ; \'iiid tunik, /". taiiiiza (cf. tajnik, laieie!) , s:it:ii-
iiik, vlaJMVi'z, /'. satainiza, s;;nikavez ; Croat. taynik, tai-
tel, zMtajnik, nalailel , f. tajnicza , taitciicza, zatajnieza ,
zat;iile!icza ; Ruy. njftkaYaz; Bosu. nikayac, zatajnik ;
/iois. orpimaTCJb Zapierać?, boga; Boh. zapraboh , ale-
usz , btzboiinik. ZAPiEHADŁO, a, n. , wszystko co do
zapierania drzwi s/uży. zaponi ; cill 2?prlcgc('aiim , unt) aM
luaś 511111 Sl>crraniniclii , 3)eri>errcu biciit , ciii Spcrtliaimi , fin
SJicild, ciiic Spcnftmigc; Sontb. 1. zapicradwo , zupirad-
, wo l;jiiMili'c.

ZAriKHDNAG, ZAPIAUDI+ĄĆ, zapiardl ci. ;></«//., Zapierdzieć
nieduk. , crepiluii reddere , popuścić winlru, zapierdzieć.
Mąri fł«id)oii Iiiffcii , fiftni , »oll fifłcn.

ZAPIERZCHNAĆ, 06. Pieizrhnąć. ZAPIERZGNĄĆ, oŁ. Pierz-
t;n;;i5.

ZAPlEIiZYĆ <:. dok. , Zapierzać nieduL. , pierzem zapełnić ;
iipU ScbClii madjcn , befcborit. Z;ipierzyłf.< mój kapelusz.
7V, — g. Piórami osadzić, kfiebcrn , mit gfbcrii bilątn.
Lotem slrziły zapierzacie, A nas o śmierć przyprawiacie.
Juk. Bnj. 54. lidttiemi piórami strzały osadzacie). —
Herald. Zipicrzyć licrb hełmami. Tr. — 'g. Zafiierzony =
zanyrwtony, zaperzony ob. Zaperzyć się. — (J- Zupierzyć
ŚLiinc , piz pierzyć , przepierzenie dać, cillC Icitftte (St^ci=
bCWtliib jicltcil. Po drugiej stronie drzwi, między podc-
fz\łą i ścianami, ma 'akze komórka być zapierzona. Tcrz.
Skt 10 Zapierzenie , cintitiin paries. Cn. Tli 1584. cillC

(iiiiitcrinniib , gfrfM'"i"l' ' l«''t'tE ©ciicibemaiib , SJergittcniiig,

91lMMniicniiig.
ZAI'IKŚ(;iC IZ. dnk. , Zapieszrzać niedol:. , pieszcząc zepsuć,

i'frjartiln, mit ^atMn DCibcrlicii ; Viiid. sazartlali, srabbti,

saiiitlikati . smehkati.
ZAIMĘT.NOWAĆ, ZAi'I.Yri\0\YAĆ ci. dok., piatncm zażedz,

l•cl'rall^malfell ; R'>'s. sannrHarb , sanflTiihiBaTb.
ZAPil^TilZYC, Z.\PiĘTHO\VAĆ. ob. Piętrzyć.
ZAPIĘTY . ob. Zapiąć Po ZAPIĘTE .■po"za piętę, n. p.

Przewiązka tych sandałów między p.-deanii i po za[iie(y

przechodzi. iV. fum 21, 270, ob. Pięta.
ZAPliAĆ, ob. Zapić. ZAPIJATYKA, 1 , i. . zapijanie-. bnS

©^50(^e; Ross. sanoti, ob. Pijatyka.
ZAPIK;V.ĄĆ (■; yc(//i^/. , zakłóć, zaprhnąć : biiiciiipiifcit , biiiciii>

flC(f)Cll , iHrflCdjClI, ucrpirfcil ; Cronl zapikiSymn.
ZAPIŁO WAĆ, (ł. duk., (liłą lub pilnikiem zatrzeć; Croul.

zapilkayani ; fiest. 3iiiiH,iiiTb , aaiiii.iiiuaTb , PcrffliJOii , i>er=
^fcilcii.
ZAPI.LY, oh. Zapić.
ZAPILS^MĆ ZAPILŻNIĆ ,z. dok

mil ,^ili subcitcii.
ZAII.N.At;, xa[.in:inii' , ob. Zapiąi'

zapina, bet iufiiópfcr, ^nbaUr

, pilśnią zakryć, Detfllifll ,

ZAPINACZ, a, m., który
, 3"f'f4icr- VV rodi źeńsk.

ij ZAPINACZKA, 2) Zapinaczka, zapinka, zapinadło , ob.
Z:ipona, zaponka

ZAPIORĘ, oh. Zaprae. ZAPIPIĆ . ob. Pipić.

ZAPIS, u, m. ; Uosn lapis , upsanj ; Sirab. 1. zapiszmo,
(spis, rejeslr) ; ISag. z3pis ; Ocsn. zapis, nadpis iiitciip-
tio ; Hoss. 3aDiicx, (sanucKa, saniicoiKa notatka, sannc-
RH dziennik, pamielnik! ; zapisywanie, zapisanie; iai
Sliitidircibeii , einfd^rciDcii , SJcrMircfkii , 3>ir5cid'iicn, Ciiitrit'
gcii ; zapis, pi-.mo którym się druyieuiu co z.ipisujc , bie
5!eV|'^rciblIli(I. Zeznaję tym zapisem moim. Tr. ; własnej
ręki zapisem, ih , {ci. podpis). Zapis na dług, cyroiiraf,
oblig , (sd)iilbiieri'(ł)i"cit>iiii() ; &c/. aacMiian aaniici , KaGaia.
Pożyczył mu srebra pod zapisem albo na oblig. Sk. Żytu.
2, 533. lob. list zapisny}. Jeden drugiemu więcej na
słowo wierzył, a niź na zapis; a jeśli przyszło do za-
pisu, palrzajże wiele go w starych akiach, kilka wier-
szów najdziesz; a dziś będzie arkusz, a przecie się nań
zapłaly przeczekasz i'alUi. O 2 Dłużnik, klóry pewne
sumy pieniędze podług swojej chirografy albo urzę-
dowej "zapisy winien.... Croich Obr. 1 8"/. — Zapis
sądowy , t,'rodzki , ziemski , n. p. Uczynić zapis na
100,000 zlot. dla żony. Bndik. flciidjilidif ?Jcr)d)rcilmiiij.
Zapisem grodzkim ten kontrakt spisany. Tr. — Zapis,
zapisanie się przeciw komti. Cn. 'Ih. 1584. (protcsl3e>a).
Zapis , zapisanie , zapisowanie czego w sicjii publiczne
Cn. Th. 1584. oblatowanie , wwiedzenie , wciągniciu

bic 6iiirffliftriniii(j , Giiijicliimg iii bic Slctcii. — Zapis,
pisywanie kogo do xięgi , do lisly, wpis, bnS ©infdircil'
Zapis uczniów, mających uczęszczać na nauki puMicyi
Czas zipisii , xięga zapisu. — Zapis w metr\ke k
ścielną, Tr. — Zajiis lesljmentowy. legat, odkaź; DiW
SSerfd;rfif)cn , Hi 5Serma*eii , bie SJcrfdireibiiiifl , ba« 8fii>ii :
yind. savdielslvu , sadielhanje ; lion. pH4a (cf. T>>m
dzenic) , saatmanie. Kiedy komu część dziedzictwa , ;
taka, kióraby sie do całe^'o spadku śi'iąi;ał;i., lecz lyi:
jaka rzecz z diiedziciwa,, suma albo prawo będzie e.|-
kazane , zowie się legatem czyli zapisem. Cul. Cijw '1,
151.. — Zapis", zapisanie jjospody, napis na donnę go-
spodę komu ukazujący Cit. Tb. 1584. bic Oiinrlierocr'
fdirfibiiiig , Hi SJuartietbillft. — Zapis hstu , podpis hsiu,
raczej napis lislu . adrc , bie ?luf|d>rift . JlbbrclTc eiiif^
23ricfc6. Zapis lego listu, lubo się w nim chrzesne ni"
intion.! znajdują, lak był niepuilobny do mego praw.
wego zipiiu, IŻ list ten, nie czytając, otulać chciałe:;,,
ale hr.ibia zapewnił mie, iż list len bvł do mnie. 'kii.
Nar.1,\t. ZAP1S.\Ć, /. zapisze cj rfoA. , Zapisywać
czejtl. , "Zapisować coiilhi. , z»|)i.<ujc pr. contiii. ; Ooh.
zapiali, zapiśi , zapisowali, upsali , upjśi ; Horah. ł. (a-
piszacź , zapischu ; Yind. sapilali , ypifali , dopifali , sa-
fhribati; Croat. zapiszati, zapiszayarn , zapiszayaii ; liag,
zapisali; /7(.sH. zapisali ; /?o&r saniicaTb., aanucueaTb; —
zapisać co gdzie j pisza; zanotować, wciągnąć pismem;
f iiifdjrcitifii , fi^rtftiid) fliimfrfcit, ciiitragen. \Vziąl przed się
le rzeczy l\lko pisać , które są dowodem zapisanym
-wzmocniono Wys. .Aloj 4^6. piśmiennym , na pismie ,
fdiriflli(()C iHfrotife. Rytmy Petrarka podały pniomnciśei p.i-
iiuęć piękności Laury, którą w nich zapisał. Teal. 24

z A P I S A Ć.

Z A P I S K A Ć - Z A I' fc A C 1 Ć.

831

45. Ciart. piśmiennie uwiecznił, f^riftlic^ ucrctuigeii. —
8 Zapisać ko^o , wciągnąć ko^o w sj>is , w liste, wpi-
sać go; ciiicn luoju ciiifc^rcibeii , aiif|d;rcibcii , ciiitroaen iii
bic Sifte, iiiś 'J.H-otocoU. Pewny stolarz wzią? od uboi^ich
rodziców syn.i , dhi nauczenia sw<'i»o rzemiosia, i zapi-
sał go sobie podług zwyczaju na lat piec za ciiłopca.
i\lon. (38, 142. Zapisać co do rachunku, zapisać w ra-
ciiuiiki . wciągnąć w rachunek , tu bie SRcc&iluiig ciiitraacil.
Zapisuje w sięgi • wwodze eo sv xię^i prawne. Cit. Tli.
1584-. et 1501. oblatuje, iii bie 9Icteii cinfrngm, eiiire>
fliftiircn, - - §. Zapisać co komu , na piśmie przeznaczyć
co koniu ; ciiiem ctiiia^ serftijrcitcii , fĄriftltc^ Deftimmeu ,
noifdjrcifecn , aiiś(ti,'vd6cii. Zapisuję komu gospodę. Cn. Tli.
1584. Simrtier aueftlireificn , oiuBcifen. Naznaczono nas a
zapisano gospodę na "czelech naszyci), fiej. Post. (J u 4.
Radby był samego sułtana wprowadził do naszego obo-
zu; śmierć zakroczyla , która mu nowo obozy, nowe sta-
nowiska miedzy aiiioly i rycerstwem oneni Wysokiem
niebieskiem zapisała, liirh hrz. Kaiu o. — Zapisać le ■
karstwo_, receptę = przepisać komu , etiiciit cill SfJccept ,
eiiic 3lvjcitei) ocv|'ctn'ei&eii , oerorbneii. Doktor choremu takie
lek-irslwo , taką receptę zapisał. Tr. Zapisać komu opie-
kuna , na piśmie wyznaczyć; fdjriftiiti) einen Sormiinb er-
iiciineii, anorbiicii;, bcftimmcn. Każdy opiekun lak zapisany
jako i przyrodzony, inwentarze dóbr sierot ma poczynić.
Vol. Leg. 2, 695. — Zapisuję posag, wiano. Cn.th. laS5.
zapisem moim zapewniali, stwierdzam; Yind. sapifmati,
r pifmam sapnzhati , poterditi, »ev|'(|rci6cii , fd.!riftltc^ V(X'
fii^cnt. Zapisuję co komu, ciivet) aliciii pecumain, sum-
mam. Cn. Th. 1583 Zapisuję się komu = na piśmie się
'obowięzuję, ficfi fi^iiftltd) iierpjlic^ten , ftd; »«fc^vetDen. Za-
pisuje się "zenie na majętność , dułem in fundo colloco.
Cn. Tli. 1585. Zapisuję się na czym, obligo mea bonu
scńpto cuipiam. ib. Zapisuję się z duszą , n. p. złemu
duchowi ; Garn, perdfisham se , jt^ bcm Sófcn 9£rfdivet=
6eit mit 8ciD iliib Seele. Zapisywano sie krwią dyabłom ,
a dyabel wszelkie wygody za to przez czas czynił, duszę
jednak zapisaną po śmierci porwał. Gzack. Fr. 2 , 94. —
Zapisać co komu testamentem, w testamencie; Yiiul. sa-
dielfhati, savdeliti , safhafati ; Hoss. saetlliaTb , cirtcm im
icftamente 'i)er)(^rd6eil , »ermać&ni. Zapisuję co na testa-
mencie, odkazuję, leguję. Cn. Tli. 1585. Zapisuję co
komu u kogo ib. Zapisany, legowsny, odkażany Hoss.
sastmaKiiuit. — Zapisuję się przeciw- komu , n.i piśmie
proiesiujc się , fd)viftlid) gcgcn jemaiiben proteftircn. Zapi-
sanie się prziciw komu. Cn. Tli. 1584. protestowanie
Sie, protestacya. — ^ Zapisać eo do kogo, zaadreso-
wać, podpisa?, ; fdjriftlid) on etiicn nbreifiron , an i&ii iiber-
fcbrcibeit , bie 3luffct)rift aii ilm ricfttcn. Zofia odebrała pak
jeden, który był lio niej zapisany. Zab. 14, 551. —
g. Zapisać co zkąd , pismem sprowadzić; ttma^ tCO^er
oerft^rciben , fotnmen laffcit ; Vind persapif:di, perdopifaii ,
skuś pifme pokhzati ; /ioss.'EuniicaTb . BunncuBaio , (cf.
wypisać). Z^|>isz te towary z Lipska. Tr. Zapisał guwer-
nera dla dzieci z Paryża. Bndlk. — • ^. Zapisać , pisząc
zapełnić, zużyć, wypotrzebować : ooU ft^rcibeii, auffdjrd'
ben, »er|'d)vciben , uerbiaiicbeii im Sc^rcibcn; /i'uj-. ncniicaTŁ,

HsnHCMBaTb, HanHcats , HanHcnBaio , (cf. napisać). Za-
pisać całą stronę, cały arkusz czym. Hndtk. Zapisał już
tę librę papieru U., (cf zabazgraćj. — § Zapisać się,
zatopić się, zapuścić sie w pisanie, fidi tns Sdjrcibctt
mtiefett. - - (ZACISKAĆ , ZAPiSMC , ob. Zapiszczeć) —
ZAPISNY, ZAPISOWY, a. e, od zapi.su, zapisany, za-
pisywaniu służący; ginfc^reibC' , %m\ćixńhmc,i ■■ , 2>cVid)rci»
6uii(j3 ; Boh. zapisny ; Hosf. saniiCHUn. Ktoby chciał za-
pis sprawować, ma na siebie dawać list zapisny pod pie-
częcią swą. Siat. Lit. 257, (Boh. zapisny list, ob. Zapis,
oblig, cyrograf;. Kto pieniądze swe odbierze, ma dru-
giemu list zapisny wrócić, ib. 258. Ten , któremu część
majątku pi) zmarłym , zapisem jego odkażaną została ,
zowie się legatsryuszem albo dziedzicem, zapisowym, Gal.
Cyw. 2, 151. Dobra zapisowe. Nar. Hsl. 6, 254^ (na
których się kto zapisał, na których co zapisano, cf.
ewikcya). — Zapisne, ego. Subs,l. , n. , płaca od zapisu,
eiiifd)reibcocIb , •Bei-fdircibcgelb , (iinfd)rnDegcbiitrcii, $evf.rrci=
hiiigśijebii^ren. Uciążliwe wyciąganie myt i zapisneao. Vo!.
Leg. 4 , 15. ZAPISYWAĆ', o'b. Zapisać. ZAflSYWACZ,
a, m. , który zapisuje, bcr ©infc^mbcr , 3S«fd)rciOev ; Boh.
zapisnjk ; Yind. sapifar,- sapifaYez.
ZAPISZCZEĆ es. doli. , Zapisnąć jednil , Zapiskać niedok. ,
zacząć piskać, zacząć gwizdać niedok., niifattgeit Jit pipeii,
,^il pfeifeii ; Bos.^. sanni^rt, sp-iy^nTb. Przywiodę, zło rze-
czy na Jeruzalem , iż ktokolwiek usłyszy, zapiszczy mu
w obu uszu. 1 Leop. 4 Beg. 21, 12.' /i'a(/s. Jer. 19, 5.
(zabrzmi mu w obu uszach jego. Bibi, Gd.j; zadzwoni
mu w uszach, e^ roirb i^:n iii be^ben Ojłreii gaflcii, bie
filircii tuerbeii ibiii fliiigcit.
ZAPlŻiMOWAĆ cz. dok , piżmem zaprawić, wonią piżmową
przejąć, zaparfumować; mit Sifaiii iBofifried^eirt) mnd!cn,
biirdłbiiften , parfiimireii. W zapiżmowancj skrzynce, co je-
dno' z niej wyjmiesz , każdą rzecz piżmem 'wonią. S!i.
Kuz. 85. — • Fig. Dusza nasza 'zaczynić sie ma , opuśzyć
i zapiżmować Chrystusem. Sk. haz. 83.
ZAPŁACIĆ, f. zapłaci, zapłacę, cj. dnk , 'ZapIsKMĆ. HicrfoA. ;
Boh. zaplatiti; Sornb. i. zapwatzu ; /loss. san.iaiiiTŁ ,
pacn.iaTHTb , pacn.iamiBaTb ; Ecd. san-iamwam. |I^icąr, za-
spokoić, uiścić; bejn^Ien, abjai^lc!!, Sdnilticn oblrngen.
Mówimy, żeśmy dług zapłacili, chociaż wziąwszy my
'minca , zapłaciliśmy talarami abo cznrwbnemi. Gorn.
Sen. 406. Bydło gdy kto w- cudze zboże puścił, i szko-
dabyby b\ł5 dowiedziona, powinien ją pan wedłus; uzn;)-
nia chfopów onej wsi zapłacić. Szczerb. Sttx. 40. pie-
niędzmi %vynas;rod?.ic , bcn Sc^abeii bejaMcti , mit ©cib
erfefseii, gitt madjen, eiitfdjflbigen. . Zapłacenie czjii zapłata
rany, bicia , (ok. Dasarunki. — Kredy torowie dobra jego
wszystkie przedali , i sobie zapłacili. Y\'arg. VVo/ 221.
swoje pretensye zaspokoili , fie (lobeii fid; bcjnblt gC'
mac^t. — Zapłacić za towary, Hosn. saiuaTiiib aa Tosa-
pu ; zapłacić za wexlcm , no seKCiio aan.iaTiiTb. Bóg za-
płać! panie boże zajiłać ; Bnsu cnacHÓo . bóg wyna-
grodź, boże oddaj, @ott bcjnblś! ocrgeitei ®ott! Nie mam
co inszego dać twej pańskiej osobie, Okrom dwu słów:
bóg zapłać! Groch. W. tJ03. Wszystkie wysługi uspo-
kajał, jjrzez: bóg zapłać! Ossol. Sir. 4. (zbyć słowami,

107*

852

ZAPŁACZ K - ZAPŁASKNĄC.

oświadczeniem, potliiękowaniem). Wprzód trzeba dać,
niż bóg zap/aó s/uchat'. f'ot. Poci. 220. Za bóg zap/ać nie
wiele kupisz. Żegl. Ad. 37. Cn. Ad. 17. (darmo nii; ,
brzai»ae lu lizeba ; bez pieniędzy na larg, bez soli do
domu;. Jaki pomag . bóg. laki bóg zap/ać . jakie po-
zdrowienie, lakie podziękowanie. Mąci., Stov. gaki po-
maiiabób , taki bodaj zdraw. Bóg wam zapłać za wasze
dobre serce. Ttat. oi. t, .4 2; cf. niech wam bóg za
to da wszystko dobre. ii. f)4. Cdi. Szkapa la nie stoi
za bóg zapJać. Itak. l'ob. J5 2 ; i pomaga bóg nie dał-
bym za nią. Bielaw. 8 2 b. {i darmobyni jej me chciał).
Bóg zapłać, nie złe i to. Teut. 24. c, 91. (lepiej rydz,
iiiz nic). Bóg zapłać, daj jeszcze! C». Ad. 29, (cf. kto
wziąwszy pilno dziękuje , len się znowu wziąć gotuje).
— .Miler. fig. tr. varie: Nagrodzić, odwetować; bejotlfll,
lii^iicn, trmicberii, yfrgelteii, oerff^cii. Grzechem grzecii
jesl zapłacony. Bardz. Trag. 544. .Moją laską zapłacę
tym hultajoin za serenadę. Teal. 15, 05. Nic dobrego
jeden urągał się z ubogiego, który mu tez tern zapła-
i-ił: nie ubogiego, ale złoczyńcę wieszają. Budi\. Apolli.
5tj, ( cf. odgryźć się ). Juź ci *na tu zapłacono , iz to
jest szczera potwarz twoja. Pim. Kam. 152. (od[)owie-
dziano , na odwet wskazano^. Zapłacę ci to', zapłacisz
nti to , zapłacisz mi za to , będziesz miał udc mnie . nie
darujeć ; Slov. /aplatim (i to.

ZAPŁAtrZĘ, oV Zapłakać.

'ZAPLĄIJZ sic , (/. zaplągnie się 2] zaimk. jedull. , (zabłąkać
się , fid) ucrirreii , cf. zapłątać się ; cf. Ecel. iiAtiph /«-
willus 2J , n. p. Ize się nieco bożków było zaplągło u
.lalłóba prz. z Rachel z Syryi od Labana , wszakże wszys-
tkie one l>cżki Jakób zakopał pod dębem. GilKuz.Aah.

ZAPŁAUZAĆ, ob. Zapłodzić.

ZAl'łjAKAG, /'. zapłacze med. dok., Zapłakiwnć czqtll , za-
płakuje pr. contin.; Boh. zapłakali, zapłaci; Slov. za-
płakńwam; /loi/. zńplakkati; Bo's aaniaKiUb , Bocnjanaib,
npoc.ie3HTbca , B03pfai4aTb , aapujarb . sapioMUTb ; zacząć
pł.ikać, łzy toczyć; Jll U'cill(n nilfaiIi)CII , IP?U'(infII , iit
i^rńneii ougbredjcii. Wolno zajpłakać , ale nic kwilić i la-
iiieiilować. Fitch. Sen. liii. 2 , 54. Pompejusz , uchodząc
z bitwy, nie westchnął, nie zapłakał. Bardz. Luk. 12G.
(Izy nie 'kanąłj Płaczę ja, wkrótce i ty zapłaczesz. Teal.
18, 150. Z:ipłacz żono miła, Z.ipłacz, wiernego.^ męża
utraciła. A'ra.t. Oss. U 4. Zapłacz w pizód , a zapłacze i
ja nad twa biedą, Leiz wii'ni, że słowa z serca nadde
nie idą. Dmoch. Szl. /I. 55; si vis me jUre , dulendum
e.it ]j'imum ipsi lihi. Hur. — *j{. Zapłakać kogo = opła-
kać, (ipłakiwać. ein«n bflDCilteil. l'ż«lenia godny, kamieńhy
go zapłakał. Cu. Ad. 1222. Nie jednego człowieka tak
bardzo kobi(.'ty popsują, ze go ledwie kamień nic za-
płacze. Ildur. Sk. 450. — g. Zapłakać oczy, bic SlllflClI
uetiudiltli. Zapłak.ine ociera powieki. Wad. [tan. 55 Za-
płakany: Crmil. zapUkan lucrimabundut , reriDdnt.

ZAPŁAMAt', ub. Zapłcnać, Zapłonić.

ZAPLĄSAĆ, ZAI'LKSA(':,'/ zapląsze t:. dok., zaciąć plą-
sać , pląsy stroić , (jnuffliib ju taiijcn niifaiigeii ; Hon. aa-
n.incaib , RosnJHcarb , Boanjacaiiie.

ZAPŁASKNĄC liijak jediill., Zapłaszczcć dok., płasko la-

ZAPŁASZCZYĆ - ZAPŁAZAĆ.

tęchnąć , zaklęsnąć; flai^ ober platt toerbm, etnfaUcii. On
roztył, a drudzy 'prze zaplaskłe boki zaledwie się ruszyd
mogą Smotr. lix 6. ZAPiLA."^ZCZVC cz. dok., płaskim
uczynić , platt inad,'fn , finc^ mat^en.

ZAPł-ASZAG , ob. Zapłoszyć.

ZAPŁATA, y, i., ZAPŁATKA , i, ż., zdrbn.; Boh zaplata,
opińtka (cf. opłata j , auplat , aujilatck; Sorab. 1. fda ,
zda, zdeyiczka ; Yind. mesda ; /lag. zapliicijja , piaia ,
pladija , (o6. Płat, płaca); Slov. mida , icl. n)yto; ; Busn.
zaplata , dar koji se daje onim , koji dobni tarijuchji
i'ravium : fios.i. aanjara, 3aiuaqeHie , Bbin.iaTU , BbinłaNH-
Baaie { ob. Wypłata ) , pacn.!aTa . pacnjawenic , pacDia-
miBaHie, onjara, onja4eHie, pa34tjKa (cf rozdział, roz-
dzielić), Jioropcifb, Horupu'i3 ; /i-.c/. oejioki, (cf 'obrok) ;
zapłata, zapłacenie, i to czym płacą: tai '^(ujjablcil ,
bic 3{iitl5n^Iitng , Hi Scjablcn, bie Jiblunfl. Lale palet haec
foi: Zapłata za kopią, płaca, zapłata za lobutę , myto,
>'if'.^. I. dżcina zda; Yind. delauiiii plazhilu, mesda,
£o^ii , ?(il'cit«li)^lt. Zapłata za złe , karjnie , 8obn , Straft,
zapłata za dobre , podarek , upominek ; Sp|)II , '23cIobiiun9.
Cn. Th. 1583, (cf. nagroda, wynagrodzenie;. Zapłata
dzienna. Cn. Tli. 1585. iiiflloJHi. .Najcmnicza zapłata, ib.
(cf. myto , najem). Zaj.łata od roboty rzemieślnikowi, ili.,
i1!ild)crli'()tt , 2lrbcitvli'^ii. Bodaj to w taku-j służbie trawić
lata , Gdzie pewna zasług nie chybia zapłjta. Zab 1 1 ,
'JC. Nar. Jaka robota , taka zapłata. Bratk. O 2. (jaka
praca , taka płaca). Jeśli dobra robota , dobra i zapłata.
HrliSl. Nauk. fi 8. Własną swoje zapłatę nia każda ro-
bola , Insza "zawżdy stateczność, a inszą niecnota. Bej.
Wiz. 107. — .Miler: W zapłacie wziąc co, in solutum
uccipeie. Cn. Th. i 2 1 9. ill Sul"'""!) - tl" 3'lbll'llfl . fł«l"
3n^lling aiinf^mcil, bcFuilimClI. W zapłacie dać, przyjąć,
wziąć towary. Tr. — Aliler : W zapłacie , w nagro-
gdzie; olŚ iobn , Jlllll CoJlllC. Obietnice jakieś bezskute-
czne ma w zysku i w zapłjcie. Jło/i. 70, 650, (Sorui. 1.
zapwatżenile solubilis , płatny).

ZAPLATAĆ, ob Zapleść, zaplotę. "ZAPLATAĆ, ob. Za-
łatać.

ZAPLĄTAĆ, /. zapłacze ci. dok., plącząc zawikłać ,
cić pr. fi fig. Ir.; ucrfifen, ncriDirren , yeriiMrfiiii :
3any'TaTb , 3an}'TbiBaib Zaplata nogi unio, piwu
leniat viiium gressus , iir.pedit jluxa teslis pedet.
się komu język. Cn. Th. 1585, Język mu się tak bardzo
zaplątał, że żadnego nie niógł wymówić sło^a. Tr. Tel.
453. szedł mu język jak w pantujlacli , jak na trepkach,
młynkował językiem , er Inlllc faum; {Huss. 3aaj>'TaTbCfi
zabłąkać sie , sunjjTOBaTbCH stać się oszustem).

ZAPŁAW, u, m., zapławianie, i tu co sie dukąil zapłuwia,
wodą spuszcza; bii3 Jpinfli>Bfii, biu^ JpinflCflóptc ; iUuh za-
plawa < zamęt). Wisła żarliwym nurlem swcje za|>ławy
zakrętne Wszem w uszach zasiuiiiiewa , pędzaj wody
mętne. Chadk. hott. 5 ZAPŁAWiC cz. dik . Za|iławiać'
tiiedok.. pławiąc zapuścić, bii iwbintcr b(rabj1i<ficn. Za-
[iławiały nas fale. fngb. 3liU. 515.

ZAPŁ.\ZAl^ ZAP1'^AZAĆ się, zapełz.ić się, zilcżć aż gdiie,
bid n<o!)iiili'r fricd^di ; Yind saplasiti , salesli , sapusili.

zamą-

Buss.

szala ;

Za|>ląia

ZAPLEĆ - ZAPLEŚĆ.

ZAPLEĆ, /. zapielę c:. dok., Zapiehid niedok. . zacząć pled,
pieląc zająć; (infoiigcii ju jdten, Bcrjatcn; Ross. sanojoTb,
. sanajusarb.

ZAPLECIE, ziiplotę, ob. Zapleść.

ZAPLECZE, a, h. , miejsce za plecami; Hoss. aaiijeibe ,
ctii Ort ^intcr ben ©c^iiltmi. ZAPLECZNIK, a, ?n. , którj
komu jt;st za |ilceaini , z lyfu pókim idący, ber ^illtcnitniin,
II. p. Zaplecznik swego popr/:eclnika ani na włos nie
ma przestępować. A'«iw. Nar. 252. nasSIednik , poślednik ;
(Garn saplęznek = lokaj , pedisse^mis). ZAPLECZYĆ ''s.
dok , za plecy w7ożyć. fJndlk. \fmUx bie Se^ultern IfGeil ,
Cititcrrurf^ lcflcit, (ef. wypleczyć, spleczyć).

ZAPLEMIENlC (■;. dok., Zaplemieniae niedok., plemieniem
zaludnić , mit mani^crk!) ©efdjlccitcrn tciiiilfern. W pewnej
zbyt szczupłej krainie zaplemicnioncj ludu dziwnego od-
nogą. Zab. 15, 20L Nugł.

i. 'ZAPLENIĆ cz. dok., gwarem zabrać, wyrabować ; lucg-
raiiteii , rńitberifc^ nicuncftmcit , lucijfiibrcit in bie ©cfaii(]ci!=
f^aft ; Bosn. zaplienid ; Rag. zapljeiuti , opijeniti , (pijen
praeda , ob. Plon) ; .'lOfS 3ano;iOHnTb. Spali domy wasze,
1 zapleni je. Dudn. Jer. 15, 12; t j. zabierze wszystkie
majętności, ih. (pobierze ich do więzienia. Bibl. Gd).
Obie teź 'żenię ( dual. żony ) Dawidowe zapieniono.
Bvdn. 1 Sam. 50, 5. fobie żony Dawidowe były wzięte
w niewolą. Bibl. Gd.). W worze chodzi? Izajasz dla za-
pienienia dziesięciorga pokolenia Izraelskiego. Budn. Jes.
20, 2. Synowie zapienienia. Budn. Ezdr G, 10. (ci co
przyszli z niewoli. Bibl. Gd.]. Dzień ten , którego Izrae-
lici b}li sie wrócili z zapienienia. Dudn Ezdr. 6, 21.
(Z niewoli. 'Bibl. Gd , ef. jasyr). 'ZAPLEMACZ , "ZAPLE-
NICIEL, a, m., który w niewolę zabiera, rahownik,
zabieracz gwałtowny: bcr Slnśrmiber, 3fif gne^iiicr , ®cfaii=
gcnne^mcr ; Rag. zapljenitegl, pljenilegl praedator.

2. ZAPLEMĆ, ZAPŁONIĆ, '{dislny. z.ipfonić , zapłonąć) cz.
dok., Zajleniać niedok , plennym uczynić, zamnożyć ,
zagęścić /;;■. el fig. !i , retdjlid) »ernic^rcil. W xiąikai'h
Sie błędy omyłkami drukarskiemi zapieniają Zebr. Zw.
101. (zagęszczają .«ie). Condensa arhoribus prała, zapło-
nione łąki drzewem abo chrósly. Mącz.

ZAPLEŚĆ, zaploił, zapletfa , f. zaplecie, zaplotę cz dok..
Zaplatać, "Zapletać niedok.. 'Zapletawać contin.; Boh.
zaplesti, zapletl , zapictati ; Sorah. \. zaplctuyu ; \'ind.
saplesti , saplendrati , ^avezuvati , (ob. Zawiązać) ; Croai.
zaplechem, zapletara , z:ipletenyc : Hag. zaplesti, zaplje-
tam , zaploltiti , (zapłocićj : Bosn zaplesti, zaditli, {ob.
Zadziać); Ross. 3an.iecTb , san^eiaTi,; plotąc zagrodzić,
płotem zamknąć, zarobić; uerflcć^tcn, mit glet^ttDCrf i)fr'
mvl(^Cll, oerjnuiieit. Zaplatam, zapleść chróstom , 'prąciem,
obteio frondibus Cn. Tli 1585 — ji. Zapleść co w co,
plotąc zawinąć, zamotać; uerflcĄteil, ciliflci^teil , liErfd)Idn'
gen. hnplector, zapletawani , zamolnwam, zawikławam.
Mącz Implexus , zamotany, zapleciony, ib. W miłej ja-
skini, do kogo wsiąg mnóstwem Warkocz zaplatasz,
prosta oćhędóstwem ? Zab. 15, 401. Koryl. Postrzogł
cesarz w krzewinie zajiletłe warkocze. Zab. 15, 555.
Drtiźb. zawiązłe , [tcrfcii gebliebeiic, Łarfcn geblicbcne , oep
jlo^łcnc , (.'CrfiCtC Si^Pff- Zapletanie , zapłocmy , zaplotki ;

Z A P L E Ś N I Ć - Z A P ł. O C 1 E.

853

$navfIfŁten, gcflot^teiic 3o).n'c. Kobiety al.y się z skromno-
.-.'eią ubierały, nic z zaplataniem abo złotem. Budn, i
Tbim 2, 9. (nie z 'iralionemi włosami Bibl. Cd., nie
z fryzurami, z kędziorami). — §. Fig. Ir Zawiklić . za-
pląlać . zagmatwać, zamotać, zaplątać, zamącić; »erfibcn,
iHTftriden, iJCrmirfclii, iicrroirrcil. Myśl swą zaplecie spra-
wami nikczemnego świata tego. Rej. Post. G g g Z. Jui
to czart zaplecie a 'uwikle myśl człowieka takiego, ib.
Ccc 5. Jeśli się tu zapleciesz za żywota swego, a nie
znajdziesz tu miłosierdzia u pana swego, już tam nie
wyżebrzesz nic na wspomożenie sobie. ib. Ii k 4. Dosyć
jest zacnych ludzi na świecie , którzy się uniosłeini a
zaplotłemi rzeczami nic nie bawią. Rej. Zw. 100 b. Wasi
tak tu rzecz zapletaj.i , iż czasem nie rozumiesz , czco
chcą. Urht. Odp. E e 5 b. °

ZAPLESMĆ cz. dok.. Zapleśniać niedok, pleśnią zakryć,
bcfcfnmmelii , mit Sc^immcI bcjicben, bebetfcn. ZAPLEŚNIEĆ
7iijak. dok., zajść pleśnią, bcfdtimiiielt rocrbcti, fitS mit
©[l)imnicl bc5icl;cn, befdiimmeln ; l'i;i(i. saplerniti ; Ross. aa-
n.i-bcHtib , sanjliCHt.iUH pr. et fig. łr. Co jeśli uczynicie,
tedy ziemię Węgierską , już od dawnych czasów pustka-
mi zapleśniałą, do pierwszej ozdoby przywrócicie. Janusz,
/'os D h. On w niepamiętnym zagrzebaną prochu Lu-
tnia wydobył Słowiańską z pod ławy. Ojczystych rymów
zapleśniałą w lochu Wziętość do pierwszi'j przyprowadził
chw.iły. Zab. 12, 17. Przyi. Powieści ich najv.yborniej-
sze tego są gatunku, iż je daleko wdzięczniej w zaple-
śniałych kalendarzach przeczytać można. Zab. 6, 525.
Słowa zapleśniałe z starożytnej wydobyte Polszczyzny.
Mon. 68, 678 (/. używani.! wyszłc . zastarzałej. W pi-
smach Wae Pana znajduje często słowa zapleśni^łe. Mon.
67, 678. Nie vvyjeżdżaj z takiemi zapleśniałemi zdaniami.
Troi. Sł. 106.^. Sun czas zapleśnia wszystko na- zie-
mi. Ld.

ZAPLESZCZEC es. dok., zacząć pleszczcć, plaskiem ude-
rzyć w ciekliznę, zaj)lii<kać; Ross san.iecKarb , sanje-
CKiiBaiL , niifaiigcn 511 pidtfditrii , ju plniufdjen. — g. Za-
klasnać. ju tlatl'd)CU aiifangcn. Palmira w rączki zaple-
szczc. ' Karp. 1 , 10.

ZAPLEWIć CI. doi., Zaplewiać niedok., plewami zapełnić
pr. et fig. Ir., zamierzwić , zachwaścić, zakąkolić , za-
nieczyścić; mit Sprcii sollmadicn, mit Uiiratl aiifiiiien, »er=
iinrcitligcn. Do tego gdy sic polyni prz)łoż}ł drugi 'sie-
wiec Pliilalct , apo nim trzeci Ortliolog , swojemi błę-
dami i hcrezyami rola pańską bardziej jeszcze zaplewili,
i tak sie tania stała, że i spojrzeć na nią, bo już nie
tnal v;pół zkąkolała , nikt nie chce. Smotr. Apol. GO.

ZAPŁOCIĆ cz. dnk., płotem zapleść, zagrodzić; sjerjfiuneil ,
mit cincm geflpdjtcncn ^ame befricbigcii , ( cf. zaparkanić ) ;
Ytnd saplotiti, z;iploluv,-,li , sagradati, safekaii, ( cf. za-
sieka, cf. zasiek); Rag. zaploltiti. "ZAPŁOCICIEL , a, w.,
który zapiała, zagrodzicie! płotem; bcr SScrflct^ter, ?>cr'
jnimer; fio.«n. zapletillac, koji zamrrisciva , smetilbę
trico. ZAPŁOCIE , ia , n, , miejsce za płotem ; Ross.
aaruHic, ber Ort Iftuter bcm ^amn. Chmiel częstokroć po
zapiłociu sam przez sie dobrowolnie się krzewi. Haur.
Sk. 77. Wypatiz\ł go z zapłocia sąsiad jego. Pot. Jow.

854

Z A P Ł O C I N V - Z A P L O T K A.

ZAPLOTĘ - Z A P I. (' N A Ć.

2, 15. Iiiiitci' bcm imwt Ifcropr. ZAPŁOCINY, ob Za-

jiłolki.

ZAPŁÓCZE . ob. Zapfókać,

ZAPŁODZIC. ZAPŁODMĆ «. doi;., Zapfadzaii Hiei/sA. ;
Sorab. 1. zapUliwuyu ; [.łodii nabawić, płoiltiym uczy-
nić, zażyźf.ić; it^iMiiflcrn , befrud;tft: , fniditliar imitlicii.
SJońe-c siworzonu , aby zap/odzi/o żniwa. Sffis lYi/m. 2 ,
94. Ziarno roślinny i jaje zwierzęce, zapJaiizaja się,
kitJków lub zarodków dostają, rozwijają sie lub oży-
wiają. .V. Pum i . 22. KiniPÓ wam pracownym racilem
nmrg zaphdza. Nar. D:. 2, 73. uprawia ZAPŁOD , ZA-
l>ŁOL)EK, ob. Zaród, zarodek. ZAPŁODZICIEL , a, m. ,
który zapładz.i. bcr Sl^IDmiflCrcr, Scjnil^tcr. W roui.iensk.
ZAPŁODZICIELKA , i.

ZAPŁÓKAP. , /. zapfóczc cz. dok., Zap/ókiwać czq»ll.. za-
pjókuje pr. coniin ,- zacząć pfókać , płókaniem odmicriid,
naprawić, oczyścić; niifnngfii ju fpii^len, rDeflfpu^Icii , ttcr=
fpudlcii. Zapłókać zly smak w gębie.

*ZAPŁO.MIENI(^. , r ZAPŁONIĆ cz. dok., ptornienicm zająć,
zakryć; Soruh. \. zapwoniu; Hoss. BOan.iaMCiiUTb , bo3-
DJaMeiieiiie, ciitfiammeil pr. el. fig. tr. A to na co, spytałam
go znpłoniono. Węj Marm. 2, 188. zarumieniona, za-
czerwieniona, cała w ogniu. ZAPŁONĄĆ się snim/r.j>un;/.,
zaczerwienić sie, zapalić sic rumiano; Hag zaplanuti ;
jid; riit^eii , fit^ cnljlnnitncn. tylko poranne zorze "^ię za-
płoną, wojsko wszystko w odkryte wyprowadzi pole, i
bitwę ofiaruje. Tward. \Vi. 128. — Aliler: Zapłonąć się,
zaruinit^nić się, zapalić się wstydem, zalać się wstydem,
zaczerwienić sie , zaperzyć się, raki pice; ffiicrrott) lt)tr'
ben , fd;aomrotli "tscrbeti , crrótljcii , 0^m por Sdjaamrftbe.
Na to SIC on zajiłonąf, jako gdy kto białtm Szarłat ja-
snorumiany pokropi nabiałem. Zimor. Siei. \^~l. C?Iuwiek
uczciwy," jrdy ma o co prosić , zapłonąć się musi. Gorn.
Sen. .")t. Gdy co szkaradnego usłysził, wnet się jako
najuczciwsza panna zapłonął, jakoby policzek jaki od-
niósł. 5A- Zyiv. 517. Wszystko niie zdradza, niech kto
imię jc^o wspomni Zapłonienie na twarzy postrzegą jirzy-
Inmni ; l^ucz czegoz się mam płonić? publiczny szacunek
Upoważnia mój wybór i słodzi frasunek. Nieme. I^ I'. 4G.
wstyd rumiany, rumieńce. — 2 ZAPŁONIĆ, ob. Zapienić.

ZAI'ŁOSZYĆ c; dok , Zapła^zać niedok , płusząc zapęilzić,
wypłoszywszy zagnać, Sf.ł()>zy«szy zastraszyć: lvrijf(^CU>
d;en , uerjutieti, gaiij fdjeii iiiad)cii. Zapłoszonrj owieczki
nie zaganiacie, a zgubionej nie szukacie Budu. Eiee.lt.
51, 4 fzapłoszonego nie przywodzicie, ani zgubionego
ni<' szukacie. Uibl. (jd ).

ZAPLOT, u, m., zaplecenie, b(i« Sfrfleditfii , ginfleditcii. Wąi
tych zębem, owych długim zaplotcni zawija, Tchem
drujticli . drugich jadem śmiertelnym zabija. Zebr. Uw.
53: loiiQis cumpleiilius. — Zapint, ZAPLOTEK, iku. m.
ZAPLOTKA, 12. Zaidatki, ZAPLOCINY /-/i/r. zaple-
cionego co; etiun^ ScrfloditfiicS , Ciiujiffditcuci, 3i'f'i'"infn-
flcflcd^tfnfś ; (/^ay. zaplilku , pletemzza, piętka {ub l'ło-
tkaj , cota inlieiu-inla insiemo ; Crou/. zajilctki /ricne, plo-
tki; Hoss. san.iOTb tama) Włos mu w zaplulach spływał
pod kwiccislMo wieńcem, /'izt/b Milt 94. w warkoczach,
(cf. kosa); in 3Mten, in Bópfcn. Miasto złotych 'zapłocin,

i złotogłowej Szaty, ona chodziła w skórze tygrysowej.
A. Kcliun. 525; (cnnale aurum, ob. zapletanie , ]>od Za-
ple^ć , cf. pleć, plecionka) Córy Rosyjskie, jego rówien-
nice . Przepasawszy swe ^abiod^ki w bylice . Superfino-
we z głów zdią*szy 'zapłotki . Kiedy czas przyszedł zwy-
cz;ijnej sobótki , Miasto muzyki żałośnie dumały. Zimor.
fiox. 184 — 'j:). Zapłotki, zaplcconc zagrody, płoty;
ginjrtiiiiungen , 3Scr3mimingfii , imwi. Ziele to ruśme na
murach, rozwalinach . i leż na zapłotkach. Sijr 085.
'Wynidż na drogi i na zapłotki, a przymuś ich wnijść.
1 Leop. Lup. 14, 25 tna drogi i niiodzy opłotki, tiibl.
Ud.). ZAPLOTĘ, oh. Zapleść.

'ZAPŁÓT.MEĆ nijuk. dok.., zablednieć jak płótno . bUii) iBCr-
ben luif ficiiinmnb, crHeid)en, erHalFcii.

ZAPŁOWiĆ os. dnk., iłowym uczyrnć , płowo zapuścić , fajll
mfld)flt. ZAPŁOWIEl^ nijak, duk , stać się płowym, za-
blakować; fabl njfrbfti, bic Jorbe ocriimn, tierft^itPcii , cf.
wypłowieć

ZAPLUĆ, /. zaplujc n. dok. Zapłonąć, /. zapluiiie ;Wn(/.
Zaplwjć itiedok, Zapliiwać contin., plując zaplugawić, za-
nieczyścić , zapełnić ; hii fiinłer etiPrtś i;iii (piirfcn pber
ipeicii, uoD fpiicfcn, ycrfpiitfcn; Boh. zaphti , zaplil , zapli-
gi , zapijwati ; \'ind. sapluvati , opluvati ; Rag. zapglju-
nuti ; liois. sanjeBaib , san^eeuBaib , cf. zaplusnąć.

ZAPLUGAWiĆ e.z. dok , Zaplugawiać nifdok. , plugastwem
zapełnić ,. zabrukać , zawalać , zanieczyścić , zapaskudzić :
Sorab. 1. zaneredzu , zanepeknu, zaneschwarnu ; Slav.
zamerljati ; Boss. 3ara4UTb, aanaiKaib ; zaplugawić co
iiifieere aligiiid sordibus , opplere. Cti. Th. 1585. iiii:
llnratl; anfiilicit , ucrmireiiiigcii , oeriinflńtl;iocn pr. et fig. u .
Żoł.idek zaplugawiony 'wilgotaini zimnemi a niestrawne-
rni. 6Ve<c 256. zamulony, »or(d)lciiiit, inrfdjlńinmt. Ciała
mają albo napcłiunnć , albo złemi wilgotnościami zaplu- .
gawiene. Syxt. Siki. 1. Lekarstwo na br:ijn albo zaplu-
gawienie języczka. Syr. Ió71. Wszystko smok len za-
garnie, a chociaż nie strawi, To przynajmniej obmier-
złą paszczę zaplugawi. Zab. 6, 138. Min. (zajuszy). Tym
świętym winem przenajdroższej krwi swojej pan ustawi-
cznie przemywa te smrodliwe a zaplugawione rany two-
je. Rej. Post. N n 2 Uchędażajmy mu te nędzne a za-
plugawione przybytki swoje. jA. N n n o. Leniwi rolą
zaplugawiają . iż się pokrzywy i chwasty na niej rozkrzc-
wiają. Sk. Au;. 87. (zachwaszczają . zakąkolą). Za nie-
dbalstwem przcłoźonyih zarosła i ?ii['liigawiła sie rola
boza. Biał. l'o\l. 230. Bardzo się zaplugawita chwała
boża. Bej. l'oil O \. Patrz, jak sie cały naród ludzki
%apliigawił! Bej VV'(i. 70. cf skazić się, zarazić sie.

ZAPLU.NĄĆ , ob. Zapluć.- ZAPLUSKNĄĆ , ZAPLUSNĄĆ . /.
zapluśnie vi. jednll, Zapluskać . Z-ipluszezyć . f. zaplu-
szcze dok. . Zapluskiwać csęsł/. . zapluskuje pr. contin. ,
"Zaplu^kawać loritin. ol'S'~,l. pluszcząc czyli pleszc7ac za-
walać, zaplugawić, zarzucić, zabrukać. Zabryzgać ; Bon.
3an.iccKaTb , aanjccKimaTb, pKitfdifrnb bfti'cifoit , bcfpripfn,
Icflctfcii, pfrflrrffii , Dcrfififtfrii. Zaplusklć co. luto diluto,
vel uryilla dilula runjecto aut iparsa aliquid oblinire ,
cinudere Cn. Th. l.iŚo. Zapluśiiieiiie wapnem. Tr. Za-
pluśnienie błotem. Ld. — Transl Zaplusnąć komu oczy,

z A P L w A C - Z A P O C Z A Ć.

Z A P O C Z Y .\ A C Z - Z A POLO W A Ć.

8d:

zamydlić , obniaiiiić go , zaślepid i^n , zapi/iszyć nui oczy,
tuman puścić, ciiiflli ^ic JliujClI l'lClI^CII. Żaden oczu mi
me zapluśnie jakiuiliolwiek dalkicin. Naij. l<il. 212. JSikt
mu oka chciwością, nikt bojaźnia nie za[iluśnic. Lub.
Roz. 208. Oczy/zapluszczyć. Tea}. t6, 51. — Aliler :
Zaplusnąć komu oczy, inferre aliciii probruni vel calu-
mniam: Cn. Tli lóSS. zadać ko'mu co sromotnego , ci=
nem etiynź ®4ńiiMiif)C'5 iii bic Sdtjeit yotiucrfen , il;m Dcfclła-
menbe ^Uornnnfc mad)cn. Clicieli, abym zgrzeszył, :cby
mieli złą rzecz, klóraby mi zspluskawali oczy. 1 Leop.
2 Eidr. G, 15. (zęby mi to u nich było na złe imię,
ezymby mi urągali. Sibl. Gd.), i Leop. o Mach. 7. Sam
nawet JP. Michał miałby mu czym oko zapiusnąć. Mon.
71, 483. i\i3 masz mu czym oczu zapiusnąć.. nie masz
mu co zadać. Cn. Ad. 715. ZAPLWAĆ, eb. Zapluć.

ZAPŁYNĄC , [. zapłynic . Z3[)fynę ncd, jcdnll. , Zapły^ać
iiicdok , pfynac lub pfywając zajść az dokądś, Oiś luobitltct
Ciitfltcgen , fi^icimiiieit , (Ąiffett, &i^ &a(itti gcjlolTcn , (jE|c^iii'om--
mcii foiiimcii; Rag. zaplivati; Ross. san.iUTb , 3an;ibiBaTb.
Hzek siła Dunaj w siebie bierze , I tak nie sam do mo-
rza zapływa czarnego , W prawą Tyber wypada z wierz-
chu schodzistego i t. d. Bardz. Luk. 27. — Fig. tr. Gdy
Dawid bardzo "'57 o\Nol;ił , a juz był bardzo zapłynal w
szczęściu swojem . wziął Urya?zowi żonę. Rej. Zw. 204
b: gdy az nadto opływał w szczęściu , lub głęboko za-
brnał, zagrąznąl , ttcf Ifincin gfrntficii. — §. Oczy krwią za-
pfynione. Karp. A, 186. zaciekłe, mit SSliit unterlaiifen.
ZA('ŁYW. , u, »«., zaplynienie, zapływanie; bnś SisŁi!T»
tcrflicgeii , giiifliepcii , ber €infiiip btó moŁin , (ob. Wpływj.
Bóg wszędybytny pełni boskiemi zapływy Lądy , morza ,
powietrze , i wszelki ród żywy. Pizijb. Mili. 537.

ZAPiNĘ . zapnie , ob: Zapiąć.

ZAPOBIEDZ , zapobiegł, f. zapobiegnie, zapobieży cz. dok. ;
'■'ind predvjemati , prevjeti , piedsayjeli , predosvojiti ,
predoskerbeti , pretriebiti , savaruvati, ~dovariti , obvariti ,
obvaruvali , dovaruvali (cf. warować, obwarować, zawa-
rować) , preobariti , predvaruvati, priedpovarnati , sailo-
gnali , obranili , (cf. zagnać, odegnać, odbronić) ; Eccl.
npe4Ót4CTB)^io , iipcjó-feaciBOBaHic ; zabiegać złemu , nie
ilopuścić złemu , zaskoczyć mu^ f bem llebcl) SOrbeiKJClt ,
i>in&aucil. Sprawiedhwość ta, która zapobiega zbrodniom,
.'zacowniejszą jest od tej_, która je poskramia, Oslr. Pv.
lirym. 2, 1. "ZAPtOBIEZNY , a, c, któremu zapobicdz
frreżna, ODrOciiglid), !)frbiit!)6av. Oppo% Niezapobieżny. Vind.
neodsheuliu, neodbranliu , nepreslienilliu.

ZAPOCIŁ, cz. dok., potem zakryć , Dcfdjiuifjcn , mit Sf^iucip
Debetfen; ( Wni. sapotiSi, vunspotitij. Około potężnej for-
tecy zapocić czoło dobrze było prjtrzeba. Twaid. VW. 2j.
— Zapocić się = pol wypuścić , zacząć sie. poci"ć ; iii
cdimeig geratlicn , jit fAjanccii aiifangen ; Ross. sanorfcTb ,
zapotnieć). Nie beda kołacze bez zapocenia r fatygi i
prace. Jahł. Ez- 11. bez (irace nie będą kołacie. — §.
Zapocić się , o okn;irh , szybach Ross. aaTycKHjTb.

ZAPOCZĄC , zapoczał, zapoczeli , /■. zapocznie, zapocznę cz.

inli., Zapoczynoć niedok . początek czynić , zacząć, roz-

: icząć ; (Ross. sano^iiBaib odpoczywać , spać), anfattgeii,

(itiŁckn , {iCijinncii. Zkąd mój rym złpoczne , gdzie mu

.srzodek uczynię, gdzie kończąc odpocznę! Groch. W.
272. Lecz, gościu, rzecze ilalej , zapoczniej od źrzó-
d!a , Powiedz nam , jak się chytrość Greczynom powio-
dła ? iV. Psm.. 5, 5i2. (zasięgnij). Kamienie ostrości i
twardości zapoczęły zbywać, A miękczeć. a powoli po-
.staci porywać. Zebr. ów. 14. — Aby który nie mnie-
mał, wiarę w pana Jezusa być nowotną, którejby do-
piero mieli Chrystus, apo.siołowie i Jan ś uczyć a za-
poczać , ale że jest starodawna , ś. Piotr tego dowodzi.
Gil. Post. 79 h. •ZAPOCZY.\ACZ, a. m. , kiófy co za-
poczyna^. bev Segiiiiier, Slnbcbcr, Slnfamjcr , Urbcber.

ZAPODZLAC. /. zapodzieje c;. dok.. Zapodziewać niedok.,
zadziać co gdzie, zawieruszyć; lUoMil yerlegeil, niifit fiit=
ben fótiiicit. — Zapodziać się,, zawieruszyć się; |id) nn^biit
uerltereii, iiio^iii geratbcit, ni^t ju fjitbe!; fep;'/tos5. sacy-
HyibCH, 3acoBbiBaTi,ca (cf zasunąć). Posłałem go z bi-
letem, i gdzieś się zapodział. Teal. JO, 26, nie widać
50, przepadł, nie wraca.

ZAPOIC. cz. dok. Zapoiwać ccęsf/. ; //oń. zapogiii ; /lOS.?. 33-
noiiTb ; zacząć poić, pojąc zalać, zalewać; aufniigcn jit
tranfen, oerirńitfeii , ju fclir traiifen, eiiien bc|aufen, (cf. za-
pić). Nie kupiłeś mi wonnej trzciny, a "tukiem ofiar
twoich nie poiłeś mnie. 1 Lejp. Jer. 43, 24. , (nie na-
poiłeś mnie 3 Leop. ; aniś mnie Iłuslościa ofiar twoich
opoił. Ribl. Gd.). ZAPOICIEL, a, m. -który kogo zapoił,
ber Jraiifer , i^ertranfer , Sefnufer. W rodź. źeńsie. ZAPOI-
CIELKA, i.

'ZAPOJĘ, 'zapoje , zapieję, oh. Zapiać.

'ZAPOKOJNY , a, 6) n. p Ołtarz mi uczynicie i ofiarować
na nirn będziec!.; całop: jenia i '/ipokojnc wasze. W.
Exod. 20, 24. (które za pokój i za ztirowie ofiaruje, ib.
spokojne ofi.iry twoje. Ribl. Gd.) ; ftiUc Opfer , griebeii^'

- opfsr. SJuBcopfcr.

ZAPOLE, », «., g. 1) miejsce zppolcm ; /?o.«s. 3ano.ibe , ber
Ort Billter bem gclbe; (Bob. zśpolj' amhages, circuitus):
Zapole . obszar polny', ciiie ©trecie gelbe^, iDciilaiiftige 5el<
ber, ©cfilbe. — W obszernych zapuloch , gdzie drzewa
niema. Kltik. Rosi. 2, 90, (cf. niwa, równina). — j§. 2)
Zapole , przegroda w stodole ; 58erfd)Iag iii ber ©d/euer ;
Elyi}i. rusk. poł ta|)czan, cf. poleń. 2j. iMiiej z większe-
go brać zboże zapoia. Zab. 8, 320. Iźyck. Ja po mym
ojcu , choć w zapolu cienko , W bogu nadzieja, że we-
zmę gumienkn. hchow. 05. ZAPOLNICA , y, 2'., prze-
grodzenie na plewy i t. d, -[deska w zapolu, eiii 23ret
im ©c6ciicvs.'cr|'t^lage 2], eiiie 31[)|'d)eurmuj , ciii S^erf^Iag filr bie
Slircii u. f. w. — §. Sąsiek , bie Saiifeit iit ber ©ieiier.
ZAPOLNY, a, e, ża polem się znajdujący; Ross. sanoJb-
HuB , ^iiiter ben Sci^fi"" fiep^^ii'^?- — ^- ^^ zapolacb się
znajdujący, oiif grp^eii gclbftrcaeu Definblid). Ptaki zapolne
trzymają sie aliKi roli, albo łąk. Kluk. Zw. 2, 241.

ZAPO.ŁOCIE, ia, n. , miejsce za rzeczką Poło tą , fin Ort
jcilfetteś bcś gluffilietiś *^i)Iota. Po.sada tego miasta na ów
czas była z lej strony rzćczki Połoty, gdzie dopieru Po-
łocie nazywa sie. Sleh. 1, 140.

ZAPOLOWAĆ cz. dok., zacząć polować, polując zamęczyć,
z;uii<zczyć ; oitfaiigcrt jii jngcit , mit ber Sngb 511 ®ninbc
ri*ten.

856

Z A P O Ł U C Z - ZAPOMNIEĆ.

Z A P •) M I N - ZAPOMNIAŁY.

*ZAPOŁUCZ , 3, m., \ru$h. zapoJocz nici bawe/niano na
czerwono lub sino f^irbowiine "2|, przędza czerwona Tu-
i-iTk.i. Tr rotbcs iiirfifilje? @nrii, cf. włóczka.

ZAPOMAGAĆ, ob. Zapomódz.

ŁAPO.MMEĆ, zapomniał, zapomniały, zapomnieli, /. za-
pumiiie, "zapomionie , zapomnę med. dok, Zapominać ,
'Zapomniewać niedok., wypuś' ic' z pamięci , zapamiętał^.,
nie pomnieć, 'zahaczyć, zahyć. iicrgeffeii ; Boh. zapome-
nauli , zapoinenut , zajiomjnali ; Si)ral>. i. f.ipomnicż ,
zali<;wam , zabiidii ; Cint. sajiomnili , |)Osabiti , |iosabem,
oh. sabem ; Yind. sapomnili , sabiti , posabiti , osabili ;
Cmat. zabili, zSbiin , pozabiti , pozablyCijeni, zpozabili.sze;
Dat. zabnravlyam ; Bosn. zabilti , zaboravilJse ; Rag za-
bor:iviii ; Slitv. zaboraviti ; Hoss. aanoMHHTb, sanaMaTOBaib.
aanaMflThiBaH) , saOuib , snóuBarb ; Eccl. aanaMHicTn} w ,
saCuBaK) — Cum infiniiiio: Zapomicć co zrobić, wziąć,
dać ; Dergcffen 511 nmcŁeii , 511 flcbcii , ju ncl»men Na śmierć
zaiiiinuii :;łeni jij spytać, indzie mieszka Tent 1">. /', 23,
nic przyszło mi na myśl . id) iabc iiidit taran i\eHi)t , t'i
ijł mir iiidjt einflefallcif, id) babć cb iii ben lob i'cri]cf|cn.
Nie zapominajcie nigdy , od kogo tak wielkie odebrali-
ście dobro. GuZ: Nar. 1. 300 b. pamiętajcie zawsze, nie
wypuszczajcie z pamięci , bądźcie zawsze parnięlnymi .
pomnymi ; scrcjcift nie , fc?b obcr bldbt immcr cingebcnf.
Pomne dawn^: obelgi i dawne niewoli. Czyli łatwo z.i-
pomnieć, gdy co kojo boli? Gaw. Siei. 392, (cf. złe
długo się pamięta) — Zapomnieć czego, nie pamiętać,
nie wspomnieć , nie przypomnieć ; aerijeffcn , nidjt gfben-
fen, aui bem Ocbatbtniffe laffen, ani ber Slt^t laffen. Uo-
brodzifjstwo wziąwszy, pomnij, dawszy zapomnij. (Jn Ad.
ł82. Ta łaska jest najlepiej wyświadczona, której da-
jący nic wsjiomina , a biorący nie zapomina, .ł/ńn. 68, I 8 i.
Zapominający łaski Eccl. 6.iarO3a0uT.lHBhIH. Pairzajże. ja-
kiej to jest dobroci pan , 'zahaczywszy krzywdy swej,
'zahiczywszy niewdzięczności tej ,' którą jemu naród
ludzki , zapomniawszy rozlicznego dobrodziejstwa je-
go , "zawżdy okazuje.... Rej. Posl. B h i. Zapominają-
cy, łatwo zapamiet:ijący , zapamiclliwy ; Icidłt Ufr(]C|'fcilb ,
pergeffltd) ; Sorah. 1 zabete ; Croal z.^blriv , pozablyiv ;
Vind s»bliu , osabliu , posabliu ; Dul nepantecin ; liofn.
zabiliwi , zaboraugliwi , zaboravglivvi ; Eccl. 3a6uTJHB^.
Zapomnieć o czyrn , n. p. Wszystko już wybrano , co
ma być, do drogi , i o butelce się nie zapomni^iło.
Krat. l'od. 2, 110 i o niej pamiętano, auó} bic bot mon
nid)l ycrgcffin, and; an bic bot man gcPad^t. — Nie zapo-
mnieć czego, paniielać co, mieć w pamięci; nidjt 'JCr-
fleffen, tmmer (jefenfen. I lu nas pożny wiek nie 'zapo-
mionie, I lam doslapim wiecznego ilziedziclwa. f. h'h'in.
Jer. 201. Tak straszny i tak pojedynek srogi. Zasiał
pamiętny u obojcj strony, Nie bez wielkiej go wspomi-
nają trwogi , I nie tak rychło będzie zapnmniuny /'.
Kchati. Jer. 1-17; Ross saOnCMllblii . zali\ty. — Zapo-
mnieć kogli, nie pamiętać o nim; Jcmanben ocrgciTcn ,
feiner nic^t eingcbcnf fcgn Bóg człeka nędznego, dla
griecliii wygn inei;(i , jako go nie zapomniał , nie wzgar-
dził , do końca nie opuścił! Wiin 380. Kto łaskaw,
nie zapominaj , kto nie łaskaw , me spomiuaj. Rys. .\d.

24. (niecił mię ma w łaskawej pamięci). Ojczyznę mi-
łuje , ze i syna zapomina Dirk. Zamoj. 35. odżałował ,
poświęcił, oliarę jej jioniósł; jer^f ffcn , OllfopiCm , Dflbin
gcben, bron fe^cn. Za[>oirinienie = 'ZATO.MIN , u, w., n. p.
Widział zapomni cnoty, nieszczęśliwych wzgardę, wszędy
uci>k i tyrańślwo. Pizijb. Luz 2"2. cnotę zafiomnioną,
zaniedbaną, upośledzoną, poświecona; oerocffen , bint^^an
gcfcgt. — Zapomnieć smutku , zgryzoty, wybić sobie z
głowy, z pamięci, (cf. wyperswadować sobie); ocrgf jfcn ,
fi(^ mi \>tm Siimc td)la()pn. Helena , gdy była w smutku,
kładła ziele to w wino, a pijąc 'zapomniewała smutku.
Urzed. 125, (cf. dobry trunek na frasunek). Ja umiem
krzywdy swe zapominać; ale braterskiej miłości, cho<'-
bym chciał zapomnieć, nie potralie. Doli. Kom. 3, 3i' .
puścić w niepamięć, darować, cf. puścić mimo S'
1'crgi'ffcn, fd)cnfcn onflctbone^ Unredif. Wszelkiemi n.ir
sposobami przegryza, do śmierci mu tego nie zapomnę.
Teni. 53. c, 50. popannętam mu to póki iycia , id; njcrbt
ibm boS nicin 8cbrn long flcbcnfcn. Zapomnienie krzywdy
i t. d., zapamiętanie, wypuszczenie z pamięci, darowa-
nie winy, cf. amnestya ; bOs ^erflciTcn beś ®ci(^cbencn, tai
^erjcijien , bic 3lmncftic; Sorab. 1. z.ibelżo; Wnd. sable-
nje , posabicnost, osablenost ; Croi/ zabenye, zablenye ;
Dal. zaboraylenyc ; Bom. zabilje , zaboravgljenje : Raij.
zabijtje , zabijt; Rois. saóUTie, saóseuiu; fc'cc/. aanauM-
TOBaHie , 3a6BCHie. Trasybul konslytucyą wniósł takowa,
aby rzeczy przeszłych więcej nigdy nikt nie wspominał,
i to zapomnienie a nie wspominanie, od Ateńczyków
'amnistyą nazwane. Warg. Wal. 116. — Zapomnieć cze-
go się uczono; Uoa. pa3X3'qBTbcn , ( cf oiluczyć się i ,
yerlcrncn , ycrgcifen. Tr. Zapomnieć języka Francuzkie-
go , t j. po części, utracić wprawę, biegłość w nim,
zapomnieć język Francuzki, t. j całkiem. Bndtk — Za-
pomnieć na co , na wszystko , ani inyśbć o czym , ża-
dnego względu nie mieć; oDc? ycr^cjfcn, flu^ ber a^t
laffen; (Ocfłcrr. anf olle^ 'jerijeffen ). Sylwia i Licydas
poznawszy się, przestając na sobie, zapomnieli na re-
sztę ludzi, i chcieli leż od nich być zapomnianymi. Zab.
13, 170 — g. Zaimk. Zapomnieć »ię, zapominać się,
stracić uwagę, przytomność, pamięć osobie, odejść uJ
siebie , nie być sobie przytomnyic , nie być przy sobie :
\i6) oergeffcn , bie Srfinnnnfl tierlierłn , ouBer fid* fccn. W
szczęściu ludzie się zapominają Rys. .id. 72. Niesły-
chana mądrości, któraś i przy skończeniu ostatniem ży-
wota , zapciinnieć sie nie mogła. Warg Wa! 236 Za-
pominam się na to wszystko , i sam nie wiem , gdzie
jestem. Teul. 24 c, 65. Mały kłopot i lekki . co trze-
ba to mówi , Ale kiedy przyjdzie żal wielki człowiekowi,
Już takiemu nielylko mnwy niedostawa , Lecz się wszys-
tek zapomni, wszystek kannenicje , Gdy utraci rodzice,
albo dobrodzieje i 1. d (Iroch. W. a 3, (cf Niobe) Za-
poinniony , ZAPO.M.NlAŁY, zapainieliły , od siebie ode-
szły; /<f'/i zapdinely ; Vind. |iosabliu , sabilh . osabliu;
Rdfs. 3a6uB>iiiiibiH . cf zadumany , zdumiony, zadurzony;
au6er fitb. oi»ne Befinnen, bermniin^iloei . finnloa. Zenewal
smiit.-iy I z.iponiniofiy odchodzi. Teal. 49. b , 70. Nad
domu twego zwaliskiem Czemu sloi<x zapomniunyT I

I

ZAPOMNIAŁOŚĆ - ZAPOMÓDZ.

ZAPOMOGA - Z A 1> O N A.

857

udajesz sie być przyciskiem Cieikifgo losu schylony ?
harp. 4-, 490. Siadam zapomniały Na zieloniiichny pa-
»órec'zek mały. Zab. i4, I "28. Zapomniały, przeparty
s*em wewnętrznem świadectwem , niespodzianie mowę
utra'ił Nag Cyc. 63. Gniew go tak zapomniałyra w sa-
mym sobie uczynił, ze mu zaraz własną szablą głowę
uciął. Ustrz. Krnc. 2, 114. Sen zapomniały, to jest
spanie twarde. Sienn. Rej. (letarg, "śpik , 'subet , ob. ni-
żej Z.ipomnienie) Lekarstwo na ukąszenie zapomniałe-
go psa i każdej innej bestyi. Lrzęd. 18. szalonego, wście-
kłego , wn cincm tollcii ^iiiiCc. — Za[)omnienie , ZA-
l'OMM.VŁOSG , ści , 2, odejś<Me od przytomności, tai
2Iugcr iidj fcijn , bie (©iiinloiiiifcit , BciuiiftlofiGfcit; Vind. sa-
blivost, osablivost , posai'!ivost ; Croat. pozabenye ; Ross.
.saóUBmiBOCTb Dziś t^^a zapomniałość głucha Głosu mo-
jego nie słucha. Zah. 10, 14. VVę^. 1 do'ąd w srogiem
zapomnieniu leży Chód ją trą, Irzeźnią pierwsi doktoro-
wie. Fol. Syl 527, (cf. omdlałość, zemdlałość , letarg).
Niemoc, która zowią zapomnienie, przeciwna jest sza-
leństwu; bo kto bzaleje , trudno go uśpić, a lego obu-
dzić truilnn; przygadza się z obrażenia tyłu głowy, gdzie
jest miejsce p^inieći ; człowiek nic nie baczy, a spi
twardo jak umarły. Sienn. 551, (ob. u-yzej Zapomniały).
— §. Niezapomniały, MEZAPOMNY, niezapamietany, nie
do zapomnienia, 'zabwczenia, nie mogący być zapomnio-
nym ; Ross. HesaÓBeHHhifi , itiioergcfflic^ Niezapomny, któ-
ry jest w pamieci. Wiod. Nieboszczyk ociec nasz, nam
nigdy niezapomniały. Biel. 604, f c*. ś. pamięci ociec
nasz, of. niezapominajki, niczapominajnuiie , cf. nieza-
biid , niezabudka).
ZAPOMÓDZ, zapnmógł, f. zapomoże, zapomogę fz. dok., Za-
pomagać nieilok ■ Yiiid. ntilerpomagati ; Eccł. aanoMora-
TH , oyAOG.AKlTH , 40B0.lCB0BaTn zadosyć uczynić, dogo-
dzić, ukontentować; zapcmagam kogo, inopem rebus
necessariis suffidenler insiruo , ex inopia od copiam ali-
quem perdiico , proieho ahquem ad opes. Cn. Th. 1585.
podpomódz, wesprzeć, wspomólz; eincit unterp|eil , &■
nem niii^clfcn , itin in bie §66c bringeii , tc( na nogi po-
stawić). Perylus Alexandra prosił , by posagiem zapo-
mogi jakim córkę jejo. Prot. Jai. 28. (ratował, opa-
trzył) iNie rychło dał, a dzień za dzień odkładając, je-
dnak zapomógł hosz. Lor. 114 b. Stworzyciel nasz
chce to mieć, aby jeden drugiego na dobre zapomagał.
Gltuz. Wyih. i4 2 6. (do dobrego dopomagał) Wac Pan
byłeś potrzebującym , on \V,'c Pana zapomógł Teat. 2 .
67. Bars er bat bir ani ber SJotl; flcbolfcn. — Znimk. Za-
pomagamsię, liclum suffinientem hahere incipio , ex ino-
pia ad copiam emergo , gradum facio. Cn. Th. 1585.
wspomódz się , przyjść do siebie , do majątku , do le-
pszego byiu : fic^ niifbclfen , fid) erbo^lfii, emporfcmmen ,
jum SBoblftanbe gclangen. Dłużnik się obowiązał, jako
chce wierzycielowi swemu płacić, aby sie jedno zapo-
mógł. Szrzerb. Snx 87. ( skoroby był w stanie). Ho-
spodarowie nie zapomagaja się sposobami przystojnemi,
albo przynajmniej kształtnemi , ale prostym i grubym
zdzierstwem , jak się spodziewać można po ludziach po-
dłego rodu , gdy ich fortuna śiejio wyniesie, hfok. Tnrk.

słownik Lindego wyd. 2. Tom TI.

78. bogacą się , panoszą się , fie Derctd)er!t )t$. Człowiek
gospodarny ustawicznie pracuje, aby co miał, a to zbie-
rając mało do wielkiego, trochę do większego , aż zbierze, a
zapomoże się w kupie w sprzęt jaki dobry. GUcz.Wych.
M 8 b. zbogaci się , opatrzy się. ZAPOMOGA , i , z. ,
ZAP0M0Żlv.4 , i, i., zdrbn. , zapomaganie , zapomożenie,
wspomożenie, i to co się daje lub czyni dla zapomo-
żenia; iai 3(ii»Mcii, SIiiff;dfen , bie Slutbulfc , 3(uź^ulfe, bie
Unterfłii^ung. Biegłość w rachunkach dała mu zapomogi ,
ile przed kilką laty o parę tynfów^ było u niego trudno.
Mon. 75, 44. (zarobku, zysku, wsparcia ). Zapomoga
chłopom . załoga , cf do dworu z worem przychodzić.
ZAPO.MOZYCIEL , a , m.. który drugiego zapomaga , bet
Sliif^elfcr , Sluobelfer , Unterftfi^cr , wspomożyciel. W rodź.
£cjisk. ZAFOMOŻYCIELKA. i. n. p. Była ta pani wiel-
ka zaponiożvcielka wielu ubogich panienek, ['apr. Koi.
597.

ZAPOMROCZYĆ CS. dok, pomroką zakryć, zamroczyć, za-
mierzchać, 'zacimić ; »erbóinmerit , oerbfiftern , oerbunfeln,
nerfiiifierit pr. et jig. Ir. Z równym swój codzień bieg
kona weselem , Bądź mu jutro Feb jasnym rydwanem
73toezy , Bądź chmurnym niebo Jowisz kirem zapomro-
czy. Ńor. 2, 19o. h'niaż.

ZAP0.N'A , y, i , ZAPONKA , i , 3. dem., rzecz do zapina-
nia służąca, haft, hafcik, guz, guzik, guziczek, spilka
od zapinania, lub też i to, co się do czego, lub u
czego zapina; toa$ jiim 3iifni-'pfcn , ^u)^a\Uln, ^ii\U(!m
bicnt , ein ^aftdten , ein feaft , ciii ^iiopf , Siiópft^cn , ciiie
Bitfterfnnbel , einc Srangc , dlcs mai iiorgeftcttt , aiigoftcdt,
angcbdngt mirb ; Bvh. zapona , zapinadlo , spinadlo , liaiże
fibula: Carn. sapon , sapejnalu, sapojnek , sapunek >
spilka; \'ind. sapehniza , sadershniza, saklepouniza , sa-
fadiza ' spilka , haftka; Cror.l. zapinyacha , pripinyaciia =
spilka , zaponecz fascia pectoralis, mamtnillare ■■ założka ;
hosn. zapinać , petgija (ob. Pętlica) , ombretta , ąsujula ,
kovce: Ross. sanoHa , -sacTejKHa . ( sanoHKa , snoHOiKa
guzik u koszuli). Oblókł mię w szatę złotem przetyka-
na, i niezliczonemi łańcuszki i zaponkami przystroił mie.
V\". P').!/. W. 5, 134. Kaźp odebrać od nieb te wymyśl-
ne ubiory ich, te perły, te pstre bramki, te bryżyki,
te zaponki , te zwierciadłka , te rozliczne wonności ich.
Rej. Post. F f f 2. Kładzie [lerły na palce , na szyję
łańcuszki , Wiesza na pierś zai onki , na uszy zauszki.
Zebr. Ow. 251. By przydana była przyjemność ęłowie
twojej, i zaponka złota szyi twojej 1 Leop. Piov. 1, 8.
(łańcuch. 5 Leop. : łańi uch kosztowny. B/i/. Gd ). Ce-
sarz Grecki Bazyli kazał oddać Włodzimierzowi za upo-
minek , zapone wielka złotą, na której był wyryty sąd
ostateczny. Siryjk. 128. (może: agrafę). Zaponka , gu-
zik przy kapeluszu. Whd. Upominki w złocie , kamie-
niach drogich, i zaponach mu posłał. Sk. Dz. 812.
Wziąłem koronę, która na głowie była, i zapone, któ-
ra na ramieniu jego. Riidn. 2 Sam. 1, 10 (zawieszanie,
które było na ramieniu jci^o. B>bl. Gd., cf. naramiennik,
cf. manela). Poznaj, czyj to pierścień, czyja zaponka,
czyja laska ? 1 Leop. Ger.es. 58, 25. (czyja nauszka ? 5
Leop. ; chustka. Bibl. lid.). Stawy 'biódr twoich jako za-

108

858

ZAPOPIELIG - ZAPOR.

ZAPORĘ - ZAPOROSKI.

ponki , które zrobione są ręką rzemieślniczą. 1 Leop.
Cant 7, I. (opasanie 'biódr twoich, jako zawieszenia rę-
ką uol)rcgo rzemieślnika urobione. Utbl. Gd. ). Jagody
lica twego j^ko u xinogar!ioy, szyja jako zaponki. 1 Leup.
Caiil. 1,10. (jagody lica twego klejnotami są ozdobione,
a szyja twoja fańcucliami. łiibl. Gd.). — Zapona , zapię-
ta opona, zasłona, korlyna ; eill 25iirI)nil(]etU(^ , fin 3>or'
^nng, eiiic gprtinc ; End. ^:inoiii . (cf. opona; liont. aa-
noHb , aanOHfU^B szorcj. Skoro przeszło do akcyi , na
teatrze zapoiiy albo zasłony one zniknęły . Jag. Wyb.
a 3 fc.

ZA!'OPIELIĆ Ci. dok., popiołem zakryć, lub tez zacząć
spopiflać, w popiół obracać ; »crnf(l)en , mit 2l|ic I'cbf(fen,
iti 91|d)e oerniaiibeln ; Bom. zapcpelili , zalusgiti (załuzyć),
cinere inJHtre.

ZAPOR . u . m., ZAPORA , y, ż. , ZAPOREK , rka , m. ,
ZAi'ORKA, i, i., zdrhn. , wszystko co służy do zaparcia,
zawarcia czego, zawora, zalwor ; nllc^ iwi junt 'Jcrmiii'
meln cbcr Sorlcijcn bifnt, ein 5>orlegeliaum, eiii iRicflel ; boh.

zawora, zaiiorka , (ob. Zawrzeć); Slov. zawora; Sorab.
1. zadżewk (if zadziać), reliel (rygielj, zapadka, (ob. Za-
padka; ; Carn. sapira , sarinek ; Yiid. sapir, sapier, sa-
pira , sapirstvu , sapora , savnr , durni predtisk , satik ,
S3likai:iiik, salcknik (zatykać), sapuh (cf zapchnąć), rigi,
salunka (oh. Zasuwka), sapadenza , fhpera (cf. szpero-
wać), saklopni trarn , (sapernza , jesni sapir , vodni sa-
pir < szliiza , ozhefni sapertik , pokritik , trepaviza = po-
wieka i; Croat. ziiJev, pripiraraclii zavor , zApor clau-
sura , sefhtiorium; zaporedovnichki , kioster < klasztor;
z.i,iornieza. z itvornicza i] repagutum, 2) slóza, calaracla,
ob. Zaporoie, zapornicza • hamulec) ; IJiing. zavor; Hag.
zapor /u/crw/n , zapór, zaporniza , zavriltniza , yrainiza ,
zaprjeka , priprika , zaprjeciza . pripneka , pripricje , pri-
pnciscle (cf. przyprzeć), krakdn, rozinazin ; Bum. zapo-
ra, zaporica , zapornica , krakun, roiiiazin , zavor od
vrata , zavoragn , skacjatur , cim se vrata zaluora ; Slav.
kbijsi'anica (■ f khii'znica), manilala ; fioss saiiopi , 3a-
nopua, aaniipKa , aauepTKa , saruop-b ; E'-rl. aauiipa . 3a-
^.lutiKa , mcKujja , sacoBi, janupii , ;^.iK.\eiiT> , aaiiiipKa.
Zapora, zawora, są tez zaporki , zasuwki, zapadki że-
lazne, do drzwi przybite; repagalum , obex , pes^ulus. Cn.
Th. 1 3X0. /damkami, zaporami zamykasz twe wczasy.
U.ui^li. Ep. 42. Rramy na "wiciąz otwarte bezbronnie. Co
z:i Iroislym wprzód z.ifiorem stały. /Jor 2 , 50. Ania;.
Coż Uli Stern zapor warowane ilióry , Co kraty wasze,
o Weslalskie córy? Tward. Duf. 40. Cze<to złodziej
znajdzie się, gdy zapora słaba. Żabi. Z. iS. 35. (gdy za-
mek sł^by). Maku, dosyć w domu zaporka upilnuje.
Tward. /'usg. 53. (niekosztownych rzeczy lada zainrzyna
zawaruje). Róg połoiył drągi i zapory. Ażeby przy niih
morza swoje miały wspory. Chrośc. Job 147. — Fig.
Włlyd uslił, wstyd, ostatnia niemoty zapora, Złość za-
łgana w swym żrzódle, a w skutkach zbU spora, Przei-
slocr.yła daviny grunt ustaw poczciwych. Aro*. Sut. 15.
(tama, himulecj. — Zaporka, fabuła, w wodociągach,
za (Imuclianiem w rurkę, sama się otwiera, a od naci-
skania powietrza tam wpuszczonego , znowu zamyka.

Rog. Doi. 2, 444. bic Jtloppc in bet fiimpcnró^re. Są
niektóre sikawki z zaporkaini. Ir. — Alilei : Z.>porka,
drewno do rozpierania bilego byillęcia; b(IŚ Spcrrpolj,
(spaiiii()pl5 , uiii bnmit ein gcfd)Iad)tcte« Jiiicr ou^ finaiibtt
Jlt fpcrreil. Rozpiąć wieprza zaporkaini. Tr. — turtif.
Zajiory, zawady, są grube pale o dziesięć stop bile je-
den od drugiego, powiązane poprzeczną balką; służą za
tamę do zatrzymania chcących weilrzeć sie gwałtem, fnpr.
W. 1, 485. 3Bcbrpfd(iIc , St^iifpfńljle , Sdjanjfiipfdblc, pbet
^*ili)(fc — ^ Utyka w rysach skały dziryl ; po tej słabej
zaporze drapie się w górę. Staś. Num. i, 170, cf. pod-
pora , (stii^e.

ZAPORĘ, ob. Zapróć.

ZAPOROŻE , ZAPROŹE , a , «., kraj za progami Dmepr-
skiemi , baS gntib jciifeit? ber 28a|T(rfdlIe bc9 Siiicpcr^ ,
bnś Saiib ber Snporoflcr flufafcn ; [/{oss. 3anopo*-Łe, ctia,
cbib (ob. Sicz), ( no4nop'/Kbe miejsce pod jakmi pro-
giem , t. j. spadem wody ) ; Croat. ^zapornicza ; Dal.
zaszlavek calarattu). Gdyby Kozak bez paszportu chodził
na Zaporoże , na gardle ma być karan. Vol. Leg. 5. 'J28.
Chcąc tu ujść szarpaniny, nie jedeiiby może Złotą wol-
ność za grube oddał Zaporoże. Zub. 1(1. 224. Atir., (cf,
Beskid). Już to ostatnia , gdy do Zijioroża do Kozaków
żebrać rady poślemy; jeszcze ostalniejsza , gdy do Kry-
mu. Oirk. Zijg. 31. — g. Fig. Ir. I{óg nam twe zdro-
wie z śmierci zapnroża wrócił /^ot. SyL 420. z gardła
śmierci, aui bcm 3?ad)eii bcB 'Jobca. Nie wrócimy po i
zaporoża śmierci /'ul Arg. 362 , (cf klamka zapadła ).
•Z.M'OROII, 'ZAPOROG, a, m., ZAPOROŻEC . żca. m..
ZAPOROŻA.MN, a. m. 'ZAfOROWCZYK . a, m.. Kozak
Zaporozki, cill Saporogcr Sofaf. 'Zaporohi , gunsi ultra
gradus ■, quod sini ultra Durysikensis scopulorum gradiis ,
nomiiiaiilur. Pias. Chroń. 45. Kozacy Dnieprowi na
wschód od Niżu, raz się Nizowcami , raz Zaporożcami,
od kamiennych 'porohów (ob. "Próg), rzeki tamtej zowią.
Tward. \VV 01. Swy wolny Zaporożec, potargawszy obo-
wiązki podihństwa , z Krymskim pogaństwem nastąpili
na nas Psalmod. 40. Działa burzące , i armatę wszelką
wywiódł na Kozaki, na Zaporożany. Paszk. Chor. a 4.
Z.\POROSKI. ZAPOROZKI. ■ZAP(JltO\VSKI . a , ie , od
Zafioroża lub Ziporożców ; SapiTPtjiul) , (iiiporPtJcr« . Jedni
z Kozaków Dońskimi się od rzeki Donu, drudzy Zjpo-
rozkiiiii lub Nizowemi zowia. A'ur. Chodk. 2, 285. Za-
poroskich Kozaków gniazdo jest wyspa na Dnieprze To-
makówka , trudna nader do (irzystępu. Tam sie poczy-
nają owe srogie katarakty, kęily siląca się wielkim ogro-
mem jirzez skały przyległe woda, spadając na dół, i znowu
się na wierzch niejako wdzierając, dała imię 'porohom,
jakoby kamiennym stopniom, bieg rzeki równy trzynastą
zawadami tamującym. A^ar. Chodk. 2, 283; wjlicza je
Samuel Szymannwski , w wierszu pod tytułem: Mari
Saiiromacki n. k. 83 , 1 Kodak, 2. Surski, 5 Łochanny,
5. Tuwałżany, 5 Knleli\nia , 0. Nienas\tec , ".Dzwoniec,
8. Woronichów, 9. Woronic Zabory, 10. Bud>ło, 11. U-
niec . 12 Liczny, 13. Wolny — Wspomina o lyih 'pe-
rohach honst Porphyrogen. de odm. imp. Zborowski byl
od Niżowych Kozaków, którzy się Tatarskimi mołojcy

ZAPORZE - ZAPOWIEDŹ.

ZAPOWIEDZIEĆ.

839

zowią, dfklarowan za hetmana. Papr. Kol. iO.ł. Posiłki
nam od mo/ujców Z;iporozkich obiecuje. Dtrk. Exorb. C 2.
O Zaporoskich coś bają, Że ci junacy dziewięć duszy
maja. 1'aszk. Ckor. n 2 6.

ZAPOliZĘ, ob. Zapróii. ZAPORZYSKO, a, n., zaśniad dru-
dzy zaporzyskioin mianują. Sijr. 329. ib. 212. eino Ber'
bcrtne CcibcSfaidjt , cf. zaparsiek,

ZAPOSCIC CI. dok. ; Bosn. zapostiti , post postiti ; Rag.
zapostiti ; Ecd. saroBaHBaioca ; zaczai; pościć , ju fcften
nnfaiiijcii. Menińsk. i , 56. 'Z.\POSTY. Menińsk. ib. , ob.
Za^iusly.

ZAPUSI1>1C , oh. Posilić, rf. zamódz , wzmódz.

•Z.\POSTEMOWAĆ nijak. dok. , n. p. Miejsce od zJomania
kos'iM nie zaposlemowafo. Syr. 994. nie zawrzedzialo ,
(dimariil Iticrbcn, ob. Zająlrzyć się, zaropić się.

ZAPUTMC vijak. dok., zacząć potnieć, zapocić się; an}m-
flcn lĄmi^ig 511 tuerJen , ju ft^iui^eit aiifan^cn; Hoss. sa-

nOTtTb.

ZAPOTRZEBOWAĆ cz. dok., zacząć potrzebować, zażywać;
511 braiidjcn anfancicn, aiifatigcii ju Bebiirfen; Vind. safhpo-
gali, sanuzali. — g Potrzebując, zażywając, używając
zaniszczvć , ail'M'raild)ClI, oi.Wypolrzebować, spoirzebować.

ZAPOWlAD.AĆ . pb. Zapowiedzieć. ZAP0W1AD,\CZ , a, m.,
ZAPOWIEUMS , a, m. , który co zapowiada, ogłasza,
07najiiiiije , lub też i nakazuje, zakazuje; ber Slilfitgcr ,
SliifiuiPiijcr, ^IntefcMcr, ber Uiitcrfdijcr, 9>crbictcr; C/.r.i. sa-
povdiiik , zapovednik ' prawodawca, rozkazodawca; Vind.
saposednik , sapovedavez < rozkazujący, f. sapovedniza,
(prepovednik , prepoviedavez -zakazujący, zabraniacz, cf.
przepowiednik) ; Croat. zapovednik jussoc , mandator,
f. zipovedavka , (prepodavt)cz prohibilor) ; flag. zapo-
Yjediteyl , zapoYJeilalaz , zapoyjednfk ; .S/«y. z.ipoviediiik ;
Eci:l. :;:'iiiOB'E.\.'\T6.\k przykazujący. ZAPOWIEUXY , a, e

— ie udv. ; (Vind. zapovedezhen ; Ross. sanoBt/iaieJb-
BuB rozkazujący, nakazujący); do zapowiedzenia , Oi^ło-
szeuia, oznajmienia; ansitjcigeitb, ansufiiijciib, aiijiifuiibiijcnb,
}1I oerfuilbiijeilb. Concepliuui , którego zapowiadają, e. gr.
conceplivae (eriae , giiae giiolannis a rnngistralihns conri-
piehaniiir _ i. e. cerlis terbis indicebaniur. Cn. Th. 1386.

— Zapowiedny < zapowiadający, ogłaszający, oznajmu-
jący, Oltiagcilb , ailfu:!bigi'nb; zakazujący, wstrzymujący,
Ulltcrfn.jcnb ; iCroat. \ire^>o\ f dni iiilerdii:lońiis; f{oss. 3ano-
Btjuuil z;'kazany). Listy zapowiedne , od słowa zapowje-
dam , które zna.-zy niemal lo samo. co wstrzymuje. Czack,
Pr. i, 1".I2. Listów naszych zapowiednych, na przedłużenie
sprawiedh«ości , jakakolwiek powściąjając albo zatrzvmv-
wając one , od tych czasów do wszelakich sądów dawać
nie będziemy; a gdyby i wydawane były komu, tedy
wszelakie urzędy sadowe, takich listów zapowicdnich , ku
krzywdzie jednr>j strony otrzymanych , nie powinny [irzyj-
mi)>vać Slut Lii. 22; listy królewskie sprawiedliwość
hamujące zi 'nikrzninne być mi|a Herb. Sial. '^n\sibi>
tioii-Jfd^r.iben , 3n'^iI'itoneii. ZAPOWIEDŹ, i, i., § li zapo-
wiadanie , zapuwifdzeuie , i to co zapowiadają , ogłaszają,
2wiasl-.;ją, oziiajiniiją ; Yiwl naj)Oved , napoyiedanje, na-
rifkinje, nisn incii|e , t)ai Jliifimbi^jen , bie 3litfii!ibii?uiig ,
Sliifagiiiiij, bie Slifa.je. Zrączony Angielczyk z Otomanein

zapowiada Francuzkiemu naczelnikowi , że jest brarkem
wojennym z całym swym wojskiem. Francuzi! mó*i naczel-
nik, ogłaszając tę zapowiedź żołnierzom, 'na takie zu-
chwalstwo zwycięstwami odpowiecie. N. Pam. A, 87. Za-
powiedź święta, postu, indictio fesli. Cn. Tk. I,i86.

§. Zapowiedź małżeństwa, ba» 9liif&rcten , Sliifgcliot ciiieS
©[jcpaarś ; Boh. ohlaśka ; Stov. ohldska ; Vind. gorkliz ,
gornapoved ; Slov. navishtenje ; Bug. napoyjedanie , na-
Yisctenje ; EccI. ori\iiiU6iii6. Powiadasz , że za[iowiedzi i
ogłoszenia w cerkwi nie masz , kto z kim w małżeń-
stwo ma wstępować. Pim. finin. 166. Publiczne z am-
bony zapowiedzi. Xiqdz. 229. Zapowiedzi zależą na ogło-
szeniu nastąpić mającego małżeństwa , z wyrażeniem
imienia i przezwiska, tudzież stanu, miejsca pomiesz-
kania obojga zaręczonych. To ogłoszenie przez trzy dni
niedzielne lub świąteczne, podczas zwykłego zgroma-
dzenia się na nabożeństwo do kościoła, nasląiuć po-
winno. Gal. Cyw. i, 56. — g. Uczynił mi zapowiedź do
pojedynku. Tr. 'wyzwę , wyzwanie > wyzwał mię , §erail§«
forbcrung junt 3it'Cijf'"i'Pf- — §• Zapowierlź. objawiony
rozkaz, nakaz, przykaż; ber angefuiibigtc Sefe&I, bie 3>cr'
orbnmig; Cim. sapovd , napovd mandatuin ; Vind. sapii-
ved , sapoved , vkasa , ykasanje , sapoyedenje : Croat. za-
póved ; Bag. zapovjed ; Bosn zapovjed , naredba (cf. na-
rządzić, cf. urządzenie), zarok, (cf. zarzec, cf. wyrok);
Slav. zapoyid; Ross. sanostjb. Przyszedłszy do króla,
zaczęli mówić o zapowiedzi. 1 Leop. Dan. 6, ■12. (o wy-
roku królewskim. Bibl. Gd). Przydał bóg przykazanie i
zapowiedź swą, jeśli będziesz przykazania strzegł, za-
chowa cię. \ Leop. Syr. 13, 1 3. Strzeż ustaw boga
twego i zapowiedzi jego. Budn. Deitt. -ł, 40. (przykazań,
które ja dziś rozkazuje tobie. Dibl. Gd.) ; Croat. deszet
zapoyedi bosje - dziesięcioro przykazania bożego. —
§. 2) Zapowiedź, zapowiedzenie czego komu, zakazanie,
zakaz, zabronienie, odmówienie, nicdozwolenie ; ba^ Uit«
terfageti , bie nutcrfagimg , baS Serfagcn , iai SSerbot ; Boh.
et S!ov. zńpowed uetilum ; Carn. prepovd , (cf. p.i^ze-
powiedzenie) ; Vind. prepoved , prcpovedba , prepove-
denje, prepoyjedaoje ; Croat. prepoved; Boss. OTKaaatiie,
(cf odkażanie). Wszystkie miasto klątwą i zapowiedzią
obrzędów kościelnych spętane było Krom. 612. Osko-
czyli kardynała , iż musiał rozgrzeszyć zapowiedź. Biel.
Sm. 147. znieść klątwę. — g. Zapowiedź, miejsce w le-
sie, gdzie wrąb zakazany; fin J^cil M Snibeś, tfo bet
^oljft^Iag nntcr fagt ifl. Las ten podzielony jot na trzy
zapowiedzi. Biidlk. — §. Sądowa zapowiedź na rzeczy
czYJe. Tr. areszt, przyareszlowanie ; gcritfitlitfier 3Irrf^,
Stfiing niif jemaubcś Sai^cn. 'ZAPOWIEDZIEĆ, f. zapo-
wie , zapowiem cz. dok. , Zapowiadać . 'Zapowicdać nie-
dnk. , § 1) obwołać, ogłosić, oznajmić, obwieścić; an«
fagen , anfiinbigeti, uerfimPigen, Iiefaniit madicn ; Garn. na-
poyedati , napovęm , napoyędiiyali ; Vind. napovedeti ,
napnyiedati, nasnaiuti , sapoyiedati , napoyiedati ; Croat.
prezapoyedayam pmemando ; Boss. sanOBt^aib, sanOB^b-
4biBaTb : Ecrt or.ticiiTH. orKAUi:iTH. ^.\noBt;tJTii aanoBt-
4yi0 Oświadczył aktor, że z rozkazu zwierzchności inna
sztuka miejsce zapowiedzianej zastąpi. Guz. Nar. 1, 273.

108*

860

Z A P O W 1 K D Z 1 K Ć.

ZAPOWIETRZYĆ - Z A P Fł A C O W A t.

Jui kogut ofosem swoim przeraźliwym Pófnoeną światu
porę zapowiedział. Kras. Mysz. 40. Z/ączoiiy Angielczyk
z Otomanem zapowiada naczelnikowi Francuzkiemu , że
jest brańcem wojennym z cafem swem wojsk'em. N. Pam.
i, 87. (oświadcza, deklaruje;. Zapowiadam ci, ii cię
śmierć nieochybiia czeki, jeżeli nieodmienisz twoich nie-
godziwycii wy.stepków. Teal 55. (/ , 5 1 . (zwiastuję ci,
przestrzegam, ostrze.;am, przepowiadam, prorokuję). —
g. Zapowiadać małżeństwo , czynić zapowiedź małżeństwa,
ogłaszać zapowiedź ; citt 6^cpar aufbicteit , ^bfimbigcn ; So-
rai. 1. pżipowedacź , (cf. jirzypowiedzieć) ; Leci. or\,\cmH,
or.'iAiii:iTH , (onauieHHhin I) katechumen, 2) zapowiedzią
małżeńską ogłoszonyj. Zapowiedziawszy stadło małżeń-
skie trzy kroć w dni święte, aby jakiej za.yady nie by-
ło.... Hrbst. Nauk. )'8 — g ZapowiciJzieć komu po-
jedynek . wjzwae yo , eiiifm im ^\vqfam'i>i flnfiiiiMgcn,
i})n ^eraii^forDcrii , ibii forDern. Tr. — Similiter. Zajiowie-
dzieć komu wujnę , wypowiedzieć; /Juli. orJiaCHTb, orja-
uiaib, ben Stri^i) anfiiiiBigcii. Tr. — §. Zapowiedzieć co
komu, nakazać, ro/.kazać, finem anbcfetlcn; Cirn. sapo-
vędali , sapovdajem, napovędati, napovein, napovęduv,iti;
Vind. sapovedeti, sapovieilali, vkasati, iiavkasati, porozhili,
saporozhiti , (cf. poruezye) ; f;'aa/. zaj)ovedali , zapovedam,
zapoYcdaUzem ; /Josii. zapovjediti , zapovidili , narediti ;
Slav. zapoviditi ; Rofs. 3anoBt4aTb, 3anoBt4UnaTb ; Eccl.
^^AiiOKt^ATii , sanoBtjyio , saBejtuarn, iioKeAtTH , aaBt-
lUeBaTb. Soloniasz zapowiada p/acz obywatelom Pile. 1 Leop.
Hitron. 7. (nakózuje im biadanie. 3 Leup ). Cioal. I'ruv.
Z^ipoyedaj doma , ubi j.auens impeia. rozkazuj u siebie,
w swoim Uiimu. — g. Zapowiedzieć, zakazać, zabronić,
untcrfajjen, oetDictcn ; Bok. zapowjdati , zanowcditi ; Slov.
zapowjdam , zapowjdati inierdicere ; Surab. 1. zapowie-
dam , zapojedam, zapowe.m denego , abnuo , zapowedam
szo recuio ; Cirii. prepovdujem , prepovęm , (cf przepo-
wiedzieć) ; Vind. sapovedali , prepove<lati , prepovedeii,
prepnyiedali ; Croat. prcpoye.lam ; Riss. aanoutjarb ,
3anoBt4hiBaTb ; Eccl. i^AiioBtA^TH , 3anoBt4yio. Likurg
zapowiedział złota i srebra w mieście używać. Biel. Su).
E b. Pyta^oras pokłidił, ludzkie dusze poj|>ołu z cia-
łem umierać ; ale mu to było zapowiedziano powiadać.
Biel. Św. 27 b. Ognie . znak wt:irgnienia nieprzyjaciel-
skiego , przez Cezara zapowiedziane i zakazane. Warg.
Cei. -Ił. Jeśli la "poczciwość żydom jest z<ikazana , dla-
czego jemu zajiowiedzisna być nie ma? t Leop. 3 iłach.
1, 12. Lisly zajiowiedne nazwane są od słowa zapo-
wiadam , które znaczy niemal to samo co wstrzymuję.
dack. Pr. i, 192. 'Spasi , szkód pilnować, a w czas
zapowiedzieć łąki i zboia , aby szkoda nie była. Hnur.
Ek. 70, Juiio roziiniewała się na Lalonę , i zapowiedziała
jej wszystkę ziemię. Biel. Hsl. 20. Roku H'J7 przyje-
cliał legat z lizymu do Polski, zapowiadając kapłanom
żon i kuiharck. Biel. \ 10. Skoro się wieść o zabiciu
Stanisława biskupa do Rzymu doniosła , Grzegorz VII po
wszystkiej koronii- Polskiej obrzędy zapowiada. Krom. 108.
(klątwę rzuci na Pulskę). Stanisław biskup , gdy królowi
zapowiadał 'świątości kościelne, szedł na Skałkę do ś.
Michała. Ole/, iu;. 1 74. — §. Zapowiedzieć kogo, przy-

aresztować; cincn nrretiren, mit 9lrrefl bdegen. Wolno jest
w domu cudzym przez woźnego takich ludzi przyporę-
czyć czyli zapowiedzieć. Cs,ack Pr. 2, 222. Za posła-
niem urzędowym zapowiadać stronę, izby miejsca sądów
me odjeżdżała. Czuck. Pr. 2 , 80. Zapowiedziano rzeczy
jego. Tr. położono na nich areszt.

ZAPOWIETRZYĆ c;.. rfoA., Zapowietrzać niedok., powietrzem
morowym zarazić ; Vtnd. nakiigati , okugali ; Bosn. oku-
sgiti , oiravati , (cf. otruć;; mit Per ^tcft anfierfen pr. et
fig. tr. Nie trzeba cudzoziemskiego ludu w ojczyznę
wprowadzać, bo nas zapowietrzą. Siar. Woj. B b. Czasem
do fortec trupy i ścierwy rzucano dla zapowielrtenia.
l'apr. W. I, 503. .Nie mało sług przy nim pomarło za
zapowietrzeniem. Papr. Koi. 57, {Vind. nakuganje , oku-
ganje). PiZfZ łych szermierzów zapowietrzyły się ikjde-
mie, zaraziły jadem kolegia, w których popalono xięgi
diiktorów. Boler. 4 , 48. zarazi/y się , skaziły się.

ZAPOZEW, Z.ipozwy, (9>orlilbung , citalio; Boss. Bbl30Bl 4],
n. p. Potrzeba do wyższego sędziego apelować , żeby
była propozycya przez zapozew do wiadomości przywie-
dziona. Suwit. 40. Niesłusznie nas swemi mandatami i
swemi zapozwy lurbują. \Ye>yl. 41 , ob. Pozew, ob. Za-
pozwać

ZAPOZN.\C cz dok. , Zapoznawać uieduk. , zaznajomić kogo
z kim , jemnnDen mit cincm kcfannt madjen ; Ecd. nojpy-
>KHTb (oh. Drużyna) . cf zaprzyjaźnić.

ZAPOŹ.MĆ ti dok. , Zipoźniać nieduk. , za późno wygoto-
wać , wydać , oerfpilten. Zapoźniać się {Croat. zakesznu-
jeniszej. Zapożnić się do wieczora : Eccl. saBCjepHBiuilicti,
KOToparo HO'ib sacTiir.ia , ob Zamierzchnąć.

ZAPOZWAC , /. zapozwic , zapozwę cz. dok., Zapozywać
niedok. , pozwem wezwać ; Boh. sroćjm, (cf. zroki ; Vind.
priedklizati , priedpoklizati , priedlirjali , v'fodbo klizati,
oot ,®crii^t citiren , uorlaben , cf. przypozwać, mitcitircit

ZAPOŻYCZYĆ CS. dok . Zapożyczać niedok. ; Boh. zapugciti,
zapugćjm ; pożyirzająe długi zaciągnąć , Jlnlci^en mail;cn ,
borijcn , Icijien. Przy rzeczach znikomych , t. j. które się
podług miary, wagi albo liczby dają i oddają , słowo to
(lanie (wzajem) wyraża się przez użyczyć, wzięcie zaś
przez słowo zajiożyczyć Gal. pr. 5, 57. Zapożyczyć się,
zadłużyć się ; oiel aiiflturijen , fi(^ ycrit^iilbcn.

ZAPRA(!l, /'. zapierze, zapiorę cz. d^ik , Zapierać niedok.,
(distny zajiizeć. zapierać); zjczać jirać , praniem spo-
irzebować, mifangen jn timfiticn , sermaf^ien; Boh. zaprali ;
Vind. saprati , oprati.

ZAPRACOWAĆ cz. dok., Zapracowywać cz^stl., pracą za-
robić . crnrbfiten , mit Jlrbcit ocrbienen ; Boh. wydelati ,
wydelawati , f cf. wydziałać j ; \'ind. sadelali , (cf. za-
działać), perdelati , perdobiulali , peideluvjli; Rosi. 38-
paOoTaTb . 3apa6oTbiBUTb. Grosz w krwawym czoła pocie
zapracowany. Gaz. Nar. i , 18. NV lat kilka za swój
krwawo zajiracowany grosz, aręduje wioskę Zab. 13,
193. Gorzko też ta nagroda zapracowana. Teal. 1 6. t ,
52. Ociec Iwój znał cię jednym następcą wszystkich
swoich zapracowanych majątków. i4. 10 t, 25. Sławy
szukaj w zapracowanej fortunce, ih. 15. e, 98. Nie-
ludzkość jest bronić komu użycia zapracowanej wła-

I

ZAPRAGNĄĆ - ZAPRAWA.

Z A P R A W D K - Z A [' R A W 1 Ć.

861

siiości swojej. Kras. Pod. 2, "2:26. STnclki wasz , (pszczo-
ły), pokarm, dla nas pnżąHany. Wam jeszcze słodszy,
bo zapracowany. Aids.W. 85. — Zapracować się zaimk ,
zapuścić się w prace , fitf) tief liiiicin arbcitcii , fii) in He
arSeit ucrttcfcii ; Ross. aapaóoiaTbca, 3a4t.iaTbca. Korzyiść
taka godna największego zapracowania. Mon. 65, 120.
największego trudu, cf. spracować sie.

ZAPRAGNĄĆ med. jedittl. , zacząć praa;iiąć pr. et fig. Ir. ,
zachcieć, zażądać: aiifatiipn ju biirffcn, jii oerlangen, ju
I»cgel)rcn, ciii 'jciiaiigcn luonmd) Iicfpmmcii.

ZAPRAKTYKOWaC , ob Praktykować. ZAPRASOWAĆ , ob.
Prasować. ZAPRASZ.^^C, ob. Zaprosić, ob. Zaprószyć.

ZAPRAWA, y, i'., § 1) zaprawianift potrawy, i to czym ją
zaprawiają , przyprawa. Cii. Th. 1,380. bic 3li!vid;tmiil , 3"'
ri^tmij), gettma^itiig , Siirjung etiie» ©cricbtź ; Boh. au-
prawa, (cf uprawaj ; Carn. savęla , sabela , (cf. zabie-
lenie!); \"ind. saprava, (marnowanie^ ; Crcat. zprava ,
szpr^va (cf. sprawa), zachinba , (cf. zaczynić) ; Bosn. za-
cignenje ; Boss. sanpaBKR , aanpaB.inuaHie, cHa4o6be ;
Ecct. cjiauH (cf. smakj , 34o6a (cf. zdobić) , cMaiHOCTb.
Zaprawa, przyprawa potraw, to czym zaprawiają, przy-
prawiają. Cn. Th. 885 Sól jest pierwszą okrasą i za-
prawą wszelkich potraw. Haur. Sk. 505. Majwiększy furi-
dament każdej potrawy na dobrej zaprawie , i w tym
doskonałość kucharza umiejętnego pokazjje sie , zatym
masz tu rozdział o sosach i zaprawach. Wlel. Kuch. 4o4-.
Saiice , Jimfe, Srńbe, Ubcrijup. Mieszkańców tych pokarm
podpłomyki, zaprawy mleko świeże abo kisłe , rozkoszy
ich oliwa. Boler. 1 98. Często bywa droższa zaprawa niż
ryba. Zab. In, 555, (cf. oppos. waży wszy na ryby, na
pieprz nie ważyć). Zaprawa dobra , rzecz sama zła. Fredr.
Ad. 6, (cf. nie wszystko złoto , co się .świeci z góry}.
Zaprawa' winna , ber giiifilnij kum 3Beinc; (Hniy. dufhik).
— tig. Żart zaprawą jest, i że tak rzekę, przysmakiem
posiedzenia. Kras. Bod. 2, 104. ©d)cr3 i[t bie SBiirse bet
©efellfctiaft. — §. 2) Zaprawa człowieka do czego , zapra-
wianie się, ćwiczenie, próba dla wprawy; \)ai (Silliiben ,
bie Ubuiuj, ber SJerfitc^, ber SInfnmj. Jako się do łuku
ułożyć, konia zażyć wężykiem, twoje pierwsze były za-
prawy Leszcz. CInss. 90. (pierwsze ćwiizenia). Henryk
podró<f.szy na wojenną się wyprawę gotował , i pierwsza
zaprawę na krew' uczynić chciał na arcybiskupie Koloń-
skim. Sk Dz. 1045. Pierwsza zaprawa ta, Przemysława
do spraw walecznych juszyła. Arom. 279 ; (rndimenla
militine). Pierwsza zaprawa z wyprawną biegłością poró-
wnywać sie nie może. Błni. Krom. 786. — §. Zaprawa,
naprawa do czego , n. p. Z jego zaprawy to uczynił. Tr.
z jego nabechtania, poduszczenia ; aiif fein 3Iii[tiften , 3ln=
tegen. — ^. 5) Zaprawa pieca w hucie, zaprawienie do
topienia , bie $orrid)tiing beś ©(^meijofen^. Dać zrobić
zaprawę. Bndtk. to co zaprawiono w piecu , bie ^Uliij'
tung im Sdimcljpffn. Zsprawa idzie, zaprawa zamarzła.
Bndik. — Z^\<Tn\\a , miejsce zaprawy w piecu; ber Jiim-
pcl , grifdUiimpel. Zaprawa, miejsce w piecu najniższe,
w które żelazo z rudv wytopione spły^fa. Os. Zel. 88.
Część, gdzie w piecu materyały stopione zgromadzają
się, zowią zaprawą. Dawaine tej zaprawy, z kamieni.

które ustawiają bez [)iaskii, bez wapna, majstrowie mają
za największą umiejętność. Os. Rud. 93. W piecu na
kamieniu spodnim stawiają inne trzy tegoż gatunku, t. j.
takie, które ogień wytrzymują; owemi kamieni;imi ota-
czają ze trzech stron miejsce i)Ojługowale , bie SteEe,
to miejsce zowią zaprawa. i>i. 252 — ^ ''§ 4) Chym. Za-
prawa, /?oss. KBacKOBaiiie, bie Jarbebcise. — § Zaprawa, za- '
prawka. czym się co zaprawia, t. j. zakłada, zatyka,
zał.u.uje ; eiii 'Borfteif, moitiit ctiuaś jiigemad^t tuirb , »i)r'
geftecft icilb. Odejmie pan córkom Syońskim bieretki ,
podwiązeczki , przedniczki i zaprawki. Rudz. Jes. 5 , 20.
(zatyi^zki. Bib!. Gd.; cf założka , zakł.idka). — • (ZA-
PR.\WDĘ . za prawdę, zaiście , zapewne; funufibr, tDa^r«
lidj. Zaprawdę powiadom wam, iż jeden z was ma mię
wydać. 1 Leop Math. 56, 21. Bihl. Gd.. Zaprawdę
albo pod przysięgą, jeśli się nie poprawicie , nie osią-
gniecie żywota wiecznego. Glicz. Wych. Dl, — '^ Za-
prawdę, wprawdzie; Ultb Jlimr, jtuar. Mężmeś się po-
winna leczeniu podawać, narzekania zaprawdę i krzyki
na stronę odrzuć. OssoL Sen. 4 ; (ąuidein). — ZAPRA-
WIĆ , /. zaprawi, zaprawię cz. dok., Zaprawiać medok. ,
'Zaprawować contin.; (Boh. zaprawiti dluh , zaprawowali
aes alienum soluere; Carn. sapreveli , zapravlali ; Vrnd.
sapraviti = przcmarnować , zatracić); §. 1) zaprawić po-
trawę , przyprawić ; Spcifcii ntiridjtcii , jiiridUcH , itiiien bie
3Biir3e iinb ben ©efi^macf , obcr bie Butbnt gcbcii, fte abiuiir>
jen; {Sorab, 1. żelu (cf. ziele), zatzinam , (cf zaczynić):
Carn. velili , savęlem , (cf. zabielić) ; \'ind. napraviti
jedbe (ef. naprawić), n.iflediti (cf. słodzić), sazhinjali;
Croat. zachinili, zachinyani ; Bag lacinilti ; Bosn. z,.li-
niti ; Boss. HaTBOpriTb , 3'Mac;iiiTb , yMaCJnBHTb (cf ma-
ślićj, saMOpilTb, (cf. zamorzyć).* Zaprawić czyli zapalić
mąką jarzyny lub sos. Wiel. Kuch. 454 Zaprawić ole-
jem (Croat. zaolyujem). Włosy i chustki perfumami za-
prawują. Boh. hom. 3 , 586. Zaprawić co pieprzem,
octem i oliwa. Bndik. Zaprawić fr.rbę , n. p. olejem, za-
prawić wapno wodą. zaprawić sałatę octem i oliwą,
zaprawić piwo żółtkiem i śmietaną , zaprawić wino.
Trój. Si. 1006 Likworem tym można dociec, jeżeli wino,
albo inne rzeczy, ołowianemi przygotowaniami są zapra-
wione. Krup. 5, 696. • — F/g Kyżda radość zaprawiona
jest goryczą. Trój. Sł 10G6 — Zaprawić piec w hucie,
dać reu zaprawę , bcii 6d)iiieljpfcn iii bcr Giienfnitie 511=
rid)teil. Bndik.. (cf wyprawa). -- 'Zapr.iwić pole, rolę •
.uprawić, be;i Sito juric^tcu , bcjlelleii. Co dąbmw, co zie-
lonych pagórków. Co jól pługiem zaprawionych? Miask.
Ryt. 2, 109. (zaoranych) — g. Zaprawić gust czyj do
czego , zaprawić kogo do czego . żeby w tym smakował,
eincm icoju ©efdjmatf be^briiigeii. Ogłasza romansik swojej
roboty, czyta go po woli , aby gust do niego zaprawił.
Weg. Murm. 5 , 22, (cf. gust zaostrzyć). Ludzie do za-
cnych spraw nagrodą i uszanowaniem niech będą za-
prawowani. Budn Apophl. 152 nęceni, zachęceni; auf-
imintern , reigcit. Co sam kochał ociec, do tego i mnie
zaprawił. Mon. 67, 630. Czechowie przyłączeniem Szlą-
ska do dzierżaw swoich świeżo zaprawieni, opanować
wszystkę Polskę spodziewali się. Krom. 327. (zachęceni.

862

Z A P r. A W 1 C.

ZAPRAWICIKL - ZAPROSIĆ.

easmakowawszy w tym). — g. Zaprawid kogo w co,
wuczyi', , przyuczyć, przyzwyczaić, wkładać, wprawiać;
njoron flcmó^iieii, roorein ciiifibcii. Dziecię znprawić w po-
karmów jedzenie. Cn. Th. 1Ó86. Rzymianie dzieci swoje
do leyo wszystkiego zaprawiali, co lyiko pod czas wojny
przydatne im być moylo. Karp. 1, IM. przyuczyli, w tym
ćwi'(z\!i , nakładali icli w tym , fic iiMcii fic in allciii \>m.
Orzeł młode orlęta na barkach skrzydił swych z gniazda
znosząc, do latania zaprawować z«ykł. Fulib. a 5. po-
woli wprawować, wciągać, nllmaMifl 5iini Slicflfn nl''.id;łcii.
Zaprawiać psa na myśliwstwo , do ni.sśliwstwa. Tr. Za-
prawiać sokoła. Diidlk. — Zaprawiwszy się Zygmunt na
Prusakach , wtargnął do Indanl. (Jwugn. 232 pierwszą

zaprawę, próbę odbywszy , jiac^bcm Ct tcii erftfn SJerfiid;

9Cma(^t l;ałte. Wojewoda Wołoski zaprawiwszy się pod
Bukowiną na Polakach , wtargnął do ftusi. ib. 265, (cf.
wprawić się). — Przykład dobry, do zaprawiania w oby-
czaje wiele może. Cn. Th. 1586 (do nabywania obycza-
jów, do dobrctjo nawykania j. Obyczaje z młodu dobrze
zaprawione, il/in. flyt. 2, 76. dobrze ułożone, kształ-
cone , w dobrym kierunku , Hjotl flcbilbctc Sittcn. Za
młodu zaprawow^ć potrzeba Zeyl. /lf/_28i. kształtować,
układać, uformować: bilf CII , fprmircil. Nie tak ja je-
stem zaprawiony, abym ludzi miał zdradzić. Krom. 31)6.
(nie jestem lak uczony, nie tego mię uczono, nie we
mnie wpajano, ja nic w to włożony, nie w tym ćwi-
czony). Ociec nie powściągnie ani przygrozi , ale jeszcze
na to zaprawi, z czego prz\jilzie złość albo psota dzie-
cięcia. Glicz. Wych. D 8 b (narowi). Zaprawiony w na-
uki, wychowany na naukach, ittniitriius disciplinis, Cn.
Th. 1586. Wiek swój pierwszy zdobnie tam zaprawowali
w naukach, a za młodu k nim poprzywykali. Chodk.
Kost. ep. fćwicz\lij. Do wojennyi:h dzieł wiek swój za-
prawując młody, Pokazał swej odwagi nad Renem do-
wody. Mm. fiyt. 2, 58. — g. 2) Zaprawiać dziurę, za-
dziać, zarobić, zatkać, zapchać, zamknąć, załatać; ctn
toA) iimaiicn. ucrmac^cn; ftoss. 3a>iuiiiiTi> . saiiiiiiiBiiTb.
Co Turcy wybili muru we dnie , to oni w nocy ziemią,
chrółtem i kamieńmi zaprawowali. Buz. Sk. 49. Oni ro-
botniiy załatali a zaprawiali rozpadliny w ścianach. 1
Leop. 2 l'ural. 2t, 15. (rob.b robotnicy, a brało na-
prawę ono dzieło przez nich. 3ibt. Gd ). l'ienią-
dze wydane b)ły na rzemieślniki, co zaprawiają, gilzie
się co obaliło. 1 Leop. 4 Heg. 22, 9. Okno gdy kio
uczyni do sąsiedzkiego domu bez prawa, ma lo 'z^isię
swym kosztem zaprawić Sax. Art. 42. Gdyby okno wy-
kował albo wyrąl>.łł, powinien lo 'zisię swym kciszlem
zaprawić, lak jako przedi^tn było. Szcztrti. Sax. 56.
Wierzchu u kościoła zaprawić i zalepić nie 'mozono. Sk.
Dz. 18. Grobli, 'izbic, dla szkody, aby pilnowali, i wcze-
śnie zaprawiali. Haur. Ek. 142, Ho^s. sanpiiBiiTb, aa-
npaBJHTb naprawić, zrcparować; aii?lii'ifi'rii, rfparircn. Prze-
łóż potrzebna jest rzciz fortece zaprawiać, i nowych
kiedy miejsce po temu nastawiać. Siar. Vo<. D. —
*g. Zaprawił go na niego ■ naprawił go na niego Tr.
nabechiał, iijsadził ; cliicn ropiit rtiifliftcn , onbejfn. —
S. 5) Zaprawuwać, o6. i'rawow'ać , pieniać, zapiciiuć. —

ZAPRAWICIEL, ZAPRĄ WIACZ. a, m. . który co zapra-
wia, który zaprawia potrawy; ber 3"riil)ter, Sliiritttcr bfr
£peifen ; Cruat. zachmilel; Uog. zaiiiial.iz. zai'inilegl ;
(Cnrn. sapravlivz; \'iiid. sapranlav.-iz , sa|iraulavez , sa-
praular ' 'marnownik, rozrzuloik). ZHprawi:icz; przypra-
wiasz, condilor. Cn.lh. 883. — Zaprawi«cz, który dziurę,
otwór zajirawia < zalykacz, ber ^imaij(X , Ścmiac^cr.
Starcy b\li zaprą wiaczami dziur okrętów twoich. Uudn.
Ezech. 27 , 9. ( oprawiali rozpadliny twoje. Bibl. 6' ■
ZAPRAWKA, ob. Zaprawa. ZAPRA\VNY. a, e — ie (i
do zaprawienia, do na[)rawienia ; Ollf bcffcrlil^ , KHi wai
niI'?(]C[nffert lucrbcil fniin. — Zaprawny, zaprawiony, o po-
trawach , winach ; nii(]cri4itct , }iii)cri(l)tct, gcirfirjt ; Boh.
auprawny, (cf. uprawny); Croiit zachinszki ; bosn. zaci-
niyyo , scio se mosge zacinili; Ross. cjpooHuti {'■(. stroj-
ny) , MOpcHuS. Wina zaprawne. Comp. Med. 294. (za-
prawę mające). — ^. Zaprawny w co , zaprawiony w
co, mający w czym zaprawę, bez dostatecznej je-
szcze wprawy; ipojii eiiigcieitct , iiud; nidjt nóUig fleńbt,
Crft (lUf ber ^lobe. Ja nie misirzem ale uczniem, i Mo-
szcze nie wyprawnym, ale dopiero zaprawnym, ze/'
wam się być w tym rzemieśle. Blaż. Krom. 786. \N -
kowi chowanemu zęby wytrąciwszy. Uezyń w (lolu po-
szczuwszy bezzębą gonitwę, Niech zapraw ną *psi mło-
dzi mają z zwierzem bitwę. Bielaw. Myil. L b. dla za-
prawy, dla wprawiania czyli zEprawi.mia się; jur UblllljJ,
urn fid) nti5itri(l)ten. ZAPRAWNOŚĆ , iń . ' ż , przymiot
lego co jest zaprawnym , bif 3"rid)ll"ufcil, bie Siiri^luiiiJ,
tai iiben, ciiiijf UDiiiiij iiiib gmiflf'''^-

ZAPRAŻYć CI. dok., Za|)rażać meduk . zacząć prażyć , pra-
żeniem zasuszyć; niifaii^fii jii prńijdn, ciiipraijeln . pcrprfi-
gclll ; (Bik zaprazili zapalić, zaprawić polewkę , zaprażka
zaprawna polewka ; Bosn. zaprasgili ufliilnrr) pr. et fig.
Ir. Piersi mamknm, któreini dziatki karmią, zaprażone,
1. j. gdzieby im mleko pine/o i prz\syeliało . olręby psze-
niczne z winem przykładjuie użyteczne. Syr. 956. Przy-
łożone ciepło na cyce niewieście, gdy zaprair, odmick-
czają jej i mnożą mleko Cresc. 137 fiiitrprfiicii, aiijtroiiiftl,
ooii ber 3Silt^ iii ber Wiitter Snifł , fid) ocrbiuteii , flo(f,'n ,
ob zaprzenie mleka, pod s/uwfin: Z.>przeć.

ZAPRĘ. ob. 1) Zaprzeć. 2) Z.przać.

ZAPRÓĆ, 'ZAPRUĆ, f zaporze ci. J.,!c., Zip-MĆ. "Zapru-
wać nieduk. . zaizać próć , ai zi co pnproć rnzpróc pr,

et fig Ir.- jii trciineii aiifangrn, bis wp^iiii aiiftrfiinfn, jer«
trennen.

ZAPROCOWAĆ armatę, ob. Z>karować armalc , poslawid
0;;on na przodkar/c , i umocować jedno z driigini łań-
cuchem do podróży. Juk. .iit. 3, 523, Ocim. illliprojfll
bif flfliipnf.

ZAPRliSlC, f. zaprosi. zapro.<:zc es dok., Zapra<zuć nie-
duk., prosząc dokąd wzywać, ifrbin biitfii , tiiilobrn ; So-
Tiib. 1. zaprosch:im, piepro«cl;ii)u , frf. przeprosić);
Yind povabili , v,ibili , n'V.ibili. iiolerłjbiti (cf 'wabićj,
v'gosl)e poklizil, niilerv.id..li , naved..li . (<aprorili • prze-
prosić) ; /)■$■. sasBiiTb . 3bauiiaTi. !cf. zuwać), npurja-
CHTb , npiirjauiarb ^cf głjsić, zgłosić;, (aaopociirb, »a-

ZAPROSICIEL - ZAPROWADZIĆ.

ZAPROWADZICIEL-ZAPRZA.

863

npauiiiBaTb przecenić, przcs.Klzić w cenieniu, zadaniu,
ny(aiiiu). Kilka razy w rok sprawowuJ bankiet , na któ-
ry zapraszał przyjaciół swoich. Znb. 11, ;23t. Zaprosi-
łem sąsiadów moicli na obiad ; musisz i Wac Pan do-
pomódz nam kompanii. Mon. 68, 74. Sabaryci mając
mieć u siebie gości, rokiem ich pierwej zapraszali, aby
czas im wystarczył na wynalezienie sposobów przyjęcia
icli. Zab. 6. 500. Zapraszam do gospody, ofiaruję go-
spodę u siebie, );iri?o tecto. Cn. Tli. 1586. Zaprasza-
jący fSnss. npiir.iaciiTejt.HUH , sasuBiiua , cosbiBaieJb-
iiuTi. Niezaproszony ; (Ross. HesBaHHbiil "niezwany). —
Zaimk. Zapraszam się do kogo , przymawiam sie na
ucztę do kogo. 6'rt. Th, 1386. zamawiam się, fic^ ifcibjt)
311 citicm cilllaten. — Fig. tr. Wyperswadował był so-
bie , że najwyższe honory i najintratnicjsze starostwa ,
same sie będą do niego zapraszały. Moti. 68, G48. wpra-
szałv , że mu sie kłaniać liędze dwór o przyjęcie ich
łaskawj; bn^ fic ibm von fcllift lucrbcn aiitjctraiicti , amjctHi=
teii )i'cvbcn, ^fiB maii iliii o;d bitten n'ir^ , fic ntisiiiiclimcii.
Z.APR()SI('.IEL, a, m.. który zaprasza do siebie, lub do-
kątl w ijośiinę ; Yind. povablavfz, vadavez , notervabla-
vez ; Ecrt sBaiaH ; Hoss. cosuBareJb, ber (Siiilabcr. W rodź.
żfń-k. ZAPltOSIClELKA , i, bic eiiilaDcriiin ; //os.s. co-
Sbtcaie.ibHnua. ZAPltOSINY, in plur. , zapraszanie , za-
proszenie, pro.śba z wezwaniem dokąd , zapraszające we-
zwanie , bic Ginlfltimg ; Croat. pozvanye, ( cf pozwać,
pozew); fiiiss. soB^B, 3a3UB'b npiir.iacHTe.ibiiun , (aanpoci
1) przesadzenie ceny , 2j zapytanie). Te zaprosiny anioł
w tv'li słowach przerywa. Frz-yh, Mili. 156.

ZAPRÓSZYĆ, "ZAPRUSZYĆ, f. zaprószy, zaprószę cz. dok.,
Zapraszać, Zaprószać , 'Zapruszać nledok. , prochem lub
proszkiem zasypać, bcftiiiibcn , ocrftrcucii , licftreiien mit
Stailb, BCrfłilubctl ; flo/i. za()raśili ; 6os«. zaprasciti ; Croat.
zafirassujem ; Dal. zaprassivam ; Hoss. sanopouiinb, 33-
nupauiiiBaTb , sanwJiiTb , [ob. Pył) Zaprószę łajnem obli-
cza wa-ze. Bwln. Mich. 2,5 (zaiziicę, zaplugawię). Za-
prószyć oczy, (cf. zamydlić;, vox Fuluniia ad puherem ,
qiii liequeiiliu% in oculum incidil , alhidit. Cn. Tli. 1586.
śtnub iii bic 3liiiicii ftreiicii phys. et fij. tr. Niemasz czym-
by oko za|irósiył Cn. .Ad 614. (zgoła nic, ani tyle).
Honor jest podobien do oka źrzenicy, która najnnniejsze-
go zaprószenia cierpieć nie może. Mon. 70. 695, Sorab.
i. pnproschniaofcż Wzięty jest za jednacza i pośrze-
diiika czlortiek nu•zapl■ó^zonego oka filcli. Sull. 510 (ja-
sno , bystro widzący, z-Irowych oczu, cf. zaplusnąć ko-
mu oczy; Soriib. 1. zaproschene ukurzony). — § Za-
prószyć głowę, ben Sopf neripirren , bcraiifien , biifcliij ma-
Ącn. Wierz mi, mając głowę winem zaprószoną. Ba-
łem sie , żebym nie pobroił głupstw jakich. Zahi. /Im/. 65.

ZAPROW.AOZIĆ cz. dok., ZaprowaJzać niedok. . aż dokąd
poprowadzić; Croa'. zapeU5vam, bi« luobiii fii^rett, gelet=
ten, bringen, ^in(jelcitcn , binffidrcn , binbriiigcn. Ślepy śle-
pego daleko nie zaprowadzi. A^ar. Hst. 6, 8. idź pręd-
ko , gdzie cie zaprowadzą oczy. Lib. Hor. 74. (prosto w
świat). Ewangelista pisze o pobożnej edukacyi abo za-
prowadzeniu dziecięcia Jezusa do Jeruzalem Dambr. 77.
— Fig. tr. Dobrym porządkiem i nagrodą dalej zapro-

wadzisz człowieka. Jabi. Tel.Zl. więcej go zacheci,sz, bu
bringft ibn lUCtter. — Zaprowadzić co, pócząlkow'o wpro-
wadzić co, urządzić, w zwyczaj wprowadzić; etmaŚ Ctn»
fiibren, ctnric^ten > aiifbriiiflcn,' im OTobc niad^cn. Zaprowa-
dzić szkoły , gdzie ich dawniej nie było. Ld. Przywary
pospolicie jeden zaprowadza; wraz naśladują inni, i je-
dni drugim , jakby z rąk do rąk podają. i'ikh. Sen. list.
■i, 82. — JediMi przez okulary z nót śpiewając, niezgo-
dnym zaprowadził głosem , bo mucha mu się notą być
zdawała. Z;A. 12, 274. Dudz. zaintonował, zanucił, er
fłimmte eiiicn falfcbcn Jon an. ZAPROW.ADZICIEL, a, m..
który zaprowadza , bcr .'piiifii{)rcr , i;iidciter, i^iiibcgleiter j
(Croat. zapelyayecz). Poślę zaprowadziciela , i zaprowa-
dzą go. liudn. Jer. 48, 12. (poślę nnń tych, którzy
wtargnienia czynią, a pojmają go. Uibl. Cd.) Zaprowadzi-
ciel , cf. przewodnik. — g. ZaprowadzlcicI czego, który
co początkowo gdzie wprowadza : ber (śiiifii^rer , Sliifbrirt'
ger eincr nencn ^aAje. Zna go już powszechność, jako
zaprowadziciela opery krajowej. Teat. 20 b, pr. — W
rodź. zeńsk. ZAPROWADZICIELKA, i; bie .V)inni{)rermn ,
Ginfiibrerinn.

ZA PROWIANTOWAĆ, ob. Zapasić, zaopatrzyć w zapas.
Z.APROZE , ob. Zaporoże , miejsce za progiem , za pro-
gami.^

ZAPRÓŻNIĆ cz. dok., Zapróżniać niedok, cf. zaniepróżnić ;
zająć miejsce osobliwie próżno, niepożyteeznie , zapeł-
nić, zastąpić, za[iczatiiać niepotrzebnie, na piÓ7no, na
przeszkodę; ben %\'^ einnetjmm , unfiillcn, DDlluiHcn, be>
fDnber'3 iinml^cr SBcifc, nnntłllug, jum @((;aiieu , jnm §in<
bertli^. .\ie trzriia żiiby 'świer/.opki była z!'\lnie tłusta,
bowiem dla zbytniej tłuslości , która wnątrz zapióżnia,
zarodek nie może się rozrastać. Cre.'c. 516. Reda 'głą-
biem bobowym i korzeniem zapróżniona , nie może być
tak dobrze uorana , jako rola goła albo próżna. Crese,
169. Woda zbiegając na to zrobionemi brózdy z wierz-
chu , oraniu miejsca nie zaprózni. Cresr. 106. Ul pu-
sty, a nie zafiróżniony. Cresr. 006. (yróżny, czysty). —
Ftg. tr. Zapróżnić kogo, zapróżnić głowę, zająć osobli-
wie próżnośriami , zatrudnić fraszkami; (mit jfinbcleieit)
bffc^aftigen , cinneliinen. Komu bóg dał bogactwa , moc
takie dał, aby jadł z nirh ; nie będzie pamiętał dni ży-
wota swego , prz''lo iż bóg zaprńżn:! rozkoszami jego.
1 Leop. Ecd. 5. 18. ( bói; mu żvczv wesela serca jego.
BM. Ud.) Zazdr..ś.- zaprćżma głowę. Jabt. Tel. Z\{.
B/durami sie zapróżniać. J :lii fioz. 104.

'ZAPhUĆ 'ZAPRUWAĆ, 06. Zapróć. ZAPRUCIAĆ, ZA-
PRYCIAĆ , ob. Pryciać.

ZAPRYSKNĄĆ , ZAPRYSNĄĆ cz. jednil., Zapryskać niedok.,
Zapryskiwać czę^ll. , prysnąć zaskoczyć, zatrysnąć; bi8
nio^in fpringen , frmbcln , fprigen. — TmusH Z^pryskad
co, zabryzgać; bftpriibrlii, bffpri|e!i ; Hoss. sanpbicKaTb,
3anpucKiiBaTb. ZAPlSYSZi'ZYĆ i-z. dok., pryszczelami z»-
kr\ć. mit $autblilfen beBccfcil , ob. Pryszczyć.

'ZAPRZ.A , y, 2'., zapieranie się cz''go , zaprzeczenie, wy-
pieranie się czego; baS Slblcugnen , bic 3lbleugnung. Turny
posła naszego na lesie zabili; co rozumiem na zaprzf
uczyniono , i na łolro^t vo zagnano. Biel. Kr. 754.

864

ZAPRZĄC - Z A P R Z A G.

Z A P R Z A Ł E K - ZAPRZEĆ.

ZAPRZĄC, "ZAPRZEĆ', {dising. zaprzeć, zapierać, zaparł),
zaprzał , 'zaprzaja/, f. zaprza , zaprę, zaprze dok., 'Za-
przajać. Zapierać uiedok , zin-z.ać przeć, "przajać , od go-
rąca się psuć; fi* }ii crbrńuifcn arifmiGen . vox crlji^tct
gciid;tiGfrit oerf crbcn ; fiuss. no4onptTb , no4onp-ŁiiaTb ,
ii04onpt.iui1 , (aaiiptTb zapocić się , zapoliiieć). Zbo/.e .
^dy mokro zbiorą , polyiii w gumnie w 'snopiu zaprę i
zapali się. Haur. Sk. 6. Kiedy u końców ziarn znaki
czerwone , takowe zboże w stodole zaprzalo było. ib.
13. Zboża na gumnie zapreją z iiiewysuszenia na polu.
ib. 18. Lenauy nie był mocno ściśniony, gdyż przez
ciepło naturalne zaprzałyby się łodygi, hzędz. 22. Ur:ę-
dnik ma ztfoniny i plewy w suszy chować , i dojżrzeć ,
coby nie zaprzały. Haur. Ek. -54. — Potrawa zaprzała a
śiizka . dalekoby lepsza a smaczniejsza była. kiedyby ją
z polewanego garnka ciepło na półmisek wyłożył. Hej.
Zw. 58 b. zakrzepła, skrzepła, gcroniieii. Pszeniczna
mąka od zaprzenia mleka u niewiiist bardzo pomaga.
Creic. 157. od zaprażenia . od zaprzałości ; gcgcn ^a§
(Scrtiinen , 6to(fcii ber SKiitteimili^.

ZAPRZĄDZ , zaprzągł, zaprzęgli /. zaprzęgnie, zaprzęże,
zaprzęgę ci. duk.. Zaprzęgać, Zaprzągać nieduk . Zaprzę-
giwać cz^stl. \ Boh. zapralinauti , zaprahati , zaprahl , za-
pfalinu ; Sorab. ]. (aj żahac ż , zapżaliiiyu , zaiiżaliam ;
pźaham : Mnd. naprezlii . vprezhi, zlivelirili. predvprezlii,
priedvpregati , priednaprczhi ; Crout. naprężali, napresem ;
Bosn. zaprcgbnuli ; Slav. vprćgnuli , upregnuti ; lioss. 3a-
iipa'ib, sanpflraTb , yiipn>ib, ynparaib; założyć w zaprząg,
włożyć do dyszla ; flnipnHncii , worirnmicii , cinfpaniicii. Każ
konie do kolaski zaprządz , i niecii jedzie po komornika.
Teai. <5. c, 8. Każ tym czasem zaprządz konie do ka-
rety, ja w moment powróoę. ib . 52. d, 114. Pakują
pojazd, i konie są zaprzężone ib 41. c. 352. Ale le-
piej do wioski uciekać, Zaprzęgajcie! nie ma tu czego
w mieście czekać. Zab. 11, 189. — Zaprządz ()0Jazd .
wóz. karetę i t. d, cilicii SBiitlCii nnfpaimeii. Macieju! czy
zaprzężona kareta? Teal. 22 22. Nowy kocz lakiero-
wany zaprzęcii. ib 48. b, 14. — Wstańcie o wi;itry
Erynu bur/U we . I wy, co gromy niesiecie straszliwe.
Ćmami zaprzę^iłe siarczyste obłoki. Kras. Oss. .4 3 (ni-
by lo ciągnione , wiezione ćmami) — g. Transl. Ziprzą-
gam się w co, ai-cingo me operi. Cn. Th 1387; munus
aliquod serio et constanter aggredior. ib. ftIDilŚ Sd^mercg
unb 91iitialteii<^e£ uiitcnicbmcii , fi^l baju gleic^fain eiiifpnnticn.
W nową I ciężką robotę zaprządz się umyślił Sk Di.
710. (zająć się, ujaćl. Do pracy lej zaprządz się nic śmie.
Karp. 3, 22. — "g. Smok . który pod polem obiegł za-
n)roionym , Z zimna wprzód obleniały a próżen sro,!0-
ici Rozeprz;ił, i w j;id nowy zaprzągł z goracości. Zehr.
Ow. 52? ZAi'RZA(;. ZAPRZĘG, u, hi.. ZAPRZAGA, ZA-
PRZĘGA, i, z., ZAPRZ.^Z, ęży. i., zaprzężi-nie, spo<ób
zaprzęgania, to co zaprzężono, czym zaprzeg.iją ; iai
SInipaniieii , Ciiifpaiiiieii . boss ®cfpnmi , bna ®cf(tirr ]\m
Sliifpanncn ; fiolt. zópreż ; Vind. zlivetir, predvpręg. pred-
vpreslia; {Crout. zaprega ■ poprąg) ; Hots. aanpfKKKB. Trze-
ba dobierać koni innyli do siodła . innych do zaprzę-
gu. 1'a.m. 85, 1. 207. (do pociągu, do pojazdu . dowo-

zu). Xant i Bali w zaprzędze są dwa bystre konie. Dmoch.
U. 2, 100. Chłopcy ci podrzyżniając ojców głos i tony.
Poganiają biczykiem zaprząg unużony. Tom. Hol 42. Za-
prząg dobry, zaprząg zły. Bndlk.

ZAPRŻAŁEK "ziele . ob. Przytulią. ZAPRZAŁOŚC. śH, i..
zaprzanie . przymiot tego , co zaprzało ; bo^ (Srbrdmfen ,
bie Grl»rdm(img. ZAPRZAŁY, ob. Zaprząc, •Ziprzaj.ić.
ZAPRZAMEC , ńca, m., który się czego zaparł lub za-
piera, zaprzecza, bet Sśerlcugner. Jesteś zaprz^ńcem od-
kupiciela swego. Z'jgr. /'up 72. Turczyn z nich zaprzań-
ce uczynił Cliry.slusowe. tiirk. Kant. a a b. (renegatów).
Stall się zaprzańcami wiary. Dirk. Dom. 6.

ZAPRZĄSć, zaprządł, zaprzędli . /. zaprzędzie . zaprzędę
Ci. dok., Zaprzedać niedok. , zacząć prząść, przędzeniem
zakryć, osnuć; nnfaiiflcn jii fpinnen, werfpiiinfti , liefpiiiiien ,
citlfpinnen ; Boh. zaphidati. zapfedu . zaprcdl, zaprjsti;
Croat. zapregati , zapregcl , zaprezi , zapresujem ; //om.
sanpflCTb. Czas zaprzedzioncgo jedwabnika w orzech
albo kokon , pilnie uwaź.ić należy, /'rzedi. 71.

ZAPRZĄTN.\C , /. zaprzątnie, zaprzątnę cz.jednlt.. Zaprzą-
tać niedok,, Zaprząlywać częstl., §- 1> zapróżnić , zanie-
próżnić. zapełnić czem zawadzajac''m , miejsce drugim
zabierająccm , zastępiijącem niepotrzebnie; momit OOU
rdiiincii , onfiUcii . ben *^*liic iielinicn , in ben 38ej legen.
Zaprzątam co , coanguxto luctim tmpedimentis. Cit. Th.
15S7 phys. el fig. tr. Głogiem zaprzątnione ścieżki Zah.
8, 152. Kiedy kobietka widzi w mężu obojętność ku
sobie , zaraz rozumie , że inna miłość zaprzątnęła mu
serce. Teat. 52. d. 90. zajęła, posiadła, Hi i}tx\ m>
liebmetl. — Aliier: Zaprzątnąć, zatrudnić, zająć, bcfióf'
tifleii pr. el fig. Kiedy piękna Temira była zaprząinięlą,
Wyrządzając w kościele cześć bogini świętą W zaciszne
odległego gaju wszedłem strony. Szym. Ś. W. 53. (cf.
zakrzątać się, krzątać się. cf. kręcić się koło czego,
zachodzić;. Zaprzątnąć ludzi każdy umie , zabawić rzad-
ko kto potrafi. Zab. 1 pr. Lubo ten dyskurs osobli-
wszego był gatunku, mało go co uważał, daleko inle-
resowańszy zaprzątał go objekl Wey. lUarm. 3, 8. (za-
trudnił . zajął). Ona jedna całą myśl moje zaprzątnęła.
Teat. 18, 23. Miłość mię zaprząta całego, ib. 46. d, 8.
— lit pejorem partem : Zaprzątać , zamącić , zakłócić ,
zakłopotać ; uertpirrt mad;en , oeripirreii. Tysiąc niepe-
wności myśl zaprzątają. Teat. O , 56. Nigdym sobie
frasunkiem nie zaprzątał głowy. Zab. 8,385. kor. Ni.'.
nicpodobnemi rzi'czami g/owy sobie nie z.iprząlam. 7
0. b, 35. Teklusia sobie Wac. Panem głowę zaprz..;.;.
ib. 3. h, 12. (nabija), — ?• 2 ) Zaprzątnąć co gdzie,
sfirzątając zawieruszyć, zapodziać: iictrdiiitKii . ueTframni.
PCrItflen ; V'in(i. sairiebili, sapopraviti , sakramati . samS-
lati (ri. zamieść), saramati; Hon. sanpflTaTb , janpHTU-
BUTb. ^ Zainik. Zaprzątnąć się . zamieszać się , pomie-
szać się . wpaść w nieporządek , w nieład , gubić , in
Unorbnuilfl flfmtben. Choć pisarzowi temu siół się za-
przątnie często; nie zaprzątnie mu się głowa bynaj-
mniej Lub. Hoz 53, f cf. konfundować się, konfuzya).

1, ZAPRZEĆ, ob. Zaprząc, "Zaprzajać

2. ZAPRZEĆ , zaparł , f. zaprze , zaprę ci dok., Zapierić

I

ZAPRZEĆ.

ZAPRZECZYĆ.

865

niedok., zaporą, zaporką zamknąć, zawrzrć; 5iiiłammen ,
Dcrrammclii, i'crvieflclii , mit ctnmf? ?>PV(jcftccftcii ttcrfdilicpcn , ju-
m(l(^CU ; Boli. zastićili; Cum. sa|'ręti , sapfil , saprem ;
Yiiid. saproli, sapreit, saperl , saprem, sapirali , savre-
ti , sadjali, saklepiivati , satekniti , saiikati , viale safu-
niti , sakvakati; Hag. zaprjeti vrata , zatvoriti, (zaprjeti,
zapirem shierej, zakrakunatli, zarnmazinatti ; Croat zapi-
rain , zilperli , zakvachujem , zakyachili , zabertvujcm ,
verusim ; Da!, zalyaram , zalvoren ; Busn. zapiinri , za-
prili , zapriciti, zaprnti, zapirati ; Jivts. santpCTb , sanii-
paib. Zapieram drzwi, obdo pessuhm ostto\ vicimim
zamykam Cn. Th. 1384; zawieram ii. 1379. ib. 1599.
Zapieranie drzwi, zaparcie, zaprzenie , obfirmatio gtiae
vecie fit. Cn. Tli. 1384. bać! 9>crraiiiinc!n , Scrfperren , 25cr'
ricflclii , 3i'fpci'vcii mit bcm Sorlcgcbaiim , SRicflcl «• f- i^-
krówkę pilno pasifmy. donia jej sjeizkę rzeiemy, ście-
lemy, zapieramy, krówka tez tjarniec masfa za one sie-
czkę szynkować musi. tiej. Zw 95. zamykamy, iifrfdjlicCcn,
cinf^licPcii ; \ind. v'klenit, notorsapreti , einfdilifCcii , ń\\-
fpcrrcil. Cesarza Karola mieszczanie Pizańscy, prosiwszy
go na cześć, w ratuszu zaparli , ledwo się od ich gwał-
tu za mężną obroną Czechów wybiegi Stryjk. 394. Bo-
dajby cię zaparto, chcesz, abym tyranem zostaf ? Opctl.
Sal. 118. bodajby cię zamknięto, wsadzono, do czub-
ków oddano; ba^' mail iii) ciiifpcm, cinfdjlicfc, foft fo^e ,
ciiijłccfe. — § Zaprzeć, zatrzymać, wstrzymać, zaliamo-
wać phys. et fig. Ir.; »cvf(^liegcii , ^cmmcn , juriirftmlteii.
Wzdycham , i duch mi w piersiach się zapiera. Teal. 45.
b, 58. Co rodzącej czynić , jeśli dziecię tak głowy wiel-
kiej, iż się gJowa zapiera, a nie może rychło wyjść.
Spicz. 176 Zaparcie żywota, zatkanie; Corn. sapertje,
saperza , cf. zapieczenie, bic SScrftppfiiiig bcś SciDcŚ. {Cnrn.
saperlk = zaparstek). Zaparte sposoby i myśl do szukania
[lożytku. Mik. Obs. 25. wstrzymane, zabronione, odcię-
te , odjęte , sciśnione ; bic SJiittd finb ueraclirt , bcnpiiimeii,
go^emmt. — § Zaprzeć kotjo w co ! weprzeć , wparo-
wać ; ctiicn tiip Iiiiiciit brmirtcii , ciiijn^niigcn. Jugurle Mete-
lus w tak ciasny kąt zajiarł . iż cała s«a nadzieję w
ucieczce pokładać musiał Pilih. Sull 21. "> ■ — g Za-
przeć czym , podeprzeć, we.^przeć ; lllitciftdllimfll , lllltcr=
fłucen Wrażony na hak okręt próżno w gruncie pia-
szczystym zapiera dragami, aby go uwolnił. Tiiwrd. Wł.
47. Zaparłszy się oszczepem , na wprzegłe w wóz krwa-
wy konie Gradyw śmiały wpadł Zflij\ Ow 373; (ivni~
xiis hastae ; podparły, opierając się). Za[irzcć sie na
czym, ujiarcie się czego trzymać, cf upór. uparty;
fid) tDoraiif fłii|pn , fteifcii , fcft moran taltcii. Łatwo bę-
dziemy mogli odpowiedzieć onym starym filozofom ,
którzy się na swych dowrdach bardzo zaparli. Syx(.
Szkł. 15. — §. Zaprzeć się komu, przeciwko komu;
Sorah. 1. zperam szo , zaperam szo , refidyor; upar-
cie się stawić, przeciwić , powstawać; tribcrftrńllbctl , m>
berftcbcii, auffłcben gegcn jemonbeii. Zapierali się przeciwko
memu ci, którzy byli z obrzezania, mówiąc... 1 Leop.
Act. 11, 2 (spierali się z nim. Bibl. Gd.) Jeśli to mia-
sto i mury jego pobudują się, nietylko że nie będą pła-
cić, ale się i na królów 'oborzą, a zaprą się im. i Leoy.
Słownik Lindego wyd. 3. Tom VI.

5 Ezdr. 2, 19. (królom się sprzeciwią. Bihl. Gd.). — 8.
Zapierać czego, zaparł, 'zaprzał czego = zaprzeć sie cze-
go, zaparł się, 'zaprzał się, przeć czego, nie przyznać,
zaprzeczać, cf. wyprzeć się, wypierać się; Idugnetl , nb»
lailfliicil ; Boh. zapfiti , zapfel, zapfjm , zapjram , popiram
(cf poprzeć), upfjti , (cf. uprzeć); Slov. zapjr.lm, tagjm,
(cf. taićj ; Sorab. 1. zapru , pru , zaprecź , precz; Carn.
tajim ; Vind. tajili , Ytajiti , nikati , nekati , satajiti , sani-
kali, odpóueti, (cf od[iowiedzieć) ; C7■0fl^ taiti, taim; Dal.
zatayati ; Bosn. zapsciiti, pscitti , tajali, zatajali, zaklati-
ti , recchi da ne ; Slav zatśjati, zanikali, (cf. zaniknąć) ;
Bof^s. sanepeiŁca Wyznał prawdę , ani nie zaprzał.
Rej. Post. A a a Z. Jan wyznał, a nie zaprzał, a wy-
znał ; żem ja nie Chrystus. Sk. Kaz. 15. Zaprzałem juz
t.Tk wiele razy, i teraz toż mówię , że tu nicmasz man-
datu. Twórz. Wierz. 78. Zapieram komu czego . obne-
go , injitior. Cn. Tli. 1584. cilicm ettuaś abldugncn. Trze-
ba się nam będzie wszystkiego zaprzeć , ani słowa się
nieprzyznawaj. Teat. 50 b. 11. Oszuście, pewnie się
tego zaprzesz , coś mówił ? Teat. 5, b, 20. Zaprzeć się
jasnej rzeczy trudno. Cn. Ad. 1501. (szydło w worze
nie ukryjesz). Zapieranie się, zaprzenie się, przenie
sie , zaprzenie , przenie = zaprzeczenie , iai SdligilClI , 316=
laiifliKii, bie SSeriieiimng ; Bob. zaperka; Sorab. 1. preno ,
pretżo ; Croal. zalajenye , zatajanje ; Carn. taj ba ; Boss.
aaflnpareJŁCTBO. Nie przymnażaj występku przez zapiera-
nie się. Jeal 5 89. — Zaprzeć się kogo , zaprzeć ko-
go, nie przvznać sie do kogo, nie chcieć go uznać,
poznać, cincn iicrlniigticn ; fioss. OTnepeibca (cf. odpierać,
odeprzeć), oipcybca ( cf. odrzec, zrzec), OTiariiBaTLCa.
Piotr się zaprzał Jezusa , mówiąc : ani go znam , ani
wiern, co mówisz. 1 Leop. Marc. 14, 67. Piotr przez
to trojakie, iż pana miłuje, wyznanie, wywetowaf ono
trojakie zaprzenie. Żarn. fost. 5, 540. Kto mię wyznał
przed ludźmi, wyznam go przed anioły; kto zaś zapiera
się mnie , zaprze się go przed bogiem. Budn. 12 , 9.
(ktnby mnie się zaprzał, zaprę się go. 6(6/. Gd.). Kto
się mnie zaprzy przed ludźmi, zaprę się go i ja przed
ojcem moim 1 Leop. Maik. 10. 33. Adam zaprzał się
byf boga , gdy więcej wierzył wężowi , niżli słowu bo-
żemu. Wróbl. 25. — §. Zaprzeć siebie , zaprzeć się sie-
bie , zaprzeć się wszystkiego, zrzec się; fjĄ fclfcft «£!>
Idiigncn , fi(^ ciitfagcn, ollcm ciitfngcn. Jeżeli kto chce za
mną iść, niech samego siebie zaprzy, a weźmie krzyż
swój Pociej 137. Abneget semetipi<inn , niech się same-
go siebie zaprzy ib. 159. Ktoby chciał za mną iść,
niechaj się sam siebie zajirzy. Sekl. Maih. 8 ; wyrzecze.
ib. Zaprzawszy i wyrzekłszy się wszystkiego , naśladowa-
li go. W. Post. W. 3, 420. Abraham na wysokie się
posłuszeństwo i zaprzanie woli swej i umartwienie mi-
łości swej wyniósł Sk. Żi/iv. 202 b. ZAPRZECZYĆ, /.
zaprzeczy, zaprzeczę cz. dok. Zaprzeczać niedok., sprze-
cznem uczynić czyje żądanie , prawo , należytość = zady-
sputować , zapierać komu czego; cincm Cttraś [tlittifl
obcr ftrcitig madien , Iieftrcitcn , nlildugiicn ; \'ind. oprepira-
ti , naprepirati , odtaijli , vlajli; (Croat. zaprechujem «
przeszkadzam, zaprechenye , zaprecha = przeszkoda ; Bag.

109

866 ZAPRZECZNY - ZAPRZEDANIEC. Z A P R Z Ę D Ę - Z A P S U Ć.

zaprjściti , zaprecjujem impedire , transveilfie . zńprjeka, moinym crfowiekiem. Rej. Pott. O o i.
zaprjeciza . zapora, przeszkoda; bosn. zapriciti » zaprzeć ZAPItZĘDlJ , oi. Zaprząść.

na zaporę, przeszkodzić, impedire, prohibere , obslair , ZAPRZEUMK , a, m , który poprzedza, rej wndzi ; 6er
zapririea impedimetilum ; fios;i. zaprili , prilili • zagroził!) ; ajormaiiii , Siorarbciter, i8orf(^nitter. Kto choe prędko żniwo.
Hoss. sacnopiiTb, ocnopnrt, ocnopiiBaib , {ob. Spńr) ; odprawić, nieiliże upatrzy z;iprzednika albo przewodnika
oaiipeTiiTb, aanpemaib zak:izać, sanpemciiiihiB . 3anpe- za klóryinby drudzy puciąs;ali żniwiarze. łJaur. Lk. 52,
THbiH zakazany, zabroniony, suMpemeiiie , saiipcTb zakaz, ob. Poslawnik , ob. Przednica.

zabroniiMiic; liccl. 3anpeiiiaTH i) zakląć, '2) zaprzeczać; ZAPRZĘG, ZAPRZĘGA, ob. Zaprząg. ZAPRZĘGAĆ, ob.
aanpemeiiie 1) zaklęcie 2) aanptuie, orpimaHie, saiipii- Zaprządz. ZAPRZĘGACZ. a, m. k/óry zaprzęga, do wo-
TCibCTBO zaprzenie ," npH3anpi'TiiTii ripii3anpemaTH t;roźno zu zukłada ; ^cr 31ii|>iiiincr , Ginfpamier. Łoś śmieje się
zakazać, zabronić); Ecrl. oTÓopciBOBaru , OTlllipaibCa , z zj;rai miejskiej . i;/osu z;iprzę5;.'eza nie słucha. Uudn.
oipimaTbCa. O zabójstwa zapłatę, len lud zabezpiecza Job. 59, 10. (na głos tego. co go goni, nic me dba.
Pod przysięgą, że oddał, a tamten zaprzecza. Dmoch. Bill. Ud.). ZAPR/EGŁY, ob. Zaprządz.
11. 2, 182.' W tym wieku wszystko jest zaprzeczmym. ZAPRZEME , ob. Zaprzeć.

Gat. Nar. 1, 177. (o wszystko się spierają, dyspulują). ZAPRZESTAĆ. /. zaprzestanie med. dok.. Zaprzestawać ron-
ZAPR^ECZNY, a. e, — \c'adv., doprzeczenia, mogący by(S_ tin , zaprzesl.ije pr., zacząć |,rze.;lH»ae , poprzestać, za-
zaprzeczonym: kftreiliar, ftrittig ; Homb. 1. preyacżnć;' niecbać ; imltrlafifii , aur'1'iircn , fcon Injffii. Zaprzestał na
Yiiid. Ytaiiiu, odtailiu; fcss. ocnopiniHil , OTpimare.lb- czas dalszy, h nioprzjj.iżin. Nur. U-L i, 157. Wczoraj
iiuri , (3anpeTiiTe.iLiihii1 zakazujący; ; Enl. rpiiTeJbiiufi ; twojego słucluiłem pienia. Nóciłaś siedząc przy owym sło-
na ccopy Biuaiii, iMii DB CKOpi cocToamifi , npiiptuae- ku, Kióry dąb ro.vły mile ocienia, Łajałem wody, że
Mufi , KoeMy nporiiBoptMaTŁ. Oppos. INiczaprzewtny, nie- na ułos taki , Nie zaj)rzeslały swego mruczenia. Cliod.
zaprzeczony, Yind. nelailiu , nevtajilliu , neprepirn , ne- Oesn. .^.

prcpirhu , neskufiiliu ; Ross. ueocnopiiMbifi , 6e3c.iOBiio. ZAr'R/ESZŁY, a, e. dawno przeszły czyli upłyniony, lanfljł
Prawo powstania przeciw przywłaszczonemu rządowi, mc- ocrgailflCn ; Yiiid dovtinu prelezLenu. — Gramm. Czas
zaprzocznie zawsze zostaje przy narodzie. U^l. hoiifl 2, zaf.rzeszły , plusguampeifetlitm. — W roku zaprzeszłym.
d60. Subit. Niezaprzeczność, ści , ź, bie llnbcftrcittinrfcit , A''"". H>t. O, 552. w poprzedzającym przeszły, dwa lata
/}os.ł. iieocnopiiMocTb. ZAPRZECZYCIKL, a , m. , kióry It-mu, _

co zaprzecza, cf. zapieracz , ber i^eflrcitcr : /?«>«• cocra Z.APUZĘZA , oh. Znprząg. ZAPRZĘŻONY, ob. Zaprządz.
aaTCibHuti, OanpeTiiie.ib zaklinacz ; fe\'.7. sanpcTine.ib za- ZAPIiZYJAŹMG <z. duk.. Zaprzyjaźniać niedok., przyjaźnią
k..:iijący). W rodź. żeńsk. ZAPRZECZ YĆIELK A, i, bie za.Mązać, mit ■greiinbldiaft tfcrbiiibcii , greuiibi^^aft fiiupfeii;
Sefłrfitcriiiii. lUis^. no4p3*iiTb Zi<(irzyj:iżiiić kogo z kim. — Zaprzy-

ZAPRZEDAĆ, /. zaprzeda , zaprzedam cz. dok., Zaprzedawać , jaźni'- .'^lę lio>s. no4p.V*Hrbca

czejłl., zaprzedaje pr. contin ; B»h. zapredati ; Yijid. sa- ZAPRZYSl.^DZ, ZAPIUYSIĘiliNĄĆ , f. zapriysięze. zaprzy-
prledati ; — 'g. Nie zupełnie przedać . przedać z.zwro- sictjnie, zaprzysięgę a. jeilnll., Zaprzysięgać łiifrfoA , przy-
tcm , naksźtaft' zastawy, { oppns. zakupićj; nidlt cigcntliifi sięga zatwierdzić, zapewnić; Buh. spfjsaliśrn; Suiuh. i.
iierfaufen, mit Sebingiiiigcii uberlnffcn, aiif eiiilDe 3fi' n''' wobpżis?aliam -. Yind. saperfezlu, juiAroórcii , tiMid) oerfi'
laffcn; (Hoss. 3anpo4aTb, sanpodasaTb » 1) zamówić, 2 j, d)crii. UczMiił jej laką obietnicę, zaprzysiągłszy ją , iż "ocj
w dalekie strony odprzedać; 3anp04a-*a zimowa. 33- niię pioMĆ będzit-sz , iż ci nic nie odmówię. Bej Post. H
npo4aHHuft zamówiony) Gdyby kio pierwej niż do nic- h h 0. (pud przysięgą ją zapewniwszy) Ziprzysięj-nąć
przyj icicUkiej ziemi ociecze, przedał albo' zaprzedał ko- się komu, pod przysięgą obowiązać się komu, fid> eiiicm
mu jakie 'imi^nie, abo ludzie, abo ziemię, tedy len, eiDlid) ocrbiiiPcil.

kto kupi abo zakupi, okaże-li na lo Usiy słuszne urzę- Z.\PSN.\G ez. jeilnlt., aż za co popsnąć, posunąć ; l'iiMin<bintrr
dowe, dzierżeć z pokojem ma Sial. Lit. 7-8. Klnby ja- rurffu, fctictuii. — Zapsnąć się kiihi*., U* nTbintcr luticbfti.
ką rzecz zaprzedał na rok: Jeśliby kio komu zastawił ZAPSIIUYĆ. /". japslizy c;. rf.ii., Zapslr?y«ać cfiiini., pstro

rzecz na rok ib. 271. — g. Zaprz-dać na wieki. zakryć, zamalować; Iiiiiit licillflcbcii , hiiit bcmnlcn , ibo

Bndlk. ze wszyslkiem , zupełnie; gńiijlic^, Dullig , fiir (lUc buiitcii ). Gdy się gmach, choćby największy . gęsUmi
GtDiflfcit DCrfiUlfcn — g. Zaprzeda«am się abo kogo , Ornamenty obłoży i zapsirzy, naly hmiasl drobnieje po-
idiotismus est , et de homiuinibus tantum usurpiUur , qui dzielona na części wspaniałość. Mon. li, 472. — Za-
se vendunt hostibits , vel alinm alignem alidinendum in psIrzNĆ się i-iirn* ■ ZAPSTHZEĆ nijak ; //o«». saneCTptTb.
remotas reginnes. Cn. Th. 1587. ciltCll 3J?Ciifd)i'll Obft fl£^ 'ZAPSUĆ ez. dok, 'Zapsować nieduk , "Zapsowywać r:ęW/.,
fclbft (lueit ItłCfl) Dfrfailfen Dyabłu się zaprzedał, i cza- zakazić, zejisucifin zarazić, zaciąć kaiić , psuć; bfll
rować .się nauczył. Teal. 21. 107, cf zapisać się. Pmi @niiib jiir 9>cr^frllllig Ifgcii , iiiit iJtrPfrbiiig aiificdiii, <u
oczy przedał , Hoss. owh KpaBne óescTbJ.ioiit , om ctu41 Dcrbcrbdt aitfiiii|jcn. Zcpsować co, m/io tmiuere aliqutd.
noTcpa.i-b. Zaprzedać się, Hoss. npHCTaTb KI KaiM>ii CIO- Cn. Th. 158". Zipsowany, fetert filio imbulut . pridem
poiit 4Ja KopucTll , IIJI KOpucTll ZAPRZEOAMKC, lilialui. tb Ludzie zapsowanej komple.xyi lelr. Et. 64.
lica, m. , który był dokąd zaprzedanym, fin irobńl "Inr- Lmizie zapso«ani melankolia abo iliolerą, w t\th «ię
foufter. 'On zaprzedaniec Józef przedśię zoslał wielkim a vt^=io rzeczach kochają , od których drudzy uciekają, tb.

ZAP UCH NAĆ -ZAPUŚCIĆ.

ZAPUŚCIĆ.

867

WoHa nogą zamącona , i zdrój zapsowany. W. Prov.
23, 26. (zdrój zepsowany. Bibl. Gd). Rzeczy rdzą za-
psowane i zakażone. Glicz. Wyeh. F 6 Nie dripuszcz.ij-
że światu marnemu zapsowywać a zalJumiać w lobie
tyci) członków twoieh, łiej. Punt. M m 4.- — Zaiink. Za-
psuć sie , skazić się , n p Kiedy się ciało zapsnje , co
pospolicie zowią 'dziwym mięsem, póki 'ono złe trwa,
dobre żadną miara 'rość i goić się nie może. Żarn. Post.
5, 748. O rozmaitym wyprawianiu szat, gdy się jaką
iłuslością zapsiiją. Sieitn. Stj8. Choroby bywają z zap*o-
wania i z zagniłośei pokarmów. Sak. Piubl. 75 Sok
ten dobry na zapsowanie warg i na zapsowanie dziąseł.
Sienn. 65.

ZAPUCHNĄĆ nijak, jedntl., puchnąc zajść , Mś roobiii nuf=
fdjrocUeil , DCrfrtimeDciI ; Vind sabuhmli , salezlu , olezhi ,
otiekati , (o6. Ocieknąć); Carn sabulmiti ; oorab. i. za-
puclinu. Twarz zapuchła. Oczy zapuciiłe. Carn. sa-
luhliY.

ZAPLDROWAć CS dok., zacząć pudrować, pudrując za-
kryć, pudrem zakryć: hoss 3any4piiTS , niifatigeii 311 pii=
ticrn, ftcpuJcrn, »crpiibcni.

ZAPUKAĆ (•; duk., pukaniem zastukać, (iiipoĄcn , aiiflppfcn.
Za|iukał do drzwi. Mon. 68, 313. Zapukać do niej,
ażeby tu wyszła na moment. Teat. 55,9. — Fig. Ir .Za-
pukać do koco , z daleka się zapytać; beij eincm rtiiflops
fen, 9011 miUn anii-ngcn.

ZAPUST, u, m., §. 1) gaj zapuszczony, las zapuszczony,
t. j. nie rąbany, nie tknięty, zagaisko , zaroślma , zarosi;
Ross. nopocTHiiK-b , fin bidit aiifgcfc^offncr, iiid;t auśgetnuc'
ner 3BalD , ^asjn , SiffiiJ. Siekierą gaj wyrębował , Un i
zapu.<ly święte żelazem wypsował. Oiw. Ow. 536 ib. 109.
Poszła w zapust zacieniniony. i w gaj lasom okryły, ih.
254. Zapustów i pastwisk zielonych pilnował ih. 91.
Dobra noc lube kraje, przyjemne równiny, Wszystkie te
krzaki wasze , i wszystkie Chróściny, Wszystkie mię znały
dobrze zapusty i bory. Zimor. Siei. 189. Kościół ten
drzewy swemi wysokiemi zapust zasłaniał. Otiv. Ow. 602.
Rzeka przemulonemi wyrówkami przez leśne z.ipusty
prze[)Iy«ająea. Krom. 525. 'Gęstwia z cienkiego tu wy-
dana chróstu , Tam kęs młodego nibyto zapustu. Zab.
9, 143. Skrzel. Pełnofitasze zapusty. Otw.Wirg 414 —
§. 2| Zapust, ZAPUSTY plur., mięsopust, si voiem ex~
pendus , proprie sonat earnis priuium ; si vero rem , quae
illo tridito geritur consideres, dicas etlinirorfim liar.i-hn-
nnlia. Cn. Th. 406. ostatki, gafiim^t, gaftiiaĄteit ; O b b.
3af(^ii;g. Ostatnie "z^posty. Menin. 1, 56, tioli. mssopust;
Sorab. 2. fapust ; Carn. pust , puste dnęvi , (cf puste
dnil; Vind. pust, pustni dni, pustna nuzh ; S/fiy. pokładę ;
/Joss KapHaea.iB , chipnaa He4'b;ia (cf. serna niedziela), Ma-
c;ieHima , (cf. maślnica). Jeśli nie w zapusty, to w post
przynajmniej. Mon. 76, 149. fkiedyś tedyś , cf ad cii-
lendas Grnecas). Wstają, czy siedzą, jam u nich w ustach,
1 nucą o mnie, jak o zapustach. Chrośc. Jnh t'.ł5. ja
jestem ich piosnką, gadaniną, 'szydem. Z.\PUŚCIĆ , f.
zapuści, zapuszczę n. dok , Zapuszczać nieilok. , § 1)
puścić aż za co, aż dokąd; hii roobinter lafffii , bis roo--
Cinein loffeit; (Yind. sapustiti deserere , deuastare , inler-

miltere; Groat. sapuschati, zapiischam < zaniedbać ; Bosn.
zapustni, oslavili dcieiingiiere , propustili intermitlere;
Hoss. sanycTilTb, aanyCKarb negliyere). Zapuścić, puścić
aż za co , bti mobiiitci" laffen ; wpuścić w co aż dokąd ,
bi«i roobts biiiciiilaffcii. Wyiły ciekawe w cbrósty zapu-
szcz:iją , I w trawę, którzy ptactwo' wypędzają /'. Kuhan.
Orl. 1, 178. (dają im się zapędzić, zaszczuwają ich
w chrósty i trawy). Tatarzy w głąb kraju sąsiedzkiego
hordy zapuszczają. Tr., (cf. zagony, cf zabiedź; cf Hoss.
BI. sanycHH na wyścigi). W Moskwie zapuszczają sie
strzelcy z psami w głąb puszczy. N. Pam. 10, 52. za-
pędzają się, zaganiają sie; fie flcrticfcit fid; , jngcii ticf irt
ben SBalb b''if'ii- Zapuść to głęboko w wodę Tr. (zanurz,
zatop') Zapuść słup w ziemie. Tr. wsadź, zasadź, wko-
puj ; cingmbeit , dnlajTen iii bie 6rbe Zapuścić kół na ło-
kieć w ziemię. Tnij. SI. 1008. Okręty z okrętami wią-
zane prowadzi , I zapuszcza 'uwady, spina łańcuchami.
Bardz. Luk 55. (wpuszcza albo zarzuca kotwice , ob.
*Uwad). — Zapuszczenie warsty, wyparcie jej ku wierz-
chowi górzystości boczne lub śrziidkowe. Mier. Mskr.
\!Hi (Sinfdtie^eii be^ glbge-j. Zapuścić belkę = zaczopować,
wpuścić V.' drugą czopem , cincn Salfen Bcrsapfeii. Tr.
Zapuść hak w kamieniu ołowiem. Tr. zalej, zakituj , za-
mocuj wpuściwszy; ^ineinfugeii iiiib uertittcii, mit SIcij ucf'
giePci:, uerfcbiitcljcti. — Zapuścić ogień, założyć ogień i
d.ić mu się szerzyć; geuct ifo binciit laffcii, c^ anicgcn
Hiib fic^ oerbrcitcn Inffcn. Jeżeli chcesz zasiać nieużywaną
rolę , zapuszczaj ogień , aby przeszkodził rosnąć drzew-
kom jałowcowym. N. Pam. 44 — § Zapuścić , założyć,
zapuszczać, zakładać, k'łaść za fundament, puścić w dno,
w grunt; in ben 'Bobcii, tu ben ©riiiib binciii laffcii, jiim
©ruiibe Icgcit , bie ©ntiiMnge ma.f)cit- Niepodobna do na-
śladowania owa piijęcza tkacz. )wnia ; jak wiele to pracy,
nici porządnie rozciąg ć? jedne na prost zapuszczone
'miasto gruntu, drugie z gęsta w rzadkawe krążki i oczka
plecione. Pilch. Sen. list. 5, 186 — Zapuścić w ziemię,
w zboże , w wodę , z pracą spuścić głęboko ; ticf biiicitt
laffen , b'"f'" arbeiten , binein briicTen , ^inctn luerfen. Głębiej
zapuszczać lemiesze i kroje, hor Sut. 235. Zapuść sierp
twój,-;! żnij , boć już przyszł.i godzina , aby żęto. 1 Leop.
Apiic. 14, 13. (spuść sierp twój i żiiij. 5 Leop); ob. za-
wadzić sierpem w dostało zboże , supponere fulcem ma-
ttiris. Gn. Th. 1442. Zapuścił sierp swój na ziemię, i
pożęta jest ziemia. BihI. Gd. Ap. 14. Gdy się owoc po-
kazał, czfowiek natychmiast sierp zapuszcza , iż już żniwo
przyszło. Sekl. Marc. 4 ; posyła ib. not — Zapuścić sieć,
wrzucić sieć w wodę, zarzucić; ba§ 3?c| ailśiuerfen , ill
iai 3Bilffer laffen. Przez e^łą noc nic nie ułowiłem , lecz
na słowo twe za[iuszczę sieć. W. Luc. 5 , 5. Bibl. Gd.
Zuf. Tesl. 402. Chociaż sieci różnie zapuszczali Onej
nocy, ryb nic nie ułowili Odym. $w. 2 A? n 2 — Fig.
Głębiej swój rozum , swój dowcip zapuszczaj. Tr. (zata-
piaj , zanurzaj, zagłębiaj się, nurkuj). Zapuścił wszystkie
swoje mysli na to. Tr. łożył, obrócił, natężał; brOrt
roenDen , aerroenbcn, anlegen. — Zapuszczam się na co,
na kogo, zanoszę się, impetiim faciendi aligiiid capio.
Cn. Th. 1387. ic^ ma^e mi(^ rooran , n>oriiber, fibcr etiDaś-

109'

868

ZAPUSTEK.

Z A P U S T N 1 K - ZAPYTAĆ.

Ober ibn etiien l;er ; cf. medilatwa, quae grammatici locanl,
ul scripłuno , nu/*(ur;o, dorimtario. ib., (cf. zamyślić co
rrobić). Zapuścił się do tej pracy, na tę pracę Tr., (cf.
zaprządz sięj Do ciebietn su; zapuści/, ad te ibain. Cn.
Tli. ib. wybra/ein sift , ii^ tjabe mi.'^ ju tir aiifijcmaĄt. Za-
puści! się dl) W/och, za iniTzn. Tr. Zapuszczam się do
skoku ' zawodzę się. Cn. Tń. 1.187. ii) mnift ober nebme
ben 3lnia8, bcii Jlnfprimj, ben ?litlauf. Zapuszczanie się,
zapuszczenie się na co, impetus. Gn.Tn. 1587, {ob. Za-
pęd, zamącił). — ZipuŚMĆ, dać rosnąć, nie przeszko-
dzić rośnieniu, nie iiamować, nie wyciąć, me uciąć,
roa^^feii lajfcn. Las sobie albo gaj zapuścić albo zasadzić.
Crei^:. 487 Zapuścić ogród Roit. aanycTHTb CAXh. Za-
puścić wjo-iy, brodę, Hag. zupustiti; £';c7. ópucHUTii ,
orpamnBaTb bo.iocu. (cf odrościć). Zapuszczam brodę,
klórąin przedtym golił, aboin jej nie miał, promiito bar-
bain. Cn. Th. 1387 Turcy t;fdwy golą, a brody zapu-
szczają. Warg Rad:,. 174. Dwanaście go senatorów pro-
wadziło , sześć z o.^oionemi brodami , a sześć z zapu-
szczonerai. Sk. Dz. 908. Zakazali xiężoin z zapuszczoną
brodą cliodzić, żeby ią podrzynając dali znak, że o tę
ozdobę nie dbają. Sk. Ui 5t3. Nazarei włosów nie go-
lili, ale zapuszczali. Galal. Alf. 133. Dla pokazania więk-
szej ku mieszczanom Krakowskim przychylności , Leszek
głowę obyczajem Niemieckim zapuścił, i odzienia narodu
tego używać począł Nur. Hut. 5, 194. — g. Zapuścić
co czym, z:ikryć, zasłonić, romnit DebE(fcn. Błonia zapu-
szczona drzewiną. Zebr. Ow. 20. Stanął zbawiciel , twarz
s"! zapusz '/.ając Wstydem rumiiinym , na ci tła swojego
Nagość sromotną smutno poglądając. Odym. Siv. i, F f i.
Spotkałem śliczne dwie boginie zapuszczone kwefem.
Teal. 6. o, 20. Zapuszczona twarz , zasłoniona. Sk. Di 30.
ycrDCift, iietbailitt. Zapuszczenie, zaslonienie, zasłona, opona,
kortyiia, ber 'Borljaiig. Uczynisz zapuszczenie przede drzwi
namiotu. Buda. Ecod. 26, 36. (uczynisz zasłonę do^^drzwi
przybytku. Bibl. Gd.). — '§. Zapuścić, "zapościć , fur U
carnevale. .Menin. 1 , 36. zapustować , mięsopust zakoń-
czyć by post zacząć , bic Saftnadjten enbigen iiiii Hi ia\tm
aniiuaiigen. Zapuszczam , camispriińum ordior , camibus
valedii:o camibus ultimum Dacciianaltbus vescor , ultimnin
coenain Bacchanalibus facio, hilaria finio. Cn. Th 1587.
Przez cały rok zipuszczają, a nigdy nie 'paszczają. W.
Post. W. 57. Polacy starym zwyczajem idąc, zaraz od
starozipustnej niedzieli post przedwielkanocny zaczynali ;
Innocenty IV zaś pozwolił, aby wzorem, w innych krajach
zagęszczonym, dopiero od dnia popielca zapuszczali.
Ntes 1, 77. Ten tydzień pierwszy postu wielkiego w mo-
nastyrach zakonnicy tak obserwują , że w niedzielę za-
puściwszy, poniedziałek i wtorek nic nie jedząc poszczą.
Pim. Kam. 322. — *§. W pogaństwie białogłowy, które
z przyrodzenia na płód zapuszczały, były w wzgardzeniu.
(ilir.z. Wych. C 5. niepłodne , płodu nie donoszące. Z.\-
PUSTEK, siku, m. , co zapuszczono, każda rzecz za-
puszczona Budtk. ftiinis .pingiiaiTeiic^ , ctimintcrijclaffeni;* ,
€iiiiiclaffciici^ , SoriielaiTcilca , 3ii'rijci)aiitjtel Drzewo mło-
dociane w lecie na odrost zostawione. Tr. Caffrci^ , fiajf-
(lulj im 'IBalbe. Zapustki, pomniejsze zapusty leśne, zarosi,

zaroślina, gąszcz, gęstwina; junflcś! Sirfig, StraucJitDerf
im SJalbe. ZAPUSTMK, a, m. , zapusty czyli mięsopust
obchodzący, mięsopustnik ; cin Sif^ndt^ller , jaftnae^liłipdr'
mer; {Bosa. zapusctenik, koji oslavi;lja desertor). W rodź.
źeńak. ZAPUSTMCA, y, ZAPUSTNMCZKA , i, dem. ZAPU-
ST.NY , a, e, od zapustów, mięsopustny, ia^naifti • j
Hag. pokladni. (cf. pokładiiyl ; Huss cupoiiycTHuB. Ty-
dzień zapusiny Hoss. chiponycTHaa iiL"4t.ia .Niedzielę
zapustną pięćdziesiątnicą zowiemy. Sk. Aoi. 101. — •
Wszelką pompę, nadętość, wspaniałość rozpustną Oddala,
I przi'z cały rok chwilę zapustną Jibl. Tel. 71. wesołą,
biesi-łdną, godową. 'ZAPUSrUSZEC ; f{ots aanycrtib,
saaycitBaTL , ob. Pustosz .ć. ZAI'UST0WAĆ ci. niedok. ,
mięso, lustować, zapusty czyli mięsopasty obchodzić , 'roz-
gardyas stroić . goilować , biesiadować; JaftnaĄt \)H\tin ,
fd;mdrincii , baiifciiren ; Ross. saptsBHTbca , (cf. rzeźwy).
Przemysław, g.ly z swem rycerstwem w dzień ś. Doroty
z ipiisiuje wesoło , zabity bezbożnie , Zginał od Brande-
burskich margrabiów w [{ogożnie. .Min Byt. 2 , 28.
ZAPUSIY, ob. Zapust. ZAPUSZCZAŃSKI , ZAPLSZCZYN-
SKI, a, le , za puszczą będący, Iłiiiter grogen SalDuiigcn
imb SBilbnijfen gelcgen, (cf. zileszczyński). Kraj blizki la-
sów Litwa nazywa się zapuszczyńskim krajem, hpcz. Gr. 3,
p. 108. Za|)uszczański trakt, część województwa Trockiego,
od Niemna ku Zuwintom ciągnąca się. Dykc. Geogr. 5 ,
209. Z.\PUSZCZE , a , fi. , kraina za puszczą , cf. za-
lesie.

'ZAPUSZYĆ cz. dok. ; {Bom. zapuścili » zapchnać , zadusić,
zapihatise anhelare) ; n. p. Wszystkie sprawy nasze niech
miłością twoją zaprawione i zapuszone zostaną. Sk. Aai.
85 b zapełnione, natchnione; 'CoH aiifitOen, mit ^uft ,
mit iSlafen, cf. ożywjć , belcbcn.

ZAPYt.llAC , ob Zapchać, zapclinąć.

ZAPYLIĆ CI. (/u/r. ; Hoss. sanu.iiiTi; |iyłem zakryć, zapełnić,
za(>rós«yć ; »pll ftaiiben , bcfldiiben. Pokój staroświecki za-
pylony. Nar. Dz. 2.

ZAPYK/.YĆ, ob. Zaperzyć.

ZAPYSZ.NIĆ CS (/uA. ,' pysznym uczynić, floijmaieii; ZA-
PYSZ.NIEĆ nijak, dok., wzbić się w pyfhe, ftolj iPerbcn.
Kraj tak zapysziiiały, że w nim wszystko iniłości\M pa-
nowie, by jeno kęs bobru do zawojka przyszył, a kna-
M u szyi zawiesił. Rej. Zui, 17.

ZAPYTAĆ, ZAPYTAĆ się cz. dok., zapytuje pr. conlin..
Zapytywać cięsf/., zadać pytanie, pytając dowiadywać się ;
aiifrageii , Jrageii iliuii , Jragcn autrocrfcii , iragen , nocfefro'
gen; Boh. otAzali se, oLlzowati se ; Sorab. 1. hopscba-
seli:isch ; Vind Nprafhati fcf. wprosić), nap'al"hali , po-
barati ; Bosn. zapitati ; Eccl. BonpocHTb , soupoiuaib ,
cnpocHTb , cnpauJHBaTb. (aanhiiaib zamęczyć na torturach,
ob. "Pytki). Zapytaj sług twych , tedyć to powiedzą. I
L-'op. 1 Reg. 25 , 7. (spytaj sług twouh. Uib! Gd.).
Twoja rzecz w ten czas się odiywać , kiedy ja się cie-
bie zapytam. Teat. 32. b, *117. Zbytnie się iapyt\wać,
Busn. zasnititi; Hoss. aanpocHTb . saapaiuiiBaib , (cf. za-
prosić) Sądownie się xapylać, śledzić; Hoss. cnpauHTb,
cnpaB.iaTb , ( cf. sprawić). Stawiony przed sąd więzień,
zapylany najprzód bywa o imię. Ostr. h: Krym. i, 106.

ZAPYTYWACZ - ZARĄB.

Zapytaj się u niego, zkad przybywa, Ross. cnpocHTU y
Hero, 0TKy4a oh-b ? Zapytujący się, Slov. opitowatliwi
j[ot. 'Opyt), dotazowalliwi ; /loss. BOiipociiTajŁHUii. Za-
pytanie , zapytanie się , pytanie ; tai 5liifrai)eii , ^rnijcn ,
t»ic SwflC, Slnfragc ; Boh. otazka ; Slou. opiwatelka , do-
lazowatelka , (cf. dociągnąć); Vind. vpralliik , pobarik ;
Ross. BonpocB, sanpocB, cnpocB. cnpaBKa, (cf spraw-
ka); {Ross. Bonpoceu-B kwestyjka). J;ikH! zapytanie, taka
odpowiedź, ob. 1'ytaiiie , oh. Odpowiedź — Grammal.
Znak zapytania; S^ov. roznn'ślelka , (cf. rozmjślić) ; Ross.
BonpocHieJbHaa, tai ■'^xaqąńd}!n. 'ZAPYTYWACZ, a, m.,
który się zapytuje, Ser Jliifrajcr , Sefratjcr, Srnijcr; Eccl.

, Bonpocnieib.

ZAR , u, m. , żarzenie sio, zarzewie, węgle źarzyste , roz-
palone; hai ©liiticii , bie ®Iut^, gliiljcntic S?o^len, ®Iiit^;
{Doli. żhar podpalacz, żharstwj popalenie ; Slou. Uri Sep-
tember, wrzesień ; Sorab. '2. Żurów, miasto Sorau w Lu-
zacy!; cf. Carn. sliarji = promień, zreti , zrein = prażyć,
cf. żreć; Vind. shar, shark = promień, sharriflie ■■ po-
gorzelisko, sherjau = iskra; Croat, sśr , sarkoszt acstus,
gorącość , 2) sar = siarka , sarka aesluatio; Rag. x9rkos
calur , xarki calidus ; Bosn. sgerava carbones accensi ,
(sgjarkóst ■- gorącość); Ross. jKapi, !Kapa , (stap^B nrima
strulhio casuarius , 3apn gniew, zapalczyA'ośó . atapkiii go-
rący, !KapoBnti fejerka) ; Eccl. iK.ipi . aceri , ?iioh . ncK^B ,
ropaiecib, a;apKO, ropaiio , cf. lopro jątrzę, gniewam,
cf. zarżę , (cf. Turc. kor < zarzewie). Żelazko kładzie
się w iar czyli rozpalone węgle. Perz. Cyr. 2, 138.
Naczynie z żarem i kadzeniem wonnym wszędzie noszono.
Hor. Sal. 81. Podpłomyki pieczone pod żarem. Boler.
198. Gdy się ogień zacznie dusić w piecu hucianym ,
niezawodny znak, że w piecu wiele się juz żaru napa-
liło. Torz. Skł. 110. Powinien sulerz glutlocliem żar
wszystek z pieca po kątach wiszący wygarnąć ; naprzód
szuflą prysk od luftlochów powybiera i do popielnic za-
niesie , a natychmiast świeżego żaru po luftlochach
z środka pieca nagarnie. Torz, Skł. 110, (cf. prysk ).
Żar zgasły ożył, exlincla flamma i-evixil. Zebr. Oiv. lii '2.
Stąpając na iar nogą obnażoną , który się tai w zdra-
dliwym popiele. Hor. 1, 182 el 184. Nar. Wrzący żar
z góry Etny buchając wali się na dół z grzmotem. Slas.
Num. 1, 144, (cf. lawa). — Fig. el tr. Do żaru przy-
dasz ognia, wody dodasz wodzie, 'iul. Ow. 194 (do-
lewasz oleju do ognia). Tchnący jadem , wszędzie do-
mowej wojny żar sieje. Teat. 44. d, H. Wyb. (pod-
nietę rzuca). — Similit. Sam żar z swego wozu słońi'e
sieje. Hor. 1 , 109. (upał). Kiedy trwał Ludwik wielki
w miłości ofiarach, Pałac i dwór, z świątynią Cytery był
w żarach. Zab. 13, 73 Nagi. rozżarzony, rozpalony,
pałający miłością. *ZARA. Bndtk. z Slryjk. 543. "Żarzą ,
ob. zorza północna.

Pochodź, pod siowem : Żreć.

ZARĄB, ębu , m., zarąbanie, i to co zarąbano; bai 3"'
^adeii, Sjcr^auen, ciii SSer^au; Boh. zamba wrąb w co;
Ross. sapyÓŁ , aapyóeab , aapyÓBHa , aapyÓKa nacięcie,
narznięcie , (nopy6'b więzienie). Zarąb, obrąbienie sukni,
chustki; Yind. sarób, bie ©infaffiitig. Zarąb, 1. ZARĘBA,

ZARĘBA -ZARAD A.

869

y, z., zasiek, n. y. Zolkieńus congregalum Bialae Mo-
scoriim exercUum dissipaiis , reliijuias in "laremham , (mu-
mmenlum sic vocant e.c arboribus terraijue in modum for-
Idlilii siruetiim) . pepulil. Wassenberg. Yladisl. 30. —
2 ZARĘBA, herb; lew czarny, w polu brunatnym, wy-
skakuje z za muru. Kurnp. 3 , 58. ciii gciuiffeś aSappen.
Zaręba, imię własne familii w Polszczę, ber Gigciliiamc
eiiier ^Poliiifien gamilte. ZARĄBIG, /. zarąbi , zarąbę a.
dok. , Zarąbać nied>ik , Zarębować contin. , Zarąbywać
c:.esU. , zacząć rąbać, rąbiąc zaciosać; niifaiigen 511 ^ncteii,
311 baiicn, loidacfeit, fpigig jiitiatfeit, juDaiicii ; Sorab. i. fa-
rubacż, zarubam ; Croat. zaniblyujem ; Bosn. zarubili koje
drrivo aeguare seissuram ligni, zarubiti e.tlremiłalem ter-
minare ; Vind. sarobiti < obrąbić ; Ross. aapyóiiTb , sapy-
6aTb ; rąbaniem zn:imionować , ciiiIiailCII, oillluicfcil. Zwykle
zarąbywano na drzewie znaki; z spaleniem drzewa nikły
znaki graniczne C-Aick. Pr. 2, 190. — g. Rąbiąc roz-
łożyć, rozrąbać do jakiego używania; eill^iaueil, jlllłrtlicit ,
Scrftricfcii , jcrlcijcn. Zarąbać wołu , n. p. Jedni do kuchni
zarąbione woły, Ci niosą sarnę i jelenia w poły. Miask.
Ryl. 2, 119. Zarębuję na obiad, zarębuję dla gości.
Cn. Th. 1589. Szkoda zarębować, co się nie ma goto-
wać Cn. Ad. 1140. Dla twoich pachołków zarębujesz i
nalewasz. Siar. Ref. 83. (dla nich biesiady, uczty stroisz).
Nie zarąbiono tu na cię. Cn. Th. 1389. (nie proszony
gość). — § Zarąbać co , wyrąbać , rąbaniem zniszczyć ,
zgładzić; ju ©djaiibeii ^acfcn, mit Spadm imb §niicii pet'
nic^teii. Xia/.ęla Litewscy Koryatowice , Kamieniec i insze
zamki Podolskie zarąbili, a do W. X. L. przyłączyli.
Slnjjk. 384. wjjiekli, wyniszczyli [Mylnie, ponie.vaź
wyraz ląbić ma tu znaczenie starorusk. rubiti ' budo-
wać 2] Znąbać kogo szablą = rąbiąc zabić , rozsiekać ,
511 JoDe l)acfcil. Biidlk. — g. Zarąbić , zarębować suknią,
rąbkiem osadzić, obrąbić; bebrdmeii , tiefdumen. — §. Za-
rąbać drogę , zrąbanem drzewem zagrodzić, zasiekę uczy-
nić ; eiiieti ?Jcr^adf ober 'Scrbaii mattcii , ben 28cg per^aden,
pcrbaiicii , pcrfperrcn , ocrlegen mit gefdUtcii Situiiien. Krzy-
żacy zasie.lli wszystkie drogi, lasy zarąbili, Tak nasi
jako w klatce ogrodzeni byli. Slryjk. 614. 'Wałaszy drogi
zarębowali, iż trudne przebycie było. Biel. Św. 234.
Polacy zarąbili uciekającemu nieprzyjacielowi drogę. Sleb.
2, 316. Tę błędną drogę, którą się oni cisną do oj-
czyzny swej , jeszcze gdzie jeno możecie tedy ją im za-
gr.idzacie a zarębujecie , a srogiemi pniaki zakładacie
fałszywych a obłędliwych nauk waszych. Rej. Post.
Hh 6. — *■§. Jezuici sami na Antychrysta zarębują ,
nie ewangelicy. Żarn. Posl. 5, 20 b. zarywają na niego,
zakrawają.

ZARABIAĆ ' oh. Zarobić.

ZARACHOWAĆ Ci. dok., rachując zamylić, mylnie pora-
chować; pcrccc^iieti, ucrjd^lcn, im 3JccI;iieii iiiib io.\)k\i ciiieit
§C^Ier tnad;cn. — Zaimk. Zarachować się , pomylić się
w rachunku ; fi^ perrcd^iKit , perjd^Ieii.

ZARADA. y, i., zaradzanie, zaradzenie, sposób i śrzodek zara-
dzania, zabiegania; bnś Sintlift^affcit , Slb^iclfcit , Sorlicugen,
bil" Jlb^tilfe , getroffciie 3liiftalt ; Sorab. 1. zaradźeno reme-
dium. Bez wszelkiej przyszłym rokoszu zamachom zarady,

870

ZARADLIG - ZARAŃ.

ZARANIĆ - ZARAZ.

sejm Sie zakończy/, ^ar. Cbodk. 202. f ZARADLlC , ZA-
RA1)Ł0VVAC, ofc.'Radlićj. — ZARADNOŚĆ, śn. i., spo-
sobność w zar;idzeniu , zabieganiu ; bic ^crtigfcit im 3?at(i'
fc^affeii, Jliatiflfeit im Jrcffcn icr anftalttn, bie iBefricbiamfeit.
Z^Tatlność kupiecka godna posziiiowdiiia za le wjuodj,
klóre spoleeznośii przynosi. Archel. ded., cf przemysł, prze-
myślność. ZARADNY, a, e — ie adv., zaradzający, zabiegujący,
9ifli{) [cbnjiciib, Borbcugcnb, (cf. przemyślny, opatrzny, przezor-
ny). Za co w zaradnych mrówek wchodzić ślady, Kiedy
szcześbwsze są teraz molylt? lUon.Go, i9\. Trzeba na no-
wych schadzkach rozstrzy!,'nąć zaradnie, Cokolwiek wąlph-
wego pod zdanie wypadnie. Przyb. Milt. 165. Dość mą-
drzy, dość zbrojni zaradnie, i6.il. — '^. l'assive : Zaradny,
zafiobieżny, czemu zaradzić można, do zaradzenia; vOX>
bcufllid), ab^clibnr ; Sorab. i. nczaradzenite irremediabilis ,
lliH'prUfiiijl'(ir. — (ZARADOWAC się laimk. dok., powziąć
radość, zacząć radować się; fi^ ju frfurii niifaiiflfn, fiiij
cifrcueii; Hoss. psijoBaitca. — ZARADZAĆ, ob. Zaro-
dzić). — ZAMADZIC ti. duk. , Zaradzać tiiedok. ; Sorab.
1. liiradzicż , zaradzam; skuteczną radą zabiegać, radą
wspomagać; SHiit^ łt^ajfcii , mit giitcm 9iatl)e nbbelfeit , wor-
btiigcn, iinterflujen. Od ciebie zawisło zaradzać o moim
uszczęśliwieniu. Zab. ii, 350. Dwom trzodom jeden pa-
sterz nie zaradzi. A^ar. Hsł. 7, 10. (rady nie da). Nie
troszcz się o nas, poliafimy my sobie zaradzić, i inle-
resa nasze wykicrować pomyślnie. Teal. 73, e. Mając for-
tece, z wielorakich przyczyn krajowi od nieprzyjaciela
zaradzam. Lesza. Gl 116. Glicz. Wycli. h 4. Kto czpko
przez plenipotencyuszów dokaznć nie mógł, mojej matki
zaradzeniem zyskał. Teal. ćt2. c, 32. zaradą , zabiegami,
pomocą , rada skuteczna.

ZAI«AIĆ,*Zarajać, ob. Zaroić. ZARAJAĆ , oh. Zaroić.

•ZARAŃ, ia, m , ZAliAME, ia , n., ZARANEK , nku , m.,
dftn. , zaranie, poranek. Cn. Th. 1587. et 776. ber friiltc
SDdirocn, bic grii()e, ber STOorfieii, bie OTortjeiifrii^e ; (Hoss.
3iip<iiite zj wczasu , rychło). W zarań i w wieczór na
pacierze dzwonią. Hibst. Dlauk. h. (rano , iit ber Sriibc,
friib). Nie dowiedzieli sie tego aż w zarań 1 Leop. 1
Mad'. 12, 29. (me dowićdzieh się aż rano. Utbl. (id.\;
naz.guirz rano, bcii anberu OTorgeii friii), tu ber griiije.
Gdy wiairy wschodowe w zarań naslawają , pewne zna-
mię jest mierności czasu. Crese. 1. Od zarania do wie-
czornego 'zmierzkania. GrofA. IV. 42. W winnicy jeijo
od z.iraiiia lUibili aż do zajścia słonecznego. Udi/m. Św.
2 Gb. Od 'wzarania aż ku południu. Gresc. 617. Go-
spodarz wy-zedł z zarania najmować robulników. Budn.
Maik. 20, 1. (wyszedł bardzo rano liibl. Gd.\ Om bra-
my otwierali co zaranek. Budn. i Chroń. 9 . 27. (na
każdy poranek. Bikl. Gd ). Do wieczora od zarankii o
nim mówi/a. Pot. Arg. 739. Czynicie złe rzeczy w ło-
żnicach waszych za światła julrzeiinego , t j z zaranku.
1 /.<;"/) /Wii-.V 2 , I. (na świtaniu rano. Bibl. Gd.).
Każdego dnia z sześciu, było jedno zaranie i świt.mie.
Salin 2, 227. Alal. z Pud.' IS 2 Pod czas zarania Z')-
rza rumiana Znak na wszystkie strony Wydawać z»\kłii
swym światłem. Odym. Siv. M. Piękna pogoda była,
przyjemne zaranie. Patzk. Dz. 28. Człowiek len jak sen

na ^jaraniu dymem się rozchwieje. Zab. 9, 4.T. Znbi.
Już mó| zaraiiik minął , me południe zaległo. Au.'i(/. Her.
291. "ZAKAMC; Bo>n. zar.initi, urainli ; Croat. zaranii-
jem unlftitco , siirqu dtlurulo , ub. 'Poranić , poranić się.
ZAIU.NNY, "ZAItA-NkOWY, a,e, p..ranko«y, ranny-
griil)', SKorijeil' Nj brzegu o zarannej chwili slanał.
Odym. Sw. 'i N n t. Zaranna rosa. W. Putl Mn 5li6.
Bóg każe spaść didżowi zarankowemu i wiei-zornemu. 1
Leop. Joel. 2, 23. (deszcz wczesny. Bibl. Gd.).

ZARASTA, ob. Zarosnąć.

ZARATOWAĆ (Z. dok., ratując zabiedź, wesprzeć; }U $iilfe
Ciieil, IinleiftUpcn. VVłady>ł.wa Knzimierz dzi.esięcią lyMccy
czerwonych złntyeh na użytek codzienny zarati>wać mu-
siał. Srom. 707; subvenire. Zaralowaiiie , 'Zjralunek, ob.
Poralunek.

ZARAZ, "Z.ARAZEM odi>. temp., natychmiast, wraz, wnet,
skoro, prędko po czem , 'imizież . tuż, lej chwili, lego
momentu; flieid), foglcid) . dalb, OlebnlD ; Boh. pogednau
(cf. w jednem) , honem , (ef goiiićj ; Stov. pordd . (cf.
rzęd) , zaras; Sorab. 1. nćhdć . namezlcże, kezi, burfy,
fniolom , rucźi , (cf. rączy); C'(rn, prezej , prezkaj , kuj,
obrai, na obrSt (cf. obrót), nalęgikma (cf. ciągnąć), ji-
doma , sdaje , sdajzi; Vind. sdaizi , prezei , rozliiiu (•■f.
na dorędziu), kinalu, jadernu, skorM . hiltru , kaker
bi YJekau < raunu flilakama , per lei prizhi ; C/on/, laki,
udily , eskericze , Idom, (cf. idąc); /{()<» tudje (tudzież),
lutako , on cjas, udigije ; fiag. ba.-zo (cf 'barzy , if.
bardzo), udigi, ońcjas, tulakó ; eS/ni;. sadalaki ; Bosi pa-
30MB (cf. razem), sapiiai . cb pasy (cf z razu), Ha-
CKupO , ceił 4301, aóie. Zaraz bez odwłoki wychodzili
z wielkiem żarciem i furyą. lVi/« lyn 138 Niecirrpliwi,
jednym słówkiem urażrni zaraz sie wyz\wają na >z(iadv,
pisloiely. Buh. Kum. 2 , 107. Zrazem nal\chmiast od-
szedł od niej. liadz. Zyw. pan. .tiar. 48. Star. R--f 20.
Nie zarazem szedł' do domu jego. fiej. Poit U u .">.
(wzbraniająi; się). Nie frasuj się, i nie zaraz płacz lak
rzewno. Jug. \Vy4. C 7> b. Ni',;dy wdzięcznym nie bedziesi,
je.śli zaraz me będziesz. Gith Sen. 255. J .k są większe
ł.iski zaraz dane. Tak mniejszej ceny, kiedy przi-lrzy-
mane Cliruśi; Furt. 72, I bis dul ,' qut cito dat; nil dat,
ijui miinern turdul). Prosto z drogi , z nawy, z^iraz , do
mnie |irzyszpdł; e navi recta ad me venit. Gn Ti. 1588.
Zaraz z młodu chłopca skrnmić trz>-ba. Tr. Zaraz od
lego czasu. Tr. Zaraz po ninie . zi mną , tempom rei
Imi: (tirid) nad) mir, glcic^ Muter mir. Zaraz |io t\in Cn.
Th. 15S8 Zaraz skoro, i'/ pleina^lice , oh Skoro. —
Z 'raz od r.«zii , do r.izu . ji-cinym razem; (jleid), fp^lfili),
mit riiiem małe. auf eiiiinal. Nie zaraz Kraków zbudowano.
Cn Ad. 72s_ (nu- w jednym rokuj I najlepsze lekarstwo
nie zaraz skutek swó, oyni. Sk. Zyw. 2, 426 b Morski
piasek nie rychło wysycha , przeto nie razem masz jego
sypać do murowania w wapno , ale pod czas^-m. Greie.
55. Do sprosnośri pogańskiej ludzie nie zarazem, ale
po maluczkii a po ka-^kii postępkiem rzasii przyszli. Żarn.
Pusl. 5. 55li. — Nie zarazfm męczennikiem len jetl,
któremu gardło wezmą, lecz ui którzy zabijaoi bywają,

ZARAZA - ZARAZIĆ.

Z A R A Z I C I E L - Z A » A Z I S T O Ś Ć. 871

dla czego męczennicy piozabijani byli. Żarn. Post. 244 b.
(Ivm samym juz, ipso facio). — 'g. Zaraz, 'zarazem,
'zarazą = razem, w jednym czasie, zfąeznie , spoinie;
juillcid) , nur eiiima! , jii gktdicr ^ńt , flfiiiniifcliaftlid) ; Ross.
pa30M'B. Alexani1er cesarz Chrystusowi cześć boską odda-
wał, bogom lei zaraz pogańskim słuzyl SA". Dz. 115.
(oraz, razem, w tymże czasie). Mniemają, ze mogą za-
raz i czarlu i bogu s/użyć. Sk. Kaz. 577. Jednego czasu
po wszystkich miejscach była zaraz bilwa. Warg. Ca.
207. Gdy o mnie będziesz z nim mówri, zarazą mów' i
o Angelice. Teat. 23, 43. (za jedną rażą, ob. Raz).
Krzywousty sfyszac o przygotowaniu Ruskich xiążąl na
siebie , zatrwożył snbą bardzo , zwłaszcza iż w ten czas
z Czechami i Węgrami zaraz miał wojnę. Slryjk. 188.
Jatwieżowie wolności swoje i ojczyzny swobodę zarazem
śmiercią mężną, nieżni mężowie, zapieczętowiili. Slryjk.
201. ZArUŻA,'y, I, 'ZARAZKA, i. z./zdrbn., wszys-
tko co zaraża, choroba zarażająca; /?o.««. sapasa , Ctll'il3
Slnfteifeubf? , eitie aiiftecfciibc Sranf^eit, Sciic^ic ; Hoss. aasa ;
£.'i(7. H^n Zaraza , contugium. Peiz Lek. 55, (cf. 'przy-
miot , ]irzymintna choroba). Gdy jakowa choroba , z po-
wszechnej przyczyny pochodząca , wielu ludzi w jakowej
okolicy napada, tedy ją nazywamy zarazą. Perz. Lek. So,
(cf. epidemia). Zaraza łożna. Perz. Lek. 95. Zarazy, ez\Ii
łożnice, ib. 88, {oh. Łożnica, choroba łożna). Zaraza,
'przymiot, franca.. Weresz. Reg. 25. bic SllftfeilC^e, 3Seilltź=
fcui^e. Zaraza morowa , powietrzna = mor, powietrze, mo-
rowe powietrze; Brisn. otrov, (cf. otruć); Ross. "lyMa ,
(ob. 'Ciuma) ; Ecel. T;ieTBopcTBO , bie ^'eft. Pod ten czas
zaraza morowa tysiące lądzi w tera mieście sprzątała.
N. Pam. 4, 117. O powietrzu, zarazach i o pomorkach
na kuizi. Ferz. Lek. 250. Gdyby to wiedziały, strzegłyby
się jak morowej zarazy pierwszych kroków podejrzanej
przyjaźni. Mon. 68, 19. — Zaraza na bydło, bie %(\)'
fcuie. Na owce zła zaraza padła. Burdz. Trag. 552. —
Zaraza na zboże, na drzewa, rośliny; bcr Srailb int ©e=
trcibe, iit (Sciuaifeit, (cf. zagorzenie). N.ekiedy zaraza
pada na pe«nc leguminy i rozmaite ziół gatunki , któ-
rych używaniem Imizie w biegunki wpadają. Krup. 5,
718. — fig. tr. morał. Syreny swe powaby w zarazę i
głos obróciły, którym wiosła i lotne hamują okręty.
Uslrz. Troi. 58. Strzeż się , zaraza występku goni za
tobą, i piękne, któreś cniał obyczaje, w nie obróci.
Teat. 49. b, 57. Pan dlatego tu przyjść raczył, aby
wszystkie sprawy, i te chytre zarazki czarta sprośnego
potłoczył a polłiimił. Rej. Post. ii m ó. — §. De ho-
mine: Zaraza, człowiek niebezpieczny, obyczaje każący.
Ld , cf. Lat. labes. Cn. Th. 1588, {cf. parszywy, par-
szywa ow'ca). — §. Butan. Zaraza , orobanche, rodzaj
roślin. Kluk. Dykc. 2, 157; zowiemy to ziele skazą,
zarazą, wilkiem, że inne zioła blizko siebie będące,
zaraża, kazi, i jako wilk w niwecz obraca. Syr. 1252,
Sorab. 1 fedwak ; Rofs. nerpoBB KpecTB , ob. Zielony
wilk, grDcrnjńrger, Srdiciiiinmjcr, Sommerauricl. ZARA-
ZEM, ob. Zaraz. ZARAZIĆ, f. zarazi, zarażę «. dok.,
Zarażać niedok. , zarazy nabawić, mit citicr Sranfbcit an--
ftctfen ; Slov. nakazugi , (cf. skazić) ; Crual. nateplyem ;

Ross. aapasHTb , 3ap"a>KaTb ; Eccl. T.ieTBopcTByK) ; (Boh.
zarazyli, zarażcti inpingcte, infigere , iitluhere, perlurbare,
ob. Wrazić, zrazić: Sorab. i. zaraźu , zarazem percutio ,
mortem iiifligo verberibus , zarażeni zabój; Croal. zara-
sujcm , zaraziti /cno uecare). Niektóre z chorób bydlę-
cych są zarażające. Wolsit. Bydi. 20. zaraźliwe , fiii6 an>
ftcrfciib. Ta choroba, jak powietrze szkodliwa; życzyła-
bym kwarantanę wysietlzieć , żebyś cudzych nie zarażał
domów. Teat. 10, 41. Zarazić powietrzem morowem ,
zapowietrzać; Bosn. okusgiti , olrovati, (cf. otruć). Bo-
dajby powietrze zaraziło tego psa pogańskiego. Mon. 68,
516. Zarażony, zapowietrzony ( Cro-it. zalepen) . Jak
się ustrzedz powietrza zarażonego , to jest, morowego.
Sienii. 475. BCrpcftCte Sltft , ^łtftluft. Zarazić powietrze ,
bie Sllft oerpeftcn. Yenenat coelum vis morlifcra Avenu ,
zaraża powietrze. Cn. Th. 1588. — Zaimk. Zarazić się,
ftĄ miftctfcn, ailtjcftccft luerbin. Zara/.ih się od siebie, je-
den służąc drugiemu. Gn. Th. 1588. Zarazić się trądem
Ecci. npoKa.surnca , sapasaitcH nponasio. — Zarazić
się czym , zachorzeć z czego , luoraii frailf lUfrbeti. Za-
rażają się cielne krowy pastwą niezwyczajną « chorzeją
od pastwy niezwyczajnej. Cn. Th. 1588. Roślina ta za-
raża się smrodem = szkodzi jej smród. Cn. Th. 1588 ,
(ob. Zwietrzyć się). Zarażenie drzew, ziół, ob. zago-
rzenie ziół. — Paraliż, *ślak , powietrze zaraża kogo,
narusza kogo; (i xiń}xt mm ber ®d)Iaij, et luirb »om
(£d)laije getrojfen. Słu^^a mój leży w domu paraliżem za-
rażony. Biai. Post. 210; powietrzem zarażony, ib. 525.
»om ©cŁInije geiii^rt. Paraliżem abo 'ślakiem zarażony,
paralityk. Cn. Th. 670. .\'.e.Kander , gdy zb_, tnie zgrzny
w rzckc wskoczył, tudzież go paraliż zaraził. Warg. Wal.
107. Widuimy w tych, którzy są powietrzem abo pa-
raliżem zarażeni , że więc razem rękę i nogę i mowę
im odejmuje. Sak. Probl, 85. O paraliżu czyli zaraże-
niu na członkach, de paralisi. Perz. Lek. 131. Przeciw
zarażeniji wszelkich członków, jak pospolicie mówią , od
powietrza, lekarstwo, które się przykłada na członek
chory. Cresc. 242. — g. ['ig. tr. et morał. Zarazić = ska-
zić , anfiftfen , oerbcriu'!! , oeritnreinigcn. Będę się starał w
moich pismacii o czystą i nie zarażoną obcemi słowy
Polszczyznę. Mon. 679. Ta jego cadość jest nieczystą ,
zaraża ją jakieś straszliwe przeczucie. Staś. Niim. I .
225. (miesza, kłóci, zakłóca, mąci, zamąci). Język nie-
spokojny więcej może zarazić ludzi niewinnych, niżli rę-
ka niespokojna. Rej. Post. y y i- Piekielnemi jady wy-
biera się Megera serca ludzkie zarażać. Lhtrz. Troi. 43.
Kto podle sąsiada chromego mieszka , i sam chromać
sie nauczy ; tak to bywa , jeden od drugiego się zaraża.
Falib. P 2. (cf. z kim kto przestaje, takim sam się sta-
je ). ZARAZICIEL , a, m., który zaraża pr. et fig. tr.
morał; Ross. aapasnieJb, ber Slnjłetfer , S^erpefter, Ser>
bcrbcr. Zaraziciel dus? ludzkich. Sk. Zi/w. 261, ob. Ska-
ziciel, skaźca. W rodź. ieńsk. ZARAZICIELKA , i. ZARA-
ZISTOŚC, ZARAŹLIWOŚĆ, ści , 1; (Ross. sapasniejŁ-
HOCTb , npiiJiinqnBOCTb, (cf przylipnąć); przymiot tego,
co drugich zaraża, nnftccfenbe (Eigentdjaft , ia^ Sliiftccfcnbe.
— Fig. Błogosławiony, kto na drodze grzesznych nie

872

ZARAŹLIWY -ZARĘBA.

ZARĘB LA - ZARĄKOWAĆ.

sta?, i na stolicy zaraźliwości nie sipd2ia7. U'. Post. \,
\. na stolcu zar;iżli«ym. 3 Leop ; (na sIoIioy naiimicw-
ców. fii6/, Grf) — ZARAŹLIWY. ZARAZISIY, ZARA-
ŹNY, a, e, — ic adv., zarażający, zarazą grożący, anfte=
(fjnb; Slov. nakazytedlny; \ind. kugen , kiistien ; SUiv.
otrovan ; Hag. kuini -, Ross. aapasHTejbHuB , npii.nin<iii-
BiilS { cf. "przyniiolny ), T.ltTBopiihlH pr. el jiy. Ir. morał.
Grutiiiius napisaJ w 1'olskim języku wydane dzicjo 'Przy-
miot czyli o chorobie z3raźli«cj. Ciack. Pr. 2, 41. Po-
wietrze w tern mieście jest wilgotno izaraziste, bo zie-
mia błotnista. Boler. 32. (zaraźbwololna ziem własność.
Perz Lek. o. zaraźliwe wyziewy wydających). Parę z
swego łba gadzin wysiepnęła, Wysiepnąwszy zaraźna re -
ką posunęła. Zebr. Ow. W-i ; { pesli/era ) Wstyd ustał,
wslyd, ostatnia niecnoty zapora , Złość, zaraźna w swem
irzódle, a w skutkach zbyt spora, Przeistoczyła dawny
grunt uslaw poczciwych, hras Sat. iT>. Pański przjkład
strasznie zaraźliwy. Teal. 7, 26. (jaki opal, takie mni-
chy : j&ki pan, taki kram). Błogosławiony to mąz , któ-
ry na stolcu zaraźliwym nic siedział. 3 Leop. l's. 1 , I.
(na stolicy pośmieweów. i Leop.; na stolicy zaraźliwo-
ści. W.; na stolicy naśmiewców. Bibl. Gd). Ludzie za-
raźliwi królestwo ojców moich posiedli, łiodz. i Macit.
15, 3. (mężowie 'niezbozni. Bibl Gd ). — Znaleźliśmy
lego człowieka zaraźliwego , i wzruszającego niesnaski
między zydy. Badz. Art 24, 5 W. id. Ojcowie chrze-
ściańscy n.ipisali piękniejsze pieśni , któremi zaraźliwe
wvp\chali. Sk. Dz 143.

ŻARCIE, ob, Żreć. ŻARCIK, ob. Żart.

ZARDZEWIC Cl. dok., Zardzewiać niedok., rdzą z:ipuścić,
rdzą skazić, zapsuć , cf. zaśniedzić ; beroftcn, mit iRoił
beticifctl, rofłii) mac^en. Zardzewiam co, rdzę czynie. Ci>.
Th 138'.). Zardzewić się , Z.ARIlZEWIEt': nijnk.' dok. ,
rdzą zajść , zaśniedzieć ; rcflifl tPcrPeil , mit 3!oft l)CjOfleil
roerbetl, bcroften; Boh. zazrzaweti , (cf. zanljti se zaczer-
wiciiić się) ; Viiid. saerjavili, saerjoveti ; Boss. capżKiiBtTb
(cf. 3ap4'bTL zaczerwienieć , sapeso zaczerwienienie) Za-
rdzewiały, Slov zarzawely ; Huiig. rez-rosdńs ; Boss. aap-
KaBt.ibnl Zardzewiałe żelazo Boss. 3ap»;aBt;iou a;c.iii30.
Takowy przykaż raczej onym lat^m staroświeckim za-
rdzewiałym przynależy. Uar^. Wal. (;5. splrśiiiałym ,
Zgrzybiałym. — Niezardzewiający • ^'IEZARDZEW^Y , a,
e, — ie adi) , mvme\thax. Niczardzewnie miecz w lym
domu chowano. Bielaw. iJy^l. a b. nie próżnował nigdv,
był zawsze w robocie, nie zalegał. ZARDZEWIALI )ŚĆ ,
śc\, ż , zajście rdzą, bai^ 53croflfii , 3>cnofłcn pr. et /ii/ tr. ;
(Boli zardelost rutur , rumieniec trwarzy) Odłnżywszy
na stronę wszelką gnuśność i prawie zardzewiałuść umy-
słu. Weresz Bei/. 150.

ZARĘBA, ob Zarąb. ZARĘB.\CZ, a, m. . który zarębuje;
Bosi py6aqb, cf rzcźnik MflciiiiKt ; ber foSbntffr, 3ii*
Jnder , ber brauf loi Iłiicft uber baut , cin 9?aiifcr , ^idilńiicr.
Wół len w herbie szlachcica znaczy, a nie zarebacza.
Pot Poc.z. 253. Mało miał spokojny szlachcic ; a prze-
cie więcej, niż tirudzy szarpacze , stacyoiiarze i pnbcre-
inicy, i oni zarębacze. Birk. Kr. Katu. 38 , cl rębacz ,
junak , bij , zabij , zabijaka. ZARĘBLA , ot. Przerębla.

ZARĘRUJĘ. ob. Zarąbać, zarąbić.
ZARĘ(>ZAĆ, ob. Zaręczyć ZAlJECZ.MK, a , w. , rękojmia.
Wtud Cn. n. 1399.' e/ 916 "zakładnik, który ia kogo
zaręcza ; bcr Siitijc , bfr jum nulcrriaiibe flcgcbcn , bie
(^eJ^e! ; Vind. sapnrozhnik , sapriz|j.ivez . saprizhuvauz ;
(sarozhnik s uaslręczycicl) ; Cruat poriik : Dal j.miacz, (cf.
imanie(t; ; Boy jamaz , porliik ; Eccl. llopmYkNHKl> , /".
nopyniHtia , nopyna , (cf porucznik , cl poręba ; Bots.
sapymiTCib podpisujący, stwierdzający podpisem). Za-
ręczam się kim, rękojmią albo zaręczinki daję. satisdo,
Cn. Th. 916, Pokój, dawszy mu najprzcbrańsze zaręczniki,
umocnił Sk. Dz. 584. (zakładnikij. Rękojmią abo zarę-
czniki od kogo biorę, satis aecip<o. hn. Tu 916. Rękojmi
alio zaręczników danie komu, suiisdulio ; rękojmi abo zarę-
cziiików od kogo przyjęcie, sitisucceptio. ib. Rękojmi abo
zaręcziiika majętności , dobra , pruedia. ib. ZARĘCZYĆ
CS. dok, Zaręczać nieduk. § 1) ręczyć za zastąpienie
drugiego, podjąć sie rękojmi czyli rekojemstwa ; (ńr fi"
ncti biirflfii , gul ftcbon , ijiit fajcn ; Boh. pogisliti , po-
giślowali ( cf iścić, "isly , zaiśiie^, wyrueili (cf. wyrę-
czyć j, (zariićili . zaiućowati foduri żądać od przeciwnika
zaręczników); V'łHf/. saporozhiti , S9porokuvati . saprizhati,
saprizhuvali (cf. zaprzeczyć) , sa koga slati (stać za ko-
go) , fe saloshiti (założyć się, zakładać się, dać zakład),
(sarozhiti , isrozhiti ■■ wręczyć, do rąk oddać, naraić, na-
stręczyć , uskutecznić); Croal. zapurinham, porukujem-
sze , zarucham, rukavatisze , rukujem^ze (2 zarucham,
rukiiyntise , rukujemsze salulare se porredione mauus) ;
Ray jamcitise, ujamcitise , u|iroucilise; Boss. npuymiTb-
ca 38 Koro, (aapyiiiTb, sapytaib vłasną ręką popisać).
Zaręczam kogo , ręczę za kogo Wtnd.; abo za co ,
przyrzekam za kogo Cn Th 913 Zaręczam za kogo
na sto tysięcy /łolych Bndtk Jej piękność powinna za
wierność zaręczyć 7'eii/. 48 b. 10 Zaręczam , że to
będzie lak. Bndtk. (zapewniam pod zakładem , zakładani
się ). — Zaimk. Zaręczam się , rekoimią daję. Wlud. ,
Cn. Th. 1289. Zaręczam się kim, rękojmią abo zarę-
czniki daje, satisdo alicui, Cn. Th. 916. Słurjjfit fur ftld
fteDen, Śurtjfd)aft gebfit. — Zaręczony, vnJiiiu>. luidimo-
uio ohfirnius Cn Th. 1389, ( /lo.ts 3apy<iiiuri własną
ręką podpisany; Zaręczenie , bic 33fir(ji'd)afl, Hi Siirflfn;
Boh. zariićenj; Ytiid saporozhcnje , sapnzhanje ; Croal.
oporijka, oporuidienye ; Busn. zaklaila, (cf zakład); Ecet.
nopyNCHic, nopyKii; ( //o-ł.?. sapyMeiiie własnoręczny pod-
pis) Zaręczenie, promissum a vade factum , /idejusiio,
lasarium. Cn. Th. 9l4. Zaręczenie, ZARĘCZĘ, a , n ,
(cf zareka), co dla zaręczenia, zajiewiiienia , zabezpie-
czenia dano, uczyniono, ef zakład, za<law ; Mr grid>(b(nt,
flegcbiic 53iiriifd)aft , Hi Uiiterpfaiib . cif Scrfiiieriinfl. Soi
le wło^y zawsze przy sobie . serce czułe potrzebuje mi-
łości zareeza Slas. Num. 1, 35. — J Zaręczyć, zarę-
czać . ZARĘKOWAC córkę i 1. d. komu za żonę • irę-
kow.ić . zmówić za kogo , poślubić, małżeństwo obiecad,
jemrtnbfm etllC oerlobcn ; Ctm sarozlnm; Yind. saroihili ;
Croat zaruchiti , zarucham, perszleiiujein , i cf pierścio-
nek); Bosn. zaruciti. yjerrili , virrili ( cf wierzyći, vjer-
rovati , prislenovali. obechjali za sgenu ; Big. zaruciti,

ZARĘCZYNY - ŻAREK A.

Z A R Ę K A W I E - ŻARLIWOŚĆ.

873

rukovatti, YJerriti ; Ross. npccBaiaib, oópyMnit , o6py-
MaTb , (cf. obrączka). Dziewka zaiękowana. łiiidn. JJeul.
2:2, 25. (dzieweczka poślubiona. BihI. Gd.) ; Croat. za-
ruchnicza , yernlcza ; iS/uc. zaruosnica ; Bo<<n. zarucnica ,
YJerenica , virenica; fioss npocBaraHHaa, oópyMiiima. Za-
ręczony, zrekowany, Vind. sarozhnik , lvnt , [ob. S«alj;
Croat. zaruclien , zaruclinik , Ycrriik , ( cf. wieriiiśj; S'av.
zarucsen , zarucsnik : Bosn. yierenik , YJcrnik, zarucnik ;
łioss. coCBaiaHnUH , croBopeiiHbiH , oOpyimiKt. Córki
sułtana pospolicie zarękuja w czwartym albo w piątym
roku. AVo/. Tiirk. 49 Chrystus oddawszy jej pierścień,
sobie ją był zaręczW. Birk. Dom. 31, (cf zaślubid). Za-
ręczyć się z kim , zaręczyć się komu , zrękować się ;
Ziosn. zarucilse, YJerntise , fic^ mit jcmaubcn ocrlol'Cn. Za-
ręczanie, akt zaręczenia, ZAllĘCZYlNY plur., zrekowiny,
zmówmy; boś ScrlobcH , bic 3>erlo('iiiuj. baiS 9>crlol'iu^; Boh.
zamluwa ; Vind sarozhenje , sarok , saroiile (cf zawieść),
likof (cf iilkup), saroke, obluba , porozhenje . poroka
(cf porękai, Yknpdanje ; Carn. saróki , (ob. Zaręka ) ;
Slov. odilńwki (cf. oddawać), oddawani, prslenkowani ,
zaslubeni (ob. Zaśluiiiemej , prepigani , (cf. przepiąć;
Croat. zaruki ; Slav. zarucsenje; Bosn. zarucenje , vje-
renje , virenje ; Ross. croBOp-Ł , oópywenie. Ślub zarę-
czyny poprzedzają, przez który dwie osoby przyrzekają
sobie żyć w związku małżeństwa. .4 Zomoj 49. Zarę-
czyny, czyli poprzedzające przyrzeczenie małżeństwa. Gal.
Cyw. 1,26. 'Swiaszczenrnk ptzy zaręczynach z modlitwa-
mi i odmiana pierścieni, pilny czyni 'opyt. /'im. Kom.
166. ZARĘCŻYNiNY ob. Zrękowinny. ZARĘCZNY. a, e,
— ie u4v , do zaręki należący, od zareki , .-ekojemny;
Siirgidiaftś , ' J^abiumS > , Untorpfanb = . . Suma zaręczna, z
zaręki wynikająca. Cz.m-k. Pr 2, 105 — Zaręczne listy,
(cf. zapowicdne), Sii^tbitionsfcŁreibeii. Gdy kto od dóbr był
odsądzony przez panującesro , a wyijrywającej strony nie
puszczał do posiadania dóbr odsądzonych , panujący da
zaręczne listy. -Cznck. Pr. i, 192. Zaręczne listy były
obwieszczenia, nakaz i zagrożenie strony,- aby oświad-
czonego lub zaŁ;rożonet;o gwałtu nie czyniła. Czack. Pr.
i, 192. Kiedy pomoc wojskowa czyni wwiązanie, albo
dóbr oilebranie , zarei zne listy od urzędu ss niepotrze-
bne daik. Pr. 2, 105. — ^. Zaręczny. we erze, za rę-
ka będący , bic ipintertaiib ^im Slartcn)pie!c) kircjfcnb. ZA-
RĘKA , i, s., zaręczenie, 'zaręczę, co w zaręczeniu
złożono, zakład . zastaw; bie Siiigfdiaft , bnj Snbiiim , . bo§
Untcrptilltb. R.\ł Jadwidze pierwszy oblubieniec xiażę Ra-
kuski na myśli , k temu zakład albo zaręka dwieście ty-
sięcy zł.;tych ; wszakże i za te zarękę posłowie 'Litewscy
przyrzekali, iż to miał Jagieło zapłacić. Slryjk 459 Kloby
na kim co prawem przezyskał, tedy ma być mu dane
wwiązanie, a z urzędu zaręka będzie położona; jeżeliby
zaś wwiązania bronił, tedy ma zaręł?e za[)łacić , a ten
komu co przysądzono, ma powtórnie odebrać, i w su-
mie zaręcznej powtórne otrzymać wwiązanie ; suma zaś
z zareki wynikająca, nie ma być większa, jak suma o którą
rzecz idzie. Cznck. Pr. 2, 105, (ż Sial. Lil). Podobało
się naszym prawnikom wszelkie zakłady czyli radia mieć
za nieważne od panowania ^Yładysława IV, w wojew. od

Uownik Lindego »yd. 2 Tern VI.

Litwy do korony przyłączonych ; lecz i tu bywały tra-
dycye czyli wwiązania w sumach zaręka urzędową po-
stanowionych, tb. W statucie drugim pozwolono czynić
zakład ; połowa zaręki iść miała na stronę , a połowa na
panującego: a gdyby kto nie miał czem zapłacić, od-
rabiać ma. Czack. Pr. 1, 195. — §. Zaręka, polecenie,
rekomendacya , zaleta ; bic GiiipfcMimg , 'Rcciiininniibation.
Biidlk. — § Zaręka we grze , poślednia kolej , bic §iii'
tcr^aiib im 5!nrtcnfpide. B)id;k., cf. dobitka. •ZARĘKAWIE,
ia, n, ZARĘKAWEK, wka, m., dem, zarękawie, manicae
non ns^sulae lesli, mnnicae giiae separori possuni n veslc. Cii.
Th 1589. 5>crftccffirmfl , ndicrjiitjdrmel, 3IcrmclBcctcii ; Ross.
BapyKaBHnKii; £'(•/. HapaKtiimu. HapyKasHimu. Sajdaczni
Rijmscy na lewej ręce zatękawie żelazne nosili. Papr.
W. 1, 24. Brnchiale , zarękawie, upominki, które na
ręku ''naszają Ma/z... (cf manele; Boss. sapyKaBLc). Pi-
sując, w suscepcie kamlatowe rękasvy dobrze wytarte,
osłaniał jednak zgrzebnemi zarękawkami. Ossol. Str. 4.
ZARĘK0W.4.Ć , ob. Zaręczyć, zrękować.

ZAREKRUTOWAC cz. dok., na rekruta zaciągnąć, recrutircn,
jRccriitcn cinjic^cn, nin^bclten. Zarekruiować się, zaciągnąć
się za rekruta do wojska ; ali 9!ccnit eiiitreten , fid) jum
SRccrutcii ftcllcn. Jaś się zarekrutował, pYzystaf do regi-
mentu. Tcat. 24. c, 93.

ZAREiMANlN, a, m, mieszkaniec Zareński , ciii Sciup^nci'
bcs joiiffitigoii 3('()ciiiiifer^. Niemce Zareniany. Warg. (Jez.
95 Z.AREŃSKI, a, ie, od tamtej strony Renu, noin jcii'
fdtiijcn Sbciiiiifcr.

ZARKI ob. Żarliwy. 'ZARŁAWY, a, e, — ie adv., żarło-
czny, obżarty, pożerający, (jcfrflpiij , n. p. Zarfawa zima,
cliltborodne lato. hyh' Gejl. CA. ZARLINYIEC. wca.
m, gorliwiec, żarliwy, gorący, gorliwy człowiek, eill 61=
fcrcr. Wielki on dusz żarliwiec upominał ich. Birk. Dom.
6. żarliwy, ^gorliwy o zbawienie dusz, ^pragnący zbawie-
nia du«z. ŻARLIWOŚĆ, ści , z., 1) Żarłoctwo , obżar-
stwo. C>K ?7i 1589 Diidz. 2:\. ifk ©cfya^iofctt, grcpfud)t.
— 2) Żarliwość, 'ZARZLIWOSĆ , od żaru , od żarzenia,
gorącość , gorliwość; £fc/ npocTh, §ifcr, gciierrcifiT ,
^i|!e, Cifriijfcil. Stan rycerski przy mepomiaikowanej
yyolności , udaje popędliwość za żarliwość o dobro po-
spolite, a upór za nieporuszony slstek. Leszcz. Gl. 59.
Insza żarliwość ku dobrej sprawie , insza gorącość albo
popędliwość. Fredr. Ad. 15. Oglądaj żarliwość rooję o
pana. W. 4 Beg 10, 16. [not. zapalczy\yość. ib.\ przy-
patrz się gorliwości mojej za pana. Bibl. Cd) Zaleca-
ją żarliwośe przeciw królom Mikołaja papieża. Sk. Dz.
831. Świeci, zapaleni miłością bożą, mając onę żar-
liwość , którą zelinn po łacinie zowiem , gniewali się o
krzywdę bożą. Sk. Żyw. 2, 414. Wyszedł z miasta Ma-
talyasz, wołając głośno, żeby wszyscy ci, którzy jaką-
kolwiek żarliwość mają prawa boskiego, poszli za nim.
Zai. Test. 557. Patrz jak żarliwość trochę zbytnia fał-
szywa zostać, i łacno nas zaślepić może. Usirz. hruc.
2, 166, (cf fanatyzm). Ucho żarliwości słucha wszys-
tkiego. U'. Sap. i. 10. (ucho gorliwe. Bibl. Gd.). Ka-
znodzieje często się niepotrzebną żarliwością unoszą , aż

110

874

ZA U LI WY - ŻARŁOCZNY.

ŻARŁOK - ŻARNO WKA.

do narażenia się niektórym w szczególności osobom ,
i wytykania ich ledwie co nie, po imieniu. Mon. 73, 587.
ŻARLIWY, a, e, — ie adv., ZARKl , Cump Żarczfjszy ;
Żan-iwszy ; ^.1) żarłoczny, obżarty, pożerający, żailawy;
gcfraBii) , frefiuifttifl , Dtiid^litioenb pr. ei fg. tr. Litwa w
ciemnej nocy w Wis/ę wjeiliali; ale chybiwszy brodu ,
wiele ich na żarliwych wirach poi^inęło. Slryjk. 598.
Trzykroć bałwan na okręl w około zakrąża , Zarazem
żarliwy nurt w sobie, ^'o zagraża. A. Kchan. 5. Chci-
wość tym będzie iarczejsza , im większych rzeczy na-
dzieją mzłaknioną będzie. 1'ilcb. Sen. list. 2. 588. —
g. i) Żarliwy, a ;>/(>nu . gorący. Cn. Tli. 1589 Żarki, (cf.
żarlki , żarnj) ■ palący się, pełen żaru, zapalony, tr. gor-
liwy, zażarty, (cf. żarny); Ecd. apbiii , upi, HpocTiiBuH
(cf jaryi; Wi- f''"fl' f^^fl- ""tl (^''"frciffi'. Zkąd lisię
zajął, zkad ogień ten we mnie Nad Sycylijskie żarliwszy
kominy, fward. Daf. 49. (gorętszy, zapalislszy^ Łakom-
stwo tym żarczej-ize i gorętsze jest, im w większym bo-
gactwie jest położone. Gorn. Sen. 113. Tym żarczej-
szym zapalam się gniewem, kiedy widię , jak czas mar-
nie trwonią. Fildi. Sen. lisi. 573. Żarliwy kaznodzieja.
Móii. 7G, 810. Ludzie w tym kraju są bardzo żarliwi o
wolność swoje. Boler. 97. Katolik czuły, poboiny, żar-
liwy. Smoir. Nap. 1. Z jednej strony żarliwym gniewem
dla obrazy wielkiej , z drugiej zaś żarliwym żalem dla
złości szat:ińskie| pobudzony. Biow. Roi. 05. Król cięż-
ko żarliwy zwołał o tym radę. Tmard. W. D. 2, 110.
frasobliwy, zi;rvziony, sfrasowany ; tief flCfrailft,, IH>1I ( frc|'>
fpnbcn) iińijnibcii Sumnier. ŻAltŁOCTWO, a, h., ŻARŁOCZ-
huŚC , ści , z., obżartość, zbytnia chuć żarcia; bte
©ffrajiljfcit , greSfuc^t; 5o4-. żrewost, źrautstwj, lakotnost,
(cf łakoci, cf. łokać , cf. łakomy); Sorab.i. zeżrawofcź,
zeżrawcztwo ; Yind. shcrtnost, oshertnost, posherulinost,
presherinost , grosnojedezhiiost, shertje, shertlivost, po-
shresnost , poslierlivost , poshrefliuvaiije , dragogostuva-
nje , yainjianje , jeiluvanie, yelkojedstYu ; (^roał. oserlyi-
vosz ; Boy.n. prosgdrrilóst , prosgjarlost , prosgdorslvo ;
Rag. proxdarlost , proxdarlós, proxdarslvo , scderanie ;
Rosi. iipo,KOp.ii)BOCTb , 'ipeBOo6bH4eiiie ; £ct7. ypesoótcie,
YpT.HOHCiicruBi.CTKO, ropraiioóiicic. Z dwóch szczeniąt od
jednej matki jedno w żarłoclwo a w zbytek ćwiczył, a
drugie na pole a na myślistwo wprawił. Kosz. Lor. 10
6. Rośli w ciała i w żarłoczność. Chmiel. 1, GIO. Nie-
nasycona żarłoczn"ść jo-it najszanowniejszym bożyszczem
jego. Kur. I'el. 12 ZARŁOCZKA , i, i, 'kobieta żarłok,
żarłoczna; Hag. proxdarliza, xder8liza ; Hots. tjyiiLa.
Eslrix , , obżarta niewiasta, zarłoczka. Macz. Z.MtŁO-
CZNY, 'ŻAltŁOCZY, a, e, — ie «(/f,. lubiący żreć, ob-
żarty; gcfrńtiij, frePfuc^tij ; Boh. żrawy, lakolny, (cf ła-
kolny) ; Sorab. 1. zeżrawe ; Slov. żrawy; Yitid- sherlen,
osherton , poslireflien , shertliu, prcslirefhen , posherliu,
trebuflien, posheruhen , preslierten ■, grosnojedezlien , fi-

nOi;olten ; Rusi. npUHCUpjSIBUn , 'ipOBOtieilCTOBŁ , MpPBO-
DCiiucUTHIiiri. Żarłiiczny pies. Haur. Sk. 5G. Gołąb' pło-
chojiióry, jasti-ząb' żałrocziiy. Z'tb. 13, 237. Nar. Ty-
grysy, lwy i jastrzębie żałrocznego rodzaju. lVę^. Mann.
1, 245. Opycha się on nad miarę, i żarłocznie ładuje

swój 'kałdun rozdęty. Pilch. Sen. list. 547. Niedźwiedź
w 'kałdun swój skryje mię iarłoczy. Chrośc. Ow. 134.
Skoro owce wilcze oko krwawe zoczy , Zaraz chce po-
żreć ich ksieniec żarłoczy. Zub. 15, 413. Czas żarło-
czny. Zab. 16, 132. (wszystkozerny). Chciwość żarło-
cznego sąsiada na cudzej zgubie gruntuje swoje potęgę.
Kur. Pet. W. ŻARŁOK, a, m., obżerca , oddany brzu-
chowi, lubiący żreć; ein (Sfftńpigcr , jtcśiiii^tiger , cm
grcffcr ; Boh. żrać, źraut , hlton ; Slov. żrać ; Sorab. 1.
źraczk , wożrawcz ; Sorab, 2 zraz , (źrejz pijak; ; Carn.
shertnik ; Ymd. shertnik, poshreliinik , trebufhnik , po-
shiruh , posherliuz , poshirauez , pjpefphapeHi , sherto-
vez , osliertnik , preshertnik, yelikujadiz , oshertuvauz,
dragogostavauz , nefitnik , nigdarlit , sapraulayuz ; Croat.
oserlyivecz , poserliyecz, serecz ; łJung. pazarlą ; Bnsn.
sgerallac , sgdarac , prosgdor , prosgdorac , sgderall'
Bug. xderaz, xcleralaz , proxd6r , proxdoraz, proxd;i
pr()X.lilrlaz , xdero , proxdro; Boss. np0xupa , MpefiOGÓb-
njiiiiHi, ■fc,iyiix . (cf. jadacz , cf. aiepjo uście arinalne);
Leci. a\nx, rupTaiio6tcHiiKi , numiiuKX , liOTopuii tcTb
o.\OTi<iiK'b , npuHtopjHBi. Żarłok , strawca. Yotckm. 483.
Żarłok żyje, żeby jadł, i w szczere się sadło obrócił.
Pot. Jow. 67. Ziele to żarłokom, którzy nad, przyro-
dzenie zbytnie jedzą, pomocne. Syr. 205. Żarłokiem
być, oddawać się. obżarstwu ; Sorab. 1. kwożczu ; Rott.
npo/Kparb ; Fa'cI. MpoBOHeiiCTOBCToouaTu , 4peB0iiencTO-
BCTuyio. — Fig. tr. Ten ich jedyny sukcesor marnotra-
wny, żarłok substancyi , zasłużył na imię jawnego szu-
lera. lUon. 65. 556. przeżirł , przetrwonił substiincyą ;
Scrfrcffer , 3iird;lirin(jer. — Żarłok krwi , tiit 3^lntburfiiger.
Okrulniki , łupieżcę, krwi ludzkiej żarłoki. Sk. kaz. 450.
Królowie często złym ludziom i krwi żarłokom , tyrań-
skiego i łakomego serca wilkom , dożywocia zapisali, ib.
500 b. Ów srogi krwi żarłok swoimże drabom _ musi
być nieznośnym ciężarem. Pihh. Sen. łask. 45. Żarłok
państw Turczyn . wszystkie siły na pochłonienie ostatka
ruszył Europy. Psalmod. 80. — g. Hiit. natur. Żarłok ,
sgualiis, rodz:ij ryb morskich, tak żarłoczny, że nawet
odjieże i żagló* kawałki z okrętów wyrzucone połyka.
ZonI. i 95. ber $.19 , ^iiciift^ ; cf. pies morski , traci.
ŻARNA, fi. żarn plur., młynki ręczne. SoUk. Arch 97.
Ręczne rnłyny w domach nazywają żarnami. Kluk. Buil.
5, 200. Żarna są młyny, w których kamienie siła ludz-
ka porusza. 0«. Fiz. 550. bie c>anbini'il»le ; Boh. żernow
kamień młyński , żernownice gdzie łamią kamienie młyń-
skie, samotiżny, rućnj mleyn ; Surab. 1. rucżne raon-
cżżik ; Croat serna , servne ; Bag. xarn (młyn i, xarvan,
xarvni , xarni mola manuaria; Bosn. sgrrivan , sg)arvan,
sgervna, koja se rukom frriti ; Boss. H>epHOBi 2) kamień
młyński. Żarna do mielenia w domach mają krosna , so-
snowe , dębowe, brzozowe. A7uA Ru:il. 2, 108. Żarn
rękojeść,, motile , motucrum. Ca. Th. \ 389, Bois. rejeifŁ,
nllon ; ŻARNOWKA . i , s , Ryd. Iśskr. "Weżmij żarna,
a mel mąkę. Bibl. Cd Jes. 47, 2. Badz. id. ('weźmij
'żarno, 1 Lfop., 'ziarno. 5 l.eop., ob. Ziarno) — Do-
brze kiedy będzie przy hucie 'żorn czyli młynek marmu-
rowy. Torz.Śki. 285. — Lcpiejby takiemu, aby iarni

ŻARNKARZ - ZAROBIĆ.

ZAROBIĆ.

87S

ośle na szyi jego zawieszono. Budn. Maih. 18, 6. (aby
zawieszony bvł kamień n)J_\ński na szyi jeŁ;o. Bihl Gd,
ob. żarnowy kamień). — '^. Żarna , miojsce u slirych
Rzymian , gdzie mełto abo tłuczono ziarna , i pieczono
chleb z.yaz , pi'lrina. Cn. Th. 1589, cf. stępa, tarka,
prasa. ŻARNKARZ , a, ni., pinsor , stępkarz, zarnkarz
abo krupiarz , który jagły abo krupy czyni , w stepach
otfiika , I w żarnach miele .Ma_ez. ter StainpfCl', 3)iC^lma=
Icr, .vnt!^muI)lclInr(^citcl■. "ZARNÓLIZnr.llA , mysz w Ba-
trachom., Graec. )MX0fivltj. Przyb ŻAB.NOWiF.C , ca, m.,
roiizaj rośliny, Sp'irlium. Kluk. Dykc. 3, 9^; *pfrtfme ,
wiieczki. Cn. Th 1589, cf. Janowiec. ŻARNOWCOWY,
a, e, od żarnowca. C».. Th 1."i89, %^fńemen ' , ci. Jano-
wcowy. ŻARNOWIECKIE jezioro. Ład. Iht. Nt,t 59 ŻAR-
NOWIEC, lub ŻERNOWIEG, miasto w wojew. Pomorsk. ;
drugie w powiecie X'ęskim. Dykc. Gcogr 5, 209. Żar-
nów miasto W' Sandomierskiem, ib. Z.4RN0vVV, a, e, od
żarn, cf. młyński; ^aiibniń^lcn > , 50iii^len = , 9)iiiW = ; {Bag.
xarvni) Nie mają brać w zastawie kamienia żarnowego.
Budn. Deut. 2 i, 6. (zwierzehniego i spodniego kamienia
ti.łyńskiego. bilA. Gd) ; Boh. źernow; Rag. xarvagni
kainmi; Bosn. sgeruan , sgiaruan, s^rriuan , kammi za
rjiliti ; Ross. jKepnOBi: młyński -kamień ; adj. jKepHOBUn,
Żarnowy, do żarn należący po Bzynisku , pisinnensis ;
po naszemu młyński abo piekarski. Cu. Th. 1589.

ZARNY, a, e, żarzący, jialący, gorący; lircimciib, bfig Słońce
w południu żarnemi ogniami przeraża. I'r:yb. Luz. ;248,
cf żarliwy.

ZAROBEK, bku , m., co kto sobie zarabia, zysk z roboty,
wyrobek; ber Scrbiciift , ber ©croinit burd; bie 3lrDfit ; Boh.
weydelek (cf. wydziałać, wydzielić , wydział) ; Garn. sa-
slush , (cf. zasługa) ; iSorab. 2. zaroba potrawa) ; Croat.
najem, (cf. najiMii) ; Bosn. pribitak fclf przybytek), do-
bił, (cf dobytek); Ross. saj-fe.TKa , sajt.ll , sa/KllTOe, (cf.
zażyć); Eccl npiioGpjti|ii , no.Ahąa , ii-łO^Ł, ( cf płód),
KOpUCTh , (cf. korz\ść). Ci którzy 'robolują, bez przy-
czyny robią, bo pożytki a zarobki icli cudzoziemcy pó-
źną. 1 Leop. i Ezdr. 16, .56. (próżno robią, gdyż uro-
dzaje ich cudzoziemcy po/.na. Bibl. 6rf.). — ?. Zarobek,
sposób zarabiania, praca z zarobkiem ; ber ©etuerb, baś
©crperbc ; (V'/;id dobiulanje, dobitje, barantanje, perdel-
stvu , dobizlikuvanjej. — Zarobek na czym , zysk na
czym; ber ©ciuiiiii, ber @etinnnjł. Korneliusz Scypio od-
niósł w z,irobku , Zwycięzcy Kartaginy napis na nagrob-
ku. Mon. 70, 555. (w nagrodzie , jiim Śofjiic , jiir ?C=
lobiiHiUji. — Tiniis!. Zarobek, zasługa: bas ( crilHnbciiC )
^Serbicnfł , (SKeritj. Nie ten jestem, abym cudzych za-
robków chwałę przed kim porywał. Bliz. Krom 786,
(cf zaleta, zaszczyt). Wszystkie te nasza zarobki, jakli
to nam odpłacasz"' Krom. 62§ ; {merita). Jeśli królu
zarobki obojga narodu na wagę puścisz, obaczysz, że
dobroć twoje niesprawiedliwie ku Litwie obracasz Krom.
621; (merita) — In pejus: Im więcej jest przestępnych
zarobków naszych , tym będzie pozornicjsza dobrotliwość
twoja. ih. 450. przestępstw na karę zasługujących, fłraf=
njiirbige iSerbrei^en. ZAROBIĆ, f. zarobi, zarobię cz. dok.,
Zarabiać niedok., robotą zyskać, zapracować zysk ; oer'

bkncn, mit Slrbcit geiuiiinen, (crarbciten), ertiJcrBcit ; Boh.

wydclati , wydelawati (cf wydzielić , wydziałać), zpraću-
gi , (cf. zpracowaćj ; V'i;irf. perdelati , perdevati, perdo-
biulati , perdeluvati , perdobiti , sadobiti , perdobiulati
perpraviti; (dislng. Rag. zarobitti tkoga ; Bosn. zarobiti ,
uciniti susggna capilivum jacere , abducere in captivita-
tem ; ob. "Rob, 'Rab); Hoss sapaóoTaTB, sapaóoTUBaTb,
3a4'b.iaTŁ , npn6biT0qecTR0BaTb , Ha/KJiTt , HantiiBaib , Ha-
>KnTbca, iiałKiiBaTbca. Pracą rąk swoich zarabiała na po-
żywienie swoje. Badz. Zyw. pan. Mur 28. nijt ibrcr ^aii=
be 3lr(ieit iierbientc |ic, i?bet eniuirb fie fidi, gcmniin fic
iliren Uiiterbalt; cf. gnarować się. Dobra gospodyni mo-
że sobie zarobić na słuszne "wychowanie Klok. Turk.
188. fanii fid; i^r ije^iirigco 2luofomnieti ocrbiencn. Co
zarobili ojcowie, dzieci tracą. Kras. Bod. 2, 257. (ich
zarobek, puściznę, spadek, dziedzictwo pracą nabyte).
Co zarobi , to strawi, Cn. Ad. 107. (nic nie zbiera , nie
odkłada z swego zarobku , cały zarobek czyli wyrobek
zjada). — Transferlur ab opificibus ad mercałores. Cn. Th.
1587. zarabiać- zyskiwać , zarobić » zyskać , na ozem,
auiraii ober nu'(icą gcttiinien. Im kto więcej zarobił, tym
bardziej na zarobek chciwym jest. Kras. Pod. 2, 226. —
§ Zarobić co, zarobić na co, zasłużyć co, zasłużyć na
co ; (twai iierbieiicii , fid) beffeii miirbig inatŁcn , bcffcii irert^
fc^n. Tu macocha spoczywa , a teraz uznaje , Ze jako
kto zarabia, tak mu się oddaje, A jako zła, niebaczna
na pasierby była. Tak ją jej własna matka ziemia przy-
cisnęła. Siei. bczim. 410, (et. załawiać na co). Złoczyńca
ten wszystkie kary zarobił. Bot. ^r^. 91. Zarabiam na łaskę,
colligo gratinm ex aliquo labore. Cn. Th. 1587. jld) ®un^
errocrben. Zarobić na niełaskę , effandere graciam collectatn,
colligere iniidiam. ib. fid) UiUJIiabC jlljtclicil. Cnotami zarabiał
sobie na sławę na świecie. Star. Zad. B 5. Pogrom ,
którym porażony był od Chodkiewicza Karol xiążę Su-
dermaóski, więcej zarobił u obcych ludzi na dziwy, niż
na wiarę. Birk. Ckodk. 5. (więcej wzbudził zadziwienia,
zdumienia, niż wiary; fanb mcbr SciDiinberiiiiG , a\i @laii»
ten. Zarobiłeś sobie na imię człowieka biegłego w na-
ukach. Mon. 67, 651-. Jeszcze mu się to nie przepiekło,
a już na nowo zarabia. Bys Ad. 19. załawia , cf goni
na guz ; cr mad)t iinebcr iiciie Streiie , fmiijt neiicn Uiifiig,
Spcctafel ati. Zarabiam na zwadę. Cn. Th. 1587. i)dnbel
fuóeii, nac^ Streit i;nb ^aiibel tru^tcn, riiigeii. — §. Za-
rabiać co, zarabiać co czym < robiąc zaprawiać, upra-
wiać, przyrządzać; jitridttcii, 5i:bcreiteii , nnritbten, ciiiridl'
ten, bcreitctl. Gdyby poddani byli zaczynszowani , już do
zarobienia gruntu musieliby dziedzice najmować Mon.
68, 205. do uprawy, jur Seftellitna beź gclbe^. Do zara-
biania zboża czy to na gorzałkę, czy na inny jaki li-
kwor, potrzeba powietrza i ciepła. Switk. Bud 281 do
zabijania, Hi ©etreibe jitm 33rannttDeinheimeii einfĄlagen,
einriibren. Chrystus pomazał ślepemu oczy błotem śliną
zarobionym. Odym. Św. Nn i. zamieszanym, ciilijeriibt ,
uniGeriilirt , gemi)'cbt. Zarób' ciasto jajem. Tr. — Zarobić
wapno Ross. pacTBopiiTb ii3BecTb. Jak się piwo dobrze
zarobi , jak piwo dobrze zarobi • jak zacznie należycie
robić, jak wyrobi, jak się wyburzy; rceitn M ©Ctrant rc4t

110*

876

ZARODNIK - ZA U ÓD.

ZARODNY-ZAROPIĆ.

arbeitct, tn Me ge()6rigc ®a\)xmi fommt. Budtk., oi. Zaroić.
— §. Zarobić co, robiąc zakryć, zakończyć, zamknąć,
zawrzeć ■■ zadziać, zadziałać; jiiniad/cn, (arbeitenb) ocrfd^lic
Pen, Deeilbiocil. Zarobić dziurę, otwór, roz|)adliny, cł za-
murować, zagrodzić. — § Zaimk. Zarobić się, zapra-
cować się, zapędzić .się w robienie, zagłębić się, za-
puścić się , fić) iii bie 3lrbeit ucrticferi ; Ross. aapaftoTaTtca.
Oh! jakże się zarobiła; ani spojrzy na mnie. hniai.
Poei. o, 189. ZAROBiNlK, a , m. , który zarabia, ber
Scrficiicr, ©ciuinncr, ©rrocrber, cf. wyrobnik. ZAROBNY,
a, e — le adv., mogący być z^irobionym , do zarobienia,
jit i>erbi;iicn , eriferbbnr, od zirobku, do zarobku należny;
ZAROBKOWY , Sctbiciift', Gnucrb = ; zarobiony, ocrbient,
ci'ivorlien ; Hoss. 3a4t.iaiiiiuii , 3a4'b.ii>iiułi , saMtiiTuii , (cf.
zażylyj. Zarobne pole, zarobione, uprawione, uprawne;
aiigcbauteij, jiiflcric^tete^j gclb, ©aatfclD. Włoki były zaro-
bne pole ; łany zaś do zarobienia były przeznaczone.
Cz^ick. ł'r. I , 225. Sarmat ów zył urywkiem me zaro-
bną włoka. Nie nabiałem, lecz końską tuczony posoką.
Zab. 9, 240 Ejsym. — g. Zarubny, zarobek przyno-
szący, robotę czyli pracę wynagradzający, korzystny, zy-
skowny, gcroiiiiibiiiigeiib. Żeglarz płynie do Indyi po to-
war zarobiiy. Mon. 81, 218.
ZARÓD, odu, m. , ZARODEK, dku , m , dem., zawiązek
rodu czyli [iłodu; Hoss 3apo4B, 3apo40KX , 3apo4hiuib ,
3apo4uiueKi , ber Jriic^tfeim, ber łicim ber fńnftigci! ,>-nid)t,
ber erfte Jlilfoji; iliok. zaroda conceplio , oŁ. Pojęcie, po-
jąć); {Vind. sarod, valitje , vali(htvu wyląg, wylęgnie -
me, załążek, saród , rodovina; Carn. saród < plemię).
l'o złączeniu się samca z samicą, zarodki w samicy juź
od natury usposobione , biorą upłodnienie. Zool. 7G ,
ovuta , ganmeneier, i^rud^teicr. Ziarno roślinne i jaje zwie-
rzęce zapładzają się. kiełków lub zarodków dostawają ,
rozwijają się lub ożywiają. N. Fam. 1 , 22. Niepodobna
ludziom odkryć zarodów odradzających własność. Ziib.
W, 273. Nie trzeba aby 'świerzopka była zbytnie tłusta;
bowiem dla zbytniej iłustości , którą wnątrz zapróżnia,
zarodek nie może się rozrastać, aby sie członki jego
dostatecznie rozszerzały. Cvesc. 316, (cf embryo). Był
ten dzień, gdyśmy w matkach bywali, i sami "Kadzieją
tylko ludzi wprzód a zarodami. Olw. Ow. 614 Która
pierwsza to wniosła psuć płodu zarody, Warla by ją był
zniszczył jej przemysł okrutny. Hul. Ow. 156. — Fig.
et Ir. Zaród, zapłód, zawiązek, wszczątek . źrzódło; Sciin,
Suelle , Urfpriiiig , Sliifmig. Tam na zarodach światów, co
być mają. Wieczność zasiada z czasem na przemianę,
Jedne z nich prędzej wyklucia czekają, Insze za tysiąc
wieków spodziewane. Karp. 2 , 80. Wszystkie cnot miał
zarody, równie jak wszystkie wdzięki posiadał. Wf.ii.
Murm. \ , 206. Cieszą się rodzice , widząc w dziecięciu
szczęśliwy zaród talentów. N. Pam. 13, 90. Nieokre-
ślona żebraków tolerancya, jest zarodkiem i szkoła naj-
sprośniejszych po większej części kryminałów. Ostr. Pr.
hrym. 342. Próżniactwo płodnym jest niecnot zarodkiem.
A'ur. fJst 3, 455. — Adler. Młodzież je-it zarodem oby-
wat.lów. Skrzel. l>r. fot 2, 244. przypłndkiem . neiicr
3un)ad;3, Suf^up, ^tjloiiif4lulc, cf. płonnik, szczepnikj.

Szlachta Polska jest elektorka królów , matka i zarodem
senatu. Skrzet. Pr. Pol. i , 190. A^. Pam. 18, 393. —
g. łiutan. Zarodek, germen , dolna ogromniejsza część
słupka, która nasiona w sobie zawiera, i z czasem
w owoc się obraca. Boi. Mar. 111. bcr SaamfIlfllDpf.
ZAROUNY , a, e, zaród zamykający, od zarodu: Scim = ,
gnit^tw befriidileiib = ; Sion. zarodny genitalit. ZARdUZlC
CS. duk. , Z.iradzać niedok. , (dislgn. zaradzać, zaradzić);
Fioss 3apo4iiTb , 3apa)K4aTb : zaród zapłodzić , płód wy-
dać ; bcii Scim befnid)h'ii , griit^t briiigen , licroprOringcn,
gebeil pr. et /ig. Ir. Jdk ziemia wypuszcza zarodek s^ój ,
jako też ogród nasienie swe zaradza , tak Jehowa zaro-
dzi sprawiedliwość przed wszemi narody. Btidii. Jes. 61,
11. (ja'4 ziemia wydawa płód swój, a jak ogród nasie-
nie swoje wywodzi, tak pan wywiedzie sprawiedliwość
przed wszyslkiemi narody Bihl Gd., cf. zamnożyć). Wino
takie mOjtłoby się przez długie ehow;mie z.ignić , i mu-
chy i motyle z.irodzić. Smnlr, Lam 1S9 znidzić , wylądz ;
crjeiiijcii, lierinirbringcri. Bez boga., czyżby ma cluika stała
tak bezpici-zna, Ai^o kosziry tyle zaradziły tiileizna?
Zab. 1 , 99. Nar. wydawały , niól^tf!! fie fo oifl 9Kild> fle«
ben? — Tobie sady moje zaradź. ły. Sim^in. Siei. 13.
dla ciebie obrarlzały. urodz.<jnen)i były. fur bi^l trngen (it
griidite. — Znink. Zarodzić się, zaród wziąć, z.degnąć
się; ^epjocfeimei: , erjeU;)! roerbm; Boh. zarodiii, zamzo-
wowati se ; Hoss. 3iipo4iiTbca . 3apo»;4aTbCfl T.zy me
widzisz, gdy mię>"o z ciepła sie żasmrodzi , Leżąc chwile,
jak się w nim robactw-o zarodzi ? Zebr. Ow. 386 ; (in
parva nnimalia' verlitur). — Fig. W umysłach ludzi la
żąilzi zirod/.ił.> się , źa nic więcej nie rozkoszuje, jedno
pieniądze mieć Glicz. \Yyi:lt. M. (uroiło się).

ZAROIĆ ez. dok., Zar.ijać niedok., rojem z tpłodnić . mit Ct'
neui ganjen Sd;n)arm ('ofruiblen. — Tmnst Zaroić, z:iburzyć,
wzburzyć, czynić rerinent^cyą ; gabrcn innAen , Jur &a\)>
rillig bringcn. W piwo świeżo uj^ulowane doda Me do-
bryi-.h świeżych drożdży do zarojenia. Kluk. Hośt. 3,
271. — Fig.^. Trzebi pilnie ognia slrzedz, gdy się na
bankietach wino w głowie ziroi. Bnw. Ek. 12 gdv się
w yłowie zaburzy, rocnn ber Si'in i:n ."ilopfe giibri , fpuft ,
in ben Sopf ftcigt. Wale d.di z.iprawdę l>ogowie. komu
myśliwe dali przyrodzenie. Ciężka Mioerwa zaroi się
w głowie. Aż ją swym wiatrem Eolus wvźenie. Tward.
Dof 6.

ZAROMĆ. /. zaroni . zaronię vz. dok . Zaraniać niedok;
Hoss. 3apo!iiiTb , 3apaiuiiiaTb ; opuścić , zarzucić, zapo-
dziać, zawieruszyć; fdlliii laffeu , ifcgroerfen , i>f rror rff n ,
oerlegcn. — Zaimk. Zaroniło się co , oblilenil aliijuid Cn.
Tli. 1589. zawieruszyło S'ę to, z:uii,>dbałg się co. Wiod.
Gdzie się nam rycerze oni , co w tak wielkiej sławie żyli,
zaroiiiliT Hapr. Gn. 1048. gdzie się zapi.Jziali , WO finb
fie bingeriit(;fn ?

ZAROPIĆ cz. dok. , czynić ie co ropi się , zajalrzyć . fitem
inad^en ; ropą zikryć . zapełnić, bfcitfrn . iiorfitcrn , mil
(Fllfr bebctten ' nnfflllen. — Zaimk Z.ropić się. zajatnyć
się; in Gitrr ilPcrgeben , ju eitcrn mifuiigen; B>li zaiinrili
se, zahnogiti se, (zagnoić się). Zatopienie rany. Haur.

ŻAROPOŚWIETNY - ZAROSNĄĆ.

Sk 4ł0. Febra z ziropienia i z wrzoclów, płuców i wą-
troby. Krup. 3 , 555.

"ŹAIlOVOŚ\VlEti"SY , », e — ie adv. , oil zorzy północnej
oświecony, \)(\i nom 3?prbM;iti!. Sln/jk. 5i5. D^idtk.

•ZAI50ŚĆ , ob. Zarosną.;. ZAUOsClĆ cz. dok. , Zaraszczać,
'Z iroszczać r.iedck. ; Croat'. zaraschiijem ; Ross aapocTinb,
sapamarb; c«ynić ze co z.irasla , dać zarosnąć, do kupy
zrosnąć się; li'a'acl)ien lajfen , »eriiiad'foii oDcr jufammcii^
n>adjicu Injfcn". Pypeć u kur, jest skórka biała, koniec
ich języka zaraszczijąca. Cresc. 583, (wyrastając zakry-
wająca) Sok len rany zamyka , 'rozpukiiny zaraszcza.
Cresc. i 15. (spaja). Najszkodliwsza rana da się zarościć.
Pyt. Syl. 20. (zagoić, ef. zasklepić). Zaroszczenie rany,
iai;njeiMe EccI. sapameiiie , saaciin.ieHie.. — Za swoje im
oddamy, miasto ich zarościmy chwa.stem. Pot. Syl. 247.
zaehwaściaiy. — ^.Transl. Zarościć ciasto, sJód< zaprawić,
zarobić, by rosło w górę, poszło; 2eiij , SDJalj aiimaJieii.
Bndlk. Zarościło sie ciaslo = wziiurzyło sie , ifl iti ®a^=
lUiiU (jcrat^eii. ib. — g. Fig. Ir. Zarościć pretensye , na-
dzieje , z. łożyć sobie bez fundamentu, zaroić sobie, ob.
Rościć; fid) etwai crtrainiicn, ^'rdtcti|ioncit o\)m ©nutb ma>
ó}(n, itmnbcritcbc ^pffiiiingcn.^iegcn.

ZAliUSlC c;. dok., rosą zakropić; Rag. zaro-'siti, zarossitti,
fcetliaiicii , mit Jbaii Dcfprcngcit. — Fig. Ir. Ściągnęła rękę,
oczy zarosiła; Rzekł: czemu płaczesz? Agandeko miła!
Arns. OiS. E 3.

ZAROŚL, i, ź. , "ZARÓSŁ, u, m , Zarosłe, Zarosły piw:,
Z.MIOSLE, a, n. , Zarośla p/Hr, ZAROŚLINA, y, 'i, za-
rosły, zaroślina , zarosłe miejsce. Cn. Th. 1589. zapust,
zagaisko, gąszcz, gęstwa; »eriuad)l'fiie» ©cbiifcf;, SicttG ; i5o'i.
zarostlina (ob. PorostJ, niylo, (dising. myloj ; Cam. giT-
m3da , gurmadishe , g6rm (cf. gromada), salisiije , (cf.
zacisze); Viiid. sarast; .Hoss. nopocTHiiKt , r.iyiub (cf.
głuszyć), Ta.ibHnKi , sapoc.TB, .ia4a , .iH.tnjia , .lajUHKa ,
(ob. Lada); Eccl. sapocjiiHa , aapocjoe atpio , .lauiiia,
no.ie sapocje. Gęsta zarosi łódź moje od oczu w-zys-
Ikich zasłoniła' AVflS. Dos'. 188. Przez cierniska i zaro-
słe się przedarł. Nar. Tac. 2, 471. Wszakże ceż mi po
wszystkiem , gdy mną pomiatają, (idy w pusle zarośliny
błędną zapędzają? Zab. 6, 175. liJin. Tu gaj Jowiszów,
tam zarośla Dyany. Ą. Kclian, 84. — Tran4. Brwi 'zsrosł
całe czoło mu obsiada. Kniui. Poez. 3 , 250. krzewisle
brwi, cii: (Sctnlfd) yoit 2liii3fii('ramica , biifiŁiotc Jl-.iijcnDraimcn.
Struchlałego hetmana siwe zarośliny twaiz okryły, liardz.
Luk. 152 (włosy siwo zarosłe). — *^. Rusza Car woj-
sko, pokryte świeżą zarośiiną Bardz Luk. 91. świeżo
uciętemi gałęziami ; mit frifdjcit Saiimdftnt , Saiilfdften. —
*§. Zarośhna paznogció>.v, palców. Tr. mięso zarosłe,
skóra zarosła, zrosfa ; ciiie 3"lf'ft')*-'fl^'l''l*f'"''3 ■ i)'ntt'.>evn)dĄ:
fang. ZAROSŁOSG, ści, i, przymiot lei(o, co jest za-
rośniętym, lub co zarosło; bic SScripaftjiiinij , bas "^tt-
łDOC^fenfe!)!:. — Precz zlad z kozia zari)słośi'ia U'(i(/.
Wad. 2i7. (z koźlą brodą). ZAROŚ\'.\Ć, "Z.^RÓŚĆ. f.
zarośnie, 'zaroście, zarosnę, 'zarosłe med. jednll , Za-
rastać niedok. , Zarastywać czejtl. ; Bok. zarust , zarostl ;
Sorab. 1. zarostu; Vind. sarostiti ; Croat. zaraschiijem;
Rag. zarasijeti ; Bosn. zarasli ; Ross. aapocin , sapaciaib ;

ZAROSNĄĆ.

877

zarosnąć, zarośhna się zakryć, obrosnąć, 'leśnieć, za-
chwjścieć; ocriimd)i'cii , kiuadjfeii , mit (ScftrdiK^cit bcbcit
iDcrDcit , !)eri»,iii)ieii fcjit , bcroaii^fen fciJii ; Hoss. jinĄc^irb ,
o.iHjcHtTb, o.iajeHeBarb, o.i.ijteHCBaio, xBacTOM'b sapocTH.
W Włoskiej ziemi ilawno nikt rolą się nie bawił, lasem
pola zarosły Bardz. L'tk. 2. Las tramami zarosły. Zebr.
Ow. 19'J; ([requens Irubibus). Choćbyś miał najlepsze
z przyrodzenia dary. Jeśliś nie pilny, w głuche wyrosną
wisjary. Hor. Sot. 35. (wyrosną, wyrodzą się). — Kato
ani ogolił choć zarosłej brody. Ni w postaci surowej
okazał 'swiebody. Bardz Luk. 26. rozrosłej, zapuszczonej,
krzewistej brody, ciii hiidiigin' Sart, {ob. Zarosłość , za-
roślina). Zarastać = zarastać włosem , dostać włosów bądź
na Łiłowie, bądź na brodzie, obrosnąć włosami; mit
§aorc:i bcmai^fcii , S)(x«ti (jefommen. Którzy nierychło za-
rastają, mają zalecenie, gdy zląd wzrostu i sił pomno-
żenie, utwierdzenie i zm.)cnienie pocho<izi. Warg. Cei.
150. Był Bolesław Chrobry wzrostu miernego, twarzy
przyst ijnej , zarastał czarno, gęsto i kędzierzawo. Nar.
, ^sl. 2 , 202. Na brodzie czarno zarastał. Teat. 12 , 51.
(dostał czarnej brody) Młody c:łowiek , lat około trzy-
dzieści, czarno zarósł. Warg. Radź. 166. (czarnych wło-
sów). Zarosły rzadko, cni rari pili in menio. Cn. Th.
1590. mit biiitiicu, (iiic^t bi(^tcii , iiic^t ftnrfeii) Sarte. Zara-
stam; Citrn. bradiin se, bradujem > brodacieję , eincn
SiKt bcfommcii. Zarasta tnłoilzieniec, piihescit. Cn. Th.
1187 ber 3«"fl''i"3 bcfommt ciiicn 23art , mirb bdrtii], md!in=
lii^ , mnilllbiU" , er reift. Jeszcze był ten niewolnik młoily,
a nie zarósł Warg. Wal. 215. (bez brody, bez wąsów).
Gdy Popiel Wtóry -zarastywać pocznf , napominania stry-
jów swych odrzucał. Arom. 45. (gdy dorastał , gdy z dzie-
ciństwa wyrastał). Latom tym, w których człowiek za-
rastać poczyna, a sobie sam panuje, jeśli dobre słowa
ni« pomagają, jeśli hamow,TĆ zbytków nie mogą, tedy
moc a gwałt przystąpić musi Gorn. Sen. 448. Herkules,
gdy zarastać poćzął, ujźrzał dwie 'drodze przed sobą,
cnoty i rozkoszy. Kosz. Cyc. 77. Patrz na dzieciucha, jak
w siedm lat zęby roni, w drugich zarasta, potym mę-
żnieje , i po łych stopniach idąc, do punktu naznaczo-
nego ciągnie. Psalmod. 77. Zarosły, mchem obrosły, la-
niiginosiis , puber. Cn. Th. 1590. (mit cincm SJJildibart,
ob. Spiczak , Okrzos, pod wąsem, wąs mu się sypie).
Po pogrzebie Popiela, syn jego jeszcze na ten czas nie
zarosły, na xięstwie osiadł. Krom. 45. (nie dorosły,
z dzieciństwa nie wyrosły). Zarastający młodzieniec, pu-
hens. Cn. 7/ż. 1587. Zarastanie młodzieńskie , puberlas.
C<t. Tn. 15S9, Cirn. bradinstvu , brt« ^craiirciicn , bo§
reifciibe Siiiiiilinijoaltcr. Czas wzrostu dzieli się na wiek
dzie inny, mr.ulzieńczy i zarastający. Mon. 69, 625. Usta-
nowił Korneli papież, aby przed zarastaniem, to jest,
przed czternastym rokiem . przysięgi od dzieci nie wy-
ciągano. Kucz. Kat. 5, 05. Bolesław Wstydliwy, do lat
zai-.islywania przychodząc , z opieki Konradowej wydrzeć
sie już namagał. Krom. 254. — §. Zarasta rana w ciele,
w" drzewie cięcie i t. d. Cn. Th. 1587. (zrasta do kupy
i zasklepia się, zakrywa się skórą; bic SSuilbe »eri»dd;^
rcdĄfł $u; (Bosn. prirasti, zarasti ranna). Zarastanie mię-

878

ZAROTA - ŻART.

ŻART.

sem rany, cum supercrescit caro. Cn. Th. 1587, cf. acti-
_ vum zarościć.

'ZAROTA; y, i-, iarliwość, gorliwość, zazarlosć; gcufrei<
fcr, l^icijjet 6ifet. Xiąźe len, z -żaroly wielkiej mścił się
krzywdy boiej. Wrobi. 250.

ZARÓWNAC , /'. zarówna , zarównutn cz. duk. , Zarównywać
częstl. , równym , gładkmi uczynić , pogładzić ; glei4) ma--
d)cn, glaltcii ; Boh. zarownati, zarownawati; Sorab. \. za-
runarn , zarunuyu ; Hoss. sapauiDiTb , sapaBiiiiiiarb , aa-
KaruTb, saKaruBaib. Jeden śeiane budow;i{, a drudzy ją
zarównywali wapnem nieczymonem. liadz. Ezech. \o, 10.
(tynkowali ja. Bibl. Ud. ; wyprawiali , wyprawę dawali). —
g. Zarównać co, kogo, czym, w czym < dojść go, dojść
czego, dosięgnąć równo; gicid) fouimcn, crrcidieii. Nie
moiemy nigdy zarównać zadnemi powinnościami swojeini
takiego dobrodziejstwa twego. Hej. Post. T I 4. (wyró-
wnać mu zas/u^'ą , wartośi-ią , zupełnie na to .zasłużyć,
zarobić;. — \'erb. med. Zarównać z czym , wyrównać
czemu, być mu równym, być z mm w 'równi, na ró-
wniej z nim wadze; ciiicm flicid) fominfii , \\)n mmii^tw.
■Obieca? ci pan lakie rozkosze i lakic bogactwa, z kló-
remi żadne rozkosze świata tego nigdy zarównać nie
mogą. htj. l'osL Di. — g. A(tive , trunsl. Zarównać,
równo t. j. odpowiadać stosownie , ściśle nagrodzić ; flanj
flcnaii mi) SGerbieiift belo&ncii, ucrjułcii. Tak jak obiecał,
zapłacić a zarównać racz\ł, każdemu wedle miarki jego.
Rej. 1'oil. U (j 0. ZARÓWNO adv, . wcale równo , bez
różnicy , w równym dziale , ni więcej ni mniej , pod
strych, wedle jednej miary, wagi; ganj flleic^, O^lie Uii>
terfitieb. Blada śmierć nogą zarówno kołace W ubogich
chaty, i królów pałace. Hor. 1, "28. Mtn.; (pallida mors
aeguo pulset lelo pauperum tabcrnns regumque turres).
U śmierci zarówno wielki jako mały. Hej. Wiz. 105 b.
Pójdzie senator zarówno przez ulicę z Ormianinem ,
czego nie uczyni z ubogim mieszczaninem. Pelr. Et. i'Jl.
'ZARÓWNY, a, e, równy ze wszystkiem , bez różnicy;
gniij gicid) ocmadjt, glcid) cimjctbcilt, nbflcmeitcn. Zarówna
wszystkim cześć daję się. Zyyr. Uon. 2G7.

ZAROZL.MIAŁOŚĆ , ści, i., zamnicmanie o sobie, zbytnie
rozumienie o sobie, uprzedzenie o sobie, przecenienie
siebie, prezumpcya; dali. presoin(iti()n , ()pl)C ©inlulrmig
inni fid), ypti fcincm łfcrftnnbc, ^Tiiiifel, Giflcnbiiiifel. W rzę-
dzie powodów, które w pospidilem życiu zdaniami kie-
rują, czasem urażona miłość własna, lub zbvtnia zaro-
zumiałość biorą iTZewagę. horresp. Waisz. 1811, 1353.
Łuszcz. ZxUlOZL MIAŁY , a, e, pełen preznmcji, vpll
Giflcnbilnfel , finflcl'ilbct, cinbilbcrifii). Zarozumiale adv. ,
^ z prezumpcya.

*ZARST\VA, y, i, dziarstwo, 'drząstwo, piasek gruby; Sici^,
@ric^ , flriiDcr Snilb. Do tej jazdy obieraj ziemi jak naj-
twardszej i najsiizszej , w klórejby jednak żarlwy i ka-
myczków drobnych sie nie znajdowało, hipp 55

ŻART, -ŻKRT, u, m.,' ŻARCIK, u, m . Ż^RTKCZKK ,
czku, m. . TUŻARTKK , ŻARCIKI, ŻARTLLt:, ŻARTU-
LENKI p/«r. dtfin : Holi. żerl, spryin ; Slov żert ; Sorab. "2
Źort; Sorab. I iorl, żortźik ; Itiil. scherzo; Germ. ©t^frj ;
Carn. shdla ; \ind. Ilialo , lliula , fherz , pojigra , fhpafs,

rhpafanje, pojigranje, (cf. poigrać) ; Croał. s^la, s^luicza
(cf. Lal. sal; , shala , shalenye (cf. szaleć) , sala , saliczo,
( cf. salecz : Ual. shaocze < żądło); Croat. barb. maskara,
(cf. maszkara) ; Dal. sala ; Hung. Irefa , trćlalska , (cf.
trefny, Irefniś) ; Hag. scjflia , tamascja , sepola ; Bosn.
scjala, igra, (cf igra); Ross. uiyrKA , myroiKa (cf szczą-
tek, szriu|iek), rjywb: Ecd. ui}'TKa, uiyTcrao , Hrpaimąie, .
noYM.AKHllie ; żart, słowo żarlowne, wyraz żartobliwy, mo-
wa żaridwna ; bcr Sdicrj , cin (dierjbaftcs Sart, fd»en()afte
Slllibriicfe , fdjcrjbilftC SicbC. Żarty trzeba, żeby me bolały,
nie śmierdziały, nie szkodziły. Dwór. ul,, Sorab. 1.
źorte ; ŁVt/. r.iyMU , luyTKH, CMt,\i , iirpu. Żartów tak
skąpo używać j^k soli. Ziib. 7, 217. hoss. Bez lego byd
nie mogło , aby w takich poważnych rozmowach , czasem
i pożartków pomiernych nie było. Rej. Zw. 15 6. Żart
uczciwy, łagodny, urbanUnt ei humnuiiissimus sermo. Cn.
Th. 1590, (cf. facecye). Żarleczki sie go trzymają Teat.
1, 47. Zawsze w swoich żarcikach, ih. 45. c, 10. Z Sy-
renami żart, ze mną dyskurs prowadziła. Ustrz. Troi. 55.
Pani cała w żartulach. Zahi. lurr. ió. W 'żarciech. W.
Post. W. 545. (w żartach). Żart broń jest często zdra-
dna i szkodliwa , Ale też czasem i jej trzeba użyć. hrat.
Ani. TA, (cf. śmiech, wyśmianie, wyśmiewaniej. Nie 'za-
wżdy żart tylko żartem, najdzie w nim połowę prawdy.
Gaw. Siei. 572, (cf ridendo dicere verum). August, jako
sam bardzo rad z inszych szydził, a 'bezpiecznie żartów
używał, tak też gdy go kto 'bezpiecznie żartem abo
'sznypką jaką 'dworskie dojechał , bardzo rad wycierpiał.
Kosz. Lor. 177 b Żart usz';zypliwy, 'sznypka , szyderstwo.
CiiTh. 1590. Wolne żarty pańskie. Teat 50, 5'J. (wolno
panu ze sługą swoim żartować). Moja panno, te żarteczki
wcale są niewczesne. Teul. 24, 181. Staruszek pod-
ochocony, zaczyna przebąkiwać , żarcikami jjluskać. Zab.
15, 109. Żart nieuczciwy, jocus tcurrilit. Cn. Th. 1590.
Lubieżnemu podobają się nieforemne żarciki. Zab. 12,
2G8. Dudz. Jakoż to ."żywomyślne polubią dzieweczki ,
Gdy im_ się wyrażają łechliwe żarteczki. Zab. 14, 50.
Nuyi. Żartów albo przez się tłustych , albo -przez wielo-
rakie tłumaczenie, nie używa nigdy. Mon. 70, 59. —
(i. Żart, żartowanie bądź mową, bądź inaczej; lidjfrj,
śd^crjcn , (tspnp, Spa^eit ). To są najforemmej żarty,
które człowieka z przodku nakarmią ^Irachu , a potym
wszystko się w śmiech a 'krotofilę obróci. Gorn. Dw. 203.
Niebezpieczne są z panującemi żarty. Nar. Hst. 5 , 286.
Żart pański stoi za gniew, i w j;niew się obraca. Simou.
Siei 109. W innym sposobie, wolno, przyjmę żart
z ochotą, Ale żartu z honorem nie ma, ani z cnotą.
Żabi. .\mf. 52. Który nic za żart nie przyjmuje . me
człowiekiem, ale zwierzęciem się urodził. Zab 12, 272.
Dudz. Długom to brał w żarty, ale dochodziłiiii nako-
niec , że to po prawdzie mówiono. Hon. 70, 247. Żart
to, mówisz, ale bliźniego i żartem nie godzi się urażać I
Zab. 12, 269 Dudz. Dziękuję za takie iarly! Boh. kom.
4, 536. Lecz to żarlultńki : Jeal 43. c, 150 Rozu-
mieją , że to można z takimi ludźmi , jak my. żartuleń-
kami sobie postępować, ii. 28, 46. Nie żartami to zbyć,
bij się kouiecinie! Boh. kom. 1, 356. Tak to, t po-

ŻART.

Z A R T K 1 - Z A R T O B L 1 W O Ś C.

879

czalku źartuleńki , potym przycliodzi do czułego przy-
wiązania. Teal. 5. c, 44. Żart żart, przydaj c, będzie
czart. Sobies. Od żartów do prawdy. Cn. Ad. 771. Chło-
pięta, igrzysko sobie uczyniwszy, i na dwie 'kupie, je-
dne Polską, drugą Moskiewską się rozdzieliw.szy, taksie
z sobą mężnie spotykały, aż też z żartu wyszło. Gwagn.
281. id. Biel. 472. (do prawdy, seryo się bili). Jużci
to nie żart , nie są wieści płonne , Już wiążą , biją i
piesze i konne. l'aszk. Bell.' a 3 b. (nie chychy , nie
fraszka). On widząc, że nie żarty ze mną, w nogi. Boh.
Kom. \ , o()l. (nie przelewki). Nie żarty tu są, idzie tu
o honor , i o erzywnv wielkie. Teat. 52. d, 50. Prawdę,
gdy mu się mówi , zaraz w żarty obraca. Teat. i. b, 86.
Za żart sobie życie ludzkie mieli. Jabi Tel. 254. U niego
są za pośmiech i za żart te wszystkie wymysły świata
tego. Bej. Post. A a a 6. (za igraszkę). Żart- ona sobie
z ciebie uczyniła. Past. Fid. 228. Żart sobie z ludzi
szczęście robi srogi. Zab. 12, 12L Nar. Srogie nieba!
o ten-li z śvviatem żart stroicie. Ze monarchę dopiero,
słu.^ą urobicie! Tioard. Wł. 21. On żarciki stroi, chwali
moje psy, a nie odpowiada na żądania pieniędzy. Mon.
68, 189. Złe wzwyczajcnie się strojenia żartów w, rze-
czach świętych. Mon. 76, 353. Żarty trząść z ''pobożenia,
irridere pia vota. Źebr.Ow.S. (naśmiewać się ," naigrawać
się). — Bez żartu, żart na bok, żart na stronę, do
prawdy, seryo; oljne ©c^crś , im 6riifte; Ross. HeuiyTH;
Eccl. He uiyTKOH). Bez żartu, po prawdzie, bez 'kunsztu ,
do prawdy, serio. Cn. Th. 25, (cf. bez obłazu). — Żar-
tem, na żart, żartując; im ©djerj, jum ©djerj; Sorab. 2.
k'źortuju; Yind fhalem , na fmieh , na fhimf, pojigra-
zhnu ; 6Voai. sślno, salcze; Bosn. zaigru, zascjalu ;
Ross. rjiyMiiTe.iŁBO ; Eccl. oyMUTejibHt , rAyumo. Łako-
miec myśli , jakoby gdzie co załapić , choć gwał-
tem, choć potajemnie, choć żartem, choć bez żartu.
Weresz. Reg. 97. I żartem ci to może, i żartem człek
zgrzeszyć. Pot. Jow. 251. Tak kto miłości choć żartem
skosztuje, Od żartu ciężka niewolę przyjmuje. Past. Fid.
76. Gdy owoc tego ziela białogłowa trawi, a k temu się
z mężczyzną żarteczkiem zabawi , zaraz płodem zapadnie.
Papr. Kuł. F 4. Serce mi bije , i drżę cały, zakochałem
się widzę nie żartem. Teat. 53. b, 29. Zdał się im , ja-
koby żartem mówił. 3 Leop. 19, 14. (jakoby 'kunsztem
mówił. 1 Lenp.; jakoby żartował. Bibl. Gd.). Chciał
z nim 'krotofilić , przymawiając jakoby na to 'żertem , że
jego matka musiała ojca cesarza znać. Eraz. Jez. E e 1.
Pytał się go na *żert , jeśliże matka jego chodziła na
pałac cesarski? ib. J. Spróbujmy na żart dzisiaj z sobą
zwady. Past. Fid. 70. Król oświadcza , że na ustawę 3go
maja przysiągł nie na żart , ale żeby całości jej pilnował.
Gaz. Nar. 1, 174. Prosił, aby mu odpuszczono, gdy to był
na żart uczynił. Haur. Sk. ioo. (przez żart, dla żartu). —
Nie do żartu mi. Tr. nie chce mi się żartować . nie^chce
mi się śmiać; cś ifl mir iiidjt fpnB^aft, iiic^t ladjedic^.

Pochodź, żartować, naiartować sie, przeiarlować , po-
iartowac , poiarlek, zażartować , żartobliwy , żartoiony,
żartobliwość , żartomoiuny , iartownik , źartowniś , żarto-
wnisia, źartowniczka.

ZARTKI, -ZARDKl, 'HARTKl , a, [e — o adu. , rześki,
chyży, żwawy, szybki, prędki, rwący, cf. Żarki, żarliwy;
rci^en!) fdincll, bc^ciibe, Piiif, Inirtig , fdmcll iiiib Icidjt ;
Croat. gyegyerh; Dul. lak, higahun , (cf. lekki). Permx,
żartki. Urs. Gr. 18G propr. et fig. tr. Koń tak był żar-
tki , że takiego biegu Wiatry nie miały, i takiego skoku.
P. Kchan. Jer. 245^ Toczy się skrzydło ; wódz sam
przed wszystkiemi Zarlkim zda koniem nie tykać sie
ziemi. Tward. Misc. 66. Upór żartkich koni, gdzie chce
tam porywa. Otw. Ow. 64. Z iiartkimi końmi Faeton
poskoczy. Kolak. Wiek. a 8, (cf. chart). Ko.ń się ze mną
bardzo hartko porwał. Czach. Tr. C 3. Nigdy człowiek
tak żartko biegać nic może , jako jeleń. Zabł. Roz. 9.
Zartko i prawie rycersko na koniach poskoczyli. Warg.
Cez. pr. d 5. Żartkiemi poskoki już w pierwszym stawa
szyku, już osłabionych posiłkuje. Pilch. Sali. 117. Zar-
tkiem ciałem spieszy na lotny wóz Faeton. Otw. Ow. 55.
Zda się, że niebo kuty z nieułomnej stali Z strasznym
grzmotem na ciebie żartki piorun wali. Zub. 7, 150.
Weg. Słońce żartko promienie swoje na ziemię wypu-
szcza. Bzów. Roz. 61. Jugurta był do bitwy żartki. Pikh.
Sali. 128. Cycero w młodych swych 'leciech żartkiego
był dowcipu. Kosz. Cyc. a b. (bystrego, prędko pojmu-
jącego, przenikliwego) Ludzie trefni, żariicy na każdą
stronę, wedle każdego obyczaju, sposobni bywają, każ-
demu'trafić w rym. Pe/r. 'Ek. 280, (cf.' wartki). ^°ŻAR-
TKOLOTNY, a, e — ie adv. , rześko lecący, fĄiicIl^icgcilb.
Zartkolotne strzały. Otiv. W'irg. 421. hrns. Oss. C 4 b.
Czasie , co na obłoki siadłszy zartkolotne Porywasz
śmiertelnego ży< ia dni iiiewrotnc ! Nar. . Dz. 1 , 47.
ŻARTKO.MOWNOŚĆ, ści.i , prędkomowność ,, wyry-
wanie się prędkie zmówieniem, ba!^'£d)iiclli'cben. Zartko-
mowność , ani sama sobą włada, ani też wyrządza filo-
zofii przyzwoitej uczciwości. Pikh. Sen. list óOo, (cf
.świerzbiący język, sed. cf żartomowność). ŻARTKONOGI,
a , ie , szybkonogi, prędkouogi , lotny w nogach, (cf.
żartkoskrzydły) ; fcbncfliliflig. Kon żartkonogi. Przyb. Luz.
177. Zartkonogie konie. J. Kchan. Dz. 292. Żartkonogie
rumaki, okryte dywdykiem Wzorzystym i szkarłatem.
Pilch. Sen. ifst. 'i,' A-2Q. 1. ZARTKOŚC, 'ŻARDKOŚC ,
ści, ź. , rzcsknść , szybkość, chyżość, prędkość; l)iiirct=
^ciibc SdjiicUiijfcit , leid;te ©cfdjminDiijfcit, §liiif{)eit, S^uxtiii>
fcit; (Croat. gyegyenioszt). Konieby te żartko.-^cią w ogniu
nie spłonęły. 1 po zbożu latając onego nie tknęły. Tward.
Misc. 163. On przeszedłby Fabiów sercem doświadczo-
nych , On żartkością po kłosach bieżałby nietknionych.
ib. 25. W stadach wielka rnzmait^ość jest 'źardkości,
cudności, lenistwa. !'etr. Et. 295. Zartkość ma z siebie
dosyć szacunku ; nie potrzebuje zgoła ku swej zalecie
porównywania z l_ymi, którzy ledwie pełzają. Pilch Sen. list.
2. 583. — (2 Ż.AHTKOŚC -- żartobliwość, żarto wność).
•■Ż.4RTK0SKUZYD.ŁY , a, e, skrzydeł żarikich , {ob.
Skrzydłoiiogi , żartkonogi) , fcljiicIlfiiigcItG. Żartkoskrzydły
hm.' Miask'. Ryt. 2 , 111.

ŻARTOBLIWOŚĆ , 'ŻARTOWLIWOŚĆ , ŻARTOWNOŚĆ .
'ZARTKOSC , ści, ż , (dislng. źarikość, szybkość), chęć
żartowania, sposób żartowania; Mc ©(^erjljnitigfeit, (©po^.

880

ŻARTOBLIWY - ŻARTOWAĆ.

Ż A R T O W N 1 K - Z A R U C H A Ć.

^aftigfeit) ; yind. Ihalnost, fhalavilnost, Ihpafikosl , poji-
gr:iziihost; Croal siilniiza ; Huss. UjyTailBOCTL , ciltxo-
IBOpCTBO , CKOMOpoiueCTBO. ŻarlowiluŚĆ, sliaclllość do
żarlów, przyjeinriośi; w 'zarciech. \VVurf. Jak prawa iar-
tobliwość, wszysikicl) śmiesząc, zwyczajnie od śmiediU
sie samł wstrzymuje , tak nieprawa iartobliwość sama
się zawsze śmieje, nie śmiesząc nikogo. Teat. 24, li.
Ctart. Arvslofaiiesa zarlkość uiagliwa, b\ła lakTitcm je-
mu wro(l'zonvm. T^at 24 , 'iTt'. Czart. 'ZARTUHLIWY ,
'ŻARTO WL1\VV, ŻARTOWNY, a, e. — \e adv; Boh.
icrlowny, śpryniowny; Sl<iv. żarlowny; Sorab. \. żei ło-
wne; \tnd. flialen, l'halavilen , finieflien (if śmieszny),
flipafikon , pojit;razhen , flit-rziist , prcflierri ; Croat. sślen,
salno, s' alen ; Dat. salyiv ; Hung. IriTaas , Irefas , (ob.
Trefny); Dosn. .scjalivi ; liay sij.it;liv , srpólni (cf. szpo-
tawy, sz|)oic), tamascni ; Slav. shaljv; Ruu. luyT.lllBhlii ,
myTOiiuK , uiyTOBcidB , 6;ii:H<.iiiRuii (cf \\hin\t, bfazi ń-
ski), CMt.MnBoptibiH (śniiecliolworny ), CKOMOpouiiiuri, ci;o-
HOpoiuecHiM ; Lcii. CKOsipauiecKifi , r.iyłiintMLiili . r.iy mho.
Zartiiwny, trefny, 'kunsztowny, śmieszny. Lit. 'Ih. 15'JU.
f^frjljait , f(J)cr,Clib, {((iflfbnftj. Mowy wesoJe , żartobliwe.
FelT. Pol. 41 'J. Nad zwyczaj jadł i pił , i niektóre zar-
lowne- rozmowy czynił. 6k. Dz. 301. Uszczypliwie żar-
lowny Sorab. i. wolrohżorlowne. Nieżarlowny > a ) nie-
kunsztowny, 'niekrololilny, nieucieszny, nieśmieszny; — b)
bez zarlu czyniony, prawdziwy, «ef iw.', criiftlłaft. Cn..Th. 543.
Nieżarlowny człowiek , nieucicszny. Cn. Ad. 729, ( cf.
zabawny). Żarlowne są sztuki, które do uwescbiiia
oczu i uszu dążą. Pilch. Sen. list. 5,1:"). 'ZARTOGŁUł'-
SKI, a, je, głupio żartobbwy, ciiifóltifl fdicrjciib. Najdo-
bitniejszycli używałem dowodów na poprawę pcśmiew-
ców ; nie poprawiło lo jednak panów naszych żartoałup-
skicb. Mov. 70, 97. 'ŻARTOMOWKO^Ć, ści. i ,' żar-
tobliwy mó«ienia sposób, Sdicrsrcbe, fdjcrjtnftcr 31ii8biiirf,
(Edłcrjwort , (SdjcrsKiftitjfeit In 5?prten. Żariomowność ,
zartowność , snadność do żarlów , abo przyjemność w
'źarciecli ; wbanitas facetofa. Cn. Th. 1590. Lyclinobios
przełożyłem świecarz, lamparz ; Knapski tłumaczy: nocą
co robiący ; lecz tak nie nia w PoUkini liikowcgo wdzię-
ku i tej żarlomnwności. Pitih Sm'. li.\l. 4, 205-20-t.
Dziś zuciiwała żarlomownnść , bardziej niżeli 'inna, fiio-
Hzac pń uslaili ludzkiib szerzy sie. /'i/c/i Sen fin 559.
ŻARTOWAĆ, 'ŻKRTOWAĆ cz. inlran tiieduk. 'Żailowy-
wać czętll., stroili żarty, fditrjfil : Ooh żcriowati; Slov.
źerlugi , śprymugi; Sorub. l.żorluyu, żoilowacź : Sorab.
2. żorlowascli; (//«/. scberzarc , cjailare): (jfitn fdiCrj.II,
( cf. Ueim. fdJCfrCIl) ; Com. shalili ( cf. szabć I , slihni;
Vind. fhc.zali fe . fherzat, paflieizali . fe fbrfiit, fbalil,
fhalati , pojiprali fe [ob. F'oij;ra<') radati. radijyali (cf. .ra-
dować), pardct;ati fe, spafal; ('ront sberlal (/allere), sa-
limsze , salim dru^o^ia vexo , shalitisze, binczalisze. no-
ruvatisze ; barb maskarili^ze , (cf maskowani się): llal
saliti ; ^unj. trcfaini , trefńlódóm , (cf. trefnować) ; łfosn.
tcilatise , maskaritise ; Hag sci^ditise , lamasrili , proru •
goyatisc , (cf urai;ad sie); Slav. sbalilise , sli:.llilise ;
Hoss. myiHTŁ, inyiy, paauia.iiiTfcoi . piuiiiyTiiTŁcn , ijy-
■HTb, ryiupuTb , 6ajflcuH4aTb, TpeiK)4HTbi'a huat> litai.,

CKOMOpouiHTi ; E'cl. iiinH.iMaHTłi , r.iyubi Atmu, uiymTb.
I^ie trzeba z tym żartować, co śmierdzi , co szkodzi, i
co boli. Hys. Ad. 46. Z głupim źle żartować. J. Kchan.
Frg. o. Musi on wiedzieć, kto u nas teraz panem,
nie potrafi z nim żartować. Teat. 54. c , d j i. L wiel-
kiemi panami nie trzeba żartować ( Croat. z Yelikum
gozpodum sre ne sbalili). Nie żartowaliby Turcy; mo-
żcby przyszło się zbisurmanić dla uniknienia kary. leal.
53. e, 51. (nie braliby w żarły, nie braliby za żarlj. Abi-
aieledi 'użrzał , że żartuje Izaak z fiibeką żoną swoją.
5 Leo]). Genes. 26, 8, (że 'kunszluje. 1 Leop. ; że_ się
z nią umizt^ał). Przyznaję ci się, że ją kocliam. R-. Zar-
tuji'sz ! A. Na poczciwość, że^koib.im! Teal. 23, 56.
(udajesz? czy do jirawdy?) Żartujesz sobie. Teat. 29,
90. bawisz się żartami, jesteś * żartach, zarly stroisz;
bu treilijt Sdicrj, SpnB. — Żario«ać z kogo, żart sobie
z niego stroić lub czynić, cf sz\dzić z kogo, śmiać się
z ko^o , wyśmiew:(ć kogo , drwić z kogo , przedrwiwać
koLo; iiiicr eiiicii (dicrscii, fid) filifr cincn liiftiij iii(id;eii. Ty
widzę żartujesz zt mnie , pogański syuu ! Uoli. Kum. 1,
55. Nie miił żadnego przyjaciela , ii z kazilego rad
często żaitował, i dlatego mawiano o nim, ie dla żar-
tu t;olów był stracić największego przyjaciela. Znb. 12,
270. Dudz. Z hetmana siedzącego na wozie i tryumfu-
jącego, 'żarlojajac. pod cjas go i szizv|iiae, ol'Oi/-'
W.szŃslkMli. \\i,ry. Wal 50. ŻARTOWMK', a" m. , Ż.\l
TOWMŚ, ia, m, ŻARTOWMCZiiK . czka, m, idii...,
człowiek żarlidijiwy. żarły .sirojący. 'krotofilnik, uciesznik;
ciit Sdicrjer, Spafiiiiidicr; BuA. żerlowmk; SU.v. żerłyr,
kuiiślyr, (cf kunszli'Wnik ; 'kuiiszlującj) ; \ind. fhaiez,
llialik , pojigrauz. norzbak ,' vefeljak (wesciiś), poun no-
rza ; l.roal. salc'cz , s'alecz , shaictz , maskar^^yia ; Hung.
trelalódó , (cf Irefmś ; Hag. scjalaz, scjaglivaz, scja-
]ivaz, scpolnik , puiliijgavaz , (cf. uragacz ) ; L'"Xn.
scjalac, sipolalac ; Iki". UiyTllHIi^B, UiyT-b , nyiUilIKl,
Ciasciib (et. błazen), saiiiriiiHi;^ ( cf. zacieszyć./, iiork-
UllillKl, (cf pocieszyciel), cuo.Mopo.\t , (uh Skomorocli ).
vuly. TpciioAi ; El cl. r.iysitiTOJi , r.iyMiiiiKi , rjyiicm,
rjyMOCJoueui , koiiioihi, innii.iMaiix, óa.mrypi, Kouiyu-
iiin;i. , CKOMpA.yŁ. Żarlowmk. Cu. Ad. 150.1 .Najgorszy
rcid7;ij żarlownisiów jest Im h. kiórzy w posiedzeniu nie-
przylomnyi b czernią Zab. 5, 249 Hienk. Mi'Wa tu O
tych niczgrabnycli żartów nisiacii. N. Pam 14, 2bO. Za
Dyoklecyana l^ył w [Wymię błazen i ż.irtownik , kióry
największe śmiechy czynił z chrześcian. i"*. Zyw.-, t09,
{oh Szyderca, .«micszck). — IV rodź. irink. Z.MITO-
WMCA , y, ŻARfOWMCZKA. ŻARTOWNISIA, i. </<•»-;
Hiiss. uiyiiiima . i]iyTHii.\a , aaTiriiiiiiia ; ^if cdłfrjmai^f*
riiiii, £d)cv5triil'crimi, £iMpmiid,)criiiii , cpoptrciluriim. Zir-

lownice dla koiiccplu gotowe uszkodzić. Mon. 1-, 424.
Co się tyczy żartowniczck , nowiniarek. slalystek, baje-
czniczek i innych logo rodzaju orałorek, w tycji poniewał
i meżrzyzny nieuslepuja białej płci . |iricloż mc o nich
nie "powiem !Uun. tiS, 2«4. ZARTOWY, a, c. od żartu,
,£d'cr}»; Sonib 1. żorlowtS, cf żarlowny , żartobliwy.

■Ż.\RTW.\. ob. Żertwa

ZARllTlAĆ er conttn, Zarusiyć rtiedok ; Host aarporaik ;

ZARUDZIĆ - ZARWAĆ.

Z A R W A N - Z A R Y I! E K.

881

ruchaniem zachwiać , burd) $irt=unb $muCrcii roadclnb
madicn. Bndik.

ZARUDZIĆ (■;. dok , rusym uczynić na kształt rudy, zabru-
nalnić ; brauiicii , homi rotli mad;cii, (cf. zaryilzje); (Boh.
zanljle se eruhescere , zaruinicnić się, zariielost rtibor).
Twarzy i czoła mile zarudzone polem żyznym. Tward.
Wt. 149. Wiilk.in zarudzi się potem Szyszaki kując i
zbroje. Tward. Misc. 6. Tam kiedy jadłem i napojem sy^
Cl Mirsowe czoła z ochoty zarudzą. . . . Chrośc. fars. 395.

ZARUGOWAć . ob. Riiiiować aż za co, aż dokąd.

ZARUMIENIĆ, ZARLl.MIANMĆ, f. zarumieni , 'zarumienię
ez. dok.. 'Zarumieniać niedok., rumianym uczynić, rumień-
cem zakryć , zaczerwienić, rumiano zafarbować , ef. zara-
dzić ; ['crótlicii, rót^en, mit 3fpt^c ktictfen ; Rag. zarumeniiti ;
Bosn. zarumt-niti ; Hoss. sapjMaHilTb. Ufarbowawszy sza-
ty swe, wszystkie chorągwie zarumienili, liirk. Dom. i\9.
Gdy twarz zarumienił Trunkiem dobrze, mizerną swą du-
sze wypienif. Kulig. Her. 214. Już zarumieniony i spo-
tniały pod ciężarem jęczy. Sk. Żyw. 242 b. — Zaimk.
Zarumienić się, fidj rfittcn; Boh. zardjU se, ob. Zarudzić
się; fiiig. Ziirumenittise ; Hoss. aapymaHHTbca. Morze
się z krwi pobitych zarumieniło. Sk. Dz, 656. Po Ste-
fanie bjło bezkrólewie bardzo niebezpieczne; i krwią
szlachecka i postronną zarumienione. Birk. Hyn. Kor, O
2 b. Twarz mu się mleczna krwią zarumieni. Zab. 8,
587. Kniaź. Zarumienić się ze wstydu , raki piec , pło-
nąć wstydem , pałać wstydem , cnSt^Cll t)Or St^aaiti. Zwy-
kli umyślnie powieść jaką wtoczyć , aby go widzieli za-
rumianionogo. Wys. Aloj. 337, Yind. od frarnote erdezh,
saparjen (cf. zaparzyć), oparjen (oparzyć), sakuhan , (cf.
zagotować). Fabian przywiedziony przed senat za świad-
ka , nie pomału się zarumienił. Pilch. Sen list. 73.

ZARUMUWAĆ cz.dok, rumujac zadziać, zawieruszyć, za-
przątać , ycrraumcii. Bndik.

ZARUi\.\Ć med. jednlL, runąć zapaść, hii tjiiitcr (imixi hin-
ftiirjtlt ; Bom. zarinnuli trudere.

Z.ARLSOWACIEĆ nijak, dok., zacząć rusowacieć , stawać
sie rusowatym, anfaiiocii fiidjśrotę }u nicrpcii. Bndtk.

ZARUSZYĆ , ob. Zaruchać.

*ZARWA , y, z., zaryvTanie , zarwanie, i to co zarwano;
ł)a3 ^SBcGreigen , 2Beavaffoii, i)a« SBcijijcrtiyciic , SScijjjcrafftc.
Zarwa od rzeki , ziemi kawał od wody z,irwany, ciii lioili
SBajfcr iiieijtjcrilTeiico ©tiitf (Erbreidi. ZARWAĆ , f. zarwie,
zarwę a. dok., Z.irywać coiilin.: (Croat. zarivavam pro-
trudo, impello): Hoss. sapnaiT, \ zachwyciwszy, załjpiwszy
porwnć ; ermi)'d)eii imb fortiic&meii , fortrcijjCii , lucorciffcii ,
reipenb mit |'i(^ fprtiicbmcii. Kto co może zarwać = komu
się co dostanie, bierz. Cn. Ad. 574. Go zarwał, już
nie wróci. Tward. W. D. 2, 240; {iinde nulla redemptio).
Jak pieniądze zarwę , będę drwił z całego świata. Teat.
25. c, 76 (uchwycę, ułapię). On to tylko pisał, co
mógł gdzie zarwać. Mon. 69, 212. (wypisując ukraść,
połatać). Jegomość jest fizyk, nawet zarwał kawał lo-
giki. Teat. 19. c, 5!. na prędee liznął, połknął, ^aftiij
einfd)Iucfetl ; (cf. zarzynać czego, zakrawać czego). — Zar-
wać czego , zachwycić siana za pogody, idiotismus est
late patens : raptiin colligere ( imininente pluińa) fenum ,

Sloiimik Lindego wyd. 2. Tom VI.

arripere e.r incendio bonam partem ; npprehendere lahen-
tta poma fliimine; obiter /niilum ex aligiia re percipere.
Cn. Th. 1590. et 1591. gliitflic^ lucijfc^nffnt , fortraffen , iii
ber gile nicglicfommcii , mit ftirtlniiijcii. — SimUii .■ Siarka
żywa Na pochodnią wmuskana płomienia zarywa. Oiw.
Ow. 119. chciwie porywa, przyciąga, bcr ®d)iBefcI ergreift
gierig bie (^lammc. — Magis passioe -. Zarywać czego • za-
chwyconym, zarwanym być od czego, moDOii ergriffcn
luerbcn. Płomienistej zarywa miłości. Zebr. Ow. 160 ;
_ (concipil). Turcy najczęściej zarywają powietrza od ka-
rawan do Meki. Karp. 4,116 (zarażają się nią). Z chęci
małżeństwa, O kęs co tylko nie zarwał szaleń.stwa. Zab.
4 6, 557. (ledwie nie wpadł w szaleństwo, ledwie co nie
oszalał, blizkim był obłąkania zmysłów)! — Zarywać cze-
go . zbliżać się do czego , stykać się z czym ; fid) lVPvan
nd^eni, amid^rcii , bnraii ^art aiigratijcit. Zbytnia powoloośó
głupstwa po części zarywa. Min. Ryl. 4, 154. Z wielu
miejsc wnosić można, że Tacyt zarywał trochę nauki
Epikura. Nar. Tac. 2, 228. Zarywać czego , zarywać na
co = zakrawać na co , zmierzać do czego , roomiif I)inar=
Deitctl. — Zarywać czego ■■ wrywać się w co , wpadać w
co , część czego zająć, ciiien J^cil moopii mit megiiclimcti.
Gdybyśmy się spnźnili z wyjechaniem , zarwalibvśiiiy no-
cy , i uczynilibyśmy przykrość sobie. Kras. Pod. 2, 113,
(ob. Zamierzchnąć). — §. Zarwać kogo pmprie , trahe-
re capillos alicujus semel. Cn. Th. 1590. ciiicn ni! ben
Sppf fcefomitteii , i^n niipncten , snufeii pr. et pg. tr. Z tego
cię boku uciesznie zarwie, z którego mu się sam chę-
tnie pozwolisz. Mon. 69, 43. Pomówię ja sam z sobą ,
zarwę się ja za ucho , i zgromię sam siebie. Gorn. Sen.
545. pociągnę się za ucho, id; mcrbc midi nm D^re jicben ,
Sniifeil. Wyszedłszy z tej rzeki sleriijmi okręty , Tak że-
by od nich został brzeg znacznie umknięty, Ruśiny się
zarwanymi być od zadmów bali , Co nagle wstały z gol-
fu bogatej Sofali. Przyb. Luz 164. (porwanymi, unie-
sionymi , uprowadzonymi). Czekam tylko po''y . żebym
tego sknerę nieużytecznego należycie zarwać mogła. Teat.
53. e, 1 7. zażyć go, einen baDC? friegeti , iiberź O^r cauen.
— ^. Zar«ał się mo-;t , dom. Tr. załamał się, zawalił
sie; einbrcd;e!i , 5ijf.immeii bm-^en, jufammen fłfirjeii. *ZAR-
WAN, -ARWAN, 'ZARWO.N, a, e, — o, oh. 'Porwani
gatunek exklamacyi, wykrzyknika, który się odmienia
przez rodzaje. Niech będzie porwany, zarwany, nie dbam
oń. Cn. Th. 1590. et 78n. ber (Siitfgiict ^P^ie, ber $cit.
fer hohk. — Kto mie hną cztsluje, zarwan złej choro-
bie Min. Ryt. 4, 197. (nieili go zła choroba napadnie).
Zarwon złej chorobie xiążę Mon, 71 , 96 Ma-ć sie co
upodobać W tak przemierzłej osobie, Ba choćbyś miał
świnie skrobać, Z.irwona złej chorobie. Balii. Sen. przeki.
Brud. 29. /^arwona taka maTpa , lak brzydka niewiasta.
Dadz. 75 Zarwone nie vviein, komu takie szczęście nie
zazdrosne. Dudz. 75. Bielaw. M^śl. E.
ZARYliEK , bkii , m., n.'irybek , płód rybi; ber Sitffifl^ . ber
<Ba^, bie iiiiigc gifc^tiriit ; Boh. nasa<la, poter. Żaby za-
rybkom w stawach szkodliwe. Kluk. Zw. 5, 17. Powi-
nien być osobny staw , w którymby przesadzony zary-
bek rósł wygodnie i swobodnie Kluk. Zw. 3, 194. ZA-

111

882

ZARYBIĆ - ŻARŻAĆ.

RYBIć Cl. dok., Zarybiać niedok., narybić, rybim pfodem
zapełnić , zarybkiem osadzić , mit gif^brut befnmen. Kie-
dy się już stawy zarybiać, t. j. rybami zasadzać się ma-
ją. Kluk. Zw. 3, 211. Kanał może być zarybiony. Kluk.
tiośl. 2, 102. Ogrody przy zarybionych sadzawkach.
XiąJi. 74. Kaczki po stawacii ikry i młode rybki zja-
dając , szkodzą zarybieniu. Kluk. Ztu. 2, 1G5.

ZARYĆ, f. zaryje cz. dok., Zarywać niedok., (dislng. zary-
wać, zarwać), ryjąc zachwycić, zakopać, ryjąc zakryć;
hii ^intet ttnai iin muMeii , ^rabn , »friuu()Icii , oerurabcn;
Vind. sarili , sarijati , sabt-rlili ; Hoss. sapUTb , sapuBarb.

ZARYCHTOWAć cz. dok., rychtując zamierzać, zacelować ;
l;iiirid)tcn , jiiujidcn. Z irycbtować armatę. Bndlk.

ZARYCZEĆ cz. dok. Zaryktiąć jedntl. ; Boh. zarwali , ( cf.
zarwaćj; Sorab. 1. zaruju, zartijam, zaliruyu ; Croat. zi-
ruchati, zartichujem; /iosn. zarevati ; Ross. sapuiarb ,
sapeiitrb , saawiarb ; odezwać się z rykiem, loodrńllett ,
auibriillcn, ciii iBruUoii crl/cfceii. Zaryczeć , zaryczał, za-
ryczy etc. n. p. wół, lew, dare mugilum semtl , im-
mugire semel; ryczeć autem esl rugire absolule , sive se-
mel , sive saepius ; dicimus eliam ryknąć , quod idem
est cum zaryczeć. Cn. Th. 1390, (oh. Za-, praepns. in-
separ). Lew w Nemejskiej puszczy zaryknął, jak się
dostał w ręce Alcydowe. liurih. Trag. 12. Lew złry-
knie , któż się nie zlęknie? IV. Amos. 5, 8. (lew ryczy,
któżby się nie b:ił? Uibl. Gd.). — Fig. Wyciekli żołnie-
rze rzygając naboje zarykli z ło.skolem. 1'rzyb. Mdl. l'J6.
— g. Zaryczeć kogo, co « rycząc zagłuszyć, ubertruDcil ,
mit 23n'i[lcii bftdiilifii.

ZAitYOZIL cz dok , ryilzym uczynić , fcf. zarudzid), zaczer-
wienić , zarumienić; ficrutljcn, riUbciI. Starzec pięknym
rumieńcem zaryJzony. LeiZiz. Ciass. 49. Jakże? już mię
poznałeś? co za wielkie oczy, Zarvdził się jak Syien , a
wzrok ydyby smoczy. Zabł. Amf. 82.

ZARYGLOWAĆ es. dok., na rygiel zamknąć, zawrzeć, za-
przeć, zasunąć; ucrricgclii , jiiricgclii ; Bosn. zakrakunati ,
zatvorili romazinom ; \'ttid. obleknili , sateknili , satiku-
vati , sadjati se saliko , sanititi , ( cf. zatkać).

ZARYMlK, nku, m., plac za rynkiem, ber fla^ Dintcr bcm
iKarftC. Po równym gonili się zarynku. Karp. 1, 57, cf.
Lal. circut.

ZAMYP.N.ĄĆ . ZARYPAĆ, ob. Rypać.

ZARYS, u, m , rys zakreślający, bcr ?lt)rip. SRip, (cf. próba, cf.
"zakus) Z.irys t«.'.rzy • r)sy twarzy, cf. kontur, cf. pro-
fil , bic ®e|id>t^jU(ie. Widzę w zarysach jego twarzy , ze
bardzo wielkie ma o sobie rozumienie. Teal. 28. b, 90.
ZARYSOWAĆ CS. dok., rysami zakryślić, rysami ozna-
czyć; Viiid. sarifati , porifati, mit SiiTen (il'}ci(ł)ncii , oltrciPcii,
ffijjircn. Sama te myśl zarysowała. A', /'om. 14, 265.

ZARYWAĆ, ob 1 /Zarwać. 2j Zaryć.

*ZARZ, u, ra , żar, zarzewie, rozpalony ogień; jSIllt^, .Ci^e.
Nieboraku Maciaszku ległeś tu kucharzu , Żeś przecie
łotr był, pewnie nie ujdziesz od żarzu . Jednak żeś swe
tu warząc przeilnic palił ciało , W czyścu w zad nawa-
rbiują-ć gorąca nio mało. Gaw. Siei. 400. 'ZAftZA, ob.
Zorza.

ZARZAĆ CI. dok., odezwać się z rżanicm , l0tipic(>(ni, Jli

ZARZĄD - ZARZEC.

tDie^ein anfangen ; Boh. zarehtśm , (zarwali ; Sorab. i . za-
ruju , zarujam zaryczeć) ; Vind. sahtrsati ; Hoss. sapiKETb.
Ustawili tak : czyj koń najpierwej 'zarżą na placu usta-
wionym , len będzie królem ; koń Uaryusza , poczuwszy
ono miejsce , gdzie był dniem wprzód spuszczon z kla-
czą, zarżał najpierwej. Btel. tiw. 24. Zgodzili się na
rżenie końskie , czyj koń naprzód zarży, ten niech bę-
dzie królem. Petr. Pol. 459. Koń jego dzielny , trąbę
usłyszawszy, 'zarżą przeraźliwie. Tward. W. D. 2, 142.
Zefir. Ow. 47, (cf. Boh. zńfj < wrzesień , proto że gelenj
loho casu poćinagi rjti).

ZARZĄD, u, m., zarządzenie czem, administrowanie; Rost.
ynpaB.TeHie , B.iaAtHie , bic ^crroaltung , SIcgicrung. ZA-
RZ.YDZlć CZ. dok.. Zarządzać niedok.; Garn. saredim ;
(\'tiid. saredili ■ pomnożyć); Crol. odregujem , odrediti ;
Hang. elrendeló , elrendelem ; rząd czego utrzymywać,
ster czego trzymać, władać czem; iEcd. 3apn4T> ugo-
da), ilwai ucriUiilleii , Iciten, rcgicreii. Neptunie co ber-
łem Irójzębnem Wzruszasz ziemię , i morzem zarząilzasz
niezgłębnem. Dmoch. II. 190. Faworyty słabością jego
zarządzały. Przyb. Luz. 95. (zarządziły, kierowały, pano-
wały nad nim, władały nim). ZARZ.-^DZICILL. a, w., któ-
ry czem zarządza, włada < władzca , bcr 9>criraltcr, Sfcgic
rer. Dzielne zarządzicielów kraju naszego usi/uwaiiia ku
uskutecznieniu dobra powszechnego. Gaz. A'ar. 1, 141.

ZAIRZE, ob. Zarżać. ŻARZĘ, ob. Żarzyć.

ZARZEC, zarzekł, f. zarzecze, zarzeknie, zarzckę , za rze-
knę cz. dok. et jedntl., Zarzekać niedok., zakląć , klęciem
zaczarować, urzec, (cf. urok); ticriuilnfd^fii , licfprcdjfii,
l>CjaiiK'ni mit 3)crn)uiifd)iiiiiicn ; Pag. zariknuti , zarikati,
(zarecciii, prirecciii < prorokować ; Corn. sareslidti • zafu-
kać; Yind. sarezlii • odmówić, sarozhili • zamówić , saroz-
hcnje < uchwała , ustawa, cf. wyrok; Bosn. zarok, zapo-
vicd mandulum; Sorab. i. fariecżacż przemówić, zacze-
pić kogo , zaretźu urzekam , zarelźeno ur<ik , zareiżnjk
incanlator; Eccl. saptłiaio, sapimaio odmawiam, odrzu-
cam, saCaBaTii, aaroBaiuiBarb , 3aHo.ijOBUBaTb. Czaro-
wnica zarzekła cały dom. Bndlk., (cl. z.iżegnae, zaczynić,
oppos. odczynić). — g, Zoimk. Z:irztkać sie < zaklinać się,
kląć się, pod klątwą obowiązać, fid) ucrfdjiirprcn. Nuż się prze-
klinać . zarzekać, tak dalece, iż do |>łaezu pobudził.
Teat. 25. c, 104-. — § Zarzekać się czego, odrzckać
się, wyrzekać się, zrzekać się pod klęciem; tlllcm (mit
Sd)iuurcii) ciitfiiijeii , iljm abfdjmóreii ; B"h. zaricy se, za-
rekl se, zareknu se , zarikati se ; Curn. sarękam s6 ;
(Yind. sarezhife, sariekalife; Croał zarechemsze; Bag.
zarecchise ; Bosn. zareechise, reccbi nehoie , uiecclii
rjeo labi lingua • przemówić się, źle wymówić się) ; Hots.
3ape<ibCH, sapenarbca. Od.-zekam się czego, zarzekam.
Cn. Th. 006. Zarzeczenie się Rost. aapcKaiiie, aapobi.
Maf/.eń>l«a się zarzekli duchowni i mniszy. Szeirrb. Siix.
222. fie \fab(n bcm tfbeftiiiibe eiitfadt. Na plsnne się pa-
liyartliostwa zarzekł. Sk. Dz. 810. zrzekł się go , er
biit ipm Ciitfiijjt Już po słyszałem nio raz . ie się gra6
zarzeka. Teal. 39, 196. Błąd mój poznawam , i gry
zarzekam się wcale. Teat. 1, 25. Chociaż się na chrzoia
szatana i spraw jego zarzekamy, przecie jako się tychże

ZARZECKI - Z A R Z A T E K.

ZARZEWNIĆ - ZARŻNĄĆ.

883

gus? szatańskich trzymamy! Podw. Wróż. 6. Obroń nas
panie grzechów, którycheśmy się przed tobą zarzekh.
Sk. AiiJ. i20^ h. Wszystkiego bowiem zarzekad się go-
dzi Cokolwiek od boskiej s/użby odwodzi. Odym. Sw.
2, B o. — g. Zarzekam się sJowa , kióre ci dnfem.
Teat. 56. b, 129. cofam sfowo dane, iĄ ne^me tneiit gc-
gebcticS Sort siiriii. — Aliter -. Niczego się cierpieć nie
zarzekam. Chrośc. Ow. 402. nie wzbraniam , gotów je-
stem wszystko cierpieć , id) tccigcrc miĄ' ini;t aUii nar
mBoIic^e jit crtragcn. — §. Z.irzec się kogo, cf. zaprzeć
się kogo ; eiiicii iHTlrtngnen , tl;m eiitfagcn , iDm abfdjiiióreii.
Julian jawnie się Chrystusa i boga zarzekł. Sk, Dz. 248,
( cf. apostata , odszczepieniec , odpadlec ). Bić go kazaf
tak długo, ażby się Chrystusa zarzekł. Sk. Zyiv. 51 b.
Radził Jezus uczniom , aby się sami siebie zarzekali ,
to jest, aby chuci swoich świeckich i woli swojej wro-
dzonej odstępowali. Sk. Zyw. 2, 9-1. — §. Zarzekać co
komu > zapowiadać , przepowiadać ; t)Orl;cr aiifunbiijcn ,
BorlierfnflCit , propŁCjCibetl. On niech nam rozkazuje, a my
ci zarzekamy zwycięstwo. Staś. Num, 1 , 91 ; nous te
repondrons de la lictoire ; zaręczamy, odpowiadamy za
zwycięstwo ; oerbiirgcii , Dcrjicfecrii.

ZARZECKI, ob. Zarzeczny. ZARZECZANIN , a, m. , mie-
szkaniec za rzeką , eiii 33en)o(jiier be§ 'jenfciliGcn Itferź. Pa-
nowali nad wszeini zarzeczany. Biidn. Ezdr. 4, 20. (nad
wszyslkiem co jest za rzeka. Bibl. Gd.). ZARZECZE, a,
n, kraj za rzeką, (ob. Zi-praep. insepar.) \ Boh. zare-
ćj ; Ross. 3apt>iŁe, iai jcnfcitije Ufcr , cin 8anb jciifcitś
bcS SIuJTcŹ. Zarzecze , domy za rzeką. Dudz. 73. Była
myśl królewska wyprowadzić nieprzyjaciela z owego za-
rzecza w równe pole do bitwy. Nar. Hsl. 5, 189. Lub. Roz.
556. Po zarzeczu równiny były zakończone górami.
Żabi Roz. 47. Z zarzecza murzyńskiej ziemi , ztamtąd aż
poniosą mi dary. 1 Leep. Sofon. 5, 10. (z za rzeki 3 Leop ).
Z zarzecza na tę stronę Renu przenieść się musie-
li. Warg. Cez. 73. Miał wolą strzelbę Turecką mieszać
z zarzecza. Birk. Chodk. 35. ZARZECZNY, a , e , 'Lk-
RZECKI, a, ie, z tamtej strony rzeki; Ross. saptyHuH ,
jcnfeititj, »on jencr ©dte be«S gluffcś. Tatanaj xiążę °zie-
micy zarzecznej. 1 Leop. 1 Ezdr. 5, 6. (xiąźc zarzecki.
Btidn. ib. ; starosta za rzeką. Bibl. Gd).

ZARZEGOTAĆ ; Ross. sacipeKOiaib, ob. Rzegotać. ZARZE-
KAĆ . ob. Zarzec.

ZARZĘPOLIĆ, n. p. Zarzępoh na skrzypcach. Teat. 24,
119. Czart., ob. Rzępolić.

[•ŻARZATEK, ob. Rzeżatek 2j, ŻARZEW. i. ź. , ZARZE-
WIE,'"ŻARZO WIE, -ŻARZYWIE, ia, n., 'ŻARZYWO , a,
n. ; Garn. sherjavza, ogije, (sharji = promień) ; Vind. she-
riaviza , shivu vogle, shivo vogle, (sherjau, jiskra « iskra ;
sherjaukas dół ognisty, sharifhe = pogorzelisko ) ; Croat.
serjavka , (serjavnik pyracenum, fajerka) ; Bosii. sgerava ;
Hag. xerava , xivagl , barbar. vatra ; EmI. aiepfiTkKi, ne-
lie.it ropaiifi b^b neMH ; ( Ross. wapOBHa fajerka). Ta ża-
rzew , to zarzewie = węgle żarzyste z popiołem. Włod.
Zarzewie, węgle żywe, żarzysta z popiołem, abo w
popiele. Gn. Th.. 1391, ob. Żar, @lut^ , glii()enbe 5?o^Ie:i
łn ber 3lf(^c , glu(ieitbe 3l|(^e ; 9J t e b c r f. Slmmeru , ^emmern .

Wiele potraw w rondlu gotować trzeba na zarzewiu
czyli w węglach żarzonych. Wiel. Kuch. 455. Zarze-
wiem piekę, abo w zarzewiu, einere ferventi torreo. Cn.
Th. 1591. Clileb pieczony między 4arzowiem. Radź. 1
Reg. 19, 6. (clileb na węglu upieczony. Bilil. Gd , ob.
Podpłomyk, podpłomieiiny chleb, podpopiehw, wycho-
pień ). Perylus na wolnym zarzewiu spalony Pokazał ,
jak miał ryczeć wół wynaleziony. Toł. Saut. 67. Oska-
rżony ofiaruje się, albo dotknąć się rozpalonego żelaza,
albo po żarzywiu chodzić, na dowód swej niewinności.
Ostr. Pr. Krym. 2, 141. Heroiny czystości, kićre cho-
dzą po żarzywie, i żyją w pośrzód ogniów bez olirazy.
Mon. 68, 17. (w samych płomieniach, w siinnm ogmuj.
Fenix zwykł swą starość w niszczącym zarzewiu odmła-
dzać, on się 'chutnie w zalolnjm zagrztba popiele, Ma-
jąc 'zasię ztąd 'wyniść w przekszlałconem ciele. Zab. 15,
158. Kniui. Dusze ich do piekła spadały, jako węgle
czarne na zarzewie wieczne nieugaszone. Birk. Podz. 6.
Zal mi Haliny, ile że jej serce W większej tego chwy-
ciło żarzy wa iskierce. Zab. 11, 589. Żabi. ognia miło-
ści gorejącej.

ZARZEWMĆ cz. dok., rzewjiwość w kim wzruszyć, citictt
imicrlic^ temcgon, tief riibreil. Jezus zarzewniwszy się sam
w sobie, przyszedł do grobu. 1 Leop. Joan. 11, 38.
(rozrzewniwszy się sam w sobie. Bibl. Gd. ; rozczulony,
imierlii^ flCrii^Tt, Bciuegt). Rozjadł się, wzg.nrdą zarze-
wniony. Zebr. Ow. 546; irrilatus , zajalrzony.

ZARZEWNY, a, e, żarzący, żarzysty, rozpalający, ©lut^ gcbctlb.
Ogień któremu ubywa żarzewnej karmi, sam przez się
osiada. Pilch. Sen. list. 231. •ŹARZLIWOŚĆ, oh. Żarliwość,

'ZARZĘŻEC, n. p. Gdy Jezus ujrzał Marlę, a ona płacze,
'zarzężał duchem i zatrwożył samego siebie. Sekl. Joan.
11, 31; westchnął, ib. [infermuit spiritu. Vulg. ; ob.
Rzęzić 4].

ZARŻNĄĆ, /. zarżnie, zarżnę cz jedntl., Zarzezać, f, zarzeże
dok,. Zarzynać, 'Zarzezywać niedok., 'zarzezuje pr. contin. ;
Boh. zafezati , zafezowati ; Slov. zafezugi; Sorab. i. ża-
rciu, zarjźu , zaijźem , zariźam; \'ind. saresati , sareshu-
vati ; Croat. zaraziti , zarasujem , zarezati , zarezujem ;
6osrt, zarizati ; /^hj. zarezati ; /?oss. aapisaib, sapisuBaib ;
zarzezam człowieka, ov.'cę, a zarzezuje, zarżnąć a za-
rzynam, scisso gutture maetare ; zarzezać dirum et foe-
duni quid olet , zarżnąć, non ita, ut zarżnąć kura, gęś.
Cn. Th. 1591. bie Sc^Ie nl)fd)iicibcn , aOfdjladjtcn ; sed in-
sequeniia exempla demonstrant , tełeres scriptores dislin-
ctionem Cnapii neglpxisse , et fei'e semper verbo zarzezać
usos esse, ut liodienii fere semper verbo zarżnąć utuiilur.
Wprowadź gościa w dom , i zarzeż co , a nagotuj. Budn.
Genes. 43, 16 (zabij bydlę i nagotuj. Bibl. Gd.]. Sług
bożych jak owce na zarzezanie ustawicznie wiedziono.
Sk. Dz. 68. (na rzeź). Samych to nieprzyjaciół poru-
szyło serca , Że zarżnął tego męża przebrzydły morder-
ca. Dmoch. Sąd. 57. Królu! przestań zarzynać ludzi.
Slas. Num 1 , 219. Jego szaleństwo gubi go, i na
śmierć zarzyna. Teat. 17,41. (śmierci nabawia, o śmierć
go przyprawia, zabija go). — SimilUer : Spałem jako
zarzezany. /. Kchan. Fr. 13. Spi , jakoby go zarżnął.

lir

884

Z A R Z Y N A C Z.

7, A i; Z O W 1 E - Z A H Z U C 1 Ć.

Fot. Jow 2, 59. Ż(iMact»o drogą zmordowane, winem
opife , spi jak zarziiicle. Stos Num. 2, 253. Spi człek
jak zarzez:iny. Crorh. W. 555. Śpią jakoby zarżnięci.
Jabl Tet. 555. Tak ikliwa jeslcm , ze nie mogę pa-
trzeć bez płaczu na to , k:edy kurczę zarzynają leat.
27, 55. \V rzeczach p<rspolit)cli ol)ywatcle dla dowo-
du swojej wolności zarzynają się wspólnie. Slas. Kum.
2, 81. zabijają się, wyrz\nają się; fie icl)lod;teil ciimilbtr
ab, briiiflcn cinfllI^fr tim. — AliUr : Zarzezać się, zarzy-
nać sie , siebie samego < poderżnąć sobie gardło, fid| bic
flcble abldjnfibcn ; ( ob. niżej : zarzyriam się w palec ). —
j! Zarzezać, zarżnąć drewno, zastrugać ostro. Wiod.
Zarzezam drewno, o Z3rz\nam fe/ zarzezuję, ocuere srin-
dendo , vel cullro eiacuere paxillum. Cn. Th. 1591.
fpijig Jufc^nciPen. Zarzezać, zarżnąć pióro, temperować,
zalemperować Wfud ScDcni fdjllClDeil. Slarozylni nie ma-
jąc jeszcze 'inkaustu ani piór zarzynanych jak teraz, nie
na papierze piórem, b-cz żelaznym stylem na ołowia-
nych lub drewniaincli . woskiem naprowadzonych ta-
bliczkach pisywali. M'in 75, 20l). — Zarżnąć , rznięciem
nieco zająć; ciii niciiig nnfd/ncibeit, cinfdjiicitiCH. Zarżną-
wszy płasko pod skórę nożykiem , lub zadrapawszy igłą
w rękę lub w nojję dziecię , napuść dobrą ropą ospową
miejsce narznieie lub zadrapane. Pen. Cyr. 2, 120. Za-
rzynam się w palec, viihieTO diijilum, scindo digilum Cn.
7/i. 1591, (if. zakłóć, skaleczyć). Zarzynanie, zirznię-
cię odio et opus-, iai 3-Ibfcl;lcii , 9Ui|d)!ad,)tcn , ?Iii(d)iicibfn ,
SlnfpaltCII ; V'iii(/. saresa, (saresek v' pereli « zarżnięcie pió-
ra , Mc Srnltc in ber gcbcr) ; C'oat. zarez incisum , ac-
centas , anifita •, Hag. zarezak , zśrezaj incisura /eu(j ;
(Rug. zareznik, zarezniza, zarezna xivina insec/wm ; Dosn
zariziiica , rizak, zarizak commu); Sorah. 1. zarezwarna>
szlachtuz, rzeźiiii'zv warsztat ; Itoss. saptsi. Zarzynają-
cy, 'zarzezacz. Z.ARZYNACZ, a, m. ; {Viiid. saresar, sa-
resavez < trzebiciel ) . — §. Sinilil. Koło u wozu za-
rzyna ziemię . wrzyna się, wpada głęboko , tai iRab
|(6neibct ticf citi; koło się zarzyna, wpada, zafiada się
w ziemi grzazki.-j, w błocie < zatapia się, iai 3?ab fillft
fin, failll i:iii)t IPCitor. Zadnie koło mi się zarżnęło. Turz.
i:ki. 5. — jj Zar/.yiinii) czego , zakrawam cudzego , są-
siedzkiego , ujmuję czi'go. Cn. Tli. 15i!l. et 1571, cf.
zawadzam o co, rooraii linrt nn|łrcifiii, c^ mit al)ftrcifcn ,
ciii Stiirf ba»oii mit fic^ iitcgiiel/mcn. Zarzynać brzegu ,
ocierać się o brzeg, )ier>t itigere. Cn.Th. 1591. Dobrześ
pługiem nic zarżnął abo me zawadziło bramę. ib. 1591.
I'alas każe po ścięciu Meduzy Perseu^zowi , by krajów
biijnycii me zarzyn.ił , nie szkodził ludziom. Bnidt Luk.
11)7. (by się o nie nie ocierał, do nich nie zbliżał , ich
się nie tknął). — Tiaiisl. Zarzynam czego, zakrawam
n."p. pańskiego. \Vłoski.'i;n. Cu. Th. 1591. et 1571.
monad) fdimccfcii , rirdHii , bcii ?Iiiftrid; rouoon liabcn. Zarzy-
nam *paii>kie , coś po paM^ku zaczynam postępować.
V\Vo(/. DCII grcPcii ;^crrii mnctcii tuoBcii. Zarzynam po
Włosku, z Włoska gailam Wiml bfii 3lnliniicr ocrriitbni.
Pachnie Włochem, p(dil)kicni, lilozorein , z;ikrawa Wło-
skiego , pomazał sobie gębę Włoszczyzną. Cn. Th. C37,
cf. zarwać, zarywać czejjO ; bcn Stalin""/ bfll £taatij»

mann , ben ^fcilofop^ien mai^cn rcuDcn. — g. Zarżnąć w stru-
ny, w instrument muzyczny < zaciąć , zagrać , cf. uderzyć
w struny, zadzwonić, zabrząkać; loe|picl(n, auffplelrn.
Zarżnął w słodkobrzmiące "strony. Zebr. Uw. 243; {fila
sonantta movii). Zarżnął uczenie w strony. Zebr. Uw. 272;
(stiiinina dodo pollice sotlicital). Przyjść rozkaże muzyce
i stanąć przy stole , Gdzie wnet samże Apolo w niebie-
skie wiole Zarżnie z swemi chłopięly. Tward. 3Jisc. 159.
We wszystkie muzyki zarżnięto , Jak na weselu , albo
w wielkie święto. Wad. Uau. 70. Zarznijno lepiej co
weselszym smykiem. Hor. 1, 180. Nar. — \'enator Pies
ten zająca goniąc, często gębą zarzyna. Ostror. Myśl. 8.
Czacrywa , zaszczekniej.

•ŻAliŻiiWIE, ob. Żi>riev.\e.

Z4HZL'CIC CS. dok., Zarzucać niedok. , zamiotać, zamieść,
zaciskać, zacisnąć; ucmicrfcn , |)iim'er|'cii , (liiitcr ctmatS bin'
rocrfcil, tucpicrfcii; ^o/i. zawrcy, zawrhl, zawrliowati, za-
nijtati, zahazowati, zahazcti, zahazym, (cf. zagodzić, ugo-
dzić) ; 6lov. zawrhugi , zanijlam ; Mnd. savrezlii , savrizb,
saurezli , odvrezhi, saluzati; Sorab. 1. cżiskam predk ,
metam pred; Croat. zahititi, zahichiijem , zahitayam,
(cf. zachwycić); Bosn. zavrriclii , zametnuti , zamesti;
/^o,««. saópucuTb , saCpacuuaTb, saópacuuauie , aaniinyrb,
3aKii4bił)aTb (ob. Zakidaćj, sauiBupiiyTb . aamaupiiuarb ,
yillBUpiiyTb Zarzucam co, ahjtcio , projicio ali(juid pro-
lul Ol. '/'/(. 1591 aTijiprricii , ti'cil ntcgiucrff u , ihmi ficj)
rccrfcii ; (łJuh. odwrcy; Dal. odvarchij. Zarzucony Buh.
zawiżeny. Mojżesz rozgniewawszy się bardzo, zarzucił
z rąk one tablice a stłukł je. fiadz. Exod. 52, 19. (po-
rzucił z ręku swoich tablice. Bibl. Gd.]. Król Władysław,
w podnoszenie bożego ciała, cokolwiek około siebie
nalazł blizko , zmiął to i zwinął, oplunąuszy zarzucił,
mówiąc , iż rozumiem sie być nikczemnym prochem i
wzgardzonym przed oblicznośoia boża, jako len wiechtek,
który zarzucam ode mnie. Biel. t>w. 257 b. Wytarłszy
nos , plugastwo na ziemię zarzucają. Eraz. Ob. a. Nie za-
rzuciłeś za (iłol tego. Gorn. Sen. 454. odrzucić z pogardą,
iicrnd,'tlii^ uicfliiurfen , s)crf[^iiia(icii ; (\ind. savrezhi samezhu-
vali, sanizlaiVHli , saDimagati). Słowa żywota wiecznego
w tył zarzucili, o zbawienie albo potępienie mc nie dbali.
VV)s;i. 129 iDnych czasów nie radzi ludzie zarzucali, gdy co
dawano. Diel 515. Dejotar król dom wasz ujiadły i za-
rzucony z ciemności na światło wyprowadził. Siem. (ye.
380. Grzechby był tak go zostawić zarzuconego. Teat.
55, 52. (w pomielle, w pogardzie). — Zarzucić co, po-
rzucić, zaniei'hać , dać pokój czemu; iffflnjcrjcn , ofr«
n'frfoii , fiiiiicii laffcii , cntfajcii, (cf. zarzec sięi. Nij-dy nia
miał szczerego przedsięwzięcia zarzucenia kart. Teat. 48,
19. — Zarzucić co, aż trudno znaleźć, zawieruszyć,
zaprzątrznąć ; i«f rirfrffii , Bcrlcgcn, ocrframcn . pcrrdumen,
fo bfl$ mail iiic^t Icit^t irifbct fiiibct ; liois. aarepHib, {ob.
Zalyrać). — Zarzucić sieci, wędę, kotwicę ■ zapuścić,
SfcfC , JlnflCln, 9lllfcr nilCiIfCrfCII. Zarzucam sieć, jaiio i»
aquam rete pisiandi grolta. Cn. Th. 1591. ^a twe słowo
je<zcze zarzućmy sieć. 1 l.eop. Luc. 5. O (na słowo twoje
zapuszczę sieć Bibl.Gd.). W'ę(lkc zarzucił Uon. 72, 104.
H)bitw wędę zarzucił w morskie głębokości. Aby subio

ZARZUCIĆ.

ZARZUCICIE L - ZARZUT,

885

dostał ryb nędznik ku żywności. Papr. Koi. J 2. Na rzece
Rangoun kotwice zarzucił. N. Fam. 25 , 144. — Fig.
Żeby pan Oront Wac I'anu sprzyjał, i chciał szczerze
mu zapisać swe dobra, powiiueiiby za Wac Pana w ta-
kiej okoliczności choć słówko zarzucić. Doli. hom. 2,
207. założyć, zaawansować, ciii ffiort fiir jcmniitcti fnllcn
lajfen. — Zarzucić na siebie, szybko wziać na siebie,
zarzucić się czym, prędko zakryć się czym; iibcr fic^
11'crfcn , OKf fid) luctfcn , iiin fic^ luerfcn , fd^ncU nnjic^cn ;
(Boii). zavrncchise cim god , stavit seto na ramme impo-
nere kumeris). Wstałem , zarzuciłem na siebie kołdrę ;
bo to tylko jedno nii-iłem odzienie. A', fam. 2, 151.
Jak sie heroiny tych utarczt-k rogówkami zarzucają. Mon.
65, 502. .Myśhć i starać się, co na grzbiet zarzucić.
Pitek. Sen. list 2, 59. opatrzyć się w szaty, w garde-
robę, przyjść do garderoby, (cf. pierze); fic^ bcmiibcn,
cliiiaź aiif Den itib ju [icfommcii , SIcibcr 511 bcfommcn, (cf.
porosnąć w pierze). — Zarzucić na co, za co, w tyl;
auf ciiuas ijiiiuHTtcn , ^ti:tcr dmai Iiiairerfcri , nad; Łiiitcn
roerfcn. Zarzuciwszy suknia na ramiona, a rękawy wi-
szące na ziemie opuściwszy, chodzić, jest obyczaj roz-
pasanycli 'kiiapów. Eraz. Ob. li. Cudze przywary wypa-
trujemy, a swoje wstecz zarzucamy. Pibh. Sen. gn.
244. — Siimy w słupy zarzucane.- Torz. Ski. 15. ro-
bione z balów z cznp;imi w lochy słupów wpuszczane-
nii , dl.i lóżiiwy od sciaii w \\ęv;iel wiązanych. A'. Kam.
burd)liri'd)Ciie £niih'iiivd:irc. — Z.uzucić co czym, rzucając
zapcłiiić , zakryć; iromii luMucifni, floH iucrfcn ; Buh. za-
rji.ti, nadhazowati ; /lu.ss. sacupiiTb , sacapbiBarb , 3ax,ia-
MOCTHTb. Zarzicać dół, rów, zamiotać ; obruere fossam
conjectis liipiilihiis , opplere fossam eotijecla hiimo. Cii. Th.
15yi. Bolliucrfcn , suiDerfcn, ucnnerfcn. Wieh7 hteracl,
którzy xięgami sweuii świat prawie zarzucili , więcej
osobnością niż kamjianią bawili się. Zab. 12, 205.
Dudi. Clięć zbyteczna wydawania xiąg szkodh«a jest
naukom przez zarzucenie świata xięgami. Zab. 7, 192.
Nar. Zarzuceni jesteśmy mnóstwem xiąg. Kras. Hst.
97. zalani , mir ftiib bamit ubcrfiiiucmmt. Gdziekolwiek się
nbiócę, w które pójdę strony. Wszędzie nudnemi rymy
jestem zarzucony. Wej. Li<it. 22. Zaarendowanie mennic
kraj złeini picuiądzmi zarzuciło. Skrzel. Pr. Pol. 1, 79.
zalało, zatopiło, zapełniło, ^at biTS fiiinb mit fdilcditcm
Oclbc iibrri'1'iucinmt. — Zarzucić kogo czym, zakryć, za-
tło. zyć; kiuerteil , jubctfcn , kbeden. Ja bez pogrzebu zo-
stanę, a ly Lęilzicsz kamieniem zarzucony, pod którym
zwiediiii-jcsz 1 zniszczejesz. Pilch. Sen. list. 4, 244. Za-
rzucam czym kogo, obtrudu aliquid alictii; de rebus in-
gialis usur/jaliir, et giiae opud nos relinginintur oneri nohis
luturae. Cn Tu. 1591. cincm ctn'ttś oufbiirben, e5 tljin ouf
ben ^a\i liiirbcn. Poddanych twoich szanuj; robociznami,
piiiliikami i winami pienieżnemi nie zarzucaj. Star. Ref.
142. ob. Obciążyć, przeładować, uciemiężyć, uciskać;
1'claftrn, bcbrńctcn, Delaben, ubcriobcn. — §. Zarzucić komu
czMii uczy, zarzucić mu co w oczy, zarzucić mu, ża-
rzmy mu czynić, wyrzucić mu, wymówić, wytknąć mu ;
cinmi Doniurfcn , Dorriitfcn , oorbaltcn , itim ^pripurfc maijen ;
Doli. wyieykati; Soiab. 1. wuljkam; Croat. cyati , cyara,

zyam ; Vind. enemu v' ozhi vteKniti, vtikuvali, v'ozhifse,
Tlikoyat, priedmetat, oponalliat, sponalhat, fvariti, pofvariti
(cf. swarzyć), isgovarjati, prutignyarjati, prutistavili, pruti-
riekati; Creat. jzponeszti , jzponassam, zpochitayam (cf.
poczytać), kórim , {r{. korzyć, pokorzyć) ; Ual. prikori-
vam , opogoyaram ; Rag prikonlti , ukoritti , opogovoritti
komu , ubezociti tkoga ; Dosu. konlti , pokoritti , priko-
riti , pokarati (cf. pokaraćj, opogovarali, prigoyarati;
Hoss. Kopnib , KOpio , nonpeKHyTb, nonpeKaib (cf. po-
przek, 'przcko), ynpehHyib , ynpcKaTb , nopemji , no-'
pcKj, nopimaib , onopoiiHTb , onopomiisaib , luyiiaib, ciy-
HflTb , nocjyiiHTb , ntnaib ( cf. picniać), Haiittb, nant-
BaTb , vii-'g. sasiipaTb , sasptib , (cf. zaźrzećj ; Eccl. 33-
sptiu , ocyjiiTb , nepecy4iiTb (cf. osądzić) , x3^\Haio (cf.
chutlinąc), raa<4aio. Nikt mi tym zaiste oczu zarzucić
nie może , nikt dobrym sumnieniem rzec o mnie lego
nie może. Smoir. Lam. pr. Zarzucam co komu , zadaję
co sromotnego, abo za rzecz sromotna, wyrzucam na
oczy. Cn. Th. 1 591. pH 502-5. Tyś me rozumiał, żebyć
to miano za rzecz kiedy sromotną zarzucić > tyś nie rozu-
miał, zebyć to tak miało być*zarzulno, lu koc tibi crimino-
sum fvre iiunquam pulasti. Cu. Th. 1591. Nie ma mu tego
żaden za winę, abo jak wadę jaką , albo jak rzecz zelżywą
zarzucać, tmhi non videlur iii hiinc id crtminosum esse de-
here. ib. — Zarzucić komu co, zarzucić kogo czym, zadać
mu objckcyą, trudność; cincii Ginivttnb inad;cn , ciiiiucnbcir.
Córka Wac Pana zarzucić może , iż nad to przyspieszasz
rzeczy Teal. 7, 27. Jeśliby mie kto tym zarzucił, iż
wszystko to, co ty dla ojca uczynisz, by też największe
było, ledy przecie mniejsze jest, niźli dobrodziejstwo
od niego odebrane, tedy Gorn. Sen. 205, cf. zaga-
dnąć kogo. ZARZUCICIEL , a, m , który komu co za-
rzuca, wyrzuca, wy.-nawiacz; bcr 5Born.'crfcr , bcr cincm
9>oninirfe madit; Vind. fyarnik, pnfvarnik; Croat. kcrilel,
jzponosziiel , jzponaszavecz ; Dal. pnkoritel; Bosn. kori-
tegl; Rag. ukoritcgl , prikorite.jl : Ross. yKopiiTeJb , no-
npeKaiejb. IV rodź. zeńsk. ZARZUCICIELKA , i ; Vind.
fyarniza, pofyarniza ; Croat. jzponoszilelicza ; Dal. priko-
ritelicza; Rng. ukorilegliza , pnkontegliza ; Rosi yKCpn-
leJbHHua, nonpeKaTe.ibiiima ZARZUT, u, m., 'ZARZUTA,
y, i., 'ZARZL'(^KA, i, i., zdrbn , zarzucanie, zarzucenie,
zamiatanie; bnś ^inmcrfcn , SBcfliDcrfcn , 33enicrfcn, Uber«
nJCrfen, Senucrfen, Smucrfcn; Boh. [iredwrżenj , namjlka;
Slov. nawrhśnj , nadhazowdnj. Po części ujścby mogła la
zarzula pieniądzmi zagranicznemi. Dotu. a 2. zalanie , za-
lew fig. tr. , UDcifdiiucmmnng mit nuSlanbifdKr <Kiin5c. —
Jak tułacze się w zarzucie błąkają, w prześladowania,
w utrapieniu ś, apostołowie. Leszcz. H. T. 45. w po-
gardzie, w pomietle ; in ber 9]crad)tung , S^cmunfcn^cit. —
Wzjledy prywatne , owa to zarzula umysłów szlache-
tnych, ręce im wiązały. A'ar. Hst. 5, 274. skaza, przy-
wara, wada, nagana; gc^Icr, (Se('red)cn , SScmnirf. —
Zarzut, zadana objekcya , zadana trudność, zadanie; bct
SSotnnirf, bcr6intvanb; (Garn. odgórna, (cf, odporj; Vind.
notermet, prutigoyor, prutistaya , isgovor). Zastali ro-
dzice Jezusa w kościele między doktorami, im zarzuty
czyniącego i słuchającego odpowiadających. Zai. Test. 588,

886

ZARZUTELNOŚĆ - ŻARZYĆ.

ŻARZYCŻKA - ŻARZYZNA.

To zarzuU pierwsza. Pelr. Ek. 125. Taka tedy zarzui-ka,
aby się nikczemna być pokazalu firbiczką , tedy potrzeba
tu jui dowieść tych rzeczy. Zygr. E/j 1(5. I*iz''ii z:ii'zciiein
sejmu powinny być oddawane na pismie zarziilv przecJAko
pos/om. Skrzet Hr Hol. i, 237, (cf rugi) — Z-irzut komu
czego, z:idanie komu czego, i co mu zarzucają, wyrzucają,
zadają . wyrzut, ber Soriuiirf , \>ai Jiurrfitfen , 3Sorit)crfen ;
Boh. weylka, weyslrćka , weyćitka . (cf. wyczyliićj ; Vind.
Iv3rinitvu , fvaritje ; Hoss. BuroBupi , sancHaHie, iiant-
BUHie. iiapeiicnie, uapeKaiiie (cf narzekanie), uicjiil'kx ,
nonpcKi . ynpeKi, naKOCTb (cf. pakość) , vulg. nuiiupKa ;
Ecil aa;tpiiiie. Nie zasłużyłem na zarzuty wasze. Tfal.
8, 'J7. L) iruj mi te z:irzulv, klóri'(n ci czynił, ifc. 8, lOG.
•ZAIlZUrć.LvN<lśi:, ZAP.ZLTNOŚC, ści , /, łatwość bycia
zarzuconym. £>iiiiiifrflid>feit, 9jfrmerjiid)feit , Sorrocrflid^fcit.
Tr. *Z.\RZL"TEL.NY, ZAKZLTiNY , a, e, ie — o adv. ,
snadny do zarzucenia, zamiotani.i ; Ifilllfcrflii^ , UPriDCrfliĄ.
Zarzutne to bardzo są rzeczy. Tr. zaguLiie, łatwo się
lawieruszające, Icidjt ueriprcii ge(>Cnb. Zarzutne xiążki ,
skrypta , drobne , prędko ginące. Tr. — Zarzutny, wart
zarzucenia, odrzucenia; jii yerrocrfeti , }ii t'crad;ten ; (Yind.
saversldiu , odvershliu, samziiliu, savrezbliu). Ziemskie
rzeczy są zarzutne , niebieskie nie zarzutne. Tr. — Za-
rzutny, zasługujący na w_\ rzuty • naganny; 'oeimi^lić) ,
łflbcljiaft, tabclnemcrtf) , S(irn-urfe ocrbicncnb; {V'nid. (yari-
tliu , pofyarliu; Bosn. pokariy; Hoss. ynpciHUii, noiipe-
KUTCJbHUiS , nonpeiHUU , cf. poprzeczny). Zarzutny, za-
rzucania godny, snadny do zarzucania, criminosss. Cn.
Th. ló'JI. Zirzutny to U''zynek. Tr. Tyś nie rozumiał,
żebyć to lak miało być zarzutno < zebyć to miano kiedy
za rzecz sromotną zarzucić, tu hoc tibi eriminosum fore
nunguam putasti. Cn. Tn. 1391. Niezarzutne rzeczy. /
Kehnn. Dz 47. I to zaś zarzutna. Cliodk. Kosi. 89. ZA-
RZUTKI , ów, plur. , zawieruszone, zaprzątnione rzeczy,
drobiazgi; ocrmorfeiic, ocrlfoie Sadjcii. W zarzutki to po-
szło. Tr. niepamięci oddano. ZARZUTLIWY, a, e — ie
adv. , skłonny do czynienia zarzutów, cf zrzędny; iattl^
fiidjtifl, Dorułcrlerifl. Subsl ZAISZUTl.lWOŚC, ści, ź.

ZARŻY, oA. Zarżać.

ŻARZYĆ cz. niedok , rozżarzać ogień , węgle ; (jlfi^en iiia>
ć)tn , So(;lcii fd;fireii , gciicr oiiic^iireii , bic 0li:t^ imtcr(ial[cii ;
Bosn. sgjariti, zgriati, (cf. zgrzać); Croat. sarim , zasa-
rujem; .Soroi. 2. żaglisch , (cf zgliszcze); Hoss. HiapHTb,
(ysapuTh upiec, H<apcHie pieczenie, H^apuiiufi , »capeiiuH
pierzony, '/Kapeiioc pieczyste ; Eccl. npwry, wapio prażej.
Między węgły ścian, ogniem zatlejone , sukna uwoszczo-
ne z inszemi ogień źarzącemi przyprawami i knotami
wtykają. Weryf. 41. — Zuimk. Żarzyć się, palić się,
tleć pod żarem; (jliiŁen , brciuicn , fliimmcii; Sorab.i.ie-
helu szo , źelielicż szo. Gdy w lufilucliach żadnych nie
widać głowien tlejących, tylko żywe węgle żarzące się,
te znaki są dowodem , że piec huciany jest dobry. Torz.
Ski. 113 Znać prędko i po twarzy. Jaki się w kim ogień
larzy. Jag. Wyb. C i b. (co się wewnątrz świeci). —
g. Fig. et tr. Żarzyć , zapaljć , zażegać , zagrzać ; Eccl.
flpio , nnicuerii, fii^finben. — Żarzyć się :oim*., jątrzyć się,
ostrzyć się phys. et fig. tr. {icftifler nJCrbeti. Trzeba , aby

hałasom i fra.sunkom donniwym ui-lii)d/.:ł , zęby trafił
ugasić, uśmierzyć, a nie i.ni^ć. f-luz Wyih. H 3.
Jeszcze go i sama religia żaryył^ T(furd.\\i. 61. Wznie-
cając zażogi po świętych skryti'śiiarh "wneirznomodlnych,
tak żarzył, iż.... Uiudk. hii't. 58. M;łi.ść jest, która
myślą rządzi, serce parzy, Słodko w młodych się rodzi,
a zbytkiem się żarzy W próżnnw.iniu , gdy szczęście
według myśli służy Dardz. Tray. 500, (fluts. aapHTbCH
pożądać czego ). Tak mówiącego żarzyły się ociy mi-
łością i męslwi-m. Staś Num. I, 109. (pałały, zapaliły
mu' się, iskrzyły się). Pickmj Dyony oczy, chociaż były
gniewem żarzone, z wdziękói* ni-; nie utraciły. Priyb,
Luz. 40. Żarzyć gniew, zapab z^^ość > jąlrzyć , poduszczać;
b^ii SiTii rcigfii, aii)'d)i'iri'it , ciililamii.fii. Jako pochodnie na
wialr wyniesione. Gniew się w Gi>'rii indzie żarzy m-
palczywy. / hchan. Jer. 1^1, (/io>s >ipuibCH, flpiocb
wściec się z gniewu). — Żarzyć się, jalizyć się. sro-

żyć się, ostrzec; [i6} cnffiiibcii , Iłcittgcr l»fr^c^, fd/merj'

f;aitcr roorbcil. Żarzy się wrzód, i<(i'6ti( hutcui, regliscit
dulor. Cn. Th. 1591. Jął się iiumIIić . kii-dy się najbar-
dziej bole żarzyły. Uy< /yi. 161. wniin ^ie Sdłiiifrjtn
am lireniiciibftfii marcu. Wi-.ile k.iiii|.icx\i jad zarazy bar-
dziej albo mniej się żarzy. Oizk. I'rzym 5 (srożeje). —
§. Żarzyć, rozpalić rumiano, czerwienić, rumienić, roz-
palić; rót(»cn , fllulieiib rot^ ninĄtii. Zarzuć się Hag. za-
xilrilise , zaxargljenittise , xargljeni(li<e erubescere. Zabity
jego siestrzeniec, Któremu wdzięczny dopiero żarzyła
niniieniic Wiosna pierwsza na twarzy. Iwurd. \\'l. 127,
(ff. zorza). Włos się nad złoto samo przyjemniejszy
żarzy. U^trz. Troi. 114. — Similil. Ułiccię, od którego
twarzy Przyszłych dzielności bla<k się j.ikiś żarzy. Groch.
W. fiyS. iskrzy się, świeci się, bije w oczy; glńiijfn,
fd)immcni, ftrii(ilcn , fiitifcln , lciid)tcii. — Z tych dwóch,
był jeden starszy, drugi iiiłnils/\ twarzą, W nim linie
Ulisesa podobieństwo żarzą Juiił^ Tel 5. wzniecają , przy-
pominają , odżywiają, odloJHją. ZAIIZYCZKA, i, i., ziele,

carynpliy lali. ' Mithiol. Ursiii' C'l. Tl. 1391. SciUbiCtOI'
llMirj. — ' ZAIl/,VGi\.\ć i Bosn. zariiili.yali , ub. Rzygać. —
ZAK/,V.\aC, "* ZarJEuać,. ŻARŻYSTY, a, e-^oodr.
piłeii ż.irii czjli żarzcwia. źarząry , (cf Żarki, żarliwy);
Pi>ll t5)lllt[i, ()lu!»ciib; //"'» r.-ia«y: SoruA. 1 . iehhwć pr. «<
/ig. Ir. \\ęi,le /..« /.y<>\y. pnil. Fid 279. Pi.kąc.-go w żarzy-
slym pi>(H(lc rzepę Kurcyusza zasiali posłowie S.unnilów.
N. Pum. 6.521. Wi'gle kamienne , gdy się żarzysto palić
maja, bardzo obfitego polizebuja powielrzi, nieustannie je
poruszającego. Krumi. Chym 20. Nie I ierreie piedko
ognia żarzystego w lę kadzielnicę. Punt Fid 284. l'kryly
gniew, choć sie w\pogod/.i (.•zofum , Chowa żarzysle
ognie pod zdradnyiii pojiiułem. Mori:t 129. (lli się).
Chuci się jeszcze nie lęgły żarzjste, Ui-iechy były cno-
tlivye i /'zyste. Zii!i 5, 215. ilin. (zapalane, rozpalone).
Hubst. ŻARZYSTOŚĆ . ści, i., i>r, żarzeiie się. zapał;
Croat. sarkoszt. (cf. Żarki); \)Hi PIflClCII, (Slimmftl , Ut Olutt
•ŻARZYWIK. -ŻARZWyO, ob. Żarze«ie. Ż.Ml/YZ.NA, y.
i., 'Żertwa; (Croat. s;trlva contetrutiuj , c..łop.<lenie , za-
palona ofiara, zapał, bai Sranbopffr. Woiy»ki na ołta-
rzach zawieszają, żarzyznę obiecują Huls >if. 1, 106.

z A S.

ZASACKA - ZASAD.

887

ZAŚ, 'ZASIĘ , 'ZASZ adv.; (Boh. z»s, zase rursus , denuo,
contra, iicissim; Sli'V. zas , zase, zasek ilerum , za se
contra; Śoritb. \. zas, zasze , faszo rursus, znowoho,
znowu, zaszo nazaii , zas tżinu powtarzam; Sorab. 2.
fasz, faszcj, nafiH-l, safiiet, wofpet, pak rahs znowu; Croat.
S3J • przynijintiicj ; Vind. saj , saifhe » przecież, atoli;
Croat. maiiiim. zacli quia; Eccl. 3a Cfl pro se) \ zaś,
'zasię < nazJil (zisię, fS. za sobąl , jiiriii ; locale, n. p.
Wycliudła od liłudu jjszka , wemknęfa się ciasną dziurą
do spiżarni ; pdtein gdy się objad/a , nie mog/a zaś na-
zad wyleżć dla odętego brzucha. Etnp. 20. Szczygieł
wyleciawszy z klatki, zaś do niej me chciał. Ezop. H 2.
(wrócić do niej). Pieniądze, któreśmy wam dali za
zboże, zasięśmy do doniu z 'worrni przynieśli. Biel. Hst.
M. (za powrotem do domu w woraih znaleźliśmy). —
8. Zasię ! exelam.. ruszaj ztąd ! precz zląd ! wróć się!
uciekaj! Soiab. '2. (a^zoliu ; zwyczujiiie wypędzając psa;
jak na kola woła się wypędzając: psik! Z gniewem

- rzecze psu: a z.isię! Jahl Ez. 68. — g. Zaś, 'zasię,
znowu . nazad , z odebraniem ; tuicbcr Jliriilf , JurU(flIC^=
mcilb. Wilofd ziemię Zmulzka , którą byl' Krzyżakom po-
posląpił, zaś opanowa.1. Giuagn. 587. Skała się jej otwo-
rzyła, i przejście jej dawszy, zaś się jako byłą , zamknęła,
ii-. Żyw 2, 59.'^ Krogulec, gdy mu się stęskniło u
pana , który go dla przypiórek chował, chcąc zasię wol-
ność mieć, zaleciał od niego. £20;) 89. Podał katom
jęz\k i ręce. mó«iąc: dla praw bożych gardzę niemi;
nadzieje mając, iż je od boga zasie mieć będę. Sk. Zyw.
2. 4o6 b. (odbuirę, odzyskam nazad). Ja kładę du<zę moje,
abym ja zasie wziął. 1 Leop. Juan. 10, 17. Bibl. Gd. ib.
Jj kładę dusze moje, abym ją z^się wziął, i mam moc
pi.ł.>/.jć ją , a mani tiż moc zasię wziąć ją. Kucz. Kat.
123. (znowu. edit. rerenl.). — Denuo, "zaś, znowu, drugi
raz. Marz. Huisus, zaś, niektórzy piszą zasię, ale to
wątpliwe mówienie się być widzi , jakoby rzekł za się,
n p. Czyń to me za mię , ale za się. Marz. znowu , na
nowo; 6iov. pak, ob. !';ik: Err/. nJKU ; Hoss. onaTb.
Dawno umorzone błędy- Oryginesa z:iś ożyły. Sk. Dz. 518.
Fuścim sie kęs , i zaś w się uderzymy mocą Zebr. Ow.
218; {rurfuin ud beUa roimiis). Gily gniew minie, a wi-
no się leż wysziinia , tedy zasię człowiek k sobie a ku
pierwszemu zmysłowi przychodzi Eriiz Jęz. Bib. Nie
mówi prz\jacielowi : idź leraz, pri.yjdźze zaś, a jutro-ć
dam, mogąc leraz/c dać. 1 Lenp. I>u)v. 5, 20. (idź,
a wróć sie. tiibl. (id. ; wróć się kiedy indziej , futnni Ctll
Onbet mnl rutcbcri. Sami siebie bardzo się obawiać powin-
niśmy, zaś byśmy od zbawiennej nie odeszli drogj Kucz.
Kat. 5, 550. (.nbyśmy powtórnie.... edit. rerent.) — ■
Zasię, na opak, [irzeciwnie, na odwrót, Iimgefcbrt. Gdy
sie zniiesza koń z.o.ślirą, albo zasię, tedy też inszy
rodzaj z tego pochodzi. Cresc. 6i. falbo osieł z klaczą,).
— Zasię, owszem, raczej: im ®fn''"*&'''I- Bicltnc^r, au
contraire. Ani złość złością ma być oddawana, ale zasię
ma być zwyciężana w dobroci. Kurz Kat. 5 , 205. (ra-
czej edit. recenl.). Gdy dziecię przyszło do ojca skarżyć
na onego, który go dla wjslępku jakiego skarał, zaś
mu jeszcze ociec przydał i [loprawił. Glicz. Wych ET. —

Zaś, zatym, w skutku czego; p golge ticiycil , bnrouf.
Jak żołnierz zwierza bijąc wjirzód się zaprawuje na krwi

zwierzęcej, zaś lud okrutnie morduje. Duch. Ep. 15.

Nescio quid animo meo aegre est; poslea hac nocie non
quievi sałis ex mea senlentia , zaś tej nocy, abo tej nocy
"lepak , nie wyspokoiłem się jako było potrzeba. Cn. Th.
1591. co bądź to bądź, przynajmniej tej nocy; bcm fec
itiie t^iit tBoIlc , iiicniij[łciiś bicfe 3Jacl)t — — g. Zaś , e con-
trario , autem; Vind. sad, (cf. zad), nalpct, ampak, napruti,
pruti temu, topruli, temupruti, (cf. przeciw, naprzeciw) ;
Croat. a\i pak, (oA. 'Lepakj; iYay pacse, protivnim nścsi-
nom; EccL jkc, (cf. że); ^iiigcgcii , bagrgcii, akr, Itiiiijegcn
olier, bngegcn aDer. Ty bogaty, ja zaś ubogi. Tr. On zaś na to
rzekł. Tr. — luterrogat. 'Zaś, "zasz, *zaż > 'azali , czy ? Lat.
num ? n. p. *lzaż to nie jasne słowa były? zasz tu jaka wąt-
pliwość, zasz tu jaka trudność? Żarn. Post. 9lj b, {ob.
'Za , 'zaż interrogat.). ■ — Dubitand. et admirand. Zaś ! jak
to! czy sposób! tvie ! \\\i miiglil^! Ależ ta grobla bardzo
krótka I §•. Krótka zaś! wszak ci to jej będzie z pół mili.
Teal. 8, 50. Jak to zaś? Teat. 34. c, 95. Ja, Mościa
Dobrodziejko, ja zaś! Teat. 30. b, 55. Ja zaś! C-. A jużci
nie kto. ib. \i. d , 16. Da-li bóg ci to on i pan major
idzie! C-. Pan major zaś! ib. 52, 32. Miał to być jakiś
garbarz. C-. Garbarz zaś! Teat. 22. 6, 48. Co zaś! co
za rozpacz , zkądże to ? ib. 50. d, 25. Jeszczem też ta-
kich skutków nie widywał wina! Zaś wstawszy od bie-
siady swych przyjaciół grona Smucić się, i tak stękać,
jak kiedy kto kona? Zabl. Zab. 4, (cf. kto widział? to
niesłychana, nie widziana, nie praktykowana rzecz, nie
pojęta). — Zaś, jakoś przecie, g'cid)wp^l cinigcr mafen.
Pochlebiał tak kształtnie, że co nie lubili f'ochwał , to
ze słów jego kontenci zaś byli. JabL Tel. 224.

'ZASACKA, ob. Zasadzka. "ZAS.ACZYĆ, ob. Osaczyć, cf.
zasadzić. ZASĄCZYC, sącząc zapuścić, ob. Sączyć.

'ZAS.^D, u, m. , [Tr.), ZASADA, y, 3;., zasadzanie, zasa-
dzenie, i to co zasadzono, założono; bnź §iii|'e|on , 2JiI>
fC^eil, SJicbcrfc^cn , 31ll!cgeil ; (\ind. safaja , faditje -- sa-
dzenie, safada , safaditje, safajenje ■■ przesadzenie roślin,
drevefnu safadifhe = szkoła ogrodowa, szczepnik, safa-
difhe , yfadifhe = wstawa, safadiza = zaponka, spilka ;
Croat. zAszad plantaria , surculus ; Ross. 33034^ na-
brzmiałość wewnętrzna u zwierząt). Tarent, Lacedemoń-
czyków zasada. Ealiss. FI. 57. osada, założenie, od nich
założona kolonia; ^łpaiijftabt, (Eolonie. — g. Zasada, na
czem się co zasadza lub zasadzonem jest, istota, fun-
dament, grunt; Croac. układa, (cf. ukladj; Hoss. 33-
K.ia4K3 (cf. zakładka j, ocHOBaiiie , (cf. osnowa); ©rutib,
©runbmcfcn, ©nmblnge, @niiibfn|. Gorzałka i alkohol są
zasadą wszelkich likworów słodkich, które nic innego
me są, tylko alkohol abo gorzałka, zaprawiona cukrem
albo woniami. N. Pam. 6 , 507. Żadna nauka , rozmy-
ślaniem się bawiąca, nie jest bez swych ustaw, które
Grecy wyrokami zowią , a nam niech się godzi nazwać
ustawami, prawidłami, pierwszemi zajadami; de er eta ,
scila , plarita , axiomaia , enunciala , effnta , Cycero zo-
wie je dogmata. Pilch. Sen. list. 3, 186. Zasada, prin-
cipium , przyczyna powodująca , a oraz i koniec spraw

z A S A I) K A - ZASADOWY.

ZASADZIĆ - ZASADZIĆ.

ludzkich. Pam. 84. 361. Ja bez zasady ni komu nie
wierzę. Trój. Si. 1071. (bez dowodów). Zrobiłem to na
uważnej zasadzie, ib, (z ważnego powodu). Na jakiej za-
sadzie tego żądasz ? ib. Na zasadzie t» ojej obietnicy, ib.
1072. (zasadzając się, spuszczając się, powodując się,
cf. skutek ). To służy lej rzeczy za zasadę, ib. Wziąć
sobie za zasadę, ib. (za maxymc). Trzymając się jakiej
lasady, trzymać jej się stale. ib. Zasady jakiej nauki lub
umiejętności, pierwsze jej twierdzenia, głó'.vne , n. p.
Dobre powziąć zasady, ii. Człowiek ten nie obeznany
jeszcze z pierwszemi z:isadanii tej nauki; Ross. iic 3HaeTŁ
II nepiioiia>iajbHUxi ociioiiaHiJl eioB HayKH, to e. ohx ype-
3BU>iariH0 ue CBt.iyufŁ. — Geom. Zasad, sinus. Tr. 'ZA-
SADKA, ob. Zas:idzka. — ("ZASADLICi, zaprawić sadłem;
Ross. sacajinb. siica.iiiBaTb , mit Sii)mocr fctt mad;cn). —
ZASADNIK, ZASAUZlCIliL, a, m. , ZASAUCA . 'ZA-
SADZCA, y, w., zasadzający co, zakładający, zakładacz,
założyciel ; bcr ^iriff^cr , Śnff^cr , Jliiptliinjct , Slnlcflfr ,
Stiftcr; ( Vin(i. safadnik, safajavez, vfajavez, vfajar; Croat.
rasziditel insitor , iinplantator). Romulus zasadziciel mia-
sta Hzymu, creator. Marz Pierwszy on i miasta i państwa
zasadzca Homulus. Faliss. FI. i. — g. Zasadnik , zasadzca,
kióry sie na kogo zasadza; eiii 9?a(i)ftotlcr , 3liiflaiircr , ber
fid) iii ben i)iiitcrbalt logt; Sorab. 1. hlecżnik, (cf. 'oglądać) ;
Ytnd. salednik, saft-dusauz , nazliakuyauz ; Hag. zasje-
dnik, zasjedalaz, podjainnik, (cf. jamnik, jama); Croat.
zaszednik, /. zaszednicza; Slav. zasidacs » zabójca po-
kątny; Ross. JOBiiie.ib, (cf. łowić); Ecd. HABUTbiiiiKi..
Na życie jego zasadników gotował. Pilch. Sali. 179.
Gotowymi byli na miecze zasadników i zdrajców zań się
rzucić. I'ilch. Sen. łask. 14. Nic nie miejmy, coby nam
zasadnik i łupieżca z znaczną swą korzyścią wydrzeć
mógł. Pilth. Sen. list. 104. — Yenator : Pies zasadzca:
jeśli który pies szkodliwy, to ten, co się zasadza, bo i
obłów bierze myśliwcowi, zająca zjadając, i uciechę.
Ottror. Myśl. 56. ZASADNY, a, e — ie adv. , do zasa-
dzenia, mogący być zasadzonym, (linfejDar, anlefll'0r; za-
sadzony na czcin , na zasadzie założony, gruntowny, fun-
damentalny, fc[l licflrunbct, (jrfmbli^. Zaczną się wieki
toczyć ku nieskońc£onośi'i , Z^isadne na pokoju , praw-
dzie i miłości. Przyb. Mdl. 400. Uczyłżeś się czego
w li"j maleryi . że tak zasadnie mówisz. Teal. 28. 6, 54.
Te zasadne ma.\ymy zdaniem prawodawców kierować
powinny. Uaz Nar. 1, 114. zasadowe, za zasadę służące,
©riiiibfafc. — g Z..sadny, ZASADLIWY, ZASADZKOWY,
od zasadzki, pcłi-n zasadzek , 'i eliytrości, sideł, zdrady,
podstępny ; imdiftcHcrifi) , »crfńiitjli(tl ; Sorab. 1 . hlecżniwe};
\ind. saledni ; liuy. zasiedni ; Croat. zaszedljiv; Hots.
saca.iHufi , 3aiia4Huti, (cl. zapaść); Ecd. łiaiitiiiuil Insi-
dioiuś , zdra(lli«v, zasadliwv. Macz. ZAS.AD.NOSCl . ści. ł ,
gruniowność, ©ninbiit^fdt. 'Troj'Sl 107-2. ZASADNICZY,
a, e, n p. Zasadnicze nauki prawdy, warunki > na za-
sadę służący, zasadny; Hoss. ocHUBareJbiiuri . @niiibn'ar'
^leitcii, Ormibbcbiiitjuiigcn. "ZASADOWIC, ob. Sadowić,
usadowić. — (ZAS.ĄDUWY, a, e, za sądem się dziejący,
odbywająty się mimo sądu, augtrflCtiditlidj. Szczególne
pełnomocnictwa można na sądowe albo zasadowe po-

dzielić. Gal. Cyw. 3. 50. "ZAS-^DZIĆ; Rott. 3acy4BTfc,
[ob. Sądzić, osądzić). — ZASADZIĆ, f. zasadzi, zasadzę
cz. dok.. Zasadzać niedok. ; Buli. zasaditi, zjsazowati ;
Sorab. 1. zaszadzam ; Carn. sas^jam , (sasajaniza > rośli-
na , cf. rozsad) ; Vind. safaditi , safajati , vfaditi , vfajati ;
Croat. zaszaditi , zaszńgyam, zaszagyujem ; Ross. aaca-
4HTb , saca/baTb , aacantiiBarb ; zasadzić planty, rosimy,
posadzić, nasadzić na pewnem miejscu; mo einfe^en ,
pflnnjCil , cinfłfrfctl. Zasadzić ziemię czyli ogród pianiami,
osadzić; befcCctl, bcpflaiijCii, bcftcrfcil. Zasadzam pole wi-
nem, okrywam, nasadzam wina. Cn. Th. 1592. Pola
dobrze wyprawne , ogrody zasadzone , łąki bujne. \Vqg.
Marm. 1. 93. — §. Zasadzać gdzie kogo lub co, sa-
dowić, osadzać, zaprowadzać do siedzenia, osiędzenia ,
dać siedzieć ; ficcn madjcii , ficen Irtffcn , eincn Się (inrort-
fen , li(nfcj;cn , nitberfcccii. Zasadzonym być na pierwszem
miejscu u stołu. Pam. 84 , 10tj5. Hozum podług nich
nic innego nie jest , jedno cząstka ducha bożego , w cia-
ło ludzkie zasadzona. Pilch. Sen. lisi. 2 , 95. ' — Zasa-
dzić gęsi , wieprze, zamknąć do chlewu, trzymać w zam-
knięciu siedzące; ©linfc. (sdjrociiic it. f. ID. im Stalle })al'
ten, ciiifejen , nnfccen. Gęsi najlepiej, gdy się każda z
osobna zasadzi, hluk. Rośl. 5, 278. Otręby po sp\llo-
wanej mące można dawać zasadzonym wiepizom. ifc. 5,
270. — Zasadzić miejsce kim, da/e vicarium. Cn. Th.
1592. eiiic Stelle mit jemanben ( cinfliseilifl ) befefen. Za-
sadzenie na czyjem miejscu, substitulio , surrogatio. Cn.
Th. 1392, (cf. zastąpienie, pełnienie obowiązków). —
Zasadzono komisya , sądy. Tr. wyznaczono, mianowano,
ciiie Eommiffioii iiieberfepeit. — g. Zasadzie gdzie wojsko,
zasadzić co wojskiem, osadzić; Solbatcil nu'l>ili ICijeil, ti«
ncii Ort licfcfeii. Kępa ona fortecą jego była ; tam woj-
sko był swoje zasadził, tam swoje obrońcę i draby po-
łożył. Birk. Exorb. D i b, (cf załoga , garnizon). — Za-
sadzić , mianowicie na zdradzie , w zasadzce poło-
żyć , zasadzkę stroić ; uerftctft liiiilesjen , iii ^itn ^intrT>
^lalt legeit. Anibal bacząc miejsce ku 'zdradzie 'słu-
szniejsze , niż ku czemu inszemu , w nocy je swoimi
zasadził. Kosz. Lor. 151. — Gdy przyciągnął Saul do
miasta Amalek , zasadził 'załogi u strumienia. 1 Leop.
1 Reg. 13,6, (ob. Załoga). Zasadzdi na Abimelecha
załogi po wierzchu gór. i Leop. Jud. 9 , 25. ( *zasadki.
5 Leop.; zasadzili się nań na wierzchu gór, a rozbijali
każdego , który jedno szedł tamlą drogą Bihl. Od. ; za-
czaili się, fie Icjteii fid) iii bcii iiinicilMll' ; \'tnd. safieda-
ti, safeduvali (cf. zasieść) , skriullinu zliakalt , salesura-
ti , (cf zaleźć); Carn. salęsti . salesaiii ; Rag. zasjesli ,
zasjedali ; Sorab. 1. hlaku ; EccI. i;A.ACi{iH , snjeraio ( cf.
zaledz , zalegać) , uastryio , KoaiicTayio. — Zas.uizdi mu
się na gardło kryjomko w Jeruzalem. 1 Leop. 2 ParaL
23, 27. (zasadzili nań zasadzki. 5 Leop ; uczyniono
przeciwko niemu sprzysieżenie w Jeruzalem. Bibl. Ud.),
Uczyń zasadzenie a 'załogę za miastem 1 Leop Jot. 8.
(pułoż zasadzkę, połóż wojsko w lasadzce ). ,M)ślą za-
sadzić nań , aby go zabili na drodze. 1 Leop. .Act. 25 ,
5. (myślą uczynić zasadzkę , aby go zabili na drodze.
Btbl. Cd. ; nasadzić zabójców, zasadzić , zaczaić morder-

ZASADZIĆ.

ZASADZKA - ZASCHNĄĆ.

889

ców). Kloby Litwę wojowat' clicia?, (pn nie 'więtszego k/o-
potu z nieprzyjHcielciii pierzililiwym i z:is;icJzon\m , jako
z Irudiiośną przejazdów zażyje. Krom. 528. z nieprzy-
jacielem uciekającym, rozpraszającym się, a zasadz.nją-
cym się, zasadzki strojącym, zaczajającym się, rzalują-
cym ; mit cincm gcinSt , ber )ld,i scrftrciit iinb im ^iiitcrbnl'
te laiicrt. — Pies zasadzca szkodliwy, bo on się zasadza,
i obfów bierze myśliwcowi , zająca zjadając , i uciechę.
Osłror. Mil-'!. 56. zaczai się , skrycie czai się , czMtuje ,
tr cctftccft \\d) laiircnb. Są szaleni, którzy czynami s»o-
roi zwierzęta naśladują, jak wilcy się zasadzają , wyją
i t. d. Krup. 5, 625 —r Zasadzić co o.ym , zakryć,
skrycie zaprawić, jpomit von Dkn !)efc|c:i , pcrfc^en , bC'
betfcit ; zasadzić co jiod czym , zakryć pod czym , trrnin»
ter iH'rI'crflCii , oirflctfcii , bntiiitcr fcCen, Icgcn. Nie każdy
jest przyjacielem , lo się łaskawie stawi:i ; pospolicie
pod miodem jad zasadzają. Ezop. 52. (podkładają , pod-
suwają). — |. Zasadzić na kugo Japki , sidła, wędy'
zastawić, (tallen , SJc^e , ouf ciiicn nufitcllcn, 3liiocin mij
tfcm iiiti'iijerfcn ; Eoss. npoHCKaib, nponcMiBaTb, (cf iskać).
Jakże wiele w tym życiu na człowieka biednego zasa-
dzek! nie można mieć jakiej fortunki, na którąby albo
ludzie albo dyabli nie zasadzali łapek. Teal. 7. c, 57.
Zas;idziłiiś widzę szkaradne sidła na mię. Teat. 4, 99.
Wędem przy domu moim dla ryb zasadził. Ząbk. Mi.
547, (i'f. zapuścić, zarzucić). — g. Zasadzić pług, le-
miesz, zapuścić w ziemię; bcn f flisjj mifejcii , ticf fttibrficfon.
Głębiej płut? zasadził, Ai o skarb nieiliciony lemieszem
zawadził, flor. Su^ 255. — §. Zasadzić co czym, osadzić
co czym, nasadzić co na czym ; etwai 11'pmit tcfcBCii, bi--
ft:tfcti, ctamo nwaiif nnffe^cn. Z łi.ków sirzidają n» °się,
strz iłki kością rybią zasadzają, 'takież rohatyny. Biel. Św.
24 b. — §. Zasadzić co- zastanowić, wstrzymać, żeby
co zsiadło, osiadło; jiim Siccii hńigoii , mad-cn, bn? fi*
mai fc|t , auf^altcn , ftclitn maicii. Wody, kiórc z wierz-
chu spadają a cieką, w jednej kupie sie zasadzą a za-
sta-sia. 1 Lcop. Joz. 5 13. (*zszpaczą. 5 Leip. ; woda
płynąca z góry, stanie w jednej kupie. Rihl. Gd.) Sta-
do strwożonych gęsi orzeł wielki zasadzi, po 'upaśij któ-
rych gromi snadnie. Iward. Wt 240. To proroctwo
dziwne, tak przez powagę słów, jako i rzecz sarnę, któ-
ra każdego na sobie zasadzić musi. Podiu. \\>óz. 49,
(zastanowić uwagej, — ^ Zasadza się ki ń, zafina się;
ba§ *l*fivb ift ftntii] , iinfl iiicit mm brr śtillp. Kio konia
przedaje. powi.iien za to ślubować, jako się nie zasa-
dza, 'yiVo me jest ślepy, nie ukradziony i t d. Szczerb.
Sax. 780. Gdy chciał na koniu w skok i v.' zawód, to
mu się zasadził. P Kthan. Orl. 1, 51 — § H'>rhil»n
'Pąkowie się zasailzi. Cresc. 58. zawięzuje się, bic ^no-
fpc fcCt ail. — § Zasadzać co na czcm = fundo«?ć grun-
tować , zakł:idać, budować; nioruuf fr^cii , grmibcn , ('flu=
€11 pr. et fig. tr. ; Vind. vsti brati , vno;;ati , nanngali ,
(nogal, f!0SS. OCHOBaiŁ OCHOBblBSTb , OCHOOaHHuH , (if

osnowa). Szalony budowanie swe na piasku, sk;łę
wzgardziwszy', zasadził Gil. Puit. 98 Tomasz ś na ro-
zumie się swym zasadził, i rozumem swoim, to co by-
ło przeciwko rozumowi sądził i miarkował, Zain Post 3,
SItwni): Lindego wyi. S. Ton TI.

521. Nie powierzać majątku ludziom bez doświadczenia,
a przeto zbytnie na zdaniu swojem zasadzonym. Kras.
Pud. 2, 54. (upartym, zaciętym, ujiorczywym ), Przy-
wiązanie twoje na zmysłach tylko zasadzone. Teat. 49, b,
56. ('oparte , spoczywające). Wolność zasadza sie na
tvm , IŻ każdy może czynić wszystko, co liie skodzi
drugiemu. Gaz. Nar. i, 198 b. ZASADZKA, i, z, *ZA-
SACKA , 'ZASADKA , zaczajanir; się na kogo zdradzieckie,
zasadzanie się na kogo, cf. 'zdrada, 'załoga; bil'3 3lliflail<
cri! , ber ^itittcrŁoIt ; Boh. zaloha , Ijoka; Siji-nb. 1, hletz-
źiżcża , lileczżeno ; Cern. nastAva (cf, nastawić), salęsa
(cf naleźć); Vind. safeda, saft^dha, safiedanjc, salesuvanje ;
Croat. zaszeda, buszia ; Bosru zasjeda, zasida , busia ;
Eao. zasjeda , podstupiza , fcf. podstęp) ; Ross. sacaja,
sanajeiiie, 3aK[iODCHie , jOBnre.ihCTBO ; Ecd. aactjaHie,
KO^ilb propr. et fig Ir. Zasadzki podróżne slbo zastę-
powania na 'dobrowolnej drodze, także gwsłty i 'naścia
domowe, lurgrabia sądzi Sfzerb. Sax. 165. Zasadzili
na Abimciecba zasadki po wierzi hu gór. 1 Leop. Jud. 9,
25. (zasadzili 'załogi. 1 I.enp. i zasadzili się nań na
wierzchu gór , a rozbijali każdego , który 'jedno szedł
tamtą drogą. Bibl. Gd ). Ruszycie s ę z zasadki swej i
weźmiecie miasto Rudz. Joz 8 7. (tedy wstaniecie z za-
sadzki . i wyprzecie ostatek ludu z miasta, Bibl. Gd.).
Zasadki. P Krhaii. Jer. 22. et 425. Uczyńźe zasadzkę
na miasto z tyłu jego. Bibl. Gd. Joz. 8. 2. (uczyń zasa-
dzenie a załogę za niiaslem, 1 Leop ). Zasadzić nań za-
sadzki. 5 l.eop. 2 Parał. 25 , 27. { zasadzili mu się na
gardło kryjomko. 1 Leop. ; uczyniono przeciwko niemu
sprzyslężenie. Bihl. Gd.}. Zasadzki na koiio knować ,
zasadzkę na kogo zrobić, zastawić. Trój. SI 1072. Na
zasadzce po.stawić ty^^iąc koni w dolinie, ib. W zasadz-
kę wpaść, ib Wypaść z zasadzki, ih. Uprzedzam zasadz-
kę , Errl. npciHactnio , insidius antiópo , Graec. nQO-

S!7/,/9ouP.£l'W.

ZASALAĆ, oh. Zasolić.

ZASAPAĆ, f. zasapie med. dok, zacząć sapać, odezwać
sie sapaniem; Boss. sacantib , aacontrb , lo^ft^naiif"!! ,
fluf'd)nni;fen. Z:isapać się, sajiiąc zadydiać się, ftd) fer=
fdinflllftll Zas.-pany, zadysznry ; fdWKlufeilb , fei^enb. Ca-
łym zaspany i zmordowany. Tiuil. 24. c, 59, Aż mi żal
b\ło nieboraka , jak zasapany przybiegł do nas. /"'(i^ 22.
fc, 121, Lekarze zmnrdow^.ni i zasapani niechaj nie
schodzą do pacyentów zapo« ii (rzmiy. li. ferz. Lik. 252.
— Z gniewu zasapany, »or 3crn fd,'nniil)ciib. Ni.-zego słu-
chać nie chce, klucze rzuri/, i zasapany wyszedł. Teat.
19. b, 50. — § Chłopice gamoń i Z'S.'p'ny. Teat. 20.
pr . cf. zasm!irkany; [liliom sapy, sapka < ka'ir 2].

■ZAS.ĄPIĆ, oh. Za<ępć Z.AS,AI!Ki\ĄĆ, t,h. Sarknąć,

ZA.'^CHN.\Ć, f. zas. Iinit*, zaschnę mjik jedntl. , Zasychać
niedok . B'h zasclinauti . Sorah. 1. z.isknu szo ; Vind.
safrhniti safiifliilife , yfihnili , prcfidiniti , pnfehnili ;
/?()*«. aacosHjTb , 3acb).\aTb . 3accx.ibiij , aaMasnyib : za-
cząć zsyihać , z tióiy i iisi linac , rii/e<ch[iąi^ , schnąc za-
twardnac : aitfiiiMft' jU trnd'iien , niifinufiieit , »oii pben
trorfiicn l^er^clI, eiiitri>(f!ieii , jitiaiiiincii tnidnoit , ocrtrpcfncn.

Zasclinęły lub zasiliły bec/.ki Tr (ruzeschfy się). Atra-

112

890

ZASCHŁOSĆ - ZASĘP.

ZASĘPIĆ - ZASIAĆ.

rnent zasechł; /?os«. qcpiiiua saco.Yin. Schisma cerkiew'
p/oJii pozbawia i pokarmu , c/.yiii żywot jej "zamatorza-
}y a piersi zascli/e , że ni roilzi(i nie może, ni itariiiió.
Smotr. Ex. 12. 'Łyknijmy sobie jesjeze po jednym kie-
liszku, bo mi już gardJo zascb/o. Mon. 73, 582. Z^i-
srliły kij, laska; ihiralus ńccitate. Ca. Tk. 1392. My
się nigdy nie uciiskaHjy do boga , aż si.ę kometa ukaże ,
abo niebo zaschnie, iż nam przygorywają żywności na-
sze, ftej. Pont. 5 J 6. (gily sus/.a wielka). Z^sclwuenie,
ZASCHLOŚĆ, ści, i., h\i Giiitrocfncii , bie Diirre, (of. su-
sza). N;e dopuśiili , aby panu czfg) ku och/odzie kto
pod.il, a Ofiej zri3cb/jś<:i iist ulżyf. Sk. Kat. i78. one-
niu Korąceniu prai(nieniu , bcm Breitnciibeii Jiuifłc.

Z.VŚCIA.NKI. ob. Ziicienie. 'ZAŚCIE, Z.\jŚCIE , oh. Zajśd.

ZAŚCIĄGNĄĆ, "ZAŚCIĘGNĄĆ es. jt-dnil., zawścią:,'ną(i, ścią-
gnąć, ściągnąwszy zatrzymać, zapiąć; sufnmmen Jtcljen,
}ujif()eti; /i 'jss. ja i; icriiyTŁ , aacTeriiuuarb ; ySorab. \. za-
staiinu , zarecbam zanioiiLąni). Pas złotym zanklem za-
ściq-{niony. A. Kdun. 1 25.

ZAŚCIELAĆ, ob. Zasiać, za.ściele.

ZAŚCIENIE, Ilia, «., ZASIANIU }jlur.; Ross. aacrbirie ,
miejsce za ścianą, bct fla^ l;tiiter ber 2Banb. Wsiadfa
na osła, i jtohalit po z.iśoieniu góry. BuJn. ^ Sam. 23,
20. (zjeździła głębią góry. DiU. (id.: pod 'zasłoną góry,
zasłonięta od gór-y). Uciekając wpadł w jakieś zaścian-
ki, i tara się zataił; ale jeden widzie gdzie wpadł, uka-
zał żołnierzom ono miejsce między ścianami. 5*. Zyw. 42.

ZASCIG.\i\ć cz. jednll., Zaścigać niedok., doścignąwszy za-
stać, spotkać, zdybać, zf^chw^cić, ciiiboleit iiiib aiifgrfi<
ft.i ; Bok. zastihnauli; Croat. zaszlignuti , za-ztigujem ;
Ross. sucTiiib, 3acTni'nyTb. No^ kogo z;iścigła , zapa-
dła > zamierzcbł; Eccl. aaBeiepAuaiinca , Koioparo H04b
sacinrja.

'ZASĘ , Z.ASSĘ , oi Zassać. ZASEDNIĆ , ob. Sednić . ose-
dnićv

ZASĘUZIEĆ, 'ZASZF.DZIEĆ ,ńjak. dok., sędziwością zajść,
, stać się sędziwym; grau merDcn, cr^roiien. Bez względu
nu me za>eilziałe l,'!a. MumU. 27, cf. ziisiwicć.

ZASE.N , Z.\ŚNIIiCIE , oh. Zasi,ąć.

ZASĘP, ZASYP, spu, m., ZASPA, y, ź., zasypywanie, za-
sypanie, i to co czym zasypano, lub czym. co zasypano,
co zasypało kogu lub co, (cf. 'wysep , wyspa, cf. na-
sep) ; bai ^iiiiiiittcii, Stif^łiitten , bai '§a\i)iittdt, bie
©djfltte; (Boli. zasyp; Cain. sasip, sasliap , sagreb vat-
lum , agger; VinL saPip , safip , nafip , fcp , fliulina frf
suć) • grobla ; Ron. aauMni gruba zasypana, saciia ja-
gły, gruca). Śkła w hucie razem nie sypać , ale po
trochu, lecz jak -fię pierwsz/ zasyp usloi, to drugi wsy-
pać. Torz. Ski. 205. — g. Zasęp wiatru, śuiogu , pia-
sku > zamieć, zawicw , wydma, wydmisko ; JBinbmeljC,
Sd^llfClDftc, ®rtnb:»e^e. Na brzegu hył zasęp piasku.
Pnyh. liuz. 129, (.d'.'hak). Ziemia tam zaspami śnit-żae-
uii i lody okryta. Otw. Wirg. 43ł. Ciiuinc. Śnieg cho-
ciaż po iiiału , ba i drobny leci , A przi-cię wielkie czy-
ni zaspy i zdmieei. Kchow. f'r. 13G. Przy.-szły na Tur-
ków wielkie śniegi , iź zewsząd zaspami ogarnieni , ani
diilej ciągnąć , ani się wrócić nie mogli. Slryjk. 033.

Często tam ginie niejeden pielgrzym zasuty piaskami , I
pognębiony wielkiemi zaspami, f. Kchan. Jer. 419. Tak
wśrzód stepów, tak wśrzód zaspów , 1 Kaukazów i Hy-
daspów, Pewien, i że ŚAiat pokona. Wiódł tryumfy bo-
żek grona. AVat. Lisi. 2, 150. — '§. Okrci;u zaspę Ju-
piter wszystkiego widząc , dżdże zraził. Zebr. Om. 1 1 ;
liifuidis slagnare paludiOits orbtm vldel , zalanie, potop,
powódź , lleDorfiroemmung.
ZASIJPlC , °Z.VS.'^PIĆ fi. dok., posępnym , pochmurii .m
uczynić; uerbiiitern , biiftct mni^eu. M^ły zasępiły pogo-
dne niebo. » Tr. — Ftg. Wszystkie życia mojego zasę-
piłem chwile. Teat. 45. d, 25. (zaćmiłem, hd) smuikiem
posępnym zapełniłem). — Tiunsi. OsobiiAie o twarzy, o
czele « zasępić twarz, zasępić czoło, zasępić się, zmar-
szczyć się, zaperzył- się, cf. kozła postawić; lioa. HH-
cyiiiiTbca, npiiTyuaiiHTbCfl , (cf. tuman); Bjh. zasiuu.śiti
se, (cf zasniicć sih) ; lin fl^^ttui ®c\ii)t '.nciii)tii , bie ciir'

nc rUMjelll. Niewesoły, ponury, zasępił się. Ol. Ad.i}*.ll.
Dopiero mało co wesołej, udzieliwszy pogody , wnet zasę-
pione wystawia czoło. Baidz. Trug.pr. Jdkiż w<.rok ponury,
czoło w mirszczki zisepił. Tea'. 43, 53. Faryzcfszowie,
kiedy pościli, tedy marszczyli iza-ąfiili oblicza sv^oje, a oka-
zowali kwaśne twarze swoje. W. l'oil. W. 2, 1(7. N.ajd/.ie
wielo takich rodziców srogi'h i dziwnych , którzy °leda o
co z wielką a zisępioną furyą, hy więc chcieli śt.i?ć a za-
razem zjeść, dzieciom swym łają. Glicl. lV<,'c/i. Gib.
Podnbniejszy do posagu jakiego siedział zasępiony. Aar^i.
4, 103, ( cf. oso«i;iły, cf. sep, cf, sowa). Wolał aby
młodzieniec raczej był nieco zasępiony i stały, aniżeli
zawsze rozweselony i 'płuchnrzulki. Pilch. Sen. litl. 283.
Nie z czego się inszego królestwo nasze rozszerzy"), je-
dno z wiernej a nie zasępionej uprzejmości królewskiej.
WcłYsi. łieg. 42. (otwartej, szczerej). Zalepienie się,
'ZASĘP, u, m, ponurość, pochmurność; tic Dufid^At ,
^iiiftcrbeit ber TOiiie , iti ©e|id)t'5; fioh. zasmuśdost. Sie-
dział w zasępię głębokim. Piz-jli. Mii.. 2i8. Zkadże ten
zasęp? Przgb. /I*. '19. ZASĘPLIWY, ZASĘPISTY, ZA-
SĘPNY, a, e, — ie adv., zasępiony, ponury, ,>oeliinun y,
zaćmiony; bllfler, ucrbii|lert , fiiifłcr, faiicr. Pochmurny,
zasępisty, niewesołej twarzy, vuUu:sut. Molz. By rodzice
nie zapalonym gniewe.-n dzieci swych doglądali , ale aby
bacznie , i nie bez przyczyny strofowali, mając w tern nie-
jaką dyskrecyą, coby było la!t w czas abo w miarę, a
nie nazbyt, ani bardzj zasępliwie. C/i>5. Wych. O i.
(surowo, srogo). — ^. Zasepiie obłąP7}stych ga'ęzi za-
mroki. Slns. Niim. 1, 01. ciemne, cieniste, zasępiające.
ZASIAĆ, f. zasieje, zasieje, cz. dok.. Zasiewać nicd k.; Bok.
zasyli, z:'scl, zasogi: Slov. zasaf; Somb. i. taszćhwam ;
fioss. siictaib , aactoarb; zasiać rolą, posiać. za«iać ,
siewbę odbyć, zakończyć; htiatn, mioidctt , baS 24fil
bcfiibigeil pr. et fig tr. Przymuszony był do osiadania
gruntu , przez innyli podd.inyeh za czynsz z.ieoi.owy
zasiewanego, i przez to wypłonionego. Mon. 07, 194.
Zboże zasiane, ob. Zasiew, lasiewek. — Co zasieje czło-
wiek , to też będzie żął. 1 Lf9p. GaUt. 6, 7. Jak zasie-
jesz, tak będziesz żął.Cn. Ad. 2il3 Jak sobie za» ejełi,
tak doma zażyjesr Uaur. Sk. 15. Trzeba dobrze zasiać,

ZASIADA - ZASIĄDŹ.

ZASIĄKNAC - ZASIADA.

891

kto chce za/, dobize. Gorn. Wt J ć> b. Gdy nie za-
siejcni za dobr>"j chwili. Przez fy.h zimę bedziem po-
silili Aar. Dz. 2, 186. — AUter : Synaje , bjle im się
tjiko «ą-i zasi.ii pod nosem, rozumieją żar??, że rjco-
wie tjlko 1^1.1 mch żyć powinni. Teat. 4, 55 skoro im
sie was z^-zyna sypać, folinlb ber S({!n!:rrf'(irr bi'rd;tci$t,
burc6f(tiimii:crt.

7.ASI.*DA. "Zi-siedzenic , ob. Z?siedzieć. ZA?IADAC , ob.
Zasiąść, zasiiśd , ob. Za-siod^irć. ZASIADACZ, a, m.,
klur}' gdzie zasiadi, ZKsiad/, lub siedzi; Crnal. nsdsze-
di>cz ; /Vt)ss. 3act;i<iTCvib (iiscsor , sae-h^ąi ejer B , sactja-
TCJbCKin ase;or.iki), (l/Ofn. zasindalac 1) insidiator, xasai)iiik,
zasadzca , 2; obse^for, oblężei.iec ; Siew. zasidfcs < zabój-
ca tnj.-i.r-ny) , bci- Si^UfCl- , ' S,'5cr , Sc'!Scr. Te l.cjnym
iasiadaczom oboia/.one ^a«y, Nie przyczvniwszy dabra ,
przyczynimy wrzawy. iV. Pom 22, iiO. (Iicznem zgro-
niadzcnien^ , eS. sejm) ZA81ADŁ0SĆ, ści , i,. osi3dJos'(5,
posiadłość , co klu pnsiaria nlerrchomego i gdzie ; bie
SInuipigfctt , lai SIiigcKJiciitc^n. Sad chcąc wyznaczyć opie-
kuna, ma piifć uwa^ję na stan, zdolność, majatt^k i na
zasia.l/cśii opiekuna. Gal. Cyw. 1,8! , fcf. zasiedziałość).
ZASIADŁY, eh. Zasiąść. ZASIaDYWAĆ , oł. Za.iąść ,
ob. Zasiedzieć.

ZASIĄDŹ, Z;.SIAGNĄĆ, ZASIĘGN.4Ć . zasięgnął, zasiąg?,
f. zasięgnie, zasie'e, zasitgnę , zasieie es. jedntl... Za-
siekać nitdok. ; Hog. zase,;linuti ; Bosn. zaseghnuti,
Stcchi ; Yind. safczbi, (salfzlii f e , fe salezlii s zachwy-
cić czego); siągnąć aż za co, tiś n'Ol;ili mć) ctmoo rei=
^eit , Iiingcil. Zasięgnij za zwierciadło po szczotkę. Tr.
— Zasięgać czego zkąd , starać się dostać » dostawać,
nabywał", nuitrr ju er^inltcn fud^cn, ju crlangcii fucien, fii^
banim IirniiiiJCii ; zasięgnąć, dostać, liabjć, crlangcn, cr=
^altcii. Zasięzenia pszczół , lubo kiinnym sposobem , w
zimie czas n.jlepszy. Hnur. Ek. 1ó7. ('iabywania). Do-
skonałe państwa pozii::nie zasięga się w róinych po-
dróżkach po nim. HłoI-. Turk 185. Powini.n dłuinik
zaręczyć się wierzycielom , iż pewnie na naznaczony czas
swoich pieniędzy mają zasiądź. Cltciin. Pr. 141. otrzymać,
Oilebrać ; crbalifii , bcfomincit Chcesz zasiągnąć ode mnie
rady. Tent. 41, 45 posYziąć, SJatb clufcolcn , SfJ.itb eniji^
ben. Chciałbym zasiągnąć cvJ W.ic Pana rady w pewnym
interesie, ih. 4i c, 47. Od tej Greczynki lepszego trze-
ba zasięgnąć oświecenia ib. 4C. r, 17. tjoi'. tl;r m\\% man
befffrn 9(ufi'd)IiiB jii erbalten fudien. — Mb.us ariwe: Za-
siąg:ić aż gdzie, kogo, czego = zajść aż dokąd, rozcią-
gnąć się ; 1'icf) biś ti'obin crftfccfen , biś luo^iin wiicn , !aii=
gen. Auzychi w Afryce są mieszkańcy wielkich kr«in ,
bo zasiąg;iją od rzeki Z^ire aż do puslyń Nubii, liuler.
245. Zasięgam kogo życiem, znajomością, powinowa-
ctwem; aeqiialis sum tempore , n/Jinis sum alirui Cu. Tk.
H592, cf. siykać się z kim, mit ciiicnt jiifammcit Jrffffii ,
in glci(bem Sfifltcr, burd) gemadite Sifaniiifdjaft , burc^
3ScrixmnMi4aft. — Nie popr.(»isz go, jest to szpak; przy
swojej mmie spnkojnnj daleko za«ięt:a. Teal. 59, 65.
(cicha woda brzegi podr\»a) Zasięgnienie , 'ZASIĘG,
u. m, tai ^mdiim , Sininngrn, łradjtcn , ©trebtn; (Vind.
safega ■ zachwycenie czego;. Aby mógł rozum ludzki

przez myśli zasięgi Ogarnąć bogom równa wysokość po-
tęgi . ..'. Pnyb. Hn>t. 185.

ZAŚi.ĄKNAĆ , ZaSIĘK.NAĆ nijck. jedntl, aż za co wsiąknąć,
I't? irobiiitcr fidcni , cinficferii.

ZASIAME. ZASIANY, cb. Zapiać. ZASIARCZYĆ, ZASlAR-
KOWAĆ, ob. Siarkować.

ZASIĄŚĆ, ZASIEŚĆ , zisiadł, f. zasiędzic ; 'zasiędę, zasią-
dę med. j'>dntl.. Zasiadać nicdok. , Zasiadywać czefti;
(Boh. zasednauti, zasedati; Cirn. sasęsti , sasędem ;
Vi/!.'/. safesti , £afeduvati , (safiedati, saleduyat ; Croat.
zaszedam ; Hag. zasiesti ; Bo^n zasisti , zasjtsti , zasjeda-
ti insiauui , zasadzić się; Bosn. zisjesli grśc' , pad.sjesti
obsiderc) ; Hag, zasjcsti , zasjedam ; Hcst. sactcTb , 3a-
ct4aTŁ ; zasiadrć gdzie, siąść, siedzenie zająć, siedząc
się mieścić; fid,- utebEtJct-cti, riieDciIajf'it , '"pial nctmen. Za-
siądźcie Wac Panowie! knnsyharze zasiadają. Teat. 9. c,
76. Kazał Argolskim wodzem Zosicść na tym prawie
Wśrzód obozi) , i dekret uezyni'5 w tej sprawie. Olw. Ow.
497. er lifg fte 511 ©cridiit ficcn. ' — Zasiadać w sądzie ;
Ho?i. sactjsTb si> cy4t, npiicycrBOBaib Bt cy^eÓHOMt
wtcit , (cf. adiie: zasidzić i onni«yą , sąd, prawoj On
zasiada w tym sądzie, do któregom pozwany. Ti^nt. 52.
d, 51. er fi|jt mit in bun ©ri^te. Zasiadanie, zasiedzenie,
zasiedzenie, 'ZASIADA, y. z, po.siedzenie , sesya, bie
Signng; Curn. sa-ed, sęja; Vind. safed, vkupfed, fod-
na Ifja , leja, fedenje , fedetje ; /?oss. sacfejaiiie, iipn-
cjCTBie. W imię pańskie sesyą ccncilii alLo zasiedze-
nie uczynili biskupi. Sk. Dz. 740. Na ostafniem zasie-
dzeniu koncyhum był cesarz, ib. 673. Postanowiło się
to na pierwszem zasiedzeniu w radę. Gorn. Dz. 116.
Z prostaki była jegn najmilsza zasiada , Prosty ubiór naj-
milszy, od prost;jków rada. Chodk. Kust. 12. — Zasia-
dać miejsce, zajmować, ZTstępować , Z"|.t'ai?.ć: cinen
'piaft brficcn, einnfbmrn, nuśfnllcu; Erd. 3sct4a[c atcTO.
Pró^ zasiadła. Zi-I^r. Oiv. 52 ; in limne sedit. Cygani
tam kąt jeden osobny sami zasiedli. Star. Dw 9, f cf.
osieść). i'tdki jajka zasiadają. Tr. nasiadają, siadają na
nich, siedzą na nich ; bic Sógel brfiten, fiCen nuf ben
(Sieni. Zasiadły, osiadły; nieberflilajfcit, anfń^iti. Jest pię-
kne pole , żadnem nie zarosłe drzewem , Nie mai na
śrzodku góry zasiadła wesoło, Kto: ej kończyny lasy ob-
taczają w koło. Olw. Ow. 154 połużone, gelcgen , bcle<
gen, liegcnb. — - Zasieść krzesło senatorskie, dostojeń-
stwo, godiioś.-', i t d. otrzymać > objąć; SiJ mib Stim*
mc, ciiic S.Utrbc, ein SImt cr^alten. Jan K.-irol Chodkie-
wicz z t. kich dziadó* i prailziadów urodzony, z k'órych
rzadki b\ł, któryby .bo boł.<wy hetmańskiej nie nosił,
abo *stnłka senatorskiego ni zasiadał. Birk. Chodk. 2.
(któryby senatorem nie był, miejsca w senacie nie zaj-
mował). — hnpediendo : Zijeść, zaledz, położyć sie gdzie
hamując . wstrzyoiując , |)rzeszkadzając ; fi(^ niobin fe^cn ,
Irgen , porfc^cn , sorlcgon , urn adsubnlten , jiiriirf jn baltcn.
Horacy Kokles zasiadł im tam z przyjazdu , jakoby w
końcu moslii. Warg. Wal. 75. Zasiadł był Leonid na
wszyslkę Azya t\lko ze trzemasty swoich u Termopil.
Warg. Wnl. 85 . ( v( zasadzić Się ). Zisiadł mu gębę
wrzód, śliiiogorz, srebro^orz » zaległ , fatkał, gadać nie

11 2*

892

ZASIATKOWAĆ - ZASIECZ.

ZASIEDZIAŁOŚĆ - ZASIEW.

może, {ob. Wrzód, ślinogorz, srebrogorz). — Zasieść
drogi , gościńce = zasadziwszy się napadać , napaslo»»<5 ,
rozbijać . uniepokajać , bie finnbflroBe biuimi^iigcn. Szafra-
nier. zbiwszy gwardyą wielką zbrodniaizów , z zamku
swego drogi pospolite zasiadał. Krotn. 7łl ; (infestnbat).
— g. Zasiąść na kogo, zasadzić się na kogo, czatować
na kogo ; cinciii nac^frcOcn , i(mi aiirlaiieni. Gdy kio na
kogo zasiądzie, aby go zabił, lub obdarj, a byłby za-
bitym, odbiera karę sprawiedliwą. CiatA. Pr. 2, 126. —
^. Transilwe: Zasiąść kogo, osiąść kogo, natrzeć na
niego, wziąć go na pizi^l^ki, doskwierać mu, dokuczać;
eincm ju Scifcc flc^eii , ijim jiiiejen , i(iin u'orm mai)tn. Je-
śli go zasiedą , kręcić a svieicić się będzie, radby co
najrychlej uszedł. Olicz. Wych. K Q h. — g Zasiiść
kogo, zastąpić kogo; ctneii yertrcten , feiiic Stelle ciiiiic^«
mttt. On się za nas wydał, a w łych mękach nas na czas
zasiadł, któreśmy inieli wiecznie cierpieć. Rej. Post. R
2. — g. Zasiadam komu miejsce , lotum alkujni inca-
do , occuppo , praeripio aliciii locum. Cn. Tli. 1392. (je<
inanbcjn feine StcDc nc^men, cf. podsieść ko.;o). — g Za-
siadać na czym = fałdów ciid czym przysiadać, siedzeć
nad czwn duliząc , myśląc, pracując; fid) jit ciiicr 3Il<
bcit (linfcccn , \ii} lupraii madj^n , biitulicr fi^e" . auźbaucritb
bobei; blcibeil. Snadno się lej prawdy dumaca , kio na
tym chce zasieść. Tr. — Transl. Świat śmiechy sobie
stroi, zasiadając na pijaństwie, na kostkach, i na in-
nych 'igrach abo zabawach niepotrzebnych. Baz. Hsł.
115. — l\'eulr. Zasiadać na czym, zasadzać się na czym,
zawisnąć, zalegać, gruntować się, fundować się; ftĄ
ai'rnuf grii.iiieii, barnuf Iteni^cit. Uczy lu , na czym wola
ludzka zasiadła. Pdr. Et. 192.

ZASl.VrKOVVAĆ cz. dok, siatką zająć . zakryć ; mit cincm
9?op(^cii liejic^en , bfberfcn, tiefłriffen, ob. Siatkować.

ZASlULlC cz. duk, sidłem zamotać, zawikłać , zapleść, tit
eiite Sd^liiige ociftriifen; Vind. samreshiti; Croał. zamre-
sujem.

•ZASIIJ. ob. Zaś.

ZASIĘG, Z.\SIEl\N;\Ć, zasiekł, /■ zasiecze, zasiekę, zasie knie,
zasifkne iz. jedutl , Zasiekać niedok , Zasieki wać cięgli.,
zasiekuje pr. canlin., zasiec , zacząć siec , siekąc zaciąć ;
loi^adea , jii fcatfen anfiiiujeii ; Boh. zasekaii ; \ind. safe-
kati, sal'ekuv.iti ; Rny. zasjccchi, zarizati 1) incidare , 2)
prae$i:ribere, prae/inire ; /}'ivs 3act'ib, sacbKaTb. Zasiec ai
dokąd, Iiil luiijilii (mrffn. Zasiec kogo, sii-kąc zabić; tobt
(incfcii, JU iobe iautn. — Zasiekuć sick;inkę czym , n)0<
mit jiifammcn Iiacfeti, iti mi einliarfcii. Bndik. — g. Za<iec
las, zarąbać, z lasu lub w lesie zjsiek uczynić; 'Ott^aiin,
»erl)aucii, cincn Ser^au ma4t'n ; Vind. safekaii, :,agraditi
(zagrodzić), saplutiti (zapleść), sibrunali ( cf. zabronić J ,
sabranifhati. Nii-przyjaciel zasiekł lasy wszędzie i prze-
kopy pokopał. Ttuard. W. D. 10. Od nieprzyjacif^la
wszystkie pasy zastąpione, i zasieczone lasy. Tward. \V7.
2o3. Blokauzy obwarował, i lasy zasiekł ich około.
ib. 222. 'ZASIECZ, ob. Zisiek . zasieka. ZASIECZNY, a,
e, zasieezony, do zasicczenia , od zasieku , zasiekiem ob-
warowany; cinneUacft , oei^acft , ocrj^iiuen, mit cinem *Ser'
^mi ; Rois. 3act>iBuQ.

ZASIEDZIAŁOŚĆ, ści, i., osiedziałość , zamieszkanie, bi(
SlnfńlTiflfeit ; Ross. npo/KiiBaHJe nocejiiBuiacocH r4t jh6o.
Zasiedziałość człowieka •przycliożego wolnego pod jakim
panem , choćby przez dziesięć lat trwała, nie czyni go
dziedzicznym, wolno mu wyjść od tego pana, u które-
go siL>dział ; Ross. X0Taóu II ipeai 4eCHTb jtll npOiKH-
Ba.ii BI nuMtuiHWbCHi B.ia4eiiiii, cf. zasiadłość. ZASIE-
DZIEĆ med. dok , Zasiadać nieJuk., (cf. zasiąść , zasieść,
zasiadać); Carn, sasedęti ; Yind. safcdeti , sa(eduvati;
Ross. OTciutfb , OTCii»<HBaio ; długiem siedzeniem zaswo-
ić, zatrzymać; biirc^ laiijcS Sifcii Ober ScfiCcii be^iaupten,
cr^allcn. Dziedzica lennego, gdyby kto po śmierci swej
nie zostawił, tedy dziedzic dóbr jego ziemskich weźmie
czynsze, albo dubr^ na lennie zasiedziane i zasłużone.
Stczerb. Snx. 214. Jeżeli prawo zadawnione mocą usta-
wy na kogo drugiego zlane zostało, zowie się prawo
zasiedziane ; sposób ten nabycia zowie się właściwie za-
siedzenie, (jal. Cyw. 5, 269. Nałóg tyla wiekami za-
siedziały i utwierdzony. Karp. 2, 53. Uis. Gr. 162. za-
gnieżdżony; Vind safeden ; Ross. cn4tjuii. — §. Kura
zasiedziała jaje. /?'i(//A;. nasiadając zapłodniła , wysiedziała;
Gier nilbniteii , beleben. — Zasiedzieć co , siedząc zatrzy-
mać, wstrzymać, fiCfiib oerbalteił. Wiatry zasiedzieć.
Bndik. — g. Zaimk. Zasiedzieć się , zasiedziałem się,
zasiadam się , sedendo lonyius tempus produii. Cn. Th.
1592. za długo siedzieć, przydłuższem siedzeniem zaszko-
dzić sobie , przykrzyć sobie, fid; BprfiCfit ; Ross. 3aeii4tTb-
ca , 3acii>KiiBaTbca , pascintibca , pascHacuBaibca. Wy-
rzucasz mi, ic od tak dawna zasiedziałem się na wsi,
i Warszawy nie odwiedzam. Gaz. Nar. I, 20. Otwórz
drzwiczki a puść mię na wolne po\Yietrze , Niechaj się
zasiedziały choć trocha przewietrzę. Toi. Saut. 71.

ZASIĘGNĄĆ , ob. Zisiadz. ZASIEJE , ob. Zasiać.

ZASIEK, u, m. , ZASIEKA, i, z. , '"ZASIECZ. y. i.- Boh.
zaseka , paseka (cf. pasieka), (wyseka, priisek alea w
lesie); Carn sapręga (cf. zaprzęg; Carn. et Yind. sale-
ka ■■ siekanina, siekanka); Yind. safek , safiek, saprega,
liekanu , siekanje; (Croa/. saseka ; Ross. 5acth"B sąsiek
w stodole, sactKa); zasiek, zarąbanie, zarąb, bci '^ei<
pilU. Zasieka, zarąbanie wojska drzewem wzdłuż spu-
szczonem, służy zamiast okopów. Papr. \Y. 1, 483.
Zasieki są to na krz}ż jedne na drugich ułożone drzewa;
które ile możności wierzchołki swe i korony na przeciw
nieprzyjacielowi obrócone mają , najczęściej otaczają się
niemi lasy pojedynczo lub podwójnie. Lesk. 96. Do ze-
wnętrznej krawędzi rowu przywłóczą się pnie , t gałę-
ziami w pole obróconemi , czyli robi się zasieka, ib. i,
226. Moja czcladka pod górą w zasieczy wysiedzi:iła
przed burzą Tatarską. Ziinor. Sid. 233. — Trantl. Coi
słav/niejszego nad flzym miały wieki , Znały go panem
Herceńskie zasieki. A/on. 71, 470. lasy, bory. — g. Drze-
wa na których zasieki , czyli znaki są czynione. Czaek.
Pr. 2, ISO. wręby, zaciosy . zaciosane , tasieczone znakL
eingfbaufiic 3f'*f"- ZASIEKAĆ, ot. Zasiec.

ZASI1-;K.N.\Ć , ob. Zasiąknąć. ZASIEPAĆ, ob. Siepać , cf za-
sifc ZASIESL , ob. Z.isrąść.

ZASIEW , u , m. , ZASIEWEK , wku , m. , dem , zasiewa-

ZASIEW ACZ - ZASINIĆ.

nie, zasianie, i to co zasiano; Ross. sactei , tai 9liiś>
fóen, Sefaeii, btc 9lu>5faat, bie @aat. Zasiew, zasiewek,
zboże zasiane. Cn. Th. 159:2, Przeszłego roku ani sie
nam nawet zasiew nie wróciJ. Teat. 8, 31. Nil, jeśliby
nie wezbrał , wszystek zasiewek w Egipcie ginie. lioter.
251. — Zasiew, czas siania, bic Saatjcit. Bndlk. —
^. lug. tr. Zasiew, zaród, zawiązek, zapfoilek ; btr *Saame,
Per Seim. Natara w każdym pierwszy położyła zakład i
zasiew cnoty. Pilch. Sen. list. 4, 7. Trudno wierzyć ,
aby się jeszcze w dziccińslwie Nerona jaki zasiewek i
zawiązek okrucieństwa przyszłego na wierzch nie przebijał.
Pilch. Sen. iask. 2. Pierwszą zaraz podżogę i ponętę do
gniewu precz odrzucać, i samym nawet zasiewkom jego
najmniej wzrostu nie dozwalać. Pilc/i. Sen. iask. 129.
Kwitnęły szkoły i akademie, kapłanów i biskupów za-
siewki. Krom. 648. (seminarium, cf. szczepniiM , szcze-
pnik. cf. rozsad). ZASIEWACZ, a, m. , ZASIEWCA , y.
m. , który zasiewa, bcr 9lu>?)'i'ier , Sćitr, Sacmann. Zasie-
wacz powinien miarkować się, jeśli gęściej lub rzadziej
Siać powinien. Brzost. Duch. 357. ZASiEWiŃY, a, e — ie
adv. , od zasiewu, do zasiewu lub zasiania; JliiŚfnat,
'<Zaai-, zasiany, 6c)act. W obsiernych dziedzictwach nie
sanse tylko widzieć żyzne i zasiewne pola. Nar. Hst. 2.
Tobie zasiewny łan zboże wywodzi , Tobie drzewo liście
rodzi. Anakr. 55.

ZASIĘŻY, Z.ASIĘGNĘ, ob. Zasiądź, Zasiągnąć. ZASIEŻ.NY,
a, e — ie adv. , do zasięgnienia , mogący być zasiegnio-
nym , emidlfiiir. Szwadrony zasiężne Pociski na innie
rzucają potężne. Anakr. 21. czy nie aetiye zasięgające.

ZASIKN.ĄG cz.jedntl.. Zasikać niedok., sikawką zapuścić,
zaspryco77ać ; btś mobili fpri{;C!t , aiifpriRcti , cinfprif^en , ocli
fprigcn. O zasikaniach czjii płókaniaeh, de iiije.ciionibus.
Perz. Cyr. 2, 136. — ^ Zasiknać, grzecznie, zamiast
zaszczać , zasiusiać ; aiunljen , bopiffea , uoUpiffcn.

ZASIŁEK, łku, m. , zasilanie, zasilenie, i to czym kogo
zasilają, lub czym kto się zasila; ia^ Starfeii, bie Star*
fuiiij, 3]crftarfimij , Untcrfiiiciinij, btc gabuiig , ba» Sabfal.
Wyprawił na Z8słe'< fortecy sto kilkadziesiąt ludzi Nar.
Hst. 5, 348. (na pomoc). Wojsko potrzebuje zasiłku
pieniężnego. Gaz. Nar. 2, 181. (wsparcia, zapomogi).
W okropnym tym głodzie , kilka matek bez zasiłku i
sposobu wynalezienia go sobie , własne dzieci pożarły.
Nar. Hsl. 3 , 547. bez posiłku, bez pokarmu, bez jadła.
ZASILIĆ cz. dok.. Zasilać niedok., nieco posilić, dodać
siły, pomagać, wspierać; bie Eruft etiDaŚ ftarten, ocr|'tdr=
fen, laben , erciuitfcn, uiitcrftiigcii, \ft\\in. Dając pieniądze
więźniowi , rzekła : weź to , niechaj ta pomoc zasili cie
w tym stanie. Teal. 49 , 62. Bogusi. Niewierni dozorcy,
chlebem i wodą ją tylko zasilając, wynędzają. Mon. 70,
321, (cf. krzepić, pokrzepić^. Samemi się tylko kon-
jekturąmi pasie, samvm się domysłem zasila, ih. 72,
724. (ratuje). ZASIŁKOWY 1 a, e'. od zasiłku, gtdrfe=,
pifź < , g.tbun^Ś = , cf. posiłkowy. ZASILNY , a , e , za-
silający ,| od zasilenia; ftdrfcnb, labcnb. — §. Zasilny,
< za silny, za nadto silny, zbyt silny, ju frdftig, ju parf,
iibetiłarf.

ZASlNlC , f. zasini , zasinię cz. dok., sinością zakryć, sino

ZASINIEĆ - ZASKLEP.

893

z (farbować; fioss. sncHHHTb, braim utib biau mac^eit, bluł»
nniftiij mat^cii. ZASIMKĆ , 'ZAŚNIĘĆ nijuk. dok. , zajść
sino , stać się sinym , braim iliib bIau werben ; Croal. za-
modrujemsze , ( cf. modry). Miała lubieżiivm kąsaniem
szyje zasiniała. Hid. Ow. 60. Gwiazdy płoche, ćmią za-
śniałe chmury. Ze.hr. Ow. 257; {tegunt nigrae latitanlia
sidera nuhes :, sed. cf zaćmieć , 'zacimieć). Zasinienie,
ZASIMAŁOŚG , 'Z.\ŚNLAŁOŚĆ , ści,3., zaszła siność,
iiai 331aumcrbcn, Slutruiiftiafeon. Zasiniafośó z razów ja-
kich tłuczonych. Sur. 440. Na zaśniałości z razu jakiego

- I ■ - ■ ' I J 5t •

poKi są swieze , proszek ten zagrzewany a często na si-
ność przykładany, jest pewne lekarstwo. Cre.ic. 221.
Ziele to zaśniałości z razów tłuczonych gładzi. Syr. 184.
Zaśniałości na ciele z naskoczenia krwi za skórę , sok
ten rozpędza. iSiir. 185.

'Z.4SI0DŁAC cz. dok., siodłem zająć, zakryć; fcrfatteltt,
m;t bem Sattel ncrbcifen, ob. Siodłać, osiodYić.

ZASIPŁOSC, ści , ź.; Croat. zaszoplenye, sziplenye , szip,
sziputśnye asthma , anhelntio , invi Seiien ; dychawiezność,
dychawica, bie Giigbriiftigfcit. Nasien^; kopru Włoskiego
zasipłości i oniemien'u dobre. Syr. 592. 'ZASIPNĄG
nijak, jednd., *Z.\SIPNIEG niedok., nabyć zasipłości < dy-
chawicznieć, fcidjcitb uiib eitcjbriiftig iBcrben ; Croat zaszo-
plyujemsze anhelo, anzie halo, oh. Sipnąć, cf. siposz.

ZASlWiĆ cz. dok , siwizną zająć , zakryć ; mit graucm ^aaxi
bebeden, begraiicit, gran maijm. ZAŚIWIEC mjak. dok.,
zajść siwizną , cf. zasędzieć ; grnu iDcrbeii , graiiei^ Spaat
Bcfomineii.

ZASKAKIWAĆ, ZASKAKUJE, ob. Zaskoczyć.

ZASK.\LlG cz dok, 'zakamić , "zakrzmii enić , zii'>vardzić jak
skałę; felfettbart iiiacljcit, oerfłcinerii , uerbdrten. Zaskal ser-
ce , ażeby się na najwolniejszy nic rozpłynęło olejek.
Teal. 16. 6, 14.

ZASKARBIĆ Ci. dok. . zajednać sobie co drogiego , niby
skarb, uzyskać, ftt^ ctipa? b^^ił St^dfebare? errocrbeii. Od
pierwszej znajomości , wszelkich spojobów używałem ,
zaskarbić sobie łaskę W. Państwa Dobrodziejstwa. Teat.
22. b ., i i i.

ZASKARŻYĆ cz. dok., Zaskarżać niedok., zanieść skargę,
"żałobę , zażalenie na kogo , oskarżyć go ; einen aiifUtilCtt,
uerflagcn. Zaskarżenie , zażalenie , ^żałoba , oskarżenie ,
skarga; Wi 3liiflageii , bie 9liiflage, bie .^lagc.

ZASKLEP, u, m. , zasklepienie, i to czym co zasklepiają,
lub w ezyin co zasklepiono; ba«3 3i'lf ólbfii , SJertiuilben,
Serfellcrn, bie Sernuilbung, SetBolbinig. W tamtym tedy
zasklepię ciało to błogosławione miało swoje "pocznienie.
Chodk. Kost. 65. — Zasklep gąsienic, zaprzedzenie ; bit
58eTfpiiitnmg , ba^ Giiifpinnen ber Sidupen. Gąsienice moty-
lów me przędą sobie zasklepu , ale skórka powierzchnia,
która się od ich ciała odłącza , służy im za zasklep. Zool.
158. Galas jest narostck na liściu dębowym , służący za
zasklep liszkom galasownika. Zool. 150. — Zasklep
pszczół, *wąza, wiąza, skorzyk, pierzga, ulicznik, przed-
mieście, grube dzienie koło dziur ulowych; Sorab. \.
ptżolacze twar; Croai. szetje , ber SSorfłpp ber 23iencn , ba?
58orgemdtt)ś , ©topfmadjż , Setb. Na wygładzenie wewnątrz
ulu , zażywają pszczoły zasklepu , materyi do wosku nieco

894

ZASKLEPIĆ - ZASKOCZYĆ,

podobnej , ale cią-^lejszej i lipkiej , którq zbierają na
drzewach topjlowyoh , wier^ibowych i t. d. Kluk. Zw. 4-,
196. Najmiiieszy olwór coby widzied pszczoły był zda-
tnym, Zamaszc^ą ziiraz tym woskiem brunatnym. Co się
zasklepf.m zowie. Tom. fioł. 69. ZASKI.Ei'lĆ tz. dok. ,
Zaskb'piać uiedok. , sklepieniem , lub sposobem do skle-
pii-iiia podobnym zakryć, zająć, zainkrąć, zadrzeć; Jil*
roólbeii, oemiijlbcn, ńberiyólWit, Dcrfcllcrii pr.ełfig.jr.-jorie;
So'a'i. 1. zawelbuju; Hag. zaklopitii , (zaklopiltl u prób,
zakopatli, pokopalti, vkop.'ptli > pochować umarłego). Za-
sklepienie tryumfowe. Sk. Uz. 57. cm/s, ciii 2;riiinipfl'0«
gen. Kardynał Fryderyk głowę Stanisława i., w blai hę
złolą zasklepić kazał. KfOih. 774. okryć, powlec, obło-
żyć ,' oprowii ; in lin colb.iieJ SIcĄt cinfdilicpm, dnfnffcn,
bamit bePccfcti, iiterjictfii. Zasklepć tort. Wif/. AucA. 454.
ciastem obwinąć, okryć; bie Jortc 5iin)Jltnn, mit Jcig
tinfd>licPcn. Zasklepić cukrem , Detcnubircii. Bndtk. Zaskle-
pić ranę, zaskorupić, zaskwarzyć, za[iiec; bic 5[Ł!ii!lbe
bcnarlicii , Dcliarfi^en. — Grubsze czfs'ci pozostałe sklija;q
się, twardnieją, i zasklepiają gąsienice. Boli. )''C(/. i',
253. dają jej zas'<lep , zamykają ja , obkfa Iwją ; jlt ftUeilt

bie Siaiipe cin, »cifcUcni [ie, iieinuHiieti \\t, fpiiinai ^w cin.
Zasklepienie, zasklep, n. p. Zasklepieiiie u jednych gą-
sienic bywa wełniste, u drugich jedwabne, włosiste ,
woskowe. 2oo/. 99. — Zasklep ć, zamknąć mocno, szczel-
nie pr. et fig. ; bitfct jiiinai^cn , feft sujdjlicgcn. Mustafa za-
sklepion w swym pałacu ziewa. 7,ab. 15, 77. Wszystkie
swoje rozkosze znajdując w zaklnie. Tam chciała zątJze
serca zasklepić dozgonnie. Teal. 46, 4. W lym też Haneczka
na wonnej błoni Uie/.e ciałkiem, ptastwo ucicha, Sen
wzrok zasklepia, Zefirek dzwoni. Zab. 10, 207. Z'ib{. —
Zasklepić, zatwardzić, zaskalić, zakrzernienić, 'zskamić;
Derliartcn, Ptrfteinern plnjs. el fig. tr. Po deszczach wielkie
gorąco tak ziemię zasklepi i sklei, że ziarro kieł puścić
nie będzie mogło. Haur. Sk. iO. Tak skamieniali twar-
dziej swe serca zasklepią, 1 .ślepi wzrok swój jeszcze
pochmurniej oślepią. Przyb. Mili. 80. Tych złnść za-
ślepia, Tych zysk za^^klepia, Tych sława łudzi Tych za-
rdrość budzi. Ki as. W. 76. — g. Zasklepić się tarczami,
tarczami na kszt.iłt sklepienia zelkanemi zakryć się, (cf.
"easzczycić sięj; fii^ mit bcii (Sdjilbcni, rcic mit ciiifin @c>
n'6lbe [lestudu) bebctfcii , bie Sd^ilbcr bid;t ati eilIa^^cr uiłcr
bie Sópfe bniteil. Żołnierze Bolesława zasklepiwszy .-^ię ,
jako to slarzy zwali, to jest tarcze włożywszy na głowy,
podeszli pod ścianę zamku. Biel. 154. Tarczami zaskle-
piwszy się żołnierze, pod samo ściany zamku podchnilzą.
Krom. 206. Pułki się obracają i tarczy zaskl''(iią. Hol.
Arg. 292. (nad głowami stykają). Cześć nieprzyjaciół
zasklepiona tarczami, przebywszy ro»v, już satr go za-
mku sięgała. Nur. Hsl. 5 , 56 ZASKLEIISTOŚĆ ś.i ,
i., przymiot tego, co jest zasklepionym: ba9 9>crn)óllit'
feon , bie SBiilblintJ. Zaklepislnść , cotiKfsilas. Marz.

ZASKLiC (•;. dok., śkłem zasklepić, z^jąć , ziikr\ć; f)fflln>
(fil, oprtiliifen; Vinrf sasteklaii, obglalhali. ZAŚKLMĆ się,
ZASKLNAĆ. ob. Zaiśknąć.

ZASKOCZ\Ć, (. zaskoczy, zaskoczę ei. dok., *Zask:iknw:ir,
zaskakuje pr. condn. , Zaskakiwać cii%U.; Boh. zaskouitii

ZASKOK-ZASKÓRNl.

Rng. zaskocciti, zaskaacem ; Crool. zaszkochiti, zaszkaku-
jem ; Host. aacKBKaTb , sacKaKiiBSTb, 3acK0^y, sanpuroTb ;
zaskoczyć , poskoczyć aż za co , biJ bintcr cimas binfprin>
gen. — Zajkakiwać koło czego, uwijać się, z.ibu'gać ,
zabiegi czynić, zachodzić koło czego , godzić ni co, krę-
cić się kuło czego ; fid) um cticay t.immcln , fiĄ barum
brcben, bnnuiĄ ftrcbcn, UaifUn. Zabiega, jaihodzi, za-
skakuje koło czeiio. Cn. Ad. 12V2. — Zaaka';ować około
kogo, zabiegać nail-ka\ując, pocbletiiając < zabiegać łaski,
zalecać <ic; mit £d)mnd;clcitn iim linen bfruin fecu, Wm
fpc:d)fflc(len. 1'ochlobnicy około króla zaskakowali. /.
Zw. )0. id. Weresz. lieg. 110. — §. Zask; ' uję k.j
]irovrie , ci.tn impetu et saltu aliiui u^curro , ;inein tii.y.-
i<n fpringen, cnl(^fgen eilcn ; saepe autem at idem quod
ubiegam kogo do czego, zagradzam, zabiCŁam. Cu Th.
1592 cincm juucrfomm.n, ifim ben 2Bc9 »eti'pe.'rfi: , ben Sfg
flbidllieiPen. Zask.-.kuję komu od °spa»i • zabiejjam , z>-
cbodzę , nic dopuszf-zam , n. p. Za.-koczono mu td *sp
liyi:. Ad. 77. Jatt Buk. Job. (ob. 'Sp-ś , ispaśj. /
skoczyć czemu, zapobiedz, ooibeuncn. Zaskoczmy /.hn.u.
Ttat. 42. c, 60. Wielcy temu znslapić a z iskoczyć mcgą.
Gliiz. Wych. E 7 6. Widzi iiieber.pieczei'isl.>o , ale mu
zaskoczyć nie może. Tr. Tel. 519. zaradzić, a('(i;lfen. —
g. Zaskoczyć kogo , nagle przypaść na kogo , napaść nań
wstizymuj.ic , hamując dulsze k-- l.i -. cincm fd)Ituiiigi) }U«
fłoCen , i[(n ubcrfalltii , i\)if. bcijcgncn , i(in ttepcn, 5uriid|?iiltra.
KajpiiTwsza trudność zaskoczyła króla u rzeki, która
nabrziiiiała niepodobne ukrizywała puejście. Nar. Htt.
2 , 406. Pilny zaskoczył mi-; inlerej. Teal. 53 , 63.
ZASKOK, u, m. , zaskoczenie, bae .Ciinlcrfpringfn , (Snt:
gfflcnipriiidcn , bir Corprnng ; Hon. HacKOh^L. — g Zaskok,
a, »> , miano charta, hyid. ihkr. ttx %imt cir.CĆI S$tnb'
(tniibt».

"ZASMOLIĆ, 'ZASZKOLlC, ZASKOMLIĆ, 'ZASKULIĆ n.
duk. , odezwać .lię skomleniem o p>ie, aufiuiufcln, loł«
rcinfcln, cin ©croinitl crtfcbcn. Ustąp', rzekł Kalmar, miło-
śniku wczasu , Idź, a wśrzud nizin spokojnych i lasu,
Gdzie głucho zawsze, i z»ierz nie zaskomli, Trwożne
ugani:)j łanie w puszczaeh Kroinii. Kras. Oss. ,4 o. Przyj-
dzie czas uciesze *gwuli, Ze głośny ogar zaskuli. MortU.
201, (if zaskowyczyć, zaszczekać, zawyć, zagrać). Gdy
duma , '\M\ go zajzrzą . a naprzód szalony melampus
z ichnobalem i.a znak zaszkoliły. Zebr. Ou<. 60 ; latralu
sig'i(i dedere.

ZASKÓlłM, ZASKÓHNY, 'ZASKURNY . a , e — ie adv.,
za skórą będący, iintcr ber ^laut befinMi4>, untcrbiiuti^;
Bijh. zńkożnj , (oi 'Kożai; Sltiv. z;ikożiiy ; >'oru6. 1. pod-
kożowne : Hoss. 3UK0>KHuR, (ef. 3H-,t:opu, 3a»v(>pHHU woda
po(iśnieżna) ; Efil. nujKUHOiuil. Z.iskórny , iubcutantus.
Marz. Lekarstwo ludziom świerzb na sobie njajacym , i
jakiekolwiek krosty , liszaje i insze zaskórcie choroby.
Sienii. 250. Miewają konie zołzy albo zaskórne brodawki.
CreiC. 528. Puchlina bywa ziskórna, piersiowa, głowy,
brzucha lub rałcgo ciała. lUn Cyr. 5. Gdyby kto komu
na wodę zaskórną, 1. j na pi,clilinę , lekarstwo d.ił . . . .
Kosz Cyr. 220 Owa po»<>dż zaskoriiia. I'elr. Hor i, A
i b. (o wodnej puchlinie). Wzdęty wodą zaskórnią umiera

ZASKÓRNICA - ZASKROBAĆ.

ZASKRZECZEĆ -ZASKWIERAC. 89S

w puchlinie. Min. Ryt. 5 , 3GG. Zbigniewa woila za-
skórna abo kamień umorzył. Krom. Toii. (zatrzymana
uryna). — §. Zaskórny, pod korą bcilący; nntci" ber
Miiibe, l)iiitcr ber IRinbc. Pomona sierpem krzywym czę-
ścią wilków zrzyna , pręt częścią szpunluje w krój za-
skórny, i płodu podsyca cudzego. Zebr. Ow. 367 ; [ji^sa
cprlice virgam inserit , szczepi za korę). Tu płyną same
Żelazem nietykane zaskórnie balsamy. Pul. Arg. 210.
(z pod kory). — §. W ziemi zaskórnia woda, (cf. den-
na), Oberniaftr. Kopiąc studnią, trafiać na zdrój, trzeba
się upewnić, czy też prawdziwy, czyli woda nie jest
tylko jak zowią, zaskórną. Kluk. Kop. 1, 127. W stu-
dniach , nie są to prawdziwe zdroje , ale tylko żyły,
albo jak niektórzy dobi"ze wyrażają , zaskórnia woda.
Sifilk. Bud. 32i<. Os. Rud. 41. Zaskórnia woda, która
z boku wypływa 0.^. Źcl. S8. ZASK(i)llN'ir,A , y, ź. ,
guz zaskórny; Carn. podkoshnek, eiiie Sfule Jinter ber
^aut. ZASKÓHNIK, a, m., robak zaskórny, '■otnedo.
Dijkc. 'ihd. Sniik. dn 2Buvin fcititet ber $aut , eiit 9?iit.ffcr.
ZASKORUPIĆ CS. rfoft. , skorupą zakryć , z.isklepić, za-
wlec, powlec; oevfd>aIeii , mit ckiet Scliale oDcr Dlir.bc ser=
bcrfcit, Łcjie^cn. Zaskorupić się, ZASKOFiUPlEĆ, zajść
skorupą , zasklepić się , m't eiiicr Sc^ale oDer Dfiiibe 1)6=
bccft luerbeti; Ross. no^Rpnyib. Nie widziała innych ob-
jektów, gdy jej te zaskorupiała błonka musiała zasłaniać.
Mon. 72*, 429. (bielniem zaszła). Zaskorupiałe, zastarzałe
rany. Perz. Cyr. 2, 99. zasklepiune , zaskwarzone, za-
pieczone, zastrupiałe, oerI'arfd)tC ffiunbe. Po karku mu
pełnj krwi zaskorupiałej. Karp. 7, 57, stężałej , zwa-
rzonej , gcronncnei^ SBIur. — Nieprzyjaciel, gdy w Lili-
beum się zaskorupił, nie mogliśsny"^ zwieść go do po-
swaru. CIrośa. Fars. 429. gdy się tam zasklepił, za-
mknął, obwarował, Tid; WO [ejł cinfd)! lejeli. ZASKÓRZE,
'ZASkURZF , a, n. , miejsce za skórą, ber Ort [;i!itcr ber
§ailt. Zaskórze, co między ciałem a skórą jest, intercus.
Mącz. Woda la ze wnąlrzo nie wyciąga złych wdgo-
tności , .■>le te tylko które po zaskurzu zostają. Sy.vt. S:kł.
406. Lekarstwo lo wodę z zaskurza w pucblini* wywo-
dzi. Urz-ęd. 7C. (zaskórną »vode). łjuski z zatwardziałea;o
zaskórza strzelają. Zebr. Ow. 97; (durata culis). — Słod-
kie oleje drzewa te z zaskórza lałv. I o!. Arg. ,^7. y. pod
kory, Łinter ber SRtnbf beruor. Z.\SKÓRZYĆ, •'ZASKIJRZYG
CS. dok., przeskubać, zn winić, Zijrzeszyć , zasłużyć na
skórę , zasłui.yć .v skórę ; 3i'4ti!;ung scrbicnen , febleii ,
funbigen, ocrl>re(^eii , fid) pa'=ic^eii. Prosiłem odpuszcz-^nia,
znałem żem zasku:zvł. Zebr. Ow. 184 ; peccasse fatebar.

ZASKOWERAG, ZASROWYCZYĆ, «. dok., odezwać się"
skowyeząc, cf. zaskomlić; citt ©emitifel cr^c&eit, rointchib
^eulcil. Będzie krzyk wielki po ziemi Egiptski.;j, a u lz:a-
elitów ar.i pies zasknwyizy. 1 Leop. E^od. ii. 7. (ani
ruszy jeżykiem swym. Dibl. Gd). Tu liszka upuszi/zi^nej
żałując zdobyczy. Smutnym głosem zaskomli czyli zasko-
wyczy. Min. nyt. 4, 'j7, cf. zawytf.

ZASKROBAĆ, f. zaskrobie , zaskr.bie e;. dok., Za'!k.Tl)y-
wać c:.ęc(/. ; Vind s-.prask,iti , sallierbati ; Hoss sacKpecrb,
sacKpeóy ; zacząć skrob ić, aż za co po<krobać , skro-
banie.Ti zakryć, zarówriać, zagładzić; Ipsfra^tn, lośfc^a'

ben , anfaiiijen 311 fragen , 511 f^alifn , bii iro^iintcr btn \dja'
ben , oerfd)iibcn , i'erfniCeii. — Zaskrobać się , poskrobać
się w głowę , \iij im Stopfe fra|cn pr. et ir. W łeb sie
zaskrobawszy, nie wiedział co miał czynić. Paszk. Dz. 26.
Zony też nie pojmuj , bo dla kłopotu zaskrobiesz się
kióry raz w łeb. Sienn. 426. Możny się z równośi'i wy-
bije, chudy się zaskrobie , "Zawżdy wilk gromi owce,
orzeł ge^i bornie, 'Takie;', chudy nrzed możnym na wol-
ności chromie. Puszk. Dz. 113, cf. bak się przebije,
mucba uwiaźnie.

ZASKRZECZEĆ ez. dok., z skrzekiem się odezwać, zacząć
skrzeczeć, skrzekotać; loSfrac^jen , cin @efrdi)5e crbebcn.
Trzykroć jędza na dachu brzydko zaskrzeczała. Tward.
\\'ł. 19. Wierzę, nieszczęście jakie to zrządziło. Która
złfj wróżki jędza zakrzeczała , Co i takiego drogę p.-ze-
stapiło. Abo wiec końce wiedma zamotała. Twaid. Daf. 50.

ZASKRZYBAĆ, ob. Skrzybać. 'ZASKRZYĆ, ob. Zaiskrzyć.

ZASKRZYDLIĆ es. dok., od skrzydła czyli boku zająć, za-
cząć oskrzydlać , Bptt ber @:itc iibeijliigcht i Bosn. zakriliti
regere, defcńdere; Subst. liosn. zakrdilegl , /. zakrilite-
giica.

ZASKRZYNĄĆ es. jedntl. , Zaskrzynić dok. , przyskrzyniwszy
zawadzić, zachwycić, zahamować; /Joss. 3Pme>i.iiiTb , 33-
mcM.iHBaTb , 3ax.iccTHyTb , 3a.\.'ibTCHyTb , ' einflenimcn , an«
^akn, nic^t roeitcr fortlaffcn, nuf^alten pr. et fig. tr. Już
płyną Teraz wiersze ozdobnie , że nic nie zaskrzynią
Paznoijcie w ugładzeniu. Słoiik. Pers. 14.

ZASKRZYPIEĆ, f. zaskrzypi, zaskrzypię med. dok., Za-
skrzyimać jedntl. , Zaskrzypać niedok., skrzypiąc się ode-
zwać, skrzyp wydać; loofnarrcn, cin ©cfiir.rrc crtief':n ;
Boh zaskfypeti; Sorab. 1 zakżipu : Ross. sacKpiintTb.

ZASKUBNĄĆ,' ZASKUŚĆ cz. jedntl. , Zaskubać dok., zasku-
buje pr. conlin., Zaskubować rsęs//. , zacząć skubać pr.
et fig. , Ip»ru?fcn , I0'j5upfcit , nnfanijen yt jitljfen , 511 mrfcn.

ZASKUTKOWAĆ med. dok., zacząć skutkować, ]n luirfen
onfangen.

Z.ASKWAKCZEĆ, ob. Zaskwierczeć , skwierczeć.

ZASKWARZYĆ cz. dok., Zaskwarzać ntcdok. , skwar?ąc
zalać, zasklepić, zastrupić, zaskorupić, zapiec; »erpr(t«
geln, juprageln, Ber{)ar)'d)eH , be^iufiien. Zaskwarzyć co ,
frixiim Honorem aut pinyuedinem nlir.ui infundcre. Cn. Th.
1592. Ranę lę--fojem roztopionym zalej i zaskwarz. Hipp.
''11. Rany końskie iłustem zasfcwarzić każemy. Alb. na
Woj. 19. ? dło kozie do zaskwarzenia koniom sądna
pomui'ne. Haur. Sk.7t\0. Rankę n.ipuść olejkiem, obrao-
cz}wszy trochę bawełny włóż w nię , a zaskwarz z wierz-
chu masłem. Haur..Ek. 157. Zaskwarzyć rozpalonera że-
Idzem żyłę , która od /ołzy ściąga się do nóg. Cresc.
550. Rozpaluucu) żelazem zaskwarzyć abo z^ipiec rany
alHo apcrlury koniowi, ih. W ranie krew' zaskwarzona
straszliwie 'parszczała. Zebr. Ow. 502; (vuliiere saiiguis
inaslus terrihilem siridore sonum dedil). — Fig. łr. Mimo
wszystkę ostrożność się zdarzy. Ze między przyjaciółmi
nifchęć się zaskwarzy. Hor. Sol. 55. zajmie się , zalę-
gnie, zagnieździ, tai fic^i Unmitle einniftelt. ZASKWIE-
RAC komu cz. dok , dokurzyć, dopiec; cinem mann ma'
t^cn, ttim Ijeip mad)en, t^m jufe|en. Zaskwieram komu.

896 ZASKWIEIICZKG - ZAŚLAMOWAC.

ZASŁANIAĆ - Z AŚLIN I Ć.

zadaję komu trudność, kłopot, frasunek, przykrze się
koiDu, trapię kogo. Cn. Th. 1592. et 1502. VV?o(/. 'Wi-
dzisz Pani , -ze IdS len, co mi tak zaskwiera , Z twych
ręku l'oii.xenc i z moich wydziera. Min tiyl. 1, 97. Ta-
kież prawo gościnności? moinaź lak komu zaskwierać?
Teat. 53 , 60.

ZASKWIEHCZEĆ. ZASKWARCZF.Ć cz. dek., z skwierkirm
się odfzwać, ŚeprnjTii, ©irrcn, 3itfiŁcrii fr^rlicii pr. et fig.
tr. JlśIi dotąd gospodarzem nie h)l , nauczy-ć gu iona
i niewola, gdy mu przyprze, a ś«iercze za piecem za-
skwierczą. Glicz. Wych 4 b, (et. kot za uchem zawrza-
śnie . pies zawyje).

ZAS(Łi\1'.NĄC niju!,. jediiłl. , Zasłabieć do!:. , na zdrowiu
niei^o zapaść, "zaniemódz; Boh. zneduźi^łeti , (cf. duży,
'nii-duży); \ć}wać) lucrbm, unraffliclj fcon, crfraiifcn, id.
zachorować;. Ale jeżeli Wac Pan Dobrodziej zas/abniesz ?
Teat. 41. c, 533. Przez dosyć d/ugi czasu |)rzecią» ,
nie wiem czyli więcej kiedy zasłabiał nad dwa razy, raz
podobno na podogrę był zajiadf, a drugi raz na jakąś
nieznajomą mi cudzoziemską cboróbkę. Mon. 68, 81.

1. ZASŁ.^C , /. zaścielę, zaścielo ti. rfcA. , Zaścielać uiedok.;
Surub. i. zapofcżewu ; /f oss. sacT.iaib, aacriuaib ; ścieląc
zająć, zakryć, zapełnić; btó luol^iii licttoii, nufbi-tten , k'
Iiettcn. Tuberoiia drzewiane łóżka , miasto materaców, ko-
iuchem były zaścielane. Filcli, Sen. list. o , 230. —
§. Iraitsl. Na wierzchu kładł dębinę, którą rozmaitą mo-
ścina, żerdziami i drzewem na kształt kraty zaśi-ielał.
Wurg. Tm. 81. zakrywał, pokrywał; Iicbfcfcn, bthMcn. —
Fig Całą drncę trupami nieprzyjaeielskiumi zasłał. Bndlk.
zapełnił, bctccfcii, anfiiflcn. — Zasłanie; hoss. sacjatiie,
sacniJKa, toś Sluibettfii. Zasłimy , zaścielony (dislng. za-
sł:iny, ('osłany gdiie) ; Ross. 3acT.iaiiuB , aufflcbfttft.

2. ZASŁAĆ, /". zaśle , zaślę cz. dok., Zasyłać niedok ; Boh.
zaslbii , zaślj ; fioss. sacjaTb , 3acu.iaTb , Boacjarb , bo3-
cujiiTb , coc.iaTb , C01U.1I0 , ccu.iaio ; Eccl. sacu.iaio , iic-
cciaio ; diileko od siebie odesłać, wysł;)ć, wyprawić,
tońt »i)n |;di iDCflfc^idcii. Cesarz August córkę i «nuczkę
zelżone i zes.romocone , precz od siebie zasł:ił. Knsz.
Lor. "8. Rzymianie złoczyńcę zasyłali w'straceńce, bro-
niąc granic od nieprzyjaciół. Biel. iyw. 58. Zasłać, wy-
słać na wygnanie, wygnać; inś Glc^^ fdiirfeii , erilircn,
bi Gfil fd)icfcn, oerbaimcn, M ianifti Dcriuciien. Za oska-
rżeniem iiieprawdziwem a potwarzą był zasłan , i do in-
nej ziemi wygnan Eros. Jęz. J 8, Eccl. aac.iaiiuri , Siibst.
HcciMiiiihi wygnaniec , 'zasłaniec; Aoti. ccuJUMHUil Owi-
dyusz był zasłan od cesarza za murze Pontskie. Uiel.
bw. 38. Tenże Jan jest , który na 'wysep Palmos był
zasłan. 1 Leop. pr. Apoc. — §. Aliter: Zasyłać ko-
mu ukłon, oświadczać listownie lub ustnie przez dru-
gą osobę : feiitcn ®ru0 ocrinfircn , fc iiie Gmpfcljliing machcti,
fi^riftlid) ^)^ct tiird; cincii aiitcrii. Listownie przeze mnie
uniżonuść swoją zasyła Wac Panu Dobrodziejowi. Teat.
31. c, 24. — Zasłanie, zasyłanie; liass sacu.iHiiie ,
aacbiJKa , ccujKa ; wygnanie, ^ai gntbictbrn , Mr 'lim-
rociPiiiifl. — Adjecl. Zasłany, Ross. aacjaiinufi, cocjaiiuft,
ccfai.toMiibiH.

ZASLA;:aĆ, ofc. Zasłocić. ZAŚLAMOWAĆ, oŁ. Zaszlamować.

ZASŁANIAĆ, ob. Zasłonić. ZASŁAMACZ, a, m,, który
zasłania, broni, obrońca; ter 3>i'rbctffr, 3?cbc(f(r, 8fi
fd;u^cr, Strt^iciDitlcr ; {Bosn. zaknlilegl, branilegl , /. za-
krilitegl'i'a , cf. zaskrzydlićj. Trzoda bez wiernego za&ła-
niacza przeciw drapieżnym wilkom me jest bezpieczni.
Zah. 15, 282.

ZASŁANIE, ZASŁANY, ob. Zasłić 1 et 2.

ZASŁAW", ia, tn., miasto w woj. Wołyńsk., które dawniej
nosiło tytuł jtięsiwa. Dykc. Geoyr. 5, 209. Sanie einer
etnbt iii' 2>i)H)9iiten. Adj. ZASŁAWSKI , a , ie.

ZAŚl.Ę, oh. Zasłać, zasyłać.

ZAŚLĘCZVĆ Ci. dok , Zaślęczać niedok., ślęcząc zapuścić,
zamęczyć; \ii) plncfcnb, fiiĄcitb l;eruiiiftifren , t\i) blii;b fui
^en. — Zaimk. Zaślęczyć się ; {Hoss. sucjtAObaib zaśledzić,
zapuśrić sie W' śledztwo).

ZAŚLEPIĆ, /. zaślepi, z.iślepię ci. dok.. Zaślepiać niedok.;
Doli. zaslepiti , zaslepowati; Slov. zasiepugi; Vii.d. sa-
fiepili; Ciout. zaszlepiti , zaszleplyujem ; Bosn. zasijepili,

'-.osijepiti ; Hag. zasijepili; Ross. aacjtnnib, sacjtllJflTb;
"EcW. sacjtnjHK); wzrok zalepić, stępić oczy; Dcrblrnbcn,
blenben, oitf ciniije 3cit bf^ ©ffiilł'^ bf""'"'"- Który niejako
Iroclie małym a pizysłonioiiym wzrokiem ciice słońce
widzieć , niejako w nie wejrzeć może , ale kto wszystkim
a bystrym wzrokiem śmiele na nie patrzeć usiłuje , za-
ślepionym być musi. Żarn. Post. i , 268. — §. Zaśle-
piam kogo, translalum usilatum ist, ticut oślepiam pro-
priiim Cn. Th. 1393. fiy. Ir. omamić, zmamić: reiblen>
ben, beruifen. Grzech nasz tak nam zaślepił oczy na^te.
Hej. Pusl. S s i. Człowiek jest grzeclifm zaśicpicny. ib.
k k k 1, Hoh. zaslepenec ; Ecd. CJtnuyMUUti. O zaśle-
pieni, co w bogactw chciwości L'lo|>iliście swe wszystkie
ządności. Pai,l. Fid. 119. Alfons mściwym gniewem za-
ślepiany , Malkę swoje kuć każe w kajdany. Pr:,yb. Luz.
78. 6lov. Druheniu nći zaslepit, drugiemu oczy zaślepić,
cf. oczy zainyiilić . tumany puścić. ZASLEPN.^C , ''ZA-
SLNĄĆ , ZALSNĄĆ uijjk jedutl., siać się zaślepionym,
za.ślepić się pr. et fig tr ; geHcnbct obcr strblenbet werben,
ocrblciibet fean, crbliiireii, fcf. oślepnąć, oślnąi). Chociai
wzruk dobry masz i widzisz, aleś ciężi-j tym czasem nii
na oczu 'zasjuął, 'abowiem ci bńg świata lego oślepił
zmysły, abyć nie świeciła światłość ewangelii. Salin. 411.
Mało W zaślepłych oczach ich cudów "ię stało Susiyt.
Pteśn 1, c 3. Zalsnąć tinłciśi-ią. Fol. Syl. \. Arorn. 671.
Zalsnąwszy gniewem . bieży ku potkaniu Pol. Syl. 151.
Teraz sł\sząć niezmierne obii-tnii-c znovu , Do końca
z tak wielkiego zalsnęła ot^łowu. Pot. .Arg 351. — Za-
ślf (mienie zaślepienie, zalśnienie ■ *Z.At>LEP, u , «. .
bic Serblenblino ; Hoh. zaslepenost. O niczym me myślał
w SA ej złi.ści zaślepię, f^rzyb. Milt. 208. Zaśl.-pienie,
eoeriiuf menlit , uniini. Cn. 7/i. 1395. ZASI.KI'I.\CZ ,
ZAŚLEPICIEL, a, m , który zaślepia, ber 5)leiiber , SfP
blenber, (cf omamaiel,; Hng la.Ijepileul , /. zasljepi-
lHt;l,za. W rud z łVfl.* Z \ŚLEI'ICIELK.\ I.

ZAŚ! IMACZYĆ rz dok śl niaciar z..l.ryć , .^.ślinić ; «er»
(d)leimen, roie eine gttincrfe mil edilfi"! bebedeii.

ZAŚLIMĆ f. zaśbni. z..śliiiię ci. (/-i. Z slimać niednk., śli-
ną zapuścić, śliniąc zakryć, śliną zapln^awić; mit Spd*

ZAŚMWIC- ZASŁONA.

ZASŁONECZNY-Z A SŁONIC.

807

dipl bcSftfen , bcgetfcnt , &efaM>crn ; Yind. saflinjati, s.iplu-
(ormali ; Hoss. sacJiiiiiiTb , aac.JioiiUTb , saMycJUTb. Z\va-
wo poieinie z zaśliiiicnicm sie , naslawali na sirble. Mon.
70. Ii 5.

ZAŚLIWIC c;. dok., śliwami zasadzić. X. Bielsk, mit 15flnii«
men befcCcn. — Transl. Śliwiąc zająć , odąć ; (iiiflaufcit
mad)cn, antt^mcUcit mnćbcii, ruvd) CrduP tm' innem ©aftc.
Iiijl:iio , spuchlina, nadęcie, zaśliwienie. .Wacł.

ZAŚLIZGNĄC cz: jednll , Zaślizgać niedok , ślizgając- zajść,
iii roo^nntcr ^iit fllit(d;cn , fcingleiten. ZAŚL!Zis'ĄĆ nijak.
jediUL, stać sie nieco oślizJym , lub ślizkirn = zajść ślizijo-
ścią . cin meniii fdjliipfcnfl , fllitfd;tG rocrbcn. ZAŚLIZNMĆ
CS. dok.. Zaślizniać niedok, zająć śiizjością . fdlliipfcrig
gtatt mndjcn.

ZAŚLNĄC , Zalsnąć , ob. Zaślcpnąć. ZAŚLNĄĆ. ZAŚLNIĆ,
ob. Zalsnąć, zalśnić, zaiśknić. ZASLOCHAĆ , ob. Zaszlo-
chać.

ZASŁGCIĆ ez. duk.. Zasłacać niedok., sfotą zalać , mit JRC'
(jcnwctter uterfi^iitten , icgicCcn, fi6erfc^n;emmen. Chwile
niepogodne śniegów wespóJ z deszczami zasłacają.-ych ,
ludzi nadiażafy. hrom. G09. — Fig. tr. Kroi oczy "rze-
wniwemi haw\ zasłociwszy, bogu dziękować Krom. 784 ;
oculis taaiinas slillanlibus , zalawszy oczy, Dcfliepen , be-
iieCeu.

ZAS'ŁOE)ZIĆ, /. zasJodzi , zasłodzę es. dok., Za.sladzać nie-
dck., słodyczą zaprawić pr. et fig. Ir., fiig mnd;cn , »er-
fiifeu. Zfośliwi ludzie trucizny za.>-?adzają. Doh. Dijab.
2, 515. Rozkoszy nie ponnnażriją najwyższego dobra;
ale tylko okraszają i zas/adzają. Pilch. Sen. itst. 2, 115.
— Traitsl. Zaslodzić sobie co, zasmakować sobie w czvnt ;
©cidjmaci \voxan finkn , e§ fiig fiin?en. ZJożywszy Talaro -
wie zdobycz , a onę zasfodziwszy sobie . znowu do Pol-
ski zabiegli. Krom. 707 ; cliciti ejus dulcedine. ZASŁO-
DZIEĆ. 'ZASŁODNIEĆ ;!yn/>. dok., stać się sJodkiem ,
słodyczą zajść, przfjść słodyczą; fiip rtierBcn, »cn Supicj'
feit biirdtbrnngen iDtrbeii. Gbdulcesco, zastarzam się w słod-
kości , zasłodzieje. Mącz. — §. Zosfodnąć komu , przy-
paść mu do smaku ; cincm iiioM fc^imctfcn , luo^lgefallcii.
Z.isłodniałeś mi bard.^.o ; iial.sza mi miłość twoja nad
miłość zon. Biidn. 2 Sum. 1 , 26. (byłeś mi bardzo
wdzięcznym. Bibl. Gd j. Śpiewać będę Jehowie , za.sfo-
diiie mu rzecz moja. Uudn. Pa. 104, 54. (będzie mu
wdzięczna mowa moja. Bibl. Ud.).

ZASŁOiNA, y. ż, ZASŁONKA, i, :., zdibn, wszystko co
zasłania jaka rzecz, lub zasłania od czego ; bic Scrberfuiig ,
SScrliiillung , bic Dccfe, bcv Spr^aiig u. f. m.\ Boh. zielo-
na obumbratio , zastera . (cf. rozpościerać, 'zapościerać) ;
Sorab. 1. zaweschk (cf. zawiesićj, zakrew , (cf. zakryć);
Carn. saslón , paravan . sagrinalu cf. zagarnąć , pred-
part, (cf. parć); Yind. prcdvifilu, sagrinalu, predpert ,
predvifs , predvifik, sakrivalu , ( cf. zakryć); Croal. za-
szlon, zasztor , karpU, (saslon, sastor ■ żagiel) ; Rag. za-
stor , pokroY ; Slav. zśslon ; Bosn. zaslór , koprenica
(cf. koperta I, opouna, (cf. opona); Ross. saciOHb , (38-
cjOHKa , sacJOKOflKB drzwiczki piecowe, anatom. V3lvula),
3acT3BKa ( cf. zastawka), sastca (cf. zawiasa j. 3RuaB'bc'B,
saBaBicKa , saHaBtcoMKa , naBOJOKa, (cf. powłoka); £cc/.

Stmnik Lindego wyd. S. Tom Tl.

ctNh (cf. sień, cf. cień), nastci , 3aRpoiii (cf. zakryć)
sanona , (cf. zapiąć). Uczynisz zasłonę z pawłoozonego
jedwabiu. 1 Leop. Exod. 2G, 51. (oponę. Z Leop.) — Za-
słonę zawiesisz na czterecii słupach na haczykach , i
wniesiesz za zasłonę skrzynią świadectwa. BM. Gd. Exod.
26, 54-55. Secfe, Sor^nng. Skoro- przyszło do 'akoyi,
na teatrze zapony albo zasłony one znikały. ]ag. Wyh.
a ó b. (kortyny, ob. Obicie). Zasłona we drzwiach dla
wiatru, 'portyera. Cn. Th. I59."i. cirt l^iiiDOr^ang. Za-
słona od ognia , od słońca , oh. Ciennik ; ein ^eacrft^irm,
cin Sonnenfdiirm , ein ?]orŁang. Piękna jest światłość,
ale kto się chce spokojnie wyspać, musi nieraz zasło-
ną okno zaćmić. Lub. Boz-. 486. firanką , cf. okiennica ;
gcnftcryov^ing , gfnfłcriabe. Las liściem jak zasłoną jaką
"wzraża słońca. Zebr. Ow. 117. Z tumanu słońce jak
w zasłonie. Jabł. Teł. 66. (jak za obłokami, cliraurami za-
kryte). Zasłona kobieca twarzy, cf kwef, poilwika ,
\ind. :^he^.sku pokrivalu, tizhini , paziialat , paniouzho-
lan , pezha , (cf. piecza) : ein Sl^leicr. Zasłona mnrszek.
Cn. Th. 1593, (ob. Welon). — Zasłona obraza, ołtarza,
tablicy. Cn. Th. 1593. Obraz zasłonką na slupach dre-
wnianych zawieszoną zakryły. Siar. Dw. 7, ( cf. pokro-
wiec). — g. Fig. Ir. Zasłona, przeszkoda oczom , wi-
dzeniu; 5Sor^ang,'©i)Ieier , 5Sn-fin[tcvung , SIcnDmig , 35er<
l'!cnbling. Miłością własną mając zaciągmone oczy. przypa-
dek chyba nagły zerwać może tę zasłonę. Teal. 10. c, 112,
(cf. bielmo , łuszczka = zaślepienie). Jliż spadła z moich
oczu zasłona, już poznałem prawdę. Staś. Num. 2, 164.
Wziąć komu zasłonę z oczu ," Boss. cnaib 33 qbii.\ł srjasi
sactcy, libiBecTb Koro ii3Ł saójiyatjeuia. Pod zasłoną ,
pod pokrywką, zakrytym sposobem; iicrbcrft, DCrDIunił.
Salomon chcąj pod zasłoną [lisać głębokie rzeczy o bo-
gu, uczynił w sięgach swoich rozmowę pary ludzi w
wielkiej miłości. Garn. Dw. 291. — g. Zasłona, "za-
szczyt, 'szczyt, obrona, protekcya ; Sebcciuiig, Sefdjfi^nng,
£dm^ , ©itirm. Jezdni husarze mają swoje zasłony na
wyloty nieprzyjacielskie , Tarcze. Gil. Post. 203. Pod za-
słoną i obroną herbownej twojej tarczy. Tr. Dasz memu
wstydowi zasłonę, jeśli mi przywrócisz ojca. Teat. 46. c,
86. (zabezpieczenie). — §. Mdilcr. Zasłona w fortyfi-
kacyi, wał ciągnący się w linii prostej, którym łączy
się narożnik z narożnikiem.. Jak Art 5, 52.5, Yind.
predbranva , predobvarslvu , bie Siirttiic , bcr STOittElnjall.
Zasłona w działobitni , drzwiczki drewnianic albo chró-
stowe , któremi zasłania się strzelnica, dla utajenia się
pr^ed nieprzYJaciclcm. Juk. Art. 5, 323. bie SIcnbung ,
3>erbednng. -- ZASŁONECZNY, a , e — ie adv., za słoń-
cem będący, ^nntcr ber Sonne IicftiibliĄ , ^interfonnig. N.ij-
wyższe góry są w kraj.Tch podsłonecznych, i we śrzodku
krajów zasłonecznych. Wyrw. Geogr. 12 Dwa kraje mier-
ne albo zasłoneczne między tropikami i cyrkułami po-
larnemi. ib. 70. Zasłonecznie , za słońcem ; Eccl. BO-
COJOHŁ, laKIIMb 0Ópa30M5 KaKl CClHUe XOAttTh OTŁ 30-

CTOKa Ha3ana4i, cf słonecznik). — l.Z.ASŁONIC, /.za-
słoni, zasłonie cz. duk . Zasłaniać niedok., zasłonę zawie-
sić, zasłoną zakryć; Boh. zacloniti, zaclaneti , zastrjti ,
zastjram ; Slov. zastjram ; Cum. sagrinara , (cf zagarnąć);

113

898

ZASŁONIĆ.

ZASŁONIĆ - ZAŚLUBINY

Vind. sastrcli, saobviti , sakrivati , saobyefiti , sapethati ,
sapuzhalatiti , oppzliati , saobraniti ; Croat. zaszUtiyam ,
zaszlirain, zakiilyujem , zaknliti ; Dosn. zastnti , zakriliti,
braniti ; Ross sacjOHiiTL, aacjoiiflib , aacjamiBaib , aa-
crfeiiiiTb, aacTtHHTL df. zaścienie , zaścianki). saHyraTL,
aaKyTUBaib , aaiiautcHTb , saHaBtiuiiBaTb; Eccl. aaciona-
TH, 3aropo4iiTb , 3aropa)KiiBaTb (zagrodzić), octiiHTH (cf.
sień. c\'. cifiń). cŁMnaiHTH, c/KiiMaib, aaKpuearb, ocrbcdcii,
eine Serfe Ofrjie^en. Obraz zasłonka , na słupach dre-
wnianych zawieszoną , zasłoniony. Siar. Dw. 7. Aranei
tiigua vesttbula ptdepanduni , zasł-iniają sialkami . za-
dziewaja, roztaczają siatki. Cn. Tit. \^0i Zasłonić
twarz kwefeni , siatką. Tr. zakwelić , iicrfdłlcicrii. Twarz
florą zasłoniona. leai. 18. c, 39. Wychodząc z nierzą-
dnego domu , zasłonił twarz według zwyczaju : bo ztam-
tąd wychodzący ludzie wstydzą się. Sk. Zijw. 241 b. za-
krył, zatulił; er octbiilltc iai &e\ii)t, ijuUtc d m. Anio-
łowie zasłaniali się przed oblicziiością boga w niebie.
Lach. A'6J. 1, 214. (zakryli twarz, oczyj. Zasłania się
kapeluszem, i mówi odwrócony.... Teal. 4, 71. wsuwa
kapelusz w oczy, cr rficft teii $iit in bie Sliigen. — § Za-
słonić słoiue , zakryć, zawlec, zaciąŁ;nąć ; bic SonilC
oeibcdcti , ilbcrjicbeii. Słońce obłokiem zasłonię , i xifc/.yc
nie poda światła swego. 5 Leop. Ezech. 52, 7. (słońce
obłiikiem zawiodę. 1 Leop ; zakryję niebiosa, i ciemne
uczynię gwiazdy ich, słońce obłokiem zasłonię, i xię-
życ nie da światła swego. Dibl. Gd. ib. ). Chmurka
albo obłoczek mały , i śrzód "biała dnia słońce ludziom
znsłoni, iz go ujrzeć nie moŁją. Żarn. l'ost. 200. Za-
Siiinić od słońca , gcgcit bic Śoniic bcbcrfcii. Bania wy-
rosła nad Jonaszem , aby zasłaniała głowę jego i zasta-
wiała go od gorąca. BM. Gd. Jon. 4, 6. (tak ze był
cień nad głową jego, a/.eby go zasłaniała. 1 Leop.', za-
cieniła, befdjalten, uberfdmttcnj. Dyogenes prosi Alexan-
dra : nie zasłaniaj mnie od słońca. Warij. Wal. 128.
nie zastępuj mi od słońca , ustępuj mi ze słońca ; BCr>
bcrfc mir iiid)t bie Spiiiic, trit iiiir mi ber Soitnc. —
Iheolug. Moc najwyższego boga zasłoni w tobie taje-
mnice swoje. Hej. Pon!. Z i 2. Cum Dativo : Anioł rzekł
Maryi : duch zs'ąpi w cię , a moc boga najwyższego za-
słoni tobie. Biul /'ost. Cl ; (bic jpoiib bcd ^ói^fteii n^irb
bid) uberiCfHlltCii. 8iitb.). — Zasłaniać, przeszkadzać od
ś»ialła, przi'szkadz;'ć światłu, widzeniu, oczom, 'zaci-
miać , ćmić ; im 8id)tc fte|)fn , ba>3 ?ii^t bciicijmen , pcrbecfcii,
OCrfinftern. Nie zasłaniaj mu przy robocie Tr. Zasło-
nił mu ręką, tby podpisu nie czytał. Tr. (zakrył ręką
podpis). Chociaż to jaśnie ludzie widzą, zasłoniwszy
przedsic 'psiną oczy, daj dwie na łęk. Hej Zw. ">8 i,
(ob. Psina) /tej /'osi. ]' p 4. Prawda jłuwa buzego
ciemnościami bywa zadaszona abo zasłoniona. Bui list.
224. (zaćmiona). Oko twoje ciemnością wielką zapło-
nione będzie. Rej. Potl. X x 5. Rozkosz myśl zasłania,
i w dziv\nc ją rzeczy prsywodzi. Ihol. Koni. D 2. (za-
ślepia , omamia; Uciibeil , perWtllben ). — Fig. tr. Zasła-
niać, pri'ti'xlować , udawać, pozurine wysławiać, ubar-
wiać. exk(i/(iw:ić , wymiwiać ; bebcrfen , bimi^iiteln , Dorgc-
itn, tiitjd^ulrijen. Kupno zapłacone zasłonił płaszczy-

kiem darowizny. Chełm. Pr. 124. Zasłania się ataroicią.
Tr. (składa się). Zasłania swoje zbrodnią pijaństwem.
Tr. (wymawiaj. — g. Zasłaniać, bronić, "szczycić, 'za-
szczycać , zakładać od czego ; bcf^irmeii , bcbedeii , bccfen,
beidilifcn. Zasłonił mię od kija. Tr. Pańską twoją mię
zasłaniasz obroną. Tr. Drzwiami się i ścianami, me są-
dem i prawami zasłonił. Siem Cyc. 456. Zasłonił «ię
tarczą od razu. Tr. Co innego jest stan miejski prze-
ciwko krzywdom i uciskom szlachty bronić i zasłaniać
podług sprawiedliAości, a co innego niższych nad wyż-
szych przekładać. 3/on. 65, 268, (cC. zabezpieczyć , za-
pewnić. ) — Fortific. Kasztel miasto od nieprzyjaciela
zasłania i broni wszystek trakt do i.iego należący. Tr.
beberffii , ('eftretc^en.
2. 'ZASŁONIĆ cz. doi:., słonościa zaprawić , fai^ifl anma(ł)en.
'ZASŁONIĘĆ nijak, dok., słonuścią zajść, faljij tpcrben.
"ZAŚLUBIĆ Cl. dok., Zaślubować niedok. ; Boh. zasijbili ,
zaslibowati ; świątobliwie pod 'ślubem i przysięgą przy-
rzec , obiecać . zapewnić : feierli* ijclobcn , rerl^etPen , ju«
fagen, jiifc^roóren, jufidicrii, iterfit^cni. Gdy zaślubił, że
jeńców miał puścić wolno podług umowy, puścili go iy-
wo dla zachowania zdrowia swej braci. 1 Leop. 2 i/ach.
12, 25. (gdy obietnicę wielkiemi obowiązkami zatwier-
dził. Dibl. Gd.). Bóg pamięta na przymierze, które za-
ślubił Abrahamowi, i na przysięgę swoje, którą uczynił
Izaakowi. 1 Leop. Ps. 104,1). (które postanowił z Abraha-
mem. Bibi. Gd. Ps łOo . 9j. Pan chociaż cieleśnie
szedł do nieba , zaślubił wiernym swoim , iż tu 'zasię
z niemi miał być aż do samego skończenia świata. Rej.
Ap. 1. Zebrali się niektórzy z żydów i zaślubili lo pod
klątwą, że nie mieli jeść ani pić, aż Pawła zabiją 1
Leop. Act. 25, 12. (zprzysiegli się. 3 Leop.; zawiązali
się klątwa. Bibl. Gd , fie scrfdjnuTCii fid;). — g. Zaślubić
sobie żonę = zrękować , zaręczyć ; iińf mit eiiicr ocrlobcn ,
serfprcc^Cii ; Boh. zasnaubiti , zasnubowati ; Vir,d. sao-
blubitife , obetuvati (cf. obiecać;, oblubuvati ( ci", oblu-
bieniec) , porozliili , obsakonili , (cf zakon; ; Croal. /.a-
govoritisze , zagovorjam , (cf. zmówić; ; Rost. croBopiiTfc
iiCBtcTy ; Eccl. o^HeKtcTiiTii , OYiicHtqiiTH , yHOBicTUBaio,
(cf. niewiasta). Sama sobie męża ubiera , sama zaślu-
itia , bez wiedzy ojca. matki. leat. 50. b, 150. Z.iślu-
biony, Slav. zarucsen , ob. Zaręczony : Hosi. crOBopeH-
Mbiii. Zaślubiona Eccl yiieuteuieiiuan Pan Łakumski
gotów zaślubić sobie trąd , starość , kalectwo , i najgrub-
sze przywary, byleby przy tym wziął sto tysięcy. JUon.
68, 372. (z najgorszą sie ożenić babą). Zaślubienie , akt
zaślubienia, ZAŚLUBINY, 'ZAŚLUBKl, zrękowmy. zmo-
wiiiy, zaręczyny; Buh. zasnaubenj : Slov. zaslubeni ,
prslćiikowani (ob. Pierścień), oddawśni , oddS*ki ( cf.
oddawać) , prepigani , ( cf przepiąć ) : Vind. saubluba ,
porozhiije ; /ict/. yueBtmeHie . biił Sfrioben . tai 9Jfrl6<
bnig , bie 5>crIobung. itozumiem , ie Wac Pan potrzebu-
jesz obrączki na swoje zaślubiny. Teal. 49. (i . 25. O
zaślubinach , ślubach , kontraktach małżeńskich i 17 d.
Wyiw. Gfiyr. 5S6. O wymowie małżeński, h zaślubków.
Al om 708. Przytomny liyłcm ceremonii taślubienia
doży Weneckiego t moraem Adryalyckiem. Guz. Nar. i,

ZAŚLUBNY - ZASŁUŻYĆ.

Z A S Ł U i Y C

899

486. ZAŚLUBNY, a. e, od zaślubienia czyli zaślubin,
ScrlóbniP ■ , 5>crlobung3 ■■ . Śpiewa z mlodoźeństwem hymn
zaślubny. Slas. Num 2, 110. Posłowie l^olscy o sio-
strę 'ŁadysJawa Kazimierzowi w stan maJżeński prosili ,
wszakże przecie postanowienia zaślubnego nic w ten czas
nie czyniono. Krom. 588 ; pacia sponsalia.

'ZASŁUCH. ZASŁUCHYWAC, ob. Zasfychnąć, zasłyszeć.

ZASŁUGA , I . ś. ; Boh. zasluha ; Sorab. 1 . zaszwuźba ;
Sorab. '1. faszlużba ; Yind. zallushba , zaflusliilu , saflusb,
perfiushba , saflusiiek, perdeuk , saflushilze , perdeuzhik ;
Croal. zaszlijsba , zaszlusenye; Hun'/, szolgalat; Ross.
aaciyra ; EccI. sacjyH^eHoe; postanowione myto sJużą-
cemii za sfuzbę , ber Sicnftiobn, ber !2oIłn, ©ebalt, bie
©age Zasłuii czeladzi , płaca najemiiikoni powinnaby
być od zwierzchności ustanowiona. Kluk. Hośl. 5, 110.
Czeladź za pewne zasługi i codzienne pożywienie służy,
li. 109. Ja utrzymuję interesa mego pana; za to biorę
zasługi. Teal. 17, 83. (za to jestem płatny). Teraz za
zwyczaj ledwie mogą służący otrzymać te zasługi , na
które Sie zgodzili. Zab. 16. 10. Zasługa , zasługi, za-
służone , wysłużone, wysługa, należące się komu za-
sługi czyli myło, odsłużone, zarobione; Der oerbteittc
Cobn, Sicnfllp^ii , erbiente ©c^nlł. Nic niemasz ordyna-
ryjniejszego , jak widzieć panów, zatrzymujących przez
długi czas zasługi swoim służącym. Zab. 16, 10. Musi
być jeszcze u pana moje miesięczne, stra,wne , moje ro-
czne, moje zasługi, moje suchedni , i to wszystko, co
panowie sługom na [)ost3nowieniacii pisać , a nie dawać
zwykli. Teat. 52. /) , 11. Mam u pana mego zasługi;
to ci najmę ojcze staneyą. Teal. 30. h. 92. ( zaległość ,
zaległą pensyc). Pan mój umyślnie na końcu roku kłóci
się z ludźmi , aby ich od siebie bez zasług wypędzić.
Teat. 7, 64. (bez zapłaty, bez wypłaty myta zasłużone-
go). — Zasługa żołnierz.), żołd, 'lenung, płal.i ; ber Solb,
bie Só^ming. Zadm wojskowy potracić sobie nie ma w
zasługi pieniędzy podatkowych. Tr. Zasługi żołnierz
bierze ib. Zasługi żołnierzom płacić. ib. — |. Zasługa ,
■meryt, czym się kto dobrze zasłużył; tai ( erit^orbeiic )
^erbienfl, ettcas roomit man fidi n'uM oerbieiit (jcmnit bat;
Rag. zaslu.\enjo, dostojstvo. dostojanstvo , dostojnos ,
(cf. dostojeństwo , dostojność). Najpierwsza prawdziwej
zasługi zasada jest wypełnienie lej rzeczy, do której wy-
konania najmniejszego nie mieliśmy obowiązku. Mon. 75,
657. Osobliwa to będzie przed panem bogiem zasługa.
Tr. Zmniejsza swoje zasługę , kto chwali sam siebie.
Chód. Gesn. 259. Nie wprzód niebo . ale wprzód idzie
zasługa. Fredr. Ad. 2. Wielkiemi w boju i pokoju ja-
śnieje zasługami. Tr., (cf zaleta, czyn). Zasługi = ZA-
SŁUZNOSC , ści , :'., wartość przez zasługi , godność na
zasługach wsparta ; bic 3>crbieii|'tli(^feit , ber 58cvtli ber 5}er=
fcicuftf. Chwała lub nagana powinny czynić stopnie swo-
je według wymiaru zasług lub niezasłużnriści. Mon. 75,
65i ZASŁLŻ.NY. ob. Zasłużyć, zasłużony. ZASŁU-
ŻYĆ, /. zasłuży, zasłużę c;.. dok, Zasługiwać częsll. et
ennlin , "Zasługować contin., zasługuje pr. ; Boh. zaslau-
źili , zasluhnwati ; Sorab. 1. zaszwuźu ; Sorab. 2 zaszlu-
ziseh ; Viiid. zaflushiti , saflushit , perflushili ; Croul. za-

szlusujem, zaszlusujem , zaszlusiti; Hn7ig. meg-szolgślok,
rea-szolgalok ; Rag. zasluxiti , dostojati , Ccf. dostaćj ■
Bosn. zaslusgiti ; Ross. saciysnib, sacjy^nBaTb ; zasłu-
żyć co , służbą lub zasługą sobie zjednać , zarobić , wy-
robić ; bieneiib, ober burd) lierbienfłe crlaiigeii , crroerben,
crbicncn , werbtciien pr. et fig. tr. Zasłużył sobie sto zło-
tych. Bndtk., (cf. wysłużyć). Zasłużone, ego, n. Subst. •
wysługa. Gn. Th. 1593."w I53i. Wiod., ob. Zasługa,
zasługi, ber oerbieiite ober crbictitc Co^n. Samą powolno-
ścią zasłużyć łaskę pani może. Hul. Ow. 111. Uspra-
wiedliwienie naszo przed bogiem, nictylko w sprawie-
dliwości Chrystusowej zasługującej należy, ale i w od-
rodzeniu, w którym przez zasługę Chrystusową zasłu-
gującą nam nictylko zbawienie , ale i moc zasługowa-
nia jego , uczynki dobre dopełnieniem są usprawiedli-
wienia. Zygr. Gon. 118. — g. Zasłużyć co , zasłużyć na
co , czynić się 'godnym czego przez zasługi , przez spra-
wowanie się in bonom et matam partem ; et;»ao »erbiciien,
fi.d) bcifCH wntb maicn. Co kto zasłużył, niech cierpi.
Zegl. Ad. 41. Jeślibym ja komu czego pożyczył, a on-
by w tym g.irdło zasłużył, tedy ja przedsię dóbr swych
dla niego nie stracę. Szczerb. Sax. 395. stał się srodnym
kary śmierci, er ^lot bo§ 8e&cii nermtrft , bie Jobeźfłrofe
serbient. - — Zasłużony, 'zasłużny, zasłigą zjednany; er»
bicnt , cerbieitt. Niezasłużne odebrał honory. Dmoch. Szt.
R. 72, (obs. Ross. TapxaHt nagrodzony za zasługi). —
§ Zasiużyć komu, w nagrodę zasług zjednać komu;
cmem aU Śo^n , jur 23eIo^iiung bciuirfeii , ?o^n biinoeii , Sur-
tlieil oerfrfiaffcil. Rzecz ta zasłużyła mu , aby wszystkie
wieki w słusznej miały pamięci imię jego Usłrz.
hruc. 3, 151. (zarobiła, wyjednała = wart jest dla niej).
— §. Zasłużyć komu, odsłużyć, służbą lub zasługą
odrobić; eincm abbieneit, bur$ Sieiien ober Śicnjłe objawień.
Kiedyby człowiek wolny przyszedł za którego pana i
siadf na woli. a wysiedziawszy wolą, abo nie wysie-
dziawszy do końca, chciał precz iść, tedy pierwej
ma służyć panu tyle , ile na 'woli siedział, a nie ro-
bił. Siat. Lit. 504, I cf. powinien za wszystkie lata bez
zapłaty wysiedziane, zapłacić. Cznck. I'r. 2, 197 J. —
Aliler : 'Zasługować komu , zas?ugisv3Ć się komu , zasłu-
guję się komu = starać się zasługi mu czynić , jcmanbem
Sienfte 5U ermeifeii fudieit , ftĄ ibin 511 cmpieWen trnc^ten ,
fidi iniltiuitcn. O jakożby to była wielka pociecha twoja
a radość twoja , a jakobyś dziwnie zabiegał i zasługo-
wał to xiążęciu onemu. Rej. Post Dl, (oh. zabiegać
laski , zachowywać sic komu , zalecać się). Jakie zasłu-
giwania dla najmniejszych urzędów a bardzo krótkich
pożytków, Hrbfl. Nauk. K 2. (zabiegi , zachody, starania).
Już trzy dni, jak sie zasługuję, a żadnego wzijemności
dowodu nie widzę. Mon. 68. 672, (cf. służyć damie,
dwór jej czynić, zalecać się ; cf. umizgać się , zaloty
, stroić , cf cholewy smalić). Zasłużyć się ko.mu , zasłu-
gami zjednać sobie jego wdzięczność, przychylność, jt^
urn eiiien yerbient matfceii. .Dobrodziejstwo ci ten świad-
czy, któremuś sie nigdy nie zasłużył. Teat 42. d, 5
(bez żadnych z twojej strony zasług). Pozwól Wac Pan,
niech się pierwej pannie zasłuży. Teal. 25, 94. — §. Za-

H3'

900

ZASŁUŻONY - ZASŁUG H.

ZASŁYNĄĆ - ZAŚMIAĆ.

s/ugiwaó się na co , zas/ugami siać się godnym czego ;
fic^ ciiicr Sndjc biircD Serbienftc rjert(i madjcit. Co za żonę
ma hrabia, nie umie sle Ziisłuijiwać _ na jej przyjaźń.
Teat. 11. c, 5. ZASŁrŻÓ.W, •ZASŁUŻ.NY, zasługi" ma-
jący, pe/en zas/ui; ; rooM ycrMciit , ^ec^ yertieiit, »oIl iD?e=
riten, ocU Scrticnfte, otrMiiftuoU ; /A//i. zaslużny ■. Sorab. i.
zaszwubne; Ytiid. sallushbu , safiushen , saflushezhen ,
pcrllushliu , perdeuzlieri , uredin , deleshen; /iag. dosto-
jan, fcl'. do.<;lojnyj ; fioss. 40CToriHuH, iihicoK040CToriHbiił.
Zas/uzony sługa , żołnierz i 1. d., za zasługi czego go-
dzien. Cn. Th. 1593. Ze wszech miar zasłużony Hze-
czypospohlej , nie słusznie dekrelem zdany. Warg. Wal.
164. Mąż ku państwu naszetnu dobrze zasłużony. Gai.
Nar. 107. iim iinfcrn <Btaat uio^locrbicnt. Me już zasłu-
żeńsi , ale mocniejsi do urzędów pierwsi byh'. l'il':h.
Sali. I o.
ZASŁYCHNĄĆ med. jednil. ZASŁYSZRĆ dok. . Zasłuchiw.ić
częsll. el conlin.: Buh. zasleciinauti ; Sorab. 1. zasziy-
schacź , zaszwusrliu ; Curn. sashhshali , .sashhshem ; Yind.
saHisliali , sazhuli fcf. zaczuii), sastopiti (c(. zasląpi(*) ,
doflifhati, f cf. dosłyszeć;; ( Yind. safhfhhu , sazhuihu >
wyraźny) ; C>oat. zachujem ; Hass. 3acJ3'uiaTb , saciyiuH-
eaio , iiac.iyuiaTbca , iiacjiymiieaiocb (cf. nasłuchać się),
3<"iyflTŁ ; słuchem zaciągnąć wiadomości, z słyszenia
dowiedzieć się, z daleka usłyszeć, powziąć ustną wia-
domość, wieść; t'oii ctifflg icbeii ^prcn, niuiiblid;c 3łaij-
x\i)t 1'ffrmmcn, nfnŁrcn, ^órcii , »crnc^mcn. Co mniemasz,
w jakiej bojażni oni bUi , gdy jui czuli i zasłyclinęh ,
że się wilk ilo owczarni spieszył. Zuro. Post. o, 5j3.
Z słwIinaJ in o tym. Hrbsł. Aił 118. Już byli zasły-
chneli, że lam mieli jeść. 1 Leop. Genes. 45, 25. (już

0 tym byli zasłychnęli. 5 Leop.\ słyszeli iż tam mieli
jeść. Bibl. Cd) Symon zasłychnął. że chcieli te twier-
dze wydać Dcmeiryuszowi. 1 Leop. 1 iłach, ii, 51.
(u.-łyszał , że mieli on z.imck poddać. Oibl. Gd.). Myśmy
zasł)chneli , iż żydowie nie przyzwolili ojcu memu, żeby
się mieli wdać w obrzędy Greckie. 1 Leop. 2 iłach. 11,
25. ( mjśmy słyszeli, "że żydzi.... Uibl. Gd ) Naród
któregom nie znał, ten mi służył; co uchem zasłychnął,
usłuchał mię. i' Leop. Pi. 1], .13. (skoro usłyszeli, byli
mi po^łJsznl. Bibt Gl. Ps. 18. 43). Moskwa o naszych
prawach zasłychnąwszy, z nnmi spoinie wolności zaży-
wać nie chcieli. Siar. Rfj\ 25. Turcy o tym trochę za-
słychneli . iż wielkie wojsko ku ratowaniu ich ciągnie.
Ucz. Śk. 156, fie liefniiicii SBJiiiP hniioii. Zasłychnął" iż
miał do Cypru przypłynąć Birk. Dum. 50. W tym szmer
i zgiełk ludzi naslępujacycłi zasłucliiwMJa. AVoni. 555.
Już ja trochę o tym sekrecie słvsza}a Teat. 37, 22-2. —
Zasł)chnienie , Z;<słyszenie > 'ZASŁUGH . u. m., powzięcie
wiadomojSii słuchem, i to co sic usł\s7.iło; ba* .S^ijrcil .
95crnf(imai tiirtf!« ®(\)k . fai Oleliórtc. Scriipmmcne. Adam
7. zimnej 'irętwości przez ślocliu za>łiiihy Wjdobjł się,

1 zeb^ł rozsypane duchy /'izyb. ililt. 530. — g. Za-
słurhiwAć kogo. słuhać kogo, dawać mu ucha; cinfm
Q>(\)k flClifll, ibil (Ilijiiirfn. Czegóż |-o królach lizeba się
spodziewać. Gdy iiiUzemnyi h pocbl, bców lubią zasłu-
chiwjć. Ptzj/b Luz 206 — g. Zasłysz, ć co, przesły-

szeć , słuchem ominąć , ttmai t>(t^ixtn , iibcibitn . nit^ł
beaćjttn ; zasłyszeć się, przesłyszeć się, fałszywie usły-
szeć , jic^ oeriióreii.

ZASŁY.NĄC med. jedntl, zacząć słynąć, zosławić sie , on»
fiiiuioii bcriibmt ]u lucrbeii, cf. wsławić się, ob. Słynąć.

"ZAS.MĄCIĆ , ob. Zasmucić. "ZASMACZYĆ, ob. Zasmakować.

ZAS.MAGN.-^C cz. jednil., Zasmagać iiieduk. , zaciąć smaga-
jąc , zacząć smagać ; 3tutl)en^icbc U. f. m. "crfffen , ioJ«
ftńupcti , ju ft.iiipeii aiifaiiflcn.

ZASMAKOWAĆ, "ZASMACZYĆ med. dok., zasmakować co,
zasmakować w czym , upodobać sobie smak czego, zna-
leźć w czym ujiodobanie pr. et fig. Ir. ; ®Efd)mo(f tiioroit
finbeii , Sfio^lgefallcn baran liaben. W czym raz zmysł
ludzki ma upodobanie, Oczy się wpatrzą, i jęzjk 'za-
smaczy. Coż kiedy serce da swą kreskę na nie? f'ot.
Syl. 401. Porównanie zmyślnego zasmakowania z we-
wnętrznym umysłu uczuciem. Mon. 72 , 540. Serca na
łonie wolności wypielęgnowane , przyuczyć do zasmako-
wania niewoli, byłoby rzeczą miłą. Wei/. Murm 1, 50*
— Neiilr. Zasmakować komu, przypaść mu do smal, :
do gusiu; einrm luol/lfdjmetffn , u>oblijrfallfn. Zasmako.\
co komu. Oi. Th. 15'J5. 'Korzyść nieprzyjacielowi /
smakowała, gotowości nie widzi, o przewodnika mu n.'
trudno. Falib. X. — '§. Aeiive: Zasmakować komu . .,
zacukrować komu co, smak mu wpoić, smacznym n,u
co uczynić , wzbudzić ap.-lyt pr. el fig. tr. ; liiifin ittoriiit
®ifd)ma(f (lEcbriiigcn , ibm luoju SIpctit mad/eii. Sama lej
zieini naszej natura mogła nieprzyjacielowi niezbyle gnia-
zdo zasmakować. Archel. ded. Orest najpierwszy śmierć
Pirra Grekom zasmakował . On ich w kościoł wprowa-
dził, on ich inlormował. ilonz. 555.

ZASMALAĆ, 'ob. Zasmolić.

ZASMAUKAĆ CI. dok., smarkiem zaplugawić, bfrojfn; Hot$.
sncMophaTb , sacJiapunBaTb

Z.\S.M.MlU\V.\(';, f. zasmaruje, zasmaruję er. dok., Zasmaro-
wywać czesll., smarując zwalać, zakryć, zapełnić, zatkać ;
9i'n fd^miercii, ycrfd/micren ; (Vind. samasaii, obmasati,
premasati , cf. zamazać). Nakryjesz garnek nakrywa, a
szpary od nakrywy gliną dobrą zasmarujesz i zwolna za-
suszysz. Torz. SU. 191. Nie raz człowiek ciekawy, śle-
dzący pszczół prace , Zamiast chat proslyeh śklane im
stawiał p.iłace , Lecz oszukany ni.; nie widział, bo nim
swoim budowlom fundamenta dały. Woskiem gmach ów
zwodniczy wprzód zasmarowały. łom. fioł. 69. ( z»-
gważdżały).

ZAS.MAZYt^ <z. diik., zacząć smażyć, smażąc zaprawić; an<
faiiflfii )ii pragclii, cinprófleln , cinfdiinprni.

'ZASMIJCIĆ, ob. Zasmucić ZAŚ.MELCOWAĆ , oh. Za-
sznielcować.

ZAŚ.MIAĆ się, f. zaśmieje się zaimk dok.; Boh zasmati
se , zasmćgi se ; //«$< jacMtHTfcCfl ; z^c/ać się śmiać ,
uśmiechnąć się; {li ladjfll rt:ijanijfll . liSdlflll. Z"śmi«w»fy
się rzekł: ach moja żono , dobrześ lego strzegła , abyl
tajemnicę zachowała. Erat. Jęt Jl, (Sorab. 1. zafmeju,
zasmejem ri»um ezcilo , ob. Z-iśmieszu' ; Yind. safroiho-
vat, safmohuyati, safmehuyat; Hotf. aacat/iTb ■ wyśmiać
kogo).

ZAŚMłARDAĆ - ZASM RODZIĆ.

ZASMRÓD - ZASNĄĆ.

901

•ZAŚMIARDAĆ, 'ZAŚ.MIARDNĄĆ, ob. Zaśmierdzić, za-
^mif rdnsć.

ZAŚMIECIĆ cz. dok., śmieciami zapełnić, zamieizwić, mit
flctirig ufnmrdiiiijeii. Zaśmiecone miejsca i katv wyclie-
dażać. Hi:vr. Ek. ii.

•ZA.5MIEDZIĆ . ob. Zaśniedzić.

ZASMIELlć (■;. dok., Zaśmielać niedok., śmiałości dodać za-
cbccsjąc , pobudzając; nipju nmmiiiteni, brciijł madjeit.
RzeW wdk do baraniego syna: i kloż to zaśmieli} Wa-
ści , że się tak wezysz mącić mój napitek? Zab. 13,
275. Tn-h.

ZAŚMIERDZIEĆ cc- dok, Zaśmierdzać, "Zaśmiardać niedok,
śmierdzącym uczynić , ftiiifi(] miid;cii , (cf. zasmrodzić ).
Zaśmierdzić się, ZASMIEliDZlEć nijak. dok.. Zaśmier-
dnąć, Zaśmiardiiąć jp(/«//., Zaśmiardać się eontin. , stać
się śmierdzącym, zacząć śmierdzieć; ftinfig iDCrbctt, JU
ftiiifcit aiifangcil; Boh. zasmradnanti, zapaciiati , ( cf. za-
pachnąć); Scrah. i. faszmerdźicż , faszmerdźuyii szo.
Woda długo stojąc zaśmierdzi się. Fetr. Ek. i iO. Woda
zaśmiardfa. Nar. tht. 5, 55. Już się powietrze, ziemia
tobą zaśniierdzi.iła , od twego wszeteczeństwa. Papr. Koi.
FAb. (ziemia zaraziła się , skaziła się). Te materyc , z któ-
remi wody bywają jiomieszane , tak dalekie są od zagniło-
ści i zaśmierdzonia , jak niebo od ziemi. Sy.Tl SM. 145.

ZAŚ.MIEUZYĆ cz. duk., zaspokoić śmierząc, krujligcn , h('
ffiiifticjfii ; Ross. saaiiparb , aaiMiipaib.

ZAS.MlESZYć Ci. dok. , do śmiccim pobudzić, śmiesząc za-
bawić, krotocbwibć; jiim Sadfcii liriiiijcii, 8dd)en erreijcn,Surj=
tUCtl tveiS'Ci! ; {Sorab. i. zalmeju, Ziilmejem, cf. zaśmiać się).
Zaśmieszyć , cachinnos moaere. Macz. Umieć 'krotofilie ,
zaśmieszjć. Kosz. Lor. 182. Człowiek uczony obejść się
może bez tycb błaznów, klórzyhy mu wszetecznemi kun-
sztami sweini zaśmieszyć umieb. Kosz. Lor. \o b.

ZAS.MOKTAĆ, / zasmokcze cz. dok., zacząć smoktać, mit
ber ^mui! 311 flatfitcii aiifaiigcn. Zasmoktać co , zaciilipnąć
co ; ocrilutfdici: , flntfdieiib ocrfdjiucfcii.

ZASMOLIĆ , f. zasmob , zasmolę cz. dok. , Zasmalać niedok.,
smołą zalepić , smofą zalać; Boh. zasmolili', zasmolowali;
Vmd. safmolit, sakapat, {cf. zakapać); Croat. zaszmoly-
ujem; Dal. z:ipaklivam , (cf. zapakować); So.Nn. zapaklili ;
/żosf. 3acM0.ii!Tb, sacMO-inBaib, otrpiicii, mit ^(i) obcr Jbccr
PCiricfemtClcn. Irnpi'0, zasmakim, smołą pomazuje. .Mąiz. Za-
smalam, oppico. Cn. Th. 1.".95. Wziąwszy koszyczek z sito-
wia, okleiła go i zasmoliła z wierzchu. I Leop. Exnd.'i,ó.
obmazała go klejem a smołą. 3 Leop. Bibl. Gd.). W trun-
nach dobrze zasmolonych węże znajdowano. Olw. Ow. 025.
Ze mną pić będziesz wino barilzo lanie , którem zasmolił
sam lak rok we dzbanie. PelT. Hor. D 1 b. — § Zawalać,
zbrukać , zabrudzić mocno, bądź smołą, bądź czem in-
nem; fc^r befdimuficn, vctl)t eiiifd^mu^cii.

ZASMRODZIĆ Cl. dok., Zasmradzać niedok., smrodem na-
pełnić; B ih. zasinraditi ; Croat. zaszmragyujcm , mit ®e>
jłanf CifiiUni , iiott ftiinfeni. Czarny duch , który z ust pie-
kielnych wychodził, Pozarażane ciało plugastwem za-
smrodził Olw Ow. tOi. — Zasmrodzić co , zaśmierdzić
co, uczynić śmierdzącym, jliilfiil madjCii. Zasmrodzić się,
łjśmiardnąć, zaśnuerdzić się, ftinfij tufrbCR. Czy nie wi-

dzisz, gdy mięso z ciepła sie zasmrodzi , Leżąc chwilę,
jak się w nim robactwo zarodzi ? Żetir. Ow. ,^.80 Za-
smrodzenie , *ZASMROD , u. m , wydawanie smrodu,
napełnienie smrodem; tai ©tanfcni, ©cftanferc. Ścierwów
stosy leżą i szkodzą zasmiodami zalatując, wszędy. Zebr.
Ow. 178; afflalu , smrodliwemi wyziewami. — 'jS. Za-
smrodzić, zafajdać, zasrać; ooU fc^o^cit, Dofl mai^eii, (mit
Sot&l. Sra a sra , a już zasmrodził pełniuchnv iirynał.
Fot. Jow. i. ACj

ZASMUCIĆ, 'ZASAIĘCIC, 'ZASMĄCIĆ c:.. dok.. Zasmucać,
'Z.^S.MURZAĆ niedok., smutku nabawić, smutkiem na-
pełnić; Boh. zasmuśiti , znrmautiti , zarmucowali ; Vmd.
obshaiiti koga, (cf. obżafować); Croat. ozlovolujem ; Rag.
smiititi , smiichjati , smetali , smesti, zamesti, smuchi-
vati; Hoss. noneyajiHTb , oae<!a;iHTb, one<ia.iiiBaTb , 03.10-
ónTb, osJOfi.iaTb; Eccd: óepC/Ky. Zasmucający, smętliwy.
Cn.Th.ioiió Słowa przeinówić nie chciała, Czem stra-
sznie ojca zasmęcała. Jabl. Ez 207. Nie *zasmączaj (nie
zasmucaj) ani *ciąż brata twego 1 Leop. Levił. 26. Sława
twoja zasmąci go. I Leóp. Dan. 11, 44. (zasmuci go.
5 Leop \ przestraszy go. Bibl. Gd.). Zasmucić się, stać
się smutnym , powziąć smutek ; ficf) &ctnil)en , Dcfnibt !rcr<
^tn\ Boh. zasmuśiti se ; /?a(7. uzmurcitise ; Ross. saiiHib,
saHbinaTb , 3a3"iibiTb, saropeuaib , noropesaib , sanewa-
Jiirbca, 3at;pymiiiHTbca , aarpycrnib, norpycTiiib , pa3-
rpycTiiTbca , npiiTyjiamiTbca. Zasmąciło się w gniewie
oko moje. 1 Leop. Ps. 50, 10. (zasmuciło się. 5 Leop.;
wywiodła od żałości twarz moja. BibL Gd.). Niewiasta
złością odmienia oblicze swoje , a zasmurza twarz swoje,
jako ni .dźwiedz ja. BibL Gd. Syr. 26, 21, (cf. zachmu-
rzyć). Zbawicielu, przez to żałosne zasmęccnie twoje ... .
W. Post. W. 205. 'zamutek , 'smętek , smutek ; 3ctru»
biiip, IiMiiriijffit ; fio/t. za^muś.lost. ZAS.MUCICIEL , a, m.,
zasmucający kogo , bct Sctnl&cr ; fiaj. smutitegl, smetalaz,
smulilaz, smuulnik , smeetnik; [Croat. zmiitnik conturbator;
Ross. CMJTHHKS kłótnik , kłóciciel). Perlurbator , zatru-
dnicie! , zamieszać/,, zasmuciciel. Macz, (cf. maciciel). —
W rodź. zeńsk. ZASMUCICIELKA, i , bic iSctrii&crimt ; Rag.
smutiiegliza ; Cronl. zmiitnicza; Ross. CMyraima

ZASNĄĆ, f. zaśnie, zasnę med. jedntl. , Zasypisó niedok.,
(cf. zaspać, zasypiać); zacząć usypiać, z wolna usnąć,
od snu być napadniętym, snem morzonym, zadrzymać;
eiiift^lnfcn, einfc^iitmmcni ; Z?o/i. zasnauii ; Ś/o?', usnauii, za-
spali; Sorab. i. wufnu , wufnem (cf. wyśnić), zaspu
SZO; Vind. saspali, saspat, notersaspati , obspali , vspati;
Croat. zazpali , zazpi , zazpavam , zaszpńvam ; Dal. za-
szpati , zaszpinam ; Hung. szunnyadozok ; Bosn. zasnuli,
zsspatti , zakgljalti . zadrimati , (zadrzymać); Ross. 38-
CHjTb , cocHyib , sacunaib Zasypiam, zasnąć, usypiam.
Cn. Th. 1596. Rogdaj to zasnąć, byle sen był smaczny.
Mniejsze na miękkim łożu, czy na ławie, Bogdaj to za-
snąć, chociaż sen dziwaczny. Słodsze te baje, niż troski
na jawie. Kras. Aniym. 29. Przy snu pomocy, żebrak
nędzy zapomina , Trosków nie zna zaśnienia słodkiego
godzina. Zab. H, 184. Sny miewam w twardym różne
zasypianiu. Zab. 14, 111. Zaśnij, przyśni-ć się co we-
sołego. Cn. Ad. 945. Snadź jeszcze i tu w tym żywocie

902

ZASEN - ZAŚNlliDZIĆ,

ZAŚNIEŻYĆ - ZASOLIĆ.

trudniej twardo "zasnę/ego ct/owicka obudzić, niżli by/o
panu iimiercią umarłego. Hej. Posl. p p i- — ^'ig- I Ho-
mer , jak powiadają, czasem zasypia. Karp. 2, 24.
(drzyinie , interdum bonus dormilul Homerus). — § Za-
snąć w panu , zasnąć w Loi;u ■ zasnąć , usnąć < umrzeć ;
iii tern Jpcrrii, (iii ®ottj entfd;lnfen , eiitfc^Iummcrii , ein|'(^la>
fen , Ufricl;ei!)en. Nie umari śmiercią wieczną , ale zasnął
w panu swoim do czasu. Hej. Post. xxi. Ociec już siary,
a do lego słabowity, nie za długo zapewne zechce zasnąć
w bogu. Teat. 16, 2t. Śmierci człowieka sprawiedliwego
pismo nie zowie śmiercią . 'jedno zaśnieniem. Hej. Post.
B b b i. ("iała zaśniących a umarłycli chrześcian sa
w opiece miłego boga. Git. Posl. 212, Wiele ciał za-
snęłyeli wyszło z grobów. Budn. Malh. 27, 52. (wiele
ciał świętych, którzy byli zasnęli, powstało. Bibl. Gd.).
Chrystus zmartwychwstał , pierwiastkiem ludzi zasnełych ;
jako bowiem przez człowieka śmierć , tak i przez czło-
wieka powstanie umarłych. Kua. Kat. \1i. Z tego naj-
świętszego grobu , złożywszy z siebie ludzką śmiertel-
ność. jako pierwiistek zaśnionych raczyłeś powstać.
Groch. W. 226. Roku 48 Euzebiusz kładzie ZASEN abo
zaśniecie, abo jak my zowiemy wniebowzięcie najświęt-
szej matki. SA;. Oł. 33, (cf. wniebowsiąpieniej. — ^. Ryba
zasnęła. Tr. posnęła , usnęła , zdrętwiała ; ber gift^ iił
obflEftot&cn , aliflcftnnbcii.

ZAŚMAI), ZAgMAT. ZEŚ.MAD, u, m. , zaśniad, niedo-
noszonj płód. Cn. Tli. 1395. niedoszły płód, pomiotek,
niedoehodek, niedoniosek, porzulek ; {Slov. csedo emhrijo),
cinc Dcrborbene griic^t im SWiitlerlcibe , ciii aBulterijeiuńi* ,
SRonffalb. Narosły i zaśniady w żywotach niewiast wyra-
stające , roztworem macicznym dobywane być powinny.
Perz. Cyr. 2, 265. Zaśniat inni zaparzyskiem zowia Si/r.
212 z ib. 529. e«83. el 250. Zaśniat i zaparźysko. Syr. Rej..
(cf. zaparslek). Albo slawszy się niewieścim zcśniadem ,
Byłbym robactwu paszą i obiadem. Chrośc. Juh. 17.

ZAŚNIADAĆ rz. dok , śniadając zajeść , oujfrii^ftiiifcii , ocf'
ftfilłftiicfcii. liiidlk.

ZAŚMADN.\Ć. ob. Zaśniedzieć. ZAŚNIĘĆ, ub. Zasinieć.
'ZAS.MAŁOŚC, ob. Z.isiniałość.

ZAŚNlKl.lC rz. dok. , Z.iśniecać niedok. , śniecią zarazić ,
mit bcm Sornluailbc anPcrfeii. — Zaśniecić się tr , utra-
cie płodność, stać się niepłodnym, jałowym, iiiifrild)tbar
tPCrbcil. Kokosz zaśnieeiwszy się od tłustości, jirzesiała
więcej nieść. Ezop. 55. Od skórek z jagód winnych za-
śniecają się kokosze. Cresc. 582. Od bobu kokosze nieść
jaja przesta wają i zaśniecają się , gdy go często jedzą,
ifc. 171. — Fig. Świeżej wiarki człowiek z zaśnieconą
główką. Klon. ^'or. 47, z skażona, zepsutą, jałową
głową.

ZASNIEDZIĆ, "ZAŚMIEDZIĆ cz. dok., śniedzią czyli rdzą
zielonawą powlec, mit gniiicin 3lp(ł aniaufcn la(fcn. Z.i-
śniedzić się, 'Zaśmiedzić się, ZAŚNIEDZIEĆ, 'ZAŚMIE-
I)ZIK(^ nijak. dok. Zaśniadnąć jednil. , śniedzią z.ijść, griiti
bcroftcii pr. el fig. tr. Kiedy sama wewnątrz armata za-
rdzewieje , zaśniedzieje. .. . Chmiel. 1, 239. Pieniądze
w mieszku tym od najmniejszego do największego za-
śniedzieją. Sy.rl Szkl 211. — Transl. Zabrudzić, bC'

fi^mtt^t nerbrn , fifimu^ig merb(n. S/jualidm , zaśniedzony,
■pośmiedziały, zaplugawiony. Mąez. Zmiennym fortuny lo-
sem w lustrze swym zaśniadłe domy. A'ar. Dz. 1 , 35.
zapłowiałe, spłowiałe, wyblakowane ; Oftfdjoffcn , QU^gf<
blcid)t. Zaśiniedziały, obsoletut. Cn. 7k. 1595. zadawniony,
zastarzały, oernltCt.

ZAŚNIEŻYĆ cz. dok., śniegem zakryć, zapełnić, otTftbntiffi ;
Boh. zasneziti ; Vind. safneshiti , satnegati , safneguvati ,
fe fnegam sapasti.

ZASNUĆ cz. dok. , Zasnować niedok. ; Boss, aasrbHTb , aa-
Ntsarb ; zacząć snować, zaprzaść , zaciągnąć nić. osno-
wę : ben 3"^^" (luśfrinnen , niijctieln pr. el fig. Wdzięka-
mi twarzy a serca przymioty Zasnułaś dla mnie wiek
złoty. Kniaź. Poez. 1, 256. — Ti;ansl. ilekroć zasnują
ci się łzy w oczach , zwróć je na Cezara. Ossol. Sen. 44.
suboriiinlur. ilekroć ci się zakręcą, rzucać będą, fo oft
bir bie Jbrdnen in bic Jliigeii trełcn. — g. Zasnuć przę-
dze , snując spotrzebować , sprząść ; ailffpiniifti , auf-
braiK^en.

ZASÓB , u , m. ; Boh. zasoba ; zapas czego , ber ^orrati^.
Ocembrowanie zdroju solnego niech będzie jak najgłęb-
sze, aby zawsze mógł być jak największy sasob zebranej
wody. Kluk. Kop. 1 , 162. Burnel czyni ziemię dętą,
i w tej dęlośei zachowuje dla zasobu wiele wody. Kluk.
Kop. 1, 25; dla zasobu od przypadków, ib. "4. Przy
każdym ogrodzie powinien być zasób młodych drzewek,
aby były na doręi.lziu , gdy się starsze zepsują. A'/MJlr.
Hośl. i, 93, (cf. szczepnik , szkoła, szczepnica, płon-
nik). — Zasoby wielkiego wojska. Gaz.Warsz 9 fi -. le$
depols. 'Z.4S0BIĆ się zaimh. dok. ; Boh. zasobili se ; m-
opatrzyć się w co , fid; momit ocrfeben. ZASOBNIK , a ,
m , zatyliiik, którego kio ma za sobą, ben .C>intennann.
Dyabeł pędem sunął za kulbakę, i za sz\ję obłapił szla-
chcica ; spytał sie tenże swego zasobnika , coby on był
za jeden ? Osiol. 'Sir. 9 W rodź żetisk. ZASOBMCA, y.
— § 2) Zasobnica , zadniea , Jadek , pośladek, ber ^in-
terę. Dopuści na cię pan wrzody na zasobnicy. Iltidi.
Deiil. 28, 27. (zarazi cię wrzodem a niemocą zadnicy.
Bibl. Gd.). ZASOBNY, a, e — ie adv., co kto ma za
sobą w tyle ■■ zalylny, zadni; \)inUr , Bim ()ititen, xuitlinqi.
czterdzieści i pięć ran przedsobnych w piersiach od-
niósł, zasobnych żadnych nie miał. Wary. Wal. 83. —
g. Zasobny, zasobowy, zapasowy; Sort.ub* ■ , i)orrrtt|iifl ;
(Sorah. 1. zaszobne , slayne ustawicznie j. Dobrze gdy
będzie druga zasobna rękojeść. Kluk. Kop. i, 73.

ZASO(^ZVĆ cz. dok., sokiem za|)uścić , zaprawić, skazić,
mit 6att anmiK^fii , aiifiillcn , oerberben.

ZASOLIĆ , /. zasoli . zasolę cz. dok. . Zasalać niedok ; Boh.
zasolili; Boss. 3aco.inTb ; solą zaprawić, solą zasypać;
befoljen , mit Salj bcftrfiieii , mit Salj aiimn*fn , faijen.
Pypeć drobiu w końcu języka z<lejmov»ać , i rarai to
miejsce zasolić. Haur. Ek'. 134. — Fig. Zusala płaczem
niesłonc rosoły Mon 71, 73, (cf fig. przy,>ierłyć , cf.
goryczą przyprawić , zatrzeć). — Transl. Żenić się z tak
ubogą, coż teraz za wniosek? Bo ji-ieb nadzieja licznych
kiedyś wiosek . Tym czasem i głód dojmie , i biedi za-
soli Zabt. Zab. 15, (ob. Dokuczyć, .loskwif rać , cf. pie-

ZASOLONKA - ZASPAŁOŚ Ć.

ZASPAKAJA!'; - Z A S R O M A Ć.

'J03

priyf). ZASOLONKA, \, z., mięso solone, pekielfleisz,
flcfaijcnfź gleiid), Cófclficif* ; (O lit). Scld)Pcifcl)j. Taki eliory
wystrzegać się ma grubych pokarmów, wędzonek , zaso-
lonek. Haur. Sk. 387.

ZASOWIĆ , zasępić , finfter mi\eim mcidJCii ruie cine Gule , eb.
Osowieć , osow iały.

ZASOWKA , ob. Zasuwka. ZASPA, ob. Zasęp.

ZASPAĆ, f. zaśpi, zaśpię med. dok., Zasypiać niedok. et
contin. , (cf. zasnąć, zasypiać); spaniem omieszkać, opu-
ścić, zaniedbać, pominąć, iicrfdilaffii ; Surub. i. zafpiu ,
zafpim ; (Slov. zaspali zasnąć); Yirid. saspati , saspievati,
salesali (cf. sależećj , (zaspat = zasnąć; C/oo^ Z3szp5vam ;
Z?a/. zaszpivam , zaszpati; fiosłi. zaspaiti, zadrimati); flag.
zaspatli , zaspaavam ; fioss. sacnaTb , Hpostsaib (06.
Przeziewnąć) , npoMiirHj^Tb. Czemuś nie rjch/o przyszedł?
C-. Zaspałem! Cn.Tń. 1396. — Zasypiam czego, prze-
sypiam sprawę, 'prze niedbalstwo utrącam. Cn.Tli. 1396.
et 859, ob. Omieszkać, opuścić, zaniedbać; Bn"f(^Iafen ,
rerfńumen, oeriiadjlcif igcn , yorliecgfbeii Injfcn, (ungena^t).
Nie zaspi on lego Cn. Th. 729. Będę się starał, abym
naszego uszczęśhwienia nie zaspał. 'Jeał. 8. b , 90. Nie
zasypiaj okazyi , którą ci może niebo z umysłu zsyła.
Teat. 48 , 85. Kwapił się do Pizymu , by nie zaspał
swego. Paszk. Di. Al. Kiązę Willielm od Jadwigi, aby
swych rzeczy nie zasypiał , przestrzezony , do Krakowa
przyjechał. Krom. 408 ; ve ipse sibi deesset. Nie chciał
zasp;ić pogody w odbieraniu zawojowanych 'derewni.
Psalmod. 4i. Ode dnia do dnia ociągając się, nagodnych
wczasów i pogody zasypiają. Piluli. Sali. 75. Szatan ,
który bogu jeszcze w niebie zawiścił cliwały, a czło-
wiekowi bożej łaski, nigdy nie zaspał, aby nie miał
ludzi z'A'odzić od znajomości boskiej. Gil. kaz. A a Z.
(nie opuścił żadnej sposobności zdarzonej). Spieszno się
na bitwę gotować pnczeh , a nasi też tym czasem nie zasy-
piali. PiUh. ISall. 243. (nie próżnowali, nie spali , czasu
nie trwonili). Kiedy się trafi wezyr, który ni* rad, jako
mówią, gruszki w popiele zaspi, ina inlralę jaką clice.
Kiok Ttirk. 61. Gdzie potrzeba, nie zaśpią gruszek w po-
piele. Mon. 68, 723. Teraz, o teraz otrząśnij sie śmiele
Nie chcąc lej gruszki zasypiać w popiele. Kchow. 2j6.
— § Zaspać oczy , aegre aspirere ob nimium somnium.
Cn. Th. 1593. bic Sluijcit Dcrfiinfcn , ofridilnfciic 51ucien
Ijahcn. Zaspane oczy. pełne snu; »er[Ąlnfciie 31uijcii , »oU
£(^laf. Spaniem nadwątlić, zamarnować ; blirĄ ©djinffll
sert^iin , oergeubcn, fid^ tanim bringen. Drugi będzie tak
niedbały, źe zaspi a zapije wszystkie czasy swoje fiej.
Zw. 100. — *§. Zaspać, zasnąć, zacząć spać, eiiifd)Iafen.
Ktoby na straży zaspał , dozorcy straży wolno będzie
takiego zaraz zabić. Gwagn. 505. — Jedwabniki za pier-
wszem zaspaniem , dostają główek bardzo siwych. Przędz.
69. ( za pierwsrem zaśnięciem ). Po pięciu dniach od
wylężenia jedwabniki pierwszy raz zasypiają, i przez 56
godzin nic nie jedzą. ib. — Zaspany, zaspały człowiek
• *ZASPAMEC, ńca , m. ; V)H(/. spaniopian , saspan , sa-
Sfianez. saspajavez, driemavez , driemlovez ; Slov. sanaan,
{ob. Senny); Croa<. zaszpśoeez , zadremauecz ; Ross. coa-

Hufi . cin Berft^lflfener SKenfi^ , cin %x&umtx. ZASPAŁOŚĆ,

ści , 2'., senliwość, nałóg sypiania, drzyniliwość ; Yind.
spaniopianost ; Croal. zaszpanoszt, btc 5Icrfd)Iafctilicit, IraU'
meriflfeit , S^lafrigfcit. Boże obudżże zaspałość ii;is/e ! Sk.
Kaz. 512.

ZASPAKAJAĆ , ob. Zaspokoić.

ZAŚPIEWAĆ, f. zaśpiewa, zaśpiewam c; rfo/r. , zacząć śpie-
wać, odezwać się śpiewaniem; lotrtngcn , 511 fingcn an^C'
ben, oitftimmfii (cf. 'zacząć, 'zaczynka>, cinś fingen;
Sorab. 1. fafpiewacź ; Sorab. 2. faljjiwasch ; Yind. sa-
peti , sapojem , (cf. zapia(-) ; Raf/, zapojatli , zapjevati,
zapopjevati ; Bosn. kliknuti, pocet pjeuali; fioss. aan^krb,
santuaTb, Hantrb , Hanteaib pr. et fig. Ir. Umarłym za-
śpiewawszy przy ich zimnym grobie. Zaśpiewam i wam
żywym , zaspiewa.ai i sobie. Groih. W. 402 , cf. wy-
śpiewać; floss. santBi. — Trans!. Spróbuj Wac Panna,
pójdź tylko za niego ; zobaczysz potym , co on jej za-
śpiewa. Tent. 23, 27. (jak jej imponować będzie). —
§. Zaśpiewać się, zapuścić w śpiewanie, fid; iit>3 £iiigett
UCrticfciI. Ani poslrzegłem, takem sie zaśpiewał. Kniai.
Poez. 5, 193. ZASPIEWACZ, a, m., który zaspiewywa,
ber 3Inftimmcr, Soi-fiiigcr ; Sorab. i, zalpewar, pżedfpe-
war, /'. pżedfpewarnjczża ; fiag. zapievalaz ; fioss. 3ani-

BaJbUlIIK'B.

ZASPILIĆ, ZASPILOWAĆ, ob. Spillć.

ZASPOKOIĆ IZ. dok. , Zaspokajać niedok. , spokojnym uczy-
nić, spohojność przywrócić, spokojnie co załatwić; bi'
rubigen , nibtg iimi^cii, etifir? bcijlcgeu ; (flag. zadovógliti,
cf. dowolny). Kłólnie sąsiedzkie zaspokajać. Xiadz. 192,
(cf. pogodzić, zagodzić, zarównać). Wszakera ja w sa-
mem Wsparciu i zatchniei.u nie poprzestał myślami v,e-
sołemi i poważnemi siebie koić i zaspokajać. Pi/c/i. Sen.
list. 415. (ułagodzić, załagodzić). Byłbym może w ci-
chości zaspokoił tę sprawę. Teat. 29, 69. (ułatwił).
Dłużej się bawić nie mogę , bo mam jeszcze jeden za-
spokoić interes, ib. 22. b, 18. załatwić, id) bnbe tlOC^
ciii ©cfdjćift flbjiitbuti, ab5miiad)cn.

ZASFÓŁ, ob. 'Wzaspół. "ZASPOSOBIĆ, nb. Przysposobić.

ZASRAĆ cz. dok., zafajdać, zasmrodzić, łajnem zaplugawić,
zapełnić; bef(^ci6cn , »oII fdjtigen, iinrein madicn ; Bo/i. za-
srali, zaseru; Sorab. fafracź. Zasrany, ZASRANIEC, ńca,
m. . eiit Sofciifi^^ei^cr ; Croat. vuszranecz.

ZASREBn.ZYC cz. dok. , Zasrebrzać niedok., srebrem za-
ciągnąć, powlec, nieco z góry posrzebrzyć ; Berfilbcrił,
ftbcr|'ilbrrn.

ZASROMaC cz. dok., 'Zasromować niedok., sromem zalać,
zawstydzić mocno, bci'd)ameii ; Yind. saframuvati ; Bosn.
zasramit; fii9. zasramiti ; //oss. cpamiTb , cpaM.iio , ycpa-
MHTb , ycpaM.iHTb. Nie zasromawajcie jej. budn. Hulh. 2,
15. (nie fukajcie na nią. fiibl. Ud.]. Niechaj me będą
zasromani ci, którzy ciebie szukają. Radź. Ps. 69, 7.
(niechajże nie będą zawstydzeni. Bild. Gd.). Panie za-
sromaj czoła pogańskie zelży w ościami. Birk. Chudk. 12.
Niech się zawstydzą i zasromają. Budn. Ps. 40, 41.
(niech będą pohańbieni. Bib', dd.). Milczą zasromani.
P. Kchan. Jer. 181. (ze wstydu). Tak b\ł zasromany,
tak na się i sromolc swoje rozgniewany, iżby rad. żeby
go w ziemię zakopano. P. Kchan. Orl. 1, 189. Ufność

904

Z A S K O M I C I t L - ZASTAĆ.

ZASTOl - ZASTANOWIĆ.

w tobie mający, oJ oblicza Iwego nie odchodzi zasromany.
Keltów. Roi. pi: Pomiernie się od wstydu zasrom;ić godzi.
Eraz. Ob. a. (zarumienić, zaczerwienić, zap/onaćj. Potrzeba
tego wyciąga , aby sie zły wstydzi! i zasromał oczu wszys-
tkiego świata. Sk. Kaz. 3. Z [>rzyszłym myiri życiem broni
niewinności sumnienie czyste i niezasromane. P. Kihan.
Jer. •^•20. lod zarzutów wolnc.i. On pomnie, ze go w za-
sromaiiJe wprawił, GJy niewslydliwe, jego szaleństwo
objawił. Olw. Ow. 502. To wstyd, to hańba zasrornania
godna, ustawicznie w niepoboźności leżąc, nigdy się
nie ch.MCĆ obaczyć. Żarn. Post. 5 , 680 b. "Z.^SROMI-
CIEL. a, m. , zawstydziciel , ber Scfc^iimer ; {Yind. sa-
framuv:iuz > szyderca). ZASROMOClC es. dok. , sromola
napełnić, fd;aiib£ii, ju (st^anbcn madjcn ; {Carn. sasromo-
tim ; Yiiid. .saf.-omotili, safromotuvali , vunsafrumuvali).
O jakie zasromocenie i potępienie wasze będzie Hals.
Niedz, 1 , 182.
ZASKOŻEĆ nijak. dok., stać się srogim, iDilb, ^art , grailfnm
tDCrbtU /)r. el fig. Ir. Nie jeden na swe własne grzechy
zasroicje. Pol. Arg -223. ZASKOŻYĆ , ob. Srożyć.
•ZASMYWAĆ. ob. Zasrać.

ZAbttZIlD.M , a, ie, z pośrzodka wychodzący, za śrzodkiem
będący, aai bev 5WittC Iicrmiśgc^eiib. Lecz jak on krążył?
trudna wytłumaczyć praca. Czy wysoko, czy nizko, czy
v»półśrzfdnie koła . Czy też zaśrzednie robił, czy wzdłuż?
nie wiem zgoła. Przifb. Mdt. 92.
ZAŚltZKMĆ, ZASZREiŚlĆ. ZASZUOMĆ <:.. dok., szronem
zakryć , fccreifcn , mit 3!i'if lifbrtfcii ; ZAŚIłZEMEG nijuk.
dok., (icrcift ivcrbcii. Z:iśrzeniały Ho^s. 3anH4HDt.ibiri. "ZA-
ŚliZESZYC, 'ZASZUESZYĆ cz dok., 'śrzezia zająć, liPorunD-
Cifcii , nut ©riinbeii' bcbctfcn. Śnieg teraz wielki , a srogą
mocą Rzeki lód zaśrzeżony pchają po swych wodach.
(Hw.'\\'łrg. 587.
ZASSAĆ Cl dok. . Zasysać niedok. , zacząć ssać , loSfauflCll ,

511 faiigcit nnfangcii ; /ioss. aacocarb , sacacuBaib.
ZASTAI^, f. zastanie med. jedntl. , zastaje pr. , Zastawać
niedok. et tuntiri. ; i Boh. zastati , zastanu stać za co , pa-
rem ene , fungi officio , gerere , vicarium esse , mterce-
dere , de/endere , zastąpić; Sorab. 1. zastanu, zastahnu ,
zaslanetn .^is/o , coiisi$tu , zastanawiam, zasloyu , zastejiu,
zasifjcm proruro , curu , administro , zastuynik , zasteinik
adintitisler . proturator, praepoulus, praefeclus, zawiadowca,
/. zastoynicżża , zastojnolcż administrulw , cl. dostojność ;
\'iiid. sastati > zastanu\Aie sie , stanąć; Crduf, zeztati, ze-
zlajcm • spotkać, zdybać , zasztanek occursus , obvialio,
zesztatiszc , zesztńjamsze < spotkać się ; Bosn. zastati ,
mnogo stali 1; mor ar i , moram facere , 2) zaslatti, na-
cchi inveuire, reperire , sastallise , soslattise , socitisr,
(cf. zoczyć się), susristise occiirrer*; , congredi); ^. 1) za-
staję kogo gdzie , zastałem go u siebie ■ znaleźć go ,
iralić na niego, ciiicii niitrfjicn ; Yind. naiti , naiditi, na-
hodiii ; /iag. sastaiti ; łiosi aaciaih , sacTBarb; Ecvl. 3'd-
CTaio Koro r4't. Zastać kogo w domu /i'uj». sajyiaTb,
aajyiHTb Wybierał się do odwiedzenia znaczniejszych
w mieście osób, 1 liczbę karlek spisać kazał do odda-
nia , gdyby mu się zdarzyło kogo nie zastać. iJon. C5,
305. Co zastaniesz, to jedz Cn Ad. 239 (co znaj-

dziesz). — "g. Kto cudze obiady 'zastawa , lego żywot
nie ma być potzytan za żywot, bo myśl swą frasuje po-
karmy ciiilzemi. Hodi. Syr. 40, 50. (który patrzy na
cudzy stół Dibl. Gd; kto szuka cudzych obiaJówj. —
§. 2) Zasiać kogo na czym , przy czciii , z kim , zdybać,
napaść : ciiiftt luobcij oitt jtmaiibcn antrfffen , fiberfnDtn , fr>
tiippcn, bcfd^lf icbcii , trejicit, bctrcffCH; lioh. zas;ihn»uii , (cf.
ściągnąć); iV/ov. zatechi , (cf. zaciecj ; hoss. jjyimb,
y.iyiaTb. Zastaję kogo na czem , schodzę kogo na czem.
Cn. Th. 1594. Nieszczęśliwą byłabym , gdyby mię tu za-
stał z Wac Panem. Teiit. 14, 110 (gd;by nas lu zszedł,
spotk;ił_). Wstyd złodzieja, gdy go zasianą. W. Jer. 2,
20. Przywiedli niewiastę na cudzołóstwie zastaną, łiudn
Joan. 8 , 5. (scliwytaną). Nie jest zastana ona na ja-
wnym cudzoło.-;twie. 1 Leop. Num. ii. — §. StmUihr
Zastał mię deszcz, ociii4pavil me pluvia. Cii. Tb. 1594.
zapadł mię, spotkał mię, nap.idł , ber Sirgett \jal nii(f>
uberfnlleii. — Zastać się, f. ZASTOl się loimA dok.. Zas; .
wać się ni«do/i. , ustać się , długiem sianiem ICjjości, lr.v
łości nabyć, lub też zwąileć, sł.iliieć ; Ross. sacTOHTLi/i,
sacTanBaTbCfl , fi(^ im Steben fcccn, )idi niii ben Jiobcn (cCrn ;
jiĄ fcft fcfon, fidj burd; Iniige? ćtcbcii crmfioeii, lĄirac^ cber
fc^nbfĄajt lucrbcn. (ffosj. aacioK 1) niirjsce gdue r)by się
zastanawiają, 2) pozostała niesprzedatia żywność, 5) za-
tamowana krew w ciele, sacToiiHuri reste , pozostały,
niesprzedany). Gdy się tygiel w formie trochę zastoi .
obręcze zsuwaią , klepki odejmują, i tygiel się gł.idki
zostaje. Toiz. Skł. 100. Gruczoł miejsca został, i wzrost
wysiadłego P.igórka ina , i z wieku zasiał się długiego.
Zebr. Ow. 584. Prace ręczne nie dadzą się krwi zasta-
wać, czyniąc ją czerstwiejszą. 3Jon. 68, 516. — §• Na
z.islałym lxion kole stał , sttipuił Ixionif orbit. Cn. Tb.
244. na zaslanowionym , zatrzymanym, które zastało, za-
trzym.ało się , (iiif bem fłebcii flfblicbenc:! 9?iibe.

ZASTALIC cz doi:., na stal zahartować, iievf|a()Ifti , IteRfiJ'
len ; Yind. obheklati , pojeklali. — Fig. Ir. Chciałem spra-
wiedliwością umocnić i zaslahć naród. .4. Zamoj. 10. xa-
krzepić , Defejłigett. Serce swoje złością przeciwko Pola-
kom zastalił kur. Pet. 205. zatwa^lził, zakrzemieni/.
zakamienił, zaskalił, nerDarten. Gdy kto ma na skwierk
drugich serce zastalone, Stan w nim widzi gangren)
członki zabrudzone Zab. 9, 114 Zi:tł. zatwardziałe.

ZASTANOWIĆ, f. zastanowi, zastanowię tj. dok.. Zasta-
nawiać niedok. , czynić że co w biegu sianie , bieg za-
hamować, zatrzymać, wstrzymać, w dalszym postępie,
ruchu , w dalszej dążności ; ftiU ficliCll maiben , łUin Slf'
ben bringen . nuibniten , mibnlten , bcmincn ; Bob. zastawili ,
stawili, {ob. Zastawić, stawić j ; Sorob. 1. zastalmam,
zastahwu , zastahnu . zastanu, za^tanem, (cf. zastać);
Yind sastonoviti ; Croat. vztavili , vzlavlyaro, uizlaviti,
us/.tavlyam, (cf. ustawić , wstawić): Ooiu. uslaviti , usU-
ygljali , ciniti da |>ristanne , zaprriti, zapirali, (cf 11-
przeć) ; /łfljj. ustavili, ustav^ljati , saslavili, ;a>t3li . Sla».
ustavili ; Kost. ocTaHOBiiTb , ocraHaBJiiuaTb , upiociBHO-

BHTb , OaCTUIIOBIITb , JaCTaHaBJIIUaTb Zl^lawlĆ co ciym).

Podróżnych gwałtem zaslanawuią, a cobv kto i nich
kędy o czym słyszał, pytają. Warg. Cei 70 Nicusla-

z A S T A N o w ! C I E L.

ZAST A N OWI CIELKA- ZASTĄPIĆ.

905

nowiony , 'niezastanowny , nie do zastanowienia , nie-
wslnymainy, luiaufbaltbnr. Bóg ma chwałę niezastanowioną.
Groch. W. 16'J. (nie określoną, nie ograniczoną, nie
skończoną). Zastanowić pfyn , ciecze, wodę, krew' i t.
d. n. p. Wódka ta, i;dyby zbytnie kogo lekarstwo spra-
wowało, dać tjiko kubek wypić, zastanowi i posili. Syi-.
325. Zastanowić krew'. Peiz. Cyr. 1 , C9 , Vind. kri
sastonoviti ; Slav. ustaviti kerv, baś 35Illt ftillCH. Sok ten
krew', która stolcem wychodzi, t. j. krwawnicę zasta-
nawia. Sienn. 125. Z jakiejkolwiek przyczyny krwi pły-
nienie pochodzi , nie trzeba go nagle zastanawiać. Comp.
Med. 236. Zastanawiający, sislfiidi vim hubens. Cn. Th.
15*.H. Zas'.a,To«ienie , Yiiid. sastanovitje ; Hng. sustava ;
Ross. ocraHOBHa , biig ©till^alten , 9liil>nltcn , 9Ii!ffcttttcit. —
Zaimk. Zast.mowić się, zatrzymać się , slanąć ; ftt^cii lilei'
iai, ftitl Łalten, (tnlt mai^en; (Vind. sastati (cf. zasluć),
fhtcntati (e , tihudcrsati ; Carn. sastajam ; Hag zastaatisp\
Zastanowiły się wody płynące z gór, i stanęły w jednej
kupie. łhbl. Cd. Jez. o, 16. (wznosiły się. \ Lecy.;
wzdęły się wzgórę jak góra. 5 Leop.). Woda nie po-
winna sie zastanawiać na miejscu , aby przez ustawiczną
odmianę zawsze była świeża. Kluk. Kop. i, 124. Zasta-
nowienie się. z:,lrzymanic się, stanie; ba5 ©liUjłellClI ,
Slntinltcu, §nlimad)cil ; Yind. fiilentanjc, tibudershanje ;
obstajanje , prestaja, posłanek, obstanek, presianek , (cf.
przestanek); Croat. posztaja , posłanek, (cf. postać, po-
stoję). — §. Zastawiam się przeciw komu, zastępuję
komu na drodze, obs\flo alicui obviam. Cn. Th. 1595.
fd; cincm iii ben 'B^ ftcllcii ; (cf. zabiedź, zaskoczyć). —
*^,. Ahler. Hzjmińnie takie z Brciuiscm uczynili zastano-
wienie, ze mieli mu dać tysiąc funtów złota. Siidn. Apopht.
107. armisliliiim, zawieszenie broni, rozcjm : SBiifciiftill'
floiib, SBaffciini^c. L:dał sie Dymitr w rokowanie, i posłał
do Olgierda o ugodę i zastanowienie przymierza. Siryjk.
380, (cf. ustanowienie). — '^. Intellect. Zastanowić kogo,
zastanawiać uwajre czyją , dać mu do rozważania ; bic
Sliifmerffamfeit n)ovnuf ficftcn , ridjtcn , \ifix(n , ju Sebciifcn ,
jii (SrnjCflen gcDcn Ta okoliczność mocno niie zastanawia.
Ld. (ściąga moje uwagę, feffelt meitie 3IitfmcrffaTnfeit , cf.
zdumiewać, zadziwiać). — Zaimk. Zastanawiać się nad
czym , rozważać co% z rozwagą rozbierać co ; Kohdj mit
feiiicr Jliifmcvf|fimfcit , mit fciiicm 3iatl)bcnfcii ftelicit ('leibcii,
2lnftanb nc^meii; Boli. pozastawjm se nad nećjm ; Eccl.
Hc;^oovMT.B^TH , iiejoyHtBaTbcfl. Zastanów się \Vac Pani,
gdy chcesz mówić do mnie. Teat. 18. c, 51. rozważ,
pomyśl; Dcbetife, uDcrlcijc, btnfc yorjier na$. Zastanów się
nad tem , co czynisz, Hćss. no43'Maii o tomi, qTO 4^-
aaeuiB. Zastanowienie się, zastanowienie, rozważenie,
rozwaga ; bas 91iifmcrfcii , UOcrlegcii , gnfdgcii , 33ebcnfcii ,
ber Slli^anb ; Boh rozpak ; Ymd. dłojenjc , branilu , do-
vlazbenje, pom'flivost, premiflivost ; Eccl. n6A0VM'E>iHi£.
Czas i zastanowienie sie są najlepszymi mistrzami we
wszystkiem. Xiadi 121. Po długiem zastanowieniu się,
oświadczył swoje zdanie . RofS- no 40.irOMi pasHUCjeHiii
oó^nam-b CBoe MHtHie. ZASTANOWlClEL , a , m , któ-
ry zastanawia co , slator , n. p. Jowisz zastanowiciel ,
Jupiter stalor. Włod., Croat. usztavilel , ber Sluf^alter ,

Siotimik LintUgc wyd. 2. Tom VI.

Surucf^alter. Tu niech prawi Homulus , tobie stanie

kościół, Zastanowicielu Jupiter. Faliss. FI i W rodź

ieiuk ZASTANOWICIELKA, i.
ZASTĄPIĆ , Y- zastąpi, zastąpię cz. dok.. Zastępować nie-
dok. ; Bnh. zaśtaupiti, zaslupowati ; Sorab. 1. zastupuyu,
zastupiu, zastupim , zastupam , zastupuju; .Rag. zastupi-
ti ; Cnrn. sastupili (pojąć , zrozumieć), saslopnost = zro-
zumiałuść; Yind. sastopiti = zrozumieć, sastop , sasto-
pnost ■■ rozum , sastopuvati ■■ wyręczać kogo ; Croat.
zaszlupiti , zasztuplyujem 1) ascendo , ezurgo , 2) lumen
impediQ, obumbro, zasztuplenye a.tcensus; Rnss. aacTyniiTb,
aacTynarb ; zastąpić , stąpając za co zajść , zakroczvć ,
przekroczyć; ^niiter etonś bin)'d;reitcn , Łiiitrcteii, biniiticr
trctcii. Zastąpić za k.-zak , przestąpić kizak nizki. Tr.
Zastąpił k'or'i , YM«ef;i Uactorium Iraitsyres^^wi equus se im-
pedwtt. Cn. Th. 1593. zaszłapił, boś ^fcrb ift liDer ben
3iel)fłrnnf gctrcten. Kolanem zastąpiwszy, gibki róg osa-
dził. Żeir. Ow. 117 : opposito genu, przycisnąwszy ko-
lanem; mit bem Enic nnif|cti, feft^alten. — Impediend. Za-
•sląpić od c/.et;o, wstajiiwszy w pośrzód bronić przystę-
pu, przeciąć drogę : ben 5Beij ycrfcjcii , in ben SBej trcten,
OOitrctni, bie 3^iirc Dcriejen. Zastąp' od drzwi , aby nie
wyszedł. Teat. 20 h, 218. Zastąp' tam ode drzwi, żeby
n;ini nie uciekł, ib. 24. c, 70. Chciałem odchodzić, aź
tu ode drzwi zastępować Jejmość poczyna. Mon. 71, 551.
Zastępuję komu w drodze, zastanawiam się przeciw ko-
mu. Cn. Th. 1595. (zabiegam, zaskakujęi. Tam trzeba
'zajachać . tam nieprzyjacielowi drogę zastąpić. Janusz.
Fos. B i b. Już Turi-y z janczarami zastąjiili pasy. Suszyć.
Pieśń. 5, L b. — Zastą[)ić, zapobiedz ; oorbduen , 9or«
6ciigcn. Wielce temu złemu zastąpić a zaskoczyć mogą.
(jlicz. Wych El b. — Zastąpić, przeszkodzić; Cinbem,
oer^tnbein , tinberlii^ fccn. Trudno się ten młodzieniec
ma stać uczonym, któremu *doma niedostatek wielki za-
stąpił abo za szyję bije. Gli-cz. Wych. M 7 6. — g. Za-
stępuję na drogach, rozbijam na drodze , zbijam, odzie-
ram na polu , na morzu. Cn. Th. 1595. et 959. Stropen-
rniiD trciben. Poiifem był zbójca , który przejeżdżającym
ludziom po drogach , w 'iesiecli zastępował. Olw. Ow.
544. er ficl fie [trapenrńuberift^ on , liielt fie on. Zasadzki
podróżne albo zastępowania na 'dobrowolnej drodze , tak-
że "naścia domowe burgrabia sądzi. Szezerb. Snz. 163.
Gdzie się tak często rozboje, najazdy, zastępowanie po
drogach i krwi rozlanie , jako n Polszczę dzieją ? Star.
Ref. 25. Zastąpienie w drodze komu , occursus. Cn. Th.
1594. Zastąpienie , zasłonienie. 671. Th. 1594. iai
SSortreten , inś 8id)ttrckn, oppos. ustąpić. — §. Zastąpić
kogo , bronić kogo, 'szczycić go , [zasłonić jo ; oor ei=
ncn iretcn, ibn Bcrt&cibigcn , fdiii^en ; Ecrl. npe^saciynaio ,
Ross. BCTynaibca sa kopo. Kto lichwiarze broni i za-
stępuje , tedy tak niechaj będzie karany, jak lichwiarz.
Chełm. Pr. 106. Stany wysokie od śmierci i sądu bo-
żego nie zastąpią. Sk. Zyw. 2, 125. Zastępujący kogo,
broniący, zasłaniający, Sorab. 1. zastupniczki ; Rosi.
BCTyniHBbiii ; Siibst. zastępnik, zastępniczka. Zastąpienie
kogo, zasłonienie, bronienie, Sorab. i. zastupeno; Ross.
3acTyna, sacTynanMecTBO. — § Zastępuję kogo w kontra-

114

\

906

ZASTĄPIĆ.

ZASTARZEC - ZASTAW.

kcie , w [.rawie ' waruję komu. Cn. Th. 1595. ©ftod^t
leiftcn, fidier ftellcn. Zastąpienie kogo u prawa. Cn. Th.
i?i'.>4, ci. warunek, tic (Śttrńbr , ©croafirlfifliing , ©ic^er-
ftcUmig. Zastępuję kogo w prawie , ręczę za kim. Włod.
ffir eincn burflfll. — Vicet nerendo : Zastąpić kogo , być
jego namieslnikiem, na miejscu jego być , wyręczyć go ;
cincn ycrtrctcn, feine Stelle ocrfc^cii ; Buh zastati , zastanu
fcf. zastać): \ind. namestiti , nainestuvati (cf. na miej-
scu czyjem być ), sastopuvati ; //o.sn. izminiti ( cf. wy-
mienić), izrucili se , (cf. wyręczyć kogo). Syn ojca wy-
swobodził z więzów , przyjąwszy je na siebie , miejsce
jego zastąpił. Teat. 49, lOÓ. Bogusi. Kochanek moje za-
stępował miejsce, chciała ona mi nos zakręcić, ih. 11.
e,"7. zajął moje miejsce, {iflt meitic <steUc {iiigcnpmmcu ,
tłCrtrctflt. Kiedy zima nadchodzić ma , tedy nie z razu
gwałtem przypadnie , ale z nienagła biedzi się z latem,
al jej lato ustąpić musi , a zima ono miejsce zastępuje
dotąd, ał je onoż lato z miejsca 'zasię wyprze. Podw.
Wróż 37. (zajmuje). Zastąpić e.\pens, sumę, wydatki,
potrzeby -■ założyć za kogo , fiir jcmall^CH inir|'(|icgcn , iex>
gcben , liefein. Zygmunt zastępował przez dwa dni ex-
pens badż na konie, bądź na ludzi. N. Pam 9, 273.
Zastąpiłem lę sumę z swoich pieniędzy, i zapłaciłem.
Teat. 4 b, 126. Podróżne monarciiów potrzeby zastępo-
wali włościanie i miasta dodawaniem żywności przejeż-
dżającym bez zapłaty. Nar. Hsl. 4, 41. — g. Zastępu-
ję miejsce, cccupo Iwum. Cn. Th, 1595. zalegam, za-
walam drogę , przystęp : cincn %^a^ , cincn Sanm cinnc^'
men, {i'b. wyżej impediendo). Oinnem locum occupant ,
implent ccii-ora, omnis locus obsidelur corporittus; zastę-
pują, napełniają. Cn. 7/i. 1392. (zapełniają, nie masz
próżni). Zastępuję darmo miejsce, fruslra occupo locum.
Cn Th. 1595 , cf. nos numero sumus fniges eonsumerc
nali . cf. próżny ciężar ziemi; unnuC ^Ma$ cinnebmcn ,
rccgncbmcn. Które drzewo owocu nic daje, wUmj je,
ezt-rnu ziemię próżno zastępuje? Sekl. Luc. 13. — Za-
stępuję komu miejsce , zasiadam miejsce , occupo locum
piimum. Cn. Th. 1395. el 1592. odebrać komu stopień
wyższości, pierwszeństwa, cincin ben Slntii) ncbmcn. — g.
Gign. Zastąpić, wstąpić w ciąże = począć, (bic ?cibc6frud)t)
cmpfiiiiitcn , f4'ti"iii9er werben , bic Sd^iuniiacninfl aiincbmcn ,
(»on J^iicrcn : trnc^tig werben i. (NB. Hodie Zastąpić so-
lumnudo de uuimalitus usurpalur , de niulieribiis vćro
począć ; opud teteres siriplores promiscue). Zastąpiła nie-
dawno brzemieniem. Olw. 0«'. 115, (cf zachwyciła płód.
Otw. Ow. 412). Jeśli niewiasta zastąpiwszy, nie ma
wielkiego obciążenia w sobie , znak jest . iż syna w ży-
wocie nosi. Sienn. 441. Fałszywe zastąpienie nazywają
mola ; w fałszywym zastąpieniu cały żywot podnosi się ,
nie jako w prawdziwym zastąpieniu nad pępkieo). Cump.
iled. C02. Po złączeniu i skutecznym zastąpieniu ro-
śnie w matce zwierzątko, hluk. Zw. 1, 109. C^mpfńngni^,
Scfni(I;tnng. Pierwszym on był zastąpieniem i brzemie-
niem matki swojej Olw Ow. 225 pierwszym płodem ,
pierworodnym dziecięciem . bic crftc ?cibe^frn(fet. — '§.
Ktoś zarwał wątpliwych słów oszukanym uchem , I 'roz-
miał Aury imię , klórąm tak mianował Nimfy jakiej ,

mniemając, żem gdzie zastępował. Zebr. Ow. 186. Aym-
pham mihi credit ainari • żem zachwycił miłości , żem
się zajął ogniem miłości ; Germ. gcucr faffcn , tnbrunftifl
ocriiebt werben.
ZASTAUZhC się zaimk. dok.. Cn. Th. 1594, 'Zastarzeć n,-
jak. dok.; Boh. zastarali se ; Sorab. 1. zastaru , zastaro-
fcżam; Sorab. 2. sze woszunusch ; Ross. sacraptibca ;
Eccl. aacTaptuaiocfl, saMOToptrii, (ob. 'Zamatorzećj : sta-
rością zajść, starością się zakorzenić lub zwąlleć ; seral*
ten, fii^ bnrc^^ Slltcr einipiirieln , (eiimltcrnj, biird^ Scraltung
^infńilig werben , ober ani bem ©angc , ani bcm ®(b:aiii)ł
fommen. Zastarzały , łioss. saciapt-iun ; Ecrl. oÓBCTiuaHi,
KCT.<(HH {iib. "Wiotchy, zwiotszały), ^^AMJiTOpt.^tJH. Długo
zastarzały wrzód , zwykł gorzej szkodzić. Siryjk. Tuik. L
2. W niecnocie był tak zastarzały , jak ów chory , co
mu suchoty wzmodz już nie dopuszczą. Gorn. Uw 599.
Zastarzałym czynić, inveterare. Cn. Th 1594, Sorab. 1.
zastarolcźam 'Zaslarzać, 'Zastarzyć. Bndlk. rcrallcn ma>
^cn, burc^ei ?lltcr cinwiir^cln mncfcen. Zastarzenie, invetera-
lio negritudinis in rwiionhus. Cn T/i. 1594 > ZASTARZ.A-
ŁO^Ć , ści , 2. ; bie 3>erjabvung ; Boh. zastaralost ; /?»<«
3acTaptjocTb ; Erd. aaMareptjocTL. Ujęcie poddanw:
uciążliwych powinności zdawać się może nam zieniian">u
przykre, iż te wygody, które mieliśmy dutąd z onych. przez
zastarzałość swoje, bardzo nam smakują i/un. 67, 214.
ZASTAW, u, m, 'ZASTAWA, y, i, Cn Th. 1391, ZA-
STAWKA ,1,3. zdrbn., zastawianie , zakładanie , zasła-
nianie co czym, i to co druga rzecz zastawia, zasłania,
zakłada , broni : tai Sorfepcn , "ISorfdjirineii , 8cbc(fcn , Se-
ftl^fifcn, bic Sebcdnng , SBejtbiigiinij , Sdiiifwe^r ; {Boh. za-
stawka zabawka; Slov. zśstawa, kurauliew , prajior'
vexillum; Busn. zastava fejii/um , (flosn. zastavak od vode-
nico , kojim se voda zastavglja < zastawnik, stawidło i ;
Itag. za^lava, 1) grobla, 2) chorągiew', zastavak, z:i-
stava calaracla ; Carn. et Yind. sast3va , 1 ; chorą-
giew' weselna, 2) pignus ; Croat. zaszlava , zazt3va <
« choraiiie*'; (Croat. zasztivek, ralog, zakład hypolheca\;
Dat. zaszl<ivek cataracta : Sorab. I. zastahwa oblendicu-
lutn \ Boss. sacTaea baryera, rogatki miejskie; aacraBKa
zasłona, zasuwka; aacTaBHnua , aaciasKa drukarska wi-
nielka zamykająca druk). Pru.ski mistrz Tcudoryk trzy
groble usypał, i trzy rowy głębokie wykopać dał, chcąc
terni zastawami najazdów do ziem Pruskich Litwie za-
bronić. Stnjjk. 386. zasłony , obrony , oiiipwciiren. Za-
stawa wału. Tr. przedpicrsień , bic Sriiftwebr. P.oku
1520 Mazowsze Litwa bez zastawy zawojowała. Ufryjk.
547. bez zastawienia sie , bronienia, się, ber obrony,
bez odporu; (*\)n( 6d)nC, SJcrtbeibignng , SBibcrfłanb. V\ie-
dział o Tatarów szyku i sposobie , Iż na tym wiek swój
strawił , znał ich wszystkie sprawy , SwiaJoni ich r.idy
wszystkiej, i w koszu z: stawy. Stryik. 713. rozrządzenia
obrony, stanowiska , SJerłbcibiflun^anftaltcn. Sam z wy-
branym ludem na wszystkie się zastawki puszczał. Pilch.
Sali 207. na wszy-tkie obrony, odpory, na wszystkich,
co się mu zasliwili , n« wszystkich obrońców , gcgcn
aflc Smbcibiflcr unb Cfrtbeibiflnnfl«anftallfn. — g De ho-
minibus : Na mur kamienie rzucają , a spędziwszy !••

ZASTAW.

ZASTAWCA - ZASTAWIĆ.

907

stawy' pod mury się podkopywają. Warg. Cez. 40. zbroj-
nycli obrońców , bjc 3.\crtl)Ctt»iocr. JagieJo , iż. zamku Gro-
dzieńskiego mocą dobyć me mógł , głodem zastawę
Krzyżacka wyinorzyó umyślił. Stri/jk. 455. załogę , obro-
nę, warunek, osadę, garnizon; Mc Scfa^uiitJ , He ®ar=
ilifptl. — §• Oecon. Zastawka wody, zastawidło , zasta-
wnik, stawidlo ; Ross. BeuinHi.Ti, iai (©c^iiCbrct 5. S. ait
cillCUt leti^C. Zastawki do zastawienia wody w upustach
przy młynach, bywają sosnowe. Kluk. Rod. 2, 168. —
J .Anatom. W ciele hidzkiem zastawki , vulvulae, cienkie
błonki. \\>./c/i. /l'ia/. 127 zapadki, zasuwki, zalkanki; bic
Sldppieii , Ślapp^diitĄcii im t^iicrift^cii Sorpcr. Yaluulae cor-
dis , pastki czyH zastawki serca. Perz-. Cyr. i 86. — §.
W wiatraku zastaHka tamuje obrót skrzydeł i kamienia.
Solsk. Arch. 96. ber .^emmlminn. — g 2) Zastaw, ("Za-
stawa. Cn. Th. 1594). Zastawianie actio , "Zastawa, rzecz
dana w zastawie, ih. ba^ 9?erpfdn&en, jiiiit UiiterpfaiiJc ©c-
ben, Dii» iJcijcpen , iai Unterpfauli , iai %^iant> , ber ^gerfag,
bie yerfe|te Soc^c; Roh. zastawa, obstawek ; S/oc. załoi-h,
załoh (ob. 'załoga), zakład (ob. Zakład), zastawek;
Carn. sasl;Ua ; Vind. sastava , saklada , sastaulenje , saa-
ranje , aranje , ara, sastavek , prestaya , preftavck, sa-
log , sadau , saklad , podsalog, podsadau, podsastava ;
Sorab. i. zastahwk, faklad , zastajeni , zastawieni; Croat.
z;ilog , zakład, zadaY (cf. zadatek), zasztavek ; Hung. za-
logh , zalog , zalag , zaiogositiis ; Bosn. zakład , załoga ,
załóg ; Slav. załóg ; Rag. zakład , załogh ; Ross. 3a.iori ,
SHKiaATt ; Eccl. ą.A.\or'b. Podanie wierzycielowi rzeczy
rucłiomej ku zabezpieczeniu pożyczonej rzeczy, nazywa się
zastaw, pignus. Ostr. Pr. Cyw. i, 252, ( cf. iiypoteka ).
Rzecz, która wierzycielowi dla zabezpieczenia jego pre-
tensyi przyzwoicie podana jest , nazywa się zastawem.
Gal. Cyw. 2, 102. W zastawie biorę , abo w zastawie
co biorę , daję na zastawę ; accipio aliąuid pignori , fi-
duciam accipio, caneo milu pignore. Cn. Th. 1591. Daję
w zastawę abo w zastawie co , zastawiam co w czym
abo na czym. ib. 1595. Wrócił fant abo zastawę. 1 Leop.
Ezech. 55, 15. To przyjaciel, co na słowo pożycza, i
u żyda na zastaw dostanie. Dwór. K 5. W zastawie
zostawuje myto , reliiigttit pingoris loco dębiłam merce-
dem. Cn. Tli. 1594. "Gwoli onemu przyrzeczeniu, wy-
stawia zastawę wszystkich dóbr. Chełm. Fr. 155. Dał mi
pieniądze, a ja powiedziałem , że mu wypuszczę w za-
stawie wieś na przyszły ś. Jan. Teat. 22 , 86. pm 5?er'
faC gebeil. Turcy mniemają, że poseł jest na kształt za-
stawy albo warunku , zakładem wierności łudzi naro-
du swego , załogą towarów Tureckich , które na okrę-
tach swoich mają. htok. Turk. 111. Na zastaw życie 1
z innymi kładę. Tylko niech przyjmie król moje poradę.
Wad. Dan. 54. Bogacze od tych co płacić nic mogą ,
ciężko rzecz pożyczaną wyciągają , a przeciwko bożemu
przykazaniu takie [zastawy od nich biorą , jakie im ku
obronie ciała są potrzebne. Aitc;. Kat. 5, 171. ('ciąże.
edit. prior., grabież, zajęcie rzeczy* dłużnika; ouŹgepfon=
bcte, ftatt 'Pfanb megGenommenc ^Badjm). — Fig. ir. Za-
staw, rękojmia, zadatek, zapewnienie; 5Scrfi(^erung , Un=
terpfanb. Pan nasz zostawił znamienitą pamiątkę pewne-

go zbawienia naszego , a jakoby niejaki zadatek abo za-
stawę tych obietnic, które mamy w ewangelii. Oaz. Hst.
198. Przenajświętszy sakrament jest zastawem wieczne-
go szczęścia. Bah. Niedz. 1 , 526. Bogini Wiara reke
swoje zdrowia ludzkiego na pewniejszą zastawę podawa.
Warg. Wal. 210. — ■§. Zastaw, a, m., zastawnik, za-
kładnik, człowiek w zastawie, w zakładzie dany; ber
©eipel, eiii jitm Uatcrpfaiibe ®ege['ener. Zastawy od nich
synów przodniejszych familij wzięli. Warg. Cez. 155.
Baz_ Sk. ill. ZASTAWCA, oi. 'zastawnik. ZASTA-
WIĆ Ci. dok., Zastawiać niedok. ; ( Boh. zastawili, za-
stawowati sustinere, inhibere {ob. Zastanowić), zastaweti
obslniere aiicui ret, zabudować; (S/of. zastawugi cohibeo,
Inter dudo , zastiwam dejendo; Carn. sastaylam < zakładam
czym, zapieram; ł'4«(/. sastavit, savesal -- obwiązać ; Croat.
zasztavły,im , zasztaviti inhikere; Dal. szasstavlyenye <
skład; Bosn. sastaviti spoić ; Rag. Z3staviti sistere , co-
hitere; Sorai. 1. za^^lahwam , zastahwu ■■ zastanawiam:
Ross. sacraBHTb, sacraejarb założyć , zasunąć , zaprzeć) ;
§. 1 ) zastawić co za co, łub za ezcm = postawić w ty-
le ezego , tak żeby jedno znalazło się przed drugiem na
opór, na wsparcie, ^inter Ctma:^ ^itlfteUen. Zastawić sto-
łek przed łóżko. Bndlk. (postawie przed łóżkiem dla opo-
ru). Z:istawiam mięso, kocieł, infern oUnm loco. Cn.
Th. 1594. Mi i^-Iciftl), ben Scffel l)ci)fe|cii, ani geiier fcccn,
niif im $cerb legcn. Zastawiam sieć , zakładam , ctn 9fe§
aufftelleil. Ztad bęiła na cię zastawiać ustawne sidła , i
będą kłaść potwarzy jawne. Grach. W. 564. — Zasta-
wić co czym, n. p. stół potrawami, półmiskami > sta-
wiać zapełnić , zal<ryć , zaprzątnąć : Russ. aaciaHOBHTb ,
3acTanaBjnBarb, (cf. zastanowić) ; »oll [łcUeii , iiiomit bcfe|en,
bebeifeil , anfiilleil. Stoi stół nakryty i zastawiony wspa-
niałe. Tfjl. 55. b , 55. Stół miał zastawiony cukra-
mi słodkiemi. /-". Kchan. Orl 270. W sali stół zasta-
liśmy zastawiony na osób przeszło czterdzieści. Kras.
Pod. 2, 66. Przyjmuje je z okazem ludzkości, 1 każe
hojne stoły zastawić dla gości. Przyb. Luz. 14. Sześć
zastawionych stołów z winem i herbami W tumulcie wy-
wrócono do góry nogami. Tręh. S- M 124. Nim zasta-
w'iono wieczerzę , zabawiliśmy się dyskursami. Kras. Pod.
2, 45. nim nakryto do kolacyi , nim dano na stół, (cf.
Gal. servir). — Lnpeditndo . Zastawiać drzwi beczkami ,
zedlami ■■ zaprzątać. Cn Th. 1594. zapierać, »crfeCen ,
»erjiellett, yerfperreii. — Zastawiam upust, staw = zatykam.
ib. 1594. zamykam, zapieram, zastanawiam; Croat. za-
jezujein , yifteUcii, SHinaicn, oerfiopfeii, oerfcCcii. Młynarz
ra;ijąc młyn na pospolitej rzece , zastawił wodę dla swej
potrzeby , aby jej tym więcej miał. Szczerb. Sax. 248.
ber SKuilcr f^iigtc \iai 2B(ijfer. Zastawić, zastanowić, za-
trzymać, wstrzymać, zahamować; oerftopfen , auf^alłetl ,
anbalteti , ^emineii. Góry w równinie z gęstych trupów
składał , Ze krwi wylanej mójł rzeki zastawić. P. Kchan.
Jer. 265. — Zastawić się, zastanowić się, stanąć, za-
trzymać się; ft({) auf^nlten, .'palt mad;cn, fłe^en blcibcn,
ftiU ^elieit. Wody, klóre z wierzchu spadają a cieką , w
w jednej kupie się zasadzą a zastawią. 1 Leop. Joz. 5,
15. ''zszpaczą. 5 Leop ; woda płynąca z góry stanie w je-

908

ZASTAWIĆ.

ZASTAWIDŁO - ZASTAWCA.

dnej kupie. Otbl. Gd. I Na słowo Jozuego zaslawi/o się
słońce i miesiąc slanął. Budn. Juz. 10, 18. Bibt. Gd.
'Izali w gniewie jego zaslawilo się słońce, a jeden dzień
stał się jako dwa? i Leop. Syr. 40, 3. ( 'izali się nie
ręką jego słońce z.islanowiło '.' fiibt. Gd ). Nie mogła
oślica ustąpić ani na lę, ani na owę stronę; zastawił się
Balaam. 1 Leop. Kum. 22. Coniumaces boua, woły, które
się zastawiają, zacinają, a nie db»ją nic na bicie =ocię-
tne , krnąbrne. Mącz. Wszyscy, którzy szli mimo to
miejsce, gdzie Azabel był padł i umarł, zastawiali się.
1 Leop. 2 fieg. 2, 23. (zastanawiali się. Bibl. Gd). —
g. Zastawiać się komu, opierać się. sprzeciwiać się,
stawić się przeciwko komu; fid} ciitem (iitijegcii ^fllen,
i^m bt« śpi^e bictcn , ficfc iltm iincbcr)'cf;cit, W 5"r 2Bc^re
fCjeil, SBibcrftnnS tj»IIt ; Suiab. 1. pżccziwa stnyu , zape-
ram szo. Najemnik, gdy wilk worwał się w trzodę mię-
dzy owce , ucieka , mc się zastawić nie chce, Gliez.
Wijch. D 5. Aniural wyznaczył dwanaście ly.sięcy pie-
szych i jezdnych, aby jeżeliby Skanderbek nodjci^iiał,
jemu zastawili się mocno. Boz Sk. 227. Nikt się Per-
som nie zastawił, i wojska zsdnego w owej stronie Ju-
stynian nie miał. Sk. Ih. 556. Żaden mu się nie oparł,
ani za.stawif. 1 Leop. 2 Pural. 28, 20. Zastawiają się
z zamorza nieprzyjacielowi. Czach. Tr. h 2. Zastawili
się przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi. 1 Leop. Num. 10.
Listom królewskim, jeśli jeyo pierścieniem były zapie-
czętowane, zadcn się zasIriwTć abo sjirzeciwiać nie śmiał.
1 Leop. Ealhcr. 8, 8. Gdy przs szedł. Ccfas do Antyo-
cbii , zastawiłem mu się w t*arz , bo byfo go w czym
siiofować. 1 Leop. Galnt. 2, II. (z()rzeciwiłem mu się w
Iwarz, bo był godzien nagany. B:Ll. Gd). Póki oczu nie
zawrę, póki tchu mi stame , póły ci się zastawię, zdraj-
co! Mili. Ryl \. 56. — § Zastawi:>ć się za kogo, za
kim, o kogo, stawić się broniai- kogo, z obroną, z ohriuiną
pomocą się stawić za kogo ; fiir joinniibcii jiit SBcrtbcibigiitig,
jur ^iiifc auftrcteii, jciiiiinbfm bi-cftibeii, il/m bdfni, ibrt
fd)l"l^Cil. Oblubienice broni oblubienicę swoje , i za nią
się za>lawia. Diimbr. 407. Zastawiać się piersiami za
miłą ojczyznę. Leszcz. Clms. 79. On riigdy nie prze-
stiił za kll^S(•ioł się Itzyinski przeciw niemu zastawiać.
Sk. Dz. 1105. Pan nasz zastawia się za nami. Hr'ii,l.
Odp. Q if o b; ( interpelliit ). Nie módl się za tym lu-
dem, ani mi się zistawuj za nun ; bo cie nie wysłu-
cham. 1 Leop. Jer 7, 16 (za lym ludem nie przyczy-
niaj się do mnie BibL Gd. ; nie zmnś 'przyczyny, t. j.
mstancyi). Zastawił się Jezus u ubogii; , i pórnocy ża-
dnej nie mające Sk. Kaz. 155. ftc^ ffir ciiicil ueriiifiibfii.
Papież len wszędzie się o cesarza i jego z«ierzi'liność
wkładał i zastawiał. .SA'. Dz. 711. Aż do 'ząb o nią za-
stawia się Ż^jr. Ep. 21. O państwo się me zastawi.ił,
ani wojska zbierał. Sk. Dz. 550. (nie bronił pań.)twa) —
§. Zastawiać kogo czym , zasłaniać , 'zaszczycać, z:tchra-
niać od złego razu , od niebezpieczeństwa , od przykro-
ści; bcfc^trincii , brcfcit, ft^ii^fii. P<dnia wyro.sła nad Jo-
naszem, aby zisłaniała yłowe jego, i zastawiała go od
gorąca. Bii/l. Gd Jon. 4, 0. Zastawia swoją głową pa-
na. Ltb. flor. 108 Zona, gdy męża biją, sama go so-

bą zastawia. Hrbsl. Odp. M m 7 b. Iż dyabeł rozmaicie
iia nas strzela , tarczą wiary zastawiamy się mocno.
Hrbsi. Nauk. E 7. Zastawiam się kim , czym = zakładam
się czym. składam się n. p. mieczem. Cn Th. 15'J5.
etnjng j. 8. iai i£(i)merb, btii 3)cacn, }ii fcincm 6d;uce
DOr^altCn. — '§. Ktoby sam me mógł przybyć , ma za-
stawić za siebie. Bzów. Roz 106. za siebie kogo przy-
stawić , przysłać , ma się zastępować kim , fcU jcmaiiPcn
fur fld) fłellen. — g. 2j Zastawić co u kogo , dać w za-
staw; ocrfcfcn, iicrrfaiibcii , in Serfn^, jum Uiilcrpfoiibc ge^
Dctt ; Buk. zastawili, zastawowali , (rozzaslawowati paul-
latim omnia oppignorare) ; Slov. zakładam , (ob. Zj^ożyć,
zakładać); Sorab. 1. fastawicż , zastahwarn , zastawiam;
Garn. sastaveti , saSram ; Vind. sastaviti , sastaulati , saa-
rati , obarati ; Croal. zalositi , zalasem, zalagati, zalegam,
V zalog jemlyem , zasztaYJyam ; Hung zńlogha-vetem ,
zślogba Yoszem , zalogclani ; Bag. zaloxitti , zaloxivati;
Bo^n. zalosgiti , d.itti ii zakład, u za logu : Slav. zaslariti,
uloxiti , (cf. ułożyć, włożyć); Hohs. 3a.iU/KiiTi.. Zasta-
sviam u kogo dom, rolą, szalę, łańcuch i t. d. , daję
'zastawę abo w zastawie co, zastawiam co w czym abo
na czym. 6'fl Th. 1505. Jeśliby kto komu zastawił do-
bra w pewnym długu.... S(tx. Tijl. 96. Jeśliby kto
drugiemu 'imienie w sumie pieniędzy zastawił, tedy len,
co zakupił i w dzierżeniu będzie , służbę ziemską z le-
go zislepować ma. Sial. Lit. 41, cl'. za[irzedHĆ na rok.
ii. '271,"cf. zakupić ZASTAWIDŁO, a, n.. Tamowanie,
zastawidło , zapust wód , calaracta. i]ącz. , Rag zastava
zastavak ; Bosn. zaslavak od vodenic.e, kojim se vodl
zastdYglja . ob. Zastaw, zastawka, zislawnik. ob. Stawi-
dło , ba^ SdjIeiiffiiDrft, ©dni^bret. ZAST.V\VK.\ , oh. Za-
staw, zistawa. ZAST.AWMK , a , m. , Zislawnik. kióry
bierze 'zastawę. Cn. Th. 1593 btt ^łfanblcitifr, ber aiif
Scrf.i^, Giiifn^, lliitcrpfanb \ń\)it\ Viiid sastavoiinauz, sa-
slauni pofednik, (salogajemauz 'ciążacz , zagr^.biciel , sa-
Staiilen , sastaulenik 2.'kłailnik; /. sastauleniza ; (Ciirn.
sastaunek , 1) weselny chorąży, 2j zastawca, 3j zakła-
dnik wojenny; B isn. zaslaynik siyiiif^r ■. Cr-iat. za^zli-
vnik i'ej;(V//7(;/-j ; Sor.iA. 1 . zastahwencz , f. zastahwencżża;
Hofs: saKJiumiKi. Z isliwnicy , kiorzy sumy pieniężne
jakieinikolwick kontraktami na dobrach mają.... Vo!.
Leg. 5, 416. Dłużnik je.śii zistawnikowi sumy me po-
wróci.. . . A. Ziimiij. 155. Zastawnicy zwjkli dawać
ochotnie, żeby- dostać za jaką sumę miasteczka, wsi,
domy. Haur. Sk. 255. — g Zastawnik, kióry zastawia
u kogo. Cn. Th. 1593 . ZASTAWCA, y, m , brr «fr-
pfńllber, Serfr^cr. Obowiązany jest zastawnik aby zasta-
wcy, po zaspokMJi>niu długu . rzecz zastawioną nazad od-
d,.ł G'il Cyw. 2. 115. -^ g Zistawnik, zakładnik, czło-
wiek dany w zakładzie, w zasLiwie. Gn. Th. lo9;) et
1570 eiii 0ci6fl, ber ®ei&el, cin jiim Untfrpfnnre (Rrge'

bciICr, (o6. "Złstaw); Boh. zastawnjk, iasl»*.e, zasliwe-
nec; Vind. saporoka ; Crual. nkladilfl; /io««. 3«ii>*-iiHKB,
asiaiiaTi ; Ervl sacTaBHHKi . b% aaiori 4iiiiiiu« . suio-
JKiifiKi , aaKja,łeHb. Po-łom Krcl.ńAnn za-.lj*ników na-
k.iz.iwsz*. nadziii ubł.igima nie odjął Sifin. Cy 250.
— 'i Zjsljwnik u wody, u stawu, stawidło. Cn. Ih.

ZASTAWNY- ZASTĘP. ,

1395. zastawidło , zastawka; eiii Sd)Ieiifcn6rct , Siu^Drct.
ZASTAWNY, a, e, — ie adv., ji. 1 ) do zaslawienia ,
mogący być zastawionym, zastawczy; iiorftcUDar , biti'
fłclllmr, OCrfcCkr, CiiiifcCbar ; (Gront. zasztavni vfxillnriux).
— Zastawny, od zastawiania, wstrzymywania; 31iif^altj > ,
Sitrfbiilt^', ^emmungi^ =, bcmmetib, iineScrftelicub ; { fłoss.
aacTaBHUH de burriere). Gwaflowny nurt groble zasta-
wne wali. A. Kchan. 47. — Zastawny czym , zastawio-
ny czym , zaZoiony, obsadzony ; bejc^t . ooll gefe^t , bcbctft.
W rozkosznem lem miejscu zastaliśmy stół zastawny po-
trawami. Zab. 6, 'iió. — ^. Zastawny, zastawiony, w za-
staw (lany; SCiffCt , Bcrpfńilbct; Ooh. zaslawhj ; Sorab. 1.
zasiahwenski, zastajcny, zaslawjeny ; Vind. sastauliij , pod-
saloi;liii ; Crval. żałosni; lions. 3aK,ia4Hu8 ; Ecd. sajior-
CTBOBaiinKn. Przyszedł do lego st.^^nu, iż wszystkie diiigi
[iizocików swoich spłacił, dobra zastawne wvkupi{. Kras.
Fod. 2, 29. — §. 2) Z;)stawny, ZESTAWOWY, od za-
stawu , od zastawów; 2)\'r|'a^ = , ^łfnilb'. List znstawny
Hoss. 3aK;ia4Ha(r. Dom zastawowy; Vind. sastaulilhe , et.
fant , iantować.

ZASTĘ!\AG mcd. dok. , Zastęknąć jedntl. , stękając lub ze
stekiem odezw2ć'się, wydawać stek, aiifniujoit ju ftj^iictt ;
Sornb. !. zastdlinam ; łtnss. 3ao.\aTb , 3a.\HtiKaTb , sa-
BOniiTŁ. Z nich żaden nie był olirazon , i przez ten
wszystek czas żaden nic był zastęk;ił. liaz. Sk. 216.
W l*olszcze czyli Włoch , czy Francuz , czy Niemiec ,
'Owa zasteka jakiś cudzoziemiec. i'ot. Jow. 2, 30. — Fig.
Ir. Zdrowie to z domowej rany zasiekało, Klóre dotąd
lud miasta w zdrowiu swem chowało. Diai Tium. a 2.
uszczerbek poniosło, zachwiało się, naruszonem zostało,
zaskrzypiało, cf skrzypiące drzewo, zdrowie skrzypiące.

ZASTĘP, u, w., *§. zastępowanie, zastąpienie przeciw cze-
mu, zastawianie się, odpór; i)aś SSortretCIt , ĘlttijejCn'

treten , ber SBicbcrflanb , bie 28i'^re , boś SlŁiiBe^rcii. Piorun

bije w kościół Jowisza , zastępu nie mając , Wali mury
spadając, kruszy wypadając. Bardz. Luk. 3, (cf. kondu-
ktor ; Croat. zaztup ■- wschody przed domem ; Ross. aa-
CTyni rydel , łopata żelazna). — g. Zjstęp wału , rzecz
sypana dla ochrony, yasfony robotników, żołnierzy i t. d.
Dud:.. 75. 7V. etne Sriifttueóre , ei:i JB.Tf, fiiic Sle.ibiiiuj ^
Citt Sdlirni. Zastęp wycie<zny. Tr. Wystawić przeiibramny
zastęp. Dudi. 75. Tr. Za zastępami robotnicw robią. Uudi.
75. Tr. — |. De hominibus collect. Zastęp; Bih. zśsiup,
liromada, stado, hauf ; gromada zwierząt, lub ludzi iiuf, hu-
fiec; S/ov. zihtiip ajme;/, r.oetus, cnterua; rzesza, tłuszcza;
ciii ^aiifen ^KolfiS , eiiie 'Sd;aar. Bóg daj , abyś' rósł i
mnożył się , i był w zastępy mnogiego ludu. I Leop.
Genes. 28. Przed zastępy woła, w bramach miejskich
wydaje słowa swoje. 5 Leop. Prov. I , 20. (na głowie
tłuszcz woła. 1 Leop. ; w największym zgiełku woła.
Bibl. Gd.). Zastęp, wojsko ; SnegS^cer, Srieg'3Dolf. Wszys-
tek zastęp mężów walecznych jego, bjl trzydzieści i pięć
tysięcy. 1 Leop. Num. 2. Głowy zastępów Izraelskich. 1
Leop. ,V»w. 1, i^. f wojska. 5 Leop.; wodze wojsk Izra-
elskich. łJibl. 6'(/.). Zastęp , cześć pewna wojska, hufiec,
legia; ein beftimmter ^aiifcii SritflśoolK , piiie gcgioit Legia
Rzymska abo zastęp miał w sobie żołnierzi koło OUOO.

ZASTĘPIK - ZASTĘPUJĘ.

909

Warg. Cez. pr. 9 b. Zdrbn. 'ZASTĘPIK, legiuncida.
Mącz. Odprawiwszy brak i popis trzy zastępy wyniwnał.
Warg. Cez. 128. (trzy legio skompletował). Wolskim
zastępom do miasta pod mury drogę uczynił. Warg.
Wal. 104. ben gegioiicit ber SBolofcr. — Zastęp, posiłki
żołnierskie przyjacielskie. Dudz. 73. 7r, §iilffi;oolf , $iilf^»ól»
fet , [sed. cf. odwód). — Zastęp , exercilus , vel ngmen
e.tcreilm ; sed fere tantum vox Polonica usurpatur , cum
de Deo sermo est , uł bóg zastępów. Cn. Th. 1595. bct
S)m ber >)ecrfc^aai'eil. Święty święly święty pan zastę-
pów. Sk. liui. 27i h., cf. orszak. Widziałem pana sie-
dzącego na swym 'stolcu , a w?zvslek zastęp nieba stoi
koło niego. 1 Leop. 2 ParaL 18," 18. ZASTĘPCA, y.
m., ZASTĘPNIK , a , m. ; Boh. zastupce lurarius , inter-
cessor, zastupnjk porucznik; Sornb. i. zastupnik , /'. za-
stupnicźźa defensor, interce^sor ; Rug. zastuupnik, zastii-
pn:k defensor ; Ross. sacTjnmiKi , 3a6paj[0 obrońca , f.
3acTynHiiua ; 1 ) zaslępca , zastępujący czyje miejsce ,
czyją osobę , namiestnik , ber <£tetlliC!trcfcr ; bob. zastu-
pce , mjstodrżicy ; Slov. mestodrżici ; Croat. nameszlnik,
nam zlnik: Dal. govorscin; \'ind. namesinik; Ross. !«%-
CTo0.iiocT:iTe.ib. Zastępca, "zachojca , 'iściec. Sax. Hej.
rękojmia , ^er Siirge, ber ©iitfiujcr ber ;iir eincn ocrant»
tPOrtliĄ ift. I*an jest "zachodżca czyli zastępca za wy-
stępki twoje; on na się wziął wszystkie przewinienia
twoje. Rej. Post. Si. — Zastępca, zastawiający się za
kim, przyczyniający się za kivi, czyniący instancyą; ber
fitfi fitr einei! uermeiibct, ber Jittbittcr , ^Jcrtretcr. Będzie
ten sedziem , który też jest zastępnikiem i pośrzedni-
kiem na-,zym. S!.. Kaz. 4. W rodź ieńsk. ZISTĘPNICA,
y, Z.\STĘP.N'1GZKA , i, n. p. Najświętsza panna zastę-
priica nasza. Sk. Zjw. 120 b. N ijprzedniejszj jest po-
śrzedniczka i zastępniczka nasza w 'przyczynie swej ma-
tka Chrystusowa, ib. 295 6. -.- J. Zastępca, zakładnik,
zastawnik, osoba w zakład dana: eill (Setpel, ber ®eipcl,
CIII jum niitcrpfaiibe ©egebeiier. Wziął syny uh w zastępcę,
i posłał je do JiTUzalem. 1 Leop. \ Much. 11, (J2. (wziął
syny ich w zakładzie. Bibl. Gd.). Przyślij dwu synów
za zastępcę, by wvpuszonv nie uciekł od nas 1 Leop.
i Mach. 15. 16. (w zakładzie. B>bL Cd) — 2) Za-
stępca na drodze, co zastępuje na drodze. Wiod , qui
occurit iter facieiili et impedtt altquando. Cn. Th. 1593.
ber (Eiifgegeutreter , Scrtreter, oh. zasta(>ić komu, zastąpić
na drodze. Z..\S TEPNY , a, e — ie 'adv. , ZASTKPCZY,
•ZASTĘPCZYNY, zislepujący kogo Cn Th. 1593 wy-
ręczający kogo , fteHuertreteiib , ftelliicrtrcterifd) ; Bab., na-
mjsiny ; Croat. nameszllyiy, {ob. Nunicstnii zy) ; {Snrab.
1. zistupniczki opiekuńczy; Croat. sasiopnu = rozumny,
rozsądny, sastopnosl = zrozumiałość; Rag. zaslupni, za-
stuupni opnais). Nad to jeszcze Buś Wołochów za zastep-
czyne sobie mała. Steb. 57. fźe jej miejsce zastąpiły).
ZA>TĘl'STWO, ZASTĘPNIGTWO, a , ».. zastępowanie
kogo, wyręczenie, namiestnictwo; M ©tttlocrtrctClt , btC
©telloertrctiing ; {S'irab. 1. zastupeno opiekuństwo) ; Yind.
namesljr", naiiiestmfhtyu , nieslii ; iWoal. naineszlnichtvo;
Ross. MtcioójlocTiirejbCTBO , ob. Wikaryal. ZASTĘPUJĘ ,
ob. Zastąpić.

910 Z A S T E R C Z K Ć - Z A S T U O iN N Y.

ZASTRONNIK - ZASTRZEL Z.

•ZASTERCZEĆ, 06. Sterczeć. ZASTEROWAĆ, 06. Sterować.
ZASTOJE się, 06. Zasiać.

ZA5T0Ł, u, w., Z.ASTOLE, a. n. , miejsce za stołem,
ta f\ai l;intcr Dem iifc^C. Król rozgniewaszy się wsIaJ
z zastola , i szedł z onego miejsca do sądu. 1 Leop.
Esther. 7, 7. (wstał w popędliwości od onej uczty. Bibl.
Gd.; wsiał od stołu , er [toiib pom Jifi^C Olifl. On natych-
miast wyskoczywszy ■/ zastola , opuścił obiad swój. i
Leop. Tob. 2, ó. (pierwej niżeli czego skosztował, por-
wał się. łiibl. Gd). "Wyiiidź zaraz, 'wynidź sum z zastola.
Pol. .Wg. 79. Otoź ze mnie w rejestrze proszonych nic
mieli, Wyprosili z zastołii, jednak nie wypchnęli. Zab.
Ftrc. 48. 'Owośui nie długo moja z zastola leci , kaduk
ją wyrzucił w pośrzod izby. Hibsl. Nauk. K 4 6. Kruk
się z zastola ochotnie wyw:>li , szedł i podle słowika jął
spiew.Tć. Papr. Kot. M 0 h. Sunie sie długi szereg po
zastolu. Zab. 1.5, 259. ZASTOLNY,"a. e, za stołem
będący , ^iiiter bciti ii|(^e liefiinMic^ ; Ross. aacTOJbnuH
pod e/.as stołu się dziejący, 3aCTU.ibH0c , strawne.

'ZAS rORCZYC , ob. Slorczyć ; 60/1. zastreiti , zastrkati, za-
strkowiiii inlersepire zagrodzić, abseondere zakryć, clau-
derc pesiulo iapne6, zawrzeć, zasunąć.'

ZASTOSOWAĆ c;. doli., Zastosowywać cięsf/. , przystoso-
wać do czego , stosunki w czem pomiarkować , zagodzić ;
Dcrlinltnigmńpig anpaifeit, oiibcqucincii. Przywilej ziemi Cheł-
mińskiej do Prus zastosowany. Czack. Pr. 221.

ZASTIIAJAC. ob. Zastroić.

ZASTRASZYĆ , f. zastraszy , zastraszę cz. dok. , Zastraszać
niedok. ; Boh. zastraśiti ; Yind. sastrafhiti , splafhili ; Hag.
zastrasciti; Bosn. zastrasciti ; Ross. sacrpautarb , aacrpa-
miiBUTb , aanyraTb, aanymearb, (3acTpaxoBaTb > zabez-
pieczyć, zaasekurować) ; strachu nabawić, strachem na-
pełnić: in ©(^rcrfcii ic^cii , Sd^rccfeti einjageii. Wielcy bo-
gowie, wstrzymujcie ręce moje, moja rozpacz inie za-
strasza. Zab. 10, 174, (mnie samemu strach czyni, boję
się jej skutku). — Zastraszyć kogo dokąd , strasząc
zapędzić, zagnać, spłoszyć; fc^rcifcitl) Dcrjagcii , wtrcibeii,
uerfi^CiK^en. Tak mało serca ma , 'ize zajac go na czasy
W jaskinie puste i głuche zastraszy. I'ast. Fid. 193. (ze
strachem zapędzi). .Miecz się ostry zawinie, Fiirye bi-
czami i wściekłe Eumenidy swcmi Gorgonami Za świat
ich gdzie zastraszą. Tward. \\ł. 47 Zastraszony ; Sorab.
zastroschane ; pełen napędzonego strachu, zalękniony,
cridjrocfeii.

ZASTKOIĆ es dok . Zastrajać niedok., oi. Nastroić, nastra-
jać. I Ross sacTpoHTb , sacTponsaTb zabudować j. ZA-
STIiOJE plur. , pszczoły błąkające sie , które dopiero
barci lub ula szukają. Skrbk. Mskr. Jcriim irrcilfce SteilCn ,
bie crft eincii Sienciiftprf inijtn.

ZASTRON.NOŚĆ , ści , 5. , ZASTROŃSTWO , a , «. ; (oppos.
bezstronności, stronnictwo, przywiązanie do je<lnej strony
z uprzedzeniem przeciwko drugiej , parcyalność ; bie ^ar-
tiłcpligfeit , gtnfeitiafcit. Karać surowo sędziów żle spra-
wujących swój urząd, albo przez umjślne niedbalstwo,
albo przez widoczną zastronność. Mon. 75, 513. Mai
ten nie moie się nigdy uwodzić 'swojolubstwem i za-
łtrońslwem. 16. 75, 411. ZASTROMiNY , a, e — \e adv ,

za jedną stroną będący, parcyalny, oh. Stronny, stron-
niczy, oppos. bezstronny. ZASTRO.NNIK, a, m , trzy-
mający się jednej strony, bet ea mit ciiicr '^.lait^CB Ijdlt .
eilt (sectircr. Każdy z obrońców, 1 zastronników tych roz-
maitych sekt ... Cyank. Log. 87. (zwolenników).

ZASTRUGAC , /. zastruże, zastrugę c;. dok.. Zasirugiwać
czesiL, zacząć strugać, jii fcfliiifelii anfflngcii ; \»id. safher-
bati, sastergati, sastrugati, saskubiti, (cf, zaskubaćj ; (Ross.
aacTporaib, 3acTpy<KiiTb ■■ zahyblowaćj. — g. Slruźąc
ostro zakończyć, spiczasto okrągło zarobić; fpicig ftfmit-
jEln , jiifdmijeln ; (\'ind. perlhpizhati , oflipizhatij Zastru-
ganie Soiab. I. zażpitżeno.

ZASTRUPiĆ CS. dok., Zastrupiać niedok., strupem zakryć,
zasklepić, zaskwarzyć , zapiec ranę; benrtrl'eii, yeniarbeit
eint 28:ntbe. Nazajutrz mu kaci zastrupione rany znowu
odnowili. Klon. Wor. 39; (re/ricare). Jeśliby się otwo-
rzenie stropu zastrupiło , tedy sirupu nie oddzieraj gwał-
tem , ale w ślazie maczaj gąbkę , a przykładaj na strup
aż zmięknie. Sienn. 468.

ZASTRYCHOWAĆ cz. dok. , strychując zakryć , zarównać ;
Bcrftreidjeii , fllatt frrcii^cn.

ZASTRUKNĄĆ, ob. Zastrzyknąć.

ZASTRYSZYć med. doA'., (ob. 'Strysz, *srysz, 'sne^z); mówi
się o ledzie , kiedy się gdzie zatkał. Rydel ilskr. ttl'
jłopfcii mit ©ninbct^ , cf. zaior.

ZASTRZAŁ , u , m. , ZASTRZAŁEK , łku , m. , zdrbn . ;; ! 1
postrzał, pocisk którym kogo zastrzelono; ber Sdjufi, ;
abflcfdjojfenc 'JJieil , (cf. slrzałaj ; Boh. zasirela. Wiele . .
nas mają sideł i zastrzałów. Hibst. Nauk. E (> b, icl.
strzała , strzelba). Zastrzał, rana od postrzału , od strzelby,
Ross. pana orHecrpbjbnaro opysia. Przeciw zabiciu za
skórę trzaską, lariiiem albo gwoździem, albo przeciw
zastrzałom, plaslrzyk ten przyłożyć, wnel wyciągnie.
Urzed. 53. — Fig. Stoi jak wryty , Zastrzał mając na
sercu miłości niezbyty. Simon. Siei. 51. Trapi serce mi-
łością zaslrz.iłu srogiego. Kraj. Chijm. 5. Jest to więc
moje dzieci instynkt, abo raczej Miłości tęgi zastrzał,
co z wami dziwaczy. Zab. 11, 390. Zahl. Wolność ję-
zyka ich wielka , Ziislrzały ich chytre i ogniste. .>A. Aa:
77. (przycinki, przymówki). — Aliter. W'ąź zda sie naj-
pokorniejszy, a "wżdy ma w gębie skryty zastrzał ma-
luczki , ale bardzo szkodliwy. Sekl. 30, żądło , ein Sttt'
d;cl. — § 2) Zastrzał w budowaniu, słup lub drzewo,
lub kamień do wsparcia 1 umocnienia budowania. Wfod.
Cn. Ti:. 1395. cin ©cgeiipfeilfr. 3trebfpfeilcr. Fulcire . po-
deprzeć , zastrzał uciynić. Macz. Słupy le mają uyć bun-
tami i zastrzałami utwierdzone. Solsk Arch. 17, (et. "pa-
sierb). — Fig. Ir. Rozum myśl swoje stwierdzał tylu
prawd zastrzałem w jednościenności- stopnia Zab. 14,
tJO .\agi. I dowodami na poparcie). ZASTRZAŁ.^ , y. j'.,
w podkopach, sztuka drzewa gruba , dana poprzecznie
miedzy słupcami , dl.i odporu przeciwko naci>kaniu zie-
mi Jak .{rt. 3 , 523.

ZASTIIZEUZ. / laslrzeie, zatrzegę ez. dok.. Zastrzegać
nieJok . z.iwarować , zaboipieczyć ; flfWÓbrfU . POrbcbolttn .
filcem, auibebin9(n. W tym sliinie Anglikom traktat la-

ZASTRZELIĆ - ZASUC.

strzegł i zabezpieczył osady ich. N. Pam. 19, 122. Zastrze-
gam sobie co , waruję.
Zastrzelić, f. zastrzeli, zastrzelę cz. dok., Zastrzelać
niedok. , 'Zastrzeiować contin. , Zastrzeliwać czestL; Beh.
zastfeliti ■, Sorab. 2. fascźelisch ; ViH(/. sastreliti, .saslrie-
Jati, seslreliti , dolslreliti ; Ross. aacTptjiiiTb , sacipt^H-

DSTb, 3aCTptMIb, n04CTptjllTb , n04CTpt.lHBaTb; — '§.

Strzelać za kim , nad) ciiicm fitcf cii , ilim nndjfdjicficn. Bie-
żało paciiolę, a on zastrzelował strzały zań. Budn i Sam.
20, 56. (wystrzelił strzały dalej przedeń. Bibl. Gd.). —
g. Zastrzelić, strzelaniem ugodzić; |dncpciib trcffcii, crle-
gen, tobt id)ieCcn. Zastrzelić sarnę szrotem , kulą, strzałą.
Tr. Zastrzelenie Ross. cocipt/iaiiie. — Fig. łr. varie:
Pod deszcz, słońcami tęcza _ zastrzelona Nieba długie
miłować zwykła zacliylona. Zebr. Ow. 128: (percussis
solibus arcus). Psa za ogon nie ciągnij , bo zastrzeli cię
z góry. Dwór. (podkurzy ci pod nos). Zaś mię zastrzeli
temi słowy.... (jorn. Sen. 374. (zada trudność, zasko-
czy, zabieży). — '§. Zastrzelenie, Zastrzał qu. v. ; etn Ster>
tiepfeilcr , ©cgcnpfeilcr. Fulcrum, podpora, zastrzelenie
s'ciany, albo czego takowego , żeby nie padło. Macz.

ZASTRZYDZ , zastrzygł, /. zastrzyze, zastrzygę cz. dok.,
Zastrzygać niedok.; Ross. 3acTpnqb , sacipnraib ; zacząć
strzydz , strzygąc zaciąć , przystrzydz ; mit tici" ©cŁcerc ail<
fi^iictbeil, tcfdjneibcn, fdiemn. Zastrzy»anie włosów dzie-
ciątka przy chrzcie. Sak. Persp. 2. Twój ociec w Pod-
teliczu, a ty w Dubnie , jak tańce, tako i zastrzyganie
włosów przv ślubach odpiawował. Pim. Kam. 170.

ZASTRZYKNĄC, ZASTRYKNĄĆ cz. jednlL, Zastrzykać nie-
dok., strzykając zakropić, zasprycować ; biś |inJer ()ilt=
fpri|cit, fceipriien, tjcrfprigen; Boh. zasiriknauii, zastrikati ,
zastrikowati.

ZASTUDZIĆ cz. dok. , czynić ze co zastygnie , studząc za-
chłodzić: abfiiljlen , fiibl iiini^en, erfiiMcn laffcii; Boh. za-
studiti; Ross. 3acTy4iiTb , aaryJRiiBaTb, (zaziębić, 3acTy4a
zaziębienie).

ZASTUKNĄC , /'. zastuknie, zastuknę cz. jedntl. , Zastukać
dok., z stukiem się odezwać, zakołalać ; lD:3f|ppfcn , 011=
flopfcn, atipotten; Ross. sacTyiaib, saciyKarb. Żeby tro-
chę i w bęben choć werbel jeden zastukano. Mon. 65,
501. (zęby zabebniono). Gdy siedli do slnłu , baba we
drzwi zastuka, zastukawszy ode drzwi ucieka. Jabł. Tel.
105. Kilka razy w chałupkę zasluknał. Bardz. Luk. 8J.

ZASTURCHAĆ, 'ZASTURSAĆ ! o6. Z:isi"turchać.

'ZASTYDNĄĆ , ZASTYGNĄĆ nijuk. jedntl. , zacząć stygnąć,
zastudzić się; Ross sacTUTb , 3acTb;H3'Tb , sacTbiBaib, er>
Men, crfiiMen, aMiiMcii, fii^ler tuerbcii. Kiedy się te mie-
szaniny należycie wyszrnelcują nad ogniem, kładą się
na naczynie sadłem wysmarowane , a jak mieszanina za-
stygnie, będzie tak twarda, ze ją do użycia na kawałki
rąbać potrzeba , i dlatego nazywa się szmelc skalisty.
Jak. Art. 2, 82. Skalisty szmelc, zaprawa z pewnych
materyj zapalnych nad ogniem rozpłynionych , po zasty-
gnieniu niby w skałę przemieniona, ib. 5, 316. — g. Fig.
tr. By pan nie zastał serc ani myśli naszych zastydfych
a oziębłych w wierze. Rej. Posl. X x A.
ZASUĆ , f. zasuje cz. dok. , zasypać , ocrfi^utten ; Boh. za-

ZASUNĄĆ - ZASUWA.

9H

sauti , zasugi , zafjtiti; Garn. sasiiti , sasujem ; Yind. sa-
futi ; Rag. zassuti, zassipam , zassijpam , zaslpam; Bosn.
sasuti, (zasuije, nasap = grobla, zasęp). Często tam ginie
Nie jeden pielgrzym , zasuiy [)iaskarBi I pogrzebiony wiel-
kiemi zaspami. P. Kchan. Jer. 419.
ZASUNĄĆ, /. zasunie, zasunę cz jedntl., Zasuwać niedok.;
Sorab. 1. zafuju , zafunu , zafuwam , zaluham ; Croat.
zaszunuti, zaszcniijem ; Ross. 3acyHyTL, sacoBbisaib, 3a-
4BHHyTb , sa^Biiraib, sanaTiub , aanaiiuBaib , (aacyiiyTbca,
sacoBbiBaibca zawieruszyć się); posunięciem zakryć,
zasłonić; iiprjio^eii , sjorfdjiebcn , yprriicfeii :ni"b uprbeifcn. Za-
suń firanki. Węj. Mann. 5, 37. Siedzenie Ł;nuśne
w zamkniętych pokojach , albo w zasunionych taflami
karetach. Zab. 10, 515. in .t:it|d;en mit 5UuCiiiad)tcii ^in-
fłerit. Zasunąć drzwi, zamknąć na zasuwkę, cf. zawrzeć,
zaprzeć; oprfdjieben icit JJiegcI, serriegclti, bcii ©t^icbet
BOrfĄicI'Cn ; Buh. zastreiti, zastrkati, zastrkowati ; Yind.
vrate safunili , sakvakati , satekniti, salikuwati (cf. za-
tknąć), sadjati fe satiko, saniniti, obteknitij. — Fig. tr.
Snem zmorzony powieki zasuwa. łJul. Ow. 210.
ZASUSZYĆ, f. zasuszy, zasuszę cz. dok, Zasuszać niedok.;
Ross. sacyiUHTb, 3ac3'mnBaTb ; czynić że co zasycha, suchym
uczynić; Irotfon mad^en, aiiftmfncii, trorfcn luerben lajfeii. Na-
kryjesz garnek nakrywa, a szpary od nakrywy gliną dobrą
zasmarujesz , i zwolna zasuszysz. Ton. Skł. 191. Kiedy
glinę glejem zwiąże , lepiej się daje robić i zasuszać i
zlepiać, lecz gdy więcej dodawano gleju, to się ledwie
setny zasuszyć dał tygiel. Torz. Ski. 67. Te próbki zro-
biwszy, pomału ich zasuszyć, potym z tyglami ożgnąć i
w piec śklarski wstawić. Torz. Śkł. 87. Przy gojeinu ran
z osadnienia końskiego, trzeba dawać pomoc prochem
zaszuszającym , jako jest pr0(di z chusty spalonej. Gresc.
542. — Fig. tr. Drzewo lak potym rozkochane , jeszcze
w latorośli zasuszyć chciał nieprzyjaciel. Birk. Sk. G.
wysuszyć, uczynić żeby wyschło , oertrocfncii mat^lCii. (Ross.
sacyiuiiHa wyschłego co, 3acyxa susza).
'ZASUWA, y, 2., ZASUWKA, i, z., dem., rzecz do za-
sunięcia służąca, eiii 33injd)iclin' , (Silifd/icbcr ; (Sorab. 1.
zaszuwadlo , zaszuwak wewnętrzna okiennica). Krwawe
żyły żadnemi pasikami czyli zasuwkami , kióreby wsteczne
płynienie krwi powściągały, opatrzonemi nie bywają. Ferz.
Cyr. iS. (zastawkami, zakładkami, zatkankami , v(ilvulae).
— Zając spiąć oczu nie zamyka; lecz ma nad oczami
osobną 'zasówke. Kluk. Zw. \ , 355. błonkę , ^diltĄen,
Scde , membrana niclitans, (cf mrużna błonkai. — • §.
Zasuwka w zaniku u drzwi, lub zasuwka mimo zamku
osobno do drzwi przybita; bct Stubcnrifgcl, Sdjlcfricgel.
JŁiirncgcI, il»!'ir|'d)tct)cr ; Boh. zawora (ob. Zawora, za-
pora), śaiip^tka ; Sorab. 1. zafuwani, zafuwadlo , za-
dźewk , rehel , regel (ob. Rygiel), zafjadka , (ob. Za-
padka): Garn. sam.ek (ob. Zamek, zamknąć), sarinek ,
nara ; Yind. safunka, sapadenza , sapuh , rigl, savar, sa-
pera, durni predtisk , satikaunik , satika , satik (cf za-
tyczka , zatknąć), samek , sarinek, sapier (cf. zapora),
saletauk , predsatika , preds'atik ; 6Voa/ zaszun , zaszunya,
zasziinka , veruga (cf wierzeja; , zaletavka (cf zalecieć),
pripirach fcf przyprzeć), kvaka ; Dal. krakun, romazin;

912

Z A S 11 W N Y - ZAŚWIECIĆ.

ZAŚWIECIĆ - ZASWITNAĆ.

Bosn. krakun, rozmazin, zaprici^a ; Rag. zavr5liiiza , za-
pórniza , vralniza , zaporniza , zapór ; Stav. kljiifsanica
(cC. klucziiica) , mandala ; fioss. aacoBŁ . aacoBeui . 38-
coDMHKi, sacoBOiKa , sanopKa , 3annpi:a , saciaBKa (cf.
zasia^ka), saiBopKa, aaiBopoiKa; Ecd saK.ient, 3aniipi;a,
3ax.ioiiha, mt'i(0J48. aacooŁ, sauopi. Hygiel , klamka ,
zasin\ka, Jcka , sprężyna, części, z klórych się zamek
składa. Teal 6. c, 58. Zamknąć driwi na zasuwkę. Tr.
zasuną.' drzwi. Die l^m umiefldit . ben giicgcl »inid)icben.
Zasuwa ilrewniana; linss. saucpma , (ob. Zawartka, za-
wrzeć, zaworaj. 'ZASUWNY, a, e — adu. , di> zasuwa-
nia. norfd|icbbar; Rois. 3a4uii5KHuB , aa.iBBJKeiiihiH.

ZASWA.IAĆ, ob. Zaswoić. ZASWAKZYĆ, ob. Poswarzyć.

ZASWATAĆ cz. dok., zacząć swalać, swataniem zamówić;
a\i AicBcrjmnnn uerfiucdKn, Bcrlobcn; fSost. sacBararb,
sacBaryBaTb.

ZASWAWOLOWAĆ cz. (/oA. , za«ząd swawolić. 2)}utli!yiIIcn
511 ircilicii niifangcn; Wci.^. 3apt3BUTbCH, 3aiiia.iHTŁcn ; swa-
wdla zMra.ić, niiit(m'illtg »crt^iiii.

ZASWkUMEĆ ; Z/osn. zasmudili , vognati smudnm fnetere
/vtnii let odiiste ■ trącić swędom, eiiicii 55r(iiitiflfrii(i) h''
foniiiifii, niifniiflcn liraiibig jii" ricdjeit. Z.ASWIJUZIC me*/.
dok., zaśttierzbić , wzniecić swędzenie, świerzbienie. JU
jutfctl nilfdirfl^. Jeśli cię na przykład kiedy grzbicl za-
sweilzi . p;'m'ęlaj, ze ta mieszkam. Zabł. Amf. 97.

ZAŚWIADCZblME, ia , n. , adio et opus zaświadczanie
oświadczenie jako świadka, świadectwo wydane, alest ,
m 3ciionie - bnś Slttcft ; Carn. prizha ; Yind prizhuvanje,
prizha ,' priziinu pifmu , pnprizlinnje , obnzhiije ; Hoss.
CBiM-brcibcTBO , niicLMemioe yiitpeiiie . pynonpin.-.iajcmo,
j'y.«(inpiiK.ia4bJBaHie , (ci. ręki przykładać). ZAŚWIAD-
CZYĆ, /. zaświadczy, zaświadcjię er. dok., Zaświadczać
nieduh. . świadectwem" zatwierdzić, licjciigcn, altiftircii , till
Sciigui^ Oliśftcllcn ; Carn. arrcm ; Vind. 8a|inzliati , popri-
zbali , obozbiliti . prozhititi ; Roy. zsvjedociti, zasYJcdo-
eiY.iii; Eccł. 3acBii4tTe.ibCTByic. (Itom. 3acBH4tTe.ibcTBn-
Baiiiiuti ■■ uświaJczonv|.

ZAŚWIATOWY. 'ZAŚWIATNY, a, e. za światem będący,
biiucr ber SBtlt bcfiiiblid;. Zaświatowy, klórjby był za
światem. Włud. ; iillramundanus. Cn Th. 1593. Szatan
po manowcu zaświatowym chodzi. Przyb. Milt. 88. Na
CD ostrygi zaświatricgo morza na brzegu nieświadomym
zbierać? Otsol. Sen 13; ex ianolo litore ultimi mfirii.

ZAŚWIbItZYC , ZAŚWIDIIOWAC cz. dok., zacząć świdr/yć,
za«KTCieć, świdrząc kręcić; }U l)o()rcti anfflmjtii, oiiboŁireii.

ZAŚWIECIĆ, /; zaświeci, zaświecę c;. rfoA. , Zaświecać nie-
dok. ; Boh. zaswjlili ; Sotab. 1. zaszwetzam , zaszwelźam
szo, (zaszwellu szo, zaszwellam szo eluceo , zajaśnieć,
zaświtnąć) ; Itosx. sacfltTiiTb , aacBbiarb ; zaświecić co ,
uczynić ie co świeci, zajialić żeby świeciło; icuditon
mat^cn, onjmibeii , anilcrfen j. 8. ciii 8id)t. Zaś*iec..m

świecę, cccLiido condeltim Gn.Th. 1595 Zaświeć świecę.
Tr. — § Zaświecać gdzie, rozświecać; ^ell imidieil , CP
Icui^tcn pr. el fig., ob. rozświecam w izbie, w komorze.
Cn. lii. 934. — Zaświecić się pnsuve , być rozświeco-
nym , ()fU luerben , li(^t tpcrben , erJifUt werben. Hozświeca
się co , albo od czego zaświeca się , allucescit Cn. lli.

933. Zaświeciło się od błyskawicy , od świecy. Tr. —
Zaświecić kumu > poświcMić mu aż dokąd , einem I)ii
reolsin leudjten , i^m oorleuc^ten. Zaświecić mu di> drzwi.
Tr. — Yerb. medium: Zaświecić, zaświecić się • zacz^tf
świecić, zajaśnieć, zabłysnąć, zaświtnąć; aiiflcu^ten, auf>
bli^en , aufftratileii , anfnngen }u leud)ten , ju hląta , ^
(jlanien , }u funfflii , jii fd^imnurii , 511 flratilcn. 1'iorun ,
cbuiury rozpruwszy, zaświeca się srogi. Bardi. Trag. 263.
Głupi się przez rok świeci , a gdy trzeba właśnie Za-
świecić się, nie mając oleju, wyj>aśnie. Pot. Jow. 27.
Xieżyc się zaświecił, g*iazdy się zaświeciły. Tr Kał-4
demu pięć karl rozdawszy, wyrzucę jedne kartę ; aliści
dzwonka zaświeciła. Cu/ł. Kom. 2 , 279 Niepomyślnym
dziś dzień len zaświecił mi blaskiem. Teat. 42 d, B.
(zaświlł, cl. zawitał mi dzień). — Fig. Ir. Tak sia
w głowę uderzyłam , aż mi się coś w o zach zaświeciło.
Teat 55, 6. Tak uderzył mię w gębę . ai mi się w oczach
zaś«icci/o. li. 51. b 52, aż się oczy zaiskrzyły, bafi inir
bic Jiinfen oii3 fccn Sliigen fprujitcn.
'ZAŚWIECIĆ cł. rfoA., za ŚAieic^o ogłosić, świętym ui'zynić;
^icilig crfliircn , (,'ciligen. Sunisława świętego znśAiecł pa
pież Alexander IV. le^f. Ziv. C 2. Czy chcesz zaświecić
Hiisa t«ojego? wszak wy nie zowiecie tych świętymi,
klórych za wiarę ewangelicką p da. Twór. Okuł. G 2.
'Hejżbiely świętej dzień zaświecił Grzegorz papież, tenłi
święto Pawła św, Jana św. i ścięcia jego. Teof. Zu< Ci,
•za święto ogłosił, yi cincin §ciliaeiitflfle, Jeicrlage erflórni.

— § W karły grając : Zaświecić, kozerę w_\rzuiić, (inti
Jnimpf nufidiingcn, zaświecić maść, ciite ©oiileur ol« łruin|if
nii|'fd'Iafleii. Bndik.

ZAŚWIECIE, ie , n., miejsce zaświatem, które sobie moi*
kto w myśli wystawić. Wfid ber 'JJaiiih , ober fin Oit
linter ber 2iBe!t , bic ^pinterrot It ; uliramundanus lotus. Ca
n. 1595.

ZASWIEKTAĆ CZ: dok. , chustę , papier zawahać , labrudiid.
A'. Auin Itcidiinuftrn , bcfimieren.

ZA.■^WIE^.OTAĆ , ŹAŚWIEKOTAĆ, oh. Świegotać

ZAŚWTEIIZIsIKC med- dok., zacząć świerzbieć,- taswędłić,
JU jiicfcn niifangcn ; Uosa. aacacpótib.

ZAŚWIEIICZ^C, ZAŚWIEIIKAC. ol. Świerczeć. ZAŚWIE-
TNIEC, ob. Świetnieć. ZAŚWIĘTUWAĆ . 06 Świętować,
śrtiąlkować, cf. zaświecić.

ZAŚWTS.NĄC. /. zaświśnie, zaświsne ci. ;>rf/i//., Zaświszczeć,
/. zaświszcze, zaświszczę dok.. Zaświstać nieduk. , ode-
zwać się świszcząc, zagwiznąć; ki^pfcifcn , JU pififen an«
fangen ; Bumi. zazvizdati , zvjeznuti ; Croai. zazvichaii, z»-
zviscl)żvam; Dal. Ziizvizdavam ; Hn'j. zazvixdati, avudati{,
Hoss. aacBHcraTb, BOScniicTaib i>r. et fig. Ir Zaświsnf
na nie i zgromadzę je. Btbl. Gd. Zach. lO, 8. (zakszy-
knę, 1 Leop.}. Olr/ąsnął się dąb wielki, róigi zaświ-
szcz^y , lub nie b\ł wiatr, i samym zadrż.ił sirache*
zdjęty. Zebr. Ou>. 180; (ramił sonum deditj. Ziświstatf
kogo, zaj-łuszyć świszcząc, pfci|enb betiiubcn

ZAŚWITNĄĆ med. jedni!., 'Zaświtać nieJuk . świl.ijąc za-
świecić, 'zajaśnić; li*t bercinbrfd>fn , [lell rocrben, lagen;
Boh. zaświtali, switati poćjn<, zabrezkuj;e >e , poćjni
switati, rozbreskuge se, (o6 P.rzozciy się. oL Brzisk) ;

J

ZASWOl C - z A SZ ARRO w AC. Z AS Z A C H R O W A C - ZAS Z CZ EK NAĆ. 913

Sorab. i. za^zwitacź , zaszwellam sz) , zeszwijtźani , 7,a- Z \SZ ACliKoWAC; < :• dok., Zaszaolirowywac i'zesil., sza-

szwt-tlj S7.0 ; Slov. zas vitó«;iin ; /i)«. sacitirb Zaśw itnął iliruja- /Mn.finć, zarliić, 'zataililowai; , zunaciilować •

dńeń, zajaśniał, dzień się •^tał. V\ /W. Der Jujj i|t aiiflc» 'jcrfĄodHTit , fĄaiteriiD flcifiiincn, abycroiimcii , yer|cimli(^en ,

6rO(^en. Jak zaświtnęlo (zaś^Mtfo) oil^echali. Tr. Za>'-vita, •jfrtdliii. Porailzić sobii? me umiesz I na co ta zbyteczna

świia , świt jest , Cnrii. sa<;vita se ; Sorab. 1. zaszwetla (Jelikalin)ść? zlijać, wyprzeć się, zaszachrowai' , oma-

szo, zaszwituvo. Zaświtnienie < ZASWIT, u , tn. , p icza- tnić, ai.v tylku nu; oddać. Teai. '21 , 84.

tek świtu, ter Slnbriti^ ber 3)^ln■lJen^^lnmermI0. Pierwsze 'ZASZADZiĆ . ZASZEDZIĆ, ZASZADZIEC, ZASZEDZIEĆ

zaświtanie. Tr. ob. 'Szedzić, oszedzić , oszadzić, oszedzleć.

ZASWOIC CZ. dok., Znswajać luedok. , za swoje przyw/a- ZASZAFRANlC cz.' dok. , zaprawić szafranem, mit Safratt

szezyć sobie , ju bem >Seiiitijcn madjen , fii jiictflncii . aii' aiimad^cii.

eiijiien. Uszło to dotąd i cudze zaswajae. Zib 1S, i4S. ZASZALEĆ ined. dok , zacząć szaleć, anfangeu jU tolleii, }U

Kędy pr:eprawiwsjy się Duńczykowie flotą, 1 ten port rajen , ,?ii ti'I)eil ; Bosn zamahnitali; \Hoss. 3auia4iiTb za-

zaswoiwszy , gniazdo sobie [dola. Pol. Pocz. I. Zapo- żartować, saiuajHTLca zbyt zażJrtować).

mniałeś że złoto kto inszy po tobie Zaswoi; sława twoja ZASZALI}IEI50WAC cz dok , szaibiersiwami zarobić lub

nie zginie i w grobie. Pol. Pocz. 575. Jeśli złe poko- zataić , zamacidować ; mit liftigcii 2tvcid)fii aligeroiniieit ,

lenie przy uporze stoi , Jeśli się nie nawróci , szatan go obcr uertbun , oer^ctmlidien.

zaswoi. Pot. Zac. 122. (jak swoje weźmie). Alboż cię ZASZAMEROWAĆ ci dok., szamerowaniem zasadzić, 3er=

sobie, gdym ja lak niedbały, Moje kochanie, kto mszy fd)ainevivcn , Dcfd)ameriicil.

zaswoił? Pol. Syl. 250. Dla kogóż mam nieszczęsna <ię Z.ASZ.4M0TAC , /' zaszamoce cz. dok., zacząć szamotać,

stroić, I kogo wdziękiem urody zaswoić? Ckrośc. Ow. szamocąc zarzucić , naruszyć; anfailijeil fic^ ^cntm }U rfln=

205. (ująć, zjednać, zniewolić sobie). — *§. Poduszką fen, bitr(^ J)ermnrcipeii befi^dbigcit , oerrcnfcn , Dermerfcn.

skronie okłada z chciwości snu, i żałosne serce chce ZASZAŃC , u , f n , szańc zewnętrzny, ciiie SlliSeilfdjailje. Tr ,

. 'zaswoić. Wad. Dan. 141. zaspokoić, zakoić, oswoić, Cam. sagreb ; i\"ind. safhiti • okapaćj.

zaśmierzvć, benibiijcn. ZASZARGAĆ cz dok., szarganiem zawalać, mit Oafctifot^

ZASWOROWAC . oA. Sworować. ZASYCHAĆ, ob Zaschnąć, .imtcn beriim l'Cfdnnii|eii.

ZASYCIĆ '■;. dok., Zasycać niedok. , sycąc zaspokoić, fatti-- 'Z.ASZ.\RKAĆ . ob. Zasarkać , zasarknąć

gctib jufricben ftellen; Croal. zaszichujem ezsturo. "zasyt. ZASZAH<ŁACIĆ czSfiok. , szałatnym zrobić, tndtk. szarłatno

ZASYCZEĆ. ZASYKNĄC, ob. Syczeć. ZASYŁAĆ, oi.'Za- zafarbować, Defc^orlac^cn , fc^ariac^rot^ fcirben.

słać ZASZARP.NĄĆ cz. jedni!., Zaszarpać dok., zacząć szarpać,

ZASYPAĆ, /. zasypie, zasypię c:. rfoA, , zasypuje pr. ccnlin., szarpiąc zarwać; anfaiigeil 511 rei^cn , }U rmifen , raufcnb

Zasypywać rzestt. , zasuć . sypiąc zapełnić . zakryć , za- aBretfien.

trząść: dpB fdjiitten . nnfc^iitten, Dcfc^iltten ; B')h. zasypali, ZASZASTN.ĄĆ cz. jedni., Zaszastać dok., szastem zacisnąć,

zarjli ; Sorab. \. zafjpu , zafjpam, zafjpuju ; \'ind. safi- zarzucić: mit cincm OJiitfc , Sdmjfc , Sd^iruniie, ^ielie fort'

pati , safipijvat , (zafipuva(i = zaszańcować; Carn. sasip = rcif en ; cf. fioss. samaTaTb ■■ zakołysać , zamachnąć, sa-

tama , ob. Zaspa); Croal. zaszipatj , zaszipavam ; Bosn. uiaTaibca zachwiać się, zatoczyć się

zasippati , zasut! , zagatitr {ob. Gacić), zajaziti , (oh. Jazj; ZASZCZAĆ es. rfo/i, Zaszczywać cses//., szczaniem zaplugawić

Rag. zasuli , zassijpam , zassipam , zasipam; Rois sa- Dcpijfcn ; zapełnić szczynami, iipUpiffeu. ZASZCZAMEC,

Chinaib. Wszystkie studnie na ten czas zamiotali i zasy- ńca , m , plugawiec co do szczania ; Carn. uszane , f.

pali ziemią. 1 Leop Genes. '2,6. (zarzucili). Zasypać rumem, uszanela, uszanka , ciii Settpiljcr , §pfenpiffcr ; cf. zasraniec,

gruzem /i'o.«.s\ sameóeunTb Zasypowanie , impletio cavi 'Z.ASZCZAWIĆ cz. dok. , n. p. Nie godnam świaluwać 'owa

terra aggesla. Cn. Tb 1596, Hoss. sacunKa ; to czym z tej rodziny, Którymem zaszczawiła , zabij mię, nie inny.

zasypują, gruz, mierzwa, piasek, aggestits. Cn. Tli. 1396. Zebr. Ow. 192; quos impia laeu. \Elijin. szczaw, cf.

— ^. Zasypać, posypać po wierzchu, pntrząść czym; szczawa kwaśna woda 2j

tromit beftreucii , 6tfd)iilteii , etnjłreuen. Piasek do zasypo- ZASZCZEBIOTAĆ, /'^ zaszczebioce cz. duk. , szczebiocąc

wania papieru Torz. Skl. 4. pisarski piasek, Streufaiib. odezwać się, nnfntiijcn 511 jitfdjeni, iw ymi\\i)iXK pr. el fig. tr.

Rosół ten lak mi smakuje, jak gdyby makaronem Wło - Tu jaskółka tak zaszczebiotała . . . . hniai Poez. 5, 113.

skim b>ł zasypany. Teal. 8 , 39 , (cf. zaprawa). 'ZASZĆZEKNAć cz. jednll. , Zaszczekać dok, zaszczekuje

ZASYPIAĆ, ob. Zasnąć, ob. Zaspać. pr. conlin. , Zaszczckiwać czejtL; Sorah. I. zażcżo'.\kam ;

"Z,4SYT, u , w. , zasycenie, sytość; baś (Srfiittiijeit , bie 6r= Vind. zazheukati, salajati , (cf. załajaćj ; Croal zalajati ,
fdttijung , baś Saltfe^n. U mnie jest szczęśliwość szczę- zalajam : B/sh. zalajali ; ^oss. 3a.iaaTb , sariiBKSTb ; szczę-
śliwością, gdy ty masz czą-ilkę w niej, lecz niedzielonej kając się odezwać, zaczynać szczekać; lośbcllcn , aiifbel>
z tobą nudne są zasyly. Priyb. Mili. 289. Icn, (atif(i'(a9eii) pr. et fig. tr Gdy mijał wrota naszych

*ZASZ. *ZAŻ, ZAŚ, oh. Za inierrogat. sąsiadów, muc, któremu znać figura jego nie podobała

ZASZABROWAĆ cz. dok., u mularza; szabrami , t. j. ka- się, zaszczeknął. Teal. 24. c, 44. Nie zaszczeknie na

wałkami drobnemi cegły lub dachówki szpary w murze cię i jeden pies. 1 Leop. Jud. 11, 16 (nie zaszczeknie

zać wiekować. Magier. Mskr. mit fleilieil ^ii0^iSin auś- pies językiem swoim na cię. Bibl. Gd. ib. 15). Gdy mu

fullen. '' się spać zachce , a sługa nie chcąc co obali , albo ciiym

Srewnik l.tiilego trud. -i. Tim VI. 116

yil z A SZCZĘKNĄĆ - ZASZCZEPKA.

ZASZCZERBIĆ- ZASZCZYCIĆ.

Eakofa<:e, albo pi<;$ pud oknem zaszczeka, to już słu-
dze kijem , a wygę 'obiesid. fiej. Zw. 80 b. 'Fa/eczne-
go pasterza prorocy zowią psem niemym a ochr.ipiatym,
z gardłem zaluczonym , który nigdy zaszczeknać nie mo-
ic na willia , przychodiącego do owieczek swoich. Hej.
Post. M m m 6. • — g. Ziszczek.ić kogo , szczekaniem
zagłuszyć ; tieUciib fcctóllbcii , ulierbfllcil pr. el fi,!f. Ir. — g.
Zaszczekać się , rozszczekać się , retbt inS ScDcii gfmtbcn.
Zaszczekany pysk, wyszczekany; cf. wyparzony, niewy-
parzony.

ZASZCZĘKNĄĆ cz. jednll., Z;!szczckać niedok., szczęk wy-
dać, z szczękiem się dać słyszeć; crfiirreii, luśHirtcn, ein
©cflirrc I^órcn laffen.

'ZASZCZEP, u, m., pr. et fig. tr. , bn^ eiiiimpfen , 6ie (Sin.
impfima, ba^ 6i!t(jcimpfte -- Transl. Pożytki z nowej misyi
wypływające nakłoniły p,i|'ieza do wzięcia w protekcyą tego
zaszczepu. Nur. Ihl. 4, 115 ( t. j. nowo z;iszczepioiieś;o
czyli założonego kościoła) — .\Uter : Leo był to za-
szczep owego bohalyrów domu , z którego najsławniej-
szy od Gaulów Hzym uwolnił. Staś. Num. 2, 25"2. raczej
ZASZCZłPCA , y, w , ZASZGZEPICIEL , a, m, len któ-
ry zaszcte|>ia , zakłada, grunluje , funduje co = zakłal icz,
założyciel, fundator, początek d:ijący ; ber Ćinimpfcr, 3ntpfcr;
Ir. ber ^Jłjlrtiijcr, Sliipjliinjfr, Sliilcijer, 6rri.tter, Stiftcr, ®run<
ber, Urbebcr ; Sorab. I. zoże|)enik ; Rass npiiniiua.ibmiiKL,
DpiiBiiB^iTCJb. Piast zaszczepca domu po nim iJącyrli
królów. A'u'". Hit 2, 6V. Ziszczepiciei krajowy. Hrzyb.
Lui. S.IS. Fosyusz, ów sławny z.iszczep.-a poróżnień z
Rzymskim kościołem. N. Pam. 12, 311. Kalwin sławny
z . zczepoa i.yznania, kióre do tych czas jego imię nosi.
(',:.aek. Pr. \, 501. Obwinia zasz'zepi'ów nowego wy-
znania o niecnolliwe powody tego oddziału ib. 2, 215.
ZASZCZEPIĆ, /. zas.z'jzepi , zas^.czepie « dok.. Zaszcze-
piać nieiuk , szczepiąc wsadzić, wpii5cić, wkorzenić ;
ctiiimpfcii , impfcii , eiiipfrppffn , ciiipilaiijcii pr. et fig. tr. ;
iSorah. I. zczepu , zizeżepaiB ; Iłons. npilBilTEt, DpriBII-
Baib , cf. przywić), Ziszczepianie , zaszczr-pii-nie ; Hi
eiiiimpKti, bii'3 3:iipKii, bic 3inp(ii:i(j , j. 3. Slattcriiciiiimp'
filttij ; Strib I. zizrż-peno, zjpupkuwano ; liiis. npii-
BHuanie, iipuBiiBKa. S,iosób ziszczepienia ospy; bi.-rze
się ropa ospy dolirej , czyni się maleńka rana . i zma-
czawszy w ropie spilkę , kładzie się te w ranę zrobioną,
albo lancetem ropą napiiszczonym r.mka sic czyni , co
zaszi.-zepienicm zowią. Krup. o, 510. Ci co ospę za-
szczepiają w raiju, dzieciom ziszcitepioiiym po w.dnym
powietrzu po ogroda<'h clio Izić nakazują K'itp. 5. tt3.
Zaszczepiony ft^sf. npiiBiiBiitjii , npiiBiiBo<iHuii. Wi.^k<za
liczba z ospy naturalni'! najiad3Ją.;ej U'niiTa , amż -li z
ospy zaszczepionej. A'rH/). 5, 358. — Fi;/. Ir. Świetibli-
wość skruiilię zaszczepia w grunt duszy. Teit. 46, 9.
On to w m "jem sercu zaszi<zopił m łość r»zamii>-j wol-
ności. Cai. Nar. 1, 178 ZASZCZEPNĄĆ a. jidnt!., Zi-
szczepać niedok., zacząć sz.-./.fp.id, naiUz-zepać, rozszcze-
pać aż zt. pewnv kres ; niifjiifprtltcii anfiiii^en , aiifp.ilten ;
Hoii. aameniiTL 'ZASZCZEPKA. i . s. n. p Z.KZczepka
do ściśnicnu kanału korziTii.i przy nasprvow.iniu *mi-
clurzyny sfuiąca; compresforiuin penis. Cleiw. Niin. 27.

'ZASZnZERBIC cz. dok., 'Zaszczerbiać niedok , szczerbatym
uczynić , szczerbami zapełnić . fd^artig uitidjen ; flosi. aa-
ayópiiTb, aasyópuBaib "ZASZCZEUBIEG . '/ASZCZERZEĆ
nijak duk. , sl:ić się szczerbatym , wygryzionym , wyje-
dzonym , fJ/illttg lltcrbcn. Gangrena w inszych członkach
skryte 'wydubniałjści czyni nie otworzone , tylko zaszczc-
rzałe Syr. 1077. [cokolwiek zaciągnięte 2j.

'ZASZCZĘS.NY, a, e, — ie adv., szczęsny aż nazbyt, i;.i.ier
szczęśliwy; ^ód)\t (jlurflid) , glurfffeltg. Taż będzie mojej
sromoly przyczyna , Zkądem zaszczęsnycli godzin wyglą-
dała. Zuh !'u 'itti.

ZASZCZK.NĄC , ZASZCZYKNĄC cz. jedntl, Zaszczykać nie-
dok., zacząć szczknąć cz)li szczyknąć , uszczyknąć ; an>
fitntjcii }ii fiicipcii , nbfiieipcn , ( cf zaszczypnąć ). Czemu
nie zażyć pogody, Am tak sinakovvi(ej nic zaszczknąć
jagody? Tward. I'a*q. 23. -— Zaszcikiiąf mię robak. Tr.
zaszczypnął, (|nt mid> flcfllijfeit , gpbijfcn. Koniowi z ochwa-
tu lak skóra ztężeje , iż jcj palcami nie można zaszcz-
knąć. Cre^r. 330. zac!iwycić , zijąć, ująć.

ZASZCZK.N.VC nijak jedntl,, Zaszczkać niedok., z szczkaniem
odezwać się , zacząć szczkać ; aiifiingcn ju fdilurfcii, ben
©Ąludeii befommen. Zaszczknawszy skonał. Tr. Zasz.z-
knąć Sie, szczkaniem nadwątlić się; fi(|> Iliatt \i)\i\itn,
burd) ben Sd;lii(fc!i (iluimltcn.

ZASZCZUĆ, cz. jedntl , Z-iszczwać dok., szczwaniem zamor-
dować , ziłowić; JU Jobc \)iim, liiipcuD erjajcn , fauflen.
Clilub ł się , że niedźwiedzia jamnikami z.iszczul. Mon.
67, 586.

ZASZCZUTKOWAĆ ci do'->., zacząć szczutki dawać, szczą-
tkami zamordować ; anfju>)eii i){.iien|lubi'r ju gebat , mit
SJiifer.jłuberii nuitt mrt^eii ; tiuns. aamejKuib.

Zaszczycić, f. zaszczyci, zaszczycę Ci. </«A'., Zaszczycać
niediik., "^ I) z.iszczycić , *szczyleiii t. j. 'paweżą, tarczą
zasłonić , ziiłożyć , od złego lazu pr. et /iy. Ir. ; bcfd^ir'

mcH , »ert{icibt(jcn , beroit^rfu, b^iiuibcn ; (Sura'). 1. zakuam ;

Croat. zaicbilujcin , oilyelujeiii proleyo ; Uusn, zasctitili ,
obraniti ; fiuj. zascliliti scudare , dijender eon la scudo;
HjSs. 3umiirurb, auiuiiiuarb, yuiiiiuarb, noupuBiiTCJbcrao-
Barb; Ł''--',-/. npe.isiimiimaio prouijt. piupuyno). Dwaj .Ma-
chabeusza między sobą inieli , zaszczycając go zbroja
swój'} 1 Leop. 2 Mich. 10, 50. ( Maclubeusza miedzy
się w/.ią\szy, a zaszczyciwszy go tą, kiórą mieli zboją,
ieby nie był raniony, ocliraiiiali go. litltt. Gd ). O^adti-
II się tam , dla zaszczycenia stobcy Kijowskiej od nie-
bezjiieczeńslwa rozmaitego. Weresi hij, 8 , Hag. la-
scltlenje , obrana (obrona), odvjetlovaojc , briiniiegUtłO ;
Rjst. noKpoBiire.ibcrBO ; £ c.'. samiiuieiiic , npe4Óopiiiejb-
CTBO. Z ręki nieprzyja.iilskicj wyrwę muslo io , i za-
szczycę 'nad iniaitcm lem Dudu. Jez 38, li (będę bro-
nł miasta lego. liibl. Gd ). Błogosławiony, klóry jrst
zaszi-zycon od języka złego. 1 Leop. Syr. iA, 23. (kto
jest ochroniony przed nim. BM. Gd.). W k..ż.ly dzień
pokusy ryką swą |)odpieraj i zaszczycaj lus. M^jdl. Gd.
107. Zisz'zyci>z je w lajemności nnto<ifrdzia Iwejfo.
\\'ió')l. (i",l , (^'tbicjndes eot . tn abteundilo /jiirt luoc).
[t'<zciągnał obfjk na zaszczycenie icb. Wiubi. 'IM ; (tn
proleciiuuein eorum). *\VłoJ|mierz po.-jżoii oJ 'Piccini-

[ZASZCZYCfCIEL- ZASZCZYT.

gów , ledwo się skrjł pod jakiś most , który mu się
uciek.ijącfinu ku z:isz<z)ceniu ti:ifiJ. Sliyjk. 151. (ku
ochronie, ku schronieniu). Grad zaszczjrenia domów
gwałtownie przeJ.imywał. Krom. 119. /et(o, dachy, 'szczy-
ty, ob. Szczjt , bie !Dń(^Cr. — §. 2) Zaszczycać kogo czym,
szczycić go czym,' uczcić; tiiicii liiomit Iiocbrcn , au^jcid)'
ncn ; Yiud. |)uzliasliti , [)ofhluvali , obzhasliti ; fiosn .
posctOYati ; Croat postnjcin ; Dal. slujcin ; Hoss. yAO-
CTonTb , y^ocTOiiiiarb , npc4nOTTiiTb, npe4noMHTaTb ; EccI.
BOCTOHK) , cno4o6.iaio , cno4o6iiTii. Mic urodzenie, ale
cnota człowieka zaszczyca. Teat 55. c, 44. (zaszczyt,
honor mu przynosi). Jeśli swoim przykładem mą cno-
tę podsycisz , \Vięk.'izym msie , niz ja ciebie [lodarkiom
za.<zczycisz. Teat. 46 c, 125. Obywatel len b\ł pizy-
jainią i częstą gościną zacnych ludzi zaszczycony. Swm.
Cyc. 18. Królowie nasi zaszczycali pizodków naszych
w Marsowym dziele. Mon. 65, 51. Kawaler zaszczyco-
ny orderem ś. Stanisława Ld., tCarn. zasbtili). Zaszczy-
ca on mnie sw oją przjjaźnią , Rots oh^ MCHa y40CTon-
BacTt cooiiMi nOKpoBiiTCJbCiBOJiTi. Zaszczycać się czym,
być czvm zaszczycony, Jub mieć sobie za zaszczyt, za
honor, ?.> clilube : nuMliit hiń}Xi , aui^flCjciitiict lucrtcn, jld)
(t\Mi jur gbre rcdincii , (twni fiir eitic Cljrc (inltcii. Naj-
srozsze bitwy w oczach moich miłe , Z lej nie ustąpię ,
poznasz mym przykładem , Jakim się ojcem zaszczycasz
i dziadem. hrax. Oss. E 4. Zaszczycam się zostawać JW
Pana Dobrodzieja najrizszyni sługą • mam honor zostawać
1 t. d., id) liobc bie ei)ve ju ycrlinwcii u. f. lu. ZASZCZY-
CICIEL , a, m., ''^. Zaszczycający, to jest broniący, pro-
tegujący kogo, protektor, ber 23c|d)U|icr ; Cnm. zaschi-
tnik ; Hag. zasctililegl , branilegj , odyjetnik ; Hoss. 3a-
luiiTiiJie.ib , 3amiiTHiih"b ; Eid. npcTiiKTopi., samiiTiinKi ,
noKpoBiire.ib. W rodź. źeńsk. Z.ASZCZYCICIELKA , i ,
protektorka ; Rag zasctitilegliza , obranitcgliza, odyjelni-
za , bronitegliza : Iioss. 3amnTHTP.ibHima , samiiTHima.

ZASZCZYPNAĆ e:-. jediill , Zaszczypać (/oA., zacząć szczypać,
szczypaniem zacii«ycić, zaszczknąć ; 511 fncipcti nnfatigcti ,
cir.flicipcii , alfncipcn ; l/wrf. preflizhipati, prevzhcnili, salb-
zhipali ; Hoss. saiunnaib , samiinuBarb. Gdy pchła czło-
wieka zaszczypnela . uchwycił ją. Ezop. 16 (zakąsiła,
ukąsiła). Piobak żeby od drugiego zaszczypiony był abo
ukąszony, z boleścią się broni. CziacJh Prz. b Z.

ZASZCZYT, u , m., % 1) wszystko co kogo zasłania, "za-
szczyca, broni, zastawia od złego razu ; ber ©djil^, Sdurni,

• bie Ścberfung , 25e|d)ii^iiliQ ; Vi«(/. savet , savetje , obran-
ba , obrana , branha , obvaranjc , obvarstvu ; Ross. 3a-
miiia ; En!. 3amnTH.iiiine , 3amnTa. Czynią gotowość do
dobywania zamku, pod sporządzonym na zaszczyt przy-
bytkiem. Clirośc. Fars. 215. (na zasłonę, na ochronę).
Zaszczyt , rodzaj wałów , n. p. Zaszczyty s\pać. Dudz.
74. zastaw, prze<lpiersień , parapet; etiic 55nift;ite^r , cin
3Berf, eitl Sdm^mnU. Zaszczyt przed bramą usypano.
7*)'. Zaszczyty szańca lak wysokie być mają , zęby działa
dobrze okryły. Arciiel. 52. Działa te , gdy używać przy-
szło, zostawały dla krótkości swojej za zaszczytami, i
kosze pozapalały, ib. 51. et 2, 29. — "Fig. tr. Bacząc .
ie krótko się na tej stolicy miał osiedzicć , to uprządł

ZASZCZYTNY - Z A S Z E P T A ć.

915

sobie, żeby się w pieniądze fumlowal, klóremiby w
wątpliwych rzeczach się ratował, i j;dy nań nastąpił
wiair przeciwny jaki, miał len zaszczyt od razu i nę-
dzy wszelakiej. Tward. \Vi. 56. pomoc, ratunek, oEro-
nę ; 3?t)t(i^iilfe , SRetflliiOitmittel. Zaszczyt przyjacielski , su-
kurs , posiłki wojeiiije. Dudz. 74. |)i:I[ś(nipj)eii. Nastę-
pcy jego będą hospodarami Wołoskiemi j)(id zaszczytem
monarchów Rosyj>kich. t:leli. 2, 428. (pcd protekcyą ).
— Aliter : Pod pokrywką wykonania dekretów Arnfikiyo-
nów , Filip za.szczyt brał do ciemiężenia różnych naro-
dów Greckich. Nng. Fil. 255. pozór, asumpt, pretext ;
Ssonimiib, £d;tii;()rmib. — g. 2) Zaszczyt, co kogo za-
szczyca , zdol i , uczci , cześć czyli honor mu czyni ;
Siiif-jcidjniina , (Sfcre , ^itrti ; Ross. npc4noMTciiie. Potom-
ku rycerzów' dawny, 1 za zczycie rodaków. Zawołany,
w ciosach sławny. Wodzu mężnych junaków, hrus. Oss.
E i b. Pięknie to , że w pisaniu mocny jesleś wierszy,
Lecz dobrym być człowiekiem, to zaszczyt najpierwszy.
Dtnoth. Szl. /]'. 100. Mantua zaszczyt z Marona od-
nosi. Hul. Ow. 157. (zaszczyca się Wirgiliuszem, ma
honor , ma sobie za honor , poczytuje sobie za honor
być jego ojczyi:na). Poeta len czyni zaszczyt swojej oj-
czyźnie , licss. CAymwTh OKpaujeHiCMii ceocMy CTciccTBy.
Pisarz ten jest zaszez\tem swojego wieku , Russ. 4%-
aaert lecTb CBOCMy stny. Poczyluje on sobie za za-
szczyt, że może służyć panu, Hoss. owb nccTaBjneiŁ
ceót 3a lecTb eanni cJ3')KHTb. Mam zaszczyt być Wac
Pana Dobrodzieja uniżonym sługą, Ross luitio yecib
6hiTb BauiKMT, noKopirfciliniiMTi c.iyroK). Charakter męża te-
go znany wszsslkim, powszechny zaszczyt odbiera od
wszystkich. Teat. 15. c, 48, szacunek, uszanowanie,
pochwałę; 31d)tiiiiG , SBert^fdiniiiiig , Coli. ZASZCZYTNY,
a, e, — ie .irfi', zaszczyt, cześć, chwałę przynoszący;
e^rciuipfl , c&rciiriiiocnb , aii^5cid)neiib ; ( Cam. zashiliui;^.
Przodkowie ci stoją tu polomst\\u modelem zaszczytnym'
Hor. 1, 69 Kniaź. Zaszczytnym zaś rodzajem sięgając
Jagieły. Uwielbia kraj [irzewagą i wiecznemi dzieły. Zab.
10 , 522. Kniaź. Nie moge-ż ja szukając trwalszych
sławy zysków Zaszczytniejszą krwią moich oznaczyć po-
cisków ? Teat. 45. c, 52. t gndniejszą ). Przebrakował
niewolniki, coby się zdało do pokoju jego i do zaszczy-
tnej dworu polityki. Wad. Duii. 5. (okazałej, wspania-
łej). — Zaszizjtny czym, zaszczycony, ozdobiony czym;
tjecljrt, tee^rt , niiśfleseidjiiet. Igła zaszczytna posługą Mi-
nerwy. A'';;-. D:. 2, 18. Bogatym złologłowem , lub Tyr-
skim zaszczjtny skaiłalem. Zah. lo, 162. hninź.

ZASZCZAWAĆ, ob Zaszczać.

ZASZEDZlC, ZASZEDZIEC, ob. Szedzić, Szadzić.

ZASZELEŚCIĆ rz. dok., zacząć szeleścić, jii rmifi-^en nnfiitl =
(leii, iine bn«° ?aiil».

ZASZELMOWaC kogo , ob Obszdmować.

ZASZEMRZEC cz dok , zacząć szemrzcć , ji( niiirreu ntifan-
gen ; Ross. sapomaTb. Zaszemrzeć kogo . szemraniem
zagłuszyć, iiiiirreiib lidertaiiDen.

ZASZEPTAĆ c:.. dok, Zaszeplywać czestl., zacząć szeptać,
JU liśpeiu obcr fliiflerii nufangen ; Ross. saiuemnBaTb sze-
ptaniem oczarować, pftenib be^cjeu, Iiefpred)cn.

lió'

916

Z A S Z K A D Z A Ć - Z A S Z K O D Z 1 Ć

Z A S Z K O 1. 1 Ć - Z A S Z P A I. E R Z E

ZASZKADZAĆ, ob. Zaszkodzić.

ZASZKAIUDZIĆ (i. dok. szkaradno oszpecić, cnlfcClid) ^(iff-
lid) mad)cii, abfc^culit^ jurif^tcn, ucrbunsfn.

ZASZKLMĆ , ob. Zalśkmć , zaiśknąć.

'ZASZKUOA , y, ż, zaszkodzenie i lo lO zaszkad^a, co
szkodzi; ^a^ littateii, imt Mi m\i ciiicm id)a^ct, Ui
Sdjdflicbe , iid)at»cii Srin^ciiPe. Bukiew' Turecka kiszkom
szkodzi ; ale ta zaszkoda bywa ujęta przyprażaniem na
ogniu. Syr. 1480. la szkodliwość, bie <BAjat)\ió)Jtit. W wi-
nie nie może nic być naleziono . coLy jadem albo za-
szkoda jaką ludzką ino^io być n.łzwano. diach. l^ii.d'2.
Cesarskie prawa wszystkie zaszkody uprząliiąć chciały.
Birk o Exorb. 2i. rf. przeszkody, §inperni|7e. Bodż za-
szkodę , bądź zakazinie, to w-zysiko wniwecz obraca.
Ihow. koi. l\ct. 'ZASZKODCA, y. m., szkodzicie!, któ-
ry szkodzi, lub przeszkadza; Pct SdjaPcniTtiftcr , 23ef(^aPi'
gcr , ber 35er{iiit6erer , Per jpiiiDcrniiTe in ben JSeg Icgt. Wy
jesteście zaszkodcy nasi. Werijl. Dosyć mają ci zaszkod-
cv na tym , że sie sami na przyjaźń ku nam s|)osobić
nie mogą. Ohr 'i' 'ZASZKOD.NY , a, e, — ie adv. ,
'zaszkadzHJacy, szkodę przynoszący, szkodę czyniący, szko-
diiwy; (t^aDinbringciib, (dtciblid; Ztszkodne używanie ziól.
Syr. Hej. Sprawa la zanios/a się więcej na zaszkodny
'gomon , niź na zbawienny pozUck. Smotr. Apol. IO.t. —
Zaszkodny, szkodę nagradz:ijący : ((^abciierfftcnb , ©rffl^' ,
Listy zaszkodno nit! mają być dawane rolmislrzora , wsz;ikze
za szkody im będzie dosyć uczyniono. Herb. Slnt. 95.

— Zaszkodny ,' pizeszkodiiy , (la przeszkodzie będący ;
fłóbrciib, binbcrlid). Przy darach Bakchowych bez zaszko-
Uiiej bied) Śledziem z drużyną naszą Fetr. Hor. M 4 4

— '^. MiliUtr. Zaszkodny. bagażowy, oblogowy, od oblog.
od obnoż, od ciężarów wojskowych; SagajjC', 0cpń(fC'.
Zaszkudne wozy Stiyjk. 631. Moskwa, porzucając cię-
żary i konie uslawające , i insze zaszkodne statki i ży-
wności, wojsko swoje uwoilzili. Slryjk. 696 Miał Jan
Albrecht pod Soczawą 80,000 ludu rycershego , 'krom
wiiżnic , kucharzów i inszych zaszkodnych ludzi. Stryjk.
650, ob. Ciura, Jrop ; liub. ziiśkodnj hasa, caculae , ©ob
batcnniitiuditcr im gclbe. ZASZKODZIĆ cz. duk., 'Zaszka-
dzać niedok., szkolę przynieść, ©diabfit bjriliflcii, fdjabetl.
Gdzie ziele świniak sieją przy domach , nie zaszkadzają
czary żadne. Un^d i\ó. Kto się chylro obchodzi z przy-
jacielem, ten sobie zaszkadza. Eiop. 82. Jeżeli dobre
ŻYCzenia nie wicie poinugą , coż złorzeczenia mają za-
szkodzić? Pen. Lek. 216. Nie pomoże, nie zaszkodzi,
(fi", nie zawadzi) Co zaszkodziło, to nauczyło. Cn. Ad.
86. (\)0 szkodzie mądry). Módz zaszkodzić, a nie chcieć,
lo największa chwała. Miu. Hyt. 4-, IfJl. Dolknicni
krzywdą, me zaszkadzaii. liadi. Sap. 2, 18. (nie mścili
sięj. Sądź panic tych, którzy mi zaszkadzają , r»cz
zwalczyć tych, którzy na mnie walczą. Wróbl 74; (jii-
dica nocentes me, którzy rni szkodzą) Żydowskie ob-
rzezanie nam nie przynależy ; i owszem zaszkadza nam
więcej. Diat. Fott. 1 13. Jużeś słyszał, co zaszkaJza
niektórym słuchać sło*a bożejjo. Uiał. Huit. 296. prze-
szkadza, zawadza; binbfrlidi fcęti , binbcrii , yfrliinbern,
fłiJtlrcii.

'ZASZKOLIĆ, ob. Zaskomlić ZASZŁA, ob. Zajść.

ZASZLAMOWAC rj, dok, Zaszlamowywać f:cj//., szlamem
zapełnić, zamulić; oerfd^lńmmeii . mit 8d)lamm anfiiUen ;
Vind. safhlemati , sagicnjali , sazeklati , saberfati ; Hott.
sacopnTb.

ZASZŁAIMC, "ZAŚŁAPIĆ w.ed. dok., zaśłapuje pr. cuitltn.:
Hub. zaślapiti , zaslapali ; zaśł<ipił albo raczej zaszłapil
koń, przestąpił sznur , rzemień. HVw(i. zaslą[)ił, tai ^feib
ift liber ben Ju^ftniiia flctretcn. Gdy koń zidniemi nogami
na przednie zaśłapuje , to bardzo szkodzi. Ciete. 526.
gdy tyinemi o przednie zawadza, gdy się ściga, goni;
luann c^ bie :j)iiiterfugc aii bie Sutbcrfiigc iłreift , fd^lcift. N«

lym miejscu nigdy trawa nie rośnie , gdzie raz jazda
Turecka kopytem zjszłapi. hlok. Turk. 200. zatratuje ,
iiiebertreteii. — §. Zaszłapić się . poszłapić sie , poszka-
pić się , zawikłać się . zamotać się.; dtien gebirritt tbiin ,
fidl oerniirfcl:! , cineii Sod fc^^iePcii. W zawodzie pociech
swoich się zaszłapi. !'ot. Syl 521.

ZASZLIFOWAC, ZASZLEJFOWAĆ , ZASZLUFOWAĆ cz.
dok , szlifując zarównać , pogł;idzić , zaostrzyć ; ailfail)jcn
511 fcbleifen , aiiid^leircn , ublc^leifoii , ijlatt fileifcn , fdjarf
fdileifen.

ZASZLOCIlAt: . ZA:?L(JCHAG m. dok., i szlochem się ode-
zwać , l0Bf^Iiid|5cn , ju fdilu^jcii nnjansjeti ; Rost. 3axiiui;aTi..
Powinien nad stratą dni swoich zaszlocliać , Co żyjąc
nie dbał, nie mógł, lub nie umiał kochać. Zab. 14,
146. Zaszlochać .się, rozszlochawszy się zmordować;
fid; »etfdlllid)jcii , mfibc ((^Iiidijcn. Zaszlochany, szlocha-
niem uniesiony, Bur SdiliKbjeii aiiper fidl- O mój ojcze ,
woła zaszlochany, już cie nie obacze więcej I Slas. .\um'.
1, 204.

ZASZŁOŚt': , ZASZŁY , ob Z:.jść.

ZASZMEBAC, /'. zaszmerze cz. dok., szmer uczynić, elit
(Seróiifdi erĘiebeti, (Seróiiicte madjen , rnufdien. Seraliczne
herby w powiewach zaszmerały. Pizyh. Milt. 24. Dopo-
kąd sie Lubecki uinizgał do pani, i myi^zka nam nie
zaszmerała w pokoju. Teal. 28. b, 24.

ZASZ.NUROWAĆ cz. dok, Zasznurowywać ci^sti, sznurując
zaciągnąć; Sorab. 1. zaschnoruyu ; Vind. saChnurnli , JU'
fc^tillren. Zasznurowany Ross. saciiypOBaHHuii. — ^. Fig.
Ir. Coż mówisz? coś tak przed lym dyskurował. Teraz
jakobyś gębę zasznurował. Past. Ud. 241, {ob. zamknąć
komu gębę , zatkać). Ona ma całą minę przymuszoną ,
kiedy wchodzi do pokoju tak jakoś zasznuruje gębę
Teal. 57, 151 , lob. gębę sznuruje).

ZASZOROWAĆ CS. dok., g. li szorując zatrzeć, yericłlfueni.
— g. Zaszorowany izecznyin piaskiem, upertut /'u'i>
deieiio. Cn. Th. 1596. mit gliijSjaiib yerfd)ii«f<. '.'friiKircr,
|iM<kiem w wodzie przywalony. Włod. Z>^zo^owa-
iiie piaskiem w wodzie, aggetlio in litore. Cn Th. 1596.
zasęp, bie 5>crfailblllljj. — ■$. 2 ) Zaszorowjć konia, w
szory kona ubrać, ein ^ferb ailf(^ifrtll. Ditdtk

ZASZPALEROWAi: .::. </o)t, szpalerami zająć lub z-kryć ,
lieripillirCII ; V'(ii«/ saihpalirali , sapresireti , sa(>bve!ili. ZA-
SZPALEKZE , a, m. miej«ce za szpalerem, ber Crt bin-
ter bem £;>alicr. Z za^zpalena słowa się wydały t do-

ZASZPECIĆ - ZASZULEROWAĆ.

Z A S Z U B 1 Ć - ZASZYĆ.

917

la kaplicy. Zebr. Ow. 595 ; cortiiia reddidit imo adylo
vocem.

ZASZPECIĆ c;. dok., 'Zaszpeciwać czestl. , szpetnym uczy-
nić, lialTlii^ matDcn , ncrbalTlidini. Zaraz insza farba clio-
rujacycl) bywa, Zaraz straszliwa chudość twarzy zaszpe-
ciwa. Oliv. W lig. 4Gi.

ZASZPEUAĆ cz. dok., 'zaszporlać, zaciąć szperlać , ju gifi'
bcln unb nac^jufiK^en anfaiujen; szperaniem, przerzuca-
niem zaprzątnąć, zarzucić, zawieruszyć, zadziać, DCI'
tccrfcn , iifticgcii , ycrframcii.

'ZASZPEROWAĆ cz. dok., zaaresztować , przyarusztować ,
przytrzymać , zatrzymać ; 9Irrcfl tDOraiif Icgfii , mit 31rrcft
bcicgcn , (cf. Genn. Dic ©pcrrc, ob. 'Szperować). Jeśliby
p/acić nie chciał, tedy osiadłość jego ma być zaszpero-
wana i pieczętowana, i tak sądownie ma być do płace-
nia długu przymu^iznn. Szrzerh. Sax. 92.

ZASZPILIĆ , Z.iSPILIĆ. ZASPILOWAĆ, oó. Spilić , spi-
łować

ZASZPUiNTO\VA€ cz. dok., Zaszpuntowywać czestl.. szpun-
tem zatkać, ocrfpuiibfii, jufpihibeti ; Bosn. zatapunati bafvu ,
zataknuti; fioss. sahynapnTb. saKynapnBaTb. Dotąd piwa
me szpuntować , póki dobrze w aclitclach me wyrobi ;
jak robić przestanie, to go zaszpinitować, piaskiem albo
słomą otuliwszy kraje. Haur. Ek. 107. Olej w tych
dzbanitch żelaznemi pokrywkami mocno był zaszpunto-
wany i popieozetonany. Slur. Dw. 7. Zaszpuntować'abo
czopy zatknąć u kłód , relmere dolia. Mącz. Naczynie
moszczem nalane zaszpuntować smołą dobrze zamaza-
wszy. Cresc. 341 ■ Ziółko kalcenować, t. j. za-^zpunto-
wawszy w garncu spalić. Sienn. 234. Z grobu tak za-
szpunto«anego wdzięczna bardzo wonią wychodziła. Birk.
Dom. 62. '

ZASZRANKOWAĆ cz. dok., szrankami zająć, zarnknąt; mit
©diraiitcit einfdtliegeit , bcfdiranffn; Vi7id. saflirangati, sa-
graditi , sagrajali , ob Zagrodzić.

ZASZREMĆ ." ZASZRESZYĆ', ZASZRONIĆ, ob. Zasrzenić,
zasrzeszYĆ.

ZASZRUBÓWAĆ, ZASZRÓBOWAĆ cz. dok., Zaszrubowy-
wać czqstl., szrubując zawrzeć , zakręcić , jufdłiaubett ;
Vind. safhraubati, saferkati, sakvintati, savsuksti: Ross.
aaBiiHinib , 3aBnn<iHBaTL (ef. gwini), myp3'nnTb, aamypy-
niiTb. A'a| ój ten, gdy przecliłodnie, przecedzić; i w
śklenicznycb Haszach dobrze zaszróbowanycb na chłodzie
chować. Syr 276. — Hy. Ir. Mocno to sobie w pa-
mięć zaszróbować. flej. Zw. \%. wbić w pamięć, iui
©cDńc^tiiip ciiiprdgcn, cf. cinHaiien. ZASZRUBNIK, a, m.,
instrument do odszrubowania maciczek szrubowych. Lesk.
ilier. 157. ber Stfcraiitifiijtcber.

ZASZTAKIETOWAĆ cz. dok., szlakielami zagrodzić , zająć ,
neritafctircn.

'ZASZTĘPLOWAĆ, oh. Zaslęjdować, slęplować.

ZASZTUKOWAĆ rz dok., sztukując załatać, miśftiirfeii , aiiu=
filcfen mit Stiidflii.

ZASZTURCHAĆ. ZASZTURKAĆ , ZASTURKNĄĆ, ob. Slur-
kać, stursać ZASZiURMOWAĆ , "*. Szturmować. ZA-
SZTYCHOWAĆ, ob Sztychować, ZASZULEROWAĆ, ob.
Szulerować , przeszulerowsć.

ZASZUBIĆ ob. Szubić.

ZASZU.MIEĆ , /. zaszumieje, zaszumieję med. duk., Zaszu-
miewać conlin., zacząć szumieć, wydać szum, szelest,
szmer; Boh. za.sustnauti , fcf szusi;; fin^s. nosiiiyatTb,
sauiyjitTb, (iiiiroiifdicii , auflirniifeii , ju hnuicn, jii raufcfcctt
anfaiigeu. Ziszumiały pobrzezne Dunaju lasy i krzewiny
wesoło. Psalmod. 89, (cf. zaszeleścić). Tu Wisła 'żarli-
wym nurtem pędząc swoje zapławy zakrętiie , w.szern w
uszedł zaszumiewa. Ciiodk. Kost. 3. Często choć wiel-
kie chiiuiry zaszumiały, Mały deszcz dały. Kchow. 317,
{ob. z wielkiej chmury mały deszcz, cf. więcej huku,
niż puku). Zaszumiało coś wzgórę, "alić jastrząb' z drze-
wa Poi^hwycił wnet bażanta w noai jako trz-ba. Rej.
Wis. 63 b. ZASZUMOWAĆ, ob'. Szumować.

ZASZWA.NKOWAC, oh Szwankować.

ZAsZ^RIC cz dok, Zaszybiać niedok., zakręcić, zawrócić,
zawrotem zarazić, zawracać n. p. głowę, odurzać; (>)er«
fdjiebcn), "jcibrrbeii , f^miiibcliib mad;en, oerriKfcn. Zona dla
niego tym nieznośniejsza , gdy sobie gfowe zaszybi ha-
njżem. Min. flyl. 5, 527, (rf. zagrzać, zalać). Poczuł
Mareotyckim trunkiem zaszybiony Rozum trwogi prawdzi-
we. Hor. 1, :268 ; Mm , {mem tymphata Mareotico). Min.
Byt. 3, !54. Ona mi pod czas głowę zaszybiwszy trun-
kiem, Nocne huczki kaza-ła płacić basarunkiem Mon 76,
756. Głowę zaszjbia mu wiijcha Min hyl \, 3f0.
Czego utworzyć nie mogą Kameny, Sknro 'rymopis mózg
sobie zaszybi? hniaż. Poez 2, 114. (zagrzeje, zapali).
Miłością "frNJeiki nie chce zaszrtnony Syn utratny z posa-
giem wielkim pojąć żony. Mon. 75. 2i4. (odurzony) Nic
będzie się jiwnic chełpił sromotnerf:i występkami miłością
młodzian zaszybiony, Teat 42. d, a. (zaślepiony). Dla no-
wieyuszki ciężkoby bjło zdobyć sie na takie doświad-
czenia ; ale barilzo miło dla kochanki miłością zaszybio-
nej Mon. 69, 567. (uniesionej). Jesteś przy swojej ko-
chance , ona rozpościera to w tobie poruszenie , które
jest życiu twojemu słodyc/a , i poki cie to zaszybienie
łudzi, poty c;ę w tym utrzymuje, .ilon. 71, 768. (unie-
sienie, urojenie, omamienie). Górnomyślnościa twoją
zaszybieni. Mon. 71, 858. (uniesieni, zacliwyceni). Zna-
łem wielu tak zaszybionych i nierozumnych , którzy z
lekkich bardzo [jrzyczyn przez nieroztropność swoje ścią-
gnęli sobie nieprzyjaciół, ib. 70, 527. (przewrotne gło-
wy, postrzelone, przesadne, przesadzonej. Z.\SZVBO-
WAĆ ob., Szybovvać.

ZASZYĆ, /. zaszyje, zaszyję c.z. dok.. Zaszywać niedok.;
Boh. zaśiti , zaśjwati , zastehnauti , 0'f. ścieg); Sorab. 1.
zaschiwarn ; (^arn. sashvti , sashyem : Vind. safhiv3ti ,
vfhivati , poihiwti ; Croat. zassiti , zassivavam ; fiag. sa-
scitti ; Bonn scitti , sascitti : Ross. sauiiiTb , saniHBaTb ,
sanouiHTb , sacTpoMiiTb , saiayarb , saramiBaib (cf. zato-
czyć), sa^nHHTb, aa^iiHiiBaib, (if. zaczynie); zaszyć, zszyć
(lu kupy, szyjąc połączyć : jiifamiiicn nnlicii , juiiiibcn Ćo
sie rozprółip zaszyj Cn. Tk. 756. Poganie w Prusiech,
kiedy niewiastę pogrzebuja , tedy jej włożą nici i igłę ,
aby sobie zaszyła, jeśli się jej co zedrze na onym świe-
cie. Stryik. 148. Za sztych zaszywać , u krawca , szyć
sukno lub tiiateryą , trzymając ja dubeltowo w palcach.

918

Z A S Z Y I) Z I C - ZATAIĆ.

Z A T A 1 C 1 E L - ZATARGA

Magier. Mikr. Cyrulik inieć musi i^iel kilka proslycli ,
do zaszywania wnętrzności trupa. Czeiw. Kurz. 59. U7a
osobliwsza do zaszywania arteryi przy odejmowaniu ręki.
ib. 51. Zaszywanii' , zaszycie; /ioss aauiiiBKa 'zaszywka,
sanouiiiBKa — *. Zaszyć co w czyni, cimml/ril. Ziszy-
wam w worze. 6'n. Th. 1596 Ojcubójia u Rzymian
w wor skórzany zaszyty, z h.ińbą nieznośną iycie tracił.
Siem. Cyc. 56. — l-'ig. Zewsząd mądrogo wyploszają. i
radziby go w w/asną skórę zaszyli. /'(</i. Sen. litt. 61,
(cf. w lyice wody utopić, cf. oczy wyTupać komuj. Że-
byś cliciał co takiego i pod sercem zaszyć, Każdy ma
prawo wydrzeć, kto może usiraszyć. Zab. 10, 124. Kar.
ukryć . schowr.ć jak najiifebiej.

ZASZYUZlf. , ob. Szydzić ZAŚZYJĘ , ob. Zaszyć — {'ZASZY-
JKK ; Doh. zaśigek , pciićck , po^jębek , raczej : uderzenie
za S7vje : Hoss aauiecKi , samefiKa karki.— 'ZASZYKO-
WAĆ', Vfc. Sz\knwać, uszykować. 'ZASZYNUOWAĆ, ob.
Szynkować Z.ASZYPLEĆ , 'o6. Szypleć. ZASZYWAĆ , 'ZA-
SZYWKA, ob Zaszyć

ZATAllOROWAĆ cz doh., tabor zastawić, cinc ©aocilluirG
OUiftellciI, flllficI;l(Ii)Cn ; zal;iborować co, tabn.-cm zaiąć, za-
sJoiiić , mit riiicr aSiitifiilMirg Iicfc^cii , llf^ctfclI, fiiifd)licpt!i.

ZATACIILOWAĆ. 'ZATASZLUWAC . n. p. Zoczył je syn
Mai ,- zamknął i zalaszinwał wśrzód leśnej i!estv\inie. Żtlr.
Ow. 48; oicullal, ob. Tacblować. ZATACZAĆ, ob Za-
toczvć.

ZATAKLOWAĆ cz. dok,, taflami zagrodzić; Yind. satabliti.
sadilali , podilksti , Bcrhiffln.

ZAT.AIĆ , f. zalai, zalaję c. dni. , Zatajać iiiedok , tając
zakryć, ukryć, skryć; i>crl>eiinlid)cti , yerbiTjcii ; lioli.2.\-
\»ę,\\\. zalagos^ati, zaltillali ; \ind. satilinit, rtilitali (cf.
zacis/.yć) . ogrinjati fcf. ogarnąć) , (sataijt, salajiii , sata-
jali ■ zamilczeć , zaprzeczeć , abiiegare) ; iJrool. zataili , za-
tajam , tajim, zalajenyu ; A/«nj. lilkolom, ellajjadśs; (Dal.
zatayati » zaprzeczać); hng. zatiljati , (zataja < si bronienie,
tajnik); (Sluv. zatajati = zaprzeczać, negore ; Siar. zalA-
janje neguiiu , abnegatio) • Dosn zatajali , recciii da ne
negore; Hots. saTauTb. Słowa nie dotrzymał; dane do
schowania zataił sprzęty. Zab. 13, 67. (schował, skrył,
ukr\łj. Wielkie bogjKlwo , wierna miłość , ciężka cho-
roba, zranione sumnienie, nie mogą być zatajone. [!yf.
Ad. 75. Miłość się zawsze wjda, szydło się w worze
nigdy nie zalai. 'leni 8. b. ii Me zalai się nigdy fzyii?o
w worze. Hej. Wiz. l^a. Nie masz nic lak skrytego
w sercu , coby się z lekka ro?maitemi sposobami na
wierzch nie wydało, szydło w worze jak się ma zatsić?
Birk. Chodk 22 , (ob. oliwa na wierzch się dobywa).
Chytrze się uczai , Ale przedsię natury swej psiej nie
zatai Paszk. Ih. 1.". Lucylo, już nie czas przede mną
zatajać; chce wnijść do najskrytszych serca Iwojepo za-
kątków. Wcj. Alatm 1, 19. ( laić się). Niepodobna
siebie samą zataić przed sobą. Teal. 54. d, 25. Aby pa-
nowie do tajemnic swoich takich mężów nie przepu-
szczali, którzyby lak olworzyści byli, żeby niczego
w sobie zataić nie mogli Ao<z. Lor. utaić • zamilczeć,
w milczeniu, w sekrecie , w tajni , przy sobie zachować;
bep fid) de^nlfcn, pcrff^meigcn. — Podobno nie wiesz, iż

gniew zatajony Bywa tym bardziej w sercu rozżarzony ?
/■'o>/. Fid. 285. zalłumiony, przytłumiony. — Cvlin. Za-
taić iłustnść w kaszy, z3i;otować zupełnie , tai Jcłt ill bi(
®n"i$e gatij cir.fpd,'fii. Dndtk. Zataić kaszę , lak ją ugoto-
wać , że stężeje , Me ©riięc bert' fcc^cii. ii. — g. Herald.
Zatajony miestąe, ; litrb: podkoN\a ingami do góry, nad
nią pół.\iężyca , i w nim gy.iazda ; w hełmie trzy pióra
strusie. Ai/'op. 5 , 58 , cin flfiiti|[f3 SBnppen. Z.ATAICIEL,
a, m , który co zataja, ter Scr^tindittcr , Scrberjfr. Za-
taiciel , occullor llajz., Craal. zataynik ociu/Zcr , negalor ;
Vind. satainik, vlyjovecz; SIci; zalśj;ilac ; Hng zatajalaz,
zalaajnik negnm ; Hisn. zatajnik infiriotiir , desertor fidei,
apoyl^ila. — IV rodź. żeńsk. ZATAIGIELKA, i; Viitd. sa-
lainiza < zaprzeczycicika.

ZATAJEĆ nijuk. dek,, zacząć tajeć , jii Ibaiieit mifanflen,
aiifili (111(11.

'ZATAJ.W, a, e — ie adu. , zatajony, tajny, Dtrlftirr.lićft.
Chcąc tego nie zalajnie zamibzeć, skrypt *ś»iadeczny
swemu o tym podał stryjowi Cbodk. hosl. 83. — J. Za-
tajny , do zatajenia, mogący być zatajonym, móglid} iu
pcrbrimlidjcii.

ZATAMOWAĆ CS dok, Zalamowywać czejll , tamą zai.'rodzić,
w>trz\ii:ać , »rr^ńIllmfII iir. et pg-. Ir.; Cum. sajesim , sa-
jesujcm ; Yhid. sajesiti, sajesluti , objesili , sajesbuv:ti,
(cf. jaz) ; Doftt. zijazili , zagatiii, (cf gacić); Hott yapy-
4iiTb . ynpir/KiiBćiTb. cf prąd.

ZATAŃCOWAĆ. ZATAŃCZYĆ cz. dok , zacząć tańcować,
Icóiaii)i'n , jii tiiii;oii aiifniigrii ; /?vs». eosnaacarb. sania-
CiiTb, BOsn.Diciiiiie , cf plas.ić.

•ZATAPAĆ, ob. Z..lupać. ZATAPIAĆ, ob. Zatonie. ZATA-
Ra"C. oh T:.rać, tarzać.

ZATAIIASOWAĆ cz dok, tarasem zagrodzić, pcrramineln ;
(Boli. zatarasowali; Croat. sarimli ; Yind. sariniti , sazhe-
[ uvati , sapalifatirati , sakoldhati, sahlodjali ) Olwóri
brMiiy zatarasowane. Dirk. Zcmoj 3. Zatarasowała próżne
drzwi, załnż)ws.*zy na wrzeciądz łiirz\wo Dard:. Trag.
51. — Fiy. tr. Nieprawością zalarasuwaiit- uszy twoje.
Smnir. Liiin. 155. (zalkane).

ZATARCIE, ob. Zatrzeć.

ZATAIlCA, i. ź.. "ZATARG, u, m.. Z.ATARCZKA, "ZA-
TARSZKA, 'ZATAISZhA, i. i, zatargnitn.e. zajśiie.
spór, walka; M Sliirfipfii , Jlitjcrrcn , tai Sf"" ■ t>CTUin<
rciffii, Sircttcii, ta 3'T'f. Strcit; ymd i. shuvanje (cf.

'lażjćj. krieiiaiije, picpir; JtOSS. 3a4iipHa I cf. ladrtf ć) ,
npii/iiipHa, ii(i».T[iuri , iiu^eBiuiiHa Algimunt państwo w po-
koju tizymł; t_\lko co miał Irorlę zatarczki x Dawidem
xią/cciem ł-uckim liiel 125 St^yjk. 241. Miałem za-
tarizkę nie nK.ła , tudzież i lud mój z syny Amon. 1
l.eop. Judic 12'fmii.łcm nu mały spór. liibl Gd ) Przy-
kre od ludzi żołi.ier-kich zitarciki i ajbardiuj w t\m
czasie dckiirzać będą łJer. Dek. H 2 (nap.->ści, natręclwk).
Gdy się ludziom pizylr^fi jaka zalsrczki . priuliodią do
mnie. żebym rozsądził miedzy nimi. 1 /-f/i. Fxod. 18,
16. (zalar.śzka. 1 ' t.eop ; "gdy sprawę jak.i mają. BUl.
Cd). Ani blask twój scilziego, ni palron.i łmlzi , Gdy
obu co raz świeżej zatarg pieni budzi. Hul. Ow. 83.
Zręcznym się autor komedji pokaże, kiedy wykoncepujt

ZATARGNĄĆ - ZA TCHNĄĆ.

położenia delikatne, w których wpada w zatargę lub
w trudność amant z osoba kochaną Teal. 24, Ił. Czart.
(zakłopotanie). Nie m:ijąc żadnej z nim zatargi , zwró-
ciła serce , choć mu już oddane. Z-ib. 1 1 , 227. Szym.
Folwarek uważam jak port z miejskich niełatwości i za-
tarzek. Cresc. 700. (kłopotów). Z.ATAUG.\ĄG cz.jedntl.,
Zatargać niedoL; Boh zatrhnauli, z.->trlio«óti ; Sorab. i,
tatorhnu; /ion. 3a4c?piiyTb, sa^opriiBarb; tai-j^ając za-
szarpnąć, aiircifcit, biiirci^Cii. *0'.va się raz^m gęstym dab
iwątlony wali , 1 liną zat.rgniony gwałt lasu obali. Żcbr,
Oiv. 213; (adducia funibus arbor). — Zalarsinienie , za-
targa, zatarczka , zajście; §anbel, Stfeit, i^iuift. Do po-
goiizeiiia Ludwika Wcgier.<kies;o z xięciem Bi-łskim, po-
mogło zatargnienie między Węgrami a Polakami dla ra-
nienia w t-arz Pioira Szafrańca. Śtryjk. 121.

ZATARGOWAĆ rz. dnk , zacząć targować ; Ross. aaiopro-
Baib, jii baiibclii Ober jit Miigen anfiiujcn.

ZATARKAĆ.' ZATARKOTaG .- oh. T.ik..tać. 'Z.ATAMSZKA ,
ZATARCZKA, oh. Z:.t;.rga. ZATARTY, ob. Zatrzeć.

ZATARZAG ZATARAĆ cz'. dok. , tarzając zataczać, luSIjciib
I;erum trci&t'ii , n(itrciDt'ii. Choć podobieństwem żadnem me
pijany, Haz sie zalarza , i pijanvm znnśla. Pul. JSi/l. i^l.

ZATARZKA. ZATARf.ZKA . oh. ZMarga. '

ZATASOWAC es dok. , Zatasowywać częsll. , aż za co
natasować. Mi Dintcr ctm.iś I;ii! aiiftjjiiniifii , ttufl).iiifeii. —

Zatasować kar!v, zsiniezać, biC ©picIfiUtill lllifclieil.

•Z.VrASZLO\yAĆ', ob. Zatachlować, taolilować.

1. ZATGIINĄG się zaimh. jednlL, Zadycliać niedok , zadu-
sić się, utracić wolność oddechu; beil 3It(iem werliercil ,
augcr 31t^em fc^n, nupcr Jltbcm fcnmcii, fdclicn ; Bi^n.iA-
pihaiise, zagiisciiise; /?oss. 3a4XiiyTbca , saju.KUTbCH, 33-
nu.\aTbCfl , 4oxiiyTb, 40.\'Hy. 'Ono rotmistrze do niego
prędko i zadyth ijąc się bieżą. Si. />ł. 552 Sl.djy chcia-
ws'.y mocniej chodzić, nalychmiajt się zad. cha, poci sie.
Krup. 5, 388. Poleuktus, ponie\\aż człek tłusty był, a
diień bardzo gorący, tedy się stojąc pocił, a zadycliał
od swej długiej mowy. Eraz Jez. L 3. Tu się zatchiięła,
i zalana łzami Nie mo_.;ła więrpj mówić. P. Kclidn. Jer.
414. Biegiiąc (u, slraszniem się zalclinał.' Ti'a/. 55. (/, 50.
Ach zalclinęł.tm się, biegnąwszy [ircdko. Tecł. 50, 7.
A w tymem się w skok porwał, i lak lotnie sprawił,
żem się zatchoął, Jahf.Td. 51. Alecożto? gdzież Tytus
zalchnąwszy się pęilzi ? Min, Rijt. 2 , 257. Chuda szkapa
Tatarska na Podolską milę ani się zatchnie , a każdego
by 'wierę na tr/y skoki skakał, tedy pewnie ugoni ({ej.
Ziu loO 4. Zwichnęły mu się piersi, tak że ledwie zieje,
Z członków jego pol hojnym strumieniem się lejc. Dmnch.
II. 2, 99 oddech w piersiach rau się zatrzymał, ber 3lt^em
^at ft(^ i^m in ber Sliijł oerfc^t Z gęby piana się toczy,
a lubo zalclinięly , Głos silniejszy nad ludzki miał on
niepojęty. Jabi. Tel. 152 (zadyszany). Także uciekać
będziesz pieszczochu zad-hniony. Nic takeś obiecował
twojej ulubionej! Lih. Hor. 24. Będziesz pieszczochu
zalchniony uciekał , Nic takeś swojej ko^diance przyrze-
kał! H'ir. I, 81. Min.; {sublimi anlielicii fugiens). Za-
tchnienie , ii\lerduńo nnimae. Cn. Th. 159t>, Ei-il. 334-
iBCHie , bie SItlicmlofigfeit , \>ai SluPerot^temfc^n. Wszakem

Z A T C H N Ą r. - ZATKAĆ.

919

ja w samym wsparciu i zatchnieniu nie przestawał my-
ślami wesołemi i odważnemi siebie koić i zaspokajać
Ptlch. Sen. list. 415. — 2. 7.ATC11.NAĆ , ob. Zatęchnąć
— 3. 'Z.ATGH.NĄĆ , 'Zatchniewać . 'Źatychać , oh. Za-
tknąć, zatykać. ZATĘCHLINA , y, i, 'ZATĘCllł.OŚĆ ,
ści , i, z..jście stęchliną . bai 2)umpji(jmerteii, bie Diim<
}ifii3fcit. W takim zawarciu muszą być zaduchy, pleśni,
zatęcbliny. Haur. Sk. 69. Hippokrat w morowym po-
wietrzu kaz.ił ognie palić, wystiszijąc tym plechłość
wiatru. l'etr. Pol. 218. — g .ililer: Wilgotne wiatry
ludziom letnym cz_\nią zatęchłości. C'-esc. 6. zateclinienie,
dychawiczność ; fitiDcrcr 3Iti)em, Sltl/emloiljjfcit. ZATĘCHNĄĆ,
"Zalchiiąć się, {distng. zatchnąć się., zalychać sie). Za-
tęchnąć s\ę jeiiiitl ; tfo/j. zatuchnu, zatucham ; Hai]. za-
dahnuKise iiiripere faelere , zadahniit subolens- I Ross.
3aTy.\HyTb , 3aTy,\ato zagasnąć) ; bumpfig njcrbcii. Świeże
zuina niech w spiklerzu cienko zsypują dla prędkiego
zalęchnienia. fjaur. Sk. 20 W_\ziewy z jezior zatęchłych
wsiają. Przyb. Mili. 147. Wielka woda, abo nigdy, abo
rzadko sie zatchnie, gdzie przeciwnie mała woda lada
za przyczyną wnet się skazi. Goni. Dw. 254. — Fig. Ir.
Ze mnie 'arcliiepiskopa uczynią 'episkopa, i to jakiegoś
zitchłego tytułu. Sinotr. A'a/>. 25; {in piutihus).
ZATE.M, ob. Zjtym; cf. za tern, za tym, ob. Za, oh. Ten,

ta, to.
ZATEMPEROW.AC pióro cz. dok., do pisania zarżnąć, ciltC
gfbcr jiiiii (Sd)rci('eii 511 rc(J)t fiiieibeii, ciiie 6(CrfiDfcbcr fer«
tiij f.lmi'ibC!I. Gę,sie pióra , jeżeli są przezroczyste i dobrze
zatemperowane, użyte być mogą do rysowania gór. Łejk.
Mier. 8 i. Te wszystkie i^eczy du! 'ko pierwej b}ły do
skutku przyprowadzone, niżeli ten autor piórko zatem-
perował na swoje historyą Pam. 95, 1, 110;
ZATĘPIG , / zatępi, zalepię cz dok.. Zalepiać niedok.;
Croal. zaliipili , zatuplyujem , zatu|)iijem ; Rng. zalOpiti ;
/?05S. aaiynnTb ; tępym uczynić, przytępić; ftumpf ntatfecit,
a&[iiimpfcn phys. et fig. Xiażeta gdy z saraju wychodzą ,
muszą mieć umysł tak zalepiony i zhukany, żeby ira
bardziej słuchać , niż rozkazywać przystało. Kiok. Turk.
5i ZATEilEĆ nij^ik. , ob Tępieć, stępieć.
ZATSRLIKAĆ, ob. Terlikać.

ZATĘSK.MG cz. dok.; Ross. sarocKOBarb; nabawić kogo
lęsknoiy, tęsknym kogo uczynić; einem baiiije iim-S §cr}
niad)eii, i^m baiige ©clmfiidit itiaflieii. Ani ich żądane za-
tęsknią nadzieje. Hor 89. ZATĘSKNIEC się zoimk , z tę-
sknoty niknąć , mn i5cl;nfiid)t ocrfdjmaĄtfii. Trój. SI 1079,
Ross. saTocKouaTbca
ZATET.NIEC med. dok. , odezwać się z tętnieniem, crtSfeil.

Z !te;niał jakiś' szelest. Staś Num 2, 105.
ZATĘZYć, f. zatęży, zatężę cz. dok. Zależąc tiiedok , nieco
stężyć, tęzszym uczynić, tęgo zaprawić; anftctfeit , flUf'
fteifcrt Zatężyć chusty krO(diinalem. Tr.
ZATKAĆ cz. dok., Zilknąć, 'Zaknąć, 'Zitchnąć, (diklng.za-
tchnąć się, zadycdiać »\ę jcdittl.} , Zatykać 'Zali hniewać
'Zalychać niedok ; Sorah. i. zaijkam , zaiśkam, zatSknu ,
zażt.ipu; Carn. salSkniti ; Vind. saleknit , salikuy.iti , sa-
tikati ; Cront. zateknuli , zalekiiujem , zalischem , (cf. za-
ciskaćj ; Dal. z;itaknivam ; Rug. zataknulli ; Rosii. zali-

9-20

Z A T k A C.

Z A T K A N K A -ZATŁOCZYĆ.

knuli ; Ross. aaiKHyib , aaiiiiiy , siiiUKaio , yiuTonart ,
saKponaib, Kynopnit , saKynapiiTb , 3ai<ynapiiBaTb , yhy-
nopuTb , yKynopiiBaib , MKHyTb , wKuy, (ef. mknąć) ; wty-
kając zapełnić, zatłoczyć, zacisnąć; yfrftopfcii , Jiiftopfcn.
Wódkę te na słońcu dobrze w śkleiiicy zatkawszy \vy-
hitrować. Syr. 287. Zatkać beczkę, zaszpunlować (Botn.
zatapiinati bacyu , zataknuti). Woda, z czego odarła gó-
ry, tym zatkała doliny. Sins. Bujl 190. (zapchała). Za-
tkać się; Hoss. aa.ibiiyib , aapyTiiTbca , iif z:]li;nać, za-
ruszyć). ZalyKać dziurę ]>r. et fig , ciit Sod) juftppffii , uer-
ftopffll. W' r. IGbl Turcy stracdi przez szturm Ź>< galer ;
zatykając dziurę kazał zaraz wezyr nowe budować. Kluk.
Turk. '2-i~. (wetując, zapełniając stratę). Tym ci wszędy
zatkać. Cn. Tli. Ii59. (tylko też to umiesz, ib. tym je-
dnym biedę ratujesz). — Musiałem nos zatykać Mon.
71, 707. bic ?in|'c oetftopfcn , Cic 9Jafc ju^altni , urn ben
©cftanf niit 511 riec^cn. Zatkać u^zy pr. et (iy , bic Ojłtcit
»etftopfcii. (iłucliyni nie potrzeba będzie zatkać sobie uszy
przed nieniądrem bezbożników szyderstwem. Zab 13, 79.
Zatykać uszy potrzeba na nikczemne szczebiotliwych je-
żyków plotki. Tent. 2, 25. Baru. Cnie słuchać, nie zwa-
żać na nie). Kto do prawego szczęścia dąży, niech za-
tknie uszy na gwary ludzkie. Pikk. Sen. lisi. 255. Uszy
*zakehnęłe otworzyć. Hej. Posl. G g g Z, Slov. zaćpane
uśi, {ob. Zaćpany). Otworzie nędzne a 'zakchnęłe uszy
nasze , abyśmy słyszeć mogli to wdzięczne poselstwo.
ib. li g g 5. Ludzie bywają słuchu 'zaknęłego. Cresc. o.
*Az3Ś nie miałeś dosyć napomnienia śmiertelności, gdyś
baczył oczy pomylone, słuch 'zatchnęły ? Ezop. 153. —
Zatkać usta, gębę; EccI. aaycTiiTii , saymarH , b(l3 STOoill
Pppfen, PCrftppfen phys. et fig. ^■. Przez wiarę zatykali
usta lwom. i Leop. Hebr. H, oł ilwom paszczeki za-
wierali. Bibl. Gd.; nie byli pożartemi od lwów). Roz-
prawiasz n)i niecnoto? pięścią ci gębę zatkam! Teat. 7,
12. Nie doczekasz się tego, żebyś mi miał gębę zatkać.
16. 8_ c, H Milcz, abym ci mieczem gęby nie zatkał.
Sk. Zyw. 2, 196 b. Apostoł zatkać chce heretykom
usta. Zygr. Gon. 406. Toć tak Zwingliusz usta twenie-
wstydliwe zatyka , jako pełne potwarzy. Zygr. Pap. 265.
Gębę mu zatkał. 6'/i. /Id. 242. (przywiódł go do milczenia,
cf ślinogorz). — Medic. Zatkać w ciele ludzkiem bieg
cieczy, 'zaćpać, zapchać, z.imulić, wstrzymać; iicrftopfcn,
juru((l;altCll. Biegunki zatykajacemi lekarstwami nie bywają
znoszone. t'eri. Lek. 350. Zatkawszy nieczystość w ki-
szkach, której się przyrodzenie chciało pozbyć, zaognie-
nie sprawisz, ib O zatkaniu krwawym czyli o krwawej
kile ; jest to zatkanie się czyli przeszkoda przechodzeniu
krwi w żyłach krwawych naczyrt nasiennych uczyniona.
Perz. Cyr. 2, 258. Zatykający, zamulający, {Yind sate-
kuezhen , sapirezhen, stifnezhen). Zatkanie, zamulenie
w ciele żył. Cn. Th. 1590. Zatkaniu, obstructio. Syxl.
Szkt. 501, Boh. zacpalost ; Hag. zaduha , tvardine, (cf.
zatwardzenie) ; Ecd. 3aT>ieuie. Sapki leczenie , to jest ,
zatkanie nozdrzy. Sienn. Hej. Paniom, którym się macica
*zatchniewa alba 'zatycha , pomaga .lałowiec. Urzed 530
Gdyby się próg macicy zarażeniem jakim zacisnął i za-
tchnął , żadnej ślizkości nie mając, nie godzi sie o wy-

pędzenie płodu pomyślić. Spicz. 184. Podkurzeniem i
płód zaumarły i zapalenie i zatchniona krew bywa wy-
gnana. Spici 183. — g 2; Zatknąć co gd/ie lub na
co, na ez\m, w czym, w co ■ natknąć, włożyć, za-
sierczyć. t.asterczyć; ttmai tiuTauf fłtefcii, ^iiiftttfen, an*
ftctfcii; Boh. zastrćili , zadrjli , zadral , (cf. zadrzeć, zat-
knauti aresztować, przytrzymać, detiueie); 6'arn. salisneti,
(cf. zacisnąć) ; /^a/. zatisknauti. Wiśnia patrz jako wszcze-
piona , I w płonkę twardą zalkniona , Prędko się w niebo
porywa. Dar. Lot. 13. Henryk landgraf zwykł nosić na
czapce srebrną 'szkofijke, za którą pióro k.ipłunie zatknął.
Kosz Lor. 105 b. Zatykam na rożen pieczenia. Cn. Th.
1596. Gość w cudzym domu powinien ręce sobie za
pas zatknąć, a oczy powiekami zakryć, żeby nie wszys-
tko widział, i niczego się nie tyka/. Uwur. F -i. Na wa-
łach tej twierdzy zwycięzkie zatknął chorągwie. A'. Pam.
8, 514. Druzus lam orły Rzymskie zatknął, gdzie le-
dwie o Rzymianach wiedziano. Onol. Sen ii. — Wło-
żyła rąbek, i z.iikneła się. Budn. Genes. 58, 14. zapięła
się, 5ii|te(fetl, Jiifilppfen. — 'g. 5) Zatkać; Bosn. zatkatti ,
zadedno tkatti conlexere\ Hoss. aaiKaib, zacząć tkać, po
tkacku , tkaniem zająć, zakrvć ; 511 iiH'l'eii anfniiflcn , oer*
mbtn. Trój SI. 1081. ZATKANKA. 1, i., zastawka, za-
suwka, zapadka; eiii £d)lttg^uiit*cn , eitie i'al!)el. Zatkanka
lub walwuła w jajku białogłowskiem , która powrotu ro -
boczkowi nasionowcmu nie dopuszcza. Kruj, 2, 153.
ZATKWIC, ob. Tkwić.

TATŁ.\CZA(:, oh. Zatłoczyć.

ZATLIC !■:. dok. , zapalić tak żeby co llało . glimiiten mad^en,
anjittibeii uiib (jlimmcn laffcn pr. et fig. ir. Między węgły
ścian ogniem zatlone sukna uwoszczone , z inszemi ogień
żarzącemi przyprawami i knotami wtykają podpalacze.
Wery/. 41. Postrzegł że się namiętność do zatlunego
równała ognia , który kiedy niekiedy z popiołów wybu-
chając , ogniste wyrzuca iskry Tr. Jel. 155. ZATLEĆ,
Zatleć się cz. dok., Zatlewać, Zatlewać sie niedok. , za-
cząć tleć , 311 i)liniincn anfniiflcii , aiiffllimmeii. Drań piec
okrywająca zwykła od wielkiego ognia zatlewać. Tori.
Sk{. 15, (kf. zająć sięi. Przypatrz się człecze , co się
z iskrą dzieje, Zda się już zgasnąć, aż znowu zaijeje.
Brat 5 b. Blada siarka z dymów zatlewa pomału. Zebr.
Ow. 586; (cresL-it). Jak się wiec próżna kłosia słoma
zagorewa , Jak się wiec od łuczywa pasieka zatlewa ,
Które w 'nagodż luli blizko przysądził podróżny, Lubo
dnia nie czekając odbiegł nieostrożny , Tak bóg w pło-
mienie zabrnął. Zebr. Ow. 16. Ja w mem sercu poslrze-
głein te f>ierwsze zallenia , Które bytność pięknego roz-
nieca stworzenia. Szym. S. W 43. (pierwsze o,;nic ,
iskry miłości). ZATLAŁY . a. e, partiip. n. p Zctiała
rola już yore na poły Obumierając z ciepła. Olif Wirij.
579. rozpalona , przc(ia!ona ; entjunbct , trttijt.

ZATŁOCZYĆ cz. dok , Zatłaczać nieJok , tłocząc zapełnić ,
zatkać, zapchać; Viiid. sallazhili . sagititi , tfcU [tppftll.
tniU briidcii , •.u>U pfroptcn pr. et fig tr. Pomnisz , jako
Kurcyusz dla sławy był wskoczył, Onc dziurę smrodliwą
sam sobą zatłoczył l'apr. Kot U i b. \Utd ozanka moci
I miesiące przywodzi, grube wilgoci cienczy i zatłoczę-

ZATŁUC - ZATŁllŚCIĆ.

ZATOCZYĆ.

921

nie jelit otwarza. Spia. 23'2. zapchanie, zatkanie. S}er>
Iłopfung. — §. ZaiJoczyć kogo, tłocząc zadusić, ertnidcn.
Mamka dziecko zat/oczy/a. Tr. W lyin mieście po ulcach
nieustannie tłum ludu płynie, i ledwie sif nie zatłoczy.
Pilch. Sen. łask. 22. Pizypadek może to samo miejsce,
na którym się teraz ciżba ludu prawie zatłacza , w odludną
z.iinienić pustynię. Pilch. Sen. list. 5 , 89.

ZATŁUC , f. zatłucze , zatłukę ci. dok , Zaiłukać niedok. ;
Boh. zatlaukali, zatlaucy, zatlaukl, zatluku ; Bosn. zalu-
piti , (cf. załupać); Pcss. saio.iKaTb , 3aT0.J0»ib ; iłuiząc
zabici, ju Jpbc flampfc;i, tobt fdllngen pr. el lig. Ir: Zatłuką
was baby sprośne kamieniami. Lib. Hor. 116. Łotrze, żeby
cię piorun, żeby cię grad zatłukł! Teat. 55. (/, 8. Buld.
Sen. 49. — §. Zaiłuc kogo dokąd , zaprowadzić biednie
w daleką drogę, zawlec z biedą, ciiicil tvcit ^iiifdilcppcit.
Ani wiem, z jakiej przyczyny W tak dalekieś mnie tu
zatłukł krainy? Past. Fid. 257. — Zaimk Zatłuc, tłu-
kąc się zajść; [lii in bie nieite 2BcIt (unctii ^criim ftcfcn,
[id) ^num treiben, ^crimt irrcn. Lcpiejże teraz drogi tej
zaniechać, Bobyś się tylko zatłukł tam daremnie. /-*. Kchan,
Jer. 254. 'Azaź mędrcy owi nie moł;li byli sobie pomy-
śleć, iż przez one gwiazdę oszukani byli, iż się próżno
zallukl: , a szyderstwo z siebie uczyndi? Ż'irn. Post 47 b.

ZATŁUMIC, f. zaiłunfii , zaiłumię ci. (/ut. , Zalłumiać medok ,
tłumem z.i^łuszyć , zagasić, zatłoczyć; burd; ttc SDifHiJC,
Sidlicit, ©riipc iiicbctbriicfcn, crftitfcn, bampfen, lófd/Ci: , cp
brficfcit pr. et fig. Ir. varie. Pierwszy raz przyjeżdżający
ze wsi do stolicy, zaiłumiony zostaje wielością rzeczy,
klóre się przed jego oczyma snują. hras. Dvś 54. (odu-
rzona). iMasz tu wywód osób siążęcyoh , w 'lalopisjcioh
zaiłumiony, dowodnie od nas wyrażony. Siryjk. 25G.
(zagmatwany, zawikłany). Ci wulebiii doktorowie inszym
drogę (lo nieba zalłumiaja , a sami do niego nie wcho-
dzą. Zun. Post. 5, 525 ft. (zawalają, zaprzątają). Swięla
prawda, aczkolwiek ją tłumią, a wszakże jej nigdy nie
zatłumią. Weresz. Reg. 113. (nie zagłuszą, nie zatepą).
Szkodliwy kąkol szeroko rozszerza lisly swoje, a wiele
zagasza a zalłumia tctio nasienia wiernego pań-ikiego.
Rej. Post J 7. Gdziekolwiek jest święta nauka pańska ,
wszędy niszczy a zalłumia nauki i sprawy tego nikcze-
mnego królestwa świata lego. R,j. Posi. E 5. Światło
większe zawsze zalłumia mniej-ize. Sak Probl. 51. *zaci-
mia , z.ićmi^wa, Bfrbimffln. Karbo trybun, Grachańskich
rozruchów świeżo z;ilłuinionycli i umnrzonjcli, mocny
wzbudziciel. Warg. Wal 101. zadurzonych, uśmierzo-
nych, uspokojonych; flcbmitpfter, flcftilltcr Slnfnilir. Wła-
snego sumnienia głosu trcdno mi zalłuinić w sobie. Teat.
4, 20. (uspokoić). Coz ci mam mówić? idź i mężnym
bojem Zatłum powinność , zaiłum zemstę w sercu mo-
jem. A'. Pam. G, 218. (zaspokój). — *^ Zalłuinił pie-
niądze Rzpitej. 7r. zaskubnął, zaszarpnął; cr ^at ©clDer
uiitcrfdilrtiKn , ongpgriffcn.

ZATŁUŚi^lĆ (I dok , tłusto zaprawić , fctt anmadicn pr. et
fig.tr. Pierze, 'sierci, skóry, i. t. d. są dobre dla zalłu-
szczenia pola. Mon. 73, 774. dla zaąnojenia , nagnojcnia,
jur Sunflimg bcd gclbcl Jak ciało ludzkie zbytmem tu-
czeniem zbytnich humorów nabiera , tak i ziemia zby-
Ummik Lindego ityd. ! Tam VI.

leeznym zatłuszczeniem , lub nader powtórzoną prepara-
cyą , traci dzielność w zbytku. Teat. 26. c, 22 Wy-
grasz, abyś któremu z możniejszych garść zaiłuśrił. Pot.
Pocz. 18. ob. smarować komu ręce, cincm bic Jióiibe
(4iniiercil, ob. przedarować kogo, przenająć, pizekupić.
ZATOCZYĆ, f. zatoczy, zatoczę es. dok.. Zataczać niedok.,
Zataczywać częstl. ; (Boh. zalaćeti , zatoćjm ; (Hag. zóto-
cnik gladiator; Bosn. zatocnik , zaticalac protocator;
Croat. zatochnik , zatekavecz nriiator, provocator , zalo-
chnicza bellalrii); Ross. et Eccl. saToinin, 3aT0<i£Tn 1)
porwać, zapędzić, 2) wtrącić do więzienia; Eccl. saio-
<)aio wyganiam z kraju, saTOMCHie ejcilium , saroiiTeJb
ezUialor , saTOMCHuB exul; Ross. saiamHTb , saracKiiBaTt
zawlec, 3aTa>iaTb , saiamiBaib zaszyć, za.<:zywać) ; — za-
toczyć co dokąd, potoczyć aż za co, zakulać, tocząc
zawlec, zawalić; Eccl. aaraMaejii, biś liiiitcr cliiinś ^iit"
nićiljfii , bi^ ^iiniińljon , ^infollcrn. Zatocz lu na to n.icjsce
kamień. Tr. — Działa i moździerze zatoczono. Tr. na-
prowadzono, zastawiono; ©efd)ii^ auftiflnnjcH , niifffibrcn,
fluftttlletl. — Similiter: Jeszcze się burza nie zaczęła,
z tym wszyslkiem morze się rozsiadać , i co raz gęstsze
i ogromniejsze bałwany z-itacz;ić poczęło. Pilch. Sen. list.
407. wywaliło, niifllifiriiicn , aiimKrfcii , iii bic ^o('C ifńljrn.
— Zatoczyć, tocząc z;ikrccić; in bil' D?l!llbc ^cnilll )d)lcil<
beru , im 5vrcife DdUCgciI. Dusza nieprzyjaciół będzie za-
kiażona, jakoby w pędzeniu i zatoczeniu procy. 1 Leop,
i Reg. 25, 29. (dusze nieprzyjaciół twoich bóg jako
z procy wyrzuci. Ribl. Cd). Smok coraz się w okrągłe
krańce zalaczywa. Oliv. Ow. 104. snuje się, wije, wikła,
zakręca, okręca, potoczysto po>uwa; nilib tciigcil , fnim>
men. Koń kark zala'.'za , zaokrągla , załamuje , fasuje się.
A', ham. bn» |'fcrb friimmct, obcr riiiibct ben S^aU. Zafa-
sować, przykrócić cugla koniowi, aby łi-b dobrze trzy-
mał, kark zataczał. A'. Kom. — Zatoczyć czym, w koło
obiócićijn bie 3{imbc limim tniimdii, ^eriim ficifen, Sreift
madjcii. Zrzebcem pospolicie nie każdy zatoczy, A miasto
z:i toczenia rychlej przez łeb skoczy, Szafrańcowie stary
dom z tego herbu byli, A z dawna jako i dziś tą szkapą
toczyli. Rej. Zw 185. Z równym swój codzień bieg kona
weselem, Bądź mu jutro Feb jasnym rydwanem zatoczy,
Bądź chmurnym niebo Jowisz kirem zajiomroczy. Hor,
2, 195. Kniaź (zajedzie, zawita). — §. Zatoczyć, zao-
krąglić, okrągło zakończyć, odloczyć ; ntiriiiibcn , riinfa
cnbeii; Ross. saKaTiirb, aaKaibiBaib. Jako ziemia i woda
w okrąg są zatoczone, tak leż pewnie i żywioł powie-
trza okrągło jest zatoczony. Olw. Ow. 470. Tam brzeg za-
loczOiiy Sciska szumny gwałt morza skalnemi raniiony.
Zah. 6, 575. Nar. — Cyrkuł zatoczyć. Sohk. Arch. 183.
odrysować , ciiicn Sreiź nlijcid^nen , nkirfcin. Zatoczona
lima idzie ze wnątrz kołem na wierzch. Grzej). Geom. C 'i.
(zaprowadzona, wywiedziona, zarysowana w okrąg).
Zatoczyć obóz , założyć ; citi f aflcr abftcdifii , ouffd^Iaflfn.
Nieprzyjaciel z tamtej strony Ki.micńca obóz swój zato-
czy okiem nieprzemierzony. Tward. W/. 250. W niema-
łym gronie ochoczych stanął na tej Dniestru stronie ,
obóz zatoczywszy, ib 68. — §. Zatoczyć taniec, uciąć
taniec , zacząć tańczyć, tańcząc się zakręcić; Iietumtttnjen,

116

922

Z A T O C Z Y S T Y -ZATOK.

ZATONĄĆ - ZATOPIĆ.

ftncii lanj iwalscn. Radosny taniec Zatacza piętą skoczny
winobraniec. Hor. 2, 128. — g. Zatoczyć, tocząc zao-
strzyć, zawecować; abfĄlcifcn, ((^orf fi^Ieiieii , abmcpeii.
Srogi Kupido, co swe groty zmacza We krs\i, a bystrym
kamieniem zatacza. Her. 1, 223. Nar.; (acuens cole sa-
gittas). — §. Zatoczyd beczkę piwa , zacząć toczyć, ścią-
gać z beczki ; aii5npfen , objnrfcn ; Vind zazhepati. — g.
Zataczać się , toczyć się , jak pijany ; tiliimchi , łorfcln ,
^criimłinfdii ; Boss. saiuaiaTCfl. Z pijanym, clioć kto trze-
źwy, niechaj się zatacza. Zabt Z. S. 23. {utula cum lu-
pis , cum guibut etse cupisj. Od trwogi , jakby się popili ,
wszyscy się zataczają, ftj/i Ps. 217. Poziera nari chwie-
jąc się i zataczając. Miii. Hyl. 1, 44. Nie mógi wytrzy-
mać tęgiemu razowi. Zatoczywszy sie, na ziemi sie zwi-
ną/. P. Kchm. Jer. 297. ŻATOCZYSTY, ZATOĆZNY ,
a, e, ZaloczYSto adv. . w zatoki zwlniony, abo zatokami
sie kręcący. C/i fń. 1396. kręty. Wiod. foBernfc , ntaljcnb,
getuńlit', boaciifoi-miij , fc^lcubcnib , gefd)Ieiibcrt , in Stigen ,
mit iŚefleii ; Slop. zatoćuy sinuosus , (cf. wężykowaty; ;
CRug. zalocni impetiiosus -.^ Dal. zatocitni ; wojenny;
Croat. zatoclini boj , z3tok » pojedynek). Bałwany zato-
ezne. Zab. 15, 50. Kniai. (toczące się). Zląd Getul.^^kiej
Tetydy nichamowne szyby Zatocznym ściera portem
grzbiet krętej Liliby. Zab. 13, 18. A'»iai. Wraz konie,
miedzią kute, do wozu zakłada, Złota im grzywa na
kaiku zatoczvsta spada. Dmoch., II. 2, 4. ZaloczyslB krę-
cone . kręte.' Wiod. ZATOK , u , m. , ZATOKA , i , i;
Boh. zateka ; (Croat, zatok* pojedynek; Croat. zatoi'hi-
sche paliiestra , arena; Hag. ziiiok , zalociscte studium;
L/iS. saTCi.L wątek); zataczanie, zatoczenie, zaokrągle-
nie, zakoł, zakręt; Ro<f. aaKcy-ioiiŁ , ba6 ^''""""''iljeii ,
Saljen, Srfimmen, bie Snimmuiia, Ssiiijmiij. Robaczek ten,
gdy to drzewo napada, Krętą je zatoką do koła objada.
Tui. Snuł. 73. Zatoki po drogach w zimie na śniegu.
Cn. Th. 1596; ab orbita lubrirn proclwitas , ślizka spa-
dzistośś na drodze od sań wygładzona. Wiod. cillC flliUtC
(»d)leubcr)'iellc , ido ber SAlittCH fiftieiibfrt. Zatoki wężowe,
powrozowe : kręgi. Cn. Tli. 1596. Wiod., cf. dzwona.
Srumimiiiocti, Sciigmiijeii , 3?ollcii, Slraiije. Zwijanym spo-
sobem, zatokami okrągłeini , szrubowato , imlnr spirae.
Cn. Tli 1437. W zatoki zwiniony albo zatokami się krę-
cący, (ob. Z;iloczysly )• Zatok zawoju Tureckiego, bct
miii SJiiiib lim ben "Imfifcl^cii iiirbaii. Tr., (cf. za wałek).
Smok w głąb niezmierzony zatokiein sie zwija. Zebr. Ow.
56 ; immensum spirii facieiitibus orbeni cingilur). Smok
krętnemi pasmami łuszczystc zatoki Łamiąc , pnie się jak
obłąk, srogie strojąc skoki. ib. 53; ( fijuamosos orbes).
Wąz pozgarbiony na okrągłe zatoki. Otw. Ow 65. Scy-
towie P.ajazeta do klatki sadzają , Gdy go w Kreoie w
Dedalowych zatokach zamknięto. Toi. Saut.ll. w błędo-
kręcie , w labiryncie, jrrijnrtcii. Zatoki rzek, zakręty.
Cn. Th. 15'.l6; inftfsus meatus llnminis , c(. buchta;
itrimimuiigen ciur} ^\u\iti . 'Sliijkn. Zatok rzeki . zakręt ,
kolano, miejsce, gdzie rzeka wężykiem idzie. WM. —
Fig. W tobie cała ich nadzieja ratunku , jiroszą abyś
ich t tej zatoki wyciągnął. Pilrb. Stu. list 56C. z tego
wiru, z tej toni; aui hm 5i}irbfl , Strubel. — Zatok

morski, odnoga morska, wylewek, odlewisko , golf, cf.
^'brzeże , wybrzeże, etit SWcerbuifii; Boh. zatoka, wstą-
żek; Stov. zatoka morska; Crual. zatoń, (cf zatonąć,
cf zatop) ; 67011. et Jlag. zamorje, ( cf. zamorze ) ; Hoss.
3a.iiiBX (cf zalew), 3HB041 , (cf. zawódj. Zatoka mor-
ska Gaz. Nar. 1, 73. Niemen wpada w z-iioke Kur-
landską, zwaną giirifd) Cojf. Skriet. Pr. Pol. 2,' 213.
Pucka zatoka niedaleko Gdańska , bet ^audtT '^Uef.
ZATONĄĆ , /. zatonie , zatonę med. jediitl. , ze szczętem
utonąć , Berfinfen , gaiij niiłerijc{icn pr. et fig. tr. 'Łodzią
na morzu bez żeglarza t;.m i sam się tułając zatonie.
Cresc. 370. »Miał jedyną w okręcie nadzieję , którego
oczekiwał; lecz ten ze wszystkiem zatonął. Zab. 3.
130. List pisany na okręcie w momencie, gdy jui
miał zatonąć. Gaz. Nor. 1, 268. Jakże byłoby przykro
zatonąć u brzegu, cało przebywszy morze! Jeał. 45. 6,
C'G, (cf. morze przepłynął, pod brzegiem utonałj. Zno-
wum się bała , idiyś dla nicznaku Nie zawiązł był gdzie
na łlebrowym haku , I żtby twoje dla jakiej nicsprawy,
Nie zatonęły w siwych nurtach nawy. Chrośr. Boż. 15.
— Zatonęły partie , crlnilifeil. O towarach zatonęłych na
wodzie. Siat. Lit. 303. Trudno jest rzeczy zatonęłe wy-
nosić. Hej. Zw. 78 b. — Zatonęły łąki , lasy. 7r., zala-
ne są powodzią, fie fłcben imter 38ii|Ter. Zatonęły « ,
lasy. Cn. Th. 1596. zalała je rzek.T. — Fig. tr. Z ; ■
nął w długach. Tr. zabrnął w długi po uszy, tir£d'i:l'
ben ncrrallei! , ycrfiiifcii , Jicf briii ficrf en. ZATOP , u , ci ,
ZATOP' i , ż.\ (Boh. z:Uopa powódź , cf. potop ; zatop
opal ; Croat. zatoń ' wbrzeże, zatoka ; Vind. saton < zachód
czyli zapad słońca); satop , zatopienie, potopienie; bat
Grirtiifeit , lliitergcl)eiila|fcii . iiiS 5Baf[er 2Berfeii. W nawał-
iiości zatopem drobniejszych rzeczy marynarze koszto-
wniejsze zachowują. Fredr. .Ad. 57. (wyrzucaniem vv wo-
dę). ' — Zatop, potop, powódź, zalew; bic JBiiffcrjliitb ,
bie Slut^l i Croat. po|dava, (cf pławić). Człowieczy prze-
mysł od lego nagoto^ane^o na nich zatopu ustrzedt
ich nic looże. Smalr. Apol. 02. Zatop' morska , rze-
czna , otchłań w wodzie , toń-; SaiTcrabflriiiib , i!}fi'erc^fl&'
giunb , Sd^liiitb. Mokra śmierć poda ich w słonycli wód
zaiopy. Groch. W. 456. Uszli żehiza , a mokra ich
śmierć i ślepe pożarły zaiopy rzeki nieubłaganej. Tward.
\Vi. 233. Szczęśliwy, który w budzie gdzie kryjomy
Żywot utai, albo tak świadomy Zatopów morskich i Ha-
gi Ze gdzie zniknąć mógł tej plagi. Tward. lUitc. 102.
Po przysmaczki jadą za morskie zaiopy. Pul. Syl. 20. —
g. Zatop, miejsce zatopione, zatonęłe,- zalane woda; fin
brt uiiter 3Ba|Tcr , itbtrfcftroeiniiiteiJ Ciiiib. Przez błoini>ie
zatopy, przez jałowe role, Kędy się tylko 'wiszę krzewi)
a kąkole. Nie porzucaj tych gruntów, łkąd przy lekkiej
pr.iiry I ludzie się najedzą i powietrzni pla-y. Z<ib. 12,
248, ( cf. trzęsawiska, mokradła, mokradliny ). Golfy,
odlewiska morskie , to jest mniej lub więcej rołległo
zatopy lądu z morzem iiniad. Jtog. 224, ( cf zatoka).
ZATOPIĆ, f zatopi, zatopię ci. dok.. Zatapiać niedok.;
Boh, zatapeli, zatopili; \'ind. satopili, oblupili , polopu-
vati, savoduvati, pi>voduvali , tcf. potop, powodzi ; Croal.
poplavlyujero , (cf. pławić); Boit. jaroninb , aaiaiLUiTk;

z A T o P N Y - ZATOR.

ZATORA - ZATRACIĆ.

923

3. 1) zatopić w wodzie , uczynić ze zatonie, utopić, za-
nurzyć, ponurzyć; nlaufcii im SBaffcr, crtriiifcn Inffen , nr--
fenfen /)'•. el pg. tr. Morze Faraona z wojski okryło nur-
ty bystrerni na wieki zatopione. Geb. Hymn. i)'29. Za-
tapia rzeka łąki, lasy, wsi = zalewa. Cii. Th. 1596. uber=
fc^iuemmen. Nil gwałtowneml wodumi wzdęty szczęśliwy
Egipt zatapia. Z'zź>. 12, 312. .Yiir. Wszystkie krainy ziem-
skie morze zatopiło. Otw Otu. 21. Wszystkie lądy bliz-
ko morza często zatai>iane bywały. Staś. Bu/f'. 184. Wi-
sła występując z brzegów , zatapia nadbrzeżne miejsca ,
Ross. pa3.7iiBaacb aaran.iaeTt npii6epe>i;nua Mtcia. — Fig.
allegor. vurie: Aby cię nie zalały a nie zatopiły te mar-
ne burzliwości tego świata , tak izby się potym z nich
ani wynurzyć, ani obaczyć nie mógł. Rej. Post G g i.
Co to ? zatopiona cała we łzach ! Teat. 43. b , S9. za-
lana łzami, fte fi^aiimmt ili J^rdneii. Jakże w żalu zato-
piony się być zdaje! Teat. 4, 80. zanurzony, ii! Suilimei'
ycrtifft. Człowiek zatopiony w myślach, ih. 50. c, 4. Jak
gościa tego uczęstować . w myślach się zatapia Prz.yb.
Milt. 155. (zacieka się , gubi się w myślach). Wszys-
tek się 1 w miłości i w prośbie zatapia. Hor. Sat. 124.
całkiem się oddaje miłości , ev gieitt \xi) gati5 ^iii. —
Aliter: 'Owa, co na cały rok nań wyrobią chłopi, To
on za jeden tydzień- wszystko w brzuch zatopi. Hej. Wh.
50 h. przemarnuje , przeje; Bcrfc^Icmnif 11 , scrprajfeii. —
g. 2j Zatapiam co łojem , woskiem , cera Uquejada oj-
' funda. Ca Th. 1396. ipoinit »cr)^mcljcn , jiif^mdseit. —
'3. 3) Z;itnpić w piecu; źle zamiast: zapalić w piecu.
Jjudz. 51, Doh. zatopili, zatapeti; Ross. saronuTb, 3a-
Tan.iimaH) : napalić w piecu , eiii^ci^cn , im Ofeti ^i\xn ait«
modicn. ZATOPNY , a, e, — ic adv. \ acliuc: zatapiają-
cy, zalewający, zalewny; crtrńiifcilb , erfdufenb , i(bcrfd)ivcm=
mmi ; {Croat. poplavlyiv irriguus). W ułomnej kletco
żeglarz łakomy nie dba na flagi zatopne. Hor. 1 , 160.
Nar. Puste tu w koło krzewiły się lasy. Wzgórki nie-
kształtne i bagna zatopne. Zab. 16, 183. Kniaź. — Fig.
Ir. Nie wśrzód zgrai nikczemnych i zatopnych pierzy
(iroźna ręka kształciła ziomków i żołnierzy. Nar. Dz. 2,
84. ( betów , w których tonąć trzeba ). — §. Passiie :
Zatopny, do zatopienia , mogący być zatopionym , llntet'
fc^incmmmungcn aiipgcfc^t. — Fig. Przy prawdzie ujdziesz
i zatopnej szkody. Gdyż ona jest jak żaba, woła i z pod
wody. Błaz.' Tłum. C 4.
ZATOR, u, m., zatorowanio, t. j. zahamowanie, zawalenie,
zaparcie toru czyli drogi, osobliwie nurtu rzeki, wody;
baś Serfperren Ui gliigftromg , SSajfcrftromś ; ( Ross. sa-
TOpt ścisk , ciżba , cf. zatrzeć ; Coat. zatornik , zatirasez
deleiof, zatarcicielj. Morze w swym zatorze w dwie ścia-
ny rozstąpione , Faraona z wojski okryło z nagła bystre-
mi nurty zatopione. Geb. Hymn. 529. Zator , zatkanie
się kry, a ztąd wylew rzeki; ożapakowanie koryta lo-
dem'. X. Bystrz. , ob. Koresp. Wnrsz. d. \6 paźdz. 1815
r. Serjłoiifmig ber dtóiijolkn uiih barter 3Saffcrj!:it^. — Gdy
coraz dawny zamula a torem Mknie Wisła nowym, zo-
wią to zatorem. Bo co jednemu brzegowi ujmuje, W
drugi to siije Klon. FI. E 5. nowe łożysko, cf. łacha ,
ein nciie» glu^ett. — §. Zator , miasto w Krakowskim ,

stolica xięstwa Zatorskiego , nad Wisłą przy ujściu Ska-
wy. Dijkc. Geogr. 5, 208. Stabt iinb giirftcntbiim 3ator im
Slrafauil(^Clt. (2AT0RA, herb; ob. Zadoraj. — ZATOR-
SKI , a, le, z Zatora , aiiśl .3ator. "'ZATOROWAĆ «. dok.,
tor t. j. drogę, zawalić, zaprzeć, bcit SBcg oerfpcmn. —
■g. Zacząć torować drogę , ben Seg m balMiCii niifatigeit.
ZATRĄRIĆ, /. zatrąbi, zatrąbię cz. dok., zatrębuje pr. con-
tin. , Zatrębywać częsll., trąbiąc odezwać się , IoŹtrompe=
ten , loSblnfcit , iit bic Jiompcte ^to^tn ; Boh. zatrauLiii ;
iSora6. 1. zatrubiu, zatrubim ; Rag. zatrubiti, zatrubglij-
varn; Bosn. zatrubiti; Hoss. ;!aTpy6nTb , H03Tpy6iiTb.

0 wojnie w lubym pokoju , A niż zatrąbią gotuj się do
boju, Archel. ( nim ha^ło dadzq ). Zatrąbił na wojnę
świętą do grobu bożego. SA'. Dz. 1183. (Zagrzał, za-
chęcił, zapalił, pobudził).

ZATRACIĆ, f. zatraci, zatracę cz. dok,, Zatracać niedok.,
tracąc zagubić , wygubić , wytępić , wniweezyć , zgładzić,
wygładzić , zagładzić ; gńiijlid; ocrbcftcii , acfnidjtcii , aui'
rottcn; 6o'i. zatratiti= potępić, zairacenec potępiony; Stov.
zatracugi perdo ; Garn. satrateti ; Vind. zistosbrifat, sa-
treti (cf. zatrzeć), svesti ( cf. zwieść), sagnat (cf. za-
gnać), sapravit, (cf. zaprawić): Bosn. satrritti , pogubiti,
umoriti , ubiti , (cf. pogubić , umorzyć , ubićj ; Ross. sa-
TpaTBTb , saipawnBaTb. Niech zatraci pan każde usta
zdradliwe. 5 Leop. Ps. 11, 4. (niech straci , a zniszczy.

1 Leop ; niechaj pan wytraci wszystkie wargi pochlebne.
Bibl. Gd. Ps. 11, 4). Modliłem się panu, nie aatracaj
ludu twego. Budn. Deut. 9, 26. (nie zalracajże ludu twe-
go. Bibl. Gd.). Szatan w tym pośrzedniku którąkolwiek
z tych natur chciał zatracić albo zniszczyć. Gil. Kai. 214.
(znieść). Dusze z tego świata zcbodzące na dwa stany
dzielone być maja , na stan zbawionych , i na stan za-
traconych. Smolr. Apol. 147 (potępionych ; Sion. zatra-
ceni potępieni, zatraceniec, potępieniec). — jJ. Zatra-
cenie, za'trata, zaguba, zagłada; &a§ 9IllśV0tten, SScniittteii,
bie SSeriii^tung; (Boh. et S/ow. zatracenj potępienie; Groał.
zatrcnye , zatir; Dal. zator; Sorab. i. konczv\zatźo koń-
ca wzięcie). Nie kochasz się ty w zatraceniu na-
szym , bo po burzy czynisz uciszenie , a po płaczu roz-
radowanie wiewasz. 1 Leop. Tob. 5, 22 Po«iąznęh 'na-
rodowie w zatraceniu tym , które uczynili. 3 Leop. Ps.
9, 16. (w zatracie tej, którą uczynili. 1 Leop.; w sieci,
którą skrycie zastawili , uwięzła noga ich Bibl. Gd. ).
\Vieczne zatracenie imienia Polskiego będzie smutnym
końcem niezgody naszej. Gaz. Nar. 2, 260. Jako jaje
stłuc , tak to tu nic u niego , targnąć się na bliźniego
swego , a starać się o gardło a o zatracenie jego. Rej.
Post] T t 3. Nie ogląda zatracenia abo skazy, gdy 'uź-
rzy , że i mądrzy umierają i zginą. 1 Leop. Ps. 48,
11. (by żył na wieki, i nie oglądał grobu. Bibl. Gd.).

ZATRAtilĆ cz. dok., Zatrącać niedok., tracąc zarzucić, za-
cisnąć, zapchnąć ; Bosn. rinniili , zarinnuti dełrudere ,
fci« iro^intcr fłogcil. — Zatrącić kogo , dać komu raz ;
martare a!i(jiiem fus te , saxo Cn. Th. 1596 ciiicm ciiig
3erfe|eit. — Zatracić czym , nieco trąbić czym , pachnąć,
oddawać czym ; ' dii iccnig moiiai^ ric^eit , Ic^mctfen. To
wino siarką, ten miód woskiem zatrąca. Tr. — Zatrą-

116-

924

ZATRĄCICIEL - ZATRET.

ZATRAWIĆ - ZATRUDNIĆ

cać ciego , zarywad czego , zakrawać na co , cirt rofnig
moDOa on flĄ ^laften. Zatrąca W/oskich obyczajów. Jr.
ZMKĄCICIEL, a, m., który zatrąca, bcr ^in^oper , Sin'
ftofiet. W Tudz. żeńtk. ZATR.^CICIELKA , i.

ZATHACICIEL, a, m., który zatraca, wygubiciel . wytępi-
ciel ; ber Setberbcr, SBernic^ter , ?lu«rotter ; {Vind. satir»vez,
potiravez. pokonzliar, pokonzliauz , ( ef. pokończyć);
Croat. zatiravecz, zatornik). Spustoszyciel albo zatraci -
ciel. Rej. Ap. 80. Oni którzy swą niecierpliwość i wsze-
leczność szemrania wydali przeciwko bogu, są wykorze-
nieni od zatraciciela , a od wężów pogincli. 1 Leop. Jud.
8, 2ł. Szemrali, a poginęli od zatraciciela. W. 2 Cor.
10. 10. (poginęli od tego ,* który wytraca: OPin Burflen'
flcl. gutb.)

ZATRAUOWAĆ a. dok., tradycyą sądową zaja*. zabrać;
geriibtlid) trabiren, in Scfc^lag nebmen. Siedział od dawna
w Warszawie, a dobra jego zatradowano. Kmj. Pud.
149. D>voje tylko zapust w Warszawie odprawił, a na-
tychmiast za o.strygi i wino Szampańskie wieś zatrado-
wano. AV'i«. f^ud. 2, 237.

•ZATRAF.NOWAĆ. ob. "Zatrefnować.

ZATRATA, y. i, zatracenie, zagłada, zniszczenie, zaguba ;
Ciom. z.lrenye, zalir ; Dal. zator, iai Scmit^tfn , SfP
bcriicn, bie 3J.'rnii)tuua , 35ertil{junij. Powiąznęli "narodo-
wie w zatracie tej, którą uczynili, i Leop IH. 9, 10.
(w zatraceniu. 5 Leop.). Podniosło się serce jego
na zatratę swą. 1 Leop. 2 Parał. 26, 16. (ku zginieniu
jego. C/6/. Gd). Niezgoda nie rokujeż prędkiej i łatwej
dogorywającego narodu zatraty? N. Fam. D, 221. Feni-
xie , to co dla nas zgonem. Tobie życiem i wiekiem
jest nieuadwątlonem , Odnawiasz w wszyslkotrawnej swój
żywot perzynie, Gnie starość, lecz mimo twej zatraty
ginie. Żih. 15, 163. Knial. Sprzysięienie się Katylmy
na zgubę R^pllej , na zitratę pisrwszych w ojczyźnie
osób. Niij. Cyc. pr. 2j. Niech gniew zatratą głów wi-
nowajczycli ukoi. Nar. Hit. 2, 402. (straceniem). Pod-
padaliśmy wszyscy pod wiecznej zatraty wvrok. Bals.
Niedz 1, 265, cf potępienie. ZATRAT.W, a, e, — ie
adu.; aeiive: z;itratę przynoszący, zgubny, zagubny ; Ber<
ni^itenb, oerbcrDenb, ocrberblicC. Zatratna władza , eiUta-
lis. Krom. 689. — • g faisiu. possibil. Di zatracenia ,
mogący być zatraconym; iicnii.1;t(»ar , 9frberb[)ar, Dertilj'
{).U. Zawisza Czarny, człowiek niezatratnej pamięci przez
cnoty właine jjodny. Krom. 500.

ZATRATOWAĆ, "ZATRETOWAĆ cz. dok. koniem tratując
przy.Łjnieść; fioss. 3aMHTb , sarniHaib, nicbcrrctten , fo baP
ba* >))ferb cincn nicbcrtrit , nicbertreten , cintrctcn , jn 8oben
trctcn. Jeździ modnie, bo niedawno babę zatratował.
Teat. 29, 89. — g. Zatretował się koń, perslrinzil ,
vulneravit eguus pędem pede vel ungula praeferrata. Cn.
Th. 1.'<90. obraził się w nogę. Wiod. ba* ^^Ifcrb ^at fid;
ben 3"? \]f|lreiff- Zatretowanie końskie, ZATKET, u, m,
rana w nodze konia. Włod cinc 3Buiibe am JuSl bfS
^Iferbt* , nifnn ti (i4' "•'* tf" nnbern giiBe gefireitt (lat. Na
zatretowanie, aby się potym kopyto nie zaropiło, zaraz
jak najli,'()i,>j krew' wyciśnij. Htp 127. Końsk. Lek. 58.
Zatrctuwaniu końskiemu maść z ruty użyteczna. Syr.

543. Haur. Ek. 157. Maić z ruty na zatret koniom
przykładać. Syr. 540.

'ZATRAWIĆ, oh. Trawić, strawić, przetrawić; ( Rots. 3a-
TpaooTb , sarpaBiHBaTb zaszczuć zająca : aarpasa , sarpa-
BKa zaszczucie, sarpuBHTb zapalić proch; Bjsn. zatraviti
tieneficia adhibere , zalraviiik tieneficut, ob. Zatruć).

ZATRĘ, ob. Zilrieć. ZATRERUJE . ob. Zatrąbić.

ZATREFIĆ, ob. Trefić, trafić. ZATREFNOWAĆ, Z.ATRA- i
F.NOWAĆ CŁ. dok., trafnie zażartować, einen pajfeiiben ,
trcifcnben 2Si^ anbringen, einen trcffenben ec^crj (lóren lajfen.
Zatrefnować czasem uczciwie. Goni. Da/. 255. Cimmo-
vere Ihealrum, poruszyć tych, co palrzają : zatralnować
co. Mącz. Ostrożnie . abyś zamiast zatrefnowania , nic
obraził. Gorn. Dw. 100.

ZATREEOWAĆ, ob. Trnlować. ZATRETOWAĆ , ZATRET, i
ob. Zatratować. ZATRĘTWIEĆ , ob. Zadrętwieć.

ZATROoZVĆ es dok., trokami z;ijąć , zawiązać, zaciągnąć,
ziszniMować ; cinbinbcn, eiiifdjniłren ; oA. Troczyć, wtroczyć.

ZATftOSI\AĆ cz. dok., troskami napełnić, befuinmern , Runt"
mer m.lłen. I coż^ś to nam uczynił 'najmilt-jszy synu ,
iżcś nas tak zatroskał a zairwożjł? Rej. /'oil G 4. Ae-
gre farere, na złość czynić, abo zatroskać. Mącz. Wi- i
d2enia te , które je tak zatroskały, wystrzegały, by nia 1
po;;ineli , nie wiedząc 'przecz to złe cierpieli. 1 Leop, '
S,p. J8, 19. (sny, które ich trwożyły, tiibl. Gd). — g. 1
Zitroskać się; Rost. sajocKOBajbCH, wpaść w troski , za- ,
kfopotać się, zatrwożyć się, fid; ffimmem. Sudłcm za-
myśliwszy się i zatroskawszy. Radź. 5 Ezilr. 8, 70 (za-
smeciwszy sitj. Dibl. Gd). Zatroskał się bardzo i pła-
kał. Ezip. 80. Bym ja królem został , Nie byłaby żadna
rzecz, "oez bym się zatroskał. Rej. Wiz. "U b. Nigdy »■
nie zaburzyli ani zUroskali 'się ci, którzy 'zawzdj szuka-
li a pragnęli sprawiedliwości Rej. /'o$l. G 1. Argia ni
śmierć synów swych Kleobisa i Rytona nic się nie za-
troskawszy, powit-działa : widzę, iż u Logów nie niasł
nic lepszego jedno śnierć. Ri-j. Z'u 10'J (bynajmniej
się nie zasinu':iłi). Zatroskał się, że nic jest, ktoby
w drogę zaszedł. 1 Leop. Jez. 59, 10. ( zadziwował się.
3 /."■/); zdumiał się Ribl. Gd., ti liefrfmVtf tón).

ZATRUĆ CS. dok., Zatruwać niedik., trucizną zaj)ra«ić, mit
©ift nmn.i:<>.'n, nersjiften pr. et fig. tr. (Disn. zalraviti re-
nefi-ia ad iibere , zatravnik veneficut , f. zatravnica) Za-
truć ko.^'o , trucizną zatracić, einen oerijiften , {ob. Truć,
struć, otruć). Dziecię to zatruto. Tr.

ZATRUD.NIĆ, ZATRUUZIĆ . f. zairudm, zatrudzi, zatrudnię, j
zatrudzę es. dok., Zitrudniać niedok., trudniejszym uczy-
nić, trudności pomnożyć, (cf. oppos. zelżyć, ulżyć, ul-
ży wać, cf ułatwić, załatwić); (djiuerer ma4ien , ((^niiiridfr
n:ad;en, erfcl^meren ; flos/i. zairudiii , datii truda, (loiru-
diti ; Croat. zalrugyjjem ; Dal zalrudivain defotigo ; LroaL
zatruditisze I zmordować się, strudzić się; /?«*' aarpy-
41111Tb, 3.iTpy4iiflK) , ( 3aipy4HTeJbHutl, narpyjHTi-jbHO,
uciciniężliwy. 3arpy4euie trudność, 3aTpy4HrbC(i zmordo-
wać się, utrudzić się). Chciwość panowania, pycha, swa-
wola , czynią drogę zatrudnioną do nieba Gil. 1'ott. 283
b. Takiem lekarstwem niemoc rozdrażniwszy, muło do-
brego sprawi , owszem zatrudni Oezk Priym. 4. (pogor-

ZATRUDNIĆ.

ZATRUDLIWY - ZATRWOŻYĆ.

925

8iy). Wygnanie 'męcherzowego kamienia i moczu za-
trudnionego. Sienn. 577. (z trudnością odehodząi-ego,
przeszkodę mającego). Zatrudniony, ciężki, przykry,
ucicmiężliwy ; (ijma , fĄlPUrig , ^rucft'^b. Nieprzyjaciela
w zatrudnionym i z/ym miejscu trzymają. Warg. Cez. lói.
Uciekł się Witofd do Krzyżaków, którzy z 'pierwu go,
że ich pod zatrudniony czas do dania ratunku używał,
strofowali. Krom. 40(5 ; (aduerso demum tempore suo ;
w złym razie dopiero). Zgubionhy był człowiek , by nie
przyszedł len pan , a nie pojediiiił mu lego tak zatru-
dnionego gniewu boskiego. Hej. Pint. B 4. ( tak wiel-
kiego, ciężkiego, do uśmierzenia trudnego). — jJ. Za-
trudnić rzecz, zawikłaó, zamotać; erfd/mcren , ermitfdn,
OfriDirrcn. li pan po trzykroć samego Piotra się pyta,
jeśliby go miłował, trzykroć mu zlecać raczy pasienie
owieczek swoicli , to niej.iko rzecz trudniło, bo niezwy-
czajne pytanie. Żarn. Post. o, 559 b. Rzeczy pismy swe-
nii tak zairudnili , i zawikłali , że do pojęcia trudne. Syr.
555. Salustyuszowi zarzucają , jakoby on zawiłemi sło-
wy tak błrdzo historyą swą zatrudnił. Pilch. Sull. Trze-
baby wyłożyć, czym jest różna natura od "persony; ale
zatrudniła się ta rzecz słowy, których na Pohkie wyło-
żyć nic możem. Sk. h'az. 554 b. W one xiegi namie-
szał powieści fałszywych i zatrudnionych. Sk. Oj. 845.
(zagmatwanych). W tym świecie widzisz rozmaite bur-
dy, kłopoty, rozterki, uciski, które 'przekażają a zatru-
dniają lud boży, iż nie mogą prawie poznać ani się
docisnąć pana swojego. Rej. Post. O 4. (bafamueą, za-
durzają). Szczęśhwe powodzenie w rzeczach zatrudnia
rozum w ludziach. Baz. Sk. 146. (^zacimia, zatępia, za-
durza). — §. Zatrudnić kogo, zakłopotać, zaainbaraso-
wać ; Ross. 3aTpy4HMTb, cineit ynieijcii ma(I)cii , iii Serie-
gen^cit fe^en. Zatrudniło mię to za|iytanie. A^. Fam. U,
145. Jest tu tylko jedna rzecz , która mi w tym mo-
mencie bardzo głowę zatrudniła. Teat. 15. e, 40. Wy-
chodzi z miną zitrudnioną Teat. i. b, 102. mit Ctiiei" oet'
legtMieil OTiCUC. Zatrudnienie, ambaras, kłopot; Vind. sa-
pletcnost (cf. zapleść), samolanki, (''f. zanciolać) ; bic Set'
iei]cii{>cit, bilo 5SerlCj]C!i|'e!jn. Gilybyś mógł był wuUieć jej
pomieszmie , jej zatrudnienie, pomyśliłbyś toż samo co ja.
Teat. 41. c. 552. — g. Zatrnilinć czas, zająć czas , za-
brać czas, (cf truć czas); ^dt iBt'gncbinen, S^it raubcn.
Lecz już i.adto temi fraszkami czas zatrudniam. Syr. Qit.
18. — § Zatrudnić, zatrudzić kogo, utrudzić, zmordo-
wać , zfilygować kogo , trudami zamęczyć ; Ross. sa-
Tpy4iiTb , eincn bdaftigcn , iiberlabcn, crmiiben , erfc^opfeti.
Niemała część Turków już wyjeżdżała na górę, a zatru-
dniwszy się na owych przykrych miejscach , chcieli już
na najwyższy wierzch góry wyjechać. Baz. Sk. 354.
(sprzykrzywszy sobie). Zatrudnienie ludzkie u nich nik-
czemno waży. Cresc. 700. (wycieńczenie, wysilenie,
obarczenie). Przesirzegając , aby zatrudzenie abo szko-
da jaka nie stała się. Vol. Leg. 5, 816. — §. Zatrudnić
kogo pracą, robotą, zająć go pracą, zadać mu pracę,
robotę; eiiieii bcfffi.iftiijen , i&in in tt/iitt goteti ; Bok. zane-
praźdniti , zaneprażdnowali {ob. 'Zaniepróżnić) , zame-t-
knati , zamestknawati ; //aj. zatruditi , zapos!ovatti; Vind.

opraviljati, obdjanjali ; Croat. zavjćdain ; Ros$ yiipawnaTŁ,
(cf. próżnować!. Teraz czas mam , potym będę zatru-
dniony. Teat. 15. c, 2"J. (nie będę 'łacen , nie będzie mi
"łacno, cf ufalwić się, ułatwić interesa). Sjjrawarni in-
szemi zatrudnionemu, nie łacno mu było z nim sprawy
żadnej mieć. Ko.%z Lor. 98. ( zajętemu , zabawionemu ,
zabawnemu). Często trzeba i z tym odejść: zatrudnio-
ny Jegomość; lub: niemasz pana w gospodzie! Weryl.
pr. — Powinien mahometan pięć razy modlitwy mówić
przez dzień; a jeśli zabawny, tedy przynajmniej rano i
w wieczór; a ktoby bardzo zatrudniony był, tedy przy-
najmniej raz powinien mndlić się. Star. Div. 61. Za-
trudniony nie ma czasu złe broić. Pilch. Sen. list. 2, 8.
Proszę Wac Pani, abyś się tym nie zatrudniała, co do
mej me należy. Teat. 56, 104, (cf. wirącić się, wmieszać
się, wdawać się w co, wścibić się), Le»ą rękę zatru-
dnioną mając, bił się prawą. Wm-g Cez. 16. (zaprzą-
tnioną). Zatrudnienie, 'doczynienie , praca, [robota, bit
S.'|i1;a|l!s)lliii); (Sliiv. zane[ir.'izdnenj ; Yiiid. oprayilo ( cf.
sprawa, s[(rawunek), opraviljanie , opraviliiost ; Ross.
yapaacHeHie, iienpasjiiocib ; Eccl. Henpa34iiCTBO, cf pra-
źiiik, cf próżnowanie, pióżny). 'ZATItUDLIWY , a, e,
— ie a7i'., zatrudni.ający, trudność mnożący, zawikłajacy ;
crfc^merciiD , fi^iuicriij , (Siijiuicrigfcitcn oenirfa.-ftciib. Perpleje
logiii , cl'yirze a zairudliwie inówić. Ma'-:, (zawile). 'ZA-
TUL'D,M(JlliL, a. m, klóry tnulnnśei mnoży, ci;t (5rf(^roc>
rcr, aSil^rcr ber Sd)iinciigfeitfii. Peiturbator , zatrudmciel ,
zamieszacz, zasmucicicl. Mai:-. z:'maciciel, zawikłacz. —
W rodi. ieńik •Z.\TI1U(»MCIELKA'. i.

Z.\TRUKAC, oft Trukać ZATI5LI.MĄĆ, o6. Trunąć Z.\TRUTY,
oh. Zatruć ZATISWO.NIG , oh. l'rzetrwonić, trwonić.

ZATRWOŻYĆ cz dok., Zatrważać niedok , trwogą napełnić,
zastraszyć; bcftiirjt niac^CII , bcftl'ir5CII ; Boh. zarazyti, (cf.
zarazićj ; Sorah. 1. zastroźam , wuslroźam ; ijoss. pacrpe-
BOiKHTb , pacTpeBOJKHBaTb. Zatrwożyć się , 'ZATKWO-
ŻEC nijak, dok., przejętym być trwogą, tcftiirjt tuetbeit;
Ross. aarpycHTb ; Eccl. CHaTaTiica , (cf zasmecić się). Za-
trwożony, 'zatrwożały ; Slav. zacsudjen , cf. zaeudować;
Ross ii3yM.ieHHbiri , (cf zdumiony). Z itrwożeni jesteśmy
niebezpieczeństwem, którego się boiiriy, przeleknieni nie-
beziiieczeństwem przytomnym. Pum. War. 1, 30. Nieme.
Myśli jego zatrwożyły go, tak iż się biodra jego zatrza-
snęły. Ridz. Dan. 5, 6 (myśli jego zatrwożyły nim ; (NR.
Listriimenlai). Bibl Ud). Niebezpieczeństwo, które ztąd
pochodzi , Bynajmniej nie zatrważa cnoty mojej. Teat. 9.
6, 58. Ten, którego niezmieszanym , niezalęknionym
zowiemy, mało co i rzadko sie kiedy zmiesza i zatrwo-
ży, nie Zaś nigdy. Pdch. Sen. list. 2, 584. Ani w tak
trudnym razie zatrwożył się Maryu^z, abo cożkolwiek na
sercu upadł. Pilch. Sali 291. Tak się on mocno za-
trwożył , iż wolałby umrzeć, aniżeli się o tych rzeczach
dowiedzieć. Siem. Cyc. 50. Zatrwożały nieprzyjaciel. A.
Kc.hnn. 241. 'Zitrfożone sumnienie. W. Post. W. 199.
(niespokojne). Zatrwożenie , trwoga napadająca , bic Sc>
fłuriung. W tym tak nagłym zatrwożeniu i zamieszaniu,
oni rozmaicie wołali , wiercąc się tam i sam , tak iż sa-
mą swą sprawą jeszcze większą trwogę czynili. Baz. Htl,

92 C

Z A T R Y K S A Ć - Z A T U Z A S N Ą Ć.

Z A T U Z K B I Ć - ZATRZEĆ.

i\0. Jakie to liywa zatrwożenie na świecie, ^dy się
pojawi jakie nowe okrucieństwo ozjje. Hej. rosi. T t 5.

ZATI^YKSAĆ, Zatryksnać; Ross. sanwpflTb , ob. Tryksać.
ZATKYSKAĆ , ob. Tryskać.

ZATRZ.ĄŚĆ , f. zalrzęsie cz. dok., ZatrząsnaiS, /. zatrzasnie
jcdnll, Zatrząsać niedok , 'Zatrzęsować contin.; Boh. za-
tfasli , zulresu; Sorab. I. zalźaszu ; Croat. zaziblyrijem ;
Boss. aarpflCTii; zacząć trząść, trzęsąc zachwiać, zako-
łysać, lo3)[^iittElit, anfaiujfn" jii fd)fit(flii , ;u rfittclii ; za-
trząść eo , zatrząść czym , w zi uszyć co . ctwai crfdjiiltcrii
pr. el pf/. Ir. varie Gdyni znowu rzeki; przybąilż naj-
milsza! zaclirzeslo Li.ście pod krzem, i krzakiem samym
coś zatrzęsło. Oiw. Otu 2'J5. Zatrzasnę niebem tak bar-
dzo , iż się teź i ziemia z miejsca swego ruszyć musi.
Podw. Wróż. 29. Stal się grom , bfyskanie , zatrzęsienie
ziemi. Bej. Ap. 72, cf. trzęsienie, zadrżenie , drżenie
ziemi; eijdiuttcruna, (irbcbeii in erbc, GrblifDcii. Medu-
za zatrzes/a łbem, aż na nim węże zachrzęśeialy. Olw.
Ow. 163. i'ic id)utteltc ben ^fppf. Ale ich i tam poczczą
dobrym ciosem I tak potężnie "wsparują załogi , Ze za-
trzasnąwszy i gJową i nosem Pójdą w rozsypkę. Jabf.
Buk. I' b. ZiiiknąJ, a śmiercią swą zatrzasnął światem.
Groch. W. 4t'2. Wielorybowie wybijać się będą z tych
siatek twoich , będą zatrzęsować łódką twą. Bej. Post.
G g i. Ta łódka pańska nigdy się zatrzasnąć , nigdy
sie zanurzyć, nigdy się 'oebynąć nie może. Rej. Posl. G
g 2. Odszcze|Meństwo światem chrześciańskim ciężko
Z-itrzęsło. Zygr. Pap. 231. Zatrzęsły się tym czasem
Czechy domowemi niezgodami. Nur. Hsl. 2 , 74. Po
zejściu Beli zatrzęsło się królestwo Węgierskie niepe-
wnością następcy. Nar. Iht. 2, -408. Dwaj panowie przez
swe waśnie , zatrzęśli wojskiem , wielką szkodę uczynili
Rzpitej , bo się przez ich swary zamieszanie uczyniło.
Biel. Sw. 265 b. Tak prawami a wolnością swoją za-
trząsamy, jako owym plugawym ogonem lisim , co im
ławy pocierają. Bej. Zw. 36 b. Zatrzasnął Mahomet U
Wenetami , chcąc Włochom panować. Paazk. Di. G 4.
— Myśli jego zatrwożyły go , tak iż się biodra jego za-
trzasnęły. Bail:,. Dun. 5, 6. (związki biodr jego rozwią-
zały się, a kolana jego jedno o drugie się tłukły. Bibl.
Gd., zadrżał mocno i. Wszystko nad mniemanie widzisz,
jako sobą zatrzasnęło tym postrachem przybycia Turec-
kiego. Janusi. Oksz. 98. (zadrżało . zatrwożyło się wszys-
tko). Zatrzasnął się w duchu swoim. Bej. Post. O o o \.
(wzruszył się , wzburzył się). — '§. Nigdy tak grubo
nie rozumieli o lej "świątości , jako się ich dziś 'więtsza
część 'miedzy chrześciaństwcm zatrzasnęło około tego.
Bej. Post. Q 5. zadurzyło, zawikłało , zamąciło, zaba-
łamuciłu ? — '§. Gdyby król prośby ich nie miał uczy-
nić , zatrząsali tym , że o sobie inaczej radzić chcą. Biel.
302. dali do '/^rozumienia , zagrażali ; fie fiabtn jii ucr>
ftcfien, broliettn bainit. Temi słowy zatrzasnął , żeby Ale-
xander niesłuszny ani prawy dziedzic miał być. Glici.
Wi/r/i A f) b. zarzucił , er macl|tc ben ^somuirf.

ZATRZ.\SN.'^C fi. jedntł.. Zatrzaskać dok.. Zatrzaskiwać
cz^ttl. \ Sorab. i zareskotam ; trzask wydać, z trzaskiem
się odezwać; loiUaijttt. lo^fnflUen, anfaiigen jii Ua^tn .

Jll fnaDcn. Zatrzaskać co n. p. drzwi , jiifra^icn , młt Jho«
(łieii unb ®et{i|c jurocrfen , juK^mei^en ; Cum. satushim ;
\iud. lopulati ; hoss. 3a.v.ionHyTb. Ogień rozdęty zgaśnie,
Janus swój kościół zatrzaśiiic. Zab. 4, 566. Sapieh.
zamknie.

ZATRZEBIC , ob. Trzebić ; (Rois. saTepeOnib zatargnąć ,
zaczesać len , konopie).

ZATRZEĆ, zatarł, f. zatrzc , zatrę cz. dok., Zacierać nie-
dok.-.^ S!ov. zatjrdm ; Carii. satręti, salerl , sairóm deva-
stare ; Yind. satreti , satrciti perdere , cf. zatracić; Croat.
zatiram , zaterlszem , zatert , z^ilerlje deteiio, abolitio;
Dal. zatarli; Bosn. zatrritti . satrrilti • zagubić; Bag sa-
tarti , zaijerati , salirem , satijram perdere aligiiein; Ross.
sarpeTb, sariiparb; — zatrzeć, tarciem wygładzić, wy-
równać, zarównać; yfireibcii, ijliUt rcikn. Zacierać u
mularza, wyprawę na ścianie lul) suficie wodą kropiąc,
zacierką zacierać. Magier. Mskr. Wyprawić ścianę u mu-
larza znaczy wapnem narzucić ścianę i zatrzeć, co na-
zywają także tynkować, ib. Zatrzeć, trąc zaniszczyć , wy-
niszczyć, zakryć; oerreiben , n)cgrci('en, nii^iciOen. Zatrzeć
ślady. Cn. Th. 1361. Liszka tropy zaciera, Tr. Nos sią-
knął na ziemię, i nogą zatarł. Tent 15. c, 58. mit btm
Sii^e wcrreiben, aiiStretten. Jeśli co flegraistego na ziemię
wyplują , mają to nogą zatrzeć. Eraz. a. — Fig. Prze-
wrotnemi gada ustami , pomruga oczyma , zaciera noga,
palcem mówi, złym sercem myśli. 1 Leop. Prov. G, 12.
(mówi nogami swemi , ukazuje palcami. Bibl. Gd.). —
Fig tr. uarie: Zatrzeć czym, zakryć, zasłonić; bfbfrfen.
Semólltehl. Snadnie zatrzeć imieniem bratskim lube skradki,
Jest mi z tobą 'dowora mówienia w ukradki. Zebr. Ow.
254. — Zacieram co , co inszego w mowę wtrącam ,
farbuję to, com źle rzekł; tracę ślad. Cn. Th. 1361.
Zaciera , co iii''l'orcmnie wyrzekł abo uczynił Cn. .-id.
1294. ocrofffen mnd)(n topUcii, ju seibctfen fiiffjen, l'fm(ln«
telli, (oerrcben , oer^iiften). — §. Zatrzeć, wygładzić, wy-
niszczyć , zagładzić ; iregreilien , gnnj oerniśten , feiiie Spur
iilirio liiffeil. 1 dziś gdziekolwiek baczy czart te slopy
Chrystusa a wierną naukę j''go , wszędzie ją zaciera,
wszędzie ją- zaniszcza. Bej. Post. E 5. Turek, jako był
wielki, wszystek się na Wiedniu samym zatarł, że tri
|)olym wojsko swoje, musiał dwakroć do domu odwodzić.
Janusz. Oksz. -46. wyniszczył sic, wycieńczył się, fT
\)at ft(6 Oiifgcriebeii. Swoje ze kr«i zacność sirasmemi za-
tarł zbrodniami. Nug. Cye. pr. 25. (zniósł , zhańbił, ze-
szpecił). Wcześnie na twarzy wstyd zatarty, Nie rumienią
czoła szpetne żarty. Bor. 2, 60 wytarły, wygluzowany,
ob. bez czoła, bezczelny; ipegijCllMfibt, '.'erlljflt. Twarz ji'go
niosła w sobie jakąś wielkość, której ani kłopot, ani
starość zatrzeć nie mogły. Staś. Num. 2, 87. — g Za-
trzeć sprawę, rzecz, urazę, krzywdę 'zagodzić. zała-
twić, zarównać po przyjacielsku; fiiifn istreit n f. ii>.
fteąlegen, niu^gleic^en. Skoro pan za imiio mś.-ić się n:e
możesz, więc zalrzyjmy tę rzecz. Teal. 51. 77. Zatriyj
te sprawę, bo nie wiem, co mu marn odpowiedzieć'.'
Teat. 23. d, 49. Gdyby wiedział, jak nężko się ur»xił,
o jakżeby żałował pewnie , i sposoby znalazł ciebie ubła-
gać , a obelgę nam uczynioną zatrzeć. Tirof. 54 </, 18.

ZATRZEĆ.

ZATRZEPAĆ-ZATRZYMAĆ.

927

A *zai nie radniej jest szukać , jakby krzywdę zatrzeć i
ugoić , niźli jakby się jej zemścić ? Pilck. Sen. gn.
548. Wielorako trzeba gniew ukracać i zacierać; naj-
więcej zaś w śmierb i żart obracać. Pilch. Sen. gn. 505.
Dla dobra publicznego wszystkie partjkularnc zatrzeć
trzeba urazy. Gar. Ntir. I, 203. Zacierać, puścić w nie-
jiamięć, zacierać z pamięci; (mi bcill ©cbai^tiuffe aiiC'li'=
[dieii, ucntlijen , ycr^ClTciI. Losy moje już naprawione, ta
szacowna ręka zaciera we mnie pamięć tycli nieszczęść,
które mi kiedy zfość ludzi wyrządzić mogła. Teal. 49,
55. Bogud. Basza i;dy się wrócił, wielką sławę sobie
uczynił, i jego występek a sromole Skanderbeg zatarł,
i wszystkę onego niecnotliwcgo uczynku pamiątkę lu-
dziom z pamięci wybif. Bas. Sk. 450. Ręczę ci za niego,
ze ])rzeszłe rzeczy zetrze, że się poprawi. Pot. Arg. 136.
Zginicm , toć żaden naszej wiek nie zairze sławy. Zab.
8 , 563. Koss. — Niezatarty imposibil. , nie do zatarcia ,
nie mogący być zniesionym, zniszczonym, wygładzonym,
wygluzowanym ; uityertilgtiar, tlliaergclTIidl. Wielkiego wodza
niezatarte czyny. Jabł. Buk. a. Ledwie kto pomieścić się
dziś może w liczbie sławnych i wiekami nie zatartych
ludzi. Mon. "5, 7i8, (o6. Wiekopomnyj. Usiadł Apolo ,
i gdy głowę skłoni , Tak w lutnią dzwoni : Sromotna
hańbo! nie zatarty wstydzie!... Zab. 4, 489. Pr. —
g. Zacierać kogo, zacierać z kim, zaczepiać kogo; fic^
ait eincn rciDen, ratt i^in anbtnben, i\)n niijapfeii. Nie
wykrzykaj , ani trąb' na tryumf przed wojną, Acześ za-
ta.rł , sam hardy, z osobą spokojną. Miask. Byt. 2, 99.
Zaciera drugich, nikomu gadać nie da w posiedzeniach.
Teat. 54. b, Bij. Chcemy innych zacierać, na mnie-
mane, krzywdy utyskujemy, wyciągamy po każdym ludz-
kości. Mon. 68 , 292. — Zacierać co z kim , zawierać ;
mit eiiicm ctiuaś abfdtlic^cn , xiii)tiq mań>en. Tybyś był je-
dyny, z kinibjm chętnie zatarła wdzięczne pokładziny.
Zebr. Ow. 265; (cum quo sociare cubdia pofsitn , cf. do-
cierać, dotrzeć sprawy). — Zatarli się, frequenles occur-
rerunt sibi invicem , consłipauerunt se , recessum primis
tiltimi non dahant. Cn. Th. 1596. zawadzili jedni o dru-
gich, zetknęli się; :fic ftkpci! aii ciiianber nn, rtcbcii ftcf;
tin cinnnbcr, ucrftDpfien fid^ im ©ebrangc, brnnijtcii [id; aii
eilianbcr; (Hoss. 3aTop:b ścisk, ciżba, ob. Zato'-). Nad to
się wozy zacierały w błocie , 1 trakt dość ciasny zawa-
lały bardziej. Jabl. Buk. RA. — §. W kuchni zacierać,
in ber Siidse einrcil'en , einfd)Ia<jcii , eiiirnliien. Bobi się ka-
sza zacierana drobno żółtkami i suszona, albo też kluski
zacierane, na tarce tarte. Wie/. AmcA. 454, (cf zacierki). —
W browarze , w gorzelni: zacierać na piwo, na gorzałkę,
cinmctft^Cii, cinriilircn, ciiifdilagcii. Zacieranie słodu; Ross.
3aTopx, {ob. Zator). Do uwarzenia piwa dobrego te cztery
sztuki należą: zatarcie, dowarzenie, chmielu dosmażenie,
zadanie drożdżów. Haur. Sk. 162 Owies i pszenicę ze-
szrótować jak słód , wodę do zacierania trzy razy grzić,
raz letnią , drugi raz gorętszą , trzeci raz gorącą , potym
uchmielić. Haur. Ek. 107. Taźbiery także się na zatarcie
do gorzałki przydadzą. Haur. Sk. 162. Likwor według
tfybu w zalaniu, w mełciu, zacieraniu, wszelkiej po-
trzebuje wygody. Haur. Ek. 109.

ZATRZEPAĆ, /. zatrzepic, zatrzcpię nieJok. , Zatrzepywać
aęstl. , zacząć trzepać, trzepaniem zapędzić, lub zflni-
szczyć : mifaitfleit 511 flopfcii, bii mo^in tlo\)Un , tlopfciib
Ober f^lagciib trcibcn, iicrflppfcit , jii iiidite flopfen ; Bok. za-
trepati. ZATRZICPOTAC , /. zatrzepoce, zalrzepocę cj. rfoA.,
zacząć trzepotać , mit bcii (^liiijelit Ioi'fd)Iagcii , aiifaiigcn mit
bcii ahiijdii jii flatfc&cii , jit fdJlage:!; (Hoss. sarpcneiaTt
zadrżeć). Zatrzepotał skrzydełki, wzletiał potym wzgóre.
Hej. W/z. 146 b, cf zamachnąć.

"ZATRZĘSĆ . zatrzęsie , ob. Zatrząść.

ZATRZESZCZEĆ, zatrzeszczał, -ały, -eli , f. zatrzeszczy
med.dok.; Hoss. aaipemaib : trzeszczenie wydać, z trza-
skiem -się odezwać; eiit ©craffel, (Scpraffcl poti fid; gfbcn.
Konie przeraził nie mało , Skocz\ły, lejc się zwikłał, jarz-
mo zatrzeszczało. Dmoch U. 2, 115.

ZATRZPIOTAĆ, ob. 1) Zatrzepotać, ob. % Trzpiotać.

ZATRZY.MAC , f. zatrzyma, zatrzymam cz. dok., zatrzymuje,
'zatrzymywa pr. conlin. , Zatrzymywać częstl., zadzierżeć,
iibi uiJeas dialeclos. — '^. Zatrzymać, nie puścić z ręki,
potrzymać w ręce , iii bcr §aiib fcft yaltcii. Rybilw jeden
ułapił r\bkę w bystrej rzece, A wyjąwszy ją z saku, za-
trzymał ją w ręce. Papr. Kał. .1 4. — §. Zatrzymywać,
trzymać w sobie, mieć w sobie zatrzymane, nie puścić
przez siebie; iit fid; ^altcn , tn fiĄ fajfcit, baltcii, iiiĄt
burdjfalleii u. f. m. laffeit. Zatrzymjwający co, continens in
se aliguid , non rhnosus , non admillens aguam. Cn. Th.
1597. — §. Zatrzymać, zadzierżeć, od upadku zacho-
wać, utrzymać: auf^inlfcii , nic^t finfeii laffeii, iiii^t falleit
lajfeil. S:egnął lluz do skrzyni bożej, i zatrzymał ją, bo
ją byli -iachwiali bycy. Bnin. 2 S'm. 6, 6. (zadzicrżal.
Bibl. Gd.). Zatrzymawa bóg wszystkie upadające , i za-
dźwi'^nie wszystkie poległe. Gil. liaz. A a 2 b. — Ogól-
niej: Zatrzymati, utrzymać, zachronić, ochronić, zabez-
pieczyć; crDalteil , ['CmafTCII. Sprawiedliwością się zatrzy-
mawa społeczność ludzka, twierdzi Rzplta. Petr. Pol. 2,
28. W powinności sługę zatrzymawa karność. Petr. Ek.
109. Język jiospolicie najwięcej zatrzymywają białegłowy,
od których dzieci języka rade wykną. Biel. 12. (zacho-
wują w czystości, zabezpieczają od skazy). Golgota, po
pańskim skonaniu , Na dwie się części rozdarłszy prze-
rwała, Z których go jedna część w swym zatrzymaniu
Pospołu z łotrem spravviedliwym miała, Druga zaś, złego
Gesmana , w przerwaniu Oddalonego od pana trzymała.
Odym. Siv. 2 /j 4 i. w swym zachowaniu, schowaniu,
tli ber Scnua^nilig. — Prawo powinno być krótkie , aby
je tym snadniej nawet prostacy, jakby głos z nieba wy-
szły, zatrzymać mogli. Pilch Sen. lisi. 5, 136. pamięcią
objąć, w pamięci zachować, spamiętać; im ®eba(^tiiij|'e
bebalteit, gebeiifen , fnffeii, nidit miś ber Slt^t laffcn. Zatrzy-
mywać, me puścić, Croal. stentam , zastentawirn; Eccl.
aacToaiH, (ob. Zastoje się. cf Hoss. GciaHOBKa prze-
szkoda , zawódj ; ^alteii, nidjt fortlaffen. Bojąc się by zgoła
nie odszedł nad zwyczaj prędzej do domu, 'przyjaciel-
sko go i towarzysko zatrzymał. Warg. Wal. 152. Zatrzymał
mię na obiad. Tr. Zatrzymać się , nie iść dalej , zacze-
kać , zastanowić się; Hoss. oicToaThca. fii) ailffenlteit,
§C(Itmad'en, Blciben, icarteti, yerjielicn. Pilny mam interes,

928

ZATRZYMACZ - ZATUCZYĆ.

ZATUŁAĆ - ZATWARDZlć.

latrzymać się nie mogę. Teał. i, 23. Bądź Wac Pan
Ia^kaw , zatrzymać się tu w sali. Teał. 17. b, a, (cf.
zabawić się). Niektórzy zatrzymywali się nad lym. Tvri.
ŚU.95. (zastanawiali uwapę , wąt|diwie się zastanawiali). —
Aby {jołębie zatrzymać i jtrzy dcrnii zachęcić, potrzeba
im gołębniki budować. Haur. Ek. 155. by nie odleciały,
by się "zostały ; bnmit |ic Wcibcn, ni4t mcgflifgfn. — Za-
trzymywać kogo mimowolnie, przytrzymywać, zaare-
sztować, przyaresztować ; ciiifii nnbaitcii, orrelircn. Ci,
którzy tu jeszcze nie wypłacili , tedy tam po śmierci
na "mytarstwacli będąc zatrzymani , wypłacywają. Suk-
Duiz. 158. Zsjromadzenie narodo«c Francuskie uchwa-
liło , ażeby król Ludwik XVI zatrzymanym zosl;.ł , jjdzic
lylko spotkanym będzie. (Jaz. Nur. 1, 222 Helman Ry-
nalda cbci.ił mieć w zatrzymaniu. P. Ki-han. Jer. 117.
w areszcie, im "itcr^iAft. — Ji Zatrz\mać, wstrzymać, nie
wypiiś.ii-, nie wydać; aillinllCII, JurU(f()nltCII , ilidtt I«(TciI ,
r.i'($t aużliljfcn, iiid;t \mi fld) lajfctt. Nie ruszaj się, zatrzy-
maj dech, czyń cię umarłym. Teat. ^\.c.,oCt. ben-9ltl;cm
ai! fii^ Initcn , juifirf ^altrn, ocr^alteii. Zatrzymać mocz,
nryiię , tiw Urill OCrljalten. Zatrzymanie moczu prędko
konia zj!ubić rnoze. Kluk Zw. 1, lOiS O zalrzynianiii się
moczu. I'erz. Lek. 179. 5>cr{)altiiii|] bco Uriii^ , Ui t^\\\f,
M StnllcnS ( bcg bet *)*fcr5ClI ). Narzędzia na iiiezalrzy-
manie moczu , pro inconUnentia urinae. derw. 27. tufiitt
tnnn ten Uriii nidit ^altcn fanii. — Głupi nic u siebie za-
trzymać nie umie. Pich, Sen. list. 09. sekretu nie do-
cho«(ije, er fnrn niditś f>t\) fid) hlinitfli, (r{. s^toj. Za-
trzymanie tajemnicy, tarituriiiius. C-t. Tli. t">97. — Za-
trzymywać, wstrzymywać, zahamować, zatamować; Jiin'i(f<
\)altin, (łcnimcii, nuf!;alten ; Hoss. noropinb. Bóg morskie
wody trochą piasku cienkiego zatrzymywa , a harde po-
niża. Sk. Dz. 572. (zagr3<lzaj. Zatrz^■man niedostatkiem
mowy. Rej. Fosl. G g g Z. ('zalruilniony , z.ikłopotany,
icnowany). Czas niejaki zatrzymany wzrok był, że pa-
trząc oczyma nari swemi , nie poznali go. Odym Św.
2 H m 2 (wstrzymany, zasłoniony, zaćmiony ; il/re Slligeit
tBitrttii geljalteii, M fie j(>n iiidjt fobfii. iut\).). Zatrzymać
się od czego , wstrzymać się od czego , wstrzymać się '
wslrzeuiięźhwym być , f\i} (nt\)a\Un. Abyście się spowia-
dali grzechó*, i od nich się zatrzymali. Zygr. Gou. 297.

— Zatrzymawam się w domu, nie wychodzę, nie wy-
jeżdżam. Gn. '!h. 1597. \\ij jii $niifc (lalteit, fid) eiiiDoIteii.

— Zatrzymawam 'kupie na czas drogi ■ trzymam co skąpo,
nie uiyczam , nie przedaję. Cn. Jli. 1597. et UGi. orr»
trnljron , miftctalten , nidjt ocrfaiifen. Zatrzymawam sobie
co ludzcyo Gn. Ih. 1597. grcmbeS aii |i(^ t'rl'alteii, jti-
tficf Jialteil Nic nie masz ordynarjjniejszego , jak widzieć
panów zatrzymujących przez długi czas zasługi swoim
służącym. Znh. 16, 10, 6cii ©ieiiftluiteii ben iv\jn oorent-
Jilltcn. ZATRZY.MAr.Z. a, w , który zatrzuniije, zad/ie-
rżncz , zadzierŻMicI, wstrzymywacz ; ber JliifDiilter , 3"fi'"^'
^alter, 2>oreilHialtcr; (Croat. stenlJveczi. Z..trzymacz, który
zatrzymuje drugich ; wora/or, rf/e;i((jr. Wiud. Cn Th. 1597.

ZATUCZYĆ CI. duk. , Zatuczać ntedok. , czynić ie co za-
lyje , tuczą zająć, zapchać; Jll ffifł maiftn . mit Seiiłijfiit
Ober ^fttijfeit pcrlegen, Oftftiipfen, bfimpfen. ■l'»i niemi, jui

zatuczyli gardła swoje, iz tylko lezą około stadka, a
szczekać nie mogą, ani umieją, fiej. l'oit x 5. Psy t la-
tuczonemi gardły, choć widzą przychodzącego wilka, ani
zaszczekać umieją. Hej Ap. 15. Zaiuczone gardło. Hej. PoiL
SI m m 6 (tuczą zaległe, zapihane) Pies oi-brapiały z gar-
dłem zatuczonym , zaszczeknąć nie muzę na wilka, przy-
chodzącego do owieczek swoich. Hej. /'otl. ii m m 0. Dziś
oni tak swe gardła marne zaluizyli, iż nie jest rzeci
podobna, by głos wypuścili. Chrzysz. Nin. B 4.

ZATUŁAG się dokąd zaimk. dok. , tułając się zajść , zabłą-
kać się ; f\i) bii me])\n oerincn , CierumfIoPenb bi^ roo^in
fler.-.tben.

ZAiULIC , f. zatuli , zatulę cz. dok. , Zalulać niedok. , tu-
ląc zas/onić, z;'kryć, z-iiwinać; perlńllen , pcrtttfen ; yind.
saknnkati , £cc/. SinyjiiTH , ^.iKpuTii , coii.-yiiiTn, cocny-
Tbioaio: Ross. saHyrarb, ^nsyiuiiaib , CKyrurb , CKyru-
BaTb , saBcprtTb, saucpHyTb, saBepTHBuTb. Oczy zalu-
lamy, gdy co rozmyślamy. /i,i. WH, 121, (cf. zamru-
żać, zamykać). Zalulain u.«zv, gelę ■ z-tyksm. Gn. Th.
1591. et 1Ó9X. t)u CDren, b.tó SWatil oerfłorfai, juftorKii.
Kiedy skargi słuch •!, za^^ze jeilmi ucho zaiulił Uud^i.
Apiilli 9(i , (cf auiliatiir et allern p'ir») B-irduć jakoś
piZ)kra święta prawda jego, że przed mą z:itula«z , jaka
wąż, gdy go zaklinają, marne uszy twoje. Hej. /'oj/ Gg g -1.
Polikarp zwykł był sobie zalulać u^zy, gdy jakie błędy
u ludzi wartogłowycli słyszał. Baz. Hsl. 51) Twór. Wieii.
a 1. Kulig. ller. 506. Zatulać uszy mamy na mowy bez-
bożne. Hrhat. Aft 4li.

ZATUTAĆ, "ZAT.M^AC cz. dok . Zalupnąć jrrfn// , ncząć
tupać, (infaiigcM mit ben Siilfen jn fiampfen; Hon. aaiy-
naib; tujjanicm zagłuszyć, zatrzeć, perfliiinpfen mit bfo
8i'iPen.

ZAIURKOTAĆ, n. p. Wóz głośno zaturkotał. Prtyb. Mili.
202, oh. Ti,rkotai'.

ZATWAItUZIC , -ZATWARDNlG cz. dnk., Zatwardzać, 'Zł-
twardziać , "Z-twardiiiać uieduk. , Zalwardziwać czetll et
coniiii , twardości nabawić, twardością zająć, twar-
dym uczynić, zakamienić , zaskalić , Pir^arlrnj Boh. t»-
twarditi (cf. zatwierdzićj , zatwrzowali; i>lov zalwrdili,
st«iditi (cf. stwierdzić), zalwrdili, slwrdili , zitwizo-
wali , wytrwali, («ytrwaćj; Hornh. 1. zalerdżu , »U-
twćidzu; Yind. saterdili, olenlobnili , nierpnili, oflilo-
reti, openjeii. (vf. puńj; Crnnl. uknrujein . (cf kor.i) ;
//(!«». OWecTOMHTb , OWt'CTO'IUTb. Zalwardzać ro. OiW.
Wirg. 5". 8. Zatwardz.ić rozpalone żel.zo w zimnej wo-
dzie Tr. hartować, zahartować; tai Glffn l/Arltn . fińbifn.
Zat«ardzać kogo do pracy i trudów. Tr ziiiocnić . za-
prawić w grula robotę Cn Th. 1597 zahartować kogo,
einen (iMirtrtfii. Zai«arilzić żołądek, żywot ■ z.ilkać, zapchać;
ben teib ocrbflrtfii, serftppfen. Eduro, zapiekam, 'wieimi
zatwardzam. Mą- z. Medykamenta zalwarilniające aJsIrtn-
gei.tia, są które cześciowisłe. ib\l miękkie, słahe, mocniej-
sze, twardsze, gibczcjsze ciymą Krup. 5, 147, Sorab. 1.
zahilżate. Zmarzła trawa żriebięloin ih trawienie w żo-
łądku czyni, i on zalwardza Ihpp.lk.— §. Zalwjrdtió
serce, zalwardzić iii».ysł . zatracie czułość; \ai i^frj ret'
^drten, jiartiinrfid, \ń\)Vtoi mnifiw. Szczęśliwość łł^Le urny-

ZATWARDZIEĆ - ZATWARDZIAŁOŚĆ.

Z A T W A R Z A Ć - Z A T W O R Z Y Ć.

929

s/v zalwardza, ale wyniosłe sersa raickcz.y , i nic po-
wolniejszego nie ma, nad rycerza wygraną u weselonego.
Weg. Mann. t, 152. Abyśmy nie 'zatwarilziali serca na-
szego. W. Post. W. 2 , 299. Swoje miękkie serce teraz
zatwardziwasz. P. Kchan. Jer. 499. Próznoby to panu
przyczytaii , iż je tak zatwardzić raczyr Rej. PoU. S s I.
Zatwardzili uszy swoje, a nie chcą sluciiać gJosu pań-
skiego. Hej. Ap. 45, (cf. zatulić uszv). — Zatwardzić się
zaimk. , ZATWARDZIRĆ , ZATWAR'DNIEĆ nijak. dok. ,
Zatwardnąć jednli. , 'Zalwardziawać conlin. , zajść twar-
dością . stać się twardym lihys. et fig. Ir. ; Boh. et Slov.
zatwardnauti; .Sorai. 1. zalwerdnu ; /^oss. 3aTBep4tTb, 33-
TBe4tBaTi, 0TBcp4-bTb, sarpyÓHyib, aarpyótrb, (cf. gru-
bifć) ; iicrliartcii , '.'crtartct mcrtcii , ^art merbcii , ucr^ćirtct
feci: , BCrJłocfcii , ycrftocft ffin. Co mi to , ze kraj we
izach i krwi będzie brodzić, Trzeba na lo zat.var-
dnieć, chcąc sobie dogodzić. Teat. 45. d, 14. Wyb.
(nieczułym być, zkamienia?ym , zakamieniafym ). Jać
uczynię^ źeć zatwardzieje serce Faraona 1 Leop. Exod.
i. Zatwardziało terazże serce Faraonowe, i Leop. Exod.
7. Sercf moje nie zatwardziało, jest czufe. Teat. 48,
52. — Zatwardzieć w czym, zakorzeniwszy się stwar-
dnać; iporin iwlińrtcn, ycrjłiłffcn. "Az-i to jest podobna,
nao;le to z siebie zewlec , czemu się kto przez długi
czas wzwyczai , co się w niego wrodziło i w nim za-
twardziało? Hrbsl. Lek. C 5 b. Abyś w schismie swej
nie zatwardziawał. Smolr. E.v. 7. Zatwardzić się w okru-
cieństwie Eccl. ocTpacTBOiKecTOMHTiica. Zatwardziały, za-
twardzony , zalwardly , Croaf. okoren ; Rcsx. HepaanaHH-
Hufi ; Eccl. HenoKaHiiHUH (ol?. Kajać sięj , Tfl/KK0cep4bii1 ,
Cciężkosercy). Zatwardziały grzesznik Ross. aauocHt-iuB
rptuiHiiKt. Naród w złościacli zatwardziały Nad nim ostatek
tvraństwa wykonał. Odijm. Śu>. 2 A' k. Lud zatwardziałego
karku. W. Bar. 2, 50. fiud twardego k^rku. Bibl. Gd.,
krnąbrny). Wiele jest takich serc z?twardzonyeh między
rozmaitemi stany ludzkiemi. Bej. Post. R r. 6. Tracą swą
wolność braci], składają haracje , A na to serce nasze
zatwardłe tiie płacze? Tenl. 45. d, 84. Wyb. (bezczułe,
zatręlwiałe). Pan Sknerski jest to jeden z ludzi nieludz-
kifli . człowiek najnieuzytszy, i 'najzatwardzielszy na
świecie. Teat. 7, 44. Amurat mieszczanom tyle pieniędzy
obiecał, coby i najzatwardzialsze serca osłabić mogło.
Baz. Sk. 241. (najstalsze). A toć jest 'on twardy młot,
co opoki "tłucze , A zatwardziałym zamkom to są mocne
klucze. Rej. Post. O o o 5. (najtęższym , najmocniejszym
zamkom). — §. Aliter. phys. "Żywot zapiekły albo za-
twardziały. Sieiin. 574. (zatkany, zapchany: uerfedrtet ,
oerftorft). Zatwardzenie . ZATWARDZIAŁOŚĆ, ści , ź. .
twardość, niemiekkość, bezczułość , 'zakamisłość ; bie
Serliartung , bie .'parte phys. et fig. morał. , bic Serfłpcfung,
3>er[tOcftfiGit ; Finrf. oterdoba, olerdobnost, oterditje; Croat.
okornoszt ; Ross. OTBep4t,iocTb ; Eccl. Ta}KK0cep4ie. Gdy
człowiek widzi błąd swój, jednakże 'wyniść z niego nie
chce , to zowią zatwardziałością. Sk. Zyw 259. Obrzeż-
cie zatwardziałości swoje w sercach waszych , a już dalej
nie zatwardzajcie mi karku waszego. Rej. Post. S s 5. —
§. Zatwardzenie 'żywota, żołądka ' zatkanie, zapchanie,

Utwnik Lindfnt wt*. S. Tom TL

obstrukcya , Hag. tvardine, ztkluha ; Vind. sapier, ritnu
sapertje (cf. zaprzeć), terdosliivotno5t , bic Ścf^artUlig ,
Serlłopfimo , ber ^arłc ieib. Zatwardzenie albo zapieczenie
exkrementów , porhodzi z wielkiej gorącości wątroby.
Ciinp. Med. 215. Żołądka zatwanlzenie ma, alvus Uli
non it. Cn. Th. 159S. — (Z.^TWARZ.AĆ , ob. Zatwo-
rzyć). — ZATWIERDZIĆ , /'. zatwierdzi , zatwierdzę cz.
dok., Zatwierdzać niedok. , fcf. zatwardzić), umocnić,
przymocnić ; Vind. saterditi , poterditi , terdnu postaviti ,
sarefnizhati , salegurati; Ross. saKptnHTb (cf. zakrzcpić ,
krzepić, krępy. 3aTBep4HTŁ, saTBepjKRBaib = wbić czyli
wrazić sobie w pamięć, nauczyć się na pamięi"), fcft
madien, fteteftigcit, fejł ftcllen. Figo, utykam, "za.^ł.ibiam ,
zatwierdzam, liląiz. ['iijulis ligna conjnncla , balki nbre-
cz.imi zbite, zahaftowane i zatwierdzone. Mafz. — Transl.
Zatwierdzić co n. p. układ, umowę, potwierdzić, stwier-
dzić, Boftattifloii. Zatwierdzenie; Ross saKptriKa, bie Se-
ftdttiijiing. — 'g. Ryż biegunkę zastanawia i zatwierdza, iiyr.
1000. (zatwardz.! ?«. v.) ZATVV1ERDZ1CIEL , a , m. ,
który co zatwierdza; Vind. saterdiiik , s-arefnizhar , bcr
Scfefłiger, J-cfłiimdici- , SeftftcUfr, Scftćitiijcr. W rodź. źeńsk.
ZATWIEUDZICIELKA . ..
ZATWOR, u, m, ZATWOREK, rku , m.,zdrbn.; wszystko
co do zawarcia , zaparcia , zamknięcia służy, zapora , za-
suwa , rygiel , zawora ; Boh. ziiwora , zaworka ; Slov. za-
wora, (zatworani, zawreni parcH///e.<iJs, nawias); Hting. za-
vof, \ind. savara ; Croat, zatvor claustrum, repagulum ,
zatvornicza , zapornicza vectis , zatvorisclie condavum ;
Bosn. zatYor sera, claustrum, seplum , zavor od vrata ,
zvoragn repagulum ; Rag. z,1lvor daustrum ; Slav, zatvor,
resht, reshtava = więzienie; Ross. saiBOpt zapora,
zamknięcie , więzienie , saiBOpKa , aaiBopo^Ka zasu-
wka; Eccl. saBOpa obex , fcf Lat. oblurainenliim ); oUeiS
mai lim 3"iiiiiĄcn uiib 5>crfpcrreii ber J^iiireii biciit, ber
iRtegei , iai ©c^Iop, ber 6cl)id'er. Połamał drzwi miedziane
i zatwo.-y żelazne skruszył. Dudu. /'s. 107, 16. (zawory
żelazne rąbi. Bibl. Od). Zamki te wysokiemi mury, 'bro-
nami i zatworami opatrzone były. Bndz. Deut. 5, 5. (za-
worami. Bibl. Gd). — Zatwor, zatworek w ulu, zasta-
wka, zasuwa; ber Stieber, baći 5Sorfe|brct W marcu
trzeba .spodni zalwor z ula wyjąć., a wychędozywszy ul,
zaś zatwor wprawić. Kack. Pas. 14. Dzianki w ulai'h na
jeden tylko zatworek bywają, ih. 21. — §. Zatwora,
otwór, przestrzeń otworu , bie Óffillllig. Gdy macicy za-
twora nazbyt roztworzona a .szeroka , tedy trzeba lekar-
stwa przykładać, które zatwierają a ściągają. Sienn. 460.
Kobiety się boją , aby roztwora macicy nie była nazbyt
roztworzona a szeroka ; lecz gdy która chce mieć małą.
niech smaruje maściami, które zatwierają a ściągają.
Spicz. 182. l.ZATWORZYć, /. zalworzy, zatworzę cz. dok.,
'Zatwarzać , Zalwierać /liei/oA. , zawrzeć, zawierać, zapie-
rać, zaprzeć, zamknąć, zapchać, zatkać, zatykać; ju=
mai^en, jiif^^licgen , iierfe^licgeii, oerma^^en , oerrnmmeln, oeT«
riegeln, lierfcCCIi; Z/o/i. za wjrati ; Sm-ab. I.zatwaru; Croat.
zatwaram, zaniram ; Dal. zatvararn, zatvorili, zatYoren ;
flig. zatvoriti, zaprjeti yrSta , zatvorritti , zaklopitti , za-
kgljucjatti ; Bosn. zatvoriti , zaklopitti, zatjesnuti obtu-

117

930

ZATWORZYSTY - ZATYĆ.

ZATYCZYĆ - ZATYŁ.

rare\ Ross. aaiBOpinb, saiBOpaTŁ, CTBopiiTb , CTBOpaifc.
Trzymają zapieczętowane xicgi, ale otworzyć ich me
mogą, póki nie odpieczęluje on, który ma kluoz Dawidów,
który otwiera a nikt nie zatwiera. Hrhst Art, A i b. Miejsca
ktureiniby rnog/y tasiee do go/ębnika chodzić , trzeba
puzatwierać. Cresc. 583. Ule zatwarzać. Kąck. Pas. 27.
Lii zitworzyć. ii/. 29. "Wirydarz od południa i od za-
chodu ma być zat^łorzony alLo drzewem zasadzony, gdyż
z tyoh tu stron wiatry bywają pochmurne. Cresc. 490.
zasłoniony, zacieniony; ocr)'d;lo|Tcii , flcbedt, bcDctft, t)er<
fl^attet. — Zatworzyć oczy, zamknąć oczy , zamrużyć
oczy; Pic 3lugen fctlifPcn, jiiid;licgL'n , jumac^cn; {liosn za-
sgininti , zatvorili occi). Lew spi, oczu nie zat*ier.ijąc.
Hienn. 289. Krokodyl gębę otworzywszy, gdy clice jedć,
latworzy oczy ; płacy mniemają by zdechły leżał, do n:ei;o
lecą, a on je chwyta. Spia. 102. Orzeł dzieci swoje
oczyma ku słońcu obraca , a któreby się patrzeniu w słoń-
ce broniło, oczy zatwarzając, z gniizda wyrzuca, jako
nie^jodne gniazda swego. Sienn. 290. Obraca się lyłem,
a owszem jeszcze zatwarza oczy i ii.szy ich, IWj. Post.
A a a i. (zatula, zatykaj. — g. ZitA-orzyć , n p. pory
w ciele, zatkać, zatykać, ocr^opreil. Z zimno^ci pocho-
dzą wilgoci, krwi zsiadania, "uliczek zalwieraiiie , zasta-
nawianie krwi. SiJicz. pr , (Rag. zalvoritti Ijelo ahiim
odsliingei e , ob. Zapchać, zatkać, zatwardzić , zapiec). —
Aby zatwora macicy nie była nazbyt roztworzona a sze-
roka , a gdy kobieta chce ją mieć małą , niech smaruje
maściami, które zatwierają a ściągiją. Spicz. 182. Le-
karstwa przykładać , które zatwierają a ściągają. Sienn.
4''0. — °^, Aliter : Ci małżonkowie, którzy byli tern
małżeństwem zatworzeni , pilnie boga chwalili. Gli<:z.
Wyi'k, P O h. skojarzeni, połączeni, związani, zjedno-
czeni; mi cinniiOer ocftfjloffen , ucfiiiipft, yercint. — Bóg
sam zrządził człowiekoAi pismo ś. , w którym on sam
siebie, tudzież zbawienie samego człowieka zatworzyć a
obwieścić raczył, (jlirz. Wycli. G 8. zamknąć, za*rzi'ć,
zająć, nlijąć; ctiiid^licpeii , iimfaffeii, liftjrciffn. Z.^TWO-
HZYSTY , a, e — o adv. , z zatworem, z zaworą, do za-
warcia, zamknięcia, zamykalny, zamczysty ; jiim S'"""'
d>eil, 3"l''^>lifiJi-'''- N.iezynie niezatworzyste , na którem nie
masz pr/.ybiii!go wieka. RaJz. Num 19, 15. (odkryte,
któreby nie miało nakrycia na sobie. B>bl. Gd., ob. Olwo-
rzysly , otwarły).

2. ZATWOUZYC Ci. rfoA. , Zitwarzać nie dok. , zaczynać two-
rzyć , utworzyć, stworzyć, uczynić ie sie co w$zczyna,
formuje, tworzy, iitwarza; Rag. satvoritli . satvarati ,
slySraii , tvontii , crf^afffii , {ictDorbrinflCii. Wsze rzeczy
zatwarza 'wiigi par. Zebr. Ow. lo; creat.

ZATYC nijak dok. , Zatywać niedok. , zacząć tyć , stać się
za nadio otyłym, (cf zatoczyć); (iiifangcii fftt Jli tPCrtcn ,
ju ictt iDftbiti, hirdj Jcttidffit mi&eljpifcn mcrben ; R>ss.
saiKiiptrb , (cl', żerny), Ogiirczycy szczenncj nie dnć za-
tywać. Oilror. Mifi'. 13. Mówiłem niepobożnym , nie mó-
wcie zalyłą szyją Radź. Pt. 75 , 6. (nie mówcie krną-
brnie. UM. Gd.). Widząc nie będą widzieli , bo zatyło
serce ich, słuchać im przykro, oczy zamykają. Sk. /faj.
93 b. Zdtyło serce ludu tego. IV. Mnlh 13, lo Zatyło

bardzo serce ludu tego, Uszyma z ciężką przykrością
słuchali , I mrużyli oczy na boskiego Światła przyto-
mność żeby patrzali. Odym. Sw. A a 2 b , cf. zatwar-
dzone serce.

ZATYCZYĆ cz. dok. , Zatyczać tiiedok., tykami lub tyczkami
zasadzić, tyki zatknąć; Cflótff einjłerfen, mit Cjlórftlt bo
flccfeil. Chmielniki masz wcześnie zatyczyć. //ciur. Ek. 103.
Gdy się na łąkach trawniki puszczają, znaki zatyczyć. ib.
51. — Chmielowi trzeba dać geslo zatyczenia. Haur. Sk.
77. gęsto tyki dawać. 'ZATYKA , i , z ,'ZATVCZKA , i. i..
dem.' ZATYKADŁO, a, n., ZATYKADEŁKO. a, n., zdrbn.;
Boh. zórka; Sjrab. i. zalckadwo ; Croat pipk , samaslik ;
Vind satik , pila, piłka (cf. piłka), veha (cf. wiecha),
veii'hniza, zliep ( cf czop), zhepizh , zhopczh , pipek,
s:ibi'rlva, fsateknik, satik , satika • zapora , zasuwka);
Groat. zalik ; Rag cep , (cf. cepy , cf. cepucha) ; Ro>s.
3aTU<iKa, npoGKa, npoOuiKa ; każda rzecz do zatykania
cze.;o służąca, (tmni iDomit mail jullopft, aniłopft. Zaty-
kadło. Rng. Doś. 1, 173; czym co 'ziitykują, obturamen-
tum. Mą<.i. Zityczka piecowa. Cn. Th. 1598. ■ ciii rfeii«
ftópffi , cf. czepuch , cf. czopuch. W piecu chyraicznym
oddechy niemało pomagają do rządzenia ogniem przez
zalykadła. Krumi. Ghym. 23. Zutykadełko rurki. Cztrw. 23.
ciii Stópfclc^en. Zatykaczka butelki^ flaszy, cf. korek. Croat.
vinotóczka, (cf toczyć). W ciele zatyczki albo wal Au-
ły, zapadki. Krup. 2, 117. et 63. et 39. ib. 3. 3tj. bit
Śhippeil tm łWetift^Cii feórper, ob. Zatkanka. — g. Z:ityk,
zatyka, zalyczka , co gdzie zatknięto; ctnM^ Jluijfftcrftf^ ,
3?i)r(iC|tC(ftcl Dwóch osi świita zatyki. Zah. 13, 526.
Nagt. dwa polusy. arktyczny j antarktyczny. ib bieguny,
zawiasy; bic SScIlpoIe, 6r^pc>lc, ^ti)la[<;)'cn , 6rba(J;|'fn. —
Zatyczka niewieścia, lelum, plagula feminarum on ve~
lando. Cn. Th. 1598 zasłona bi.iłogłowska na twarz.
Wli)d. kwcf, podwika , cin 2Beit>erfil>lcier. Odejmie pan
córom Syońskim kołnierze . manele i zatyczki. Radź.
/'•z. 3, 19. (czepce i zawieszenia. Rtbl. Gd.). Z.VTY-
KAĆ. oh. Zatkać ZATYKACZ. a, m, który co zatyka,
ber 3«fłi'PKt- Scrjłopfcr. SUpator. zatykacz , uiykacz , któ-
ry z zgrzebi, z chust piłRi czyni w łodzi do zatykania
dziur. Mąi^z. (Boh. zatykać literae de comprehenJo male-
fico, gończy list, fin etcrfbrifU- "ZATYKALNY. "ZATKAL-
NY, a, e, — ie ndo., A.> zatykania, odzitykania; 3'')'''''''
Buftopfc < ; Croat zati. hni.

ZATYł., u, m., ZATYŁEK, łku . m.. dem., część lub stro-
na czego tylna czyli zidnia , ber Jpintfrt|icil , bit ^)tiiterffi<
te; Boh. zadnicc , ( cf. zadnica ) ; Sr^b. I. zadk, ( cf.
zad, zadekj; Vind. salanz ; (Carn. satilnek , sjlivnek •
kark; Croat. salilnik) ; Bisn zalilak ; Ro^t. aarUJOKl ,
(2. kark), aajOKi, aajiiiiKa, (3a4Kii tylna część irz.«ika,
nojjaThiJbHHKi uderzenie w kirk, strój z tyłu «yi u
prosty -h kobiet) — 1'icrzcli.ijącycli niepr^yj icioł i:ilyłki
natarczywie nasi mordują Krom. 435. (l)iiią «lraz, ar-
riere girde). — Zatyłek głowy, ompul. Per:. C</r. 1, 17;
tył głowy, potylic.1. Urs. Gr. 180. ber jpintafopf. bai
^iiitcrliaiipt ; S'>r.ih. i hwowne ladk, icam ; Ci.nt ii-
lilfk; Rng zatjelak, zltink : //««t. aarpBBOKi !■: rl aajł
PiHBU , 3aTU.ioh-Ł , npiiiioaroBiiBua , a.t.tiiaa Macrb roioBU.

ZATYLE-ZAUŁEK.

ZAIIMKZEC - ZAUSZNY.

S51

— W zatył , po zatył , w tyf ; l/interiudrW , nad) ^inten.
Dfugie i czarne jej włosy położyły się w zalył. Slas.
Num. 2, 50. — ZATYLE, a, m., miejsce z tyłu , strona
zat\lna; eiit Ort bintctrotul^ , ^te ;^intcr|citt. Waikocze po
zalylo słoniowym trzpialają. Zehr. Ow. 262 ; terga jac-
tantur criiies per eburnea. 2ATYLNY, a, e, — ie cdv.,
z tyłu będący, z;il\łein , cf. zadni ; ^intcricdrt:? < , ^inter < ;
Host. saTUJbiiufi karkowy.

ZATYŁ , ZATYŁY, ob. ZatyiJ.

ZATYM , Zatem, za tyra, za tem , (ob. Za, ob. Ten, ta,
to) . Conj., więc , wniósłszy ztad , wypada ztąd , conse-
quenler , a z:'tym , fcltjltd) , imb fulijlid) ; Yif.d sntu , laku,
poflednu ( cf. 'pośledżj , naliajazhnu ( et', nachodzić),
tai, (cf. tedy); Slav. zatim ; ftag. zaijem ; Ross. c.it-
4ya, CjtjUBaTCJbllC) , C.ltjCTBCHHO ; (Boh. zaljm interim,
mhUominus . faeteriim). Masz z\ć , zatyni oszczędzaj , coc
furiiina dala. Zab. 15, 169, ob. Zaczcm.

ZATY.NKOWAĆ , ob. Tynkować. Z.\TYllAĆ , ob. Tyrać ,
terać.

ZATYSZAŃSKl, a, le. [ZACISAŃSKI 2], z tamtej strony Ty-
szy, jeiiicita ber i^ciPc. Węgry dzielą się na cztery cyr-
kuły : l'rzeddunaj>ki , Zaiinnajski , Przedlyszański , Za-
tyszański. \^yrw. Geogr. 49 1.

ZAllFAĆ, 'ZALiUFAC med. dok. zaufać komu, ufność po-
łożyć w kim; 5utraii!id)e C^łpffmin^ auf joinaiiten fc^en, et>
nem Dcrtraiieu, fcin "Bcrtrniicn nuf ibn fc^cn ; {Boh. zaufati
desperare, zaufały, zaufardiwy, zaulTanliwy de^peraliis ,
cf. 'zulały , zucliwiily ; zaufalec <iespi'rat, zuufalost, za-
ufalslwj , i.autValstwj dtsperalio) -. Gam. saupam; Vind.
upat , saupat, fe savupati , vupasti , fe sanesli , sanafiia-
ti fe (cf. zanieść, cf. znieść się), povupatife , vsdatife
(cf. idać siej, (dovupati , zavupati = spodziewać się, sa-
vupliu , sanaOdiu • ufny, zaufany; Croat. zaufati, ZHuffa-
ti , zauffam (zwierzyć, powierzyć): Riu.<;. BtpiiTb, nOBt-
piiTb, nopyynib , BBtpnTbca, npenopjynTb. Matka moja
ślepo jesi w Dojrzalskiej zaufana, ze na krok nigdy mo-
jej nie odstępuje siosiry. Teat. 16. b. VQ. Zaufany;
Yind. sanafldiu , savnpliu ; Ross. Ha4C»CHbiii , iia4C>KH() ,
(cf. nadziej;)). Zauf;inie, ufność; bo? Scrtrancil , 3»'ri"f".
bic oertriiuciibc cojfnuiig ; Carn. saupanje; Yind. san^dlia-
nje , savupanje, savupliv()st , sinafhlivo5l ; ( Croal. zaiif-
fanoszt confidenlia , ob. Poufnłość); fioss. ^ostpCHie, 40-
Btpna (cf. dowierzyć), nsatnieHie. Do wykurowania cho-
rego bardzo wiele się przykłada zadufanie chorego na
doktorze. Pen. Lek. 324-. Zaufanie w sobie , (5elbft»er=
Iraneil. Zaufanie w sobie głupich zawsze , czasem atoli
i mądrych ślepi. Ossol. Sir. 2, ob. Zarozumiałość, cf. zu-
chwałość.

ZAUŁEK, 'ZAVVUŁEK , łka, ?«. ; Hoss. aaysoKi,; wazki
przerhód poboozny z ulicy jednej na drugą , ścieżka ,
przejście: etn fi^innier gupftcig Łiiiter eincr (Sajfe , (cf. za-
kątek). Żadnej w mieście ulicy, żadnego zaułka nie ma,
w klóryraby dom dla Milona nie był najęty. Siem. Cyc.
510. W pobocznych ulicach, przecznicach abo zawuł-
kach. Dub. 192. Zemknąwszy z kramnicy kołaczów,
gomółek , Pierników , w ciasny umykam zaułek. Kniaź.
Poez. 2, 197.

'ZAUMRZEC nijak, dok, zamrzeć, odumrzeć ; nbjłrtbcn ,
crjłerben. Podkurzaniem tem |.łód zaumarły i zapalenie
i 'zalcliniona krew' bywa wygnana. Spicz. 185.

'ZAL'MY'SLNY, a, e , — ie ndv. , naumyślny, z umysłu •
ob|id)tli4, ('eabjirfjtiflt. DorfńWiĄ , mit gleig mit SlDfi^t; Boh.
z:ium\slny, zuinysliiy Hoim.in umiał omvłke te w zau-
myślny postępek obrócić. Fnlis.t. /•7. 121.

ZAUSZEK, o6.* Zausznik. "ZAUSZKA, i, z., ZAUSZNICA,
y, z., ZAUSZMCZKA, i, i. dem., nauszka , nausznica ,
noszenie na uszach; iai £>6rgfŁcnfe, ber O^rriiig ; Ymd.
nuYuhiza, navufhniza . navufhje , vuhna rinkiza; Hag.
nauhyiza , uscieresi; C'-on/. rincliioze ; Boss et Ecd. cep-
ra , cepbrn, oycepH^n, oyccpa^ch, Boyuiecua ; (łioh. zśu-
śnice gliindula , parotis , ob. Zaiiszyca ; Carn. saub-
Ymd. savufhniz3 , savuhenza ; Cronl. zavusnicza ; Bosn.
zauscnica ; Rag. zauscniza ; Slai\ zaushnica ; Boss. aay-
iniiHa uderzenie za uszy, pogębek , policzek). Kładzie
perły na palce , na szyje łańcuszki , Wiesza na pierś za-
ponki, u uszu zauszki. Zi^br. Ow. 251; (leves baccae).
°i\auszka. 5 Leop. Genes. 58, 25. Zausznice tak są cię-
żkie, że wyciągają i psują uszy. N. Pam. 15, 291. —
§. Kobieta zausznica, zauszniczka , zauszka, do ucha lu-
dziom gadająca polwarnie, obmawiająca sekrelnio; fioss.
Haymanua , bic Obrenblafcrimi. — § Zausznica. Dykę.
Med, parolyda, ZAUSZYCA ; fio/t. zanśnice , żawza , (cf.
zołzy) ; Cruat zayusnicza ; Ro^s. sayuuma , ein P^rge-
fd)roiir, ctn C6rgefd)iilft. Zauszyce albn śwmi.; wrzody
kobyla mięla leczy. Syr. 491. ŻAUSZMK, a, m, "ZAU-
SZEK, szka, m , ZAUSZNICZEK, czka, m., dem. który po-
tajemnie i szepoąc sławę drugiego szarpie. Wlod., ber
ObrciiMńfcr ; Wind. vuhopihavez , podpihuyauz , podpih^-
vez ; Hoss. HayiunBK-B ; Ecd. yiuHiiKT. . juenoTHiiK-B. Zau-
sznik, .'!u.surro, qui occul te famom luedit. Cn. Th. 1598,
(cf na dworze u niektórych panów zawadzają się tako-
wi, którzy to pospolicie panom swym za uchem spie-
wpją. hosz. Lor. 24 b.). — g. Zauszniczek, wierniś, zau-
faleo, ber Scrfrmiłe. Ci frlozofowio miemh się być zau-
sznikami i tłumaczami natury Zab. 8, 182. Li!. Kom.
B. Miano go zausznikiem i brańccm Wenery. Zab. 14,
65. Nagi. Widzi juz stojącego przed swoim obliczem
dawnego zauszniczka ib. 13, 192. i\ngl ZAUSZMCTWO,
a. n., zauszne potwarzanie, bic Cbrcnfilńfcrca. Tr. . Yind.
yuhopihanje , podpihuvanje . podpilianje; Ro^s. HayniHH-
MaHbe. Zausznictwem się bawić, "ZAUSZ.MCZ.AĆ ; Yind.
Yuhopihati , podpihali , podpihuvati ; Ross. HayinHnqaTb ;
EccI. yrnHimarii , yuiHHyayio ; (Rag. zausciti , zausciyati;
Bosn. zausciti caedere alapis, policzkować, pogebkować).
ZAUSZNY, a, e, — ie adu., za uchem będący, '^initi bcm
ODre bofinbli^. Zauszne albo świnie wrzody. Syr. 8.
Wrzód zauszny, pgduszny, świni, parotis. Cn. Th. 1291,
{ob. Zausznica , zauszyca) — Zauszny, do ucha sc. mó-
wiący, lub mówiony, h\i C^r rcbenb ober gorebt. Zau-
szny powiadacz , monitor in scena snggerens hnlrioni. Cn.
Th. 1598. sufler, ber Souflfiir. Zauszny powiadacz, co
do ucha komu powiada dla przypomnienia , nomenclator,
menilor. IWorf, ( cf. podpowiadacz ). Zauszna spowiedź.
Sk. Dz. 526. Żarn. Post. 122. douszna, uszna, bie 06*

117*

932

ZAUSZNICZY - ZAWADA.

Z A W A D V A - ZAWADZIĆ.

rciibcicbtc. — Z:\iinn\, potajemnie potwarny, obmawiają-
cy = ZAUSZMCZy, p^rfnMdferitd;, scrlnumbfrifc^. Napomina-
li Teodozyusza młodszego, aby nieprzyjaciół swjch , któ-
rzy o nim zausznic mówili , na gardle kara/. Baz. Ust.
189, cf. zaocznie.
ZAUZUAĆ CS. dok., 'Zauzdywad czesli, uzdą zająć, uzdę
na/ozyć; Den 3>iiiin ailfflE"- jńiimcn ; //u(/. zauzdatli ; Croat.
zavuzd3^vani ; Dal. zauzdivam , zasvalyujcm ; Bosn. zau-
zdati, stjvili uzdu, zaoglaviti , staviti oglav. ob. Oyłów ;
Sorab. 1. zahuzdźam; zakiełznać pr. el fig. Ir., }dbmen ,
bttnbigeit. Zostali Scyei zauzdani po kilkaletnim i krwa-
wym lia/asie. Pot. Hyl. 155. — g. Zauzdad się, wziąd
na kieł pr. cl fiij., ozuchwalić się , bn^ ®cMP aiif V\i
^ofcii tieimcii, tiMbcrfpóiifłii) locrben. Zb\iek ci:iłu nasze-
■ mu ku rozpustności \vcdzidł;i |)opuszrza ; dosyd jest buj-
ny ten ositł nasz , a gdy mu nad miarkę dosypiesz ,
będzie bujniejszy; dosyć jest przez się pyszny, a
gdy go przebierzesz, zauzda się, po sobie puglądając,
jako ubrany koń. Żarn. Posl. 13, (cf. rozhukać się, roz-
brykad się). Akademia w mnnsztuk bojaźni juz cię okieł-
znała , a według tego , jako się w nim będziesz ^la-
nyzdywał , surowiej jeszcze z tobą postąpić może. Zebr.
Zw. i.i8.
ZA WABIĆ CS. dok., Zanabiad uiedok. , wabiąc zawicśd,
unieść; Yind. savabluvali, zaliuskali, navaditi , nafhun-
tali ; liois. satiaHnTb, sasiaHiiBitTb , (cf. zamamid); hii (lin
loifen, l^crDfi^ Ictfcn /r. it pg. Ja zawabię ją, i zawio-
dę na puszczą. Biidii. Ho$. 2, 15. (ja nią łudzid będę i wy-
w'odę na puszczą, liibl. (jd.). Kot;ozby tedy takie słowa
nre zawabUy ? Hej. Post. D b i. Zawabienie f{ois saHaiiHa.
ZAWĄCHAĆ med. dok. , węchem zaczud , nieco zwąchad ,
Cruat. zavuhnuti , zavuhnujrni : blirĄ bfll ®mid^ UCtfpiiriil.
(Yind. savohlivi pefs , ovolini , vohou . (ledni pefs, fle-
(lnik> pies wechorz, wyzeł).
•ZA WĄCHAĆ, ZAWAHAĆ, ob. Wahad. ZA WACHLOWAĆ,

ob. Wachlować.
ZAWADA, y, ź., % i) o co zawadzamy, co bieg, postęp
wstrzymuje, zatrzymuje ■ 'slfik ; nuifail llinil tfltfcil obCI
l/ńnflfn blcibt, cin Sliifiog , ^inbcrnip ; Soiub. i zadżcwk,
zaslupeno, (if zasiąpid); Croal. zadev, zadeYlischa, (cf za-
(Iziad) ; /tost. npenaiciBie, DpenaicTBO (cf. przcpiąd),
npenoiia , 38utnha , sautnitHio, (cf zaczepid). Ćokol-
wiik bieg izcczy jakiej zastanawia, powszcchnjm imie-
niem zawady nazywamy. Rog. Duś. 3, 56. Aimala po-
winna być lak z,'ikarow:ina , aby leżała na swojim łuzu
pozicmnie , a zatym mniej wzruszała się 7» podskocze-
niem koła na jakiej zawadzie. Jak. ,ir(. 1, 219. Wiatr
wielki 1 niepogoda uderzjła i potłukła okręty o zawady.
Jer. Zbr. Ul. (o skały, haki; in bcr SfC gflfffpiCcn.
Slippen). — F<g. tr. Pizeszkoda, zawód, tiudnośd, prze-
ciwno.<d ; ^linbmiip , SJcrbinberiiiig, (stó^irmig, gd'trlcrigfeit,
JBiberftaiib. Zewsząd cię pot_\ka w niepewnej zawada
drodze. Zab. 15, 209. hniaż. Zaledwieśmy w tern pra-
cowilem dziele przebyli te zawady, które przesąd, in-
teres, duma lub nałóg do bezładu, Aistawicznie stawiał
na drodze naszemu prawodactwu. Ust. hontt i , 136.
Decymus Brutus ich przeciwny radzie Galii sprawca,

był im na zawadzie. Clirośc. fars. 17. (na przeszkodzie,
sprzeciwiał się , er ftaiib itiiifn im 2Bcge ). Dla dawniej-
szej miłości zawady iNie miały miejsca w nim płomienie
nowe. P. hclian Jer. 125, ( cf odpór, obrona). Czy
to do wzięcia miasta bogi na zawadzie. Czy też tchó-
rzostwo ludzi zawadę nam kładzie I Dmoch. U. 45. (bo-
gowie na wstręcie, w oporze, ludzi nie dzielni, pierwsi
posiliue , drudzy negaiwe;. — i- ^ ) Zawady podróżne,
obłogi . kiórcmi się kto okłada , tmpediminta. Cn. Th.
567. obnóża , potrzeby, ciężary, ( cf. Slav. izvadili < wy-
pakować); boś ©fpacfe, bie iSagagc ; {Boh. zawazadla, cf.
zawiązka). Jeden "uliec był zostawion przy obozie i za-
wadach. .\ar. łjsl. 5. 70. {Boh. zawadny zadłużony). —
"ji. Zawada, wada przeszkadzająca, szkodliwa, szkoda,
skaza, uszkodzenie; bct l^clilcr , SDiangcl , bnś (Scbret^cn.
ipiiibcriiip, ber (sdjabeii ; (Boh. zawadnj litiosui). Zbytni
chłód wody z śniegu martwi korzeń drzewa, a chociaż-
by się takowa woda potym od słońca zagrzała, 'wżdy
ona pierwsza zawada jej zimnem uczyniona , truilno juł
ma być oddalona. Creic. 83. — "i. Zawada, "Z.-^WADYA ,
yi, z., zwada, spór; £treit , ^ftnbfl, 3n?ift ; Bag. zaga-
da intniiiilia. — g I cr-oinf. Ziiwaria , zuwadya , ZA-
WADIAK , ZAWADYAK . a , w.. . ZAWADYAKA , . , m ,
ZAWADYACKl, lego . fw , ZAWADZCA, y. m.. zwadza-
jący, zwadzia ; cin ^linbcnr, £tót)r(r, 3n^if'n'*"l/" , ^ón'
bclinfl4/cr; /lojs. noncpeTJiiiii. /. uoncpcTyHua, ( cf po-
przeczny, cf sprzecznyj. Ćoż to za zanadyaka! Zabł.
Bal. 89, (cf. zawalidroga). Upominam klinić I'P. za-
wadyackich , bałaśnii kich , gniinowiczów . aby się nio
ważjli lurbure pucem. HJon. 70, 154. Idź, obiecuj,
konkluduj, i co jest mojego Nie żałuj , Wasz zawadzcę
ze mnie, jak z swojego. Jubi. lei. 144. IV rodź. żeńsk.
ZAWADYACZKA, i, bie ^lanbfluifldtcrtiin. ZAWADYACKl, a.
le, kłótliwy, zaczepny; l;anbclniad;erif(^ , jónfiid;. Z.\WA-
UYACTWU, a , fi. ,' kłóthwość zaczepna, ^anbtlńidjt .
©ircilflid^t ZAWADZIĆ c:. duk.. Zawadzać uteduk ; Boh.
zawaditi , (zawazcii przeszkodzić) ; Slov. zavadjm ; >'oru4.
1. zawadzam, na nelżo posiorcżżu, (zawadzam deptano,
za^ładzam , wygładzam) ; Carn cbtizhSli; Yind. ovifscl ,
(cf. obwisnądj ; Croot. zadtlisze, zadevatiszc , ( cf za-
dziad , zadziewać); {Bog. zavadilise allercori ; Botn. za-
yadilise , svadilisc leniie od inimicilius, powadzić się;
S/ui'. izvadili , izlovariti > w\pakować , w\ładowaćj; Hott.
asueniiTb , aautn.iOTi. , (i f zaczepić) ; — g. Zawadzid o
co iiiechcąc Veilum wedium , Zawadzić się zuimk., nii-
mowulnie udeizyć o co, zahaczyć się, zacierać się;
mpran Qi4'Q(fcn, l;ii(fcn bleibeii, anftpfcn. Zawadza o co;
tmpoclo uxe i»i oi borem cutrus haeul , adegit lomtnn
:,d radiitm luleulem proeyraudein Cn. Th. 1398. Kie-
d}ś tam na nowym świecie Zawadził o ksmien przccic.
Zal'. 16, 76. W tg. Jesteś jak suchy pień na roli, co się
oń płujii zawadzają. Bej. Zw. 56. Głębiej pług zaradził.
Aż o skaib niezliczony lemieszem zawaduł. tJ^.r. Sat
255 Wól zawadził, ber SBagen i|ł rccran angefabren ,
tflden gtHicbcn. Zawadzały się wory. zacierały »ic , bit
ffiagen fmb on einanbrr rtiigefabrfn , in einonber geiobren ,
an einaiibir liarfen gfbliebfn. Kigura niet^r»bm , bez uło-

ZAWADZIĆ.

ZAWAUZISTY - ZAWAŁ.

935

ienia , rękawy wszystko na ramiona w) rzuca, i szablą
zawadza. Teat. 15. c, H. — §. Actiie: Z;iwadzić co o co,
za co, zahaczyć, zaczepić, zapiąć; anijafcn , eiil^afcn ;
Croat. zakvachili , dokvachiti inuncare. Poczynisz też
haczki , które zawadzać będziesz na pętlice. Uadz. Exod.
26, H. (zawiedziesz liaczyki w pętlice. Bibl. Gd.). —
Aiiier : Zawadzić co umyślnie o co, za co, zatknąć
uderzeniem, zasadzić, wsadzić, zabić za czem , w co;
mit ciiicm Scblagc I)iiiciiifłcrfen , ciiiftammcn , eiiisnińngcn.
Gdy się komu miecz skrzywi , woli go o ścianę zawa-
dziwszy łamać a napraszczać , choćby się i zJaniaf, ni-
iliby mu się czasu potrzeby spadać miał. lifj. Zw. 76
b. Zawadzić h.ikiem , impingere unctnn aluiii. Cn. Tli.
1598. iiuf cincn ©afeii fpicgcii , ciiicu i)nfcti ciiifpicfon. Wi-
teliusz, gdy sie skrył, wyciągnęli go z jamy, i zawadzili ha-
kiem pod gardło , wlekli do Tybru , pluskając nań bło-
tem. Biel. bw. 49. Judasz zgmąć umyślił, a kióry w
reku Mi.ił powróz , mocno zawadził do sęku , Ziidzier-
gnąwszy się , potym rzucił sobą , Że się w pół rozpukł.
Odym. Św. 2 £ e 2 i. zafoż\ł, zacze[ał : niimad"en, aii=
^aUn. — JransL Zupewne o twe zawadził serduszko.
Teat. 15, 5. zawiózł, uwiazl w nim, uikwił, et ifł in
bcilicra ^crjdiiMi Jatfcit (jcMichn. Zawadzam |-Iugiem w ro-
lą, imprimo agro yomerem, zaczynam orać. Cn. Th. 1598.
mit bcm fjliiijc nnfc^cii, ju ppgcii nnfaiigcn. Zawadzić
sierpem w dostała zboże , suppvneie fnlcein, maturis. Cn.
Th. 1442, ob. zapuścić sierp, ttc ŚitbcI aiifc|!cn , liber
Mi (Setreibe gc^cn lajfcn. Zawadzić w co , uderzyć w co
głęboko ; ticf ^incin baucit , ^inciii f(t)ngcn. Każdy wzią-
wszy swego równego za głowę , zawadzał mieczem w
bok przeciwnego , i padli wszyscy społu. 1 Leop. 2 Beg.
2, 16. (utopił miecz swój w boku jeden drugiego. Bibl.
Gd. ; zatopił , wraził głęboko). W drzymająeego ocho-
tnym zaw.idzi orężem. Zebr. Ow. 24; youlneral). Często
starych z młodemi na marach wynoszą , W każdą gło-
wę zawadzi Prozerpina kosą. Lib. Hor. 53. Majtki zgo-
dnemi sz\ki zawadzą w wodę i machają wiosłami. Pot.
.Arg. 205. (uderzają w wodę). Seweryn Herbut zawadziwszy
sam przed 'ufem we wszystko wojsko Wołoskie, mężnie
sobie poczynając zginął. Orzech. Qu. 155. wtargnąwszy,
wpadłszy, zanurzywszy się, zatopiwszy się, wrzuciwszy się,
er brang ticf biiicin. — Zawadzać czym , zachodzić czym
by szkodzić ; hfl5iifrmmcn fudjcn , 511 fdjaben fiic^^cn. Sza-
tan chytry rozmailemi sztukami zawadza , i nie lada ro-
zumu ludzi często do upadków 'usidława. Gil. Post. 193.
— §. Zawadzać komu , przeszkadzać mu , być rnu na
przeszkodzie, być mu w drodze; fincm im SIBege piien,
ibm ^inberlid,' fccn; Hoss. npenaTCTBOBarb, BOsnpenaciBO-
Baib ; Eccl. nptnaTH , npeiiHjiH , npennuaiii , (cf. prze-
piąć ). Gdzie ich wiele , jeden drugiemu zawadza. Cn.
Ad. 257. Już się 'sprawuje tajemnica nieprawości; tyl-
koż ten , który teraz zawadza , będzie zawadzał, az 'od-
jęt będzie z pośrzodku , a tedyć objawion będzie on
złoczyńca. Baz. Hst. pr. 5. Wiele tych trefunków jest,
które zawadzają do wypełnienia rady naszej. Garn. Sen.
310. (wstrzymują, hamują, tamują je). Żywemu nic bu-
rza nie zawadzała , ani umarłemu chwały nie uwłoczyła.

Birk. Dom. 122. Idę zdjąć surdut i szpadę , bo mi to
próżno zawadza. Teat. 55. 4, 56. Konlent jesten; 7. po-
zbycia się reszty gratów, klóre próżno w domu zawa-
dzały, ib. 19. b, 10. (miejsce zajmowały, zapróżniały, za-
przątały). Między zwaśnionymi i dobre zawadzi. Fredr.
Ad. 10. (daje pochop do waśni;. Pijanemu i mucha za-
wadzi. Bratk. P. Choremu leda co zawadzi. Cn. Ad.
64. (leda co przykre, nieznośne, markotne). Proste
przysłowie : kupisz , nie kupisz , potargować nie zawadzi.
Tent. 47, b. (nic zaszkodzi). Nie pomoże , nie zawadzi,
^ilftź nicŁtel , jo fdjnbct^ nid)tg. — ^ Zawadza się gdzie
co, abo czego, znajduje się przymieszane między inne-
mi , przebija sie z pośrzód innych, daje się wiilzieć,
zawijasie, nawi.ija się, zdarza się rzasfin , nagadza się,
natrafia się. przytrafia się; e» bffinbet fidj etiuasS DCimifdjt
mit ntibein , Ińfft fii^ fc^en , trift fid; , trrcignet fidi. Mi.viui
candore rubor , zmieszana czerwona farba z białością , t.
j. zawadza się białości między czerwonem. Mą;z. Rzadko
się teraz wąs zawadzi ; nie ma już sarinalyzmu. Kraj.
Pod. 52. Poganie Polacy w dni święte bogów swoich,
gry, tańce i 'krotofile rozmaite stroili , a osobliwie 25
maja i 25 czerwca ; co się jeszcze poniekąd w Litwie i
w P>usi dotycłimiast zawadza na wsiach. Gwiign. 50.
Rozkazał bóg Abraamowi , aby wyszedł z Mezopotamii ,
bowiem się już w niej bałwochwalstwa zawadzało. Biel.
Sw. 6. Jako się tego 'zawzdy wiele na świecie zawa-
dzało , i dziś zawadza , iż wielu róhiie rozumie o bó-
stwie pańskiem. Rej. Post. Q g 5. Wiele się przykrości
i męki w tych rzeczach zawadza, kiórc my za rozkosz
sobie poczytan.y. Star. Hej. 36. Za róźi, ścia mitiy i
wagi w każdym województwie nierządu się zawadzało.
Herb. Stal. 514. Kiezgody się między nimi zawadzają.
Biel. 465. Nieznośna żydów robić sędziami , co u nas
się często zawadza i a Podolu i Wołyniu. Pelr. Pol. 468.
Na dworze u niektórych panów zawadzają się takowi ,
którzy panom swym pospolicie za uche.m śpiewają. Kosz.
Lor. 24 b. (przytrafiają się zausznicy). Na świecie siła
głu[iich się zawadza. Gorn. Dw. 503, (cf. nie siać ich,
sami rosną). — '§ Zawadzić się z kim, zwadę zacząć,
powadzić się; eincn 3inf nnfangeH , fii^ jniifen. Zawadzi-
łem się z mm. Tr. ZAWADZISTY, a, e, — o adu , za-
wadzający, pełen zawad; oofl .Cióder , Sliiftpfic, Łórfcrig ,
Itiibeiftc^eiib , ^inbcrli*. Kazimierz W. gdy przez miejsca
zawadziste i przez łomiste chroslowiska jelenia pierzcha-
jącego dojechać usiłuje , koń padłszy gwałtownie go po-
tłukł, lirom. 565; impeditus locus , pełen 'sterków ,
usterków.

ZA WAKOWAĆ med. dok., zacząć wakować , otworzyć się,
o urzędach, miejscach urzędowych, »acant iPerbeit ; Ross.
ynpa34HHTbca , ynpa34HflTbca.

ZAWAŁ, u, m, ZAWAŁKA, 1, £., ZAWAŁEK . łku , m.,
ZAWALISKO, a, n.. ZAWALINA, y. i., ZAWALINY plur,
wszystko co drogę zawala, zalega, zapiera, zapycha,
zatyka , biegowi zawadza swoją bryłowatością ■ zawada ,
mai cincm im fBegc licgt, ben SBeg oetfpcrrt, oerfĄiittet; Sorah.
2. zwahw , zawahleno polumen , {Ross. saoaji miejsce
zasypane, zasute, zawalone). Podpada tej karze, kto

934

ZAWAŁ.

ZAWALAĆ - ZAWALIĆ.

zawadę jakową znaczną na moście czyni , czy to przez

położone umyślnie zawały, czyli tez Ontr. Fr. hrym.

i, 210. Dziedzic uprzątnąć zawały był powinien, ib.
Uchodząc przed goniącym nieprzyjacielem, zrobisz zawa-
linc na czele rnoslu. Papr. W. 1, 448, cf. zasieka , ^(i-
\)m. Zawałek , zewnętrzna fortyfikacya. Tr. cin Sdipeii'
Bcrf. Lasy dla prędszego wzrostu podkrzesane , z ga-
łęzi 1 zawalm oczyszczone. Xiadz. 58 |z zawalenia drze-
wami upadłcmi). Wojsko gdy blizko zawału gór Mace-
dońskie!) nadciągnęło , przejazdem trudnym ustraszone ,
odj:izd sobie wolny usilnie wymódz miało. I\rum. 5G0 ;
(piojie elauilra viontium . koło zasiek). Sprawy o zawały
rzek spław nycb. A. Zamoj. 2,59. SBaifnfpcrre , gliiPipcrrf,
6d)ifffpcrre. Zawaliny , gruzy zawalonego domu. Wfod.
gruzy w kupie. 6d)iitt cinfi! tinfltfłuljten CiaiifcJ , Jrfimmcr.
(ob. Kozwaliny). Ilots. aaBajima nasep , nasypane gruzy,
liemie. Zawalmy, saxoJum inyeniium ebjacen^ inules. Cn.
Th. i 399. gclfentriinimer. — Fig tr. Zawał , zawada ,
przeszkoda : ^ir.bcriiip , ©djroicrigfcit. Abyśmy tedy ten
zawał odwalili ... . Nuw Clinr. (lę triidno.ść ułatwili, Ic
przeszkodę sprzątnęli) Od[trząlajac zawały , trzeba co
najbliżej przystępować do doskonałości. I'elr. Pol. 558.
W dobrym dbały Mija cnoty zawały. Petr. Hor. 2 L 4 fr.
(majętności, łakomstwo zawalają drogę do zacności, ib.)
Znajdzie przed sobą tysiąc trudnych do przebycia zawa-
łów , które jej cnota i lionor stawia. Teal. 27, 26. On
główniejsze uruinował zawały , a potomność co dojrzal-
szych używa owoców. A'. Pum. 9_, o09. F'odobiio za-
wału tego handlowi naszemu nie uchylimy nigdy. Pam.
85, 394. — ^. Quoad locum: Zawał, miejsce zawalone,
nie otwarte, zawadzisle; ciiic ocrf[J;i';ttctc , Btrfpcrrtc £tcUe
yr. et fig. tr. Ucho ma w sobie rozmaite załamania ,
aby grzmot abo dźwięk do uszu przychodzący, pierwej
się nieco w lycli zawałach zabawił Suk. /'rohl. TiS .
w tych krętych kanałach, kręgach; (SirfelgailflC , Hrcifiiii-
gen. Nauka o zapałkach czyli gruczołkach , udeiioluijia.
Perz. Cyr. 57, Hoss. atcitsa . iiayKii o <Kejt3ax'B, cf.
zołzy , oon ben Srufcti. Zawałki w ciałach naszych bę-
dące , są miękkiemi i gahkowatemi istot.imi. Pen. Ciir.
57. Z zuwałek skujiionych mamy ten pożytek, iż prze-
cedzając przez siebie płynne cickłości , one poprawiają ,
i odistaczaja. Pifrz. Cyr. 58. Z:iw'ałka piersiowa. Perz.
(lyr. 43. Zawałki łzowe , gluiidiilae lachrimoles. ib. 18.
Zawałki w czeluściach, amyydaloe , auliadet. ib. 142.
Kryskowa zawałka , jest z rodzaju skupionych czyli z
kilku w jedne złożonych zawi.łek , giniidula conylomera-
ta. ib. 42. W mózgu dwie zawałki, pinelowa i pjwoci-
nowa. ib. 40. — g. Zawał, zawalenie sie , rozwalenie
się, cf. zapaść się; Cinftiirj , 3"f'>i'"'if"fJi"'i . CinfaD. Król
Bela niospiidzianą budynku zawałą , za gwałtownem od
burzy wslrzaśnieniem . przytłoczony, wkrótce życia do-
konał. Nai.'fhl. 2, 408. — W górnictwie: Zawał, 3)ruib,
przypadek w kopalniach zdarzony , przez zapadnienio się
jakiej wytni, szybu, stolni , biegni i 1. d. ilier. ilskr.
Miejsce zawalone, rozwalone, za|>adnjęlc , fin eingcflńrj'
tfr Crt. Trz(;sienie ziemi dzieje się od wiatrów, w lo-
chy 1 zawaliska podziemne wbiegłych. Olu. Uw. 250.

ZAWALAĆ cz. dok, zabrukać , zasmolić; Sorab. \. fa-
walacż ; Croat. Z3valyati , zaval_\avam volveie in lulo ;
liiss. saBajflTb , 3ana>iKaTi>, ganj liel4;mut)en , tffubrln.
Zaświektać chustę, papier, zawalać, zabrudzić. .Y. hatn.
Zawalać Sie; fioss. sarpnsimThcn , (cf zagraznąć). — (ZA-
WALCOWAĆ; Puss. saBajbciipcBaTb, ob. Walcować,
walec taniec. — Z.\WaŁKS.\(; się zaimk. dok , wałęsa-
jąc się zajść, cf. iaiłuc sie , zawlec się; [\i) bit tOO^in
Ijcriimtrcibcn , ^ii:flcriitl;cn im ^mimłrcibcn. Niech bóg brom,
żeby mi sie miał kędy zawałęsać chłopiec. Teat. 2ł. e,
40). — ZAWALIŁ (I. dok.. Zawalać niedok. ; &oti. zawah-
ti , zawalati ; Croat. zavaliti , zavalyujem (/(yKio ,^;oi'o/io ;
Bom zavaliti , pov:ilili prosternere , prorulmre; «^ora6. 1.
zawalam, zawablaam, (zawahleno lotumen); Hon saea-
JiiTb , snBaJiiBaTb. Zawalić co, kogo, ciężarami zarzu-
cić, waląc ciężkie rzdzy za^-nieść, zalłorzyć . zatłuc;
eincn mit grobem Wnifcn uber Cnjłcn nicbcrbrurfcn , niebu-
maljen , jn Soben brńcfcn. K;.źń inną bieize przed się
Jowisz: wytopić wudinni Róil ludzki, i z wszech niebios
zawalić go didiami. Zebr. Oui. 9 Zawalili go kamienia-
mi. Tr. Zawalili go ziemią, ib. Zawalił go dom. ih. Wy-
nosi w górę swoje maczugę, a wywijając nią na<l głow^,
straszliwie zawalił Numę w puklerz Staf Nutn. i, 181.
uderzył mocno, walnął, palnął, fr Ofrfcjte Him fintn
gcu'filtigcn ^itb. — Zawalić się , rozwalić się, zapaść oie ;
umftHrjcii, cisftuijcn, cinfalleii , jufammcn ftfirjen, jiifammeo
fnllen ; iHois. 3HBa.iaTbefi zalegnąć). Nie odstrasza nikogo
nd miiriiwaiiia noAej kamienicy to, że się na tym miej-
scu pierwsza zawaliła. Gorn. Sęii. 574 Zapaliło się
miasto, sepulla urbs ruinis. Cn. TA.- 1398. Zapalenie,
zawała, zawał, zapadnienie się; Mi Cinftiirjcn , bfi (Sin'
fturj. Wszystko będzie nocą, 'zapaścią , zawalaniem . po-
tępieniem i ćmą wieczną. Podw. Wroź, 49. — Zawalić
co czym, zapełnić, zarzucić, zasypać; mU tPfrffil , Hft-
rocrfcn, jmpcrftn , vo\l fullni, onśiuUcn. Za«alić rów gru-
zem. Tl. Zawalić dół kamieniami. Ld. — Fig. ti . Prze-
wracając pozew mówi : a niechże go , zawalił całą widzę
stronę! Teat. 43. c, 45. Wyb. zabazgrał, zasmarował,
gęsto zapisał; er fjat cine ganjc Scitc roU grlcbmirrl, opO'
gcpncft. — Zawalić co czym, zakryć czym cieżkicin, za-
tkać, zapchać, zająć; nu'init fd)n'fr bfbcifen , bcla|łen, pi'D
befcjcn, finnej^mni, ouH ftcpfcti, bcKibcn , aiifiiUcn. Ułiarze
nasze, szaleństwem zaślepiony Klodyusz, po wycięciu
świętych gajów , wielkiemi gmachami zawalił Siem. Cyt.
544. Nad to się wozy zacierały w błocie , I trakt dość
ciasny zawalały banlziej. Jabt. Huk R 4. zatkały . zi-
pchały, zacieśniły; ypUftiipfcn , pcrftupffn. — hnpedieudo Za-
walić, broniąc przyslęi'U > załiiż\e , zasypać: »frid>iitffn ,
soriuńl^cn , oorlcgcn, ycriciion. itcrrammfln. Grób pański był
zawalony Kamieniem wielkim od uschodowej strony.
Odym. Św 2, AA 4, (zamknięty przywalonym k;.mienifm).
W bramie krata z dużych spadłszy podwojów zawaliła
przejście. Tward. \Vl 44. Bramy ziemią zawalą ib. 40.
Zawalili wrota ziemią ib. 21. Droga lasów gęstością,
gór wysokich przykrością i wąwozów ciasno.ścią zaległa
I zaw;ilona. Ulrytk. 051. dawadzisla, zawadzona ,i. .Niech
Kamieniec i Lwów opatrzą co prędzej , mm serca do-

ZAWALIDROGA - ZA WAROWAĆ."

ZAWARTA-ZAWAŻYĆ.

935

stanie nieprzyjaciel i zwycięstwem srogi 'Przez mif
dziś zawalone te przestąpi drogi. Tward. Wi. 91. zale-
gle, zajęte, bronione, osadzone, trzymane; gebeJt, l)C>
fejit, Pcribeibiilt. Zastępuję miejsce, zalegam, zawalam
dropę , przystęp. Cii. 7/i. 1593 — §. Z;iwaiić się gdzie
lub dokąd, nawalnie się cisnąć, gciualtio fiiibrinijcit pr.
et fig. tr. Już tak się był dalece g«ód mięilzy oblężonych
zawalił, ze ledwie kilka dni oblezfnie wytrzymać mieli.
Arom. 616; ( hwaluerat ). ZAWALIDROGA, i , i. , co
drogę zawala, zawdda , zs«;ił. przeszkoda; mai ben 5!iJpg
fperrt , cin .'ciiibcri-ig . ba« im ^Bcge licflt , im Sege ftc^t.
Zacność, która kto ma z wielu pięknych przymiotów,
częstokroć bywa zawalidrogą i tamą do szczęścia. Mon.
76, 452. — §. Persimif. Z-twabdroga , i, m , próżny
ciężar ziemi , darmojad , darni)clileb, (cf. zawadyakj ; cinc
unniiCc erbcnlnft, tn niibcni tmiiu^ im 3Scge flc^it. Taki
zawalidroga i darmoj:id , nie może być miły gospoda-
rzowi. Teat. 21, 81. Ty urwiszu , ty zawalidrogo!
Teai. 8 , 83. Z/ość mię bierze , oj gdybym tak mógł ,
jak nie mot-e, Zebamibym rad teao darł zawalidro-
gę. Zabł. 'M. 55.' ZA\VALI?ŚA, ZAWALINY, ZAWA-
LISKO, ZAWAŁKA, ob Zawał. ZAWALNY, a . e — le
adv. , zawalający , nawałnic zasypująiy, zapad.ijący ; tit
groPcn OT.ijfcit iiicDerbriiifcnt) , ^inm.iljeiib , ^inftiirjcitb. Za-
walne ścierać będzie śniegi. Hitl. Ow. (35. (zawalone,
walące się). — Zawalny, za walem , za okoj)em, będący =
zaokopowy lub przedokopowy ; uor bcm SBaH gdcgcn, nii^tT
bem ŚiiHc, Slujen < . Okopy zaw^lne Tr. zewnętrzne,
Słu^cniticrfe. ZAWALONY, ob. Zawalić ZAWAŁKOWAĆ
CS. dok., wałkując zakryć, zarobić; Bcnualfcii , jm»alfcit.

ZAWAPNIC Cl. doh. , wapnem zaprawić lub zakryć, zama-
zać, zaciągnąć; iicrfalfcii, mit S^nlf mimiii^eii . licfdimumt ,
oerfĄmiercil ; Hag. zajapniti ; Dosn. zajapniti, zaklaciti ,
(cF. zaklęcie).

ZAWAIICHOLIĆ, ob. Warcholić. ZAWARCIE, oh. -Zawrzeć.

ZAWAIłCZEG CS. dok. , Zawarknsć jednil. , odezwać się
warcząc, dać słyszeć wark; aiibjniirrcii , lośgmirren pi: et
fig. tr., [łoss. 3aB0p'iaTi>. Nie liylo , ktoby ruszył piórem
i gębę otworzył i zawarczał. Boli. Prog._ 225. Napięty
od Parysa n.igle łuk zawarczy, Leci strz.iła , i celu
swojego nie mija. Rani w nogę Tydyda, i w ziemię się
wbija. Dmoch. Ii. 1, 191. Clioó silną ręką ciśnion , krwi
pocisk niesyty Chybił, zawarczał tylko i drży w ziemie
wbity. ib. 2, "22.

ZAWARLI . ZAWARŁY, ob. Zawrzeć.

Z.AWAIIOWAĆ cz dok., Zawarowysyać cze'<tl , warując so-
bie zastrzedz , zabezpieczyć^, ; ftvl) auolicbinaeii , ooriif&alten,
ftdietn, oerfid)ciii , iicrgcmifcrn ; /y.'/i. pngjstiti , poi;jśto-
wati ; ( V'//i(/. popreiyuiiseti , popreiyJinjali). Zawarować,
zachronić , zachować, uchownć; Vind. savatuvati , doya-
rili, doyariiyati , s ihraniti , ohraniii , obraiiili , bc(|Ut^Cii ,
{•etOii^rett. Na-iza Polska , jako jedna czysta panienka , od
wszelakiej skazy była zawarowana Wercs;. Heg. 24. Za-
waruj panie, bym nie w ty? zwrócił oczy, albo z nie-
cierpliwości zawiiTzgnął. Zih. 13, 177. N'tg{. Jakie też
miał bfn jrisławicńslwo od ludzi, boże zawariij , kiedy
szedł, ludzie nań plwali , jako na beslyą ! Falib. J 11.

ZAWARTA. ZAWARTY, ob. Zawrzeć. ZAWARTKA, 'ZA-
WIAKTKA, 'ZAWIERKA, i, ź. -, Hoss. aaRepri ; wicher,
zawierucha, burza, szturm; Stiirm , 2Birbeln)iiib , UiigC'
ftiim; (cf. zawrót, cf. Rag. zayarta un/raclus; linss. 3a-
eepTKa zasuwka, zapora, zawora). Uzień ciemności i
mroku. dziei'i mgły i zawartki. 1 Leop. So[on. 1 , 15.
(dzień wichru. 5 Leop. ; dzień obłoku i chmury. Bihl. Gd.).
Redzie to dzień mgły i zawartki. W. Post W. 122.
W tym nowa burza Zawichrzy , i srogą nas zawiarlką
okurza. Po(. Arg. 570. Był to z dawna wiadomy że-
glugi admirał, któremu być nie pierwsza i w większej
zawicrce. Pul. Arg. 710. Ta-ż szar^;a , ta-ż zavartka.
te-ż wiatry, le-ż wały. co wczoraj. Pul. Arg. 008. —
Fig. Ir. Nie byłem tak o państwo świeckie skfojiotany,
W onę wężoślapowie Zawartkę zuchwali Gdy rąk setnie
na niebo jęte wysmukali Zebr. Ow. 7; Ula tempestale,
cf. rozruch. ZAWARTOŚĆ, ści, i , bycie zawartym,
zawarcie, i to co jest zawartym, z;imkr,iętym , objętym,
objętość ; bic Scrfdiliiffeiliłcit , ber Serfc^Iiig , iai ^JjcrlcŁlolTciic,
gntlialtciic, tiiiieii ©.baltcic, ber (Siiif4)!»P . Ser 3ulialt. ZA-
WAFiTY, oh. Zawrzeć.

ZA WARZYĆ CI. dok., Zawarzać nicdok. , warzeniem zago-
tować, yenlcbfit , wcrfot^eii , einfoĄeii, eiufoAcn lajfen; Boh.

zawariti, zawafowali ; (Vind. zayariti . sayarjati < zaluto-
wać , zawarzyć , sayreliza = warzywo); Rosi. saBapHTŁ,
saBapiiBaib , sacTp.^naTb. Zawarzyć się, zagotować się,
(cf. zawreć) ; Sorab. \. zawaram szo inferoeo , einftiiffeii.

ZAWASiNlC CS. dok., Zawaśniać niedok. do vyaśni potuidzić,
zachęcić, zakłócić; jitm ^anf aiirci^en, gc^njfiijcii 3'iif <in»
ftiftCll, (i.e^ailig mad;cu. — Zawaś.nć się :.<(?»(<■. , Zawaśnied
nijak, popadtć w waśń, iii gc^ńffigcii 3''-"f gcratliCti , iin«
anber gci)df)lg roerbeil. Nieprzyjaciele będą nieihczeni . A
wszyscy przeciw tobie za waśnieni. Groisli. W. 564. ftt
roerben bir nllc geĘliiffiO- Turcy maja lud prosty z dawna
z wielu przyczyn na Rzymian- "zawa.^Sniony . i teraz je-
szcze bardzej zawaśniący się przez podobne naszym ką-
kiilosiewce. Smołr. Apol. 118. (podburzony, 'rozzłościnny),
Zawaśnienie, waśń; ®rott , ^n^ , §aber , ^ani , gelldijtge
3itnfcrC9. Zkadże się tu to wszczęło znowu zawaśnienie?
Jeat. 43. 6, 24, cf. zwada, cf kwas, chrap. ZAWA-
SNIK , a, m. , który ludzi zawaśnia, waśń między nimi
sieje; ber 3<"iff'if'fr' 8euteoev&c|er. Nie dba, gdy się nań
zawaśnik obruszy Prz-yh. Mili. 326.

ZAWĄTLIĆ, ZA WĄTLEĆ, oh. Wątlić , wątleć, zwąllió,
zwatlcć.

ZA WĄTPIĆ, ZAWĄTPIEWAC, zacząć wątpić, Powątpić
qii. V. — § Zawątpić , wątpliwym uczynić , jiweifel^flft
maĄcn. Z całego świata zebrani krytycy tłumacza , nie
potrafiliby wyłożyć, ani zawątpić, ani wykręcić inaczej,
tylko jak samo brzmienie słów i powszechne tychże słów
rozumienie oznacza. Mon 74, 140..

•ZAW.AŻAĆ, ZAWOZIĆ, oh. Zawieźć.

ZAWAŻYĆ cz. dok . Zaważać niedak. . zaważę to albo owo,
wazę tyle Cn. T/i. '1229. fo uiib fo siei iwicgcii , fiiDCt
fep, cin bc[ti:iimteg ©riuidjt ^aben ; [fioh. zaważj gwicbt).
Zaważy dziesięć fiintó'y. Cn. Th. 1229 Ile zaważysz? ib.
— Allegor. Połóż na tę wagę męk pańskich wszystkie

930

ZAWYŻAĆ - ZAWETOWAĆ.

Z A W E T - Z A W 1 A D A C.

grzechy twoje, pióra wierz mi nie zaważą, porównane
z Ijm ciężarem. Birk. hrz. haw. 14. Zaważjć co, za-
równać mu w wadze , w wartości , w znaczeniu ; Ct*
tort* aufmńijcii . i^m Qliui) fommcn. Pańskiego dobrodziej-
slwa ani niebo ani ziemia zaważyć nie może. Hej. l'osl.
B b, 2. — 'g. Zawaiad gd/ie • niiorzyć dokod, celować,
godzić na. co ; njojiin abfe^icn , fciii Jlbiclien {inbcii , jiclen ,
trai^teii. Syn starszy tam mu chci.il, gdzie mógł dostać
zony, U 'sąsiad nie chciał; ale chodził w obce strony,
A owszem lam zawazał, gd^.ie zręczona była Komu in-
szemu panna. Simon. Siei. 40.
•Z.WYAŻAĆ, ob. Zawężać. ZAWCIĄG. ZAWClĄGNi^Ć . ob.
Zaw.>' iag , zawśriagnąć.

ZA\V("ZASU , za wczasu Adi'. tempor , wczas , w potrze-
bnym czasie; beą ^ńkn, jcitig , jur rc^tcn itit\ fioss.
aapaiite. ZAWCZESiNY, a , e r- ie adv., wczesny, w sam
czas , jtitifl , frńbjdtig ; cza.s potrzebny wyprzedzający, ju>
frfidjcitig , yiscitiij; fios^. npeacjeDpcMeiinufi Kroki gdyby
niii.ły być dziś przeil>iebrane , mogłyby być zawczesne.
Gut. Mur. i, 5Ul. iMożcmy zapewnić, ze wiadomość ta
jest ziwrzesna. ib. \, 138. za prędka, JU Borcilii]. Suhft.
ZAWCZESNOSĆ, ści, i, bic 5Sor5ntiQf-it, ^Boroiliafcit.

ZAWCZOItAJ Adv. tempor., onegdaj , cbciicftcrii , DPrflcfłcrii ;
Sorab. 1. facźerawschim. Ado. ZA WCZORAJSZY . ob.
Onegdajszv, Dprgcftrij] , ebcocftrifl.

ZAWDZIAĆ , 'ZAWZDIAC cz. dok , Zawdzlewać niedok. ,
odziać, odzieżą zakryć, włożyć odzież; niijiebcn eiii Sticib,
anlcflcn. Na znak smutku, szatę żałobna zawdziewa. Pnyb.
Luz. 188 Alboż to jeden co nic kiedyś nie umiał, stał
się sławnym doktorem, czarną suknia zawdziawszy ? Tcal.
55, 149. — §. Judasz zawdzial na szyję powróz. Klon.
Wur. 7,\. z.iłojył, er Icjjtc citicti Stritf itm ben ^M.

ZAWDZIĘC.ZYC ci. dok , Zawdzięczać nieduk. , wdzięczno-
ścią zapł.u-ić , nagrodzić, cf wywdzięczy; się; baiiłbarlit^
ocrgelten, lodnen ; {Carn. et \ind. sahvaliti , 'hvalo vedeti,
hvalo dali, perhvahti gralias agere , referre , cl zachwa-
lić). Darował mi tego lwa w zawdzięczenie odebranej
gościny. 6/./S .Yhw. 2, b2. jiir baiifbarcii ^ergcltuiio, Se-
lo()minfl, (Jriiiiebcninfl; . 'ZA WDZIĘK, u, w.; (Cnm. sa-
hv:lla) ; n. p. Wam ona w zawdzięk odpłaty Poświęca
te wnnne kwi.Tty. A'/iiai Poez. o . 54.

ZAWECOWACco dok., zacząć wecować, w ecowaniem zaostrzyć.
z:.końizyć; anfangeit ju tDe^cii, }uiufCen. obiuffeii, jiifpijeii,
oerrofgeii ; ftnsi. saromnb , sariiiMBarb , cf. zatoczyć.

ZAWi:DlłOWAĆ . ZAWENDROWAĆ med. dok., wędrując
zajść, odejść; bii tuobiii n>egit».inbern , iDtit ipcoflcben. Mi-
łośnika swego, gdy jej był precz zawędrował, z gliny,
sobie obraz ulepiła, (jit. Kaz. A a i b.

ZAWĘDZIC CI dok., nieco powędzić , uczynić ie co wie-
dnieje ; eintrorfiieii lajfcii , trelf mai)in pr. et fiq. tr. Za-
morczyk głodny zawędził nos. Stryjk. Gon. U

ZAWERBOWAC ci. dok., werbując zaciągnąć do wojska,
aiiiuerbeii.

ZAWESELIĆ Cl. dok , wesela nabawić , cf. rozweselić , auf.
bfitern ; Sorab. i. zaweszclu.

ZAWETOWAĆ Cl. dok., odwetujac nagrodzić, wet za wet
lapłacić; yergclttn . belo(inen , erfe^en. Zawetował •.łprzeci-

wnikom swoim , a wyspom oddał zapłatę ich. Radl. Jet.
59, 18. (według uczynków odpłacił przeciwnikom, aby
nagrodę nieprzyjaciołom swoim a wyspom zapłatę oddał.
bibl. Gd.}. 'Owa ani obaczysz , jako to bóg sowito za-
wetuje, fiej. Zw 27. Chodk. Kost. 18. Zawetowanie •
ZAWET. u , m. , ob. Odwet , powetowanie.

ZAWĘZLIć Cl. dok., węzłem zawiązać, rerfnotfn, orrfnfip'
peln; Boh. zawzliti, zawzijm ; Bosn. zauzlati , srezati ;
Vind. savo$lati; Croat. zavazl^ra.

ZA WEZMĘ, ob. Zawziąć.

ZAWĘŻYĆ, 'ZAWAŻYĆ cz. dok., zwężając ściągnąć, węż-
szym uczynić; fiimablcr iiint^en, enger madjen , oerengen.

ZAWGIIYN, u, m., pe«ny g;itunek farby zielonej, z Sien.
Siiltgrfiti. Minia uczyni sie świetna, gdy do niej zawgry-
nu żółtego przymieszasz. Haur Sk. 563.

ZAWLAĆ , /. zawinje cz. dok., Zawionąć, /. zawienie , m-
wionę ;«(//!(/. , Zawlewać niedok.; Boh. zawjii , zawili,
zawjl , zawfil . zawegi ; Ross. saotarb , saBlisarb ; zacząć
wiać , loim^cn , onfangen jit mebcii , ju Dlaieii , pom Sinbe.
Zawiewa wiatr, ad^piral. Cn. Th. 1400. Bez boskiej
woli lekkie się nie chwieje Powietrze, biedny ni wie-
trzyk zawieje Past. Fid 299. nie odezwie się , nie ru-
sza się , eśi rftbrt \\ii feiit fiuftc^eii. Zawiać kogo transit. ,
zai'zać wiać na kogo , cincii aiiiucben pr. et fig. tr. Nę-
dznego a słabego ten człek zdrowia , którci^o lekkie za-
wionienie wiatru kurczy. Pilch. Sen. gn. 254 Ten wiatr
dobry, który mię zawiał, czy tylko jest stały"? czy zape-
wnie pan żeni się? Teal. óo. d, ó. (wieść która raie do-
chodzi , dolatuje). — §. Imperson. Zawiewa w co , wieje
w co, wchodzi, wbija wiatr, wdmuclia , wdyma ; ^inciu
tDClieii , liinem blafeii. Gdy przednia ściana równa je.il
otworowi, w kominek zawiewa i dymi. N. Pam 11,212.
— § Za.\iał wiatr piaskiem, śniegiem, eumulum pul-
veris vel nivium venlus congestit. Cn. Th. 1400. jufani'
men icebcii , jiifnmmni ('Kifen, Beriuebcti, perfc^uttcn. Zawiany.
śnie';"iem przypadły. Wiod. oh. Zawiew.

'ZAWIADAĆ cz. niedok. , Zawiadować conlin. , Zawiadywać
czeftt. , dozorować, władać, zarżą Jzać, rządzić, piasto-
wać zwierzclmieze przełużeństwo ; peripalien, reginen .
Iciten, bic 31iitu1)t iTibreii, einer Sadje porgcfeci fecn ; Boh.
zastati. zastaiiu (if zastać), pcisluchowati , (rf przysłu-
chać;-. Sorab. 1. zasloyu , zast>jiu, zastejem ; Croat. ob-
nashati (if obnieśćj , (zavelujem tutor, pairoctnor , M-
YCtnik patronus, /. zavetnicza , zavetje relugium) ; Dat.
obsluxevati , ( zavet votum ) ; Bosn. nareghjvati , opra-
ygljati (cf. oprawić, sprawić, sprawować;, (zavjetovatise,
zavi<-hjatisc novere , zavjet, zavichanje , obeihjanie bogu
volum). — Zawiaduje o czym , praesuin nrgolio , fungor
munere. Cn. Th. 1599. Starostwo Malburskie razem dwom
zlecono, snadź aby jeden o majętnościach i dochodach kró-
lewskich a drugi o w;irunkowych żołnierzach zawiailywał.
Arom. 626. staranie miał, rooiur fprflfn , Sorge tragen ,
ettpa« bfforjfn, pcrroaltcn , Iciten. Unchowie niebiescy o
rzeczach ziemskich zawiadują. Hadi. Żyw. Pan. .Mar 31.
Zawiadać co, zawiad^ić czym, n p. Sncjbrato bożek
Pruski ptastwa powietrzne i domowe 'zawiedał. Stryjk.
142. Wszystko lawiadała mądra głowa jego. Groch. W.

z A w 1 A D A C z - ZAWIASA.

ZA W 1 Ą S K A - Z A ^^ 1 A Z A Ć.

937

535. (obmyśliri , opatrzyła , dcfprjicnj. Zawiadował miasto
lub miastem. Tr. ZawiaJował dobrami mojemi. ib. Oficer
co artyleryą zawiadował.- ib., (ob. Dowodzić , dowództwo
mieć;. Ta rzeczą, o tej rzeczy zawiaduje. Tr. Zawiado-
wanie czym. Tr. zawiadywanie, zarządzenie, dozorowanie,
przeJoieństwo . 'zawiadowstwo , tie SScrilJaltlilltJ ; Sorab. i.
zastojnofcź. S. Sebastyana kościółek zostaje pod zawia-
dowaniem ojców Franciszkanów. Star. Dw. 9. "ZAWIA-
DACZ, a. m., ZAWIADOWCA, y, w.; Boh. zprawca ,
(ob. Sprawca); Sorab. 1. zastoynik, zaslelnik, f. zastoj-
nicżcźa ; zawiadujący czym , zarządzający ; ber 5>crn.'nltcr,
Sorjłc^Ci: pr. et fig. Spichlerzów zawiadacze. Kosz. Lor.
59. Wójtowie, jako dozorcy i zawiadacze wsi, od radel-
nego wolnymi zostawać mieli Krom. 505. Szukali, ko-
goby wszystkiej wojny zawiadaczem uczynić mieli. Krom.
448. (dowódzcą , naczelnikiem^ Zawiadowca wieku mło-
dego, Pir. Wym. 117. mentor, t,'uwerner , bev 3u(lfli''
ffi^rer. Ludzi krytykujących bez uszczypliwości i bez pa-
syi , mianować mogę zawiadowcami dohr?go i prawdy.
Mon. 71, 502, d. sVafarz. ZAWIADOWCZY, a , e , od
zawiadowcy, ?3crii'altcrś = ; Boh. zpracowsky , zprancownj.
ZAWIADO.MIC cj. dok. , Zawiadomiać niednk , uwiadomić,
udzielić wiadomości ; 9Jadmd,t gelicn , kna^riditijen , Sennt'
nip iDOOOn gcDcti. Później cię o wszy-tkiem zawiadomię,
Rosf. a Te6a oó^b bccmi nocai yBt,iOM.iK). Proś kancle-
rza , aby ćie zawiadomił dokładnie. N. Fam. 12, 262.

•ZAWIARTKA^ oh. Zawartka

ZAWIASA, y. i.. (•ZAWi.\S. u, m;, ZAWIASKA , Z.\-
WIAZKA, I, i., zdrbn.. ZAWIASY plur. , przybite do
drzwi żelazne wiązadła, za pomocą których na czopach
się obracają ; boś J|ur6anb . bic J^urMnber ; Boh. pant ;
Sorab. 1. bant; Carn. pant, shteklu; Vind. durni oklep,
pant, obboi , kegli , kogli; Croat. pant, polosaj , vralna
peta, (cf. pęto); Dal. polosaj: Rng. vez . (cf. wieź),
zglób , dóloxaj ; Illyr. barb. sto\cv; (Hoss. saetca zasłona
zawieszona, kortyna, firanka, neT.ifl pętlica). Drzwi
obracają się na zawiasie swojej. Budn. ProvT 2t3 , 14. (jako
się drzwi obracają na zawiasach swoich, tak leniwiec
na łóżku swojem. Bibl. Gd.). Niczego się podjąć nie chcą,
jedno lezą a na pościeli sie przewracają, jako drzwi na
zawiasach. Kosz. Lor. iii b. Czemu się Waść kręcisz
niby na zawiasie, szust szusl! Teat. 45. c, 5. Wyb.
(jak na szrubach). Drzwi zawiasa rządzone bywają Smo'.r.
Lam. 50. Kardynałowie ztąd się mianują , że blizko przy

f. papieżu być mieli, i radą go wspierać, jako zawiasy
cardines , drzwi wspierają. Sk. Dz. 729. Potrzebujemy
cieślów do domów budowania , ślusarzów do zawias.
GUcz. Wych. G 6. Zawias części rurka i czop. Ga. Th.
1599. baś Sailb :nit ber ilnirniigcl. Sztuczna Tysbe 'cma-
cmie 'zawiaz obróciwszy uszła foremnie straży. Zebr. Ow.
81; [nersato cardine, drzwi odchyliwszy, odemknąwszy,
otworzywszy). 'Zawicsy u gęby, Miej jeżyk za zęby. Bej.
Zw. 257 b. (gęba prędka, ruchawa , jak kołowrót). —
*§. Transl. Na zawiaskach pargaminowych do dwunastego
wieku były piecząiki. Czack. f'r. 74. na rzemykach , auf
$ergament|'treifen , <J.'eri3nmentI'dnbeni. Zawiasy ziemi , osi
biegunów, zatyki ; bie ^Pole, f olac^fcn, (Srboc^fen. Pan w rę-

Słotunik Linieit wyd. S. Tam TI.

ku swoich ma ziemskie zawiasy, na których świat za-
wiesił. Groch. W. 9. (fundamenta ziemskie). Ziemia za-
wiaskami wzruszona , wody się na morzu wzburzyły.
Rardz. Luk. 14. (w fundamentach swoich wstrześnionaj.
Jeszcze bói; ziemi nie był uczynił, ani 'zswiaz okręgu
ziemi, o Leop. Prov. 8 26. (ani 'zawioz. \ Leop. ; ani
początku pr')cliu okrcŁ;u ziemskiego. BiU. Gd.). — 3.
x\iiler : W ściślejsze ujmiesz go zawiasy. Teat. Ab. d, ^\.
Wyb. w ściślejszy areszt, więzienie, zamkniecie: in ge«
nnucrc , ^ćirlerc, feiicre Scriun^ning. — fZAWIASKA. ob.
Zawiązka, zawiązek) — ZAWIASKOWY, ZAWIASOWY,
3, e, od zawiasek lub zawias, Jliiubniib = , Sdiiber • ,
?anb'; Onat. batb. staxcrni. (Boss. saBOSMiiituii szyka-
nujący). Zawiasowy słupiec abo część drz.M przy za-
wiasach Cn. Th. 1399. Zawiasko«e podkowy które sie
stulać i rozszerzać mogą , do każdego kopyta się przy-
dadzą. Kluk. Zw. i, 182. (składane). — g. Zawiasowe
cnoty, zawiasislc cnoty, kardynalne. Bals. Przyg. 3. bic
©arbiiinltugeiibeil. Chciałbym aby ta -z zawiasowyh cnot
najprzedniejsza , która cnotom innym właściwy wymierza
śrzodek, sama w swoich od nas utrzymywana była obrę-
bach. Mon 67, 106 ; [disliig zawjesi-ty).
•ZAWIĄŻ, ob. Zawiązka, ZAWIĄZAĆ, 'ZAWIĘZAĆ cz.dok,
*Zawięzowsć conlhi. , zawięzuje pr , Zawiezywać czestl. ;
Boh. zawazali, zawazowati : Slov. zawaiugi ; Sorab. 1.
zawasam, zklutźam , (cf kluczka); Yind. s nosali ; Croat.
zavezati , zavesujem; Rag. ziyęzati , zauylatti (cf. węzeł),
zavexivati ; Bosn. zavczati, syezati : B<iss. saBHsaTb , sa-
BaanBaTb ; zawiązać, zwięzując zawrzeć; jiiMiiben , 3ii|'am«
meu bilibeil. Jeden węzeł zawiązał, drugi zawięzował. P.
hchan. Uri. 1, 296. Trzewiki bez sprzącz,-k , w fontaź
tylko wstążką zawiązane Teat. 19 c, 3. Człowiek skąpy
worki zawięzuje. Prot. Jul 28. Dzieciom świeżo na świat
wydanym, pępek zawiezywać polrzeha. Perz ^j/r 2, 218.
przewięzy.Yać, bic ??(i()c|f*mir imlniibcn ,' fffł I'ilI^cn. Za-
wiązać ranę. wiążąc opatrzyć, obłożyć, einc 3Bmibc oer-
WlibClI. — Zawięzuje opak ręce. Cn. Th. 1400. bie Jpmibe
auf ben 9?ucfeii Iniibcn. Zawiązać cugle Bos!:. 3aB03»!aTb ,
BaoasJKnBaTb Zawiezywać, w kupę złożywszy powiązać,
Siifnmincii f»tnben. Złodzu-j u pręgi rózgami weźmie chło-
stę, 3 włosy mu na wierzchu L-łowy w czuprynę zawiążą.
Szczerb. &ix. 176. Zawiąż to świadectwo, zapieczętuj
zukon , między uczniami moimi. Bibl. Gd Jez 8, 16.
(zawięż oświadczenie. Dudu ; schowaj , miej w schowa-
niu; jinbe 311 iai ^(uqm^. 8ut^.). — Zawiązał dziecięciu
przy chrzcie znaczny upominek. Tr. eililuiiben cilicil Ca»
t^ieiipfennig. Z zabobonu za mego czasu jeszcze lud sar-
kał na zawiązywanie zboża Czark. Pr. 2 , 94. (na wią-
zanie kłosa z kłosem). Koniowi ogon zawiązać, [konia
zachwostać 2] ; bem |*ferbe ben ©^'""''f nuf&inbcn. Pozło-
cistego, by leż nie uini^ł i kozie ogona zawiezać, 'alić
go na urzędy sadzają Bej. Zw. 70 b. (by też do naj-
mniejszej rzeczy nie był zdatny). Teraz lada kto z wier-
szem swata się po prostu , Jeszcze nie umie kozie za-
wiązać i chwoslu , A już słowom ogony zwięzuje, na
rzeczy Nie znając się , jak sroka koło płotu skrzeczy.

Zhnor. Siei. 212.

Zawięzuje się kapusta
118

938

ZAWIĄZAĆ.

Z A W I .^ Z A Ć.

się, facit caput herba aUqua. Cn. Th. HOO. et 1242.
ba« Sraut ^ćiuptclt fid; , fdjiept iii flópf(^cn. — §• Conirar.
et oppos. Zawiązać, zawikłać , zapleść, zamotać; uerfllO-
ten, oerfiiiipicln, uermicfelii ; iVind. savesiivati , saplestij.
Niektóre rzuczy dl.i uciechy i śmiechu tak się zawięzują,
i rozwiązanie ich nieumii-jętnemu bywa trudne , a umieję-
tnemu bardzo łatwe. Gorn. Sei. .156. (szarady. logOŁ;ryl'y,
zagadki). Rozwiązanie 'zawiązanych rzeczy. W. Dan. 5.
12. (objawienie gadek i rozwiązanie rzeczy trudnych.
Bibl. Gd.K Sfyszafem , że moiesz wykładać trudne rzeczy
i zawiązałe rozwiązać. W. Dan. 5, Ki. (że możesz, co
jesl niepojętego wykładać, a co jest trudnego, rozwię-
zować. Bihl. Gd.). Jeden człowiek prosty i nieuczony
lak go prostemi a króciuchnemi słowy zawiązał , że nie-
tylko umilknąć, ale i na prawdę zezAolić musiał. Żarn.
Post. 5, 501 h. tak go ujął sv kleszcze, wparował
w ciasny kąt , w kozi róg , cr tricl> ilm fo in bic (Śnge. —
Zawiązany, zawiązały, zwięzły, siadły, krępy. Wiod.: sia-
dły, krepy, karłi)'vjty, zawiązały, compadus. Cn. Ih. 1599.
et 9'.)0 ftainmia, imterfcCt. WyUąpił z wojska Ruskiego
chłopek mały, ale zawiązany. Stryjk. 126. Koń zawiąza-
lego uda, i piersi wypukłej Pot. Poez. 145. — Trans-
late et lig.: Zawiązać oczy, zasłonić, zatuiić, zaćmić;
bie 2lugeii ycrfcinfeit , oerbccfcn. Nie widzę , mam zawiązane
oczy. TetU. 51. d, 117. O cna ojczyzno, choćbym twej
granicy Z zawiązanemi dotknął się źrzenicy. Wnetliym cię
poznał, tak mi coś wdzięcznego Zaraz do serca skoczyło
samego. Past. Fid. 23(3. Wstyd oczy zawiązał , że jak na
oliarę gmin nikczemny bydlęi^ szli. Tward. Wl 223. — Za-
Wiuzać gębę, usta = zatkać, zapchać, stulić; Hi 50?aill OCrttnbcn,
iai Kaill ftopfcil, OfrftDpfeil. Im usta zawiązać, aby się więcej
me ważyli z plotkami do nis przychodzić. Mon OS, 32.
Jaka jesl moc prawdy świętej, i: mmi *zawzdy zawię-
zać gębę każdemu omylaczowi. /(ej. Posl. Q 91. Jakby
im gębę zawięzał, nie wiedzieli , co na to odpowiedzieć.
Kiok. Turk. 59. — g. Aliter transl. Zawiązać komu świat,
zamknąć, zaprzeć, zawalić, zawrzeć drogę do dalszego
szczęścia na świecie ; eiiicm bie 3fii'lt iicvirf)iieBeii , »criuau<
crn , oerricfldn , ycrfpcrrcn Chłop młody co w lej babie
za smak upatruje? Kto lak się/eni , świat .sobie, mówią,
zawiezuje, Jibym wolał na szyję powróz sobie włożyć,
1 wisieć , niźli się raz przy trupie położyć. Simon. Stel.
51. Panienka la, udawszy się do zakonu, świat sobie
zawiązała. Mon. 76, 55i. Wolałem siedzieć w kącie uta-
jony. Ciemny wiek sobie zawiązawszy worem. Nar. Di.
1 , 91. — §. Sądy zawiązane, judicium suspen^iim. .Akt.
wsi Siar. Mskr. r. 1381. zawieszone, zasuspcndowane ,
fu^UCIlbirt. — Zawięzywać co w czym, obejmować, ujmować,
zajmować, zamykać; juiammcii faffcii, jiiiammcii iicbmcii. Kró-
tko mówiąc, i w sumę wszystko zawiązując, ze strony
wszystkich dobrodziejstw mówię, iż.... Salin. 4, 153.
Przed tym niż swobodne pisma poczęły być , w krótkich
'słowiech wiele rzeczy zawięzywało się a z imykało. ŁV;i:.
Jez. Bib. Uobrześ zawiązał wszyslkę rzecz niedługiemi
słowy. Hrbst. i\'auk. M 7. Katonowie obadwaj w małych
'słowiech wielkie rzeczy zawięzowali Erai. Ji^i. h 3.
Pod złodziejstwem każde niepobożne nieprzystojne rzeczy

nabywanie pan bóg zawiązał. Hrbtt. Nauk. t b. Pod imie-
niem bożym zawięzuje się ociec, syn i duch ś tarnov.
51. (obejmuje się, zawiera się, zamyka się) — • §. Haik.
Zawiązać, zakonkludować, wnosić, wnioskować, wycią-
gnąć wniosek, wypadek, konkluzyą ; fi^lifgcn , ioiflcrn ,
ciuni (Sc^lu^ moraud madieii, itel^cn. Zawiązać z lego mu-
simy, że . . . . Tr. — 5j. Finiendo : Zawiązać, zakończyć,
zawrzeć, zamknąć finalnie; fdilicPeii , bcfilifpcn , ciibi^fn.
Tym pan tę przypowieść swą ostatnie zawiązał. Rej. Putt.
T t 5. Lecz abym już krótko ten wykład zawiązał, biorę
Bernata ś. słowa. Biał. 1'osl. 110, (cf dobić, na dobitkę).
Ewangelią tę Jezus tak zawiązał.. . . IV. Post. W. 2, 501.
Syn jego juz dorosły prawie w kwitnących latach krótki
■wiek długą pamięcią cnot swoich zawiązał. Sk. Żyw. 2,
151 b. Jan był ostatni, którym się wszystko o Mesyaszu
proroctwo zawiązało i zamknęło Sk. Kaz. 2 b. (zakończyła,
skończyło, dokon.iło). — §. Zawiązać kogo, obowiązać;
cineii oerbiiiMii^ inac^cn , itiii uerbinben, i()m bie ^erbinblii^reit
auflCfJCII ; (Vind saves3ti, sadoushili , saslauiti ; Croat za-
Yczali, /.avi-sujem). Jonatan me słyszał tego, gdy ociec za-
wiązował lud przysięgą. 1 L:op. 1 Rey. 14, 27. (nie słyszą/,
gdy poprzysięgał lud ociec jego. Bibl. Gd.). Przysięgą
żołnierza obowiązać, przysięgę brać, wyciągać, zawiązać
przysięgą. Cn. Th. 1400. et SSl ; jnmmento obtlrmgere.
Zawiązał się przysięgą, że nic pojedna się z nimi. Wary.
\V(//. 110 Uizynię dosyć przysiędze, kiórąin się zawiąza{
ojcu twemu 1 Leop. Genes. 26 , 3. (utwierdzę przysięgę,
klórąm przysiągł ojcu twojemu. Bibl Gd.). Lud Izraelski
zawiązał sie ślubem panu. 1 Leop. Num. 21, {fiuy. za-
Yez.ilise). Będą się dobrowolnie zawiązać na zachowanie
rządu Bzów. Roi. 119. Wyjść za progi nieśmiała, twym
rozkazem z:iwiązana. Uslrz. Troi. 35 Zawięzuje się albo
kogo szlachectwem . cnotą , suranieniem , conceptis ex
morę nobilitatit verbis sponsionein ah aliijuo exigo. Cn. Th.
140), (cf. jakom szlachcic, cf. jakom poczciwy, cf. na
popzciwość, na sumnieniej. Zawięzuje się abo kogo prze-
kieclwem , dira omnia inihi imprecor , si.... Cn. Th. 1400,
(cf. bodajbym tak marnie zginął). Zawiążesz go poczci-
wością, jako węż.i klątwą. Falib. Pó. Zawiązując redar-
gutora bojaźnią bożą, wzywam go, niech przyzna, jeśli
me Lak jesl , jako piszemy. Exam. 43. — §. In lertia per-
tnna: Zawięzuje się co z czego, wywięzuje się, wypada
jako wniosek , skutek • wypływa , idzie za tym ; ti folflt
biuaud, jlicPt barau3, crtiiebt ji^l. Z tych słów mc się
nie z.iwiąże na Iwoję stronę. Pim. hnin. 409. .Mc co się
z tak dzikiej ma zawiązać mowy, Sen, czy pijaństwo,
złośliwy żart, czy zawrót głowy? Zabł. .Amf. 4.). — g.
Aliter: Zawięzuje się, wynika pożytek; ci ffflifbt \\il fili
Jhi^cn, 3Ji'rlbcil. Nic mi się z tego nie zawiąie, nio ukroi,
id) lucrbe iiidfti^ baiioii bnbcii. Em. 160 Nic mi się z tego
nie zawiąże, nie utyję tym. Cn. .\d. 319 Co się tt^ił
Koronie zawięzuje , iż wojsko ma na pipierze , a nie
w skutku ? fliV/. Ar. 586. Uozuimeli niektórzy, że Elż-
bieta trucizną umarła; ale me wiem, coby się było Wła-
dysławowi zawiązało z jej śmierci ? Biel. 526. Prawdziwa
prawda, bo cożby się zawiązało Ludziom tak mądrym,
zacnym, łgać, kłamać tak śmiało? Mm. Ryt I , 281.

ZAWIĄZEK - Z A W i Ć.

Z A W 1 C.

959

Nam pociecha z tego, ze^my dobrze uczynili, chociai
się nam ilid nic nie zawiąza/o. Gorn. Sen. 250. Pano-
wie wolą komu inszemu, z którego się nic nie zawiąże,
dać. darować, naJozyć , niż którego młodzieńca na nau-
ki opatrzyć. Glicz Wych. M 1 b. Są ludzie , kiórym
słowo boże jest jako muzyka, która skoro minie, nic
sie po niej me zawiąże Sk. haz .łSi ( nic sie nie
zo'staje). zawiązek! zku , ?«., "ZAWIĄŻ, lęzi. z.,' ZA-
WI.4ZKA , ZAWIĄSK.A , i, 2, zawiązanie 1 co do zawie-
zywania służy, tai 9>crbtnbcn , ber Scrbanb, iai Snnt) ;
Boh. zawazek , zawazanj , (zawazadla obłogi) : Carn. sa-
vesa foedus . pactiim ; Vind. savesa , savesanje = obowią-
zek , savesa , podgovor, sgOYor- umowa, ugoda; Croat.
ziivez ligamen , zavesay tiyalura : Uag. zaveza , uza , za-
yjaecja , vez = wiąz, węzeł, zavćz ohligatio , legntwi ;
Bosn. zavesgj3j nodus , rinntlum , fascis \ Roff saBflSKa.
Twoje dla mnie przysługi stały się tym wiecznym za-
wiązkiem , któryby cię ze mną łączyć powinien. Slas.
Num. 2, 16. — Hist. nat. Zawiązek , zapłodek , kiełek
zapłodniony], zarodek , ber S\eim. Z upłodnienia zarodku
w samicy staje się zawiązek na przyszły płód , i to jest
poczęciem. Zeol. 76. Deszcz nieustanny popsuwszy mło-
dociane wszelkiego ziarna zawiązki, płonną tyl-o słomę
zostawił. Nar. Hst. 6, 503. Miło błądzić w t\cli ulicz-
kach , Widzieć owoc, kwiat w zawiązkach, Wiatr sze-
leści po gałązkach. Kras. Lisi. 2, 132. (w pączkach). —
Fig tr. Trudno do uwierzenia , aby Nero z najłaska-
wszego pana miał się razem stać najokrutniejszym , oby
jeszcze w dzieciństwie jego jaki się zasiewek i zawią-
zek okrucieństwa przyszłego na wierzch nie przebijał.
Pilch. Sen. hsk. 2. Niektórzy mienią, iż dusza wyo-
brażenia i zawiązki poznania rzeczy ma wrodzone. Zab.
7, 268. Ludzie sami zagłuszają pierwsze one prawd
zawiązki , któremi niebo dusze nasze obdarzyło. Zab. 6,
191. Z nauk pochodzą wszystkie cnot zawiązki. Zab. 'i,
249. Albert. Opowiadał mu pierwsze lata swojego dzie-
ciństwa, owe pierwsze zawiązki swojej miłości. S(as.
Num. 2, 80. (pierw iaslki , początki, zadatki). Ta rzecz
wielkiej na potem klęski zawiązkiem była. Pilch. Sali.
93. (źrzódłeni, powodem, początkiem, zadatkiem, wszcza-
tkiem). ZAWIĄZNĄĆ , ob. Zawięznąć. ZAWIĆ . f. za'-
wije c;. dok.. Zawinąć, f. zawinie, zawinę jednlL, Zawi-
jać niedok. : Boh. zswinauti, zawinowati ; Sornb. 1. za-
wihyam; Carn. savyt; V(/iii. savit, saviti , savijati, no-
tersaviti, notcrpoviti, notersavijali ; Croal. zaviti, zavi-
jam, zavi'am, zaviRuti, zavinulszem ; Rag. zavitti, zavijem,
zavijam ; Bosn. zaviti , zaviUi, zaviati; Slnv. savi'ti , za-
viti , zamotati ; Ross. saBHTb , saBneaib , saBepTtib , aa-
BepHyib , saBepTbiBaib ; £cc/. cocKyiaTii , coci.yTUBaio ;
— ?!■ 1 j zawinąć w- co jaka rzecz, zawić , zawijać, za-
tulać , obwinąwszy zakryć, zachować, zająć: iVDrein ein=
roinbcn , einroidchi , eiii|(^Iagcn , bineiniritfelii , teiincfeln , itni'
KiSsin , uniitiinben. Ci niecnotliwi kazali, aby Susana
była odkryta, bo się była zawiła , aby się 'wżdy tak na-
sycili piękności jej, 1 Leop. Dnn. 13, 32. (bo była za-
kryta. Bibl. Gd.; zakwefiona, zasłoniona). Czekaj zawsze
cierpliwie, a w cnotę się zawiń! Opal. Sat. 64. (invol-

rere se virlute sua ). Niewiastę rozkapturać , a dzie-
weczkę zawić. lUat. z Pod. B 3 . zaczepić , w czepek
czyli zawicie ubrać, pannę w jejmość przewierzgnąć ;
fcfiubcin , bie §au6c aut(e|en. Zawijanie, zawinięcie, za-
wicie aclio , bo» SitilDinben , (Jinnncfdn ; zawinięcie (ob.
Zawiniątko zdrbn.) , zawicie którym cokolwiek zawijają,
i to co zawinięto, bn^ 93unbel , ©cbiiibc , ^adiitn; Surab.
i. zawahlidba; Croat. zavialo , zavitek , zrazulicza , jalba ;
Rag. zaviac , uviac, zavitak , zaviacich , zamotai , obo-
jak ; Eccl. aasepiKa , (cf. zawrzeć . cf. zawiercieć;. Mam
już koszyk , zawinięcie , wszystkie zbiory. Teat. 55. c,
58. Zawicia tych , co się rodzą , zawsze muszą zwiot-
szeć i zniszczeć. Pilch. Sen. list. 3, 524. ciała , zwłoki ,
bie ftcrMiie ^iitle. Ściągam z ciebie ten obwód , to za-
wicie aż do ostatniej skóry; dzień ów, którego się jako
ostatecmego lękasz, jest ci dniem rodzin na wieczność.
Pilch. Sen. list. o, 523. — Zawicie, sposób zawijania,
redimilus. Cn. Th. 1499, (cf. zawój). Zawicie pogańskich
popów i kapłanów żydowskich , lelameiitum , infuła, ib.
główne przykrycie: Vind. pezha, glavopokriva , bic Srpf'
Imllc, ber Sppffdilcier , ^nurtfclileier. Zawicie, w którym
szedłem na ofiary smutne. A. hchan 55; (litlae). Za-
wicie, zasłona mniszek, ob. W'elon , ber ??riiiieii)(^Ieier.
Zawicie białogłów skie . podwika, kwef; ber i5ra!ier,)(^Ieicr,
Samenfśleier. Dąbrówka wieńcem zawsze a koroną, za-
wiciem zaś nigdy, głowę stroiła. Krom. 60. ( nigdy cze-
pkiem, ob. prostowłosaj. Upuściła zawicie z głowy, któ-
re napadłszy lwica posiepała. Ohr. Ow. 140. Zona ko-
niecznie chce inieć zawicie nową 'foza. Siar. Ref. 43.
(nowomodny czepek). — §. Zawijać , zawikłać , obwi-
kłać kogo, co = uwikłać , umiDiiibcn , iinmnrfeln , I)crum>
nnrfeln , beirirfeln, iieranrfeln. Gdy siadł krogulec na drze-
wie, pętlice, które u nóg jego wisiały, zawinęły się oko-
ło gałęzi , tak , iż on nijak się odjąć nie mógł. Ezop.
89. (zaplotły się, zamotały się). S.mok ich^ długim za •
płotem zawija , i jadem śmiertelnym zabija. Zebr. Ow. b?).
Tu chytry smok . nabrzmiały jadem niezleczonym , Spro-
śnym sine zadziergi zawija ogonem. Nar. Dz. i , 56.
(okręcał. — §. Zawijać włnsy, bie S)MXi flllfantfeln. Za-
wicie nerw;owe plexus , staje się z zaplecienia i złącze-
nia wielu włokienek nerwowych, na kształt jakiej siatki.
Krup. 5, 142. -Jicr»enPc(^ten. W nerwach znajdują się
węzły gangtia i zawicia ple.r!is ib. Zawity, zawiły, za-
winięty, zawikłany; iieninielt , yerfloditeii pr. et fig. Ir.,
(Croat. zaviat siniiosus, zanadrzysty). Trzeba im było zwła-
szcza wody ku piciu , którą im okazowali w listkach za-
wiłych z rosy, które listki rwali a wypijali z nich. Biel.
Śiv. 110. Salustyiiszowi zadają, jakoby on zawiłemi
słowv historyą zatrudnił. Pilch. Sali. zamolanemi, ciemre-
mi ; mit iiermicfclten , iicrftccttcii, i'crii'orrnen 3Bin-tc:i. Z te-
go to dzieła pochodzą wszystkie miejsca zawiłe , które
z ciężkością zrozumieć przychodzi. A'. Pam. 6, 515. O
zakładbym poszedł, że jest niewinny; pozwól, niech te-
go zawiłego dochodzę pasma. Teat. 49, 84. Bogud. po-
plątanego, ocrroirrt , yeriDonen. — Aliter: Zawiły pień, con-
tortus. Cn. Tli. 1401. sękowaty ; Ross. CBiucBaTuH, pień
t wielu wyrostków zlepiony, gdy od korzenia gałęzie sie

118'

940

7, A W I Ć.

ZAWICHŁAĆ - ZAWIECZERZEĆ.

w jeden pień skupiają. Wtod. fiiotig, ńftii) , fnorrig ; {Ooh.
zawiły ub/irmatus , obslinalus). Siekiera rąbiąc, wierzbę
zawi{ą, chcąc jej rychlej poiyd , z niej klinów naciosa-
la. Eiop 75. Mięilzy krajowemi drzewami najzawilsze
są jarzębina i brzosl. Kluk. Hośl. 2, 171 ; (oppo^ szcze-
pkij. Zawile, zawi/o aJv.. zawiklaiiie , Włod , zawiłym
sposobem , Dcripicfelt , yermorreii , niif eiiic yermirfeltc 3lrt ;
Sorab 1. zaszukacżne , zasohmatacżne. Zawiły jako lóg,
camurus, in se rediens , toiluosus. Cn. Th. 1-iOI ; kręty.
Wljd. gcmimtcn. gebrc(>t. Baran mocnych wroj^ów i łba
zawiłego. /i;op. l"2o. ( zawiłorogi , lorluosa corniia
Itabeiis. Cn. Tli. liOl ;. — § Zavić co , wijąc zro-
bić , ukręcić . upleść ; Krtia wiiibeii , fortig flti)tm .
Gdzie prawda zawijc gniazdo SA'e, juz i spra Aiedliwość
i wszystkie inne cnoty przy niej osadzić się inuśzą. /lej.
Zw. 82. — §. Zawijai' c/.ym , wywijać obracając, okrę-
cając, machając; beruniDre^eii, ltfrumid)niciifcii. Okradłem
wrzecionem zawijała wartko Żeb?: Ow. 127; [leń veT-
sabal pollice ; zataczała , loczyła). — Siiniliter : Ej nogi
moje , nieclize z okrzykiem Taneczek sobie zawmiem.
Anakr. (jl wywijajniyż taneczek. cin Ińiijcl;cii mad^cii , ^ic-
rum mad;cn, ipiiibeii . frcDeii, frcifcii. — g. Zawijać do
brzegu, 'lo palu = zaplywać , dopływać, przybijać do lą-
du; mi Ufa ftoScii, aiilcflcii , niilaiiDen. Na icm miejscu
zwykł len sternik zawijać do palu. Pot. Arg. CS6. Przy-
płynęliśmy do wyspy niemieszkalnej, gdzie insi rozbój-
nicy wkrótce dla zabrania nas zawinili. Teat. 3 , 103.
Teraz niźli tak wdzięcznych matcryj dopłynę , Na czas
unracowaną łódkę swą zawinę. Tward. W(, 27S. (u pa-
lu zawiążę , z icumuję). — Juriil. Zawity , n. p. 'rok ,
termin , na którym strona pozwana koniecznie stanąć
powinna. Ciw.k. Pr. 2, 101; peremptoriiis ■ lerminus ,
qunnd') non datur reo lergiuersari vel ubes^e , sed jus stu-
lim dicilur. Cn. Th. 1401. peremptorild) ; Sorab. 1. zkon-
czwarski . (cf. 'konieczny). Zawity 'rok , czas w sądach
naznaczony bez odwłoki. Wijd. Ten, kto wyłupił , po-
zwan być ma, i zawicie stanąć, a gdy stanie, niechaj -
by zadzierzan był. Gorn. \Vl. Q I b. (zawicie ndo., ptr-
empinrie, bezodwłocinie , bez wymówki, bez apelacyi,
nieodzownie ). — Fig. Ir. Skoro sie izaslaw do Kijowa
wrócił , uiścił się śmierci z długu . będąc na 'rok zawity
pozwany. Siryjk. 1116. Wszak nie zawity *rok, będzie-ć
to je^zcze w czas. /tej. Post. // h ~t , ( cf nie zapadła
jeszcze klamka). — |). Zawijać się koło czego , uwijać
się, zwinnie chodzić koło czego, zaprzątać się, przy-
pilnować ; lid) ititi ttmai hmm tuiitmclii , gcft^iiftig t^iiti ,
gefdjaftig fcmi , fiĄ cmfig bi'ileigigcii. Zawiń się koło pole-
wki, bo mi kadui:znie zimno. Teal. 11. b, 06. (prędzej).
Czterech go napadło, dałem mu sukurs; i w lym za-
pale, gdy się mocno zawijam, zgubiłem worek. Uoh.
Kum -1, 004. Idż teraz do ojca, a ja się tu koło Hi-
polita zawinę. BjIi. Kom. D<ibregoś Wac Pan gustu;
ja sam , gdybym bratem jej nie był , za katybym się
około iiiej zawijał. Teal. 6, 52. Ko{o kogo się miłość
zawinie , ten muM być szczęśliwym. Teal. 46. b , 79.
Tak mię to rozi^niewało. iem się wraz zawinął, I czym
prędzej i>rzez Kale do Anglii popłynął. Nieme. P /' 48.

zabrałem się, zebrałem się, ić) maifti mi(^ auf. — g Za-
wijać się gdzie między czym, zawadzać między czym,
przytrafiać się , zdarzać się, nawijać się; \ii) mit untcr bv
fiiiDcn , aiigettoffcit ipcrbeii , fei)Cii luffeii ,' finocn laffcn , ercig'
nfll. .Między dobrymi w kościele bożym , żli się zawijają.
Dambr. 105.

'ZAWICHŁAĆ , vb. Zawikłać. ZAWICHNĄĆ nogę . ob. Wy-
wichnąć , wywinąć.

ZAWICHHZYC Ci. dok., zacząć wichrzyć , wichrem zawiać
phys. et tr. ; loSftiirmen, ju ftiirmcn anfongfn. Gdy otmę-
ty srogiej burzy zawichrzą , stroskanej Kamenie Łaskawe
na twym łonie dajesz przytulenie. Zab. 14, 188. Sak.
Uyabeł między nimi zawichrzył. Tr. ber Jeiifcl ift Io0. —
Zawichrzyć co , zaburzyć , wzburzyć ; fttirmi|'i^ niac^en ,
bemini^igct! pr. et fig. tr. , Zawichrzyć .się zaimk. , Za-
wichrzcć nijnk., stać się zaburzonym , ftiirmifi^ roerben.
W zawichrzone powietrze , pod dach się kupią gołębi-
ce. .4. Kilian. 48. Zawichrzony czas. Nar. Tae. 2, 532.
Zawichrzywszy się ziemia gwałtownie zadrżała , Iż nieba
przed kurzawą wielką nie widziała. Papr. Kot. B 2. Jar-
niciyk z więzienia umknąwszy, nowe rozruchy w kró-
lestwie Duńskim zawichrzył. Krom 55 (poddymał, pod-
duszczat , wzniei^ł). Z iwichrzyć rozum , zamącić , za-
rnieizać, zadurzyć, odurzyć, zawrócić, ben Siopf Ofriiitfen.
Gdzieby po krzyku komu ćwierć łótu zadano , temu tak
rozum zawichrzy, że się sianie jako błazen. Syr. 1578.
Ziwichrzały rozum, łjipp. 19. Zostać hrabiną, to po-
wab zdolny zawichrzyć głowę. Teat. 49. b, 8.

ZAWICIE , Siibat. et .A'lverb., ob. Zawić , za«ity

*ZAWIDZ1EC Cl. dok., Zawiadywać nii-dok. ; Boh. zawideli
invidere\ Slov. zświdet; Carn. savidam , svidam; \'ind.
navidlivali; Sorab. {. fawidźicź. zawidżu ; Croa<. zavideni,
lyiil)onenaviditi ; Rag. zavidjeti ; Bosn. zaviditi , nenavi-
diti ; £,',(,/. 3aBii,iyio, 3aBii!K4y , aaBiicrByio, aasuaiusi
eCMb, (npu3aoii43'io subinvideo), upiisopciByio ; //u.^s. aa-
nii/iuBaTb , iiuaaBiMOBaTb , aaBiicuiiBUBarb , aaBHCTHimau,
aaBluyiO , ( saBll.ltTb przewidzieć z daleka, U|)atrzyć J ;
zawistnie widzieć , zawistnym być , zawiścić , zawistać ,
"zajźrzeć , zazdro.-cić ; \ófti\ fcdcii , neibcn , beiiciben. Za-
wid\)wałem szalonym, pokój "niezbożników baczący. Budn.
Ps. 73, 5. (byłem zawiścią poniszon przeciwko szalo-
nym , widząc szczęście niepobożnyeh. Bib!. Gd ). .Niech
nie zawiJuje ser-o twoje grzesznym. Budn. /'rov. 23 ,
17. f niech nie 'zajrzy serce twoje grzesznikom. Bił/.
Gd.). Nie zaAiduj człowiekowi krzywdzącemu, ani obie-
raj żadnej drogi jego. Budn. Prov. 5 , 31 (me "zajrzyj
mężowi i;wałt czyniącemu. Bibl. Gd.). Wielkich Jakoin-
ce dóbr nienasyceni Lepszego coraz zawidują-ć byn.
Z'ih. S, 512. Zabt — "(j Zawidrieć, nienjwidti.
lialicn. Biada mnie, jeżelibym kiedy poważ>ł się z:»«.-
dzieć jakicjkoJAick innej rcligu. Staś. Sum. 2. 145 .Moje
serce zapewnia mie , iż lu lamdzonym nie będę it.
147. "ZAWIDUWY, 'ZAWIU.MK , 'ob. Zawistny." »•-
wisinik.

'ZAWIECZERZYĆ się, zapożnić się do wieczora, ob. Zł-
nilerz^hnąć ; Ecci aaBeiepHBiuilScH , liOTuparo uoib M-

CTHTja

ZAWIECZNIONY - ZAWIERSZYĆ.

ZAWIERUCHA-ZAWIERZYĆ.

941

ZAWIECZNMONY, ZAWIEKOWAŁY, a, e, zadawniony, »cr=
altet. Ml/ośli zawiecznioiia. Hut. Ow. 16. Szkoda da-
wnych posiadaczów wyrzucać z zawiekowa^ycli siedlisk.
Kras. H4. 2, 11.

ZAWIEDAC, ob. Zawiadać, zawiadywać.

ZAWIED.N'.\L iiijitk. jcdnll , zacząć więdnąć, więdnąc zajść,
aiifan^en 511 lutifcn , nicijiuclfcn , reriuclfeii ; Sorab. I . zawe-
dnu; Hoss. SiiBflHyrb, aaB.ijaib. W ogniu obóz stanął,
gdy się las zajmie zewsząil zawied/y i siary. JuH. Tel.
226. zaschły ; Hoss. noaaBfljlblH. — Z^więdły, zastarzały,
dojrzały, zakorzeniony pbys. et inlell. ; eingcaltcrt , nltcireif,
tingCIClirjClt. Morne miał kości , zawiedfą naturę. Jabi.
Tel. 219. Ten Telemak t.^k młody, zawiędły w kuści ,
Ten kolos mógł obalić olbrzyniskiej wielkości, ib. 220.

jes

zcze mc z

iiadły,

krępy.

jj. Aliier: Zawiędły,

ścioła. Weresz. Kij. i. On sam, gdy juz wywiedzie mury,
dach zawierszy, Zostawiwszy następcy dom , umrze naj-
pierwszy. Mm. Ryt. \ , 262. Okno uczynisz skrzyni , a
na łokciu zawierszysz je u wierzchu. Budn Genes. 6,
16. (na łokieć wywiedziesz je wzwyż. Dibl. Gd ). Okno
jedno miała ta skrzynia Noego pod zawierszeniem , inni
rozumieją, że całe korabiu zawierszenie oknem było.
Chmiel, i, 107. (cały szi-,zyt , cały dach). — Fig. tr.
Co dzień pilnie pyta , jakim się jej zaloty zawierszają
skutkiem? ,]]ursz.t. 108. uwieńczają, uoii it»cl(i)em (Srfolge
fie gcfróilt lucrbcn? — Aliier: Pełna niedoszłych nasza poe-
tów ojczyzna ; Ze miary zawierszona nie ma juź Pol-
szczyzna. Zimor. Siei 211. wygórowana, wzniosła, wy-
niosła, przesadna; iit)erniaf|lij cri/abeii, liDcrtneben , pnt^c-
tifd) , bojidaftifc^ , fd)iiu'ilft!(j.

zawędzony ; gcraut^fn', ciiigcraud;prt, im DJmic6 ijctiptfiict. ZAWIERUCHA, ZA\V1EI<ZI'CHA, y, i, 'ZAWROCH, u, m..

Na wsi połcie, i schaby, i zawiedłe szynki i pochrzepci-
zna. Zab 9. 573. Ejnjm.

ZAWIEDZENIE, ZAWIEDZIEME. ZAWIEDZONY , ZAWIE-
DZ10NV. ob. Zawieść, zawodzić. •ZAWIEDZIENIEG , ob.
Zawodziiiel.

ZAWIERAĆ, oi. Zawrzeć. ZAWIERACZ, a. m. : Boh.
zawerać; claudens , zawierający, zamykacz ; t)cr SilW^Iifpcr,
'I^iirfc^Iifpcr , 3Sći'|'(^Iifpcv. Rzemieślników i zawieraczów
tysiąc. Budn. 2 Reg. 2i, 16. Ccieślów i kowalów. Bibl.
Gd., ef. zamkarz). Z.AWIERADŁO , a, n , rzecz służąi'a
do zawierania, zamykania (cf. zamek), zaoicradło, za-
pora, zawora, zasuwa; toa$ '^nm ^n\Mi(i<:n ^i^It, ejn
Sorfd^tckr , SRifgcl. Tr., (Boh. zawerak nóż składany kie-
szonkowy, zawerek clausuta , finis).

ZAWIERCIEC CS. dok, zaświdrzyć , zacząć wiercieć, wier-
cąc zakręcić; oiifaiiijcn ju \)Ąm\ , yer&obrcn, Łcrumlio^rcn,
bolirenb kruiu brclicu pr. et fig tr.; Viiid .savertati; Bosn.
zavrrichjati; Rcss. saccpitis , saiiCpTiisaTŁ , sasepnyib,
sasepTUBaib; (Eccl. sasepiKa zawiniątko) Radbyś po-
tym śmierci , Gdy w' tym zranionym ciele jad sropi za-
wierci. Zehr. Ow: 47. (zakolej. Rzecz ta w głowie za-
wierci mu nie raz. /'o< A'g. 235. zakorci , korci, za-
klopocze , im Sppfe ^crum ge^en. O .<;rogieh postrachach ,
gdy słychamy, tedy się na;n trochę we Ibio zawicrci.
Rej. Zw.'ii-. zakręci sic, zawróci się głowa, zawicrci
się we łbie , c» roiirmt eiiiem im Sopfe. Gdyby czuł strach,
nie jest tski zuchwalec , iżby się zawiercieć nie miał.
Hej Ap. 97. iżby to go nie zakorciło, nie obchodziło,
tai i6n ^"^ iiiĄt crgrcifcn folltc. — § Aliter: Nieszczę-
ście zawicrci się trochę , jjko wicher, i moie-ć czego
kęs porwać , jako śmieci ; ale czego potrzebniejszego,
tego porwać nio może, to je^t cnoty, rozunfiu a dobrej
nadziei. Hej Zw. 1 iO. zakręcić sie . zawicbrzyć ; benim
tobeil , lośftiirmeil. Z.\WIERK.\. ob. "Zawiartka, zawarlka,
zawierucha.

'zav\artka , burza z szarugą, z zadymką, 'wij^idł, kurzawa,
miecielnica, zamieć, 'chera , zawiew ; nilt^iim , Ullijcftiillt,
mit ©cfłóltcr , Stnulnuinb , Sdfnccroiiib , 3Biiibiue^c ; Rth. za-
wćg, metclice , praśenice, chumelice ; Vind. sainet , sa-
nat , fncslini nafip ; Ros.s. MeTe.iiiaa, mctcil, KyiepMa ,
Bfaiora , /aasepib wiciierj. Zimą pod. czas z.iwierzuch.
Tor:,. Ski. 15. Krom. 562. Zawieruchy śnieżne w tyra
miesiącu panować będą. Tr. — Okręt morska zatopiła
zawierucha. Tr. burza morska, flaga , Sccftiirm — Fig.
tr. Burza, rozruch, niepokój, zamieszanie; UlinillC, 35cr»
miniing. W onym zawrocliu xiążę na jcdnem miejscu
stojąc, a w samym przedsięwzięciu trwając, czapką na
ludzi kiwał. Raz. Hst. 119. *Prze naszą zleniałość ,
dopuszczamy się mnożyć tym za.srochom Epireńskiin.
Bai. Sk 179. Zmniejszyło się Lsrdzo tych wybornych
koni gniazdo , które ostatnie domowe zawieruchy ledwie
nie do szczętu w} lepiły, l-am. 8.", 557. Widzisz Tar-
nowski, że choć w zawicru^sze Jeszcze twój naród w za-
cne męże płodny. Kras. Woj. Ch. 22 — §. Penonif.
Z:iwierui:ha , burza, wichrzyciel, ciii Sraufcfopf ; (Ross.
3aBHpoxa brodziciel}. Ale zkąd pobraliście te jakieś bi-
sunnańskie nazwi.-ika ■. Chwaliburca , Zawierucha? Teat.
11. b. 5 ZAWIERUSZYĆ cz. doli., zawieruchą zapełnić,
zawicbrzyć , zaburzyć , wzburzyć pr. et (tg. Ir. ; fliiimifĄ
maA'cn, mit Stiirm unt) Uiigefiiim ciiullcn; (Hoss. Bs-Łcpo-
iiiiiTb rozczochrać. BsiepouiiiTbca . BS^eponiiicaTŁca je-
żyć się). Zawieruszyła się znowu Wielkopolska Nar. Hit.
7, 249. — g. Aliier: Zawieruszyć co, zarzucić, za-
przątnąć; etiua? 'jerlcgcii , oerrocrfen; Ross. saieparb, {ob.
Zatyraćj. Zawieruszyć się, zadziać się, podziać do nie-
znaiezienia; Bcilegt fci^ii , ccrroorfcii fe^ii; Hoss. 3ac3'HyTb-
ca, sacoBUBaTbca (cf. zasunąć się), o6.iOH<HTbca, (cf. ob-
łożyć '.
*Z.\WIERZCHNY, a. e, — ie adv , zwierzchny, powierzcho-
wy, zewnętrzny; uon oBeii, v)Oii auPen , migerlic^ , Slugen*.
Zawierzchne i wnętrzRC fortecy obrony. Tr.

ZAWIERSZYĆ , -ZAWIERZCHSZYĆ cz. dok. , Zawierszać

niedok. , wierzchem zakryć , dachem pokryć ; S/ow. zawrśi- ZAW'1ERZGNĄĆ cz. jedntl , Zawierzgać niedok , wierzgając

ti ciifi/miHare; {Boli. zawćie.k clansiila, finis, oi. Zawrzeć) ; wybić, DOIt l^illtcn nUofdilascn pr. et fig. tr. By osiel

bcgiebehi, beba^cn, eiiteii Sadjgiebcl gcben. Kościół ten z niecierpliwości nie zawierzgnął kopytkiem. Zab. 15,

Kijowski jest w wierzchu 'dAicmanaścioma wieź za«ier- 177 wiarą. Nagi

szony, a trzynasta bania na kształt latarni jest śrzód ko- ZAWIERZYĆ cz. dok.. Zawierzać niedok., dać komu wiarę ,

9ii

ZAWIEŚĆ

ZAWIEŚĆ.

zaufa*; mu; ciiiem ®Iaubfn gcben , (Slaubcn becmeiffn, H)m
fllaiibcil, traueii ; (lioh. zawi-rugi se potwierdzam pod
przysięgą ; Carn. savira < zaboboo).
ZAWIEŚĆ, zawiódi, zawiedli, /. zawiedzie, zawiodę cz.
dok., Zawodzić niedok. ; Boh. zawesti , zawedl , zawedu,
zawadeli ; Soiab. 2. zawefcź; Sorab. i. zawedu zwiodę,
zawedżitć seducłilis ; \'ind. zavoditi < zwodzić , savodilife •
udać Sie dokąd ; /iag. zavesti , zavodilti \ ) huc illuc diicere,
2) periieram duceie ; Bosit. zavesti , zavoditi obtlucere ;
Rois. saBCCTH , 3aB04HTb , 3aB0>Ky ; zawieść kogo gdzie,
zaprowadzić , odprowadzić ai dokąd daleko ; btó rop^in
fubrcii , Icitcii, gcicitcn , rccit rccgfubrcn. RzekJ anioł: ja i
zawiodę go; i "zaś przyprowadzę do ciebie. 1 Leop. Tob.
5, 15. Zawiód{ lilie w pasze niepospolite. Cn. Th. 1401
z J. Kchan. Drui;iego trąbka w las tak głęboko zawie-
dzie , że ledwie w- nocy się z niego wylłucze. Bej. Zw.
100 b. — Fig. el Ir. Zawiedziesz go tam, gdzie chcesz
Cn. Ad. 1Ó05, zawabisz , pociągniesz; bu irirjł i^ii tamit
^inlorfeii. tBO^iii bu iiuv millfl. Chciwość zdobyczy dalej
w pogiiń żołnierza zawodziła. Warg. Cez. 146. — §. Za-
wodzić kogo w co, wplątać, zaplątać, zamotać, zawi-
kłać ; ciiien ^iiieiiifii^iren , ticf l)incin fiibrcn , ^iiiciii oerandcln,
uerftritfcn. Familia swoje zawiedli w ciężkie kłopoty. Btrk.
u Exorb. 26. Zdrowie i sławę tracą , tracą rnajętnos'ci,
1 ojczyznę zawodzą w ostatnie trudności. / Kchan. Uz.
65. Gładkość zwierzchnia zwykła wielu w błąd zawo-
dzić. Koiak. Wiek. B 2. Sanu Jjłądzą , i insze w błąd
zawodzą. 1 Leop. 2 Tliim. ó, 15. ( źli ludzie i zwodzi-
ciele postąpią w gorsze, jako zwodzący tak i zwiedzeni.
Bibt. (jd.). — g. Zawieść, za daleko zaprowadziwszy od
prawdziwej drogi odwieść , zwieść ; nMcitCli lH>m TidjUtt
2Bcfle , jii nieit ivc8iii(;rcii , ycrlciten; Boss couparnTb, co-
BpautaTb. .Nieużytecznie znaki wykładać, źle zawiedzio-
nego błędu jest. Zygr. Gon. 233 •, (logantis). Wolność
jest żyć jako kto chce , według pana boga i rozumu ,
nie zawiedzionego błędami żadncmi. Birk. o Eioib. 17.
— §. Zav\ii>ść kogo, omylić kogo, zawód nm czynić,
nie odpowiedzieć uczynionej nadzui ; eiiicii tóllidicii , ibll
itrMen , Kc gcinadde >)Dnimnfl iiidit criiilkn. Neker za-
wiódł Krancyą swenii projektami finansowemi. Gaz. Nar.
i, 550 Żebym ci «ierzyła? zawiedziesz mię w po-
.śrzodku zaczętego dzieła. Teal. 46. d, 19. Woli za-
wieść i zdradzić |)rzyjaciela , nii zepsuć swój koplement
rzetelnością. Mon. 68, 109. Przykroby mi było, zawieść
się na tym mniemaniu , które ci jest lak miłe. Teal 50.
c, 66. Zawodzić nie chcę , broń boże , nikogo . Nie-
bezpieczeństwo wszystkim się ogłasza. Chrośc. Luk. 295,
( ob. Oszukać , omamiać ). — g. Becipr. Zawieść się ,
omylić się, oszukać się, pobłądzić; fitft tmiid^cii , irrcii.
W tym co pisał, nigdy się nie zawiódł. Sk. Hz. 145.
Soeynislowie na uprzedzającej rzeczy bardzo się zawo-
dzą i mylą, jako się już pokazało. Salin. 4, 181.
Na tych sposobach Sccyn i jego wszyscy naśladowcy
bardzo się zawodzą. Salin, i, 162. — Zawieść się, oszu-
kać się osobliwie w powziętej nadziei , fid; in feincr
Jpofiimifl tdii)'d;Eil. Zawiedziecie się dyabelnie , jeżeli na
to czekacie , już wyciągnąłem się do ostatka. Teal. 29,

88. Dawno się ludzie na grzechu zawiedli. Wad. Dan.
pr. — Zawiedzenie, zawód, me odpowiedzenie powziętej
nadiiei ; tai Sttiift^tii , Mc 5diif[^ung , boa 3cljl|(^laflfn. Po-
siłkami, które mu dawano, wzgardził, przeciwko zdro-
wemu rozumowi, a z w lelkiem zawiedzeniem zamysłów
pana swego. Ustrz. Krur. 2, 91. Niezawiedziony , nie-
zawodny, nieuchybny; nidjł taufdicnb , iinffblbnr. Macie
pociechę bezwinnie cierpiący , bo niezawiedziony znak ,
że was bóg kocha , gdy was różnemi krzyżykami do-
tyka. Bals. Aiedz. 1, 104. — ^ Zawodzić dobra, ob-
ciążać długami , hypotekami , zapisami ■ zawikłać , feine
6uttfr mit Sdjiilbcii, mit Scrfi^reitMiiigcii beldftcn, mnireii,
1'Cfdmicreil. Wolno każdemu dobra swoje oddać, przę-
dąc , w długu i w sumach zawieść i zastawić. Stal.
Lit. 105. l'anowie obawiają się, żeby królowa nie za-
wiodła 'imion lyih komu obcemu, na które ma przywileje.
Gorn. Dz. 127. Gdyby syn, nabywszy sobie 'imienia, dał
ojcu dzierżeć , tedy tego 'imienia ociec nikomu żadnym
prawem, wiecznością, ani w sumie zawodzić nie może.
Stal. Ltl. 242. (ob. Zawódca , zawódzczy;. Kiedy kto
na jakich dobrach zapisze żonie oprawę , nikomu in-
nemu nie może takich dóbr zawodzić. Czack. Pr. 2. 46.
Ów dibra zawiedzione zajiisze możnemu Człon iekowi
twardemu , niepobożnemu. Klon. Wor. 74. Te dochody
na okupno dóbr stołu naszego , przed unią zawiedzio-
nych , naznaczamy. \'ol. 2, 1311. Zyg. UL Mendog ża-
lem dla zawiedzenia i utracenia ziem swoich , porzucił
wiarę chrześciańską , nowo przyjętą Slryjk. 281. Nie
uchronili się skarbu w tak wielkie długi zawieść, ii
nie było żadnego dochodu , któryby już na Irzy lata me
był zawiedziony. Kiuk. Turk. 251. zamówiony od wie-
rzycielów , iii 23tfd)lag gciiommcn. — jj. Zawiedzie ć co
zkąd , n. p. na plac , iiorlTitrcii , oup^r"' • (icrniijffibrcn.
Konic zawodzić każe w skok boginiom rączym. Zebr. Ow.
51 ; (jungere imperat] . Jako najprędzej miejcie się do
sprawy, Straży zawotlźcie, opatrujcie mury. B. Kchan.
Jer. 58. zaprowadźcie , zaciągajcie ; bic 2J!adH'n niiffubrcn,
ailfftclleil , (llljftcllcn , mifjicbcn lililcn. Idzie, jak szalony,
Oto do mnie z pięściami zawodzi zagony. Bindz. Jrng.
401. toczy, wali, wytacza, kieruje; er filbrt gfgcn mii)
ben gaiiftfnmpf, ridjtet tbn gcflcii mid>. Od boga Muzo ma-
tko pienie zawiedź moje. Zebr. Ow 247 ; curiniua nosira
moie, zaczynaj, wszczynaj; niibcbcii , oiifaiigcii , bfginnfn.
Skryte miny w podziemi tam gdzieś zawodzą Tward.
MV. ICO wyprowadzają, wyciągają, wyrabiają, wjbij;i-
ją; unterirbifdic SWiiien ffibren , jicbcn, grdbcn — g. Za-
wodzić co w co, wciągnąć, włożyć, wdziać; Ifintin jif'
ben, binein Icgeii , binciii tb'"^- Iczymsz haczyków pięć-
dziesiąt, i zawiedziesz haczyki w pętlice. Bibl. Gd. Esod.
26, 1 1 (zawadzać je będziesz za pętlice Bodz ; cf za-
haczyć, zajiiąć , zaczepić , zasadzićj. Uwiną popiół w
powłokę, potym zawiodą drążki. 1 Leop Sum. 4, 8.
(przeuloką. Z Leop.; założą drążki do niej. Btbl. Gd.).—
(J. Zawieść co czym. zawlec, zakryć, zaciągnąć; ippmit
bf jicbcn, (uberfubrcni , uberbedcn , bcbtdcii , yerbccfcn. Słoń-
ce obłokiem zawiodę, a xiężyc nie poda światła swego.
1 Leop. Eiech. 32, 7. (zasłonię. 5 Leop Btbl. Gd.).

ZAWIESIĆ.

ZAWIESIĆ.

943

Wfói się , o sama (najświętsza pannn) , prosimy ta. lo,
By po tych wichrach nastąpiJo lato , Zęby ten kancer i
domowe wrzody Zjęciwszy on ból , zawiódł bhzną zgo-
dy. Miask. Ryt. 134. — §. Zawodzę się, zapuszczam
się do skoku, impettim capio. Cn. Th. 1401. bcii Slnfn^
(jum Sptungc) ncbmcn , anfcCcii. Włożywszy Dawid ka-
mień w procę , i zawiódłszy się nią , ugodził Goliasza
w czoło. 1 Leop. Reg 17, 49. (cisnął z procy, a ugo-
dził. Ribl. (id \ zamachnąwszy, zakręciwszy proca, er
flł^roftlftC Mc Sc^Ieiiber). Zawodzę się na co, zapuszczam
się na co, do kogo s zanoszę się. Cn. Th. 1402. et 1587.
eifrig loSgc^cit, barnu flcbni, ficb bnrii&cr madjtn. Ciał się
z "pniewia dobywać zawodzi. Zebr. Ow. 58 ; truncis avel-
lere corpora tentat, usiłuje, bmubt ftcS , flrengt fti^ nii.
Darmo gadać się zawodzi, ib. 8 ; (conatur). Zawodzi się
rzec , ale nie śmie. Maa. ; (mussat dicere). Przestał mó-
wić , lubo jeszcze zawiódł się był coś więcej powiedzieć.
Lub. Roz. 25. zaniósł się na więcej , cr ^atte fi^ lltf^r
OCrgenommcil. Zawodzę się, zaciągam się. Tr. ; iiiaiiem
conatum capio. innaiiem sumpliim lado, irritum taborem
suscipio ; eo progressus sum , unde nec redire, nec ul'e-
rius progredi licet. Cn. Th. 1402, cf zabrnąć, zapędzić
się; fi<^ 511 ticf ^inciii ycruntfehi, weber upr iiocŁ riiifiinirt'^
foniicn. Młodzi ludzie na wielkie zbytki 1 utraty niepo-
trzebne i szkodliwe, szeroko zawodzić się zwykli. Falib.
a i. (cf. rozpuścić się, rozlewać się). — §. Zawodzić
się, rozwodzić się, z daleka rzecz prowadzić; lueit ani-
bolen , fic^ t»ett!auftig ait^brciten. Nie daleko się zawodząc,
pójdźmy naprzód do Konstantynopola. Weresz. Pob.
pr. B 1.
Z.\\VlESlć , f. zawiesi , zawieszę c:.. dok. , Zawieszać nie-
dok., 'Zawieszywać czę<!tl.; Boh. zawesyti , zaweśowati ;
Vind. obefiti, obiefhati, Tcf. obiesić) , otvefiti; Ross. 3R-
BtciiTb, saetuiaTb , saBiuiiiBarb ; zawiesić co t;d'ie, za-
czepić żeby wisiało ; ctiua-J \vo aitf()aiigcn , tin^angen. Za-
wieszam na ścianie kapelusz. N. Pam. 11, 229. Zawiesić
kapelusz na goździu , Ross. iiOBtcnib m.iany Ha rBOsjt. —
Fig. Zawiesić na kołku pychę, tytuły Cn. Ad. 1 503.
(schowaj się z tym, cf. pod ławkę). Dyonizyusz nad
tronem Damoklesa miecz płytki na cienkiej bardzo nitce
zawiesił. Boh. Kom. 2, 436. Gdy u wierzchu oczapu po-
wróz rozprawowal . Polyin włożywszy w zadzierg kark,
spuścił się, i zaciągnął gardziel śmierci chciwy, I za-
wiesił wśrzód odrzwia ciężar nieszczęśliwy. Otiu. Ow. 396.
(powiesił się , obwiesił się). Zawiesisz zasłonę na słu-
pach, i Leop. Exod. 26, 52. (zawiesisz ją na haczykach.
Bibl. Gd. ib. 26, 55). Obraz zasłonką, na słupach dre-
wnianych zawieszoną, zasłoniony. Slar.Dw.l. Od nieba
aż do ziemi złoty sznur pleciony. Na którym na kształt
wiadra luJzki zawieszony Los. Kotak. Gut. G 4. (zawisły,
zawiśniony, wisi). Dyomed lwią skórę na barkach zawie-
sza, Bierze oszczep, 1 budzić tych wodzów pospiesza.
Dmotli. II. 257. zarzuca . « pngt bie gpiDcn^aut mu bic
©(^ultern. Zawiesić co na powietrzu dla przewietrzenia,
powiesić, nn bie 8iift ^angfii ; Ross. npoBtcHTb. (cf. prze-
wiesić). Zawieszony na powietrzu Russ npOBtcuuu. Skóra
schnie zawieszona w gorącym dymie. Ryb. l^s. 243.

Zbudował bramę, i zawiesił wrota jej. 1 Leop. 2 Eidr.
5, 13. (przyprawił wrota do niej. Bibl. Gd.; zasadził,
włożył na zawiasy, er (iniigte bie JborfJiigcI ciii). Pan w rc-i
ku swoich ma -ziemskie zawiasy, na których świat za-
wiesił Groch. W. 9. (zatknął, zaczepił). Wzbudzisz
ściany marmurowe , filary dyasprowe , zawiesisz podnie-
bienia z Indyjskiego kamienia. Suszyć. Pieśń. 5 N 4.
(zawiedziesz, wywiedziesz, zasklepisz;. Kareta, w której
Ludwik XIV jechał, zawieszona był.i. A'. Pam 19, 88.
wisząca na resorach, zawiesista; Ijdiigenb, fd^rocbenb , ouf
gcDcril. Inach się bydlęciu sam wzdychającemu u rogów
i u szyi śnieżnej zawieszywa. Olw. Ow. 58 ; (pendet e
colto, cze[)i się, wiesza się u szyi córki w krowę prze-
mienionej). Jako go zoczył, jak z procy do niego Sko-
czył, i zaraz u ucha jego Zawiesił mu się. Past. Fid.
199. — § Zawiesić co przed czym, zawiesić co czym,
czym wiszącym zas.fonić; iDomit oerI;aiigeii, ctma^ ucr^an-
gen. Zawiesił okno płótnem. Tr. Zawieszeniu służący
sznurek, rzemyk, na czym co wisi. Cn Th. 1400.
Sliiftirtiuje = . Zawieszam co w kościele , suspendo Deo
aliqnid. Cn. Th. 1599 ex voio , 5Sotii)e aiif^atigcn. Wo-
tvwki na ofta.f-zach zawieszają , 'żarzyznę obiecują. Bnis.
iStt'. 1 , 106. Zawieszf-nie kościelne, podarek w ko-
ściele zawieszony. Cn Th. 1400. bnś nitfge^idiigtc 3?otii),
r cf. zawiesidło ). Ślubne zawieszenie, ślubny podarek.
Cn. Th. 1025. Zawieszenie od czarów, od powie-
trza, od frebry. Tr. , ob. Amulet, talisman, {ob. No-
szenie). 'Zawieszenie, zawieszona pieczęć, wisząca na
pargaminowyeh i t. d. zawiaskach pieczęć dyplomatów,
eiii bdii(]cnbc>3 ofcr nngfOńiiyiCs giegcl ctiier SiiII:. Fryderyka
cesarza przywilej ze złotem zawieszeniem. Krom 227. (sub
bulla aurea). Niniejszy list zawieszoną i znaczną pieczę-
cią królewską utwierdzony. Herb. Stat. 382. — Transt.
Stawy ud twoich są jako zawieszenia, urobione ręką rze-
mieślnika. W. Cant. 7,1. (opasanie biódr twoich jest jako
zawieszenia ręką dobrego rzemieślnika urobione. Bibl. Gd. ;
zatoczenia). — g. Zawieszony , zwieszony , zapuszczony,
spuszczony na dół, wiszący na dół, ^erabfidngeiib. Siedzi
jak kozieł z zawieszoną brodą , ani o czym dobrym nie
myśli, jedno tylko jako kozieł o kapuście. Rej.Zw.^i. —
§. Zawiesić 00 na czym, zasadzić, zagruntować, zafundo-
wać; iiiprntif fe^eii , ftcileii, tmiieii, griinbeti. Więc goja tez
chce miłować. Ufać mu i usługować , Na nim zawieszę
nadzieję , Póki me członki duch grzeje. Groch, W 586.
Kazał bóg Abrahamowi opuścić miłe rzeczy, które miał,
a spodziewać się czego nie raiał,_ a na samym go słowie
swym i na. wierze zawiesił. Sk. Zyw. 200 (kazał mu na
tym polegać, przestać, na to spuścić się). Rzecz nasza
zawieszona jak na ostrzu stali , Ta chwila albo zgubi ,
albo nas ocali. Dmoch //. 236. (wisi). — § Zawiesić się,
zasadzić się; fi^ ivoraiif griinbcii, moraiif gegriiiibet fcijii.
W tyra dwojgu przykazaniu zawiesił się wszystek zakon
i prorocy. 1 Leop. Math. 22, 40. (na tych dwóch przy-
kazaniach wszystek zakon i prorocy zawisnęli. Bibl. Gd.).
W dwojgu rozkazaniu miłości boga i bliźniego zawiesił
się wszystek zakon. Żarn. Post. 2 , 401 b. Oni mówią,
iź ten , który na samej wierze zawiesił się (pendet) prze-

944

ZAWIESIĆ.

ZAWIKSIDŁO - ZAWIESZCZYC

klfty jest ; aposlol Paweł powiada tych , którzy na samej
wierze polegli iinnituntur) błogosławionymi byd. Zygr.Gou.
126 — g/Zawiesić, zadzicriyć , zatrzymać, wstrzymać;
on^aiiflcn, oiil^alicn , siirfKf^tcn , nuftdilten. Podniósł Mojżesz
rózge, woda się rozstąpiła, i na kształt murów się za-
wiesiła. W. /'osi. \Y. 247. (stanęła, wspiętrzyła się, pod-
niosła wzgórę). Morza są zawieszone na ziemi. Hej. Post.
Ccc 3. (zamknięte, zakreślone). Został tam ze trzema ty-
sięcy ludzi, aby" na sobie lud Matyaszów zawiesił; a gdy
go' iMalya>z dobywał, bronił się dobrze. Biel. Sw. 248 b.
(by go wstrzymać, zatrzymać ; jHrficfJinltcn , Olif(!Oltcn). W ję-
zyku Fiancuzkim niektóre liter) zawieszają się w nosie
dla l'(.szej pronuncyacyi. Ttal. 16. c, 54. (zatrzymują się,
wstrzymują się , przepuszczane bywają przez nos). Za-
wieście aż do poty swe zdanie, póki nie.... Nag. Fil.
25. wstrzymujcie "się ze zdaniem , ^altet CllCt Urtlicil fo

latige iiirńrf, iii Są którzy sensa przecinają, i w tym

wdzięk jakiś upatuiją, gdy myśl zawieszą, i słuchaczowi
duroziiiiiicwać się k.:żą. 1'iUli. Sen. list. 4, 76. Łaskę
mu pokazują , a kicily on mniema , by był na koniu ,
lo go słowy obojetnemi zawieszą , albo nań kluczkę jaką
najdą, aby się z nim pogniewać. Gorn. Dw. 510, cf.
trzyiinć kogo na rzeczy, na słowie, ctncn mit lecrcti 2Sor'
itn (liiitialtctl. Tu się wszyscy zastanówcie , na tym umy-
sły wasze zawieście, póki czas macie. Baz. Sk. 537. uwa-
gę zatrzymujcie, bacznie to rozważajcie, zastanasviajcie
się , tcftct toraiif ciire Siifmcrffamfcit. Me godzi się chrze-
ścianinowi przez oi'zy zawieszać się , lecz przez zabawę
myśli. Zygr. Gon. 591 ; (per oculos suspensum teneri). Je-
śli mu bóg zdrowia użyczy , toć już ślubuje polepszyć
żywota swego, a już w tym błędzie nie za^^ies^3Ć myśli
swych fiej. post. T t A. (zanurzać, zaplątać, zawodzić,
zawikł^ćj. - g Zawieszam co , odkładani na dalszy czas,
wstrzymuję w dalszym kierunku , biegu na leraz; Olif'
^altcn, aiifi'(^iebcn, ocdcfleii. Ach! coż syn ojcu mógłby od-
mówić? gniew mój zawieszam do czasu. Teat. 50, 77.
Zawieś do czasu twój zamysł wspaniały. Teat. 46. d, 7.
Karę zawieszam ib. 46 d . 40. Zawiesiłem dekret go-
towy do ukarania zurliwalslwa tych nieiirzyjacioł , dla
których ty chciałaś łaski. ib. 50, 25 Zawieszenie sprawy
sąilowej , 9icd;t*itufi(^ub , grijł. Tr., {ub. Fryszl;. — §. Za-
wiesić , przerwać na czas, imtcrlirc^fcn. Spuść się śnie
luby na oczy moje , Zawieś na moment mc niepokoje.
Teat. 54, GS, Zawiesić broń, wojnę, bój, przerwać na
£zas dalszą wojnę , uczynić rozejm ; Ross nepciiiipnTbCH,
tincii 2i'(lffciiftillftillib mnd'Cii. Zawieszenie broni , rozejm ,
armisittium , ter SBanniftillftaiib , Me SSaffciinibc ; 5/ui'. od-
kład , preslenj od bogowinj; Sorab. 1. wotkwad; Cnrji.
polih, fcf. uciszyć); Hag. obustavgljenje oruxJ3, suslava
bojna , (cf. ustać); Hoss. ncpcMiipie, (cf. "przymierze,
cf. min. — Zawieszam sądy, limituje, odkładam na czas
sprawowanie sądu; btc ®crid)tjpfli"t)e fiiźpf iiMrcii , aiif titifflc
3fit auŚffCcn. Sady zawieszone , (ob. 'zawiązane) Zawie-
szenie prawa, sądów • sądów wywołanie. Cn. Th. 1400.
e<974; justitium , Stct^tjftillftatlb. Zawieszenie kościelnych
obrządków publicznych, interdykt. W/od. Cn. Iii 1400,
cf. klątwa , ba» Sir^ciiiiiłerbict , ber Sirtł^eiibann , bie Slirt^cii'

fufpenfion ; Slov. zawesildka. Niektórych biskup od przyj-
mowania •świalości na trzy lala zawieszał. Sk. Dz. 353.
suspendował, er initerfngte itiiien ouf brec ^a\)xt bit So>
crcimcilte. Zawieszam kogo od sprawowania urzędu , za-
kazuję komu sprawowania urzędu , suspenduje, Włod.
Cn. Th 1509. eiiicn iu'm ?lrate fii^peiibiren , i^m tiiifiiucilifl
bie Slmtfffi^rung unterfagen. Dla opieszałości zawieszono go
w sprawowaniu urzędu tego. Gai. Nar. i, 269. Zawie-
szony urzędnik usprawiedliwia się z zarzutów, tb. Za-
wieszony od sprawowania urzędu duchownego , świe-
ckiego, suspensiis. Cn. Th. 1400, — Zawieszona sprawa,
lis jiendens , sub jiidire lis esl. Cn. Th. 1400. wisząca,
sądząca się ; einc yor @eiid>t an(ińnfliae , nnjidnflig gemałte,
fitlicbciibc SaĄe. Sąd już zawieszon jest jemu. Rej. Hott.
J i i 6. (już wyznaczony , zasądzony na niego). Już tę
sprawę u trybunału zawieszono. Tr. ZAWIESIOŁO , a, n .
pcndutlum , wszelka nić albo pręt , utrzymujący jedno lub
więcej ciał zawieszonych lub przywiązanych do punktu
stałego. Jak. .Mat 4, 120. cine ^'eiibel , (cf. wahadło).
ZAWIESISTY, a, c — o adv.. zawisły, zwiesisty; bcrab'
^ńngeiib , iificrl)an(;enb , fd)ft>etenb jiber etron^. Pod zawiesi-
slemi skałami. Hudn. Jes. 57 , 5. (pod wysokiemi ska-
łami. Bibl. Cd ). Około kościoła w Delfie skały zawie-
siste były, które wiatrem szumiały, jakoby trąbił. Uw
bw. D a b Miasto to leży na górze jednej zawiesistej.
Boler. 54, (ef. przykry, pizepaścisly), — Zawiesisty wąs.
Bndlk., (cf. zawieszona broda, na dół spuszczony, wi-
szący wąs). Ogar zawiesisty. Pol. Arg. 209. uszu zawie-
sistych , wiszących, cf, kłapouchy, mit l;óngenbcit Obren,
belappt. Szczekające Scylę zawiesiste, f. hchan. Jer. 78.
Wół zawiesisty, z wiszącym podgardłem ; mit tiangenbtn
Snber, t^ampig. Pod jarzmo poszły zawiesiste Ogniem i
Marsem woły płomieniste. Chraśr. Otv. 69. — .Nos za-
wiesisty , pociągły, na dół spuszczony, eine lange berafc
gel»pgiic Snfe. Nos zawiesisty u Persów był w wielkiej
wadze , tak iż zawsze wielkonosego króla sobie obierali.
Sak. hobl. 50. Koń gdy ma nos bardzo lepy a zawie-
sisty, bywa zadusisly. bowiem przeslworno oddychać nie
może. 6'resc. 556 Koło to młyńskie zawiesisto stoi. Tr
(nieprosto, nieprostopadle). — Ci//i;i. Zawiesisty sos,
geslo zgotowany, tak że łyżka w niin prosto się Iriyma ;
Ross. coyci rycibiii, bi(f gcfoc^t. Szlichia dla tkaczów
być powinna z mąki żylncj, z wodą pr/.egolowanej , me
więcej jak barszcz dzieżny zawiesista. 1'izedz 29 — Za-
wiesisty lichiarz , do zawieszenia , zawieszony, wisząe\
cin ^migelciicbłcr. — /1ri//im. Llizba 'zawiesista, rawu-
sowa , uumerus cardinalis , cine (>arbiiinljabl. R»z, dwa.
trzy, są liczby zawiesiste. Tr. ZA\MESISTO!?Ć , śe, . i..
przymiot tego co jest zawiesistym, wisjenie na dół, i.,
wisłość , iwisłość ; M ?U'bńngfii , ivrabb(in(un . llberbii;.
gcii, ber Jibb.iiig , bie Jl^bangigrett. ZAWIE.SZAC, oh. Z.i-
wiesić. ZAWIESZAf./,. a. m, klórv lawiei/a, zastana-
wia, z.iirzyniuje : bcr Jlufbaiiger , Siibiliiger. Jlnbiiltrr. ?lup
^lalter. Hozmysl się nędzny zawifzaciu na wątpliwościach,
a raz weź lilanie" Hfj .\p 43, wąlpicielu , wahający się ;

ein Siffii'" , 3ii'f ''f'li'*'''1"-
ZAWIESZCZYC, ZA WIEŚCIĆ cz. dok. , Zawiesrciać niedok .

ZAWIESZENIE - Z A W I E Z I Ć.

Z A W 1 Ę Z N Ą C - Z A W I L E C.

945

(Ross. sastmaTŁ nakazać ; Ecd. jastmaBaio , saBtmaio
inlerdico , prohibeo , saatuiaieJb proltibilor) ; wieszcząc,
zapowiedzieć, przepowiedzieć, przyszłość oznajmić; yor>
l)tx nerfiiiibijcii , (jrorfccjtibcii. Rozpustnik , któremu su-
mnienic zawieszcza przyszfo jego nieszczęście, staje się
względem siebie prorokiem nieomylnym. Zab. 5, 117.
Przestań źle zawieszezać, Tent 42. d , B. Czyliz ja k/a-
mafam w ten czas, gdym zawieszezala , ie nad nami
wisi roś smutnego '.' Teal. 42. d , D.

ZAWIESZE.\IE. ZAWIESZONY, ob. Zawiesić.

ZAWIETRZYĆ (■;. dok., nieco zwietrzyć, wiatrem poczuć,
zawącliać; luittcrii , fpiiitii , rtcdteu , bic ©ittenmg ii'o>jon k=
fommen pr. et fig. ti.; (Ross saDtrptri, zaschnąć, zwię-
dnąć). Nad gęś nie masz żadnego zwierzęcia, któreby
rychlej człowieka :iawielrzy}o. Sieiu). 274. id. Spicz. 147.
Nad najlepszą zwierzynę Przekłada (lisowską jarzynę ,
•Kiedy już tam raz tego abo trzy, Grocliu zawietrzy. hlon.
FI. 04. Zawielrzył to Swenlopełk ; przeto wzajem na
xiąźęcia sidła napina. Krom. 220 ; subolfecit , zawąchał to,
er rod bnt SJratcii.

ZAWIEWAĆ, ob. Zawiać. ZAWIEW, u, m. , ZAWIEWKA,
i, i., zawiewanie, zawianie, wianie, wiatr, zawierucha,
burza, [szor 2 cm. r. 2] ; Ross. Bt.iiiie , Bbipi , Mere-iima ,
Oypn . Kyiepiia , M^ 3Iiifroc|cn , >)tiinłcl)eii ; Slcifeii , in 3.1'iiib,
(Eturm,^Śillbftof phys. et fig. Ir. Nie utyskują na wiosenne
rzek szumnych zalewy. Ni możnych wiatrów północne
zawiewy. Zab. 16, 66. Po morskich zawiewkach śmierci
szukają. Tr.Tel. IGO. Ten tojest, kióry kochającą dziewkę
Zdradziwszy, umknął na morską zawiewkę. Clirośc. Ow.
18.-- Traiisl. Nie ratował ojczyzny w zawiewce. Chrośc.
Ow. 371. (w zamieszaniu, rozruchu). Agameinnon chcąc
onf zawiewke Uspokoić , śle do domu po dziewkę. Pot.
Syl. 119. (swar, spór, zwadę). — Atiter : Zawiewka ,
zadymka, 'wyjadł, lawiewanie śniegiem, piaskiem, za-
sęp , zamieć; SĄiicfncftóber, gaiibgcftoficr , 3BiiiMBC^c,
SdineflDe^ie, SaublUC^e-. Boh. zńweg; (Sorab. 2. wiwowi-
fna szron) ; Boss. Bioia Zabłąkać się na zawiewce. Tr.
na drodze zawianej.

•ZAWiĘŻBiC, ob. Zawięzić.

ZAWIEŹĆ, zawiózł, zawieźli, / zawiezie, zawiozę cz. dok ,
Z:i WOZIĆ tiiedok.; Boh. zawezli , zawęzi, zawezu, zawa-
ieti ; Bag. zavesli ,. zavaaxam ; Boss. aasesTb , aaBOSHTb,
sasoJKy; zawożę co, kogo, dokąd, dereho. C«. 7'A. 1402.
wożąc zaprowadzić, wozem, koniem, nawą aż dokąd
przystawić ; Ińi iiio^iii fuCirci! ju Sngni , jii f fcrtc , 511
(sóijfc. I ilioćbyście nas prosto w llak nic zawieźli , Dość
żebyście w sąsiedzki Epir nas dowieźli. Jabł Tel. 102.
Zawiezienie gdzie na wygnanie , deporlalio. Cn.Th. 1490.
Coż mi Wac Pan przywiózł? R-. A coś mi VVac Pan dał
zawi(żć? Dwór. G, (cf. czapka za biret, dar za dar, dar-
mo nic). Zawiezienie Boss. saBCS^B ("zawóz, zawózka).
— ^. Zawożę rów, dół, adueUa terra tel saxis fossam
obrr.o Cn. Th. 1402. 3ufii()rcn , fal'renb ucrfdmtten, jiift^ut-
ten, cf. nawozić.

ZAWIEZIĆ. "ZAWlĘŹBIĆ cz. dok.. "Zawięźbiać niedok. ,
uczynić że co gdzie za więźnie , stać się przyczyna za-
więźnienia , (tełen blciltcii mc.^m pr. et fig. tr. Plugawe

SłOKfni* Lindsgo wyd. S. Tom VI.

wilgotności w Żyłach zawięzić. Petr. Wod. 26. Implico,
zawieźbiam, zamotawam , zawikławam. Marz Irretire itle-
cebris , zawięźbić młodzieńca na omylnych rozkoszach świata
tego ib. Wielkiemi sprawami zawieźbiony. implicalus ib
ZAWIĘZNĄC , ZAW1ĄZN.\Ć nijak, jedntl. ; Boss. amasnyrb.
3auH:<aTb; zacząć więznąć, zagrąznąć w błocie, w Igniaczce i
t. (1., ftctfcti tlciDcii im Sotnie u. f. id., Dacfeii blńbm pr. et)ig. tr.
Furman na targ z bryką siana Jadąc, zawiązł w błotnej dro-
dze. Jak. Baj. 220. Koń "zJ^^iązł w błocie. Alb. z Woj. 11.
Zawiąznęła w ziemi. Zebr. Ow. 269 ; solo defiza cohaeseral.
ih. 5O5. Znowum się bała, abyś dla nieznaku , Nie za-
wiózł był gdzie na Hebrowym 'haku , 1 żeby twoje dla
jakiej niesprawy Nie zatonęły w- siwych nurtach nawy.
Chrośc. Ow. 15 To co w zębach zawięzło, ma być piór-
kami dłubano. Eraz. Ob. a. Z kłącza rozmarynowego czy-
nią spdki do wychędożenia zębów, i do wypychania rze-
czy między niemi zawięzłych. Syr. 168. Narzędzia do
wyjmowania czego zawięzłego w gardle. Czerw. Nar. 21.
Ukizał Abrahamowi bóg barana w chróście zawięzłego.
5A. Żyw. 20"). Tyś nas w grzechu zawięzłych ratował.
lianę. Gd. 231. zamotanych, zawikłanych , 'zatonełycb.
ZAWIĘZUJĘ, ob. Zawiązać. ZAWIJAĆ", ob. Zawić, za-
winąć. ZAWIJACZ, a , m. , klory co zawija, ber Scbitl'
ber, Sctuiiiber, 3>frttnnber, Gismiinbcr, gintuiścicr. ZAWI-
JANIE , ob. Zawić , zawinąć. Z.^WIJANKI plur. , rzeczy
zawinięte, finfleiPiiiibenc Sneficii. Zawijanki , szezupaczki
w obłączki , etn ©cridjt 5111'rtnimeii geitmiibcncr §p4łe. Tr. —
*^. Zawijanki, zawijanie sie koło czego, krzątanina; bfl*
©etiimniflc , i^ai Juiiimelii ki) etmag. Blidih. ZAWIKŁAĆ .
'ZAWICHŁAĆ, f zawikli, zawiklę cz. dok., 'Zawikłować
tiiedok., wikląc zamotać, zagmatwać; (/'erm. iHTtDirfdtl ;
Boss. sanyTaTb , aanyiUBaib , (cf. zapętaćj; Ecd. sbth-
sarii , saTflHyTb, (cf. zaciągnąć; propr. et fig. Ir. — Im-
pleclor j 'zaplclawain , zamotawam, zawikławam. Macz.
ImpUco , *zawiezbiam , zamotawam , zawikławam. ib. Na
coż się Wac Pan w kroki zawikłałeś prawne? Teat. 45.
h. 95. Zawikłany, 'zawikłały, zawiły, »crn)irfclt ; Boss.
sóiiBMiiBUii; Soruh. \. zamidenć, zamuliczne, (cf. za-
mulić). Dziwny świat a zawikłany, 'zawzdy iiuczy a szumi
około łbów ludzkich , jakoby się pszczoły roiły. Bej Zw.
100 6 Sprawa bardzo delikatna, bardzo zawikłana. Teat.
39, 258. Febry złożone albo zawikłane, compositae vel
complicatae. Krup. 5, 532. Zawikłanie nitio, bil^ 3?cr-
iDictelii , opus, effentijs = zawiłość , bic 3?i'rnn(flmis], l^ertDir-
riiiig ; Boss. sÓiiBinsocTb. Wasza konkluzya niezgodna
jest ze słowem bożym , i ma w sobie wiele zawikłania
i trudności. Baz. Hst. 519. Wiedzieć, jak używać argu-
mentacyi, żeby nie utęskniać ludzi zawikłaniem w mo-
wie. Mon. 73 . 544. — Zawikłanie , *zawikłale adv ,
zawile, zawiło, zawikłanym sposobem; aiif eiiic Sicrnnifclte
3lrt , uerroidclt. Toczy się czas wprawdzie wedle pewnych
ustaw, jednakże zawikłanie i ciemno Pilch. Sen. list. 3,
298 Moc nad żywotem poddanych przez nasze prawa jest
zawikłale dana możniejszym. Baz. Modrz. 288 ; implicite.
Z.WYIKŁACZ, a, m. , który co zawikła, ber 5Serfpi(flcr ;
Vlnd. premotovez. ZAWILE, Zawiło, Zawiły, ob. Zawić,
zawijać ZAWILEC, Ica , m, ZAWIŁEK, łka, m. , ziele,

119

946

Z A W I L G N A Ć - ZAWIŚĆ.

Z A W 1 Ś C I Ć - ZAWISŁOŚĆ.

rajfczy maczek. Cn. Th. 1401, Car/i. faiilirk, fajdir-
zlićzh ; Hots. npocrptib, (cl', przestrzał); 3lilfl)lOllf , Sffiinb'
blutne; (Boh. zawmać involvolut \ Hag. ja»jaccja volvox •
Bosn. zaviaccja crriv zarja lisi od loże voluola , zaviaccje
uzic ud loże capreolus , nitieula ). Zawilec anemone, ro-
dzaj rośliny bardzo liczny, u nas są wiadome: trojanek
rozłożysty, czarne zifle abo sęk, łąkowy, cudzoziemski,
niestręlek, żółly. hluk. Uykc. 1, 57. Anemune po polsku
zawiłek brunatny , drugi jest płowy Olw. Ow 4-24. Nar-
cys swego obrazu wdzięki w wodach czyta , Obok niego
płaczliwy zawilec rozkwita. h-:yb. l.tiz. 280. — (ZA-
WILGNĄC ntjiik. jediiU., Zawilzeć NiV(/oł. , zaj^ć wilgocią,
icii(fct iDcrDcu, 5cii*'i>jf'i' i" fi* jic^en. ZAWILGOCIĆ, ob.
Zawilżyć). — Z.^WMLO , Zawile udv, ob. Zawić , zawinąć,
zawiły. "■ZAWI'Ł()IU)GI , a , ie , rogów zawiłych , torlitosa
coriiua habens. Cn. Th. 1401. mit (jciuimfenfii górnem. Z.\-
WIŁOSć, ści, i., przymiot tei-o, co jest zawiłym. (oŁ Za-
wić); zawikłanie; Ross 3ÓllB<lllB0Crb , bic SJiTlinitlbeilbcit ,
^etn»i(fdbcit ; {/>uh. zawilust obstinatio). Nie mozół sobie
głowy temi zawiłościami, zeb^ś nie ztetryczał. Mon. 71,
7u7. — Zawiłość drzewa, gdzie się splitują z sobą ga-
łęzie. \Yłod. spira. Cn. Th. 1401. bic Stnorriijfcił , iflltiflfcit.
Sęki i zawiłości drzewa dlatego natura dała, żeby sis
tam sok zastanawiał, i tym więcej trybował. Cresc. 30.
'ZAWIŁOWAC CI. dok., zacząć 'wiłować, być 'wiłą , za-
szaleć; nnfaiigcn ju raftn, jii toitn, jii namn. Stąp tu
(do piwnicy), eliceszli zawiłować, Stąp tu, a zawol:ij :
nalej! lizeką-ć wnet: bracie nie szab-j ! /lej. Zw 237.
ZAWIŁY, ob. Za\yić, zawijać. — (ZAWILŻKĆ, ob. Za-
Ni.ii-nąć. ZAWILŻYĆ, Zawilgocić cz. dok., wilgocią za-
prawić, niifeudłlcii, fi'iid)t iiiadtcil ; Boh. zawlaźiti, zawla-
żowatij. — ZA\N'I.M.'\TKO, a, n. , zdrbn. rze<zown. zawi-
niecie, wiąz:inka w której co zawinięto; Raj. zavitak,
zamotaj , pr.itex , zamotajcuh : Cioat. bnih. denak : ErcI.
BepTKa , (i f. zawrzeć), ciii 93i"in6i'ld;fii. — ZAWINIĆ med dni; ,
winiiNin se stać, winie pop.iść . przewinić; fi* f^lllbifl
madjcii , fid) ycrfdfulbincii , tfcrffiiibigcii , cf. zagrzeszyć ; Uuh.
zawinili; Vind. saktiviti , (ef. zakrzywdzićj ; Boss. npo-
c;iy»<in'bCH ; (disiny. Bosn. zaviniti , ciniti od vina vino
afliare . mnulentum jaiere ; Hal. avinere). Libonius , iż
był wielce zawinił cesarzowi , gdy mu dwie 'armacie
poraził, dlaletio prz'-d gniewem jego dalej iiclioilzić mu-
si..ł. Stryjk. 75. ZawiniLMiic , win;i, której sie kio do-
puścił; Hi 3>crf*iilbcii , bie 3>cr|d;iilPiiiii] ; Surab. i. za-
winwano , wina, zawinwaiofcż ; liots. npoojTa. Zawi-
niony, winny Sorab. 1. za winu war. Spokojną namiętność
nikomu nie zawiniona, pojiedliwie piorunują i gromią. ;ł/')i.
65, 94. niewinna, bl-zwinna. ZA\VI.Mh;CIE, ZAWI.NIIJTY,
ZAWIMO.NY, Z.\Wli\ł-;, ob. Zawić, z.wijać, zawinrć.

ZAWIObC ob. Zawieść. ZAWlOSiNOWAĆ , ob. WiÓsno-
wać. ZAWIOZIJ, ob. Zawii-źć. ZAWISAĆ, oh. Zawunać.

ZAWIŚĆ, ści, z., •ZAW!ST0.'5Ći śei , £.. ZAWIŚMEME ,
ia, n. , (diilng. zawiśnienie od słowa zawisnąći; "zawi-
dywanie komu czego, 'zajrzenie komu czego, zazdrość,
nienawidzenie dla lepszego szczęścia; bet Śfib , bie iWiP-
fliirifł; Duh. zawisł; Slov. riwisl; Sorab. 1. zawislż, za-
wislka ; Sorab. 2. fawicż; Carn. savid , svid, svidost ;

Yind. savid , svid , nid , ponidanje , navist (cf. niena-
wiść), nćvoshlivo.'-t ; Croal. zavidnoszt irwidia , zavid
aemulalio , zelus , jal, (cf. jałowyj ; Dal. ncnavidoszt;
Boy. z3vido$; yjo^fi. zavidóst , nenavido$t; Boss saBiiCTb,
sauiicTJiiBOcTb ; Eccl. saKiua , npusopi , peBHOOópaaie.
{Cf. invidiae nomen dictum a nitnis iuluendo jurlunam al-
terius. Cicero, ob. Zawidzieć, "Zawidować , 'zajrzeć ko-
mu , cf. nienawiść , nienawidziećj. Kain widział uczynki
swe złe, a brata swego dobre; przeto zawiścią wzru-
szony, zabił brata. Baz. Hst. 50. Lecz że lejisza jest za-
wiść , niż politowanie ; Nie dbaj, iź ci cnot zajrzą, krzy-
wo patrząc na nie. Zab. G, 584. .\ar. A'u)- Uz. 2. 121.
Zawiść kąsa ńjacycb , po śmierci nie zgrzyta , Gdy z za-
sług broni sława każdego nabyła. Hul. Ow. 95. Pier*szy
kunszt w panowaniu: umieć zawiść znosić. Bardz Trag.
18. — Zawiść małżeńska, zawistna miłość, zelotypia.
Wiod. Cn. TJi. 1401. bie Gifetfii^t, 3al»iifie. U dawnych
Polaków mąż o cnotę swojej małżonki troskliwy, nazywał
sie zawisiiyui , a ta troskliwość miała imię zawiści, teraz
|iomienioiia troskliwość daleko gładziej nazywa się zaluzyą,
I inne ma c;de znaczenie. Mon. 68. 255. Ze wszystkich
|)asyj jest najfatalniejsza w małżeńslwe zawisłość. Zab.
16, 262. Gdy żona zawisłość przypuszcza do serca,
wydaje męża na łup furyj. ib. 263. Jeśli zawisłość męża
funduje się na słuszności, powinna się niewiasta przy-
spieszać do poprawy, ib. 267. Damy leraźniejiize urąga-
jąc się z pasyi mężowskiej , okazują , że ich zawisłość
nie czyni im umartwienia Zab. 16. 270. Jeśli cię trapi
niewiara czy podejrzliwość, inaczej zawiść miłosna, ona
mniemać ci każe, że ło zbytek miłości tę marę wylągł,
która cię straszy. Mon. 71, 790. Miłość i zawiść często-
kroć z sobą przemieszkują. Teal. 29 b. 26. — § Za-
wiść, nienawiść, zawiśnienie; @e(i(ii|lijfiił, $iflj, @rpD.
Jeżeli niesnaski, zawiśnienia i t. d. , z serc n:iszyrh nie

wyi-zucimy Bals. Niedi. 2, 12. ZAWIŚCIC komu

med. niedok., Zawistać contin., 'zajrzeć komu czego, 'za-
widzieć, 'zawidować, zazdrościć; Carn. savidam, svidam;
Hiig. zavidjcti; Bosn. zavidili, nenavidiłi; Cruat. zi\ii\em,
lyubonenavidiłi; Ectl. 3aBK4yio, 3aBbiK4y , sasucrByn,
3aBH4.i>iBi ecMb , npiiaopcTByio , tlei^en , bnieibeii. Szatan
który bogu jeszcze w niebie, zawiścił chwały, u czło-
wiekowi bożej łaski; nijjdy nie zaspał, aby nie mi:ił lu-
dzi zwodzić od znajomoś'.'i boskiej. Cil. Kaz .4 a .i, Za-
wołam. z..wlsiny jestem. Cn. Th. 1401. 'ZAWIŚCIWY,
•ZAWIDLIWY, ob. Zawistny.

ZAWISŁ, ZAWISŁA, ob. Zawisnąć.

ZAWIŚLA.ŃSKl . a, ie, ZA WIŚLANY, a. e, za Wisłą b. -
dacy, z tamtej strony Wisły , jcilfcitii) ber 9Bfił^fel. Kr.
Zawiślane Nar. Hit. 2, 587. Tak mi mojej, mój l'i'
trze, lutni struny grały, A strunom Zawiślane echa \"i
drzeżiiiały. Zab. 9, oil. Zabl. Zawiślińskic wojewóditwj.
ZAWISŁE, a, n , miejsce lub kraj czyli kraina za Wisłą,
t. j z tamtej strony Wisły ; Dri, l'anb jeiifeiti ber JiUi^fel.
Czasem nam wielka potrzeba Każe pożyczać na Zawiilu
chleba. Klon. H. Bib. Po Zawiślu.' Tward. W D
2. 223.

ZAWISŁE adv. adjec. zawisły, ob. Zawiśnie ZAWISŁOŚĆ, śoi.

z A w 1 S N A Ć.

Z A W 1 S N 1 C A - Z A W 1 Ś N Y.

947

%., przymiot tego, co jest zawisłym, znwiesistym < zawiesi-
siość; Ross. siiBiiciisiocTb , bie 3l[)ljaii(jiafcit, bn^ 91l)()aiti)cn,
ber 9lD&ni!fl. ZawisJość od ko£;o , zawiśnieiiie od niego ,
podrzetlność, podwladność. ZAWISN.\C, zawisnął, zawisł,
f. z:iwiśnie med jediill. , Zawisać iiiedok. et contin. ; Hois.
Siiiiiictib, saBtuiy; zaczepiwszy o co wisnąć , wisieć
na dót , zawieszonym lub obwieszonym być ; n)OVaii
Bon obcn bcrab b^ngen blcibcii , bńiiijcii ," bdngenb f(|ti'cbcii ,
mitiicbciifi Ober gcbeiift, crljenft bmujeit iinb fcl)n)cben. Uwię-
zła Absalonowi głosva na dębie ; a gdy on zawisł między
niebem i ziemia, muł na którym siedziiił, przebieżał.
U'. 2 Re(i. 18,' 9 1 Leop. id/Bibl. (Id). Absalon za-
wisłszy na dębie, trzema włóczniami pchnięty został Lach.
Kuz. 1, 91. Filida na drzewie inigdałowem zawisła. Clirośc.
509. (powiesiła się). Za rękę u podwoja zawisnął nic żywy.
Zebr. Ow. 108 ; ( pependit ). Upadł kamień pode mną,
ledwiem u gałązki Jedną ręką zawisnął. Rej. Wiz. 110.
(uchwyciwszy ja wisiałem). Zawisnął między młotem i ko-
wadłem. Pul. Ary. 750. ('uwisł, wisi). Swoje mistrz na
"skrzydł parze ustanowił ciało I na powietrzu zawisł, *za-
chyiiąwszy śmiało. Zehr. Ow. 19t; (mola pependit in au-
ra). Slrzała niepochybna z cięciwy wyoiągnionej wyszła,
i schroniona w kolistym zasuwiu zawisła. Zebr. Ow. 106 ;
(sinuosa vesle pependit). Pan zabija, odziera, najeżdża,
rozgania, Siedzieć mu jednak w krześle, a ty cbłojjku
pewnie Za snopek lub barana zawiśniesz na drewnie.
Pilch. Sen. list 2 , 434. (zostaniesz powieszonym) Idmo-
no«ą córę , która się z gorliwośi'i wielkiej obwiesiła , Za-
wisłą dobrotliwa Palas podchwyciła. Zebr. Ow. 141 ;
{pendentem tevavit , wiszącą). Zawisły, 'zawisny, (dising. za-
wisny, zawistny); Ross. saBiiCHHbiH : wiszący z góry na
dół, bcrnli^fii:(jcrib , bćiiujcnb, f^roebenb. Waga artyleryczna,
niby szubienica mocna , dn^wniana , na której wisi kibić
żelazna z dwiema szalami na ramionach lej kibici zawi-
słemi. Jak. Art. 5, 521. Obraz jej u korony tam 'za-
wisny, był pocałowany. Ijhodk. Kost. 52. Zawisły, zawie-
sisty , zwisły, superimpendens. Cn. Th, 1599. Zawisły,
zawiesisty, co wisi nad czym, n. p góra nad morzem,
las nad miastem, skała nad drogą. Wiod. — Fig. Swa-
wolnemu zdrowie na łyczku zawiśnie, a łasztem cho-
roby przypadną, a jeszcze cudzoziemskie. Birk. Exorb.
Bib. na nitce , na włosku wisi , abo się trzyma , ^(iligt
nn ciiiem Sabd)cn. — §. Tr. varie: Zawisnąć od kogo. de-
pendować od niego, być w zawisłości od niego, podwła-
dnym, podrzędnym, poddanym mu byćj orn cflicm a^--
lidnfltg fcp, iHut iliin ab^diigen, iiiiter ibm ftciieii. Wiesz,
iżeś zawisnął od niego , albo iżeś mu subordynowany.
Salin, 2 , S17. Ross. HeaaBncnjihiH niepodległy, niezawi-
sły. — %■ Zawisnąć od kogo , od czego, z kogo, z czego <
pierwiastkowo pochodzić, zależeć, zagruntować się, zasa-
dzić się na czem ; nipuou abbcinijcn , baDon |erritbrcn, ftt^
barniif griinbeit, ftuCcn , beriiĘicn ; Ross. cocroaib , coctoio,
(cf. zostać, cf. ostać). Obrót ziemskiego zegara od wag i
kół i od żelaznego porządku wszystek zawisł. Kulig. Her.
103. O dalszych przyczynach ruchu, nie zawisłych od
ciężkości. Hub. Mech. 158. Wszyscy ludzie z boga zawi-
snęli , w nim bowiem wszyscy jesteśmy, żyjemy i ruchamy

sie. Salin. 2 , 580. Los nas wszystkich od ugruntowania
dobrej konstytucyi zawisł. (Jaz. Nar. i, 154. Koiisł, 5
maja. (zależy od tego). Nie chcą tego poznać panowie ,
iż od wielości' i dobrego mienia poddanych ich własna
możność zawisła. AV«s. Pod. 2, 257. Zawisło co na
czym , zależy na czem , zasadza się , gruntuje się ; rcO"
rnuf beru^en , gcflriinbet fei)n. fid; griiiiben. Szczęśliwość
państwa zawisła na dobrych obywatelach. Mon. 65, 85.
Na komenderującym powodzenie całego wojska zawisne-
ło. Archel. 2, 18. Cnota zawisła na zwyczaju czynić
według praw, a występek na zwyczaju przeciwnym.
Mon. 75, 327. Urząd xiążęcia jak ci się zda , i na czyrn
on zawisł? Boh. Kom. 5, 236. Mądry zawsze pracuje,
aby na sobie samym najwięcej zawisł. Ossol. Sen. 5 ;
(labornt. ut in se plurimum ponerel). — Z.iwisnąć w czym,
zamkniętym, zawartym, objętym, zasadzonym być; Clił^al'
ten, bCjjruiibet fc»ll. W tej tajemnicy największa chwała boża
i wszystka pewność zbawienia naszego zawisnęła. Smak. 1.
Odwaga nieska w sprawach nie w słowach zawisła. Min.
Ryt. 4, 1!7. — 'g. Dlatego się z dziatkami do tego
znamienia przez wodę i ducha ś. uczynionego rodzice
kwapią , a la sentencya pańska i lo napisanie Pawła ś.
na nich nie zawisnęło. Rej, Post. C c 2- na nich nie
pozostawało, uwiązło, na nich się nie uiściło, bfllllit C^
iiici)t niif ibiicn bnftcii bicibe.
ZAWISNICA, ZAWISTNICA, y, ś. , kobieta zawistna , za-
zdrosna, zazdrośnica; bic ŚJcibfrinti , Seiieibcriiin ; ^Yntd.
navidliuka , nevoshliza , nevoshliuka, ponidarza ; Rag.
zPwidniza ; Ross. aaBHCTHnua. Nieszczęśliwa zawiśnica
Marya Stuart sławnej Elżbiety królowej Angielskiej. Zab.
15, 65. Juk. emulująca z nią, bie 3?ebenbiiblcrimi. ZA-
WIŚNIENIE , ob. Zawu-Sć , zawisłość; idi.^ilng. zawiśnie-
nie, od słowa zawisnąć, cf zawisłość). ZAWISNIK ,
ZAWISTNlk , a, ni., "ZAWIŚŃ, ja, m. ; Vind. navidliuz.
navidliunik , nevoshnik , poridanik . grajayez , nidavez ,
zijavuz , zijevózh , sourshnik , nayifnik , pervifnik ; Rag.
zaridnik; Bo$n. zavidnik , ncnavidnik ; Sorab. i. zawi-
stnik ; Ross. saBHCTunh-B; człowiek zawistny, zazdrosny,
zazdrośnik; ber ©cbeelfcber, Sleiber, Sciieiber. W reszcie
gardzisz fortuny srogość i jej groty, I bezsilnych zawi-
śniów płocliopędne zwroty Zuh. 10, 579. Kniaź. Mina
twoja dzika Zdaje mi się oznaczyć w tobie zawiśnika.
Zabl Z. S. 68. Zawiśnik, zawistnik , nemulus. (}n. Th.
1401 ; co o jediię rzecz stara sic z drugim , z taką
usilnością , żeby sam dostał, 'emiil , rywal. Wind. współ-
ubiegający się; Croat. tekmecz (cf tak), ber 3JfbciibllbIer.
— g Ńienaw-istnik , nieprzyjaciel ; bcr |»offfr , bcr gcinb.
Wnet znalazł zawistnika i nieprzyjaciela sobie. Sleb. 5,
20. Wasz mól dwojaki , jeden co 'doma rzeczy miesza,
drugi postronny spornik albo zawiśnik wasz. Janusz. Lig.
F 3. Pan odstąpił od ciebie , a przeniósł się do zawi-
śniaka twego. 1 Leop. 1 Reg 28, 16. fprzestawa z nie-
przyjacielem twoim. Bibl. Gd.). — "g. Bóg święty i mo-
cny zawistnik jest. W. Joz 24, 19 ( zapalczywy. Bibl.
Gd). ZAWlŚŃY, ZAWISTNY, -ZAWIDLIWY, 'ZAWl-
ŚCIWY, a, e, — ie , adv: , pełen zawiści , 'zawidujący,
zazdrosny, 'zajrzący komu ; fc^celfe^eilb, f(|eel|icbttg , HCibifi,

119'

948

Z A W I S T O Ś C - Z A W 1 T A L E C,

Z A W n t K - NAWLOKĄ.

^eneihenb ; Poh. zawistiwy ; Slov. zawisliwi, zawisliwy ,
zawistni: Surab. i. fdwilcżny, faweszny , zawislnii, za-
wistiiiwe; din. svidn , navoshliv; Viitd. savitj|iu , navi-
ditijezlicn , iieyoslilm , ponidiizlien ; Ci out. /.ayidon ; /{ot$.
saBiiCTjiiuuri , aauiicriiuft. ( saBiniiufi guilzn^n za/.ilrościj ;
Ecrl. 3auH,viiiBi . (uaio3abH4.iHBUH Szjlaii "on zawiściwy
a uporiiy prześladowca człowieka nędznego. Hej Post.
N u 4. Zawisiiym zfośnik zyzem wejżrzaf Fnyh. Milt.
Ht). Kto więcej wierszóiv iind mnie w [irędszyin cza-
sie zJożył? kto z lepszym t-fosein spiew;ił! przy mnie
ani piśnie Hermojjen, sfawny śpiewak , tylko klnie zawi-
śnie. Hot. Sal. 122. Zawistny j(!slein , 'zawistam. Cn.
Th. IłOI, ( oi. Zawiśrid , 'zawidzieć, zawidować, za-
zdrościć, zajrzed). — Oppos. a) N:cz:iwistny, niezazdrościwy,
który się nie porusza zawiści.-;, iiii^t llciDiic^, iiid^t I<Ci;ci>
bciib , lliĄt ffijeelfcdcnb ; h) ohjinAioe , niozawistny, iiieza-
zdrosny, któremu ż.dcn me zajrzy. Wtud. Cn. Th. tł43.
unbcnciDCt; Iij>s. iiesauiiCTiiUH. — Zawistny, mający za-
wiść, me di)puszcz.łjai'y , aiiy kto otrzym.ił lę rzecz, o
Klórą się stara, zelotyp Wlid. tifctiiii^tig. U dawnych
PolakÓA' inqż o cnotę swojej ma/zonki troskliwy, nazywał
się zawiinyin , a ta troskliwość miała imię zawiści; te-
raz ta troskliwość daleko gładziej nnzywa się zaluzyą i
inne ma cale znaczenie Mon. C8, 2^)5. Brzydal , jaki za-
wisny o swoje zonę. Teut. 18. d, 45. ax^mÓ'\)n\\ii , cifcr'
ffidjttij. Ofiara zawisnej miłości. I Leop. Nuin. 5, 18.
( oli.ira podejźrzenia. Kibl. Gd. ). — Tlieot. Gdy o bogu
pismo mówi, ze zawistny w miłości, znaczy to, że te-
'•n zakapuje, gdyby kto eliwałe z miłością najwyższą,
jemu samemu winną, kędy indziej przenosił. W(s«. 377.
— ■^. Zawidliwa miłość domu twego zjadła mię. Budn.
I'i. 6'J, 9. (gorliwość dnmu twego zżarła mię. btbl. Gd.);

tifrige, bi^iie iiebf. 'ZAWISTO^Ć, ob. Zawiść.

ZAWISZA, y, n. , imię własne familii f*olskiej , cin Sami'
lieiliiame. Zawisza Czarny lak wielkim hetmanem za Zyg-
munta Cesarza na wojnach Tureckich był, iż przez jego
męstwo przypowieść się Polska stała, gdy kto w rozpa-
czy ma ostatnią nad/ieję w kim, tak mówi: na nim ci
jako na Zawiszy, to jest, jeśli Zawiszy nie będzie , "sia-
dłem. Unech. Tarn. 17, cl", zawisnąć.

ZAWITAĆ gdzie, do kogo, u kojo med. dok., stanąć nii-
ł)m gościem, nió tiiiflcncliiiicr ©aft mo eiiitrcjfeii , aiifom-
meii, fdtie 3liiiro.trtiiiiij madjcii , criJjdiifii ; &e/. BHiaio, ro-
my dieeisor , hospitor , iiitUKIITaTlI przywędrować. J.i na-
dzieję mam , że tu zdrów w krotce zawiła. Teat. 42. d,
d. Drt jnar nie bawiąc tu zawita , popasywał ztąd o
dwie mile. Boh. Kom. 2, 1 tO. (przyjedzie, stanie). Nic
trafiwszy do tamtego domu , do nas zawitał. Boh. Kom.
4, 399. (udał się, schronił, przyszedł). Tak traliaj , że-
byś tam przed samym obiadem zawitał, a nie odchodź,
aż obiad wydadzą i6. 1, 12. (z wizytą przyszedł). — Za-
witał dzień, laetus diet illuzil. Cn. Ch. 1404 zaświecił,
zaświił, zabłysnął, bcr frfiibciireii^e tad ifi niiflcbroi^l-n.
Dziś mi d/.i^ń *i;odny , dziś jiierwszy raz zawitał. Teat.
4ł, 52. Z.\WITA1J'IC, Ica , m., przychodzień , przybysz;
(Ecd. KHTATCAk hnpei (fui dtversatur\, bcr JlllfóminlilliJ .
Srcmbliiii] , ®afł. Mniejszej my kondycyi w ojczyźnie swej

własnej, niź Ormianie , Żvdzi , do państw tycii zawitalcy,
Smotr. Et. 1.5.

*ZAWITEK; /loss. aauuTUKb • szrubowy tok, ob Zawicie,
zawić. ZAWITY, ob. Zawić , zawijać.

ZAWŁADNĄĆ a. jednll., zacząć władać , panować , objąć
władzę , panowanie , posiadanie ; ju (leirficn , (jii nulien)
aiifanflcn; /ioss 3aBja4tib MtHi Waskwez w sidło wpa-
dnie, Kr.ijów wschodnich nie ujrzy, ani w nich zawła-
dnie. Przyb. Luz. 22. Moskwa gród , gdzie cary Ho-
syjskie zawładły. Przyb. Milt. 359. ( władzę swoją za-
łożyli).

ZAWLIiC , zawlókł, f. zawlecze, zawlekę, zawlokę ci.
dok , Zawlekać niedok.. Zawłóczyć contin , 'Zawłaczać obs. ;
Boh. zawlecy, zawijcy, zawlaćeti, zawlaćowati ; Sorah. 1.
falocżicź, zawocżżam , zawólżam ; Sornb. 2. faliz ; \'ind.
sayle^lii , savlazliiti , sapotcgniti , saDuChuYali ; Crout. za-
vlacliili , z:łvlachim ; Bosn. z.ivlaciti , zavucchi ; Itost.'
aaBu.iuwb , aauo.iaKiiBaTb , aa.iyMUTb , 'jajyiaTb, suMwarb,
suTamiiTk , saTacKiiaaTb , (cf. zatoczyć) ; Eccl. suBjaiy ;
§. i) zawłóczę kogo gdzie, dokąd, pertraho procul pedi-
bus aliquem. Cn. Th. 1401. \)'\i mit iDoJliii fd)lcppen. Za-
wlókł go za włosy na dwór. Tr. — ^. Fiij. Upominał ,
by ich nadzieja łupu dalej nie zawlokła. Warg. Cti. 180.
me pociągnęła , nie zapędziła ; iiii^^t iDCttCt fulircn , trcibcii.
— g. Zaimli. Zawlec się gdzie , zatoczyć sie , dogramo-
lić się, z biedą się dostać, ledwie dnjść ; fiit bii luotiin
((blcppen, mil flcmiufr 9fi)t(> bii iPO()iii foinmcii; llo$i sara-
miiTbCH. Nie mogę się zawlec do mojej matki , siły mnie
odstępują. Teat. 37, 265. Gdy go żona z wielką biedą
podpierała, zawlókł się na łóżku. Pam. 85, 2, 129. —
^. 2) Zawłóczyć igłę, nitkę. Tr. nawłoczyć , nawlekać,
cillfilPcIll. — .Miler. Zawłóczyć na nitkę, lub nitką, Boti.
saHHsaTb, iiiijfabeilt , nufrcilicii. Igła szeroka do zawleka-
nia tasiemki. Czerw. 9. Zi>»!ec miką, igłą zaciągnąć;
(uJ (liiitfr ctiPfliJ liiiijiolicii , Iłiiitcrjicffeit , untfrjicticn mil tu
nem 3nbcii, mit ber SJabcI. Ostatni ratunek konia sple-
conego zawleczenie włosienia, i lak dłu^o oncgo nie
wyjmowanie, aż sam wygnije, i rana się wyczyści. Lek.
KoiUk. o5, < ob. Zawłoka). — Fig. Powiadają nasi Polacy, ii
s.^pwo w xięgi zawlecze się jednem piórkiem, ale z \iąg
nil! 'wynidzio dziesięcią par wołów, byś zjprzągł i zało-
żył. B:rk. Kaz. Ob. K 3 . zaciągnie się , zaj)isze się ,
wciągnie się ; bai %oxt ipirb citioclragni . tmii\i)xi<bm .
eingejcidłnct. — g. Zawłóczyć rolą, zabronować; Sorab. 1.
filucżicż ; Croat. zavl:k'hiti , zavlacliim ; Botn. laylacili
sidbu , zavucchi sidbu . ocr"'(j(jfn . i'ibcrC)){|fn. Zawłóczę
siewbc bioną, inocco. Cn. Th. HUl. ZAWŁOCZNY, a,
e. — ie ado., od zawłóczenia, zawłoki; ,v)iiitfr}ic(iunj4 ■ ,
:()intfrjii()'3 . . Untcrjiiiji! ■ , jum tliitcrjiclicii , llatrrfdbfin. lidy
Sie zawłi.ka na karku daje, ijilicą zawłociiią przebija iii^
skóra. Pen. Cjr. 2, 207. ZAWŁOKA. i. i., zawłu.ze-
nie, zawlekanie . zawleczenie; boi t)inf4lfPP<ll . Cmifp
fAlcppcu, $»iiitfiiicben. llii(frjif|»fn. Zawłoka; Bon 3HB0-
joba, baiS ^piiarfeil. Z:iwł.jka , lawłociny pod skórę włoj;
n. p. Zawłoka przez pierś przeciągnięta. \Vu!s:t 45. Za-
włoka na karku staleczniejsią bywa, i lepiej wilgoci
szkodliwe ściąga , niżeliby je dwa upusty ^tciągnąc po-

ZAWŁOSKI - ZAWÓD.

ZAWÓD.

949

trafiły, zwłaszcza w niemocach głowy i dolegliwcściach
oczu. Per:,. Cyr. 2, 208. Jak zawłoka na karku sela-
ceum dawana bywa. ib. 2, 207. narzędzia do zawłoki
powiek , nioszen , do zawłoki otworzenia. Czerw. 26. et
54. et 8. Bydlętom w takiej chorobie trzeba przecią-
gać zawłoki. Wolszl. 35. Z pomykania włosienicy w za-
włoce bywa boleść koniowi. Cresc. 329. — §. Zaciąg,
zawłoka u bydła, to co u ludzi bielmo, łuszczka, kata-
rakta. A'. Aam. ^cr 3!u{jcnftaar ," W gtaar^aut ku ^cm %i\)t.

ZA WŁOSKI, ów, plur., pociąganie za włosy, zalebki; :paar>
jauieii, S'!'!"!" 1'fB ben ^nnrcii, Sorffd-laijc , Salgcre». Po
cnym urąganiu , po sprośnym uplwaniu , Po biczu , po
zawjoskach i poszyjkowaniu , Przyszło do niezliczonych
ran, do krwi rozlania. Groch. W. 172. Rektor sluden-
ty w spiawacli kryminalnych mniejszych, jako o zawlo-
ski i skrwawienie , nie w wielkiej zwadzie uczynione ,
ma moc sądzić. Herb. Stal. 588.

■Z.4WNĘTnZNY, a, o, — ie odu. , zewnętrzny, za we-
wnętrznym objęciem bedacy ; duPcrlid) , nu^cn = , DDii aU'
gen. Tr.

'Z.4W.\Ulv , a, m. ; Croat. zavnuk , zodnyj vnuk , szin pre-
vnuks , ahnepoi , pronejilis filius , (S. Poprawnuk.

Z.\WOD, odu, m. ; łioli. zawód, zabod citrsus stadium;
( Rai/. zavod , zahodgna = labirynt ; Ross. 336045 zatoka ,
buchta rzeki, zaczęte dzieło, impreza, nakład na co,
edycya dzieła, rękodzieło, fabryka, hamernia, kopal-
nia , HyCjesHuii 3aB04'B liuia żelazna , linuoKypeHHUii aa-
B04'b gorzelnia , KOiiCKiri saBOai stado) ; §. I ) zawód ,
zawodzenie , zawiedzenie az za co , aż dokąd , dalekie
zaprowadzenie ; "Dai 3?i»{iiiiml)reii , ,C)inIeitcn , tDcite iBcfl'
fu!;rcn, ticfe .C>iiidiiiul/rcii. Zawód zaimkowa, zawodzenie
się na co, zapuszczanie się, ber JliifaR jum tiofen ©inbrtnofu.
Zawód, bieg prędki. C«. 7"/j. 1401. iai 3Jenncn , )(^neUc
Caufcn , §in|'tftr§cn , ,C)iHeinfłiir^en. W zawód bieied, w skok.
C'n. Th. 1401. W lot, w skok, w zawód , nagie', ra-
plim. Mącz. w czwał , czwafein ; im ©alopp , rennenb ,
lltn[}urjcni) ; -Z?oA. zawoJ , zabod, ( zawodali , zabodali
czwałać). Raptim, kwapiąc, w zawód, w lot , w skok,
nagle. Mącz. Gdy chciał na koniu w skok i w zawód ,
to mu sic zasadził. P. Kchan. Orl. 1, 51. Widziałam,
jak biegła w zawód , aby was przestrzegła , źe ja idę
Teat. 57, 202. (co tchu, co żywo, co sił, na złamanie
karku ). Jak zawodem przybiegł do mnie z przestrogą
tam , kędy ja stałem. Jabł. Tel. 57. — %. Zawód , bie-
ganie na zawodniczym placu. Cn. Th. 1401. wyściganie
się, pędzenie na wyścigi, bOa Sctticnnen ; Ecrt. 3aB04i
CKopoOtacHufi , II41I astcKaa no4B04a. Zawód biegam, abo
na zawodzie, curriculum conficio. Cn. Th. 1401, (ob. Za-
wodować). Pochlebnicy panu zwyciężyć sie, za pasy
chodząc, albo się w zawodzie wybiegając, dobrowolnie
dają Kosz. Lor. 44. 'Za nie wiecie, iż ci którzy w za-
wód biegają, wszyscy bieżą, ale jeden bierze zakład. 1
Leop. 1 Ł,'or. 9, 24. (ci którzy w zawód bieżą. Bibl. Gd ).
Ten weźmie zakład , kto zawód ubieży. Pot. Syi 399.
— g Zawód, miejsce za«odu, zawodów, albo plac bie-
gania , wyścigów, bie SR.Mi.nba^n ; Sorab. 1. pzebehancza;
Bosn. trrikgna, mjesto ghdi se trrici ) Eccl. ótiKeiem,

uo3opnnte . rjt. CtraioiLca , óoprorbCH , npepiicTaHie.
Curnrulum , zawód, ł, j. miejsce, gd^ie zawód puszcza-
ją. Mącz. Koniowi na zawodzie , gdy mu wolnu wędzi-
dła puszczą, a iż się wysili, tedy czasem ledwie kłu-
sem do kresu przybieży. [Rej. Zw. 54. — Fig. ir. Za-
wód życia publicznego. i\. Ram. 15, 94. (karyera, bieg).
Widzisz około tego nędznego świeckiego zawodu, jako
się ludzie pilnie starają, jako szkapy harciiją , jako je po
kresu wodzą, dziwnie stroją. Rej. Zw. 129 b. Pioknyź
to zawód, który ma na celu, Zycie po zgonie i wiek
nieśmiertelny. Wszyscy doń dążą, nic dochodzi wielu.
Bo prac nie znosi, tylko umysł dzielny. Zah. ió , 15.
Żabi. A już do tego kresu zawód się nasz skończył ,
czytelniku łaskawy. Siryjk. 781. — g. General. Zawód,
zachód , zachodzenie koło czego , staranie się o co , sta-
ranność na co łożona, impreza, przedsięwzięcie; bn3
Unternc^ir.cn , 'Semiibcti , Seftrc&cn , bie Unteriiebmiinij. Pró-
żne zawody leczyć stare lata , Choćbyś doktorów miał
z całego świata. Zab. Daremny zawód , niesmaczna pra-
ca. Kink. Turk. 268. Takowe zawody wiele kosztują Torz.
Skł. 6. Małego potrzebują wydatku na ten zawód. ib.
7. Jak wodę pędzić w górę , małym zawodem i kosztem.
Solsk. Arch. 105. (małą praca, bez trudności) — § Za-
wód , zapuszczanie się w co, zamach, zachód, zaciąg,
zapęd ; Uiitcrnetimeit , Untcrfaiiijen , 3ln|a|. Lub^irt . nie
mogąc jtierwszyin zawodem wziąć Włodzimierza , obiegi
go. Arom. 571; primo impetu, iąm crften 3Ingriff, 3ln»
fflU , 'ScriUiń. Jednym zawodem i dostatków i reputacyi
nabyć. Klok. Turk. 98. jednym zachodem, r.tzem ; mit ci«
nem 3iU£'. mit ci-C" SBuv[; , mit cir.cm SOfah'. — Biskup
Chełmiński, Poznański i Chełmski r. 1473, pra'vie je-
dnym zawodem poumierali. Krom.lZo; prnpre coiitmua-
tis fuiieribus , jednym ciągiem, jednem pasmem, w je-
dnym czasie; in cinem 3"8f. nif^ einanber tn ui;mitcr['ro(^c»
ner JJcitie. — W powiecie tym len sieją na trzy zawo-
dy, aby w czasie nieurodzaju przynajmniej jedna siejba
iidaJa sie. Przędz. 101. na trzy ustępy, działy, przedzia-
ły różne co do czasu ; in bre^ 9lb|n|en , SlDt^ihiiiijen,
3eittl>eilen , 3fitnl'l'(^iiitten. — § 2) Zawód uczynionej lub
powziętej nadziei , zawiedzenie kogo lub siebie , nieui-
szczenie , omylenie ; bas ińnftben , bie Jćinft^nnij ber
,f)otiiiunij ; przeszkoda, ba3 .^liiiDernig , bie ©tóbrunij im
gcbofrten S^ftgange; Boh. zawada {ob. Zawada), pfe-
każka ( cf. "przekazićj , pfetrź, pfjtrź,(cf. prz_\ trzymać;;
Sorab. 1 . zadźewk f cf. zadziaćj , zdźerźadwo (cf zdzier-
żeć) , wotuschka ; drii. saderslik , sadcrshba , kasniita ;
Vind. sadersbik , fmota, prepazhenje, napotenje , spote-
ka (cf spotykać), pazhka, sadeu ; Croat. zaprechka, 'cf. za-
przeczyć); //o.c.'!. npenoua (cf przepiąć), ocTaiiOBKa fcf zasta-
nawiać), noiili.\a, saBHSKa (cf. zawiązek), saóaBa, (cf zaba-
wa); Eccl. saOaBienie, aannenie (cf. zapinać, zapiąć), cnona,
no4TKHOBeuie, npcTKnoBCHie. Im większe nadzieje, tyra
boleśniejszy ich zawód. Ptzeslr. 2.0. Mniej zawodu ma,
prędko gdy komu odmówią. Min Ryt. 4, 147. Nieza-
wod, niezawodność, nieuchybność ; bic UntnlgliĄfcit, Utt>
fe^lbarfeit. Pewien o niezawodzie swoich ułożfń. Siat.
Num, 2, 224. Dla pewniejszego niezawodu, tej używać

950

ZAWODNIĆ - ZAWODNY.

ZAWODNY - ZAWÓDZCZY.

Irzeba ostrożności. Kluk. Hośl. 1. I Ci. — CZAWODNIĆ
ez. dok. ; Yind. savuclcnili , savoduvati ; Rag. z;ivodnitti
.wodą zalać, ob. Zatopić, vi. powoilż;. — ZAWOUiM-
CZY, "a, e, od zawodnika, od zawodni , odbiegania w za-
wód, od zawodowania = wyścigowy ; 3Betircniicr = HBcttrciiii ■ ,
Scnn = . Są , którym proch Oliinpski wozem wslrzasiiO
miło. Kres w cyrku zawodniczy, gdzie nie zawsdzilo
Zagrzane w biegu kolo. Hor. 1,1. — g. Zawodniczy
ego, Substanl., sc. urzędnik, praejedui uyoni. Cu. Tli.
MOI. ter 9liifieiicr bed aBotticimeti« , obcr pet DJemiliatin.
ZAWODNIK, a, m., który zawoduje, zawód bitzy, bądź
pieszą bądź konno; ber aSettlflilfcr , SBettrcimer ; Boh. zi-
wodnjk ; Sorub. 1. pżebuhuwar, (cf. przebieglec). Pe«ny
cel mają zawodnicy, do którego się wyścigają. Gil. Post. 37.
Jedna droga jest zawodnikom , począć biegać od przod-
ku 'lo końca , jako tcź od końca do przodku, ['elr. Et.
9. — g. Traitsl. Zawodnik , spófzawódca , spófubiegacz ,
konkurent , ber Siitiricrter. Ci dumni zawodnicy razem
powstają , i domagają się hetmaństwa. Slus. Nuni. i ,
■116; [ces fiers prelendain) — g. Zawodnik, koń zawód
bieg.ijący , biegun ; ein SRciiner , SDScttrcniuT , cin fdincUeg
^ierb , eiii Setlrop Między końmi różność jest, gdyż
niektóre są wożniki , drugie zawoiiniki, jedne kmiece,
drugie rajtarskie. Cretc 525. Pov\odnc konie , zawo-
diiiki, pocztowe konie, 'wargellu pewnego opisanego nie
mają. Sezerl. Sox. 435. Wojewoda Multański królowi
dwóch zawodników rączych przydał. Hrom. 5Go ; (eguos
fernichkimos). I'. Hcl.urt. Jer. 2D3. Na zaivodniku ko-
niuszy przybieży. Pot. iSyl. 513. Prosi, żeby pewnego
mu dać przewodnika , Jeszcze dziś na rączego chce
wsiąść zawodnika. Pul. Arg. 718. ZAWODNOŚĆ, Ści ,
i., przymiot lego, co zawodzi czyli omylą nadzieje, nie-
pewność, nierzetelność; bis lliijiiscriflPiflfeit , lóiifdibarffit,
gebllMrfeit , Setrilfllidjfcit , Irfifliidifeit , bic Jńuftiiiiifl , Uii'
auilirbeit. Zaręczam o fałszu i zawodności tego doniesie-
nij. Gaz. A'«r. 1,103 b. Ust. Konst. 1, oO. Niezawodność,
pewność, rzetelność, niepocliybność ; bic Untnldllt^feit ,
bie lliife!;ibarfeit , bic 3':i>frlńpioff>*- ^'^ iTzekonama się o
niezawodnośii jakiej nauki , niemasz innego lepszego spo-
sobu, nad rozbiorowy. Kpcz. Ur 2, ;;. 4 ZAWODNY,
a , e , — ie adv. , zawodzący czyli omylający nadzieje ,
niepewny. ci;ybny : trfidciib , tdiifdjenb, trufllid), betrufllid,',
mijuperlapifl ; [Somi. 1 zawadżit-J seduitihs; Cam. sa-
dershliY, cf. zadzierźeć) ; (/loss. aaBO^uiuii zapasny, ma-
jętnym Kiedy niebo będzie wypogodzone , a przy tichem
powietrzu słońce będzie świeciło, niezawodnie dobra
będzie pogoda; skoro zaś kropić zacznie, deszcz nie-
wąipliwie będzie padał. Zub. 13, 78. pewnie, nieuchy-
bnie, jiiycrlńpitj. Strzelec niezawodny. Teal. 6. c, 42,
(cf. 'mierna ręka, cf, mierzyć). — g. Zawodny, zawo-
dowy, zawodniczy, zawodiijący ; SBettrcnn ■ , 3kmi ' , tPei'
Ireiiiieiib , remietib , fd)tiell luiifeiib , jogciib. Nie dokończył
biegu zawodnego swego. iJirk. Krz. huw. 27. ( zawodu
życia swegoj. — 'Zawodny, prędki, szybki, lotny; fdlilfU
reiineiib, fliegeiib. Porapejskie łodzie lekkie, średnie, rą-
cze , Natrzeć i umknąć , i otoczyć zgodne , Cesarskie
(Cezara) ciężkie i w miejscu stojące , Zkąd przyleniwsze

i nie tak zawodne. Chrośc. Fars. 418. — ( 2. ZAWO-
DNY, 3, e, za wodą będący, n. p. zarzeczny, Ginter bfm
28af[er flelcgcn ; ob. 'Zltwodzić). — ZAWÓDOWAĆ cz.
nieJok., zawód biegać, na zawodzie biegać, w ścigać się;
aiif ber aBcttbQ(m reiiiien , einen SBettfampf laiifeii , urn bie
SBettC reiliicn; |/?i;/i. zawodowati , zabodati ■ czwsłać). Koń,
gdzie ma zawodować, tam.... W. Poit. W. 5, 475, Ziąd
ci znać, jeślim na tej szkapie zawodował. Alb. i Woj.
7. — Traml. Ni wiesz, ni się czujesz. Przed kim głu-
cha uciekasz, i ztąd zawodujesz. Zebr. Ow. 17; fuijit.
ZAWODOWY, a, je, od zawodu, zawodniczy; 5{enn<,
Scttrenii ' . Przestrzeni plmów za^oJuwyi-h szranki. Zab.
10, 5110. Zali. ZAWÓDZCA. ZAWÓDCA , y, m. . ZA-
WODZICIEL, a. w.. 'ZAWlIiDZIENlEC, ńca . ,» , który
zawod/.i czyją nadzieję, omyhicz ; ber "idlifittr. ber jeman-
bcś ^OJTiiliiifl tóufdlt ; ( Vind. savodnik , /. sayodnizj). Wolą
się lycii swoich zwodzicielów i zawodzicielów nauki trzymać,
niż słów pań^kicll. <S'uA'. I'ersp. E 5. Zwiedziony zawodzi-
cielu ! /'im. Kam. 74. Zawiedzieńcy z nas n;.śiniewjją się,
iż 'dufamy w samego boga. Żarn. fust. 3, 787 b. — '^-
Jurid. Zawódzca , od którego zawód poi liodzi , 'iścici-
autor procesu , długów, zapisów; ber ^*rinciraf bfS 3Jed)i.
fłrfiteś , ber nrbebcr. crfłc Śeranlnfcr tintr 23ci(ł!ulbiduii,i ,
3>erfd)ii!Diuifl , 2>cr[(f)reil'u;ifl , S(^iilPl'cIaftioiiiifl : (/*«»». 3:1-
B04miKTi zakładaez , założyciel , / 311804411118 ). Gdyby
kto lo "imienie, o co pozwany, komu puścił, urząd 'ża-
łobnikowi odprawę do końca na onymże 'imieniu czynić
ma; a dzierżący niczym tego zabraniać nie może, ale
w tym zawódzcę swego patrząc ma , który mu pienne
'imienie zawiódł. Siat. Lit. 197. Gdjby kto pozwał o
należność jakiej własności, a pozwany stawił zawódce,
któren mu len m.ijąlek przedał, tedy równie pozwany i
zawódca nie mają być uwolnieni od sądu ; ale gdy po-
każe się niesprawiedliwa przedaż cudzej własności, la
komu z prawa należy, [.rzysadzona zostanie, a pozwany
poszukiwać ma zawódcę; gdyby zaś len zawódca nie byl
osiadłym , natychmiast sprawiedliwość czyniona być ma
dla poszukującego bezpieczeństwa u swego zawódcy.
Czack. Pr. 2, 170. Jeśliby kto kogo pozwał o 'imienie,
mieniau do niego mieć prawo a pozwany stawiłby ku
prawu z;.wódcę , klóry mu to 'imienie przedał, albo ja-
kimkolwiek prawem zawiódł; a gdyby go ten zawódca
i.istąpił . tedy jako ten zawódzca, tak 1 pozwany i pra-
wa odchodzić nie mają, ai się len zawódzca z 'iałobin-
kiern ro7(irawi. A gdzieby się pokazało , że zawód/,
niesłusznie cudze 'imienie puścił, tedy temu kio izuka
prawa, przysądzone być ma, a on swoich szkód szuk:-d
na zawódzcy będzie. Siat. Lit. 269. Kradzionej rzeczy,
gdy się kto imię u kogo, a ciągnie się na zawóilzce ten,
u któret,o zastano , ma nui być dopu.szezono >uj .Ąri.
29. Pozwany, gdyby nie mógł na łych 'rokach za jaką
słuszną pizyczyną, listów albo zawódicy mieć. a brał-
by sobie w takowych rzeczach na drugie 'roki, tedy sąd
ma mu lepo dopuścić Stal f.il. 142, (cf, iściec . rekoj-
mia). ZAWÓDZCZY, ZAW()DCZY, a , e . od zawódzcy.
dobra zawodzący, ez\ii obciai-ijący zapisami, długami;
mit SdjiiibeH, ■J^erid^rcibungen behifteiib , cntrirenb ( /iuii.

ZAWODZĘ - ZAWOJ NIK.

ZAWOJ - ZAWOŁAĆ.

951

3aB04CKiB rękodzielny, fabrykowy). Dowody listowe są
zapisy, zeznawania z xiąg sądowych, cyrografy, kwily ,
rejestra zawódoze albo uwiazoze. Stni. Ul. 202. ZA-
WODZĘ. ZAWODZENIE, ZAWODZONY, ob. Zawie^d.

ZAWODZIE, ia, >«., miejsce za woda, Ort obcr Sniib tiiitcr
bem 2Ba|fct, (cf. zarzecze). Ch. Th.' i7i[}i. Adjec.t.lWSO-
DNY , cl. zarzeczny; dislng. zawodny, zawodzący.

1. ZAWOJ, ju , m., zawicie ko/o głowy, ciiic ,'r>aitptMnbc ,
Sopfbintte, geimiiibcnc .V)niiptl'cbccfiin() ; ^o//. locenice ; Carn.
povoj , povojnek (cf. powój), avba ; Rag. zavilal ; Hoss.
HaBH3Ka , uaB»3.io , (cf. nawiąza(5) ; Ecd. npenoaoKa (cf.
przepaska), r.iiiBOTH)KTi , npeuoii , yBna.io , yBacjo , (cf.
uwiązać;. Kapł.in na swoim szyszaku nosi poświecone
laury i swojego bożka zawoje. Slas. Num. \, 98; {bau-
dolettes). Na taśmie jakiej i zawoju rozwityin zawisnefa.
Birk Zijg. 42. Stainne zbroje , i trojakonite miękkim
niewieścim zawojem wojować. Tward. Daf. 58, (nh. Po-
dwika). — W s:.nz.ególiiośc't : Zawój, czapka wschodnich
ludzi, Turkó\v, Per>ów, turbaot, tulb.1nl, tuiipant. Wiod.\
tulpant. (jh. Th. 1402. ber iMi[i^e offr ^f^erfifclie Xitvbaii ,
bor Jiirftfitc 33ii!ib; Yind. povujuik, turban , zbama , lur-
ski tumban , punt, putnik , pazkolat ; CronI. lunban ,
pacholąt turszki ; Rag. tumban , cj:ibna ; Hoss. qa.iaa.
Wszyscy Turcy zawoje biafc noszą , lylko , 'powinni z
linii M:łhomelo*ej w zielonych chodzą. Gwngn. 705.
Z miękkiej bawełny zawój wity w koJo ZdobK mu skro-
nie , i wesoJe czoJo. P. Kilian. Jer. 422. — ji. Archi-
tecl. Zawoj , częśi; kapitelu , woluta. CaLlil. 7. 5SolutC ,
©^iiórfd irt ben ©.ipitdlcrit ber Sdiilcn. Koryp.iyjski po-
rządek budowniczy zawiera w sobie szesnaście zawojów,
ośm gfabików, i trzy rzędy krętego liścia. Rog. Bud.
50. — g. Zawoj, binda, ebie 33iiibe. Czarnym zawojem
lewą rękę obwinaf. Tr. — Anatom. Zawoj , blonka za-
winięta, cin jufammciigciincfcltcś |>diitd)cn im Sórper. Tr.
— §. Zawoj, gatunek rnuśl»nu , chie 3lrt 3[)?ll|TeltlI. Zawoj
chamcbam. Tr. — ZAWOJEK , jku , m , zdrhn. rzeczio.
zawój, eiit fletiicr iurban , eiiie ficine Sopfbiiibe. Szyje pię-
kną zdobify od złota klejnoty, Włos mirą napuszczany,
zawojek skrzywiony Zebr. Ow. 106 ; ( curmim rrinale ).
Kraj tak zapysznialy. że w nim wsystko miłościwi pano-
wie; by jedno kęs bobru do zawojku przyszsł , a kna-
fel u szyi powiesił. Rej. Zw. 17. Kaftanik 'bagazyowy
na nim, p.'incerzcm pokryty, na głowie zawojek błahy
bardzo. Birk. Au;. Oh. f 'i b. — "g Mamy sami lisy,
cudniejsze od Niemieckich , z zawojku i z szlamy. Pot.
Pocz. 428, {ob. zawojkowa szuba lisia). — |. Botan. Za-
wojek , LiUum marlagnn, gatunek lilii, rośnie dziko w
lasach. Kluk. Dykc. 2, 90. Jundz. 210, Ross. 3.iaTor.iaB-&,
(cf. złotogłowYi, capaiia , napcnia Ky4pii , bie iWartaijoii ■■
Silić, ber Jiirfifd^c Siiiib. ZAW(3.IK0WY, a, e, od za-
wojku, (oh. Zawojek), n. p, Zawojkowa szuba lisia. Instr.
cel. Lii., oh. lis cudny w zawojku. ZAWOJNIK , u, m.,
wielka binda , eiiic flropc iSiiibc. Tr. — g. Zawojnik , a,
m., w zawój strojny, melnnym.. Turczyn , bcr eincii Sunb ,
Ober Jiirboii trógt, ber Jurfe, OTiifelniann. Gdyby zgoda,
pewnieby zawojnicy z was mocy nie m;eli. Weresz. Pob.
C 1. Odęty zawojnik swe gnuś.ne pieszczoty Spiżowe-

mi zawiera o stu zamkach wroty. Aur. Dz. 3, 80.

2. "ZAWOJ, ju, m., zawojowanie, bie SriciT^crpbermifl , bie 6ro»
bcrmiij. Dzień i noc chęcią zawojów dręi^zony, podbija
jedne po drugich sąsiady. Slas. Num. 1 , 58'. Nikt nas
nie zaczepia , Iwoje zawoje już dosyć są wielkie, ib. 1,221.
ZAWOJOWAĆ cz. dok., wojując zająć, podbić, opano-
wać; Boh. wyhogowad; Vi/i(/. obshouduvali , obvoiskuva-
ti , obojuvali , isshouduvati, do,<;houduvati, predobiti, no-
lervseti , premagati, Ccf przcmodz) ; Croat. izvojevati ,
izvojevain , izh;irczuvati , izhar.zujem , (cf. barcować , cf.
haracz); Rosa. saBOCBarb , saBoeBUBato , liefieijeii , tiiifer
feiiie 25otI)iiuipii)fcit Iirinaen, iiiiterjoctien , liejiuiiigeii biirt^
Ślrieg , crolicni. — Fig. Ir. On j-ozumiał, że jego jedy-
nego kocha , Tak go zawojowała ta niewiasta płocha.
Jnbł. Tel. 10 i. opanowała, ob.^iadła , opętała, fo ^atte
fic |'i(6 fciiicr [icmciftert.

ZAWOŁAĆ, /. zawoła, zawołam cz. dok., zawołuje pr., Za-
wołać czesU.; Boh. zawolati; Slov. zawolaf; Sorab. 1.
fawobicź, fawowam ; Garn. saupyti , saupyem ; Croat. z3-
viknujem; Boxn. zaupitli , zavikati , zavapiti; Boss. 3a-
KJnKaTb, ;tarapKaTb ( cf. zaharkaćj , vulg. sarop.iaHHTb ,
(cf. zag.irilłować) ; zacząć wołać, wydać głos woł.ijący,
(cf. zakrzyknąć, zawizasknąć) : auffśrcieii , lośftfireieit , auf-
riifcii, eincii Starci iniit ftc^ (jctieii. Wilk nawet człowieka
tak oczami mami , że i zawołać nie może , kiedy go wilk
pierwej postrzeze. Lub. Roz. 131. Jeśli mnie będziesz
zatrzymywał, to gwałtu zawołam. Boh. Kom. 5, 91. ®c=
11'alt fireicil. Zawołanie, exc!amntio. Cn. Th. 1402, (cf.
'i'ykrzyk). — g. Herakliusz z:iwołany cesarzem od żoł-
nierzy, wybrał s;c przeciu- Fok-asovM, Sk. Dz 610. oii-
wołany, sum śfnifcr miśgenifcii. — g. 'Zawołać kogo do kogo,
lub dokąd wezwać, "zabakać; eillClI IBpfnit rilfeil, rufcit,
JU iematibeit riifeii, aufriifen; Vind. pokbzat, vabit (cf. wa-
bić), povabit , perklizat; Bosn. zvatti (cf. 'zwać , "zazwać),
zazvatli , zivnuti; Boss. no^ósBaib, nojsuBaib, no'4K.iH-
RHyTt , no,Ti;.iii[:aTb. Zawołano Absulona . i wszedł przed
króla. 5 Leop. 2 Reg. 14, 55. (powołano Absalona. 1
Leop.; przyznano. Bibt. Gd). Zabakaj go, bąkaj go,
chłopski wyraz ■- zawołaj, wezwij. Cn. Th. 895. Zawołać
lokaja , niechaj za mną pójdzie. Teat. 54. c , 25. Często
do dyscyplin i martwienia , jako do zbroi zawofywała go ta
pokusa. Birk. Sk. B 4 b. Tu ja was zawołuje ebrześcianie.
Bals. Niedz. i, 74. wzywam, zaklinam; id} forbcre CU^
nitf, rufę and] aiif, ic^ bct^iinirc cui^. — Do zawołania,
n. p. Czekać na tym miejscu do zawołania panicza. Teat.
19. b, 78. póki nie zawoła, luarten , iii er ruft. Na za-
wołanie, na zawołaniu = sotowinteńki , na dorędziu , tuź\
gicid) nuf ben erftcn Siif. Na wszystkie zawołania W Pana
Dobrodzieja gotów będę Teat. 8. b, 32. Taką rzeczą i
wolności nic nic musisz mieć? C^. Nie inaczej, zawsze
na zawołaniu, zawsze na uwięzi. 7'en^21,54. Całe życie
faraonowi służył, u kwindecy był na zawołaniu, ma-
ryasza nieodstępny przyjaciel. Mon. 68 , 203. — g. Za-
wołany, sławny, głośny, bcriibmt ; Sorab 1. wobwowane.
Wyspa ta jest z.iwołana dla dostatku tam soli. Boler. 3,
89. Przytaczam zawołanych i doświadczonych gospoda-
rzów naukę. Pam. 84, 364. Zawołany na kupie gnoju.

952

ZAWOŁACZ - ZAWORA.

Z A W O F( M K - Z A W R ó C I Ć.

Hys. Ad. 81. (znają go w jego wsi). Kazimii r?. lawoh-
njm obrzędem koronę bierze. Ktom. 574 ; {ritu tolemni,
uruczystyni). Człowiek zawołanie iadverb.) uczony. Syr.
285. (sławnie, głośno). Zaworinie Stthit . sława głośna,
głośność; DJiibm, iBerfibmUicit, laiitev Diitf. \Viell»iej chwały,
wielkiego zawołania człowiek, fetr. Et. 512. Miał len
bogacz przed światem wielkie zawołanie. W. Puit. IV.
2 , 59. Królowa Saba , usłyszawszy zawołanie a sławę
Salomonową, przyjechała, aby go skusiła w zagadkacli.
\ Leop. 5 Heg. 10, \. Nie zostawiajmy zelżywośei a sro-
iMoty sławie a zawołaniu naszemu. 1 Leop. \ Mach. 9,
10. Uczyńmy teź my sobie zawołanie , a pójdźmy poty-
kać sie. ib. 5, 57. (uczvńmv tez i my sobie imię. Bibl.
Gd ). "ZAWOŁACZ , "Z-^" WOŁYWACZ , a , w ; Eccl. 3Ba-
TCJib, ci. wzywacz. t>n Sliifriifcr.

•ZĄWOŁGSKI. 'ZAWO.ŁSKi, 'ZAWOŁGAŃSKI . ZAWOŁ-
ŻAŃSKl , a . • ie . za rzeką Wołgą będący , jeit)cit^ bct
SJolga flclegeii. Tat;irowie Zawołgscy, to jest , za Wołgą
rzeką mieszkający. Krom. 695. Horda Tatarów Zawołskich
jest rzeczona od rzeki Wołbi , za którą mieszkają. (Jwagn.
COO. przyszli do Euro[iy z okolic Zswołżanskich, N. Pum.
10, 32. Zawołiar'iscy Tatarzy po śmierci Zcladyna po-
dzielili się w zdaniu o. wyborze na.stępcy. Czack. Pr. 2 ,
138. ł\uinaiiowie, naród Zawołgański. Nar. Hsl. 5. 55.
ZAWOŁŻ.AiNM.N , a, m., mie-^izkaniec Zawołźański, citl jen-
fcitigcr SSolgn ■■ Scippbner , ciiiwobiicr jciikit ber iffioKia.
Zawołianic maja wiele w swvm jezsku słów Arabskicli.
Klecz. Zdań. 4l! W rodi. żeiisk. ZAWOLŻANKA. i.

ZAWOiMKC czego med.dok., Zawaniać niedok., poczuć' wę-
chem. Cn. Th. 1402. Wfod., (Boh. zawoneti , priwoneti ;
Sorab. i. zawoniuyu) , biir(^ bfit ®mii^ cmpfiinbcn , 6fincvfcn,
lua^nicmrii pr. el fig. Ir. Zawoniał bÓR wdzięcznej won-
iiośii uliary Noego. 1 Leop. Genes. 8 , 20. Wiele jest
takicii , którzy nie tylko skosztować ale i zawoniać wi-
na nie mogą. W. Post. Mn. 145. Ananicgo córy, czego
się tknęły, w zboże, w oliwę, w wino obracały; tego
gdy Airydes zawaniał , gwałtownie z ojcowskiego 7o-
na je pojmuje. Zebr. Ow. 556 ; (Aoe ibi cognovil , gdy

to poiniarkował, spostrzegł).

Zawonieć czvm.

lapachnąć , wydać wonią , zapach ; jii ried)eii aufaiiflCii .
cincii @fnid) roii iicft gebcn. Oholeo , ■zawaniawam czym.
Mąci "ZAWONIACZ , a, m., który co zawonia , bet Ct'
wai riec^t. mcrft, fpfirt ; Sorab. 1. fawoniacź.
ZAWORA, y. i., ZA WORKA , i. I, zdrbn., wszystko co
do zawarcia czyli zaparcia czego , do zamknięcia służy,
zawieradło; fin ?3crfd)lii6 . Sddugricflcl , 3{ic(|cl, Sdłlop, al
Ui !vo« 'jiiin 3'il4)l'tPfii , 3"ircrreii, ^Jerfpcrren bicnt propr.
et fig. tr. ; flo/f. zawora , zaworka, (zawjrka , zawerek za-
warcie, o6. Zawrzeć); »S7ov. ziiwora , zawjrk.n; (Carii. sa-
vóra , savornćza ; Huiig. zavar , zAyer • hamulce , ha-
mul.'owy łańcuch); Vind. savar, sapora, durni prcdlisk .
satikaunik , (zabertva < zatyczka , savara . sadjanski hlod <
szlabanl, rogatki); Croał. zavor, zapornicza , zalvorniczj ;
Rag. zayr.Hniza , zapórniza , vrdtniza; /JasH. zavor od vra-
ta , z:ivoraj;n; Hoss 3anoph'ii, saniipKB, aaBCpTKii, (CTBopu
skrzydła drzwi) ; Kcrl aituopa Zawora, zapora, zaporka,
lasuwka , zapadka żelazna do drzw i przybita. VV/ui/. tu.

Tli. 1102. et 1386. Zaworka drzwi zakładam, pestulum
ostio obdo. Mąci Zbudował miasta murowane , kióre
miały bramy, zawory i zamki. 1 Leup. 2 Parał. 8, 5.
(miasta obronne w 'mnrzech , z bramami, i zaworami.
Oilil Gd). Juz skruszył forty miedziane , i zawory żela-
zne starł. Zani. Post. 181 b. Bystre słońcowe konie,
biją kopyty w zawory. Zebr. Ow. 52 ; (pedtbus repagula
pulsant , cf. szranki). — SimUit. Dziwne zawory moreu
miasto granic piasek , założyć mu raczył pan bóg za statut
i prawo wiekuiste. Wiśn. 3! 9. Dopokąd nie zerwały sie
zawory oceanu i morza czarnego , morze śrzódziemne
było tylko szczupłym jeziorem. Sta.f. Bu/f. 222. Części
południowe Ameryki są zawalone slrasznemi góry ; sło-
nie nic mogły się żadną miarą przez Ic niezwyciężone
przeprawić zawory. H. 222, (cf zawady., zawały). Sa-
lickie prawo było prawic gruntem i mocną zaworą
izeczy pospolitej. Baz. iht. 342. (cf. zawornik). — Które
długo w ciasnej dyszały zaworze gwiazdy roznieciły się.
Zebr. Ow. 5. w zawarciu, w zamknięciu. ZAWUftNIK ,
a , m. , kamień sklepienie zawierający. Wfjd. ; kamień
•frambużny skicpny. Cn. Th. 1402: kamień sklep zwie-
rający. Cn. Th. 1 402. et 260 ; zbrzeżny kamień. Tr. ^fr
6ri)luj5ftdn eineź ©croiJUicS, ber Seil; {Ćarn. et Vind. -
kteji ; Hoss. K.iiiiiooOpasiiun Kaueni.). Kamień w sklep
niu najwyższy, polegający na drugich, pospolicie na/,
wają zawornik. Żabi. Roz. 147. Kamienie niższe nie n.
głvbv gmach usklepić bez zaworiiika. ib. 147.
•ZAWÓSŻCZYC. 'ZAWOSKOW^AC cz. dok , wnszcząc lub
woskiem rozcieranym, stopionym zakryć, zarównać , za-
gładzić woskiem; seriuidifcri , bcroicbien ; Rok. saBotuHik,

3(>BaiUHBaTX , SaBflKCHTŁ, SaBaKIllIlBaTb.

ZAW(.)Z, u, m. , ZAWOZKA , i, :'. , zawożenie, zawie-
zienie; Hoss. auBOJi, tai $»infabreii . .Ctiiiffibrcii , .Vłuif(ł(af'
fcii. ZAWOŻK, ob. Zawieźć. ZAWOŻMK , .-. , m. . który
kogo albo co zawozi, ber ^liiifabrer , .viiimibrer. .CiiniAlffer,
^inliefercr. Gdyby szlacluic nadszedł na młyn, i lamby
gwałt komukolwiek albo i zawoźnikowi uczynił. . Vol.
Leg. 2, 943. Stef. temu, który zboże do młyna zawo-
zi, mąkę odwozi. ZAWOŻ.W. a, c — ie adv . ikąd
inąd przywoźny , przewoźny ; Rosa. saBOoiibiii , bingffaj-
ren, ^iiiijefńfłrt nuj bem Jlii^lanbc, mielanbifc^ , frembe, ein-
flelubrt iibcr bic ©rńnjc ber, ( cf. zagraniczny, dowożny ^
Tobie zawoźne z Afryki szkarłaty służą na szaty. Zab. 8.
220, (cf. zamorski), l.ckkoważnej monety kować przestań,
zawoźną fałszy-wą z ziemi wywołuj. Arom. 625.

ZAWRĄBIĆ CI. dok., Zawrębować eoiWin , zagiąwsiy brzegi
obrąbić, mit iiiiii!cjd)l(iiieiicii Słonbc temiimen, kfiiiibeni. Z»-
wrąbiony, m.ijący brzegi nieostre, ale rozłożyste i tro-
chę załamane , jako w słoikach śklanych bywa . Iingu~
latus. \Yiod.\ brzeżvsiv. Cn Th. 1402."

ZAWRACAĆ, ob. Zawrócić. ZAWRE. ob. Zawrzeć, zawrę.
ob. Zawrzeć, zawrzeję. ZAWRĘROWAC , uh. Zawrąbić.
^ZAWROCII, ob. Zawierucha.

ZAWRÓCIĆ, /. zawróci, zawrócę ei. dok.. Zawracać im-
duk. ; Sorab. 1. fawrocżicż; VinJ. savrazhali , savernili ;
Crouf. zaNornuli , zavr:iehar« r^p^/Zcr,- . (zavrachujem łd««.
reiano , Bosn. zavrrichi, Mvercchi oiyicrf; ; Uotn zavernuti.

ZAWRÓT.

ZAW R OTNY - ZAWRZASKNAĆ. 953

zatrriiuiti iorguere , convolvere ; [Rag. zavratalti patir di
mai cadiico, kaduk czyii padaczkę cierpieć); Hoss. 3380-
pOTHTb , saBOpaiiiearb. Zawracano woz , nawę, circum-
ftecto ciitrum. Cn. Th. 1402. w przeciwną stronę obra-
cam, nawracam, zakręcam, kieruję inaczej; iimfc^ren ,
limleilff II , umbrc^cn. Zawróć wóz, czoJn , lub czofnem ,
wozem. Tr. Zawracać w zad , w bok. ib. W bok dyszlem
mierzą; zawrócę ich Teut. 21. d, D. (nawrócę, nakie-
ruje, by do nas wstąpili j. Pasiecznik ma dzwonek abo
miednice dla zawrócenia 'zbujonsŁCO roju brząkaniem.
f/aur. Ek. {7)1. (do zaprowadzenia nazad , do zwracania
go , cofania). SHodzieńca od śmierci do źyoia zawrócę.
Teal. 42. h . d. odwiódłszy przyprowadzę , n'iebcr Jliriid-
fflbren , ^tnlcitCll. Tego się obawiam , aby niektórych Ju-
gurly przyjaźń z toru słuszności nie zawróciła. Pilch.
Sali. 244. nie odciągnęła . mc wywiodła, odwiodła, wy-
biła ; flMcitCil , n&fiiiiren. — Zawracać , przewracać ; \m--
brcbctt, acrfclircit pr. et fig. tr. Zawracać oczy. Ti. Oczy
się konającemu zawra^-ają. ih. łamią się , bie 3Iiltjeit lirc=
imi bein otcrbenbcn, er Imt gcbrodicnc ?liiijeii. — g. Za-
wracać głowę. Den Ś?opf i)erbrc{ieii , ben ^opf iierriiifen ,
fdłnntibelig madjen ; Hoss. KpyjKHTb , BCKpy«nTb , ;jaKpy-
HfiiTb, c(. krążyć pr. et tr. Gdy uchmielonym piwem,
szmerem zatartym , kto głuwę zawróci , i by 'masłokiem
w szaleństwo obróci , to firleje stroi. Gil. Post. 130.
Zawraca głowę wino, mąci Cn. Th. 1402. Głowa mi
się zawróciła, gorzej jeszcze , niż od starego węgrzyna.
Teal. 17. c, 6. (kręci mi sie w głowie, ber Sopf i]! mir
fi^minbclig , taiimelifl; Vind. v'glavi fe fukati, fe motiti,
v' ferliuz leteti). Kobiety dyabelnie umieją głowy zawra-
cać mężczyznom. Teat. Id, 52. ^zabałamucić , zadurzyć,
odurzyć, nabawić wary.Tcyi) Obudwom naszym kobietom
głowy zawrócił. Teat. 52. e, 60. Gdzie się tylko pokażę,
piękność moja wszystkim głowy zawraca, ib. 35 , 8.
O małżeństwie źle sądzić, żaden nie umie, tylko ten,
któremuby się głowa zawracała a prawie szalał z mózgu.
Glicz. Wijr.h. O i b. Piękna edukacya, dzieciom, kat
wie czym, głowę zawrócić. Tat. 19, 65. (zamącić, za-
przątać). Łacno to , nie zawróci to głowy. Cn. Ad. 41Ó
(nie zaboli cię z lego głow.i , nie do łamania głowy)
Zawracanie głowy, zawrót głowy; Hoss. saHpyjKeiiie ,
iai (sdwinbchi , ber ©t^roinbcl . (cf. głowy ból , bolenie).
Zawracanie głowy, z oczu zaćmieniem , zamierzch w oczu.
Cn. Th. 1402. ber Jliigcnfi^nniibcl , rocnn c« eincm it&marj
sor ben Jliujen mirb. ZAWRÓT, u, m., •ZAWRÓĆ, i, i.,
zawracanie, zawrócenie, miejsce gdzie się co zawraca,
gdzie zawracają, nawracają; Boh. z3ivrala, vzrata , (cf.
zwrot); (Ross. saBOpOTb wyłoga , sasepTb wicher, Za-
wartka; Ecrl. aasepibi, eoaoBopoTŁ wir), iai Umiuciiben,
Umfebrcii , Umbrcben. Zawrót , zakręt , zawróć. Cn. Th.
1402. Pic llmfcbre , Ummenbc , bie 2Benbe , SSenbung. Wóz
się na zawrocie wywrócił. Tr. Gościniec ma być ośm
stóp szeroki, a na 'zawrociecli szesnaście. Sz.czerb. S<ix.
109. Zawrót drogi, rzeki. Tr., (cf. zatok). Ogromna skały
'urwą runie z grzmotem do dołu, rwie, wywraca, trza-
ska, na co trafi w zawrocie. Staś. Niim. 148. Nie na-
prawi sam Dedal upornej machiny, Gdzie się sprzeczne

St*wnik Lindtgo wyd. 3. Tom Tl.

Irą własnym zawrotem sprężyny. Nar. Dz. 2, 52. Na za-
wrocie jesieni Tr. na zwrocie , odwrocie , schyłku ; ae=
gen Hi 6nbe, (gegen bie tlieige). Zawrót życia, 'miesiąca ,
roku, schyłek. Włod., (cf. (jall. sur le retour de l'agej.
Dziwne są zawroty tego świata. Rej. Ziv. 207. (obroty,
zawikłania, zawiłości, zakłopocenia). Nierozrayślny mary-
narz , ani wie , gdzie się o skałę otrąci , albo w zawrót
wpadnie. Rej. Ztu. 142 b, ^ ob. Wir). Wpędza się w ten
zawrót, który panuje na wielkim świecie. Teal. 50 b, 20.
w zakłócenia , zamęty; ©d)(i)inbeleien , iaumel , SSermirmn-
gen, 3Birrn)«rr. — W szczególności: Zawrót głowy, za-
wracanie głowy, zakręcacie się w głowie , ber Stł)minbel,
wariogłowność. Spicz. 247, Boh. wrtohlawost ; Sorab.i.
rolnofcż, hwowe zawerczano; Carn. vcrtoglaniza ; Vind.
vertoglauje, omatiza (ćf motać), om.iiniza , (cf oma-
mićj , glaueverliza , vertoglauiza , (savralnik, satoviz =
kark); Croat. vertoglivje , omotiza ; Bosn. zavertica , za-
vrritica , zamatrica, zamantnca; Rag. zavarlanJ5 , man-
tra nje , (zavratanie , padaviza = padaczka, kaduk, zavar-
taiaz, padavaz = lunatyk); Slav. vertoglauje , nesvistica ,
zavertenje mozga, ocernjenje svita, (cf zamierzch); Eccl.
saBpar-b r.iaBU Dwojaki jest zawrót głowy, jeden lekki ,
w którym się tylko objekta w koło obracają , drugi cięż-
szy , vv którym nielylko się rzeczy wszystkie obracają ,
ale też i ćmią, tak dalece, że chory pod czas zaledwie
na nogach utrzymać się może. Comp: Med. 102. — Fig.
tr. Zawrót głowy, pomieszanie zmysłów, waryacya ; 2?cr'
riicftfjeit, "Bcrriicfaiig beś Sopfe?. Liczba zon sprawowałaby
wielki zawrót głowy w domu , dla nieuchronnej zazdro-
ści. Kłok. Ttirk. 185. (cf rejwach). Ten człowiek cierpi
jakiś zawrót głowy, koniecznie wpiera we mnie, że ma
znajomość ze mną. Teal. 53, 54. Boże! ooż za okropna
syluaeya, wielkie szczęście, jeśli nie dostanę zawrotu. (4.
25 , 52. (jeżeli nie oszaleję./. Sen to był filozofa tego.
Ba i uczonej zawrót głowy jego. Suszyć. Pieśń. 5 31 A.
(urojenie , marzenie , widzimisie, ubrdanie , waryacyaj.

— ^. Zawrót koński spokojny, bcr f ollcr ; wściekły, sło-
neczny, ber ©onncnfoUcr. Bndik. ZAWROTNY, a , 'e — ie
aJu. , 'i_. I) zawracijący, zawrócony, od zawrócenia; llnt=
fclir = , llmmenbe = , Umbret'e=; [Hag zavraa!ni reciprocus,
wzajemny, odwrotny). Zawrotny, ZAWROTOGŁOWNY,
głowę zawracający, Dcn ,topf serriicfciib , i^erPre^enb. Ja tej
zawrotogłownej pracy nie podjąłem się w nadziei jakiego
zysku. Stryjk. pr. — Zawrotny, od zawrotu głowy, cier-
piący zawrót głowy; fd)niinbelig , fdtiuinbehib ; Boh. wrto-
hldwy ; Vind. verfoglavcn , omamliu (cf, omamić), glavo-
verten , omotliu , oinotizhen ; Sorab, i. rotny fig. Ir.
W niczym nie dały się widzieć u nas zapały oburzeń
zawrotnej demokraeyi. Gaz. Nar. 2. 252. Na wasze sen-
tencyą, kiórąście 'one święte męże zawrotnym duchem
potępili, nie poiwalain. Baz. Hst. 12, (cf. przewrotny).

— §. 2) Zawrotny, za wrotami będący, zabramny ; au^er
bcni Iboriuege , au^erlinlb.

ZAWROZYC cz. dok., wróżąc zapowiedzieć, zacząć wró-
żyć ; iiorauJfagcn , propDejci^cn, meigfagen, roalirfogen ; {Ross.
saBopoHtiiTb , 3aBopoH<nBaTb oczarować).

ZAWRZASKN.AĆ , ZAWRZASNĄĆ «. jednll. . "Zawrzaskać ,

120

9S4

ZA WRZASK - ZAWRZEĆ.

ZAWRZEĆ.

Zawrzeszczeć niedok., z wrzaskiem się odezwać , wrzask
wydać, zacząć wrzaskać, wrzeszczeć; loslplartfti, aufpldt'
ren, \di\^xmn- Na co, gdy pospólstwo z poruczenia try-
bunów zawrzasnc/o gwałtownie, powlóre rzekł: umil-
knijcie. Wari;. Wal. 191. Dwóch nader 'zufali zawrze-
szczeli . rzeknąc : I coż my z tobą mamy Jezusie , synu
boży, przy.-izedłeś tu przed czasem męczyć nas! SM.
Malh. 8. Zawrzeszczenie . "ZAWRZASK, u, m., tai 31uf'
)4reien. Na pierwszy zawrzask wst;ije , słucha , zadrżał.
Staś. Num. 1, 143.
1. ZAWRZEĆ, zawarł, /. zawrze, zawrę dok.. Zawierać
niedok.; Boh. zawirati, zawrjli, zawrel, zaslrćiti, zastrkati,
zastrkowati ; Slov. zawjram; Sorab. \. zaweram , zawru ;
zauru , zaurem ; Cum. saskieiiiti , saklęnem , saklępam
(ef. zaklepać) , ^savęram > hamuję wóz;; \'md. sayreti ,
sapreti , sapirali , sadjati , saklepuvali , (savreti , savrem,
zavirati = zahamować koło); Croul. zabertvujem, (zavreti,
zavirain inhibcu); Bosn. zatvorili , zaklopiti; Dal. vatvo-
riti, (zatworzyć); Hag. zatvorilti , zalv6ratli , zavar.'5citti,
zatarsciTali ; EaA. 3i)Bnpaio ; floss. saKjiioynib , aaKJio-
qaTb , DKJiCiiiTL, BK.iiowaTb , fcf. kluczj ; z;iwierać , za-
pierać, zamykać, {upjios. otwierać); yevfd)licpt'll , 3uftftliC=

Ścii , 9cri'rcncn , jufpertcn , jumae^cn. l^rawica twoja tam
gdzie otworzy, Nie zawrze żaden , i zaś nie skorzej Od-
wieść drzwi , gdzie twój zamek zapadnie. Miash. Ryl 2.
'Zawarwszy (zawarłszy) się, Moma siedzieli. W. Post. Mn.
2H. (.Slov. Fiov. Ne strkag prsti , kde sa dwere zawi-
ragu; nie wkładaj palca tam gdzie drzwi zawierają, za-
m\ka^ą). Z-r^arty, zamknięty; oct|d;li)|Ti'ii , jiujcft^loffeii. Za-
w.,rcip Suoil. , zawieranie. Hi JuW^Pf" i zawarcie, to
co służy do zawarcia , zamknięcia , do zawory = zapie-
radło , zamek, najdowanie się w zamknięciu , bycie zam-
kniętym , lub to co jest zamkniętym , ber 5Scr|c^lilP ; {Boh.
z;iwirka, zawerek ; Slav. zawfcne; .Sorab. 2. Caweralo;
f((ig. zStNor). Białogłowy w Turczech w zawarciu mie-
szkają. Sliir. Dw. 36. w zamknięciu ■■ zamknięte, (cf.
pod zamkiem . pod kluczem). Językowi dwoje zawarcie
przyrodzenie dało. Gil. I'uit. 40, (cf. Giaec. i(txoi odyó-
tcof , cf. trzymać język za zębami). Zawrzeć kogo gdzie,
eiiien luo cinfAlie^eii. S(irzątanie z pola rychłe niemały
pożytek uczyni, że się w czas bydło rozpuści, bo się
tłusto może zawizeć na zimę. Haur. Ek. 6'J. (zamknąć
w stajni). Zamknąć granicę, kr:'j, drogę; bit ©rńlljeil
uerftfclifPcil , ycripcrreil. Tuly Wrocławianie nowe jakieś cła
na nasze towary ustawali Kazimierz Jagicło kazał ziemię
zawrzeć, i tam więcej nie dał z towary jeździć. Bitl. 540.
Zawarcie ziemi na niewy wożenie towarów. Gosi. Gor. 85.
Nie jest nikomu do cnoty zawarta droga, każdemu do
niej wolno, każdego do siebie przypuszcza, każdego do
siebie wzywa. Gorn Sen. 174. (me zaparła, nit zało-
żona, nie znwalona, nie zaległa, otworem stoi). —
g. W szachach : Zawarł mi.ję damę. 7V ruszyć jej nie
mogę , eiiieii Sdmilifteiii fofłfffeii. — Traml. Zawrzeć ko-
niu gębę, pysk, zamknąć, zapchać; cillPni Hi 3)JiIUl JU'

fd^liefcii, uerfperren, jiiftopfeii, ftopffii. Zawarł paszczękę

krzykającej hydrze firbtt. AtI. I 18 Gębę mu zawaiło.
Cli. Ad. 542. Przymówek się me lękaj , kloi zawree

niewyparzoną gębę? Bach. Ep. 66. Zawrzeć święiyeh
przyczynie chciał gęby, 1 zasług ich wywrócić na ręby.
Miuik. Hyt. 104. Niech się rozsławi imię twoje świcie,
A niech się zawrzą złym usta przeklęte. Groch. W. 255.
Wygrała prawda, gęby się zawarły. Groch. IV. 257. —
§. Zawrzeć wewnątrz, otworzeniem, obwodem objąć,
niby obtulić, obwinąć; ciiifdjliegeii , umfd/licgcn. Dwie linie
proste (igury nie zawierają. Solsk. Geom. 20. — toriijie.
Zawierające granice, zawierająca linia = zewnętrzna. Tr.
(Eccl. sasepiKa zawinięcie , obwolut). 1 w tonieniu po-
chwały godzien , którego zawarło morze ster trzymają-
cego i opierającego się mocno. Birk. Arz. Kaw. 18.
pochłonęło , pożarło , połknęło , oerfdjliiigen Zabmęła ,
aż jej biały ud z kolanem Zawarł zdrój śklany. iliusk.
Hyt. 2, 1U7. zakrył, pokrył, bcberfen. Świetnym kiiy-
scin 'zawarwszy (zawarłszy) swe boki , Szedł za Stefa-
nem w zimny kraj szeroki. Aliask. Ryt. 2, 154. zapia-
wszy, zakrywszy, otoczywszy; bcbftfen burd; ^uffaUn, 3"'
fllópfcil. Zawieram ciało, to jest dziurki w skórze ści-
skam, odsiringo. Cn. Th. 1599. zatykam, zapycham,
Die ®(^tt)cipiD(&ft OCrfc^licPeil. Zawarcie dziurek w ciele,
coiideitsatio medtuiim coijjom. Cn. Th. 1399 '.Narodowie
ciepłych krajów' nie są tak trwali w cudzych ziemiach,
jak północni, bo się mor prędko między nie zawrze,
iż mają pory utworzone w sobie. Biel. Św. 155 b. (za-
krailnie się i zostaje , zamknie się w nich tam dosta-
wszy się) — §. Zawrzeć w sobie , zamknąć w sobie ,
objąć sobą , mieścić w sobie ; iit fid> eiiiftbiicpeit , beftfcite'
gen, iinifdiliegeii , cnt(ialłeii ', iimfaiien. świat choć tak mały
I ciasny w okręgu swym, tak przecie w sobie wiele zawiera
i zmieszczą rzeczy wielkich , iż w nioą zamykają sif
sposobnie i bez ciasnoty morze i ziemia i wyspy i lądy.
Boler, a 2. Własnym zaraz doświadczy okiem , Kióryna
warta "słodzona bokiem. Miatk. Ryt. 2, HO. Wszystko
w swej klubie; didże z nieba wypadły, i w otworzonej
zawarły sie ziemi. Chiośc. Luk. 103. (schowały się, wsią-
knęły. Dziś zawrze cię Jehowa w ręce mojej, że cię zabiję.
Oudn. 1 Sam. 17, 46. (dziś cię poda w ręce moje. Bibl.
Gd.; nie wypuści cię z rąk moich, nie uwolni). —
§. Zawrzeć w słowach, słowami, w mowie, mową •
objąć , umfnffcit mit Sffiortcii , iii ber Dicbe. Lacedemończycy
wszystkich w "zwięznej mowie celowali, i w tym się
ćwiczyli , żeby królkiemi sli-wy wiele zawrzeć mogli.
Budii. Apupth 122. Zawarty w czym co do sensu, zii.'-
czenia , n'Orin eiit()altfii. Dwa listy mi przyniesione , w kii^
rych bardzo smutne nowiny sa zawarte. Boh. hom •.
182. — Subsl. Zawarcie, to co gdzie jest co do sensu
zawartym .sens, treść, bcr 3nNt- Listy te wspomniune
są w następująeem zawarciu. Gaz Mar. 1, 83. (nastę-
pującej treści). Odebrałem list z Lizbony . a że sądzę
być godnym onego zawarcie wiadomości publuiiiej, W.
M. Panu go komunikuję. Mon. 69. 294. Zawarcie .4(/li.,
n. p Ten sto karl pisze, a drugi na karcie. Sens da
z:iwarcie. Slryjk. Gon. M 5. zwięźle, krótko. węzło^\alo,
Aetritiiiit. — \ Zawrzeć się gdzie, skryć się; yfrKTflffl
fciiii. fi* ufrbfrflcii, otri^liePeii . ciiifd)liePłii. Najtrudncjłu
rzecz widzieć, co się w kim zawiera l'ul. Arg. 68.

ZAWRZEĆ - ZAWRZYSTY.

Z A W Ś C I Ą G N Ą Ć - Z A W Ś C I U B I Ć.

955

(co sif w kim kryje, oo w nim siedzi, świeci wewnątrz).
Zawarty, skryty, który swe myśli , zamysły kryje • *nie-
otworzysty. Cn. Th. 1010. nieotwarty, per^e(ft, t)erf(|li)ifcn,
nif^t p^Cil , iii$t ojfenbcrjig. — §. Zawrzeć w myśli , za-
wrzeć myślą, myśląc svnioskować, wnieść, wyciągnąć
wniosek, umyślić, udeterminować , in ©cbaiifctl fecfdjlifCen ;
67oi'. zawjram u sebe decerno , argumenlor , zawjrka con-
sequentia , elausula, (zawrćni , zatworeni parenthesis, na-
wias); Rag. zavarscja, svarha conclusio). W swoich to
myślach zawarf. I', hchan. Orl. 1, 143. Możemy z tego
ogółem zawrzeć, ze.... Tr. — §. Zawrzeć co, zawią-
zać, skojarzyć; a&[c^ltc^cn j. S. ciit Siinbmp, ben griebcit.
Z tak zacnym kawalerem zawrzeć chcę dożywotnią przy-
jaźń. Teat. 4-. b, 16 i. Ona nie przystanie na to mał-
żeństwo, które Wac Pan zawrzeć chciałeś, ib. 6, 18.
Zawrzeć pokój, sprawę, kontrakt. Tr. Między sobą po-
miar uczj^ili, granice zawarli, i dani ustawili. Star. Vot.
a 4. (graniczny układ zawarli, granice ustanowili, sta-
nowczo się rozgraniczyli;. — Finalnie: Zawrzeć, za-
mknąć, skończyć, ukończyć; juf^ItePeti, eitbtgen ; {Boh.
zawerek pnis). Kończąc jedzenie , konfektem piżmowym
zawierać żołądek. Sy.zt. Szkl 261. Den SBIaijeii pife^ltepcn.
On ojca obaczywszy, radlą rękę i głowę Dźwiga upada-
jącą , lecz już zawarł mowę. Bard:-. Luk. o2. juz utracił
mowę, er |'at fi^oii bte Sprndje oeiloreti Mowę zawarł
zaniemiały. Kaiis. Gd. 319. Pan zawarł mowę słowem:
spełniło się. Radź Żyw. p. Mar. 435. Zawarł oczy , i
mowę stracił; śmierć mu oczy zawarła. Tr. — '§. Za-
wrzeć się w co , zapędzić się w co , zawikłać się w co,
[li) tpcit Ctiilajfeii. W sroga i długą wojnę z nami się za-
warł. Tr. Bndlk. Synowie Benjamin się gw^altownie za-
zawarli bijać. 1 Leop. ./ud. 20, 2S. (wypadłszy przeciwko
nicprzvjacielom porazili ii^Ii. Bihl. Gd}.

2. ZAWRZEĆ. ZAWREĆ, zawrzał, zawrzało, f. zawre
med. dok. , 'Zawrewać contin. , zagotować się , zaognić
się , zapalić się ; Yind. s5VTeti ; Croat. zavreti , zakipcti
iiiferuescere , anftttigen ju fiebeii , niuTicbeii , aiiffoi^eii , fi^
Wdijetl. Przystaw' do ognia w garku , niech zawre, potym
odstaw' i ostudź. Hor. Sal 220. — Zawrzeć , zapiec się,
zastrupić się; oerlMtfcn , yer^ifcJien. Zszedł z świata.
ręka Swarana zabiły, ()ezy jak światło kiedy dogorywa,
Piersi zawrzała krwią rana okrywa. Kras. Oss. Bib.
'Zemgłości a zawrzania oczu , które bywają w zaranku,
pomazując śliną czczą 'wyczyściać. Urzęd. 454. (zalepie-
nie). Jaje z m;isłem zmieszane dzieciom na zawrewanie
oczu i kiejowatą flegmę najlepsze. Urzęd 452.

ZAWKZEDZIAŁOSĆ , ści , £. , owrzedzenie, zajście wrzc-
dzienicami , krostami, owrzedziafość; (s^roareil, ©cfdjtDate,
lai SebnftEtfecii mit (sc^irńrcii, Slntterii. Zawrzedziałośei
w 'uściech ziele to pomaga, płócząc je nim. Syr. 27.
Serdeczny korzeń ranom i zawrzedzisłościom zagnilym
w "uściech jest ratunkiem, ib. 156. ZAWRZEDZIĆ , ZA-
WRZEDZIEĆ, ob. Owrzedzić.

ZAWRZEJĘ, ob. Zawrzeć. Zawreć. ZAWRZESZCZEĆ, ob.
Zawrzasknąć. 'Zj^WRZODOWAClĆ , ob. Owrzodowacić ,
Owrzedzić.

ZAWRZYSTY , a , e — o adv , do zawrzenia , czyli zamy-

kania, cf. zamczysty ; 5iint Suft^Itefcit , SScrfc^Iicgeii. Prędko

zawrzysly, o zamku, który się prędko zamyka, Włod.

Zawrzysty, zawarty, zaparty, zamknięty, ricrfcblójfeii. Maciczne
usta zbytnie ziejące i otworzone , ziele to leczy i otwór
łona i macicę zawrzystą uczyni. Syr. 327. Krwawnik wo-
dny kwiaty ma na_ swym kłączu zawrzyste , jako jakie
szyszaki. Syr. 608. Żyłki z stoica wychodzące nabrzmiałe i
zapuchłe zawrzyste ślepemi hemoroidami zowią. Syr. 425.

ZAWŚCIĄGNĄĆ cz. jedntl. , Zawściagać fuerfoA-. ,'Zawściągi-
wać (Htpp. 59) częstl. , ściągnąwszy zatrzymać, przy-
trzymać, zahamować, zadzierżeć, zatrzymać, zahamować-
giiriicfjic^en , jufammeniie^en , anjiej^en , .junirftmltcn , Cemnten,'
Bdtlbigen ; Sorah. 1. pżiklutżam phys. et fii/. tr. Zawściągnij
konia, liny. Tr. Wody, t. j. uiyny zawściągnienie. Oezk.
Prz.ym. 5. Potrwaj , proszę cię, zgotujemy *prze cie ko-
źląlko ; anioł odpowiedział : chociażbyś mię też zawścią-
gnął, tedyć ja nic będę jeść chleba twego. Radź. Jud.
15, 16. (ciioćbyś mię zatrzymał. Bihl. Gd.); wcntl bu
mid; aiiit' I-e^' bir 5!ini(f|i'dlft , bcił bir MM. outiidlft. Za-
wściagać moc. Eraz. O 6 B. Pościmy ku zawściągnieniu
hujności ciała. Baz. Hst. 173. Gdzie zwierzchność swywoli
nie zawściąga , tam już powszechna niewola. Star. Ref.
27. Pomierna bnjaźń zawściąga animusz, ustawiczna zaś
i do żywego dojmująca , upadłych w zuchwałość pod-
nosi. Pilch. Sefi. hd. 44. (wstrzymuje , tłumi). Nigdy
go rozkosz tak nie znęciła, iżby go od należytych zabaw
zawściągnąć mogła. Pilch Snll. 287. Po zniszczeniu Olin-
tyanów żaden z pogranicznych narodów Filipa nie za-
wściągnąłby. Nag. Fil 116. — Jasność sprawiedliwości
JUŻ odeszła ■/, śsYJata , i słońce wdzięcznych promieniów
zawściągnęło a wszystkę ziemię ciemność złości ogarnęła.
Żarn. Post. 86 b. (wstrzymuje u siebie, nie wydaje,
mc wyjuiszcza z siebie). — Przeciwko sercu upornemu
a zawściągnionemu niewiarą i grzechem. Rej. Poit. Tu 1.
(zamotanemu , zawikłanemu , opętanemu). — Oczy zwo- ■
lenników , którzy szli do Emaus , były tak ?awściągnio-
ne , iż Jezusa poznać nie mogli. Żarn. Post. 188 b. Rej.
Pos.t. Tui. zaćmione, zasłonione ; i^rc 3lugeii rourbcn
ge^alteii. Siit^. ZAWŚCF.\G , 'ZAWCIĄG , u, ?«., za-
wściągnienie , zadzierżenie , zatrzymanie , wstrzymanie ,
tai jtllflilltcil , 3urii(IIj(lIteiI , Jlufbaltet!. Krórekniwiek sło-
wa *trzyma jego zdanie, "Ważne na zawściąg panny,
zdobywa się na nic. Zebr. Ow. 544 ; (fiigientem posse
morari). — g, Botuii. Zawciag , atatice , rodzaj rośliny.
Kluk. Dykc. 3, 100. Zawśriag ziele, ZAWŚCIEGACZ. Cn.
Th. 1402. Zawciag albo ZAWCIĄGACZ , tak' zwany od
nas , że potężnie wszelakie toki i ciekączki zawściąga.
Syr. 128. bie ©ra^ltclfe. — g. Zawściągacz, zawścięgacz,
a, m., kióry co lub kogo zawściąga , ber 3«fiTllll'enjte^er ,
2ln5icf;cr, 3iii^iirfjiel'ev , Slnbaltcr , ^urMbaltn.

ZA WŚCIEKNĄĆ się , ob. Wściec się. ZAWŚCIEKŁY, a, e,
wściekłością zaszły, wściekle zawzięty; ijollcr 23ut^ ergrif=
fen, toll, nnit^eiib. Potrzebne jest swych namiętności, a
osobliwie tej zawściekłej i wyuzdanej, t. j. gniewu po-
hamowanie. Pilch Sen. gn. 520.

ZA WŚCIUBIĆ c;. dok., Zawściubiać niedok., wścjubiając we-
tknąć , zatknąć; Łineinfteden , ^ititerfłedeti. Pomóż mi za-

120*

956

ZAWSTYDZIĆ - ZAWSZE.

ZAWUŁEK - ZAWZIĄĆ.

tykać ko/o pasa, rvchfo zaw^ciubiaj. Alb. i Woj. 16.
ZAWSTYDZIĆ cz. dok. ] Zawstydzać . 'Zawslydać niedok. .
wstydu nabawić , zasrornać , (icfd^amcn ; Boh. zabanbiti ,
( ef, zahaiibić ) ; Sorab. \. załi^nbuyu, wobanbu ; Vind.
saframuYali , sarhpotuvati ; 6Vaa^ obslianiti ; Uosn. zasra-
mit ; Rag. zasramili , zasliditi ; Ross. 0CTU4HTb, OCTU-
»aTL, nocTŁi4Hrb , nocThi*aTb , yCThi4HTb, ycruwaib ,

npMCTU4>ITb , IiptlCTblXaTb , IlOJUpilTb , OIlOJOpilTb , ( cf.

po/.or), .Nieiliaj nii; będą zawslydani ci , którzy ciebie
oczekawają. RaJz. Ps. 69, 7. (niechaj nie będą zawsty-
dzeni. Bibt. Gd.). Zawstydzający, wslyjbwy Ross. no-
CTU4HUH , nocpauuTejbiiuri. Zawstydzić się , zasrornać
się, wstydem się zalać, (cl", zarumienić, zaczerwienić
się , upiec raka ) ; Boh. zaslydititi se ; Rass. aacTU-
4HTbca , fcefc^ńnit mrtcn , fid; jii fc^dmcii aiifaiigen , oim
Sdjam ergriifen l»cr^c^ , fAiimrotl) merfen. Spiiść oczy , za-
wstydź się. Teal. -i?, c, 84. Lepiej się krótko zawsty-
dzić, niż długo ż.ilować. Cn. Ad. 441. Niech się za-
wstydam. Budn. Jer. 17, 18. (niech nic-bede zawsty-
dzony. Bibl. Gd.). Zawstydzenie, "Z^WSTYD"; Croat.
obshanozt , Hi 33e)d)ninen , bie Se|(^(iniiiiig. Zawstydzenie
kogo . aciio ufjiciendi pudure aliijuem. Cn. Th. 1297.
Uwielbię cię na zawstyd twoicli nieprzjjacio/. Pnyb. Luz.
304. Tak wielkiemu panu , jak widzę , żadna rzecz nie
jest zawstydzenia podna. Baz. Sk. 203. (wstydliwa, za-
wstydzająca , sromotna). Zawstydzenie się , wstydzenie
się czego, sromsnie się, wstyd. Cn. Th. 1297. — Nie
zawstydzisz się zań. Tri. Th. 542; haud poenitendus ma-
gister , bu roirft bid) fciticr iiii^t Idnimcn. — Zawstydzić się
ku^o, mice go sobie za sromolę , f\d) jnniiiibcś fdiaiiicii.
Jeśli się będziem wstydać prawdy pana swcyo . zawsly-
da sie on nas u ojca wieczney;o. Kanc. Ud. 139. ZA-
WSTVDZIC1I£L, a, HI., który kogo zawstydza, ber 33c.
fdjaiiicr ; Ross. nocpaMiiiejb IV rodź. ieńsk. ZAWSTY-
DZICIELKA , i ; Ross. nocpaMiiTLMbHima.
ZAWSZE, -ZAWZDY, "ZAWŻDY .Adv. tern por. , wszystek
czas , ciągle bez wyjątku . bez ustanku , bcz przerwy
wciąż, wszystkie razy, iimiicr ; Boh. wżdy, wżilycky (ob.
Wżdy), dycky, pokażde , każdykrafe . ( zawdy = często .
niekiedy); Slov. wzdi , wżdy, wżdicki, wżdycky ; Carn.
Yselej , Yseler , vednu , useskusi, sinirej ; \'tnd. vlelei ,
vfellei , vlaki zliafs , vefszliaf, spiivu , skuci', skuefei ,
skufnu .'kuf, vfij;dar , yfakidar , yfakobart , yfakikral ;
Craal. uszegdar , uszigdar ; Botn. vazda , sveghjer, svaako
dobba , syeudigi , sueudigije; Rag. vazda , svćgh ; Slov.
vazda ; Sorab. \. pźecze. pżezo, (cf. precz, cf. przez, cf.
przecie); Rost. saBce (cf °w.<izy, *wsze), Bcer4a, BUiiy ;
vulg. 38 Bcer4a; Eicl. nnnuy , ( Bcer4auinbifi scm/zi/crrius).
Panie boże daj, abylo zawżdy, a jeżeli nie może być
zawżdy , tedy aby wżdy często by/o z pożytkiem
ludzkim. Baz Modrz. 40 Bóstwo samo z siebie ni-
gdy z żadiiem stworzeniem me mówiło , jedno za-
wżdy przez jaki instrument albo przez arioła . albo przez
proruka , albo '»zdy przez jaki pośr/odck do lego go-
dny Rej. Ap. 4. Zawsze co zrobić. Cu. Ad. 1500. (ni-
gdy me próżnować). Zawsze czynny. Przyb. Utll. 238.
Zawsze jedno, sprzykrzy się. Cn. Ad. 1506. i jedno a

jedno, toz a toż, cf. taż baba na tychże kołach, za-
wsze kasza a kassa ; Ross. Bcer4a 04ho a TO^e uacKy-
lUTb). Maclimud spał tęgo , a w tym wąż sunie się i
góry; Turczyn spi zawsze. Zab. 14, 242. Szijm. wciąż;
jak spi tak spi , nie przebudzi się . in finem fort. — Za-
wsze to będzie. Cn. Ad. 1306. (póki i*ul światem, Ra
wieki). Na zawsze, Sorab. 1. na pscheze ; Rosi. aa-
Bccr4a , aiif immer, fiJr immer. Czyż już na zawsze nie-
szczęśliwy ten, kogo raz dolegliwość zatnie? Zab. 14,
152; (non si niale nunc, et olim sic ent Ror.). Zabraniam
ci tego, raz na zawsze Teut. 14. c, 45. tininal fiir allc mole,
filr immer, mif immer. Zawsze jednakową piosnkę śpie-
wa , Ross. y nero Bce laate ntciib , ace to)k« 4a TO*e.

•ZAWUŁEK, ob. Zaułek.

ZAWYĆ, /. zawyjc cz. dok., wyjąc odezwać się . zacząć
wyć; lojjfiileii , auflieuleii , cin ^!uUn er^cbcn ; Sora6. 1.
zahwuyu ; Carn. savyam; Viitd. savyem , savujem ; Croat.
zaviati , zaviam ; Bosn. zaviali , viati kako vuk ; Rag. za-
Yiati , zayjJYati , (zavjcyalaz, zayialaz ululator); Ross. 38-

BUTb , 3aBUK) , 83BbITb , B3D0I0. O pÓłnOCy SZCdł do Usu ;

tam gdy głosem zav\ył jako wilk, wiley też zszedłszy się
zawyli, na 'on się jego głos odzywając Siryjk. 176. —
Fig. tr. Matki nieszczęsne , co się nie ukryły Przed po-
ganinem . przycisnąwszy do piersi dziatki swe, zawyły.
Tward. WV. 94, z płaczem szlochały , krzyczały ; Ron.
3apt>l4aTb. Oddam wet za wet dobrodziejce ; zawyje i
ona , jak jej dokucz*-. Teat. 24. b, 22.

•ZAWZDZIAĆ, ob. Zaw'dziać.

Z.AWZI.ĄĆ , /; zaweźmie , zaweznie cz. jedntl, zająć, za-
brać ; mit fcinne^mcn , iiiefliiejimeii ; {Rag. zauzśti occupare
locum. praevenire: Croat. zayjcti , zaziiulyem ■ zająć , zaj-
muję; Carn. sausęti, sausameni = zdumiewać ; Vind. sa-
Ysetife , zadziwić sie. saysetliu, yseuzlien ■ zadziwiający,
zachwycający, zdumiewający, zavscten « dumny, wynio-
sły, preuseln fasluosus , preusetje superbia) Zawziąć,
zjąwszy zabrać ; aujfnlfeii utib iielimfii , mit fiit) furtne^men.
CoWigere testem , zawziąć na siebie suknią . albo się
wskasae. Mącz. batJ Jileib jiifammcii iiebmeii , iiufjifbeii , auf«
if^urjen. I.otum guslavil , zawziął z kolana , nie chce mu
się ztąd do domu. ib. Kloby rzekł do pory : 'zaweżrai
się , a wrzuć sie w morze , stanie sie. Sekl. lUaIh. 21.
el Marc. 11. porywaj się, mn4c bi(^ fliif, nimm bid) JU*
fammcn Zawziąć co cudzego , auferre quid alieiium per
imprudentiam. Cn Th. 1402. jrcmbc* iinabfidłtlif^ mit
fortnebllieil. — Zawziąć z kim przymierze , przyjaźń ■ za-
wiązać , zawrzeć, j"""M*ilfl U- '• U', [(tlifffii. Z Ery-
kiem Włatiysław i Witołd jawnie jTzynmrze i zjedno-
czenie miedzy sobą zawzięli, hi om. 485. Kazimierz po-
kój i ustawy zawzięte Władysława brata z Krzyżakami
potwierdził, ii. 575. Rozjem między kró'ami zawzięto.
ib. 693. Niech się od dma dzisiejszego między nami
przyjaźń zaweźmie. Pilch. Sen. fask 36. Zawziąć, za-
i'ząć . wszcząć, (cf. wziąć robić, krzyczeć, biegać ■ za-
cząć) ; niifflngen, anbeben ; zawziąć się, zacząć >ic, w szciąi
się, wszczatek czyli początek wziąć, bfn SInfaiij iieboirn.
Nową Siedmiogrodzanie na Polskę z.i»nęli wujne. .Vim
1, 16. ipodoieiii). 6oj{o«ie zdarzcie zawzięciu mojt.inu

ZAWZIĄĆ.

Zebr. Ow. i ; (coeptis). Ach boże , bez którego nic się
nie zawzięło , I dlaczegóż tak twoich opuszczasz rak
dzieło ? Dmoch. Sąd. 25. Od narodu \Vłodzimicrzó:v
Kijowskie i wszystkiej Rusi xiążęta zawzięły się. Krom.
61 ; (orti]. O porządku cerkwi z poLząlku taki zwyczaj
zawzięty, dotąd zaciio«uji' sie. firn Rum. 404. — Zawziąć*,
otrzymać, odebrać; roobcr erŁaltcii , erlanflcn , Iicfpmmcit.
Potym uczuł za grzechy swoje skruchę "[iłaczorodną ,
Taką od Chrystusa zawziął Piotr łaskę swobodną. Chodk.
Kost. 83. Zawziąć , powziąć zkąd , luokr iic(,mieit. Za-
weźmie pochop do dzielności. Past. Fid. 201. Szacu-
nek osoby jego z nigdy niewychwalonych pism jego za-
wziąłem. Mon. 71, 169^^ g. Zawziąć gruntu, zawziąć się,
przyjąć się, zakorzenić się; ®niiib fntfon , tcflei&cn, fiĄ
onnctimcn , fortfommen. Czego kto w sześciu lat młodo-
ści nie zacznie, gruntu nie zaweżmie. Falib. G 5. Na
takie serca gdy upadnie słowo boże, 'prze niespo.sobność
ich , zawziąć się tam nie może. Żarn. Post. 91 b. Za-
wziąć się , zakrzewić się, wzmódz się, wziąć górę, wy-
górować, iść w górę in bonnm et milatn partem: ailfiJC=

ten , in iii §i)|e gclicn , tic Dberjionb ncDiiicii , fiorf lucrbcn.
Na początku wiosny nie zaraz trzeba bydło wygnać na
pole , póki się słusznie nie zaweźniie pasza. Haiir. Sk.
S4. Ro!nictsvo czy się może zawziąć gruntownie w tym
kraju, gdzie zwierzchność nie wydoła prawa dla jego za-
chęcenia ? Pam. 83, 566. Miłość nauk i kunsztów za-
wzięła się pomału miedzy Francuzami pod trzecia kró-
lów famdią. Mon. 6b, 293. Zamojski tak był kontent
z owego zawzięcia się sześciu wsi czynszowych, że po-
tym wszystkich poddanych swoich wolnością udarował.
Pam. 85, 1, 730. ze wzmagania się ich, z zakwitnienia,
z zamożności : glor, Hii^cnbcr 3"flaitb , Stuffommcn , ijutcś
'fortfommen. Zawzięty w co, olifitujący w co, opatrzo-
ny , zapasny , zamożny , iiipmit rci^lid; iicrfc^cn. W ar-
maty i w wojenne zawzięty machiny, ma się już ku sto-
licy. Tward. Wl. 16. Spieszmy się w kraje święte,
W infuły, w bogactwa zawzięte. Lib. Hor. 122. Za-
wziął się ogień, assumpsit /lamma vires. Cn. Th. 1402,
Powietrze morowe okrutnie się w wojsku Bolesława za-
wzięło było. Krem. 69. Zbójcę , którzy się byli na ten
czas w Polszczę zawzięli , Kazimierz W. uskromił. Biel.
196. (zagęścili się). — Maqh uclire : Zawiązać się, usiło-
wać , starać się usilnie , ficf) nadibriicfijĄ 1'emiibcii. Szczy-
piąc mię, śmie i w lym naganiać. Żem się tak trudnej
wojny zawziął był uchraniać. Olw. Ow. 5\6. — Osobliwie:
Zawziąć się , uwziąć się , opornie , zacięcie usadzić się,
iut&aui \)axtnMici irprnnĄ trai^tcii , rcomnc^ ringcn , njoroiif
{rpic^t feiiii. Jak się kobieta na co zaweźniie, dokonać
lego musi. Teat. 31. b, 59. Kiedy się na co zaweźmie-
ray, nic nam nigdy nie przeszkodzi ib. 27. b. 20. Jak
się zawezmę , to mu wcale głowę zawrócę. Teat. 2. 4 ,
47. Pryncypały wygnania Bolesława obawiały się , aby
syn jego , krzywdę taką pamiętając , mścić się onej nie
zawziął. Arom. 111. Z obojej strony, gdzie się miecz
zaweżmie, krwi być rozlanie musi; bo jedni sieką, a
drudzy się bronią. Żarn. Post. 3, 95. (jak się wścieknie,
roziłościj. Złe szczęście, kiedy się gdzie zaweżmie,

ZAWZl.ĄTEK - ZAŻAĆ.

957

kto zahamować może? Podw. Syon. P 2. Choroba kie-
dy zaweżmie się na śmierć, t. j. kiedy siły w pacyen-
cie nie potrafią wstrzymać jej mocy , tedy i Salomon w
takim razie nic nie potrafi. Perz. Lek. 521. Zawziąć
się na kogo, rozjadowić się nań, zażarcie, zacięcie na-
trzeć, zęby na mego ostrzyć ; J'i(^ iibcr jcmanbcn crboBcn,
crgrimmcn. A tyś się widzę zawzięła na mnie. Teat. 36.
c, 57. Za afront ten , lud ów zajadł się i zawziął cały.
Jabt Ez. D 5. Zawzięty , zajadły, zacięty , zażarty ; CP
flrimmt , crboft. Zawzięcie adverb. , n. p. Los mię prze-
śladuje 1 trapi z;iwzięcie. Teat. 45, 33. Skrzet , [ob. Za-
wziętość). ZA\VZI.\TEK , tku , m. ; [Croat. zavietek sy-
nopsis) ; wszczątek , początek , zaród , zarodek ; fcfr Ui:»
fpniii(j, Slnfaii^. Fizyniianie swego zawziąlek narodu do
bogów przytaczali. Krom. 5. — Zawziatek, zaczęcie , za-
częte przedsięwzięcia , zawód , zachód ; ciit nngcfani5n£$
lliitcrnc^incn , bnź 33ci)inncn , 3Joriie^'men. Senatorowie Wi-
tołda w pJochomyślnych a szkodliwych zawziątkach na-
pominali. Krom. 502. My do zawzlalku wróćmy się na-
szego, ib. 74 ; (ad curriculum noslrum revertamur). Mie-
dzy Jagicłem i Witołdem wierny trwał zobopolnej zgody
i miłości zawziąlek. Krom. 405; summa coiijunctio . za-
wiązek , związek , idi Saiib Pcr 6intrad)t iinb Sicbc. —
Przyjmij ten przyjaźni , życzliwości mojej zawziatek. Tr.
zadatek, $fai:b ber greunbfcftaft. Z.\ WZIĘCIE, Subs/. el
.Adrerb., oh. Zawziąć. ZAWZIĘTOŚĆ, ści , r'.. zawzięcie
się na co. uporne usadzenie się; boś ©rpit^tfeijn, bart'
narfiijes Sscfteben lucrnuf. Zawziętość to nieprzełamana.
Tr. Dziś niedowiarstwo za bystrość rozumu , zawziętość
kosterslvva za 7:ibavve osób godni ;.;o urodzi'nia, p'^e-
wrotna chylrośc za cnotę nadworną są poczytane. Zab.
7, 37. uparte przywiązanie do kosterstwa , pasya do szu-
lerstwa, leibenft^aftlidic (EpicIfndJt. — § Zawziętość na ko-
go , przeciw komu, zaciętość, zażartość, zajadłość; 3n«
grimm, ©rimm, (§roIl. Jeśliś żył w zawziętości z bratem
twoim , pojednać się z nim powinieneś. Zach. Kaz. 1,
210, cf. zawiść, nienawiść.

*ZAWZYM.\Ć cz: dok., zatłoczyć, zagnieść, zapchać, ««•
ftopfen. Wódka z poziomek zawżymane czyszczenie mie-
.sięczne paniom wzbudza Syr. 1355? może: za wstrzymane.

ZAZ, ob. Za inteirog — "ZAZ , u, m., Jako z korzenia burzą
lasy żazem , Tak me nadzieje padły.... Pul. Syl. 561.

1. ZAZĄC, f. zażnie cz. jednll , Zażynać niedok,, zacząć żąć,
żęciem zająć, począć żniwo, cf. zakosić; Ic^miibcn , lo8»
fiieln , aiifnngcn jn maĘien , obmńbeii , (ibfiifln ; Hoss sa-
waTb , sawilHaTŁ. Z:iżęcie Hoss. sażKilHi. — Transl. Krzy-
we kotwice miecą , aby tak wykleszczywszy zsżęciem
odpoczynek okrętom był Chodk. Kost. 11. zajęciem, za-
chwytem kotwic; tai (Singreifen , Cinfnffen , Ćinflammcra
ber Slnferfptce im 9?(ccrcśi]ninbe. W onym porcie okrętów
lina nie zatrzymała , Ani krzywym zażęciem kotew nie
wściągała A. Kchan. 7. et 564 — Utkwionego oszcze-
pu gwałtem dobyć chciał ze pnia zażętego. A. Kchan..
364_. zaciętego, ściętego, uderzonego, zciosanego.

2. ZAŻAĆ, Zażdżąć , Zażdżmąć, f. zażmie , zazdżmie ci.,
jedntl., Zażymać niedok.; Ross. saHOTb , aawiiKaib , (cf.
miąćj ; zagnieść, zatłoczyć, zacisnąć, zachwyciwszy gnieść.

958

ZAŻĄDAĆ - Z A Ż A Ł O W A Ć.

tłoczyć ; nnfangcn ju briirfeii , ju preffen , jufammfii prcffcn ,
^craiieprcffcil pr. et fig. tr. Jak 'obszerz zawisłe ręką za-
ąl chmury, grimol powstał. Zebr. Ow. 9; (mani* lala
pressit.). Z pijaństwa one gęby, z których wycisnąłbyś
piwo , gdybyś go za nie zazdżął. Opal. Sat. 131. id.
Pilch. Sen' list. 3, 198. Tesarz Krzyżakom we v»szys-
tkiem ofiarował się, chcąc lak znowu jeszcze w jakiej-
kolwiek sumie zaiąó ich. hiom. 472; (ul atiquid de lis
emungerel). Syn twój, gdy nieco nauki zażdżniie, obró-
cić się ma na jakie postanowienie Głicz. Wycli. Oli.
(nachwyla , wyciśnie , nałapie). Nie wydrzesz , co on
oslrą zażdmie nogą. .Miast. łiyt. 2, 67. (zMiaczy. o co
zawadzi). Lew spuszcza z sierdzislości , gdy mu grzy-
wę wyzłocą, gdy go zażdżą , i tak umordują, że i:\cv-
phwie musi sie dać przyozdobić P(7c/i. Sen. list. 315.
KU)« tak cier|diw\ni znajduje się, aby mu to, gdy ja-
wne niebezpieczcńsiwa usilnie stawać musi, a kto inszy
nagrodę bierze, aby mu to zażąć serca nie miło? Arom.
154. ścisnąć serce, [ciężyć na sercu: iiai $erj brficfcn ,
fteflemmcii , bt\dmun. — 'g. Pamiętał Szwed owe boje
Guslawowe , zkad jeszcze bolejąfc nie zażęły guzy.
TwarJ. W. D. 2, 168. nie zarosły, nie wygładziły się,
nie zamknęły się , nie wyrównały, nie wyleczyły się.

ZAŻĄDAĆ fi. dok , zapragnąć , zacząć żądać, pożądać ; ttll-
fnngen 51; bcflebrcit , •,'crlaiigeii , forbcrii. Kazał był tak wie-
le mu dać , jakoby jonu wiele był zażądał. Kosz. Lor.
85 i. et", zacenić.

ZAŻALIĆ c2. rfoA., żalem napełnić . mit Serselcib erfuflfn,
mit 2Bc^miitb biird^brinflcn. Zażalony , pełen żalu , soli
5h.!c()miitl) , iDebmiitliig , non iócfjcIciP biirrfłfiimgen. Niewdzię-
cznością dobroczyńcę swe^'o zażalił , Hois. ocK0p6H.i'B
6.iiiro4tTe.ifl He6.irtrO/tapHOCTiio Hwą na głowach włosy
swujf zażalone matki. Zat-.h. Kat. I. 66. W tfuitiie bra-
nek poznano córkę królewską z postawy zażalonej , gdyż
przez nią powaga się i męstwo przebijały. Zab. 10, 165.
Słowa uraż.ija , i długo w zażalonej Ikwią pamięci. Zail.
Ruz. 191. Niech nieszcześliwość powszechna zmiękczy
zawzięte i zażalone serca. Koił Lisi 1,12, pokrzywdzo-
ne, bic ijefrniifteii Wf^if- Brzetysław dawny nieprzyjaciel,
świeżym przymusem do wrócenia opanowanych krajów
bardziej jeszcze zażalony. .Var. Hst. 2 , 557. z.ijąirzony ,
"rozzłościony ; crlnttcrt . aiifgcbriiri;t , gcrcift. Tyś się klat
bogiem , na mnieś Mścisława zażalił, I na niewinną
wszysikie swoje zbrodnie zwalił. Teat. 44 d, 35. zają-
trzył, nabechlał , poduszrzył, bil Ijafl IDii gcgcii mi(6 nil'-
gebrndłt. — Zażalenie, żal, "żałoba, skarga, zaskarże-
nie ; bic 8f fcbmctbc , tie Jlliigc , ?lnflagc , rociin mmi fit^
uber jcmniibcii , ober irorfibcr bt\i)mxt. Anglia jedynym
jest krajem, do którego Hiszpania ma zażalenia. N. Pam.
4, 114. na który ma przyczyny żalenia się. skarżenia;
tat Uifiidifii fid) 511 (ii'|'c^it>crcii , Sffd^iuerbc 511 fubrcn. 'ZA-
ZAŁO\V..\C iHed. dok, zacząć żałować, ro/poozynać żal,
żałować czego lub poczem ; nniiiiigcii 511 bcrcilcii , jU be-
bniicrn, jii bcflagen. Strzałą ją przebiwszy, ach nicste-
tyi , nierycliło karania srogiego Miłośnik zażałował , 1
siebie sami^go , Ze słuchał, i nazbyt się gniewał, nie-
nawidzi. Olw. Ow. 86. Dopieroż lam Phincus w ten

ZAŻARŁOŚC - ZAZDROŚĆ.

czas niespokojny Zażałował niesłusznie zapoczętej woj-
ny , I na każdego własnym imieniem wołając Ratunku
się dopraszał. ib. 188.

"ZAŻARŁOŚC , ZAŻARTOŚĆ , ści , i , ' obżartość , bie ©e.
fróPigfeil. — Transl. Zajadłość, zaciętość, zawziętość ; bet
Sngrimm, bie ®iitb. Ohywalele , klórycheśmy utracili,
zażartość wojny_ zabrała. Sag. Cyc. 124. zaciekłość,
wściekłość. ZAŻARŁY, Zażarty, ob. Zażreć.

ZAŻARTOWAĆ ci. dok., zacząć żartować, aiifflngen iu fd>cr«
jeii; fioss. aaiujTHTb, sauiajaib, i cf. zaszaleć); ( Yind.
sashertuvali = przehulać). Nie wadzi pod czas zażarto-
wać. Cn. Ad. 688. Zażartować z kogo , żart sobie z
niego stroić , ( cf. z idrwić , zakpić z kogo ) ; einen jnn
SJefteii \faben , mit ibm St^crj treibeii. Zażartowałeś i nas,
ale darujemy ci. Teal. 17. b, 58, fcf. zawieść kogo,
zwieść kogo), .\leby z nas fortuna dyabelnie zażartowa-
ła , gdyby hultaje kuferek z pieniędzmi nam zabrali.
Teat. 32. b, 24. — Zażartować sie , zapuścić sie w żar-
towanie , zapędzić się w strojenie żartów , fi(^ tjef iai
St^crien eiiilitJTfn. lindtk , Ross. aauiajHTŁCH.

ZAŻARTY, ob. Zażreć.

ZAŻARZYĆ cz. dok., żarem zająć, zapalić, zażedz. zaognić ;
crbiCcn, entjiiiibeil ; (Bosn. zasgjarili candefacere; Croat. ta-
sarujom ; Ross. saHcapiiTb ■ upiei:). Zażarzyć sie , zapa-
lić się, ftd) crbi^eii ; {Sorab. i. zazehelu szo ; Rag. za-
?(Sri(ise , zazargljelnitlise > zarumienić się , zapłonić sie).
Zażarzer.i potkali sie z sobą. Sowil. 66.

Z *ZAZHANIA wyglądać . ob. Dzban.

ZAZDROŚĆ , 'Z.yZDROŚĆ . "ZAIZDROŚĆ , śc. , i. , ZA-
ZDROSTK.\ , i , j , zdrbn., zazdroszczenie , 'zajrzenie ko-
mu . 'zawidowanie , zawiść; ber 3?eib , ba? Śeiben, 8^

neibcii ; Sorab. 1. rsmuwano; Carn. savid , svid , svidost,
n;>slór ; Viiid. sovraslvu ; Croat. naszloba ; ( NR. wi^ee)
dyaleklów ob. pod Zawiść). Zazdrość jest żałość i fra-
sunek przychodzący ludziom z cudzego szi?zęścia. Olw.
Ow. 95; boleść skryta z cudzego powodzenia. Mon. 71,
882. Z5Z(lrość nie może jeno z forlunnyin być. Rej. Zui.
224. Zazdrość w nieszczęściu nie bywa ozdobna, Gdzie
szczęście widzi, pani to 'osobna. Rej. Zw. 12, 124. W ka-
żdej rzeczy zazdrość, chyba w nędzy nic. Hys. .Ad. 71.
Zaj/.drosny na gnoisku kogut się potyka , Orzeł orła ,
byk sięga rogatego byka , Wszystkich zazdrość dostaje
szkoilliwemi sztychy. Fryzowane prałaty i strzyżone mni-
chy. Weg. List. 20. Juko za słońcem cień idzie, iak
za godnością zazdrość Biel. 745. Zazdrość z cudzego
dobra się rodzi. Cn. Ad. 1308. Dla zazdrości nie po-
kazuj majętności. Rys. Ad. 11. (by ci nie zazdroszczono,
zajrzano). Zazdrość jest dobra, gdy złemu dobrego "Zaż-
rzymy, a zła, gdy dobrym dobrego. Rej. Zw. 221 4.
Diła sie znać niejaka zazdrosika. Sk. haz. 587 b. Święci
wygnawszy od siebie żagiew' zazdrości, błogosław icńslwi
swego obfitości wszystkim chcą użyczyć. Birk. Dum. i\6.
Przed zazdrością w niebie nic być. Byi. AJ. 54 (by nia
mieć sobie zazdrosnych). Kracząca zazdrość «net go od
dokonania dzieł chwalebnych odrazi. Zab. 1, 163 .4/4.
Zazdrość płacze na łych , którzy się cieszą , cieszy iię
z tych , którzy płaczą .Von. 68, 227. Ten to srogi Jii-

ZAZDROŚCIĆ - ZAZDROŚGICIEL.

Z A Z U a O ś .N 1 C A - Z A Z D R O W N Y. 'J59

worod , fez ludzkich niesyty, Patrząc na twe zasługi,
slawe i zaszczyty, Ryknął. Zab. 12, 25 i. Niechaj się
zazdrość puka , bodaj mi zajrzano , Wolę to , niżlihj mię
poiałować miano. Simon. Siei. 84. Kiedy bóg zechce ,
zazdrość nie przeszkodzi. Rys. AJ. 29. Zła zazdrości ,
zjadliwemi usty Zarzucasz w wieku gnuśnym dni pełne
rozpusty. Hul. Ow. 92. Zazdrość z palcy wyscliłenii ,
twarzą siną, bladą. Teat. 20, 12. Chce kto 'koiiterfet
zazdrości widzieć , przeczytaj poetę ; blada, mówi, i chu-
da , oczy ma ponure , zęby zardzewiałe , piersi od żół-
ci zielone, język trucizną oblany, śmiechu w niej nie
pytaj , chyba gdy nieszczęście cudze widzi , usunąć nie
może, bo ją frasunki niespiącą chcą mieć, schnie gdy
widzi szczęśliwego, szarpa drugich, i sama w sobie "tar-
ganiec cierpi , sama sobie męką. Birk. Zbar. Bib.
Zazdrość jędza blada , Co światłości nie cierpiąc, w czar-
nych lochach siada. Nigdy prosto nie patrzy, zyzem
tylko strzyże , Żółcią pluje , i splutą żółć za pokarm li-
że , Smutna zawsze, chyba gdy ciężkie słyszy bole, Ka-
żdy ją traf pomyślny ostrym sztychem kole. Zab. 12,
255. — Zazdrość między równcmi , zawistna emulacya,
żaluzya ; t>ie gifcrfudjt, iKifgiitift, Canj. tekmenhvost; Vind.
lubosumoost, nienaYidnosl (cf nienawiść), aifranje; Ross.
peBHHBOCTb (cf. rzewliwość), peBHOBanie. Zazdrostki mie-
dzy równymi być muszą. Sk. Z);.' U 24. Zazdrość cięż-
ko znosi, gdy kogo równego W urodzeniu widzi być
mienia zacniej.szego. Błaz. Tiiim. Bib. — Zazdrość
miłosna, zawiść miłosna, żaluzya, Mc Cifer|'ud)t t;i Per
8icbe. — '§. Godzina , o której się zwykła pokazować za
swoją zazdrostką , jeszcze jest daleka. Teat. 20, 7, not.
zazdroslka tu jest Francuskie jalousic ; lubo w tern zna-
czeniu słowo to nie jest używane, alem sobie pozwolił
wziąć go dlatego, żeby było używane, jak wiele in-
nych, ib , gatunek k.-^aciasto po^uw■i,^tych zasłon okna,
Saloiifte , genftcrjalouric. ZAZDROŚCIĆ med niedok , 'za-
widować , 'zawidzieć, zawiśeić,, 'zajrzeć komu, zaziiro-
snyra mu być; nciPcll , DcneibClI : Sorab. \. hidzicź ( cf.
hydzić) ; Garn. savidam , nasióram : (NB. więcej dyale-
któw ob. pod: 'Zajrzeć, *zawidowaćj. Ach nie dozwolo-
na w tym życiu zupełna szczęśliwość , byłem od siłu
zazdroszczony. Mon. 68, 242, ob. Zazdro.sny, zazdrości
podległy, któremu "zajrzą drudzy. C/t. Th. 1405. bind--
bet. Niezazdroszczony Boss. uesaBHCTHufi. — *§. Za-
zdrościć , emulować , rywalizować , zazdrosnym być ró-
wnemu, lub też miłośnie, cifcrifli^tii) fesjn; Caru. sridam,
tękmam ; V'!»(/. lubosumniti , nenaviden biti , alfrati ; Slav.
Ijubosumljiti, Ijuboraoriti ; Ross. peBHOBaib, peBHyio, npn-
pasHOsaTh. ZAZDROŚGICIEL, ZAZDROŚNIK, a, m , 'ZA-
ZDROŚLIWIEG, wca, ;«., zawistnik ; Cnrn. grajavz , tck-
inenik ; Sorab. l.ramuwar; /loss. peBHKie.ib, pesuOBaTCib,
copeBHnTcib , copeBHOBaie.Tb , ber SJeiDcr , Seneibcr. Posiał
dyabeł nasienie, z którego urośli niezgodnicy , zazdrośni-
cy, porubnicy, świętokupcy. Bial fosl. 250. To ni od
kogo zadać się nam nie może, tylko od zazdrośliwca ;
qui alienae laudi inhiat , et pulat sibi dtmi , quod tribui-
tur alit. Smotr. El. 29. Zazdrośnik, zazdrościciel , za-
zdrościwy, zazdroszczący, invisor. Cn. Th. 14U3. — Za-

zdrośnik miłosny, małżeński , małżonek zazdrosny, zawi-
stny, cin GifcrfiiĄtigcr. Dla zazdrośnika słówko wyrzeczone
do ucha , jest już oczywistością. Teat. 29. b , W. Co za
naprzykrzony zazdrośnik! ib. 52. d, 40. Dość to były
mocne słowa dla zazdrośnika. A(emc. Król. i, 51. Wródź
źeńsk. ZAZDROŚNICA, y, ZAZDROŚNlCZKA , i, zdrbn',
bie 9fcit>eviiin , Seneiberinii , bic eiferfiic^tifle ; Sorab. i . ra-
muwarka; Boss. peBHHTC.ibHima , copeBHOBarcibHima. Lecz
żeby zazdrośnica sławy (Arachna) zrozumiała , Jakiej płacy
za głupstwo swe wyglądić miała. Przydała (Palas) w czte-
rech rogach ( tkaniny ) farbą oznaczone Cztery spory,
krótkiemi znaki rozsadzone. Olw. Ow. 218. ZAZUHO-
ŚCIWY. 'ZAZDROŚCIW, -ZAZDRGŚLIW, ZAZDROŚLIWY.
ZAZDROŚCIWY, ZAZDROSNY, 'Z.AJZDROSNY , a, e,
ie adv. , zazdroszczący, pełen zazdiości, 'zajrzący, 'za wi-
dujący, zawistny; iicibiid) , neibenb, beiicibcnb {ob. dyalekla
pod: Zawistny). Dziwnie się gryzie sam w sobie zazdro-
ściwy człowiek , gdy darów bożych albo których sam
nie rna , albo równe być swoim widzi, albo mniejsze
ma , bliźniemu swemu nie życzy. Hrbst. Nauk. i S b.
Zazdrościwcmu swoje rzeczy nie smakują. Zegl. Ad. 286,
(cf. u sąsiada dojniejsze krowy). Kto zazdrościw, sam
sobie "krzyw. Rys. Ad. 27. Patrząc na cudze zbiory, za-
zdrosny schnie marnie. N. Pam. 15, 120. Coż zazdro-
ściwi z swych spraw za zysk mają , Nienawiść cierpią,
a nic nie wygrają. Rej Zw. 224. Nikogo nigdy nie
znajdziesz zazdrościwym cudnej sławie , jedno tego, który
wszystkienii niewslydy zmazany będąc , zwątpił, aby jego
imię w potomne czasy miało być kiedy sławne. Zygr.
Pap. 319. Tym, którzy .-lawę jakd czerw' \viercąi diu-
rawią , to jest, obmowcom i zazdrościwym , twardą jest
i cierpką cnota. Bhk. Chodk. 20. Rzemiosło ich jest
przegadywać o ludziach zazdrośliwje i krytycznie posą-
dzać Mon. 71. 585. Zazdrośiiwie , iuiidiose. Cn. Th. 1403.
— Niezazdrościwy, niezawistny, który się nie rusza za-
wiścią. Cn. Tk. 542. — Człowieka z raju zazdrościwy
wyrzucił nieprzyjaciel. Orocli. W. 146. szatan , inifgiln*
ftig, lieibifrf). Śmierć zazdrościwa. Nar. Di. 1 , 22. Zbi-
gniew duchem fakcyi tchnący. ;i władzy wyższej w bra-
cie swoim zazdrosny. Wag. Hst. 20. Nie lada szturm
w te czasy wytrzymał Pompejusz , z jedne stronę od
zazdrośliwej skargi , a z drugą od lamentów mizer-
nych człeka pospolitego. Wary. Wal. 195. — Passi-
ve : Zazdrosny, zazdrości podległy, któremu "zajrzą
drudzy. Cn. Th. 1405. zazdroszczony, Iieiietbct. Nieza-
zdrosny, niezawistny, któremu żad»»n nie 'zajrzy, ib. 542,
Ross. HeaaBHCTHuii, uiibenelbct. — Zazdrosny miłośnie, ża-
luzya cierpiący, cf. podejźrzliwy ; cifcrfiidjtig itt bcr 8iebe,
argiPO^llift^ ; Cam svidn ; Wnd. lubosumnosten , nenayi-
den, nenayiden , aifrast : Slav. Ijubonioray ; Boss. pe-
BHHBbiil , (cf. rzewny). Gdy mąż trochę zazdrosny, znać
że żonę kocha. Teat. 45. b. 77. Strasznie zazdrosny, tak
mie śpiegował, łajał, kiedym z kiórym mężczyzną ga-
dała. Teat. 55. c, 45.
ZAZDROWIEC, ofc. Wilkom , puhar, z którego się za zdrowie
pije. "Z.AZDROWNY, a, e — ie ody., co ma być za zdro-
wie , (Scfunbbeitź ■■ , (cf. wiwatowy) : Eccl. 3a34paBHHH.

960

Z A Z D Y B A Ć - Z A Z E D Z.

Z A Ż E G A C Z - Z A Z 1 A B N A Ć.

'ZAZDYBAĆ i-z. dok., zadybad, zdybać , nadybać , napolkać,
nagle zajść kogo; uDemimpeln , ubcrtafctien , uberfoOcn, en
l;ofd)en. Wenera z Marsem pod jednąi zazdybana siatką.
Chrome. Ow. 58i.

'ZAŻDŻAC , zażdżmie , oi. Zażąć, zaiymać.

•ZAZDZIERC. . 'ZAZDZIERGiNĄĆ , ob. Zadzierg.

'ZAŻDŻONY , a, e, dżdżom , to jesi deszczem zape/niony,
dżdżysty; Dcmgntt , ciiujetfiitict, DoUDieiicn, rcijiicrifĄ. Za-
idzone bystrym wiatrem obłoki. Zab. H, 5^8. Zabf.
Nim warkliwym czarnych chmur zawrotem Trzaśnie za-
żdżony Jowisz witym z ognia grotem. Zab. 12, 241.

ZAŻEDZ, 'ZAZZEDZ , zażegŻ, zażog, zażg/a. lai^lo , /. za-
żgnie, zażegnie, zćiżze, zażgnę , zażegnę, zażognę , za-
żege, zażogę cz. jednli. , (ilnlng. zaignąć , zazgać) , Za-
żerać, Zaiogać niedok., zapahd , (ci. pożoga, cl', ożogj ;
onjiinbcn, fntjunbcn , onbrcniien, aiijtfcfen; Bo/i. zażehnauti,

zażhiiauti , zażehl , zażhl, zażhnu , zażeliati ; Soroi. I.za-
źehclu , zażelielarn ; Carrt. sashigam ; Virt(/. sashgat , zash-
gati , sasgat, vushgat , vshgali, vshiem , vsligem ; Croal.
zasgati , zasisem , vusigali . vusgal , vusilem , nasganye .
uplamenujem, (of. pfoniień) ; /ia//. za\igati . i)xecchi , ux-
Satli ; Bosn. sasgecclii , usgecciii ; Slav. śaxecbi ; Ross.

UtlHiCIL , 3U/KliraTb, BOaiKeiL , B03HvliraTb ; EccI. Bl^j^CipH ,

no3/KiiraTii , 3a;t:e<iL , BżKiiruTb Zapahćsię, zazedz, adoleri.
Macz. Świece zazegają. Sekl 111. Uboga niewiasta , jeśh
grosz zgubi/a , 'izali nie zazega świece i umiata domu '.'
W. Post. Mn. 280. Kiedy odpusty , lub zielone świątki
Czas wam przyniesie, dla jejio pamiątki Świece odlano
woskiem zazegajcie. Zimor. Siei. 202. Wielkaby to nie-
ludzknśii była , ogień nie dać zazźedz, drogi nie ukazać,
wody niodopuścić poczerpnąć. Gurn. Sen. 209. Jako
pierwej u świętych ludzi zażegała się sama ofiara , tak
pogani sami zażegali 'on ogień z ofiarą. Biel. Św. 5 h.
rs'a każdy dzień zażegać będzie na ołtarzu drwa, i zżcdz
będzie na nim tóy Uudn. Levil. 6, 12. (będzie zapalał
drwa, i palić będzie Iłustość Bibl. Gd.). Gdy Aaron
lampy zazże , będzie kadził. Budn Exod. 30 , 8. (gdy
rozpali lampy, liibl. Gd.). Zażgli ogień w pośrzodku
dwora. liuJn. Luk. 22 , 55. (rozniecili ogień. Bibl. Gd ).
Nie inaczej wspłonął. Jako gdyby kto ognia pod słomę
'nagrzonał, Lubby zazzegł w stóg zwalone zioła. Zebr.
Ow. 151 ; {cremał}. Żywica na okrętach zaledwie tylko
pożogi chwyciła , objęła wszystko płomieniem zjżgnieta.
Chrośc. f.uk. 95. Bzucoiie ognie zażegłszy 'światnice ,
nędzny lud, który się lam schronił, dymem umorzyły.
Nar. Hst. 5. 2">6. Nero obwinił chrześcian, iż Hzym
zażegli. Chodk. A'as(. 61. (podpahlii. Blask owych na znak
zażgnionycii ogniów. Fol. Arg. 58. — Impertonal. Zażgło
się , zajęło się , zajął się ogień , zagorzało ; ti i^ %eu(t
aut)iiefiMiimeii , aii^^etrocbcii. Z:iżgło się w Krakowie r. 149i
u piekarza, i wygorzało wszystko, cokolwiek było do-
mów od nowej bramy aż do świeckiej. Biel hr. -455.
Biel. Sw. 255. H. 1556 dwie części zamku Krakowskiego
•zgorzały; winowano w tym x. Jarockiego, iż się z jrgo
przyczyny zażgło od świecy w izbie królewskiej , gdzie
le^ał. Biel Św. 291 b. Zażgło się o południu , a go-
rzało aż do nocy. Biel. 446. Obóz się zażegł, i nie-

mało zgorzało wozów, aż ledwo ugaszono. Biel. 416.
Skoro się gdzie dom zazże, niech zaraz ogień obwoly-
wają. Baz. .Modrz. 551. rocnn eiii ^aiiS iii 53ranb gerat^.
— Allegor. [iij. et Ir. Nazajutrz kiedy pochodnie zażegał,
I światło Febus miotał z swego wozu.... /'. Kchan. Jer.
21, (cf. na brzasku, na świcie, gdy świlałoj. Tak wie-
czorne planety, gdy na noc nastają, U słońca swych
splendorów sobie pożyczają , Gdzie Febe krcdensuje ,
a ziiowuż i od niej Tysiąc innych pomniejszych zaźgnie
się pochodni. Tward .iJisc. 151. (zaświeci się). Ale je-
szcze niewcześniej i daleko raniej Trzeciego z nich Ra-
fała taż .\wernu pani Nieużyta tylko co zażgnąwszy zga-
siła. Tward. Misc. 150. (jio krótkiem świeceniu się. nie-
długiein życiu). Kupid w jej serce bcłcik za/gniony
Kładąc, rozniecił słoilkie płomienie. Zab. 10, 202. Żabi
Ula Hektora miłość się w piersiach mych zaże^jła , Z Hek-
torem się zgasiła, i w grobie poległa. .Morsz(. 319.
Tamże on zaiegał mnicha onego przeciwnika prawdy
bożej. Baz. liii. 84. podżegał , poduszczył ; aii'cuerii , an-
Iie^Jii. Dopieroż gmin się w gniewy zażże niehamowno.
Zebr. Ow. 106; (lum demutn iiidomi'as ardescil lulgui n,
iras). — Zażegnanie; Rons. saiKHraTCJbCTBO podżegana
ob. Zażoga, zażega. Zażegająi y ; fiiss. 3a'.KiiraTeJbHbiii
zapilny. Zj^ZEG.ACZ , a, m. , zapalacz, pi>Jp;cl:icz . po!-
żegacz; bcf JliiiuiiPcr, 3liibreimcr , Jlnftcrfcr, ?(nftiitcr ; /«.■
uxexilegl , uxixalaz, f. uxexiteghza , uxixaliza; /?o,««. aa -
xiiraTe.ib , saHiiira.ibmtiKi , 3a.Kura , B03xuraTejk ; E .

ZAŻĘGIE, ob. Zażąć. ZAŻEGLOWAG, ob. Żeglować.

ZAŻEGNAĆ Ci. dok., Zażegnywać cz^sll. , żegnaniem, ro-
bieniem krzyża zaklinać, odwracać co zffgo , l>-kować
zabobonnie ; mit giiifegiicn uiib .^treiijcmai^en Eirfprci^tn .
l'aiiiieii , tDegiaiibcrii , iiHijbaiiiieii , (cl. zaczynić, odczynić,
cf. uroczyć, urok); Boh. zazehnauti , zużelinawati , (za-'
kląć). Żmija ma ten obycz.ij , gdy ją zażegnawają , tedy
uszy zalula , aby nie słachała. Wruhl. 152. Żmije zaże-
gnawa . kiedy je czarownik zaklina 'chytro, ib 132;
(inranlat eam sapieiiter). Gusłami, szeptami, zaklinaniem,
zażegn:iniami chcą leczyć chorego. Umir. Sk 579 Q uro-
kach i zażegnywaniu. Perz. Lek 209. Szept.ini3 i zize-
gnywania mają być brane za kuglarstwo i za wyłiide grosza
p^oczylywane. l'erz. Lek. 212.

ZAŻCN , zażenic . zażone . ob. Zagnać. ZAZETY, ob. Zażar

ZAŻERA(% ob. Załreć. " ZAŻERACZ , a. m", który zażera,
pożera . pożeracz; bcr ^ierfrcfftr , Serfilutter , (iinid)lu(fer.
Spcrfd^lingcr.

ZAŻ<].\'.\G (•; jedntl , Zażf»ać nicrfo*. , żgając uderzyć, sko-
pnąć; mit etiua* opijigcn ftftiiigcn , ^tćftn, tintn $ifb i'bfr
Sti(^ perfcfCit. Ale raźna zażgła go renifera za skór.;
Banial a 5. (diitni/. zażgnąć , zażegnąć , oh Zazedz).

ZAZGRZYT.N.\Ć ci jedntl. , z zgrzytaniem" się odezwać , dac
słyszeć zgrzytanie ; U'5fiiir)*cii , fin @ffniridi« mit btn Jd^-
neii bórfll lalTcn. Dzik postrzegłszy go , ostrym kłem za-
zgrzytnie. Tward l'atq 84 — Trantl. Jak trzaskający
piorun zazgrzytły zawiasy. Rozwód drzwi wielkich wydał
skrzyphwe 'hałasy, hzyb. Mili 64. zaskrzypły

ZAZL^BNĄĆ. ob. Żaziębnać.

z A z I A J A Ć - Z A Z I E R A Ć.

Z A Z 1 E W N A C - Z A Ż O G A.

961

ZAZ\MhCj się zaimk. dok. , uziajać się, uznoió się , zatchnąó
się; flanj mi bem Sltljcm fommcn, nad) Ciift )d;nnppcn. Za-
szar!»ać sie aż po pas, i^rmi , spocić, zaziajaci Mon.
71. ''213.'

ZAZIĘBIĆ, 'ZAZIĄBIC a. dok.. Zaziębiać niedok. , zimnem
zająć ; Ross. 3a3Ho6iiTb . sacTy.ttiTb , sacTyaiiiBarb , (cf.
zastu(lzie) ; crtiiltcii , crfalteii laffen , iicrfaltcii. Na zaziębiony
ioladek lekaistwo. Sleszk. I'ed. ićt9 .Nie zaziąbiajze ciaJa,
leż go nazhyt nie pal. Rćj. Wiz. 6"2, (cf. miarą). Wą-
trobę ciiłodząe , slrzeż się zaziębić zo/ądka. Fredr. Ad 52.
— g. W lochach niezaziębionych rozmaryn jako ziele
z daleka przewoźne , trzyma/em w czasy mroźne. Zimor.
Rox. 175. nieprzystępnych mrozom, zaziębieniu; wu
nt^ts cifiicreit faiin. — g. Zaziębić sio , Zaziąbić się
i,a'unk. , Znziębnąć, Zaziąbnąć nijak jedntl , zaziąbł. za-
ziębia perl. , przejść zimnem , f\is crfiiltcii , fid) Pcrfditcii ;
Sorab. i. zazehanu szo ; Vind. smrasilife, omrasitife ,
prcmrasiiifc ; Ross sasaÓHjTi.; Eccl. aasflóaio. Gdy chory
wyjdzie z łóika i zaziębi sie , może biegunki dostać.
Per:,. Lek. CO. Zaziębienie się, zaziębienie, zaziebnienie,
przejście zimnem; ta^ ©rffiltcii, 5Scrfń!tcn, Die ©iMltiing,
Serfilitlinfl ; Dosu. mjbe , bugance , rujbica ; Hoss. sa-
C]y4a. — § Zaziębły, zaziębiony, ostys;fy, zastygły, za-
chłodfy , ochfodly; a&gctiil,'lt , erfnltft. Zaziębia starość.
fiej. Zw. 53 Zaziębia myśl , co się tn rozumem a sla-
łnŚL-ią nie sprawuje i jeśli kiedy bezpiei'zna a wesoła być
mnże? Rej. Zw. 87 b. ZaziębJy, zimny, mroźny; fttit ,
frojłiij. Za latem bfotna jesień przychodzi , a za jesienią
zaziębfa i niewdzięczna zima. Rrj. Zw. 171 b. ZAZIĘ-
BŁOŚĆ, ści, i, ZAZIĘBLINA, y, i., przymiot tego co
zsziąbf, co zaziebfo; bcv 3"ft*l"b beś ©rtdlteilś, ScrfilliCllS,
ber (Srfaltiiiig , ŚerfnltiiiiG , cf. oziębłcść , . ba§ gtfaltcn.
Wino takowe od nawieirzenia i zaziebfości zwłaszcw
macicy użyteczne. Syr. 131. Choroba z zaziębimy. Sieiui.
538. — §. Zazięblość, zazięblina, to co zaziębło , za-
marzło, zamróz, mróz w ciele, miejsce mrozem naru-
szone ; Rosa saaaó.iiiHa, sasHOÓa. Rzepa z sadJem gęsicm
zamróz abo zaziębjr.ść z nóg wyciąga. Syr. 1043 Spi-
wrzód zazieblinę wyciągnie , gdzie przyłożysz Sieiin. i AO.

ZAZiEJE, iib. Zaziajać się, ob. Zaziewnąć.

ZAZlELE.MC cz. dok. Zazieleniać niedok., Zazieleniwać czejll.;
Rosi. saaejeHriTb ; zielono zakryć , zamaić ; Dcgiuiieii, bc=
laii&cil. Wiosna nastawszy, ziemie ogrzawszy, zioła i drzewo
rozliczne zazieleniwszy, i kwiatki rozlicznie umalowawszy,
lato za sobą przywodzi. ,Hej Zw. 171 6. Deszcz pomierny
'zawzdy piękniej zioła ożyw-ia i zazieleniwa , niźli ów
gwałtowny Rej. Zw. 15. Zazielenić się zuitnk., ZAZIE-
LE.MEĆ nijak., za|ść zielone,, Begnincii, fid) IiCijnitieii, griin
bebcrft mcrben, ficb bclaubcii; Boh. zazelenali se ; Slov.
zazelenugi se : Sorab. 1. zaźelen.im szo, zazelenu szo;
Rerbesco, zazieleniwam sie. Drs. Gr. 554. Ziemia mrozy
umorzona, 'zaś na wiosnę obżywiona bywa, drzewo listki
zrzuciwszy, i, jakoby uschnąwszy, 'zaś się ku latu zazie-
leniwa i wdzięczne kwiateczki z siebie wydawa. Żarn.
Post. 5, 730. Jak przyjdzie wiosna , wszelki gaj zaziele-
nieje. Nag. Wir^. 515.

ZAZIERAĆ, ob. Zajrzeć.

Ueumik Liniego wyd. 2. Tom VI.

ZAZIEWNĄĆ cz. jedntl. , Zaziewać niedok. , zacząć poziewać,
aniaiigen ju fldlmcn. Biulik. — jj. Zaziewnąć co, pozie-
waniem zatrzeć; mit ©dhiioii ucrtiifdicii , oerodljncn. — '§.
Zaziewnąć , ob. Zazionąć.

ZAZIMOWAĆ nijak, dok., na zimę zostawać gdzie; Zazimo-
wać cz. dok., zachować na przezimowanie, zatrzymać na
zimę, opatrzyć na zimę, fitr ben SSinter niifbeDnlte.T ; Ross.
sasiiMOsaTb. Bydło zazimować n.njlepszym sianem. Torz.
Śkf. 23, (Ross. vulg. saaiiMbe pierwsze mrozy).

ZAZION.\Ć cz. jedntl. , ozionieniem zająć, ozionąć: flngd^>
ncn, iinliaurfjen , nnlilafen. Już on pod ziemią, już go za-
zionęły jędze. ' Po^ .Arg. 80.

ZAŻŁOBKOWAĆ , ob. Żłobkować. ZAZŁOCIĆ ', ob. Złocić ,
pozłocić. ZAŻŁOP.'\Ć , ob. Żłopać.

'ZAZMUDZlG cz. dok., zaplugawić, zapaskudzić, zawalać,
cinfd)mu|en. Squalor, "przypite plugastwo , zazmudzenie a
zakalenie na skórze. Mącz.

ZAZNAĆ cz. dok , Zaznawać niedok. , zasięgnąć znajomość,
dowiedzieć się; jn feiiier slcnntnip kiiigen, tn (Srin^ning
Iilingen, crfa^icn ; Bo.w. uzaznali rescire-. Ross. saanarb ,
(3a3HaTbCfl przesadzić, unieść się); cnoanaib , cnoaiiaio.
Chciałem Rzpllą przywieść do tej pory, w której od
przodków moich ją zaznałem. Cfirośc. Fars. 560. "Zaś się
mało takich chciwcósv zaznało , co schną, że cudza kózka
ma miąższe wymioiia?" Zab. 8, 524. liyck. (poznało,
widzieć i poznać się zdarzyło). — Zaznane dobrodziej-
stwo zawsze miej w pamięci. Hatir. Sk. 175. (doznane,
doświadczone). — §. Zaznać koi;o z kim, ZAZNAJOMIĆ,
puznać go z kim , znajomość mu z kim robić , eilien mit
jleiiianben Iicfaniitmat^en ; Ross. 3HaKo.iinTb. Zaznajomić sie.
ziznać się; Boh. seznamili se ; fin.**, cnosnarbca ; zabrać
z kim znajomość, ScfnnntfĄnft mad,ien , Dcfnmit rcerbcn.
Prosiłbym, byście mnie Wac Państwo zaznali w domach
i z osobami pierwszej dyslyhkcyi. Teat. iQ. c, AO. Trzeba
go będzie zaznawać wszędzie, bo to musiało zdziczeć na
wsi. Teal. 19. c, 2. Muzy, kto wss nie ogląda , Nigdy
ozdobnym , zawsze wzgardzonym być musi , Kto was
zazna , kto darów waszych raz zakusi , Nigdy wzgardzo-
nym , zawsze ozdobnym się stawi. Simon Siei. 54. 'ZA-
ZNAMIONOWAĆ , oh'. Znamionować.

ZAZiNtJlĆ cz. dok., *Zazn.ijać niedok., znojem okryć, za-
pełnić, zapocić; iłptl Sdmieijl ntii^cn, mit Sd)roeip l»e«
bccfcn.

ZAZOGA, ZAŹEGA, i i, zażegame , zapalenie, podpalenie;
ba» 3li!5unbcii , 3(iifttilcn , in 23raiib Stctfen ; Rosi. aaiKiira-
Te.ibCTBO pożoga , (saatora wewnętrzne zapalenie koń-
skie). Moja bez kadzidlnej wielmożność zażogi. Zebr. Om.
142; (ntimen ndhiic sine tliure meum est). Chodk. Kost.
88. Łacno zażogę nieci , gdy ją rudna jędza Rozdmu-
chuje 1 z wiatrów pomocą napędza. Prz.yh. Miii. 14.
pożar , 5'flicrobrutift. — Hg. Salomon wzniecając zażogi

po świętych skrytościach wnętrznomodlnych , tak żarzył

Chodk. Kost. 58. Przyszedłszy k sobie z okrutnej zażogi,
*ocz stała, zjawić chciała. Zebr. Ow. 538; valido ab
aeitu , opłonąwszy. — §. Zażoga , Zażożka zdrbn. , ża-
giew', rzecz do wzniecenia ognia służąca; Sftfrjtinbcr,

121

962

ZAŻOGAC - ZAZWAĆ.

I k'L \ t.

allc« roa« jiim imltn ticiit, Sranbjunber , Sranf, iarittt.
Siarką i smołą zaprawione zaiogi (motali. ł'itcli. Sali. 2t8,
Zaitigi smolne , ktureini ogień podniecają Fitch. Sen.
iisl. 2,5. — Fig. Nioby wielkiego męstwo nie poezęJo
na wojnie, gJyby gniew mu zażogi i bodźców nie do-
dawał, a ochoczych na riiebezpietzeństwo nie ośmielał*
Fikh. Sen gn. 1-2G. ZAZOGAC , zażogł , ob. Zaiedz.

ZAZÓŁCIĆ , /". ziiżółci cz. dok. , 'Zazółciwać cieUl. el conlm.,
żółtym uczynić , żółlo zafarbować ; %tlb mad/en , gcl& fóp
ben; Hoss. 3a/Ke.iTnTb; ( Vind. sasiiouzali > zagorzknić ,
zołcią napełnić;. Pierzem się oba boki poczęły okrywać,
i zi.żółciwiać włosami jagody. Otw. Ow 250. ZAŻOŁ-
KN.\C iiijuk. jediitt. stać się żółtym, gelb tucrbcit ; Boh.
zażluti.auti, zażlutati ; Hoss. 3a/Ke.l'rHTŁ.

ZAZONE, z:.żenę , zazenie, ob. Zagnać. 'ZAZBEBIC , ob.
Oźrzebić. ZAŻUZEĆ , ob. Zajrzeć. Z.\ŻHZI£C , Zaźrze-
wać ; Ecd. aaaptuaio maluresco , ob. Dożrzeć , doźrzewać,
dościuać, przyjść do doźrzałości; rcifeit, jur jRiifC
fpnitneii.

ZAŻKEC , zażarł , (. zażrę ci. dok. , Zażerać niedok. , żrąc
zajeść. zagryźć; aiifrejfctt , cinfrejfeii , ^InciiifreJTen ; (\'ind.
sashreli). Itdza żelazo, wrzód ciało zażera, Biidlk. Ob-
żarstwo zażarte. Nar. Dz. \ , 30. żarciu oddane , flcfifl'
P'9- — §■ Zażreć się, zajeść się, zaciąć się w gniewie,
w zajadłości, wściec się z gniewu; crgriiiimett , iDutl/cn.
Zażarł się, i mnie, com mu przeciwił się chutnie S^ą
silną pięścią w gardło uderzył okrutnie. Otw. Ow. 150.
Zażarty, zażarły, zajadły, zacięły w gniewie, wściekły,
zajątrzony, zajuszony ; erjtiilimt , liiutbiiib. Mina grożąca,
p_\3zna I z. żartji, Jabł. lei. 27. Zażarcie a) Subsl., za-
ż^rłość, zażartość, bct Snijriinin , ob. Zajadłość, zaciętość,
wściekłość, b) Zażarcie Aduerb. purliciij. zażarty < sposo-
bem zażartym < zajadle, wściekle.

ZAZL'(j '■: dok., Zazuwać niedok., zaciągnąć z tyłu trzewik,
bcii St^ul) (łinreit aiif bit" gcrfc 5icl;cii, ibn ^crauf|'diii(icn ,
aiiiie()Cii. Zazuwam trzewik, aliud esl obuwam, ul obu-
łem, alem nie zazuł; chcąi; obuć trz<!wik , nie mogę
zazuć , lergum calcei pedi induco. Cn. Tli. 1405. Pau
młody zrnjlił skoki, nie zczosał czupryny, Ani kapci
nie zazuł, już dziś jako inny. Fapr. pr. E i. — §. Za-
zuty trzewik, t. j z wysokim napiętkiem , cin Stblll) mit
Ifobtm Jcrfrnlfber, mezazuly. t. j. bez napięlka. Magier.
M.-kr. ciii Sd^ut) olliic Jcrfeiilebtr; zazuwisty, zazuwny, nie-
zazuwisly , iiieiazuwny.

ZAZLC c;. duk , Zażuwać niedok, żując zajadać, aiiffaiiCll,
ijiiiuiitec fiiiicu.

ZAZ\\A(^, f. zazwie, zazwę a. dok , Zażywać niedok., za-
wołać, wezwać; Bom. zazvatti , zivnuti , zvalti vocare,
oppellure, zazivali, zvatti na pomocch ; Rug. zazavatti,
zazivati iniocare; Dal. zazyati compelare; Croat. zazvati ,
zazavali , zazavam , zazavanye ; Ross. 3ii3BUTb , 3U3hiBaTb,
cossaTb , co3UBaTb , saauBi , 30bi , finett aiifriifcii , auffor-
bfrn. Przy z.iczątku choroby zazwijcie uczonego doktora.
Perz. Lek. 57. Każdy nieuk zazwany na początku do
chorego , jeszcze bardziej chorobę pogorszy, ib. Anto-
niusz Cycerona zazwał, on zmyślił; jakoby z drogi ihe-
tiumagał. Kosz. Lor. C 4. Sk. Di. 24. Ja Jehowa za-

zwałem cię. Budn. Jes. 41, 6; abo zawołałem, ii Wy-
ście wezwani w jednej nadziei zazwania naszego. Budn.
Ephez. 4, 4. (jesteście powołani w jednej nadziei po-
wołania waszego. Bibl. (Jd. ; curfS Śfrufe*). Żołnierza
zazwani , evoiali, którzy w żołdzie lata swe wysłużywszy,
nie byli wpisowani w poczet żołnierzy Ftzymskich, lecz
albo na prośbę hetmana , albo dla prfjsługi ojczyzny,
do żołnierskiego się rzemiosła wracali, fikh. Sali. 114.
(Hoss. 3a3biBHUii zapraszający, SBaiaii zaprosicie!).
Z.\ŻVC , /. zażyje med. dok , Zażywać niedok. ; (Boh. zażiti,
zażil, zażigi, zażiwati concoguere, strawić; Slov. zażjwanj,
slrawenj strawienie; Yind savshiti > strawić , zjeść, prze-
trawić; /iuss aaHiiiTb , jaH.iiBaib odrobić, odmicszkać,
saHOfTuK odinicszkany, 3a!KUTbCfl zamieszkać się gdzie ,
3axiirfaiH zrobiony. saiKiiTuiHbifi majętny. aaiKiiTOKi ma-
jątek, mienie, sawiiToe zarobek , dorobek, 3aH<Huauie 1)
odrobienie zaawansowanych pieniędzy; 2) odinieszkanie ;
^. i) zażywać > mieć w używaniu, używać; Eirtiu^icn ,
)iĄ tcbicilfli; Cum. saushyti, saushycm; Yind. nuzati , fe
poilu-huti , fe obsirezhi , (hpogali ; Hoss. ynoipcÓHib .
ynorpeójHTb. U Rzymian białogłowy długi czas boże za-
chowaj, jedno jednej szaty zażywały. Falib. M 3. (nosiły).
Turcy nie bardzo chwalą nabożeństwo przy muzyce,
twierdząc , że ich fundator jako żywo nic zażywał uju-
zyki. Ktiik. Turk. 171. Skromnych zalotów i próśb zaży-
wają Młodzieńcy, co się przystojnie kochają J'uit. fid.
15a. — Zażyć, użyć, doświadczać, spróbować, poten-
tować; t)rniid;cit, ocrfiit^crt, antDfitbcn. Wszelkich zażyję
sposobów na jego ratowanie, choćby mi przyszło i życie
utracić. Boh. Kom. 2, 213.' We wsze osoby darmo się
'namieniwszy, nakoniec 'podoby z.'iż)ł [ilaka , co w no-
gach roznosi [lioruny. Zebr. Ow 311. Ej żołnierze! mę-
stwa zwyczajnego W przeszłych ze mną potrzebach zażyj-
cie swojego. Leszcz. Ciast. 74. okażcie, praktykujcie,
madJt jfpt baooit ®cl'raut^. — § Zażywać czego , być
w używaniu czet;o , być w posiadaniu czego ; ibm ®f»
haiidjc, im Scpge troDoit ffcn, f3 filien, nu^uben. Tejie
duchownej władzy i jurysdykcyi zażywają nad wszystkimi
patryarchami , nie w\jmujac żadnego , sądzą ich . karzą,
suspendują, exkoniunikują. Sinotr. Ex. 33. — (i. Zażywaj
riai.;życie korzystnie używać, korzystać, pożylkować ; fll«
Dratidjcii , aiiroeiibeti , bcniigcii ; Hoss. nonojbsoBaibca Dobry
lielman ma umieć, jak zwycięstwo otizymae, i otrzy-
mawszy jak go zażywać. Budn. Apoplh. 120. Sławmejszy
jeszcze zwycięstwa zażyciem. Niżeli sławy zwyciczkiej
nabyciem. Leszcz. H. S. 36. W kraju tym nie umieją
zażyć żyzności ziemi swej, ani sobie wodami dogodzić.
Boler. 228. Umiałem zażyć godzin w pierwszej wiośine.
/Won 65 , 94. Filozofować o czasie nikt nad nas lepiej,
zażywać czasu nikl nad nas gorzej nie potrafi. Mon 05,
25-'. Zażyć czasu, pory, owasionem arripere Cn. Th.
1404. Niemasz nic tak świcleRO, czegoby ułomność
ludzka na złe zażyć nie mogła Uttn. hruc 1. 42. na tle
użyć , nadużyć , miPbfaii4)fn. — Ten , cogo unne zażyć,
godniejszym urzędu. JUortil. U 5. co go umie sprawo-
wać, piastować, władać mm; brr ti (U i<rrtpalt(n , |l
fiifiren Perftt|lt. — Zażyć koma « należycie go użyć , ois

ZAŻYĆ.

I h. 1 y "^ k C L

Wi

kif rowad , toczyć , wziąć go jak potrzeba , wyrabiać
X nim co chcieć; ein '].tft'rb jii bniibbabcii , 511 tmnmeitt
tDfIfen, ii Xiii\ mitncbmcii , bamit madicn, mai einem bcitcbt.
W saraju młódź wprawują do jazdy na koniu , nie tylko
ieby na nim pięknie siedzieć, i dobrze ^0 zaiyć, ale
też żeby z konia we wszystkim biegu z łuku strzelać.
Ktok. Turk. 50. Zwartych żartko zaiyć Arabin umie
w miejscu koni. Tward. HV. 201. Jako się do fuku uło-
żyć, konia zażyć wężykiem, twoje pierwsze były zapra-
wy. Leszcz. Class. 90. Koni nie wie z jakiej zażyć stro-
ny Zebr. Otv. 52. f co z niemi robić, jak je skrócić,
skierować). — Sitnil. Zażyć kogo , dokazać z nim , użyć
go jak chcieć , zrobić z nim co się podoba ; ciiicii nad}
Sclicftcn iTniitfccn , mit iŁm maijtn cbcr Ireibeii , maś finem
ficfaHt. Przed Wac Panem czapki zdiąć nie chce , mnie
jako chłopca swojego zażywa. Boh. Kom. 4, 517. Jak
chcąc, można go zażyć, bardzo dobry człowiek. Weg.
Mann. \, 121, ( cf. wosk J. Gdyby cię, jak na męża
przystało, był zażył, Ostatni raz Atrydzie, byłbyś go
znieważył. Dmoch. II. 58. gdyby cię był utraktował, w
kleszcze czyli w obroty wziął ; irciIII CV btc^ fo gcfafft , 0C=
pnrft, tractirt, bcBanbelt ^atte , bir fo mitijefpiclt battc. —
Aliler: Zażyć kogo < podejs'ć go, urwać go, zadrwić z
niego ; cinen bnMtn , iim mitfpiclm , i^m eineit ©trcid;
fpielcit. Jakżem starca zażył! Teat. 45. e, 142. Wyb.
Jak tego dziada zażyć. ib. 45. c, 8. Wyb. Mimo skąp-
stwa JPana Szymona, potrafię go zażyć. ib. 14, 45, Nie
wyjdzie mu na sucho sztuka, którą mię zażył. Teat. 56.
b, 115. Poznaję teraz sztukę jego, zażyłie mnie z mań-
ki. Teat. 21. b, 49. Z mańki myśli Wac Pana zażyć.
ib. 45. c, 48. Wszystkie przygotuję środki , żeby ją na-
leżycie zażyć z mańki. ib. 6, 125. Podobnoś się Pani
iono nie spodziewała , żebym cię tak z mańki zażył. ib.
10. b, 86. — §. 2) Zażywać wewnętrznie , brać do sie-
bie pokarm, lekarstwo; ijenicPcii , 31: fiĄ nfbmcK , ciiincb=
men. Wędzone mięsa często zażywane nie są zdrowe.
Haiir. Sh. 500. Miernie zażywać kuchni, piwnicy i łóżka.
To nie zaboli ani głowa , ani palec , ani nóżka. Hanr.
Sk. 522. Zażywać lekarstwa, brać lekarstwo, SlrjCllCl)
Cinnc^mni. Zażywałem już różnych dekoklów. Comp. Med.
385. Coż mu na tę chorobę robicie ? i od kogo co za-
żywa ? Perz Lek. 515 (kto mu przepisuje recepty' kto
go leczy?!. — Mikołaj święty, niemowlęciem będąc,
śzrody i piątki 'poszczywał ; Piaz piersi w te dni zaży-
wał , I tak zaraz od młodoś'M Zażywał wstrzemięźliwości
Pieśń. Kai. 149. CV nn&m nuv cinmal bie 33vuft, nnb liDte
fo iion Sinb niif bie gntbnitfainfeit. — Simil. Zażywać ta-
baki = zażywać , fdninpfcii, Jalmf fdniurfcii , brać tabakę,
Yind. tobak nuzat, fhnopati , flmofati; Ross. nnib Ta6aKX
(cf. 'pić, cf. tabakę nosem pić. Sak. Sob A 5 b,), hk)-
XHyTb , HH)xaTŁ , (cf. niuchaćl. Zażyć tabaczki. Teal. 9.
17. Czy nie zażyjesz dobrej tabaczki? Teat. 52. d, 94.
Człowiek może zbytecznie tutuń kurzyć , pić trunki , ta-
bakę zażywać, do tego stopnia, że mu się od tego
■wstrzymać nie podobna. Mon. 69, 176. Zażywanie, bai
©Ąnupfcn, Jakffdjniipfen ; {Vind. fhnopanje). Tabaka do
zażywania. Vol. Leg S, 147, Vin(f. fhopauni tobak, Ihno-

povez, fhnopavza ; Ross. HioxaTejŁiiuii raÓBKi , oi. 'Zdro-
wieć , ©(^nnpftabaf. Dlaczego w paleniu lub zażvwaniu
tabaki, tak bardzo smakują amalorowic? A' /Vm. 11
148. am 5:aliaf?vnu(^en , labafśfdjnnpfen , @e}d)\mi finben.'
Zażywający tabaki -■ zażywający, 'ZAZYWACZ , ein JabaK>
)'d)niipfcv , ein @c^nnpfev; {Vind. fhnopavez). Zażywający
tabaki, daleko są katarnrn podleglcjsi. Zab. 10, 222 —
f). 5) Zażywać, zażyć > czuć, uczuć dogodność z czego ;
(tmai geniepcn , ben @ennP boiuni bnben ,' cmpfinbcn. Niech
z raz tych pociech przed śmiercią zażyję. Past. Fid. 104.
Milion pociech z nim zażjłem. Teat. 56. c, 67. Żyjcie
wesoło , w szczęściu opływajcie , I wszystkich słodkich
pociech zażywaji-ie. Pasł. Fid. 332. Milsze rni z tobą o
małym kawałku chleba życie, aniżeli gdybym przyzwoi-
tych urodzeniu mojemu w domu ojca mego zażywała
wygód. Teal. 49 c, «, 2. Jak sobie zasiejesz, tak 'do-
ma zażyjesz. Haur. Sk. 15, (cf. Gdy nie zasiejem za do-
brej chwili , Przez całą zimę będziem pościli. Nar. Dz.
2, 186; cf. jak sobie pościelesz, tak sie wyśpisz). Ma-
jąc , nie zażyć , głupstwo. Cn. Ad. 459. Lepiej tego za-
żyć, co darmo ma zginąć. Cn. Ad. 445, (cf zjeść, wy-
pić, pożyć, spotrzebować, strawić) Zażyłeś dobrego,
szkosztuj też złego. Cn. Ad. 1510. Stare lata chwal-
my, a swych zażywajmy. Cn. Ad. 167. Młody może za-
żyć świata. Otiv. Ow. 592. Jeszcze młody , jeszcze mu
trzeba zażyć świata. Pastk. Dz. a b. Zaiyć świata , pó-
ki służą lata. Teal. 10, 28. Bals. Św. 2, 105. *0wo po
prostu, niech kto chce plecie, Zęsoła żyć trzeba i zażyć
na świecie. Past. Fid. 520. Icbcn unb gcnicpcn. Zażywać
cienia pod jaworowemi Liściami , smaczny chłód wvda-
jącemi. Past. Fid. 46. Lotna ptaszyna przestronnego
powietrza zażywa. Psalmod. 22. Dobrego zdrowia , któ-
rego zażywał długo król Zygmunt, ja między innemi
przyczynami tę kładę, iż był powściągliwym. Birk. Zyg.
24. które mu służ\ło, którem sie cieszył, ev gcno^ ci'
liev langcn (Scfnnblieit. Gdy zaś czas każe , zażywaj szcze-
rej miłości , co natura radzi. Past. Ftd. 58. Powiadają,
iż Scypio z:)żył był nieco tej białej głowy. Gorn. Dw.
278. Łntte i'^ve ?ieDc jjcnptTcn , ^attc fic gc{ivand)t. Żonę
mu wzięli, i podług woli swej tam jej zażywali, od cze-
go gardło dała. Falib. U, ( gwałcili ją ). Stenobea *prze
gładkość i piękną postawę Chcąc go zażyć, i mieć z nim
potajemną sprawę, Z najpierwszego widzenia w sobie
myślić jęła. Jakoby miłość onej jirzezeń skutek wzięła.
hinj. Cliym. a 5. fchcac się z nim nacieszyć, nabawić,
pobawić, rozkoszować). Łazarz teraz po śmierci w ucie-
chach zażywa. Boh. Dyab. 3, 122. (płuży, opływa). Za-
żywam sobie , używam sobie , żyję dobrze , kosztownie,
dogadzam jobie. Cn. Th. 1404. et 1213. Łcwli* nnb tn
j5vciibcn Ic&tn , Hi Scben gcniejen. — "g. Zażyć trudności,
doświadczyć jej, mieć ją do zwab-^zenia:^ ,'OinbCVniffe cr»
fabvcn , ju befampfcn, jn bcftcbcn babcn. Żeby ich skoja-
rzyć, wiem, że niewielkiej zażyjemy trudności. C. Ho!
i owszem bardzo wielkiej ! Teat. 22. c, 29 — g. Zażvć
się z kim . zabrać z kim życie poufałe, poufalić się z kim w
pożyciu , w zachowaniu . w obcowaniu , przestawaniu
z nim ; mit cincm !)evtvaut Icben , ttcvtvauli(^ roevben , »ct»

I2r

964

ZAŻYŁOŚĆ -ZBAĆ.

ZBACZAĆ - ZBAW CZY NA.

fEdrcit. Zażyj się z Chryzypem , z Posydoniuszeni , oni
cię przywiodą do poznania rzeczy. Pilch. Sen. list. 3,
349. Żaży/y. poufały z kim dla długiego czasu pożycia,
zachowania; Host. cpyiiibiH , niP.ifrtraut , yertroulit^ , biirĄ
Imigeti Umijani), 9)frfc(;r. Zdawna zażyła i ugruntowana
przyjaźń, /'ilch. Sen. list. 56. Wymowny, przycliylry,
ludzki i zażyfy. fitch. Sali. 287. Jak {jo/ębie , w zaży-
łej kotlMiny .'iię parze. Mon. 68, 1">0. Zażyłe zachowa-
nie ■ ZAŻYŁOŚĆ, i, i.: (Boh. zabywka);_altc i8ffannt)d;aft ,
oertrautcr Scrfetr , oortrautcr Umiiaiig. Żyjemy z subą w
otwartej zażyłości. Teal. 51, 10. Miał z la niewiastą
zażyłość. Pilcli. Sali 46. Uodzicc jej dla zażyłości ze
mną skłonieni są uczynili tobie preferencyą nad innych.
Teal. 19. b, 57. Jeśli miła <^i zriyłość z Grekami, prze-
stawaj z Sokratesem, z Zenonem. Pilch. Sen. lisi. 5 ,
448. — *^. 4) Veib. neidlr. Zażyć, o ranach < zamknąć
się, zasklepić się. zagoić się; Hoss. aawiiBacTŁ, Jii^ci'
len, ocr^aridifii. Chociaż mi rana zażyła, ale paniiąlka
rany został.*. Ezop. 15. — (Z.\ŻY.MAĆ , ob. Zażąć , za-
źmie. ZAŻYNAĆ, ob. Zażąć, zaiiiie). — ZAŻYWIĆ er.
dok, Zażywiać iiiedok, pożywić, za.,ilić żywnością, za-
karmić; mit iRiiiiritnG jłarfcii, crncij^rcn; (Rms. aaaciiBiiTb,
3a;KiiBjaTb zagoić , saHcimanie ; H^ccl saAiiBJCiiie , sapa-
iUChIc zai;oj>nie , *zaroszi'zenie). Zioła z ognia żywio-
łowego mają moc zażywiającą , wyparz.ijącą wodności ,
czyszczącą nieczystości. Spicz. pr. , cf. zażywny. Gdy
żofądź zrodzi się. bydło nań nietylko w dzień, ale i na
noc wyganiać , aby się słusznie na przyszłą zażywiło zi-
w<^. Naur. Ek. 151. ZAŻYWiNY, a. e, — ie adv., mo-
gący być zażytym za pnkarm » jadalny, do zjedzenia; gC'
niPar , Cpfiar; \Ji'>h. za/iwny= strawny ; Boh. et Stov. za-
żiwnost slrawność). Z odciiowania bydła folwarcznego
będziesz miał wygodę zażywną, [laur. Sk. 03. — ?.. Za-
żywny, tłusty, tuczny, zy.»ny. kannny; fcift, fclt. Krowa
taka, jeśli będiie zażywna, na domową zabić ją poicze-
be Haur. Sk 52. Ziżywni a cieliści ludzie. I'eiz Lek.
223. — '§ Pierwszego na mur drabiny zażywne Wnio-
sły Alexandra Wielkiego. Chrośc. Fars. 47. dobywające,
szturmowe , Sturmleiteni.

ZAŻYZMĆ cz. d'ik., Zażyzniać ttiedok , zapłodnić , żyznym
uczynić, friid>lbar mad;cii, pr. et fig Ir. Słońce *t■^orzo-
ne , aby z.iży».niło ziemię Staś. Mum. 2, 9i. Popioły
takie zażyzniają grunta, hluk. ftuśl 3, 181. Starają się
mieć kilku lal odłóg , któryby ezns i powietr/e cokol-
wiek zaiyzniło. I'ize>.tr. 197. Sizodki dla zaźyznienia
wszysikicli ogólnie kr.jów. Zah. C, 113. Min. Nasiona
te zażyzni i udojrzali światła medrcćiw praca. Czarl. Myśl.
251. ■

ZAŻŻI£DZ, ob. Zażcdz.

Z B

ZBABIĆ cz. dok., w babę przerobić , jiim oltcn fflcibe ma-
djfil. Zliytek meżuw zbabi. Pol. Poci. 522. ob. Niewie-
ścić. ziiWMEC nijak., ob. Babieć.

'ZBAC się, f. zbui się zaimk dok., powziąć bojaźń , j^urt^t
^abcn, be\iixć)Un , ooii gurdjt bcfoBen rotrticn. Już pu-

szczać pioruny miał na ziemię gwałtem; lecz się zbał,
by pożoga wzmógłszy się nie doszła świętych nieLiios.
Zebr. Ow. 9 ; ted timuil, ob. Zlęknąć się.
ZBACZAĆ, oi. Zboczyć ZBĄCZK". o'b. Bączeć.

1. ZBAD.\Ć, /'. zbada cz. dok., badaniem dojść, wybadać;
eriuridłen, crgrunben, mi^forft^cii ; Zbadywjć coniin. et
czestt , wybadywać , dochodzić , ju criorjd,ttn fut^cn. Do
ojca należy zbadać skłonności swej córki. Teal. 53. b,
i'J. Próżno usiłowała zbadać skrytości moje. Teul. 49,
88. Bogusi. Tajemnych zamiaiów zbadywau się nie go-
dzi. Przyb. Luz. 88. Nie zbadał tego ruzumem. Przyb.
Mtil 235. (nie zgrunlowal , nie zgłębiła. Prawda dotąd
jeszcze nie jest ze wszech miar zbadana. Pilch. Sen. list.
275. (odkryta , doszła). Niezbadany, niezbadny, nic mo-
gący być zbadanym, me do zbadania , uncrfDrfdlltŚ. iNie-
zbadne fortele lego nieprzyjaciela. Tward. W. U 2, 188.
(niedoeieczone , niedościgłe ). Strużka zciikłych wód
zdicta nabiegła puchliną, W niezbadnc płjnie morza
z ogromna daniną Zab. l\ 112. Zabł. Niezbadany okiem.
Zah. 8. 245. Nar.

2. ZIIAUAĆ. ob. Zbość, zbadać.

ZHAJAĆ. Zob. 11,363. Sap., ob. Bajać. ZB.\KAĆ, oh. Bąkać.

'ZBAKAĆ cz. dok., (cf. zabakać). złajać, aasfi^elten. Zbaka-
łeś panie , pyszne. Wrób!. 279 ; ( increpasli tuperbos ).
Zbakał pan bóg morze czerwone , t. j. bąkając przyka-
zał. i wywiódł Izraelitów przez głębokości marskie, ib,
249 : increpuil marę rubrum.

ZBAŁAMUCIĆ , ob. Bałamucie. ZBALSA.MOWAĆ , oh. Bal-
samować . nabalsaiiiować. 'ZBAN , 'Zbanuszek' 5^r. "|3,
ob. Dzban. ZBANKBUTOWAĆ, oó. Bankrutować.

'ZBARAĆ, [es. nicdok., Zbróć duk , podużać, pokonać, ulicp
lualtigCM ; Elym. Eccl BpiTii. EopiK ; łiuih. boroiy 2 |,
n. p. Żydów wszystkich z miasta rugować, acz me bez
■/barania , I za to ich do nieba o pomstę wołania. Twurd.
IV. £1. 14.

ZP.ABASZKOWAĆ , oh. Baraszkować. ZBAUO.NIZOWAĆ ,
oh. Baronizować.

ZBABWIĆ cz. dok, pobarwić, pofarbować , zfarbować , (dr-
bClI. Krwią ich zbarvNione płynełv potoki, W których
az konie brodziły po boki Archel'. aBAHWICZKOWAĆ ,
oh B.irwiczkować.

ZBASnWAĆ /;. duk., basem wyłajać , wybeszlać , groB flili'
ft^dtcil. Wiesz mi , ze kary nie ujdziesz za zbrodnie ,
Tak zbasowuna (proroHiiiij zapadła w trypodzic. Chroie.
Luk. 142.

ZBATOGOWAĆ , ZB.ATOŻKOWAĆ , ob. Batogować

ZBAWCA, y. m, 'ZHAWIACZ, a. m.. wybawca, (et. zba-
wiciel) ; tft Scfriijcr , 8i>(»niii4irr , SRcltcr, drrtttn; S'.ov.
wymenitel , (i f wymieniacz); Sorab. i. wuiroinik, «y-
inożnik , luimożnik , zpomużnik. (cf. wymódz. spuinod/l;
/)0>,s-. iiaGauiiTCJi. ; «• todz. ż:ńsk. ZBAW('.Z^.^'A , y . s.
ZBAWICIELKA. i, :. , wybawicielka , bif Sdrfęmtin,
tiijinndiciinii, Mcltcrimi . Crrfhrrinii , Sorab. 1. wuinoioica,
w\możnica; Hag. spasitejjliia ; Bott MSÓUBHTfJLHima ,
ciiaciiHMbHima. Zbawcjyną cię zbór sławić Gre. kich
nistrk b.;.lzie. Zebr. Uw. ' ilj\ , (tenalrii) . Medea łba-
wczyna kłopotu Jazona, ib. 165. (bo uwolniła go od

ZBAWCZY-ZBAWIĆ.

kłopotu). Tyś pani zbawiciclka , tyś orędowniczka. Teał.
45. c, 156. Wyb. ZBAWCZY, a, e, od zbawcy, zbawia-
jący, od zbawienia; Dicttcr = , SRettmigJs rctlcnb , mcttnib.
Zstąpił z nieba , by ludziom zbawcza podał rękę, /'rzijb.
Luz. 20. Wyglądano go tam, jjkby jakie zbawcze bó-
stwo. Słas. Nuin! 2, ^81. ZBAWIĆ cz. dok., Zbawiać,
niedok. — '^ Ij Zbawiam czego kogo, pozbawiam. 6«.
T/i. 1404. Wfod. odjąć mu, odebrać co, ogołocić go
z czego, wyzuć; ciiicii ciiicr (sadjc iieraubcii, jie i^ni ml)'
men, iVn~ booi'ii cntMiJfcii ; Boh. zbawiti; Croat. izbauiti ,
izbśiilyam prifarc; Bosn. izbaviti , zbaviti, ulisciti , uhi-
liti (cf. uciijlić), izbavi(i od stvari draghe; {Rag izbaviti
oliosum reddere, disoccupare , oppos. zabawićj; Ross. m-
miiTb , .iiiuiaTb , (sOaBnrt , sfiau-inib umniejszać, sóaBHa,
sóaBCiKR ubytek , umniejszenie). Król chciał go zbawić
gardła. Uiel. Hit. 28. ( wziąć mu gardło , życie , ode-
brać mu życie, zgładzić go , sprzątnąć). — (<• 2 ) Zba-
wiam , refpecłu hominis , ul Zbawiłeś mię śmierci, przy-
gody = zacliować co, kogo, od czego = wyzwolić. Cn. Th.
1404. l'cfrcini, crrcłten, frc^ mackn, lośmnc^cn; Boh. zba-
wili , zbawowoti. Zba.vileś mię przypadku, śmierci, wy-
bawiłeś mię od przypadku. \Mod. Widząc jeleń , ze się
próżnemi nie zbawi zawody, DierJny, z niewiernej ziemi
rzuca się do wody. A'. Pum. i, 71. — §. Zbawiam, re-
spcdit Dt-i, ul Zbawił nas bóg, ahsolule ; vel Zbawił nas
Chrystus, sahaie. Cn. Tli. 1404. crlófeit , fcdiflmnieu ;
Ddh. spasyti; Slov. spasit; Sorab. 1. zpomolu , wiimoz,
wumoz, humoz , (cf. wspomodz, wymódz); Carn. reshem
(cf. rzezać, rzynać) , obranyti (ob. Obronić), svelizliam ,
(cf. 'wieliczyć) ; Yind. svehzhali , posvelizhati , isvelizha-
ti , odrefhit, riefhit; Croal. ZYclichiti , spasiti , zpasziti,
zapaszujem, (zveln;hinasz hosianna); Rag. spSsili , izba-
viii , izvaditi, odbayiti; Bosn. spasiti, sajiraniti ; Slav.
spasiti; Ross. cnacTii , cnacait. Dogu własna jest zba-
wić człowieka , sahare homiiwm ; scd zbawił mię bóg
pewnej śmierci, servavil mc Deus incolumem , vindicavil
me ab inleritu. Cn. Th. 140t. Ten kióry nas okupił,
ten nas i zbav\ił. Salin. 2, 583, (ob. Zbawiciel). Bóg
przyszedł zbawiać, co było zginęło. BiaŁ Post. 129.
Męka pańska pierwej b\fa pożyteczna , i pierwej zbawia-
ła, niż się stała. ib. 77. — Zbawienie, vel poliw; zba-
wianie, sahalio hominum, gune sil a Deo , ctijus e/jcclus
esl salus. Cn. Th. 1404. boś (Srliifeu , bic (Srlólung ;, zba-
wienie , salus , e.v usu Christianorum , (nam ex senlenlia
elhnicorum sultis esl zdrowie, pozdrowienie, 'żywot, wy-
bawienie, zachowanie), salus oelerna. Cn. Th. 1404. btC
6cdigfcit , einige 6ccligfcit, Boh. spasenj ; Slov. spaseni ;
Snrtib. i. zpomożeno , zpomoźnofcź ; Carn. sveiiziianje ,
jsYelizhanje ; Yind. isyelizbanje , obaryanje , sveliziianje ,
sveiizbanstvu ; Croal. zveliclienye , blasenztvo , (cf. bło-
gij; Slav, spasenie ; Rag. spassenje , spassiteglstvo ;
Ross. cnaccHie ; Eccl. H?E.'.Ba , npesiipnaa , He6o , BtiHOe
5.ia)KeHCTB0 , 6y4ymaa ■aiishb. Bó^ częstokroć od ma-
łych powinności zawiesza zbawienie. Lach. liaz. i, 292.
Wziąć jej to , co sobie ona mało mniej niż zbawienie
duszne waży. Gorn. Dw. 273. Prawie co słowo , owe
święte powtarzał formuły: jak boga kocham, jak sobie

ZBAWICIEL- ZBCDNY.

965

dusznego życzę zbawienia , niech mi tak b jg miłosciw
będzie ! Mon. 75, 547. Zbawiony, po śmierci zbawienia
wiecznego uczestnik, błogosławiony, wybrany; feelig , er»
Ii>ft, ailŚCmniMt ; Slov. wiwoieni , (cf. wywołany); Surah.
2. zbożni , ( cf. zbożny ) ; Yind. isvelizhan , syelizhan ,
yezhiiu l>eziien , nebelłhen (cf. niebianin, nieboszczyk),
ncbostanik, nebefbki stanounik, fyetnik ; Ross. 6,iaa(CH-
iiUH (cf. błogi, błogosławiony j , npaBe4HH'iiH , npane-
4HHK]i, /. npaBe4Hima, (cf sprawiedliwy). ZBAWICIEL,
a. m. , Poloni hanc vocem, Christa domino Irihuunl : sal-
rator, serualor licel el Chrislo ab aligutbus Iribualur, red-
dilur a noLis ochronicie!, wybawiciel, (wybawca, zba-
wca). Cn Th. M04. ber giiltlidic griiifcr, bet ©rlófer,
Sceltijmaciict , bci- §cilanb; Boh. spasylel ; Slov. spasitcl;
Sorah. i. fbożnik , zpomoźnik; Cum. odresbenik , sve-
lizbar; Yind. isveli?har, syelizliar, odrefheiiik , obraj-
nenik ; Croal. spasitel . zpaszitel, zyclichitel ; Rug. spa-
sitegl; 6os« spassitegl, sahranitegl; S/iif. spasitelj ; Ross.
cnacnTe.ib, cnacŁ. Bądź mu panie zbawicielem od grze-
chów, wybawicielem od nieprzyjaciół, i zbawicielem po-
koju. Sk' Kaz. 515 b. ZBAWiCIELKA, ob. Zbowczyna.
ZBAWICIELOWY, ZBAWICIELÓW, a, e, 'ZBAWICIEL-
SKI , a, ie, o A zbawiciela ; /loss. .cnaciiTcieBi , cnacoB^B,
Cćrlófcrś = §cilailb ■- < Judasz stał się zdrajcą , i wydawcą
zbawicielowym. Firn. Kum. 380. Eucliarystya , świętość
odmienionego chleba w ciało i krew' zbawicielową. hurnk.
hal. 160. Duch ś. z boga ojca weiiłiiJ zbawicielowej
mowy pochodzi. Fund. 83. Matka zbawicielowi. Sk. Żyw.
177 b. *Zbawicielów grób. P. Kchan. Jer. 367. ZBA-
WIENNY, a, e, — ,e adu., ^^BAWITEi-.NY, zba-.^iają^, zLa-
wienie przynoszący, uszczęśliwiający; f;cilfam, ^eilb ringenb,
glilcturiiiflcnb, Dcgliidcnb, fecligmacbciib, bcfcciigciib, saiutaris. Cn.
Th. 14U4, Boh. spasytedliiy ; Slov. spasitelni , (spasite-
delni sahabilis) : Cum. sveliz|)anske ; Si.ynb. I. zpomo-
żne ; Sorab. 2. fbożne , {ob. Zbożny) ; ''Yind. svelizhliu ,
syelizhanski , svelizhoun ; Croat. zp5szeno , zyelicbeno ;
Rag. spaasegni , spasiteglni; Ross. nojiesiibiir, cnacniejib-
HbiB. Oczy moje oglądały zbawilelnc twoje. Sekt. Lue.
1 1 ; tego , przrz którego ty zbawiasz, ib. ( zbawiciela ).
(f?fl/i. samospasytedlna wjra samozbawienna wiara, ber olletlt
fccligiliiicijcilbe (S1(1U['C). — Śmiem ci dać zbawi^-nną radę.
Teitt. 4'J, 50. (zdrową, pożyteczną). O jakże zbawien-
nie, mówjsz! ib. 30 b, 51. Zbawienne imiona Sobie-
skicii . Żółkiewskich. Suszyć. Pieśń. 5 G. Zbawienne
lekarstwo < zdrowiodajne. ZBAWIENNOŚĆ , ś.i, ż., przy-
miot lego co jest zbawiennem ; Sorab. 1. zpomoźnofcź;
Yind. syelizhounost , btC Scilfiniffit-

ZBAZGP.AĆ , ob. Bazar.ić. ZBĘBLIC; ob. Bęblić. ZBĘBNIĆ,
ob. Bębnić. ZRECIITAĆ , ob. Bechlaó , nabechtnć , pod-
becbtać. ZBECZEC sie . ob. Rozbeczeć sie.

ZBĘDĘ, ob. Zbyć. ZBĘDNY, a, e, — ie adi>., do zbycia,
zbyty, mogący być zbyt\m, pozbytym ; loi-JUlUCrbrn ; mai
man loźrocrbcit faun, rorgidiapar. Cum negaiione: Niezbę-
dny, nieuchronny; iiicfet lo-^smiierDcii , innicriiifiblid;, iiim)eg>
fdinjflmr ; tcrl. HeiisOhiTHUil . iien36t-/KHbiH , Rnss. wepas-
BHsmiBblu. Jako rdza zaniedbane wy>;zezerbla żelazo. Tak
me wnętrzności porą "gryzoty niezbędne, Któryru końca

der.

N I F. z B K D N o Ś Ć - ZBIĆ.

ZBIĆ.

nie widzę, i z których wskroś więdnę. Zab. 4 , 402.
ł/iri. Wszystko tu ginie, wszystko w mc się dzieje,
Skoro niezbędny mus ciężko zachwieje. Zab. 9. 305.
Zabł. Niezbędna śmierć. Dmoch. Sąd. 68. Gdzież są te-
raz , którzysię kiedy na niezbędną śmierć użalah , i na
nieodmienne jej uskarżali się prawa? Sir. Qu.2\(j: {(listing.
niezbędny, niezbędnik, niezbednica ). MEZIiEDNOŚĆ .
ści, ż. ńifzbytość, nieuchronność; Kc Un»etmciMi(^fcit ,
lliilDegfcfcnjfbarfcił. O surowa przejrzanych losów niezbę-
dność. Sir. Qu. 240 konieczność.

ZBEK.\('., o6. Uozbekać, bekać, beczeć. ZBEKAHCIEC ,
ob. Bękarcieć. ZBEŁGOTAĆ . ZBEŁKOTAĆ , ob. Beł-
kotać.

ZBEŁTAĆ cz. dok, g/ośn« zbić. osobliwie wodę; Imit fc^lO'
flcn , bcfpiiberź iii ba» Saffcr. Szukając zguby, dzikie mo-
rzaśrnv zbełtali. A'ar. Dz. 4, 152.

ZBESTVV1(:, ZBESTWIEĆ, oi. Bestwić , bestwieć. ZBE-
STWI.AŁOŚC, "ZBESTWIŁOŚĆ , ści, ż.. zbestwicnie ,
rozbestwienie , zdzuzalość ; yie()i(d)e SSilb^cit , 9Iii^gclaifeii'
llCit pr. et fig. Ir. Rzepa wzwód "olrokom pobudza, i nie-
wiastom zbcstwiłość. Creic. 169. cielesność, jurność ,
©eilbeii. ZBESZTAĆ . ob. Besztać.

ZBESIMECZYĆ , ZBEZPIECZYĆ cz. dok , Zbezpieczać me-
dok. ; Boh. zbezpeeili : ubezpieczyć , zabezpieczyć , bez-
piecznym uczynić, bezpieczeństwa nabawić; fidjcr ftcflfil ,
fid/cr mad)Cir. Z ich rąk , i z pod ich okrutnego miecza
Bóg ubogie|;o wyrwie i zbezpiecza. Chrośc. Job. 24. Ko-
naj z/y naród meżnem sercem twojem , A racz ojczyznę
zbespieczyć pokojem. Chrośc. Fars. ded. — Zbezpieozyć
sie , ZBEZIMECZMEĆ nijak. dok. , stać się bezpiecznym,
bez bojiiźni , obawy, nabrać serca, śmiałości, liardości ,
zuchwałości; fidier iDcrbcii, bic Jiirdit iicrlicreii, fcd i»erbcn.
Przedtyraeś na to oglądać się miała , Teraz już nie wczas ,
kiedyś zbezpieczniała. P. hchan. Jer. 514. Bzeczy ludz-
kich i boskich fortuna sprawczyna , Której się nie po-
doba zbezpieczona mina. Bardz. Luk. 2, 3.

ZBEZBOŻMĆ cz. dok., bezbożnym uczynić, (jottlo^ Jliad/eii.
Czymże się dziś żydowie od Kaima różnią , Skoro krwią
ręce svna bożego zbezbożnią ? Pot. Zac. 155.

ZBEZECŻCIĆ , ZBEZCZEŚCIĆ cz dok, nieozci nabawić , <jcr.
unf^ren, UntCire niit^un. Mówili Moskale gońcowi Ka-
zimierskiemu , gdzieby cię goniec nasz zbezcześcił w dro-
dze dziełem albo słowem , przyjechawszy skażesz , a on
karania nie ujdzie-; a ty się staraj , aby on leż w twym
kraju ni w czym zelżon nie był. /'upr. hol. 513

ZBIĆ r:. dok., Zabij?ć niedok. ; Óoh. zbjli , zbigi , zbjgeti ,
zbjt;jm , sklśtiti (cf. skłóćj, srazyti, (cf. zrazić) ; Sorab.
2. (biscii ; Carn. zbili, zbiarn, izbijam ; Botn zbitti; Hag.
zbilii , zbijam; fioss. sóiiTb , sóuBaib , cÓHTb. cóiiuaTb ;
zbić co zkąd , z czego , bijąc zrzucić , stracić , ziłuc ;
^erimtcr fdjlaijen , abid^lagcii , bcriibfrtjladeii ; Ymd. doUdari-
ti ; Cani. klalili , klatem ; liois. ciuilfiinb , cuillOaib ,
OUiHÓiiTb propr. et fig. Ir. Sternik od wałów był zbity i
porwany. Birk. Dom. C. Matki u nich kładą synom na
słup chleb , który la cel mając rnely wyznaczonej procą
zbijać muszą i nic wprzód jeść. Pilch. Sali 305. z łu-
ku zbić , strzelaniem zrzucić, berimter idiifBcii. Koronę

cesarską nogami z głowy mu zbił. Zygr. Pap 321. Zbić
z kolei , z porządku , z myśli , z głowy, wybić ; bfrau^
fi^Iogen ,, aii^ft^lageii. Niemylnym idą rzeczy wieczne to-
rem , Żaden ich swoim nie zbije uporem , Przypadek z
punktu. Suizyc. Pieśń. 2 F 2. Musiałby pierwej z to-
ru wrodzonego Zbić wodę z ogniem , niż dokaże tego.
l'ast. Fid. 159. Zbijają przez to możniejsznyeh z ani-
muszu, hłok. Turk. 97. Wskopecznemu psu trzeba usta-
wicznego przystawa , któryby go zbijał, ilekroć wskopec
się puści. Ostror. Myśl. 40 któryby go wracał z wste-
cznej drogi , ter i^ii jurficf ii'eift. — Zbić , wybić , po-
bić , zrazić, stłuc; fcjir fi^laflcii , }u (sdianbcn ft^lagen.
Zbijam kogo , wybijam. Cn. Th. 1406. Zbić pięściami.
ib. 1303. Zbić jak purchatke. ib. Zbijam łeb jak pur-
chatkę. ib. 1400. Zliijam komu gębę. ib. ^obijara). Zbi-
jam kogo aż na śrnierć. ib. Spuszczano szerraierzów
Bzyinskich , ażeby się rąbiąc zbijali i wysiekali w oczach
ludu. Nag. Cyc. pr. 22. Zabijam się, confligo. Cn. Th.
1406. fii) bcritni fdtlflijcii. Wołoszczyzna wielkie teatrum.
na którym się Węgrowie , Polacy, Niemcy zbijają. Kfok.
Turk. 193. ii). 87. Zbijanie się jednej rzeczy z drugą,
uderzenie w się. Cn. Th. 1407. nn finniibcr (d^Iagen ,
fioPcn. Huczne się muzyki z przeciwnemi zbijały dźwię-
kami. Banial. C o b. Wiatry na powietrzu z przeciwka
z sobą walcząc, chmury z chmurami zbijają, z którego
otrącania się chmur o chmury grzmoty pochodzą. Olu:
Ow. 250. — Zbiłem się mocno na komu. Teat. 8. i ,
50. stłukłem się , id) babę miif fc{ir jcrf^ilagen , jcrfłi'Peii.
Mordowali tak bardzo, że onego dnia zbili więcej trzech
set mężów. 1 Leop. 3 Mach. 7. zabili , tPbt fdjlagfn. Bo-
daj kark zbił swa otwartością. Teai. 1.6, 58. bodajby
go wybił, skręcił, złamał, top fr tflS ®ciitd brebfn mÓ4'
te. — Zbić nieprzyjaciela , |iobić , porazić ; tttl geinb
fdilaflen, mifS ^laiipt fd^ingen ; {Ymd. poliu, dolpobiii, po-
bijali , dolpovdariti , premogali , na led pofadili ). Pobił
nieprzyjiiciela , zbił, siła pojmał. Jahł. Tel. 180. Wojna
zakończona pomyślnie , meprzyj.iciel zbity. Bvh. Kom. 2,
461. Zbić, w karty grając; fdjKiijen , fltt^cn ; /?k«. bu-
upuTb , BhiKpuBaTb — Zbijam kogo, czyj dowód, mo-
wę . odpór daję sło«y. Cn Th. 1406. cincn (mit SSorten;
fdilaijcn , iiiebcrfi^Iaacn , n?iberlcgcii ; Carn. dolidcvara ; Iflou.
DuspasiiTb , B03paHvaTb, ( cf. zrazić). Niechajże będzie
Wolno temu , przeciwko któremu kto przysięga . onego
świrtdka zbić, ponieważ był pieniędzmi przenajęly do
złożenia świadectwa. Chdm. Pr. 73. odrzucić, fiiifn J'"'
flCii ytrtl'erfei!. Zbija tu pan razem dwa błędy żydów
dzisiejszych; oba te błędy zbija pan Jezus, ukazując

wyraźnie, ie Damlr. 455 .Markusa, który o tyin

koncyhum szpetnie mó«ił, kłamstwa wywodnie lu się
zbijają. Sk. Dz. 834. Zbijamy sami najlepsze nasze nau-
ki . jeieii z naszem me zgadzają się życiem. Zab. 16,
54. Marszałek sejmowy powinien notować racye pro
el contra , klóremiby się zbijano. Leticz. 6V 79. i cf. dy-
sputować . 'gadać się, sprzeczać sie, spierać) Zbijają-
cy, Vind. dojjidarezhen . odrezhliu , (cf. odrzec) Zbija-
nie kogo, abo dowodu mowy czyjej" odpór. Cn. Th.
1407. Odpór słowny, zbijanie albo zbicie mowy czyjej,

ZBICZOWAC - ZBIEDZ.

Z B I E D Z.

96T

replika me jest Polskie sfowo , ani 'Łacińskie. Cn. Th.
605. baei 2Gi^crIc^)c^ , bic aBicbcrlCfliiiuj ; Ross. onpoBepra-
reJbCTBO. Co '. odpowiadać temu buntownikowi , i aż do
rbijania go, miałbym się uniżać, gdy go ukarać mogę!
Teat. 50, 66. Zbity, 'zbitny = do zbicia, do odparcia;
Ross BOapaaiiTŁMbHuri , luicfcilcjj&ar; oppos. Niezbity, *nie-
zbitny, nie do zbicia , nie mogący być zbitym, odp;irtym
słowy ; Hoss. HeonpoBi'p>KiiMhiii, uiiunticrlffllmr. Dowód mo-
cny, niezbity. Cn. Ad. 207. Wniosek ten jest niezbity, nie-
przekonany. Bals. Niedz. 2, 5. — Aliler: Niezbity = nie-
zbyty, niezbędny , nieodbity = niekonieczny , uiinbiDCiiSlic^ ,
unn)egf(^a[flid). Sama niezbita potrzeba pierzchliwe nawet
serca odw.iżne czyni. Pilch. Sal. 113. — Zbijam abso-
lulf , rozbijam na drodze, rozbojem sic bawię. Cn. Th.
1406. (StniPcnroiib tvci&eii , ńn Strapciiraiuicr \qn. Mia-
sto obrony, 'drapieżyli a zbijali. Riel. iw. 152. 'Rozbój-
cy przy granicach Szląskieli zabijali wszędzie w Polszczę,
Kawka i Szwieborowski. Riel. Hr. 361. Przez zbytki
wielu majętności poutracało, i przetoź drudzy 'aze 'zbija-
li, ib. 596. Znać to po tobie, żeś był rozbójnikiem ,
Nawykłeś tego z Araby zbijając. P. Kchan. Jer. 142. —
Zbijam beczkę obręczami = pobijam. Cn. Th. 1406. \si-
(dłlagm J. S. mit Sicifcil. Zbijam co goźdżmi = zwieram
co. Cn. Th. 140G 5iifammeit fdiiiujtii ; Ross. cn.ioriiTb, cnao-
iHBaTb. Ule z deszczek albo z łat grubych dychtownie
spojone albo zbite. Haur. Ek. 159. Zbijanie deszczek
Hoss. 360MKa. Zbicie goźdżmi , cempago clavis facia. Cn.
Th. 1404. Zbity, szczelny; adi<. z.bicie, szczelnie; Hoss.
cn.lOU]HUH , cn.IOlllB. — Zbij.nm papier, mnileo tundo
chartem. Cn. Th. 140G. bflś fnpicr filngcn , bid)t fcftlagcn.
Zbity papier, malleatus. ib. 1407. Zbijać płótno, t»ie
8ciiin)ntib bi^teit , biĄt ft^Iageii. Płochą zowią przybijacz-
ke , którą zbijnja płótna. I'ili:h. Sen. list. 563. Zbić w ku-
pę, skupić; jiifnmmeii fĄlageii, brdiigen, Ijdufcii. Przemysł,
zbiwszy orszak niejaki żołnierza wolnego, nieprzyjaciela
podszedł. Krom. 58. (skupiwszy, na prędce zebrawszy).
To pełne, to szermując skąpe czynili sztychy, To wy-
ciągnieni, to w 'się ściśnieni i zbiri. P. hchnn. Orl. 1, 32.
zebrani , skurczeni , jiifaiiiiiicii dcfriiitimt. Choć wszystko
zniszczy, i w jeden kąt zbije. Kto mu się oprze, kio
podniesie szyję? Chrośc. Luk. 43. wtłoczy, litneiii preJTcit.
— Zbijać grosze = zbierać łakomie, chciwie, skąpo;
®ń^ fammciii , Gt^isJ »"!' Stifij iutamiiicii {mufeii. Żliija
grosz lichwiarz nienasycony, Zab. 15 , 241. A^ar. Pan
Skąpożyj^ki kilka kwadragezym na rok odprawi.ił. a pie-
niądze zbijał. Mon. 71, 404. Podobnoś nie zbił grosza
na tych twoich ramotach. Twórz. Wiea. a 2. (nie zbo-
gaciłeś się). Różne są fortele nabywania pieniędzy, i
zbijania grosza. Fe!r. Pol. 41. — Zbijam co w stępie,
otłukam. Cn. Th. 1406. in ber ©tnmpfmiilłle fd^Iageii, ftO'
^Clt. Zbijam co w moździerzu , tłukę w moździerzu, ib.
ZBICZOWAC cz dok. cznsown. Hn^zować . q'i. v. , nii^'
pdtfi^en, burĄpcitfĄcii , suiaiiimciipcitfcften. Wszystek skrwa-
wion , zbiczowany. Groch. W. 170.

ZBIEDOWAĆ, ZBIEDZIĆ, ob. Biedować , biedzić.

ZBIEDZ, 'ZBIEGNĄĆ, zbiegł, f. zbiegnie, zbiegnę o; jednlt..
Zbieżeć , f. zbieży dok., Zbiegać niedok. , 'Zbiegawać

conlin., Zbiegiwać c:ę.v(/. ; Z?o/i. zbehnauti , zbźhl , zbehnu,
zbjbam , sbehnauli , sbjhati ; Slov. zbehnauti ; Sorah. 2.
fbegnusch ; Sorob. 1. zbjzu, zbjżim, zbożu deble, fbiehani ;
Yind. sbieshati , odbegiiiti . prebegniti , odskozhili ; Croal.
zbesavam , zbesujem , pobegujem , poyegelszem ; Bosn.
uskociiti (cf. uskoczyć), pribighnuti, bjesgjatti ; Hoss. aót-
waTb , 36-traTb , iiaótjKHTb , Hsótraib , iisótrHjTb , iiaót-
roBaTb ; zbiegać, zbiedz , z góry na dół, cf. zlatać, zle-
cieć, zciekać, zciec, spływać, spłynąć; (icruntcr laufcii ,
Łcrnblaiifcn , bnahnnnin, ^cralTitincn. Zbiegam z góry,
z zamku, decurro ub arce. Cn. Th. 1404. Wody, które
na dole są, zbieżą a opadną. 3 Leup. Joz. 5, 15. (spłyną
i zginą a nie będzie ich. 1 Leop. ; woda płynąca z góry
staiue w jednej kupie. Hibl. Gd). — De tempore: Zbiedz,
upłynąć, przeminąć szybko; yotl ber ^ń\ , yerjlie^eil ,
fdjiicU aHaiifcti, ocrlaiiieii. Zbiega dzień, zbiegł mi dzień.
Cn.Th. 1404. Bo komuż milej kieJy czas zbieżał upłynny.
Jako gdy leząc w chłódku łykał soczek winny? Aur. Dz.
5, 52. Zab. 1, 188. Nar. Tak nam niech zbieży dzień
cały I Groch. W. 42. Radują się, iż im czas prędko zbie-
ga. Hej. Zw. 159 b. W mięsopusty sobie tuszy, iż nam
prędko post zbieży ; potem z wielkiej nocy liczy dale-
ko-li do ś. Jana, tusząc sobie iż to prędko zbieży, bo
tam też pelym rychło żniwa i owoce nastaną. Hej. Ziv. 159.
Dochowały nam tę zaletę zbiegłe wieki. N. Fam. 16, 543.
upłynione, 'przeminęłe, bie nerjloffcnen 3'i^rl)imbcrte. O wy
zbiegłe rozkoszy, wy chwile niestałe, Albo mniej bądź-
cie żywe, albo więcej trwale. Zab. 12, 58. Gawdz.
(przeszłe, znikłe) — § Zbiedz z drogi, z kolei, zkąd na
inne mijsce = wybiedz, juzebiedz dokąd inr\d ; nil^ ^er
Strnpc bernuiMauffii, ^eriiuiJrcniieii , nlnDcidjeii , rooDOii nt'ren'
re:; , aiegrcmicii, meglaufen, ubeilaufcii. Konic przelękłe
zbiegłszy z drogi , po miejscach nierównych i zawad
pełnych wóz ciągnęły. Oltv. Oto. 632. Zbiegam od pana,
perfugio. Cn. Th. 1104. uciekam, lucglflufen , cntfltcjieti ;
(Boh. prchnauti , prchali, {ob. Pierzciinąć ) ; Sornb. 1.
pżecźeknu ; Carn. povejgneti ; Bosn. bjesgjatti). Zbicżeli
do Mieczysława Irzcj bracia z Węgier, synowcy Stefana.
Biel. 40. (uciekli się, udali się). Józef chciał tajemnie
zbieżeć od Maryi, iż była ciężarna. Zyw. Jez. 20. (po-
rzucić ją , uciec od niej). Serce mi zbiegło, a nie wiem
inaczej. Jedno do Hanny, tam bywa 'naraczej. J. lichan.
Fr. A. Zbiegły, uciekły, który od kogo, lub zkąd, n. p.
z wojska uciekł, przebiegł dokąd inąd-. fliic^ttg , felb<
flii^iig, ipeggelnutcn , ucrlaiifeii , iibergdaitfen , (oh. Zbieg,
zbieglcc); Boh. pobebly , prchly , uprchiy , (cf. pierz-
chliwy); Slov. pobehły; Sorab 1. cźekawe, (cf. 'ciekawy);
Yind. bieshezh , bieshiiu , odbieshliu, isbiegliu; S/bv. bi-
gachi ; Hnss. ótrjbifi (cf biegły), sótwajbiS ; Eccl. yót-
JKHbiH Zbiegła dziewczyna, bóg wie zkąd. Teal. 54. c,
Bij. Panienka zbiegła, sama przybyła, opuszczona, ib.
A. b, 152. — Zbiegać się, zrnachać się bieganiem,
zmordować się, zaziajać sie; fld) llllibe laufeil , fld) matt
Imifen , fitli aiiei tern Jłt^ein laufcn. Jakżem się zbiegła,
zlatała, ledwo tchnę. Teat. 1. a, 62. Zbiegał się, i do-
brze tak n.nń, kto nie chce powoli Czynić, co nań przy-
stoi, musi po niewoli. Simon. Siei. ^l.^r- Adiue : Zbie-

968

Z B 1 E D Z.

Z rn F G - ZBIEGU N.

garn konia, zbiezeć konia, cuisu ac lassiliidine fxani-
inaie eqiium. Cn. Th. 1104. Włod. ciii %^mt> ubcrjnocii,
ńberticibcn , ubeireitcii , mati maiftn. Koniowi zlistnio j^jzda
zbicgaJemu i pncjerhałiMnu , owsianą s7oniq nogi nacie-
rać pomoino. Syr. 990. Zbieganie albo stargnicnie konia,
ady koń zachoruje z biegania wielkiego, abo trudu, iż
jeść nie nioze , trzeba mu żyły zaciąć. Lek. Komk. 65. —
Aliter: Zbiegać się, rozpędzić się w biegu; \ni JRcilIICll
bineiii gtrntticn , in§ 8aii|en'fpmnieii. Źe się często żartkie
zbiegają wożiiiki w kolesie, wziąć by/o w tęgie krygi
bvśtrzego 'dzianela , Szkoda niećwiczonego pada na szlan-
gieta. Zab. \1 , 2ło. — Zbiegać miasta, wsie, ulice ,
cf. schodzić pola, lasy, miasto, d. złazić, cf. .zwiedzieć
• szybko ubiedz, obiedz . przebiedz ; f(^|ncll JiiriidlPClCli ,
biit^reifen , bercifoii , biird)laiiff n , biirctrenncn , biirdiflicgcii.
Konno za jedne no.- wszystkę one drogę zhieżeli. Warg.
Cez. 75.' W piirwospy cicho ruszył, i niemal nad ś^m-
taniem całą drogę aż do Rzymian zbieżał. Warg. Cez.
206. (odbył). Koń póki stoi w stajni , poty żadnej drogi,
by też i nie raz zbieganej, nie pamięta. Pilch. Sen. list.
4, 252 (nil! raz odbywanej). Zbiegał wszystkie kraje,
jako pszczoła miód z różnych kwiatów biorąc. Sk. Zyw.
\, a b. Idźcie, zbiegaji:ież ziemię! i zbiegały wszyslkę
ziemię. 1 Leop. Zach. 6, 7. (obejdźcie ziemię, i obeszły
ziemię. Bibl. Ud.). Olo to są oczy pańskie , które zb.e-
gawaja 'wszylke ziemię. 1 Leop. Zach. -!• , 10. (biegają
po wszystkiej ziemi 5 Leop ; jirzcchodzą wszyslkę zie-
mię. Btbl. Gd.). On by piorun wszystkie kąty zwiercieć
i zbiezeć chce l'odw. Wrói. 14, (cf. wszędybył, 'po-
wsinoga). Jak wielem zbiegał, szukając rączemi krokami
ciebie. Pasł. Fid 65. Zbiegał okrąg świata wszystkiego.
fiej. Post. 7 i i 5. — tig. Ir. Zbiegać, przebiegać n. p.
pisma i t, d.. biirdjlaiifcit. Potwarzy na papieżów szukali,
i hisloryą zbiegali , aby icii czym takim posromociii. Sk.
Dz. 805. Zbiegaj wszyslkę jako chcesz biblią , me naj-
dziesz nigdzie ani wzmianki o tern. Hrbst. Odp. I' p 2.
Wszystkie pisma doktorów starych i nowych zbiegawszy,
zadneijo dowodu nie znalazłem. Smotr. Lnm. 07. —
Similiter : liyi zbiegał wszystkie rady, pomoce i nadzieje
świata tego , jeśli nic będzie rady. pomocy a opatrzności
pana tego, słaba jest z każilej strony nadzieja twoja. Hej.
Pust. Xx i. — i<. Zbiegam kogo nagle, schodzę kogo.
Cn. T/i. 1404. zbiedz kogo na czwn • zdybać , napaść:
cinni luoDci; iiberfiillcii . trtnppen. Juno mogła czeslokroć
Jowisza swojego zbicżeć schodzącego na górach z Nim-
fami. Otw. Uw. 118. Zbiegł lak niespodzianie Turków,
źe ich zbił Leszcz. Class. 55. Smoka j.ik przeżegnał Ziół
nie[)omnych sokami . a trzy razy przegnał S/nwa sen zawo-
dzące Jak sen czułe oczy zbiegł. Zeir. Ow. 165. Jeśli

śmierć mię zbieźy, znajdzie mię gotowego na [irzyjęcie.
Nag. Cyc. 85. — ^. Zbiegać, *sbiegać, zbiegać się zuimk ,
biegając się zabrać, do kupy biegać, cf zejść się, zle-
cieć Sie ; jiifanimcii Iniifcn , jufammcii renncii , jiifammcii
PlfPftl pr. et fig. Ir.; Slov. sbehnauti se ; Sorab. 1. zbe-
huyu szo ; Cant. sbiram , (cf. zbieram, zebraćj; Lroul.
vervim , vervelszem , (cf. wre. wrzećj; Hoss. aótwaib-
CH , aótraTbCfl ; Eccl. cpiiutycii , cótraiocH , coóiipaiocH

Nie inaczej się podchlebnicy zbiegają do tych , gdzie
czują co wziąć, jak krucy do ścierwu, hotz Lor. 41 b.
Strzała gdy wypuszczona ku celowi, rozdzielone nią po-
wietrze tudzież się 'zaś zbiega, że żaden nie wie 'ścia
"onej strzały. 1 Leop. Sap. 5, 12, Tstrzała powieirze roz-
bija , które się *zaś prędko samo w sobie schodzi, tak
że nie znać kędy przeszła Bibl. Gd.). Leci na dno prze-
paści, wody się zbiegają Nad głową jego, już go w li-
czbie zmarłych mają. Umoi-h. Sad. 50. bnś SBaffer |(^lćflt
ibm iibcr bcm Sopfc jufnmmeii. Zbiegający się , convena
e. gr. cou»enae aguae. Cn. Th. 1405. Zbieganie, zbie-,
zenie się, concursus hominum. Cn. Th. 1405. bo^ 3"f'"'t'
nifiilaiifen, bet 3uf<t'nnifnlniif, (ot. Zbieg). Zbieganie, zbie-
żenie się rzek, loit/luzus. ib , (cf. ściek, stek); bflS 3U'
faiimifnfiicPtn , ber SufimnieiifliiC. Zbieganie się dróg , via-
runi concursus. ib., cf. rozstania , krzyżowa droga ; pai
ii: ciiiflnber Siiiifcii ber SOfijc, ber Jlreiijnjeg — Każda sztuka
sukna, nim do folusza pójdzie, musi być zmierzona, a
folusznicy powinni naznaczać, wiele się w folowamu
każdego sukna zl iegło. Pum. 85, 164. wiele się sk -
czyło , luie »iel eiiigciaufeii ifł. I*o namaszczeniu tym <.
rowniczym olejkiem, skóra zgrubieje, włosy powstaną,
ogon wywinie się , p.nice w kopyta zbiega się , słowem
c/łciHiek osłem się stanie. Roh. Dynb. 149. palce połą-
czą się w jedno kopyto , bic '^m^^r liiufeii ober fabrcii tii
cincii ^uf 5ilfnmntcn. Rzuca ku niemu wzrok pełen dzi-
kości, zbiegają mu się brwi najeżone, długie i czarne.
St^iS. Num. 1, 218. Krew' zbiegła, skrzepła; jiifnmmcn
gclmifcne?, geronneiica Slnt. Zbiegłą i nieruchomą krew'
starać się potrzeba do ruchu i krążenia przyprowadzić.
Perz. Cyr. 87. ZBIEG, u, »i. , g. 1) zbieicnie zkąd , zeie-
rzeiiie, zbieżenie się , zbieganie się ; bns .'Ofralilaiifen , $et«
iiiitcrremtcii , SGeglaufcn , do^ Siifiniinf"!'!"^" ' ber inM'
tncniaiif, ber 9liiflaiif; Boh zbeh, shon , (cf. zgoni;
Slov. sbćhnaulj ; Sorab. i. zbćżeno ; Carn. vęjg; Vind.
bieshlievost, bieshenzhnosl, (cf biegłość) ; Crou?. pobe?,
(cf. pobieg), Husn bjesgjanje ; Hag skup, (cf. skupie-
nie się) : Hiss. cx04Ka (cf schadzka) , (36trB strzelnica
w okrętachl ; Eccl. c.iyiCłiie. Zbieg wody, (cf. ściek, cl'
stek.slok) Zbieg ludzi, (cf. schadzka) Zbieg żył, w gór-
nictwie , złączenie się razem kilku żył krusicowych, bal
JlJrtmmtlii bet (Sńiige. iJier. .^Iskr. Zbieg okcdiczności , przy-
padanie , stykanie się , Mi Siiiiimmfiitrcticii ber tlm^fiłibr.
Zbieg wierzycielów , konkurs , cl. bankrut . kryda , bfi
goncurśi ber ©Ińubiger. Właściciel dobra oddał pod zbi • ■
wierzycielów, odprzvsiagłszv sie swojej własności. C: .
Pr. 'i. 175 — §. 2) Zbieg, a] m.. . 'ZBIEGLEC, gl
•ZBIEGUN. a. m. , człowiek zkądsiś zbiegły, fin "Bmi-
Iniifeiier , Giitlaiifeiier , iibcrgelaiiieiicr , ein ibfrlfiufer , jelb-
flfiditiger, Jliieireifcr , Seferteur; Boh. pob^hlec, prchijk,
prchlec; Slov. pobehlec, zbehlec, odbehlec, uskok. (oh.
Uskok); Sorab. { cżekiiwrz , piecieknencz , wuoże-
knencz; Carn. yejshezh , beslaj , povejgru-nz ; \'ind. be-
sheozh , odbegnik , prcbegnik . odskoihik . s;.puMnik (cf.
zapuścić się) , vskok , zhrestezbnik . zhrestienavez ; Croat.
uszkok, odbeg , prebcg, vu«ikok . be*lyivecz, f be-
slvivka ; Dal. besalac z . (. besahcza , (cf biegusi; Hung

ZBIEGAĆ - ZBIER.

ZBIEROSTWO - ZBIJAĆ Z.

969

pribek; Basn. pnbpgh, bjesgiv, uskok, bjesgljallac , za-
pusclenik , koji ostavgija ; Rag. uskok ; Slov. bigalac ,
©skok; //oss. Ótr.ieni , yuijeut (of ujśi*, uszedł, 'ucho-
dzień) , nppeMemnKi. (cf. perekińozyk) ; Eccl. Ot)Ki ,
ktrAhi|k , npB6-fcraem> , /". npiiótr.iHua. Cunfuga propie
uciekacz, ut conveniat etiam tnnocenłi . zbieg uitlum so-
nat. Cn. Th. 1404. Cn. Syn. iiS. Kaimie, w przeklcetwie
Eostawając, wiecznie Zbiegiem na świecie i tułaczem
będziesz. Odym. Sw. H b o b. włóczęgą , biegusem , Cer>
umtreiber. Zijieglec , bojąc się gniewu pańskiego . nie
chciał fię wrócid. Herb. Siat. TiAH. Zbiedzy, po Ijm de-
krecie ocbotnie do ojczyzny spieszą. Chrośc. Fars. 597.
Zbieg posYTÓcony, zachwycony; reprehensus , retractus ex
fuga Cn.Th. 1401. Sługa niewolny, jeśliby uciekł, tedy
pan ten, do którego przyjdzie, ma powiedzieć, ii na
swym dworze ma sługę takiego zbieguna. Tam Ust.i'il.
Ja ciebie posyłam do synów Izraelskich, do narodów
rbiegiców, które odstąpiły ode mnie. 1 Leop. Ez-ecli. 2, 5.
(do narodów odpornych , które mi się przeciwiły. Bibl.
Cd.). Biada wara synowie zbiegowie. 3 Leop. Jez. 30, 1.
(odbieglcy. 1 Leop. ; biada synom odpornym. Bibl. Gd.).
Ktoi mawia królowi: odstępniu albo zbiegicze ! ktoz zo-
wie xiązęta bezbożnymi? 1 Leop. Job. 54, 18. (kto może
rzec królowi: o bezecny ! Bibl. Gd). Człowiek apostata
abo zbieglec , ustami przesvrotnemi mówi. 1 Leop. Prov.
G, 12 Todszczepieniec. 5 Leop,; niepobożny, złośliwy
chodzi w przewrotności nst. BibL Gd.). Zbieg klasztorny,
aposlala, transfuga raonachm. Cn. Th. 140i Osobliwie
w wojskowości : zbieg ■■ dezerter ; n. p. Gdy mnie unter-
oficerowie w kwaterze nie znajdą, zaraz mię za zbiega
meldować beda. Teat. 8, 79. Zbieu jeden przechodzący
do nieprzyjaciół. Psa!mod 55. ZBIEG.AĆ. ZBIEGAME ,
zbiegły", ob. Zhiedz. ZBIEGLEC, ob. Zbiee.

ZBIELEĆ, ob. Bieleć. ZBIELlC, ob. Bielić.

ZBIER, ZBIR, a, m., słowo nie Polskie, ceklarz, sługa
miejski do łapania złoczyńców. Wiod. po Wioskii : sbirro,
in 5talien: ter (Ebirrc, cin ^idfĄcr, t»en!Qffiietcv fpliciant,
f olijCijiolbat ; {Boh. zber motłocli , tłok, cf. zbiór, zbór;.
Zbier, cekl.irz , Inpacz. oprawca, siepacz. Cn. Th. GO.
tt. 1405, (£cr/. 6iipyiii kal , ojirawca). Wolno było zbie-
rom albo ceklarzom imać złoczyńcę i w pałacach kar-
dynalskich. Warg. Wal. 308. Wreszcie talery Łagodzą
zbiery. Zab. 11, 287. Żabi., (not. zbirowie, żołnierze
miejscy w Rzymie). Zbierowie i śpiegowie , jako 'psi śle-
dzący, przeniknęli i wymacali każdy kącik. Boler. 4', 58.
Posłał tam zbiry a oprawce swoje. W. Post. W. 3, 154.
Zbirowie, harcerze, orężnicy, giermkowie, halabarlnicy,
saleHUes. Nar. Tac. 2, 408. n. 62. Wschodni królowie
używali rzezańców do najtajemniejszych posług, którzy
mieli pod sobą zbirów, kruków, drabów poufałych, ib.
Pelagona rzezańca Neron nad setnikami i żołnierzmi ,
jakby nad zbirami przełożył. Nar. Tac 2 , 285 — Fig.
tr. Zbir, okrutnik , kat, tyran, zabójca; citl SBiit^Cri^.
$enferŚfrTed)t , IDJorber , Sdiiber. Nie okrutnikiem , am ża-
dnym zbirem Jestem, o dziewko, jako mię tak hydzisz.
Tward. Daf. 60. Wydaj na śmierć Chrystusa . uczyń
wolnym zbiera. Pot. Zac. 9G. (Barabasza rozbójnika).

Słownik LiiHego oyd. i. Tom VI.

Wolim żywym wypuścić zbiera , A niech Jezus już umiera,
Krzykną zjadłe wraz tłuszcze. Kcbow. Roi. 37. — Tr.
Judyt zbiera piekielnego Skruszyła głowę, a nam nie-
bieskiego dworu otwarła drzwi. Kchow. Roi. 74. ZBIE-
ROST\VO, ZBIROSTWO, a, n. , stan zbicrów , lub tei
zbiorowo collerlive ■■ zbierowie, oprawcy, ber §ćifc^frftniib,
©Łirrciiftanb , ©tirren, §afc^er. Numa znosi drapieżne
Romula zbierostwo. Slas. Nnm. 2, 185.

ZBIERAĆ, ob. Zebrać. ZBIERACZ, a, m., ZBIERCA. y, m..
który co zbiera, do kupy składa, zgromadza; bcr Bffcnt'
meitlcier, ©ainmicr; flo/i. zber^ić; Cnr/i. bernavz , bernazh ;
yiind. berez, berauz, poberazh ; Croal. zbiravecz, nabi-
rach ; Rag. zbiraonik, zbiralaz , sabiralaz , skiipióz , sku-
paz , skuppitegl , skupglivaz, skuppionik ; Bosn. kupilegl ;
Ross. coónpare.ib, oóiipare.ib, no46npaTeJB. Zbierać ji
owocu z ogroda. Cn. Tk 1405. Zbieracz wini , vinde-
miator. ib. bcr SScitllefer , (cf winobraniecj. Ptak więcej
się boi zbierców. gdy odleci od ptasząt. Perz. Hor. 1 N b.
(zabieraczów). Zbieracz odrobin, analecta , qui ea qnae
cetiderunl e mensa r.oltigii. Cn. Tk. 1404. Zbieracz cze-
gokolwiek podły abo chytry, machlarz , consarclnalor. ib
tin SiifiiJiiifiiriifffr , 3"fin"nE"ftiH'rlfr- Zbieracz z xiąg. ib..
To me historyk , to zbi^Tacz i łatacz kawałków iiislory-
cznycli bez liraku i rozsądku Nar. Hst. 2, 270. Zbie-
racze i wykład Hze zaprzątają się objaśnieniem tego,
czego sami nie rozumieją. Zab. 7, 86. Niektóry Szlą-skich
dziejów zbierca. Krom. 744 ; compilator. ZBIERACZ-
KA,i, :'. , która zbiera, bic 3ii|'i""llf>lIfRrin" - bie SammIC'
rintl ; (BoA. zberaćka; /Ja?, zbiraliza , skuppilegliza, skup-
pioniza). Zbieraczka kłosów, bie 3lbrcnIoffrin;i. ZBIERAM.
ZBIEI5ANY, ZBIERANA, ob. Zebn.ć. ZBIEIiANL\A, ŻE-
BRANINA, (diflng żebranina), y, i-, ZBIERANKA, i, i.,
zebrane rzeczy. Wlod. ©efamnicitcź , 3»fi™'llf "flflfR"^^ J
(Garn. berovniza corbiculus pro abri/mpendts pomis de ar-
boribus ; Boss. sónpaJHiue cysterna). — 'ji. Zbieranka ,
Ursino , zebranie liter na jedno ruszenie wargi, języka
> słowa część wymowna , {dura vox) , syllaba. Cn Tk.
1406. el 1021. ciiic @i)I('e. Syllaba. zbieranka. Urs. Gr.
117, oh. Zgłoska, 'rzek. Mafz. 'ZBIERKA , 'ZBIBKA. i,
i., ( cf. zbiór), zbieranie, zebranie; '^o.i Satltinelll , bie
(Sanimlutig ; (Boh. zbjrka ; Morav. wjnobranj winobranie).
W siódmy dzień, że jest zebranie a 'zbierka pańska,
nie będziesz nic czynił. 1 e( 5 Leop. Deiit 16, 8. (że
jest święto uroczyste pana boga twego. Btbl. Gd).

ZBIERZMOWAĆ, o/>. Bierzmować. ZBIESIADOWAĆ , ob.
Biesiadować.

ZBIESIC się znimlt. dok. , wściec się , rozbestwić się , (cf.
bies) : toil tt)crben , ben i)ciifer im Ceibe ^abeii , riii^lo^ ipcr^
ben. Zbiesiwszy się, porzucili wiarę, i siali się gorszymi
od pogan. W. Post. W. 3, 420. Wkrótce Izrael się zbie-
sił. Pot. Poez. 48.

ZBIEŻĘ, ZBIEŻENIE, oh. Zbiedz.

ZBIGNIEW, a, m. , imię własne, cin ©ifletinamc , Sbipicm.
Zbigniew Ossoliński, Zbigniew Oleśnicki. — Zdrbn. ZBI-
SZEK, szka, m , Zbyszek, Zby.izka , Zhignens. Jahl. Hn\

ZBIJAĆ, ob. Zbić. ZBIJACZ, a , m. , które zbija, ber 3?ie.

1S2

970

Z B I J A L N 1 A - Z B 1 O R.

ZBIÓRKA - Z B L A K N A Ć.

Derft^Iager , Sufanimcnfdłlaacr ; odpomik , Der SBibcrlcflcr ;
fiois. B03|)a3ine.ib. ZI5IJALMA, i, i., miejsce gdzie zbi-
jają, zaLijiija, ciiic 5D(5rbertjnibe. Tr.

ZBlK." ŻBIK. a, m. , kot leśny, 'ZDEB'. Cn. Th. 1407.
meles , eiiic tPlIbc Saje, 'cf. jażwiec , borsuk); Sorab. i.
r«iacz; Hag jazavaz ; Bosn. jawac. , jazouac ; Ross aa-
Beu-b , a3BiiKB , obsol. Majiyjb. Żbik jest tylko odmianą
doinowt''.;o kota, i właściwie kotem, ale leśnyai. /iluk.
Zui. \, ")3'2. Dzikie kuty czyli żbiki, znajdujące się po
lasach , są bure. Zoo/. 310. Zbik mlaskał. Banial. J 2 b.
Sadło z kula leśnego, zdobią. Hatir. Sk. 503. Na wyso-
kie przed trąbą drzewo sie pną zdebic. Pot. Poci. 107.
Musiałem ci uciekać , i kryć się , gdzie zdebie I liszki
jamy mają. Pot. Arg. 93.

ZBIÓR, u, m. , zbieranie, zebranie, i to co zebrano,
ZBIORKK, rku, m., zdrbii., ba^ ©ammeln, bie ®ammluii(j ;
Boli. zbjrka colleclio, (2; winobranie, zbef motłocli, cf.
zbir) ; S!ov. zbjrka , snuśka • składka , giełda ; Cain.
berna , (sbir i:onfluxus , sbiralshe congregatio , cf. zbór) ;
Croul. zkupcliina; Dal. zkupschina ; Bosn. skdp, skup-
gljenie , skupsctina; Rag. skup, pokiip , saktip, (zbc-
riza , 1) i;alcrya obrazów, 2) compendium , suminarium) ;
Ross. coópaiiie . no46opi, (aóopu przyprawy, przygoto-
wania, y6opi;a fryzura, ubior yłowy, yóopKa \jtóa
zbiór żniwa). Zbiór urodzajów, zbieianio po żęciu; iaS
Siiifaiiimcln id ©etteibc^ , t>ai ©tndrntcn. W Ukrainie czę-
sto połowę jedne urodzaju ofiarują robotnikowi za zbiór
drugiej. Dijar. Gród. 479. Najpiękniejsze zboże na tej
zyźnej równinie nietylko przytłoczone, ale tak mułem
j. .wywalone zostało, że zupełnie o jakimkolwiek zbiorze
zwątpiono. A'. Pam. 16, 108. Zbiór, zebrane urodzaje,
zebrane zboże; Rag. Ijettina, (cf. lato), Giiiflcariitcteź, GiiiijC'
fammcitcź. Chłop tym bezpieczniej i rozrzutniej zbiór swój
na pijaństwo obraca , nic czyniąc sobie z niego zapasu, iż
wie, ze gdy nic ni« będzie miał, pan musi go w głodzie
karmić. .Von 08, 311. Zbiór, zebrany majątek; 3'l|'Tn'
mcii9C)amiiicItc:J , ®e|ammeltc«3 , SScrmofleii. Nio chcę, by kto
inny za mój zbiór , kiedy ja u.mrę , używał. Star. Rej. 45.
Ze złego zbioru drobna dziatwa nic ucieszy sie. Psulmod.
34. Choć zbiorek mierny, to go pomnoży praca. Nieme.
P. P. o. — Zbiór, kolekcya n. p. obrazów, ob. Ga-
lerya , obrazozbiór , zbiór xiążek , ob. Biblioteka, xię:;o-
zbiór, xiążnic:i; 33ilDcr|'ammliiiij, Sriitcrfanimlung. Jan Łaski
pierwszy [.rzedsięwziął zbiór statutów od Kazimierza W.
aż do Ali'xanilra r. 1500. Zab. 5, 417. prawozbiór,
ustawozbiór, ®efc^fammliini]. Zbiór czc^'o. skoncentro-
wanie, zebranie w jedno; bcr Sammelpitiict, ^JjcieiiiiflunijiS'
pillict. W każdem ciele jest jakiś punkt, koło którego
wszystkie jego części na równowadze utrzymują się, centrum
gravitati$, zbiór ciężaru. Os. Fiz. 94. — Zbiór czego,
krótkie zebranie czego, wyciąg, treść, ciii fiimmarifdict
3lll6jll(i; (Croal. zavjetek). Diiesięć przykazań bużych są
zbiorem i skróceniem wszystkich praw. Aucł. Kul 5, i.
(sumą. edit. recent.). Z obrządków chrztu poznać się
może wiary chrześciańskicj zbiór. ib. 2, 360. (suma.
edit. recent.). — Zbiór czego , kupa , ciii ^niifcn. Zbiory
wielkie ze wszech stron pieszych , jezdnych stali , Jedni

drugich jakoby snadż nigdy nie znali. Biel. S. M. B,
( cf hufiec, huf). — Na komedyi możesz poznać ró-
żnego zbioru ludzi. Teat. 22, 18. różnego stanu, różnej
kondycyi , ■oon itcr|'ił;iebciiem Staiibc. — 'g. Zbiór, zebranie,
kościół, ob. Zbór. 'ZBIÓRKA, i, i., (cf. zbierkaj, ze-
branie, zebranie się, pobieranie się; tai 3ufaniinciinc(l<
men , bie 2}erciiii()iing. Obcemu cliee dać król swą córkę,
Tylko wojsko twoje rozerwać tę zbiórkę Może. Pot. Arg.
0'JO. (ten związek). — 'Zbiórka czrgo , zbiór, miano-
wicie wody ; Ross. aćupu-iiime cysterna , ciiie Sammlung
befmiberź oon fflaffer, SiJitfferfammluiia, S[BfliTerbe|)flltcr , (Si.
fłerne. W srogiej tej bitwie krew' toczą z ludzkich cia/
jako ze zbiórki. Chrosc. Fars. 292. Słuchając te powieści
swojej córki , Przepuści rzewno łzy , jako ze zbiórki.
Pot. Syl. 220. Nie mógł dłużej zatrzymać łez żałosnych
zbiórki. Pot. Arg. 785. (polokii). Wszyscy co rzeczy
uważają głębiej Boją się złego deszczu z takiej zbiórki.
Pot Syl. 407. (Z tak zebrane] chmury). "ZBitRUWtJD .
u , m , ocean. Tr. brtS SBcltiiicer , cf "oloczyświat. ZBIO-
ROWY, a , e , od zbioru . Siimmiuiiijs ■ , Saiiimel • ; Boh.
zbenćny. Wyraz zbiorowy, cotlectwum; S/oy. mnohulhwe,
hognolliwe meno, (cf. mnogi, hojny); Ross. coóiipuTi-JLiioc.
Wyrazy zbiorowo, gmin i t. d. A'pc2. 6V. 5, p. 5. .\iailz,
brat, szlachcic, w liczbie mnogiej stają sie zbiorów emi,
xięża , bracia, szlachta. Kpcz, Gr. 2, f. 58. — §. Sposób
zbiorowy, methodus syntheti<:a , idzie od powszechnych
rzeczy do szczególnych. Kpa. Gr. 2 , p. 2. Die fcilttiett'
fc^C ?DJ(tI)i'bC, oppos. rozbiorowy, analityczny.

ZBIR. ZBIRSTWO, ob. Zbier. zbierstwo. ZBISURMANh
ZBlSL'R.MA.Mt!L , <«. Bisncmanić, hisurmanieć. ZBlSZfcK .
ob. Zbigniew. ZBITY, ob. Zbić.

•ZBLACHOWAĆ, ZBLAKOWAĆ , ci. Blakować, n. p. Sub-
telnym pędzlem sztuki malowane Obrazy sztychowane
od wiatru i dżdżu zbiachują Suszyć. Pieśń.. 3 A' 4 '■
spełzły, perit^iepeii , bie Qa.xit pcrliercn.

ZBLA!JN.i\(; nijak, jedntl., ob. Bladnąć, zblednąć, hledn.cG,
Crlilci(bc:i , n. p. Z zbladłych u-il Piotrowma idą słowa.
Groch. W. 236. — Tr fig. I samo na punkcie ostatnim
stanęło Chrześciańskic państwo , a prawie zbl dnęło.
Paszk. Dz. 57. zblakowało, spełzło, upadło. ZBL.M)Z!C,
ob. °Bladzie , biedzić.

ZBŁĄDZIĆ , ob. Błądzić , pobłądzić ; Boh. zblauditi ; Bosn.
sagrjesciti , priyarilise; (Caru. sbloditi, zMódeni mitcere,
jornicari]; \\if irtcii , ocrirrcii , abirrcii. Stało się, iż język
ich zbłądziwszy, prawdę wyrzekł. Smotr. Lam. 69. Zbn-
czyć od prawdy, zbłądzić. Pociej. dS5.

ZBŁ.ACAC , ob. Ubłagać, błagając uprosić, mil $lc(l(li I
failttiflcn. On się zbłaga naszemi modły nie»ąipln>
Przyb. Milt 542 Nuzbłapany, nieubłagany, nieubłagah.
iii(bt ju ['cfiinftiflęn , iiiitrliittli4>. Śmierć niezbłai;ana bez
ciała, bez oczu Z kosa na niego jadowitą skoci\. Zunor.
Rox. 135, (cf. niezbędny). Uśmierz się Acluiesie, jaki
zakał szpetny. Gdyby był iiiezbłagany umy>ł tak szla-
chetny. Dmoch. II. 210. Niezbłagany ścigać go będzie
»\rok Dmoch. II. i. 181. niecofnielv, "zawity.

ZBLAKNĄC , ZBLAKOWAĆ . ob Blakować.

ZBŁĄKANY -ZBOCZYĆ.

ZBOCZNOŚĆ - ZBÓJ.

971

ZBŁĄKANY, a, e, obJąkany', iicriuirrt , ijcftińt. Jesteśmy
ink giłyby zb/ąkani , .1 osobliwie od tego czasu, jak my
sie pobrali. Teat. 17. c, GO, ob. Błąkać sie.

ZBŁ.4M0\VAĆ cz. dok. , futra pojedynezc w bfamy pozszy-
wać. A'. Kam. bic gcUdicn siifammeniidl^ni.

ZBŁAŻNiC , ob. Bfaźnić ; E'-r!. npc6,ia3iinTn , oóManyib ,
npe.lbCTiiTb , n. p. Mnie po prawdzie szczęście byfo Tak
dalece już zbłaźnilo , Żem śmiał rzec .... /'. hchan. As. iiO.

ZBLECHOWAĆ, 06. Wvblecliować, blecbować. ZBLEDNĄĆ,
ZBLADN.AĆ, ob. Bledńać, bladnąć. ZBLEDZIĆ, ZBŁĄDZIĆ,
ob. Bledztć. ZBLEGOTAĆ, ZBLEKOTAĆ, ob. Blekotać.

'ZBLESIEĆ nijak, dok., zblaźnieć. iifirrifc^ mcrbcn , liliłbfimitfl
recrben. Deseri a menie, zblesieć, zgłupieć, zejść na ro-
zumie. MacZ:

ZBLISKA, ŻBLIZKA, z blizka , ob. Blizko. ZBLIŻYĆ cz-.
dok.. Zbliżać niedok.; Ross. 36.inu{aTb ; bliższym uczynić,
bliżfj przysunąć ■■ przybliżyć, nnbci' madKit, iiabcr Drimjen,
nnnńścni pr. et fig. ir. Zbliżony Wołyń do Litwy nowe-
mi drogami. Dyar. Gród. 293. Slan. Aug. Zrównania nie
mogące być albo dokładnie rozwiązane , albo w 'całkiej
wartości wyrażone zupełnie , są przedmiotem teoryi zbli-
żania, approximationis. Sniad. Alg. 1, 256. Wolność źle
zrozumiana zbliżała anarchią. Gaz. Nar. 2, 212 b. (spro-
wadziła , ściągnęła). Zbliżyć się , przybliżyć się ; ftdj Iićt;
bmi , fid) annabcrit pr. et fig. Ir. ; Ross. npe4CToaTb ,
npcACTOfO, (cf. "przedstać; Germ. I)eoor(łef;cn , cf. nadejść,
zajść). Dzień się zbliża. Teat. 50, 87.

•ZBŁO , oh. Zdiiebło , źdźbło. ZBŁOCIĆ , pobłocić , oh.
Błocić.

'ZBŁOGOSŁAWIĆ, pobłogosławić, n. p. Tedy bogowie
złamanego przymierza zemściciele , męstwo nieprzyjaciel-
skie zbłogosławili. Faiiss. Fi. 150, ob. Błogosławić.

ZBLOKOWAĆ, oh. Blokować. ZBŁOTNIEĆ , oh. Błotnieć.

ZBLUC cz. dok., Zbluwać tuedok. , blująo zrzucić , zwrócić ;
n)Ei3l'pilcfcn , auśfpiiifctt. Revomo , 'zaś wracam , zbluwam
com wziął. Ma''z.. ZBLUŻ.MĆ, oh. Bluźnić.

ZBŁYSKAC", ZBŁYSZCZEG, ob. Błyskać, błyszczeć.

ZBOCZYĆ med. dok., Zbaczać ntedok. , na bok zejść, wy-
boczyć, zdrożyć : aiif bie ©citc alMucif^cn, npm graben SScge
nl'3C^'en , obfommcn , abfc^mcifcn pr. et fig. tr., (Bosn. zba-
csli, hittiti doli dejicere). Zbaczam, 1 z gościńca w stronę
uchodzę. Filch. Sen. gn. 527. Mile z drogi zboczymy do
pobliższc^o miasta. Kras. Fod 2, 148. objedziemy, unt'
fabrcn , innijcbcii. Zboczyliśmy z traktu naszej materyi.
Bob. Kom. 4, 291. Zboczenie < zdroże , Jlbtucg ; Boh.
zópoli , (cf. zapole). Zboczenie gwiazd , odległość gwiazd
od równika. Sniad. Geog. 67. — Drżę cały, dzwonię zę-
bami, co krok noga moja zbacza. Tent. 52. c, 53. tacza
się, tLirfdti, taumcln. Którzy od prawdy zbaczają, wszy-
scy jednako nie błądzą. Filch. ^eii. łask. 96. (oddalają
sie). Zboczy od prawdy Antyocheński biskup , zbłądzi
Jerozolimski. Fociej. 585. Jakże daleko słowa zbaczają
od prawdy. Teat. 23. d, Ali. (stronią, nie zgadzają się,
mijają się z prawda). — '§ Zboczyć się z kim , przy-
łączyć się do kogo spotkawszy go , przystąpić ; cilieit cm-
trctten, iW becjetjnen uitb mit gebcii, i^m jut Scite gc^en.
Obróciwszy za bramą oczy Z drugim się mężem cnotli-

wym zboczy. Miask. Ryt. 81. Wnetże on oto zboczy
się z nami, A dobrze, że nie pójdziemy sami. ib. 106.
Z nimi się zboczyła. Zebr. Ow. Al; acvess'it. ZBOCZNOŚĆ,
ści , ź. , przymiot tego co zbacza , wybacza ■- zdrożność ,
bie 3lhi)cid):mg iiom redjteii SBcgc, 'tai 3Ibirrcn, bie 9Jcrit«
riltKj , Scrfe^rt^eit. Dowodzi zboczność tego uniesienia ,
i okazuje rzetelną postać całego interesu. Gaz. Nar. 1,
174. ZBOCZNY, a, e, — ie adv., zbaczający, wybacza-
jący, zdrożny, uboczny, z boku ; nie wprost, postronny ;
ODiti SSege al» , fcitiuartg = , nDirrctib , abgc^ciib , al»it)eid;cnb ,
ilTCnb , oeifcr^t. Dowodzenie zboczne, albo przez niepo-
dobność , indirecta , albo per absurdum , okazuje , ii
wszelkie inne w tej mierze twierdzenie byłobv fałszywe.
Geotn. i, 26.

ZBODĘ, nb. Zbość. 'ZBODNY, do zbodzema , ob. Zbość.

ZBOGACIĆ cz. dok , ob. Bogacić , Zbogacać ntedok. , boga-
tym uczynić , bogactwem obdarzyć ; 6ercic(icrii , rcid) ma-
Ąen. Tatary łupem, który od nas mają. Swój ubogi skarb
znacznie zbogacają. Pelr. Hor. 2 F h. Zyski stajenne
nie tuczą tak i nie zbogacają, jak zyski szafarzów, ku-
charzów i pasjfetników pańskich. Teat. 52, c, 25. Gdy
sie wiosna powraca , Kwiatki z niemi zbogaca. Dar. Lot.
29. ZBOGACIEĆ, "ZBOC^TNIEĆ nijak. ''dok. , stać się
bogatym , reid; merbctt, Z ubogiego zbogaciał i dobra
kupił. Sk. Dz. 541. Miasto ono wielkie, w którym zbo-
gatnieii wszyscy, którzy mieli okręty na morzu z do-
statków jego. Bibl. Gd. Apoc. 18, 19 (wzbogacili sie.
ib. Radi.). '

"■■"ZBOGOMOWCA , y, >n., (cf. bogomowca); n. p. Miincer ,
z chłopstwem entuzyastów albo zbogoniowców kacerstwa
naśladował. Zygr. Fap. 260, cf. jak gdyby z panem bo-
giem trzeciego dnia mówił.

'ZBOISKO , a , w ., boisko, gumienczysko ; Die Srefc^tcniiC ,
bic i^eiliie. Ziele to rośnie przy gumniskach albo zboi-
skacli. Syr. 1099, cf. pobojowisko.
"ZBÓJ , ja , m.. ZBÓJCA, y. /«., ('ZBÓJNIK, a , ?«. , Nar.
Tac. 2, 227); rozbójnik, rozbijający po drogach; ber
StroBctirćiuber , ber Dfciubcr ; 5o/i. zbognjk , nakernjk; Slav.
Ygursuz ; {Ross. 36on chytrość , aóoHHHK^B , sóoilyaKi
chytrzec , sóoiiJHBOCTb podstępność , aóon.iiiBhiH podstę-
pny, sóoftuimaib podstępnie czynić ; Bet/, sóohctbo śmia-
łość , ob. Zbojectwo ). Złodziej , nie zbójca , w nocy
bowiem kradnie , VV dzień zbójca bierze, cokolwiek na-
padnie. Min. Ryt. 4, 285. Gdy się kradzież nie nada ,
tymże przywilejem Dziś zbójcą może być , kto wczoraj
był złodziejem. Pot. Arg. 505. Polifem jednooki był
zbójca, który przejeżdżającym ludziom po drogach w *le-
siech zastępował. Otw. Ów. 544. Wątpię , żeby Jmć
był zbójcą ; bo podobno Jegomości i owszem rozbili.
Teat. 1, 25. Bdi , siekli, mordowali, srodzy katowie ,
właśni zbójcowie. Fieśn. Kat. 59. To zbójca, co cy-
wilne śmiało depce prawa, A bohatyr na gardle co na-
rodom stawa ; Łotr jest co kilku zdarłszy , pod miecz
schyla głowę, Bohatyr, co bezkarnie zdarł świata poło-
wę. Zab. 5, 589. Ukrzyżowano z Jezusem dwu 'zbójcu,
(dual. ■■ zbójców). Budn. Marc. 15, 27. łotrów, złoczyń-
ców , (S(^ac^er. Sycylia srogą wojnę miała z frajbitery

122*

972

ZBÓJCOKRYTY - ZBÓR.

ZBÓR.

abo z zbójcami morskimi. Warg. Wal. 219. "ZBÓJCO-
KRYTY n. p. las , gdzie się zbójcy kryją. Dudz. 20,
rduberbcrflenb. Po zbój.rokrylym Krępaku. Petr. Hor D.
3 b, nol. w którym zbójcy się kryją. '■ZBÓJCU.MUHSKI,
a , le . od zbóji-ów mor>kirli , śeeidiiltcr ■ , fccraiiberifĄ.
ftraticum helium , zbójcomorska wojna , którą zbójcy
morscy |)rzcciw komu wiodą Mącz. ZfU)JCZY, a, c, zbo-
jetki , rozbójniczy; ©tmCetirńubcr > , 9(aii6er • , SRniib',
rdubcrifdj. Czyhz wydarte łupy. i zbójize nakłady, Kióre
na ulęknione wciskamy sąsiady, Sądzicie, źe ubóstwo kra-
jowe na<;rodza ? Tom. Hol. 89. Z zlójczego rodu oczy-
ścił włości, feal. 43. c, 57. 'ZBÓJCZYM , i, z. Undk,
rozbójnica , bic Sflubcriiiii.

'ZBOJĘ się, ob. Zbać się.

ZBOJKChl , a, ie, od zbójcy < zbóji-zy, morderczy, rozbój-
niczy ; SKórbcr • , SWorb = , iiiórbetifc^ , iRaiibcr - , Saiib • ,

rduberift^. Dziki wędrownik, zbojeckiemi nawy Przeby-
wszy do nas, losy me odmienił, Panów rnyid) wyciął,
a perły occnł. Zai. 15, 247. Nar. (skariia Aine-rvk;inó*).
ZBÓJECIWO, a, n. ; Boh. zbogiijctwj , zbuduj. t«j ;
(£cc/. 3Ó0HCTB0 Śmiałość); zabójstwo, mordi-rstwo . roz-
bójniclwo; STOórbetCij, JJńubcrcę , Dlaiib. Zy<kiny zbnje-
ctwern tron, okiucicńslwy przyszło utrzymywać. Ttal.
45. pr. Skrzel. ZBOJO\V'AĆ cł. dok., wojując zbić, poil-
bić, zawojować, zwojować; bcfricflcii , burd; Stricg iintcr<
joi^fii, bertfC"' fitl! uiitcrii'firfii) mncbcii. Dcmdryusz dniał
stłumić a zbójować Tryfona. 1 Lei'p. \ Mach. 14, 1.
(zebrał wojsko, aby wakzył przeciw Tryfonowi. Bill.
Gd). Wszyscy, którzy się byli Zfbraii nań, by go zbó-
jowali, ba, I sie baidzo, wszakoz jednak śmirli się |<o-
tykać. 1 Leop. 4 Eidr. \7>, 8. (aby v,'o zwalczyli, bihl.
Ud.). Powiat ten zbójował przed oblicznością synów
Izraelskich. 1 Leop. Num. 32.

ZBOLliC nijak dok, coucniciari tolo corpore. Cn. Th. 1407.
am gniijcn Colbe (E(^merji'n Icibeii , fdjmcrjbaft frniif fccn ,
Doii ()fitii}*'n Sdjmerjcii crijrijTEii luctbfii ; {'Jurn. sbolęti. sbo-
liin ; \inj. sbuleli , sbidim , boun |;ratali • zaclinrzeć ).
Alc.iaiidcr , gdy na jednej potrzebie zraniony zbolał, do
żułnierzów rzekł.... /'e/r. Ek. 116, (oh. Bidećj. Zbolały,
qui loius dole!. Cn. Th. 1407. uiiU St^mcrjcii , yun bffti'
gen ©C^merjen crgrijfen. Niewiasta nędzna a zbol4a cię-
żką nu-moeą swoją , dotknęła się szały jego Hej Post.
U u 6. Uczuła 'on ogień prawie jako piekielny w oiivm
zbolałym sumnicniu swym. Hej. Post. F f f. 5. Wódka
rumiankowa na głowę najmdlejszym i najzbolałszym lu-
dziołn służy. Syr. 799. — "g Zbolały groch < sięchły.
D'idik biimpPije grbfen. — Sui.si. ZBOLAŁOŚ^, ści, z.

ZBO.MBAIIDOWAI':, ob. Bombardować. ZBONOWAt', ob.
Przcbonować, bonować.

ZBÓR, u, m, zebranie, zgromadzenie ludzi; cinc SJt'
fommlung, cine "frfammeUc OTctidc 9T?cni(tcn. i miejsce ze-
brania, zgromadz-Miia , schadzki, bcr ©ammflplfi^ , bit
Cfrfammlung ; Boh. zbór coelus , congressio , snem, (cf.
sejm) ; Slov. zromadżizna ; Ca^n. sbdr , sbir.dilie ; Vind.
sbor , sbiralifhe , vkuspraTilho , sber.dflie , sberiOie ,
shod, sprauliflie , kupei siiajanje , bratiMifhina , (cf bra-
ctwo ) ; Craał. zbór ijongregatio , coiigretsut , coniitt»-

rium , concilium , comitia , cf. szprav'ische, zkupischa,
dieta; Dal. zbór, vichye (cf. 'wiec;, zkupschina, chetto
Bosn. zbór, s^bor , sl<up ('cf. kupa, skupienie się),
skupsciina , yicliju ; Hag. zboor , sfibor , sboor , Czboriti,
yjecchiatli ■ radę składać ) ; Host. aóopi , (' 36opu przy-
prawy, przygotowania) , cufiHi , cofiMBiue , £it/ c'LKup'k

(sobór), CLEOpilllie , CoOpaililH , ClBpiNHK , »NI>UHI|IC ,

coOpaHJiluo , T|)i.xkCTBU ( i'f. targ), {Eccl. cuóupuuiiTH ,
ymiHiiTb coópailie, ocoóopOBaib, coóopoeaHie ttacioK
ostatnie pomazanie). Zbór, anlitjuo sensu, idem quod
żjtromadzenie , zebranie, cf. gromada ludzi, skupienie,
gmin, rzesza Cn. Th. 1407. et 209, etnt Scriammlung,
filie fOJnijc , Solf^inciigc , ciii Spaiifcu fcutf. Bozradzaj się.
naród I zbór narodów będzie z ciebie. Budn. Genei. 55,
II. (naród i mnóstwo narodów będzie i ciebie. Dibl.
Gd). Powstań panie, a zbór abo gromada ludzi obto-
czy cię. 1 Leop. Ps. 7,8. (do ciebie się zbieiy zgro-
madzenie narodów. Bibl. Gd.). Jakiej radości używają
Wszyscy anieli i wszystek zbór niebieski. Hej. Post. F 3,
( cf. zastf-py niebieskie, anielskie). Będzie się niudlił
kapł.)!! za wszystek zbór ludu Izraelskiego. 1 Leup. Sum.
15, 24. iza wszystko zgromadzenie. Biol. Gd.j. — (J Zbór,
sobór, koncybum, zjazd wielki kościelny; eilU &ixÓftn))tt'
fiiimniling, ciii Goiicilium; Hoss. coOopi. Zgromadzenia świę-
te pospolicie zborem bywają nazwane, chociaż to na-
zwisko tak świętemu jak tez świeckiemu zgromadzeniu
służyć może. Baz. Modri. 14. Gdy Aryuszowe na sjnł
bożego bluźnierstwo rozdział w kościele czyniło , zebrał
się zbór abo knnrylium w Nicei. Sk. Zyw. 2, 597 b, (cf.
koncylium, 'sel'ranie duchownych. Biel. i)w. 234). Od
Fbirenoyi nazwisku swoje wziął sobór Flortnski Steb. i.
59. Żadnego soboru klątew' srożej kacerslwa nie zgro-
miła , jak [irawo Władysława Jagicły. Ossol. Mow. 17,
Duchowieństwo na sobór prowincyalny zgromadzone.
Ossol. MiW. 50, ob. Synod. — g. Zbór chrześciański
idem olim cum kościół. Cu. Th. 1507. bie (ć)xiitlid)i) flit»
Ć)t. Kościół albo zbór wiernych Chrystusowych. W.
Post. W. 5. Zbór chrześciański. Sekl. 101. Zarzucił to
słowo zbór Wujfk , i wszędzie kładzie słowo kościół,
jako starsze W przedm. Pozdrawiają was zbory Chry-
stusowe. Ridi. Horn. 16, 16. Dibl. Gd. gminy, bie tSe-
incmbfii Cbrifłi , bie i1;rijllid;cit Oemeiiibcii. Zbór, budy-
nek kościelny; bie Sird,'e, berlcmpcl, biió @otlcłM* , (ba*
Slirdirngebniibc ). Obchodzą dirześcianie dzień narodzeni*
pańskiego, nocnemi , przeddzicnnemi, porannrmi , j oo-
biednemi do zboru świętego schadzkami. 6'i/. hat. B b
2 6. Lud padłszy leży u zboru boskiego. Bardi. Trag
334. W zborze wykładał im [lisma według daru od
pana boga użyczonego. Baz. Hsl. 78 Gdzie były 'zbio-
ry ( zbory ) abo kościoły lżejszym kosztem opairtone ,
tam też pobożniejsze i pokoriiojszc sprawy 'zawżJy by-
wały. Hej. Ap. 34. — '§ Zbór, szczególnie : kościol
nickatolii-ki, dysydentski, protestancki, (cf modhiewnia);

£.''7 KHpKa , HUJÓlIlue 0T4paBUlHXŁCIl OTŁ npuBUJ BO-

CTOMHaH MaTope nauieH ucpKoe, (cf. i)f)\irŁK\ it-rkiew' ,
KOCTCW \ca'iettum 2J , kostioł). eine biififcntijiłie Xixćit.
Cnapiut in fervore tuo dicil Zbór noro ieniu nuslrt sae-

ZBORGOWAG - ZBOP. ZYSZCZE.

ZBÓRZYC - ZBOŚĆ.

973

euli , guem haeresis huic voci offinzit infantem, idem est
auod coelus ah ecclesia fugitiiornm ; el loeus , in guem
hujiismodt liomines ad sua sa(ra coimeniunl. Cn. Th. 1507.
Jako^my sobie nowych ministrów , nowych zborów, bro-
gów (ob. Brog), bi'znic naczynili , lak też z razu nie-
szczęście wielkie Polski się jelo. fodw. Sion. L 2. O zbór
w Toruniu świeżo erygowany knmisyą naznaczymy. Vol.
Leg. 7, 201. Domy chwaJy bożej ilysyilentów odtąd ma-
ją być nazwane kościołami , nie zborami. Vul. Leg. 7 ,
574. Stan. Aug., ( cf. cmentarz, kirków , okopisko ). —
(ZBORGOW.AĆ , oh. Borgować. — g Zborgować się ,
zadłużyć się, zabrnąć w długi, fi(^ »frfd)lll&en. Urzędnik
powinien i z karczmy wyganiać chłopa , aby zasiał ; bo
nie ten łotr co pije a ma za co ; sle len, co nie ma; bo
ten się musi zborgować, a zatym wisieć. Haur. Ek. 23).
— 'ZBOROWMK, a, m. , ndcżąc.y do zboru, cyłonek
lub przełożony jego : fin $Oiiiglicb , obcr aiid) fin 35orge'
fcjter \>t<c firdjlidłcri (ScmciiiKltait, SJctinmmliiiig , Slirdjetigcftll'
fdjoft, Sirdictuicrmmmliiiii] ; lUss. codopiRul ; [Boh. zbor-
njk 'bratrzyk , brat Czeski; ling. zbocrnik padre del r.on-
alio ; Carn sbornik eleclor , obierca ; EccL ciEOpllHHlil
lięga 1700 r. drukowana, zbiór z pism oo. śś. Greckie-
go kościoła ; Ross. cóopHHKt gatunek stroju kobiecego
na głowę, cf. zebrać włosy). Na Stefana ś. synagoza-
nie albo zborownicy, nie inoĘac go przegadać , włożyli nań
potwarz. Sk. Żyw. 2, 42G/ ''ZBOROPisCA, •SOBOFUJ-
PISCA , y, m , pisarz zborowy czjii soborowy, cilt EoiI=
cilicilfdircibcr. Nasz bezimienny soboropis.-a , maszkarą
kleryclwa pokryty. Smotr. Apol. 85. ZliOROWY", a, e,
od zboru, od zgromadzenia, od gminy, gminny; Ser'
fommluiig^ = , ©nmiiicl', ©emcinbe<; Ross. sóopHuB. Wło-
żą starsi zborowi ręce na głowę jego. Dudu. Levit. 4,
15. (starsi zgromadzenia. Bibl. Od.). Służący przed przy-
bytkiem namiotu zborowego Biidn. i Chroń. 6,51. (na-
miotu zgromadzenia. Bihl. Gd). — Zborowy, od zboru
dysydentskiego , dysydeiitski ; »mi ciiicr tiffiDCiitifciicn Sit'
^C, bifftPcilttfc^ ; Hoss. sóopnuiHuR. Woli być lutrem ,
albo kalwinem , abo jakim zborowym , niżeli unitem abo
Rzymianinem. Sak. Okuł. 44. id. Snk. hul. E o u. —
Zborowy, od zboru t. j konrylium. Strt^oiiDcrfanimluiujS = ,
(SonCiIiCll = ; Hag. sbcorni ; fius^ coCopiiufi. — Zborowy,
'soborny ; Eal. cofiopiibiH. BctMeHCKiii , noBCCMecTBeH-
Buti , KaTOJimecKifi , nDgcmcin. Katobkos jest inne Gre-
ckie, i znaczy się powszechny albo soborny. Fand. 71.
Duchowni Greckiego obrządku cerkwiom soborowym słu-
żący, wolni są od tych podatków. Vol. Leg. 5, 588. Ka-
płan cząstki hostyi dyakonom rozdaje, jeśli snbornie z
nimi służy Sak. Ptrsp 27. spoinie , gemciiiid^nftlid). List
pisany od wszystkiej Rusi sobomie do S\xta papieża.
Smotr. Apol 85. 'ZROFiZYSZCZE , •SOBÓRZYSZCZE ,
7B0RZYSK0, "SOBORZYSKO , a. n ; (floss. aóopnme
miejsce zgromadzenia się; Ecct. ciEOpnipe , CEBOpi, co-
óopHafl, ciEpaiiHic = zebranie się); fałszywe koncylium
albo synod , eiii 'Jticiibocpiicilium , ^^fcubof^nob. Synod nie-
prawy albo zborzjszcze 'rozbnjne w Carogrodzie. Sk. Di.
812. Blużnierskie zborzyszcze, pseudosynodus. ib. 718.
Co lepsi na tym dyabelskim zborzyszczu sprzeciwili się.

ib. 2io. Na tym s>iborzysku heretyckim. Sak. Okuł. 42.
Nie był to synod , ale zborzyszcze złośliwych. Sk. Żyw.
209, (cf schadzka). Na zborzyszczu w Tyrze Melecya-
nie obwiniali , a Aryanie sądzili Sk. Dz. 206. Atana-
zyusz patryarcha będąc odsądzony od całego soborzy-
szcza Syrmieńskiego , uciekł się do Juliusza jiapieźi.
Soiuit. 52. — g. Zborzyszcze, szkaradny zbór heretycki,
eiiic JtcgcrfirAc, (cf bożyszcze). Kościoły heretyckie zbo-
rzyszcza dyabelskie nazwane być mają, a nie Chrystuso-
we zebrania. Sk. Zyw. 2, 222 b.

ZBÓRZYĆ, ZBUBZYĆ; ob. Burzyć.

ZBOŚC, zbódł, f. zbędzie, zbodę ci. dok.. Zbadać niedok.,
{distng. zbadać, badać); (Boli. zbusli , zbodl , zbodu;
Sorab. i. fbofcż; Vuid. sbosti, isbosti : Cum. svadam ;
Ciont. zboszti , zbśdam ; Bosn. izbosti) ; bodąc zepchnąć,
zrzucić; ^craliftofcii mit ctiva» Spif,iijcn , abfloPcii, ^imititct
ftogeii, iDcgftofcn, ivcg[tcd)eii , IiimiiUcritcc^cn. Piechota na-
sza w bok Turkom przyszła ; którzy je z koni jęli zba-
dać oszczepy, tak że poczęli ku górom ustępować. Biel.
528. — Zbość, zabo.ść, bodąc zabić, zakłóć, tobt fte>
(^eii. Gdy .Anlygonowi powiedziano , że syn jego sobie
mężnie na harcu poczynał, że ich kilku zbódł, a po-
tym też sam zbodzion i zabit, nic się nie zafrasował.
Weresz. Reg. 149. Dziki ptasznik sinogarlicę grotem
zbada. i\'ar. Dz. 3, 80. (przeszywaj. Mało na tym, ale i
drogi zasiada , Gdzie jako inny zbójca , niewinne zbada.
/ Kchan. Ps. 13. (zabija, rozbija). — Zbość konia, za-
bość, zewrzeć ; fponieii, aiifppnicn, bic Sponicn gct-cn, Poiym
zaraz zbodłszy koma Deeyiisz , wśrzód nieprzyjacielskich
hufów sobie śmi.jrci , ojczyźnie zdrowia szuk,.jąc, wp;.dł.
Warg. Wai. 174. (zwarłszy konia). — Fig. Gryzienie i zbo-
dzenie sumnienia. W. Post. W. 290. kłócie, sztychy; ©crotf'
fniSftidje , ©eiuiffeitćbiffe. — Fig tr. Zbość, zepi-hnąć zrzu-
cić, znieść ; ^crnbftcpcii, iiicbcrjłLipni, nicbcrfdjlagcn. A jako cię
twe szczęście nigdy nie uwunlfo. Okaż to, że cię także nie-
szczęście nie zbodło. J. Kchan. Dz. 274. Bóg panem
świdia, i sam wszystkim włada, Hardego z miejsca wy-
sokiego zbada. J. Kchan. Ps. 109. Ty pokornego na
górę sadzasz , Hardego na dół zelżywie zbadasz. Ryb.
Ps. 29. Nie zbodę go choć i tak od kraju Włoskiego
A L;!ttini3 żoną przecie będzie jego. A. Kchan. 192.
(nie odeprę). — Zbość z czego, wyparować, wyprzeć;
^eraiiśfłpgcii , bcrauefd/Iugcit , tDcgfc^Ingcn. Idzie prosto do
zamierzonego kresu , nie dając sie chytrym sztukom
zbadać z gościńca prawego. Kanc. Gd 207. Nie dać
się nigdy, jako mówią, z poczciwej drogi zbadać. Budn.
Cyc 42. (zwracać, ob. Zwrócić, odwrócić, dowieść). —
Wiele twierdz z miejsca swego siła zbodła. Czachr. Tr.
h 2 zburzyła, zniosła , wyrumowała , ircgfĄaffcn. — Zbość
co, zbić, zwalczyć, dobić, zwyciężyć pr. et fig. tr.;
f(^lagcii, iiiebcridilngcii, brfiCiien. Ile ich przeciwko niemu
dysputowało , wszystkich wielką rozumu ostrośi-ią zbod/.
Baz. Ust. 50. Gdy zapalczywości zbość rozumem nie
może , tak z sobą rokuje 'darmosilna Wedea. Zebr. Ow.
160; (furorem vincere). Smrodliwych zbadać 'parstków
dalej nie mogła, ib 36. lolerare, znieść, ścierpieć, wy-
trzymać; crtragcn, auźlialtcn. — Niezbodziony, *Niezbodny,

974

ZBÓSTWIĆ - ZBOŻNY.

nie do zbodzenia ; HnrocflflcĄDnr, iiiinjegftoPtar. 'Niczbo-
dne posiłki. Chotlk. Kosi. M. Duch niezbodiiony od
świata, ib. 6. nieskaziony, nieskazitelny.

ZBÓSTWIĆ CS. dok., ubóstwić, w bóstwo przemienić, m-
flpttliien. Osoby trzy w jedności zbóstwione. Pnyb. Mili.
24'J. Chleb i wino w sakramencie jest to samo ciało
pańskie zbóstwione. W. Fosl. W. 298.

ZBÓTWIEĆ, ob. Bótwieć.

ZBOŻE, a, H. ; iiT. Boh. zboźj merces , su{tellex , zbozj-
ćko < mająteczek . fortunka; Slo». sboij mienie, mają-
tek; Sorab. i. zboźo , fboii, zboziozko szczęście ; Sorub.
fboźo bydło) ; dziś powszechne imię roślin na chleb
używanych, toź znaczenie dawniej miało słowo Zyto qu.
V.)' ba«'®Ctratbe; Dok. obilj , obilź , bryli, fiLiljcko, {ob.
Bylina, Eii/m. biały); Slov. obiłe , obile ; Sorak. \. źi-
to ; Sorab. 2 trajda -. Cani. shitu ; \'ind. shitu ; Croal.
sitek ( 1) życie, 2) Irumenium), teg, pira (cf. piróg),
gobino ; Dal gobino : Htitig. gabona ; Slav. el Hag. xitto ;
Boss. aciiTO (Ij jęczmień, 2j zboże), \^i6^, (cf. chleb);
Ecii. iniiTO. Zboże na polu 'rostące , niepozęte. Cn. Th.
1407. Dostałe na polu zboże. ib. Zboża położenie ,
pochylenie od wiatru, deszczu, slrages Cn. Th. 1407.
Zboże w ziarnach, ib. 1408, Zboże wymłócone i wy-
chfdożonc daje ziarno przednie, poślednie ( < poślad ;
Boh. zadina), odjemne { > odjemki) , plewy, trzyny, zgo-
niny ; słomę prostą , kłosiaslą , mierzwiastą (mierzwę) ;
od ziarna na przetakach cliędożonepo odchodzą zczynki.
.V. Kam. Ryzować zboże , szuflami zboże |)od czas prze-
róbki przerzucać ze statku na ląd , a z lądu na statek.
Magier. Mskr. Zboża jtlur., ©etraibpnrtcii ; (cf. żyto , "reż,
pszenica , jęczmień, owies, owsik). Zboża są to rośli-
ny, których ziarna powszechnie ludziom są potrzebne.
Kluk Rośl. 3, 127. — g. Ochwat żylny abo obroezny
rostrucharze pospolicie zbożem zowią. ,HipP 112. bie
SfCie, grcPrc^e, Soriire()C ber ^inU. ZBOZANY, a, e, ze
zboża , zbożowy. Cn Th. i 408. (Sctrnibe = , iumi (9ctrnibc.
— "ZBOŻNOŚĆ, ści, ;'., pobożność, nabożność; bic ©ot'
tc«ffi:4tiofcit , ©otteefiirdit, gri>nimiflfcit; (Sorab. 1. zbo-
źniwofcż szczęsność). Chodził Dawid przed bogiem w
doskonałości serca i w zbożności. Budn. \ Beg. 9 , 4.
(w prostości. Bibl. Gd). Dóg ucieczka moja , bóg zbo-
żności mojej. Budn. Ps. 39, f". (bóg mćj miłosierny. Bibl.
Gd.). Nie słychać , aby który biskup usta otworzył a na
niezbożność zawołał. Sk. Dz o62. na bezbożność , ©ntt-
lofiflfcit. — Janowi Łaskiemu się zdało , żeby w Bzpllej
by jedne zbożności górę , moniem pielatis , zbudowano ;
tak on zwał one pieniądze, któreby wszyscy wedle mo-
żności swojej każdy raz na skarb 'pospolity zrzucili. Buz.
Modrz. 482. Mikołaj Dzierzgowski , arcj biskup i prymas,
tak jak Jan Łaski , na sejmie chciał , aby skarb 'posfio-
lity założono, kióry nazwał vionlem pietalis , eo sie wy-
kłada góra zbożności abo miłosierdzia, ii. 557. ein £tant3<
)d;aj BOH freoroidigen Scętróflcii ; osobliwie na pożyczkę
dla ubogich , lombard, cin ieibifmi ffir bie ?lrmeri. "ZBO-
Ż.NY , a, e, — ie adv , §. 1) pobożny, nabożny, z bo-
giem , {oppos. bezbożny) ; gplteżiur^tig , fromm . flotlfeelig.
Zbożna wiara stworzenia nie chwali. Zygr. Gon. 390. (pia).

Z B O Ż O W Y - Z B R A C Z .\ Ć.

Czemu się lękacie, I niepotrzebną, zbożne białogłowy.
Do serc swych bojaźń z strachem przypuszczał ie ? Odym.
Sw. 2 L ^ 3. Bacznie, zbożnie i natożnie żył, a
szczerość miłował. 1'iein. Kat. 132. Pamiątkę moje
zbożnie zachowajcie. Budn. Cyc. 40. Daj małżonkom
miłość zbożną. Kanc. Gd. 331. Ludzie cnotliwi, ubogą
ofiarą błagając boga, bywali miani za nabożne i 'cześci-
we, a ludzie grzeszni, chociaż hojnie krnią bydląt oble-
wali ołtarze , przecie przezwiska niezbożnych i "niecześci-
wych uchadzać nie mogli. Uorn. Sen. 22. Okrutny,
srogi , niezbożny człowiek. Cn. Ad. 782, (ob. Niezbożnik).
Niezbożnym się stać, niezbożnieć , n. p. Zgrzeszyliśmy
panie z ojcy naszymi, znieprawieliśniy , i zniezbożnieli-
śmy. Żarn. Post. 119 b. — '§. 'Zbożny, błogi, szczęsny,
błogosławiony; »mi ®ołt (jefegnct , fllurficelig , ppD ^til;
Sorab. i. zbożne, sbożniwe , wozbożenć ; Sorab. 2. fbo-
źne, fbożni ; {Sorab. 1. zbożnik, sboznik zbawiciel, zbo-
żnofcź , zbożniwofcż heatitudo). Bogarodzico, spuść nam
twego chrzciciela zbożny czas ; t. j. spuść nam czas ł»-
ski , podhjąc nam syna twego , który nas w chrzcie ś
obmjł. Sk. Zyw. 252 6 Daj na świecie zbożny pobyt,
po żywocie rajski przebjt , (z Bogarodz.). Biel. 19; po-
bożne życie. Sk. Zyw. 255. Czas po temu zbożny, mi-
ły, wdzięczny, póki żyjemy. Birk. Kaz. Ob. B. — Zbo-
żny, imię staropolskie, Aiiclus Jahl. Her., czv nie Au-
guitus ? — §. 2) Zbożny, ZBOŻOWY . a , e , od zboża ,
(cf. zbożany). do zboża należący. Cn. Th. 1408 ©etrflibe-,
cf. 'żytny ; Boh. obdny ; Sorab. \. żitne ; Ytnd. sbiten ;
Croat. silni, pirni; Boss. jkiituuiI , .\jt6nuH , (c(. chle-
bny). Jarzyny polne słuszniej zbożnenii zowiemy , jako
groch, krupy, i innych wiele, co z ziarna przyprawują.
Niemcy zowią 3i'ijenift^, ale nierozdzielnie, bo tak ogro-
dne , jako zbożne jednako zowią. Sienn. Wyk/. Daru
nie godzien zbożnego , Kto swego z pługu prosto wy-
wiódłszy krzywego Zamorzył pracowniczka. Zebr. Oui
579. (nie wart chleba). Zbożowy kupiec, zbożem han-
dlujący kupiec; ber Śctraibf banbler , .^Jombónbler; Cam
shitar (cf. żylnik); \'ind. sliitnjak, shilni kupez ; Croat.
sitkoler.^iecz, silkoprckupeci,; Boss. »;uTonpo4i)uem Zbo-
żowy skład, cf żytnica : (Z/oA. zbożnice magazjn) "ZBO-
ŻO|'Ł.\W.\Y, a, e. — ie adr. . pław iący zboże , getroibe-
fdjiffcnb. Zbożopławna Wisła. A'fl)-. Dz. 5, 54. Troinem
po zbożopławnej steruje Wiśle. Byh Geil.DI. 'ZBOZO-
RC>DNY, a, c, — ie adv., n. p. Luyjska_ ziemia zboio-
rodna. Olw. Ow. 230. flftmibcrjeiigenb. Żółiowłosa zbo-
iorodna matka. Zebr. Ow. 140; {flara comas , frugum
miiissima maler). "ZBOŻOSIEJNY, a , e , n. p. M.iroi.
rolników uczył, jako krzywy fług ma zarzynać ibożn-
siejne niwy Nar. Dz. 3, 94. <]o posiania zbożem . mu
©ctraibe bfliielnu. 'ZBOŻYSKO , a, h . pnie zbożowe,
na kiór\m zboże; ba«i ®elraibefelb , ber ©ctriiibeatfer . .^łcm-
felb, Soriiarfer. — g. Liche zboże, filfdłtf* (?flrai^e. Lrzę-
dnik z panem: panie! nieplenne ibołysko , Bo silne
b_\ło złożysko . Trzebać dzisiaj na korzec bić, Niżeli po
przyjdzie namierzyć. Bej. Zw. 235. ("ZBOZYSKO , Smolr
Lam. 80, ob. Zborzysko).
ZBRACIG , Zbratać , ob. Bracić. 'ZBRACZAĆ , ob. Zbro-

ZBRADZAĆ - ZBRODZIC.

ZBRODZIĆ - ZBROIĆ.

975

czy<5. "ZBRADZAĆ, ob. Zbrodzić. •ZIMUJĄC, ob. Zbroić.
ZBRAKNĄĆ, ZAB!5.\KNAĆ, ZBRAKOWAĆ, ob. Braknad,
brakować' ZBRAMOWAC, ob. Bramować. ZBRA^'IA"ć,
'ZBRAlMAĆZ , ob. Wzbraniać, wybronić ob. Zbroiiić.
ZBRANTOWAĆ. ob. Bramować. ZBRATAĆ, eb. Bratać,
cf. braeić. ZBHEDZIĆ, ob. Bredzić.

ZBROCZYĆ. >'ZBRACZAĆ, ob. Broczvć. ZBROCZONY,
"ZBROCZAŁY, pobroozony ; luit 931ilt bcficctt, be\}iMt. W
p/aszcz posoką zbroczaly nieczystą stroi się. Zebi\ Ow.
9i ; (cruore rubentem induitur paltum). Krwią korzeń
zbroczajy Zrządził, źe morwy maści szarfatnej przybrany.
ib. 82

ZBKODiNlA, 1, r. , z?y uczynek, niecnota. Cn. Th. 1408.
et 494, cf. zjoczyństwo; Vind. hudobia , hiidu djanje ,
pregrieha, przegrie(btvu ; Hoss. sJO^tucTBO (cf. zjodziej-
slwo) , 3.i(»4tflHie , 3.i04eCTie , (cf. przestępstwo , wystę-
pek); Me aiiilTctN, Uiitimt , ©ć^aiiMŁnt , " Sd^crtkt ," ik
SerlircĄiEll. Zbrodnia, uczynek popełniony albo opuszczo-
ny, pogwałcający prawo pubbezne, czy to zakazujące,
czyli nakazujące. Ostr. Pr. Kii/m. i , 25 Zbrodnia ,
występek , wyslępność ; gaftcr, Ciiftcrliaftiijfnt. Z cnoty
w zbrodnia przechodzi. Teat. 46. d, 58. Zbrodnia , co
bezecnemi duszę szpeci zmazy. Tak nam straszne dnia
tego (ostatniego) wystawia obrazy. Dmoch. Sąd. 21. Nic
miejsce , lecz zbrodnia hańbi ; Hoss. hc MbcTO , a npe-
cTynjieuie Ceauecrinb qeJiOBti;a. ZBRODNIARZ, 'ZBfiO-
D.NIK , a, m, ZBRODZlliN, dnia, m. , niecnotliwy, nie-
cnota, łotr, zbrodzień, złoczyńca. Cn. Tb. 494. ^er
lUbcItlidtcr , iDiiffet^atfr , 25evl)rcc^er , cin gaftcr^after ; Vind.
luuiobnik , hudodelnik ; Ross. SJO^tii , (cł złodziej, cf.
złoczyńca). Barabas był w więzieniu z zbrodniami, że
w zwadzie zbroił był męzobójslwo. 1 Leop. Marc. 15,7.
(z zwadliwymi. 5 Leop. ; z tymi , co rozruch czynią Bibl.
Gd.). Zbrodniarz Kaim. /'nyb. Ah. 178. (bratobójca).
Sami jesteście zbrodnikami. A'8r. Tac. 2 , 547. Jako
zbrodniku ! jako? ly jaszczurcze plemię! Żabi. Zab. 95.
— *§. Ci, którzy zabój ów za "zbrodzień mieli. Ganić
go jako kryminał zaczęli. Ckrośc. Furs. 12. (za zbrodnią).
W Todz itńsk. ZBRODNIARKA. Krom. 6G9. bic iliflctliń^
łerinn, ?3t'rbrc$eriiin, 8afiev[mftc ; /?o.'!s. sjiojtiiita , (cf zło-
dziejka) ZBRODNICZY, -^ZBRODLIWY, 'ZBRODNISTY,
*ZBRODNY, (dłshig. zbrodny pod Zbrodzić , niezbrodny;,
a, e, "ZBRtlDNlARSKI, a, ie , od zbrodniarza, pełen
zbrodni; iScrhtc^cti = , Ser&re^crś = , 3>crln-ed}cr = , 8nftcr = ,
Bcrbrcdicrifd) , lafłerbaft ; Hoss. s.ioiiccthmii , aioiiecrcHB ,
3Ji04tHcKifi , 3i04tiicTBeHHiJH , {ob. Złodziejski). Zbro-
dniczy cierpi gwałt cnota. HuL Ow. 111. Zazdrość
zbrodnista , podejrzenia krwawe. Morszl. 9. W sercu
skalanym tak zbrodliwą zmazą. Leszcz. H. S. 288. Wię-
cej się ważysz niżli matka twoja zbrodna , Gorszaś od
niej. Dardz. Trag. 152. Góra ta naznaczona była na ka-
ranie najzbrodniejszych złoczyńców. Leszrz. H. S. 684.
Jakże w czarnej zbrodniarskich spisków widzieć nocy?
Przyb. Luz. 45. Orfeusza w piekle grania wdzięki Ul-
żyły zbrodniarskim cieniom męki. ib. 292. 1. ZBRO-
DZIĆ cz. dok., 'Zbradzać niedok. , brodząc przejść, biirc^:
iratcn , 6efo:iber3 JU |*fevfce. Byk unosząc Europę zbradza

morskie topiele. Anakr. 44. W malutkiej rzeczce , któ-
rą każdy zbrodzić mógł , gdy koń pod nim padł , uto-
nął. Sk. Dz. 1067) Wzniosły się były wody głębokiej
rzeki , klorej nie mógł zbrodzić. 1 Leop Ezecli. 47 , 5.
(nie mógł przebrnąć. Dthl. Gd.). Wysoko się był Tyber
wyniósł, że pogonią żadną miarą na koniach zbrodzić
me mogła. [iirk. Dom. 67. Rzeki nad zwyczaj dla wiel-
kich dżdżów wezbrały, Zo żadną miarą zbrodzonc być
nie mogły. Birk Dom 85. Zbrodznny . bród mający ,
brodzisty. Cn Th. 1408. burc!)iBatl)ar , ciiic guit^ ImDciib;
oppos. niezbrodznny , niezbrodny, ll!I^llrci)n'at&ar. Morze
niezbrodziine. Zhil. Dr. C 2. iMorskie brody niezbro-
dzone. Zbił. Lam. a 2. Boreas czyni kryształowe mo-
sty przez niezbrodne rzeki. Banial. K 2. Za onę kroplę
mleka mają teraz rzekę niezbrodzoną rozkoszy niewypo-
wiedzianych. Bzów. Roi. 99. Gaurus wysoki Zapadnie
w niezbrodzone Awerna potoki. Uurdz. Luk. 55, cf. bez-
denny, bezL;ruiitnv; Iipbciilo-S, gritiiMi"! Na dnie czystym
niezbrodzoni"j głębi. Morszl. 71. Niezbrodzona przepaść.
Karp. 4, 12. Szatana ztarła w potyczce wszystkowładna
siła , I trzasnąwszy piorunem na głowę ztrąciła Z nad-
powietrznrgo stropu w zgubę niezbrodzona Przyh. Milt.
5. — Fil), et tr. Z.ułębić, zgruntowaó , erijnmbeu. Bóg
wszechmocnością krąg ziemski przeciiodzi , Grunt i dno
morskie noga jego zbrodzi. Ckrośc. Job. 45. Któż zbro-
dzić może sądy boże. i tajemności ich wiedzieć? Sk. Dz.
561. Suszyć. Pieśń. 5 B. Sady boskie niezbrodzone i
niezważone. Sk. Dz. 834. unerijriiiiBlid;, iinerfor|'d;Iid;, (cf.
niedościgły). Tajemnica wielka niezbrodzona. Groch. W.
85. B.ig stał ri.j człowiel^iem , przepaść to jest pokry,
żadnym rozumem niezbrodzona. Zach. Kaz. \ , 230. —
2. ZBRODZIĆ co, trapiąc zbroić, wydziwiać; Uii^cil ait«
rid)tcnb iniu-h-ni , qudlcii , W\ei ftiftciib , tobcnb , nnlt^enb
serbecrcil. Zbrodziła roku 1565 Polskę plaga morowego
powietrza. Krom 564; iiifeslata est. — "^. Zbrodzić, ob.
Zbroriyć. ZBRODZIEŃ, ob. Zbrodniarz.
ZBROIĆ cz. niedok., g. 1) uzbrajać, uzbroić dok., zbroje
kogo, ubieram we zbroję. Cn. Th. 1408. bie Mftuiig nil=
Icgcii, riiftcii, opatrzyć w broń , włożyć komu broń, oręż
w ręce, ciiieit bcamfiicii; Boh. ozbrogiti, ozbrogjm ; Sa-
rah. 1. wobrónu ; Carii. oroshim , ( oh. Oręż ) ; Vind.
oroshit , isorosbjati, yunsoroshjati, oroshjati , oborosbjati,
pooklopili, oboklopuvati ; Cróat. oborusujem ; Dal. oru-
,\ati; S/rii). oriixali ; /?ay. oruxatti ; 5us??. orusgjatti ; Ross.
BoopyadiTb, BOono.iiiHTE , ono.wiiTB , ono.iiaTb , CHapa4nTb,
3Hapaa<aTb , (cf narządzić) ; Eccl. opyajaio , BOopya;aio ,
óponaio. Zbroje się, zbroję biorę ; armor, armo me , ohar-
mo me. Cn. Th. 1408, Eccl. ópoHioca , opyinaioca ; Ross.
ncno.iiiiTbca , 4ocntTb , (cf. Mośpiać) Gdy wojska ru-
szyć miały, Chcąc wiedzieć , jakiem sercem na bój iśćby
chciały. Tak rzecze : Młodzi Rzymska , którą senat zbroi,
Nie prywata , wszech buntów w tobie zemsta stoi. Bardz.
Luk. 50. Zbrójcie się wojownicy, do bitwy się zbrójcie.
Przyb. Milt. 194. (riijłct cud), cf. do broni!). Ocknijcie
się. wstawajcie, zbrójcie się czym prędzej! ib. 19.
Niech sie dobrze zbroi , kogo się gmin boi. Rys. Ad.
49 ; {(jtiem mutli metuuni , multos meluat). Uzbrojo ny.

976

Z BROISKO - ZBROJNY.

ZBROJOWNIA - Z B R O N 1 C.

ob. Zlircijny). — Fig Ir. Zwierzęta , klóre nie w kupie
iywol swój wiodą, są wszystkie to rogami, to zębami,
to 'paznokly, to kopyty dobrze iizbtojone. Goni. Sen. 209.
(opatrzone do obrony) Merkury, ly zbroisz język w dzi-
wne chytrości. Klon. Wot. i. Uzbrojona cierpliwością,
końca wyglądać będę. Teat. ."i. b, 80. — § Arlill. Gra-
naty uzbrojone. A(ju. Mtkr. powleczone , pokryte. — ^.
2) Zbroić złe , zbroić co złego , nabioić ; Hn^eil ftiftcn ,
9i)fc^ ftiftcn, Dcrukii, onri(^łen ; Stov. pacham, (cf. pa-
chaćj ; (Bosn. zbrojitti dinumerare , sobere pecuniam ;
Croat. broiti < rachować). Sam zbroił, sam za siebie od-
powie. Teat. 48, 12 (cf. zbrodnia). Barabas w zwadzie
tbroił inężobójstwo. i Leop. Marc. 15, 7. (uczynił mę-
iobój^itwo, 3 Leop. ; ct ))attt eiiicii SKorb fcepiigcit , oer>
filit). Któż tak srogim rękom złorzeczyć nie będzie, które
się nie wstydziły zbroić takiej sprawy? Teat. 42. ii, 2.
ZBROISKO , a , n., zbroja szpetna, szkaradna , ciiie ^óffli>
i)i JUiiftuiig. Ukazuje się rycerz w staroświeckie zbroisko
ubrany. .s/a«. Num. *. . 126. ZBROISŁAW, a. m. , ni-
zwisko żołnierza. Tent. 50. b, 'Jl. ZBRÓJ, u, wi.,
ZBROJA, i, i.. "ZBROICZKA, 'ZBKOJKA , i, 1. zdibn..
okrycie ciała przeciw oręiom nieprzyjacielskim , btC 3Ju<
|łung, cf. rynsztunek; Boh. odenj (cf. odzienie), haw,
(zbrog broń); Sorab. 1. bronstwo ; Sornb. 2. bronuilo ;
Cum. slirója ; Vind. oklop , oklope, oroshje, oroshlvu ,
(cf. oręż); Croat. oborusnoszt; bosn. orusL;janstvo ; Rug.
orii.\je ; Hoss. sópya , sCpyiiHa , nceopyjKlc, onO;iiieiiie,
40cnt.x'B, ciiapa4t; f.ai. sópya, Bceopy*ie, Bpiiin [lo-
rica 2], (cf. broń), opyMiiHue. Zbroja cała składa się
z szyszaka, pancerza i z blachownie Czack Pr. 241.
Według Marcina Gala dwojakim sposobem uzbr.ijali się
Polacy , jedni loricati mieli zbroje z blach żelaznych ,
drudzy clypeati samych puklerzów używali, w reszcie
lekko przybrani. Nar. Hst. 2, 391. Za nimi jedzie w zu-
pełnej "zbroicy Gwelf. P. Kihun. Jer. 13. Na wszystkich
lśni się broń i zbroja. Stos. Num. i, 54. Wyprawił syna
przed hufcami w porządku, ubranego we zbroiczke le-
kuchną z kopijką na plecach. Wys. Aloj. 35. Miejże się
też czasem do koniczka , do zbroiczki , i do inszych po-
trzebnych sobie rzeczy. Hej. Zw. 28. et 113. Zbrojka
Cn. Th. 1408. W zbroi walczyć Hoss. 6poHe6opCTBO-
BaiL. Zbroje zdzieram , abo ze zbroi odzieram koj>o , ex-
armo. Cn Th. 1408, cf. rozbroić, cnłlDajfiicii. — g. Transl.
Zbroje, zbroja, oręże , broni, broń, SBajfen. Między
zbroją prawa ustały. Sk. Di. 570 ; (inter arma lilenl
leges). — g. Chym. Owe śkła , które wystawione być
mają na goły ogień , nie mogą goło naicłcj mocy ciepła
znieść, przeto oblepiają się gliną, która to polepa na-
zywa się zbroją , lorica hrumł. Chym 39 ZBROJNY,
a, e — ie et -o adv , zbroją odziany, w zbroję ubrany;
gerufłeł, gepatijcrt; Boh. zbrogny, auprawny; Slov. zbro-
gny; Sorab. 1. wobronene; Slav. oboriixan ; Croat obo-
rusen . oruscn (cf. orężny), (dislng. zbrojni, brojni nu-
meralilis) : Hoss opyHceGopiiuH , ópoiniufi , ciiapfl4iiuB,
iOcntiUHuii , jocninniiiKX ; /■,'(•(■( afipyfiiiijri , opik-niLNi ,
Buopy/KeuHuri , B<iuiietix, uiiumeiiiiuti. Zlirojny zii|iiłiiie,
kiryiuik. Cn. Th. 1408, Ho$t. BCeopyjKuui. Zbrojny,

uzbrojony. Cn. Th. 140S. geipaffnel, beipaffnct. Lepsjy
żołnierz zbrojny, aniżeli strojny. Hys. Ad. 55. (rękaw
nie bije , lecz ręka). Pers strojny, nie zbrojny. Pot. Syl.
151. (niebitny, niewaU-czny). Pryamus nie mógł patrzeć
na syna miłego, Z Menelaem w tym polu zbrojno czy-
niącego. J. hchan. Di 55. (bronią rozprawującego sie).
Siła zbrojna narodowa, wojsko narodowe, bic bdcalfnftt
3J(itionaltnad)t. — Herald. Zbrojny mąż ; herb , jedno co
Waxman. hurop. 3 , 58. eiii gciriifcg ffinpptn. ZBROJO-
WM.\, i, i , skład zbroi, skład broni, arsenał, 'cekauz,
'ZBHOJNIGA . y. s. , {Loderek}; Boh. zbrogmce. stfjl-
nice , (cf. strzelnica); Slov. zbrognica; Sorab. 1. bro-
necza ; Carn. sbrojnishe , oroshishe; Vind. Toroshjarna,
oroshjifhe , orosharniza , oroshjauniza , orosliniza , (cf.
oręż) ; Croat. puskarnicza , (cf. puszkarz) ; Hag brodar-
niza ; Ross. sOpycspamuiime , opy/KeiinaH naiara , opj-
-.KCJbim , opy<Kexpaiiii.iiime , ciiupH4o.\paHH.iHme ; Ecel.
36pycno.iu»>iiima , opy/KHima , opAX6vp;iHiiTOkiiHi|:i , bał
SRiift^nil^ , Mi ^CUiibaui. Zbrojownia, 'ccybaiiz , arsenał,
miejsce wyznaczone na skład wszelkich dost:itków i ryn-
sztoków wojennych. Jak. .Art. 3. 324. ZBROJOWNIK.
ZBROJ.NIK, a, m. , g. 1) rycerz zbrojny, uzbrojony,
w zbroję opatrzony, wojownik , walocznik ; cin ©eatoffne'
ter, (JJciuftetcr. cin Śriog^manii ; iSo/t. odenec . (cf. odziao); ;
Cum. orolhnik ; Croat. oborusnik ; Ross. /ocntuiUBKl.
ópoiniiiKŁ , /. ópoiimma ; Ercl. ópoiimiK-B , ópoHcftopcm,
ópoHeiiociiTcib , opy*e6opeub. Sułtan wysł.-ił eskadrę
przeciw zbrojownikom Moskiewskim. Oaz. Kar. 27 k.
(może : przeciw zbrojnym okrętom). Mocnemu zbrojni-
kowi , który w pokoju trzymał królestwo swoje, hoł-
dować wszyscy musieli. W. Post. W. 172. Gdy mocny
zbrojnik strzeże pilno przybytku swego, tedy w' pokoju
jest wszystko dobro jego. Hei. Post. N 5. ( waiecznik I.
Położon równo z ziemią on okrutny mocarz , a mocny
zbrojnik, on czart okrutny, ib. Fff 1. — § Zbrojo-
wnik . ZBROJOWY , ego', m , co robi zbroje Wid ;
płatnerz. Cn. Th. 1408. bcr 1.'anjcr)d)niib . Siilfcn|d?mib .
przełożony nad zbrojami. VłVj(/. cekwart; /!oss. opy-
wefimiMefi . opy/hiiuiefi , ber BcutltnuSnMrtcr , 3f"0n'*r'"-
ZBKlUOWY. a, e, od zbroi, rynsztukowy, orężny: R4'
fłungiS ■ , SBaffcn . .

ZBIłOMG rz. dok., Zbraniać niedok. ; Boh. ibraiiiti ,
zbranowati; §. 1) skutecznie bronić, obronić, bf-
fiftiijcn , mil 9Jad)briirf pcrtbcibigcn. Wielkiej sławy dosta-
nie, kto od poj;an zbroni koścmł święty. P hrhan. Uri.
1,65. — §. 2) Zbronić , zabronić, i'Crii)f()rfn. Żaden ni«
zbroni śmierci takiemu, co sam spiesiy do niej. L>\roie.
Luk. 2 , 52. Zbronić się , skuteczny odpór dać , ficł) fl«
niebrcn. Jego prośbie pokornej nie mogę się zbronić.
Tre}. S. M. 100. — =J. Zbraniam się czego, r^cuło ,
detrecto Cn.Th. \iOS. wzbraniam się , ociągan) »u; i pny-
zwalariiem ; ( Boh. zbranowif se ; Sorab. 1 wobaram
szo nćlżobo). fid) rocigcrn. Miłość rodziców, wszelakie przy-
krości przy wychowaniu dziatek przezwyciężyć może. tak
iż do gardła swego przy diialkach swo'ch rodzice oprxe<
się me zbraniają. /.arn. Pott. 3, 5ł0 6. Zbranunie aic
czego recMatw. Cn. Th. 1408. Zbranianie się ciego

ZBRONOWAĆ - ZBUJAĆ.

ZBUNTOWAĆ - ZBYĆ.

977

nieszczere , odmawianie , niechcenie zmyślone , simulala
rerusaiio. ili. ZBRONNY, a, e — ie, e( -o adu. , ob.
Wibronny. — §. Zabroniony, zakazany; oerrocijcrt , DCr-
iccbtt , imterfaut. To mi nie lubo, co mi się godzi, Co
zbronne, to mię rozpala. Hul. Ow. 175. Dalekie od cnot
przodków obyczaje , Niech zbronny mają wstęp prawem
w le kraje. Zab. \ 1 , 552.

ZBRONOW.AĆ, ob. Bronować,

'ZBRÓZDOWAĆ, n. p. Effilare, niciami co zbrózdować, dać
przykład. .Mącz. ZBRÓŻDZIĆ. ob. Bróżdzić.

ZBRUCZYĆ, ZBRLKAĆ, ZBRUDZIĆ. ob. Brukać, bruczy,
brudzić. — Addas adituc: Z wierzchu piękna postawa,
\scwnalrz 7eż zbruknna, Równie jako spróchniała ściana
lu.ilowana. Hej. Wiz. 40.

ZBRUNACIĆ, ZBRUNATNIĆ, oh. Brunacić , brunatnie.

ZBRYKNĄĆ , ZBRYKAĆ , ob. Bryknąć. ZBRYKANY . a , e ,
rozbrykany, ci. rozhukany, zdziczały, rozbestwiony, roz-
pustny; auggcittffeii , »emńlbcrt, luilb, f(teu. Przeklęstwo
niebo ściąga na zbrykane dzieci Teal. 46 , 55.

ZBRYZGAĆ, ob. Bryzgać, pobryzgać , zabryzgać. — .iddn.<t :
Wchodzi żołnierz cały zbryzgany krwią , i zakurzony
piaskiem. Sl<if. Au/n. 1, 161.

ZBRZ.\KaC, ZBRZĄKNĄC. oh. Brząkać, ZBRZECHAĆ, ob.
Brzechać, brzecholać.

ZBRZEZNY, a , e, z brzejru , od brzegu, cf. brzeźny, po-
brzeżny, nadbrzeżny; Śupcn=, llfev>, SJanb = . Zbrzeźne
pióra w ."tkrzydle , ob. Skrajny. Zbrzezny kamień w skle-
pieniu , ob. Zav^ornik.

ZBRZYDNĄĆ, ob. Brzydnąć. ZBRZYDZIĆ, ob. Brzydzić.

— Addas: Szumowiny ze śkla , choćby śklo było z najle-
p.szej przysady, zbrzydza go. Torz. Skł. 126. (zeszpecą,
zeszkaradza). — Obmierził sobie i zbrzydzil Aleyne P.
Kciion. Orl. i, 190. obrzydził ją sobie.

ZBUCHAG , ob. Buchać. Addas: Croat. zbuhan contusiis pii-
gnin , zbuhanye contusio-

ZBUCIĆ się. ob. Bucić się.

ZBUDOWAĆ, ob. Budować.' — Addas: Naród ten był na świe-
cie możny; mia.sta wielkie i zacne zbudował. Wiśii. 127.
(w\ stawił, założył). Nie zaraz Rzymu zbudowano. Glicz.
Wych. J 8. (cf nie w jednym roku Kraków zbudowanyi.

— ^. Fig. Ir. Mądremi li&tami i pisaniem łaskawera
unosić chciał króla onego papież; ais na ten czas nic
w nim nie zbudował. Sk. Di. 1095. u niego nie wskó-
rał, er ridjtetc Iie*^ i^m niditś aui. — g. Morał. Zbudo-
wanie abo budowHnie kogo, danie dobrego przykładu
komu. Cn. Tn. 1408. Hi (łiioralifiic) (Srinucn, '{oppos.
zgorszenie;. Zbudowanie się z kogo. Cn. 7h. 1409.

ZBUDZIĆ, o6. Obudzić, budzić. Addas: Croa.'. zbuditi , zbu-
g)śvam ; Dal. probudivam , (cf. przebudzić). Zbudził go
pan bóg, rozvMazawszy boleści piekielne. Hrbst. Nauk,
F 6 ZBUDZICIEL, a, m ; Croat. znuditel : bet (STOCder,
Slufrocifer. W rodź. zeńsk ZBUDZICIELKA , i; doat. zbu-
dilelicza , (zbudilo , prebudiio ; Dni. probudilo eicitalo-
riumi .

ZBUJAĆ się. ob. Rozbujać się, bujać. — Addas: Gdy się
chłop zbuja, niemasz miary. Biaiob. Odm. 22. gdy się

Simimik [LituUso wj/d. i Tom TI.

zbuka, rozhuka, cf. na kieł wziąć, tuettn et aiiźgeinffen
iritP. Zbujany, zbujały, rozbujały, i cf. zbestwiony), n. p.
Wiek nasz już wyszuraiał, już przywary młodzieńczą po-
pędliwością zbujałe osłabił. Pilch. Sen. lisi. 2, 158.
Szczęściem zbujali , tych znienawidzili , których obrazili.
Pilcii. Sen. gn. 257. Zbujane namiętności teraz rozu-
mem ukraca. Treh. S. M. \ól. — §. Pasiecznik ma mieć
dzwonek abo miednicę, dla zawrócenia zbujanego roju
brząkaniem, i kropidło dla zakropienia. Haur. Ek. 157.
wybujałego roju . ciii iiuś bciit Śtocfe ^etaii^gcfĄnjńtmter
iBienciifdjiuatm.

ZBU.STOWAĆ, oh. Buntować. — Addas: Wac Pani chcesz
mi żonę zbuntować! Jeal. 26. c, 99.

ZBURCZYĆ , oh. Burczyć. — Addas: Tak go zburcze , tak go
wvbesztam , iż pozna, żem kobieta, 'teat. 28, 106. ih.
42. c . 40.

•ZBURKOWAĆ, ZBRUKOWAĆ, oh. Brukować, burkować.

'ZBURZKA , ob. Burza, 'biirzka , zaburzenie, n. p. W po-
koleniu Efraim stała sie trwoga i zburzka. 1 l.eop. Judic.
12, 1. ZBURZYĆ, o6 "Burzyć, rozbirzyć. .Addas: Boh.
zbauriti ■■ wzburzyć; /lag oboriti ; Croat. zarussili , za-
russujcm ; Ross. cpuTb , cpUBaTb: Eccl. iih:;gp.^thth , icf.
wywrócić). Zburzenie odebranej fortecy. Jak. Art. 2, 569.
ZBURZYCIEL, a, m., ob. Rozburzyciel , burzyciel; Croat.
zatornik ; Rag. oberitegl , bet ^(l^ÓUt. Alexander Wielki
wywróciciel i zburzyciel monarchii Perskiej. Slryjk. 18.

ZBUTLOWAĆ, ZBUTELKOWAĆ, ob. Bullować.

ZBUTWIEĆ , ZBÓTWIEĆ . ob. Bótwieć. — Addas . Umrzeć ,
zbutwieć w popiele kościom nie dadzą. Tward. Wi. 190.
— Niezbutwiały cedr. hchoiu. Roż. 98. nie butwiejący,
niepodległy bul białości.

ZBUZOW.AĆ", ob. Buzować.

ZBYĆ , zbył , f. zbędzie , zbędę med. dok. , Zbywać niedok,
et conlin.; Boh. zbyti , zbył, zbudu , zbywati ; Ross.
aóUTb , sóbiBaTb ; zbyć czego, (o/);)Oi. nabjć co), utracić,
stracić, zgubić co; uiit eliBiiś fommeii , e^ oeilicrcn, (log
iDcrDen). Więcej zbędzie, niż nabędzie. Glicz. Wych. L 1 b.
Choć s;im gardła zbędzie , nic nie dba. byle bracią swoje
oswobodził, raszk. Oz. 5. Łakoma ona chciwość beze-
cnego złota Nie ustała , choć zbywał już tego żywota.
Papy. KoL 0. Chcieli coś mówić, ale zbywszy mowy.
Miasto słów spóIne mieszali wzdychania. P. Kihan. Jer.
534. Kamienie ostrości i twardości zapoczęły zbywać,
a niiekczeć i powoli postaci 'porywać. Zebr. Ow. 14.
Gwiazdy nie chcąc widzieć jej niecnoty, pod chmury się
pokryły, noc "poświaty zbyła. Otw. Ow. 411. — Zbyć
czego złego, przykrego, zbyć czego umyślnie, naumyśl-
nie , zbyć sie czego , pozbyć się czego ; etonś l09 roci>
ben, anróerben, fi& oom $alfe t4apn. ft* '!>ai>i>n loS ma--
tben ; Gam. snebun se ; Yiiid. fiiebiti fe , prost gratati ,
oprostiti , friefhiti ; Ross. aóuTb , sÓUBaib , OTÓbITb , OT-
óbieaio (cf. odbyćj, OTcraib, OTCTaio (cf. odstać), OKHTb,
CHJiiBaib , (cf. wyżyćj. ćoż czy zb\łeś kłopotów, chorób
i niewczasów Przez to, że tysiącami brząkasz i rachu-
jesz? Opal. Sat. ^9. Próżno! nie zbędziesz troski, zbiegu
nieszczęśliwy , Idzie pogoń za panem frasunek tro-

125

978

ZBYĆ.

ZBYSZEK - ZBYT

skli*) Hor. i, 8. Sar. Z/ym z/ego zbyć. fiys Ad. 80,
icf. klin Uinem wybić). Im jedna ta nadzieja, śmiercią
licha zbyć. Chrośc. Fars. 231. Nigdy onej farby już
z siebie nic zbędą. I^aszk. Di. 118. Piłat zbyć wodą
chcąc grZtJcLu , [>rzcd żydami um\ł swe ręce. Odym. Sw.
'1 G g 4, (cf zmyć). Uczjń tak, jakośmy się namówdi,
a prędko ich zbędziemy od siebie. Boh. Kom. 5 , i 70.
Hor.^Sul. 120. 'zbywam kogo. eludo. Cn. Th. i 409.
eincii abfmiiien, i^m iibn'ci|cn, ibn lc«ii'erDcn , \ii) »oii ilim
loimaiten . wn iDm loJfommcn. Zbywam kogo żartem. Cn.
Th. 1410. Zbył mię żaicikieui , odpowiedział mi, żem
gadał jako anioł. Weg. Mirm. \ , 20'.). jcmaiibctl mit ei'
nem ©ihcrj abipeifen, abiucifcii. Twoje odpowiedzi są pró-
żne "ewatye albo zbywania. Zygr. l^ap. 2Jo, (cf, wybiegi,
wykręty) Zliywam czogo . uchodzę czego. Cu. 'fh. 1109.
lo^foiiimen, fiitijcben. Zbycie, ujście Ercl. h^butiik. Gie-
dymin, zbywając w Kiernowie rozmaitemi łowami prze-
szłej pracy i niewczasów wojennych , "jacliał w głębsze
puszi'ze. Stryjli. 353 , (cf. zabywać). Zbyć się brali z do-
mu. Ż'.br. Ow. 44; {teclo eiin purabant , ujść, wyjść).
Opadła mię kupa żołnierslwa ; atolim im zbyła miedzy
leśne cienie. P. Kchaii. Jer. 'óiG. uszłam im, iij biii i{)iifit
tntGonacii, ciitflp^en, cntmicJłeu — Zbyć, odbyć, jaką
pracę, robotę, trud; eiiic Sltbcił ocnidjtcii urn fit lt'» ju
rocrbeii , fic fid) trcafiaffeii , ira^ten bag man baooii je clicr
je licbct rcCjjfommt. Paniietajmy o operze, abyśmy się na
niej znajdowali, zbądżmy nasze lekcye. Teat. 57, 103.
Niektórzy te nauki byle zbyć odprawują. Pir. Pow. 117.
od reki, lekko, naprędce; Stov. pres płeca neeo robif;
\,iid. hiluY.iti , prchitati , pohilati, ponemarali , Dbrnbilt
tteibeti, iójUuittn ; iEccl. cOuthch , sóuBarnca uiścić się,
cóhiTie , coóbiTJe uiszczenie, skutek, sóuBacTca usku-
teczriia się). Zbywać przcdając , przedając za byle co ;
bie fflnare im 3>crfauf Idjlcitbetn, fie urn eineu Spptt amiTr-
ben, ocrnugetn. »frftoPeii ; {Viiid. oddajaii , zalvunaii,
odrugiti, saplujali). Aż się on kurczy, aż ratunku pro<i,
czego zbyć tego zbyć , 'ano joz próżno , dekret ferują.
Fatib. 1. Nieborak czego zbyć, tego zbyć, musiuł się
uiścić, ib. M. .Musiałbym ci ukraść , gdybym lak tanio
miał zbyć. Alb. na Woj. 14. — Nie zbywaj starej sukni,
póki iiosvej me sprawisz. Ryi. Ad. 50. nie pozbywaj sie .
łbue beii nltei! iHoif iii*t mcfl , ei". mnn H'Q iitircines ilOaiTer
iiid;t cbev mcijijtejcii , bi« man teiiicś bnt. Na zbycie , na
przedaj ; jiiiit SJerfiiiif, jiiiii 3>erl)a!ibelii. Bodaj w swem
życiu nic doznał wesela. Kto interesa wynalazł na śmie-
cie , Kto dla potrzeby tracąc przyjaciela , Serce na zbycie
ma, jak na tandecie. Zab. 16, 118. iV'n. — "Zbyć kojio,
odprawić, odpędzić, wyrugować; CillCn roeilfd^.lffeil , roffl-
jiltjetl , \ml fÓCljffll. Ojciec bez winy kłopotu, z iiiia>ta
mię zbył, 1 srodze poklał idącego. Zebr. Ow. 589. Zbyty,
do zbycia , mogący być zbytym , czego się łatwo zb)ć,
pozbyć , leid;t \oi ;u nierbeii. Ja córka twoja , (akiem ci
jest zbyta , że mam być nagrodą zwycięstwa leuo ? Pot.
Aig. 509. tt;ik łatwo, prędko chcesz lub możesz mnie
się pozbyć, mnie oddalić?). — Suepius cum ne<jatione: Nie-
ibyiy, Hiezbedny, którego się zbyć nie można; ni(6ł M-
|UiVftbtn, iinnifflf(^affbnr , nid>t mcgjiibrindcii . (ob. Zbyiość,

niezbytość). Niezbytemi womity miotany, wylał duszę.
Tward. WY. 12 (nieuleczonemi , nieustającemi). Wierna
miłoiJć, niezbyly gość. Hyt. Ad. 71. (nieodstępny). Im
niezbytszy jest nie(/rzyjaciel ciało nasze . tym z niego
tryumf jest cliwalebniejszy Dirk, Dom 76. Niezbyly głód
przykrzył się im srodze. Odym. Stv. fi 3 6. Pójdzie
w niezbyte góry. Hul. Oiv. 67>. nieprzebjte, iiic^ft bur(b;ufom«
mcii , uiiuberffcialiic , imifcafame Ścbtrfle. Niezbytą to jest
powinnością naszą. hpiz. Gr. 3. p, 216. konieczną, nie-
uchronną; un)ere nptbtrctibifle, iinumfliiiiiijliitte fHidtt. To
niezbyta prawda , że zła mi/'iść o Łjłodzie Teat. 49. c,
a 2. niezaprzeczona, citic uiiiuibtTlfijbiire &alfx\)ńt. —
^. 'Zbyć w co, przejść w inny byt , jirzemienić swój byt,
przemienić się , przeobrażać się , przi'kszl.iłcić się ; feilt
3Befeti ueriDaiibclii , iii) uemaiibeln , metamorptipfireii. Jakoł
zielone rószczki oplótł sobą , Zbył w kamień , który zo-
stał pod węża osobą. Zebr. Ow. 294 ; {sit Ijpis). — §.
Zbywa na czym impersonal. , schodzi na czym, me do-
staje, nie starczy, nie staje czego; eś fle^t IPOrnit ab,
mniiflelt, rcic^t nic^t b'"/ ift niti;t au^reicbcnb ; (ta/n. po-
mankuje; //c/s«. sóiiTb, aóoiBarb , sóujutl ubyć, ubyły).
Na przyzwoitych nie zbywa mu wygodach. Mon 68, 271.
Może mu w samej rzeczy zbywa na pieniądzach , bo
teraz trudno o nie. Teat. 34. b, dij. Nie na czasie ci
zbywa , ale na sercu. Co'i Kom. 4 , 2.'>5. Mnie na sercu
zbywa? mnie? Mospanie pierwej zginać potrafię, mi
się przelęknąć kogo ? ib 4 , 256. Nikt w świecie mówić
nie może , że w zdarzeniu zbywa mi na męstwie. Ttal.
6 , 96. Nigdy na skutku pomyślnym nie zbędzie , na co
się tylko dłie osób usadzi Hu! Ow. 115. — 'g. Zbyć
gdzie, pobyć, pobawić; feijn iiitb blelben, yeripcilcii , \iil)
Ollfbniteil. Kiedy się w ulu pszczół wiele narodzi. Nie
zbędą w ulu , rój z ula wychodzi, lirulk. F 3 6. — §.
Zbywa co , zbywa czego , nazbyt jest , impersonule ; (]uia
zbywam non dicimus boc semu. Cn. Th. 1409. zostaje,
jesl nadto, (cf. zbyt, nazbyt, zbytni, zbyteczny, zbytek);
(i ift fibriij, bleibt fibrifl , t^ ju olei; Boh. wybyt, wyby-
wśti , wybywam. (cf. wybyć) ; Sorab. 2. hufbudnusch,
iiufbuniisch ; Ytiid . zhief ostat , prebyli ; Fccl. N^EUTN,
ii^uuuiTłi. Spyta się Jezus; jakoście wiele koszów na-
br.ili , co jułomków zbywało, gdym siedmioro chleba
między cztery tysiące ludu rozłamał? Sekl. Marc, 8. ;wie-
leście koszów zbytu ułomków wzięli? ib ). Lepiej gdy
zbywa , niż gdy nie dost.ije. Cn. .\d. 458. Ryt. Ad. 35.
Archel. 2, 15. (lepszy zbytek, niż niedostatek). Koń, na
którym jeżdżę, nazbyt drogi, przeilaj go, a ku[> _ mi
tańszego, a co zbędzie, niech mają ubodzy. Sk. Zyir.
214 6. Ów, któremu zbywa, ma obowiązek z prawa
natury dać temu , który zgoła nie ma. /'i/iA i>f- '"»*■
99. Jednako grzeszy, gdy kto z miary wykracza, jako i
len, kto miary nie dochodzi, równy występek j.-si.
gdzie co zbywa, jako gdzie niedoslawa. Koii l.'r 114,
(cf. przesadzić, cf. nie dosadzić). — (ZBYSZKK . ZBY-
SZKO, ob. Zbigniew) — 'ZBYT. u, w. . ZBYTEK, iku,
fn , — g. I) co z (zego zbywa, rełiluje . z»staje :cf.
zab\tek) . reszta , pozostałość ;" ber Sfft , ba* UblitłarHifbfBf,
Hi Uberbictbfd; Buh. zbyt, zbjlek; Sorab. 1 zlOlk;

ZBYT.

Z B Y T.

979

Sorab. fbulk , (\vo Ibutnem w reszcie, na /bulk z re-
sztą) ; fioss. sainmeK^ , HSJHmeKi , ii3juiueqeKT), jhiuckł,
jHUie>ieh"B. Zbytek, co zbywa, zostawa , licinum ostatki.
Cn. Th. 1409. Wieleście koszów zbytu ufomków cbleba
wzięli? Sekl. Marc. 8: (wieleście koszów nabrali, co
ułomków zbywało? ih.). Iż bitwa mało nie do wieczora
trwała . przeto zbytek dnia i noc na wytchnienie odło-
żono. Krom. 558. Kazimierz zbytek roku tego i drugiego
początek w Radomiu przeżył, ib. 751; (reAtquum tempus,
cf. schyłeki. — g. Zbyt , zbytek , wszystko , co jest zby-
tnim , co jest nadto; allcź IMŚ ju »iel ift, boś Uberp'
Cigc ; Boh. zbyt, zbytek, nadbytek; Slov. zbytek; Garn.
prebitk , prebytk : Vind. verhobiunosl, ostalifhe, zhefo-
biunost , obiunost, obilje , preobiunost ; Rag. sAlihnos,
zSlihnos , zśliscnos , saviscnós; Ross. hsóutokł , iisÓB-
ToyecTBO , nsóbiBaHie , H306iuie, H30ónjbH0CTt , nepe-
óopii, (cf. przebrać); EccI. np-Ei^BiiTi.yhCTłiic , npe3'Muo-
wewie, h^butIiKI. , jOBO^ibCTO, npeBOS.ioPŁ. Niepotrzebne
gałązki winne odcinają, zbytki obrzezując, aby tym ob-
fitszy owoc przynosiły. W. 1'osl. Mn. 409. Zbytek , nie-
miara , 'nadmiarz , co z miary wychodzi, Ja^ Ubcritinf.
I w dobrem zbytek cnotą się nie zowie. kras. Aniym.
70. (przesada , Ubertrcifclingi. Witeliusz raz gniewliwy,
drugi raz nazbyt łaskawy, między (z obu tych przymiotów)
zbytkami, powagi zachować nie umiał. Lub. Roz 251.
Można wykroczyć przeciw grzeczności nietylko przez jej
niedostatek, ale leż i przez zbytek. Zah. 4^ 152. Bieiik.
Zbytku nigdy niemasz na wstydliwości. Sk. Zyw. 2, 40C b.
Każdy zbytek i rzeczy najzdrowszej szkodliwy jest. Sijr.
944. Zbytek kazi pożytek. Rys. Ad. 78. Zbytek zdro-
wie psuje. Cn. Ad. 1512. nlljiioici ift im(jc)uiib. Pomiar-
kujże teraz zbytek żalu nmjego. Teal. 9. b, 95. (wiel-
kość , miarę żalu mojego). Nieugłaskany bądź i nieużyty,
1 miej nad matką większe w złości zbyty. Chrośc. Ow.
56. gwałty, zbrodnie; ©ciroltfomfcitcii , Uiitlmtcii. Ktoby
uczynił komu gwałt, rozbój, rany, szkodę i jakikolwiek
zbytek. Słnt. Lit. 146. (krzywdę). Jakie nad nami szczę-
ście czyni zbyty! Chrośc. Luk. 2, 45. jak wydziwia, do-
kazuje , Hiifug treibcn. Trzy zbyty, na trzy zbyły , na trzy
zbytki, do zbytku, zbytecznie, zbytnie; |)6d)ft ubcrttifbcn,
iibct bie iWnPeil. Chudsi bracia , wierzcież mi, że to są lny
zbyty, Kiedy zadek stroicie w drogie a.samity. Kchow. /•>.
102. .Va trzy zbyły 'labiije opojona winem. Sądząc głupie,
ze takim sławy doszła czynem. Zab. 6, 162 Pani jedna,
słuchając często słodkich słów o^ pewnym młodzień-
ca , którego nigdy nie była widziała , jęła go sobie
na trzy zbytki cukrować, iż nie miało już być n.i świe-
cie nic godnifcjszcgo nad niego. Gorn. Dir. 127. Hrabina
d' Angouleme chwaliła ą,o do zbytku. Nieme. Król. 1,85.
Widzialom ich żywo tańcujących i do zbytku pijących.
Teat. 21. c, 04. (cf. na umor) — Zbytek, zbytkowanie.
niemierność , przesadzenie miary; ba§ UbcrlreiDptl, 3'"''i''l'
geiiicfcn, 3ui>tclt()un, bic nmnńpiafeit, ber Ubcrfiug; (Vind.
neraasa, nesmasa). Pan Jezus zbytku, który jadłem i pi-
ciem popełniony bywa, zakazuje. Dambr. Kaz. 12. We
wszystkich stanach za zwyczaj, dzień vvescia , dzień zby-
tku. Teat. 6. 4, 80. Kiedy mierności zbytek próżny ustę-

puje? Zbil. Zyw. B 2. Nikt bogobojny na to nie ze-
zwoli , aby miało być wolno zbytki stroić ? Hrbst. Nauk.
D S b. Co Kuryusz i Kamil przedtym zaorali , Mało te-
raz , przyczyniać placów trzeba dalej, Trudnoż było spo-
kojnie w takich zbytkach siedzieć , W tej rozpuście bez
wojny trudnoż się wysiedzieć. Bitrdz. Luk. 5. O zbytku
bezecny, Nigdyś z małej niekontent rzeczy , choć obe-
cnej! ib. 61. ( chciwość, łakomstwo!). Zbytek w ży-
ciu, w 'szaciech, w strawie, Ui.tus. Cn. Th. 1409, cf.
rozrzutność , cf. przepych , bfr iuxui. Zbytek jest to wy-
datek takowy, którego ani potrzeb;* , ani wygoda , ani
ochędostwo życia od ludzi nie wyciąga. Mon. 74, 246.
Chłopek, któryby chciał udawać wygodnie żyjącego mie-
szczanina, wpadłby w zbytek, mieszczanin udający szla-
chcica, wpada w zbytek, ih. 74, 247. Patrzcie" Mości
Panowie, co to za zbytek, trzymać darmostojów, wier-
cipiętków , kręciwąsów, darmojedów , inoczymordów ! ib.
71, 485. Biedny lud pracuje na zbyty psnów. Chrośc.
Fars. 257. Długosz i Bielski pierwszą zbytku Polskiego
epokę kładą jeszcze pod panowaniem Kazimierza Jagie-
lończyka , mówiąc: że po zakończonej Pruskiej wojnie
Polacy udali się na wszelkie zbytki , i rozkoszy. Skrzet.
Pr. Pol. 2, 202. Wóz na którym zbytek jeździ, za sla-
remi się -woźniki grzechów toczy , t. j. za obżarstwem a
niesytnością brzucha. Kosz. Lor. 66 b. Ileż też to wy-
myślny zbytek, ów ziemi i morza pustoszyciel , w jeden
obżarty brzuch tłocŁył ! Pilch. Sen. lia. 5, 192 Zbytek
majątek wyciska , w niczym pomiaru niemasz , wszystko
wielkim zbytkiem płynie, i dobrze Piutarch mówi: nie-
szczęsne to królestwo , kędy drożej rybę , aniżeli wołu
płacą Falib. M 2. Nieszczęśliwe to państwo , w którym
zbytek stolicę swą obrał. Zuk 6, 182. Pociąga zbytek
do zmarnotrawienia wszelkich dorhodów z potu czoła
nabytych, ib. 6, 185. Mój dobry przyjacielu, zbytek ów
rozjadły Pożr.ri wielkie majątki, co poczciwość wznio-
sła , Tym nasze wielkie domy do szczętu up idły, Tvm
wstrzemięźliwość małych na wielkość urosła. Kras. List.
2, 152. W dworze zbytek, raz w złotej postępuje
nici, Drugi raz w szkarłacie i jedwabiu świeci, Co niebo
cudze ozdób, co ma swego stroju , Do swojego to wszys-
tko przysposabia kroju. Caw. Siei. 557. Zbytek, co sie
tylko czczym pozorem chlubił. Okrasił nas powiiM-zclinie,
a w istocie zgubił. Kras. Sat. 45. — Zbytek , rzecz
zbytkowa, zbytkowi służąca ; ciiic Siiniefai^e , Siii-ii^nili^flafie.
Jak siła takowych, którzy na stroje, na pachołki, na
poszosne , na zbytki, nakłady wielkie czynią, pompę
swoje kosztem rozmaitym ukazują. Dambr. 315. — ^. 2)
Zbyt Adoerb.. *WZBVT , nazbyt, zbytnie, zbytecznie,
za bardzo , za wiele , (cf. prze-), nadto , za nadto , na-
der ; Boh. pfewelmi ; Slov. priliś , prilisne, (ob. *Prze-
zlisz); Sorab. 1. jara wele , yare, wulcze , (cf. jaro);
Garn. prevezh , odvezh , dóvel ; Yind. prevezh , fiu (cf.
siła), zhef vfe , zhef mero, pre- ; 6'i'oa/. prevei h , od-
vech ; Slav. bash ; Ross. o<)eHb , 403tja , JHUiHe: Eccl.
SHiue, H^SHXJ, Hs.miue, H3J(iuiiiie, :ct.AO. Cieśniny mor-
skie , w których pod czas wzbyt pokój , pod czas zbyt
okrutna burzliwość. Warg Wal. 225. Przykrzył mu się

980

Z B Y T K r. Z M K - ZBYTECZNY.

ZBYTKOWNY - ZBYWA.

wzbyt upornie. ib. 116. Pierwsza droga przykra wzbyt,
nią ledwie jak trzeba wzmagają świeie konie. Zebr. Ow.
29. Wzbyt mi to dziwno, ib. 511. Polikrat z paira
wzbvl drogi pierścień rzucij w tworze. Wurg. Kurc. 33.
(cf. 'arcy) — ZBYTKCZMK . ZBYTMK , a . m. , człowiek
zbytkowi oddany , przesadny w życiu , cin liiruriófcr
3Benf(^. Nic wiem , jeśli zbylecznicy, złodzieje. , tak da-
lece szkodzą obyczajom, jako łgarze. Baz. Modiz. 239.
Pałace zbvtników nikną w pieczar cienie. Pnyb. Ab. 159.
ib. 136. ' Jabl. Tet. ÓÓ9. W rodź. żeńsk. ZBYTMCA,
Zbytniczka. Zbytnicka, n. p. D:imy te nasze są zalotnice,
kartownice, próżniaczki, strojnisie , zbytnickio. Won. 71,
G09. ZBYTECZNOŚC. ZBYTNIOŚĆ , °'ZBYrKOŚG . ści .
z, przymiot tego, co jest zbytecznym, zliytkującym ,
nad miarę, niemiara, niemierność; tic UcbcrnioPitlfcit ,
attcS mai ju oiel ift , fai Uelietretben ; Boh. zbytećniist ,
prilisnost; Yind. premeriio.st , zhcTmernost , nemernost;
Croat. prev'issnoszt , (cf. przewyższyćj ; Sorah. i. pżez-
mernofcź , zbolnofcź ; /ioss. naanuiecTBO , iisjiHiUHOCTb ;
£cc/. npeaaiiuiecTBO. Zbytkos'ci ujmować , a niedostatko-
wi przydawać. Leszi-z. 67. 21. Pomiarkowanie zbytkości
ujmuje , a niedostatkowi przydaje, ib Żaden nad niego
łakomstwa, wszeteczności , zbyteczności , ostrzej nie zga-
nił. Ltb. Hur. a 2. zbytku, zbytkowania ; Ciirud, Ilinirtó'
fc« CcDcn. ZBYTECZNY, "ZBYTNY, a, e, ZBYTNI , ia. le,
Zbytecznie , Zbytnie adv. \ Boh. et Slov. zbyteiUny ; Sorab.
zbotni , pzezmerne; Carn prebilnu ; Yind. premern ,
zbefmern , zhrielen , ostaneziien , ostań, obiun , preo-
biun, obiunist, prevezh , zhefmi-ro ; Rag. zftiihni , zilihi,
s.i.i«cgni; Uosn zavisci , sayisci, koji je odyecch , zali-
cni, odveclije , sayisce : fi>s<. BSÓUTomitali , ii3ÓbiT0'iemi,
HSÓUTOmio , .inuiiiŁiri, nsjiiiuiiuri , 113.11111111U , HCucKyjiiMit,
('•f. nieoszczędiiy) ; E'-c!. 3ii.iiiiUHigri , U'.^.ahuii.H'ł , Jiiiuiuifł,
.tiiuibHi , u6.iiiiiiHiii , npeiu.iii.va , nunpeii3.iiiiiiecTi)y ,
npc6e3HtpiiO. Zbyteczny , zbytni , co zbywa. Cn Th.
1-109. z czego zbywają'!y, zostający, pozostały, nadto bę-
dący ; ubrig (tlcibcab, iibrig geblieben , iilTiij , ńbcrtricben. —
§ Zbytni, zbyteczny, zbywająi-y, z miary wychodzący,
bezmierny, przesadny ; fidet iai OT.iB (linnii-J gcbenb , ilber-
triebeit , ribcrmńfiifl , fiberflieSeiiD , crceffio , ju grpg , ju ftarf ,
jU febr u. ). m. Zbytfjcziiy na obie 'stronie , abo nazbyt
wiele, abo nazbyt mało. Cn. Ad. 1312 Zbytni w cz\m,
'.yulki bardzo , usilny. Cn. Th. 1 109. bwijtło zbyteczne
zai'fniwa. Fusl Fid. 500. Spra.yiL-diiwość zbytnia, krzy-
wda. Sk Ih 272. Cnoty zbytnie w grzech się obraca-
ją. Pol. Ary 151. Rozkoszy zbytnie, których nauczyli-
śmy się w domu. S/ar. Ry. 42. Z jednej ostateczno-
ści wpad.isz w drugą, jak zbylnieś go kochał, tak zby-
tnie chc'3iz nienawidzieć. Teat. 22, 14-1. — Zbytni, nie-
potrzebny, do zbycia , czego się jiozbyć można ; uberjIA^ij),
unnót^ig , a>cg5iif(ftojfi'ii , (cf. zbyty pod Zbyć). W nędzy ła-
cno poznawiiiny, jak wiele zbytnich rzeczy miewamy. Cn.
Ad. 578. Zbytnie rzeczy w ciele ludzkiem , ezcrementa
alvi et cri$ , sudor , humorei varii. Cn. Th 1409. —
§. Zbyteczny, zbytni aclive. zbyt przesadzający , rozpustny,
swawolny, wszeteczny; aii^fiipeifcnb , iibcriniitbig. ittoDiillifl,

ouźgcioifcn. Przygany innej jeimi dać nie możemy , je-
dno iż synów zbytecznych nie karał. Hrbtl. ^auk. L.
Nie godzą się do rycerskich spraw kochankowie a zby-
teczni ludzie. Baz. Uodrz. 435. Syna trzeba slrzedz od
głupich a plugawych ciiłopiąt, od zbytniej czeladzi, bo
co z młodu widzi, słyszy, to mu się snadno wbije w
onę młodą pamięć jego. Bej. Zw. 1. Galcnus człowiek
zbytny i sprośny. Sk. Dz. 142. Nie byłem zbyteczny.
Budn. Job. 3, 20. ('bezpieczny. Bill. (jd.\ zuchwały).
Messalina chodziła potajemnie do domu zbytniego. Bul.
bw. 47 b. (wszetecznego , do 'zamtuza). — Zbyteczny,
zbytni , zbytkujacy, zbytkowi w życiu oddany, ZBYTKO-
WNY, ZBYTKOWY, od zbytku, do zbytku należący ; 8u.
ni ' , lururii'^ , bem iwiwi ctgcbcit , 8urii» treibtnb. Jako
na ten zbytek Polski naszej stać może ; pod słońcem
zbyteczniejszego państwa nie ukaże, choć są we wszys-
tko obfitsze. Falib. N 1. Alłodzieniec zbytni, tak był
ojcowi 'mienie potrawił, iż tylko w jednej sukni został.
Ezop. 72. (marnotrawny). Dziedzicem zostawił młodzika,
nielylko zapamiętale , ale i szalenie zbytniego. Warij. Wal.
312 Fiodaj kobiety nie wymyślały ubiorów zbytecznych.
Kornk. hut. 348. zbytkownych. ZBYTKOWAĆ med. con-
tin., zbytek czego mieć, ojifywać w iz\m, roorail UcbCP
fluP (labftl ; Ecil. ll^i:iJT1.YbCTB0ł!ATH , liptl^KUTlYbCTKO-

Tii , npeH36iiTb , npeii3ÓbiBiiK). To miasto w wy.śmicni-
tych zbytkuje pałacach. Ir. Francuzi zbytkują z modnych
szat i potraw. Tr. — g. Magii active : Zb)tku\«ać, zby-
tnie przesadzać, dokazywać, nadużywać; B('sn. nado-
staygljati ; Eccl. iipeB03.iaraTii , npeóesatpcTBOBarii , npe-
Boc.\o4iiTb Mtpy, npeiisjHTecTByio . i'ibertreibcii, f* ju rofit
tretbeit. I w filozofii nic trzeba zbylkować. Kras. l'od. 1,
187 Panowie mając w ręku sądy krajowe, zbytkowali
sv powierzonej sobie władzy. Nar. Hit. 6. 208. Zona
moja zbyikuje z ogrodctn . a ja z st.ajnią. hrai. Pod 2,
146 zbyt wicie na co łiiżyć kosztów, starania; jil oiel
luorauf !)eriveiibcii , bamit 8urii^ trciben. Ona, choć me
ma w co się odziać , przecie tak zbytkuje , że poży-
czane łańcucliy na się kładzie. Petr. Ek. 69. — Zbylko-
wać z kim, nad kim > wydziwiać, dokazywać, pastwić
. się ; etncn iibfrmiltbid bebanbclii , mi cincm fcin SKutblfin
fujilcn, feiiie 3iad;e, Siit^ niisfibtit. Ta panienka co da-
lej więcej ze mną zbytkuje. Teat. 57, 177. Jeszcze nad nim
kat zbytkow.ił, Gdy go cierniem koronował, h' lein. hot.
177. Nieprzyjaciel go jak niewolnika powrozy krępował.
Mordował , i na pośmiech nad trupem zbylkował. Bach.
Ep 23. — Recipror. Ociec , matka , bral siostry nie ratuje,
(iily pojjaniec naJ nią się zbjjkuje Rak. Pul Bit),
"ZBYIOŚĆ, ści, i., możność być zbytym, bie Slbrotnbbnrffit,
OTiJfllit^fcit bfd Cpefpmmcii^ ; foepius negntiie . NiciuMośc.
nicodbytość , difjicullas ainulieuJi aiitjuid . imporlunilu'
Cn. Tli. 543. niezbędność, bic tó*ivifnflfett bf* ioimi
ben*. Dać się dziatek mezbytności i napriykricniom
zwyciężyć , jest to w niewykorzemone nigdy dziwactwa
i złego humoru nałogi je wprowadzić. Sluii. 70 , 70.
ZBYTY, niezbyty, 0^. Zbyć. ZBYWA. ZBYWAĆ, oh.
Zbyć

z C - ZDA C.

ZDAĆ.

9Si

Z c.

ZC<sc; gdy w wymawianiu prawie nie podobna zacho-
wać różnicy między jednem a drugiem ; zalym teraźniej-
si zamiast ze, zwyczajnie pisują sc , bynajmniej nie zwa-
lając na róznipę znaczenia głoski z, i s, o czym w pra-
widłach etymologii , podług której schodzić jest coire ,
zchodzic zaś descendere i t. d. Wielką liczbę słów w da-
wniejszych pismach od ze się zaczynającycii , patrz za-
tym w słowniku pod sc , jeżeli nie są do pierwotnych
swoich , lub do odiniennCijo od innych części trvbu bez-
okolicznego odesłane ; n. p. :

ZCAŁOWAĆ, Scałowad. oh. Gałowa(<. Z-^.APlC . ob. Ga-
pić. ZCEDZIĆ . ob. Scedzić. ZCHADZKA , ob. 'Schadz-
ka. ZCHŁOSTAĆ, Scbłost:,ć. oh. Chłostać. ZCHÓD ,
ob. Schód . ZCHODZIC , Schodzić , ob. Zejść. ZCHO-
DZiSTOŚĆ . ob. Schodzislość. ZCHOPIĆ się , ob. Scho-
pić sie , ef. chopnać. ZCHORZAŁY, ob. Schorzały.
ZCHWYCIĆ, oi. Schw'vcić. ZCHYLIĆ, ob. Schylić. ZCHY-
TRZEĆ , ZCHYTRZYĆ , ob. Chytrząc , ob' Schytrzeć.
ZC1.\C, ob Ściąć. ZCIĄGNĄC. ob. Ściągnąć. ZCIEC ,
ob Ściec. ZCIERAĆ , Ścierać , ab. Zetrzeć. ZCIER-
PiNAĆ , Ścierpnąć, ob Cierpnąć. ZCOFNAC, Scofnać, ob.
Cofnąć. ZCUDŻOŁOŻYĆ , oh. Cudzołożyć. ZCUDZO-
ZIEMĆZEĆ , oh. Cudznziemez^ć. ZCZAROYŚ^AĆ , ob. Cza-
rować. ZCZERNIG, ZCZERMEĆ, ob. Czernić, czernieć.
ZCZESAĆ , ob. Sczesać.

ZCZYNIAG CS. dok., zaczyniać zboże , chędożyć na przeta-
kach. X. Kam. bag ®cirdbc biirtft Siclicii reiiiigcti. ZCZYN-
KI , ów plur , Od ziarna na przeliikach chedożonego od-
chodzą zczynki. .Y. Kam. Slbinllfcl uom geficbtcn (Sctrctbe.

Z D.

ZDAĆ, zdał, f. zda, zdam ci dok , zdaje praes . Zdawać
niedok. et eonlin. , oh. Dac ; {Boh. zdati , wzdati podać,
poddać, oddać; (Siles. et Morav. zdawkyj; Boh. oddawky
ślub, zaślwbienie, cf. oddawanie panny młodej); Cum.
sdajam . sdajerp , sdam = zdradzić , rozdzielić, wydzielić;
Ylnd. sdat prodere ; Cróal. zdśjcm trado , prodo , matri-
moniiim jungo , zdanye proditio , zdayanye copululio ;
Ross. C4aTb , C/iaBafb, CAaeuBaTh oddać, pod.ić , pod-
dać, wydać, o(iślą|iić , C4aTbca, C4aBaTŁCa poddać się,
C4aiiie , C4a<)a poddanie się miasta; dislng. 34aiiie , 34a-
BaHie budowla); zdać z grubszego pieniądza < wydać re-
sztę, ben iUcft ^eraii^geben , (cf. zdawkowa moneta). Zda-
ję komu z talara , z czerwonego złotego i t. d. Zdaj mi
z poczwórnego, veibum e foro . quo utuntur emenłes vel
vendenles ahąuid , nummo excendente prelium rei emptae
vel venditne ; lunc enim emptor petit reliquum laloris
nummi majoris , minoribus nummis sibi pensnri; vendilor
autem dat emptori tot minnres nummo s . quol rei venditae
juncli aequent pretium nummi majnris ab emplore acce-
pli. Cn. Th IłlO — Z'i;ić rachunek, sprawę z czego <

złożyć; 3lt(^iiung , 3?f.^ciifĄaft ablcgen, f cf. liczbę kłaść).

Z sumy tej winien będzie zJać rachunek na sejmie.

Gaz. Nar. i, 180. — Z'lać komu cn , oddać, zł,. żyć,
poddać mu, odstąpić; diiciit udcrijcbeii , liberlajfeii , abge«
ben , (ibtreten. Gdy już burgrahia ma wstać z miejsca
sądu swego, zda w mor, sądy wszystkie wójto-Ai. Sax.
forz. 40. (zleci). Ceremonie około zdawania 'imienia
1 t. d. Sax. Porz. 47, icf. 'wwiązanie , oh. Czapka, ob.
Rózga). — Zdawać komu przysięgę, wkładać niń przy-
sięgę , spuszczać mu przysięgę ; einen aiif bcn Gib tref«
ben, ibm ben Cib nntragen. Kio zdawa drugiemu przy-
sięgę , już nie może przeciw łiiemu czynić w lej spra-
wie, jeśliby przysiągł. Sa.i: /'orz. 101. — g. Zdaje ko-
mu urząd. Cn. Th. 14)0. składam dla niego, złożywszy
ustępuje mu go; cinem fet" Shnt ńbergeben , libcrtrogen,
abtretcn. Królowie postarzawszy sie , zd.di nieraz rządy
synom i wnukom. Pilch. Sen. iaxh. 41. — g Zdać pod
co ! poddać , nnteriucffen. Pod jarzmo niewolnicze zdać
pańskie ramiona. Bardz. Trag. 217. — g. Zd.ić co komu,
zdać co na niego , oddać mu z zaufaniem, poruczyć mu;
einem etmai iibergcben , itbcrlaffen , anbeimftetten , ibm ubcr<
trageit ; \'ind. povsdati , sadali (cf. wzdąć, zadać), zhef-
dati ; Eoss. npe4'B0CTaBiiTb , npe430CTaBjaTb. Zdaj bogu
resztę, na głos jego pełny Grozy, opuszcza Neptun mę-
tne wełny. Hor. i . 49. Nar. ; { permitle divis caelo.ra }.
Pamiętając na opatrzność, więcejbyśmy na pana boga
zdawali , niżli pracami świata tego się wikłali. Hrbst.
Nauk. B 6 b. Zdaj na pana żądania twoje , a on cię
pocieszy. Psalmod. 80; (atlc beine Slnltegen iDtrf anf ben
$crrn. int^.). , Zdać się na kogo, zupełnie ufając mu
się oddać, spuścić się nań, polegać na nim; (Carn. sa-
nśsti , (cf. zanieść); Vihd. fe nii koga sy.iesti, l;/ati,
yflonjali , sanafhati, Ysdatifc, savupati , povupatife; Hag.
Yzdatise , pouzdatise ; Bosn. uzdattise , uffati). I czegóż
płaczesz ? ot zdaj się na boga , Kiórąć naznaczył , ta nie
minie droga. Kniaź. Poez. 2, 215. Rozpacz jest dzia-
łem duszy słabej ; zdanie sie zaś na \yolą boska , jest
działem umysłu mocnego. Zab. 5, 145. oddanie się jego
woli, rezygnacya ; (Vind. sanafhanje , S3vupanje ; Croat.
uzdiinye; Bosn. uzdanje , uzdanea , uffanca fiducia , ipes;
Bosn. uzdanjice , uflanjice specula ). Nie wiem co le-
pszego , na twoje się rade zdaje , i uczynię wszystko ,
co lepszego być ukażesz. Sk. Zyw. 254 b. Ja się zda-
ję na wolą Wac Pana , ale się obawiam, żeby ten prze-
ciąg czasu jakiej odmiany nie sprawił. Boh. Kom. 4, 75.
(ulegam . ustępuje, poddaję się jego woli, idę za jego
wolą). Zdaję się na kogo, rausam meam alicui permil-
to. Cn. Th. 1410. Zdaję się na dobre ludzie, na je-
dnacze. ib. — Zdanie się na jednaoze, kompromis, ib.
— §. Zdać kogo wyrokiem, skazać, potępić, wyrok
przeciw niemu wydać; cincn penirtbeilen , ba8 Urtbeil miber
ibngcben, ibn yerbammen. Zdają mię na co , skazują prze-
ciw mnie. Cn. Th. 1410. Jeśliby po oczyszczeniu trąd
rósł, zda go kapłan za nieczystego. 1 Leop. Levil. 13.
Kaninius dziwnie prawie w tej mierze postą|iił; jednego
zdawszy, od drugiego sam będąc zdany; Gajusa swoim
dekretem zdał, a przecie córkę jego wziął za żonę: od
Marka zaś Koloniego sam zdany i obelżony, nad wszel-
ką wiarę obronę potym we wszystkiem miał. Warg. Wal.

982

ZDAĆ.

ZDAĆ.

119. ii. 220. Za twoją apelacyą o kłamstwo cię zda-
dzą. Smolr. Ex. 9. Senat zdaJ dekretem Sokratesa , iż
wno.sil jakąś wiarę nowa. Wnry. U u/. 10. Ze wszech
miar zasJuzony Hzpltej , niesłusznie dekretem zdany. ib.
164. Zdany dekretem, miał wiezienie podjąć. Warg.
Cei. i. Zdany na co, o co. Cn' Th. 1410. Prokura-
tor , ieby posłużyć panu , zda adwersarza bez pozwu.
PelT. Fol. 2, 1 80 Zdaje na śmierć kogo , skazuję na
śmierć. Oi. Tk. 1410. .Jednemu zdanemu na śmierć,
szvje rozkazał siekierą uciąć. Warg Wal. 65. Cdy Ma-
rek Horacy siostrę zabił , król Tulus zdał go na śmierć.
Wary. Wal. 249. Zwyczaj stary miał białe kamyki z
czarnemi , lerni na śmierć zdawano , puszczano owenii.
Zebr. Ow. 376. Piłat jaszczurczemu dogodę plemieniu
Czyniąc i srogiej ich zapalczywości , Przedsięwziął pana
zdać na śmierć okrutną. Odym. Sw. 'Ż G g Z. Zdaj ku
stracie . Strać ^,'0 , ukrzyiuj , ukrzyżuj Piłacie, ib. 1 F f
5 b. Jaszczurczy naród żydowski umyśhł zJać Jezusa
ku krzyżowi, ib. ■^ F ( Z. Na biskupów żydowskich ,
którzy pana na tak haniebną śmierć niewinnie wydali ,
żałuje';z się , a ty go sam lylekroć na śmierć i pohań-
bienie zdawasz, ilekroć świętą naukę jego od siebie od-
(Ycliasz. Żarn. Post. 175. Być zdań i skazan w takie
meki, którym już żadnego końca nie będzie, fiej. Post.
LIII. Byli leż i tacy, co o gardło oskarżeni , ani
zdani, ani wolni zostali. Warg. Wal 264. W ?.ysku
kogo zdawać, {ob. Zysk, rf. przezysk ). Zdanie, ob.
Skazanie , wyrok , 'ortel. — §. Zdać się , przydać się ,
dogodnym być, cf. zgodzić się; paffcn , tauijcn, 511 Stot'
tcii fommcii ; /ioss. npnrojnibca , npiiro/KaTbca , cro4HTb-
Cfl , cro»ycb; { Carn. sd;i ial superijite e.^/ ). Jestem już
w wieku podeszłym , przełóż mnie się widzi , źe się ja
nie zdam dla córki Wac Pana. Boh. Kom. 5, 4i9. Sta-
rość moja nie równa się z młodością córeczki Wac Pa-
na ; przeto zdaje mi sic , iż się nic zdam dla niej leat.
54. c, 87. Przy schyłku życia swego, na coż zda się
człowiek? Z'ib. 15, 338. Niezdały, niezdatny, niepriy-
datny ; iiatflU()li(^ , Kiibrauc^liar. Już suknie przebrakowa-
no ; z tych niezdałe, lub z mody wyszłc , na tandetę
są dy'<ponowane. Teał. 13. c, 95. Na mało się zda śmia-
łość przeciw wyższej sile. Przyb. Luz. 78; ( i»a«a sine
uiribus ira f. Te pieniądze namby się zdały. Teat, 8.
/•, 17. Brałabyś, zda się to na gospodarstwo. Tćal. 10.
b', 51. Pytał głupi mądrego: na co rozum zda się?
Mądry milczał, gdy coraz bardziej naprzykrza się, Rzekł
mu: na to się przyda według mego zdania. Żeby nie
odpowiadać na głupie pytania! Kras. Daj. 115 — §.
Zdać Sie, wydać się oczom, widzeniu, wyobraźni, po-
kazać się z powierzchowności, dać się widzieć; erfc^ei'
ncii , nib jeiijrn , wa auBeii febcii Inffen ; Huk. zdati sc ;
Slov zd:i( sa ; Sorub. 2. sze fdśsch ; Yind. sdetife ; floss.
MiiUTbCfi , nouiiiiibcfl ( cf. 'mnieć, pomnieć), nocju-
lUUTbCfl . HUCJHTbCfl, (cf. myślić) ; (cf. Uebr. i<T jada, i'i-
dit). Farjzeuszowie umieli-ć postawkę stroić świelobli-
wości , zdali się ludziom nabożni, a w rzeczy obłudą
pachnęli. Dambr. 362. Blokauz jeJen chróatem 1 "wi-
szami leśneini tak nieznacznie^ naslrożył, jakoby się

lasem Turkom zdał przyrodzonym. Tward. VVV. 40. To
pewnie hrabia z nim nadchodzi , zdawajmy się nic nie
uważać. Teat. 5, 19. udawajmy, fłellen itńr uni (o, a\i tli
roir iiittito liemcrfen ,. gcben xc'\x ime bas Jiiifecen , Ke SWine.
Z sain)m tylko kanclerzem Borys zdał się za jedno.
Zolk. Mfkr. 5. zdawał się być jedna dusza , et fłien ein
^erj, lllib cinc Secie. 'Zdam się rariut, zda mi s]c fre-
quenlius : videre mihi videor. Cn. Th. 1410, (Yind. sdiro-
fe). Jakże ta noc zdaje mi się być długu. Teal. 18, 8.
luic fomint fie mit \o lang vox. Długośmy siedzieli , a
momenlcin się nain zdawało. Weg .Mana. 1, 188. —
Obsolela ronatruetio : Zdaje się co za • wydaje się czym,
ei crfd^eint ale ettoa-}, es fommt einem fu oor. Witoldowi
zdało się to za sroinotę , iż Skirgieła nadeń przełożono.
Biel. 235. Za sromotną rzecz zdało się im , t:ikiego
najwyżs/ą władzą poczcić, który Polakom hołduje. Krum.
556. Posłowie ("".zescy chcieli po Kizimierzu , aby ustą-
pił z Prus Krzyżakom i zdało się to Polakom za śmiech.
Biel. 553. — Absolute et impenonai. Zdaje mi sjc , zda
mi się, widzi roi się, wydaje mi się acz z niepewno-
ścią; e« foinmt mir H> vox, ti fc^iiit mir. mir fiłieint, mir
bdiid^t , mit biinfl ; Slov. zda sa ; Scrab. I szo sds . mi
szo sda ; Vind. mcni le sdi ; Carn. sdeva se meni , ''.■-
sdeva se mi , sdy se ; Uotn. mnise , scjenise ; /!'•
Miit CJUUiilTbCfl. Cicho! zda mi się, pułkownikowa id/i
Teat. 28. b, 163. — Fizyar.ie i umysłowo: O wailzie zda-
wania się, de halluciniitione. Perz. Lek. 192. Mając mó-
wić o wadach zdawania się , i o myśli obłąkaniach . po-
trzeba wprzód o durnowatości w powszechności nainie-
nić. ib. \>ai gafelii , bie Jaielei;. To co nam się zdaje .
nie zawsze j^st w rzeczy samej ; pozory często mylić
zwykły. Teal. 31. b, 61. Gdzież jestem, co mi się zda-
je, jakaż mnie trwoga przeraża! Teat. 56. c, 93. co się
snuje przed o<-zami , jakież mam widzenia , mai fAr Si'
ft^cinuiiijfii iabt id)! Nam się cza.sem zdaje, że tak, a
przecie nie tak rzeczy idą. Teat. 34. e, 48. Przymuszasz
mie odpowiedzieć ci, że się to Wac Panu l)lko lak
zdaje. 16. 2 b, 78. ti \d)mt il,'iieii nur \o , fomrat i(mfn
nur fu DOr. Zda mi sie . rnzumieiii , trzymam , iniiiamam,
mam za to. Cn. Th 586. et 420, Eccl. HCiibi|ikR.tTH ,
BosiienuicBaTu . iienmyio , ei fd;eiiit mir . id) ^laubc , meo-
ne , Bcrmutbe, \}aht iaiu:. Wszystko rai się zdaje', ie to
on pieniądze ukradł. Teal. 7, 103. Zda mi się fałszy-
wie. Cn. Th. 1410. Twierilzić upornie co , jest głupie-
go zda mi się lak jest, mowa mądrego. Cn. Ad. 1183.
— Zdawać się komu, zdawać mu się dobrze, podobać

mu się; einem btinfen, gut bilnfen , gul fi^einrn ; ( Vind
dopaśli, fe dobru sdeli). Zdaje rni się, iehsi poszła
za Damona. Teat. 18, 109, (cf. radzę c^ życzę ci). Po-
nieważ się Wac Panu tak zdaje , przeto samo wiiie się
inaczej zdawać będzie 16. 24. c, 28. Więc nie zdaje
się Wac Panu , abym się żenił z Klarytą ? Teat 24 c.
27. (hiemasz twojej aprobacyi) Nie zdaje mi się ( YiąJ.
tu (e meni n« dosdusa, ne sdi). Ani to się Wac Pa-
nu nie zda)e , abym Hortensyą wydal za pana Mazepskie-
go ? Teal. 24. r, 27. Poiwolono każdemu powiedzieć
swe widzenie , co się komu sdało mówić. Bttl. Hit. 59.

ZDANIE - ZDAŁ.

ZDA Ł-AĆ- ZDARZYĆ.

985

(co osądri/ potrzebnym , |co mu się wi<lziafo, podoba/o
mówić). ZDANIK, to co się komu ziiaje, jak mu się
rdaje, mniemanie; Mc 5Dfroiiim(|, hai Giaditcn, Dafut^al'
ten', Boh. ziianj ; Sorab. i. zdacżi ; Cain. s(lev,inie, na-
męn ; Vind. sdelje, sdenje, mienjo, iliin, menjenje ;
Bosn. scjenna , mnjenje ; /loss. MHiiiie ; EccI. MHtre.ib-
CTBO, iiCECiih, HCiihi|i6K.iHiii€ ; {d. fiebr. n dea, nn daiith,

[ opinio). Ale się moim zdaniem bardzo ona myli. Teat.
1, 42, {Vinii. po mojem dobrusdetju ). Gnuśny karw'
siodła sobie, żrzebiec jarzma życzy, Mym zdaniom, co
kto umie, niechaj się w tym ćwiczy. Znb. 8, 351. Iźyck.
Cala ta myśl : słońce jest świetne , nazywa się sądem ,
póki jest u mnie wewnątrz; gdy ją zaś drugiemu w sło-
wach odmaluję, nazywa się zdaniem. A)icz. Gr. 5,;). 41,
wyrzeczone zdanie, wyrok; SOfe^nuiig , C^lUiiion, llrtpeil,
Slu^fprui^. Mów swoje zdanie , słucham. Teat. 54. b, i j.
Każdego zdanie przyjmuj, a swego się rozumu trzymaj.
Rys. Ad. 27, (cf. rada . przefi)7,enie|. Jak jurysta , daj
w tym swoje zdanie. Teat. 52. 6, 141. O tym pomy-
ślę , a jutro moje zdanie otworzę. Mon. 6o , 558. By
wynikłe w kraju zamieszania na mnie nie padły, Dajcie
swoje zdania, dajcie jak krew' oszczędzić! Teat. 45. d,
56. Wyb. (opinie, wnioski). Czemuś tak pomieszany,
ezemuż nie dasz zdania ! ib. 53. Ktoby będąc pytany o
wotum abo o zdanie, nie wiedział, coby za prawo by-
ło cnej sprawy, temu niechaj będzie wolno czasu pom-
knąć. Chełm. Pr. 44. — Kie ma własnego zdania, da-
je się nabechtać. Ossol. Wyr. Mieczysław II płochy ,
prostak , bez pojęcia rzeczy i własnego zdania. Nur. Hst.
2 , 204. bez własnej delerminacyi , oCinc Cigiie Gtltfcftct-
bung , obnc Scibftfłanbigfcit im Hrtbcil. Własnego zdania
będący: (Eccl. caMoyMCTBCHHhiH , caM0My4pb;ii , Graec.
avroyvó>fjioiv , e.v sui animi senlentia judirans ; Verb. ca-
MOyCMCTByio , caM0uy4pcTByf0, Graec. avToyvwiiśa>, ex mei
aiiimi sensu jitdico). Władysław Herman , pan miałkie-
go rozumu , a na cudzym zdaniu najczęściej -polegający.
Nar. Hst 5, 87, (ef. potakiwać). Opłakana ta dola zyć
z cudzego zdania. Min. Ryt. 4, 147, cf. ubrdanie, upo-
dobanie, widzi mi się, humo.'- , Boti frcinbcr Snitiic ab<
^angen. — Zdanie o kim, opinia, którą się o kim ma;
bic 9Kc!)ming , bie nian ooii jcmanbcn ^ot. Nie przystoi mi
chwalić go ; z tym wszystkim spodziewam się , ze sie
Wac Pan na dobrym zdaniu , któreś o nim powziął, nie
zawiedziesz. Tent. 9. b, 56. — Zdanie z autora , z pi-
sma ' sentencya, eiiie ©cntciij. Filozofa Pilagoresa wyborne
zdania i maxymy, fyw^ir^ u Greków, sententiae u Ła-
cinników rzeczone. Mon. 76, 148 Coż tu odpowiedzieć,
na zdanie z xiąg Cycerona przytoczone? Zab. 7, 65. —
Suhjectioe : Zdanie, władza rozsądku, rozsądność , roz-
sądek; Urt&eil^Froft, Serftaiib. Wyjdź na przechadzkę, w
miejsca, mogące cię rozweselić, aż się chmura z umy-
słu twego rozejdzie , i zdanie ci się wypogodzi. Pen. Lek.
359. ( imaginacya , humor). Głupi, Palas im zdrowe
odebrała zdanie. Dmoch. IL 2, 175. rozum.

ZD.4C, zedmę, Zdymać, oh. Zdmuchnąć, cf wzdąć. ZDA-
JĄC , ob. Zdoić.
*ZDAL, 'ZDAŁA, ZDALEKA . z dala, z daleka ; von miUn,

ani tn jcnis ; Buh. powzdal , po/daleku , pr. ,|.,lećj.
Przez zdalaczynne, czy przez be^śrzednie dcilkmenie.
Przyb. Milt. 255. Kopia zdalbodna. Chód!.: /l„.^/. 40.
(z daleka bodąca). Zdalpołyskna zbroja, ih.

ZDAŁAĆ , ob. Zdołać. ZDAM, ob. Zdać. — g. Zdam, herb;
o6. Kolenczyk. ZDANIE, ZDANY, o6. Zdać. ZDAHCIE,
ZDAUTY, ob. Zedrzeć.

ZDARZY'C CS. dok.. Zdarzać niedok., poszczęścić, szczęścić,
błogosławić (o bogu); gebcibni laffcii , icgncii, gliufcii Iaf»
fen, fciiien Scgen gcbcii (non ®ott). Zdarz bóg. ^zczęść
boże. 671. Th. 1410; pomagaj bóg. W/orf. ©oft gcbc feinCB
Segcn, fcitt ©cbciĘicii, ©liictauf! Boh.i&ii huh . dai' pan
buh ! Rzecze ona; zdarz pan bóg, a coż rozmawiacie?
Rej. Wiz. 59 b. Ci którzy mijali błogosławieństwa pa-
na boaa swego, robotnikom nie 'winszowali, ani mó-
wili : bóg zdarz do wszystkiego. Ryb. Ps. 264. Zdarz
mi Apolo', prośbą cię tu wzywam. Niech z czerstwą si-
łą mej pracy zażywam! flor. i, 142. (poszczęść mi) !
O Febe , zdarz trafić pewnym gdzie mierzę postr?ałem.
Zebr. Ow. 199. (daj trafić). Ofiaręm bogom czynił, i
mstce Wenerze , By przedsięwzięciu memu zdarzyły w
tej mierze. A. Kchan. 6. (by dobre powodzenie dały).
On mówi do swych wesoło : ludowi Swojemu zdarzył,
wielki twórca nieba , Już koniec mamy wszystkiemu tru-
dowi. P. Kchan. Jer. 502. — Zdarzyć komu co, bło-
gosławić mu, poszczęścić mu co; cincni ctiimf' luoM ge<
betiłcn Inffcu , cci i^in fcgneit , ibm wd^iI gelingeii , moJ)! (•£=
fommcn hiffcn. Jitórych świętych cze^ó poczytasz za swo-
je, Zdaiz teraźni.fjszą lichą pracę moje. Gruch. W. 216.
Zdarz nam wszystkie nasze sprawy, Zdarz o boże nasz
ł^iskawy! / Kchan. Ps. 156. Zdarz ci bóg panie cno-
tliwy Na to miejsce wstęp szczęśliwy. Groch. W. 28.
(niechaj ci użyczy, udzieli). Pan pośle anioła swego
z tobą, i zdarzy drogę twoje. W. Genes. 24, 40. (po-
szczęści drcgę twoje. Bibl. Gd.). Patrzał na nią, chcąc
wiedzieć, zdarzył-li bóg drogę jego, czyli nie. 1 Leop.
Genes. 2 i, 21. Zdarzyć się, poszczęścić się, powodzić
się szczęśliwie, wieść się dobrze, udać się; gcbeibctl ,
gcliiigcn , gliicfcn, \vc\}\ gc^cii ; Boh. zwest se. zdarit se,
wydarili se (o dzieciach dobrze się udać , ob. Wydarzyć
się); ^lov. podari sa, widari sa piilcre prodibit; Garn.
tekniti , tęknem , utękniti srczbam , rata , (oppos, srata >
nie zdarza się, nie wiedzie się), isjide se , ( cf idzie,
pójdzie); Vind. dobru dopriti , dobru nesti , donesti ,
frezhnu jiti , od rok jiti, vl'rezhatife ; Boss. ójaroycnt-
uiecTBOBaTb , y^acTca , (cf udać sie). Niechaj się wam
szczęśliwie zdarza, na morzu i na ziemi. Badz 1 Mach. 8,
25. (niech się wam dobrze dzieje. Bibl. Gd.). Nie zda-
rzyć się, nie szczęścić sie, nie wieść się. (Vind. vne-
frezhitife, sanefrezhilife) Zdarzający się, zdarzony, szczę-
śliwy, wiodący się, błogi; gcbcil^iciib , n.'O^I gcliingcti , glurf=
Ui) 'y Slov. zdamy aiispicalus-, Boh. dużiwy ; Garn. ute-
kliv , utekn ; Boss. ójaronocntuiHufi , y4aqJiiBbiH , y4a-
MHtlR ; Ercl. ÓJarocpamHUil , Graec. iiaTrarrijrog , bene
ebvius. Niezdarzony, nieszczęsny, nieszczęście przynoszą-
cy, ściągający, fatalny; imglurflii , unfdig , Unbcil hingeub.

984

ZUARZYCIEL - ZDATNOŚĆ.

ZDATNY - Z DAWNI C.

BrońiriL- brzegów pasterze , nie dopuszczajcie Tej niezda-
rzonej gości nigdy do ziemi. J. Kclian. Di. 80, (t. j.
Heleny nieszczęście na Troję ściągającej ). Zdarzenie
acthe , 'poszczęścienie , błogosławieństwo; b(l^ Scflludeii ,
Sf^iicii , ^cr Scjcn , pomoc z L;óry , z nieb:i , bic ^iilfc
PPH 01'Cii ^erab, t»er (ji)ttlid)Ci. 8c!)ftaub. Dzień dzisiejszy
poświecić myślę rymem swoim. Za zdarzeniem, o pię-
kna Melpomeno, twojem J. Kchaii. Di. 168. Zdarze-
nie, zdarzenie się, 'Zdarz, u, m. , e/Jectus , szczęście,
powodzenie, 'szczęścienie się, szi'zęsny skutek, wypa-
dek; baż ®cliiijcn,"2Bol)lcrge(!eii, ©liidlcii, bererfolg; lioli.
duh , dużiwost, ic{. duch, cf. nieduch); Slov. zdaryłost,
dobry prospecli; Guru. lęk, tęknost , utęk , utęknost ;
Vind. Iłłreza , obfrezhanje ; Hoss. 6.iarococTOHiiie , y4a-
qa. Po zdarzeniu o rzeczach sadzić zwykli. Ust. honsl.
i, 90. Uadzi byli temu 'zdarzu. Chodk. Kod. 41. (zda-
rzeniu . powodzeniu). — §. Zdarzyć co , zrządzić co dla
człowieka, obdarzyć go czym; iibcr ben Weiiidjcii ctirci^
oer^óngcii , ti iljm »crlpi^cii, flciDóbren , gebeii. Niechże to
zdarza nieba litościwe , By tobie było to przyjście szczę-
śliwe. Past. Fid. 301. Boie , czy zdarzasz co, czy nie,
tyś bogiem , Ześ stwórca , za to dług mój wiernie słu-
żyć. Zah. 11.1. Koss. Co pan bóg zdarza , wszystko
to dobrze. Kras. Pod. 2 , 97. liazard wielce dla mnie
miły, zdarzył mi Wac Pana gościem. Kras. Pod. 2 , 44.
— §. Zdarzać się, zdarza się, zadarzyło się • przygodzie
się, trafić się, przytrafić się, przypadać, wypadać, fid)
ereignen ; Boh. prihszy.'e; Cam. pergody se, permirc se ;
Vind. dcrgodiliie , fe sgoditi, fc permeriti , priedpasti ,
fe skasati , isozhiti fe : Croat. doj;adyatisze fcf dogo-
dzić) , pripechiisze, pripetilosze je ; Dul. prigodise ; Bosn.
zgodilise, zgaghjatisc , dogaghjatise , dokobitise ; licg.
mjcrilise, (cf. namierzyć); liuss .lymiTbca , .lyiaibcn,
KJKHaeTCfl , K.iio'iiiTLCfl , cjymiTbCfl , c.iyiaeTCfl , npii-
.111'iiiTbta , npn.iytiaTbca . npiiiuiomiTbca , npiiKJiciaTbca ,
npiiB04iiTbca (cf. przywieść)', 3a4aTbca , 3a4aBaTbca (cf
zadiići , BU4aTbCH (cl. wydać). Ale to się- zdarza i po-
winnaś wybaczyć. Teat. 43. c, 86. Wyb. (to bywa, to
zwyczajna, nie masz nic nadzwyczajnego, cf. 'niebylica).
Zdarza się, ob. Zwykło. Zdarzaj;icy sie , zdarzony; fioss.
iipoH3iuc4iuifl ; Eid. iipnBiia4aiomiH, npHiuioiaiomirica, ciy-
laiomiiica. ZdLirzyło się, foiluna ita tulit. Cn. Th. 1410.
Zdarzenie, [irzygoda , przypadek, wypadek, traf, baS
@r(igni^; Cam pergodnost; \'iiul. sgod , sgodnost, ^go-
jcnie, pergodlia , pergodenje ; Croal. pnperhanye; Hag.
nflmiera : Hoss cjyiaK , npnjyMafi , npiiK.iioieiue . (0640/.
KJyMCHiej. npoii3uiecTBie. To zwykłe zdarzenie Teat. 45
c, 89. Wyb Zdarzenie, zdarzona spo.sobność, ob. Oka-
zya ZDAUZYCIEL, a, m., który zdarza, powodzenie daje,
błogo^łavM ; bfr bflg ®etcibcn flich, ber śffliicr, 5Jeflli"icfer.
Zdarzyeiel Budn. denes. 49. 10 CS.Nlob. Btbl. Ud.; zba-
wiciel , zbawca).

ZDĄSAĆ,^ o/' Dąsać.

ZDATNObC ści, ż. , przyd:>tna należna sposobność czyja
do czego , zdolność ; bie Jaiiflli(l'fcit , 33raii(t)ltarfcit . Sdbifl-
fcil; Sorab. 1. pżikwadnofcż (cf prz)kładać się, cf. przy-
Uadnośćj , schik (cl. szykowność , szyk) , ^dostoiuolc ,

(cf. dostojność); Carn. daslojnost , rodnost , (cf. ród;; '
Vind. dostoinost , pridnost, dopridiiost, perkladnost, sa-
popadnost, sapopadczhnost , primezhnost ; Rug. pridó-
bnos , YrjeJnos , izvarsnos ; Bofn. podobnost ( cf podo-
bnośćl, varsnósl, versnost, vrrisnóst; //ojs. r04H0CTb (cf. 1
godność) , npHro4HOCTb ; Eccl. K.MOYiiuhCTKO , otf^ocN^iij ,
cnocoÓHOCTb , y4o6cTBO , y4o6HOCTi , y406ie. Nie za-
wsze godność wraz / zdatnością chodzi , Bo się niejednym
sposobem nabywa. Zab. 12, 12. Szost. ZDATNY, a, e,
— ie u(/i'., przydatnie do ezego sposobny, zdolny; tau8li(^,
brnii(!)f)ar, fa^ig ; i7ow prihodny, spusobny ; Sorab. i. pii."
kwadne, kineny, siliikowne, (cf. szykowny); Carn. dostojne,
rodne, (cf. rodny); Vind. rozhen (cf zręczny), prau (cf
prawy), dostoin , pridcn , dopriden , sapopadezhen , pri- t
mczhen , dershezen . perkladen , vmeleln, vioiden, prau-
Ihek ; Croat. prikladen ; Rag. podoban , izvarstan , vrjfi-
dan , ( cf wart); Slov. vidan; Bosn. varstan , verslan ,
vrristan , vrjcdan , podoban, prigodni , Zj;odni ; Host. Tit-
AHhin , rojKiri, npiTo.uiufi . yro4iibiii , yro»:iiS . yroaci,
.itjHUri (cf dzielny), 40cy*iH , nyTiiuii , (cf 'putny) ; 1

Ecil. ChAnWhH-h (cf Śliezn)), RpnAIIYkNl , K.^tOYHUU, yAO-
6e3lieH'Ł , cnocoóeill W prawdzie więcej za .\dlierbalem '
poszło^; ale zdatniejsi do boju za Jugurtą. Itich. .^"
157. Żadne z tych piór do pisania nie jest zdatne. 7
6. c, 6. (niedobre;. Zdatnym być do czego, zdać ^,c
na co, iSorai. 2. dogo.vasch ; Ross. cro*48eTca na 'ito, 5
iDPjii tttiiglid) fecn, tniigcii. — .Mnie sie zdaje, iż zdatnie]
poddaństwo osłodzić, niż go znieść. A'ra$. Pud. 2, 228.
dogodniej, ($ i|ł tliuiilit^er. — §. Zdalne pieniądze, ob.
Zdawkowy. ZDAWAĆ, ofc. Zdać. 'ZDAWCA, y, m którj
zdawa, zdaje, wydaje, podaje; btr ^traui^tbtt, iuxM%(\>tX,
Ul'rr((Cf>tr. Słowo jest zdawca rozumu. Haur. 6k. 449. —
CZDAWlC. ob. Udawić , dawić, criffirflCII ; Bob zda«iti ; Ecel.
34aK.ia>o; (Buss. 34aBnTb, iMasjiioarb zgnieść). Miłosierny,
'cliociaj kto z przygody wykroczy co przeciwko niemu,
a mógłby go skukłać , zdawić, skromnie tu w sobie no- *
sić będzie. Hej. Zw. 140. Tem jabłkiem na ostatek się
zdawili. Paszk. Dz. 57). — ZDAWKA, 1. s. , co »if '
z grubszyh pieniędzy jako reszla zdaje, bcr iRfił, bfn
mail ((crnii^flicM. ZDAWKOWY, a, e, od zd;i>nki, od
zdawania, bilonowy; ^cmilffgabe ■ , 8d)fiPf = ; Jioss. C4a-
TOMHbiri. iMcnela zdawkowa. Czack. Pr. 1 , 164 bilon,
8d)eibemuii}C. Moneta zdawkowa, mieszana z miedzią,
czarnej otrzymała nazwisko, ib. 1. 103. Zdawkowej ciyh <
bilonowej monecie zagranicznej wchód nie ma być wolny.
Sejm. Grodź. 2, 118 Złotówki pruskie niech; odtąd re- ,
dukowane będą, a zdawkowa moneta niech kursu u nas
zupełnie nie ma. Gaz. Nar. I, 513.
ZDAWNA . z dawna, ob. Dawno, Dawny ZDAWMC .; >
dok, przez dawność zakorzenić, zagruntować; buritiS fll«
ter , buri^ bic Siiiige Per 3cit re^t eiiiirurjfln Ijjffii Zd»-
wniony, zadawniały, dążnością lagrunlow.iny, n. p. Wo-
limy siebie, 1 dzieci, I żony. Na los »\duwac przez zwy-
czaj zdawniony. Zab. 10. 382. hntoż — g. Uppos Zda- j
wnić , zadawnić , przedawnić, da*i(ością osł.ibic , mewa-
inym uczynić; tuiifi aitfr lAiradjcn , 5frjdl?rfii lafftn.
Zdawniony, zdawniały. przestarzały; rtraiKt , stnti^^-

ZDĄŻYĆ - ZDECHNĄĆ.

ZDECHNĄĆ.

985

Kształt zdawniafy lub niewygodny jest przynajmniej nie
tyle powabny. A'. Pam. 15, 382, cf. staroświecki.

ZDĄŻYĆ , 'ZDĘŻYĆ cz. dok. , nadążyć na kim , eiticm mi)'
fpmmcn , i^ii ciiibolcn , ibii iiai^cilciiP crrciicn , (cf. wyści-
gnąć , doścignąć). Jak wiele pola i lasów okrąży, Za
obłąkanym nim dziecięciem zdąży. Suszyć, /'leśn. 2 £ 4 6.
— Fig. Ir. Gdy jego utrat nie mót',J cieipieć, albo gdy
na jego utraty me mógł 'zdezNĆ. Alącz loleiare, wy-
starczyć, nastarczyć , wytrzymać, znie.^ć : au^billtCII , cr-
tiiiijcn, aulrcii^cn , glelĄ fommcn , bic ®nije baltcn.

•ZDEB', oh. Zbik ZDEKIĆ, ZDEBOWAĆ , ob. Dębić, de-
bować. 'ZDEBŁO, -ŻDBŁO, ol ZdzieLło.

ZDECH , u, m. , 'g. zdyclianie , wydychanie tchu, duszy,
śmierć ; tai 31ui5'itbmcu , 3lu»|audicii , ^luigeten id ®ń\ki.
tcii Stcrbcn , tcv Zet. Dłuai 'zdech. Bi ud. Ost. F2 [lonya
mors, czytaj iiwage pod: Zdechnąć). Do zdechu , do
zdychania, do skonania , umierania , jum 3?erfd)Citen. Komu
do śmiechu, drugiemu do zdechu. Hys. .id. 22. (jum
©rcpircn , jiim Scrften). — Do zdechu , na zdech ■ chci-
wie , usilnie, bardzo. Cn. Th. 1410, cf. co żywo, ob.
mrzeć na cn , cf. co tchu staje , z wszystkich sił ; jiim
'■J^lii^en , 5um Scr^en , aui Sdbcśtróitcti , ani BoUcin Sitbcm.
My wprawdzie do zdechu śmieliśmy się. Znh. 13, 2ti9.
Dudz. (do rozpuku, cf boki rwać). Za światem ugania
się do zdechu. Wad. Dan 166. Patrz swego powołania,
a pracuj do zdechu. hlon Wor. 41. Mściłbym się do
zdechu nad każdym z nich. Pot. Arg. 222. (do, woli, do
nasycenia). Kradnie na zdech. sztucznie. Cn. Th. 561.
żywiołem , zvciem , rozkoszą jego kradzież — ZDE-
ĆHLINA, ZDECHLIZNA, y , i; '/?o/i. zdechlina ; zde-
chłego co, śiierw, padlina, padło; tai ^\ai , ?ilbcr , tai
©rcpirte, 3.?mccfte. Zdechlina, zdechłych zwie.-ząt mięso.
Ma-z. Zdechlin wszelkich strzedz się trzeba. Huur. Sk.
504. Zdeihliny owczej jeść psom nie dopuszczaj, by
snadź dla smaku ich mięsa , owiec się gryźć nie pcku-
siły. Cresc. oG9. — Fig. tr. Splugawili ziemię moje
w zdechlinaeh bałwanów swoich , a 'ohrzydnościami swu-
jemi napełnili dziedzictwo moje. 1 Leop. Jer. 16, 18.
(zplugawili ziemię trupami obrzydliwości swojej. Btbl.
Gd.) — Każdego , kto jedno w dom do niego przyjdzie,
chociaż czasem zdechlina drugi będzie, pvta : jeśliby
z nim z łuku strzelać nie chciał? Gorn. Dw^\. (Irup . na
pół umarły, cień; ctii SKfilfd) tiMC ciiie ińiii . ciri al'gcleb=
tor fraftlpfer ilfcnfi^, cf. jedną nogą w grobie). ZDE-
CHNĄĆ med jeditll , Zdychać niedok. ; {Boh. zdechnauli
perire , zdychali, zdycham wzdychać, westchnąć; Vtnd.
Yiindechniti, vunsefapati = wytchnąć; Croal. zdehnuti ,
zdehnujem exfpirore , efflare , zdehnuti, zdehnujem =
umrzeć; Ross. e40XHyTb wytchnąć, odetchnąć, odpo-
cząć, C40XHj'TbCfl , C4iJ.\aeTca sięchnąć , C40x.ihifi ste-
chły ; Eccl. H^j^iMiinTii , ii3jii.\aio, iisjosRyib , ywepeib
wUchnąć, umrzeć;; zilycha bydło, ptastwo, ryby, abo
zły jaki człowiek , idiolistnus esl peculiaris Polonis lo-
quentibus di: morte peeudum . piscium, avium , vermium
et tmprohorum hominum Polanice non recte dices: umarł
wół, pies, ptak, i t. d. , sed zdechł; et de piscibus pe-
culiariter eliam dictlur usnęła ryba. Accedil vo.t Graeca

S/twnii Unicgt tuyi. S. Tom VI.

ix7Zf(va) , j. e. flatum emttto , ad Polonicom ; sed ea eliam
huminibus łribuitur. Polonica non iłem , nin pes^imis. Cn.
Th. 1410. BCrrctfni, frcpircii ; Boh. scepeneii , scepen,4m,
scypnu ; Sorab. i. dozdechnu , wudechnu, szlez , szlekl.
szlezu , (cf. zleźć) ; Cum. krepneti , krepam , krepujem,
krepuvati ; Vifid zerkniti , saleti , krepmti; Croai. czer-
kavali , parujem ; Bosn. izdalinuli, izdilinuli; Boss. m-
4exHyTb , ii34bi.\aTb , OKO.i-feTb , 0K0.i-feBaTb , noKOjtTb ,
M340\.iuri , 40X.lblH Myśliwiec łuk wyciągnął, ugodził
(jelenia) w czoło. Zdechł. tyl!<o się mężny zwierz raz
obrócił w koło. Papr. koi S 5 Koń został zdechły
bez duszy. P. Kchan. Orl. 1, 22. Od czego drugie zwie-
rze zdycha, to ten u żywiołem Pot. Arg. 166. Pies zde-
chły już nie kąsa. Mon. 74 , 585. Twurd. W D. 2, 99.
Gdy na lisa głód przycliodzi , tedy się zdechłym uczyni,
I rozwaliwszy się leży, gebe otworzywszy, a ozór wy-
wiesiwszy, i^picz 144. Niż zdecliły lew, lepszy knndys
żywy. Bo ten kąsa , tamtemu kto chce skubie grzywy.
Pot. Pocz. 155. R_\xa Polaki się brzydziła jakby psy zde-
chłemi. OpaL Snt. 54 — '§. Zdycham nad czym, umie-
ram nad czym, ricinum kawęczę. Cn.Th. 1414.^/1187;
immorior eg. sliidiis , alicui rei inluhesco; »on Gifcr bili'
fdjiinnfcn, fid) (janj oi'fp(ifen:. Zdy.-ha , umiera nad lą pra-
cą, zawsze nad nią siedzi, pilnuje jej. Dudz. 75. —
^ Zdeclinąć na co. mrzeć na co. zadać bardzo, chci-
wie pragnąć; iSlov. dychijm cup i o ; Dih. djchieleti o nećlo ;
Dal. kruio x>l;ti, |icftifl l'Cijct'r(ii , trndticii, riiigcn iiipnacb,
(ner ScgicrDc pl(i|fn , 6cv)'tcii). Zd.chł na zysk, na pożytek.
Goni. Sen. 562. Zdei hf na grosz, na łakoci, na nowi-
ny i t d. , bardzo żąda Dudz 75 Łakomy, zdechł na
grosz. Cn. Ad. 420. Łakolliwy, zdechł na łakoci. Cn. Ad.
426. Zdechł na nowiny, nowin rad słinha. ib. 742.
Teraz słudzy na próżnowanie abo mitreżenie zdechli.
Petr. Ek. 105. — g. De h'minibes improhis odiosis :
Zdechnąć = umrzeć, crcpircii, ftcrbcn. Zdechnąć, jak zily-
chają bydła , co ducha nie mają. K»iic dd 230 Zdechł
S|>rosiią śmiercią Aryiisz blożnierca. hulig. Her. 68.
Słysząc Ananiasz i Salira słr.wa Pioirowe, upadli i zde-
chli. Hrbst Art. 62. Ananiasz zdechł n:igle i z żoną
swoją przed nogami apnslol.^kiemi , iż się fałszywie chciał
obchodzić z nimi. Bej. PosL B b b 'i. Szymon czarno-
xieżnik przez sztuki dyabelskie latał po powietrzu, przez
modlitwy Pioira ś. zizucony jest z K;ipiiolium , golenie
połamał , i prędko polyiii z holów wielkich zdechł Birk.
o Eiorb. 5. Oszal.iwszy ciało na sobie kąsał, i tak zdechł.
Sk. Dz. 555. Na wszawą chorobę cztery lata zdychał.
Birk. o Exnrb. 13. Wszyscy zgodnie sobie życzjli, aby
Dyonizy tyran co rychlej zdechł, dla jego wielkiego
okrucieństwa. Wary. \Aal. 195 Niech padnie zdechły,
i bez nadziei pogrzebu. Jahl lei. 155. — 'Generalnts :
Prosiłem króla, by mię kazał od»ieść do domu Jonaty,
b\m tam 'zdechł. 1 Leop. Jer. 58, 26 (bym lam umarł.
5 Leop.: bym lam skonał, skończył, dci h wyzionął).
Nie usłyszysz, by kto dziś zscny inaczej zdeciił, jedno
powiedzą, iż byli tam na jednej biesiedzie , tamże się
rozniemógł, takżeć charlał , charlał, ażci poszedł Rej.
Zw. 60. Hetmani na lepszej pieczy takie więźnie 'zawżdy

124

986

ZDEPKA - ZDZIAĆ.

Z D Z 1 A Ć.

miewali, którzy sobie idąc w okowach przy koniu i we-
sołą myślą śpiewają , mili owego , co juz zdeclif na poły.
Bej. Zw. 85 b. na pół umai/y, trup, balMott. — Burlesq.
Jeśli rnie me poratujesz, zdechnę z rozpaczy. Teat. 83,
18. zginę.

"ZDliPKA . i. i., izdebka, cin Stubcfccii. Musaeum, miejsce,
gdzie xięgi rozłożone są, 'zdebka , komora albo gmaszek
do uczfnia. Maa.

ZDEPTAĆ, f. zdepce cz. duk , dep>ąc zgnieść, zmiąć,
icf. stratować); (łenintertrftcii , nicDcrtrctcn, jiifammeii tre-

tCli; Sorab. 2 steptasch ; (Junt. pa|iel:itn ; Bosfi. zwalili;
/iofs. iicTonTaib , ncTontuBUTb , cToniaib , cTaniUBaib,
CMaTb, CMHHaTb, TC.lomiTb, (cf. tłoczyć). Do prasy ja-
gody włoione , napizód mają być zdeptane. Creic. 557.
VV bogu dokażemy rscerslwa, a ten zdepce 'sprzeciwniki
nasze. Budn. Ps. 60, 12. (bóg poJepce nieprzyjacioły
nasze. Bibl. Od).

'ZDERZYĆ cz. dok., 'Zderzać uiedok. , zbić w kupę ude-
rzeniem , jufammcn fililajen. Gdy oni skoczą ku sobie ,
zdało Sie , ze dwie razem zdi-rzHJą się góry. Pot. Arg.
668. B>ła rzecz trudna ręcznych zażyć broni W żartkim
locie już JUŻ się zderzających koni. Fot. Arg. 2'J6. Jagniątka
młode, skacząc przeciw sobie, Zderzają się w nieporo-
żysle czoła. Pul. Arg. 65, cf. tryksać się.

ZDESPEfU)\VAĆ med. dok. , rozpaczać, oddać się rozpaczyi
DerjlDCiKln. Zdesperowany, który nadzii>ję utracił, rozpa-
czył, ycrjtDcifflnb ; niby passiue: Zdesperowany . o kim
utracono nad-iieję, »erjit)cifelt, jiim Scrjmcifelii Widząc,
Źj sprawa la zdesperowana.... Tward. W. D. H. iUecz-
by zdesperowana, przeciw wodzie płynąć, ih. 1 05.

•ZDESZYĆ, ob. Zdyszeć, cf. zdechnąć 'ZDĘŻYĆ , ob.
Zdążyć.

ZDJ.\C, Zfijąf , zdjęła, /. zdejmie, zdejmę ci. jedntl. ,
Zdejmować, zdejmuje, "Zdejmać , "Zymać (cf. zjąć) con-
tin.; Boh snjti, snAl , snjmu, snSty , snjmali ; Slov.
snM , snimem ; Carn. sneti , snęl , snftmcm . snęmem ;
Vind fneti, fnemem . Hag. sinmiti, snimij;ivam ; Uosn.
snirniti . shmiti , stavit doh ; Fims cimfb , ciiHMy, ciiiiMaio;
Ecrl CŁHATH , Cbttity , ciieM.iH) , (ob Z;ąi' , zi'jinii«ać; :
zdjąć <Ni ikad , poduiosł-izy wziąć pre<'z ; Ctn)ild roODOIt
oliiict)mcn , iveanclinifii. Zd^jm tę kartę, ten napis wcale
jest nie dli r«ezy, Irznb^ tu mszy zamiesić. Tfal. 52.
rf , 49 Z Ijąć co wiszącego ( Boli^. odviśiti , skiunuti ).
Zdjął obrazy ze ścnny. Tr. Zdjął pierścionek z palca, ib,
("zjął, (ih. Zjąć). Śmietana z mleka zdjela Husf. ciillMKlt.
Zdjąć co z nitki ; Hoss. CHiiaaTb , 3iiH3MBaTb , aDidDdti.
Opuszczać skóro u rzeżnika , Zijejinować skńre z bydlę-
cia. Mugier M.kr. Siła icii co się zdają na twarzy pię-
knymi. Ali! "rdyjm im maszkirkę . aż oni szpetn\mi f.
hchnn. Orl. i, 196, cf zewlec , zciągnąć). Od południa
do wii-czora ciagl- kładłem i zdi'jmi>w:iłt'm suknie .V.
fum. 11. lit. ubierałem i rnzbicrałcm się, td) JPj bie
Slcibrr an uilD ailJl. Prosili . aby zdjęli z mdi jarzmo
Greckie 1 l.,eup. li/ach 8, 17. (aby wybawieni b\li
z j:ir/iiia. Biltt. Iid). Jak traktują żołnierza! złote mu
obiecują góry, a potym kija nie zdejmują z mego. Ttal.

15, 25: ciągle go okładają kijami, fi» nf^intn gar ni^ł
ben Storf oon fcinem Wucffn iDfg. Teraz według s*ego
zdania Nie zdejinuj ze mnie karania, Ani laski z grzbietu
mego Uo upodobania twego. Uroch. W. 591. (karz bez
przestanku;. Okażęć drogę, której się masz trzymać,
A oka swego z ciebie me chcę zymać. J Kchan. Pt.
42. (nie spuszczę z ciebie) — 1 to jest jeden >>posób
miłosierdzia bogów, gdy kogo prędko zdejmą z świata.
Gorn. Sen. 58. zabierają , wn bfr SBcIt rocijnfbmm. —
Zdejmować, odkrywać, karty; bie jkrtc aufidjliigen , auf-
bcdcit. Gracz mówi : jam posunął tu , Wac Pan lam ; jam
Wac Panu dał do zebrania , Wac Paneś postawił tu
w rogu, a ja zdejmuję. Teal. 7. d, 8. Czart. Zdejmo-
wanie karty Hoes. cieuKa. — Zdejmować czapkę , ka-
pelusz ■■ odkrywać głowę, cf ukłonić się, pokł.-mić się;
bie 5Wii$e, bcii i)iii abiiebmcn , (abjic^eii); (6Vwa<. zokrivati).
Jakby ich mc poznał , i czapki nie chciał zdjąć , słowa
dobrego nie dał. Teat 19, 24 Przed Wac Panem i czap-
ki zdjąć nie chce. Boh. Kom. 4, 517. Przyszedłeś do
tego kresu wzgardy , iż nikt przed tobą czapki nie zdjął.
Zab. 7, 166. Weg Jeśli potykam konsula , mc nie opu-
szczę, co do uczciwości wyrządzenia przynależy, zsiedę
z konia, 'zdymę czapkę, zstąpię z drogi. Warg. Wal.
208. Czy mi me każesz kapelusz zdjąć, he ? Teat. 17.
c, 6. Bierze się za czapkę, ale jej nie zdejmuje. Teat.
55 , 64, (cf uchylić). Wcho.lzac do kościoła , czapki
nie zdejmował. Sk. Dz. 861. — §. Zdejmuje kogo co,
zejmuje, przejmuje, przeraża, przenika, wzrusza, po-
rusza, napada; cafrflreift, iibcrmllt eineii ctnMi5, burdjbringt
tbn, crf(tuttert ibn, crfuUt ibii. Ledwo wskoczył w rzekę,
gdy zbyteczne zimno one) zdjawszy go na j|e , t;ik przy-
rodzone cie()Io w nim zaiłumiło , że tonąć począł. U>tri:
Kruc. 2, 240. Gdy szły chorągwie pod miasto rozwite ,
Wszystkich okrutna trwoga zdijmowała. /■*. heban. Jer.
149. Młodzieniaszek jeden, wsadzony do więzienia, tak
wielką był zdięty boj ■źoią , iż omdlał i krwią się pocił.
Boh. Dgab. 5 . 92 Serce moje strach zdejmuje , i drżę
całi jak w odmęcie. Tent. 56. c.95. Ciekawością zdjęty
widzenia obozu, pospieszyłem tam. (Jaz. Nar. \. 5iS 4,
(cf. wzięła mie ciekawość). Zdjęty czym, wycieńczony,
wysilony, niiujericben , crfdjópft, cntfraftet. Często onemi
pracami i starością zdjęty , clioroby cierpiał. Sk. Zyw.
292 6. Tak ciężką chorobą jest zdjęły, ie go doktoro-
wie odstąpili, rozumiejąc, iż się z niej nie miał wyle-
żeć. Oirk. Dom 155. — 'J Zdejmuje się rzeka, woda «
wzdejin'ije się, nabiera, nabrzmiewa; b(r $lll9 fdllPiUt <in.
ftoiijt, mi)\t. Strużka z zciekłych wód zdjęta, na-
bicgłą piicliliną; W niezbędne płynie morza » ogromną
daniną. Zab. 9, 112. ZM' — ji Zdejmować się za co,
o co I stawić sie , ujmować sie, jąć się o co; )i(b tinfr
6iid)e niinel)intn . (i* bnfiir pcrrofiibfii. Za okręty Greckie
mężnie sie zdejmował, gdy Troj.uiie na nic następowali.
Otii: Ow 512 A wymowa ma , jeśli mam jaką, coni teriz
O pana się zilejmował mą , a o was nieraz, tb. 507.
O krzywdę <ie zilejmuje człowieka ubogiego Hi/b Pt 289.
'ZDŁABiC. ZDŁAWIĆ, ob •Dł..bić. dł..w,ć.— .4(/./j» . Siada,
lecz zawsze gniewny połykając całkiem. Ledwie się nie

ZDŁUBAC - ZDOBNY.

ZDOBRADZIWOW - ZDOBYĆ.

987

skąsanjm nie zdławić kawa/kiem. Weg. Org. i. — Fig.
Tuśmy usiedli , gdy nas wojna zdfabi , Skoro Foceą
w popioJ ogień stoczv. Chrośc. Luk. 79.

ZDŁm\t , ob. Dłubać. "

ZDŁUZ.MA, i, z., w górnictwie : wyrębowanie nieprzerwane
żyły kruszcownej w jej kierunku, a zatym odkrycie jej
doiitalecznc. Mier. Hhkr. Cilligiirt , JllhjlillIflOrt , Strctfc.

ZDMUCH.N.^Ć . 'ZDAĆ cz. jedntt. , Zdnuichać , ZUymać nie-
dok. , dmuchem spędzie , zrzucić ; tfcgblafcti , fiutblafen ,
Łimmtcrblafcii , suiammcii blafen pr. et fiy. ir. -. Buh. zdmy-
clinauti , zdmyclinu ; Slov. zdymati ; Sornh. i. zduhnu ,
romadu zduhyu; Vind. dolspihniti , dolpopihniti ; Bosn.
zdimati , izdutli; Hoss. cjjHyib, C4yBaTb. Zdmuchnij
z .KiCjji kurzawę. Tr. Jednem słówkiem ten argument
zdmuchnął, ib. Jowisz pierwsze zadania pizepuścii, a
drugie zdmuchnął. AJon. 68. 186 na bok ucliyhł. —
g. Rozumiesz, że to zdmuchnąć mogę? Tr. igrając spra-
wić. 5u|'nmmcn Mnfen , bcjeii.

'ZDOBA, y, ż. , ozdoba, przyozdobienie; bic 3'fl'' 3'CrfcC'
3>crjteriin(j ; (fios.*. sjoóa przyrządzenie). Zdoba niebios,
matka Jezusowa. Cboiik. hast. 88. Witaj zdobo wieika.
tb. 95. Zdoba na Bzym przyi-ć miała z jetco śmiercią i
życiem, ib. 56. Grzech wszystką zdobe rzeczy zdzierając,
daje inierzłość brzydką, ib. 47. ZDOBIĆ rz. niedok. ,
ozdabiać, przyozdabiać, krasić; {(^niiiden, jtcrcii; Sorab.
i. «udebam; Carn. snasheti , snashem , zifrani ; Yind.
lepotiti , hpozhili fcf. łepski), fnafliiti , ( cf. snadny);
Croat. kinchiti , kinchim , nakinchujem ; Dal. ressim ,
kraszim, natikujem, ulyudivam ; Hag rćsiti ; Bosn. resciti,
naresciti , uresciti, ugljuditi; Ros.c. KpacuTt, Kpamy, (340-
óiiTb przyrządzić) ; Ecd. jtnOTCTBOBaiH. Pocztem swoim
niemałym wojsko jego zdobił. Sk. Di. 868. Próżno się
wrona czarna pawiem piórem zdobi. Stryjk. 85. (w pa-
wie pióra stroi , ubiera). Zdobię co fałszywie , zmyślnie,
chytrze = piększe , farbuje, cukruję. Cn Th. 14H. (bar-
wie, pstrzę, cf. płaszczyk). Zdobię złą sprawę -■ udaję
dobrze, udaje pięknie, ib. Prawdę zdobić nie trzeba.
Cn. Ad. 925. (cnota sama się di wali , dobremu piwu
nie potrzeba wichy;. — '§. Ze wszystkich narodów rozmno-
żonych zdobiłeś sobie lud nowego Izraela. Smotr. Lam.
20. upodobałeś sobie. ZDOBICIEL , a, m. , ozdobiciel,
ber Bicrcr, 2>crjicrcr; {Hag. uresitegl, ureesnik). Zdo-
biciel, mówca na pochwałę czyją, piększyciel , pane-
girysta. Wtod. Cn. Th. 1411. Piększyciel, zdobieiel ,
ubieraoz, smukaiz. Cn. Th. 687. W rodź. ieńsk ZDO-
BICIELKA, i, piękroszka ; Rag. uresitegliza 'ZDORNOŚĆ,
ści , z., ozdobność , przyozdobienie, bie ^\iX\[&iW\\; So-
rab. i. zdobnofcż , (cf. doba). ZDOBNY, a, e — '\e adv.;
(Sorab. 1. zdobne convenienter) : ozdobny, pełen ozdoby,
zdobiący, ozdobiony; ^m--, ^kxi>i ■■ , Sdłmiitf', jicrtnb ,
gfjicrt, gcfdjmuttt ; (Hoss. sjoóhuh , 34oóeH'b z ciasta
z masłem 1 jajkami) Gładzona zdobna mozaika posadzka.
frzyb. Mdl. 50. Skło różną farbą zdjjbne. Miask. Hyt.
2 b. Tu już twe czyny w zdobną przybierasz koronę.
Zab. M, 109. Skoro błysnął majestat, precz posępne
mvśh, Już nam radość na sercach zdobne znaki kreśli.
Zab. 12, 106. Cnotv zdobne. Chodk. Kost. 50. Wiek

swój pierwszy zdobnie sami zaprawowali w naukach, a za
młodu k nim przywykali. Chodk. hosl. epigr. Podaj chętna
rękę rytmom onym , Choć nie w stroju drogotknionym,
Niż kto twoje zdobniej potym Zabrzmi sprawy piórem
złotem. Mlask. Hyt. 2, 77. Ojizyslą chorągiewkę zdobne
pawilony .Na znak radości z każdej wywieszają strony.
frzyb. luz. 18.

•ZDOBHADZIWOW , (cf. rmk. z dobra dywa . z dobrego
dziwa, mir mi^ii , bir iliditS ; t. j. dobra genil. Sing. i dziw
pewien rodzaj demonów, cf. Lat. deus, Lii. dewas 2];
dobrowolnie, z siebie samego, 00:1 fclbft. Gdy sposobią
miecz, ogień, narzędzie tracenia Drzwi same zdobra-
dzodziwow odsiadły , Z rąk same zdobradziwów łańcu-
chy opadły. Zebr. Ow. 96 ; sponte sua.

'ZDtlBRZEĆ nijak. dok. , udobruchać się , wrócić się do
dobroci , (cf. wydobrzeć , ob. Dobrzeć; , tuiebcr gut luerbcn.
Ta zła baba przez te sztuki przecie zdobrzała w swojej
złości. Haur. Sk. 194-, cf opłonąć.

ZDOBYĆ, zdobył, f. zdobędzie, zdobędę cz. dok., Zdoby-
wać niedok; Vind. sadobiii , dobiti ; Sorab. 1. pźedobe-
wam , pżemozu ; Hoss. 4()6UTb , 40ÓhIBaTb : dobywszy
zająć , zabrać , einiic^mcii iinb IiefcJ;eu eiiie gf [tuiij) U. f. iił.
Alexander posłał b\ł dobywać miasta, które g.Iy zdoby-
wano, cieszył się. Biel. Hst. 189. (gdy dobyto). Zdobyć,
zabrać jako łupy, ob. Zdobycz; er&eiltcil, iBegiieŃeH- Zie-
mię przechoiiząc wskroś , plony zdobyte uwodzą. Tivard.
\\l. 68. — Zdobyć co zkąd , wydobyć, wyzwolić; etiuaś

itiD I)crou?bolcn , bcfrcicn , loi^madjcii.

■6.

Saepius

proce: Zdobywam sie na co, conguiro , coUigo. Cn. Th.
1411. brać się w kupę , by uzyskać, dokazać , wskórać;
cf. wzbierać się na co, fid) rcd)t 5iifaiimicn nc^iiien, iiiit
clroag ju nbaltcn , ober aiiźjurirfłtcn; zdobyć się na co,
ctiin efjeelu , przez usiłowanie dokaz-ić , uzyskać , dostać,
mit 31nftrcnitiituj bciDorfftcniiieii , 511 %eiie briiigeit , I;er»or'
bringcn, eiiungcn, crfuiltcn. Potrzeba na to się zdobywać.
Byś zasług co najwięcej mógł sobie nabywać. Groch. W.
oOO. Lepiej się zdobywać na wsi , niż na drogie ka-
mienie. l'etr. Ek. 12. Dostał, zdobył się, nabawion jest
żołnierz wielkich łupów, ingenli praeda compos. Cn. Th.
1411. Ciesz się Haneczko z takiej ofiary, A na podobne
zdobądź się dary, Masz mu i ty dać wzajemny datek.
Za kwiatki kwiatek. Zab. 13, 155 Kniaź. Wojsko na
serce się zdobywszy, Numancyą śmiałą i iiarda zapaliło,
zburzyło. Warg. Wat. 50. Ów klóry raz w łykach cięż-
kich bedzip , Na serce nieżne już się nie zdobędzie. Lib.
Hor. 68. Żądło z językiem tak im wyjął, że też do tego
czasu na inny zdobyć się nie mosh- Zygr. Pap. 576.
Komedyanci chcąc udać wstyd , zwieszają głowę , tłumią
głos, spuszczają oczy i wlepiają w ziemię; na rumie-
niec jednak zdobyć się nie mnŁ;a. Pilch. Sen list. 76.
Sądy takowym zlecano, którzy nigdy na zdrowy rozsą-
dek zdobyć Sie nie mogli. Star. Hej 145. Ciężko west-
chnąwszy, zdobjł Sie na łkaniem częstokroć przerywane
słowa. Zab. 6, 218. Ledwie dzisiaj wieczorem Egie
urodziwa Półgębkiem na odpowiedź xiędzu się zdobywa,
1 mężowi którego me zna albo mało , Wiarę przyrzeka,
miłość obiecuje stała. Weg List. 16. Zdol/ywain się na

121'

988 Z D O B Y C I E L - Z D O B Y W S r W 0.

ZDOIC - ZDOLNY.

rzecz, na słowa, wytwarzam się. Cn. Th. 1411; cppotił.
Z3RinHm się w mowii;. 'ZDOBYCItL , ob. Ztlobywca.
ZDOBYCZ, y. i. , co n<i kim zdobyto , mianowicie na nie-
przyjacielu , cf. {upież , łupy, cf. "korzyść ; Buh. auhonek,
tcf ugon;; Vnid. oLrop . isrop (cf rabować), (dobizhek
• zysk); Sorab. 1. wobóbranki , woberki (v{. obrać), do-
belk zysk, dobelzik Iwtlhim; Cruit. dobiliik , dobishek ;
Dal. doliit quaestas , hicrun : D'jsn. dobit , pnbitak ;
Stav. dobiUik , (cf dobytek); Hoss. 4i)6uqa ; Ecd. OEpA-
qiA , 4()6u'ia, 4u6i>iTie ; zdobycz na wojnie, bie Siute,
tai ©rbiiiteie. — Fig tr. Zdobycz wieków, zysk cnoty,
posi:iilH|ą zdziercę , Zwierzchność bez poważania , pra-
wo w pDiiii-wierce. Kras. Sat. 11. na co się wieki zdo-
były. He iluibme , Der Grtrag, Grroerl). Itzeki Pruskie
zdobycz mein.iłą ryb rozm-iityh w sobie mają fjuiign.
3'.n. iniióiiwo do łó *ii'nKi . ciiie frflicbige 3lii«beiite. ZDO-
BYC/..\Y, a, e, od z lob\czy 33eiite<, ^luSlieute*; Sorab.
i. wol)oberkovie , (dobewate . dubeikowne < zyskowne);
lliSi. 4(i6bł<iHhiri Turcy chowają stare zbroje , jako znaki
zdobyczne zwycięstw hfok. Tark. 235. Zwycięzca zdo-
byczną obeikany korzyś lą nazad prz-jezdżaf. Krom. 5'J4.
Konie zdobyczne Siityi:. /'leśn. J A h. Widzicie koko-
szy zdobyczne? Alb. ; Woj. 17. (ukradzione przez żoj-
nierzy, cf. kurza wojna , kokoszą vvojiia). Krwią zdobyczną
zajuszone lwięta P/oszą przed sobj drobniejsze zwierzę-
ta. Suizyc. heśn. (, aa b. iNie widzę w nich nic , coby
ludziom wolnym przystało , ale niewolą jakąś zdobyczną
i na rozbój zwyczijn"). Junusi. Ok^z. F b. (do robienia
zdobyczy wprawą) Pszczo/y z skrzętnym slaruokiem Pra-
cuje II ><l z loliyrznsm z ziół słodkich rabunkiem. Zab.
9, 103 Zibi ZDOBYTEK, tku , m. . nal.yU-k zdoby-
czny, rzecz zdoliyla, dobyła; ctiuaS biircj) (Sroberiiiiij Ćr-
tDorbciic^ , Me (5rolt;riiiifl , ini (Srolierte. Kuś , starożytny
królów Polskiidi mieczem zdobylek. Nar. Hsl. 6, 256.
ZDOBYT()S(>, ści , ż , co wydobyto , z pracą zdobyto;
tai m't Tliibt ftrn)orl'eiic , ber Grmcrb. Wysjody. niepod-

sycoiie po.zatkowemi rolniczego tty|)r.icowania zdobyto-
śclaini, predkohy ustaw. ć misiały, >//». ti7, I "20. ZDO-
BYWCA, "y, m. , ZDOBYWACZ, '/.DOBYCIKL, a , m. ,
kióry co zdobywa, wydobywa, odzyskuje « zwycięzca,

ber StePereroberer . SieDerl/erfleUcr, Jienitirbriiiger be« Uiiter-

gegaiigeneil. Zdobyciel naszej wolności (iiiz. Nar. I,
68 h. — Podbijacz wojujący, ber ©ro.tercr. Giedymin
zdobywca Kijowa Nar. /hi. 3 , 3.)3. Ci luilzie zd iby-
wcy wnet karki Indyan uj.irziiiią niewolą, /'rii/b. I,nz 210.
Zęby się do prawa slraconesjo wrócić, zrzucić zdobywcę.
Pizyb. Milł. 43. Z przestrachu podskoczą , (idy potę-
żnych zdobywców na swych grzbietach zoc/ą Frzyh.
Luz. 49. Liz>bona z nieustraszoncm męstwem odpiera-
ła pysznych zdobywców, ib. 83. Przybywszy wielkiem
morzem Ojjarnia Indye , 1 ćmiąc imie ich pierwszych zdo-
bywców podbije ib. 9 ZDÓIJYWCZY a e, od zdoby-
wcy, zdobywający, ujarzmiajicy , pudliijaiący , gruberet < ,
Sieger • , rroberiib, iinterjocbenb , bejniingrnb. Il/ym miał
świat opanowali zdobywczym zaborem /'ui/fc .)/»// 3łi0.
"ZDOBYWSTWO. a, '«.. żdobwame, iisiłow.nie podbi-
jania, zawojowania; bie grobcruiiflefudjt , ba« erDbern.

Chciał zaćmić wszystkie narody wojennemi dzieły. Które
w starożytności zdobywstwem słynęły. Hrzyb. Luz. 7.

'ZDOIć CS dok, 'ZD.AJAĆ medok., wydoić, dojąc wycisnąć;
melfcn , abmelfen, ausmclfcn. Pasterz pilnuje Neery, a obcy
przystaw owce zdaja dwakroć w godzinie, Nag. Wirg.
492 ; tnulget.

ZDOŁAĆ /. zdoła , 'zdole med. dok. , "Zdałać , Zdoływać
eontin. ; zdołam komu , mam siły, mocy zeń ; par ilti
sum itribus , exaequn tllum vinbu$. Cn. Th. 1411. wy-
dołać , wydoływać , zdużać komu , być 'i to , mieć 'z to,
ob Z; eiiiem geiratiien feun, ti mit i(im an\nt\)mtn. fit^
mit ibm meffcn foimen ; Boh. zastati (cf. zastaoj, odolati,
odolowati , 1) ictum aveilere, 2; parem etse; Carn. glc-
shtam ; ( Ha(/. odoljotti nincere resitlendo ; Hots. OAO l^Tb,
04o.itBaTb zwyciężyć, ue[Tpe040JHUfaiii niezwyciężny ; {Ecd.
uAu.\tTe.ih zwycięzca). Niechaj tego nie czyni, kto cze-
mu nie zdoła Słonk Pers. 32 ; ( quid vaUaiit humeri).
Dawna przypowieść : 'dwiema i sam Herkules nie z<loła.
Papr.^Koi. 27, z J. Kchan. Herkules sam nie "zdole 'dwie-
ma. Pot. Syl. 439. Pot. Pocz. 40. Niebezpieczeństwu
temu tameczni ludzie ani radzić , ani °zdałać już mogą.
Vol. Leg 3, 391. (wydołać , wytrzymać, e9 ail^biUen,
trtragcn , cf znieść, zcicrpieć). 'Roście ciężar, ręka mu
nic zdoła Bardz. Trag. 338. (nie wyrówna mu, nie
uniesie goj. Tej pracy sam nie zdołasz. 1 Leop Exod.
18. (nie dasz rady). To com przyjął , będę póki zdo-
łam , utrzymywać, a jeśli nie wystarczę, wolę pod cię-
żarem urzędu me^'o upaść , niżeli abym miał to co mi
powierzono, opuścić Siem Cyc. 14. póki będę w sta-
nie, fo Innge id) im Stailbe iepn iperbe. Mmej me zdołam,
a ty każesz więcej ! Cn Ad. 510. nie jestem w stanie
zrobienia, dnkazania ; ii) fdtm ti iiid)t lcl|ten , nid)t prd<
fłircn. Jeden stary wół więcej zdoł.i , niż dziesięć mło-
dych kozłów. Cn. Ad. 508. więcej przeina,;a , więcej
może , er oirmag metir. Co za domysł szczęśliwy , całe
miasto woła , Już wynalazcy tego nikt w sztuce nie zdo-
ła. Zi^.h. 12, t)2 nikt nie wyrówna, 'zrówna; ti ipirb
ibm niemaiit) gleid) fommeii, ti ivirb ibm iiifinaiib iiadjibun,

flleic^tblltl. — 'g (ifos I twarz jego , coś boskiego w so-
bie zdoła Jabt. Tcl. 230. zwiastuje, daje poznać, wy-
daje ; rcrfiinoigiii , aiifiiiibigen , ju erfcnnen gcben , aiijii-
gen. — "i. Rozpacz leh z nędzy nieodbylej 'z.lole Curuic.
l'ars. Iii. zwycięży, zrazi, przemote : beficgeit, bfJIPlII'
gen, fibernjnltigen.' — (ZDOLkOWAĆ ci </«*.. do/kowa-
tyni uczynić , grfibig m.idicn , mit ©riibdjeii bciecm. Jeili
biała blizna jest . a nie zdołkowana skóra , loily jeszcze
nie Irąd liadz Levil. 13. 4. (me głcbsza niż inna skó-
ra OiW. 6'(/.t. — ZDOLNOŚĆ, ści. J., "siła zdoł..jąca, wy-
dołająca , zdalność odpowiad <jaca , 'przcJiożeme , *(>ric-
moga. "przemożność; enlipreifiibc Sraft, aabigffit . $'r<

mógeil ; ^'ur'i. roilnosl ; Vnid sapopa-lnost , sapopade-
ziiiiost, perkladnost , pridiiost , doslomosl . dopridnosl ;
lins r04IIUCTb , |cf godność , cf, goduć siC na coi, f>f/.

.V4:i6M:tHH , cnocoóuocrb, y4o6cTBO . y4n6HoiTb . yjoóie.
"ZHOLNY. a. e, — ie ado. Zd. dnv, .i/^.m-n. ii.i'.ui. Cn.

Tir 1411 an Jlrafi, ii.ibiflfeit. SJermórfeii tniipr.difiiP, bin.

rcid^eiib, gcipac^fen, fab'd ł" flirnł ; Slov prji.i.diiy . ( cf.

ZDONOSIĆ - ZDRADA.

ZDRADNIK - ZDRADZIĆ.

989

przygodny); {Croat. sdolne inferior , sdol , sdolej infra) ;
Yind. sapopadezhen , prjtnezhen, dershezen , perkladen ,
priden , dostuin (cf. dostojny), dopnden ; { Croal. zdó\nyi
inferior , inferus , ob. Dolny); Bum. Zi»odni fcf. zgodny),
prigodni; Slav. vridan, (cf. wart); /?aj. podoban, (cf. po-
dobny): Hoss ro4HuH , ro)KiH , yroJKiiI, yrowb, cocto-
arejbHuS, nyinuH (cf putny), K.iHjmiMUH ; Ecd. yAOóe-
SHCHi , cnoco6eHt , ( cf. sposobny ). A gdy si/a cbeci
zdradza , Gdy grot z słabej pada dJnni, Syn ciężką sta-
rość nagradza , Zdolny do konia i broni. Nieme. P. P.
155. Kto zdolnie rzecz przełoży? i kto ja zrozumie?
Dmoch. U. 2, 194. należycie, godnie; geI;iJrtg, luiirbig ,
Cnifprcd)enb. Ofiiryalista, któryby dla wziątku nakręcał
świadectwa , niezdolny na zawsze do wszystkich urzę-
dów ogłasza się. Oslr. Pr. Krym. i, 171. niegodny.

•ZDONOSIC, ob. Donieść. •ZDOPADAĆ, ob. Dopaśd. ZDRA-
BOWAĆ, ob. Drabować.

ZDRADA , y, z , zdradzenie , zdradliwe podejście , podstęp ;
bic Serratbcrco, ber 3>crrat^ , ber Sctriig, bie |)interlift ;
Boh. zrada . porada; Eli/m. radn ; ( cf. Germ. ^crratb ,
DJatb) ; Slov zrada; Surab. i. pzerada , pscherada; Ymd.
isdaja , sdaja , isdai , isdajanje , sdajanje , sdanje , sdauk,
isd^istYU , (cf. wydać , wydanie , cf zdać , zdanie) ; Croat.
izdava , izdanye, zdanye : Dal. izdava , izdaynoszt , izday-
sztvo ; Busn. izdajstvo, izdajnost; Rag. izdaislvo , izdaja ;
Bnss. ii3pa4a, iisłittta (cf. zmiana, zmiennik), oóitam,,
(cf. obrnainić). npe4aTe.ibCTB0 (cf. przed^jność), npe4aHie,
npe4aBaHie, nepeetib ; Ecd. H^ntii.^, H^Mtiiteiiiiie. Wszę-
dzie jest zdrada , i w chłopskiej komorze ; Lecz nigdzie
więcej, jak na pańskim dworze. Jahi. Ez. 142. ( nie-
szc-zerość, obłuda, podstęp, podejście, podchodzenie,
oszukańsiwo). Zawsze zdrajca czeka zdrada , Zkądkol-
wiek na niego spada. Jak. Buk. 94 Lecz ukrytą cię
szluką śmierć życia pozbawia. Kto zdradą yinie , wię-
kszej żałości nabawia. Zah. 10, 191. id. Toi. Snut. 4.
Zdradą co wyłudzić, [ob. Wv/.dradzić i. Na zdradzie,
zdradliwie , zdradziecko ; ocrrat^crild? , betriiijcrild) , |)intcr<
liftig. Nie każdemu człowiekowi dowierzaj; bo są nie-
którzy tacy, co na zdradzie, nie t\lko dobrze mówią,
ale też drugiemu dobrze działają. Ezop 10 obłudnie ,
gIciPiicri|d). Ci ichmościowie są zawsze nam na zdradzie.
leal. 56. c, 58 (zdradzają , oszukują nas , wydają nas).
Fortuna 'zawżdy na kole się toczy, A z tym na zdra-
dzie, z kim najpiękniej w oczy. Rej. Ztv 229 b. Je-
szcze to mówią, żebym im na zdradzie była, I okrutne
Tatary na nie przywoilziła. Biel S M. B i i i j Pro-
sił na rozirnwę do siebie Abnera Joab , aby z nim mó-
wił na zdradzie , i lam go zabił puinałem przy rozmo-
wie, liiik. Chmiel C 2. Urailzili między sobą xiążęta
Ruscy posłać do Bolesława Krzywoustego na zdradzie ,
opowiad^ijąc mu, gd\by on przvjechał . tedy mu wszys-
cy posłuszeństwo chcieli oddać. Biel. 86. — 'g Zdrada
wojenna , zasadzka , 'załoga ; eiii ^iiitctbalt, in ben i)in<
terbalt oerfteiJte ©olbaten. Zisadzcie się na zdradzie za
miastem. 5 Lenp Juz. 8, 4. (na załodze. 1 Leop.: pa-
trzajcie, abyście uczynili zasadzkę za miastem. Bibl.Gd).

Anibal bacząc miejsce ku zdradzie słuszniejsze , niż ku
czemu inszemu, w nocy je swojcmi hufcami zasadził.
Kosz. Lor. 154 Między górami lud na zdradzie zasa-
dziwszy, :>ieprzyjaciela poraził, że jeden z wojska jego
nie został, ib. 156. ■ZDRADNIK, ob. Zdrajca, ZDliA-
DNY, ZDRADLIWY, a, e, — ie adv , zdradzający, oszu-
kujący, podstępny, omylający, zawodny; Bcrrdt^erifc^ , hi<
trieglic^, ^interliftig , berurfenb, tńufĄcnb; {Bob. zdradny ;
Sorab 1. zebacżne; Rag. izdavni ; Ciofl^. izdavni , izday-
ni). Postawą i twarzą łagodną miodowe słówka two-
rzyć, a zdradliwem sercem co być może najgorszego
myślić. Kosz. Lor. 49 6 Zradliwie abo zdradę mysie,
dotos machinor. Cn. Th. 1412 Chrystus dyahłeni nazwał
Judasza, dla zdradnych myśli. Biui. Pust. 152, (ub. Zdra-
dziecki, zdr.ijczy). Siostra i matka kochana, w ilomu
ode mnie zdradnie odbieżana , ach nie<ziveśliw:im uclio-
dnia. Chośc. Ow 1C5. (kryjomo , ukradkiem). Co sło*o,
sztuka zdradna , co krok podstęp nowy. Zdrajca czynmi,
gestami, milczeniem i słiiwy. Kras Sat. 19. Liszka jest
zdradliwa. Jcat. 51. t, 26. (chytra). I ptak dłiii;o mi-
ja zdradliwe sidła , wszelako go czasem nieszczęsna zwa-
bi ponęta. Teat. 6 b, 69. Im bardziej los zdradny po-
chlebia , tym więcej trzeba się mieć na ostrożności Zab.
6, 201. Nie 'zawżdy z zdradliwego skoczenia, lub na
lodzie pośliznlenia się, noga ze stawu wyskakiwać zwy-
kła ... . Perz (jyr 2, 51. z niebezpiecznego, eiil tric«
glic^cr, gefabrliócr Spriiiig. Zdradnie. zdradno, niebez-
pieczno; trieglid), gefiitłrlii;. 'ZDRADYCYA, y, ź, zdradna
tradycya, zmyślone podanie, llusi/s verbor.), einc uenitei^llte
Jrabitioil. Niechaj jako chcą zabobimni ku L;ó.'Zrt podno-
szą zdradycye swoje. Żarn. Pont. 5, 61 b. ZURADZlC
cz. dok.. Zdradzać niednk . podejść zaufanego, zdradliwie
oszukać, zawieść; BeiTÓtiierild) bebniibclii , uerrntbcn, trcii'
\oi btilbcln ; Coh. zdrailiti , proradili , prozraditi , prozra-
zowati, wyzraditi , wyzrazowati , (oA. 'Wyzdradzić) ; !Slov.
zrazugi ; Surab. 1. pżeradzicź , pżeradźam , pscheradżu ,
psclieradźirn ; Sorab. 2. pscheraźisch ; Carn. sdajam ,
sdajem , sdam , (cf. zdać, wydać); \'ind. sdat, isdati ,
isdajati , sdati ; Croat. predajem , izdajem , izdati , zda-
jem ; Rag. izdatli , pridatti ; Bosn izdatti ; Ross. npe-
4arb, npe4aBaTb (cf przedać), oÓMaHyrb, oÓMaHiiBaib
( cf. omamić;, nsM^Hiiib , HS.MtHaib , ( cf. zmienić, cf.
zmiennik) : Ecd. npe4aTe.!bCTB0BaTH Kto oszukiwa ufa-
jącego sobie, ten zdradza. Lub. Roz. 506. Nikt nie mo-
że być zdradzony, chyba kto ufa ih 507. _Nie wierz
nikomu . nikt cię nie zdradzi Jabł. Ez. 90. Ze jeden i
drugi zdradził, nie idzie za tym. że wszyscy są zdraj-
cy Mun. 68, 44. Kto boga zdradził, a kogóż nie zdra-
dzi? Rys. Ad. 24. kto się bogu przeniewierzył, mi
®iitt iiiitrcii gcroiirbcit ift, ®ott »erlafffi;, uerleiigiiet ^at.
Długo męża prostaka cudzołożąc zdradzała. Sk. Zyw. 2,
506. oszukiwiiła , przeniewierzyła mu się; fie ^atte iliicn
SKatin bctrogen, ift ibm tiiitreu gcicefen. Pozór zdradza.
Teui. 26 c, 10. oszukuje, mami, zwodzi; ber ©ieiit
triegt, Iniifdjt, betricgt — A gdy siła chęci zdradza, Gdy
grot z słibej pada dłoni. Syn ciężką starość nagradza,
Zdolny do konia i broni. Nieme. P. P. 153. gdy siła

990

ZDHADZCA - ZDRADZIECKI.

ZDHADZIKCTWO-ZDREPTAĆ.

chęć zawodzi , jej nie odpowiada , jest na wstręcie ;
ifttnn tk Srńfte t>m Wilhn tńufdtcn , ijm nicfct ciitfprrdicn.
'ZDUAUZr.A, •ZDHADCA, ZDRAJCA, y, m.. 'ZDRADiMK, a,
m., klóry zdradza, zdradę pojieJiiia , ber aśmaibcr ; lioli.
zdrśdce , proradce; Slov. zradce ; Sorab. i. pieradnik,
pscheradnik , pżeralnik ; Vind. isdajauz , sdauz , sdazia ,
sdajauz, isdauz (cf. wydawca), navernik , ( cf. niewier-
nik) ; Croal. izdavecz , izdaynik , zdaitel ; Dal. izdaioza ,
iz(lavnik ; Hag. izdajnik , izdavnik : hosii. izdajnik; iilav.
izdaica ; Huss. nsjaicit , npiMiiicJb , JiaMtHHiiKi , ii3-
HtHmiiK'B (ob. Zmiennik), obsol. nepeetTHnKŁ ; EccI. Hij-
MtiiLiiHKii Kto oszukiwa ufającego sobie, ten nazywać
się może zdrajcą. Lub. fioz. 306. Co s/owo, sztuka
zdradna , co krok podstęp nowy , Zdrajca \zynmi , ge-
stami, milczeniem i s/owy. Kras. Sal. 12. Ze jeden i
druŁ;i zdradził , nic idzie za tym , ze wszyscy zdrajcy.
Mon. 04, -44. Nic sl(ij przed oliliczern tei;o , co rad po-
twarza, aby nie siadł, jako zdradnik przeciw ustom two-
im. 1 Leop. Syr. 8, 14. (jako nieprzyjaciel. 3 Leop.; aby
nie usiadł jako zasadzka na usta tsvoj<'. Biil. (id.). Męki
i śmierć zbawiciela od niewdzięcznych ludzi a 'zdriidziec
( zdrajców ) swych , w których się kocluił. Groch. W.
227. Sk. Dz. 04. Poseł, jidy się domyśla więcej, niz
mu poruczą, zdrajcą jest. Zyijr. Pap. 271. Wszyscy są
xiaźęty "zdradzicc. Radź. Jer. 6, 28. (wszyscy są między
krnąbrnymi najkrnabrniejsi , wszyscy zgoła są skaźcanii.
Bibl. Gd). Nabrałeś darów u ludzi, tez u 'zdradzicc.
Budn. Fs. 08, 18. fu zdrajców;. Darmo tu "zdradzicc
patrzacie. Już wszystkich u siebie macie. Groch. W.
400. Żaden zamek nie ma tak ciężkiego oblężenia , ani
tak jadowitych nieprzyjaciół i domowych "zdradzicc. Sk.
Kaz. 222 b. — Transl Ostrzegam cię , ze się najdu-
ją niektóre sztuki dział być zdrajcy, niektóre bekartnwe;
nazywam zdrajcami dlatego , iz się zdadzą być pięknej
okazałości, bękartowe , iź im nie dostaje śpiży. Aqua
Mskr. — W rodź. żeńsk. Zdrajca . y , ź ZDRAJCZYNA ,
y. i., która zdradza , podstępu używa , bic 3>crrfltlKrinii ;
Vind. isdajauka , sdajauzinja : Croat. izdaynicza ; Hay. iz-
dajniza , izdavniza; Hoss. npejaTCibiinua, iiSMtiiiiitua, ohs.
nepOBtimma ; £cc/. npc4arc.ii,iiima O niecnoto , nie
zmyślaj, tyś jest zdrajca moja. .Mojt; dziatki pogrjzia ta
zła gęba twoja. Papr. Kul. J. Brzydka zdrajczyno, wie-
rutna szalbierko! Past. Fid. 108. Czyniła zdrajczyna ja-
ko mogiła najchylrzej to, na co była przenajel.i. Sk Żyw.
2, 3. Bramy były zawarte; jedna tylko od Tarpei pan-
ny, zdrajczyny ojczyzny, była otworzona. Olw. Ow. 597.
Zdrajczjna , co się przenieivierłyła , niewierna; Mc iTCii-
lt'l'c , UiiiJCtrciie. Wszystkoś pokłócił , jam zląd zdrajczy-
na siestrzyna , Ty dwójzon. Zebr. Ow. 154; (pellei e//"
facta sorori , cf. cudzołożnica). Zdrajczyna Junony była
Egina , dlatego że z jej mężem Juwiszem miała sprawę
cuilzołożną. Otw Ow. 281. Pójdźmy szukać żony; gdzie
zdrajczyna bawi? Teat. 52. d. 119. Krew' się we mnie
bi/rzY , g lv patrzę na te zdrajczyne. Teal. 52. rf, 10.
Zlt.MJZIKCki a. le, ZDRAJCZY. a, e, -ie et -o adv.. od
zdr3j.7. zdr:ulliwy, zdradny. iJrrratber • , i'crrńll)frifd) ; /•"."»
npc4aTejbHfain , ape4aTejbCKiii , H34arejeB'b , Ks.tarejbHuii,

4yiiif Bpe4HuH , BipojoHCTBeHHuii (cf. wiarołomny), Rart-
iiiiMeiKiri. iiautHHHMiii. iisutaHuli, oóiiaHUiHMecKiH Ctkwi-
ly w sercu Ewy mucno tdrajize słtj»a. Pizyh Milt.
278 (zwodniczej. Chci:ił go mieć pcdslefit-m zdrajizvm
pokonanym. Ptzyb. Luz. 191. Po z<lra(lziecku , zdra-
dziecko, zdrajczo, 'zdradzieckie. Cn Tt>. 1412. (prodi-
tons iitstari: vi. na zdradzie, yerrdtbcrifcfcfr ©eifc, rn-
rńttitrifcl) , tńiiidicnb , tcnlcffiib , liiitiiliftig. Po zdradzie-
cko nas zaszedł , nie przestrzegłszy nas , niespodzianie
przyjechać , co za podejście , co za zdrada, leal. 7. a,
55. Nie .<mieją w oczy natrzeć , lecz i bf ku zdradzie-
cko podejść pragną Hun. 65,219. Nie przestawał swych
sztuk czynić , czasem jawnie, czasem zdradziecko. Uirk.
Dom. 89. On myśli , jak nas zdrajczo w ruinie po-
grzebie. Przyb. lUtlt. 268. Postępkom ich h;;iidlu zdraj-
czo przeszkadzali. l'rzyb. Luz. 266 Ziiradziecko go z»-
ż\ł. Teat 24, 145. fcf z mańki) Śinic-z tak zdradzie-
cko ze mna poslejiować ! 7e(.t 55. e, 51. *Zdraihu>ckie,
zdradliwie,' dolote. Cn Th. 1412. ZDRADZIECTWO ,
a , «. , zdradziecki pndstep , zdradliwe pndejście; Botn.
izdaistvo ; />'o.».«. npejiiTCjLCTBo . jyuieBpe4CTB0 . $rrTi<
łl/frcę, omdH)frifdjc<( 5}eru(ffii, Sciriegen. H>ł częstokroć
zdradziectwim polyk;iny 1 Leop 2 Much. 10, 13. (zdraj-
cą częstokroć nazywany b\ł , ji.koby Cypru sobie powie-
rzonego odbieżał a do Aiityocha sir udał Biit Gd. ..

ZDRAPAC , /. zdrapie cz. dok. Zdrapywać lonlin.; Slov.
zdrapowati; Sorab. 1. zdrapani; Vnid. odpryskali, dnl-
spraskali ; Croat zdra[(ati , zdiapan : łioss llciiapiinaTb
HCUiipanuBaTb, cuapanHyrb , ciiapanart , eiiapanuiiaib ,
drapaniem zerwać, zaciągnąć, szarpnąć. UcriintfrrtiPcil
Zn:ilazłszy na drzwiach kościelnych obraz, zdrapał go.
Zyy. Gon. 589. Zdrapać co , po-zarpać , dróu:<nił-in ze-
drzeć; olTCiPciI, 1'irfifcil. Rewcrenda ta nulylko l)\l
bardzo wytarta i zdrapana , ale tfż od starości farhe
zmieniła. Wys. Aloj. 255. obszarpana. Zdrapać , podra-
pać , rozdrapać, rozszarpać, 3CrrpiPtn. Nie cl ciałem li-
stu pokazać , by go ludzie pijani nie zdrapali. Mary.
łiadz. 19. Jeśli się kapłanowi spowiaiJać będziesz, te-
dyć le kartę 'zdra|iam Buz. H'l 270. (wydte , podrel
Zdrapaj zapisy i cyrografy niesprawieilliwe. W. /'«»/ W.
152. — g Zdrapać ziemię, rola, niwe « wzdrapać . wzru-
szyć, wzorać, podorac ; BofS. B('lia\aTb B3pblBUTb, bcko-
naib . basi (frbrdd) (tufnigoii , iiibrcn Mi. jsce zdrapane
przeoraniem zwłOezyć i zrównać. Cresr. 481. Tra«ę
zebrawszy, łake zdr;<pać , a tak zaorawszy ją, pcwióre
możesz osiać. ib 485.

ZDI\ASN.Ą<, cz. jedml , drasnąć zerwać, zcia.'nąć ; ri^fiib
bcriiiitrr rcigeii . Jliiiiieriptf* abrtipcn.

ZDRAŻMĆ. ob DraŻM.'.

•ZllRĘRY, n p. Zbudował Noe ołlarz Jehowie, ri^umiej

przez nłlarz nie owe piei^e pogańskie allio zdręby , ale

ognisko, na klńrjm palił bydło. Budn. Gtues 8. 20.

czy nie sto<v drzewa ? cf. ztlriębić.
ZDRĘCZYĆ ii', dok., oi. Dręczyć. — .4rfrfa« Zdreczyli w 'pc-

cierh nogi Józefa w Egipcie Biał PoH 88 imęciyh ,

al"i!iartcrii , iibfliiiilfii.
ZDREITaC, ob. Dreptać, drepcić.

ZDRETWIAŁOSG-ZDROJOWICZ.

ZDROJÓWKA - ZDRÓW.

991

ZDRĘTWIAŁOŚĆ, soi, 2., strętwialo^d, drętwnśd, ■trętwoi<ć,
zilretwienie, zmilknienie ; bau eiiureit , ©rftarreii , Steif'
rocr&fll. Glina w ogniu nabiera zdręlwiałości , i łatwo się
pada. hriiml Chi/m. 40, cf. sztywność, Stcifdcit, Strcii>
gf. Zl)I^KT\Vi.AŁV , a, e. stręlwiafy, zmartwiały; ftarr ,
crfhurt , ftcif (jciiHirlicii, ob. Drętwied. ZDRĘTWIĆ , ob.
Diet«u-.

ZDREVVNIEC, ob. Drewnieć. — Adtlas : Słoneczny obrót albo
kwiat, ma korzeń zdrewniały Syr, 2 '16.

ZDRORlC ; Croat zdrotiiti , zdrnblynjein ; Ross. n34po6nTb,
jia4po6jflTb, ob. Drobić. ZUROR.NIEC, ob. Drobnieć. —
Addas : Słowo zdrobniałe , deminuliuun ; S/oti. zmenśowa-
tliwe meno; /»*«<«. yiaeiiuiiiTe.ibHoe , sia.iHTe.ibiioe c.io-
BO Wyrazy zdrobniale , 11. p. iiialiirzki. hpci. Gr. o 3,
leez takie są raczej intenswa niż deminuliva, n. p. bli-
ziuleńki, czerwoniuleńki.

ZDROISTY, a, e, — o udv., pełen zdrojów, ocli £!uc[len ,
ffniSflifl ; Boh. pramenity, (cf. promienisty); Vind. ver-
tliu , veriulezben , po.shiralilhen : (.Eecl. óJiarocTpyilHuii ;
Graef ti^or/po,;. scnturigine bona praeditusj. ZDRÓJ, oju ,
m.. [WZDHÓJ "2), Zdrojek, jka , m, zdrbn. ; Boh. pramen
(i'f promień), lymenec , temenee, lef. ciemię); Sorah. i.
pramen ; Sorah. 1 . żurwo, (cf. źrzódło) ; Soi-ab. 2. zera ;
Carn. svirk; Yind. svirk , isvir , isvyr , vrelz , vreuz ,
sviralifhe , sviranjek , (cf wrzeć , wre); Croat. izvir,
yrelo , zviralische; Hag. vir (cf. wir), vrello, vrulak ;
Bosn. vrello, vrutak , yrjello vode , zdenac , studenac,
(cf. s*udnia) ; SI(W izvor, yrillo ; Hoss. hctomhhkł C cf.
stok, wy.-iek), po^HiiKl . p04Hil'ieKl ( cf. ród), R.lioyB ,
K-TIO.IHKŁ , (cf. klucz I ; BrcI.. HCTOKl , IICTOYhllllK'E. Zdrój,

S''(ii>'iira. Cn Th. ił 15 ba^ ,v)erni!»q!:clleii , Der Clufflenbac^,
ber DucU , bfr Strubel , iiai aud bet ÓiicUe (jerjlic^cnbe aBaf=
fer um bie CJlldle bcriim. Zdrój .we żrzódle uslawnie się
wybija. Cn. Th 1415. Ila distinguo Zdrój et źrzódło:
w jednym źrzódle bywa kilka zdrojów , jedno źrzódło
z witlu zdrojów , źizódło wycieka precz , zdrój pod czas
mało abo nic, jako w stu'dniach , w studzienkacb : tnius
Jona mul/ił huket capita , guihiis e leirn ehullit Cn. 'Ih.
1115, cf. poiiik , cf. sliik , cf. krynica pr. et fig. tr.
zkad co wynika, wylryskiije, początek bierze, wszczy-
na się; bic !5iirUe, ber llripruiig. Widzisz j.ik ciało pró-
żniactwem niszezeje , Jako zdrój "wś^niardnie , gdy ponik
nie leje. Zcb. 13, 534. Zdrój żywej wody w por.icli
znaczonych wytryskał. Pr;i/6 Mili. 109. [Słońce jest w zdrój
światłości. Sienn. Lek 51 — 2]. — Pełen zdrojów. o/>. Zdro-
isty. ZDllOJEK jka, m. zdrhn rz.i-rz.nw. zdrój ein fJiicIlriKii,
eine fleiiie !Quc(le. ZDROJEWISKO, ZDROJOWISKO,
ZDROISKO, a, n.. Zdroje .^isko . miejsce gdzie zdroje
wytryskają. Wind. ein Sobcn uoll fiufllen, ber Ort, roo
Sliicllen cntiprimjen. Zdroje«isko, cratir .\]arz Zdrojewi-
sko , sealurigi) palustris. Cn. Th 1412, Bnh pramen,
(cf. promieni; Croat. vrelo (ff. wTzec|, vireinvek , zvira-
lische , zviranyek ; Bosn. tocnik , vrjello , yriilak — ■ §
Zdroisko , zdrój szpt^tny, nieczvstv ; Ross. KJliOieBllHa ;
cinc elettbe ^ńJTlidie £!iifae. "ZDROJOWICZ , a. m , n p.
Nie zaliiy być kopę lat uczącym się żakiem , Al'y się
stać, jakim b)ł Zdrojowiez prostakiem. Zab. 8. 92. Tieb ,

la Foniaine, pisarz bajek. ZDROJÓWKA, i , ś. , rodzaj
rośliny, Fontanelia, ciiic gemilTe *11iIaii5Ciu]nttmio ; tego ro-
dzaju Kluk pod żadnym rodzajem l.inneus^owym umie-
ścić nie mógł, ma go wiec za wcale nowy, i nadał mu
owo imię, że przy zdrojach rośnie. Kluk. Dykc. 2, 9.
ZDROJOWY, a, e. od zdroju. Qucll'; Ross. hMioiieBui}.
Woda zdrojowa własna swoją mocą z ziemi wytryska i
bieży Kluk Kop. 1, 86.
ZDRÓW, ZDROWY, n, e, — o adv . Zdrowiuchny, Zdro-
wiutki , Zdrowiuteńki , Zdrowiusieńki , Zdrowiuseneczki ,
Zdrowiuteneczki intensiua ; Boh. zdrawy, zdrAw , zdra-
we ; Slov. zdrawi, zdrawy; Sorab. 1. strowy, strówe ,
strowotne ; Sorab. 2. strowi ; Garn. sdrav ; Yind. sdrav,
sdravliu , sdr3vo , sravo ; Croat. zdrav , zilravo : Dal.
csitovath; Bosn. zdrav; Rag. zdrav; 5/ai;. sdrav, -a, -o;
Ross. 34opnBUH , 34opOBO , 34paB0 : Eccl. ut.ibiil , ii-s.ni
(cf. cały), 34paBMH, ^jĄpiJET. , óe3He4y'KHbiri ; [Kiym Boh.
drawy2j; — §• ł J zdrów, zdrowy, (oppos. chory, cf. sła-
by, cf 'duż, duży < mocny : 'nieduż = "niemocen, niemódz
niemogę , zaniemódz); gefiitib , be\} giiter (Sefunb^cit , mobi,
troi)) aiif, nii}t fraiif. Ciała organiczne, póki się w nich
dzieje wszystko podług porządku , poty są zdrowe. Bot.
nar. 140. Zdrow-era dobrze, zdrów dobrze kto, valen ,
vaUt. Cn. Th. 1412, (cf. mieć się dobrze, cf mieć się
lepiej, zdrowszym być, cf. 'dobrzeć, wydobrzał) Zdro-
wy, zdrowie mający. Cn. Th. 1415. fin (Scuiiibcr. Je-
stem zdrów wyśmienicie , i a/ietyt main główny. Boh.
Kom. 4j, 372, (Eccl. 34paBCTByio , 34paBjioca. Mory,
{oppos. niemódz); Ross. 34paBCTB0BaTb zdrowym być,
zdrowie mieć ) . Nie ze wszystkirm zdrów , słabowity
/loss. Tme4yillHbn1 , me4yilIHbiri. Niezdrowy guań passhe :
który zdrowie złe ma , choć nie choruje leżąc. Cn. Th.
373, Ross. He340poBHHU Nie zdrowo mi, źle mi jakoś.
Cn. Th. 345. mir iinrb nicf)t roo^I. Dydo źle zdrowa ,
rozmawia lak z swą siostrą wierną. A. Kchan. 87 ; (ma-
łe sana ). Jestem zdrowiuteńki. Teat. 54. c. 13. Był
zdrowiuteńki, i umarł. Boh. Kom. 1, 217. Wstał zdro-
wiuchny. Hrbst. Nauk. C 8 b. Pogląiia jej w oczy,
oczy widzi zdrowiuchne, jakoby nigdy żadnego bólu nie
miały. Hrbsl. Nauk. K 6. Był zdrów , chciał być zdro-
wszy, teraz w grobie. Haur. Sk. 423. Inszy chód to->
bie, insza dzisiaj mowa. Pysznij się zdrowa Kniaź. Paez.
1, 151. Lepszy jest ubogi zdrowy, n'ż bogacz zacho-
rzały. Bddz. Syr. 30, 14. (lepiej się ma ubugi zdrowy i
mocny, niżeli bogacz na ciele zchorzały Bihl. Gd.). Kto
czyni jaki zapis, ma być zdrowy na umyśle; a jeśli jest
na ciele *chor, a na rozumie zdrów, tak jako jest niech
będzie pisano : chory na ciele , a wszakże zdrowy na
umyśle i przy rozumie będący. Herb. Stat. 509. Nie po-
trzebują zdrowi lekarza , ale ci , co się nie dobrze ma-
ja 1 Li-op. Marc. 2, 17. Bjł zdrów, jak koń. Teat.
50. c, 40. Zdrów . gdyby rydz Zahi. Amf 44 , ( cf.
czerwony jak rydz, wygląda jak rydz). Zdrów, jak ry-
ba Tent. 24 c, 44. Zdrów dobrze , zdrowy jak rybka.
Cn. Ad. 1517. (nie bob go nic, i palec go nie boli).
Zilrów by rybka , rybka jako śleJż, a śledź jako gnój.
Rys. Ad. 78. iron. — §. 2) Życząc : Niech zdrów to

992

ZDRÓW.

Z D H Ó W.

czyni i I d , przy dobrem zdrowiu , jak najd/iiiej , nie-
cli^tj mu nie szkodzi , niech mu będzie na zdrowie ; flC-
fiinb , ią out" ©ffunbiieit , mag (i itini ippM trfommen.
Nietli zilrów łaje, kiedy daje. Cn. Tli. 539 (immerljtnj.
Niech zdro«i mówią co chcą i żartują. Wad. Dan 9U.
Niech się zdrowi kochają , i tejże godziny Niecli płyną,
jeżeli chcą. do swojej krainy. lUomł. 287. Pij zdrów
długo w noc , niech frasunek nowy Nie psuje-ć tyłowy.
/'elr. Hor. 2, f 3 6. Dał ci bóg , zdrów korzystaj ! Zab.
13, 2i't. Nur. Wszyscy sie uspokodi , Uśnij zdrów,
spij synu miły. Groch. W. 367. Kogo nogi nie bolą,
bodaj zdrów siał. Fim. Knm. 45. Poległ na ulicy on
gospodarz miły. Od gęstych 'daj zdrów . pozbył chłop i
siły. Bialib. Odm. 13. od gęstego spełnienia za zdro-
wie , von oicUm ©ciunbŁciittinfcn. A. Budajbyś zdrowa
Kleanlys. — B. Budajś złamał szyję ! A. Bodaj zdrowa
Kieanlys. — łi. Nie widzieli trutnia Z tym jego bodaj
zdrowa ! Zubi- .Ąinf CO. pozdrawiam cię , pomaga bóg ;
®olt jum ©niC, )c» flCflruCct ; Croat zdravo brate ; EccI.
pa4yricfl , 3.ipaBCTnjH ; Graec. x«tQt , tabe ! Wszedłszy
anioł do Maryi, rzekł: zdrowaś, łaski pełna, pan z to-
bą I Leop. f,uc. 1, 28. (bądź pozdrowiona Itadz. Bibl.
Gd. flcaniPct fcijfl bu iKaria -, Slov. zdrawas Mana). Anioł
tak najśsNielsza pannę pozdrowił: zdrowaś, abo wesel
Sie , łabki pełna , pan z tobą Sk. haz. 537. Zilrowa
Marya, pacierz, tai ©ebet; ave ihria. Zdrową Maryą
ku ebv\ale panny Maryi mawiać na każdy dzień, posta-
nowił papież J.łn XXli. Ttof. Zw. C 3. Za pacierzem
zwykliśmy Zdrową Maryą mówić. Hrbsl. Nauk. g Z b.
Warg lladz. 99. Zmówiła pięć pacierzy, i lak wiele
Zdrowych Maryj ku czci jogo. Wys. I'jn. 163. Zupełny
różany wieniec składa się z 150 Zdrowych Maryj, i z 15
pai'ierzy rozilzielonyrh na ilziesiąlki. Ozjw. Roi. 19. Pu-
slehiikowie ci powtarzając częstokroć pacierz i Zdrowe
Marye , na powrózkowych paciorkach , nabożnie rozmy-
ślali. Bioiu Hni 1 Na jednych liczy g:iłkaeh procent
i pacierze, Dziesięć Zdrowych ( Maryj), a od sum po
piętnaście bierze. Sur. Dz. 3, 158. Tak długo grona
w moszczu gorai'yin trzymać, jakoby znió«ił dwie Zdro-
we M.irye. tWac. 329. jn)C9 3lpc Wnrin Iniuj, cf jrooc
Sntfr iinfcr lang. — Hodte: Bądź zdrów, bywaj zdrów,
pruesertiin valediienl;bus in usu tuitt . Lat. vale ; blcib ge>
fuiiP . 9f(ittl) bit^ iDobl , lebc ttłpbl; Vind. sdrau bodi , bog
te sbivi , boj; le obvari; liccl. sjpaBCTuyB ; Hoss. npo-
CTH , iipuiuiiTi , npuluariTe. Adieu , pożegnanie lernmum
używanym «yrażcine. na jedno wychudzi, cobyni miał
mówić: bądź zdrowa! Jeal. 27. c, 46, (c{. p;inii bogu
oddaję , bóg zegnaj ! ) Zegnam cię , żyj zdrów. H^r. Sal.
233. Klerwil uściskał serdecznie swej-o przyjaciela, po-
wiedział bywaj zdrów, julro odjeżdż^fm. Zab 14, 502.
Bądź zdrów , już mnie więcej oglądać nie bed. lesz.
leal. 11, 85. — !^. 3) Zdrów, zdrowy, bez szkody ca-
ły; gcfunb, bfil, iiiiscrfflirt . iiiibcfiabigt, gani, iinofrifpt.
Ja nadzieje mam , że tu zdrów wkrótce za»ila Tent 44.
d. d. Zdrii«iutka ( muszko i po powietrzu długobyś la-
tała. Byś była mojej rady usłuchał.i. Zab. 10. 1X9. Do-
brte zdrowego aby )ian strzegł na wieki, fjrbtl. Art. 172.

Uciekaj zdrów , pójdę w twoje tropy, By^ w same pie-
kło obrócił swe stopy. Pasł Ud 92 fpokiś cały). Od-
rzekłszy Się broni, zasłonę mając od poczynającej już
nocy , zdrowi uszli. I'tlch. Sali. 209. fic famcn mit fcfii
Icr ^aut ba»on. Nigdyby nie był zdrową nogą do mia-
sta nie wszedł. Warg. Wal. 86. Noe został od poto-
pu zdrowy. Stryjk. Gon. 6 2. ( ocalony ). Kszał im
ufać temu, który ptastwo niebieskie karmi, obiecując im,
iż tym sposobem mieli być zdrowi i cali. Birk. Dom 82.
Obiecujemy koronę 'zawżdy całą, zdrową i nie umniej-
szoną zachować. Herb. Stat. 3t. (w dobrym, kwitnącym
sianie). Żaden kąl od pogańskiej i chłopskiej nawały We
wszystkiej Kusi zdrowy nie został i cały. Zimor Siei. 230.
( nienaruszony ). — g. 4 ) Intell. Ir. Zdrowy rozum ,
prawy, nieskażony, prosty, naturalny, ber gffllllbe Wfll'
fdicnucrflanb. Mało masz zdrowego rozumu. Hurdz Trag.
449. Długoż będziecie przez rozum źle zdrowy Trapić mi
duszę nieznośnemi słowy? Oirośc. Job. 67. Stało się
to z nieuwagi głów źle zdrowych Twaid. W. D 33. (ska-
żonych). Mocno sie nad wszystkiem zistanawia, i zdrowo
sądzi o rzeczach. Teat 37, 118. (-iłusznie , prawie, mą-
drze, przyzwoicie). Zdrowego rozumu, zdrowej rnysli ,
Ro^s. 34paB0UUC.iaiuiK 'zdrów omyślny. Fukać nań po-
częła i upominać , aby zdrowsze miał o lej rzeczy ro-
zumienie. Birk. Dom. 21. ( słuszniejsze , sprawiedliwsze,
lepsze, przyzwoilszej. — Atiler : Przeciwko tamtemu
zdrowe prawo ma. Szczerb. Sax. 432. (słuszne, nieza-
przeczone;, — Mógłżeś zdrów em okiem na lo patrzeć,
gdy synowica Iwoja tak wiele łez wylewała? Oorn. Dz. 74.
suchym, niebolesnytn , obojętnym okiem; mit trPtflirtl ,
glcirijgilliiicii ?liigrn. C/ęży nam uraźliwe od biiżniegn sło-
wo, Na człeka niemiłego i palizeć niezdrowo. I^ot. Zae.
140. niemiłii . przykro , bolesno, cf kwaśno , uiiangoKbm.
Kiedy pan patrzy zdrowem okiem na kogo , niechaj bę-
dzie jak chce nikczemny , tedy co jedno pocznie, każdy
chwali. Garn. Dw. 124 łaskawym okiem, mit fliinftigcn
Slligcn. — '^. 5) Zdrowy, quati uclive , zdrowiu użyte-
czny, służący, (loinagajacy , "zdrowiod^jny ; gffuiib , bft
©clHiibbfit jiitrńijlid) , beilfnm. NB m huc $igiiifi,atu so-
lummuJu zdrowy, neqiiu(jiitim zdrów uswpatur; \'ind.
osdrauliv, o<ilravizhen , (cf. ozdrawiający, cf lekarski; ;
Ecrt. ut.lHTiMblluii. Niezdrowy, zdrowiu szkodzący. z»ra-
żliwy. Cn Th 5 13. Wiem ja, co mi zdrowo. Ca. Ad.
59">. (cu mi służy). Nie każdy zna, co mu zdrowo, ifc.
C08 Dys. .■\d 43. — jj. Tr. ocóhifj : Zbawienny, użyte-
czny ; ^eJliam , frfrriffilid) . iiilplid) , «prtbeilb(ift , flffunb.

Zilrowe povAielrze lluss iijopotiuil uosjy.^l- iidrowy na-
pój fioSS 340pOBhlH łlUnilTUKl. Wdowi chleb MIC WSI) slkiin
zdrowy Teat 24. b, 44. (u wdowy chleb gotowy, leci
nie zdrowy) Nie zdrowo , do cudłych zon zachodzić.
Teat. 33 b. 57. (niebezpieczno) Abo oLoiu bronić , abo
uciekać, cobv zdrowszego było, nie mogli wieiineć.
Warg. Cez 80. (coby lepiej było). Wypowiedz służbę
lasom I zwierzowi. Służyć miłości , jest daleko zdrowiej.
Hast. Fid 7. Nam zdrowsze rany i tysiąc śmierci dla
Jezusa , niżli zdrowie doczesne. Sk. hot. 494 b. Nie-
którzy wielki nakład na poselstwa łożą , choć lo i skar-

z D R o w I Ć - ZDROWIE.

ZDROWIE.

995

bo«i i ifli własnej majętności b.irdzo niezdrowo. Dudit.
Apo/iht. \ib. (z wielkim uszczerbkiem ichj. Rada zdro-
wa , zb.iwienna , mądra , etii iBCifcr , flufci' 3Jatb. Rady
zdrowe spóinemu dobru. Groch. W. 551. Zdrowiutka
(riiu.<zka) [>o poAJeirru dJugobyś latała , Byś była mojej
zdrowej rady usłuchała. Zttt. 10, 189. W starym naj-
dziesz radę zdrową. Prot. Cal. D t b. Jednego umiętno-
śeią, drugiego wiarą, trzeciego zaebowanicm , które
masz , tego dobrą radą , owego zdrowym napominaniem
wspomat;aj. (lem. Sen. 15. 'ZDROWIĆ cz. dok. , uzdro-
wić (ioA- uzdrawiać coiuin , gofimb iiiac^icu, gefunb m
Iialten; Ecd. 34paB.iio Pan lunatyków zdrowił, od czarta
uiiolanych. hnuc. fjd. 71. Jehowa niech go strzeże i
zilrowi go. Budn. Ps. 41, 2. (pan go strzegł, i żywić go
. będzie. BM. Ud). Egierska woda brzuch, Węgierskie
wino zdrowi serce. Pot. Jow. 211, — '(i Zdrowie kogo
czym, pozdrawiać, cfncś nl§ itwai llCijruPen. Dobry czło-
wiek dziś, kio ma pieniążki, lak mówią, A jeszcze kióry
daje, rad/i panem zdrowia: Jag. (Sr. C b. ZDROWIE,
ia , n. ; Boh. zilrawj; Sorab. i. strowota, (ob., Zdrowośe);
Sorafi. 2. sirowe; Garn. sdravje , sdrayiza ; Yind. sdrauje ;
Croat. zdrśvje : Bosn. zdravje; Pog. zdravglje ; Boss.
34i)p0Bbe, 6e35o.iie, (cf. bezbolność) ; Ecd. i^ĄfiAKHic;
zdrowie , przy klórym się kto znajduje, stan zdrowego ;
W ©efunb^cit, ber ©ofiiubbeitźsuficnb , ba3 Scf.nbcn. Zdro-
wie grunt szczęścia, źizńdło wesela otwarte, Bez niego
nic godności , nie sksrby nie warte. Zab. 10, 225. Szla-
chetne zdrowie, iNikl się nie dowie. Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz , Tam człowiek prawie Widzi na jawie,
1 sam to powie, Ze nic nad zdrowie. /. Kchan. Dz. 115.
Dohre obyczaje dirbre zdrowie czynią. Jah{. Tel. 255.
( wstrzeiiiieźliwośi jest slióżem zdrowia ). Milsze jest
zdrowie po ciężkiej niemocy , Milszy wschód słońca
po burzliwej nocy. Zab. 14, 415. SzoU. Jakoli się ma
na zdrowiu? od|iowiedzieli: zdrów dobrze ! 1 Leop. Genes.
29, 6. (a dobrze się ma? a oni odpowiedzieli : dobrze!
Billi. Gd. ; n>ie bofinbct er fiĄ 1 ssie ^clJtS mit feiitcr ©efuiib'
^Cit, fcincm ScfillDCII?'. 1'rzywilał go i pytał o zdrowie.

/'. h'chun. Orl. 1, 518. cr fragtc nać) fcinem Sefiiiben.

Jestem dosyć krzepki , i ni zdrowiu miiin się dobrze.
/'(/<■'(. Sen list. 2, 557. Przy zdrowiu być, mieć się
dobrze; Bof-s 34paBnTb , 34paB.1I0 , (cf. zdrowieć, zdro-
wii^j. Król niebezpiecznie na zdrowiu zapadł. Nieme. Król.
2, 17. Zewsząd źle, zdrowie mi wyppwiada , zmysły
lęjiieją . choroba śmiercią grozi. Psalmod. 49. (zdrowie
już służyć mi nie chce). Pijaństwo o zdrowie przyprawia.
Utiił Post. 199. fzdrowie osłabia, nadweręża, zdrowia
pozbawia , nie?.drowia nabawiaj. Także wt.dle słowa pań-
skiego wzmóijł się po lekko , i przyszedł aż do zupeł-
nego zdrowia Wys. Kat. 550. zupełnie ozdrowiał , er
gcittiiijte jiir nofliijcii ©cncfiing. Co my za biedacy ! Co to
kositiije zdrowia, kłopolów i pracy! Przyb. Ab. 156.
Stibe, słabowite zirowie Boss. TUi.e4.VUJie , me4jiiiie.
Niezdrowie, clinre zdrowie, niemoc, słabość, choroba;
lliigrfimPfccit , ItiipćilTliĄfeit , Ubelbcfiiibcn, Sranf^ctt. Uczony
lekarz plastrami albo "iranki niezilrowie uleczyć może.
Kon. Lor. 84 b. Zleczyłem te wody» nie będzie więcej

Siownik Ltniiegc wyd. ?. Tom VI.

ztamtąd śmierci ani niezdrowia. Budn. 2 Reg. 2, 21,
(uzdrowiłem te wody; nie będzie więcej ztamtąd śmierci
ani niepłodności. Bibl. (jd.). Nie ucieszy sie nieprzyja-
ciel, jeśli ja zdrowie me cliore leczjć będę. Warg. Kurc.
21. Jan 'Albracht chorym się zdrowiem wymawiając,
z Wołoch do Polski się spieszył Stryjk. G55. Zdrowiu
służący, zdrowy. Cn. Th. 1115. 'zdrowiodajny, lekarski;
ber ©cfimbfteit jutraglic^ , fjcilfnm ; Ecd. 3a34pa8HbiM ; {Cam.
sdraviiiar, sdravnisbar • aptekarz, sdravnya ■■ lekarstwo).
Wielu ludziom zwykła dobywać się rzeslo krew' z nosa,
co im bywa Tia zdrowie. Coinp. Med 447. — Oplando :
Życząc: zdrowie! na zdrowie! ®c(unbbctt ! ©Clicfliltg ! Jur
(Scfunb^Ctt! jur Ociicfung! Na zdrowie! vox hene preraniis
aiicui. Cn. Ad. 547. Na zdrowie, bożeć daj zdrowie!
Vir,d. bog te shlvi ; Bosn. zdravo dast, dao li bog zdra-
vje ; Boss. 34paBCTByir , 34pacTByHTe ! Daj boże zdrowie,
szczęście! witanie wiejskie. Ossol. Wyr. pomaga bóg,
zdarz boże. Przypadło dziecko, pani matce zdniwie
przyniosło. Zebr. Ów. 15G; [salutem attulil , dzień do-
bry, pozdrowienie, ukłon, oświadczenie życzliwości;.
Nazo wygnaniec twój przyjaciel Flaku, Zilrowie-ć posyła
z Getyckiego szlaku. Zub. 15, 593. (pozdrawia, cf.
'zdrowie). Boże daj zdrowie = żebym lyle miał zdrowia !
n. p. Było tego 'tałałajstwa, daj boże zdrowie! Ossol.
Wyr. (wielkie mnóstwo, do boga, do kaduka, do kata
wiele!) Upił się, co daj boże zdrowie, ib. (zupełnie pi-
jany, jak bela, jak sztok, cl. upł^się jak cztery dzie-
wki). Do kichającego: boże daj zdrowie, Iici)m 3?irfetl :
iur ©cfiinbbeit, jiir '©eiie(ung. Roku 590 było tjikie po-
wietrze, że skoro kto vv niem kichnął, zaraz umarł,
i dlatego kichające pozdrawiamy : bożeć daj zdrowie ! ,
ale dawniejszy to obyczaj. Sak. Dz. 587. Suk. Pn.bl. 55.
Kichnął, wszy.<;cy: boże daj zdrowie! Pul. Juw. 2, 4.
Powiedziałbym temu, który kicha: sto Lt zdrowia ! Tent.
20, 95, Eed MHoro.iiTCTBOBaTH koto, wejiarb 34paBia
na Miioraa atia. Pamiętam jak trybunał sądziłem w Piotr-
kowie, Kasztelan był marszałkiem; niech mu bóg da
zdrowie.... Niemr. P. P. 7. (niech mu da szczęście,
pomyślność; @Ott lajfe ei i^lll tDOMergelien , toż wzL;lędem
żyjących, co iftzględem zmarłych: boże świeć nad duszą
jego!). Każcie sobie proszę nalać wina, niech wam idzie
na zdrowie. Zab. 16, 151. Nagi (wypijcie zdrowi, niech
wam służy; sit saluii). Ztąd : pić za zdrowie, ©efllllbbcit
łrinfeii ; Bosn. napiltise , napiiti , napiaii , zdravice ciniti
propinare ; Grant. nazdravl\ujeni , napijam prnpino , ns.-
zdrayitel , napitnik , napijavecz propinator, zdravicza , na-
pitniczd propinulio . sanilaf , zdravicza poculum sanilalis, --
'zazdrowiec, 'wilannik, 'wilkom) Pije *prze zdrowie albo
przez zdrowie , albo za zdrowie czyje. Cn Th. 096. et
851. et 1555. Przez zdrów 'e gospodarz pije, Wstawa,
gościu! a 'prze rzvje ? ''Prze królewskie, powstawajmy
A także je wypijajmy. / Kchan. Dz. 199. Kufle wysu-
szali , pełniąc do dna prz z zdrowie Brud Gal. C 5.
Tym czasem wypijmy za zdrowie Jegomości mojego Mi-
łościwego Pana i kochanego Dobrodzieja Kras. Dos. 20.
Dano jeść, usiedliśmy sam na sam oboje , Tyś za moje wy-
pijał, ja za zdrowie twoje. Żabi. Amf 57. Niezmierny

125

994

Z D n O W 1 E.

ZDROWIEĆ - Z D ft O Z N V.

staroświecki pstro złocisty rostruclian na stole kJadą ,
który miał winem n.ipe/nić i wypić za moje zdrowie.
Kras. l^od. 2 , 13. Kazał sobie podać jakieś straszne
kii-liszysko , wlewa do mego całą butelkę, i przepija do
ronie za zdrowie gospodarskie. Mon. 08, 84. Teraz przy-
jedź do kogo, to jeśli się zdarzy wypić jeden kiiliszek
za i^ospodarskie zdrowie , a dniŁji za podziękowanie lak
wielkiej hiA\, to już basta, już dosyć, ani się więi^ej
spodziewać, o nieustającej jak przedtem, ani pomyślić
można. Mon. 71, 514. Wypić clioć za jednego zdro-
wie; w kąi-ie godzi się choćby całą flaszka lub butlą.
Mon. 71 5 1 u. Będziemy wypijać zdrowie przyjaciół na-
szych. Węj. Mann. 3, 193. będziemy pili za zdrowie
iidi , wir tiicrbcii tbre (ScfuiiDbcit trinfcn. — Meton. Zdro-
wie • (licie czNJi spełnianie za zdrowie czyje, taS ©e>
funfl)citiriiitfn, bit 8efimD()cit, (ter Joaft;. Zaczęły się
podług zw\'czaju ceremoiii.iine zdrowia , kielich za kie-
lichem luta, ochota się wzmaga, piją na potęgę. Zab.
13, 215. (zaczęło się przepijanie). Zaczęły się zdrowia jj.
X. X. celebransa i kaznodziejów. Xiądz. 215. (toasty).
Przy stole spełniane były następujące zdrowiii: vivat oj-
czyzna, król, kiii.stytucya. Gaz. Mur. I, 184 b. Za moje
zdrowie, oddnłem je^o zdrowie, nastąpiło małżonek na-
szyih , dalej dzieci , d.dcj krewnych, przyjaciół , na końcu
pom\ślnyci} sukcesów. Kras. /'od. 3, 11. To samo zdro-
wie, co i mój mąż pił. Teal. 8, 43. Jedno zdrowie
jesl zdrowem , zdrowiu swego nie pić , próżno zdrowie
wyjiiwszy, zdrowie własne krzepić. Zah. 8 , 309. Niech
tvsiączne pi):iją zdrowia piwoszowie. Nie zazdroszczę im
wprawdzie, dość mi jedno zdrowie. Zab. 8,508. hniaź.
Bod;ijem się udawił lym zdrowiem , jeśli w nim kości są.
Mat. i Pud. C 4. ( [irzeklęitwo pijackie zartobli«'e ). —
§ Zdrowie, ocalenie, nieiiszkodzcine , nienaruszenie,
iiien»dwerężenic. całość; ©tfuntbcit , UllOiTlc^tl/cit , Un'.icr<
lekrt^icit , ojiiic ScfdjćiDijuiig , obiic ©t^abcii ; Ecr.l. ut.iocTb.
Gdy JUŻ we zdrowiu wysiedli na ziemię, panu b^gu
dziękowali, ii i.h z niebezpieczności morskiej wybawił.
Baz. Ihl "203 Błocko wielkie nad/ieję obrony abo zdro-
wia ok.izywało Warg. Cez. 116. Zbodłszy konia Decy-
usz, svśrzód nieprzyjacielskich °ufów, sobie śmierci, oj-r
czjźnie zdrowia szykując, wpadł. Warg. Wal 174. Ucie-
kającym łoilz'e królewskie, nieopodal na Wiśle stojące,
do zdrowia poioog/y Krmn. O,")'.) ; ialnti jui-re , ratunek

dały. uratowały, fie flahcii i(;iicii Sirttuni), rcttctcii fie. —
g. Zdrowie , życie ; (CScfiinPbcill , ?tlicii , 8i('fii imt> ©cfiiiib'
bcit. Zdro«ie za bliźniegD kł.iść mamy. Sk. Auł. 599.
Chrystus dał za nas zdrowie swoje , i my leż je dla
brai'i kłaść mamy. ib. 500; że on dusze swą za nas
położył, my 't^kirz mamy kłaść duszę swą za bracią, 1
/,(•')/( I Juan. 5, Ki. Za Chrystusa zdrowie swoje (in-
łożył ^k Di. iOO. Zdrowie nawet na szańc kładli, aby
cnoty ochronili, tiirk. Exorb. (i b. Kto dii ojcz>zny niesie
na plac zdrowie. Kto się do gardła przv prawdzie opo-
wie.... Gior.h. W. 562. Mężnie się bili w ostatniej
zdrowia nadziei. Warg. Cez. 54 Wzgardzić zdrowiem,
to zdrowie w nit^bezpiecznym razie, fut Arg. 77. (wzgar-
da życia ratunkiem życia, cf. audaces fortuna jwil). Ja-

ropełk Węgrzyna jednego naprawia , aby do Bolesława
'rzkomo przeszedł, a pogodę 'upadłszy, o zdrowie jego
poku?ił się. Arom. 15Ó; (ut lilam ejus pt-letet , żeby na
życie jego godził, cf. stać komu o gardło). Selim, sto-
jąc na zdrowie własnemu ojcowi , Kałę miasto ubreżał.
Slryjk. 710. Wszystko człek gotów dać za swoje zdro-
wie. Chruśi:. Job. 11. Wszystko człek dla zdrowia waży.
Fiys. Ad. 73. Kochał się w nim, jako w zdrowiu ^woim.
Hndz. 1 Sam. 18, 1. (umiłował go, jako du~zę swoje.
Dihl. Gd). Widziała, że lego, którego nad zdrowie swe
miłowała, poczciwie mieć nie mogła. Uorn. Dw. 273.
fic lietitc tjiii mebr a\i i\)x Men. — g Ja mu ufam . jako
ziJrowiu swemu, bom jego wiary dobrze świadom, (jwagn.
153. jik du.szy mojej, jak własnemu sercu, jak sobie
samemu , n)i^ iiiciiicm ciijncn ipcrjcii. — Tak jest , moje
zdrowie! Teut. 45. b, 37. moje życie, moje serce ; mciB
^erj, meillC SfCif. — §. Widząc w nim wymowy bie-
głość i publiczne obrad zdrow-ie , i liez zakału sprawie-
dliwość, na deputata go obrali. Nieś. 1 , 50 ziliową,
użyteczną dobrą radę. mądrość; (Jiiten , iDCiffn, bcilirtinftl
9?at^. ZDROWIEĆ . wi^i , m. , ziele , L'r.-iuo idem quud
tab.ka. Wtod. ZDROWIEĆ r,i;-i/t. H/ei/uA. . Wszdrowieć,
Ozdrowieć dok , (qu. v.). Sanesio, zdrowieje, przycliod/a
do zdrowia. ,ł/ąc2. gcfuilb IDCrbClI. ZDftOWU , ub Z'lró>v.
ZDROWOŚC , ści , ś. . przymiot tego co zdrowie daje,
zdrowiu służy ;-bie flcfiiiibe 3'f|d;niifn()cit , 3"iróflli(lffit fur

bie ©fflinbbeit ; {Sluv. zdrawosl, :>oT<ib l. sirowulcż,
strowotnofcź . slrowota; Vind. osdraulivost , osdiavi.zh-
nost). Powietrza zdrowość albo i zarażenie, jak nia l>\&
poznane. Cresc. o. — ^ Zdrowość, bycie ziliow mu, stan
zdrowia , zdrowie ; ba-J SPutilbffiiibeii , bie ®r|'uiif^)cit. Indo-
lenlia, zdrowość, nieslroskanie. .Mąiz cl. bezboliiość.
ZDROWY, ob Zdrów.
ZDROŻAĆ, ob. Zdrożyć. ZDROŻAŁY, ob. Zdrożeć. ZDRO-
ŻAŁOŚC , ści i , podrożałość , poskoczcme ceny w gó-
rę, większa drogość , drożyzna; tai ibcl:lrll'('.r^^^ , bif
flfftioijene 5:beiifniiiij , ber gcfticijeiic ^'rci*. •ZDIIUŻE, a, n.,
wybacz ijąc:, droga , zdrożenie, zboizenie, zboczność ; bft
JlblUffl, llllIIDCg ; Boh zapoh (cf zapole). augezd (c(. ujaid);
Carn. vink, ovink, sarink ; Yiiid odpot , oilpoijc, ispo-
tje, blodni pot, (c(. 'pul); Bosa zahodiiiscle (cf. m-
choilzłć , chodzie), stranputna, klanac, staza , prilic^ (cf.
przccznical , pul priki ; Slav. na('kcdo , (if naokoło);
Hoss. OKOjeciiiia, OKUjcciian, (cl kołować). ZDRUZEC
nijak. dok. , ob. Drożeć < poddroż^ć , w górę iśe co do
ceny , stać sie d.-oż>zym ; tbfiurcr werben , im ^'rfife jiti"
gen. Tr. Z.Iróżały. ib. ZDhOŻ.\0SC, ści, £., sprawa
zdrożna, niedorzeczna, niedorzeczność, błędność, *po-
przcka ; bie 'Birirriiiig , tai i!lbirren , ber Jlbmeg . S^wf^.
bic 'lU'rrebrtbfit , nngcrcmitbfit. Nie wiem co twierdzić, je-
śli cnoty Alcjbiaila, czjli zdrożności ojczyźnie szkodli-
wsze b)ły? Warg. Wal.' li. Gdzież takie ustawy, gdzit by
się zil_rożności i złe nie zakradło? Ara*, /'"ii 2, I7tj.
ZDROŻNY, a, e — ie odi: . t drogi wybaczający, od
drogi odprowadzający; rom ®efle flbtpeidicnb . aHciWnb,
abirrenb, iiiijer bemŚBege; Boh. icesioy, sćcsiny ; Sorab.
1. wotpucżne, wot puciu szo zwihyaczć; Vifid. odpoten {

ZDROŻYĆ - ZDRYGAĆ.

Z D R Y N D A Ć - ZDUMIEĆ.

995

Bosn. stranpiilni, str.inputnik , zahodnik: Rag. slran-
piiutni). Zlroiny, deuius, Cii. Th. 14! 5. Wieś ta nam
bardzo zdrożii:i. Tr. — Fig iNietdrożnie zdaio mi się tu
to przytoczyć. Sak Probl. Ił2. (nie od rzeczy). Niezdro-
żna rzecz to tu namieiiić. Kłok. Turh. Sb. — Transl. Zdro-
żny, niedorzeczny, nieprzyzwoity, nieskj'adny, z sobą
sprzeczny, (cf. występny, cf. przewrotny); ungcrcimt, lin=
pa|Tc^^. Co być mog^To zdrożne w ojcach naszych , strzeż-
my Sie tego. Kras. Pod 2, 176. Wszakże to zda się
bardzo zdrożnie , że między żydy by? ten obyczaj , iż na
weselach insi guście za swój grosz strawę miewali. Sekl.
58. Miał za zdrożnego mieszczanina w Rzpitej tego, któ-
ryby się tym nie kontentował , co drugim dano. Warg.
Wal. 12'2. Niezdrożnie przykład dany. Zijgr. Gon. 544;
iion incnngrue ■■ stosownie odpowiadający, przyzwoity, paf=
fcuP. Poirzeba być bacznym, doświadcz;ijąc , co lepszego
i zdiożniejszego jest. Gd. Post. 19 i. Zbytćk i w dobrem
zdrożny. Kras. W. 47. — §. MagU acliue: Kwitła nam
stale wierność niezdrożna. fful. Ow. 126. niewykrarza-
jąca. niechybiajaca , z toru niewybaezająca. l.ZDROZYC,
vz diik , of>. Drożyć, droższym uczynić; tficurer matficil ,
»er4'Ci:eriI. Ona sława , która jakoby przyznawała godność
jeuo , kochance go zdrożyła. Gorn. Dw. 299 (ceniiiej-
s?v.n wystawiła). Zdrużyć się zaimk. dok. , Zdrażać się
nicink. , drożyć się, wzbraniać się; moilUt fpftimr t^un,
jjcf) !uci(jpvn, iit(I)t bran iiioflen. Ni się przyznać zdraża ,
Ze bardzie] Adonisa, niż niebo poważa. Otiv. Ow. 416.
— 2. ZDROŻYC med. dok. , Zdrażać niedok. , z drogi
wyboczyć, z.diładzić ; Croat. zdrasujem , obirrcii Dom 2Be=
gc er. et fi), tr.; Hoss. OKwecnib, OKO.iemy, (cf ko-
łow.ić). Ry sie puścił za gniewem a srogości użył, ra-
czcjby zdrożył, niżeli zdrozność a występek skarał.
Warg. WaL 182. Senat nic nie zdrożywszy, niczego się
też nie bał Warg Cez lO. Zdrożenie, zdrozność; ^w
t^iim, gcbitritt, SiTirrimg, nnocrcimt^eit. Mam prawo na-
ganiać twoje zdrożenie. Teal. 45 c. 14. Wyb. — 5.
ZOiłOŻYC '•ZDRAŻYĆ = wydrożyć, ob. Drożyć, "Drążyć;
Cr^it zdubszti , zduolyujem, (cf. dup', dupnieć; , anS--
\ioUir\.

ZDRUZGOTAĆ cz. dok. , ob. Driizgotać. Addas : Croat. zdru-
zgayam , zdruzgnulszera.

'ZDRUŻYC cz. diik. , stowarzyszyć, w drużynę połączyć,
skojarzyć, iri citie ®cicll|cl)aft oerbinben ; i Bosji. zdrusgiti,
sadrusgiti, slucili ; Dul. zdru.MlT;. Zdrużyć się Finrf. zdru-
shitife , sesklopiti , sevjetuvali(e.

ZDRYG.^C się zaimk. dok , Zdrygnąć się jedntl. , zdrygam
sie czego, na co, wzJrygam się. Cn. Th. 1415. prze-
rażonym być wstrętem. Bov ctma* fiaubern , cin ŚcfeaU'
beru cmpfiiifieii. M^jac na pamięci ogromność i przestrach,
i znając serce W. X M , na jedno imię sięcia Janusza,
zdrygaią sie Tatarzy r uciekają. Lal. Kom. a 4. Zdryga-
nie sie, horror. Cn. Th. 1414. zdryganie , wzdryganie,
'wzdrygi . wczdrgnienie , wstręt przerażający; iai @ĄnU'
bfril , ^cr SdiauDer. Gily nas kto zimną okropi wodą, na-
pada nas zdryijanie f^ilrh. Sen. gn. 178 W chorobach
pospolicie przewieszcz^jące przyszłą niemoc poprzedzają
znaki, jako to częste poziewanie , i coraz przebiegające

zdryganie. Pilch. Sen. list. 2, 224. — g. Zdrygnąć, ob.
Drygi-iaó , ob. Drgnąć.

ZDRYNDAC, o6. Dryndać. ZDRYZGAĆ, ob. Drvzgać.

'ZDRZASNĄĆ się, ("ZŻASiNĄC się, przelęknąć "się , fic^ mt-
fc|eii ; liccl. OYX.iciimTii ca 2], n. p. Widział Nabu-
chodonozor sen , i zdrzasnął fię duch jego. 1 /.eop. Dan.
2, 1. (zląkł się. 5 Leop., o6. Drzasnąć siej. "ZDRZAZGAĆ,
ob Strzaskać , trzaskać.

'ZDRZĘRIC , n. p. Płot bywa sowity, ugrodziwszy tymże
obyczajem jak prosty, ale wyższy i mocniejszy, potym
obstawiać kołem miąższym a wysokim z obiidwu stron
płota , tak izby na wierzchu jeden koł drugiego dotykał
i na krzyż przedzielał, tamże na wierzch nakłaść ciernia
miąższo , aby broniło przełazów, takowy płot zowią zdrze-
bionym płotem. Cresc. 144, cf. 'zdreby.

ZDRZEC , ob. Żrzeć , doźrzewać , dościgać ZDRZEŃ , ob.
Drżeń, mle^z w drzewach ZDRZEWNIEC, ob. Zdre-
wnieć , drewnieć. -

ZDRZEMAC, ZDRZYMAC, ZDRZEMAC się. ZDRZYMAĆ
się, ob. Drzyinać. — Addas: Spracowana zdrzymała sie
siedząc. Atiszp. 40. Czy mi kaci nadali zdrzymać sie,
yyszystkie przez to intere.^a wspak poszły. Teal. 16. c, 4.
Jam się w kącie zdrzymnął (jednil,). jak mysz na bę-
bnie, co się ruszę, to się zlęknę. Teat 10, 47. Jednej
nocy, gdy mu zbyt powieki ciężały Pod makiem Mor-
feusza , ledwo był zdrzymały. Aż mu niebo objawia przez
sen przyszłą wielkość. Priyb. Luz. 151.

'ZDUCHNY , n. p. Więc dopiero 'z Juchny sprośny gachu
tak mi grozisz? Fot Arg. 669.

ZDUDKOWAĆ, ob. Dudkować. — .Addas: Słyszał głos
z przed siebie, nie zdudkowało mu serce, nie gorzała
na nim czapka. Ossol. Sir. 5. (nie zdorniało z trwogi ,
nie zatrwożyło się). Długo szamotał się junak zagnieść
biesa; usłyszał z drzewa kichnienie , i jeszcze nie- zdud-
kował. ib. 2.

ZDUMIEĆ, 'ZUMIEĆ es. dok.. Zdumiewać, *Zumiewać nie-
dok., aż do zadumania zadziwić, zastanowić, zdumiałym ,
zapamiętałym uczynić: ftauiicn itiadjcri , iti Stainicn vn--
fc^cn ; Bosn. zablenuli koga; Carn. saysętj , sausamem
(cf zawziąć) , ostermęti, ostermim ; Vind. (wircU , obno-
reti; //09. zabCisciti : Ross. BZTiymub , nsiysi.iHTb. Wszys-
tko tam ich zdumiewa, wszystko ich domysły miesza.
Slus. Ntim. 2, 96 Zduniiewający {Vind. prevzhudju , sa-
Ysatliu , ofupnjen). Zdumiewanie koso, Vuui. prevzhu-
denje , saysetje ; Ross m^yMJeuie. Up.idło na ś. Pioira
zdumie;iie , i ujrzał niebo otworzone. Budn. Art 10, 10.
(przypadło nań zachwycenie. Bibl. Gd.), Giitjiicfen, (^nU
iutfiing. — Zaimk. Zdumieć się , "zumieć się ; Buh. uża-
snauli SC ; Sorab. 1 woproslnu , proslże szo dziwam ;
Ciirn. obslęrmęti : Vind saysetife, pozhuditife, preyzhu-
dilife , fnebiyatife , ofupnjen biti , sab'enijvalife ; Rag. za-
pegniti : ^osn. zablenuiise , izili izvan sebe ; Ross. mtTb,
oóoMj-fcTb ; Eccl. H^oyM-cBATii , ue^oyMtBaTb , neAoyut-
Daibca ; z "umu , t. j. od siebie odchodzić z zadziwienia ;
erftaunen, oor £taimen aiigcr fi4 fecn , (ocrWcfft fci^m. Zu-
miał się Abimelech, że przyszedł Dawid. 1 Leop. 1 Reg.

125

996

ZDUMIEĆ.

ZDUMNIEĆ- ZDUŹAĆ.

21, 1. (zilumiał się. 5 f.eop). 'L\\\m\A się, spotykając
Dawida, liudn. 1 'S'im. -21, 1. (zląW się." Oibl. Ud.).
°Owa j;cl/.ieśk()l*iek "jiojrza/ , musu/eś się zumieć, Bo
trudno l^m tym kszta/ium było wyrozumieć. Rej. Wiz.
2 i. Zumieli *ię wszyscy, i dziwowali się. W. Ho$l. W.
412. Widząc tu wszystko, bardzo się zumiała. Radź.
2 Kron. 9, 4. (zdumiewała się bardzo. 6/6/. Gd.). Kaidy,
który pójdzie prz-z kościół, zuraieje się i rzecze: cze-
muż tak |»:in bó.^ uczynił kościołowi temu? 1 Leop. 3
Reg. 9, 8, (zunie się. 3 Leon.; dom ten będzie każ-
demu mimo idącem'i iia pod/.iw. Bihl. Gd.). W ten dzień
zumieją się najpodl^jsi z ludu, a co cclniejsze ogar-
nie strach. 1 Le>p. Jń. 19, iO. fnade dniem jego zdu-
mieją się potomkowie, a przodki ogirnie strach. Rtbl.
Gd.) Gdy to usfysziili , 'zliumieli się bardzo, rzeknąc :
kto tedy rnożrt być zbiwion? SekL MUh. 19. Jezus na-
uczał w bożnicach , Ink że się też 'zliumiewali i mó*ili:
zkądże *wzdy temu ta mądrość? Sekl. Malh. 13. Zumieli
Sie nad rozprawami a odpowiedziami jego. Żarn. l'osl.
4'J. Prawie się byli zadziwowawszy zumieli, słysząc dziwne
tij po-vieŚ!i. Itej. Pjs!. F i Ziimiew;ili się, słysząc one
jego słowa. liaz. Hat. 91. Gdy skończył Jezus te lo mowy,
'zhiimie>vały się rzesze nad nauką jeiio Sekl. Maik. 1.
Stall około niego , 'zliumi.iwszy się. Rej /'osi B b b 2.
Kto myślą nie zdumie się nad twoją tak dtielną potęgą?
Tent. 42 d , a. Jak się zumiał był Nabiirliodoiiozor nad
cnymi trzema młodin-ńcami , klóry:li był kazjł wrzucić
do pieca ognistego ! Rej. Post. y y i. — Gam Daiho :
Zdumiewać się komu, mncno mu się dziwować; etlini^
fli.[i'auiieii, |i.iuiiC!i6 Dcmiiiiberii. Człowiek chr^eś 'ianski zdu-
mieć się 'iście, a dziwnej bo.-a wszeclimogące^n rail/.ie
zadziwować się musi. Żtrn. Pod 5 6. Tym rzeczom się
i rodzice Jezusowe, i wszyscy, co o nicii słyszeli, z wicl-
kiem pndziwieniein prawie. zumieć musieli. W. Post W.
55. Zdumiew.ili się wszyscy, którzy go słuchali , rozumowi
i odpowiedzio.m jeijo. Sk Kaz. 38. Zdumiewali, się nauce
jego. IV. ,17'irc. O, 2. Zunii.iłem się onemii widzeniu 1 Lenp.
Dun. 8, 21. (zd imiewalem się. 3 L''op. , zdumiewałem
się nad on\m wjilzeniem. Bibl. Gd.). Zdun\jał się król tik
haniebnie okrulnemu uczynkowi. 1 f.eop. 5 Maeh. 5. 30.
Cl to. którym kiedyś wszystek się ś*ial zdumiał. Groch.
W. 113. Zduiniiły, 'zumiały, zdumiejący, zdumliwy, za-
parmelały z zadziwienia z 'iimu foii ciebie) odeszły ;
crfłauiit, (ofrblfifti , oiiScr fitl; uor (Erflaiiiifii , boircmt>et ; lith.
uż.isly , zdeśeiiy ; Unl. zibleiiut; liiss. H.M,y».\cu»M.
Zliiiiii.ity bard/o, ale nie strwożony, Wn-lki boli,il\r zosLił
w one czasy. P. Knlmn Jer 3 ii). Wszystkiemu ^ię śmiać,
głupich, niczemu się nie śmiać , zdumi.iłych. Erni Ob. o.
Wino ezłoweka zbvt ■sroniiężli^ego , albo jakoby zu-
niLiłejco. czyni bezpierzniejsz\m a "swiebodniejszym Eraz.
Jez. £ 8 i. I'(i tym napoju Turcy t:ik zdumiejący będą,
jakoby w zai liwyceinu jakiin byli. Syr. 1390. Ilegezyp
zduinliwym okiem (lairzał na niego Jab. Tel 193 Zdu-
miewanie się, z^li. mienie się , zdumienie, 'zumienie' za-
duiniałość , zdmniał.iść , 'ziimiałuść , 'zzunii iłość , z»pa-
miciałość z zadziwienia; bili Staunen , Srftaunen ; Hok.
użast, użaslosl; Vind. (uf , prcpad , ofupnenje ; Eccl.

HCAOOlfUtHHK 'Zlękł się Itaak zumienem wielkiem. 1
Leop. Uenes. 27 , 53. (zdumieniem. 3 Leop. ; *zlękł się
zlęknieniem bardzo wielkiem. Bibl. Gd j. U<*ie ż\ły w tyle
głowy, gdy będą zacięte , pomagają przeciw boleści yło-
wy, każeniu rozumu i zzumiałośei , i leż prawemu od
rozumu odejściu. .Spici. 192. ZDLMMEC uijak. dok.,
spysznieć; eiiigebiltict iinb ftolj ircrbcit, ^lopriifl nHtbcn,
stać się dumii\m , dumą się unieść.

ZDUN , a , m. , rzemieślnik koło gliny chodzący, z mej na-
czynia n. p. garnce robiący < garncarz -. (Elym. cf. Getm.
J^Oll ' glina); ber łppfncr, ^nflicr; Cum lonzhar ; \iiid.
lonzhar , liabnar, piskrar , zhrepinjar; Rug. sudjr (c{.
'sęil), loncj.ir ; Dosn. zdjellar, koji zdjelle cmi, lon>'jar,
ghrincjar ; Siar, lonesśr, peidiir, (cf. piecj ; Rost. cKy-
AC.ibutiKi; Ecr.l. 6peH04t.iaTeJb , ruuMapt. 'Izabż ghna
rzecze zdunowi, coż czynisz? Radź. Jez. 45, 9 ("izali
glina rzecze garnczarzo A'i swemu.... Bibl. Gd.). Bc-
kartowie rzemiosł.) nie mogą robić , i między pany zdu-
nami albo garncz»''zami i t. d. wielkie o lo porywki po-
wstają Glicz. Wych. B A b. ZDUŃi:ZYK. a, .ń . chło-
piec albo czeladnik zduński, ber Jópfcrgeff De , iópforjiinge.
Agatokles król , iż był zduńskiego 'narodu , i^dy diibyw,i(
jednego miasta, kiedy nań wołali z muru : zduńi^zykii, nusz-
że garnce co niemi będziesz swym żołnierzoiii płacł? odpo-
wiedział: iż nie mam garnców, ale wami im 'miasto garn-
ców b.<;dę płacił. R^-j . Zw .'iS b. id. Wtresz. Reg 88.
ZDUŃSKI, a, ie. ZDUNUWY. a, e. od zduna. g;.rn-
carski , Jópfct = ; Ray. loncjaarski ; Rost. CKy4e.ibHimitf.
Statek zduński nie rzecze zdunowi : co clu-esz ze mną
poczynać ? Kohik Cit. B 4. J.iko garnce zdunowe lak
je tłuc będę. Rej. Ap. 35. Glina zduńska, garncarska
Ro^^i. cynililOKl Koło zduńskie, gariic;<rskie Vii,d lim-
zhirskii kołu , lonzharjou kolorat. Warsiat zdiiń>ki Rag.
Iiincjaarniza ; Viiid. |i>nzb irniza , lonzliarilbe , piskrariHie.
HzeniiosJo zduń-kie = 'ZDU.NSTWO , a , n. , garncarstwo;
Rag. loncj!lrslvo , bfl^ iópKriiiinPtiJerf. ZDU.NY plar. mia-
sto w wojew. Kaliskiem. Uykc. Geogr. 3, 210 9Jame eiiiet
■ StabL

ZDUfLOWAĆ; Cmal. zduplivim. ob. Duplować.

ZUUIł.NIEG, ZDUKZEĆ uijak d.-k. , stać się oduriułym.
liarrifi^ IDfrbeil , (cf. zwaryować). Prawdziwie zdurzeć mi
przyjdzie, jeżeli lo zamieszanie dłużej trwać będzie. Teal.
16." o. 78. ZDUPiZYĆ , ob. Durzyć, odurzyć

ZDUSIĆ, ob. Dusić, udusić, wydus'ić. Zdusić się, rf. Botn.
zduscitise, sprialeglitse contrahere aminliam , onimo co-
alef-ere, cf. jedna dusza.

ZDUŻAĆ verb. wed. niedok. , być dosyć "dużym, silnym,
mocnym ■ zdołać , wydoływać , rdoływ.ić . być w sUme ;
ftnrf aciuig fręn , im Sinisbe fccn . flcirndjfen fruń , prrmij»
{jeil. Umyśl ł Łniiielek .Mizurów postraszyć , aby w do-
mu wojną utrapieni , Krzyżako'n pnmigać nie rdużuli.
Siryjk. 5G2. Afrowie , Sardzi, Sikuli , Hiszpani. Zjdnym
ich kształtem posilić nie zdużą. Ctroii: tar.. 271. Do-
kończymy żąć żytka , cośmy wczoraj nie zdużali. Teat 52,
33. Już dalej ja biedna niewiasta me iduię. Pol. Syl,
17. nie nadążę, me naslarczę. — J. Vrr><. arUr Zdu-
żać kogo, zwalczyć, zwyciężyć, przemódz ; tiiien b(iivin>

ZDWOIĆ - ZDYMAC.

ZDYSGUSTOWAĆ - ZDZIAŁAĆ.

997

gen, bcficgcit. *0n bohalyr sJawny, co wszyslkirh zduźa/,
wszysikich troczył w łyka. Mi'rszl. 72. Łaono każdy
słabego ztiuia. i'elr. Pul. 2, H3. Kto kogo zduia , len
tego osiodła , Lecz ta praktyka nie jednego zwiodła. Jaht.
Ei. 181. Wielkie 'ono był olbrzym, Dawiilek licliota ,
A 'wżdy zdużal doić. prędko tak wielkiego chłopa, /'npr.
Koi. U 4. Nie iiiogliśiiiy go zdużać starzy oba. Wad.
Diin. 245. nie mogliśmy mu dać rady, nie mogliśmy mu
sprostać.

ZDWUlć CS. dok., Zdwajać niedok., ob. Dwoić, podwoić ,
rozdwoić: BerSoppcIii , uerjtueifaĄcn , cii^iiicijcn ; { Cmat.
ziUditi , zdv;ijani di/fido , despero , spem ahjicio ). Tam
ciiodu iaden eicń nie zdsvaja. Pizyb. Mili. 116. Zdwo-
jenie, d*u rzeczy złączenie ;- c9H(/u/>/i(.'aiio , congemina-
«... Cn. Th. 1414. \iiod

ZDWOIUCZEĆ, ZDWORŻEĆ uijak. dok . stać się dwora-
kiem, nabrać dworactwa: bClI 'łboiton niinclimCII, jUm §pf«
niaiine tDcrbcn. 1 Parnas juz zdworaczył. hiras. W. Gi.
Gajus b\ł zdworzały człowiek. Kosz. Cyc. 07. Szlachcic
len b)ł człowiek trefny a zdworzały. ih. 198.

ZDYB.AĆ, f. zdybie, zdybię cj. dok., Żdy\>nA6 jednłl , Zdy-
bywać częsł'., zdyhuje pr. coniin., zd\bać kogo, z nie-
nacka zajść kogo, najiotkać t;o , napnść go; ciiicti lin=
»crmcrft bttrcfjeii , aiitrejfcn , crtarpcn , uberfnllen ; Boh. za-
slihiiautt , (cf. zaścignąćj ; Viiid. pruti priti , frezhati ;
Croat. zezlati , zeztajem ; /lag. barb. zduppili ; Uosn.
skobitli, ukobiti, susijt-sti ; blav. namiriti; fioss. yjy-
»JHTb , yjyqaTb; Evc> nx3t7,Ain Zdybano go, kiedy kradł.
Jabi. Ez. lol. Już tam wslyd zginął, kogo w grzechu
zdybano. iiorn. Sen. 568. Gdy się niewiasta przyzwy-
czai do żyda chodzić na przepalankę , wlecze co nady-
bie , Choć jej mai boków zmaca, gdy ją przy czvm
zdybie. Comp. Med 596. T.ik rau to pomjliło sz\ki ,
widząc się zdybanpgo na gorącym zdradziectwie. Nng.
Cyc. 6G. — §. Zdybać, spotkać kogo ; eiiicn aiitreffeii, i^m
l>ErtC91Icn. Cesarz nieraz nas w ogrodzie zd\ bywał. Nieme.
Król. i, 48. ■ — Zd\bać co, nadybać , uchwycić; ctwai
criuifdjcn, cr)Ąiii:ppcii, iDcgfdjiiappeii. Wie on, gdzie co
zdyl)ać, oberwać. Cu. Ad. I'2ó'i. — Widzicie, jako mię
zd\bała fortuna. Wnrg Kurc. 21; (deprehendit , napasto-
wali , napadła). 21ilybać kogo , oppi-imcT' ■n!iqiiem im-
pnidentem. Cn. Th. 1414 ubfmimpdji , iibcrfiillcii , anjah
len. — ^ Zdybać się z kim, spotkać się z kim; Ross.
BCTpiMaTbCfl , noBCTpt'iaTŁca , cinaiibei" bcgcgiicii. Wczas
właśnie zdybuji-my się. Z'ih{. fiuz. 54. Poty będę go
szukał, póki się z nim gdzie nie zdybię. 7e'i/. 1 « 'c, 51.
Zdybanie sie , spotkanie; baś Sfgeguni , 3"fiii"nfntvcffi.'n ;
Bosi), kób ; C>o(U zaszlanek ; Vind priili|inljp , frczha-
nje. 'ZDYBACZ, ZDYRYWACZ, a, m , zdybnjący koŁ;o ,
zdybujący się z kim ; fcr Jluirfffer, 33cłrfjfcr, 3"in!"nicritrcf>
fcr, 33fi]C(jner; /!oss. nepenymni;-!.

ZDYCHAĆ, ob. Zdechnąć. ZUYCH.aWICZEĆ , ZDYCHAWI-
CZNlEć nijak. dok. , stać się dychawicznym , engbrflfłig
werben. Gdy juź kto zdychawicz^ł, tedy pozywać mu to
lekarstwo. Sienn.

ZDYCHTOWAĆ , o5. Dvcbtować , pod\chiować. ZDYLO-
WAĆ, oA. Dylować. " ZDYWAĆ, o6.' Zdać , zdmuchnąć.

ZDYSGUSTOWAĆ. oi. Dysgnstować — /l(/,/(is. Prosili go zę-
by wspaniały swój umysł odiniękczył , a czyli zdysgu-
stowany zwyciężył sam siebie. Tward. W O. ."JG.

ZDYS/EC nijak, doi., wyzionąć duszę, umrzeć; ben ®ei[l
ailfgekn, niK^^illlC^Cn. Nie razby człek chcąc zdyszał. lecz
'dulliwie krzepi Nadzieja szepcąc w ucho , jutro będzie
lepiej. Hyb. Geśl. B.. Kania , gdy jej już matka nie po-
chleliiła, Od wielkiego frasunku nieboga "zdoszyła. I'upr.
Kuł. f 2. — Zilyszały, zadyszały, zati-hnięty ; nuPet
3lt()em , ntbemloś. Zbliża się do chałupy sporym krokiem,
wchodzi zdyszały. Nar. Dz. 3, 17.

ZDZĄĆ, f. zdżmie es. jednll. , zgnąć, kolnąć; fledicii , ptfcn.
Skrzepł olbrzym , gdy go zdźął za boki. Mtusk. liyl. 2,
49. Jako gdy zaleci jastrząb', gdzie gołębice lecącą do
dzieci , i już ją zdźinie pazury. Tward. W. D. 2 , 149,
zgniecie, ztłoczy; Boh. źdjmati , wyźdjmati wyżąć; ob.
Zdżymać . z/vmać , zżąć.

ZDŹBfcO, oh. "Żdziebło. '

ZDŻDŻEWNICA, ZDŻEWNICA , y. i, d/dżewnica, dżdżo-
wnica, deszczowy robak, ber 3?PflflIlinirtll. Gdy się w zie-
mi znajdują robacy ziemni zdże«nice allio glisty, to znak
tłustej ziemi. Hanr. Ek. 21. Jęlką oblókłszy wędię ,
to płocica , kiełli', okuń [lorwie , gdy cienka zdżewnica.
Bielaw. Myśl. F i i i j.

ZDZIAĆ komu cz. dok , nadać mu imię ; cinen ■Unmcii ge=
bfli. Jako mu dzieją, abn zdziano imię? Cn. Th 141 1,
Niepodobna , aby tak wiele dochodów próżnującym n<('-
dawać, abo imiona proboszczów, kaiicników, xięży bez
przyczyny zdziać mieli. Baz. Mudrz. 523. — g Zdziać,
Z(lziew;,ć r.iedok., {uppni. wdziać, wtlzicwać, i.dziać, odzie-
wać), zciąsnąć czyli złożyć odzież, cf. zz»jć , auśjiejien
.^Icibcr , SjctDnnflśftiiife. Undik

ZDZlAłJ.YĆ cz. dok ; [Bih. zdelati. zdel;tvaii i) elaborare,
2) uprawie rolą): zdziałać, udział.ić, urobić, sprawić;
Yind. sdelati , fertig mfld;prt , iłcrric^ten , ausric^teii , oi)II«
briiigen. M^jąc w sercu poczciwe czucie , w ręku pa-
łasz , Wysłużysz prawą chwałę , wielkie rzeczy zdziałasz.
/'rzyb. Luz. 503 Ach żaunyi h nieuinsz na tym świecie
darów, Czymby podziemnych umknąć legarów, Trudno
to zdziałać . by człek skazitelny Był nieśmiertelny. Zab.
10, 14. Suiielorz. Któż ociwołać może, co sie już raz
stało? Kto zrobi niedziaf:inem , to co sie zdziałało?
Przyh. Mitt. 291. — *s. Zdziałać koijo = zrobić go, wy-
cieńczyć, wysilić, wyniszczyć, wynedzie, pokonać, ei'
ncn ailfrciben. Stefan Wojewuda poraził 100,000 Turków,
mając trochę ludzi, wieeej rozuniem i sprawą, niżeli mo-
cą ; 'abowiein nadolną ziemię pierwej wygłodził i trawę
posuszył ogniem , na miejsce złe ii'h przywiódł , i tymże
je zdziałał więcej , niż poraził biel. Siv. 247. Stefan
Turków tym więcej zdziałał iż ziemie, gdzie mieli cią-
gnąć, przedtyin był sai,'' wypalił i wy^łojzii. Stiyjk. 650.
id. Biel. Kr. 412. Turków dwieście tysięcy na placu
zostało, BajazPt się też sam otruł, szczęście go zdzia-
łało. Slryjk. Turk. J Te rozkoszne ludzie łacno zdzia-
łać wszędzie. Biel. S. N 50 Tu nas dobrze nauczy,
jako walczyć mamy. Jej radą Moskwę, Niemce, Tatary
zdziałamy, ib. 29, (cf. zdużać). Możesz- li nieprzyjaciela

998

ZDZIAŁACZ - ZDZIEBŁO.

Z D Z I E 11 L N Y - Z D Z I E R Ź A W 1 Ć.

bić i z tylu i z boków , Zacno go lak zdziałasz. Papr.
W. i , 120 (; lU. Biel). Gdy nieprzyjaciele bieżeli na
odsiecz zanikowi, łatwie ji; zilziałał. i sześćdzie-iiat ich
zabiwszy 'przez dwieście pojmał B>el ó"2. Nie 'niozono
wężowi nic udziałać rolialynami , aż go na ostatek ku-
szami wielkiemi zdziałano , ze legł i zdechł. Wiirg, Wat.
30 zgładzono. ZDZIAŁAĆ/., a . m , który co zdziała,
lub kióry kogo zdziała , bcr Scrrii^^tcr ; Yiiid. sdelauz
brr 'Jliifriibcf.

ZDZIAHSiWO, ob. Dziarstwo.

ZDZICZEĆ iiijuk. dok., Zdziczsć się zaimk., stać się dzikim,
naiirać dzikości ; ob. Dziczei; ; iDilD werben , Bcmnlbcrn ;
Hoss. ptHyTŁca , ptaibca pi: et fig. Ir. Czy to można
tak pięijkii zdziczeć? czemu ja zawsze frysz ? Teat. 19.
c, 65. Tizfba go będzie zaznawać wszędzie; bo to
musiało zdziczeć na «si 7enl. 19. c , 2. Zdziczoiiy.
Teiil. ł">. d. 13. Wyh. Zd/.iczały. Cn. Th. Ml 4 iiera'il'
bert. Zdziczałrt zwycięslwem żołnierstwo czyniło po
włościach zbylki. A'm/-. Hst. 2, 195. — 'g. Pewnie orzeł
od gniazda swepo sie zdziczy. Gdy mu synów nic*d7ic-
czna inalka wydziedziczy. Pot Pniz. 5. dziko stronić bę-
dzie, por ctttM^ fdieu rocrbni, fdicii flifŁcn.

•ZDZIKf.LO, V.DZIOI'.L(l ZUŻHŁO, 'DŻHŁO. 'ŻR.ŁO, a, n,
ZDZIEUŁKO, 7.DZIE11EŁK0 . a. n , zdrbn.-. Buli. zMo ,
zdblo, steblo , slyblo , slybylko; S/ou. stebło , steblo ;
Sorub. 1. stwelzo, sl«elczo, zlwelczo , stwelcza, żpak ;
Sorah. 2. fplo , fpelko ; Cani. shleblu , { dśbiu stipes ,
- debel > gruby, lłust\). bil. bilka, (cf. biel). slitibla> ga-
łązka; Viiid. steblii , deblu, sicblo, stebliza , (du-blu <
pień, odziemck; , dębien, deblast, sleblen • pniakowy ,
debdu • gruby I bil, bilka, (ob. Bii-I), turst, (cf. irzL^ina),
Stern, zieu (if. cew) , storlh ( cf. storc), sternze ( cf.
ścierń), drum; Croat. zleblo , szteblo , sztebelcze (de-
bel ■ gruby), Iruha . klasz |cf kłos), bild ; {Dal. szlablo >
drzewo); Hung. zeep, (cf cep); R>ig. stSrn , slammiza
(cf. słomka), (stablo , stabar » drzewo); Bom. strnii ,
(slrrniscle < ściernisko) , slammic^i , bue , (slablo, V''l''o,
cablicch • drzi:W(>)ł Russ. CTCÓe.ib. CTcńe.TeKi , crcfi.iiiue,

(cf. CTBO.ll , CTBd.IIIKl Irzoiuk) ; E'i-1. CTI.R.fO, CTI.GMtlC .

CTCBcme , ni^Acpi, niia,i'peiiie . na:i,jc'|iie , Boiharo wii-
Ta CTe6.iH , TiiK*e .ibiia h 4pyrH.vi pacTeiiiii , (if jia-

zdzior) ; (et". I.ul. Sli|>ula ; Craei-. (Jjv).Oi) , bfr :palm, Slliril-
\)a\m, ©Ctreibc^alm. Łi>dyga , kiedy jest dęla , kulaiiko-
wata , nazvwa sie' źdźbło , culmiit. jak u roślin Irawnyrli,
Boi nur. 37. Na jednym żble urosło siedm' kłosów. Biel.
Hit 10 D*ie rzerzv dziwnie do siebie cią.-ną, ma-
gnes żelazo , a bursztyn dżhło albo słotne Hodz Zyw.
ftaii. Mar 478. Źdźbła pochwy, w których kłos Boemis
poszwica. Cn. Th. lilt. Członek u źdźbła, trziziny .
łodygi, u ziela, drzewa, inleniudium Cn Th. 130, (cf.
kolano). Źdźbła wierziłi abo saciek , na którym kłos
stoi, Irunnis. Cn Ih 1411. Z-lio-l.łko suche, "kno-
wie Cn. Th. 1414. 'Knowie, sztuki źdźbła, ib. 284,
Stroijfplittfr. PrzWożywszy do ździebła szelai; , będziesz
miał kukiełkę Hya Ad. 57 Li'kkim zdzi.-błkiern wii-her
szyd/.i Hrj. Wiz. 110 b. (cf Irzi-ina) Człowiek jest ja-
ko źbło , które od wiohru bywa 'na^rawane Rej. Host.

G 4. Jesteś jako nędzny robaczek, a nikczemne zdziebł-
ko przed oczyma jego. Rej. Po»t. H 8. Jako źdźbło
przed wiatrem , tak py.>zni zniknęli. Pialmi.d 74. Jak
źbło złamane. Hej. Posl. H 0. Ty jesteś czyslvm bur-
sztynem, ja zdeplanem zdziubłem. Bah. Niedz. \, .>."6.
*tr. źdźbło, drzazga, paździor; cin Splitter, Splittcrdifn.
W cudzym oku i źdźbłu widzimy, a w naszym i belki
nw możemy dojźrzeć. Mun. 6S, 290. Każdy rad swo-
je wadę upatruje z boku , Prędzej się dzbło postrzega
w cudzym oku. Teat 46. b , 54. Hypokrycie wyrzuć
wprzód 'trarn z oka twego , potyrn z cudzet^o źdźbło.
Zi/'//". I'ap. 252.. — Zdzicłbko czego, odrobina; eilt
SHipdjrii, (eilt jjńpptfeiil. Zdziebłko masła, chleba. Undik.

— ■§ Zdzieldo, pliik . 'itur<:pola. Tr.t , eill gciPlfffr $0-
flcl. ŻDZIEHLNY, a, c od zdzicbła ; C^mi. bilken . ii.ilm..
g. Zdzieblny, •ZDZIEKLMSI Y. ZDZIEBLISTY, zdziebła w
sobie mający. \S'iud. , Cnin bilkast; \'tnd. sl-ddast , sle-
blen, steruj ist; Huss. f.Teó.iiicfHH , CTBiMnaaThiii . ctbo-
.iiicThiM , balinig, woIl j>alme, mit ©almcii. [Eid. cTcójtio,
CTcCiie HcnycKaio cuiitefco). Zdzicblisiy kamień, tyinyi-
tes Plin. , gemma stipulae iiislur peryi-lua fistula iavalui.
Cn. Th. 1414. Pierzysko zdziebliste prosowe , ilipula- ^
ritt phoba. Cn. 7/ł 1411.

ZDZIECJ.MEĆ , ob. Dzieciniec. — .\ddas : Że był już. prawie w
starości swej zd/ieciniały. łacoo go byfu każdi-mu na
wszystko namówić. / Biel. 007. finbifd) gcnjorbcii , fin-
btf*.

•ZDZIEP. , u. TO, zd'.if ranie, zdzicrstwo ; \)ai flfirciPfll, St'
reiPcn, Sdjinbeii, 'Jtrellcii, *!)''>''"'• ^'^^ handle u>i3ją, i
drot;a do T\ru Zapiiniiiia sie wszystkim , dla lieżkicgo
z<i/.ieru. Jubi. Tri. 30. ZDZIERAĆ, ob. Zedrzeć. ŻDZIE-
RACZ, a, m , ZD/.IHRCA, y, m, kióry zd/ura , łupieżca,
wydzieracz , derus ; Bih. drjć , drać, wydriduch -. l'ii(i.
derinik , odt-rtnik , ChoboYez , bcr Ccutef(l)inbfr , ^*la(fcr,
'PrcDcr. Łakomiła i zdzieracz Pir. Pow 50. ^'le lu.lźim
takowym zdziercom być było; ale wilk:niii dra)iieżnyini
albo niedźwiedziami. Star. Ref J 1 4. ZU/lElłCZV, a' e,
ZD/.IEItSKl, a, le, od zdzierstwa, zdzuTajacy ; \'iiid. Aer-
tinzbco, derezhen , odcriiiiski , CcuttfdjillDcr ■ . ^Iladcr • ,
prrlli'ri|'i1> , prcileilb. Zdziercze łak.imslwo. iY!!'. Uz. 2 ,
ly.i. Zih. 15, 254. iYu/-.— (ZDZIERG.\;^C, ob. Dzierjinać).

— ZDZIERSTWO , a, n, 'ZDZIERKI plur. . zdzieranie,
łupieslwo , wydzierstwo ; Cront dertya ; \tnd. derije ,
deriia , dcreiije , oderinia ; 8futc(d)inbcrco , ^trcUfrcę, ^.Ma-
fereij. Rozumiiłem, że sie zdzii'islwem zbo^-aię; 'alić
oto w jednym momencie , i jo corn dru|;im «ydarł, i
tom com sprawiedliwie sobie wysłużył , straciłem. Teat.
54. c, dij Nie jeden obraca męslwo swoje na łupy i
zdzierki, aby mógł co najwięcej zgromadtić prosiów.
Peir. Pol 35. Zdzierstwo urzedo Mie, repriundurum cn-
men. Cn Th. 1414. Zdziers(wa urzędników, były mj-
wiekszvm zawsze powodfin do rebelii. Aur. //»( 4, łUti.

ZDZIERŻAWIC . o* z -dzierżawić, odiieriawu'. ZDZIER-
ŻEĆ c: iłu*., "Zdzierżawać conlin . Zdiieriywać ctĄttl. ;
Boh zdrżeti . zdrżowali ; Slov idrżui^i ; Soral>. 1 siHer-
iaci, zdzerżuyu , zdż.rżu ; Vtnd. sdershati ; Croat tiW-
savati, zd«r«ńva«n; Rag. iii»TX«it , /łoj5. cjiepmarb ; etiiie-

ZDZIEUZYCIEL - ZDZIWACZEĆ.

Z Lt Ż W 1 G N 4 Ć - Ż E.

'J99

rieć , dodziericć , ilolrzjmad , dochować s/owa, wiary,
3!>pit Łalten. Pierwej giiy co zaonego w Polszczę zama-
wi.ino , Tedy to Cześkiem słowem zdzierżeć obiecano.
Hej. Zw. 241. Jeślić nie zdzierżą w Iwoim handlu wia-
ry. Klon. FI. D I b, {lloiS. c04ep)Kaiiie I ) utrzymanie ,
2j Ireść w piśmie zawarta , o) stosunek), — ^. Zdzierżeć
co, zdzierżeć czemu, wytrzymać co, zdołać czemu,
zdużać; ouf^^inltcii , crtiagcii , nerlragcii, gcmndjfen fcsjii. Mia-
sto dzierieć nie mogło szturmowi. P. hchun. Jer. o.
Kie mogę sam zdzierżeć wszystkiego ludu tego , bo mi
ciężki jest. W. NiiM. II , 14. (nie mogę ja sam znieść
wszystkiego ludu tego , bo to nad możność moje. Bibl.
Gd.) ; nie mogę mu dać rady, nie .sprostam mu, nic wy-
dołam). Najazdu jego ziizierż«ć nie mogli. W. Num. 22,
5. — §, Zdzierżeć, wstrzymać, 'śtrzymać, zatrzymać; (iuf6al>
ten, cinl'altcn, jimul lialtc.n. Wlira wszelką 'broń czar-
iowską zdiierżywa. Kanc. Gd. 204. Coż począć z tym
człowiekiem, klórtgo ani w szczęściu, ani w złym ra-
zie zdzierżeć nie można? Zah. 2, 578. Wys. Kat 15t5.
Błogosławiony, który zdzierżywa pokusie. W. Jac i, 12.
(który znosi pojiuszenie. Bib!. Gd.). Zdzierżeć się zaimk.,
wstrzymać się, fic^ cntbaltcii ; Garn. sdershim se, (sder-
shliYost , Boh. zdrżeliwosl ; Gioal. zdersanye = wstrze-
mięźliwość, Boh. zdrźeliwy wstrzeuiieźliwy). łiisum tene-
re , zdzierżawać sic od śmiechu. Mąci. Aczci tak pilną
i uczoną mowę grzech pizerwać, a wszakoż zdzierżeć
się nie mo ^e , abym cię tu nie pytał.... Orzech. Qu.
110. ZDZIKRZYCIEL , a, ?«., który co zdzierżywa, ber
§alter; (JTo»t zdersitet ;£«•/. CŁAfiT.ajHic.ih, KoiopuB Caio-
4eT3 H.iii .ypannit <jto , cf. zacbowacz.

ZDZIERZG.NĄĆ, ZDZIEIJG.NĄG , ob. DEiergnąć, zadziergnać.
ZUZIESIĄTKOWAĆ, ub. Dziesiątkować.

*ZDZ1E\VAC się, na Podgórzu, zamiast spodziewać się. X.
Kam., ob. 'Nadziewać się, cf. nadzieja, boffen; cf. zdziać.

ZDZIEWOSŁ.ĄRIĆ. ZDZlEWOSŁĘmĆ, ob. Dziewosłębić.

— AJdai : .Małżeństwo Władysława z Zofia sam Witołd
zdziewoslabił był. Arom. 489. po-watał, cr ^atte bic ||C1J'
rati) gcfłifict.

ZDZIOBAC, ob. Dziobać, podziobae. — .Addas : Zwabiwszy w
łąki zielone SI'iwik dudka, zdradził zonę ,- A dudek za
to pod gajem Zdz.obał mu samiczkę wzajem. Tfit 16.
c, 53. w rozpustnym znaczeniu : zażył jej , naciesz}ł się
z nią.

ZDZIUHAWIĆ, ob. Dziurawić, podziurawić. — Addas : M;ijąc
zdziurawione sumnienie . . . . W. Fu.t. W. 68, cf. dziura-
wy. ZDZIURAW lEC , ob. Dziurawiec.

ZDZIWACZEĆ , ob. Dziwaczeć. ZUZIWACZYĆ kogo es.
dok., dziwacznie go wyslrycdniać , uczynić go dziwucznym,
skazić dziwactwem; eiiicm iDiinbcrliibc ©rillm lH'3l)rir:gen ,
tbit grillcntaft inacbcn, ibm t>m Sopf ocrriicfcii. Pojmie za
żonę przystojnie wjchowaną , i jeszcze zbrodniami m:it-
czynemi nieskalana, fciuliami niezdziwaczoną. Pilch Sen.
list. 4, 255. DZIWIĆ, oh Dziwić, dziwować, zadziwić.

— Addas: Zdziwiony, zadziwiony; Ei-cl. no^yiKAem,. jah-
BJieui. Zdziwienie, zadziwienie, zadziw, bic 3}crnjunDcrung.
z wielkiem wszystkich zdziwieniem. Krom. 2ti2.

ZDŻWIGNĄĆ , oh. Dźwignąć, przedźwignąć, wzdźwignąć ;
Bosn. zdviglinuli; Groal. zdigiiuti , zdisem , nitfbcben ,
ii'cgl)f(>cn ; (Hoss. co4BHHyTb , c/U)niiy;Tb, cjuHniib . r4Bn-
riiBaib odsunąć, C4BiiH<iłuri su walny, C4Biia;Ka , ciBHra-
Hie odsunięcie).

'ZDZYĆ, n. p. Fałsz tych listów, w których nu zadają,
żem się Hzymskiej spodziewał wolności, pewniejby się
wydał, gdyby mi się samych delatorów zdżyć godziło.
Dtirdz Boet. 14 [myłka druku zam. użyć; uli. 2]

"ZDZYMAC , ob. Zżyniać, Zżąć.

Z E.

ZE, f^raepositio loco z; c nimirum^ addilur eujihoniae gra~
tia antę aliqnot consonanies inseguentes , e. yr. ze złota ,
ze srebra ; ob. Z.

ZE Conjnndio, iż, ha^ ; Boh. et Slotf. ze: Sorab. 1. żo, ze,
fo ; Surah. 2. źo ; Carn. de , nej ; Vind. da , dapak , da
steim ; Croat. da ; Slav. da ; Hag. da , za ; Bosn. da ,
nekka , nęka; Eccl. nnie (cf iżej, (fiu.s-s.- ate , !Ki lecz,
też) ; (cf Heir. s se , eo quod)\ §. \) że;- Lat. vt, vel
consirticlio Lalina Acnisatiii lum iiifiniiito , e. gr. Sły-
szałem, że nie przyjilzie. Trój. Sł. 1095. Wiem, że ci
się to niepodobało. ih. Rozumie , że jest mądrym, ib.
se sapienlem esse. Powiadają, ze pojechał, cum profee-
tum esse. Ld. Dobrze czynisz, że mi pomagasz, guod
me adjnva.t, sed hoe loco Laiinnm quod reddi ctiam po-
łeal Pulonico co:~dobrze czynisz, co mi pomagasz. Cn.
Jh. 1415, {ob. Co) — ^^. Ze c.aus:u:s: (juia ^ gdy , gi.yż ,
ponieważ; ba, luetl. - Żeś białogłowę z kości stworzył
panie , Nie jednemu też kością w gardle stanie." Biulk.
B ^ b. — §. Conditional Chyba że tak , inaczej nie
dostanie. Tięh. S. M. 10. mir rcenii d fo ifł, mcmi bem
fo ift, aiigenoiiMncii , baj5 f» fo ftc^t; pod tym warunkiem,
iiiitcr ber 53cPini3unij. — g. Uesiderii cum miramur .• n. p.
Ale że jejiiinści dutad jeszcze nie widać ! Teat. ÓO. c,
24. nbcr bn6 bte gnńbige grnii tiś jrfet fit^ iiocŁ nid)l fr^cn
Itilft! (cf żeby. oby!) — '^ Ex uhrupio : Ze też Wae
Pan ze wszystkiego szukasz zbierać wznrki. Teat. 2 b,
10'.l, cf. bodaj .:ie ! biig bu bod) ani) iiberad maź fiiifi'te>
ijiw miifft! — §. 2) - że enclHic, (cf Giaec. -es, e. gr. bxh(ts
tamże; £cc('. H;e autem, vero. cf. Graec.yi). - ze pariK.ula
ad finem duliouum uddila .lignificat Lut. - ne, inlfir^yuiitem,
e. gr, Jest-że? esine? Cn. Th. 1414. ift bciin ? ijł mobi?
ifl bflin rroM? — lilerrogat indire.l. Także się ze mną
obchodzisz? sice.ine agis? Cn. Th. 1415. — ?. Inlensio-
nis ofjirmat. To macie tam dwór osobny? C- A jakże
Mości Dobrodzieju. Trit. 10. 40. nie inaczej! lak jest!
jużci ! raić anbcr» ? frc»!id) ! bao sjcrftcbt fic^. — ?. Identi-
łatis: Tamże, ibidem. Cn Th Uli. cbeti bafclt'|ł. O tym-
że czasie, o tejże godz.inie , ob. Tenże, taże , toże , cf.
Lal. -met, ip.^emel. Cnf^ihus ezeunlibiis in puram vnralem ,
addilur non -że. sed solummodo-i, e. gr. temiż, temuż, tegoż,
samaż, samoż , sameiinż, in diphinngum vero , ul in
consonnniem - że , e. gr. tejże , tymże , samże , samejże.
— "^. Condudendo : -że-więc: Nie byłże mój ociec śpiewa-

1000

z Ę C A C 1 Ć - ZĘBATY.

kiem , ani ja nie będę. Cn. Ad. 9t7. ii max ja awi) mciii
SJater fcin śaiiflcr , fulgli^i lucrDe ic(> ii niid; iiitfei — Vtr-
his secundae personae ujipoiita siyiiijkat vero , dum, rD-
szajze się move vero le ocius. AlK^undo loco - ie , - sł
poitilur , ul idżisz , podzisz , pro pojdźżc , et in plurali
chodżciesz ahkr eliodżcież. Nuże . eyediim. I)o|)ieroźcrn
Zi-inal, iuitic enimuero occidi , ucickaJże, fugiebut enimvero.
Cn. Th. 1414. el 1415. — g - że dołączone do IryLu
rozkiiziiją(;ei;o jest przyciskiem klóremu odpowiada Ła-
cińskie zakończenie drugiej osoby imperaliui na -to;
n. p aina kochaj , ainalo kochajze , słuchaj audi , slu-
cliajże audito., c(. hpcz. Gr. 1. Jc^hże ty się jianie in/o-
dy kanclerzi'm ojcem chlubisz , miejie dzielności kaii-
cler.skie , i jeśli helmanein , iniejże ur?ail o sobie lie-
tmański, jośli kaszlelanctn , m^jże radę kasztelańską, je-
śli wojewodą, niii'jże sjirawę wojewodzą Orzech. Tam.
55. lucnn Ni iićj cin'a, jmi(jer ^crr. Ceiiicź SSntcrś id
Sflnjicri nil;mft, imii \o \)abi tern >ić CidCMfdjaitCH ciiic^
Sanjlcrg ii. f. ro.
*ZKl!x\(.;iC (■:.. duk , zębaiyni uczynić , jfll/iiig mad)f n , aii8>
idl;iicii. Biidik ZĘr.ACIEG nijak, dok,, Boh. ziibaijin ;
j^/./i'. zubalil , zubitniiC siać .się zębaiym ; Er.cl. 3y6bio,
syóiiTtio , jrttmiij H)iT?cii, c(. zebować. ZĘliACZ, ZK-
BAL, a, m, człowi.k zebaly, wielkozęby ; cill ©rpfialjii ,
eiii SJJonfd) mit groPcii Sńbiicii; dual. zubdk ; Eccł. bimii-
KosyĆHUfl. Zębal , zębaly, wielkozęby. Cn. Th. 1413.
Zębal , od Wielkości zehów. hpci. Gr. ó , p. 15'J, (cf.
gębal, nosal i t d.). iCioat. zabache , zbbczi : grabie,
raszpla ; Uosn. zubac od ralla deiitale • Ilay. zubaccja
bideiis}. — § Zębal, zębacz , zębaiy, żwawy człowiek, do
zęba się kłócący, cin tiiliofr, 3iiiif)iid)titjcr SD?Cii)'d). — §. Zę-
bacz, ob. Zebodfiib. ZĘB.AK, a, 7/1, rjba niorslta zęba-
ta, denlej:. Cn. Th. 1415 ZĘliATKA . 1, i., l\pr.''Ki,t.
H 5. ^ct iDkcrlinfcii , tiri Sccfiidj mit grofcii Jńlliieii;
Boin. zubalac ; Ijioal. zubalecz rd'a ; liuss syóaTKa u/iur-
hiihas lupus, wilk Riorski , Bhlpcsyót 'win./.ąb, t;aUinek
karpi w Donie i Dniestrze. { lin.^. ziibak dwuletnie jagiiiej.
ZĘBATY, •ZĘBI.VrV, ZĘI'.IASTV. ZĘlilSTY, a, e. z zęba-
mi , zęby mający, opatrzony w zęby ; Uoh. et ^luv. zu-
baty ; Sorab. 1. /ubnle, zuboyite ; Cniii. sobat ; Ciuat.
zubaszt; liom zubalni , iko iiiima vc|ikc zube; flag. 'm-
bist; fiuss. 33'6acTuii 3_)'6acTi, syóaTuii , }(i{iiiig, jatnij,
mit iabllitl, gcjÓĘlllt. Sikaradna la beslya zewsząd kil-
kaset oczu r;iia/.i , zews/ąd zębiala hosz. Lor. 58 b
Or/a zębaty wdk ii.ijinniej się nie boi Biel S. M. a i
i i b. ostrozęby, |d;arr)ii()nig. Zębisly, który osire a ma-
łe zęby ma, deuliiulmus. Mwz Tych pu-tui nie «ick
narobi zębaty , Nie ż.>dria sl.irość miast wywróci tyle.
Chrośc. Luk. 2i(J. ( wygrjzujący , trawiący, psujący, ni-
szczący) Zębaly, ząbkowały, (.n Th. 1413. (z w>adzo-
neiiii kolcami, spicamii. brona zębiasla. łiaJi. Jez 4!,
15. (wóz z zębami nowemi. bibl. Ud.). Koło zębate.
Rog Diis. 2, 557. Koła zębate używają się do pomno-
żenia siły, do pomnożenia szybkości, do odmienienia
kierunku w riicliacli, do umiaikowama ruchu na pewne
elanowiska czasu , albo iiakoniec do wskazo>«ania ruchów
albo rozległości, kliirych oko nie mogłoby inaczej do-

ŹEHERKO - ZĘBOTŁUK.

strzedz. Jak. Mat. i, oil. ^nlfina^iT. — Zębaly, spicza-
sty, ostry fig.; fpicifl ,, fdsarf. I'iMrein zębalein nd ustawy
kościelne powstaje. Zekr. Zw. 94. — Zębaly człowiek,
żwawy, Ostrozęby, iip.irly do zęba , wysz<>zck3ny ; liiffig .

bciBig, jfiiififd; , ftarrfćp|ig. Zębaty, swatliwy, Oudi. 15.

Królowie zębalszyiii po.słoni zawsze coś dali , 1 gęby im
zatjkuh. liiel. 400. Wedle potrzeby Hz|dlej r.ir ze
wszystkimi , drugi raz przeciwko wszystkim był, strze-
gąc Rzjiliej, w ezym iż lak rzuke , zębatym senatorena
b)ł. Urzech, Tarti. 81. Zębate pismo, trudne do zro-
zumienia Dudz. 74. fdjmir jii nrrftfben. Jakie pisanie ma-
my bardziej ,chw;ilić , do woli prawic łatwe, cz<li to,
które jest tri>che zębate? G"rn Om. 45. — ŻKliliRKO,
ob. Żebro. ŻEBEIl.W, o/i. Żebrowy) — ZĘB.W , a, e,
'ZEROWY, od zębów . do zębów, ^abri' ; ( fie."!. zubj ;
Hag zuuban : Cur«. sobinc ; Croal zubnii. Zebny , <lo
zębów należący, Włod. Pukami niebieski nie jest gęfcny,
zebny, br/.uchowy, ale umysłowy, i nie ten Je, ca jrębe
z zęb.imi przynosi , ule len co wierzy Zurn. l'oit 3,
85. 'Na|irawa dusz idzie, nie z zębnwejio, ale dorhn-
wnego poiywania oiał.i (iań-kiei?o Zi'n. I'óii 5. ł<5 Zę-
bna spilka , zębne piórko, cb Zębodłub , dłiibozab. Ze-
bne kleszczki EnI. 33°6oB04ii.in , syóojouiiJU. Zebna
niixya , Grtuil Z4Ziibri"ii za ; llag za/ub'Z.< ; S>iiv. zubna
bolest ; Eccl. 3y6oCii.itHie 33'Ołiiin 6o.it3Hb zębów bole-
nie. Zęl-ne ziele, ZĘRijWMK, a, m. ; tam. pęhiram ,
{oh Rertram) ; Croitl laiii>un ; Hag Ur^b^; Bum. tar-
kos; ; ( (T. Hoss. syOuuH KOpoilb ea-hrgt '•■Irulilgirii ) -^
Zebne ziele , pyrell^rum , Scrtram , Srcidjelmiirj. Sienn.
118. Zębne zieje od naszych Pobikó* rzeizniie jest
przeto , że boleści zębów prędko uśmierza , i rozpuszcza-
jąc lipkie a zimne ślaniowalości w iii.Jr, przez osia wy-
wodzi iigr. ItiO ih. 159; może po leż slmiiwn /lebin
nazw.ić , jako Ł^einnny snhn'iniim , bo (leicine z śbiKuni
z głowy, 'z żiładka i ź piersi wyciąga, iiyr 100 Ko-
rzenie zębnwiiika, mózi; z nieczyslo.ści flegmistych wy-
czyszcza. Sienn. 118. Zębów iiika korzenie, gdy uwa-
rzysz w winie, 'a lyin sobi" usta będziesz płók.tł, bo-
lenie zębów oddala, ih. MO 7ĘliO(:ŻVS/.CZ.\r,Y, a. e;
yi(i.««. 3y6o<)iiCTiiuri , jnynrciitiijfii?. "Zebiic/y-z/ący prorh,
zębny proch. deiUismiuum Gn 7/i 1415 'ZĘl!( illŁUB,
a, m., dłubozab , spiika zębiia , piórko zebne ; />'<<». zu-
bitka spilka kóni se zubi cisle, s|>ilka oil zubi ; /{ly. zu-
biiika.; Gioitt. ziibodob. ziibiiika ; llosf. syOuMUcrKa , brr
3'illilfłfdlfr , 3ill»lflf4cr. Z^bodłuby, dłubozęby , zębarze.
Tent \'l. \ii\ Gdy ząb próchnieć zaczyna, wycliedoi
go piórkiem lub zebiidłubem. Per. Gyr. 2, 190 *ZĘ-
B()(;.\D.\i;Z , a, m. ; front, zubogoyorecz denttlnguui \
przez zęby gada jacy, bcr burdj ^if ^A^nt XtM , cf sze-
phiń *ZĘBOi'il{VZ ; Ei-cl. 3y6(irpu3i-iiie : ehornb.i zę-
bów, ter 3'l'"'fflP ' '■' spróihiileliie. ZĘRnLKK. ub.

L.koząb. deiiiNsta. brr Sabiiarjt. ZĘRo-tn.M. ZĘItn.

RWACZ, a. m, który zęby wjrywa . wyłamuje, tor iablł'
brcdjfr; Huh. ziibilrh: l^am. subenrtirz : t.ruat ziiboya-
de.-z; ,s7,i, zuboYadac. 7ĘRO.MA. ieb:..iii . »(. Zab.
ZĘBOTŁUK , a, m . czym zęby tłuką , bfr 3iit»''Hi'f*lflflfr.
Zębotłuki , detiltfiangibula, pięici. Cn. Tn. G'J5 ZC-

ZEBOWAĆ - ZEBRAĆ

ZEBRAĆ.

i 001

BOWAĆ med. niedok., zęby dostawać , na zęby choro-
wać; jafincn, ^abni bcfommcii, (of zębacieć). Trunek len
lekkiemu zębowaniu jest ratunkiem. Syr. 796. pomaga
k/óciu się, wyrzynaniu się zębów. ZĘBOWiNlK , ofc. zę-
bne ziele.

ZEBR, a, m., ZEBRA, y, z'.; Ross. 3e6pa; zwierz wielko-
ści konia ^mierzyny, z ksztaJtu poilobniejszy do muła,
sierć gładka żółtawa , mająca poprzek pręgi czarne na
trzy cale szerokie. Zool. 580, equus zebra , bet ^tiia.

ZEBRA , Gen. żeber , ob. Zebro.

ZEBRAĆ, zebrał, f. zbierze, zbiorę ci. dok., Zbierać nie-
dok.; floA. sebrali, zebrali, zebrał, zberu, zbjrati (1) ze-
brać, 2) zabrać); Horab. \. febracź , zbjru , zbjram , ze-
beru , ibćram', bjru ; Sorab. 2. febrasch , źarisch ; Carn.
sbiram , bernSm ; Vind. brali (cf. brać), berem, skup-
brali, sbirati , vkupsbrati, vkup spraulali ( cf. sprawić,
cf. do kupy. w kupę), vkupsbirali . pi)berat , (cf pobie-
rać), (sbarat invesligare) ; Crgat. zebrali, zbiram ( Vi col-
ligere , 2) eligere). pobirali , zkupim , spravlyali ; Dal.
brati , zkupili ; Bosn. skuppit, nakupiti . pokuppiti , kup-
pili; Hag. sabratli , sabirati (cf zabrać), zbirati, skuppi-
ti , skupglivati ; Slav. brali; Ross. coóparb, COĆHpaib ,
coóepy, cofinparo , sónpaTb ; (cf. Hebr. iri zabhar, col-
legil , cf rn; barach, seligit); zbierać co, pieniądze,
kwiatki, do kupy składać nabrawszy, sufammcn Icfen . 5U=
fnmmen ncbmcn , jufamtncn fiicbcn , jiijamiiicn fninmdn ; ze-
brać , jiifnmmcn bcfommcn , jiifammcn I)aben , gcfamtnclt bec
ei^an^er babcn cbcr balten. Czfowiek gospodarny ustawi-
cznie pracuje, chce-li aby co miał, a to zbierając mało
do wielkiego, trochę do "więlszego , aż zbierze, a za-
pomoże się w kupie i sprzęt. Glicz. Wyrh. M 8 b. Po
groszu zbierając zbierzesz, po szelągu ciskając rozci-
skasz. Rys. Ad. 58 , (ob. po troszcej. Wyda się rychło,
co się zebrało nierychło. Cn. Ad 834. 1 ten pieniędzy
nie zbierze , kto nie żyje filutem. Teał. 17. b, 59. Nie
synowie ojcom skarby zbierają , ale ojcowie synom. Sk.
Kaz. 59Ó 6. On na drugiego zbiera , a sam głodem
umiera. / Kchan. Dz. 227, [Ross. coóbtł, coójk) , cf.
drugim dobry, sobie zły;. Co lepiej , jeśli na nauki syna
dać, aby na żywot wieczny się miał, jeśli na rzemiosło,
aby 'wychowania tylko sobie zbierał. Glicz. Wych. G 8.
(aby tylko na wyżywienie zarabiał). Zebranie, zebrany
majątek, zbiór; (ŚcfammcUe* , iai (Scfammelle , baS ^er-
mógcn ; Slot>. zbirka. Opus'ciła dom bogaty ojca, jedyna
jego zebrania dziedziczka. Sk. Żyw. 1,10 6. — Zbie-
ram co na ziemi, abo z ziemi podnoszę. Cn, Th. 1405.
niiflcfen , jufammen lefcn. 0«oeu dębowego nie obierają,
tylko na ziemi za dojrzałośrią zbierają. Haur. Ek. 166.
By to nie lu , nie rzekłbyś tak śmiele, 1 po ziemibyś
pewnie zbierał zęby. P. Kchan. Jer. 453. (miałbyś zęby
wybite). Leży tego kupa koło nas, brać one trzeba, a
nie 'pojedynkiem zbierać. PiUh Sen. lUł. 270. — Zbie-
ram ostatki pozostałe. Cn. T^. 1405, cf podkowy zbie-
rać ; Croat. paperkujem ; Rag. pśgijetknvati , 3?acftle|'e
tfllten. Oka w pończosze podnieść, rozrachować , przy-
bierać, zebrać. Magier. Mskr. w kupę ściągnąć, im
©triien bte SKaf^en jiifammen nc^men. Zbierać w drukami,

Słownik Linieli wyi. S. Tein TL

po wydrukowaniu dzieła , arkusze podług porządku liler
lub numerów zbierać na ligi. Magier. Mskr. etn abatbru(f«
te§ 2Bcrf \n Cagcit licgcii, ?agcn mai^cn. W krótkim czasie,
zebrawszy wszystkie rzeczy, 'wezbrał się, i jechał w dale-
kie kraje. 1 l.eop. hic. 15, 15. do kupy wziąwszy, w kupę
złożywszy, ułożywszy, popakowawszy; er nabm nUc^ ju<
fammen, pacfte aÓicź jufammen. Fmgalu, w tobie razem jest
zebrana 1 dzielność bitwy, i słodycz pokoju. Aras. Oss.
FI. (połączona, razem się mieści). — Zbieram co w co.
Cn. Th. 1405. ib. 1406. Zbieranie liczby, jesl liczb wielu
w jedne zebranie. Sulsk. Geom. 3, 81. sumowanie, zli-
czenie , iai ^uiammennifntn. Po skończonym działaniu
czym się zebranie , reduriio. Jak. Mat. 2 , 6. Zebranie
liter na jedno ruszenie wargi, języka, {ob. Zhieranka,
zgłoska, sylaba). Zebranie krótkie czego, sumowanie.
Cn. Th. 1415; suma rzeczy, ib. 1083. treść, istota; bet
SnbCflfifl , Ciaiiptin^alt. Całej świata historyi zebranie, za-
wsze z mapą dziecięciu dać czytać , a potyra obszerną
historyą drugim nawodem. Mon. 65 , 255. W zwięzłym
zebraniu przjczyn krótką dać odprawę. Bals. Kiedz 1,
176 (w treściwym zbiorze). Zbieranie czego rozpró-
szonego. Cn. Th. 1406. Adam z zimnej tręlwości
przez ślochu zasłuchy. Wydob}ł się, i zebrał rozsypane
duchy. Przyb. Mtlt. 556. Patrona cały umysł zebrany
być powinien. Teal. 9, 9. nie roztrzepany, gcfamtnclt.
Zapylajcie go, jeśli się już zebrał z zobą , rozumiemy,
że się tego nie zaprzy. Smotr. El. 8. (jeśli przyszedł do
stałej rozwagi) Zebrawszy się z pamięcią, niech przyzna,
jeśli nie lak, jak [aszemy. Exum. 45. (zreflektowawszy
się, rozmyśliwszy, wszedłszy w się). Eneasz zebrał człon-
ki, do ziemi się schjlił Dmoch. U. 2, 221. (ściągnął,
skurczył, er jog fidi jiifammcnj. Nie uląkł się Feral , mie-
cza od boku dobył, sam w się zebrany. P. Kchan. Orl.
541. wziąwszy się w^ kupę, er iialim pt^ jufammen ; Bosn.
rebritlise, (cf. żebro j. Patrząc na dziw straszny Orland
w się zebrany, Nie ma żadnej na sercu i twarzy odmiany.
P. Kchan. Orl. i , 309. Płaszczem się wszystka do zie-
mi okryła, Oczy wstydliwe sama w sie zebrała. P. Kchan.
Jer. 52. — §. Transl. Zbierać, układać, jebrać , uło-
żyć ściągnąwszy ; jufammen legen , jufammen faffen , auf'
nebmen, W rugi czoło zbierasz. Mon. 70, 157. (fał-
dujesz, marszczysz). Jaspis szatę na piersi zebraną 'strzy-
muje. Uslrz. Troi. 15. złożoną, ściągnioną, liber einanbcr
gefc^Iagen. Tam namaszczona włosy zbiera na grzebienie.
Prześliczne z nich na głowie ukszlałca pierścienie. Dmoih.
II. 2, 45. Wszystkie włosy w tył zebrane. Teat. 20 pr.
Zbierać włosy u fryzyera, przycinać czyli przystrzygać
włosy. Magier. Mskr. bie §aare orbentlid) oerfd^neiben. —
Pracowicie zebrana mowa. Teat 8. c, 69 ułożona , wy-
pracowana; au^gearteitet, moM jufammengefe|t , gut oerfafił.
Ale jak subtelnie jeszcze zebrał polwarz! Siem. Ci/f. 584.
Czyż nie poznajesz, że oni to z miejskich złośliwych
rozmów złożyli? ib. 586. (skomponowali). — J Zbierać
nogi, układać kształtnie, szybko; bic ^uCe funfłli(^ Itnb
flinf jufammennebmcn , beroegen, rcerfen. Widziałeś' konia
mego korwety i susy, To lekkie nó* zbieranie , lo za-
gięcie karku! Zabł. Firc. 19. Bieży jeleń, przesadza

126

1002

ZEBRAĆ.

ZEBRAĆ.

ziemie, lekkie stopy Zbiera, czyni skok wielki, by przer-
wał swe Iropy. N. Pam. i, 70. Zając szybko zbieraj
nogi. Juk. Baj. 68. (drapaka da/, uciekaJ, w nogi, cf.
polizał nóżki). — Zbierać lud, zgromadzać, baś 2>»lf
oeriammclii; £(<■/. 073410, ciaTciByio (cf. stado); zbierać
się, zgromadzać się, fid; ocrfammtln ; Bosn. saboritise ,
sabraltise , zbiratise , skuppitise ; Ecd. craiiTHca , craiocb.
Zbieram żo/nierza, wojsko. Cn. Th. 1405, (cf. ściągać).
Świdrygał wojsko zebrawszy, ciągnął do Podola, które-
mu Władysław z swytn ludem zastąpił u Łucka Biel.
Św. 250 b. Zebrany z różnych miejsc ; Boss. croiiuhid,
(cf. zegnany, spędzony) Zbieranie ludu na wojnę, de-
lectus militum. Cn. Tli. 1400. Zbierzcie się, a słuchajcie
synowie ojca swego Badz. Genes 49 , 2. Faryzeuszowie,
usłyszawszy, ii z.imknał usta Jezus Saduceuszom, w je-
dno się zebrali. Sekl. Math. 22. zeszli się, fie ucrfammel'
ten ftci), fie famnicii jiifiimmen. Śmierć nam milsza, niż
jarzmo niewoli, niechaj się senat zbiera, niech będzie
gotowy o tej j;odzinie. Teat. 45 , 52. Niech go tędy
wprowadzi . póki się do stołu nie zaczną zbierać go-
ście. 16. 11. b, 61. Zebranie ludzi, z;jromadzenie , gro-
mada , schadzka , (cf zbór) , bte SScifnmmluna ; yind vkup-
sberenje , vkupsliranie, sLor, spravillie , ztrahriie, vkup-
.spraulifhe; Croat. zkupchina; Hoiii. skupsctina , skup,
zbiranje; Boss. cian. X. Łukasz L«o»c2yk w wielkim
zebraniu 'kazał w I'rzeworsku. Orzech. Qu. 171. Gdzie
jeno pójdziesz, wszędzie usłyszysz szkodliwe euilzemu
honorowi mowy; nie ma tego zebrania, nie ma tego
domu, gdzieby cudzej sławy nie nicowano. Boli. Kutn.
.2. 15, cf. schadzka, posiedzenie, kompania ; 3"f»l"'nien<
funft, 2>erfaminliiiuj , (Sclfclifiliaft. 'Zawżdy błojiosławieństwo
pańskie wi<i nad domem jego i nad zebranił-m jego.
Bej. Post. P i. nad familią, nad rodem, nad 'narodem
jego, nad plemieniem jego; ubcr tcr. Sciiiijeil, uDcr ft'i<
ner Jamilie, feincm ®e|'tl)Icd;te. Rozstąpiła się ziemia , i po-
żarła Datana , i przysuła zebranie Alnronowe. \ Leop. Ps.
105, 17. {okrjła rotę Abiroiiową. Bibl. Cd., Me Śotte).
— Zebranie duchowne , kapłańskie , biskupie , zbór kon-
c\lium, Mc Slird)cnocrfanimliinij , einc ?.NCrfiimmIiiiii] ter ®eift<
licbfcit. Konc)liuin w Konstancyi było *sebranie diwlio-
wnyh, gdzie Husa Jana sjialono. Biel Sw 2'^4 S"iete
Trydenlskie zebranie. Kun. Kat. 2 , 378. Zebrania ka-
płańskie rozpe<lzone b\ły, wszystek święty zbór "ouej się
porażki bał. Sk. 7.yw 1, 13. Zebranie, towarzystwo,
Ziironiadzenie , Mc ©cfeUfcbaft. Ludwik fionzat-a , zakcniiik
zebrania pana Jezusowego. l\'^j Kul 5 ; [sońetntu Jesu).
Łaska, którą W. K. M. przeciw naszemu zebraniu oka-
zujesz. łV Post. W. dedyk. Ignacy z Lojoli . fundator i
ojciec zebrania pana Jezusowego. Wys. Aloj. S. — Nie-
chaj się zhierą wody, które pod niebem są , na jedno
miejsce, że się ukaże susza, i slifło się tak; i na-
zwał bóg su.szę ziemią, i zebranie wód nazwał mo-
rzem. 5 Leop. Genes 1 (/gromadzenii- wód. t l.eoji.) —
Zbieiać «ode deszczowa. 3}C)jcna'a|fcr (lufflUiJfii- Zbieranie
wody deszczowej, o(/uilrgium (n. Th 1400 — Zbie-
rać ro w co Cn. Th 1405. rco binciii (iinimeln. Niech
mi się uściskać cię godzi. Synu miły, i ducha, który

cię odchodzi, W usta zebrać. Burdi. Trag. 501. (wcią-
gnąć, wessaćj. — j! Zbierać co z czego , wybierać, wy-
ciągając zbierać , pozbierać ; \jtxaui fammcln , \)(xaui jicticn
uiib fammcln. Zbieranie z xiąg rzeczy. Cn. Tli 1405;
lommeuta , hypomnemala. Zbieranie z xiąg ezcerplio ih.
1400 Pszczoły miód i wosk zbierają z kwiatów. Zoot.
124. (wysysają) Zbieram wino, obieram. Cn. Th. 1405.
et 1205 ben 2Bcin Icfen. Zbieram owoc, obrywam. Cn,
Th 14fJ5. Obrywam owoc, kwiatki < zbieram, tb. 578.
^riii^tc, S31nmcn rflńcfen uii6 fammcln. Zbieranie owoców,
wina. Cn. Th. 1400; peiceptiu frugum. Zi.'brania wina
czas , findemiae tempiis ib , (ob Winobranie) Na winnicy
po 'zbieranej bjwają zostawione grona. W. 4 Ezdr. 16,
31. (po zbieraniu, po winobraniu). W krajach, którym
drzewa oliwne właściwe , można dwa razy na rok zbie-
rać. N- Pam. 10, 113 Zbierajmyż różę póki w świeżym
kwiecie , Zbierajmy różę porządnej miłości. P Kchan.
Jer 401. uszczknijmyż, p^ńcfct Me 3?rfc, cbc fic aerUuJL
— Zbieram z pola < sprzątam. Oi. Th. 1405, Vind. po-
shonjali ((inżąć). skopudali , v'kope spravlati , (cl. kopo-
wa,!); Mc ©ctrcifcflarbcn einfommcin, bas ©ctrciDc einemtti,
cinffl^rcn Przez niepokój wojenny z pola rolnik nie ze-
brał. Arom. 177. W starym zakonie kazano, aby żąc i
zbierając zboża z pola , kłosów na ziemie upadających
nie zbierali ; ale ubogim na zbieranie zostawili. Sk. Zyw.
2, 133 b. Cokolwiek się na tym polu najdzie, te koif
podetną, zbiorą ido stodoły zwiozą. Grach. W. 563. —
Zbieram pierze z szaty, floccos lego , ut phrenetiń et adu-
latores faciunt; simile est (iiaec. xaQ7!oXoyia} [eitueti
lego. zbieram zdziebłka. Cti Th. 1403. flblcfCH , abrfludfB,
abjupfcn. Wzorki zbierając , krylykiijac bez względu , ni-
cując każdego , obuiv\ś na siebie wszystkich. Teat. 27,
22. fplittcrricbtcn . ^ardjcn imtn. Ze też Wac Pan u
wszystkiego szukasz zbierać wzorki! Teat. 2 b, 109.
(wybierać wzorki). Ch«ry już zliiera koło sitbie. Tr.
konając rekami chwyta, ter itranfc ^rcift itnb jupft lin
nin iii) btrum. — Zbierać ze stołu , tollire meiitam. Cn.
Th 140,") Mc Xm\ flbrdnmcn, opm Jiidjc lufjrjumfn.
A skoro po polraw;'ch z stołu zebrano. Kubki splecione
wieńcy z winem podawano .4. hcfian. i'. Obóz zebrać,
zwinąć; iiai Jnflcr obl'rcd)cn, aufbcbcn Ku dniowi oboi
zbierać kazał \\oig. Cez. 27. Kiedy nawałnośei nastę-
pują, żagle ziierają dlatego aby wiatry mocy nad okrę-
tem me imały Uiw i>w 228 /dfjniu)ą , abncbmoi , Jtt*
fninmcn iicbmfn , śnfnmmen ligcn. Ka.-i\ zebrać , bte cpifl-
cartcn aHicbcn. U>tjwuznie zbiera i tasuje karty, tak że
są zbrudzotie N. Pam. 2, 100 Gracz mówi: jam po-
sunął tu , Wac Pan lam , jam Wac Panu dał do zebra-
nia , Wac Paneś postawił lu w rogu. a ja il.jinujf
Tent. 7 d. 8. Czart. Zebrany Bon uojóopHuB — j Zbie-
rać zdejmować, od.jniować. odejmując zgładiić . zró-
wnać , tai libcrfliipijjc abncbmcn , tPcynfŃ"- •'**'"* ('"y»i«r
jąi: na przyrodzonej równos.i miejsca , potrzeba pod
grtintwagą jedne miejsca zbierjć , drugie nawozić. Kluk.
Bod. 1 , 4."). — Zbierać .•Smiet.-nę ' i wierzchu mlek*
zdejmować . pon pbrn abf^ópftn . obntbmtn. Zapraszał d«
siebie na k.iwc z śiniełanką własnemi rękami zbieraną.

ZEBRAĆ.

ZERRAĆ - ŻERRAC KI.

1003

Teat. 4i. *. nS — g. Zebrać knsjo ?. tego świata, za-
brać; cincn inni ber ffidt iicbmcti, rocijnfbmcii , babin nc()<
mcii. Czemu ten w pośrzodkii dni swoich zebrany? cze-
mu owego licho nie bierze? Ptidi. Sen. list. 5, lii.
S/awnego skora śmierć Achila zbiera. Tytoń w przewlo-
k/ej starości umiera. Hor. i, 277. id. Mon. 70, 035.
Już podeszłym w 'leciech , a lada dzii'ń mię zebrać ino-
ie. Teat, 30. b, lOt. Nie długo zażyjesz tych zbiorów,
zbiorą cię też nie dJugo. Opal. Sat. C9. Jan papież tego
roku do ojców zebrany poszedł. Sk. Di. 366. umarł,
przeniósł sie na tamten świat, "er tuittbc 51: fcincil Satcrit
l>crfrtiiiltclt. Zbiera się dobrych ludzi , xensiin subiraliuntur
nobit probi viri. deficiitnl. Cu. Th. 1i05; ustają dobrzy
ludzie, schodzą z tego świata. Wlod.; ubywa leii. Dudz.
75. przebiera się ich . iDrc 3a^I nimmt ab , fie flcbeti eiii ,
(ft^meljClI cin). — Zbierać ptaki, wybierać ptaki. Wicid.
detrako nido imphtmes fetus. Cn. Th. 1403. 35d(!cI
ani bem 9tcjte nebmett. — Zbierać się dokąd , wybierać
się , iść dokąd , puścić się dokąd lub w co , zacząć co,
wdać się w co ; fid) mo\)in ju (jcben aiifmat^cii , fi^l an<
fi^iifeii. Nad samym świtem zbierafom się wyjść z pie-
czary, w której noc przebyłam. Staś. /Vmot. 2 , 103. Gdy
Jaćwingowie często xie5two Włodzimierskie najeżdżali ,
zebrał się na nich xiążę Jarosław; Jaćwingowie też ze-
brawszy się, w sprawie "stojeii. Stryjk. 180. Mam na się
niektóre nieprzyjaciele , przeciwko którym się zebrać chcę,
abym je o gardła przyprawił. Kosz. Lor. 47 b. Od da-
wnego czasu zbierałam się, 'wnijść z tobą w obszerną
rozmowę względem mojej synowicy. Teat 57, 1 26. —
Zbiera się na co, ma się ku temu. Cn. Th. 1403. za-
nosi się na to . c» fcbicft fiffi bajii aii , Ińjft fid; baju ait,
ei ^at ben 2l!i|'c{Kiii . bcjiobt |'ii bajii. Zbiera się na deszcz
= zbier.iją sie obłoki. iJn. Th. 1403. Jeszcze przenika
serce żałość szczera, I gdy to piszę na łzy mi sie zbie-
ra. Kniaź Poez. i, 2'21. Na miękkiej trawie, czujni pa-
sterze, Gdy na łatcodny sen im się zbierze. Zasnęli
twardo. Zah. 13, 46 Zbiera mi sie na woinit ■ womi-
tować mi sie chce. Cn. Th. 1403; zanosi mi >\ę na wo-
mit. ib. 1'28"2. mir fommt ba3 'Bred^eit nii , mir luirb fdjlimm,
iibel. — Zbiera się wrzód . rofu się. C'i T^i. 1 103. Dud:..
75 ; ropę wypuszcza , ropą ciecze ib '.)23. zbiera otok
< zbiera Verb. med., obiera, jątrzy sie, zajali^za sie: iai
(Sffi^trur fdiiiit; an 311 eitern , gcbl iu Gitcr libcr , fdnuart ,
fanijt atl 511 fc^mareit. Kobyli sz''Z.iw' j^-st bardzo dobry na
zbieranie wrzodów zatwardziałych. Spi':z 47. Maść ta
druga , pod którą się zbii'ra rop.i , mięki',zy i uśmierza
boleści, tb. 13S. Zaognienie do jątrzenia c/.yli zbierania
otoku przyprowadzić. Perz. Cijr. 116. Kmsly na cztery
czasy podzielić trzeba, na początek, na czas wysypania
się krost, na czas tychże zebrania, i na czas wysycha-
nia. Krup. 5, 528 Zaczynają te n'j|iierwej wysychać i
odpadać krosty, które naprzód zebrały ih 3, 552. Kmsly
naprzód zbierać i ropieć zaczynają na twarzy, ih. 3, ó.iO.
Białość krosl przemienia się w żółlość, która doskonałe
zebranie oznajmia, ih. 3, 550 W ospie gorączka zbie-
rająca , fehris siipporalana. ib. o, 550 Jak prędko ilobrze
zebrały wezykatorya , odjąć je potrzeba, hrup. 5, 393.

skoro dobrze ciągnęły, folmlb fie flilt gcjoticil bnbcu. —
(J. Zbierać się na co, zdobywać się na co. Cn. Th. 1405.
etieaź Sn crfi^nniiaeii fiid)cn; zebrać się na co, zdobyć się
na co , etoaź erii^iuiiiflen, erriiiflcn, crbaltcn , crfćimpfen.
Wityges zebrał się na wojsko , i miał ludzi do boju
150 tysięcy. Sk. Di. 551. Dotąd sobie Bolesław po
wojnie Węgierskiej wydychał, dokąd się dostatecznie
we wszystko przeciwko Rusi nie zebrał. Krom. 9'J. Czy-
nią-ć sobie dobrą myśl Rusacy , aleć to zwierzchu po-
stawę tylko stroją, daleko-ć serce od postawy mają, na
które trudno się zebrać, kto je raz straci. Biel. 59 — g.
Woda, rzeka zbiera = wzbiera, nabiera, nabrzmiewa;
bnći Sffiaffcr , ber gliig f^tuillt on , lauft on , iji aiiacfd)!Do[lcn.
geil'ad,')Cli. Jako po deszczu wielkim potok zbiera , Tak na nich
coraz 'więlszy lud naciera. P. Kchan. Jer. 512. W morze
wchodzą wszystkie rzeki, a nie zbiera. Zygr. Pap. 527.
ŻEBRAĆ, "ŻEBRZEĆ, żebrał, żcbrz:ił, żebrze, żebrzę es.
niediik. , jałmużny prosić, bcttcln ; Boh. żebrati ; Slov.
źebraf, żebrem; Sorab. 2. żobrisch ; Sorab. i. proszycź
(cf. prosić), proscheru; Carn. peklSm , berSzham, (be-
rem , bernam colligo , shebrSm oro , modlę sięj ; Vind.
petlat, berazheti , boga jime profili (cf. dla boga prosić),
(shebrati , sheberjm « modlę się, shebranje, moliiva = mo-
dlitwa); Croat. pellyati , pgllyam , peklyam , koldujem,
(koledujem cantilenam aduentus cano , cf. kolęda), izpros-
sujem , (cf. wyprosić); Rag. kóldulok, kuldiilok , kikol-
dulom , prossitli za bogga , prosjSciti; Dal. proszjachim;
Bonn. prosjaciti , prossitti za bogga ; finss. mii.ioctlihh
npociiTb , no Binpy xoA\nb , x04HTb cł cymoio , (cf. z tor-
bą chodzić). Kio ma majętność, żebrać nie będzie. Jwor.
Wierz. 59. Do takiej go nędzy przywiedli , iż żebrać
chleba musiał. Sk. Dz. 589. Dumą wewnątrz nadęci ,
zbytkiem podupadli , Nie wstydzą się ci żebrać u tych,
co je skradli. Kras. Sat. 24. Wiesz-że jaki los dla nich,
przeznaczyły nieba? Że u nich twoje dzieci żebrać będą
chleba. Mon 75, 663. Chodzi z miejsca na miejsce, i
żebrze z torbą Haur. Sk. 40. Bogacz o kiju i żebra-
nym chlebie chodzi Jahi. Ez. 75. Zebranym chlebem
słabe utrzymywał życie. Sir. Qu. 54. Żebrzący Boh. że-
brawy. Lepiej żebrać, niż wisieć. Cti. Ad. 446, [Yind.
ne kradi, raifhi profi; kar fprofifh , f rairam nofifh).
Chciał się do Burgundyi na żebranie puścić. Sk. Dz.
1169. na żebractwo, na żebraninę. — g. Żebrzeć, po-
kornie prosić, siiplikować, błagać, 'modlić się komu;
flc^on , flcbemliif) bitten , fiiPirtHifl bitteii. Prosił boga , aby
słuidiał łaskawie tych, którzy przyjdą do^tecjo kościoła
żebrać miłosierdzia jego. Zni. Test. 198, ZEBRACKI , a,
ie, ŻEBRACZY, a, e, od żebraka, od żebrania; 33ett«
Ier = , S3ettel=; Boh. żebraky, źebrotny, chodecky , chod-
cowsky; Yind. berazhen ; Croal. petlyśrszki; Sorab. i.
proscheracze; Boss. HniueHbCKin, (cf. zniszczony). Piosnki
żebracze.' IV. Post. W. 145. (dziadowskie). Pod żebra-
czym pła-zczem wiele się złodziejstwa ukrywa. Sax. Porz.
31. (pod pozorem żebractwa , żebraniny). Ulises dziwnych
rozumów używał na świecie , albowiem wielekroć w że-
braczym odzieniu chodził, wywiadując się położenia
w Troi. Biel. Św. 10. po żebracku ubrany; Ross. hh-

126*

1004

ZEBRACZKA - ŻEBRAK.

ZEBRANIE - ZEBRO.

meo6pa3HO. ŻEBRACTWO, a, n., ŻEBRANINA, y, z.,
ŻEBKY, plur., żebractwo, żebranina, źi-brarzy żywot.
Cn. n. H\5 hit Setllcrec, 33fttclfc, Hi Seiilerlebcn,
Settellebcn , 33tttler^an^merf ; boh żebractwj, żebroia,
cliodcowstwj ; i/oK. żebrota, (żebracnica babiniec, kruehta);
Sorab. 1. proschereno ; Carn. berazhya ; Vtnd. berazbia, be-
razhanje ; Ciuat. petlyaria , petlyarsztvo , peklyarszlvo ,
koldusslYO , proszjuchlvo ; Hag. siromactvo , prossjarina ;
hosn. prosjacinstYO , siromasctyo ; Hoss. HHUieTa , HHme-
CTBO, (cf. zniszczenie). , Żebranina , stan żebraków, że-
bractwo. Cn. Th. 1416. Żebraki każdy swoje ma karmii*,
a nie dopuścić ira biegać na żebraninę. Sk Dz. 773.
Między żebrakami znajdowało się najwięcej takich , któ-
rzy przez swawolę i gnuśność udawali się na żebraninę;
ust.inowiono tedy , że bez znaków oii urzędu danych ,
znalezieni na żebraninie , mają być 'imani. Skrzet. Pr. Pot.
2, 182. Z pijaństwa gorzałki wynika z torbami po że-
brach chodzenie Perz. Lek. 257. (dislgn. pn żebrach,
a żebroj. Niech uczciwym sposobem nabywają chleba,
nie żebraniną, jako i ci biegunowie , co je to widujecie
zawsze, w Częstochowie, w Kalwaryi, i przy każdym
kościele; wszystkim tym robić kazać. Siar. Vol. E b.
Żyją Cl ludzie przez wszystek wiek swój żebraniną. Star.
Uw. óO (o żebranym chlebie , z jałmużny). Częsta jał-
mużny prosił, chleba ode drzwi do drzwi chodząc szukał
Dominik ś. , żebractwem żył. Birk. Dom 75. Mniemali,
iż swoje opuścić, przedać , i ubogim nizlać, a samciiui
żebraniną żyć, czyni człowieka doskonałym. Sekl. 91.
Strzeż się, żebyś nie żył żebraniną, gd)ż lepsza jest
śmierć, n żeli żebractwo. Radź. Syr. 40, 2'J. (nie żyj
z żebraniny: lepiej jest umrzeć, niżeli żebrać. Bibl (id.).
Doznał lak wielkiego ubóstwa biskup z ilucliowieńsiwem,
że mu do żebraniny prawie przychodziło. Nar. Iht. 5.
453 Do żebractwa ko^o przyprowadzić; Rds*. nycTiiTt
Ch cyMOK) , (cf z torbą , cf. w dziady;. — Żebractwa i
bo,;actwa nie daj mi. tiiidn. Piov 30, 5. ubóstwa aż do
żebraniny, Sftlelarmiltb. — '§. Żebranina, to co żebra-
niem zebrano , baS firbcttcltc. Tr. Żebranina , to co się
wyżebrało. Cn. Th.^ ł4l.i, idistng. żebranina, zbieranina,
zbieraiik^i). — {!. Żebractwo coUeclii'. • żobracy , żebraki;
Scllfbolf, i^cttler; {Vind. berazbui Uidi , berazhi) '/.ygr.
1'ui; 311 ŻEliltACZKA . 1, z , jałmużny prosząca; Hoh.
Żebraćka, żebrak na ; Slov. żebraćka ; Sorab. i. proscher-
ka ; Curn. berazhiza ; Viiid berazhinja, berazhka , bo-
sb'za . pellarza ; Hag. prossjakigna , prossjacizza ; Rots.
NHiuufl ŻKHIIAK , a, m. , ŻEBRACZEK , czka, m. , idrbn ,
(iroszący j:iłiiiiiżiiy , ber Sottlcr; Boh. żebrAk , żebraćek ,
cliudec ; S ov żebiik , Sorab. I. proschner . proscherke ;
Sorab. 2. szlepz , ( r(. ślepy); Carn. berazh , b rSucel;
Yiiid. piiller , biisbez , buesbez , fromak . ( cf srom ) ;
Crnat. proszecz pros/j ik uboiecz , periyrin kóblus ,
pellyar, peklyar, Var(m/in. stercz; Hang kodus , (zo-
brik deparciit , illiberalis\ ; Dal. proszjak ; Sion. prosjńk ;
Biisn. prosjak , prosjaciech ; fiag. prosseechi , pros<jik ,
prossjiCM-h , Hcrt. npoiuaKl ; fł>Sf Hlimiii. Siedział że-
brak ślepy przy droili • , żebr/ąc 3 nabywają'^ ż\wiioś.i
swojej. /{-•;. /'ust. ,V 2 Ujrzałem żebraka wesołego, i

pomyśliłem sobie, len wyżebrawszy grosz lak się we-
seli. Sk Dz. 312. Zebraczek idzie piechotą, boso, we
złej sukni. Rej. fott. £ e e 3. Bogaty się dziwuje, ciem
się żebrak 'gnaruje ? Rys. Ad. 5. Może być z pana że-
brak, może pan z żebraka. Simon. Siet. 87. Lepiej być
i żebrakiem, ale żebrać z cnotą. Niż sieliie i kraj wie-
czną okrywać sromolą. Kras. Sal. 52. Zjł w zakonie,
jakoby jeden z najuboższych żtbraczków, klóregoby dla
miłosierdzia przyjęto do domu , wszelką rzecz, którą mu
dawano, miał za wielka łaskę. Wyt. Aloj. 289. (Slot.
Prov. Gestii ge żebrak siti , ale kapsa nem , meiidict pert
insatiabilis). Brzydki żebrak, żebraczysko; Sorab. 1. pro-
scbarisko. — *g. f/nt. uat Żebrak leśny , symex silvt-
slris, JpclicrbO(f, $aiicrb0(l, robaczek, który na malinach
siaila , wonią jirzykrą uslom czyni , mało co inaczej niż
pluskwa Si>-nn. \Vyki. ŻEBRANIE, ob. Żebrać. ŻEBRA-
NINA, ob. Żebractwo. ZEBRANIE, ob. Zebrać. ŻEBRA-
NINA, ob. Zbieranina. ZEBRANY, ob. Zebrać.
ŻEBRO. "ZIEBKO. "ZIOBRO, 'ŻOMRO , a. n , ŻEBERKO,
a , n. , zdrtn : Boh. żebro (rżtbrjk; S1orav. zebr, rebi
drabina ; S'ov. rebro , żebro, irebrjk drabina); Sorab. i.
reblicżko ; Sorab. 2. roblo , robwo , lóbro , i korabć że-
bra , c(. korab'); Carn rebru , (rebrenĆza. rebernek , re-
breiiek » skielel , kościotrup, Rebreneza , Smert < bogini
śmierci, rębr • wzgórek); Vind rebru, hrod , h'rodi ,
freber, rieijer, lirib , hriber ■ pagórek, rob • brzeg);
C'uat. rćliro, (reber deiltvitat , rebrimsze, rebercze ho-
dim , incliiiatus ad lalus incedo , procedo m latus)\ Dal.
rebro ; Bosn. rebro, kost od bokka (rebrittise mcedert
ad latut inr.linotus) ; Rag. rebro; (Slav. rebreno • śmia-
ły, odważny); Rosi. peópo . peÓpuuiKO , (peópOMł
na bok, na stronę, peÓpilTbCfl iść na bok, wyluiczyć);
fcVc/. pecpo [coila 2) (bok); Crm. bie 9(ippe , 9łibfrf.
DJibbe; .J'!^'. nb ; (cf (Jerm SRcif, 9ii'jl). Żebra wychodzą
z kości pac-ierzowych . i czynią svypukłuść boków. Zool.
67. Ziobra costae , są różnej długości skrzywione kości,
które zaczynają się u pacierzy piersi, i i<ląc na przód,
kończą sie przy średniej kości. Wejch. Anat. 41. Ziobra
leżą w 'p''^''k ukosem, biorą początek pny, pacierzach .
i (lobocznie obłąk czynią. Krup. Uit. 122 Żeber w ko-
ściotrupie ziiajilowdć się powinno z każdej strony po
dwanaście; Z tych j;ór.iycli siedin nazywiimy jtrawdziwemi,
ro^tne verae , pięć zaś dnliiych nazywamy żebrami f.-ł-
szywemi , coftne spiiriae. Perz Cyr. 7>{ ; dzielą się xo-
bra na (-.rawdziwe i fałszywe ziobra. Krup 123. — Uśpi-
wszy bóg Adama, z boku jego wziął ziebro . i uczynił
niewiastę Hiiil Poit. 192. Wziął jedno żebro jego , i
n:ipe/nił ciałem *ni:as|o nipgn , i ibuilowdł i żebra onego
nirwi.,!,ie. Btbi. (jd. Geiiet. -i . 21-22. — Koń odle-
wanej 'chyliici , wyd.inegn żobra Pol. J'W. 91. (wypu-
kłego brzucha ). — g U rzeż'iika: Żebro pasowe.
Oli ćwierci prz"diiii'j wołowej ilug-er M'kr ttl 3łirpfB'
bratcn. — § Żebro oowroiowe. woj. wojek, Mf ilijc (SJip-
Pfi im gtrirff, im Siile. Sznury składają się I żeber, a
żebra t mci Jak .\rl 3 . 225 Posironek . sznur sple-
ciony 1 nician\ch żeber, ib 3. 510 Lma , sznur gruby,
nie i niciaiiych, ale t posironkowych żeber spleciony.

ŻEBROWATY - ŻEĆ.

ZECER-ZĘDRA.

1005

ib. 3 , 299. Lonty powinny być złożone^ z trzech ieber,
i nie tęgo kręcone, ib. i, 425. — g Żeberka u smu-
klerza , guziki i pętelki ze sznurków, do zapinania I'ol-
skiej sukni. jMngier. Mskr. giccn , bc^m <lloffliiimcntircr. —
g. Bolan Zebro czarlnwe, sucrisa, IpufeK^biP , rnśiiie
w gajach i na/ąkach, korzeń ma właśnie jak ugryziony.
Aliik. Hnśl. 2, 208. Zebro białe, ob. Szczeriyca ziele.
ŻEBROWATY, a. e — o ndv. , na kształt żeber. rtppid;t,
rippcnartifl , nue SJippcn; (fiag rebrast ; Cioat. rebernaszt
clivosus ; Vind. hribiast , hribern = pagórkowaty). Zaskle-
pił dom 'tramami żebrowateini , i podniebieniem redro-
wyra. Biidn. i Heg 6 , y. (nakrył go halkami na kształt
zasklepienia. Uibl. Gd.) — Żebrowaty, żeber wifikirh,
hetie coslatus Cn. Th 1416. flrpgrippig ; fioss. peópHCTuB,
•żebrzysty. ŻEBROWY, "ZlOBIUtWY, a, e, 'żt-berny,
od zebr, SRippcii ■ ; Hoss. peóepHuB. O błonce ziobrowej.
Wejch. Annl. 102.

ŻEBRY, ob. Żebranina ŻEBRZĘ, ob. Zebrać.

ZEBRZYCA, y, ź. , ziele, smłod czarny, Seseti .Aelhiopicum,
sesełi peregrinum Sirenio , Ursino , qui eliam jeleni korzeń
inleiprełatur. Un.Th. ii\(y, cf. Spicz. 1ó5. frcnibc^ ©eftl-
fraut , cf. koprownik. Żebrzyca. Kluk. Dgkr.ó, 76 Jtiudi.
192 Żebrzyca czerwona; Ross. xaópima , cf chaber,

ŻEBY Conjitnct. reg conjunctiv., (cf. że . cf. by) > iżby, aby;
baP, bamit ; Boh. at; Sorab. 2. źobii . źoba; Vind. da;
Croat. da, dabi; Rag. za dśhi , lik , za; Ross. 4a6u;
Eccl. óocHte, 4a6bi, moói Boję się, żeby tego wszystkiego
pani nie oznajmił, Cn. Th. 4. — Consulendo , e. gr. Je-
żeli kiedy będziesz przebywała na wielkim świecie , że-
byś porzuciła ten ton dogmatyczny, z którego byłabyś
zapewne wjśmiana. Tenl. 58, 178. radzę ci porzucić,
porzuć - że , baf bu bo4 jn ben loii nblegcn miichtcft. —
Condilionis : e. gr. Jeden dzień, żeby-ć czego nie wzięło,
nie minie, Siedzi człek w domu, jako liwrant w ma-
gazynie, Ten grosze, tamten zboża, ów chce, byś dał
kom. Zab. 16, 123, A'ar. (nie bez tego minie). — Con-
nwend. e. gr. Żebv pożyczyła od Wac Pana pieniędzy,
tego nie uczyni ; żeby je przyjęła w podarunku niby . o
tym ani myślić. Teał. 14, tOÓ. bng fie »on illiieii (SclO
annc^meii fotlte.... — §. Żeby, gdyby, nawet gdvby,
dajmy żeby; unb tBcnti auć), lucnn g!^'i(ft , fdbftrocnn, fogar
tocnu. Zęby mi wszystko a wszystko stracić przyszło ,
to muszę zostać szlachcicem. Teat. 36 , 56. Kiedy mi
kto mówi: uczyń mi tę łaskę! żeby ostatnią, dałbym
koszulę; lecz kto powie: ty musisz! na najmniejszym-
bym się, spotkał płaszczu. Teat. 50, 58. — Loro impe-
ratiii : Żeby mnie dyabli wzięli, kiedy nieprawda. Tfat.
21, 100. (niech mię dyabli we^mą). — Żeby admimiitis
vel inlerrnganUs ; ul: Powiadają, że umarł. C-. Zeliy ?
siccine ? ain tu? idemjere: "wiera? taklito? Cn. Th. 1416
prawdaż to! daj go bogu! Włod. trouii? fo? fut ronfir?
genjtg? bag gcfłeĘi i6)\

ZĘBY, ob. Ząb.

'ŻEC, ob. Żegać.

*ŻEć , i , z., co pożeto , poźeta trawa , sianożęć , pożęte
zboże ; ber $)euft^lag , gcmńbtc* ®iai , geljttunc j ®etreii)e ;
Założony ogień, popaliłby 'snopie, abo żęć , abo role.

Radl. Exod.'i'i,0 (spaliłby slógabo stojące zboże. Dibl. Gd).

ZECER , 'ZYCER , a , m. , składacz pisma w drukarni , z
Ntem., ber Se^cr , SĄriftfo^er; Ross. HaóopmHK^ , (cf na-
brać). ZE('>ERSK1 , ZYCERSKl, a, ie , od zccera , Sc^cr.;
Ross. iia6opiltllKOG'B, Szufla w drukarni , na którą zy-
cer z winkielaku wykłada pismo , dwojaka , zycerska i
preserska. Magier. Hhkr. Deska zycerska. Boss. HaóopuBH.

ZECHCIEĆ, zechcę, ob. Chcieć.

'ZEl^HCYK, u, m , z Niem. fec^jig > sześćdziesiąt, kopa , ciii 'B6)o(t,
n. p. Od zechcyku przędzy po groszu. Vot. Leg. 3, 645.

ŻĘCIE , ob. Żąć , ob. Zniwo.

ZECKNĄC sobie med. jtdiill., Zecknić sobie dok., zmierznąć,
obmierznąć sobie, [ob Cknąć) ; fit^ Ctmai OCrcfelll , Cilien

6fel bcfumiiicn , cttcnś fatt bcfoimiten. Juzem zecknił so-
bie, mówi młody Leszek, pieszczony i próżnujący żywot.
Arom 20o. Bv od 'więtszego smutku sobie nie zecknął,
przetoż proszę was, abyście potwierdzili przeciwko nie-
mu miłość, i Leop 2 'Jer. 2, 7, (by snadź zbytni smu-
tek go nie pożarł. Biht. Gd.). Widząc osieł , że pieska
głaskali wszyscy, zecknął sobie w swym stanie , nieró-
wny rozdział winiijąc Ezop. 7. Zecknawszy sobie se-
nat Polski z trudnościami nierządu, jedynowładztwa chwy-
cił się. hrnm 505 ; perlaesus mniorum. — § Zecknąć się
komu, obmierznąć mii , ciricm jum 6fcl tDcrbcn. Zecknę-
ło Sie osłowi w ustawicznej pracy. Ezop. 91.

•ZEDEU ZYDEL, dla, m., 'ZYDLA, i. I, 'ZEDELEK. Ika,
m. zdrbn. , stołek osobliwie prosty z samego drzewa;
Lat. sedile ; (Boh. żjdle, żjdlicka , sedlice, sesle ; Garn.
shesel ; Vind. fliefel , (hófl , stoli, stau , fedilu , fellu ,
fiedefh . fiz , fedalu , fed.dniza, feja , fedetje , (edck ;
llal. sedia ; Germ. bcr ©ejfcl ; 5Jtberb. Sctfl ; Aagls. s\l\,
setol ; Aiigl settle; cf. obs. £) b e r b. ©iebel ; ob. Siedzieć,
sadzić, siedzenie). Zeilelek na jednego, sedicula. Cn.
Th. 1416. To tu na przykład będzie łóżko, tu stolik,
tu zedelek. Teat. 26, 72. Hexiidinum, zedel albo łóżko
do siedzenia okołu stołu , na którym ich sześć może
'sieść , jakie przedtym w obyczaju byiy , a zwłaszcza u
żydów. Marz. Stibadium , zedel, usłanie, siedzenie st3-
łowe. Marz. Na około izby stały nierówne z prostego
drzewa zydle , i jedno stare krzesło, hras. Dos. 69. Sto-
ły, zydle. Pu^, Poci. 459. I'rzy jeilnym rogu stało krze-
sło, zydle drewniane w około. Aro.'; Dos. 242. Sparł
się na zydlu , i szczęśliwie usnął. Kniaź. Poez 2 , 69.
Siedzi śmierć na żelaznym zydlu, na rydlu wsparta. Nar.
Dz. 2, 167. Do dziedzictwa jej należą kubek jeden, ko-
newka jedna , siół jeden, zydla jedna, i stołek jeden.
Szczerb. Snx. 142. Krewna zmarłej żony biorąc giera-
de . powinna mężowi zostawić zydle , albo ławę z wez-
głowiem. Szczerb. Sax. 155.

ZED.MĘ , 96. Zdać , zdmuchnąć. ZEDNIEM , z dniem , ze
dniem , oh. Dzień.

ZĘDRA , ZENDRA, ZYNDRA, ''ZINDRA. y, 1. nieczystość
od stopionych kruszców się odłączająca , (cf. Germ |3uH"
ber 2| fonberii, nbfonbern). Zędra, scoria. Kruml Ciiym.
213. fcie St^Iadcbie St^Iaifen. Gdy wszystkie zędry oło-
wiane znikną , pokazuje się srebro w własnym swoim
kolorze błyszczące się; toż samo po odejściu ostatniej

ł006

Z E D R O W Y - Z K D R W 1 E Ć.

ZEDRZEĆ.

zędry postriegłszy, mówimy . że się kruszec po/yskuje.
Krumi. Chym. 535/ Pozostałe od czyszczenia w hutach
siarki męty, siarką końską tulphur cuballinum ,^ w hutach
zaś zedrą siarczaiią scoria sulphuris zowią. ib. 587. W^y-
topieiiie do zędry." tart/icatto , ba«S Slnficticii. ib. 551.
Przeźroczyste ciała śkłami nazywają się , półprzeźroczy-
ste porcelanami; jeżeli zaś od jakiego wapna kruszco-
wego ciemniej zafarbowane są, imieniem zeder omacza-
ja. ib. 5-23. Węgle kamienne zostawują po sobie zedrę
w bryły zapiekłą ib 26. Jedne węgle ziemne zostawu-
ją po spaleniu zendrę , drugie popiół, hluk. Kop i,
223, ( cf. ZLŻel ). — Zyiidra , to jest cei;ły w piecu
spiek. Cresn. 53. Ofcnidilarfeii . 3icflcl|*la(fcn im Cfeii. —
g. Zędra , drobniuchne kawałeczki żelaza albo stali, któ-
rych najlepszych można uoslać od robiących około stali,
a osobliwie od robiących ii;iełki. Os. Hud. 429. Zędra ,
drobne kawałeczki żelaza , które z pod pdnika odchodzą,
albo od żelaza odłączają się, gdy je młotem kują. Os. Zet.
88. opiłki, Iryny, otrociny, trociny kruszcowe ; Gifeiifronc,
©tatilipanc, gcilfpane, ^lainmcrfdlia. Zedrę żelazną około
kowadła zbierają Os. Hud 29b. Mniem:iją niektórzy, że
formy będą lęższe . do gliny dodawszy zędry żelaznej.
ib. 185. Jeżeli aiagnes jest blizko zędry żelaznej. alLo
blizko żelaza , pociąya je do siebie, ib. \ 7. Wziąć jlo
tego zindry z pod młota kowalskiego. Torz. Skl 173.
Wziąć kupersŁlaku czerwonego , to jest zyndry miedzia-
nej ; ta bywa między szalami , kiedy ich razem kilka bi-
je. Torz ŚU 175. Siipfcridjincj , Jjammfrfdjliifl mmi Siipfcr.
— Fig. ir. Dyarbeckiego jiiniika dziryda , Weii-ckie
kolce w drobną zedrę trzaska. Mon. 71, 77. w drobne
kawałeczki, w odrobiny, w drzazgi, tli Splittcrd)Cn. ZĘ-
DROWY, ZE.NDROWY" ZYNDROWY , a , e . od zędry,
Sdihicfen'. Dacliówka, gdy będzie wmieszana w plastry,
trawi wrzody, a jej moc jest ocierać i osusyać, a zwła-
szcza ona, która jest zyndrowa Sieim. 538. spiekła,
wypiekła.

ZEDRANY, zdzierany, zdarty, ob. Zedrzeć.

ZEORGNĄC się zaimk. jeJnil , wezdrgnąć się . wzdrygnąć
się, zadrżeć; crbcDcn , fdiaiitcni , jitterii, fit^ ciitfcCCii. Nie-
przyjaciele słysząc twą sławę, zedrgną się, a (iidekają
przed tobą. tiadz. Deiil. 2. 25. (drżeć i lę1(ać się będą
przed tobą. Btbl. Gd.). Zedrgnęło się od strachu twe-
go serce moje. Budn. P». 119, 120. (drży od strachu
przed tobą serce moje. Dihl Gd ). Kto się nie zcilrgnie
przed majestatem bożym'.' Hrbst. Nauk f i b. Zedrgnął
sie. Hej. Wiz. 109. On na takie się jego przedsięwzię-
cie zedrgnął. Warg. Wul. 71. Rez zedrgnienia czasem
patrzeć na nią nikt nie mógł Sk. Zijw. 2, 60 6.

ZEDRW1EĆ nijak, dok, głowę tracić, f cf drwić głową),
przytomność utracić, osobliwie ze strachu, z zalęknie-
nia; iHir Jliijift utib Sd)rccfen, bcii Slopi, Mc ®tiftii3fleflcii'
irart Uttlicrcil. Poznał go , widziałem cię rzecze na swe
oczy Przy Jezusie! zedrwiał Piotr, ale przecie skoczy.
Hot. Zac. 55, (cf. zdrewnieć, slrętwieć). Zedrwiał go-
upodarz, gdzieby gość ten miał umrzeć w jego domu.
Pot. .'\rg. 720. (struchlał on na to). Za usłyszeniem o
ciągnieniu Filipa, zedrwieli Foceuszowie, mniemając się

być już zwyciężonymi. Nag. Fil. 222. Czemuż ten,
który dotąd corok się odnawiał Hiały orzeł tak 'dzisia
zedrwiał, tak osowiał? Pot. focz. 15. — Zedrwiony, w
głowę zaszły, bez przytomności; au^cr f\Ć) , pbllC flopf,
o|;nc Sefmiiuiifl. Tyś to bez głowy, tyś to jest zedrwiu-
ny Pdit. Fid. lltt Na pospolitą zedrwionej fanlazvi
zapadł chorobę. Hardz. Boel. 6. przesadzonej , zbujałej.
ZEDRZEC, zdarł, /. zedrze, zedrę cł. dok.. Zdzierać n\e-
dok. \ Boh. sedrjti , sedrati , rasowati, rasugi ; Siov. zdj-
ram ; Sorob. i. zedru ; Cum spusheti, spushem; Vind.
sdreti, sdrel, sdćreni , isdreti , oddreti , vunsdreti , odi-
rati, kosho flazliiti , iskoshiti, dolpodrcti , dollergati ;
Croat zdreli , zdiram , guliti, (cf golić); Ross. C04paTi,,
C4HpaTb , cjiipaiiie, cjiipKa, c4epniTt , cjepHyib, ciep-
rilBaTL, zdzierać co, darciem tiy»ać, stargać; (ifruntCI
rciPcil , abrcificn. Z jakiem diżemem ustek dziecina pła-
kała , Gdy z niej piękne sukienki zła ręka zdzierała.
Lib. Hor. 115. Zedrzyj mu perukę z głowy. Tr. Zdar-
łem go z woza. Tr. Zdzierać dach. Tr. (osobliwie gon-
crany lub słomiany « poobdzieraćy. Wolę, iż skórę ze
mnie zedize a niżbym nii;.ł [ii'zysięg:.ć. Bie!. 424.
śi lągnąć , złipić skórę , bio ji>.:iit iibiiebcii, fiinbeii; Russ.
cet/KesaTł,, ocBtJKeBaib, cntżKyio (cf. świeży, oświeżyćj.
Zdziera z siel>ie wąż skórę. Tr ( zrzuca , lini się ). —
Fig. Zdzieracie poczciwość z nich. Rej. Poit. S s 5.
(zrywacie, zdejmujecie gwałieni). — Zdzierać suknii-
rozdzierać, podzierać; bie SIcibcr 5f rrei^cii , abKigeii, a'
trntlCII. Zidrzcć się, zilarło się. de/rusluii. Ln. lli. 141G.
(rozlecieć się na kawałki). Zdarły, 'zedrany, iicinum
oszarpiiny. Cn. Th. 1410. nbijcrijieii , bcrijfcn. — Zedrzeć
się; Smali. i. sze sdrasch fig. Zedrzeć się nie mogę,
na dwóch miejscach razem być nie mogę, id) ffluil mi4
in iiid)t jcrrfiBfn, rozdzielić się. — §. (Jimad rem ^ru-
ninriiiin: Znlrzeć z ktigo , od kogo < w\łupić , wydrzeć,
wycisnąć iipti ctiicm crplotfcn , ibm rtbprcffcii , ibm nbjagen

eilie ®cl0flimillf. iNa.śl.iduj rady inojt-j , wyłii|i' kędy uio-
żrsz , zeilrzyj z kogo możesz, wylichw' jdko możesz.
Hej. /'ott S t. i. Turczyn od smętnych clirześcian dań
żałosną zdziera, /'oszk Dz 30. Mojej córce kilka gał-
ganów , wsiażck i kornelów kupiłem, a już mnie te
przeklęte szachrajki zdarły z pięćset złotych. Teat. 22,
99 — Zdzi''rać kogo, zedrzeć kogo, niesłuszną i prze-
sadną wziąć od niego za|iłale , ogołocić go z pieniędzy,
z mająikii, Vind ludi omufiiili, dreti , oinuliiuvati , sii-
skkli rliobali ; /ioss. jyiiMTb , jyilJiO , cillCII pnOfll .
f(^inbeii , iiberic^fn , ( fibcrs Obr baueii i. Rędziemy lu Jii
zdzierać , a ściany stroić Tent. 6. b , 25. W Warsza-
wie iiajUpicj się mają rzemieślnicy, bo też najlepiej oni
ludzi zil/ierają /foh.' h.m 2, 50 Na w\jczdnym zdarł
mię gii>pii(l.irz za to , ze mi dał aparlanu^nl , w którNin
stał pod it.<s elekcyi w Frai.kf.ircie palalyn Reński. A'ui.
Duś 9rt. Kti>z teraz w cnocie wsparcia będzie *łukał?
Ten wielki, mądry, kio zdarł, kto oszukał. A>u«. An-
tym. 56 Zdarh Holendrzy na dyamencie Krancuit ,
jak to zawsze bywa , Jeden drugiego bliźni o-zukiwt.
Zub. 13. 248. Aur. "Persa »ic siroił , a Macedo zdzie-
rał Zab. 8, 247. Aor. Zedneć jeden drugiego , to ro-

ZEFIR - ŻEGAĆ.

Z E G A D Ł 0.

100.7

zumem nazywają. Teat. 22, 65. Jui to się dwóch mę-
żów zJarfo, czas już siatkować. Teat. lo. c, 67. ( zni-
szczyło się , wyniszczy/o się) Naprawa nadpsulych wień-
ców bardzo wiele ją kosztowała, bo zdarta b\ła od szwa-
czki , i aż musiała się zadłużyć. N. Fam. 4. 69. Tak
się żalił przede mną szlachcie nie pomału , Od świętego
nieborak zdarty trybunału. Zub 16, 120 Nar. — g. Zdzie-
ram się, vel zedrzeć się^zdrowiS, siły utracić. Cn. Th.
iHi. Zdzieram sie, siły traeę na pzym , targam siły.
Włod. fcine Slrdftc 511 febr anflrciijcn , fic^ yertcipcii , 9crlic>
Den, ycrfrcicii, fcinc 5?ratic jiifeccji. Zedrą się ci ubodzy
chłopi. Tr. Zdarł sie na trudach. Tr. wycieńczył się ,
wyczerpnął się , \i6) erfdjcjjfcn — §. Zdzierać się z cze-
go . wydzierać się, wyłamywać sie, wyinawi.ić .^ie ; (ii^
rcoi^pti M 511 rcipen, Ipb 511 frmmcn, loi 511 mad;ei: fudjen.
Z lego się trudno zdzierać , pocznijmy co chcemy. Je-
śli po dobrej woli nie pójdziem, "inusiemy. Groch. W.
549. Trudniej tobie będzie z tego się zedrzeć. Gorn.
Dw. 7. Wespazyan chciał zerwać z głowy koronę , ale
Rzymscy panowie, dobywszy mieczów, za^tawdi się mu,
mówiąc: ty masz królować nad nami , a już się z tego
nie wymawiaj , albowiem bedziesz-li się z tego zdzierał,
zginiesz zaraz od naszych mieczów. Jer. Zhr. 14i. Za-
raz go kardynali na papieża wybrali ; zdzierał się, i czer-
wonego płaszcza brać nie chciał. SA". Dz. 111. wzbra-
niał się , 'wzdragał się, cr trcigcrtc fli). Kupcy zdziera-
ją się od płacenia myta , drogi inne sobie wymyślając.
Vol. Leg. 5, 592. (wybiegów szukają , wykręcają się).
Rynald tyra czasem na mur nie naciera, Lada przewa-
gę za sromotę srogą Sobie rozumie , a zgoła się zdzie-
ra Iść pospolitą z podłym gminem drogą P. K'han. Jer.
467. Donatyści zdzierając się od rzeczy swojej , na
próżnym pytaniu czas trawić chcieli. Sk. Dz. ó"5. (uni-
kając gwałtem). Jeśli wy , jako węźowie z tego się
zdzieracie, my was pociągamy; odpowiedzcie directe!
Twór. Wieez. 47

ZEFIR , u, m., ZEFIREK , rka . m. zdrbn. , wiatr łagodny
zachodni , wietrzyk , ter B^P^!}!- Wiosny płochy zefirek
głosi przyjście blizkie . Przelatując z pagórków na doli-
ny nizkie. Zab. 1. 182. Xar.

ZEFRYD, a, m., imię męzkie , Severinus. Jahł. Her., cilt
fKannsiiomf.

*ZEGA , i, s. z Niem. bie ©Ógc , wielu rzemieślników na-
zywa tak piłkę zębatą do rznięcia, ilayter. Mskr.

ZEGAC , ZGAĆ cz. niedok., Żegnać, Zgnąć, żegł, zagnie,
Zedz, zże , żgę jedntl. , Zeżedz , Zżedz duk. , palić,
spalić; brcnnen , serbrenncn; 60/1. żhati, źhśm, źhu , żhj-
cti , źhl, żhal, (żhnauti, źhnu , żhi być rozpalonym,
źeź ogień , zdiawy rozpalony, żahati igrać z śmiecą; So-
rab. 1. żaba żagiew'^; Carn. shgati , shgera , fshga-
nje < gorzałka , cf. zgaga); Finrf. shgali , shgal, sh^em,
sbjem , (shgan = palony, shganje = gorzałka, sghanki ,
shganzi = gatunek ciasta, vushgat,, nasgat = zapalić, vsl)ga-
niza ! fontanela , shganik , sliganslva > spirytus, wyskok);
Croat. sgati , sgem , (sganicza = gorzałka , sganyar distil-
larius , chymicus , adj. sganyarszki) ; Dal. xgati ; Hung.
egetni , igetni, egelem ; Bosn. sgecchi , usgecchi, sge-

gati , (sgigati , oghnem bigljescili signare , nolare , pię-
tnować, pryskować; Bosn. osgecchi - oparzyć , sgegbja-
ti = pragnąć); Rag. xecchi , uxecchi, raxecchi , xigali ;
(xigga, pr3xigh = piąlno) ; Hoss:, weib , >Kry , iinHturaTb,
jKiiryijifi , HOKCHie , Ht^eiiuil , H;eroHijii ; Eccl. sry , (ate-
rOHuB , Ht/KllTeJbHtlii [lalny, pahsty, if. żagwislv) Uro ,
palę, żgę. Mofz. Cn. Th. 1522. Zgący wiatr. Macz. Daj
panie , by nas nie żegł wiekuisty płomień. Kanc. Gd.
205. W ogniu zezżona będzie Rabilonia. Dudn. Ap.
18, 8. (ogniem będzie spalona. DibL Gd.). Kazał ofiaro-
wiiikowi: zżyj całopalenie zaranne. Budn. 2 Reg. 16, 15.
(będziesz zapalał. Bibl. Gd 1. By go tenże, co mnie,
żegł ogień rzeczywiście. Ottv. Ow. 407. Jej gwoli pię-
kne drzewa dają cień sowity, Nie chcąc aby ją letni żegł
ogień obfity. / Kchan. Fr. 19. Tłumił wieczysty zapał
we krwi młodo wTzącej , i zachowany został od zgąoei
zarazy. Chodk. Kost. 50. — • §. Zgać koiio , źgam kogo ,
'siursam , 'przynukam , dokuczam. Cn. TA. 1421. żegnać,
dżjnąć , doskwierać , fcf. palić , palnąć ) pr. fig. et Ir. ;
iłedifii , ftpgcn , aiitreibeii , jufeCcii , iBarm inadicn , M^ ma»
d)Cn ; (Croat. setichem, segechcm ; Dal. skaklyem titillo;
/iois. HKHjTb , HKaib szczypać kotjo słowami , przekęsy-
wać). Zijaja oni jego obraz kołem. Pam. 85, 510. Zgnął
go puinałem , łokciem. Tr. Skoro pieszczonej synek 'ma-
cierze Płytką żgnie strzałką z krzywego łuka , Próżno
się ranny do kłamu bierze. Zab. 10, 205 Zahi. Zgnął
go tą przymówką. Tr. Rozum często się zaciął, jako-
by jąkała , Chociaż go myśl szo-eśliwa v.łaśnie w jeżyk
żgała. Zub. 14, 55. Nagi. drażniła język do mówienia,
cf. ciągnąć za język , cf. świerzbi jezyk. — §. Inirans,
Dżgać, machać, ruszać, spieszyć; eiicii, ł(|n.'ingen. Nuże
żywo , dżgaj śmiało ! Teat. 50. b, 74. cf. pchać dokąd
prędko. — §. Fig. tr. Dżijna? sobie dobrze, łyknął do-
brze duszkiem. Tr. , o/-. "^ Dżgi. ŻEGADŁO , ''ŻEHAŁO
[z rusk. 2], {Dudz. 51 \, ZGADŁO, a, n. , narzędzie do ża-
gania , do palenia , wypalenia , piątnowania ; ein Srcnnci*
fen , StedKiffii ^W ©d;miebe ; Vind. preshganilu ; Ross.
ateraao ; (jBo/i żihadlo , źahadlo ; AYow. źihadło ; Sorab. 1.
źahadwo żądło). Na parch takowy trzeba psu wycią-
gnąć skórę nad łopatkami w zgóre , 1 żegadłem rozpa-
lonym przepali:?, że mu się dwie apertury uczynią.
Ostror. Mysi. 24. — Cauterinm naczynie , Pulonire że-
gadło , qu(W]uam ea vox de veterinarionim inslrumento
tantum haclenus usurpata est , quia medicorum vel chirtir-
gorum simile instrumentitm , inusilatum et ignolum erat ,
et Uli ad nołam inurendam brulis , hi ad viam humori
supfrfluo et noxio aperiendam , in rorpore humano eo
uluniur. Cn. Th. 271. ba? gpiitanclleifcii , giifcifcn. Ma-
chaon przychodzi , I zgadłem tak foremnie Sotmasa ugo-
dzi, że mu wszystką puchlinę wypompował. Zab. 8, 97.
Treh. — Metonym Zegadło , otwór w ciele , do ścią-
gnienia wilgoci szkodliwej , kauteryum Włod. baS %OXl'
taucU, bic Jlpfrtur. — §. Fig. Słusznej im zemsty przy-
pieka żegadło. Ctirośc. Luk. 208 męka , katownia ; War*
ter, Cluaal , *].*ein. — §. U górników 'rzNgadło (zygadło ,
żegadło ), pręt którym niby steplem nabijają wywiercio-
ną w kamieniach dziurę , żeby je prochem rozsadzić.

4008

ZEGAN - ZEGAR.

ZEGAREK - ZEGAROWY.

Ol. Rud. 40'. bie Sobrnabel ber Scrglciiłe jiim Ciibcrfpren.
gen ber gelfen. ŻEGAN , u , m. , miasio Siit/niium , od
iegad/a. Slrt/^k. 69. bic Stflbt Sagan tn gd;lcficn,_ (tf.
Zgoriclecj. ZEGAŃSKI, a. ie, n. p Ziemia Zet;ańska .
Nar. Hsł 6. 154.

Pochodź, żegawka , 'iagawka , żagiew, 'źagwisly ; zga-
ga ; duźegnąd , doźognąd , dożgnąc . duiegać , nażegac ,
nadiegać , oiegnąć , obiegnąć, uignąć , ożegać , ozygać ,
oigać , ożga , ożeg , oiog , ożou , odźegue , pozegcć ,
pożega , pożoga , poiog , poźognik , 'poioia , 'pozostcza ,
pożogowy. przeżegać , przyżeyać , podżegać , podeiiyć ,
podiegnąc, podżega, podżoga , podżeg , podżegacz, pod-
iegaczka, uieg , uignąć, użegać , wyżegać , wżegać , za-
ieyać , ziegać \ żylić , zgliszcze, zgliiko , zgliszczowy. —
§. ef. gzik , gzić, giez; zayzić , zegzić.
ZEGAR, a, et u, m., godzinnik ; Sorab. i. feger, źehcf ; So-
rab. 2. fejar ; iCarn. zaij-ar; V'i/i(/. zagar ; Croat. czegar;
Hung. tzcger , Germ. 3eiflcr, iiidex zegarowy; w Miśnii
Seigcr j^ikikolwick zegara; Uvh. hodiriy , orlng ; A7oi;.
hodiiii ; \'ind vura , viirblvu, dcibnik , (cf. doba); Croat.
vura ( 1 ) godzina . 2) zegarj, vura delo; Huug. óra , (cf.
Germ. fibr; cl". Lat hora ; Oosn. saliate . urrico , oro-
logjo ; Siav. sJiii: Ross lacu , (cf cz:i>) ; bie ni;r, einc
grcgc €d)lafliibr, £tnbtu(!r , u. f. m. Zegary jedne wybi-
jają 12. lak od północy, jako też od po/udnia , i zowią
się *I'iWzpg;irze ^qu v ) ; drugie od zaidiodu aż do za-
chodu s/ońca 24, i te nazywamy zegarem rał\ni; trze-
cie . które już ustafy, od wschodu słońca Solsk. Geom.
3, 42. W Krakowie przy kościele jianny Maryi był ze-
gar cały , który po zachodzie słnńca tak w lecie jako i
w zimie każdego czasu 14 wybij:ił. Haur. Sk. 185 Dziś
pod imieniem zegarów w używaniu są Ie, kióre dawniej
półzegarzami u nas zwano. Ld.. (cf zeszli się o ósrijej
na półżegarzu. 6'orfi. VVV E 3. nn zegarze) ZcŁiary
ścienne. N. fam 14, 188. 3Baiibii(!roii StuCiibrcn. Sto-
łowy zegar. Solsk. A'ch. 119. bie Jifd)u()r , ber Stiifer,
bie StiiCu^ir. Zegar raluszny, mieiski , kośrielny; bie
3Jat^^au«<, ®tabt<, Jlirdiemilir. Zeg.irbije, uderza \\ind.
vura bije, kolej. Co godzinka na zegarze uderzy, to
już czas przeminął. Rej. Zw. 25 b. I lobie kied\ś wy-
bijaną uderzą zegary. Pot. Arg. 71 et 18('i, (cf. wybija-
na). Nie mogło być więcej na zegarze nad gc.dzinc
szóstą. Lub. Huz. 155. Mości panowie gospodarze, Już
dziesiąta na zegarze , Strzeżcie ognia i złodzieja , Chwal-
cie boga, w mm nadzieja. Rndik. Jlir lieben $)i'rreii laffł
łuc^ fagen, Sie libr f bic @Ii'rff ), ( ber Sciiicr > bat jcbii
gefilagcn , 53en>arbt ( SjcrnMb" ) ba^ ^nier unb a:id) baJ
8id)t , 2)amit bcm JJatŁbar fcin Sdjabeii gefdjiit , Unb lobct
@ott ben Ji)errn — Ftg. Koi;ui, zc^ar wiejski Łid. H A'.
73. bie Sauernubr, Jelbiibr, fianbubr, ber Sauerniorrfir.
Nogietka kwiatki otwierają sie , kiedy słońce wschodzi,
i za nim się obracają . i z zachodem zamykają ; dlatego
się zwać może zegarem wie|skim. Syr. Ifiótl. — Zei;ar
słoneczny, cf. kompas, słonecznik, bic Sonnenubr. Ze-
gara słonecznego pręt, drót, czopek drólowy, sznurek
ukośny, gnomon. Cn Th. 1416. Zejjar lub zegarek cie-
kący. wodny, piaseczny ; eine 2Saffcru()r, eine Sanbu^r , (cf.

klepsydra). — § Zegar morski , busola , kompas ; bit
Souffolc , ber Sompaśl. Gdy zegara morskiego nie mieli ,
wiatr ich porwał , i trzy niedziele po morzu kołatał, ił
nie wiedzieli , gdzie się znajdują Warg. fiadz. 308. —
Zi'gar kuchenny, narzędzie do obracania pieczystego,
ber Sratenn-enber ; ('om rashnik , (cf rożenj ; Wud. pe-
zhenik , l'ukovez ; Croat. pechcnyar (cf. pieczeniarz , 'pie-
czennik), hlapecz, (ff. chłopiec). — § Zegar, herb; kle-
psydra dwiema strzałami przeszyta, hurop. 3, 59. ein ge>
ipijfca SBnppcn. ZEGAREK, ka , m. . właściwie zdrbn.
rzeizown zegar, eine ficiiiere Ubr ; osobliwie zaś zegarek •
kieszonkowy zegarek, bie iafcbenubr , bie ll^r ; Uoh ho-
dinky, orlogjk ; S/ov. hoclinki , (cf. godzinki) ; Croat. vu-
riiza ; Rag dohnik , wite. bnriar sabal; Slav. sili;
hots. KapsiHiiiibiH yacu ; ZEGARECZEK , czka , m., zdrbn.
tai Jaidjcniibrtben , ba« llbrdien Rnbią lam zegary ścien-
ne, zegarki, strzelby, pistolety. A'. Pam. 14, 188. W
zegarku ruch inde.\ii od ruchu wewnętrznych kółek po-
chodzi, hpcz Gr. 3, p. 47. Zegareczki modne zaczęły
nam się podobać. Teat. 22 c, 8. Wisiały rzędem ze-
garki kameryzowane. Aro*. Doi. 69. Nim będę miał ho-
nor czym lei szym przysłużyć się Wac Panu , teraz len
zegareczek. Hoh. hnm 1. 28 — Zegarek lub zegar pia-
seczny, ciekący, bie Sanbu^r. W zegarku piasecznym
jeden ('iasfczek po drugim wycieka Furm. L'w. 5. ZE-
GARKOWY, a. e, od zegarka, Iafcf)enuCir ■ , Ubr; fiot$.
HacoBhlH , (cf czasowyj. Obrót zegarkowych skazówek
czyli ifidexów. Cslrz. Alg. 109. Oczy jej podobne są
do indcKu czyli skaziciela zegarkowego. Bals Miedz, i,
óriG. Koperta zejjarkowa; Hoss. Kopnyct ( cf. korpus),
KojnaKi ("Ii Knłjiak) K0.ina<)eKi ZEGARMISTRZ, a, m..
Cii. Th. 1417. btr Ubrinac^cr , ('Scigcrmeiflerj; ^oA. hodi-
nar, ("godz niaizj ; \ind vurnik , vurni di lauz ; Croat.
vuiir , y-urmlel ; Hung. or.-ls, oratsiniló; Siav. sAtexia ;
hoys. <iacoomiih'x . nbcoboB nacrepi Zegarmistrz , co
rządzi zegar. C-i. 7/i 1417. ber UbrdcOcr. ZEG.ARMI-
STRZ(UV.\, ej, i, żona zegarmistrza. Iti llbmiaf^cri
grnii, ZEGARMISTRZKA. ZEGaR.MISTRZYNI. i, i., ko-
łiutida co zegary robi , bic UbrniadJfrinn ; Duh hodmar-
ka; Cr.j,it vur:.r'icz3. ZEGAliMISTRZYK . a, w., czela-
ladnik zeŁ;arniistrzi>w,<ki , brr UbrmndifrgcfcDc , nbnna(t(fr>
jniige. ZEGARMISTRZOWSKI, a, le, od zegarmistrza
lub zegarmistrzoslwa, UbrmadJer-; Buh hodmarsky; Rott.
•jacuBluilKUBl. Osoba la wyrobiona z spiży, była misler-
OMU sztuki zegarmistrzowskiej dziełem. Mun 69, 66.
Kiiii-zt z.n;,riiii,t.Zowski Hnur. Sk 186 . ZEGARMI-
STItZOWSTWO. ZEGARMISTRZOSTWO , n. bic Ubr.
madjcrfiinft , Ubrmniercp ; (Boh. hodinarsiwj : Croat vu-
rana) ZeijarmisUzoWsIwo . jeden z n3J<ubtelniej$z)ch
kiiDszlów. IJuur Sk. 185. Zegarmistrzostwo jest umie-
jętność matematyczna Mon. 73, 555 ZEGAROWY, a,
e, od zejaru. Ubr-, llbrcn ■ ; fion lacoeutt. Kruk pra-
wie w oczaih jeno żel.izo zegarowe wychwiał . że z miej-
sca swego wypadło Wary. Wal. 15. (indei kompaso-
wy, słonecznikowy). Wieża zegarowa Ercl. "lacoÓHTHil.
Zaraz to miało być . niż godziny miną dwie zegarowe.
Tward. W. 1) i, 190. Roku 1544 było zaćmienie łłoń-

ZEGAWKA - ŻEGLARSTWO-

ŻEGLARZ - Ż E G L ( > W K A.

1009

ca , które trwało o póJtory godziny zegarowych. Stryjk.
746. Takiego zbrodnia wolno szukać [irzez dwadzieścia
cztery godzin zeg.irowYcli Siat. Lii. \i'.K

ŻEGAVVKA , -ŻAGAWKA', i, :., 'ŻEGAWICA , 'ŻAGWICA ,
y, i., pokrzywa drolma , dzika, zagawka alLo źegawka.
bo dozfga (jii Th. 760, (cf. zeftać, źegad/o), bic flfiiie
Srer.netffl ; Boh. źahawka, (źahawy , pdliwy palący): Sd-
rub. 2. szagajza , sliagajze ; Vind. .shgaviza , jhigolza;
Bosn. sgigaYica ; Croal. osegavicza ; Du/. segavicza ; Hag.
xigaviza ; (EccI. n:6rAKiii|ii , oriiiCBiM|ii gorączka , tnaligna).
Zega«ka ,_ gatunek 'pokrzywy, urtica urens. Kluk. Dijkc.
5, 141. Zagawica, zagawka, pokrzywa drobna, urina
minor. Sienn. WyU i\icklórzy liLi'zie zagawkanii biją
miejsca paraliżem z.iraione a silną pinnoc miewają. Spicz.
236. id. Sienn. 554. f'łoi.ne iegawki. Hor. Y, 120.
Nar. Najlepsza ziemia najwięcej pokrzyw , zegawrk i in-
szych rzeczy nikczemnych wydaje. Sekl. 65. Z^gawek
Strzedz się trzeba , jako rzeczy szkodliwych. Hutir. Ek.
lój. Uważaj roztropnie S'rown człowiecze, bo zaajdziesz
w nich nailobną ozdobę i wystawę, i będzie-ć się zdać,
ii prawdziwe i pożyteczno; a gdy je będziesz chciał wy-
pleć, [)ewnie znajdziesz iagawkę pod majoranem /?<'_/,
Zw 84 6 , cf znam cię ziółko, żeś pokrzywą. ŹEGĘ ,
oh Że^ać , zeilz

ZEGIF.LGARN , ZYGIELGARN' , u , m., z Niem. ^■([i ecflfl'
gnrn , mby to żeŁ;larska czvli żaglowa przędza, galiini k
szpagatu, eiiic ?lrt Sinlifabcn ; Vmd. vesna , nit sa veso;
Ross. ciuia. Zyyielgarn , nici do fiakowania. Dudz. "5.
— (ŻF.GL, oh. Żedz). — ŻEGL.ARKA. i, z., kobieta
ieglogą się trudniąca, żona żeglarza, bic ©diiffcrtilll. -
^. Ż''£lówka. żegluga, żeghiwanie ; "iai £ri)iffcn , bie
©diijłfa^rt , SSafforfalirt. Przez orean, co ziemię opas;;ł,
przebyli 'niewidaną że^larką. J.tit Tcl. ól. ŻlifiLAltf KI,
a, ie, od żeglarza lub żeglarstwa, (sdif!cr=, Sci'ififnlirtf - ;
Boh plawcj, (cf. pławić); Sorab i. tźowmicźerski , ( cf.
czołn) ; Cum. brodiiishke , (cf. bród); \'ii.d brodnilhki,
ladjoun (cf łódź), ladiouski. barkouski (cf, barka), bar-
ken , brodarski , brodoun ; Crnnt. brod^rszki ; Hag. bro-
daarski , pomorski, (i f pomorski); llofs. b040.\04HLiB ,
Mope.\04HhiH ^, MDpen.ianaTC.iLHbiii ; Eai. K<ipa(3.iien.iaBa-
Te.lbHuii . Żeglarze sle.Umn polurem, t. j. gwiazdę że-
glarską, mieli za dyrektorkę drói swoich na morzu.
Chmiel 1, 983. Solsk. Geom. 5, 21. ob. żelazne koło;
Carn. Iiervór , ber ^blnrftern. Naczynie żeglarskie, sta-
tek, nawa, łndź, czołn, krjpa, 'komiega, Mziubas , ko-
za, szkuta, o'<ret i t. d. , Hoss. B04()X04H0e ry4ii0. —
Adverh. 'Zegl-rskie , po żeglarsko , naulomm morę. Cn.
T/l. 1417. ' Żeglarski kun'.zt . ŻEGLARSTWO, a , n. ,
żegluga, bie Sd)tilt«rl)ti'fiitift , bie ©cŁiJtfabrt. Żeglarstwo,
żeglowanie, nauka żet;lowariia. Cn.Th.\A\l, Boh. plaw-
ba , plawectwj , (cf pławić); Vind. ladjara (cf. łództwo),
ladjanje , veslanie (cf wiosłowanie) brodarstvu , broda-
ria; Croat. brodórs7.tvo . (cf bród, brodzić); Dal. voxe-
nye, (cf. wozić) ; Hung enezes ; hal. voga ; Ray. bro-
darstYO, pomorstvo , ( cf pomorstwo) ; Ross. b040X04-
CTBO, Mope,\040TBO, Mopcn.iaBaHie, Kopaó.ienjiaBanie. Że-
glarski kunszt do najodleglejszych krain chciwość zysku

Stou/nik Lindego wnd. 2. Tom VI.

doprowadził. Kras. Pod. 2, 163. Posłał król łliram w
'onych ■okręciech sługi swoje , męże w żeglarstwie i oko-
ło morza dobrze umiejętne. 1 Leop. 3 Reg. 9, 27. (po-
słał na tych okrętach żeglarze świadome morza. Ribl.
Od). Slryjk. Gon. A 2. Żeglarstwem się bawię, ży-
wię, naulcularium facio. Cn Tu. 1417. żeglarzem jestem.
ŻEGLAltZ , a , m. ; Boh. plawcc, ( cf pławacz); Slov,
pławec : Sorab. 1. tźowmicźer; Carn. zhovn3r, zegar;
Vii\d. ladjounik, ladjar, ladjavez , zhounar, zolnar, ztiul-
nar, zigar, zygar , brodnik , brodar, ladjovosez , mur-
ner , marinar; Croat. brodar; Rag. brodar, pomoraz;
/i'o«.«. n.iaBaTCJb", n.iaBCU-B , Mopcn.iaBare.ib , bo40.\041,
Mopexo4i'mi , KopaóJienjaBaTcib ; Eal. Kopa6je.\o4cm ,
KOpiJKm.lllliil , Kopa6e.lbHHK3 , ( cf. korabmk ). Żeglarz
co po iiioizii jeździ. Cn. Jh. 1417, Germ. ber ©egicr , bet
Sdjiffcr [distng. szyper), brr Seciimiiii, £d)iff.Miiann. Ło-
dzią albo korab' na morzu bez żeglarza allio 'rzędzicie-
la tam i sam się tułając zatonie. ( resc. 570. (bez ster-
nika). Nie' wielki i to koszt, przyzwać żeglarzów ze
Włoch, także z Gdańska i FU'gi , tych co się znają na
morzu. Star. Pub. C b. (marynarzów , cf. majtek). Jak
gardłuje rycerz w polu, żeglarz na morzu, kupiec po
ś«ieiie! Hrtist. Nauk. 7. Yector , qui vehilur iiaii , cu-
jiisrungiie coridilionis sit, żeglujący, jeździec wodny, nie
iegl;itz wł.iśnie . riHH nuuta , sed nauticus. Cn. Th. 1417,
"till Secfiibrcr. Żeilarz, pan nawy. Cu. Th. 1417. ber
ediiff'n'atroii , <£iń^i])m , (3i()eberer). ŻEGLAliZYK , a, m.,
11. p. Rylię naulilus , zwać możesz żeglarz\kiem , bo z
siebie własny uczyni okręcik. A/on. Fi. D. bcr ©d)nlfili^.
ZE(;L0VVAC cz. nieduk., pożeglować , przeżoglować , Za-
żeglować duk., {qii. v ) jechać [lo wodzie , osobliwie pod
ŻPglem, puścić Sie wodą , pływać nawą, okrętem; Germ.
ffflciii, fd)if|cn, 511 SBajTcr gc^ci' ; Roh. plawin se , (cf pła-
wie); Sl(iv. Iźowmicżcru ; CiiTii. jadrim; \'ind. jadrali,
jadriti , jadruvati , ladjati , fe na laHji pelati, brodariti ,
veslat; Croal. jadriti, Lrodarili , brodilise, (cf. brodzić);
Rag. brodiili morę, broditlise , jedritti , leljelti jcdrima ;
Bosn. brodiili, jrdrilli , jidntti; Ross. n.iaBaib , (njaBiiTb,
cnjiaBiiTb spławić). ZeL:lujc gdzie, jarle |io wodzie, w
nawie, w łodzi, wiozę się. Cn. Th. 1117. et 228. Ve~
bpco , żegluję, t. j. rozpuściwszy żagieliia | łai blę jadę,
wiozę się po wodzie. Afqcs. Żegluję, źeghuslwem się
bawię, żywię, nauiculariam facio Cn. Th 1417. Że-
glowanie, żegluga, pływanie, wożenie sie po wodzie;
b(iś ©rfiifen , bie Sdujffn^irt. Cn jcsi dziwniejszego na
świecie , jako żeglowanie i nauka żeglar-ka , przez którą
człowiek piiściw-zy się na błahej łodzi na głębokie mo-
rze, miarkuje wiatry i porze wody, znajduje drogi śrzo-
dkiem oceanu, potyka się z nawałnościami , i idzie prze-
ciw szumom morskim, dogadza sobie wodą, jak ryba,
i powietrzem jak ptak. Boler. 1 , 5. To rzekłszy, na
okręt wsiadł , dał na żeglowanie płótna wiatrom Cesarz.
Chrośn. Luk. 174. (rozpiął żasle) Wiatr dobry obiecu-
je szczęsne żeglowanie. JahŁ Tel. 80. (szczęśliwą żeglugę,
podróż wodną, morską). Przypomnę co piszą z żeglo-
wania Kolumba, który nowego świata diijechał. ^ Syxt.
Siki. io9; {de ilinere naulico). ŻEGLOWKA, ob. Żeglu-

127

lOiO

ŻEGLOWNY - ZEGNA Ć.

ZEGNAĆ.

ga. ŻEGLOWNY, a, e, gdzie żeglować można , tlo że-
glowania . sp/ai*ny. fdjiffbar fiir Un Scgel, ju befefleln, le-
fcjtlbar; Ymd. Intljoyosliliu , broilliii; Cruat. broill_viv;
łiufs. cy40X04Hhlfi S(iU^lny, żeglowny, nauigabtlts. Me-
nin. Tur. I, 2i6. Ziemia wszyslkorudna , i morze że-
glowne. / hi han. Di. 1. Bóg, kióry niebo sprawił
iiiest;iiiowne, Zii-mic okrąiiłą i morze żeglowne. Groch.
W. Tiil. — S Okręt /eglu»nv ' ilobrze żeglujący, gut
ffflflnb. ŻEGLUGA, i, /. , ŻEGLÓWKA , i, ź. . żeglo-
wanie, |>fywanie na«ą; bflś Sfflelll , iai St^ijfcit, Hi
©(^iffalfrt ; Sorah. i iżnwmiiżeno ; Vin(/. murska voshnja,
pelatije na lailji . jeserska Noslija ; Bosn. broilarslwo ;
Hjss. cy4().\04CTB0 , cy,U).\0Hf4eiiie. Dobra żeglówka by-
ła na okręi-ie z razu. Jul/i. L\ 'Jl. Tralif na bardzo zfe
low.'łrzy>two , z klórem się puś -i/ z Tarenlu żeglugą ,
myśląc poji/ynąć do Koryniu. /Hun. 69, 1008. Milsze
jest zdrowie po ciężkiej niemocy, MiUzy wscbód słońi-a

po buriiiwej r y. Milsza po przykrej żegludze część

lądu , I po nierza'lzie nuUza lepszuść rządu. Zab. 1 1 ,
41Ó S:o$l — g Z'';^luga. żeglarstwo, szhika żeglarska,
marynarka ; ^if £d;i(ffa()rtofim|'t , ^ie ®d)iffcrfiinbe , bni Sce<
TOCfciI, ^ic 2)Jariiie. Kiól Eduard, fundalor żeglugi An-
gielskiej. Oilr. Pi:, hiyin. '2. 27 i.
Pocbodz ob pod iłuwetn Żajjiel.
ZEG.NA(. , f. zegna a duk.. Zgonić, f. z^ioni dnk , Zżonąd,
Zżi-nąć , f. zżenirt , zżone jednll , Zganiać ( dising. zga-
nić) nieduk ; [od Zegnać /. zżenie tne zegna 2| ; lioh.
aelinali , siźenu , sliamm ; Slov. slińiijm ; Curn. segnAli ,
sesbdnem, sgajn.im ; C"'«/. zegnali , zganyam ; Oa/. zgo-
nili; Rag. zgoniKi , saglinulti , ( et', zagnać); fioxs. CO-
ruaTb, croHHTb ; Eci-l. sroiinio. Zganiam do kupy, cum-
jiello. C'> Tu Ii2l. spędzam na kupę, jiifammcii trci('en,
}ufaitiincn jiigcii. Oslepnme owieczki swoje raizył zaga-
niać a przyłączać do siebie. Rej. Post. J i i '2. Raczej krowy
żegżone do slida 'Poilżmy. zż^-ńmy ; ^'ilk z lasu rad się
tu więi! skrada Giw. Siei 3o7. Zisgnany, spędzony do
kupy ; Hoss. croilllhlii. (croHOSi-Ł razem wszyscy) Zgonie-
nie d.) kupy, zegnanie, B li. sliśnka ; Ross crOHi , co-
riiailie , (cf zgon). Zganiame, congregalio gregis in uiiiim
locum. C'i Th Ii2l. — Tninsl. O dzienn.ne brednie!
i na toż to brwi do kupy z;iganiamy ? /'ilch. Sen list.
ZGo. (marszczjmy się). — *§ Zgonić k"go, ugf^nić, do-
ścignąć , dopędzić ; crjiigcn , cinbolfii , iindijagciiP crrcic^cn.
Ten siibie zgi)iiić źy.zy, ów iijśc z Iro vumii ca/cm. Oiw.
Ow 30. Nie żywili nikogo leg.i, kogo potkali albo zgo-
nić mogli. Gurn. Dw. 69. Nie oprę się, aż męża z Cy-
reny Zgonie, i dźwignę z nim krzyż on zbawi.-nny.
Mińsk. Ryt. \7,1. Nie/.goniony, niedo:śi:igly ; Uliointiolliiir,
Ulierreid)b(ir. Jako gwałtowny wicber niez,;on;ony Proch

po powietrzu niesie J. Kchan. Ps. 46. — g Zgonić,

przegonić, przepęilzić zbytnie .iż do nadwerężenia; iibcr>
jagen, ubertreilifii , burd) lli^berjcigfn ft^,ibcii. Kiedy się pies
zgoni, trzeba mu (liwcin rozbić paizę . a jeśli nazbyt
zgoniony, i mlekiem. 0>iror. Myśl. 17. (jid) uerfangcii , cf.
ochwacić się) — g Zganiam precz, depello , nhigo. Cu.
112I zpędzić zkąd , z góry, z miejsca . wypędzić, wy-
gnać ; (jeniiitet treibeii , rocgtreifren , forttrciben , " oertreiben ,

Sorah. \. zecżeru dehle pr. et fig. tr. Bóg z nieporzą-
dnych ciemności Wyważył ziemię ku górze; Zegnawszy
z niej wody w morze. Groch. W. 48. Zgoniny , kiore
się z omłóconego zboża zganiają , koniom i woł<>m są
wyśmienitym obrokiem, hluk. Rośl. 5 , 273 Zganiać
iłolo ze srebra, yc. odłączać, szcjdować , ®plD sem Sil<
iex f(^eiben. — Swuiło się prezentuje, notne ćmi pło-
mienie , Stare Baby pobladły, i Wóz z nieba zżenie Toż
światło. Rardi. Luk. 54. Cożkojwiek bądź, wyj<-żdż»j,
nim noc dzień ten zżenie. Bież do Kolihów, tam przy-
duś miłosne płomienie. Min. Ryt. 1 , 189 — g Zganiać
plamy, łuski, bielmo, włosy; oertrcilifii, TOrgliringen ; iRost.
COniaib, crOiiaTb wysvabić plamy). Łuski albo olreby
ze [iłci zganiać. Sienn. 349. Lekarstwo na zganianie
wszelakich zmaz z twarzy. Śleszk. Ped. 44. Włosy zga-
niać , gdzie icli nie potrzeba. Sienn. 348. Maść la po-
maga na zagajanie bielma z" oczu. Cresc 427. — g. Zga-
niać co na kogo. zwalić przyczynę na mego, bit Sd'ulb
łPODOn flllf Ciiifn fd)icbeil. Zwykliśmy wiele zganiać na za-
razę. PerZ: Lek. 5t3. Turcy posła naszego na lesie za-
bili, co rozuniiem na 'zaprzą uczyniuiui, i na łot^uu.^lwo
zegnano. Biel. Kr. 734. Gdy kro«y mleka szczupło da-
ją , na czary i gusła rady zganiają. Haur. Ek. 54.
ŻEGNAĆ CS. niedok. ; Roh. żehnati ; Sorab. 1. źonowacź,
żohnuyu; Yind. sliegnati, shegne dajati , sliognat, slie-
gnuvali ; EecL OctllHTII , OCtHflłO : Żegnam się, »bc> ko-
go, abo co krzyżem. Cn. Th. 1417, Genn fidj ODCt et'
nfii onbern, obcr etwai ffgiicii , . ciiifogncii . (.f. Lui signa-
re) ; Przeżegnać , przeżegnać się duk , qu. v.. Rok że-
hnat se , rozżi-iinati se , rozżebnawali. _ "Zawżdy ludzie
chrześeiańscy krzyżem się żegnali. Sk Zi/w. 63. Z<-gna-
jąo j-^ krzyżem, zdrowie prz.wrócił. B 'k. Dom 72.
Z nabiiżeństwa twego tyle masz pomocy. Ile złodzej,
idąc kraść , gdy się żegna w nocy. Pol. Pcicj. 33 1 Ze-
gnać stół , przeżegnać slóf, clileb , trunek Cn. Th 1118.
Xiądz kreśli na krzyż . albo jak mówią , żegna ci^łu i
kiew' Chrystusową GJl. Kit. 317 Gdy ty żegnasz cldeb,
poświęcił-ś go. Hrbsl. Odp. L t 6. Potym z*ycz.ij do
kościoła wniósł, iż dzwony biskupi żegnają. S* Ui. 879.
świecą, poświęcają; bie ®lp(ft'n fegnfn, finffgiifii , ipntifn,
ciiimcil)cn. Kropił go wodą żegnana. Sk. Ui 277. świę-
coną, SSfibmaffer. Tizy mu palce, kiórcnn wedle zwy-
czaju żegnają, uciąć kazał. Sk. Pi. 8 .3 kuiicnii kriji
robią, poświęcają, święcą; bic btfi) Jliiger, mit bfiifn man
tai 5trruj! innd't, ffgrict, finffgnct. mi['tt. Żegnanie się
abo kogo krzyżem , cf pożegnanie , bfli Jfrcupijfn Uilb
Scgncil ; Curn shęgn, (shegnsnje ■ kiermasz). Ymd. iUe-
geii ; Surab. 1. ż dinuwano, ( r( bł igosławieiUtwo ) —
g W ewangelickim obrządku : Żegnać dzieci, przypuścić ich
jako należycie przygolowaiiycli pierwszy tjz do koinuiui
śmielej . konlirmować dzieci, (cf. k.itolickie : bieriinowjć);
bie Sliiibfr finffgncn , coiifirmirni. Żegnanie dneci, kon-
firmowanie , bic einffgiumił. — g. Żegnsć czary , choroby
I I. d.. chcieć znakiem krz)Ż3 ś. oddalić, idi.giuć;

3JiibcrfVfn , Strnnfbfitcii fpgiifn, bfffgnrii , mit Mrnipcmai^fB
bannfn , rerbanncii iroOrn. Luttrare , ineantumeuii, luto'*,
leczyć albo 'lakować , jako baby mówią : żegnać. Uąei.

ZEGNANIE- ZEGZIĆ.

ZEHAŁO - ZEJŚĆ.

1011

Ziele lo postrzałom bywa pewniejszym ratunkiem, nizii
przymowy. żfgnania i zaklinania guśiarzów i czarowni-
ków. Syr. óGo. — g. Zegnać kogo niedok. , Pożegnać
dok. (qii. V.), żegnać się z kim , pożegnać się z kim ,
dolirze mu życząc rozstawać się z kim; ( tiiien Jlllli 91li=
ft^icbc fi'tincn ) , Eiiicii @iut befcMcii , tbm Cedcroolil faflcii ,
»oii iljm ?Uifcl)ici) (nilniib) nclimcu , i^m A Dieu fagcii ;
Cani. slavim , (cf sfowić , s/awić); Vind. lloYiti , lliiviti,
flovod;ili , pofinYiti flovo vset , floYOJemali ; Hoss. npo-
cinibca, paciipoiuaibca , OTK.iaHiiBaTbca , (cf. odkfonić) ;
Eeil. orpemiica , orpenaiocfl (cf. odrzec), CKasaTica ( cf.
skuzać), npocTiiTbca B^ 4<'pory. Czemuż mię żegnasz ?
a gdzie iść masz? AA. Żyw. 51. Zegnać, pożegnać od-
bijających, błogosławić, szczęścia winszować. Cn^lh.
1417. Już cię żegnam, — wychodzi Tęat 59,164. Zeg-
nam cie , żyj zdrów. Hor. Sat. 23o Zegnam się z tobą,
już czas , abyś odjechał. Tr. Tel. 2"27. Kie żegnam sie.
Tetił. 51, i j. (zobaczymy się jeszczej. Czas mi dłużej
z lobą nie dozwala rozmawiać, żegnam cie, bądź zdrów.
Teat. 54 c, 72. Bywaj zdrowa, żegnam cię, najmilsza
kuzyneczko. Węg. Manii. 1, 95. Zegnam was, bądźcie
zdrowi , nuli przyjaciele , Spie.szę , gdzie mię bóg wzy-
wa , już się od was dzielę. Zah. 9, 200. Koss. Zegnam
cię, żegn ij cię bóg, bogu cię poruczam , miej się
do*-brze, 'zdrów bądź. Cn. Th. 1417. 31bifU ! ®Ott kfof^
Icn ! iibi n'oI;I ! Dobra noc, bóg was żegnaj, dumowi
i krewni. Groch. W. 57S. Ta, skoro oko żałośnie po-
wlecze, 'Wszystkim ostatnie bóg was żegnaj rzecze. Zah.
15, 255. Bóg żegnaj przyjacielu! kiedyż powrócisz?
l'ol. Arg. 750. Zegnanie kogo odchodząc , żegnanie
się z kirp. Cn. Th. 1418. ob. Pożegnanie, bor Sl('fd;ie'ti ,
(Cum. sldYCiije ; slavu , slavesa, sliivu , ( cf słowo, cf
sławaj ; Mind. floyadanje , ^poflouleiije , floYOY.setie , (lo-
yitje , flaYenje , rinva). Żegnający, pożegiiający [\'md.
IhiYodajuz . floYosetnik) — Trnnsl. Bóg was żegnaj krwa-
we boje , Nie lubią was struny moje. ./. Kchan. Fr. ,4.
(me chcę się wami trudnić) — Utrzymują , zę wezyka-
tor\a dopiero przykładać potrzeba , gdy już dusza z cia-
łem się żegn.ić ma. hrup. 5, 590. rotslać się. rozbra-
lać się , rozłaizyć się , iceiiH btc Scde Dom gprpcr f(tet=
bcii foU. — Fig. Ir. Wspomnij, coś udzi^łał, kiedy cię
za to warta obii.-.zkami z zamku wyprowadzając, ŁŻ za
wrota żci;n;ifa Pim. Kom. 245. wyszturkała , ^crailśtici'

fccti , I)criui>?prfi>iclix , mit Stógcn iiiib Sdilaijcn niftijagcn.

Zegnać kutrn kijem, kropidłem przewrócon\m Tr —

Aliler: Gdyiiy wszystkich powiesić miano ł. itrów , to

musiałbym i ja świat żegnać nogami Teal. i b, 120.

drgn?ć ncigaini na powrozie, wisieć na szubienicy, aill

(Saiijeii orrfdicibcn.

Pochodź. odi''gnać sie. odżegnywać się, pożegnać,

pożegnanie , przeżegnnć , zniegr.ać.
ZEG.\AME , ZEGNANY, ob. Zegnać. ZEGNĘ , zegnie , ob.
, Zgiąć.
"ŻEGOTA , y, m., Ignacy, staropolskie imię. Nieś. 1 , 105.

Jnbi Her. %]na^ , cin OTannIiiame.
•ZEGIUĆ ob. Zcrać.
ZEGZlC c; rfoA, 'gżąc zapalić , (cf źegać , żedz) ; mit Sninpt

crŁi^Clt, kiinfłig madjm. Zegżone bydło trąciło kopytem.
Hor. 2, 25. iSur. Barzej krowy zegżone do stada 'Podź-
my zzeńmy; wilk z lasu rad się tu więc skrada Gaw.
Siei. 507. Wszeteczna baho nędznego Ibika, Czyć w
skrzepłych żyłkach krew' zagżona bryka? Hor. 2, 110.
Nar ;

ŻEHAŁO , źle za Żcgadło , (qv. v.) Dud:. 51.

ZEJDĘ. Zejdzie, o6.'Zejść. "ZEJMA, ZEJ.MOWAG, ZEJ-
MLUĘ , ob. Zjać.

ZEJRZEG się zuiink. dok., obejrzeć się na co , oglądać się
na co, zajrzeć; n;ovniif ^iiiftlicii , Dliidfidit tip^men. Cokol-
wiek czynić będziesz, zejrzvj się na komec , zejrzyj się
na śmierć. /'Uch. Sen lisi. 4. 91. Zcji/ymy sie na lo,
ab\śiJiy tym, czym podziwienie sprawie chcemy, innych
do śmieihu nie (lobudzili. Pilch. Sen. lisi. 29. Zejrze-
nie się na nas samych prawidłem dla nas będzie, zwła-
szcza jł-śii się z tobą naradzać zechcemy. I'ikh. Sen gn.
245. Mały ztąd zaszczyt twój , że powierzchowne sło-
wa rozumieją, niechby sie zejrzeli raczej na twe chwa-
lebne sprawy, a z nah pochop do dobrego brali. Pilch.
Sen. list. 44

ZEJSC. 'ZNMSC , zszedł, zeszła, zeszły, zeszli, / zejdzie,
'znijdzie, /ejdę , znijdę, nsed , dok., Zchodzić , Schodzić,
niedok. , 'Zi^hadzać , Schadzać czejll ; Bob. zgjli , seśel ,
segdii , schaztti ; Sorab 1. zenhdu , zchiiilźem . zanlidu ,
zanhdźem , zainhdu , zainhdź.ni, (et', zajść), zciiilu deble,
delchdu , delehdżem; Sorab. 2. fejlusch, fejscli; \'ind.
doljiti , didpriti , dolgrem , zahajati ; Dul szali: Bosn. s.i-
ti , shodim , shociitti, siti , sajti , siti doli ( cf na dół),
slisti , {ob. Zleźć) ; Slav. sAjli; Ross. comn , coii4y cxo-
4iiTb, cxna<j , cHniii , CHHCX04(iTb, CHH;iy, cmiuici^B,

CHHCX0H«4y. C.\04HTb, CYOHty, COIUCCTBle ; Eccl. CŁIIIITII,
CHIUy , CX,\OAHTH , CX0!K4y . llli:^HTH, i;il3X04IITn , Cl.tlll-
THl€ , llilllTHlfi; zrhod/...ć na dół zsiepować, zejść na dół,
zstąpić; l)itiiiiitcr gcŁfn , I)cr:intcr jjcljcii, tinimtrr fteigen , iin^
tiiitcii gckii , iind; iintcti fomincn, Ijeninłer fommcii. Do ja-
skini przez wiele stopni po svschodzie schodzono. P.
lycban. Orl. 5.')6. Zstępowanie na dół , schodzenie. Cn.
Th. 1455. Schód, którym schodzą na dół, jako wschód
na górę, właśnie móv<iąc. ib 981. Mesyasza , który ich
nawiedził, 'szizedłszy z wysokości, przyjąć nie chcieli.
W. Post. Mn. 520. spuściwszy się, zesłany; kl'al'gcfrm«
men, (jfrabgcfaiibt. — Fig et tr. Schodzić, uchodzić,
upł\wać , ubywać, schylać się ku końcowi, mieć się
ku 'sch\łkowi , być na schjłku"; untcrdcfceii , stcrgcfccn , oer--
flicjfii,' su 6nbe gc^cii , fid) bcm Gub? nritcni , aMaufcii.
Schodzi miesiąc, zima; decresiit , senescit. Cn. Th. 981.
Schodzący, na schodzie, abo kończący się rok, miesiąc;
reriens anntis , exiens , vnlvens. Cn. Th. 981. Schodzi
już zima . mroźne tają lody, A wiosna miła i Zefir się
śmieie Hoi\ 1, 25. hniai.) (sohitar ht/enn). Mam
pełną beczkę wina Albańskiego , Któremu schodzi z ro-
ku dziewiątego. Lib. Hor. 105. (kończy mu się rok dzie-
wiąty) Jedno schodzi, drugie wschodzi, albo się rodzi.
Cn. Th. 517. Co się rodzi, lo schodzi, ib. Wesele mo-
je jest-ei wypełnione; on-ci musi "rość, a ja schodzić.
Sckl. Joan. 111; podleć albo umniejszać się. ib. Salo-

127*

i0i2

ZEJŚĆ.

ZEJŚĆ.

mon zakończył tak piękne czyny zfjsSciem haniebnym.
Zai TrsI 201 (seli\łkii'fn iycia , osiaikiein iyna , ilo-
kończt-niim, koiuein) — g Zi-j^-t'. iip/N«.ić, uchodzK', zni-
kać, s|).-/zać, przemiJHć ; oerfiifPen , uergplJfii, cerfdjmin-
bfit , l;infitn.iinbcn. Jeiili każdy w oLCiiości s/ów zdania
swoje Ledzie oświadcza/, lo na samym mówieniu sejm
zejdzie. Dyar. Giud. ótiU. (spełznie). Wszystkim sie (lo-
tym, kiedy wiek nasz znijdłie , Tam stawić przyjdzie.
Zbil. I.am. B 7) (|ak się skuń zy. u|pł\iiie spel/.nie). Ho-
zumieja , IŻ juz inszy żywcit nie ma być pn zijśuiu ży-
wota, tego. Hej /'i».l P p \. Niecli len diicń weso/o
schodzi. Groch. W 57. D^ień zszedł weso/o. hrai.
Pod. 2, 2Ó8 Kroloitiwilny w drodze lov\arzysz. stoi
sam za 'woźbę. jakoby cię wióif, gdyż czas z l..kowym
wdzięcznie zejdzie. Er^iz. Jez. t b. — g ZejsSĆ. slabieć.
upadać, watl.'ć osobh«ie dla starości, dla wieku i t. d.
zriibionyin b\ć. wyeień zonwn , w ysiiunym ; nircl/llien ,

al'fiiUin aii śtraftfn, ipciin ii iitit cinnn 33frjob g.()i. \n
Slbiiajimc unb iWcrfall fomiiicii, \ijWAi) iBcrDcn. Ubierzcie
-takietjO. jakie le izasy polrzebiiją , któryby pracy wy-
trwał; moje c:ału lały i iliundią \\ prarą zeszło. Hk.
Dl. Ó07. J.im Sie zstarzał , i juzem 'sczedł w 'ieciech.
W. Jaz. 2.1. (zsz.-dłem w -jeciech. Hihl. (Jd) D-i-ć pan
serce bojażli«u i oczy seliodzace , i dus/ę ż..ło!icią ulra-
pioną. 1 Len/, Utul. 28, G5. "(oczy z^iii.ilune. liiil Gd.\.
Alarya z wtelkie>>o smutku prawie umierała , Lubo jez\k
jej w słowa uboji 'Szcze<lł , i śi-i-^neły zewszail serce
trwogi. Odym Śtv 2, A' k ~>. (stięlwiałj. Co .>.ie chlubisz
w 'padiileih ? zszedł padół twój. 5 Lecp. Jer. 49. 4. (co
się chlubisz w 'wale.h ? 'rozpl.izł się wał Iaój. i Leop ;
eoż się przi-ehwal.i..z didiiiami ? z|'lviitła didina twoja.
Dibt. Ud ; przepadła , już. po niej i Zboża , które na ka-
idy rok dawano , mc domagałem się , ho był bardzo
'zczedł i zuboż.ił lud. 1 /,e.)p. 2 Eidr. .T , 28. (ciężka
Lyła niewola na ti-n lud Dibl. Ud). Zeszły, wysilimy,
sł.iby, ziiedzniały, przez wiek , starość, nędze, ubóstwo ;
tnatt, ciitfrńftft, »oii Sllter , Glcnb ; /Jnh 'scśly vetusi,ite
corruptus , (cf zrobiony). Co lo za dziw. iż stary, ze-
szły, wstrzymał się nie dotknąć w,.-zi'leiznicy? Corn Diu.
278. l'rojligcta vnleludo , zdrowie zeszłf, które sie na.
włosku dzierży. Maji., (ob Zeszł.iść , zgrzybiał.iść). Co
zeszłego odżywić /ifj. Post E e e \ . Furmani mają
mieć konie goilne , nie z»siłe. Tarn. U^l. 282. Olo sły-
szysz, że pan uleczył nędznego a zeszłego c^łuwjeka.
Hej. Post. P p G. To jest święte przyrodzenie tego
miłościwego pana , ludzie zeszłe a upadło podpnmagać.
Rej. Pust. tl 5. Ze-.złe lala, zeszły wiek, podeszły,
zgrzybiały , (lobcś Jlltfr. Zacharyasz i Elżbieta już byli
zeszłych lal. Hej. Post 1) d d 3. Wieku lak zeszłfgo.
Prol. Cu C 7y h. Pud zeszły mój wiek, pod laU
moje stare, juz jedną noga sluję w grobie, wiem, że z
tym światem lO i;oilziua rozstać ini sie przychodzi. Smolr.
Nap 24. Z'-szły w latach, zeszły w lala, podeszły, zgrzy-
biały, n'Dtil l)ej(i(łrt , irolil bftngt, olt. Anna ś był.i ze-
szła bardzo w lecieih. fi«o/. Potl. 123 Wdowa la już
xe.łzł.i w 'Ieciech, ale świeża w nabożeńslwie IV. Post.
W. 51. Widząc ojca w Teciech zeszłego, prosił, aby

mu porzucił rząd. Papr. Gn. 1162. Chorążemu w 'Ie-
ciech zeszłemu, wolno substytuta podawać. \'ol. Leg. 3,
412. Kie żeby małżeństwo w lata zesjłym mniej nale-
żało.... Zyyr Glin. 403; (nelate proiecliurtbut , w la-
ta zaszłym , ub. Zajść). — ^. Zejść na czym , ubytek cier-
pieć na czym, uszczerbek mifcć ; ?lbliabme IciDftl, Sfllujl
Icibcn , ocriuftig ipcrben. Na zdrowiu schodził i prawie
umierał. Slur. Znd D 4. Pobożny roz[irasza na prawe
zubożałe , klórzy ze>zli na zilrowiu starością. Gil. Post.
282. J:igieło chci:ił Wilołdowi koronę dobrowolnie spu-
ścić , bacząc swój wiek stary, k temu na zdrowiu będąc
zeszły, hiel. 290 Umarł we stu i dwudziestu lat, a je-
szcze był mc zszedł na wzroku , ani stracił czerstwości,
fiiidz. Peui 54, 7. nie zaćmiło się oko jego. Bibl Gd).
Już był bardzo zszedł na wzroku , tak iż nic rozeznać
nie mó^ł Itiidi 1 Sam. 5,2 ( oczy jego już się były
po<zeły 'zaciiniać. /Jibt Gd , cf zaszły mu oczy, ub. Z^jść).
.M..ly.isz wobł z nami niż z Turkiem walczyć, zuła-zcza
że widział krnia Polskiego na 'skarbiech zeszłego, lliel.
408. (wycieńcz-mego , wyrzerpanego). Nie będzie ża-
dnego tak na rozumie zcs/łego, ażeby nie uiilz<ał na
oko . że się sprzysiężono. Nug. Cyr. "11, cf. Lal. menie
cajilus , ameuE . demens , pizlu.w iony rozumu, słabego
rozumu ; jd)ninĄ nin (5(illf, nni Sfiftrtiibc, ( cf zajść w
j;łowę) — Imueiiiu: Scliudzi iia izym • zbywa na czym,
brakuje, nie dnsiaje ; ii gcbt iromit 00, ti tnancflt , fltłU,
tfl llidlt Jlircit^cnb. Cu oliwie tej zeszło na uruilzie, ob-
litośi-ia nagraiizii. Cn. Th. 981 ; (fuud speciei mento po-
tlerufil, fuiideiidi uhertate compi'7isiil oliva. Pallad. Ca
nn jed ym zeszło, drugim się nagrodziło. Eru. 10. Zbyt
didirze o sobie lrzvm <jac, , rozumiecie, iż nam, cu do
wewnętrznej doskunałości na niczym nie schodzi , zaś
co do zcwiielrziiej izczęśliwośi-i wszystkiego brakuje.
hras. boś 1 45. Do żadnego dzida bailż najtrudniejsze-
go , ani mu na mężnej cnocie, ani na wrodzonych przy-
miotach nie zeszło, 'hiol Mnw. 15. Klónj kiedy zbro-
dni na obrońcy zeszło? P Ich. Sen. tjn. 207. ( klórai
kiedy me miała swego obrońcy? ) Ponieważ na ludu
Hzymskim nie -chodzi wam, senatorowie, nie dawajcieł
przyczyny sądzenia , jakoby na was schodziło ludowi
Itzymskiemu ? Mag Cy: US (lud do waszej pomocy go-
tów, bąlżcie ludowi do pomioty;. Ojc/yznie i w sagu
i w todze, Nie zszedł w pokoju, nie zszedł i we trwo-
dze Jahl Bak. U 4 b. (nie chybił jej, nie ubliżył po-
mocy, uWugi) Mówił on panu: ujeżdżaj, boć o cię gra
idzie, A ja jeśh tu zginę, mało-ć na lym zejdzie. Popr.
Gn. 805. (mała szkoda , muła slrala , mały ubytek^ —
^. S<'hudzić zkąd , z drogi, z toru, na bok, wychodzić,
zstępować z drogi; abgel/cn, abn'ciił)cn. Jcieh serce jest
nieskażone, tedy pewnie ,i rozum z toru prawego na
ubocz nie zejdzie. Pilrh Sen lut 4, 69. Ni^dy z mch
me schodziła pilna opatrzność pańska, /irj. Potl. .4 u a
f>. nie odstąpiła od iiiih , nie opuściła ich, fir n>l(t) nit
DOtt ibnfii. Straż a 0|>ieka pańska me zejdzie z mego.
ib h kk2. — g Zejść, odejść, oddalić się. przejść do-
kąd inąd ; ipffl(jfbfii , fprtflfbcn , fi4 tPfflbfgfbfn. Powinni
się wszyscy przed swoim wojewodą pop:buwać , a na ś.

ZEJŚĆ.

ZEJŚĆ.

i013

Marcin wychodzić na pole, a drinlzy zchndzić. Siar. Fob.
C. IUekl>zy zsieilł w oułoki zosla«iws7.y diiych. Groch.
W. 280. (ziiiU). — § Zi'jść z^«i.iia, zfjśc , |)rzenleść sie
na t:imten świat, luriizeć, pożegnać się z ś*iatein ; ab'
f4ci^ClI, Bon ter ®elt fc^cibcii, ocrfd^eibcn. Co się isso
uroilzi , /yso z świala zchoilzi. bies. roz. B 5. Pięknie
zszedł z śvMata, i umarł śmiercią ludzi sprawiedliwych.
Dainbr. 997. Rozumny lak ma z świata lei;o schodzić,
jak z uczty. Zub. 7, 2t0 Koss. Jan dobrowolna i przy-
rodzoną śmiercią miaj zejść z tei;o świata. Bini fnst.
4l4. Z tet;o świata z>^s7.łvci) niehoszczykami nazywamy.
Smolr. Apol. 65 Ht 9l(iijf)d)ubeiini, Mc ^crfd^tcbeiicn. Za-
bitą śmiercią zszedł Hipolit. Ohv. Uw. (15:2. Nie swoją
zejść śmiercią , znaczy śtiiierć gwałtowną. Filek. Seii. list.
2, 141, Często trzy ozcś-i ze czterech dworu baszy
powietrzem zejdą. AV ł Twk. 144. Urban papież mę-
czenniizą koroną 'szfzedł. /Hel. Hsl. 151. Przemysław
'szczedł. nie zostawiwszy po sobie żadnego potomka.
Biel. H"!. Ó4I. — § Zijść. zgasnąć, ustać; auśji^CH, nuf=
^Órfll, crlólt^m. Zacny dom Augustusów 'szczedł bez
potomka liiel. Hsl. 145 Laurze, me kwitnij! zeszły
wielkie dusze. Zoh. 14, 133. Kiax. Cmineły, już ich nie-
masz) ! — ji °Si-hadzam schodzę, u^^hodzę , rhronię się.
Cn. Th. 98(1. uslępuje , scliraniam się, uin\kan), uni-
kam; aiio bom Si'i]f (Kbcii , niiśiuiidjcii, auf b:e Scite gc'
llClI , fi4l cnt5ic()i.'ii , lnci^C^, Tu sobie [lo nadbrzeżnych
czasem krzika h sch.łdza, Czaseui się pod drzew gę-
stych cieniami ocl.ł.idza Zitb. 1, 105 iVttr, Znijść mu
muszę z orzu. Teal 48. h , 5l). Radzę ci , abyś mi
zszedł z oczu , bo sie tu z t"bą wielka hi.>lnrya stanie.
Teat 28, 116, ciiicm niiś ben Sliujcii gcben, . Ani się de-
szczowi zejść pod mój dach wzdr\ gajcie. Zebr. Oiu. liii;
imhrem uiiure. schronie się przed deszczem, fil^ oor btllt
Sicgon iDoljiii flii^ten. Zszedłszy na brzeg , należli mło-
dzieńca pięknego, Rez siły i bez ruchu w piasku leżą-
cego. Chód. Gesn 618. wyszedłszy, wysiadłszy na brzeg;
om Ufcr aiiśftciijni , oiuS Ufer fJeiijcn, — g Schodzi z stołu
siła ; muHa ftr>ula iniacla tolluntur e mensa. Cn. Th. 981.
wraca sie , zost:ije , pozostaje ; cś fomint aom JifĄe , .yoii
ber iafel jiinlcf , bleibt iitrig. Ze stołu nic nie zeszło.
Tent. 53. h, 49 — §. Zejść czym , zijść czym, n. p, ma-
(erya . otokiem, ropą; iii STO.itctie iiDcrgcIjcn , mit iWaferie
lliltfrlaufcil. Potłuczenia zwolna goić należy, dopóki po-
tłuczone ciału otokiem nie zejdzie. Perz. Lek. 295, —
§, Scbadzam na kogo, schodzę vel zehodzę na kogo;
ohamliiilo , tnsidias alicujus vitie medilans , mottiens. Cn.
Th. 980 dybię na kogo . in l'5fct SIb|lĄt lim ctiien ^criim
flfbcii, ibin boJjufptnmcn fitdjcii. Jako 'rozbójca wilk koło
obory Schadza wieizoiem na zawarte stada. P. hchnn.
Jer. 498. Oszukić. a rozumem schodzić. Be;. Zw 120
b. slar;<ć się by podejść, podstęp czynić; Jlt beriitfctl , jU
bfOOltbcilcn fudjClI. — § Schodzę kogo, innfiiiKitii.: ndven>o.
Cn Th 981. zdybam, napadam: ciiieii iniBcrI)»jft ubcrfaUeri ,
befc^leiiijcil. Po coż mnie z nienacka si-hodzić? C-.- Al -
bożem cię schodził? ieat. 23. 6. A!i Nino! czy się go-
dzi z nienacka nas schodzić! Zab. 11 , 589. ZtiU Julią
córkę zszedł August z kobietami, a one pielą jej włosy

z siwizny, Budn. Apophl. 86. Będę pode drzwiami pil-
nował, żeby pan Szymon nie zszedł icbmośiiów. Teal.
14, 115. Wyjdź prędzej, ż.eby cię nie zszedł. Tent. 24.
p, 31. (żeby cię nie zastał). Idżże sobie, mówię ci,
gdyby nas moja matka zeszła razem . tobym sie już i
widzieć z tobą nie mogła. Teat. 54. b, 5. -Nie chodź
tu tak często, jak cię drugi raz jejmość zejdzie, nie
wywiniesz się tak gładko, jak pierwej. Teat. 16, c, 81,
Ah pójdź, może tu nas kto zejść. ib. 41, c, 564 Scho-
dzę kogo na czym złym, deprehendo. Cn. Th. 981. ct«
nen ipobeij ertappeii. Zszedł mnie, jakem dobywał z wor-
ka pańskiego kilkunastu czerwonych złotych Teal. 24,
93. Czart. Pięknie nas zszedł , gdyby jakich złodziejów.
Teat. 32. i, 69. Muszę cicliuteńko zejść ją z jakim ga-
lantem , a potym dopiero pokażę jej , że jestem mężem.
Teat. 53, b, 11, — Z ruśnicy nietjlko ptaka, ale i zwie-
rze może zejść. Cre.-^c. 690. ugodzić, ustrzelić; erle=
gen, łrcjfcit. — § Zejść się, spolkać się, zdybać się, ze-
tkać się ; cinanbcf bcgcgiicn , sufammentrcffen , auf cinanber
fto^en. Temi drzwiami idźmy , to się z nim zejdziemy.
Teal. 52, b, 92. Zejść się po nicprzyjacielsku , pnikać
się walcząc, zetrzeć się, zewrzeć się; mit etllfm Jllfam*
men gcrat^en , bi^iit^-Jfinfi" luerben, f.impfcn. "Zczedwszy
się (zszedłszy się) na równym polu, Kartagiń^^kiego nie-
przyjaciela snadnie zwyciężył. Kosz. Lor. 158 b, Btiss.
cycM^B, cyriM^B utarczka, zejście się nieprzyjacielskie, potycz-
ka, (cf sejm), — |. Zejść się cieleśnie, mie zać się cieleś:iie,
cielesną sprawę odbyć , fic^ flei(d)lic^ »cvmi|'d)en. Zszedł się
z nią , a ona zarazem poczęła, Hadz Uenes. 58 , 18.
Gdy już była poślubiona lla,'ya Józefowi , pierwej niż się
zeszli, naleziona jest, iż nosiła w żywocie z ducha świę-
tego. 1 Lenp. M-.iih. 1,18. KtobykoUiek z pogłowia
męzkiego 'szczedłby się z mężczyzną , lak jak z niewia-
stą, śmiercią umrze. 1 Leop. LevU. 20. Przeklęty, który
się schodzi z wszelakiem byiilęciem. 5 Leop. Deul. 27,
21. (który przebywa z bydlęciem, 1 Leap.; kiór\by ob-
cował z bydlęciem, Dibl. Cd.). Córki swe Lol zgwałci!
z niewiadomości i opilstwa ; ty zaś trzeźwy nie t\lko
z wnuczką, ale też z siostrą schodziłeś się, i z córką.
Zijgr. Pap 555; (r.ongressas e<). — § Schodzi się rzeka.
Cn Th 981, zbiega się, wpadają jedna w drugą; biC
gliiffe faUcn in cinaiibcr , ergicpcn fid; in cinanber. — g. Scho-
dzić się , Ziiromadzać się , zebrać się ; 5U|'c.mmcn fommeil,
fid) Berfammcln ; Slov. schazeti se, sgiti se; Sorab. 1.
zenlidu , zenhdżem , zendu szo , zkadżuju szo ; Cnrn.
snidli , snidem , snidam se ; \ind. kup shajat, fe seha-
jati , fjiti ; Croal. zhajamsze; ^'oss. coHTiicfl , cx04«Tbca;
Ecd. ciiHTilca , cxo4iiTnca , cofiTiica, coópiiTbca. Krawcy
gdy się zejdą , mówią o nożycach , Kowale leź o kle-
szczach , mnichy o kapicach, Hej. Wiz. 147. "Szczedszy
sie (zszedłszy się) drugi raz do rady . . , . W. Pasł. W.
237, "Zeszedł się, (zszedł się) ś. synod w wielkim Efe-
zyńskim kościele Hrbst. Art. 186, Pewnych czasów do
kościoła się schadzali. W. Post. W. 'iii. Juno mogła
czesiokroć Jowisza zbieżeć , zchodzącego się na górach
z Nimf.imi. 0(w. Ow 118, Nie może być, byśmy mieli
poić trzody, póki się wszystkie nie zejdą. 3 Leop. Genes.

1014

Z E J S C.

ZEJŚCIE.

29, 8. (póki się się nie zienie wszystek dobytek, i Leop.;
aiby się zebra/y wszystkie stada. Bibl. Gd.). — g. Scbodzi
sie sukno w stępowaniu , zbiega się. kurczy się; fca§
liii) louft cin, lauft jiifammen , fnbrt sufammeii, (jei;t ein.
Sukuiaby się do kupy zesz/a . gdyby nieslępowana zmo-
kła. 6'ri'rf. Uys. E i b — §. Siliodzić się w zdaniach,
zbliżad się do zgody, jednomsślności , zj^adzać się z wol-
na ; fic^ cinnnttcr in Ke^nungcii nabiTH , nniióberti. Rzeczy
łagodzą się , konstytucya się utwierdza przez zejś'-,ie się
i stosowanie umysłów, liaz. Nar. i, ?)''2. przez stykanie
się, przypadanie, 9In:iń()criiiHi ber (Semiitfjer ju ci^nll^cr;
(Hoss. c.\044HBt niemśiriwy. z;.!odliwy ; Ec.cl ci,xo.T.Ae-
HHK, ó.iarocK.ioimocTb , CHiic.\o*4Ciiie przychylność, c.\o-
AintMbHUfi, cmic.\04iiTe.ibHhiii , ÓjarocKJOHiiuB życzliwy,
dogadzający). — g Zriść się na co, do czego, zgo-
dzić się na co , przyd.itf się , z<l»ć się, użytecznym być ;
ttoju tniiijen, r»ifFcn, mijcn, iifi^lit^ ffcii; (Cum. smde se
/)/ , evenil). Mam ja, 'pry, jednego, Coby się na to
zszedł bez wątpliwości. P. hcitau. Jer. 463. \V'szystko
co bóg stworzył, służy ku pożytku n'aszemu ; "abowiem
to co się nic zgodzi użytkowi ciała, zejdzie się na po-
żytek duchowi, Uoler. 5. 1 mnicha, choć nic nie zszedł,
nie odeszli. H. Kchan. Orl. \, 22G. Nazbyt bujnego mło-
kosa (igle ni *naez się nie przygodzą , bo ni do męstwa,
ni do żadnej potrzebnej rzeczy, chyba uciekać, tuby się
•wżdy na to zeszły. Hej. Zw 104. Turcy mają niezliczoną
rzecz imaginacyj , które się na nii; nie znijdą , tylko na
pokazanie ułomnośi'i rozjmu ludzkiego, hiok. Tutk. 155.
Na nic się nie zejdzie tobie ta odjjowiedż. Zygr. Pap.
251. Którzy się wszystko bać będą, do niczego się nic
zejdą. harn. Kul. 556. Nie zejdzfe się kupieckie serce
do żołnierskiej sprawy. Birk. Kaw. iWalt. U 5. Niechaj
będzie kto ozdobion i statecznością i pomiarą , a jeśli
prawdy nie będzie, nie wiem, do czegoby się takowy
człowiek *zyść miał królowi każdemu ! Weresz. lieg. 1 1 7.
Kie baczę ja lego w sobie, abym się do lego urzędu,
na który mię przekładacie, *ziść mógł Hupr. Kot lOt.
— j/ Zejdzie się komu co , przy(iaila mu , przystni niu ;
ii ift ibin aiigcmcffcn, anftńnMtj, ftfl;t ibm jit. Gonitwa, tur-
niej , szermowanie , i inne krotuchwile , które potrzebują
Siły, jedno się młodym liidzicm znijdą <jorn. [hu 591.
W lecie zdrowsze są potrawy jako to jagnięcina i I d.,
'zimie zaś zejdzie się i wułiiwizna. Sak /'roi/. 147 Ko-
mu się to zejdz e trza<ać głową, roztrząsać włosy? ko-
niom ZiijiirzDiiy rn albo jedzum |)iekicliiym , jaszoriirkami
miasto włosów potrząsającym ! Eruz. Ob. B. — jj Zejd/ie
k"inu co , Wolno mu, godzi mu się; ti ftcbl \\)m frcę,
ift itlin frlatlM. Jednej się samej jednej zejdzie Icbie (We-
nero), Bogów uśmierzać i niewolić sobie. Twnrd Dnf 24.
Zejdzie panom wszystko , a ubogiemu nie zinjd/ie się
wszystko. Dirk Zyij. 56. Nie ka2ili'mu się to zejdzie.
Cn. Ad G06. Uczyń jak chcesz, wierz w co chi-e^z, żyj
jako chcesz , wszystko-ć się zejdzie. Zurii. l'ost 5, 552.
Zejdzie się komu co , ujdzie mu , wybaczy mu się ; ti
roirb cintin fi) (^inge (leii , ofrjiffłcn ipcrbeti, paffircn. 'Oso-
bnym ludziom, kiedy się chwalą, ma się im zejść. Gorn.
Dw. 25. (darować;. Ledajako mówić, zeszłoby to się

gdzie indziej , ale przed \VMośC'ą żadną miarą. Gota.
Dw. 5 Uszczyphwa ta odpowiedź u Augusta , który był
łaskawy a dobrowolny, zozła się. Eraz. Jęz. J. Kzeize
dziś dzieciątko takie słowo, ledwo to staremu 'ziść się
może. Falib. H 2 Ledwieby się dudarzowi abo niew$(>-
dliwej jakiej przekupce na treo.e zeszło. Pim. Kam. 105.
— §. Schodzić pola, lasy, miasto, peragrare , obir», Cn,
lii. 981. zbieaać, zwiedzić: biirc^laufcn, burtfcgfbfn , but(^«
ItJailbern , blirrflsicĘlcn. Jednego dnia , kiedy miasto wszys-
tko schodził.... l'rol. Jot. 17. Siła lasów °omacinie
zihadza. Otw. Ow. 561. Zkrąiyłem ziemię i schodziłem
ją. W. Job. 1, 7. (okrążałem ziemię i przechadzałem się
po niej DtbI. Gd, cC Kędyś bywał szal;>nie ? Zwodziłem
(zwiedziłem) świat panie. Rys. Ad. 51. (£cc/. cv'C0A>'Hiiii
spieg. Wstańże , a si-liodź ziemię wszerz i wdłuż. 1
Leop. Genes. 13. 17. liibl Gd. .Miał schodzić wszysikę
ziemię, opowiadając możność bożą I Leop. 2 Much. 9,
17. (wszelkie miejsca, gdzie ludzie mieszkają obchodzić.
Bihl. Gd ). Niektórzy schodzili rozmaite prowincye. 1 Leop.
Hteron. 1. (przemierzali kramy. 3 Leop,). Przyjdę do was
gdy obejdę Macedonią , bo M.icedonią schodzę, i Lenp.
1 Tor. 16. 5. (bo pójdę przez Macedonią. Bibl. Gd).
Niescliodzone miejsce, klócgn nikt nie schodził = nie-
tknięte, iirbf(iiiii|icn , iinbcrubrt, wo' nicmniib gcijiiiigtn ijl,
I;ill(]efi'inniCIt ift. I'rzemknął się z » tj«kieni przi-z niescho-
dzone dotąd góry. Falisi. FI. 148 — 'i,. Schodzić siC,
chodząc zmordować się, [\it Hić) iMClc» @t))(n ermuben.
Schodziłem się , uchodziłem się , ubiegałi^m się. Co. Tn.
981. et 1170. Kedyż już pójdę nędzny, w' które struny
Strudzone nogi cLuócę schodzony ? I'(nt. Ud. 71, Uoh.
uśly (esSHS eundo , (cf. uszły). — ji. Schodzić co , n. p.
szaty, suknie , hóty , trzewiki • chodząc w nich spoltze-
bowywuć , ctTOrtś abiiiiScn , inbcm inaii barin gcbt , ctroał
ablrajcn , nbrripeit , otrbroiidjen. Wdziawszy na swe plecy
Szaty schodzone, mówią, że dalecy z krajów odległych.
Leszcz. H. S. 179. Kupił sobie stary żupan i Z' liodioos
szarawary K<houi. Fr. 72. Wdowę żonę pojmujesz, j»-
koby też stary żupan bib schoilzone kupił szarawiry.
Teal. 24. b, 29. — F'ig. tr. Na swe rodzice narzekaj),
że ich też kiedy uczyć nie dali, że swoje lala na dwo-
rze prosto z chłopiąt jeszcze zeszli a strawili. Glin.
Wyi h. 7 5 6. Lepiej o tym rozumieli , kiórzy żadnego
czasu próżno nie chcą znijść. ib. A 3. ZEJŚCIE, ia, •.,
'ŻEŚCIE, 'Z.NIŚCIE, .Si//;i/ verb schodzenie, spuszcze-
nie ;.ie w dół; tui ^crabftf igf n , .V">crii:itcrfi>niinen. l'riy-
bhżył sie już Jezus ku ześciu aloi dołowi ^róry oliwnej.
Sęki. Lur. 19; ku schodowi -óry tb k.. )ej M-bodzislo-
śei, porhi.dzisio-Sci ; Hum c.\04i , tti 31bbtin9 , ttX All8
bC:5 SiTflCŚ. — § Żeście xiezvea . gwiazd • schód, S.hyłek.

Cn. Th. 1420. bnd 5Rif bcrgrbcn , lliitcrflfben, }u ffiibe ««•

\)(n, (cf. zichód , 'zapadj. Siłiyłek czego, roku, l.n,
wiosny. Żeście, schód, ejriiemiim min' f" ''''• 91^2;
ficiHMTO ostatek . bif iRtigf , brr 3<f|ł. — j- i^ejicie . /e<eie .
śmierć , zgon . koniec życia ; baj »lbf*fibfn . 'i<aid)tibfn,
©abinfij^f iben , ?ll»lfl'fn Jedno jesl wsiysikich ■»c»zci<3 do
żywota, I jednakie "zcszcie. W Sap. 7, 6 dediii. jefl
*weście wsiysikim ku żywotowi, i jednostajne zchodie-

ZEKLNĄC - ŻELA z NIC A.

Z E L A Z N I K - ŻELAZNY.

1015

nie. 1 Leop). Kto zalern przejęty nic hyf, ie którego
gdyby można byfo , nieśmiertelnym mieć wszyscy ciicieli,
tego potrzebnego nawet przez naturę zejścia nie czekano.
Siem. Cyc. 424. Niestelyż! mówi na to głupie męstwo,
Co krwią , ba zejściem częstokroć zwycięstwo Ugania.
Opal Poet — iJ. Żeście, oglądanie się z kim, potkanie. Cn.
Tn. 14^0. Oi^ladanie się z kim. ujrzenie, żeście obe-
cne , ut dl) oglądania , do ujrzenia , do zejścia co odło-
żyć , in congressum allerum. Cn, Tli. 615. — §. Zejs'cie się,
zejście, sprawa cielesna; Ross. comie, ber Scoft^Iaf.
Na jedno tedy zeszcie niewiasta poczęła. 5 Leop. Uenes.
58. Cna jedno poznanie poczęła. 1 Leop.). Ale 'przy-
miot.... *aia go nie z jednego z plugawą zejścia zaraz
oberwać może. Onk. Friijm 11. — (i Zi'jście się, zejście,
zgromadzenie, scbadzka , skupienie się ludu, abo miej-
sce skupienia, schodzenia, zbór, zebranie; btc 3l"''"''
mcnfiinft. bic SScrfaminliiiig ; Sorab. 1. zendźeno ; Rnss.

C.\0,l-B, fcf schód;; £C' /. CLIIIITHK . CHIICIUeCTBie, CllUh-

CTBHK , cLEp.miiie. Tego dnia będziecie mieli święte że-
ście, a żadnej roboty nie poczniecie. Radź Letnt.ió.l.
(dnia pierwszego zgromadzenie święte mieć będziecie.
Bibl. lid.). Pasterze czują nad trzodą pańską, pilność
czyniąc około ludu bożego , pasząc ześcia ludzkie sło-
wem prawdy Ziej Pusl. C 2. Gdzie się kolwiek na ja-
kim ześfiu być "przylrefi , by też siedział "napoczeiwszy
człowiek . gdy przyjdzie 'chociajby 'nawiętszy nikczemnik,
a łańcuchów nawiesza na sobie, już się ty pomknij
'szarasy, siądźże ty pozłocisty. Hej. Zw. 70 b. (posie-
dzenie) llozkosznemi rze<zami tak świeccy jako ducho-
wni zdobią swe ześcia i biesiady, po stołu dzięki ezsnią
bogu, a'zisię do tegoż się wrócić *po«lczosać 'zasię ję-
zyka o ludziach mówiąc. Eraz Jez. y 4.

•ZEKLNAĆ, vb. Przekloać, klnać.

ZEKfAĆ', ob. Kpać. ZEKPIC się, ob. Wykpić się. 'ZE-
KI'1EC iiijiik. dok, stać się kpem, spaszować ; jum ."CiUllPś'
fort iDcrben, (imibJfótliiM) auśartcii, fid) ocrid;Ic^tcrn. Zekpiał

świat, trzelia go poprawić. Diwun. Stut u 4.

ZEKUWAWIG, oł. Skrwawić, krwawić, pokrwawić. — Ad-
das : Dopełniwszy zbrodni, rozumiał się być najpicr-

^' w'szvm do osiagnienia zekrwawionego tronu. Nar. Hst.
5, "181.

ŻĘŁA , ob. Żyła.

ZELANT, a, m., z Łac. , (ob, *Zelus) , gorliwiec, (cf. za-
gorzalec, zapaleniec, żwawiecj ; ciii (Stferer. Wiehka to
sławę czyniło temu o honor bosH zelantowi. Sk. Zuw,
591 b. Na każdej radzie publicznej wszystkich znaleźć
można gorliwych zelanlów za ojczy/ny dobro. Mon. 69,
579. Słyszę odgłos szemrających zelanlów; a w coż się
obrócim my szlachta? ih. 65, 50. Leszcz, fif 75. —
W rodź. żeńsk. ZELANTKA, i, bic gifprtiin. Nie bądźże
taka o sprawiedliwość zelanlka Tent 15. c, 15.
•ŻELASTWO , ob Ż. laziwo. ZELAZISTY , ŻELEZISTY,
'ŻELAZNISTY, 'ŻELASTY , a, e — o arf«: Ecc.l. wejt-
socTbiH; Żelazo w sobie mający, etfenbaltig. O rudzie że-
lastej Os. Hild. 404. Rwaśmcc żclaste , uquae acididae
marliales , maja w sobie koperwas żid:<znv. hbik. Kop.
i, 95. ŻELAZKO, ob. Żelazo. ŻELAZNICA, y, i., cen-

taurea sc.abiosa , gatunek chabru , rośnie na łąkach, lecz
żadne bydło jej nie ruszy. Kluk. fhjkc, 1, 113 fcrtbio<
fcnartige glorfbliimc. ŻELAŻNIK, oA. Żtleznik. "ŻELAZNO-
GRADY, a, e, n. p. Zelaznograda armata zagrziriiała.
Tiuard. Wi. 154. svpiąca grad żelazny > kule, ciffll^a*
gcliib, fiigd^ngdnb. ŻELAZNY, a, e; Buh. ei Slov. ź.la-
zny ; Soiab. 1. felesny, żeh-zne i jerreiis, żeli'zwane (er-
ralus , źclezowe ferrarius żelazowy. Dasypod. U - b) ^
Cum, shelęsn ; Ymd. shelesen , shelesni , stielesji ; Croat,
selezni ; flag. .\egljezni ; Donn. gvozden , (cf. gwoźdź J ;
Slav. gvoxdjen ; Ross. JKe.itsHbift ; żelazny , od żelaza ,
z żelaza; ©ifeit', uoil (Stfcii , eiicrn. Opiłki żelazne. Krup,
5, 158, of. zęijra, ©ilcnfdlfpaiiC. Żelazne naczynii>. Cn. '
T/l. 1418, (ob. Zcl('znik). Zi-lazne narzędzie, (oii. Żelazo,
żelazko). Gadać komu o wilku żelaznym, leul. 19. c,
49, (o». Wilk, Wilkołak). Na zaklęśnienie czaszki, przy-
łóż plaster żelaznym zwany. Perz. C'jr_ 2, 26; w który
żelazne opiłki wchodzą, (Stfcilpjlaftcr. Żelazna ruda, ina-
terya. Cn. Tli 1418, ob. zelasta ^ruda , cifcilbaltig. Żela-
zne góry, huty. Cn. Th. 1418. Żt-lazne wody, smak że-
laza i części żelazne mające. Ld Zidazna farba , dzika jako
marmuru ciemnoczerwonego, ei|filfarbig; Boh. blankytny,
(cf. błękilnyj. _Koń sierci żelaznej; Slav, csilśsh , ciit
6ifenfcl)immcl. Żelazna sierć , żi lazny koń' Rys. Ad. 79.
żelazny t. j. mocny, silny, trwały, niezmorilowany ; ciicril,
son (Sifcit, feft, ftarf, baiievbaft. Ztąd go byh niektórzy
żelaznym nazwali , Gdy nicspracowarnj w nim siły do-
znawali. Groch, W. 425. Człowiek me żcl.izny. Teil 51,
82. Człek nie żelazny, nie rodził się slalą Jtiiii Buk.
Q A b. Żołnierzowi trzeba mieć temperament żelazny.
Teat. 18, 2. Żelazny, twardy, nieugięty; eifcrn , ^art, un»
btcgfam. Lękajmy się tej żelaznej laski , z którą się wy-
niósł na nas rozgniewany pan zawołany. Groch. W., 558.
Upór żelazny prawie. Buk, Z'imi'j 22. Kamil twardemi,
i że tak rzekę, prawie żelazinini senatorów glosirni
wypędzony. \V'ur^. Wal. 140. Człek ielaznyili ust, oło-
wianego serca, umysłu mało statecznego i mądrego.
Zygr. Pap. 556. A'h jeśli to uczynisz , żelazne masz
serce. Dmoch. Ii 2,520. (kamienne, zkamiemałe, zkrze-
mieniałe , cf. skośnułe , lodowate) Śmierć się żrla/.na
z na^izych żalów śmieje. Rys Ad B 5. (nieużyta , nie-
ubłagana , sroga , niemiłosierna , niewyrozuniiała) Przeil-
wieczna uchwała prawy niepize>kocznemi i żelaznem!
ujęła naturę. Lencz Clnss 9. nicwzru^zonemi , cf btC
ctferiic JJotbmnibigfcit , biv3 eiur.ie ©diicfial. Ustawę Park
zoAią ż>djzną, dlale jo , że jest nieodmienna, i niena-
wrotna; bo bądź komu naznaczą mieć żywot długi, bądź
krótki , już koniecznie tak mu się doslać musi. Olut. Ow.
654 — Najpierwsi ludzie mieli wiek złoty, po kló-
rym nastąpił wiek miedziany; nakoniec żelazny, na
który my nieszczęśliwi natrafili. M>n. 65, 4i'2. Zgrzy-
białe lata nadeszły , nie one które złolemi albo tłu-
stemi zwano; ale to są lala żelazne, skaliste, twarde,
trudne , których nie lada jako pożyć ; już tu w.szystko
jako z kamienia kował. Podio, Wroi. 24. — g. Żelazny
list, ob. Glejt, ob. List; Boh. glejt, pruwodnj list, piu-
wod bezpećnosti ; \'ind. obvernu pifinu; I>o<. verni lijst ;

1016

ŻELAZO.

ZELAZOCIAG - ZELAZTWO.

Rott. onacHaa rpaMora. — *^. Kozacy znamię arclici
j)oli Słów ieii -kun iiiufniem żelaznym koiem znwią. /'asik.
Dz 14. gwiszJa ż.'glarska, ber 'JUMarfiern. ŻELAZO, a,
fl. ; Buh. żele/o; Slov. żelezo , żelizo;] Sorab. \. żelezo ;
Sorab. 2. feleso ; Carn. shelęsu , seleze , guozdje, (cf.
gwoźdź); \'ind. shclesu; Dal. gyozdje; Bag xegljezo ,
gyozdje ; tfoin. sgegl|Ł'zo , sgeglizo, gvozdje ; S/an. guoz-
dje ; llots. wejtao; (cf Hebr. y^a lela , aes , bnD barsel,
ferrum) ; ^ai Gifcn. Żelazo , metal białosiwy , twardy,
dźwięk mający, ciężki do topienia, na powietrzu lub
w wodzie rdzewieje rdzą ozcrwonohrunatną ■. magnes go
ciągnie. Ktuk. Kop. 2 , 208. Os. Hud. 6. Żelazo , metal
koloru białawego, w/oknisty, czasem miajkg lub grubo
ziarnisty, ciąg/y, trudno topnieje, zapalny, magnes go
przyciąga, i to jest szczególną zehza w/asnością ; łą-
czy się z i>alnikiein , kióre to złączenie slalą zowiemy.
Mier. yhkr Surowiec żelazny, albo żelazo z węglem i
z ochrą żelazną złączone. Sniad Chein. 1, 525. Bite że-
Jazo Hoss. Hpiiiia, adj. h-piiiHUil. Lite żelazo Hofs. <iy-
ryHX. adj. <i3TyiiHufi Ż^ lazo zlane w sztuki, w br_\ły.
t'n. Th. Iii 8. By nie było żelaza, nie byłoby złota,
żelazem złoto kopią. Pot. Pocz. 487. Zaciągał on za sobą
serce jego, j:ik magnes żelazo. Oirk. Zoar. D 2, (oh,
Zrlazoi-iąg). Żelazo rozpalone , w wodzie sapa , parska,
skwierczy. Dudi. 21. Z^-lazo rozpalone, ogniste. Cn. Th.
1418. Braciszku, kuj żelazo, dopokąd rozgrzane. Teal.
45. c,. IGO. Wyb. żelazo kuć póki rozpalone < łyka
drzeć, kiedy się drzeć dają; Slov. dokud żelezo liori
(ge żerawć), kug; wtedi ruźe trhagu , kerfkwitnu; róże
zerwać, kieily kwitną. Slov. Uż ge żelezo w ohni , jat ta
est alen-, pory pilnować , nie zaspać gruszek w popiele.
— g Żelazo , ZEL.AZKU , a , n. , zdrbn. ; Boh. żeljzko ;
Soruó. 1. źelezko ; Cinal. selescze ; Baq. gvczdize; Boin.
gYOzdjice ; rzecz z żelaza zrobiona, naczynie, narzędzie;
ttipa« mi 6ticn Bcrfcrtigtf«3 , ciii 6ifen , ein cifcrncś ©eróttie
Pbcr SScrfscng. W oramu Imlzii" me małej pracy z owcmi
krzywemi żclazy używają Ri-j Zw. 27 1 i_ z lemieszem,
z pługiem , init bciii fnimmcn *l'flii|jcifcit. Ż.-I.izo , miecz ,
(cf. Mars , Marsuwyj ; bag eifcii , tai ed)ii'crbt. Uszli że-
laza . a mokra ich śmierć i ślepe pożarły zatopy rzeki
nieubłaganej. Tward. Wł. 2.'>5. Drogę sobie do wyjicia
z pomiędzy nieprzyjaciół uczynić żelazem, ib. 92. Na
wojnie, co po strojach, gdzie żelazo płaci, Klejnoty
tam i złoto swoje cenę traci. Put. Arg. 277. Żelazo
czasem znaczy broń wojenną i same walki , osobliwie
w wierszach. Olw Ow 050 Óśin' tysięcy masz w żela-
zie sprawnych ludzi do boju. Pot. Arg. 272. Już miał
buntownik miasla w 'sekwesirze, żołnierzy m' żelezie.
Pot. Arg. 172. (pod bronią, untcr ben Sniieii). Zna się
z żelazem, dwie ode łba kry<y ciągnie po |>ysku. hiniai.
Poez. 2, 200. junak, ein Ćifenfreffer, ^niibcflcii, Sraniar-

bilŹ. Jestem szlachcic, i tę sprawę żelazem zakończNĆ
muszę. Tfat. 34, 70. (szablą, pałaszem, szpadą < poje-
dynkiem, cf. kula, pistoletj. Proszę się ze mną sjiró-
bować żelazem, kiedy co masz do mnie. Mon. 74, 41.
{ob. na pałasze iść). On od iSinierci swego przyjaciela
broni , Lecz sam ginie zabójczero Hektora żelazem.

Dmoch. II. 2, 135. fmioczem lub kopią , dzidą). W bio-
dro utrafia strzała, cierpi rycerz wiele, Trzcina się
przełamuje, żelazo tkwi w iiele. Dmoch. II. 2'J9 że-

lezce , grot; bie cifcrne ^'ieilipife, ber ©cbren. — g. Że-
laza, żelazne kajdany, j-ęla , ł;<ńcucliy ; hot', ^ejtsa,
n. p. Siedzi więzień w żelazaili, er fift jn ben 6i!eii , in
flttten llllb Snnbcn. — § Żelazo do łapania szkodliwych
zwierząt, łafiica ; HofS. KanKaHl , (cf. kawecan); ein gaQ'
eifcn, gtcUciffn. SBolisieifcii , Judi^ciien , SOiarbereifen. Się-
pice , albo żelaza na łapanie wilków, ll^ów i t. d hluk.
Zw. i , 400. Jednem zastawjonem żelazem dwóch zła-
paliśmy lisów. Teut. 20. b, 215. — Żel..za , żelajka
plur. , rozmaite żelazne narzędzia cyrulickie. (fif(ninfini>
mentc ber JBltnbarjie. Żelazka różnego kształtu do zat}-
kania cłnwiem zębów. Czerw. Narz. 32. Żelazo, żela>ko
do palenia, wypalenia. żej;ania rany, ob Żegadło. Że-
lazo, żelazko (Iii włiisów zakręcania, przypiekania, fry-
zer.^.ie; bas Srrniteifcn , |>narci|cn , SUaiifelciien ; Cnnt (<-r-
kdzilu , (cf warkoczj ; \'iud. rugalze, kraushnu sliele^ze ;
Craat rugalze, selescze; flo.ii. npiinoKaTCJHUfl luuimu.
(e.f szczjpce). Włosy ciepłem żelazem przypiek..:
utrzymują kędzior. Perz. Lek. \^ 'iMonsIruje . perfum
pudruje i *trafi Włnsy . z klóryeli żelazo ledwie ku iiy
'znijdzie Opat. Siit 5 Nie zn.iją om Włoskiego wąsów
żelazem prasowania albo zakręcywaiiia. Piin. ham. 08.
— Żelazo, żelazko do prasowania, do gładzenia, ró-
wnania sukna, bielizny, krawieckie, praczek, szwaczek;
iai Siiofhiifn, |>ldtteifcn ; Boh. cUilićka; Yind gUdilu,
gljdnu sliolesu , gladeziiu shelezu ; Cront tegla ; Dal.
Ulia ; Bag ulia ; Bosn. ulia ; Bosf yriorB , yTIOJKCKi,
adj. j-TtorOBUH. Prasować izyli gł.nlzić żel.^zcin , żelaz-
kiem; plńttcn, glattcn, l'i'iflflii; Yind. gladiii , gladkuvalt
se shelesem , peylati; Boss. yiloilJHTb , BUyriO/KliTb. Że-
lazn, żelazko do gładzenia, polerowania, o6. Stalka.
Żelazo , żelazko do ciast , n p. do gofrów i I. d. , for-
ma żelazna, ^Minjcnclfcn, ,3Bajtclc!)fn ii. f. lu. ; Sorab i.
selikorodej , szkorowej. 'ŻELAZOCl.ĄG , u. m. , magnes.
Wiud., Crnni. sclezo\lek, kalamit; iJal. gyozdolegh , tn
SRagnct. 'ŻELAZONUŻiNY , a, e, Ignipes, żelazonoiny.
Mąi-z. tiicnffifi(j. ŻKLAZOWATY , a, e— o adv., dn że-
laza podobny, fifid;t , cifcnńbnlicb. Bndik , Sulsi. ŻELA-
ZOWATOŚĆ, ści, i., cf "/elasty. 'ŻKLAZDWy . a, e.
z żelaza , od żelaza, o4. Żelazny. Ciffn >( Żelazowy. Dasyp.
U i h, Sorab. 1. zelezoweV ŻELAZ< ZKB. a, w . Siar.
grnydosder . struś ŻELAZTWO, ŻI:LAST\V0, ŻELE-
STWO , a, n. , zbiorowo cokolwiek jest z żelaza, rze-
czy, sprzęty naczMiia, narzędzia żelazne , itJ»»a. » oso-
bliwie >iare zarzucone; Cifenircrf , (fifen, ©iftnroaaren ,
alte^ Cifcn ; (Cam. shelęsje , slulesnina ; Yind. shele«je.
sheliesje , sheleslyu, shelesnina ; Bag. gyozduscine ; l'.roat.
selezje) Towary, ki -re z Enrofiy do Ainerjki priywuią,
są broń ogiii-la , ainunicył> , żelastwa i t. d. .^ Patn. 10,
15. Żelastwu, aby nie rdzewiało, oliwą nam.izują. hIuL
Bosi. 3. 122. Używają'" kompasu Irirba mieć ostro-
żność, ażeby żailnego irl.isiwa w llizkości j. iro nie było,
przez którcby i,:iełka zwróconą być inngł.i. Z<ihor. Gfum.
87. Stare żelastwa wszelkie poiytecyiie niu^ą bjć ni

Ż E L E z C E - Z E L O W \ Ć.

Z E L O Z Y A - ZELŻYĆ.

1017

nowe przerabiane. Jak. Art. 5, i'J'i. ŻEl^EZCE, » , n. ,
'ŻELISZCZE, żelazo na strzale i ! il. osadzone, grot,
spica żelazna; Wnj. orudje fcf oręż), gvoz(l]e ; harb.
halit ; Ros$. jKeatsKO , Mc ©ifeiifpi^c , bie 'Jtfeilipięc . ticr
Oc^ren. Zelezce strzały, w{óczni. Cn. Tli. 1418 Kupidyna
strzała ta, klora mIJość niecił.i, Złocisto i żelczcem ostrem
Iśkniaca była, A która "odpąilzała , sztych miała ślepio-
ny, 1 subtelnym ołowiem koniec osadzony. Oiw. Oiv. 28.
Na promieniach swoich słońce miasto "żeliszcza ogniste
groty położyło i gromiło pogany. Birk. Pid. H. Strzała
bez żeiezca , wereszka , brzechwa. — *g. Każe mu 'sieść
za kompas, i na pierwsze miejsce Patrzyi' , kędy kieruje
magnes swe ielezoe /'ot. Ari/. ''lOTi. .ipice , konier strz:ił-
ki . igłv kompasowej , bie 6).n|e ^cr 2'calJlIctlIa^cl. 'ŻELEZl-
STY, 'ŻELAZISTY, ob. Żelasty.ŻELEŻ.MCTWO. a, n, cho-
dzenie koło źfleztwa, trudnienie się żelazem , handlowanie
żelazem; cin 6ifcmjcn'crl'e, (EifenbanbcI. Tr. ZELEZNIK, ZE-
LAZiMK , a , m. , żeleznik , co koło żelaza robi . albo go
przedaje. Wod Kuźnik , żrleźnik C'i. T/i. 1418. et 540.
bci gifeimr&titcr, otcr (EifniljaiiMcr ; Bok. źehiznik ku[)iec
żelazny; iilni' gvozdjar, (i;w()żdziaiz; ; Croiit. selcznar,
(selizar = szlosarz) ; Eccl. jKejtamiKt , Ky3Heut ,VV lodz.
ieńsk. ŻELEZMCA, i; Boh. źideznice. — § Żeleznik,
piecak , ctii Ofcntopf upn (Siien. Ern. 7i;5 , Hoss. mj-
rjHHHKi. Kocieł, żeleznik, [lanew', w których apieknrze
różne rzeczy smażą. Sleszk. Ped. 420. cin cifcriicr Jrpf,
Sc^mcljtopf. Krzywe żel;'zniki i panewki różne. Otw. Ow.
481. — ^. Hi.tt niU Żeleznik kamień, ńderiles. Cn. Tli.
1418, Ross. jKejtsiiflHB , ber ©ifciiftein. Ziele koszyszczko
mąż niektórzy zowią żeleznik, Uried. 508. Ziele ko-
szy-zczko 'żenezyzna na Rusi zowią żeleznik. ib. 108,
liuss. aiejtaHiiKi, miMbimHiiKt. ^lepesa , crenHaa lu.iiira,
a<e.]t3Haa ipasa , leibenu , ©ifcnfmut.

ZEŁGAĆ, /'. zełże , zełgę cz. dok., Zełgiwać csę.«</., (disliig.
zelżyć), skłamać, IliiJCII ; Boh. selhati , selhu , selźeś ;
Croat. zlagati , zlasujem ; Ross. sajraib. Im kto bardziej
zełze, tym za większego polityka, gładkiego mówcę i
dowcipnego poetę uznany bywa. Mon. 75, 612. Żadna
bestya tak me zełże, jak człowiek. Bok. Horn. 1, 567.
Kto śmie zeł;ać, śmie r kłamać. Rys. Ad. 25. idem per
diversa. — ^, Trunsl. Strzelba mi zełg.iła. Tr. p^trzy-
knęła. nie wystrzeliła, bai ©ciBC^r l)at tittr uerfrtgt ; So-
rab. 1. (eidgasch.

ZELGN.\Ć, ZELN.ĄĆ, 'ZLG^.^Ć nijak, jednll.. Zligać . 'Zlgać
niediii. , 5iifamin';iiflc6eii , baieti, pitfen. Zelgnąć z czego,
puścić się czego, lo^ge^en , nit^t flcbcii Mcibcii.

'ŻELI ■- żyli, ob. Żyć.

ZEŁKS.KĆ cz. jedntL, połknąć, ^tnitnter filuicn, ^erutiter
fcftlucfcn. Dziesięć zełknąłby ten jeden. Burl. a 2. idem.
Bies. roz. £ 4.

ZELNĄĆ , ob. Zelgnąć.

'ZELOrYP, a , rn. , z Łac. , zazdrośnik z miłości, eitt (Si*
feriitc^tiget, (cf. zelantj. Brat jego zelotyn , to i on musi
być taki. Teat. 2'j. 6, 19. "ŻELOWAĆ med. conlin. ,
z Łac. . gorliwie obstawać, eifcrit , eifrig roobei) ftel;cn.
Nie ten , który żeluje o chwałę krzyża , ale który pod

Uounik Lindego uiyd. i. Toin VI.

tą chorągwią krz\ża swą powinność sprawuje, jest do-

bryin chrześcianinem. Zach. Kat. 1, 224. 'ZELOZYA

ob. Zaluzya. 'ZELUS, Łac. gorliwość, żarliwość, zapał'
6tfev, gcucrcifer. Zelus boży, to jest żarliwość i gniew o
krzywdę bozi. Sk. Kuz. 75 a. Fałszywy zelus w nas
w rzeczy chcemy bogu służyć, a my sobie słiiżvm ib
507 b. ... . .

ZELSNĄĆ nyaA. ;ea!n(/. , olśnąć, oślepnąć; ErHiiibcii, Dliiib
nicrbcn. Bez jego światłości zeiśnaćby musiało oko twoje
, Bzów. Roz. 51.
•ŻEŁW, i, 2., 'ŻEŁWICA, 'ŻOŁWICA. y, i; Rag. zava;
liusn. zava , sestra musgevglja ; Cruat. zelve , jeterve ,
(cf. jątrew'); Ross. aOJOBKa , 30J0ByiiiKa, adj. so.tobkhhł ;
świeść, żdłwica Tucholiens., glos, smor marili. Cn. Th.
1090 el 1418, (cf. Graec. jdh? , j-aAtoi,- , ya).ab)VTj), M
SKannrs 6d)trfftcr, bic Sctjniriflcriiin. Cios, żojwica. Urs.
Cr. 168, (cf. żółw', żółwica). Swieść, mężowa siostra,
żełw', żelwica. Dasgp. Z 4 b. Yoirkm. 571 , Sorab. i.
mużowa fostra. Glos ^ źełw' abc źełwica , też 'niewiastka
Tiieklórzy zowią, t. j. mężowa siostra. Mącz. — Bracia
Władysława 11, głową rad sobie szkodliwych Krystynę
żełwiee swoje ^ być powiedzieli, hrom. 165. bratową,
33rttbcr«jrnu. Żołwice i bratowe, u jednego siołu, I świe-
kry I niewiasiki jadają pospołu. Simon. Siei. 56. J. Kthan.
Ih. 77. zgoda rodzinna.
'ZELZA, y, 2., zelżenie, obelga, bie (gcllimid). Jakoż prędko
jemu (hwałę wyrządzoną w zelżę obrócił! Bzoio Roi.
77. IS'iedługo polym do drugiego zamku wojsko wiódł
xiążę Konrad , chrac z odniesionej zelży sie otrząsnąć.
A>o?«. 251. ZEŁŻE, oA. Zełgać.— (ZELŻYĆ «.. doŁ, Ze--
Iżywać cieśli, ulżyć, lżejszym uczynić; Icidjtcr lliad)eit,
Crlcid)tmi pr. et fig. tr. Przyszli do" Roboama prosząc,
żeby im zelżył podatków. Zal Test. 202. Homer Achile-
sowi dał cytarę , aby pokazał, jako rycerskiego człowie-
ka zabawy srogie i okrutne m.iją się pod czas zelżywać.
Warg. Wal. 278. (złagodzić, zmiękczyć). — '§. Zelżyć
nijak., stać się lżejszym, mniej ważyć, utracić z wagi,
ze znaczenia ; Ictdttcr mcrbcti, nit @cn)id)t, nti Sliifclieii scriicrcit.
Czasem pan niedbałością swoją a puszczeniem wszystkiego
na szrot u poddanych zelży. Guru. Dw. 577. Ry człeku
bóg miał zelżyć, byłoby brzydkiem Żehr. Ow.^il. Hur-
pe Denni morlali redere , ustąpić, uledz?) — ZELŻYĆ
kogo cz. dok. , Zelżywać czesll, , obelżyć , zesromocić ,
Yind. ofhrnagali , flimaguv;iti , obnesti , obnafhati , eincm
ciiie 6d;macb niitCun , i^ni Iicfd;impfeii. Spadł wstyd zupełny,
jak zwyczajnie bywa Na tego , który inszego zelżywa
Z prześladowaniem. Leszcz. H. T. 261. Ojca i męża ze-
lżywa a zaw^stydza wszeleczna. 1. Leop. Syr. 22, 5. (Iży.
3 Leop. ; ojca i męża w hańbę wdawa. Dibl. Gd.). Dzie-
cię , które rozpuszczą na swawole, zelżywa matkę swo-
je. 1 Leop. Frov. 29, 15. (zelży. 3 Leop., zawstydza
malkę swoje. Bibl. Gd.). Jedni pojmali sługi królewskie
niewinnie, drudzy zaś zelżyli ich, spotwarzyli. Dambr.
469. Pan sługi , a ociec syna nigdy nie zelży. Rys. Ad.
55. Wrzaskiem wszystkich okrutnym i częstym ksyka-
niem i sromotnym prośby odmawianiem znacznie zelżo-
ny. Warg. Wal. 245. Zelżenie , zesromocenie ; baś 3}e=

128

1018

Z E Ł Z Y C 1 E L - Z E M 1) Ł Y.

Z E M U L 1 t: - Z E M K N 4 Ć.

f4;luipfen, bic Sifcmoc^. Do zelienia należy łajanie, fu-

kanie , złorzfiCEeuie l'elr. Fol. iH. Niewieści gniew

jest "niepoczliwość i ielienie wielkie. 3 leop. Syr. 25,
29. (zhańbienie. 1 Leop.). Sprawa o zelżenie . fin Sn*
juticiiprpccp. Undlk. — Z<-Uy& niewiastę, zg*ałcić. 6'n.
r/l. 14 IS. ciiie itbniitcit, il)t &im\t anl^m. Cesarz Au-
gust córkę i wnuczkę zclione i zesroinocone precz oJ
siebie zislał. Kusz. Lr. 78. ZELŻYCIEL , a, m., obel-
iyciel. zesromoeiciel ; bet Seid;illipfet, ^ifinm ; Vind.
oflim^Sayesz , olierayei. — W rodź. źeńnk. ZELZY-
CIELKA. i. ZELŻYWOŚĆ , ści, i. zelżenie, zelia ,
obi'lga . zesromocenie , 'Jespekt ; btc 33eid>in,pfurid , bU
^iflttai) ; Ytnd. oflnnaya , franiota (sroniota) , salliinaga ;
Sorab. 1. nckaz.ń^lwo. Słup zi-liywosSci , na którym
pana naszego posadzono przed Piłatowym pokojem są-
dowym , i lam ukoronowano, dziwnie zelżono. Warg.
łiddi. 05. Aczkolwiek to wszystko krzywda co się prze-
ciwko prawu dzieje, wszakże w prawie naszjm za krzy-
wdę nie bywa rozumiano , jedno zeliywość. Szczerb. S<ix.
199. ZELŻYWY, a. e, -ie, e( -o adv , zelża/y. obelżywy,
hańbiąry, zilż>»ośri p. ł. ii , srcinoliiy : fdjtnipjlid) , (djail-
bli(^ , "iiaiibtiiD, lufd;impieiiD , fdmiadjuoll , fd)mal)lic^ ; (Viiid.
olbma^ni , oriimagliun , riiiiia^ujezhen , obualliliun ) Ni
Hektor uwlóczony, ni Mars w lichej siatce, Ani później
Bajazet w cyprysowej klatce Zelżywszym był widokiem.
Jward. Wi. 21. Panienka rzadka, urodziwa, Małżonka
przezeń nie była zelży wa. Groch. W. 251. Złe imię
złego łoża , bo hańba żeliywa. Hor. Sat. 25. Józef Pi-
łata o ciało prosił j)anskie, żeby mu uczciwy mój^ł spra-
wić pogrzeb, z drzewa zelży wcgo zdjąwszy. OJym 6w.
2, K k 2. (z krźyżaj. Ciało pańskie pod osobą chleba
zawarte , z przybytku ołtarzów zelżywie wyrzucili P^-al-
mod. 44. Zelżywe słowo ; Vind. sposnafhna befieda ,
ofhtep , cin Slt^impfroort. Nie śmiem powtarzać słów
zelżywych , które miotała przeciw córce swojej. Nieme.
Król. 1, loD.

ZEMDRATY, 'ZIMBRATY, ów, m., może z Niem. bie 3im.
mtrbrctter, (cl', cembrowanie) Zcmbraty do mostów i do
statków rzecznych bywają sosnowe. Kluk. fiuśt. 2, l<J8,
be^iminette Siden ait ben Sriicfcn , Jlu^ft^iffen. Zimbraiy
nazywają się belki na kant wycinane , które u spodu
statku na kantach się dają. Mai/ie'-. ihkr. — W mły-
nach wodnych oembraty, 5Binfcl nm SBajferbcłte. Dndik.

ZEMDLEĆ, "ŻEMGLEC nijnk. dok , Zein.ll.;wa'i hi?</.^A. ; Slov.
zeradlźwśm ; Hos$. oÓMcpeTb , oóoupy, oósjiipaib , (cf.
obumrzeć ) ; stać sie nulłym , spaść z siły . o^łableć ,
osłabnąć ; f(^iuat^ uiiD obnmddjtitj ircrPcn , in r^innind^t tal-
Un pr. et fig. tr. Langueo , 'zemdliwam. Ur$. (jr. 258 .
(zemdlewani). Żołądek od głodu zamarł , wszystkie też
czioiiki zemdlały. Ezop. 18. Stawy lędźwi jei,'0 zemdlę -
wały, i kolana jego tłukły się o się społem 1 Leop.
Dan. 5, O (związki bioder jego rozwiązały się. Uibl. Gd.).
Ani zemdlewaj , gdy będziesz od niego 'treslan. i Leop.
łhbr. 12, 5. (nie trać serca. Bibt. Gd ). Zemdlały,
ZEMDLY, bezsilny, osłabiony, osłabły; obninćii^tia. fraftli'^,
fd)ira(^. Zewlec się z zemdłego przyrodzenia. 1 Leop. 4
Lidr. li, 14. (krewkie przyrodzenie. Otbt. Gd., mdłe).

Sama rzecz niechaj zemdłą trzeźwi pamięć. Gorn. Sen.
37. — 8 Zemdleć, omdleć, paść bez zmysłów; iu OJlt»
inad)t falltn, nbiimaditifl roerbcn. Słysząc to zemdlał. Ld.
*Lekł się , aż sl..iiął wszystek na poły zenidUły. Hrj.
Wiz. 82 b. na pół martwy, zdrętwiały. ZEMDLIĆ, "ZEM-
GLIC cz dok , Zemdiiwać , 'Zemghwać niedok , nabawić
mdłości, pozbawić siły, uczynić bezsilnym, osłabić; eilie
Cf iimait jiijiebeii , cliniiiactiig , frnftIoS mnd>en , cntfraftrn ,
obmattCII ; (Vind. smedluyali, fijujatij. fJdepchniona Pa-
dła na ziemię od smutku zemdlona Odym. iw. 2 H h
4. Tak zadane zemdliły go rany, Ze już nic prawie si-
łami nie władał ib. 2^ H li 3. Już zemdliły wszystkie
siły w nim, i wieniec cierniowy Ciężko bódł głowy,
i niezwykłe brzemię Nachylało l;o aż prawie na ziemię.
ib. 2 , U k b. Nietylko aby odegnał onego okrutnego
wilka , ale go prawie zemdlił a zniszczył możność jego.
Hej. Poul. X 5. Woda lelno zagrzana często pita, moc
żołądkową zemdliwa. Cresc. 12. Latorośl s^ą tłustością
bujną zemghła gałązkę, przy której wyrosła. Cresc. 515.
Zemdlony żniwiarz upałem srogim Dyszy w południe
leżąc jiod broijiem Zab. 1. 190 .\ar. Jak się ma po-
tkać murzyn słońcem upalony! (^.o Ar.ibin uczyni z na-
tuiy zemdlony? iliryjk. Turk. G 3. Pizyjiuściłcś , aby
żywot mój był zemdlony jako pająk. \łVói/. 92. (wszel-
ki człowiek jest 'mgły jak pająk, ii ). Iżem się nie 'oso-
czył sercem, ani usty, przeto zemglone są cnoty ma-
je. Wróhl. 70. (im dłużej człowiek zainiliza grzechy swe,
tym 'mgicjsze bywają cnoty jego ib 10). Zakryłeś twarz
twiije od nas , i zemdliłeś nas w ręce nieprawości na-
szych. Uudit. Jei. 6t, 6. (mep.-awości nasze jako wiatr
uno^izą nas. Dibl Gd}. ZEMDLIWOsĆ , ści , ż.. mdł-ść.
zemdlenie, bezsilność, osłabienie; bte £)bnmad;t , Otin>
mdd^tigfcit , Srnftlojldfeil. Obchodził Jezus mu>ta , uciąc,
i k temu uzdrawiając wszelką chorobę i wszelką zemdli-
wość miedzy ludźmi. Sekl. Maik. 9, (cf "oiemocj.
ZEMKN.\Ć, ''SMYK.NĄĆ. /^^ zemknie cz.jeditil. Zmykać, Smy-
kać nieduk. ; [Boh. smeyćiti . smeykati ukraść , smykati
trahere , wlec, zewlec , smeknauti demere de captie suo ,
smeknaut se pośliznąć się , wysmeknauti tlnngere gladi-
um , wy.omeknaut se elabi, wymknąć się; Sorab. 1. Imć-
kam szo ślizgam się, fmekwe ślizki ; Carn. sraakniti,
smaknem , sinikain • ukraść, smikayz • złodziej zręczny,
sinekniti evadere , smuke < saneczki lekkie, smuzhali ,
smukam a/fricare ; Yind. mikniti rapere , Tmekniti, ifma-
kniti eripere , ymekniti , odyinekniti , fmikuyati , vkr»-
sti > ukraść zręcznie , fmikuyauz , ymekniunik ■ smyk , zło-
dziej zręczny, fmukniti, mufniti , smufnili • wymknąć się,
finuki • saneczki lekkie; Croat. zrnikiyam, zinekniijem .
zineknuli rapio . turripio , zmikati lan discriminare Imum,
szmiczamsze lubrico , labo; Dal. zmekniya.ii rupio, eri-
pio : liosii. smaknuti aufere , smuyili, yucchi • wlec,
trahere, raptare , izmaknuti eripere, izmaknutue , it-
maknuli fugere , smucatise , plaziłi repere ; Rag izma-
kniitti relrocdere , smaknolli delere ; Hots. COMKliyTb .
CMUKflTb zamknąć, zawrzeć. CJtUKaTb , cmukuk) smycz-
kiem pociągnąć, naauKaTb ł) międlić len, konopie, 2)
zawlec, zawieruszyć); — zemknąć , zmykać, łmykać co

z E M K N A C.

Z E M K N A Ć.

1019

i czego, mknąc spuścić, zdjąć, zsunąć, zścia^nąć;
\)nar\tex (ilcitcn mańim. (jcruiitcr jieljen , berunter Inffoii, ^c<
runtcr nc()meii. Pierścień z palca zemknęła. P. Kchim Orl.
\, 87. Zmykać smycz, zmykać charty ze sm\czy >
zściagać smycz ze szyi psów, spuścić ze smyczy, tic
3J^)^bunPe «pm Seilricmeii laffen. Smyczy ze psów zem-
kniono, zwierz wszysikie wygania I^<'cąc , rówien lila-
kowi. Zebr. Ow ISl; ( copiila dftriihilur ). Zwierz on
•obierze u sieci zwierzchne przeskakowa^ , Aż musieh i
charty z smyczy nań pozmykać; Prosili mię, bym zem-
knąl tez Lelapsa swego, Który już się dawno rwał chci-
wy do zdobyczy. Chcąc zatrzymawającej z szvj swej zbyć
smyczy; Ledwiem zemknaJ, ale wnet dojrzeć go nie
moyc , Tylko co tu i owdzie znać na piasku nogę. Olic
Ow 292. Ledwie domawiam , on zemknie mężnego
Melapa swego do dzika oncgo. Past Fid. 198. Zubro-
wie *szki dcy wielcy, także świnia dzika. Na te niechaj
smycz twoja mężne charty zmyka. Simnn. Sie!. 57. —
Similtter: Zmyka Nota, ten pióry wypada mokremi. Że^.r.
Ou>. 9; (emillil). Coż zuchwalszego nad człowieka, gdy
mu jako ze smyczy szczęście łaski zmyka ; niechże strach
padnie, 'ahć on do Rzymu bierze posturę pątnika. UJen.
71, 546. (gdy nań sypie łaski). — Zmykać kogo do-
kąd, pi-li:iL* go dokąd na prędce lub ukradkiem ; Ctligfl
Ober Bfrftolilcii luo^in trci&cn , fenbcn, cjpcbiren. W Oenij-
ską włość zeniknęła szkodliwe zwierzę wieprza dzikiego.
Zebr. Oiv. 197. (za|iędzła). Hetman ludzi Rzpltej na
sąsiady swoje nie zmykał, i rotmistrz towarzystwa na
najazdy domów szlacheckich nie spuszczał. Slur. Hyc.
51. — Zm\kać albo smykać co na co, wmykać , wsu-
wać ; ^iimiif gicitcn mad;cii , liinaiif jiebeit , ^tiiaiif fabclit.
Ci zaciiodząc wszędy, Z cicliyh wód różne rybki smy-
kają na wędy. Gaw. Siei. 565. N.id morzem wierzch
wysoki, w szczyt jeden zeinkniony. Ku wodom pod
drzewami stoi z;isklepiony Zebr. Ow. 544; apir.em collec-
tiis id un<im , zebrany, zbity, wsunięty; JlifamuiCII (icfc^0=
ben, jufaiiimcii gcbrdiiflt. Ci, którzy się czego zlękną,
blednieją , za ciejiła ustąpieniem skóra się zmyka i ścią-
ga , a zatym i wfosy powstają. Sak. Prohl. 17. O jaka
złość wnętrzności do wnętrzności smykać. Zebr. Otv.
578; in visrera liscera condi , wemknąć , zetknąć, poł-
knąć, wepchnąć w siebie; ^inciii glcitcii laiTcii, bincin

fdihldcil. — i!. Smykać co, wygnieść, wycisnąć, w^ymu-
snąć ; ailiśbnlcffn , \jnmi giciteil maĄen Swe srogi i ogro-
mny w lej skale zam\ka Pcjlifemus owoce, a wymiona
ich smyka. A hchan. 85 wyd^ija, nu^melfcn. — ^ Zmykać,
smykać co zkąil , umykać , u<u«ać gładko, uchylać precz;
auf bte Scite gicttcn Ittifcn , njfgftbiebcri. Gwiazdy jutrzenka
zmyka gromadą, sama nawet na niebie znika. Zeir. Ow.
50; (^lellariim agmina cogit luci/er). — Zmykai''. smykać,
porwawszy połknąć , wyrwać ; an fic& rcipcn iiiib ycrfdjliii'
gen , oerftfchiden , biiiiinter giciten lafen , niegpiicen. Raz
ujźrzał osieł, jak boncńczyk z chętnej pana zmyka po-
karm dłoni. Uszkami strzyże, i ogonkiem dzwoni Mon.
75, 664 (sprząta) Na węża łakomego , co dzieci po-
łyka , Poślem bociana , co rad węże smyka. Biel. S. M.
a i i i j. Grać na lutni i w mullanki Albo pełne zmy-

kać szklanki. Anakr. 60. (wychylać). — §. Zmvkać. a oso-
bliwie smykać co komu (oh. Smyk!), Ł;ra<-ko , kryjomo
mu umykać; fłtbiCcn , megfłibiCen , megidmipfen , maiifen ;
' Boh usironili , usiranowati, i-l ustroń ći; Oimi. tulili
fulem; fioss. noĄTnnaib , 36pnTb , sópitBaTł, , ppimpataTŁ,
npunpaThiBiiTb uieiiiTb , mety, BUiuetinh. Sm\kam,
kradnę co komu, sprzątam. Cn. Th. 1053. L'm\kam
co komu, ujmuję, ubliżam, smykam, [inrywam , kradnę
nieznacznie, albo kryjomo ubieram, sublraho. Cn. Ih.
1188. Pan podskarbi kradnie, piwniczy zmyka. Kras.
Sat 99. (każdy w swoim rodzaju) Innych nam wydzie-
rają; my zaś nas samych ukradkiem zmykamy. Ftlch.
Sen. lisi. o, 542. Zmykający co komu; Iio.^s. npnÓH-
po.\a, bierze gdzie nie położył, do pabów mu przylega.
— Heiipr. Zmykr.ć sie , smykać, uwij-ić się, kręcić sie,
toczyć się; ^criim tnmtnrin , (łfrum giciten, fdJliipfcn. Niech
nas teraz frasunek żaden nie tyka. Niech się nok-a po
ziemi wesoło smyka. Petr. Hor. Fi. Z 'motnwęźmi i
z siecią sie smykał, A z wód ryby drgające wędziskiem
wymykał. Zebr. Oiv. 75; (lino solehat et hninis decipere,
skradał się . zakradał się). Po sniykaniii się czołuka u
tkacza, staje się płótno. Peir. Pol 16 po (.rj^emykaniu
się, przelatywaniu; bnź Siirdłfddupfcn , Surdiglctton , ©in'
iinb ^crfabrcn, $in < iinb ^erjliegon. — Atder: Smykać
się, zmykać się, płazić się, czołgać się: fried'en, friC'
d)enb biiiglciten , glitfdjen. iNiechaj wody z si.diie wypu-
szczą rzecz smykającą się. 1 Leop. Genes. 1 . 20. (niech
wywiodą wody płaz. Hibl. Gd.). Róg skarał "eża, mó-
wiąc: na brzuchu smykać się będzie^z lliel. Iht 2 —
§ Zmykać się. pomykać się, wypsnąć, p' psnąć ; al'gleiteil,
iBCggIcttcn, nitfĄcn. Baszt tych mur nie szedł prosto,
lecz pocbodzisto i pochyło, a to dlatego, aby kule do
niego wystrzelone , snadniej się zmykały, liaz. Sk. 545.
(ślizgały się). Skoro ptak padnie na prątek, chcąc po-
nęty dosiądź, tedy się klinik 'zeinsknie (zemknie się), a
'scliwyt sidłem ptaka za nogę pochwyciwszy, wzgóre po-
dniesie. Cresc. 652. Część się nieba pomyka , część się
zmyka. Pilch. Sen. lisi. 5, 579. (cześć się posuwa . cześć
się usuwaj. Zmyka się co , delabilitr tractim. Cn. Th.
1459. Nic z tego nie niszczeje, co się z oczu zmyka, i
do wszystkorodnej natury skrytym nurtem powraca; usta-
je to , ale nie ginie Pilch. Sen. list. 2cS8. — Jedwab'
ten nic nie wart, tylko sie zmyka i rwie. Tent 48, 51,
rozpada się, rczb*luje się; bte SeiPc fcŁelfert fic^ , gebt
aU'i einanber. — Zmykać dokąd , umykać , uciekać , wy-
mykał^ się zkąd dokąd; Yind. sderkniti , spoderkniti,
entfdiliipfen , eiitmifdien , fid) n)egmad;en, fi(^ a\i9 bcm <BUu\>i

inndicn. Zemkneła do gaiku, |ak sarna pierzchliwa. Teat.
51. 14 Jak mie skropił po łbie , tom tak zm\kał, jak
dyabeł przed święconą wodą. Tent. 17. 45. To tu miej-
sce dla mnie wcale niebezpieczne zmykajmy! Teat. 11,
73. ( w nogi ). Zoczył je syn Mai, zemknął, i zata-
szlował wśrzód leśnej gęstw-iny. Zebr. Ow. 48. Ja tym
czasem zemkne , a wolę powrócić i powinszować zgody.
Teat 6. b, 56 Zmyka widzę szambelan , i coś pomie-
szany. Teat. 48. b, 50. (wynosi się zląd). Coż to Wac
Pan przede mną ustawicznie zmykasz. Przechadzasz się

128'

1020

ŻEMŁA - ZEMLEĆ.

Z E M N A - Z E M Ś C I C I E L.

w zamy^^iacl) , oil ludzi unikusz? Nieme. P. P. 84. —
Transl. Tak prędko nasze zmykają lata, więc trzeba wcze-
śnie używać swiuta , Póki czas w dobjc. Zub. 13, 424.
Zj'7. ubiegriją , upływają , uciekają , ulatują ; OCrflif^fH .
ocrflleflcn, eiUjlie^en. Dni najlepsze n;ij()ierwej ztnyk.ją.
Filrlt. Sen. lisi. 4, 1 9 — Stnyk/y, zmyk/y, smykający,
zmykający, zwinny, pobieżny, szybki; gicitfllt) , gittfdjcnb ,
f^nell , rciincilb. Z lobą na smyk/ych samach po bez-
śnieżnym ledzie , Niechaj sajilaozny synek Kupido przy-
jediie. hchow. 207. 3Jeniifd)littni.

ZE.M'ŁA, y. ż, ŻKME-LKA. i, ;, zdrbn, bułka pszenna; Germ.
bie ©emmcl ; Sax luf. Semd ; Soec simia ; (cf. Lat. simila ;
//u/, semcja ; (jall. semoule; Graei;. mfiidahi cienka mą-
ka pszenna); Buli. źcmla , żemlićka : Sorab. 1. ćalta ,
cawta , zalta ; i Hebr. rho soletli, simUugo)-, Sorab. 2.
guszka ; Carn. siięmla , regla; Yiiid. sliemla, pogazha ,
biel kruh ; Croat. semlya ; Stov. zeinijicska ; Ross cah-
Ka , caeMKa , cailMima , crii6eH'b. Żemła , panit Iriiireus
similiigineus vai ta forma pro varielate locorum . clileb
pszenny :, Żemła adsonut vor.t Lalmae simila. Cn. Th.
1419. Żemła, bułka chleba , strucla. Włod. Manna
była smaku, jakoby Żemły z miodem. 1 Leop. Exod 16,
13. (biały chleb. 5 Leop., jak placki z miodem Bibl.
Gd). Część zemły polanej olejem. 1 Leop. Exod 29, 40.
(część mąki pszennej zai;niatanej. 5 Leop. liibl. Gd. ).
Choremu daj polewki albo żetnłę z wodą a z masłem.
Sieiin. 407. Ośrzodka ze żemcł światłych. Sienn. 508.
Chleb mój , którym ja dał tubie , żemłv, oliwę i miód.
liadi. E:evh. 16, 19. (żiinłe. Bibl. Gd.). Jadałaś ze-
racłki. miód i oliwę. Rndi Ewc/i. 16, 15. Bibl. Gd.
(bułeczki). Krakowski trzewik, Poznańska panna. Wi-
ślicka Żemła , Przemyskie piwo. Ryt. Ad. 26 ; {nec plus
ultra.). Nie biały chleb , ale iemła. (m. Ad. 608 ; hoc
dieto ridenlur , ifiti eadem tamiuam divers3 proferunl, (cf.
nie kijem, lecz pałką). ŻEMLANY, a, e, z zemły. od
Żemły; Scmmel', »Oit oemmcl . Ośrzodka żemlani. Sienn.
006. ZEMŁOWY, a, e, do zemły, od Żemły. Scmmel.;
Ros. caemiiuii. Żemłowa mąka , Boli. żeinlowa mauka ;
Slov. ieml ćkowi mauka. Zemłowy piekarz, Vind. po-
gazhnik , po^azbojak; Hots. caeuiiiiiKi.

•ZEM1.\Ć, 'ZE.M.N^Ć , ob. Zmiąć.

ZE.MLEC, zmiuł, /'. zmiele es dok., Zmielad niedok., wszys-
tko pomieć, mielenie uko.iczyć, mieląc skruszyć; in bcr
SKitbIe aWd nu?mal)lcit , jiiiammcii maścił , Ueruntcr matiieii ,
fertig ma^lcil ; Bok. semleti, semel. semcli; Cronl. ze-
mlyet, zemlyetje ; Ross CMOiOTb , cjicjk). Ośrzodkę ze-
mloną namoczyć w mleku. Syr. 1005. Wiecie , komu
Wj)rzód zaniosą do młyna, stary to zwyczaj , prędzej mu
się zmiele. Pot. Syl. 402. ( kto pierwszy , ten lepszy) .
Jednemu się zmiele, tobie się skrupi, (ob. Skrupić).
Byi. Ad. 21. Co oni siłą powszechną robili , Wszędzie
się im to, jak zamyślą zmiele. Chrośc. Fars. 511. (uda
się, powiedzie się). — Pół roku jazdy do Antyochii,
Do tego, któż wie, rychło nam lasn zmielą. Pot. Hyt. 33.
narządzą . nagotują ; jiiDcrcitcn . fcrlii) macftcn. — Fig. tr.
Pokruszyć. Zi^rucholać, zgr\żć, jcrmalmcn. D.jesz mu
paszczęki smocze za truny, aby w drapieżnych 'zębiech

był zmielony. Tward. Daj. 5. Czemuż tak ścikacie lud
mój, i oblicza ubogich ludzi zmielaeic , by mliwo? 1
Leop. Jez. 5, lo. ('przeczie trzecie lud mój, a oblicze
ubogich bijecie ? Bibl. Gd.). — jj Zemleć się, mieląc się
nadpsuć , spoirzebować, iurdfi SKablcn oetbrauit tociDen.
Ust;iną-ć żarna, bo się zmielą. Budn. Ei:d. 12, 3.

ZE.M.VA , ob. Z, ze , ze mna, ob. Ja. ZEMN.'^Ć , ob. Zmiąć.
•ZE.MUATY, ob. Zembraty.

ZE.MltZEĆ, zmarł. /. zemrze, zemrę nijak, dok, Zmierać
niedok.; Boh. zemrjli , zemrel, zemru ; Sorab. 2. fera-
resch ; zejść z świata, umrzeć, odumrzeć ; crftfrbcn , ab'
^erben , ftcrben. Ociec nie dawno był zmarł. Warg Wal.
554. Skoro zmarł w Paryżu Dominik ś., Jordan w j bra-
ny jest na mistrza zakonnego. Birk. Dom. 160. Czy to
nic głupstwo, nędznie żyć na świecie, dlatego żebyś
zmarł bogato ? Opal. Sat. 59. Slov. Zemre w swej kozi
w swojej skórze; o suo modo agtndi non de/lectel .
Zmarł kościołowi, na jego żal ciężki. Grocli. W. 422.
odumarł go , et ftarb ber }lir4>e ab. Zmarły , umarły ,
oilumarły, zeszły: ocrftorbeii , flcftorbcii, obflfftorben, !)cr<
fd)ilbcn ; Boh. zcmroly , zmrly , umrlćj ; Sluv. zemrely ;
Garn. merlvashke ; S'iiid. rnerteu , yfmerljen , povmerti ,
odvmerti ; Croat. mertev (cf. majtwy), mertveez, f. mer-
lvicza ; Bosn. mrritac; Ross. yuepuiiii , ( cf. umarłszy).
Zmarli , którzy już świata tego nic używają , lumine caf-
si i/ącz , (cf. nieboszczyk). Niedawno zmarły Ecrl. ho-
Boyjieptuitt. Na wyjściu duszy sam.»m usta, oczy, ciało,
Żadnego w nim wzruszenia 'zmirałych me dało. Cliodk.
Kost. 56. (zmarłych , odumarłych , umierających , umie-
rania, śmierci). — Ryba zmarła, posnęła, usnęła,
ber 5ii(^ ift abjeftorbetl. Lepsza suknia nowa niż stara,
a ryba świeża . niż zmarła. Sak. Kai. Bib. — g Zmie-
rać, o członkach ciała, oduinierać , drętwieć; ftiurfit ,
criłatren , cinfc^lafcn , abfterbcn , yun ben (Ślieberii be? Jtór«
pet«(. W paraliżu czyli 'zach^acie , \vszy<ikie stawy zmie-
raja . i żyły wszystkie upadną. Sienn Wyki. — Zmierać na
co, truelileć, Iręlwieć , ftiiuiienb fturreil. — Transl. Zmieram
prawie, gdy sobie niektóre rzeczy wspomnę, bodajby
nigdy do serca mego nie zaglądały Birk. Zyg. 24. Zmie-
r.'.ł prawie, gdy wspomniał na Bolesława Śmiałego. Bi'k.
Zyg. 24. — Zmierać na co , io6. zdechł na to) , z lĄ-
dzy ginąć, przep:id .ć , pałać; »Dr Sc^ierDe brennen, łnt'
flammt fCI)II, Ollger 114) fei)". 'Prze.z królewno zmierasł
Nagością, i obcej się łiiżnicy napierasz ? Zebr. Oiv. 160;
ureris. — § Bezosob. Z niera > zniii>rają . umierają; Dian
ftitbt , ti ereifliteii fid) SterbefaUe. Prędzej się zawsze imie-
ra młodym. Pot Syl. 298 Powietrzną trwogę odpęiluł
od siebie, gdy tuż tuż 'zinirału mnogo ludzi. Chudk K'i$t.
82. — Zmmk. Zmarło mu się. przygodziło mu się umrzeć,
er mufitc fłerben. Coż to w lak młodym czerstwym wie-
ku i jemu się zmarło .' Ld. Wsadzon od .Meńczyków , dal
wwiezieniu gardło, Itak mu się mizernie w tej niesła-
wie zmarło! Klon. Wor. 17.

ZEMŚCIĆ, Zemścić się, ob. Mścić; Bosn. osveiai ; Ross.
oTMCTiiTb, orMuiaib. oiMmoBarb, BUJiccTUTb. uuMCinan,
ni^eii, lid) niiteii. ZEMsCIillEI.. a, m. . mscKR-l , który
Sie mści, ber 3Jd4)er ; Uuis. onmureib , umccTuiih-ł.

ZEMSTA - ZEN GIC A.

Z E Ń C Z Y - ŻENIĆ.

1021

, ein gciDiffci- flci=
lękliwe. Baniul.

. bcntoofen. Zem-
wybierz końcem
Włosy na brodzie zemszone. Pr-.yb.

ob. Z ; ob. On. ZE-

Sfuga i zeniśriciel Dyany Olw. Ow. 515. W rodź. zeńsk.
ZE.MSCICIELKA. i, mścirielka , fcie SJac^criiiit ; Hass. otmcth-
TCJbHHua. Cy szabli z-inściiielki tych kłótni czekacie?
Baidz. Luk 77 ZE.MSTA y, z., "msta, pomsta, mszcze-
nie się, bie 3{ad)e ; ^uh msta, pomsta, mstenj ; Sorab.
i. meczenie, r.icli;i ; Sorab 2. racha ; Vind. mafzhina-
nje , m3fzhuvanstvu : Ci-oat. fantenye . fiinta , (cf. fant) ;
Dal. oszveta ; Bosn. osveta , (cf. oświadczyć) ; Ross. jieCTb.
umeHie , oiłiecTie, OT.«meiiie; Ecd. iihcih. Zemsta jest
oddawanie złości za złość , i krzywdy za krzywdę. Mon.
75, 10. Zemsta krwawym uzbrojona bułatem, śmier-
telne zadawa rany. Xab. 1, 174-. Nie uchronisz się mo-
jej zemsty. Tent. 63, l.~>t). oddam ci wet za wet, od-
wetuję-ć. "ZEMSTOWŁADNY, a , e , — ie adv. . wła-
dnący zemstą, riK^cIciifeitb. O nocy, rozpuść cienie two-
je ! o zemstowładna , ty co uderzasz w pociemku , kryj
sztylet mój , póki nie wymierzę go w serce ofiary mo-
jej! Teat 49. b. 76. '

ZE.MSZCZYK, a, m, pewna ptaszjna mała
iicr 3)0iji'l. (?) Słiimka z zemszczykicm
Job.

ZE.MSZYĆ cz dok, omszyć, mchem okryć ,
szenie drzewa, nim wstawiasz latorośl,
noża. C'esc. I
Luz. 1 00.

ZEMŻYĆ, oh M>>ć . ZEŃ<
NA , Ż0.\.\ , lih Żonąć.

ŻEŃCA, y, m.. •ŹE.NIEC', ńca , jn., { Dudz. 29), co żnie
zboże. \\'{od żniwiarz, żynarz , żnarz ber dnitcr, Se^iltt--
ter; Boh. żnec. /. żnecka (żniwiarka, żniwaczka} : Yind.
shenz, sheiiiz , shenjauz, shenjar, shenjizar, f. sijeniza,
shenjiza; Croat. snyach ; Bosn. sgetjak, sgetilac, /'. sge-
tjacica ; Hag. xetvar . seteoz , f. xetvariza, setjacizza ;
Slav. xelelac ; fioss. ataieiib , hjhoub , f. xanm ; EccL
noateifB , KOToputt wa.ii , bi acaiut to3'4iuch. Wer-
tumnus wielokroć żeńezej przebrawszy postawy, 'Kło-
sie w koszu ponosił , i żeniec był prawy. Zebr. Ow. 367 ;
{messor). Prosił głupi chłop boga , aby mu się zboże
bez ośi'i rodziło , aby się żnarze nie zapychali w ręce.
E:op. 99. Bardzo wiele tetjo , coby żąć ; ale żeńców a
robotników mało. i Leop. Malh. 9, 57. Inszy kto sieje,
inszy żeńca bywa. Odym. Siv. N 2. Ty gopodarzem ,
ja żeńcem na niwie. Jabi. Buk B 5. Czasu żniwa rze-
kę żeńcom : zbierajcie pierwej kąkol , a zwiążcie go w
snopki ku spaleniu Dambr. 108. Żeńcowie są anioło-
wie, jako Chrystus wyłożył. Biul.^Posł. 2d1-.

ŻEŃCIE vn]ie>iil. plur. Verbi. g. I) Żenić. — § 2) Żonać.

•ŻENCICA," -ŻENCYC^. ŻENTYCA. ŻĘTYCA, •RZETYC.\,
•ŻYNCZYCA, 'ŻYNTYCA, y, i. ; Bosn. sgetica : bW żin-
ćice. Rzętyca , żętyca , serwatka z pod sera owczego
podpuszczanego. A' Kam. (siafśmolfeii ; Ross. npocro-
KBaiua , iipocTOKsamKa. Z przygotownej żentycy robią
ser owczy grudka zwany. X. Kam. Żencica z owczego
mleka w początku suchot jest wyborna. Krup 5, 85.
Zttczyca z owczego mleka , serwatka przewarzona. Haur.
Sk 5ł5. Dajcie mu jedno serwatki abo żynczycy cie-
płej , ujrzycie jako mu żołądek wytrybuje. Falib. N.

ŻEŃCZY , a, e, od żeńca , żniwiarza < żniwiarski , żynarski ;
Sc^iiittcr « , ernto', grntc < ; Bok. źenny, {distny.' icn\n)',
Croat. snyachki ; Bag. xetvarski ; Ross. atHeaoet ; Ecd.
H<aTeJbHui1. Zeńczy, do żeńców należący. Wlid. Cn. Th.
1419. Wertumnus wielekroć żeńczej przybrawszy po-
stawy. "Kłosie w koszu ponosił i żeniec był prawy. Zebr.
Ow. 567 ; (habitu duri. messoris). Podobni w spodku
do żeńczego kłosa, Który doźrzawszy od słonecznej
chwili, Sam się do sierpa na zgubę nachyli. Wad.
Dan. 217. Sorab. 1. zencz, źneyske meszicztwo żeńczy
miesiąc, sierpień, ber (SnitemDiiat , ber SUiijiijł.

'ŻEŃGZYZNA. 'ŻENICZYZNA . -ŻEŃSZCZYZNA, y, i, żeri-
skiego poLiłowia , płci żeńskiej, biało^-łowa , niewiasta
bobieta , 'żona; ctn 3i!ei6»hilb , eiii 3Beib. 2Bcit'fen, oppos.
mężczyzna!; [Ross. H;eHmiiiia 2]. Bo'l clowećice , ( cf.
człowiek, cf. (jerm. 3Bcib3mciifi^ , cf SWanninii). Stworzył
bóg mężczyznę i żeńszczyznę. Budii. Genes. 1, 27. (męż-
czyznę i niewiastę. Bibl. Gd.) ; ein Mdniilciii unb ein 5ffieib=
leiii. Łaski bożej dostąpić może bogaty, ubogi , tak męż-
czyzna jako i żeńczyzna. Wiśn. .^92. Mężczyzna , który
nie ma 'piętnaście lat , a żeńczyzna dwanaście , nie win-
ne w prawie odpowiadać Tam. U^t. 58. Byście nie
czynili sobie rzez.ine podoLieństwa wszelkiego obrazu
mężczyzny albo żeńczyzny. Zim. Post. 5, 607. Gdyby
kto wziął gwałtem żeńczyznę , tedy taki gwałtownik na
czci ma być "przekazań. Tam. Ust. 201. Za mężczyznę
pięć syklów, a za żeńszczyznę trzv. W. Lenił. 27, 6.
(za dzieweczkę. Bibl. Gd). Do żeniczyzny pozwanej,
w gospodzie będącej , ma sędzia posłać widza swego ,
z jej adwersarzem. Tam. IJst.oi. Boże drzewko j ::st
dwojakiego plemienia , mężczyzna i żeńszczyzna. Urzed.
5. Ziele koszyszczko żeńczyzna na Rusi zowią żelaznik,
niektórzy koszyszczko maź tak zowia. Urzed. 508. et 509.

ZENDHA,"o6. Zędra. ŻE.NĘ, Zenie, ob. Żonąć. ZENGO-
WAĆ , ob. Zingować.

ZE.MC cz. niedok., ożenić, pożenić dok., 'zżenić contin. ,
niewiastę komu w żonę dać , ( eitlClt bemetbeit ) , ciltc
50fann^perfoii 9Ct6e'^rat^eii , (yercjattcn) ; Boh, źemti ; Sorab.
1. zenu, źeniu , źenim ; Garn. sheniti , shęnem ; Yind.
shcnit ; Croat. seniti ; fla^. xenitti : Bosn. sgenit, osge-
nit; Slav. xeniti ; Ross. jKeHiiTb , OHteHio ; ' cf. Grace,
yccfnoi. uiorem duco ; cf. Hebr. rC' sanah, miscuit se). Że-
nię ko.'0 , ożenić syna, synowca, sługę i t. d. Gn. Tli.
1419 Żenię córkę non dicimus, sed daje za mąż, wy-
daję, ib. Radził się mnie nie dawno jeden, czy m\al
żenić syna, czy nie.... Opól. Sal. 24. Żeńcie syny
wasze . a córki wasze wydajcie za raęże. Budii. Jer. 29,
6; właściwiej: bierzcie synom waszym żony. ib. (dawaj-
cie synom waszym żony. Bibl. Gd.). Żona nie ma w
tym przodek trzymać, jako dzieci żenić. Petr. Ek. 16.
(właściwiej: jak synów żenić, lub córki wydawać; lub
ogólniej : jak dzieci postanawiać). — Zaimk. Żenić sie ,
brać żonę; (fiĄ DeroeiDeni, jii^ mit einer oer^e^rat^cit; 5o-
?'n6. 1. sze wozonisch, zonisch; Vind. Ę,htn\ińe, oshenitile;
Croat. senimsze , ydatisze, (cf. wdać się); Rag. xenitti-
se, oxenittise, rukoyatti (cf. zrękować), yjerriti (cf wie-
rzyć) , zariiciti , (cf. zaręczyć , zaręczyny) ; Ross cocea-

1022

ZENICH - ZENSKI.

laibCH (cC swatać), ópamiTbCH , o6pa')HTLca , ( tf po-
brać sięj. Ż'iiię się, (iżeiuć się, liiinę żonę, mares
dicunl ; (emina autem dicil : iJe za mai. Cn. Tli. 1419.
Ba I ninm się zźeniali, nielylko xicia. Hrist. Nauk. x
1 Z nicriie, it menie się, wstąpienie mężczrzny w stan
mi-łżiński, postanowienie jego, bic §C9rnt^ fiiltr SWiimiiJ>
pfrioii , (if- i^'"ie za mai, zainęicie) ; Bili. żenidlo, sna-
tek ; Tiiirf. slienitva , oshenenje , sheniliivanje , ( uypos.
obiiioslienie, vdajaj ; C'-oat. seniiba , senilva : Pni. xe-
niiba ; Sluv. xeni(lba : flnj. xoniill>a : fioss. jKemiTBa , Hte-
Hiiibóa; FaiI. conpyżKPCTBo , coMeraiiie, coiipaweiiie (■ f.
spizeiiać), et MyacffKiift cioptuiu JKeniirOa , a ci wea-
CKOtt 3aMya;ecTB0 ii nocaraHie. Dla syna mego "zdarza
się bojcate ienieiiic. Tent. 46, 3. (bogata partya ). Do
żenienia, moyący juz być ożenionym; Surnb I. ź^niine,
pubtr; Vind slii-niiliu, (cf. na wydaniu pann;i). 'ŻblNKlH,
a, m. , pan mludy, abliibieniec , ber Srciutigam ; Doli.
źenich : Sion żei.icb , tnladozenii'!) ; Mnd. sheiiin (ob.
Zenin, zeninyj , sbenim, boseliiek ; (Min sbenen ; Hoss.
\et Ercl. -I] n;eiiii,xi, "dj. aiemiAOB-B ; \C'oal. senschak;
ling. xenbar, xena ; B(>!.n. Siiennarina ; HoiS. ateil0n040-
6huh nifwieściuch). Rządca wesela zawoła ieniilia , mfo-
(li.;u pana abo oblubieńca, i rzeoze mu.... Sekl. Juan.
II. Dziewice wziąwszy lampy swoje, wys/ły na spotka-
nia ienulia. Uudii M<ill' 2.T , 1. (wysz/y przeciwko oMu-
bieńcowi. b)bl. lid). °ZEME ; żonie , ob Zona. — (ZE-
NIE, inne. nh. ZonąćJ. — "ŻENIEC, oh. Żeńca, żynarz,
żniwiarz)." 'ŻEMN , °ŻENIiNY . ob. Żonm

ZEMSZEK, szka. OT., ageiiilum , gcberbnifiim , rośnie na
pastwiskach, hluk łiośl. 2, 207. hluk. Uijkt: 1, 5. Syr.
2>!8 (^omi> Med 2.1 . Oirn. .Tjrarlnek , niuslinek ; Ross.
Ai'isMTii.iŁiiinii> . nii>KMa nauin . KauiKa.

ZE.\KIEL, ZEiNKLAIlZ. ob. Zankul

•ŻENNY ' żonaty, w złożonych: niezenny, bezienny, n. p.
Nieżenny jeszcze. Nar. Hit. 6. Ib4. no* iin>)crI)C!jrat()et.

ZE.NO\V.\(^ kogo CŁ. niedok., z Franc. ■- musić , ścieśniać
w naturalności, zatrudniać, ciricii geiitreil. Nie żenować
się w niczym , to jest teraźniejszą polityką Teat 22, 21,
(pozwalać sobie). W małżeństwie żenować sie potrzeba.
Teul. 3t> , 08. (ulejjać, wzj^ledy mieć, stosować się).
Żenowany, nienaturalnie wolny, musiony , wymuszony.
Eccl. npiiHy"/K4CiiHuii. Żenowanie fioss. npiiiiyat/teuiiocTt.,
< rf przynukaćj.

ŻEŃSKI, a, ie, kobiecy, niewieści, białogłowski ; Srib < ,
2Bcilicr < , luciblid) ; Boh. żensky ; 5/av ż^-nsky , żeński ;
Sonib. i. żonski ; Carn. shęnske ; Vind. shenski ; Oou/.
senszki . senzki, (senchaszt, posenchen ; Hung. aszszo-
nyos e/Jeminalut , zniewieściałyj ; Hung. aszszonyi : Hiij.
ićnski; Bosn. sgen<ki , (2) effeminnlus i ; £cc/. wcHCKift ;
Riins. wcHCTBeh'Ł. żeńska -płeć, biało^łowska lV/urf, Na-
kłońcie pilno uszu , i słuchajcie mowy Wszystek żeński
'narodzie, wszystkie białogłowy, hrhuw. 89. Wandi Zi\-
neła w wodzie, wzór wielkiego serca żeńskiego W<iri).
Wal 307. — W gramatyce , w botanice : Hodzaj żeński,
płeć żeńska, bai IDCibllt^C ®t'fd)lf:^t. Wyrazy męskie, żeń-
skie i nijakie :_ król , królowa , królestwo. h'pcz. Gr. 3,
p. 3. — 'g. Żeński, ienin, uxorius. Cn. Th. 1419. io-

ŻEŃSKOŚĆ - ZE PRAĆ

nin , grau', graiien-, do żony należący. W'l>d. — "J.
Człowiek z przerodzenia jest żeński.' I'rlr Ek 54; lo
jest, do mie-^zkania z żona piz\ch\lny lA. 116 }«r (Sjie
gencicit, eticluftiti ŻEŃSKOŚĆ . ści, i , 'kobiecość, 'me-
wieś<ii..ść , bie fflciblid'fcit ; Sorab. i. źonanofiż, żona-
cżnofcź muliebriias. 'ŻEŃSTWO , a, n., słowo skrócone,
zamiast małżeń>tMO /Juilz 17 st:<n lego, który sie oże-
nił. ożenienie się; (tai Sirociliifcjii) . bfr Cbiflanb. Żeń-
slwo iudzioiii jest z przyrod/eiiM. fetr. Ek 51 P/odne
'wy>le|iów wieki żeń-^lwa pozarażały nieuczciwym nierią-
deni. I'etr. hor. 2 F b. małżeństwa, stadła, ib. *ŻEŃ-
SZCZYZ.N.4 , oh. ŻcŃczyzna.
ZEPCH.N.^G , f. zepchnie , zepchnę ei. jednll , Zpyctiać ,
Spłchać nfdib. , zepchnąć, pchnięciem zrzucić , stracić,
bminicr ftopeii. flmiimeub {icmbipcncii , obircrfcn, ^eruntrr'
ftfirjon ; zpychać nie'liik. usi^.l>^ać by zi-pclwiać . by strą-
cić, zrzucić, lieriiiitir git n>rrfi.ii fiicOai pr et fi] ir.. Buh.

zpjchali ; Ol) 'I spalu.ili , spahanem ; Vind. spehnili ,
didpolirmli , d'<lpoiiiiili , (spcii ilu • dłótoj ; łiost. co-
n.MiyTb , cnn.\HyTb, cnn.x»Tb cnii.viiBaTb Na sz\ję le-
pcliiiąć , zrzucie na dół kogo. Cn. Th. 4t8. Przywiedli
ich na wierzch jednej skał* , i spyliali ich na *z\jc
z wierzchu na dół. 1 Le"p 2 /'nrul 2.i . 12. (>rziii'ili
ich z wierzchu sk:iły. Bibt Gd.) Powstała na chrzcśfian
wielka burza, iż ich zabijano, topiono, spycliano i roz-
maitcmi śmierciami gubiono. Sk. liz 905. Zcpchi.ienie
na szyje, pnieiiiuliilio in coput. Cu. T.^ 4 48. b.l6 ^trah
ftfirjni, .Cicrabrocrfcn. Fortuna skora Dymitrowa jako na
zcpchnieniu była z piętra wysokiego Iward. IW 17.
(na przecli\łku , na scli\łku) Króbiwie więcej mają kło-
potów , zdrad i obłiidiiośii i ulrat , i spychania jeden
drugiejo , aniżeli prawego wesela Sk. hm 150. Owych
wodzów ślepych w lenżc pailoł |irze|.;iś>;i Zepchnąć usi-
łują. Smolr. f.am 13. Pycha da«niej szatana Z niebios
zepchnęła wierzchołku. Iriyb. Mili 8. Zajrzy wam szaua
w niebie miejsca , z klórego zejpchmony. Groch. W. 50G.
Ku zbrodniom j^-den drugiego na łeb spychamy. IHkh.
Sen. list 317. (wlrąc:im\ [eden drugiego) Jeden drugiego
kreskami spycha, /'ni Sgl 20. (zrzuca z urzędu, z go-
dnośi i , z iliiSlojcń<t«a I. — Zpychać co na ko^io , zwa-
lać przyczynę, bie Ocbiilf aiif liiifn fd)irbfn. Swojego hcha
przyczynę każdy chęlnie na diugiegc zp)cha /'ul. Arg. 609.

— Zepchnąć nawy, okręty na wodę, odbić od lądu,
DOm UfiT, abftoBfit anf bic See. Spychać każe okręty na
wodę Zebr. Uu). 151; (ki Iretu dtduii). Gdy wiosna
wesoła nadchodzi, okręty z brzegów na morze spjchają.
LU. Sen. 14 Grozi, ie skoro tylko |)ierwsie bły»ną zo-
rze. Zepchnie swoje okręty na morze. Omofh. II. 247.

— g. Zepchać, spychać do kupy; jiifiimmfn fłiimmfii ,
jitfaatmfii flopffn. Ś^ięiy .Mich.ł k.ipy spłcbuł ^ Woiik.
M<kr. (żniwa pokoń-zone , zebrane). I'<l<-e na 'uśnccb
połiżyć. dośJ miło, Misz-h żlń niAwić. tupi-haj pirtcią
cła Baik. G b. zapchaj , zatkaj . juftopffrt . pfrftppffn.

ZEI'.\IE . zepnę , ob. Spilć. — Addat : hęć opon jedoc

z drugą zepniesz, i /.eop. Ejcod. 26.
ZEPRAĆ , sprać, ob. Prać. — .4rf(/<u : Zeprawsry odzienie

swoje, czystym będzie. 1 Leop. Lent 13

ZEPRZEC - ZEPSIEC.

1. ZEPR7EC ni)ak.dok., uprzeć, zaprzoc' ziipełniR gorącą
zgniłością, g.inj crtreiiifeii ; Hoss. coiiptib , conptio. Zc-
przaJo co, conceplo hiimore viiiatiir. Cn. Tli. I4i'.l. Ze-
przały liofs. conpt.ibiii. Będzie ziemia tak zeprzaJa od
siarki i soli , że na niej siać nie będą , ani też rodzić
nie będzie, fiadz. Deul. 29 , 25. (siarka i sól wypali tę
ziemię. 8ibl. Gd.). — 2. ZEPPiZEĆ, zparl, f. zeprze ,
zeprę cz. dok. , Zpierać , Spierać niedok. ; Boh. zeprjli ,
zeprel , zepru , (zepfili se ;'e/u/ere, o6. Spierać się , sprze-
czać sie) i iiorab. 1. deble zepru; tio.^n. odijesnuli , od-
bilti ; Hoss. cnepeTb , cniipaib; prąc zcpclmąć , ode-
pchnąć, odeprzeć; ()cninrcr ftdmmon, 3iir:;cfftaiiimen , Mit'
iiiitcr trdiifleii , Iicrnb brńiigcn, ll1cg^ralIgc^ , fiber ben ^nufen
lUCrfci! pr. el fig. Ir. Z żołnierzami swemi uderzywszy na
nieprzyjaciela, sparł go i poraził Buz. Sk. 150. odparł,
zbił, zniósł go; cr \i]\nq ibii juriiif, brdngtc i^ii juiiitf.
Na pierwszem potkaniu łacno Turków sparli i rozgromili.
Baz. Sk. 213. Lewe skrzydło nieprzyjacielskie sparli, iż
uciekać musieli. War-g. Cez. 54. Zeprzyj Jehowo prze-
pierających mię, zwalcz walczących mię. Budn. Ps. 55,
\. (rozpieraj mię panie z tymi, którzy się ze mną zpierają.
BM. Ud.). — Transl. Zeprzeć dowodami, argumentami, zbić,
tuibcrleijcn. Chrystus walcząc z szatanem, pismo pismem
spiera. Żarn. l'osl. 2 , 550 h. Błędy ich pismem świę-
tym sparł. W. Post. VV. 90. Wielu ich jest nieposłu-
sznych, próinomowców i znodzicieli , których trzeba
spierać! 1 Leop. lil. \,\0. (trzeba im usta zatkać. Bibl.
Gd.). Tych, którzy się s|)rzeciwiają, trzeba zpierać. 1
Leop. Tił. 1 , 9. Przed laty zwyczaj bjł u królów, że
się z sobą o wiele rzeczy spifrali, (ob. Spierać się);
a gdzie kto sparł kogo, temu bryłę złota drugi dać mu-
siał. Pudw. Wrói. 12, Sparcie błędów heretyckich do
ewangelii wniesionych. Żarn. Post. Q. — ^. Zaprzeć kogo
zkąd , z czego = wyprzeć , luoraii? »erbrdiigni, ^erauJbrdii=
gen. Kto się tym sposobem dóbr 'imuje , szkody żadnej
nie ma , by go też potym z nii-h sparto. Szczerb. Sax.
104. Prosili Kijowianie od Kazimierza, aby im które-
go Greckiej wiary przełożył; wszakże polym , gdy króla
z przedsięwzięcia zeprzeć nie mogli . Gastolta prz_\jeli.
Stryjk. C25. ( odwieść od przedsięwzięcia ). Uczniów
swych z tego mniemania zeprzeć nie mógł. Żarn. Post.
10 6. (wywieść). — §. Zeprzeć do kupy, zpierać vel
.potius spierać do kupy > zbić do kupy, jufammcii ftnilt'
men, jufammm brdiigen. — §. Spierać > wspierać, ob.
Wesprzeć. — Rectpr. Zeprzeć się , Spierać sie ; Ross.
caepeTŁcn , CTtcHiiibCH. Lód śparł się na rzece. Ld,
Ross, anepca , ob. Spierać.

*ZEPSIEC nijak dok., ob. Psieć, psić się , zepsićsię, pso-
cić się, zepsuć się, *psem się stać, na psa sie godzić
(cf. kundlećj , zpodleć, wyrodzić się: ft^Ie(^t iDerbcn , fi^
cerDerbcn , auźarten. Stadnikowi trawy nie dawaj , bo mu
zaraz w nogi wstąpi i zepsieje. Hipp. 17. Sokół kiedy
■więc zepsieje , Biedna wrona mu dogrzeje. Cn. Ad. 1074.
Powracasz wilku, patrzysz eo się dzieje, °Alić to wszys-
tko bez ciebie zepsieje. Bralk. G Świat nakoniec wszys-
tek tak zepsieje , że trzeba sądnego dnia będzie. Opal.
Sal. 153.

ZEPSNĄĆ - ŻER.

1025

ZEPSNĄĆ cz. jednll , psnąc zemknąć, biiimitcr nlcitcti laffen.
Zepsnać .Sie znimk. . biiiuntcr fliciteii, flliglitfdjcii.

*ZEPSOWAC, ZEPSUĆ dok. Słowa psuć = zupełnie po-
psuć, (cf. 7iijak. "zepsieć) ; (jaiijlid) ufrbcfbcit , ycrfc^Iim=
mcm. OCrfc^lcdjtcn ; {Boh. zkazyti, (skazić); Croat. zbaluti,
zhablyijjem ; Ual. izchetivam, ischyetiti , zhabiti J phys.
et morał. Jeden głupi zepsuje , tysiąc mądrych nie na-
prawi. Fredr, Ad. 48. Łacniej dobre zepsować , niż złe
naprawić. Cn. Ad. 409. Jedźże , jakeś nieoszacowany,
bo nam kompanią zepsujesz. Teal. 2.4, 158. Czart, (do-
bry liumor nam zepsujesz). Jak naprawić żołądek ze-
psuty przez niewczas. Teat. 4. b, 9. Trocha 'truciny
wino 'narozkoszniejsze zppsuje i w jad obróci. Żarn.
Post. 2 , 505 b. Jeden zły, wielu dobrych zepsuje. Cn.
Ad. 509. (skazi , zarazi , cf. jedna parszywa owieczka i
t. d.). Zły dobrego zepsuje. Cn. Ad. 1551. Tyś go ze-
psuł, obwiesiu, jako żywo! Teat. 20, 88. — Zep.suć się,
(cf. zepsieć). Gdy się dobry człok zepsuje , Przecie czem
był piikazuje. Cn. ,Ad. 255. Coż bowiem prędzej ," jako
człowiek się zepsuje, Gdy ma wolność, a whdzi rnniej
nad onym czuje. Zab. 15, 295. Świejorz. Bywszy złe,
zepsowało się. Rys. Ad. i, (cf. im dalej, tym gorzej).
Co mówić o tych ludziach , kiórzy są lak zepsowanesjo
serca, że za dobre często złem płacą. Mon. 68, 180.
Nierządnemi rozkoszami zepsowanym i zakażonym będąc,
pierwsze lata na 'igrze i na tańcach strawił. Kosz. Lor.
77. Był to człowiek tamtego zepsowanego wieku nie-
nadwerężonej cnoty. Nieś. 1, 148. Reformacya zepso-
wanych obyczajów Polskich , napisana przez Szymona
Starowolskiego. .\iewolnik okuty, Litwo puści tyrańslwo
do duszy zepsutej. Teat. 46, 11. Zepsowanie , zepsucie,
"ZEPSUTOŚC , ści . z.; Carn. spridnost; Ec4. pasHO-
6uTie , baś "Serbcrbcn, 3>eri'(filcd;tern , Scrfc^Iimmcrii. Ze-
psowanie. skaza, skażenie, zgorzknienie, stłuczenie.
Cn. Th. 1419. Wszakoź jednak w owe dni nie dam was
w konieczne zepsowanie. 1 Leop. Jer. 5, 19. (końca
z wami nie uczynię. Bibl. Gd.); nie dam was w ostate-
czną zgubę, Serbcrbcn, Untergang. Grąznąć w zepsowa-
nie. Przyb. Milt. 10. — *§. Biskup Krakowski Paweł,
gdy mu kto u sieci zwierza zepsował, tedy go rohatyną
z gniewu przebił. Biel. 169. (gdy przeszkadzał zwie-
rzowi do sieci 'wnijść , gdy chybił w tym). — ^. Cesarz
Turecki wziął Kafę , przez zdradę zdrajców Włochów
złotem zppsowanych. Stryjk. 651. "skorumpowanych,
przekupionych, przenajętych , mit ®oM bcftP(^ClI. — *§.
Zepsuć co, znieść, skasować, zniweczyć; nilfbcben ,
nuli unb nid;tig madjeu. Listy córkom wstępowania na
królestwo zbraniające , psujemy, wyniszczamy, a zepso-
wane , wyniszczone i próżne opowiadamy. Herb Stat. 2.
Wszystkie ceremonie starego zakonu Chrystus swym za-
konem zepsował, i apostołowie wolnemi od nich wierne
boże uczynili. Sk. Kaz. 554 b.

ZER, ZVR, u , m. , żer świni, wieprzów dzikich, pabulum
suum , aprorum , praesertim vero arborum glandes ; dicitur
et de pastu aliarum ferarum < pasza , pastwa , bydlęca
strawa na polu. Cn. Th. 1419. et 675. Szarpanina, to
co rozszarpią , jako ścierw', psia strawa , do rozszarpania

1024

ZERAĆ- ŻERDŹ.

ZEKUZEWIEĆ - ZERO

zer. ib. not. gtfcrocinefraf, gdureincinaft , bcfoiiberg Gi>
djclmaft in icn Sfiiilfern , baim ubcr|;aupt Wnft , grnP , Jiit=
ter; {Cant. shir. shyr , sluTOvJe 5/ans fugea , ( slieróvz,
który "knopry przedaje) ; Croat. sir (jlandes; Slov. xlr .
iołąiiż ; /iu</ xir ijium , ło^i/iu , xir fartura , uxiritegl
fartur ; lluny. zsir 3/ans /asefl , zir udeps , fioss. HflipŁ
tuk, szpt-k . ob. Żerowny ; cf. CItald. ru scheru , cibus ,
cf. żreć , żrę ; cl. (Jerm jcbrcn , ^i^Tuni , ( cf. jerrcn ).
Marna świnia, .która zerem się pasząc , nie uważa zkąd
ta pasza pochodzi? Fsalmod. 10 Myśmy ka.kol od oj-
ców naszych z nasza zoslawioną nam pszenicą, świniom
w żyr podah, ,i jego mJoto na lę 'spaś puścih. Smotr.
Apol. 47. — Żer ptaków, cf. zol'; 3Jp0fIf"'tfr ' Sogel'.
frag, 3'''ter. Gdzie żer czuje, tam się ptactwo nęci. ful.
Arg. 018. Przyjtadło , że ta sowa gniazdo wysiedziała,
A raz w wieczór daleko po żer poleciała. Jak. Baj 224,
ob. Żerowisko , żerować. — "g. Żer < żarcie , pożarcie ;
ber grn? , baśt grcffen, Scigcil. Szarpnąłeś sławę językiem
nieszczerym , Już to charakter nigdy niezmazany Żadnym
starości nii'zgryziony żerem. .Won. 7), 899. — g. liotnii
Zer, ziele, polny maczek, mak obłędny Ursino , wilczy
mak Sireiiio , papaver enalicum. Cn. Th. 1420. Slappcp
rofc , ll>ilfct SRoImi. Zajęczy żer, gatunek przynęlu , pre-
nanlhes muriilis. Kluk.' Dykc. 2,, 229. ,bfr ^poftnftraud;,
^trciinntbe. °ŻERAĆ , pożerać , 06. Żred. "ŻERCA , y, m. ,
kióry żre, pożeracz; ber grcfftr, 9Scrfct)Iinger , JluffrcjTcr.
Czas zero niesyty wszystkich rzeczy, niczego w całości
nie zostawia. Zab. 11, 101. fias. Czegóż czas żerca nie
wali pokosem? Zab. 9, 198. — g. Żerca, ŻERZEC .
roa , m. ; {Hoss. Hcpeiii kapłan pogański, ofiarnik , ob.
Żertwa , żertownik). — [°§. 1 Obsol. Ofiarnik , kapłan :
ciii Cpfcrer, '^Iricfter. Jako Haalowe żercy pojadają. Suk.
['ersp. IdO. — 2)- §. 2]. Żerzec aliis żerca, dziewosłąh.
Cn. Th. 14 "20. Oziewosłab, swat, drużba, żerzec. Cu.
Th. i(;7. /Ju<lz 74 Yuirk. 004. drużba weselny. Wiod.
ber ?iriiiitiiierltcv , 8rniitfń()rcr , Srniitbiciier. Żerzec, prze-
łożony ku opatrzeniu wszech rzeczy ku godom ; auspex,
qui praeeiat iiupliis. Marz bcr ^Ddi^citniiUfd^dD , marsza-
łek "swadzii-biiy , pnianymphus. Maj z. Dziewosłąb, żerca,
.<!»at, ■hp.-hmislrz albo marszałek na 'swadziebnym weselu.
Mącz. Żerca , żerzec , marzałek "swadziebny, który radzi
na weselu >b. Napełiuli *sędy woda żercy abo sprawcy
i rządcy wesela. Sekl. Joan. 11. Są to słowa owego żercy
albo starszego na weselu. W. Post. Mn. 73.
ŻEROŻ.i, z., ŻERDKA." i, z, zdrbn., cienki długi drąg, laska
niestrugana długa; ehie laiiflc biinnc Stdiifle , cine SJogeliłaiitje;
£fo/i żerd , żerdka . biiilo , bidylko; Moiav. et Siles żeij;
Slov. żrJ, żrdka; Sorab. 1. żertlż ; Surub. 2. żerż ; Carn.
shert ( powąz j , sherliza , ranta , prękia ; Vind. dróg
(drąg), ranta, fhtanga , prekla , stangavuz, stangast,
sherliza; Dat greda , (cf. grzęda); Wun//. gerenda , rud,
(cf. rzęd); Slav. ruda; Oosn. pritka (cf. pręt), linka (cf.
Ima, linka), molka , (cf. motyka) , pritcica; rtojj. wepjb,
)Ki'p,iOMKa , iiiucTt, mecTjiKi; kci-l. uiocTL , luecTb , xe(tk,\i. ;
(cf. Chald. ."T sarith, Irahs , cf dziryl; i;f. Craec ytwiti ,
ci. Talmud. r^'n cliorit, ramusarffacliia). Żerdzie w płotach,
sosnowe, osnowę, olszowe. Kluk. Hoil. 2, 168. Za wy-

rąbane cudze drzewo, co się zejdzie na żerdź 'ozierodną,
na koły, i t. d. , gwałtów nik zapłaci pu trzy grosze.
Sial Lit. 515, (ob. 'Ozicroda) Ludzie na brzegu stojąc
żerdki nawet nie podają tonącym. Czach. Tr. C 1. (naj-
mniejszej pomocy, najmniejszego ratunku). Gdy »ie lato-
rośl wszepiona przyjmuje , trzeba jej dać podporę ,
przywiązawszy do jakiej żerdzi, by wiatr latorośli nie
wyronił. Crese. 671. Żerdź długa z 'nosem do zrywania
owoców, kluczka. A' ham. — (ZERDZEWIEĆ, ob. Zrdze-
wieć , zardzewieć, rdzewieć). ZEROZIA.NY. a, e, z żer-
dzi,, n. p. płoi_, Stanfleii', »oii Stangeii , aui Staiigeii.

— Zerdziany, ŻERDZIOWY, a, e, od żerdzi, SlanflCn-,
511 Staiigen.

"ZERERIE, ia , n. , n. p. Łanom i włokom, polom, da-
wano także imiona żerebia , szlad , te pewnego wymiaru
nie miały, brano je jako dnie orania. Czatk /V. 1. 225,
(cf \Ercl. x(itBHii sors 2], żrzebie); ein ©riinbftiitf ton
, unbcftimmtcr (Wróge, cf siaje, stajanie.

'ŻEREtIKI, a, ie ; łioss. HJpcMCCKift . )KpcuoBŁ ; kapłański
u żydów, pogan = ofiarniczy , f'pftrpritftcr • . .Aaron spra-
wował urząd ofiarniczy, abo iż po staremu rzekę, 'ie-
recski. Budn. i Chroń. 6, 48, vb. Zerstwa , żertownik.

ŻEREMIE, ienia , n. , żeremie znaczyło miejsce, w klórem
bobry jedno i oddzielne miały towarzystwo. Czack. Pr.
2, 264. ber Siberlioii , b(i'3 Sibcrneft. W czyjej dziedzienie
będą gony bobrowe cudze, nie ma doorać tak daleko,
jakoby od żeremienia mógł kijem dorzucić , a jeśliby
pod żeremienia podorał , a tyra bobry wygonił, ma
płacić dwanaście rubli , a temu żeremieniu przecie ma
dać pokój. A jeśliby bóbr z lego starego żeremienia
wyszedł , a przyszedł w insze żeremie na grunt inszego,
pana , tedy w czyim gruncie żeremie będzie , temu lei
i łowienie bobrów należeć ma. Siat. Lil 515, cf żero-
wisko, żer.

ZERK , Zerkiem . ub. Zez.

ŻERiNOŚĆ , ści , z. ; Hoss. HtnpHOCTb ; tuczność. bif Sfrn«
fcttirtfcit, bic ^eifłiflfcit. — 'ŻER.NOWIEC, ob. Żarnowiec).

— ŻERNY, ŻYR.NY, ŻEROW.NY, ŻYROW.NY. a. e — le
adv., żer obfity dający, tuczączy, tuczno karmiący; SMilfl,
bcfonbers Sd;n'eiiieniiift , (Jidielmaił (jcbeiib , iiiiiftciib , fe iflma'
(fteilb , fett pr. et fil), tr. Na pastwiskach żuownych pa-
sie mie, nad wodami rozkosznemi wodzi mię Budn rs.
23, 2 (na paszach zielonych. Bibt. Gd). — g Żerny, ie-
rowny. tuczny, tłusty: (jemóftet, ferntftt, ffifl; (Hag-
xirni , uxiriv saginabitis , xijrni glandariui , Xirni skot ,
stado praascje < trzoda świni, xirnik • świnia, wieprz,
kiernoz; Croat sirovnyak, praszec sirom v| ilan gl'in-
darium pecus , Hung. 'ziros udiviitut , Ross. ampHUd ,
iKlipOBhlH tuczny) Kuropatwa pyszna albo iyrowna , prze-
piórka żvrowna". chróściele . bela^^y pvsine albo iyrowne.
Chmie!. "l, 80 — § Żerny, ŻEROWY, a. e. g 1) od
ieru . od żołędzi , żołędziowy ; (łjdłflmafl ■ , (?i*fl ' . fro-
went z żołędzi zowie się żerowym. Huur hk 168. —
g 2) Żerowny, żyrny, pożerający, trący ;Jrffff^^. >.'frł4lill'
genb. Upłvnne lata, cias żyrny. /'ib. 15, 14S wsiys-
Ikożerny, wszystkoierca. — (ZERO indeclin . Zera plur ;
Gall. zero; bif »uD; ( ł'inJ. gola, gohna (cf. gołka),

ŻEROWAĆ - ŻERTWA.

Z E R T O W N 1 K - Z E i; W A Ć.

102r

koreno). Zero w arytmetyce zriDczące nyfrę (o) , nic
z siebie nie znaczące , ale w przydaniu do liczhy po-
większające wielość o dziesięć. A/ as. Zb. 2, 580. Nic
nie powinno wla.«ciwie brać się za zero, Łęsk. Mier.
2, 40. ib. 5.). — ZEROWAĆ cz. niedok., zeruje zwierz,
na paszę albo pastwę zeru szukać wychodzi. Cn Th.
1420, '(c(. żreć; Germ. jcbrcii , cf. jcncn) , 9Raft , Jrag ,
gutter, 3?abnini3 fudlCli; {ling. xirritli, u.\iritti saginare;
Hung. czirositom opimo ; Bosn. usgiriti < tuczyć, usgiri-
tise - tuczyć się, tyć; Croat. uslrujemsze piiiguesco ;
Hoss. jKiipoBaTb , a;npyio żreć aż do tuczenia się , żkh-
ptib , no»nptTb , sajKiiptib , pasjKnpnrb , OT)KnptTb '
tyć, zatyć . roztyć się). Zerować, na paszy jeść, żreć;
ircitcn, frcffeii nuf ber SBBeibe. Tu niedźwiedź gruby chró-
ści po 'szelmie, Tu wieprze dzikie, tu żerują świnie.
Jward. Ddf. 7. Bezpiecznie żeruje tu zwier?. Si'S:yc.
Pieśń. 5 F. W wodach ryby sobie grają, W^ gęstych
puszczach zwierz żeruje, Człowiek ziemi rozkazuje.
Achów. 282. Wierzch Kaukazki , gdzie dziki zwierz i
ptak żeruje. Bardz. Trag. 62. Polok z góry spadnie na
trzodę żyrującą po dżdżystych Plejadach. Tward. Wi. S8.
Zając tym czasem żeruje w jarzynie i sadzie. Jak. Baj.
18". Z.tjąc tam po grządkach żeruje, N.ileżvcie bankie-
tuje, ib. 249. (zajada). Wszystko , eokolyviek yv polach
żeruje. Morszt. 202. (żywi się , pasie się , żyje). Pasterze
ysesoJo poglądoli po oyvcach żerujących. Tward. Pasg. 57.
Ptak skacze sobie, śpiewa, żeruje, o żadnej przygodzie
nie myśli. Dambr. haz. 15. — Hg. Ir. Zyrujże na ziem-
skich raju twego schismatyckiego z onym marnotrayvnym
synem kasztanach, kiedyć tak lubo. t^molr. Ex. 54,
(cf. labuj duszo , piekło gore) Wam r.iju ziemnego owoc
podoba sie, żyrujcież na nim, my do yvidzenia chwały
bożej spieszymy się. ib. 58. Nie tak Palas wymowna
wstępuje do rady. Jako nasi mózgowcy rozumem kie-
rują , Kiedy z sobą za stołem pod hełmem żi-ruja iJiask.
hy). 2, 182. biesiadują, fd)jnaufeii. 'ŻEROWISKO, ŻY-
HÓWISKO , a, n., miejsce żerowania, gdzie zwierzęta
żerują; ber grafplr.c, giittcrplnB. Na podyyorzu miejsca
poyyiiiny być yvygrodzone na osobne żerowisko dla każ-
dego drobiu. Kluk. Zw. 2, 165. Ptasiwo gdzie się znaj-
duje zowie się żyrowisko , a gdzie zyvierz legowisko.
Chmiel. 1 , 80. Slufftitbnlt ber łUńłcI , beś ©cfTilgcM —
Żerowisko, ZERUNEK , nku, 7n , żer, żerowanie , szu-
kanie żeru; ber grap, bciś grapfiidjeii , S'"ttfrfi"i"'ii- Gdy
gołąb' wylrci na żeroyvisko , i nie rychło powraca do
domu, znakiem jest, że się deszczu spodziewa, zbie-
rając tyle żyyvności , aby mu i na drugi dzień wystar-
czyło. Ład. H N. 4-2 Żeruiiek . pokarm, jadło zwierząt,
wyraz strzelecki. Skrhk. Mfkr. ŻEROWNY, ob. Żerny.

i.'ZERST\VO, 3, », źle zamiast Dziarstyvo. [qu.v.). Dudz.
29. — 2. ZERSTWO , n. p. W pasha od dziewiątej do
jedynaslej żydzi 'żerstyyo czvnia. Zebr. Ow. 119.?

*ŻEMt. ob. Ż:/rt.

'ŻERTWA, -'ŻARTWA , y, z., ofiara spalona, żarzyzna ; baź

Sranbopter , bn>3 6d)lacl)tcpfer ; Croat. sirtva , fsarim, za-

sarujem • żarzę); Dal. sartva : Bosn. sgjartya , sgivinica

od posveteliscta ; Hag. xSrtva, sveteliscte, posveleliscte ;

Słownik Lindego wyi. S. Tom TI.

Ross. jKcpTBa , )KpęqecTBO ; Eocl. CBam6a , ajpiTBj , npn-
HOiuenie 6ory. 'ŻERTOWNIK , a , to. ; Eccl. H>epTO-
BUHK:b , !t;piiTBhiiHK'L , poświęcony stół w cerkwi , na
która bezkrwawą ofiarę przygotowują , ber Cpfertifd) in bcr
®ried)i)i^en SirdJC. Nie na "prestole , jak w kościele, t. j. na
wielkim ołtarzu , ale na żertoyvniku , który także bywa
poświęcony, jako i 'prestoł, owo przygotowanie pop czyni,
gdzie wyrzezawszy z pośrzodka proskury hostyą albo
■'iihnec, kładzie na patynie. Sak. Persp. 16. Pim. Kam,
92. Nie przystojnie popi czynią , gdy nie pożyw.iją sa-
kramentu na ołtarzu, gdzie go poświęcali, ale na żer-
towniku. Pim. Kam. 91. Jedni poyyiadają , że się naj-
świętszy sakrament poświęca jeszcze na żertowniku ,
kiedy pop wyjmuje hostyą z proskury, i czyta n^d nim
niodlityyy. ib. 50. Co u nas 'perenos z żertownika do
ołtarza .wielkiego najświętszego sakramentu , to yve mszy
z ołtarza małego do wielkiego tnkże przeniesienie hyyva
s;ikramenlu najświęt. ib. 82. "ŻERTWOW.^C cz. niedok..
żertwę ofiaroyvać , ein £d)lnd)trpfer obcr Sraiiborfer brm=
gen, opfertl ; Bag. pt>xartyiti (cf. pożar), posvetiti fcf.
poświęcić 1, posvei'hiv;'li , posvetikovali ; liofs. /KepiBO-
BBTb . noiKepTBOBaTb , wpeqecTbBOBCib , (cf. jKpen^ ka-
płan poijański , ofiarnik , adj. wpeuOBi , HtpewecKiu . {ob.
Zerecki), Kpiilia kapłanka); Ęrcl jnfiłiTH . "/Kpy ofiarować,
cf. żarzyć, cf żreć. JKepiBemiaH co ofiarowano, no-
H>"epTb , BI jKcpTBy npHHCceHi ofiarowany, 2. nonomens
pożarty , »:pi,TBiii|i6 , TpiEHifie , haniime ii^o-ibCKoe boży-
szcze , bałwochwaliiia.

ŻERUNEK , ob. Żerowisko , żer.

ZERWA, y. i., zerwanie, zrywanie, i to co się zerwuło,
rozerwało; ba§ 9ll)reipeii , Sfrcipcii , 'tai SllHjerijTene , in--
riffciie pr. et jig. Ir. Zerwa, ZERWISKO , oderwisko,
n. p. Drapie się na skały, .'kaeząc po bezdennych roz-
padlinach z zeryyy na zerwę. Stns. Num. i, 170. z urwi-
ska na urwisko ; Ross. 0TBa.i3 , 33riid'ftiict. — Doian. Zerwa
ziele ; Hoss. nepsa 4yuJiicTaa , żKe.iraa ipaBKS . pbytema.
Cii.n. 1420. bie flcine 3ie)cba. ZERWAĆ ,/. zerwie, zer-
wę c:. dok., Zryyyać niedok.: /,oss. ropBatb, cpblsaTb ; rwąc
ściąiinąć , |eriuiterreipcn , rcipciib terunterjicljcn. Zerwałem
go za yyłosy z v.oza. Tr. Zrywani co , kogo , deripio
ali(iuem de curru capillo. Cn. Th. 1451 — g. Zrywać
kyyiaty, owoc ■■ rwać, obrywać odrywać, zszczykać ,
uszczykać; ttlircipeil , abrfliirfeil. Skoro się kwiatek roz-
yvija , zaraz go zerwać należy. Teal. 51, 15. W ogrodzie
zrywać bede najpiękniejsze róże, Do twych je przypnę
wlosóyy, lub na łonie złożę. Stym. S. W. 15. Jabłka
niedojźrzałe zryyva ręka sroga. fjul. Ow. 158. Niedoj-
źrzałej nie zrywaj jagody. Pelr. Hor. i, Ao b. — §. Zry-
wać co gdzie , obryyyać , urywkiem dostayvać , cf oskro-
bać , okroić , zedrzeć ; etirny tf O (ilTeipcn , an fidi reipen ,
fiir fid) abjnnifcii , geiinniien , nl'fncipeii. — Benpr. Zrywa
Sie co, !r. zerwać co gdzie, t j. zyskać, obrywać. Cn.
Th. 1451. Leda na czym się pieniądz zerwie. Glicz.
Wych. M. 6. (oskubie). Wszystkie zdobyczy, których do-
sta\y?ją w le~cie, idą na sułtana, które się im yv zimie
zrvyvają , on^m należą. Kłok. Tiirk. 249. — §. Zrywać co,
zarywać co, zachwjcić; ericifdjcn , erfd)narpen pr et fig. tr.

199

i 026

Z E R W 1 K A P T U R.

ZERWISKO - ZESKROBAĆ.

Czuje, ie bankiet gotowy, Węchem jui apetyt zrywa.
Jak. Baj. 3G. pobudza, wzbudza, wzrusza, jątrzy, (cf.
ślinka mu przyi-liodzij ; reijen, rcfle maiicn. - '^.'Iry^ać
się, porywać sie , wziąć się w kupę s.szyslkieini siłami;
mit all« 3?rnjt auiipringf n , ciiifDrecbcn , lid) fort mat^en , fic^
rei^tiiD taran macbcn , mit allcr Srnft tiaraiif Io?)tiirmcn , tiar»
Ubcr ^erfilUcn. Widząc , iż rycerstwo l\l nieprzyiacielowi
podawało, z konia się sam zerwawszy, a chorąijiew' po-
chwyciwszy, wdarJ się miedzy nieprzyjaciele. Kosz. Lor.
70 b. Zachwiał się, padł na ji-diio kolano, lecz zry*a
się natychmiast. Slas. Num. i , 181. cr nipt iii) mif,
fpriitgt auf. Kowno z j^łuwą rekami obejiDuje ł;ińrucli ,
ciągnie topolę ku ziemi wolniej, razem zrywa .się dwa
razy krzepczej ; trzasło drzewo , i pada z łoskotem.
Slas. Num. 1, I -21; (U rediuble son effort ). Tak zer-
wali się rześko, że la bitwa z obu siron zbyt okru-
tna była. Jall Td. l'll. Sen czy pacyent spokojny mie-
wa, czy lekki, czy ciężki, czy się często (irz^lniclza , rzy
się zrywa, czy bzy jak pieii? Perz. Lek. 7S. ob ber *))a'
tient im Sd^lafc aufipriiiflt ? — AUler : Zerwać się robiąc,
bieżąc, zerwać bydle i t. d. , rupi me rurrendo. Cn. 1 h.
1420. burd; iiDcrtriebene 3lnftrnit]iinij jcr-prciiijcii , ^crreigen,
j. 8. iper.it mail fid; !)crbrid;t. Ładował mię, ledwom się
me zerwał. J<ibl. Ez. 17 i. Baba ma rodzącą w lui^ie
uwiązać, a to dbilego, by się nie zerwała, aitio iiie
wykiełzła. Spicz. 177. -Łańcuch schwyciwszy, razem całą
swoje moc rusza; ale za pierwszym razem zerwnny, już
się poprawić nie może. Staś. i\itm. 1, 122; (epuise de
ie/furt, wysilony, wycieńi-zony). Zerwać konia pędząc.
Tr. ubertrcibfii , iibcriaocti. Zerwanie wcielę, conuulsio di-
strartis /ibris , vei lulittio unitatis iii parte nervosa iiUu
eitra vulneriiti,mtm , dntentio neruorum , Kiiplio. f^n. Th.
1420. — g Zerwać, rozerwać; ftoss. lisopnarb , jcrrciPcn,
abreipeii. Nitkę zerwałam. Teal 6. c, 53. Pokąd pies
na łańcuchu jest , przypadek jest stać się mos;ący , że
zerwie ł.ińciich , albo kto szalony spuści go. Man. 70,
549. Będzie na obiedzie j idł doslatłiic , jednak nii) tik.
aby się aż pas na nim zerwał. Sijxt. Szkł. 282. ( żeby
pękł). Zbyt silona cięciwa najprędzej się zerwie. Zub.
14. Niigi — Ft(j tr. Za Jana Kazimicrzn pierwszy raz
sejm od jednego posła był zerwany, w r. 1652. Skizet.
Pr. Pol. 1, 57. Ten to niesz<'zęsny nierząd, to sejmów
zrywanie, Kraj zgubiło, ściągnęło obce panowanie Nieme.
P. P. II. Co bądź to bądź, musze z^^rwać to nie-
szczęśliwe małżeństwo. Uoh. Kom. 3 , 427 Wszystko
uczynię na zerwanie lego aliansu. Teat. 8. c, 32. Z''r-
wać przyjaźń. Nieme. Kiól. 3, 27. (rozbrat czynić). Nie
raz się przyjaźń zerwała przez postępki niegrzeczne. Zab.

4, 134. — Absolule: Zerwać z kim, rozbrat czynić,
rozbratać się z kim ; mit ciiifm abbrc4icn , mit itiiii brc-
4)en, (cf. zarwać z kim). Była ona wielce smutną, z
czego wnosić mogłam , ze zerwali z sobą Nieme. król.

5, 2tj. — Niczerwaiiy. ( iinpossib. ) nie do zerwania , nie
do rozerwania, iitijerrciplid) , iitijcrrciSbar. Tego wieczora
idę za maż, pójdziem do ołtarza niezerwnnc zadziergnąć
węzły. r^a/. 4'.t, 36. Boguit ZERWIKAI' lUU , herb; trzy
jjłowy kozie , jedna nad drugą , w bełmie pięć piór

strusich, hurop. 3, 59, ein flcroiffefl 3Sappen. ZERWISKO,
oderwisko , ob. Zerwa.
ŻEHZEC. ob. Żerea.

ZEKZ.N.ĄC , /. zerżnie, zerżnę cz. jedntl., Zrzynać , *Zrze-
zać niedok.; Uuh. zrezali , zrezaio; Sorab. 1. zreżu , zre-
zam , deleriźu, deleriżem ; Croat. zrezati , zrez^yam;
Russ. cptaaib, cptsuBaTb. HsptaaTŁ, HaptauBaib ; rznię-
ciem zdjąć, (ibfd)ncibeii, n)P9id)iiciben, (eC. zciąć , zsiec),
Pomona sierpem krzywym częścią wilków zrzyna i rózgi
siryehuje rozlazłe , pręt częścią szpuntujc w kraj zaskór-
ny. Zebr. Oui. 367. Zrzyna mięso, i wszystko odbie-
ra od kości. Bardz. Trag. 528. Zerżnięcie., zizynanie;
Boss. cptai , cf. zraz. — ^ Tr. biirUsg. Zerżnął się •
popuścił, pękły mu nity ; cr ^at fid> mircitł gcmacfct, bat
eiiien |'trfid)Cii laffcii.
ZES . oh. Zez,

ZESCII.N.-^C , zsechł , zeschło, /. zeschnie, zesiiniw m; i«.
jedntl., Z>ychać niedok. \ Hoi<. cco.\HyTbca . ccuxaTbCfl;
sclinieniem się zbiedz, jiifammcii trotfNen , auftrorfiicn, aui"
trodiien. Zeschła krew' pnsmia/e szpeciła ciało, hchuw.
Huz. 111. — Fig. et tr. Prędko u nich zeschnie sło-
wo ,boże , jakoby onp ziarno , co weszło na kamieniu ,
a niedługo się zieleniło. Gd. Kaz. 205 więdnieje , wy-
sycha się , ii roirP roclf. Chleby, któreśmy wzięli cie[)łe
z domu, chcąc iść ku wam, teraz zaschnęły, i od wiel-
kiej starości się pokruszyły. 1 Leop. Juz. 9, 12. ( chleb
ten wysechł i popleśniał. Bibl. (id). — Zaimk , Zsyi'ha6
sie, schnąc zlepić się; jiifammcn trorfncn , trucfricnb jU"
fammen bacfeii. Włos krwią zbroczony w kupę się zsy-
cha. heliów Bo: 111. Zsycha się mur, statek < rozsy-
cha się. Cn. Tii. 14.^2. 5iifammeti trotfiicn , eiiitrotfiicii. Na
ziemi piaszczystej żrzebietom dziwnie się róg zsycha i
pada. Bipp. 25. Ziemie słone pospolicie się zsychają i
ściskają, padając sie dla suchości a zimna. Cresc. 133.
•ZEŚ(>IA.NA blacha, źie za: biała blacha. Dudz. '31. uer-

. iinntei Slfi^.
■ZEŚi.lE. -Z-MJ-ŚCIE. ob. Zejście. ZEŚCIELĘ, ob. Zesłać.
ZESl.MEć , ZSINIEĆ nijnk. dok., zupełnie posinieć, sinym
się stać ; braun iiiib blaii iDcrbeii , Maii nntcriiiiifcn. Zesi-
niały. Slas. Num. 1 . 208 Wściekłość pieni się na jej
zsiniałych ustach ib 2, 20.
ZEŚKLEĆ. "ZESZKLEĆ mjak. dok., ZEŚKLlC się zatmk.,
śkłern lub śkLinym się stać, DCrglaffil , JU (Slalf tPCrbtn ,
fllafi^)! iPcrbcn. Dym w hucie ()rzeszkadzi należytemu
maleryi zeszkleniu się , i nigdy śkło trwałym nie będzie.
T><z.'Śki. 247. (wilryfikacyi) — /'(^ /r. l'óstać la w.szys-
tka sie zmieni , Oczy zeszkleja , płyną z nos* ciecie.
Upal Snt 122
ZESKOCZYĆ, ZSKOCZYĆ cz. dok. Zeskakiwać ezetll, ze-
skakuje pr., skokiem się spuścić zkąd ; Viiid dolskuihi-
ti ; Boss cocKOKiiyTb . cocKomiTb , cofKaKBBaib , biriintft
fpriniicn. berab fpriiitjeii. Zskakuje. deulio ex alio i.n. Th.
1453. Zskakanie , sk..ki*anie', deiullura. ib. Ten nic
Intcią i mieczem broni zoslawując , I na około (ani i sam
rączo zeskakując. P. heban. Ort. i. 500.
ZESKRl 1|!AĆ, f. ieskrobie et duk , Zeskrobywać f:e»/, , »e-
skrobuje pr., skrobaniem zdjąć, flbii^abfit , abidrapcii , bf*

ZESKUBAĆ - ZESMAŻYĆ.

Z E S M 1 A Ć - Z E S T A i; Z E C.

1027

Tiintcr frafien; Sorab. i. zeżkrabara , zezkrabowati, ro-
madii zkrabatn; do kupy lub na kupę zeskrobać, jllfani'
mm i^rapen , corradere ; Ross. CKOÓJiiTb , ckoó.iio , co-
CKpecTb , cochpeóaTb.

ZESKLBAĆ , / zeskubie es. dok., "Zeskubnąć jednlL, Ze-
skubywać c;ęs//., zeskubuje pr., skubiąc ziliąć, zriągnai',
na kupę zebrać ; bcruiitcr lupHn , afcj:'rfcn , jUUimmcn jiipfcn.

ZESKWARZYĆ es. dok., skwarzeniem wysuszyć, jufailimcti
borren. Góry na wzrok Iwój tak się zeskwarzyfy . jak
od ognia tó\. Geh. Hymn. 502. stopiły się , finb 3iifiim=
mei! flCidimpIjCII ; cf. zeschnąć się, zsychać się.

ZESŁABIEC nijak, dok . Zesłabnać jednli, mocno zasłabnąć,
osłabnąć , wpaść w niemoc ; fclir fcbnmiŁ imb franf mn-
ticu , fc^mcr crfraiifen. Raptownie mocno zesłabicć. Nieme.
Król. A, 155. Od dnia wczorajszego strasznie zesłabiał,
rozumiejąc, już że ta noc miała być ostatnią życia jego.
Tent. i. b, 11.

1. ZESŁAĆ, f. ześle cz. dok , Zsyłać niedok, z góry na dół
posłać , zasłać , wysłać , bcrnbfcn^bcn pr. et fiij Ir. ; Boh.
seslati , seśli ; Ross. cociaib , couj.ik) , ccu.iaro , (cf. za-
słać) ; Eccl. Hnanocjaib Bóg Jezuss zesłał, aby został
pośrednikiem naszym. W. Post. W. 292. Bóg go nam
tu zesłał. Teat 4, 97. Ześbj miły panie diicba świętego.
\Vro6/. 242. Nie zasypiaj okazyi , którą ci może niebo
z umysłu zsyła na zaspokojenie długu. Teat. 38 , 85.
(zdarza). Dowiedz się co nam niebo zsyła. ib. 45. b,
G7. Dla rozsądzenia tej sprawy zsyłamy tam komisarze.
Yol. Leg. 5, 40. w^ysyłamy, wyprawiamy; ^in|cnf etl , nD=
fenbeii. — Zesłanie, zsyłka; Me S>eralifcnbiiiuj , 31b|C!ibiing ;
Ross. Hiisnociauic , Hnsnocu.iaiiie , ( coc-iaHie , ccu-iKa
'zasłanie , wygnanie). Zesłanie ducha ś. Ld. Nic czło-
wieczeńskim kształtem miało być to święte zesłanie i
poczęcie pańskie. Rej. Post. Z s 2. Każdy tam Telema-
ka , jak jakie zesłasiie boskie sobie uważ.ił. Jabi. Tel.
275. (jak zesłańca boskiego) Zesłany = ZESŁANIEC,
ńca , ni., ber ScraKjefanbte. Zaraz nie znawszy go , jako-
by za jakim z nieba zesłańcem , za nim idziemy. Smolr.
Apol. 80. Naczelnik rządowy uważany jest zawsze od
nas jako zesłaniec od boga A'. Pam. 11, 29.

2. ZESŁAĆ, /' ześciele cz.. dok., Ześcielać niedok , posłanie
zdjać, do kupy wziąć; kruiitcr 1'ettcii , sufnmmcn Iiettcii.

ZEŚL.\MOWAĆ . ZESZLAMOWAC ZSZLAMOWAĆ cz. dok .
wybrać szl.im , uwolnić z szlamu; aDfdjIniltllieil , bcil
Sciilanim nfwiclmien.

ZESŁAMEC, ZESŁANY, ob Zesłać, Zsyłać ZESŁAPlC .
ZE5ZŁ.4PIĆ . ob. Oszłapić, szłapić. ZESŁAWIĆ , oh.
Osławić. ZEŚLECZYĆ , cb. Wvśleczyć. ZEŚLEPIĆ , ob.
Oślepić, wyslepić. ZEŚLl.MAĆZYĆ " ob. Oślimaczyć , śli-
maczyć. ZEŚLINIC, ob. Oślinić, poślinić, naślinić ,
ślinić.

ZESŁON.ĄC /. zesłonie nijak. jednH., stać się słonym, fab
jijj merbcn. Rzeka kiedy w morze wpadnie . już ją mo-
rzem zwą ludzie , bo ze słodkiej zesłonie. Pot. Pocz. 69.

ZESMAGAĆ , ob. Wysmagać , posmagać , smagać. ZE-
SMALAC, ob. Zesmolić' ZES.MARKN.ĄĆ , ob. Osmarknąć,
posmarknąć. ZESMAROWA(^- , ob. Smarować , posmaro-
wać , wysmarować. ZESMAŹYC , ob. Smażyć, wysma-

żyć, posmażyć. ZES.MIAĆ się, ob. Śmiać sie, uśmiać
się; Vind. sefmehuvati fe. ZEŚMIEDZIĆ , ob. Żeśniedzić.
ZESMOKTAĆ, o(/. Smoktać , posmoktać, wysmoklać. ZE-
S.Mt)LlĆ cz. dok , Zesmalać niedok , ob. Smolić , posmo-
lić , osmolić. ZESiMROUZIĆ, ob. Smrodzić, zasmrodzić,
posmrodzić; Zesmrodzie się, zesrać sie, zerżnąć się.
ZES.MUKN.ĄC , ob. Smuknać', wysmuknąć! ZESMYKNĄĆ,
ob. Sniyknać, wysniyknąć , r{. zemknąć. ZEŚNIAD , ob.
Zaśniad. ZESNIAUAC, ob. Śniadać.

ZESMEĆ, ZESNIEDZIEC nijak, dok, stać śniadym, cf. ze-
sinieć .' bunfcIDraitn iDCrben. Acz zesniecie w pośrodku
ich, będziecie j;ik pióra gołębicy [losrebrzanej. 1 Leop.
Ps. 67, 14 (ehoriażeśuie leżeć musieli między kotły, prze-
cie będziecie jako gołębica , mająca pióra [)osri>brziine.
Bibl. Ud). Nie mógłbym wypowiedzieć sióstr nędznych
żałości , Tłuką ześniałe piersi , nie pnmniąc zacności.
Zebr. Ow. 205 ; (liuentin peciora). ZEŚMEDZlĆ, ob. Śnie-
dzić, zaśniedzić. ZESMECIC się , Zsniecić sie zaimk. dok.,
zarazić się śnii'i'ią . śnienstośria , siać sie .śniecistvm;
(»oi!t (Sftrcibe) fciniibtij tutrDfii, beii SrauD befommcn. Tak
sie pszenica wyrod/.i , tak sie zśiiuhi, że bardio rzadka
w kąkolu. Po/. Arę/. 69.

ZESNIEZ\C, ob. bnieżyć, zaśnieżyć, śniegiem z^ipełnić ,
obsypać.

ZESNCC Cl. dok., Zesnnwać, Zsnować conlin , snując zem-
knąć na dół, (ifniiitiT fd)tcben; zemknąć w kupę, jit^
fammcn fiigcii, siifammeii rocbcii. W.^óg , i nieodmiennych
przyczyn między sobą zsiiowanych pasmo. Ossol. Sen. 10,
inter se cohaerenlivm serie.'<.

ZESOWIEĆ, oh. Oso«ieć. ZESPAŁY. Jubł. Tel. 28(5, ro-
zespały. ZESPIEWAĆ, oA. Śpiewać , wyśpiewać, ods('ie-
wać. ZESPIKOWĆ, ob. Spikować , wyspikować.

ZESPOLIĆ cz. dok., zupełnie uspniić , połączyć spoinie ,
zjednoczyć; iicrfctnben , »erctncti. Gdy nas rmłcść zespoli,
którą honor czyści , \Yledy kładziemy małżeństwo w naj-
wyższej korzyści. Tręh. S M. 52.

ZESRAĆ; Sorab. 1. feszrasch , zeszeru , ob. Srać, posrać,
usrać. — Zaimk. Zesrać sie, zerżnąć sie, zesmrodzić sie,
Yind. fe zefrati.

ZESREBliZYć , oh. Srebrzyć , posrzebrzyć , osrebrzyć.

ZESRO.MOt]IC CS. dok., sromoty nabawić, srominnym uczy-
nić, zelżyć, osmmocić : fdińiibcii, mit 6d)mad) ctfuUcii ,
fdimdbcn, tiefd)iiiipfcn. Kościnł twój zesromocili , Miasto
z gruntu wywrócili / hcitan. Ps. 117. ( spnifonowali ).
Ziianbisz naród, i własne zesromocisz imię, Sławne od
dzifł chwalebnych światu, dawne w Rzymie. ~ ZaA. 8,
578. Koss. Córkę zesromoconą niewinną być naleźli.
Sk. Zyw. 1, 18. Zesrumorenie , zelżenie, zgwałcenie.
Cn. fk. 1420.

ZESHOŻYĆ, ob. Srożyć, nasrożyć ZEŚRZEMEG , ob.
Ośrzenieć ZESSAĆ , ob. Ssać , wyssać. ZESTAPIĆ ,
ZESTĘPnWAĆ, ob. Zstąpić, zstępować.

ZESTARZEĆ sie, Zstarzeć zaiwł. dok, zapędzić się w la-
ta , w podeszły wiek , w starość; alt tucrben , nltcni ; Ross.
cociaptibca , cocTapteaibca ; Eccl. Maieptio , craptio-
ca. Takiego życzy sobie mieć męża . jakiego szukając ,
nie tylkoby zestarzeć się, ale i cale, że tak rzekę, zgrzy-

129*

i028

Z E S T It U D Z - Z E S:Z Ł O Ś Ć.

ZESZŁY - ZETKNĄĆ.

biec musiaJa. Mon. 68, lOH. Zestarzały, alt gcmorben;
Eccl Harepuri , (cf. zgrzybiafyj. Gdy sie bocian zesta-
rzeje , zaraz dziecię jej<o Wziąwszy ojca do gniazda ,
iywi , jak onego On żywił w młodych 'leciech. Papr.
Koi. H b. Ci żyjąc jako niezstarzałe kruki , Widzą swych
synów dorosłe prawnuki. Chroic. Job, 75. nie starzejące
Sie , nid)t alteriiD.

'ZESTHUHZ, (■;. dok., Zestrugaó niedok. , strugać zerznąd,
l^eriinter fd)iii|clii , 5111'ammen |d)iiic;cln ; Hoss. cocrpysKiirb ,
cocTpyaiiiTb > zlicblować.

ZESTHZVUZ ti. dok, Zeslrzy^ać niedok.; Ross. cocipjmb ,
cocipiiraib; strzysiąc zdiąć, lub do kupy strzygąc; ab'
ld;i'onii, juiamnicn fdieern.

ZKSiitZYk.NĄC, ob. Strzykać. ZESUĆ , 06. Zsuć.

ZESWOliUWAĆ (■;. duk., do swory ściągnąć, połączyć,
zespolić; iii 3>crl)iiiDmij] feceii, ocrbinbcii, oeretiien propr.
et fig. tr. A len dziad drwi ze innie , bodaj czy moich
palców z jego nie zcsworuje kudłami. Teat. 16. b, 44 ,
czy mu palców nie wsadzę w jego kudły ?

•ZESYCHAĆ, ZSYCHAĆ, ob. Zeschnąć. "ZESYŁAĆ. ZSY-
ŁAĆ , ob. Zesłać.

ZESZAltZAC Ci. dok., szarzanicm wniweczyć, bur^ §criim>
reigcri <mnić)ttn pr. et fig. tr. Któż nasz naród lak oczer-
nił, lak zeszarzał, zhańbił, rozszarpał? Prsestr. 37.

ZESZASTAĆ, ob. Zszasiać.

ZESZCZAC cz. dok.. Zeszczywać częstl.. ob. Naszczać , ju-
familieii piifcn. Z'^szczać się, poszcząc się, wyszczać się;
fid; bepiiTeii , fid; aiispiffen.

ZESZCZk.NĄC ( ; jednti., Zszczykować contin., Zeszczekiwać
czKsll. . sz.'7.knac zebrać, zeinknąć, zerwać, uszczknąć;
ab^iitfen, alifiidperi, nbrcipen ; Sorob. 1. zezcżipam, (zszczy-
pnąć ) pr . et fig. tr. Bób aby się tym lepiej krzewił,
trzeba jemu wierzchołki zszczykować, gdy juz na czte-
ry palci; od ziemi odroi>nie. Cresc. i 70. Kio chce gę-
sly chmiel mieć , trzeba pierwsze wierzchołki zeszczy-
kować, aby się 'zasię pmzczał, a krzewił od korzenia.
ib. 216. Niż go zeszczknął, kwiat to był wdzięczny na
on czas i drogi. Tward. Dnf. •42. Pracowita pszczoła Z
różnych ogrodów zeszczekiwa co przebrańsze zioła Na
słodki swój budynek. Tward. Wł. 145. Ten co myślił
nietkniętej kwiat zeizczknąć Uyaiiie, Sprośny Oryon ,
odebrał kaźń psoty , Ległszy haniebnie panicńskiemi gro-
ty. Hor i. 47. kniai — Trand .Naśladowcy fitagoresa
nie wątpili , że dusze nasze ze wszystkiej myśli boskiej
są zeszczknionc. Uadn. Cyc. 58. zczerpane , zlane.

ZESZCZUTKUWAC CS. dok., szczutkami poczęstować, fiiicn
naitfliibcni. Dając szczutek , godzineś być zeszczulkowa-
nym. Tent. ~i\, 82.

ZESZKAHADZIC «. dok., oszkaradzić, szkaradnym uczy-
nić , szkaradnie zeszpecić ; f(^eiifi|i(^ niadjcii , pcruiiftaltcn.
Bóg zeszkaradzonc dusze nasze upatrując ... . Uzow. Hoż.
41. Zabojem zgwałcić, zeszkaradzić co, funetlare aras
tiumanis hotliis. Cn Th. 1558, cf. zelżyć, sprofanować.

ZESZ'LOsC , ści , 2'., zejście na siłach, mianowicie dla sta-
rości ; ftrnftnbiiatimc , bcfonber* Slltcrfdjitd^c ; ( Duh seślost
podeszłość wieku) Przez zeszłuść lal swych 1 jirzez
niesposobność zdrowia , stolice swą komu innemu ustą-

pić musiał. Obr. 48. Onych staruszków 'szedziwych i od
wielkiej starości zgarbionych, wiedziono bardzj wiele,
którzy, lidy ci co je wiedli , tym prędzej biegli , nadą-
żyć 'prze zeszłość nóg me mogli. 1 Leop. 3 Uaclt. 4.
Cl kasztelani, co pi'z<^z złe zdrowie i zeszłuść , czynny-
mi być nie mogą. Vot. Leg. 3, 411. Pommj mię w mej
zeszłości. Ryb. Pt. 135. w mej zgrzybiałości. ZESZŁY,
ob Zejść.

ZESZ.NUKOWAC cz. dok.. Zesznurowywać ciestt., sznurując
ściąLjnąć, jufammen fdjnurcn. Siule|ka czyli zesznurowa-
nie prz<-dskórka nad żołędzia ; czasami zaś podobne ze-
sznurowanie przytrafia się pod główką, i nazywa się za-
łuf.ką Perz. Lek. 2, 7. ih. 2, 242.

ZESZPECIĆ cz. dok., ob. Szpecić, oszpecić, szpetnym uczy-
nić , cf zeszkaradzić; ])ai\lii) maiftn. »crjidj|li(^en. Wi-
tehus zbitki a obżarstwem *zesz:irzony (zcsapecony) byl
'zabił. Koiz. Lor. 176. Od wszystkich odsądzony maję-
tności, wyzuły z honorów, na dobrym 'imieniu zeszpe-
cony, za dolirodziejslwo karę odnoszę. Bard. lioet. 17.
ZESZPETMEĆ nijak dok., stać się szpetnym, j^flJtliĄ
roerPcii Po dwó'!h lalach ze-izpeini^ła. feut. 41 c, 308.
ZESZPOT.^WIC Cl. duk, ii,n>\x^\,m , krzywonogim , ko-
ślawym uczynić, friimml'ciiii(j mad^eii. Zeszpoiawione trze-
wiki , repiindica. .iląi^z. wykrzywione , krzywo wydeptane,
friimm aiieigetrcten.

ZESZYT, a. »«., poszyt , jeden z nowszych wyrazów, na
oznaczenie Francuzkie.;o cahier, lub Niemieckiego Jptft.
Dzieło to wychodzi zeszytami. Tom o dziesięciu zeszy-
tach Ld.

ZETKN.^Ć, (. zetknie, zetknę cz. jednti. Zeikać, /. zetka
dik., Ztykać, Stykać niedok.; Cum stakiiem , Sorab 1.
zelkam, zteknu rómadu ; bora'i.i. żiiizasch ; (/{n^. stiic-
citi co/»M/nr«l ; Bosn. stuccili congregare , staknuli delrahere);
fioss. coTKwyib . CThiKaTb ; razem (lowlykać , poutykać, iu*
fammcil ftCttni. Zelkmeme, slykanic do kupy ; łiois. CTUMKa.
baś 3'ii'Tninciiftcrfcn. — Zeikać się z soLą, stykać się z sobą,
zejśc się z sobą aź do złączenia, dotykania; illt cillitlt'
ber ftojeii , (lart an eiitaber flraiijcrt , ciiianBi-r bcrfitrcii. Na
lewej stronie śledziona przy niższym ujściu żołądkowym
leży, a zctkło się z nim jelito , które zowią puste. Erai.
Jqz. D H b. Im bliżej leża piiiikta zetknięcia coulactut
jakieijo łuku krzywego z styczna, tym mniejszy jest kąt
między slycznemi. Hub. Mech. 113. bic 'Uirii(!niiifl«puiictf.
— §. Zeikać się z kim, spotkać się z kim, zdybjc się ;
Bosn. sluccitise, sastatise za jedno, cinaiiber bC))(gii(n.
Gdy pana szukać będziesz . wnet on się zelka z tobą.
W. Post. W. 2, 253. Fabius, gdy się z ojcem swoim
na ulii-y zetkał , nie chciał mu z drugi zstąpić. Dambr.
88. Gdy się pająk przechadzał, zelkała się i "im pe-
dayra. Ezop. 31. Zelkanie się z kim, pjlkanie. Lu. Th.
7'J5. tai Sfacoiien, 3"fammciitrcfffn. Na leikaniu się,
spotykając się z ludżini , lo kaidego miłym się u datf
umie. Petr. El. 276. — 0/ni«»o się : Zelkanie. zd> banie,
potkanie, n p. Obyczaj był 'zjwidy między ludźmi za-
chowany, IŻ w zelkiiiiii albo też _nawieiizeniii jeilen dru-
giego sp'iłe.znie pozdrawiali Ztrn. 1'osl 3. 637. —
Transl Zeikać się z kim sprzeczaniem, Lijąc sie . po-

ZETLEĆ - ZETRZEĆ.

ZETRZEĆ.

1029

tvkać się z kim nie po przyjacielsku , ścierać się, an ciil-
a^^cr flcratlicn. Zelkanie, potyczka, bitwa, akcya. Cn. Tii.
iA'20. et 799. — '^. Zelkać tkaniem tkaczem = zesnować,
jiifammcii tuckn ; Bosn. snutti , zajedno satkatli conlezere.

ZETLEC nijak. dok.. 'Zetlać niedok., oh. Tleó, slieć, tlejąc
spalić się; ocrijltmmcii , giimmciiP uerlTcmieit ; /ioh. zetljti.
Na kształt pnpiofu, gdy drewno zetleje , Każda przysco-
da i szum ich rozwieje. Chrośc. Job. 76. Za;orą od gło-
du i zetleją rozp;deniem. Biidn. Deul. 52. "li (strawie-
ni będą gorączka. Bibl. Gd.). Pójdziesz dziecię śrzod-
kiem , Być skrzydła, gdzie się 'kiniesz spodkiem, Z wód
nie nagręzły, górą ogniem nie zetlafy. Zebr. Ow. 194;
ne iqnis alns adurat.

ZETNIE . ZETNĘ , ob. Ściąć , zciąć.

'ZETRWAĆ med. dok., przetrwać, wytrwać, trwając wy-
trzymać, przeczekać, poczekać: Dcliamn, aii^bnrrat ,
bleibni , Bcrbictbcti , ycrjteljjii, martctt; Boli. setrwaii, (se-
trwanliwy wytrwały, setrwanliwost wytrwałość). Przeor
ma zetrwać rok cały na urzędzie. Bz-nw. Roi. 118. Kil-
ka lat &by tam zetrwał, potrzeba. Glicz. Wi/ch. L 2 b.
Przyjaciel, towarzysz stołu, nie zetrwa w dzień potrze-
by; przyjaciel jeśli zetrwa z tobą stale, będzie tobie ja-
ko rówiennik. 1 Lenp. Syr. 6, 10 -H. W. id. Jeśli
zwyciężeni utrapieniem ustaną i tył podadzą, szkodę
wezmą, bo 'wniwecz robota ich pójdzie, ale kto zetrwa
w ogniu prześladowania, zbawion będzie. Baz. Hst. 241.
Chrześcianie na rozmyślaniu rzeczy świętych z maluchną
pracą ledwie krótki czas zetrwać mogą. Źnrn. Post. 2,
556. — Domowe śliwki krainy^ zadają miernej, wszakoż
i w zimnej zeirwają. Cresc. 589. wytrzymają , utrzymają
się, fie balteii auS. — |. Zetrwać. zatrzymać się, zo-
stać, Metbcit. Zetrwajcie tu , a czujcie ze mną. W. Post.
W. 262. Zetrw,ij tu dziś, a jutro cię odprawię. Budn.
2 Sam. 11, 12. ( znstańże tu jeszcze dziś. Bibl. Gd.).
Prosił , aby tylko do północy zelrwali , a on zaraz już
z nimi miał wsiadać. Papr. Kol. 106. Zetrwać tam
musiał kilka dni. Sax. Porz. 27. W Mantui około dwooh
miesięcy zetrwał, tym czasem w kolegium przemieszkał.
Wys. Aloj. 166. Jezus nie zetrwałby był na weselu,
gdyby tam były jakie zbytki i wszeleczeństwa. Biał. Post.
200. Rzecze , zetrwaj tu najmilszy troszkę. Wys. Kat.
148. (zatrzymaj sie, zaczekaji. Rzecze ubogiemu, aby
zetrwał, aż się wróci do domu. Wys. Kat. 146. (aby
poczekał). Potym trochę zetrwawszy rzecze do niego....
Budn. Apopht. 18. poczekawszy.

*ZETRWOŻYĆ , Strwożyć ,- ob. Trwożyć. — .4(W,is : Gdy
nimi począł wi.itrkołysać , zetrwożyli sie na onej wodzie.
Rej. Post. S s 6.

ZETRZEĆ, (-Starć źle zamiast zetrzeć. Duch. 29.), ztarł ,
st.irł, f. zetrze, zetrę ez. dok, Zcierać, Ścierać niedok.-.,
(Boh. setfiti , (streti, stru ster no) ; Slov. zetjram ; Sorab.
1. zetru, ztruwam , zetru dehle , romadu truwam , 'ze-
treno, wulk sadno) ; Carn. stergam (cf. stargnąć) . bri-
sati , brishem , meti , manem , (ef. miąć); Vind. streti,
sterl, sterem; Da/, sztarti , ollarti : //u/i^. ettijrlóm ; Bosii.
strritti , satnti , isterti , saterli , satarisati , izmeruiti , iz-
mrriviti , (cf. mierzwić) ; Ross. CTepetb , corpy , cmpais.

(2. prać) ; ciupanie , ciirpKa pranie cf. ścierka, ( cth-
paHUfi pranyj ; Eccl. ciTpuTH, coipio , coTpuw, corpu-
Baio zetrzeć z czego , cipuiii , crepTii , cipuaio , cre-
peib, COKpyuinTb, HClHHBaio skruszyć) ; zetrzeć, ścierać,
trąc zmazać, wycierać, ocierać, osuszać; iccijfcilicn , ah-.
rciltcii , rciii reiben , auJrctbcn , alMBifrficn , trocfeii rcibcii , ah
trocfiicii. Ścieram co czym , pertergo mensam gausnpe.
Cn. Th. 983. Zetrzyj stół. Tr. Nie starłeś dobrze kre-
dy, ih. Chustką sobie zetrzyj twarz z polu, zetrzyj z twa-
rzy pot. ib. Magdalena nogi mu maścią naciera , Łzami
kropi , włosami ściera. Groch. W. 99. Jeszcze sie smu-
tne z oczu łzy me starły. Oto się znowu już drugie
otwarły, ib. 554 Co lekko przychodzi, nigdy nie sza-
cują . .Miłi) wspomnieć pot przeszły , starte łzy smakują.
Zah. 15, 516. Zibł. Śtieram ś-ierką kogo, dislrinyo. Cn.
Th. 9S i. Ścieram sie ścierka grubą, defrico corjju.';. ib.
Ścieraniu służący, smegmaticus. ib. Ścieranie suche, fricio
sicca. ib. Ścierający się w łaźni. Cn. Tli 985. — § Ze-
trzeć, wytrzeć, wychędożyć, wywabić plamę i t d ; rcttt
reibeii , niiśrdDcn , lucijreibcn , iDCjbriit^jcn ciitcn ^kd , ^e-
rauóbrititjcil. Ośrzodkę żemfy z miodem zaczynić, tym
twarz mazać, ściera wszelkie plamy. Syr. 951. Ście-
ranie czego, ocieranie, jak plugastwa, plamy na ciele,
na zębach, delenio. Cn. Tli. 98 4. Ścierające lekarstwo,
delenoritim. Cn. Th. 985. — Transl. Kot patrząc na mysz,
oskominę ściera. Czach. Tr. h 4. ślinkę połyka . 3lppc<
tit 1'CfOiniltEn. — §. Zcierać co, wycierać , przecierać , tar-
ciem wycieńczać; oiiśrcilłcii , fccrcibcii, abreiDcii. Nędzni
szli o kiju cudze progi zcierać. hnini. Poez. i, 7. Jak
wiele wybornych dowcipów przy usilnej prany, chodząc
około rzeczy nieużytecznych, nieużytecznie sie starło,
trudno wyliczyć. Pilch. Sen. list 536 wycieńczało , wy-
siliło, zrobiło, wyczerpnęło , jM) ailfrctben. Najwyborniejsze
dowcipy, zaprzątnione owemi wykrelnemi subtelnościami,
nikczemnie sie starły, ib. 567. Lata swe na naukach
starli Teal. 54. b, i j. (przepędzili). Pierwsza miłość
zostawia ślady nfestarte. Stos. Niim 2, 187. nie do star-
cia , nie do wytarcia , nie do wyijładzenia , zgładzenia ,
wygluzowania ; uiiauśrEibbar , iinyeitilgbar. — ^. Zcierać co
czym , przecierać co z czym , an ciiianbcr rctbcn. Ściera-
nie , uderzenie jednego o drugie; coliisiis , mtijlictio ,
atiriiiis Cn Th. 984. Pic njcibiimj , ba» JliiEtnanPcrrcitien,
(cf. zetkanie , stykanie). Ścieram sie z kun rel-ą , orę-
żem, połykam sie z nieprzyjacielem (Jn. Tn. 98 4. ze-
tkaó się , mit bem gcttibŁ ffiiitpfen , ()'i(^ an bcm gcinbc rei«
ben), mit i^m jiifammen gerat^en, bfiubijcmcng lucrbcn. Ze-
trzeć się z kim , sculuin sculo percutere Co. Th. 799.
Ledwo się z naszemi jego wojska ztarły. Nie wydzierża-
łv stosu , ani sie oparły. Groch. W. 559. Tym czasem
trwała walka, grzmi wrzaskiem powietrze, Wtedy się
Teucer młoily z śmiałym Imbrem zetrze. Dmoch. U. 2,
9. Uderzył Krzywousty naprzód na Ruskie wojska , star-
ły się i ścięły ogromnie obiedwie 'stronie. Stryjk. 191.
Wódz wojska czuje kołatanie w sobie serca , nim się
dwa wojska ku sobie zbliża i mężnie zetrą. tVon. 71,
859. Ztąd się zetrę z bykiem , niechaj mie okrutnemi
uderza rogami. Bardz. Trag. 505. Ścieranie sie z nie-

1050

ZETRZEĆ.

przyjacielem, zelkani.> , potyczka, potykanie, potkanie,
nacieranie, bilwa, potrzeba. Cn. Th. 199. starcie, akcya ;
ba« trem ■ !>'« "cti"" - t''^ ed;liid)t. Napomina Bolesław
wojsko , aby ilasvno pożądanej i nad spoilziewanie od
nieprzyjaciela do starcia z sobą okazyi podanej, wymknąć
się z rąk nie dali. Arom. 105. Polacy rozwleczone szy-
ki"*ufó w Ruskich gwałtownym pędem, na pierwszem star-
ciu rozerwidi. Stryjk. 329'. przy pierwszym ataku , l'C?m
erftcn ?liigrijfc. Porządny "wojennik, jako w starciu mę-
żny, tak bywa po wygranej ostrożny. Psnlmod. 90. — Hg.
Ir' Ścieram się z kim słowy, rozpieram się z kim , prze-
gadvwam się Cn. Th. 98 1. sprzecz.ić się', mit cilicm an<
biiibcn, mit ibm ftrcitcn, famrffit, biiipiitiren. Stany się z
sobą niedawnych czasów ściera/y o ster Rzpłtej Gorn.
U7. T 1 b. Bazyli W. z .\ryany się śoieral, a wiary
katolickiej bronił. 5A. Dz. 208. Faryzeuszowie mieli ja-
kąś wrodzoną waśń przeciwko panu , i często się z nim
ścierali. Dambr. 449 , ( cf. Germ. ficft aii cincit rcibeii ).
Wnet niewola z wolnością zetrą się w poswarzę. I'rzyh Mili.
181. Śi;ieranie się z kim, przegadywanie. Cn. Tli. 984, (cf.
'zbadanie się, 'gadanie się, przemawianie się, spor, sprze-
czka , spieranie się). Lepiej było rozpuścić płoche te
karty po wietrze , Niż piórom zetrzeć z piórem potężniej-
szym. Uliask. Ryt. 2, 102. (zetrzeć się , zaczepić). — Ście-
rać się , WYŚcigać się , iść na wyścigi , emulować , iść
o lepszą; iDettftrcitcn , lUCtttifertr. Pasterskie fletnie przy
nim się ścierały, A dźwięk uczony gaje odbierały. Miosk.
Ryl 2" 1 1 2. — Ścierać co w proch. Gn. Th. 985. ficiii
reiben , jii StaiiDc , 511 liuluer rciben , pulocriilrcii pr. el fiy.
tr. Starły, utarty, utłuczony drobno. Cn. Th. 1005. Ze-
trzeć , zgnieść , zgruchotać. Cn. Th. 984. skruszyć , po-
kruszyć; 5crmalmcn, }crbrficfcn , 5erfrocti(^cn , aufrcilicii. Ze-
trzyj niepobożneijo , zetrzyj w proch panie. J. Kchan.
Fs. 14. Mogę cię zetrzeć, jak pył nikczemny. Gaz. Nar.
1, 80. Ja starłbym go na proch, jak motyla. Teal. 12,
lOS. Nędzni lękajcie się, aby kiedy pan nie powstał
na nogi swoje, a nie starł was, jako zdziebłka między
palcy swenii. fiej. l'osl U u o. Gdy i kamień czas kru-
szy i pług kuty z stall Czas zetrze ; samych rymów cios
śmierci nie zwali. hul. Ow. 96. Człowiek wychodzi ja-
ko kwiat, i bywa 'start, i ucieka jako cień. W. Post.
Mn. 490. (zżęty, zcicly, zerwany, zebrany, skoszony).
W tym go w czoło uderzjł i starł Opal. Sal. 5c>. (zgła-
dził, zabił). Pan był zranion dla nieprawości naszych,
b)ł 'start dla grzechów naszych. W. Post. W. 199. Dwo-
jakiem starciem , 1. j. dwojaką plagą zetrze je pan. W.
Post. W. 2, 272. Jam go starł, i przywiódł do zguby.
Kanc. Gd. 277. Synowie jego będą starci ubóstwem.
W. Jeb. 20, 10. ( będą się korzyć ubogim. Bibl. Gd.).
Ja on niegdyś bogaty, nagle starty jestem. W. Job 10,
15. (potarł mię. bib'. Gd.). Narzekali na Jowisza, że
jeszcze dopuszcza żyć tyranowi , jakoby [)ioruiiów na
starcia jego nie miał Mon. G9, 186. (na zagładę, zabój,
zniszczenie jego). Chrystus niezwyciężoną śmierć starł.
Groch. W. 76. (zgładził, zraził, poraził) .Mukra śmierć
wodze wojska Faraońskiego starła czerwonemi wirami.
Groch. W. 10. (pochłonęła). .Nie za długo ten lud ze-

ZETRZYCIEL - ZEWNĘTRZNY.

trzemy, a już nie będziem mieć przeszkody. Jer. Zbr.
62. Oboje wojska silniejsze i 'więlsze małą zaprawdę
ręką pogromił 1 starł. Buk. Dcm. 95. Ztarła szatana w
potyczce wszystkowładna siła, i trzasnąwszy piorunem
na głowę strąciła Z naJpowielrznego stropu w zgubę
niezbrodzoną. Viiyb. Mdl 8. Sobieski starł najstraszli-
wszego Polski nieprzyjaciela. Pam. 85, 2 , 257. Epiren-
sowie Turków prawie starli i porazili. Baz. Sk. 554. —
ZETFtZYCIEL, a. r.i. , klóiy co lub kugo zciera , zgła-
dza, zgładziciel ; in Jlbrciber , Sogrtiber, 3frfi>iilAcr. 31wf'
reiber; (Bosn. satarisalac). Mesyasz miał być zctrzyiiel<m
szatana. Diai. Post. 4. W rodź. żeńsk. ZETRZYCIELKA, i.

ŻĘTY, ob. 1ą6 , żnie. ŻĘTYCA , 06. 'Żencica.

•ŻBTYMAN. -SETY.NIAN , "Rnżyca , her^tld. , belka między
dwiema różami. Tr eiii flfififycó 3Bnprcii.

ZEWLEC. ZEW.ŁOCZYC';, ZEWŁOK, ZEWŁOKA, ub. Zwlec,
zwłoczjć , zwłuka , zwłok.

ZEWNĄTRZ adv. , (oppos. wewnąlrzj ; Dvb. zewnitr , wnć ;
Stov. zewnilernć, wcnkii; Surab. i. fwonkach , wohn-
kach , zhwonku , (ob. Won, wan); Sorab. 2. wónze,
wonze, wónkach, worfiiach , fwonka, Twunkach, wol
wiinka , wol wuiikacli; Garn. sviinej , odsvunej; Yind.
vunc, SYuna, svunai , tosYuna , tukai SYuna , tamsYuna,
od SYuna , is SYunai, od unai , is svuna , odsun»j, is-
SYunaj , odunain , od ptujga ; Groal zY.in , zvana , zvan-
ka , zYiin, zYuna; Rug. Yan , izYśn ; Bosn. izYan , vanka,
s' duora ; Slav izvari , izdvóra , poija ; RoiS. Bilt , H38Ht ,
cuapyiKH , iiapy/Kuo; EccL lUhWh , KiMt, Kpout. OTBHt-
yAy, i."B ii<ipy*'» ; zewnątrz, kierunkiem z wnętrza na
dwór; mid) nilfCII , t>Oll ilincil bcrainS. Zewnątrz, ab inius.
de in/H.ł ; oppumtum z dworu forinseiiis , eitrlnsecut. Cn.
Th. 1420 et 1550 Wyszedł zewnątrz domu. Tr. Ze-
wnątrz wynikają złe myśli, farnow. 154. Będą się ra-
dować tak wnątrz , patrząc na święte oblicze bóstwa
twego, i zewnątrz patrząc na uwielbione człowieczińsl»o.
Wróbl. 20. — Uo zewnątrz, na zewnątrz, na dwór ; tiai
fllipeil. Cdy ręka jest do wewnątrz obrócuna , nakręcają
ja do zewnątrz . ciagnac sprj chowa kość około łokcio-
wej obróconą nazad. hnip. 4, 101. Na zewnątrz są cu-
dni, a w sercu drapiestwa pełni B"Z. Hit. 62. (po-
wierzchownie, zewnętrznie). — ^. Zewnątrz, zewnę-
trznie, od dworu, z dworu; ńiiPcrlt(J) , '.'pn niigfit, fcrau-
ffll. Nalcżli ośle uwiązane zewnątrz u drzwi. Sekt Marc.
U li dworuj' ZEW.NĘTRZNUŚĆ, ści . i., (oppos. we-
wnetrzność), kierunek na dwór, z wnętrza lewnąlrr.
znajdowanie się zewnątrz, na dworze, na wierzchu .po-
wierzchowność ; ftie Siiigerlidjfcit , Mc aiiScnfoilf . m ^Iiiih-
re; Boh. zewnilrek; hoss. BiitiunocTk , mitiuiiee ZE-
WNĘTRZNY, a, e — ie et - o adi'. (opp>'S. wewh.trzny.
wnet'rzy) ; migcrli* . "ii* flii6on , von aiifrii; Boh. zewni-
trnj , Slov. zewnitrny. zewnilerni. zewnurne; Surab. \.
zhwonkownć; Sorab. 2. wóiikowne; łi/iił. sYunan, po-
YSYuna , SYuna ; Troa^ jivan<zk i, zvanszki , zv3nesni ,
zY.nszki; Bosn. izyanski , isYłgni; /.'•"/ iiv;iii«ki . inagni,
Yani, dYorgiii , zdYóri'i ; hott. BOiiiiuft . iiiiiiiiiiiJli . ua-
pyjKiiuti, Biitv.ty, BHtio,iy ; t'</ kpuu»uii.hhm, (cf. krora).

ZEWRZEĆ.

Z E W K Z E Ć - Z E Z O W A Ć.

1051

Uważam śliczność i okrasę twoje nie lak dalece 'zwierz-
chowną , jako zewnętrzną duchowną. Bzoiu Roi. 55.
'Niezbożni wyrzuceni będą w ciemność najzewnętrzniejszą.
Sekl. Maili. 8. — Malh. Gdy w jakiej figurze bok jeden
będzie przedłużonym, Kąt między tym przedłużeniem a
bokiem przyległym, nózywa się zownętrzym : exlenius.
Geom. 1, 22. — Fhys. Bieg, klórym .się odleg}o.^ci mię-
dzy cząstkami ciała zgoła nie odmieniają, na?ywa się
biegem wspólnym rzyli zewnętrznym , taki je.st bieg ka-
mienia , kuli drewnianej albo ołowianej ; przeciwny temu
biegowi jest rucli wewnętrzny , gdy się odległości mię-
dzy cząstkami ciała j:ikiego odmieniają , t.iki n. p. spra-
wujemy w wodzie stojącej, gdy ja laska mieszamy. Hub.
Mnh. 52.
1. ZEWRZEĆ, zwarł, /. zewrze, zewrę cz. dok.. Zwierać
niedok. , mocno zawrzeiS, zamknąć, zbić, ująć ściśle,
szczelnie ścisnąć ; Boh. sewrjti , swjrati , sewru compiir
merę, (swjr^k szrubsiak , swjr.iwy 'zwieralny, zbity,
Substant. swjrawost ; fcft Jiiiammcii ^ri^(fc^ , jufammcn |'iJ)la=
gen , sufdjlagen , ciiifd^licpcn , ciiifbimmcni , 3utaimneii tlam=
mcrn. Zwieram co, zbijam goźdżmi, ujmuję. Cn. Th.
14oo. ; spinam, ib. ; zbijam kolkami, goźdżmi i t. d.
Wfod., pr. et fig. Ir. Ogłnwią a uzdą czeluści ich zewrzyj.
5 Leop. Ps. 51, 9- (W' munsztuku a w wędzidle czeluści
ich skróć. 1 Leop. ; gębę ich wędzidłem kicłznąć mu-
sisz. Bibl. Gd.). Część okna zwarta była, część stała
otworem. Hul. Ow. 23. (zawarta, zamknięta). Sidła *nie-
uźrzane iudzkiemi oczami robi. te by za lekkim 'po-
inkiem zwierały się, sprawił. Zebr. Ów. 84; {ut leves
tactus segitantur ). Zimnym mrozem wszystkie rzeczy
zwiera Boreas. liardi. Trag. lOG. (ściska, stęża, ścinaj.
Duch ś. ten nas w jedność świętych zwiera. Kanc. Gd.
5. (łączy, kojarzy, społeczni). Aż ja wszystkie siły zwarł-
szy zwichnę go w krzyżach. Jahł, Tel. 66. zebrawszy,
wziąwszy w kupę , allc feiiic Jlraft jiifammen nclimcn. —
Psy zwierać , sworować , na swore czyh smycz brać ;
bic $anbc mit ben Scitricmci: sitfammcii fiippeln , fie aiif Me
Seitrtemen, aiif tie Sliippcl n';l)niC!t. Cczyć się trzeba, jak
psy wywierać i zwierać. OUror. Myśl. 48. — Zwierać
konia ostrogami, bóść, spinać; Vind. naoistrugali , na-
ganjati , oistrogati , oistroguyali , s' oistrogo pobadati,
perbadati, bem ^*r'crbe bie Spornen geteti, eś fponicit, icf.
konia zająć po bokach ostrogami. P Kchan Orl. 1, 288).
Zwarłszy koma ostrogami, do swoich uskakował. Papr.
Kol 100, Teodor konia zewrze, a koń na smoka wsko-
czy! wszystkiemi nogami. Sk. Żyw. 156. Konie ze-
wrzeć ostrogami , i na nieprzyjaciela śm iało natrzeć ka-
zał. Warg. hiirc. 54 Zwartych żarlko zażyć Arabin umie
w miejscu koni. Tiuard. W/. 201. Zwarłszy- konia , do
tych , co się wprzód potykać mieli , bieżał Warg. Wal.
244, Jako to rzekł, lekka jazda zwarłszy ostrogami ko-
nie, skoczy za rzekę. Bardz. Luk. 29. — §. Zwierać sie
z kim , potykać sie z kim , zlykać się z kim , ścierać
się z kim pr. et fig. Ir.; mit eiiicm laiibijcmcni) luerben,
fiĄ mit ibm paieit, nn ciimnbcr gcralben, riiiijeii, fćimpren,
ftretten. Zwarli się, i za ręce mocno się ściskają, O szyję
się daremnie pięścią pokusz.nją, Stoi gfowa i z karkiem

w mierze nieruszona. Bardz. Luk. 07. Xiecli sie kto ze
mną polka w określonym kole, mech się zewrze, niech
wyjdzie. Bardz. Trag. 501. Jak się zwierają, jak z mu-
szkietów palą Jahi Buk Q i b. Już już się ma

zewrzeć z przeciwnikami. Pot. Arg. 740. Szablą się
teraz , nie słowy zwierajcie. Chrośc. Fur.i. 289. —
Zwarcie, starcie się, ścieranie się, zetkanie się, potka-
nie się, potyczka, walka, mocowanie się; baś 3?iiigctl ,
^timpfen, bet Sainpf. Długo eiężkiemi zwarciami łamane
Żadnemu się z nich nis zachwieją czoła. Chrośc. Luk.
126.— 2. ZEWRZEĆ, ZEWREĆ , zewrzało , zewrę,
zwiera nijak. dok. , wrąc się wzburzyć; Boh. zewrjti , ze-
wrel, zewru e/fervescere ; V'/nrf. gorvreli ; ailffodjcit; Subst.
Boh. zewrenj aeftus. — *g. Woda w kotle się już "zwiera.
Tr. (już wre). Śmietanka się "zwarła. Tr. zwarzyła się.

"ZEWSCHODNI , ia , ie , od wschodu, ze wschodu idncy,
wschodni; iniii Ofteii, yoH 23?orgcn , rjł < , 9}2oi\jen=. Wiatr
zewschodni Radź. Genes. 41, 25. ib. Exod. lO, 15.

ZEWSZĄD adv. , ze wszystkicii stron, son atteii ©eitcn Łer ;
Boh. odfcwśad , odewsud ; Slov. odewśad; Croat. od-
yszud; Bosn. odasvuda ; Hag. odasyud , odasviida , syu-
dakolo ; Ross. 0TBCK)4y. Zewsząd nacierają na nas nie-
przyjaciele. Ld. Z wielkiego smutku prawie umierała ,
ścisnęły zewsząd serce jej trwogi. Odym. Sw. 2 A k 3.
Zewsząd otoczony niebezpieczeństwem ' w ko^Io , na około.

ZEZ, ZYZ , ZES , ZYS , u, m.; Boh. źjź ; zez na kostce,
abo kostka zęzowa, abn urzucenie zezii i Lal. senio ;
Germ. btc (£c^S oiif bcr 2BiirteI, bie mit SSiirfcIn gcmorfcne
©eĄś. Senio , sześć , to jest zes na kostce. Mącz. Jam
tylko wiedzieć . coby zes s?.cześliwy Przyniósł, najbariiziej
pragnął, coby es uszkodził. Sionk. Pers. 24. Chciał się
pojedynkiem bić z nim, lub kość zyzem , lub padnie
cynkiem. Pot. Arg. 668. jakokidwiek kostka padnie, co-
kolwiek wypadnie; mag crfulgcn , wa^ ta mili. Niechaj ja
twoje mary śmiertelne zalęge, Niżli się z tobą lak prędko
rozprzege, Ale że już ostatnie poszły zyzcm losy, A
z wiatrem poszły życzliwe me głosy , Jużeś w młodości
skończył dojrzałe twe '"żydło , Już ciało twoje szlachetne
'ostydło. Zimor. Siei. 155. już klamka zapadła, już wy-
rok wypadł, już po wszystkiem ; ei ijł oorlicę , eś ift ge»
fcte^cn , e3 ift nuś. — §. Zez, zerk , patrzenie po oku,
ZEZEK , zku , m. , zdrun., bcS Sdjielcn , &iii)'d)icleii. Ze-
zem patrzyć. Cn. Th. 1420 szydłem patrzeć, rożnem
patrzeć, świdrem patrzeć, ZEZOWAĆ, [(^iclcii; Boh. blika-
li, śilhati : Vind. krivu gledati, flikditi, Ibilbati; Carn. ber-
liti , shkileti ; Bosn. razociti, razoko gledali, krivo gle-
dati ; Ross. KOcniŁcn , noKOCiiTŁCH. Zazdrość , jędza blada,
co światłości nie cierpiąc, w czarnych lochacii siada,
Nigdy prosto nie patrzy, zyzem tylko strzyże. Zab. 12,
255. Kiedy pan odchodzi to ona z boku zerk poLilada i
patrzy daleko oczami za panem. Teal. o b, 10. Toz
obracając na Antona zyzy, dziesięciu mężów stwarzają,
którzyby Z dziejów go mogli sądzić bez pochyby. Chrośc.
Fars. 159. (oczy krzywe, nienawisne, zawistnej. O chy-
tre , rzecze , twe Fortuno zyzy. Jabt. Buk. B 5. (niby
to oczy, 'głazy, wzrok). — Czy mię, raz sobie stawiwszy
na zyzie , Dotąd gnieść będzie, że mię i zagryzie. Chrośc.

1032

Z E Z A - Z E Ż R E Ć.

ZEZRŻAĆ - ZEZWOLIĆ.

Ow. 201. na celu, na silycli. — §. Zez, a, m. , ob.
Zezowaty, zezooki.

ZĘZA. ZEZA, ZYZA. y , s. , Łac scnlina, ^ct Sptcil im
S(^iffc, nu' fic ©rmibfiiriie siifanimcnliiuit. ['Iiipa«a zęza
w szkucie, jidzci; sie spływa Wszystka wilgolnośd, lam
stok wszystkie wody Mają i smrody. Klon. FI. E i. Zyza,
w samym środku statku, indzie maszt stoi, i gratynu
najgłębsza , do której woda z ca/ego statku się ściąga,
Alugier. lUikr. Wszystkie te szelmy z Włoch 'wymerskane
do naszej miłej ojfzyzny , jakoby do smrodliwej zyzy
w okręcie albo szkucie spłynęły się. VVVłes;. lieg. i 6.
— ł''ig. Ir. Sam wódz wpadnie w zyzy , Sam uciekając
gdzie mu bojaźń każe. Chrośr. Luk. 51. w matnią, w si-
dła, w sieci, w łapki, w biedę, w'błoto : er fdtlt tn bic
©djlingc, in bic ^nlle. Posirzegłem, zem wydany, ze nie-
przyjacioły Mając przy sobie , siedzę jak na zyzie goły.
Pol. Arg. 52. siadłem na koszu , przepadłem , poszedłem
z kwitkiem; ii) fam iii'3 (Scbrange, in tie Giigf. Skoro się
możniejszym zechce królować , juz tam król jak na zy-
zie goły. t^ot. Arg. 1 10. (cyfra, nic nie znaczący). Pyszny,
teraz jak zmokły wilk, jak goły na zyzie Chodzi, nos
powiesiwszy. Pot. Pocz. 505. Pot. Syl. 258.

ZEZEK, ob. Zezowaty, ob. Zez, zes.

ZEZNAĆ Cl. dok.. Zeznawać coniin., zeznaje pr. , przyznać
się do czego , uznać za swoje pismo , za s«ój czyn i t d. ;
Boli. seznati; Croat. valujem , (zeznavam refrio , experior,
ejLitloru) ; fliicrfcniicii , [[i) irojii bcfcnncn. Proces będzie
wygotowany , na sesyą magistratu , trzeba tylko zeznania
kapitana. Teal. 15, Ul. Obwiniony ze zeznania swo-
jego juz bywa mian za przekoncgo. Sax. Porz. 93. z wy-
znania. ©eftdiiSnig, GiiiiicflńitSiiiP , Scfcmitiiip. Muszę pra-
wdę zeznać Cn Ad. 522. prawdę wyznać, bic 2i?nlłrbcit
bcfcimcn, flcftc^en.

ZEZNĘ , zeinie , ob. Zzać , zzynać.

ZEZOWAĆ, zezem patrzeć, ob. Zez. ZEZOWATY, a,
e, — o adv. . ZEZOOKI , ZYZOOKl , a , ie. Jabi. Ez. 8.
zezem patrzący, rozoki , świdrowaty, Świdrem, szydłem,
rożnem patrzący, "szylawy , oczy "szpotawych, (cMdfiib,
Substant. ZEZ, a, ni., ZEZEK, 'Zyzek , zka , m., Zyzka,
Zczka , Zyszka , i, m. , (cf. Boh. Zyzka, nomen apella-
tivum (Jana z Trocznowa 2] walecznego wodza Husytów),
zdrbn. , brloki , eiit Stbiclcnbcr, £d)iclaiigf ; Boh śilhawy,
blikawy, bregl : Slov. śilhawy; Sorab. i. scheiawe;
Carn. shkilast, shkelz; Yind. Ihkilast, Ihilhast , Ibilgast,
kcrmifhiou krishom ; Croat. bcrliu , krivogled , kriscglcd,
skilyay, skilyavecz ; Bofii. hiyijók , kriuók , gverók ; Boss.
KOCI, Kocuil , KocooHifi, Kocor.iiiauii , Kocor.iaai, koco-
uaTUfi , pocKocuri , npiiKOCT., KocbiiiH , (cf. ukos). Nie
tknął go zyzek urokliwy. Zub. 9, 251. Ona gdy ucho-
dzącą boginią ujrzała , Ztzowatemi za nią oczynia pa-
trzała. Olw. Ow. 90. { Prot'. Slov. Medzi slepimi śilhawi
kriilom biwa; między ślepemi zezowaty królem). ZEZO-
WATOSL , śoi , ż , wada patrzania zezem; Boh. Llika-
wosi; Boss. hocoBaiocTb , bfr gcMer bc>} (cdiiclcn*, h\i
(sd)iclcn. Zezowatość. zezem patrzenie. Cn. Th. 1421.

ZEZUEĆ , zżarł, /. zeżre, zeżrę ei dok., Zżerać, 'Zżyrać
niedok. ; Sorab. i. feżracż ; Bost. cipeCKaib , (cf. "tre-

sktać); razem ze wszystkiem pozżreć, jufammfn frefftn,
ganj aiifrcffen, aiificbren. Szatan ustawicznie ryczy jako
lew , krążąc około ciebie , jakoby cie zeżreć mógł. Bej.
Post. J i i A l)am ja zeżreć zwierzętom dzikim. Bej.
Poit. k C Puszczę zwierzęta polne ku zeżreniu jej. ib.
k 6. Zeżrenie, zżarcie Boss. cipecKaiiie. Uczynili pod
stołem tajemne 'weście, a przez nie wchodzili i zżyrali
one rzeczy. 1 f.eop. Dan. 14, 12. (pożerali one rzeczy.
3 Leop.). — Eig. Miecz go zeżre i tych , którzy przy nim.
1 Leop. 4 Ezdr. 12, 28. (od miecza zj-inie. btbl. Gd.).
— Transl. Świeca jarząca , chociaż ma knot zdrowy.
Płomieniem zżarta, perz z niej popiołowy. Burl. a 2.
spalony, o»it ber glaiiimc fcrsclirt, aiiiflf^cbrt. — g. Zeżreć,
wyżreć , wygryźć; ouc-fnijeii , aufbtifcn. Tym urobionym
olejkiem twarz pocier.HJ , 'Haki z mej zeżre. Spiez. 128.
Kamień piekieliiy bierze się do używania zewnetrzego
kiińcem zżerania , że wygodniej niż inne zżerające le-
karstwa przykładać sie może. hniinl 2'JO. — jj. Morał.
Zgryźć, sfrasować ; jjarmcii , fftmmcrii, . frmifen , iiaflfn.
Uprzejme poruszenie a zapalenie o dom twój zża'ło mię.
Sekt. Joan. 11. Zeżrę się od złości. Teal. 54. c, 43 Wyb.

ZEZIIZAĆ fi. ditk. , rżenie wydać, Uim(\)tm, etn Sicljern
DOii fid) gcbeit. Mniejszy skoczek jest prędszy, a jako skoro
zezrża, tak wnet z swego łoża wyskoczy. 5;»i('s. 40

'ZEZULA , i, ź. , [z rusk. zozula ; staropolsk. gżegżołka ;
Eiym. żcdz, ber ©iirftjiirf 2); ptak jakiś, tin flCirifTcr 'So-
gcl. Zezula pod południe głuszy głośne gaje. Zimor.
Stel. 179. Słowik w 'szelmach , gdy zorza zakwita, G»r-
dłeczkiem rannym młodą wiosnę wita , Już i zezula
w głośnym gaju huka. ib. 359, cf. czeczotka.

ZEZWAĆ , 'Zzowić, /. zezwie, "zzowie, zezwę , 'zzowę r:.
dok. , Zżywać niedok. ; Croat. zezvati , zezavam ; Boss. co-
3BaTb , co3hiBaTb; zwołać, zwoływać; juiammcn riifcn , bo
nifcil. Rozesłał sługi swoje, iżby zezwali onych wezwa-
nych na gody. Bej, Post. B r 5. Zżywajcie zbór, zgro-
madzajcie lud. 1 Leop Joel 2, 16 (zzowcie zbór, zgro-
madzajcie stare. 3 Leop.; zbierzcie starsze. Bibl. Gd.).
ZzoiKcic się trąbą, przyzowcie zbór, zgromadźcie lud.
Sk. Koz 239. Zzowcie zbór. 1 Leop. Joel. I. 14. Ziywa
ona przyjaciółki i sąsiadki Uudn Lue. 15, 9 (zwoływa
przyjai'iołek i sąsiadek. Bibl. Od.). Urząd miejski uczynił
to, że panów swych zezwał i examiiiował. Sowil. Cl.
Poważniejszemu pasterzowi, czasu potrzeby spółbiskupy
swoje zżywać, władza dana b\ła. Smolr. I.am. 179.
O zezwanie koncyliom sie postarał. >k. Di. 548. Ziy-
wająey; B' ss. coabiuaTiMbubiti . ob. Subsl. Ziy»»cz-

ZEŻWAĆ , Zżuć Cl. dnk , Ziuwać niedok. , żując igryzć ,
pożuć ; juiaramciifaiicii, icrfaiicii. Przeciw paraliżowi języ-
ka nasienie gorczyi-y zeżwaws?y pod językiem tr/ymane, _
bardzo pomaga. Cresi: 242. Ziarna ps/eniczne zctwane
w "uściech , a przyłoinne na miejsce ukasione jad k so-
bie ciągnie. Sienn 2-JO. ('rzekąM«szy jęiyk M)bie i le-
żwawszY , w oczy tyranowi wyjdunął. War). Wal. 90.
Zeżwah jezyki swoje , swarzao się pozwali jeiyki swoje.
W Posi.W 2. 254.

ZEZWOLIĆ, "ZWOLIĆ <;. dok.. Zezwalać, "Zwalać (diUnj.

ZEZWOLI CIEL -ZEZZEDZ.

Z F - Z C A L N A

1033

zwalać, zwaliiS niedok.), przyzwalać na co, z wolą swoją
przystawać na co , przypadać ; etmai bciuilligcn , cimiM[It=
gen; Doli. swolili , izwohli , zwojowali obrać); Sorab. 2.
iwohlisch; ^odi. pcrvoIiti , vólem , (cf. wolę); V'inrf. pcr-
piistili, ilopustiti , perpufiiali , dopiifliati (cf. dopuścić,
przypuścić), doneliali ; Hoss. consBOJniŁ , coiiSBOJflTb ,
co6.inroBO.inTb , co6.iaroBO.iaTb , cjaTLca , cjaBaTbca , (cf.
zdać się); Ecrl. 6.iaroii3Bo.ifiTii , o6.ia3HiiTii , nonycriiTb
ua mo, corjacHTb, corjiamaTb , (cf głosić), "Zwalają na
wszystko, o co ich zadają. 3 /.eop. i Mach 8 , 1. (prze-
stawają na każdej rzeczy, o którą je kto zada. t Leop.;
ochotnie pozwalali na wszystko. Bibl. Gd.). Małżeństwo
jest wspólną umową; więc jednej tylko osoby zezwolenie
do zfączenia małżeństwa dosyć być nie może, lecz dwie
osnliy na to zezwolić pow inny. Aucr. Aa/. 2, 044. Zezwo-
lenie, °zwolen;e , przyzwoli nie. przystanie na co z woli wła-
snej ; Mc Scnnflinimg, giniuilligiiiig ; Boh. zwfile ; Carn. per-
vohi, (sYida; Viiid voila , isYoljerije e/ec/Jo, wybór;; Boss.
coii3BO.ieHie corjiacie; Ecil. EnnroBomeiiHic {leneplacitum).
Wszyscy ni;'f^eńst\ło zezwoleniu pizypisuja , mówiąc, że
m.if/.eństwo jest spólne n:eża i żony zezwolenie. Kuiz.
2, 61żi. (*zwolenie. edit. jtiinr.i. Ugoda, umowa, ozna-
czają wszelkie cz\nności z wzajemnego stron zezwclenia
zaszłe, z kióryrh wypływają prawa i obowiązki, Pam.
W.iruz. 3 , 205, (cf kontrakt, transakcyaj. Wszystko
sprzyja moim z^imysłom , najłaskawsze odebrałem ze-
zwolenie. Teul. o b, 41. Za 'zwoleniem rycerstwa i pa-
nów. Herb. i>Uil. 2. Zez^volć ; bo 'żwolić komu, po-
zwolić mu: ciiicm l'Clinlligcn , gcnniliretl. Panowie i szlachta
Ludwikowi zezwolili , ^Ly po niiii 'dziewki dziedziczyły.
Herb i;la! 1. — 'Zwolić komu co, zdarzyć łaskawie;
gctuńlircii , »rv!eilHn. Jedynie dla twojego tryumfu zwolili
mi boyowie zwyi iesiwo. Slas. Ni^m. i, 125. U twego
syna gospodyna, Malko zwolona Marya! Dicl. 19. z Bo-
garndz. ■■ zdsrzona , błogosławiona. ■ — Zwolony syn,
pizys[:osobit'ny Cn. Th. 1438. el 889 adoptowany, eiii
aiigciicnimciicr , n^^pttrter So^n. Zwolony, namówiony. Cn.
Th. 1458. zniewolimy. \Mud. iitjErrcbft, cf. zwolennik. — ■
(j Zezwalam się z kim na co. zezwolili się na co, in
enm scntenńnm disressiirn eśt- Cn. Th 1421. zgodziwszy
<\e do jednego celu złączyć, (cf. spiknąć się, spisać
Sie) ; fic^ 511 ciiicm 3n)C£fc »prI'iI;^nI , eiiiftiminig jufamntcn

luirfill , jllfilllimcil linltCII. Rycerstwo jednost.'jnie się z«o-
liwszy, za P''oa go obridi Papr. Gn. 5 Na Kraka się
wszyscy jediio^lajnenii . głosami zezwolili , aby ich był
przełożonun Gwagn. 20. Oni zalym spoinie się zezwo-
liwszy, d-ili dank Taletowi filozofowi. Warg. Wal. 117.
Z zwolili się na to polym , aby po d«u braci wysadzali
z iibojej strony Warij Wal. 177. Zezwolą sio, że ju-
tro znowu piZYJda n;i toż miejsce. Pol. .4rg. ."i76. ZE-
ZWOLir.lEL, ZEZW.ALACZ, a. m. . zezwalający na co;
ber Seminigir, giiinnlligcr ; Cam. pervolnik; fioss. cona-
BOjiiTe.ibHhiH , noaBO.iHTeJibHbiil , corjacnHK-B; Eerl. hsbo-
.iiiTe.ib . Bo^inTe.ib W tndz. żfiisk. ZEZWOLICIELKA , i,
Hoss cor.iacHima, Mc Scroilligcrinn , GiniuiUigcrinii.

ZEZYLI.A, ZIZILIA, Wenera , oh. Dzalzilia ; Boli. Zyzila.

ZEZZEDZ r: dok., Zic^uać jednll , Zżegać niedik., spalić,

Równik Lindego wyd. !. Tom VI.

ob. Żegać , DCrltrcnncn. W ogniu zezzona będzie Babi-
lonia. Biidn. Apoc. 18, 8. (Babilon ogniem będzie spa-
lon. Bibl. Gd,}. W ogniu zezżona będzie. Żurn. Post.
3 , 331.

Z F.

ZF- ' sf- ; zatym słowa od tych głosek zaczynające znaj-
dziesz pod sf- , lub gdy w-zystkie są składane pochodzące,
pod słowem pierwotnem czyli pierwiastkowem n p.

ZFAŁSZOWANE wina są bardzo szkodliwe. Krup. 5, 111,
ob. Fałszować , sfałszować.

ZFATYGOWANl, że to z drogi. Teat. 4. b, 43, „h. Faty-
gować , sfatygować.

ZFbLGOWAĆ,"o/>. Folgować, sfolgować, pofolgować ZFOR-
SOWAC, 06 Forsować ZFRAŃCOWACIEĆ , ob. Franco-
wacieć. ZFRANCUZIEC , ob. Francozieć. ZFRASOWAĆ .
oh Frasować FRYZOWAĆ, ob. Fryzować, sfrvzować,
ufryzować ZFUKAĆ, ob. Fukać.

Z G.

ZGABNĄC ci.jedrill., Zg':b:.ć niedok, uchwycić yyycią-
gnionerni rękami, ułiipić; mit (lU^flCftrccttcn 3InilCIt Jllfani'
, men pnrfen,, 311 pailin fricgon, cnuifdicn.

ZGAL , nb Zegać , ob. Zedz.

ZGACHOWAC kogo, na gacha go wystrychnąć, ob. Ga-
cliować , gach.

ZGACIC , ob. Gacić, pogacić , ugacić.

ZGADAĆ się, najczęściej impertnn. zgadało sie o tym >
zdarzyło się mówić, mnn fnm wi (Scfprćid;, man fnm bar*
mif jn fprc^cn. — g. Zgadać siC , zmortlować się gada-
niem , fid) miibe rcrcii. — *§ Zgsdać sie z k:iri , sprze-
czać się, ob. 'Gadać się z Kim. — Zgadać ~(/o4. , ZGA-
DNĄĆ iz.,jednll. . zgaduje pr. , Zgadywać czefll , odga-
dnąć, ugadnąć , Iratić rozwiązując, pizepowiadająi- , cr-
ratbon ; BiJt. uhodnauti (cf. ugodzić), liśdSti (cf gad:<ć),
dowtjpim se , dowtipowati se , (cf do«cip_): So7ab. 1.
schudacz ; Yind. yganiti, nasveduvali, prerokuvaii, (cf.
prorokoyyać ) ; Croat. zgudili (cf zgodzić), zgadyam,
zgagyam , izgonili , izganiam , rozgśnyam, uginyam, po-
goditi (cf. pogodzić), bogOYOti , (cf. bóg, bożyć sie);
Dal. gatam , szhilim ; Hag. gatati: Husn. ra^aib . ra^bl-
BBTb , 3'ra4aTb , jraAbiBarb , B3ra4aTb , aarajaro , Bbira-
4aTb , DbirajUBaTb (cf. wygad.ić>, 0Tra4aTb, 0Tra4tiBaTb,
pa3ra4aTb (cf, zagadać), 3ara4aib, 3ara4hiBaTŁ , (( f za-
gadać). Zgadnąć zagadkę, rozwiązać, cin 3(nf^fcl crratDen;
zgadywać zagadkę bez skutku, starać się by zgadnąć,
rozwięzyYvać , rrttjicn , fltifjiilofcn , 311 crratbcn fiidbcn. Zaga-
dnę wam teraz 'gadkę , jeśli 'gadając zgadniecie mi ją.
Budn. Jiidic. 14, 12. (jeśli ją z/adniecie i wyłożycie mi ją,
tedy dam wam trzydzieści szat , a jeśli mi jej nie zga-
dniecie, tedy wy mnie d.scie trzydzieści szat. Bibl. Gd.).
Przysłane gadki trafił i zgadał. Jabi. Ez. C 3. Rozprze-
strzenia się rozum dowcipnym pytaniem, które | ospoli-
cie zowią zgadywaniem (raczej zagadką), kiedy na py-
tanie obojętnemi słowy ułożone, stara się młody do-

130

1034

ZGADŁO - ZGAGA.

ZGAIĆ-ZGARBIC.

slijonale odpowiedzieć. Klecz. Zdań. 94. Zgadnienie, Rosi.
BilFa4Ka; £cc/. rsAaTejbciByio , Uraec. atphtouai , aeni-
ginatice toquor ; rajaTCiHufi , aenigmaticusj. — Zgailriąć
przyszłe rzeczy , t)ie SufmUt tnaĄen . cf przepowiedzić ,
(cf. prorokować j. Kto tak mądry, że zgadnie. Co nam
jutro przypadnie. Falib. Ii 5. Kióry i:i pierwszy imię
Lentulusa nadał, Znać był wieszczkiem, i dobrze przy-
szłe rzeczy zbadał. Zub. Ifi, 216, (cf przepowiedzić,
wieścić, wróżyć, prorokować). Ale żebym miał odkryć
to co będzie ? Niechciej być w takim Solimanie błędzie.
Bo tego człowiek śmiertelny nie zgadnie ! P. hchan. Jer.
256. .Mądry bez wróżka zgadnie. Ca. Ad. 4fi7. Wy, gdy
ustawnie wróżycie po świecie , Niemasz dziwu , że też
raz we sto lat zgadniecie. Pot. Arg. 250. Jak się to
wszystko skończy, ja lak przewiduje. I zobaczycie z cza-
sem , jeśli nie zgaduję Nieme. P. P. 8. A któż to zga-
dnie? Żegl. .Ad. 3. — § Zgadnąć, domyślając się dojść,
poznać, trafić; crratl/eii , trejfcii, crfeiincii , cntfccfen. Cho-
ciaż jej nie znasz, sam ją zgadniesz w tłumie, Po-
świadczy tamta kraina. Co najpiękniejszą ma twarz przy
rozumie, To pewnie będzie Kozyna. Karp. i, 43. (po-
znasz z domysłu). Nie ze wszystkiem o tej rzeczy wiem,
ale zgaduję; wszyscy ludzie oświeceni w interesach, tak
jak ja i mój pan, zg^idują zawsze. Teał. 22, 30. l'o-
wiedzże kto to jest, ta śliczna puziaczka? fy. Zgid.njcie!
A. Nie polralie zgadnąć. Teat 35. b, 56. Nie tylko wi-
dzisz, co-ć pod oko wpada. Lecz aż zamysły twoje po-
dejrzliwość zgada, ii/on. 74, 467. Ja nie prorok, żebym
pańskie myśli zgadywał. Teal. 21, 23. Mów sam. czego
chcesz, ja nie prorok, nie zgadnę. B ih. Kom. 3, 399.
Wielom trudno zgadnąć, byl-ci on odważniejszy , czy
sz'!ześliwszy. Pilck. Sali. 287. (rozstrzygnąć, rozsądzić).
— Nikt prawdy słuchać me chce, a g<lyby mu 'zgadło
Zarazby takie cisnął o liemię zwierciadło. Nar. [h. 3 ,
71. gdyby mu miało prawdę wystawić? bic 3Babrbeit
DOt^ten. — (ZGADŁO . ob Żegadło). — ZGADYWACZ,
a . w. , który zgaibije zagadki, przyszłość, rzeczy skry-
te; ber Grratbct, "SDraii'5ia.icr ; ^oA et Slov. hadae , (cf.
gadacz); Croiit u^anyayccz ; Rug. gltaz , gńtalaz , gi>ne-
tnik ; Rois. ra,łaTc.ib , yra.iniiKi , oirajMirKi, sara.iMHKi.
Zabobonni zgadywacze, niewslydliwi wróżbitowie. Zebr.
Zw. 163. Jeśliby rai zgadywacz przepowiedział kalectwo,
wybaczylibyście mi clironiacimu się tegn. Str. Qu 235.
VV rodź. 'ieńik. ZGAOYWACZKA", i; Boh hadaćka ;
Ro%i. ra4aTejtHHua , yrająHua. ZGADZAĆ , od. Zgodzić.
ZGAGA, i , z. , (El'jm. żgać, żegać) , pieczenie w jjiirdle
z niestrawności , z tfustoś.-i potraw; ber ocipt , baJ ĆOOt'
brenneit ; BoU. zśha angina, skwmancya ; Sorat. 1. sgaga ;
Vind. shaga , gorezliiza (cf. gorzeć), gorczha ; (Curn.
shganjc < gorz.iłka) ; Croil. z^arjayicza ; Rag. z,;.'iraviza
uredo gutturis ; (Bom. sgeghja utti) \ Rost. a3Tara , 3H-
XOra. Zgaga, cholera tieca |cf. kolera) . naittea rentriculi
cum ructibut nidorosis ex repletione Ca Ti. 1421. Na
zgagę ckliwą lekarstwo. Htur. Sk. 420 Syr. 1332. Cy-
nanche niemoc niejaka dawiąca a dusząca człowieka,
zgaga. Mąci. Betki , pleśń lub zgaga w gębie , aphlhae.
Pen. Cgr. 99rdune, <ciimmmii(n im iWunbe. — Fij tr.

Do śmierci będzie go piekła ta zgaga. Pol. Syl. 5. (nie-
smak, ckliwdść , ból, zgryzota, frasunek, utrapienie j.
Ten pije, ów klnie, wielu zezłości sie wścieka, Z nie-
cierpliwości już ich zgaga pali. Zab. 16, 149 Zgaga go
piecze na ten 'tyr niespodziany. Pot. 1'oci 219 Pot,
Jow. 2 , 2. Krwią tylko ugaszona zgaga. Pot. Syl ÓG5.
Sudabis fatis , ti cum eo tnceplas ; zapocisz sie dobrze,
będziesz go miał z zgagę. iJaci. (będziesz go miał z ka-
szel, ob. Kaszelj. Ja;.;ieio wonnych rzeczy się chronił,
zowiąc to zgagą. Gwagn. 78. (ckliwą pieszczotąj. — j.
Personif. Zgaga , człowiek ckliwy, niedogodzony, wrzód,
nietykaj go; iDeftcrr. fin ^lafliatr iTOenfd), cf dziwak,
cin gramlidjer OTenfd). — 'g. Plamy , które dzieci z ży-
wota matki na ciele swym wywodzą , zgaga nasze bia-
łogłowy zowią Syr. 184. gfucrmal, Sranbmal, Wutter-
mai , cf. znamię.

ZGAIĆ, ob. Gaić,.' ogaid. ZGALIG, ob. Galić ZGAŁGA.NlC.
ob Gał«;»nić. Z(j.A.M , ob. Zegam , żegać , zgać.

ZGAMRACIC się zaimk. dok., t;;imratem się stać , gamra-
ctwem nadrabiać ; fin Sublfr tt> crb tu , )i4» ber Sut^Ierei) er-
gcben. Niechże się koło nas tam który zgiimraci , Roz-
pusty śmiercią niechybnie przypłaci Hor. 2, 153. Kniai.

ZGAM.AC . ZGANIANIE . ob. Zegnać. 'ZGANIACZ . a , m. .
•Z(i().\ICIEL , a, m. , który zgania lub zegnał, bfr 9i>
trcibcr, Jliiźtreiber , 3"f'"'imentreibfr ; Ecel. aroHUteJb pro-

piilsor , spedziciel.
ZGANIĆ cj. dok. S/oiffl ganić < naganiać , tabtln. Łatwiej
wszystko zganić, niżeli co poprawić, fior. Sal. 142.
Nic łatwiejszego jako zganić ; ale zganioną rzecz lepiej
wystawić . bardzo trudno. Peir. Et. Zg»nił a obrzydzi/
go. że cheiił mieć królestwo jego. 1 Leop. .Mach. 11,
10. ^zesromncił go. 3 Leop.; obwinął go. Bibl. Ud., cf.
zelżyć) — '2 Jurid. Zganić wyrok • nie uznając za słu-
Rzny apelować, t)on finem Si^teripriK^e appcfliren. Apelu-
jąc sprawę do wyższego sędziego wedle prawa , stojąc
bywa wotum zganione i zeptowane , a siedząc bywa fe-
rowane Cuetn. Pr. 46. Wiem co "ortel sprawiedliwo-
ści twojej niezganiiiny każe Biow. Roi. 63. — .Moneta
zganiona , wywołana , iierinfcnc^ @clb. O zapłaceniu mo-
nety zganionej Chetm. Pr. 141. 'ZGA.NNY. a, e, godny
zganienia , naganiania , nagany , tabeln^mfirbig. .Musisz
się sam poczuwać do zgannego czynu. Priyb. Ab. 20.
Nie powiem nic , coby się opierać nie miało na nie-
z/sniiych śwMcIectwach Przyb. Lut. 70.
ZGAPIKG. ob. G.ipieć •ZGAItAĆ, ob Zgorzeć.
ZGAllBACIC. oh. Garbacić, g.trbatym uczynić. ZGARBIĆ
(■:. dok.. Zgarbiło niedok^ w gari) wykrzywić . in finm
33u(fol frfimmcn ; Cam s-erbiti ; Rag zgflrbili pr. rt fig.
Ir. Slarość krzywi a zgarbią. Aois. Lor 183 b. Zgar-
biony; Carn. shtoklasl , jtffrńmmt, gcburfl. ^tHit. Wi-
dząc młodzieniec starca jak łuk z;arbii>nego , pytał go;
chciałby mu łuk przydać? Kzop 103. Onych starułzków
'.szed^iwych, a od wielkiej starości zgarbionych, wiedzio-
no. 1 Leop. 3 .ł/iicA. 4. Czemuś się zgarbił na rłjbym
koniku , Pytam Waszmości Mospanie Czcś-iiku '. DralL
C Dopiero w ubocznej skale postrzegłcm sędziwego
starca siedzącego i zgarbionego nad Jiięgą. Os$ol. Sir. 3.

ZGARBOWAĆ-ZGASIĆ.

Pierwej zgarbieni szli i pochyleni , Ale jaskinia coraz się
rozwodzi. P. Kchan. Jer. 260. Zgarbienie , pochyłość
grzbietu; Hoss. cyijMiiHa , (cf. stulić;. Mający chorobę
tetanus zwaną, nie może szyi ani przed się, ani na
zad zgarbić. Macz. zgiąć , beugen.

ZGARBOWAC, ob. Garbować, oBgerbcn , Łcrimtcr gcrfceii,
jufammcn gcrbcn.

ZGARDZIC, 06. Gardzić, wzgardzić, pogardzić.

'ZGARLECIC fj. dok., w garletę czyli galaretę obrócić, jur
©allcrłc madJCn. Przeiłuc migdały, roztwarzając wódką
różaną, wlejże polewki 'szczurej abo w której lin wrzał,
a to dla zgarlecenia. Sienn. 608.

ZGARN.ĄG cz. jednłL, zgarnuje, zgarluje pr., Zgarniać, Zgar-
tać niedok., Zgarriywać , Zgartywać czeslL ; Boh. shrnau-
ti ; Carn. zgernujem . zgrinujem ; Rag. zgńrcit, zgar-
nutti ; Bosn. zgrrinuti , skuppiti; Eccl. nsrpecin, nsrpe-
6aTb , ( cf. zgrzebać , wygrzebać); garnieniem w kupę
zebrać , zagarnąć , ściągnąć do siebie , jiifaiiimcn ft^arrcn.
Sobie zgarnął pieniądze , a mnie przywiózł kwity. Teat.
45. e, b. U;/6. Celniki ile kroć złoto zaartają , Tyle
nas razy z skóry odzierają. Zab. 9, 545. Żabi. — big.
tr. Zgarnąć sobie co , ściągnąć sobie , ściągnąć na sie-
bie n. p. winę, fidi jusieben. Godzien to się sprośniej-
szych grzechów dopuszcziijąc , srozszy sąd sobie miłego
boga zgarnujemy. Żarn. Post. 119 b. — §. Zgarnąć co
zkad , z czego, zdjąć, wyjąć, wyciągnąć, zmieść; lieX'
aiiśjiebcn, nbncbmen, iPCflfclircii , nófcliren. Pszczoły wy-
sysały zewsząd soki na miody wyborne , zagarlywały pył-
ki z kwiatów najwonniejszych, i w swoich je wyrabiały
pasiekach. Czart. Myśl. 254. W hucie na ów czas po-
wierzchowność materyi śklanej zgartują na dół z lekka.
Ton. Skl 225. Gdyby tego nie robił zgartywania , to-
by się z wierzchu fryta stopiła , a pod spodem byłiiby
surowa, ib 226. Śnieg znacznie spadły z dachu zgar-
tywał. Gal. Cijw. 2, 123. zmiatał, zrzucał. — §. Zgar-
nąć co, sprzątnąć, porwać, zgładzić, iiicgraffcil. Ze 40
tysięcy miał owiec , które mu niedawno zaraza tak zgar-
nęła , iz ledwie teraz może ich mieć tysiąc. Mon. 71,
285. • — '§. Ociec zgarnął na syna winę, aby gniew je-
go usprawiedliwień b\ł. Żo.rrL Post. 255 zwalił, bic
©cbulb auf eincn atibcrn fcbiebcn. "ZGARSTKA , vb. Gar-
stka , garść. ZGARNYWACZ, ZGARTYWACZ , a,m.,
który zgarnuJB , bcr SufdiUHififiTrfr , 3lbfĄnrrer ; Carn.
arabesh , cf. grabież.

ZG*AROWAG, ob. Garować. ZGARSZAĆ , ob. Zgorszyć.

ZGASIĆ cj. dok,, 'Zgaszać niodok , wygasić, ugasić, poga-
sić . zgasić dok. Siowa gasić = nie dać się dłużej palić ;
\ind. ygafniti , pogafiti , auJlóidKii , nidit Ićiiiger brcnncii
laijeil. Ktoś nadchodzi, zgaśmy światło. Teat. 15. 100.
Lepiej świecy nie ucierać , niż ucierając ja zgasić. Cn.
Ad. 440. (lepsza niewygoda niż strata; lepsza szkodka,
niż szkoda , cf. z deszczu pod rynę , chcąc poprawić,
pogorszył). Słaby ogień l.ida wiatr zgasi , a wielki się
od wiatru mnoży. Sk. huz 108. — Fig. Chciwości a
ognia , przykładając nie zgasisz. Cn. Ad. 58 , ( cf. stłu-
mić) . Zgaszę w jego duszy sentymenta przywiązania
synowskiego. Teat. 18, 124. — Impossibil. Niezgaszo-

ZGĄSIEWKA - ZGIĄĆ.

1035

ny, niezgasisty, niezgasły, 'niezgaśniony, niezgasły ; Eccl,
ueracBMbiH , iinauiMófc^bar. Niezgasisty, trudny do zga-
szenia. Wiod. Ogień w piekle dżdżem ocznym niezga-
szony. Brud. Ost. C 8. Rliał pójść do piekła w ogień
niezgaśniony. Sekl. Marc. 9. (nieugaszony. ii.). Jedni na
niezgasłe piekielne płomienie , Drudzy losem szczęśliwym
pójdą na zbawienie. Toł. Saut. 88. Z obu stron bitne
pułki gwałtownym napadem Okazywały męstwo z nie-
zgasnym rozjadera. Przyb. Milt. i&i. — (ZGĄŚIEWKA zie-
le , ob. strusie pióro). — ZGASNĄĆ nijak, jedutl., prze-
stać się palić, lub świecić , pogasnąć, wygasnąć pr.
et fig. !r.; erlofi^cn, aufljorcu jii breiuien, ju Icud)ten." Gdzie
niemasz drew, zgaśnie ogień. Badz. J'rov. 26, 20. (gdy
nie stanie drew, gaśnie ogień. [iibl. Gd.). On jak świe-
ca przy słońcu zgaśnie przy tym świetle. Pol. Arg. 315.
Zgasłem przy nim, obscuror. Cn Th. 1422. utraciłem
z światłości , zgasił mię , zaćmił mię, n bat mid) iicrbun=
felt. Zgasła wolność, expiravit. Cn. Th. 1422. wygasła,
zsiadła , zniszczała , już po niej , przepadła , bie grc^bcit
ift erlcfcJietl. Zgaśnienie, exslinctio. ib. baś CrliJf(l'En.

ZGATUNKÓWAĆ ]^ ob. Gatunkować, rozgatunkować. ZGA-
WĘDZIĆ , oh Gawędzić. ZGDAKAĆ , oi. Gdakać. ZGDE-
RA'C, ob. Gderać. ' ŻGE , oA. Żegać , żgać. 'ZGĘBĘ, tyle
ile się w gębę brać może , cin fflunbooD. Żyd ostatnią
zgębę chleba wyłudziwszy chłopu , kradnie go z pienię-
■ dzy. Przestr. 246.

ZGEGAĆ , ZGEGOTAĆ, ob. Gęgać.

ZGĘŚCIĆ, ZGĘSTWIĆ cz. dok, Zgęszczać , Zgęstwiać nie-
dok., gęstym lub gęściejszym uczynić : Croat. zgusztu-
jem , uerbicfcn , biifcr mat^cn. Zimno ciało zgęszcza. Os.
Fiz. 168. Gdy ciało jakie gęstszym robimy , niszcząc i
wyganiając siłę wewnętrzną rozpychającą , nazywa się to
zgęszezeniem. Hog. Doś. 1 , 208. ( bic Serbirfung , cf.
zgięcie, zgniecieniej. O medykamentach krew' zgeszcza-
jących , inspissanlibiis. Krup. 5, 170. Uważając materyą
elektryczną płynącą z jednego ciała w drugie , roztrząsa
moc i skutki tej nialervi zaeszczonej i zebranej w jedno
miejsce. Srhetdt. Eleki.' ZGĘŚCIEĆ , ZGĘSTWIEC nijak,
dok , Zgęstnąć jedntl. , "Zęęstać się zoimk. niedok. ; ( Cn.
Th. 1422), stać się gęstym lub gęściejszym , fid) iier«
bidctl , birfcr ttierbeil ; Sorab. 1. zahuslnu, In dcnsitalem
coire , zgęstnąć. Macz. Trzeba , aby to lekarstwo dobrze
wrzało, póki ni e zgęśnieje, potym odstawić dla zgęśnie-
nia lepszego. Haur. Sk. 560. Wystawmy sobie planety
świeżo ząęstłe , wewnętrznie jeszcze rozciekłe. Slas Buff.
78. Tam wodę zgęstłą znaleźli. Radź. 2 Mach. i, 20.
( wodę gęstą. Bibl. Cd. ). Krew' zepsuta i zgestła do
wszelkiej niesposobnym czyni żywości. Mon. 63, 55.
Miedziane odmioty samorodne przy rudach , jak popioły
zgestle , żużle. Cn. Th 427. Zgęstnienie , densatio. Cn.
Th. 1422, Sarab. 1. zahustnofcźy

ZGIĄĆ , zgiął , f. zegnie , zegnę cz. jedntl. Zginać , Zgibać
niedok.; Boh. shyhśm , sheybśm, sehnauti ; Slov. shy-
bugi , sh\bugi, zehnauti, sehnulj ; (Sorab. 1. zhibam ru-
szam) ; Carn. sganiti, sganem ; Croat. zviati (cf zwinąć),
zgibati, zgibbiyem laheo , peteo, zghibati ; Ross. co-
rH3'Tb , cnióaTi. , crBÓaro ; gięciem schylić na dół, na

150'

1036

ZGIĄĆ.

bok. w kofo ; nieberbeugen , umbeugen, frumm beujcii oDer
bifijen. Zginam co , iKi^inam czego ; injlec.o , cuivo. Cu.
7/1. 459. et 1422 Olbrzym si/y wielkiej zginiił drzewa
i sosien przychylał od góry. Zebr. Ow. 174 ; poti-rał
aibores curcure , agent ab allo ad terram. Zebr. Ow. \ 74.
Trzcinę zepnie burza, ale joj nie z'amie. Zab. 8, 194.
Kubyl Palce możemy zgiąć , wyciągnąd . przyciągnąć i
olciągnąć. Wejch. .4nał. 2"20. (chylić, nachylić, stulić do
kupy). My,-;zka krótka "zgibająca palca wielkiego, jle-
X')r breuis pjllicis. Krup. 4. 114. f zgibaez) Już z za
wyniosfych lej góry grzbietów. Słychać głos tjrsów,
brzękadel, fletów, Zgnij (zagnij) głowę, łoskot co raz
Sie bliży, Zgnij prędko głowę , oto bluszcz świeży. Chód.
Gem. III. (schyl głowę, by ją wieńczyć). Przez pręd-
kość /.ipomniał u ruśni'y Zi;iąć kurka. Pol. Jow. 2, 70.
spuścić, schylić; bcii ^ii^it aii ber 51i«tc abfpaiincii , nie-

bcrlatfeil. — §. Zginać się , schylać się . naginać się ; jtt^
bcugen , fii^ butft;ii. Którzy z góry idą , ciała wstecz co-
fają , którzy zaś w górę pu.^tępują, zginają się; albowiem
zstepujjc, cięiirem swym ważyć się ku pochyłość;, a
w.-tę|iiijąc wstecz go cofać , wychodzi właśnie na to, co
występkom ulegać. Pilch. Sen. lisi 4, 21'.*. Samice się
skrzywią, rodząc, i zginają, A polym rykiem płód swój
ogłaszają. Ckrośc. Job. 153. przyginają się wykrzywiając,
f.e frummen, romben iinb Deiiijeit fi*. Sucha gałązka prę-
dzej Sie złamie, niżeli się zej;nie. ft'>g. Ooś 1, 227.
Ugięły, co się ugiął, zgiął, paiidus rimns. Cu Th. IIS2.
Zginanie, flexii$ anguis tiiiiiosus. C'i. Th. 1422, cf. prze-
gub, krąg. koło; Sciiguiig, Sriimmiiiifl ; fioss. crnói;
Ecd. corBCiiie. — Ftg. Ir. Nieoszczędny swych krzy-
żów, drugiego chce nauczyć, zęby także swych nie sza-
nował , i lekcj ważył przykrość i boleści zgin-inia się.
Mon. 68, 238. kłaniania się, Sficflinge mac^eii, fiĄ wifl
butten, iifigcit , oeriicigen. Głupi mech nie zgma kolano
przed forlirną. Ossil. .\liw. 72, cf. poklęknąć, uklęknąć,
bic sTntee bciigen. Zginaniem wszystkich kolan będziesz
tu uczczony. Pr:.yb. .Mili. Si. Cpokłonem, adoracyą). Pod
Olornanem dos|)olą lud karki zgina. Przgb. Luz. 72 .
ulega podło, ujarzmiony jest, bcil %\dcn 1'fiigeii. G ly
inni Słowianie zginali dla słabości Sa^Oln, Polacy bro-
nili swej nii'pudlji;lości .\ir. Usl. 3, 3i(). uginali się,
ulegali, ustępowali; fii) bnigeii , bfiieit, nai^jebcii, gcl)or<
Ątn, frójincil. Święta bojiźń do ziemi >vas Zi^ina. K'irp.
2, 90. schyla, siłacza; niebcrbeiiijcii , nicbcrbri'i(fcn. Ci
ludzie podli . zjieci w robocie bydlęcej , Znajdują pe-
wnie od nas szczęśliwości więcej. Trę'!. S. M. 08. stło-
czeni, zrol.ieni ; iiiebfrgtbri"i(ft, gcbeiigl; En-.!. coreeiiHutt.
— Iinpouibil. Niez^iety, 'niezgięliiy, 'niezgibny , nie do
zjcięcia , nie do ucięcia, nieulei;ający, nieuległy, ilii[li'Iig<
bar. Odmawia mi stryj należytość nioję, znasz niez^ię-
ly umysł jego. Teal. 49 b, 35. (nieubłagany, nieużviy).
>>eigi mię Parka i wyrok niezgięly. Dmoch. U. 2. 237.
(nie :ofnięly, zawity). — Phgs Z;{iąć, zgnieść, stłoczyć,
zgęścić . zbić ; iniierliil> iitfammen beugeii , jufammfii braii-
gen, bri"l(fcn , prcifdt. Gdy nało gęstszym robimy, przy-
kładając z wierzchu inną .^iłę ściskającą go , nazywa się
to zgięciem albo zgniecieniom. liog. Uui. \, 208. Nie-

ZGłBACZ - ZGINĄĆ.

masz ciała tak twardego , aby nie mogło byo z,'icte ;
zgięcie zaś czyni się przez zbliżenie wzajemne do sie-
bie cząstek, ib. \, 88. Ciała ZŁ;in3Ją się i kurczą, bę-
dąc uciśnione, ib. 1, 216. ZGIB.\CZ, a. m. który zgi-
ba , z<,'ina ; ber Siifammctibeuger , 3iif''nimeiibruifer , fer 2Jfu.
flCr, Siegcr. Zgibacz palców , muszkuł długi etc. krup.
1, 165. Jako inne palce m?ją zgibacza, rnuszkułem
przcwiercianym nazwanego, lak i wielki palec nia wła-
snego zgibacza ib. 4, H 5. ib. 5, 52.

°ZGICHXĄC. ob. Zichnąć. ZGIĘCIE, ob. Zgiąć.

ZGIEŁK, u, m., hiłasująca wrzawa, (cf. Genn. giifleit , @a[l
odgłos, cf. Sdjall ; cf. Graer. i<ce).tir woł.ić ; He'jr. nbp
kalah) , fi^allenbcj ®ctóie, lauUi @cmimmcl , @etuinmrl ;
i Bosn. talibukka). Wzmaga s;e zgiełk, szczekają że-
lazne oszczepy. Dmoch. Ii. 2, 117. Z^fclŁKLlWY, "a. e,

— ie adv., zgiełk wydający, toienb, DoU ©etófe. Grzmią
po rynku zt;iełkliwe pieniaczów swary. Otsol. Sen. 78.
Subit. ZGIEŁIvLIW06G , ści . i., czynienie z£;iełku , Daj
iofeii, bie laut? Utiriilie, hai ®i:ti'inimel, Diiri^ finaii5cr Cifrcitn.

ZGIĘTV, ZGI.NAG, ob. Zgiać.

ZGIN.\C dijk jednll , ( niedok. Słowo ginąć), nie wiedzieć -
gilzie się podziać , być zgubionym, z.iwieruszonym, opu-
szczunym; Derlorcit geganacii feyn , oerli>rcii fccn, abbaiiben
gcFoinitien. Temu największy grzecii , komu co zgin.e.
lign. Ad. 65 Cl Zi;ineł'> , zginęło. C>'h. .4ii. 107. (prze-
padło, nie znajdziesz, nie odzyskas?). Wypadłem z pa-
mięci w sercach ludzkich , jako umarły, stałem sie jako
naczynie 'zginęłe. Radź. A. 51. 13. 'stłuczone. Otltl. ija).

— §. Zginąć, zaginąć , znik.iąć : Dcrlorcii gtbeii , »friibn)in«
ben. Nigdy nie zginie uczynek wspaniały. Jiibi. Tel. 553.
Wiara zginęła, a wycięta jest z ust ich. Wiin. 185.
Jeśli kto napisze kronikę moje, zginie Cezarów sła^a.
Teal. II. b, 36. zniknie, zg.a.śnie, Zaćmi się, iDirb oer*
buiifclt. — Zginął kio, wpadł w nieszcześci.- bez nadziei
ratunku; er ifl iu'rlorcn , ob"' ■'iJolfiiitng , ubuc iRtttuiig. Syn
jego . którego był posłał w dalekie struny , klórcjio jui
miał za 'ginęłego, i opłakał był zgiiiienie jegu , a nigdy
się nie "nadziewał "nawrócenia jego , powrócił szczęśli-
wie. Rej. Post. H 3 4. Ftaduść laka jest aniołów nad
człowiekiem nędznym a 'zginęłym , który się "rasie urna
a przywróci się ku łasce pana swojego. Rej. Pott. U I
Ilekroć widzę kogo w nieszczęśliwym sianie. Zaraz ii.
mój zginijny syn na myśli stanie. Trejt. S. ii. 77. /iu. ■
iioruó.ihirK Jezus cierpiał dla nas grzesznych . a przez
grzech "zginęłyeh. Hrbst. Sauk. Dób. (zgubionych bez
ratunku). Ach przyslaw.aj na wszystko, bo inaczej z^i
nęliśiny , już po nas! Teat. 53. d, 19. Ty widzę pija-
ny jeste.--? Q.. Ach nie pijany, ale rginiony! Bvh A^j"
4, 3'.I5. (w rozpaczy). Nie bvł 'zginieiiłzy stan iia>t
jak owego czasu. Twaid. W. D. 2. 140 ( igubm.jsis
Słowo twoje przyskoczyło z nieba w pośrzodek 'ijimc-
łej ziemi. Radi Sap. 18, 15. (w pośrzodek zieiiii na
zsinienie podanej. Bibl. Gd.}. Confeelus , 'zginęły . zinor->
dowany. Mąci. Zginąłem! jui-ci źle, cf. siadłem! Cn.
Th 1422. przepadłem, już po ranie. — Us<hliwie: Zgi-
nać, co do żvcia<żvcic utracić; Rjh zdeclinaull , cf.
'zdechnąć); Vind. pokonzhat , pogubitife , kuiiztseli , (cf.

ZGINAM - Z (i Ł A D Z 1 G.

Z G Ł A D Z 1 Cl E L - Z (M: K Mili K Z N I AŁ Y. 1057

koniec wziąć) ; Croat. zgibati , zgiblyem (cf. zgibać , zgi-
nać, ob. Zgiąć). 'Źle zginąć, 'obieszon albo "ścięt być,
perire supplicio. Macz. M^im-li zgin.ić, niech zginę
uczciwie. Cn. Ad. HO. Tym co zwycicstwy pjzywy-
knęli sJynąć, Dwie tylko drogi, zwyciężyć lub zginąć.
hnis. Woj. Cli. 117.- (zwycięstwo lub śmierć). Mawiał
Tyberyusz , bodaj mię wszyscy bogowie i boginie zgu-
bili, żebym już raz zginał , a nic codziennie giiiąf z wiel-
ką męką moją. Birk. Kaz. Ob. K 4. Niech i zginę.
Teat. 55. d, 59. Każdy kogo .się trwożliwie lęka, tego
mieć pragnie zginionym. Nul. Ow. lOt ; timeat multos ,
quem łimuere oinnes. Zginieniem swojem Kodrus spra-
wił, źe Ateny nie zginęły. Warg. Wal. 176. poświęce-
niem się swojeni nn zgubę , na śmierć ; biifi^ fciiie 3liif=
opfcruiig , St'iflst'iiiuj tli ben iob. Zginienie, zguba, śmierć;
Sertitibcn, llmfommcit, iul? , Uiitcrflang • Yind. poginenje,
pogubienie, poguba , [jokonzhanje , konzjomanje, kon-
zvesetje, (cf. koniec, cf. zgnnj ; Hoss. n3B04'B , (cf wy-
wód). Uwiedziona okrucieństwem, do ostatniego zgi-
nienia kniazia przywieść chce ; szuka ona rozkoszy ze
zguby jego. Gum. Dz. 100. Idź na zginienie. Teat.
54, 57. (na pewną śmierć, na złamanie szyi). Rządca
głupi , jest zginieniem ludu. Bial Post. 158. To będzie
wszystka przyczyna zginienia a upadku twego, iześ nie
poznał pana swego. Rej. Post. X x 4. (całego nieszczę-
ścia twego).

ZGINAM, ŹG1N.4NIE. ob. Zgiąć. ZGIPSOWAĆ , ob. Gipso-
wać, pogipsować.

ZGŁĄBIG, ob. Zgłębić. ZGŁĄBIEĆ, ob. Głąbieć. W ZGŁĄBSZ,
vzgJąbsz, w głębokość, w głębią, in bic Stefę; ( cf.
wzwysz , wszerz , wzd/uzj. Mędrcy powiadają : Iz kto
wzgłąbsz rzeczy docieka, Wznieść się może nad czło-
wieka. Kras. List. 2, 45. Udałem sję wzgfąbsz kraju.
Kras. List. 55. (zapuściłem się głęboko w kraj). — "Zgłąbsz,
Subst. n. p. Gdy na śrzodek jeziora przyszli , wpadli
w zgłąbsz niezmierną. Kras. List. 2, 85. w głębią, w
bezdenność , bezgruncie , przepaść.

ZG'Ł.\D.\ , y, 3, zgładzenie, zagłada, wytępienie; iai 3luf=
rcibcn, 35cnuc6tei[. O z^jładzic i wycięciu cafego senalu
zam\ślał. Pilch. Sen. gn. 528 Lucyna cną zgładą za-
lecić się Junonie pragnęła. Zebr. Ow. 226; meriim do-
nare ciput Jmioni volu.it ZGŁADCA , ZGŁADZCA , y, m.,
ZGŁADZICIEL , a, m., klóry zgładza, zatraca < zatraciciel,
wytępiciel ; bcr Slufrctbcr , Sliigrottct, SJeniidltcr. Tyś nie-
przyjaciół moich zgładzca. . Hyb. Ps. 296. Jezu , królu
wieczny, Zgładzco grzechów dostatei'zny. Kckow. Roi.
78. Pokuta przed bogiem jest vvszystkich grzechów
zgładzca. BmŁ Post. 104. Palcat Morfeusza , snów wódz
i zgladca. Zebr. Ow. 49 ; (virga, qua somnos nrcet). Te-
zeusz , zgłailca Minotaura. Olw. Ow 516. Herkules,
zgładziciel strasznych cudów Petr. El. 186. W rodź.
ieiUk. ZGŁADZICIELKA. i. bic SliifrctDenmi , ^luśrottorinit ,
Sertilgcrtiiii. — ('ZGLĄD.N.ĄG a. jedml., pogląilnąć, spoj-
rzeć, wejrzeć, (linblictcn, (cf wzglądnąć). Tyś zglądnął
na zastępy ich, a ciemności umordowały je 1 Leop.
Jud 9, "6" (tyś wejźrzał 5 Leop.). — ZGŁADZIĆ cz. dok..
Zgładzać uiedok. ; §. pogładzić , zrównać , wygładzić ,

gładkim i równym uczynić; aiknjlfiiteu , glntt macCen ,
flleii; unb ebcii iniiiljeii, ia^i afaiibc, i)Lictcrii)c mcgbringen;
Ross. crja4HTb, cr.iaacHBarb /ii;. ir. Zgładzi wiek przy .szły, co
dzisiejszy szpeci , Z poczciwych matek d(d)re beda dzieci.
Kras. List. 161. Ja zgładzam 'występy twoje , a grze-
chów twoich nie wspomnę. Budn. Jrz. 45, 25. — Zgła-
dzić plamy, wywabić ; eiiicii giccf aiiumnr&cn , megbriiigen.
Mielibyśmy plamę niezgładzuną , gdyby sio to odkryło.
Roli. Kim. 5, 400. (nie do zgładzenia , wywabienia ; jiit^
n)eg['nngl!d) , unauślofc^Iid)). Dobremi uczynkami zgładził
dawne wy.stępki , błędy. Ld., Ross. aanaAHJlT,. — 'ogła-
dzić szczerb z noża. Tr. wywecować , wyró^^nać tocze-
niem ; glatt iBegen., iuegiDc|eii eiiic Scl;artc. — Zgładzić co

lub kogo, wyniszczyć, wytępić, wniweczyć, wyrugować,
zagł:idzić, zatracić; ( glatt j auśrottcit , «crui;1)teii (mit
©tnmt unb SticI), gaiij aufrciiieii , aui bcm SBcgc raitinen;
Boh. ?hl;uliti. Nieprzyjaciel mój , jako lew okrutny Szu-
ka mej duszy, aby ją mógł "zgładzić. / Knlian. Fs. 7
Z lepszym pożytkiem będzjo , gdy robi złoczyńca, Niźli-
by go miecz zgładził, abo .szubienica. Biel. S. N. 17.
Wszystko pospólstwo zawołało: zgładź Jezusa, a puść
nain Barabasa. Sekl. Lue.. 25. (weź abo zabij. ib.). Ży-
dzi wołali na Piłata: zgładź go, zgładź go. Odym. Sw.
Zycie jego w niebezpieczeństwie ; zgfad/.i go tvran Teat.
49. b, 'l04. ZGŁADZICIEL, ob. Zgładca. ZGŁADZI-
STY, a, e, do zgłacJzenia podobny, oufrcibbrti", DiTtilgbar.
Niezgładzisty, trudny do zgładzenia, indelebiiis. Cn. Th.
5i4. \ ^

ZGLANCOWAĆ . oh. Glancować. ZGŁASZAĆ , ob. Z^Josić.
ZGŁASKAG. o(.. Głaskać, pogłaskaj. ŻGLĘ, ob ^Ż-^ić.

ZGŁĘBIĆ ez. dok., Z.^łębiać niedok. , dojść lub dochodzić
głębi, gruntu, zasady ' zgruritować , crgriinben , crforftfieii ,
jit ergnuibcn , 511 erfoift^en fiiijcn , miterfndjcii ; Bok. hlau-
bati ; ^'i;i(/. sglobozhiti , saglóbozhiti , skufsgrUntati , pre-
sgruiilati, isgrunlati, uogruntati , ismerili (cf wyinierzyć),
isyedeti , sveduvati . (cf wywiodziećj ; Ross. yr-iyóiiib ,
yrjyóJHTb, Bura4aTb, Bura4UBSTb (cf 'wygadnąć , zga-
dnąć ) ; {Eui-l. rjyóiiHO , r.iyóiiiiy TBOpEO profunde facio). —
Gorn. Zgłębienie, JlDIaiifa: , (Sefeiif, wdarcie się w wię-
kszą górzystości głębokość , z powodu wyśledzenia
żyły kruszcowej , gdy ta znakomitą wydatność obiecuje.
Mier. .Mskr. — . Zgłębić grunt , zgłębić malowanie , w
gleliia zapuścić, głębszym uczynić, UtTticfcii. Bndtk.
ZCiŁĘBlClEL, a, m., ZGŁĘBIACZ, a, m., który co zgłę-
bia ; Viiid. isjiskauz , isvertuvauz , sbarkuyauz , bcr Gt=
griiii&cr , erfi)rfci;er. W rcdz. ieńsk. ZGŁĘBICIELKA , i ,
bic (Srgniubcriitn. ZGŁĘRNY, a, e, — ie adv., mogący
być zgłębionym, erGnniblid) , erfor[c(;IiĄ phys. et fy. tr.
Kiedy nawałność miota odmęty niezgłębnc , Znać Ne-
ptun rozdąsany w.strząsł berło trójzebne. Dmoch. Szt. R.
57. Neptun berłom trójzębnem Wzrusza ziemię i mo-
rzem zarządza niezgłębnem. Dmoch. II. \, 190. Do nie-
zgłebnego poszła oceanu domu. Dmoch. II. 2,5). Słoń-
ce, gdy niczgfębne rzuei inorza tonie.... ib. 2, 206.
Niczgłebne tajemnice, niedociekłe , niedościgłe, niedo-
cierzońe. °ZGŁĘB1EŹN'1AŁY, a , e , — o 'adv , n. p.
Jeśli chart, wyżeł będzie zgłębieżniało Chodzić, k temu

4038

ZGLEGOTAĆ - ZGŁODNIAŁOŚ Ć.

ZGŁODZIC - ZGNIĆ.

samopas, po takim psie mało. Bielaw. Myśl. B i b. może:
gnu^no ?

ZGLEGOTAĆ, ob. Glegotać. ZGLEJTOWAĆ , ob. Glejtować.

ŻGLIĆ cz. medok., llić ,, utrzymywać żar, ogień; glimmen
laffen, brcnnen laffcn. Żgli sie ogień < tli się. Bndlk., ob.
Zegać, cb. Żglisko.

ZGLINIĆ es. dok., gliną zwalać, mit fic^im bcfubeln pr. et fig.
tr. Zstąp' z drogi , choćbyś się tei po pas w błocie
zglinił. Slryjk. Turk. C 3.

ŻGLISKO, ŻGLISZCZKO , ZGLISZCZE, a, n., plac zegania
umarłych , (ci. ighć) , miejsce ze stosem pogrzebowym,
stos pogrzebowy ; ber ^\a% bic Jobtcn 511 oerbrcnnen ,
ber iobtenft^eitfrliaufen ; Carn. jęsha ; Croat zesgalische ,
germada, id. gromadaj. Zgliszcze, zgorzelisko, roijus.
Cn. Th. 1422. Zgliszcze, zgorzelisko, zgorzelina, miej-
sce do palenia trupów. VVVo(/. Gdzie rzeka Wilna do
Wilii wpada, żglisko , (o jest plac palenia ciał xiążccych
i panów przedniejszch Litewskich fundował był bwiato-
rog , gdzie tez kapłani Litewscy bogom ofiary za dusze
zmarłych xiąząl czynili, i ogień wieczny gorzał. Slryjk.
354, (cf. "żartwa , 'żertwa, 'zertownik). Tr:ib'js , xiążc Li-
tewski , umarł prędko w Nowogródku : zawiezion o<l sy-
nowców swych na miejsce zwyczajne , tam gdzie Wilna
do Wilii wpada, spalon tamie na iglisku poświęconym.
Biel. 127. Ogień niebieski tak go spalił, iż umierając
jedno żglisko z grobem znalazł. Warg. Wal. 556. Gło-
wę Ilelwiuszową około owego żgliska Cezarowego nie-
siono, ib. 551, ib. 355. Zstąpił na równinę, kędy są
zgliszcza Galów. Zab. 4, 289. Polixena Pelida że do
grobu wniosła , Przy jego zgliszczu sama krwawą śmierć
poniosła Tui. Saut. 55. Trzykroć głośno maluczkiej twej
'uniliry wezwiemy, Trzy kroć z smutna pochodnią zgli-
szcze obejdziemy. Zab. 10, 195. id Tut. Saut. 1. Zab.
15, 160. Kniaź. — g. Ogólniej: Zgliszcze', miejsce po-
żaru. Dudz. 74. pogorzelisko , bic Sranbfłńtte. Zgliszcze
Sodomy, /'rzyb. ilili. 523. ,ŻGL1SZCZ0\VY, a, e, do
zgorzeliska należący. Wiod. Żgliszczowy, rogalis. Cn. Th.
1422 gcfccitcrbttufcn ' , Sranb-, tobtcnbronb • .

ZGLIOWAĆ, ob. Gliować.

'ZGŁOBIĆ (■;. dok , razem spoić, zklamrować ; jiifammcn
fiiflcn, sufammen flammcrn Coagmentatus , spojony, z^ło-
biony. Maiz. Cumpago , spojenie, zgłobienie , 'zjecie.
31a<z. • 'ZtiŁOIiA , y, i. , n. p. Przywłaszczajmy sobie na
odległych morzach panowanie, do których nam jirzyste-
pu przez rozliczne zgłoby Broniło przeznaczenie do tej
doby. hzyb. /-uł. 13. Prsyb. Mili. 296. przeszkody, za-
wady, zawały.

'ZGŁODAĆ Ci. dok, głodaniem spoirzebować , nadwątlić,
stępić " wygryźć, zgryźć; burd) ŚfiPfii imb Saucii abniiccn,
abftiiinpfcn , (tiimrf 1'eiBcii , nikM'cipfii. Zęby ich na sucha-
rach zułod.ine. Pul J'ocz. 235, !cf. zjeść na czeni zęby).
ZGŁODNIEĆ, ZGŁODMAŁY, ob. Głodnieć ZGŁODŃK-
ŁObĆ , ^ci , 2'., zgłodnienie, cierpienie głodu, łaknienie
cf. mor ; ba4 ^uinjern , bic ^iinijfrifiiotd. Gdy sobie na
puszczy puriiodz nie mogli , w onych zgłodniało.<ci3ch
swoich , IŻ 'dufali opatrzności , tedy im wody z suchych

skał płynęły. Rej. Post. X x i, cf pragnienie, spragnie-
nie, cf głód mrzeć. ZGŁODZIC, ob. Głodzić, wygłodzić.

ZGŁOSIĆ cz. dok.. Zgłaszać niedok, ogłosić, głośno oznaj-
mić , głośnym uczynić ; oerlautbaren, befannt mai>tn, anjci'
gen. Najwięcej zaimkowo : Zgłosić się, zgłaszać się, n.
p. do kogo , nadgłosić się ; fi(^ bfc einem ntflben , fc^rifłlit^ ,
burd; Sriffen. [Sorab. 2. sze sgloszisch zgodzić się , cf.
jednogłośny). ZGŁOSKA , i, ż, od wyrazu głoska, (li-
tera), z Słowiańskiego przyjętego , nazywamy sylabę zgło-
ska. Kpa. Gr. 1, p. 4, bic Sclbc; Slov. slovka ; Carn.
slóslia ; Vind. filba, floga, flosba, flouka, zharzhva ; Croat.
szlovka ; Bosn. sillaba , slovka , gl.'is od slova , slosgenje
od slova ; Bots. CKjaAh; Eccl. cJorBHfl, cjorHi, ciorHHH ;
06. Zbieranka , 'rzek. ZGŁOSKOWAĆ ci. niedok. , syla-
bizować ; \'ind zherkati , zberkuvati , zharzhuvali , fi^Qa>
bifircn , buc^ftabircii. Zgłoskowame , sylabizowanie, lipcz,
Gr. 1, p. 4, Hoss. cKja4biBaHie. ZGŁOSKOWY, a, e, od
zgłoski czyli zgłosek, sylabowy, sylabny, SąDbeil"; Yind.
zherkliu , pozherken , zherkoun , lloiien , filbni , filben ,
filbast. ZGŁOSZĘ, ob. Zgłosić.

ZGLOZOWAĆ, ZGLL7.0WAĆ , (b. Glozować , gluzować ,
wygluzować. Nipzgluzowany , nie do zi^luzowania , nie
do wygluzowania , niezatarty; uniicrtilfllar, unauelóit^lidl ,
iiid)t tnebr (jcraii^subrinflcn. Niezgluzowane pojęcia są za-
sadą naszego rozumowania. Zabł. Boz. 41.

ZGŁUPIEĆ, ob. Głupieć — Addas : hm zgłupiał, i tyś
głupi, i wszyscy są tacy, flor. Sat. 181.

ZGŁLSZEĆ, ob. Głuszec. ZGŁUSZYĆ, ob. Głuszyć, ZGLU-
Zt^WAĆ , ob Zglozować.

ZGMATWAĆ, ZG.MATAĆ ci. dok.; Sorob. 1. zmatu ; » ku-
pę pogmatwać, stłoczyć, zmieszać, zgnieść, zmącić;
jufonimeii fntUen , jufanimen fnctcn , brutfcn , mifd)cn , bur(^
ciimubcr rpcrfcn. Prawa boskie i ludzkie zgmatwał. filch.
Sali. 126. Zmącenie i zgmatwanie słuszności i nie«łu-
szności. Pilch. Seu. gr.. 194.

ZGMERAĆ, f. zgmerze ci. dok., gmeriąc zdjąć, ująć; af)»
irfi^Icn , Iicruntcr iDublcn , nbfriipen , abpublcii pr et fig. Ir.
Ten praw wiecznych żywot prawy. Nic wieczności nie
ZŁimerze. Biih. Sen. 75. — Zgmerać do kupy, jufammftl
tinlblen, jufnminen (d^arren.

■ZGN.\mĆ , ib. Zgnębić. ZGNAJAĆ , ob. Zgnoić. ŻGNC ,
oh. Zcj^ać , igać , żgnąć.

ZGNĘBIĆ Cl. dok., Zgnebiać niedok., gnębiąc uci!ikać, po-
gnębić; giin} uiitfrbnitfcii, iiicbcrbriicfcn. 'Miasto lego, co
bvł ułożył Sobie zgnębić go, uściskał serdecznie. Teal.
46. f, 3.

ZGNIATAĆ, ob. Zgnieść

ZGNIĆ med. dnk. Siowa gnić , przejść zgnilizną , (cf acliv.
zgnoić) , 90115 pcrfnulfn ; (fio'(. shnjii, shmgi ; Croai. ic-
gnili, zegnivam). Mychlej siirl/y (.mak ipnije, nim UNchnie
zielony. Pul. l'ocz. 203 Tak mi zgmć w iłolo^iłowie ,
jak i w zgrzebnej szmacie. l'ol .irg. COI. (truji trupem).
W grobie ciałtin, mili króiewic rozumu dojdzie, gnić
będę, abo jui zgniję. Sk. Kaz. pr. Zgniły, Sirab. 1. żni-
wo; Rost. rHJicłuli , TH i 10 Ml , TitHHufi. Moszcz śwulum
oddał zgodny, Bogu fus oddaję, bwialuin poświęcił ko-
kosi. Bogu zgniłe jaje. hulig Her. 174. 1 nadpsute ).

ZGNILIZNA - ZGNILCOWY.

ZGNIŁKA - ZGODA.

1039

Psa ignilego uwiązaZ u nogi swej i wfóczyl go po mie-
ście. Zygr. Pap. lo.ł. (zdechłego i zgnilizną przeszłego).
Kłamstwa strzegł się , jak zgniłego psa. Pelr. Ek. 95.
Co komu miło, Choćby ua poły zgniło. Mon. 70, 576.
(choć najgorsze). Ijabym też potrafił pisać, jak on szumnie
Napisał tlo Meceny, gdybym miał iiiezgniły Dom, folwark,
pełno w lochu, w spiżarni i w gumnie. Zib. 11 , 190.
(cały dom niespróchniały, oh. Zgniłki). O smutku, o roz-
paczy, o mój wieku zgniły, Na tożem lak długo żył.
Morsit.Ml. zwątlony, zguśniały ; cntfraftct, trćiiJC. If/natms,
leniwy, zgniły, bojaźliwy. Mąci. — Medic. Zgniła go-
rączka ; Ross. el Eccl. rHOCBima , DiT^ 3a"lfii'6EV. Wielka
gorączkę nazwano zgniłą gorączka , ztad iż bardzo ła-
two soki ciała w tej chorobie psować się i gnić poczy-
nają. Perz. Lek. 46. Panujące zgniłe choroby najpospo-
litszą stają się przyczyną do zarazy. Pam. 85, 1, 622.
— Geogr. Zgniłe morze , Palus Maeotides , ber SKiiPtif^lC
©umpf, bai SljoBifiDe mm. Tr. Bndik. Zgnicie, ZGNILI-
ZNA, y, z.. ZGNIŁOŚĆ, ści , z.; Boh. shnilost; Carn.
gnylost , gnyloba ; Ross. LitHnoCTb ; przymiot tego , co
jest zgniłym ; tie 3'ń"l':iP ' t'"'^ 35i'rfaultfe!)ii , \)(ii Serfaiilen ;
Sorab. 1. znilżo , zniwofcż; Ross. ruiio^ecTb. Zgniłość
jest rozwiązanie rzeczj na najmniejsze cząstki. Boh. Dyah.
2, 20. Nieposłuszeństwo jest duszna wespół i cielesna
zgniłość. Smotr. Lam. 10. Słysząc nie słyszeć, duszne
jest zgnicie. Smotr. Lam. 10. — ^. Zgnilizna, miejsce
zgniłe, wygniłe, rzecz z,jniła , cokolwiek jest zgniłym,
SScrfaulteś ; Hoss. Litn^B , (cf. tleć). ZGNIŁKI plur. , rzeczy
zgniłe, pogniłe , »crfaultcś ^tuq. Xięża szlachcie kóp roz-
miatać nie mieli , opraez żeby im zgniłki na dziesięciny
zostawiono. Biel. 308. (pogniłe snopki). W szczególności,
zgniłki, *domiszczko, dom stary, obaliny. Dtulz. 74. Cn.
T/i. 1422. Dom zły, 'domiszezko , gniłki , obaliny. Cn.
Th. 155. ein altci mox\i)ti ©cbdiibc. — §. Zgniłka , gnił-
ka , ^uleżałka, odleżałka ; tie luilbc Jci()l'trnc , .*i?ii5bel ,
^U|el ; Boh. hnihce, hnilićka ; Boss. MaKjuiKa , (of. mię-
kisz ). Rodzice na wsi nie dadzą panienkom przebierać
jak w zgniłkach w mężczyznach. Teat. 22, 112. Zkądże
to Wac Pańj,twu przyszło przebierać jak w zgniłkach. ib.
5, 113.
ZGNIESC , zgniótł, zgnietli, f. zgniecie, zgniotę es. dok..
Zgniatać niedok. ; Boh. sewrjti ( cf. zewrzeć ) , swaziti ;
Croat. zagnyetujem ; Hoss. C4aBiiTi. , cjae.iHBaTb . (cf.
zdawići, cstaib. co>KMy, catUMarb, coJKiiaaTŁ, (cf. zżąć,
zz-yraać) ; Ecd. coraeTaio ; gniotaf stłoczyć . ścisnąć ; 5U<
fommcn fitctcn, pifammcit Jriicfcn, nbfnetcit, abbnicfcn pr. el
fig. tr. W pulchnjm łożu miętkie zgniatać pierze. Hiil. Oiu.
150. Rany od U|j,adku , od otarcia , od postrzału , zgnie-
cionemi ranami nazywane bywają. Perz. Cyr. 1 , 66.
2)rii(fnjunbcii, sSitctidjuniiibcii. Gdy ciało i^ęstszym robimy,
przykładając z wierzchu inną siłę ściskającą go, nazywa
się to zgięciem albo Zj;nieceniem. fłog. Dos. 1, 208, cf.
zgęszczenie. *ZGN10T.ŁOS(j . ści . d. , Rnss. crniTaoiocTb ;
compressibilile , bic SuHim^if^prcffbarfeit.
ZGNlEWAć, ob. Gniewać, rozgniewać, n. p. Jam zgnie-

wana. Miask. Ryt. 2, 182
ZGNILEC, ob. Gnilec. Adj. ZGNILCOWY, a, e, od gnilca,

czyli zgnilca . choroby ust , szkorbutowy ; OTunbtaitle = ,
Scorbut • . Wrzody w czeluściach z zgnilcowej krwi, lub
z lubieżnej nieczystości pochodzące. Perz. Cyr. 2, 198.
ZGNILIZNA, ZGNIŁOŚĆ, gmlizna , oft. Zgnić. ZGNIŁKA,
Zgniłki , ob. Gniłka , ob. Zgnić. ZGNIŁY, ob. Zgnić.
ZGNOlC dok.. "Zgnaić niedok.; Ross. crnoiiib , cphoh) , ob.
Gnoić. ZGNUŚNIEĆ , ob. Gnuśnieć. — Addas: Święty po-
koju , ty masz wadę w sobie , Ze ludzie radzi zgnuśiiieją
przy tobie. / lichan. Dz. 215.
ZGODA, y, z'., niesprzeciwianie się , przypadanie na jedno,
zgadzanie się umysłów z sobą ; bie (Sintvad)t , (Si;itrod)tig<
feit , Siiugfcit ; flo/i. sgednocenj (ijednoczenie) , srowna-
lost, (oft. Zrównać); Slov. srownanj , swornost . {ob.
Sworność) ; Girn. sgoda (przygoda), sprava (o6. Sprawa),
shlóshnost (cf złożyć, składać, składność), enuvolsliena,
(cf. jednomyślność); Yind. edinost (jedność), składa,
sprava , resmir , mir (cf. *mir) , pokoi (ob. Pokój), skla-
dnost, slosbnost , (sgod, sgoda, pergoda < przygoda);
Croat. szlóga , szlosnozt , (zgoda casus, eventus) ; Dal.
pogoda, (ud. Pogoiliić, cf pogoda) ; Wu«.9. alkodas ; Bosn.
pogoghjaj, pogogjaj , mir, skfidnost, (zgodda , psigo-
da eventus\ liay. pogódba , (zgodda casus, occano) ;
Ross. jiaA'h {ob. Ł.id) , cowacie : Eccl. cnoJOJKeHie , co-
iisBcienie , corjacie, coMameHle Oppos. Niezgoda,
bie 3ii'ictr>T^f ' Uiieuiigfeit ; Boh. nezwole, (cf. nie ze-
zwolić); Sorab. 1. nepżezpednofcż ; Carn. sdriisbba , (cf.
drażnić); Rag. nemir , nesklad , razmirje ; Ross. pa3.ia4'B,
pa3.ia4be, pasr-iacie , paspaibe , pa34op'B (cf rozedrzeć,
rozdarcie), pasópaib (cf rozbrat), pasMiipie , (nesroAbe,
He3r04a nieszczęście). Lepsza zgoda . niż z.vada ; zgoda
wszystko mnoży, Niezgoda wszystko kazi , i domy ubo-
ży. Simon. SieL 70. Gdzie zgoda tam i siła. Pot. Pocz.
628. Gdzie zgoda, tam pan bóg mieszka. Hys. Ad. 16.
Wszystkie w świecie zgodą trwają państwa. Zab. 14, 80.
Szosl. Zgodą małe rzeczy mnożą się, a niezgodą wie-
cznie niszczeją. Sax. Porz. 9. Za zgodą małe rzeczy po-
mnożone by*ają, a za "różnicą niszczi^ją. Gil. Post. 1 55 i ;
(Concordia res paruae crescunt). Kto wzbudza gniewy,
przywodzi "różnice a niezgody. 1 Leop. Prov. 50 , 55.
I wszczyna zwadę. Bibl. Gd.). Kto ma zgodę na pieczy.
Zgodzi sie z przyjacielem w każdej rzeczy. Rys. Ad. 29.
Niezgoda jedność dzieli. Śmiała trąbić na trwogę, I kłaść
w rożne strzemię no-ię. M.a^k. Ryt 2, 78 Przez nie-
zgoda , trącą ludzie 'świcliodę. Rys. Ad. 56. Wolność
niezgoda ginie. Żegl. Ad. 272. Nie bardzośmy w zgodzie.
Teat. 17, 127. (niebardzo zgodni, nie w wielkiej przy-
jaźni, nie w najlepszej harmonii). Zgoda między nami,
jak wilkom z barany. Rys. Ad. 81. Trudna zgoda,
z ogniem woda. Cn. Ad. 735. Rys. Ad. 05. Brat brata
radby w czym mógł podstąpił a oszukał, i z przyro-
dzenia rzadka zgoda. Rej. Zw 78. Rzadki jest ptak fenix
na świecie, ale to jeszcze rzadszy ptak, między bracią
zgoda. Rej. Zw. 78. Między wszystkiemi cnotami zupełna
panuje zgoda, ani jedna drugiej pierwszeństwa bierze,
niektóre atoli z nich niektórym osobom składniej przy-
padają. Pilch. Sen. łask. 19. (harmonia). Spiknęli się
z sobą i konspirowali , lecz przeklęta zgoda takowa, która

1040

Z G O D L I W Y.

sie (łzieje ze zguba. Damlr. 489. zwiozek, skojnrzcnie.

— Zs;o<la po sporze , po sprzeczce ■ pogodzenie się
z soLa , bit Slu^glcictiiiiiij , tui ?lii«jlci4cn , Si'tfllcid;cii,
irtnn maii fii^ mit cinaiiter roieter Pfrtrńgt , ber Sierfrng ,
bic ?lii'?|ótimiii,l. Lepszu ołowiana zgoda , jak złote prawo.
Mon. 1\. 4-9, On chce zginąć, lub wygrać; lecz j)okój
przeklaiLi Nad zwycięslwo , bo milsza zgoda niżli zwada.
Jalil. Tfl. 151. No no już z^oda z nami! Teol. 50. b,
i 09. nm" finb fd^on wicbcr giit, iDicbfr nu^gefóbnt, scrgli'
4cn. Nie ma z^ody ! chcę salysfakcyi. Teat. 21, 117.
feiiie ?b'cr[i5()iiun9 ! ffinen 1'erirag! feinen gricben ! Z'^oda
obejmuje w sobie wzelkie umowy, spory jakiegokolwiek
bądź rodzaju kończąi'e. Pam Wars;. 5, 20G, (cf. ui^oda).

— ^. Zgoda na co , zgodne zezwolenie ; 6in|łimmin!g,
Sc^fłiminiing , CinwiDiijiing. Marszalek sejmowy, po trzy
kroć zapyl.iwszy ię : ji-śli jest zgoda na przyjęcie < zy-
lanOjjo projektu , potrójną us/yszaf jednomyślność Dijur.
Gród 346. Krzyknęły zgodnie obydwa narody P-ilska i

-Litwa: nic masz n.i to z;,'ndy Zub. 14, 27i irir finb?
nidtt 5iifricbcn , rcir gfntbniigfn C6 iiicCł, ti n)irb nidjt be-
roilligt. ZgiMl;i! wy-az zezwuli>iii:i , pr7\"-l;iwania na co;
eitigcflniibfn ! bemilligt ! giit , \a ! redjt \vc^\ ! siiflfffonbcn !
gcnelMliigt ! Propozycyą w radzie j-odajacy, niżeli przyj-
dzie nd Uniuim, pyta się zgromadzonych, cz)li jest Zijo-
da ? słowo zj-oda albo lei milczenie, oznacza jetlno-
myślniiść. Skrzel. f'r. Pol. \ , 505. Hasłem w obradach
Pfd.skich j.-dnomyśInoiSci jest zgoda! Jez. Wyr. Po skoii-
czonciii cz_\i;;niu konstytuc\i, ogólny [lowstał okizyk:
zgoda! Jgdda I Lft hoiist. i , 143 Czy z<;oda na to,
kocbaneczkii ! C- Niech będzie i zgoda. Teot. 27. c, 71.
Iiłonią w dłoń uderza: zgoda! zgoda! Teat. 50. c, 150.
Zgoda mięiizy nami Doroleczko! Ten/. 55. (/, 90 Zgfida ,
idiicm gdzie krizcsz. będziom się sposobić, Albo odważnie
zgmąć , lub odważnie pobić. Teal. Ą5. d.H. Wyb. D:ij mi
rękę I wszystko ci wybaczam. ^ Zgoda , i ja cię takie
przywracani do dawnej ła>ki. ii. 29, 83. -Przyznać się,
upokorzy)* się, przeprosić, i zgoda! Teat 55. b, 82.
i basta, i skońc^yłu się, j pn wszyslkiem . i cała rzecz.

— j(. Gramm Zyndzanie słów według prawideł jeżyka ,
bie grammnticiiliidic jparmoiiie. Co mi po tym , ie wiersze
twoje pięknie k-zlałcijz, Jeżeli łaoiie>z zt;ode , jiili jezvk
gwałcisz? JJmoih Su. H. 17 ZGUULIWY," ZGODNY, "a,
e — ie mir , Zi;ad7:ijący się , przystiijacy na jedno . je-
dnej woh, ji-dnej-o chcenia, niesprzcczny ; finttildJtifl ,

tiiiig, dnmfitlłig ; Bob. srnwnaly; Slov. sworny, (ob S(.,r-
ny) ; Carn. slhnsn, enuserzhen ; Vind sloshn . ene milli,
ene volje , pervolen , enovi.l^n , enakoYolcn , enakomier-
zezben, ediiiilliu , sdrusiditi, sediidiii , snafliliu (rf. zno-
.•>ić siej, podnaihim , sprauliu , łta.shliu ; Croal. szlósen;
/lag. pogodni (r{ pogodny), składni, fzpodiii uppmlu-
nui) : bi'$n. .-klMJni, (z-iilni , prigodni • (irzydatny do
czegni; Hvs». 4py*iiHiiutt ( cf drużyć). ja4HblVl , ja4H0.
.IH.iiieiiLKO Id", łnl, łidnyl, coBtTHUli (cf sowietnik), CO-
niiciiuft corjac-iio , c.\04huB . ( cf schodzić sie ). —

0/./<(/v/ Niezgiidny, spmczny, Ullflllig ; liv!i<. HeMHpilblii,
iie4py*nuB . iie4P3*in). Hec.\04Hhjfl, pa34"pHuri cl r..-
zedrzec; , He I pa3B.iamiTe.ibiiłjfl . iiecoijuciiufi riiiy>ł

Z G O D L I W Y.

pasterzów tych był zgodny ; nie chce jeden tara , drugi
sam , ale wszyscy zgoilnic mówią : pójdżmyi do ftelleem.
Dambr. 41. Anna spokojnie i zgouliwie z roezem swoim
iyła. Biat. l'uii. ióT), tiosi. npiuaHCHBaTb , ja4iiTb , ja«y.
Kracia zgodhwi, sq wielkie dziwy. Cn. Ad. 44. Zgo-
dnych nikt nie przełamie. Iiy$. .id. 79. Lepszy jest
'huf jeleni zgodliwych, które lew pod sprawą wiedzie,
mili 'huf lwów niezgodliwych , klórzy się sami kąsają.
Hej l'uit. K k k 6 l>>łby sam bó;; hcimanem w ich
zgodliwej sprawie. Puszk. Di. 68 Bądź zgodliwy z twoim
przeciwnikiem rychło , póki jesteś w drodze z nim. Bitdn.
Alalb. 5, 25, (zgódź się z przeciwnikiem twoim. Bibi.
Gd.; pogódź się, i'crtTagf bi(^, yerfóbnt bid> mit i()m).
Ziele to bydło w jarzmie niesworne i niezgoilliwe czyni
pokorne, ciche i zgodliwe. Syr. 1258. Człiwitk nie-
zgodny, niezgotihwy • Niezgodnik , a, m. , cl zwadca,
"zwaji-a, kłótnik; ciii nnucrtraglid;er, Strntiuibtiflcr , cdn*
bclmndjcr. Posiał dyabeł nasienie , z które^'u urośli nic-
zgOvliiicy, zazdrośnicy, seklarze. Biai. Post. 250. Boży
przeciwnik, z Chrystusem niezgodnik , duchowi świętemu
odpornik, człowieczy szkodnik, jniłość wszędy psuje.
Gil. Poit. 65. Zbrodnie z naCury swej niezgodliwemi >ą.
Karp. 4, 124. Buniy Polskie niezgodliwe co prz\nieś6
mogą. Groili. W. 456. Brzmiał nnzgodliwy krz\k nie-
przyjaciół Jiudi. Sop. 18, 10. Wujek. Swe języki brzy-
dliwc Wprawiiją w ustawiczne swary iiiezpodhwe. Otw.
Ow. 252. Niezgodliwe głosy. Mon 71, 85. Zgodny dźwięk,
głos zgailzający się. Wiud lin Th. 1425. harmonijny,
|iarmontf(6, iidcrciiiftimnionb. Muzykowie naciągając i spu-
szczając struny, wdzięczne pienia i zgodliwe czynią. Pctr.
Pol 472. Z muzyki zgodnej dusza jest złożona, fimil.
'Ir. C b. Zgodny, jednobrzmiai'y, nic sprzeciwi ijacy sie,
jedno 1 toż samo wyrażający ; ciiiflimmifl , itbfrfiiifiiminfnb,
iitdit roiDcrfprf(^ctib. Od grobu jak się powróciły Do je-
dynastu uczniów , co wiedziały Wszystko im zgodnym
głosem oznajmiły. Odym. Sw. 2 , L t 4 Przed ludem
zgodny głos puścili, ib. 2, Mm b. — Zgodny z cryin,
zgadzający się z czym. temu odpowi:idajacy , n^pmit filtr*
cillflimmeilb. Oczy, jakieście z myślami zgodliue Zcb I 1.
117. Tak lepiej i zgodhwiej z pismem ś. Hibsl. Nauk.
F S b. — (jeom. Zgodne linie. Tr. równoległe , ^araUrb
fiiiiien. — ji. Zgodny na co , do czego . ku cznnu , przy-
padający, przydatny, zdatny, zgadz.ijący sie na co ; gnnaS.
taiuilid) , angtmciTcii, W\i\i^ , geidiiift, braintbar, nii^li(t.
fdl)ig. Niezgodny jesU-m na st.irość na mc , jedno na
modlitwy. Sk Zyw. 2, 78 ft. Kozumuł , ie do niczego
niezgodna jest umiejętność. Mon 75 , C29. Kto sekretu
zichowiić nie umie, do berła nie jest igodiiy Tr Ttl.
41 Plaki dojiuty pisklętom swoim żywność do gmazd
noszą, póki piskleti przez nabycie skrzydeł i Mły nie
sianą się zgudnemi do szukania żeru. Bali. Niedi 1,
575. ['onipejskie łoilzie lekkie, średnie, rącie, .Nulrzeć
i umknąć i otoczyć zgoilne. Cesarskie ciężkie i w miej-
scu stojące, Zkad przyleniwjie i nie lak zawodne.
Gbrośc. Fart. 418. Dla gwałtownych spadków niektóre
rzeki do spławu niezgodne. Hub. Wtt 81. Poiwólcie
jeszcze, bym sie ku pożytkowi du«z waszych zgodniej

ZGODLIWOŚĆ - ZGODZIĆ.

ZGODZIĆ.

10-łl

wvtfumacz)7. Bals. Niedz. 1 , 134. (stosowniej), bwiatum
wino ciał , bogu zaś lagier daruję , Moszcz <S\vintuni od-
daJ zgodny, bogu fus oddaję, hulig Her. 171. (dobry,
zdatny, wartość mający) Czy podobna by umysł jego
wspaniały był zgodnym do podobnych czarności? Teal.
55, 1^2. ■ ZGODLIWOŚĆ, ZGODNOŚĆ, ści, z., przyn.iot
tego , który jest zgodliwym , bycie w zgodzie , skłonność
do bycia w wzgodzie ; t)ic Ginifllcit , ini^ Giiiiafcp , bic
SSertraglidlfcit ; Slov. siyomost , (ob. Sworność); Carn.
skladnost . sloshnost , (cf. składnośćj ; Vind. enakovol-
nost , enakoinierezhnost , edinillivost , sedinlivost , sdru-
shlivost, snafhliyost, s;praulivost , vkupsastopI.vost , (sgo-
dnost ■ przYtioda , przygodność, zdarzenie); Croal. szlo-
sni)szt ; Hoss. c.\o4CTBeHH0crb , cxo4Ctbo , cxo4H0CTb.
Wielkiego pożytku jest we wszelkich 'stsniech pokój,
zgodliwóść , sworność. Gil. Post. 28. "ZGODNOCIĘGŁY.
a , e , n. p. Ciebie ja luba Irena 'wspoinnionę Ilekroć
zgodnocięgłą "stronę Palcy swemi nawiedzę. Hyb Cesi
C b. harmoniczna, harmonicznie nastrojona: Łainionifc^
geftimnit, cintiMinent. ZGODZIĆ cz. dok., Zgadzać niedok.;
(Caiu. sgodnim muturesco , sgody se nceidit : Sorab. 1.
hodzu szo , pzihodżu szo congnio\ Vind. sgoditi eienire,
przygodzić się , przytrafić się , zdarzyć się ; Croat zgo-
dili , zgagyam 1) uttnigere scopum, ugodzić w cel, 2)
diińnare zgadnąć, U;jadnąć , zgodilosze je coiiiigit \ Bng.
zgodittise accidere; Slov. zgoditi = trafić, ugodzić; Bosn.
zs^odilti, smirili u cigl 1) oltingere scopum , 2) zgnditi, ugo-
diti , pogodni, sadoYoglili salisjacere , zgoditise, zga-
ghjatlise , dogaghjatise contingere , evemre , zgaghjenje
casus, evenlus ; Boss. cro^iiTbCfl , croacycb przydać się
na co); zgodzić niezgodnych, pogodzić, do zgody przy-
wieść, pojednać ; ciiiiij mndjen , einigcn, nii^glci^cn, iicrfó6<
tlCll. Jeśli kto rozróżnionych przyjaciół chce zgodzić, Musi
wprzód od jednego do drugiego chodzić. Pot. Zac. 8.') ,
(Bosn. pogodili , po^aghj^ti, ugoditi adducere ad concor-
diam). Gdy juz, sprawa do sędziego przyjdzie, zgodzona
hyć nie moie. Szczerb. Sax. i-, (polubownie ułożona).
Zgadzać eo z czem , starać się o zgodzenie, o zniesie-
nie dysharmonii , sprzeczności , zbliżać wzajemnie do
zgodności , jednostajności , ciniij obcr cinfłitlimig S" ili<iiI)En
fudicn. Dzialeczki śpiewajcie , głosy zgadzajcie. Pieśi). Kat.
ó2. Postanawiamy, aby artykuły sejmikowe kor\gowali i
miedzy sobą zgadzali. Beib. Stat. 12. Dejiutaci ei pra-
wa Litewskie z statutem Polskim , co najbliżej zgadzać
maja , aby juz w jednej Rzpitej jednaka sprawiedliwość
ludziom iść mogła. Vol. Leg. 2, 794. Zyg. Aug Zgadzać co
z czem , znosić, porównywać, konfrontować: gCfleu cilinilbcr
balłcii, »crtjlcid)ci!, confroiitircn, cpllationimi. Trzynaście 'lato-
piszców zgadzałem, kniikordowałem , i w jedno miejsce
dla wybadania prawdy znosiłem. Stryjk. 58. Ja nigdym
sie więcej me zdumiał, jedno gdym te artykuły prze-
czytał, i pilnie zgadzał z świadectwy pisma ś. Bnz. Hsl.
67. Francuzkie tłumaczenie z Łacińskim zsjadzał, aby
mógł po Łacinie błędy pokazywać ludziom. Baz. Hst 45.
— Zgodzić sie po zwadzie, po rozróżnieniu = pogodzić
się , pojednać się: Boh. shndnu se s nekym ; \ind. sna-
fhatife , podnafhatife, fglihatile ; Dal. szmiritisse, fic^
Stownili Lindego uyi, 2. Tom VI.

mit ciiiaiibcr ucrtrngcn , Bcrglcic^en , nuSfćŁnctt , ocrfo^tten.
Piitym zgodzą się, jak się każdy już zmnrduje , Bo zwy-
czajnie po wojnie pokój następuje. Nieme. F. P. 7.
Nie wierzę ja temu ' Et-. Zgodzie się Wac Pan. Teat.
00. b, 82. Śmierć moja u sądu oczyma świecić, dopie-
roż o basarunk nigdym się nie zgadzał, anim o jawne
zbrodnie nie zajcdnywał wieży Psalmod. 11. nie ukła-
dałem się o nię , nie wchodziłem w układy , w targi ;
id; Ijalie nie bariim gc^anbelt, 3icrgleic^c atigcf^Ioffen , niiĄ
jii iicvglcid)cn gcfuiiit. ZgnHzić się w targu 5 Boss. cja-
4iiTbca, cisicn |)niibcl al#lfc?cn , $aiibci« eiiiig mcrbcii. Zgódź
się z kupcem o tę wielką kłódkę, którą targowałem przy
tobie; nie chciał jej wczoraj dać od dwudziestu złotych,
daj mu dziś 24 , byle mnie tylko nie podkupił nikt.
Teat. 52. (/, 10. — Zgodzić co, lub kogo, za zgodnie po-
stanowioną cenę, nagrodę, zamówić = zakupić, obstalo-
wać , nająć; n'Pri'ibcr ciiiig lucrt^cii , IicŁcinbcln uiib oI'fd)lie<
fen, iinter oerglidnnci! 3»)'"i1'"i'3En bcftctlen. Zgodzić sobie,
albo dla kogo , co u rzemieślnika Tr. — Zgadzać się
z czem , przypadać na co , przystawać jedno do drugiego,
być w pomierzę z czem , stykać sie równo , jednostaj-
nie ; Boss. cx04CTB0BaTb , ' cf. scbodzić się, zejść się);
auf einaHber pnffen , jiifamnicn trcffen. Ludzi wiązali iio
trupów, lak że członki z członkami się zgadzały. VV'<ir^.
Wal. 520. Jest to u Porly rozumienie, że się zabawy
z gospodarską usługą zgodzić nie mogą. hiuk. Turk.
2ó0. Przeciwne rzeczy się nie zgodyą. C/i Ad. 752.
Z rana Helenę przechodzi, W wieczór z babami się
zgodzi. Lih. Sen. 12. (w równi z babami;. Jego usta
się z sercem i z myślą zgadzały. Past Fid. 250. Niechaj
słowa Sie zgadzają prawdzivyie z uczynkiem. Bardz Trag.
575. Niech się sprawy zgadzają z wyznaniem. Liich. haz.
\, 224. Chciałeś sie udać za kawalera dobrejo , lecz
Wac Pana rek.T nie zgad/a się z językiem Boh. Kom.
A, 267. Czy tylko słuwa tyyoje zg.idzaja się z prawdą?
Teat. 54. r, 103. Pochlebniki umieją się z pańską my-
ślą zgadzać a w notę jej trafić. Kosz. Lor. 113. Sakra-
menla starozaknnne z sakramentami nowego zakonu nie są
równe i nie zgadzają się z sobą. Sahn. 6, IO-t — Aliler:
Zg.idzać się w mowie , "loż a toż mówić; iilierdnftimnien in
ber Sebe, in ber ?lii^fnge. Gdy nas opadh bHnd\ci. na je-
dną powieść zgad/aliśmy •^ię wszyscy, co nam najbardziej
pomogło Warg Badz. 356. Ludzie o tobie się niezga-
dzają. Bej Pest E e e i. (różnie gadają). Zgadzać się
z kim , zgodę zachowywać, zgodnie żyć, w zgudzie być;
fi* mit eiiiem iim^I tjertragen, eii-ig fc»n , eintrćiditig Icbcn;
Slov. srownńwśm se , (cf zrównać); Viiid fe sgodit, le
fglihat, fe spravit , fe sloshit; Croat se srinyii ; Boss.
CTaKHyrca, cTaKiiBarbca , ( cf. zetkać się, st\kać się).
Kto Sie z drugim rad nie zgadza, osobno sobie niech
dojadza. Cn Ad 400 Zgadz:.ją sie, jak szydła w worze.
Cn. Ad. 1525. Zgadzają się jak pies z kolka Rys. Ad.
81. (jak ogień z wodą) Kio się s^m z sobą nie zgodzi,
temu żaden nie dogodzi. Cn. Ad. 59'.). (kto mm z siebie
nie kontent , lub sam z sobą sprzeczny). Do podobania
sie dobrze ludziom i to ci posłuży , kiedy się z ludźmi
zgadzać będziesz, ani "zawźdy będziesz patrzał tego praco-

131

1042

Z G O D Z I C I E L - ZGOŁA.

Z G O L E M Y - ZGON.

witego ćwiczenia, ale biesiady, towarzystwa, żartów, 'kro-
tolil. tdńców i innych pociech z chęcią pomożesz. Gorn.
Dw. 55. stosować się do ludzi . di) świytn . żyć z świa-
tem; fid) mi) tft 'Bdt bcqucmcn, mit Dtr SBfit kbcn. Kto
ma zgodę na pieczy, zgodzi sie z przjjacielcm w każdej
rzeczy. Jiys. Ail 29. (jednomyślnym będzie, j(diiodu-
sznym , cf jfdna dusza). Nie zgadzam się z kim, nie
trzymam z kinj, różnię się od kogo. Cn Tu. 514 eillfnt
niit bcijftimmeii. Zgoii/ić z kim na co, cf. ■z-'z*olić' się,
iiorab.2. s/e zgloszisch; iicrl. cir.AAciiTH , corjauiaTH , C4Je-

UUC.IUBHTIICH, COr.iaCIITIICil MllonlMfc 1)0 L'4IIII0, CpaCTBDpH-

THca ; Hois. coBtmuTb . coBtiuauaib . jcinaiiDem bcvitiiiim<'n,
becinltcn, ibm bccpiltiten. — 'Z^'>i\/.ić k<iiiiu , dogodzić
mu; etiicm niid;lt'bt'n , iin.1)iji'beii, ju ©ifo.lleu kbeii. Młodzież
na ro/uin me db:ijac, A żądzom tylko zgadz^ijąi! , Zdro-
wie i sławę iraca. / Kchnn. Di. Gt. Gdy zfyin bliźnim
zgadzamy, a kanio.sć piilrzehną opuszczamy, onymiż sa-
mymi bóg nas karze. Sk. Zijw. Mi b. T.ik paczyna/a
w swem osieroceniu, Cnocie zgadzając tylko a zbawie-
niu, iiroch. W 25'J. — *Zgach.ić dokąd, zmierzić, dą-
żyć, ruszać, wybierać się; wo\)in iPoUcn , iii) \Vi^))in nuf<
xnaó)tn. T^k pięknym bywa Amor, a lak się wysiiiukuje,
kiedy na t;iniec do swej matki zgadza. HorsU 08. —
Zgodzić się do czBjio, ku czemu, na co • przydać się,
rdać się, służyć, zdatnym, zdolnym, przydatnym uży-
tecznym być ; n)05it taiijpii , gcfc^irft , iiiipliclj , fńl/ig fei^n.
Nie zgadzam się, nie przygadz.nn się, nie 'strdliam się
do czego, non sum aplus Cn. Tli. 54 1. Ku c/emu się
najwięcej zgodzić będziem mogli , w tym sie najwięcej
ćwiczyć mamy. Kosz. Cyc, 74. Do ti go się to zgodzi.
Cn Ad 2Uf) : (biis ad jugum , sc. aplus). Wszystko co
bóg stworzjł służy ku pożytku naszrmu ; 'abo«iem to,
co się nie zgodzi iiżvikoui ciała, zejJzie się tia pożytek
duchowny. Boler. ^o. ZGUDZUUKL, a , m , zgadz..jąiy kogo
lub co, pogodzinel , pojcdn.icz , jednacz; bcr (Silltgcr,
Screiniflcr, giiiigfcii^fiiitcr ; Ł'ct7. corjacHTCJb. W rodź.
ień^k. ZGOUZICIELKA , i , jednaczka , di>i:ep!nlrix. Mącz.

ZGUlC ts. dek. , ZgaJMĆ niednk. , gojąc ziwrzeć ranę . wy-
goić , wylecz)ć; }ll(|cilcil, (jnilj ailSbciIcn. Kę a się zgoi ,
lecz cięższa w sercu dokucza mi rana, tej mi Ickarstiyo
żadne nie zgni. Teni. 5i. c, d i i. Nie odnawiaj rany
zgojonej Cn Ad. 020. n:ina się z-oi a słowo sie "ie
zgoi //v« Ad GO ZGOISiY, ZGOJ.W, a, e, do "zgo-
jenia , {ubcilbar , ))tHl'at ; Sluv zbogiledlny. Kana zgojna.
Chrośi:. Fars. 2'J5. Zgojny raz ib. 428. — §. A(tiv Go-
lący, I^eiltiib.

ZGUŁA udv. , ze wszystkiem, zupełnie, nic nic zostauujac,
nic nie wyjmując; gńiijlid;, (>ijnig , gaiij iinb fliir, i'iber<
(>aiipt J (^u/i. zliola Ijlko , jiduiie, wic.ej nicj ; Sorub.\.
czele, (cf. wcale); (Carn. sgid. sam > samutenkii ; Cum da
framcnta ; Croat. bametom. Kzecz która nigdicie nie jest,
zgoła nie jest. Zijgr. I'ap. 141; (omnmo). Zgoła nic ; \ind.
zliistu nizli , gar n\if\i. Straciwszy wszystkie włosy, i
z tyłu i z czoła , Coż ci już zbywa stracić łysy ? głowę
ZfTołi! Min. fiyt. 5, 180. Jesl to zgoła nicoszaco«aiiy
człowiek. Teul. 50. 51. we wszeUicli względach, je-
dncm słuwem , krótko mówiąc ; fibcrbiiiipt , niif fiiifni

Siorte. Cokolwiek mówimy, było mówiono, cokolwiek
piszemy, było pisano, cokoUiek Oziałauiy, iiini już to
dzi^iłdli , zgoła niemasz t.ic nowego pod słuńcem. hrat.
/'ud 2, 50. Byuają niektóre potrawy Wodkawe , ale me
zgoła słodkie, drugie też bardzo słodkie, które nazy-
wają 'drojkie. Syxt. Siki. 1 01. Mówi się to tu nic zgoła,
ani włjśiiie , lecz niejako. Zygr. Guu,2il ; [non itmiilutler,
netjue impro/trie , sed guodammudu). łłzeczy zbawiennych
proś zgoła. Hrbst. Nauk. h 2 b. (bez kondycyi, warunku, ei-
cepcyi). Co według czasu pozwalają lego nie zgoł<i pozwa-
lają fetr. Ek. 108. (nie bezwzględnie/. Kiedy pismo ś.
mówi . że złodziej ma być 'obieszon , rozumieć tu masz , ii
nie zgoła, ale władzą urzędową i za prawem pisanym, ma być
'obieszon. .!>jcit;ri. 6ax 170. me byle jako, iiicl^t glei^'
»icl IDie. Zgoła wino me jest przyczyną pijaństwa , ala
wino wicie pite. Felr. Ek. lOS. wino samo w sobie,
ber 3Betii atl^iii ijł nit^i fd^ulb. 'ZGOLEMY, a, e — o ado.,
doszczętny, zupełny; gaiijlit^ , uóUig ; Host rojtcnuu O
tych wiec inszych gadkach dzień długi_ strawili , S»iaiłuści
zgidcmą część 'powz.lają wiuczcrzy. Zetr Uu). 18. ; iluiti
pniem ullimum). Niektóizy moczą perły cało w soku
limonioAyiM w zakrytym z..;olemym naczyniu, óienn. 510,
■(Łuk pospolity główki drobne , nie jako pierwszy zgole-
me miewa. Syr. 1217. .Masło naśladuje przyrodzenia
mlekowego, dlatego biorąc je zgolcinu , żywot purguje
mocno. U'Z^d 451. W ten czas trzeci Odbrawszy ich
w czapkę zgolemo, od WOZU umyka. Glicz, Wych. Mej
taki przynależy strój słuszniej osobie, Com ś«icżo pol
zgolemo ścierwem jadowitym l'ytona gniotącego 'wyszpi-
low;ił godnie. Zebr. Uw. 15; peslil-To lut juyerd venlre
premeniem. ZGOLIĆ es. duk , Zgolnąc nieduk. ; Koh. sho-
liti; goląc ściąć, zdjąć; (/criintrr barbircn, (>rruiitcr pujrn
pr. et /ig ti: Szukasz mędrcórt?, i ci w giotjie , Tales,
Bion i Solon, Zeno, Kleant w jednej dobie, 1 Pery-
ander zgolon. Dald. Sen. 48. ZGlŁUClC cz. dok., Zgo-
łacać nieduk , ogołocić, gołym uczynić, pozbawić, obe-
drzeć pr. et fig. tr. ; fiitbU' jcii , bcraubtii, rciii auiiitlfitt.
aii^pliiilbcrii. Tym , których sjiędzono z szańców, mówili,
IŻ dla żadnej przyczyny nie trzeba było zgułacać miej-
sca swego Warg. l'ez. 151. opuszczać, gołym zosta-
wiać; Ifir IflfFcn, l'Ii>P laffcii, bipg flrllcn. Cały obóz na
czcie i po lewej stronie zgołocony baczyli. Warg. Cez. 48.
Drzwi zawieramy przed tymi, którzy dla Chrystusa zgo-
łoceni , poirioey a schronienia od nas potrzebują. Żarn.
/'ott 5, 05'J b ZGOŁtJCIEC mjuk. duk. , być ogołoco-
nym, stać się gołym, bjć obdartym, zdartym, hoły-
szem ; gaii} nbfleriffcn iinb bfnuibt icyii . abgrlumpt |Vpn.

O szlaolicie, co zgołocieli. Yul. Leg. 2, 972 Sie/. Nł-
przyjmowił solne buntownik ludzi igołociałych i luła-
e7Ów. Hadz. Jud. 1), 4. (ludzi lekkomyślnych, bibl. Od ;
hołole, hałastrę, "tałatajstwoj. Hultaj zgołociały. Mon.
\łur."08.
ZGON, u, m. ; {tioli. shon coitcursalio . eur$ilaUO); /iou.
erom, coiMaiiie , ( ltohoiii razem wszyscy); zegnanie
do knpy, ba* Sili'!'""""'''''''"'"- Zgon, pimum ad letia
coiiiyulsio, co-irtiii Oi. Tli 1 425. iiapęd£..iiic ryb u sicci,

ryb połów. Wtud. fii« 3ufaimmntr(ibfii bir h\\i}t iii Me

ZGONIĆ - ZGORŚNIEĆ.

(Sariic , &fr Si|'4if«"il ' 3!|d;sug. — ji. Zijon , wygnanie,
wypędzenie, zegnanie zkąd ; iai SScfltrciDcn , ha(5 $frniiś<
trcitifn. — §. Hodte (reqiienitssime usurputur : Zgon
umierającego > rozsliinie sle duszy z ciałem, ostatni od-
dech , zejście; i\ai SJcrfĄciiicii , 31l')'(ici?cn , ber Icfte 3lt^cm'
jllj ; {Carn. dushepust , uiniranje , urnirSva; fiuy. yinor).
Do zgonu ci będę wiernym < dozgonnie, {uli. Dozgonny).
Do zgonu życia mojego twoim zostaję przyjacielem. Ti:
— Tranul. Do zgonu , do szczętu , z korzeniem , zgoła,
doszczętnie; Ińi niif ben ©riitib, mit ber 28iir5cl. Do zgo-
nu tej sekty nie chciał tłumić. Tr. — |. Zgon, upadek,
zguba, koniec ostateczny; bfr Uiitcrgaiid, i>ai niijfrfte
SJcrbCtbcn. Wszystko niknie przy śmierci , kazua rzecz
ma Z!»onv. Zub. 16, 201. (wszysiko sie kończy) ZGO-
MĆ.^oi.' Zegnać. ZGOMCIEL , ZGAMACZ, a,' w., s| ę-
dziciel, ber BiifiTunififrcitfr/ Jpcrnu^trcibcr ; EccL ^Tonmenb
prop'ilfor. ZGOMNY , plur. Hen. zgonin ; Boh. auhra-
bcy (cf. zgrabki , cf. wygrabić), wywegky, (cf. wywiew) ;
Si>rab. 2. hugrabki; Carn. pręnok ; \md. sadje , ( cf.
zadni); Bosn. ocinke , ( cf. ocinki); Hoss. }'.\oCoTbe ;
Eccl. poHiKH , poiKUia f cf. rożek), octBKii , OTpyóii, (if.
osiewki , olrębyj ; bic Ucl)crfc|'r , baś 31Mirfd'Iiii(j , tro bcti
Canbleutcn aiic^ tai @nit'e, iiirtkidicn bn^ SIcine gciKinnt.
Zlioże wymfócone i wychędożonc d.-ije ziarno przednie ,
poślednie ' poślad ; odjemne < odjemki , plewy, trzyny ,
zgoniny. -V. Kam. Gdy się już drobno potłuczona na
klepisku słoma grabiami wygrabi , potym osadzonym na
lasce skr?ydłem lekko z wierzchu zmiotą się kłosy po
grabiach pozostałe, i to są zgoniny. Kluk- Bnśl 5, !2Ó2.
Zgoniny, które się z omłóconego zboża zganiają, ko-
niom i wołom są wys'mienitym obrokiem, ib. 273. Zgoniny
od żyta są dla koni , wołów , plewy dla świń na zinię
dobre. ih. 5, lo5. Nie chce osieł polev>ki, byś ją i
cukrował. Będzie wohł daleko, abyś mu zgonin dał.
Hej. Wiz. 105 b. Staną się żli, jako plewy pierzcha-
jące przed wiatrem, a jako zgoniny, które wicher ro-
zniesie. Rad:,. Job. 21, 18. (jako perz, który wicher
porywa. Bibl. Gd). — ^. Zgoniny pszczelne, ulowe, n.
p. Od starych pszczół bywa wosk żółly z przyrodzenia ,
gdy go wybierze z zgonin. Urzed. 457. Zgoniny a wosk
czarny, który zostaje przy ulach, gdy miód wybierają,
zowią propolium. Urzed. 457. ZGONIONY, ob. ZegiKić.
ZGONiNY, a, e, do zgonienia, do zesjnania , mogący być
zagnanym, zgonionym; juifliiimcn treibbar, n'ei3treiIJt'nr ,
einbplliar. ( Hoss. croHHUH spędzony z różnych miejsc ,
zgromadzony). Płocha sarneczko , gdzież to niezgonne
zapus/.i zasz nożęta ? Zub. 15, 208. Kniui. niedoścignio-
ne , niedościgłe. — §. Z^onny, od zgonu , od zguliy =
zgubny, śmiertelny; "JCibcrblici) , tóbtlic^. Na zgonnej toni.
Rijs Ad 51.

ZGOIUĆ , ob Zgorzeć.

*ZGORAPROSTY. a, e, — o adn. , pprpendvkularnv Tr.,
ob. Prostopadły 'ZGÓHAPROSTOWMCA." T/- , oh. 'Sla-
wnoprostownica. "ZGOBOPHOST, u, m., Tr., linia pro-
stopadła . 'iiórprost Tr.

•ZGORŚLIWY, ob. Z?orszliwy.

ZGORŚ.MEĆ, ZGORŚZNIEĆ, ob. Zgorzknieć.

ZGORSZLIWOŚG - ZGORZELEC. 1043

ZGORSZLlWObC , śei , ż., dawanie zgorszenia, zgorszenie ■
/loss. co6.ia3HHTejbiioci , bai^ (Sc('eii eineś 31crgeri!ijff«, ber
Slcrflfr. ZGORSZLIWY, a, e, — ie adv ■ Ross. coójasHH-
Te.ihHbiH. Mowy tak szalone a zgorszliwe. W. /'u.^ł. W.
244. To jest rzecz trudna, smętku, żałości pełna, a
k teinu "zgorśhwa , gdy na św^.at za sprośiiiejsze a bogu
'naobrzydhwsze lud/ie z społeczności "wymieluje i zabija.
Żarn. fusl. 2il. ZGORSZ V(: ci. rfoA., •Żgorszać nUdokI,
gorszyć kogo moralnie, złym przykładem skazić, (oppos.

zbudować kogo) ; ciiiciii eiii SIcrgerilig gcbcn ; Curn. pohuj-

sham ; Croat zpacliiti , z|iacliLijem ; Surah. 1. pnhorschacź,
(cf. pogorszyć); Eccl. coó.iasHarii, ci.i:.i.i^iiiitii , coó.ia-
3Hflio , co6ja;Kiiaio , i cf. zbfażnić , bł.iżnić). Coż insz.?-
go jest dzierię zgorszyć, jedno mu z siebie zły pizv-
kład a pochop dać. Cilirz. Wych. D 1 b. Olo dla liczby
'niezbożnych na ziemi. Ci co od nich są w życiu zgor-
szonenii , Wołać do boga pomsty nie przestaną. Chrośc.
Job. 153. JeSli cie zgarsza ręka twoja , odetnij ją. 1
Lfnp. AJaih.'Ó.7>0 Biidn ib. (jeśli cie gorszy. Bibl, W).
Nielylko żeb}ś się miał-zgars/ać , ale masz stworzycie-
lowi za co dziękować, iż skłoniwszy wysoki majestat
swój, tak z nami jyko z dziećmi poslęfiowaC rarzy Żarn.
/'vsl. 59 b. Idzie nasz nowy świata jiotjardziciel , ach!
może się zgorszyć; schowaj flas/ke, gańmy wino. h(>h.
Kum. 2, 41. Ja nie wierzę ten u, By nie b\ł ten zgor-
szony, co służy sędziemu. Teat. 46 b, 67. — Trausl.
Kiedy nieumiejętność przywłaszcza sobie prawo geniuszu,
nielylko że nie bawi, nie o.«wieca, nie buduie, lecz
nudzi , gust psuje i zgarsza. T^-nl 45. e, 6 — Zgorsze-
nie . bnS 3lcr(jfniig, \>ai iimii fliclit ober 'iiimint , {oppos.
zbudowanie^ . liah. pcd)oiś.:ij; Viitd pcdiuifhanje ; Croat.
zpachka ; bmn. wnu. Iij i , skandio ; /(«,<.«. 6.ia3llh , CO-
ĆJiasHb ; Eccl coó.iaaiieHie , npcTUKaHie, npeiKii(iBenie ,
( cf. przetykać) Biada światu dla zgorszenia Hej. Post.
h k k i. Do kośeioła mamy się ku zlepszeniu , a nie
ku zgorszeniu zchodzić. IV. fost. W. 224. Zgorszenie
dane komu, gorszenie kogo, srandolum , offensio obra-
za. Cn Th. 1425. Zgorszenie wzięte od kogo. ib. —
ZGORSZYCIEL, a, in., oh. Gorszyciel ; (\oat zpAi hnik. zpa-
chitel; fi'is<. ó.iasHiire.ib ; Eccl. coó.iasHHTOJib. W rods.
ień^k ZGURSZ^t^.lKI.KA , i; fSoss. O.iasHiiTejbHima.

ZGORZEĆ, zgorzał, f. zgorze llijiik. dnk., zgoreje, zgo-
rzeje pr. , Zgorać nieduk. el coniin. , gorząe S|)alić się,
\'iiid. sgoreli , pogoreti ; Hag. izizorjetti ; (jroat. zgoreli ,
zgśrjam , zirorenye ; Rou. croptib , croparo, crapaio ,
DPii ber ginnimc Bcrjcbrt iDcrbcii , Berbreiincii. Niech ja
zgoram w ogniu, je.śli ten nie jest godzien spalenia.
Wys If/n. 57 (niechaj mię sp;dą). Kierz gorzał, a nie
zgorzał. W. Exnd. 5, 2. Jako w ognistym piecu pło-
mienie pałają, Tak oni w twoim gniewie nieznośnym
zgoraja J Kchan Fi. 27. — Zgorzeć od słońca , ogo-
rzeć , opalić się; unn bcr Somic Dcrbrannt , gcffirbt, gc
fdińrit fcyil. — Zgrzenie, ZGORZAŁOŚG, śei , ź : Croni.
zgarjayicza , gylluris undo, (cf zgaga), bif .'Odlśenfelinbung.
Polewka ta zgorz.iłość u<t i popadanie jez\ka, e o "szko-
ła abo 'brajn drudzy zowią, wyehedaża Sy'.9H-2 ZGl)-
RZELEC , La , m., Brandeburgia , miasto i kraj , Sraił'

151*

4044 ZGORZELICA - ZGOSPOUAllO WAĆ.

bcnburg , Stabt unb 8anb. Ukraina u, klórą teraz mar-
grabsl*em Brandeburskini , od miasta główne^'o Brande-
iiurga . nazyw.-iją, od naszycli Ztjorzelcein nazwana była.
Krom 43. Marchia Brandeburska od dawnych krajopi-
só* Polskich mięsiwem Z^orzelskiem zwana. Wyrw. deigr.
575. Zi?orzelską ziemię po Niemiecku Urandeburgitm
zwano. Klecz Zdun 27. [.Nazwa Brandenburg powsta/a
z przekręcenia nazwy stnbcy weleckiej Braniboru . co
przez nieznajomość przeifumaczono na Czeskie Zhorelec
4j. Szlqscy xiążęta, gdy sie zniemczyli, rodowitego or-
la czarnem pierzem przyodzi ili . dla cze.^0 ich herb kro-
niki polskie zsjorzelcem , jakoby op ilonym ptakiem na-
zywają. A'ur. tht. 2, 'JV. tui o.^!eiii(^e fi^iuaric 3lMcr'3Bap'
pen; {Cronl z,,'orecz ren>.'t< iuUłiliatis ; Boli. ll.irelice ,
Sorab. 2 Sgori.-z miasto S^rliJ w Luzacyi). ZGOBZE-
LIGA y, i; 'Sraiirerj , cyn^iber przy świecy sie zapala-
jący. K"k K.,,. 2, 2-29. ZGORZKU.SA, ZGORŻELIZ.N.A.
• y, j. ZGOllZliUSKO . a. n, zgliszcze. Cn. Tli. 1423 el
li2 2. stos, lub miejsce sp.łlenia , poa;orzelisko ; ber
S^dterlj.iiifciiplaB , Der •Scauoplaj, bie 8raiir>|'tattc ; Hos^.
lurapiiiia , iiirapi. Ledwie liiackiej widać zgorzelizny.
Hirlz. Irii. 202: ( nee lomi uhl Troj'i fuit). Niech
Po-npy z wóiJ Tesalskie widti zgorzeliny. Birdi. Luk.
1 2'J. — iJ. Zgorz^iiina , zgorzife^jo ab) spilonego co.
Cn. Th. I i23 Wlod. ctn).\i 'Serltraimte^ , ^Irijcbraitiite-l —
^. Z.!;or'.eliiri , nł c:ele od '),^'iii i , strup. Ci Ti. łt2l.
ciii 'BraiiDfleif , iSranDmal aiif ber jpaiit, ciiic "Sraueipiiiibe.
Gorę ogniem (im/ości), Pewne na tę zgorzehznę Lekar-
stwo , gdy wino liznę. Anakr. 70. na ten ogień , zapał,
płomień ; ^lil'"!"'' SfUCr, iSraitb. — '), Z<or/:elina , smak
czyli trącenie spalonem ; Sraiibsjef^mail Btailbaerui^. Mal-
mazya dlatego zgor/.el na trąci, iż b ;czki żywicą pod-
kurzają. Wiirff. Radl 181

ZGORZKNIEĆ. ■ZGOUSZ.NIliĆ nijuk. dok, Zgorzknąó jf^datl.
stać się gorzkim , bittcr luerDeii pr. et fig. tr. Z.^or-
sziiiała klejkowatośii. /'nn. Lik. 18. Nie szkodzi :na>ło
przesolić dla robaków i zgorsznienia. Haur, Sk. 63.
Zgorzknienie oleju , oliwy, olejku, rancor. Gn. Tli. I i'24.
bic 3iaiiiii]feit. Zgorzkniały, rvi wi/./s ib. railjij Ciiroń
Sie nawei sfo ly zy , która zgoriknid; może .ł/'/(. Hi/t.
4, 132. Zgorzkfo serce moie. Bihl (id P<. 73. 21.
(byłi 7,ikw,is/..)ii!. Itid:.). ZGORZKNIĆ cj. dok., gorzkim
uczyni<5 , biiicr mac^eii.

ZGORZYSTY, a, e, — o ndv., do spalenia , mogący być
spalonym, spalisty; oerbrciiiilit^ , ocrbrciiiilMr ; livs<. cra-
pae.uiiiii Zgorzysty , łatwy do zgorZ''nia Wlod. Niezgo-
rzysty , który się me spali, jako pfólno kamienne n:e-
zgorzyste. WImI. , Eo:l. nuii3rapac.MMii. Kamień niezgo-
rzysty ; aminnlus. Cn. Th 23'J. Len niezgorzysty ,
aihestoii. Cn Th. 356.

•ZGÓBZYSTY, 'ZGÓRZYSTOŚC , ob. Wzgórzysly.

ZGOSClC, ob. Gościi5 , pogośeić. Zijoszc/.enie się, gościna,
bawienie w j; )śi;inie . Jlilfeiltbflii ill ber Jtcmbe. Tr.

ZGOSPODAROWAG . uh. [>r/.,wo-ip.)dar..wa.! . zmarnoAać
źle gospodarując, Derwirtbfd^jfteil. — ij Zgospoilarować,
gospod irując zarobić , uzyskać, zagos|>odarować , (riDirt(|'
f(^aften.

ZGOTOWAĆ - ZGRABNY.

*ZGOTOW.\ć Ci. dok. przygotować , wygotować , prryrzą-
dzić ; jubereiten , Dorbcreiicn , anfifcitfcn , fertiij niae^cn ; {Uok.
shutowjm ; Croal. zgotoyili , zgotoylyain ; ftag zgotovili,
gotoyim ; Bosn. zgotoyiti , ugotoyili , naprayiti ; Slav.
zgotoyili). Nigdy nic wielkiego nie zaczęli , aż się pier-
wej zgotowali postem. W. Pusl. Mn. 109. Człowiek nie-
który zgotował wieczerzą wielką , i wiele ich na nią po-
wołał. Hej. fost D d a. (cf. gotować < forf^cn 2| Wszele-
czny język do złorzeczenia zgotowany. W. fost. W. 2,
142. Chrzest Janów zgotowaniem był i przyprawą do
Chrystusa. Sk. haz. 18 b Poślę anioła swego, a ten
zgotuje drogę przed obliczom mojem. 5 Leo/j. Milach.
5, I. (przeprawi drogę. 1 Leop.). Zgotowane litery po-
słałem. Wys Kat. 508. (wygotowane, gotowe, napisa-
ne) S|iytał go, dokąd 'zgolowiony iść zamyślał? Cliodk.
Kost 02. wybierając się, wyprawiając się, zbierając się.
ZGRABIĆ CS. dik., "Zgarbnąć jedntl., grabiąc do kupy zgar-
nąć , lub zkąil czyli z czego wygariać , odgarnąć; Jlliam'
men red>t'ii , abrei^eii , iDCjred^en ; Boh. shrabnauti , slira-
bati , shrabowati ; Vind. sgrabili, spraskati ; Croat zgra-
biti , zgrablyujem ; fitg. zgrabeli ; Ross. crpeCTH . arpe-
óarb (cf. zgrzebać), orpecTii , orpcOaio pr. et fij. tr.
Cnoto , ly pr(łsto działasz i 'szczyrze , D.iremnie zimna
obłuda To lubi? chce zgrabić cuda. Które podajesz Te-
mirze. Kniai. Pjez 3, 12. zgrabnie wystawić, uk^zlał-
cić . kształtnie naśladowali, (jefil^icft iiai^al^mcii. ZoBA-
BIl^IEL, a. in. ; (Crtut. zgrablyivecz) ; zgarniacz, zagar-
nici-l, ber 3ill>l!ltnieiirfd)er. ZGRABIEĆ nijak, dok, zdrę-
twieć jak grabie , jak koł , zesztywnieć ; fleif loerbeii , «•
fłarrcii , mic etn iiedfin , i»ic ciri otucf. Lata zgrabiały
mrozem przez knieje , przez łąki .Myśliwiec , gładkiej
w doin'l odbiegłszy małżonki, //ur. 1 . 7 A''ir. Zab. 3,
578. Mar. Zgrabiałe ręce ogrzewać. Tr. ZGBABKl ptur.,
zgrabione ułomki . zlomki i I. d , jiifammengerci^tes , (cf.
z..;oiiiiiy) ; (Bo'i. auhrabcy : Sorjh. 2 hugrabki ; liott.
crpeuKii , (cf. zgrzeble;. ZGRAB.NOSĆ , ści . i. , skła-
dność , szykosyiiość , cf. 'sudanność , zręczność, k»itał-
tność , {oppos. iNiezgrabność , nieskładność ^u. v.) ; (Boh.
neohrabanost , traupstwo : Curn. okornost; V'i«'/. olira-
bnost , olirebust, terklazhost , ofliaunost. odrozhnosl. (cf.
odrzeczność , okornost) ; — bic (Seidjiitfibeit . (Seipanbt^fit.
Trt'oja zgrabność twe wdzięki i ehybkość , są godne po-
dziwienia. .V. P(tm. 18, 388. ZGRABNY, a. e, — ie
adu. , łatwy do zgrabienia , jufiimmciircdjliiU pr. et fig.
tr. lC'oU. zgrablyiy rapai: ). — J; Zgrabny, skłailny,
S7.yk.)wiiy. "sudanny; flef^irft , fititlli*. llH'bliJfNt« ; *■'<•'•■'•
ci.MlYhNl, lipil.AHYhUl. , ( of ślicznyj Twarz jej we wsiys-
tkich zgrabna cząstkach. A;ii.ii. Poez. 3. II. — Opposit.
Niezgrabny. Su'>'st. Niezgrabmk , Niezgrabiari ( i{u. v ) ,
nieulizany, nieokrzesany; plllinp , lólprljaft ; Boh. neohra-
bany, nemobora , traup (<:(. trop), Iraupsky , traupowily;
Sorib. I. nekmany : (Jam. narddn . niurn . okorn ; Vin(L
ohrabeu . olirebel . sayaien (cf zawalidrojja), terkel . ter-
klazh . lelalast (ef ciclisiy) , leldfdvez , oiliaun , o.lroł-
hcn (if od ręki), bedasl , ohcęben , Icpzliast , bivolinł
(c-r. bawolina). lepez ; Bosf 4y6Hiiouan. (cf dębowy, cf.
olszowy .Marcin;, MypóaHi , 4jp6uHHHKT, , My psa , <j>po-

ZGRAĆ - ZGRECZYC.

ZGRECZEĆ - ZGROMADZIĆ.

1045

<]Ka , ocjoni, ocjonnHa , He4tibHUM , ( ef. niedzielny ).
Niezgrabny, 'nielusy. Zab. 1ó, :28l. Treb. Więcej zło-
czyńcę pozor obyczajów rinijącego dziś sobie szacują ,
niz poczciwpgo ale niezgrabnego człowieka. Zab. 1, 56.
Figura niezgrabna bez ułożenia , nos na ziemie siąka ,
rękawy wszystko na ramiona wyrzuca i szablą zawadza.
Tent. 15. c, ii. Niedobrze ma czuprynę przystrzyżoną,
suknia na nim jak na ko/ku wisi, golenie po cliolewach
płv*aja ; ale człowiek dobry, że trudno lepszego po-
szukać; ale pod tą niezgrabną postacią cudny się ukry-
wa dowcip. Zab. \o, 65.

ZGRAĆ cz dok.. Zgrywać niedoh. et conthi , Zgrać się zoimk.,
grając n. p w karty z pieniędzy wyzuć , gołym uczynić;
ctiicn avm fpideii , i^iu im Spiek iai Sciiiiiie abijemimieii.
Pr/eklina się, jak gracz do szeirga zgrany. Tent. 15, 54.
Odniiisę pieniądze zgranemu , który na mnie jak na wy-
bawiciela swego czeka. ib. 53. e,-14. Ulokowany przy sto-
liku zgrywa się i klnie. Teal i, 8. Rai sumy pani-
czom, co się w karty zgrali. "Teal. '24, 155. Czart.
Wszystko mu nie do gustu , noc na kartach strawił ,
Wszystko źle, zgrał sie wczoraj , klejnolv zastawił. A>as'.
Sa<.'97.

ZGR.\CO\VAĆ cz. (lok, gracująe do kupy zgarnąć, \\v,am'
men fraCcn mit ter ®nrteiifvaje , jiiiammen fai-fłes; grasu-
jąc precz odgarnąć , odskrobać , lueijfra^cii , abfrajeii ,
abfarfteii.

ZGRA.1A , "GRAJĄ, i, i., (cf. Lal. grex , gregis); orszak,
gwardya , zgraja. Cn. T/i. 656, gromada ludzi. ib. 14"24.
rzesza, tłum, skupienie, gmin, 'tafał.ajstwo , chalastra,
tłok ; Vind mnoshiza . trupa . mnoshtvu , Tliop ; Bosn.
naloga , gljustvo , eiiie ś^iiar, ciit 58oIfśl)aitfen , cin
(ad)l»arin, Cine ^^CCrDe; {Cam graja uitupcrium ; Croat.
graja , ogiajanie , ograda = ogrodzenie , grodzą ). Ryle
sie na krok ruszyć, zaraz zgraja dudków raię otacza,
którzy się Oijlądają i wyśmiewają. Teat. 54, 11. Wiąże
Kolus dużemi łańi^uehy Niespokojne szumnych wiatrów
•graje. Tward. Daf. 26. O szczęśliwyi to będzie dzień,
gdy z 'grai tych niewczasów do społeczności duchów
będę mógł 'wyniść. Żarn. Pjst. 217 A. Zgraja psów,
złaja, CIII ."pnufCIl .SplIilDe , (cf, psy grają). Je.<tein teraz
nieszczęśliwa , jak sarna w lesie lękliwa , od psów zgrai
otoczona. Teat. 56. c, 103. — ji. Herald. Zgraja, herb;
tarcza wojenna goła na tarczy herbu , biała bez herbu.
Kiirop. 3, 59. eiii gcroiffeś SBappen. ZGRA.JOWATY, a, e.
— o adv., *ZGH.\J.NV, a, e, — ie el-o adv. , od zgrai •
tłumny; Sd)aar = , iti Se^aareii, iii ipmifcn , iii einau&et
gecrdngt , geftiipit, Gepropft, gcpadt. Kijchcicy, woźnice i
insza zgraiowata gawiedz żołnierska lekkoważnie nieprzy-
jaciela wżarzvła. Krom G{9 : (promiscuum vulgus). Wiel-
kie, zamieszanie izby nastąpiło przez zgrajne domaganie
sie głosów. Djjar. Grad 454.
ZGRAM, o6. Zgrać. ZGRAMOLIĆ , oi. Gramolić. ZGRA-

MCZYĆ, oh. Graniczyć.
ZGHAZIG, n. p W grubo żółciste myśli głęboko zgrążony.

Prlyb. Ab. 117, ob. Grązić ZGRĄŻNĄĆ ,' o6. Grąznąć.
ZGRECZYC Cl. dok., na Greka lub Greczyznę przerobić ,

sergricc^en, (Sriedjifd) miid;eii , jum (Sriedjeu mat^eti. Zgre-
czyć się iiiwiA., ZGRECZEĆ nijuk., stać się Grekiem , ftc^
Suiti @ried)cn itinc^cii , ciii @rie(^e luerteii , @ricd)ifd; luerbcn.
Wenel pewny zgreczywszy się w Kun.-^lantynopulii . wziął
sobie imię Dozyteus. LJslrz. hruc. 2, 1'J'J. przestąpiwszy
do kościoła Greckiego.

ZGRODZIĆ cz. dok., połączyć , złączyć ; oerbiiibcii , oereineii ;
iBosn. zgraditi aedificure, eztruere). (Tezeusz mówij :
O jak to ciężko z głębokiej odchłani W) leźć na górę ,
jakie spracowanie , Oraz przed śmiercią goniącą ucho-
dzić , I z Alcydem się stąpającym zgrodzić. Morazt. 244.

*ZGRO.\L\D.\OSC , ści, ż. , zebrana czego liczna gromada,
wieloliczna kupa , eiii groPer ocrfaminelter ipaiifeii; li<'zność,
eiitc groBe 3'^&1- Zeszło się pospólstwo z^jrumadnośeią
wielką. \Vai(j. Wal. 265. ('zgromadno , tłumno , licznie).
Akademia Krakowska zgromadnością, poważnością, zii;no-
ścią ludzi sławna. Warg. Cez pr C 4. Jako go wielkie
szczęścia za żywota potykały , długidiy trzeba |iisać dla
zgromadności znacznej. Wurg. Wal. 502. — Scypio niekie-
dy dla spoczynku od zgro.madności ludzkiej n.i stronę .
jakoby z morza do brze.;u , odmykał, hosz Cyc 169,
od gromady, społeczeństwa , od zgromadzenia się , od
tłumu, omn 50?eiifd)engen)iil;I. 'ZGRtJ.M.^D.NY, a, e,'— ie
et o adv., liczny, \viclolii'Z;iy , tłumny ; ja^ircic^ ilII i)Cr»
iaiiiineltcn SUeiifc^en , ^aiifennseife , soltreic^. Dwór dosyć
zgromadny, cudny i ozdobny chował. Warg. Wnl. 6.
Zgromadno, gromadno, gromadą, gromadami, kupą,
kupami Cn. Th. 1424. et "209. gromadzisto . ^aufcmueife,
iil C)aiife!i. Zgromadno się na naukę zjeżdżają. Warg.
Cez. 156 Patryarcliów i xiążąt zgromadno siedziało.
Warg. Wal. 72 Z łuków w nieprzyjaciół strzelają gro-
mady, Którzyby byli nie tak zgromadno bie/.eli , By byli
Rodomonta przy sobie nie mieli. P. Kchnn. Orl. i, 429.
— Zgromadny active , cnngregandi vim kahens. Cn. Th.
1424. gromadzący na kupę lub do kupy, Bcrfatiimcliii). —
Zgromadny pas^tue : snadny do zgromadzenia . gromadę
miłujący Cn. Th. 1424. towarzyski, społeczeński ; ge<
fellig , geiell|d)aftlicbeiib ; [Bom. skupgliv , koji se mosge
skuppiti). Zt^nunailny , łatwy do zgromadzenia. Wlod.
Ndtura hominis kabel quvidam innalum (jiiasi ciiiile et
populare, quod Graec. nohzmóy vocanl. Cic , 1'olonico
verbe caremus aplo : diramiis : zgromadny. gromadę i
spółkowanie miłujący, snadny do spółkowania i 'pospo-
litości , miłośnik 'pospolitości albo dobra 'spiipolilego,
abo rzeczy pospolitych. Cn Th. 1424. 'ZGRO.MADZCA,
ob. ZgromadziMel. ' ZGRO.MADZIĆ cz. d>k , Zt-romadzać
nied.. zebrać do kupy, kupić , gromadzić; Jlliamir.Ctl bfiU'
fen, fatnmclii ; Cam. zkupim; Botn. skuppit. nakupiti;
£cr/. crpoMaH<4aK) , CTa4K) , CTa4CTByio, ( cf stado), cze-
goś w niłodciści swej nic zgromadził , jako w starości
znajdziesz. W. Syr. 2u, 5. (jeśliś vv młodości twej nie
zgromadził, coż znajdziesz w starości twojej? Blbl. Gd.).
Nic jeden starł już życie , kiedy się jeszcze zapaszał i
ztcromadzal na przeciąg dalszego życia. Pilch. Sen. list.
541. — § Botan. Zgromadzone rośliny, aggregaiae, prócx
spólnet.'0 kielicha mają jeszcze pod każdym kwialeczkiem
kieliszek osobny. Boi. nar. 182. — Zgroniałlzić ludzi,

1046 ZGROMADZICIEL-ZGRUCHNĄC.

igromadzenie zwołać, gcułe ofrfammeln ; Croai. s/praviii,
szpravly;un , (cf. sfir:iwić; ; Vind. s[jraviti ; Eccl. coóopo-
BaTM, ymiHHTb coópanie. Zgromailzenie . kupienie cze-
go , i;ro(naiJzeiiie , Jtirumadzenie Cii. Tli. 5.')7 , Hoss.
crpoMa*4eHie , iai Sliifl/auffn , Sammcln. ZKromadzeme
się, kupienie się ludzi, j-rodi^idzenie. Cu. Tii. 1424. et
350. ba3 5)crfamrncln , 3"f(""niciifi)nimcr: , Me 3i'l'aniiiitiifiiiift,
(cf. zejście się , cf. scii;<dzkr.) Zgromadzenie, kupa lu-
dzi , j-romada ludzi, skupienie, ymin , rzesza. Cn Th.
209. ciiic oerimnincltc SRcnflC, ciiie ©cmcinbe Ccf gmina),
citK SiTiamnilimtJ. Zgromaihenie "person, conciliiim , col-
leyiuin. Ol 'fil. 14-24. ciiie i^cifiimmiurig , Sird)tn»erfnmtn<
lung, ciii Conciliiim , goDcgiiim; Buk. shrornażdeiij; 6iov.
zliruiniiźileni , slironiażilenj , snem, (ef. sejm); Surob. I.
zruroadżizna . zromadźilna , fromadźifna , ( zromadniźcżo
miejsce schadzki cz)li z-^romadzema) ; Sorab. 2 (grom-
mażina , gromaśyiia ; Cain . sbirulslie , skupsbiralshe ;
\"ni^. ykupsbranje, sbor (ob. Zbór, zLior , zebranie),
sbenllie , .Nliud (ef. schodzić się), sprauliflie, braloulliina
(cf. briiclwo), sbralifiie , vkijpspraulillie; Croat. zkupclii-
na , ^zplav'lscllc , zpravisc'he , zkupisc he , szkupehin^ ;
i/al. '/knpscbina ; Dosn. skup , skupsciina ; />'(i.ss. sóopt,
ex O 46 II me , cniiHi!Uio, COHMI , liapOACIBO , (cf. naródj ;

Enl. ciEopi lob. Sobór), coóopiime , coóopHaa, co6pa-
uic , ciiii.Miii|ic. ZGIlU.M.AlJZICIEL , ob. Grnmadziiiel ,
ob Zj{roiiiHilnv, gromadę miłujący. W rodi żeń^k Z(jKO-
MADZICIELKA, i. ZGaÓ.MAU/.ISTY , ob. Gromadzisty.

ZGM0.M1(< IZ. dok., Zgramiać tiieduk , ob. Gromić, pogro-
mić, gromiąc zIhć, porazić, zwalczjć , mit (Sciualt b('
fampfcii. Zi-Momiłem w sobie nsobislą miłość i durne.
Stan. Kum. '2, I IG. ZGIUI.MICIEL. a , m. , pogromca,
bir 5t(lńnipfir, Stfifocr. Ziem zgromieiclu, z Rzymian
najiimżoiejszy. Ccuśc. LuL 521.

ZGROZA, y. z., groza , wzdrysjanie się ze sirachem ; Germ.
tai (ytflufcri , tii^ (SiitffCcii, ber Sliift^eu. Zawsze srogi e-
ini pomsldini a z,.troz.iini hamowali złościwe przyrodzenie.
Hej. Ap. i. Przechodzi go zgroza , kiedy się zamyśli ,
źo bediie zięciem mor<iercy ojca swego. Siat. Nntn. 1,
206. Zgroza przecliodzifa kazdej^o na samo wspomnienie
zbirów. I'rie.'<ir. 20 Zgroza lub upodobanie, łi. 24.
Śmiesz mi iść przed oczy w zgrozie twego czoła , I być
w miejsi u , yd/ie h:M'iba lwa na ciebie vvoł;i. Teal. 43.

c, 57. z grożnein czułem , mit bróiiciirer Siiriic.

ZGKCBIEĆ nijak. dok. Siuwa Grubieć qu. v , Zgrubnąć ,
'Zhrubnąć jeiintl. , póUifl grpb rocrben pbys. et fig. Ir.
Roztył, ulył izhrubł, a odstąpił od boga. i Lfnjt Deut.
52. 13. (olył . slłuściał, zgrubiał Dibl. (jd). Mieszkając
długo w górach zgrubiał był srcdze, zarosła brodę, su-
knia zdr.ipaną, ciało wyschłe m.łjac. Sk. Żyw. I, 15 b.
(zdziczał, zleśniał). Nie poznali go , bo był b.irdzo nę-
dzną i niezwykłą robotą zgrubiał. Sk. Zijw. 2, 197 6. —
GrammnI : Wyrazy zijrubiałe , n. p. wilczy-iko Apci. Gr.
3. p 2 Sórif r mit ber (Snbiguiifl bet Uiifle)cl;lad;t()Ctt , Sd^eup-
Ii(6fi'it . .\>ifflid)feit

ZGIlUr.HN.y, (■;. jeJiitl, zgrzmolnać , zbić głośnym uderze-
niem <l.i kiipy , laiit idiaUoiiO jiifammeii fd^bigeii. jiiiamnicti
f^metteni , iujammm f^imeipeii ; lub leż zkąd zbić, wybić,

ZGRUNTOWAĆ - ZGRYŹNY.

^erabf^nedertl. — TrantI, Zgruchnąć się , zbić się w ku-
pę nagle, gwałtownie, naw;<lnie, kw^plmie . hurmem;
(laiifeimieife pifammeii fłu^ett , \id) (t^ieunigft juiammen bdufen ,
oeriammeln. W jednej goilzime zgruclmąwszy się kilka-
dziesiąt tysięcy ludu , byłoby tych rozbójników na sztuki
zatłukło I rzetlr. 2o0.

ZGRUNTOWAĆ cz. dok., do gruntu zgłębić , dojść gruntu,
grunt lub dno znaleźć; DoU. wyskaumam ; Yind. isgrun-
tati , Yunsgruntati , dogruntali, ismeriti fcf wymierzyć),
skusgrunlati , presgruniaii , aiif ben (Srunb fommen , (Sriinb
fiiibeit , er(jriiiibcn pr. el fig. Ir. W rzece wysiadł z z»o-
zii , spodziewając się, że jeszcze zgniiituje. Pot. Arg.
131. Skrytej natury nigdy nie *zgroiiluje. Suszyć. I'ieśn.
ó, H i h. Niezijruntowany i»i;)'<si'i/ , me do zgrunlo-
waiiia; l'i;i(/. nesgruntliu, tmerflriiiiPlid;, iinerfurldilid). Wo-
dy morskie w przepaści swojej niezgruiituwane. Teat. 8.
e, 67.

ZGRYWAĆ , ob. Zgrać.

ZGRYZG cz. dok , Zyryznać jednil.. Zgryzać niedok. ; Rag.
zgristi , zgrizam ; Croat. zgrizujem ; Ross. crpU3Tb, crpu-
aaib , n3rpbi3Ti> ; gryząc wniwcezyć, jeibd^fii , jfriiagni.
Jako zagniłiiść m^m być skiciony, i j^ko odzienie, któ-
re mól zgryza. 1 l.eop. Job. 15, 28. (jako szala, którą
mól psuje. Bibl. Ud). Już ani rdza, ani mól zgryźć, ani
zniszczyć nie może. Hej. Post. y y i — Zgryźć , roz-
gryźć; aiifbciPen , jerbeipen. Z bi..łego czarne, a z czar-
nego białe zrobić, uime jak orzech zgryźć. Teat. 12,
6. — Fig. Zgryźć kogo, sfrasować, zmartwić, cincil
(beipcilb) frailfcn. O to usiłuje, aby ojca zgryźć. .Wjn.
71), 14. Nie może zataić srogiego zgryzienia. Jub/. Tel.
51. frasunku, umartwienia; nnflcitbfii Summrr, &rnm.
Zgryziony , zyryzły ; Hms. KpyMniiiiufi , bifiuniticrt , OlU
(Sram ( cf /.Aj, flcfrdiift. Ledwo idzie zgiyiony, stro-
skany bez miary ; przywiązanie ilo pana wesołość w nim
truje. TeGt. 48. b, 16. hiisz.) moja rorerwana uj.ada pod
boleścią, kiórą jest zgryziona. 'Jeal. 30 109. _ On wy-
mowa zgry/łego głodem i chorobą zinięk-zy. /r-tr. Uio.
523; (miirbis irat/ue jarentem). — Tiainl. Zgryźć co.
strawić co przykrego , poiiiiinowolnie jiołknać co nie-
smacznego; eiaui* oerbcifeit, yfrfdjmcrjeii , perfilurfcn , ein-
fdllll(feit. Krótka ta die zanslriona Nie waid bg:.i-va je-
no być z;;rvziona T./"i'</ W D. 2 l(l8 . cf Ćn Th.
1424. ZGRYŻMWOŚt". , ści , i, skłonność do zgryzoty,
do zgryzienia się; bte (Srńmlidifeit , Hi :pdrmcn,bfr ipang
ftd) Jlt bńtniCIt. — Arliie : Zgryżhwość, przyrni"! lego,
co człowieka gryzie , fi:.suje martwi; <itumnirr . .Mfriftlł'

pein , (bcipeitber, freffeiiberj ®rnm . flrmifiirifl. Ws/y-ikie
przykrości 1 zgryżliAości , kióre na e/ło»ieL.i i'r/\|i,iNC
mogą. przyjaźń osładza. lUuii. 05. 570. Z<>IUZLl\NY,
ZGRYŻ.NY.a. e, — ie odo., gryzący. beiCnib . iM.jeiib.
Cudne k«zl:'łty uporna stal na się pr» bier.i , G.iy jej
ztąd zgryżny pilnik , zowąd młot doskwii-ra Aur IH.
1, 138. (jgień z dymem zgryźliwym rozdmuchany,
pryskał w oczy nasze. Hor. Sat 80. — Fig Ir. Gryią-
c\. fr.isiijącY. frascibln'y marlwią^y, żalu p- łen ż:.ło<ny ;
beifciib, iMtifiib . fiimmfriib, liffummcnib . fiimmirliib , fum-
meruoU , frdiifeiib, ńuPerfl empnuMiĄ). Łaska oU mego

ZGRYZOTA - ZGRZEBIE.

ZGRZEBIE-ZGRZEWA.

1047

umyka się boska , A zaś zgryźliwa naciera nań troska.
lUon. 75, 109 Trzi'źwym wszy-lko jest nudno, nic prócz
wina pono Zgryżli*yi-b Irosków od cię nie odpędzisz
doli. Hor. \, 97. / hclmn ; ( moniaces soUiciłudines ).
Zgryźna nowina. Pot. Arg. 777. Pod święlnośoią koro-
ny, lak wiele straszny fh liojażni i zijr\źnych się kryje
smelków. Tr. Td. óGo. Zi;ryźna go myśl turbilje Wad.
Dan. 57. (niespokojna, kłojiutliwaj. Matka zgromiwszy
go zgryźliwenii sjowy, p(diczek mu wyeieł.*. Sk. Żyw. 2,
455. Zgryźny tyran. Put Syl. 160. (doskwierający, do-
kuczający). Cliciaf narodowi uzdę wdziać niewolniczą
tak bardzie, tak zgryźnie. Pol. Syl. 201. Siwizna cza-
sem z gryźliwego życia pocbiulzi. Teat. 55, 6. pełnego
zgryzot, kłopotliwego; fuinmcrncH, f^arinfloH. I zgryźna
zazdrość w jego duszy, i zgieJk zadj niesp(ikojnvcb.
Pr:yb. Ah. 15 i. gryząca sie, fcr ndijnife 3Ji'iD. Clifopiąt
i niewiast gniew bardziej jest zgryźliwy, niźeli ciężki.
Pilch. Sen. ^n. 218. ( kłótliwy ).' ZGRYZOTA , y ,' i ,
zgr\źliwy kłojiot, żal; luigciibcr Siiiiimer, ©ram, §arm,
Sraiifuiig ; Ymd. kumranje sb.d.ust nunost -. Ro^s. Kpy-
uieHie ; ElcI. saTepsaie.ibHCHie. Więcej tam zgryzut,
gdzie większe pieniądze, A zalym tUiAsze drerza umvsł
żądze. f/(jr. 2, 121.' A';ui(ś. ZĆiltYZOlNY, a', e', pełen
zgryzot; Yind. shalosten (et', żałosnyj, nun , sbalujeziien,
riunast, teshaun , f cf. 'tairiy , le<kiiwy) sM nnoenbcit
SummcrS , fiimmcrDoU , kipeiib, fiaiifciii), bnracnb , bdum--
nicriib. Z.:ryzotne mozoły Hor. 2, I2l. Kniai. Aby goić
zgryzotne na sercu zastrzały. Ma skiileczne ulepki z wina
i gorzały. Zabł.Firc.ll, (cf. dnbry trunek na frasunek).

ZGRZAĆ, f. zgrzejp cz duk , Zgrzewać nieduk. . grzejąc
rozpalić, fc^r ertudriiien , crliigen; Slov. ziirjwiim; Yind.
sgreti , ogreli , sagreti , svieztieli, resyrezliiii , opariti,
respariti ; Croal. zegreli; Busn. zgriati, sagrjati ; l^ig.
sgriati pr. et fig. Ir. Częścią z upalenia, częścią z drogi
bardzo zgrzany, Alexander w rzekę skoczył. Warg. Wal.
107. — W nieprawości urodziłem sie , a w grzechu
'zgrzała mię matka moja. Budn. Ps. 51. 3, nol. postą-
piła mną, abo poczęła mię. ib. (w grzecbu poczęła mię
matka moja. Bihl. Gd.}.

ZGC.ZEBAC, ob. Zgrześ.'. ZGRZEBACZ , a , m., który zgrze-
buje , ber 3!')'nmiiieiifrafefr, iptniiitcrfrafior; Yind dersk.<vez,
poslerg.ivez Z(iKZEBlANY , oh. Z.Tzeboy. ZGRZEPdE, i,
plur. , ZGIlZElilE, ia , fi., zgrzebie są to prz\krótsze
włosy w czesaniu lnu lub konopi zostające na szczo-
tkach. Jak. Art. 1, 425, Boh. kaudel, (cf. kądzielj ; Carn.
kodęla ; Croal. greble , pozderje, (cf pazdior) ; Rng se-
biza , vulg. kuccina ; ^o.sn. zagrehnice , kucine; Sloi'. s.u-
kia ; Boss. nsrpeóii , crpeóKH ( ob. Zgrabki ) , oipenKH
(ob. Otrzepać), oxo-ionbH 1I3X nCHLKii cf. wyezosek , pa-
cześ , paczoski; Eril. iiarpeOie , KocrpiiKa , S)et>e , 3Berg,
ba'5 crfte SBcrj oom glaifc, .panfe. Wyezosck , Uni aut cau-
nabis reliimenla pei line'ablata . sed cum id bis fiat, guae
primo peclendo atifeninlur , dicunlur zgrzebie. Cn. Th.
1424. Konopie które od wyprawy cz}li czesania odcho-
dzą, paczesiem i zgrzebiem zowiemy. Przędz. 46, (cf.
paczoski, paklepie, cf. pakuła, cf kłaki). Lonty mogą
być dobre z zgrzeblą lnianego lub konopnego, jednakże

z lnianego będą nierównie lepsze. Jak. Art. i , 425.
Wielka wada w ubogim prosta odzież z zgrzeblą. Żabi.
Amf. 47. (zgrzebna, zgrzebiana , cf jak cię widzą, tak
cię piszą) Zgrzebie do utykania stalków, okrętów. Rost.
KOHonaTb Zgrzebiem takowym utykać, falfntcrn ; Boss.
KOHonaTiiTb. Wplątałeś się niebożę , jako kokosz w zgrze-
bie. która rm się więcej graboli z nich , tym się bar-
dziej fdąta. Sowit. 1(5. On się umotał, jako kot we
zgrzebłach. /?y. Post. K k 2. Papieża gdy koronują,
zgrzebi przed nim palą, mówiąc: tak mija cześć świata.
Sk. Kaz. 103 b. Trzciny nadłamanej nie złamał, zgrze-
blą zapalonego nie zgasił. /Ilon. 76, 578. (niezapobieg/
nieszczęściu)' ZGRZERIE, ZGRZEBIE, oh Zgrzcść ZGIiZE-
BIOWY. a,e do zgrzebl należący. Wljd. .'pcbc=, 3Bcr8>.
'ZGRZEBŁO, a, n.^ oh Gizebło', ber ©tricgcl. — (.Addas:
Slou će<:;id!o ; Carn kęfa , shtrigel ; l'mrf. Ililrig! ; Croat.
keffa ; Bng cessaijo ; Slnv cseshagia). Co rano trzeba
bydło cliediiżyć , pierwej zarzeldein, potym szczotka.
Kluk Zw.' i, 135 ZGRZEBŁO WATY, a, e — o adu.,
na kształt zgrzebła, firifgclnrtiij. Łodyga zgrzebłowata,
c. slrigosus, gdy szcziMiny są płaskie, pr^y nasadach
łuskowato rozszerzone. JkiuIz. 2. ZGRZEB.NY , ZGIiZE-
BlANY , a, e, ze zgrzebi, 25i'rg=, i)i'bc = , uoii SSerg ;
Boh kaudelowy; Ecc.l. ncrpeOHbiri. Płótna cienkie, pa-
czesne , zgrzebne. Vol. Leg. o, 183. Płótna worowe
czyli zgrzebne. Przejz. i6. ib. 28. Teat 17. 2, b. (enrf.
leitllDailb , zgrzebnica , cf. parć, cf. paklakj. Niemądry,
który gardzi zgrzebnym surowym worem, prostą a nie-
malowaną skrzynią , w którejby było złoto. Cd. Post.
284. - — *§. Wypiigndź serce, iziić te cery zyrzebne.
Morszl 07. może : pogrzebowe , smutne ZGIIZERMCA,
ZGRZEBM.NA , y, ź. , płótno zgrzebne , gacflcmiuniib.
Za łokieć zgrzebnicy półgrosza Stal Lit. 593 — Zgrzo-
biiina rollerl ■■ zgrzebie, kupa z^rzehi , fin .Ciailfctl 3Bcrg.

ZGRZECHOTAĆ, oh. Grzechotać. ZGUZECZMEĆ . «'< Grze-
cznieć, wygrzecznieć. ZGIiZEtiOT.AG , oh. Grzcgotać ,
grzechotać. ZGRZEJE, ob. Zgrzać. ZGRZEME , ob.
Grzonąć.

ZGRZEŚĆ , zgrzebł, / zgrzebie, zgrzebę cz. dok., Zgrze-
hnać jednlL, Zgrzebać niedok , Zgrzebywać cjęs// , zgrze-
buje pr. conlin. , grzebiąc do kupy zgarnąć , lub grzebiąc
zkąd wygarnąć, zdjąć, ścia.'iiać, Z''zes:ić : Sirah. i.
zhreyu coiifiidio; Boss. crpecTo, crpeóaTb ; Ei cl ii^rpe-
CTH , ii?r()6r.sTH , jufammpu fr.i^cii , 5ir'niniiirii fdwrrcii , JU'
fainmcii [tricgclii, nl)fd;arrcti , cMrattcii , nliftricii In.

ZGRZESZYĆ dok. Słowa Grzeszyć, '91/. v. , )uilDigcit , fld) oet'
fimbigeil. — Addns : Jako kto zgrzeszył, tak go karzą.
Cii. .Ąd. 502. Zgrzeszywszy pokwluj. Zegl. Ad. 84. (pij
piwo , któregoś nawarzył). Kto 'mi zgrzeszy . krzywdzi
duszę swoją. Budn. Prov. 8 , 50. (kto grzeszy przeciwko
mnie , krzywdę czyni duszy svyojej. Bihl. Gd. : kto wy-
kracza , występek popełnia). Panie! nie daj mi zgrze-
szyć, bo dalibóg zdaje rni się, iż Pani nie tak za ży-
wota nieboszczykowi sprzyjała, jak teraz się w jego wo-
skowej kochasz postaci. Teat. 12. b, 5. panie odpuść!
©ott Derjci^e eS mir , rct^iic eś mir iii(i)t jur ©iiiibc nit.

**ZGRZEWA, y, 2, zgrzewanie, zgrzanie, par, piok ; ba?

1048

ZGRZYWAĆ - ZGRZYT.

ZGRZYT ACZ - ZGUBA.

Grrońrmen, (Srbi^en, bie ^iCe. Ziół mokryeh słoneczna
zgrzewa |irzvsuszała. Zebr. (Jw. 81; sul radiis siccaierat.
ZGKZYWAĆ', 06 Zi;rzać.

ZGRZO.NĄC , /'. zt-rzenie ci. jednlL, grzonąc zgarnąć, wy-
garnąć. (ierau6|'d;arren , jufammeii ft^iirrcii. Popiół zgrzcme
i zLnTze. I Leop. Aura. H'.

*ZGhZ^ lilALEC , Ica, m , człowiek ztjrzybi.iły "strych, sta-
ry, t;rzyb; ciii iiom Slltcr fnimm gcbciiglfe 9}?Gniicbcn; Vind.
oyLnauz; /iusii. iiialtor; Hoss. xphl>l'& , KphllOBKa, CTS-
puń xpuqb. CTaphift .\ptH'Ł (cf. elirzaii) , ociapoK^B . (c.{.
starce.; j. ZtJItZYBIAŁOSĆ , śi'i , i., wiek zgrzybiały,
schylony, wielce podeszły: boid gcliciifltcż 2lltcr , ©reiien-
jlCit, ©eiieimlter. Do wielkiej zjrzylnałości przyszli. Utw.
Ow 'tóo. Przychodząc człowiek do zj^rzybi^iłości w wieku
ośnnilziesiąiyin . eiaj^nie osiatki juz przykrego życia. Zool.
274. 'ZGUZYhIĆ IZ. duk , na kszt;.łt grzyba skurczeć,
schylić; jiifaniiiieii beugen, frumnicii, biicten, (roić cincn
^ilj) ; tfom. zijliribbiti Inmruare, o^hrribaviti koga , ogrib-
Lili ; ]lal aggrabare, i/ihbo de/oimiire. ZGRZYRIliC nijak,
dok.; Crnut. ogefb;ivain inmriiesco : sch\lonym być sta-
rością, lUMn 3llttr friimm gctitiigt fc^n, wielce zestarzeć
się, U^( nit iiiil fnimm tutrbrn. Kio się temi rozkoszami
niezmiernie bawi, zgrzybieje przed czasem, i'uwiklesię
w choroby bez hczby. Buk. Zyq 21. Zgrzybiały, stary
bardzo; jedną nogą w grobie. Ca Ad. I0'J5, 06. przy-
trupKiły starzec, Cnrn. molern , g("rbovz, f gerbavka ;
Cruiit. zs:erbaven ; B"Sii. ziihrribyljen , grcifeiialt , ftcilinit ,
(fnimm oltj , »on Slltcr gcfiicft, gcliciigt jur (frDc, (luie cin
^*il5J. Gdy już zestarzał się, a niemal zgrzybiałym sie
stał, odprHwił ja. IŻ już późno i nie rychło sie ożenić
mu było, Gltiz. Wych. O 8. Zgrzybiały się dziad na
nogi skarży. Zab. 15, 172. Białogłowa stara i zgrzy-
biała. Kosmici swoich pięknOiSci spróchniała Past Fid.
loo, C.oż lam plecie ta baba zgrzytdała ? Tent 51, 52.
Broń boże , żebym jeszcze w zgr/yhiałej starości mojej
z torbą nic poszedł. Teiil 8, 32. jyiój ojcze, nie jesteś
jeszcze lak zgrzybiały , abyś miał zdziecinieć. Ttal. 8. c,
28. — Fig Ir. Z',ir7yliieć, być na schyłku, słabnąć,
wąileć, upadać; iii 3JcrfaU gcrafbcn, ninebmen, ftd> per=
ftblcdjtcrn. Jako szLchecka krew' niszczeje prędko przy
ubóslwie, tak królewskie dostojeństwo zgrzybieje prędzej
przy nieopairzeniii. Lifk Zyg 48. Zgrz\bi;iłe lala nade-
szły, nie one które złotemi abo iłusti-mi zwano ; ale to
są l.ila żelazne, skahste , twarde, trudne, których me
lada jako pożyć Pud. Wióz. 24.

7GRZYT, u, m. , zijrzylanie zębów, zgrzytnienie , odgłos
zgrzytiiiema, {Eiym. grjźi*); iai Siilinrfniridieii ; {Slov. zu-
bow skri[>eni; liosn sckrifipa od zul'a ; Hag. sckripgna,
(cf. skr/ypj. Dzik, co zgrzytem chrobocąc kieł swój
ostrzy krzywy, /'ilih Sen. lisi. 2, 65. Jędza szybko
wstaje, i zgrzyt wydawa łuskolny. frzyb. ililt. 57.
Przyszedł na ostateczną nędzę , zgrzyt i narzekanie.
Fizyh. hliH. 38 Ożeni się taki, nieszczęśliwa żona , w do-
mu piekło, ubóstwo, długi, zgrzyt, rozp.icz Balt Siedz.
1, 8 (z bolii z^-rzytanie zębami;. — Tratul. Skrzyp,
szczek o>tr\, twardy, łoskot skrzypliwy z uderzenia; tai
Sntridjeii , łllirrcii. Już zgrzyt broni, oręża lentenl grzmi

i głuszy Akcyackich się lądów lękające uszy. Mm. fiyi.
2, 312. Między błyskających i przerażających broni
zgrzytem. Swad. 1 , 22. Jan. Lub. Pełne uszy zgrzytu.
l'ol Arg. 284. Zgrzyt po stronach Lidyjskich. Zebr. Ow.
141; (Lydia łota fremit). ZGRZYTACZ, a, m, sowa
zgrzylacz , slrix slndiila , wielkości gołębia, głos wydaje
niejaki zgrzytający. Kluk Zw. 2, 503. bic Snprreult,
Srmibciilc' gtoilcule. ZGRZYTN.^C cj jedntl . Zgrzytać
tiiedok , zgrzyt wydać, zęby z odgłosem ściskać; mit
ben ialfimi jufammenfnirfdjcn , fnirficti; Slov. zubami skn-
pim, zasknpim (06 Skrzypnąć; ; Carii. kleslitim; Sorab.
i. zazwóbu szo, zazóboczu ; Yind. se sobami fhkripati;
łiay sckri()ali ziibima ; liofii. si'kripati zubima , ersgiati ,
msgjatti , resgjati ; Hat cKpeateiarb , CKpL'a;emy Rze-
źwy koń miedzianą trąbę słysząc zgrzyta , I za brzmiącym
jej gło.sem chęć do wojny chwyta. Olw. Ow. 154.
Wszystkie różne narody od gniewu zgrzytały, I ie im
chce zwycięstwo wydzierać się bały. Jabi Tel. 149. No-
gami lupają , zębami zgrzytają, oczami strzi-i.iją. Teal.
52 d, 71. Tam będzie płacz i zgrzytanie 'zab. 1 Leop.
Mulh 13, 50. (zgrzytanie zębów. Bibl. lid.; .'pciilfn unb
3ńl'nflappcn). Koniec idzie "wszem rzeczom , samemu
człowieku. W piekle, gdzie zgrzytanie 'ząb, \obiol Ce-
nił, pliir. 2] , gdzie wieczne ciemności , Gdzie niewy-
trwane męki . gdzie niemasz litości. Uroch W 308. —
Zgrzytać na kogo ze złości , gcgcn cincit bie ^a\)\\t hii'
fdlCIl »pr So^bcit. Otóż ja będę zgrzytał na was , jako
więc skrzypi wóz bardzo nałożony siana 1 Leop. .Ątnot.
2, 13. (ja zcisnę ziemię wasze tak, jako zciśnie wóz
napełniony snopami. Bibl. Gd.) Zapal"zy wość ich zgrzy-
tała na nas Budn. Ps 124, 5. Polacy zgrzytali na Ka-
zimierza Jagiełowica, iż za jego wola Litwa ł.iicko
wzięła. Slryk 588. sarkali, krzyczeli. 'ZGRZYTLIWY ,
ZGRZYTNY, a , e — ie adv , zgrzyt wydający, prłen zgrzytu,
szczeku , fiiiridicnb. \Vojn.i się ściele 1 zgrzydiwej po-
myka krwawą ręką broni. Zebr. Ow. 5; {crepiianlia arma).
Maszt słyszeć się dał z tak zgrzylnMn grziiiutem , jakby
niebo upadało. Pni/h Luz. 191
ZGURA, y, ż . 'ZGUBIEL. i, ż. (Ta "zgubiel Dudi. 74j,
zgubienie czego, i to co zgubiono, rzecz zgubiona,
zginiona ; ba« Scrlicren , ba« *Bfrlprcne, ber 9)crlii(l; B^ib.
zhaoba ; S/ou. zahyiiutj ; 'orn. sgiib;i , sgubizhk , poguba ;
YitiJ. sgiiba , sgubizhik , skoda, (szkoda); Croot guble-
nye ; Hag poguba damnutn , rasap ( cf. rozsypka);
Bifit. pogliibia , poghinnuije , giibitak , sciella ; Hoti.
nióejb, noriióe.ib , ryóiiTejbCTBO , naryóa , (2) morowo

powieirzel. B3B0JI (cf wieść , wywód), TcpHHie. (cf ly-

rać I , npunu^H ( cf. przepaść); Eccl. H^ruccAk . oorMECfk,
luroyii.l Apelylu wc;ile zguba jcsl baidzo iła /i"//' 5,
491. stracenie, zginienie , brak apetytu, bał luTllfrcn
bc« ?lppctit4 — Kio znalazł cudzą z,!ubc . J^owimen )ą
oddać. Ilaur. Sk. 232 zgubioną . zgtnioiią , r/ecz cuilią.
eine frcmbe fcrlorciic ćndje. Cieszyli się , ie inabżli zgubę.
Ossul. Sir 5 (idy pieniądz swój in.ijdzie . w zowie przy-
jaciółek Łwych . mówiąc lin . rozradujcie sie pospołu
ze mną , iżeiii znal <złii zgubę swoje Hej. foat /•,' e 6.
Pierścień , który wrzucił w morze , ryba pożarła , polym

ZGUBCA - ZGUBICIE L.

ZfiUBICIELKA - ZGUBJGROZY. 1049

gdy ułowioną przednim na stole postawili, dobrowolnę
zijubę w jej ioładku znalazł Zab. 0 , 202. — §. Zgulia ,
zgubienie, stracenie , zginienie bez ralunku , niebezpiji'Zi'ń-
stwo oczy«iste, upadek nadziei; ba^J 5?crbcrlicii , Ser Itii-
tcr(jan(( ; Sorab. i. hubenslwo , zakonczwano , (06. Za-
kończenie, koniec, zgonj ; Carn pogijba , konzjemanje ;
Yind. konz , pokonzlianjc, skonzheiije , pnginenje, (10-
gublcnje, poguba , konzjennanje , konzvselje , skonzlmost,
poderlie , podertje, konz. skasa , skasha ; Hoss. 3J0Bpe-
4ie , Etrl. BceryOiiTC.ibCTBO , Bcenory6.ieiiie (plaga , mnp,
powietrze) , aj^n , ipiiKafliiCTBO , BciimaHUiee iieciacTie,
TJeTBOpCfBO. Ku ruinie 1 spólnej zgubieli. Ckruśi:. Furs.
20-2. Cuwśc. Luk. -2, 07. Po lej ziiubieli. I',d Arg. "51.
Człowiek człowiekowi zgubą. Zegl. Ad. 55. Radzcć komu
na zgubę, dla swego zysku Teal. 18. c, 95. — Nie-
chaj syna na zgubę prowadzą. Tent. 4-5 , 64. na stra-
cenie, na od.branie n)U życia, Jpitirid)tlllig. — '§ Na
uczcie rozpasować się, lym to 'p'"^)'^^"''''' . którzy >ą ja-
koiiy jaka zgjba owych jUek , gdzie strawne rzei'zy i
łakoci przedaw.iją. Eraz. E i i j. br^ik . wyrzut; 3!ii§l'rf)lt?,
Sluc-ipurt. ZGUBC.\, ob Zgubiciel ZGUBIĆ" cz. rfot. Sionm
gui^ić, zatracić, ginicnii-m , ocrlicicn ; Uuh. brnljm, (cf.
brzy^lzićj; C 'nt. sgiibiin , pogubiti , pogonobili ; Vi7vl.
SL-uliil , podreti , podirati , skonzbali ; Ci out. zgubili,
igublyam , zgubi_\ujem ; Du/. izgiibiti ; Bosn. izgubiti ,
sctetioYati , ozloce.<lili ; Rag. izgubiiti , poghbitti ; Hoss.
noryóDTb, nory6.!HTb; Ecd. noryóaio, noryó.iaio , (cno-
ryó.iflio sithiil perdu) Kto więcej miał, ten więcej zgubił.
Jab/. Huk. J b. (stracił, utracił). Zgubić tu i owilzie ,
pogubić; Hoss panpoHflfb , paspaHiiaaTb , ( cf poronić).
Zgubić się, we grze bilaru , swoje li !e zrobić ilo dziury.
Magier. M^kr. fid) im SiUtirbfrtcI »a!imii , pcrlniifcn. Zi:u-
biony Sorab. 1. zhuliene. Zgubili rozum I'oLcy za tą
swoją nową wiara. Hrbst. h'(iuk M 5. — Zgubić, o
zgubę przyprawić, do ztiuby przyprowadzić, i.a zły raz
wystawić, zniszczyć; iiiij 9>crt6r('cu [tiirjcn , ucrltcrben, 1111=
gliicflitŁ macŁcii , ccrnidjtcn. Bodaj mme wszyscy bogowie
i boginie zgubili , żebym już oraz zginął , a nie co dzień
ginął z wielką męką moją. Buk. Km. Oh K 4. Boibijby
cię bogowie zgubili, zbiegu! Sicm (Jy.ZGS. Nic mi już
do czynienia nie zostaje , je.Uem zgubionyin. ^'f!;. A'ir.
1,252 6. przepadłem, już po mnie; llo^s. nponainlH. Za-
danie komu rzeczy jakiej szkodliwej, kióra pacjentowi
rozum pomiesza, ciiło pokrzywi, lub go z tego świata
zgubi, ma się brać za truciznę Perz Lek. 'iii. zgładzić
ze ŚAiata , oun ber %:\t bringeti. List do zony rano pi-
sany, tego dnia, gdy miał być zgubion. Haz. Hh. 51.
(stracon , ba cr follte biiigcriditet , ab.jctDnn nKr^e^). Na uro-
dzie Kryspa macocha jego Fausta zgubiła się. >'fe Dz 110.
w nieszczęście , w z;ube się wplątnła , fie |]ur}ie (ic^ in§
Scrbcrbcn. Niezgubiony < uratowany, od zguby wyrwany,
bnn 33erbcrtien cntriffcn. Chwałę wodza Włoskiego pnd
niebo wynoszą niezgubieni Nilanie. Bardz Luk 2, 17.
ZGUBICIEL, a', m.\ ZGUBCA, y, m. który kogo gubi
lub zgubił, do ostatecznej zguby przyjmowadził , zni-
szczył, zgładził, zgładca ; ber eitipn inś SSerberben Iłurjt,
bet 3Jcrbcrber, iBernic^ter, Umbriiigcr; Bob. zhauuce, bri-

Slov/n\K Lindegt wyd. 2 Tom VL

dii; Yind. skonzhauz; Crool. pogubiiel , pohabitel; Rag.
pogubilegl ; Bosn. sclelocii;na ; Hoss naryóiiiiKl , nory-
ÓHTCJb , HCTpeÓHTCJb ; Er.ci naryÓHiiKT., Kkceroyr>iiTei\h.
Pancerni Trojanie wiclk'm przyszli tłumem , Wojsko ich
zgubcę swego wśrzód siebie zamyka , A jak psy i myśliwi
obracają dzika. Tak oni bohalyra. Dmoch, li 293. Król
elekcyjny zgubca wolności narodowej. Gat. Nar. i, 146.
ZGCBICIELKA , i , 3, bte SJcrberbcriiin ; Rar/ pogubitegliza;
Croal. pogubitelicza; Ross noryóiiTejbiiima . naryóiinua,
HCTpeóiiTe.ibHiiua. 'ZGUBIEL, ob. Zguba ZGUMNOŚG ,
ści . i , gubiąca szkniiliwość , .ucrDorbctibriiiijdibe ©dmbli:^'
feit; Vind. pogubezhr.osl. pohu liyost , skasiinost , svra-
tajozhnost; hoss. rn6jeM0CTb. 'ZGLIBLIWY, ZGUB.W,
a, e — ie adu., zgubę przenoszący, wielce szkodliwy,
licrbcrbfllbiiligcilb ; B"h zhaulmy ; Slw. zaluibny ; Sorab.
1. hubene, konczwarski , zakoncziiyne , (cl', koniec, ko-
niecznyj ; Ymd. sgubijozh , sgubezhen , syralliu , pogu-
bezhcii, skasiten, (cf. skaza); Hag. pogiibni . sctetnf;
Disti zlcdm Rofs. ry6iiTe.ibnbiH , noriiCe.ibHhiii , nory-
óiiTe.ibiiMfi , naryfinun , nióc.ibHbnl . paspymiiTe.ibHbiH (cf-
ro/.i isz\ć) , noronniiiri, s-KiEpcjiibiu , LitTBopuMM, iicrpe-
óiiTiMbHhifi ; Eijct. ii3rii6aH mili , ci.ccroyGiiTe.Ahiii Aclnla
SlHU^aj, Muzo. gniew zgiiLiny. co szkudy Nic|irzeliczone
Ściągnął na Greckie narody. Dmoch. U 5. l'od uchem
go 1'ryamid zgubnym dosięgł razem Dmoch. II. 2, 155.
Sp.ii!ł z lak zgubliwej wysoczyzny. Frtyh Mili, 15. We-
ncra niwie na przeszkodzie była, Zehy do zgubliwego
poitii me wchodziła frzyb Luz. 41. Bym zgubnych bo-
lo* nie był ci przyzyną , wara dziecię. Zebr. Ow. 50;
{piiiesli miinerit). I'rzez różne nieszczęśliwe przypadki na
zgubny wyszli koniec. Buls. tw. 2 , 567. Powiedz mi,
mój panie. Czemu na zyubne sadzisz mię karanie?
Chruic. Job. iiO. Pi.kizał ludziom zacność ich rodzaju,
już się więcej nie mieli za istoty na zgulme inne stwo-
rzone. Zab. 4, 18. Os^ol. na zni-^zizenie , na wieczną
zagł:idę, na |irzepadnienie ; ?5erfaU , Uiitcrgang mif immcr.
Jeśliby jeden drogiemu dobra swe w zgubne imię za-
faiiliiw.ił, lym s| o-obem jeśliby ich na czas pewny
me wykupił, aby mo je byJo wolno sprzedać albo za-
stawić, ma bsć pozwan na trzy sądy. Szczerb. Sux. 155.
Jak trzeci raz złodzieja zł^-pią. Już go na zgubne imię
do więzienia dadzą, W manele go ubiorą, i w kajdany
wsadzą. Klon. Wor, '2S, cf. imię. — § Z.:;ubny. do zgu-
bnnia , zgubie poillet:ły . na zgubę przezoaczonv , JU oer*
Itcrcn , jii oernidiffii , ocriicrbar, oernidjtli* , sicrbcriibnr, bem
Scrbcrbcii, brm llniergange , ber 53frni(^tuii(} aiiśiiebCt. An-
dromeda, Na twardej skale wisiała opięła W żelazne
pęta. Aż gdy Perseusz śmiercią się jej wzruszył. Za-
biwszy stróża , okowy pokruszył , Co większa jeszcze ,
wziął za żonę ślubna Panienka zgubna. Zimor. Roz.
2x5 6. , 'ZGUBOGUOŻY, a, e. grożący zguba, oerberbcn.
brńlienb. Jeśhżeby jeszcze co do .zguby Trojej Zosta-
wili bogowie w skrytej radzie swojej co rzekł-
szy ręką w stronę skazał, A obraz zgubogrozej Mi-
nerwy ukazał. Oiw. Ow. 519. obraz ten zowie tak dla-
tftL;o , ze jego wzięcie albo jego utracenie , wróżyło
Trojanom pewną zgubę i zginienie, które ich potym nie

132

1050

ZGUBONOŚNY - ZH.

ZHAJDAMACZYG - ZHUKAĆ.

minęło, ib. 521. "ZGUBONOŚNY, "ZGOBORODNY, a,
e — ie adu., zjjubę przynnszący, ściąjj^jąry, roilzący. per'
bcrlifiibriiigcnb ; /fus*. nar>'6oHOciihili ; Ecd. nary6opti4iiUH.

ZGUMOWAC, oh. Gumować. ZGLHBIĆ, ob. Guibić. ZGUB-
TOWAĆ. 06. Gurlować. ZGUZUBAĆ, ob. Guzdrać. ZGU-
ZOWACIG , 06. Guzowacić.

ZGWAŁCIĆ tł. dok. , Zgwalcać niedok. , gwaJtownie skrzy-
wdzić, j.okrzywdzić, 7./:imać, zliańliić ; ©ftpalt nnt(iun,
flcroaltiam bcbaiiDclii, beid^dbi^cri, uerlcfcn , oerunebrcii, f^ari<
ten Zgwałcić ko.ściol, iiiie)Sie !>«icle. gwałtem się do
niego wedrzeć , przeciw jeijo przywilejum co uizynić ,
nieprzyslojneso co w nim zbroić; viciiium sprnfanować.
Cn. Th. 1425. Prawa zgwałcone. Teot.'ió. b . ^&. (gwał-
townie przi'sią|iuiiiej. Prawaśiny twoje ach wslydnie
ZŁjwałcili. Wud. Uun. 172. ZsjwaJcić post, złamać post,
zgwałcić święto Cn Tu. 1425. tiie gafteii Itrcdicn, ciii

3ift CntbeiliflCn. Zgwałcić kojjo, co, violitre. Cu. Th. 1425;
(fii.inMW izyć, krzywdzie) Zgwałcenie, "ZGWAŁT , u,
m. , n. p Targną re^e na z^wałt swoich własnych pa-
nów, /'rzyb. Luz. 202. Zgwałcić bi;iłogłowę , pannę,
gw..łt joj uczynić i cincr Okipalt aiitlłmi , fie ni)tbjud,)Ii8eii ,
pC f4'dll^fn , (cf. zgrzeszyć /, biał)^łiiwą, dipuścić się
z niewiastą). KtiiDy niewiastę zgwałcił, wieią niiszą
karan będzie. A. Zuinnj. 20il. Zgw.iłcona , eine ®fnot(/'
jfli^tijtC, (cf. U(iadfa) Z^jwaJcenie białfjgłowy, gwałl nie-
wieście wyrządzony , Me 3iubtjud)tii)llllj. — Fig. Ir. Przeto
do Sycylii wysłał Kurymia , Którędy śrzodkiein ziemia
od morza /gwałcona. Bard'.,. Luk. iiG- — Niez^wałcony,
NiliZGWALCISTY, me lio zgwałcenia, niepodlci;ły zgwał-
ceniu , uszkodzeniu, skaleniu; uni.erlc^bnr , iiiiiicrjreifJic^ ;
Strab. i. nczranenitć Niezgwałcisty, inuioLibilis. Cn.
Syn. 498. Niezgwałcisty, którego nieinoźna ab-o nie go-
dzi się gwałcić Wlud. Niezgwałcisly , którego gwałi-ić
trudno, me inoina , gardłi-in paciinie , 'niesłusza, invio-
lahHis. Cn. Tn. 514, ( cf. nielykany, święty). Jest to
niezgwałcuine prawo. 'feal. 46. c , 98. Niezgwałceni
w sześcściennyr* szyku czerstwi, cali. Przyb. Mili. 189.
(nienariiszeiii). Niezgwałcenie adu., nienaruszenie, w ca-
łości ; iiiioerfcbr' . uiioetlcjiid). Dawne prawa 'mocnie i nie-
zgwałcenie chować obiecujemy Herb. Sial. 13. Niniejszy
dekret w przerzeczonycb rzeczach uczyniony , miany i
z:iiiiknioiiv , iiii^Zjjwałcenie zailmwan być ma Herb. Siat.
128 ZG\VA.ŁCIi;il£L, 'ZGWALTOWMi;, a, m, ob.
Gw,iłciciil . ({wałlownik , któiy kogo lub co zgwałcił;

ber ©fiDolt oiitbun, ber SerifCcr. Siotbjudjtitjer , Scfednber.
Heretyk ten szczególnnj chwały Clirystusowej fundamentu
jest zgwałcicieli-m. Z'/qr. I>ap. 130, (cf. burzyciel). List
ten zbija zgw.<łiowniki ślubów bożych. Hrbsl. Udp. A a a
6 b. przeł.imaczów, przestępców.
ZGWABZYC. oh G.arzsć ZGWIAŻUZIĆ, ob. Gwiaździć.
ZGWI.NUUWAĆ. /.GWINTOWAĆ, »'-. Gwindc.wać ZGWU
ZDAG, ob. Grtizdać, gwiznąć. ZGZIC , ob. Zegzić.

Z H

Złl-. . »h-, częstokroć też -sch, n. p. ZH.\FTOWAĆ ,

Shaftować , ob. Haftować. — Addas : Szata najdroisremi
perłami zhaftowana. W. Poil. W. 3 . 342.

ZHAJOA.MACZYĆ. oh. llajdamaczyć. Z!i.\ŁASOWAĆ . ob. Ha-
łasować ZIlAhUNOWAĆ. ob. Hałunować ZHAŃBlC . 06.
Hańbić. ZIIANULOWAC, ob Handlować. 'ZHAPAĆ, Sha-
pać, ob. "Hapać, chapać. ZHABCOWAĆ. ob. Harców ać.

ZHABDZIEC , ob. Hardzieć. — Addas: Zwyczajnie człek
ihardzieje , Gdy mu się dobrze dzieje. / AcAan. Dz.
241, cf. ma chleb rogi.

"ZHABLEĆ, SCHABLEĆ, oi. "Harleć. ZHAROWAĆ. ob. Ha-
rować ZHABTOWAĆ, ob. Hartować.

ZHASAĆ, ob. Hasać. — Addat : Slrzez się, abyś długim
ciągiem zmordowanego żołnierza , zhaianych koni , nie
prowadził do walnej potyczki. Payr. W. 1 . 97.

ZHKBA.NOWAĆ, ob. Hebanować ZHtBLOWAĆ, ob. He-
blować. — Addas: Sorui. 1. zhibluyu , wollnbliiyu ; /)•)»«.
cocTpyaiiiTb , cocTpyjKiiTb, (cf zestrugać). ZHliBETYCZUC,
06. llerelyczeć. — Addas: Dania i Szwecya zheretyczała.
SA. A''i; 220. Zachęcono Kazimierza , aby królestwa
Czeskiego o[)anow3ć przeniewierzoiiemu i zheretyezałcmu
Jerzemu nie dopuszczał. Arom. C83 et 684.

ZHISZPANIZOWAĆ ci. dok., na Hiszpana wystrychnąć,
$um Spauier inot^cn , ^ifpniiifitcn. "Zhiszpamzowany to

Polak. Tr.

ZHOŁDOWAĆ. ob. Hołdować. — Addas: Zhołdujesz kai-
dego swoją rychlej wymową, nii zbroją, fiys. Ad. 80.
podbijesz sobie , zjednasz , fit^ uiitenPHtfifl niadien.

ZIIOLOWAĆ, ob. Holować.

ZMOJMEĆ nijnk. dok., stać się hojnym, hojnością nadra-
biać; frc^flcbifl iperben, frtijflctiG ff?"- Łacno jest zhojnieć
na rudzyrn. Krom. 517.

°ZIIBUIi.N'.\G , ob. Zgrubnąć, zgrubnieć, grubieć.

ZlIUhAC kcgo cz. dok., hukaniem, fukaniem , krzykiem
odurzyć, wcale zahukać; ciiicii mit Jobcil , Wrmeii . Sit^fb
tClI gnnj bctfiubeil , bet()Ón'lI. Zhukać kogo , oijurgationihus
crebris et vexalionibus aliguem consternare . aut cunitir-
natum reddere. Cn. Th. 1425; erebro ali^uem eiagitundo,
increpando perlurbare, consternare, obslupe/aiere. Cn. Th.
1416. Zhukany, perculsut vel cons'ernalus crebris incre-
pitionibiis et vexalionibus. ib. Xiażęta te, gdy z saraja
wychodzą, muszą mieć tak umysł zalepiony 1 zhukany.
żi'by im bardziej słuchać, niż rozkazy w ać przystało, hiok.
Turk. 34. Ja mu w oczy wyszedłem sercem niezhuka-
nym , Dopiero się uchwycim i ściśn^em tak ałuizno. Ze
jemu jako i mnie cale było duszno. Jabt Ttl. Ca. (nie-
strwożonym , niezairwoionym). Jako zhukany zwierz , i
szczwana łania ucieka. Morszt. 76. spłoszony, wypłoszony
krzykiem, łoskotem, iJllf9Cf(^tll(^t. — g. Zhukać. rozhu-
kać', rozbestwić, zbestwić, rozpuścić; irilb unb fłfii ma-
tl)cn , aii^iifliifff n madirii , bfii Zh<\ fiifgeii laffcn , li^bni
niiiiteil , iDiUbciib iiiiD rafenb niacłicn. Koń zhukany w mych
sankach tak się 'rozkomosił , że leciał ze mną gdzie
chciał. Tfat. 46. b , 26. Ja słyiię , j 'ko na^de ooean
zhukany Z straszliwym miota rykiem ogromne bałwany.
Dmoih' Sal. 58 Zhukane narody nie tak się łacno do
pokoju przychylały. Nar. Tac. 2, 263; (gentes praefe-

ZHULAĆ - ZIAĆ.

Z I A J A Ć - Z I A R .N' O.

1031

rocesl. Chciał utrzymać w klóbach powinnoi^ci zliukane
mająlkami i powagą pany. Nar. Hst. 2 , 23-2, O szczę-
śliwa samotności, co wyprowadzasz człowieka z tłumu
zhukanego , w którym g/os rozumu jest przywalony i
rzadko słyszany. Tcal. 19. c, 73. — g. Zluiczeć, zliukać,
oh. Huczeć , hukać.

ZHULAĆ, o6. Hulać, przehulać. ZHULTAlC , oi. Hultaić.

ZHUfAĆ, oh. Hupać. ZHUŚTAĆ , ob. Huśtać, chuśtać. ZHY-
DZIĆ , Shydzić, ob. Hydzić , ochydzić.

Z I.

ZI.^RNĄĆ, ziąbł. ob. Ziębnąć.

*ZIAĆ, *ział, Ziajać , ziaje, 7.\e^e med. niedok. , "'zziać , zzia-
jać, 'uziać , uzraJHĆ dok., dyszeć, otworzywszy gelie ,
pysk, paszczę powietrza świeżego chwytać; mit nilf^jC'
fpcrlcm si)llllI^c, SDJauIe, Sat^eit nad; frifĄer 8u|t lĄiiappcii,
fcic^Cli , IcdjJCtl ; Buk. zjU , zil , zegi veltementer spirare,
drasijm ; Sorub 2. jachlisch; Carn. gagati respiiare, (ga-
gniti emori , sijek circumferre oc.ulos), peham se fcf. pu-
chać), hripózhem (cf. chrapot) ; Vind h;lroddiuvati , po-
sievati, safapuvali, (cf. zasapany); Ci^oal. zijam , 2evam
(1) exiiiro , 2) oscilo , ziewnąć), paszkuchem, hriputati ;
Dal. sztenem, piham ; Hag. zjatti t Bosn. zjatti , drri-
sgjatti lista olvorena; Hung. asijatnij ; Ross. iibiXTiTb,
nux'iy; Eccl. ^nniii , ^iiiiatii , siaio; cf. Lat. hiato , hio,
iiiso , cf. Graec. ialvuv , cf. Germ. ga&ncil , (cf. fo/. jaw').
Ziaję, zieję; hio, hisco, inhio. Cn. Th. 1426. Ziaje, i
zmordowany dyszy. Pol. Arg. 592. Ty źrzódło wołom
w pługu ziejącym z swej wody, I trzodzie dajesz roz-
biegłej ociiłody. Hor. 2, 105. Min. Jarzmo z karku
zziajanytn wołom zdejmuje. Hor. 2, 66. Koryt.; ziaja-
njm. Mon 60, 800; zziajanym, ib. 70, 87S ; faligutis
bobus , uznojonym , zatchnionym, atŁe:nIo«3. Ani on uzia-
jany zapuszcza bieg skory , Gdzie wabią blaskiem zdra-
dn\m nielrw:,łe honory. Zab. 10, 4i. Koss. Na to Icyli
prz>biegł udyszony, A gdy przestał ziajać, rum sobie
czyni między lud strwożony. Zui. 15,248. Rolnik czujny
idzie w pole. Wraca zzi.ijan ku stodole. Kras List 2, 9,
(Vind. bresfapen , breshdihliu = bez tchu, bez oddechu).
Leci tuz za nim , potu oblana strumieniem Zapalona
owa zgraja p<ów wściekłością , zziajała pragnieniem. A^.
Pam 71. IcdjjCiib oor Dlirfł. Pies wściekły, język wywie-
siwszy biega , ziając i wyjąc chrapliwie , piany z ust
toczy. Comp. Med. 119. — g. Ziajać, chwUać pyskiem
by uchwycić , mit bcnt SOJaulc rooniai^ fi^imppnt. Tuż na-
ciera brytan ziającym pyski&tn , A on mu się wymyka
uchodzeniem ślizkiein. Toł Saut. 34. Kadmus nabiegi
smoka zatrzymuje , 1 wjstawioną bronią paszezękę zia-
jącą "Zadzierżywa , do siebie się przymykającą. Oiw. Ow.
103 — g Ziać nyaA-., stać otworem, ojfeii fte^en. Gdzie-
by otwór łona i szyja, albo maciczne usta zbytnie
ziejące i otworzone były, lekarstwo to macicę zawrzystą
uczyni. Sgr. 327. — g. Ziać, oddychać, at^meii. Ha ha
ha ha, ledwo ziaję, ach! już nie wytrzymam dłużej.
Teat. 56. c, 51. Nie czuje, co się koło mego dzipje ,
Ale iż żywot w nim był utajony, Znać po stękaniu, i że

jeszcze zieje. P. Kchan. Jer. 520. tt fijnappt noi^.

Tratisl. Jeszcze krwią Pitona zieją dziś jaskwie. Tward.
Daf. 34. wyziewają ją, fic biiiiftcii iiod) bai 33lut nu*. Ję-
zyk ich jak puginał razi, a trucizną ziai. Zub. 13, 110.
(oddaje, trąci, z siebie wydaje). Etna siła ma oddechów,
ustawnym ziejących płomieniem. Olw. Ow. 621 , (Carn.
reshdti , reshim , krehniti ; (^roat. resim, chevergnuli).
Piekła czeluść otworem stoi i przep;iścią ziają. Min. Fars.
13. Jak mile otwarte zieją kv\ialcczki, niby się śmieją.
Dar. Lot. 22. Usta nie mają być ziejące , ani pyskate ,
ale tak złożone jakoby się wargi całowały. Eraz. Ob. a.
— §. Ziać co na kogo , wyziewać , wydychać ; nilf cillCtt
6ill[)fllicl)cn , mu^flillicfieil. Milszy nad zwyczaj zapach ziały
kwialki. Pr:yh. Ab. 51. Na wsi żyje, wintr zdrowe nań
powietrze zieje. Zab. 10. -41. Kos.s. Zimie, oddech,
oddychanie, wyziew; Carn. pęh, hripust, bel' 3lt^cnijlig,
ba«l 3lfbmeit Ociec kończąc już ostalne zienie , Boga błaga
na Zairy zbawienie. Teal. 46. b, 49 — Fig. tr. Na łbie
Gorgońskim "miasto żądeł, oni dziś ostre zieją dzidy.
Kchow. Wied. 4. wysuwają , Łerauźftfcfcti.

Pochodź, zieisly , tiejec , ziejkit, cf. zietuiiąd, poiiewnąć,
cl- zionąć, ozionać.

ZIAJAĆ , Ziaję , 0^). 'Z>ać.

ZIA(?KO , ZIARKI 'WV , ob. Ziarnko, ziarno, ziarnkowy.
ZIAK.MG , ob. Ziarnować. Zl.ARMNA, y, i., miód z zia-
rek założony, najduje się między komórkami na skład
miodu w ulach. Zool. 121. SiinicrOpiiiG , Scniboiiig. ZIAR-
NISTY, ZIARNIASTY, -ZIERMSTY, a, e. — o'adv.. pełen
ziarn , ypH Stonicr, foniig ; B^th. et Sloo. zrnaty ; Sorab.

1. zarnoyite ; t'ar« sernat; V'«;i:/. sernast , gernjast , ser-
noviten, pouu sernja ; Croat. zernaszt: Rag. zarnast;
Bosn. zernast, zrrinast ; Boss. sepiniCTbiił, a4pHeTbiii',
(cf. jądrzysty). Gdy wiatr z północy, albo z zachodu po-
wiewa , Rozstawcie snopy ; bo tak kłos ziernistszy bywa.
Simon. Siei. 50. Ziarno drobne posiewniejsze jest od
ziarnistego; bo ziarnistego więcej z miary, aniżeli z gar-
ści wychodzi na zsgon. Haur. Sk. 10. t. j. od wielko-
ziarnego, gri^pfóniii]. Owies dla gęsi żeby był ziemisty.
łb. 125. — §. Granatowe abo ziarniste jabłka, mała
granata , ©Mliatapfel ; 5oraft. 1. zornoyile yabiika ; jakoby
makowice 'rostą na drzewie we Włoszech. Sienn. 214.
Ziarniaste jabłka. Spicz. 128. Poczynił ziarnistych jabłek
cztery sta na dwóch siatkach. 1 Leop. 3 [{fij. 7, 42.
(malogranatów. 3 Leop. ; jabłek granatowych, fhbl. Cd.).
Ziarnista ozdoba , robota. Tr. ziarnkowata , fliirncrjtfrat^,
rcic SiJriier. Ziarniste srebro, srebro w ziarnkach , Ślonicr'
filDcr , 6tlkrforiier. Ziarnisty kruszec, kruszec w ziarna
topiony. Tr. gcforiiteś 3DiCtaQ. Ziarnista skóra , tego wy-
robiona. Tr. Scrnlcbcr, (cf. szagryn). — Fig. tr. Widział-
żeś kedv mają swe noclegi Zi;irniste gr.idy albo sypkie
śmce.r' ' Chrośc. Job. 150. ZIARNKOWATY, a, e, na
kształt ziarn , n. p. Ziarnkownta ruda cynowa. T^rz. Skt.
99, Ross sepHOBaiuB. ZIARNOWY, a, e, od ziarnka,
od ziarnek; J?órnĄciI , S!iJrncr*cn « . Korzeń ziarnkowy, r.
granulata. z wielu ziariikowatvcli główek złożony. Jiindz.

2, 7. ZIARNO, a, n. , ZIARNKO, ZIARKO, ZIAR.NE-
CZKO , a, «., zdrbn.; [Boh. zrno, zrnko , zrnyćko ; Slov.

132*

1052

ZIARNO.

ZIARNOJAD - ZIĘBA.

zrno ; Sornb. i. zorno, forno ; Sorab. 2. ferne, fernko,
feiiko ; Garn. serne , sernćze ; Vind. serne , sernela ,
sernu , {cotl sernjfc) , sermze, sernzhize , arfh ; Croat.
zerno , zźrncze; Hag. żarno, zarnascze ; Hosn. zerno,
zrrino ; Slav. zórnjt) ; Hoss. scpilo, sepilUUJKO , IscpHb
gra w koslki, HtepHOBKH kamski raczę, oczy rakowe);
Ecr.t. :;piHO : pf. herm. StiTii , cf Oiieriic , cf. Gall. ger-
mej; cin Sorii, t^ai Sorn , cin Sórr.c^cii , Sótnlfin. Ziarno
t;ołe rodząi^K. Cu. Tn. Il"jtj Każde ziarno, próoz skórki
je okrywającej , sktaJa się z kiełka i z yrudki. Bot wir.
151. Uoślina z ziarna pochodzi, jak ptak z jaj?, ih 1 ."^5.
Ziarno cottect. •ziarna, florn ■ , Sórncr. Zboże wx młócone
i wydiędozone daje ziarno przednie, poślednie, (po-
Ślad). odjemne, ( odjeinki ) ; od ziarna na przetakach
chędużoiiC);o odchodirą zizynki. X Hum. Na .siew psze-
nicę i.bierać , de można ziarno w ziarno. Haur. Sk 1 3 V.
Chofhy na wybór by/o ziarno w ziarno na nasienie,
właśnie jakby '\i przeb^zył i wybrakował, jednak.... ib.
35. Ziarnu na rob po<iane , Nie chce być za gnuśne
miane. Dar. Lol. 7. Z poż\tkiem wraca się ziarno,
w ziemię wrzucone. Mon. 75. 6 , 88 U nich dwadzie-
ścia ziarn na jedno zasiane racliują Pum. 83 , o.'i5. Pa-
trzy z |iilnośiiq |io ŚAiecie szerokim , Go isoilno chwały,
a co się me godzi, Gdzie ziarno dobre, bidzie się kakol
rodzi. Groch. łV. 4-)l. Posypiesz znowu ziarnka pra-
wdziwe 'onyin jeszcze nieprawie ziimarłym owieczkom
pańskim. Hej. Ap. 5(5. (ol)ri)k duchowny i. Kuropatwa
przecliodiąc one wszystkie grzędy. Zbierając, ziarocczka
aas-ląiliła wszędy. Papr. Koi 'j. Jeż Ek U' i. 1 ślepej
kurze trafi się ziarno. Teot II. 6, 4. Z Irafunku ślepa
kokosz na ziarno trafi. Syct Sikł. 20il, (Slov. i ślepa
kura iiekdi na zrnkn treli; cf. szczęście ślepe, więcej
szczęścia, n.ż rozumu). Gtybż ja myszka przez to, ze
zjern ziarneczko w komorze. Dcm gos;>odar>ki wymorze?
Zoh. 5 , i58. Ziarnko do ziarnka , aż się zrobi miarka.
Zubl. Hal. 57. (trocba do troszki zrobi wiele j. —
Ziarnko, odrobina, resztka; ein 53i-3d)Cll , cin fflillifl , fclll
•i)nppel), cin Di.'l'łl>PiI. Wi.dcy ludzie mają choń Ziarko
głupstwa przy r.uiiinie T.nt. 1 S. h, 17. (nikt bez ale).
Wszystko do ziarnka, do pien'ążk.i oddał. Gn. Ad 1271.
(do odrobiny, do reszty, do grosza, do fenika , do ha-
lerza). Oni nie m iją innej}. i celu, tylko wyiepić do osta-
tnieg) ziarna woliiosii l.idzkiego narodu. Uil. Komt. 1,
220. do szi-zelu, do kr«tv, do k.wzeiii.i , do •.'riintu ;

fliiijlic^ , ił'i"5 uiiD gnr , uon ®riinb ani , mit_ ber %m\d ,
mit De.H Slcilllif. — g. Ziarno, 'Zimo, oh. Żirna — g.
Ziarnka w gruszce, w jabłku; Si)niet lit bcn Simen',
9lpfe!ii , oppot. pestka. {Vind. sarno , bnbeka < jagoda,
orelioyu serne, orehovu silernu. jedre, jederze < jadro).
— !(. Ziarna, ziarnka srebra, złota, n. p. topienie kru-
szcu w ziarnka, (ob. Ziarnisty) Ziarko pasieczne Viiid.
pie|Vknu sernu , pieskez. Ziarnko prochowe Hoti. nopo-
iiiiiHa, nopoujiiHKa. Ziarnko krupne Host. KpynHHa, Kpy-
niliiKa. [Hag żarno topno : Uosn. żarno, zrrino od pu-
scke; Siav topovsko zerno . kula do strzelania, kula
armatna). Nie ma ni ziarnka zdrowego rozsądku , Host.
Bx nem utiŁ UH Kpouiha 34paBaro paacyjKa — g Ziar-

no , waga, granum. Gn. Th. 1426 eiit ®ran. Ziarno jest
najmniejsza waga Sptu. 241. Roku I47n trzy ziarna .
strączek jeden. Oilr l'r. Cyw. 2, 5UI, .cl. kłJs;. Każdy
łót ma 18 Ziarek. Łek. 2. 86, uf. karat, — Stolarze
i śnicerze dzielą każdy cal na ziarnek albo minut uśtn.
Sohk. Geom. 2,'5. Z|"aH.NOJ,\U .a , m. , gtubodłiób, lo-
xia coMoihraufles , ptak wielkości drozda. Kluk. Zw 2,
270, Boh. dlask ; Vtnd. sernogris , dliesk ; bcr flcmfine
Serillieigcr , bir Sirfttftnf. — Ziarnojad , brurhus ; drobny,
owad, ZTMJ.Iuje Sie naj*iecej w grochu. Zool. 167. bCr

Saamcnfafcr, ber flcnibrigcr , }lcriifrr|Ti'r. ZIAllNONUŚNY.
ZI.'\U.N()iM»SZV. a, e, ZIAlł.\OltUU.\ V , ziarno wydają-
cy, fprncrtriitKnb, fórncrjeiigeiib ; (Hug zarnorodan; Boit.
sepiiuHociibiii ; Sub\i. E'-d. ^epuuHOceub). "Ziarnonosze
wojsko = mrówki, które 'lecie ziarna znaszają do giii.izd
swoiib dla żywności na zimę. Olw. Uw. 280. fiinicrjU'
fainnieiilraticiib, fórnerfanimcliib. Ziarnonośne wojsko, gr>xr
ntjer ejertilus Zfhr. Uw. 180, ob. Ziarnnzbierny. —
ZIAII.NOWaC, ZIAh.MĆ <j dok. w ziam;. ks.t.łiówać ,
dawać po^tać ziarnom: fóriiiii . iit Sórner formm ; (Hag.
zarnilise granum gigneie) Zuinowanie pto, ho , |ir7esie-
wanie zaprawy prochowej , już wytłoczonej w stepaidl,
jeszcze cokol>Mek wilgotnej, pizrz rzeszota itiieuzi.>ne,
upatrzone Ink wielkiemi dziurami , jak wielkie ni;<ja bjó
ziainka. Jak. Aii. 3. 52G. ib. 1, 96 !' roc b po >k<.ń.
czoiiem tłoczeniu w stępach idzie do zi •rno.»ania. tb I,
72. Spo-ób pos|iolily ziarnowania prochu, daje ziarkł
wielokąlne i niekształtnej postaci, tb. \ , 25. Do ziar-
nowania (irochu iiż\waja r/e^zola , Hosf. 4.ia u6|'Utui'Hiłi
nnpo.ta Ul aepna yiiorpfu.iaioTca rpo.Kora t. e peuima.
Proch nieiiaroiony. /'opr.W. I, ■.!72 ZIAII.\0\VV, a, e.
od ziarn; Vind arflini Soril', Slóriicr'. Owoc zi.irnowy,
pomiim . jest okrycie soczvsle zabierające ziarna w to-
rebce. Boi tinr. 127. fleriiolift, flcrilfrDbft, oppot pesikowy,
Stctilobft. ZIAIt.\0\VATV. a, c — o ad».. na kształt ziarna,
fpnuutiii , fórinrartitj. Zarnkowate głó«ki Jiiiidz. 2, 7.
•"ZIAU.NOZlilKIl.NY. ziarna /bierają.y. fijriierf.imniflnb ; {Ecct.
scpiiucuOii lareJb , 3epiiuci)6łipa.Hie ziarn zliier.<iiie). Ziar-
nozbierne mrówki Z-''". Om IS4; frugilegne, ob. Ziar-
nonośne wojsko. 'ZlAn.NOZKK . a. m., ziarna żrą'"y,
ziarnem się żywiący, ciii Sóriicrfrejfcr , (ob. Ziarnojad).
Ptaki riarnożery. Z-.'/. 26.

•ZlCdNAG, -ZCrGlIN.^Ć es. jednil. . n. p. W Rruseh na
widz.-me W/adysł.iw,! wielki bxł konkurs i zgichmenie
ludzi. Jward. \\'ł. 157. Wł.olys/aw do Itzyimi wjeżdża-
jąc, zęby zgichnionemu ukrył sie luduwi, |.rzy»rie si)b
kryształowych w karocy. il>. ItJO

ZIIJBA, y, i., ptak. leśni, zek, fnngilla peironia , ptaszek,
Śpiewający po lasach piis|)olily, |iodobień>lwu i »irlkoŚĆ
mi wróbli. A7u* Zw. 2, 2(rj bfr jillf, fnngilta di. ta,
giiod fngore canlet et viqeat. Gn. Tt I42(>. ipodi.biuei
u nas zięba, od słowa ziębnąć > ; Hu'., penkawa i.f pię-
gża), gikawec, brezowka, (cf brietió«ka). Slov. pinka,
p.-ńi<awa; 5ora6, 1. schwicżk , (faba • . jyiyk i ; Sorab.
2. fibba ; Cnrn s^niza. shmkoyz, pinosh ; \ind zbinka.
zbiiikoyez. zhinkoYii, zbinkelzj . rf"k..vu. Cioal z.ba;
Hag. zebba, zęba, betkavar; Stav zęba; /łoił. aHÓJilin,

ZIĘBIĄCZKA - ZIĘĆ.

ZIĘCIOWSKI- ZIELE.

1055

SHÓJHUa. Zięba mało co cjfośna. Banial. J 3. Zięba cin
cin sfiiewa. ib. J Z b, Carn. zhinkam fringiłlo. Zięba
górna, Vind. górski flank, [jlaninske oseb ; Hoss Bbio-
poKB , lopoKi. Zięba zielona Jtoss. worapK^ , 4y6()HOCKa.
Zięba iólla; Stao. xutazeba , cf. żółtaczek. — ZIĘBIĄ-
CZKA. i. 2., ziebnienie , uczucie wnetrznego zimna,
wewnętrzne w kim zimno; Hoss. shoókoctb , 3Ho6b ,
(saÓ.lIlHa li)'l(>WJ przepaść, przerilila): Eccl. 3a6.10CTb ,

inncrliie Sfiltc . tiinciiidjer groft , groftfdjniicr. Duszność ,
ka-zle, ostuda , ziebiaczki jesienne. Zub. 5, 555. hoss.
ZIĘBIĆ, 'ZIĄBIĆ (•:. ;i/t'rf'A , 'Zziąbić. uziębić rfoft. : Vtnd.
sclisti , sebe ; Ecd. 3a6.\io , 3ho6;1IO ; /?o.vs, 3Ho6iiTb . 3ho-
6.1 K) ; mocno przecli/mi/ii;. przestud/ić . ziinneiri przejąć,

przemrozić; mit Siiltc biivi1)Driii(jcn , falt inat^eii, erfńltcii ,
(ibffllllcu p^iijs. et jiy tr. Drugieiro, cbnć go nie "ziiąbi
mróz, słońce nie piecze, wysadzi furtiina wysoko. Pot.
Syl. S^. (bez trudów, bez zasług; oppus bez pracy nie
będą kołaczej. " Nie depcz żmii, toć radzę węża zzią-
bionego, Bi) żądło nie iiziębło . i niecnota jego. Fopr.
Kol. E 5 ; (cf. Hoss. mysa 3-MpeT'B, a syObi ocTi>K)Tca y
flca ut.iu). iNiecb pnbańbiem będą. Którzy ludzi do cnoty
ziębią Sk. I\'iz. 3.35 (obojętnymi dla cnoty robią). ZIĘ-
BNĄĆ, ZI.AB.N.ĄĆ , ziąbł, ziębła nijak, jedntl., oziębnąć
dok. , Z'ębnieć nieduk. , przejść zimnem , przejętym być
uczuciem zimna; falt iDcrben, Sfilte ober J^roft IciDcn , »Dii
ber Stditc IciDen. fricrcn ; BJi zśbst, zAblo, zebe; Sorab.
i. foni zeiimne, liuscbkam; \'ind. sebsti , sebcm , mer-
slu biti , rnerslu gralati, osimilife, mrasitife ; Crnat. zeb-

' szli, zebe me ; Ziosn. zebsti , stinnnli , (stygnąć) ; Ross. sa-
ÓHyib, 03a6iiyTb. Z siatkanii cliod/ąc . uziębnąwszy a
ubłociwszy sie, przyszedł 'zasię do domku swojego. Hej.
Post. Gg o. Robiąc tiziębnie , jedząc się spoci. Ci. Ad.
99t. Rgs. Ad Gl. (z wiek>zyin usił waniem je , niż robi).
Zima sprowadza mróz , trzeba ziębnąć. /■*(/ /;. Sen. li-it.
3, 578. Prawidło natury lenii nas prawidłami określiło;
nie pragnąć, nie łaknąć, nie ziębnąć. l'ilrh. Sen. list.
23. Zziąbłem , ziębnę, zimno mi Cn. Tb. 1426, {Carn.
sebe me ; Vind. mene sebe). Pragnącym , nat;im , zią-
bnącym, słuszna rzecz jest dać ratunek. Baz. Mr.drz. lol.
Ziębnący prędko Hoss. SHOÓKifi. Ziebiiiony , ziębły lioss.
3a6.ibiu , 3a6i;ii1, saóoKŁ. Zielnuenie . z.iziębnienie, zazię-
bienie ; baś 6tfnltni, bie ©rfaltiing. Gdy krogulec z zazię-
bienia, które mu się przydnwa , pokarmu trawić nie może,
nie dawać mu żadnej rzeczy pierwej , aż gardło prze-
siedzi. Cresr.. 617. — Vtq. tr. Wszystek lud ziębnie ze
strachu. Jabl. Tel. 152. (drętwieje, kizepnieje, kośeieje ;
9or Sirctfcn ftarrcn , cf. blednieć, płótnieć). Młość zię-
bnie, 'slydnie nabożeństwo. W. Post. W. 87. ocliłodłł,
ostygła, cifilltCII. Ofińr niemasz , nabożeństwa i piel-
grzymslwa zicbnieja , miłość próżnowaniem zmarzła. Buz..
Hst 62. "ZIĘBOŁOWIEC, wca, m. , ptasznik koło zięb
chodzący; Crual. zebol(>verz frigillarius , bcr girifcilfnil.jcr.
Pochodź, od ziębić, ziębnąć, naziębić i t. d., o6. Zima,
oh. Imać, jąć.

ZIĘĆ, ia , ffi. , (cf zjąć); Boh. zet, Tprpzet progener) \
Slov. za£, cerin muz; Sorab. 1. pseliioliodny fyn , pżi-
khodne sehn , hrodźeneye dzowki muż , quasi adtientitiut,

(ob. Przychodzień); Carn. set, sęla ; Yind. fet, set,
hzlierni mosh , hzere mosh , moje zbere mosh ; {Vind.
setinja , finora shena = sneszka) ; Croat zet; Slag. zet •
Bosn. zet, musg kcbjere ; Hag. zet ()/ manilo delta so-
rella rispetto al fralello) ; Hoss. snrb , 3aTeKX , 3aTioinKO
(ob. Zięiaszek), obsoL BaóiB ; Eccl. ^^jh. Zięć, mojej
córki mąż Sux. Porz. 15'2. bcr ©diuJifgerfpĘ)!! , dibam,

JOittcrmOHn , (-ppos. teśćj. U Il/.ymian zięciowie z swemi
'świekry, t. j. z ojcy żon swych, nie m\li się społem
w łaźni. Eraz. Jez. C c b. Rzadko stateczny w przyjaźni
zięć przeciwko świekrowi. Otw. Ow 11. Przyjmuje za
zięcia ; Er.cl. 3aTI0 KOro Kt AUiepH , Graec. ya!i^Qivca
ziva, adjiingo eon iigio Zięciem czyim się stać Eccl npn-
saTiiTiica . npii3aTbCTB0BaTHca ZIĘCIOWSKI , a , ie ,
ZIĘCI()Wy. a e, od zięcia; Hoss. 3hthiih'B, saiHiB,
6ii3am'5=, Scliiuicijerioliii-J ' . Raczej zięcia, mż zięciowych
pieniędzy szuk.ił. \V.iig. Wal. 528. Żięciowską krew' ze
krwią pomieszał teściowską Zfbr. Ow. 7)1 T\ . generi rrri-
orein saniinine cum, soceti peimiscait. ZIECIUWSTWO ,
ZlĘr.lOSTWO, a, n; Eccl. ^aTl.CTKO ; powinowactwo
zieciowskie. st..n zięcia; bic Ciiiiimfclłrtft , bilo ''Sornjaiibt'
fcfKiftkHłerlidliiiijJ be'3 (Sd^iUioijcrfolitió. W potrzebie w oczy
zajdę, iiigdy-ć moja dusza Zięeiostwa nie pozwoli zbyć
sie Juliusza. Bardi Luk. 56.

ZIEJE, ob. Ziać. ZlEJECjca. m., ZIEJKA, i, ż. , małże
ziciste , Ziejki, chamae , ©ciiilltiifd)cl. Sienn Wyki. Cn. Th.
708. *iMu-zły ziciste, chamae marinae. Seszk. /'ed. 417.
Snicdiie małży ki albo ziei^te muszle. Sicnn. 6111. Cha~
mac bicalocs cnnrhae suut , ah hialu palulo diclae zieiste,
zicjki Cu. Tli. 708. — Ziejec albo ziejka , ryba morska.
ehuniia, hiahila , ryba samica vel bezsamiec. Cn. Th.
14-27. ciiie 9lrt Scf'f>fc^c. — §. Bainn. Ziejec ziele, że
kwiat wychodzi z pochew swych albo 'męelierza ziejące-
go ; żmijowiec od żmii. Syr. 627. dracunculas minor
flciii ©itlaiigciifraiit.

ZIELE, 'ZIOŁO, a, n. , Ziółko, Ziółeczko , a , n. , zdrbn.,
icii STraiit, ciii Slrniit, cin Srdiitdjen, piur. Sfrdiiter, Srńu<
tcrdjcn. Ziele mówiło się niegdyś *zioło, ztąd ziółko,
w liczbie mnogiej zioła. Kpcz. lir. 2, p. 161 Zioła są,
których ciała nad ziemia dla wielości cząstek czczych
dotykaniu miękko się opierają. Kluk. HuśL 1 , S , fcf.
trawa , roślina , kwiatj. Ziele , bylina , herha. Cn. Th.
1427, Boh. bylina, bylinka, (zelj o/m.?, ^eljćko ohncu-
luin , ky.-;e!e zelj kwaśna kapustaj; Slos. zeliiia, zełina,
bylina, (żele bela); Sorab. 1. zelo , felo , fele , feli ,
zelicżko, I zelo , l<aw olus , kawczk , zeliźko olusculum) ;
Syań. 2. ftle ; Carn. sel , sęle , selshe ; Yind sole, sele,
(jarzyna, zielenina do trotowania , warzywo, ( kifelu
sele = kwaśna kapusta), sehflie, selifhje, trava , selifhize,
traviza ; Cirn. drach, drachi , trava, izelye olus, caulis,
hcrba, hrassica, zelyiche olusculum, kiszlo zelje = kwa-
śna kapusta); Dul. haibuda; Z?os;i. trava , travica , fzelje,
zcgije, zelen za jeśli olus, ogrodna strava , zielenina,
ziirbn. zeljice; Hag. zeglje , zeglize ; Slav. ze^dje, (zilje ,
xiilj ' korzenie) ; Ross. seJie , (3e.lbe trucizna , proch
strzelecki), óu.uiHa , 6bi.iiiHKa, ipasa, TpaBHHKa, rpasKa ;
Eccl. i^enHie , i^haki, (cf. Graec. jlóa , x^^1 > X^'"'l < <''*"

1054

ZIELEŃ.

ZIELEŃCOWY - ZIELINA,

liior , cl. Lat holus , oliis, cf. zakończenie Nieme. Cc.
tcrfilie; tVoa^ pelrosil ; ^un,?. petreselypen). Ziele coUeit.
• zioł.i, Sraut, • flrdutcr Niechaj puśri z siebie^ ziemia
licie zielone , któreby z siebie nasienie dawało. 5 Leop.
Genes.]. (niechaj wypuści trawę zieloną, i Leop.; niech
zrodzi trawę, ziele wydawające nasienie Bihl. Gd.}. Ka-
zał mu świely trawy hliikiej h:ibrać, i krzyżem sie ze-
gn.ijac , obrócił ziele ono w złolo. Sk. Źijw. 2 , 4^8 b.
On "ci każe mieć nadzieję w kadzidle, w kropidle,
w ziółku, w głowience, w gromnice, w błałejku. fifj.
Post. X 4, (cf. Najświętsza panna zielna). Święcone ziele,
Iwtralis herba. Cn. Th. 1427. et 1089. Drzeweczka ,
ziółeczka Jeź. Ek. D 1. Teal. 35, 1"26. Rozmaite zió-
łeczka wynoszą mi w nocy. Jei. Ek. H 3. Ziół pełny,
ob. Zielisty. Żioła rozmaite u aplekarzow , tpecies. Cn.
Th. 1450. Ziółka, które się wodą parzone piją, jak
herbata, iUanteU^U. Zioła zbierane botanicznie. Cn. Tli.
1400. Zół zbieranie, ob. Herboryzacya. Znam cię ziółko,
itś pokrzywka. Ri/s. Ad. 78. (cf obłu.la , oblu.Iruk ).
I samam tak 5;łiipia była r Żi'm ci leż kndy wi^T/yła,
Dziś już nic, i pókim żywa, Znam cle. z ófko. żeś po-
krzy.ła. J. Kchtin Di 261. Hn. Th. 15135, /V<;ss. ncruil,
oÓMiiiiiiuari 4pyii.x3. Nie świadomjś, na co to ziółko.
Mai. 1 l'ud. C 5. (myślisz, że to (jwożdzik, a tn oset,
nie znasz się na paniczu ; bu iDcift gar nid)t, nai X:ai
fiir ein Snilltcftcil ijl, cf. plaszekl — In bonem par-
tem: By takiego ziela więcej było po ojczy.nie mo-
jej, jcszczeby Polska korona w dawne one kwi.ily za-
kwilncła. Diik. Chmiel, bib, (cf nasienie, plemię).
— Zidła kuchenne , Sudjfnfrńlltft , (ef. zielenina) 'Ziela
przednie kładą do pi>t'aw, I j. bazyl ke , tymianek, bob-
kowe liście, cslraijnn, pory, selery, pietruszkę Wie/.
Kuch. 455. — Ziele nocne. Cn. Th. 1427, {ob. Lenek
abo len panny M.iryi) Ziele ś. Katarzyny, Cunsulida re-
gia, 3(itICrl'pOriI. Tr. Ziele wielkie, rarynphylui lailiiiis,
fhis .Ąfiiianus , 3nbi|'(^C SJagcIcIlI. Tr. Ziele wątrobne , ob.
Wąlrobny. Ziele powietrzne, ob. Powietrzny; zębne, ob.
Zębny i t. d. — g. W ziele, w zielu co, ii> AirAa = je-
szcze zielono, jeszcze nie wyrosło, nie dnjźrzałe , do-
piero w początkach, w zawiąrku; md) im Jlrailtf , im
©rafc, fm frfłCll glltftcllCll. Złe to chcieli tłumić w zi. lu.
Chrośc. Fars. 2."7. iNie byłaby tych klę<k , kiedyby się
był ten wąż zjładził w ziele. Chrośc. Luk. 285. — §.
Ziółko, ob Zielnik, zbieracz ziół. ZIELEŃ, i, s. barwa
zielona , wszystko co jest zielonym , ziebmośd ; bic grfillC
(Jflrbe, Hi (Siriin, \>ai ®rinie; Garn. selóna-. Vind sele-
nina (ef. znlcnina), sclenost; Croat. selenina ; Hunq.
żijloszin ; [ia(j. zelen , zelenillo ; Bosn. zelen ; fioss se-
ICiib, (2 zielenina) Ta zieb-ń, larba zielona jakakolwiek.
Dudz. 74. Po państwie Otomańskim obaczy siła takich,
co chodzą w zieleni. Star. Dw 49. J^ihł Tel. 108 Kto
w zieleni, źenirt się nie leni. Ryt. Ad 32. — g. Zieleń,
przestrzeń zieb>na , łąka zielona , tin flrilticr ^MaC. Na je-
dnej wespół zieleni , źer dla siebie mitli Hmni. I'iiei.
3, 118. Smok len cuchnie, gdzie siapi, jad śiiiidy ro/.-
rzuia , A tym zieleń i łąki barwiłte zasniip-a. /■>''. li,
162. )lin -- g. W kartte: Zieleń, ob. Wino, (Stritll ill

ber Sartc. ZIELEŃCOWY, a, e, od zieleńca, dzwońca,
ch«aslu, DoU gruiicn Unfraut^. Zieleńcowe zboże. Rndtk.
z X Jiilf 1, 30 cliwaś-Kle. ZIELE.MC <;. niedok ,
uzielenić dok., uzieleniać niedok, zielono farbować, zie-
lonym uczynić, grun mai^cn , gruiicii madien; Boh. zele-
nili ; (\oiit. zelenim; /(</«« se.ieiiiiTb , sajcJeuHTb ; E-cł.
ose.ieiiflio , ae.ieiiHio. Zielenić si«; zaimk. , ZIELENIEĆ
nijiik. . zielono zajść, zielonym się stać; griin loerbcn,
griiiicii : lioh. zelenati se , brućiti se , brućjm se ; Siov.
zelenńin se ; Sorab. 1. zelenu szo ; Sorab. 1. sze »ele-
nisch ; \'ind. selenitife ; Croat zelenilisze ; Hung. zdldii-
lok . zoblellek , zeijij.ijlni : DnL zelenilisse; Rag. zele-
nillise, ozelenillise , ozclegn-lli ; Bosn. zrlenillise , pro-
bslaii , otynriti iisije; /(»«» ae.lcHttb . SiincieiitTl ; dcL
3ja'R'cTByK) , s.iiiKOłiB oó.iarawcfl , óu.niHtio óu.iieifs
nupacraio , TpaBnatio , rpaBuio o6pocTaio. Liścia .same
przez się zieleni.-ć me mogą. Pilch. Sen. list 3, 221.
Pola Peliiini bieg kropiąc strumienia, Zawsze ziemię
obfrtą trawą uzielenia. Hul.' Ow 161. Pierś z podgardł-
kiem wo'owi od mchu sic bpkiego zieleni. Bardz. Trag.
ir.D. Tak jak oliwa będę się zieleniał. Ryf; fs. 100.
Yiriddtiis , uzieleniony. Mąri Sto lat ubiegło, jak Pola-
ków skronie Pysznym się laurem dzi-iaj zieleniły, hniai.
Puei 1,39. Jasność sjiraw znakomitych, spokojność su-
mnicnia Zywszem wicńeem skroń twą coraz uzielenia.
Nar. Dl. 1, 36, (i'f. maić, umaić, omaić). Slov. l'rov.
Komu sa ne leni, tomu sa zeleni ; kto się nie leni,
temu sie zieleni T' 1. j zilarza , powodzi, cf. bez prace
nie będą kołacze. ZIELE.MEC, ńca , m, ziele. Trój. SI.
110. dzwoniec, chwast między zbożem rosnący, któ-
rego ziarnka make smolą i szpeea. Haiir. Sk. 37 fiiq(i
dnemonurn . Jfiif.|5flii*t , '3D!)v'.iliii«fMllt. ZIELE.MNA, ZIE-
I,EN'1/..NA, y i.. ZIELK.M.\KA , \.i. tdrbn., zielonego
co, rzin'z jaka zielona, osobliwie zaś ogrodowiny. strawa
ogrodowa, (Sriuic^ . (9rnii5oiiiT , ®artcngcii>iid)fe , griuics ©c
miifc; Buh. zelanka, zclmka; \'ind. selouje , selubje;
3iisn. zeije , zeglje, zelen za jeśli, zeljice; Rag. zet:ljc ;
S!av. zelje ; Croal. zelenina , selenina ; Run. seJeHL.
Skąpiec len żył tylko podczosem i zieleninką. Zat. 9,
61 Iiy>k. Mamyż zyć zieleninką s.nną? Teat. 43. b, 42.
Czasem nędzny listeczek kwitłej zitlenizny Umizga się
z i'Oit skiirup pól , gdzie zamróz puszeza. Zab 15, 5.'i0.
— 'Jź Zelenina zazielenienie sie, zielenienie sie, zielenienie,
zi.lonuść ; Viiid. selenina, selenost, biti JlllfgrUllcn , 6*n';
nfll, (SłfUn werben. Umarł wasz, umarł kochanek jedyi...
Hodzice , wyście lat sędziwych dośli, A zaś ozdoba wa-
szej latorośli, W pół wiosny jarej, w pierwszej ziele-
ninie, Z ()kwilłem bslem przed jesienią gime. Znnor.
Hox 200. ZIEI.EM.NiiWY, a, e, od zieleniny, ®arlfn.
(jomufe ' , n. p. łMiz żydowski zieleninowy, corchorut vli-
tiriHS, rośnie u nas w ogrodach; w wschodni, h kra-
jach zazYwaią go na zieleninę. Kluk. Dy^e. 1, loa fint
Slrt SicflmarJroiiriel. ZIELE.NIUr.ZKI, ob. Zielomuczki, ab
Zielony. ZIELI.NA, y, s. , ZIELI.NKA, i , ś. . :d-6n ; B.i
zelma," lelanka , zelinka; 5/<iv. zehna . bylui.i; r-śbiu
delikatna zielna, traweczka , ziółeezko ; cm iSJniłibfn,
Sniutd^cii, (S>tnjdiłl*d^i'n. Iłóg rzekł: mech ziemia wypuści

ZIELISTY - ZIELNY.

ZIELODŁ U BEK -ZIELONOŚĆ. 1035

wszelka zielinę, drzewa zaś owoc swńj wedJug rodzaju
swego. Gil. Pont. 132. (wszelkie ziele, wszelkie zioła).
Szeziiwik, zieiinkę te dwojakiego rodzaju znajdujemy. Syr.
699. ZIELISTY ," 3," e — o a'(/v., ziól peł:iy, boII sWlit ,
^rmitcr, fniiitcrig; Slov. bylino\v.ity ; Sorab. 1. żeluyiie ,
źelowski, żehski ; ("arn. ziiiiast; Croat. lravozelen , dra-
chlyiv ; &<•/. se.iiiCTuii , ae.ieHcTuft , óbuhctuh. Zieliste
pole. Radź. Sap l'J. 7. (pole zielone, bibl. Gd.). —
I Zielisly ilo ziel.) poilubny, do zielska podobny, bndlk.
fraiitidit , fraiit.rt*t, flniiifii3.'S/jAs/. ZIELISTOŚC . ści, z.,
bic Straiiterujfcit. ^h•allti.Jfcit. 'ZiELNIGTWO , a, n, nauka
i s/tiika ziehiicza . ilioizenie kofo zióf, of. botanika, cf.
zidło^iistwo , tie SMllt'.n■fulI^c , ^niittcrfunft ; Boss. ipaBO-
BtjCTBO ; [Eiccl. 3C.ieHnnqecrB0 trucie, otrucie, strucie).
ZIELMCZKA , i, i., kobieta kofo ziół chodząca, na zio-
/a.-li sie zn:ijao3 , lub tez zioła przed. ijąca ; bic !lrdlltcr<
fcniicniiii, S?rniitcvhimmlcviiir., Me Śraiitknnn , trdutcn)crtau>
feriiin, cin Srflutcriiicili ; {Bok zelenni-ka , zelmarka, by-
linarka, korinkarka , cf. korzonki) ; /i«9 zc^ljanza. ZIEL-
NI CZY , a. e. od zitliiictwa, od zielniki, cf botanii^zny,
ogrodniczy; Hoss TpaB0Bt4CTBenHhiri , firtutcrfeniuri|'4i ,
frdiitcrfanimcliiD , frfiutcrpflegciib , Dotantfii) , botaniftifd;. Na-
pełnia ta komisya biblioteki , S7.czepi zielnicze ogrody.
N. Pum. 18, "tO Z drugiej strony ^ przyległe sady i
ogrody Różnych pełne rozkoszy, a nie tak ćwiczeniu,
Ani cyrklom) zielmczym , j"' -i przyrodzeniu I iniej-icu
'powinne Tirnrd J/i.M;. 116, cf. ''v\irydarski. ZIELNIK,
a , m. , ZIELNICZEK , czka. m , zdrhn. , zbieracz ziół,
"ziółko. Cu. Th. 14:27 człowiek ziołami się trudniący,
zioła zbierający, ziołopis , zioła przedająey , ziołami le-
czący; ber Srfiiitlcr, Ślrnutcrmaim , Sniutcrfcniicr , SrniitT"

fnilimmlei" , iSlUailifer ; tiuk. zelenar, zelmar, zelnjk o/(/«',
bylinar, kormkar, (cf. korzennik;; Slov zeliiik , zelinar;
Caoi. selsh.ir , selnćkar; Cronl travoznan , (zelenyak /ca-
sinatus) . Rag. zegijar , travoznanaz; Ross. sejieHiuiiKt ,
se.ieiiHHKb, TpaB0Blj4eab, TpasHHUt ; Eccl. 3e;ieiiiiiiii'B ae-
jiecoónpaTeJb , (2) se.ieiiHMKB czirrownik). — g Zelnik,
xięga o ziołach, 'herbarz, b(lź Srdlltcrlmc^ ; Bok. zeli-
nowna , bylinowna, bylunf; Garn, roshnishe ; Vind. se-
lisne bukve ; Ross. sciefiHHKl , (ohs. duo armaty), ipa-
BHiiKi (cf. trawnik) ; £ci /. ae.ieHHiiKi ii.iH TpaBHiiui umira.
W botanicznym ogrodzie rozdaj? kilka r.^zy w l\godniu
rośliny, chcącym mieć zielnik. A^. Pum H, 175. Iierba-
rium vivum , 'ziulozbiór. (Carn selshinovz = wino zielne ;
Bosn. zelegnak , prrisnac od zelja lurta d' kerbe , torta
eon herhe). — §. Zielnik, miejsce ziół. Cu. Th. 1427;
ogród dla ziół. Wfod,, cf kwietnik cf. 'wirydarz, cf.
jarzynnik, cf ogród; cin iSrdutergarteii , SrdutcrplaJ ; Bok.
zelnisko, zelniśfe oyer otearnis ; Cura. sęlnek; Croat. zelische
(olitoritim), drachisehe , lrśviiik , (ob. Trawnik); Sorab.
1. zelencz ; Eccl. 3S.ieHnqie, 3;iaqHiiK'B. W zielniku gład-
kich szczepów rzędem 'roście siła. Kr.how. Roi. 100.
On o żaden owoc twój nie stni zgoła , O żadne w tym
zielniku najzacniejsze zioła Zebr. Ow. 369; quas hortits
alit. ZIELNY, a, e, od ziela, od ziół; jlrout = , Strdutcr< ;
zielny do ziół należący. Wiod. ; Boh. bylinny, (zelny oli-
torius , jarzynny, zielinowyj; Sorab. 1. źelacze, żeliski ,

źelowski, ( cf. zielisty ) ; Carn. selnat; Croat. drachni ,
harbudszki; Rag. zegini; Bosn. travni ; Ross. ae^eH-
Hhlii, (2) prochowy, BeJeHUiHKt dozorca prochów, 3tjb-
HUH silny, mocny); Eccl. sc/iHufi, ae-ibeiiiibiH , sejeH-
Hhlli. Hośliny jednegoż rodzaju czasem mają gatunki
jedne drzewiaste, drugie zielne. Bot. 7iar. 148, (oli. Zie-
hsty). Rosa zielna. Buda. Jez. 26, 19. (rosa na ziołach.
Bibl. Gd. ). Drzewa się już stroją w zielną postawę.
Hor. 2, 242. (w zieloną, na kształt ziół, w zieleń, w
zieleninę, w zieloność, w maj). Nauka zielna czyli jak
ją słowem jednem mianują botanika Mon 74, 137. zio-
łopismo, tu Srdiitfrlc^re , Srdiitcrfunbc, ffl^ti^Jfiifunfc. (cf.
roślinopisriio;. Nauka ziebia Linneusza. hriiiiił. Ghym.
554. (nauka o ziołach). Polewka zielna. Tr. z ziół, z
zioł..mi , Srdiitcrfiippe. Wyskok zielny Ross aciBa. — g.
Najświętsza panna zielna > wniebowzięcie najśw. panny, iż
w to święto zioła przynoszą do kościoła dla świei-enia.
A'. Skoiim. Uiifcre licie graii im ©riineii, aKnrid $iminel=
fart{l. W dzień panny Maryi zielnej dziesięcina z gęsi
ma być oddawana. Szczerb. Sax. 56. W wigilią najsw.
panny zielnej. Aras. Pod. i, 148. Rzecz ta tak aż do
panny Maryi zielnej zostawała. Weryf. 14. "ZIELO-
DŁUREK, bka, m., w Datraebomyora. żaba, Graec TTcacr-
aoąayoi Pnyb. . cf. "głabiusz. ZIELOKWITŁY , ob.
'Zioiokwiiły. ZIELONA W i', a, e, — o adv. , nie ze
wszystkiem zielony, nieco zielony, na zieloność poiho-
dzący, subtńridis , gniiilid)!; Boh. nazeleny ; CnT".. selen-
kast; Yiiid. selenkast, seleriiten ; Ross. 3e.ieHenbKiii ,
se.ieHOBaTbiii , 3ejieuoBH4HbiH , (npaseJieHi ciemnobłęki-
tny na zielony). Suhsl. ZIELONAWOŚĆ , ści, :i., viror
pullens. Cn. Th 14-27. bie @ri'iiilid)feit. ZIELONAWO-
KRUSZ , u, m., (Sriilllicjierj , kruszec żółty w zelone wpa-
dający, ma w sobie siaike, arszenik , żelazo i miedź.
hluk. hop. 2, 185. ZIELONEK, nka , m. ptak drozd
zielonek, ob Wywiel^a ; Ross. seACHumia motucillii flava,
pi.szka żółta. ZIELOfSKA, i, i., agaiicus solitarius , ga-
tunek bedfki , rośnie w lasach sosnowych, zdatny do
używania ; niektórzy go równo szacują z rydzami, tiluk.
Dykc. 1, 13. eiiie SIrt cffkrcr ©djiudiiimc , griine ®d)ivdm>
me, idllbliligc ; Bob. zelmka, (2) gatunek okrągłych zie-
lonych shwek) 'ZIELONOGÓRSKIEGO i Szwedzkiego
sukna postaw Instr. cel. Lit. bergrynowy, bcrggriill. ZIE-
LO.NOKKUSZ, u, m., tiipfergniii , kruszec łatwy do po-
znawania po zieloności; wydaje obficie i czasem jest sa-
mą tylko- miedzią, hluk. Kop. 2, 180. ZIELONOMODRY,
a, e, n p. Zielonomodra farba , color caeruleus midi
tni>:tus. Cn. Th. 1427. Armeniacom , blauilriiii. ZIELO-
NOŚĆ, ści, s. ; Boh. et Slov. zelenost; Sorab \. zele-
noseż; Hang. sóldse=! ; \ind selenost, selenina , {ob.
Zielenina); Bng. zelenós ; Ross. seienocTb ; bycie zie-
lonym, kolor zielony, zieleń; baś (§riinfci)n , grihic gardę,
bfla (Sruil. Z barwinku dziewki wieńce sobie wiją , dla
długo 'zachowałej i ustawicznej zieloności. Syr. 318. (świe-
żości). Drzewa w zimie zieloność swą tracą; w lecie
zaś jakobv zmartwychwstawszy kwitną, karuk Kol 87.
Szarańczy ostatek owoców, zboża i wszelkiej zieloności
na ziemi i drzewach pożarły. Sk. Zyw.óól. wszelką zie-

1056

ZIELONOSIWAWY- ZIELONY.

lenlnę, liście, zioła ; oUe* ©run , ©runjcug , Slńttcr, Soiib.
Robaki te nie szkodziły trawie, drzewinie ani żadnej
zieloności Hej. Ap. 78. — Fig Ir. W m/odym wiek
exkn7.ą i zieJonoiSć g'owy. Tent. -10. d, 41. niedoźrzafość,
Unreifc, Waiujd ber iHeiie. ZIKLO.NOSIWaWY, a, e, nie-
co siwy z zitlonwn , ovaulid)ti)rfiit ; ZIELU.NOSIWY, a, e,
siwy zzirliinyiM ,'ofaUflrU"- Zielonusiwawa wjerzliina. Olw.
\\i'rg 597. Oliwy z jagodami krzak zielonosi«y. Otw.
Ow. 218. ZIELONOŚNY, ob. Zio/onośny. ZIELONO-
S/..AI1Y, a, e, — o ad», sz^ry z zii-lonyin , gruiigraii ,
flraugrun, verd grit. Tr. ZIM.ONOZÓŁTY. a , e . — o
adv , żółiy z zielonym , ()rl('flriiii , gnmoclb. Tr. ZIELONY,
a^ e, — o ndv., Zieliń-zy cumparot . Zieloniuchny, Zie-
loniiii-zki , Zieleniiii-zki, Żii-loniuttńki, Zieloniusu-ńki tii-
teniiv.; Doh. et Slov. zeleny. ( Boh. Zelon , Dobrop.in
Merkury); Sorab. i. zclentó , feleny ; Cum. .«el<n . (Sti-
lon, Sliilón < Merkury) ; Yind. selen . fclen, s-lenu ; Lroal.
zelen , zeleni , zeleno ; Hung. zeald . zoeM , ziild ; ling.
zelen ; Botn. zelen ; 6lov. zelen ; Ross. acicituii , (atjb-
nuii silny, moony , ccjeaCHeB , cciesMeBbiTi verd de ca-
"^J ■• ?.■ O fl"^""- Zelona farb.i jest jakoby w (iiis'rzoil-
ku inięilzy ins7cnii farbami. Suk. Probl. liS. Czyżyków io
zii^lcni. bunial. J. 3. Osoby koło miedzi w górach pra-
cujące mają naj''7eściej włosy zielone. Wejch. Aitat. 01.
Zi l''iiiiiczka łakii IS'j. Wiz. 179 i. Raz gdy na zie-
loiiiiicbnej i wesołej trawce, Z kwiatków wieniec sobie

wia/ała ku zabawce Zab. 16, 81. Weg. Si:idam za-

poiruiiały Na zicioniucliny pagoreczek mały. Zah. LI, 128.
Kio [irzez śkło zielone pairzy , to mu się wsiy.^ilko w
tym kolorze wydaje. Teat. 6. b, 25 (zielono, świeżo,
pełno najlepszrj nadziei, cf. coleur de rosi", oppos.
zółle). W.spaiiiałemu a poczciwemu umysłowi wszystko
równo, wszy?lko mu zielono, wszystko mu zii jedno , co
nui kolwick od szczęścia przypadnie , lak złe^o , j iko
dubreŁio. Hej. Zw. 113 b. ( i(mi ift allc^ ciii^ , ob er nrm
ifł Ober reic^). Zielony, nie sucliy, nie uschły Oi Th.
1427. (świeży, czerstwy, młody; (jrun, frifi^ , jung, fle<
funb ; cf. kwitnąi'y, blujienb ). 1'an mój zna . co drzewo
zielone, co zbutwiałe próchno. Tent. 42. c. 53 (co pan-
na, co babsko;. Zielone latn kwilnąiej młodości. Past.
Fid. 10 (oppos. zgrzybiał.'). Nieopatrznie n>.ój czas ucekł
biegły, frzyszeilłein do lal mych slraly zielonyih Kulig.
Her. 159. Kto żyje z młodych lat (iovłściąi!li«i<' . dłu-
go żyje, i do zielonej i szczęśliwej starości przM-hodzi.
Birk. Zyg. 21. — g 2) Ex opposilo: Z'eb'ny, młody,
niedojrzały; jung, linreif, (cf. flis, nowayuszj. Wiekiem
zielonej uwiedzion młodości , Udałem się od boga do
<»iata lubości, huliy Her. 11, C cf. płochy, nicstalek ,
wielrznik , fiu fiu w głowie). Przed czasem umysł wy-
soki 1 w mał\m, 1 znać w zielonym , co ma b\ć w doj -
frzałym Tward. Misc. 58, (cf. tarnek się z młoilu ONlrzj).
Zielona głowa, ob zieloność głowy. — j!. Zielone mie-
nione , gra dziecinna. A' hnm. ejll flCirifFta flillbfripicl ,
^jailberfpiel. Z tych drzew zrywam l.ilurosle Te .M.ir^nie
pięknej poślę ; Ztelonem sie niech zabawi, A niei-li słu-
szny zakład stawi; Ta gra tym się prawem chlubi. Ko-
mu zwiędnie, kto je zgubi. Lub go zbędzie inszym

ZIELORODNY - ZIEMIA.

kształtem, Opłaca zakład ryczałtem. Kchow. 166. — J.
Zielone świąiki , Pentecosiet , ^tfinijfttn ; Doh. bod bożj ,
(cf. gody); Crual. trojaki; {Sluv. zeleni sćwrlek wielki
czwartek). Na drugi dzień zielonych świątek bjwa od-
[lust na Bielanach. Mun. 08, 05 /'rov Na zielone świą-
tki • nis^dy ; miror vcro, cur id hor. tensu uturpetur , tum
dies Pentecottet temper virere soleant ; sed hic ul iri mul-
liit uliis. Cn. Ad. 547 ; cf. na ś. Adam , ad calendas
Graeias ouf bert 5Rimmfn'tafl. — g. Zielony wdk, ziele,
orubnnches . £ommeriv;ir5 , mni zarazą zowią , rośnie w
lasjch , przy płotach, na łąkach i między zbożem ; wszę-
dzie na około inne zioła niszczy i właśnie tiawi. hluk.
Hoil. 2. 208. ZIELORODNY, oh. Ziołorodny. ZIKLO-
WONNY ol>. Ziełowonny. ZIELSKO, a, n, ziele podłe,
zawadzającH. chwast fili fcńfflidjes Hraut, nilfrrtllt ; Sorab.
1 felischcźn ; \'tnd. -.licliflie , kokoil ikąkol), lulka, glo-
ta, plevel (cf plewidłoj, dergola , mulliez; Croui drach,
(cf drżeć) ; Ross. n.ieDe.lhI , n.lbBlJ. (cf plewy, cf. pleć).
Szadziec , zielsko szpetne. Uned. 151 Złe zielsko pręd-
ko roiSnie. lent. 7, 70, (cf. głupich siać nie Irzeba).
Z zboża trzeba zielska wyrjwać. Zaw. Goip. , ( cf pleć,
cf. kaknlj. Po wielkim głodzie powietrze morowe sro-
gie na ludzi przyszło z pokarmów , chwastów i zielsk
iedajakich. Stiyjk. 514.

1'ochodz (lalszv ciąg po : ziółko , 'ziofo.
•ZIEMAK, ob. Zieiiii.k ŻiE.MEK, ob. Ziomek. 'ZIEMEN.NIK,
ib. Ziemieniiik. ZIE.MIA, i, ż. ; Boh. zem^ ; Stov. zein ;
Sornb. 1. zeina , zena , semś . semia ; Sorab 2 femi ;
Carn. seml.i ; Viiid. semla , femla ; Cronl zemlya ; Bom.
zeniglja ; Hag. zemglja : Slnv. zeiiilja ; ftuij seMJfl , obtoL
Hypi , (cf niirz\ć;; Pers. zemln ; Sam^cr. [gam, barn 2],
zeeineno (cf. zjniać, zjać . cf zima), (cf. [zetidz. zem ;
lilewsk. ziemas. V]; ^'Mif''. (y' 2] X"f"l '• '^^- ^o'- humus
humi) ; bit (5rbf. Ziemia, br\łi pev%nej postaci i rozle-
ełości, w przestrzeni ś« lula. Sniad. Jeog pr. glob ziem-
ski, okra^ zo-iiiski, ub. ziemnouodna kula, ziemiokr^^,
bic Grbc, bic (fr^fu(JeI. Przez ziemię rozumie się ów ca-
ły okrąg, klórj się z nami, w około swojej osi i około
słońca obrai-a. hluk. hop 1, 17. Bóg z nieporiądnych
ciemności VVyważ\ł zieiinę ku górze, Zcj-nawszy z niej
wody w morze, lirurh. W. 48 Ziemia , ziemia bez mó-
rz^. . such.i ziemia; (f rbe , Q,\X:xi\i) , iw^ , iui ©rjenfa^t bt<
9Mei'r^. Bó ■ niebo sprawił niestanowne. Ziemię okrągłą
i morze żeglowne, tiroeh. W. 527. Bóg rzekł; niechaj
sie zbiorą «ody klóre pod niebem są, na jidno miej-
sce, że się okaże su-za ; i st.'ło się lak; i nazwał bój
sosze zonicą , a zebranie wóii naz«.'ł morzem 3 Leop.
Gens. 1 Ś»i«l choi' lak ci..siiy w okiągu s»)m , prze-
cie w sob;e wiele zawiera i zmieszczą rzeczy wielkich,
IŻ w nim zam\ka)a się sposobnie i bez ciasnoty monę
i ziemia , i wy,pv i lady lloter. a 2 — Ziemia bez mo-
rza . n-e wy^p. ,'lad. Ca Th. 1428. ląd siały. lęgi. ganb,
fcfle« 8aiib, Mi fefic 8aiib; (':roai. Bum. et lUg. kopno).
Z wler^.■llll nagle inajika krzyczącego słyszę: Zieraia .
ziemia, towarzysze. 1'rzyb. Luz. 151. W owym porcie,
wysadziwszy łia ziemię w.«yslko wojsko, przez kraj ich
jechał. Bal Sk 519. Gdy już we zdrowiu wyiicdli aa

ZIEMIA.

ZIEMIA.

1057

ziemię, napomina/ ich, aby bogu dziękowali, ii ich i
nieliezf. iecznośei morskiej wybawił. But. list. 203. —
Ziemia , mieszk.inie kuizi , podzielonych n;i różne społe-
czeń-iiwa. tiniad. Geogr. pr. bic 6rtc , ter ffiobnort bcr
9i)?fn|d)cn. Ta ziemia jest tylko p.ido/em płaczu. Teat. 40,
70. Uudl. (id 51, (cf. dolina Jozefata). Ziemia , humile
(juid , (cf. humus, humilis) ; oppos. niebo; Mc ©rbe, tltl
©Cflenfafe bc» .'pimmcIiS. Te rzeczy są tak dalekie od .<iie-
bie , jako nieho od ziemi Syit. SiW. 143. Ktokolwiek
w niebo patrzy, a po ziemi chodzi , Niemasz dziwu , że
często łbem w kamień uijodzi. Pot. Arg. 596. Kto je-
dną nouą w niebo, drugą mierzy w ziemię, I tam i tu
nie dojdzie, zerwie mu się sirzemię. tot. Arg. 781.
Z góry mówi , nie z nizka , nie z dołu, nic z ziemi,
ale z góry, t. j. z nieba, z wysoka. Wiśn. 195. — §.
Ziemia , powieizihno.śd naszej ziemi, i;runt , dno, iło
pod nami ; bte (Srbc , grDjIdilie, Cbcrpdje ber (Srbe, ber S3o<
ben, ber®run5; Ti/k/, semla , podjog (cf podłoga), grunt,
gniva, [ob. Niwaj ; Bnsii. zemglj;) , pogljana , pogljaiina ,
tle ; Hoss. noqBa , noiuea Spać na ziemi. [\ras. PjJ. 2,
57. ( na gołej ziemi ). Na ziemi sypiający Erd. 3eM.lC-
04pnblH. Podnieść spilke z ziemi , chociaż nie koniecznie
to z ziemi lecz r.nczej z podłogi , z posadzki , tiotl bcr
6rbc aufi)el'en. Na ziemi mieszkać, na równej ziemi,
res-de chuusse , par terre, na dole, na piętrze; JU cbtier
6rbe nuilmcit , ^*nrtcrrc. Przepadli w ziemię poganie. Kie-
dyś puścił swój strach na nie. Hyb. Ps. 14. ( znikli).
(Croul. Ne je vreden , da ga zemlya dersi ■■ nie wart, ze
go i.iemia 'dzierży, dźwiga , nosi). Schnie ziemia , i za-
pada się pod krzywupizysieźcą Tr, Ais ziemia się trzę-
sie, az ziemia stęka; Hoss. sesLin ApojKiiit , sesua Cto-
ucTh Już ten gryzie ziemię , Co bluźnił na wiarę i na
nasze plemię Teat. 45 d. C5. Wyh. juz umarł, zginął,
przepalił; Germ. er ^at iii^ ®rnś geinffcn. Pod ziemią,
imtcr ber (Srbe. Pod zien.iąby znalazł, gdyby to b\ł la-
ki wiek , że się ludzie przed ludźmi kry]a. Tent. 10,25.
Żeby się on pod ziemią skrjł, to go znajdę. Boli. Kom.
1, 55, [Vind. podseniluvali , pokopali < pogrześć , po-
chować zmarłego , Gcrm. bcerbigeil). Dla wstyda, rad-
hyin sie pod ziemia widział ; tn słysząc radbym , aby mi
się ziemia rozstaLiifa. Cii. Th. 129,'?. W ziemie, na zie-
mię, na dół; iii bie 6rbc, aufbicSrbe, iiac^ uiiten. Wnu-
rzywizy łeb w ziemie, myśli. Bej. Zw. 58 b. (spuści-
wszy, zwiesiwszy głowę). "Wstydająo sie, spuścił oczy
na ziemię, alba na stronę obrócił. Wys. ,4t'o;. 57. Rzu-
cie , obalić na ziemię, auf bic ©rbe tucrfeil pr. et ji;j. tr.,
n. p. Wszelkiej sztuki zażyli , aby jego przedsięwzięcie
na ziemię obalili. Wys Aloj. 118. (zniszi'zyli, wniwe-
czjli). Kto sie nie zlęknie, jako braterska nienawiść
ludzie choć święte na ziemię porzuca. Sk. D:.- 818. —
O ziemię; Boss. oaeMi , aii bie 6rbe , ati ben Soben. Za-
zdrość ludzi złych o ziemie go uderzyła Sk. Dz. 538.
Dygnitarslwa , honory i delicye o ziemię rzuci. Uirk.
Syn. hor. B. (pogardza, odrzuca). . — • Omhso verbo : O
ty z twoją rachuba Symonie , o ziemię, źleś iiieboze ra-
chował. Twórz Ek. G 5. Pefellil spes , chybiłj mnie na-
dzieja, abo moja nadzieja o ziemię. Mącz. Muzy ludziom

Slowiiik Lindego wyd. 2, Tom VI.

walecznym są ku ozdobie , bo im sławę czynią ; czego
gdy niemasz , wszystko o ziemię. Budn. Apaplt. 128.
(dzieła wielkie w niepamięć idą, zaginą, przepadną). —
§. Przez ziemię, ile rolnikowi potrzebną, rozumiemy
tjlko powierzchność jej, różne rośliny rodzącą. hluk.
Bośl. 5,05, Viiid. sembfhe, semlifhivu , 6rbc , (Erbreitft ,
©ruiib, gelb, 3Irfer 53obcii ; Eccl. 3eMjie4tjaHie . 3eMje4tj-
CTBO rolnictwo , [ob. Ziemiaiislwoj Uprawiać ziemię Boss.
yHaBO*aBaTL , y406paTb, B034'fcjijBaTL scm.iio. Ziemia
wszystkorodna. Uliv. Ow 68, Wiosna odziewa wszyslko-
rodną ziemię. Groch. W. 179 Okrąg ten ziemi, na
którym mieszkamy, zaw'iera różne gatunki ziemi, które
my ziemiami nazywamy, hluk. hop. 1, 250. i6rben, (Erb*
arteii, »erfd)iebeiitlic6er Scben, ©rblmben ; cf grui.t, grunta).
Cięższe ziemie , lżejsze ziemie. ib. 1, 22 Ziemie pnspo-
lilą humus , zwyczajnie czarną zieniią nazywamy, ib. 1 ,
240. (cf ogrodowa, zwieizęcaj. Dobra ziemia nasienia nie
Iraci, ale z pożytkiem wriłca. Sk. Zyw 55 a, ((b. Ta-
lent). Nie każda ziemia daje jabłka llys Ad 42. Na
jednej ziemi kąkol i pszenica 'roście. Cn. Ad. 550 (po-
trzeba tolerancji, cf. rola, ziemia sprawiona, niwa; 9lcfer.
Sllirj. Pri^ez ziemie rozumieją się w szczególności te
ciała su(he, w wodzie się rozihodząie, jak n. p. ta
jest, na klórej siejemy. Kluk. hop. 1, 57. ziemia, da-
wniej za żywioł poczytywana, bie (Erbc e(jcmal^ clś ein
(Slfitient befrnd)tet ; Cnm. et Viiid. persl (cf. proch , pró-
chnica, pruśnica); Eccl. ii|ki,CTb , semn Miiciaa ii Mtjii;aa.
W górnictwie, ziemia zwierzchnia, ©nnimcrbe , jakikol-
wiek gatunek ziemi , piz\kryw;ijarej skaJe lila. Mier.
Mskr. Ziemia wapienna, Ś?a!fcrbe , gatunek ziemi pier-
wiastkowej , znaj>iuje się w znacznej ilości w k.iniieni.uh
ten wydział składających , j.ik n [i kamień waj icnny
pospolity, kreda, spat wajiienny , niarmor i t d. //' Zie-
mia ciężka, (5d)tlicrcrbc , gatiinek ziemi pierwiastkowej,
znajduje się obficie w tak zwanym spacie ciężkim, ib.
Ziemia mignezya, Sittercrbc, gatunek ziemi pierwiastko-
wej , znajduje się w znakiimitcj ilości w kamieniach wy-
dział jej składających, jak n. p. w wężdwniku, łyszcza-
ku, ilniku , asbeście i t. d, ib. Ziemia lekaisk.i. (]ii. Th.
1428. Ziemia ezer%vona. ib., czerwonka, {> b Rubryka ,
Lubryka). — Phraseol. Doktor uważa . czy chory takt
na twarzy blady, czy żółiy, czy rumiany. czv czarny, czy
ziemia na niego padła? Perz. Lek 77 czy zarywa bru-
dnego ziemnego trupiego koloru , (Erbfnrlic , fdjinufiiije
Jobfenfarbe ; cf. cera kościelna, cf jak ydyhy w urobię
leżał, z grobu wstał, nieboszczek. — jź. Theol. Między
inszern stworzeniem w piśmie świętym człowieka [irzez
to słowo ziemia rozumieć m:imy, że go bóg z ziemi,
z gliny stworzył hariik. hfit. 20. ber ©rbeiifotii, ber 2)?enfd;,
bie ©rbe , (cf humus , cf homo). — g Ziemia , ziemica,
pewna część ziemi czjli gruntu , powiat, kraina; Corn.
desiiela; V)n(/. deshela , scmla , zeralia , deshelfhina , de-
shelslvu ; Croat. orszag, ( cf orszak ) : Hoss. y"fe34x (cf.
ujazd); ein (jeioijfeś 8anb, cine Sntibfdinft, eiii Jiftrict,
©cbict. Ziemia . tak się nazywają w Polszczę części , na
które województwa są podzielone. Krns. Zb. 2, 590. Bo-
lesław umyślił się pomścić nad Swarnem; ruszył tedy

155

1058

Z 1 E M 1 A K - ZIEMIANIN.

ZIEMIANKA.

ziemię Mazowiecką , a wszystkim się kazał ściągnąć dla
popisu i szyku do Rupczyc. Stryjk. i92 ( obywatelów ,
ziemian Mazowieckich). Nie tylko to po zieiniacli, znaj-
dziesz wśrzód Warszawy, Co bez br^iku czytają xiąiki dla
zabawy. Dmoch. Sit. /t. Źl. nie lylko na prowincyi , nie
tylko po prowineyaeh, iiidjt bloi iu Dct f rooinj , fclbft in
ber iK^fi^C^5. Ziemia, kraj, pań>lwo , królestwo; fin
8aiib , ciii DJeid), etn Staat, Sluiiiijrcid). Z wojskiem przez
Epireńską ziemię jechał, lim. Sk. 519. Siedmiogrodzka
ziemia, (ib. Siejmio^rodź Duńska ziemii , ok. D^nia.
Polska ziemia, ob. Polska. T.itdrowie w trzynastym wie-
ku wszystkim xiąźętom i ziemiom ehrześeiańskim w po-
strach byli. Strajk. 280. Na walnym sądiie pokaże się
Chrystus widomy wszystkiemu ludowi zj;romailzonemu
przed stolice jetjo Ze wszech narodów i ziem świata te-
go. Odym. Sio. fi. Ziemia święta . obiei-ana . ślubowana
. Palestyna , baj gclobte l'aiiD ; • and) im Dfutldłcii bcDciitete
e^ebem 6rPe , nad) Dcm flJuftcr be* 8ateiut)'(^>'n : terra , cin
8anb; Erda Israel, Hi i\\n1> 3iracl, be^m iotion. ob. Slbifl.).
Mówiąc o wielkiej chorobie , powinno się mówić : niech
spi jak święta ziemia, wicJką chorobę miewa pan N. N.
albo też: ś. Walenty, wielką chorobę mie«a pan N. .N.
Mon. 7t, 538. — Ktokolwiek stanie no_i»ą na ziemi Pol-
skiej, używa opieki rządu. Uit. Konsl. 1, 2"20. na grun-
cie Polskim, na granicy Polskiej, w granicach jej; mtt
nur ben 33i'&cn, ba« ®cbiet, Mc @ra«K '^olen^ fictrttt. "ZIE-
MIAK, ZIEM.NIAK, a, /«., ZIEMIACZEK. czka, m . zdrhn. ,
jabłko ziemne , kartofel ; ber (SrDapfcl , bic Sartojfcl ; Dok.
kunę ; Viiid semeisku jubuku ; Croat. kru(>er ; ( (Jerm.
©runbbirnci; ftoss. hó-ioko seM.ianoe . (ob. Kartofel;. — g.
Ziemiak , imię staropolskie, Terentius. Jaht. Her. .^ 'Zie-
inak. Siei I, 1U5, ein 3)?aiiii3namc. ZIEMIANIN, a, m,
mieszkaniec ziemi , ob. 'Ziemak ; (cf. niebianin, mieszka-
niec nieba); ber Grbberooljncr , Srbbńriicr , GrDeniu^n ;
(Ottfricb ncnnt bie iDfcnid)cn , aló 'Scroobncr ber 6tbe
iiailMculC). O* .Merkury, pośrzedoik i zietnian i bogów.
kniiti. I'uet. 2, 117. Gwiazdy stałe, ogromność ich,
liczba, odhigośó od ziemi, godne są uwagi każ le^o
rieniiaiiijia Wyru). Geogr. 51. Ziemianie jediiocienni ,
różiicicienni , wkołocienni , bezeienni. Tr. Słonie tak
przediyin były 'przyrod^ennie 'ziemianami okobc półno-
cnych , jak teraz są mieszkańiMmi krajów południowych.
6Va«. Bu/f -20. mieszkińiMini , 6inii)i)|)ner , 'S roobncr, 3"'
fa^en. Andrault od Hz|>l(ej za ziemianina uznany przez
indyijenat mu pozwidoiiy Miex. 1, 21. za ziomka, w^piił-
ziomka , indygenę , fur eincn SoM?"! ; < ^>''''- 3CMJeHirK-B,
seMJHKi zioin''k , współziomek;. — ^. Ziemianin , koło
upraAy ziemi chodzący, uprawiacz ^ziemi , roli > rolnik,
ber fianbmann, ^flbbaner ; Vind (lolski zldowek polny czło-
wiek, kmet (i;t koiiei); /ini/. zem^-ljak , rattj ('jf. ralaj),
IruuJiiik (cf trud), te\;lk, (cl. ciężki, cf. "ciachły) ; Hoss.
3eMJe4tJeiłl ; Ecd. cujtJUBaiiuHKi. Ziemianie w ziemi
■pyszcza illa grosza jak świnie. Jag. Gr. a 2 A. Każde-
mu ziemianinowi bezpieczność powinna być obmyślona ;
chłop jej u nas żaden me ma. Lenn. Gi. 103. Pan,
abu ziemianin, który ma między sąsiady pole, albo rolą
we WSI ; kiedy tam ma żąć, z wozem ma jechać na żni-

wo , aby zboże zabrał i odwioat na miejsce bezpieczne.
Haur. Ek. 76. Z ziemianów się żołnierze rodzą; wojna
stanie , Z żołnierzów zaś do roli wracają ziemianie, fot.
Foci. 550. Skoro jemu me rzeczesz : Miłościwy Panie,
To już pewna przymówka, że głupi ziemianie. J. AcAan.
Dz. 54, (cf. grundychwał , chłup , gbur, prostak, hre-
czkosiej.) — §. Ziemianin , wolny sobie dzierżawca sta-
rodawny, albo szlachcic domowy urodzony tylko, a nie
zasłużony llzpllej ; nobilis privatus , qui ad Uemyublicath
vel milttiam non accesstt. Vox Ziemianin palet , unJe dw
eta sit , morę aliantm linguarum et gentium , nobilttaiem
ab antigiiitale pelentium ; antiguissima vero terra hobtta ,
unde primi honines apud Lucrelium vocaiitur terrigenae.
Noster Cromefut agrarios et łerriyenas nastrates vocavit;
cum praesertim ii olim cognomina sun a territ quibut
dominabaiilur , desumere solili /uerint . (n. p. z Zamościa
Zamojski, z Tęczyna Tęczyński , z Tarnowa Tarnowski,
cf. -ski); i/uae eliamnum durant. Cn Th. l-iŻS, (cf oby-
watel , rf dziedzic : ein fanbflutJibcfijer , cin ©utabcfijcr,
cin Sanbcbelmann ; Doh. zeman, zemamn, zemenin; S!uv.
zeman; Sorab. 1. femiaii nubili>). Szlachta po wsiach i
majęliMŚ Mach mieszkający, nazywają się ziemianie, a ich
osiadłości dziedziczne, dobra ziemskie. Wiel. Herb. i ,
212. Stan rycerski, t. j. szlachta w senacie nie umie-
szczona , nazywają się inaczej ziemianami , a posłowie
ich ziemskiemi ; już to, że po wsiach swoich , któro
też mają nazwisko dóbr ziemskich, mieszkając, upriłwy
ziemi pilnują ; już że dawniej Polska dzieliła się na zie-
mie ; zlad każdej szlachtę zwano ziemianami , przydając
nazwisko prowincyi , n. p. ziemianie Krakowscy, Sando-
mierscy, i t d Sirzet. Pr. Pol. 1. 187, ( cf ziemiań-
stwo colleit). Obrotni ziemianie każą przez tydzień chło-
pu na pań'!zczyznę samuwtor wychodzić . a przez dni
trzy pojedynczo Hon. 68, i 96. Mieszcz;min , co sobio
ziemicę kupi, za ziemianina waży. Jeż. Ek. Dl. — {Hrof.
Slov. Zeman , kuska chleba ne mam ; pauper nobittt ;
ziemianin , szlachcic , a ką^ka chleba nie mam ; cf. hu-
czno huczno , u w piety zimnoi. CA sobie ziemianin na-
goluje , to mu senator zje. Hys. Ad 8. (co sobie S(>y-
tek nagotował. lo zjadł jian Krakowski. Opal. Sal. 10 1
(urzędy bez dochodu zjedzą człowieka; cf titulus sirtf
vilults). ZIE.MIANKA, i, ź, mieszkanka ziemi, (cf nie-
biank.i) ; bic (ErfbcmDbncrinn , (frPcnbńrjcrinn. Jowisz z bo-
skiego Juiiony łona Do jednej się wkrailł ziemianki.
Kniń. Poez. 3. 108. Nigdy mnie, jak d/iś, piękność
mc ujęła żadna. Nie roz,;rzała bogini, ni ziemianka ła-
dna. Dmocli. 1. i, o\. — S Ziemianka, szlachcanka ziem-
ska ; eine Sanbabcliflc, ein 8anMrdulfin ; Surab. i. fernnn-
ska. Jam roTumiał, że to tim królowa. Bo ziemi.tnka
tak strojnych pachołków nie chowa Z'jiI. a 3 Dziś je-
dna nad drugą upstrzeń<zy ubiór mieć usiłuje, zieinun-
ka chce zrównać z kasztelanką, kasilelanka z w^ojewo-
dzaiiką, wojewodzinka z królową. Żarn. Hoit. 5, 561.
— g. Ziemianka , piwnica w ziemi rznięta , dół na ja-
rzyny. \Vti)d.; gruba Cn. Th HiS Gruba, "parsk. dół.
loch, ziemianka do ehowania ziół, win, owu.ów Cn.
TA. 212 eine Jrn4)tdrubf in ber 8rPf, cin jrucbtftafr , ok.

ZIEMIAŃSKI - ZIEMIOKRES.

ZIEMIOKRESNY - ZIEMIOPŁAZ. 1059

'Podruna , 'Pasieka. — g. Botan. Ziemianka ziele, ob.
Podziemek. ZIEMIAŃSKI , a, ie , od ziemianina albo
ziemiaństwa, a) rolniczy, rolny; Crtnb = , Sfllibbau ' , Seli) > ,
gclbbait', Vind. desheien , deslielni , nadeshelen , de-
shelski; Ross. sesacitJbyecKiH. Ziemiański gospodarz.
Haur. Sk. -i. Przyjotowani.T sa takowe, na jakie sie
mój stan ziemiański zdobyć może. Kras. Pod. 2, 55. —
bi Ziemiański, szlachecki, od ziemianina .szlachcica,
CanbaPcl • ; Boh. zemansky. Xięga ziemiańska miala sJu-
zyć na dowód posesyi dostatecznej do gfosii na sejmi-
ku. 6'ns. Nar. 1 , 81. bai lanbabcliflc @ri;nMiud;. Stało
to się we wsi jednej ziemiańskiej. Hrbsl. Nauk. k 7 b.
Wszędzie w królewszczyznach są wsi ludniejsze , niżeli
ziemiańskie, że mają pańszczyznę mniejszą, a gruntu
więcej , niżeli ziemiańscy poddani. Mon. 67, 210. Zie-
miański sąd Vind. nadeshelna fodnia. ZIEMIAŃSTWO,
a, n, trudnienie się uprawa ziemi, rolnictwo, gospo-
dar.^two ziemiańskie ; Rag. texanje , trud , tegh, muuka ;
Ross:, aełieat.iie : Ecd sełnejt-ianie , 3ejne4'fe.ii>CTB0 . ber
gciPlmii , 8ant>baii , 31tfcr[iau. bic gclMfirtM^ift , ?anbnnrtb=
f(6aft. Wasz z ziemiaństwa i ze wsi , i z roi swoje po-
żywienie. Sk. Kat. 619. Georgicomm albo ziemiaństwa
Wiroiliusza przekładanie Otuńnoiuskiego — §. Collect. Zie-
miaństwo = ziemianie , szlachta ziemska; cf. ziemstwo;
Boh. et Slof. zemanslwo iiohililas , riobile<:; (Boh. zeman-
stsj ilnór szlachecki ; ; Vifi«/. deshelna fhlahtnia , bci" 8linb<
obcl , 8iinbcbclleilte. U ziemi.iństwa jest ten obyczaj dzie-
ciom 'rządzić a chować bakałarze. (Slicli. Wych. A' o b.
Jest to nie tylko u ziemiaństwa , ale iw 'mieściech.
Glicz. Wych. E o b To bywa w 'mieściech pospolicie,
ba i u ziemiaństwa też. ih. F. 3. ZIEMICA, y, 2'.^ *ZIE-
Mir,ZK.4 , i, 3, zdrhn., kraina pewna ziemi, powiat; citl
gtiicf 8anb, cin Saiib, Saiibdien, ciii Diftrict, Hi SBeiC^&ilb
etner Stabt ; Sorab. 2. femiza: Mnd. semlilhe, fhtriem
semle , podnebje , deshelstvu , deshelstvina , deslielza;
Rof.s. se.iLiHua , seMe.ibKa , bojoctb. (06. Włość). Ten je-
den naróii burzy w poddanych nam ziemicach pokój 1
Leop. Eilh. 13, 5. Królował Aswerus nad stem i sie-
dmiu a dwadzieścia zfemic. \ Leop. Esili. 1. 5. Ziemica
Forcipieńska , ziemica Albuceńska. Biel. Hat. 287. Pe-
lopones ziemiczke nieprzyjaciel najechał. Kosz. Lor. 150.
Gród sławny wśrzód dziewięciu , Już dziś prosta ziemica.
Bal. Sen. 4;3. Pięć tu ziemio , przedziałów nie znać
odległości. Zebr. Ow. 206 ; (qumque jacent terrae ). Ta
■nieś ilo ziemicy tego miasta należy. Tr. ( do jej dzie-
dziny). Mieszczanin , co sobie ziemice kupi , za ziemia-
nina waży. Jez. Ek. D 1. (kawał gruntu, kawał ziemi).
Jowisz gotuje straszne nawałnice, Lub grad , lub śnieg,
szeroko bielący ziemice. Dmoch. II. 231, f ziemie). 'ZIE-
MIENNIK, 'ZIEMENiNIK a, ?« , Litwini bożka ziemennika albo
ziemnego mieli, którego w wężów chowaniu i mlekiem
karmieniu chwalili. Slryjk. Hi. Żmudź, ofiary czyniąc boż-
kowi, mówi: to tobie ziemienniku boże, tak albo-
wiem tego bożka lud prosty nazvwa, ofi.irujemv. Gwagii.
428. ber' erbengott ber gittbniicr. 'ZIEMIOKRĄG ,' egu, m.,
kula ziemska . bcr grbfrci^ . bic CrbfilGCl. Bndtk. ŻIE.MIO-
KRES , u. m, horyzont, widokres, poziom; btr ©efii^ts'

frei'5 , ^orijcint. [Tr. Ziemiokres prawdziwy , gwiazdarski
pozorny, pogodny, pochmurny. Tr. Wyniesienie bieguna
nad ziemiokres. ih, ZIEMIOKRESNY, a. e, — le adv.-
widok-csny , poziomy, horyzontalny; CorijOtltal, tungercd;!
•ZIEMIOMIAR, ZIEMIOMIEKNIK . a, m., ZIEMIOMIKRCA ,
y, m., geometer , mierzący ziemie, grunta ; ber Crbnifffcr,
gcibniepcr ; Boh zememenć; Sorab. 1. zenie rozmernik ;
Garn. pojlarairz ; Vind. semlomernik , polomernik , po-
lamerez , deshelomernik ; Croat zemlyomernik , zemlyo-
merecz , polyomerecz, kopnom.erecz ; fiung. fóldmeró ;
Bag. zemgijomjeraz , kopnomjeraz ; Ross seM.ieMtpi ,
MeiKeBmnKt (cf. miedza 1. pasMHc.TB ( cf. rozmysł) ; Ecd.
seMJf.MtpnTo.ib Geometra ziemiomiar. Klerz. Zdań. 74.
Ziemiomiercj. Petr. Hhr. E e. Gaz. Nar. I, 376 b. Zie-
miomiercy i astronomowie , w naukach swoich najbieglej-
si , w narzędzia najdoskonalsze opatrzeni. N. Pum. 12,
559. Ziemiomiernik. Petr. Pol. 251. ZlEMIOMlERiM-
CTWO, ZiEMlO.MIERSTWO , a, n. mierzenia ziemi nau-
ka lub umiejętność, bie CrbntfCftuift , g-cIbnicBfuft , ba^
Selbmeffeii ; Sorab. 1. kunźt zeme merena ; Vind. snanje
semlo meriti ; Croat. zemlyomerenye ; Bag. zemgljomi-
rje , kopnomirje; Eccl. scM.iesitpCTBO. Nie potrzebowa-
libyśmy mierników i rachmistrzów , gdybyśmy w alge-
brze , i w zasadzonem na niej ziemiomiernictwie sami
mieli doświadczenie. Ustrz. Alg. pr. Ziemiomiernietwo.
Rog. Boś. i pr. Ziemiomierstwo. A'. Bom. 12,358 Geom.
nar. 1, 269. ZIEMIOMIEMMCZY, a, e, ZIEMIOMIERSKI ,
a, ie, od ziemiomiercy lub ziemiomiernictwa , (Jrbmeifer',
Sclbineffcr ■ ; Sorab. 1. zememerczki ; Bag. kopnomjr-rni ;
Croat. zemlyomerni ; Boss. 3e!H.ieM'fepHŁiH ZIEMIOMORSKI,
a, ie, na ziemi i morzu. 511 8anD unD 335ajfer , Pber jur
Sce. Król Pelejski nddaje-ć trud ziemir.riiorskiego bieiju.
Bardz. Luk. 174, cf, ziemnowodny ZIEMIOPIS". a, m. ,
geograf, Klecz. Zdnn. 74, Croat. kopnorazpisznik ; Bosn.
raspilasalac zemgije : Boss. seM-ieonncaieiib , ber 6rb['c=
fdjrttficr. 'Ziemiofiis , t, j m;ipa. Bals. Niedz. 1 , 201..
karta geograficzna. ZlEiMIOPISKI , a , ie , geograficzny,
crb(ieic()reiBenb , gepgrnrbifd). ZIEMIOPISTWO. a."n., ZIE-

MiOPlSMO. Tr. geogr^ifia; Croat. kopnopiszje : Snrnh. 1.
zeme wopiszmo : /i'os< seji.ieoniicaHie , bie Grbliefd!ret=
Biin(j ; Croal. kopnopiszje. ZIEMIUPEŁSTWO, a. «„ peł-
zanie czyli czołganie się po ziemi , bn? Śriecbeii nn ber
drbe , bno ©cfricAc. Znajdzie się osoba , klórn ma szla-
chetniejsze i podniesione od pndł^go ziemiopełstwa skłon-
ności. Mon. 72, 4."1. ZIEMIOPŁAZ, u, to., gadzina,
ziemiopł:iz , gad, repens r.nimal. Co Th. 185. 'Ziemio-
płez. 7b. 1428. płaz, pełzacz , czołgacz, czołg, gad peł-
zający się . friediciibr^ @ftin'inn ; Boh zemi^plaz ; Slov. ze-
meplaz; /?oss.- npecjibiKaiomiaca . (cf przesmyknąć). Zie-
miopłazy, reptilia. Mon. 75, 592. Rydło i wszelki zie-
miopłaz. W. Genes. 1 , 25. (wszelki płaz ziemski. Btbl.
Gd.!. Ujźrzałem wszelkie 'podobieństwo ziemiopłazów i
innych zwierząt. 3 Leop. Ezenh. 8, 10. ( 'ozołgMtnych i
innych zwierząt. 1 Leop. ; wszelakie 'podnbi"ńst»va płazu
i zwierząt obrzydłych. Btbl. Gd.). Ziemiopłazy ła<kawego
grzbietu, gdy je na wznak przewrócisz, pótv sie w ró-
żne przeguby skręcają , aż siebie na miejsce odstawią.

133*

1060

ZIEMIOPŁAZNY - ZIEMISTY.

ZIEMKA - ZIEMSKI.

Ftlch. Sen. lut. 4, 177. 'ZIEMIOPŁAZNY, a. e, peł-
zający na ziemi ; Eccl. AOitaiiKuuii, an ber @rbe frie>
śfnD, od ziemiopłazu > gadzjnny , fricd;ciibcn ©ercutm*.
ZIEMIOPŁÓD, u. m. . pŹóil zieuiny, produkt, cinc 6rb<
fnidłt. ZufiiiO|./ody, klóre grunt wydaje, (jol. Cyw. 2, G3.
Zboit! , pasia , drzewo , z;emKip/ody. ib. 2 , 9. Cena
praiY lam bylu mała , a nakładów na odrodzenie zie-
niio|7odów prawie nie znano. A', /'om. 12, 552. Mają-
tek z ziemiopłodów zebrany, jest funduszem równie bo-
gactwa kraju i parlykularnyeh Czack. l'r. 1, 21 9. Klasa
ludzi Irudmąeyi łi się reprodukcyą, przerobieniem zie-
niio[iłoiló», lub ułalwieiiiciii kon-.iimpcyi. Czack. Pr. 106.
ZIEMIUUÓU, a. »n , Z.E.MIURODZCA , y, m. , zrodzony
z ziemi, ciii Gibciifol)!!, uoii bcr Grbc ©Cjcuflter. Czemu me
poliudzam okruInNili cieków przeciw niemu , 1 srogich
ziemiorndzców, i .-.nioka czułego ? Oiw. Ou'. 253. t. j ludzi
abo zołnirrzów z ziemi urodzonych ih. 236. "Przecz nań by-
ków nie narażę, w tai ziemiorodów srogich? Zehr. Uw. 101 ;
leiriytnas /ons. mowa tu o zrodzon\ch z ziemi nieprzyja-
ciołach, i o sianiu ich przez Jazmia. Olw Oiv 256. Znniiurud
1\iou. Otw. Ow 115; (terngeiia). Teukruin nakazi<ł Apolon,
aby się lam sadowili , gdzieby ich zieiTiiorodzcowu; naszli ;
u Ilanaxilu wielość myszy w nocy przybiegła i szkodę wielką
im |(icz\niła; lam tedy mieszkać poczęli. Olw Ow. 496.
ZlEMIOliOD.NY . a, e, zrodzony z ziemi, »on bet 6rbc
crjiUilt; Huis. 3CMilopo4iiuti. Ziemnoródni bracia. Olw.
Ow. lUO. ludzie porodzeni z posianych zębów smoka
przez Kadmusa zabitego, {ob. smokorodowiej. Z nie-
przyjacioły ziemiorodnemi siewhy swojej się popadł.
Zcor. Ow. 161; [Ullure crealis . Zierniorodne zwierzęta.
Bielaw. Mdii. a iii j b. ••ZIEMIOWŁADNY , a, e — le
uiiu , włai!ający ziemią, paniijąey nad ziemią, Clbcbc(;crr'
fc^enb. Mocarze zieiiiii>«łHilrii , co was w poczet s.idza
Lud bogów, jest nad warni wyższa jeszcze władza fJor.
2, 6. A'-ir. "ZIEMIOWŁADZCA. y, m. . władca ziemi;

ber erbebebcrrfdJcr. IV n,dz. żem-k 7,IE.MI0\VŁADCZV.M ,
1, bie erbl'cbtnid'erum. ZIEMIOWŁADZTWO, a, »., pano-
wanie nad ziemią, bie (f,rbl'cl)errfi)uiig. ZIE.MIdWOD,
oda, m. , zwierz na zit-mi i wodzie żujący, ciiI Jlmpl)V'
biiim , ciii CanbiunifiTtŁtcr. Rodziij ziemiowodów, eo żer
z lUóeh slioii miewa. P.zyh. Milt 227. 'ZlE.MlOWOllY,
ZIEMIOW OUNY, a. e, wodoziemny, żyjący tak w wodzie
jak na lądzie ; Hah. obogżiwrinj ; ling zemgliovodni ,
ziemghomorski, {ub Zieiniomnrskii ; Husi. 3CHil0U04RIJii ,

B0403i'MHhii1 , 1'anbmnffcr • , SBalferlaiib ■ , ompljpbifib , bci^b-

lebig. Wodimzirinne, ziemiowoilne zwierzę. Cn. Th. 1277;
CO I po ziemi chodzi i pływa po wodzie, jako bohr ,
wydra. W/od. Są zwierzęta wodne, są zwierzęta ziemskie,
i są nakoniec wudnoziemskie , czyli ziemiowodne. Jei.
Wyr. Tu Syrtejski mieszkaniec Chersydr zirmiowoily
zrodził się Budi. Luk 167. — Aliler : Glob albo kula
zienw.owodna. Wyrw. Geogr. 2. ziemiokrąg , bie Grbflioel,
ber Gibball. Chmiel. 1 , 167, Eccl B04HU3euHfaiii tu u pi ,
BcejCHHiiH , uipcKiH Kpyrb. Ofialrzność najwyższa chciał.i,
aby kola ziemnowodna pełna była żywiołów. Torz. Skł.
140. ZIEMISTY, a, e — o adv. , pełen ziemi, z części
ziemnych ; ooU drbe , erbereit^, erbig, erbigt , erbt/aft ; (Hag.

zemgljasl, zemglivj. Wody ziemiste, lophacae , mają
w sobie wiele ziemi tej lub owej , która stojąc znacznie
składają, hluk. hofi. 1, 92 Części ziemisto wapniste,
powoli części twarde , t j. kości się stają, htrch. 0.1. 3.
Ziemisty, z ziemi uczyniony i uh. Ziemny i, abo do ziemi
podobny. Wiod irrben. 'ZIE.MKA , ob Ziomka, współ-
ziomka. ZIEMNIAK , ob. Ziemiak ZIEMNOWODNY, ob.
Zicmiowody , wodoziemny ZIEMNY, a, e, od ziemi,
6rbe • , Grb ' ; Boh. zemnj , zemnaly ; Stov. zemacze;
Yind. perslen , is persli , desheilhen , deshelsivi ; Croat.
zemlven ; Hog zemaglski : iil(iv. zemljenj : Hots. seMeub,
scMHhiii . 3e)UHHuiii , numueiiHUii . ^.'ce/. 3euiił>iii , 7/^u^\>t^\,
nepcTliuii , MHpkitl. Ziemny bożek, lob. Ziemieniiik^. Od
oceanu ziemnego, az do międzyziemnego morza granice
ich rozciągały się. Sleb. 3, ob. Olocz) świat, ocean, bfli
SBeltmeer. Biskup w pieczarachi dziuraih ziemnych słu-
żbę bożą odprawdwał. Hk. Znw 2 . 83. w ziemi się
znajdujących , podziemnych , Sótfcer ill ber Grbe. Gdyby
się komu krzywda stała w zabraniu ziemi, w popisowa-
niu granic i w przeoraniu miedz i innych rzeczach
zien)nycli. Slas. I,it 95. jego ziemi , gruntu . włości się
tyczących; fiiinbgut^ < , Oriiiib < , SBirHifdpflfraiadłCii. Czynsz
ziemny. S:ar lie[. 165. od ziemi, od gruniu , od wsi;
©riiiibjill^, 8anb()iitf3in8, ©iltfjiii^. — Ziemny, na ziemi
lub w ziemi ż\jąey, [ojipos wodny i; 8ailb • , Grben , nuf
bet 6rbc, iii bet Grbe, oiif bein tanbe, inidu im 3B,.fier)
lcl'C!ib ; Eccl cyiUHUii (cf susza), Kurnpufi iia sl-hjh npc-
6bioacT'B. Każde zwierzę ziemne. Budn. <iene\. 9, lO.
(każde, zwierzę ziemi. Bibl. (jd). Ziemne łasice. Banial.
J 2. Żaba niema abo parszywa , abo ziemna. Syr 450.
(ropucha). Ziemny, na ziemi rosnąiy ; (Srb • , aiif brr Grbe
lUadjfciib. Kasztanki ziemne Syr. 12r)4. Jabłko zimne,
ziemniak, karlofel , 1 /»(/. semelsku jabuku , łiots. flÓJOKO
seH.iiiHoe. ber Gtbnpfel. — Smak ziemny, za zien^ia. ^■^U -d\hy
ziemię gryzł; Buh. zemina tapit lerrain. 'ZIE.MOMYSŁ,
a, m , coniul. Vis. Gr. 529. Ziemomysł, o ziemi i o
królestwach myślący. Chmiel 1, 60 fin Dfómildjft Gonful.
ZIE.MSKI , a. le, lej lu ziemi, nie niebieski; irrPiidl , fluf
Grbcn, au| ber Grbe; Boh. zemsky . (krajo*y); (Slov.

zein^ki ; Carn. semelske ; Yiiid posemelske, desheiiKi ;
Croul. zemelszki; Cosii. zemaylski ; ^"/uy. zemijeni) Wię-
zienia Tureckiego ostatnia nędza, j ze lak rz'-kc, liem-
skiego piekła męki, rozum ui'iskają. hiuk Turk pr, bit
^■>6!lc nwf Grbcn. Człowiek z ciała ri.mskiego i t ducha
nieśinierleln-go złożony. Hanc. Gd. I, (cf ziemny, zie-
misty, irrbi(d)|. — g Ziemski, od ziemi, kiórą ziemianin
posiada, (rf. ziemiański), failb ■ , gfliibfluti • , jnnbfllltft ■ ;
Yliid. dcshelski; ElcI. 3CllCKifi. OsiadłuŚCI dziediiczne
ziemian nazywają się dobra ziemskie. Wiel. Htrb. 1,
212. (Canbgiiier; Vmd semhrhiYu, poUku dobrosivu,
lezhezhu blaguj. Wioski ziemian mają nazwisko dóbr
ziemskich tikrzel. Pr. Pol. 1, 187 Ziemscy ludne temu
zadosyć czynić nie mogli , aby podsłuchy i slraż dzierżeó
mieli Tum. iii 259. wiejscy ludzie , wieśniacy , gnnb-
ebcDfutC, 1'anbOPlf. Kiedy się my la granicę wojennym
sposobem ruszymy, obywalł?lom z nami jadącym zapła-
cimy prawa ziemskie, t. j " każde 'drzewo (kopią)

ZIEMSKOŚĆ - ZIEW AC Z.

pięć grzywien ; także też^za szkody i więzienie dosyć im
uczynimy. Herb. Sial. 559. CanSijcbuliren , ?a^ba^cI9fbń{l■
«n. 3"9t^ór, iai ©Cilórije. Większa ozęść obywatelów
Wroc/jwskich lak ziernskiih j:)k niieszczdO , nie lubiła
Konratia. Nar. Hst. 5 , 2:20. szlachty ziemiańskiej , Cailb'
abd. Ziemski, od ziemi, ef. powiatowy, cf. grodzki,
Canbfdiflft^ < ; Ross. yt34HMfi- Szlaclila w senacie nie
umieszczona, nazywa się inaczej ziemianami, a po>/o-
wie idi zieinskiemi. Skrzet. Pr. Pol. 1. 187. CatlbbotCII.
{Hoss. seHCKoii pisarz wiejski). — Ziemskie prawo jest,
klore luilzie jednej ziemi albo jednego powiatu miedzy
sobą stanowią. S^aerb. S>ix. 524-. baś ?aiibret^t. Specu-
lum SoTonum, zwierciadło Saskie prawem ziemskiem
dla tego zowią , iz je<t prawem wszystkich ludzi tamtej
j;n-riii. Szczerb. Sax. 417. iai gacfcfifdJe Cniibrcit , ber
©ad^fcilfpicgcl. Ziemskie prawo jest , które ludzie jednego
państwa między sobą tizymać poslanowill, jakie jest pra-
wo ziemskie Polskie st.ino»i rycerskiemu dane. Sax.
Purz 5. tai ?niibabclrcd)t , 'Diittcrrrdjt. — Tę lub owę
wieś prawem ziemskim posiadam, hi^fi. I.ht 2 , 58.
prawem własności gruntowej, ib. ©niilbcigeillblimślrccftt.
Sądy ziemskie różniące się od innych magislratur. hutt.
List. 2, 5y, [ob. grodzkiej, bal abciifle Saiibtjcrit^t, ziem-
slwo). Sądy ziemskie składa sędz.a, pndsędek i pisarz.
Oit. Pr. Cyw. 2, 102. Dikret sądu ziemskiego Wileń-
leń^kiego . Ross. ptuieHie Bii.ieHbiKaro aeiicKaro cy4a.
ZlE.MSKOŚĆ . ści , 2,, przjmiol tego co jest ziemskim,
z ziemi , irrbi)d)eś SEcfen. Moja ziemskość. Prtyh. Mili.
250. — §. Dobra tej ordynaryi majj być wrócone pra-
wu ziemskości Gaz. Nur. 1, 171. ziHmiań.stwa. ziemstwa,
ziemskiego sądu ; SanbaDdrc^t, i!nnbnbdgc|r|. ZIEiMSTWO,
a , n. , Judicia nobihlutis proiiii' lalia , pme.tide jiidice ,
suhjudiee , nnlario, uhi caiisoe ciińles m quolitet dislriclu
judicaniur. Cromer. Cii. Tli. 1428. floss. seMCKJH cyjiT,,
acMCTBO, aeHCKJe MHHU, ba^ ilnnbnbellgtridit, flboligc ®riinb'
^tlidft. Prześwietne zicmslwo, z którego reku odbieram tę
laskę. Zab. 10, 262. osoby sąd ten składające.

Pochodź. ('■/. jąć , imnt) , ziomek , ziemek , ziomka',
ziemka ; współziomek, naziemny, 'nodziomek , poziom, po-
ziomy, poziemka , poziomka, podziemny, pcdziemiiość ,
podziemie , podziemniea , pndziemianiii , p'dziemek , odzie-
inek , odziomek , odziemny, odztemniea , przyziemny.

ZIENOWICZ, herb ; półpierścienia barkiem do góry, nad
niin krzyż kawalerski . nad hełmem śle|iowron pierścień
w pysku trz\m«jący, iriaczej Deszpot hurop. 5, 59, citl
gcroiffeś SBoppcn. "Zieniewicz. 7r.

ZIĘTASZEK, szka , m. , zdrbn. Rzeczown. zięć; Ross 3a-
iioiiJKO, asTeKi, tai €d)it)icgerfobn4cn , ©dmurgcrip^nlcin,
6ibaind)Cn. Wraca guch niewolnicy, zięlaszek Pryama.
Bardz. Trag. 249. Łotr wierutny, ziętaszek Wac Pana ,
Zdradził mię, wiara w niczym nie ma mu być tiana.
Treb. S. M. 44. Rachuj dni pani matko, wieleś lańio-
wała , Kiedyś pana zietaszka sobie dostawała. Papr. Pr.
E 2. Zebr. Zw. 108.

ZIEW, ob. Ziewnienie , Ziewnąć — ZIEWACZ, a , m. ,
ziewaczkę cierpiący. Cn. Th. 1428. który czesie ziewa,

ZIEWACZKA-ZIEWANNA. 10G(

poziewa , poziewacz, ©d^ncr; (Boh. zewel gap'); Rag.
zjehavaz, zjehalaz ; Sorab. 1. zćwacze ; Croal. zehavecz,
(zjevnik > organy) ; Bosn. zihavac ; Ross. ateyMi, kto <iacTO
stBBeTb, steaKa; Eccl. steaKa Zygr. Pup. 129. U rodź.
ietuk. ZIEWACZKA. i, która ziewa, poziewa, pozieuai zka,
bie ©ńblicrinn. — §. Ziewaezka, pnziewanie zbytnie. Cn Th.
1428. SMod.: bie ©dfenfiiĄt, beftdiiMgeu ©dljncii ; Buh.zy-
wanice , zywaćka , (zewly gapiowa.iiej ; Sorab. i. z6-
wanstwo; Carn. sdehSyz , (cf. wzdychanie); Rag. zjeha-
viza ; Ross. atnoia. Oscedo , ziewaezka , gdy kto bez
przestanku ziewa, ciągnie się. Mącz. • "ZIEWANKA per-
sonil. , n. p. Tuz za Nudziszem wierna jego korlezanka
Usta swe modnie otworzy Ziewanka. hninż. Poez. 2, 150.
ZIEWNĄĆ med. jednll. , (cf zionąć). Ziewać niedok. ,
poziewać , poziewając gębę otworzyć, (ob. Ziać, ziaje) ;
Boh. zywnauli, zywali, (zewlowali gapiować); Sorab.
i. fywacż, zewam ; Ciirn. zhalinem , sinem . sęvam , si-
neli . sijSin ; Vind. sijat, usle arspet, siebati, sielianje;
C'ont. zeliati, zeham , zevarn, zinuli , ziniijem, fzevati ■
wesinlinaćj ; Raij zjatli (oó. Ziać, ziając), zjehali; boan.
ziliali, dihalise (cf dyszeć), zjatti, drrisgjalli usta otvo-
rena , (zivnuti , zvalli voco , pociło; ob. Zwać): Slav. zi-
hati , zilianje , prozihanje ; Ross stoHjrb, stearfa, st-
BaHJe , (stBi < paszczęka); Eccl. seBaio , siaio ; {Grnec.
^rtńia, );«0-;<a) ; Lat. Iiisco, Iiio ; Eccl ąHIlATH , ^imTH,
stBHyib, stsaTb ziębnąć), (if ziać, zi.ijać , żuje; Angl.
yawn, (if jaw'); Anglos genna ; S(jx. Inf. janen , hoja-
nen; /lu.«/r. gnmeccn ; CbP. gicnen, gauiieii, gangcn- derm.
gal)iitn. Czi mu , gdy jeden ziewa, ziewa i drugi? Eiaz.
Ub a. Wac Pan zawsze wledy ziewasz, gdy kio wprzódy
ziewnie. Teat. 54. c, 65. Slrzeż się lylko pani. zie-
wnąwszy ziewnienie zażegnać , zlęknie się bowiem dyabeZ
i pr\śiiie, a ja oniemieję Cs.so/ S(r. 1. Ziewanie przy-
paiia z dymów grubych n.ipełniającyidi szczęki. Suk. probL
70. Ziewnąć nawet nie będzie się gndziło. Zab. 7, 159,
(rf ani pisnąć). Ziewając , poziewając ; Bok. zywawe
oscilanler. Ziewa mi sie, napada mie ziewaezka, Carn.
sdeba se meni ; Hoss. stBaerca , auBHy jocb , iiiid) fommt
ba» ©ii(;iieil ail. Ziewn mi się = kloś unę dobrze albo źle
w.;poniina. Cii.Ad.iSl, cf ib. 15")1 icf sz'zkawk.<). —
jj Ziewać cz\m, oddyciiać cz\m ; moopit bamrfin , fltlimen.
W ten czas, gdy winną ziewając parą ledwie się na
nogach utrzymać nioze . przyrhodzi na teatrze się poka-
zywać. Teal. 6, 2. Ziewając wściekłością, kióra dusiła
serce jego, wywarł przeciwko Tai yiiszow i nHJobrzydllwsze
złorzeczeń^twa. Sins. Num. 1 , 225. Hersyiia (vlko ze-
msia i wściekłością ziewała i6. 2, 154. — ^. Ziewnąć
duszę, wyzionąć, wyziewnąć ; ben ©cift au^^iiiidicn , ani--
atbnicn. Ciało ledwie duszę zlewnie , zaraz się w nim
krew' zsiada. Pot. Pocz. 71. Ziewnienie, zionienie , hiatus
eittemus eipirantis. Cn. Th. 1428. 'ZIEW, a , m. , bci
Ic^te Sltbemjlig. Ostatnim Zefir ziewem rzekł do drzew
bez duszy. Żab. 8, 507^ Nar. — CZIEWA.NNA , 'ZIE-
WOM.^ , ii, i; iBoh Zewena Ceres). Chwalili Słowacy
Dyanę , nazywając ją Zlewonią Arom. 55. Biel. 54. Dy-
anę boginią łowów zwali Sarmatowie językiem swym
Ziewonlą albo Dziewanną. Slryjk. 156, cf 'dziewa,

4062

Z I E W N Y - ZIMA.

Z 1 M A C - Z 1 M N I G Z N Y.

dziewka , cf. Dzidzilla , bic ®óttinn 'Dianę. Chryste , tyś
Mieszka śleporodzonejjo oświecił , Polskęś przywiódł do
chrztu swego, Tobie ustąpił Grom, Lndon , M;irzanna,
Pogwrjzd . Źiewanna. Stryjk. Gon. K 2). — 'ZIEWMY, a,
e.od ziewu, od ziewania • ziewający, gń^iienb , bnildjeiib,
fiiflud) > . Ziemie wypukłość ziewnym płynem do koła
oblała. Pr:.yb. *i/<."220, -ZIEWO^DUCHY , a, e. dech
wyziewający, wydychający, baiiipfl/nut^cnb. Tkwi tara gąszcz
ziewoducbftj i ognistej piany. Pnyb. Milt. 192.

*Z1GRAG c:. dok.,' igrając spędzić, rozswywolić; ^cruilter
tńnbelii, ncrtńnbeln; (Hoss. ciurparb, ciHrpuBaib 1) grać
w karty, grać kome('yą , 2) odegrać,i. ZIGIUC się zaimk.,
"Zigrawać się con«in.", " Zigrywać się czestt. , rozigrać się.
igrając rozruszyć się , rcd)t inći tńnbćinbc Spicicn binciii
fommen. Jagmę zigrywa z snbą i do cycka godzi. Zebr.
Ow. 170; (iascivil fuga). Baranek zigrawający się, nie
wie , zi; go do rzezi ciągną. 1 Leop. Prov. 7, 23. Te-
razbyś ze mną zigrywać się chciała , Kiedyś niebogo
sobie podstarzała. / Kihan. Fr. 6. Zigrywają sie. Zebr.
Ow. 76; («» ciwri ludunt speciem). Pieść syna swego,
a uczyni się bojażhwym, zigrawaj się z nim, a zasmuci
cię. i Lenp. Syr. 50, 8. i igraj z nim. Bibl. Gd. wdaj
się w zabaweczki pieszczone). Prędko wody się zigrały.
Past. Fid 45. Zebr. Ow. 53. wspieniły się , wzburzyły
się; bic ©TOCiffcr iDnllten . trcrfcii ©cUen. Morze za wia-
niem wielkiejjo wiatru , zigrawało a 'zruszało się. \ Leop.
Joan. 6, 18. (burzyć się poczynało. Bibl. Gd.). Arnbrę
\v morzu najduja , gdy morze zigrawa sie. Urzed 321.

ZIGZAG . ob. Zygzak. "ZISZCZĘ , ob. Ziścić. ZISKFIZYĆ . ob.
Iskrzyć.

ZIMA , y, z. , najzimniejszą część roku nazywamy zimą.
Kluk. liośl. 3, 82, ber Śinter; Boh. zyma, zeyma zy-
mećka (of. zjąć , sjjinać, zejmujet, (zyma frigus; Slov.
zima. (zima, zyma algor, ob. Zimno); Sorab. 1. fyma ,
zehriia , (szyma /rigus, hiems) ; Surnb. 2. fima , Innma
(fimma fnijua , liiem^) ; Carn sima; Vind fima , limski
zhaf, (sima, mras , mershna, iilad frigus) ; Croat zima
i) hiems , 2) frigus; Bosn. zima, studeni dio godiscta ,
(zima. sliiden fugw); Hag. zima (zTma, studen frigus);
Ho.is. 3llMa , cl" [snriscr. hima ; zendz. zima 2| ; ^a^
hiems , byi-ins; Griiec ■/iTftu Zima stara dygi wypra-
wujac. czciłjia sie łyso, hib włos biały skazując. Zebr.
Ou'. 381. Wiezie Bnoeles skrzypiące yvozy Osiwiałą nam
ziine , i o( zasle mrozy. Leszcz. Llass. 98. Nadchodzący
mróz i ^nies; znakiem jest . źe zima niedaleka. Zub. 13,
78. Zima jest koniec roku leniwa , gnuśna i mdła. Kołak.
Wiek. C 1. Za latem błotna jesień przychodzi, a za je-
sienią zaziebła i niewdzięczna zma fiej. Zw. 271 ('.
Ongi srozyła się zima i stępiła mglistym powietrze srzo-
Tiem , a ziemia niemiła postawą skrzepła Mvn 76 , 1.
Pospiesza, porania sie zima Cu. Th. 1429. Tobie kwoli
rozliczne kwiatki wiosna rodzi. Tobie kwoli w kłosia-
nym lato wuńcu chodzi. Jesień wino, i jabłka rozmaite
dawa, Potym do gotowego gnuśna zima wstawa. 1'ieśn.
Kat. 151. Zima każdego pyta ; bracie , jakeś strawił bilo ?
Jeż. Ek. C 1. (co sie w lecie zarobi, tvm się w zimie
iyje ; cf. młodość, cf. starość). Gdy nie zasiejem za

dobrej chwili , Przez całą zimę bedziem pościli. A'ar. Ot.
2, 186. Widzisz jako jm zimie wiosna następuje? I lo
ustąpić musi, co nas dziś frasuje. .Simon. 6\el. 102;
{post nubila Phoebus). Pamiętać trzeba na to. Ze jak za
zimą lato Żarławą chleborodne na przemiany kroczy.
Tak pociecha frasunkom prędko zajdzie w oczy. Byb.
Gesl. C 1. Zimę uśmierza wiosna, wiosnę lalo Niszczy,
z którego nadchodzi utratą Jesień; ta skoro swoje wy-
sypie zboża. Znowu do swego zima wraca łoża. Hor. 2,
240. — "Zimie [f^ocal. 2J • w zimie, pod czas zlrny,
w czasie zimy. im SBinter, jur SBinter^jeit. Zimie, hieme,
hiberno. Cn. Th. 1429 Zimie i 'lecie sukni tylko a pła-
szcza używała. Sk. Żyw 2 , 262. W krajach wilgotnych
zimie nie bywa mrożność zbytnia. Gresc. 15. Oiiród
wszystko zgarnąwszy i owoc i kwiecie , Cieszy swego
uprawcę i zimie i lecie. Zab. 9, 6. Swietorz. W lecie
zdrowsze są potrawy , jako lo jagnięcina i t. d. , zimie
zaś zejdzie sie i wołowizna. Sok. /'robi. 247. — (ZIMAĆ,
ob. Zjąć. ZIMBKLEK, ob. Szlumbelek. Zi.MBBAT . ob.
Zymbratj. — ZIMISKO , a, h , zła zima, ber bi'fe Siri"
ter; Sorab. 2. Iiiiimisko; Sorub fymisko — § l'rz\kre
zimno, fatalc Sdlte. ZIMMCA , y .' i , ZIMNICZKA, y. ż..
zdrbn. , zimnica febra , gorączka zimna, trzęsąca > 'irząśca.
Cn. Th. 1429, H^ fnlte gicbcr; Boh. zymnioe , zymmć-
ka ; Sorab. 1. zebmnicza, ichmnicźka ; Sorob 2. fimniza;
Carn. nierslćza , (cf. marznąć); Yind. mersliza , |iudo-
bniza , treliza ; Crcat. zimiicza , merzlicza , groinicza (cf.
grozić), zimiichicza ; fing zimizza : llnl. zminiza ; Siar.
zimnica, groznica ; fioss .iit.\opa4Ka , .iiiKOHaiiHa (cf. li-
choj, (3IIMIIima, SIIMOUbC Zimowlaj; EcrI. SIIMUlIlia , JH-
Xopo4Ka. Lekarze dzidą gorączki na zimniie czyli febry,
na pałające gorączki, zgniłe gorączki, żółciowe, osul-
kowe , trawiące, złośliwe. Perz. Lek 42. Zimnica febra,
inlermitlens , jest to owa gorączka , która się z wielkiem
zimnem, drżeniem i wstrząsaniem ciała zaczyna, po
którym wielkte gorąco, potym pol, a po pocie opu-
szczenie na kilka godzin lub kilka dni następuje. I'eri.
Lek. 43. Febrom przestającym , od różnych różne nadano
imiona ; ludzie znaczniejsi zowią febrami ; pospólstwo je
nazywa drżączkami , ziinnicami , psinami , ciotUchami i
1. d. Krup. 5, 527, (cf. ogr.'żka|. Wiosenne zimnice by-
wają dobrotliwe i łatwo gmące ; jesienne zaś bywają
uporczywszemi i gwałtów nicjszemi. ł'er:. Len 23. Fe-
briiula , zimniczka. Marz Trzęsie go zimnica. Czach. Tr.
L 3. Przejiuści pan na cię suchoty, zimnicę, gorączkę.
liadz. Deul. 28 , 22 Wujek. ib. Zimnicę cterpiscy, Bnh.
zymnikar; C.roal. zimiichar , koi zimliczu ima, ein Jifbrr-
palicnt. Słudzy, gdy u panów robią . tiinnica ich w len
czas czyli febra zimna napada, a gdy jedzą, wtedy się
pocą. Mon. 70, 770, (leniwi są do robotyl. — {! Zi-
mnicę, aquae miuerales jngidae , są lo wody mineralne,
które latem są zimne . a w zimie nieznacznie ci"|iłf. kluk
A'o/). 1.91. fnitf nitiifrnliiiePiiPfr, fcf ciepli.e). ZIMM(7.NY.
a, e, od zimn'cy, in'm fnitfii gifbfr, jirbfr'. jicberbaft;
Boh. zymnieny ; Siiiui I. iclimnozcyiie ; f.Hrn mcr-
slezhen ; Croat zimiichni; //oj*. JMSOpajOHHbin Kto mi ił
w sobie zimiiicznej więcej nieczystości, inuiiał teł dłu-

ZIMNICZNIK - ZIMNY.

Z 1 M O C 11 O \V K A - Z I M O G R O Ż N Y. 10G3

iej zimnicę cierpieć. Pen. Lek. 5 1. Nawroty zimniczne.
ib. 45 — §. Dolan. Zimniczne ziele, ZIMNICZMK, a,
m., lertianaria , gicberf raut , trunkiem używane "trzecie-
godniową zimnice abo jjorączke li'czy. Syr 486. Zl-
iMNlEC nijak, niedok. , siać sie zimnym, (cf. ziębnąćj ;
Croat. zimem , falt iDErDcii, crfalicil. Zimnieję , recaleo.
Mącz. (cf. stygnąć;. ZI.MNO, a. n, , Zimno nic więcej
nie jest jak utrata ciepłoozynu. S. Pain 15, 357. Nie-
dostatek ciepła pospolii'ie nazywamy zimnem, ib. 14,
201. Dic Sdltf; Buli. stmieno, (oh. Studzić); Slov. zima,
zyma , ( cl', zimaj ; Snrab \. szyma , liuszkano ; Sorab. 2.
fimma ; Carti. merstola (c-F. mróz, tnarznienie) , nirasenje ;
Vind fima , sima , mer.siina ; Croat. zima, merzlina ; Bo^n.
zima , studen ; Hag. zima , studen , zimizza ; Slav. zima,
studeno ; Hoss. ciywa , X0J043, (cf. ch/ód) , vulg ci-
BepKa , (cf. siewiirz) ; £■;«/. cToyAŁ , sumho , ctoi-amiI'.
\Vvpedź zimno, a przyłóż drzewek do komina, 'jth. Hor.
18. Za usteiiowaniem ciała, następuje zimno. Pilch. Sen.
gn. 218. Nie w ciepłej izbie, ale na zimnie, owiniony
w pieluszki, bóg leżeć raczył. Bial. Post. 77. Suknią
z siebie przedał, a gdy potym raróz uderzył, zimno
wielkie cierpiał. Eiup. 1'2. (wnętrzne zimno , w sobie
suhjectwe). Dobrze powiadają, ze każdy xiądz od zimna
z tego z.iiodzi świata: bo gdy kona, wystudzą izbę ci
czuwacze. Opal. Sat. 29. — g. Zimno adu , ol>. Zimny.
Zl.MNOKRUSZ, u, m, gatunek żelaza, który się daje ko-
wać młotem, póki jest rozpalony, lecz na zimno sie
kruszy, nazywamy podług Niemieckiego zimnokrusz. Kluk.
hop. 2, 211, (cf. ogniokrusz), faltlTUctłujcś ©ifeit. "ZI-
Mi\OPŁYN'NY n. p. Tu strumień zimnopłynny srebrnemi
poniki Różnobarwne szemraniem swem liże kamyki. Zab.
10, 50. A''vs. zimny, chłodijy, cbłodząiiy płynem, falt=
flii^ig. ZI.MiNOSC . ści , ż , przymiot zimna , przymiot
tego , co jest zimnym ; Die S^dltC ali gijCIlli^aft mui SC'
fcnś , bte iSallbeil; Dok. sludenost; Hosi. cTy4eH0CTb ;
EccI. sniiHOCTb. Zimność przeciwna jest gorąeości. Obr.
61. Zimność zimy przychodzi z tego, iż słońce *prze-
zlisz dalekie bywa. Hienn. 457. Z zimności pochodzą
wilgoci, krwi zsiadanie, 'uliczek zatwieranie, zastana-
wianie krwi. Spicz. pr. Zimności moc jest ochłodzić ,
zbytniej ciepłości umniejszać, ib. Chmiel skłania sie ku
zimoiiści, ma moc uśmierzać boleść, z gorącej przyczyny-
pochodzącą Sptcz. 46. ZIMNY, a, e, Zimniuchny, Zi-
mniuczki , Zimniuteńki , Zimniusieńki, Zimtiiusineczki in-
tin$iv.. Zimno i I. d. adn.; Boh. studeny, zymawy,
studenjćky; Slov. zymny; Sorab. 1. zelimne , liuschkale,
zemnużki; Sorab. 2 fimski s.-udzień , nafimski wrze-
sień. (Sorab. 1. nazehmne mezacztwo; Bosn. podzimak =
jesień; Cnm. mersl (cf. marznąć, zmarzły), siraske ;
Vi/i(/. mersel , simen , mrasen, studen, mrasliu, permer-
sel, perhladen , marslu , mersiu , śtudenu ; C?'Ofli". zimen,
zimno: liag. zijaman . zijmni, zijmski; Slav. studen;
Bosn. ziman , zimni, studen; Bo-is. MoposHUU (cf. mro-
źny), cTyjeHHUH , vii!g. ctBepcKiu, (cf siewierz); EccL
Mp:t;hii'L, ^^HMfaii-Ł 1) CTy^eHbiH , 2) zimowy); g. li
zimny, od zimna. Ziębiący, ciepło odejmujący, ciepła nie
mający ; falt , iiii^t iDarm , nitil bń^ , faltciiD , fu^leiib , ojine

geiier pr. et fig. tr. Febra zimna , ob. Zimnica. Mon.
76, 770. Nie zagrzeje się skrzepły od zimnego. Mon.
71, 794. Umarłym zaśpiewawszy przy ich zimnym gro-
bie , Zaśpiewam i wam żywym , zaśpiewam i sobie.
Grock. W. 402 , cf. chłodny, &as faltc , baS fitlilc ©rab.
Jako się tu z tego placu zamkniesz. By cię zimną woda
ział, bardziej się przelękniesz. Rej. Wi:. 22. Przypędził
go do zimnej wody. fiys. Ad. o7. do ciasnego kala, do
ostateczności ; n l)at tn bie (Sncjc ijetticlien , aufś fliigcrfte
^cbraĄt. Przywiedzie-li zbrodnia do zimnej wody staro-
sta, JUŻ się strzedz, już czujno Sjiać mu-;i. (Jorn. Wi.
f ó b. — Zimno, ziębnę, !ilov zymno mi; Carn. sębe
me, mrSse me, mit t(i falt. Zimno na dworze. Cu. Th.
1429, Rosa cTy4eH0. — Zimna u mnie bez ognia ku-
chnia. Teał. 42. d. a. nie gotują, nie pieką, nie warzą,
cf. kot na ognisku , faltc SuĄc. Na zimno , zimno jeść.
Cn. Th. 431. Jedzenie na zimno Ross. cry^eHHOe , cry-
4eab. — Powróciwszy, widzi , ze zimno na tein miLijscu,
gdzie tamten siedział. Dwór. A 2. iż go już nie było,
wy.aiósł się, (cf. nie zagrzeje miejsca); bic Stelle ii'ar
falt, lecr, mibefe^t. — Zminy, nietrwały na zimno, zimną
nie cierpiący. Cn. Th. 1429. frojłtg. — Zimna natura ,
nie gorąca, bez ognia, bez zapału; falte 92atur, falteś
lempcrameilt. Niejeden sprawie i powinności małżeńskiej
do.syć uczynić nie może, jako pospolicie są ludzie z przy-
rodzenia zimni. Szczerb. Sax. 223 , cf. Ross. x.:a4HOi;po-
Bie , x.ia4HOKpoBHhiri. Zimna krew Ross. x.ia40KpoBie.

— Similiter: Serce samo jaśniej tego uczyć zwykło,
niż ta zimna xiążka. Teał. 50. i, 18. (nie zagrzewająca).

— §. Zimny, ostygły, obojętny, nie ochoczy; falt, erfal'
tet, glcidJGltltitJ. W wywiędłych członkach zgrzybiałej sta-
rości , Zimna podżega chciwość do miłości. Past. Fid. 7.
Umiemy być na wszystko i zimni i czuli., Teat. 45 b. 53.
Wszystkich przyjmujesz zimno., dla tego też w potrzebie
nie masz przyjaciół. Teat. 52. d, 51. Nędzni najemni-
cy, a zimni wyznawcy prawdy. Rej. Ap. 10. Ani zimny,
ani ciepły. Przestr. 95. Ani zimny, ani gorący. ,VV'. Apoc.
3, 15. Znam uczynki twoje, żeś nie jest ani zimny,
ani gorący ; bodajżoś był abo zimny , abo gorący ; a
tak ponieważeś letny, a ani zimny ani gorący, wyrzucę
cię z ust moich. Bibl. Gd. ib. (Slou. Sludeni , Scj.h' weler
z gednich ust wypusćaf; zimny i ciepły wiatr z jednych
ust wypuszczać; cf. dmuchać i chuchać, podług okoli-
czności). Na zimno, z zimna krwią, opłonąwszy, osty-
gnąwszy , I)C!J falteni SllltC. Zgromadzono radę , w której
po opłonieniu jego na zmino już roztrząsano zamysły jego.
Cstrz. Krue. 2, 583. (z zimną krwią, z zimną rozwagą) —
g. 2j Zimny, od zimy, odzimny, zimowy, sed ho<; durius
tst. Cn. Th. 1429. (z zimną krwią, z zimną rozwagą).
iSilttcr < . Zimno abo na zimę mieszkanie, hibernanilum.
łb. zimowe, 3Siiitcrii)0^nung , ( cf. zimowla). Zimowania
miejsce, leża żołnierska zimna, zimne mieszkanie. Cn.
Th. 1429, zimowla. zimowisko: Ecel. snMHhlfi 4031^,
SDMOBbe. Zl.MOCHOWK.^ , i, ź. , n. p. rośliny na zimę
przechowania potrzebujące , nazywamy zimochowkami.
Kluk. Rośl. 1, 6. et 27o. i^jlanscn bie man fur bcu ffiiit'
tet ncrtpa^ren mup ; {oppos. zimotrwałe). 'ZLMOGROZ-NY;

1064

Z 1 M O W I T - Z 1 M O W A Ć.

ZIMOWISKO - ZINĄD.

Croat. zimogrósen algiotuis; groźny zimą albo zimnem ,
'zimnogroźny ; rointcrbrducnb , fdIteDrdiienb. ZIMOKWIT .
ob. Zimowil ziele. ZIMOLĄG , CL;a , m , piecuch. Mou.
75, 595. Ziinoląg, ziii.irzlak , człowiek na mrozy zlyt
czuły. A'. Kain. -. finss MepsjflKt , ein froftiflct OTciif^ , fin
Cfcnbiicfcr. 'ZIMONOŚiNY, a, e, zimę przynoszący, roili-
terbrin^cnD ; (^roat. zimoneszecz alyificus. ZIMOIAODKK,
dka . m., morski ptak ; Boh. lednacek , (cf Ińd) ; Slov.
moreburik ; Sorob i. morski w zehme Iclinacżo ptak;
Ros.<!. 3iiMopn4oia, jC4eiuiiiii<'&, iiouoMtcaiHiiKi , crapiiKi,
•jiynuiu^B ; Ecl silHopo.-tl. Zimorodek, alcyon J/oh. 73,
50'2. Koilzaj ziiiKirodków , iilredo . należy do rzędu
sruczego , ber Gi^'.>Oilfl , zimorodek krajowy , abedo ispi-
da . ber gcmciiie GieDinjcl , ffiaffcrfpct^t, Soiiig^fifAfr , wiel-
kości skowronka, przebywa przy strumykach. Zo«ł. 207.
Ptaszek zimorodek w morzu się kocha i płód wydaje
przy morz.i . i gniazdo na samym morskim brzegu i
piasku położywszv, około pół zimy wylęga ptasłki , kie-
dy g«ałlown!'nii wi:)tr.tmi i szturmami morze się kołysze.
Warg. Jiudi. 58. Zefiry, których oddecii wdzięczny ,
słodki , Kołysać w ciszy umie zimorodki W pośrzod pol
mokrych. Min. Rył. 5, 19. Słyszeć się zimorodka
smutne skwierki dały Na wierzchołkach odleułcj gdzieś
do (loty skały. fnyh. Lut. 192 ZLMOHODNY , a, c,
zimę albo zimno rodzący, \vyd;ijący ; roiiitererjeuflcnb , fdlte<
JfllflCllb. Uli-7yMi\»an o ibiwnicj cząstki zirnorodne. N. I'am.
6, 3IG. ZI.MKSTUADKI, ów , fjlur , owoce zimostradne,
zimożizałe ; fpńt rfiffiibe, im Siiitcr reifesibc %xńd)tt. Zi-
mostridki abo zimożrzały adjectne: owoce rozmaite nie-
rychło doźrzewająee. Cn. Vi. I i29. SBiiitcr • , Spńt < .
śpdtjabrś < , fpnfrdffnb. Zmiostradne gruszki. 0'u. Uw.
■UH). Z moslra.lki. Łid. //. N 46; ziinnożrzała gruszka
wyliorncgo smaku. Ili/kc. Med. 2, 444 Owies ziuioslra-
dny, "skorożliwy, wasaick , czarny. Iluiir Sk. 1 I ( łiult.
zyniik, zyinnj dnb gatunek dębów). ZLMOSTliAD.NY, a,
e, — ie ni/c, zimę abo zimno tracący, poziniiiy; rotiitcr'
Bcrlicrnib, fdltcjerlicrciib. W kwieiniu po zimosiradnych
c/asich natura znowu wnętrzne nlwjcra pory. Huiir. Sk.
481. ZI.MOTUn'AŁY, a, e, — Ie adn zimę trwająiy,
wytrzymujący, trwały na zimę, bcn Silltcr nu#nilfritb.
Rośliny zimy się me obawiające , naz\wainy ziniolrwa-
łemi. h'liik. Rost. i. 0; (ofipus. ziinochowki;. ZIMOWAĆ^.
med. niednk. . przezimować, wyzimnwać niedok. , zimę
przetrwać , zimę pędzić, przepędzić; millłfrii , bfn SSil!-
ter Jllbriligcil , {oppos. lalować; cf wjosnować, jesicnio-
waćj: .S7oi'. zyiiiugi , bydljm pres zymu , mam prelcżcnj
w zyme ; Carn. simuv;'iti , sinmjem; \'tud posiniiti; Crual.
zimuvati , zii.-ujcm . zimuyanye ; Uuiu. zimovali ; Hay.
zimovall: ; Huns. siiiiOBaTb, aiiMyio, SiiMOBaHie : AVc/. aii-
Myio , aiiMtio , o;;iiMT.Tii. Wojska ziąd kęily zimowały
Do głównego się wszystkie popisu ściągały. P. hchaii.
Oli. 1, 590 Niektóre [tastwo od nas na swe zimowa-
nie odleci. flai(/; Luk 1. Zimowania miejsce, leża żoł-
nierska 'zimna, mieszkanie 'zimne. Cn. 7/i. 1429, { ib.
Ziinowlai. Zimować co, przez zimę chow.ić , trzymać,
utrzymywać ; ftroo^ ubcrmiiitcin lafffii , bf II ffiintfr bur*
jtallcil , nńfireii. Zimowanie pszczół, lnemalio , e gi.

mellis religuum liiemationi relingualur , na zimę, żywie-
nie pszczół zimne. Ca. Th. 1429. Zimowanie bydła,
tt'ib'ilulio ib. 1430. Woły zimowane , karmne. Vol. Leg.
2. 685 , Rosi. aiiMOBajuB ZIMOWISKO , a. «., ZIMO-
WLA, ZI.MOWKA , 1 , i., miejsce zimowania, Icza zi-
mowa, i zimowanie, t. j trwanie zimy w takifm miej-
scu; bnS ®iiiterlogi!» , bic ^BinteriDobnitng , bn« 2Siiittrquar«
tier, M SBintcrn, Uftcrtcintcrn ; Rug. zimisce, prizimi-
scte ; Slav ziinsko naslaujcjenje , zimski stan; Ross. 311-

HOBHIUC. SlfMUBHHKl, 3IIHHima. SIIMUBLC. JeAflltKB (cf. lód),

(SIIUURUIUKI mieszkający w zimowej chacie dla wydawania
koni pocztowych^ ; Ecd. siiuiiiii AOMi , 3iiM0Bbe Zimo-
wla żołnierska , zimowanie wojska lliidi ~ii ; leża żoł-
nierska 'zimna. Cn Th. 1429. et. 5;i9 Żadne niebez-
pieczeństwa poruszać nas nie mogą do jakiego obmy-
ślenia sjiosobu zimowali żołnierskich Opul. ^al. 108.
Znużony b\ł lud sroga i tiłodna w obcym a mroźnym
kr.ijii ziniówka. Nar. Cmdk. 2, 218 cf kampania zimo-
wa, aJiiitorcampatinc. ZI.MOWIT , u, m. Zl.MOKWIT. u.
m , ziele tak izeczone , że zaraz liście (>o zietni ( rzed
zimą albo 'zimie wije ; zimi>kwit . że na zimę kwitnie ,
Cijlrliicum , 3fitli'l'c Syr. 1396. Zimowit rodzaj rośliny,
rośnie u nas na soczystych łąkach : bydło go nie rusza,
bo jest trucizną A7u<r. Uykr. 1. 145, lob Szafran dziki).
Niesłusznie zimowit jialuchami zowią Sienn. Wi/lii. ob.
I'aluchy 'ZLMOW LLNA . y. £., zimność, zima dokucza-
jąca , lega . ziiriisko ; cltt ^nrtfr 38iiitcr, barie .^dltf. Tak
wszystka zachodnia lliszjiań>kt kraina Spiekła sie , gdy
ją su(dia trapi zimowlina. Hanlz. Luk 54. Zl.MOWY, a,
e, od zimy ( Cr.opius rejirit .Adjertivum zimowy, utpole
vociihulum ditiiiis, et praejrrl Zimny, odzimny Cn Th.
1129) SSillter ' ; Roh. zymnj ; Slm'. zymny; Soruii. {.
zeliniski ; C'iin. simske ; ł'/;ii/. simslini, simski : Croat.
ziinszki ; Z/u-a. oziinacni, (cf ozimi); i7«r. ziin-^ki : Rots.
3iiMiiiri . 3iiMiiuii żołnierz po kampanii pójdrie na zi-
mowe stanowisko. Roh. Auw. 5, 329, (oh. Zimow.-iłij.
Cójila na zimowe chleby Jahl Ruk. J 4, l ob. C.blea ).
'ZI.MO/IKLONY' ; n. (> Ziele gruszczycikę lowią jabłon-
ka I yinioznliificm. Sieun 139, Ru>s 3ejeiib SHMilHa ,
r|)ViiiiiUii . Siiiterdnlii ; bście ma griis7kow\n. jioiloliue,
latem 1 zimą zulone. hluk Roni. 2. 221.' ZI.MOZIOŁ .
fl, m , LiHnaea , roilzaj i gatunek rośliny, bardzo u nas
rz.dki hink Dykc. 2 , 90. bic iiórblidje 8iiiii«. ZIMO-
ZIiZAŁY', a, e, co pożno dożrzewa ku zimie. VłV«</. ,
IPĆit reiffiib, luliiterreif, SBiiiter • , vb. Zimosi.-adny, Zimo-
slradki.

ZINACZYĆ n. dok. ob. Przeinaczyć, inarzyć. inszym uczy-
nić, jirzerobić , przekształcić, przeformować ; ttnbfr^ mil'
(fceii, iimdnbfrii, umftalfen, iiiniornifii. Zmanjć »ię . m-
.szym Sie stać. odniienić się; fliiiij anbfrt Wfibfii, fit^
Derdiibcrii. Jam się już leraz daleko xmacz)ł R J\cfian.
Jtr. 367. Leżałem już jako umarły, a rozum mój zina-
czjł mi sie. 1 l.ei'p A E:.di. 1300. indsiedł.-m od retu-
rnu. Ribl. (id ; pomieszał mi się ro/um. tt warjować).

ZI.NĄU .Adieib. . z mad. zkad mad; Ruh •l.!^:lnud, od-
ginad ; Sluv. odindel ; Bosi:, odindi . odmud^ . ten nO
anbtii (itr. Okropny był stan HiilKianów , ziąd ich lici-

z 1 N l» K A - Z 1 O M K K.

ZIOMKA - ZIŚCIĆ.

10G5

ska szabla Polska ; zinąil bojażu cliylrogo okrutnik:i \'ar.
Hsl. 4, 116. zląd , — zlnnutąd ; z tej strony, — z I tntej
strony; z jednej strony, — z drugiej strony.

ZINDRA, ob. Zedrą, zendra

ZINGOWAĆ, ZY.ŃGOWAĆ, ZENGOWAl". -i. dok., ob Ingowae,
masłem , tłiislnścią i t. p yiosn,arow;ić , poiłuścić . mit
jcrlnjfciiciit 3'ftlf ""& ^f^9I. Dcfłreiicn. Zyngnwai', pozen-
gować ciaslo lub pieczyste, nia^łtm lub iłusiośeią . al-
boli leż żófik:imi od jaj ubitemr. Wiel. Kurh. 453. Pier-
niki zvnguj svla mioilowa Cnmp Med. 668

'ZIOBRO, •ZJÓBROWT, ol>. Żebro -ZIÓŁĆ, 7iófeio«Y,
ob. ióU. Z!ÓŁK>AĆ. o/. Żó/k..a<.V

ZIÓŁKO, 1) ob. Zi.le, zióJko, z.(if,Tvko , 2) Zółko. ob.
Zielnik, ziołopis. "ZIOŁO, ib. Zi. !.- ZIOŁOJADACZ . a,
a, m, kióry zioła zjada, ziofaiM ż>ji' . bcr Srfilltcrifffr ;
Ec<l. 6hi.iiea4(.'Ui , sjaKoajeu-B. *ZIi'ŁOKWITŁ>', ■.' . e ,
w zioła kuiinąey, fiiiiitcrMillicnb ; Ecrd. 3.iaKimBiiTHuii ,
Graet; jii.onrfltjc. 'ZIOŁONUSNY, a , e , nosza''y zioła ,
ob Ziołorodiiy. h•mItcrtv(I(jflI^ ; Errl. Siibsiiinr. s.iiiKOHoceiii ;
veib. SJahoHOluj- , Gtuit /(lorjąooio}. ZIOŁOPIS. a tn.,
co o ziołach pisze ' ?, Tn. I4.'0 kr Jtrniitcrbcfd'reil'er,
*l*flair)Cnl)cfdtrciI'cv , Sotanifcr ; //«>.<. TpaBOBtjeui; ( i,b.
'Z;ołoznawca , zielnik, ziółko). Ziołopisowie , alias bo-
laniści, dobrze o tym wifdzą. Brzosl. Duch. 93 Zioło-
pis starodawny. Syr. 1288. Pośledniejsi ziołnpisowie
zieie to znali. 531. "ZIGŁOPISKI a, ie . "ziołopisar-
ski, ob Zielniezny, holani(zi.v. 'ZIOŁOPISTWO , ZIO-
ŁOPISARSTWO .■■ZIOŁOPIS.MO. a . ». , oh. B„iar„ka ;
Hoss TpaB0Bt4CTBu. ZIOŁORODNY, ZIELORGDNY. a,
e, rodzący zioła, frdutcrjeuiienb , ( ef ziołonośny ). Pa-
górki ziołorodne. Olw. Ow 554. Apolo nad Amfyzu
progiem ziołorodnym owieczki pasał Zab 14,90. Szosi.
Kedv panuje zielorodna wiosna , Tam i pokrzywa bujno
■ró.scie sprośna. Zimor. /iox. 198. "ZIOŁOŚWIETNY, a, e;
EriI s.iaKOciflTe.ieHl Graer. y/.oaiyri . nirenler splendeiis,
fniiiterldiimmmib. ZIOŁOWOŃNY, ŹlELOWOiSNY, a, e.
woniajacy ziołami , frdiltcrbliftcnb. Trosk wolen , sam z
owcami , syn z jagniety chodzi , A 'mać war zielowonny
doma do nóg chłodzi. 'Hyb. Gęśl. B 2, ZIELOZNAWCA,
y, m.. botanik. Krumt. Chym 353, Ross. ipaBOBt^eut ,
ciii Jłrdiitcrfcniicr , ob Zielnik, ziółko, zielopis. ZIOŁO-
ZWIERZ, a, m., czułozioł, ziele czujące, zoopliyton, planla-
nimai. Cn Th. 1450. Cn Syn. 685. zieli jednego ro-
dzaj, który dotykającemu umykać się zil?je. Wiod. . cf.
iywopłon, żywozioł; Ross adiDOTHopacTeHie , bie "Ibi£r=
pflanse, Mi ^'fianientbter ; cf pław abo ruch morski nie-
czuły. Cn. Th. 709.

'ZIOM.^K , a, m, mieszkaniec ziemi, ziemianin; cjji (Etb=
betDPbner , (Srbcnbiirijcr. Tobie chwała na wysokości , a
ilain ziomakom pokój dobrej woli opiewali aniołowie.
Bzuiu. Roi. Dl. ZIOMEK, 'ZIEMEK, mka , m. , współ-
ziomek , ber SnnCiśmnnii. Ziemek tCisoż miasta ; ziemek
tegoż kraju, narodu. Cn. Th. 1427, Boh. kragan, ( cf.
krajowiec, ob. 'Krajan); Slov. zemko , kragan; Carn.
krayanek , deshelnek , deshelan : \''tnd. femlak, semlak,
deshelak; Croat. et Dal. zemlyak : Rag. darxaynijk ( cf.
dzierżawca), mjesctanitj , fofe. Mieszczanin); Ross. ae-

Sttwnili Liniegt tuyd. i. Tem VI.

M.iHM . cooietiecTBeHHHKŁ ( cf. ojczyzna j , cooryngt ,
CMHHOseMem , (oppos. cudzoziemiec); Ec.cl. seM.iCHHKŁ ,
aesLiaKi MauieseiieirB . HauiecTpaHcuŁ , i" cf. naszvniec).
Ziomek. }nuniifps. Urs Gr. 177 Wielu ziomków kieska
bez szkddy cał''j Rzpllej stać sie nie może. Siem. Cyc.
207. Skarżą nań ziomkowie , a obcy go sędzia broni.
Módl. Gd. 21 (Piłat brom Jezusa przeciw żydom); Na
swego ziemka ziemkowie skarżyli, hanc. Gd. 88. Jezus,
iż w ojczyźnie swojej był wzgardzony, Przeto do miasta
Nazaret nie wchodził. Znając w tym narów ziemków
przyrodzony. Którzy iż się pan ubogo narodził, ! robią-
cego ciesielstwo 'widali Z Józefem , przeto mniej go po-
ważali. Odym. Sw. N 3 Chcąc do Koryntu powrócić ,
wjbr.ił sobie okręt i żeglarze z Koryntu, zwierzając sie
im , jako ziemkom swoim. Eiop. 50. Wrócili sie z tej
nowej osady do swoich ziomków starych, hhin Wor.
8. Aby ziomków swoich mogli poratować. Sak. Persp.
pr. 2 b. Juslynus b\ł ziomek Szymona czarnosieżnika
z Samaryi. Sk. Dz 20. Z królem ziomkiem po Polsku
do.^konale się rozmówią Psalmod 27. z rodakiem . cf.
Piast ZIO.MK.A, 'ZIEMKA, i, ż., współziomka, z je-
dnego z kim miasta, z jednej ziemi będąca, bic £ntlby=
niaitnitl ; Boh. kraganka ; Rag. mjesctanka, C cf. mie-
szczanka; ; Ross. acMjatiKa , e4nno3eMi;a Ziemka. Oczk.
Przym. 8. Caenis Elajetowiia Achilesowi ziernka była.
Zebr. Ow. 29'J ; (popularis). Im więcej do ofiar biorą
cudzoziemek , Tym mniej ginie od strasznej Orki samych
Ziemek. /'. Krhan. Or.l l,'21o. 'ZlOMKOWSKl , n,"ie,
od ziomka, od ziomków. laiib?manni|'cb : Ross aeuMKOBi,.
e4nH03eMHhiri. 'ZIOMKOSTWO , a, n., bycie czyim ziom-
kiem , bie 8anbśmaiinf4iaft ; Slov. kraganstwo ; \'ind. se-
mlaknost, deshelaknost ; Ross. e4IIH03e3lCTBO

ZION.ĄC med. jeditll. , Ziewnąć ( cf. ziać, ziajać) , gębf
otworzywszy wytchnąć, odetchnąć, dech wypuścić, oddać;
ben 3)fimb aiiftbiin, gnliiifii , nt^tiicn, ^aiid^en pr. et fig. tr.
Ziewnienie. zinnienie, hiutiis eilremus e.rpiralilis- Cn. Th.
1429. bas Ic^tc i)iind;en, ?liiśl)au(^cn , (oA. Wyzionąć, ozio-
nae , "ozinać , pozionąć;. Drudzy zakrzyknąć chcieli ,
ale omyleni Od głosu , ledwo zionąć mogli potrwoźeni.
A. Kchan. 163 ; {hianles). Wszyscy ani zionąć nie śmie-
li przeciw wszystkim jego sprawom. Zygr. Ep. 39, {ob.
ani pisnąć, ani mruknąć, odezwać sie). Taką niewolą
na nie wwalił, że też nietylko na nieznośne jarzmo je-
go zionąć nie godzi się im ; lecz też gdyby przeciw nie-
mu prawdę mówili, obowiązani przysięgą, że się grze-
chu dopuszczają. Zygr. I'up 96 Wszyscy jednostajne-
mi mianowali usty Władysława , i ktoby wspominał ko-
go nadeń inszego , a nawet i zionął , nie obrał się.
Tward. VV7. 197," (cf. ani tchnie)

'ZISC się , oh Zejść , zejść się.

ZlbCIC cz. dok., uiścić, sprawdzić w istocie ; (Boh. zgistiti
confinnare . pełnić obietnicę. Cn. Th. 1450. crfiiUctl, 2Gort
^alteii , rpabr inadten. Chrystus pan możnie to , co obie-
cał, ziścić i wypełnić raczył. Wiśn. 499. Kto wiele
obiecuje, mało ziści. Cn. Ad. 403. — Si aliquis alicui
se inscribit , quamcunque rem evincere , s. ratificare alias
ziścić. \'ol. Leg. 1 , 329. oerjemiffcrn , cf. warować. —

134

ł066

ZISKAĆ - ZJĄĆ.

'g. "Ziś"'!!!. ob. Zyskać. ZISKAC , ziszfze , ob. IskaiS.
ZIS'njCZYĆ Cl. duk, Zistaczaii niedok., w istotę obrócić,
istotnie wcielić, połączyć; roefeiltli(l> BCtbmliCII, octciiictt.
Autor prawie każdy tak się zistai-za z dzie/em swojem ,
tak się z niem spaja węzłem miłości własnej , iż przyjść
nie może (Jo odłijczenia pisma swego od osoby swojej.
Czar i }]yśl. 200.

•ZIZILIA , ub. Uzidzilia , cf. Ziewanna.

ZJĄĆ. zjął, zjęli, /. zejrnie, 'sejmie (cf. sejm), 'zyjmic, 'zy-
mie CI. jedntl., "Zimać , "Zcjmać , 'Zymać , ( cf. zdejmo-
wać , zdjąć) dok., Zejuiować, *Zyjrnować, "Sejmować (cf.
sejmować) conlin., wziąwszy w kupę ścisnąć, ścieśnić;
juiammcu faffen , jufamnieii Eniicfon , prcffcii , fuiieii , flam=
mcrii, fiag siiiiniti ; l'jrrl. cojKiiłiaio , cucM.ieiii) , ciiacH^Ł,
CK.ieCHi , cja«UHi. Zcjmuję co L^oźilżmi , spinam. Cn.
Th. Ii"20 jiifammeu ^efteii, jiifammcn itagelii. "Ciesi pro-
ste niespoJDiii' jednę ()rzeciwko diu^iej kładą, na czele
ielazami je zi'jmują , ziemią dostatecznie fasują. Warg.
Cez 167. "Ciesi żelazaini zcjinują mocno, że icli ani
rozerwać niepodobna, ib. 108. (klamrują, zachwytują,
S|)HJ ją) Zwiercianym i n;ikształt kraty zjetym drzewem,
toz ziemią bagnisko zawalał. Warg. Cez. 187. (sfugowa-
nym, spiętym, spojonym, zbitym). Włosy głowy two-
jej, jako 'pawłoka królewska zjęta cewkami. 1 Leop.
IJ'iiU 7, D (jako szarłat zwiniony. 5 Leop. \ spięta j.
Ostrym tarniem głowę zjęlą , I twarz spławioną pokaże
świeia ; W purpurze. Miask. Ryt. 55. (opiętą, ściśnioną ;
l)e^^l(ft, beipaiint, jufommen gcpre)Tl, lieengt). — g. Zjąć ,
ściśle piiłąc«yć, zjednoczyć, skojarzyć; Cll^ BCrbilltCn ,
urreiiien. Boże w trójcy jednością zjęly. Kanc. Gd. 12.
Wesel się cerkwi święta , Bogu ślubem zjęta. Kanc. Gd.
151. "Przyjacielstwo zjąć z niektórym domem, adopta-
re se aliciijus familiae. Mąci. zawrzeć przyjaźń , zabrać
przyj:'źń , greunbfdiaft fc^licPen. Usłyszał o Bzymianacii ,
że przestawają na każdej rzeczy słusznej , o którą je kto
żąda , i którzykolwiek przystawają do nich , że zejinują
z nimi 'przyjacielstwo. 1 Leop. 1 Mach. 8, 1. |że z nimi
w przyjaźfi wstępują. Bihl. Gd). Posłał Judasz do Uzy-
mu , aby zjęli z nimi 'przyjacielstwo i towarzystwo. 1
Leop. 1 Mach. 8, 17. (aby z nimi przyjaźń i towarty-
st*o zawarli. B(bt. Gd.). Zjąć małżeństwo, zawrzeć
małżeństwo, pobrać się; cine ^tixat\) fĄltcSeii , bńrat^tn ,
t^ńidftn ; tcc/. aario Koro ki 4U(epif adjunr/o conjugio ,
sjATb zięć ; {Boh. sńatek pobranie się , małżeństwo , we-
stdf). Zjecie małżeństwa między dwoma rodzicami. Wyi.
Alnj. 24, Xiegi Rut są o małżeństwie, ktróre zjął Boos
z poganką Rut. 1 Leop. Rui. Stopnie krewności .lą do
członków ciała ludzkiego przyrównane: w głowie jest
położony mężczyzna z białogłową , którzy się słusznie i
przystojnie zjęli. Sicierb. Sax. 183. — Zjąć się, złączyć
się cieleśnie . zmieszać się cieleśnie , fid; mit fiiiailtcr
flci)4>li(^ »crmif4icn. 'Wnijdź do żony brata twego, a zejin'
się z nią , abyś wzbudził potomka bratu swemu. 1 Leop.
Uenef. 38, 8. (złącz się z mą. Bibl. Gd.}. Insze zwie-
rzęta same z sobą się zyniiiją , A *widy im lego ludzie
2a grzecli nie racliują. Utiv. Ow. 400. ( gza się , (larzą
się , grzeją się podług upodobania). Samcowie zejmo-

Z E J M A.

wali się z samicami. 1 Leop. 6'enei. 31, 10. (złączali się
z owcami). Stało się tedy, że w onym zagrzaniu, któ-
re bywa przy zjęciu, patrzyły owce na one pstre pręty,
I rodziły potym pstre jagnięta. 1 Leop. Genei. 50 , 59.
(poczynały owce , putrząc na one pięty , gdy przypu-
szczanie bywało. Bibt. Gd. ). — g. Zimać kogo , złapać ,
zabrać w 'jęctwo , chwytać go ; einfti fan^fn , gefaiigfit
nebrneii, rocgiiebmen, ert;afdjen, eripift^cn ; fioA. zajmam, gmu.
Was przez strach w pęto niewolnicze ziroał. Friyb. Mili.
283. Z orłem gdy w górę orlica się wzbije , Clicąc
wytropiony połów zimać szponem.... Zab. 14, 165.
I.,udzie biegając do ognia złodzieja zimali. Budn. Apophł.
143. Idą-li o pokój, zimajc.ież ich żywo, jeśli leż ku
bitwie, takież ich żywo (lojmajcie. 1 Leop 3 lleg 20, 18.
Xiążąt zimanie Ryb Fi. 293. ('imaństwo, "jęclwo) — j.
Zjąć, zachwycić, uchwycić, zająć, przejąć, przemknąć
phys. et moraL; ergretfeii, faffcn , |biir(^Dringeii. Trawa
wzrosnąwszy , ziemię zjęła i "zrościła. Cresc. 22. (spoiła,
skleiła) Już ona noc minęła , Co nas była ćmami zjeła.
AfiHc. Gd. 326. (ogarnęła;. Wielkie wzgardzenie, i po-
dłe ważenie nauk zjęło dzis' uinysły ludzkie. Glici. Wych.
M 5 b. W modłach trwa , sen go nie zejmie. Groch.
W. 30. me napadnie , bet Sc^laf uberfdUt t(in nii^t , be<
itteiftcrt fi(^ feincr ni(^I. Żaden go sen nigdy me zejmie.
/ heban. Ps. 183. Xicżyc swym przechodzeniem przei
te 12 znamion, skłania i zejmuje prawie swym rządze-
niem te nizkie rzeczy na ziemi ku rozmaitym sprawom
icli. Spici. 194. obejmuje, osięga ; befafTcii, crrciĄcn.
Zejinowanie , zjecie, 'ZEJ.MA , y, i., Chudk Kisi 06,
zachwycenie, zachwyt; ba3 Siitsurfen , .ciiirciScii, JorlffiBtit.
— Zjąć, zachwycić, przeniknąć; crgrei|Cri , burc^Priiigen ,
Ctfd;rittcrn , rei^t fajfcn. Za dopuszczeniem bożym , za
grzechy moje , chproba tamże mię zjęła. Smolr. Nap. 76.
(nipadła, uchwyciła, schwyciła). Birdzo_ zjęly niemocą,
nikogo nie chciał mieć przy sobie Sk Zyw. 184. zmę-
czony, \)axt angcgrirfcil. Zejmuje mię boleść, żal; percu-
lil me dolur. Cn. Tii. 1420. Filistyńezyki zjął żal , zję-
ło rozgniewanie. Groch. IV. 11. Było koło mej nieco
młodych pacliołkósv , miłością zjęlych. Gorn. l)w. 289.
(pałających). iM.ijąc serce litością zjęle , za sromotę .Nie
poczytała ani hańbę sobie Usłużyć jego w czym mogła ,
osobie Odym. Sw. i, H h H b. Zjęlc jest serce moje
nad rzeszą , że już trzy dni nie mają , coby jedli. Sekt.
Malh. 13. (serdecznie mi 'lito rzeszy, ib.). Siała wedle
krzyża matka święta Marya , serce mając przerażone Gorz-
ką boleścią, i żałosnym zjeta Frasunkiem, Odym >'r
'i I i i b Piłat różnemi począł jposobarili Żydów \,ti\
wodzić, żeby ulrapionej I różnemi już ijetej boleściami
Osobie jego 'wżily pofolgowali. Odym. St: i F I i b.
Słusznie go zjeła okrutna boleść na wsiyslkich rzeciach
wewnątrz 1 Leop. 2 .l/ac/i. 9, 5. ( ijęła go niculecion«
boleść wnętrzności , i srogie wnęlrzne dręczenie Bikl.
Gd). Niezwykłe bacząc przjjście jego, strach ich wiel-
ki zjął, i trwoga jękliwa. OJym. Sw. 2 .U m 4. Zjęłi
wszyslkieh bojażń , i wielbili boga. W. /'osi. W. _', 229.
Z mm gruby Edomczyk w lot bieżał , a oba strachem
zjęci, z bystrego Dunaju wodami na wjścigi lecieli.

z J A C H A Ć - ZJADLIWY.

Z J A D O W I Ć - ZJAWIĆ.

1067

Psalmod. 72. — '§. Zjąć , ob. Wzdjad , wzdejmuje. —
§. Zjąć ' zdjaó z czejjo lub zkąd ; Eccl. ciatii , cinMy ,
cHcajK) . abncbmcn , bcralnicbmcn , wcgtirbmcH , fortiicbmfii.
Król zjaf pierścień z reki swej i daf go Hamanowi. Btidn.
Eslh. 3, 10. (zdjaf pierścień swój z reki swej. Bthl Gd.,
ściągną/) Zjął pierścień z ręki swojej, a w/ożjJ 'gi na
rękę jego. 1 Leop. Genes. A\, 42. (zją/. Bibl. Gd.). Trzy
korce zJotych pierścieni , co naszym byjy z palców zję-
te po pogromie , na ziemię wysypał Warg. Wal. 259.
Pyszny rękawice z lej reki, na której sygnet, 'sejmie,
a w drugiej ją dzierży. Hej. Ztr. 55. Zjeli ciało jego
z krzyża. 1 Leop. Joz. 8, 29. (zjęlo trupa jego z drze-
wa. UibI Gd). Zejme lutnią *\vielostroną , Juz od roku
zawieszoną. Groch. W. 452. Zymcie w czas jarzmo z
siebie tych szatanów brzydkich. Groch. W. 307. Zejmij
bóly z nóg twoich , bo to miejsce święte jest. Sk. Ka%.
544 b. zżuj . bic Sticfeln au^jiebcn. U\ duch zjawszy
z nich cechę Chrystusową , swoją ich cechuje. W. Post.
W. 445. Osa stara fupiei z siebie 'sejmuje . a tak się
odmładza. Sienn. 502. ( zrzuca, zlinia ). Gdy te drwa
w garncu nazeleją, odprzątniesz ogień, a 'sejmi gar-
niec roztropnie ze *drwy. Sienn. 524. ( odstaw' ), Bo-
ga o to prosiła, aby ją albo z świata zjał, albo mał-
żonka takiei!0 zrządził, z klórymby płód mieć mogła.
Gticz. Wych. C 2. fr motbtc ffe oon ber SEcIt nefcntcn ,
(cf. zejść z świata). Po zjeciu z tego świata , niemasz
czasu dobrze czynienia. Zygr. Gon. 424. pat liberalio-
ttem , po zejiiciu •. rtai) bcm Slbfcbcibcn , Scri^eibeit. — '§.
Zjąć się za kofSo , zjać się o co, stawić sie , obstawać,
ująć się; fi^ jcmanbcś , Ober eincr €ad)c anncSmen. Moj-
żesz zjąwszy się za pasterze, obronił dzieweczki 1 Leop.
Exod. 2, 17. (wstał za nirm. 5 Leop. j. Krzyżacy xieży
dziesięciny dać nie chcieli , o co sie zjeli biskupi Pol-
scy, i zaklęli ich. biel. 179.

"ZJ.^ĆHAĆ, ob. Zjechać.

ZJADAĆ, ob Zjeść ZJAD.ACZ , a, m. , co zjada, co zjadł,
ber 31ufcffer , Slujircffer , 3ii'<in™^nfff''r , 3'if'!""nciifre)fer ; Ei:ii.
CHtjareab , nofl4aTeJb. Lis pewnv, wielki zjadacz kró-
lików , wielki łapikura. Zab. 15, 280. Tręb —( Zik\).\ ,
zjadę. ob. Zjechać) — ZJADKI plur. , zjedzone rzeczy,
resztki zjedłonego , niedojadki; tteberlileilifel uom (Sffeii ,
Scjł(^en. Koń ten już nie przebiera , szczykajac zjadki
na wytartym tłoku. Pot. Jow. 2, 22. ZJADLIWOŚC ,
ZJ.ADŁOSĆ , ści , z., zajadłość, zawzietos'ć; ©iftigfeit,
Siffiijfett, ©cbafflgfeit , ©roD. Psu ostry węch, gdy tro-
pić . rozsierdziona zjadlość , gdy się mu rzucać i kąsać
trzeba, największa jedna zaletę. Pitch, Sen. Iisl. 2, 242.
Zjadłość dawnego 'rankoru Darowali ojczyźnie. Kras. Oss.
Bób. ZJADLIWY, ZJADŁY, a, e, — dliwie , -d\e adv ,
praerabidus , zjadły, gniewliwy, jadowity. Cn. Th. 197.
lĘuj, giftig, Beifenb, erbopt phys et mor. Własna ręką
zadaną czujesz teraz bliznę. Mieszając z ślicznym wło-
sem zjadliwą truciznę Hut. Ow. 90. Miecz zjadliwie w
piersi po same 'jelca wraził. Zebr. Ow. 527 ; ( lelalem
ensem ) . Zwierzęta zjadłe dla bólu na nich się rzuciły.
Ptlr. Et. 180. Zła zazdrości zjadliwemi usty Zarzucasz
W' wieku gnuśnym dni pełne rozpusty. Hnl. Ow. 9?. Zja-

dliwa cudzem powodzeniem nieprzyjazna zazdrość. OssoL
Sen. 40. .\ni ustom zjadliwym na wymowie zbywa. fful.
Otv. 5. Jeżeli żart ma skutki miłe z uczucia wdzięczne-
go, nie powinien być zjadliwym, hras Fotl. 2,* 105.
Człowiek zjadliwie żartobliwy podoba sie na moment, ib.
2, 105. (złośliwie, grjźliwiej. ZJADOWIĆ , ZJADOWI-
CZYC ł:-. dok, jadem zarazić, jadowitym uczynić; mit
@ift anftccfen, giftig niadicn. Biedrzeniec krew' zjadowi-
czoną z jadu wychędaża. Syr. 79. Długiem wygnaniem
zjadowiony. Nar Tac. 5, 53. zjatrzony, "rozzłościony ; er»
bept, giftig, aufgcbrnit.

ZJAKOWAĆ , ob. Jakować. ZJAKUBIEĆ , oh. Jakubiec.

'ZJAFUĆ, [A'or/7. ozirknuty sia = uśmiechnąć się 2]: n p. Hisu
diducere rictum , śmiejąc się na kogo zęby oszczerzać , t. j.
błaźnić z kogo, albo śmiejąc się zjaiać, rzegotać Marz.

ZJASNIĆ cz. dok., Zjaśniać ntedok.. wyjaśnić niifbrllcn. Lecz
ty nie zjaśniasz źrzenic, co się próżno toczą. Hrzyl. Milt.
74, cf. wypogodzić. ZJAŚKIEĆ nnak. dok., stać sie ja-
snym , wyjaśnieć, z jasnością się zjawić: bersor fdieincn ,
bmnir . letiiteii. Króla Melmdy dwór cały Szl<arłatem ,
jedwabiami i złotem zpśnhiy Przyb. Luz. 62. (świecą-
cy się) Wnet zjaśniała królowa niebios. Chodk. Kost.
27. zjawiła się.

ZJASTRZĘBIEC nijak, dok., "Zjastrzębiać sie zaimk. niedok. ,
oh. Jastrzębiec, przejść w- jastrzębia , nabrać natury ja-
strzębia, zbystrzeć pr. et flg. tr. ; jnm §abidtt tucrben ,
^nbid)ti'Tittti;r bcfommen , fcŁarffiditig , raf(| , iiierftbdtig n)er=
bcii. Niechaj niewola sobie tytułów zdobywa i niemi sie
ozdabia, nfech sie ta sowa zjastrzębia , jako chce, przed-
się sowa sową będzie. Orzech. Qu 1 28-. Niemasz gor-
szej rzeczy , jak kiedy sowa zjastrzebieje. Rys. Ad. 45.
asperius nihil est humili , rum suryit in nltum : 'pan z
nędznika ciężki. Cn. .4d. 812. hys. Ad. 50. Lepsza
fortuna wielu rada zepsuje; Staropolska niesie przypo-
wieść: kiedy sowa zjastrzebieje, s\yżej lata niż sokół.
Fredr. Ad. 55. Dobrze Polacy mówią , kiedy sowa zja-
strzebieje . nie widzi słońca , ale oślep lala , i bardziej
niż sam jastrząb' odyma się ; tak kreatury ludzkie wnet
spysziiieją Lub. Hoz 57.

ZJ.ATRZYC : Ross. B343'piiTS , ob. Jątrzyć , pojatrzyć.

ZJAW, -ZJAWA, ob. Zjawienie pod Zjawie. ZJAWIĆ cz.
dok.. Zjawiać niedok., jawnym uczynić, jawno okazać,
ukazać, objaśnić; cjfeiibar mnć&cii , rffenbarcn, bnrtbiin,
jCigcii, fcben laffcn; Sorab. 1. zyawam : fioss. nsiHBnib ,
H3iaB.taTb , ns^aB.mBBTb Zjawiający; Ross. BSŁHenTe.ib-
Hbift , n. p n3iaBiiTc.ibHOC HabMOiieHic tryb oznajmujący,
modus indicatiius. — Zmmk. Zjawić sie, okazać sie ja-
wno ; V';h(/. skasatife, skashuy.ilife , perkafliinatife , erf^et>
neii , \)n'ooxUui)tm , fid) pffetibaren, fiti) ffben laffen. Bo-
dajby ten dzień nie zjawił się, którego ci ślubowałam.
Tent. 18 b. 4. Zjawiły się długi jego , choroby , nauki
heretyckie. Tr. Zjawił się ktosiś z kąta , ozwał się kto-
siś z tym zarzutem. Tr — Zjawienie, objawienie, Boh..
zgewanj ; Slov. zgewciii ; Sorah. 1. wozyweno; Carn.
l>erkasn; Vind pcrkasen , skasanje , bfl^ CjfenburciI, Cr^
(dicincnloifen. Na wyspie Patmos Jan ś. pis:ił xięgi zja-
wienia albo objawienia tajemnic dziwnych bożych. Btił.

154*

1068

Z J A W - Z J A Z D.

ZJAZDOWY - ZJECHAĆ.

Fost. 115. Bu;. Hsi. pr. 3. Apocalypsis , bie Offcnbarunfl
Sojianni^. Zjawienie pańskie, Eptfthanias , trzech królów
święio. Cn. n. 14-26 Wiutl. Dai Jeft ber Gtid^eiiiung

©I^rifti, bai DrCp-SiJni^eicft. Zjawionie , to i-o zjawione,
co się zjawia. ZJ. A W, u. m., "ZJ.WYA. y, i., ZJAWI-
SKO , a , «. . 'ZJAWINY pliir. , tm eriicmuiifl. Co za
dziw, eo za zjawienie! co tu robi la figura? Teal. 56.
c 117. Kzcciiiel proror.kim zjawein prowadzony. Przyb.
M^ilt. li. Boska mądrość nie raz się przez nadzwykJe
zjawy do serc uda. Przyh. Ab. 64 Te zjawy dane nam
są dla ostrzeżenia. Priyb. Mili. 332. Świetny zjaw twa-
rzy boga. ib. 336. Skryte niebios wyroki Wespezyanowi
panowanie przez dziwne zjawy oświadczyły. Sar. Tac.
3, 17. ib. 3, 97. Sny te dobrą jej wróżyły przyszłość
zjawem miłym. Przyb. MUt. 401 Czas wyznaczony ob-
wieszczonemu zjawowi nie był przyszedł. Ghodk. Kosi. ti8.
Święta ta zjawa. Cko.ik. Kosi 1)2. Treść tej zjawy była
taka. Ih. 68. Z;.;adł te cliwaiebne zjawiny Adam. Pizyb.
Mili. 335. Czas zjawin Mesyasza wielkiego, ib. 589.
Zjawienie powietrzne, napowietrzne, meteor; \'ind. sra-
kni skasanje . ciiie 8lliterfi^ctiiuit(j. W naturze przyczyny
zjawisk są iikryte. Przyb. Mili. 240. Okazał się iia kształt
płynacejco w powietrzu zjawiska. Przyh. Mili. 24. Gór-
nicy każą to mieć za szczegóiniejs'.e zjawisko. N. Pam.
24, 3j2. ZJ.\WICIEL, a, m., który co zjawia , objawia;

ber Offcntiarer, Surjeitier, bet ctnai )cl;en, obet ctfc^einen

lafft. Zjawiciel Częstochowskich, Leżajskich zabobonów.
Zyyr. Ep. 14. W\odz. ieńsk. ZJAWIGIELKA , i. ZJA-
WIEN.NIK , a, m., dziwowalz, uisiomire. .Mon. 73,589.
cin Si|loitnait, t>tx grff^einutigen bat, eiti @ci|łer)e^er , Xxa\i-
met, (cf. snowiJz , "śniarzj. Okoliczności wszystkie ob-
jawienia oni'go wykładał, człowiek ten, któremu nikt
nie zadawał, aby miał być zjawiennikiein. Uslrz. Kruc.
3, 60. Nie jestem z liczby tych zjawienników, którzy
bajki rozsiewać zwykli , ani z liczby owych , których
strachopłodami zowiem. Mon. 75, 628. Przeszedłeś swem
dziwactwem syszystkie zjawienniki Mon. 71, 315 ZJ.\-
WIEN.NICTWO , a, «. , obłąkanie w zjawieniu przyszło-
ści, Si^roaimereij bet 'Sifioimaire, ^eifterfc^icrcij. Zjawienm-
ctwo trafia się najczęściej zbyt zagorzałym w religii lu-
dziom, którym przez nabicie sobie głowy, roi się na
wyobrażeniu, iż ze świętymi obcują, lub ze przez anio-
łów różne rozkazy i objawienia odbierają. Pt-rj. Li-k. 207.
"ZJAWIE.N.NY, a , e. od zjawienia , Cffeiibarung^ • , Gtfi^ci'
nitngS ' . Widzenie zjawieniu'. Clioilk. Kosi. 82
ZJAZD, u, m. , zjeżdżanie się, zjeżdżenie, zjechanie się
na jedno miejsce; Boh. sgezd ; l^/ou/. szprav'ische , zku-
pische . zbór ; Rosi. aitsjl ; Eccl. ipiKkCTKO [i:ilebrilat,
dies jeUus 2), (cf. targ, targowisko); ba3 3"i'l"">lf>'Ńl''
ren, 3"i'"nini'iirciteii , cine Setfaminlunj ju JSaacn , jii *pfcr<
be, etllC titjcfart(). Zjazd, zgromadzenie, quanquam zjazd
signijicut ciielnm vel canuenlum eorum , i/ui ei/Mis aut cur-
ri but venerunt, quol Latina vox nulla sonat. Cn. Th.
1426. Będzie tam zacnych ludzi wielki zjazd. Orzech.
Qu. 194. *Zyazdy Sk. Kaz. 40 a. — Zjazd na miejsce
sądowy dli oględzin , kondescensya ; bie GDiibefccn} auf
(Stlinb unb Subeii. Kondescensya , zjazd sądu na grunt

dóbr jakich, gdzie kontrowersya zaszła. Kras. Zb. 1, 466,
(cf na pień wyjechać). ZJAZDOWY, a, e, od zjazdu, od
zjeżdżania się ; 3"bł'l"nf"fl"lit4 • , Jaaffail()6 ■ . — g Kon-
desceiisoryalny, ©pnbcfceilj ■ . Sąd kondesceiisoryaliiy albo
zjazdowy, nazwany od zjechania na grunt lub na uiiejsce
sporne . którego w miejscu sądowym dla zachodzących
trudności decydować nie można było. Oslr. Pr. Cyw. 2,
119 — 120. Sąd zjazdowy ziemski rozpoznawał szkody
czynione , i gwałtowności. Czack. Pr. 2 . 204.
ZJECHAĆ. 'ZJ.ACIl.^Ć , 'zjachał, zjechał, /'. zjedzie, zjadę
cz dok.. Zjeżdżać »ii«(/o/[ ; Dob. sgeti , sgel, sgedu, sgjż-
diti ; Vind. dolpelalife , na nishe pelatife ; łioss. ChtiMiTb,
CBtsJKy, CLt.Kaib , CŁt3/Kaib; jazdą, wozem, na koniu
spuścić się zkąd ; ^ffilic^rfi - Ntatitciten , \ió) teruntn
laffeii 5it SBagen , 511 ^Herfe. Z góry zjeżdżać. Tr. Gdy jui
zjechali z lej góry , hamulec pękł. Ld. — Zjeżdżam
z drogi , ustępuję drogi , [irawdy, powinności , trybu.
Cn. Th. 1429. el 1205. porzucić drogę, gościniec prupr.

ei fig. Ir. ; uom Sejc ablcnfcii , abfommen , \mi bem fflegc
^eraiiSfa^reii . ben tet^teii Scij oerlajfeii. Niektórzy podróżni
czasem z prawej drogi , dla wesołego miejsca na bok
zjeżdżają. Kosz Lor. 183. Bezecne drogi wszędzie mię
zatrzymywały, jak tylko z pocztowego traktu zjechałem.
Teal. 19, 8. Rozmawiając, od suczki zjechali do nowej
fryzowania mody. Mon. G8 , 57. «yboczyli , bii mobin lU'
tatfieii, bii tuobiii nbfpriiitjcn. — Zjeżdżam zkąd, ucho-
dzę. Cn Th. 1428. umykam, ustępuję dokąd; fid| m^'
mai)tn, fii) aui bem gtauDc ina^cii, ]ić) fortparfcii, lue^"
padetl. Najemnik jcijo inajetiiostki , pobrał sprzęt wszys-
tek i rolne gospodarstwo, 1 zjacliał. Wurg. Wal. 131.
On chce z mego kraju zjachać potajemnie. A. Kchan.
98. -^ Zjechać z pola , wrócić do domu , 9pm ^ńit
^eiinfebteii. Dla pluty i zimna musiał z pola zjechać.
Warg. Giz 35. — fig. Już ostatnia godzina na zegarze
docieka , nachylony wiek każe zjeżdżać z pola pielgrzy-
mowania tego. Ps'ilmod. 99. — Zjechać kogo, najechać
kogo , nagłym przyjazdem go zdybać , ob. zejść kogo ,
schodzić kogo; ciiieii nbcmimpclii , fibcrfallcii biirc^ unoet'
boJTte Jlltfllllft. Po zdradziecku nas zaszedł, nie prze-
strzegłszy nas niespodzianie przyjechać , co za podejście,
co za zdrada ! od stworzenia świata żaden ojciec syna
swego w podobnym nie zjechał razie. Teal. 1. c, 35.
Walentego cesarza Gotowie zjaehawszy, zamordowłli.
Gil. Post. 283 6. — g. Zjeździć dok. , Zjeżdżać nieJok ,
zjeżilzić konia , zjeździć wóz , |)OJazd , jeżdżeniem zwą-
tlić , naruszyć, spotrzebować , zużyć; Jii iiiibte fabrtn , W
nic^te rcitcii, biiri^ jabrcii nbcr Seiteit 511 ficjianbcn madjeii,
tiiiitiren , bcfijińbiaeii , niifbiaud;en. Zjeździć się, jazdą mior-
dować się, fii^ matt iinb mfibe fabteii ober reiteii — '}..
Zjeździć kraje , jazdą zwiedzić ; fnbteiib Ober rfiteiib burd)-
reifen , bereifen ; Boh. zgezditi pereguiture. i najmiiiejszo
miasteczko u Gaskonów zjeździł. P. Kcban. Uri 228.
Przyszli , aby wyśpiegowali i wypatrzyli i zjeździli ziemię
twoją. 1 Leop 1 Parał. 19. o. Boh zgezdily który wo-
jażował , zgezdilec wojażer. — ^ Zjeżdżać się ; l\ois.
citxaTbCH , citjJKBTbca ; jadąc spotkać Sie , im jabrni
Obet iKeitCii jnfammen trcjfeti. Zjechał się z mm na drodio

ZJECZEĆ - ZJEDNOCZYĆ.

ZJEDNOCZYCIEL- ZJEŚĆ.

1069

do Krakowa. Tr. Wozy sie w oieśni zjerha/y. Tr. zawa-
dziły wzajiMniiie, bie SBiiGfn fiiib iii timuifcr (jcfii^ircii , ait
fiiiaiibcr bncfcii iłcMiflH'ii. ZjeżilŻMOi się z kim , z^jeżiiżam
koaiii. Cn Ta. 142'.). 7,Hji'/.ilż,irn komu, zjczrl/.am sic
z kun w cieśni, occiirro aliciii in aiujusliis , obuius Jio
alicui in faunbus. Cn. Th. 15b8. Zjeiiliać się, przyhy-
wad do zjazdu, jnzrlą zgromadzać się, zbierać się,
'schodzić się: faDrcitb obcr rcitciib sufammtii fommcii, fid;
iłcrfammciii , cinc Jaijcfnrtb lialtcii Zjeżilź^ją się , coiwentmt,
confluunt , Polonica vox ad^onat curnim oel eiptos \ coiwe-
7iiunl aułem srliodza sie. Ca. Tli. 1429, ob. Zjazd.

ZJECZEĆ, ob. Jęozeć.'

ZJEDNAĆ cz. dok., 'Zjednawać niedok. coiilin., Zjednywać
czesU. et conłin., jednać, pojednać różnych, rozróżnio-
nych, pogodzić irii, zondzić; 6trfitenbe au^gleidicn , »er=
glcid;cn, bic GtiitracŁt ^crftcHon; (\'ind. edmiti, sedinUi ,
sdrushiti, enakiti , enakuv;iti; flag. sjediniti; Cront. zje-
dinili, zjedinati , zjediiKim h/ko, co)ijnH;in ., zjednachiijcm
coaequo , c.omplano ; Sorah. i zycdn.mó pnclum , zye-
dnanski pactitius). Mamy się oo ryclilej zjednać z bliźnim
obrażonym. W. Post Mn. 501. Niezjedniny, nie do zje-
dnania, nie do pogodzenia; mi',\Tf6ŁnIi[l) , imaii>3glcicl;lmr.
Jestem głównym i nuzjednanvm nieprzyjacielem wszys-
tkim kacerzom. Orzech. Qii of). — Zjpdn:ić pokój, ugo-
dzić pokój, ufożyć warunki bcit gricbcil miijtjlfidicil , ' »CV=
lllittcln , aiifc^IicPcn. Pokój z S.racenami lak z,eJiiah, aby
dań cesarz dawał. Sk. Dz 756 Legatów posyłają, któ-
rzy między nami j onymi prz jaźń, miłość i pokój zje-
dnają. Sinotr. Lam, 61. — Zjf'dnać, złączyć, połączyć;
»erciiicii, yerbtiiben. Grzech je*t zFiijodzony, a zjednał się
człowiek z bogiem; niebo jest ■iivorzone, a zjednał się
człowiek z aniołem. W. Poul. W. ó.jft. — Zjednać so-
bie co, wyjednać, uzyskać, pozyskać; /ioh. zgednati
comparare sibi , ftcf; ncrft^ajfcn , beroirfcii , crmcrbcit , gC'
luiuticit. Zjednać co komu, con'.iliare, cf nabawić, do-
mieścić. Cn. Th. 1426. Zjednywać sobie tysiącznemi spo-
sobami serce młodziuchnej piękności. Teit. 25. b, 12.
Zjednać sobie kogo pieniędzmi , przekupić , przenajać ,
Ross. y4o6piiTb. — Abraham za swoją powolnością Me-
syasza w dom swój sobie zjednał. Hk Żyw. 203 b. uzy-
skał, że dom jego był zaszczycony Mesyaszem. — Zje-
dnać sobie kogo za umówioną cenę, zgodzić kogo, za-
mówić, ob. rządzić czeladnika, służącego; Z/o/i. zgednati
conduceie , eineii mictbei: , biiigcii, ncraccorbircn. Najemnym
żołnierzom służbę wypowii-d/.iano , że nazbyt drogo zje-
dnani byli Krom. 5'J8. ZJEDNACZ , a , m , który zjednał,
pojedn.ił = zgodca , zgodzicie), pogodzicie!; bcv 9iil>3glci=
(^cr , 5SergIcid)Ci: ; Sorah. zyednanik; Cmat. pognditel.
W rodź. ieńsk. ZJEDNACZK.^ , i. ZJEDNOCZYĆ «.. dok.,
Zjednaczać niedok.. w jedno złączyć , wciehć ; in (SillS
eereintgen, intiigft ocrbinPen, oereineit, einuerlciDcn, Chrystus
złącza nas i zjednacza z sobą. Dambr. 205. Zjednoczony
Ross. coe4HHeHHUU. Zjednoczenie adv., sposobem zje-
dnoczonym ; Ross. coe4iiHeHHO Nie mogący być zjedno-
czonym, niezjcdnoczony imposib. : Hoss. iiecoe4iiHnMuS.
Zjednoczenie Subst. , złączenie w jedno, wzajemne wcie-
lenie ; Ross. coe4HHeHle , bie 58creinung , iuf(^felfcitige Gin-

oerlcihmg , imiige 5>'creiiiigiitig, ber SJcrcin ; (Boh. sgcdno-
ćenj zgoda). Na sejmie Lubelskim 1569 r. , skończyła
się gruntonie unia albo zjednoczenie W. X. Litewskiego
z Koroną. Bie/. 568. Na tym synodzie unia, t j zje-
dnoczenie Rusi w wierze z Rzymianami zupełnie stanęło.
6leh. pr. Gd) osoby, które z przeszłego małżeństwa ży-
jące dzieci jeszcze mają, z sobą ślub małżeństwa zawie-
rają, i ugodę czynią, którą dzieci różnego małżeństwa
równie z sobą do dziedziczenia przypuszczonemi zostają,
wtedy nastaje tak nazwane zjednoczenie dzieci. Gal. Cym.
1, 73. zrównan^e. ZJEDNOCZYCIEL, a, m. , który zje-
dnoczą, brr 3jereiitcr; /la^ . sjednilegl. W rodź ieńsk.
ZJEDNOCZYCIELKA, i; Rag. sjediniŁegliza.

ZJĘDFtNIEĆ, ob. Jędimeć. — Addas: Biel z czasem zję-
drnieje , zmocnieje. Switk. Bud. 2.

ZJEDZENIE , ZJEŻDŻONY, ob. Zjeść

ZJE.M, ob. Zjeść, zje, zjem. ZJEŚĆ, zjadł, /'. zjem cz.
dok.. Zjadać iiisdak.; Slov. zes! ; Bnh. smisati ; Sorab.\.
fiycź , zyem ; Sorab. %. fjescź , fnescź ; Garn. snęsti ,
snędl , snem; Vind sjesti , gorsjesti , gorposbreti , gor-
posobali, odjpsti; Bosn. izisti . pojisti ; Hoss. iisitcTt ,
n3ii4aTb , ii3it4aio , citcTt , Citjit , cxt4aTb , Ch-yuiaib ;
Eccl. cMitcTii , CHtMb , cxiif,j.iTH , CHb4aro , eHt4aHie ,
CHt4eHie (cf. śniadać, *śnieilny), 113^843(0; jedząc spo-
trzebować , spożyć; nufcffeil, uerjc()rcn. K;ipłani Baala sami
zjadali ofiary przynoszone. Rej. Zw. 202 b. Mówiła mi :
daj syna twego, a zjemy go dziś , a syna megn 'zjewa
[(/weJ. 2] jutro; a tak uwarzyłyśmy syna mego, i 'zjadłaśwa;
1 rzekłam k niej nazajutrz : dajże syna twego , że go
*zjevva Budn. 2 Reg. 6 , 29. (daj syna twego, iebyśmy
go zjadły dzisiaj, a jutro zjemy syna mego; i uwarzy-
łyśmy syna mego i zjadłyśmy go ; potym rzekłam jej :
daj syna twego, abyśmy go zjadły. Bibl. Gd). Kiedy
wiele w kuchni kucharzy, to nni samym próbowaniem
potraw więcej zjedzą , jak na stół dadzą. Teat. 6. h, 80.
Gdy kapłan hostyą rozdziela, mówi: rozdiabia się i roz-
dziela się baranek , który zawsze się rozdrabia a nie
rozdziela , którego zawsze jedzą a nigdy nie zjadają.
Pim Kam. 74. — Prov. Zjadłaby go kolka przez noc.
Rys. Ad. 80. (nie wiele tego, na jeden ząb) — Rzeczy
'zjadłe ' śniedne , do jedzenia ; cjSkre ©adjcn , 6pivnrcit.
Niepotrzebni stróżowie miejscy, albo targowi , gdzie rze-
czy zjadłe przedają. Kosz. Lor. 141 ft — Zj.idło się,
spiło się; comesum , epotum. Cn. Th. 1426. Dobrze
wam zgotowana smakuje biesiada , Dobrze się wino spija,
dobrze mięso zjada. Dmoch. U. 100. Zjeść obiad, skoń-
czyć go, atcffcn, ntifpeifcn, 5. S. 511 23fiihige. Już zjedli = już
po stole; jam już 'zjadłszy =" u mnie już po zjedzeniu,
po obiedzie , po stole , [ic!^ mir i\ii fcbon nad; Jif^ic. Gdzie
go zjeść, tam go zjeść, byle nie doma. Rys. Ad. 16.
(patrzy, gdzie się z komina kurzy). — §. Zjeść, poł-
knąć gładko ; Icruiitcr cffcit , ^cruiiter fcfilii Jen , iierje^ren.
Żenić się, nie jest to zjeść z masłem kawał chleba,
1 żebyś nie żałował, długo myślić trzeba. Zubl. Firc. 46.
ei i[ł fcin ślirfc^eneffcn. Panna 'śmiotane zlizała , a mło-
dzieniec sadło zjadł. Sak. Probl. 51. (oboje nie niewin-
ne). Pies podtula pod się ogon , czując to na się , że

iOTO

ZJĘTY-ZJEŹDŻ.

komu sadfo zjadJ. Rej. Zw. 65 b. (ie zgrzeszył, przo-
winifj. Coieś to zjadł bracie , ze wszyscy inslygują na
cię. .. l'ot. Arg. 95 (coieś zgrzeszył, przcskrubafj.
Zjadł go . podobny do mego. Uudz. 14, cf. jak wyka-
pany, jak z oka wzięły; er gleiifct ilim aiif ciii $)nnt, rcic
ani ben Slugen gef*iiitten. Podobni sobie ; jeden dru-
giego zjadł. Cn Ad. 881. — Zjedliby go od kocha-
nia. Pol. Ar/j. 832. ftc mi)d)teii i^ii uor Śicbc aiiffrcffeii.
Zjem cię żywo. fasl. Fid. 115. Prawie go juz nie zjada
obiema oczyma. Jabi. lei. 218. Chciał mię zjeść wzro-
kiem it. 15. — g. Zjadły, zajadły, rozgniewany, sierdzisty,
gniowhwy ; erflrimmt , flrinimig, nbo^t. Zjadła ich niena-
wiść suszy, Żeby woleli widzieć przfważających poganów,
niż wiernego ludu tryumfy. Psalmod. 68. Przyszły raz
zjadłe na pszczelników osy. Zub. 10, C4. Niech cię bóg
sam zfuka za tę zjadła przeciw niemu potwarz. Zijgr.
Pap. 203. Teof.^Zw D 1. (Ross. cxt4yra uraziciel) —
Zjedzie sto katów. Teal. 53, 40. niech cię kaci wezmą,
iai Md) ber ... . Zjesz sto dyabłów, dyable , rzekł . . . .
Ossol. Utr. 2. Zjedzie dyabła , tamten zapewne wziął
moje suknią Teal. 50. c, 49. (do kaduka ! tam do kala!|.
A to cie jakieś złe przyniosło tu do nas; bcdajbyś mi-
lion zjailł! Teat. 54. cdi j. bag bil cin SWIIIioii tciifcl
im Seibe pńtteft. Za ten rozkaz , myśliłem sobie , jak pan
wstanie , Życzy mu , niech zje kopę dyabłów na śnia-
danie , Drugie tyle na obiad , czworo na wieczerzę !
Żabi Am f 41. Stój głupcze, ledwo się nie wygadałem,
ale zjecie mi dyabła. Teal. 55. d, 19. oszukacie się,
zawiedziecie się potężnie, ibr 11'erbet bcn §enfcr fricflen. —
Zjadłby krzyi za nim < jeden drugiego broni. '.'«. Ad.
1329 dałby się za niego ukrzyiować , er iriirbC |Id) fur
illll frCllCifleil laffcil. — lUiza zjada ielazo , miedź , srebro <
wyjada , fcr 3ioft i^erjcbrt , burdjbcipt. Żelazo rdza_ się zjada
skazitelną , Al«l w niwecz siecze xięgę nieczytelna. Zab.
4, 403. ■ — g Zjeść, strawić, przetrawić, zmarnować;
ocrsciircn, ouf^c^iren, oertbun, iwniditcn. ów swej mtraty
za rok i dalej nie zje, a twej za kilka miesięcy nie sta-
nie. Fulib /'". (me wyexpcnsuje , nie wypotrzebuje |. Tu
go konie zji-dza . ze siano drogie. Teal. 10, 92. (zuboią
go , przyprawią o bankructwo). Konie go zjadły. Cn. Ad.
357. — Trzy sta złotych , coź u dyabła , co to la ap-
teka zjadła. Teal 52 c, 22. co kosztowała , pochłonęła,
wai bic Jlpotljefe ocrfdtliingcii, flcffiłet bat. — Nie zjem ci go.
Ol. .'!(/. 754 nie bój się, nie stracisz lego, nie wezmę ci,
nu; ]iołknę , nie pochłonę . id) n'crbc ti bir jn iiidit niif'
frciTciI. — Zjadłeś mię, zabiłeś mię. zgubiłeś mię. Cn.
Th. 1420. bu l)afl mid) aufgcricDcu, aufgcfpeifł , riiinirt. Zje
cię i z nogami = wyniszczy cię , przyjilzicć żebrać, (^ii. Ad.
1329. Ten temu pan, kio kogo zje Hy*. Ad. 67. (kio
iluiszy, ten lepszy). — °(! Zjadłeś < zahaczyłeś Cn. Th.
1429. zapomniałeś, bu l)a[ł (i 1'ergclfen ; eiiam f.aliui ha-
bent : defornii nomen imiTudeus modo, z:ibacz\łem jak
i;o zowią. Cii. Th. 1420.

ZJĘTY. ot. Zjąć. *ZJEVVA dual. • zjemy my d»a, ob. Zjeść.

'ZJEŹDŹ, i, i., n. p. Xicia szlachcie kóp rozmiatać nie
mieli, ofirócz zęby im *zjeżdż jaka abo zgniłki na diie-
sięi-inę zostawiono. Biel. 308, ob Zjadki , niedojadki.

ZJEŻDŻAĆ-ZKĄDKOLWIEK.

ZJEŻDŻAĆ, ZJEŹDZIĆ, ob. Zjechać.

ZJEZYĆ r:. dok , Zjeiad niedok. , najejyć , w7Jezyć ; in bi(
^ó()e flrńuben , mac^en bog bic $aarc ju Scrgc fiefien pr. et
fig. Ir. Skrz\pne wichry zjeiony w/ds jfj;o czochrały.
Pizyb. Ab. 100 Czy się najmniej na drzewie zjpżjł) Po-
wietrzne listki, tak się dusza zlęknie Ai od bojaini na
ziemię przyklęknie. Hor. \, 111 ; mobiiibui reris tnhor-
Tuit odtetilus joliit.

ZJUSZYĆ IZ. dok., zajuszyć , pojuszyć , juchą zwalać; bf.
jaui^en, mit 3flu*f/ "lit Slut btfubeln. Siłukę, skaleczę,
zbije, Skrwa«ie, zjusze, zabije. Kto się porwie: wara!
wara! ZM. lial 89. '

'ZJLTRA Adv , nazajutrz, bfii (inbcrn SJfcrgcn; Boh. zeytr.i;
Slov. zilra , zailra , zeylra; So nb. i zaiisdia, zajlsiha;
Viud. sjutra , sjulro, saitra ; (inn. sajiru ; Lroal zulra ;
Bog. sutra , sjulra , z^ulra ; Dul. zayutia ; Slui. sutra ;
Botn. zaulra , .sjulra , sjullra , izuira ; /lvfs. aaoTpa ;
Ec(l. saBipa , ^AOYTps Przed wielką nocą, kiedy u nas
bywają największe ulrapii iiia i posly, oiii ski.ro zjulra,
używają, a mięsem i winem i\ły swe rozciągając , chy-
chocą się. W. Post. W. 3, 167.

Z E.

ZK , dogadzając uchu piszą dziś zawiiasl zk sk ; zamiist
zkaniicnieć skamienieć, zkarnnć skarrrić, zkłóć skłóć.
Te, i tym podobne zobacz pod pierw iaslkowemi ; Kamie-
nieć , karmić , kłóć.

ZKĄD Adv. , cum encliliio Zkądże ? za|ylsnic o miejsce
lub żrzódło , lub przyczynę pochodzenia, irpbrr? Buh.
odkuti , odkąd, odkawad, (cf. odkądi ; Slov odkucf,
skade , skadćl ; Sorab. 1. wolkćl, fwotkai, żohow, io-
gahow, zogażohow, żoszem , zdże hew, zdzez hcw; 5o-
rab. 2. wotkul , wotkulż, wotkulge ; Lam. odkod ; Yind.
odkod , od kod, odkot; Croat odkud , otlkuda; łiag.
odkiid , odkuda, ódkle ; Bcsn. odakle, odkle ; Slav oda-
kle, odkuda: Ross. 0TKy4a , 0TKy4y. ru/ji oiKOJb; Eul.
OTliIOyiy/Ke. liiteriogat. direclne et iiiderectae , item lela-
tionis. Czołem wprzód, czołem obaj się wilaja . I wzajem
dokąd i zkąd się pytają? Jaht Ez. 56. f5/(/i'. Poznał, oil-
kudge, actiinihus painam prodit . znać zkąd jet). Zkądże
to tak pilno? Teat. 86, 79. Radabym wiedziała, zkad u
kata moja córka może się tak uczciwie stroić? Teal ZO.
c, 5. i z czego?). A zkądżeście le pieniądze wzięli? C-
Wszakżcś Wac Pan ze wszysikiem zaspokojony; zkądem
je wziął, Inm wziął, lo Wae Panu nic do lego. Teat.
8. 115. Powodzenie w\żej go jeszcze podnio>ło. aby
lam koniecznie slanął , zkądby pewniej na iłamaną zle-
ciał. Pilih Sen. list 4, 41. Idź mi zaraz zkądrś przy-
szedł Teat. 20, 97 Nie wiedzieć, zkąd co na człek*
przypadnie Cn. Ad 700. Zkad inad , Carn. n.l !irt;od.
oh Zinąd, ob. Inąd. — 'Zkąd' 'zląd ■ ZKĄHKOI.WJFK .
mech będzie sobie zkąd chce. byle zkąd, n.'Cl'a immfi;
(Slov. odkudkołwrk , odkilkołwek ; Sorab. 1 zdieżkuli
hcw, zdźeżiem hćw, nech ie fwotkal clize ; ł,'arii od-
kodkol ; Croat. odkudgoder; Dni oilkiidagoder ; Hag.
odkudagodi , odklegodi i. U nich dłużnicy knutami uk
długo bywają bici. at mu«rą zkad ilad wziąwszy, kre-

ZKĄDSIŚ- ZŁĄCZYĆ.

dytorom zaplacid. Gwagn. 311. Obcowanie ich sposobione
było tylko ku zyskowi, aby mieli zkąd ztąd , leż więc i
ze złego nabywać. 1 Leop. Sap. 13, 12. (zewsząd zysku
szukają. Btbl. Gd.). ZF^ĄDSIS Adu. . me wiedzieć zkąd,
incerUiud.; inait mcip nid)t xii)t roober \V0^\ Boh. odne-
kud , odnekad ; Garn. odnćkSd; Croal. odnekud.

Z Ł.

ZŁA, ob. Zły. ZLABOWAG . ob. Labować.

ZLAC , zlał, f. il<i]e cz. dok.. Zlewać niedok.; Boh. sljti, slil,
slegi, sljwam, slewam; Slov. sljwam; Sorab. l.zhliwam;
Croat. ziejati, zleati , zlevati, zlevain , slevim , zlevanye ,
slevenye ; Bosii. slitti , sljetti, slivati , sljevali , salitti ;
Rag. slilti, sljevati, sljeevam; Ross. c.iHTb , cmk), coJihK),
CJmoaib , ii3.iHTb, u3JiiBaTb ; Eccl. ii^.^iith , i^ahuth. Zle-
wam z wierzchu , defundo. Cu. Tk. 1432. «oii obcil ab'
głcPcn. Zlej ti-ochę & wierzchu. Tr. (ulejj. Zlewanie , de-
eanlation w działaniach chymicznych zastępuje niekiedy
cedzenie , zwłaszcza gdy należy ścisłą zachować dokła-
dność. .Mier. Mskr. — Zlewam w beczkę wino , piwo.
Cn. Th. 1452. przelewam, wlewam, staczam, przeta-
czam; iit eiiie Jtnitte ubergicfieri, iimijiepcii, einaicPcii. Zle-
wam co pospołu, confuiido. Cn. Th. 1452. jufammcit gie>
^Clt. — Zlać kogo, polać kogo doszczętnie; cillClt
(oon oben bi» uiiteu) be^icpcn. Jakby mię kto zlał ukro-
pem. Zab. 7, 207. itśknei. Na pikniku zleją, i posztiir-
chają. Teat. 45. c , 89 Wyb. Wybiegł w rozpaczy, łza-
mi zlany. Teat. 43. c, 120. Wgh. zalany, mit t(irdtie:t
bcflojfen, iit J^rditen fc^miiiimciib. Pumckie trzy wojny
krwią 'zlite. Slryjk. Gon. y. — Zlewam kruszce, spu-
szczam, topię co. Cu. Th. 1452. 5U)'ammcit f^mdjen , ńn--
ft^meljen, giepeii ffietalle. Zlał Klemens wszystkie świętych
kościołów klejnoty, aby ztąd pieniądze bito dla żołnierza.
Zygr. Pap. 529. Zlewanie, odlewanie kruszców. Cn. Th.
i 452. — Herezya Sabeliańska względem 'zlicia dwóch osób
w jedne. Sinolr. ApoL 115. (zistoczenia , połączenia, zje-
dnoczenia). — Ospa się zlała. Perz. Lek. 515. rozlała
się , bic 331attent ftiib sufammett goftoJTcn , siifamincn gcfc^moI=
jcii, ^abni fii^ iii eiiianbcr crflojTcn. Dma po wysuciu czwar-
tego około krost dobrze syyniesionych , nie zlewających
się , ukazują się krągi czerwone. A'rH/j. 5 , 550 Głowa
się dziecięciu zlała , zalała , strupy mu się na głowie
zlały, Łer ł^opf tft mit ®rinb ubergoffeti. — Zlać co na
kogo , zdać na niego , przelać na niego , przenieść na
mego , :_et\vai m\ eincit liDettraijcii. Naród zgodził się na
zlanie własnej władzy na osoby wybrane i zaufane. Gaz.
Nar. 1, 101' 6. — Kto złość każe komu, ta się zlewa
na niego. Bardz. Trag. 225. odnosi się do niego , spada
na niego , fdllt iiuf i^ll jUrM. Pożytki z reprezentacyj teatral-
nych na słuchaczów zlewają się nieskończone. Mon. 65 ,
208. spływają na nich , wynikają , wypływają dla nich.

ZŁACINIG CI. dok. , przełacinić , na łacinę przerobić ; sex=
latcinern, latetiiift^ macl)cii. Nazwisko .to zniemczone i zła-
cinione. Nar. Hst. 5, 148.
ZŁĄCZYĆ , "ZŁĘGZYĆ cz. dok. , Złączać niedok. , [ob. Łą-
czyć), połączyć, łącząc zjednoczyć, (oppos. rozłączyć);
»crl)inten , ocreiiiiflcii , umiitEii; Boh. slaućjm; Croat.

Z Ł Ą C Z Y Ćj

1071

szklopiti, szklśplyem; Dal. zdruxiti; Rag. sluciti, sluu-
citi , sliiciti ; Bosn. luciti ; Ross. ciyiirrb , c,iyqaTb ,
(cjyiiiTbca zdarzyć się), ccieraib, ccieiaBaib , cn.io-
TiiTb , cn.iomiBaTb (cf. spleść , zwijzjć) , coiipa'ib, co-
npaiu" . coiiparaib ( et', sprządzj , coBUKyiirb , coiio-
Kyn.WTb, (do kupy z sobą wziąć) ; Hccl. cłkaioyiitii , ckjio-
qaTii (cf. klucz, cf. wykluczyć), cooóiaiH , cooóiejiJK),
(sobą objąć). Gdyby gdzie blizko siebie były macice bia-
łego'i czarnego wina, tedy zerżnąwszy po rózdze z obu-
dwu, tak je zpołem ztęczyć , aby oko śrzednie jednej
prawie przytulił do oka drugiej , lak je zrownając , ja-
koby jedno były. Cresc. 514. Chrystus złącza nas i zje-
dnacza z sobą Damhr. 203. Dałeś się za nas męczyć ,
Chcąc nas z sobą wiecznie zfęczyć. Kunc. , Gd. 239.
Mąż i żona małżeństwem złączeni. Che!m. Pr. 09. Co
bór; złączył, człowiek niechaj nie rozłącza. ćiekL Marc.
lO'. Wl Marc. iO, 9. Żadna rzecz nas więcej nie złącza,
jak jedność umysłu. W, Posl. W. 2, 148. Za czasów
apostołów obie wieczerze na wzór pańskiej złąizah , i
cielesną i sakramentalną. Sk. Di. 10. Tych rycerzów
wziąwszy, idź, zwiedz pilno stronę na południe , Gi dru-
dzy niech po strome ku północy krążą , złączmy się na
zachodzie. Pnyb. Milt. 128. (zejdźmy się). Weź twoję
broń najlepszą , i tu złącz się ze mną , Będzi.;my oba
sobie pomocą' wzajemną ,. I słabych broń złączona wiele
może zrobić.' A my i 'najdzielniejszych potrafimy pobić.
Dmoch. U. 2, 12. Siła złączona trudna do rozerwania.
Gaz Nar. 1, IGO. — Wapno ściśle się złącza z murem,
zwarza się Ross. CKiintibCfl , CKHnaiocb. — Złączony,
połączony! spojony; Bertimben, ocrfiiiipft , »ivciiit ; Hoss.
KynHbifi, coe4iiHeHHuft. Nie tych na urzędy zlecał , któ-
rzyby "krewnością *narodu bliżsi a złączeńsi byli , ale
lYch" którzyby byli dobrych obyczajów. Kosz Lor. 89 b.
Z"łaczenie Śabń. ," połąc/enie ścisłe , ba« SScteillCll , 5Ser>
fciiibcii, bie ^Jcrcinipnij , SerMiibiing ; Ross. coeaimeuie,
coBOKyaieHie , coios^B, coys-b, (cf sojusz); Ecd. ckjio-
qeHie , C04B0eHie, cynpyjKeciBO. Takie się staje złącze-
nie, takie spojenie, takie słodyczy twojej używanie, że
sie jednością nazywa od samego pana naszego. Pociej.
269. Złączenie, combinaison , 3iifammenfcCmia ' /^^lalanie
ciał wzajemne mocą po-.yinowactwa , i ztąd wynikłe mie-
szaniny różnych gatunków i własności, n. p. sole obo-
spólne, złączenia" metaliczne i t. d. Alier. Mshr. — Złą-
czenie xiężyca , xiężyca 'zaście abo 'podeścMC pod słońce,
xieżyc nieśvyiecący, coitiis lunae. Cn. Ih. 551. W 6oil>
juiictioit bcś SDIoubeŚ. Trzeba ci wiedzieć postępek xiężyca,
który miewa, oddalając się albo przybliżając miejscem
albo swym promieniem ku drugim planetom na niebie,
a czasem się z niemi złącza pod jednym znakiem, a^ ten
jego postępek zowiemy złączenie. Stenn. 425. id. Spicz.
191. Xież'yc na nowiu jest w złączeniu z słońcem. Hub.
VV.s<. 299; (in conjunttionej. — Złączenie się cielesne,
flcifc^li^e 25cr!)inbung , 33ermifc|utig. W złączeniu małżeń-
skim większą lubość poczuwają białogłowy, niżeli męż-
czyzny. '^Oliu. Oiv. 115. Spólne małżonków złączenie,
przez które sie małżeństwo wykonywa. Karnk. hal. 275.
Złączenia cielesnego przed grzechem Adam i Ewa nie

1072

ZŁĄCZNIE - ZLĄDZ.

ZŁAGODNIEĆ - ZŁAMAĆ.

mieli. ib. 277. Hyena w jedne lala bywa saniceni , w dru- "slcieniu będącym wmiećcie przezimować Ba: W*/. 366.
gie zaś samicą , "klóra bez ihyz-cnia się z samcem pJód Częstokroć po porodzeniu albo po zlęieniu wpsdają nie-
swój rodzi. Oiw. Ow 625. NepUin w koriia się przemienia- wiasly w niemocy rozmaite. Sietin. 454.
jąc , z Cererą i z Meduzą nierządne złączenie miewa?. ZŁAGOUNMEC , ZŁAGODZIĆ , ob. Łagodnieć , łagodzić.
ib. 221. Bydlęcia różnego rodzaju z drugim, złączaniem ZŁAJA, i, ż., gromada psów r^jąe\ch), szczekających, cine
spólnem dla pJodu mieszać nie będziesz, fiadz. Levil. ^CfC be[lc^^ct Cimbe , (ob Z/..jiiik. Prędsza nad jelenia

19 _ 10. — Złączenie adv , cupulate. Cn. Tb 1430
ZŁĄt-ZNIE , ycrhiubcn, in ^jcritinDung ; Rois. KynHO . co-
BOKyiiiio icf w kupie). cocAnneHiio ; Eccl. BcecOBOny-
nieiiHO , coóopHO . (cf. sobór, cf zebrać). "ZŁĄCZKA,
i, 2., Ir., konjunkeya , ob. Spójnik. ZŁĄCZNY, ZŁĄ-
CZYSTY, a, c — ie el -o adv., do złączenia, mogący
być złączonym: fiaj. sluciv, iietl)iiiM'ar , 511 »ercii;igen ,
ob. Spoisty, spoistość. — Giammtil. Wyraz złąiziiy jesl
przymiotnik ze swoim rzeczownikiem położony, n. p.
uroilzajna ziernia. Kpn. Cr. 3, p. 4, ob. Rozłączny.
ZŁĄCZYCIEL, .-t, m , połączyciel , złączający jedno z dru-
giem ; ber ?>crl'iiibcr , SSercinct; Hoss. coe4iinHTc.ib , cf.
zjednoczyciel ; Leci cocbasiidkI) W r»dz ieńsk. ZŁ.Ą-
CZYCIELKA , i ; liuss. cotMiiunTeabmma , bie SScrMn-
bcrtiiii.

ZŁADMEG. ob. Ładnieć, wyładnieć.

ZŁADOWAĆ Ci. dok., zdjąć co naładowane, aWnbCii. ab

złaja psów pędzonego Olw. Uw 5 ta. Straszy złaja psów
wicfirza dzikiego. Utw. Ow. 104. Lis nie leniw szy od
ptaka, złaję oszukiwa uciekając, ib. 292 "Złaje na łup
chciwej wielkie za Aktronem mnóstwo się waliło ib.
111. By na starca jurnego, gdy się w nocy tuła,
Z pośmiechem wszystkich , zł.ija psów szczekała czuła.
Hor. 2, 530 Min — Similitei: Złaja wilków-, hihow.
565, cf stado. ZŁAJAĆ . złaję , ob. Łajać , ł.iję. ZŁAJ-
NIK , ZŁANIK, a, m, foes ze zf:ii, pies mieszaniec; cm
gemdiicr ^cębimb, eiii Wifdjlinfl, Saftarbbunb. Wdki pod
noc cicho cljNlą się , aby poslizeżonyli złajnik j:iki nie
wydał. Uilrz. Troi. 130. Już go sztyhem raz z jirzodu,
raz z boku pomaca, Równie jak złajnik wieprza dzikie-
go obraca Ptjl. .Aty. 592, Pod strażą nie uśpionych
Spartańskich zł;ijników. Hor. 2, 112. J Kchun ; (liijtlufh
canum). Sroży się i na bydło , że go ni złajnicy . Ni
pastuszy, ni srodzy zbronić mogą bycy. Olw. Ow. 514

paifcii ; do kupy poładować . jiifammen Inben , ^ufnntmcn ZLAKIEROWAĆ , ob. Lakierować . polakierować , wylakie-

patfcii. Zładować co, zrobić co. Wohk., ooUcnbcn, fcrtii) rować. ZLĄKŁ się, zlękła sie . ob. Zlęknąć. ZŁ-AKNĄĆ,

nind;cn. ob. Łaknąć. ZŁAKOCIĆ, ZŁAKOTAĆ, ob. Łakocić. ZŁA-

ZLĄDZ, ZLĘGNĄĆ , zlęgnął, zlęgł , zlęgła , /. zlęże , zlę- KOMIĆ, 06. Łakomić, rozłakomić

gnę med jedntl.; Duli. slehnauli ; Surab. i. zlelinu , (de- ZŁAMAĆ ci. dok., "Złomić obsol , Złamywać ez^ttl. ; Yind.

lelenu , dclelenem złożyć) ; floss cieib , CJflry ( złożo- slomiti ; Croal zlamlyiijem , izlamlyem , iziomiti , izlamly

nyin być łożną chorobą, cf. zledz , zlegnać, zlegać).
Niewiasta zległa , porodziła, powiła. Dudz. 21. Cn Th.
1451. fic ift in bie SBoi^cn gcfommfit, |ie tfł ittcbcrgcft'in>
men; l\'ind. ona je rodila , ona Ie je v'p08tel uderla ,
ona je povila , fe je rcsiozhilaj. Gdy się dowiedział,
że jednego przyjaciela żona była zlci;ła , szedł wnet do
niei;o nawiedzać, a winszować 'sześciniedziałce z tego,
co jej pan bóg dał. Glut. Wych. D A b. Zda-ć się za
pociechę 1 ałą nuc pić, skakać , ale przewróciwszy kar-
tę na wspak, gdy ta pociecha zlęże, pewnie smętek
urodzi , bo za one skoki bolą nas więc boki. fiej. Zw.
114. — Zlężenie , powicie czyli zrodzenie dziecięcia,
'złóg, et. połóg, Hi 9?icbcrfoiiimen , bic 92icbcrfiiiift, baii
in bic 2L'Dcl;cn fotiimen; Vind. roje.ue, roditje , roisivu ,
obablenje (cf. babicniej , detczhja postel; Hoss. po.tu ,
po4UHbi ; (Sorab. i. zlehano coiicubilus , zlehawcz nało-
żnik). W tym żona jego stękać poczęła , a była na
zlężeniu. Gorn. Sen. 312, Hoss na ciioct.yŁ. Zwyczajny
czas zlężenia jest dziewiąty miesiąc, 'abowieii. dziewiąte-
go miesiąca wypełnionejjo zleżenie przychodzi. Sienn.
445. Niewiasta przed zlężeniem ma chodzić do łaźni, i
siedzieć w wannie do samego pasa. Sienn. 446. Matce,
gdy 1 Alexandrem chodziła , śniło się mało przed *slę-
ieniem , że pochodnią urodziła J. helion. Uz 82 Bia-
łogłowa brzemienna z dóbr wyrzucona bvć nie ma , nie-
l)lko przed zlężeniem, ale i po zlężeniu, póki do ko-
ścioła me pójdzie albo sie nie wywiedzie. Siczerb. Sax.
28. Proście króla , aby dopuścił niewiastom prawie na

em, iziomiti, izlamlyujem , izlamati ; Bosn. slomitli, izla-
mati ; fiug. slomiti, slomitti, slamam ; Host. HaJOMOTb,
ii3jaMUBaTb , HCKOBcpKaTb; ł.imiac rozdwoić, rozlamać,
przełamać: cnftBC!) brcdicii, 5er['rcd;fn. Sędzia, uczyniwszy
skazanie, l.iske zfamie. Sajc. Forz. 54. W zadek w/iął
róz;ją, aż się złamała. Zygr. Pap. 149. Czego krzywe-
go, gdy kto z prędka napraszcza , rychlej snadż złoini,
niż naprości. Gliiz. Wych. G 1. W sztuki złomione
zwierciadło. W. Post. W. 2, 40. (rozbite). Rękę i no-
gę złamał we dwoje. Teat 2S b, 46. Potrzeba byśmy
ciała pochowali Tych ukrzyżowanych , przeto rozkaż ich
goleni Złamać , by prędzej byli umorzeni. Odym. >'«•. 2
A' A- b. Złamanie: Hoss. cjoukb, tai 9rcd)cn, ^nl'Xt'
iim , ber 2}rii4). Złamanie kości jest to podzielenie ko-
ści z przyrodzenia całej, na dwa, trzy ka«ałkóv
z powierzchownego gwałtu trafić się mogącego. Pei:.
Cyr. 89 Złamanie proste kości , gily tylko sama kuse
złamaną zostanie, nie uczyniwszy w ciele żadnej rany
l'erz Cyr. ^9 jraelura simylei. Złamanie złączone.
eomplicaio. ib. Szyję złomić. W. l'o>t W 424 Kto
upadnie na ten kamień, złannc się, a na ko^:o upadnie,
tego zdruz-;occ. 3 f.eop Maih. 21 , 44. ( ilomoce się. 1
Leup.: roztrąci się. Bibt. Gd.) Ja biedny, le skały na
łeb zrzucony, ledwom sobie karku nie złamał Zab 4 ,
n, {ob. kark skręcić) Na złamanie szyi , nt złamaną
szyje, na ?łainitna>na zgubne imię, na pewna if'ubc,
na oczywiste niebezpieczeństwo; liun i-TpearJun . \)a\i-
brfd)fnbt @cfa(!r , (taWbrfi^fnb. Niech idzie na złamani*

ZŁA M ACZ - ZŁAPAĆ.

Z Ł A S I C - ŹLE.

1073

szyi. Teal. 58. b, 65. (niech się zgubi). Idźcie na ih-
m.inie szyi, żebyście już nie wrócili więcej, ib. 22, 9.
Chciałeś sif topić nie raz, pić śmiertelne soki, I na
szyi złamanie padać w rów głęboki. Zab. 5, 352. Koss.
Powodzenie jeszcze wyżej go podniosło, aby tam konie-
cznie slanał, zkądby pewniej na złamaną zleciał. Pilch.
Sen. list. 4, 41. — Złamany szeląg, fenik, halerz, zła-
mana babka = nic bynajmniej , aud) ni^t ciiimal ein (jaiijer
^cHer , (jar mii)ti. Me wziął od nikogo szeląga złamane-
go od aprobacyi przywilejów. Star. Zad. D. Jesteśmy
goiiiteńcy, i fenika złamanego w domu niemasz. Teat.
22, 9. Tyjn sjiosobem nie będziesz miał nigdy złama-
nego szeląga. 0])al. Sat. 8. Nie dałbym za to złamane-
go pieniążka. Cu. Ad.S'1, (cf. szyszkaj. — Fig. Ir. Zła-
mać wiarę , słowo , przymierze , nie dotrzymać ; bic łrctie
ocricjcn, fein ffipit bredłcn. Królowi-ś swemu wiarę zła-
mał. Teat. 8, 97. (sviarołomny-ś). Bez złamania wiary
{bez wiarołomstwai mogli tego, klóry ją pierwej złamał,
karać. Wary. Ce:,. 225. Podniosłeś przeciw mnie wojnę,
złamawszy przymierze , a slawszy się gwałtownikiem
praw wszystkich narodów. Baz. Sk. 544. — Buntownik
złomił j.irzmo moje. W. Post. W. 174. (zrzucił, skru-
szył, wv}araał sic z niego). Miał zł.imać jarzmo ciężko-
ści zakonnej Rrj. Post. F f f 6. (zniszczyć, zniweczyć,
zdruzgotać). — g. Złamać, zwalczyć, porazić; tcffimpfcn ,
tcjie^en, liCjmiiigcn. Złamany na koniec t\lą pry.eciwno-
ściaini nieprzyjacif^l , prosił o zawieszenie broni. A'ir fist.
5, 55. Wielki człowiek nie zgięty, ale złamany chyba
upadnie. Karp. 7, 90 ; ( impavidiim ferient rnitiae. Hor).
Wygnanie choć dalekie , serca nie złamało Plautowi ani
Syii. Bardz. Trag. 555 Dał pokój , sam w sobie gniew
złamał. Warg. Wal 195 Ojcze jeśliż-e w czas nie zło-
misz iiiłud' śei , Wierz mi, 'iście zapłaczesz nad nią ku
starości. Rej. Wiz. S8. Niezłamany, niezłomisty, nie-
złomny, nie do złimania, nie do przełamania pr. et
fig. Ir.: nieprzełomiony. Cn. Tli. 544. unjcrbredilid) , uiil'C>
jroiliglil^. Władysław Łokietek niezłamany żadną prze-
ciwnością, z niebezpieczeństw samych hart duszy biorą-
cy. Nar. Hst. 5, 274. On się okazał niekłamanym mę-
żem Na straszne groźby, na wabne otuchy. Zab. 9, 155.
Pir , cf niewzruszony ZŁAMACZ, ob. Złomiciel. ZŁA-
MEI\ , ZŁOMEK , mku , m , złamanie, i to co złamane,
czsść »łani:ui.'go, ułomek; ber $ru(i , tai SnicŁftiicf, ct«
n'aś 3crbrod)cneś , SlbijcbroĄctin^. Stochmal złamki kości
zwarza. Syr. 99.5. Spadłszy z góry, srogi grab skruszył
sobą cały. Aż mu na złamkach jego jelita zostały. Otw.
Ow 484 Okrętu złoniki rozbitego. Otw Ow. 450. Ziele
to złomki kości spaja i zwiera. Syr. 754.

ZLAMnWAĆ . o6. Lamować. ZLANJE , o6. Zlać. ZŁANIK,
ZŁANMK, ob. Złajnik. ZLANY, ob. Zlać.

ZŁAPAĆ , f. zła|>ie , złapię cz. dok. , ułapić , uchwycić , schwy-
cić ; Hoss. ccoyiiTb , ccamiBaTb (cf osoczyć) pr. et fiq. Ir. ;
{rorcifen , aiifijrcifi'ii , niijfaiiflcn , er^nfcfien , ern.uf(^en. Zająca
mówi się uszczwać, ugonić , nie złapać. Chmiel. 1, 80,
(cf. złowić, uło«ićj. Złapałem cię ptaszku, mam w rę-
ku moich świadectwo wiarołorastwa twego Teat. 52. d ,
16. Za szyję go złapał, i całował serdecznie, ib. 47,

Słownik Lindego wyd. i. Tom TI.

32. Poi/, dawał, darował, kogo tylko złapał. Hor. Sat.
51. Jeżeli go kiedy złapię, potrafię się zemścić za krzy-
wdę. Teat. 56. b, 87. To co złapię, to moje. ib. 8. c,
58. Nie wiem , co powiedział , tylkom to złapała : co
za pomieszanie, gdyby się dowiedziano, że on tu jest!
ib. 57, 2'24. A clicesz ty co na pysk oberwać? odo
mnie predkn co złapiesz ib 10. b, 41,

ZŁASIĆ. ob. Łasić. ZLAKSOWAĆ. ob. Laksować.

ZLASZEĆ nijak, dok., stać się Lachem , Polakiem > spol-
szczeć , jum iiisen ober 'JSoIen iucrben. Gdyby w skok tym
nowościom nie zabieżeli, Predkoby Rusini zlaszeli. Tward.
Wi. 18.

ZLATAĆ, ob. Zlecieć.

ZLATAĆ, /' złai;i IZ. dok, łatając zszyć, połatać, wyłatać,
jiilrtnimcnflicfcii ; Bib. splaceii ; Slov. splśeyin ; Hoss. nc-
KonaTb , Chponaib. CKponuBarb. Złatana , połatana su-
knia /i6s.«. CKopnbimt. — Fig. tr. Złatać komu grzbiet,
wyłatać, wygaibow,,ć, cinem ben Siicfcl nii^gcrbcn. Nie
rozjąiizaj ninie yorzej , bo obadwa z jegomościa grzbiet
Cl zł.iliirny. Tenl. 10. b, 52.

ZŁA WIAĆ, 'oi. Zfo«ić.

ZŁAZIĆ, ob. Zleżć.

ŹLE Adrerb. Adjeitiri Zły, ( qu. v. ), Comparnt. Gorzej ( qu.
V.): Boh. z\e , hure , iiur ; Sorab. i. ile. (le . ffe , flie;
Sorab. 2. rie ; Carn. sio; Croitt. zlo ; Bo!'n. zlo, loscio;
Slav. zlo ; fing. rotno , ( z!e , lele, vaj > biada ! ) ; Ross.
xy40 (cf. cliuiloi , 3.10 (b.irdzo, wielce, ciężko, 'hanie-
bnie); Erii sirk. .\3'A0 ; źle, niedobrze, wcale niedobrze,
szkodliwie, złoślivNie, (cf bieda, cf. gore); bofc, got
niclit gut , iibci, fddctbt , fdilimm, bo^liaft. Źle czynić; źle
solne postąpił, źle sobie r.idzisz. C'i. Th. 14.')1. Kto
źle przez inszego czyni , jakoby leż sam przez się źle
uczynił. fi''j. Post. U u 1 W powieizonym sobie in-
teresie źle się sprawili, aJbo przez zdrailę , albo przez
niedbalstw^o. Siem Cy 124. (albo zdradliwie, albo nie-
dbale). Znamy co dobrze, co źle, i co eorzej Chrośc.
Luk. 5C4. Źle mi piisłiiż\l. /'li Tli. 14,^1 (przysłuży!
mi sle kadiiezniej. Zleś nal^ył, źle też zginąć musi. Hej.
Zw. 17 (złym, niedobiym , niegodziwym sposobem'
źle nabyte, żb^ o('byle : ze złego nab\cia nie eieszy się
trzeci dziedzic). ZJe źle zi^lraci. W l'o^l Mti 520.
Wszystko się dzieje źle z u/y. la yłeyo Nur. Dz \, 54.
Ziem rzekł, żl^ in to mówił, uiZMnł. imllem d^zisse.
Cn. Th 1451 . if oilwiływyin i om iiió^Mł , pisał fałszy-
wie, potwi,ilnMe, wziął w s»a t;< be , eimi źle mówił,
recanluie oppthbna Cn. Th Cli. i r i. Odszczekać). Źle
o nim mówią = niedobrze o mm 4\syeć. Cn. Th. 1451.
Mówiąc co źle o bliźnim , powinno sie mów ii' : broń
beże każdejo. ale on tak źle zrobił. ;1/(i7i. 74, 559, (ob.
Złomówca . potwarca, osoiznik). Tobiyemóweie tym,
co wam źle .riówią 1 Leop. f,ne 6, 28 ( błoŁjosławcie
tym, którzy was przeklinają B bl Gd.; którzy wam zło-
rzeczą , ^óUi niuilfdicii). Źle się mam , me dobrze się
mam , bailź cn di> zilriiwi;i , bailż co do interesów ; fl(^
nirfjt iDPbl Infiiibcn , fidi ubel bcfiiibcn. Źle się mam, cho-
ruję. (Vi Tu 1451. (elinro się mam). Nie zdrowo mi,
źle mi jakoś. Cn. Th. 545. Nie jest [loirzeba lekarza

155

4074

Ż L E.

ZŁE-ZLtCIĆ.

jedno tym , klony się zle mają Rej. Post. J i i 2. Ma
on się "me ile z łaski |ia:ia Imga. H')n. li. 240. et bt-
ftnDet fic^ , ®i)ttlob, gat ni*t fibci. W.ęc J,-jiii.iś.;_ Panna
Maryanna źle jest w s«yi-h inleresacli ? Ti-al. '■>, ótj. nie
dobrze Jtoi , fie ftfl;t fid) iiltel , e« ftelłt mit ibr iibel. Już
też strasznie źle ko/o dziada naszego być iiiu<i, bo mi
kazał żeby z "grodu reijenta do napisania testamentu
sprowadzić. Ttat. 1. h, 12, (cf na schyłku, bjizko zt;o-
nu). Żle kolo mnie » zginąłiin Cu. Th. łł3l. Prze-
padłem . już po mnie , jużri żle , ecce autem peni. ib.
li^^ tonę, ei ftebt fc^lecfet mit mir. Źle mi jako^. Cu.
Tli. 1131." źle mi sie robi lub zrobiło, nieibibize mi
się zrobi/o; mir ift iibel, mir i|'t fJJlimm. — Żlebyś się
był ozwał, ruszył, mato lun. Cu. Ti 1 431. z Iwnjem
złem, z twoją szkoda : ju beiiicm 5;i;abcn , ']?aibtb>il , lUbd.
— Źle > źle jest, w złym stanie, j.-sl lo złem, nindnbrein,
szkoda jest ; ti ftfbt iiiibt ij'it , gcbt iiic^t gul , ti iit nitfat
flut, ti ift fibd, ti ift fcblimn, a tau^t iiiiijt, (f ift ge<

fcibrlid) , bcDcnflicb . fJjaPc baS Widzą'-., że źle, zaraz

tył lęklnyy puddwa. /'. Ar/iiii. 04. 1, i'>0 Tak u me-
go źle w głowie, jak już gorzej być nie może. Teil. i,
55. Źle mu wierzyć, mule tili credUur. Cu. Th. 1431.
(niebezpieezno , zdradno , nie radze-ć , nie życzę-ć, broń
boże 1). Źle . że o sobie zbyt dobrze trzyma , ale to
dobrze, że ładny. Teat. ^. k, 7. Bieda ojcom z tymi
dziwakami, źleż mu dać, źleż nie dać. Falib. Li Zle
z nim, bez niego gorzej Cii. Ad. 13.^4. — ^. Nie źle «
ujdzie, ow.^zi-m dobrze; llidjt iibfl , nid)t fi^lci^t D.-zewo
"to "kocha się nie źle na każdein miejscu, gd\ż i zimne
powietrze ścierpi. Crese. 458 Wiesz Front) me, że ty
czssem nie źle mówisz. Tenl. 33. h, 7i. C/.łowiek nie
żle uczony. Gjin. Dz. 8t. (niepospolicie, wieice , wy-
soce). — Żle cum iifegiienlihiis pnrtiiUpiis vel A'ljertivi« :
źlechetliwy; Sornh. I. zlćhczaya.-zd niei-hetny, mti'evolus,
niesprzyjający, ubclgefini:t. Bolesław źle cbętli * potninki
Piolrowina naprawił, aby ś Slaiiisłiwa pozwy przycisnęli.
Groch. W. 2ri3. Źle użyty ^ na złe użyty, nadużyty;
Ecd. 3.i()ynoTpe6iirc.ii.HuB gfmigbraiidit , ubi'1 angeroaiiPt.
Tyran źle nizumny C •« 7i. W 59. skażonego rozumu ,
oon iiii^t riibliiJfin 25etftiiiibe. Źle zdr.iwy . nie zupełnie
zdrowy, źle mc in..ja.'y na zdrowiu; nid)t irpbl, lliij)t rcdłt
gcfiiiib, iiicbt roi1)t luobl . iibd aiif, fid) iibci bennbciD , fic^
iiic^t iDobl bifiiiDeiib, iiiipnP , uiipafilid). Dydo żle zdrowa,
rozinawi.i tak z swą siostrą wierną A Kfhnn. 87; imnle
sana). Zle żywy, ledwie żywy, ledwie co jeszcze żywy,
tclinący, ledwie jeszcze przy życiu, na pół uin irły , już
na schyłku, na zejjSciu , przy zgonie, kon.ijący ; failin
111)4 Icbfiib, nid)t mebr rccbt bdm Sfbeii, ^alb tPbt. Krew'
cie[iła bieży siriiiiiienieiii , i kopy ZI-' żywych b-jn i po-
bite trupy. /■". hclian Jer. Ą>il Podarunkami, obietnica-
mi hetman nieco ducha zatrzymał w źle żywych Iward.
W. 1) 35. — Jego słowa podwoją me męczarnie , przy-
chodzi przeszyć me serce, i źle zagojoną otwotrzyć ranę.
Teat. 50. 57. jeszcze niedobrze, jeszcze nie ze wsiys-
Ikicm , jeszcze me zupełnie zagojoną ranę ; bie Ilpcf) niJ)t
ooUią bfilc 28iinbe, nod; nid)t rcrtjt jiigebfillc JBimbe. Je-
szcze żle < jeszcze nie ze wszystkiem , jeszcze me zu-

pełnie ; Rag. josc ne dobro, ntf^l »i(^t redit, nod) si4lt
DÓUig. Jeszcze źle świta , Już się cała Warszawa o lyoi
placu pyta. Fot. Juw. 32 Ewangelia jeszcze się źle zaczęła,
jeszcze źle moc brać poczęła , a już do niej nieprzyja-
ciel kąkulu nairząsnął Zurn. Post. a i b. Źle m byt
ocknął . nie do k(.i'ica, niedoskonale , ledwie. Oi. Th.
1007. faum crft , tiocft iiidjt tcdjt. Źle słońce wfs/ło ,
kiedy.... Pot Syl. 73. faum mar bie Sotnie aufgegangen.
Źie-m wysiadł z nawy, źle-m zsiadł z konia , z wozu.
Cn. Th. 1007 ; simul ezscensione jaita. Liv. Źlem po-
łowicę wyrzekł, a on zrozumiał, vix dum. Cn. Th. 1007.
Zle- ID twój list "przeczedł , vtx dum legeram , cum....
ib. Źle się od brzegu odbili, vix. ib. Żle, 'źle dosyć"
skoro, skoro jeno, zaraz skoro; Ross. juuib , fobalb
al* nur, fogleit^ a\i. Źle król odjechał, tedy Swatopcłk
zdradził. łJiel. 81. Źle rok wyszedł, *ali zasię na pier-
wszy błąd przyszli Prusowie. B/el. 97. Semowit źle się

0 śmierci Kjzimierza dowiedział, opanował zaraz Pło-
cko. Biel. 203. Nie tak jak dziś czwiią , źle dosyć
dzień abo tydzień przy nauczycielu potrwa , zaś do in-
szego się pokw;ipi. Glici. Wycli. L 2 b. (skoro jeno,
byle jeno , i to ledwie). Żle dość pan wyrzecze , aż
sie zaraz wszystko stanie. Ryb. Ps 58 Żlein dość we-
slphnął w swym frasunku, do ratunku 'st.iłeś gotowym.
Ryb. Ps. 275. ib. 57. — 'Żle, skoro, prędko, natych-
miast, od razu; fpgitJĄ , gpfdiminb, fcbncU Czemuż mię
raczej źle nie zabijacie, Wieczne wyroki, na co mię
chowacie ! P. Kchan. Jer. 97. ZŁE , ego , ri , ob. Zły,
a, e.

ZŁECHTAĆ. / złechce ci. dok., łechcąc wzbudzić, auf«
fifdtt, nufrcgeii, nufrcijen. Wszystko mi zmierzło , nicze-
go wziąć nie chce. Nic mi ni gustu, ni smaku nie złe-
chce. Z"b. 13, 397. Krwią złechcony niewinnego stada
Na żarłocznym sie brzuchu wilk z ostępu skrada. A'ar.
Oi. 1 , 102. Zyżoiejszeu'0 lub bardziej zachwalonego
kraju złechtala ich chluba. Ossol Sen. 9; (corrupit).
Żona gdy ją chuć rozigrana złechce , To z tym , lo t
owym na przemianę broi. Hor. 2, 68. hniaż.

i. Zl.EClC cj. dok., Ziei^ać niedok., poruczyć co komu, ciilflB
ctmiii* iiufiragcn , itbcrtrageu , niicmpfeblen , an<.'crtroucn ,

nufdcbCU, Ubcrgcbeu; Cum. porozlnm , porozlnm , perpo-
rozliam ; Viiid gordati , goniesli ; Croat. naruchaln ,
zru.-lmm; Boin. priporuciti , narediti (cf. narząilzić), oJ-
redili , zapovjediti , (cf. zapowiedzieć ). Poruczam co ko-
mu , polecam, zalecam; committo , credo. Cn. Th. 779,
(cf. polecić, cf zalecić). 'Zlecując człowiekowi raoc a
panowanie nad zwierzely, ptaki , i inszemi beslyami , bóg
go panem ziemi ogłosił. G/iCJ Wyeh. C 0. Co sam
sprawili możesz, drugiemu nie zlecaj. Cn. Ad. lOO. (nio
zdawaj na drugiego). Zlecanie, zlecenie, poniczenie ,

1 to co poruczono ; ba3 llcbcrtrngfn, flutrrajen , brr !luf»
trag, ber gogcbene ?lufirag ; ('.nm poroibdu ; B sn pn-
poruka , zapoyjed (cf. zapowiedź), nadredbal. Podobno
Wac Pan jesteś ten fel-zer , i którym t mego zlcenia
mówiono o pewnym chorym Boh. Aum. 2. U>o l.izela
ma rozum . i bardzo mi śic dobrze sprawi/j w lun zle-
ceniu. Teat. 38, 271. (w zleconym jcj interesie j. NVy

ZLECIĆ - Z LECZYĆ.

Z L E C Z Y S T Y - Z L 1 , K N Ą Ć.

1075

tyle tysięcy obywatelów Rzymskich , za jednem zleceniem
i jednego rzasu zabitych , jakim umysłem znieść powin-
niście? Siem. Cyc 194. (za jednym rozk^izeni , skinie-
niem). W prywalnyeh i najmniejszej nawet wagi rze-
czach, o samo zaniedbanie zlecenia, jako o występek
godny niesławy, do sądu zapozywają. Siem. Cyc. 128.
Osobne było u Rzymian prawo zlecenia , którem równa
złodziejstwu kara wyznaczona była na tych , którzy w
powierzonym sobie interesie źle się sprawili, albo przez
zdradę, albo przez niedbalstwo. Siem. Cyc. 124. —
*Zlecać ko£;n na urząd, zalecać, polecać, podawać go,
Ctncit jum Slmte cmpfcblcn. Nie tych na urzędy zlecał ,
którzy by 'krewnością 'narodu bliżsi a złączeńsi byli: ale
tyli , którzyby byli dobrych obyczajów, hosz. Lor. 89 b.

2. ZLECIĆ, "ZLETiNIF.C t;. ilok. , letnim uczynić, miernie
ogrzać, zagrzać. laii WCirm tiiai^cn. Zlecić wodę, piwo,
wino s letnio zagrzać. Cn. T^li. 1451.

ZLECIEĆ, / zleci, zlecę med. dok., Zlatać niedok. , Zlaty-
wać rz^flL, zlatuje pr. contin. : Boh. sleleti , sleljm , slj-
tnauli , slitl ; Sorub. 1. zlelźu , fleczicź wzlecieć , flie-
towaez wzlatać ; Ymd sleteli ; Ray. slelietti ; fioss CJe-
TaTb , cjeriib , c.ieqy, cJieTaio . ns.ieiaTb , cnopxHyTb.
Zlecieć z góry na dół , Łenmtcr fticgcii , (icrabflicgen. F'tak
z drzewa na zagon zleciał. Tr. Zlatał, zlatywał ptak,
jakom go postrzelił. Tr. — Ogólniej: Zlecieć, spaść z
wysoka, zwalić się na dół, runąć, (oppos. zleźć) ; ^cruil'
ter fitegcn , Iicruiiter fallcii. Czy ci się szczęśliwości anio-
łów zachciewa ? zachcieli Jjyć bogami , i z nieba zlecieli.
Frtyh. Ab. 24. Powodzenie jeszcze wyiej go podnio-
sło , aby tam koniecznie stanął , zkądby pewniej na zła-
maną zleciał Piich Sen. list. 4, 41. Z drzewa zlecia-
wszy, nogi połamał. Teal. 50. 6, 41. Nie zleciałześ
^Vac Pan phz z trzeciego pietra , pnąc się po drabinie
do jakiejś demozelki? Teat. 29, 91. — §. Zlatać się do
kupy; fi:ss. cjeitTbca, cieTaibCH, cieiaiocb , cieibi-
Barocb, jiifammen flifO^"' 5"lfliiinKn gcfloticn fommcii. Or-
łowie się tam zlatują , gdzie ścierw jaki poczuwają. Cn.
Ad. 964 Umizg, uśmiech n)ife z nitni obcowanie, to
ich przynęca , i to jest dla nich jak dla much . słodycz
na która się zlatują. Teat. 10. b, 45. Zlecieli się na tę
nowinę, na tę trwogę. Tr zbiegli się, fie famcn gelniifcn,
gcrciint , famen eiligft jufammen. — Zlatać się, latając
zmordować się, zbiegać się, biegając wycieńczyć siły;
jiĄ mntt imb miibe fliegeii , renticn , laiifcn. Jakiem się
zbiegł;4 , zlatała , ledwo tchnę. Teat. 10 a, 62. — Zlatać
co, latając, zbiegają- zwiedzić, przelatać, oblatać ; burd)f[ie>
gen, biirdTcniien , biiri^Iaufen. Całą wieś zlatałam, nigdzie
go znsleźć nie mogę. Teat. 14. d, 26.

ZLECZYĆ cz. dok, Zleczać , 'Zlekować niedok, lecząc wy-
zdrowić , wyleczyć, uleczyć, zgoić ; aiiśfurirni , gcfiinb
łr.nt^cn , ^citcn. Liścia dębowe rany nieza5tarz.<łe zlecza-
ja Urzęd. 376. Boże otwórz im oczy, a zlecz głowę.
SA'. K'iz. 55 b. Ty sama zlekować radość potrafisz mo-
je. Zebr. Ow. 347; (levnre , sed ' ci. zlekczyć). Siryjk.
Gon. K 5. Zleczający, *zleczny acliv , leczący, ^eilcnb.
Również na gorzki umysł, frasunek, Trudno gdzie
zleczny wynaleźć trunek. Zab. 15, 344. ciii .Ciciltranfctcn,

§ciImitłoI ; ( cf. dobry trunek na frasunek). — Zleczony,
ZLEt^ZYSTY , zgoisty, recipit curationem. Cn. Tu. 1431.
^ciibar ; oppott. niezlerzony , niezleczysty , nieuleczysly. ib.
55ł. inibfiilmr, {\'ind. neosdraubu, nelzelitliuj. Choro-
ba poznana zleczysta. Cn. Ad. 277. Miał rękę uschła i
skurczoną Prawą, sposobem żadnym niezleczona. Odym.
Sw. H 4 b. Tu chytry smok, nabrzmi.iły jailem niezle-
ezonym Sprośnym sine zadzierzgi z:iwija ogonem. iYur.
Dz. 1, 56. Tym biczem gdy razi, juz to jest rana nie-
zleczona, Której nie zgoją żadne leiarNtwa Chirona Zab.
6, 154. Min. Zły język puszcza jad niezleczony. Enz.
Jez. O 8. Niewczesna przygana obrzydia młodzi wszys-
tkie do naśladowania wzory, i do niezlecMstej prowadzi
ja •nieuczeriności Tr. Tel. 226.

•ZLECZYiŃSTWO , ob. Złoczyństwo.

ZLEDZ cz. d-uk.. Zleiinąć Mjak jedntl, Zlejać niedok. ( cf.
zląilz , zleąnąć), na dół ulcdz,' steclinać , spuścić sie ku
dołowi , luli do kupy ; fid) bcnititec Icgeii , bratiitcr finfcn ,

jllfiimnien finfen. (Sorab 1. zljbam scmlor. cuncuho , de-
lelenu , delcbncm złożyć : Eccl. cJewaTB , csersy b"żeć
razem w kupie; hoss. Cjieihca , CleraTbCB zihtiz. zale-
żeć) Zlcga się co, ulega się co. (ii. Th. 145L flC^
iiicbcrfciifcn , Cillfitlffll. Rola tęga, zb-gła a chwastem za-
ro.sła , czworego potrzebuje orania C-esc. 657. fzbitaj.
Gdzie ziemia jest piaszczysta a nie zległa , ale sypka ,
niepodobna, aby się lam wilgi)tność miwła zastanowić.
Cresc. 1.36. RUnki świeżo wywied/ione , i jeszcze naj-
mniej nie zległe , długo szturmowi wydzierżeć nie mo-
gły Krom. 273 — Od śmiechu się zleg:ić albo trząść.
Erai. Ob. a. kłaść się, ficfe yor 8ad)cn tiiiftrecfeii. Ziega-
ją się z tego ?,łosu lasy i górv. A. kclinn. 22 L trzęsą
się , drżą ; flc bcDcii , finb crutiittcrt , jittcni. — ZLEGŁA

niewi«<ta. zlcgł^i, ub. Zlądz, zlegnąć. ZLEGLY towar,

zleż.iłv, ab Zb żoć się, ufi. Zależ. łv. z:d głv , uerlcgeiie
ffinare. •ZLEG()W,\ć'cz. dnk.. n. p.'. Mówili Flistynowie
do żony Sunsuna : łngndnie zleguj meżi twego , a na-
mów go, żeć po^^ie g:idkę. 1 Leop. Jud. 14, 15; [b!an-
dne virn svo. Ynig 21.

ZLE.IĘ ,.b Zl:.ć.

ZLEKCZEĆ tij:k. d<ik.. -t:ić sie lekczejszym pr et fig. tr.,
Icid;tcr roorbcn. SI iwa wa-^za zb-kzeje. A K'hnt, 189.

zmtiiejszeje, goriiiger tBi'vben, abmljmcii. ZLEKCZYĆ es.
diik . lckczej<zvcM UCZ} MIC pr ei /i/ ,';■., Icńttcr madjen ,
Dcrriiigcrii, fdimniorii. Zlekczyw^zy KijoA.-kiej katedry
skarby i doilio.ly, do Koii-taiilyiio|iola częstokroć wy-
biegiw.ił. Sleb. 2").
ZLĘI\[\.\C, zląkł , /. /łeknie cz jednil . Zlekać niedok., prze-
straszać kogo, ciiirti crfd3retfoti ; Zlęknąć się, zląkł sie, zlękła
Sie znnnk.. być naijle |irzestra^zon\m, strachem [irzejetym ;
fid) cridircrfon , crfiTCdeii. Ziekoieni i przestraszeni, w.
PoH. w. 3.-i6. 'Zlękneły Się' ib. 516 (zlękły sie) Dla-
czego zlekany w bl.idej tw.ozy masz trwogi? Przyb Ab.
125. Nikt nie zlękły nie został. Zib'-. Ow 50.5 ; (omnia
pnvefncta pec.tora). Okropność i trwogi zlękła ziemię
obeszły. Zab. 15, 4. Kninż. — §. J.im się barilzo zlę-
kła o pana. Tent. 50 72. bałiim się o niego, (ob. *Zt)ać
się) ; urn ciiictt fc^r beforgt fecn.

135*

1076

ZLEKOWAĆ - ZLEPIĆ.

Z L E P N Ą Ć - ZLEWEK.

•ZLEKOWAC , ob. ZIpczyć.

ZLENIEC, ZLEMW1EĆ nijak. dok. stać się leniwym, od-
dać się lenistwu; [\if fccr Jrógtifit erflcbfn, trńge rocrbcn ;
(Rag. Yzijenitise). Bardzo się coś (i»k;łziijesz być sko-
rym; obawiam się, abyś \>o ślubie nadlo me zleniwia/.
Teal. 16. c, 80. " Zlenia/y, dtsuiiae dedilus , plus sonat
guamdeses, nempe euin , qiii diu desidiie msueuil , et ha-
bitum eontraxit , ut et 1'olonicum zleiiialy jilus (juam leni-
wy. Crt. 7'/i. 1431. Zleniałe zbudzał. abv poilłiii kanonów
iyli. Sk. Di 7-21, (cf ostyg/y) ZLE.NIAŁO.^Ć . ś^i . i..
zleiiienie, przymiot lego i^o zleniał, ciligtioiirjfltc Jfafl'
(fcit. 'Prze nasze zleniałość dopuszczamy się mnożyć tym
•zawrocliora 'Epireńskiin Baz. Sk. 179 Nie trzclia po-
kazać po sobie haniebnej niki-zeiniiości a zleniałuści ,
dla tego że się troszka krwi przeleje, ih. 58i^. Wielką
wadą pospolitego ruszenia jest zieni.i/ość szlachty, nic
ćwiczącej się po dom.ich w sztuce wojennej. Papr.
W. 2! 194.

ZLEPEK, pka. m. ZLEPKA, i , i. , zlepionego co, ctipa^
3ufoilimcnt)cFlcl)li?. Zlepek, czfowik z gliny zle(iiuny ,
ulepiony; Dct TOciifi) , ali oiii grDcnflog, (if. "zii-maki. On
ja z nikczemnej poil/y zlepek bry/y. //o;-. I,.il2. Kińni.
Często żailnym nie zjęty w zapędach wędzidłem Uumny
zlepek , jakby go celniejszcm Iworzyd/em Sprawca życia
wytłoczył, a nie z lejie gliny, Czyni, co mu jest lubo,
a nie co jest winny. Nar. Dz. 1, 158. T_\ś mój twórca,
ja twojej jestem zlepek reki , Będę czym chcesz. Zubl.
Amf. 14. Zlepku śmiertelny, te są wyroki I nieodmien-
ne statuty, Któremić każe ustawić kroki. Los w dyamen-
cie wykuty. Zuh. 15, 233. Nur. By śmiertelny zlepek
w znikomej postaci Nie ufiił , iż go traf marny ijbos;aci.
Zab. 12, 212. Nie pnlrafi śmiertelny zlepek pijió Twej
chwały. Przyb. Ab. 112. — Aliter : Okrutnik, wszete-
cznik , zlepek ze wszystkieh 7,bro<lrii. N'ir. CJindk 413.
zbiór, stek, zlewek, »ori nllcii Cofłerii 5iifaniincnflcfc|t.
ZLEPIĆ Ci. dok, Zlepi jć niedok. ; (Holi. ślepili, slepo-
wati , slip;iti; Sorah. ^. zlepu ; /?'i7. slje|iiti) ; lepiąc s|i0-
ić, złączNć, pciłą.zyć le[)em ; jufammciifledcn , jiifammcii"
ffigcn. Kdka t.-ziin do kupy łączy, wuskiem zlepia, z
nich najwdzięczniej>ze tony wywodzi. Stus. Num. 2,138.
Spój anielskie w jeden nizurn rozumy, zlep' w jedne
brjłę kr.iiomo ATÓw ws«yslkich , przedsię nie dosieiesz
wspaniWiiśei bożej. Pociej. 217. Czluj do kupy). — Zle-
pić, ulepić, lepiąc utworzyć; jufaiii.ncn fIcDeiib formirfii ,
gcpdltni. Bzekłuyś , że z niebios sa(n)ch odbiera dani-
ny. Ze go bóg z innej zlepił , niżeli nas, gliny. Nar. Di.
3, 109 — jj Zlepić co, od. Zaleiiić co, Bfrflebfii. —
Zlepić sie z'iiink., do kupy lgnąć , ficfc nit eiiiaiibrr artriC'
ben, anliarfcii ; Itoss co.ibiiyibcn . ciHniiyTbcn , c.iiiiiiiyTbc»i.
Ziarnka prucliu ciepło zabaryiowane zl-piają się tlo kupy.
Jak. Art. 1 , 76. Skło gorące nie t>lko samo z sobą
zlepia się, to jest, sztuka do sztuki, ale też do roz-
grzane<;o meialu , zwłaszcza do żelaza , jak karuk chwyta
się. Ton. iikl 129. — Oczy mu się zlepiają, usy-
pia biedne dziecię. Teal. 2. 119. zamykają mu sie ,
w kupę idą, stulają się. Me Jliuif" biU''ii ibm ju. Już mu
się śliczne zlepiały oczy. Zab. 13, 400. Ctylają xiążki,

aż do zlepienia oczu. ilon. 71, 122. (póki nie usną).
ZLEPNĄĆ nijak, jedittl. , w kupę zejść, zlepić się; {Ui ,

fammen Fledcn, jufammeii batfett. Przetarł zlepłe ^nem czar-
niawe oczy. Zab. 14, 162.

ZLEPSZYć Cl. dok. , Zlepszać niedok. . polepszyć , lepszym
uczynić, moralnie ibudnwać ; perbcfferii , beffem , bejfct mO'
(^en , erbauen. Odchodzili z jego kazania zlepszeni i zbu-
dowani. Sk. Kai. 105. Będąc karani, nic się me zle-
pszali. Fyb. Pi. 155. Do kościoła mamy się ku zlepsze-
niu , a nie ku zgorszeniu schodzić. IK. Pott. W. 224.
Daj żywota zlepszenie , byśmy w pokoju dni zażywalL
A''inc. Gd. 302.

ZLES.NIEC , ob. Leśnieć. ZLET.NIĆ , ob. Zlecić, letnim uczy-
nić. ZLETMEĆ, ob. Letmeć. i

ZLEWA, y, ż_. , zlewanie, zlanie, zlewek; bai 91(>gifgfn,
^iiifliegen, Ubergicgcn, grgifpen, ber Crgug. Ah! jak mię
martwisz twa zarzutów zlewa Piiyb.Ah. 170. ZLEWAĆ,
ob. Zlać. ZLEWACZ , a , m. , który co zlewa. Wtod. ,
Bob. slewać ; yiiid. livar ; Raq. sijeyalaz , ber JlbgiePcr ,
^iiigieBer, SufunimeiigicPcr , ber SdJiiifljfr, SKfiiiUgitper.
Zlewacz oleju, capulitor. Cn. Tb. 1432. Zlewacz krusz-
ców, jiisor. Cn. Th. 1132. W ogniu zgorzał ołów', pró- "j
żno zlewacz zli»wał. W. Jer. 6, 29 (próżno złotnik pła- <*.
w i. Bibl. Gd.}. Oszukał się każdy zlewacz wswjm obra-
zie rytyni ; bo omylne jest ono, co on ulał. 1 Leop. Jer.
31, 17. (pohańbiony bywa złotnik od obrazu r\lego.
Bibl. Gd.). W rodi. itńsk. ZLEWACZKA , i , bte Jlbgie.
gerin , Grgicperin u. f. ii'. Mistrzyni doświaezona i/i arte I
bibeudi , zlewaczka. Mon. 71, .24 L cl" dolewacz , dole- ^
waczka ZLEWAM, ob. Zlać *ZLE\YARMA. i, ż , miej- ,
sce gdzie kruszce zlewają; Hag. slj;:vniza ol/ńinn futoria,
baś ®icp(iau^. ZLEWEK, «ku, »«. , w liab. mnog.
Zlewki . zlane rzeczy, jufamiiien ®Cji'i?enco; Buli. slev\ky, i
sliwky, (slewak skopiee) ; Hag. sljevaliste »o//ieia ; CroaL
zlevka fusorium, su/liisorium ; Hoss. CJHOKII iśuiieiankaj.
Zlewek, zlewki, ostatki wina lub innego n.ipoju. VłVurf.
Zlewek, zlewki, vinuin paleris de/iisum. Cn. Tu. 1452.
— tig. Kroniki stare są raczej niezgrabnym zlewkieen
wielu rzeczy w różnych czasach działanych , niżeli po-
rządną historyą. Nar. Hst. 2, 592. fgmałwą, mieszaniną, j
3Siid)mai.'b , cf zlepek). — Transl. Ctysla a żadn_\m rodu ^
obcego zlewklem nie zmąconą krew' Sjrmalów zjburi\l
|)rzeiliód Gotów. Aur. Ust 2, 2. (przyime^ziniem , 9ei»
mifdjung. — Aliier : Uważajmy godność Greko*, według
sloimia ich zlewku do szczęśliwośei ludzkiej. iJon 75,
107. wpływu, giilflup. — g. Zlewek, kruszec w brjłę
zlany, zlewa bryła kruszcowa, 'lila goleń iłol.i , srebra i
t. d. une harre. Troti. 7. 586. f{'ss CJHTOKI fin gf'
gplTeneii ■i.lM Metali, eine 33.irre, ©olbbarre , fiilbcrbarre.
Z posągów boskich złot\ch i srebii>cb porobił zlewki.
Nar. tac. 2, 350. Mówi Pirus Kabryeyusiowi : .lam ci
tyle złota i srebra w picmąilzaih i w zlewkach , iż po-
trafisz utrzymać okazałość wielkim ludziom |>rz>iwoiią.
Z'ib. 2. 210. Ossul. Gdy się lego popiołu dos)ć jui
nasypie w spodni sklep huty śklanej , odsHnliić gj. trzeba,
zlewek rozbić, i na sito gęsie przesiać. 7'.rt i>k{ 210.
(stopioną inateryą;. — g Zlewek sumy, prawa, należy-

ZLEWNY - ZLICZYĆ.

ZLICZNY - ZLISIĆ.

i077

lości , własności na kogo ■ zlanie jpj na kogo, ziianie,
oddame, ustąpienie, ce*yM; bnś Ubcrtrngcn , bie Ubertra-
fluiig nu eiiicn aiibmi. ZLEWNY , a , e — ie adv. , do
zUnići , moaąoy b\ć zlanym; abgifpbnr , uttcrflicpbar ,
fdimcljbar (^ii)pny), ubcrtragbar ; Hag. sljeeyni lusmlis;

f{i>ss. C.IIIBHŁIH.

ZLEŻALY, ob. Zlezyć się , zledz.

ZLEŻC , zbzł , zleżii , / zlezie , zlazę cz. dok. , Zfazić nie-
dok. . łaząo, zejśi', , z wolna się puścić na dół, {oppos.
zlecieć) , bcriintcrFricdłcii propr. et fig. Ir. ; Boh. zlezti ,
zlezl . ziezu . sit zl , siczu ; Snrab. 2. flefrź ; Yind. dol-
slesti ; Croat zles/ti , zleyiijem ; Hag. sijesti . slaziti ,
slaziti; Hoss. cjtsTb , c.itaaib , cno.i3Tii, cnaJisbisarb ;
(oi. Spełzać) lioli.ik z ilrze^a zl.i/ł iin ziemie. I.d Zleź
z drzewa na dół Tr Zl.izł z dni'lui. Tr bcniiitcr flcttcvii,
^icrabfhttfril. Spc^sób na oderwanie i zlezienie kopyla Hipp.
it"). zIó/.ow^r.jH Sie. spadanie; bnś Slbflcbcii , nllmalige
Soi^gf ben iinB 'JlbfflUi'" iii ^iiKŚ. — g. Złazić miasto ,
peiiepliie cfpidum Oi Th 1451. z wolna zwiedzić, btc
6lnbt burd)frtfd!Cii , biir^niiir.bern , fcf. zbiegać, zlatać mia-
stoj. Złaził, ni miasto, i ws-je okoliczne. Tr. — §. Zła-
zić się, łażąc zniordnwać się, fid) llliibc fricd)Ł'tl. — §.
Złnz'ć Ho kupy, zwolna schodzić się; JllfamillCllfrici^Clt ,
juimnmciigcfroc^fn fommcn.

ZLEŻEC się z-uimk. duk., Zlegać się niedok . (cf zledz ,
ziewnąć, cf zlądz, zlegnąć), leżąc przyj«ć do należytej
pory, lub tez psuć się, nadwątlić się; burd) Sicgcn redjt
tniiglid) iiierbeii, Pbcr niic^ burd; 511 laiige^ Sicgcn ©diabcn
IICbmCH , fid/ ticrliogctl. Wapno kiedy w znTin\iii dole długo
Sie zlcży , przechować go trzeba na fiindanienta. Haur.
Ek. 7, (cf. uleżeć sie). — Zleżały. zleciły, zależały, leże-
niem uszkodzony ; DCiIrgcn, bmt^ Sicgen fc^abbnft gcmorPcit.
Mąka starego nilewa bywa zlez.iła , molowata, zitęchła.
Syr. 957. Pizydarza mi się toz samo, co xięgnin zle-
załym i z sobą" zlipłym. Pilch. Sen. list. 2. 182 Nie-
zieżały lowar, ślepy kupiec. Rys. Ad 48. takiemu takie.

ZLlCHOCIć cz. dok , lichym uczynić . lichoty nabawić , {ob.
Zlisić. zliszyć, zliszećj, orm imb flciib ma$cn. Wszystek
do-^tatek lego świata, okrom pana boga, wieczne zli-
chocenie jest Biał. Post. 47. (lichota , nędza, ubóstwo).
Alfliiliis, strapiony, *.-;trestany , zlichocony , znędzony,
udręczony, ilacz. Nic mc może być "zwybrańszego ,
*z«\łii|iifńszego , zlichoceńszego . sp/dinlius. Maci.

ZLKlJTdW.AĆ," oi Lichiować. 'ZLICHWIĆ, oi."Lichwić,

I licIrMac zebrać.

*ZLlt'.IN.\ y. 3, zlewek, zlita abo zlana, ulana rzecz; etiiiaśl
®egofffii:ś, im ©uC ®eformte>3. Opuścili prędko boga. i
UCZMiiIi s.bic zlicine. W. iJeuł. 9, 12; (cielca litego.
ih \t 16, cf. licinii) 'ŻLICIE .zlanie, ob. Zlać.
ZLICZYĆ Ci dok. , 'Zliczać niedok., w kupę policzyć, obli-
cz\ć, zracliować; 5ii|'ammcn5dI)Ien , pfammenret^nen , ńbn--
jńbicn, bcicdincn ; Boh. sćjsti, sećtu, sćjtam, spoćisti ,
spocili, spoćilali , (cf. 'czcić, czytać, poczet); Croat.
zhroiti . z'[irś|am , (cf zbroić); Bosn. zbrojitli, uzbrojitti ;
Eccl. coHnaam. Cokolwiek wydasz, zlicz a zważ , a datek
widy i wziątek napisz. 1 Leop Syr. 42, 7. (wydawaj
pod liczbą i pod wagą. Bibl. Gd.). 1 nalazłszy, trzeba

zliczyć. Bys. Ad. 76. Zliczenie, zrachowanie , obrachu-
nek Boh. sećtenj. Zliczony possibil. , ZLICZNY, 'ZLI-
CZYSTY, a, e, do zliczenia, mogący być zliczonym,
zrachowanym ; Jfi^lbar , bcrcd|iicnbar; fioA. sćislny; SÓrab.
i. zrachnuwanite; Ross. cwcthuS ; oppos. niezliczony,
niezliczny (ob. bez liku), Uiijći^lig ; Bob. nesejslny, bez-
ćjslny, nezeitedlny ; Soruh. i. nerachnuyite ; Rosn. bcz-
brojan ; Siat', nezbrojen ; Boss. HCiiciteTHuB , liecsitTiihiii,
óescMtTiihift, TJiopimHbiH ; £;c/. Hetiicieiii , iieHaieTHUii,
E6ąYiir..ihii'Ł , TMiiHHUfi , TMoqiic.iennbii1. Otóż zliczne uczy-
nił dlii żywota mego. 1 Leop. Ps. 58, 6. (oto na dłoni
wymierzył dni moje. Bibl. (id. 1. Usadziła się szarańcza
po wszystkich granicach niczliczna. 1 Leop. Exod. 10.
Niezliczna liczba chorób. / Kchan. Oz. 67. Ze wszech się
stron wyruszy i stanie szeresjiem niezliczny gmin. Zab.
15, 7. Kniaź. Słu^a twój jest w pośrzudku ludu nie-
zliczonego. 1 Leop. 5 Reg. 5, 8. (ludu wielkiego , który
nie może być zliczony ani porachowany 'prze mnóstwo.
Bitil Gd.). Cisnąc się przez niezhczne tłumy, udławion
był w bramie. Kanc. Gd. 510. Rozmnożyły się skutki
tego niezlicznie. 1 Leop. Ps. 59 , 6. Bez liczby, iniiu-
merabililer. Cii. Th '2ll Zawiedziony w niezliczne błędy
był wszystek naród ludzki. Bzów. Roi. 41. Geh. Hymn.
515. Kumańska Sybila z niezlicznych tajemnych skrytości
Rzymski los wypisała. Z? irrf;. Luk.lĘ). Przyszły mi "wszystkie
dobre rzeczy pospołu z mądrością, i niezliczna 'poczci-
wość przez ręce jej. 1 Leop. Snp. 7, 1 1. Ciiictliczone
bogactwa. Bibl. Gd). Król nadał kapłanom wiele dobre-
go , i rzeczy innych niezlicznych 1 Leop. 2 Mach. 1,
55. (wicie i rozmaitych darów wziąwszy, szczodrze je
udarował. Bib'. Gd.). Pożylki niezhczne z łaski jego
mamy. Kanc. Gd. 147. Ludiie napełnione większą łaską
i darami niczlicznemi nad wszystko stworzenie. Dzow.
Roi. 45. Pokazała mu sposób modlenia różańca świę-
tego, zalecając mu go z wielkiej zacności i niezlicznych
pożytków z niego pochodzących. Bznw. Boi 2. Tu wią-
zać niezliczone dobrych zasług snopy. Kulig. Her. 155.
Gdy w niebo wstępował, zaszły mu hufce niezliczone
duchów z otchłani, która mocą swą zwojował Odym.
Św. 'i O o h Niezliczona liczba strzał go przerazili. Otu>.
Ow. 27. "ZLICZNOŚĆ.' -ZLICZONOŚĆ, ści, i, sposo-
bność być zliczonym , bte 3*iClf"T^ff >t i oppos. niezliczność,
niezliczoność, bie lliijnliUniffcit ; B h nesćislnost; Somb.
1. nezrachnuwanitofcż ; Bosn. bezbrojnost; Boas. TbJia,
(cf. ćma). Niezliczoność, innumerabililas. Cn Syn. 482.
Cl. Th. 544. Wszystkich dla niezbczności niepodobna
opisać. Gród Dys. j 5 h.

ZLIGAĆ, ob. Zelanać. ZLIMITOWAĆ, ob. Limitować, zali-
mitować. ZLIMĆ,' ZLEMĆ, ZLINIEĆ , ZLENIEĆ. ob. Li-
nić, linieć.

ZLIPN.ĄĆ med. jednll. , Zlipać się znimk. niedok., do kupy
się zlepić, sufamiiicii bddcn . fic^ jtilammeii flcbfii. Zhpa się
co , zle()ia się co Wiod ; lentescil picis tu morem Cn.
Th. 1452. Przydarza mi się to samo, co xiegom zleża-
łvm i z sobą zlipłym. Pilch. Sen. list 2 , 182

ZLlSlĆ, 'ZLIŻSIĆ cz. dok. , lichszym uczynić, zlichocić ,
znędzić ; fd)Icd;tcr maójm , clenber ma^in, ocrfc^lci^tcrn.

1078

ZLISIEĆ - ŻŁÓB.

Zlisić się , Zliszyć się zaimk., Z\\s\ei . Zliszeć nijak, dok.,
•ZliszaJHĆ nieduk. , {<■(. liszaj), stać się li.bszun . eicnbct
rocrbeil. Cousumptus, slruwiony, znędzony, rliszony. Mącz.
Jaby ci lego fiewnie próżno nie powiarz?/ , I zlisiałej
kapusly ziio«u nie przy warzą/, /'ut. Arg. 546. (od liszek
zjedzonej). Błądząc dfuijo po puszczy zdziczą się i zliszą.
Pot. Zac. 40. Tak Lucyusza zawód popędhwy Przez
krótką wujnę ths\l się i zmyiif. Chrośc Fuis. 370. Gdy
dziecię tnainki jąć się nie clicialo , ciało jego ziiszajało,
tak jak każde zwierzę, kióre czasu swe^^o nie diissie,
zlifzeje. Oizecli. Tam. 19. Ślubem by/o naszej ini/n^ci,
żo mi się jedno od drugiego zliszy. w obojgu sercach
śmierć ma by^ gotowa. Pol. Syl. 319. Pol. Pocz. 322.

ZLISIEC, ZLISOWaCIEG, ob. Lisieć , lisowacieć, siać się
lisowalym.

ZLITOWAĆ się, 'ZLUTOWAĆ się znimk. dok., zacząć li-
tować się. powziąć blnść , zmiłować się; Boh slito^ati
se , slilowawali se ; Ho>s. C/KaJHTCfl Zlutował się nad

' nędzami icli. 1 Leop. Jud. 10, 16. (użalił się utrapienia
ich Utlit. Cd |. Zmiłuję się nad tym , którego mi "lito,
a miłosierdzie ok;iżę nad tym, n;id którym się zlituję.
^ Leop Rum y. 15. Zmiłu)c się, nad kim sie zmiłuję,
a zlutuje się, naii kim się zlutuję. Saliu. 3, I '5 (zh-
tuje się, nad kim się zlituję. Bihl Gd). Zlutujrie się
nade mną, 'wżdam tylko wy przjjaciole moi. 1 Le:ip. Job.
{9, 21 (zmiłujcie się nade mną. Bibl. Ud). Zlitowanie,
pidilowaiiie, litość, rti /osierdzie , zmiłowanie się; bfl? Gl'
banneii , Me Grbnnmitig. Prawda , t.ik/,e zlitowanie, są to
pańskie własiiośl-i liyh. I's. 42. Byś się nie wiem jako
zlutowania godnym pokaz;ił , nie zabniiiisz , aby się nie
mieli twoim upadkiem, tak j.ik w/isnyin szczęściem cie-
szyć i radować Wari). Wat 1 12. — "Zlitowany, litujący
sie. pizeniknioiiy litnścią ; fii) erbarmciib, 9011 Grliarmeit
burdłbriiiiijen ; dok slitownjk miseiirors, f slitownice.
Idoiiieii . od fortuny tak źle traktowany, Będzie nad nie-
szczesiiemi pewnie ziilnwany Jahi Tri 128.

ZLITOWAĆ, ZŁÓrOWAĆ, ZLUTOWAĆ, n. p żelazo,
zwarz\ć do kupy; <'r al. zlniali , zlol:ivam '■otijeiramino ,
ob. Litować, luti.wać, jiifammcit lutl/eii. Ftbulare, wespo-
łek spoić , zluli)«ać. zagłubić. iJa:Z.

•ZLITY, a, e, zlany, ob. Zlać.

ZLIZN.^Ć t-z. jfdnil , Zli/ać iiiedok , lijąc zdjąć, lub też do
klipy liżąc zebrać; oblccTcii, jiifanuiicn Ictfe;;; Huh. slj-
znauti , ^ljzall ; Sorah. i łliżu , zlizam Panna 'sm.otanę
zlizała, a młodzieniec sadło zjadł. Suk. ProLl b\. (oboje
zijrzeszyli, obnip nie niewinialka).

ŻŁÓB, u', m, ŻŁOBEi^. bka , "m zdrbn ; (Boh. żlab ryna,
żlabek , żlabćek rynienka, (żleb, anżlabj , aużlebj , au-
źlebina didina, padół, wądół, ob Złobowinaj ; Slov.
żł.ib, złeb , źi.ib , żlabek, żlabćek ryna, rynienka; Sorab.
1. żlob , zwi.bo ?łób dla bydła; Sorub. 2 żlob, źlo-
baschk , żlobk , żlr.bz ; Carn. sbleb slileb ■ ryna ; \ihd.
shiieb , rou (cf rów), kuntize (cf korUo), rinja (ryna),
zieu icf i-ew) • rura, kanał, streflini zlilicb • dachowa
ryna , shlebezli , sliliebez , shlcbizh , shlcbizhek , zieviza
(cewka), zeuzhik , rorizli < rurka, rureczka ; Crool. sleb,
ślep, slebicbek , slebćcz < rura , rurka, kanał, króvni

ŻŁÓBCZASTY.

sleb, kaplenicza ryna dai'ho«a; Dal xlib, vodetPchje
kanał; Uosn. sglieb . sglb ■ rynna, kanał; ftafj. X'^lieb,
yodotocje ; Sliiv xlitibe < ryna dachowa ; Hoa Ke.\o6%,
SOJUÓl , SKeJOÓOKl , ryna); i/ób, rzecz w pod/ a wydro-
żona , lasków ana, żłobkowana, jak ryna; ttroai nad) bet
fiaiigc oii-?go^tilteci, luic j 8. einc iRiiinc. Ze stodmcy. która
była przed nuastem , ciekła woda rurami abo żłnby od
południa do miasta. 1 /.fop Jud 1, 6. 23ii|Tcrrintifn,
Oiielrinncn , Sriinntnróbren. Ż/idjy. koryta abo rynny, któ-
reini woda płynie na kuło tn/\ńskie. Os. Z--L 88 tii
!D?a()Igcrinne. Szumi dziś pełnvm żłobem na swym woda
młynie, Nazajutrz skoro spadnie, i wiatr ją wysuszy,
Żłób próżny, koło stoi . ani z miej-^ca ruszy. l'ot. Pucz.
564. Za Kazimierza Wiilkie.;o żłób rowisty, abo prze-
kop od Krakowa aż do Bochni prowadzić zaczęto , aby
wodę z Wi^ły wpuściwszy batidlowne potrzeby w ło-
dziach przewozić możoiio. Kmm. .^02; aUeiim , kmał,
koryto; Hosn. pycjo ptiiii , tiitcn Sona! — Sól srebrem
roztopiona wle»a się do formy w żłóbki , msjące szero-
kość Ke>iego pióra wyrżniętej, wtedy zrasta się w la-
seczki czarne , kiórd mają imię kamienia piekielnego.
Hrnnif. Chym 289 w mreczki , w żłobkowate wydro-
żenia, falcosłania ; in SRólłrcben , SJiniidicn. ("yrulik powi-
nien mieć żłobków dwa żelazn\cli, po których wprowa-
dzają się szczypce do wyjęcia kamienia z 'macharzyny,
coiidiiiturts. Czci w. 28. Ułóż nogę złamaną w żłobku
płóciennym z s/<>mianemi walcami równo i w\ godnie,
który tasiemką zawiążesz. Ptrz. Cyr. 93 — Simil. Karcz-
inarka, aby ż/obku w kredzie me wyizyna/a, i dwie za
jedną śklankę nie nakryśli/a. Hunr Sk. \'S. karb żłob-
kowaty, rowek; einc flciOe , bnbltT (Sinfd)nitt, cf .iwurażna
kreda ; fjc foB nidtt mit bPiipiifcr arribe bie O^lfiicr nn-

fdjrcibtn. — S W iii,rze(jóliii ś i : Żlob dla bN.I/a , dla

kom; bie Siippe fur* Sicb , fur bie 'łticrbe, (ef jai/a);
biih. żlah; Sonib I żb.b , zwóbo; Hust ac.ia Z/o-
by podług ro>ł,ści koni tak w\soko stać mają, aby
Sie koń pr/yuczał głowę trzymać jak powimeri. hluk Zm.
\. 179. Kędy me ina<z w., łów. ledy i żłó'. próżny.
Pnriz. /•>.. Tt, 4 W. ib ŻŁÓHCZASTY. ŻŁOBIASTY.
ŻŁOrłKOWATY, a. e - o adv , na kształt żł..loi , wiło-
by lub żłobki, wydrozony. wyżłobkowany , r\niasly. la-
skowany rurkowały; in btf iaw^t aiii'flebóblt , br'Dl, rłnnig,
roie ctne 9?inne, Śrippe, róbrifl. {jcbcbl|triiii , C"<i. -Idebast;

Viii'/ slilnbast, zieyasi ; /l».^.^ JKe.liióuBiiTUU. Rzezanie
zł'. 1. kowale. W 3 Heg. 7. 21 Budynki sw..je dachówką
żłobkowatą kryli Ptlrh. Sali. ["ti, tiuli żl.bowire. Herm.
^oHiieflel , Jorfljicflel. Woda do lego zimerz* , aby |>ra-
gnienie zagasić ; czyli na lo użyjesz roztiuchanu złotego,
czyli reki swej żłobkowało wygiętej, nic to me czwii.
Pd.h. Sen lisi. 4. 141. bie iu«ble ^nnb. Krótki wzrok
mającym służą okulary żłobkowate, ^l.■r^m i»i • kulary
sklepicie A.M/p 2. 31 8. cf.i.f.iir. wpokłe. n.e wy|,.,ąe.
■tlOblillńfer. Żfol.ko«alo wzdłuż, imhriatim Lu 7/.. 11^2,
Śurab 1 wużwi.biczne Żł bkowały wewnątiz. .krą^iła-
wy Cn Th. 1432 jjrntólbr. .Nobo wyd-je się ił.dikowate,
na kształt pół.ferza . w którego przodku jest patrzący.
Boh Pr.iij. 3 /i. — Gdzie są grunU przykre, iłobiasle.

ŹŁOBKOWATOŚC - ZŁOCIĆ.

kręte, górne . jak je mieMyć. Haur. Sk. 47. pełne do-
łów, żłubuwin, soU i^ńlcr, ©rubcii. Róine baśnie piszą
o M-iurylanii i o z/obkowalycli mi<'jseacli góry Aliantu.
Petr. Et 88. o jaskitiiacli, jamaili ; ^óblcn, i)l)bluni]Cn.
ŹŁOBKOWATOŚC, ś.^i. i. przymiot t-^go . co jest żłob-
ków aiym ; Hi 3liiSflcl^D(illfcvn. iii 3luc«l)oi;Iu:ig , bic inncre

^■>|jblun(5, Solbuilij , {<■( .skli-pi.-itnśC/. Żł.ihkowatość abo
żłubkowala strona jakiej rzeczy, okrągłiwa strona , część
spodnia wnetrzna ).ikiej rzHizv , j:iko ninba , cza|)ki,
czółnu. con,'avum. Ci. Tk 1152. ŻŁOBKOWAĆ, ŻŁO-
BIĆ r.z. niedok , «yżłubko«ać, wyżłubić dok., w żlob
wydrążać, laskuwać. żłubk()w;i|\ui urzvnić : lUte CtnC

ffliniic obcr Srippe imcl; ber ian^t aiif^óbleii, Co^lftrciffii ;

Suruh 1 żw(il)ii {ymmiio, wuż A'Hb.i in imijjto : Huss. jKe-
juóiiTb , JKeJiió.iK) . w<).iiió;iio nponasHTb, npona»(iiBaTb ,
pa3na3iiTb, paciia»iii;aTb Zieie sn-rpik od korzenia jest
przestretowany , In jest . jakoby iiiła żłobkował podłuź
ku górze. Spi'Z. ii. id Sieiiii. 7'.) Zf ibkowanie , l.isko-
wanie; Yind. bra.sdeniza , ■ i-f. bró/.da i , vshleblena rema;
Hoss. BUeMKa icf wyiemka) . pyóeu3 , (cf rąb). Żłob-
kowny ; Hns< pyćwaTUil , Bueiiicuiibiri, ob. Zfobczasty,
żłobkowaty ŻŁUBOWACI.NA, ŻŁoBOWiNA , y, £.- Ross.
WClOÓOBUua ; EccI BJO.lÓJlIHa ; inie|si-.e wyżłobione , żłob-
kowate; cin nu'3[tc|)oiJltcr Ort, ciiie 3lu»l!ÓbIiing , (o6. Żłob-
kowatość) Ląd ma w sobie wiele iłobowin ciasnych,
które nawałnnśii od wiatrów miotania wybzały. Otw. Ow.
53'J. Była żłobowacina głęboka, co wody Dżdżowe zwy-
kły nią były iniewić swe przeobody , Pod nią jeziorko
siało. Olw. Ow. 513. Złobowina , mniejsza od sapiska ,
w której się wody z desz(^zów i śniegów zatrzymują,
jeśb dno iłowate, raoze bvć obrócona na staw^ek. Strój.
Suiw. B. (cf żłop). ŻŁOBOWY, ŻŁOBNY, .t. e, od
żłobu; Croat. slebni, DJtmien, ©eriiine > , i?rii)pen = . We
żłobowej ubogiej kolebce, fant leżał światu drogi. Kunc.
Gd. 40, oh Jasła , jasełka.

"ZŁOBROJCZY, a, e, złe brojący, iin^cilfiiftenb , 33ofeS oer=
flbcilb. Bo..;daj pod moim rządem miecz sprawiedbwości
nie brocz\ł się w krwi złubiojrzej. Slus. Aiim. 2, 186.

ZŁOl.IC , uzłai'ać Ci. niedok. , uzłocić dok. , pozłocić , po-
złocistym , złocistym uczynić; gplbcii inaicn , »ergoI^e^,
ucrtjiilben ; Sorab. 1. zwoiźu ; Cini. slotim ; Croui. zla-
tiiii ; 0(1.111. zlaliti , pozlatiti ; H'ig. zlStiti ; Hoss. 30.iOTiiTb,
passoJOTllTb ; Er.cl sjarniH, 3Jamy pr. et fig. Ir. Po-
stępować niiisiaf jak aptekarz, co pigułki złoci Jabł.
lei. pr., (i-f. słodzić, cf. barwić, pstrzyć, uwijać w je-
dwab', w bawełnę , cf. jedwabne słówka). Umknąć sie
każą cnotbwej *żenie , Gdy przyjdzie uzłocona ona pani,
którą się sam bóg brzydzi. Fapr. Koi. C b (w złoto
strojna). Ty pasterzu wychodzisz uzłocony, tak wielką
odmianą upstrzony, owce co jedzą? Zygr. Ep. 90. Twą,
wizerunku królewskiej dobroci Zygmuncie, Polska pamięć
niech u/łoci. Kilww. 2 . t) Skoro się znowu jasny dzień
odrodził ŚAiatu , promieńmi uzłaeał wierzchy gór. /'rzyb.
Luz. 24. (złotą czerwonością uświetnił). Słoneczków
małych zkąd t\le , Kto je otoczył tak mile, Znać źe je
słońce złoiiło I przez swe ciepło spłodziło. Dur. Lot. 14.
Złocony Sorab. l.zwotżane. — Złocić się saimA., Złocieć

ZŁ O GIC lEL - ZŁO CZYŃ CZY. (079

nijak., cłać stę złocistyrr, jak złoto żółknicć; fid; gnlben,
fid) Dcrgolben, oergulrcn ; Riy. zlatitiso; Ecd. ■s.r.utia ,
n03jaTtTll ZŁOCICIRL , a, m . pozłociciel , cf złotarz
złotnik, ber Scrjjolbcr; Hag. zktitegl : Hoss. ao.ioTiub-
mHK3 \V rodź. źeńsk ŻŁOCICIELKA , i . bte SerijDlbcrinn.
ZŁOCIEŃ, ia , m. , Achillea . rodzaj roślin, u nas są te
gatunki: żeniszek, kicbawiec, krwawnik, złocień prze-
dni. Kluk. Dykc. 1, 5-4, Sdjanfijnrtie ; Sorab. 1. reiwj-
sżka ; Cum. erinśn . arman , roraan ; (Hoss. 30,roTapHiih"b,
30.i0Taa posra , so.iorcHb , 30JOTyTHiiK'5 sulidago ; EccL
^II.1T6IIHI|A śnieć w zbożu). ZŁOCIK , a, m. , anreolus,
SC. niimmus. Cn. Th. 1452. pieniądz złoty. Wiod. ein
©rlbftutfdicn , ©olbimnijcfccn, cf dukank, duś, cf. złolko;
\'ind słotni kols , slatustvu ; Ecd. et Ro^s ^ajtiii|.i. ZŁO-
CISTY , a , e — o adv. , złoto mający , zł;!to z.iw ierający,
pełen złota, złoty; ijolbl/altig , golPretd;, »olI @clb; \'iiii.
slatoun, siata poun ; Hug. zlatast; Hnsa. so.lOTUCTblu ,
30.iorncTO. 'Złocisty pierścień. Tr. Złocisty kruszec ,
złocista ziemia. Ld. Pyta kupca o jakie złociste maierye
na aparaty kościelne Havr Sk 257, cf. złotogłowy,
złototkany; goIb(jen)irft , gol^tjcftirft. Złocisty rycerz, ob.
złoly rvceiz. — g. Zło■■i^ly, po?łocisty, pozłacany. Cn.
Th 810. ucrpiDct ; Ecd. ;;.AiiTOi.iOYbii'K. Grecya Gorgiasza
obraz z szczerego złota lany postawiła w kościele, któ.i-a
inszym dotąd tylko złociste kładła. Warg. Wal. 511.
Srebra złocistego, na brzegach złotych 14, wszystkiego
złocistego nad złotych 16. Go^t. Gir 78. Psiro złocisty
rostrucharz Kras.'Pod 2, l.>. ZŁOCISTOŚĆ, ści . z.,
przymiot tego, co jest złocisiym ; ©oIbreid>tbiiin, ©olbbfil'
tigfeit, Scrgolbiicit. ZŁOCIUCHNY i i. p., oh. Złoty, a, e.

ZŁOCZYŃCA, y, m. , źle czyniący, złe czyniący, brojący,
cf zbrodniarz, cf Lat ma'ejiius . malffaiUur -^ Ubcltl;ńtcr,
aKilTctbdtcr ; Boh. zloćinec; Stov. złoćinec; Sorab. i. Ilo-
sznik, (cf. złośnik;, zwofcżiwne; Cim. hudobnek, hu-
dodelnek , hiidóba , (cf chudoba! ; Viiid. hudobiiik , hu-
doslnrnik, hododelauz . hudodelz, pregriefhnik, fmerlnei
fodbi podvershen ; Croat. zlochinitel; Dal. zlocsinacz;
Hnug. lator, {ob Łotr); Hag. zlocinaz, zlotvor , zlo-
tYornik , zlotvoraz , taman , tamgnak, rauzuvjeraz, opak

- (cf. opakj , (złocesgnak iners , indigniis); Bosn. zloci-
nnc, knji zlo cini, zlocest , iottar, lin (cf leń zlocesc-
gnak nebulo , ignaru.') , Slav zlocsinac , zlotvor; Hoss.
npecTynHHKTi , s-iOTBopiiiejb . siioAtH , (cf. złodziej) ; End.
.iiixo4tii ;'Ł.'\o,;^tii , :5^.^o;^1:.łAT€.^b , i^i.iOTBOpi.iiiiiit , 4^-
jiaiomiri naKOcni, s.iOTpyjHiiKi , bo 3.10 ynoTpeó.intomiB
Tpy^bF cboii Złoczyńca dobrze nie czyni. Sekl. 61. Nie-
którzy mincarze pieniądze potajemnie i złośliwie fałszują,
przeto takich złoczyńców *śladować każdemu potrzelmie
należy. Sznzerh. Sax. 233. Złoczyńca szUichcic na gar-
dło za złodziejstwo skazany, albo o inny gardłowy uczy-
nek, a od śmierci uwolniony, szlachectwo traci; Hoss.
npecTynniiKi jBopaHim^ npnroBopeHHUM cJiepTHoH KasHH
3a BopoBCTBO ii.iH 3a 4pyroe naKoe yro.iOBHoe npeciy-
n.ieHie.... ZŁ(\CZYŃCZY, a, e, ZŁOCZYŃSKI , a , le ,
od złoczyńcy, iibeltbdtcr ' , 'Snbreiin ■■ ; Hag zlotvorski;
Ross. 3.i04ti1cKiri . 3J04iHCTBeHHbii1, ( cf złodziejski).
Złoczyńczy pal, noxialis stipes. Cn. Ih. 1435. — §. Zło-

i080 ŹLECZYNNY - ZLODOWACIĆ.

czynny. 'ŹLECZYNNY, z?e brojący, ih ; u6elt^ńferifĄ ,
DCrbredjerifd) ; Boh zlocinny ; Sluv. zlocinny ; Sorab. 1.
zwcifcżiwiie ; Viud. liudoLen , sanikarn ; liosn. zloccst ,
opak, zlob:in ; /iny zlmlijudan , zlobiii ; Hoss. 3.10TB0p-
uutt , 3J0'iecTiiuri , sJOMecTeiii Wielka liczba ludzi lue-
dostateczn)cli , złoczyniiycłi i podłużonycb do rozbójników
się eisnęfti. Arom. 609. Cldub' się tyranie dziełem po-
d/vn) i zfoczynnym , Wiaz , zabijaj , czyń zemstę nad
bratem nie'.viiln\rii. Teat. 44. d, 49. Polityka staŻa się
z^lc•zynną przez własną osnowę. Zab. 9, 2'29. Oni na-
przód złoczynną szablę ukowali. ■/. tichan. Dt. 6. mor-
derczą. ZLÓC/,VNNICA y^ ż. , zbrodniarka , kobieta z/o-
czynna , złe brojąoa . bte Ubelt^dtcriiin ; Carn zlozhinite-
licza ; lioti. 3.104'tiiKn, (' t złodziejka). Takowej zło-
czynnicy kat za dekretem szyję ucina. Ilaur. Sk. 257.
Wojna jest źrzódłem wszeUkich niecnot , nierządnych
niewiist, zwodnic, zfuczyiinic. Aosz Lor. 1 12 b. ZŁO-
CZYiNNOs^Ć , ii-i . ź. . nałń,' brojenia złet;o, czynienia
złego z«yi-zaj; bie Ululitidtiflfiłt , ocrbrct^erifc^c Sofl/eit;
Boh. zloimnost. ^wiriryynło oduinierając , Łueko Lit«ie
odd ić rozkazał, nie paniiętając jej przeciw sobie zło-
czMHiośri Arom 58 1; maiejiKUiin. Zł,(3('.ZYŃSTW0, a. n.,
"ZLtCZYŃSTWO , Lal maU/iriinn ; złv uczynek , zł^ść
wyrządzona, zbrodnia, występek; fic llcbcl;I;at , 3)Ji|Fitliat,

iai 5?crl'rct^cii , Scrgc^en ani 33o^(łcit; liou. zloćin>two,
zloćinstwj ; Slov. zjnćinstwo ; Soruh. i. zweztżineno ,
ZAolcźina; Vind. budoba (cf chudobaj , hudodjanstvu ,
hudodelslYu, hudoslorstvu, budodeuk, ydielanje, saisrie-
f henje , sabreda, sanikarnosf; Croat zloeliinztvo , zlo-
cbinsztvo, Dal nep»einsztvo , i cf. niepoczeiwośćj ; Hung.
latnrsagh , (i-f łotrowstwoi ; ling. zlociiistvo , zlólvor-
stvo , zlotvornos , op.ieina , opaceina (if. opaeznośiij,
muzuvjerstvi> , zlochjinlnos . zlobba, zloccbja (ob. Złoścj,
(zlO'!estvo ine'-lia); Bjun. zlotvorje, zlocmslyo, (zloce-
stvo, zloba i) viUiiin, 7nnlili(i, iinprobilas , 2) deiidia ,
igmwia) : Slav zbirsinstyi) ; //o<s. ajioyccreie . 3.iOTBopeiiie,
SJO^tllHie, 3.I04tHcTB0, (.f złodziejstwo), (3.!0>lllllie nie-
porządek, łajd.i. t"()/. Mieil/y wszysikiemi zleezwistwy
żadne gorsze , jak zdrada. £<«z Jez. L 5. Złoczyńslwo
im pospolit>ze jest, t\m sroiej bywa karane. Szczerb.
Sux 176. Bii^u nie ebcieli być posłuszni, szatana zaś
u^łucbali , i inszenii rozinaiieini złoczyństwy przeciwko
panu wykroczyli SrkL ?>\ VVsi\slkie ustawy Chrystusa,
abo świętej;!) żywota nc/ą , abo złoczyństwa bronią Sekl.
57. Jedzą, nie t\lko krom potrzeby, ale tez dla złueyyń-
stwa , jak mówią dla trunku, aby mieli po ezymiiy pić
moj;li. Sekt. ii\ Złor/yńslwa popiłniać , Surab. I. tżiiiu
zle , fiiig. zliMinilli , zlolvurittl : Crout zloehinira ; Ecd.
3J04tlo, 3-104^(1018^10. (iruec. itcłxov(jya , malefnrio.
ZŁOI) , u. m. , •ŻŁÓbŻ; \rusk. oi.łeda; /■,-»•* a;.^t,\lll|.t 2| ;
desz'z zlodowaciały. \\l,d., gffroriicr ilicijcn , (Fiircjjcii ,

(Sd)llferfgfn ; C^ml. ^^\^ii^\■, Somb. 1 wożkorod, zamer-
ziMine deżeż. Cidy ona rosa (manna) osyeliała , okazało
się coś na puszczy maluczkie^jo i okrąi;«ego , jako iłód
subtelny na ziemi. Railz K.tud. 10, 14. id. Budn. (jako
śrzon na ziemi ////// Gd ) Złód pada. geliridiiim. Cu. Th.
1433. ZLOliUWAClC, ZLODOWACIKC , ob. Lodowacie,

ZŁODZIEJARNIA - ZŁODZIEJ.

lodowacieć. — Addat : Weź soku wiśniowego, cukru,
dodawszy wody, zmieszaj a zwarz aż do zlodowacenia.
Sienn. 523, Bosn. tledili , smrriznuti < zlodowacieć,
"zlodzieć.
ZŁODZIEJARNIA, i, z., więzienie dla złodziejów, złoczyń-
ców, zbójców, łotrów; ein Spijbiibctigffiiidiiip , Dicb^ge*
fSlIflllip. Winnejco zbójcę wyjmą z złoilziejarni . a Cliry-
stusa wrzucą do katuszy. l''ol. Żur. 92 •ZŁODZIETNY,
a, e, złi! d/ieci mający; Ewl. 3.10<in4Huri , liraer. xaxi-
ztxvni. ZŁODZIEJ, ja, m., ZŁODZIEJEK , jka , ZŁO-
UZIEJCZYK, ka , m, zdrbn., — haec vux ex ori(/iiie sua
geiieriilis est . złodziej, co złość działa, t(X llfbcltbater,
SWiffftbatcr, (złoczyńca); oppońla vori dobrodziej, n. p. Po-
kiś mi dobrze czynił zwałem dobrodziejem, Jakeś int
złość wyizadził . zowie już złodziejem. Hun "0. 571;
sed usiis eam reslrnixit ud lertum mnlffiit genus . teu
furii, loco torii *kradzii'żiiik , bcr 2)icK bfr ©rcblfr, quae
futis vorem pr prie exprimil. Cu. Th. I4.i5 Pol>ki wy-
r^z złodziej pukaziije, jak u przodków naszych, zamknię-
ci) mało używajai^ych , największym wystęfikem była kra-
dzież Hprz. Gr. 3, ;j 101, lluli zloilej?, zlodd(:jćek : Slov.
złodej;, złodegjćek ; Sorab. 2. floźfy , flowżej , paduch,
tob. Padu' b) ; Sm ab 1. padiicb , padusehk ; C(iro. lat;
Yind. okr.idnik, kradli)vauz, kradnik , kradlivez , kradlo-
vez , tdt (<{. tajny, taić), iiostnik (i f. pość, ef Lal.
hostis), (sludei , slodei » czart , zły duch): Croaf lat, lu-
pes, lupesicb (cf. łupieżca;, (zlodey, zloili > czart) ; Dal.
lu|>ex ; Hang. lopo ; Hag lijpe.x , kradilaz , lupexich ,
ciovek pnhilan ; Hosn. lopes^ ■. Slav lat; /i'o.<s KpiuyMl,
TaTb , BopŁ ('f wo.-i , BopiiiuKO Bopiime, .MimiiiiKi icf.

chwycić', 13.1(14^1! zło. zyrica , j;łówny iiieprz\j;<. i. I) Erd.

jiiiuL-Hiiiih"Ł , T,iTi>, Bopi xpii4y'iii> (ąi.io.ąt.\ATe.\b , jy\a-
Atil zfoe/.)ńca;. Zloil^iej nie przy Irndzi , jedno Żeby
kradł. Sk. haz 2()i;. Bed:ie<z złodziejem , jeśh kraść
będziesz Hieiin. 458 Jeżeliby tu zJo<lziej jaki kraść
przyszedł, to go lak prziz kij przesadzę, że tu więcej
me zajrzy. Teat. 52. c, 57. złoilziej , (cf. smołę ma w
reku , lijnie mu wszystko do reki , ma ilłiiijie (lilce .
trzeba za nim wejrzeć; bierze, {;dzie nie poł<'ż.ł, s:ii\k).
Furrutus złodz e|ek , /h';/;iiu/«s złodzieji-zyk Marz Wiel-
cy złiidzieje małe A'teszi'jq. //y«. Ad. 75 hhigni juret
parviim duruiit , (Diogen) ; małe złodzieje wielcy kartą.
Cii. Ad. 471. Małe złodzieiki wieszacie. Wielkim się
nizko kł,.niacie. Htj. Ziu 2.ł4. ZłiHiziejki »ie-z;<ją . zło-
dzieje są widni. Sux P rz 114 M ./•■ złodziejki wie-
szać, a wielkie puszczać. Gi. .\d. 171. Itak się przebije,
a mui-ha uwiaźnie , wielkie złudz.ieje in."łe((o iłuiltiejka
osądzili. Faiib. L 3; Siov. mabcii złn.l^ijo* weś.ijiu ,
welkieh puśeigu Na złodzieju czajika tcre. Zrijl .\d.
48. Hyt. Ad 48. (nies|.oki.jne ma sunimenie . ż\je by
mysz na pudirt , cf zjadł pies sadło . nieciysly. ma so-
bie do zarzucenia, j;r\zie ^o siimnienie ; /ii'.<. y KOro
Kopocra , arori iiMneTca , t. e BiiHoBaruro MoitcHii npB-

3HltTb, BIIHUBaTUrt CaMl ceÓH oftjlliafll) .Moj Jedri.ju ,

Nie gore czapka na wielkim »ł««dłi>ju. Z<ib 14 3ti3.
Złodziej a kłamca dwaj bracia Cn Ad. 1344 mi lug'.
ber fticbit. Równo przechowywacia , jjk i złudiicja k»-

ZŁODZIEJKA - ZŁODZIEJSTWO.

ZŁOFARBISTY - ZŁ /MISTY.

1081

rzą. Os/r. Py. Krym. 1,S9; (Rcss. yKpnBaTe;!L BnHOBara
He MCHte Bopa) froi'. Slov. Ne bolobi zlodega. kehi n€
bolo skriwśća; Yind. bi no biu skrivav('z , bi ne biu
kradlovez> nic b\łohy zJodzieja, gilyby nie byto prze-
chowywacza . Złoilziej złodzieja nie rad sądzi. Sax.
Porz. 16, ( cf kruk krukowi oczu nie wykłuje ; Ross.
BOpOHt BopoHy riiisa He BUKJifoueTi ) Znają się jak
złodzieje w jarmark. Cn Ad. 15' 2 (zna swój swego,
znają się oni , rozumieją się : cf jednej faryny , jednej
'niynicy ;. Lepszy mądry złodziej , niż głupi włodarz.
Rys. Ad. 55. (mniejszą .'izkodę czyni ). Trudno w tym
domu ukrasić, gdzie sam pan złodziej Teal. 6. b, 25
Złodziejowi worek do schowania powierzyć; Ross. Bst-
piiTbCfl njyry . kosjb 34t.3aTb oropo4HHKOH'Ł. Złodziej
wielki, wieruliiy, sławny, Irifur. Cn. Th. 14-55 Złodziej
bydła, ob. B\dł()kradca. Złodziej ludzi, o6. Ludokradca
'marlauz Złodziej iSwięlyrh rzeczy, oh. Swielokradca
Dzuń pański przyjdzie jako złodziej Rej. /'otit. x x 5
(nagle, z nieobaczka , bez wieścią. — Transt. Przyjacie-
le złodzieje czasu. Pilch. Sen. list. 2. (czas kradną , tru-
ją , zabijają, zabierają) — §. Złodziej u świecy palącej
się, wilk, cześć knola ubocznie świece trawiai-a, ber
Siiiiber ant l»remICn^CIl Sid^te. — g. Iraii dicunt : Sjnrodzie,
śmieidziucbu , p'ini\jo, powrozie, 'ubiesiu , złodzieju,
niecnoto. Cn. Th. 1(154, oh. Szubienicznik , szubienica,
fcu ©alijcnftritf. ZŁODZIEJKA, i, z, kobieta złodziej, co
kradnie, co ukradła; eine Sictniiii , ©telijcrinn ; Boh zlo-
degka : Sorab. 2. flożejka ; /?(ic. liipcNiza, pohitna ; Bosn.
lopesgii;a ; /^o.ss. KpajyHbfl , BopoBKa , OJOjtfiKa złoczyn-
nicaj ; Eccl. Kpa^eóHnaa, BopoBKa ZŁdbZIEJSKI, a,
ie, od złolzieja , od złodziej-lwa > "kradziecki , Siebś > ,
tiicDifcfi = Sif 1'ftablei ■ • Boh zlodegski ; Slov. złodegsky:
Sorah. 1. paduszki ; Citrn talinske; Vind. latinski . kra-
dliu, tatoun , tatruski ; Crocl. latben , talszki, liipesl\iv,
lupeski : Dal. Iufeslyv ; Hvng lopos; Rng hiupcuni,
lupescki ; Ross TaTiiHuii, TaTCKiii . Kpa4;iiiBbiri . BopoBa-
TbiH . BopoBCKiii , siiuiHUM ( cf chw\tny ) snmHiiKOBł,

XlimHH>)eCKiri , ( 3.104-fenChiH . S.lOAtiicTBeHHblH złi)iz\ńczy) ;

F.cd. KpajeÓHimecKiH , BopoBCKiil. Czemu złiuiziejskiem
okiem w cutize dobro wzier^.śz! Hor. Sal 190. Zło-
dziejskie rzemiosło , złodziejstwo. Cn. Th. 1455 'Zło-
dziejskie , po złodziejsko. Cn. Th. 1455. złodziejskim
sposobem, jak złodzieje zwykli. ZŁODZIEJSTWO . a .
n. , popełnienie kradzieży, ber Sicbftdbl , bic !?ickrci) , tai
©tcblen, ©ifebic ; Boh. zlodegstwy ; Slov. zlodegstwo ;
Yiiid. lalnia , lalvcna , talinstvu, kradenje. kradva, vkra-
denje, okraslvu , okradva ; Croat talbinztvo , tatbina ,
lupesina , hipeschina: Bal. lupescbina : Hung. lopaas ;
Bosn. lupesclina -, Rn-j lupesclvo , lupesclina , ( cf łu-

piezlwo); Rof<i. BOpOBCTBO , XnmHHMeCTBO , ( S.lOtBCTBO

złoczyństwo , 3J04'fei1cTB0BaTb broićj; £ce/. Kpa4e6cvB0,
Złodziejstwo jest zdradliwe ujmowanie rzeczy cudzej.
Szczerb. Sax. 518. ib. 52^; niesłuszne wzięcie rzeczy
cudzej bez wiadomości pana jej ib. 542; cudzej rzeczy
nad wiadomość i wola pańską umykanie. Klon. Wer. o.
Złodziejstwo i przywłaszczenie sobie cudzej rzeczy, jest
przeciwko sprawiedliwości. Karuk. Kai. 552 Pod zło-

Slownik Lindeto »yi. i Tom VI.

dziejstwem każde niepobozne i nieprzystojne rzeczy na-
bywanie, pan bóg zawiązał. Hrbst. Nauk. t b. Pojedy-
nek jeszcze gorszy, niż złodziejstwo Boh. Kom. 4, 216.
Jak za złodziejstwo karzą szubienicą, lak w niektórych
państwach i za pojedynki ib 4, 217. — ^. Collect. Zło-
dziejstwo < złodzieje , Sifbe, Sicliśflcmibcl fr. "ZŁOFAR-
BISTY, 3, e; En I sjoniapHbiii , Gtaec. y.aKo^ooig, derolor.

*ZŁOG , u, TO., zlężenie niewiasty, połóg, bie ^TJifberfunft :
{Ross. C3i)n, , CJiorHHfl sylaba , cf. złożyć). Po pierwszym
złogu Stnł się żywot f.erery niepłodnym : ale daj go bo-
gu , Wszy^lkie matki przeniosła tvm płodem jedynym.
Znh. 15,' 1 6. Kniaź.

ZŁOIC , ob. Łoić — Addus: Po staroświecku skore ci zło-
ję balem Trat 45. c. 5 Wyb.

*ZŁ01MiEi\NY, a, e, złego imienia ; Eccl. ąiAOHi.ieiiHTit ,
Grner i<axóvofiog ; Sufcs/. 3.10HMeHH0CTb , Graec. xa-/.ovrijiia.
'ZŁOISTNY, a. e, — ie odv ; Erd s.ioecTecTBCHHbin ;
Gruer xHxoąvr^i. 'ZŁOKSZTAŁTY ; Eccl. sjospaitHufi ,
3JnBn4HbIH , Grnec. daa^ionąo^. *ZŁOLUB.MK , a , m. ;
K I-I. 3.Jo,iio6eui Gruer. (fu.oy.uxo-;

ZŁOMEK, oh. Złaiiiek •ZŁCMIĆ, ob. Złamać. ^ZŁOMI-
CIEL , a , m , złamacz . przełć.inacz . bcr S^lbrct^tr ; Rag.
slomiiegl. W nir/i inńk. ZŁOMICIEl.KA , i, bie 3er'
hcdioriim. ZŁOMIGNAT , u, m.. ziele od spojenia i zwa-
rzeni.) kości w ciele złamanych rzeczone, drudzy gado-
wym albo wężowjm trankiern zowią. ronsulida , sutida-
yo Snracenica Syr. ((^'^"'ifdi 3i^Iln^frnlIt ; Slav. gavez;
Rag. gavez , ret gawi.ilź,, ZŁCiMIKAMIEŃ ziele, ob.
Łomikandeń. 'ZŁOMI^LUB , u, m.. złamanie ślubu, ślu-
bołiimslwo, wi^r- łi^nislwo ,' ber ©clubbibrud). Zfomiśluby
i krzywoprzysięstwa mnnbów. W. /'r .>/. /)/n 486. — §. Zło-
niiślub, a m . śloliołomca , ber ©eliilibelircdjer. Gdy so-
bie kio żywot ducliowny obierze, gdyby poi\m lego ża-
łował, b\łby złniniśb.bem Si' zer h. '^u'x -'ibO. fybe-
zecny odszcze|rii ńeze , złoniiślnbie! IV Post. W. 5, 572.
Gdyby kto 'gwar pizyrzekł i nie mogąc mu dosyć uczy-
nić , połowica *»^rg(■lttI odkupi się, betizieli ten mógł
b\ć złoiMŚliibeni nazwań, albo nie' Szizeih. Sax. 164,
LichvNiarze, kosierowie, złeiniślubow ie , także ci, którzy
miastu liczby z szalunku dać nie mogą. tyeh wszystkich
dobra do skarbu prz\cliodzą ib. 12o' ZŁOMISTY,' ZŁO-
MlNY. a. I', do złamania, mogący b\ć złamanym; Croat.
zlom"il\iv; Bosn. slomglivi , 5erbred;lid) , jcrbredibar; oppos.
niezłomisly, niezłomny: Yind. neslomliu : Eicl. HeH3J0-
MHbiii necjiOMOMbin , iiiijtrbrcdilid) pr. et fig tr. Jak
przez mur w:diią mocą skołnl^nny, Lub przez » ybite drzwi
i złomne ściany, Przeszedł do nicli. Chrośr. Jub. 110.
(złamane, wyłamane: niiógebrpd'en , biirdigctrodjen i. Nogi
im nie?łomnemi zawiezuje pety. Dmuih. li. 2, 4. W otcbli-
stej przepaści niezłomnemi pętanii przykowany jest Bzów.
Roz pr. .\'iezłiiniisly, in/raugibiliH Cn Th. 544. Miała
bogini pokój, dzieło wiekop.nnne Wulkana , który zmo-
cnił zamkiem drzwi niezłomne. Dmoch. U. 2 , 4-5. Na-
reszcie piersi tarczą niezłomna okrywa. Na głowie szy-
szak pyszny z groźną kitą pływa Dmoch. II. 85. Żela-
zem niezłninnem grzbiet mu obciążono. / Krhan Ps.
156. Mocniejszym mi dyamentem niezłomnym pokazu-

150

1082

ZŁOMOTAĆ-ŻŁOPAĆ.

ZŁOPŁODNY - ZŁOŚĆ.

je się pan w tej swojej ciężkiej męce. B'.ow. Roi. 64.
Niezłomny, niezwyoiężny, nie do zwwlrzfina, unbcriCflbar.
Śmierci mus jest powszei-hiiy. nicuilironny , iiie/Zuniny.
/-"i/cA. Sen. tul. 248. Cz/owiek j;r(iżb .nii niezłomny Xar.
Tac. 3 , 40. Już ziemskie za nic imał sobie [losi/ki ,
Ani upaiiaf , nikomu niezłomny Chrośe. Luk. 125. (nie
ustępujący, nie ulegając)) Mąż niezłomnej wiary. Chrośe.
Fars. 20Ó. (nienaruszonej, slałcj < nie wiarołomny, nie
•złomifShil)). Niezłomna prżysiei,';! jeszcze mi do czynie-
nia zostawała. Weg Mann. I. 204. (klórej się złamać
me godzi, święta]. ł'akta owe niewzruszone, niezło-
mne, Solimanową drogę zaLirodziły. Twurd. \\l 57.
ZŁOMOTAC, ob Łomotać, z łoskotem złamać , [inłamać,
frni^enb jcrbrtcben. Kto upadnie na len kamień, złomoce
się, a na kogo zaś upadnie, tego zdruzgoce a zetrze.
1 Leop. Maih.1\, \\. (złamie sie. 5 Leop. \ roztrąci się.
Bibl. Gd).

•ZŁOMÓWCA, y, m. , potwarca. W. Po$l. 139. 12. źle o
drugicli mówiący, osocznik , ohmowca ; Huss 3.iorarblb-
iiBKi , KiCBeTiiHKi , tct Jlftcrrcfer , Scrlaumber, ( cf. zło-

rzecznik) Ktuby słow.m u\\ło(Z\ł czci brata, F^ada
uznać ma , jakie.JO Złomówca taki winien , jest karania,
1 osądzić go . według swego zdania. Odym. Sw. S 4 6.
Niejednego już ewangelia z fiiryata cichym, ze 'złomówcy
dobromówcą uczyniła. W. l'osi. Mn. 86. •ZŁO.MÓZGI,
a, ie, skażonego mózgu , Ecc/. 3.iOM03riB , Graec. xaxovvog,
Derborbciicii ®fbini*. 'ZŁOMYŚLNY, a, e, mvślącv źle;
Yind. budomilliMzIien, fdłlccbtbcnfcnb. 'ZŁONAŚLEDNIK ,
a, m. ; Leci. 3Jon04pa%aTC.ifa , (J'aee yaó^tjlog, mali imi-
tator. naśiadowea złego. i\/A««. 'ZŁONAŚLEDNICTWO ;
Ecei. 3Jono4pa>Kaiiie , Graec. noKo^rjUa.

*ZŁOP , 'SZŁOP , u, m., żłopame , żlopnienie , i to co się
iłopa , 'łepce , 'łoczy ; baS ©(^lampem, Mi ©ciifclaiiiperc,'
\)ai gcbliirfen , Sc^lnppcrii , @cid;lapper , tai ®e|d|lamperte ,
bas 6illjJC|d)iiirtie. iJojażń boża pierwsze grono. Na ten
łubek przywiniiino , Bo ta stróżem , ta i tropem , Byś
nie spluskał szaty 'szłopem. HJiask. liyl. 2, 130. (opil-
stwem , ożralstwem , cf. svinożłop ). Jakim się brzydzi i
natura żłopcm , Tym na<ycaja głody i przernory. Chrośe.
Luk. 175, żerem, pokarmem nędznym, clcnbe JJrtbniJia.
Uciekłszy, w grubadi , w lasauli , żło(iem ż\ii pize<'iwko
naturze, Póki natura nie przywiodła^ leii ku pierwszej
posturze. Cnrośe. Fart. 184 — '(J. Złopy. sapiska , iło-
bowaciny. żrodliska, zdroiska ; SlinipfbpbCII , iWpraft. Mię-
dzy bagnislemi żłopy i straszliwą łoziną, ścieżka tylko
była. Twurd. l'ai(j. 55. Ciężko wspaiowani, cofną .się
w te tropy, 1 w staw jedni, drudzy w kał, ci w przy-
ległe żłopy. Twurd. W. H. 2«. ŻŁOPAC \ez nledok. ,
Złopnąć yc(//if/. , łeptać ; Graec. htmHf ; łoczyć , fc^Iaitl'
petn, fdjiappfrii. fd;lurfenb iii fidi biiiciii fiiiiiGcn, faiifeii,
frejfen (luic bic jpuiibe); fiosn. slopati puUire; Hoss jo-
KHyTb, iOKaib, .loKaio. .io>iy pr. et jig Ir. Tam owce
igrają , wół ze zdroju żłojiie. Mun. 68 , 484 Zydzi ,
Turcy i Cygani żłopią jak szkapy wodę. Hlon. 73, 440.
Opoje, którzy żfopią wino do północy, ib. 75, 511,
(ob. Winużłop), NYino bez miary poczęli żłopHĆ. ib. 70,

839. Dzień i noc żłopią ; jeszcze im się schodzić trze-
ba do_ przedpokoju pańskiego na [lijitjl.ę Tent. 28 b, H.
'ZŁ*W'ŁOD.\V, a, e; Eiel sjonjojiibiti , lirtei- xnxf'xnonoi\
płodny w złe rzeczy, 2)5fe« crjpugcnb. ZŁdltZECZtNil \V0,
a, n ; Boh. zlorecćnstwj , zJoleyelwj ; łiaij. zlngnyorslyo;
BosH. kletya , ob. Klątwa ; Hots 3Jopt<iie ; złorzeczenie,
i to czym się złorzeczy, i niby skutek tego, cf. przekli-
nanie, przeklęctwo ; (oppos błogosł.)wiiń<two , 'dobro-
rzeczenie) ; ba^ 9)erroun|tbfii , bie Seraunfimig , ber gluł ;
(cf. Lal. maledirtio , muledielum ). Chrjsius nie odda/
złorzeczeństwa za złorzeczeństsya : my i jednego słowa
przykrego cierpieć nie możemy, ale za jedno złe słowo
sto gorszych oddawamy. Dambr. 183. Wiele potwariy
i złorzeczeństwa nań wkładał. Sk. l)z. 817, (cf. obmo-
wa, cf. złomówca). Na bluźnierstwa , na złorzeczeństwa
usta otwarte mają. IV'. I'usl. W. 2, 191. Złorzeczeń-
stwo, i kłamstwo wezbrały. Buk. Zyg 23. 1 Leop. Oze.
4, 2. (krzywoprzysięstwo. BthL Gd.). Odłóżcie te wszys-
tkie rzeczy, gniew, popędliwość , złość, złorzeczeń siwo,
plugawe słowa z ust waszych, fiej. l'osl. T 3. Komu
siary człowiek błogosławi, wnelże błogosławieństwo nad
onym sie slaw!, a komu zaś złorzeczy, złorzeczeńsiwo
miewa. /^rot. Koni. C b. Ruben tak nad sobą uznał
złorzeczeństwo. ii. ZŁOftZECZLlWOŚĆ , ści , i. ła-
cność do złorzeczenia, mnIeiUeentia. Cti. Tb. 1433. bCt
$an(] jiim i^liid^cii, ł'ciiitiiii|'d)cn , bic Snilcrung^fui^t. ZŁO-
HZKCZLIWY, ZŁOiiZECZNY, a. e. — le adv ■ Sorab i.
kicyacżne ; Bag zlogoyorni ; Boss. SJOptineuS ; żle ży-
czący, przeklinający, lżący, szkalujący, polwarny : flm^mb,
Bcrrouiifd;eiib , liiflmib, fómńliciib. )irda.t himt , zły. zło-
rzeczny człowiek, zjadły Maji. Jeżeli ci zaś dzielność
nadał bóg odAieczny, Czy przeto ci poz^.-da , byś lak
był złorzeczny ? Dmoch. II 14 Złorzeczliwie , mulediee.
Maez. Cn. Tli. 1 433. Zaocznie albo z pnśmieohem , albo
od prawdy złorzeczliwie i uszczypliwie o kim mówić.
Btidn. Cyr. 71. {Bag. zlorek ■ satyryczny, pjcsan zlcrrek-
ka- satyra). ZŁOlłZECZMK , a. m. ,' człowiek złorzc-
ezliwy, złorzeczący, złomowca; ctii 5>frn'iin)d!fr , Wflfrff;
{Bah. zloleyce ; Sorab. 1. kleyicżer; Bosn. zlori'jac , zla
jezika ; Bag. zlogovornik , zlorik,'. Liicyan , blu/nierca i
złorzecznik. Sk Dz. 88. ZŁORZECZYĆ cz niedok., żle
na kogo mówić , złego rau życzyć , lżyć go ; cinfli Ifi'
ftcrii , fd)md(icii, Dmiumfłcn ; (oppot. błogo5ła»ić, *do-
brorzeczyć) ; Boh. zluri-eili : Stov. złorccif. złorccjm, zło-
rećenj ; Sorab. 1. zle winlżuyu , zwe wiiilżwano ; li"g.
zlorecclii , zlngoyoridi o tkomii dir małe ; Eerl. ^.lOptYN-
TH , 3.ior.iaro.icTByio , s.iocioBiiTb ; Boss. sjocJaBUT" (po-
twarzyć), KJHCTb . K.U'iiy , KJaHy. [ob. Klnąc) Złorzeczę,
minus eal gnam przeklinam. Cn. Th. 1433, (Lat. male-
dieo) Złorzeczony a przeklęty człowiek , który sobie
czyni bałwan rzezany albo lany. 1 Leop. Ifeul _7.
ZŁOSli, ŚCI. ż.. ZŁOSTKA, i. '2. zMn. . złośliwość,
złe przymioty serca ; bie 8l'«tieit . fipłbaftidfrtt . bójti
^lerj, tóicr (F^iuncler ; Boh. i\.>ii, iloba . Slov. zlośi; So-
ruh. 1. Iliifo , zwofcż. ż*uboia , nekraanofcż , Carn.
slóba, slobnusl . .ilobnost . budoba , hudobnołt , hudo-
bya, (cf. chudoba;; Ytnd. slobnosl , gnjieu (cf. gniew).

ZŁOŚĆ.

Z Ł O Ś C 1 W Y.

1085

hudoba , luiiiobilnost, hu(lob$lvu , hudobia , hudobnost ,
hudoljli'vosl , prpyresnost ; Croal. zlólia , zlatenicza, su-
tenicza , (lut > żółć) ; Unsn. zloba , zliibnost , zloci'stvo ,
huiiobnoi^t , (zloia, zli)Vi>i;lj:i moeior): Rag zlór.rhja,
zlobsrtiiia , zbilibn , zlubiios , zliicinslYo (oh. Złoizyn-
ność), zliicbjiiilrKK , zlotvoirii>s , barhur lukaysłyo ; /loss.
SJOCTb , 3J(i6a , ia\o , jiinoctb . ( if bibo , bibi>ść ).
Złość w sobie zainska iiieszc/erość a odmienność umysłu
i przewrolni.ść. fii-j /'osi T 4. Złość ukryta i jawna ;
dru|;a satyra Krasu kifyo Sam się z czasem odkrywa.
hras. Sul \'.l Złość największa, dyabrlka ; Cn>al.
yrayiila , (cf. wróii) ; Dul. ii|i.icliina , (cf. o|.ak). — |-
Zł"ść , zły [irzymiot j^ikiej rzt'rzv szkoiMiwość [tz)-
wara. skazi, wada; 1'ólc ©igfiifdiaft , ©djdflidjfeit. E.C-
coipiiliir oiniie liiliuin lujimiim per igiiem tmensie r-liijn-
iue ; wygore, wywrn złość (Jn. Tk. 1 tó."^. Tym sposo-
ben) złość z wizidu u-lą|ii Tr. Wod.i z błota złość
w się bierze. 7'. ( sk;'Zi sn- , [jsnje się i. — § Złość ,
zła rzecz, niclibn , zł.t;o c-o, złe (cf kat, czart;. Cii

Th 1430. ctirao W^iti , <S,iWmmi, ^a« 23i>fe, ' cf. ^cr
Si)ff , ob. Zły złe i. — ^. Z'ość złośliwy uczvnek ,
nieenola Ca Tu. \\'^7>. ctiie (iiii^sjfubtc iPo«l)eit , etti Strdc^,
(bofiT Strcic^), dn *ppjTfn. Serca z rozumem rzadko się
zgadzają. Wzajem ws| ół sobie złoslkę wyrządzają Teat.
10. (.'. !22. (coś nil przekorę, iia zbylki, eiiien ©.'^aber=
naf). Pokiś mi dobrze czynił, zwałem dobrodziejem,
J.ikeś mi złość w\rząd/.ił, zowie już 'złoiUiejem. Mon.
76, 571. Kto złość każe komu, to się zlewa na niego.
B'irJz. Trag. "iii Komodus lakich bidzi na urzędy do
powiatów słał, klórzv jemu s&memu złości płodzić po-
magali, hosz. Lor 71. Nigdym się nie spodziewała,
żebyś Wac Pan chciał taką złoslkę wypłatać Elizie. Teat.
ii. c. 19, (ob. Psikus, figiel , psota) Ludzie dopiero
złości opuszczają . gdy leli płodzić nie mogą. Ezop. i IS,
(cf. grzech go opuścił). — Na ?łość na psotę , na nie-
cnotę komu co uczynić. (Ji 'fli. 451. na przekorę, ci=
nfin nai .^u ^toffen t^uii. Chcą żeby się me gniewać, a
one właśnie jak na złość robią. Teat. 6. b, 12. Na złość
czynić abo zatroskać , aegre facfre. Mącz. Na złość mi
ją wydziera, na złość mi ją bierze. M'rszl. 512 Wie
zapewne o wszysikiem, a jak na złość pyta. Znbl. Firc.
37 Ja to żartem wyrzekła , a ty na złość właśnie Pra-
wdą mienisz dla żartu wvnióv\ione baśnie. Zah. 11,379.
Ziihł. Go za zuchwałość, na złość mi w dom ją spro-
wadzić , i jeszcze zamknąć się z nią w swoim pokoju.
Tent. .^4, 31. Rozumiałem, że się opamiętacie; ale
widzę, że jak na złość publiczności, trzeci już numer
wastej gazety wychodzi. Guz. Nar. 1,16. Godna po-
dziwiema , jako się w Turczecb na złość lyraństwu i wy-
mysłom szatańskim, znajdują chrześcianie. hłok. Turk.
101. (en depil , cf. w brew'). Nie umrę, na złość złe-
mu, fiyb. P». 253. Ja też na złość już wesoła żyję.
Pasł. Fid. 113. Na złość me pójdę. ('ant Fid. 11 a.
Mój mąż zamknął mię za kratą , znalazłam sposobność
otworzyć kłódkę , i na złość jemu zaraz z domu pójdę.
Teał. 32. dl, 50. Po co ten tu bakałarz jak na złość
przychodzi? Teat. 50, 75. (jak umyślnie, dla przeszko-

dy, jak namówiony, podmówiony). — g. Z/ość , złości
' furya , gniew rozsrożony, pasya , wściekłość , wybuch
gniewu, zapał; SoS^cit, ©rimm , 9lerget , 5IBut&. A jui
też mnie prawdziwie wszystkie złości biorą. Zahł. Zab.
89. Teai. 13, 47. Wszystkie mnie złości biorą, sły-
sząc Wac Pana tak mówiącego. Teat. 22, 21." Złość
mię bierze , trutniu borowy, dziadu przemierzły. xb. 25,
c, 13. binieszy mię iih złusika. ib. 5 c. 59. Nie mam-
że na to pękać się od złości ? ib. 29, 99. Gdyby miał
pęknąć ze złości , Hoss. .\OTa ÓU om Tpeciiyj^Ł , io-
nwyj^b Cl 40ca4bl Ach oszaleję, pęknę ze złości, ib.
53 d, 9. Dr/.yj się za łeb. gryź ze złośei , chcę że-
byś [lekł z zazdrości. Ti-nt 56. c, 42. Pieniła sie ze
zfośi-i , alf pi)t)m się uśmiechała. Tfat. 5, 151. ZŁO-
'6C\C, rz. uiedtik, iZłoslo«ać. liiidlk j, złościć kogo jiieJoA-.,
ro/łościc (l'ik. do zfości (irzyprowadzic , cintll bÓ\i Ullb
drgcrltd) mac^cn; llnh. zlobiti , zazlobiti , zazhti , zazijm ;
Yiiiil. sloiiiii , ferditi (ob. Sierdzić) , gnjievali , (ob. Gnie-
wać); ( ^7at» zloliiti -- nienawidzieć); /iuss. 33o6HTb , 03J0-
ÓHTb. '^ Ja zbroiłem. łJudn. 1 Chroń. 21, 17. właści-
wiej: złoszcząc złościłem, ib. — | Zuimk. Złościć się,
gniewać się, złnścią się uno<ić ; fid) (irgcrii , I)i)fe fcętl ;
Sarah, i zwobu szo , zwoboczu szo , zwóbotżii szo ; Vind.
fe slobiti ; (Jnrn. slobiin , yhlem se , hudmi se , hudujetn
se ; Hofs sjHTbca , osJiiTbCfl, 3Jo6cTBOBaTb. Im więcej
rozmyśli , tym bardziej się na swoicd br.ici złości i sro-
ży Przestr. 99. Czy już oslygł Uomaros , czy się je-
szcze złości? a1e pewnie już dobry Tent. 45. c, 126.
Wyb. •ZŁOŚCI WY, ZŁOŚLIWY. ZŁOŚNY, a, e, — le
aje, złości podległy, pełen złości, pochodzący ze zło-
ści, dowodzący złość; boil)a^t . BoH Śo^^cit, bófe; Boh.
zlobiwy, zlostny ; Sorab. 1. zwofcźiwe , zwobocżiwe, za-
wobene , nekmane ; (Jam. slobn , hudobn ; Vmd. sloban,
sloben, hudoben , hudobliu , budonagrjen ; Croat. zlóben ;
Dal. opak , (cf. opak) ; Bosn zloban , zlocest ; Sliw. zlo-
chudan, zlochud , zlocse>lo ; fiass 3;iocTHhlH , sjioctho ,

SJOÓHblH, 3.106hO, S.lOHblpHhlH , 3.10Cep4HbIH , jnXOBaHHbIH,

jii.\iri . Jiii.\'b ( cf lichy I . jyKaBHbiH jiyKaRbiil ; Eccl.
^iiAOBbHi , ^lAOBHHi , 3.J0.\y4oa;HUH. Złośiiviy, de homi-
lie tantum dutur . et plus est quam zły. Cn. Tli. 1454;
{maliliosus). Złościwego sama złość jego pobić musi.
fiej. Post. y y 'ó. Jakób był dobrego , a Ezau brat jego
złosnego umysłu Bml. Post. 160. Wielki niewstyd Ju-
dasza złościwego, W Post. W 258. Moja siostra zło-
śbwa, swarliwa, kłólliwa ; odurzy, zakręci, zamęczy mnie
nawet samego. Teat. 32. c, 5, ( ob. Złośnica ), Zawsze
srogiemi pomstami a zgrozami hamowali złościwe przy-
rodzenie. Rej. Ap 1- ( skłonne do złego ). Salomonów
syn Roboam złośny. wiódł żywot sprośny. Stryjk. Gon.
4. Nie ujrzysz tam najezdników , ani złośnych rozbójni-
ków. Lit. Sen. 13. Wielką krzywdą narodu Polskiego
ujęty, którą od Turka złosnego coraz ponosił przez Ta-
tarskie szlaki. Paszk. Chor. a 5. Nad słuszność pragną/
złośny Czeskim zostać królem. Bach. Ep. 52. (złośnika
złośliwiec). Jakoż tam może być serce złośliwe , Gdzie
są postępki szczere i prawdziwe? Past. Fid. 288. Nie-
chaj nie będzie dworzanin obmówcą złości wym. Gorn.

136*

1084 ZŁOŚLIWOŚĆ -ZŁOTARNl A.

Z Ł O T A H Z - ZŁOTNICKI.

Dw. 100. Złośliwy język, /{o<«. 3Jopt4HBUH fl3UK-&, Kie-
BCTHUKi, flSBaTeJb, 3J0CJUDI. Ktu poiwarze na świę-
te rniitsta złuśiiy ciska , Ten szalonego oz/eka nie uszedł
nazwi>ka. Zub. \6, 22U. U^ta zł.śnyrn słowom przyu-
czone, Sławą dzieł jego są mocno zainknione. Cheiih.
Fopri a 5. iNie przesiał j>>dnak złuśnego igrzyska Ty-
ran zawzięty, mś'iwy, i obłudny. Cliruśr. Firs 12. Zło-
snej to musim przypisać fortunie, ib. 15. Spraw .swych
złośnych nie hamuje. Dach. Ep. 58. Złośne występki
by/y wyj-ładzone. Lib. Hor. 107. — 'g. Aho oko twoje
złośne jest, izem ja to dobry'-' Sekl. ilalh. 20. (sjniewa
się, markotno mu, fic^cft 6u biinini fo fc^Cfl ? Ciltb.).
•IciSiiby oko twoje złośnwe było . wszystko ciało twoje
ciemne będzie Hiidz MuOi 6, 22. ( jeśhby oko twoje
iłe b\ło. liiiil. Gd) chore, nie w dobrym stanie: fdflec^t,
f^llimm , Dcrborben, iiidit iii gutem StaiiPe. Złośbwemi
cliorob^mi bywają te , do klńtych się »iel>J gwałtownych,
niebezpieczeń<t«<iii groź cy li przypadków iirzy.^iezuje.
ł^erz Lek t). I>ó3arti'i}e itraiifbfitiii. " ZŁOŚLIWOŚĆ,' .śei .

i, złość seria, eiiarnkli ru . tk 'BoSbaftigffif ; Hoss. 3J0-
6a , 3JiiHpaBie , 3.iuiiiiipcTuo {<ih. Złość) Ludzie 'napeł-
nieni nieprawości, niecnoty, złośliwości. W. Fost. W. "2.
5l. Saiyryk ten nie ma nic z tej szczypiącej żartobli-
wie złośliw.iści. N. Pum. 15 dOI ZŁÓŚ.NinA. y, z'.,
kobieta zfośiia. złośliwa, cf. 'zlu'-li i ; Hug zlizza , zlichiz-
za, cin bDC-bnftcd SBdb , cine SoCljafte, Sófe. ZŁOŚM-
C.ZY. ZŁOS.MKOWY, a. e, od zł..siiika, Sóiemic^tg > •
Potwarz złuśnicza Nar. Hst. 7, 175. Przekleetwo pań-
skie je,<t w domu złośnikowym. liadz. l^rov. 5, oó. (w
domu "niezbożnika. Uibl Gd j. ZŁOŚ.NIK , a , m. , ZŁO-
ŚLIWIKC wca , m, człowiek złośny. złośliwy, fin So4'
^afier ; i Boh. ziostnjk: VtnJ hudobnik , hodobuyauz;
łinfi. złotko idistiKi złotko) , zlijeh ; Snrab 1. flosznik,
llo-^cnik, nemanużki ; Groat zloi liesekak , nazlci-heszt,
presdushnik). Goiszy md cud/.ołiiżniki , sodoinezvki . i
insze złośmki W. ż^ost. Hfln. 2'.)9 Ś. ojeowie Dyoskora,
jak złeśliwca i 'niezbożnika za lo sądzą, ze się biskupa
Uzyiiiskiego waził wyklinać. SmUr. A/tol. I6t. Nic chciał
mieć na tym dosyć, zabić niewinnego na ciele, kusiłby
się znać złuśli^iec i o duszę ; by do niej mógł mieć
przy-ilęp i najmniejszy. VVe'j//. IS. — §. Gnie>:. kut'
s^o]^ijV Złośnik, zły, czart, przeeiwiiik , nie|irzyjaciel ;
ber 'Sóii , BiT ©rbfeiiib, ber teaftl. Przychodzi złośnik, i
porywa co jest wsiano w sercu ich W }Jiiih. 13, 19.
(przychodzi on it<fi fh'il Crf j. — §. Złoiink, człowiek pa-
synnat , furyal , wściekły, (>ełen zfośei ; fin ^SD^I^after ,
lllliJfftiimcr, 3Biitl)CnDcr. Biedna dziewczyna 'przez tego
złośnika. Jeal 31. h, 5. — Złośnik Suh^lanln^uln inut-
lius tuniit (fuain złośliwy adjeiliviim : zł^iśniku , złe ehło-
pię , improiiute. Cn. Th. 1151. eiii ot^alf. "ZŁOŚrdO-
PAMIIJINY, a. e; £cc7. HaMST03.loÓHhi(i , mściwy; Su*jst.
aaMHT03io6ie mściwość , Verb. nuHHT03.iu6cTByio.

•ZLOT, u, m, zlatanie, zieeieme . »\loi; bili seriiiitcrjlie'
gen , 3ufan"nPi'Hif6f" • ber 3"f'Tiiinfiiiliig ; Hoi$. hsjuti

ZŁOTA, ob Z/oti. ZŁOTAIlMA. i, i., złotniczy warszat.
\VV.,(/. Gn. Tk \'i?,^, n.,11 zlolaaro./.a. zlolok..v.iiza ;

Eccl. sjarapim . 3.iaT0BapHfl , sjaroBapuuaa , bie ffi.tfjtatt

be* ®olbfc^mibe4 , beti ®olbarbeiter«. Kram abo magazyn ,
sklep złotniczy, ba« ®i)!bic^mib« ■■ ®eroólbf. Jak w aptece
tak w złotarni, Ni doczego się me garnij. Bo tego tara
wnet zawstydzą , Kogo być natrętem widzą. łiys. .^d. 20.
ZŁOTAIIZ , a , m. . kołu złota robiący, złotem robiący,
cf. złotnik, pozłotnik ; ein ®olbarbfilcr, ©olbfi^ldflcr , (ŚolD-
ftitfer, pc/łotnik , SJergplber; Bjh. zlatotepec; Garn. sla-
Inilr , slatuiiar, slalar, Vind. slalar ; Cioat. zlatśr : Hag.
zl<idr, Huss sMurapi.; Eccl :^Minpk. Złoiarz , złotnik,
Wiud. Aholiaw złotarz , 'hawiarz i tkacz. Budn. Eiod. 58,
25. (subtelny rzemieślnik. Bibl. Gd.). Złolarze , którzy
złoto, srebro fałszują, i między to reieszają miedź, cy-
nę albo ołów', na gardle ogniem mają być karani. Sial.
Lit 19. złotnicy, złoto pławiący, ©plbfdimiePe. — *g Zło-
iarz , złocisty, w złoto strojny, w złolo bogaty; eltt
®olbreid)er , ®olbgfjierter. Gdy się najbardziej złotanse
kokoszą , Tam najmniej wszego użyją z rozkoszą Hej.
Zw. 229. ZŁOIARKA, i. ż. cf złoiniczka ; lio-t. ao-
ioTapH.\a . bic ©olborbciterinii , ®olDf(^mibitiii. ZŁOTA-
WILC , wca , m , auratui. g:ituoek clirząszczów. Zoul.
16ł. Zł'>lowiec. Bndlk. ber ©olbfmer; Uoh zlaiohlawek.
ZŁOTAWY, 3, e, — o adv., na kształt złota, koloru do
złota podobnego , cf. złocisty ; Hoss. 3JaT0BH4Hun golb'
forbeit. Złotawe światło słoin^a. Brud. Uit a 2. Złota-
we słońce pokazuje się z morza. Chrośc. Ow 210. Zło-
tawy świeci się na t;łowie plaszka tego talarek żółtawy.
Toi Saut. 118. ZŁi)TKO, a , n. , ZŁOTECZKO idrbn.
Hzeciwn. złoto . kochane , miłe, nieoszacowane, cudo-
tworne złoto, dusie, ba^ liebe \d)int @olb, (cf złocikj ;
Eccl 3JaTite; (Hag. złotko, zlijch< złośnikj. Jak to mi-
lo, jak to słodko, Gdy przy skrzyni siedząc. Ustawicznie
patrzę na złotko , Gdy je pilnuję . gdy je rachuję , Gdy
je brakuję, gdy je całuję. Teal. 55. e, 1. O złotko,
złotko, me złotko , Jak z toną żyć można słodko! Zab.
13, 29. Gaid:, J.ik się tu pokazać Kasi, Bez złotka
śm'ałośei nie ma, Złolo w Kasi niechęć ga'ii , l'rzy
złotku Kasia się trzyma. Zab. 15. 29. liawdi Gdzieście
się zacni podzieli owi Cnot wielkich wzory, Fabrycjusze?
Dziś każdy złotko gdzie może łowi, Przedałby za nie
z ojczyzną duszę. Z<ib 3 , 222. Oi%ol. Auii sacra fames,
swiete jest . ach święle złote zko. Jag. Gr a i b. —
§. Bandiendo: Złotko, rybko; ©djdjdjen , ®lMb(it)dfl^fn ,
$er}d)eil. flobry dzień, moje złotko, leat 52, 55. lob.
mój ty ^oty, moja złota, brylant, dyamcncik). ZŁOTE,
ob. Złoty. — (ZLOTMĆ, ulotnić, lotnym uczynić, n p Zlo-
tnicnie abo zmienienie w p:ire jakiego płynu .Vier. ihkr.)
ZŁOTNICKI a.ic, ZŁOTNiCZY, a. e.'o,l zł..lnika, zło-
larza, ®p!Cifimtib4 = ; Hih zlatnicky : Siar. kullunrxij>ki ;
/iu.<.( 30.Ii>Tapiiufi. Cech złotniczy Krakowski. Hiec} /to!.
Przemy.sł.iw był rzennusł^ złotniczego Hapr. Auł Po iło-
tnicku pozłacać Sienn. 59*) Kupieckie kramy I złotnicze
i inincarskie złupić chciał. 5* Dy 347. Naczynia » któ-
rych ciała legie roztajiiamy ni ogniu . tyglami złolnicze-
nii sie nazywają. Krumt Ghya łC. Piasek iłotiiiczy do
form Kluk K'>p. 1, 526 Zfolnu:iy kamen ■/■ kami.-ó
próbny. Cit. Th 2C0 probiorski . ber f robirft.iii Klej
złotniczy, szefergryn , borax. Cn. 1h. 282. icilafllott) ,

z Ł o T N 1 C T w o - ZŁOTO.

ZŁOTO.

1085

tótbc. Złotniczy warsztat , sklep , ob. Złotainia. ZŁOTNI-
CTWO , a, fl., sztuka złotnicza, kunszt zfotnifzy ; Boh.
zLilnictwj ; Vind slatarnia , (cf. zfolarnia) ; ,!)7n*'. kullunc-
xiluk ; Eccl. sjarapcTBO, bie ®iiIMd)mt?«>fmifł. K^ubiemie,
złotnictwo , ślusarstwo, piwosvarnie , i wszysikie inne
sztuki i kunszta , w których zacliDilzi rzeczy pomieszanie,
zawisły oJ chemii. .Mon. 73. 530 Jeśli się trzeba uczyć
krawiectwa, szewstwa, aptekarstwa, zlotnictwa czas nie-
mały, coi rozLimiecie o n.ijwYzszej nauce , o świętej te-
ologii ? Hrh^t. 'lip. Pp. Glićz. Wych. H 1 b. N. Pam.
i5, 188. ZŁOTNIC/KA , i, ż. . zona złotnika, lub tez
złotnictwem się trudniąca. Me ®olDfd)mi&ilin ; Boh. zhitnice;
Slav. kuluncMJinica. ZŁOTNIK, a, m. . zfntnictwem się
bawiący, rzemieślnik czyli kun</townik o.l zfula , cf. zło-
tarz, cf. srebrnik, ^cr @0lDjd;inieC ; Bjh. zlatnjk: Slov.
zlatnjk , zlatopec; Sorab. I. zwotnik ; C'Vn. slatnekar;
Yiiii!. slatar, fl.itar; Bosa zlat:ir; S/«y. kullunc.\ia ; Hoss.
ao.iorapB , so.iotu.yb 4t.iB Maciepi, iso.iothhk^b lóta trzecia
cześć); Ei-cl aJaTOAt.iaiClb {ob. "Złotodziej , alehinjista) ,
3jaT0304iiri , s.iaiOTBopeui. Kto nie może być złotnikiem,
może być kowalem. Gol. Wym. 195. (non omuta possu-
miis omnes). Mużesz-li być złotnikiem , nie bądżże ko-
walem. Cn Ad D'2'2. Siczerb. Sax. 141. (to dobre,
tamto lepsze). Złotnik od złota. Rierz. Złol. dla różnicy
od następneijo znaczenia : złotnik od prewetu , prewe-
tnik ; ber 9Jad)tmann, (Solbmami, <}.*reiietfegcr ; (Vind. laino-
snal"hvez , zhistnik sulioda, jeushlar;. — g. Hist. natur.
Złotnik robaczek, robaczek ś. Jana. Cn. Th. 1434.
Wtud. Diidi: 25. iai ^o\}anmi\mxmó:ien ; Boh. nesytka ,
mura, swelluśka : Slov. swetluśka, swetlomuśka , sweto-
gśnska muska; Cnrn. kerstniza , farsla ; Vind. krefniza ;
Bosn. SYilgnak , svitak, svitlica , crriv koji svetti vecer;
8hiv. zlataika; Hoss. CstuaKl , KBanOB3 HepsayeK^B ;
(Ei:cl. 3.iaTHima, r;i;c€tiHi|.'i aurelia , ob. Zfoiawiec). Zło-
tnik, chry<,omela , owad liczny, większy od stonogi , po-
krywki są rozmaitych kolorów, zielonawego , żółtawego i
t. d. Zoo/'. 1(57 ©plb^amiibcn , Ślattfnfer ; SoA. zlatohlawek ;
floss. 6o)Kba KopoBKa Złotnik ryba , jC/iri/SMs. Cn. 7/i. 1454,
Ross. 3.iaT06pr)B-b puóa , eiii gciuilTer leuĄteiibcr 5ifd). Hyba
złotnik , od złotego koloru ; na nowiu xiężyca koloru
białego , na schodzie czarnego nabiera. Chmiel. 1, 622,
('cf zł.itobrew'j. — Z/o/an."" Złotnik , puleolUa anseiina ,
gatunek piećperstu. Kluk. Dykr. 2, 225. ba^ friedjcnbc
gtiiflcifraut , ber ®dnferic^; Ross rycHHa.i nawHTb. Ziele
złotnik abo srebrnik kwiatu żółtego , lśniące jako złoto,
i zląd też dostało imię złotnik. Syr. 289, ob. Srebrnik.
ZŁOTNY, Złotowy, a, e, do złota należący. Cn /7i. 1455.
@irlb. \\{od.\ Eccl. 3.iaTHuB , ?a:itt.. ZŁOTO, a, n. ,
(Złotko, złoteczko zdrbn. , qu. f.j ; Boh. et Slov. zlato ;
Surab. i. szloto , zwoto , zwote; Soroh. 2 flotto, fwot-
to ; Carn. sialu; \'ind. slatu ; Croat. zlAto ; Dni. zlato;
Sliw. zlato ; Ray. zlato ; Bosn. zlato ; Ross. 30.10T0 : Eccl.
a;saTO , baź @OlD; Tatar, gollz; Golh. gullhs ; Svec. guli;
Dan. guld ; Kero cold ; Willeram. guold ; (cf. Pol. żółty,
cf Genn geel , fldb). Złoto między metalami najczystszy,
najciąj|ej<zy , najcięższy, najtrwalszy, najkosztowniejszy,
żółtego koloru. Kluk. Kop. 2, 145. Złoto w sztukach.

Cn. Th. 1434. Złoto w sztabach, Ross. OHTKOBoe 30-
.lOTO. Złoto szczere , obryzum ; Boh. ryzy zlato. Złoto
wypalone, brani; Ross. BUiKiira , (ob. Wy/.ygać). fł.itko-
we złoto, Ross. cycajb, cyca.ibHoe 30.10TO. Złoto dro-
bne, piasek złoty, złoto rzeczne. Cn. Th. 1434. et 682.
Złoto czerwone bywa mniej szacowne od żółtei^o , bo
w nim znajduje się pewna część miedzi , od ktiirej na-
biera tego koloru. Jak. Maih. I , 87 , Ross. qepBOHHOc;
so.iOTa. Złoto dukatowe, ma 23^3 karatów. Łejk. Mier.
2 , 87. Krumł. Chym 67. Koronne złoto powinno trzy-
mać próbę dwudziestą , to jest , do sześciu czerwonych
złotych Węgierskich przysady siódmy ośmmłótowego
srebra. Rzecz. Zlot. B b. Złoto nitkowe, ©olbffiDen , '^H--
bciiijolb. Tr. — Mizerne złoto , którym ani piersi uzbro-
isz, jak żelazem, ani do strzelania kulę ulejesz, jak
z ołowiu Psalmod. 51. — g. Złoto, rzecz z złota zro-
biona, sprzęt złoty, naczynie złote, pieniądz złoty lub
też colleciw.: naczynia, sprzęty, pieniądze złote; ©olb,
ńmai iipn ®olbc, ®olDiieS, ©erćit^e, <bn6^m \m\ ©olce,
®PlP)tiiie. Nu złocie bankiet wszystek. Bardz Luk. 180.
(na złotych półmiskach, talerzach, sztućce złolej. Kre-
zus wszystkim kazał się we złocie nosić, aby Solon
obaczył , iż panem jest w skarby i w złoto, (ilicz. Wyih.
F 4. Musi być pan jakiś , bo wszystko miał od stóp
do głów od złota. Teat. 23. b , 27. Złotem tkany, haf-
towany, (u/l. Złotogłów). Złoto obrączkowe. Zah 10, 150.
dukaty, czerwone złote obrączkowe; DJanbcrbiicatcii , 3?aiib«
bllCatPlI. W złocie płacić. Tr. złoti-m płacić = dukatami ,
pieniądzmi zfotemi , tli" ®plbe jn^lftt. Ztoto w górę nlzie =
dukaty, luidory droższe, więcej ażio daja , bnś ®olb
jłciijt. — Phraseol. Złoto, ąuoad vulorem , pielium, cim,
potentiam: Złoto wnet zblaźni burmistrza 1 rajcę, Złoto
uczyni złodzieja i zdrajcę, Złoto zabija rodzonego brata,
Za złoto przeda czasem 'dziewkę matka Rfj. Ztv 227,
(cf. grosz pan). Kościół, xiądz , ołtarz, święci, korony.
Ognie , kadzidło , bez wszej ochrony, Za złoto u nas tego
dostają , Niebo i boga za toź przedają. Zyyr. Ep 92.
Gdy co zrobić , złoto najlepszy robotnik. Jug. Gr. a 3.
(cf. złota szwajca , złoty orzeł). iSloy. Kamcń zhto pro-
buge, zlato ludi ; kamień złoto próbuje, a złoto ludzi).
Lepszy funt złota , niż celnar ołowiu. Fredr. Ad. 52. Cn.
Ad. 451. Złot. a 5. Lepszy funt złota, niż rozumu ee-
tnar. Byś był najcnotliwszy z mądrą bai-d.'.o głowa, Ucz
pieniędzy nie stoisz za szyszkę borową Burl o 2.^ Nie
złoto szczęście czym , o bracia , nie złoto. Kras. Sal. 26.
Złoto tak nowe dobre, jako i stare, w jednakiej cenie
idzie. Sok. Kai. B '2 b Jako złoto złotem , acz z reku
plugawych bierze się; tak też prawda prawdą, acz z ust
plugawych wychodzi. Zygr. Pap 185 Nie wszystko zło-
to, co się świeci z góry. Rys. Ad. 42. Kras .Monoch. 1,
Snrab. 2. wonno ne jo scho slotto , zo sze blKzknyo. —
Trnnsl. Nadobnie Kochanowski o tym pisze, mó;.łby słowa
jego sadzić złotem. Paszk. Dz 47. Złotemby słowa te
pisać , złota godne słowa jego. Tr. bie SBortC finb fliilben,
®olb ttiertt), (cf. złotomownyi. Złotemby go odważyć Tr.
bardzo cenny, szacowny, er ift ni(^t mit ©plbe ju bcja^leit
(ob. odważyć co czymj. Już ci to świat wie cały, ze on

1086 ZŁOTOBARWY - ZŁOTOGŁÓW.

ZŁOTOGŁÓWEK - ZŁO T O 1 MIENN Y.

nie od złota. Teat. 43. c, 141. że nikczemnik, lioJola,
llii^t^tDUrMg. — Cum pluvia diutiui expectata et fruyibta
opporluna cadit, diciinl : Złoto pada. Cn. Ad. 315. złoty
deszcz , nieprzepłacony , nieoszacowany ; (i fńUt ciil gplD'
ner Sicflcn, ti refliict ®l)It». — Blandiendo : Moje złoto,
moje złotko, pi-rełka , dyamencik , rubinuk, klijtiot,
rybka; mcin ©l'ltlfi^^ , ®iMb)iiliii(^eii , (SplMód^tcrc^en , 2d)ip
HftW. Spij moje złoto ! śpiewała Kołysząc matka swe
dziecię, Śpij moja nadziejo cała, Moje ty życie! Kniaź.
Foei. 1, 87. — g Złoto strzelające, pukające, pioru-
nowe, Stnalljolb. Na mizcrere dają złoto, strzclającem
lub piorunowera nazwane; aurum fiilminans. hriip. 5,
7-29. ZŁOTOBAHWY, -ZŁOTUFAHBY, a, e, złotawy.
flolDfarbcn; Croat. zlaiolarben. 'ZŁOTOBIOltHNY. a, e,
biodr złulycli , golbfcOcnfclifl. Strzeż się mot\lków złoto-
biodrnycli." Zai. 15. 528. Zahl. "ZŁOTOBLASKNY, a, e.
blask złoly rzucający , cf. złololśniący , złotojasny ; ijulb'
f(^tmmcrnb. Złotoblasknemi kryte ściany blachy. Zab. 1 i,
107. •ZŁOTUBŁKKITNY, a. e, złoty z błękiincm , flPl.
beilblnil. r>anna zorza na swoim złotoLłękitrnm wozie.
:śtas. Sum. 2, 175 ZŁOTOBBEW", brni, z, "ryba mor-
ska, pstrąg morski. Cn. Th. 1454, Croat. zlate boje;
Dusn. ovrala, podicnica ; Ross. el Eccl. 3.iaTÓ6pOB'E , chry-
sophri/s, bie ©pjbiorelle, złolopslrąg, cf, złotnik ryba.
ZŁOTOliBEWKA , i, ;. , brwi złotawe mająca, einc
mit flolMdrbiijcn ?liiflcnbraiiiicn. "ZŁOTOBBZMIĄCY, a, e,
brziiiiąi-y od z/nta , iJDlbtóllfnb , (JOlbfIirrcitb. Zboczył tam
z wiijskiem złoiobrzrniacem. iliasl. lii/l. 15. "ZŁOKJ-
ClillUŃCA, y, m.. stroi złota, bcr ®olbt»nd;tcr , @plbl'C=
roa&rer ; &■.,/. 3jaT0.\pauHTeJb . 6Vaec. ■iiwaoąila^. ZŁO-
TOCliltOST , u. m. , krzewina, która spalona w złoto
się obraca , ale temi czasy, przynajmniej w naszych stro-
nach , nie widać podobnego chróstu Wtod. alex Plin. ,
lrulex, (jtii ustus in cinerem aurum redU. Cn. Tli. 1454-.
eiii ro^moriiiartiiicr Straiii^ ; Sorab. \ bano, dziwi rosz-
m.inii. ZLOTOGIEKŁY, a. e, cukacy złotem, złolo-
płiniiy, złiitotoczny. 'złotonury. BulbflifPcnb ; Eccl. 3JaT0-
TCHHhifi , Griiec xC'>c6(i(iiTnc. ŻŁOTUt^lSAWY, n. p koii,
brunatny i żółtawy, eiii fliilMirauiicO *^*Ur^. Tr. ZŁOTOllA-
SZY , a , e ; Ecd. sjaTOKpouiibia , flolbbadsia. "ZŁOTO-
DBUKl , D, ie, drukowany złulcmi literami; Hoss. 3Ja-
ToiicMaTHbiii , gulbbrurfcn, mit (jolbcncii 23ud)ftabeii flcbnitft.
"ZŁOTOUZIEJ , ja , m , alchwiiista , starający się złoto
zrobić; Yind. slatodelauz; Eccl. 3Jai04t.iaTi'jb . 3JaT0-
TiiopeuŁ 'złototwórca, fin ©olbmattcr, cin 31ld)«mift; Yind.
sl todelauzlinia . alcbyniia. ZŁOTOGŁÓW, u, m. , ma-
lerya szat, lella auren. Cn. Th. 14."4. ©olbftfff. Srocatb,
{oh. Srcbro^łów) ; Boh. et Sluv. zlatolilaw ; Cruat zlalo-
glav; Aa.?, zlatolkana, zlatotkaniza ; //on- rjaseib, napMa.
(cf. par('). Złoliijjłów, materya złololila , lama , dyma i
1. d. I^on. 75, 51)2. Kto z przodku chodzi w złolojiło-
wie, na ostatku nnusi chodzić w siermiędze Petr. Et. 7G.
Niech |)an za oponami siedzi , jako chce . nie będzieli
cnotą zafarbowany, jest jako muł "/.łotohławem zakryty,
a gdy z niei;o 'z-jmą 'złotohław, "alić u«zy, o^ron, i;łuwa
wszystko po dyable Hrj. Zw. 71. — Butan. Złolojjłów
iiele , aiphodelus , rodzaju tego jeden mamy gatunek:

złotogłów biały, rośnie na Rusi i Podolu, pięknie kwi- '
tnie. Sluk. Dykc. 1, 58. ®plbn)urj, mfige 31{ipi)i'bfl , !lffo'
bel; Boh. zlatohlawek , kopićko kralowsk^ ; Busn. zlalo-
glav, ceplis; Croat. slatovist . kops , kosrnSlk , kosmal- •
zhek ; Eccl. 3iaT0r.!aui, ('i lilia zawuj.-k). .Mnsleska ko- j
rżeń ma żółty, jakoby pozłoroiiy, zkąd leż złotogłuwem
mianowano. Syr 5S5. tb. 107. ib. 8G1, cf. Urzed 15.
ZŁOTOGŁÓWEK, wka, m. , głowy złotawej, ciii" ®olb.
fopf ; Boh. zlatohlawek pynhula, srorahaeus auratu$ , ob,' i
Złotnik, złotawiec. ■ ZŁOTO CŁO W.MK . a, m. , Cn. Th. \
1454. tkacz złotogłowów , ber ®plbit'irfcr , 93rocarbmadifr;

(VinJ. slatolhivar ; Boss. SO.IOTuUJBL-ri "złotnszyj , złuty <
baftarz , /. 30J0TouiBełiKa . udj. siuoTiuuiietiHuti 'złoto-
haftarski). ZŁOTOGŁOWY, ZŁOTOGŁOW.NY, a, e, gło-
wy złotej , złotawej; Boh zlat<dila«owy ; /ioas. S.iaruria-
BUH, iJPlt>fi)p|ia. — '§. Złotcigłowowy , od jłotiii;ł..wńw,
w złotogłów ubrany: /)'«</. zlalnlkan : łlon. napncBUfi,
naccTOBufl . ©olbftoff • , ©olbjojg < , golbijcfłirft. Po.słał mu
szaty złotogłowe i snbrogłowe w dary. Boz. Sk. 508.
Na wierzchu Morawskie. A pod niemi sie gdzieś skryły
wzory "złototkawskie. IJ-. Prawdać, że złologłowni na
spodku panowie, A nad nimi wierzch mają marni Szar-
kowie. Jag. Gr. o 3 A. Płaczą 'złotogłowy. Brud. Oit. B 10.
złotogłowi, złotogłowiu bogacze. ZŁOTOGOLENCZYK,
herb ; goleń złota zbrojna z ostrogą , jak w herbie No-
wina . k(danem w ziemię bijąca, na hełmie irzy pióra '
strusie. Kurop. 5 . 59, ciii fleii'i|7cd 3Bappeii. ZŁOTOGO- |
RACY, a. c, wysoko źółiy . nibv sie palący, bod) jplb- !
farbifl. Budtk. Subst. ZŁOtOGOBĄGÓśĆ ," 'l;ol;e ©olPfar.
biflfeit. ZŁOTOGORZ . a , m , ob. Srebrogorz ; pragnienie
złuta, chuć złota. b(r ©olbbiirft. ZŁOTOGRZYWY, a. e.
grzyw złotawycii , ijplDmabiiifl. Słoneczne złologrzywe ko- ,
nie. Tward. Pasq. 55. Nazajutrz słońce z morza wól '
wyprowadziło, W którym czworo wożników iłotogrzy- I
wycli było. hmit. Spit. U 2. Śpiewam , a Ftbiis z l\łu
złotogrzywy Z ogromnych nozdrzy wybucha płomienie.
Tward. Duj. o. ''ZŁOTOGWABY,' a . e, g«ar z W..iy.h
strun wydający, cf. złotojeki, złolomowny; flOlDraufd^fnb,
flolDtSnenb , yoii golbnen Sdlcii tPiieiib. Czy w twe ręce
weźmiesz bardon złotogwary. Gzy wdzięcznym tonem
głośne dąć zaczniesz lujary . . . . Zab. 7, 150. Wcj. For-
tunny stokroć twyrn złolot;«arym Cna .Mrlpoineno d.i-
rem , W rodzinna chwile słodkim na kogo Rzucisz raz
okiem błogo. Hor. 2. 2U. hniai. ZŁtJTOJASNY. 8. e.
świetny, śwjecą.-y jak złoto, cf złoti>lila<kny . złotoślmą-
cy ; gpltbcU , gPlMfiid^tcnb. Febus złotojasne promieme na
ocean nska huhy. Her. 220 W złotBJasnym obłoku.
póki nie zniknęła , dłiit;om widział Wcnerę Jali. Tel.
40 .\ie7.ve 7ł'itojasnv swa zgubił ozdobę, hulig. litr.
292. ZŁOTOJCKl, a ,' le , jęk z zł..tycli strun wmI .ją.y.
cf. złi.togwary;. złotomowny ; flplbfłp^nfnb , flPlbifllfjfnb.
Tryptolema węże otwarte z jęzorem ()asiizęki Zwieszają,
na mej harfy urok iłotOjęki Zab. 15, 5. Aniai Jescczfl
w pierwszych początkach niewłoionej reki , Gilwn wdzię-
czne trąc:ił struny lutni tłolojękiej . B.idiił.t ■.irac /:doly
Wenus sercorucha. Zab. 9, 355 Zai/ Szmer złotojeki
ćwiczonej ręki. Hor. 2, 95. A'n:«i. •ZŁOTOlMIEN.NY.

ZŁOTOKAMIEŃ - ZŁOTOŁUSK.

ZŁOTOŁUSZCZY - ZŁOTOPIÓRY. 1087

a, e, imię od 7.7f>ta mający, n. p. Chryzostom, złoto-
usty , gpl!) I'onnniit ; EccI. s.iaToiiMeHHTbiii , njitiomin hh-
SBaiiie OTi a.łHia , n. p :5AJTOOvctt. , Graec iQvai(>vvnoc.
ZŁOiUK\MIEN, la, m. . tliry-opas. lhiid.\)sl. hi,
Ciwit. knsolit . nazlalni k^imiMick : Eril. 3.iaT0i;asieHb
chrysolit. ^ct ®olM'tcin. ZŁOTOKLEJ . u, m.. clnywculh.
Mon. 75, 51)^, EccI. sjaTOK.iCH . ©olbfpatb , Sergijrfm.
*Zł,OTOKOLANO , a . u., zieli! ; Ecii 3.łaTi>K0.itH0 . Graec.
;(nv(T6yopoy. ZŁOTOKOrAl.Z , a , wi. ; Er: I. 3.i:iTOKonaTe.ib,
(jraec -^nKnooiioi . bci ©olPijrńbcr. ZŁDTOKOST , u,
m. , aury|Hsjmeiil Cn. Tu. 10, ro(lz:ij f.irliy złotawej.
Włod. zialfiłiisk . Sorah. I. operriKMit ; \'ntd. strup fcf.
strup), slotofviellasla vpoj» ; Crnal. missnifza , missij
cheiiier: /iosn. KałieHKa, MuuibaK-B jKe.iThiB , Opermciit.
ZŁOTOKRADCA, y, w. . uun fur. Cn Tli. H54 . ber
©Olbbtcb ; dual zlalokradecz; £ce/. 3.iaT0Kpa4eUb , Graec.
■fnv(Tox/.inrri^ 'ZŁOTOKSZTAŁTY , a, e, n.) kształt zfota,
cf złotawy, gplrtjfftnltet; Erd. sjaTOOópasiibiri , Graec.
■lQV(JÓnooąoi; ZŁUTOKUTY, a, e; EccI ^.aatokok.^hi ,
(ji>lDfli'ld)iiiiebct. ZŁOTOKWlAT, u, w, Chrysanlhemum .
rośliny lej u nas gatunki są podokołkowy , stokroć
wielka, zwvczajriv, ojróilowy. hluk. Dijkc. \, 125. @olb=
Hiime, SEuibcrMiime. ' ZŁOTOKWILŁY, a, e, kwitnący
żółto jak złoto , gulbMiibetib ; Hus*. 3.iaTOUB-feTHu8. ZŁO-
TULAZUliOWAC c. dok, n. p. Paw' o»oneni koło zło-
tolazurowan'» toczy Hnr. Siit. 161. gplbla)U'eiI, ob. Lazu-
rować. •ZŁOTOLEŃCZYK , herb, ob. Złotogolcńczjk, No-
wina herb. ZŁOTOLEWNY, a, e — \e adu , złoto lejący
pr. et fig. tr. , gcilDotcpCiib , sypiący złotem , gplbf^iittcnb.
Widzę, iz niemasz szczeliny tak ścisłej, G.izieby bóg
nie miał złotolewny dociec. Hor 2, i 16. Nar. "ZŁO-
TOLEJ , ja, m. . złoto lejący, cf. złotnik, złotarz]; bcr
©Lilbjjicgcr ©iłlDfcbmcljcr ; £'•</. 3-raT(uiaTe.ib , Graec XQV-
(TÓyoog \ 'ZEotoleistwo ; EccI 3aaT0.liaTe.lbCTB0 , cf. złotni-
ctwo , Verb s.iaiojifo , Graec ■/^r,vTo/oiw. EccI. 3.iaTu.iia-
jHine. 3JaT0.iiaTe.iiime , Graec. -intrroyusTor , cf. zlotarnia.
ZŁOTOLITY, a, e, z złota ulany, golbaCijoiTeii , golbgebiegeii ;
E'cl. Bce3.iaTuri. Było lam wiele zlotolilych. Twiird. \Vł.
157 Taov na srebrnych podstawkach Nimfy złotolite
Głowy żubrze trzymają w dyamencie ryle. Tward. Misc.
1"20. Zfotolite monarchów p.iłace. Hor. 1, 26 Kniaź.
(ztociste , złota pełne). Każe rozbić naJ morzem n:imiot
złolohly. Pot. Arg. 458, cf. złotogłowny. ZŁOTOŚLNIĄ-
CY , a, a, cf. złotobl iskny, złot"jisny, lśniący się iólto
jak złoto, ijPiPfĄimmcriib ; {EcrI. ici.ATO?:iphii'Ł , 3.iaTocia-
TCieHi , W/A. s.iarociaio, s.iaToaaptio . (naec. -^orriarytKi).
Ziemie okrywają złotolśniące kło.^y .lait. Tel. 285. Zfo-
toślniące wjosy,' Zj^. 6, 4. "ZŁOTOLUB, a, m. : EccI.
siajo.mpewh , ajaiopaMnieJb , ber (Solblitbcr. "ZŁOTO-
LCBOŚC , ści , ;'. ; EccI. ^.i.\TO.lK)GHie . ob. Złotogorz ,
bie ©pIMicbc. ZŁOTOŁESK, u. m., złotokost Dpermcnt,
oiiripigmentum , fatba malarzom znajoma, samorodna jest
kruszcem arszenikowym. Kluk. hop. 2 , 245. Złotołusk
dla złotej barwy, którą ma, jest rzeczon , auripigmentum.
Sienu. 266. Śieizk. Ped. 425 Arszeiiik my złolołuskiem
zowieniy. Syr. 590. Na spędzenie włosów- weź złoto-
łusku białego, to jest, arszeniku żółtawego. Sienn. i'd6.

•ZŁOTOŁUSZCZY, a, e, z łuskami złotemi ; EccI. 3.ia-
TOMemyiiHuJi , gplbfcŁiippig. 'ZŁOTO.MIECZY , a . e ; EccI.
3.iaT0Mei|HhiK . s-iaThiH MCJb iiMtymifi. mit eiiicm gp|^clIe^
g.tmcne. ■/ŁOTO.MIE.MACZ, a, m.; £te/. 3,iaTo.MtiiaTtMb
ber @PlDircd)|ler. ZŁOTO.MOW.NY , a, o, n. p (Jrecya
wspomina swego Jana Zfotouf tego , Latiuin Piotra Cliry-
zologa I. j. złotomownego , Polska Skargę, liirk. Sk. C
5, oh. Złetosłowny, Śortc @plbeś luertb fpredjciib, gplb<
milnbig, gplbsuiigig. Ja tu w głębokich smutkach ponu-
rzony. Jako mam brząkać w złotomowne 'strony? Nar.
Dz.'\, 180, cf. złotogwary, złotojęk,. 'ZŁOTOMYWAL-
NIA, i, 2.; EccL 3.iaT0aŁi,iLHa , Graec. /orijop.imor , la-
vandt auri officina , bic ©olPtDafiiJC. "ZŁOTONIENAWl-
ST.MK, a, w.; EccI. s.iaTOHeHaBnjeui , Graec fuaóinyaog;
ber C^PlD^affer. ZŁOTONITNY, ZŁOTO.NITY , a, e/z nici
złotycli , cf. złololkaiiy, cf. złotogłowy ; gpJDfabig, iJOH
©PlbfabCtt. Złotonitne i jedwabne namioty Fuliss. FI. 85.
Siedział pod złotonitym baldakinem. Pol. Syl. 570 Zło-
tonilym kozłem .•Me.\ander chorągwie przeplata. Pol. Pocz.
442. — .Arfa złolonita. Hor. 2, 199. Nar. złotostrunna,
gplbiaitig. ZŁOTO.NOGl , a, le, gplbfiigig. Uchwycił Her-
kules w biegu łanią złotono^ą. Lub. Hoz 506. Jął Ty-
tan łapać swoje złotonogie konie Kmit. Spit. fi 3. ZŁO-
TONOSCA , y, r'., miasto w Kijowskim , nad rzeka tei;oż
imienia. Dykc Geogr. 5, 215. ^i(s^\ iiiib ghiB im Ś?ijo=
nnic^en. ZŁOTONOŚ.\Y . a , e ; Croal. zlatonoszni , Subst.
zlatonoszecz ; EccI. 3.iaTCH0ceu'B ; złoto noszący, złoto
przynoszący , cf. złotorodny ; gplDtrageiiD , gplbbriitgeiib.
{Verb. EccI. 3.iaT0H0my, Graec. iQVffO(fOQm). Położenie
wszystkiej tej krainy złotonośne, aurypigmentu i wsze-
lakich farb mnożne jest. Falis.i. FI. 245, (ob. Złotopia-
szczyslyj. "ZŁOTONURY, a, e . w- nurcie złoto pławiący,
złotonośny, cf. złotopławny, złototoezny ; gplbfc^iudmmciib.
Nad Tagiem złotonuryrs. Tward. Pasg. 57. Gbrośr. Luk.
255. 'ZŁOTONUTY , a, e, nóeący złotym tonem, gplP-
tPiieiib. Tam ci odmóvvią rym sztuką wiązany Przy
siedrniotulnej ■ odgłosie fujary , 1 w złotonute zabrzęczą
organy, I złotojękie potłuczą cytary. Zab. 10, 251. Zabł.
ZŁOTOOK, a, m, hemerobius , owad podobny do jętki ;
ma skrzydełka cztery, oczy świecące sie , jakby złotem
powleczone. Zool. ir)6. bic glprjliege , gplbmigige Sli^i^fliftl^ i
Hoss. 3.10T00K'E. — g. Złotook , ryba morska, acume. Cn.
Th. 1454, cin geiDiffcr ©ccfifd) mit gplpfnrbtijen Shigeii.
ZŁOTOOKl, a, le , oczu złotych, gplbfiugig. Tytan zło-
tooki Tward. Daf. 75. Atlas niebo złotookie nosi. Pudw.
Wróż. 12, (cf gwiaździste). 'ZŁOTOPASY, a, e, z pa-
sem złotym, golbgegiirtct ; Ecd. s.iaronoaceH^ , <i. z ho-
norowym pasem , cf. złocisly aho złoty ryceiz) ZŁO-
TOPIASEK , sku , łrt , kamień drogi, ammorl.ry^tiis , gem-
ma aurum arenue mi.tlutn ezhibens. Cn Th. 1454. bcr
©plbglimmerftciit. — g Złotopiasek, ob. Piasek złoty. ZŁOTO-
PIASZCZYSTY, a,"e, pełen złotego piasku,' liptt @PlD=
fanb. Złotopiaszczysta rzeka. Tward. W. D 3, 240, ob.
'Złotonury, złotonośny, złotopławny ZŁOTOPIÓRY, a , e,
z piórami złotemi , złotoskrzydły ; golbfcberig , gplpgfftebcrt.
FilozotJi skrzydła złotopióre, Któremi w niebo wslatuje
w górę. Bard:. Boet. 111. Przychodzi do Heleny Irys

1088

ZŁOTOPIÓR - ZŁOTORUCHY.

ZŁOTORUNY - ZŁOTOTKANY.

złotopióra. Dmoch. II. 71. Gabryel przybyJ zJolopióry
Z niebieskiej góry. (iroch. VV. 104. Anioł stróż zfolo-
pióiy. Gioi-.li. W. il^ Wóz zJolo|iióry słońca. Pol. Arg.
468. Tward. P<isq. 120 Bardz. Luk. 52. Przypomnij sam
sobie swe ozdoby , Łuk i Trackie złotopióre strzały.
Twaid Daf. 21. — Złotopióry pisarz, cf. złolosłowny,
złolomowny, złotousty. ZŁOTOPIÓR , u , m., pliszka zło-
topiór, molaciUa auroeapilla , ptaszek bardzo aiały, oli-
wkowy ; cziibeczek na słowie nibv złotym sie wydaje.
hluk.'Zw. 2, 259 eiiic Ślrt Sndiftdicn. ZŁOTOPŁAW.NY,
pfawiący iłolo , c(. 'złoloniiry . złotonośny , zlototurzny,
flolDfcttiniiliniCiib. Mnie ani złota Tagus złotopławny, Ni pu-
r.ł (laji Indyjski kraj sławny. Kraj. Chym. a 2. ZŁOTO-
PŁOUNY, a, e, w złoto płodny , złoto płodzai^y , zło-
tonośny, złotorodny; Ec-l. 3jaT()nj04Hbifl , flpl^er5rll^)CIl^.
Złotopłodna praca. 'A'ir. Di. 1, 57. ZŁOTOPŁYN.NY , a,
e, płynący złotem, zJolociekly. glllPfilePcII^. Złi-top/ynna
Lydya. /'ot. Syl. 293. W czas niedfu..;i Złoto|iIynne for-
tuny obleją cię strugi. N. Ram. 24 , 570. Myśl nauką
stwierdzisz na czas długi Przez złotopłynne z jego reki
strugi Chruśr. Jnb. 8,ł. ZLOTOPROMIEMNY, a , e'; Ross.
3JaT03npHuii, golPftrabliij. Ty Febie ożywiasz ogniem źy-
wiciły złiitopromiennym Tward. Daf. 9. Złotopromienne
sł.,ń'.e. /'w .Si// 211 Pul Arg. 47. •ZŁOTOPRZKDCA .
\.m ZŁtlTOPRZ.^DEK, dka. m; Vind slaioprcdiz , ber
'OolMpiniicr. W rudz żetUk. ZŁOTOPRZĄDKA, i. Sahst.
Vind. sl.iiopredstYu, 'złoiiiprzędstwo, ©oltipiimercij. ZŁOTO-
PS TR.^G , a, m. , ob. Złotobrew' ; Yiiid. slalouka , slato-
ukiza, (cf. złotówka); fioss. ro.ioB.ib , bie ©olbiorcUc.
ZŁOTORODNY, ZŁOTORODZ.ĄCY, a , e, cf. złoiopfo-
dny, cf złoty, gulbcrjciiocnD , cf /łotonośny golbbriiiijfiib.
Ilermus, P.iktol, złotorodne rzeki. Clirośr. Luk 74. (zło-
lopjawiie , złotopłynne). Złotorodna Hesperyda. Kc.how.
68. Skrzynia ta złotorodnycb gór ma drogie treści. Min.
Auz. 21. Złotorodnego brata Palas boku przestrzegała.
Zebr. Ow 122; \aurigeuae) Trytonia towarzyszką była
z/otorodoemu bratu. Oiw Ow. 190. Swawolność ludzka
złutiirodzaiy pokój i życie szczęśliwe światu wydziera.
Siar [iyr '.I ZŁOTOliOGI, a, ie, rogów złotycb , goib-
Jióniiił, bolbiKliórnt; Ecr! s.iaToporlB. Herkules ł.mią zło-
lorOiią w Im-gu iicbwycił. Lub Hoz TiOfi Złolorogi byk.
Katiik. Witk a 4. Ciiętliwą dobrą wolą bój; wdzięczniej,
niż ofiary złolorogie przyjmuje. Siryjk. 782 Pan to tak
wdzięcznie przyjmie, że nn.-dy tak drogi Przed nim nie
będzie wół złolorogi / hrhaii. I's. 99. Ofiara śluby zło-
loroga iści. /^cir. Ow. 165; (inducta contihus autem vic-
tima vola cadit). Świecił na niebie xiezvc złntorogi.
Chrośe. Ow. 128, (cf srebrorogi). 'ZŁOfOTRONNY . a,
e, na złotym tronie siedzący, flolbtbrpiicnb ; Errl, 3jaT0-
npecTOJhiibiii , Graec. ^nvrTĆi'>ooro.; ZŁOTOROŻA.NY ,
ZŁOTtJItÓŻOWY . a, e , 'giMbrolfeiirotb. Złoluróiane pro-
mienie -^łpńca. 6>oc/i W 98. Z/otoróżowym włosem
lśni się poslad jej cała. Dinoiii. II. 2. T.HO ZŁOTORU-
CHY , a , e , ze złotym ruchem , mit ciiicr 0olM'd)lt'pre.
Płaszcz Wenery złotorucliy Tward Onf. 2tj. Jutrzenka
z łoża wstawa złotorucha. itf. 1. Póki złutoruche dzień
I morza 'ocliyniony światło swe rozwinie. Tward. Pasq.

56. Złotoruchy proch. Hor. 1 , 312. Afii«:' Złotorucha
Wenus. / Kchan. Dz. 158. Liche strzela -z białogłowy,
Jako złotemi malowany puchy (Kupido) Rycerz 'komuiiny
i pojedynkowy, Dzieciuch on hardy pani złotoruchej.
Tiijard. Daf. 22. Jeszczem na świata tego dziecinne pie-
luchy Z pierwocinami oddał matce złotoruchej Znnor.
272. Kobierce takie ściele Na swoje złotorucha z Ado-
nim wesele. Tward. Misc. 1G2. rWenera) ZŁOTORU.NY.
a , e , z runem złotem , golbneii łMicpf^ ; E'cl. sjaTopyu-
Hhlii. Niósł Fryxa z Helą skop on złoloruny. Pol. /'ocj.
97. ZŁOTORYA , yi , z. ,' miasto w Dobrzyńskiem Dykc.
Geogr. 5, 215 eiiie gtabt im Stłbrjciiifdjcn. ZŁOTORYB,
a , m. , coryphaeiia bcr £tlljfppf , ein 5M(^- Bndik. ZŁO-
TORYTY, a, e, wyryty w złocie, in ©olb grgrabcn. Król
w sz.icce złotorytej. Pot Arg. 2t)l. ra"zej : złololkana,
złotogłowna szala, flPlbgCrtMrft, gplbgiflicft 7Ł<>T0SKŁ\D,
u, m , skład rzyli złożenie złol.i , ^k;llb /f .la . bie O^olb*
iiiebcriagc ; Ei<l. 3jaT0Bjara.iiime. ZŁOfOSKRZYLiŁY . a ,
e, z skrzydłem złotem, cf. i'łot'>(iióry : Errl sjaroKpiub-
HbiB. flPlbflugclig , gDlbgepgelt. ZŁOTOSŁOWY, ZŁUTO-
SŁOWNY, a, e, słowa złote, t j nieocenione wyda-
jący, cf. złotomowny, cf, złotousty. ©plbroottc bórfii laf<
feiib; Ecrl. :;.i:iTOCXOBi . (jraei'. jrpffTo/ój-o,-. Otwórz usta
złotosłowe. /■"')/. Arg 597. Wiem onego złoiO'<łownego
teologa sentcncyą. Smoir. Lam. pr. Z tych słów naj-
mniej tejo ten to złolosłowny mąż nie wyczerpiiął.
Smolr. Lam. 148. Verb. Eiel. 3jaTOC.iOBJio , Graec. jrjw-
(ToXo;ś(a. "ZŁOTOSTĘPLNY , a, e, w złocie wysięplo-
wany gDlbgeffctlipelr. Lepszy szeląg z iniraty, choci.-iż je. I
miedziany, .Niż pieniądz złoloslęplny. ale pożyczany, hrat.
Sal 55. I lepszy miedziak własny, niż złocik cudzy).
ZŁOTOSTRKFA' y, I. . ryba morska, .uilpa. (n Th.
14"'5. Bksu salpa, s.iopa , sk'tnif a , ber @olP|łriciiicr , ein
eecfifd). ZŁOTOSTREFIASTY, ZŁOTOSTRFFISTY. ZŁO-
TdsiriiKFY, a, e, ze złotemi vtr-f,imi , gplfgejtreift. Tr.
'ZŁOTttSTROK. u, HI., n. p Pedant kaiiiieńiui drogie-
mi sailzoiiy. Płaszcz :.x:iniitn\, złolo-trok zielon\. Cheł'k.
Poprz.a'it,.1 -ZŁOTO.ńTUU.NY ZŁ0T0STRL'.\.\Y 'ZŁO-
TOSTRÓ.NY, 3, e, o złoiycli struii.ich ; /?'».«« et Etcl sjaio-
crpyiiHua , golbfaiiig, mit gclbnien (Siiitcii, (i f. złoiojęki,
złotugwary. złolonuly). Lutnia moja ulubiona Lutni wdzię-
czna, złolostrona. hchow 250 Cliueiażem nie wziął lego
od natury w darze , Abym na złotoslrunej mógł briąkad
cytarze . . . Zab 9 , 5. bwiet. NYslań z ciemnej truiiy
Do złotoslrunej Arfy Dawidzie! .Miask. Ityt 38. Złolo-
strunnej muzyki Orfeusza słu< hali Sunou. Sifl 97 "ZŁO-
TOSZATY, a, o. w szacie zł>'tej gpirrrrfifl . flplbdiflnbrt,
im golbiicn ®ciimiibe ; E'it. sjaTopiisHufl ZŁiili'S/.t;/K-
RY, a, e. szczerozłoty, cf. złot.dily . l'l)n ĆAltm (?Plff.
Wsif.-a złotoszczera. Pot .Arg. 6S3. •Zł:,OT0SZ(:/.Y T.N V.
'ZŁOTOTAllCZ.NY, a, p, ze złotym 'szczylem |ifi;/i/»(ii, I j.
ze złotą tarczą, gclbgefc^ilbet ; Eccl. uarumHTHUli. — Zło-
toszczyliiy. ze złolyin wierzchem, szcijlcm u góry. gplb>
fliebciig. Złoloszczytny ji^^łac »h. Złotów ieri'h:ii ZŁO-
TOTKANY, a, e, •ŻŁÓTOTKAWSKI, a, le . złotem utka-
ny lub pizelykany. złologłowiiy; jOlbgcirirft , gp!b,uftilff ;
Rost. 3JaTUTKaHHUfi ; Rag. zUlolkan; Ei\l. sjaronpiiTKa-

ZŁOTOTOCZNY - ZŁOTÓWKA.

HUH. Z/ototkane szaty. A. Kchan. 77. Nie plonie, źe
me jest pierwfzy z imienia , ze go nic zfotolkane pasy
wi/y. Zab. 5, 2^)5. hoss Na wierzc^lm Morawskie, A
pod nim się gdzieś skryły wzory z/otolkwaskie, IJ.. Pra-
wiiać że zfutoyłowni na spodku piinowie , A nad nimi
wierzch mają dziś marni Szarkowie Jng. Gr. a o h. ZŁO-
TOTOCZNY, a, e, itoio toczący, zJotO|ilawny, z/otopłyn-
ny, zfotociek/y, 'złotoniiry, plffłriJniCIlb Zfototoczne stru-
gi. Stmlr. Lun. i. ZŁOtO IWOIiNY , n. p Złototworny
Wida Kchow 69 golMdlilffcnS ; Croat. zla(otvoreez ; Hag.
zlatolyoriz n>diinwtii, 'zł.itndziej ; Vind. slatodelauz ; Eccl.
3.1HT04'b.iaTe.lb , S.iaiOTBOpeUo ; ( Croal. zlal(ilvornoszt ;
Hiii}. zl.il(ilvorslv(> alrl.imhi : Yind. slalodelayzlinia). ZŁO-
TliUSTY. a e. ust zfntycli , wymowy złotej, nt»ocenio-
nej ; golMniinbig. uoii ciiicr golbivovttcn ^Senbfumfoit ; Boh.

zl;itous;y; Cinnl'. zlatoYUSZt ; H.SS. 3.iaT03"CThIH , 3JaT0-
r.iaroJHBhlti. Zfotoiisty pr et tr , wymowny, aurei oris
vet el()(jiiens , Graeo. XQV('ó<TTOfiog ; Jonnnes Clirysoslomus,
epifiipi ehi(;iienlnsimi nomen Cn. Th. 1455. Jan od
zfiiti ma byi' złulously. Jag Gr. C. C.liryzostnm by} dla
boskiej wyninwy zfoliiusly nazwany. Sk. O:-. 510. Jan
dany na naukę wielkim krasomówcą zovlal, tak iż po-
tvm s/usznie Cliryznstom albo Złotoiistym nazwany b\/.
Sk. Źyiii. 58. Jan Złolnusty.' Zyai. Jez 19 Zfolously:
Chryzostom U'. Pont. W. 246 Jan ś od zJntotocznych
stru^ nieliie-ikiej jes^o do pokuty n-uki Złutuusly miano-
wany. Sinoir. Lum 4. Gricya wspomina swi^go Jana
Zfulnu^leiio , Laluim Piotra Chryzoloica , t. j. zfotoino-
wnp^o , PuNka Skargę Dirk Sk. C ó, (cf. zfolos/owny).
ZŁOTtHiZDNY. a. e, z uzdami złntemi , mit golbflicn: ®e>
Hg ; Ev<;L sjiaioysAUhifi , 3jaTo6po34nbiB. ZŁ<1T0VV.'\-
ŻNY, a, e, ważący cz\li waitujący złolo, gpIfniflflCtlti ,
golMueitt). z kupców ten, co zfoloważne sjirowadza to-
wary, szczodrzej wdzięiznośt' s«ą oświidcza , nizeli ów,
co piidłe rupieci bardziij dla ładunku narzucał, fiLJi.
Sen. list. 2. 195 ZŁOTÓWIEC, ob. Zlotawiec. ZŁO-
TI'WIENCZY, a, e, z wieńcem złotym, golbgcfiniijt ;
Erci. 3;iai(iBtiieMHbiii ZŁOTOWIKRZB, a, u, m., Cn. Ih
14."i5. ZŁ<l'l(l\MKRZl!A, y, i.- lioh. zlatol.^yćj ; Cront.
Sulika veilia bic ©OlMUfibC, Kur'isnlix. Lrsin Złnlowicizba
sali.c Gruca, bit' SiilblDCibf , krzew miernej wiilkości,
ze wszysikiem wierzbie podnbny; korę ma na młodych
gałezi;.ch jedne czerwoną, drugą siwozieinną. HlukRjśl.
2, 59 ; g łązki są wyśmienite do robienia pójkoszków
wozowych. Kluk Dykc '2 41. Jest drugi rodzaj wierz-
by, drobne maiący gałązki a gibkie, liście tez troi hę
rumiane , który zowią złotowierzba. Gresc. 455. ZŁO-
TOWIERZBOWY. Otw. Ow. 82, ZŁOTOWIEhZBY, a, e.
od złotowierzby , golbiiieibcr. = , ttinbnieibcn - . Nierazem i
ja złotowierzbym łubkiem , Nieraz wybornych malin ob-
syłał kozubkicm Twa'd. Dof 44. ZŁOTOWIEP.ZCHM.
ia, ie, z wierzchem złolym , cf złotoszi zytny ; Ecrl. 3Ja-
TOBepxiH , gplbgiebclig, golbfiippelig. Monastyr w Kijowie
ś Michała złolowicrzchniego. Fund. 52. ZŁOTÓWKA, i,
i , złoty Polski, pieniądz jeden złoty warlający ; cin ®lil>
benftud, ein ®ulbeii, namentlid) cin ISoIiiifc^cś ©ulbcnftiid ,
( cf półiłotówka, dwuzłotówka). Złotówki ośmdziesiąt
Slownilt Liniijt wui. ?. Tom VI,

ZŁOTOWŁOS - ZŁOTY.

1089

z grzywny fejnu, czyniące groszy miedzianych trzydzieści.
Vol. Leg. 7, 451. Slan. Aug. Wypisano jest na złotów-
ce Polskiej Vgo czfść grzywny Kolońskiej Lesk. Mier. 2,
86 (Yiiid shitouka , slatoukiza = złolopslrag),' ZŁOTO-
WŁOS, ZŁOTOWŁOSY, a, e, włosów złotych, golb^aa-
rig ; Boh. zlatowlasy; Sorab. i. ze zwotemi woszami ;
Croal. zlalolasz, zlatolaszaszt ; Dul. zlatokossan , (złoto-
kosy) ; Eccl. sJaTOB.iacuH. Złotowłosy warkocz Feba.
Hor. 2, 47. Kniaź. Słońce złotowłose Ttuaid. \\ł. 156.
Złotowłosa Erato. Kchow. Fr. 25. / Kchan. Dz. 121.
Godziny złotowłose już dzień poczvnały. ,Kmit Spyt. B
2 Złotowłos (Febj światłem obarczony błyszczy. Zub.
14, 165. Zefir łaskoliiwy, pieszczoch trzpiotopióry, Zło-
towłosej rozkoszy przybiera kędziory. Zab. 10, 56, Koss.
— g Butan. Złotowłos , rodzaj roślin krytopłciowych ,
adiunlhum , u nas rośnie w murowanych studniach, abo
na st3r\ch murach, hluk. flykc. 1.8; grnueii^norfam ,
SSentiiSlmar , graiicr.^nar ; Hoss. KOKyiuKHiim jiem, ZŁO-
TÓW, a, OT., miasto w wojew Kaliskiem. Dyl,c. Geogr. 5,
215, ciiic etnbt in ber fficjn). Salifd;. ZŁOTOWY, a, e,
'zlolny, do złota należący Gn. 'Ih. 1455. ©ulb = , Don
®Olb', ©olbcś = . Na złotowym zasiadł tronie, bziw. Huż.
69, ref zfocisly) Złidowy talar, 40 groszy. Dow. a 2
b. ZŁOTOWZOllY, a, e, cf. złolotkany , złologłowny ,
gol^gcfticft. Zfotnwzory płaszcz zorzy. Nor. Dz. 2, 27.
ZŁOTOŻYŁA ziemia. Cn. Th 1455 kruszec złoty, 'albo
ra. zej tihnka , która z_\ła i znakiem jest złota, seguhm.
Wind. Cn. Syn. 806, golbńbrigc grbc, ©olbcrbe; Sarah. 1,
zwotźene jiesk ; Eccl sJiaroseMCH-B złoloziemny.
MŁOTOWAĆ , oh. ZliUiwai' , zlutował^.
ZŁOIMZEG, oh Łoirzeć, ZŁOmZYĆ się zaimk , stać się
łotrem, zhultaić się; fili giKtfrluibf tlHTbcn , liibfrlid) IDCP
brir. Gdy podroł, złnjn.wał się bardzii , i nieczystości
służ\ł. ^'ł D:.. 201, Saini się złotrz)wszy, potym dru-
gich bfaźnia. Hej Wiz 54,
ZŁOTY, a, e* ZŁOCIUCHNY inter.sh:, ze złota, od złota,
cf. 'ziidny. złotowy, złdcisly ; @p|^ < , ilpUeil ; 6"ń. zlaly,
zbitićky ; Slor. zl.Hi ; Soml, 1. fUiiy zwete; l^arn. sia-
tę, -a. -u; Vind. fiat, siat slalei. ; (,roiii. i\&\; Dal. i\i-
tan ; Hag. zlaatni ; Hosn zl tni ; Slov zl^itni ; Hoss. 30-
JOTbiH; Ecrl. ^,ii\TT. , 3.iaTiibjti , s.iaTOcciBupeHitbiii , ( cf.
żółty, cf Germ. gelD,!!, (iKlrPii, ©lilbfii , oh. Złoto). Nie
tylko u nas, ale i w ihuNch krajach złotą monetę na-
zywano czerwoną, lodneta srebrna białej, a zdawkowa
czyli mieszana z miedzią , czarnej otrayrnała nazwisko.
C:ack. l'r. \, 165, ( ob. wiej Suhsl. Złoty cz'rwoiiy
złoty I Sprawami tego świata uwikłani . a złotemi łnń-
Cinh.imi upetani. Żarn. Post 22 b. Złocinchny, złotem
ozdobiony, lob złolu podobny. Wfod , (cf. złoei^ly, zło-
tawy). Korona złociuclina W. Exod. 25 , 25 ( korona
złota, Bibl. Gd., cf. szczerozłota;. Wojować jest to ja-
koby kto złotą wędą ryby łowił Kosz. f.or. 144 b, (cf.
ważyć wiele na mało) Złotą łopatą torować sobie dro-
gę. Gost. Gor. 119. (przekupstwem). Nie masz tak
potężnego muru , kióregoby złotym nie przełamał tara-
nem, /'lich. Sali. 14N. Złoty orzeł wszędzie doleci.
Gol. Wym. 195, Nieodbity sztych złotej szwajcy. Jag.

137

1090

ZŁOTY.

ZŁOTY.

Gt. a 7>. Złota szwajca mury przebije. Źegl. Ad. 297 ;
wszystko przeniknie. Fredr. Ad. 31. l'ot. Zac. 205. Gdy
ucieka nieprzyjaciel, buduj przed nim most z/oly , aby
spieszniej uciekał , abyś miał pukój Birk. Chmiel. C 2
b. (ułatwiaj mu ucieczkę). Pieniądz złoty, (ob. Złocik ,
czerwony złoty, "czerwieniec). Naczynia złote; Carn. sla-
tma , (cf. srebro , sreberkoj. Doktor Jugo od złotej ba-
ni Teal. 28. b, 52, (ob. Baniaj. 1 świnie złote pachną
jako róże. Jag. Gr. B 4. (złoto złotem , choć w pUiga-
wej skrzyni). Palec złoty, palec od złota , do złota , ser-
deczny , pierścieniowy, wierny, czwarty palec. hrup. 1,
148. bet ®Olbftn()Cr. Złota piana, ob. Glejta, szlak.
Złota sztuczka, drobina, ob. Piasek 'złoty, bryła. Złota
góra, uurijodina. Cn. Th. 1434. fin ®olt»['fr3n)crf , eiiie
(Solbtjrubc ; Vind. slatnaria, slatoustvu , siatarstvu , ( et'.
złotarnia ). Złote góry pod ziemią żadnego pożytku nie
przynoszą. Fur. Uw. f 3. Obiecać komu złote góry ;
Stov. zlatć bane nćkomu ślubował , zlati motuz nekomu
pres usta pretahiiut ; fiha tpe lactare \ Yind. veliki obe-
ti , rnalu prejcti ; Rag. obechjavali zldto herzegovo , ci<
nem golPeiie Serjje oerfprecfeeii. Złote góry obiecuje , a nie
ma 1 ołowianych. Hys. Ad. 80. Ślubuje dygnitarstwa i
wszelkie honory. Nie tylko srebrne fosy, lecz i złote gó-
ry. Kulig. Her. 244. Iż jej dla ubóstwa częstemi upo-
minkami i podarkami ująć nie mógł . z nagła złote gó-
ry obiecywał l'dih. Sali. 46. — ^. Złoty rycerz;, złoci-
sty rycerz ■ białego orła , ciii 9?ittcr »om tpci^en 3lMer.
Rycerze złoci , albo rycerze przepasu rycerskiego przed-
tym byli , co teraz kawalerowie białego orła. Tr. —
Złoty rycerz, pasowany przy koronacyi królów, cesa-
rzów, cin JtriniuiiflSritifr. Każdy król Polski na rynku
Krakowskim trojakiem miecza uderzeniom pomiędzy ło-
piitki , złotych rycerzów pasuje; zwyczaj len wszczął sie
r. 1510. Tr. — '(/. Złote czasy, złoty czas, złoty wiek;
cinc golDnc ith. iai golDne Sfitalter, gulbne ^dm. Zło-
ty naprzód wiek nastał, który bez przystawa Żył, z do-
brej woli wiary i cnot strzegł , nie z prawa. Otw. Ow.
8. Kiedy bladego złota i najmniej nie znano , Czemuż
proszę wiek tamten złotym nazywano ? hichow. Fr. 5.
Najpierwsi ludzie mieli wiek złoty, po którym nastąpił
wiek miedziany, nakoniec żelazny, na który my nieszczę-
śliwi trafili. Mon. bS , 442. Wywiodły się lata dawne,
Zmarły czasy złote sławne. Dziś nastały ołowiane, Na-
sze szczęście malowane. Fieśn. Hal. 108. Zgrzybiałe
lata nadeszły, nie one, które złotemi albo tłustemi zwa-
no , kiedy wszystko by cielęta igrało , albo jako baby
plotą, kiedy z kiełbas płoty pleciono, a połciami i go-
mółkami domy pobijano ; ale to są lata żelazne, skali-
ste, twarde, trudne Podw. Wroi. 24. Żaden obraz
rzetelniej nie wskazał wiek złoty. Jak widok w czasie
żniwa wesołej roboty, Kiedy ją z serca pełnią szczęśliwi
wieśniacy, Wszędzie tchocza radość wybiega się w pra-
cy. Tom. Hol 70. Wiek Zygmuntów' słusznie jest na-
zwany złotym wiekiem w Polszczę A' /'.im. 1?), 581.
T.' złote dla Polski czasy minęły, /^um 85, 478. — g.
Truiisl. Złoty, cenny, kosztowny, uszczęśliwiający, szczę-
śliwy, wyborny, drogi; golDcii ,' foftbar, liefllutfenb , trefilid;.

Czegoł więcej mam sobie życzyć , jeżeli złoty pokój w
lem państwie będzie królował? mała mi będzie szkoda
tej korony, względem tak wielkiego dobra ojczyzny. Uok.
Kum. 2 . 476. Chyba się przeto złota wolność nazwać
godzi , Ze kto złoto ma, nad tym , co me ma go, prze-
wodzi. Fot. Poci. 653. — (Złota wolność, herb-, węże
dwa skręcone , jak liczba 8 ; krzyż między niemi, hurop.
3, 59, eiii geroijiejl JBappcn.) — Złota za prawdę godzina
jest , gdy kto pokutuje, dirk. Zbar. C b (szczęśliwa;.
Złota była sentencya Katona , którą wpomina Gelius.
Birk. Chodk. 20. (wyborna, nieoszacowana;. Macie za-
wsze pamiętać, na te pańskie słowa : "Wietsza jest rzecz
dać, niż brać; o złota-ć to mowa! Prol. Jał 7. (boska).
Miękczy Apolo ją złotemi słowy. Tward Daf. pr. ( wy-
mownerai , łagodnemi . słodkiemi, cf. złotomowny, zło-
tosłowny , złolousty ) "Ażaż nie często "słychamy onych
pozłocistych słów : mój drogi . mój złoty ! klon. Wor.
ded., (cf. złoto, perełko, rubinie, dyamencie , klejnocie,
królu) O mój złoty Józefie . przychodzę znowu do sie-
bie, ożyłem. Teal. 35. d. 55. Śmiej się k niemu, mów
co pieszczonego, Przyciśnij k sobie synaczka złotego.
liroch. W. 563. (drogiego, miłego, kochanego). — §.
Arithm. Reguła trzech , reguła złota ; Rofs. 30JOToe npa-
BHJO, TpoHiioe npaBi!.io, bie Diesel betri, sposób wyra-
chowania ze trzech liczb wiadomych czwartej niewiado-
mej Solsk. Geom. 3, 79. Złota liczba, oznacza, który
jest ten rok obrotu sieżyca , cgdi luitoe. Rog. Dos. 2,
282. bie (jolbne ^a^l — g. Złoty, koloru złotego, żół-
tego na kształt złota , złotawy, golbfarbig. Złoty kolor.
Tr., {ob. Złotofarby, złotolśnisly). — lUedic. Złote żyły ,
bie oolbnc Slbcr ; (Slav. zlńtna xilla). Żyły ku otworowi
dolnemu idące zowiemy żyłami złotemi czyli hcmoroi-
dalnemi. hrup. 5, 78. Złotemi żyłami nazywamy żjły
w końcu prostej kiszki czyli w samym dziuriiiku ; gdy
znacznie nabiegają, sprawują bole, gtly się nie otwierają
i krwią nie płyną , nazywa się to ślepemi złotemi ży-
łami. Fen. Cijr. 2, 274. Sienn. Złote żyłki nabrzmiałe,
nieciekącc , ślepemi zowią , że są zawarte. Syr. 087 —
Botan. Złota czupryna , chrijnocoma , rodzaj rośliny, kluk.
Dijkc. 1, 124. (SiMbbnar, cin ^*ilaii5cn9e(41e(it. Złota wie-
rzba, ob. Złotowierzb. — g. Złoty Subst. , brr ©ulbtn.
Złoty w swojej istotnej deryw?cyi w dawniejszych wie-
kach był nazwiskiem monety kursowej złotej , którą my
teraz nazywamy czerwonym złotem. A ras. Zb. 2, 390,
ber ©olbgiilbcn. Złoty okazuje w swojem naiwisku kru-
szec, z którego był wybijany. Ctack. Pr. i, 160. Wnie-
sione są potym czerwone złote albo lloreny . ikadcśmy
złote nasze nazwali ; uchodziły z przodku la Ka/iime-
rza Wielkiego po 14, polyin po 10 groszy. Gdy s.c
moneta poczęła psować, za 'Olbrachta ustawiono czer-
wony złoty po 50 groszy naszych, która cena i do tych
czas przy naszym złolym została: choć czerwony złoty,
od którego złoty poszedł, tak daleko wyniósł jrorę. Za
Ale\andra cena czerwonego złotego slanełi na o2 gro-
sze , 1 potyni począł sie podnosić . za imżeiuem mone-
ty, tak że przez lOi lat 28 groszy Ijlko wyniósł się,
a przez te 42 lat przeszłe skoczył w górę 1 02 grosza-

[ZŁOWIĆ - ZŁO ŻNO Ś Ć.

ZŁOZNY- ZŁOŻYĆ.

1091

mi wyiej. Summ. B. Zwyczaj w trzynastym wieku w
Njemczech przyjęły, mieszania w srebro miedzi , pod-
niósł u nas wartość czerwonego z/ołego od 14 groszy,
jak szedł za Kazimierza W., do 30 za 'Olbrachta, do 32
za Alexandra. Ossol. Zygm. i. Cetnar soli ma b\ć do
Węgier dawany po cztery grosze, które są w z/otym
czerwonym , a zJote nie mają być inaczej brane , jedno
po siedmi "skotów , to jest po czternaście groszy. Herb.
Siat. 103, r. 1568, (cf. grosz). Czerwony złoty, dukat,
czerwieniec, czerwony, ein ©olbPlicatcn ; Sorab. 2. flotti,
zerwone Motto; Carn. siSt, goldmar; Yind siat, dekat;
Bosn. sgjulica, sgjuticeca , ( cf. żółty); Ross. sojotoh ,
qepnoHeux , MepuOHHoii. Złote abo floreny we Floren-
cyi b;ć poczęto r. 1252, Summ. a 4. Złoty Polski ,
szestilesatnik krajcarów Buemis . monetae nomen ex auro
vel aiyeulo , 50 sesleilins aequnns lalore ; fiiit aureus et
argeiileiis. Cn. Th. 1430, (oh. tai^r złolow\). Z grzywny
Kolońskiej mnją bić po 80 czterogroszówek , którym to
czterogroszówkom odtąd imię złolego naznaczamy, a ta-
kich złotych os'iii na talar bity. \vl. Leg. 1, ih\. Sum.
Aiii]. ber 'łiolni)(^c ©iilbcii > oicr gutc ©rcfĄen. Złoty Pru-
ski ma złciiych Pulskich dwa. ib. 634. Złoty Reński ,
Reński = cztery złdtf.

ZŁOWIĆ cz dok , Zławiać niedok. , połowić co, dostać,
w\łr.wie razem, łnwiąe wyciągnąć; jufamincti fangcti , 5U=
fnmmeit fifc^cii, ^craiiffiidicn ; Vtnd. sloviii ; Ross. naioemb.
Złn«ienie ryb, *ZŁOW, lu , m. , ba§ 31u6fifc^cti , PĆIli^e
tluffiftfecn. Przy dokończeniu tego złowiu , trzeba szu-
kać |)0 stawach utajonych w kątach karpiów. Haur. Sk.
145 — Fig. Ir Złowić kogo, złapać kogo; cincit er*
n?t)'(^cn , babcg frioflcn. Trudno Włocha złowić. Teat. 21,
50 Chcą mi pana złowić , ale to nie dudek. ib. 4. b,
61. Są ludzie, którzy poczuwszy u kogo pieniądze,
wszelkich używają sposobów na złowienie onych. Teat.
54 c . 64.

ZŁOWIAREK, rka, m.. ZŁOWIERMK , a, m , źle wierzący,
złej wiary się trzymający, < f heretyk , kacerz , odszcze-
pieniec , niewierny; ciii SdiletbtfllńuDitjcr , bcr cincm f(})Icc^=
łcii ©loiibciiśbefcnntntffc nntinnijt, {ob. Prawowiemik , pra-
wowierny I. Wy nie tylko niedowiarkowie , ale i zło-
wiarkowie jesteście. Smotr. Ex. 13. Niewiernik abo zło-
wiernik. Sak. Okuł. Nie będzie tam nieAvierników , ani
złowierników , heretyków. Sak. Persp. pr. C 'i b. ZŁO-
WlEPi.NY a, e, źle wierzący, złego wyznania wiary, {ofjp.
prawowierny), fcfclcditgldiibig. O tej materyi do tego cza-
su miedzy prawdziwymi chrześciany i złowiernymi he-
retykami spór dzieje się. Sak. Dusz. 79. Herezya ta cer-
kiew' nasze z wiary wyzuwa , a czyni ja złowierna i
•niezbozną."Smo/r. Apol. 15. ZŁOWIESZCZY. ZŁOWRO-
GI , a, ie , źle wróżący, złe wieszczący; Sófeź prop^CjCt=
Ctlb . ominD^. Złowrogie wrony. Hor. i. 233. Nar.

*ZŁOŻNOŚĆ , 'ZŁOŻDNOŚĆ , ści', z., sposobność bycia zło-
żonym do kupy, ułożonym , składność ; bie 3ui'"l"llCil'Cij:
barfeit, 3i'l'ininiEiifuijli(^fcit propr. et fig. (;■. ; Carn. slo-
snost , Concordia, (ob. Zgodność); Vi»i(/. sloshnost , per-
kladnost (cf. przykładnośći perrozhnost , perstoinost. {cf.
przystać, cf przystojność) , Cr(/a( szlosnószt , szlosnozt ;

Ross. ciOHtHOCTb (1) obrachunek, 2) składanie). Docze-
snych rzeczy obrót z nieruchomości w ruchomość wpa-
da , i z niezłożoności przytomnego bycia rośnie w nie-
skończoną przyszłego czasu wielkość. Dardz. Boet. 173.
'ZŁOZNY, 3, e, do złożenia w kupę sposobny, składny,
składalny ; 3u)'amnicnlf9bar , jufammenfiigbar • ZŁOŻYSTY ,
składzisty. Cn. Th. 1005 , Sorab. 1. zwoźne ; Car?i. sloshn
ioncors; Vind. sloshen , perloshen , perkladen, perstoin,
perrozhen ; Croa/. szlosen compositus, concors ; Ś/or. slo-
xan ; Ross. c.iOHtnuii , cociaBHbiH ; Ecl. cjo/Khuu , 6ja-
rocJOJKHuB , 4o6poc30»HŁ;H. 'g. Złożna choroba . 'ło-
żnica, choroba, którą człowiek złożony, einc bEttlćigeriije
Sranfbcit. 'Roków sędzia nigdy nie omieszka , 'krom wiel-
kiej prawdziwej, złożnej choroby. Sial. Lii. 115. —
(ZLOZOWAĆ, ob. Lózować). — ZŁOŻYĆ, /. zło-
ży, złiiże e; dok , Składać niedok. Składywać czesll. ;
'Skłaść, 'składł ycrfn</. ; Boh. slożiti , slożjm, składam;
Slov. skladaf , składam; Sorab. i. zlozu , zloźim , zwo-
żuyu , zkwadoyii compono , delelenu , delelenem , dele-
polożu , delepoloźim depono ; Carn. sloshiti , składali,
składam, slai;ara ; Yind. floshiti , ukup floshiti , skladati ,
(fe lloshiti = zgodzić się. ułożyć się, składali < godzić
spornych), dolpoloshiti , dolpoklasti , dolpokladali depone-
re\ Croat. szlositi , szlosilszem, szlasem , zlasem , zku-
pszlositi , (szkladamsze consono , accorda) \ Dal. szloxiti ;
'Bosn. slosgitti , slagati , saslavili , sastaygliati , ( cf za-
stawić); /iag. flo.\itti , składali, slasjati : Ross. ciosnib,
ciaraTb , cjaraio , CK.iacTb. CK.ia4biBaH) : Ec c I. hh^mxhih,
Hua.iaraib , deponere); — g i) składać co , zginać w ku-
pę , przeginać ; jit)'ammeit Icgcit , jiifammcn faltcn , jufam-
men fcfclaijen. Składam papier, szatę. Cu. Th. 1002;
[plico). Złożenie papieru, szaty, pliealuro. ib. 1435. List
sliłada , i peczętuje. Teat. 22 b, 75. Zdejm mój płaszcz,
i złóż go pięknie. Teat. 17. b, 44. Chusteczkę we dwo-
je złożoną, w wódce maczając, na oczy przykładać.
Syr. 592. ein Judi borpelt sufammen Icgeit , jiifamitieti fcl)la=
gen. Składany, plKaliis. Cn. Th. 1(K'5. Si^ładać ręce, biC
§ńnbe jufammeii legcii, bie $diibe faltcn. Przy łUanii mó-
wieniu ręce składywał. Chodk. Kost. 49. Leniwcze, ma-
ło co pospisz , mało co złożysz ręce twoje, abyś usnął.
1 Leop. Prov. 6, 9. (trochę złożysz ręce , abyś odpo-
czywał. Bibl. Gd. ; bic |)dnbe tn ben śc^o^ Icgen , ob. z
zalożonemi rękami chodzić). — Składa się kapusta , sa-
łata, jacil capiit. Cn. Th. 1005. staje się głowiasta , baś
^raut bduptcit fiiil. — Fig. tr. Wiełomowność nie może
być bez grzechu . ale kto wargi swoje składa , rozumny
jest. Gil" Post. 99 b. stuła, zawiera, zamyka; bte Cippcn,
ben OTimb jniślicgcn , "JcrfdilieCen. Składam co pospołu ,
jedno z drugiem; 5U|'ainincn Icgen, pfatnmcn fegen, 511=
fannnen fteHen ; Ro.s-s cocraBUTb, cocTaB.inBaTb ; Ecd. cin-
miTb , CEiCAiiiiiiTH , comeuam , ciaraio hko q.ieHbi. Zmieć-
cie z drogi kamienie , i 'składźcie je w stosy. 5 Leop.
Jer. 50, 26. ( uczyńcie z nich stosy. 1 Leop. | Znowu
bitwę wznawiają, znowu się obrażają i trupami składają.
Krom. 464 ; (vulnernntur et cadunt utringue). Składanie,
złożenie, gromada Eccl. cKja4eHie Składany ze sztuk,
z części. Cn. Th. 1003, Ross. CBOjHbiii , ( cf. zwieść).

1092

ZŁOŻYĆ.

ZŁOŻYĆ.

jufammcn gefect. Te isiosly, na które ciWa rozkładają,
gdy icli skład roztrząsany bywa, naz\wać się zwykły
początkami, principia, albo częściami skł.)dHjąi:eini, ;;«r-
Ui consltlutwae. Krumł Cliym. lO, Stftailftilfilc. I.iny ,
jeżeli mają być dobre, muszą się skł,łd;.ć z dobrych
postronków. Juk Art. 5. 227. powinny i\ii skręcane z
dobrych postronków, jufammin gcicft, juiiimmen 9CDrei;t.
W kr:)ju wiiinym każdy obyw.il.-l skł.ida czjsike (m«-izi!-
chnejio iząilu. Aiemi;. /■• M tO. jest częścią, ift cin 23.fłailt»'
t^eil, mnc^t ciiicn ScfłoiiMlicil a\ii. Skł.idać się z czei{'> ,
złożonym być z cze^o ; Hois. coCTOflTb , coctok) iDOriui^
lifftcl/fii, jiiiammengefcft fecn. Naród wi.lki składa się z
ró/iijch iiaro.lów małych. Ga;, Nar. 1 . I Ol PoUka
złożona jest z rozmaitych prowincyj fiaz. A''ir I, 101.
beftebt Mi 'jcrftbffbcneii '].*roi)iiijfn. Po^p.dNiwo n IJzymian
skłridało się z rolników, rzcnjie.ślników i kii;>''ów u nas
samym chłopom to imię słjży. H"n GS, ."i7(l oliejino-
wało rolników i I. d, , ei beftaiib aiiii t>eii £.iiiMiiiteii uiib
f. IB., fis umfiiifte , tifgrijf Die gaiiDleurc uiiD f m. Nie
wszystkiego r.iicm Irz^dw ili:ci'ie'-ii uc/.yć puTwej abe-
cadła , polym syljliziwać iho hlery -kładić a naosla-
tek czytać. G/icj. Wi^ch. J 8 'Sjiiftihrii jiiia.n.neii fe^fii ,
bud^ftiibircn , fąllabiilrcii ; (cf. fiuss. cTon . cionma syla-
ba). W drukami zecer z kas/.ty <kłil.i pism > do wm-
kielaku. /Hiif/itr. Mskr. [\\ Per Sriirffrcij ffpen , %iix[\t
ffCen, bClt li-rt fcjeil. S^łldal|le dr.ikirskie. Ho^i. Ha-

6opx. (cf. nabrać); Hi Sc^eti iH bcr DriicfiTCc , ber 3a$.
Składany, złożony, nie z ji-.lnnj sztuki wię(!.'j sztuk lub
części obejmujący, Jlli.linmeMgefeBt. Rośliny złożone są,
k'óre na spolnym kielichu »iele kwiatów mają osadzo-
nych, liot. nar. 178; {-ompositie). Wyraz składający się
z kliku wyrazów zuwie się złiżony„ composilus. Kp-z.
Ur. \. p. 7, S^ou. dwoućaslećiiś , złnźene słowo. Wy-
raz złożonym i niezłożonym nazywać się też może wzglę-
dem wewnętrznego znaczenia , n. p. czworonogi Hpiz.
(jr. 3, p 5. — Jeżeli wszystkie wiersze jednaką zgło-
sek liczbę m iją , taki gatunek zowie się niezłożonym;
złożonym będzie, jeżeli do niego wchod/ą wiersze, nie-
równą liczbę zgłosek m ijące. K/ia. Gr. 5 , p. 90 mie-
szany, poinicsz.ny. niejf, Ino .tajny. »ermffd)te 'JJlTiJcirten. —
Febiy złożone albo zawikfane. ciin/jinilii'' , cuiniil iciitne.
Krup. 5, 5")2. — lliich składany, jaki liicrze ciało ra-
zem popędzone od wielu sił , inajacych takie kierunki ,
jakie się spodoba. Jak. Mul. 3 , 258. *llk<>.ść skł.ol.ma
compleia , składa się ze dwóch lub kilku liter' związek
z sobą przez znaki m.ijących. Uslrz. Alg. 7 Gily będą
trzy ilości jednakowego gatunku, stosunek pierwszej do
trzeciej, n»z\wa sę składanym, nilio lumpusilu. (jenm.
1, 199. Pomiary składane, w których niewiadome ilo-
ści są czworogranu i sześciogrami Ł/»/rł. Alg. 2. 89.
Złożyć zrównanie znar/y. w ..eomelryi niliysować limą
prostą lub krzywą , w której zwi?zek współuszykowanych
rodzi zrównanie pod.ine , j lo znaczenie należy do zró-
wnań nieoznaczonych. Sniad Alg 2, 158 Złożyć zró-
wnanie oznaczone, jest to odrysować dwie linie, prze-
cinające się tyle razy. i w taki spnvób , aby odcinki do
przecięć należące , wyrażały wszystkie pierwiastki rzetel-

ne zrównania podanego. Sntad. Alg. 2, 158 — ^.. Skła-
<lać wiersze, układać, pisać, tworzyć, robić, Strfe ma-
d)tn , ©ebii^lc mac^cn, Vtnd. .lushikuyati, dloshikar, flo-
shikuvauz < rymupisj. Jam powiada snadniuchno w go-
dzinę sto wierszo w złożsł. Warg. Wal. 102 fijany
wierszów , jak mówią, nie siłada. Wuig. Dan. 113. Ste-
fan złożył wiersze w ciemnicy, w którycli wiarę swą i
'duliiość wyśpiewywał, liaz. Ust. 167. — Piszę co na
trwałość, składam wiersze, xięgi ; condo , compono. Cn.
Th 70.) Xiąg wiele sam skła*d.ił i pisał Sk. Uz. 510.
juiammeii fe^tii , aufKCeit , ucrfertigen . f(ł)rcil>cn. Przyłączam
tu osnowę abn złożenie tej mowy. S'tg. Ul. 2. treść,
ukł.i ! , ben 3''&»>'f - ^.iiiptiiilmlt. Złoż>ć . utworzyć, wy-
myślić, wynaleźć; fdiiiffen, crbcnfeii, ausilniicn, trfiiibcti.
Cypryan i przez ofiarę nie mszą, bo ją dobrze pv')iil
xieża złożyli , ale rozumie ofiarę dziękczynienia. Żarn.
Piist 3, O.łS h Religia Turecka , jest złożenie cudowne
z chrześciańskiej i żydowskiej. Kiuk. Turk. 109. iiiiesza-
niiia , utwór, cin ©einifdłe ; l\osf. cocTaei, - Składać
się z kim na co, d^ire sijin^ilim Cn Tli 1003. składkę
czynić, jufammen f.i)ieBe;i , jufammen trngen , bectragen , bic-
fteiiftn, fine 6i)ll.'Cte mii>i>.a; (Cruat zb^chaiisze , zbć-
cliśmsie). Skłailana wieczerza, ohiad, pośnik. bankiet,
(olhtittia eoena. Cn Tli. lOO"). (cf. kolacya). Aby oświad-
czyli m-ło.ść swoje przeciwko królowi, złożyli się na sto
i pięć^lz esiąt tysięcy skiidów. Buk o Eiwb. 31. Chrze-
ścianie apostolscy na każdą niedziele schodząc się , czy-
nili kolekty, to jest, składali się co kto mógł, na po-
moc ubogiej braci. Sk. Uz. 29. Niech się jedno pomo-
cnicy, każdy z swego ile może. Rzecz\ pospolitej Pol-
skiej złożą , wnelże oni granice sobie rozsz rzą Janusz.
Lig. F Składacze, na 'rząd dająiy, składająi-y się na
b.i.likiet abo picie, cutlalorei .'yinhutarum Cu. 7'.. 1002.
Skłailane pieniądze na co. skł.il. coile.-ln ib Składanie
się na co C',/i(r/iu/(i). Cu Tli I0'l3 Hd^s CK.iajKa skład-
ka , tai 3"f'Tn'nf:ilfgcii , 3i'''"'"i"'"f't'fP»'''. Spodobało się
to Micedonii i Acliai , aby uczynili j-kie złożenie na
ubogie święte w Jeruzalem. 1 Lenp Hum. 15. 2t) (upo-
dob ło im się nieco spoinie złożyć na ubogich. Uibl.
Ud). Sam R/ymski bi>kup pewny.h czisńw wzywał lu-
dzi na kol.kty. lo jist , na .-kładaiiie j,.łiiiużiiy n,i ubo-
gie, Sk. Di. 29 Ubogim pjiiieneczk nn co kio ini..ł
w kalecie . do klasztora składali Grorh. W 5X0. ( >ed
lide Zkładać , złożyć (/cp-wce). — Yenut. Jeśli myśli-
wiec doskonale lego nie umie, jakoby p<y sobie 'prię-
gać albo składać , a trafi mu się , ze mu się sami 'psi
złoJą Irafunkiein . . . . Osirui Myśl 4;) sf.rować , na
smycz wziac, jnidminen fiipprlii bie ^'iilbtionbf — 'f. ^'^i*-
dać sejm, zjazd walny . zw.ł\ wać . feil iKfi(t*li>g bfruKn.
Pierw >za powinność króla sejm skłailać Herb Sial. 10.
Zygmunt roku I5i2 sejm do Piotrkowa tłoi>ł , ale sarn
na mm być me mógł. IJurn. Dz. 8, Złożyć dzieu
zgromadzenia się, odbywania ciepo • wskaiać, oznaczyć,
postanowić; ben lag bfftimmen, anfrfen, ffflfcjifn Przy-
jechali na dzicń złożony do (ią^awy na sejm, Leszek
Bi..ły. Heiir>k Hrodaly, Władysław LasAoiiogi , wszyscy
panowie Polscy, bul. 122. Przyszedł wszystek lud, ji-

ZŁOŻYĆ.

Z Ł O Ż Y Ć.

1093

ko im b_vł dzień zloiyt król. i Leop. 5 Heg. 12, 12.
("s/ożył. 5 Leip ; jsko b\( rozkazał król , mówiąc; wróć-
cie się do mnie dnia irzei-iego Bibt Gd.}. Potym zło-
żywszy niu dzień , przyszło ich do niego na ijospodę
nie mało. 1 Leop Ail. 28. 23. (postanowiwszy mu dzień.
Bibl. Gd). Oblubieniec upomin.łł się swej panny; ro-
dzice zezwalają, dzień wesela skł.nlają , jej się gotować
rozkazują. Sk. Zyw. 2, 551. Z^kreśMiśiMe czas zmiło-
waniu biiżeinu , a na wola swa zfużJiśoie mu dzirń. 1
Leop. Jud. 8, 12. (zamierz_\liście. 5 Leop. ; wy nie kładź-
cie kresu radom pana boga. Bthl. Gl). — § 2j Skła-
dać abo raczej zkładać co z czego na dół , na ziemię i
t d. , zdjąwszy kł:)sć , położyć , depoiiere ; ablcflcn , ^ier>
uiiter ictifii, ^crunfcr nctimcii uub Ijiiileiicn ; /^o-'*- cociaBHTb,

COCTaB.lHBaTb Skłrtd^im z osła, z muła *burdy, ciężary
ro2biLram, depono cttleUaii. Cu. Tk 1(l05 Tam zdjąwszy
sajdak z ramion , szybki łuk 7łn7.\ła Z cięciwy, i w tra-
wie sama ■ sie porzuciła. Oiw Om. 73. może spuściła
cięciwę , fic [paiuitc fte 6c^nc ab. Ciirystus wstawszy, zło-
żył szaty swoje Umnitr. ±W\. zewjokł. er Icijte fcine Słlei'
ber al) , }0(5 fie aui. Juz zł'iż\ł żał.ibę. Tr już zaprzestał
chodzić w ż.4obie. er ftot Me irancr fcfcoii abijeleat. —

Składam knijo z urzęilu , z godności < zr/uram , Ctlicn
bc» SlmtcS cntte^cn ; \'ind. nd<t.viii od flushilu, fcf. od-
stawkaj ; Huss oiptuiUTb , OTptiuaTb. Dwóch biskupów
z stolic ruszył i z bi<kup>twa złożył. Sk. Dt. 10'.'5.
Starostwo Krako-vskie . złożyws/.y z aiego C/yzowskicgo,
Pieniążkowi oddał. Krom 618. (iimolo CizoviO). Złożył
z wysokich tronów tyrany wielmożne, A na ich miejsca
wsadził w pokorę zamożne, iirnch. W. 20. Złożył bóg
mocarze z stohc uh , a podniósł pokorne. SA. Kaz 529.
2 Łuk. 1. (er ff^ft bie (Stirnltiiji-n ooin St:i^!, wA ^eDet
bie 6Iciibcii aiif. iiiit^). Hóg tiogaie i h.irde zkład.i , a
pokorne podnosi. Sk. Kai 529 b. Bóg wynosi , ale tenże
i składa. / K>li'in.. Dz. 289. (poniżaj. Jeśli się ja po-
dob;)m panu swojemu , najdzie-ć on drogę, iż mnie nie
złoży z miejsca mojogo. Hej Fosl. y y 'i. (utrzyma n.ię
na mojem miejscu) Złożony z urzędu, zrzucony. Cn.Tli.
1453 Prosił papieża, aby 'z niego "urząd 'złożył. Sk.
/);. 1115 aby z nięijo zdjął uiząd , er UIÓĄtC i^ltt baź
3lmt abiif^meii, t^ti i^eź 3lmte^ enllfbiijen. Przeklęctwo pań-
skie 'zawżdy sl^ć mii>i nad głowami ich , a Ofiatrzność
śv»iela jei;o już 'zawżdy musi b\ć złożona z nich. Hej.
Post. y y 3 zdjęta, odebrana; abgcnitmmeii , icfflijenom'
men. Żłoż.yć rząil , urząd . zdać, tai 31mt , bic Sfgteniiij
JliebcrlCijCil. Xią ę panujący z przyczyny podeszłego wieku,
złoz\ć III I r/ądy, i oddać je synowi. Gaz. Nur. 1, 256.
Wole pod cież, rem urzędu mego upaść , aniżeli abym
miał lo , co raz mi powierzono, albo przez zdradę opu-
ścić , albo przfz boj.(żliwość złożyć Siejn. Cy. iA, {ViHd.
kviiirati , liu^hiio yordati , od llusbbe stopiti , cf. po-
dziękować zi urząd, abszyt wziąć) — Złożyć broń pr.
et fig. , \>ai ©uiiclir tiicbcrlcgen , ba« ©eiBcbr ftretfCH. Na
słowo komendiTiijąccgo ; złóżcie broń ! broń na ziemi
się kładjLic hiiw. nur. 24.') Żołnierz waleczny, kiedy wiek
przesłuży W uslawnym boju, ani Marsa dłużej Wytrzy-
mać zdoła, składa broń Zab. 13, 295. Harab. (żegna

wojskowość). Ja, który zawsze pokoju życzyłem, po
Farsalskiej bitwie nie już złożyć, ale rzucić liroń radzi-
łem. Siem. Cyc. 378. (dać pokój wojniej. Złożyć głowę
pod ezem fig., schylić głowę, fein Saiipt uionititcr bcugen.
Prowincye otwierały wrota , i skłiidały głowę pod szczę-
ściem broni Otomańskiej Kłuk. Turk 62. Wszyscy nie-
mal składali głowę pod szczęściem broni Cezara. Nag.
Cyr. 106. — Składam z siebie co tr., zwłóczę , wyzu-
wam się z czego, exuoe.gr humanitatem. Cn. Th. 1.144.
aUcgeit, abjic^eii, njcgmerfeti , fafercit laffcn. Nie może-ć to
być , żeby wespół ze wstydem , i ludzkość wszelaką
z umysłu razem złożyć. Żarn. Post. 3, 552. Złożyć i
precz porzucić wszelaką złość, zdradę, obłudę. Wiśn.
230 Złóż tę marną pychę serca twego. Rej 1'ust G g g i.
Upór serca twego i niedowiarstwo Tomaszu złożyłeś.
Odym. Sw. 2 A' n 2 Zfóż myśl ucieczki, darmo się
mordujesz. Piisl. Fid. 110. (porzuć tę myśli. Sumnienie
złożyć, oswobodzić swoje, cudze, eximere alicui reli-
gionetn. Cn. Tli. 1083. skrupuł odjąć, ben ecriipel bcnc^=
men, Składam co z myśli , odwodzę się od czego. Cn.
Th. 1G03, (cf. wyperswadować sobie). Już bez broni, bez
tarczy a przecie nie składa Serca , w głąb się nic kryje,
?ołcmi piersiami zastawia brata. Bnrdz. Luk. 19 me
spuszcza z serca , nie traci serca , nie upada na sercu ;
er Ifiift bnS ^crj nid)t jinfeii , ben SOiutb nicl)t fa^rcn. Złożyć
z czego , sjiuścić z czego, spuścić z kwinty, sfolgować;
jiadJlaJIen , ctiimei naigcben , eiii ircnig fobrcn Inflcii, nHegen.
W dalsze zawody tyran się nie zdawajac , złożywszy
z uporu, wrócił bez krwi Inflanty. Tward.\\L\Q Żyjesz,
nie żebyś z swej złożył zuchwałości , ale żebyś się hardziej
w niej umocnił. ISIag Cyc. 5. Złożył teraz z dumy, zu-
chwałości . i z pierwszej swej ku ludziom oziębłości. Tr.
Tel- 410. Boże uczyń , niech brzydki , co sie Turczyn sroży,
z srogości złoży. Kchow. 312. Prędko musiał z pychy
złożyć Morsit. 48. Złożyć komu, ustąpić, uledz komu;
einem nac^gebcn , metĄcn. Znał złe serce jego , i mc mu
nic złożył , ani słowa dobrego nie dał. iSk. Dz 4.')8.
Wściekły, okrutny, hardy, niecierpliwy, bogu samemu
ledwieby co złoż\ł. P. Ki-han. Jer. 49 el 2,)7 Złoż\ł
Sieniński uporowi królewskiemu , a biskupstwa Gru-
szczyńskiemu ustąpił Krom. 646; (eesnit pertinacwe].
Gdy się obadwa wojska przeciw sobie ściągnęły , gdy
jeden drugiemu nie chciał złożyć, potkały się zap.di'zy-
wie z chęcią jednaką. Stryjk. 315. — Absohile : Złożyć,
sfolgować, ustać, ustąpić; itat^IaJTcn , aliftrbcn, nnfbóreit.
By się teraz ta twoja buława z grobu twego ukazała ,
ten panek 'Szwecki, ten Gustaw złożyłby prędko, i nie
lakby się srożył. Birk. Chodk. 15. Owi , co cię miecą,
łają , wyzywają przed bitwą , pospolicie wnet złożą Uorn.
Dw. 96. Złożył i zamilkł wiair , i oddany jest pokój
oceanowi. Birk. Dom 7. — Złożyć co gdz:e , położyć,
składając umieścić; nieberlcgen , binlfflfn . beponircn. Są
tam wieże potężne, w których wszystkie prochy skła-
dają i chowają. Siar. Dw. 38. Tam swe misterstwa
wszyscy "składli Fidias , Lisyp i inni śnicerze. Chodk.
Kost 75. Miał wielki puklerz, ale w pokrowiec złożony.
P. Kchan. Orl. 1, 96. schowany , oertuo^rt , btncingelcgt.

1094

ZŁOŻYĆ.

ZŁOŻYĆ.

'Skradli chorych u nóg jego, a on je uzdrowiJ. i Leop.
Math. 15, 30. (k/adli je u nóg jego. Dibl. Gd). Miękki
swój bok na twardym często składa projju. OUv. Ow.
594. kJadzio, ^inlegen, l;iiiftrccfen. Leżał w domu ciężką
chorobą złożony od kilku miesięcy. A'«r. Hst. 5, 219.
o łóżko uderzony , »pn eiiier fc^n'eren Sranf^eit ^ingefłrccft,
OUf^ fiflflęr geroorfcil. Niebezpieczną złożony chorobą. Tent.
4, 18. Żalem złożony, nic nie odpowiedział. Tr.Tel 84.
zjęty. biirc^brutiijeii , flcbciijit, cnjriifeii. W kniejadi Cefal
gust złoż)ł i w zwierzu zabitym. Zuli. 13, 578 Drużb.
położył, zasadził, er feCtC biuiii fcill SSo^lflCfatlctl. Składam
dziś fortunę moje na ręku twoich. Tr. Składam w łasce
twojej tę ufność, ib. (pokładam, zasadzam, gruntuję).
Starostwo Krakowskie (złożywszy z niego Czyżowskiego),
Pieniążkowi złożono. Krom 618; amoto Cizovio , Pie-
nionsciu mandula , oddano, c^ roiirbe i^m ubcrflcbcii Wczo-
raj w wieczór jakiś kawaler oddał nu bilecik, abym go
Pani w własne rączki złożyła. Teal. 52. d, 15. dorę-
czyła , wręczyła ; eit]cnf)aiibig al't)ctieii, ciii^anbigcit. Przy tej
okoliczności damom mój uniżony ukłon składam. Teat
4, 47. oświadczam, oddaję, wyrażam; feincii lllltcrtbdntflftcn
6mpfe()l adfłattcn, jii giigcn Icgeii. Brata jego odwie-
dzam rano, a Wac Panu po południu miałem złożyć
uniźoność moje. Teal. 27, 15."). wizytę, atencyą oddać;
feinc g^rfiird^t bcseigcii, turc^ cine Staot^oifitc. Chciałem
złożyć mu uniżoność moję. Teal. ł. b, 95. — Złożenie,
miejsce gdzie co składają, skład. Cn. Th. 1002. składne
miejsce , bic Sicbcriagc , ber Ort etiuaS nieber ju legcn ;
Vind. rioshba , floshenje ; Bosn. slogga , slosgenje ; Eccl.
cocraBi , cocTiiBeut. Spahh też nasi swoje miasteczka dla
nieprzyjaciół, aby nie mieli nigdzie złożenia. Biel. 96,
(cf schronienie). Do czeladnej izby i do każdego złoże-
nia pilnie tego strzedz , aby słomy nie noszono , ale
maty mają być Haur. Ek. 17. Czech nad Dunajem i Elbą
swe złożenie abo dzierżawę otrzymał; Lech zaś z woj-
skiem swem dalej postąpił, (jttmgn. 16. siedlisko, osia-
dłość ; SSobiififc. 3liificbcii;ng , Slicbcrlailung , £i{;. Złożenie,
izba, pokój, galiinct, komnata, komora; eitlC Stllbe,
cin 3'""nEr. ci" 6iil'iiict, ciii ®emad) , eiiic .Hammer, £d)laf>
fammer , St^lafftelle. Damy saraju nie wychodzą nigdy
z swego złożenia. AVoA. Turk. 11. W domu gospodar-
skim złożenie ma być dla sług , dla dziatek , dla t;ości.
Petr. Ek. 13. (izba czeladna, dziecinna, gościnna). Znoju
pełen szedł ztamląd do złożenia swego. Pot. .Arg. 173.
Ale już na sen nocne radzą cienie , To rzekłszy, wiódł
ich , i dał im złożenie. P. Kchan. Jer. 376. Weszła do
komory, gdzie złożenie miała. Wys. Kat. 247. (gdzie
slancyą miała , cf masz się modlić , "wnijdź do scho-
wania twojego , i zamknąwszy drzwi twoje , módl się.
Sekl. Math. 6). l'ył pokój, kędy gość miał on złożenie
LIizki. Pot. Jotv. 118. — §. Złożenie, to co jadzie zło-
żono , schowano , depozyt , pokład ; iai JJiebcrgcIeflte,
tai Depot. Hardzo mię sławne miejsca straszy położenie,
W inszy kraj namyślam się przenieść to złożenie. Ustrz.
Troi. 32. — j^. Złożyć co z czego na co , z siebie na
kogo . przełożyć , (lerfiberleflen , (łiniiberlcgen ; Slov. wskła-
dńm , fig. zwalić na kogo , zmówić na kogo , auf finctl

f(^iebcil. W pogaństwie, gdy bękart urósł godnym ku
rzeczy jakiej pospolitej , zacierano rodzice nieprawne a
niesłuszne, a na bogi składano, (jticz. Wyrlt B ^ Skła-
dam winę na kogo, zmawiam. Cn. Th. 1003. O jak zły,
który winę swą na kogo składa. Min ttyt. 4, 158. Żle
zrobiwszy na ziemi , wszystkie składa winy na macochę.
Bardz Trag. 457. Myśmy się zwykli wymawiać, abo na
innych winę składać, a ten święty składając z innych,
sam na się był srogi. Sk. Żyw. 2, 165. (jrzechy nasze
z nas złożył, a świętymi nas przed bogiem ojcem, i nie-
śm:ertelne na wieki uczynił. Pasik. Dz. 150. (zdjął, zwa-
lił, zrzucił, zwlókł, wziąwszy na siebiej. "Ewa na sza-
tana, Adam na Ewę swój występek składali. Lach. Kaz.
i, 63. Adam grzech swój składał na Ewę, a Ewa po-
tym na węża , *owo oboje chciało ze siebie złożyć , ale
trudno u pana boga. Hrbst Nauk e b. Ewa na węża
winę wszysike składa , Zi' ją od niego spotkała ta zdra-
da. Lesz'Z. H S. 1 .T M.tło nie wszyscy tacy bywamy,
iż na drugie przyczynę zł-go składamy, a sobie pobła-
żamy, i jakobyśmy nic w czem winni nie byli. Baz.
Modrz. 558. Nie trzeba składać swego grzechu na ni-
kogo. Hrbst Nauk. e 5 b. Kto sobie przyczyną złego,
próżno składa na drugiego. Cn. .Ad. 401. — Składać
się czym, składać się mieczem, bronią i 1. d. . zakła-
dać się czym , zastawiać się czym ; fid) roomit oertbetbigen,
f(i;u|cn , ti 511 fetrter 35erttieibiguiiij opr^altcn , oorbringen ,
Oor(d;uCen- p^ij/s. et /i;/. Mie wczas pożyczać miecza , kiedy
się już składać. Fredr. Ad 56. Zwierz zuchwały stra-
sznemi rogami się składa, A czart naciera , nagli, i kła-
mi dopada. Przyb. Luz. 82. Widzi tygrysa wódz rogatej
trzody. Że się na obłów [irzybhża do stada, Sobą się
jednym za wszystek gmin składa , Czyni po piasku "po-
rożem rozbody. Przeciw zaś bąkom kiść ogona wodzi,
I takim rojom tak wzgardzenie szkodzi. Mon. 71 , 550.
Rozum każdej złoży się broni. Suszyi: Pieśń. 3 (3 2 6. Słabo
się broni, kto się sama składa sprawiedliwością. Swad.
1, 418. Słowom składaj się słowem, szabli szablą , po-
tędze potęgą. Eredr. Ad 114. Nie. możesz się temu
wszystkiemu lepiej złożyć, jak cierpliwością i spokojem.
Teat. 25, 110. Możecie się tym złożyć, że yAo nie-
wiadomi Warszawy, nie trafiliście do jego domu Boh.
Kom. 3, 148. wymówić się , 'wy winić się; jid) n'Omit fnt«
fc^iilbifleii , ctiM^ forfc^ufcti , jur (fnlfdmlbiiiiiiig '.Hubringen.
— g Złożyć, ułożyć, składać , układać , stosować, (>rzy-
stosować , kierować, nakierować; 511 rcdjt legcn. }U redjt
fłcllcn, 511 red)t fepeii, eiiiridtteii , anicgeii, legeti. ud)tta irie
[\i)i \]t\)int. Kmiotków j;romada pługiem w' skiby zagon
składa. .Mon. 74, 407. Ta ślicznie głos składając, słod-
kie nuci tony. Hul. Ow 123. Miał Boicsł.tw dowcip
prędki, do wszystkich się rzeczy uczciwych a godnu-h
składający. A'rom. 64 ; {accommodans te). Złożyć się ,
składać się; nakładam się czego, przywykam czemu,
wkładam sie w co , zwyczaje się do creijo , wykne cze-
go, atuesco'. Cn. Th 1435". et 461. (cf. wciągnąć się)..
Łuk ciągnie miernie . drzewy do siebie składają Star.
Vol. C'b. godzą, mierzą, celują, ftf riłlcii bif ian\m
OUf fli). Składam* ku komu grot, kopią ; dingo , protenJo.

z Ł o Ż Y C I E L - Z L U B 1 Ć.

Z L U C 11 N A - Z Ł Y.

1093

Cn. Th. 1003. Dawszy "bojcem koniowi , na zgromailzone
niósl drzewo z/ozone P. Kclian. Od. 2i9. wyriKerzone ,
bie gcriditcte , ju rcdjt flflcgtc, flcfńllte 8aiijc. , Dzika szcze-
ciny "czczą do góry, by drzev\:i zfozoiie Zebr. Ow. 197;
{deims stmilis łiasliiibus Uorreul). Miałem szluiiec, co
siedmset kroków bije; jak się zJozę , j;ik wyliię do nich,
wszyscy z koni jak kaczki. Teat. 26, 57. jak go przy-
wożę , luic id^ aiilcgc , anfc^c , iinc iĄ iiiid) tu '^Ątm \ąt.
Oracz powinien umieć przy pługu dobrze złożyć się ,
aby skiby równo skladsJ. Haur. Sk. 48. On słucha spo-
kojnie, I na to odpowiada złożony przystojnie. Jahl.Tel.
78. ułożony, gcfafft , iii aiifińiitiflcr StcUiing. Styrem przez
wiatr wielki siiłada. Zbil. Dr. a ."). kieruje, wł.ida, et li'nft
iai Steucmibcr. Złożyć konie na bok. Ossol. Mskr. skiero-
wać , auf bie Scitc leiifen. Wóz rwą po oddrozu , i to
wybijają górę to krzywym ślakiem k ziemi się składają.
Zebr. Ow. 55. (skręcają, schylają, zbiegają). Król do-
padłszy konia , z jezdnemi swemi składał ku swym.
Leop. 5 Reg. 20, 20. (uciekł na koniu. Bibl. Gd.) Już
więc miejsca niemasz , dokądbyśmy mieli składać a ucie-
kać. I Leop. 1 Mach. 9, 43. (ustąpić. 5 Leop.; niemasz
miejsca do ustąpienia. Bibl. Gd.). Po 'miesiącu swe kroki
ku jaskini składa. Jahł. Tel. 246. (posuwa, sunie, kie-
ruje). Gdy się cofnęła i k domu Nimfy składała nogi,
korzeniem zrosły. Zebr. Ow 228 ; (dum lalet discedere).
Składać co z czera , składać co ku czemu > porównywać,
stosować, przystosowywać; gcgcit cinaiibcr baitcn , jufam'
men Łaltcil, oeralciien. Niegodna rzecz jest, aby kio tę
zapłalę, którą czyni nauczycielowi za syna , miał równać
a składać z zapłatą tą, którą wydaje grabarzowi. Glicz.
Wych. M 5 b. Gdybyśmy chcieli rzeźnika z doktorem
albo nauczycielem złożyć a zrównać , najdziem to , iż
daleko więcej miałby się każdy ociec zachować nauczy-
cielowi , niż któremu mówcy. GUcz. Wych. N 4. Skła-
dając kapłaństwo zakonu starego z kapłaństwem naszego
pana . w nim samym \vypełnienie samego kapłaństwa
Paweł apostoł ukazuje. Żarn. Po!:l. 68. Solon pokazał,
jako ubiory nic nie pomagają ku dobremu, gdy złożył
Telusa człowieka ubogiego ku Krezuoowi. Glicz Wych.
F i b. ZŁOŻYCIEL, a, m. , ob. Składacz; Yind. sasla-
gavez , vkupslo?hnik , dolpoloshnik : Hag. sloxitegl ; Bonn.
slosgitegl , koji slaga; Boss. ciaraiejb ; Eccl. cjoadiTcit,
ber śiifammcnleger , 3iiliinini,C"ft|cr , Slbfeccr. 9?ieber|'c|cv. Fmid.
53. \V rodź. źeńsk. ZŁOŻYCIELKA , i ; Rag. slo.\itegliza.
ZŁOZYSKO , a, n. , n. p. Panie, nieplenne zbożysko ,
Bo silne złożysko , Trzeba-ć "dzisia na korzec bić, Niźli
go przyjdzie namierzyć. Rej Zw. 255. zboże sie pokła-
dło , baś (Setreibe bat" ftd) aelcgt. ZŁOŻYSTY, o6.'Złożny,
składny, składzisty.
'ZLUBIC co e;. dok. , polubić , lieb gciciniicn. To u mnie
nie lada, Żeś mnie zlubił ty, oo wiesz, kto zacny, kio
ciura, Nie kto szlachcic z ojca, lecz w kim dobra na-
tura. Zab. 9 , 86. liyck. — Zlubić sobie , polubić sobie,
n. p. Zlubił sobie tedy Lot krainę około Jordanu. 1
Leop. Genes. 15, W. (obrał ją sobie. 5 Leop). Zlubiło
się komu , upodobało się ; d ^at t^m óelicM , gcfallcn ,
ift t^m gefdlltg geroefeii. Zlubiło się Joasowi, żeby popra-

wiał domu pańskiego. 1 Leop. 2 Parał. 24, 4. (umy-
ślił w sercu swoim odnowić dom pański. Bibl. Gd.).
Zlubiło się lak panu, aby mię królem obrał. 1 Leop. i
Parał. 28 , 4. (upodobał mię sobie za króla. Bibl. Cd).
Ta-ć jest góra, w której się zlubiło panu bogu mieszkać
Wróbl. 135; {in quo beneplacilum est Deo . . . ). Ziemia
gdy będzie opuszczona od nich , zlubi się w tych świę-
tach , kióre ma 'prze ich spustoszenie. 1 Leop. Levit.
26 , 45. ( rada będzie odpocznieniu swojemu. Bibl. Gd.).

•ZLUCHNA , y. i. . "n. p. Do Zluchny. AV/jow. Fr. 28, (cf.
zły, złościwyj = kobieta nieco zła, me chanie , cf. do-
bruchna.

ZŁUD.NY , a , e , obłudny, łudzący , glciPnerifi^. ''Owo przy-
chodzi do mnie , 'miasto przyjaciela , złudny nieprzyjaciel.
Pilch. Sen. list. 557. ZŁUDZIĆ rz. duk, Zfudzać niedok.,
ob. Łudzić, wyłudzić, zmamić; jufnmmcit lp(fen , berouś=
loifen , Dlenben , uerblenbcn , lotfcnb Łcrum sicben.

ZŁUGOWAĆ. ob. Ługować. ZLUN.ĄĆ , ob. Lunąć.

'ZŁUP , u, n. , złupienie, łupy; SHoub, Sciitc. Barbarosa
dobył tego miasta , i dsł rycerzom na złup. Biel. Sw.
96 b. ZŁVP\Ć cz. dok.. Złupiać, Złupować niedok.. Złu-
piwać. Złupywać czejtl. , łupiąc zdzierać, wylupiać ; nlt=
^dutcii , abćalgen, bic §ai!t abjicBen, nliiĄinbcn, )'cOiiiDC!i ;
Sloi'. złaupili ; fioss. c.iyniiTŁ , ciy^naib , cKO.iynHjTb ,
CKO.iyniiBarb. Złupić barana ze skóry. Tr. — Fig. Ir.
Grzech zfupuje człowieka z wszystkiej cnoty i zasługi.
W. Post .Mn. 533 zwleka , wyzuwa ; auśjiebeii , CiitMÓ'
fen. Niemasz złupować nikogo z powinnej chwały jego.
W. Post. Mn. 21. Co może być haniebniejszego , jako
kłamliwą gęba złupić poczciwą białogłowe z dobrej .^^fa-
wy? Gorn. Dw. 273, (cf. uwłoczyć komu). Złupiono go
ze V. szystkich urzędów i majętności. Tr. (zdarto , wyzuto,
zzuto). fenilor , pospolitą rzecz kradnę, złupywam. Urs.
Gr. 255. Wyłupuję abo wyłupiam skrzynię , komorę. Cn.
Th 1519. raiibcit, pliinbcrii , kfteŁlen. My dziś nie kożlą-
tek, ale starych kozłów, baranów, wołów-, ąroszyków
z ubogich złupiamy. Falib. T 5. zdzieramy, wydzieramy;
eiitreipcii, erprejfen , raiiDen. Gdyby gród abo zamek jaki
obwiniono , że się z niego złupienie stało , abo że tam
łup na zamek wniesiono , tego się pan onego grodu
może sprawić przysięgą. Szczerb. Sax. 219. łupiestwo,
rozbójnictwo ; jjaiiticreo , Straffenraiib. — Za Szl.-iską zła
"mynicę Polską starą dobrą złupiwali. Gród. Dys. A i b.
wykradywali, wyławiali; aii§ bciii 8anbe ^rniiś fc^rodrjEn, Łer-
aiiśfle|ileil. — p,. Złupnąć jedntl. , Złupać dok., łupaniem
zbić , Łcnniter fpnltcii. Dndik.

ZŁUSZCZYĆ, ZŁUSKAĆ , ob. Łuszczyć 'ZLUTOWAĆ, ob.
Zlitować, litować, lutować. ZLUZOWAĆ, ZLÓZOWAĆ ,
ob. Lózować.

ZŁY, zła, złe, (Zle Adv. , qu. v.; Gorszy, gorzej Compar.,
qu V.) ; Boh. zły, horśj ; Slov. zli , nićemu hodny ; So-
rab. 1. fly, zwa, zwo , adv. fle , zwe; Sorab. 2. lii, (le,
gorschi ; Carn. hud (cf. chudy), sięgu, (zlej: Yind. hud,
huifhi , sliegen , hudu , sliegnu , siu adv. , slicg. sleg,
hudu ' złe; Cronl. zel , zla , zlo , zlocheszt , lyiit (cf. luty),
hud; Bosn. zao , za! , zlocest , zloban , opśk , (ofc. Opak),
zlo, loscio, losc, hud, zlotan , słotni; Slav. zao, zli,

i 096

ZŁY.

ZŁY.

zla , zlo , gorji; Rag. zoo, zli , zlocbjudan , zlobni , bud,
zlo , zled ; Hos$. 3.ihifi , 30ii, , 3.iofi , 3J0 , 3.łti1u)iri , xj-
AUH, xy4i, icf. Ihbr. bz schal , peiular.lia ; Cliuld •b'2
s( liiiiu , deliclum; Hebr n^B errofi/, cf. Girm. f(f;lcd)t,
fd^limm); zły, niedobry, niecnolliwy, niepoczciwy , złcsSli-
wy, bez sumnienia, bez onoly, bezbożny; biifc , ntdit gilt,
nil^t łiijcnbbait , fc^ledlt, h'6tinit. Z/yeb nazywamy tycb,
którzy oboeiaż świętości używają, i wiarę wyznają leż
jaką i dobrzy, lecz życiem i obyczajem od nich się ró-
żnią Kuizb. hal. 182. Sófe, ©Pttlofc. Z/e łudzie zowie-
rny niemiorne , takowe, wszeleczne , złośliwe, nie iżby
każda z tjch sztuk mieli mieć w sobie, ale iź w nich
być moaą , i są, chociaż nie są wiadome.^ Oorn. Sen.
2'. O Kto zły , zawfze zły Fys. Ad. 28. Żaden zmazą
jaką naznaczony, odprzysiądz się nie może; bo kto raz zły,
zawrze za niedobn-jio bywa poczylan Sz<zerb. Sai 18.
Zli złjcii się boją. Jub/. Ttl. 108. Kio sobie zły, niko-
mu nie będzie dobry. Cn. Ad. 401. Kto sobie zły, a coż
innym nie ma być gorszym ? Lek. D 3 , fiof. ii»:e ceót
3(Mi, KOMy 4o6p3 6y4eTX. Łakomy wszystkim zły, so-
bie ii.ijioiszy. Cn. Ad. 426. (druŁjim szkodzi , a sobie
n:>|wiei'fj). Bardzo zły człowiek, niegodziwy 7 piekielny,
piekielnik, piekło go nie ma, piekło mu równepo nie
ma, sam czart, bies, wróg, nieczłowiek; Hoss. 3.1 U ii ,
Beru4HuH MCJOBtHi. Zły 'zawżdyna grzbiet ma dębowe
goście. lifj. Zw. :222. Co złe z młodu, na starość wi-
sieć. Pwur. h. fzłość rośnie z latami , z złodziejka zło-
dziej). l'o zł)m p;.nie bywa gors/y. Cn. Ad. 451. Po-
sprdicie pozłunojcu, bywa gorszy syn. Binł l'oit 177.
Złeijo człowieka karze pan bóg przez gorszego. /i'ys. Ad.
7(1 Ze 7łym źle zn;ijeżć , Źle zgubić. Hys. Ad. 80. (tru-
dno dogodzić, trudno z nim się dzielić, zawsze trudna
sprawa) Z jakiem drżeniem usteczek dziecina płakała.
Gdy z niej piękne sukienki zła ręka zdzierała l.ib. Hut.
Ił.i. nie|irzyjaci. I.ska złośliwa; tinflH>fe, fcillMitftC , r(iu<
bcriicbe Jiniib Polinlzając dzieci ku okrutności , d^ja im
iiiiinna l\5;ry«ów , lwów abo złych ptaków, niektórzy
z/y Ii ludzi Uoler. 315 dr^ipir/nych . ['ófc 9?(lUlHi>(Jfl.
Z złego ptjika , złe potomstwo. Źurn Post. 5, 777, (cf.
niedaleko jubłoni jnUko pada; cf. jaki ociec, laki syn;
j;ika inaika, taka cóika). Drzewo złe owocu dobrego dać
me fnoże Vl'is/i. 229. Nic gorszego nad złą niewiastę.
Zab. 13, 221. Złe rzeczy są dla tego złe, że z natury
złe. Luih. haz. 1, 467. Żadna rzecz tak zła nie jest,
aby W' sobie czego dobrego me miała. Cu Ad. 12'.i5. -
Złe słowo, łajanie, fukanie , strofowanie, cf. złorze.zeń-
siwo; pili fd)limnie>! SBort, citi l'ófe« 58ert, Sdjfite, gditnd-
(luiifl, Sd)ni(ibrffc , ( cf. dobre słowo j. Co lo za dobre
panisko, czwarty rok u niego służę, a jeszczem złego
słowa nie słyszał. Teat. 22. *, 25. Chrystus me oddał
iłorzeczeństwa za złorzeczeństwo , my 1 jednego słowa
przykrego cierpieć nie możemy; ale za jedno złe słowo
sto gorszych oddawamy. l)avihr 183. Złe oko, zaidro-
.<ne , zawistne , ciii fd;ecl|id)tiiie8 3lufle. "Azaż dla tego ma
być złe oko twoje, iżem ja dobry? Źurn. Post 81 b.
— j{ Zły na kogo. i/oszizący sie , gniewający sie,
gniewny, pełen nań złości; Hoss. cep4HTi , bi\t fluf je-

manb, jiirnciib. Zly na mnie ociec, pan. Cn. Th. 1436.
Jednakowoż na ciebie trochę zła jestem, fy. Wac Pani
Dobrodziejka chcesz mówić , iż się gniewasz na innie.
Teat 30 b, 22. Tak się ze mnie naśmieli , że aż zła
jestem do tego czasu ł6. 15, 62. Coż tam sobie pa-
ploczesz dziewczyno? zdaje mi się, iż zła jesteś, ib.
52. c, 10. (markotnai. Nadto Wac Pan na niego zły
jesteś. Tent. 12. b, 4. fnadto się gniewasz). Ci-ż to
Wac Pan pani mojej zrobiłeś, że luk zła jak bies jaki.
Tent. 55. A, ^30 — Zły duch, z/y = nieprzyjaciel duszy,
czart, bies, szatan, złe licho , licho, zła b"'da , złe [ob.
niżej Złe Suhsi.); wróg, bfr 9óff, bfr boit @ti\t , ber
bpfc gctnb , bfr śntnn, ber JciilM; Cuni. hudizh , hudoba,
(cf chudoba); \'ind. hudizh, huilir, slodei (ef złmlziej),
sluedei , słomek, liodi duh , te hodi , pekleiiski foura-
sliiiik ; CronI. hudoli , hudoba, szotona , zholey , urag,
malik , szumrak . napastnik, skrapecz, (lakh-nik, djaval ;
Hag. vrilgh , djaval , solona, hu.l6ba, ndpast. slrascno-
silnik hiidobski , necisti duch, duch zli, napasnik, zarni
duch; Boh. hudoba. Czy mię zły dui'h wmieszał w ich
inieresa ? Teat 31, 49, Uf. kaduk, kat). Opętana lak
bardzo pchnął w on ogień zły ntpjirz\j;'Ciel , iż głową
w węgle uderzywszy, Mutin ę ro^b^ła. l\^». hal 1 Ó'J.
Lepiej złego me drażnić. Hinion Siei. 107, nb. me ma-
luj dyabła na ścianie, daj złemu (lokój , luba nie bu-
dzić, psa nie drażnić) Czy mię tu, boże odpuść, złe
licho wplątało? Tent. 45. r, 128. \\yb Wie go zła
bieda , kupczym sądami, jak >ydzi piepizem. Fuhh.Fó,
— g Zły. nieszczęśliwy, niesz-zę-ny, me dobrze wró-
żący; biife , iiiit)li"i(flid) , Uncliicf briiiijenb. Zły a-pekl. Cn.
Ttl 1436 Ach jakze w zły czas dyabcł mię sku ił Teut.
15, 36 W zły dzień z Paryża wyjecliać musiał, i tu
dnia fatalnego stanął, ib. 52. r, 31. (i'6. w nieszczęśliwą
godzinę, zła gwiazda). — Aiiler: W zły czas, w nie-
dogodny, W' nieprzyzwoity, nie w porę, w Miecza.<i , jur
Unjeit. W zły czas wybrałeś się ze swemi zapytaniami.
Teat 17, 138. W zły dzień Wac Pan przychodzisz, nie
mogę teraz Wac Pana zaspokoić. Ttal. 48, 60. — Aliter:
Zły czas, czjs zły, niepogodny • niepogoda, fl^ga. bu-
rza, zawierui-ha, pluta. Złe czasy, ob pod CziS —
§. Zły, lichy, nie laki j: ki być (lowinien, lada co, ladi-
j:ki, zepMily , nicn.hżyty, skażony, zarażony; bóff ,
fd)Ic(fct , fdjlimni , ufr^rrK, nidit fo rfd't. Złemu rzemieśl-
nikowi ka/tie naczynie złe Cn. Ad 133^. Nie pomoże
szkapie złocista uzda, ani złenii Uiicrzowi nowe [^ochwy,
przecie 'zawżdy złe złem być musi. Rej. Zw. IS') b. 7.iy
rząd kiedy poddani panom r<'zkazują. Bardz. Trat). 5()1.
(na ojiak , opaczny, do górv nogami , przewrotny, cf. bez-
rzad) Chronią się przed nim , jak przed złym groszem.
Teat 33. b, 4 ijak przeil fał^zywyHl piemąilicm , któ-
rego nie biorą). Łaiwie się pan o n'ej dowie, znajomu-d
tu ona jak zły szeląg Teat 51 b, 12. (okrzyczana, wy-
wołana). Znam tę chorobę jak zły szeląg. I om |ą mi»l
kilka razy Teat. 33, 82 Bóg zapłać, nie złe 1 to Teal.
24 c . 91. (ujdzie, skoro lepsze(;o lub więcej me m ,
półbiedy). Dzieci złei;o łoża. Che/m Pr 73 nieprawego,
»pn iinftiflid^fr (Srburt. Chefm Pr. 121. - g. Złe Subit.

ZŁY.

Z Ł Y K A Ć - ZMACAĆ.

1097

neułr., Sófc«, ba« Sófe , iaS UeM; Sorab. i. zlofcź,
flabota, (06. Zloii) ; /ioss. 3J0 , xyAO. Zowiemy złem
wszyslko , co w nas może uczynić albo powiększyć bo-
leści, lub pomniejszyć jakązkolwiek rozkosz. Cyank. Log.
Zi. Prosimy boga , aby nas obroniwszy od grzechu ,
obronić racz)/ od wszelakiego złego , obronić od ognia,
od wodv, od gradu, piorunu, od wojny, nieprzyjaciela,
od po«ielrza morowego, od choroby, od więzienia, od
wszelkich iiifjipień Karuk. Kał. 446, Eccl. h:;Gl1bh ii»cł
OTi »*KaB*ro , erlófc iin* sou bcin Ucbcl. Złe , zła rzecz ,
nie lulia , złego co , złi>ść ; generulis est vox , et sub ie
contintl mutius alias, ut siiiit. szkoda, klęska, utrata,
sri'i>iota , nieszczęście, chornba , r?na , śmierć, zguba,
szubienica i t. d. Cn. Th. ii'iO, (opposil. dnbro). Otrzy-
mał Midas prośbę swoje, ale ze swcm złem. Petr. Ek.
122. i swoją szkodą, zgubą, 7. swojem nieszczęściem;
ju feiiicm ©djatcii, SJacfct^icil, Ungliicf. Nie uboje się *zła
(złego I . boś ly ze mną li-idn. i's. 25, 4. ('nieszczęścia.
Ld.; nie będę się li;ił złi-i;" BM. Gd.). Złe wisi nad
Tioją. Dmoih. II. 59. (z-nba. cf. Hoss 4Hbx) Na złe
goni, na zijube, (cf zgubne imię, złamana szyja, cf.
guz). Uli niejirzyjacioł swjldi , którzy się z jego złego
ciesz\li riiowe swą obraca. liyb. Ps. 9. (z jego biedy,
nie.szi zcścia) Rozgniewali sic i my.śbii jeszcze złe na złe
przMlac*, i cieifj się jeszcze z ludem obchodzić. Jer.
Zlii. 248. (powiększjć nędzę, biedę, klęskę, nieszcze-
ścici Długn się zło pamięta Rrj. Zw. IGI b. Złe tiigdy
nic iiciecze. liej. Zw. 80 b Zfe pizychodzi prędko, a
odchodzi po m:iłu Teu/. 22,15. Ze dwojga złego mniej-
sze rozum r:i(lzi. Pul. Syl. 18. Każdy ze dwu złych mniej-
sze złe w\liierać ma. Sz.e:erh. Siix. 440-. Woleć juz
niniejszi złe, niz większe Teut. 15, 94. (lep.sza szkodka,
niz szkoila, npii'S>l. tna być k«,iśno, niech będzie ocet;
masz wisieć, to za obie nogi). Lepiej sie odważyć,
i złem zbyć złego , raz umrzeć k.izdemu. Pol. Syl. 10.
Złego zł\m zliyć. Fredr. Ad. 48, (cf. klin klinem wy-
bićj. Ale ze się złe złem jkdnem nie kończy, Drugi to-
pień z olchłam -wysunie się rączy. Zub. 6, 1D2. Min.,
(cf jedna bieda nie dokucza). Uubrze powiedziano • siła
złeyi) , dwóch na jednego lent 19 6, 76 wielom się
jeden trudno oprze, Uttl ilUllbC flllb tiCś ^afCH Job. —
(Wi.-le jłcgo , butan., żule, oh Obrazki). — Choć złe
wielkie dziewczyna, ;de mile bardzo. Hul. Ow. 140. Co
tu w tym jłego , ż>m prawdę mó«ił? Teat. 29, 125.
(jaka >zkoda, co to szkodzi, lub co tu nagannego?;. Nie
ma tu w tym nic złego. 16. 29, 86. Ze go kocham ,
coz w tym złego? ib. 54. b, 56 — Uczynić sobie co
złego. Cn. Tli. 1178. jl(^ eill 8ctb ailtijlin. Myślę uczynić
sobie co złego ; c,ri\vius de se consulo , cogito snspenditim.
Cn. Th. 4i0. Zdolna jestem chwycić się wszystkiego,
i bądź pewien , źe sobie co złego zrobię Teat 10. b,
91, (ob Samobójstwo). — Złe moralne, niecnota, nie-
cnotliwość, złość, złe uczynki, złe sprawowanie się;
iai SPic, bie Itntuflenb, bófc 3liifful)niiig , ^anblungen.
Zwróć od 'zła (od złeguj, a czyń dobrze. Bndn. Ps. 34.
14 (odwróć sie od złet;o, a czyń dobrze. Bibl Gd.). Nie
trzeba złych rzeczy pisząc uczyć, samo się złe uczy.
Stewnik Liiidego »j/d. i. Tem Tl.

Urząd. 18. Na złe, jak zapalił. Gnat. Gor. 6. (złe jak
ogień się szerzy, chwyci na około siebie). — Na
złe używać , cf. nadużywać , ntijbraiic^fn. Czasem uczeni
ludzie rozumu na złe używają Mon. 65, 515 Rzecz ta
nie ztąd złą , ze jej kto na złe używa. Suszyć. Hein. 3
F b. (ahustis non lolel usum) — Brać za złe, mieć za
złe; Yind. sasluvseli . sa huda jemati, hudu vseti ; Hoss.
Bt 3J0 BM-feHflTb , o.\y)K4aTb , 40ca40BaTb , fibcl nc(nnen ,
fiDfl bciitcii , mipbetiten , ucraroeti , uerbcnfcii. Za złe ko-
mu mam, niekonictem z kogo , nie miło mi nań Cn. Th.
1555. Za złe mam co , markotno mi. ib. — §. Złe
neulrnm , de masculino loguenles usurpant Poloni , ul de
hotnine: Złe-ć to . zła-ć to rzecz, et contra dobra rzecz,
i. e. dobry człowiek , Lntini itidem . e ar. Far, filele
SIS pdeli ;' i. e. fidelis , (Plant.) Cn Th. 1451. cilie bófe
Snit , citl bijfcr SKeilf*. Złe, zły.cz.irt, bcho, kat, ka-
duk ; brtis Si)fc, ber Sófc, ber iS-atan, ber cciifer. Śmie-
je się , by złe na szkodę, fiys. Ad. 62. W tych rui-
nach strachy częstokroć przebyw.-iją , i jak lud prosty
mówi , złe mieszka. lijon. 72, 108. Już sic po rozwa-
linach złe nie tłucze, ih. 60, 106. (już w strachy nie
wierze). O niechże dyabli , chorob.i , wszyslko złe ta-
kiih bierze ichmeiów. Teat. 27. <;. 57, (cf. piekło). Czy
mi go ilu nadało! ih. 4o. o, 12. Wyh. (licho). Czy go tu
złe na mnie nasłało? Tent. 21, 96 Radbyin wiedział,
co złe naszego starego tu przynio-łii. ib. 51. c, 81. (la-
kie licho). Nie umrę na złość złemu, fiyb Ps. 255.
Oj niemasz kobiety, którejby złe nie skusiło. T^-of. 29,
54, (ob. Pokusa). Monslriim bominis , szkaradny, by co
złego Marz Jakby co złego ujrzał, lak krz\kiiaf. Cn.

• Ad. 287; (l(inquam Gorgone visii \ straszydło, widmo,
dyabła , czarta). — Do czasu człek bezbożny krzywdzi,
broi , mąci. Mówią, ze sie samo złe o drzewo roztrąci.
Pot. Jnw. 28. Samo sie złe o bożą mękę rozbije. Zegt,
Ad. (złość, czarv, dvabelslwo kark skręci).

ZŁYKAĆ , ob. Zełkńąć. "

ZŁYKOWACIEC nijak, dok., stać się łykowatym, jńfie rpcr'
bril. Woszczyzny . kiedy złykowacieją , to lieda jak łub.
Kark. Pas. 20 WoszczYzny stare zł\kowaciałe. ib. 8.

ZŁYSIC, ZŁYSIEĆ, 06. Łysic, łysieć.

Z M.

ZMACAĆ cz. dok . pomacać, Betafłcn , ficfil^trn. Dała jemu
zmacać i ssać piersi. Zygr. Pup 147 — Zmacae kogo,
wybić, wyłatać skórę, eineil blirclltunlfon. Na ('rzejjalan-
ke wlecze, co nad_\liie. Choć jej maż boków zmaca,
gdy ją przy czym zdybie. Cump. Med 596 — Losem
eo tam zmacała kula V4 swoim biegu. 1'aszk. Dz. 36.
dosięgła, trafiła, ugodziła; bie Siigel trnf ifm , trreiiftt
iijn. O^ień w niej wszystkich członków zmacał aż do
kości , 1 rozpalił niebogę w okrutnej miłości. Pnpr. Kot.
24 / Kchnn przeniknął, przejął, "zjął: bltrdlbringetl ,
erijreifen , fnffen. — Zmacać kogo, lub co, trząść, prze-
trząść , przeszukać ; burc^fii^cn , bitr(^fłóbern , biirdjruttcln
um iu finben. Zbójca torbę moje wiszącą u łęku konia

158

1098

Z M A C E K O W A Ć - Z SI A I\ Ł Y.

ZMARMUftOWAĆ - ZMARSZCZYĆ.

zmacał, ale widząc tylko w niej koszulę, dał pokój.
Warg. Hadz. 155. Szukając tych rzeczy, gdy wszystek
namiot zmacał, nic nie znalazł. W. Genes. 31, 54. Król
ra<lził jeszcze pierwej wszystkich dróg zmacać. Gwagn.
109. Wszyslkę ziemię Wołoską zmacawszy, wszerz i
wzdłuż ją 'splundrowawszy , do swych krain się wrócili.
Gwagn. 103. (zrabowawszy, złupiwszy). — g. Zmacać, dojść,
odkryć, zwąchać; erforjd^cn , cntBecfcii. Jedna strona zma-
cała , że się uwieść może sędzia korupcyą. Jabł. Tel.
160. Zmacałeś serca i myśli skrytej. J. Kchan. Pi. 19.
(zbadałeś serce. Aarp. 5, 37). N'iezm3cany, niezbadany,
nie do zmacania, niezgłębiony, niedości;.,'ły, iinerfor)(^li(^.
Bóg wzrokiem swoim bada umysł ludzki niezirwcany. P.
hihan. Jer. 3.

ZMACElłUWAĆ , Zmacerowanie. Gwagn. 695. ob. Mace-
rować.

ZMACHAĆ co. Cl. dok.; Ross. cMa.\HyTb, CMaxaTb , csa-
XHBaio ; Croat zmaliujem , zmahuvali evibrare\ macha-
niem zmordowai; , wycieńczyć ; iniiPC ruttelll . ablliattClt
butil (jn'pc 3(iil'irciliJUiig. Strasznie zmachałem rękę , niech
już dosyć ti'go pisania będzie. Teat. 12, 136. Niechaj
konie trochę wypoczną, gdyż dyabelnie się dziś zma-
chały. ib. 52, 37. — Zmachnąć, zmachać , ob. Machnąć.

ZMĄCIĆ CS. dok., pomącić , mętnym uczynić ; friibcn , triibc
mat^fii , auirfibren , iimriijireii ; Hoss. csiyTjiTb , cMymaib ,
(cf. smucićj Wino się wzburzy i zmąci. Cresc. 348.
— Fig. tr Galowie niespodzianą potyczką zmąceni. Nar.
Tac. i, 464. strwożeni, zkłopotani , zmieszani; oeriDirrt,
befturjt.

ZiMACMAĆ, ob. Zmocnić. ZMACZAĆ, ob. Zmoczyć. ZM.\-
CZYĆ , ob. Mączyć, pomaczyć , omaczyć. Z.MAG.\Ć się,
oi>. Zmódz sie. ZMAGLOWAĆ, oh. Mat;lować. ZMAGNE-
TYZOWAĆ, ob. Mai(neiyzować. ZMAlC , ob. Maić, omaić,

ZMAJĘrMG kogo, ob. Mjjetnić , majętnym uczynić, zbo-
gacić ; oennó^enb iiuii^ert , bcreic^ern. Zm^jęlnił arcybiskup
nową pli'baiiią hrom. 373. uposażył.

ZMAKaC , ob. Zmoknąć.

ZMALEĆ nijak, dok.,- stać się małym, lub mniejszym pr.
el fig. Ir., słabieć ; flfhicr rocrbcii , flcrliicjer rocrbcn , iii 3lb'
nabme fallcil. Tak rzeczy idą na świecie koleją , Mali
urosną , gdy wielcy zmaleją. Kdiow. 03. Tobie ociec
miesiąc swój w pełni zostawił , a tak prędko zmalał.
Pot. Pocz. 03. Jczvk nasz teraz bardzo zmalał. Budn.
Dibl. pr.

ZMAMIĆ ; Rag. smAmiti tkoga ; Croat. znamiti , zmamlyii-
jem ; Hoss CMUllIlTb , CUailllBaTb , ob. Mnnić . omamić.

ZMAMOTAC. ob. Momotać, mamotać. ZMAMRZYĆ , ob.
Mamrzyć.

•ZMARGllAĆ Ci. dok., znędzić , zbicdzić , wysilić , (cf. mar-
chaj : elenb maiftn , entrraften. Król starością już zmar-
chany, i wzroku już przytępiałego będąc, sam porządku
wojennego przestrzegać nie mógł. Krom. 525 ; seiiio con-
fertut , wyniszczony, zgrzybiały.

ZMARLINA, y, i., zmarłego co, ttroaS toWi. Król jest
żywym głosem, prawo umarła skóra; kto się nie boi
żywego króla? kto sie boi zmarliiiy w papierze? Pelr.
Pol. 323. ZMARŁY, "a, e, ob. Zomrzeć.

Z.MARMUROWAĆ , ob. Marmurować , pomarmurować.

Z.MARNIEĆ mjak. dok. , stać się marnym , czczym ; citel ,
lecr , oergebli^ rocrben. Z takiej paszy zmarnieje tylko i
zmizernieje się obora. Haur. Sk. 54. ZM.ARNIĆ, Z.MAR-
NOWAĆ, ob. Marnować, marnym uczynić; eitcl iiiAcbcn,
t)erciteltl. Od dobrego użycia czasu , lub zmarnowania
onego , zawisło szczęście lob zguba nasza. Ga; A'ar. 1,
5, ob. Przemarnować , rozmarnować ; ofrf(^n>cnben , oei'
geiibeii, nertbuii.

•ZMARSK, u, m, "ZMARSKA, i, i., ZMARSZCZEK, szezka,
m., ZMARSZCZKA, i, i., zdrbn, fałd na czole, na twa-
rzy, niegładkość skóry lub czegokolwiek ; Mt DłuiijCl ,
galtc ; Boh. wrńska, swrńsk , swrasklina , rasa ( cf. rzę-
sa), (zmrsk szyba górna) ; Sorub. fmorsk , zmorsk ; So-
rai. 2. roppa, (cf. ropa); Carn. gerba, (cf. garb, cf gar-
bić) ; Vind. garba , gerba, vrapa, vraska , sgerbanje,
sgerba , nabór f cf. nabrać), nabranje ; Croat guza , (cf.
guz); Dal. frasjka ( cf. fraszka), brazgotina , gib , (cf.
gibać); Bosn. traska, verust;ja , .suerusgje , smrnskanje;
Hag. wrafiku, braskottina, ghib, smarsnos. (o6 '.Mirskuść) ;
Ross. Moptmiiia , Mopiuiiiiiia , criiOoK'b ; Eccl. spucKa , Mup-
millia. Urgnie , gdy mu piątka przegra Irzyrogata , I czołem
straszy, w które zmarszczki zbiera Więcej niż Jowisz brwia-
mi u Homera. Mon. 65, 99 bie gtimc in Słunjeln, iit
gilitcn legcil , fie nmjclll. Odszedł mrucząc z ^mar^kicm i
z kwasem. JaLi. Ez. a i ?. zmarszczoną twarzą , marko-
tny ; mit flcriin5clter, ńnjorlidicr JDfieiiC. Zmarszczki na twa-
rzy od wieku , @c|id)t'3riiiij0lii , Slltcrsriilijclii. .Nim się po-
orze twarz zmarską niezbędną.... Hor 2, 180. Aniai.
Na co metryki? na co kalemlarzy? Liczby wydaja lal
zmarszczki na -twarzy. Min. Hijt. 3, 303. Wszak w zmar-
szczkach rozum mieszka, a gdzie broda siwa. Tam wszel-
ka doskonałość zwyczajnie przebywa. Kras. Hat 7. —
Zmarszczki, znaki od ran. szramy, blizny. 3?nrbcn, gimat'
rClJ. Te zmarszi^zki od żelaza i 'poczciwe blizny Świad-
czą co przed laty czynił dla ojczyzny. Morszł 102 , (cf.
paragrafy). — Zmarszczki w sukniach, w szatach, fałdy,
cf. krezy, bryże ; gnitfii , Srflilfcil , ©cfróiifclte^. Kołnicri
w zmarszczki zebrany. Min. /tyl. 2, 299. --F/y Ir. mo-
rał. Wada, przywara, skaza, plama; citie 'JJlinjCl , fine
galtc , ein Jcblcr, ein JabcI , ®ńnić)cn , jlcrfcii. Chrysius
sam sobie w\ stawił kościół chwalebny , ktróry nie imał
'swedry abo 2marski. 1 Lenp. Ephez. 5, 27. (abo ziriar-
sku. 3 Ltop. , nie mający złnazy abo zraarsku , ale iiby
był święty i bez nagany. Bibl. Gd ; me mający makuły,
aiii zmarski żadnej. VV. Pust W. 2. 374; bez żadnej
makoły i zmarski. ib. I, 70, uczynił ten koicioł sobie
chwalebnym , zmazy i zmarski nie mającym. Żarn. Pust.
77. Halin. O, 193,! Każda dusza by była prosta, czy-
sta , by w niej żadnej zmazy albo zinarsku nie było.
Eraz. Jez. H b. "Dobrodziejstwa Chrystusowe ciyiiią sy-
ny ludzkie bogu ojcu czyste, bez zmazy i zniarszciku.
tóiu/. Post. 94 ZMARSZCZYĆ cz. dok. ok. M..rszciyć,
Zmarszczać nieduk , w zmarszczki iłuiyć , sfjłduwać,
pokarbować; jiiiammcn ninjelii , jiiiammnt falifii . iit !Vun'
jelll llllb i^ailcn Icjen ; Sorab. 1. zmoifcżu; Mag namar-
skali, nabraskali , ( sraarsili , smarsnali JWirre j. Leśno

ZMARSZCZYCIEL-ZMARTWYCHWZB.

Z M A R U D Z I C - ZM \T kC

1099

gruszki są cierpnące, a więcej zmarszczają i ściskają
ioiądek. Spicz. 124. Dostatki nasze mamy wedle mo-
żności naszej nic skurczoną ręką , nie zmarszczona twa-
rzą obracać na to, zkąd idzie pomnożenie chwały bożej.
Żarn. /'ost. 2, 5o4-. Zmarszczenie czofa , Slav. zgu.wa-
nje csela , obraza, (ob. Obraza, uraza). Caprare, 'smar-
szczać się jak kozioł, caperare Ironlein 'smarszczyć czo-
ło , niewdzięcznie , niełaskawie patrząc. Mą'!Z. Twarz
zmarszczona lata pokazuje. Cn. Th. 1436. Zmarszczony,
pełen zmarszczek, Boh. swraśtily, rasny ; Sorab. 1.
zmorskoyile ; Carn. gerbast ; Rag. smarskan , namarskan,
nabarskan ; Eccl. BpacKaBuH. ZMARSZCZYCIEL , a', m. ,
który co zmarszczą, bcr Stiinjder, galter; Rag. smarsi-
tegl delelor.

ZMAhSZEROWAĆ , ob. Marszerować.

ZMARTWIĆ, ob. Martwić, umartwić, zmarl\\ić; niif^ cm=
pfinblii^^e frónfcn, martern. Zmartwienie, ob. Umartwie-
nie tr. Ożenienie w domu sułtańskim , lubo przykrym
posagiem zmartwione , odyma łiiok. Ttirk, 91. przykro-
s'cią wydawania posagu przyprawne , Berfiiiilltiert , lieiicibet,
»CVl'ittCVt. — Zmartwić członek jaki , uczynić go zmar-
twiałym , zdrętwiałym , zdretwić go ; cilt ©licb crftamit
mndieii, nb^crlien nind)cn. ZMARTWIEĆ nijak, dok., zdrę-
twieć, cf. zmilknąć; erftarren, ftarren phys. et fig. tr.
Przeszłej zimy o małom nie zkościał, i rękoma od mro-
zu zmartwiałem!, już władnąć nie mogłem. Mon. 68,291.
Zmartwienie ciała abo członka; ficc/. noMepTBenie , mor-
tificalio membri a magna imjhnnmatione , guae nec digeri,
nec in pus converti potuit, ad ossa penetrans, sideratio.
Cn. Th. 1456, (cf. gangrena). — Wielki go napadł strach,
zmartwiał wszvstek i ledwie się czuje. P. Kchan. Jer. 6,
Eccl. noMepTBt.iuB. Na poły zmartwiał język upragnio-
ny, Grób swój przed sobą widzę otworzony. J. Kchan. Ps.
29. (przylgnął mi do ust. Karp. 5, 34). Zmartwiał od
żalu, ciężkim tknionny mrozem Na gęste trupy sułtan
patrząc z blizka. P. hihnn. Jer. 238 Klerwil , przeczy-
tawszy ten list , stanął tak zmartwiałym jako Zofia , i tak
rozpaczającym jak Germewil. Zab. 14, 532, ( cf. stru-
chleć). — Urodzaje w szcząt zmartwiałe. Kanc Gd. 514.
zanikło, zmilkło, zamilkło .'ntiacftortcii. 'ZMARTWY, a,
e, śmierci [lodległy, odumierajaoy, śmiertelny , ftcrblicf) ;
oppos. 'Niezmartwy, nieśmiertelny, Uiljłtrblid). Czego ma
czekać niezmartwa cześć moja , Nie mając w ciele mi-
łego ;pokoja? Peir! Hor. 2, C 5 A. 'ZMARTWYCH-
WSTAĆ, f. zmartwychwstanie med. jednll , Zmartwych-
wstawać niedok. , zmartwjchwstaje pr. wstawać z mar-
twych , om ben Jobtcn niiferftcŁen , ob. Wstać ; Ross. bo3-
KpecHyib, BosKpecaib , (cf. wskrzesić). W dzień wielka-
nocny Rusini się pozdrawiają: Chrystos woskres , t. j.
Chrystus zmartwychwstał, a drugi odpowiada: wo istinu
woskres , t. j. prawdziwie zmartwychwstał. Pim. Kam.
270. Iż dusza nigdy nie umiera, nie mówimy właśnie,
żeby kiedy miała zm:irtwychwstać , lecz ciała nasze zmar-
twychwstaną. Karnk Kut. 86. Bole.sławie , byś zmar-
twyciiwstiił , wziąłbyś się za tak wiele dusz chrześciań-
skiih krzywdę. Fultb. u Z.nartwvchwslały , wskrzeszony,
'ZMARTWYGH WZBUDZONY, redmvusi m\ ben lobtcii

(lUferfłnnbcii , amSt W ciele swem równej chwały Z oj-
cem doszedł pan nasz zmartwycliwstały. Kanc. Gd. 104.
Zmartwychwzbudzonego oczyma swtmi widzieli . i z nim
obcowali, z nim jedli, pili. Smal. 107. Wszyscy one-
go zmartwychwzbudzonego widzieli, ib. 94. — Zmar-
twychwstanie , wstanie z martwych , baS 9lufcrftct)cn , bfe
3liifcrftc^mig iion ben Jobtcn; Slov. wsknśem Krista pana,
(ob. Wskrzeszenie) ; Slav. uskersnutje ; Croal. goreztaie-
nye ; Ross. OH<iiBOTBopeHie , (cf. ożywić). Chrystus po
wstaniu od umarłych, ustąpił na niebo. Stryjk. 55. (po
zmartwychwstaniu). Godni świata onego i wstania zmar-
twych. Sekl. Luc. 20. Dzień chwalebny zmartwychwstania
pańskiego , Wielkanoc. — Fig. Ir. Światłość słoneczna
zawsze zachodzi , i jakoby zmartwychwstaje : drzewa w
zimie zieloność swą Iracą, a 'lecie zaś, jakoby zmar-
twychwstawszy kwitną. Karnk, Kat. 87.

ZMARUDZIĆ, ob. Marudzić.

ZMARZLAK , a, m.\ Ross. Mep3.iaK'B; człowiek na mrozy
zbyt czuły. X. Kam. zimoląg, etii groftliiig, fruftigcr 3)?etifil).
ZMARZŁOSĆ , śoi , i., przymiot tego, co jest zmarzłym,
mróz , zamróz ; bQ§ ©cfrortie , ber groft , in einer Sac^e.
Gdy mrozy wielkie nastawają, masz przestać murowania,
bowiem ona zmarzłość murowa rozpuści się czasu cie-
płego , a tak mur będzie się rysował. Cresc. 53. ZMAR-
ZNĄĆ nijak. jedntL, mrozem być przejętym, cf. zamar-
znąć, bnrdbfricren, crfrtercn, jufammen fricrcn ; {Sloi>. zmrzńm ;
Vind . smersnili, samersniti , smersliovaf, smarsitife;
Cum. smersovati ; Croat. zinersnuli , zmerz^yamsze ; Dal.
szmarznutisze , zmerzlivamsze ; Bosn. smrriznuti , smrri-
zniitise, sledili, sleditise, (of zlodowacieć); Ross. cjiep-
snyibca , CMepaarbca ; Eccl. iisMcpaaio. 'Zmarzajacy ła-
two, qui facile gelu cogitiir. Cn. Th. 1456. Zmarznie-
nie, congelatio. Cn. Th. 1456, (Croat. zmersnenye). Zmar-
zły, zamarzły, i/)., Sorab. 1. zmerzwe ; Carn. smćrsl ,
smersliY, sraersel; Yind. smersou ; Croat. zmersnyen ;
Bosn. smrriziiut, sleden ; Slav. smerzao , - zla , - zlo ;
Eccl. nsMeps.ibiH Zmarzłym czynię, congelo. Cn. Tli. 1436,
(ob. Zmrozić). Zmarzła plasja świata , zona frigida. Pelr.
Pol. 2, 576.

ZMARZAĆ , ob. Zmorzyć , morzyć. ZMARZYĆ , ob. Marzyć.

Z.M.\ŚCIĆ Ci. dok., ob. Maścić, pomaścić ; befalbeu , mit ©al&e
bef^mieren. Zmaścić cię-m nie mógł, ni iść za twem
ciałem , Cały od ciebie świat mi jest przedziałem ; Otj
to da pogrzeb , on przy hojnej stypie , I wonią-ć zma-
ści , i kwieciem osypie. Zab 15, 596.

•ZMASTYKOWAĆ, ob. "Mastykować fig. tr. Wiśniowiecki ,
gdy to zmastykiije , Za afekty ku sobie rycerstwu dzię-
kuje. 7"w«r(/ \y. D. 20, cf. strutynować.

ZMATAC ez. dok., ob. Matać , pomatać , powikłać, zwikłać,
splątać ; scrjigeln , uerjlec^teii , oeriin^cln , ueriuirren pr. et
fili. tr. W .sprawie tak zawiłej i zmatanej rzeczy. Min.
Byt. 4 , 272. Często do mnie zdradliwym przepijając
trunkiem Zmysły mi zmatał, nogi splątał jak postron-
kiem. Min Ryt. 1, 525, (cf zmącić). — Aiisoliite : Zma-
tać, skręcić, skłamać, zełgać; bre^en , liiijcn. Prawieś
"czyście zmatał na głowę twoje. 1 Leop. Dan. 15, 55.
(prawieś skłamał na głowę twoje. Bibl. Gd.): Dobrześ

lóS"

1100

ZMATCZYĆ - ZMAZAĆ.

zmalał i ty na głowę swoje. ib. 59. (i tyś 'czyście skła-
mał Btbt. Ud). — jj. Już teraz kaiJy z niecnotą się
zmalał. Wad. Dan. 174. splątał, poplątał, związał, ft(^
tBomit ocrfiippcln.

•ZiMATCZ\C CI. duA , maiki pozbawić . (entmułtern), bet SWut'
ter beraubcii. Jeżeli kiedy jednak ó* ul podstawiony
Chował w sobie rój pszczelny, kióren b)ł zmatczony ,
Zbyt dotkliwe na takiej okropności ślady, Rzucają go, i
innfj szukają osady- Tom. Hot. 72.

ZMAWIAt; , ob. Zmówić.

ZMaZA, y, i. ZM\Zi\A, 'ZMASKA , i, i, zdrbn.. plaraa ,
skaza ; itv jlecf , fjltiin . Sdjmilffletf. O zganianiu zmaz
z lica, zvfaszzi {"'•f, krist, we..;rów i 1. d. d'esik. Ped.
35. — Fig. tr. Du<ze i CK.ła nasze przez pana Jezusa
u*ielbioiie, i o<l najiniiiej-izej makuły i zmazy doskona-
le "oczy-ścione będą. Uamhr. 55. Zmaza grzeuliowa.
Groch. W. 9f). Kto grzechów swoich liczbę wiedzieć
mnie? Z tajemnej imaty oczyść mię inój boże? ■/.
Kińun Pi. ió Dobrodziejstwa pana czynią syny ludz-
kie bojiu ojcu czysto, bez zmazy i zmarszczku. Biai.
PoA 'Ji. [iiiiti by była prosta, czysta, w którejby
żadnej zmazy abo 'zmirsku nie było. Eraz. Jez. R b.
Pan uczynił sobie kościół chwalebnym , zmazy i 'zmar-
ski nie mającym. Zirn. Post. 77. Kościół nie mający
zmazy abo 'zrnarski. Salin. 6, ł9.ł. Pierwszy "naród ludz-
ki, acz już niejakie zin^ski w sobie na on czas znośne
miał, od grziłcliu jednak, religią turbiijących wolny był.
Zurii. Pust. .ł, 31. — Ogmń na końiMi ś*iala , Wszys-
tkie z żywiołów zmazy wypali, I wszelką od nich 'szka-
radość oddali. Odym. 6iv 2 T. nieczystości, niechędo-
pości , ptiigawości; Unrciiiiafeit , Uiifnuberfcit. — Zmaza
sławy, dobrego imieni.i, Ir. plaina , niecześiS, zarzut; c(H

Slcifen ber Gtire , iii giiten iRameii^, (fin oi^aiibjlitf). Ża-
den zmazą |,iką naznaczony, odprzysiąd^ się nie może ;
bo kto raz zły. zawsze za niedobrego poctyian Sii'zerb.
Sax. 1 S. U nas na mężu zostaje zmiza poczciwości i
wstydu białoijłowskiego; u Turków się to obraca 'na jej
ojca, na jej bracią, i krewnych. Klik Turk. Ha. —
g. Zmaza nocna , ub. Zmazanie , polucya. — '§. Perto-
nif. Ty mniesz synu , a ja jako zmaza Wyniesiohi-go
na cię nie cofnę żelaza! HJirsil. 529. monstrum, po-
twora ; <oi)nm[ , Uinj'l)e!itr. Z.MA/.AĆ . f. zmaże r.i. dok..
ZmizyAae •■!,t>\tl., zmizuję pr. , zmazać co napisanego.
Cl Ta H.^ST. wymaz^ić , (iiiiitpiiitfn, ivfflmiicbeii , {lerunter'
iDifdjen, pcrn)iid;cii , aiiuliJidjeii, DcrliiiAcii ; //..A smazaii ;
Soiiih. 1. zm;iźu , zmazuyu , zmazugi , wotmaźti ; i,r)al.
zbri-izali , zbriszi , izbnszali, zbriszayam ; Hoss. CMaparb ,
cuapiiBaTL , iicicpHHTb ; Ei.d. no.KepiiBiiio , no>iepiiiiuuK)
pr. et fi). Ir. Zm.iZiijący, zmazmiu słiżący, detelilis e
gi-. tpongia. Ca. Th 1457. Zuiiziiiin pollcgły ł.icny
do zmazania, d-;tebilit. ib. Jeżeli itzielnuść klęsk prze-
szłych nie zmiźe , Wspaniała rozpacz wszystkiego do-
każe. AriM. Wuj. Ch. 81. (nie wygluzuje , nie wypra-
wi). — g. Zmazać, pomazać, zwaUć , zbrukać , zesmo-
lić , splugawić , znieczyśiii^ . splamić, skal.ić . pokalać
pr. el fiy. Ir.; bcfubflll , liffllrffn , PCnilircilliafll ; Sluv. zrna-
zugi ■, Sorab. 1. wonekmanu; Croal. iianAt , zmaziijem;

ZMAZYWACZ - ZMIĄĆ.

Hoss cuaaaTb, cuamy , CHaauuaTb. Bolesław śmiały, ie
szczęścia swego miernie nie cliciał używać , przyszło do
tego, że co nieborak napisał złotem, to zmazał błutem.
Biel. 63. Kto się dotknie smoły, zmaże się od niej. 1
Leop. Syr. 15, 1. (pomaże się nią. Bibl Gd) CzłowiA
się rychlej złemi zmaże, niżli cnotą ozdobi. Sk Zyw. i,
3. (skazi). Oczyścił nas przed majestatem ojca swego,
którzyśmy byli marnie zbrukani , a bardzo zmazani wy-
stępkiem przodków swych. Rej. Post y y A. Familie
nam co dawniejsze ustały, i te , które się jeszcze tro-
chę trzymają , rozmaitemi się występkami zmuz^ły. Siar.
Hej. 11. Zazdrościwy cudzej sławie jest. kto wszys-
tkiemi niewslydy zmazany będąc, zwątpił, aby jfgo
imię w potomne cza^y miało być kiedy sławne. Zygr.
Pap. 319 Walcziie śmiało , mężami chciejcie się po-
kazać , A nade wszystko hańbą lękajcie się zmazać.
Drnoch. U. 131. Nie wierzą, aby kio, boskie i ludzkie
prawa występkiem zmazawszy, zaraz mógł zasnąć spo-
kojnie. Siem. Cyc. 72. (zgwałciwszy). — ^. Zmazanie
nocne , zmaza nocna , polucya , bie 'fpltitioil M.ał po-
lucyą abo zmazanie ciała , co uskromiło pokusy cirle-
sne. Zygr. Pap. 155. ZM.AZYWACZ, a, m , który co
zmazuje, ber 9lit§i»if(icr, 35cri»iid)cr ; Sorah. I. zmazamk ,
f. zmazanka. — §. Który pomazuje , splugawia , bft Se»
fiDimiCer.

ZMKCZYC «. dok, męcząc zmordować , jdmmfrlii^ erfi^óp*
feii , crmuDen, cntfrdftfii ; Croat. zmuihiti. Hi>s zuyumk,
iiSMyiiiTb. Ach okrulnicm zmęczony . aż poty biją na
mnie. Ti-nl. 52 d. 1. — ;< ZmęczNĆ, oh. Męczyć, wymęczyć.

ZMĘDTlOWAĆ cz. dok., mniem^ią mądrością dokazić, zfi-
glować, skręcić; erfiilgciit , crfuitftcln. Jeśli szatan ir.ógf
tak rychło, i przy czujnych dozorcach wymisirzować,
a coż nie miał zmedrować za dalszych czasó* , kifily
pasterze mniej czujni byli ? Cil PoH 09. ZMKhItZEĆ
nijak, dok., od. Mędrzec , stać się mądrym, fliij rjcrbcn.
Lud to jest bez porady ; daj boże , by zmędrzeli a ro-
zum wzięli. 1 Leop. Deul. 52, 28. (oby mądrymi l>jli!
Dibl. Cl). I ptaki nawet już tak zmędrzały, że poznają
co chłop, a co snop. Lub. Hoz. 214.

ZMKLĘ, ob. Zemleć. 'ZMELIĆ , ob. Zmylić. Z.MICHLAK .
oh. Uiiierlak.

ZMKT , u, m.. zmącenie, pomącenie , odmel, zunet pr. et
fil. tr.; ba« irfiltcinnt^ctt , 9Iiitrfi(!rcn , bie Soriuirrina , ba
SUirrroiT.". Z której strony Achajskie walczą wi.jo«niki,
W takiin zmecie rzeź, w lakiem pomieszaniu kizvki....
Dmoih. li 2! 41. Z.MĘTLiĆ. ob. Męibć

ZMKŻ.MEĆ nijnk. dok , ob. iiężiiicć , wzmęinieć ; mdltnlitj
luerben , iiiaiinbar iperbeii. — Addm: Nie wylękła «■? na
slra<;h ledajaki , 1 na przypadek imężni.łi wszelaki P.
K hin Jer. 152. nabrała męstwa, iiieżności . fie fafjłc
inanniiJi iWuHl. — Język dwoisty rozrgnał niewiavly
'zmeżyłe , a pozbawił je siły ich. Dibl. Gd. Syr. -8, 17.
tzineżniałe , mężne, rycerskie, bohatyrskie).

ZMI.\Ć , zmiął, zmnie , zciiinie, zmnę . iciniie cz. jedntl.
dok., ob Mąć; Hoss. cnHTb . CMHMaTk . HJiiHTb. ii3uiiiiy,
CKiiuepKiiib , CKuucpKiiiitiTb ; iiuąc zt;Mi'iic , pnimąi* Jiąć,
zżymać; }u(ammen fiiiiteln, ibiiiben, briidcn. Szaty baweł-

ZMIĄDLIĆ - ZMIĘKCZYSTY.

ZMIĘKCZYSTOŚĆ- ZillENMCZY. 1101

niane zmięte, az pod pachy podkasali. Priyb. Luz. M.
Niecił widzi cudzym ślndem pościel zmielą cala Hul.
Ow. 60. Skórę lwia miał na sobie 'zemiiioną. A K'-han.
204- ; (torquenii). Bolą zmiele obrotem i kości i crAo.
Hul. Ow 9 zdruzgotane, zrobione, zmordowane, 511=
fiimmen gcruttcU

ZMlĄULlC , oh. Zmiędlić, międlid. 'Z.MIAŁCZEĆ, Zmiau-
czeć, ob. Miauczeć.

ZMIANA, y, z., zupe/na odmiana, oólliije 5?crdnbcrung , 3l!t=
bening , Slbdnberitng ; Boh. zmena , smena ; Croat zmen-
ba , zamenba , izmenba , premenba; Dal. izmina, pro-
mina, zainina ; Rag. izmjeiia , smjenna ; RofS iiSMlłHe-
Hie , (nautHa zdrada, catua , CMtHiiBaHie , cutneHle ló-
zowanie ; £■ (.7. Hąutiu nagroda , powetowanie , wymiana,
zmiana, zdrada). Czas wszystek upływa na zmianach,
i wspacznych coraz zwrotach. Pilch. Sen. list. 3 , 379.
Świeża szczęścia zmiana. Chrośc. Job. 13. f katastrofa ).
Ziemia nowa członki pochłonęła. Po których zmimie
wyspa ogromna stanęła. Zebr. Ow. 207 ; (inulati.i mem-
bris). Zmiana wiary, zmiennictwo , wiarołomslwo , bie
Jreiilnfijjfcit.

*ZM1A.\KA. Warg. Cez.. pr. d 'i. Warg. Wal. 39. Bial.
Post. \o^ , oh. Wzmianka.

*Z.MIAtl.\, n. p. Przyj.icioł nli> zmiara. Wad. Dan. 131.
niezmierzona liczb.i , niczrachowana , ob. Miara , niemia-
ra, co niemiara. Z.'\IlAliKOVV.\G , ob. Miarkować, umiar-
kować, poiniarkować. — Addas: Umieliśmy naturę zmiar-
kować, przeistoczyć, przystosować do naszych potrzeb.
Staś. Buff. 4. pomierzyć. nbmc(fcn, ermcfTcn. — AtiUr: Spory
między Płockim i Cheł.niń^kim biskupy długo tr»'ajace, za
uznaniem mistrza Krzyżaków zmiarkowane 'umarły K'om.
276. zrównane, wyrównane, zagodzone; ai:»ijegiii^Cll ,
bc9.łclrgt.

ZMIASZEC. ZMIAŻSZEĆ . ob. Miaższeć.

ZMI.ATAC, Z.MIOiAń, ob Z.meść. Z.MI.\TACZ, a, m.. któ-
ry co zmiata, ber Slbrncrfcr , Siif^J^iiiJcnrocrfcr , Slbfe^rcr ,
3ufoinmcnfcbrcr ; Bih. smelur śmieciarz, co śnieci sprzą-
ta, smetać pampinalor. ZMIECISKO. Radi. Prov. 20,

^11. Pot. Zac. 8.3, ob. Śmiceisko.

ZMIĘDLIĆ . ZMIĄDUG, ob. Międlić. — /Irfrfas.- Pospołu za-
snęli, ani powstaną 'zasię . zmiądleni są, jako len, i za-
gaszeni są 1 Leop. Jez. 43, 1 7.

ZMIEUZIEĆ nijiik. dok., stać się miedzią, jll śllipfcr llifrbeil ,
fil. tr. Już cale usta zmiedziały, juz prawda zpienieża-
' ła , juz się sława cale przedała Lub. Roz. 282. prze-
Hajne , przekupne , cf. srebrogorz , zfotogorz.

'ZMIEDZY, z między, z pomiędzy, ob. Między.

ZMIĘKCZYĆ cz dok , Zmiękczać niedok. , ob. MIękczyć ,
umiękczyć , miękkim lob miękczej^zym uczy.Tić , złago-
dzić; Cr jat zmekchati . zinekchavam , izmekchavam ,
crtceit^cn , tiici^ , obcr n^ctier nuic^eii pr et fig. ir. Jak mię
ten zmiękcza w:dok ! Teat. 47. c, 149, ( cf. rozczulić).
Szczęście tych wydima , owych zmiękcza , i gnuśnymi
mewieściuchami cz\ni. Pilch 'Sen. list 282 ZMIĘKCŻY-
CIEL, a, m, który zmiękcza , ber (Erroeit^cr. Wiodz żeńsk.
ZMIĘKCZYCIELKA , 1 , " bic eiiDeicbfrinn. ZMIĘKCZYSTY,
a, e, możny do zmiękczenia , errocii^bar; oppot. Nie-

zmiękczysty, qui emolliri neijuit. Cn. Th. 1163 Subsł
ZMIĘKCZYSTOŚĆ. bic ermcidibarfeit. ZMIĘKCZYĆ mjak.
dok. Zmięknąć jednll., stać się miękkim h,b rniękczej-
szym , oh. Miękczeć, mięknąć pr. el fi;;. Ir.; cnWic^cn ,
rocic^ roerbcn, lucidicr mcrbcii. Takeśmy zniewiościeh , tali
dalece zmrękli . Zeb\śniy się dziadowskich rynsztunków
przelękli. Pol. Pocz. 528.

ZMIELAĆ, ob. Zemleć.

'ZMIEiŚCA, ob. Zmiennik. — fZMIENDA, ZMIENDACTWO,
ob. Zminda). — ZMIE.NIACZ , a, m., odmiemacz, prze-
mieniacz , wymieniacz , zamieniacz ; bCI Serdllbfrcr ,
^ixtan'ić}n, Sermetlifler ; Rig. izmeuitegl : Crom. iu>e-
nitel , zmenyavecz , izmenitel ; Dal. izmeiiilava.z ;
EccI. ii3.MtHiiTe.i-B. W rodz. żeńsk. ZMIE.MCIELKA . i,
Croal. izinenilelicza. ZMIEMĆ cz. dok. Zmieniać niedok.;
Boh. smeniti , zmenili ; Vtnd. premenili , okulsrncmti ;
Croal. zmenyati , zmenyam , izmcniti , izmenyalj : Itng.
izmjeniti ; Ross. cjitHHTb, CJitnaTfa , cjitiinBaib , ii3Mt-
HHTb , naH-fcHaib , (2. zdradzić); zuiielnie odmienić,
zmianę uczynić, gan, »cr(i::bcril. Prusowie starzy byli z Li-
twą jednego narodu, i 'rzecz jednaką nii-di , jedno przez
obcy naród zmienili język, mało nieco 'sobie rozumieją,
i dziś ich 'rzecz podobna bardzo Litewskiej. Biel. Sw.
109. Gdy wiosna minie a nastanie I ito , tedv sie z onych
'burzek snadnie wszystko zmieni, Wszystko pięknie za-
kwitnie wszystko się zieleni. Rej. Ziv 29 b. Dorwał
jest widzę chory, jak się zmienił. Teat. .39, 513. (nie
ten, in.Jza cera, insza twarzj. Zmieniony; Ross. HSMi-
HeHHUił , ganj oerdiibcrt-, wcale inszy. (Hoss. cMtHeHHufi
lózowany). Niezmieniony, niezmienny, zmianie niepodle-
gły, lltiDerdiibcrlif^. Posiadł one wieczne rozkoszy onego
królestwa już nigdy nie zmienionego. Rej Post. y y 'i. —
Wino zmienione jak naprawić i przezroczyslym czynić.
Slesik. Ped. 580. musujące, robiące, [irzewracające się,
gdbrenbfr 55ciii. Zmienienie o zu od zachodu słońca,
najczęściej trafia się flisom, albo i tym, co ku zacho-
dowi idą. Comp. Med. GO. omamienie wzroku , SIcnbling
ber 3(iigi'it. Zmienić piemadne, przemienić na drobne;
grt>Iicś @clb iiimucĄfcIn , aii^Smctliftin , finnicdikln. Drobnych
nie miałem, a częstokroć i zmie:iić nie bvło co Teat. 51.
i, 14. — (g. Zmieniać, wzmia.ikować ; cnudDiieil, Grmdb*
ItUlIiJ tbim, ob. °Zuiianka, wzmianka. — Dał rękojmie, iź
nie miał tego nigily ani wspominać, ani zmieniać. Akt wsi
Siar. ilskr). — Z.MIE.WMCA, y, s. ; Rus.t. nsMtiiHima ;
zdrajczyni , wiarołomna przez ZTienność , niestaieczność ;
bie SerrdtScrinii , Jrciilofe, aui 3>i'raiibcrliifcit. Ab ly zmien-
nico! i\Jorszl. 05 Idżże zmiennico! S'eh. 2, 2.1 1 . Chyba
kto rozum traci, ten sobie może pochlebiać, że ją sta-
teczną uczynić można ; juzem tak przywykł widzieć Wao
Pannę zmiennicą, że mnie to nie martwi. Teuł. 23, 71.
zmienną, odmienną. Z.MIE.\N1CTW0, a, n. , zdradzie-
Ctwo . postępowanie zmiennicz" : SerrdtljfrrU , t)frrńtl)Crt«

f4c» SScrfabieit, nii-S llnbfftduDigfsit, Sci-diibcrlidjfcit. Nar.
Tac. 5, 280. Z.MIEN.MCZY, a, e. od zmiennika, zdra-
dziecki przez zmienno.ść, ofrrdtbctifdi aiiś niibcftdnbigfeit ;
Ross naMtHimecKJH . nasitHRimiri , nsMtHiihiH. Niestała i
zmiennicza wola pokazuje umysł lekki. Ptkh. Sen. list.

H02

ZMIENNIK -ZMIERNOŚĆ.

ZMIERNY - ZMIERZWIĆ.

280. Forluna sif zmiennicza zawsze poniewiera , Co je-
dną ręką daje, lo drugą wydziera, r-ilcli. Sen. list. 52.
Serce zmiennieze. Teal. 27, 155. Możesz czfowitkiem
fałszywym być , serce twoje zmiennieze. ib. 25 c, 7-i.
ZMIENNIK. "IZMIENNIK. a, m. , 'ZMIEŃTA , y, m. ;
Hoss. iisMtHHiiKi , iiajitiimiiKŁ ; zdrajca |)rzcz zmienność,
wiarołoriica , cf. [lerikińrzyk ; cill aiCttCriUCnbild/Cr $Crrd<
tber, ciii nii« lliibcftaiit Jrciilotcr. Judasz, on ci to izmiennik,
co mistrza sweyo przcdał. A/on. Wor. ded. Zmiennik
Judasz, ciicąc swoją oi^rodzifi Niecnotę, rzekł; 'zalim ja
jest, Rabbi? Odpowiedział pan: tyś rzekł! Odym. Sw. 2
Xób. My zdrajcę, my Judasze, myśmy pańscy zmieńcy.
Pot. Zac. 25. Julian zmiennik, odpadł od wiary chrze-
ściańskiej. Sk. Dz. 531 odszczepieniec , ber Slbtniiltlifle.
Siłaz tam zmienników jeszcze będzie, nim ty umocnisz
państwo twoje, link Zamoj 3 Zmiennikom nii; służył ,
nie brał pienięilzy nigdy przeciwko królowi, ani wierze,
ani ojczyźnie. łJirk. Ari. Kaw. 38. Nie dają się przena-
jąć za żadne monety. Bo u nich kazden zniier>nik z 'na-
rodom przeklęły. Biel. S. N. 52. ZMIENNOŚĆ, ści , i,
odmienność, przemienność, podległość zmianie bie Scr-
óiibcrlidjfcit , Uiijuocrlfipiflfcit ; Ross. nasitiiReMocrL ; £<■(/.
li3.>iiiMeHie. Z.MIENNY, a, e — \e adv , zmiaiuim podleijły,
odmienny, przemienny; ycraiibcriid) , nluiubciliĄ) ; Boh.
smenny, (2. wexlowyj ; Ross U33rkHHeMUU, liJMtiiiiułi ,
uautłliiu , H3.M'bllilt. Tu panie swoboda ; tu wierne |)rzy-
jażni, Kiórycii zmienna niestałość rzadko kiedy drażni.
Zab. 11. 574. Znhł. (ob. Zmienniczy, zdradziecki). Za
niezmiennym biegów kołowrotem Nizki świat górnym
kierują obrutem 1'lanety. Chrośc. Job. 92. Nie scbybi
słońce nigdy swym zapadem , Xiężyc niezmiennie świeci
licem bladem. Kam:. Od. 559. Znaki te lo królestwo
niezmiennie znaczyły. Wad. Dan. (Ji. (nicodbicie, nie-
uchronnie)— §. Zmienny, zmieniony, zupełnie prjemie-
niony, przeciwny; (jniij ocraiibert , cntgctJciigcfeCl. Zmienną
rzeczy koleją , gdy po długiem wstręcie Coraz się ku
nam bliżej wiek przysuwa złoly, Gdy mądrość berłem
władnąc , acz w srogim odmęcie Przedziwnych daje
światu wzór maxym i cnoly. Zab. 1 1, 40. Zubi. — Zmienny,
łatwy do zmienienia , n. p. na drobne . mogący być wy-
mienionym , zamienionym: »cn»ccl)ftl('or , niuMPcdjfcll-nr ,
Icid)t miJsiiifctbfcln , jii ycrtaufd)cii , ciii5uaicd;fdn; Hoss.
oitiniuii , fcMbiib przefrymarczony towar). — }! Zmienny,
zmienniczy , wiarułuiiiny , w wierze nirslaleczriy , zdra-
dziecki ; niiJ Uiikftaiib trciiloa , »crriit()criid) , ifortbrudiifl,
Wespół się wzmacniajmy niezmienną |>»ńską mową. Aanc.
Ud. 200 pewną, niechybną, jiiBfrlćiffifl. Ni ci ziołem
czarowncm rywalka szkodziła. Ni cię wodą Heniońską
zmienna baba myła. Hul. Ow. 90. czarodziejska oszustka,
kuglarka.

1. ZMIKIUĆ. Zmiera, oh. Zemrzcć. 2. "ZMIERAĆ , "ZM.\-
RZA(^. . ob. Zmorzyć.

ZMIERNOŚĆ, ści, i., bycie w miarę, podłujt miary, pod-
ległość mierzeniu, wymierzeniu; bie (frniefflid)ffit i ?liiiS'
incj)lid)ffit ; oppos. niezmierność , bezmieruośi; , bie Uiicr'
nu'|Tiid)fcit ; Ooh. nesmjrnost ; Hag. nezmjernos ; Cruat.
neiztnenioszt , neszmernoszt ; Hoss. iieii3utpii>iocTL Wy-

obrażenia osobne osobnej jakiej odległości powtarzając
przez ustawiczne dodawania , nabywamy wyobrażenie
niezmienności. Cyank. Log. 52. Niebo, ziemia , morze
niezmierności paua objąć nie może. Aiihc. Gd. 54.
Z.MIERNY, a, e — ie adv., mogący być zmierzonym,
miarze [)odległy ; Yiiid. domerliu , merliu; £fc/. iiaMt-
piir.c.ibiiua , crmejllic^ , ermelf&nr , ausSmeńbnr ; oppos. nie-
zmierny , Dvh. nesmirny ; iJronl. neiziiieren , neizinerni ,
neszmeren ; Hag. neizmjerni; Slav. neizmiran ; Russ. ne-
nasitpiiMUH , bezmierny, niezmierzony, uiiermejflid) phyt.
et. fig. tr. Swiat niezmierny. Tward. VVV. 158. Każda
stworzona rzecz jest zmierzona , a grzech jest niezmier-
ny. W. Post. W. 255. Mówimy, że ilość jest niezmierna,
albo niezmiernie mała względem drugiej , kiedy nieroo-
żna naznaczyć żadnej ilości tak wielkiej albo tak małej,
któraby wyrażała stosunek między pomienionemi dwiema
ilościami. Jak. Malh. 3, 3. Panie wszechmocny, nie-
zmierne i niedosięgłe miłosierdzie twoje. 1 Leop. 2 Parał.
Manass. Miłować dzieci dobrze w miarę ; .niezmiernie mi-
łować, pobłażać im , zła taka miłość jfst. Pelr Ek. 24.
bezmiernie, nad miarę, zbytecznie, fibcr bie Ma^fn. Ka-
mień i rznięcie zwrzodziałego żołądka niezmiernie go
dręczyły. Pilch. Sen. list. H5 , Ross. qpe3X Mypt. ZMIE-
RZAĆ , ob. Zmierzyć.

ZMIERZCH, 'ZMIERZK, 'ZMIRK , u, m. Zmierzchanie,
'Zinierzkanie , ZmierzcIinienie , ob. Mierzch , mrok; iilav.
siitonj , bie Jlbciibbdmmeriing. Od zarania do wieczornego
zmierzkania. Groch. W. 42 Już było na zmierzkauiu.
Stryjk. 257. Wyniesiesz sprzęt swój przed oczyma ich
w zmierzkaniu. Hadz. Ezech. 12, G. iz *mierzkiem wy-
nieś. Dibl. Gd.). Noe jest w ciemny zmirk przebrana.
Kulig. Her. 2.S3. Jutrzenka różane swe ciemię wyniósł-
szy w górę , światłem zniirk rozrządzi. Kulig. Her. 220.
Umrzesz , ze zmierzchem twoim wszelka chluba zgaśnie.
Zab. 13, 238 Nci'. (z zgonem twoim, z zajściem two-
jeini. Z.MIERZCIIAĆ med. dok. , Zmierzchnąć jedntl. ,
Zmierzchać się , Zmierzchnąć się zaimk. , uh. Mierzchać
się, zajść mrokiem, ob. mrok pada, bfimmcrn , blinfe!
rocrbfii ; ( Hng. smarknulise ; Croal. szmerkniijemszei.
Cdy już zmierzchać poczynało, stanąłem na nocleg o
mil ośm' od domu pana podstolego. Aras. Pod. 2. 16.
Zinierzchło się, contenebrovil. t]n Th. 1437. Z.MIEKZt.M-
I.PAY, a, e, mierzchem zachodzący, \iii) iifrbUIlfelllb,
bńiiiilicriib. Cześć skrzydły walczy, po rżąc imierzchliwe
pnwirhze l'rzyb. Mili. 52.

ZMIERZNj^Ć nijak jedntl., Zmierzieć dok., opnierznąć. ob-
mierznąć , jiim dfcl tPCrbcn phys. et fig. tr. Zołniertoin
Tureckim wojna Węgu-rska zmierziała , ie na sam jej
odgłos powstało nieukontentowanie. Kłok Turk 205.
Zakrywasz twarz chustką . zinierzłoż ci jui spojr/ec na
mnie. Teal. 29 c, C2. Rogactw nienasyconem i złoU
pragnieniem Staje się swych poddanych imn-rzlcrn po-
hańbieniem. Jabł Tel 50. Zmieriły, obmierzły (6'orflł.
i. zmerwd rigidiist.

ZMIERZWIĆ <i. dok., ob. Mierzwić, pomierzwić , ifnieti.
zmiąć, idrtizgotać. lelricć . w nieporją.lek wprawić;
Crv'nl. luiorulyujem , zmcrviti confncare ; tiusn. izmeruiti

ZMIERZWICIEL - ZMIERZYĆ.

Z M I E b Ć.

llÓo

irmrriviti, scrbrutfcn , 5crfni(fc!n, inlnodńn, m Unorbniing
Erililicn. Wprzód Filisie , popraw' moje pleeiankę różowe,
Bo caJując mię, cała zmierzwiłeś mi głowę. Chód. G^sn.
41. Widzi zmierzwione włosy po szyi trzpiocące. Zebr.
Ow. 17; (inornatos capillos pendere). — §. Zmierzwid ,
namierzwie, poinierzwić , mierzwą zapełnić, mit Sirt'
fłrob aiifiiflcn. 'ZMIERZWICIEL, a, m, który co zmierz-
wił, bet 3"Uini""'"^"i^fr , 3frbni(fcr; Croal. zraervitel
contritor. 'Z.AIIERZWISTY, a, e, do zmierzwienia, ju=
fammenbrii(f('av , jcrDrutfbar , itxbxbdli^ ; l^osn. izraervivi ,
izinrriviv friabilis.
ZMIERZYĆ c;. dok., Zmierzać nieduk. , wymierzyć co,
przemierzyć , wziąć pod miarę ; Boh. zmei^iti ; Croat.
zmeriti , zmerjati , zmerujem, alniieiTeii , niiśincffeii. Kto
nie wierzy, zmierz sobie. Ztbr. Zw. 11. Zmierzyć zboże
trzeba. Tr. Niezmierzony, nie do zmierzenia, zliczenia;
Slav. neizmiran, unermcfilicll , lob. Zmierny, niezmierny,
bezmierny). Wielki skarb i niezmierzone boga.^.two. Rej.
Ap. Z 1. Tak wjedzie do stolicy, a z tyłu i w czoło
Niezmierzony gmin ludu toczy ^o w około. Twird. Wi.
16. Pedż z nią w czerstwości lata niezmierzone. Zab.
15, 230. Zmierzony, określony, określny, ojraniczony ;
crmclTltt^' bCGrattjt, bcfiranft; — niezmierzony, nieokreślony,
nieograniczony; unenneiTlic^, unbegraii}t, untiefc^ranft. Każda
stworzona rzecz jest zmierzona , a grzecli jest niezrnierny.
W. Post. W. -53. Wszystkiego twórco , boże niezmie-
rzony! J. Kchan. Ps. 9. Który napełniasz bóstwem nie-
zmierzonem Niebo i ziemię , i wszystko stworzenie , Du-
chu wszechmocny, ciebie uniżonym Wzywam umysłem.
Odym. Sw. A. Ku wiecznej sławie Sarmackiej korony,
Niech to Jehowa zdarzy niezmierzony. Odym. Sw. ded.
P^n niezmierzony, nigdy nieskończony. Hyb. Ps. 191.
Ojcze niezmierzony! Odym. i>w. 2, Bb 2. Niezmierzona
prawda. Rej. Post. C c e 6. (niezgłębiona, niepojęta,
niedościgła, nieosiegniona). — Zmierzyć co z czym , do
czego , na co < pomierzyć , luoitacfe abmeljett. Zmierzyć
trzewik na nogę. Biidlk. — Zmierzyć się z kim pr. et
fig. tr., ^iij mit einem mcjTen. ('Zmierzył się, o6. 'zmierzyć
się z kimj. — g. Zmierzać do celu, do kogo, na co,
ob. mierzyć do celu , celować, godzić; loobttl jielcil , not'
auf jicicii , fctii)iilcn. Zmierzyć ko^o , wziąć go dobrze
na cel-, ciiKii gut inś 3if! Men, nii^ ^s>xn faffcn, i^ii rei^t
abmciTcn. Tak dobrze zmierzył Fdislrata , że go w sam
brzuch włócznią uderzył. Jabt. Tel. 285. Strzelcy , gdy
do czego zmierzają, jedno oko zamrużają. Suk. Probl.
27. Dziś powodzią wewnętrznej niezgody porwany , Ociec
z synem, brat z bratem do siebie zmierzali. Groch. W.
546. (z sobą walczyli) Kto "ninacz nie zmierza , w nic
nie uderza. Cn. .4d. 386. Nie zawsze uderzy , na co
zmierzy. Cn. Tli. 1437. — Fig. tr. Zmierzać myślą na
co, godzić myślą, zamierzać sobie, dążyć postępkrem,
sprawowaniem się. załatwiać, zarabiać na co, zacho-
dzić ; 11'orauf Itnjtcicn , btnfłcuern , binar&eiten , c? DeaDfii^'
łigcn , l'fjmc(fcn. Bóg człowiekowi pewny kres ,^ w któ-
rymby stał, zamierzyć, i pewny cel, do któregoby
zmierzać 'zawzdy miał, naznaczyć raczył. Żarn. Post. 5,
385. Słusznie moje oko nigdy przedtym i dziś nie zmie-

rza wysoko. /. Kchan. Dz. 236, fcf. wspiąć się , wspinać
się). Już to niewdzięcznik , kto oddziafywając dobrodziej-
stwo wzięte, zmierza na drugi wziątck. Oorn. Sen. 275.
(zakrawa). Zmierzanie myślą na co , zmierzanie myślą
do czego, umysł, Iłoniec spraw, przedsięwzięcie, in-
tencya nie Polskie jest. Cn. Th. 298. zamiar, zamysł,
cel; ba6 3'el- bn^ 'Jlbfebcn, bie ^llifti^t, ber ?5or|'(ig , iai
Scftrekn, Mi Jrad;tcti icoiiac^. Siło to wszystko niespor-
nym krokiem; przecież doszło mniej lub więcej zmie-
rzań swoich. Kras. Pod. 2, 132. Zmierzać ku czemu,
dążyć , mieć za cel , wychodzić na i:o ; luornuf binnii»ge»
Cen, I)iiiaiiśfommcii , babin fiibren. Pełń obowiązki wszys-
tkie religii ; bo wszystkie zmierzają ku chwale boga i
uszczęśliwieniu twemu. Kras Pod. "2, 76. Zmierzać do-
kąd, dążyć, spieszyć, składać dokąd, kierunek swój
mieć abo wziąć, ajp^iii gebcn. Człowiek ledwie z kolebki
wyciągniony , pędem do grobu zmierza. Zab. 7, 163.
(leci, pędzi)/- Zacząwszy od kolebki p.'-zez cały wiek nasz
do śmierci zmierzamy. Ossol. Sen. 72. (do niej ciągnie-
my, posuwamy sie). Kto w boga nie uwierzy, pewnie
w potępienie zmierzy. Kanc Gd. 265. (leci , wpadnie).
Skwapliwym krokiem dalej zmierzałem. Zui 2 , iSó. Alb.
(spieszyłem, ruszyłeraj. Jeden do mnie się zbliżywszy,
rzekł, niech mi się godzi spytać , dokąd zmierzasz? Zab.
2, 176. Alb. (ruszasz, machasz, bieżysz?).

ZMIEŚĆ, zmiótł, zmietli, /'.zmiecie, zmiotę c:. t/oi., Zmio-
tać , Zmiatać niedok. , Zmiatywać częsli. , zmiatuje pr.
contin.; flo/i. zmjlati , smeyćiti , (zmetati a/(or<are , smjtka
pampinatio) • Stan. zmjl;5m ; Croat. zmezti , zmecham,
zmeszti , zmechem , zmetam , zmetati ; Bnsn. smesti ,
smetati ( perlurbare ) ; Ross. CMeiaTb , cnieTUBaib , CHe-
cin, csieiKa; g. 1) miotając zrzucić, zwalić; bcritiiter roet'
fen, abiuerfcn, beratif^Ienbeni pr et fig. tr. Umyślnie szatę
z ramion zmiatam. Olto. Ow. 84. — .Ąllegor. Sprośną swych
grzechów szatę na stronę zmiatajmy. Chryszt. A'in. B 4 b.
(odrzucajmy). Przez gwałt wszystko czynią, i podług
swego chciwego upodobania jednych zmiatują, drugich
stanowią na urząd. Zygr. Ep. 10. Już go bóg raczy
'zmietować z onego włodarstwa jego. Rej. Post. K k 2.
(składać, ob. Złożyć). Wnet Ajax Telamonid Symoisa
zmiecie. Nie znał ślubów małżeńskich, i był w wieku

, kwiei'ie. Dmoch. U. 103. zwali, sprząta, zgładza, au§
bcm 28cge rdnnicn. Nie mogli nieprzyjaciół z muru silnym
zmieść odporem. Dmoch. U. 2, 329. (zepchnąć, spę-
dzić) Pan i anioły z nieba *zmiatował, i króle możne
*z3wzdy o pychę niszczył. Weresz. Reg. 89. — Zęby
w drugim roku konie zmiatają , dwa wierzchnie a dwa
Spodnie. Lek. Końsk. pr. ronią, ^aljni abmcrfen. Zęby,
kióre konie najpierwej zmiatają , są dwa spodnie. Cresc.
314. — • Nauczvła mnie Dyana , w nieochybiiej mierze
Śmiertelne strzały zmiatać, i leśne bić zwierze. Dmoch. U.
155. ciskać, strzelać ; abfi^iepen, abPrftcfen. — g. Fig. tr. Zmia-
tać dane słowo , zmiatać się z danego słowa , zrzucać się
z niejo , fein gegebcneź 2Bort bre^en. Dziś reki danie wni-
wecz , dziś słowa zmiatanie w zwyczaj poszło. Simon.
Siei. 41. — §. 2) Zmiatać miotłą, skrzydłem, miotełką;

Yind. dolpomosti, abfe^reii , abfegen, |eruntevfcfiren , ^ex'

H04

ZMIEŚCIĆ - ZMIESZKAĆ.

ZMIESZKANNIE - ŻMIJA.

unttrffgcn, (cf. abfiebetn. 9 big). Macznej kurzawy z młyń-
skich ścian zmiecionej, Irzy łóly przysypać. Syr. 713.
— tig. Ir. Biigowie nie sprawioż tego , ażeby lak zna-
komite cnoly zminiły z plam tyle tuk straszliwych nie-
cnot. Natj. Cyc 55. (zczyiSri/y, wvczyściłyj. Zmieść z sie-
bie jaki zarzut. Zub. 13, 202. Nagi oczyścić się , unie-
winnić się , usprawiedliwić się , 'sprawić się. — g Zmieść
do kupy, zrzucić do kujiy ; fliif fincn $aufcn jiifamincn
fcbleubeni , jiifammen roerfcn ; Sorub. \. romailn metam
cuiijicio. Zmieść mioi/ą, juinmmcii ffbrcn, sufiiiiitncii fcgcn.
Zmiatam co do kupy, loinerro. Cu. Tli. 1457.

ZMIEŚCIĆ cz. dok., Zmieszczać niedok. , ob. Mieścić, po-
niieśc.ć, umieścić; ^U% flckn, iRiium gfbeii , placireii.
Jednak śwint, chiić to tak ciasny i mały w okręgu
swym , tak przecie w sobie wicie zawiera i zmieszczą
rzeczy wielkich, iz w nim zamykają się sposobnie i bez
ciasnoty, morze , i ziemia , i wyspy i lądy. Uoter. a 2.
(ubcjinujti sobą). Zmieścić się, umieścić się, pomieścić
się, mi>-jsce mieć, ^'Ifl^ (lalifn. Gdzie co raz leiaJo , i
drugi .»ię zmieści. Pot. Arg 559. Zmieści się tu tyle,
zmieścimy się, topiet iws domus. Cn. Th. 1437. Juz
morze brzeg ma , juz się i w swoje zmieszcz.iją Łożyska
pełno rzeki, strugi opadają. Olw. Ow. 21. wracają się,
zamykają w łoiyikacli

ZMiESZAć IZ: duk. , ob. Mieszać, pomieszać, zamieszać,
Boh. >-miSH[i ; Surab. 1. sriijschu , zmischam ; Vind. (m\e-
fhaii ; Croat. smcssati , smes5Śvam , izmessam, izmessa-
nyc; Da/, .szmcszli, <c(. zmieść;; Bosn. smesti , smutil
(r{ zmącić, cf. smucić), smelen , smuohjen, smuliti
izmulili; fiig. izmjescjati; Boss. CMiuiuTb , cutllillBaTb ;
zmii-szać co z czym, pomieszać. »rrnii)d)ill, lllltcrcilHlIltir
mi|'cl;fn, mit ciiiaiitur ucrmtitbcn. Zmiesza się woda z wi-
neiii , pomiesza się, odmienia się w wino. Cn.Tli. 1457.
Łaskawość z surowością Ink zmieszał, iż surowość ła-
skawością, a łi.skawość surowością b\ć się zdawała. Sk.
Zw. 2 , 2.-)."). (złączył zjednoczył). Wyobrażenie zmie-
szane, kl.icego nie mo/.na ilost:iti-cznie rozróinić od in-
nego. Cyuiik. I.ugll ocriitifAt, sfrtworrcH, ocrioirrt Czło-
wiek, dziwne to zmieszanie <lo>kon łoś i i krewkości.
Zub. 8, 131. mieszanina, 3>eniii|'c^)iinfl , Sufoniniciifc^iiiiig.
Zmieszanie orf». ; Hag. smeleno . ocrmifc^t. Pana jedno-
rodzonego we dwu naturach niezniieszanie, nicrozerwanie
wyzna«amy. Aa/. Gd. 87. — Trand. Zmieszać kogo,
poinie^zić, strwożyć: finfn 1'frroirrt iiiacftcn, Drmirrfit,
bcfturjcii, uprlfijcii niaifecn, (cf. zbić z konceptu, z "jeilno-
clioily, z terniinul. To >łowo: do kozy! l?k niie mocno
zmieszało , ze mię pizenzły miozy. 7"eu/ 4(j" 6 , 46.
Ten, którego niezii<ie9Zan\m , niezalęknionym zowiemy,
mało co i rz.idko się kiedy zmiesza i zDlrwoży , nie zaś
nigdy, hlr.h. Sen. lisi. 2 , 584 , lioh. smdsytedlny mo-
gący być zmieszanym , pomieszanym.

ZMIESZK.AĆ med. duk., Zmieszkiwać czeUl. , bawić, ocią-
gać się, nie spieszyć się z miejsca, zatrzymać się, zo-
st.ić na jednein miejscu: \\ć) ailfljilltfll , ucrtDeilfll , lUfilfll ,
nid)t ipeiter filcn , jiJgern; Ł'••c^ aaiiouiKaio, kochio. sasie-
jaw Wygrana twoja pewna, tylko me zmieszkiwaj. Zebr.
Ow. 204. (nie ociągaj się, pelle moram). Dziś nie wczas,

jeśliś zmieszkaf wczoraj. Rej. Wiz. 160. (nie dogonisz).
Kto chce sprawiedliwie osądzić , trzeba na tyra zmie-
szkać : nic o to sie starać trzeba , żeby się siła na dzień
osądziło akcyj , ale o to , żeby się choć mało , ale do-
brze osądziło. 6'orn. Vł/ H A b, (cf. musi się bawić,
kto co chce sp^awić^ Syn twój niechaj w naukach czas
dobry uczyni, przy jednym nauczycielu niech zmieszka,
aż poczuje i pozna w sobie wiadomość nauki. 6/icz.
Wych. A 5. — Zmieszkać , wytrwać, wjmieszkać ; atl3'
taticrn , bebarrcn. .4ni zmieszkają nie-:(irawiedliwi przed
oczami Iwemi. Wrubl. 9; (non petmanebuntj. Próżno zły
ma tuszyć sobie, Aby miał zmieszkać przy tobie. /
heban. Pi. 3. (utrzymać się). Zmieszkać, zabawić, zo-
stać się; fclcifccn, PcriDtilcn. Przymusili go mówiąc, zmiesz-
kaj z nami, boć się jiiż wieczór przybliża. W. Pust. Mn.
200. Prosili go, aby zmieszkał u nich, i zmieszkał tam
dwa dni. Uudn. Juan. 4. 40. (prosili go, aby u nich
został, i został tam przez dwa dni. UiLl. Gd.) Tyle dfii,
jako prosiła, zmieszkał. Gorn. Ow. 505. — Trzydzieści
lat i dziewięć na świecie zmieszkawszy , umarł (iroch.
W. 576. przeżywszy, burd^lclirn - Zmieszkać co, omiesz-
kać, ociąganiem opuścić, DCliailllIcn. Jeśli się co mil-
czeniem zmieszka, albii wysiaj.i, tedy sie to "zasie mó-
wiąc naprawić może. Ertiz. Je:.. !•' 8 b -'Z-M lESZKAN.ME
adutrb. , ociąiiając się, jiiiibcriiD , jógmib. N.ezmicsikanfiie
znowu do was przyjdę. Ghoiik. huti. 5. et 51. nieodkła*
dając, nieodwłocznie , niez^łneznie.

ZMIET.aC. oh. Zmieść. Z.\;iETUĆ, Z.METLIĆ. ob. Mellić.
Z.MICAĆ, ZMIGOTaC. ob. Migać, migl.tać.

ZMIliP.OSZ, a, m. , zmindak, skąpy. Wlod. Cn. Th. 1157.
liczykrupa, liczygrosz : etn ^ililfcr, Jttmilfrr, S>'}/ i'f- >i>>;<ii
zmiąć.

'ZiMIJ , ja, m. , (ob. Żmija), wąz , <:ad , jcadzina, zło ple-
mię . jaszczurcza plemię ; Sdjlaiige , £><.ttx . rtternijijud,'lf.
Tak le'ż w r.iju niegily żmij kusił przodka nj^zego.
Eram. 55. Wróble wytępiać , aby ten żmij nie czynił
szkody. Kmil. Spyl. Z/ 2 6. (len gad, la gadzina i. Mu-
zyka będzie, pieśni też dostanie, A k temu (ł.icić nie
potrzeba za nie. Bo się tu ten żmij rodzi lak 'okwito.
Lepiej daleko niż jęczmień . niż żyto. / Ac/ari. Fr. 6.
((■(. piskustwo. trutnie, bąkij.

ŻMIJA, li, 1. ŻMIJKA, i. i., zdrbn., (cfżmij), coluber
vipera , brunatna, czarnonakrapiana , długości bbzko łok-
cia , grubości na dwa e»le , używają ji-j miesa do ro-
bienia dryakwi. Zool. 202. bit JJiittcr ." 'Bipcr. Ćttn ; B.h.
geśter , (geślerka 'jaszczurka), (ziiiyge coluber berui)\
S'>rab. 1. fmija . had (cf. gad), (Imiy. f- zmiyeneza
smok); Sorub. 2 fmija ; Carn gad, g:daih , uhlerka ;
Yind. modrofj (cf. modryj . vipra , kazba (rf. kaizka),
koka. giflerla , kazba od smija , gadjara kazba, knnihe-
sta ; Croul. zmia lyuticza, poszkók kacha (cf. poskok) ;
(zm;ij draco , zmaycbich d-arutnulut ; l)ol. zmija , zmaj
terpeiis , dem. zmijcza) ; Dosn. poskok zmia , zmia gljutl
gliulica , (zmia , giija serpent , anguit , zmaj Jraro , (.
zmajica , dem zmaijcchj; tiag zmija gljulizza . zmijta ,
poskok, zarnokrugh, zmaj, (imija, zmijza rolubra. ler-
pcnt , zmiojalina anguii innoiiut , zmaj , zmaijch draeo);

ZMIJAC - ŻMIJÓWKA.

ZMILCZEĆ - Z MU' O W A Ć.

i 105

S/ati. poskok , otrovna zmia, vipera, (zmia, guja • on^wis) ;
Ross. jKe.iTonysi, JKC.iTonyauKŁ , 'sm-Łh, 3MtH, sMtłiKa ;
EccI. :cMHH, SMHH , 3Mia , 3Mia, 3HiHKa ' waz) Zmije u
nas nazwane. n;ijwiccej się różnią płaską swoją głową;
w zębaeli nad wszystkie inne węże źiriije największą mają
truciznę. Kluk. Zw. 3 , 70 , (cf. padalcoźniij , źmijogad ,
cf. łbieniec opoczny, skalna jaszczurka) Żmije gniewliwe.
Daniiil. J. Jakie to osobliwsza źmijka , Acz z swego
urodzenia pozioma bestyjka. Zab. 15, 180. Żmija rnała,
acz jest mniejsza maiki ciałem, ale jadem równa Żarn.
Post. 2. 452 b. Wiem, że często kwiatki kryją W krza-
czku jadowitą 'żmiją. Teat. 44-. c, 40; (ongnis sub lier-
ba). Hag. Prov. Tkoga zmia uje, i gusutenze se boij <
kogo żmija uje , i jaszczurki się boi; kto się na gorącym
sparzy, i na zimne dmucha. — §. Rodzaj trzeci gadu
czołgającego się, nazywam żmijami: prawda, ze pod
tern imieniem osobny tylko niejaki gad dotąd rozumie-
liśmy; a kiedy ten tu się mieści , tak się widzę przy-
muszonym do tfso polskiego imienia , jak Linnfusz za-
żył Łacińskiego coluber. Kluk. Zw 5, 31. tai 3}nttcrgc>
f(hlcd;t. — §. Żmija , pewny gitunck armat. fupr. W.
i, 247; wyrzuca dwanaście tuntów żelaza. Archel. 13,
cf śmigownica . citie 3lr{ flciiicr S?iltIpnCII. — § Morał. tr.
żmija , złośliwy człowiek , cf. jaszrzurcze plemię ; cillC
bófc 9Jatt«, eiii bofet Tłtn\d). Żmijo, stul gębę. Tr.
Ty żmijo, t. j jadowita niewiasto. Cn Tli. 1457, Huss exil-
4Ha, rajHiia, s.iita. — (Z.V11J.4Ć, żmija, oh. Zminąć. Z.MI-
JACZ, a . m. , która zmija , omija; bcr Sliiśiceidjcr , 5Scrmct'
ber). — Ż.MII , ja , je , Ź.UI.JOWY, a , e , od żmu , Sipperii • ,
!)Jattcrn=; Bok. geslerćj , (cf jaszczurczy) ; Sorab. 1. ha-
dowe , (cf. gadowy) ; Garn. gadove ; (Dal. zr-nain, zmaj-
szki serpentinus) ; Hag. zmijn , (zniajev = smoczy ; Uosn.
zmjin ; Ross. smiiihhh , SMtiiHhifi 1) wężowy, 2) smoczy;
Eccl SMieBbin , IlSMinBblU wężowy). Śmierci zaciągamy
w Rzym z Libyi , gdy jailów źmiich zasięgamy. /Jardi. Luk.
167. Chleb jego w żołądku jego obróci się w żółć żmijową.
3 Leop. Job. 20, 14. Ijaszczurczą). Wyrodkowie żmijo-
wi 6«'fn, Math. 5, 7. (rodzaju jaszczurczy. Bihl. Gd.,
Ottcrngcjiidjtc. 8ut^.). (Ecd. sMieHpaBHuH wężowej natu-
ry).— g Żmijowa Ł^łó^ka , echium, rodzaj rośliny. Kluk.
Dykc. 1, 197. 5?attcnifopt , C»tternfDpf , cine ^Ifliiiije ; (Boss.
SMtnHaa rojOBKa , ysKciSKa porcelanowa muszla, cyprnea
caput serpentis). Ż.MIJOGAD , u. coluber nspis , żmi-
ja czerwonawa z brunatnemi plamami. Kluk. Zw. 3,
71. bic bramę 3?ntter. ŻMIJOWIEC, wca, w., dragnn-
tium , ®rad)cmiMir3 , znajduje się w cieniu przy pło-
tach ; korzeń dobry na ukąszenie od węża. Kluk. Hośl.
2, 298. Ziejec , żmijowiec rzeczony od żmii, że nietylko
pstrocinami jest jej podobny, ale i lekarstwem jest wiel-
kiem przeciwko jij zeszczyknieniu , dracunculus minor,
flein śd)lttnijeiifrnut. Syr. 627, ob. Wężowmk wifiki, ja-
szczurcze ziele; Groat. zminecz ■■ obrazki ziele; Besr}.
zminac arum ; Ross. 3MieBiiK'b szczaw wodny, pyMana
żmijowiec Włoski. — § Żmijowiec kamień , echiles , lapis
viperae ; tiiperae morsibus remedium est. Cn. Th. 1457.
Żmijowiec, kamień, kióry jad wyciąga, Dudz. 74. bct
Otternftein, SSiperftcin ; Ross. sMieBHK^ serpentyn. ŹMI-

S/owniK Lindego wyd. 2 Tom VI

JÓWKA , \ , i. , picris er.hioides . gatunek goryczy. Kluk.
Dykc. 2, 182. eiiie 3lrt Sittcrfrmit,'

ZMILCZEĆ med. dok , 'Zmilczewać, ■Zmilczywać cz^stl. et
eontin. \ ob. Mdczeć , zamdi;zeć, milczeniem pokryć, za-
taić, ucrfcljnicigcn. Jako ma cudze rzeczy zataić, który
sam na się wszystko powie , i nic zmilczeć nie może ;
i woli taki sobie niebezpieczeństwo uczynić, a podjąć
mówiąc, niżby to miał zataić a zmilczeć co wie. Eraz.
Jez. M 3. Zmilcz mu tej nowiny. Tr. — Zmilczeć komu,
silentio audire , jerre , praeterire. Cn. Th. 1458. fti[lfd)iuci'
gciib flcbfibij niiborcii. Jg i w nagrodzie znacznej upe-
wniała, Lecz się ona na sprawę tę zmilczywać zdała.
Olw. Ow. 2G7. 'Zmilczewa i rozmyśla co widzi. Zebr.
Ow. 252 ; {iilel). — 'Zmilczeć się inimk. , umilknąć ;
pm fd)n>ci(jfn , 511 fprci^cn auf^óreii , »erftiimmcn. Gdy to
uszłyszcli , poglądając jeden na drugiego, zmilczeli się.
Baz. Hst. 52. Tak im odpowiedział , iż się wstydzić mu-
sieli, i zmilczeć się w pytaniu swojem. W, Post. W. 2,
233. Rzecze mu: przyjacielu, jakoś tu wszedł, nie mając
odzienia weselnej;o ? a on się zmilczał. Sekl. Math. 22.
Oni się wszyscy zmilczeli. Rej. Posl. P. 1 14. Zmilczały się.
Zebr. Ow. 1 ; [lenuere silentia cuncti). Z.MILKNĄC nijak, je-
diitl. , "ZmWkać niedok. , umilknąć, zamilknąć, zaniemieć,
OCrftltmmcn ; (Bosn izmuknuti raw(e,<c«re , izmuknut, izmu-
kal roMcMs) ; Ross. c.MOjlKHyTb. Muten, zamilczawam się,
zinilkam, niemy się stawain. Maj-z. Car został smutnego
Panem miasta , praw zamiikłyih i pu>tego Domu. Bardz.
Luk.ló. — § Zmilknąć, zmartwieć, zdrętwieć; erftarrcit,
nliftcr&eii , ctn|'d;lnfoi. Nacieraj tym korzeniem *pięte żyły
mdłe albo zinilkłe, uznasz pomoc. Sienn. ii9. Już zmysły
władzy pozbyły , Już wrodzone zmilkły siły. A'nnc. Gd.
31 X Koryander jest zbytnie zimny, a czyni omdlenie i
zainilknienie yłowy. Spu-z. 20, odurzenie , Setńllbltng.
Blady strach oblata zmilkła w swym gruncie ziemię. Zah.
1 2, 255. Włoskiego orzecha jąder pełnych zdrowych,
niezniilkiych dwa łóty ukrajać drobno. Syr. 344. nie-
zwiędłych , ni(^t luelf. Hanyżowe nasienie ku lekarstwu
ma bvć świeże , pełne , niezmilkłe. Syr. 408

ZMIŁOWAĆ się, ('Smiłować się. W. 4 Reg. 14, 23) za-
imk. dok.. Zmiłowywać się czesti, zlitować się , mieć mi-
łosierdzie , jid; crbarmon ; JSo/i, smdowati se , smdowawa-
ti se ; Sorab. 1. fmeluyu szo ; Sorab. 2, fmilni miło-
sierny, litościwy; Garn. smiiem se , usmilem se ; (smile
se ineni miserel me , miluvati = żałować) ; Vind. fe vfmi-
liti , fmiliti, fe ufmiliti , (fe mi fmih > żal mij ; Groat.
szmiliivatisze , smilujemzse ; Rag. smillovati se , pomillo-
vati ; Bosn smillovaii se ; Ross. cHiuoBaTbCfl , yMn.iocep-
4HTbca, cacajHTbca (cf. użalić się), cocTpaAaib, cocipa-
Hcjy; Ecrl. ójaroyTpoócTeyio , ymeApaio , ( cf szczo-
drzye). Bóg zmiłowawszy się nad nędzą ludzką; zesłał
wybawiciela syna swego. Biai. Post. 154, Bó^ zmiłuje
się, nad kim się zmiłuje, a 'zlutuje się, nad kim się
'zlutuje. Salin, ó, 178. (zmiłuję się nad tym, którego mi
'lito , a miłosierdzie okaże nad tym , nad którym się
zlituję. 1 Leop. Rom. 9, 15; zmiłuię się, nad kim się
zmiłuję a zlituję się, nad kim się zlituję; a przetoż nie
należy na tym , co chce , ale na bogu , który się zmi-

159

1<06 Z M 1 N Ą Ć - Z M I Ń D Z I C. Z M 1 N 1 O W A C - Z M O C M Ć.

/owywa. Dtbl. Gd). Niewidomy za«o{aI: Juzusie. synu tak, jako cnym iyJom zbytnie nazbieranie pokarmów.

DaN^iiIów, zmi/uj się naJe mną! Sekl. Luc. 18. Hospo- Gil. hut 50+.

di pomiiij. t. j. p^ie zrai/uj się! Fim. ham. 106. Yiiid. ZMIMOWAĆ , ib Miniować'. 'Z.MINKA. Diel. Św. 28. Biel.

boiiu fe yIiiiiIi ! Zinifowaniu sie , zriiiłc>w;.i)i(' , iiilowanie, H>t. 152, ob. Wzmi.iiika , 'zniiaiika,

listość . miłosiłTil^ie ; Hi (5rtiumcii , Pic Grbarmung; IJoh. ZMIOLK, zmiele, ob Zi-mlfć.

smilowanj ; Yind. vfiiiiKrije , fi]|luvanje; (Jrout. szmiiu- ZMIOT , u, m, wymiot, śiniecisko, zrzut; Hoss BSMerb ,

vanye ; Hoss. Mii.iOBaiiie , noMiMOBUHie . yMHjeHie — g. pBora , \>ai ?Iii6flen)0ifenf , ter ?lu»roun. Pies do zmiotu

W życiu polocziit-ni : Zmi/uj sie ■ proszę, upraszam, bądź wraca, wilk do swej natury. Put. Zac. tj^. (pies się wra-

tak dobry, tak wzjjlędny, l.«k /askaw , suplikuję ; ic^ bitte, ca do 'zmieciska swego. Hudz. Ptov. 26, 11). Pol. Zae.

(labe t»ic @ńte , ff? fc gut , fo fliitig. Un jakiś podaje 85. MIOTAĆ, zmioce , zmioię , ob. Zmieść.

sposób, ly. Ziniiuj się, powiedz, czy jeszcze zostaje *ZMiUK , o6. Zmierzch

nam kióry ? Teal. 45. 6, 49. 'ZiMIIlZYC się z kim, Zmierzyd się z kim, (dislng. zmierzyć),

ZM1N.'VĆ (Z. jediilL, Zinijać niedok., ob. Minąć, pominąć, zaimk. dok., mirem czyli przymierzem związać się

otnmąć ; iibrrgcbcn, aiiSlalTcn , a\ii ber 31d;t laffcn. Jedno z kim, mit cincm fin grifbfnilbuiiDnip, cincn 8unb ( cf.

zwinąć, dtuj;ic zm;nać Hya. Ad. 18. — Zmijać kogo, "bunt) mat^Cli. Abyście nie zapomnieli przymierza Je-

ch)bid; »erfel;lfn, nid;t ticffeii , iiidit aiitreffrn. J..b/ka ci- bowy, którym się zmirzył z wami. Budn. Oeul. 4, 23.

skiem 'wzrażana, zgania bieżącego i zmija. Zebr. Ow. 204. (przymierza, które uczynif z wami. Bibl Gd.). 'Zinierzyl

ŻMINDA, •ŻMIENUA , y, ź, ŻMINbACTWO, ŻMIEŃDA- się by/ król Judzki z królem izraelskim. Oudn. 1 Heg.

CTWO , a, u., pliiluryyria, skąpość, żmieńda , /akome 22, 44 (uczyni/ z nim pokój. Bibt Gd).

zbieranie. lUącz. Żminda , 'skępstwo nawet dla siebie. Z.MISTUOWAĆ , ob Mistrować , wymislrować.

Włud. giljigfeit, Snicferec , Sliinuferec. Bezecne brzydkie- ZMITHĘŻYĆ med. dok., ob. Mitrężjć; milrężac spędzić,

go /akomcy żmindactwo. Dmuch. Szt. li. 59. Za ską- przepędzić , zmieszkać , tic '^iH »ertdiit>eln. Wojsko Pol-

pym idzie imiendaetwo, ciężkość, umjs/u pod/ość, wzgar- skie zupe/nie cztery niedziele na gnuśnym stanowisku

da, nienawiść ludzka, felr. Et. 256. ih. 112. Zmindą, zniitręźy/o Arom. tj04. — Kropidło arcybiskup , zwszys-

po żmindacku , illiberaliter. Cn. Th 1458. mit flllirferc^, tkich dóbr wyzuły, kilka lat w przykrym niedoslalku

fnilferig. — ^. Bolan. Zminda, Amaranthus Ulitum , ga- zmitręży/. Krom. 416; inopem vttam egil , skwasi/, Mf

tunck szar/alu , roślina roczna, w w:irzv*nycli naszych 3f>t yerfaiicril , ocrlcibcn.

ogrodach Sie znajdująca. A7i/A-. Dykc. 1,'28. Sie erDbect- ZMIZEILMĆ , ZMIZEUOWAĆ cz. dok., mizernym uczynić

mclbc, ber 'Kcieramaraiit^. Żminda, Blitum, rodzaju te- zbiedzić, eleiib madjcii. Lud zdeptany, zmizerowany, do

go mamy gatunek jeden, żminda jagodna. Kluk. Dykc. niczego zdatnym być nie może i/on. 63, 50l. Z takiej

1, 74. — g. Żminda, wi., i z. «ŻM1.\DAK, a, ro., ską- z/ej paszy zmarnieje tylko i zniizeruje się obora. łJaur.

piec, żmigrosz, mrzyg/ód, liczykrupa , sraażywieiheć , Sk. 54.

wędzigrosz, szperka , ."iknera; Do$n. Irator , cin Jflj- f'" ZMIZGAĆ, ob. Mizgać. ZMLECZMEC , ob. Mlecznied.

Snaulcr, Sliiirfer. Żmmdak , mając dość, skąpo żyje. so- Z.MŁÓClC , ob. M/ócić. — Addas: Zm/ócony , Croal.

bie ża/uje. Gil. .{d. 1357. BieJa skąpcom i żmimlakom, zmiaten ; Zm/ócenie Croat. zmlalenye. Z.MŁOli.MtC , ob.

Skarbiiych szkalu/ strzegącym. łJrud. Osi. E 9. Nie by/ M/odni.'ć . odin/odnieć, ob. M/odzić się. Z.M.NAŻAĆ ,

z natury skąpym i żmindakiem , Jako zwyczajnie zyski Z.MNOŻYĆ , ob. Mnożyć, pomnożyć.

czynią takim. Jahi. Ez. 34. Patrz jaką pochwa/ę bierze ZMNIEJSZYĆ, ob. Mniejszyć , pomniejszyć, umniejszyć,
miłosierny, A ty czemu nie dajesz , żmindaku mizerny ? Zmniejszać niedok. — Addas : Teraz gdy kraj szczupi),
Prot. Jat. 4. Skrzętnym mię żmindakiem zowią, ponie- zmniejszają, \v/aśnie o lej porze, Przjszłej jego wiel-
waż wymyślncmi iki przepycli potrawami slo/ów nie za- kości ma zajaśnieć zorze ? Zab. 10, 223. Chcą aby na
stawiam. l'iUh. Sali. 2ti<S. Żmindak ukryciem rzeczy ich wolą góry sie zmiiiejsza/y , Ludzi wszystkich rachują
sobie mniej zdatnych, ujmuje innym potrzebnych. Pilch. jak za proszek ma/y. Jabł TA. 551.
Sen. 3, 77. Uziś tchórz ostrożnym się zowie, a żmin- ZM.NOZYĆ, vb. Mnożyć, pomnożyć. Stryjk. Gon. iV 3.
dak oszczędnym. Min. Ryt. 4,'l67. Na niedostępnym ZMÓC, ob. Zmódz "ZMOCMĆ ć;. dok.. Zmacniać niedok,
wierzchu góry jabłoń rodzi , Ale żaden po owoc ku niej umocnić , utwierdzić , mocniejszym uczynić , mocy do-
nie dochodzi. Tylko ptakom jest karmią, ostatek wiatr dać, wzmocnić; fliufen , mebr gtdrfc gcben, ftdrffr ma-
psuje. Ja to, żmindaku wszelki, lobie przypisuje. Gaw. djeil , befcftigcil. W spróchnia/ej cliałujne wszystkie spo-
Siel. 387. Nie godzi n^m się być wielkich przodków je rozwalniają się, a za zmocnieniein jednych, rozsia-
naszych wyrodkami, tciiórzami, żmindakami. Star. Hef. dają się drugie. Pikh. Sen. list. 245. Ręka zmaciiia
20 ŻMINDACKJ, a, ie , ŻMl.NDLIWY, a, e, skąpy, miasta murami , fosami /'a/ir. U'. 1, 183. Takowe bom-
sknerski, jak żmindak; fiiaiiicrig, fiiiderig , ftljig. lllibe- by nazwane zmocnionemi , którym daje się cokolwiek
rulis et sord.dus quaesius , sromotne a żmindliwe naby- grubsze żelazo w dennej części. Jak. Art. -, b8. Przecie
wenie. !Ua<z. Po żmindacku , żminda, illiberaliter. Cn. sen mię zmocnił trochę, ale jednak jctem s/aba bardzo.
Th. 1458. ŻMINDZIĆ <•:. niedok. nażmmdzić dok, po Teat. 5," 117. (posili/ , pokrzepi/). Na co wielkie statuty
żmindacku zbierać, jiifanimcn fllilllfcm , illidllimcil fnicferil. i prawa pisane. Inly mebęda 'zwyozajmi ludzkiemi zm»-
To co /akomca nalichwi , nażraińdzi , na/upi , obróci się cniane? baz. ilodn. 17. (wsparte, podpartej. Ziuocnić

ZMOCNIEĆ-ZMODZ.

Z M O D Z.

1107

ocet, exaciiere acetum. Cn. Th. 1438. mocniejszym, ostrzej-
szym, kwaśniejszym go uczynić; tcti Gifirt ftaifcn, fd)ar'
feii. Zmocnić się , nabrać mocy, ZMOCINIEC ; fid) ftOD
Icii , pcrfłńrfcn , ftdj ftńrfer mnicii , ftarfcr ircrbcn; (//»*».
usnasgilise , olij«ci;iti ). Mjwił Dawni synowi swemu:
zmarniajże się a Ląilź męiem mocnym. 1 hop. 5 /ieg. 2,
2. (zmacniaj się, a bądź mężem. Bibl. Gd ; nabieraj
męstwa , serca , odwagi). Im więcej jego powagę zni-
żano , tym się więcej zmacniafa. Sk. Dz. 553. (utwier-
dziła się, poszła w górę, górowała). — *§. Zmocnić się
komu , stać się komu silnym , dla niego zbyt mocnym ,
górę wziąć nad nim, przeważyć go; cincili 511 flrttf H)cr<
ten , ul'cr ilni bie C('crlmnb l>f fi'mmcn , tl;ii iiltcnuflltiiicn ,
(ob. zmocować kogo , zw;(lczyć kogo). Jeśli mocniejszy
nań przyjdzie, a zmocni mu się, ledy wszyslkę zbroję
jego odjawszy , będzie sobie dzielił łupy jego. Hej. 1'ui.i.
N 5. Amonitowie bardzo sie byli zmocnili synom Izra-
elskim. Rej. Fost. M m m. 3. Jestem jako człowiek
opiły . i któremu sie zmocni wino. liadi. Jer. 23 , 9,
(j^ko maż, po którym sie rozeszło wino. Bibl. Gd., ob.
zmocowaiiy od wina). Nauczyciel obaczy , jeśli nijśl mło-
dzieńca ku wiilce, albo też ku zmocnicniu a okrucień-
stwu? KiifZ Lor. 2. (ku gwałtowności, ku gwałlom ).
ZMOCOWAC (•-.. dok., mocując zwalczyć, zmódz, prze-
sil;ć , wysilić; iiiit ®ciimit iibcrmnd)tigcn , bcjnniigcii. U<ta-
wna praca przesili i k^żlą rzecz zmocuje 1 zmordiiie.
Hnur. Ek 22. Wszyscy b3li zmocowani od wina. W.
Jud. 13, 2. (wszyscy byli poustawali. Bibl. Gd.). Zmo-
cowaćsię, mocując umordować się , wycieńczyć się, wy-
silić, nadwerężyć się, przerwać się; jidi ^urĄ 3fiiigcn ,
Sfimrfen , Jpcbcn , Sdm&cn t^mi , jtd; Dcr^ebcn , orrrcipcn.

ZMOCiiYC r; dok.. Zmaczać niedok.; Croat izmocliiti , iz-
machem , zmocliujem ; Dal. zmoezivan; Ro&s. HSMOmiTb ;
dać cieczą przejąć, zmiękczyć w płynie, w cieczy; cin=
tnu^cn , ciniDeic^cri , iii ciucr j^Iuflujfcit. Ś. Makary nic nie
jadł, jedno surowe jarzyny wodą zmaczane. Sk. Żyw. i.
26. Zmoczyć, mokrości nabawić, mokrym uczynić; tiaP
mat^en , jujen , kiic^cn. Kto chce ryby jeść , musi się
zmoczyć. Cn. Th 19. Em. 65. Trzeba się zmaczać, kto
chce ryby łowić. fiys. Ad. 68, (cf. bez prace , nie będą
kołacze ; cf. wilaj mi kaczka nie brodząc). Dziwne 'cu-
do uczynił , iż na deszczu wielkim i pod rynną zmaczać
się nie mogli. Sk. Dz. 868, ob Zmoknąć, luip lt)cr^CII. —
Transl. Wieczna jest chwała , krwią miecza nie zmoczyć.
Bnrd:. Trag. 512. (nie skalać, nie splamić].

•ŻMÓDKA, oA. Żmudka, ZMODLiC , ob. Modlić. ZWO-
DRZYC, ZMODF^ZEĆ , ob. Modrzyć, modrzeć.

ZMÓDZ , zmógł, /. zmoże, zmogę med. dok. , Zmagać czestl.
et niedok. ; Buh. zm;5ham ; obsnlule zmodz , zdołać , wy-
dołać , mieć 'z to siły, mocy = być w stanie ; Dcrmógcn ,
im ©tnnPc fe>)ll. Drugim często ten pomoże , który sam
tego nie może. Cn. Ad. 792. Nie zmoijąc ratować się
siłami , pokorą swe obietnice wznowić myśli. Tward. \\i.
50. Furman uwiazł z wozem w strasznym błocie , Bicz,
ani wiu wiu nic mu nie pomaga , Dźwigać i wrzeszczeć
już prawie nie zmaga. Jabi. Ez 184. Gdzie już trudna
rada, tarany tam nie zmogą. Cliodk. Kost. 40. Czy ro-

zum i liche me siły Niedościgłych się będą dzieł wa-
żyły, Jednak co zmogę nieuk w llelikonie, Przyjm mój
patronie. Kchoiu. Boi. 113. (co "przemogę, ile 'przemo-
gę) Ja-ć jeszczcze zmogę swojej chęci oświadczyć , a
łaski twojej godnym będę. Tiuard. Pasq. 108. (potrafię
jeszcze). Mizerna kreaturo. Jak ja opisać mogę twoje
utrapienie? Kulig. Her. 81. — Cum Daliuo : Zmódz ko-
mu, wydołać mu, zrównać mu. sprostać mu, być *z
niego , ciiicm (jciundifett fep. Wszystkim sąsiadom Rzym
nie zmoże. Słryjk. Gon. K. — § Zmódz kogo , przemódz
po, zmoco^ać go, zwalczyć go, zwyciężyć go; eilietl
iilu'vnmd)tiGCu , liDcriDfiltigeii , DcjiiJingcii , kficgcii. Tyfeusza
ollirzyn.a zmót;! , i trupa jego przywalił górą. Ohu. Ow.
I'.t5. Jego siła ma nie zmoże. ib. 573. Ani bystra sza-
bla zmoże. Bardz. Trag. 309. Czasem dobrą wolą ry-
chlej 'pożywiesz , czego złością nie zmożesz. Ezoj). 55.
Bramy go piekielne nie zmogą. Bals. Niedz. 1 , 42.^.
Każdy frasunek zmoże dobra rada. Morszl. 66. Wypytaj
z niego, j'ikobyśniy go mogli pochodzić a 'zmóc. 1 Leop.
Jud. 10. Może że tyle przeszkód stałością zmożiiuy.
Nieme. P. P. 42. Sara go czas może. Jabi. Buk Qu 4.
Często mnie dobywali, *wzdain jednak nie zmogii. 3
Leup. Ps. 128, 2. (nic mi nie mogli. 1 Leop.; nie prze-
mogli mnie. Bill. Gd.). Dziś mię bożek zmógł skrzy-
dlaly. Teat. 11. b, 41. O jako zmaga wino wszystkie
ludzie, zawodzi rozum! 1 Leop. 5 Ezdr. 3, 18. (o jak
bardzo mocne jest wino, wzzystkie ludzie zwodzi. Bibl.
Cd.). iNajmężniejszy lycerz, co dobry kufel duszkiem
zmoże. Fdlib. li 3. (wydusi, zdusi). i\iezraoż(my , nie
do zmozenia , niezwyciężny ; iiiiuBcnDtnblic^, niibfjiiiinglid).
A<'hiles niezmożony. Zebr. Ow. 299; ( magnus ). Witaj
królu niezmożony. Papr. Tr. B 3 Niezinożona slate-
czn"ść. Mndl. Ud. IO0, (ob. Niezłamany, niezłomny, nie-
przcłorniony). . — §. Zmólz, wycieńczyć, wysilić, po-
zbawić mouy, siły ; eiitfrdfteit , crfdiópfcn , o^nma^tig ma*
(^fll Oblężeń: głodem, żelazem i ogniem zmożeni, sa-
mi sil bie ogniem poir.icili. Faliss. FI. 66. Znaleźć ni-
rZ'go nie mogła , czymby poniekąd tył on uśmierzony
przemor szalony, a już się zmogła postem i smutkiem. .. .
Ztib. 10, 141. Członki rycerzów wielkich niezmożone
Am daleką i zbyt [irzykrą drogą, Ani żelazem cięikiem
obciążone.... P. Krhaii. Jer. 347. (nie zmordowane, nie
znużone). Zmogłem się bijąc szkajtę prętami, .-llh. z Woj.
12. (zmordowałem sie). Zmożony, zmogły, zmordowany;
frmilbct , erfdjópft , fraftlp». Zmogłe woły z pługiem do
folv\arku Zwrócony lemiesz na mdłym wloką karku. Hor.
2, 307. id. Mon. 70, 804. — Czemu zmogła myśl two-
ja się frasuje W radach niebieskich, których nie poj-
muje? Pelr. Hor. 2, B 3. Słaba do pojęcia rzeczy bo-
skich. )b. md.fa . p^iimnc^tig , unfa^ig. — ?. Zmodz się,
wzmodz się, zmocnić się-," fid; ocrffarfcii , fid) ftńrfcn, ju-
iiebinen ; ( Sorab. 1. zmohiiyu szo undo, wełnisto szu-
mię). Tym , którzy się zmagają i z choroby powstają ,
burak jest ratunkiem. Syr. 1291 , ( Sornb. 2. sze smo-
gnusz, smogowasch ozdrowieć j Słabość się zmoże.
Teat. 52. b, 28. Kazał się ubrać a 'zmóc wsystkiemu
wojsku swemu. 1 Leop. Jud. 3, 15. Chęciami z głosy

139*

Ii08

Z M Ó D Ż - Z M O U D O W A Ć.

Z M O H Z Y Ć - ZMÓW A.

róinemi zmagając sie slrony , dni kilka strawili na ele-
kcyi. Arom. 2U1 ; varns studiis certalum est , zachęca-
jąc lub też zjątrzając się.

'ZMÓDŻ, ob. Żimidż. '

'ZMUGA, i, i, "zmi. zenie, "przemozenie . 'przemogą, zdol-
ność; iai SScrmSfleii, bie Srnft, gdtiiflfcit. Wszyscy pra-
cują, każily -Aedług zmogi i siły swej, pszczółek naśla-
dować w tern usiłujemy. Smolr. El. 46. ZMGGĘ, zmo-
głem , ob. Zmódz,

•ZMUJONY, a, e, klóry się siał moim , bcr SWeiliigc flCTOOt"
ben. Mieczu ocknij się na Llizkiego mego. Budn. Zach.
ió. 7; not. właściwiej: n^ zinojnnego.

ZMOKNĄĆ uijak. jednlL, 'Zmakać niedok., ob. Moknąć, prze-
moknąć , przejść mokrolą , et', zwilgnąć , (octiu zmoczyć,
zwiliyć) ; Cront. izinoknuti , izm^icliem, iznioknujem,
zmoknujem , iioC ipcrpeii , biirdjiicCt luirbrn. Gdy komu
nogi zmokną, obmyć je w It-tmej woiiri.'. Kiup 5,
i'.l. Skoro zmoknę, coż mi po opończy ? fot. Syl. 133,
( cf. łyżka po obiedzie , lekarstwo po śmierci , rf.^ po
szkodzie mą>lryj. Zły gospodarz, co w domu zmoknie.
Cn. Ad. 1555. Leniwy, i w domu swym zmoknie, ib.
435. Lepiej zmoknąć , niżeli utonąć. Fredr. Ad. 32.
(lepsza szkodka , mi szkoda) — Zmoknąć od łez, od
płaczu, n p. Między upominaniem i dziełem, zmakały
Mdłe policzki , i ręce ojcowskie skakały Zebr. Ow 293;
{gemie madiiere seniles). Zdziwi się Kornelia zmokłym
oczom męża , nie śmie we łzach wid/ieć Pompejiisza.
Bindi Luk 89. W świetne i>wijzdy p:itrz:di orzMiia
zmnkłeiiii od łez. jfc. 65. nng v'Oii ibrdiicn , in Jlirdiieit
fJMuimmeiiD. Z.M0K15ZYC , ob. Mokrzyć.

ZMOMOTaC. bb. Mmnolać.

Z.MOKA . y, 2, mora, mara, mnr; Roas. KHKllMOpa , 33-
X8aTeHie 4yxa bo cnt, AaB,ieiiie AOMonaro. Der 31!p ; (ob.
Mora, cf m:ira). — Addas: O upiora, li cznIi podług in-
nycli strzygi. mach, zmorach, hiup 5, 621. 311p , Irilt,
3?atbtmaiint^on. — Ani się brzydsze twarze nocnych zmor
znawiają. fnyb Mdt. 57. — Zląkł.-m się , aż przez
mię szła zmora. Mursot. 507, cf mrowie , bie ^aut fd>ail'
bertę mir. Mory mię przechodzą. Oiroic Ow 5. Przez
Afijenidę zimna przi'idzie mora, Pomniąc jako odpra-
wił oj o-c G.-laoora. fol Arg. 408. Wspomniawszy na
to , idzie pr/iz mnie zmora. ib. 754. Z.MOItDOWAG
CS. dok., slrudzić , sprarnwać, nincno sfatygować. erillU'

ben, niube mai^cn, er((^ópf.!i ; ymd sinidiii, otruditi, ob
trudili, linujaii , Hoss. yioMUib, yTOMJHTb , HCTounTb ,
HCTUMJflTb. Nie zmordowałby mnie był , choćby i rok
gadał. Jabi. Tel. 11. (nie znużyłby, nie znudziłby). S\l-
wi kochuny. srodzem nadi'mdl.iła , Chodzić nie mogę ,
coin się zmordowała, /'asl. Fid. 249. Zmordowany ;
strudzony , sjirai-owany , zrobiony , bardzo sfatygowany ,
febr ermiinft, flanj etiłópft ; Boh. usiAy, (ob. Usiaćj; Viud.
trudeii ( cf. Iruilny) , olruden . ugnan , fmujan ; Hag.
umorni , truudan ; Croat. zatrudlyiv ; liosn. moren , iz-
moren (1 ) fesus , 2j occiius) ; Sl(W. umorarl ; Rost. TO-
■HuK , TOMCiil, yCTaJUił , npiSCTaJUil I, .karze zmordo-
wani, zasapani, niechaj nie wcho.lza .lo paryeiitów za-
powietrzonych Fen. Lek 252. Zmordowany kładnę się

na łóżku. Pilch. Sen. list. i, 207. Trochę jestem zmordo-
wany, tak wiele biegałem , mm tu przyszedłem. Teat. 52.
c , 33. Gość radością swojaków właśnie opętany , Nie
czuje się z podróży, jak nią zmordowany. Z<ib. 12, 91.
Nagi lUeki w morze pożądane {'rowadzą błąkaniną wo-
dy zmordowane. Olw. Ow. 54. Niezmordowany, niezmor-
dowanie adv., nie do zmordowania . nie mogący być
zmordowanym , unctiniinblid) ; Cront. nezalrudlyiy ; Rost.
Heycuniibiii 'cf. usjućj, iieyTOMUHuii. Wy, co w tym ga-
ju miłe słowiki Przcpierujecie niezmordowanie , Łączcie
z mą lletnia wdzięczne Ireliki. Z'ib. 10, 205 Zubł. "Nie-
zinordowaność /ioss. neycuniiocTb , iiej^TOMHMOCTb. —
Zniordowanie , zmordowanie się, spracowanie, strudze-
nie, sfatygowanie mocne; bai CrmuDcn , bie Grmiibung,
Grfiiiipfiinfl , iDJuDiflfcit , 3D?iittit)fcit, Jlbmaituiig ; Ruh. usta-
losl; Vind. trudnost (ob. Trudność), vganost, sirudenje ,
strudnost ; Rag. umor (ob. Umor , na umor j, trud (ob.
Trud); fio.sn umor, trud; /fojs ycrajocTb, ycrajb. HCTO-
Ma , TOMiiocTb. — § Zmordować, zamordować, zabić
mordersko , ermorben. Tyran len pięciu braci kazał zmor-
dować ; gdzie dwie smętne matki zabiły się nożami ,
widząc zbite dziatki. Stryjk. Turk. E 2. — Z.MOHZYĆ
Ci. dok., 'Zmarzać , 'Zmierać niedok, (cf. zeinrzcć , zmie-
raćj, ob. Morzyć, umorzyć, zdusić, sił pozbawić zmę-
czyć, zniszczyć, wyiieńczyć ; erfticfen laffen , entfróften.
nbinatteii, ju lobe ĄKĆAen . ju ©riinbe ridjten. Kwiat du-
sznym wintrcm zmorzony giiise. / hrliun. Fs 152 Ty
nas ożywić masz nędzą zmorzone, Ty uweselić w smut-
ku położone. /. Krhan. Ps 123. Ujechawszy pięć rail,
iż nam konie zmorzyły się były , musieliśmy zostać na
noc. VV(ir^. Radź. 347. ('zmordowały się , ustały ) —
S'.!n go ziiH.rzył , u-ipił-spi jak zarżnięty, bcr Sd^lnf \)CA
tbn llbcru'(illiflt. Ona tej nocy smacznym snem zmorzona,
takim wiiizeniem była obdarzona.... Auszp 12. Osła-
bieni pracą , snem są zmorzeni. Tent. 50, 82. Twardym
snem bóg zmorzył Adama. Aanc. Gd 209. uśpił go mo-
cno , er licf cinen tiefen Silnf niif ibn fallcn. — Szaegól-
niej : Głodem zamorzjć' wycieńczyć, osłabić głodem,
mit ^piinger etlfniftfU, (cf przemorzyć, wymorzyć, wy-
głodzić, cf. ^łód mrzeć) Nie wszyscy niogli wytrwać
dla zmorzenia wielkiego , bo którzy już długo jiłó.l cier-
pieli , skoro im jadło weszło do ż\wota, zaraz umierłli-
.ler. Zhr. 286.

ZMOTAC, ob. Motać, (rf. zmataćj . motaniem z.Ijąć , lub
do klipy zwinąć; ah\)aiptlr. , abroeifen, juiammen tfl<pfln,
jufnmmen roeifcn ; Sorab. i. zmoitam ; Ymd. ilollmoiati ,
fiiiMlaii , foiotiti , (fmota intrieutio , error , fe finoliti er-
rare , c( jilątać . spleść;; Rag. smotalli ; Rom. ^mot>lll ,
svitti ; Ross CMoraib , CHaruBarb , cnyraTb , cnyiuBarb ,
(iT spętać),

ZMOWA ,' y , ł ; ( Boh. smiauwa umowa ; Stov. srnłauwa.
foedus ). Zmowa in malam partem, umowa non ilem.
Cn. Th. 1438. praktyka, porozumiewanie się chytre
przeciw komu. tb , cf.' kunsza. hiy , GinptrftiiibniS flrflen
iemnnb, «er(łdnbnie , beimliłe abrebe ; Ron. cocjobie. (cf.
spiknienie , spisek). Zmowy i konfed.racye IWpIlej
szkodliwe cz\nn. Star. Ryc. 39. Zmowę x kim ucijnid

ZMÓWIĆ.

Z M O W 1 N Y.

1109

u sądu , zraownie kogo bronić u prawa , colludere , cum
actor et renu litem simulaiit et ab altero causa proditur.
Cn. Th. 1 łóS. — Zmowa, le rendez-vous, czyli schadz-
ka kochanków. Mon. 71,63, {ob. °Zrok). — /« meliorem
partem : Zmowa < umowa , ugoda , układ ; Yind. obgo-
vor . podgoYor, ^it' 3l^rc^c, ber Scr^Icic^ , \>ai Ucberciii'
fommen, Me neboreinfiiff. Gdy zmowę uczynił z roboiui-
ki z pieniądza dzicnufgo, pios/ał je do -winnicy swojej.
1 Leop. Malh. 20. (zmówiwszy się z robotnikami z gro-
sza na dzień. Bibl. dd.]. Nagrodzi mi służbę iną wier-
ną, jutro kiedy przyjdzie czas *sr"o»y przed tobą. \
Leop. Geiies. 50. (gdy przyjdzie do zapłaty mojej. BM.
Gd.). — Panna już będąca w zmowie, fot. Jow1Q\. już
zmówiona , zamówiona , zrękownna , już po zmówinach ;
f(^oii pcr^prot^en , ner^eigen, »erIcM. Z.MOWCA , y, m.,
ugodziciel . zitodziciel , pogodzicie!, który umowę czyni;
ber Scrtrnjefiiftcr , IBermitller , 3>erabrcber; Boh. smiauwce.
Miijże.^^z zinowcą i śrzodkiem był między panem i mię-
dzy Izraelitami , aby opowiadał słowa jego. W. Deut.
5, 5. (siał między panem a międzv nioii , aby im od-
nosił słowa pańskie. Biil. Gd ). Z.MÓWIC ci. dok., Zma-
wiać nierfoi , umówić, ugodzić; Z/o/i. smiuwiti ; Yind. ob-
gOYonti , obgovarjati, obraunati , ocmDrcbeil. Zmówić się
zaimk., fid) mit einaiibcr ecrafcrebeii , nbcreiiifommen ; Croat.
zgovarjanisze ; Bug. vrociltise , srocillise (cf zrzec , 'zro-
czyć) , urechise, ugovoriiti , zgOYorittise , uvjetlovatise ;
Boss CMO.iBiiTbca Pierwej gdy co zacnego i w Polszczę
imawiano , Tedy to Cześkiem słowem zdzierżcć obieca-
no Bej Zw. 2tl. Gospodarz wyszedł rano jednać a
zmawiać robotników do winnicy swojej , a gdy zmowę
uczynił z robotniki z pieniądza dziennet;o, posłał ich do
winnicy. 1 /.eop. iMuth. 20, 1. (wyszedł najmować robo-
tniki. Bibl Gd. : wyszedł najmować robolniki , a gdy się
zmówił z nimi z grosza na diień , posłał ich do win-
nicy. Sekl Malh. 2'_>). Gospodarz zmówiwszy parobków
z grosza dziennego, Zęby w winnicy jego od zarania Ro-
bili az do 'zaścia słonecznego , Posłał ich tamże. Odym.
Św. 1 G.b, (■ cf. zrządzić sługę). Wyszedł rano , ku
zmawianiu robotników do winnicy swojej. Żarn. Post.
81. Oni którzy o jedenastej godzinie byli zn;ówieni ,
wzięli każdy także po groszu Dambr. 112 Nie czynię-ć
krzywdy, 'azaś się nie zmówił z grosza ? Badz. Malh. iO,
id. ('azaś się nie z grosza zmówił ze mną? Bibl. Gd.,
*zażeś sie nie z pieniądza zmówił 'se mną? 1 Leop.. omisso
się : n p. 'azaś ty nie wiesz , jakoś zmówił ze mną ?
Żarn. Post. 81 b ; "zażeś nie z grosza zmówił ze mną ?
Biai. Post. 270j. Tedy oni zmówili 's nim trzydzieści
srebrnych. 1 Leop. Malh. 26, 13. (co mi chcecie dać?
a oni mu odważyli trzydzieści srebrników. Bibl. Gd.). —
Stało się czasu niektórciio , że się iść na ryb łowienie
zmówili. Odym. Św 'i N n 2. umówili się , fic berebcten
ftĄ mit cinanbcr ju einem giic^fange, perabrebten ibn. Zma-
wianie sie na czynsz abo na dań Cieim. Pr. 132. umo-
wa, ugoda; SSerabrebung , SSergleic^. Zdaje się, ii się
samo przyrodzenie ze wszystkiemi rzeczami zmówiło ,
zęby Konstantynopol uczynić szczęśliwem miastem. Kiok.
Tark. 248. złączy/o się, sprzymierzyło się ; jł4 Pfrbiii'

ben, oncincn. Jeżeli między karłami trafi się głuchy i
niemy, a potym go i eunuchem uczyinono , w takim się
znajdUje respekcie w saraju, jakoby się w nim przyro-
dzenie z kunsztem zmówiło na wystawienie na świat
najdoskonalszego stworzenia Klok. Titrk. ii — In ma-
lam paitem: Zmówić się, spiknąć się, fidl jil ctiicr b5=
fen 3lb|ici;t yerbuibcn, cerfdjmorcn , "sibrebc ne^men, eiii ucr-
ftcl/eu. Wszystko się zmawia , żeby większyć moje po-
mieszanie. Teat. 6. c, 79. — 'Zmówić niewiastę , pan-
nę < zamówić , zrękować , zmówmy z nia czyni'' ; um ein
graiicnjtmmcr anfprecben uiib bnś -Berfpredjen , bie Siifage cr<
Iłalltii , uoii t^ir Mi Sort ncbmen ; Hoss. croBopiiib hc-
Btciy ; Ecd oyiieKtCTHTii , yHeBtmaiii , ynentcTiiBaio.
Zrękować córkę komu. zisó»vić za kogo, poślubić,
obiecać , pacisci filiam. Cn. Th. lioO. cinem bie Jot^ter
»erl)Ci^i'ii , oerloben . Zr.^ówiona , zrękbwana Cn Th.
145S, Boss crouepeuHaH; Eccl. yHesbiueHHaa. Córka
jego zmówiona była za cesarza. Sk. Dz. 762. fie mai
jugciagt. Pusłowie Polscy zmówili w małżtńsiwo za
Ali\andia Helenę. Biel. 452. fie I;iclten iim ile nn itnb be=
faineii fie sugcfagt. [Croat zagovoritisze, zagovaijain za-
ślubić Sie; — '§ ZmJAić, wyinówić, po»ie;!zieć, wy.
rzec; auśfprecben, oiiźiagen, oorbriiujeii. Jeśli jeszcze prze-
ciwnik zmówi.... Sak. Persp. 'J. Jeśli zmawia, jako i
mówią schizmatycy . . . . ib. — Zmówić sie, wytłumaczyć
się, rozmówić się; fii^ au^iprcĄeit, [li) serftanbliĄ madien,
[ii) crflaren. Umiał się dobrze zmówić języki różnemi.
P. Kchan. Orl. 1, 228. — g. Zmówić, do końca od-
mówić, mówiąc skończyć; gaiij fierfagcn . ^crbeten , »óllig
enbigen ^erfflgeiib, beteiib. Tak d/ugo grona w moszczu
gorącym trzymać , jakoby zmówił dwie zdrowaś M.irya.
Cresa 529. Ubrała się panna , i zmówiła paciorki. Teat.
26. c, 52. Zmówiła pięć pacierzy, i tak wiele zdro-
wych Maryj ku czci jego. \\ys. Ign. 165 Żadnego dnia
nie chciał puścić bez zmówienia pacierzy. Birk. Gt. Kon.
49. Paweł trzech mszy słuchał. Zmówił cztery różań-
ce, na gromnice dmuchał, Dwie godziny klęczał. Kras.
Sit. 21. Nic me umie, chyba za panią matką pacierz
zmówić. Mon. 71, 107. (własnego zdania nie ma). — §.
Ziiió*ić na kogo, złożyć na kogo, zwalić na kogo,
bie 6t^ulb aiif cincii aiibeni fĄicben. Praeior cum imperia
od Rzymian po-ł^ny, więc co weźmie od kogo , zmawia
na Rzymiany. Klon. Wor. 18. Chcesz zmówić na dru-
giego zbrodnią przez ciebie zdziałaną. Teul. 5, 5'J. ZMO-
WINY, in plur., zrękowiny, ślub; paitio conmtbiulis, spon.
salia. Cn. Th. 1451. ba* elielic^c iBcrfpredjcn , bie MW >
bie 3JcrIobuiig, ba§ SJerlóbnig ; Boh. zńmluwa, {oh. Żarno-
wa, zmowaj ; Slov. prstenkowanj , (oh. Pierścień), od-
da«anj (cf oddawanie), oddawki , zaslubenj (zaślubienie),
prepiganj, (cf. (przepić 2], przepiąć) ; Ross. croBOpi : Eccl.
yucB-tmCHie , (cf. niewiastka). Zinówiny, zrękowiny, za-
ręczyny. Dudz. 74. Haur. Sk. 151. Dzisiaj wesele, i
dziś zmówiny, Często w pół roku bywają leż chrzciny.
Bratk. J 'i B. Nie dostaniesz twego polubieńca . choć
już po zmówinach waszych. Teat. 50. c, 6. Ono złą-
czenie mieszkania naszego cielesnego , któremeśmy byli
złączeni w małżeństwie, było to tylko zmówinami abo

\J

1410

ZMOWNY - ZMRUŻYĆ.

Z M L D A - Z M U D N Y.

zrękowanipm naszem. Baz. Hsl. 97. ZMOWNY, a, e — ie
adi>. , podłu;.; zmowy, podług umowy > zmówiony, in ma-
lam et bonam parłem . ocrabreDet. l'od zmownem drze-
wem siitdła. Zebr. Ow. 81 ; (dicta sub ar borę, pod
wskazanem , wyznaczonem). Rada nieustająca, zmownie
z hetmanami, naznaczy od regimentów pewną liczbę ro-
botników do naprawy dróg. \'ol. Leq. 8 , 103. (zniósł-
szy Sie). Zmownie, z namowy, z umowy, ex paclione. Cn.
Th. 1158. ocraSirctcter 5KaPen. Zmowni 'aktorowie . sę-
dziowie , porozumienie z sobą mający, collmores. Cn. Th.
1458. w kunszafiach z sobą, mit einanber eiiiDcrftanben ,
im i'aftdiitiiiijlc , ginocrftaiiDiuiTc , et" ukartowany, abgcfar>
tet. — Zmowiiy, od zmowin, od zrekowin ■ zrękowinny,
25frIo&lliHJź ' . Już miano ją dai' z-i mąz , i upominki zmo-
wne z obu siron pobrano. Sk. Zi/w Ml.

ZMOŻE, ZMOŻKNIE. ob. Zmódz. "ZMOŻ.NIEĆ nijak, dok.,
ob. Moini"ć, siać się możnym lub mozniejszym, c( spa-
noszeć, zmocnieć ; ftórfer iDcrDfti , madjtiflcr roerben Nie.h
przepadną ziemią takie gody, niżbym zdradą zmożniała.
Żeor. Ow. I8'J; ijuam sim proditione polem.

ZMOZOI.iĆ, ob. Mozolić. ZMRACZAĆ. ob. Zmroczyć.

ZMRAŻAĆ. ob. Zmrozić.

ZMliOCZYĆ , Zinraczać , ob. Mroczyć, umroczyć, zamro-
czyć. Z.MUOK , u , m. , oh. Mrok , zmierzch ; bie 31bcnb<
bflmmcnilia, biC Siimmeriing. Nim mnie wyratowano z błota,
trwało to az do zmroku, i ledwiem na noc o ćwierć
mili do najbliższej karczmy zijechał. Krns. Pod. 2,15.

ZMROZIŁ Ci. dok , Zmrażać niedik., ob. Mrozić, przemro-
zić, mrozem zjąć; Ytnd. smrasiti ; Crout zraerzdvam ,
mit groft biird)bringcii, fricrcii madicii, ertricrcit maĄcii. Pie-
niężnych żołiiierzów nie mało o.slra zima częścią w dro-
dze zmroziła, a częścią nadmroziwszy w pół drogi zo-
stać przynagliła, Krom. 662; partim confecit , pariim de-
bilitnuit.

ZMUUZEK, zka , m. , gra, mżyk, 'mzytek , żmurek, babka.
Cn. Th. 1438, cf. ślepa babka, ciuciu babka; (Jroat.

sismis, bliiibci) Waiifcl (Oefter.), bliiibc itiil;, eiii .'iJiiiber'
fpid. Dudi H. W4vd. ZMRUŻYĆ vz dok., Zmrużać nie-
dok., Zmrugnąć ;>rfn/i., Zmrugiwać ezesll. , mrugać oczy-
ma, ruszać powiekami, mit ben 3liiijcii l'liii}cln. Zmruza-
nie, mruganie oczyma przyrodzone, nictatio. Cn. Th. 4Zo.
\)ai 931iiijclii , Sitilinifirt. Co oczy często zmrużą , mrużek.
Cn. Th. 433. Ile razy do ciebie mówi, oczy zmruży. Teat.
46, 7. (nieszczery, nieotwarty, nieczystego sumnienia,
prosto nie patrzy w oczy). Niezmrużają oczu. Cn. Th.
435. Orzeł, gdy mu się orlęta wyklują , przeciw słońcu
wystawia, a które mogą topić w nim oczy niezmrużone,
te chowa. Dardz Luk. 171. Śmiałe orlę na dębie wy-
sokim Patrzy na blask słoneczny niezmruzonym okiem.
Zah. 10, 3"21. hniai. Straszne oczom potwory, bynaj-
mniej nie są temu , który niezmruzonym okiem na nie
poglądać, i pomrokę tę przedrzeć może, Pilch. Sen. Ust.
3, 350. Niepodobna, żebyśmy oczu, gdy kto w nie
znagła palcem chce ugodzić, nie zmrużali. Pilch. Sen. gn.
183. (żebyśmy nie wzi4rgncli oczyma). — Zawsze ja wi-
dzieć będę te 'zmrużne powieki , oczy 'słupne i zgasłe,
trupią siność twarzy? Przijb. .\b. l'J7. (zmrużone, zmru-

gające się, mrużące się). — §. Zmrugiwać się na kogo,
oczami się zmawiać , znaki sobie dawać , porozumiewać
się ; ftc^ cinaiibcr jiiblinjtln , mit ben ?liigen juminfen. W two-
jej się jeszcze przytomności na cie zniriigiwaja. Siar.
Hej. 73, (cf. przeszydzać z kogo). — g. Zmrużyć oczy
na co , zamknąć oc^y, nie cluac. widzii-ć , przez szpary
patrzeć; bie Sliigcn roobei) ^iibrutffn , juiiliigen, nid^t fejen
IDoDen. Zmruż oczy na swą bi.dę. Teal. 51, [>\i. Oziś
czasowi trzeba służyć. Pokrywać, a na wszystko obie
oczy zmrużyć. Pot. Arg. 271. — g. Zasypiając oczy
zmrużyć , cinfifelafcn , bie Sliujen jiimac^en. Chociaż wcześnie
spać po<zi'dł<-m, przecież przez całą noc oka zmrużyć
nie mogłem Boh. Kom. 3, 251. Od samego świtu l.iki
zgiełk I hałas w domu, że oka zmrużyć nie podobna.
Tetu. 52. d, 13. Nikodem z Chrystusem panem po za-
mrocz'! , Nie lenił swych nie zmrużać dla mów błogich
oczu. Ciodk hosl. 52.
ZMUDA, y, i., 'omieszka, 'zamieszka, 'mieszksnina , omie-
szkanie. Cn. Th. 627. zbyt wolny aż do znudzenia po-
stęp, ze stratą czasu na drobiazgach, cf mitręga, nu(l.i,
maruda ; bie Sfit^Tfaumnif , ber 3''''Pfrl"ft . bie l'iinijroieri(]«
fcit , Snngfamfcit einer piiblerigen Slrbeit , SUiubere^ , roomit
man iiid)t oom Jlccfe fommt; 6V/i. samuda , mudlivost,
(muja; Germ. btc 9Bfil)e, usilność) ; Vind. samuda, mudi-
tje , mudenje , saprega (tf. zaprządz), (muja, delu •
praca, robota, trud); Ross. HCjeja . nuutxa. KOCHOCTb
KOCirbHJe. Porzuć zwłokę , i zyskowne żmudy, Pomniąc,
ie z życiem mkną chwile płoche. Hor. 2 , 276 Hare-
mnie się mężu biedzisz , Nigdy żony nie wyśledzisz ,
Czatuj, (lybaj , strzeż , pogiądaj , Ślubów, jirzysiąg po niej
żądaj, Daremna w tym two)a żmuda , Wszystek się za-
chód nic uda. Mm. 74, 126. nudna staranność, czas
trująca praca , jeitraiibcnbc Semilbiing. Coż jest człowiek,
co jest świat? fraszk-i , bieda, żmuda! Pot. Jow. 87.
marność, Ccitelfeit, 3f't'''frlnjł. — §. Penonif. Zmuda
człowiek zin iibiy, ciemięga , mantyk, nudnik. Otsol.Wyr.
maruda, etii 3>'i'ofr'ri'bIer , laiijMincr, bingwcilijer MenW ,
ein SaftliT, stlauber ; Vind. mudiz, mudmk , samud.<, ke-
fnuvauz, halei , shulei, shuluvez, (cf. &ł7. nyadiKl chłop,
służący). Panie żmuda , z ciebie złodziej będzie. A/on.
Wur. 45. ZMUDNOŚĆ , ści , i. , przymiot lego , co jest
żmudnym, czas trującym, fraszkami go zabierającym i nu-
dzącym; bie Can(jn'cilijfcit, ©annifeli^feit ; Cam mudlivost
impedimentum \ V'i'i7. nunlnost , muitl.vost , kefnost , sliu-
lenje , toshlivost Z.MUO.NY , a, e — ie udv., tt żmudą,
pełen żmudy, czas pnwolriemi drobiazgami trujący ; flau-
&cri(j , fiiumfelig, iangroierig. ^eitraubenb , nid>t flerfenb. ni4l
oom ^lerfe, nic^t »on bet Stelle fommenb; C(1'h. mudliv
impeditivus ; Vind. muden , mudliu , kefen , omuhaun ,
shulast, poshulen, ifmujen , Iniujan ; Sorob. 2. nuiini
la:sus) ; Hoss. KunOThiH , KonoTOKi; Eccj. roczni, «i'-
4JeHT. , (cf mdły). Robola żmudna. SwH. bud. 399.
Sposób len podziału jest żmudny. Hoq. Doi 2 , I S9.
Nie dba o to , co żmudna i wysilona praca ku okazałej
wytworności stawi. Pilch. Sen. liit. 49. Jeżeli rzemieślnik
nie ma gdzie podziać lego, nad czem imudnie i pr.ico-
wicie robił, tu wnet ochotę straci Pum. 85, 475. —

ZMUDY - ZMUDZIN.

Z M U L E C - Z M Y C.

illl

(ŻMUDY, Żmudiiny, Zmudzinki, ob. Żmudzinek). — ZMU-
DZlC Ci. dok. , ob. Mudzić. Aildas: Carn. samudim <
zamieszkać, omieszkać, mudim moror , impediu , mii-
jara se « trudzę się; \'ind. snmudili , vinudili, pomuditi,
omuditi negligere, zaniedbać, finujHti, olrudili < zmor-
dować); Croal. zsmudili , zariiuiijujem , ( inudim negligo,
impedio) ; Hoss. Me4JBTb , yneA-iuih, Me4ieHie . (cf. mdlić);
Eccl. sałieujKaio i ob. Zamieszkać), KocHW , saMe.iaio,
(cf. zamylić); nudnie czas struć, bic 3f't ucrtiobcln , mit
8aumfclii?fcit, mit Slouberci) nerbniigcii, — Altter. e gr.
Kiochcąe nędzy przycierpieć , brzucha swego zchudzić ,
Leząc próżno na miejscu, wolą swój czas zmudzić. Biel.
S M. ti i i i j b. ciężką praca zająć, pracując spędzić;

bie 3cit mit f^iucrer, faurcr 2lrbcit ^wMn^tn, fd^met ycr^

, tcitni-

Z.MUUZ, i. 2., Zniudzka ziemia, xięstwo Zmudzkie, 'Zmujdz-
kie , 'Żraódzkie , Samogilia , Samogitfn. Weidewutos,
pierwszy król Pruski , starszego syna Saimona albo Zai-
mona stolicy swojej nad insz)mi braty przełożył, kióry
Żmudzi dał od siebie nazwisko , gdy mu się i ta ziemica
dostała. Slryjk. 46. Zmudzka ziemia leży miedzy Prusy
a Infljniy, na północy blizko_ morza, mając Litwę od
południa. (Juiagn. 76. Ziemia Zmudzka do Litwy należy,
ziemica dosyć przez się niemała, iw- zboże bardzo ob-
fita. Biel. 6.' Żmujdzki.' \'ol. Leg. Żmódzki. W. Post. W.
Xięstwo Zmudzkie niegdyś swoich udzielnych xiążąt
miało ; wszakże potym do W. X. Litewskiego wcielone,
administrowali starostowie trybem Polskim; kióre imię
ie przez długi czas w tymże xięstwie zamieszkało , dlate-
go i na potym, lubo tak wielkie xiestwo, nie_ wojewódz-
twa tytuł na sobie utrzymuje, ale starost\va Zmudzkiego,
tak dalece, ze starosta Zmudzki między wojewodami sam
jeden i wysoko w senat Polski wchodzi. Nies. i, 158.
— Heruld. Zmudzki , herb ; kusza napięta. Kttrop. 5 ,
S9. "Zmódź. Tr. cin gcnnlTcS Śappcn. — f^rou. Nie Żnnidzką
beczką furyi mierzą, Krakowskim korcem i to pnd strych,
ftys. Ad. 47. (niezmierzona, nięliamowna). Z.MUDZI.N ,
Z.MÓDZliN , a , m. , obywatel ze Żmudzi , cin Sampgiticr.
Odmiennie mówią Żmódzinowie , 'takoż Kurowie , niż
Litwa. Biel. Św 'l9l h. W rodź. zeńsk. ŻMUDZINKA ,
Ż.\1UDZ1.\.\K.4 , ŻMUDKA, ŹMÓDKA, i, cine enmaiticrimi.
Kiejstut z żony Biruty Zmódki miał sześciu synów. Slryjk.
426. ŻMCDŻI.N",. a, m., .Ż.MUDZL\EK. ŻMUJDZLNEK,
nka , m. , plitr. Zmudziny, Zmudzinki , Zaiudy , Zmudzi-
nek, koń małego wzrostu, jakich najwięcej we Żmu-
dzi; jednochodnik drobny. Cn. Th. 1458, cf. hetka,
hester, podjszdek ; Sorab i. tupnt.iki , mahwe speschne
kone ; Ross. .typcnKł , cin ficineś befonbcrś ©omo^itifc^cś
^ferb. Mogę na małym zmujdzinku gdzie chcę jechać.
Mon. 73, G05. Sparłszy się na żmudzinku obóz pędzi
cały. Zab. 6 , 167. Mtn. Żmudy, przeto że drobne, le-
piej ciągną , niżli niosą. Pot. Poez. 545. Żmudy, które
zbierają ogryzione 'ździebła. Pot. Joiu. 106. Upominek ,
jak zmudzinek , jak fryz oracya. Mon. 76, 472. (wątku
mało , słów wiele). Jeśli jeszcze będzie stał ten świat
ze trzy 'krzyże , To i ludzie i konie w zmudziny po-
strzyie. Pot. Pocz. 168. (wszystko zdrobnieje).

ZMULEĆ nijak. dok. , zapełnić się mułem , opU (sdjlamm
rocrben. — {J. (Zmuleć. zmiąć, ponacierać, rusk. muk.ty 2],
od molów być pogryzionym , oon @i-f)nt'en sfrinfeii tBer<
bCII. Przetrząsać ziiuil-łe papiery. Teut. 17, 2'J. ZMULIĆ,
eb. Mulić. Z.MLLISKO . a, u., miejsce zamulone, mułem
zapełnione, cin iifr)'d;Iammtcr Ort; Slov. zmulma , kał.

^ Wnet przywrócona woda wypłóize zrnulisko. Fyl. Pocz 553.

Z.MUREK, rka , m , Rms. yanypKn; zmrużek, mżyk , 'niży-
tek , babka. Cn. Th 1458. ślepa babka, gra dziecinna.
Dudz. 74. ciuciu babka, lÓfter. HinPc^ SOfriufd), blinbe
S:i^, cin jfinbcrfpicl. Żmurka gramy, i oślep idziemy.
Orzech. Qu. 17.

ZMUROWAC Cl. dok., ob Murować, wymurować; Croal.
zYeidati , zveigyujem; nitfmaiicrn, jiiiainiitcn maiicrn. Do
trzech set kościołów ria cześć i chwalę pana boga po
różnych miejscach zmurowała. Groch. W. 288. powy-
mu rowy wała.

ZMLRZYG cz. dok. . ob. Murzyć , urnurzyć • zczernić , po-
czernić; fdiiuarj fdrbcn, fc^iiidrjcn. Gdy chmura niby worem
zmurzy niebo. Tward. \Vi. 195. zaćmi, zakryje; »erfin<
fłcni , ncrbcrfcn.

ZMUSIĆ, f. zmusi, zmuszę cz. dok., Zmuszać medok. ,
wymusić, musem wymódz , crjtcingen, criirniigcn, nbfrin=
gen, objmingcn. Gdzie co radzą, tam na wolą dają; a
gdzie co rozkazują , tam zmuszona jest służba. Sk. Kaz.
462. — Zmusić, przymusić, znaglić do czego; ir3JU
Jtuingcn , niill)igen. Serca przez gwałt zmuszone, nie są
nigdy prawdziwie poddane. Teal. 50, 15. — Zmusze-
nie , ber ^Ifiing pr. et fig. Ir, Nie przyvyięzywałem się do
słów, starałem się jednak dochodzić i nie odstępować
myśli autora, i być wiernym bez zmuszenia tłumaczem.
Pilch. Sen list. pr., (cf. przymus, żenowanie). Jest bo-
jaźliwyra , zmuszonym, nie śmiejącym nic z siebie po-
rayślić , nie mogącym rozpościerać swój rozum, słowem
jest zahukanym. Mon. 69, 248. żenowany, ambarasowany,
zatrudniony; genirt, gcjifiingcn. — Zmusić, zgwałcić, ©crcalt
(liit^iut. Caenis po brzegach kryjomych , jak się przesu-
szała, bóg morski ją zmusił. Zebr. Ow. 500; (vim passa
esl). Cesarzowi nie dowierzał, jeśliby mu jakie zmusze-
nie uczynił. Sk. Dz 548. gwałt , (Seroaltfamfcit. — Roz-
wala się na łożu , twardym snem zmuszona. Wątpiłbyś,
czy to clirapi, czy to nagle kona. Zab. 6, 162. Miii.
zmorzona , ypin (scl;lnfe iil)crnińltigt.

ZMUSNĄĆ , zmuskać , ob. .Musnąć, pomusnąć.

Z.MYG , /. zmyje cz. dok., 'Zmyjać, Zmywać niedok.; Boh.
srajti, smeyti, smyl . smygi , smeywam , smywśm; Slov.
zmygi ; ^orab. i. zmehyu; Dal. odaprati, (cf. zprać, prać);
Ross. CMUTŁ, CMOH), csibiBaib ; Eccl. h^muth , iisiiUBaTn;
myjąc wyciągnąć, wywabić, wyczyścić, wychędożyć,
wymyć, umyć; ^craiiSiinifiicn , itłegamficn , abroafc^cn , rciti
mafc^cn pr. et fig. tr. Włoska ziemia nie zje szafranu
przez rok tyle, jako w kuchniach Polskich zmyją na
jeden tydzień i wyleją z kuchni na ulicę. Gost. Gor. 86.
(pomyją, w pomyje wyleją). Z rąk twych brud wodą
zmywasz, omyj vyprzód sumnienie. Groch. W. 165. Aby-
ście z sielie starą zmazę a stare swe obłędliwe zwy-
czaje ścierali a zmyjali. Hej, Post. B 6. Wprowadzihście

łli2

Z MYDLIĆ - ZMYCI Ć.

Z MYK - ZMYSŁ.

mię w tę matnią , a sami ręce Pi/ata zmywacie. Teał.
19. i, 71. uniewinniacie się, \\)x rva)d)t ciifr §anbc in
UnfdHlIP. Precz mi ztąd zaraz, albo jeśli wme Chcecie
zmyć z siebie, płaćcie mi daninę. Zab. H, 281. (pla-
mę wyczjśrić, uniewinnić się, usprawiedliwić się). —
Żadna niepamięć Dafno cnót Iwoicii nie zmyje, Umarła
Dafna , Dafny imię jednak żyje. \Zab. 8 , 307. Xar. nie
zgładzi, nie wygładzi, nie wytrlózuje; aiiOcm ®eb(id;tniffc
briiiflen, ciitiallen laffeii, »friiejfcn mac^en. — Miler: Zmyć,
spJókać , zmoczyć, oblać; lifgiegeii , ciim'nfforn , bcncjcn
pr. et fij. Ir. Trzykroć zmyje łzami , niżli zje kęs chleba.
Paszk. Di. 125. — Zmyć komu głowę; Rag. izmitti
tkomu gl3vu , cinem ben jłopf timfi^cn. Zmyć kogo , wy-
trzeć komu kociułtk, zm}ć bez ługu. Cn. Ad. 1559.
Takim kazaniem zmył starcowi głowę, Co za szaloną
masz, rzecze, ochotę... Zub. 14,216. Szym , (cf. da-
wać komu łacinę;. — Zmyć kogo , zgolić, ogolić, krzy-
wdzić, złupić, zedrzeć, zbić: ciiicii iiniidjcii , ffgcn , obiie
©eife Dcirbireti , aiii'plinibcrn , fd;inbcii , nbpriiijciii , ibm bic
Jpaiit liber bie Ofireii sie^eii. Rodzice z zalotnikiem córki ,
zażywszy do woli biesiady, gdy rzecz miała przyjść do
skutku , chcieli go z tego zmyć suchą wodą , i zbyć go jako
tako. Huuf. Sk. 2")9. z kwitkiem ^o puścić , fie ItUilteil
i\)n laiifeu lajfcn, mit laufer 9?afc nlisictieit lajTeii, il)iii ben
Cniifpap, ben 9Jb)c^icb flcben , leer a[m'ei(en , nbipciten. Na try-
bunale, jeśli nie stanie on pozwany, to go zmyją. Gorn.
\VV. M 4. (ukarzą ze popamięta, złupią). Ani się oba-
czysz , prędko cię tam zmyją. Hej. Wiz. 124 b. Gdy się
wszystkie wrony pospołu skupiły, I 'ciolkęby odjęły, i
jastrzęba zmyły. liej. Wiz. 55. U nas kto kogo otnie,
to i otnie, a prawda coś słyszałem, ze i pana zmyto.
Teat. 43. c, 20. Wyb. Wołosza już odpadła, byś leż
nie był zmyty , strzeż się mężny Polaku I Paszk. Dz
58. fby się tobie nie dostało, byś był cały). — Poszedł
j.ik zmyty, tylko nieborak czapkę na uszy natulił. Teal.
22, 7, (cf jak zwarzony. er fliong , nls lińtte man iiiin

ben flppf grnmfd)en. Pójdziec ba jak zmyci. Teal 55,

18. Tak tedy sprawę przegrał, i poszedł jak zmyty.
Zabl Zub. 58. Idzie tedy jako zmyty od pisarzów skar-
bowych , i że niema nic w trzosie , patrzy, kędyby sza-
blą znowu chleba dostawał. Hirk. l\iiz. Oh. 5, (cf. jak
gdyby mu kury krupy zjadły). Tylko co ujrzy kij pies
już raz biły, Zamruczawszy nań na stronę ui-ieka , I ogon
tuląc pójdzie jako zmyty. Juił. Buk A' b. Trusaldym jak
przeczyła len list, Ilipolitka z rąk swoich nie puści, a
Leander pójdzie jak zmyty. Doli. Kom. 1, 259. z kwi-
tkiem, z nosem, z niczem, er roitb leer auśgc^|en. —
Zmywanie, zmycie Rost. CMurie , cmueks. — Imporiune,
nie na czas , nie wczas , po zmyciu bywa też mówiono.
Macz zapoźno , już po szabasie , już klamka zapadła ,
już po wszYslkiem.

Z.MYDI.IĆ. oi 'Mydlić, omydlić, pomydlić.

ZWYCIĆ CI. dok. , i ) ob. Mymić. — 2) Przemycić , bez
myta wkraść, einfd)i»iir5en obne io'i \\i ]Men . bereiii fłeb'
len pr. et fig tr. On lo niechajby nie myślił się zmycić.
Clirośr. I^uk 332. Zbieg len bojażnią sie nie zmyci ,
wyskoczy na brzeg. ii. 63.

ZMYK. ob. Smyk. Z.MYKAĆ , Zmykły, ob. Zemknąd.

ZMYLIĆ , "ZMELIĆ cz. dok. , Zmylać niedok. . oh. Mylić ,
omylić; {Śorab. 1. zmolilu, zmohlim , zamohliu. zamo-
hlim , (ob. Zamylić) ; Slov. zmyliigi frusiro, zmylenj fru-
stralio) ; zmylić komu co , pomylić, pomieszać, zmieszad;
trre mnd;en , oerroirren. Król Zygmunt przez Dniepr się
przeprawił, gdzie swoim serca dobrego przydał, a Mo-
skwie szyki zmylił. Szyjk. 696. Zmyliła ach zmyliła
okrutna śmierć szyki. fol. Jow. 83. — Zmylić komu
w x;3Żce w której czytając stanął , ob. .Mylić ; oerblatterit,
oerfc^Iagen in einem Snd)e. — .Nie zmyhła kroku swego.
Rej. i'osl. Fff 2. Żebyście lak, jak i on, me zmylili
skoku. Prot. Jai. 50. — Zmylić, scliybić, uchybić, nie
trafić, omylić się, pobłądzić; feblen , irren , ni(fct trcjfcn ,
oerfc^Ien. Wnętrzności oszczepem szukał, lecz ręka zmy-
liła Past. hd. 208, (cf. spudłować). Lud klęczący słowa
nie zmylał powtarzając i ucźąc się z uwagą modlitwy.
Xiądz. 155. Kio po prostu idzie, od prawdy nie zmyli.
Siryjk. Henr. a 3. (nie stroni, nie wyboczy, nie oddali
się. nie odstrzelą się). Iż się wymowy między ludźmi
nie przyłniył używać, nie raz potknie sie, ustanie,
zmyli, splecie, fjlicz. Wych. K 7. Jako to przystoi bia-
łogłowie, kiedy tańcuje, mówiąc co z kim, abo żartu-
jąc, w rzeczy nic o tańcu nie myśli, prosie jskoby
zmelić ani umiała , ani mogła. Gorn. Dw. 59. — V'eHO-
tor : Kiedy *psi przedni zmylą, odpędziwszy daleko za-
jąca , pozadni częstokroć poprawiają. Ostror. Hyśl. 43.
ben §nfen uerfelłlen, »erliercn. Żadni "psi trudno mają za-
jąca zmylonego od przednich pojąć. ib. 45. zgubionego,
»erfcblt , ycrlorcn. Z.MYL.NY , a, e, omylny, błędny, trrig,
trrenb. Zmylnym pióra zapędem niedawno był zwiedziony.
Zub 12. 114.

ZMYSŁ, 'SMYSŁ , u , m. , 'smysł miki tidelur inelior et
mngis lalioni cometaneus pronimciandi modus. Cn. Tk.
1 459. ■Smy>ł w ciele powierzchny , sic enim tersi et no-
tae 'melioris Poloni luqiiunlur, non zmysł, ul lulgut;
alin^u nulla d:/lerenlia esset inler descendenlia a zmyślam
et a smysł, iH/cr zmyślny i. e. 'smysłowy, et inler zmyśl-
ny i- e dowcipny, simililer inler zmyślność i. e. do-
wcip , et iiiter smyślność i. e czułość smysłów. Cn. Th.
1505. (NB. annolatio haec sagacitsimi Cnapii probat,
ipsum sensisse discrimen inter lileram s et t , de quo
pluries in etymologia operi noslro praemissa , et in' ipto
dictionario sub s et l sermo fuit. Mirandum veio, (Ina-
pium boc sollumudo in locabulo zmysł, discriminit Imjui
mentionem et usum feiiae , in rerbis rei o spędzić, zpę-
dzić et simillbus , de eo taruissr); ber Sllin , fillfr bfr fiJnf
£inne, iai oiiinenroerfjeiifl ; Rok. smysI, (f^i, (cf. czucie,
cfcyt); AVui'. smisel, smiselnosl sensui, tensalio ; Swab.
1. zmószwo, ImiuszI; ^'urfi. puzliulk ((■(. poczuć), siiii-
slila); Vind. zliut, pozhulik , po7tiulek , pozhuteiiji- po-
zliut, zliutenje , pozhuleine, ((""f'''' fiioHenka • b-jka,
bajeczka, ifmiflik ■ urojenie); Croal. chiiieny.i; bal.
chuchenya ; i7ui». ocbuljenje ; Ificst. NyecTBO , H_VBCTBHJa,
(CMUCJi, CHUCe-U rozum, dowcip, sens, znaczenie).
Wszystkie zmysły, słuch, widzenie, smak, powonienie,
właściwie mówiąc, są częściami zmysłu dotykania Zou/ 54.

ZMYSŁ."

ZMYŚLACZ - ZMYŚLIĆ.

łH3

ZmysJy nic innego nie są , jedno utkanie i zbiór iyl
suelivch , jako strun na skrzypcacti rozmaicie natężonych
i nastrojonyili. Bjh. Dyib. 31. Smak, zapach, ^Jtich,
dotykanie , w ścisłej Miej straży , pięciorakie le od
grzechu zmysły. Min. Ryt. i, 185. Smysł ukuszenia
$ensus guatus , jest smysj powierzchowny, pojmujący
rzeczy sm;ik w sobie mające. Sak ProU. 85. Nie czu-
jemy żadnej rzeczy, która pod zmysły nie podpada , t. j.
która żyj sudiych zmysfy składających nie porusza. Boh.
Dyab. 59. Jeśli kiedy, to tu trzeba zmy-łów pięci. Pot.
Arg. 452. (natężenia wszystkich zmysłów, cał.j uwagi,
natężonego rozumu). Zmysł tak ze«nęirzny, j^ik we-
wnętrzny, z uwagą na wrażenia zmysłowe obróconą,
zmysły, zmy.^lnośtS, przytomność ibi^zy ZAiązancj ze
zmysłami; ter Sinn , Me (Sirnc, bie Sinnliifcfcit , bie Jliif-
Hiorffamfcit mif bie ®tm;nieiiibru(fe , bie Sofoiinoii(>iit , i>(\i
Scilnncii, bie ®eifteśoeil'^''i^''irt. Gdy dusza mz.ądek czyni
o rzeczach, zowie się rozumem , gdy rozpamiętywa rzeczy,
zowie się pamięcią, gdy czuje, zowie się smysłem.
Sak. Dusz. G7. S;>inego c/Iowii^ka inaczej smysł, inaczej
imaginacya , inaczej rozum ludzki , in ii'zpj boska widzi
rozumność Dardz. Boet. 1G6 Odchodzić od zmysłów,
odcliodzić od siebie, t-acić przytomność; t)On Sitilieu
fummcn , cbne Scfinncn obcr Sefinmiiifl fccii , baź 'Setrugt--
feijll ocrlicrcil. .\ie będąc przyuczeni do takiego widowiska,
od zmysłów prawie odchodzdiśii.y. ^ah. 1,), 125. Ci<>r-
pne z biedy, trętwicje, i bez zmysłów chodzę. Bnrdz.
Trag. 202. (bez czucia, marlwy). Gdy gniew minie , tedy
'zasie człowiek k sobie a ku pierwszemu smysłowi przy-
chodzi. Enz. Jez. Elb. (er fpmmt luicbcr ju ©iiirten,
jum Scfinnen, 511 treU , ju iTfi). — §. Zmysł, unsysł,
rozum, pojęcie; 35erftanb , ^SerjłanbiiiB. Minerwa smysłu
wielkiego była nad ludzi. Biel. Hst. "23 Sensirulus, *zmy-
słek . rozumek. Mącz. Zbawiciel po zmartwychwstaniu
otworzył smysł uczniom swoim , aby pismo zrozumieli.
Karuk. Kat 80. Syn boży przyszedł, i dał nam zmysł,
abyśmy poznali boga. 1 Leop 1 Joun. 5 , 20. (smysł.
Bibl. Gd.) Słuchaj mnie synu, a ucz się nauki smysłu,
3 słowa moje uważaj na sercu swem. i Leop. Syr. 16,
24. (nauki mądrości, rozumu). Niemasz tam smysłu do-
brego, gdzie jest gorzkość. 1 Leop. Syr. 21, 14. W ko-
ściele chcę pięć słów smysłem swym mówić , abym też
inne nauczył. 1 Leop. Cor. 14, 18. (wolę pięć słów
'zrozumitelnie przemówić , abym i drugich nauczył , niżeli
dziesięć tysięcy słów językiem obcym. Bibl. Gd. ; zrozu-
miale , oerflanblid)). Bóg tych , którzy go poznać nie
chcieli, podał we zły smysł, aby to czynili, co nie na-
leży Żarn. Poit 78 b. w nicrozum , lltiiierftanb. — *§
Zmył pisma, znaczenie, myśl, sens, treść; ber ®init
ciner Sc^rift , bie mabre Sebeutimg. Czytali w sięgach za-
konu bożego yvyraźnie, a wykładając zmysł, objaśniali
to, co czytali. Bihl Gd. Nehem. 8, 8. Ci teologowie tych,
którzy co dobrego piszą, psują i na opaczny smysł,
jako oni zwykli, wykładają. Żarn. Post. 81. Jest fałszo-
waniem nauki, do czego inszego przystosować sło-
wa pisma świętego , a niżeli "słusza , albo też nie
w tym smyśle, w którym są napisane. Gil Post. 190 b.

Stawnik Lindego wyd. i. Tom VI.

ZMYŚLACZ. ZMYŚLNIK.a, m, ■ZMYŚLANIEC, ńca . m.,
który co zmyśla, udaje, wymyśla fałszywie; bcr (Srbic^ter,
erbenfer , SJcrflcHer, ein fdlfĄIidjcr ??orgfb'er; Vind. fmiflo-
vpz, fmiflhuYMiiz, (fmifleiuk , fimflilauz > bMJarz , bajko[)i3,
wierszopis, poda); 6'roa'. smi^ziitel , (zmishlyavpcz ■ wy-
myślać?, wyn deżca) ; Hag Yuliycnik , zulivitcu| , hsimjeraz
(o''. 'Liicmicrnik) , binaz; fc"w /. npHTBopHHKl. Prorok fał-
szywy, i zmyśLtcz snó«, niei haj 'zabit be Izie. Hadz. lleut.
13, 5 Łgarz i zmyślacz. P. Hihati Ort. \, 83. Monta-
nus fałszerz i zmyślaniec. Sh. Dz. 95. Wielką plagą
przegraża pan królest\^u ,. gdy szalbierskiego w religii
zinyśbicza przepuszcza. Birk Zyg. 12. Niemasz nigdzie
lak wielkich zmyśiiiików i hipokrytów, jako Turcy. hluk.
Turk 192. Od ws'ą^iienia na tron, nie baczył w lu-
dziach tylko zmyślanie, zdradziectAO , i pozorami po-
pokryle zbrodnie, zląd wierzył, iż wszyscy ludzie zmyśl-
nikami b\h. Tr. Tel. 46. — Tego, klóry 'zawzdy myśli
źle czynić, zowią zmyśbiczem złości. Hadz Proti. 2 i, 8.
(złośliwym. Bih, Gd.; Źle myślącym, złe cz\li złości yvy-
nnśUjacym , wynajdującym). W rodź ż-iisk. ZMYSLA-
CZKA " i. z., Diisypnd. U 4. bie evbicŁtcrinn , ^Jorgcbcriim ;
Crr.at. zmiszliieilcza ; Ecel. npiiTBopHuna. ZMYŚLlC cz.
dok. , Zmyślać niedok. ; [Boh. smysliti , smeysleti rogilare,
seiitire . juditare , arhiinui . oh. Myślić ; Co7"ii smibl^m <
wymyślam: Vind. Imifliti, finifhhiyali , fmifhlati , ifiiiifiiti,
eunfinifliti = wymyślić, b^j.ić i Croiil zmis/hti , zmisslyś-
vam, zmish;\ay:ili , izmishlyavali ' wymyślić; Bosn. smi-
shli ; fiag. smiscgljati considemre ; fioss. CMbiui.iaTb ,
CMUUl.iaio zamyślić, zamierzyć, CMUCJinTb , CMhliu.iK) znać,
Wiedzieć, znajomość mieć; Eccl CMUuiaaio , ( CMUiujeHie
znajomość, znanie, rozum, ob Zmyślność , zmysłj —
'Zmyślać głowę , myśląc yyysuszać , suszyć sobie i.'łowę,
wycieńczyć, wyczerpnać nnśli ; ft(^ ben S?opf au^riniien ,
■ auJbcnfni, finnerb jerbrecbcii. Dawmcj o clekcyach sobie
głowy nie zinyśUli. / hrluin. Dz. 162 (nie ł.unah so-
bie ąłowy). — g 'Zmyślić się , zamyślić się, zapędzić się
w myśli ", zadumać się , \ii) in ©ebanfca ocrtiefen. Zmy-
śliwa się, i niechcąc płomienia zacbwyla. Zebr. Ow. \ 00 ;
[stupeti — § "Zmyślać co, zamyślać co, w myśli mieC,
myślić co ; in ©cbanfcn babcn , im Sinne Łnben, bamit urn-
geben , bamit in ©ebanfen fimaiigcr geben. Ja zmyślam na
was nieszczęście, i myślę coś przeciw wam. Hadz. Jer.
18, 11. (gotuję na was złą rzecz, i myślę coś prze-
ciwko wam. Bibl. Gd.). Siedmioraką złość zmyśla serce
jego. Rej. Post. x x 5 On 'zawżdy w sercu swojem
zmyśla zdrady, ib. Zmyślił jnkoby złodzieja w kradzieży
wyspiegować. Dwór. J. zamyślił się, uważał, rozważał,
er brtdjtc barilbcr nad). — § Zmyślić co , wymyślić , wyna-
leźć; crinnicn, crbcnfcn , aiu^benfen, aiiśfinncn , crfinbcn,
anśfinbig madjen ; Hoss. opH^ymaib Nowo zmyślonemi a
rozlicznemi mękami męczył ich. 1 Leop. 2 Mack. 9, 5.
(rozmaitcmi i niezwyczajnemi mękami ich dręczył Bibl.
Gd). — Zmyślać co bez zasady prawdy, wymyślić. ut\A'0-
rzyć przez imaginacyą, skomponować; erfinnfn , erbit^ten,
infeiner ginbilbung erfc^ajfen ; ficr.'. npnTBopaio , npuiBO-
penie. Kto zmyślił te nowinę? Tr. Gdy do pisma świę-
tego co obcego bywa przydano, albo odmieniono, albo

140

aa

ZMYŚLIĆ.

ZMY ŚLIWY - ZMYSŁOWY.

co inszego nad lo zmyślono, to też ^słu'^znie za fa/sz
i ciemność ma być miano. Wiin. 317. W matematyce :
ilości zmyślone , quantUales imagmariae. Juk. Hat. 2 ,
108. Wiara nasza me jest-ci jakie próżne zmyślanie ,
ale skuteczne sprawowanie ; pan Cliryslus nie jest-ci
jakie zmyślt^nie , albo przez si'n widzenie, ale jest w lu-
dzijcl) wiernych żywym ufnoenieniem. łiej. Fo»t. T 5.
(nie fikoya , nio urojenie, nie rn-irzenie , nie imaginai^ya,
nie płód zmys/ów). Zmyślona rzecz, commenlum. Cn. Th.
1439. Zmyślając, zmyślenie, nie prawdziwie, ficte. ib.
Zmyślenie jest żywiołem i duszą poi'ty Gdy wytkniętej
rozumem me przechodzi mety. Dmock Sit. R. 6 fikcya ;
^ic bi4)teri|i^£ , poetifdjc Jiction ; {Vind fmiriiluyanska sna-
nost, vmetalnost ' ryinotwnrstwo , ifimllenjo, fmifluyanje
poema , fmiflenik , fmifliluvauz < poeta). Zmyślona dla
uciechy, niech rzecz będzie blizka Prawdy, ni w swoje
każe wierzyć widowiska. Kor H'>r IX Zmyślanie żarto-
wne , nieszkodliwe, ironia. Cn. Tli. 1139. — Zmyślić,
niepr:iwdę powieil'.ieć, skręcić, ze/yać , skiamać ; biśtfll,
nnn)a()rtcit rcJen, Ifiijfn. Żle zmyśhić, źle i prawdę mówić
w pjńikim dworze l\ius Bij 78. Zmyślam co f.iłszy-
wie , zdradliwie, ementior. Ca. Th. 1459, ( flag. hiniti ,
iisiciti , vuhviti) Zmyślone albo f.)łszywe nazwisko ma-
jący, pseuiiuiiymus Cu. Th. 14-39. Od wstąpienia swego na
tron nieliaczył w ludziaidi tylko zm\śbriitf, zdradziectw-o,
i pozoraiiii cnoly pokryte zbrodnie. Tr Tel. 4G. Pa-
Irzajcie , j iko zmyśl.ii! umie cuilnie. Wszystko nieszcze-
rze, i wszystko obłudnie. /'. K^-han. Jer. ."iBl. Zmyślić,
f;iłszywie uilawać; Borflcftfti , fiilfc^lic^ Dorfłcilcn , ocrftcUm.
Układł się Amon , i zmyślił niemoc. 3 l.eop. 2 lieg.
15, 6. (założył Się niemocą. 1 Leop. ; układł się, zmy-
ślając sobie chorobę. DibL Gd.). Gdy zawołają doklura,
zmyśloną chorobę pozna i odkryje. Teil. 7 , 5iJ Żona
tu w rr.isuiiek , i jaki żal nienawiści może być zmyślony,
łamie ręce, wyrz-kn , pi-łna obłudy. Tiowd. VVV. II,
(i'u»ai. I. zmoszlene ; Vind. finillen , foiifloun > bajeczny).
Mozrywek najjirzyjemniejszą niezmyśloiia wesołość była
0Z'lubą \Vqij. M trin. 105 (szczera, me udawana J. Łacno
nió,'ł k iżdy o-ąlzić , iż z 'opływałośi'i serca, a nie zmy-
ślenie 1110. vił. W.trg, lind:. \ \'2 udoerb. szczerze, nie
oliłudnie, nie udając. Ci którzy niezmyślnie sprzyjają
W.iR Prtui, me moiją lylkn ji-j radiić , aby4 jak najprę-
dzej przejęła tę parlvą. leal. 3 c. 24 ( prawil/.iwie ,
szczerze, z si-rca). Tając swe lyr.iński* jaily , Wolność
im wielką Zfnyślenie nad-ili. Aaup. 114. (pozornie, na
pozór). Zmyślona rzecz niedługo w swoji-j trwa posta-
wie. Mm. fil/t. 4, 133. (ud.iw.ina, pnzorowa, pozorna,
obłudna). Zmyślać postać, chód, j^łos , mme uczyła.
l'asl. Fid 09 udiw.ić, n.iśla I.IW.1Ć , cl' przed -/.fżmać ;
iiac(|:nai)eit, iiaJij(iiiicii uin iti tdiifi^eii ; Ri-.d. crpauiionoH-
TiiCH , CTpaiiiiuflBiHriioH. Siostr.i je„'o, strój męski wzią-
wszy st.iii ziirśliwszy, do zakunu ś. Franciszka wstąpi-
ła. /Vi«. I, 187 ; [simidans). On f.iłszywj i zmyślony
brat, raz i ilro;;i zmyśl.ił się moillić. Huk Uum. 89,
udaw,ił, O' (icllte |iJ) , ni* ob er betele. Nie strasznym mi
je^t ten nieprzyjacielem , Co się nie może zmyślić prjy-
jacielem. fufł. Fi4. 93. tinulare , układ4Ć się, ftdll a\i

jreunb ftcilen. Zmyślasz się być przyjacielem , prołta-
kiem. Tr. 'ZMYŚLI WY, a, e, zmyślający, Łuiyślony, udj-
jący, udany; oerftelleiib , ocrftcUt , erUtditet, falił; ( Vind.
ifmifliu, fmiriitliu > wymyślny). Skryte myśli czeladzi
zmyśliwej Samo szczęście wydaje przeciwne. Bardt. Luk.
2, '30. 'ZMVŚLM)DZ1EJ, ja, m. , romans. Wiud , m
SJoman. ZMYŚLNO-^^Ć, et ut Cnapiut luU. 'SMYŚLNU^Ć,
ści , 2., "smyślność , czułość 'smysłów. Cn. Th. 1055.
podległość zmysłom, t)ie &innlid;fett ; Buh. cytedlnost,
cytliwost; Slov. zmiscinust ; Carn. pozbutlivost ; Vind.
pozhutliYOst , zhutenetYu, pozhutnost, zhutezhnost ; Dal.
chyuchensztvo ; Bay. cbjuchjenstvo; fiots. <J3'BCTB0Bauie ,
MyBCTseHnocTb. Masz moc widzenia, bóg ci to nadaje.
Czciłoby zmyślność twoja nie objęła K'us. Woj, Ch. 97.
(zniy.sły twoje). Zmyślność co na dal rzeczy nie dosci-
ga , Widzi światełko mdłe , które się miga. Krat. Woj.
Ch. 98. Człowiek w zmyślności śmiechem się najbardziej
od zwierząt różni Mon. 72, 393. (co do zmysłów , jako
stworzenie zmysłom podległe) To co dogadza zmyślno-
ności i uciechom ciała , prędko czy pożno będzie karą
duszy. Z<i^. 5, 36. Smyślność , czułość smysłów pie-
śćiiwa, sniysłom lubieżne dogadzanie. Cn Tu. 1033,
cf bibieżnijść. cielesność ; ©iniilitbfeil , fiimli4)cr ®enuB.
8ld;*li(^feit , iUtiil)Cih\t • 'SMYŚLSTWO, "ZMYSLSTWU,
a, n. : Boss. rkittcnocTb. Nad rozum nasz przekładamy
zmyślność nasze. Lach. haz 1, 223. Gdzie t>lko ślepa
rzuci v:o podnieta , Zmyślnos'ci wszystko poświęca i du-
mie. Kniaź. /'oei. 2, 200. To ziele ma moc człeka ku
zniyśUtwu pobudzać. Spiiz. 30. Ciała w próżnowaniu,
w obżarstwie, w smyślstwie ustawicznem przebywające,
są najskłonnicjsze ku zarażeniu. Sienn 477. — J Zmyśl-
ność . dowcip. Ca. Th. 1053 dowcijmość , bystrość zmy-
słów i wymyślania, cf. sjirylność , Sjiryt ; (sdo.rijiniljgreft,
ber (Siliarfflllll ; Buh. smyslnosl, (nesmyalnost amenita)-
Buss. aaMUcauBaTOCTb , (uuMUCiciiHOCTb nierozum) Sło-
nie b^irdzo wiele m.iją zmyśliiośiM i pojęi ia. Zoot. 293.
— In malam paUem: Zmyślność, udawania S'luka. nie-
szczerość, obłudoość , f.iłszvwość ; ^JirltilluiigiSfutill ,
©lciSiiercv. "ZMYŚL.NOSLOWY n. p. Ubses. A hcan. 200.
chvtrosłowv, lifliiircffiib, mit fllattcii, oleiSiifriidjcn JBorten.
ZMYŚLNY,' a, e. Zmyślnie Adve,b. ZMYSLuWY. fi
ul miivull Cnnptui "Smyślny, 'SmyiiłDafy. od sentut prr-
tinent. Cn. Th 1035. od zmysłów, do zmysłó»v należą-
cy; Sinii', SiiiiieB ' . Narzędzia zmysłowe. Zool. 47. ^
Olo wpuszezę w was duclia , a będziecie żywe, dam teł
wam sinysłowe żyły, i każe na was 'obróść mięsu , »
r<izciąv;ns |io was skórę 1 Leop Lierh. 37, O (włożę na
was żyły Bibl. Ud ). — g. Od zmysłów zawisły, od ni.h
poi'hodzący. im podle^-ły. riiinli.ił; Buh eytt-dlny . cylhwy;
Surob 1. wulż'iyitć, (ci", czuły, "czulny) ; Vind p.>/holliu,
zliutezhen , poiliuten , pozhulkojiallien ; Croal. chull>iv ;
Dal. chyutiy ; Bng chjiitiy. (ochjiilni ifntibili>) , H>$$.
yyBCTBCHIIUtt , TtJCCIluB . TtiCCCHl , fcf. eielcMiy). Zą-

d/.e zmyślnie [luli. .\iedz. I, 2j9. tit iinnhd)t» 8l■Jle^^e^.
Dzieci do te^o nę m.ija, co im ii.ifi" ; żąMza ziiiy>łuwa
I i-niewliwa 'im p..nuje. Feir. /■,'*. 95. Porównanie łiny-
śloego zasmakowania I w«wnfl(Zuem umysłu uczuciem.

ZMYSŁÓW NOŚ Ć.

Hon. 72, 340, ( Eccl. TtJOJtoÓneHB , KOToputt tojbko

0 yKpauienin h HacumeniH rt.ia crapeeTca). C?fowiek,
jako stworzenie zmyślne, tysiącznym namiętnościom po-
dlepfy jest Mon. 68 473. Zmys/owe rzeczy są , klóre
pod zmysły wpadają Gal. Cijiu. 2, 7. in bte ©tnnc fatlfllb,
fłnnlif^. VVyraz zmysłowy, który znaczy rzecz lub przy-
miot , podpadający pod zmys/ jaki, n. p. słońce, okrą-
głość. Kpcz. Gr. 5, p. 4, {ob. Zmysłowy;. — |. Zmyśl-
ny, dowcipny, wymyślny , jiiniircic^ ; Boh. smyslny sagn.T,
( nesmysiny amens) ; fiosf. CHUCJiamiS , saMUCJOBBThii} ,
CHUCJieHHMri. Od jednego smyślnego będzie osadzona
ojczyzna , a od trzccii złośliwych spustoszeje. 1 Leop. Syr.
16, 4. Cześć i chwała w mowie smyślnego, ale język
nie roztropny jest wywrócenie jego. 1 Leop. Syr. 5, 15.
Nie zmyślni a szaleni ludzie. W. Post. W. 1 4. Paweł
Galaty ucznia swoje niezmyślnymi , nicobrzezanymi zowie.
W. Post. W. 2, 12'2. Głupszy nad zwierz nie zmyślny
ten w iyciu swym bywa, Który doczesnych rozkoszy tak
ściśle zażywa , Jakby z niemi miał być tu na wieki.
Kulig. Her. 204. Człowiek zmyślny w mądrości trwa
jako słońce, ale głupi jako miesiąc mieni się. 1 Leop.
Syr. 27, 12 (rozmowa pobożnego zawsze jest o mądro-
ści. BiOl. Gl). Pan dał im mądrość i rozum , aby umieli
zmyślnie robić te rzeczy, klóre przykazał. 1 Leop. E.tod.
36. Zmyślny, sprytny, sztuczny, n. p. Był to rzemieśl-
nik zmyślny i dowcipny, misterny na wszelką robotę.
Fadi 1 fteg. 7, 14. (pełen mądrości i roztropności i
umiejętności na robienie wszelkiej roboty. Bibl. Gd. j.
Poślij mi człowieka zmyślnego , coby umiał robić na

-tłocie i srebrze. liatlz 1 Kron. 5, 7. (męża umiejętnego.
Bibl. Gd.). Tak nauczyła roztropna natura Urobić szku-
tę zmyślnego Mazura. Klon. FI. E 1. Niech się zmyślny
Włoch clilubi z swomi fortelami. Stryjlt. Turk. B 3.
ohytry, arijlifliij , ncridimifit. Ci panowie pospolicie chło-
pce chowają, od misternego smyślnego zwodzenia bia-
łych głów. Glicz. Wych. ,/ 2. — g Zmyślny, zmyślony ,
udany, pozorny, nie prawdziwy; erbic^tfł, crfonncn , HOt'
gebltc^ , ft^cinbar. Zbjini strój i wydwome ubieranie nie
róine jest od zmyślnych komedyj Pelr. Ek. 8. Te go-
dzinki, nie takie czucie, jakiego chce po nas apc^ioł,
ale zmyślne a potworne, nieprawdziwe czekanie przyj-
ścia pańskiego, ale postawne. Żarn. 'Post. 4 b. Zmyśl-
nie, zmyśl, ijac, nieprawdziwie, ficte. Cii. Th. 1439. Zmyśl-

1 ie oszalał Brutus , i tern oszukaniem wielkie swoje
cnoty zakrył. Warg. Wal. 210. Bzymianom Antyoch
niesmyślnie , ale rzetelnie dziękował, ze go z wielkich
zbytnie rządów wyjęli , a w równych granicach panować
rozkazali. Warg. Wal. 117. Aryus pokutę zmyślną czy-
nił Sk Dl. 205. Swoje wszetecznośei zmyślnie pod
płaszczem kryje poczciwości. Past. Fid. 57. obłudnie. —
*§ Trzy dni w drodze będąc , zmyślnie się do dawnego
siedliska wrócili. Warg. Cez. 75. {umyślnie, po rozwa-
dze). 'ZMYSŁOWNOŚC, ści . i , oilpowiadanie zmy-
słom , stosowność do zmyślności ; ba§ ©ntfprct^cn bet Stnii'
litlłffit, finnlidicś SJer^alttiip. Okazawszy na migach wszystkie
cechy, przez klóre są zrozumiałymi znakami, t j. przyro-
dzonuść, jednostajność, zmysłowność . . . . Kpcz. Ukl. 142.

Z MYSZ KO W AC - ZNAĆ. 1115

ZMYSZKOWAC, ob. Myszkować'. ZMYWAĆ, ob. Zmyć.

Z N.

ZNAĆ , znam , zna , znają med. niedok. , "Znawać contin.
znajomość czego lub kogo mieć , ffimcit ; Bvh. znilti ,
znal, znśm; Sorab. 1. fnacź , znayu ; Sorah. 2. (nasch,
(Sorab i. sznacź; Sorab. 2. fnasch , sznasch , sznatko
snadź , podobno , mozej ; Garn. snati , snSm ; Vind. snat,
(nali, snali, posnati , (snan, posnaii ■■ głośny, jawny,
snaiije, tovarslvu> towarzystwo, zn.ijomość) ; Cr oal. mali,
zndin, znanye, zniii, vmeti, (cf. umieć; znati > wiedzieć ;
znanye ■■ znanie; ; Dul. umetje ; Rag. znatli , ( znńnstyo
scientia , znanaz rfoc/or , ob. Znawca; Z/osn. znatti, umjet-
tis umieć, znanac cogiiilor , zanat. sztuka , kunszt; Stav.
znati » wiedzieć, poznań < znany); Boss sHarb , SHaio ,
(SHaib widać, snadź, zapewne; siiaHJe znajomość, cmu-
CAtiib, CMUU1.1H) wiedzieć, znać, cf. zmyślić) ; /iuc/. ctłb*-
AtTH, CB-feiii (ob. 'Wzwiedzieć), aHaiejbHHH znający, cmu-
luJCHJe znanie, znajomość; ne4oyMtK) nie wiedzieć, nie
znać). Cyrus w wojsku swojcm , każdego niflylko znał,
ale i imię wiedział. Damhr. 246. Od małego dziecka,
aż do starego dziada, juz go wszyscy znają, jak zły
szeląg. Teal. 10 81. Znam Wac Pana 'na jialcac h. Teat.
25. b, 10. (przenikam t,'0). Rlądrość największa każdego,
znać dobrze siebie samego. Cn. .4rf. 465 ; (nosce te
ipsiim). Kto nie zna złego, nie zna dobrego. Cn. Ad.
589. Mówimy o rzeczy, której oba nie *znawa {dual}.
Gorn. \M. b 4. Przyszedł od rzeczy znanych do nie-
znanych , przez porównanie obrazów, jakim przyp.idkiem
lub rcflcNyą do siebie zbliżonych. Sniad. Alg. 1, 1 Bóg
'wżdy dziś 'znań^zy. Zab. 2, 254. znajomszy, więcej, le-
piej poznany, licfnillitcr. Znam kogo z powieści , słysza-
łem o nim, wiem jak go zowią; novi de nomine. Cn.
Th. 1442. Znać się wzajemnie, być sobie wzajemnie
znanym, znajomość z sobą mieć; fiiinnbcr ffnneii , itiit
ciimiibcr bffnmit fcijn , ScfaiintfcŁnft \jahcn. Znaliśmy się ,
pomnisz, gil\ś był w Krei ie. Jabi. Tri. 129. Nieczęste
widzenie, gotowe nieznanie. Pot. Jow. 25. Zbratiłem
się ja dawno z dyabłem, dawno się my znamy, i zawar-
tą miedzy sobą przyjaźń mamy. Birk. Exorb. D o b. O
dobrodzieje, znacie się wy obadwaj Teat. 2'3, 101. Zna-
cie się wy dobrze to dla was nie nowina , zgodzić się
w takiej rzeczy. Tent. 15, 59. Znja się oni , rozumie-
ją się. Cn. Ad. 1562. Znają się, jak złodzieje w jarmark,
ib., cf zmowa, zmnwny; fic fciincii cinntibcr, Dcrftcbni ctnan«
ber, Jtnb mit einanber ctiiBcrfłnnben. — g. Znać się na
czym, znajomość czego mieć, znawcą czego być, 'ro-
zumieć się na tym; ctoaś femicit , ocr|}e()Pii , ein Senner
baocil fci^ll. Miły matematyku, znasz się na powietrzu
Jako wielbłąd na skrzypcach , jako wieprz na pieprzu.
Pot. Jota. 2, 4. Znający się na czym, świadom czego.
Cn. Th. 1440, {ob Znawca, znajomiec, znijoniek). Do-
bra, znać się na ludziaih wiedzieć ich przymioty. Bach.
Ep. 64. Kobiety dzisitj lepiej znają się na ludziach, nii
dawniej. Teat. 5 c, i 2: Znać się na ludziach, to jest
nie na twarzach ich , i ciała postaci , ale na przymiotach,

140*

Iii6

ZNAĆ.

ZNAĆ.

kiórc ifh czynią dobrymi lub z/yini , wielką jesl nauką,
mąilrością i ilaskonn/ością Mon. 65, 315. Znam się ja
dobrze na lisaoli farbo*aiiycb Doli. Knm 1 , 75 , (rf.
znam cię zicWko . /eś pokizywą; cf. Ii.einirriik . f;ir\ze-
usz, jozusek). Choć je^teln mfoila dziewczyna, ale znam
się na kawalerskich przjsię^cach Tent 55. b, 23. (umiera
je cenić, wiem, co o nii'h sądzić) Czego się nie zna.
lego I nie żąda Xiądi. 2-21; (ignuti nutta cupido). Tru-
dno się kio ma w czym kmhać , na czym się nie zna.
Cififf" 580. Znasz się ty wulzę , Mospanie na rzeszy,
Kiedy w szkatule m.łsz złiito na pieczy. Bnitk H 2.
Waść widzę cosJ natito przebąkujesz . znaj się Waść na
sobie. Teal. 26. b, 6. (me trzymaj zbyt wysoko, nie
przesadzaj w rozumieniu o sobie). Znaj się na swojej i
ty czfrcze sile. Jabl. Ei. 146. (sądź o mej należycie,
piędzią się mierz\ć, zb)t sobie nie utaćj. — § Znać,
pcizruiwać , r«zezn:i«ać, crffllllCtt. Senat niechaj w bru-
natni, posłowie w zieleni, a sędzia parl.imentu niech
chodzi w czernieni, aby znano po szacie, jakiej kto go-
dności Star. Vvt. D. W niebieskieś się sekreta wszru-
bowal , który zna.sz na wnętrznościach , i na gromie
świata , i na gwiazdzie , gdy która ogonem z&miata, przy-
szłe rzeczy. Uardz,. Traii. I9'.l. Po sobie zna.n , ex me
toiijeiluram Intiu. t]n. Th 720. Z dymu ogień znaj , a
g.iś, me czekaj. Ol. Ad 90i. — g. Alisolute : Znać,
niozna poznać , daje się poznać , pokazuje sie ztąd. wi-
d:ić , diimyśleć. (cf *sn.i . snąć, snadź) ; mOn fatin ffll'

ren , crfciincn , ahncbmen , abffljfii , mcrfcti , tDabrncbmtii , ii
Iiillt ftd) fi'()en, fpurcii, ocrfpiiren, bciiii-rfcii. Znać wilka
pil głusie, |io sierci ; znać wilka, chuć w baraniej skó-
rze. Cn. Ali. 1."61 Znać po sieri'i zwierza, z mo-
wy człowieka. Zyg''. P-ip. łoi; (Sino ptaka po peri ,
wilka po srsii , ćluweka po reći pozn <Ś ; Rms. HTimy
yaiiaeiub lio nojery qejoBtKa no ero ptiajii, AtjaiiJHMi ;
pirtka (lo pierzu, wilka po sierci , człowieka po iiiO«ie
poznasz). Znać dudka fnięilzy dzęcioły. liy*. Ad 7K.
Znać (.udka z czubka Cn. Ad 1.161. Znać z octu wino.
ih. J.ik zaraz znać człowieka dworskiego Tent. 1 , 42.
ZoLĆ po głisie , znać po twarzy, znać po chod/ie. Cn.
Tli. 1459. Przystojny z niego chłopak, znać z o.zu ,
ie jakiś poczciwy. Teet. 54 c, R i ]. (dobrze mu z oczu
patizy. poczciwą jna twarz). Na<i 'szidiniaize niczemu
srę nie god/ą , i m.'łrt ii-h znać, i wniwccz cię obracają.
I<ei Zu<. 145 b. Onałe^n znaczenia). Strzała wystrze-
lona do celu, przez powietrze lecąca, pily minie, drogi
klórely leciała ani znać. tiil h)xl. 256. (.mi śladu, ani
znaku). Kiedy komu wymawian)y {;łup>two, manty zwy-
czaj mówić: znać. ześ niewiele wziął plag w szkuła>h;
znać, że cie niedobrze bito; znać, żeś nieczęsto |(ie-
niek wycierał M^n. 73, 156 (widać). — Znać co na
kim, pokazuje po sobie. Cn Th. 1441. Pokazuje co
po sidiie, daję co znać po sobie. ^'n. Th 756. ilać po-
strzedz po sobie, tak ze po mnie widać, nie taić. nie
pokrywać , aiif [\i) etmai mfrfcn laffcn. Pokazują dają znać,
mówią, świadczą, tb. — Gily nojał wrota, muc, które-
mu znać figura jego nie podobała się zaszcreknąl. Tfol.
24. c, 44. (snadż, trzeba się domyśleć, zapewne, mo-

że, podobno, (lói^ft n)atfri(i|eittlt4j. — Dać znać, dać wie-
dzieć , oznajmić; iDijfeii lafffii , ju trffiiiifii gebtn , anjfiflfn,

a^^(UtCn ; YtnJ. snanje dali, na siianje dali, poiniemli ,
poiiiio.iii , na>nanuvali ; SIijv. dśwam nav.e9tj. J.>k pręd-
ko nadejdzie, dawaj mi znać. Teal. 22. b, 3U. Skoro
powróci , dasz mi znać. Teal. 18, 11. Skoro zobaczyu
powracającego , natychmiast znać mi dawaj Teal. 24 c,
40. Miarkuję, że przez okno wid/ieć musiała, kiedy-
ście państwo jechali . a zatyni i dawać jej znać , nie wi-
dzę potrzeby. Teut. i"), c, 22, (cf. meldować, zameldo-
wać). Dano znać do wieczerzy. Kras. Pjd. 2, 1 51). Chciał
dalej mówić, ale znać dano, iż juz czas jechania. Krai.
Doi. 61 (ostrzeżono, cświadizono) Poseł nasz w Ausz-
bur;;u , przeizuwsiy to , że Niemcy uradzili wo|nę prze-
ciw' królowi Polskiemu, dał o tym znad do kióla. B^tl.
119. (uwiadomił króla, ostrzegł goj. Daję znać. oznaj-
muje , pokazuje, znak daję l^n. Th. 113. Gznajmuję,
oznajmiam co komu , donoszę co , opowiadam . daję znać
o czym. Cn. 7/i. 655. Znać danie albo dawanie . ifiet-
nvm obwieszczenie. Gn. Th I4ł0. — §• D;;ć się znad, dać
się w znaki, dać .'się uczuć; fi* mPrfoit lajf^n , [li) fpiś'
ren laifen . fiii) fmpftnDen lajlcit , fió) iiilfUn lajfeii , fitli futib
bar mateit, empnuDlii^ iufip<ti. H..dz.li, aby już Halickiej
ziemi Kuś więrej me dzicrzałi , bo sie im me raz dali
znać ; ale aby I yła ku Pidscze przjłączona wiecznie.
Biel. 110. SzweilOAie fraszka, fraszka Kozacy! fy Dya-
bla fraszka, dali wam się znać. Opal. Sut 129. Znowu
nui się zachciało , co mu sę raz znać dało. Cn. Ad.
1565. (na czym się już raz sjiarzył, po szkodzie jeszcze
nie mądry). — §. Znać, doznawać, doświadczać; ft'
fajircii , gtipajiren, burd) grfabruiiij niabriicbniNi. Sieciech
nie znał po synach łaski t.ikiej , j.iką i>o ojcu ich znat.
fi-.el. Hst. 68. Krzyżacy wnet ziiponiiiieli tych dubro-
dziejslw, które 'zawzdy znali od .\iożąt i monarchów
Polskich. Biel. 175. Król z niebylności króla Czeskiego
bardz') był niekontent , i [>rzetu nie t.ikie chęci znał
arcwiażę Ferdynand, jakich się spodziewał, hunt. Dw.
00 Pomnij na mnie , mój panie , w onej dawnej chęci,
Która ludzie *zna»ali, w oczu twoich wzięci. / hchan.
I>i. 158. Hetman w żołnierzach zw>kłej nie znając ocho-
ty , wszystkich widząc potrwożonych , takiej do nich uż)ł
mowy. h Kcliun Jer. 130. (nie postrzegając, nie widząc,
nie bacząc), [losycnm znał "dolyc biniast uszy twe zaui-
knione, Dosycicm znał i r.azbU oczy odwrócone. /
K'l'(in. Pt. 15 Dosycicm znał przez Im czas uszy twe
zaniknione, Dosycicm znał aż nazb\l oczy odwrócone.
Kiiic. Cd. 276. et 277. Nicchajże już panie twoje za-
miłowanie po tobie znamy. liyb. /'t. 59. Naśmiewca ,
gdy się zestarzał, dzieci z iii>-go się n;'śiniewjły. On le-

żąc * cierpięlliw le to Wszytko piz>jni

iw.sł. Mówac

to sam znam dziś, com diiigim pokazał rapr. hi. li
b. — Efferl. Znać. dowiedzieć się, wiedzieć; frfabrffl ,
IDijffll, crffnntH. Fronlyn, uderzywszy w gębę Zbr>.4aiiie-
go , mówi: zni.j co umieją słudzy Ldiiisza. fl>A Kom.
5. 166. Wszystko h. kióiych wiernymi być zn»no . Do
b4wochwalskiih ofiar gwałtem pnj musiano 6'ri,cA. W.
512. Myszy tam me bywają, gdzie o zbożu nie znają.

ZNAĆ.

Ciaeh. Tr h i — ^- Depend. tuhmilt Znać co , uznawać
co lub kogi) ; anerfeniicii , bffeiineti , fcniicn. Postawił ta-
kie prawo Henryk VIII , by króla AnsiieUkiego podiiani
znali i mieli z« gło^ę kosSnioła w Anglii, i na jego wy-
roku w rzei'zacii ikicliownyfl) jitz^-stawali. Sk Zyw. 2,
HO. Przysięgał wojewoda Wołoski być "ziwzily w po-
słuszeństwie Króla Polskiego , ani żadnego pana ins?ego,
'krom jego, nie znać ^iiyjk C">7. Zn^tł zbór Knliedoń-
ski zwierzchność knśi-ioła Rz\mskies!0 , gdy powszechnym
patryarchą Leona nazywa , i potwierdzenia od niego pro-
si na to, co postanowił. Sk. Zyw. 227 b. Łotr na krzy-
żu towarzysza zfuknął, i niilczfć mu, i znać wielkiego
króla kazał Sk. haz "219 b Na wszystko się odważa,
kto nie zna boga , ni wiary. Teal. 55. b, 42. Jakoć się
dziecię za młodu pyszno a szarłalno nauczy chodzić,
potym tak się będzie odymało , zeć i ludzi nie będzie
chciało znać . słowa inszego , jedno mój miłościwy me
da sobie mówić GIkt. Wych F i b. ( ludzi nie mieć
za boże stworzenie). A znasz ty to , ze ja twoim mę-
żem ? 5". Oj ! dało mi się to dobrze we znaki ! Teat.
28, 107. (uznajesz, przyznajesz, wiesz, lianiięt^sz;. —
Znać kogo za co , znać kogo czem • uznawać go za co,
ctnen tuofńr anerfennen. .Pana boga swego prawdziwie za
pana znać, jest-ci jemu jako najwyższemu wiernie i
z chęcią poddanym być , sługą jego się" czuć i na wszel-
kie rozkazanie posłusznym być. WUn. 357. Nie zwierzyć
sie komu, jest-ci me 'dufać mu, nie znać go za przy-
jaciela, społeczności z nim nie mieć, nie znać ko za
swego. Wł.Oi. ó02. Chrystus obroną wiernych, gdy za
owce się jego być zn^ją , a rozkazania jego nie przestę-
pują. Sk Zyw 1, 51 Synu mój, znam cię teraz Spar-
taninem , I czuję z chlubą , żeś ty moim synem Kniaj,.
Poez. 2, 59. Nie chciała żadną miarą innego znać mę-
żem , prócz swego kochanka. Mm 70, 745 (za męża
przyjąć, za niego iść. za nim hyc) - Zaimk. Znać się
do kogo, znńć sie do czego, jirzyznawać sie, uznawać,^
ji4 ju eiiicm oter yi ctroao befenncn. Pyta sąd więźnia ,
czyli Sie zna do zbrodni, którą mu zarzuca strona?
Osir. Pr. Krym. 'S . 107. Powiadaj człecze , jeśli się
znasz di> tego. o oo skirzy na cie? I'ii>ik. Ih 112.
--Wylewając serce przed dogiem znać sie do tego, żeś
nie jest giidzien łaski jegn , a «sz\sikn pii-zczać na wo-
lą jego. G (ich. W. 252. Kto się, do h ■ ła zi a Uymi-
trowego Bij, siecz. wiąż. łapaj hołdów mk.i jego /'wzk.
Bell. a Z b. (kto do niego pizyslał , jemu hołd złożył).
Znam się do kogo, *o/.ywam się do kogo; profileor me
alicujus amirinn, naliim. propiiigunm Cn. Th. 1442. (nie
zapierać sie kogo) G"dzi S'e wszelkiemu chrześciaiiino-
wi, nie przeć się, ale znać do rodiiiiy swojej, a w czym
może aby ii'h nie opu<zcz«ł Zum Post. 3, 790. Chry-
stus taką musiał mieć matkę i rodzajem znaczną , i ubó-
stwem pokorną; do rodzaju, aby się żydzi znali, i że-
by sie proroctwa iściły, a na ubóstwie, aby się wzgar-
da świeckiego królestwa pokazała Sk. Zyw. 2, 17 2. —
Simililer : Znać sie ku komu. ku czemu; n p W któ-
rym kiedy Spartanka zajęcze serce matka widziała . abo
się nie znała k niemu , abo go ręką własną zabiła. Gorn.

ZNACHODZIĆ - ZNACZNY.

1117

Dw. 263. Z Kluni.iku K.izimierz najpierwej jechał do
matki swojej; jednak długo nie chciiła się k niemu
znać matka, bo go nie mogła poznać; aż gdy znaki po-
wiedział, rzekła: 'Gdyżeś ty jest mój syn. Btel 5\. Gdy
się wszyscy k temu nie znali , rzekł Piotr: te tłuszcze
cię tłoczą, a ty mówisz: kto się mnie dotknął? 1 /,enp.
Luc. 8, 43 (gdy się wszyscy zajiierali Bibl. Gd.) Znać
się , poczuwać sie do czego, mieć się za obowiązane-
go ; fit^ ifpiu Berbuiibcn fu^Ien, fciiie SScibinMic^fcit doju
erfennen, aiifrfciincn. Niech aby raz zna się do wdzię-
czności każ'.ly. hoH. Lisi. 1. 63. Gdy od czeladzi ści-
śle usłużenia wyciąg-imy, znajmy się też na lem , co się
im od nas należy. A-a.?. /'od 2, 56 Wielką szczodro-
bliwd.ść świadczył Faraon Jozefowi, godną takiego pana,
który zn.ł się przeciwko lak mądremu ministrowi. Zai.
H. T. 65. ■ — Znać, przjzmć sie, uznać, zeznać, nie
zaprzeć gcftr^cii, bcfeiitieii, ciiiiicftc^cn. Gdzie idzie o ja-
ki gw:iłl, oliwiMjdiiy przed sadem zaraz ma 'przeć albo
znać. .^"J: Ait. 46. Jeden 'ż ł.ije, a drugi odpowiada,
i albo się zna, albo °przy. Siczerb. Sox. 74. W każdej
sprawie , kiedy na kogo skarżą , zarazem powinien znać
albo *przeć. Szczerb. Sttx. 6. O cokolwiek kto *żałuje ,
to sęilzia może obwinionemu skazać, aby albo się znał,
albo 'przał ib. 426. — Sądźeie , jak wam przystoi , znaj-
cie , i uprzejmie nam powiedzcie, *izali niy króla wie-
cznego dlł śmierli liiego oilsiąpić mamy? Sk. Zyw. 193.
rozstrzygajcie, ii/.iiawajce , rr.zez^iawajcie . rozsądzajcie,
zeznawajcie ; frfiiiiict, i;iad)t ciii Crfniiitnip, falt cineii 6t>
femitni^fprui^ , urtbcilct, fdllt ba^ Hrtbcif. Zn.ić prawdę,
wsznić prawdę, zeznać prawdę; Die 3B.ibrbftt befeiineit ,
bie SSa^rbett auźfagen. Ale 'wzdam, coś 'więtszego je-
szcze, IŻ mam prawdę znać, doklor a niuczyciel. Gltcz.
Wyrh. -N i b Solon oliaczył . iż Krezus pan jest w
skarby i w złoto , ale iż mam prawdę znać . nie w ro-
zum. G'iiz ^lych. Fi. — g Znać co do siebie* wie-
dzieć i'o do sieloe , przyznać się samemu sobie do cze-
go ; fi<ij einer cotbe aii fitb fdbft bciriiiTt fep , ]ii) c» ielbjł
gcftebfii , ati fid) erfciiiieii , iić) nidjt Dcr^eblcii. Lepszy głu-
pi , klóry zna głupstwo do siebie , bo czego nie umie ,
poradzi się u drugich a niż mądry taki , który w oczach
tylko swiiicn mądry, ten pogardza ndą cuilza. Bii-k. Kul.
Ob K ó b Kto zna (horcbe d. sobie, łdtwie lekarza
poszuka. Hrb.<il Nnuk. g .5. Chory klóry do siebie cho-
roby nie zna i nie przyznawa . trudny jest do uleczenia.
Smótr ApoL 59 — ■'•Z.NACHODZlC, ob. Znaleźć i. —
ZNAGZĘ . ob. Znaczyć. ZNACZEK, ob. Znak ZNA-
CZENIE' oh. Znaczyć.' ZNACZNY, a, e, — ie et - o adv.
dający sie znać, poznać, postrzedz : bemerfliĄ , bemcrf»
bar, crfcnnbar , fcnntlid) ; Vind. sn;inliu , sasiopliu , sa-
stopnu, syanzlilui, obvanzhliu, samerkliu, sagledni ; So-
rab. 2 marków ne ( cf. miarkować), znaczne resupinut,
wznak leżący; Ross. SHaTHhiil . liiijKiii, lc(. widny). Nie-
znai znie , niepostrzegle ; unbcmcrflicb , imbemerfbar, unocr»
Bttrfi. Nie znacznie 'roście człowiek , dzień, trawa. Cn.
Th. 545 Żyd wyskubie nie znacznie pana lub chłopa,
jak geś wypierzoną , rwąc po piórku Comp. Med. 395.
Nieznacznie , nie do poznania , uiifcnntli^. Przebrał się

ii18

ZNACZNO ŚĆ - ZNACZYĆ.

Saul nieznacznie , i wszedł do jednej czarownicy. Zai. H.
T. no. Ci ludzie tak spryskowani są, jak wa/asze noz-
drza, I lak znaczni »ą, jak w iółiych czapkach żydowie.
Glicz. Wych. B 2. (tak w oczy wpadają , w oczy ude-
rzają). 'Nie znacznie komu . niewiadomo , tajno mu ; uii'
bcfnnnt, unbfitnipt , ycrborgen. Taiarowie wprzód za Ka-
spijskicm morzem , tajemnie i nieznacznie tak Gnkom
jak Łacinnikom mieszkali. Slryjk. 222 ( nie znani od
nicli , nie wiadomi im ) Joba męża świętego historya
jest znaczna mało nie każdemu. Rfj. Zw. 205 b. (znana,
widoma, świadoma). — Znaczno, znacznie, jawno, wyra-
źnie; bcutlid) , offcnbar , bcfliinmt, au6DnKfli(^. Przymawiał
sie, a polym i znacznie prosił, aby mu łańcuch daro-
wał. Budn Apopht. 87. Nieznaczny, niewyraźny, 'nie-
rzetelny, nieczytelny, co go nie rozeznad. Cn. Th. 5tl.
Wyliczyło się dosyć przykładów, zkąd znacznu jest, ze
niekiedy niewolnik dać panu dobrodziejstwo może. Gorn.
Sen. 195. jawna, oczywista, dowiedziona rzecz, wido-
czna , in bie 3lugcn fallcnb. Białe przy czarnym znaczniej-
sze. Birk. Zbar. C 2. więcej wpada w oczy , więcej się
wydaje, lepiej odbija; l'ciiurf('orcr , auffiillciibcr. I\wą hy-
acynt, smutnemi znaczny hleranu. 6'»//ł hlaud. 30. zna-
czony, 'znakowany; (jfjeidjnet, bejcii^nft, imb babiir* ffiin>
bor. — § Znaczny, znakomity, ważny, nie mały. wielkiego
znaczenia, wiele znaezacy, znamienity; bcbClUfKb , l'On
Scbnitmifl , crbcbli4l , anicbnlit^, tridjtig ; Sorab. \. zna-
moleż«aie; liosn. zlanieghv , scio zlamcnuje f znamieni-
ty) , zamjcran, ('zaniiemy) ; /tus.«. iiMCHinuh , npiiHtTiibiti
(cf. pr7yniictn\), óUTHun ( cf bytny ), bimkIA > rojtłlblll ;
Eccl NApOYiiTi Nową swą nauką chciał być na świecie
znacznym, łhhst. Odp (Jul ( sławnym) . — Oppot.
Nie znaczny, nie znakomity, nie sławny; ignobilis, ob-
scurus. Cn. Th. 545. Nieznacznie, nieznakomito. ib. Zna-
czni chrzeic-ianie , których wnet każdy obaczy sprawy i
postępki obejrzy. Dnmiir 5.">7, (cf. zacny). !Mj piękne
dochody, na banliach znaczne sumy. Teal. 7. c, łO.
Z nim znaczne •/ag.zi-liand sk.irby ; bo b\ł bnrdzo bo-
gaty, th. 55 c, II. ZN.\CZNOŚC. ści. z , znakomitość,
znamienilość , prjyndot leiio co jest znacznym, znacze-
nie czego : Mc ?hii(bnli*ffit , Sycnicirbarffit, Sfbfiitfnb'
bfił ; hiss. BiMiiocTb ( cf. widność), SHaniocTb świe-
tność, lustr, ybric. ZNACZYĆ cz. niedok. , Oznaczyć
dok. {(j. V. ) , znakiem znaczyć, 'znakować; mit cinem
Sfidjrn bcjcii^ntn, atijcidmen , ein obfr mfbrfre Bfiifn madjcn,

(cf wUykać); liuh. znamcnnwali, w yziiatiienain, (ub. Zna-
mionować): Sorub. 1. woznannifcżani , merkon.ne czey-
cbuyu : Cam. pomeniti, ponienem. pnmenk, (cf. pomnieć) ;
Croot. znńmlyan) ; Bnfn zlaiDenovati. bijiljesciti, ialii(;ljesgiti,
zaminli, fcf zamierzyć); Hoss. siiuMiiTb, 3iiaMy . SHa^e-
Hic , HtTiiTh , łit.iy (cf meta. et mieść, miotać), 3a-

UiTilTb, 3)lMt'iaiL. nOUtMilTb 40MtTIITb , ^OUtNHTb ; EctI.

ąuiuaiMH . :)u)iiieHbio . SHatieHyio, siiaMeHdBBHHuii. Tam
pieniem Prozerpina swe melankolie Ciesząc , daremne
malce podarunki szyje; Cztery świata żywioły i ojca
mieszkanie Ćwiczoną i^łą znaczy (Jstrz. hlaud 20.
oznacza, wyszywa, w vbatli'» uje , liafierii rysiiji; . wyraża,

wyobraża; mit itiiitn bflr|tfllen, au*ni^(ifii, flicfrn. Chustka

ZNACZYĆ.

do znaczenia, do 'znakowania; hai Sdbffutt , TOfrftut^,
3fi(bnentUi^l ; Hois. KKl\itWKh. — Tr. fig. Arystofjn , zna-
cząc tych ludzi, którzy Kzpllą mieszając "rosłą, o nich
powiada, iz ci tak cz)nią, jak oni, którzy w odmęcie
łowią węgorze. Orzech. Qu 19. fw\i\kająe, malując,
do nich przemawiając, bic ftule bfjfidlltn) Cześć i brązu
ściaija s:c do osoby, kióra obraz znaizy. Sk. [)z. 74ł.
wyraża, wystawia, wyobraża; flU^bruifcn , bf jtittitrtl , OPT'
ftfOfn. rrprcfcntiren. Kapłan za spoina z^>odą, która się
ze słów .Mężny nieprzymuszonych zi aczyła , ślub dal.
Goni. Dz 94 wyrażała sie , ola7ał!i sie , wyjawiła sie;
irurbc babiir(^ bcjcic^net, oii^ijfMildt , fling bnrau^ bfn»or,
Icitdłtcte bfri'1'r. Nuwy zamek Łucki Litwa z [jruiilu zbu-
rzyła , dlatego , aby sie lam znaczyła posesya Kazimie-
rzowa. Utel. 204 by znaku nie było, bv śladu pozoru,
dowodu nie zostawić, bnmit ffin Sf'*'" ubrig blifbc. Le-
dwie co się dzień znaczy, i *zle jozize świla, (idy się
do króla zbieżeli. I'(it. Arg. 420. (ledwie o sobie znad
daje, ledwie pierwsze znaki daje; flifbt foum ffll 3f'ltf
»Pn f.d) , liiff! fid) faum bcmcrffn). Słowo znaczy lo lub

owo, ma takie lub insze znaezeiiic; tnS 2l'i'rt brjcidinff,
bfbeilfft bir^ Cbcr jmca. Afakanns z sametro iniii ma yria-
czy , że trzecią cześć świata zawojował. Siem Tyr. 116.
Co winienem przyiacielowi wolałb\rfl |>osłuchać . inżrli
wielorako się słowo to przyjaciel bierze, albo wielorakie
ma człowiek znaczenie l'ilih Sen list. 563, (/{n»». 3Ba-
MOHOBaiiie , cf. sins). "Kalhobkos jest imię Creckie, i
znaczy "się powszechny albo soborny hinid. 71 (ziiariT,
oznacza, wjrażaj. Co to znaczy? Cn. Tli. 1140. co io
się znaczy? co to ma znuczyć? dla czego to? na co?
wai bcbfutet iail reai foU tai bfbcutrn? n>ai brifif boi?
mai foli \>ai bciPen? wai foli Ml Znaczyć, oznaczyć,
dać znać, wyjawić, okazać; bfjficbnrn . 5ti erfcnneii flfbrn,
fltijfigcn , pffcnborcn. Bóg w cudach wielkość swo|ą zna-
czy. Hizyb Luz. 518 Ręka buska w tern wszyslkiem
jak widzę się znaczy. Jej poddaje mc w mojej ostatniej
rozparty. Teat. 44, 107. Sydon, 'niekiedy^ miasto wiel-
kie w Fcnicyi , którego mury obalone i teraz wielko«
znaczą. Jer. Ztr. 2, 118. Wielka lam na nich łaski
pańska się znaczyła. J. hehan l's. 171. (objawiła, ok»-
zała , pokazała). — Znaczę znak prz\kład.im, appnng
noiam Cn Th. 1110. ( bfjfid^iicit , fin idiitn aii|bri'i(ffn,
ci^^ru(ffII ; cf. cechować, piątnować , notować, natermi-
nować). — g Znaczyć, notowa», natcrininować ; oninfrfnt,
notirfn, atlfjcicbnfn. Zwiedziłem świat, potrzebne zn;ictąc
pilnie rzeczy, Którychby prosty jiielgrzym w żadnej nie
miel pieczy. Sityjk pr. — Trans). Gdy tak boju wypadki
okiem wodza znaczył, Pięknowłusej Heleny małJonka nba-
cz\ł Dmuih II. 2, Ó2 ipierzW, reiarkował; mit bfm
3liigf mcffcn, abiicbmcn . cmiclffii. — g Znaezyć, nainnc-rać,
wyznaczać, wymierzać; bCjfi*"'" - bfftimmfn , ffftftfm,
bfgróiijfn, abmefffn. Bóg biegie.-n gwiazd znaczy ciasjr
zimy I lala. Cvrn. Sen 571 Pytaniu nicznartone , pro-
blemala indeterntinata. Śniad. .My. 1. 40, (cf nirtikre-
ślone, nieograniczone). — Znaczę «ię po czym. n it-
gntt lollii/o. Cn. Jh 1410 miarkuję »ie podłnu znaiów,
•inahujf się, znamionuję »ic ; tiV nfłmf ani jrn^rn ak

ZNACZY CIEL- ZNAJOMEK.

ZNAJOMKA - ZNAK.

łllO

tidjtt midi nai) gcfcbndi it\ć)(a , orirntire inii^. — Znaczę
przvszłe rzeczy. ))rzeziiaiv»m Cn. Tli. H40. ootbcbcutfll ;
tSts". npejHasHaiHTb, SHamiTb. Znaczący co ziego, omi-
nofut. Oi. T!>. 1440 — "Ji 'Znaczyć co sobie > ważyć,
cenić; fdjafeit, ndjtcil. Ach j<kożeś n:is nader drogo so-
bie znaczy/, Gdyś krew' trunkiem, cia/o swe chlcbeni
nam dać raczjł. f^ot Znc. 10. — Verb. medium: Zna-
czyć, znaczenie mieć, b\ć poważanym, być cennym,
znaczącym, cf. ''płacić; bfbcutcii, gelUn ; {Garn. vehsbeti).
Widziałem się dziś z cz/owiskiem , wiele znaczącym u
dworu. Teat. Sił, 16, (cf znakomity) Znaczenie, waga,
poważanie w klóryin ktn zn^taje; bic SebCuteilPllCtt , tai
SilfcI^t;!! / Hi ©fifidjt , bfr Srct>it ; liuh. weyznanj ; Sorab.
i. znainolcżiiiofiz ; Yiiid. oblast i cf. władza), pofbte-
nje (cf część) , mogoflilyu (cf możność) , nagledafhtvu
(cf naglądaći; R'ss. yulij. siiRTb. Chciebbyśmy na .-wie-
cie Cli znaczyć; /in.?<. MM ;IIOO|IM'& B3 CBtrt MTO HH6y4b
SRamiTb. lUli óuTb yBa>Kue.Hb! To nic nie znaczy, fraszka,
bzdura, Siag^tela , /ic.ss TO HBMCrO He 3UaMIITŁ. Wpływ
je.st (>i>rwszMii z slopniów, prowadzących do wziętości i
znaczi-nia. Znaczenie, co do władzy, więcej jfst jak
wzięiość . lecz nie z^iwsze co do szacunku. Pum. Wnrss.
7 , Ż2 . Niema Z.NAC.ZYtllEL, a, w , który co znaczy,
notuje, naznacza; ber Jliijeic^iier, 35fjetd)ncr, ^ptirer; Sorab.
\. merkwar,- wobcżew\cliwar Anonim nujaki , dziejów
Polskich dawny z(i>iiz\cicl raczej, aniżeb pisarz, powia-
da że.... hrntii. 5'.l : (nnnolalor teriits qiinin snipfor).
W rodź. zeńsk. Z.\ACZYCIELKA , i, bie SliifjciĄiicriiin,
Scjfid;iicrinii, 3Iiit<5cid)iicnii. — CZ.NADWOliZE, u6 Na-
dwjrze , z nailworza, e gr. Tramy pofoiył w domu około
zn;id«orza , aby nie przylegały do murów kościelnych.
W. 5 Hg. 6, 6. {not. na kamieniacii z muru wypu-
szi zonych i wysadzonych , ustępy uczynił z nad worzą.
Uikl. (!d. : wn nujcn, uoii ber Slu^cnicitc, »dii ber ^pfieitc).
ZMADWOIINY, a, e — le adn., od dworu, od podw^órza
liedąi-y, n. p. Ganki były ku sieni zna.lwornej. Biidn.
Ez-ech. 40, 51. (ku sieni zewnętrznej Hib' Gd). — Z.\.4-
GŁA, z nagła. oh. Najle). -i ZS.MbO\\XĆ. znajduje,
ob. Znaleźć ZNAJDZlt^lEL , a , m. , znaleźca , należca ,
D.deźiiik: Croat. znajdilel, ber gillber. Znajdzi<!iel pienię-
dzy, skarbu. A. Zumj. 110. W rodź. ieh^k. ZNAJDZI-
CIELUA, i: Groat. znajditelicza. — "ZlNAJ.MIć cz. n/crfoi.,
*Zi)ajiiiować crt/i^łi. , ob. Oznajmić, ozoaj.-tiować, anjfi|]eil,
ntibeułoil, bcfaimt niaicil. W symbidiee żebra życzliwość
znapniiją, bo serca blizkie. Cliodk. Kosi. epigr , (cf. zna-
inioiio'Aać, znaczyć, oznaczać). W tcm sługa rozkaz
znajmi . . . . ih. 20. (uwiadomią). — '§. Znajmować,
ob. Tonijmować. nai) etnaiiber miet!)en, crfaufcit. Za to
srebro znajmo^łał, łotry, bieguny i j'uste a ubogie lu-
dzie, iiiel. H4. 50, ob. Przenająć, przekupić. — ZNA-
JO.MCA , y. m. , znawca, znający się na czym : /?o.ss. 3Ha-
TCJb . ber Seillier. Znajnmca umie wybrać, wie co szi-
cow.>ć Goi. Wym 417 Nieznajome przyniósł ziółka
znajomcowi Jag. Gr. B b. — § Znajoiniec, Z.NAJO.MEK,
mka . ;;;., znajomy komu, zna)oiny czyj, znany od kogo ;
ber Sofaniite, eiii Scfaiinter; Vłni. snancz , snanz; Groal.
znauecz ; 6lav. znanac ; liois. suaKOiieili. Z szablą prze-

ciwną na znajomka swego lub nieznajomego natrzeć.
Bardz. Trag. 118. W rodi. ieńsk. ZNAJOiMKA , i, bte
Sefaimte ; Croat. znankuua ; Ross. sHaKOMKa. ZNAJO-
MOŚĆ , ści , 2. , ZNAJOMOSTKA , i , z. , zdrbu. , °ZNA-
NOŚC, ści, z., posiadanie znania czego, znanie sie na
czym, wiadomość; bie JtetititiiiC, Scffliiiitfdjaft incmit, bie
2Biffenf(ftnft ; Bok. et Slov. znamost ; Suruh. 1. znalżo ;
Yind. snanje, snanost, posnanost (cf. poznanie;, vie-
dnost, sposnanje, sposnanost, snajozhnost ; Croat. znanoszt,
znanye; Dal. umszlso, (cf. um, umienie); Hag, znaiistyo ;
Rois. SHBHie ; Eccl. CHUUiJieHie ( ef zmyślić), iisBtcTBO.
Nieznajomość, niewiadomość ; Ross. HC3HaHic. HeSHaeHOCTb.
HeiisBtcTHOCTb ; bic niibcfamitidiaft, bie UiifunPe. Znajomość
mieć, znać, wiedzieć, umieć Ross. CMUcinib , CMbiioiio.
Wszedłszy pierwej w jaki stan , niż poznawszy, zawodzić
koniecznie bezznanością musi. Teał. 32, 45. nieznanością,
nieświadomością, niedoświadczcnicm — g. Znajomość
z kim, bie iScfamitfc^aft mit jemotiben ; Boh. znalost; \'ind.
snanje, tovarstyu , (cf towarzystwo); Hois 3HaK0MCTB0.
Miałem tam kilka bardzo miłych znajomości, nic śmiem
mówić przyjaciół. Kras. Hst. IG. Coż tu przecie za zna-
jomości bawią Wac Pana? bez tego wiem, że nie ży-
jesz, a po dobrej przyjaźni i mnie zechcesz zarekomen-
dować. Tent. 2'2. b, 16. Życzył sobie biskup, aby z tym
xiędzem , tak wybornym mówcą , mógł zabrać znajomość.
Zih. 13, 89, (ob. Zaznajomić się , zapoznać się). Ju« i ja
miałem swoje znajomostki. Kras. Fod lii, (cf, kom-
panijki). 'ZNAJOM, ZNAJOMY, a, e— o ado. , znany,
wiadomy: Mannt , funbig; Boh. znśm , znśmy; Sluo.
znśiny ; Soray 1,. snajomuy, snajowny ; Roa. aHaemali,
SHae.u^Ł , sasHaejio , nsetcTHUil , HsotcTciii. Prawdziwy
uczenia sposób jest, postępować od znaiomej rzeczy do
nieznijomej. Knri. Gr. {. p. 8. od znanej do nieznanej,
Bom 5ii'faiiitteii jiim nnlicfaiintcii. Ten god/.ien od śmierci
chłosty, który wielom zna|om "wiera Sobie nieznajom
umiera. Bardz. Trag. 510. iNieznajomy, nieświadomy,
niewiadomy. Cn. Tli. 515. Mąż z cnot i światła powsze-
chnie znajomy. Giz. Nir. 1, 108. {Viiid. ozbilen , zieló-
sn.in; cf. głośny, sławny, słynny) Z'iają mie wszędzie, ten
mie piłasz znijomym światki uczynił. Boh Kum 4, 'liO.
Zn.ijiimym się stać Ecrl. yBtjtTHca — Znajomy z kim,
zn ijoiność z kim majaey, znajo^mec cz\li 'znajomek jego ;
jemati&f^ iSefanntcr , mit i6m kfiinnt ; łioh. znały : Vind.
snao , sposiian ; Ross 3Hai{0UbiM SHaKOMi (cf znakomity),
cpyiHUii . (zaręczyć). Ale przykra jest znajomych ludzi
na ś'ViaJectwo wzywać. Sieni. Cgc. 50. Kto lo jest?
^. Mó| zn ijoiny, mój dobry znajomy, moja znajoma ,
moja dobra znajoma, fcf. przyjaciel, przyjaciółka, cf.
druibai. Z.\AK, u, m., ZNACZEK, czka, u, w., dem., co-
kol'Viek znaczy allio oznacza co, t>ai ^ńifm , Soiinjfid)CII,
91njetd)fn, iKcrfjci:^cn ; (8oh. ceych (ob. Cecha), znamenj ,
ziiainki (ob Zumie), znak = Wznak qii. v.; Slov znak;
S"rih. i i-zey;'h , merkomne czeycli , znamo , ezcvcb-
wa -źk . wo()i)wedzencżko , ( cf. opowiedzieć; Sorah. 2.
fnak < wznik); Curn. samirk (cf zamiar), sn ig , snak ,
n?k, njak , is njak rempinus; H'inq. nyak) ; Yind. sna-
minie , pelt; Croa(. zamerka , zlamenka, znamenye, (znśg

tao

ZNAK.

ZNAK.

• wznak; Bom. zlamen , bigljegh , bii;lit;li , obigijpsge,
zamerśk , zlamenak, kazanje. (rf. kazanie ob Wskazać,
pokazać') : Hag zl^inen ; Hust 3iiaKl , npH3HaK'B , Mtra ,
■iTKa. MtTOMKa (cf intila , mieś.-, iiiidIhm . saatra , 3a-
■tTKa . aautTOHKa , npiiHbTa, npiiutrKa (<T. |irz\iiiiot) ,
OTHtTKa , oTiitroMKa, DoutTKa . iiositrdHha . pasMtiKa
(3Haqi-KX . I ) ilimą^iewka , 2) koimcrz , 5) znaczek. ;)iia<l-
KUBhiii , u Kubików oficyerski , iiUB3iiiiiii na wznak;;
Eccl ^HJMCiniie , flpjUKi , 3iihk'b , iiatho ( c(. pią-
tno) , KŁ^HAKi , Ha DJHaKi . iiaBiiiiHKi, Ha B3HH41 > na
wznak , BUSHamiuii luphius). Znak jest , kióry mimo rze-
czy onej , klóra zmysłum poil.ije, lo je-i/.eze spranujr-,
abyśmy inne rzeczy przez nie pnjąć m-ijjh. Aucii. Kot.
2, itJi. Przez znak cze;;') in-izes;'! dn mślawamy się i do-
rozuiniewamy, jako po slii(>ie na zirini , czyjt-yni lain-
tęily przpjśria. harnk. hal. 101, cf ślad, trup; 3fiiiifil,
6put. J.-dne znaki sa. z przyrodzenia , imturlii^C Bfit^f"/
które nad lo czem są , coś inszegn znarzą , j,.ko dym
tnaczy o;;ień ; drii-jie nie są z przyrndzema , ali? iisti-
nowione od ludzi dla poruznmienia sie , nji(lfl'l{)rlld;c 3fi'
i)(n. harnk. hat. H)'2. Zink natur.dny, klóiy z n ilury
swej ma, iż znaczy rzecz jaką. wolnoezynny który /.na -
czy rzecz dlatego , iż jest na to obrany, albo przez bo-
ga, albo od ludzi Boh Progi 156 Znak. po którym co
poznajemy, >a3 Scnii5cid)eii , baj ińd}!n. Z Kluniaku Ka-
zimierz iiHjpiTAej jechał no iii itki SAnjcj , jednak (llui;i)
nie chcia/a sie k n^einu znać matka , bo i,'o me mos;/a
poznać, aż t;cly zmki pnaiedzi;i/, rzekła: "Gdyżeś ly
jest moj syn Biel. 5l. (>■(. znamiona, znamię*. ' — Na
migi tylko z sobą mówili przez znaki Olw. Ow 141.
fie untcirebeteii fic^ burc^ B^i^licn' Okazawszy na mitrach
wszystkie cecliy, przez które są zroziimia/emi znakami,
t. j. przyrodtoność , jednnslajność , ziny»łoiynść. . hpuz.
Ukt. lii. — Deszcz znakiem pańskim odnicnał. Bhk.
Dom 110. znakiem krzyża ś*iete.;o, znacz-'niem czyli
zegnaniem . przeżegnaniem , mit bfm 3f'^''" b"^ SrcilCe^.
Znak dla przestrojci , ein fflanifjdibm , fin Sfi^f- Zno-
wum się bała , abyś dla iiieznaku Nie zawiazł był v'''zie
na Hebrnwym baku Cliruśc. Ow. 13 (dla braku ostrze-
gającego znaku). Znac/.ek , kreska w xięj;acli uczyniona
od czytelnika dla pamięci lub po|)rawy. Cn. Th. I 4 iO ;
a$lerisi:us , obelus , n. p rączka, gwiazdeczka, cin 3f''''f''
im 23ii(^e ; Boss yKaaarejb To znajdziesz w znaku szó-
stym. Sak. hal. D 4. (w paragrafie szóstym). — Znaki
zwycięzkie, insigiiia uictoriae. Siem. Cyc. 190. (siffle^iei-
i)tn. Znaki przed domem , ein 3luO(;ńngcjficl)en, ein SdjIlD ;
YiitJ. bishnu kasalu , (cf. wic.ba , wieniec , krzyż). Sklep
Angielski pod znakiem jeienicb rogów. Teat 5'2 d, "20.

— Traiisl. Nie psuj daremnie .Mnrleusie maku, Hetman
się zdrzymał , lecz tylko dla znaku. JiM. Buk M ?> b.
na pozór, na oko. na pokaz, niby też lo . jiim Sitfine.

— Znak czego len jest, że < dowód, 3f'4en , łkroeiii,
Slnjei^e. Być królem , znak jest szczęścia ; dać berło, znak
cnoty. Burdz. Trag. .łOI. Zizdrość jeszcze w sercu ma-
ją, jest lo znak, że się kochiją Teol. 52. d, I2'j. lob
rnać, że się kocbają , ob. Snadż, snąć). Cudność zwierzch-
nia prawdziwy znak jesl a 'piątnern wnętrznej dobroci.

jak piękny kwiat na drzewie znakiem jest dobrego owocu.
Gnrn. Uw. 409. Znak pewny czego , spenmtn Cu. Th.
14*1. Znak na pieniądzach wybity, cecha. ib. ber Steni'
pel, t>ai @tempel;ei(brn. Pruskie miasta, je7eli chcą mo-
netę bić , niecjaj stare znaki na me kładą , a naszych
znikó* niech ij me kłailą //e^A. Siat 8 i To znak, to
'piątno , praviycli cbrześcian krzyża [irześladowanie. Dambr .
lOH. — Znak spoiny, zinowny, porozumienie. Cn. Th,
1441. ein ocrnbrebetc^ ^ńdien. Wydawca Judasz dał im |

h\t znak, mówiic: kn^o pocałuję, ten-ci jest, trzy- J

ma|i-ie/. go 1 Liop. Miirc. 1 4 , 44. Znak zmowny we i

WSI. w miasteczku, godło. Cn. T'i. 198. Znak wojenny, '

hisfo; b.iS 8L>miig-Jieid)v'n , ?ofn'ij?aiort, bie Sufung. Nawój-

nie ini żiiłiiicrz znak swó; , pn kiórym go od wojaka i
żiiłnicizi niC|irzy|Hcii Iskicijo rozeznać Dambr. 57. Znak
wojenny przyszłej potyczki. Cn. Th. 1141. b(i^ 31ni)ri||»>
jeiĄen. — (!. Znak, chorągiew', sztandar; ^tl' jaline,
©tanbartC. Oderwało się kilkaset koni od znaku. Tr. Pro-
chy, armaty, i wiele znaków wojennych potrac.ł. Tr. 1
Tii'.varzvsl\vo hiis.nr^kie?;o , panccrnei;o ziaku. Mon. 75, '
,f,Xl — g Znak w ()(.|u, kopne; ei'i (?łrfn55oiicn , ©reiij"
ftein , 9Warfii'id)eil. Znaki franiczne Tr. Lepszo pokazał
znaki 1 kopce. /'c. — A'ii znaku < ani znać , ani ślailu ;
aiii^ ntit einc Spnr, niit iii geringfłe 3<'tl>fii- Na wiosnę
sł'ińce śnies{ I >k roztopi , że go ani zriakii zostanie , a
nie wiedzieć gdzie sie podzie|e Bej. Zw. ICI. (Nadzieją)
grah irz wesół w ■pęei''ch tocząc taczki , Tusząc, że kiedy •>
tych blizn zaginą i znai'zki. Bgb. Ceil B. (śLdy, blizny). j

— Do znaku , do 'cna , do szczętu , do krzty, ze wszyi-
Ikiem. X hun gfln\!td) , »i>(lig . mit ^sininf unb Stiel.

— Do kogo rola znaku nie n.d -ży , na niej nie może '
s.iać. '}rod Pin. D b. bynajmniej . wcale nie , (JililJ unb

flor nid)t, nic^t tin gcrindtłen. 'Przedsię znaku o lym mo
m>ślimy ib. f o. — Znak mebieski , pewna gromada
gwiazd, cf znamię; ein Siemieicften , ein biinmlifil^c* 3'''
d>cn , ein Sternbilb. Urod/ił się pod znakiem l>va. Tr.
Znaki południowe, znaki północne. Tr , cf. zw ieriviiiee ,
zoilyak ; Rrrl 3HaKOMUceiil. Zodyak dwunastą zotlya-
cznemi znak.uni jest podzielony : Baran idzie przed by-
kiein . po bliźniętach raki . Lew przed panną uchodzi ,
te sa letnie znaki ; Waga chłodzi z niedźwiedziem, strze-
lec zimnem grozi , Koziorożec ląd wiaże , wodnik ryby
mrozi. Wgrw. Gengr. 4"2. — Znak przyszłości , eill ^prbebeU' •

tuna«'Ki*'''' • ńn itiiitn. Znak pogody, niepogody. Cn. Th. i

14U. Dobry znak, świerzbi mi ucho. Cn. Ad. 187. (do-
bra wróżba) Znak przyszłego przypadku dziwny, bywa
na niebie , na powietrzu . na płodzie dziwnym. Cn Th. '

14il. lein 3Ei4i'n, liJHiiberscidjfii; cf godło o przyszłych
rzeczach, z jakiego trafunku abo mowv wzięte, wróżka
trsfiinkowa , omen). Znak, cud; ein 5Bunber , SBunberjei-
(jicn. Zsdzi pragnęli znaki widzieć , gdy iin co anieli
opowiadali. Biai Hott. 11. Nielylko w jydostwie , ale i j

u nas w clirześciańslwie , wielu się znakom dziwnym i

sprzeciwiało Biut Host 10. Nie był żaden laki. któryby j

takie znaki czynił jak bóg ib 238. — g. Dac mc komu !

w znaki, dać się komu znać, dać mu się poznać • do- i

kuczać , doskwierać, dopiekać mu. dać mu w lebinki;

ZNAKOM ITNIK - ZNAKOWAĆ.

fid! eincm fubllmr madfen , tbm siife^eii , il)u empfintcit KiiTen ,
mas mait Dcrniag Dobrze się ilaJ we znaki na psiern polu
knechtom Psalmod. 15. A znasz ly to, że ja twoim
meżcni? C-. Oj dało mi się to dobrze we znaki. Teat.
28, 107 1 mnie on się dał we znaki, ten niegodziwy
k:iiiitan. ib. \r> , 95 Umyiśliłem dać sie dobrze we znaki.
T.'al. iS. /', 6-2. "ZNAkOMITNlK, a, w., Signalor, pie-
ozeliiiK , 2n;ikomitnik , znaczyciel. Mącz. ter Scjcidllicr ,
3ctĄcuaufJnitft'r , 55ct'iC8lcr; (Corn. imenitnek < znakomity,
znaczny, znuizący czJowjek). ZNAKOMITOŚĆ, ści , ż.,
znainienitość , znaczenie, znaczność ; bic 93l'^ClItCI^^I)Ctt ,
iui ?lii[c^cn ; Vinrf. polhetnost, flilimanlivost , jimenilost,
naiileilaliinosl; /ii),<:s SHaTHOClb, llMeHllTOCTb iiI'. imię,
iiiiiiMinoŚL' 1 , 3naMeHnT0CTb , OTjn^ie, OTJ>inHOCTb, (ct. od-
lii'zyd). ZNAKOMirY, a . e — cle et -to udu. , znaczący,
zii:n-znv , dujący sie ziuić . inKirzfyać , znamienity; be>
bfiittiib, bancrfliiir, nuklinlidi , fdiapar, izacny, wyborny);
^iJuii. et Sti-i'. znamemty ; Sorab 1 znamcnite, rnerko-
mne , ( cf. miarkować;; Carn. imeniln , {cf. imienny);
V"/;i(/ jemeniteii , jitnenilen , pofhten . fhtimanliu , navi-
dliu , nat;led.(ft;en , (cf. "poczcić , nawidzieć . naglądać) ;
Ross. BueaHTbiii . iiMeHiiio , ouhuhuii ; Ecd. aHaKoiiiiTB ,
SBaTBuii . ÓJaroaHaMeiiiiThiH luroczysty) , iiiipoYNTi , c,»iio-
8HT1. , yeJOBtKi 3HaTHaro ijma, ee.AhMonii, icf. wielmo-
żny,. NicziiMkomity. nii>znaczny, niesławny; ignobitis , oh-
scwiis Cn. Tn. 54o. Nieznacznie, nieznakomito . non m-
ńgnite ib. Sławny z prz.miotów duszy, kszlałlny z iiło-
ienia ciała , znakomity z fortuny i dostojeństw. Mon 69,
76. — Żeby aktor obwinionego o zgwałcenie pokoju,
znakomicie i sollenniler pozwał. Chtfin. Pr. 186. uro-
czyście, formalnie, publicznie , jawnie — 'g. Zfiakomity;
floss. 3naK0MUU . SHaKOMi : znajomy komu , znajomy
czyj : mit j^mnnSeii befamit, ooii jcmanbec- Scfanntfdjaft.
'ZiSAKOWAC cz. doli., znakiem znaczyć, oznaczać, wy-
rażać, "piątnować, cechować, znak przykładać: 3f'tJ'flt
flufbiiidcn , jeidincn, beseidiiieit , einscidjiicit , ftcmpcin. Znany
był w starożytności Azyatyckiej sposób pierwiastkowy
znakowania mowy. Przyb Pis. 10. (znaczenia, notowania,
znakami wyrażania , ■naterminowania) Gily "piątntiją i zna-
kują skóry, wedle znaków odbierać, aby urzerlnik braku
sobie nie czynił Haur. Ek. 78. Przyfiłotlek wszelki
trzeba 'piątnować, znakować, ib. 77. Zbudować z kwie-
cistych muraw wszystkie te miejsca , i znakować świe-
cistym głazem. Przyb. Milt. 3.56 Cynobrem malarze krew'
malują, ani jest rzecz podobniejsza , kióraby lepiej krew'
znakowała, jako cynobr. Urzed. 408. fwyrażała, odda-
wała, oznaczała). Figura wymalowana gromowego ziela
tak znakuje jabłonki, jako gdybyś namslował kapustę,
a figura minlaby znakować chrzan. Urzed. 58. Z gwiazdy,
gdy się promień snuje, Którą wychodzi drogi nie zna-
kuje. Suszyć. Pieśn. 2 0 2 ani znać, ani znaku, ani
śladu , znaku nie zostawia ; lafft feine 3fid?ni , fein ©piir.
— §. Znakować się po czym, znamionować sie po czym,
znaczyć .się poczym, miarkować się znaków, aitź 2>((i)in
abticlinien, iDabrnebmcii , fid) bnriiad) ridjtci:. Po bocianach
ludzie się znakują, jaki w którym roku będzie urodzaj.
Haur. Sk. 552. — §- AlUer: Znakować się jakim her-

Utwnik Lindego leyd. S T«m VI.

ZNAKOWY - ZNALEŹĆ.

1121

bem , [iicczętowHĆ się , używać herbu , pieczęci ; im SBappcn
fiibreii , im Sicflel tii^ren. Dom ten snopem sie znakuje Tr
ZNAKOWY, e , e , od znaku , od znaków, przez znaki ■ 3ei-
*en ■ , Mitc^ 3ci^cn. Utrzymują oni iż w eucharystyi , w 'chle-
bie poświęconym jest znakowe i hasłowe ciało Chrystu-
sowe. Zygr. Gon. 236; {lypicum et symbolicum corpus].'
Dalszy ciąg pochodź słowa: znać, znam, znak
znamię , znamienity , znamionować , znamienić , ' snadż '
snąć, sna; nieznaski , niesnaski, doznać, doznawać, do-
znawacz, doznawca . naznaczyć, naznactyciel . naznamio-
nować, obeznać, obeznawać , oznać sie, oznajmić, oznaj-
miiiel. oznajmiacz, oznaczyć, oznaczyciel, oznaka', oznak,
odznaczyć, poznać, poznawać, poznaiuacz , poznawca , po-
znaczyć ; Poznań, Poznański, Poznańczyk ; przedznaczyć,
przeznaczyć, przeznamię, przeznanie , przyznać, rozeznać,
rozeznawacz, rozeznawca, uznać, uznawca , tiznawacz',
wyznać, ivyznawacz , wyznawca , wyznanie , wyznaczyć',
wyznnr-.yriel . zaznać, zaznajomić, zeznać
•ZNALEŹĆ, -ZNAISĆ , -ZNAJŚC med. dok., znalazł, "znaszedł,
"znajdł . znalazła , "znadeszła . /. znajdzie , 'znaidzie ',
znajdę dok.. Znajdować, "Znachodzić coniin. , o6. Naleźć,'
najdę, najduję , cf. Lat. invenio , pnben , tl'£irnilf trcffen'
ittorniif frmmen, iwrroiif jłogeii ; (Yuid. snaiii , snaiii, snai-
idiii; Croal. znayti . znahajam , iznayti , iznahajamj'. Zna-
leźć czego się szuka , bn« ®cfiid)tc fiiibni , aiiffiiibcn. Wszę-
dzie jej szukam niestety, a nigdzie znaleźć nie mogę.
Teat. .^4, 5',t. Kiedy ci cni bogowie 'znijść tu pozwolili
dla znajścia twego ojca.... Jabl Tel. 261. Cdla znale-
zienia;. Przyszli przymuszeni, Na zgotowane godv, po
drogach znajdzieni. Kulig. Her. 28G. (znalezieni). Zna-
leźć z trafunku , natrafić na co , na kogo ; sufńaja finbej,
inbcm ciiicm ttrsai aiifftppt. Znajdziono rózgę, co sie roz-
winęła Aaronową Leszcz. H T 16L (znaleziono »." Le-
dwie znajść takiego kiedy desperata. Którvbv dyabłom
kazał brać siebie ze świata.- .Mon. 31, 314'. '(znaleźć).
Odległą cię znachodzę , w g/ąb lasów twój obraz oglą-
dam przede mną. Teat. 45. c. 55. znajduje, zastaje-
finbeti, bcgcgncn, antrcffeii. Idźcie teraz, wkrótce sie z so-
bą znajdziemy. Teat 36, 116. 'zmjdziemy sie. spotkamy
się , zdybamy się ; iinr mcrbcti mi^ balb iinebcr finbcii ane-
ber jufamuicn trcffen , inieber begcijnen. Znajdować się gdzie ;
trafem być gdzie, fi* m 3ufdaiu befliibcil. Znajdujesz sie
z szulerem, chwal gry i oszukiwanie w karty ; znajdziesz
się z pijakiem, chwal starego Węgrzyna, znajdziesz się
z partyzantem, bij przeciw drugiemu. Teat. 25. c, 86.
— g. Znaleźć się, przytrafić się , zdarzyć sie; fic^ fiiiben,
fi(^ iiorftnbcn , fic^ ereigneii. Nikt nie •zna'jdł s*ie tłumaczyć
to wiadomy. Leszcz. H. S. 87. (nikt me znalazł sie).
Znajdują się tacy: Hoss. nM-fecTca , rnUcn; Gall. 'ii,
-y, -a, {oppos. niema, niemasz). Napił sie, zasnął, bę-
dąc trochy spity. Stał się trafunek , że sie "znajdł od-
kryty. Leszcz. H r. 26. iż go znaleziono odkrytym
mmi faiib i^n aufgeberft. — Znaleźć co, zyskać, uzyskać-
fiiibeit, gcmiimen, erbalten, erlangeii. Szacunek znaleźć so-
bie u ko;;o Teat. 49. b. Ul, (ob. zjednać sobie). Zna-
lazł ucznie, — któryż błąd nie znachodzi ucznio? /irai.
W. 32. — *g. Transl. Znajdować zdanie , wyrok,, dekret,

141

1i22

ZNALEŻCA - ZNAMIĘ.

(ob. Należć. najdowaćj . cin Hrt^eil *finben, (ob. II Mg),
tin Urttiell fóBen, feflfe^en, l>f(c^ltc?cn , aułfpret^en. Chcąc
zabieieć temu , ii takowe dekreta nie by/y wzruszane ,
znajdujemy spoiną uchwalą, ii.,.. Vol.l.^g. 2, 651. —
Znajdować co dobrze, źle ■ raieć upodobanie, nieupo-
dobanie , sądzić dobrze lub źle o czym , etlBO^ gut Ot)et
fc^Iedjt ftnben. Ustawicznie znajdujemy wygodny dom ,
znajdujemy gustowne sprzęty, znajdujemy nawet osoby
dobrzs zrobione. Jak to Wac Pan znajdujesz? (Jol. Wym.
209. fco o tym sądzisz? coć się zdaje? jak ci sie, po-
doba?;. Coź w tym koszyczku Chloe znajdujesz. Ze go
tak bardzo drogo szacujesz? Chód. Gesn. 84. co w nim
masz'' co w nim upatrujesz? mai fiiibc^ bu beim an bem
Sorbdicn? — '§. Jakoż się teraz Doryndo 'znajdować
Raczysz, nie czujesz teraz lak boleści? Past. Ftd. 250.
jak się masz, jak zdrowie s/uży, roie befinbeft Pil biĄ jeft ?
— §. Znaleźć się, umieć się znaleźć, okazać się takim
jak potrzeba ; fic^i \n fiiibcii roiffen , ficft looteiii jiinbcn ,
fdiicteii, fid) 511 beiiel;mcn roiJTen. Darmo głos zawiści oska-
rżał l'olaków o nicjednuść; znaleźli sif przy zbawieniu
ojczyzny. Gaz Nar. 2, 127 b. ZNALE/XA , Znajdziciel,
ob. Naleźca , naleźnik , naleziciei ; Croat. znajdUel , Jinber.
W rod'.. ieiUk. ZNAI.EZICIELKA , 1 ; Croat. znajditelicza ,
bfe Jinbctiim. 'ZNALEŹNY , a , e , nalezisty , należny ;
ViH(/. snaiden , snaidliu , fiiibbar , auffinbbai. Znaleźne,
należne, nagroda nalezienia ; lian. nilljexa , baś ^init'
flCib, hai 3"llb3elb. Dał mu znaleźnego talarów dwadzie-
ścia. Mon. 67 , 559. Znaleźne w żadnym razie sumy
pięciuset łutów srebra przechodzić nie ma. Gal. Cyw.
2, 56. Po dziesięć od sta zwyczajnej wartości , jako zna-
leźnego zapłacić, ib. 2 , 36.

'ZNALNY, a, e, do znania, poznania, mogący być znany;
erfcnnbar , fennbar , ini.ii)li£^ feiinen p lenicii. Byliśmy mie-
dzy zwrotnikiem i polem austraJDcm , Tym to biegunem
ziemi, najmniej dotąd znalnym, l'rzyb. Luz. 152.

ZNAŁOGOWAĆ es. dok., nałogami zarazić, mit Uiiortcn an-
flcden. 'Niezboini w złym znalogowani. Wad. Dan. 213.
Nie będzie wiedział końca swojej złości, tak się zuchwa-
lec w grzechach znałoguje. ib. 164, cf. znarowić.

ZNAM , ot. Znać. ZNAMIĘ , lenia , n. . 'ZNAMIONO , a , n.,
Znamiona plur. , Znamionko, a, n. , zdrbn.\ Boh. zna-
menj, znamka, smaha ; Slou. znamenj , (znarnenko ak-
cent, znśmka litera, znamkomena, zniimkomenka anti-
(toechon , zndmkodwogec diaplannus) \ Sorab. i. znarao,
znamena , czeycli fcf. cecha), budmo , budmik , bud-
micżko, (znamo , Inamio . znameżko, bilda • obraz); So-
rab. 2. fiiaine, porok; Cani. snamóne; Vind. snaminje,
snamik, snamen, naznainik , lleme, obelilii , {Vind.
snamik, snamink , snamiza > nota, snamenje , sa$tava ■
chorągiew, ob. Znak; snamen, snamik, nasnamik ,
snamenilu , snamenika > pieczęć, snamik, nasnamik,
ilitempel < slępel , 'piątno); Croa<. znamenye , znami-nka,
zlamenye, ziśmanka , slamenje , czimer ; Dat bilig, bi-
lish; Bosn. zlamen, zlamenak , bigligh , bigijegh ; Rag.
zlainenje , zlamen , bigIjegh , obiglexa ; Ross. nflTiiO ('("3"
Inoi. npH3iiuK'b . MtTKa , utToqKa , Rpiintra , iipuMtTKa ,
aamtTKa, jantruiKa, opajitio^Ka, (auaiifl chorągiew ;

Z N A M 1 E N I O - ZNAMIENITY.

tytuł Bztychowany . pieczęć, paszport, iBSMeiiHUń cho-
rągiewny, 3uai(euoceiix chorąży, "znakonosz^ ; Ecil. i^m-
M6IIHIC , aitaMeiKO , omtuo , (suaaeuiuHKi , :;N:tu6NUNucti|k
tignifer , vexillifer) , (cl. Graec. Ttifitiin' , Ti;/ła/KU ; He''r.
p''D siman, signum} ; znamię , znak , po kiórym co po-
znają ; tai Sennjeic^en , bai ińiitn. W pocałowaniu Judasz
zdrajca dał był zydum znamię. Pieśn. Kat. 45. (bif 8i)»
fling , cf. znak , ^udło , hasło). Armaty znamieniem mie-
siąca 'piąlnowane. Psalmod. 69. ('piątnem, herbem, śle-
piem), (jdy kto ukaże list komisarski, któryby znaczył
znamiono granii^y ; ona granica ma być pewna. Tam.
Utt. 1. znak, kupiec ; Vtiid. snaminjak , iDłablltdn , @rdni>
ftein , ®rdnJiCt(^cn. Wyrzuty podobnej ospy, wcale ża-
dnych po sobie znamion nie zostawują. .V P»m 4. 2'J.
(żadnych znaków , śladów . dziobów). Znamię przyro-
dzone , blizna. Dudi. 75; blizna abo broda^ska przyro-
dzona. Cn. Th. 1442. cin natutlic^eź SWal, cin JKuttcnnol;
^a^. inadex , made.\ich ; Ross. pojUMuu ohtho. Znamio-
na dzieciom pospolite, z imaginacyi maiki płodowi przy-
dają się. Comp. Med. 10; plamy te zgagą nasze biało-
głowy zowią Sijr. 184. ognie pióra; Viud. snaminjie
od ognja , vshganu sname, presbganillie , preshganiza
(cf. żegać), cin i^cuctmal. — Znamię niebieskie, gwiazd
pewna liczba i figura. Cn. f/j. 219, ob. Znak , cin «tcr>
ncnbilb , cin ^nnmcltijcid^cn. Wiod. Na wiosnę słońce
przechodzi trzy znamiona , skopa , byka i bliźnięla. Stenn.
456 W lecie słońce troje znamion przechodzi, raka,
Iwa i znamię panny. ib. — Znamię cudowne ■ cud , cin
SBunberjcic^cn , cin 2BnnPcr. Bóg cudem uczynił znamio-
na apostolstwa Pawła ś. w dziwnych znakach. Biat. Pott.
28. ^ioł nic opowiada pasterzom dziwnego z nieba
znamienia; lecz że nie w miękkiej kolebce, ale w Ja-
słach, uwiniony w pieluszki, Jezus leżeć racz\ł. B\al Post.
11. Znamię cudowne przyszłości, cf. znak, godło; Rag.
zlamen, koob , prikaza ; Sorab. 1. pżedznamo ; Ecd.
npe,iBt4tTe.ibiioe , npc4no3HaTejbHoe . cl', prognostyk,
cin 'JJorbcbCUtnHi)65cid)cn. — "g Ziymię orderowe , tin
Drbenjjeiśen. Znamię orderu tego jest orzeł. Tr. — '§.
Znamię, znak, chorągiew'; Pic jilllllf . StonbartC, ba^ 3'''
djcn. Kościół wojujący pod znamieniem Jczusuwem. Bnd:k.

— ^ Grammal. Znamię, tym powszechnym wyrazem
zowiemy wszystkie znaki pisarskie , notas orthograpkica$,
a każde znamię ma w szczególności swoje nazwisko. Apc;.
Gr. pr. 1, 7. cin ortboflrapbifił^c* 3<i4fn , ein Słritljfi*'"
Znamię prawe, acudis ; znamię lewe, gravif. 16. i . prz .>^

— ^. Botan. Znamię, sligma , jest sam wierzchołek słupka.
w nim otwór jest bardzo szczupły, przez który się PT'"''
dostaje do słupka Bot nar. 112 bit 3łatbc . Pic Ćf jjn iinj
t>(i Stempel*, bCii claubiuejjs ber "yilaiiicit. '/NAMIE.NIC,
ob. Znamionować, (ob. Namienić). ZNAMIE.MTO.ŃĆ , ści,
z, znakomitość, znaczenie, zacność, wybornośe . Pic
SePcuienbbfit , bad MuS^ciibncn, Jluegcjciijinctfcsn . bie «u«'
jfidjinunfl , tai 'Jlnicbcn , bic •Pfrńbmtbcit , iicfrli4ffii ^oi-
}iigll(6fcil ; Slou. znain-nilost ; Yind. poilitenost , Oiliman-
livi)si, jimenilnosl , nadgledal"hno*t ; Ross hhchhtucti. ,
anujieuHiocTŁ. ZNAMIENITY, a, e — o et -cie uJf , znakn-
mity, znaczący, znaczny, inamionowany , przedni, zacny.

ZNAMIONOGLĄDACZ- ZNAMIONOWAĆ.

Z N A R O W I C - 7 N E :* :; N I E Ć.

1123

osobliwy, wyborny, sławny ; licbciiteiiP , au^jcscti^inei , au8<
jei(^nenb, aHgefeben, oorjufllii^ , treffli(^, berii^mt ; Boh. et
Slov. znamenity ; Sorab \. znamenite, budnoyitd ; Carn.
imeniten , Subst. imenitek ; V'i;ii/. jemeniten , jimeniten ,
po(hten, Ihtinianliu , navidliu , nagledafhen; Croat. zna-
inenit ; Rag. zlamenit , zamieriv, (zlamenit, kobni prodi-
giosiis j ; iiosn. zlamegniv , kio zlamenuje significans ;
Hoss. HHeBnruH , 3HaMeHHTUH , imeHiiTi) ; EccI. SHHMeHa-
TeaeuB , aHaMeHOBaiejbHbiri , ójarosHaMCHnitifi. Przybrał
sobie Huniad w stowarzyszenie znamienite xiążę Albań-
skie, od Turków Skanderbegiem rzeczone, hrom. S78;
(claristimum prtncipem). — In malam partem: Znamie-
nity łolr i buntownik Barabasz nazwany. Odym. Sw. 2 F
f o b. słynący, osławiony , arcyłotr ; ciit beritebtifltcr , ciit
(StjfptCbubc ; ( cf. 'czysty, wierutny, cl', cała sebą , cf.
na urząd) ZNAMIONOGLĄDACZ, a, m. ; £cc/.'3HaMeH0-
apHTeJł, SHaMCBie CMorpniejŁ , Graec. (Trjiitwocónog, pro-
digiator ; ber 3eid)cn|e6er. "ZN.MHIONOPIS , a , m. ; Ecd.
SHajieHonHcent , Graec. (rr^ueioycdąog ; ber ici^midbtdhtr,
ob. Znaczycie! ; Slov. znamenttel, ktery o druhem zname-
nj dawś nolor, rogtiitor. ZNAMIONOWAĆ, 'ZNAMIE-
NOWAĆ , 'ZNAMIENIĆ (distng. naraienić, znamieniej cz.
medok , znamieniem znaczyć , znak przykładać ; bejcic^ticii,
fin Sci^f" aufDriicfcn ; Boh. znamenati , zaznamenati , wy-
znamenanj ; Sorab. i. znamenuyu , woznamofczam , wot-
znamuyu ; Croat. snamenuyam ; Vind. sasnammovati , sa-
snaminuvati ; Croat. znamenuvali , znamenujem , znś-
mlyam , zlaraenujem , zaznamenujem ; Dal. bilizati , za-
bił i sivam ; Bosn. ziamenovati , obiglisgiti ; //fl^. zlaraeno-
vati , zhmeniti , zabigljesiti , obigljexiti , bigiesili ; Ecd.
^H.ii.ieHiiTH , SHaMeiiaro , SHaMeujK) , SHameHanie , anaMe-
HOBaHuii, (npH3HaMeH3-io, npH3Ha<iHBaK) adsignifico , prae-
terea significo). Miejsce, z którego strzela, znamionuje
nogą. Cresc. 655. (naznacza , oznacza ). Znamionować,
naznaczać co kreską. Tr. Każdy hetman pewnym zna-
kiem i herby znamionuje swoje od inszych , a najwięcej
od nieprzyjacielskich ludzi. Żarn. Post. 58 b. — j;. Zna-
mionować co przyszłego , etmai Siiiifłiflcś anbeuten , be-
fceutcn. Roku 1211 kometa wielka była, która wiele
złego znamionowała naszym krajom. Biel. 116. Oba te
sny jedno znamionują. 1 Leop. Genes. 41 , 26. ( oznaj-
mują. Bibl. Gd.) — g. Znamionować , znaczyć , wyrażać,
wytykać, wystawiać; bcbcuten , besci^neii , ou^briidcn , nn'
jetgen. Nie pamiętam, abym kiedy czytał to słowo w
lem znamionowaniu, albo by go tym sposobem używali
składacze. Marz. {significatus; Ross. aHaMeHOBanie sens ).
Człowiek bez sukni 'swadziebnej znamionuje wiarę bez
miłości W. Post. Mn. 565, {ob. Wyznamionować ; Sorab.
1. pżedznamenate li/picus) — Znamionować się po czym,
"znakować .sie . znaczyć sie poczem , ex sigms colligere;
ftĄ naij gctpijfen 3"4fn ric^tcn , finben , baran ^alten.
Uszedłszy z wiezienia zbłądził w 'lesiech , bo nie drogą
szedł , ale znamionując się po słońcu. Stryjk. 405. Dru-
dzy po tyra się znamionują , że już czas zbierania wina,
gdy grona poczną więdnąć. Cresc. 555. Baba , gdy już
kura nie było , nie mając się po czym znann.ionować ,
dziewki o północy budziła. Ezop. 52.

ZNAROWIĆ, 'ZNOROWIĆ cz. dok., ob. Narowić. — Addai .-
Ludzie znarowieni. Tr. Tel. 144, (cf. znałogowani). Woło-
chowie wrodzoną niestatecznością znorowieni , do Wę-
grów odpadali. Arom. 758 ib. 732. Wołek znorowio-
ny. Btai. Tłum. C 3.

•ŻNARZ, 'ŻNIWIARZ, ŻYNARZ , ob. Żeńca, ZNASZAĆ,
ZNOSIĆ , ob. Znieść.

•ZNAWAĆ, ob. Znać. ZNAWCA, y, m., znający się na
czym, znajomea, znajomiec , ber Śeniier; \md. posnauz,
posnmauz, f. poznaviza , poznauka ; Rag. znanaz; Bosri.
znanac ; Ross. SHaiOKŁ , HCKycaiiKB ; Eccl. aHateJb. Zna-
wcy sztuki probierskiej mają osobliwy gatunek robot
swoich. Krumt. Chym. _ 45.

ZNĘ , żniesz, inie , ob Ząć.

ZNĘCIĆ cz. dok.. Znęcać niedol.., nęcąc przyciągnąć, przy-
nęcić, zwabić; jufammeii lorfen, ^crbcę lorfeii, 'jufominfit
fobsrn , ^cran fliberil pr. et fig. tr. Pijanica współbiesia-
dników swoich znęcił, i przyzwyczaił do wina. Pilch.
Sen. gn. 295. — Ji Znęcać się nad kim, pastwić się
nad kim ; \\ij on jemanbe'^ Qunal itjcibcn , bie flugcn n)ei»
ben , crgó^en. Szaty na nich targali , włosy ich szarpali,
ciała katowali, po ziemi włóczyli, i tak bardzo nad nie-
mi się znęcali , że domownicy słysząc wrzask i kołat ,
bieżeli, żeby je ratowali. Wys. Ign. 123. Jakże ci, któ-
rzy się mogą znęcać nad nią, są złośliwi! Teat. 18,
105. Jakby o bogu nigdy, że jest, nie wieiJzieli , Znęcają
się synowie nad krwią, z której wzięli. Karp. 1, 190. Kar
publicznych , raczej odstręczenie drugich od zbrodni po-
dobnej , niż znęcenie sie nad winowajca , celem być po-
winno. Oslr. Pr. Krym. \, 149, ZNĘCACZ , a , m. ,
ZNĘCICIEL, a, m., ponęciciel, zwabiciel ; ber 3iifntnmen«
lotfcr, 3lnl0(fer. Uśmiech, oszczerca, znęcacz słodkiej
krotofili , Wdziękami chytrość umili. Kniaź. Poez. 5, 160.

ZNĘDZIĆ cz. dok., ob. Nędzić , wynędzie , nędznym uczy-
nić , do ostatniej nędzy przyprowadzić , Jj^^fi f'f"^ ""l'
i^en. Niewiasty swoją pięknością mogą znędzić , abo
ubłogosławić , dać zdrowie albo chorobę, śmierć abo
żywot. Gorn. Div. 308. Niewolnice ogniem i mękami
skarane i znędzone gubią. Warg. Cez. 139. (wysilone,
wycieńczone , wymęczone , zmęczone). Przez siedm lat
głód miał znędzić Egipt i Leop. Genes. 41,56. (strapić).
Panny jego znędzone. W. Thren. 1, 4. ("smętne są. Bibl.
Gd.]. Kościół Smirneński był wielokroć od nieprzyjaciół
srogich złupion , znedzon i udreczon. Rej. Ap. 21. Fa-
raon znędził lud Izraelski. 1 Leop. Exod. 3 , 25. ( ści-
snął. 5 Leop. ; gorzej się obchodził z ludem. Bibl. Gd.;
ciemiężył, uciemiężał ; btbriirfen , briirfen). Oszukał on
mię: ale nie dopuścił bóg, aby mię znędził. Bndn. Ge-
nes. 51, 7. (me dopuścił bóg, aby mi szkodził. Bibl.
Gd.) ZNĘDZIEĆ, ZNĘDZNIEĆ^yaA." dok., ob. Nędznieć,
stać się nędznym , być wynędzonym , \}Oi)\t elenb tDerben.
Znędzniałem był, a zbawił mię Jehowa. Budn. Ps. 116,
6. (byłem uciśniony , wspomógł mię. Bibi Gd). W dzień
on znędznieje sława Jakóbowa. Budn. Jes. 17, 4. (umniej-
szona będzie. Bibl. Gd., upadnie , uszczerbek poniesie).
Opilstwo jest przyczyną znędznienia Polskiego. Star. Ref.
57. Prorokowali o walce, i o znędznieniu i o głodzie.

141*

nu ZNEGOCYOWAĆ-ZNIEPRAWIĆ.

ZNIEPRAWIEĆ - ZNIEŚĆ.

W. Jtr. 28, 8. fo uciśnieniu. Bibł. Gd.) ; Clenb, Setrurfung,
2)ru(f. _ (ZNEGOCYOWAĆ, ob. Negocyować). — ZNC-
hAĆ CI. dok., ob Nękać, zuięozyć, strapić; atKjualen ,
abmartcrn. Żywe troski , któremi znękany jestem , star-
gały siły moje. Guz Nar. I, 73 b, iCroat. zniiczan uiu
aitnlHS ). — Nasz to Ostrogski Konstantyn waleczny Pod
Orszą hardość nie[yrzyjacio/ znękał Kras. Woj. Ch. 65.
skruszył, uskromił , przełamał, złamał, poraził: er Jiał
(ie gciłcuat , ijcbroc^cii , 0cbcmfit(iigt.

•ZNlADŁY. a, e. śniadny, jadalny, do zjedzenia, zjadania;
ejTbar , ju ©iffii. Macie li tu co zniadłego ? Sekl. Joan.
21; macie-li co ku jedzeniu? ib.

ZNICOWAĆ , ob Nicować, wvnii;ować, przenicować.

•ZNIUĘ, znijdę, ob. Zejść, "Żnijść. ZNIECIĆ , ob. Niecić,

wzniecić.

ZNIECHĘCIĆ , ob. Niechę cić. — Addas : To tylko wymy-
ślono dla zniechęcenia króla z sejmem. Gm Nar. I .
i03. dla poróżnienia, dla niesmaku, mei^felfeitioe SlEinei'
flunfl }u crregen.

ZNIEClKKPLIWlC , ob. Niecierpliwić, uitgeBulMa mai}en. —
Addas : Nirprzyjaciele zaczęli strzelać do naszych ; nasz
porucznik stał długo spokojnie ; nakoniec zniecierpliwio-
ny, kazał dać ognia. (Jaz. Nar. 2, 2G2. Strona nasza
spokojnie znosiła, to wszystko, co tylko złość wynaleźć
mogła , by ją potwarzami zniecierpliwić. Usl Konsł. i ,
150.

ZNIEDZWIEDZlC rz. dok, na niedźwiedzia przerobić, zdzi-
czyć; einen jum 33dreii mac^en , ibii oerroilbcru laJTeii. U nas
Sie zniedźwiL-dzili. Ful. Focz. 706. zdziczeli , zleśnieli ,
fic fiiib t)cni'ilt>ert.

ZNIEMCZYĆ, ZMEMCZEĆ. ob. Niemczyć. niemczeć. —
Addas: Nie wiedzieć . czy to było prawdziwe jego na-
zwisko, nie zniemczone i złacinione. Nar. Hsl. o, 183.
Zieinomysł, gdy sie jął nazbyt bracić z Krzyżaki, jakoż
był I znieincz.ił prawie, odstąpili go poddani. Biel. 154.
ZNIE.MIEĆ, ob Niemiec, oniemieć.

ZNIENACKA , °Z.\1ENA1)ZKA adu , oh. z nienacka. Zniena-
cka , po m;iłu. Gn Tli. MM; Wlod., (cf. z nieobaczka) ;
aUmdt)lid. titiDermcrft, (er. niepostrzegle , nieznacznie).
Północne kramy po lekku a zuienadzka były naroilami
napełnione Si';//4. 38.

ZNIE.N.WYIDZIEC med. dok . ob. Nienawidzieć , powziąć nie-
nawiść przeciwko komu, citieii $aP gcgcit jemanten fajicn.
Tę mają przebrzydłą przywarę owi , co szczęściem zbu-
jali, że których obrazili, tych też znienawidzili, filck.
Sen gn. 257. Przyrodzenie każdego człowieka, W skok
znienawidzicć gdy ko^o urazi. Pot. Syl. 65 ; oderunt ,
qHem łarserunt.

ZNIE( HUCZKA adv., ob. r nieobaczka

ZNIEPOWACA, ob. Zniewaga, ZNIEPOWAŻE.NIE . ob Po-
meważenie, inepoważenie Z.NIEf OWAŻVĆ, ZNIEPUWA-
ŻAĆ , ob. PoniewaŻYĆ, punieważać, oh. Znieważyć.

ZNIEPOŻYTECZNIĆ nijak. dok., (ob. Pożyleczmeći, stać się
niepożytecznyin. untiuj n)l'r^eII. Wszyscy iniepożyteczme-
li , niera.isz cz^iąc>.et;o dobroci. Budr.. Bom. 5, 12. (we-
spół siali się nieużytecznymi. Hibl. Gd.).

ZNIEPRAWIĆ Cl, dok., robić kogo nieprawym , skazić jego

prawość ; cinen unbiebfr maien , itin orrbcrbcn , anfłftftn ,
oerfcljIc4)tern , cerfc^limmcrn. Znana jest ich przedajność;
pieniądze ich znH'pr.<wiły. Git Wijin 321. (Stan. Letiet.)
ZMEPItAWIEC nijak, dok, ob. Nieprawieć, stać się nie-
prawym, uiirec^tlid) , unbicbcr iccrDen. — Addas: Niepra-
wie uczyniliśmy. Budn. Uan. 9, 5. właściwiej : iniepra-
wieliśmy. ib.
ZNIEŚĆ , zniósł , znieśli , f. zniesie , zniosę cz. dok., Zno-
sić niedok , *Zj)aszać contin. ; Boh. snesti , snesi, snesu,
snaśeti ; Slov. znesti , znosiC, zn^śeti , snaśeti , snśśjm;
Sorab. 1. fnefcż , zneszem , znoschem , zneszu, znoschu,
znoschuyu, romadu noschu ; Cirn. snćsii , sndsem; Vind.
sanesti (o4. Zanieść j, doncsti i ob. Donieść), prenesti,
{ob. Przenieśćj ; Croat. znśssam; Bosn. snesti, śnili,
snositi : Ba/j. snjeli , snossiti , snossim : Ross. cuecTfc ,
cuecTH , CHOcHTb , CHouiy , CHamuBaTi, ; Ead. aocHra ,
HOmy. Znoszę co do kupy. gromadzę, kupię. Gn. Th.
1445. jufammcn tragcn , jiiiammeii bringcn, jiiiammen fdjlcj)'
pen. Polacy i częstych pogromów poganina znaczne ko-
rzyści znaszali do domów. Twaid. HV. 86 Grosz cicby
troskliwego znosi miliony, Aras. Hst. 2, 100, (przynosi,
daje z czasem nazbierawszy). — Transl. Bądź męska ,
bądź żeń«ka płeć, wespół łzy swe znoście, A sobie ja/-
mużnicy swej płakać pomóżcie. Groch. W. 526 ( zle-
wajcie ). Dla swego dobra co czynisz narodu , Jakie

dlań znosisz kroki i staranie Zab. 15, 14. Zabt (rii

w raz czynisz). Znoszenie, zniesienie. Boh. snuśka ; Slov.
snuśka , zbjrka ; AJtus*. CHOCi , CHOCKa ; zbiór , składka ;
bic SiiŃinnifHT'!^""^ ' ^'f oammlmig. Spiski takowe na
przyszły sejm mają być zniesione , a dopiero z takich
spisków łatwiej się rozeznać będzie mogła szkoda K/pllej.
Vol. Leg. 2. 615. (rejestra mają być złożone, przynie-
sione). Rzpll.i nasza ze dwu państw i narodów w jeden
się lud zniosła i spoił.i. Vol. Le^ 2, 770 złączyła się,
skojarzył.i sie , zjednoczyła , zrosła, zbratała się ; jU»
fammeii Deretiiijeit , nerbiiiben, ocrbnibern. W kopymy róg
paznokci pięć a pięć się zniosły. Zebr. Ou). 48 (skupi-
ły Sie, połączyły się, zbiegły się). — Znoszę co z c/yra,
porównywam, przyrównywam. Cn Th 14i3. (ftn>i'.4 fle«
gen eiiianbcr baltcn , mit eiiiaiibet oergleidjen ; flou. sutpHTi.,
3BtpilTb, cl. spruwdzić , zweryfikować, cf z*icrzyć|. Gdy
znosimy a|);>slołv, jako pasterze, z pasler/em apostołem
Piotrem , xiążeciem go paslerzów tych znamy. Smotr. Er.
52. Trz.;ba pilnie zważyć, czego się podejmu)einy. i »i/y
nasze z tcmi rzeczami, które bierzemy na się, znieść i
potniarkować. Pitch. Sen gn. 292 (zmierzyć). Nie mo-
gą przeciwnicy w swoim przedsięwzięińu żadnej słusznej
konsekwcncyi czynić, czyniąc znoszenie albo stosowanie
rzeczy pod4ibiiy(h i nierównych. Salin. 4, 30.1. — Zno-
szę Sie z kim . naraih.am sie , railzę się kogo Oi. 7/i.
1413. mit eiiiem conferirett, iWu(fiprad)e ntimtn . fidł mii ibm
beratbeil, (d'. dokł.idać się kogo). Nar»>Uim się i kim
o czym , namawiam się , znoszę się. nimysUm się. po-
rozumiewam się z kim. Cn. Th. 475. Zn')sienu' się i
klin, naradzanie się. Cn. Th. 1443 — g. Znosie co na
dół, YinJ. didnesli. .loliiellinn : Sorab. {. delile iiesru) ;
lierunter tragen , b"abtragen , abtragen. Znouę co preci.

ZNIEŚĆ.

ZNIEWALAĆ-ZNIEWAGA.

ii25

Cn. Th. 1445. Zbytek Rzymian do lego przyszedł sto-
pnia, źe całe góry znasznli. Pihh. Sen gn. 175 ró-
wnali z ziemią, ftc tiiiijcii gniije Sorge alt. W,,! znośni,
przekop równać , iłin-, ilzu/rfoii lotiry. Slnr. *'»/. (' 4.
Turek traktować nie chce, azby Bersadę ini:i>Iii nkrai.i-
ne zniesiono. Tward. Wi. 64. zburzono, zniszczono, Der
(Srtc (jkidj niac^cn. Zaczęto pierwszy wstępek do boju ,
dymem znosząc bardzo wiele wsi. Krom. 446. (niszcząc,
zgładzając; Pirra i Antyocha potężnego i Hanibala śmierć
zniosła straszliwego. Lib. Hor. 70. zgładziła . aui Dcm
SBcije raiiincn. Alexander VI kilku kardynałów truiizną
znieść postanowił. Zygr. Pap. 529. — Pocieszył smutne.
Zniósłszy z nich jarzmo niewoli okrutne. Odym. Sw '2
K k A b. zdjąwszy, er ^ob ei »oii iljncn ah . na^m c^ ibiieii
ah. — Znieść nieprzyjaciel.! , znieść wojsko nieprzyja-
cielskie, do szczętu porazić ! zabrać , w niewolą wziąć;
ben geiiib auf^ $aiipt ftfelaaeit , aiif^ebcn , iljn gaujlti^ aiif.
rciben, gefanjjen ne^ineu. Cieźką zime wiatr ciepły znosi,
ustępuje wiosna latu, i lo się precz od nas gotuje. Lib.
Hor. 99. fruguje, paruje, Dcrbraiigcii). Znieść co, ska-
sować; caffiren, auf^cben; {Cam. doliperpravemj. Gdyby
to w mojej mocy było, zarazbyra pojedynki zniósł. Boi>.
Kom. 4, 230. Go? pojedynki znosić? wolałbym, żeby
zniesiono ^chleb , wodę i powietrze , niż pojedynki tb.
Gdy się znosi wina, znosi się i 'kaźń. Zygr. Gon. 510.
Tomasz wyznaniem zniósł swą niewierność, z wiernych
zbudowaniem. Odym Sw 2 i\ n 6.. (poprawił , zgładził,
nagrodził, powetował). Jedne rzecz przeciwną położy-
wszy, druga się znieść musi. Zygr. Pap. 156. cillS) bcbt
ftt^ mit bcm ailbcrit auf. Cała xięga Bertrama zgoła niech
będzie zniesiona. Zygr. Gon". 291 ; (auferaliir). — § Zno-
sić suknie, szaty, odzienie = noszeniem spotrzebować ,
wytrzeć ; aDtraijen eiii i?!ciDiing^fti":(f , biirĄ Jra^en abmi^eit ;
Carn. obnositi, obi)ó.<em , ponosili , ponesem ; Viiid. po-
nofiti , obtinfhati, punazati ; Ron. H3H0CHTb , H3nauin-
Baib , ncraKaib. Już wcale byf stary kapelusz i wni-
wecz znoszony , Kąty się rozpadały, i psuły się strony.
Zab. 12, 67. ber $ut war gaiijltt^ nb^ietratieii ; //us no-
uoniCHROii Znoszona suknia, rzecz Hoss. HaHOCOKB ,
OÓHOCOKt . oÓHOCOieKl Znosjenie sukni; Carn. obno-
shńa , bic 3Ibtragii!Uj , ^Unmjim^. — g. Znieść, unieść,
udż.vignąć pr. ei fi/. Ir ; trajcn , ertrageii, auźbaltett, De^
fłrcitcti. Gdyby tego człeka , ijdy go pławili , była woda
zniosła , toby i;o lud o cjarodziejslwo potępił. Pa?ft. 83,
2, '55. Więcej podobno przyjąłem ciężaru, aniżnli
znieść potrafię. Siem. Cy. 1 i. Oto baranek boży, któ-
ry znasza grzechy świata. Gil. Kat. 227. (dźwiga na so-
bie, nosi, unasza). Już ubóstwo jego więcej nie znosi-
ło kosztów w 'nakładziech prawnych. Haiik. Dz. 113.
nie wydołało , me wystarczyło ; fomitc jic nid^t beiłreitcn ,
ertragen. 'Miasto pałacu mieszkał w lochu ciemnym, lecz
inaczej nie zniósł czas, i ustawm trwoga.... (Iroch. W.
297. bie nmfłanbe eriaubten ii ni^t anbcr« , brac^ten ti fo
mit. Niektóre tylko zabawy ukazać ci trzeba, Jako czas
zniesie, jako ukaże potrzeba. P. Kchm. Or/. 1,65. Der-
wisze muzykę piszczałki wydoskonalili , jako moie znieść
instrument. Kiok Turk. 171. (ile pozwala, ile się daje.

ile może się wydoskonalić). Znieść co , wytrzymać co ;
Crtr.igeil , ailŚ&altcn. Nieprzyjaciele me mogąc nawel znieść
twarzy naszycdi , których sobie za czartów j.ikiidi dla na-
lari-zywnści poczytali, uciekać poi!zeli. Uilrz. Kriic. 5,
132 — Znieść, zcierpicć; ertragcn, erbitlDeii, biilPon ,
flfbulbig trajeil , lęibeil ; Cum. uterpęti ; Sorab. 1 . pż.'cżer-
pu , ,cf przei-ierpieć; ; Vind. prenesli, prostat, preler-
pet , odslialostife , sashaluvati , isshaluvati; Croat. pod -
nezti , podnisliati , podn.isham ; B >sn. podn|eti , trripiti ,
podnosili; 'ioss. yTepntrb, yiepn.inBaK) . |cf. ucierpiećj ;
£'■'/. no^iATH, no4ieM.iio, (cf. podjąć). Jeśli jaka przy-
krość Cl dokuczy. Znoś w cierpliwości; nie skura , kto
mru.zy. Mon. 75, 106 Nieszczęścia nie czuć. rzecz
nieludzka ; nie znieść , niegodna męzi. Os-inl. Si-n. 50.
Umiem i nicdostftek zcier.)łeć , umiem znieść dostatek
wszystkiego. Zygr. Gon. 554. (w nim się zachować). Tym
cięższe nad sobą panowanie czuje , im niechetniej je
znosi. Pilch. Sen. gn 520. Ci którzy tnają wiarę, go-
towi wszystko znaszać i cierpieć. Biz. Hst. 241. Choć
go często obnżamy, on nas w cierpliwości znasza. Ryb.
Ps. 201. Dla boga znaszałem urągania. W. Ps. 68, 8.
(dla boga ponoszę urąg.tnie Bibl Gd.) Umiejmy zna-
szać przyraówki , potwarze W Post W 20S Nie ma-
ły to stopień mądrości , cierpliwie znosić głupstwa lu-
dzkie Z<ih. 15, 75. Ziiosić stałym sercem dotkliwości.
Teat. 4. b, 165. Gdy mężnie znosisz , kiedy ból mniej
cięży, Morszt. 66. Kto il.iwną krzywdę znosi , ten za-
ciąga nową. Pat. Arg. 616. Bv za mnie ociec legł w
grobie , Nie zniosę tego na sobie. Teat. 3. d , 40. iai
Unn ii) iiic^t ubcr meiii §ecj briiijcn. Nie zniosę teso ,
aby mi.ł jaki krok uczynić przeciwny rozsądkowi. Teat.
8. c, 50. Ani ja waszych obyczajów zniosę , ani wy
raego rządu zcierpieć będziecie mogli. Warg. Wal. 202.
Państwo dwóch nigdy nia zniesie. Birdz. Trag. 512. Pa-
tr/.ijie , jako senat zniósł niecierpliwie . iż wojsk.o do-
puś-ifo Kwintowi zginać. Warg Wal. 56. (oburzył się,
zniecierpInYił się, źle to przyjął) — §. Znosić kogo =
cierpliwiu wyglądać, gebdlblg criDartcu, ^arren. Dusza na-
sz i znosi pana, bo ratunkiem i obmńcą naszym jest. 1
Leop. Ps. 32, 20. (oRzekawa pana. Bibl Gd}. Wszyscy,
którzy ciebie znoszą , nie będą pohańbieni. 1 Leop. Ps,
24, 3. (którzy oczekawają ciebie Bihl. Gd.). — *§. Znieść
się, unieść się, zapędzić sie , zabiedź; jii mcit rciinen ,
oorrciincii , jii U\jr iii ben S^ii^ gerat^en , fii) Borftiirjcii.
Rozumu gończemu psu trzeba , allio żeby się znosił ,
albo skoro się obaczy, że się zniósł, żeby umilknąwszy,
cicho zająca zakładał Ostror Myśl. 9. — §. Kokosz jaja
zniosła. Tr. Cu. Tli. 14i3; ( oviim edit , eminitj . Wie
zrzędna gospodyni, kiedy kokosz jaje Znosi; bo jej
kwokaniem nudnym słysieć daje. Zah. 10 73 Koss. fte
|at ctn 6>^ gclegt. Kura przy zniesieniu często jaje zjada.
Tr bei)m (Si)erlfgeii.

ZNIEWALAĆ; ob. Zniewolić, niewolić.

ZNIEWAGA, i, z., znieważanie, znieważenie, ponieważa-
nie, ponieważenie, zhańbienie, lżenie, hańba, obelga;
bic 3>cruiict)rung , Seft^impfung, 5Scra(^tiing , bic Sc^impflit^'
feit , St^onbe. Idź sobie z(ąd zniewago Parnasu! Boh.

1126 ZNIEWAZCA- ZNIEWOLIĆ.

ZNIEZBOŻNIEĆ - ZNIKNĄĆ.

Kom. i, 150, cf. wstyd, wyrzut, cf. smród. ZNIEWAZCA,
y, m., ZNIEWAŻYCIEL, a, m., zniepowazający, poniewa-
zający, haiibiciel ; bet Oicrddjtcr , Seninettrer, Sct^impfer ,
3rc»Ier. Owoż nasz znieważyeiel, owoż jest, krzyknęła.
Zebr. Ow 2H7 ; (contemtor, ob. Gardziciel , pogardziciel ,
wzgardzicielj. Człowiecze plemienie bogów zniewazcą
było. Zebr Ów. 6 ii. 224. Mieli go za szalonego albo za
zniewazcę tajemnic pańskich , gdy tak służbę bożą od-
prawował. Fm. Kam. 90. 'Episkop len degradacyi pod-
padł jako zniewaica postanowienia apostolskiego, ib. 178.
W rodź żeńsk. ZNIEWAŻYCIELKA , i. ZMEWAŻNIĆ
fi. dok., nieważnym uczynić, wniweczyef; utigiiltig niod;cn,
feriii(^tfn. Jego tryumf ich męstwem będzie znieważnio-
nym. Przyb. Luz. 9. ZNIEWAŻYĆ cz. dok., Zniewalać
ntedok. , zniepowazyć. poiiieuażyć , nieuczcić , pogardzić,
wzgardzić, obelżyć . zli;w'ibić; ntd)t {brcii , oetat^tcn , vn>
fłmdtłcn, oeruiicbrfti , bcfc^impfcn. Ukarać luilzi swawol-
nych, I prawa znieważających. Vot. Leg. 5, 6. (gwałcą-
cych;. Nie ustą|ii-ż miłuść znieważona uczuciu przyro-
dzonemu? Teat. 4, i 18. Gdy zdrożność w usłudze go-
spodarz poslrzeże , niepowinien czeladź w obecności go-
ści znieważać ; jest to albowiem dzikie grubiaństwo.
Kras. Pod. 2, 54. zawstydzić, zelżyć.

ZNIEWCZASOWAĆ cz. dok, ob. Niewczasować, uniewcza-
sować, niewczasem strudzić; biirttf 5D!angcl an Sujc er-
miibetl, abmatttn. Zniewczasowana iiiospaniem orlica
U myśliwca na ręku dzikość swą rzuca. Tward Patq. 8.
Skoro tylko słońce wschodziło , zniewczasowanych nie-
przyjaciół zaraz trapi i morduje. Chrośc. Fars. 456.

ZMEWlDZlC CS. dok, uczynić niewidzialnym, iiiifi(^tl'or ma'
i^ieil. Przyjdą grube ciemności, wszystko się zniewidzi.
Przyb. Mili. 5S7. zaćmi się.

ZNlEWłERZYĆ się zaimk. dok., przeniewierzyd się , stać się
wiarołomnym; unflctreii nicrbcii, bie Jreiie bredjcn ; (Croat.
zne*erujernsze rebelio , znevera rebellatio ). Poślubiona
gwałtem , zniewierzyła się młoda żona staremu mężowi.
Mon 76, 552.

ZNlE\VIEb(MAŁOSĆ, ści, i., bycie zniewieściałym , nie-
wieściuchostwo; Boh. zźcnilost : Croat. senszlvo; EccI.
iiiCHkCTiso. H<eiiono4pa»<aiiie, ii.\ckoc|)i,^hic, .iACKOcpi,^kCTKO,
bie 5Beibi)ti)ffit , fficiblic^kit , Scrjńrteliing. Rycerstwo z
swojej zniewieściałości chełpiło sie. Slas. Num. 2, i23.
ZNIEWIEŚCIĆ cz. dok., ob. Niewieścić , iiieibi)'* maścił.
E/foemino , zniewieściam , to jest, z mężnych czynie nie-
wieście, t. j. nieśmiałe, mdłe, miękkie. Ma/z. Z.ME-
WIEbClEC nijak. dok. ob. Niewieścieć, iitcibifc^ iitcrbcn ,
EccI . jacKOcepCTBonaTH . Takeśmy zniewieścicli , tak
dalece zmiękli. Żebyśmy się dziadowskich rynsztunków
przelękli. Pot. Pocz. 328. Dziwowali się Włosi znie-
wicścieli , iż Cymbrowie ważyli się w zimne niewczasy
do nich przez wyniosłe skały ciągnań. Stryjk. 34. Ziiie-
wieściały ; Boli zżenily, (cf żona;.

ZNIEWOLIĆ cz. dok , Zniewalać niedok., ob. Niewolić ; wol-
ności pozbawić . podjarzmić , podbić sobie ; ber jre^^fit
beraubfn, untcrjocfcen. Zniewoloną Włoską ziemię od Lan-
gob;.rdów wybawił. Sk. Dz 733. Zniewolić się komu <
oddać mu się całkiem , fiij; eiiiem ganj bingtbcii. Boga

opuszczali, a zniewalali się bogom cudzym. Budn. 2
Sam. 8, 8. (służyli bogom obcym. Bibl. Cd.). Jakaż się
nie zniewolę dla ciebie wdzięcznością , jeśli tego doka-
żesz? Żabi. Zab. H. (jaką 'zjęty, przejęty, zobowiązany
będę ci wdzięcznością ; mit mlć)n I^anfborfeit iperbe ić)
an bi(^ flffeffelt iperbeii , bir ergeben feiHiJ. Zniewolić się
sobie na spoiną pomoc , jest wielki pożytek. Sk. hai.
51. zobowiązać się, związać się; fit^ roeibfflfeitig »frpf!i(J>
ten, PCrbiliben. — g. Zniewolić sobie kogo, zjednać go
sobie , zobligować , zobowiązać go sobie ; fii^; jemanbeit
yerpfiidtten , fid) fciner bemciflern , ibn an fii^ fettcn . i(in ganj
gcifitmen. Ziemowit ludzkością i hojnością serca i chęci
tak żołnierzów, jako i panów radnych, przeciwko sobie
zniewalał. Krom. 50.

'ZNIEZBOŻNIEĆ nijak, dok., ob. 'Niezbożnieć , stać się
'niezbożnym , t. j. bezbożnym , gpillośi luerben. Zgrzeszy-
liśmy , znieprawielismy i zniezbożniehśmy. Żarn. Pott.
119 b. Niezbożnie czyniliśmy. Budn. fJan. 9, 5. (właści-
wie niezbnożniehśmy. ib. ; niezbożnieśmy się sprawowali.
Bibl. Gd.). Ziemia niezbożniala. Budn. Jez. 24, 5. (zie-
mia splugawiona jest pod obywatelami swoimi , 'abowiem
przestąpili prawa, wzruszyli przymierze wieczne. Bibl. Gd.).

*ZNIK , u , m. , zniknienie, ob. Zniknąć, cf. nik , wnik,
ponik. ZNIKAĆ, ob. Zniknąć. 'ZNIKĄD, ob. Znizkąd.
ZNIKCZEMNIĆ cz. dok., ob. Nikczemnie, unikczcmnić ,
nikczemnym uczynić, wniweczyć ; nidjtgelteiib mat^en ,
ungfiltig mnd/cn , perniibten. Pokój byłby dla was nie-
szczęściem: onby znikczemnił wasze męstwo, onby osła-
bił te niezwyciężone barki. Staś. Num. 1 , 215. Umo-
wę ze mną znikczemnili. 1 Leop. Jer. 31 , 32. ( zgwał-
cili. 3 Leop. ; przymierze wzruszyli. Bibl. Gd. ). ZNI-
KCZEMNIEĆ , znikczemniały , ob. Nikczemnieć. ZNI-
KNĄĆ nijak, jednil , Znikać niedok., ob. Niknąć , znikr>ąć
ź oczu. Cn. Th. 1445. zgubić się z oczu, aut ben Slugen tttr-
fdiroinbcn, ocrgcbeii, iintergeCien pr. et /ig , Buh. zamzcii, izni-
knauti , znikl orni, hasci (ob. Wyniknąć), elabi , eva-
dere); Vind. smegniti (cf. zemknąćj , sgenili , sginiti ,
vihniti , vbihnit: , sibniti; Croat. izniknuti , iznikujem ;
Bosn. izsignuvati , izYitnti, ludovali ; EccI. HCiesiicroBa-
TiiCfl , H^^YC^HATII. Znikać , z oczu umykać ; ftd) bem ^e<
fid^te, bcm Jluge cnt;ieben. Znikają gwiazdy, gasną. Cn.Th.
1443. Często widzim gwiazdy znikłe Łudzić tylko oczy
zwykłe. Teat. 46. c, 45. znikome, znikhwe, mijające,
migające się na czas; nergcbeiib , rcrfdjipiiibcnb , |4>ipinbenb.
vergdnglid; ; EccI. Hcm>3ii0BeHuun. My wczorajsi . i jak
znikłe cienie , Tak dni ubiega naszych przedłużenie.
Chruśc. Job. 53. Zniknął anioł, duch, er »erfłroaiib. Za
anielskim, stał sie otrzeźwiony Zniknieniem, orszak
z bojaźni struchlały IlalabartniLów , którzy grobu .strze-
gli. Odym. Św. M m b nad) bem Serfłroinbfn tci Hn-
gel3. Jako obłoki , ułożone w góry Od słońca albo c>d
wiatru znikają , Tak pałac znika . a same z natury Spra-
wione skały I góry zostają. P. Kckon. Jer. 410 Noo
znikała w swym rańtuchu szarym, /'riyh. ilill 17.> umy-
kała . brała się precz ; bif 3Ja4t ".'erWtraiib . idjiranb. ging
opriiber. Gdy to mówią, czas znika Hul. Ow. 74 (ubie-
ga, upływa, przepadał. Zginiesz, i cel żądań twoich

ZNIKŁOŚĆ-ZNIKOMOŚC.

ZNIKOMY - ZNIWACZ.

H27

zniknie. Teat. 5, 135. (przepadnie). Nadzieja nawet zni-
knęła juz dla mnie. Teat. 49, 4. (zgas/.ij. Zwyciężył nafog,
i nadzieje znikłe. Klon. FI. C 4. znikome, marne, czcze;
oerfldnglitlc , citlc ^pjfiiitngen. — Jasność dnia oczy moje
mgłą zajmuje ciemną , A drżące me kolana znikają pode
mną. Teat. 45. c, 17. umykają, schylają się, upadają,
bte Snice rcanTcn. — g. Znikać czego , unikać czego ;
cinem Uebcl jii entgcŁeii fiii^cn, e^ meibcn, ncrmcibcii. Ucho-
dzę czego, wolnym od czego zostaję, znikam czego,
uszedłem , uchroniłem się tego owego , euadere. Cn. Th.
1172. Dla niezdrowia wielu rekreacyj uchronić się mógł;
inaczej żadnym obyczajem zniknąćby ich był nie mógł.
Wys. Aloj. 57. Gdyżeś sam lud upominał w polu , aby
statecznie walczył , przecoz sam chcesz znikać śmierci,
a przy ludu swym nie stoisz? Jer. Zbr. 84. Przebóg,
niechaj tej niesławy nieraamy. Ze niebezpieczeństw i
pracy znikamy Dla rzeczy słusznej i lak sprawiedliwej!
P. Kckan. Jer. 100. Piłat zniknąć chciał sądu pana Je-
zusowego , ale go do Heroda odesłał. Źjrn. Post. 5 ,
780. chciał się z tego uwolnić , nie chciał się wdawać
w to ; cr wcHte iiif^t bamit ju tDun balicn , ftc^ baooi: \oi
mac^en. — 'Zaimk. Módlcie się, abyście 'się tego wszys-
tkiego mogli zniknąć. Gil. Post. 25 b. uniknąć tego.
ujść tego, schronić się, alleil bcm Clltgc^ClI. Zniknąć pi zed
czym , ujść , umknąć przed czem : cntgcbcti , entirifieti ,
Cntfi^lupfeil. Nie bądź tak zła , nie znikniesz przecie przed
miłością , Żadna dziewka nie znikła przed jej wielmo-
znością. Simon. Siei. 47. Zniknąć czemu, ujść czemu,
uniknąć czego, ustąpić; aui bem 2Bcgc ijclieii, ineibcn ,
entge^cn , eiitft^liipfen. To nie jest sztuką , zniknąć złemu,
ale mężnie przeciwnej fortuny znieść fale. Pot. Syl. 65.
Gdzie zniknę duchowi twemu, kędy obliczu strasznemu?
Ryb. Ps. 277. Razowi znikał. Zebr. Ow. 57 ; (se relra-
hebał ab ictu). Nie wstyd , przez co większemu wstydo-
wi kto znika. Pot. Arg. 157. — "§ Więzień da«nością
żadną uczynku swego zniknąć nie może. Tarn. Ust. 152.
(bezkarnie ujść). Karol pozwał Henryka o dziedzictwo,
Henryk go zniknął dawnością. ib. 74. (zbił go , zniósł
zarzut, odparł go). — '§. Zniknąć zkąd dokąd, prze-
mknąć się , prześliznąć się , Łiiiubcr gicitcn. Szczęście zaś,
które i tam i sam latać zwykło , Od Rusi do Polaków
zdradnym skrzvdłem znikło. Slryjk 200 przeleciało , flat<
tcrłc fciniifccr. ŹNIKŁOŚĆ, ZNIKLIWOŚG , ści, ź. , przy-
miot tego, co jest znikłym, znikliwym ■ nietrwałość ,
niestałość ; bic alatter^fligfcit , Utiftatt^afttgfeit , 3?crgang=
lil^fett, (ob. Znikoinośćj. ZNIKLIWY, a, e — • ie adv. ,
znikły, nietrwały, niestateczny, ba^inflatternb , poriibcr ^at'
terb, ^infŚnJtubcnb , (cf. znikomy). Skoro otworzysz re-
tortę, cząstki znikliwe w okamgnieniu zapalają się. Wyrw.
Geogr. 37 ; (partes volatiles). Ze wszystkich kruszców
żywe srebro jest najznikliwsze. Stns. liiiff. 104; le plus
volatil. ZNIKO.MOSĆ , ści , ź. , podległość znikaniu , nie-
trwałość , marność ; bie Sergdnglit^feit , bte §inf(i)tt)inbbarfeit.
Obracaj zawsze oczy ku niebu , a znikomością śmiertel-
nych rzeczy pogardzaj. Zab. 2 , 27. Alb., (cf marność).
Gardź znikomością chwały skazitelnej , Do tej skłoń
serce, co pochodzi z cnoty. Kras. Woj. Ch. 202. Świat

i zdrowe oczy znikomością mydli. Wad. Dan. 'iii. mar-
nością światową , znikomym bla.skicm , zmyślnością. ZNl-
KO.MY, a , e — ie et -o adv., zinkMiacy, znikaniu podle-
gły, przemijający, nietrwały; {linfc^rcinbcnb . i)orubcrfd;n)in'
beiib , i)crgangli(^. Rzeczy znikome, które bi'z swego zni-
szczenia abo bez swej straty zupełnej użytkowane być
nie mogą, n. p. piwo, oliwa, zboże, pieniądze; które
zaś przez ustawiczne używanie nie całkiem zniszczone
lub spotrzebowane być mogą, zowią się rzeczami nie-
znikomemi. Gal. Cyw. 2, 11. niifbrauclikr , ycrbrttuc^lmr,
ocrjc^rbar. Teraźniejsze sprzęty są wygodniejsze, ale zni-
kome: co kilka lat odnawiać je trzeba. Przestr. 140.
(nietrwałe, wątłe, słabe^ Człek składa postaci tyra od
boskich różne czynów, że są '^nikome i próżne. Suszyć.
Pieśń, o S b. Proszek 'nikomy, który oka ku zdumieniu,
igra w słonecznym promieniu, ib. i, F 'i b, (cf nik-
czemny, cf znikliwy, znikły). — *§^ Kupido sztuczny,
i kiedy chce wszędzie Umie się taić, i znikomym będzie.
Morszl. 8. ukrytym, skrytym, niewidomym, niewidzial-
nym . iiiifid)tliar.

ZNlN, herb; jedno co litera S. Kurop. 5, 59, cin geroiffeś
3Bappcn.

ZNIOSEK, sku , m. , §. 1) zniesienie sie , znoszenie się,
zmowa ; Scrat^fĄIagmig , gonfercnj , (Einscrjłdnbnig. Wielu
z xiążąt Niemieckich , dla tajemnych z Bolesławem znio-
sków, wzbraniało się cesarzowi dawać ludzi. hrus. List.
2, 176, cf. kunszafty — g. 2) Zniosek , jaje kurze.
X. Biel. eiii gelegtcś |)ii^ncre9. ZNIOSĘ, ob. Znieść. ZNIO-
SŁY, ob. Znieść. — % Zniosły. Chód. Gesii. 2 , ob.
Wjniosły, wyniosły.

•ZNISKĄD," ZNIZKĄD, 'ZNIKĄD arfi;.; Slov. odnikud , odni-
kal , (odnekad, odnekud , odnekal alir.unde) ; z żadnego
miejsca, z żadnej strony; ntrgenb^ inp^ct, nirgcnbś ^er.
Włos martwy raz zafrvzowany, nie majac z nizkąd od-
wilżenia , długo w sobie fryzurę utrzymuje. Perz. Lek. 16.
ZNISZCZEĆ nijak dok. , ob. Niszczeć , w niwecz się
obrócić, Bcrni^tct nierbcii, jii nic^tś merbeii; zniknąć, za-
gubić się , zginąć , wyginąć , ocri'cf)n.nnbeir, ucrgctien. We
mgnieniu oka zniszczeją, którzy się boga nie boją. Pieśń.
Kat. 162. Radbym już zniszczał na wieki. Tent. 49, 92,
Bogusi. Zygmunt zaraz po koronacyi z panami obmyśli-
wać począł, jakoby upadek Rzpitej , na ten czas prawie
w skarbie i w inszych rzeczach zniszczałej , naprawić
mogli. Slryjk. 689. VV Bytomie zniszczał kruszec srebny,
gdy mieszczanie zabili dwóch kapłanów. Papr. Koi. ZNI-
SZCZYĆ cz. dok., ob Niszczyć, wyniszczyć, wygubić;
Rag. unisctiti ; Eccl. iiit;B(>iiTHTH , gcinjlid) oeriiti^ten. Zni-
szczenie , wygładzenie, wygubienie, zgubienie, zguba,
zatracenie, zagłada. ZNISŻCZYCIEL , 'a. m. , ob. Ni-
szczyciel; Rag. uniscitegl , ber gćinslidie Sernic^ter , Sertil-
ger , Sllh^rotter; wygubiciel, wygładziciel , wykrzewiciel.
W rodź. źeńsk. ZNISZCZYCIELKA , i ; Rag.' unisctite-
gliza.

ZNITOWAĆ, nb. Nitować, ponitować.

'ŻNlWACZ, 'ŻNIWAK, ŻNIWIARZ, a, w., 'ŻNIWIEC , wca,
m. , żeńca , koło żniwa abo żęcia chodzący , żniwem się
trudniący; ber (Ernter, ber ©t^nitter; Garn. sbajnik ; Bosn.

H28

Ż N 1 W A C Z K A - Z N 1 W O W Y.

ZNIŻYĆ - Z N O I Ć.

sgetjak , sgelilac; (cl'. Ecct. HHsapb rolnik, ob. iNiwa).
Ojcze dobrodzieju , otoz nasi iniwacze wianek mi ofia-
rowali. Teat. 54. rf, 25. Nie widzieć tam gromady zni
wiarzów. którzvbv dary Cererv żeli i wiązali Stus. Mum.
i. 51. Wróci;, 'żeńsk. ZNIWACZKA , ŻMWIAHKA , ŻNI-
WKA . i ; Cain. shajniza ; Dosu. si,M'lja( m;.i ; Vind. kola-
rza , kuparza , (ef kopa>; bic ©nitfrimi, Sibnitteriiin
Mowa tu o dobrej żniwiarce. A'. Fam 19, IJO. -
(ZNIWECZYĆ, ob. Niweczyć, wniweczyć). — ŻNIWO,
a, H. , ZMWKO, n., zdrbii.; Boh. żniwo, zeń, żni . żetj,
też, tćzenj, auteżek, kledba , klizunk , sklizunk ; Morav.
żna ; Slov. źatwa : Sorab. \. źne ; Sorah. 2. źni; Carn.
shęlva , kóslena , kosilła (cf. kosić, ko.<ba) , stern , (cf.
ściernie); V'i)ii/. shetva , slielua , sliclje , shenjenie , she-
ten zhals , ykopespraulenje ; Cioal. setva ; Bosn. sgetv3 ;
Hag. xetva : Slav. xetva ; Hoss. HtaiGa , )Khiibo , nowarie
(pożfcic) . CTpa4a , cTpa4Hafl iiopa, (CTpa4a trud, ne/ka
praca, XHBB0 rżysko, ściernisko); Ecct. Hcarie . WHimo,
KATKa , (XHHBO !ovus uestivne liabitaliuni turoinmoJus, (iriiec.
&iotTooi) : żniwo, żęcie. bflS Griiteii; żniwo, czas żęi'ia,
bic Grnte, bic Grntejcit , bic £d)iiitt}eit; Dbcrb. ber Sdi"'"'
bic ijfit^fwfl- '^niwo , lo co żną , abo co użelo, n. p. do-
bre żniwo miaJ , bfl^ ©ccmtctc, bic 6rtite , iai giiiijccrntetc.
Cn. Th. 14i5. Zapuść sierp twój, a żn:j, boć już przy-
szła godzina , aby żęto , iż ci już dosta/o się żniwo zie-
mi. 1 Leop Apoc. 14, 15. (już przyszła godzina żniwa,
bo posclifo żniwo zismi. 3 Leo/). ; przyszła godzina ,
abyś żął, ponieważ się dostało żniwo ziemi, tilbl Gd].
Żaden obraz rzetelniej nie wskazał wiek złoly. Jak wi-
dok w czasie żniwa wesołej roboly, Kiedy ją z serca
pełnią szczęśliwi wieśniacy; Wszędzie ochocza radość
wybiega się w pracy. Tom. Hol. 7G. Poczekaj cierpliwie,
Dowiesz się, siła masz zboża, po żniwie. Zab. 1-ł, 118.
Każdy będzie akąpie żął. kto skąpie rozsiewa, Lecz
który hojnie sieje, hojno żni^^o (oiewa. Palr. Jat 1.
We żniwo, we żniwa plur. , pod czas żniwa, n. p. Kto
we żniwa patrzy chłodu , Nacierpi się 'zimie głodu.
Hys. Ad. 27. -- l'ig. Ir. alleg Przyjdzie czas złych i
dobrych żniwa. Że cnota na wierzch wyjdzie, jak oliwa
Chroic. Job. 45. Cgodziiia próby, doświadczenia;. Nasi
bijący się z nieprzyjacielem, odprawiwszy swoje żniwo,
zgiełk usłyszeli. Warg. Cez. 150. (swoje robole, swoje
dziełu, swoje pracę, swój trud , albo w ogólności swoje)
Nie chcę ja się lu wdawać w cudze żniwo , t. j w rze-
miosło kowalskie. Hipp. 57. (w cudzą rzecz). ŃYezwany
na to żniwo, nie śmiał sierpa brać, bez błogosławień-
stwa stolicy apostolskiej , na przyjmowanie pogaństwa
do wiary świętej. Sk. Di 1116. (żniwo apostolskie,
praca w winnicy pańskiej) — Dzisiaj wasze żniwo ,
Lecz wkrótce wypijecie swego waru piwo. Fot. Zar 150.
(wasz tryumf, wasza korzyść ■ górę macie, cL obłocić
się , spluskać). 'Z.NIWOWAĆ cz niedok , odbywać żni-
wo , gnitc bnltcii, ernteii, cincrntcti. Ż.MWOWY. 'ŻNIWNY.

a, e, ZNIWIAItSKI, a . .; ; od żniwa, od żęcia, od żni-
wiarzów ; gnitc ' , Priilcii ■ , £d)nin ■ , Sdjnittcr'; Ho$t
JKaTBCHHuii ; Ecct. HitiHBiiutt. (loz jeśli jeszcze względne
nad człeka potrzebą , l'ogodą swą zabłyśnie i zaiskrzy

niebo, A odpędzając z dala deszcz i nawałnice, Rozkaże
*wnijść zefirom w żniwne okolice? Tom. fiut. 76. gdzie
się żniwo odbywa , lub odbywać ma.

ZNIŻYĆ CI. dok., Zniżać uiedok . ob. Niżyć , uniżać , po-
niżać; £osn. sniziti , sgnisgiti, ciinti umi^ljena ; Hag ani-
xiti , snixiv3ti ; Hoss oóuHSHTŁ , uÓHH^Karb, rr:;irbrigrn ,
niebriger mad;cn, (imiiilcr laffen, ^crab:a|yen , (irrabftliiimen
pliy^. et fig. tr. Zniżam ('O, czego, um/ain ; depnmo , t.
gr. vitem , demilto. Cn. Tli. 1445. Zniżyć zwodu, głosu.
Tr. Zniżanie , zniżenie czego ; submiah , e. gr. voiit ,
oralionis , depressio. Cn. Th. i 445. Zniżam się zaimk ,
spuszczam się, n p Robotnik pracując, na słońce, ry-
chło-li się zniży, pogląda ; gd . się ku zachodowi przy-
bliża, z tego się raduje Zum. I'usl. 5, 719 Brzei; lea
morski , czasem się zniżająr , czasem podnosząc , czasem
sie wydając na szerokie morze . ma wiele rówiiii), pagór-
ków, dolin- i miejsc clił<idii\eh Hoter. 2ri9. Ijfęliokość
morska odpowiada projiorcyi »ysok'.ś'i gór, i ini.że t,łk
się nizko zniża, jako się zieniia wysoko podnosi. Boler.
3. — Wielka fbrtuna wielkiego umysłu polrzrbuje ; co
jeśli on me może w równi z ma stanąć, owszem prze-
wyższyć, tedy onę wespół z sobą do ostatniej poJłuści
zniży. Pilcli. Sen. łask 20. (do ostatniego stopnia spodli,
^ierabtt'urbi(jcii ; Yiud. odvriediti, dulsvriedili) Żnióił mię-
dzy swoimi zniżenie , gdy Cengeloryxa Cezar wyżej za-
lecał, bardzo przykro. \Viirg. I'.ez 94. upo.<ledzenie ,
postponowanie ; eriiicbii(juiig , 3Jn(^fcJuiig , .J^iiitiiitfCing.
Zniżenie {^.\dverb.\, prosząc, wszystkie swoje powolności
poświęcam na usługi twoje Zebr Ow. 4. uniżenie , jak
naj|iokorniej ; untcrtjiaiiitjft , bcmiitbigft. — Zniżać się do
niezdolności, nieumiejelności czyjej. Tr fji^ bciMilffci —
Zniżać cenę, zniżenie ceny, monety, zniżona cena. Tr. —
g. U malarza zniżyć, zagłębić, wgłębi obrazu umieścić;
bfU ben iWoIcrn : ocrticfcn. .Malarz to pięknie zniżył. Tr.

ZNÓCIĆ , ob. Nócić , cf znotować.

ZNUIĆ CS uiedok., uznnić duk. , znoju nabawić, znojem,
giiiaceiii, up^.łem , żarem, potem przejąć, beiC maAcit,
fdłIl'iCCIl IlUldiClI ; skwarzyć, doskwierać, dopiekić , cinctl
braten, ibm itutrni mad^cn, ffbt sufcccn; JHoss. ei Eeel.
siiOKh Znnić się, uznoić się, upałem się strudzić, spo-
cić się; »pr i>ifc fd;iriccn, :picc leibcii, fid) iii ber ^ift
fliińlcii, abmattcn ; Ymd poiitile, snojin , snojen biii -.
Croat. znoilisze , znóimsze, (znoiiel , potilel > pociciel);
Bosn. potitise, znojitise , opolilise , oznojitise, oznoilli-
se ; Hag. znoittise ; Ecel. anOIOCfl. Czwarty anioł wylał
bańkę swuję na słońce , i dano mu znoić ludzie w ojsmu ;
i znoili się ludzie gorącością wielka Hndn Apoc. IC, 8
(d:ino mu moc trapić ludzi gorącością ognia; i byli upa-
leni ludzie gorącością wielką. Uibl. Od.l Czujność pra-
cowita znoi uprawcę na polu łJor. 2, 134. Ania:. Zno-
jące dni całych prace Itlon G7. 174. Nie dość cieikie-
mi znoić mię trudami. Ostatni jeszcze sposób iy la od-
bier.iją Kiuoi. foez. 5, 139. Czoła wasze poi\tcczną
pracą uznojone i uwieńczone. Uyor. Gród. d5L Uzwigać
dzielnie prutorał. jest pięknym przymiotem . Rronić trzo-
dy pracowiiyiii uziiojony (lotem Zab 12, 1(19 Spraco-
wany łowami , słońcem uznojony , Siukł gdzieby mógł

ZNÓJ - ZNOŚNY.

ZNOSZĘ

N O W U.

1129

spocząć Kupido znużony. Toi. Saut. 45, (Vind. snoin ,
poten , puten , polliu , potiun ; Croat. ^oznojen , f.olen ;
Dal. znojan ; Bo^ii. znojiin , pntan). Żołnierz bojem ,
pielgrzym weiirówką uznojony, o folgę prosi. Nar. Tac.
'2, 279. Niech *wziiy uszczęśliwienie ci swoje 'zobaczą.
Co dla szczęścia cudzego tak się znoić raczą. Zab. 15,
50-1. Świejorz. trudzić się, mordować się , usiłować;
fi(t aiiftrciiijcii , nile Sivćifte aiifbictcn , fid; alnirtieiten. —
§. Trmisl. Znoić się, troskać się; itl 5ltnjjtcil fcill,
|i(^ ńimftiiJCii , fdjiutficil. Jeśli po pijano co zfego pobroi,
Czesio sle o to potvni potrzeźwiawszy znoi. A/oh. Wor.
70. I z kłopotu aż się poci) — Aliter : Oczy Izami
znojone. Teal. 45. b. 1. zroszone, zwilżone, zlane; be<
feiK^tct, bcgoffen , nap, feiic^t oon łliraiieii. ZNÓJ, oju, m.,
pol, ztąd znoje się. Dudz. 75; gorąco. Cn. Th. 1114.
gorąco fZoneczne , ogniowe, skwara, gorącość, up.ił pot
wyciskający, briidcnte, (a^roeiS auSprcPcnte .Ciife ; Sorab.
'2. fnoj, (żnojski lipiec); Cant. snój ; ViniL snoi , siiui ,
pot, put , vreezhina , toplule, gorezlinost, snojina , sno-
jeiije , (snoinik , potetnik = pocicielj ; Croat. znóy , p6t :
Dal. znóy; ling. znooj ; Bom. znój, pot; Ross. 3hoB,
(HOH douleiir sourde); Eucl. inerŁ , :choh , wapi , ncKi,
ropnqecTb. W upały i śrzodletnie znoje Obiegać dla
ochłody zdroje. Znb. 13 , 295. Roboczy gospodarz po
słonecznym znoju do domu powraca. Kulig. Her. 253. —
Znój , trud , praca ciężka w upale , fd;mere )d)cipbnngcnbe
3lrliett in ber Jpige. ZNOJNY, a, o — ie n;/y., pełen znoju,
polny, znojonośny : idiroei^erpreffenb , brMenb ^eip, ooU
©(^loeiP ; Vind. snoin, vrezh , gorezhen ; Bosn. znojan,
potan ; Hoss. SHoriHuR, SHOent. Lato znojne ku zemdleniu.
Smotr. Lam. 1. W lecie znojnego czasu, szukamy chłodu.
Hipjh 25. "ZNOJONOŚNY, a , e — ie adu. ; Ecci auoeHO-
CHuii; aesiifer, znojący, znojny; fdmieipbnngciiP, ^iCeliriiigciib.

ZNOSACIEC nijak. dok. , stać sie nosatym , wozgrzywym <
dostać nosacizny; 0011 >}.*ferben , rojig loerbcii, ben 3to§
{lefommeil. Kiedy się zołzom nie prędko zabiega , koń
z tego znosacieje. Hipp. 115.

ZNOSIĆ, ob. Znieść. ZNOSICIEL, o. m. . który co znosi,
ber Siifimnientrajer, JlMraflcr, Jliiflieber, ^rtrager, ©rbiilDer;
iSorah. 1. fnoszuwar ; Boy. podnositegl). Znosiciel, abo-
lilor. Cn. Th. 1445. Znosiciel jednej rzeczy z drugą,
porównvw3cz , sprawdzicie! , ber Serglcid^er ; Ros<!. cBt-
pa.ibiuHKi. Wrodi. ieiUk ZNOSICIELKA , i. ZNOŚNOŚC,
ści, z.; Boh. snesytedlnost ; możność być zniesionym,
ścierpianym , bie 6rtrO(jlic6fcit ; V';;i(/. prencriiyost, preter-
plivost ; tBob. siuiśeliwost ; Ross. CHOClHBOCTb cierpli-
wość) Oppos Nieznośność ; Sorab. 1. neznoschwanofcź.
O boże! jakaż nieznoźność . nosić wstyd na czele, a
niepokój w duszy. Tent. 49. b, 15. ZNOŚNY, a, c — ie
adv , mogący być zniesionym, ścierpianym; ertrdglit^ ,
frtrajjbar; Buh. snesyledlny, snosytedlny, obstogny. (siiś-
seliwy cier(.iliwy) ; Sorab. 1. pźecźerpnite , pżeczerpne ,
(cf. przecierniec) ; Garn. terpliv , (cf cierpliwy) ; Vi>id.
terpliuo , slerpezhliu , isterpliu , slerpliu , poterpliu, pre-
nofhliu, prenefliu , preterpliu ; Croat. podneszlyiv; Rag.
pndnossiy, tarpiv; Bonn. podnosiv , tarpiyi , seto se
mosge tiTipiti , u<trripivi , trripiui , terpiui , seto se

Słownik Liidtgo wyi. i. Tom VI.

mosge podnit; Slav. podnosijiy; Ross. CHOCiiuft , chocho,
Tepnii.Muil, crepnHMuB, chocimbuh cierpliwy). Ciężka
rzecz znośna bywa zawsze cierpliwemu. Lib. Hor. 51.
Dla rzeczy znośnych a niewielkich wielkie kościołowi
niepokoje zaczął Sk. Dz. 1168. Dawał wolność żołnie-
rzom małżeństwa, żeby tym niewczas im wojenny był
znośniejszy. Tward. Wi. 106. (mniej przykrym). W dzień
on sądny Sodomom znośniej będzie , niźil miastu onemu.
Sekl. Luc. 10; lżej będzie, ib. — Uppos. Nieznośny,
"Nieznosisty, 'Nieznośliwy, nie do zniesienia, ścierpienia,
wytrzymania ; Boh. nesnosytedlny , nesnesytedlny ; Vind.
neprenefliu , nepreterpliu ; 5oł«fe. 1 . neznosclienile ; Ercl.
HecHOCHbiH, HeciepnHMbin , micrłrdaltd) , iinnuSftc^lid; , un»
Ieibli(6.^,Ból głowy bywa nieznosisty przy każdem powie-
trzem zarażeniu. Sienn. 48 i. Stał się im ciężkim i nie-
znośliwym. 1 Leop. 2 Mach. 8, 5. Turcy na urzędzie są
nieznośni i wszystkę powagę swoje obracają na p:istwie-
nie się nad mizernym pospólstwem Klik. Tnrk 97. Nie-
znośna rzecz = przykra ini jest , nie mogę na to patrzjć.
Cn. Th. 545 Radabym się jej pozbyć, stała mi się już
nieznośną. Teat. 50. b , 47. Mąż każdy dosyćby mieć
powinien na lym , gdy ionio nie jest nieznośnym Teat.
5 c, 25. 1 słuchaniu nieznośne męki zadawali, Warg.
Wal. 318. (aż przykro słyszcćj. Gdiie umysł i ciało
skaziły rozkoszy, tam się zda hvć wszystko nieznośno.
Pitch. Sen. gn. 235. — Bał się go, iż mu duży i nie-
znośny być mógł Sk. Dz. 223. (me do odparcia, prze-
silny, ukrmcic^tii)). — Opowiada wszystkiemu światu to
nieznośne wesele , a tę wdzięczną radość , iż się już
narodził zbawiciel /lej Post. C 5. nieograniczone , nie-
pojęte; iiiiliegrćiiijt , ni^t ju fajfeii. ZNOSZĘ, ob. Znieść.

ZNOWIL. CI. dok. , Znawi.TĆ niedok. , odnowić , ponowić ,
enieueni. Posłaliśmy do was znowić to braterstwo i "przy-
jacielstwo. 1 Leop 1 Marh. 12 , 10. (o odnowienie bra-
terstwa I przyjaźni. Bibl. Gd.). Bóg obietnice znaczniej
znowił był vv Dawidzie. Żarn. Post. 3, 675 b. Osieł
mniemając , że się z wełną stanie , co z solą , znawia
swoje w rzece pokładanie, ,/ai/ Ezop. 49.

ZNOTOWAĆ CI. rfo/f. , ob. Notować, ponotować. — "§. Zno-
tować absolnte , spuścić z tonu, spaszować , ustąpić,
uledz ; ^crmiter ftimmen , a>fid)cii , imi^dcben , iai Sliife&en
oerlicren, nic^t^ bebeiifeii. Mówił amoł, Głosi-m tak wdzię-
cznym przeciwko któremu Najsłodszy ziemski każdyby
ziiotował. P. Kchan Jer 555. 'Znucił znajduje się w pie-
śniach staroświeckich o Herodzie , podobno co teraz
mówią' spuścił na kwintę, spaszow;4ł Wind.

ZNOWU, ZNÓW adu., z nowego, na nowo, "de nowo,
powtórnie, 'zaś; luiebcriim , toicber; Boh znowu, znowa ,
poznowu , opel; Slov znowa, općl, podruhź, zas, zase,
zasek : Sorab. 1. z nowoho , pak, (ob. Pakj ; Sorab. 2.
fasz. faszej, nalpet , safpet, wofpet , pak rahs, (znowu
inszą raząl; Garn. spęt , spęt, supet ; Vind. is noviga ,
na novo , na noYufh , spet, opel, drugizh , fupet, fno-
vizh, od novega, od novizh , (speten , drugozhen < po-
wtórny); G<oat. h nova , z novoga , zoova , znó-
vich , Iz nnvich. pak, ópet, naz»pet ; Dil. iz nova ;
Bng. iz nova ; Bosn. iz nova , opęta, ostanoYicc; Slai}.

142

it-

1130

Z N U C 1 Ć - Z Ó B.

Z O B A Ć.

opel. iz nova; Ross, Biiui)'Ł , (Biioet niedawno, świeżo),
DSHOBa. 3iiOBa , onflTb; Eerl. iiiKU , (<f Lat. de i)Ovo ,
di-iiiicM Z-icziiij , (lOł jesl robuly meta/, nieci) ci zbf-
d^i« Połowa ; zacznij znowu , a lak koniec będzie. Min.
Auz- 18. Zaś w mym domu znów gwałt taki? Teat. 56.
b, 1. (nowy gv\afl laki, dru<;i raz gwa/t taki). Laiini ad
eiprimeiidum znowu utuntur in verhis composids praepo-
mtone iuseparubtli re- , quali nos quiilem caremus : Znowu
trefie włosy, recompono comas ; znowu najmuję recon-
duco doinum; znowu kładę na głowę, tepono diademu;
znowu siali ; re$everunt campos; znowu się w ziemię obra-
cają wszystkie rzeczy, recidunt in lerram omnia. Cn. Th.
1444, (i-f. nazad). Ja kładę duszę moje, abym ja znowu
wziął, i mam moc położyć ją, a mam lei muc znowu
wziqć ją. Kucz Kai. ^'ló. ("zasie. edil unliqu., v(. ode-
brać , odzyskać). — Plirases : Zadziwienia , fin Scircill'

ben aiiisjubriitlen : j. 8. mai ift benn roicber? fcfton luietct?
Ale co znowu? Teal. 54. c, 98. Goż to znowu'! ii. 54,
11. Tyś to temu winna, że zginał kotek! 1^. Ja zno-
wu? Teal. 14. d, 4. Czy można znowu wyciągać z ko-
biety, żeby się tylko z Wac Panem samym "cackała?
Te«/. 29. 8.

ZMJCIĆ , ob. Znócić , nócić. — '§. Znocie , cf. znotować.
ZNUDMEC, ob. Nudnieć. ZNUDZIĆ, ob. Nudzić. ZNU-
KAĆ, ob. Nukać , przynukać.

ZNURCiĆ Cl. dok, nurt wyryć, ein glugbette , Stroinbctte
miSgrabfn , au^miibleii , auśli3*ctn. TwyJi przepaści wiry,
Z^ sobą Sie znurciły. Hyb. I's. 78.

ZNUIiZYĆ , ob. Nurzyć, ponurzyć , zanurzyć. — §. Znurzyć,
ziuirzony, wynurzyć, wywnęlrzyć. .V luim.. /{».»«. ii3iiy-
piiTb, łi3nypflTb, ^ai 3""ftE ^ctauiJi'Ąutte!i , ^erauSncbmcii ,
aiii^weitKit , cf. wypatroszyć.

ZMŻMC, ZMŻYĆ Cl. diik., ob. Nużyć, cf. nudzić, znu-
żyć kot;o , zmordować , wyricńrzyć siły jes^o ; cincil flatlj
obmatłen, crfdliipfcn , eriniibcn. Przykrą podróżą znużony,
przyczołgał się do zdroju , i tam usiadł dla odetclinienia.
Mtiji. 72, 417. Spracowany łowami, słońcem uzno-
jony. Szuka, gdzieby mógł spocząć Kupido znużony.
Tuł. Siiul. 15. W nieładzie byliśmy znużeni siedmiogo-
dzmną scsyą Ł/.'/. Konst. i, 155. Sejm był znużony ro-
czną nieczyiinością swoją ib. 1, 96. (znudzony). i.,edwo
przemawiam , rozpaczą znużony. Teal. 45 b, 70 (zjetyl.
Nieznużenic ndv. . nie do zmordowania, uncrmufct , llidjt
JU ermubeil. Kaz po raz nirznużeme wykrzykują : żyj
królu! żyj królowa. Ossol. Mow. 51. Na śnie króiMuelinym
przestał, i czuwał nieznużenie. Pilch. Sen. gn. 206.

Z o.

ZÓir, Zfl|!IA , •ZIBIA , 1,1, 2Ób' ptasza, kokoszą i t d,
posypka. Mijriicrfiittcr , (Streiiiutter, ścbiittmttcr, 5iiit)clfiit(cr,
©dmnbclllltttr ; Holi zob , (2. dzióbj ; Lam osóbki ucut,
aceris • |)lewy, (sób < ząb; Vtnd sob « ząb, sobje • zę-
by); Croat zób < owies, zobeni » owsiany; IJal. zoob ,
ovalis ; fJuny zabi owies; Boin. zob pabulum equi , ul
esl bordeum , avena; Rag. zoob; Slav. zób > owies;
(Eccl. 3o6x dziob; łioss. 306x i) wole u ptaków i lu-

dzi , 2) żołądek). — Te robaczki pomykają się do je-
dzenia owsa albo inszej zobi Ząbk. }U 9'i, (Viud. esb-
bizbje, svierna rejaj. Ziarna kokoszom z żylnerm aller-
na/ir/i z zubią sypać. tJuur. Ek. 1 J3. Kokoszom . aby
sytnej zubi nie dawano. Uaur. Sk. 120. Ty wiesz jakich
trzeba dla ptasząt na zób' nasion. Zab. It, 5. A'u<t. Tru-
dno ptaszka ciiować , gdy zobi nie będzie miał. Faliit.
FI. 277. Każdy to głupi i daremtne robi, Co ptaki zbiera,
nie .mający zobi. Pot. Jow 2 , 65. Ptaszyna , chociaż na
niwach gęstą zobią zbiera , Przecież do gniazda swego
się obziera. K'huw. 62. — g. Fig. tr. Zób' , posypka ,
przyłuda , powab', neta, to czym nęcą, mianowicie pta-
ków; ^ogelajj, Sodfiittcr. Ptaki łacno brać na zobi Pul. Arg.
100. l'taki na zobią , na ponętę ryby łowią. lut. Arg. 145.
— Ogólniej: Ponęla, fiotffptiff , 3IC. Wędę widząc na gro-
bie, coż Lu rz^kę robi? Ile me iriając żadnej na żelezie
zobi? Pot.Pocz. \%^. — g. Botan. Plasza zob', fioA. plaćj
zob, zymoleyz; Cain. hrastovz, veleslika; (Croat. divja
zob aegelupt) Ptasza zób', drzewko oli«ie i bzo^i po-
dobne, jagody kwiczołom, ilrozdom iinfe roilzą''e , li-
gusir, ber .partricgel. iteak. Ped. 419. Ja^tody bgustrowe
zdadzą sie ptasznikom do łowieni.i ptnków, ztad po sla-
ropolsku zowią się plasza żołną, hink Hnśl. 2 , 56
Ptasza zób czyli liguslr. .Mun 74. 712 — Sowi groch,
sowią zobią zowią, labo sihestru , ®ilt>bobiicn. Sienn.
Wgkf. Zób' żabia, len$ pntu^tns. 2RpfrltnKii. Tc, ob. Ża-
bi. — j|. W zobki potrawa, kiórą zobać trzeba, et gra-
nit, vel graiioriim i/i.>((ir ciiius , quasi granatim, leu
granis singulis colligeiidis edendus Cn Tli. 1219. W zobki
I olrawa , którą jio ziarku i odrobinie jeść potrzeba, albo
raczej zobać. Wład groch , poziumki i t. d , fiilf Jłómci'
fpeife, bic man eiii Sprntbcn nai) bcm aiibern ift. Trantfer-
tur ad alia . et idem siinut qu'id ilrobno , eel w dorywczą.
Cn. Th. 1219. 5u fleiiicii, fiiiiiiKfii , nbflebrticbeiicii Ibfil-
i)(n, tbeilnicifc , ftiidiiicife, iinterbri'd)cn , abflcbrpdjcii , in tin-
jelii obgemiigitjleM ?liit)i'iiblicft;ii , siW.c/.mk'. Itadzę, żeby? tę
xiege me w zobki t\lkii i powie.-z^howiiie , ale z pilno-
ścią od początku do końca przeczyl:ił. Archel. pr (w do-
padki , w dochwalki , w dor^y). Z^^bym jednak w zobki
plotek tych nie jirzyjeła , zwlokę śmierć s«oje Pol. Arg.
47. Sławny nadworny poeta, cliiić w zobki Napisał był
tej suczce po śmierci nagiobki. Pul. Arg 221. Ina pręd-
ce). Przysłał dyamenl, a przy mm wiersz w zobki na-
pisany. Pol. Syt 505. W ol.oj..;u ćwiczony Niądz Ko-
chanowski , gdzie przyjdzie bądź w' snopki Słowa Ja-
dziergać . bądź mowę lać w 'zopki. Pe:r Hor. i B ^ b.
Przeżegnawszy w' zobki owce , woły skopy. Idzie w ko-
ściół, krnąwszą ofiary i popy. Pot Arg. 129. ib. I.i7.
'_w ogóle). — g. Nakoniec ciężki wstjd obejmie stany.
Że dla wolności krwi nie cedząc kropki Tsrana w rządy
wpuszcza, jako w zobki. Chmśr [ars 148 może: jak
w zboie", jak w stodołę. ZOBAĆ. 'ZLBAĆ tz. uirdok. ,
zobie pr dok., zoba ur. con/i«. ; Boh. zobali . lobi ruttro
colligere; Coin sobaii . sobal , soblfm • wiśnie i I. d.
jeść ; \'i»d fobali , soblem . .sobali . sobanje ; Croat.
zobati, zttblyem grunulim comtdo . jeść n p. winogrona;
Hag. zoballi , zobgijem ret granatim cumedtre , ruilro ci-

ZOBACZYĆ - ZOBOPOLNY.

bum eapere ; Bosn. zobati comedere rem , quae habel aci-
nos vel grana ; Ecrl. :^oeath , 306.1(0 singula grana ort
indo , r.olligendo edo. Zobad , zbierając , dziobiąc je^ć ;
nie mówi sio to sfowo o ptakacb miesojadach. Włod.
mit bem (siftnaDcI picfctib cjfcii , f(^iial)clii , aiiffd;im(iclu ,
pttfcit , Sonicr frciTcii , (cij]i'ntlid) mir yom itmm frcffeiibcti
(Scjlugelj. Zobiącc plastwo, łbierającii ; colleclo vivenles
nvss , semina colligentes: oppos. roplo vivenles. Cn. Th.
14-łl. Nastawił chłop sidła na źorawie i na gęsi, oo
mu zboże na polu zobali. Ezop. 27, (ef. ptaki zbo/.e pi-
ją , wyzobia dziobem , n. p. cudzo pszenicę ogania , a
jego wróble piją) jMahomet b)f gołębicę "zuczył , kie-
dy kazał kniziom , przyleciała, padła mu na ramieniu, i
i zobała z ucha. Biel. Sw. 72. Nosił koszyki z ciastem
na głowie; plaki przylatywały i w nich zobafy. Zal. H.
T. 58. 1 Leop Genes. 40, ii. fplastwo jadło je z kosza.
Bibl. Gd.). W kojcu zawsze trzeba mieć piasek czysty,
bo to-kapłuny lubią "zubae. IJaur Sk. 122. Złodzieja
lego zobać mają ptacy. Pot. Arg. 505, {ob. krucza stra-
wa}. — Fig. et Ir. Zawsze mu serce mól tajemny zo-
bie. Pot. Sijl. 205. gryzie, toczy, nnijcn. Alyśli biedne
serce zobiące. Jahf. Tel. 98. ( trapiące J. Przeczuwszy
Anton senat na się żwawy , Źe go z tych akcyj inwidya
*zoba .... Ckrośc. Far.i. 55. (gryzie, doskwiera, dokucza,
prześladuje). Gdy sie nieprzyjaciele koni szukając rozbiegli,
Bolesław przypadłszy po jednemu zobsł. Pot. Pocz. 479.
czubił, pokonał, pobił, poraził, zjadł, strawił, zgubił.

ZOBACZYĆ cz. dok, ob. Obaczyć . okiem postrzedz, wi-
dzieć, zoczyć; mii 3(ugen fcbcii , fi^ biirdj baś ©efidit ii6et'
jCltflen. Co to za uparty; on widzę, nic wierzy, aż zo-
baczy. Teal. 27. b, 90. Kilka mil za Warszawą 'już Pol-
skiej monety nie zobaczy, lecz tylko Pruską. Gaz. Nar.
1, 504. (nie widać). — Transl. Zobaczę, poniiarkuję ,
rozważę okoliczności; id' merbc fe^eii . lucrbe midi iiadi Sc<
fitibcn ber Umfłnnbc ridHcii. Kiedy tak, to zobaczę! R-.
Ale' ja się tern zobaczę nie kontentuję. Teat. 9, 58. —
Zaimk. Zobaczyć się z kim , znowu widzieć sie z kim ,
fii^ roieber fcbcil. Ścisnąwszy się wzajemnie , więcej rzec
przed płaczem nie mogliśmy , tylko: jutro się zobaczeni.
Zab. 12, 59. Gawdz. Co za bieda! musze się koniecznie
z nim zobaczyć. Boh Kmn. 1. 57. — Do zobaczenia,
do zobaczyska ■■ do widzenia znowu , a revoir , jum 28ic=
bcrfc^fil. Do zobaczenia bracie. Teat. 24. c, 99. Do zo-
baczenia , wkrótce tu powrócę ih. 55, 82. Bywaj zdrów,
do zahaczenia, ib. 55. d, 10. Anusiu idźmy! do zoba-
czyska ! ih. 22, 60. Treh. S M 95. Teat. 52. c, 51.—
*g Zobaczywać się , obaczyć się, pomjarkować się, upa-
miętać się ; in fid) gcbcii , fid) ńwti ScJTcrn bcfiimcn , feiiicn
gc^ler cinfc&cil. Byśmy się zobaczywali. Kam- Gd. 215.

'ZOBI-IAĆ cz mediń., poobijać, nad) eiiianbcr l'Cl'd)Iaijcii. Ko-
bieicimi znbijane ściany. Paszk. Dz. 72

'ZOHŁUDNIEĆ nijak. dok. , stać się obłudnym , t)eiid;krifd)
llicrDcn. I prorok i ofiamik zobłudnieli. Budn. Jer. 25, 1 I ;
t. j. siali sie obłudnymi, ib (sa obłudnikami, Bibl. Gd l.

ZOBOPOLNY,' "SOBOPOLNY, a, e, 'OBOSPOLNY. a, e, --
ic ndii , społeczny, spólnv, w kupie razem będący ; Q(-
mcinfd)afłli(^ , (ingcmfin , gemcin , pgleic^. Mężcstyzny do

ZOBOPOLNOŚC - ZOCZYĆ.

i15l

ciężkiej niewoli w trokach powiodą; podrostkowie , bia-
łogłowy i panienki zobopolnie wszystkie do porubstwa
ciągnąć będą. Janusz. Pos. D. — Zobopolny, wzajemny,
lUCdjfcIfeitig. Zóbopolna chęć , mulua vo/unlas. Cn Th.
1043. Daje wam nowe jirzykazanie , abyście sie zobo-
polnie miłowali; jakom ja was miłował, abyście sie i
wy tak miłowali społecznie, 1 Leop. Joaii. 15, 54 (aby-
ście się społecznie miłowali. Bihl. Gd.). Za zjbopolnym
zezwoleniem. Vol. Leg. 3, 168. (jednej i drugiej stro-
ny ). O ukochany ty jeden z wiels Dla *zopolnego
przybądź wesela. Zab. 9, 557. Zabl (dla spóluego) Patrz-
cież byście się sami zobopolnie nie potrawili. 1 Leop.
Galat. 5, 15. ( abyście jedni od drugich nie byli ztra-
wieni. Bibl. 6'dJ. — g Chem. Sol obospoliia , 3?nitrnlfalj ,
nazwisko ogólne, służące złączeniom chymicznym jakie-
gokolwiek bądź kwasu, z gatunkiem ziemi pitrwiasiko-
wcj , lub z metalem , lub z alkali ; ztąd podział na so-
le obospolne ziemne , metaliczne , alkaliczne .Hier. Mskr
— Suhst. ZOBOPOLNOŚC, ści , :., społeczność, wzaje-
mność. Un. Th. 1444, bic (s^cmciiif^aftlic^fcit, bic SBet^feb
feitigfcit. W zobopolnuści lam się ucieszymy, .Ąiiszp 99.
Nie potrzebuje-ć tej zobnnolności. 1 Leop. 2 Reg. 19, 57.

ZOBOWIĄZAĆ, 'o6 Obnwiązać.

*ZOBBĘBAC f:z. dok, 'Zobrębować eonlin., poodrebywać ,
rozrębywać, bi? Seifci; nadl ciiianber ab^nitcn, jerliniien.
Wina u nieprzyjaciół znaleziono dosyć, ale je król ka-
zał zobrębować dla jakicii jadów. Gwagn. 75. Kazał je
zobrębać. Biel. 6w. 252 b.

ZOCHIDCIC cz. dok., ob. Ochocić, zaochocić; anfrif^cn, aw
feitern. Władysław gdy już śmiałem i zochoconem ser-
cem do bitwy zmagające sie rycerstwo obaczył , do po-
tkania trąbić każe. Srom. 557.

ZOCZYĆ cz. dok., ob. Oczyć , okiem spostrzedz, zobaczyć;
crbli(f(ii , nml,'riiel)iiicii , gctnah-eii , gctualir iBcrben ; ( Bob.
ubledati , uhlidali , zahijdnauti (cf, zaglądać), zazfiti ( cf.
zajrżećj, spatfiti, spatfowati , ( cf. upatrzyć); Snrab. 1.
wulcdam, ( cf, wygląd.ić ; ; Vind. dogledati ( cf. do-
glądać) , Ygledati , domeshati ; Crcat. zapazujem ( cf. za-
jiatrzyćj, (zochim con/>-o«/o , in coram constitiio , zochim-
sze in coram me sisto , coiifrontor , cf. zaoczny): Bo.^i.
socilise, saslallise inconirursi ■, Ross. ycMOiptlb , yĆMO-
TpiiBaTb. Jeleń kiedy wilka zoczy Od smakowitej paSzy
zarazem odskoczy' Lib. Hor. 24, Nie obaczysz boga
grzeszniku , nie zoczysz tryumfującego wszcteczniku pa-
na. Pociej. 252. Ona przed inszemi pana swego Zoczy-
ła zmartwychwstałego. Groch. W. 100. (ujrzała. Tom ja,
drzewy zatajona. Wysłuchała nie zoczona, Jug Wyb. C
4 6, (niewidziana , niespostrzeżona , nieodkryta). Zawo-
łaj nn wszystko widome i niezoczone stworzenie Bzów.
lioz. 42. oku nie podległe, niewidzialne, uilfidltbnr. Zo-
czenie, co kto zoczył, widzenie, Widowisko, widok;

ba» GrDltiJtn , hai (frblicftc, ©cfeliene, bic (Jrfdicininig , ber
Slllblicf. Nieszczęśliwe zoczenia snuły mu się pnd oczy.
Niemr. Król. 1, 116. 'Cront. zochnószt co7i.<perlus , prae-
senlia) — 'g Zaimk Zoczyć się komu. pokazać mu się
w oczy : ciiicm untcr bic Jliigcii trctcii , il;m iii bie Slugcu, in
bcit Sffiiuf fommcii. Hetman oblókłszy sie w chłopską su-

142'

1132

ZOCZNY - ZOLA.

ZOLA - ŻOŁĄDKOWY.

knią, przepasawszy szablirę Słowiańską, oL'|]o'nif' się zo-
czył wszNsIkim swym towarzyszom. Buz. Sk. 222. Skaii-
derbej; z wiilkim gnii^wem i z sromola po licKuczku się
Turk..m zoczył. Bm. Sk. "266. ZOCZSY , a . e , — ie
udu , do zoczenia . do spostrzeżenia , moijący byr5 zoczo-
nym ; erblitfbar , fidiibar ; iCmai. z6cl.cn praesens, co?i-
froittalui , 0}'pus. zaoczny,;. Kukałam na drzeweczku nie-
winna Żorula , W tym r/iię niezocznie z tyłu uj^odziła ku-
la. Guw. Stel. 095. — § Aclif. Zoczny , łatro zoczący,
bystrejjo oka ; Idd)t erMirfciib , f(^arf)'i(^tig. Zoczna , miano
cbarcicy, 3Jame einer S?inDbiinMnn.

ZODYAK , u, w , koło zwierzęco na niebie , zwierzyniec ;
Vind. fnuzhni pot , obrozli ali pals dvunaist nebneli sna-
minj : Eccl 3iiaK0Hncen3 . ber If)icrfrei^ ; Adjed 10-
DYACZNY, ZODYATYCZlNY, ZODYAKOWY, a, e , Vi\if
Uńi < . — Zodyak , koło zwierzęce , które na sobie nosi
dwanaście zwierząt z gwiazd wykształlowanych ; a imiona
ich te są: skop, byk, bliźnięta, rak, lew, panna, waga,
niedźwiadek, slizeinc , koziorożec, wodnik, ryby. Oiw.
Ow. 50. Zodyak , cyrkuł wielki , ukośnie na sferze po-
łożony, na dwanaście części dwunastą zodyacznemi zna-
kami podzielony. Baran idzie przed bykiem , po bli-
źniętach riiki, Lew przed panną uchodzi, te są letnie
znaki ; \Vaj;a chłodzi z niedźwiedziem , StrzeJec zimnem
grozi , Koziorożec lad wiąże , wodnik ryby mrozi. Wyrw.
Ijeogr. 42. Światła zodyatyczneiio lak wielu sławr.ych
fizyków nie dojrz;iło. fam 85, 2, 47.

ZOFIA, ii, i., 1. "ZOFKA, ZOŚKA, i, i., zdrbn , ob. Zosia,
Zosienka: iniię własne, niewieście, Sopllia ; (z Greik.
ao(pia mądrość) Zofia mądre iraie ma, i moc słodkości,
Ho kto nie wie, że płynie cukier z ust mądrości? Burl.
B 4. Witołil namówił Władysława, iż pojął małżonkę
'Zowkę, eóike Iwana xiccia Kijowskiego; w Grodnie
ochrzczona była, bo Ruskiej wiary była, a dano jej imię
Zofia. Biel. iw. 255. — §. Bolan. Zofia, gatunek ru-
kwi, Snymbrium Sophia Kluk. Dykc. 5, 81. (£Pl'()icen<
9inufe. Sopbiccnfrniit. — (2 ZOFKA, i, z., mała zofa,
_ ij^luiiek kanapki, cin fleil1C8 Sophia, oh. Solka).

'ZOO, u. m., żcj-aiiie , palenie, cgień ; bflś Srcillltn, bic
^jpt , b(l3 8f"fl- Mcmnona Dorys miła swym żogiem pod-
pala. Znii. 15, 515. Jabi.

*ZO(iL/\DAĆ vz. dok., ob. Oglądać' . zubaczyć , zoczyć; «•
1'lirffn . ju ffijfn bcfommen , ninbniclinifn. U\i sie też skrył
podziemie, lam zastanę ciebie. Byś wszedł i pod obło-
ki , zoglądam cię w niebie. Chrzy^zl. Nin C 4 b.

ZOdMIiC iiijiik. duk., ogniem być pr)(rjel\m. zapalonym;
UDiii jeufr froriifcn, unb biird)brimflcn ffijii. I belki |.łiimie-
nislc , i kamień zogniały, W jednej mgle , .-.ż pHii słoń-
ce rzucane latały. Zah. 5, 459.

ZOKRĄGLIĆ n dok., ob. Okraglid. okręghć. zaokrąglić,
okrągłym uczynić , fllinilibcii. ł.»patka nakształt kijanki
u wierzchu zokraglona. /'rzedz. 56.

ZOLA , y. 3 , 'ZOL , u, wi., łużyny, popiół pozostały z łu-
gu. VWo(/ ; łuiyny, z których łur^ ciecze, zoła. Cn. Th.
5j5, iiiiii po^t lijnium /aciiim relirtuf. Cu Th 1444.
£i'ble, auSflchiufite 31fc^c , SDiuttoriotilc , 5WiitterIaiiflc ; (lio$t.

30Ja popiuł , mo.IOKl ług, aoJlIClbiri pcpichsly, n043OJKH

no430Jb zdła). Nawieźć zołu mydlarskiego. N. Pam. 1 7,
205. W zole, w ługu wygolowdć, wjzt.hć. A'. A'«m.,
flll^fojllcil. — ZOLA; n. p Ty s(i:ewasz skowroiieczku. jui
też i ja orze. Tobie krzycząc pod niebem, Iroj (lot cie-
cze z czoła, A mnie przy moim pługu strugimi płynie
żoła. Gaw. Siei. 595. (znój , pot ze skwaru słonecznei-o).
ŻOL.ĄilEK, dka. ro, ŹOLĄDF.CZEK, czka m.. idrbn : bok.
żalaudek, żaludek ; Slov. żaludck ; Sorali. i źoldk , żówik,
yednicza ; Sorab. 2 magan ; Carn. shelodez , shelodz;
Vind. shtiodez, sheloz ; Croat. seludiicz; Bag. xeludaz,
utróbiza , (cf. wątroba) ; hosn. sgeludac ; Slav. xeludac ,
Iśrbu , (cf. trzewa) ; Boss. /Kejy4()KX, aoÓŁ ( cf. zób'),
oxo4X, jiaJiOHa , vulg. mbuoiil , (cf. mamona); ber Ka-
gen. Żołądek, tentriculut , worek z błonek rozmait\ch
ułożonv, służący do trawienia pokarmu. Zool. 26 Arup.
'2, 24."/Vri 'Cyr. 47. Wejcii. Anal. fJ. Żołądek przyj-
muje od gardzielą pokarm i picie, hirih. Anat. 1. Nirn
zboża dociekli Za dawnych wieków ludzie , chleb z żo-
łędzi piekli. Stłukłszy ją abo zmełszy, jako jęczmień
drobno. Ba_i żołądek od niej nazwany podobno, /'of.
Potz. 505 Żołądek , go.«podarz człowieczego ciała. Burl.
u 5. Żołądek jest jako gospodarz w naszym ciele, klo-
py wszystkim izłonkom żywości dodaje. Sak. I'ibb!. 1-12,
(i'f. brzuch). Żołądka dobrego, dużego. Cn. Th. 1414.
(może co strawić , strawnego żołądka pr. et fig ti.). Po-
ksrni przjjęty od chorego żołądka wyrzucony bywa.
BitJ. Posl. 292. Żołądek zły ledwie miękkie potrawy
strawi, a dobremu i miękkie i grube nie wadją. Sk.
Kaz. 250 b. Żołądek co staremu strusi służW zdawna.
Teraz mu klejek , losół, plyzana niestrawna. Zol'. 8, 590.
Tera winem prawdziwie naprawić można żołądek zepsu-
ty przez niewczas. Troi. 4. b, 9. Żołądka bolenie, oh.
Kordyaka. Żołądka bolenie cierpiący; Croal. seludczo-
bolni , {eh. Kordyaezny . Zapomniałem, że mnie żołą-
dek mój bardzo beli. Boh. Kum 2, 51, (cf. rznięcie mieć).
Nie zapalaj sie bardzo moje serduszko, żebyś sobie żo-
łądeczka_ nie zallerowj.ła. Btih. hvm. 1. 401. — 'H.
Ttaml. Żołądek, gniew, chrap, ehr^pka wąlmba, wark,
- seriluszko ,"apeiyl. Cn. Th 1444. Wl 1:6 llmviDcii, TOi^
flllll|ł , 3lcr()Cr, cf Lat. epistoła plena slonoibi. {oh. żo-
łądkuję się , cf żółć). — ^. U zwierzut odżuwajacyh
pierwszy żołądek zowie się żwarz. drugi czep; bir SKu^r,
M (Sarn , tizeci xięsii -. Bih iliśika //f.v< cuiyrB ,
czwarty iii.koinec żołądek. Kh-k Zw. 1, 41 bil ('sillinfltlfn ,
ber Difrte SDJoflin bfr micbcrfiiucnbin J(łtcrt , brr 9Ji'bcn.
Wół ma cyleiy żołądki , co sie snsdnie może obacryć
w owych fiakacli . kióre się dzielą na czworo, jedne zo-
wiemy xiegi . diiigie są jako czepiec, trzecie jako ło-
sia skóra, czwaile śliaz. >«A l'iobl. 71, {uk. FUl , sia-
tka, psałl.rzl Żołądek flakowy ez\li xiego»y. Yfolut.
50 ŻCLAUKOWAG się :ii/«-A »,;',</,*.; żołądkuję mc,
gniewam się, tlcmarhoT. Lu l.r. 2"'5 Cn 7/i 1444.
M/urf wark mieć, chr.'pke , wąlrolle nieć, ni:.ikila6
się . unflr()(iltcn frun . unn-iHifl ftpn , rabrufli* ff»n f intit
?lfrflor nóbrcn. ŻOŁ/^!)KOWY a. e od żołądka. Wogfn.;
Boh. żah.dkowy; \iud. shciodcłhni; C\i>at seiuil. . hni ;
Buii. »ejy40'iHuB ; Eccl. »;ejy4K0BUfi. Żołądkowe uście

ŻOŁĄDŻ-ZÓŁĆ.

ŻÓŁCIANY - ŻÓŁCIEŃ.

łl33

Cli. Th. 1444, fiag. xliciza, oxiciza , Jer Wagciimimb.
Woda 'letko zgrzana często pita moc żołądkową zemdle-
wa. Cresc. 12. Zo/ądkowe lekarstwo. T': Trzebaby dla
jejmości żołądkowego wina , i dziatkom tez dla żołądka
pozwalają. Fulib. N. (wódeczki, cf. kordyalik, kor<lya'r).

ZGŁADŹ, ędzi , i., fioA. źalud , zialud ; fSlov. źałud; Sorab.
1. żiddż , (2. zój«5), fowdź, dubane źowdz ; Sorab. 2.
żolz (cf. zofzyi, zowż ; Cain. sholod , shelod ; Viud. shii-
lod , shelod; Croa>. sćiud , seludek, sir tob. Zer), bu-
ków sir, bukevcza , {oh. Bukiew'); Dal. xelyud ; Rag.
xelud, xir; Bosn. sgelud , sgeludciac ,, sgir ; Slav. xir ;
Ross. H;e.iy4b; Ecd. x6.\£a*>, wciesa , (2. stciesa zołzy,
a(e.iy40MKn glandutae; cf. Lat. glans; glandis ; Itai |;lu-
aiuia) ; żołądź dębowy, bukowy , wiezożofdowy. Tr. : bic
eii^d , Me M(X , 25u*ctfcr, Siidifidicl. Żołędzie zdadzą
się do czarnego farbowania i należycie niemi ukarmiają
się wieprze. Kluk. Ruśl. 21 , 19. Zołądź collect ■■ lo-
łędzie , Cit^cl, Gic^clii. Jeśli kto świnie na żołądź do
łasa wżenię. Herb. Sial 555. na żer , na żerowisko ;
bic ©ttiiicinc in bie Gicbciii ttei&cil. Prowent z żołędzi zo-
wie sie żerowym , który wchodzi dziedzicowi do intraty.
Haur. Ek. 168. — Frov. Niedźwiedź srogo na żołądź
ryka , Gdy gsłęź spadnie, mdczkiem umyka. Cn Ad.
595. (na słabego się porywamy, przed wielkim umyka-
my). — §. Zołądź , żołędzie w karcie Niemieckiej ; Ross.
jKjyjn , KpecTU, KpecTOBuii , bic GiĄeln, pbcr bie Gcfmi in
ber Sciitidicn Sarte. Zołądź się święci. Tr. — ^ Zołądź,
rzecz do żołędzi podobna, etlDfltt ber Gi^icI ńDnIidiCŻ Żołę-
dziami ołowiancmi wielkiemi , na rzemieniu długim uwią-
zanemi , jakoby basałykami , nieprzyjaciół gromili. Warg.
Cez. 205. kulami , mit bicterneii gittcln , Siigeln. Z żołę-
dzia kijec gronowity. ^1/6. iia Woj. II. iz żclezcem na
kształt żołędzi, szersz\ra od spodu i kołpaczastym). —
Anatom. Rnlanus , żołądź czyli główka korzenia mę.^kie-
go. Perz. Cyr. 146. Paszk. Di. 79. bie ©idiel nm mćiun'
liien (Sliebe. Slulejka pokrywa żołądź czyli główkę człon-
ka męskiego przedskórkiem , załupek ^pod nią szyjkę
ściska. Perz. Lek. 2, 18 — 'g. Zool. Żołądź, morski
pław miękkoskorupy, jako Grecy i Łacinnicy go zowia, ha-
lanus , tesInceoTum geniis qlnndi simile. Cn. Th. 1445.
bie eid)c!mu|d)cl ŻOŁĄDZIOROUNY, ob. Żołędzmrodny,
żiiłędzisty , żołędny. — (ZOŁAWSKl, oh. Żuławski).

ZOŁĆ , I, 1; (Boh. żluć; SI ov zhi& , zlc ; Sorafc. 1. źoldź
(1) żnłądź , 2) żółćj, źowdż ; Cant. shovzh , yht, (cf.
jadi ; Yind. sholz , shauz , shnuz : Croał. sijl ; Dal. zla-
ticza ; Rag xuuc, ijed, (cf. jid) ; Bosn. sgjuc; S/av. xiics ;
Ross. H;e.mb; Anglos. gealla ; Angl. et' hi. gali; Svec.
galla ; Gerin bie ®alle ; Graec ip)Ą , cf. Gall. jaloux ;
cf. Lat. fel) ; żółć, bilis , cieczą tłusta, żółta , gorzka ,
zawiera się w tori'bce liłonkowatej przyrosłej do wątro-
by. Zool. 50. Kluk. Zw. 1, 55. Kiup. 2, 49; sok żół-
tozielonawy , gorzki, nieprzYJemnesin zapachu. bniad.
Chem 2 ,'24.'vV(yc/!. Anat. 80 bie ©nile , ®aU?. Zdro-
wą żółć mający ; Ecrl ypiiio^.iiYHie Graec. ii^olog.
Czarna żółć , cf melankolia . kolera ; Vtnd. tegota , ("cf.
'tążyćj ; Eccl qepHO>K(>.mie Suk z firirtki kolorę albo
żółć wywodzi. Syr. 57t). Żółć grubą, gęsią, dawni

pisarze lekarscy żółcią czarną nazwali. Osleol. 15 pr.
Czarna żółć, materya ostra, i;ęsla , w śledzionie , w wą-
trobie, W' gruczołku podżołądkowym dfiigo s[)okojna
pozostaje. Krup. 5, 418. Czarnej żófci człouick; Eucl.
ne\)HO'iKe.nnun , (cf melsnkoliczny, cf. kolcryczny;. — 8.
Zóło , siedlisko złego humoru , złości , gniewu ; zlad :
żółć = złość , gniew , wark , (cf żołądek . cf. wątroba; ;
Croal. zlatenicza , sutenicza ; Dał. zlaticza , (Salle , 'Boi'
licit, Slcrflcr, Slcrgcnii^ , 3''r"- ^'^^ 'o Wac Panu żółć tak
poruszyło? Te:it. 1. b, 48. (co go tak rozzłościło, zją-
lrzyło_?j Zazdrość prosto nie patrzy . zyzem tylko strzy-
że , Żółcią pluje, i splula żółć za pokarm liże. Zab. 12,
253. Jest ona dobrego , łaskawego i nitzawziętego ser-
ca , jako gołąbek bez żółci. Teat. 24. 6 , 5i. O mój
gołąbeczku, i ty, masz żółć w sobie! Teat 50. b, 112.
— g Effective: Żółć, gorzkość , gorycz; @alle, bitterc (Sttl=
Ic, 33ittcrfeit. Gorzki jak żółć Ymd. grenek kaker shouz,
ijnUciibittcr. Kąsek żółci beczkę miodu popsuje. Bari.
a 4, fcf. kwas). Gdzie miód , tam też żółć. Eraz. Jez.
B s. (nie ma róży bez cierni). Fortuna żółć miesza
z miodem. Chrośc. Luk. 155. (gdzież róża bez cierni?)
NYięcej żółci, niżli miodu, t. j. nędzy więcej niżli roz-
koszy. Maci.; (plus /eliis . quam mellis). Na miód, nie
na żółć łowią ludzie mu<hy. Jatf. Ez. 97. Zamiast [lo-
wabu, uczyni wstręty, pobożność żółcią zapraw na. Znh.
15, 245. Nar. Słodycz ta podobno mu sie żółcią sta-
nie. Teat. 14, 7 i. ŻOŁClANY, ob. Żółciowy. ŻÓŁCIĆ,
cz. niedok, ożółcić , pożółcić dok,; Sak. źlutiti ; Sorab.

1. źówtźu; Vjnrf. sashouzati; fioss. a<CJTiiTb, Aieinm, Ken-
qy ; Ecdr. OJKC.iraFO . HiejTio: żółcią, czyli goryczą za-
prawić , acrgancii , mit (Satle , mit Sittcrn ntimaiien , bitter
liwdicil pr. et fi), tr. Niechaj mię w winie kąpie , pie-
przy, żółci, słodzi; Ani mi kuchmistrz, ani piwniczny
dogodzi. Gdy nTe masz fanlazyi. Fot. Arg. 140 — §.
Żółcić, żółtą farbą napuszczać. Wlod. żółtym czynić, lub
czynić, że co żółknie; gcit) mndien , gclb fdrbcit phys. et
fig Ir. O ługu, który żółci włosy. Sienn. 492. Rece-
pta na żółcenie wło.-:ów, że będą jak złoto. Meszk. Ped.

2. Farbierze czynią z krokosu farbę, którą żółcą szaty.
Syr. 1527. Te smutne namiętności z twego patrzą czo-
ła , 1_ żółcą wszystko, co cię otacza do koła. Przyh. Ab.
25. ŻÓŁCIEĆ nijak, niedok, 'zżółcieć dok., stać sie żół-
cią , ^joryczą . 511 ©alle Ricrbcii pr. et fig Ir. — § Stać
sie żółtym, z;ijść żółtością , żółknieć, ob. Żółknąć: Ecd.
s-iaitin . nos.iaT-feTii , gclb tucrbcn propr. et tr. Z po-
wszechnego zepsucia humorów twarz żółcieje. Krup b,
758. Włosów żółcienie. Sienn. 492. Miękkie 1 gęste
włosy na głowie żółcieją , .\ lica się purpurą jasno ru-
mienieja. ToŁ Saut. 48. Jeśliby włosy ziółciały i zcień-
czałv, wyobcuje ich kapłan, bo tacy mają trąd w gło-
wie abo w ciele, 1 Leop. Levit. 13. Tak gdy dojżrza-
łym plonem przyodziane. Obszerne łany przyjemnie żół-
cieją, Skina się od słońca kłosy pochylone. Ki^as Woj.
(1h. 45. Żółcieje i)lado , jasno, płowieję. Cn. Th. 1445.
Żółcieje ostro ku czerwonemu, rutilesro. Cn. Th. 1445.
ŻÓŁCIEŃ, ja, m, ziele; Indyjski ostrzyż , żuchany pu-
szcza z siebie farbę jako szafran, przeto teź od nas sza-

H34

ZÓŁCINA - ŻOŁD.

ŻOŁDACKI - ZOŁDOWNIK.

tranem i żófcieiiiem Indyjskim nazywany. Syr. 28. eur-
cuma lonyi , gatunek ost^zyża , korzeń na wsi zowią im-
bierein iółlym , zażywany na żółto farbowanie. Stuk. Di/kc.
1,i75. ®ilbi5iir}el , ' Iniige eiirciime. ŻÓŁCINA , y, z'., żół-
toie ; Croat. suliiia , sutoszt ; łicy. xutl(ia , xutillo ; Bosn.
sgjulillr) ; Hos>:. wcaiiiaHa , gdbe gardę , ®t\b\)t\t. Cezar,
gdzie Hen (jieni swoje inetv, Nie widział równej włosów
żółćmy. Clirośc. Luk. 551.' ■ŻOŁCIOŚNMADY, a, e. n. p.
Cerber wywiera z gęby jad żółciośniady. Hor. 2, 95.
Kniaź.; spirilui leter ^aevus(jue , (jatlftlirailllliĄ. Zółi'io-
śniade smoki Hor. 2, 221. Kniai. ŻÓŁCIOWY, ŻÓŁ-
CIANY, a. e, felleu% e. yr. sudor. Cii. Tn. 14-io, od żół-
ci, ©alleit-; Boh. żluuowy : /iag. xui"ni ; /fo.^.s. jKejmihlB.
Zółciany, żoł.iowy, do żółci należący. Wlid. Torebka
żółciowa, skórkowMte naczynie , na podobicristwo gruszki,
leżące w dolni'j części wątroby, które utrzymuje żółó , i
przyzwoitego ją czasu do kiszek odprowadza, /.'/u';. Ziu.
I , 42 Żółciowy pęeherz. Wejeh. Anat. 79. t>ie ®nUciI=
tlafc ; Boh żhićina. Krup. 2, 49. Żófciowa i-nr,nczka.
Per:,. Lek 42. et 47. brtiS ©allciiftcber. ŻOŁCISTOŚC, śti.
i., mnogość tzjii obfitość żółci, Mc ®aUiflfcit , SKeiiflt
oon ©nile; Ytnd. sbouznia , shouznost; tiouf. suhkócba ;
Dal .\ukost , xukoszt . gorzkość , bic Stttcrfcit. ZÓŁCI-
STY, a, e, — o adv.. pełen żółci , goryczy ; OoU ®ilDeii,
gaUig ; Soreb. \. źowdżoyili? , żowdżiske; Garn. sbovz-
hnat ; Vind. shouzast , shouzliiMi , sliouza poun ; Croat.
suchaszt , zlat-Miichen , z!ateniclia<zl , suhkek ; Dal. xu-
kak ' gorzki ; Bosn. sgjiik , gorak); Rug. xiiutugav. zlau-
lin ; Slav. xuesljv ; Hoss HłiuroHte.MiiUłl. VV grubo żół-
ciste myśli głęboko _zgrążony. Pnyb. Ab. 117, cf. zgry-
źliwy, gniewliwy. ŻÓŁCIUCHNY, ob. żółty.

Pochodź, ióily , żółtawy, żółtaczka; zohy , zohowad ;
żółknąć, pożółknąć, {irzeiółknąć , wjżółknąć \ — ^. (/.
'Joty, złoto; — g. cf. złość, zły.
ŻOŁD, u, m. ; Boli. żołd; Slov. żołd; Sorab. I. żóld ;
Hung.ióld; Vind. so\d , sliold , pbzhilu, plazlia ; (shoud,
voiska , shoudovanje , voiskovanje , Carn. slióvd mililia ,
bellum , praelium ; Vind. shoud osnaniti , shoud naiio-
vedeti • wojnę wypowiedzieć, wojnę wydaćj ; Hag. pl;1-
ta , phichj.i ; Ross. MoropenTi , MoropuMi : Eccl. uaiiMTi
(cf iiajemi, OG(iOKl> , (cf obrok,; Ital. soldo ; tjall. sol-
de ; Hitp. suelde ; cf Lat. soivere, salarium . of soli-
dus; cf Gall. sou); zapłata wyznaczona mianowicie na-
jętym żołnierzom czyli żołdalom ; Germ ber ®olb, cf.
lenung , bie SÓt^nuiig Przestańcie żołnierze na żołdzie
waszym , na służebnych pieniądzach waszych. Sk. haz
29. Nienależyty lo zwyezaj utrzymywać ludzi wojsko-
wych na swym żołdzie , pod iinienie ii gwardyi narodo-
wej , zwłaszcza partykularnym. Leszcz, (ił 117. i kloż
kiedy swoim żołdem 'bojuje ? 1 Lfop 1 Cor. 9, 7. (kloż
kiedy służy żołnierską swoim kosztem ? BM. Gd.). Żołd,
który z dawna Skanderbeg .Mojżeszowi dawał , po tern
jego zjechaniu do skarbu swojego obrócił liaz Sk 410.
('jurgiidt. pensya jego). Cclniey, nikogo nie ściskajcie,
ale przestawajcie na 'żołdziech waszydl 5 L-u/) Lw: 7i,
14. (na zapłacie s*ojej, na pcnsyi swojeji — Znłd win-
dę, żułdoję , żołnierską służę; mi-reo . stipendwr , mti-

tor. Cn. Th. 1445. żołdatem jestem, im Srlbc ftftjfn
8eJ)ii)i>lDat fcon, al« Solbat obcr ttólbncr biencn. .Majac moc
i siłę cielesna wielką, między wojskiem Rzymskim żołd
wiódł. Sk. Żyw.l, 241. Nie do twarzy staremu, nie
do jego cery Żołd wieść, służąc pod znakiem .Marsa
lub Weiiery, Mon. 70, 124. Rodzice ich wespół ze
mna żołJ wiedli, /'ilck. Sen. łusk. 54. (razem w wojsku
służyli;. — ^ Żołd, wojowanie, wojskowośó, służba wojsko-
wa ; ber Słricjjijbienft , biW słricg^trcfen. Jaromin do Pol-
ski się udał , chcąc przy Bolesławie i żołdem się bawić,
i gruntowniej o rzeczach swoich radzić. Krem. 97 ; mi-
litaturus. Żołnierze zazwani , eiwculi , którzy w żołdzie
lata swe wysłużywszy, na prośbę hetmana do żołnier-
skiego się rzemiosła wracali. I'ilch. Sali. 114. Wspo-
mnijcie na nę.lzne towarzysze, którzy jeszcze w polu na
żołdzie niebe^piei znym leżą! Sk. Kaz 639 b. Bolesław
sposób żołdu rycerstwu po wszystkich powiatach opisał:
tak, aby każdy wojewoda z |>0'Aialii swego według opi-
sania [icwną liczbę żołnierza gotowego na wojnę stawił.
Krum. 78 ; (rationerm militandi). Przeszkadzidi Krzyżacy,
aby papież Władysławowi prawem wojny krzyża i. Ta-
tary wojować nie dopuścił, obawiając się, żeby kroi ta-
kiego żołdu przeciwko onym nie zażył. Krom. 4S9;
(iliis militibus ; wojska tego , wojny tej , wyprawy wo-
jennej żeby przeciw nim nie obrócił). — Transl ogól-
niej : Żołd , służba ; Siciift , ?oI)nbicnfł. Od żołdów dya-
belskich do chorągwi Cl-rystusowch ich zaciągnął. Birk.
Dom 59. Czart od służby bogarodzicy sługi jej_ od-
straszył , i na SWÓJ źo/ij przewabił. Bzów. Roi. pr. Z()Ł-
UACKI.a. ic , ŻOŁDACZY. a. e, od żołdaka , żołda-
ctwa. żołnierski; SÓIbncr > , Solbatcti-, Solbatfffft ■ ; (Gam.
shovdne ; Yind. shouden ■■ wojennyj ; fti).<.<. co .ijarcKiA ,
cci/iaiOBi. Zołdiczy gmin. Nar. Tac. 5, 29, ib 86. Śmia-
łym z pij.iństwa być inoże , ale nie rycerzem, który ro-
zumem i cnotą wiek swój i żołdacką prowadzi. Star.
Hyc. 36. żołd wiedzie, żołduje . żołnierską służy, żoł-
nierską się bawi. Ż0ŁD.\CTW(3 , a, n., żołniersk.-i słu-
żba , żołnierka, żołnicrstwo . ber .Sfibatcnbieiifł. — _ Cj/-
lecty Żołdactwo." żołdaki , bie toPlbiUffff , »2olbiitfn. ŻOŁ-
DAK, 'ZOLDAT, ŻOŁDAT. a. m, 'Żołduicrz Biel. Śu>.
194 //. Genn. bcr SÓlDlter , żołd wiodący, żołduj^cy , żoł-
nierską służący , żołnierz , wojak ; bcr CiibitUMbot , bfr
'MietdlolDat, ber 3i.'lbat; Hos.f. oOpoMHiiKi , tiópoiiłCT .
( cf. obrokj. Żołdak, który nie z gruntu, ale la żołd
.służy Dudy 75. Żołdat, żołdaci Vvl. Leg 5, 122
Żołdak, 'ŻOŁDOWMK, żołnierz płatny Włod. Zołd.ik,
żułdiiwnik, żołdowy żołnierz, żołnierz pieniężny, słui>'-
bny, Liroszowy, kwarciaiiy Cn. Cn. 1415. Znłdjtów /i
pieniądze zaciągają Kłok. Turk. 208. Delikal nigdy ni-
będzie dobrym żołd.ikiem i dobrym rycerzem . chyba na
burku. Falth. /?. Mówimy-ć o wojnie , ale mało na tym.
Rzeczą Sie samą trzeba pokazać żołdłlem Pul. Zm-. 162
(wojo Anikiem , rycerzem, bidialyrem ). Zi>łd.U.vn słu-
żył przed Francułka wojną. Ghośc Luk 170 (żołilowa-
łem . żof I wiodłem, sł lżyłem i.iłinarską 1 Slałi rola
żołdatów na straży w 'paracie. Pol. .Arg. 2|l. Żadna
różnić mnie od wa< nie bediie odmiana , Żołdaka mieć

Ż o Ł D o w A Ć - Ż O Ł Ę D N Y.

będziecie ze mnie i hetmana. Zab. 8, 355. Koss. Po-
słuszny zołdal nie czuje swoich ran , gdy na he-
tmańskie patrzą Birk. Gl. tionc. 36. Gdzie zołdaci ma-
io posłuszni , tedy też nimi mało sprawi. Budn. Apopht.
135. C^r Ati\syński ma około óOOO Łułdaków. Boler.
212. Sułtan może z najpodlejszego żdJdata baszę uczy-
nić, hiok. Tuik. 88. (z gemeina , z prostego, gminnego
żołnierza ) Mina biednego żołdaka. Teat. 52. 52. Bez-
pieczne narody, lub żołdata nie znały, wyżywały go-
dy. Zebr. Ow. 4. Jak rzucają się wilcy na owce slra-
chane, Tak żołdaki pod Dametesa sztandary zebrane.
Cliod. (Jesn. 220. Na tej trumny bokach wojenne wy-
szjte są znaki, Tu zbrojne uderzają na siebie żołdaki.
łb 220. — ^B NYidać z tych przj kładów , że dziś
żołdak, żołdat użysva sie zgrubiałe, zamiast powszechniej
używanego żołnierz. ŻÓŁUOWAC, med . coniin. , żołd
wieść, żołnierską służyć, być żołdakiem czyli żołdowni-
kiem , żołnierzować ; 5Kietb)olf)at fcsii , im goirc ftcbcn ,
Sricgśbienfte fiit golimmij tfcun ; [Yind. shodovat « wojować,
v'shoudjemati , nasliounirati = zaciągać żołnierzy) Zołdo -
wałem nie bez chwały , gdy jeszcze był mój wiek cały.
Feir. Hor. 1, H o b. Niewieściuch lękał się pod teini
znakami żoldować , że ci żołnierze zawsze walczyć mu-
sza. Ossol. Mow. 76. Cokolwiek pod niebem się naro-
dów znajduje, Z południa i z północy, to z nami żoł-
duje. Bnrdi Luk. H9 Zołdowanie , żołnierski stan,
"żołnierska. Ch. T/i 1445. żołnierka, żołd.nctwo ; 8oIbnten
lcl'Cn, SDlbntfiifłnnb ; ^^^'n\d. shoudovanje, voiskovaiije ■■
wojna, wojowanie). Robert od bożego się grobu wró-
ciwszy, żołuovTanie swoje obrócił na odszczepieńeów.
SA. Dz. 1094. (wyprawę wojenną, służbę wojenna;
Sricgścjpebitiiiii , Sriei3»bicnft, ob. Żołd).— *;;. Byle w do-
mu bez piekła, bez krzyku, spokojnie. Daję ci pozwo-
lenie, żołduj gachów roty. Żabi. .^mf. 58. weź wżołd
swój , najmuj sobie , pozaciągaj , iiiilim )le iii Solb. ŻOŁ-
DOWY, ŻOŁDOWlNY, a, e"; od żołdu, żołdem najęty,
zaciągany, lenungowy , najemny; (5p1D=, $!p|in>, ?6b=
mingś = , 9)Nclbl = ; (Cam. shovden, shGvdne : VJHrf. sliou-
den , Yoisken > wojenny; Rois. coJAaTCKiil , COJ4aT0Bi
żołnierski; Za jeden żołdowy grosz przedać gotowy du-
szę, w szyku stoi Siisz-yc. Pieśii. 505. Wysłał Perseusz
dziesięć tysięcy żołnierzy żołdowych , by pagórki osa-
dzili. Zab. o , 58.

Dalsze pochodź żołnierz, żołnierka, żołnierski, żol-
uierslwn.
ZOŁEDM.^K , a, m. , wieprz żołędziowy, żołedziożcrnv,
żołędziopasny, fin eii^clfdjiDetn. ŻOŁĘDNY, ŻOŁĘDZIOWY,
a, e, od żołędzi, 6i(^cl=; łinJ sholoden , shelodnast ;
Croat. .«eludni ; Hiig. xeludni ; Bosn. sgeludni ; Ecrl.iae-
jy4HUH. Mysz żołedn.i , mus querciniis , najiluje się po
las^ili i drzewach dębowych, żyje żołędziami hiuk Zw.
1, 555; znajduje się pod drzewami dęboweini w l;łsach,
żołędziami żyje Ład. H. N. H4. bie Śidsflmaul ŻOŁĘ-
DNY, żołędziowy, pasący się na żołędzi, żołędziożerny ;
Hoss. >KOjy4oa4ea'B , eidiclireiTenb. Żołędziowe owinie ,
glandwou. Cn. T 1445. — g. W kartach: Zołędny, in
kr Seutft^eit Sattc : ©ii^el ■■ , ©(fctn = . Tuz żołędny. Teal.

ZOŁĘDZIORODNY-ŻOŁNA. 1133

52 , 106 , Ross. )Kjy40BhiB ryst. Acz leż tam i kufel i
żołędny tuz wielkie zachowanie miewają, ale gdy zacho-
wasz na wszem stateczną ponńiarę w solne , nic lo tobie
wszystko szkodzić nic będzie. Rej. Zw. 26 6 Drut;ie"o
żołędny król od wielu rzeczy odwiedzie , a sweini go
sprawami zabawi. Hej. Zw. 1 00 b. Pod::ła mi w uwagę
szóstka źołedna bardzo dobrą Icme ; założyłem ja tedv
sobie na czoło mego pisma. !^lon. 74, 589. IJbrolliwa
błądzi, słowa z szóstki żołednej. ib. 74,398. — g. Żo-
łędny, ŻOŁĘDZIOROD.NY; ŻOŁĄDZIORODNY , ■ ŻO-
ŁEDZISTY, żołędziowy, wydający czyli rodzący żołeilzie ;
ti^cltragciib , ciiclcrjeiigcnb ; Ecd. 5Ke3y4opo4HuH. Żo-
łędny, żołędziowy, żołędziorodny , ijlandifer. Cn. Th.
14.")5. _ rodzący żołądź. Wiod. Chciał wyrwać żołędny
dąb. Zebr. Ow. 304; (glandiferam qnerctim). Widziałem
usiłującego wysiepnąć z ziemi dąbii żoładziorodnego.
0(w Ow. 484. Nastroili się byli "szczuny podgryźć dąb
żołędzisty. Ezop. 109.

ZOL.IC (Z. nieuok., wyzolić dok., w zole, w ługu gotować
i wyyotować. A' Ram. fo^Icn , nusfoblen , in bor ^aiujc fo=
d;cn. Zoll się półsetek w ługu z popiołu. Przędz. 86 .
{ob. Zołai. Płólna zolenie , czyli wługn moczenie ^i. 81.

ŻÓŁKNĄĆ, ŻÓŁTNĄĆ nyo/l-. /erfn,'/. , 'Żólknieć , Żółlmeć
niedck., pożółknąć , zżółknąć dok., żółto zajść, żółtym
się stać, żółcieć, żółcić się, gclbe n'erbeii ; /)'o/i. źlutnauti ,
seżlutnauti; 5/ov. żłutnauti ; Croat. sutem , sutimsze,
f ut^zem : Bosn. sgjutilise . posgjucchiyati ; Rag. xijtjetise ;
Ross ate.iKHyrb, ate.iitTŁ. Wody się ścinały, kwiatki
więdły, liście żółkntały. Mon. 65, 182. Wialr powtarza-
jąc silne swoje jirzyjścia , Splotło l.mie g.iłęzie, zźólkłe
miota liścia. Krus. Oss. H o b. Pożółtły wierzby, zżółtła
wiklina , Poczerwienione wiśnie , zżółtniałe jabłonie.
Cbod. Gesn. 91. Gruszki te w słomie chować, póki się
nie uleżą abo żółknieja Chtiuel. 1, 646. Biedna dzie-
wczyna zżółkła jak liść. Teat. 18. b, 36 Zżófkłe czoło.
Bnld. Sen 16. Jemu zaś czarni szkaradzą oszczercę Zwa-
rzony uiinsł i 'ziołkniałe serce, hniaż. l'oei. 1 . 197.
Żółknienie, ŻOŁKLINA. y. i., pożółknienie , zaszłość
żółtem , żółtość : baś Grgcltcn , ©elBiuerbcn , bn^j ©cibc.
Żółknienie z karmi zęby psuje; dobrze od takiej żółkliny
w 'uścioih mieć masl\ke, na każde zaranie żnjac ja.
Siem. 518. ŻÓŁKWIĄ " ŻÓŁKIEW", kwi , z., miasto
Ruskie _ w- cyrkule Lwowskim , dało początek imieniu
f:<milii Żółkiewskich. Dykc. Geogr. 3, 114, eilie ©tabt ill
©nlijisn. ŻOŁNA , y , s. , rodzaj żołny do rzędu sroczego
należy, merops: u nas znajduje się żołna żółta . opinsler,
i szara , chciwa jest na pszczoły, które językiem z pszczel-
nika wydobywa. Zoot 266-7. Żołna czarna pospolita,
picus mariiiis , wielkości wrony, ma czarne pióra; żołna
zielona , pierwszej mało co wielkości ustępuje , riridis.
Kluk. Zw. 2, 279. ber Siencnircffer , Smmcnnioli ; (Boh.
żluwa , wlha , (cf. wielga): Sorab. 2. luzija ; Carn. sel-
nyak (cf. zielonek), shovna , brigovniza , brigula , hud-
yarnezza : Yind. sholna , shouna , shona = dzięcioł; Rag.
xii£;na, vugga ; Croa(. detely, bri^unicza , brigulya , pche-
lozobacz merops; Bosn, brigunicza , prigoruglja ; Slav.
xuna > dzięcioł ; Ross. »eJHa , !KOJiHa picus marlius, mypKa

1136

ZOŁNICA - ŻOŁNIERSKI.

ZOŁNIERSTWO - ŻOŁNIERZ.

nerops apiuster). ŻoJi)^ jadają pszczoły. Banial. J 3.
Zo/ny na()a(Jłs^y na zwaJliwe pszczół roje , bez braku
winne i niewinne połkną. Karp. 7, 72. Nie wyciągam
języka j ik żołną . ale i;o nfiocno za zębami trzymam.
Mon. 71, 318. _ Żołny, trznadle i kuropatwy ciekawe.
Banial. J 3. Żołny niemiło skrzeczały, ib. zimulabant.
Chmiel. 1, 86.
ZOŁNlt-.A, y, 2 , statek czyli n;iczynie od zoły . baS Sau-

ŻOŁMEKCZYK , a, m. , zdrbn rzenzown. żołnierz, eill jltlt'
flfr SolDat, ciit fleincr ©olDat ; Boh. wogaćek. Upomnia-
łem cię , abyś z żołnierczyki sprawy nie mi it. ł/oi. ; Pod.
B 1. Wsz.slko Żołnierczykom wolno Mul. z Pod. B 3.
Ż0Ł.MEF5KA, i, i., kobieta żołnierz, rycerka . boha-
lyrka , bic Sulbatinii , bic Jtrie jerimi , JJitterimi , $elDiiin ;
lub też żona żołoierska , bic 3t)lbatenfrau ; Boh. wogaćka ;
C'ir;i. sli')vnirka ; \'ind. shouiiirka , shouiiiriza, sliouni-
rjava shena , shiuJniza , vomiza , shourijakinja , voiska-
riza ; Bosn. Yojnica ; /i')<s C0.14aTKil. Łuk nosiła i .strzały,
żołnierką była. Olw. Ow. 73 Porównywa miłoiSć z żoł-
nierką. Hut Om. 6,2 — §. Żołnierkn, 'żołnierska,
{ob. Żołnierski), żołnierstwo , żołii , stan żołnierski , "żół-
dactwo , żoIJowanie , żołnierzo.v;inie , służba wojenna,
wojskowość; bet Solbateiiftaiib, Solbatenbienfł ; Vind shoa-

dnu obfiushcnje, shounirska fluihba ; {Hass. cu.IjaTliIlia
zaciąg żołnierski , rekrutowaniej. Wzięto mi na żołnierkę
syna mego, jedyną podporę mojej starości Zab. 10,
277 Żaden zdatny do żołnierki nie stawił się. Sar. Tic.
2, 438. Zd.ilnośó do żołnierki między ludźmi rzadka.
Mon 69, 441. .Młodzieniec ostrą liarlowny żołnierką, ib.
70, 636 Ocie^ próbując mojej w żołnierce ochoty. Na-
był dla mnie c,liorą»iew' w rejmencie piechoty. Nteme.
t'. P. 47. Bok długą ż')łiiiL"rką znużony, złóż pod mym
laurem Har. 1, 220. Min ; [fetium mililia lattis) Jakby
lo pięknie było wid/Joć młódź w wojskowym trybie po-
wszechnie znającą się ni żołnierce. Pjin 85, 1, 739.
ŻOŁNIERSKI, a, ie —o a/:; , od żołnierza, od iołnier-
slwa, ©olbateii', (yft. Żołdacki , żołdaczy, żołnierzy); Bjh.
wogacky (wojackil; (Carn. shovdne > wojenny, o4. Żołdownyl;
Vind. shounirski , shounierski, (shouden , voisken = wojenny) ;
Croal. katśnszki ; Slav yojnicski; /i<s<. co.i4aTCKifl . coj-
4aTOm.Sz.1la żołnierska Cn. Th. 1104 (mundur;. Żoł-
nierski, rycerski nauczyciel. Cn Th. Iii6 Żołnierskie,
mititariier. Cn Th i i46. po żołniersku . n p Zawrze
po żołniersku żył, żeby tym mężniej izyiH był do boju.
Sk Z'jw 2, IGI h. Nie każdy, co se po żofiiie.^sku
stroi, placu 1 potyczki dostoi. Ón. Ad. 0Ó7 — ji "Żoł-
nierska SnbU , żołiiier<two . nauka rycerska, żołnierski.
Th. 1415. wojskowości . ^ai Slrieii^rotfcti , bie flrifjiSfuMJł.
Żołnierska, żofoierslii st.in . żołd 1 vauie. ib. "/...ł I . żoł-
nierka; ber ©olDntfiifłanb , baa OTilitair, Soloatenlsbeii , {ob.
Zołdactwu) 0.1 młodych lat twoi.h żofiiierskiej pilnu-
jesz; i teraz jeszcze sędziwe skronie twoje szyszakiem
przyciskasz. Birk K'ii. O >. G i b Na żołnierskiej wiek
swój trawił Pftf Pul. 2 . 39") Żołnierską traktował
HraK Pod I , 212. Wyszedłszy z szkoły, jeden na żoł-
nierską, drugi na dwór jakiego pana uda się. Suk. Pers/).

C 1. Przy dworze abo na żołnierskiej nie rad, by go
Rusinem zwano. Sak. Persp. C 1. (w wojsku). Z towa-
rzystwem na żołnierskiej musi kompanią mieć i w na-
bożeństwie. S'ik. Persp pr. C 1. Jeśli król je wyśle na
żołnierską, idą. W. 3 Ezdr. 4, 4. (pośle-li je przeciwko
nieprzyjacielom , idą Bibl. Gd.). Jako ci się lam na tej
żołnierskiej wodziło? Mat. z Pod. a 'i. (na lej wyprawie).
Żołnierską służę . żołduję , żołd wiodę. Cn. Tli. 1445.
żołnierzuję ; Bonn vojevati , billi vojnik , ( ef. wojować,
wojak), Śolbatenbieiifle tlfuii , Solbot fe^n. Raczej duszą,
niż ciałe.n mógł żułnierską służyć, dla starości leżeć,
niż pracą wojenną podejmować sposobniejszy. y\'arg.
Wal. 178. Ziden służąc żołnierską bogu, nie 'wikle się
sjirawami świeckiemi , aby się temu podobał , któremu się
oddał. Zygr. Ep. 96. Przez te lat ośm , |)rzez które słu-
żył żołnier.sko , tak zhardział, że go żaden zcierpieć
nie może. Bok. Ajw 1, 274. ŻOŁNIEUSTWO a , n. ,
żołnierski stan, żołdowanie , żołd; ber i£i)lbatcn|}anb , blf
©olDateffc, ba^ 3)?ilitair; fj^rn shovnirsivu , (shoynirslie-
na -- wojsko I ; Viiid. shounirstyu , sliovstvu , voiskiivanje,
(shounirshina eierritus). Mając dwadzieścia lat na żoł-
nierstwo się udał, walcząc przeciw nie[irzyjacielom na-
rodu swego. Sk Zijw. 230. Ten nigdy żołnierzem nie
jest, który nie pracuje w żołnierstwie. Zygr. Ep. 89.
Szkoły są podobne żołnierstwu albo kozactwu, około
którego się na Podolu albo na Ukrainie 'parają uczciwi
a zawołani ludzie. Giicz. Wych. K 1 b Aby tam n;e
inaczej, by na jakim żołnierstwie abo Podolu, pier-
wszych ćwiczeń nabywali. Glicz. Wych. K 1 h. Wolał
groszem kmiotka swego odkupić powinność sławy żoł-
nierstwa Iwego Janusz. Oksz. G ?> b. Umyślił wziąć na
się krzyża ś żołnierstwo, t. j. walczyć z poganami o
grób pański. Sk. Zyw. 2, 137. — §. Żołnierstwo, na-
uka rycerska, żołnierska; bie StnegsSfmift , ftriegsivilTcm'4af(.
Te trzy nauki, żołnierstwo, krasomowst wo , gospodar-
stwo , najpotrzebniejsze są w Rzpllej. Petr. Ek. 6. (woj-
skowość) — '^. Cotlect. 'Łohuerslwo , żołnierze ■ żołnierz,
r.otleci żołdactwo, wojskowi; Solbateii, 3Kilitair. "Izali jesl
liczba żiłnierstwa jego? Budn. Jjh. 25, 5. ("izali jesl
liczba wojskom je,'o? Bibl. Gd.). Towarzysze kochani,
żołnierstwo cnotliwe! Lih. Bar. 17. Zbieram i zręczne
majlki i Inlne żołnierstwo. Przyb. Luz. 153 Wstystkiu
rzeczy żołnierstwo na łup oddaje. Pilnh. Soli 21 1. —
Żołnierstwo Jezusa Chrystusa , miłitia sacra , i. Dominika.
B(rk Dom l.'>6 zakon, zakonnicy; ein flciftlltber Crbfn,
geiftliije OrdoiiibruDer. ŻOŁNIERZ, a. m , -ŻOŁD.MERZ;
Boh żuldner . wogiik, wogaćek , (oft Wojak , wojskowyi;
Sorab I. wujak ; Sorab 2 wojak; Torn. sboYnir, sluiliier,
yoiszhuk; Vind shounier shoudjak , shouduyaiii, snldal,
yoiszhak . voiskuvazh, voiskar , yoiskath , voinik; Croat.
szoldśt , yojnik , katana; B^J^n yojnik , bojeik , (u* Rójl;
Stiw., yojnik, sold.it; Boa. conarb . noj-niHHKi. . (cf.
pułk); E'cl. pATAH , p.^TbMHKi paTOBaTcii , paToóopeni,
(■•f ratai pjTh wojo.il . "h. Żołdjk , /ołdal , '.'t/h. ber
oolbiit . żołdownik , _ fier opIDner. («*. Żołd) 'Żo/dnien.
Biel. Śiv. 191 />. Ż)łiiieri, niby żołd bierz. Chmiel. \.
57. Ten, co żofd b:erie . iowie sie żołnierzem, od

ZOŁNIERZOWAG - ZOŁNIERZYN.

Z O Ł N I E R Z Y iN A - /. i» Ł T A K. i 137

Włoskiego słowa sol dato , cui solidus datur, i jiiź nie
ma tej prerogatywy, co rycerz, bo duszę swoje za grosz
przedaje , kto mu jeno zfipłaci , a rycerz tylko swojej
Rzpitej, broni kosztem swym, który raa z majętności
swej. ZoJnierzów przeto zowią mercenarios , a rycerzów
prawych cifes. Star. Hyc. 15 lenungowy ; Vind. plazhilni
shounir, sapiazhilar, 6cv Ci)^iifi)Ib«t , 9Kict^ŚfuIbat , Sólb«
net, Solbat. Żołnierz snigulare , pro pliirnli żołnierze;
etiam Laline niiles ■■ milites. Cn. Th. 1-146. ber Siłlbat,
bk (©'Jlbaten ; 'żołdactwo , żołnierstwo collect. , cf. wojsko,
wojskowi, bic Solbateffe. Żołnierz pieniężny, służebny,
groszowy, jako u nns kwarciany. Cn. Th. 1446, (cf. po-
częli nasi służebnyeli więcej przyjmować a rhować na
Podolu przeciw Tatarom. Biel. Św. 231 b). Ruszenie
pospolite potrzebuje tego , aby zii pieniądze ludzie , k(óre
żołnierzami zowieray , byli przyjęci, dla straży i bezpie-
czeństwa wojska. Vol. Leg. 2, 874. Żołnierz dwój żołd
biorący, dupliciai ii. Cn Th. 1446. Żołnierz na żołdzie
skarany, wypisany, e numei is exempliis, aere dirtilus. Cn.
Th. 1447.^ Żołnierz zmówiony, przysiężny, co zadatek
wziął. ii. Żołiiierz nowotny. it. 1446, (ob. Nowozaciężny,
ob. Rekrut , ob. Wybraniec). Żołnierz stary, (ob. Ćwik ,
wyjadacz). Żołnierz wysłużony, wyzwolony, {oh. Wysłu-
żony, wyzwolony). Żołnierz pod chorągwią, {ob. Pod-
■ chorąi;iewny^. Żołnierz przodkowy, na pierwszym miej-
scu w szyku. ib. 1447. Uistiig. Żołnierz przedni, męstwem,
nie miejscem, ib. Żołnierz odwodowy, ci.^ Odwód. Żoł-
nierz posiłkowy ob. Posiłek, posiłki. Żołnierz pieszy ,
ob. F'iechotnik , pieszy , ^ pieciiura , piechota. Żołnierz
konny . ub. Konnica Żołnierz pociskowy , jaciilator.
Cn. Tk. 1447. Żołnierz lekki, lekko ubrany bądź
konny, bądź pieszy, ,jak'o u nas- kozak, hajduk, ti*;-
les. Cn. Tli. 1446. Żołnierz ciężki, (ob. Kiryśnik ).
Żołnierz osadzony na zamku , granicy, ib., (ob. Osada ,
warunek , garnizon). Żołnierz wozowy, z wozu się po-
łykający, eurulis. Cn. Th. 1447. Żołnierz wodny, Cruat.
ladjobojnik ; Hoss. ;ia4eHHnKŁ, (cf. łódź) ; Ecd. Kopaó.ie-
óopeuŁ , (ef. korab'). — Ciężką wojną od nieprzyjaciół
zatrudniony, i ledwie z obronę państwa swego mając żoł-
nierza. Warg. Wal. 157. (wojska). Będzie żołnierz, gdy
będą pieniądze. Zegl. Ad. 15. Żołnierz zbrojny, lepszy
niż strojny Cn. Ad 1565; (Croat. Nit chini popa duga
halya , N.l vojnika zlata szablya = nie^czyni xlędza długa
suknia , ani żołnierza złota szabla). Żołnierze brukowi,
Z których rzadki eo spojrzy w oczy Turczynowi , Choć na
bruku dość mężnie głowy nadstawiali. Alb. z Woj. 26, (ob.
Kuropłoeh , junak). Żołnierz , hartowny, waleczny, mężny,
rycerz, wojak, wojenny, bohatyr ; ciii rcśter, irabrcr, tiit^'
ttfler Solbnt. De homme etiam militaris condilionis diiimm :
i\ie żołnieiz = nie waleczny. ^>i. 7/i. 1446. Nie żył delika-
cko , jako domator jaki, ale żył jako żołnierz w trudach
twardych aż do sędziwego włosa. Birk. Chodk. 52. ŻOŁ-
NIERZOWAĆ mad conim. , żołnierzem być , żołnierską
służyć, żołdować , żołd wieść; (solbat fe^n, Sneg^bienftc
t^Ull. Przestawszy żołnierzować , udał się na naukę ,
functus militia. Mącz. Dziś ledwie żołnierzuje kto nie
dla swywoli. Pot. Pocz 470. "ŻOŁNIERZYN , a, e, żoł-

Siewntk Linitgo wyd. 2. Tom VI.

nierski, żołdaczy, żołdacki. Solbatcii.. Miecz p^rzypasal
żołnierzyn. Zebr. Ow. 368 ; miles erul gludio. ŻOł-NIE-
RZYNA , y, m. , biedny nędzny żołnierz, cin armcr elctl'
ber Solbat. ZOŁMERZYSkO, a , m. , brzydki żołnierz ,

. etii I;fi|yiid;cr , abfi^eulic^er Scibat.

ZOLOWAC cz dok. , n. p. Zolowanie zapału , t. j. zalanie
lub zaprawienie i na nowo odwiercenie zapału wystrze-
lonego. Jak. Art. 3 , 526. iai ucningclte 3uiibIod) fci^i)
aiifliD&rcn , (cf. Germ. fo^Icii).

ZOŁOWATY , a , e — o adv., pełen zoły, cf popielisty; ooH
Sobie, 8aii(jc, Iniigig, ofdiiij. Ziemia zołowata , rzadka,
tylko z prochu zebrana , przeto wszelka wilgotność z wierz-
chu wnet wypija. Cresc. 105. ZOŁOWINA, y, i, Slf^CH'
crbe, Caiigcnerbe. Jest też ziemia którą starzy oracze zwali
zołowiną; ta nie może nigdy przyjść ku płodności, bo
ustawicznie sucha, nie suchością piaszczystą, ale pro-
chową, albo popiołową, w której iż jedna część ziemi
nie dzierży się drugiej, ale się sypie jako proch, przetoi
się tum żadna rzecz nie może wkorzenić. Cresc. 103

'ZOł/OWlG cz. dok., w ołów' przetworzyć, in Sieą »ertBnn<
bcln pr. et fig. Ir. lVIoże czarować, może zołowić , Lecz
^ nie doczeka , żeby miała złowić. Pot Sijl. 46.

*ZO(ŁSTKA , i , ź , n. p. Karmazynu w Litwie , v.- Żmudzi,
w Łotwie jeszcze do farbowania żołstek i płacliet białe-
głowy używają. Sijr. i 544 '?

ŻÓŁTA, ob. Źóńy. ŻÓŁTACZEK, czka, m., zięba żółta-
czek, fringilla flavida , ptaszek większy od wróbla , wszę-
dzie źóFly. Kluk. Zw. 2, i65, charadrius oryalus : bet
i)dmmcrltng , ein gclbcr 5>ogei ; (Sorab. 1. knadź ; Croat.
szteriialka (cf. trznadel), suną, vuga, (cf wywielga) ;
Bosn. sgjuloYoglka , (sgjugna, vuga < wywielga); Slav.
xuta zebaj. Żółtaczek ptak , od żółtaczki choroby, avii
ciijnn a$petus morbuni regium sanat. Cn. Th. 1447.
ŻÓŁTACZKA , i , ź. ; Boh: źbiutenice , żlatanka ; Sorab.
1. żowta khorofcź; Carii. slatenza ; Yind. slateniza , ni-
fharba , miihvarost, vil'liverg3 ; Croat. zlalenkza , zlate-
nichni betog ; Dal. zlalicza; Bosn. zlatenica; Hag. xutu-
ga , zlaaten ; Slav. xutinii'a ; Russ. »tCJiTyxa , HteJTaHBiia;
Ecc/. ?i\iiTeiiiii|A , JKeiTiia 6o.it3Hb, !t:iii>Yh; § 1) żółtaczka
choroba nazywa się od żółtego koloru , którym ciało wszys-
tko zarażone bywa. Cninp. Med. 280. bic (Scibf:icl)t. Przez
żółtaczkę rozumiemy żółtość twarzy, oczu i całego ciała ;
żółlość białka w oczach jest pewnym znakiem żółtaczki
prawdziwej. Krup. 5, 757. Żółtaczka pochodzi zląd, gdy
przez zapchanie i zamulenie kanału żółć wychodu nie
ma , i tak z inszemi homorami zmieszana całe ciało żół-
tościa oszpeca. Krup. 2, 86. ■ — Fig. tr. Jak sam jest
zły, t:ik i o druŁ-ich sądzi , podobny do chorującego na
żółtaczkę , któremu wszystko co widzi , żółto się wydaje.
Mon. 68, 277. — g. 2) Horlul. Często kiedy inne drze-
wa jeszcze się zielenią; na niektórych już liście żół-
knieja . ogrodnicy żółlac/ką nazywają. Kluk. Bośl. i, 153.
bie ©clbfudbt ber Śńuiiic. ŻÓŁTACZNY, a , e , od żółtaczki,
@cibfud)tś'; Croat zlatenichni. — ■ g. Żółtaczkę mający, geI6»
fiitfctig ; Vind. slatenizhen, mfharbast; //aj. xuutugav, zlaatin,
Siibst. xijlugavez, suliigljaz; Ymd. rommenak, (cf rumienny).
ŻÓŁTAK,a,m, boletus granutalus, gatunek hubki, najdujący

115

H58 ZOŁTARZ - ŻÓŁTOBRZUCH.

ŻÓŁTOCYTRYNOWY - ŻÓŁTY.

się w lasach, Kluk. Dykc. 1, 75. ber flflbe e64crf(^n>iimm.

•ZOŁTARZ, m. , psałterz, ber ^.ifalteT, bie^pialmen, (cf. ber
6alter. tSclg.); Boh. źaltsr, (ż.ilm psalm, źaltarnjk
psaltei) : Sorab. 2. psaltaf; Vtnd plalmoye bukve ; Slov.
żalir, żalin : Croal sótar , shollar , sólt;irsłka kiiyiga,
(sóllarnik < psalmista); /fij. saltjer , psaltjór; Hang só\-
tśr, zsollśr; Hoss. ncaJTUpi. Xicgi psalmowe Puiacy
z Czechy zoflarz zowią. 1 Leop. I's. pr. W zoltarzu to
czytamy. Kuezb. Kat. 2, ~)73. (w psalmach Dawida, edit.
rec.)- Proroctwo o panu Jezusie w zołtarzu. W. Post. W.
275. Marya wziąwszy zo/larz, poczęła czytad psalm. Żyw.
Jez. U 2. Panna na ten (^zas zofi.irz czytała , Gdy po-
zdrowienie usłyszała. Pieśn. Kit. "I {di-nnts intenla erat).
Tam go włożyli, tym czasen śpiewali Kapłani zołtarz ,
i boga błagah. M Krhun Jer. 75. Jagieło psałterzysly,
którzy zołtarz w kościele śpiewają, na zamku Krakow-
skim założył i nadał. Bte\ Siu. 230 b. id. Gwagn. 72. —
Zołtarz, fu'iilicy.t na spiewtnie psalmów; bic ^falmen-
fuiibatiort, -Pialmifiiftifiimi]. Wątpliwości swojej po śmierci
znaki zostawiali, zwłaszcza one trecezyiny, zołlarze, *ia-
tomsze , które dla te;;o za żywota fundowali, iż się po
śmierci czyścu lękali. Ziirn. fost. 198. — Różaniec mianuje
się też psałterz abo zołtarz panny Maryi. Diow. Roi. 7.
ber iRojenfraiij. — '§. Psałterz abo zołtarz właśnie jest
instrument, sposobny ku graniu, na kształt naszej lutni;
Dawid na takowym instrumencie śpiewał piosnki swoje.
1 Leop. I's., liai). pricjudnizo , (cf. '.cedzić;, Det *).t|alter,
tai 3"|trunient, (cf. harfa). Sławimy cię w zołtarzu o
dziesięciu strun z śpiewaniem. 1 Leop Pi. 91 , i. (na
instrumencie o dziesięciu strunach , na lutni i na hartie
z śpiewaniem. &ibl. Cd).

ŻÓŁTAWY, •ŻÓLT.\SY, a. e,— o adu. , na żółto pocho-
dzą.-.y, żółtoblady, cf.. płowy, gtlblit^i ; Bok. naźlautly, (cf.
nażótkiiąćl; Sorab. 1. naźowt; Carit. ermenkast; Vind.
shutliu , ermenliu, romraenkast ; {Croal. siilhv ranridas,
ci. żólcistyi; Stav. xuchk;i$t; Rost^ HceJTOsarbiii. Głód
fortec dobywa; pastwiska żadnego dla koni tam nie
znajduje, a Ceres żółtawa żadnych zbóż nie posiewa.
Dardz. Luk Cli Zitrno żółtase już jest 'dożrzałe Raur.
Sk. 14. ŻÓŁTEK, tka, m. ; Boh źlautek; Sorab. 1.
tnacżk, cźernik ; Ctrii. zherm-jllk , ermenik ; Vind. er-
inenzc , zermenjak , erm'n|ak, zermiak, to armene od
jaiza ; Croat siitanyck; Dal. xomalcze ; Hang. x»mancz;
/ioj. xum<1iizc; /iosn. sgjmnance ; SUv xomńniak; Rnst.
■/KiMroKi , we.iTK^eKt ; bet Sibotter, Gierbotter, ber Dottor.
W .siiiiym śr/.odku jaja , otoczony bi iłkioin . )''st żółtek,
wcab- okrątrły. K'uk. Źytv 2, 77. ŻÓŁTKOWY, a, e,
od żófik;i eiert'ott!t • , Sotter'; tfo/i. żlauikowy. Cn Th.
ItłS. /OŁTNIKĆ. ob. Żółknied, żółcieć. ŻÓŁTO, ob.
Żółty. ŻÓŁTOUL.\DY . a , e — o odo. , bladożółiy. żół-
tawy, cf. płowy, blagłclb. Ca. n. Ui8. ŻÓŁTORRUD.NY,
a , e , — o adt> , brudno żółty, fcjmiijigi^elb. Chory wynę-
dtaony, z skórą n-i tw.irzy ni żóhobrudna pochodzącą.
Peri. Cyr. 3 , 9 ŻÓŁTORR/.CCII . a, m. , właściwie
brzuch żołiy mający, cin (S)tlbS»aud>. — .Tr./ig. Pasibrzuch,
ein J^iiiK^biener, ©t^lemmer , Jretfer. Żółtobizuch, rozko-
sz-iik , dogadzając gębie , brzuchowi , atbus pinguitgue

rpulo. Wiod. Czegoś ci jeszcze nie dostaje , obżerco ,
żółtobrzucliii ! Sk Zyw. \, 27 b. Coż 'wtdy czynisz i(A~
tubrzuchu , Marnie ożarły paduchu , Na pięć mis ci
wrzody dają. Franca z wicizchu potrząsają. Hty Zw.
231 b. Żółlobrzuchom, legariom domy budują. Gil. Kat.
Ce 3. Chlubią się w swoich źółtobrzuehach, a my się chwal-
my W' naszych męczcnnikacii ; przyjdzie czas, kiedy oni
nagrodę onę bogaczowską, a my też Łazarzowska otrzy-
mamy. Gil. Post. 179*. ŻÓŁTOCYTRY.NOWY, a.'e, — o
adu , na kształt cytryny żółty , citTOiiengclb. Siarka do-
brze wyczyszczona powinna być koloru żółtocytrynowego.
/lit. Ir/, i, 64. ŻÓŁTOCZERWONY, a, e,— o adv. ,
ŻÓŁTOGORĄCY , ognistej farby, rutihit. Cu. 1h. 1448.
rotbijelb, fciiergclb. ZÓŁTOE.YRBOW.NIK, a , m. . roślina,
Luteola, liście przednie żółto farbują. Kluk. Rośl. 5, ó^i.
gemetnci- 9Bau, JBai^rcfcbc, (Silbfraut, jdrbergra^, StreiiJ'
fraut, i)cgenfraut. ZOŁTOGŁOWY, a, e, głowy żółtej,
gelbfiipftg, ofc Żółtowłosy. ŻÓŁTOGOR.^^CY. oi. Żółto -
czerwony. ŻÓŁTOGRZYWY , a , e , ii. p Zółtogrzywy
lew. Nar. Oz. 1, 56. gelbmd()ilifl. fJzik , co zgrzytem chro-
bocąc, kieł swój ostrzy krzywy, Oby wypadł ku trzodzie,
lub lew złdtogrzywy. 'Pilch. Sen. list. 2, 05. ŻÓŁTO-
KŁOSY, a, e, kłosami żółkniejący, kłosów żółtych , gelb-
adtig. Wilży eie, koniku polny, latem plon żółlokłusy.
Mnie srogim ogień parzy płomieniem Ząb 10, 413.
Kninż. ŻÓŁTOKRUSZ, u, m. , Stiipfcrfica , kruszec twardy
żółtego pospolicie koloru ; ma w sobie miedź . żelazo ,
siarkę i arszenik. Kluk. Kop. 2, 182. ŻÓŁTONOSY , a,
e , n. p. Żółtonose kosy. Bantal. J 3. z nosem czyli
dziobem żółtym, cf. żółtodzioby : gelbnafig, gclbjd^nabeltg.
ŻÓLTOPIÓRY, a , e , piór żółtych , pierza żółtego ; gelb'
feDerig, geUijieberig, gelbgenebert. Zginał mój gołąb', gołąb'
żółtopióry. Karp. [\ 126, cf. żółtoskrzydły. ZÓŁTOŚĆ,
ści , i , kolor żółty, (cf. żółeina) , bte ®elbbeit , gelbf
garbe ; Bosn. sgjutdlo; Cruat sutoszt, sutina; Hag. xu-
tina, xutillo ; Ross. hccitoctł , »eiTii3ua. Blada szpetna
źółlość. 671, Th. 1448. Przebijająca sie żółlość Rott.
npO/KejTŁ. ŻÓŁTOSKÓRY, n. p. lew. A. Kchnn. 92. skóry
czyh sierci żółtej, gclbbdiitig. ZÓŁTOSKRZYULATY , n.
p_ kiogul.'c. Otw. Ow. 301, cf. żółtopióry. grlbili'ifl{lig.
Ż0Łr0S()K, u, m , cambogia , rodzaj rośliny, gatunek
jeden guma guta , z którego pnia płynie guma żółta.
Kluk. bykc: 2. 9ł. ber ®iimmibaiim. Ż()ŁIOVVŁ0.SY . a.
e, włosów żółtych , cf żńłtogłowy, gclbbrtiuig ; Croot. su-
tolaszaszt ; Er-l. '/KejTOBjaeuti. Żółtuwłosa matka zbói
Cerera. Olw. Ow 219. .Milka żółtowłosa zboiorodna.
Żf'>r. Ow 140; /lava comas , frugum milissima malrr.
ŻÓŁTOWODNOŚĆ . ści, s. . n. p. Sosnka żółtowodnuśó
t ciała wygania Sienn. 81. Spicz. 42 , cf. żółtaczka , r(.
wodnica, 0elbn)afferfu(!)t. ŻOLTY. a. e, — o adv. , ZOŁ-
CIUCH.NY, a, e — o adv , ŻOŁClUTENkl, •, e — oadv.
inte',siv. ; [Bib. żluty, żlute, (cf złoty); Sorab 1. żolly,
żowte , żowtużki ; Garn. gejl ( cf gil), gęjl . ermen, ar-
móne , rumśn , (cf. rumiinyi ; Vtnd. sholt, shul, (tel ,
ermen, armen; Croal. siil , suta, sute. suli, suto. Rag.
\ul.xmU. xilta ; Slav. xiii; Bata. sgjut . (spjuk • goriki.
ob. Żółcisly, żółć); Rois. seiruM , »eiTO, ntuJTO , «eJ-

ŻÓŁW.

TexOHeirB ; Ital. giallo ; ^40^/. yellow ; Ang!osax. gealu¥e ;
Hisp. jaille ; b'all. jaune ; Lat. med. giallus , elvus , gil-
vus , falvus ; Dun. guel : fierm. tiily. gdl , flci ; ci. Hebr.
rhn crnr.eus) ; żófly, jeden z gJównjih jasnych kolorów,
za prysmalem miedzy czerwonym a zielonym się poka-
zujący ; Germ. gcib. Kwiat szafranu wydaje kolor pięknie
lóhy, hlbk Rcśi 1, 221. Zółla clioroba pochodzi ze
słabego iojądka . ze zepsowanej krwi. Haur. Sk. 405.
iółtaizka , bic ©cKifu^t. U Cliinrzyków kolor żółty jest
mocno szanowany ; w Europie żartownisie mienia go być
kolorem mężów zdradzonych. Zali. Z. S. 54- Tacy ludzie
tak spryskowani są i tak znaczni , jako w zóJtych czap-
kach żydzi (ilici. Wycli. B 2. Szlachcic jeden , że był
zófty głowa, Jego potomstwo długo Szafrańcami *zową.
t^ct. Pocz. 1 44-. Zegna lato dzieti swe słowy źalobnemi,
W ten sposób rzecz prowadząc usly źćłciuchneini. Hyb.
Geil. B -i, (cf. żółlokło^■-yJ. ZóJly jak wosk, Boh, wo-
skoźluly {Ross. HCCiraH wta^ mosiądz].
ŻÓŁW, 'ŻÓŁF', ia , m. , ŻÓŁWIK ,' a , »i. , zdrbn. ; Bok.
źilw, żaba slfepnata , (cf. strzępić) ; Slov. koritnaćka , ko-
rytnaćka , (cf. korytoj ; Sorab. 1. źkrodawa : Sorab. 2.
noppawa ; Carn. skledneza ; V;fi!/. -^korjasta shaba , skor-
jazha , kornjazha , koslenobransisa shaba, kreta, Ihill-
krot , shelva ; Croal. selva , (korctnyacha . seha = skoru-
pa) ; Bosn. skorgnaccja , sgaba skórom; Hag. skorgnac-
oja ; Sini: skornyaeha , kórnjacsa ; Hoss. x;eaBi> , lepe-
naxa , ■ --BejBaKt guz , narostek) ; Eccl. aiejbKb, (et. żełw',
żełwica), ae^Bb, 'jpenaxa, qepenaxa, (senub. spJBeHb, can-
scHb- ślim:.k; cf. Germ. <s(^clfe; 3Jicbcr fa Ąf. Sc^Imcc ; cf.
Oraec. ie).tvi) ; tk <sĄil^fr6te. Żółw' , twardą skorupa
z wierzchu i ze spodu okryty, lak że tylko gfowe, nogi
1 ogon wysuwać może; żółw' geometryczny ma skorupę
z wielu granów żółleini linijkami rysowanych. Zool. 210.
Żółwie błotne. Banial. F. Podobien taki jest żółfiowi ,
błotnej jednej bestyi. Gticz. Wych. K 6 b. Domatorowi
ku domowi myśl przychodzi , by żółfiowi ku skorupie.
Gliez. Wyri,. K 6 1. O żółwiu powiadają ci, co się na
ludzkich chorobach znają , że żółw' czy.ści krew. Jab{. Ez.
25. I żółw' dobry w niedostatku, .iabi. Ez. 25. (i płotka
dobra, gdy szczupaka niemasz) i wrona ma przekwin-
ty, lo ścierwik . to żółwik Zjadłszy, choć bez serwetki ,
kracze , ze nie słowik. Bielaw. Myśl. E i i i j — Żoł-
wik morski , ślimak purpurowy, bie ^(Kfurfdinetfc. W Ty-
rze żół-wików morskich skorupiastych sokiem , wełny far-
bowano Otiv. Ow. 217. Pościel Tyrską farbą farbowa-
na, t. j farbą karmazynowa z purpur albo żołwików
morskich , u Tyru miasta łowionych. Olw. Oiu 403. —
5. Alluden. Na żółwiu = żółwiem krokiem, na ślimaku, bar-
dzo leniwo, opiesz;de. powdli, noga za nogą; auf tcr
©(^nctfciippft , ben (admedtiiantig , langfam , faumieelig. Ła-
ska ta w ohydzie, Co na żółwiu idzie. Lecz przyje-
mna taka , Co ma skrzydła ptaka. Min. Ftyi. 5, 350 ;
(bis dat, (jui cilo dat: nil dat. qui munera lardat). Slov.
Prov. Ked koritnaćka zagiica prebehnć -. kiedy żółw' za-
jąca przebiegnie , prześcignie > nigdy). — § U dawnych
żółw' była machina do dobywania murów. Papr. W.
i , 191. zasklepienie tarcz, bie Sómifdie Jefłubo , bo8

ŻÓŁWI - / O Ł .'. A.

1139

©cbilbba*. ZÓŁWl, ia, ie. ŻÓŁWIOWY, a , e , od żół-
wia, Sc^ilbfrPlcn ' ; Sorab. 1. żkrodawaczne ; Croat. sćl-
var; E(cl. ygeuBiu , sejiiiiHUH. MepenauiHifi; Hoss. yepe-
iia.\uBUł1 , wepenamiu. Żółwia skorupa. Ch. Th. 1448,
(cf. lattaróg, szylkrel). Eschil zginął od żółwiowej lub
małżej sklepizny. Jabi. Ez. 46. Naśmiewał się zając Z
nog żółwiowych , swoje prędkość wychwalając. Ezop. 75.
liacząc zając leniwość żółwiową, odpoczywał sobie. ib.
75, Zołwim krokiem , na żoIwiu, z wcdna, odwlekając,
z odwłoka; bcii Sdiiicrfctignng , ćiiipcrft langfam, faunifeclig.
Nie mogę ścierpieć , kiedy inleresa , w które ja weho-
ozę , żółwim krokiem się wloką. leat. 6, 79. Żółwio-
wym chodem u nas sprawiedliwość idzie. Opal. Sal. 94.
Sprawiedliwość u n;!S żółwim zawsze się toczy krokiem.
Lyur. Gród. 406. Żółwim krokiem szły przcdtym nauki
kłopolnę , My orły wybujałe, orły bystrololne. Kras. W.
9. — Żółwi kamień, cheknilis , gemma tesluaini simi-
Us , chetcnifi ilcm Ptiiiii, est oculus Indiec.e lestudinis
iiiler lapides magieos. Cv. 7rt.,1448. Cheloiiites jest In-
dyjskiego żółwia oko ; czarnosieżnicy kładą go pod je-
żyk, a lak rzeczy przyszłe ludziom przepowiadają. Sienn.
529 ; ten kamień bywa wyjęty z wielkiego żółw-a , ma
biirwe jakoby petła , na sobie mając skorupę, i*, bcr
€dnlbfrincr.ffcni. ZÓŁWICĄ , y , 2 , żółw' samica , tie
tticIMidje Sd)ilbfriJtc._ — 'g. Żółwica •, ob. Żełwica, żełw'.
ZÓŁWIEC, wea , m., rodzaj źófwców Dasypus , należy
do zwierząt szczerbatych ; żółwiec trojtaśmisty cały po-
kryty skorupą kościstą ; może się w kłęb skulić jak jeż;
długość jego póiłokcia : znajduje się w lndvach. Zool.
299. SIrmńbil , ©iirteltfcicr , Inhi. ŻÓŁWIOJAD , a , m. ,
który żófwie jada, ber S^ilbfrofeiitiTer. Gn. Th. 1448.
colleci. ŻÓŁWIOJEDŻ, i , 2 , ludzie żółwiami żyjący, clie-
hinophogi. ib. : naród żółwiami żyjący. ]\iod. , (S(i)ilbfr6«
tcnejfcr.
"ZOŁZA , y, i., zwyczajniej : ZOŁZY plur. ; §■ 1 ) rodzaj
choroby końskiej , wrzód koński. \Siod. bic ©rilfe, cine
^'fcibcfraiifbcit , ber ^d\ń; Boh. źlaza glav.dula; {Slov slza
lamina, ob. Łza); Sorab. 2. żoiz , żowż, (salsę gruczo-
ły,); Sorab. i. żawza zauszny wrzód, gruczoł; Carn.
slesdc • gruczoły, soIsa>łza; Croat. zlezda scrofuta , ton-
sila \ Eccl. HicJesa zołzy, (1) żołędzie: Hoss. stejisa
gruczoły ), Miewają konie zołzy albo zaskórne broda-
wki. Cresc. 528, (cf. żabki . żaby). Zołzy niektórzy ro-
bakami zowią : ta niemoc bywa koniom na piersiach al-
bo '.cż na 'udziecli przeciw mosznom , a to z wilgoci
zbytnich gorących, które się zbieiają w okrągłe gałki,
zkąd przychodzi boleść na ono miejsce ; polym wstępu-
ją w nogi , czyniąc opuchlinę w goleniach , i też aper-
tury eiekace. Przydają się koniom zołzy na głowie,
także odymania i apertuiy, a czasem się ta wilgoć obra-
ca w nozdrze , jakoby woda lipka , a tę niemoc zowią
zołzi ciekaca. Cresc. 528. {cf. nosacizna). Zołzy, guzy
między czeluściami napucbłe i twarde, glanduli , z ro-
zumienia pospolitego człeka , wszelkie guzy twarde , któ-
re się gdziekolwiek po ciele końskiem czynią, zołzami
nazywane bywają. Hipp. 113. — [g 2) "Zołzy, szkro-
fuły, bif Scrop^tln. Zołzy, które na szyi bywają, tak je

143*

H40

ZOŁZOWATY - ZONA.

Ż O N Ą C

rozganiać możesz, albo ku zbieraniu przywieść: nasusz
korzenia trędownikowego , a sllucz na proch, wsypie je
w 'karmie choremu , a te je "rozpąilza. Hienn. Lek doiw.
82. — 2 |. O 'guziech i 'zofziech , które się pod gardłem
czynią i o wolach. Śleazk Ped. 71. Koń zołzy mający,
ZOŁZO W.\TY, ZOŁZUJ.ĄCY; Ecd. scciesaTua ; Hoss.
weitaucruil , Drufidjt , bie Srufeit ^abeiift. Szkapa zołzu-
jąca. fJipp. 30. Koniom iiosalym , zołzującym babia sól
lekarstwem. Syr. 1141. Jare zvlo koniom znłzującym
dobre, Haur. Ek. 36. ZOŁZOWA^, mjnk. uiedok., cier-
pieć zołzy, bie Drufe \)abin. mit ber 'I)xu\t cbcr ińU\ be-
^aftet fecn. Zołzowame, ki''ily se u konia w gruczol-
kach podgardzielnych soki zuniihija. Kluk Ziv. \, 194.
ŻONA, V. 2, ŻONKA. ŻO.NECZKA , ' 'ŻONKIKA , i. ż. .
zdrbn.' i0WL\ , ŻONUMA , i , a. , pies^z. — *§. 1 )
kobieta, bi:ił>i</i>*a niKWMSta. (cf. 'żenczyzna) ; bfl^ 5B5et&,
bie 'iii'^, Jraiicii^o^riDii, JScib^pcrfon , ba* SBeib^ftilb , grau<
eiljilMUlcr ; BjA. i.i-i\A. iź^oma nałożnica); Slov. źena /e-
fninu, (żenina. po siramy żena nałożnica^ ; Sorab. l.źon-
ska, ź'ina . żonka zdrbn., (żonski żeński); Sorab. 2. żo-
na, żonka; Vind. sliena , slieniza , shpnstvo , zhloveo-
kina ; Croal. sena , senchicza , senszka glava ; Hung.
aszszony, aszszonyallat, assonyalath, aszszonyka , aszszo-
nyatska; liosn. sgena , ss,'»nska glava , sgenica ; Rag.
xena , xenska gliva , (x(5na , xćnhar < niewieściuch); Slav.
xena , xenica ; fiost. wena; (E''cl. »jeiiiii|i6 , HCCHUiiiua
iienorpeOiiaa nierządnica); (r{. Ger. velus chena , kona,
cf. Jtiiitfcl (kądziel). ?lblt). ; cf. Hebr. ro] somU, [oemina,
cf. Pers. zanka. (Bndlk. wywodzi słowo żona od następu-
jącego tu "ionać. żrtnie • gnać , gonić). Paias nijpier-
wej żono.m wymyśliła prząść kądziel i płótno tkać. Biel.
Św. 8 6. Z przyrodzenia to pochodzi, ie się żonka
z żonką zgodzi. Rys Ad. 82. — (J. 2 1 Hoitie : Żona,
m;ifżoi)ki, za mężem będąra ; bie Jrau , C^efraii, bie
©attiri , (fijegattin ; Boh. źena , źfnka , manż>.'lka ; S!ov.
źena, manżeika ; Sorab. i. wudahta zona ( cf. wydana,
na wydaniu), mandźelska zona, żonka; Carn. slifina ,
slieniza ; Vind. shena , sakonska shena C cf. 'zakonski .
*z.ikonny), porozhena shena fcf. zrękowana), sakoniza, (cf.
zakonnica) ; Croat. sena , senchkza ; Dal. xena ; Hung.
aszszony; A'117 xena , dru;;a , ( cf. dru<^a , cf. drużba ,
drużyna); O) sn. s;.?ena , sgenic.i , yjernica (cf wierzyć,
wiani) , sadrusgenica ; Stau. xfna ; Hoss. wcHa , żKCiiKa ,
co*iiitMbHima , cynpyra ('f. sprzęgać, cf. Lal. cunjuz) \
Ecel. iio,\povxiiic, nocecTpie fcf siostra), nouoiuHima tcf.
p(>moeniua), ikeh.I , }KeilO'li<a. Mąż i zona są przez mał-
ieńslwo złączeni. A. Z^jinoj. 49. f*o ślubie zaraz ko-
biet 1 nazynj sie żoną. Teat. 55 c, 46. Żona uczciwa
oz !oba mężowi I najpewniejsza podpora domowi. ,/. Ki-htn.
Dl. 242. Cnotliwa żona, męża korona. Mon. 75, 553.
Cnotliwa żonetka. Papr. Pn A 4 6. Pierwsza żona od
boga, druga od ludzi; lr?ecia od dyabła. Hys .\d. 54.
(pierwsza najlepsza). Miał dwie 'żenię Papr. Kot. 225.
(dual). W. PuU. Mn 70. Wzi ił dwie 'zenie swoje Budn.
Genet. 52 , 22. ( wziął obie żony swe. . Bibl. (id ) , cf.
dwójżon , dwójżeniec, dwójżeństwo. Żonę biorę, ob.
Żenić się. Śmierć a żona . przypowieść doświadczona

pieje, Że w pieluchach na człeka mają przywileje. Pol.
Arg, 170. Nieba przeznaczają żonę dla człowieka Teal.
51. (i, 55. Zona a śmierć jirzeznaczone rzeczy od bo-
ga. Rys. Ad. 77. Nie bój się, śliczna dziewko, cho-
ciaż Cl strach dojmie. Niczyjej, dawno mówią, żony
nikt me pojmie. Put. Pocz. 558. Zony bez siebie do
przyjaciół nie puszczaj. Rys. .\d. 78 Zoneczkę zelżą,
zhańbią , dziatki w nędzy piszczą. Paszk. Dz. 49. Wca-
leby ini dziwno nie było, gdybym moje żonunię spotkał
włócząca się po ulicach. Teal. 24, 92. Czart. Jaki pan ,
taki kram, jaki pan mąż, podobnaz pani żona. ii. 24.
6 , 55 , (jroźny na żonę , kto mc ma swej żony. Rys.
Ad. 16. Żona modna. Kras. Sat. 72. Żona kłopot. Ćn.
Ad. 136G. 'Aza się lepiej , wziąwszy żonkę młodą Na
gospodarstwie kłopoty powiodą ? Jabt. Buk. P i h. {So-
rab. i. Rfgatu źonii szom wasel, s' tim szodi niojo kna-
stwo pshedal; bogatą żonę wziąłem, i państwo (pano-
wanie) przedałem). Chcę ją pojąć za żonę , byleby tylko
przystała na to. Ten/. 54, 17 Ale czemu o córkę mo-
je za żonę nie prosi ? Teat. 30. e, 7 . irarum bdlt er ni4|t
lim meinc toi^tcr ani Jak się masz źoneczko miła? Teat.
rio. i, 42. Dobry dzień moja źoneczko! ib. 54. b, 12.
Zonulo ! 16. 43. n, 66. Wiec ja mc jestem godzien
twojego kochania nieoszacowana żonuJo ! Teal. 15, c. u.
Pochodź, ionczysko , iońfko , źenczyma , seńtki , ion-
koś , źoniny , żeniny, żonaty; bezienny . bezieniec , nie-
ienny, babożeń , źonobójca , ionobójsiwo , żonokrndca , io-
nokradzki , ionokradclwo , zonokupca ; żenić , ienieh ; oie-
nić, poienid , dwójżon, dwójźeniee; mulionek, małżonka,
mnfzeństwo.
*Ż0.\.\(^ cj. j-;dnll., żonął , żonęłj , zenie , żenę , żonę . f.
pożenę , pożonę , obsolet. in infiniliuo , za który używa
się gnać, gnałem. .V. ham. [takowy hi/inil. nigdy nie
był używany, tylko Gnać 2\; treibcn, bintrciben, jiiijeit , n)ei«
ter jageii, weitcr treiben ; Buh. hniti, haal , zenu, uhnali,
uźenu ; Slov. hnaf, zenem; Sorab. i. gnaseh, zenu, że-
nom ; 6'arn. gnSti , gnał, shenem ; Vind. gnati , gnał,
shenem , ( vgnati , vshenem « zmordować) ; Ewl. xeay ,
rOHH). Pasterze żeną do koszir trzody z pastwisk. Przyb.
Mi't. 108. Przestań ma fletni, przesłań oto na twe pienie
Już się zbliża, już oto Dafiis trzody żenię. Sar. Di.
3, 57. Córka jego idziu żonąc trzodę twą. 1 Leop. Ge-
nes. 29, 6. (córka jego idzie z stadem. Bibl Gd.). Kto
rozumie , wóz mech żenię , podwodę światłości. Zebr.
Ow. 59 ; ( quilibet nller agat portantes lumina eurrus ,
niecił go kieruje , wieilzie , powodzi). Czasem to lego ,
to owego źoaie , I pełno IrupÓA- i przed nim i za nim.
P. Kehan. Jer. 192. (pedzi, przegania), bmierć tak do-
brego, jak złego jedną drogą żenię Zbił. Lnni. A% (ścigai.
Ostrym mieczem uderzy, a krwawe strumienie Zoną dj-
szc od ciała aż w piektelne cienie. Ara;. Cbiin Bob.
Wicher, co deizcz żenie. Hor. 1, 277. Koryt.. Już wi-
cher wściekły zakłóciwszy fale Jeden po drugim wał
żonie po wale. Mm. Ryt. 5, 18. Czy ślepota priy|iad-
ku, czy ni.'ba zrządzenie Dolą moje mizerną na to miejsce
żenie. T'eh S M. 66 — Verb. neulr Zenie, pędzi, ma-
cha, bieży! rusza ; rfimen, jajfn, filfn. Pójdź le mną na (o

ŻONAC - ŻOŃSKO.

ZONOWAĆ-ŻORAW.

lUl

pole, tam z gór rzeka zenie. Karp. i, 94. (cieczo, pły-
nie raptownie). Mienią się lata , noc za dniem zenie,
Ja .lie w miłoś 'i mej nie odmienię. Karp 4, 4. — (2.
'Ż0.\ĄC , ob. Żąć. o. ŻONĄĆ , ob'. Zionąć).

ZONAL) adv. loci (ob. Onądj, z owego miejsca, ztamtąd,
rPi: bort. Poszedł tedy Dawid zonąd , i uszedł do ja-
skim. W. 1 Reg. a-}' i. (wyszedł 'ztamtąd. Btbl. Gd.).

ŻONATY, a, o, ożeniony, żonę m,njący ; f oppos. bezżenny,
nieżenny) ; Boh. żensty, Czźenily zniewieściały , zźenilost
zniewieściałość ; Croat. seiisztvo) ; Sorah. 1. wożenene ,
nowożena ; Vind. slienin , slienzhast , poshenzhen ; Hag.
oxei,'nen ; Ross. HCCHaruH ; EccI. OHceHeautt , eine gran
^abeiiD, bewńht. sfrbciratiict ( imii iKaitnśperfoneii ). Gdybyś
się Whc Pan ożenił, tobyś był żonaly. Boh. Kom. 3,
415. Zawsze żonaty w kłopocie. Bach. Ep. 7, {oh. żo-
na kłoirot). Nieżenny jeszcz". Nar. Hst. 6, 1.t4 . iiD(^
uiiberoeibt, mii mmhtmWsń. ŻONCZYSKO , ŻOŃSKO,
a, n. brzydka zfa żona , eiii ^ńlfli^cś {^i>\ii SScib ; Sorab.
i. zenisko; Sora''. 2. źonnisko ; {Slav. xensko •- panna
znakomitego domu , etti grauleiit). Stnre raam żonozy-
sko. Teat.y.l. b, 50. ŻO.NECZKA , ŻONKA. eb. Żona.
ŻONIN , "ŻE.MN , a, e, od żony, do żony należący, (cf.
jejmościn, cf. żeński) ; graucn = , Sie 5rai! atige^enD, ibr an=
gebiirig ; Slov. manźelkin, (cf. małżeński); Sorab. I. mand-
żelsko , żonine , (źonski kobiecy, żeński); Croat. senin ;
Boss. '/KeHHnH'B. Skoro się mąż z żoną złączy, tedy wszys-
cy krewni żenini są jego szwagrami ; także też jego

■ krewni żeninemi. Szczerb. Sax. 184. Krewnej swej albo
żeninej- żaden pojąć nie może. Szczerb. Sax. 228. Przy-
jaciele, żenini mają prawem dochodzić wiana. Tarn. Ust.
405. Zenin , 'żeński sprzęt. Dudz. 74, cf. wyprawa cór-
ki. Cn. Th. 4419; przywianek. ib. 1523. Dobra żenine.
A. Zamoj. 5i. U nas zięcia zowie ociec żenin i matka
synem , jako Noemi Ruth 'niewiastkę swoje syna swego
żonę, 'dziewką swoją zwała. Bial. fosl. 71. Myślił xią-
żę Downat , jakoby się mógł na Mendoge pomścić zel-
żywości żoninej. Stryjk. 287. Władysław za radą żeniną
bracią chciał z części ich wyzuć, (iwagn. 46. f podbe-
chtany od żony). Miał on siła żeninych pieniędzy. W.
Tob \\. 18. — (ŻONISZEK, ob. Żeniszek).^ ŻONKA.
ob. Żona. — (ŻONKILA, i, i, Narcyssus JonqmUa ,
kwiaty ma pospolicie żółte. Kluk. Dyk'-.. 2,157, bic 3t"I=
quillennarcilTc). — ŻONKOS, ia, m., żonie podległy, żo-
nie nazbyt do^ad tający ; Rosi. ateHOnoKOpHBuH , ber ilil'
ter beni ^*antojfd ftebt. Żartować on z żonkosiów lubi.
Mon. 69, 4 1 o. ŻONOBOJCA, y, m., zabójca żony, ber '^taiu
cnmprber. Steun I. w Węgrzech żonobójcę karze na od-
danie jej familii 50 jałowic. Czack. Pr. 2, 11-4. ŻO-
NOPOJSTWO , a, n.. zabójstwo żony, ber graiicnmorb.
K-wawe żonobójstwo.'Afar. Hst. 5, 186. ŻONOKHADCA,
y, m., który komu żonę wykradł , ber 5rillfl!6ic&- Parys
żonokradca ndjec.l. ŻO.NOKUADZKl , a, le , n p. Boski
Meonczvk w złota trabe głosił , jak Greczvn żonokradzka
Troję mieczem znosił. ' AW. Dz. 2, 57. ' ŻO.\OlvUPCA ^
y, M., który sobie żonę kupił, ber grnufóiifer , ber fid> bte
grau getauft bat. Na żonokuoce: Słu-sznie rzeczesz: mo-
ja droga żono! Kchow. Fr. 'l 01, ŻOŃSKO, ŻOMSKO.

a, n. , o6. Żonczysko. — g. Z przymileniem : Poczci-
we żonisko. Trój. SI. 1118.

ZONOWAC e;. niedok, Wyzonować dok. (qu. v), na słoń-
cu trzymać, grzjć; Gerrr^. fonneii , an ber Sonne baltert.
Wódkę te trzeba przelutrować , i długo na słońcu zo-
nować. Syr. 54, cf. słonic.

ZONT, ob. Zunt.

°ZOP.\GZYĆ, 'ZOP.^KOWAĆ c: dok, ob. Opaczyć, opako-
wać = na opak przewrócić, cf. '.•szpocić . wyszpocić ; Raq .
izopaciti pr et fig. tr.; yerfebren , umfebrcit , ^erummerfeti,
bre^en , oerbre^cn, serfclircn. Często bóg zopaczy, Go czło-
wiek postanowi, i co sobie znaczy. Fot. Ary. 56!. Mo-
ja wróżka tak mi ukazuje, Iż się wasza rada zopakuje.
Biel. S. N. 9. Sromota się wstecz cofać , i krok zopa-
kować Ryb. Gęśl. C 3 b. Miejsce to w piśmie ś. tak jest
jasne , że go dotąd żadni odszczepieńcy zopakować nie
mogli. W. l'ost. VV. 572. Potępiają ich, że siedm świę-
tych synodów zopakowaji. Gwagn. 302. 'ZOPAGZNY.
Priyb. 'Milt. 87. et 256, ab. Opaczny.

w "ZOPKI ^ w zobki , ob. Zob'.

'ZOPYTAĆ, ob. "Opytać. zapytać, spytać. Dudz. 16. Wiod..
nuśfragen , anSforf^eii , nat^fragcn. Król ich zopytał 1. W.
Geues. 47, 3. Tubym się rad zopytał ich .... W, Post.
W. 532. Nieeh każdy zojiyta sam siebie, jeśli.... i6.
201. Uczyń rozmowę z spólpasterzami twemi , zopytaj
ich o podanym im urzędzie? Smolr. Lam. 25. Zopytaj i
o powierzonej ewangelickiej przepowiedz: , sali pasterze
o owcach czuli, a nie niedbali najemnicy? ib. 25. Sy-
novvie są świadkami nieprawości przeciwko złośliwym
rodzicom w zopytaniu swf)jem. Radź. Sap. 4, 6. 1 Leop.
ib. (synowie tacy są świadkami złości przeciwko rodzi-
com , gdy pytani bywają. Bibl. Gd.).

'ZORA, ob. Zorza.

ZORAC, f. zorze cz. dok, ob. Orać, poorać, przeorać pr.
et fig. tr., n. p. Z wiekiem twarz się stanie w brózdy
zorana Lhlrz. Troi. 163. zmarszczona, pobróżdżona ;
burrijacf ert , bitrd)fiird)t , ooll afunjeln.

ZORAW', ^ŻUIWW', la, m, ŻoRAWEK. wka. »« . ŻORA-
WIK, a, m. zdrbn. , ptak, grus ■. (Boh, gefśb, rerab' ,
zoraw , fgerśbek lagopus , ob. Jarząbek, jarząb); Slov.
garab , gerab , wrąb , fgarabek , garabka , gerabka atta-
gen, garabiea kuropatwa); Sorah. i. zeraw , żerawa , (źe-
fawa struś) ; Sorab. 2. źorawu ; Carn. slierjav ; Vind.
sherjau , g.^uh ; Croat. serjńv , serjavchec7 , scrjaychich ;
Dal. sdral , ( cf. żreć ) , xdral ; Huug. liini ; Uosn.
sgdral , sgdrao : flag. sdraai, xdro, xdralich; Slav. xdrśl ;
Ross H;ypaB.ib. HcypaBinKB, HcypiiB.iCHOKB ; Ecd. ; iKepiiB.th
cf. Graee. yinarog •. Genn ^xa\\\i) , .^rabtt ; Lat. grus,
grues ; llal. gru). Żoraw' żywi się zbożem, ziołami i
robakami : żórawie na zimę gromadnie odlatują , zacho-
wując vv locie figurę trójgr.-.ńca. Zool. 149. Zorawie i>re-
rają. Dudz. 21, Gruo , kryram jako żoraw'. 6Vs. G.". 230 .
Chmiel. 1 , ,86, Croat serjay kreka ; Eccl. a.eparijb Kvp-
JUKacTi. Żoraw' strukał. Banial. J Z ii. Nigdy na ta-
kim synodzie być nie chciał, gdzie jako gęsi gęgają, a
jako zoracie skrzypią., Sk. Dz. 504. Czujne żorawie.
Banial. </ 2 b. — §. 'Żoraw' u studni, na którym prze-

1142

Z O H A W I - Z O l\ A W N I K.

ZORULA - ZORZA.

wahającym się wodę wycią|:ają , bywa sosnowy. Kluk.
Rośl. 2," 1G8. Hog. Doś.'%'UH, Żoraw', klóryra sięgają
wody w studni , antlia. Mąci. Żoraw' u studzien, lollen-
no. Cn Th. 1448, Slav. soi:hor , druk; 6oiab. 1. slu-
dnacza svaha liabo żciawa ; Croat. chigii , ( cl", cyga ),
Hoss. JKjpaBi , żKypaBeuŁ , KopoMUCJO, mtut . nepcBtci.
Żorawki jakie bywają przy sludniacb. bwitk. Bud. 56C.
ber 23runneiiicl;mcn()fl. Żoraw' budowniczy. Tr. ber Strasu,
Sra^młmeii jcl , bie ara^nbrad;e ; Boli. geHb ; Ross. BoporŁ
{ob. Wrót, zwrot;, rjaroit, (i-t. literę Rosyjską r). Sil-
nia do wiercenia zapałów arniatnych nazwana żuraw'.
Jak. Art. ó, 113. [basculej. Zcraw' [.odnosić. Eraz. Ob. F. —
Żoraw' wojenny , inaobina , która ki-mienie duie ciskano
do muru. Dudz. 75; mucluna , (]ua saia in urbes jacie-
bantur , vel mililfs in muros cleuati exponebanlur. Cn. Tli.
1449. bie Sral;nmaf4'iiie beo SJeldgeriinflcn. — "g. Doby/
Bolesław Krzywousty miecza iorawiem nazwanego i sko-
czył na Węgrów, l^ar. Hit. 5, 25'J; mu ero , quem gruem
vocant. Kadłub. ( krzywa szabla , {in frummcr Sóbel, . cf.
szczerbiec). ^- 'g. święty Jędrzej, Po!:ik , ^lusteinik , Zo-
rawek nazwany. Sk' Żyw. 2i> ł , olS Seijname : flrc.iiiĄ.
If.rzezwisko to urobiło się z przekręcenia imienia Syar-
dus 2]. — "g. Grać żorawka.' 6'ur». Dw. 183. pewna gra
dziecinna , cin geisiffeji ł?inberfpicl , (cf. gęsiego). ŻORA-
Wl, ia, ie , od zorawia , sUailiĄ < ; flo/i. gefabj ; Hoss.
»ypaBJiiHb;u Rodzaj żorawi należy do rz^du boriaiicgo.
Zool. 219. Słowiańska trąbo zagrzmij pod niebiosy. Ja-
ko zorawim. s^rdłem rozpus'ć głosy. I'ii»zk. Bell. a 3 —
§. Bolun. Zorawie noski; Bob. ćapj nusok ; Sorab. 1.
bacźenacze nosz , /!oss. iKypaBJiiHOii iiocoKt; 6erm.
£tord)i5fdiinnbcl , nasienniki ti-j rośliny nosom żorawim są
podobne, kluk. fisśl. 2, 269. Bodziszek, rodzaj ten rośliny,
ze wszystkie.Tii swemi gatunkami pod imieniem bocianich
nosków, żorawich nosków, jest znajomy. Jundi. 351.
Zorawie abo bocianie nosy, gdy okwimą, strączek bywa
dłuiji, jako żorawi nos. Uned. 136; niektórzy zowią
iijlicą dla stiąrzka nasiennego , który w górę ostro ster-
czy, u dołu mając około siebie pięć albo sześć ziarnek,
jako hanyi. Sienn. 131, [ob. złote ziele, pychawicc. wil-
cze igły, wróble proso, żabie kośmy j. Zorawie jagody,
ziele, efica baicifera Cn. Th. 1149. wrzos, eine %xt
^epbe. ZORAWICA, y. i. ŻORAWICZKA , i, i. zdrbn.
sarnioa łorawia . ein lueiblic^er Mmiiidi. ŻURAWIĘ , lęeia,
n, ŻORAWL^rKO , a, »., zdrhu , pisklę żorawic , iai
Sunge M Sraiiid)* , bniS Sńc^ilcin ; Boh. gerabe. , Roci;inic
z nosa , znać żorawię z szyi. Wad. Dan. 6. Żorawięta.
Haur. Sk. 3.31. Żorawki, żorawięta młode, npion':s. Cu.
Th. 1449. ŻURAWINA , y, i., ŻÓRAWINY ;;/ur. , in
Oeiiit. ; {Boh. gerabina forbutn , cl" jarzębina); Żórawina,
tacciiiium oxyi-ovros. Jund:,. 223 bie 3)?P0o(H'f re , 'HHlooi-
JeiDelbeerc ; Hoss. KjfOKBa. K.iioKOBKa Truskawki, pozio-
meczki , piękne Żórawiny. Hej Wii. 24. — § Żórawi-
ny, miechunki, garliczki, pęułierzyca . p$inie wiśnie, »o-
lanum vesicarium. 3ubenfir|rbfti Syr. 1 374 ;_ wiśnie psie.
psiiiki pęcherzysle. morskie. Cn ThiOi ŻtJRAWINNY,
a, f, od Żórawin , 5D?l)D6beer • ; , Ross. KJlOKOBllun. Krzak
iorawiiiny Rois njioKOBHHia ŻORAWMK , a, m. żura-

wi kanaień ; geranitet lapis. Cn. Th. 1449. bfr 9tmiif>
Petii. "ŻORULA , i , z". , biedna żorawiczka , ein eltnbet
n)eiblid;ei Stroiiit^. Kukałam na drzeweczku niewinna żo-
rula , W tym mię niezocynie z tyłu ugodziła kula. Caw.
Stel 3tł3. '

ZORLEĆ nijak., dok., stać się orłem , }utn ?lbler roetben. Na
_ orłowym gnieździe , zorleje i sowa. A/on. Wor. 56.

'ŻORN , ob. Żarna.

ŻORNICA , y, j , ŻORNICE , i.- ptur, gatunek osypki czyli
krost, cin gcmiiTer Slu0fd»log , cinc ?lrt SJlattetn. Osuiko-
wa gorączka kończy się na wyrzuceniu żornicami. Perz.
Lek. 49. W zbytecznym paleniu się dzieci na ospę ,
odrę i na żornice , pijawek używać się zwykło. Perz. Cyr.
2, 151.

ZORZA, "ZARZA . y, i.. Zorze plur.. ZORZE, a. n. , zo-
rza zaranna, świt, bie 3)2orgenrutbe ; Bob. iiie rannj,
(zśre luz, fiilgor) : Iforac żJar ; Siec. żśra , ranni zora,
dennica; Sorab. i. yutne zebra, zera; Surab. 2. fura;
Carn. s6r, -sarja; Vind. farja , sarja ; Croat. zorja , (zorni
matutii:us , zornicza > jutrzenka , 6 zorje lub auroram ,
ob zorii ' ze świtem, pred zorjum ■ przed świtem); Dal.
zora ; Hung. bajnal , ob. Hajnał ; Bosu. zora , svichanje,
sYJechjanje , s\aiiutji; • świt , ( zornica : jutrznia ) ; /lOj.
zora , zorizza , (pridzorje crepuscul.tm inatuiinum ; prid-
zórni unielueanut) ; Slav. zora; łioss. sapa; (Eccl. o:}*-
piiTii, o;a|iMTH oświecić, cf żarzyó; cf. Lat. uro , cl',
aurura , cf. Hebr. ,Tin charah , arsit.) Zorza zaranna za-
czyna sie, gdy słońce wschodzi na horyzont. Wi/rw.
Georg. 47. Zorzi zaranna , światło poprzedzające wschód
słońca. Wiod. Ranna zorza rumiana złączenie czyni mię-
dzy dniem i między nocą. Olm. Ow. 289. Poranną zo-
rzę poganie loieli za boginią , i nazywali Aurora, ib. 533.
Przed wschodem słońca żarze 'wzmjda. Syr. 97. Goniec
ogniów słonecznych, z Jońskie^-o morza Wstając, ilo-
tyoh promieni blaskiem ranna zorza Ledwie świat uświę-
ciła , a różo>ve skronie Drżą w wiiłów przeźroczystych
krysilałowem łonie, Uslrz. hlaud. 23, (cf. gończe zło-
tego słońca różana jutrzenko). Pod czas zarania Zorza
rumiana znak na wszystkie strony Wydawać zwykła swem
światłem , nim wdzięczna Lampa na niebie rozświeci
słoneczna. Odym. Siv. ii. Rużanoręka 7orza. / hchan.
/•*». 82 ; różopalca. Przyb. Luz. 524. Ciemność pędzi za
górę jasna zorza ona , Bo przed świ.ilłem ucieksć tej
rzecz przyrodzona. Bej. Wiz. 177. (jdy się zarza oka-
zować poczęła.... /Jat/;. Cenes. 19, 13. (gdy wosrfa zo-
rza. Bibl. Gd.). Boga wielbiały porankowe zorze. Chrtic.
Job. 147. "Izażeś ty rozkazował zaraniu, a zariy ukaz.ił
miejsce jej? fiadz Job. 38, 12. ( "izażeś za dm iw.iuli
rozkazował ś«ilaniu , i uka7ałeś zorzy tniejscii j<^ "* Bihl.
Gd) Światłość twoja wymknie jako tarza. Badi Je>.
58, 8 (jako zorza r.mna. Bibl Gd.). Koiiina laria \\v-
nika. Gruch. W. 45. Jako zarza nagolowane jetl wyj-
ście jego. Bej Post. T u 5. — Person%l. Uandiend. Adieu !
jasna pogodo, zorzo, miesiącu! Teal. 22. b, 76, ( cf.
gwiazda, słońce, perła i 1. d ( — J. Zari.i wiueiorna
zaczyna sie , gdy .słońce mika i horyioniu, a kończy
»ię , «dy na 18 od niego oddala się gradusuw Wyru*.

ZORZĘ - ZOSTAĆ.

ZOSTAĆ.

łl43

Geogr. 47. Zorza wieczorna . świalJo na niebie , laraz
po zachodzie slunca. Wiod. He SlbcilbrÓttlC , (cf. mierzch,
zmierzch). Słońce zaclioHzilo , I wdzięczną niebo zorzą
ozdobiło. Ausip. 52. Już wieczorne pali/y się zorze.
Odym. Sw D d i b. Już swoje zorze Jasny dzień przy-
krył ciemnej nocy cieniem. Auszp. di. Czy we dnie,
czy jasnęły żarze , Duch mię mój karze. J. Kchan. Ps. 18.
— Uyólitifj : 7.i>rza , zorze, światło, jasnośd ; iai Jngc?'
Ifdit, 6ie S)ctle, tai Ciibt. ^Y tym głuchym 'pieczarze,
Kęly słońca i jssnej nic nie widać żarze. Pot. Arg. o7.
— ■ '^. Zoizi ]ińłiincna , .tILo świalło północne , aurora
horeulis , jest oLfuk rzadki , przezroczysty i światły, na
horyzoncie północnym czasem pokazujący się. Wynu.
Geogr. 25 iai ^Jov^iiĄt , Der SJpttfcŁein ; {Boh. zafe pul-
nocnj , ćerwśiiky, (cf. czerwonka); Garn. l)urjava ; Yind.
burj^va , feverska fvietloba ; Ross. cno.ioxn orHeoópa-
3HUe u Ardianielskich majtków). — (ZORZE , ob. Zo-
rać. •ZOUZĘ, a, n.. ob. Mórg. Tr.). — ZORZYSTY , a,
e , czerwnoognistv j.ik zorza , feitcrrotŁ , ttie bie Slurijcn'
rótbe. Subsi. ZORŻYSTOŚĆ, ści , i., bic gcurrutbe. Bndik.

ZOSIA, ZOŚKA, i, i, ZOSIEŃKA zdrbn. imienia Zofia,
Sopbtedteil. Zosia. Kniaź. Poei. i, 186. Zosiu, wielkiś
przebieglec , mądryś szkoły żaczek, I Kupidaś z tabliczką
w naukę po??nła , Długoz sie ma Zosieńko będziesz roz-
myślała ? Biirl.Bi. Zosieńko masz słodkie lice , Ze prze-
chodzisz miodowe i mleczne krynice, ib. Nuże dzieci, bierz
i tę Ty Zosię, ja Dorotę, Porwij w taniec 1 Dwór. K o.

ZOSTAĆ, został, "zostojał, /.zostanie, zostanę med. jedntl.,
zostaje pr., Zostawać niedoh ; Boh. zustati , zustal , zu-
stanu, zustawati , (2 habitare) ; Sorab. 1. wostanu, wo-
stanem , wostahwara , zwostahnu , zwostahwam ; Garn.
ossiajam : Yind. oslati, ostał, ostanem, ostajati (ob.
'Ostać, °ostojeć), zhes ostali , prebyli (cf. przebyć), zhre-
sostati, Yunostati , Yunostajati ( cf wystać), obstali lob.
Obstać), obstanuyati , stancvitati (cf stanowić), dostati ,
(cf dostać); Rng osfalti, izostatli; Bosn. ostali, osta-
jati , izostati ; Slav. ostati ; Croat. oztati ; Eccl. ocraain ,
OTCHTH, , He 40UTn: (Ross. cocToaaib, coctoio zawisnąć
z czego , zależeć ; cocToaibCa ogłoszonym być . wyda-
nym, piiblikowanjm) ; g 1) zostać gdzie, zostać się gdzie,
iaimk., pozostawać, nie riKzyć razem z drugimi; Mctbeil,
jurfidbleiden , an Ort uiib ®!cllc oer&leiben. Zostaniesz na
przywitanie , tu hir. nos salutatiirus ezspecta. Cn. Th.
•1449. Już kto miał 'jacbać w nawę swoje wstąpił.
A kto miał zostać, z okrętów wystąpił. Groch. W.
455. Pożegnania zawsze więcej sniuca , niżli pocie-
szają , 1 tych ce w podróż jadą, i tych co zostają.
Przyb. Luz 138. Czemu Lech z bratem pospołu miał
uciekać? któremu w ojczyźnie zostałi-mu braterska
ucieczka dla spadku pożytek przynieść miała. Krom. 26.
( ojczyzny nie opuszczającemu ). — §. Zostawać , być
gdzie, bawić, znajdować się; fi^ mo befiiiben , auf^alten.
fep , bicibcn, mcilcn. Do zostającego w więzieniu przy-
szedł czart, mówiąc : 'wynidź a uciekaj! Sk. Żyw. 255 b.
Rzekł Tobiasz : gdzie chesz , abyśmy zostali ? 1 Leop.
Tob. 6, 10. Dziś zostaniemy u Raguela , który jest po-
winowatym twoim. Bibl. Gd. Tob. 6, 12. Długo u kogo zo-

stać; Ross. ywBTbCH, y^nBaibCH, (et. użyć, cf. żyć, zażyłość).
Wielu ludzi w zwadzie do Rzymu uciekali, i tam zostajali ,
bo im to dano na wolą. Biel Hsl. 99. (zatrzymywali sie
tam, bawili). Zostawać u kogo w obowiązkach, sv słu-
żbie I t d ; fid; bc^ eiiicm niifbalten, bc» ifcm iu 2>iciiflcu
ftebcn nnb b. u. Ah to Służalski , który niegdyś u innie
zostawał Teat. 54. c , 74. Powiedz mi , czy zostajesz
w służbie u jmć pana Jana. Teat. 31. e, 14. — Zosta-
wać, trwać; bleticn , barren, auJbarrcn. Zostańcie tu przez
noc. 5 Leop. Num. 22, 8. (trwajcie tu przez noc. 1
Leop.) Zostaję, nie przestaje być; jc^ Dcrbarrc , iierbleibe ,
bekane. Zostaję \Vac Pana Dobrodzieja sługą Teul. 21,
81. Mam sobie za zaszczyt zostawać dozgonnie JW. Pana
Dobrodzieja najniższym sługą. Ld. — Zostań zdrów,
zostań z bogiem , bóg z tobą zostań ■■ bądź zdrów, by-
waj zdrów, bóg niechaj będzie z tobą , « Dieu , ©ott feą
mit biv , OSott bcfoblcii. Zostańże z bogiem ,_ tobie sie nie
godzi iść ze mną /•". Kchan. Jer. 412. Zegi Ad. 507.
Bóg z wami zostań, nienasytne żądze, I z tymi, wa-
szym co tleją pożarem, ^or. 2,119. Nur. (żegnam was,
bóg żegnaj, rozbrat z wami). — Zostać, zostawać przy
czym, cf ostać , obstawać, statecznie trwać, trzymać się
czego ; 11)03?!) scrbarrcn , feft baran f;allcit , babci) fłc^eit
bleiben. Zostaję się przy czym , przy prawdzie , cnocie.
Cn. Th. 1449. Obieraj sobie, przy czem zo"stać masz.
Hej. Post. O o o 5. Przeklęty "A^szelki któryby nie zosta-
wał w tych wszystkich rzeczach , klóre są napisane
w xięgach zakonu. Salin. 4, 178. Zostaję, zostanę przy
tym, dowiodę tego. Cn. Th. 1449. — Zostać, zostać
się, 'zostojeć się > utrzymać się przy czym, \ii) iiiobec
ie^auptcn. Rosya chce koniecznie zostać przy Oczakowie.
Gaz. Nar. i , 259. W zgodzie samej nadzieja, że się
przy swobolzie swej dawnej zostoicie. Siar. Yot. B X b.
Jeśli się okręt Rzpltej zatopi, wasze się też prywatne
tłumoczki nie zostoją Sk. Kaz. 158. Zostaję się przy
majętności. Cn. Th. 1449. (na ranie przyszło , przyp;!dło).
— Zostaję pozad , posterior fio. Cn. Th. 1449. nie na-
dążam, ustaję; juriitfblcibcn , nadiblcibcn, nińjt nadjfommcn ;
(Yind. ostHJali , 'sadi obstali; (7/oi/. zaoztatij. Zostanie na
zad, iai Bni^Wblcibcn ; fioss. ociaBaHie. — Trand. Zostaje
swych przodków, 7ion respondeo mnjoribiis, descisco ab
anligua instHutione. Cn. Th. 1-449. nie równać przodkom,
^inter ben SSorfabren jiiriiifbleibcn , i^nen ni$t bei)fomnien ,
, liiĄt gleic^en. Syn ojca męstwem nie zostawa. P. kchan.
Orl. 1 , 64. (równa mu). Wnet z was maszkarę zdej-
mą, a ludzie poznają. Ze Polacy przodków swych barjza
zostawają J. Kchan. I)z. 53. Ale wiesz co się trzyma i
garnie ku tobie. To iż przodków twych zostać inasz za
lekkość sobie. / Kchan. Fr. 31. (że za hańbę poczytu-
jesz nie równać przodkom). Sposób mi serce , niech zo-
stanie Światu, 3 tobie służy panie. / Kchan. Ps. 127.
niech się rozstanie, rozbrata z światem; iDPDOn nbftcliert ,
ei fabrcn IniTcn. — Zostaje w słowie, n.-s słowie, wmie-
nem spełnić obietnicę. Wiod. Zostaję w słowie, na sło-
wie : sum reus promissi . non implevi promissum. Cn. Th.
1449 nie d')lrzymałem słowa, nie uiściłem się w obie-
tnicy; ić) \jabe mcin SBort nt^t ermUt, btn mit meineii 35er«

1444

ZOSTAĆ.

ZOSTAWIĆ.

fpret^fn rfidfłónbig geblicbfii , bin bornit nod) im 3iii*fłanbe.
— Zostaję na litzbie , nie dopłacani . nie wyrachawałeiii
się. Cn. Th. 14i9. id; bleibe bn ber DffdiiiuiiojeiJPiirt im
Sńrfftaiibc , Mcibc (diiilbifl, ^ait ciii ©cficit. Brata twego
zahamowaliśmy dla srebra, które byl został królowi na
racliu[iku , i dla innych rzeczy, które na się miał? 1
Leop. i Mach. 13, 15. (dla tych pieniędzy, które został
winien do królewskiej komory, tiibl. Gd.). Zostanie na
liczbie, reliąuntio. Cn. Th. 1450. — Zostuje się co u
kogo, zatrzymuje się, wstrzymuje się przez niego, za-
trzymanem jest od niego; e«! 1'leibt be? i^m junicf, er b«ll
ti jiiriicf , bcbńlt e«S oor' Idffł c« nlĄt oerabfolgcn. Ktokol-
wiek u ciebie będzie co robił, tudzież mu zapfać, a
płaca najemnika twego żadnym sposobem niechaj u cie-
bie nie zostaje. 1 Leop. Tob. 14, 15. (zapłaty wizcl-
kiigo człowieka, któryby tcbie robił, nie zairzjmawaj
u siebie , ale mu ją zaraz oddaj. Bibl. Gd.). Zostaję na
placu, occumbu tn vesii(jw. Cn Tli. 1449. polegani , auf
bcm finfe blciben, flCtiJbtet fesn, lieflcti bleibfii. — Zostaję
żyw I o /gubic czyjej, supeisies ium alicut. Cn. Th. Hi9,
(ćf. przeż\ć kfgo), bil? Sebeii bicibci!, lebcnbig iibrio blei<
ben , iiid/t mit umfommcn , bic Umgcfommciidi iiberkbcn.
Stawa tu ten , który jeden tylko z niegodziwego ich zo-
stał zabójstwa. Stern. Cyc' 18; iqui unus reliclus ex
eaede restał). Co lepsze zginęło , co gorsze 'zostanęło.
Tn. .•!(/. 04, Zostały, co nie zginął, nie umarł, pozostały.
Cn. TU. 1449 Zostanie przy zdrowiu, incolumilas. Cn.
Th. 1450. — Zostaje czego, zostaje co, resztuje, nsi
reszta, zbywa: e^ blcitt ubrig , Wcitt Sicft, reftirt. Zabijano
icli , topiono , spychano, i rozaiaiteini śmierciami gu-
biono, i wyganiano, tak iż ich mało co zostawało. 5A'.
Dz. 905. Zostały, pozostały, zostający, pozosti.jacy, re-
sztujący, zbywający; iibrig gcblieben , iibrig bleibciib , iibrig
rtftirenD; Viiid. zbrielen , saoslan , zhriesoslan; floss. ao-
crajbubin ; Ulag. izostajak , ostalak ■■ ost; ti-k , res-zta;.
Zostało się co przy niewielu , przyszło do niewielu. Cn.
Th. 1449. zredukowało się, ti i[t bc^ ciiicm flciiun 9?cfte
gebl icbtii , ift febr jttfammcii gcfdimolseii. Przyszło do mała,
do niewielu , j.rzy niewielu się zoslafo to , ad poiicos rt-
cidit. Cn. Tli. 869. Nie zostaje mi jedno zebrać • przy-
chodzi mi żcbrai: , e6 bicibt mir nidJtiJ (inbcr^ iibrig , (cf.
nie "Iza). Zostać na koszu, ui. Kosz, fifen bleibeti, (cf.
ben Slotb bcfcmmcn l. Wszystko dokazać chciała , ale na
koszu została l.ib Hor. 59. — Zostać po kim, zostać
się po kim , md) jciiiniibcn juriitf blciben , iibrig blciben.
Wszystko tu zostanie Po śmierci twej panie. łtys. .id.
74. (zostawisz wszystko, nic z sobą nie weźmiesz). Kiedy
dobra bez dziedzica zostałe skarb bierze, tedy też powinien
nosić wszystkie powinności onego dziedzictwa. Szczerb.
Sax 120. Koń lutny wytchnie w stajni mojej , 'Aza 'wżdy
z grzywy jego włos się lam 'zostoi , Podkoweh staloną
lamie on wyrazi , Wszak nogi żartkoskrzydły najmniej nie
obrazi. Itiiask liyl. 2, 211. — §, 2) Zostać czym. za-
czynać być czym, stać się czym; Vind. gratati , postati ,
etniaei nierben. Często zostać szlachcicem piękniej ; nii nim
się urodzić Put Pocz. 51. Pieniądze robią niezwyczajne
cuda, Czym nie zostanie, kto rozrzuca złoto! Zab 14,

251. Siym. Milej było Zoroastrowi zostać mędrcem , ni-
żeli królem. Stan. Num. 2, IC. Kto chce być rriądrym,
niech się sianie głupim, aby mądrym został. Sk. Żyw.
2, 11. ZOSTAWIĆ cz. dok.. Zostawiać nie-hk. . Zcsta-
wować, zoslawuje centin.-.. liob. zustawiii , zustawowati;
Sorab. 2. wostawisch; Sorub. 1. woslawam , wostaham,
wostain , woslahwu, wostawiaTn; Croał. oztaviti , oztavlyam,
(ofc. *')stawić) ; zostiwić co gdzie , nie wzi.tć ztamtrid , nie
ruszyć, nie zebrać, lak że się tam zostaje; ba laffcii , juriiif'
Injfen , nid)t fort nebmen, nii^i mitne^mcn. Hóg wziął głowę,
króla mądrego, wział ręce, hetmanów koronnycii obu-
dwu , wziął żywot, obfite Kuskie kraje, wziął pier.';i,
wojsko ukrainnc , tylLo nam nogi do uciekania zostawił,
abjśmy za Gdańsk i Szląskie granice uciekali, ^^'tar. fiyc.
53. Tej to nocy dwaj będą na jednym łożu , 'ahć jeden
będzie wzięt , a drugi zostawion. Sekl. Luc. 17. Zosta-
wić po sobie jako puściznę, ])inttx fii) nactilaiTcn , imui-
laffen. Zostawisz ogród, pałac i lulwarki, Zawisne cię
z nicli wyprowadzą Parki. Hor. i, 107. (nie weźmiesz
ich z sobą). Zostawić po sobie pamiątkę , sławne iniię ,
dobrą pamięć. Ld. — O dziwna łaskawości, godna aby
od wszystkich sławiona , ogłoszona i w pismach ku pa-
miątce była zostawiona. Sień. Cyc. 296. zachowana, iiuf>
bebciltcn, (lufbciDttbrt. — Zostawić u siebie, zachować u
siebie w mdczeniu , nie rozgłosić, nie wydać, nie wy-
gadać : bc9 fic^ beboltcn ein @e^ciinni$, nicbt befannt wer-
ben Ittffen , (cf. mech to zostanie między nami). Ociec
mój miał 500,000 fortuny, ale to W. M. Pan u siebie' zo-
stawisz. Mon. 65, 212, (nikomu nie powiadaj). Zostawić
co komu , zachować mu , ustąpić , oddać do jego dyspo-
zycyi; eiiicin iibcrliiiTcn , anbfim ficllcn, fibergcbcn; iiots.
npe4X0CTaBiiTŁ , npe.iincTaBJHib. Zostawiam ci zupeł-
nie Koronę, ty mi rządy Litwy zostawisz. Nieme. Dibl.
Targ. 15. Zostawiam cudzemu rozsądkowi, in m-yiiu ali-
quid relinguo. Cn. Th. 1450. ( nie przywłaszczam sobie
rozstrzygnąć co). Próżno o przyszłe frasujesz się rzeczy,
Zostawmy dalszej nasz los bogów pieczy. Teat, 51. e.
Bij, (cf. zdać na kogo). Zostawiony sobie , opuszczony
od innych, nie dozierany, nie wspierany, fid) ielbfl iiber»
laffen. Człowiek na osobności "sam sobie zostawiony. Zab.
12, 96. Wierny amant zasmucony. Lubi sam być zo-
stawiony. TeaT 5, c, 46. Mniej rozsądnych nigdy sobie
samych zostawować nie trzeba. Pilcb. Sen. lisi. 69 —
Zostawić co, porzucić, dać pokój czemu . rozbrat z ciyin
czynić; Creai ozlavilisze , fabren laffen, aiiigebcn, perlaffcn.
Dusza przez dzięki ciała odbiegała , 1 przez gwałt pra-
wie świat zostawowała. P. hchun. Jtr. 231. Pierwej -wój
zwykły miesiąc bieg zostawi. Pierwej go ch)bi, mzli
mnie pożyje. P hchati. Jer. 258. — Źoslawuję dziecię,
odsądzam od piersi. Cn Tb 1 łoU. Włod. "ostawnjc, i.d-
siawuję, odchowuję, ein Minb ron ber 8ru|ł ab)cfcn. Unia
onego , w który Izaak jest zoslawioii od piersi , uczynił
Abraham ucztę wielka. Hadz. lienes. 21, 8. (tosło tedy
dziecię i zostawione jest od piersi. Hibl. Gd ) — Zo-
stawić co t eiejjo , zostawić crę^ć , resztę czego ; ttwat
iibjig laffen, einen iHcft laffen. Zosta*' co na poi\m, na
juiro Cn Ad. 1570. (me wszystkiego dziś spotrzebuj).

ZOSTAWACZ - ZPŁODZlC.

Z P Ł Y N - Z P. A B .'. Ć.

H45

Zostawiam na rozmnożenie, na piód, nie obcinam, nie
czyszczę. Cn. Th. 1450. — Zostawuje sobie co w ma-
jętności przedanoj , wymawiam sobie. Cn. Th. 1450.
Whd. wyjmuję, waruję: fic^ ttteai iHUDcbflltCn , ailMifbilI=
gen. "ZÓSTAW.^CZ , a , m . który zniiiaje , Hx 331i'il'Cr ,
Scrblciber, Surfidblcif-cr. ZOSTA WICIEL. a, »«., ZOSTA-
WIACZ , a, m, klóry co zostawi.), ^cr 3unictlaffer, llcbet'
laffer ; {EccI. cocTaBHTcab składacz). W rodź. żeńsk. ZO-
STAWiCIELKA, i.

'ZOSTHZAŁOŚC , ści , ź. ; stanie się ostrym , surowym ■■
osurowienie, ostrość, surowość, obostrzenie; ©Ądrff,
iHaullcit. Zostrzalości gardła czyli gardłu zostrzałemu
mąka pszeniczna jest lekarstwem. Syr. 929. Ochrapieniu
i zostrz.iłości gardła pJókanie takowe jest użyteczne, ih.
11. ZOSTfiZEĆ nijak. dok. , ob. Ostrzec, stać się ostrym,
nabrać ostrości ; fi^art tuerbcn , Sdjćirfc bcfommcn pr. et
/ig. Ir. Zęby ode rdzy zostrzale. Zebr. Ow. 2! 4. Italia
p.iństwy ocieiala i wojny zostrzal.i. A. hchan. 95 ; {bel-
1} fremensK Darcie w kiszkach z jedzenia rzeczy suro-
wych albo zostrzałych i zjadowiczonych vvilgotności w nich
zgromadzonych. Syr. 145. Gariiłu zostrzaJeinu mąka psze-
niczna jest lekarstwem. Syr. 929.

ZOTA . V, ź. , kruszcowa istota, biały kamień kruszec za-
mykający; TOutterers, rociger Steiit, 5cr ©rj ^nt, (cf. Gem.
@Óp, <©obai.

'ZOTWARZ.^C cz. dok coniin. , oh. Otworzyć, otwarzać ,
otwierać , poot\vierać : naĄ cinaiiber offiicn , auftbiin , auf=
maibcn. Ghrystusowi boską cześć dali, skarby swe zo-
twarzali. Kanc. Gd. 63.

ZOW, *Zową , zowią , ob. Zwać

ZOWĄD, *ZOWOT.\D ndi<. . z owego miejsca, z owej
strony: Ecd. OBoy^y, ci 4pyrOH. Owdzie wilcy drapie-
żni, a tam lwy ryi zące , Zowąd smocy jadowici, a ztąd
bazyiiszki srogie Smntr. Lam. 2. Ztąd i zowąd' woda
jako mur stanęła, a om sucho przechodzdi. W. Jud.
5, 12. (z jednej i drugiej strony, z obu stron). Miedzy
nami i wami wielka odchłaii jest postanowiona, aby zo-
wotąd nie mogli do was przejść, klórzyby chcieli. Sekl.
f,uc. 16. — Jak to można ni ztąd ni z owad nienawi-
dzieć człowieka. Teal. 35, 65. niewiedzicć dla czego,
mir niótś bit niĄt^ . o^ne Urfa^c.

ZOWiĘ , oh. Zwać.

Z P.

ZP ' s/i, składńne zatym od tych zgłosek zaczynające sło-
wa, znajdziesz pod sp- . jeżeli nie są odesłane do swo-
ich pierwotnych , ii p. ZP.^MIĘTAC , ob Spamiętać. —
Adda:: Zaszedłszy z trzodą miedzy nieznajome knieje.
Nie mogłem się zpamiętać, co się ze mną dzieje. Zab.
13, 158. Szost. (nie mogłem się pomiarkować, nie mo-
głem przyjść du siebie, do upamiętania). "ZPIERWU,
'Spierwu , z pierwu , z razu , z początku , ob. Pierw. —
Addas : Jarosław przykro zpierwu i rzeźwo się potyka.
Arom 71. ZPIŁOWAĆ, piłując zdjąć, abiagen , obfeiien ;
Rofs caiiJHTb , cniuHBaTt. ZPŁODZIĆ, spłodzić, zpła-
dzać , 'pładzać, ob. Płodzić. — Addas: Bajki od pię-

Sitwnik Undego ttyd. S. Tom VI.

knych dowcipów spładzane. Przyb. Luz. 296. ZPŁYN,
ob Spłvn. ZPOD, (d(s/fi^. spód) , z pod, ob. Pod, ob. Z.
•ZPOŁUDNY, ob. Społudny. ZPOMIĘDZY . z między, ob.
Między, pomiędzy ; 5/of. izmed. ZPRACOWAĆ, oi. Spra-
cować — Addas: Ze złości chłop pańskie bydło wni-
wecz obróci , bo wyrobi je , zpracuje i wynedzi. Haur.
Sk. 252. ZPRĘDKA, ob. Prędko.

Z R

ZRĄB, "ZRĘB, ębu, m. , g. 1) zrąbanie , ścinanie drzewa.
Wad. caesio arborum. Cn. Th. 1450. iai §oIjfńIlen , cf.
rab. — §. Zrąb , co zrąbano, zrąbane drzewa, iai (^effiUte
^olj ; zrąb succisac arbores. Cn Th. 1450. porąb, drwa
porąbane, pocięte. Cn. Th. 776. Zrąb, same drzewa
ścięte Wtod. — Zrąb , porąb , miejsce gdzie drwa po-
rębują dla potrzeby. Cv. Th. 776. ber ^pljft^Iaij , ber fla^
no ^olj flcfdUagcn, flcfallt tiiirb. — g. 2) Zrąb, wzr.-ib,
kil ć , drzewa na budynek zrąbione , grubf. związane;
Salfciigcftcll , iufafflmeiiflcfc^Iageiicś ©cbdlfe , ©fftcllc jit dnem
boljCriieu @Ebr.ubC. Zrąb , wzrąb . ściany drewnianego do-
mu , na których jeszcze dachu nie dano. A'. Kam , Ross.
cpyó-B, (cpyós BI 80.10411* ocembrowanie studni,. Zrąb
w budowaniu, w dachu, o6. Wiązanie, bcr 5)a(^ftli^I. Ma
on siana swego po zręby w przyczółku. Pot. Pocz. 255.
(pod dach , pod stiychj. Zrąb w dzwonicy do dzwonów,
wiązanie, bcr (SIPCfcnfluM. Tr. Zrąb albo budynek u wia-
traka ma być na sześć gran;. Solsk. Arch. 97. "Zręb
w tarlakach, trzymający ramę z kołkiem, przewiązany
będzie na naznaczonym miejscu , przez które przewiązania
chodzi wolno do góry i na dół rama. Solsk. Arch. 39.
— Zrąb okrętowy tarcicami nie pokryty, baś Sd)i(f^gerippe.
Tr. Zrąb, wzrąb karety, pudło, ber ^lltfc^faftcii. Z3|)fa-
ciłem karetę, choć svysłużoną , tak jak gdyby była naj-
no'.yszą , w nadziei , że siodlaize wzrąb odnowić potrafią,
a lakiernicy utaić lat kilka jej wieku. Pam. Warsz 24 ,
532. Czart. — §. Zrąb dla obrony ziemią nabity. Cn. Th.
1430. blokauz baś SlorfbauS ; Boh. śrub, (rautiień, rau-
benj taras , srubnica gatunek strzelby). Zrąb , obrona
czyli wał wojska , z drzewa i ziemi. Wfod. Nie pomo-
gły kule częste, Zręby mocne, baszty gęste. J. Kchan.
Dz: 245 Są tam wysokie dęby, Z których twierdze skła-
dają i obronne zręby. Zbił. a 2. ZRĄBAĆ, /. zrąbi, zrą-
bię cz.dok, 'Zrąbić dok , Zrąbnąć , 'Zrebnąć Jer/w//., Zre-
bować contin. , Zrąbywać czestl.; Boh. sraubiti ; Sorub.
2. frubasch ; Sorab. v. zrubam; hoss. cpyóiiTB , cpyóarb,
HspyÓHTb ; — zrąbić drzewo, ściąć. Włod. nbbnitcn , fńllen
etiieii 23niim , niebcrbaiicii. Gdy już wierzba wzrośnie wzł;ó-
rę , tedy źrebić wierzch, a będzie lepiej rosła. Cresc. 521
Zrąbać , zsiekać , przesiekać, proscindere quercum ferro.
Cn Th. 905. Zrąb' drewka do ryb. Tr. porąb', posiecz,
ficin Łatfcn. Zrąbać wołu oprawionego. Zr. porąbać, roz-
rabać na części; in Stiitfcn ^auen , jerlcgen, jer^auen.
Zrąbać człowieka, zabić rąbiąc; cincii jertiaiicu , nieber=
^aiiEli. Strasznie go zrąbano. Tr. — g. Zrąbić belki,
drzewa, dyle grubo związać; jufnmmen jimmern , jufam-
men fiigen , Salfen mit eiiionber oerjapfen. Zrębuje , wiążę.

Ii-i

Ii46 ZR/^BISTY-ŻRAWOŚĆ.

ŻRAWY - ZRAZIĆ.

spajana belki drzewa. Wtod. Zrąbić balki , związać , tpoić.
Wiud. Z Siaroduby się mocno bronili , bo ich tam wielu
było w zawarciu ; zamek by/ t drzewa dębowego w 'izd-
bice zrąbioiiy, przeto mu dzia/o każde mało wadzi/o.
Biel. Św. 2yj , (ob. zrąb dla obrony). Za wiano czło-
wiek rycerskiego stanu 'żenie swej dać może budowanie
zrabione , albo drzewo dobudowania zgotowane. Szczerb.
Sax. 456. — §. Zrąbić, zrębować, zrębkować , zrąbko-
wać, obrębowa^ , obrąbić , obrąbkiem ooszyć; tl*ffiu:ncn ,
iimfiiumcii , bcnabcn, ju)amincn ((iiimcn. ZRĄBISTY , ZHĘ-
BISTY , ZltĘUNY, a, e, zrąbiony , spojony szczelnie;
(Boli. zewrubny, zewrub szczelny): jufammen gejimmett,
jufnimnen gciii^t, aui Salfett jiifanimcn ijcbau:. W ziem-
skim jMMMie lo wiana należą zrąbiste budowania. Szczerb.
Siix liii. Ogrodzie śliczny przed zwierzęcym zębem
Zrelii^ly dębeiri. Mtask. Hyl. 51. (zrąbionym parkin.>m
2.'^lo(lU)ny). — g Zrębisiy, szczelny; btd)t acrfitloifen, genau
pa|)Or.&. F:-zczuły ku rodzeniu się uczynią naprzód jakoby
kuiiiurkę ciasno zrębislą na cztery gram. Cresc. ri94. —
§. Aliter. Tu zieoiia niezorana , co rok dawać aboże ,
A niczrębny winngrail 'zawzdy kwitnąć może. Hor. 2 ,
556. Min. niezrąbaoy, nieociosany, nie potrzebujący
okrzesania, niel\kalny żelazem; iinbeiiaiieit , unbefc^nitten.

ZRABIAĆ, ob. Zrobić. ZRABOWAĆ, ob. Rabować.

ZRACHOWAĆ cz. dok. , Zrachowywać czesli. , ob. Rachować,
do kupy porachować, zliczyć; 5ii|'ainincnr£(^ufn , abredjncn;
Boh. sćjsti, sećlu , sćjtam, spoćisli, spoejlati ; Sorab. i.
zrachnoyu;- Croat. zrachunóvam, zbroiti , zbr;ijam; Uosn.
zhroitti ; £''r/. coMRCjaiO. Niezrachowany, *niezracliowny,
nie do zraehowania , niezliczony, niezliczny ; unbcrci^nen'
liat, unjńl^lbiu ; Śurab. i. nerachnuytć, nezrachnuwanitd.
Niezrachow.ina prędkość. Przyb. Milt. 236. "Niezracho-
wność , "niozliczność Sorab. 1. nezrachuwanitofcz.

ŻR.ĄCY, oh. Żreć.

ZR.CllOWAĆ się, ob. Uradować się, radować się. ZRADO-
WAiNY, uradowany, wielce radosny, pełen radości, iioi)
Ctfreut. Porwał się ze snu zradowany. Jibł. Ez. a -1.

ZRADZAĆ, vb. Zrodzić.

"ZRADZK;, uradiić, i'6. Radzić, radę dać; ratl;en, niirntdcn,
on bie ^iinb geben Jik zradził Sam zapał, sporszym kro-
kiem za nią sic wysadził /cir. Ow 18.

ZRAIC, ob. Naraić, raić; jufrcicil, jllftfcanjcn. labłko to Pa-
rys, że mu cudzą żonę Wenus lam gdzieś zraiła , onej
je przvsądz.'r Tward. Pas(j. 16.

ZRANIAĆ. ob. Zromć.

ZRAMĆ . ob. Ranić , poranić , ycrmiinbcit. Z miłosie-dzia za-
wiąże, zahartuje i opatrzy le marne riiiy tego nędznetjo
ą tak zranionego sumnicnia twego. Rej. /'out. (i f f 5.
Zvwv, już me zraniony, ale chwałą przywielbiony Groch,
VV. 218.

ZRASPI.OWAĆ. ZRASZPLOWAĆ, ob. Raszplować ZRA-
STAĆ, ob. Rosnąć, *zrość. ZRASZAĆ, ob. Zrosić.

ZRAWOSĆ, ści , i., przymiot żarcia, wyżerania; bo8 Sfi-
Pf II , Jluebeigei: , bie 3f lłt""rt - <f ifleniAaft bcffen , ira« frifft ,
auobfiBt. V\ódki lej dawuj z innym lekarstwem do picia;
samej nie dawaj dla jej żrawości ; bo kio jej wielo po-

żywa , rycbło będzie łysy. Spicz. 128. ZRAWY, », e,
żrącv, wyżerający; ftffffnb, ausftpfffiib , ?ebrenb. \

ZRAZ ,' 'ZRZAZ ,' u , m. . ZRAZIK . 'ZRZAZIK . a , m. , i

zdrbn. , zrzaz, zerznionejjo czego sztuka. Cn. Th. 1451. ]

fin 3lb(4nitjcl , ehrag 9llige)(^nittene« , ein ^crunter gtft^nit' '

tenc^ (stiid, cinc <Bitm\t\ tin Sdjni^el ; Boh. kraje, kra- ;

gjćek , skrogek skrogićek , (cf. krajać, skroić, irjzek
retex)\ Slov. skywa , skywka , (cf. skiba); Sorab. i. rez
heblowiny, wiór; Yind. vresek , vreslei, vresiza , nare-
sek , fhnita ■ grzanka; Ao«< cptai, 3pt30Kx , o6pt30ia
fcf. obrzezek), obs. pltsenb. Seatrentum , zrzaz, 1. j.
odcięta sztuka Macz. Zrazik cytryny z cukrem prze-
iiryżć. Fffz. Cyr. 2,68. fcf. kawałek, cf. w lalerki pokrajać).
Wole zraz pie>zeiii spory. Niżeli kalafiory. Fot Jow. 117, '

(( f. sztuka mię-;a). Ciebie zaś PVantowiczu , za to , żeś
lak dziarski , Wzywam do siebie na zraz pieczeni usarski. 'j

Zabt Zab. 81. Czy nie masz tam gdzie clioć dubeltu
piwa i zrazika pieczeni. Teal. 43. b . 29. — Zrazy, zra-
ziki zdrbn., z różnego mięsa , jak póltalarek cienko krają
zrazy, które na czas kładą ni spód rondla . nim inną . ,
potrawę złożą Wiel. hurh. 435, Carn. verslidle , Slfifl^' J<
fdinittc , .^^lopś^flciftfi. Nie byłoby lo dosyć, zrazów, bigosu J
hultajskiego, a zamiast ostryg, po |)radziadowsku śle- *'

dziki. Teat. 53. d, 20. — g. Analum. Zraz, lobus. Perz.
Cijr. 138. Móżdzik na dwa się udziały czyli zrazy lobot
rozdwaja. ib. 40. bic ®cl>irnlflppni. — 'i- Horiul. Zraz ; \'ind.
natizh , (cf. nałykać) , tin Cropfrci^. PuUulut , maluczka
latoroślka , "soszyk , zrzazik. Mącz. Zrazy są lo owe ró-
ztczki z doLrych drzew wzięte, które w pieńki szczepić
się mają. Kluk. [iośt. t , 65. Wszczepić w płunkt gru-
szową zraz z jabłor^i. Ferz. Lek. 65. Zrzsz, emplastrum.
Cn. Syn. 525. Starać się, ;iby ucinać, czy to sam pień, j

czy gałęzie , jak tylko można najbliżej małych gałęzi Ą

albo latorośli czyli zrazów. Fors 19. 'ZRAZA, y. i , i

obraza, uraza, wstręt; $crle(utig , ^fkibigiiiig , Ślbitbtu,
Slbneigiing. Niech cleU'.^ne 'pierzcholy, niech siatańsjiie |

zmazy , Na wieki nie ucliodzą swej ode mnie zrazy. \

Chodk. h'ost. 53. ZRAZIĆ cz. dok. , Zrażać niedok. , 'cf.
'zrzazać, zrzezać) ; (Boh. srazyli odtrącić, zarazyti , zara-
zcti impinyere , infigere , inhibere a(]uam , perturhare men-
lem\ Sorab. 1. zrazu, zrażam denulio, fraschirź, schericż
spłoszyć, zestraszyć; Boss. cpasHTb , cpa^aib porazić.
BoapasHTb , BOapawaTb zbić ; Ei-d. cptnio strącam , bo3-
paHcato odrażam); zrazić, strącić, zepchnąć, zwalić, !

zbić ; beriintfr fd^lagrn , bfnintfrfioPrn , <)fritbftt>6fn , abjłrPen,
ipcgffojeii ; Boss. cuinóuTb , cuiMóarb , 'cf. szybować).
Zrażam kogo, spycham, strącam. Cn. Th. 1450. Zraża,
spycha z krzesła 7V. Zrazić sobie skórę< Bndlk. fit bif
ipaut iiniiib ftoficn, abffoBen. Zrazić ranę, palec, nogę, i*.
urazić , iłcrlcfcn. Okręgu zaspę Jupiter wszystkiego wi-
dząc . dżdie zraził. Żfhr Uw II. (spędził precz, odpę.^
dził , odegnał. zegnał, zbił na bok). L'rodc , ślicziioś^.^
czerstwość , zrażą choroby, hanr. Gd. 219. (odejmują,
niszczą). Z niego śmiertelność nakaiuje zrazić h.i czysU,
i z niebaczka pod wody go wrazić. Żeb' Ow. 366.
(zdjąć, zewlec , zzuć , ledrzećl Zaw»tydzi/ »ię Faelon , i
sromem gniew zraził. Zebr. Ow. 25. (stłumił, zw) ciężył).

ZRAZIĆ.

ZRAZIK - Ż R !. G.

iU7

Stos umykaniem zrażał i dalszy pęd psowal , Ai mu
Apenorowic grot w gardło wparown/. Zebr. Ow. 57 ;
(areebat , w niwecz obrócił). — lianslale turie : Zrazić
kogo i czego, strącić, zepchnąć, zrzucić; ctntll l|Crn6
rocrfcii , ^eriintcr fło^en , bcriinter bringeii , al)fc|en. Zrazić
kogo z ur;;ędu, z godności, z dostojeństwa. Tr. , (cf.
ziożyj kogo, cf. zeprzeć) ; dejicere aiiquem de gradu.
Cn.Th. 1430— Zlaski królewskiej go zraził Steh.\, 11.
(pozba\Mł go jej, er liob ijn (kwi bcv ©iiafe, i;f. citicn miś
bcm 6attcl bcben). Zrazić kogo z czego, odciągnąć, od-
wieść, od|'rowadzić , odstraszyć , spłoszyć: dlicii IDOroil
aHirimjcn , absic^rii, ablcitcji. Juzże si«; z lej swej drogi
zrazić nie pozwolisz. Otw. Ow. 430. Milczałem, zeliy
mnie z prawej drogi nie zrazili , 1 na swą sektę nie
przekabacili. Cliroic.Job. Ml. Od cnoty nic go nie zra-
zi , do zbrodni żadna go nadzieja nie powaLi. Pilch.
Sen. list. 2, 248. Sposobił się óo buntu Warcisław,
lubo go ustawiczne z Diińcsykami wojny zatru.iniając,
zrażały jes-jcze z olwarteto niei^osłuszeiislwa. A'or. Ust.
5, 202. wstrzymywały go mimowoinie , ^ieltcit i^n pinitf.
Chytro ich z onej injśli zraził, i Janowi apetyt do sto-
licy odjął. SA. P:. 1011. To ich może zrazić z ich mnie-
mania. Syxl. S:U. 151. (wywieść z błędu;. Już z na-
dziei nstatnej zrażeni-. Do końca byli o sobie zwątpili.
P. hchan. Jer. 348. wybici, wyzuci z nadziei, pozba-
wieni nadziei , ber lepton .'poffitung berniiBt. — Zrazić co,
skazić , zepsuć , narazić; ""rh^rbi!!! , Cllftcrfcii. Potrawa ta
zrazi pokarm mamki. Tr. — Hg. Zrazić s^rce , zepsuć
serce przerazić ; Pcit 3Jiiit^ bCMebnifli , nte&?r|'d)iagtn. Wielu
z mych iuclzi trupem usławszy, zamachem Swej broni,
i najśmielszym serce zraził strachem. Min. Byt. i, 253.
Zraziliście nieraz, nie dwa , "ufcc Tureckie' sercem wa-
szym bohatyrskim ; ustępował umarłym , który się ży-
wych nie chronił Birk. l'odz. 14, (cf. [lorazić), — Zrazić,
odrazić , wstręt uczynić , odstręczyć , odjąć serce, ocliolę,
zatrwożyć: obgcncigt iiiaf^icit , tinliiftig mfiĄcii, bie Cuft, ben
iKilt^ benelimcn. Chciwy, srogi, okrutny, wolność av po-
niewierce Miał ostatniej , czem wszystkich zraził sobie
serce Mieczysław stary. Min. Byt. 152. Ludzie wszyscy
prawie mają chęć do ożenin , tylko ich w tej sprawie
^ibóstwo zraża. Jabl. Tel. 172. Nic nie zraża dzielniej
z.nmysły ludzi przewrotnych , jak spokojnosć dusz wiel-
kich. Gar. Nar. I, 68 b. Powinniśmy nie dać się prze-
ciwnościom zrażać. 6'(Ił. Nar. 2 , 52 b. Nadane szczę-
ście przyjaciół rozmnaża , Nagły przypadek w momencie
ich zraża. Chrośc. Job. 20. Zelisław w potrzebie rękę
utracił; ale nie zrażony tym szwankiem, tegoż samego
Morawca , który mu prawą uciął, lewą zabił. Nar. Hst.
5, 99 Kto prawdziwie kocha, nie zraża się czekaniem.
Teat. 26. c, 50. Przysłuchasz się i nauczysz; nie zra-
żaj się w początkach trudnością Teat. 19. c, 43. Jest
rzecz bardzo właściwa swobodzie, zrażać się każda no-
i*ością Xiądz: 95, (cf. zgorszyć się). — Arilk. 'Zrazić
co, potrącić, odlrarić , defalkować, odciągnąć; Bon finer
Summc abjie^en, abftbla^cii, abreibnen. Jeśliby fant był
taki, któryby pożytek jaki niósł, tedy on pożytek z głó-
wnej sumy ma być zrażon. Szvzerb. Sax. 130. Gdyby

kto dobra owoc dające zastawił, a w umowieby tego
nie dołożono , że wierzyciel wszystkie pnżylki brać ma
aż do wykupienia, one pożytki majali bsć zrażane z głó-
wnej sumy czyli nie? Szczerb. 6ux. 275. On noiytck
na główną sumę ma być zrażon. ib. 273. ZKA/.IK, ob.
Zraz ZRAZOWY, a, e, od zrazu, od zrazów; ©tbnitt',
31I'fiftilitł', S(init|el' , JllOl)Ś = . Zrazowa pieczenia. Fut Joiu.
208. (na zrazy). Pieczenia zrazowa z samego kroku u wołu,
skrzydło z.iś jest pieczeń przy zrazowej. Magier. Mskr.

ZRUZEWIEC nijak, dok., ob. Rdzewieć, rdzawiec ■■ rdzą
zajść, rcfti)) luerbcn, ocrro^cn. Znizewi.iły od krwi oszczep.
Ara... Os::. ^ 2 *.

ZRE , żresz, żre, ob. Żreć. ZBERIĆ, ob. Zrabać. "ŹRE-
BIĘ, "ŹREBIEC, ob. Żrzebię. ZRĘBISTY , ZRĘBNY, ob.
Zrąbisty.

'ZREC, żarł, żre, żrę cz. niedok. . ob. Żer; łokać, łoczyć ,
chciwie, żarłocznie jeść , freffcn; Boh. źrśti , źral , żeru.
zżjrati , lakotiti . hllati , hllśm; Siov. zrat, żeru; Sórab,
i. źiacź, źral, żeru, żerem: Sorob. 2. żrasch, feźrasch,
żaru, żarom, (żresch pić bez miary, wlewać w siebie);
Carn. shręti , shćrl ,- sbrem ; Vind. shreti , slirem, j o-
shreti, poshirati , poshreshuvati , Irebulhiti, trebu(huvati
(cf. b-^zuch , (cf. zerat . pozerati , sazerat, szerat digere-
re cibiim, strawić; Gcrm. jc^ren , nerje^rcn) ; Croat. se-'
rem, (srelo ' żuchwa) ; //m/i,?. nazarlok, (cf. żałrok) ; Rag.
xderi,ti , xderratti , xdritti , |jroxdirati: Bosn.- sgerati,
sgderati , posgdirati , gummati , niucati, mucnuti; Slav.
xderati , proxderali ; lio$s *paTb , wpy , cowpaTj., co-
wpy , cwnpaTB , i>u!y. jpecKait , cipecKaib ; Eccl. asptiH,
żKpy ofiarować , ob. Żar , żartwa , cf. Syr. tfS scbara ;
6liaid. nyz schera epulatin est , iTi? scheru cibus , ob.
Zer , Germ jctirenj. Ej będęż żarł, jak wilk w oborze.
Teat. S5. b, 10. Mięso codzień ni wilk żrą, czy jedzą.
Wad. Dan. 15. Smok jedne żre, drugie dusi. Oliu.
Om. 105. pożera, pochłania, połyka; auffrcffcii, i)Crfdiiin«
g^ll. Ti.k mi sie chce żreć, j.ikbym z potyczki powra-
CHi. Teat. 15, 110. — §. Trand. Żreć ziemię, popiof>
poledz zabity, iil bcn Staub beigeit. Będziesz mi tu ż^rl
ziemie, już mi się nie wymkniesz. Slus. Niim. i , 133.
Już pięciu zbójców żarło popiół, lecz.... ih 2, 112 —
§. Zre wrzód . jad = wyżera , wyj;ida : ba§ ©cftbliuit , baS
@ift frifft urn fii). — Żarcie, bnś greffcn; 60/1. źradlo;
Carn. shertje ; Dosn. shertje ; Sorab. 2. źrasilie , ( źre-
sche picie , wlewanie w siebie). Lekarstwo to na żar-
cie w brzuchu pom.iga. Sienn. 290. na rznięcie , SflU(^«
grimmeii , ®d)iieibcn , DieiSen. — g. Zaimk. Żreć się pr.
et tr. Nie żrą sie tak bestye jednego rodzaju , jak lu-
dzie. Pot. Pocz. 252. (nie kąsają się, nie gryzą się lak,
nie mordują, katują się tak, nie zabijają się tak wście-
kle). Żre się tygrys, Ustrz. 'iroi. 58 ( sam się kąsa).
'Skępstwo samo się żrące. Jabl. Te/, 250. trw'ajace, ber
®ci$" oerjebrt )'i($ felbjł. — Aliter: Żreć 'się. gryźć się
mocno, frasować się; fi^ Bov2Icrflcr, Sffiutb, .Cwim frcffen,
ucrjcbrcn. Żarł się w sobie Walens cesarz, iż insi bi-
skup; ze stolic ustąpili, a Bazylaisz na swojej bezpie-
cznie siedział. Sk. Dz 276. Jam się żarł ze złości. Xiądz.
35. To skoro Antoni przeczyta, gniewliwy, Zre się od

144*

H48 ZRECHTAĆ- ZREGIESTROWAĆ.

jadu, na zemstę skwapliwy. Chrośc. Fart. 481. Wsryi-
tkie Nimfy i zazdrości radyby się żarły. Jabł. Tel 95. —
Actite: Czemu cię la zawiść tak żre? 1 Leop. pr. i.
Hier. (tak gryzie, martwi, do wściek/ośei aż przyprowa-
dza ? ). Zaraz wychodzili z witlkiem żaniein i furyą.
Wys. Ign. 158. z gniewem jadowitym, zażarci.

Pochodź, doireć , doźerać , naireć sie , ożreć , ozralec,
oiralttwo , peireć , pożerać, pożeracz, przeżred , przeże-
rać , przeźeracz , przyirec , przyżerać , rozireć , weźreć,
wżerać, wyźreć , wyżerać, zażreć, zażerać, zeżreć, zże-
rać, żariok , żm toczny, żariocznoić , iarloctwo \ żóraw',
Doli. rerab , gefab ; Croat. serjav ; Dal. sdral , xdral ;
Rois. )Kapi> ; — ^ żar , pożar , zarlwa , żertwa , żerto-
wnik, ieriwować ; (£cc/. nowepTB , bł atepTBy npiiHeccH-B,
1) ofiurowany. 2) pożarty; Cant. zreti , zrem > prażyć);

— §. żer , iyr , żerować , żerowny , żerowy , żerunek ,
żerowisko.

'ZRECHTAC, ob. Zrzechtać , xrzektać, zrzekotać.

ZRĘCZNOŚĆ, ż., przypadanie do ręki, pudlut; ręki, pod
ręką , zdarzenie stosowne , spo.sobne ; ©lijenfiaft pbet
Grcigiiig gaiij iia(^ ber j)anf, mai ciiiem fo rcAt in bic $anb
paiTt, -tn fcitien Sfram taugt ; Boh rućnost pomy.<lność,
i'ri»aiifc^tC8 ffiobicrjcben. Korzystam ze zdarzonej mi zrę-
cznośi;i zgFoszenia się do pana. Ld., cf. okazya. Zręcz-
ność, prosjjerjtas Krom. DOG. — Subjert. Zręczność czyja,
i^rubnoii , szykowność, zwinność; bic 0C)'d)i(fli(^fcit . fcf.
Sie^iinbtgfcit) ; Slov. rozśafnost , (cf. rozszafowaći ; Sorab.
{. mecżelnofcż; Cirn. rodnost ; Yind. spodobnost, pre-
vershnost, porozhnost, vmeta!nost ; Hoss. jOBSOcrh , npo-

BOpCTBO, H3UOpOT.IHBOCTb , UCKyCTBO. ZRĘCZNY, a. e,

— ie, et - o adv., do ręki , pod rękę . pod/ug ręki bę-
dący ; jiir ^ani . iiaĄ ber S)ant> . bciiiicm , gcicgcii ; Hoss,
cyiHblń; Boh. rucny. Zręczno co jest, suci.edil sub ma-
nus aliquid. Cn. Th. 1450. (powodzi się, udaje się, cf.
pomyślny, po myśli). — Zręczny, dogodny, pomyślny, zda-
rzony; fri»unf4lt, xei)t naó) ©inne. Zręcznym swoim na-
tljniem uniesieni Krzyżacy , na odwelowanie Malborku
przyk/adać myśli poczęli. Krom. 616 ; (his successibus).
Ale i tam nie zręczniejszej fortuny zażył, owszem wię-
cej jeszcze ludzi potracił. 7/). 670; {niliilo meliore fortu-
na usus). — g. Zręczny, zgrabny, udatny, zwinny; gcfd)itft,
(cf. befectlb); Sorab. 1. meiżclne ; Carn. rodne; Vind.
rozlien, narozhen , porozhen, vroiden, prevershen , vme-
taln . per|iraven ; Slav. okrol.in ; (.'roat. priliclien . zpre-
ten ; Hoss JOBKiii , upoBupHuii , ii3BopoT,iHBUii, iicKydiufi,
40cy>Kia , ropa34i , (cpymiutt zażyły z kim, cf. zreczyć ,
zrękować). Jakże niezręczne cliłopisko z tego Jana. Teat.
51. c, 17, niezgrabne, nieuii?ane . nieokrzesane, cf.
olszowy Marcin. ZRĘCZYC , ZRĘCZNY, ob. Zrękować,
zrękowiny, zaręczyny.

ZRKKLEKTOWAC , u'b. Refli-ktować — Addas : Gustaw
zrcIKklowawszy się poznał , że człeka godnego bez przy-
(^zyiiy znieważył Znh. 13, 82. rozważywszy okoliczności,
upamięlawizy się, przyszedłszy do siebie, udobrucha-
w.szy sie , 0()łonawszv.

ZnE(;i'ESTRUWAC; ZREJESTRO\V.\C, ob R^gicstrować ,
spisać w poczet, jufammeii ngifititcn , cinttagcn, auffcj^ret-

ZREJO.MY - ZRĘKOWAĆ.

bflt , t»crjcid)ncn. Wszystkie rzeczy ruchome rregieslro-
wali. Sk. Di. 596. (spisali inwentarz). W tak rozwle-
kłym królestwie Paprockiemu nie podobna było , wszyi-
tkie herby i domy zrejestrować. ^i«». pr.

•ZREJOMY, 'ob. 'Zrzejomy.

ZltĘKOWAĆ , ZRĘCZYC <ł. dok., zaręczyć do małżeństwa,
zmówić, zaślubić; ocrlfbcn , jur Gbe octfprcdieii ; Sorab ^.
k mandżelstwu flubu ; Carn. sarozliiin , porozhim ( cf.
poręka , cf. poruczyć , srozhim< wręczam); Yind. saroz-
hiti , porozliiti ; Croat. zaruchiti , zaruchain , zaruchujem.
zapersztemm , persztenujem (cf. pierścień), (zrucbam tx-
trudu , commilto , in manus comigno] ; Hosn. zaruciti ,
Yjerrilti (cf wierzyć, cf wiara), pristenovali , vjerrovati
sponsniia celebrare, recipere in (idem. zaruciti, vjerriti ,
obecbjatti za sgenu despondere filiam ; Hag. zaruciti ipon-
dere conjuyium , rukovatti , vjorriti ; Hoss. o6py>iUTb ,
OópyjaTb (ob. Obrączka). npocBaraTb (cf. swatać), croBO-
pHTb iieBtcTy , (cf. zmówić, cf. 'gaworzyć). — Zręko-
wać córkę k()mu , zmówić za kogo , pośhibić , obiecać.
Cn. Tli. 1450, Ecct. yiiCBtcTUTn (cf niewiasta , liiewia-
sika), yiieatmaTii, bit Jpditcr jur Qbt yer)'prcd)en , Dfrlobfii.
Rodzice z Silwinfi zrękowali córkę. Hast Fid 507. Jui
mnie z Silwim matka zrękowała. ib. 1 32. Umyśliła ma-
tka córkę w małżeństwo zrękować. Odym. Sw. U —
Zrękować sobie pannę, zrękować sobie oblubieńca, zrę-
kować się; fjĄ cine »erlpbcii , ]\ii ctiicn ocrlobeii, fid) otr'
lobcil ; {(Iroat. zag(ivoritisze , zagoYarjam ; Z?'>s'i. zarucitse,
Yjerritisc .). Zrękuję cię so.bie a poślubia cię sobie. I
Leop. Oiea. 2, 19. Tak dawno zrekowawszy Ali.vę, chciał
teraz pojmować Berengaryą. Ustrz. Kruc. 2, 551. Zrę-
kował żoiie , a nie pojął jej. W. Deiit. 20, 7. (ma po-
ślub'oną żonę , a jeszcze jej nie pojął. Dib!. Gd.). Jeśli
jest który człowiek , który się zrekował z żoną , a je-
Sicze jej nie pojął. 1 Leop. Deut. 20, 7. Uplotła mu
z swoich włosów pierścionek , i tak go zaraz sobie zrę-
kowała , i tak z nim się ztowarzyszyła , jako oblubieni-
ca zwykła być towarzyszką oblubieńcowi. Zygr. fnp. 147.
Oblubieniec zrękujc się z oblubienicą ; toż i Chrystus
uczynił, zręczył się z kościołem swoim. Damir. 466. Je-
zus pierścieniem wiary swej zrekował mię sobie. W. I'(itt.
W. o, 154. Zrękowana , zarekowana . zręczona , zarę-
czona, poślubiona, zmówiona, oblubienica, cf. panna
młoda ; bic 3Jcrlobt« , bic 9>fripro4)Ciic ; Slav. zarucsnica ;
Croat zarucliniza , vernicza ; Ual. neveszticza, (cf. nie-
wiaslka); Bosn. zaruf nica , YJeremca ; Hois. o6py<iiiHUa ,
npocBHTiiHiiHn. Zrękowany, obii>caiiy, poślubiony, zarę-
czony ■ oblubieniec . cf. pan młody, bcr ^UfrlpWf ; łini/.
sarozbnik, fvat , (1 f. swat); tlrcat. zarucliink , iirucben,
vernik, (if wiernik); Slav. zarucsen , ziriicsnek ; Bom.
yirenik , vjt5renik, zarucnik, zarucgnik; //wj«. oópywHHKi,
coBopiTiiHbitt , cocBaTaiiHuB, (cpyłHutt znajomy t kun.
zażyły, rf zręczny). Uziewka zarękowani. Budn. Deut.
22, 25. Panienka zrękowana. Groih. W Mi. Gdy bę-
dzie dziewica zrękow.na za mąż. Budn. Deut. -i, —i.
\c(. wydać za maż, wyraić, wyswatać). S\n starszy lam
nie chciał, gdzie inó^l dostać żony. U "sąsiad nie chciał,
ale chodził w obce strony, A owłiein tam lawaiał, gdua

ZRĘKOWINY - ZROBIĆ.

Z R O B N Y - ZBOCZYĆ

1149

zręczona byJa Komu inszemu panna. Simon. Siei. 40.
Bogu się poślub samemu , Oddaj mu serce stworzone
Miłością wierzna zreczone. Dar. Lol. 9. — Zrekowanie,
ZBĘKOWINY. in plur , ZHĘCZYNY, yn, plur, zliręczyny,
ziTiówiny, poślubiny. akt zrękowania; ^llii ^crlcbcil, bie
SScrlobmiG , ba-3 Scrlóbnif , (o^cbciii baS i)niibmn[)l, i>ai $aiib.
flClóbniP) ; Boh. zdselky, (cf. zasyłki) ; 6lov. oddaw ki (cf.
oddawanie panny), oddawńni , prstenkowani , zaslubeni,
prepigani , (cf. przepiąć); Sorab 1. lubeno , (cf. lubić,
cf. ślubić) ; Carn. saroki, poróka , porosblva; Vind. sa-
róke , sarok , obluba, likoff (cf. litkup), sarozhen_e , sa-
vodle , sakonska obluba, (poroka , pornzliilie , porozbe-
nje , ukupdanje = ślub) : Croat zaruki ; Slav. z.iriirsenje ;
Bosn. zarucenje, vjerenje , virenje , pir. tiosba od zaru-
cenja ; EccI. yneBimeHie ; Hoss. noMu.iBKa Dzień zrę-
kowania i dzień wesela. W ful. Mn. 58. ber 9}erlDli<
niftag , SJcrlobung^^taij. Począł niil^yać , aby syn jedyny
Ślubem potwierdził dawne zięki>«iny, I zmowę skutkiem
wypełnił, za żoiię Wziąwszy osobę sobie naznaczoną.
.Will. Byt. 2, 108. O żonę niech profzą, a od rodzi-
ców niech będą zrękowiny. Zygr. Pup. 126. Haur. Sk.
154. Dudz. 74. Słowa te jej były osobliwe: ono złą-
czenie mieszkania naszego cielesnego, którem.iśmy byli
złączeni w małżeństwie , było to tylko zmówinami abo
zrękowanieni naszem. Baz. Hst. 97 b. Dziwne jej zreko-
wanie , w którem od pana przez pierścień w wierze je-
mu poślubiona była. Wys. Kat. 118. Potrzeba konie-
cznie zręczyny z bogiem mieć wiecznie, chceszli duszo
wiecznego dojść kiedy dziedzictwa twego. Dar. Lot. 9.
ZRĘKGWINNY, a, e, od zrękowin, zaręczyny; SScflobiiiUjź = ,
Ssrlóbnip ' , sponsalis. Cn. Syn. 855, Sorab. 1. Ilubowe,
(cf. ślubny) ; Croat. zaruchni ; Bosf. o6pyqa,ibHUii. Po-
darek "oblubieńczy , zrękowiiiny , prozeneticum. Cn. Ta.
732. Zrękowinny sąd abo sprawa, spousus. Cn. Tli. 1451.

ZRÓB, u, m., ZROBY plur.; w Górnictwie , zrób albo
zroby, Siinge, ^pilige , ślady lub reszty zawalonych i za-
niedbanych kopalni. Mier. Mskr., im Scrciliaiie, altc Sutfel,
oltc 'Katincr, ocriaifcne , Bcncorfciie ©niigc, {oh. Zrobić j.
Zrobv, dawne doły, w których kiedyś rudo brano. Os.
Żel. 88.

ZROBACZEĆ, ZROBACZMEĆ, ZR0B.4CZYWIEĆ wjak.
dok., ob. Robaczywieć , stać się rob.~iczvwvm , napełnić
się robactwem ; n)iirmiłid)tg rocrbcn , tuiIl 3B;"irmer merben.
Woda od trupów potopionych zśniiardła i zrobaczała.
Papr. W. 2 . 102. Zrobaczniały. Tr., (cf czerwiwy).
ZROBACZYWItj cz, dok., robactwem napełnić, robaczywym
uczynić; mit SBurmcru milTilIcn, iDuniiftitŁig mnd;cn. tindik.

ZROBIĆ cz. d ik. , Zrabiaii niedok., urobić, dok. od Sio-
itłd robió, ro!uu3 dokonać, dokazać , (cf zładować co);
fcrtig mndien , DcUbringen , ouśri^ten. Pracuje drugi i sih
się, a przecie nic nie zrobi. Lub. Boz. 481. (nie wskó-
ra). Nie pngladaj z oczka filutko , nic tym nie zrobisz.
Teal. 29, 84. Kiedy kobieta płacze, wszystko z męż-
czyzny zrobić potrafi, ib. 53. c, 29. fie fann mit ibm al'
ki mac^cti, aii^ridiien. Do zrobienia szczęścia lepsza jest
biegłość, niż rozum. ib. 20. b, 194. do zbudowania, za-
pewnienia sobie szczęścia, fecn ®liii ju mac^en. Młodzik

bogaty, rozumny, dobrze zrobiony. Teat. 17. *, 8. kształ-
tny, ułożony, układny, dobrze zbudowany; icoĘiI gebaiit,
irobi gcfłaltct. Z pierwszego na ciebie wejrzenia, nie
wiem coś mi się tak miłego na sercu zrobiło , że
oczu moich od ciebie oderwać nie mogłem. Teal. 54. c
; ;. nie wiem co mi się stało, co mi się działo; mit
mir gcfdiab, roić mir iimrbe, iua6 mit mir unb in mctHcm
^erjcn »orging. — §. Zrobić się lub kogo , zmordować ,
spracować bardzo , wysilić , siły robotą zbytnią abo dłu-
gą utracić , wycieńczyć , nadwŁilić ; miibc mać}m , aSar-
beiteu, miibc ar6fileii, erfi^iipffn , ciitfraftcn, 511 ©t^aiiben

arkiten ; Vin(/ obtruditi , vgnati, vlruditi , struditi (ob.
Strudzić, utrudzić;, otruditi , fmujati ; Boss. naiiTb , yjia-
HTb. Płaczcie kapłani starzy, pańscy robotnicy, Którzy-
ście się zrobili na jogo winnicy. Groch. W. B 4. Daj
mi tej 'warzy, 'abowiemem się bardzo zrobił. 1 Leop. Ge-
nes. 25, 20. (bom bardzo spracowan 3 Leop; bom się
spracował Bibl. Gd.). Konie ich bardzo się zrabisły. 1
Leop. 1 Miich. 10, 81. (spracowały. 5 Leop ). Żelazo,
by najmiększe , gdy się ustawicznie a ciężko obraca,
pewnieby się rychło zrobiło , by mu łojem nie podma-
zował. Rej. Zw lą,ó. firfi abnufecii. Stare kosy, które
chłopy około trawy i sieczki zrabiają. Strój. Staw. B 5.
Przez taki nieład zgasną mężne serca , tak mądre gło-
wy się zrabiają. Pot Arg. 525. Bóg się nie spracuje
ani się zrobi Badz. Jez. 40, 28. (bóg nie ustanie, ani
się zpracuje. Bibl. Gd.). Zrobiony, zpracowany, wysilo-
ny, wycieńczony; a&gcnr&eitet , crft^iiptt , eiiłtrfiftet, 0630=
ttugt , abgtbrnilĄt. Był głodem i pracą zrobiony a stra-
piony. 1 Leop. Deul. 25, 19. (utrudzony i zpracowany.
Bibl. Gd.). Laty podeszły, sejmami i obozami zrobiony,
uciskami stroskany, koronę składam. Swad. 1, 222. Jan.
haz. Cięikiemi pracami przez lat 20 ostro z nimi wal-
cząc , obyczaje złe okrutnie gromiąc , był niemal zro-
biony. Birk. Dom. 70. Wracam się zrobiona połogami,
niech więcej nie będę ślubiona. Bardz. Luk. 26. , Gdy
brzemiennej ciało bywa jakoby zrobionej lub spracowa-
nej , okazuje wielką płodu niebezpieczność. Spicz. 182.
Stary marcha zrobiony, znędzniały, nosaty i schorzały.
Alb. z Woj. 8. Woły pługi ciągną wywrócone , Pochy-
liwszy ku ziemi szyje swe zrobione. Lib. Hor. 111. Wól
stary i zrobiony pługiem i jarzmem. Opal. Sal. 122. •
Panowie rolnikom konie z stajen zabierali , a potym zro-
bione albo też wynędznione odsyłali. Krom. 191; {defa-
tigatos et enecłos). Niezrobiony, świeży, niezmordowany,
lub nie do zmordowania; frifi^, unermilbct , uiiermiibli^.
Tam widać koni niezrobionycii wielkie stada. / Kclian.
Dz. 172. Czasu swego żąć będziemy niezrobieni. Budn.
Galat. 6, 11. (żąć będziemy nie ustawając. Bibl. Gd.).
Nie zrobione lemiesze. / Kriian. Dz. 167. (wenie nowe,
niestepione;. "ZROB.NY, a, e, do zrobienia, do wyko-
nania, DoIllTingbar , oppos. n. p. Strwożony ta niezrobną
pracą. Morszt. 86. ZROBY, ob. Zrób.
*ZR0CZYĆ się zaimk. dok, zmówić się (zrzec sięj, znieść
się , złączyć się. zjednoczyć się; fli) mit Cinanber biTi'
ben, oerglcii^en, iibcreinfommen , cerbiiibeti , oereiiien ; {Boh.
sroćjm zapozywam , cf. rok ; Yind. vsrozhiti , srokuvati ,

ilSO

ZR o CZYSTY - ZROK.

Z ROKOWAĆ - ZROSC.

Tsraihunali . przyczyną być , powodtin być do crego ;
Croat. zrocinmsze paciscor , zroclienye partio (ob. 'Zrok;,
ratiocinatin , zróeliim raliociiior , zroclini ratiocinalis ,
zrokovlini cauiariuf , zrol<uv;ili . przyczyną czego być;
Bom rocilise, srocilise, (JogoYonlise paiiisci , rocenjc ,
srocenje pactum , comeulio ; Hag. lociitise comenire de
re aliijua , rocciuise, urocitti Mn diem slaluere, rocni dan
dies statuia, Ecd. npHapomiUH 4eHb, cpimHufi , cpoKi ,
nptA^-'^'^ 'iit<:rvallum; Hoss. cpoKi termin , rata , 'rok).
Na tyrana zioczywszy się , jarzmo i karków zwalili.
Chruic. Fan 233. P/yną w osobnych (lotach , ani się
z sobą jednoczą i zroczą, zn;ić , że na się "warch mają.
Pot. Arg. 804. Tuszyli , ze się Antoni z nimi zroczy.
Chrośc. Fars. 61. Skoro się rozum ze zmysłami zro-
czy... l'ol. Sijl. 401. Czterysta nacyj przywiódł Cezar
ku pokorce Tego narodu i z Rzymiany zroczył. Chrośc.
Fars. 48. — Z nieprzyjacielem zroezyć się nie mogą.
Zebr. Ow. 315; concurrere , spotykać, jufa.iimcii treffCil ,
aiif cinanbct ftogfii.

*ZRUCZYSTV, a , e , przeźroczysty , przejrzysty , burc^fid^tiń
Mętny potok niczroczysly. Jabl. Tel. 243.

'ZRODEK , dka, m , zrodzony z kog« , płód, |)'emię czy-
je; bet erjcugtt>, b« ^Uifómmlina, btt gruśt urn jcmaii=
ben. Który kiedy rodzic zwego sp/odku się wstydził ,
jak sie ci swoicli zrodków wslyduli , ie się do nnh znać
nitj zezwolili. Smolr. .■\poL 25. ŻKOUZrĆ ci. dok., Zrauzać
niedok., ob. Rodzić, urodzić, porodzić, spłodzić ; erjeiigeil ,
flebfllirfii ,' nuf bie fflelt fefon , jeiigeii. Weź sobie za żonę
niewiastę nierządną, zrodzże z niej syny psolliwr. 1 Leop.
Oiea. 1 , 2. (zpłódź dzieci z wszeteczeńslwa. Dibl. Gd.\.
Syn od samego ojca jest nie u<-zyniony, ani stworzony,
ale zrodzony. Kai. Gd. 65. Zrodzony, rodzący .się , stwo-
rzony, śmiertelny, naUvus. Cn. Tli. 14ol. (jfjeiigt , flebol;'
ren. — Fig. Zrodzić co , wskrzesić , wzbudzić, wzniecić;
erjciiflcn , crroctfen , anrcgen. Rozterki di)mow,e zrodziły
despotyzm u Rzymian. Gaz. Nar. 1, 291. Tym, żeś
swoje przypadki obszerniej wywodził , W jej sercu pa-
łającym nowys ogień zrodził. Jnbf. Tel. 42. — Zrodzić,
odrodzić, odmłodzić, odświeżyć propr. et fig. Ir.; mit'
ber erjeuflen, eriicucrii, pcrjuiiflcii. Drze ^^ a niektóre same
dobrowolnie się zradzają. Utw. Wirg. 597. Co cudne-
go jest jego ? jedno zboże v/ybranycli , a wino , które
zradza panny. 1 f^eop. Zai:li. 9, 17. (które rodzi p.inny.
3 Leop ; zboże młodzieńce , a moszcz panny mowne
uczyni. Bibl. Gd.) — Zrodzić, obrodzić, oblicie wydać;
reid^lid; lijciujeii , rcid)!itf|c Jnlite bringeii. Je.śli iyto zro-
dzi , będzie lanie. f^ol. Ar(i. 251.

ZROGACIEC, ZROGOWACIEĆ , ob. Rogacieć, rogowacieć.
ZHOlC , ob. Ruić , uroić, naroić.

*ZROK , u , m. , 'zrzeczone , 'zroczone , ciyli umówione
miejsce i czas do widzenia się, le rendei-vout , zmowa
schadzki; ba^ 9{enbej ■ ooiii! , StellDicbein, beftimintcr Ort
unb' ĆtimbC ; ( Croat. zruihenye paciam . partio , ralio-
ctnatio , zr6k ratio , raliocinium ; Dal. uzrok rausa ;
Bum. rocenje, sroconje paetum , eonuenlio , vzrok cau-
sa , riipM< , origo ; Rag. rook , rocni dan dies dicla ,
Ttrok rait^u; Siat. uzrok causa, ( cf. wzrok); Jios* 3p»Ki>

1 ) JiHue , o6pa3:b , bka^ , 2 ) uatoópaweHie wizerunek ,
obraz, postać; cpoK^ termin, rata, tryszi, "rok, cpo-
idaa pozew ; Ecd. e|>uKi> , iiptj^tni ii.ienallum , npH-
3po>iHUii ACHł>, cpoMMuK teraiin , yapoKL, bhhh npHHH-
Ha causa ). Dlii sobie zrok , gdzie ;ię zjeclnć inicli.
Papr. Kii. 604, Ross. coa<4nTLCH, c<KHAaTLCH — ( g.
Zrok. 'wzrok, widzenie, JłnriĄtni^ilteti 2|. Zlecił lietmao
pobłom swoim, aby dali z.^ok abo miejsce posłom cesar-
skim , i;dzie się zjecliać mieli ; dali "wzrok na uroczysko
Kuraytebeii. 1'api . AoA lOo. (widzieli się 2J. Lał im
zrok za tydzień niedab^ko pierwszego miejsca, ib. Nie
mógł ni czas naznaczony prz\jecbać , tam gdzie był dał
zrok Tatarom. 1.6. 106 'ZliUKOWAti , ob. Rokować ,
cl', prorokować; (Croat. ziokuvali; Hag. vzrokovalti •
przyczyną być).

ZRO.Ń , ia, ffi., wyroń , koń, który zronił , wyronił zęby.
Cn. Tli. 550. cirt '^tfcrb , tai ti: !Wn^ljal;nc sctloren ^at.
■ZROMG IZ. dok., ob. Rorać, zrzucić, zmieść, uduścić,
zgubić; fallen laiJen , ic\)itn loffeii, uerliercn; hoa cpo-
UHTŁ, cpoiiuTb, cpoHtilo, cpoHK) , cpaHiiraio U/ie('zic na
onego , po kim się czego spodziewa , z wielkim grze-
cliem poglądając w zęby mu jako żrzebcowj zaglądając ,
jeśli już ronił , albo jeśli je przyjauł, lata mu liczy, po-
wiada, iż to już nie młody |.aler, czasby mu przed Moj-
żesza. Hej. Zw. 160 b. — Zroiiić czym, obsypać czjm,
n^omit beidjiitteti. Zronionc skroiiic wdzięcznym szronem.
Iward. W. D. 2, 116. Włos ozdobny, żywy wzrok, a
zroniona broda Wdzięcznym szroni,'m Tward. Misc. 134.

ZROPIĆ cz. dok., ob. Ropić, in Gitcr permanbeln. Są febry
■i części wewnętrznych zropionych. Krup. 5, J)55.

• ZROSC cz. dok., ZKOSN.-^C meil. Jedntl., Zrostać, Zrastać
niedok., 'Zrostawać conlin., Zrosnąć się. Zrastać się
zaimk., rosnąć w jedno się złączyć , w jedno do kupy
Wjrosnąć, jufnmmen ttMdjfen '? Ooh. srusli , srostl , srostu;
Slov. srusli, sroslam ; Sorab. i. zrastu szo rómodu ;
Vin4. srasliii ; Croat. zrasztujem ; Huss. cpocTHCS, cpa-
craibcn. W rozdarcie korzenia drzewa kamień b>ł wster-
czoii , który nie dopuścił takowej dziurze w korzeniu
zrosnąć. Cresc. 67. Trafia sie, że diiecko na świat z
zrosłemi do kupy nogami wychodzi. Perz. Cer. 2, 140.
O, zro.>'ych palcach, ib. 2, 148. Kości połamane pospo-
licie zwykły się w cztery a czasem aż w sześć niedziel
do kupy zrostać. Perz Cyr. 94. Zrośnienie kości po-
łamanych dzieje się za pomocą lipkiej ciekłosci , t po-
łamanych kości osiąkającej. Perz. Ci/r. 96. Lalorosłki
winno ei.iło i krew' macicy swojej jedzą i piją , i ł nią
się złączywszy i_ zrósłszy, isiność z niej i moc wtroslu
swego mają Znrn. l'ott. 157 L. Członki w ciele pud
głową , a gałęzi zjednoczone z macicą iroslawają się i
obżywiają i rosta przez sok własny onej głowy , oiiej
macicy. Gil. Kaz. D b G. Gdzie się ramię t ciałem zr.i-
sta... S:rzerb. Sas. 183. Zrosły Vind srasij.n Zro-
słejjo co, zrosłe gałęzie; Huss cpocjtHk , cpocTOKT) ;
(Stuv. zrostliwe słowo comrelifa rot) — g Zrosnąć,
urosnąć, wzrosnąć, porosnąć w kupie, mit (inanbcr auf-
rondjfen. O k«iatki , co na inszej me zrośniecie ziemi.
hzyb. !Uill 355 Z młuilych Ul n* chlebia rycmkim irosł.

ZROŚCIĆ - ZRÓWNAĆ.

ZRÓŻNICZKOWAĆ-ZROZUMIEĆ. H51

Warg, Wal. 84. — g. Zrosnąć się czym, pnrdsnąć czym,
pokryć się rosnącym ; licipadłlfii aierbtii, f\i> mit (ScrodĄ'
fen bebcilen. Pola sie brzydkiemi zrosfy rdesly. Tward.
Wl 186.

ZROSCIC cz. dok., Zraszczać niedok., "Zrastać, (ob. Zrosnąć);
czynić ze co zrasta , jiifninmon itmdjfcii iiinini. Przęsfka
zie e iy?y przerwane spaja i zraszcza. Spic:. 25 id. Stenn.
45. Trav^a wziosnąwszy, ziemię zjefa i zrościfa. Cresc.
22. Kościot . t. j. kidzie zebrane a "zrościone w głowę
żywa pana Clirystus.n przez ducha świętego. Gil. Kaz. B b G
b. Mądry ten król swych państw rozdwojone ciało ;:rościł.
Pot. Arg. 50. Chrystus pan zjednacza , wszczepia , zra-
sta nas , odłączywszy od korzenia Adama starego do
siebie przez spojenie i obzywienie ducha swego święte-
go. Gil. Kaz B Q b.

ZROSIĆ cz. dok.. Zraszać nitdok,'Ob. Rosić, porosić, zwil-
żyć , skropić ; Iiel^aiicn , Iietvi.ipfclii , kfcudjtcn pr. et fig. tr.
Piany bałwanów morskich do pieba leciały, i zroszono z
pryskania gwiazdy widzieliśmy. A. Kdian. 80; ( -oiantia
astra). Trzęsie się z wierzchu hełmu kutas krwią zros/ony.
ib. 264. Bieży strumień iiov.e mijać kraje, Zrasztć łąki,
witać gaje. Kniaź, f-oez. i, 116. Zal oczy i tobie zrasza.
ib. i 74. Rzucił człowiek zroszone oko na tamte stronę gro-
bu. Szan. Chr. 10. zalane Izami , ciit tbrdiwnbcS Ślige.

ZROSZTOWAĆ, ob. Rosztować.

ZROVVNAC cz. dok., 'Zrównawać niedoh.. Zrównywać czestl. ;
Buh. srownali , srownawati ; Slov. srownawati , srownń-
wam ; Croat. izraunati , izraunźvam , izraunujem , zrau-
navam ; Dal. zravnati ; Rag. sr3vniti ; Hoss. cpaBHHTi, ,
cpaBHiiBaTb , iispaBiiaTb , iispaBHiicaTb. Zrównywam co ,
równam co, wyrównywam ziemię, ścianę. Cn. Th. 1451.
et 955. zrównywam, miśebyen, nitgglcic^cn , c6cn , glcic^,
glatt mai^en. Gdyby gdzie bhzko siebie były macice bia-
łego i czarnego wina , tedy zerżnąwszy po rózdze z obu-
dwu , tak je społem złączyć, aby oko średnic jednej
prawie przytulić do oka drugiej, "tnk je zrównywając, jako-
by jedno były. C'esc. 504. (wygł.idzająR). — ;). Zrówr)ać,
równym, jednakowym uczynić, jednakiej wielkości ; q\dit)
iiiai)fii, glcic^ grog mai}m, an^Uićjm , gldt^ tticikn. Ta
maxyma ■. że potrzeba wszystkich zrównać, sprawi, ii
się wszystko przewróci. Gaz Nar. i , 189. Stan. Aitg.
Stoczenie i zrównanie świętych imion. Farnou. 45 Wa-
ga (na niebie) godz.ny dnia i snu zrównawa. Otw. Wirg.
183. — Miith. Wyrażenie związku dostrzeżonego miedzy
ilościami jakiemikolwiek wuhorizącemi w pytanie, nazy-
wa się zrównanie , aegualio. bruad. Alg. 1 , 8. Zgroma-
dzenie dwóch lub więcej ilości , oddzielonych od siebie
znakiem , jest to co nazywamy zrównaniem aegualio.
Jak. Matti. 2,40. bie algcirnifc^e ®(ci$ung; (Slov. srownś-
ni ; Boli. srownalost < z^oda). — §. Zrówna"ć jedno z dru-
giem , porównać, znieść porównywając , sprostować,
sprawdzić; ncrgicid)cn , aii^gleit^en , gegen cmanber fenltcn,
COflationiren. Zrównanie świadectw. Famou. 59. — |. Zró-
wnać z kim abo komu, e:c.aequ'iri alictii, Cn. Tn. 1451.
cincm gleicft fommeti. Równemu nie zrównasz, a o 'więt-
szego się kusisz. Cn. Ad. 510. (nic sprostasz, nie zdo-
łasz , nie wydołasz). Dziś jedna nad drugą przodek ,

jedna nad drugą przedniejsze miejsce, ubrańszy i prze-
strzeńszy ubiór mieć usiłuje ; ziemianka chce zrównać
z kasztelanką , kasztelanka z wojewodzanką , wojewo-
dzanka z królewną. Żarn. Post. 3, 361. W wymowie
z każdym teologiem zrównał ; a w głębokim tajemnie
boskuh rozumieniu wiciu ich przechodził. Sk. Zyiv 224 h.

ZROZMCZKOWAĆ cz. dok {ob. różniczkowy rachunek cal-
culu% differentiae). Zróżniczkuj wyraz kolejno względem
każdej odmiennej , tak jak gdyby reszta była mnożnikiem
statecznym. Jak. Math. 5, 15. różniczkowym rachunkiem
dochodzić, iind) ber SiffcKiitialreiiiimg Itcrniiśhingcn.

'ZROZNOSIĆ, ob. Poroznosić , nndł ciiiaiibcr perf(J;iebfnfIi(^
f)eja\iiUaqm , ^crniiśiniigcu , (ob. Z — , praep. iinepanih.)
Z.iraz wszystk.e zroznosiła statki , 1 ^zwywracane w głcbi
morskiej ponurzyła Oliv. Ow.

ZROZUMIAŁOŚĆ, ści, ź., łatwość bycia zrozumianym, ja-
sność, wyraźność : floA. srozumitedlnost, r'>7.uniiieillnosl;
Vind. ozbitnost ( cf. oczywistość), sastopbv,-.-i ; Hoss.
BpasyjiiiTejŁHOcTt , bie Strftanblidjfeit , J^rutliditn?. Aciwe:
Zrozumiałość, wyrozumiKłf'ść , łatwość ynizunnenia , po-
jęcia > pojętność, bic Srid)Hgfcit im Scgrcitcii, cuff^i'- 21uf<
foiJcii , ^iCrflcIien ; fioss. nonaTH0CTb. Wynalezienia nowe
są córkami geniuszu ; zrozumiałość je wyprzedza , rozum
dro?e toruje. Zab. 11. 277. ZUOZU.MIAŁY . "ZRO-
ZUMIALNY, -/ROZUMNY, ZROZUMIANY, 'ZROZU-
MITELNY, a, e, — le et -lnie adv., mogący być zrozu-
mianym , pojętym, rozeznanym, jasny, wyraźny; >)fr'
flfinblic^; /?o/i. sroznmiledlny, rozumitedlny ; Fint/, resuraliy,
sastophu , zapopadliu , saprin^diu , sastopen, snaniiu ,
ozbiten ; Ro.'.s. pa.iyMtaaeHbiH , BpaaynHTe.iMiuH ; Ecl.
yMtesibiil, KOToparo pa3y.iitrb HOHtHO. Migi są zrozu-
miałei.ii znakami Kpo.z. Uki. 142. Więcej niż wy wszys-
cy jeżykami mówię; a wszakże we zborze wole pięć
słów zrozumitelnie p.^jemówić, abym drugich nauczył,
niżeli dziesięć tysięcy słów językiem obcym. Bthl. Gd.
i Cor. 14, 18. fwolę pięć słów 'smysłcm swym mówić.
1 Leop \ tak żeby każdy zrozumi-.łj. Tłum wątpliwy coś
niezrozumianie szemrać z sobą poczyna. Dardz. Luk. 10.
głucho, uiiaerfttiiibiic^. Wszędy szmer niezrozumny. Nar.
Dz. 1, 119. W nieirozumialnych zgiełkach różnych słów
mieszanie. Przyb. Milt. 583. — Aclive: Zrozbmiały, w:y-
roziimi^ły, zrozumiewajacy , rozumny; Ross. noHaiHUii,
octitmibig, citiftd)t?<jo[l , ©infe^en IiabeiiD. ZROZU.MIEG med.
dok. , Zrozumiewać con'in. , (i)6. Uozumiećj , zrozumieć,
rozunT^m pojąć, poznać; iicrftfbcif, i)cgu'ifsu, faffeit. Ro-
zumiem , że jestem zrozumiary. Gaz. Nar. i, 54 i Pan
Jezus niech otworzy zmysły, si^śmy wszystko zrozumieli,
pjznać i obaczyć mogli. DumAr. 251." Zror-.umiewam ,
po woli pojmuję; nllmaMig bcgi:c'fc-' , ucrjłcBai. Teraz coś
zroziimiewam Wac Pana Teal. 14, 67. Czemuż słów
moii'h nie zrozumiewacio ? iż i.duki mej słuchać nie
chcecie. Odym. i>w N n b. Słuch->jcie słuchając, a nie
zrozumiewajcie , bieżcie v.idziiiie a nie poznawajcie. 1
Leop. Jez. 6, 9. osłuchajcie słuchając, a nie rozumiej-
cie , a widząc patrzajcie , a nie poznawajcie. Bibl. Gd.).
— §. Zrozumiewać, rozumem rozważać, pobaczywać, do-
chodzić ; cmagett , crforfc^en , iitcrlegen. Sprawy boskie tym

liSS

ZROZUMNIEC.

ZRUCHAĆ - ZRYWAĆ Z.

bardziej sq dziwne, im więcej bywają zrozumiewane.
Zebr. Zw 1. Zrozumiewam twe drogi święte, łiyb. P$.
240. Mądrość roztropnego jest zrozumiewać drogi swoje.
Radi. Frov. 14. 8 (mądrość ostrożnego jest rozumieć
drogę swojf. Bibl. Ud). 1'rostaczek wierzy kożdeniu
słowu, ale ostrożny rozumiewa postępki swoje. Hadi.
Prov. 14, 15. fili/. Gd. Nio cii/em , ale duszą z.ozu-
miewamy. Zach. Kaz. 1 , 19 Dusza, ze obłożona jest
ciałem , musi przez rzeczy widome zrozumiewać i po-
znawać rzeczy niewidome. Kam. Kat. 105. Pilne czynił
staranie w rozurniewaniu sprawy legat papieski. Arom.
490 ; Icausae disceptandae). — g. Zrozumiewać co z kogo,
wyrozumiewać . wyinurkować , wyinacy.vać , diiwiadywać
się ; ttmai einem abmcrfcn , noii i()m ^cvau«fpd^cii , \)txaui--
iubrillflCll futbeii. Zrozumiewa z niego , jakieby miał od
pana swego zlecenia. Iwatd. IV. D. 91. Zrozumieć od
kogo, dowiedzieć się od nieijo ; DCII cinem crfo(;rcii, f)cr'
auŚ6ringcn. Od owej mniszki jam wiele zrozumiał tych
rzeczy, które lu piszę. Sk. Żyw. 2 , 60. Zrozumieć , po-
miarkować, pobaoz;ć, postrzedz ; evfnl;rcii, rcabriic&incii ,
gcmatir roerbeii, inne roerbcn. Zrozumiawszy ten przypadek,
Cezar, zastępy konne wrócił. Warg. Cei. 99. — g. Zro-
zumieć kogo, przemknąwszy go poznać, znać grunto-
wnie ; cinen ganj butifc^aucn , geuau fcuncn. Nie chwal
nikogo z powieści przedlyiii niż go zrozumiesz. Rud:,.
Syr. 27, 7. (nie chwal człowieka pierwej niżeli mówi,
i<Jyź to jest doświadczenie ludzkie. Bibl. Gd.). Kto za
rok pana nie zrozumie , a za dwa nic me wysłuży , ten
się pewnie u dworu zadłuży. Rys. Ad. 26. Pierwej ko-
nia zrozumieć,- niźli na nim siedzieć. Put. .Arg. 521.
(ostrożnie postępuj). — §. Zrozumiewać komu, ob. Ro-
zumieć kornu , znosić kogo , wystawić sobie jego poło-
żenie, jego stan, wnijść w je^o okoliczności, a zalyin
cierpliwość z nim mieć; fi4 c.n jfmanJfv StcDe ^fnfcn ,
feine nmfłanbc erroagcn unh 9Ja(i;iid>t mit il)m Ijabcn , itin
glimpflid) UHnMn, Sińdfit^t nciinicn. ' Kto czego sam nic
doznał, drugiemu nie zrozumie, (in. Ad. 375, (ob. nie
rozumie nikomu i. Na swą słabość patrząc zrozumiej dru-
gim. Cn. Ad 1075. Z ludzkiej niedoskonału.ści jeden
drugiego znosić i zrozumieć nie mói;ł. Sk Źyw. 205.
Pisał do mego, ,aby złym czasom zroziimiewał, a mc
skwapliwie nie czynił, i królewskiej łaski jako mógł
szukał. Sk Di. 1163. Król Ludwik obyczajom Polskim
przywyknąć nie mógł, Polacy także obyczajów Węgier-
skich zrozumieć nie mogli. Nar. Ust 7, 188. stosować
się do nich . zasmakować w nich , baran (Scjdimatf finfcn.
— Aiem wchodził do świątyń bożych , toż zrozumie-
wałem oslalkowi ich liudii. Fi. 73, 17. (tom porozu-
miał dokończenie ich. Bxbl. Gd; wydołałem zrozumieniu,
pojęciu ich) Kto mądry jest, zrozumie temu, a roztro-
pny nauczy się lego. Hadz. Otea. 14, 10 (kto mądry,
niech to rozumie , a kto roztropny niech to pozna. Uibl.
Gd.). — Zrozumieć się z czym • zmiarkować się z czym,
pomiarkować się z czym , pomierzyć się z czym . fld) roomit
mefffn. ^abur(^ riiten , abmflTcn, abwiiflen. N^ijpicrwsza sztuka
w wojowniku , rozumieć sie z siłami swego nieprzyja-
ciela Ub Roz 552 ZROZUMNIEC n>jak. dok., stać się

rozumnym , przyjść do rozumu , remunftig iperbfn. Bndtk.

ZRUCIlAĆ, ob. Ruchać, cf. zruszyć. ZRUCiUWAĆ , ob. Ru-
gować, wyrugować. ZHUINOWAĆ, ob. Ruinować. ZRU-
MIE.MC , ob. Rumi -nić , po'ueijiemć, pzyrumieme —
Addas: Zrumienić ni^isło lub Iłusiość albo też potrawa
jaką ; dać rumiano. Wiet. Kuch. 455.

ZftlJ.N.'\C, ob. Runąć; [Croat. zrinuli , zrinujem detrudo).

ZRUSIEC nijak, duk , stać się Rusinem , ju tincm OftuPfn
rocrben. Litwin zrusiały. Nar. Htt. 7 , 79. ZHLSOWA-
(_1IEC , ob. Rusowacieć.

ZRUSZYC Cl. dok , Zruszać niedok. , ob. Ruszyć , ruszyć
co z miejsca; »on bcr StcUe rńttren , roegbcroegen. Góra
zruszyła się z miejsca swego. Rej Ap. 64. i przeniosła
się). Zruszyć zkąd intransit , wyruszyć zkąd , aufbred^m,
fid) aufmac^en. — Zruszyć, poruszyć, wzruszyć; aufrubrfit,
iii ycrocgiuif) fcjcn. Ten tylko który najpierwszy po zru-
sziinej wodzie do stawu siąpił, zdrowym się staw.ił.
Herb. Art. 28. Morze za wianiem vielkipgo wiatru zi-
grawało i zruszało się. i Lfuji Joan. 6, 18. (burzyć się
poczynało. Ribl^Gd.; ti gerictb in Scircgung, in ffiaHung).
— Similiter: Żydzi ci nic jedno wojny czyma a tr*ogi
zruszają, ani dopuszczają królestwa być w pokoju 1
Leop. 2 ilack. 14, 6. (rozruchy czynią. Bibl. Gd. ; bunty
wzniecają , wichrzą ; Uninben crrccen , ftiftfn , anriiJitfn).
Rluźiiili a wzruszali się przeciwko (lanu. 1 Leop. Nuin.
16. powstali, zbuntowali się , (ic fnipórtfn fid^. — g Zru-
szyć kogo, wzruszyć, poruszyć, zjąlrzyć ; tinen beisegtn.
riibrcn , aufbringcn. Jako rozkoszną wielką bnę wieczerzą,
dla folwarków , dla wołów i dla żon , ludzie utrącają
niedbali, a 'przedsię to nas nic nie zruszy. IJibsl. Lek.
A 5. Dałeś przyczynę grzechu ludu memu. abyś mię
zruszył a rozdrażnił w grzechach ich. 1 Leop. 3 Reg.
16 , 2. (pobudzając mię do gniewu grzechami ich Bibl.
Gd.). — Zruszyć, naruszyć, nadwerężyć, zgwałcić, ura-
zić, oerk^en. Pannie M:iryi zacniejszej pan me mógł
uczynić, onę i matką i panną zostawił, gdy się w jej
niezruszonym żywocie począł. Bzów. Roi 44. Zrusz)ł
i złamał przymierze , które miał z królem Izraelskim 1
Leop 4 lieij. 5 , 5. (odstąpił od króla. Bibl. Gd.).
ZKUSZYCIEL, a, m , który co zrusza, wzruszyciel; bCT
SicrlfCer , Slóbrcr. Zruszyciel pokoju Radź. Bibl dedyk.

ZRYĆ cz. dok., ob. Ryć, podryć ; (Ross cpuTb , cpueaTb •
zburzyć, rozburzyć). — .Addas: Wielorakim ruiny tjalun-
kiem miasta te zryte i zniszczone zostaną /'ilch. Sen.
lisi. 2, 168. podkopane, obalone, zburzone; umiPUjIfll.
uiilcrgrabcn , iiber ben $»nuKu roerie n , uniwcrfen.

ZRVCHTOW..\(';. ob Rvchlow;.ć, porychlować, wvryhtow.u\
ZRYCZEĆ, ZRYKN.^C, ob. Ryczeć. ZRYMÓWAC . oh.
Rymować. ZRYPNĄC . ob. Rypnąć.

ZRYSOWAĆ, ob. Rysować, porysować — Addai : Cdvłuk
spuściła , zacięła go pod ucho i grzbiet zrysowała. Zebr.
Uiif 200; deilrinyil, z.idrasoeła . aufrijfn , }frri>fn

ZRYTY, ob. Itsi — 1. ZRYWAĆ, ot. Zryć.

2. ZRYWAĆ, ab. Zerwać. ZRYWACZ . a , m. . który co
zrywa, przerywa, rozrywa < złamacz , zruszyciel, naru-
styciel ; ber iemigf t , »re*er ?Jerle>er. Meryuu przy-

ZRZĄDZA - ZRZĄDZIĆ.

ZRZĄDZIĆ i I:L - Z r. ZĘBIE.

H53

mierzą między Rzymianami i Albanami zrywacz. Zab. 4, 2<2.

'ZRZ.^DZA , y, i., zarządzanie, rządność , porząilne zawia-
dywanie; orbcntli^e SScrmaltiing , 3Birtlj|(^flfili*ff't , idising.
zrzęda). Lepszy czJck bez pieniędzy, powiadają, Niż pie-
niądze , gdy zrządzę i człeka nie mają. Pol. Jow 19.
ZRZĄDZIĆ (•; dok., Zrządzad nietlok. ; [Boh. zfjdili, zrj-
djm ejfifcre , jerficere , iintiluerc , ins!ruere_ consiUnere \
Croal. zredili, zregj lijem onlinare, zredili szlugu conducere
Sćrvtim , ob. rządzić sJugę; Bosn. srediti, stjviti po redu •
uporządkować, izrediti » urządzić; Rag. srediti jiraepa-
rare , izrt?diti, odrediti, obredili , urediti ordbie diyiwnere;
/{oss. cpajiiTb , cpa«aTb przyrządzić , przygotować); zrzą-
dzić, sporządzić, niirządzić , przyrządzić , zgotować , przy-
gotować; jiiric^tcn , minditen , siibercttcn , bereiten , fertig
niiK^cn, yerfcrtitjftt Jedzą, co im zrządzisz. Bo sam
wszystkiem rządzisz. Knnc. Gd. 14. Już stos, już "tłu-
czne .świece , już mary rrządzono. Zebr. Ow. 70. Ja
zrządzam wam , jako mi ociec mój zrządził królestwo ,
abyście , jedli i pili. SeU. Ltic. 22. (roic ii mir inein 33a>
ter bcfiŁicbCn ^ilt. Clltll.). Bóg, chcąc człowieka do siebie
przyciągnąć, zrządzi! mu pl^mo nauki, w którym wolą
swą obwieście raczył. Glicz Wych. G 8. Ptaki wspólne
gniazdeczko zrządzają w lesie. Zab. 7, ó9 Nar. — Rze-
kła, i "potwarz wieprza dzikiego bez ciała zrządziła.
Zebr. Ow. 558 ; effigiem mdło cum cori,ore falsi finxll
apri , wyprowadziła, wystawiła, tcrBorbriligcii. Pan bóg,
gdy zrządził Adamowi i Ewie odzienie , wygnał icli z ra-
ju. Biel Hst. opatrzywszy irh w odzienie , tiadlbein er
ibiien SldMing atfi?afft , fie bamit oerfcŁeu (latte, — g Rządzić,
skutkować, Vi' skutku wystawić, uskutecznić, ^cryoiti!!!'
gen. Krwią korzeń zbroczały. Zrządził, że morwy maści
szarłatnej przybrały. Zebr. Ow. 82. Burza wielką zrzą-
dziła szkodę , Boss. 6ypa npnminn.ia BCinKOn yóbiTOK-B.
Zrządzona szkoda wynosi 1000 talarów. Boss. npimn-
HeHUu yÓHTOKŁ CTOiiTŁ 1000 e<i>nMOBł. Częstokroć , czego
usilne starania dokazać nie mogły, traf nieprzewidziany
zrządził nam w ten czas , gdyśmy to najmniej obiecywali
sobie. Teal. 49, 30, ( cf. sprokurować ). Miłość troski
zrządza Teo/ 41. c, 31 2. płodzi, rodzi, źródłem lub przy-
czyną ich się staje ; Beriir[n(icii , berDorbringcii. Wiecie ,
żem grzechu wielkiego nie zrządził, Tylkom pobłądził.
Zub. 13, 145. nie popełniłem, nie wyrządziłem; iif
^ah feinc grof e Siinbc getfcan , ober begmigen. — g. Zrządzić
kogo na co, narządzić, użyć do czego, nastroić; ciiien
tBOjii fccftellen , hnui^eii , fic^ feiiier bcbienen. Obiecał król,
ie ani sam, ani przez zrządzone osoby odląd następo-
wać me będzie na chana. Tward. W. D. 2, 125. —
J. Zrządzić, przeznaczyć, sprawie do pewnego przezna-
czenia ; iiipju l'eftimmen , 311 eiiicr geanifeii Scftiminuiig ein^
rid)ten. Bóg dzień ku pracy, noc ku w\ tchnieniu 1 od-
pocznieniu człowieczemu zrządzić raczył. Hlodl. Gd. 123.
Doktor taki napój zrządził. Tr. (przepisał, ordynował).
Devota sacrifi.'ia , ofiary poślubione, zrządzone, narze-
czone , oddane. Mącz-. Wierzę , nieszczęście jakie to
zrządziło, Która złej wróżki jędza zaskrzeczała. Co i
takiego drogę przestąpiło , Abo więc końce wiedma za-
motała. Tward. Daf. 50. Boże , gdy z litości zrządzisz

Unmik Linitgi wyd. S Tom TI.

dzień pociechy, I oni także pospuszczają wiechy. Chrośd.
Ow. 182. Bóg zrządził, bóg sprawił Cn. Th. 1451. Bóg
przejrzał, przeznaczył; ©ott ^ate^gefiigt, uer^óiigł. Zrzą-
dzony od boga, przeznaczony, przejrzany, oon @i)tt »er'
bćingt. Zrządzenie boskie, divina disposilio, ordiualio. Cn.
Th. 42. cf fatum, przeznaczenie, przejrzenie, opatrzność;
Me giktiidie giigimg , ©djiJiing, tai 5Serl)angnip ; Boh. zrj-
zenj ; Slov. zrjzenj bożj , predridzeni , zridzeni. O dziwna
sprawo, a dziwne zrządzenie pana tego. Rej. Post. Z z A.
Wieczni bogowie , bez których zrządzenia I tchnąć nie
mogą wszystkie przyrodzenia. Past. Fid. 299. (bez woli
ichj. — §. Zrządzić której meźa , zrządzić któremu żonę «
upatrzyć, wyznaczyć, obrać, wybrać; Jlir 6I)e mimabkn,
Deftimmeii , erforcn, erficfen, niiśeifeben. Boga o to prosiła,
aby ją był abo z świata 'zjął, abo małżonka takiego
'wzdam zrządził, 2 klóiymby jiłód mieć mogła. Glicz.
Wijch. C 2. Ociec syna swego niechby na małżeństwo
namawiał, a onemu małżonkę rządził, uchodząc niepo-
koju. Giicz. Wych. O 7. — Z nią ociec mię zrządził,
z nią mię zrządziła miłość. Zebr. Ow. 182; pater hanc
milii Jiiiix!t , hanc mihi ju>ixit omnr , złączył, połączył
ze mną ; nerŁiiiteii , nercineii ZRZĄDZICIEL , m, , który
co zrządza lub zrządził, uskutecznił, wystawił, wyrobił;
ber ?Inorbiicr, Serorbiier, Seriirfiidier , Sctlnrfer, Śeftimmer'
§eHHłrhiiiger. Widząc się uwolnionym , a poznając zrzadzi-
ciela wolności swej, pocznie mu dziękować. t's/rs. Arwc.
1, 241. W rcdi. ieńsk. ZRZĄDZICIELKA, i.

'ŹRZAŁOŚĆ , ści , 2. ; Buh. zialost ; Crcat. zreicszl ; Dal.
szazriyenye; fJung. eris ; Bosn zrellost, zrjellost ; Boss.
3pli.i0CTb, pacTb, (oh. Rosnąć, wzrost); "dożrzałość , do-
stałość , dospiafość , biC ŚKeife phys. et fig. , [oh. Źrzeć ,
dożrzewać). Upadłeś kłosie pełny , ledwie zabielawszy,
Do 'szedziwej źrzałości jeszcze nie przystawszy. Jur. Fog,
A 4. W młodych 'leciech , gdy ciała jeszcze nie przyszły
do źrzałości swojej. Petr. Pol. 2 , 504.

'ZRZASiNĄĆ się , [ZZASNĄĆsię; Eccl oyaiJCiisTH ca ; Bulh.
zżasnuty sia ; zlęknąć się, nilffd;rcrfen. 2], n. p. Zrzasnął
się duch mój. 1 Leop. Dun. 7, 15. (zląkł się duch mój.
3 Leop : zatrwożył się we mnie duch mój.' Dibl. Gd.),
fid) eiitfe|en, erfctrctfcn , (cf. wrzasnąć, wrzask).

'ZnZM Cn. Ta. 1431, ob. Zraz, zrazik. 'ZRZAZAĆ cz.
dok., 'Zrzazować conlin. , zrzazać co, rzezać, zrzynać.
Cn. Th. 1451 , oó Zrzezać.

ŹRZĘ, oh. Źizcć. ZRZĘ, ob Zrżeć. •ŹRZĘ, żrę, ci. Żreć.

ZRZEBIE, ia, n. , ŻP.ZEB', ia , m, Ifiec/. iKptBiiH los ,
udział, sors, 3illtlKtl 2|. W Sieradzkiem województwie
żrzeb czyli żrzebie lak zwane, wypada na łan Tculoń-
ski czyli Niemiecki Zahor. Geotn. ZOO bie^llfe, bic ipilte.
Polom dawano lakże imiona 'żerebia, "szladu ; te pewnego
wymiaru me miały; brano je jako dnie orania. Czalk.
Pr. 22."i, (cf. staje, stajanie). Z każdego źrzebia , śladu,
włoki z osiadłych roi mają płacić po dziesięciu groszy.
Yot. Leg 2 , 662. Z żrzebiów abo 'szladów' po sześciu
groszy. Yol. Leg 2,672. ŹMZEBIE , ZRĘBIE, iecia .
,1 , ZRZEBIĄTKO, ZRZEBIĄTECZI\0,'a , n , zdrbn., m'łody
płód kom. osłów; tai plleii , tai gobleti; Boh. hfjbe;
hrjb^tko, (2. wozgrza , gravedo , hfeb gwodźdźj ; Slov.

145

4454 tRZEBCZYK - ŻRZOBEK.

ŻRZEBIĘCY - ŻRZEĆ.

źreba , żriba , hriba , żrjbatko ; Sorab. 1. żrebo , źrybio,
rrybi, zrebatko ; Sorab 2. żre be ; Garn. shrćbó , shebe,
shebfla, (cf. 6'enn. Se^ólbc) ; Vind. shrebe; Cruat. srebe,
plur. srebichi ; Rag. siJrjebfe; Stau. x(lribe ; Ross. we-
peóCHOKi •, Ecel. jKpti;* , żKepeóeHOKi. Go się na koniach
znają , ze zrzebięcia poznają , jiki koń być ma, Sk. Zijw.
2, 00; (ej; untjue teonemi. Łyse żrzebię i koniem ł)sym
będzie. Cn. Ad. 101. Zrzebiąl-czko. Hipp. 23. Nie łam'
irzebięcia. powiadają. Jubl. ki. 17. (czekaj pory, mech
się owoc dostoi , niech dożrzeje) Oślica z ośląlkiem
irzebięciem jej. VV. Posi. W. 4. eiil eielflfullen. OddziehJ
ośhc dwadzieścia , i irzcbiąt ich dziesięć. 1 Leop. Uenes.
32. — ZU/KBCZYK . a, m. , roczne zrzobię aż do dwu
lat zowie sie zrz' bc/.ykiem ; już sierć odmienia , już grzy-
wa i ogon * wfiNV wyr.i-itai_a. K'itk. Zw. \ , 157. cill
JfiDen im jrocijtcu %\\ixt — ZUZEBIĆ .się zaimk. medok.,
o/.rz^l>i(* Sie :/ ■*. , i-zr-bię ro.lzić , fol^Ien , eiii Juden mt-
fcil ; /ioh lii-cbdi SC hrebjm se ; h'ay. xdriebit se ,
o.\diji}l)iii>e ; Ross HcepeóiiTbca , OJKepeOiiTbca. ŻBZE-
BICA, y, i., ob. Swierzepa , świerzopa , świrzopa , świe-
rzepica , ś wierz upka , świerzobka , świrzopka > m/oda
klaczka , kobyłka ; ciit aKiitterfiilleii , etn jiiiigc^ ©tuttt^ert ;
(Boh. hrebice , hrebicka , (hribek stajenny od stada);
Hag. xdrjebiza ; Croat. srcbicza ; Bosn. sgdribcica , kobi-
lica). Trzyletnia [ilocha żrzcbica. A/or. 2 , 89. Min. Zrze-
bica z grzywą od wiatrów rozpierzchła, i karkiem jarz-
ma nigdy nie znającym. tYion. 70, 85. — Ogólniej:
Żrzebica, klacz, kobyla-; ba* iffiutterpferb , bie ©tutte.
'Osoba żrzebeów i też żrzebic ku przypuszczaniu do
stada, ma być śrzednia. Crcsc. 514. Zrzebice do stada
mają być ani wielkie ani też bardzo drobne, szerokiei;o
brzucha, i takich łędźwi. Cresc. 514. Zrzcbice wspa-
niałe samce rod2ą ii. 082. Kto chce żrzebice kupować,
ma obaczyć ich lata. Cresc. 082. Żrzebice mają być pa-
sione najwięcej na trawnikach albo też w stajniach su-
chym sianem; a gdy się już ożrzebią, dobrze im po-
dawać jęczmienia. Cresc. 515. Trawa_ jest-dobra ku roz-
mnożeniu mleka irzebicom. ib. 515. ZK/.EfilEC, bca, m.,
ZUZl)lit!lK , bka , m. , zdrbn. , roczne żrzebię do dwu lat
zowie się żrzcbczykiem , od półtrzecia roku do czwartego
już żrzebice, a gdy już ma wszystkie końskie zęby, już
wtedy należy mu się imię konia. Kluk. Zw I , 157.
bai ^engftiYiUcn, uon aiibertbalb bia uicr Siitrni, cin $ciifl[;<
^en ; Sjrab. I. żrybz; Uuh hreb(}|k, ihreliec, hrcbećek ogier,
ogieruk, Cirn. ł^hębz) ; Viiid. srebiz , frcbiz , zclak (cały
koń), rainfilier, postuch (st.idnikl, shricbez • żrzebiec ;
CrO'ii. srebecz; Bosn. sgdnbac ; Rag. .vdrib , zdrjtMiaz ,
xdribci ■ ; (/{')si. >Kt'pe6eni Oijier , H<epe6>iiiKi ; /KcpcÓH
ogiere! , npiinycKHoii JKepeueui stadnik ; E<:rl. xpi.Eki|k,
^epcócui, łicKJaaJiiuti Koiib). Jak rozeznać, czy będ/.ie
żrzobek czyli klaczka ? fiipp. 20. Pro potedro secundi
anni ijuinque miircas , ani vero poledrum tertii , ijuarli
Vel •luiiili anni, vulgiiriter żrzebca occideril , juila exi-
tlimuliunein ejiis sutitfacere leneatur. \'oL Leg. 1 , 46.
Kto komu 'kłusie zabije, ma dać za nie cztery grzywny,
za żrzobka Irzy, a kto komu obrazi żrzebca we dwu lat,
ma zapłacić pięć grzywien. Tam. Ust. 142. Znać zaraz

łrzebca , że jest z dzielnych koni stada, Z wysoka stą-
pa, raźno gibkie członki składa. Pilch. Sen, list. 3, 32€.
Gniew długo wierzga , jak Podgórski żrzebiec , a długo
się uspokoić a postanowić nie może. Rfj. Zw. 80. Mam
ja tu w stajni pięknego żrzobka. Jak. Raj. 228. Rej. Wii.
10.3. Klon. Wor. 19. Zrzobek niełapany, Ani pasterską
ręką ugłaskany. Ucieka w pole. Wor. 2 , 92. / Kchan.
J. Kchan. Dz 248. {Eccl. JKpeóm-yKpoTnTeJb , Graec.
7io).(t)Su.nvrii). — Fig. tr. Często i panie me gardzą pa-
robkiem, Kiedy się dużyni uda damie żrzobkiem. Jabl
Ez. 11. (tęgi , chłop , rycerz w ciolesncj spranie). —
§. Hist. nat. Żrzcbek, konik ptak. ^'m. Th. 298; anthut
Plinii, avis ei/uorum hinnitum imilans; eill 5Soot! , bet
ba« 5Bci^ern ber ^fcrbe iiac^maitii foli, (cf. kobyłka, koni
robakj. ŻHZEBIKCY. a, e, od żrzebiąt, JiiUen', Jo^len.;
Boh. hrjbecy, (hreL>jćkowy spadiz , badius , kasztanowaty,
hfebecnj aurad urząd przełożonego nad stadem); Sorab.
i. zrebacze ; Ross. }Kepe6fl<iii1 ; Kccl Htpećtmifi , acpeó-
UCBUH. Zrzebie rodzi się bez zębów ; a te które mu
przez pierwsze dwa lata wyrastają , zębami żrzeLięcemi
zwane, giną ws^zyslkie po półtrzecia roku. Kluk. Zw.
1, 157, (cf. pierwsza tfava, pierwsza pasza) ZRZEB.NY,
a, e, n. p. Źrzobna klacz, żrzebna kobyła, żrzebna
oślica, mit dnem SfiUeit trńt^tig, (cf. szczenny, kotny, cf.
brzemienny, ciężarny) ; Boh. hrebny , shrebnd klisna ;
Slov. żrebnd kobila ; Sorab. 1. fobożna ; Rois. %epe6aii,
Hsepcóa, cyjłiepeOaH , cy»;epe6a, ócpe/Kflii.

'ZRZEC, zrzekł, /. zrzeoze, zrzekę cz. dok., Zrzeknąć,
/". zrzeknie, zryeknę jedn'.l., Zrzekać niedok., 'a) urzec,
(cf. urok), urokieni czarować; bciprctfteil , mit ffiortcii be«
Saiibcri; , beberen. Która mię Cyrce ;dbo .Medea zrzekła,
żem obrócił serce me z ochotą na grz..H'!;y '.' Kulig. Her.
47. — b) Zaimk Zrzec sie czego, słownie się zdać czego,
rezygnować, Ccf. odrzec się, zarzec się); eiiier Sflt^e
cntinjcn, Serjii^t bnraiif tbim , rcfigiitreii ; Sorab. i. wo-
treknu szo , zdahwam szo ; Sorab. 2. sze fahohlowasch ;
Yind fe odpoVedeti, odrezhi; Rag. odteccbise; Ross.
OTpe<ibca; Eccl. oTnooiuarn, OTbaabiuaibca (cf odprosić,
odkażać), oipiiuaTbca {Buh. .srjcli se , sreknu zmówić
się, zmowę uczynić, o6. "Zrok , 'zroczyć się ; /iag. srjó-
ciii se verbis conlendere ; Bosn. srjecitise , skaratise al-
tercnri ; \ind. sreka '< jęiyk , mowa , cf. 'rzek). Iiasław
zachciał dziedzictwa Wyszesława , i kazał go do więzienia
wsadzić, ażby mu swego zrzekł się dziedzi'lwa. Sleb. dO.
Cl którzy chcieli kapłanami być, zrzekali się stanu mał-
żeńskiego. Smolr. Lam. 42. Klnąc swe |)rzeiiiaczenie ,
nieba się zrzekają. Pizyb. Luz. 124. Zrzeczenie się , Me
Giitiiitjunij ; \'ind. odpoved , odpovedba (cf odpowiedź,
t'f. wypowiedź) , odrek , odriek ; Cam. odpo?d.

l.'ŻBZEĆ. "żrzjł, 'żrzy n. niedok.. "Zienć ronlin , {ob. Doj-
żrzcć , najźrzeć, spojżrzeć , wejżrzeć, wyjrzeć, ujrzeć);
1) widzieć, patrzyć, baczyć, oglądać; ffben , blirfeit ,
biilfcbcn; Boh. żnti . żrel , żijm. sziram inlufre , zreiij
wzgląd, zrejimy , loi. 'Zrzejomy. 'zrzeiny) . p.ilrny oczy-
wisty; Slov. zrcte.ilny dilucidut, ob. Bzelclny; Cum ob-
»o/. srak aer; Yind. srak. srakizh aer ; Croat srak. zrśk,
ajer < aura , zrśchecz lentulus , zrichira • wietrzę ; SUv.

ZRZEC.

ZRZEC - ZRZĘD. N OŚ C.

1155

irak fler ; Bosn. ir&k aer , zrśk , zrakkn , {Ilal. raggio ;
Lal. raiiius > promień), zirili , nazritti iiispircrc Rag.
irik , zrakka radius , lumen, ?,irair. , nazritti ospicere ,
zracjatti obseriare ; E(cl. ąptTU . oy^ptTii , apK) , 3pn ,
rja4H ' patrz , spnibca widać , spiiTOJbiihiii od widzenia,
widzialny, widokowy, CEi^piiiATii , sepuaio oglądad, iiwa-
iać , Bapaiiinicfl wyobrazić się, sjiospiiTeit zfoto oka,
!;paK-L , apamiKt obraz; Hosi:. sptrb, r,i)i4tTb , CMOiptib,
aptHie widzenie, wzrok, 3pai<:B wzrok, spaMiil, apawł
widzący, widomy, ópnmiiiri widzialny, sopcienB , spaweKi
źrzenica , spiireJb widz , spektator , / spuTCJbiiima . iio-
sopnme , aptinme widowisko; Turc. isiak fulgor , iplen-
dor , nrlui solis , (cf. zorza); cł. Hehr ",'3 Nchur , inlueri;
cf. Aegypt. iris , oculus; cf. Graec. óoar). Filomela na-
piera się do siostry , na którą źrząc. Tereus , wzrokiem
kredencuje. Z''br. Otv. 152; (spectut eain). Zrzy za słoń-
cem , vertilur ad solem. ib. 87. Conjecti omnium in te
octtli , każdy na cie źrzy. Mącz. trzy niu z oczu złość,
szubienicą pachnie , olet maliiiatn. ib. Ze w głowę od-
ciętą Pompejuszową żrzał chłopiec Ptolomeusz , nie dość
tej sromnty , trzeba tez ten widok zostawić dla Cezara.
CItrośc. Luk. 269. iW\e wieczne prawo a nicźrzałi? cuda
Izraelskiego rzuca pośrzód luda. Suszyć. Pieśń. 2/^2 6.
(niewidziane).

Pochodź, źrzenica, ż.rzeniezny; zwierciadło; wzrok,
wzór, wzorzyć, wzorzysty; zorza; dojrzeć, najizcć, nie-
najrzeć , nietmirzee , pojrzeć , $pojrzeć , fpojtzenie , przej-
rzeć, przyźrzeć . przyzierać , iiirzeć , wejżrzeć , wejrzeć,
wyzierać , zajrzeć , zaiierać.

'ZUZEĆ, ZRZAC , źrzał, źrzeje med. niedok , (Doźrzeć dok,
qv. V.).. 'Zrzenieć nijak, niedok., stać się doźrzałym, do-
chodzić do dojźrzałości , dościgać , dospiewać, dostawać;
reifen, reif luerben; Bek. zrśti , zrśl , zragi , zraly; Sorab.
\. fraoź , fefracź , fraly , frawy ; Sorab. 2. fdrali ; Carn.
soręti , soreni , sręl, sreilu , godiiim , gOilim , godne,
(cf. *godny) ; Yind. srejati , soriti , srelo , srelu ; Croat.
zreleti , zrelel , zreli . zrelem , zezreliti , zezrelyam , zrel ,
zezóren : Rag. zretli , sazretli , z rietti , z^rio , zrella ,
zrello : fiosn. zrjetti , zazritti, zrritti, zoriti , zrelli , zrjelli,
sazrjelli , zrio ; Slav. zno , -la , -lo ; fioas. aptrb , co-
sptTb , sptio, aptjuft , (cf. coaptTb, o wrzodach = do-
stawać , czerwienić się , cf. rdza ; EccL 3\rkim dożrz^.łym'
czynie). Długo kłos 'roście , długo źrzeje na swej słomie,
A w mgnieniu go lada grad , lada wietrzyk łomie. Pot.
Arg. 101. Na wiosnę kwitnie, źrzeje owoc latenn. Pot.
Syl. 152. "Jesieni owoce żrzałe zbieramy. Sienn. 136.
Był tedy czas , gdy już źrzałe grona mogły być jedzone.
1 Leop. Ninn. 15, 21. Kładź nieco jiigód nieźrz;łłyrh
z doszłemi do prasy, wygniatujze je wespół. Sienn. 623.
Kucharze umieją robić potrawę z poziomek co 'naźrzel-
szych Syr. 1330. Na to święto przynosili do kościoła
pierworodne urodzaje zboża już źrzałego. Gil. Poft. 105.
Ojcowie jedh jagodę nieźrzałą , a zęby synów ich osko-
miny cierpią. 1 Leop. Ezech. 18, 2. Niektóre rodzaje
w tejże mierze są , gdy kwitną abo źrzenieją-, odtąd
'kwilnieją abo źrzenieją , aż się ustawają. Glicz, Wych.
O i b Czas nasz bardzo krótki jest, a "źdrzejemy jako

jabłka słodkie na drzewie, 'ano jedne głodzą osy, drugie
czerw gryzie , trzecie się leź urwawsjy rozpadnie, fiej.
Zw. 115. Na bezbożny miecz dziecko natrafiło. Gdy
pooałować ojca się kwapiło , Padła pod oł'arz ofiara
nieźrzała. Bardz. Trag. 299. Dymitr przyszedłszy do lat
źrzalpzych , 2 kiasztora umknął. Gwagn. 561. Nieźrzała
doskonało.ść. 1 Leop. Jez. 1 8 , 5.

ZRZEC, ZRZAC , zrżał , zrży , zrżę cz. dok., ob. Rżeć,
rżać, n. ,i. Koń zrżał, ob. Zarżeć, porżeć ; jufnmmeiirotc«
6crii, mifanebent, lo^iiMcten. — ŻRZK.Ć, ob. Żreć.

ZRZĘDA , y, z., ZRZĘDY , plur., riziwai zne ganienie wszys-
tkiego , zrzędzenie, zbyteczne krytykowanie, cf. gdera-
nie; cricflidiei^ SBcfcti, Sfiiriłdn) , Jabclfudit, ^ofinciftcrcę,
6vitclf«. Zrzęda starości nad najmniejszym punktem mn.ej
czasem zdatne czyniąca refleAye , 'zawżdy trwożliwa , i
mniemanego strzegąca się podejścia Ałun. 12, '33.
Wszelkie na się mamy względy, A na drugich czynim
zrzędy. Jak. Bnj. 17. (sobie darujemy, drugich nicuje-
my ; cf. belka , cf. drzaska , źdźbło). Niechaj zawisnym
krytyka okiem, Na mnie obróci swą zrzędę. Prostym ja
idąc wdzięczności krokiem , Winnym ci tonem piać będę.
Zn!). 13, 12. hmiiż. Szczoorotę w 'skep^lwo, a łago-
dność w zrzędy mienisz Znb. 12, 316. Nar. Zrzędą-ć
twą młodzi radę nazywają zdrową, pot. Arg. 223. (dzi-
wactwem , grymasem, urojeniem , gdyrslwem). Mąż ucieka
od żony . wypchnięty swej jejmości zrzędą i fochami.
Teat. 48. fr, 55. Chóć raz oparłszy się, i nie dawszy
użyć następującej zrzędzie , mów żeś uwolniony. Siouk.
Pers. 34. Przez ustawiczną zrzędę maż jej się nie mi-
łym staje. Teat 52. d, 43. To sztuka na fortunę, nie
dbać na jej zrzędę. Pot. Pocz. 486. (dziwactwo , koło-
wrotność). — Ten był sposób najlepszy ; przynajmniej
nie będą Nieprzyjaciele nasi z zapalczywą zrzędą Szukać
go w grobie ojca. Min. Pyl. 1. 76 Przebóg, kto się
dom\śli, i z ciekawą zrzędą Miedzy nieboszczykami czyż
go szukać będą? ib. 78 nalrectwem , dziwacznym śledz-
twem . jubriiigliieś i)Jncfctor)'tl)Cii. — g. Zrzęda, y, m. et ż.,
ZRZĘDZIOCH , a, m , człowiek zrzędny. kobieta zrzędna,
cf swarządź, sprzeka , wybrydnik, niedogodek , 'hyrny,
cf zgana , gdyra ; Corn. godernavz, {. godernavka , ciii
imrflltdicr , flrńmlidKi" SDicnftJ) ; dziwak, dziw.iczka, ein tinin«
tcrlici)cr §ciligcv, ciiic iinmbcrlid)e ^^ciligc. Wac Pan tak-
że wydajesz się niliy Irocbe zrzęda. Ireb. S. M. 6.
Przedwieczne koczkodany, gaduły, zrzcdziochy. tVęo. List.
18. Co ten stary zrzęda gada? Teat. 19. b, 48. Czy mię
dyabli skarali z tvm zr>'eila ! w niczym mu dogodzić nie
można, Teat. 28,'3 ZRŻEDAC , oA.' Zr7edzić. -- (ZRZE-
DNIEĆ, ZRZEDZIEĆ nijak, dok., oh. Rzednieć, rzedzieć,
rzadzieć , stać się rzadszym ; tfinncr tfcrtcii , fcitiier mi--
bcn. Skoro powstanie , co w bitwach się śmieje Loklin,
jak chmura przed słońcem zrzednieje. Kran. Oxs E 3.
Przesiliła sie bitwa, zrzedniały usonv. Przyb. Mili. 188.
ZRZĘDZIĆ, "od Rzedzić, przerzedzić). — 'ZRZĘDNOŚĆ.
ści , z., skłonność do zrzędy, do zrzędzenia, niedogo-
dzona dziwaczność , 3?iirflli4feit, SJcrglidifcit , tabcIjiiĄitia'
fcit , ®ri(flid)feit ; (Ymd. obfhnerhyost , naskerlivosl , vti-
Injeno?!). Zbyteczna czułość pana nad sługą, staje się

145-

1156

ZRZĘDNY - ZRZĘDZIĆ.

ZRZEJC-ŹRZENICZNY.

zrzędno^cią. Krat. Pod. 1, 103. Rażące w swoich wady
bez zrzędności lubi/a poprawiać; mi/o ją b)/o sJurhać
nawet strofowanemu. Zab. 9, 185. (bez dziwaczenia ,
bez ^dyrania , z łagodnością). — °g. W każdym stanie
potrzebna jest gospodarska zrzędnośd. Mon. 72 , 240.
troskliwość, staranność; (sorgfaiiifeit , Sli^tfamfeit. ZRZĘ-
DNY, a, e, — ie ai/f., niedogodzony , mrukliwie kryty-
kujący, zbyt drobno gariiący ; Carii. goderne ; ymd. na-
skerliu, vtifnjen , ncvslrcriiliu , neyslre.^iiu ; Eci-L jioóo-
yKopubiS , tiricfiit^, luirfllid;, \mi[\ij , (ipfmeiftertfc^ , tabel-
fiil^^til) , grńmli(^. Umy.sł zrzędny Łacinnicy imperiosum
zowią. Fredr. Ad. 95. (i chciwy rządzenia, !)errfd)fńc^tig ,
itU^\ii)abex\\Ć)). Gdzie pokój niepewny, albo wojna po-
trzebna, tam drogi łacniejszej do wojny szukać , są rze-
czy człowieka 'wzrzędnego. Janusz. Lig H. (determino-
wanego , rezolutnego). Toście wy wilcy, a nic pasterze
oszi'.zedni , Na z^ubę trzody swojej , nie na życic zrzę-
dni. Jabl. Td. 276. troskliwie star.inni, (orgfńitig ("Ctat^t,
ttfłrcbt. — §■ Zrzędny, troskliwie rządny, aż do zbytku pra-
wie, drobiazgowo starowny : (iiipiTft n)irt!))'d;iiftli^ bid niif
bie aeriiigftc Ślcinigfcit , forgmltig , ndjtfam. Wie zrzędna
gospodyni , kiedy koko.sz j:ije Znosi , bo jej kwakaniem
nudnym słyszeć daje. Zab. 10, 75. Koss. Ty wiesz,
czym żyje zrzedna mrówka. Zab. 11,5. Koss., cf. skrzę-
tny. ZRZĘDZIĆ Cl. dok., Zrzedać conliii., g. 1) dziwacznie
gdyrać , ganić , drobiazgi wytykać , mrukliwie za lada
co strofować, (cf rządzić się, jak szara gęś po niebie);
jńnfciii , nurgelii , iiiiroeln, tabelfiict/tig fritcin , gramelii , grm>
fclll. Wacław, gdy z oczu Polakom unika do Pragi , tra-
ci w sercacii ich miłość i respekt [lowagi ; Gość w swym
'państwie wę.lrowny, na którym gdy zrzędzi. Nie rządzi,
w sześć lat śmierć go do grobu napędzi. Min. Ryt. 2,
29. Od rana do samego wieczora zrzędzi, gdyra. Teat.
28, 28. Zrzędzi i gdyra co moment , ale go się nikt
nie boi. ib. 27, 23. Co ten stary gawęda zrzędzi ? ib.
19. b, 32. Powiedz , niech nie zrzędzi ; bo to nawet i
starym nie do twarzy, ii. 19, G2. — O wstydzie, hańbo.
rozp;iizy, Z^w^ze zrzędzi, i dziw:iczy. Z'M. Z. S. 58.
Jej postępki nie zawsze ini były do smaku, i najczę-
ściej mieliśmy nad czym zrzędzić. Teal. 26. d, 4 (sprze-
czać się, dysputo wać , krytykować;. Dzieci, które kar-
mią inne niewiasty, a nie matki, często widzimy, jako
zrzędzą, krzyczą, kwilą się. Mon. 69, 698. grymasy
mają, dziwaczą ; (SriUcii I)n&cii , tiMinberlid) fccn. — Kio
jest winien, na kogo głos sumnienia zrzędzi .. . Dmoch.
Sąd. 66. koJo strofuje , łaje , gani , iDfii ba« (5en)i|Ten
fłraft. — §. 2) Zrzędzić czym , nad czym < dokazywać , wy-
dziwiać , szafować dziwaiznie ; moinit grillciibatt iimgel(cn,
raiinberli* roirtbfiaftcn , fc^alten uiib nuilicii. Lepi.-j zrzę-
dzić n.id gruszką, niżli nad człowiekiem iV. Fam. 5,
150. Oni ludzkiem marnie życiem zrzędzą. Clirośc. Ow.
153. On kości jego, i spiki w nich wędzi. Że uznać
musi, kio nad nim tak zrzędzi Chroic. Job. 12"). Nowym
kształtem nieszczęście się 'wzrzedza. Mon 70. 596 za-
biera się w nowe dziwactwa , Unfiifl , llnUibc treiben. —
§ Zrzędzić, skrzętnie rządzić, drobiazgowo gospodarnie
zarządzać, b'\i niif 5llciiiigfcitcii aiiflftlitłf luirliifĄaiten. W me-

czułości na powszechne dobro , domowym tylko zaprzą-
tać się zrzędzeniem, nie jest służyć ojczyźnie. Mon. 65.
-57. — °g. Zrzędzić > Zrządzić , Sprawić, Wyrządzić. q\i.
V , n. p Święte anioły racz na strażą zrzędzić. Kanc.
Gd. 344. wyznaczyć , bePimmcii , beffcUcn , otrici{ifn.

ZRZEJE, ob. Zrzec.

•ZRZEJO.MY, "ZRZEMY, a, e, — ie adv.: Boh. zregmy ;
Ross. spiiMufi; widoczny, oczywisty; jli^tbarli4) , augen>
fdjeiiilii^. O zrzejome wielkiego boga ze mną dzieła !
Fot. Arg. 604. Resztę bogu oddaję, kióregom teraz
łaskę zrzejomię doznała. Pot. Arg. 581. Straszno zrze-
me miejsca. Zebr. Ow. 244; loca plena limoris , stra-
szliwe do widzenia.

ZRZEKAĆ, ZRZEKNAĆ, ob. Zrzec.

ZRZEKTAĆ, ZRZECIITAĆ. ZRZEKOTAĆ cz. dok. ob. Rze-
kotać , jiifammen frdd)ion, ttiiffrddjjeii , quafern. Zrzechiać
kogo, znudzić, zmordować rzekutem ; cincit mfltC qudfcn,
mit (9cqiińfc crmiibeii. Z niespodzianego hałasu i grzmo-
tu Porwie się Lepid , tak go zgiełki zrzechca , I przyrze-
cze im uczynić co zechcą. Chroie. Fars. 142

ŻRZENIEC, ob. Żrzeć , zrzeje, zrzenieje. ZRZEPOLIĆ .
ZRZEMPOLIĆ, ob. Rzępolić.

ŻRZENICA , y, ź. , ŻRZEMCZKA , i , z. , zdrbn. -. ( Eiym.
żrzeć); Boh. zrjteldnice ; Sorab. i. wokowe lurnaschko
(cf ziarnko), wokowe yadreżko, ( cf. jąderko) ; Carn.
serklu , punzheza; Yind. serklu, jegerz , jederz v'ozhe-
fali , ozhnu jederku , ozhefna jabuzhiza, ( cf. jabłko);
Croał. zenicza ; Bosn. zenica, zini^s ; Hag. zeniza, zeniciza ;
Slav. zenica ; Ross. atiiiiuii, aopoyoKi, 3paqeKi (cf wzrok,
cf. cosepuaTii przejrzeć) ; Fccl. ^t,hhi|.i , 3opoqcKx : ( cf.
niem. \t\ltn 2]; źrzenica , dziurka w oku , którą widzimy.
Włod. ber SliigapfcI. We śrzodku błonki tęczyslej jest
okrągła mała dziurcczka źrzenica z«.ina. Zoal. 48. [Słon-
ka oka rogowa ma we śrzodku dziurkę źrenicą nazwaną,
pupiłla. Krup. 2, 289. W oku błonka jagodowa , któ-
rej przednia część dziurawa , formuje wespół z likwo-
ri-m kryształowym źrzenicę. Kirch. Anal. 85. Zrzeiiicy
okrążek , abo kółeczko około źrzenicy, iris. Cn. Th. 1451.
Straciwszy źrzenicę, nie będziesz widział. Radź Syr.3,
28. Źrzenicę kto obrazi , oko nakazi. Janusz. IW. B 3.
Honor podobny do oka źrzenicy, klóra najmniejszego
zaprószenia cierpieć nie może. Mon. 70, 693. Jak źrze-
nicy w oku , tak pilnie lego strzegli. Rej. Fost. K k k.
2. (jak oka w głowie, niic tai 3liige im Stppfe ; cf jak
bożego grobu bronić). Tak ci l»ą czystość chować na-
leżało , Jako źrzi^nicę w oku ; już stało ! Fatt. Fid. 217.
Wyboi' królów źrzenica wolności, i najpiękniejszym na-
rodu Polskiego zaszczytem nazywano. Uti. KoiM. 2 , 6.
— Metonym. Źrzenica, oko, oczy, wzrok; bni ?liigf ,
bie 3liigeti , ber S^lid. Oto cię sam w»bi s»cmi Źrzmi-
czkaini drzynnacemi. Groch. VV. 366. (oczętami). Rzuć
człowiecze, na obr.iz natury źrzenicę. Patrz, co w so-
bie obszerne jej mieszczą granice. Dmuch Sad. 14 O
cna ojczyzno, choćbym twej granicy Zawiązancmi dotknął
się źrzenicy, Wnelbym cię poznał , tak mi coś wdzię-
cznego Zaraz do serca skoczyło samego. Fast. ttd. 256.
ŹRZENICZNY, B, e, od źrzenicy, Jugapfd ■ . Z;.v(2\ie

ZRZETELNY - ŻRZODLISKO.

ŻRZODLISTY- ŻRZÓDŁOMOWCA. 1157

moję także źrzeniczną zasłonę , Ty, przez którego je-
stestwa bywają wszkrzeszone. Żab. 16, 572, 'ZKZETELNY,
a, e, ob. 'Rzetelny; Boli. el Slov. zfetedlny; Ross. et
Eccl. spHTejbHuii ; widzialny, w oczy wpadający , oczywi-
sty, 'źrzejomy ; in Mc Jlugcii falleiib , fi^^tDar, fii^tbarli^.
Rzeczy te wielkie a potrzebne nauki w sobie zamykają;
przetoz aby nam źrzetelniejsze były, porządkiem je so-
bie rozbierzemy. Zurn. Post. 9 6. Pismo ś. rzetelnie i
nie z jednej miary ducha ś. bogiem mianuje. Su/i/i. 541.
Te tu słowa żrzetelnie są napisane, przystosowane do
syna bożego, ib. 24 W tych "sfowiecli także się to żrze-
telnie zamyka, ib. 4, 65.

'ZRZĘSlfi cz. dok., rzęsisto spuścić, ziać; reidłlic^ ergiepcn,
ail3|'c^flltctt , ailofpcnpeil. Bez twojej laski więdnę, usy-
cham, Ale gdy zrzęsisz hojną jej rosą, Jak listki z pą-
czka m\i\\ sie wzniosą. Kniaź. Foez. 1, 4.

ZRZEWNIĆ , ob. Rzewnić , rozrzewnić.

'ZRZEZAĆ, 'ZRZAZAG cz. dok, "Zrzazować niedok ; {Yind.
sresali , sreshuvati; Rag. srezati ; Bosn. izriezati na ku-
se). Rzazaó co, ob. Rznąć, zerżnąć, zrzynać. Cn. Th.
1451, (cf. zarazj, jufrtmmcn f(^ni|clii. alifdjniccln, abfi^nEtbeii.
Icritntcr fcbncibcn. Dobrze jest z drzew starych zrazować
z wierzchu skórę wierzchnią a chropawą , aż do świeżej.
Cresc. 573. Piołun trzeba zrzazować , aby się lepiej
odmładzał, ib. 270. Drobnym szczepom nizkie zrzazo-
wanie bardzo przysłusza. ib. 127.

ZRZOBEK , ob. Zrzebiec , żrzebica , żrzebię.

'ZRZOCZYSTY, a, e, — o adv , przeźroczysty, klarowny;
bliriii^tig , flar, U]i- Dolina przez strumyk przerżnięta
źrzoczysly. Frzyb. Milt. 510.

ZRZODEŁKO , a , n. , zdrbn. rzeczivn. Zrzódło qu. v, , bflS
fiiicUtben , cine fleinc OiieHe. Źrzódełko , aguula. Macz.
ŹRZÓDELNY, ŻRZÓDLNY. ŻRZÓDLANY, ŹRZÓDŁOWY,
3, e, od źrzódła , do żrzódfa należący, ze źrzódfa po-
chodzący; SucIIct! ' , iSuell'; (Boh. zfjdelny ; Rag. \re\n\).
Zrzódlny, źrzódłowy ; conjuitiiit iifiis hanr. vocem cum
Zdrojowy, {qn. V.) Cn. Th. 1 4?)2. Woda źrzódclna. Swilk.
Bud. 470. Rog. Duś. 5, 320 Żadnc-j różności niemasz
między dżdżystą , rzeczną , źrzódelną i jeziorną i morską
wodą, jeno nazwiska są różne, ale sama istność i przy-
rodzenie wody Jedno jest wszystkich. Syxl. Szki. 18. —
Zrzódlna Ida Zebr. Ow. 245: humida , źrzódlista, fluel'
liij, ypD Qiic!Icn. — Fig. tr. Zrzódlany, źrzódłowy, po-
czątkowy, początek dający, główny, pierwiastkowy; Cuell',
Ur= , UrfpnmijB' , urfrrunglic^, ©riinb • ; Boh. puwodnj ; Yind.
vreuzhen , sazhelliu , perven , pozheten ; Ross. nepBOHa-
lajbubin , BceBnHOBHUfi Rugują teraz naukę języków
dawnych, źródlanych języków. Kras. List 2, 11. ŻRZO-
DŁEK , Ika , m., montia, rodzaj i gatunek rośliny Kluk.
Dykc.i, 127. ciii (jcwilTeS PaiijcngeWcdit. ŻRZODLI-
SKO, a, 11., źrzódło niedobre, nieczyste, szpetne; ciii
fc^lec^tcr, triibcr, fed|TlitŁer dueH. Żrzódlisko , fons musco-
sus. Cn. Th. 1431. Źrzódliska zatkane przekopami do-
bywać dla spadku wody. Haur. Ek. 51.- W studniach
nie są to prawdziwe zdroje i źródła , ale tylko żyły i
źrzódliska. Swilk. Bud. 528 , cf. zaskórna woda , fiuell'
ixiiijt, £2ue[Iabern. Jak źrzódliska naleźć, i dobroć wo-

dy poznawać. Cresc. 26. miejsca, gdzie źródło sie naj-
duje; auctturiprung , lUdUcII. ŻRZODLISTY, a, e, — o arfv.,
pełen źrzódeł , pucllig , iioH QiifUcn , fluctlreid! ; Sorab. 1 .
źurwate, cf. zdroisty. Suhstanl. ŻMZÓDLISTOŚĆ, ści , z.,
obfitość w źrzódła ,' Sieic^tbum an CucUcn. ŻRZÓDŁO, a,
n. ; Boh. zridlo , źidlo , zrjdel , pramynek , fcf promień ,
promyk) ; Sorab. 1. źorlo, żurwo ; Sorab. 2. zredlo, żre-
lo , żrewo , zera rzeczka; Carn svirk , urutk ; Yind,
vrelz , isvir , (cf. wreć) ; Croat. isvir, vreIo , zviraliche ,
cheszma, (srelo>wir); Dal. vr\\\o, sztudenacz, hladenacz;
Bosn. vrjello, vrello, tocjak (cf. toczyć, tok, stok), stu-
denac (cf. studnia), kladenac (cf. chłodnik), cesma , ce-
smica ; Rag. vrello . vrutak , xivaz (cf. żywy), hladenaz ,
kladenaz; Slav. vrello, izvar, bunar , ( xdrilo . bagno ) ;
[rusk. żcreło ; staroru^k. /Kepe.io ■ uście 2]; Boss. Kjioib
(cf. klucz), iicToiHnKŁ , nponcTe>!euie , pojuiiKŁ ; Ecel.
HC\0!^HI{I6 , (cf. wychód). Żrzódło , cL G>rm. (atnibcl ,
( cf. [gardło 2j , ród). Źrzódfn confuudilur cum zdrój,
vide ibi discrimen. Cn. Th. 1432. bie Guclle , ber Oucll.
Zrzódło , trybem wszystkich narodów , początkiem na-
zywamy strumienia , z którego strumień płynie. Focie}.
455. Więc źrzódła one piękne między drzewki wrają,
A kamyczki by złoto tam się w nich błyskają. Rej. Wiz.
24 b. Żrzódeł abo fontan w Niemczech niewiele widać,
ale rzeki przedniejsze są Ren , Moza , Ems i t d. Bo-
ler. 79. Zrzódło ciepliczne ; Ross. KiinCHB, (cf. kipiećj.
Ze źrzódła wszyscy czerpają , a strumień z niego nie
zmniejszony płynie. Psalmod. S6. "Izaż nie dla ciebie
wynikają źrzódła, rzeki płyną, wiatry wieją? Zorn. Post.
2, 521 b. Kto ma źrzódło, na co mu pić «odę z stru-
myka ? Żabi. Firc. 82. Z czystego źrzódfa mętny stru-
myk nie pochodzi , Ni orzeł niebosiężny podłych ptaków
rodzi. Zab. 9, 7. Świelorz. (jaka matka, taka córka;
forles nascuntur jortibus. Hor.). — Allegor. figur. Zrzó-
dło , początek , wszczątek , zkąd co początkowo wypły-
wa, spływa, pochodzi, wyczerpuje się, bierze się ; Boh.
puwod, (cf. powód) ; Bosn. podrjet (cf. podryć), vrutak,
glaua , ('f głowa) ; Rcsf. ncpBOÓMTie. Pójrlź pragnący,
oto źrzódło wód żywych "yskiikujących do źyv\ota wie-
cznego. Dambr. 611. Dziwne skutki i dary ducha ś.,
które od niego jako od wiekuistego źrzódła dobroci wy-
nikają. Kuczb. Kat. 1, 172. ;jako od studnicy. edil vet.).
Pan Chrystus jest łaską prawdziwą i wszystkich darów
źrzódłem. Kuczb. Kat. 2, 4Ui. (studnicą. edil. vet ) Sławmy
autora, z którego bierzemy, Gdy wodę pijern , źrzódło
uwieńczajmy. Kras. hJysz. 105. Moje pióro jest tych
wierszów źrzódłem. Boh. Kom. 4, 132. Moja omyłka
stać się może szczęścia pańskiego źrzódłem. Teal. 5, 15.
(przyczyną, początkiem, powodem). Brzydzimy się wi-
nem , które wszelkiego złego jest źrzódłem. Boh. Kom.
2, 40. Lecz gościu , rzecze dalej , zapoczniej od źrzó-
dła , Powiedz nam , jak się chytrość Greczynom powio-
dła. .Y. Fam. 5, 542. (nd samego początku , ab ovo , a
fonie). — '§. Dodaj oczom źrzódła na płakanie. Groch.
YV. 66. dodaj łez. ŻRZÓDŁOMOWCA, y, m., etymolog,
etymologista. Kpcz. Gr. 5, p. 105. ber ©t^molog. Żrzó-
dłomowcy z języka narodowego wyciągają częstokroć

H58 Ż R Z O D Ł O S Ł (') W - Z R Z U C I Ć.'

ZRZUT - ZSADZIĆ.

szczęśliwie najdawniejsze zdania i o!ivczaje narodowe.
Kpcz. Gr. 5. j). 101. ŹRZÓUŁOSŁÓW , u, m., Slov.
wlastnóslownosf. Pi-zez źrzóiiJosłów rozumie się: 1)
wszelki wyraz oierwolny , z klóiego wyrazy [joclioilne ,
jak wody ze żrzód/a |)«yną ; bflż gtcmon , baS StamniiDPrt,
nriuort , ber Stamm ; '2.) nauka o picrwotnyLli czyli żrzó-
d/os/owowycli wyrazach, elymologi i. Kpcz. Gr. 3, p. 29.
bie SSiTtfurfcftuiifl , (cf sJoworod). Nic nie masz pospo-
litszego, jak w badaniu źródfosfowów i początków na-
rodów oswajać czytelnika z nii;zlio.zonym pi iwie ciągiem
wieków , i pod odmiennemi nazwiskami wskrzesać hord
zapomnianych sławę. A'. l>um. 10, 32. ŹHZiJDŁOWY,
oó. Zrzódelny.
ZRZUCIĆ fi. dok., Zrzucać niedok ; Bch. zwcrcy, zwrhl ,
swrcy, swrhnauti , swrhowati ; iS'of zwrhi gi ; \'ind. sver-
nili , dolvrezhi, dolmelati , dolluzliati: Groat. Z3vcrchi ,
2verchi , -zmrtati , zmecliem, zl.ititi; Bos» svercchi , zba-
vati , hitliti doli; Rois. cBOpriiyTŁ, CBeprr.Tb , cpiiiijTL,
CKHH^Tb , cKii4inb . cKii.tuuaiL [o''. Kida(?i sćpoiirrŁ ,
aópacuBiiii, , iiiiapniiyiL , Hii?pt«Tb , mispiEaib ; Ecd.
Hi;(>Hiia>TH, iiłi3itepiiiyiu, HiiauepraTH, nciipoa 'ppMyin, ci-
Bp'ei{iii cucpraw, ciuininb, cOpOLini; g 1) zr/ucić, zlrątić,
zppcliiiąć na dół ; ^crunter luerfen , licrob tuerf u , nlmu-rfen.
Zawadziwszy o półkę , garnek na niej stojący zrzuć ł.
Tiat li. b. 108. Zrzucam kogo z góry, z mostu. Cn.
Th. 1452. Niuwolnika , pana swego 'niordcrza , rozka-
zał z góry Tarpejskicj zrzucić. Warg. Wal. 208. Ja
biedny ze bkały na łeb zrzucony, ledwoni sobie karku
nie złamał. Zub. 4, 17. Ostoi Koń kogo zrzucił, z sie-
bie zsadził, b(i«i fifrb \)at i()u ol'i)fiV'»rfeit- Klacz mię
zrzuciła , [lotłukłem boki. Teut. 24. c, 54 Zrzucający
koń; Soiab. i. zmolacżiiu kon , (ob. Znr.iotać , zmieść).
Zrzucam z siebie kogo, zsadzam kogo z siebie, dejiiio
seriite jugum c ceriicilus. Cn Th. 1452. fjd) OPłli §alfe
idmjten , jcni(iiibc§.3P^ n^ticifcti, a(ifd)iittclii. Zrzucę cię,
abo zsadzc cię z siebie. Cn. Ad. 1373. Jeśli co panu
będzie nie do gustu , można prędko ten ciężar zrzucić ,
rozwieść Sie, i kwila! Teot 19. b, 37. zwalić z siebie,
tine l'flft aliirńljcti , \\i) pem §alfc m\]tv. Zrzucić z sie-
bie płaszcz, i-uknią , szalę = nagle zfoiyć , spuścić, ze-
wlee; ben SDJaiiJtl , tai Slcib atiiTricn. Suknie zrzuciwszy,
pokazał siliuilłe i wystarzałe ciało. Sk. Dz. 767. — Fig.
Słyszę jakiś I' abć chciał dla niej czarną suknią zrzucić.
Teut. 42, c, 7. (stan duchowny porzucić, by się z nią
zenićj. Roku 1525 Albrycht mistrz Pruski uczynił iiołd
Zygmuntowi , a zrzucił płaszcz zakonu Krzyżackiego, i
na xięslwo Pruskie od króla jest przełozon ; a od tego
czasu zakon Krzyżacki w Prusiech ustał Slryjk. 740. —
Zrzucić zęby, sierć , ob. Zmiatać, zumie, ob. Ząb. —
Zrzucać co z drogi , wyrzucić na bok , sprzątnąć ; fluf
bie Scifc lucrfen , ipeijtferfen. Już to ostatnia , nadwiną-
wszy nogi, K.imień na wstręcie co był, zrzucać z dro-
gi. Mon. 11, 348. — Absolut e: Zrzucił w bok zając.
Tr. uderzył w bok . odskoczył od drogi , er bat eiiifll
5UM'rrun(i gemadjt. — Zrzucam most, przerywam Cn. Tli.
14ii'2. ^ie 3)rii(fc abiuerfeii. — Zrzueić kogo z godności,
z urzędu • zepchnąć , zstrącić , gwałtem lub nagle złożyć,

usunąć ; einen oom ?lmte nieflfłoPeii , ^erunter roerfen , o6>
fe^en. Za ten przestępek lw6j , będziesz zrzucon z kró-
lestwa twegC' Hej. l'vtt. // /» /i 3. Zrzucił mocarze z
'stolców ith, a 'powyższył pokorne. Hej. I'otl. E e e b.
Kajiłan, który nie pości śrzody lub |>iątki , niech bę-
dzie zrzucony. Pim. ham. 277. (złoiony z kapłaństwa).
— Zrzucam pokarm ^ womituję. Cn. lU. Woi. Wiod.
Womilowić , zwracać, zrzucać. Cn. Th. 1281. wyrzucać,
i»i'0breiicti , meflipeien, nu^iDerfei. ; {Boh. krkati, krkam,
kuckali ; S!ov. wywraeugi ; \ind. koslali , pluval , l'e
ttrgati , zliresdati). Ol)j;idł:./.y się zrzucał. Sk. Z>,u.' 71
b. Pijak, co wczoraj późno jadł, da«no zrzucił "skwar-
ne. Ii'j. Wiz. 51. Politein zwał, i zrzucał strawę w
krwawej jusze. Olw. Ow. 564. Zrzucony womitem, wy-
rzucony. Cn Th. 1432 — Zrzucać co, naru.;zać, n.<d«e-
ręiać , złamyjtać, przełamywać, targać; ^[ft>d ocrle^en ,
an^jieiicn, brcc^tn Ka.«zel poronienie przywodzi , siły zrzu-
ca, i wszystko ci iło wycieńcza Cziitch. frz. C 3. Zrzu-
cam kontrakt, targ. Cn. Th 1452. łarnie , nie dolizy-
muję; ben Saiif, ben Spntrnft brcaen. bU łakomstwa
przjj^iń ze mną zrzucił. /'. hi han. Jer. 119, (ef. porzu-
cić). Dał się Władysław namóv.ić, ze przymierze z Aniu-
ratem zrzucił. Biel. 331. — Zrzucić sie z czego , uwol-
nić się ^wałiem , \\i) mit ©emalt \vemn lomaiitn. Polska
zrzuciła się z gwarancyi sąsiedzkiej. Gaz. Nar. 2 , iIjO.
Choćbyś zrzucać się chciał- ze słowa, musiałabyś do-
trzymać. Teal. 29. c, 6 — §. 2) Zrzucam eo w kupę,
conjicio in medium. Cn. Th. 1432. aiif einen i*»aiifcn 5U<
fnmmen luerfcn. Zrzucić się na co , złoiyć się tudzież.
Cn. Th. 1452. jn ber Gile jnfanimen fdiiefen , jufammen U-
gen, jiifnmnien iDcrfen eine O^elbfumme. Oppiusz dla ubó-
stwa nie mógł igrzysk spiawiać , speklalorowie zrzucali
mu się. Chiośe. Fars. 186. Meinini tak ubogo umarł,
zęby go było wedle przystojności - nie pogizebiono, by
sili mu bvło pospólstwo me zrzuciło po dwie uncve z
gł"owy. Warg. Wal. 130. "ZRZUT , u, m.. "ZRZITA .
y, z, 'ZRZUTEK, tku, m , dem , zrzucenie, wyriuecnie,
odrzucenie; bfl6 ^erabreerfen , ^cruntcriiurfcn , ber ilbrourf,
bfljl ^iimterftiirjcn. Przyjdzi" do zguby^ i ostatniej zr/uty
Jednej miiiuly. Pol. Arg. 595. — g. Co zrzucono , wy-
rzucono . w) rzut , woniii; tai SliiJflcnHTieiie , ber ?lii«wurf.
Jam perły zrzulek plugawy. Oar. Lol. 5. Pies łepce
swoje zrzuty. Put. Zac. 34.
ZRZYGNAĆ, ZRZYGaC; Croal. zrigśvam , ob. Rzygać.
ZRZYNAC, ob. Zerżnąć.

Z S,

ZSł\(;ZYC c: dok, Z^ctnć niedok., sącrąc spuścić, obfirffrn
lalfen, jiifanimen fitferu liiifen.

ZSAUZIĆ cz. dok, Zsadzać niedok.; Boh zsadili , ssjditi .
zsailjin , zsazowati , fiots. cca^HTb , ccajcaBaTt ; Ee,l ua-
ca»>4aio ; zrtucić siedzącegn , odsad/ić , wysadzić pr. et
lig. Ir. ; berali iefeu , Ijinunter (tętn , abiejen , btrab trerfen ;
(cf. Yerlum medium zsieść , zsiadać) Zsadiłin kogo,
depono iitiguent de sede , ex equo , vel ex alliore loco in

ZSAPAĆ - ZSIEŚC.

Z S 1 E S Ć.

H50

terram. Cn. Tk. 1452. Zsadź dziecię ze stołki na zie-
mię. Tr. ZsaJzenie Hoss. cca4Ka. Koń go z siebie zsa-
dził Tr. — Fig. tr. Z hardej imprezy poganina zsbdzą.
Jabi. Huk. K 5 b. zbija , strąca , zepchną ; ^eruittcr roer-
fen , (icrimtcr fiopcn. Zsadzić kogo z urzędu , z dosloj-
ności , zrzucić, zepchnąś, złożyć gwałtownie ; oom Slinte
roetfeii, gmmltfam abfegcn. Kmaż wielki metropolity, wła-
dyki, opały, według woli swej obiera, na urzędy wsa-
dza i zsadza. Gwagn. ;j24 — Zsadzam kogo z siebie,
zrzucam kogo z siebie , depello ni'\quem a ceruicibus. Cn.
Th. 1452. fid) circn pom §nlfc tuCijfdmiTen. Nie dam z sie-
bie szydzić, zsadzę z siebie każdego. Cn. Ad. 566. (sta-
wię się każdemu, dam każdemu radę). — §. Zsadzić
do kupy , szczelnie połączyć , ?ii<^t mi cinaiibcr jiifammeii
fcCen. Skiepiąc piec uważać trzeba , aby cegiełkę z ce-
giełka dobrze zsadzić gliną. Torz. M 84. spoić, pospajać.
ZŚ.\PA'Ć ob. Sapać, wys:ipać. ZSARKAĆ , ob. Sarknąć.
•ZŚCIGAĆ cz. jednlL. doś-^ignąć , >vyści.;nąć , dognać, do-
pędzić; iiadjjigenb einbolen, erjngeii. Cesarz Klaudyusz ,
zścignąwszy Golów- u Dunaja , gdzie sie z plonem prze-
prawiali , na głowę ich poraził, tiiel. 16.
ZSEDMG, ob. Sednić", osediiić.

'ZSENATOHZYC et dok., uczynić senatorem, pm Senator
ma V- Widzisz senatorem że został starosta , Patrz jak
sie zsenatorzył ! Kras. W. 19. minę, powagę ustroił
senatorska.
ZSEP , ob. Żsvpka , zsypać , sep. ZSETKOWAĆ , ob. Se-
tkować, posetkować. ZSEJMIKOWAĆ , ZSEJMOWAĆ ,
ob. Sejmikować , sejmować. ZSFOROWAC , ob. Sforo-
wać , posforow vw'ać.
ZSIADAĆ. Zsiadło, Zsiadły, oh. Zsieść. ZSIADŁOPŁASKI,
a, ie, zbitopłaski , bcrb imb jlaĄ , gebrdngt iii ber gld^e.
Cebula jest różnym kształtem , jedna tei jest zsiadłopła-
ska. Syr. 1221. ZSlAUŁOŚĆ , ści , z, zsiadłość cieczy,
płynu, zsiadanie się, ustoiny, ustałość ; tai ®crfnncn ,
ba» ®eri)!inene, ber ®a§; Boh zsedlma. Zbitość do ku-
py, ścisłość, miąższość krępa; berk Ditfe, Untcrfc^beit.
Oheaitas , tłuslość , t\łowilość, zsiadłość Ma'Z.
ZSIĄliAĆ. ZSIĄGNĄĆ,'o6. Zsięgnąć. ZSl.ĄKNĄG, Zsiąkać,

oh. Siąknąć.
ZSIEC, zsiekł , /. z-iieeze , zsieke es. dok., Zsiekać niedok ,
siekąc zbić, pobić, w kupę posiec; ali^atfeii, krunter=
^acfen, 3i'Himmcn ^arfen ; Buh. zsekati, zsekam, sesckam;
Ymd dolpof-kati , okuifekati ; C^nnl. zeszechi , zesze-
kujem ; Ross. cct^t , cctny , cciiKaK) , nsciecarb; Eccl.
cctuaio. iModea Absyrta na sztuki zsiekała , i krwią ro-
dzoną poju^zyła tropy Twiird. Duf 11.
ZSIĘGNĄC , ZSI.ĄGNĄĆ cz. jednti, posiągnąwszy zdjąć , tic

runtcrrcid)c:i , on Sieanać . dosięgnąć
ZSIEKaC, nb Zsiec. 'zSIĘKNĄC ," ZSi.ĄKNĄĆ , ob. Siąknąć.

ZSIEPAĆ, ob. Siepać
ZSIEŚC, zsiadł, zsiedli, f. zsiędzie , zsiądę med. jednll. ,
Zsiadać niedok , ZsiaHywać czettl , z miejsca siedzenia
swego ruszyć się, nbfigen , (li) \)minUx ^t^cn . abfteiflen
oom gj^e, (cf. acliv. zasadzić kogo ; Boh. zsysti , zsedl,
zsednu, zsedati ; Vind odfesti, dolTesti, (cf. zleźć); Rag.
sjesti, sjahati , sjahatti , sSchi , odsjesti ; Bosn. sjahati

s'kogna; Ross. ccfeCTŁ , ccH4y, cc'b4aTb Zsiadam z ko-
nia , z woza ; desilio, descendo. Cn. Th. 1452, ob. Zsko-
czyć , aljłcigcii , abfijert oom 'ffcrbe , nom SBagen , ( cf.
wysieść). Już ani na konia wsieść , ni zsieść z niego
mogę. Prot. Conł. o 4 6. Trzeba często na młodego konia
wsiadać i 'zasię zsiadać, aby tako-vym zwyczajem nało-
żył sie spokojnie stać ku wsiadaniu. Cresc. 525. Wi-
dząc jego twarz, jako trup zbladła, I już nie zsiadła,
ale z konia spadła. P. Kchan. Jer. 518. Z cu dzego ko-
nia i śrzód błota zsiadaj. Rys. Ad. 78. Teraz z cudze-
go muszą zsiadać. Fot. Syl. 205. ( ustępować , wracać
co cudze). — Fig. tr. Na jego rozkazanie i konsulo-
wie z urzędów zsiadać musieli. Sk. Dz. 177. ustąpić z
urzędów , złożyć urzędy, zsadzeni byli przez niegn ; fte
mujftCK bte 9leiitfct iiieberleflcii , ifeiicn entiageii. — Aliter .•

Z lat i z 'żytu zsiedli. Zebr. Ow. 211 ; niuiis aevi)qHe
soluli , wycieńczeni , zrobieni ; abgettiattet , abtjcmnrgeU —
g Zsiadać, zsiadać się zaimk , n. p Zsiada się ml -ko ,
krew' zsiada = gfstwieć , skrzepnąć, w kupę się 'bie.-ać ;
5ufammenfabrjn , gcrinncn, ficf) ieicii, bitf roerbcn , fdiiĄt
merbeit . };i(am:neii laufcn; Boh. sewrjti se, ( ef. zw.Hrzyć
się): CioaZ. uszirisze, (cf. ser, serzysko) : Ross cctcTb-
cn , ccfcjaiocb — Zsiada sie mleko , m:'ść i t d., coagu-
lalur. Cn. Th. 1452. Mleko kwaszą, 'ażc się zsiędzie;
a potym od niego serwatkę ndcedziwszy , z, worów wy-
lewają. Paszh. Dz. 4, ( cf ustać się ). Zsiadanie oliwy ,
mleka', coagulatio. Cn. Th. 1452. 'Zsiadły, Boh. posy-
faly , zsedly; Ross. cct.iuB. Zsiadłe mleko, coactum lac.
Cn. Th. 1452, Bosn kogliatta , strrigli-Ijatta , mijeko
usireno, sgetica , (cl. żętyca). Gąszcz migdałowy, wla-
wszy polewki do mego szczuczej , zsiędzie się jako gę-
sta galareta , abo jako mleko podpuszczane. Sienn 008.
Zsiadło się, jako mleko, serce ich. i Leop. Ps 118, 70.
(seree iclizalylo, jako sadło. Bihl. Gd.). Zsiadło czy-
nię, coagido. Cn. Th. 1452. (zwarzara). Niezsiadły , co
sie zsieść nie może ; qm conguhrl neguil. vel nonduin coa-
guhttus. Cn. Th. 540. Zsiadający się rychło , Craec.
ivnry.ro;. facilis ad roeuiiditm, qui celerioris coaquli est. Cn.
n. 1452 leHt gerinnenb. — Similiter de alńs liguidis:
Na krwi wyiiuszczonej , gdy się zsiądzie, woda widzieć
sie daje Zool 7 gdy się ustoi , gdy osiada, gdy krze-
pnieje; roaim fi^ ba«s" 33!ut fc|t, iraiin ei gcnmit. W onym
srogim zimnie krew' w liidzMch zsiadła , ż\ły się kur-
czyły. Sk. Żyw. 131 b. (ścinała się, zamarza! .). — F'3-
Gly go widzę, zaczyna się krew' we .unie zsiadać. Tent.
40,63 <cina się, t. j. 'trętwieję , ba» 3'n'. erfłarrt iit
meinen 3lDcrit. — W dystylacyach para w kr. de się zsia-
da , a potym .v wodę się obraca. Peir. W d. 8. zbiegł-
szy się w krople osiada'. fcRt flĄ in Jroiifci! f^i. Wo'!y
Jordanu zsiadłe jak mury Geh. Hymn. 296 (stanęły,
wznosiły się stężałe, nieruchome). Przy jei...om cieple
wosk sie roztapia, a błoto się zsiada. Fredr. Ad. 114.
(tężeje ,"gestwipje, schnie). — §. Zsi.rJa się co na dół,
opada, fii^" auf ben Sobcn aufc^en. tiiedy rok suchy, zsia-
da się tam na wyspach sól biała jako lód. Papr. Kol.
108. ' Nil wpadłszy w je^iorzyska abo doliny, zsiada się
w biała sól. Boler. 214, {Boh. zsedlina ustoiny). Zsia-

1160

ZSIKAĆ-ZSTĄPIĆ.

ZSTĄPIĆ.

dać się, twardnieć, Iręlwieć , skorupieć ; ft$ nfr^drłftl ,
^Ott unb fteif rcttbcn. Paznogcie od tej roboty zsiadają
się i "ztwardziewają. Sak. Hrabi. 111. Sad/o gęsie po-
maga zsiadaniu nóg abo twarzy od zimna , dla s/odkiej
tJustości swojej. Spkz. 147. — Co do wzrostu: Zsia-
dły, krępy, zwięzły, ścisły , mocny w sobie dla niezby-
tniej wysokości; ftćiminia, imterfcCt, flcfegt, bcrb, flctirńiiflt.
Wół do roboty powinien być mocny, zsiadły. A7i/A. Rośl.
3, 113. Człowiek zsiadły, krępy, marsowaty Xiądi. 32.
Piast bvł wzrostu zsiadłego. Krom. 48.

ZSIKAĆ ,"o6. Sikać, posikać. ZSIMĆ , ZSINIEĆ, ob. Za-
sinieć, sinieć. ZSIWIEĆ, ZSlWlC, oh. Siwieć , siwić ,
osiwieć. ZSKOCZYĆ , o6. Zeskoczyć. ZSKROBAĆ. ob.
Zeskrobać. ZŚLIFOWAĆ: V'(/i</. dolsbrusiti , oŁ. Ślifo-
wać , odśliłować. ZŚLIMĆ , ob. Ześlinić.

ZŚLIZNĄĆ się zutmk. jediTll., zepsnąć się , wyśliznąć się ;
(lerunłer fllcitcti , abgiiifdjcn , ciifglcttcii pr. et fig. tr. Jak
sen odpadł, z pamięci się zśliznął. Wad. Dan. TjO. Zśli-
zniony, zślizły, wyślizniony, ^lerillltcr flCglitfc^t. Ziele to
języczek zśliziiiony i spadły w gardle na swe miejsce
przywodzi. Syr. 249. Języczek nabrzmiały , abo i ze
swego miejsca ślizFy , do swej miary i na swe miejsce
przywodzi, ib. 916.

ZSŁOWIACZYĆ. ZSŁOWIAŃCZYĆ cj. rfoA. , Zsłowiańczać
iiiedok , oh. Słowiaczyć , przerobić po słowiańsku , n. p.
przełożyć, przetłumaczyć, f ncrflamfc^cti j , ini Slaińfdjc
iibertrngen. Słodkie jego (t j. Sijnwnidesa), sielanki,
który tylko czyta. Czuje z.słowiańczonego wdzięki Teo-
kryla. Kras. Liii. 43.

ZŚLUBIĆ Cl. dek . ob. Ślubić, poślubić, zaślubić; m\o-
ben, fcrinablcii. Kleopatra już Cezarowi zślubiona, gzi się
z cl.łopy. Uunlz. Luk. 185.

ZŚNlECm , ob. Ześniecić. ZSNOWAĆ . ZSNUC , ob. Zesnuć,
zesnować.

'ZSOBNA aJv. , i osobna , oh. Osobno ; finjclit , ffir flĄ bC'
fonberiJ. Wypowiedzieć wielkość każdego dobra zsobna ,
ani rozum człowieczy , ani jeżyk nie moie. Hrbst. Lek.
B 4.

•ZŚRZÓDZBIEŻNY, a, e, odśrzódpędny, odśrzedni, (oppos.
wśrzódpędny, dośrzedni) ; ceutri/iige, n. p. Ziemia jest
wypukła jiod tkwalorem , a wklęsłą pod biegunami,
w takim 'zamiarze, jakiego wyciągają prawidła ciężaru,
I moc siły zśrzódzbieźnej. Slas. Buff. brii IDtitteipunct flie*
^enb.

ZSSAĆ, ZESSAĆ, ob. Ssać, wyssać; Rot$. cocaib, ccocy,
ccaruBaTb.

•ZSTAĆ. "ZSTANĄĆ. 'Zstaje . ob. Stać, stanąć, n p. 'Zstaje
mi czasu, siły', dostaje mi. Cn. Th. 1453. "Zstanio mię
na co, zdołam, ib. — ^. 'Zsiać czego, odstać od czego,
przestać , zaniechać ; movon nbfłebcti , nblnffeii. Pada trup
uparty, ginie rycerz śmiały. Nie jednak serce złożą, nie
śrzód takiej Hagi Zstaną swej przewagi. Tward. Mise. 18.
— ■§. Zstać się, dostać, doźrzeć , doścignąć; bil JUI
oóHiflcn iRcifc fł«^cn blciben , oóflig reif ii'erben. Pożytecznie,
gdv Sie owoce dobrze zsloja i iiżrzeja. Spuz. 241.

ZSTĄPIĆ', •ZSTIiPIĆ, /^.zstąpi, 'islęy>i med. dok. , Zstę-
pować medok. Zstępuje na dół. Cn. Th. 1453. idąc spu-

szczam się z góry , bfrobfłeigcn , bfriinterlłeigfn , ^inunter
jłeigen, binib fteigcii, fid; beruiitcrlaffeii ; lioh. zstaupiti ,
zstupowali; Sorab. 1. stupam deble; Croal. dulisló|)am ;
Ross cocTynHTb. Bóżna jest postawa wstępujących',
zstępujących: którzy z góry idą, ciała wstecz cofają,
które zaś w górę postępują , zginają się; °abowiem zstę-
pując, ciężarem swym ważyć się ku pochyłości , a wstę-
pując, wstecz go cofać, wychodzi to właśnie na to, co
występkom ulegać. Pilih. Sen. liit. 4 , 219. "Alić otó
zstępowała córka Faraona , aby się kąpała w rzece. W.
Exod. 2,5. (w tym wyszła , aby się kąpała w rzece.
Uihl. Gd.; zeszła, fie fnm \)trab). Człowiek niektóry zstę-
pował z Jeruzalem do Jerycha. IV. Liic. 10, 50. cr fling
biiiab y. 3. gen 3. Zstępowanie na dół, zchodzeme. Cn.
Th. 1453. Pan zstąpił z nieba, by ludziom zbawczą po-
dał rękę. Przyb. Luz. 20. Chrystusa zstąpienie było
z t.ieba na ziemię. Salin. 2 , 85. Zstępuję z niel^^a , i
bóg ziemię przeglądam , kształt wzuwszy człowieczy.
Zebr. Ow. 8. Sam do niego przyjść a 'ssiępić raczył.
Rej. Posl. K k G. ib. W 5. Zstąp' śliczna Uranio, z tw;ch
przybytków w niebie. Przyb. Mdl. 211. Pan do piekłów
zstąpił , ożył dnia trzeciego. Groch. W. 23. er fiibt bcr«
nicbcr jur $6lle. Zstąpienie do piekła. Cn. Th 1453.
bie ^iillciifnbrt , bnś JJieberfa^rcn jiir ^óllc. Wyzywają do-
brych dni , a w mgnieniu oka do piekłów zstępują. I
Leop. Jnb. 21, 13. (w mgnieniu oka do grobu zstępują.
Rihl. Gd. ; zchodzą z świata). Wilgoci te w piersiach się
zbierają, potym zstępują w nogi, czyniąc opuihbnę
w goleniach. Cresc. 328. spuszczają się, zciekają , spły-
w:iją , zsiakają , fic fciifeii [id} bcriiiitcr. — O sukiesyi na
dół zstępującej. A. Zaiiioj. 152. bic iibftcigeiibe titiif in ber
6rbfplgc , (oh. Zstępny , oppoi. wstępny!. Poślubił subio
żonę z pokolenia sw ego , z dawna jakoż jeszcze od Ja-
kóba 'sslępująiego. Rej. Posl. Zi7>. — Zyto coraz na
dół zstępuje Dwór. U 3. tanieje , u(iada w cenie , ii
fatlt im *^>rcife, (oppos. w górę idzie). — g. Zstępuję
z drogi. Cn Th. 1 453. ustępuję , wybaczam, mijam,
oddalam się od drogi , porzucam dro^^ę ; iioin 3Begc ab'
ipeid;cn , beii SJcg ycrinffeii , i>on ber Stragc nbgcbeii , auf
bic ©citc abaicidjeii , abtrcttcti. Mjm ci coś rzec , zstąp' tu
trochę z drogi. Jeat. 42. d, u Na śpiegi wjsłaiiy, czę-
sto z drogi zslę[iiijąc , dla rozmaitego przebiegania , nie
rychło się wracał. Warg. Wal. 351. Wszyscy za wo-
dzem idąc, z gościńca zstępują Groch. W. A 2. Lepiej
się trzymać tych , którzy rzedziej z ścieżki albo toru
zstępują, niż tych, którym się to bardzo często trafia.
Teat. 26, 14. — Zstępować dokąd , wstępować; KO
(ibtreteti , eiiitreteii , cinfcbrcii. Król stacyi u szljchiy mech
nie' miewa. Jeśli się nam przyda |irzcz królestwo jechać,
zstępowania żadnego do szlachty i ich kmieci nie bę-
dziemy czynić, ani żadnej rzeczy względem lego zstę-
powania nie każemy od nich wyciągać; a jeśliby inaczej
nie mogło być , jedno żebyśmy musieli tslępić . tedy U
nakładem każemy polrzcby sobie gotować Herh. .Sfa/.
261. Ai/i/it'. r. 1374. cl. slame , slacya ; ?lbftcii)C , (^iiifebr.
— g Zstąpić komu z drogi, zesiąpić komu; eillfm auł

bem SJegc roeid^en , i^m aułroeiiłen , ibm ^lac mai)tn. Ka-

ZSTARZEĆ- ZSUNĄĆ. ZSYCHAĆ-ZSZUMOWAĆ. H61

biusz gdy się z ojcem swoim na ulicy zetkal , nie chciał itxab\Ó}ieien . ^eruntcr f^ieBen. Gdy się tygiel w formie

mu z drogi zstąpić. Dambr. 88. Zstąp' z drogi , choćbyś Iroclię zastoi , obręcze zsuwają , klepki odejmują i tv-

po pas w biocie się zagrąził. Paszk. Dz. 50. Jeśli poty- giel się gładki zostaje. Ton ŚiU. 106. Ona lekko zsuwa

kara konsula, nic nie opuszczę, co do uczciwości wy- się z koni;;, przywiezuje go do drzewa.... Slas. Num.

rządzenia przynależy, zsiędę z konia, zdejmę czapkę, 2, 55.

zstąpię z drogi. Wuri; Wal. 268. Już sJońcu wschodzą- ZSYCHAC , oh. Zeschnąć. ZSYŁAĆ, ob. Zesłać,

cemu jutrzenka zstąpiła Baidz Luk 2, 71. (usiąpił.i). ZSYP, ZSEP . u . m. , ZSYPKA , i. z., zsypywanie, zsy-

— I Zstępować sukno, Prtg %uć) griiiuieii , frimpen, ftti< panie, i to co zsypują; bn'3 3i>inmincii|cfciittfn, 31I)fd)iittcii ,

laufeii liiffen. Zstępuje się sukno, contrakilur paiiuus ma- baS 3iifantntC!iSfl'i'iitttff . Slbflcfd iiltcte ; (duli. sey\)ki grana-

defaclus. C'n. Tii. 1455. ba>3 Hui) lauft Ctn. — Fig. Baszty rium). Wymłot w kupie leży na zsyp do beczek gotowy.

i wały ustępują nieprzyjacielskiej mocy, Lecz wnet Sta- Piz.yb. Milt. 130. Lato, co czystym zsypem zbóż spi-

remberg nowe wewnątrz toczy, Z.«lępujace się utizymu- chrze sveseli. Zah. iO, 30. Kcss. — §• " Do powinności

jąc siły. Sf(s:.i^x'. Pieiń 7* H o h. ściskające się, kurczące danniczycli do stołu królewskiego należał za Piastów

się , jak sukno . gdy się stepuje. A'. Kam. iii Jlbimbme osep , sep czyli zsypka różnego zboża. Sar. Hst. 2, 259

foinm?n,_al)iicl)ineii. Boh. osep, [oh. Osep, sepj;* iJiŁuttgctrcite, Sonicriclieiib'

ZSTARZKĆ się, ZSTARZAŁY , ob. Zestarzeć się. ©etrciDcobgobe iti ślórncrii. Zsep , który powinni byh do

ZSTATECZNIĆ , ob. Statecznić, ob. Ustatkować. zsmku oddawać, znosimy. Val. Leg. 3, 582. ZSYPAĆ ,

•ZSTAW, u,?/i, ('it Staw), spój, spojony staw czyh członek, [ zsypie Ci dok , "Z.sypować cotilin. , Zsypywać czesll.l

spojenie stawów, bn? iiifaimncugcfiiflte ©cleiif ]»: elfiij. Ir. Bóg Z>'o/i." sesypali ; Hosa. cchinaib , cchin.5ro , ccuiiaio ; zsy-

świata tego zstawy strząs;: , kiedy chce. .Vo(lrz.. Diiz. 196. p.ić do kupy, sypiać w kiipe zebrać, zgromadzić, 511.

ZSTAWIĆ e:.. dok . Zitawiać niedok. , na dół odstawić, fnmmcn fc^litten pr el fig. ~ Zsypać czego, cb. Ódsy-

złoiyć, zsadzić; fieruiter ftcllcii , bcralifteUcii, licrunto fe|cn ; pać, alifdmttcii. — Zsypać się zaimk. , p.' n. Grobla sie

Sorać. 1. deiestaiu, dele-tajem , delestawiu , delestawiam; z?ypow:iła, zpełzając na dół. Ćresc. 22. rozsypywała sie,

Vind. dolpostaviti , doldjati , dolvpraviti ; ficss. cocraBHTb, fuij iierfduittfn, fi* 5ErfrinittJn, aui cinaiibcr fctiittcn.

cocTaBJHBaib, (cf. zostawić). Zstawlam co, carenl Latini ZSZACHHOWAĆ , ob. Szachrować. ZSZADZiC , ob. Szadzić,

propno , commune ac.cipe : depono a'i']uid; qnod reddimus szedzió. ^ZSZ.\DZIEĆ , ob S7adzieć, pnszadzieć , osza-

iiostio: składam :e/zkładam, zsadzani , zstawiani. Cn. dz-eć. ZSZAFR.4MĆ . oh. Szafranić. ZSZALBIF.ROWAĆ,

Jh. 1455. Gdy wóz slahął, lewitowic zstawili skrzynię ob Szalbierować. ZSZA.MEROWAĆ , ob. Szamerować 1

bnżą, i postawili ją na kamien>u wielkim. W. 1 Reg. 5, oszamerować. ZSZA.MOTAĆ , ob. Szamotać ZSZARGAĆ,

15. Bibl. Gd. Zsiowić wino do piwnicy. Tr. spuścić oó. Szargać , zaszargać , oszargać, poszargać. ZSZARPAĆ,'

beczkę wina, iii ben ScUer laffcn , eiitfellcrn, ciiiidTOien. — 06. Szarpać, sznrpnąć. ZSZARZAĆ, 06. Zeszarzać , sza-

§. Zstawić do kupy, 'sstawić, stifnmiiien ^elleii; Bosn. sa- rzać. ZSZ.4STAĆ , (h. Szastać, szastnąć. ZSZATKOWAĆ,

staviii , .>astavgljali conjuugere , (cl. zastawićj; Boss. co- 06. Szatkować. ZSZCZYKOWAĆ , 1)6. Zeszczknać.

CTaBHTb, cocTaB.iiiBaTb. ZSZCZYPN.\Ć rz. jednll., Zszczypać niedok.. Zsz'czypować

ZSTĘP, u , tn , zstępowanie na dcl, miejsce zstępowania rontiti., zszczypiąc. urwać,, "zdjąć, abfticipcn, (ób. le-
czyli zchodzenia na dół, to po czcm zstępujemy, zcho- szezknąćj ; Scrab. 1. zezcschipam. Dobrze jest przednie
dzimy na dół, zchód , (cf. wschody, zcliody; ; t!\i ^icr- wierzchołki bani zszczypować , aby sie gałązki gęstsze
abfc^rciten , ber śinittitcrtritt, ^crnbtritt, Stuieii ^iiialimart». puszczały ku dawaniu owocu. Cresr. 227.
Z dołu jakiej kamienicy mat-ny wstępy na górę, lub ZSZEPiNĄC , ZSZEPTAĆ , oi. Szepnąć; Zszepnąć sie , zsze-
zstępy do piwnicy. A!y. Nar. 47. ZSTĘPNY, a, e — ie pluć się zaimk., Zszeplyv\ać sie' czestl., po cicliu czyli
adv., od zsiepu, zstępujący; §era6|c^reitmtij!3 > , nbfłcigeitb, szeptem się zmówić, fliiftcrnb ober gniij leifc )ltf) mit ciit'
bcrnbjłeifleiib. Między zpokrewmonemi w linii wstępnej i nnber beretcti , serabrcben , ciiiycrftc^f n , (cf. spiknąć sie).
zstępnej, małżeństwo utrzymać się nie może. Oul. Cyw. W ton raz najwięcej może żądza oczu. Skoro sie' na co
1, 52, fot. sukcesya na dół zstępująca). 1. ZSTĘPOWAĆ, cicho z sercem ższepnie , Ustalonego tam trzeba pobo-
06. Zstąpić.— 2. ZSTĘPOWAĆ . ZSTĘPNOWAĆ , ZSTE- czu , Jeżeli kto je zatrzyma i zepnie Zab. 15, 224. Tu
PNOWAĆ , ZSTĘPOWAĆ, ob. Stepować. przest.rl Alet, a mężni 'żołnierze Cicho sie z sobą sami

ZSTERT, ZSTYRT, ZSTYRTA , ob. Styrl , styrta. 'ZSTOJĘ zszeptywali. P. Kchnn. Jer. 50.

się, ob Zstać się, ob. Stać. ZSTOPIĆ . ot. Stopie, to- ZSZLAKÓWAĆ. oh. Szlakować, wyszlakować ; auśfpuren,

pić; (Bosn sstopiti = zmoczyć). ZSTRYCHOWAC , oh. ciltbciffii. Daleko lepiej, że jej drogę przebieżysz, a że

Strychować. — Addas: Percepta zstrvc|jowsna. Teal. ja zszlakujesz. /'. Kciion. Jer 1 8 oA Wyśledzić wy-

ł6. ft. 50. ■ ti-opić • . ■ :

ZSUĆ oz. dok., ob Suć, posuć, posypać, z<ypać; jiifant' ZSZOROWAĆ , ob. Szorować, wyszorować.

)'4iitten, bcfc^iritten. Widząc się być na kształt palca po- ZSZU.MOWAĆ cz. dok, szumowiny odjąć, ndszumować,

łem , Wór cieUkum przywdział głowęm zsuł popiołem. ctbfd)minien. 'Warzęchwi w kuchni używają do szumowania'

Chrośr:. Job 60. piany z rosołów Wiel. Kuch. 455 Materyał ztopion

ZSUNĄĆ cz. jedntl , Zsuwać niedok. ; Ross. ccyRyib. cco- z wierzchu zszumowawszy, leją łyżkami w panew'. Oi.

BbisaTb ; na dół posunąć, suiiąc spuścić; ^erabruifen , Rud. 201.

Słownik LUiiego wyi. ?. Tam VI. 1 ./.

1162 ZSZYĆ-ZTĄD ZTĄDRODAK- Z UBIERAĆ

ZSZYĆ, f. Mzyje ez. dok.. Zszywać niedok. ; Sorab. 2. fe- roegunśgrunb, mir niiiti Mr niiiti. Jak to moim ni rtąd

gchiisch ; Sorab. i. schiyu roinadu ; Croat. zesviivam ; ni zowąd nieuawidiieó człowieka. Teat. 35, 6j. 'ZTĄD-

fiosn. sascitti , (cf. zaszyć); Ross. ciniiTb , cmiiaaTb. IłOUAK , a, m, ob. Turodak, indigena. Otw Ow. 587,

cuiHTuH, cuiHBHufi, ciuHBKa , cTaqaTi , ciamiBaTb, (cf. cl. tubylec, cin gingebobrner , ein ^iffiflcr. ZTAMTĄD .Ądv.

stoczyć, loczyćj ; Eccl. couiiieaio , cmiiBaio ; zszyć co loii. , z tamtego miejsca, zonad , zowąd, nie ztąd ; ootl

w kupę, szyjąc spoić ; }iifommciiiiabcn , sufammeii^cften pr. bort lier, oon bort ani \ Siov. odonad, odonud ; Sorab.

et fig. Ir. Zszywam co, consuo. Cn. Th 1435. Zszyć 2. zlainto , iiew, (cf. 'Iiaiw) •. Carn. odunad , odbondi;

dwa brety, pozszywać Ross. ccjOHiiTb , ccjaHnearb — V(/ir/. od tęga, od tod , od tamkai, od teistega ; Croat.

Anatom. Gdy się staje zrośnienie między dwiema kościami od ónud, od ovud , odtud ; Dal. odovude ; Bostt. odolle,

przez ząbki, jak gdyby dwie żelazne piłki swojemi zęba- oi) oliid, olud ; Rag od tammo ; Stav. odonude; Rosi.

mi z sobą się złączyły, zowią to spojenie przez zszycie, orrasifł ; Erl 0T0Hy4y<Ke. Ztamląd tu przyszedł. Tr.

sttłura. Kirrh. Ost. ił. bic ffiiiOi^cmiat^ , Seiiiiiatt). -^ §• ZTŁUSCIliC = stłuścioć, ob. Tłuścieć, n. p. floztyłci , ztłu-

Nic wiem, jak tyle sprzecznych doniesień zszyć. Ld. po- ś>:i4eś, obrosłeś. Rud<i. /)eu(. 3-2, 15. ('zGtłuścia/eś. Bibl.

[godzić, zgodzić. — g. Zszyć aż na dół," aż do końca; Gd.) Roztywszy . ztłuściawszy , napęczniawszy , opuścił

iierimter na{)eii, nbnń^tn , uszyć. bo-^a. W. Deui. 32, 13.

*ZTO = z to, ob. Z, ob. Ten, ta, to.
ZTOWAP.ZYSZYĆ > stowarzyszyć, ob. Towarzyszyć, n p.

Z T. Król t'olski i Czeski ztowarzyszenie przeciwko Tu'kom

między sobą zawziidi , i wzajemnie sobie pomagać przy-

ZT = st , ob. głoskę z, głoskę s, w prawidłach etymologii, rzekli. Krum. 638; (societas inila , ob. Przymierze, so-

I w słowniku na' swoich miejscach. ZTACZAĆ ■■ staczać, jusz, związek). Tak wielce z nim się ztowarzyszyła była ,

ztoczyć ■ stoczyć, ob. Stoczyć, toczyć. jako oblubienica zwykła być towarzyszką oblubieńcowi.

ZTĄD Adv. luci, z tego miejsca, uon ftier , i.'On Łtcr aui ; Zygr. Pap. 147. tak dalece z nim się wdawała, zpo-

BoA. odsud; S^ow. odsud, odtud, odtąd (cf. odlad), odtil, ul';diła.

odtel ; Sorab. i ztuhde , wotfal ; Carn. unad, odldd, ZTK.ĄBIĆ , ZTRRBOWAĆ, ob. Strąbić , strębować , n. p.

odlelód ; VinJ. is tod, is tęga, od ted, odtot , od fod. Skończywszy łowy, w kupę obłów znoszą, Ci zaciekłe

odlod , od unod, od liunega krają , odtechmal; Croal. psy ztrębują. Kchow. 25. jufammfn blafen, jufammcn tTOm-

od i)vde , od ovud : Dat. odavlye ; Rag. odóvle, odonie, pften.

odonud, odiuda; Bosn. odtud, otuda, odovle, od ovuda; ZTUKTWIEĆ, STRĘTWIEC, oi. Drętwieć. ZTRĘTWIAŁOSC.

Slav. od ovuda; Ross. 0TCi04a. Won zląd , bo ci drogę SlkĘTWI.HŁOŚG , ob. Drętwiałość, bna grftarrcii . iai

pokażę. Teat. 8, 114. Daleko zląd do onąd. Opal. Sał. ©tarrcti. n p. Ale niech pierwej wiem , j.iko cię zowią, Bo

31; [Slov. eścć ge daleko welki' oltńr; procu/ abes a jako się mara sprawić twoją mowa, Jeśli nie wyjdzie ta

meta; Rag. velje reccenóga do ucignenoga , od reccena ztręiwi:.łi)ść ze mnie? / Kchan. Jer. 236, cf. stru-

do slvórena kako od lijsla do korena , inegliju recce- clilał.iść. _

njem i sleceiijem góra je po srjedi ; hal. dal delto al ZTRZASKAC, "ZDRZAZGAĆ > strzaskać, roztrzaskać, n p.

falto vi ó un gran tratto = między słowem a uczynkiem Mój duch na to jest gotowy, By mógł zdrzazgać swe

jest wielka przestrzeń). Owdzie wilcy drapieżni, a tam okowy. Zih. 16. 360. rozbić, roztrą.-ić , jcrfitimettern.

lwy ryczące. Zowąd smocy jadowici, a ztad bazyliszki ZTRZASMEM, STftZASKIE.M ■ z trzaskiem, ob. Trzask,

srogie. Śmolr.Lam. 2.— Zląd i ztąd < z jednej i dru-iej ZTURBOWAĆ , STI'RB0\VAC, ob. Turbować , poturbować,

strony, zewsząd, z obu stron, oon btitin Sciten. Ztąd i lieiiiiru()igcii. Obaczywszy zturbowanego ojca, że ekonom

zląd chłopcy wdzięczne piejiie tony. Bardi. Trag 76. posłany po zboże pod czas nieurodzaju, nie powracał,

Ziad 1 ztąd niechaj ognie z meba wypadają, ib. 62. — rzekł mu, by był wesoły, gdyż ekonom miał wkrótce

Ztąd, z tego źrzódła , z tego funduszu; non \>a\)tt , son przybyć. Sk. Żyw. 2, 144. niespokojnego, zfrasowanego,

^liet ycran?. ZUł Klemens wszystkie świętych kościołów zakłopoconpj-o.

klejnoty, aby ztąd pieniądze bilo dla żojnierza. Zygr. ZTWARDZIKĆ . STWARDZlC. ob. Twardnieć, twardin-ć. —

Pap. 329. — Zkąd zląd ■ byle zkąd , mo^er antb immcr. Addas: Paznokcie zsiadają się, i ztwardziewają. Sak.

Tam dłużnicy tak długo w podeszwy bywają zbici, aż Probl. Iłl.

muszą zkąd ztąd wziąwszy, kredytoroin zapłacić Gwagn. ZTYC , STYL , ob. Tyć.
511. — Żtąd condusion. , zatem, z lej przy^-zyny, z tego

powodu , dla tego , więc ; Vind. satorei , bnbcr, be^ro.gtn, Z U.
folfllit^. Małżeństwo jest wspólną urnową, "ztądyed pocho-
dzi, IŻ jednej tylko osoby zezwolenie do złączenia mał- ZUB', ob. Zób'. ZUBAC , ob. Zoliać , zobię.
ieństwa dosyć być nie może, lecz dwie osoby na to ZL'BAS, u, m , głos pewny w or^amch M\gier Mtkr.;
zezwolić powinny. K^icih. Kat. 2, 6Vl. (zląd wiec. edil. t;rub<zy czyli niższy bas, bfr titfirrf Saf in b« O rflfl ,
recenl.). — Vulg. Zlądeć < zlądci. A'. Kam — Ń\ zląd , Kr iJou3 • bag.

ni zowąd . nie wiedzieć zkąd, nie masz przyzyny , bez "ZUBItlBAC es. dok., poubierać, naif finanber anflHbfB.

przyczyny, bez własnego powodu ; o^ae lUfad^e , oW SC' One roty stoją przed wroty w kirysy zubierane. K.b ow.

ZUBOŻAŁOŚ Ć - ŻUĆ.

Z U G R K - Ż U G II A Ć.

1163

Roi. 27. Na tak straszliwą groźbę ludzie s ię uznali , A
Oli mała do wiela w wory ziibioraii. Chnjsit. Nin. li '2.

ZrBOZAŁOSC . ś( i , ż. . zubożonie , ubóstwo, podufjadjość
na majątku; ^a^ 'ilirmmcn , Me 'ł>fvavmiitifl. Widzim zulu)-
ia/ość "oractwa z handlu niedb:./ego. Jabi. Tel. 200. ZU-
BOŻEĆ nijak, dok , ob. Ubcieć, stać się ubogim, pod-
upaść, ((f. wypierzyć się), 0anjli(^ cerarmen jn: et /ig.
If. Zboża , które na każdy rok dawano na województwo
moje, nie domagałem się, bo byl bardzo 'zszedł i zu-
bożał lud 1 Leop 2 Ezdr. 5, 18. Pamięć moja niego-
towa,~I zubażałem już na starość w słowa. Miifk. Hyt.
2,-86. ZUBOŻYĆ ci. dok. Zubożać niedok. , ob. Ubożyć,
do ubóstwa przywieść, mm maścił, uerarmen Inffeii. fan
zuboia i zbogaca , uniża ; wywyższa. Hadz. Sam. 2, 7.
Tym sposobem Rzplla zuboża. Gród. Dis. a ó b.

ŻUBR, a, m , ['ZĄBR 2];" Boh żubr; Slov. ur ; Ross. 3y6pi;
£'■(7. [i^ABpi^ 2] : Siber. H3ło6ps ; [ivołosk. zimbru 2| ; żubr,
uison. Cn. Tli. 14a.ł. fccv Jliterui^ź , (uf. tur, SiiffelodJfi.
Żubr, (ur , czyli wół dziki, tirus , zupełnie do b\ka
podobny, ale większy, znajduje się w Poisiczo i Litwie;
niektóre giłtunki mają garb na grzbiecie jak wielbłąd.
Zool. 560. Podług Knopskiego Żubr bison , tur urus.
Cn. Th. 1455. W 1164. Żubr, mniejsza trochę bestya niż
słoń, postacią, sicrcią, siłą, kształtem jakoby byk wielki,
w irlkiej do tego prędkości. Warg. Ce.z. 1 42. Indyjskie
zebry z naszymi żubrami jeden ród mają. Czack. Pr. 2,
259. Centaury nic innego nie są , tylko żubry, urami
od Cezara, turami od gminu w Litwie zwane. Czack.
f'r. 2 , 259. Żubry ciężkie. Banial. J 2. Żubr beczał.
ib. J. 2. ('Zainbronis , 'zambri. Diugosz. Insig. seu clenod.
75 — 2] Jucy się chłopi by zuhrowle rodzą , bo jeszcze
w brzuchu utyje jako prosię, urodzi się jako cielę, a
'uroście jako wół. Rej. Zw. 7. Pożarłszy sle, by w żu-
bry w się strzelacie. Fulib.Ejjj. Kto nie ma przyja-
ciela, jest jako on żubr odytiiec, co go od siebie stado
wybije , iż jedno sam puslopas chodzi , a żadnego społku
z innemi zwierzetv nie używa. Rej Zw. 88 /), lob. Ody-
niec). ŻUBROWY . ŻUBRZY , a , e , od żubra , 3Iiiero"cI)=
fcii = . ZUBRZYNA, y, ;', mięso żubrowe; Eecl. syópiiua,
3litcroc&l'cii(lei|(^ ; euro hisoniis. Cu. Th. 1433.

ŻUBROWAĆ zboże, mąkę, z Niem., faiibeni , infonbcr^cit ba3
©etrciPe, iai Wle\)l fl(|ten. Po żubrowaniu mąki, co
w skrzyni z pytla, ta najprzedniejsza będzie, którą śro-
tową zowią. Haur. Ek. 145.

'ZUC , nie jest w używaniu, ztąd pochodzą: wzuć, wyzuć,
wyzuv\acz , zazuć , zzuć , zzuwacz, zzuwalnia, zuwalny.

ZUć , żuł, żuje cz. niedok., zżuć , użuć , pożuć dok., Zwać,
zwał, zwie, żwe coniin. , (cf. żuchać , żuclileć); § I)
żuchwą pok.irm stłaczać , przeżuwać, przegryzać, t»ryźć
żuchwami ; fauctt , mit fccH Śiiinlabcn bie lapeifc 5Cvqucłfd)cii ;
BoA. źwati , zwal, żwu , żweykati , użweykati; Slov. i^^.d,
żwem , zugi , żwaycham ; >Soraó. 1 . żwacż , żuyu , żuwam ;
6orab. 2. żusch ; Carn. shvek3m, shyeklam, syęzliem ,
dyęzhem , dvezhitl, memlain ; \'irtd svekat, svezhi, shye-
kati , shyezjjem , slivakati , dvezhlti; Cronl. svati , svem,
syanye, szan , .| syallni /'renoj , koszali , (cf. kąsać); Dosu.
sgyatati, sgyenksti : Rag. xvatli , xvalati ; Slav. wśkail ;

Ross. weBHyTb , acenarb , >Kyio ; Eccl. jKCBaio. Mando ,
żuję, ż«ę. L'rs. Ur. 241. Zębów nie masz, 'wzdv żu-
jesz szczękami. Past. Fid. 115. Pollfem zwał i zrzucał
strawo w krwawej jusze. Olw. Ow. 564. Widziałem, gdy
troje dziatek z domu rnu zabierał, 1 z subteliiiuczkiej
wywnątrzywszy skóry, Żwsł biedne kostki, i srogo po-
żerał. Twird. Daf. 4. Żarła, kruszyła, ostatek deptała
nogami, i na kaski zwała. Wad. Dan. 155. (pogryzła,
pokąsała). Od żołkliny zębów dobrze jest mleć w 'uściech
mastykę na każde zaranie żując ją. Sienn. 518. Od wiel-
kiej żałości będą zwać języki swoje. W. Post. W. 18.
(gryźć się będą w język). Dzieci, gdy ujrzały chleb,
padały nań, i acz w zęby brały, ale nie mogły zwać,
i tak umierały, jeszcze w 'uściech chleb trzymając. Jer.
Zbr. 286. Potrawy skwapliwie spożywane i niezżute
w sytość nie idą. Pilelt. Se7i. lis/, pr. niegryzione.,nle-
zgryzione ; nt^t ge^ottG lidmt , nicSt flein gefmit. Żucie
Ross. weBaHie. .Narzędzia żucia są zęby których w k;.żdej
czeluści szesnaście. Kirch. Ost^ 77. bie ^M, SBcrfjeiige
bcź SauenŚ. — §. AUler .■ Żuć , żuchać , przeżuwać ,
przetrawić , miebcrfaiteil. Na dolinie z gór blizkich woda-
mi oblanej. Legł na kolanach żując wół upracowany.
harp. 3, 17. Gołębica żuje pokarm dla swoich piskląt.
Weg. Mann. 5 , 200. — fig. Ir. Rozum vyprzód słowa
żuje , Nigdy ich bez rozmysłu z ust swych nie wysnuje.
Z'ih. 14, 48, Nogi. przecedza, rozbiera, rozważa; 5ev=
gliebern , ertpnijcii. — §. 2) Zwać o kim, źle o kim mówić,
genuino dente rodere. Maf.z . (oh. Ożwać , ożówca, ożu-
wca) , afterrcbcii, octloumben ; {Boh. źwati garrire , żwa-
nice garritus). Nieprzyjacielem mnie poczuje, Kto po-
kalnie o ludziach żuje. ./. Krhan. Ps. 148. Pokątnie o
bliźnich s^ych żuje. Ryb. Ps. 196, cf. wziąć kogo na
język , na zęby, na przetaki.

Pochodź, źwacz ; doi-sć , nuiuć sie, oźud , oiówca ,
ozuwra , poiiić , przeżuć , wyzuć , zazuć , zzuć ; żuchać,
iuchleć , żuchwa ; żwawy, źwawość ,-~żwawiec.

"ZUCEK , cka, m. , [dem. nom. Żuk qu. v. z mazurska 2],
n p. Oto nasz strokaty (wół) zochorował, a jeden 'zu-
cek pługa nie pociągnie. Teał. 52, 9, cf. żuk, [nazwa
czarnych wołów 2].

ZUCH ,~ a , m. , zuchwalec, *zucl)ter , człowiek zuchwały,
ci junak; ciii fctfer , fiilJiier, ocrircfliicr Serl , ein gifeiifrcffer,
Srnmarba?, cin cmibegeii. Z tym Polaczkiem nie chcę
mieć zaczepki; bo to zuch i grubian. Teat. 19. c, 101.
Walne junaki i zuchy. Teat. 11. b. 4. Nie łapie lew
muchy , Nie na takich jak ja tchórzach znaczą zuchy.
Zahi. Amf. 25. Znałem już tylu mniemanych zuchów,
nasłuchałem się ich jwnakieryi. Teat. 11. b, 8. ZUGHAĆ
się zuimk. niedok., stawić się zuchem, zuchwalić się;
fii Ud n'ibcr(cccu , trofiig merbcii , łro^eii. Koń, chociaż
nie narowisty . zuchał się, najeżył grzywy, wierzgał no-
gami. Ossol Str. 7.

'ZUCHA, p6. Żuchwa , ŻUCHAĆ cz. cor.tin. , ZUCHLEĆ
niedok., n. p. Żucham, żuchlę ; mando lenie, ul rumi-
tianlia soleni. Cn Th. 1433, ob. Zżucholić , zżwiekać ;
Imiglnm faueii, fćiiien, iDieberfaiifii. Żucham, żuchię. żuję
pn mału. Wiod. .MansUare , bez przestanku zwać, żuchać.

146*

ii6i

ŻUCHEL - ŻUCHWA Ł.

ZUCH WALCZY - Z U CHWAŁKA.

Macz. Zebne ziele, wilgolnośoi które z żo/ądka pochodzą,
trawi, żuchając go przez niemały czas. Syr. IGO. iMa-
stykując abo żachając korzonki zajęczego maczku, flegmę
z głowy wyciąga. Urzęd. 27. Zębom korzeń ten jest ra-
tunkiem , długo zuehany i mastykowany. S;^r. 159. Dzię-
giel głowę wyczyszcza, gryząc go albo iuchajqc. Urzęd.
26. Indyjski oslrzyż żuchany puszcza z siebie farbę jako
szafran. Syr. 28. Gdy się zslar/.ejesz, mało będzie sły-
chać zuchających zębów. Jiadz. EccL 12, 4. (zachwieją
się , i ustaną inelący. Bibl. Gd ). Żuchaó , o niektórych
zwierzętach > przeżuwać, roieberfaueil. Ruminalio, zwanie,
iuch^nie. Mą''z.. Hoss żKsaKa, ;KBa'iKa. W starym zakonie
bydlę , które nie zuchało , bywało nieczyste. Buz. Hst.
591. B>k w miękkim kwieciu leząc spożyte zioła żuohli
pod jedliną w chłodzie. Ndij. \\'irq. 508 ; {ruminat). ŻU-
CHEL, chła, ni., ŻUCHF.LRK, Ika , m, zdr/m, żuchel
czego. Dudi. 75. citi 23(|Td. ciii Śtgdieit, cin ©tiirfc^cii. Daj
mi żuchel chleba. Tr. [Sorab. I. źwak , żwacżk 1) nieco
przeżutego, co się niemowlętom w gębę kładzie, 2.
szczypta pokarmu, co bydle żuje; lioh. źwanec man-
ium-.^Ross. /KBaKa, aceaiKa przeżuty pokarm). ŻUCHLĘ ,
ob. Zucbać.

ZUCHOWATY, a , e — o adu. , na zucha zakrawający, nieco
zuchowata-; eiii iDeitig feS, yerroegen, breuft. Subsi. ZUCHO-

■ WATOŚĆ, ści, i., zakrawanie na zucha, cine 9lrt Sedficit,
^errocgciibeit. 'ZUCHTER, a m. , zuch, zuchwalec, czło-
wiek zuchwały; eiit Strfcr , Sermegner. Oj był to zuchter
taki, .Ma też dość szwów po gębie, i po nosie znaki.
Żabi. Ziib 4.^. Kniaź. Poez. 2, 115, cf. junak, rębacz.
'ZLCHTERSTWO, a, n., zuchowatość, aed^eit, Scripegctw
\jńt . {ob Zuchwalstwo).

ŻUCHWA, •ZUCHA, "ŻUCHAWICA, y, ż., superior maxilla.
Cn. Th. 9; szczeka wyższa w gębie. Włod.; czeluść,
szczęka niższa; saejjisfime fine discrimine usurpatur ,
prneierlitn in plurali Zui;hwy . szczęki, ber Stillllbacfcil,
Bcfonbera ber obcre Sinntacfcii, bie Stiiiiilabc ; Doli. sanę,
(cf. sanie) ; Slov. sana, ćelisf; Sorab. I. tżelizna , dżnfno,
(cf. dziąsłaj; Vind. lizę (cf. lice), zholusti, bradifhe
(cf. broda), skranjifhe , (cf. skronie); Croat. lalóka
(cf łałok), srelo (cf. żrzeć) , (sYiila • munsztuk, uzda);
Dal. svalo ; Bosn. sgvalalice , cegijusti, ko$iti od usta;
Rag xv.illo maxdia , proprio delie bestii^, (2. w.illo /re-
fii/m) ; (Slav wAe frenum) ; Boss. wejiocTb. Wodny smok
wierzchnią tylko żuchwę podnosi, nad zwyczaj innych
zwierząt. Sienn. 519. Ziele to lekarstwem jest szkorbu-
towi, namazując nim szczęki albo zucliawice. Syr. 156.
Usty żuclia łacznemi ząb o ząb trybuje , I głodne gar-
dło jadłem znikomym szoruje Zebr. Ow. 215. Snem
zmorzonego obiema rękami '(Ibłapi , sobą natnie, zuchy
i z piersiami Usta napuszy. Zelir. Ou. 214.

1. ZUCHWAŁ, u. m , 'ZUFAŁ', zuchwalstwo; 3rf(})f)eit, SUtfbeit.
Król jedzie; stój! okrzykną; komu więc król z drojji?
Co za słowo szalone ? co za zuchw.ił srogi'' Zab. 4, 515.
Kois. — Na zuch wał' zbyt, zbytecznie, srogo nad mia-
rę; entfejlid), febr ftiuf. Z niezmiernych śniegów Dniepr
wybł na ziifał z zwyczajnych swych brzegów. Tward.
\M 56. 2. ZUCllWAŁ, a, m., ob. Zuchwały, ub. Zuchwa-

lec. ZUCHWALCZY , a, e, od zuchwalca , cf. zuchwały ;
Jrcoler?', grcsler ■ . Zobaczy zbrodnię zuchwalczą , Ze jego
właśni bracia przeciw niemu walczą frzyb. Luz 122.
ZUCHWALEC, Ica. m., ZUCHWALCA* v, m., ZUCHWAŁA,
V, m.. ZUCHWAŁ, m., ZUCHW.AŁEK,' łka, m., 'ZUFA-
LEC, 'ZUFALGA , §. 1) człowiek zuchwały, zuch, 'zu.hlcr,
zbytni śmiałek; fin fedler oertpegcncr Wm\ć) , ein Ucbermu«
tjiiget , eiii Jropfppf, greolet ; Boh weyirżnjk . (zaufalec,
d jsperatj ; Vtrid svupavez , saicrienik , kluLietnik , navu-
pdvez, nohtifh ; Hoss. cauOBOJbuiiKi ( cf samowolny),
03opiinK3 , 03op5 , ócawnHHiiKi , iiaraeui ( cf naglić ) ,
uaxa.iL , copeaiieui , y4ajem ; Ecc'. opo/tepsarejt , rpy-
ÓIlTC.lb Nadto odważni często zuchwalcowie. A'iir. Ul.
1, 34. Na zuchwalca nie tylko świat , ale śnadż i zwie-
rzęta slarają się o zginienie jego. Rej. Post. y y 5. Te-
go spo-obu bóg używa na zufalce i zatwardziałe ludzie.
\V. Pos.. IV. 2, 291. Zufaicy, gwałtownicy i wykręl^-
rze prędko giną. Sekl. 18. Józef dał pojmać odpornych
i zasłał ich do Tyarny , a drugie zufalce , którzy poma-
gali Wespazyanowi , mieczem potracił. Jer. Zor. Ąi. (bu-
rzycielów , buntowników). Milcz zufalcze , j rzerwała z
uniesieniem xiężna. Nieme. Król. 1 , 151. Zuchwała,
zuchwalca. Dudz. 75. — g. 2) Zuchwała, y, z, ob. Zu-
chwałość. Dudi. 75. ZUCHWALlC cz. niedok.. Zuchwa-
lać confin., zzuchwalić, ozuchwalić , uzuchwalić dok., zu-
chwałym uczynić, zuchwałości dodać, do zuchwalstwa
przywieść; fecf mni^en , breuft macben, erbreuften. Opu-
sZ''zenie należytego zbrodniom ukarania, do tym śmiel-
szego ich popełnienia znarnwione zuchw-ali um\sły. 31un.
67, 845. Nieprzyjaciele pomyślnym zzuchwaleiii począ-
tkiem, całą już Europę nadzieją ozionęli. Os<ol. Mow. 5.
Juz Katylinę , zzuchwalonego szaleńca, pożegnaliśmy.
Nag. Cyc. 51. Łaska pańska wyzwoleńca do lego kra-
su zzuchwaliła , że się publicznie przechodził między dwo-
ma konsulami. Ossot. Sen 50. Zuihwalić się zaimk.;
ZUCHW.'\LEC nijak., stać się zuchwałym , nabrać zuchwa-
łości ; ferf mcrbfii , fid> crfccfcii . fi* crbreiiften , ferf re-fii^-
ren; Vind. prevse!uvati, sameruvali , pri ltiernuvjti ; Rosi.
caMOBOJbHH'iaTb, CBoeco.ibiiimaTb , cBoi-Bu.ibCTBOBaTb, 6e3-
'iHHcrBOBaTb, iiHxa.iiiTbCH, noHa.\a.iiiTbCfl , HHHHiirbCfl, no-
HaHHiirbCfl. Zuchwaliłem .«ię na co, zachciało mi sif
czego, postanowiłem co uczynić, chęć mię wzięła nie-
pozbyta do czp»;o ; o niegodziwa v'h rzeczach mówiąc
UYtti Zuchwalić się na kogo. Cn Th 1455. Przeciw
Jehowie nie zuchwalcie sie Budn. Sum 1 4 , 9. (panu
nic bądźcie odpornymi. Bib!. Gd.). Zuchwalili się iść na
wierzch góry. Budn. Num. 14, 44. (kusili się. Bikl. Gd. ;
fic unterfingcn fi(^}. Wszystek lud mech t> słyszy, aby
Sie bali, a napotym sie niezuchwalali. Budn. Oeul 17,
15. ( aby więcej bardzie sobie nie poczynał. Bibt Gd. ).
Swial zuchwalał , i lud przeciw sługom bożym powstał.
67ic:. Wyi-h. O 6 b. ZUCH WAŁKA , i, i., kobieta zu-
chwała, kobieta zuch, cin focfeei pfrn)?genf» Seib; Ross.
iiaxttJKa , oaupHima , óeaiHHHima , caauBojbHHaa. - g.
Zuchwałka. zuchwała, zuchwaUlwo , czyn zuchwały;
etne Sedbeit, jrełbeit, ^erroegenbeil , fin Md totfłrfien ,
Uiti UnterfaHgen. Takich afrontów nam tu i zuciiAjłek

ŻUCHW A LNY- ZUCHWAŁY.

ŻUCIE -ZUCZYĆ.

il6»

sial się autorem. JM. £:. D. ZUCHWAI.NY , ob. Zu-
chwa/y. ZUCHWAŁOŚĆ, ści , :., ZUCHWALSTWO, a,
n., myśl liib uczynek zuchwały , postęp zuchwały , spra-
wowanie się zbyt śmiało , zarozumiale , zamnietn.ine z
przesadną śmi.-iJościa ; Me Sccftcit , Sjcrircgeii^eit , Sulin^ieit,
2:roJtgfcit, grcdiŁcit, 'JrEocIŁaftiijfcit ; Bok. drzost (cf. dziar-
skość) , weylrżnosl , weytrżek , opowaźh^ost , (zaufalost,
laufalstwj , zautfalstwj , zauflauhwost rozpacz; cf. zau-
fanie; Slov. zaufanj , zaufalstwj desperalio) ; Sorab. i.
pzezwaźnofcź ; CarH. oblędnost, preshjrnost , ferbęshnost ;
Vind. prevśi^tnosl , preflicrnost, prev.setje ( cf. przejąć,
cf przedsięwziąć), samernost (cf. zamian, prtrupazhnost,
prevupnost, (mieunost, ferzlinost , samera , kofhatinost,
koflialilje , klubet, preprostnost , spufhnost, presayuph-
vost , yerbefhnost, nerefloshnost ; Croat. zamera ; Bosn.
obist, bezocjanstYo ; Ross y4ajb , j4a.iŁCTB0 (cf. udać),
Baxa]bCTBO , Har.iocTb , Hasori.iiiBOCTb , npe4npinMqnB0CTb,
4ep30cTb , npojepsocTb, 4ep3H0Benie, iiaflH.insocTb o3op-
unyecTBO ; Eccl. iipo4ep3aHie , apo/łepsayiie. Owoz to
wszystko , co odwadze sfuży, jeśh rychło ukrócone i
przytłumione nie będzie , przewróci się na porywczość i
i zuchwalstwo. Pilch. Sen. gn. 212. Gdy się nienawiść
wzmoże , w wściekłość się zamienia ; pomierna bowiem
bojaźń zawściąga animusz ; ustawiczna zaś cierpka i do
żywego dojmująca, upadłych w zuchwałość podnosi, i
na wszystko ośmiela. Pilch. Sen. iask. 44. Z przezorno-
ści bojażń , z śmiałości zuchwałość pospolicie rodzić się
zwykły. Pilch. Sali. 129. Co za zuchwałość? na złość
mi w dom ją sprowadzić, i jeszcze zamknąć się z nią
w swoim pokoju. Teat. 54, 51. 1 zuchwałość czasem nie
zawadzi. Żab. 13, 373. Drużb : {audnces fortuna juvat.)
Jest bóg , wyniosłych co zuchwałość karze , Jest bóg , co
wspiera w sobie zaufanych. Kras. Woj Ch. 115.— Transl.
Zuchwalstwo choroby , upór , peluhntia morhi. Cn. Th.
1454. bte innrtniicfigtcit ciiicr 5!ranfbeit. ZUCHWAŁY,
•ZUFAŁY, 'ZUCHWAŁ, 'ZUCHWALNY , a, e, — le
adv. , (Enjm. Ufać qu. v.) , z zr.rozumiałości , z zamnie-
mania , z z?ufania w sobif zbyt śmiały, względów i sto-
sunków zafioniinajacy; fet!, '.'eriiicgen , fiiliii , brciift, frcc^ ;
Boh. opoważhwy, drży (cf. darski), (zaufnly , zaufanliwy,
zauffanliwy desperacki) ; Siov. zaufały desperatus (cf. za-
ufany), wśelećny, (cf. wszcleczny) ; Sorab. 1. pźezwaźne
(cf. przeważny, przewaga), wohlniwe ; Sarah. 2. fwaźne ;
Carn, oblędn , preusęln (cf. zawzięty) , presaupliv , pre-
koredn , prer-hirn , ferbęshn ; Vind. preiiseten , prefhe-
ren , prefhern , sameren, samern , samerliu , prevu[ien,
prevupan , prevupazhen , svupan , prcsavupliu, prepro-
sten , spufhen , nespndoben, fmieun , fmeun , ferzhen ,
ohrabnu prevsetpn , obautnu [vupan , preyerbt^fhen, ver-
befhen , nerellozhen ; Bosn obistan , bczocjan ( cf, bez
oczu, cf bezczelny), vrrilli , sgestoki ; Slav. op&k ( cf.
opak), usui)ijiv, zlochudno ; /?o.<!.«, Ha.\a.ibHbiH , Har;ihiH ,
Harao (cf nat;ły), 4ep3H0BeHHhiH , AcpsniH , 4ep30CTiibiH,

np04ep3KiH , np04ep30fTHUH , np04ep3.111BhlH , 030pHbIH ,

npe4npii)M4iiBuri , HitflH.iiiBbnl , Haóuii.iiiBUM . Ha3oi)jiiBUu ;
Eecl 4ep3ocep4Hbiri npo4ep3HBun. 4ep3iiOBeHHbiH. AP'^;'bK'Ł,
Dpo4ep3i>iH , HanpacJHBUfi. Gdy będzie u kogo syn zu-

chwał albo uporny. Budn. Dtul. 21, 18. (jeśliby kto miał
syna swawolnego i krnąbrnego, któryby nie słuchał gło-
su ojca swego i głosu matki swojej , a będąc strofowa-
ny, nic usłuchałby ich. Bibl. Gd.). Nędzą ślepoty swo-
jej wymawiał się z występku zadanego, że z oczami ra-
zem same nawet zufałe utracił pomyślenia Sir. Qu. 8 6.
Z tą wolnością poczęli być Donaiyści zuchwali na kato-
lików. Sk. Di. 260. Nie chodź w drogę z człowiekiem
zauf^łym , by się snadź na cię nie oburzył. Radź. Syr.
8 , 18. ( z śmiałym nic chodź w drogę , by-ć nie był
ciężki; 'abowiem en po swej woli czynić będzie, a sza-
leństwem jego pospoJiibyś zginął. Dibl. Gd. ). Jayieło
zjechawszy się z mistrzem Pruskim, dla pychy i h:irdo-
ści zaiifalych Krzyżaków nic gruntown go me zamknął.
Stryjk. 488. Zufale postępować Pipr.'^ Gn. 1082. Są
między nami mężowie zaufali i żh , którzy wzięli przy-
mierze z nieprzyjaciółmi, i wpuścili •>■ miasto jednego
pana z nich. Jer. Zbr. 48. Ziichv'alna bezpieczność ,
prędkie zepsowanie żywota. <]Hiz. Wyi-h. H 5 b. Strach
okropny przeraził najzuchwalsze serca Pum 83, 526. Ubo-
gie owieczki upotulają się pysznym , ukarzają zufałym.
Sekl. 18 Ton zuchwały, niby wyroki jakie wydający.
Mon. 70, 540. Patrz , by-ć jakiej nie narobił biedy zu-
chwały jezvk. Tent. 42 d, B.

ŻUCIE, ob. iu6.

'ZUCIEKAC med. dok , pouciekać , nai) einnnber fortlaufen.
'Szczurcy lak sobie gadali. Aby dzwonek na kota głośny
udziałali , Potym gdy pójdzie do nas , po brzęku pozna-
my, A przed jego chylrością zawsze uciekamy. Papr. Kol.
P b. Przystęp oswobodził, gdy był las nie mały, A
lwy srogie bestye zaraz zuciekały. Kraj. Cliym. B '2. \W&-
żmiem korzyść nie z wszystkich, zuciek.iją drudzy.
Papr. Gn. 98. Zwolennicy jego opuściwszy go , wszys-
cy zuciekali. W. Post. W. 271. Zuciekali w onej dobie.
Groch. W. 504. Gdy uczniowie Jezusa wszyscy zucie-
kali, matka z ś. Jimem do końca trwały. \V. Post Mn.
194 Z kościoła pow.szechnego na rozliczne sekty zu-
, ciekili. W. Pust. W 253. rozstrzelali się, rozbiegli się.

'ŻUCZEK, czka, m., n. p. Potaż w czystym korycie tłu-
kąc uważać , jeśli w nim nie ma 'pccyny z sm"lcugi, al-
bo żuczków , t. j. nie doliitrnwanego potażu^. Tor:-. $ki.
.203. nidit nujjgelńiitcrte €ii!rctcrftiicfdien. — [§ Żuczek dem.,
SiihsI. 7.A, nazwa czarnych wołów 2]; cf. "żucek, cf *żuk.

ZUCZYĆ cz. dok., Zuczać niedok.. wyuczyć , przyuczyć , na-
łożyć , wyćwiczNo; au'Mc!)ren , fleiiui^iien , ciniiiien. Maho-
met był gołębicę zucz-ł, kiedy knzał ludziom, przyle-
ciała, padła mu na r; .ieniu, i zobała z ucha Bitl. ,>iv.
72 Ochmisfrzowanie d Aiorzaninowd ma się ztąd począć,
iżby pana takich obyczaje v 'zwycsaif , któreby go same,
gdzieby się on obaczył , cnotliwie żyć zuczyły. Gorn. Dw.
559. — g.Zuczyt' 'ię, nauczyć się, wyuczyć się; iipllfout'
nien cricrneii , ntiolernen. Umyślił chodzić do szkoły zu-
czyć się. Wys. Ijn. 5l. — Zuczyć się, nawyknąć, wpra-
wić się, wćwiczyć się, przyzwyczaić się, fi^ (JCIDÓI/Iiett.
'Zwyczaimy się temu naprzód, łajać czeladzi, potym żo-
nie , dzieciom , przyjaciołom ; a tak się język zuczy źle
mówić , że potym wszystkim śmiele złorzeczemy. Eraz.

H66

ZUFAN - ŻUŁA W CZY K.

ŻUŁA WIANKA - ZUPA.

Pudi. 75. Zu-
, dziurkowana ,
potraw i piro-

cf. ugorować , bcn
ozirriie sieją żyle

/c:. Ii 8. ByJfo (Jla napojenia zganiać trzeba do wody,
n.i to własne miejsce , gdzie się już tuczyło, fJaur.
Sk. 55.

ZUFAN , a, m., łyżka żelazna z dziurkami,
fan , t. j. łyżka żtlazna lub miedzian:
której w kuchni używają do wybierani:
BÓw i t. d., chcąi- z wody lub Iłustości osaczyć. Wiel.
fiuch. 433. ber (Idbaumlojfcl , Tiurdłidilafliiiifcl, (SuppcHlójfcI)
Jn ber ilUi^ei Ooli. opeuowaćka ; i>!av. pinjacsa , (cf. pia-
na); Hoss. nymiHb. qyMniKa. ZUPKA, i, i, zdibn., \)
mniejsza takow;: łyżka. — 2) Zufka , zuwka, zufeczka ,
zu|jka , ob. Zupa.

ZUGOHZYd Cl. dok., ob. ugorzyć pole ,
Mer tiat^eii. Po owsio zugorzywszy
Hitur. Sk. 32.

ZUJ.\ , i, a, żuje do zatykania szczelin w promach, bywają
kręcone z sierci bydlęcej. Miyier. lUskr. ^ebrcHc^ Ł'ieCl»
])aax jlim Salfateril. Zuja robi się z targanu , kióry krę-
cą , i na szycie dychlują. ib.

ZUJ^ , ob. Żuć 'ŻUJĘ, Zżuję, ob. Zuć , zzuć.

•Zl.J.MOWAĆ li. dok., poujmować , 'jjąć ; mó) finniibcr a&'
ncjimeii, megiiebmcii , >'frminbctii. Szatan zujmował Jary
boże , i pokwasił tuk , że nie były pokarmem , ale za-
razą ludzkiego zbawienia. Gil. Fost. G9. Musiało się sił
Greckich niemało zujmować. Otw. Ow.^'ńOi. (ubyć). —
Niecierpliwe ka^ki płuiiiem zujmowali. Zebr. Ow. 107 : pre-
mere, ujmowali, ujęli, zjęli, skrępowali ; eincngcn, jiuńiiocit.

ŻUK , a, m. ; Ross. reyKb , żuk źle za krówka. Dudz. 51,
{ob. Żucek). Zuk, scnro6aeu» s^crcoronw*, chrząszcz znaj-
dujący się w gnoju, z którego robiąc kulki, jaja w nie
składa. Zool. 104. ber SDiiftfńter. — [S^. Żuk , nazwa czar-
nych wołów , ob. Żucck 2]

'ŻUKA. i, ż., ob. Hazuka , hażucka , ażusta ; (Boh. hazu-
kn habit), n. p. Koniusze, żuki i czuhajc , wschodowe
ubiory. Twnrd. IW. 201. eiii miTjeiilśiibifc^c^ S?leib.

ŻUŁ.WYA. y, 3. , [z litewsk. salawa, ffierber, 3nfd ; cf.
łoi. salla jnfel, §oIm; audi. sallo Uicus , seija-ma gó-
rzysty kraj 2|. Żuława legendum essc pulo Suława,
quasi allunio mirii , iż ją morze albo fla^-a morska usu-
ła. Klnn Fi. G i. aSnrfd^ianb , iSicbening , SBJcrbcr. Sulnfa
vel Zuliwa vulgo Conneru ; regio ['russiiie duobus alveis
Vislulue ^siipra Mnrieburgnm diiisae , inclusa. Cn. Th.
1454. Żuława znaczy nizinę z błot i bagnisk uczynio-
ną do uprawy sposobną ; grunta jej są żyzne i najwię-
cej przynoszące pożytku. Dyku. Geogr. 3. 216. Żuławy
Gd.iń<_kic, nie mogłyż być kiedy morzem? Kluk. Kop. 1,
30. Żuława Gdańska , oblana jest od Wisły i Molł:iwy
ber Dailjijer Serber; Malborska, jest wielka i mała, mię-
dzy Wisłą, Nogatem i Drauzen jeziorem, ber SKarieil-
hirflift^e SSerbcr ; mała Malborska zwana była wprzód żu-
ławą Fiszawską : Elblągska żuława, ber Glbiiigififte SJerber,
rachuje się do małej .Malborskiej. Pykc. Ueoijr. 5, 210.
— Nie dbam o żyznej żuławy urodz:ije Petr. Hor. E 4,
i ob. żuławskie urodzaje). TesnUkie żuł:iwv Hii. \ ,
40 Mv.., (Thesiala Tempe). ŻUŁAWCZYK ." ŻUŁAWIA-
NIM . a , m. . mieszkaniec żuławy , eiit ffiiTbfrlieiDP^ner ,
3Ravid)lanbler. Jak zmędrzeli na kaczki mdi żuławczycy.

I żywią Gdańsk, 'Lbiąg , siebie kaczorami wszyscy. Bie-
law. Mijśl. E i j j. Przyszły posiłki z świeżych w Pru-
siech werbunków , z Olenilrów i Żuławian. Tward. W.
Z>. 2, 180. W rorfj. zfHst. ,ŻUŁ.\WIA.NK.4 , ., iit STOarfĄ.
lanberiiiii. ŻUŁAWSKI. ŻOŁAWSKl, a , ie , od żuła-
wy, z żuławy; 2}iiuid;lanb • , 2l!crbcr>, Sicbtrung^'. Opa-
trzył fortecom żuławskim obronę. Tward. W. P. 2, 208.
Pan znaczniejszy , gdy państwem wzgardzę , niżbym
wszystkie żóławskie urodzaje, i Gdańskie pożytki, w je- k
dnym spichlerzu zamknął. J. Kchan. Oz. 236. Hor. 2, ł
113. / Kchan.; not.: poeta Polak położył swoje żuła-
wy żyzne za rolą Apulską , położoną od Horacyusza.
Świnie Niemieckie z 1'olskierai pomieszane , najlepsze do
chowania ; a Niemieckie rozumieć trzeba żułuwskie , acz
i Bawarskie rosłe. //aur. Ek. 80. Zaw. Gosp.

'ZUMI.AR, na 'zuiniar , nad miarę, nad to, prócz tego,
iiifiiper. Mąfz. ubtt bic JKagen , iiberbiep. Co wadzi na
zumiar i w bożym mieć domu Rysztunku dla odsieczy.
Strzelby dla 0'lt;romu. Miiisk. Bit. i, 17 2.

•ZUMIEĆ. 'ZUMIEĆ się. 'ZLMIEWAC . ob. Zdumieć.

ZU;MO\YE gwoździe , służą do ociągania szycia. Magier.
Mskr, ob. Cuma, cumować.

'ZU.MYSŁOWY. a, e, umyślny, naumyślny, z umysłu uczy-
niony ; >.Hirfa$Ii(^ , nbftc^tltd). Uciekał dla mężobójstwa
niezumysłowcgd. I. Ltop. Peut. 19.

ZUNUT , ZLNT, SUND , u, m, przesmyk między Schonem
i wyspą Zelandyą ; jest kluczem morza Bałtyckiego. Oykv
Geogr. 3, 86. berśiiiib, bic SOfetreiifle. Przez Zunt, wiel-
ki i mały Bełt, morze Bultyekic łączy się z oceanem
półnoi-nym. U'^/'if. Geo^r. 25. ib. 544 . — Transl. _
W które morze? w Puncki Ziind radzisz mi się scho- ^
wać ? Biirdz. Trag. 93. uol. morze ciasne, cieśnina mor-
ska. ZUNDSKI . a. ie . od Zuridu , Saiib > . Cło morskie
Zunciskie jest n:ijdruższyin klejnotem króla Duńskiego.
Wgiw. (ieugr. 571.

ZUPA. SUPA , y, r. , 'Zofka , Zupka, 'Zufeczka, 'Zuwka,
Supka, i, s, dem., z Niem. bic Siippe ; (Cu//, soupe). Zulka,
polewka sama przez się osobno robiona. Cn. Th. 1454.
et 704, (Soj-ab. 1. piihliwka , zo[a; Sorab. 2 fuppa,
(2). sok z winogron); (^ini. slmpa , zhórba ; l'iii(/. |.o-
Iruka , sliupa . vlaga (cf wilżj , inozliilu (cf. moczydło),
juha (cf. juclia , juszka), lopaliza , zhorba , fok tob. Sok),
shiipiza . vi»giza ; Croat. juha, ( szupa , szupiknze . kruh
u vino narnochen ■ chlebna polewka); Bosn. suppa, kruh
uinocen u vino ; Pal. juha ; Slav. csorba . juha ; Bo$i.
cya%; Srer. soppa ; Atiyt. sop , supj. Ojlu , polewka,
zupa NieiDrecka Majz. Sujika liyła przydymiona , sztu-
ka mięsa twarda , jarzyna niedogolowaria , kapłiiii czar-
ny , pieczyste spalone. Mjn. 69 , 83. Supa była zbyt
gorąca. Jak Buj. 185. Uczynić zufkę z wina z żół-
tkiem j:ija świeżego. Sienn. 482 Nasienie lo jest lek.ir-
slweni . sypiąc go do zufek , abo i w piwo ciepłe >yr.
242. Nie pieść tiż nazbyt przyrodzenia jeąo , me lu-
feczkaini , me ti^mi wymiiśloiifini |)ieścidłki. Bej. Zw. 6
b. PiiTwejś pijał gorzałkę, dziś zuwkę gotują Bej.
Wti. 60 ('. Tak te zbuki żołądek psują, że mu już
czasem i zuwka zawadzi. Bej. Zw 14 fr.

ZUPA- ZUPA N.

ZUPEŁNOŚĆ

1107

ŻUPA, y, i.\ ['okręg ziemski, cin 5)iiłrift. Suppnnarii

qui cum praeno7ntnałis castellaneis aliguas liabent suppas
vel officia. Czack. Pr. i, 253 — 2| Po co my biedne
kawki zupami latamy , Po co w kupach wrzeszcremy , i
w kupach siadamy ? Mnie w kupie slrzelec zabił , wszys-
tkie uleciały, Bez wodza i bez sprawy największy gmin
mały. Simon. Siei. 1"23 [po zupach, okręgach 2]; może
omyłka druku: 'żupami zamiast: kupami? iit J^aiifcn ,
^aufcimnnfc. — g. "Supa , szopa, Germ. ber ■ Sd)pppcn.
Słowo dawne Słowiańskie supa czyli szopa , komora ,
w której urzędnicy skarbowi wybierali grosze do udzia-
łu ich straży należące. Nur. Hst. 1, 86. Me 3p'll'"ff/
Ciiine6nier!'iibe , {ob. Żupnik). Wieliczka liros/a w .miisto
z nikczemnej ciiałupy, 'supa czjli szupa w siaiym je-
żyku Polskim nazwanej. Nar. //s/ 4, 2X\ — jj Żupa,
skład wydobytej soli kamiennej, luli^ kr,iszrńw ; bi? Steill'
faljuicberlage , Scrgnifrf^nifberlaae. Ź'i;i;. , sulis e/fossi re-
posilorium , ceUa. Cu. Th. Il^ii; eniiiunum , forum sa-
linarium. ib. bie ©alifactcrri). Zupn , Zupy plur , salis fo-
dina. ib. ein ©tCtiifnljlnrijnTrf , a ogólmi-j kopalnia, cilt
Sergtoerf , cf. szyba, góra: Cum. rudioa. (ot. RudaJ. Są
w Polszczę trzy żupy znamienite ; pierwsza w Olkuszu ,
gdzie srebra i ołowiu moc wielką wyko|iywają ; druga
w Bochni, sól kopią; trzecia w Wieliczce, gdzie też
sól. Gwngn. 195.

°ZUPAD.4Ć med. dok., poupadać , iiarf; einniibcr ^itnfoKcn, um=
fallcn. Przez Chrystusa piekła zupadaly. Groch. W. 74,
cf. z - , praep. imeparah.

łUPAN, a, m. ; (Bfh źupan nocna suknia, szlafrok, u
Hanaków. i Słowaków krótki surdut z rękawami fałdzisty ;
Bok. źupice , kylle , tunica interior, ob. Zupica , cf ju-
pa ; obsol. zupan sędzia, wójt, starszy sminny; Carn.
shupSn, shep3n comarc/iMS , (cf. yerm. ©dióppe ; Lat. med.
scabinus ; Specul Sax. scepene : Carn. shepjin , 2j assu-
lura ealcei, siipanke > gatunek gruszek) ; \'ind. shuppan,
shuppaiin , riclrtar , fo.inik , fodez = sędzia . wójt . soł-
tys : sliupan s włodirz, shupatiia , shupan';lvu ■ włodar-
slwo , sliupan , sliupanz aiifutura ealcei ; k' span ^ocius
fcf jespan), / k' spaninja ; cf. Ge/m. ©cfpanii , (^cfpann>
f^aft ; Croat span i) villieo , 2) commes comilalus , f.
spanicza , spanujem villii:or , praesideo , guberno (ob.
Panowad, pan), ruttice ^()p» Isrrilnnum , disirictus, finis\
zobua, zobunecz, pi>dhalicza , niilernya dnlarnicza, halya
prez rukavov < spodnia suknia bez rękawów ; Hang. zub-
bon , aisó doluiiliiyka induciila , span: Dal. xuppan vil-
licus ; Bosn. sgjupa, sgjupama = pogi sub uno curalore,
sgiupanin , koi nna poingnu od sgjupa villae cura-
łor ; Hag. xupa , darxava , kotar terrilorium , Kupania
filliratio , xup.in ri!'i'-iis , x;ipanovatti tillicare ; Slav.
xupnik, parok = paroch, proboszcz; EcrI. a;oyn:iHX,
B.\.i,\'UKi], rornoAHiii pan ; Ross. annywh, SHnynmiKi sier-
mięga , kit"l); podzis' dzień zupan u nas oznacza Polską
spodnią suknią, oppos. kontusz , ba? ^*olnif±e Untcrfleib ;
(cf. Gall. jupon ; Ilal. giubbone, gabbano ; Hisp. jupone,
cf. szuba; Germ. ©cfcaiibe ; Turę. dziibe) Zupan tunica
talaris; Graec. 'ronina Pachymer., neslis longior raełeris,
aut quaequnque tandem; ^oinapoc Nicetae; ó ^oinayog

2:xf.u^ivi(ov f(y&)jfiu apud Constantinum de adminstratioiie
imperii ; zupanus Sctavinum veslimentum. Cn. Th. 14:i4,
( cf. vestis Japonica quae ut lult Zimmermann in ittne-
rario , norma juit omnium orientalium lestium. Joan.
Linde. .Mskr.) — Phrns. Zgoła nic teraz nie ma jak zu-
pan i kurtkę. Teat. 34. c, d j j. er bat nid}tv meitcr nl^
me er grDt unb ftcbt. Takby im przystało , jako gdyby
kto do jedwabnego żupana , kożucha starcęo łatę przv-
sz)ł. fim Kam. 116. — "g. Zupan, suknia honorowa.
Urzędnik takową suknia ozdobiony; cin Choilflcib , 31nU^<
ficib , eiri bamit gesiertcr Scaiiitcr. Rozważmy zkąd t?n
zwyczaj dawania sukien wszedł , dlaczego żupanów na-
zwisko tj;m honorowym sukniom dano , nim stały się
pospolitemi. Dawanie sukni honorowej było zwyczajem
na wschodzie , na południu , w Polszczę i na północy.
Czack. Pr. i , 235. Konstantyn Porfirogenil de admin.
imperia c. 29, p. 87. mówi o Serwijczykaeh i o Chro-
batacb , mieszkających w Krakowskiem: Prtncipes lero
hae genies non habent praeter Zuppanos senes , gueihad-
modum elinm religui Sciahorum populi. Anna Comnena
mówi p 2Co : Quo Boloanus cognilo , prnecipuos magna-
tim et magislruiunm gentil, quos certo insigni honorariae
veslis discretns a caeteris Ziipanos focare soleni. Adam
de Brema p. 38, nazywa źupanami królików Lctowskicb.
W Czech.K'h to nazwisko '.supanów oznaczało urzędników,
jak in Chrouicone montis Sereni r. 1109 i w Dobnera
przypiskacli na Hajka widzieć można. W przywileju Wła-
dysława Łokietka 1 299 r. czytamy; Saloo tamen jurę
suppanariirum nostrorum , qui cum praenominatis castel-
laneis oliquas lialent snppas , vel cfpcia. Tak wiec po
ustanowieniu, że zupani przezwani supanami, mają na-
zwisko od sukni, i że ci urzędnicy byli u nas, nie mo-
żna wątpić o przyczynie nazwiska żupana , który ró-
wnie posłom ziemskim , jak zagranicznym był dawany.
Cznc.k. Pr. 1. 234 — 5. — g. Obsol. 'Supanami Czesi, Po-
lacy, i inne rodu Sfowiańskipgo narody , panów krajo-
wych zwali. Nar. Hst. 4, 175. Twierdza niektórzy, że
szlachta w Polscze , w Prusiech , Litwie, owszem u Sło-
wiańskich narodów , zwali się 'supani bardzo dawnych
czasów; u Czechów i Węgrów ispan , rządca prowincyi;
ztąd Polacy się honorują : jes pan brat. Chmiel. \, 569. — ■
Oppos. Zupan jest pewnie derywaeyą z Tureckiego dżiibe;
bo nie można od słowa stipan ją wywodzić , gdy żadnej
zachwycić nie można między znaczeniem tych dwóch
słów arralogii , supan będąc urzędem , a zupan częścią
stroju. Czart. Mskr [dziube jest szuba, który wyraz nie
ma nic spólnego z żupanem w znaczeniu godności i siro-

ZUPEŁNOŚĆ , ści , ź., przymiot tego , co jest zupełnym ,
skończnnvm , gdzie nic nie braknie, nic nie naruszono;
bie gSoUfgfeit, 'sSolIbeit, giine, SoUftdnbitifeit cf. całość,
bie ©anjbfit, ©dnslit^fcit; ( Yind. popounost, popouni-
most , popoanemost , depounost, pounostaunost , do-
yerhnost). Pańska je<t ziemia , i zuppłność jej , okrąg
ziemi , i ci którzy mieszkają na niej. Żarn. Post. 2, 553
b. ( cała jej masa , uniyersum). Słońce po wszystkim
świecie jest skutkiem i zupełnością swoją przytomne.

H68 ZUPEŁNO W ŁAD NY-ZUPEŁNY.

Z U P 1 C A - Z U R.

Zygr. Gon. 2C1. Do zupełności i doskonałości ciała
człowieczego naleią kości i żyły. harnk. hal. 179. Przy-
wiódJ Bolesław państwo przez odzyskanie Krakowa do
ilawiicj zupełność;. Aa;. Hsl. 2 , 80. Pizy wrócenie do
zupełnoś.-i . kiedy kto może zasiąść pierwszego stanu ,
w klórym był obrażony. Clielm. Pr. 55. Po kamieniu
znosząc , murujemy, i budujemy wielkie machiny , i zu-
pełność przywodzimy. Smoir. Lx pr. dokonywamy, ukoń-
czamy ; jur SDllftńnDiflfctt , jur 5)i'Uenbiina briiiflen. Zu-
pełność dramatu na lym zawisła , żeby się już nic wię-
cej nie zostawało do wykładu i dołożenia. Gol. Wyin.
4ó2. Małoletni dostępuje zupełności z zaczęciem roku
dwudzieste JO piątego. Gal. Gytu. 1 , 105. pełnoletności
SoUjdliriilfcit. Opieka się kończy, gdy sierota do zupeł-
ności lat swych dojdzie. Gal. Gyw. 1 , 104-. W zupeł-
ności, w całym swoim obrębie, iiit floiijett Umfange. fłe-
guły zakonne w zupełności zachował, ii nigdy nie po-
mniał, abv imał by najmniejsza przestąpić. Sk. Zyw. i,
418 /-. ŻUPEŁNOWŁAU.NY, a, e. — 'ie adv., nieogra-
niczenip wladając^y, uuHfDmilicn, imbffd)raiift Ijnrfc^Ciib. Ni-
gdy tak mało ukontentowania nie doznałem. Jako kie-
dy zupcłnriwł.idnym panem Rzymu zostawałem Zah. 2 ,
283. .Alb. ZUPKŁNY , "UPEŁNY, a, e. — ie. el - o
ad»., we wszystkich swoich częściach cały, wszystek,
gdzie nie brakuje ani zbywa, nienaruszony, dokończony ;
BÓllig, DoUfommcii , giiiij , ooUftanrig , wo r\iii)ti fcdlt, iiidjts!
aH>-M . iii*t« ocricjt ift, nióiti jii »iel t|ł , ge^órig ; Boh.
auplny, zupina, zauplna , prachcm; Garn. povse ,
wszćm) i \'ind. ziel , popoun , popounast , dopoun ,
nostavn , zielostaun, doverhen , zielu, zhistu (cf.
ście), popounema, pozielen , popounem , popounu
pounastu , dokonzhnu. Te yfem, vun , na vun , do ver-
ha { cf. do wierzchu), do konza nu krają ; Croat zev-
szema ; Slav. podpun , sasYim ; Ross. KOłieHiiuu (cf. ko-
nieczny, końcowy), BCtutjuił , coBctJii , iino.iiit ; Ecrl.

BCCiacTHUfi . EO.KIMA , COBCpUlCIIHt , OTNIOAl Co przed-
lym albo z przyczynkiem , albo z ucinkiem sakramenta
ś. podrzucali ludowi , to teraz całe i zupełne bywają roz-
dawane wierzącym. Zygr. Eji 19. Starać sie mamy ,
abyśmy prawdę chrześciańską bez ujmy i zupełnie mieli.
Sk. Zyw. 1, l.ł. (bez uszczerbku). Zelim zupełne ce-
sarstwo Tureckie, zbywszy ojca i brata, opanował.
Stryjk. 710. fcałkowite) Pomnieć masz , abyś w kró-
tkości słów u[itłną a mocna wiarę pokładał w modli-
twach swoich Itfj. l'ost. J 2 By pan jeno poznał wier-
ną nasze a upi łną nadzieję o tym świętym miłosierdziu
swoim. tlej. l'ott. R r %. Będziesz zupełnym miłował
sercem i duszą pana boga twego , I k temu my.<l swą
i siły stosował , Jakbyś nic nie umiał nadeń kochańszc-
go. Odym Św P p. 2 Najdalej za pięć minut inolaię
cię; spuść się na mnie zupełnie Teut. 56, 10 1 . (ze
wszystkiem) Zufiełnetjo kto rozumu < przy sobie. Gn. Th.
4 454. [icp póHigcm 5>crftaiibe. Przy soLie jest, abo przy
rozumie , zupełnego rozumu. Gn. Th. 867. (oppot brak
klepki). Jedni z senatorów zupełną sprawę Pruska na
«ejm odłożyć chcieli. Arom 595 ; inlegram. całą. nic jej
się me tykając; ganjliit , unhtxu\)xt Ofiarował jelr.i zu-

( ze
pou-
*czy-

po-

pełne i inne ofiary, i Leop. Eiod. 18, 12. ("palone. 3
Leop. ; całopalenie. Uill. Gd. Jłronbopfer ). Niezupełny,
ale wydrożony i czczy miedzy tablicami ołtarz uczynisz.
3 Leop. Exod. 27, 8. (niehty. 1 Ltop. iiiĄił gcbifsjcn, nii^t
mi bem (5>anjcn , foiibern tio^l). Postawa ta najsłuszniej-
sza bywa , gdy koń ooa ciało zupełne a mocne. Gre%e.
325. pełne, jędrne, duże, legie; PoD, fci^ , ftfł. Zu-
pełne piersi, krasa ślicznej szyi , szczęsnemu sercu wy-
ścielają łoie. Morszl. 22. okrągłe , pełne , fin opllcr tun>
ber 5}ufcil. — Wzrost swój liierze tak długo, aż przyjdzie
w męża zupełnego. Żarn. l'osl. 3, 527. ukończonego,
wyro<lego. uźrzałrgo ; BĆIlig aulgf loailjff n , rrif. Kiedy już
kto lio dwudziestego i pierwszego roku przyjdzie, tedy
już zupełne lata ma. Szczero. Sax. 1C7. pełnoletni jest,
yrDjńbrig , grogja()rig. Leszek pod opiekuny był , aż do
ht zupełnycli >>ivagn. 28. — g. Traiisl. Zupełny, do-
kładny, doskonały ; scllcnbct in fcincr Slrt . Dolltoninicn ,
DoDftanbig. Nic masz zupełnej w życiu szczęśliwości. Los
wdzięczne chwile zaprawia goryczą Kres. Woj Ch 35.
Wszystko to dotąd w najzupełniejszej znajduje się spo-
koji.ości. Gaz. Nar. 1, 201 b Słudzy wróciwszy się,
wszystko zupełnie i porządnie królowi powiedzieli. Sk.
Zyw. 1, 51 b. dokładnie, ze wszystkemi szczegółami,
utnftflnblic^. Luboć domyślam się izego chcesz , jednak
zupełniej słuchać pragnę. Bardz. Boet. 113. (dokładniej,
wyraźniej ^ — Eliasz w żadnej zupełnej sukni nie cho-
dził; Jan leż chrzciciel żadnej barwy nie miał. Glicz.
Wych. H 2. (tylko w płaszczu chodził , nie w zwyczaj-
nej właściwej sukni). — .4r/(/im. Zupełna liczba nazywa się
w odejmowaniu la, od której inszą mniejszą odejmujem ;
zowie się jeszcze większa, górna, wyższa. Solik Gfom 3,
81. tolum , integer numerus; bie Dpflc iail. bfl'? (I^aiije.

ŻUPICA, y, s. ; {Uoh.' hiyue , kytle, kytlice lantca iiihnor,
ob Zupan , cf jupa) Znpica, kitiik , saga. Mąit baó Un«
terficib , ber UnteriicDroif. Żupica bez rękawów albo ple-
szek, coohium. Majz. Któryćhy wziął suknią, i żunicy
nie zabraniaj Sekl f.iic. 0. Kl<diy ci chciał żupice l«oje
wziąć , [luść mu i płaszcz, liadi. Malh ;> , 40. (klnby
chciał suknią twoje wziąi' , puść mu i pła-izcz. Bi'' Gd).
U ludzi mężnych oszczep jest miasto żupicy, a pawęźa
miasto siikni. Gorn. Dw. 261. Jiii tak 'wierę w żupicy
musisz nieboraku Przechodzić się do czasu.... Rq.
Wiz 92 b.

ZUPMK , a , m. , talinalor , salinarum praefeclut , $eu tec~
łignl ex antiona solaria eiigens Cu. Th 1454. bfr 6alj«
bcrgipcrfóbcamte , (snljricbtcr , iialjgriif, ber caliinctor. Żu-
pnik, to słowo wzięte jest od słowa dawnego Słowiań-
skiego supa (c4. Zupa) czyli szopa, t. j. komor* , w- któ-
rej urzędnicy skarbowi wybierali grosie do odzi.iłu ich
straży należące. Nar. Hst 7, 86 : (dislng. Croat. supijik ;
Hag xu|inih; Slav. \upnik ■ paroibus . cf iupan). ^ ZU-
PNY, a. e, od żupy, Saljnierf < , SaljbergiPfrf ■ . Zupny
pisarz. 7r. — *§. Zupna maść Pol .\rg. 25f. Na zu-
pnej maści lepione llcjtuchy Hot. Jvw. 200. ('ekaistwo
na Iraneę).

ŻUR, u , m. . żur, farma aqua el fermento lubacta Cn.Tk.
1434. fin faurer JJtblbrfo; Sirab \. lur; cf \Lith su-

z u R N I C A - Z U Z E L I C A

ŻUŻELOKT^USZ - ŻUZELASTY. 1169

rus sahus 2|; Germ. fancr , cf ®&xe, ©iir; cf. Hebr.
"liD sur , fastidiosus ftiil ; C/ia/i.'. "iWD fennentatio ; Sorab.
2. źur , źurne kwaśno; Slov. źtifiwy aiisterus, zuriwost
ausleritas , źaiirliwy infensas , cl', surowy). Z otrąb 'r/.y
czynią polewki, zlawszy z nich wodę zakwaszoną, a to
żurem zowia. Cresc. 161. Z^^loilnuiłycli obiężeńców pod
nieprzyjacielem Naszyni żurem , a Ruskim obżywif kisie-
lem. Pot. Poci. 465. Żebrak pod murem , chłop w cha-
cie żurem Woli żyć, niż śmiercią kończyć nędzę. Zab.
11, 258. Zab{. Wychował się na boćwinie, wychował
się na żurze, za piecem -- domator. Oss:>l. Wi/r. , (cf.
barszcz). Lekarstwo to z mleka i<otuj , przysy|>ując mąki,
aż jak żur zgęstnieje. Perz. Ct/<-. '2, 215. Aby mfode
piwo dobrze wykisiało , żeby się z niego potyra żur nie
uczynił, tak jak bywa na post^ owsiany. -Haur. Sk. 162.
gęsty' kwa? , kwaśny gąszcz. ZURNICA, y, ź. , trzebuia
cudzoziemska albo Włoska , Bucień , Woszczyca , gingi-
dium, ^aś STnifamfrniit. Syi: HUS, cf. ib. 1195. ZU-
ROWIN.\ , y , ;. , gatunek borówki , vaccinium ^(Kti/eoc-
cos. hluk. Dyki; 5, 145. btc 2)iOD^prcifell)ceK. "ŻURZYĆ
sio zaimk. niedok. , kwa<ić się, markotnym być, gniewać
się, gryźć się, jątrzyć się, jadowić się; gramifd; fe^n,
faiiern Ipumorśi, iicvi»riepiic^ , nrflerlid; fsijii, ft^ argeni , fić^
erbitteni. Skróć trud niezmierzony, Ani na wierną ziemię
żurz sie tak okrutnie. Zebr. Ow. 210; {neve irascare).
Nie żurz się szalony. Zebr. Om. 183; [siste tuas que-
relas). Centaur końskie swe kopyto zerwał sobie, żurząc
się sowito, Rzecze umierając... Bardz. Trag. 401. Ze
im nie w czas płacono, o to najbardziej żurzą się i kra-
cza. Chrośc. Fars. 147. O kościół się żydowie na Chry-
stus* żurzą. Pol. Zac. 94. Nie tracą jadu w sercu ,
owszem raczej Bardziej się żurzą, im dłużej szukają.
Leszcz. H. T. 45, W pole wychodzą królowie z okręlów,
Ale się znaczniej Amazyasz żurzy. Pol. Syl. 211. Jeszcze
krwią pola, dymem miasta kurzą,. Na wszeteezeńslwa
niewiasty paskudnej , Wielkie się wzajem monarchie
żurzą. Pot. Syl. 51. Niech się Sydon z swa konchą,
niech się Tyr nie żurzy ; Żadna tak wełny nie purpurzy,
jak.... Pol. Pocz 126. niech się tak nie chełpi, nie
pawi , nie kokoszy, me indvzv , nie buńczuczy.

ZUWACZ, oh. Zzuwacz. ZUWADLNIA, ZUWALNIA, ob.
Zzuwalnia.

ŻUTY. oh. Żuć. ZUWKA, ZUFKA . ob. Zupa.

ZUZANNA, y, i, ZUZANKA , i , z , zdrbn. . Zima. Zuzka,
i. zdrbn , imię kobiece, (Sufaiinc, ©uźc^eii ; Slov. Zuska.
Po szalonemu idzie, spostrzegłszy Zuzankę. Teat. 20. b,
123. Wolę Zuzię; to moja najmilsza. piosenka. T^o^. 20. 6,
! 25. ZUZ.\NIST.\, y, i., kobiecarz, umizguś , osobliwie
stary, eiit altcr 3BeiDerfcrI, (od owych starców, do ś. Zu-
zanny się umizgujących. Liibl. Itd. Daniel. 15). Kazałem
żonie umizgać się do sędziów ; zaraz w sprawie mojej
starsi mi służyli zuzanistou ie , a zaś młodsi szli za
nimi. Opnl. Sal. 95. O niewstydliwy, i w złościach za-
starzały ziizanisto ! Pim. Kam. 44.

ZUZEL, ŻUŻEL, ŻUŻEL, eli , zli , z. et zla, żla , ela , m,
żużel rozmaita, odchodzące części od kruszców wyczy-
szczonych; ŻUŻELICA, y, ź. , '©c^Iacfen, SDJetallft^Iaifen ,

Słownik Liniigs u/yd. S. Tom VI.

cm 2)\M ©d;larfei!; Boh., truska, okuge , (cf. okuć);
Sorab. 1. żorizna, (wuszmork , wotcźisk recremenlum) ;
Carn. shlindra ; V,')i(/. fhlintra , Ihlinter, isvarek , (cf. wy-
war) ; Croat. izvarek ; Hag. izvarak , kovacina ; Ross. Ky-
JKCib, a{yH(e,iima; Eccl. )Ky«e.iHua 1) piana kruszcowa,
(2) carahus), BUrapt, BUrapKH, orapKii (c(. wygorzeć ,
ogorzeć, ogarek), OKa.iiina (cf. kałj, mnani, (ob. Szlak),
lUKBapa , uiKBapUHa . uiKoapKa , (cf. skwara , skwarka ;
Gall. scories; Lat. scoria). Zuzel kruszcowa, to co od-
chodzi od kruszców.- Wiod. Zuzel, materya od żelaza
odmienna, którą z pieca wyjmują i odtrącają, że w żu-
żlu wiele cząstek żelaznych znajduje się , zaczym tłuką
go w tłuczkach, płóczą, i żelazo odbierają Os. Źel. 88,
Ross. )Kejin3nHa , Sifenfd^Irtrfcn. Żelazo w ogniu paląc za
czasem trawi się i obraca się w brunatny zuzel. Kluk. Kop.
2 , 209. — Tr. fig. morał. Strzały te były jako żużel
rozpalone. Tward. Pasq. 97. Złoto nie może bjć bez
żużelicy , ziarno bez plewy. Petr. Pol. iii. (róża bez
e;erni , żyto bez kakolu , nic bez ale). Pan wypali do
czysta żużel twoje, w.szystkie plugactwa twoje. W. Post.
W. 87 , (cf. wytrzebić). On najszlachetniejszy war.sztat ,
gdzieby też co na nim 'kwoli niewinnej duszy być miało
robiono, bardzo zardzewiał, a pełen plugawej żużelicy.
Rej. Zw. 70 b. Odejm' zużelicę od srebra , a okaże się
złotnikowi klejnot. Radź. Prov. 25, 4. (odejm' zuże-
licę od srebra, a 'wynijdzie naczjnie czyste. W. Prbv.
25, 4. Bibl. Gd.). Ogień okazuje, co żużelicą jest, a co
złotem. Peir. Ek. 84, (cf. kamień probierski). Głos po-
czciwego człowieka jest jako on piękny brant u złotnika,
od którego już nie potrzebną zużelicę cdsadzi. Rej. Zw.
92. Srebro twoje obróciło sie w zużelicę, 1 Leop. Jez.
i, 22. (w żużel. 5 Leop. Bihl. Gd.). Jako żużel nikcze-
mną wniwecz obraca harde skarbom dufające, złoto po-
leruje pan i ku chwale zachowawa. Wiśn. 161. Uderzy
piorun w trzos monety pełen, trzosa nie ruszy, ale pie-
niądze w niwecz , w zuże! idą. Birk. Kaz. Ob. A' 3 , 6.
(stopią siej. — Alit er : Pospólstwu panowie żużelą płacą.
Siar. Ref 169. złą monetą, brakiem, klepakami, niit
fidcdjteit (Sclbe. — g. Żużel, lawa, wyrzut stopiony góry
ognistej , wulkanu , . bit 8ii»a citicś fciicrfpncitben Ścrgcś.
Cała prawie góra Etna złożona jest z żużelów, które się
przez długi przeciąg tylu wieków w bujne przemu^niły
grunta. Zab. 15, 110. — Żużel kamienna, pumez. Urs.
Gr. 185. Sienn. 357. ber 33iiiif}t'iii , ^imfteiii. — §. Dymna
żużel w kominach butnych pieców jest trojaka , pierwsza
się wiesza, jako grona winne, a to jest gronista dymna
żużel, pomi)holy.v botrUis , ©raillli^t ; druga skorupiasta
przy ścianach kominowych, cruslucea , Julifl ; trzecia
mszysta vellerea , SSeipnit^t ; w.^zakże wszystkie urewcem
niektórzy zowia. Sienn. Wyki '3ti6}t , ^iittmiiójl Sienn.
267. (\ind. shushou łaje, fainiza, ob. Sadzej. Żużelicą,
którą zowia wiśnia, gdy ją tłuką a posypią, rany leczy.
Spicz. 165. — • §. Żużel, zużelica u palącej się świecy,
koniec palącego sie knota w gwiazdkę n;hv sie kształ-
cący, bic 9!o)e am brcimciibcit 8id)tc. Tr. ŻUŻELOKRUSZ,
u, m., St^Iaienfobolb , kruszce koboltowy. Kluk. Kop.
2, 248. ŻUŻELASTY, ŻUŻYLISTY, ŻUŻELO WATY , a,

147

mo

ŻUŻLOWY - ZWAĆ.

ŻWAC - ZWĄCHAĆ.

e — o adv. , na ksztuil żużlów , pefen żużlów ; V>nd.
fhleniran, flilirilrasl, (fliufłien , fliurtuuii , zliern kaker
yogel • czarny yA węgiel); |d)lacfenartiij, ((^lacfid^t, fd^laefifl,
BOU ©tblnrfen. Żużeluwaly, niewyczjszizony kruszec. Cn.
T/l. 1154. Wiod. ŻUŻLOWY, a, e. od żużlów, ©djlarfen'.
Wysypy w blizkuśei liut zowią się wysypami żużloweuii ,
w blizkoiici płóczek , jiłoczkoweini JUier. IHskr.
ZUŻ.MA.NT , u . in , pewny galuiiok sukni kobiecej, etnf
Slrt Diimcilflcib. Tak były t;oJrie śmiechu żuzmanly i sza-
meriuki , jik leraźniejsze rnbronly i szusty. Mon. 1'1 ,
511. On golów n.im powiedzieć, dla jakiej przyczyny
liczna N. N. wjiiijśliłi żuiin?n!y. Mon. 72, 21. Żużmanty,
kabały i 1. tf_ A/us. /'ud. 1 , 148. Oblało wino żużmant
pailyrDwy , Żiiż'nant, ozdobę Uubieńskich kontraktów,
Zysk nieśmiertelny zfjłszowaiiych aktów. Kras. Mon. 73.

Z w.

"ZWAB, u, m , zwabienie, i to co zwabia, powab; iai
9liili)(feii , Biifn""'""''"''" ' t*'^ Socfiiiig , ber JReij. Miłość ma
wielkie zwaby. Zub. 14, 151. ZWABIĆ es. dok.. Zwa-
biać niedok. , ob Wabić, pjwabić, przywabić: jiifiimmcn
lorffii, (lerfcfc loifcii , n!i fid> lotfcii; ( Yind fvabiti ronoo-
care , zwołać, ob. Wabićj Kurczątka zwabić się nie da-
ły , gdy ji; kokosz wabiła , gdy skrzydła swoje rozci.'}-
gnęła , więc leż kurczątka niewdzięczne opuściła. Żarn.
/'osi. 3, 550. Oifeusz zwierzęta pięknym swym śpiewa-
niem do siebie zwabiał, fupr. Kol. 3. Pan Oront swemi
obietnicami zwabi Wac Pana znonu do tychże sideł ,
w które cię teraz chciał wplątać. Boh. Kom. 2, 21.'). —
Dziś my one miłe towarzystwa a srhadzki zaniszcz\li;
bo już dziś musi tydzień myśbć , niżli do siebie przy-
jaciały zwabi, "abuwiem nie każdy się śmie pokusić na
owe półmiski. Rej. Zw. 190. wezAać, sprosić, zaprosić,
einiaben.

ZWAG, zwał, zwie, zowie, zowie, 'znwę , zwę cz. dok. —
'g. wołać, wzy>vać, przyzywać; riifcn , fliifriiferi , niifforbrrii
jii fid; ju foinmcn, 511 fiij riifeii ; {liok. zw^ti, zwal, zuwi
inoitiire , zwać inoilalor; Slov. zwal, zowein vocare; So-
rab. 2. sze zowaseh marzyć się, śnić się; Croal. sovcti,
«óvem 1) medilmi, lenlare, 2) sonare ; Carn. sove ;
Gen. sovęla • wieszczek, f. sovęsbka « wieszczka, (sova <
sowa); Yind. 80vcti < wołać, (soYiza vablunka • wabiący
ptak, wabić); Croat. zvati , zv.il, zovem voiare , zvanye •
wołanie; Dal z\aU; fiag. 7.v:t[ii, zovnali. (zovilegl wocani) ;
Bosn. zvatti, zovem , dozvalli . zivnuli (cf. ziewnąći, votttrf,
aecersere, zuatti, javiti se, dalti glisi o. Izy a ać się ; /f .,«? 3B«Tb,
30By,30Bi nazwanie, zaproszenie, iieaRriiiHuti mezaproszoiiy,
(SBarcJbHUii Vocalivut casus, soiiTUii zipnisiciel, (cf swat);
Eccl. aBare.ib vocntor). Szedł Samjel do H-liego i rzekł:
ote ja, wszakoś mię zwał Bidn. 1 Sam 5, 6 Cowom
ja, gdyżeś mię wułał. Bibl Gd) Zwano Dyogena do
Alcxandra; nie chciał iść. Dudu. Api'pih. 50. (wzywano).
'Uczyciel przyszedł , i zowie cię. Buda J tan \ I . 28.
{j''sl tu nauczyciel, i wołi cię. Bibl. Gd.) Rzekł do
Irzebieńca: ziw' rychło Mich>jaszii; a on posłaniec,
który go zwać choitził Budn 1 Reg 22, 8. (przy-
wiedź tu rychło Micheasza ; tedy poseł, który chodził,

aby przyzwał Micheasza .... Bibl. Gd.). — Nie było
przedniejszego gościa, dla którego był innych zwał...
Eraz. J^i. Cc 7. zezwał, sprosił, zaprosił, ju iić) etnla>
btn. — Proszę, abyście godnie chodzili wezwaniu, kló-
remeście zwani. Budn. Eph. 4,1. (abyście chodzili tak
jak przystoi na powołanie, którcm jesteście powołani.
Bibl Gd.; ber Seruf, jii bem i^r Iicrufcn feijb). — §. Zowie
kogo, nazywam, imię nadaje (ub. dziać komu), mianuję;
eiiten nciiiien, bcnamcn, beiSen; (Croat. zvati , zvalszem ,
z6vem , zvanye, zvan). Nazywam kogo jako , zowię czym,
przezywam. Cn. Th. 487. Marya pnrodziła syna , a bę-
dziesz zwał imię jego Jezus. Sęki. Maik. 1. (któremu ty
wezwiesz imię Jezus, ib.: pazo*iesz imię jego Jezus.
BM. Gd). Mieszkał w mieście, które "zową (zowią) Na-
zaret. W. Malh 2 . 23. (które zowią Nazaret. Bilii. Gd.).
Królowa Artemizya nazwała bylice sweni imieniem , które
ziele przedlym Parthenis zwano Cn. Th. 487. Ula ho-
łysza nic jest dyshonor, że go łajdakiem zowią. Ttat.
2. h, 97. Zowią go "zadnie, abo przezwano go niopic-
knie. Cn. Tu. 1450. — Zaimk. Zowie się, zowią go,
'dzieją mu , imię ma takie a takie , nazywa się , nazy-
wają go; Yntd. jimenuvalife (cf. mianować się). pravi-
life, (cf. prawić); Croat. zovefnsze ; Eccl. SBaTiica , ao-
sycb , ^eigcii, genntiiit tuerben, eiiictt 5fam?n (jabcri. Zowią
mię chytrym, Rjss. Meim iiaauoaiOTi Aurpusit , noiu-
TaiOTi MCHa xbiTpbiii'Ł. Niech się tak zuwie, abo niech
go lak zowią. Cn. Th. 487. Zowię sie od miasta. 16.
Dawniej liultaj zwał się- hultajem , a złodziej złodziejem.
Teat. 43. c, 49. Wyb. (bez ogródki). Zo«ią mię chy-
trym, (jn. 7'i. 1450. 1 słynę, mają mię za ciiytrego, okrzy-
czony jestem jako cli_\try). — Nic! nic! co się zowie
nic. Teat 35. d, 59. prawdziwiCj w samej istocie , isto-
tnie , cf. cał.i gęba , 'czyście , cf. 'sz 'zernic.

Pochodź doiwjd, nmwać, naiywuć , nazwiski , Oiwać,
odezwać, odezwa; [Boh. Ozw^na Odgłos, Ech", Nimfa);
pozwać, pozywać, pozew, przezwać, przezywać , prz-^iwi-
fko , przyzwić, przyzywać, przyzwisko , wezwać, wzywać,
wyzwać, wyzywać, zttzwać , zezwać . zżywać; — '^. twat ,
swatać, poiwatać; — §. sowa, sówka.

ŻWAC . oh. Żuć.

'ZWACHAĆ, ZWAHAĆ co cz. dok., uczynić że się co 'wa-
cha, ui,i(f..lit mai)c\i , iD.iiifni ni.idjeii. Didik , cf. zruchad.

ZWACHAĆ czego , Zwąchać co med. dok. ZAąchnąć, Z*c-
ch<\'Ai. jednll. , węchem dojść, zm'arkować , "i Z*c«iyć,
'spąchać pr. et fig. Ir. ■ iuri) bcii @ixnii eripfiren , ou3n?it'
tern , au'3fpurcn , cii'3|i^niipperii , erfd^iiiippcrii , crroilteni , b(-
merffii, mcrfeii, t»al»rit<l)inni. Pies zwąchał zająca. Jak. Baj.
213. Jest nosa dobrego i zwąchał, że niam skarb
w domu. Teal. II, 59. Cliłopcy dyabeinie się tf rai
kierować umieją, nie uderzy żaden lam, gdzie mały
posag zwącha. Teal. 3t3 , 68. Zwąchał szalm. ic Joba
dzieci u brata jego liawią się. Ch'OŚc. Job. 9. (v»_\ślt-diił ,
wytropił). Zwąchał on, do czego się la przymówka ścią-
g.iła. Zab. 15, 80. (domyślił się, uczuł). — .4/il*r:
Widzę, żeś Wac Pan zwąchał świeżo ludie kraje. .Uw».
70. 102. powierzchownie poznał, na pręd. e z»icdziłi
cf. liznąć co ; (itt ivciii|) neJjin uiiitn . t\Kai obrr^dj/lK^,

ZWACHLOWAĆ - ZWADA.

ZWADCA - Z WADZIĆ.

1171

ftniten Icrncn. — §. Zwąchać się z kim, powąchać się,
'popącb:i(J się, porozumieć się, zmówić się, flc^ mit ci'
nem oer|'tcl)cn. Zwacha/a się z oiganisla; i wszystko dla
niego z domu wynosi. Teat. 16. c, 66.

ZWACHLOWAĆ, ob. Wachlować.

ŻWAGZ , a , m. , który iuje , przeżuwa , ob. Zwać , zuć ;
Bag. xv5talaz , , btt Ś^aucr , ffiicbcrfaiicr ; (Shw. xvaie =
'munsztuk , ob. Żuchwa). — Hg. tr. Żwacz , który o lu-
dziach zwie , t. j. źle gada < ozuwca, 'ohwajca , obwadca,
potwarca, obmawiacz; ber 3llt?iveber, ?5crlńiimbcr, Cciimuiib<
madjcr ; Goh. źwac ganulus. Żwacz albo oniowca. Kosz.
Lor. 49 b. Z«acze, którzy się phUkaini pętają, taje-
mnice odkrywają i roznoszą, ib. 100 Obinowey, albo
je właśnie "zową żwacze , o to się przyc-zyni^_'ą , aby
inni wiedzieli od nicli występy, któro osfawić chcą, tyl-
ko by ten sam nie wiedział, czyja rzecz. jest. Erai,
Jez. r 8 ć. U panów z jednej strony zwacze wszcteczni,
z drugiej b/aznowie. A'o.«s. Loj-. 24 b Budn. Ąftopth.
111. — g. Żwacz, ŹWADŁO, a, «., Tr., U zwierząt
odzuwającyi h pierwszy żoladrk zowie sie żwaci , riimen.
Zool. 20. Kluk. Zw. i, A\, (cf. czep), vb ŻoJąd('k , bet
33iii!|'cii , ^*aii5cii , crpe SOJittjeii ber luicberfaueiibeii Jljicrc.

Z\t'Al)A, 'SWADA, y, 1, ZWAUKA , 'SWADKA , i , z. .
zdrbii., kłótnia, swar, spór, waśń; ^mi , |)aber, Strcit,
©ejdilfe; Buk. wada, wadka (o6. Wada , wadzić), swńda,
z»ada, swar, sarw^tka, (cF. szarwarki) ; S/oi'. zwada,
swada; Surab. i. zwada, hadriya (cf. 'hadrunk) . żtret ,
wureiźwano ; iSoi'ub. 2. Iwad ; (Cam. svai]a < zły zwy-
czaj, nałóg, narów, nadużycie); Giont. szvada , szva-
denye , indda , pregovarjanje ; Dal. kara, (cf. kara;;
Bosii. svaghja , (vada , rók slalula dies); Rag. kiir , kar-
gna , karanje , (svadba, svagbja initnii:ilia : Slau. osv3-
djenje = osk.irzenie, ob. Obwadzić); Ross. csaja, ccopa,
c.\BaTua, (cna4a /is. jmgium, obsoletum. Ditrich. 2, 517).
Wino weseli człowieka ; 'zasię gdy go nieiniernie uży-
wamy, z dobrej rzeczy obraca się we złą ; ztąd swady ,
bitwy, 'z3Ś>ia a nieprzyjaźni. Eraz. Jęz. E 7. Niektórzy
swadę czynią z picia, t. j. będąc opili, 'zasię zajdzie
tyh , u których przy piciu zjedna się przyjaźń, ib. E S b.
Dla zwady zam\kają drzwi przed pijanemi Pot. Jow. 08,
(cf. pijana sprawaj. Gdy Polacy siana brać niedopu-
szcz.iją , z!ąd zaraz poswarki , z poswarków zwada , a ze
zwady bitwa 'między Węgrami a nimi urosła. Krom. ó^O.
Wszczęły się zwadki międ/y pasterzami Abrama i Lola.
Zai. U. T. 22. (sprzeczki). Ztąd jawne się już i zwadki
i swary iNa przyszłym sejmie mogły obiecować. Chrośc.
Fars, 87. Któż to jest taki. kto swe wtrąca gadki Przez nie-
rozumne dyskursy i zwadki? Chrośr. Job. 146. Podobno
Wac Pan z iławiasz na zwadę. Gor;i. Dw. 256, (cf kość rzu-
cić). Każdy wie, że to koty, psy i myszy wieczną żyją
zwadką Jabi. Ez. 128. Pokój przckłaila nad zwycięstwo,
bo milsza zgoda niźli zwada. Jabi.Tel.i5i. Gdy się we-
szcznic rwada , ginie wszelka rada. Cn. Ad. 254. Roz-
biwszy namioty, próżno a nikczemnie i bez rady i bez
zwady czas trawili. Slryjk. 029. Słowa do rady, ręce do
zwady. Gn Tu. 1052. Jaropełk wymowny, chytry, w zwa-
dzie i paradzie dzielny. Stryjk 193. Pokaż co *wzdy

umiesz, czyś do rady, czy zwady, boju czy pokoju?
Opal. Sat. 108. Byś nie zaniechał fowołania swe-
go , gdyż cię bóg powoł.ić raczył i do rady i do zwa-
dy. Rej. Z'M. 55 b. Ani do rady , ani do zwady. Źegl.
Ad 4. (ani żak, ani dworak; ani do tańca, ani do ró-
żańca; do niczego; neqiie ad choium , ne(]ue ad fo-
rum). Gdy starsi bracia już bjli w "lecieih zaszli, i
więcej do rady domowej , niż do zwady vvojennej spo-
sobni , obr:.no najmłodszego wielkim xieciem Siryjk.
312, cf. walka, bitwa.- ZWADCA, ZWADZCA, "ZWAJCA,
y, m., ZWADNIK, ZWADZICIEL, a, m. , czfn-.Mfk zwa-
dliwy, zwadę wszczynająiy , kłólnik ; ciii 3'l>iffr, ^anh
fńd)tiger, i)niibelmntlnr; b>k. wadd; Soruh. { zwadnik ,
liadiuwawcz; frdu/. szvadl\ivecz ; Rag svadglivaz ; Ross.
CcopmiiKT. , cyTHra , (HaBa4iiiiKii ożuwca, żwacz, obmów-
iła, f. naBS/imma). Zwadca , kióry wadzi ludzi, salor li-
tis. Marz. Dyabeł od początku był niężobójcą i zwadcą,
lak między anioły, jak między ludźmi z panem bogiem.
W. Posl. Mn. 176. Sl.i-wisz się zwadcą, pij:inicą ; takiego
Z'.\ierciadło wyraża. Rals. Nied:-. 1, 8','. Wino czyni po-
śiniewcę, a napój jnocny zwajcę. Bibl. Gd. Pron. 20, I.
(zaburzli«a rzciz pijaństwo. 3 Leo/-.). Jeśli pan zwajca,
'uźrzysz każdego z 'aikubuzem koło niego. Rej. fost. T 1.
Gdy sam stateczny żywot poprowadzisz , już do ciebie
nie pojedzie pijanica ani zwajca. SIkt Ref. .11. Zwajca
len wadzi sie z ludźmi w drodze, wadzi i za stułcm.
Rot. PorZ: 500. Rej. Zw. 5 \) Pot. Zac. 18 Z'vajca po-
dobny psu. Uaul:.. Itoel 122 — W mdz. i,ńsk ZWA-
D.MCZKA, ZWADZICIELKA, i. bie 3anftriim ; i/yo/i. wa-
dilka ; Groal. szvadlyivicza , szvaillyivl<:i). Zwailzicielka ,
*hadrowniczka, litigatris. Mą-z ZVVAItU WMŚĆ , ś.-i, z.,
skłonność do zwadv, kłólliwość ; bie 3'l"-ifrt'f^'it - S"!"?'
fiid)tii)fcit ; Ross. ccop.TiiBocTb. ZWADLIWY, ZWADNY,
a, e — ie ado. , do zwady .skłonny, klólliwy, swarliwy,
M-aśniwy, niespokojny; 'jailfflidltij] , 5fillfi|d) ; Sorah. i.
zwadowne ; Sluv. inadljiv ; Rug. kargliw ; /ioss. CCOpJH-
BUU . CAOp.lHBblii , l!340p.lHBhiri , CJ Ta)K.lIIBblii ; Ejc/. KO-

TOp.iiiBbiii , CBap.iiiiibiii. Zwadliwy, który iiierad ustąpi.
jihyionir.us. Mą Z. Zwadli«i ludzie wszędzie niezgody
wszczynają. W. Rost W. 410. Zjadliwy najdzie i w pust-
kach zwadę. Cn. Th. 1574. Był to kiniulrk gniewhwy i
zwadliwy z natury. B )li. Dynb. 2 , 50. Kłótnie między
zwadnemi ugasza sąsiariy. Zab. 15, 512. Rzew. Nie
wrzaskliwe to dzieci , ani zwadliwe , ani swnrliwe Birk.
Dom. 148. Aby był nie 'winopilća, nie cuby bijał kogo,
ale żeby był skromny, nie zwadliwy, coby miał syny
w posłuszeństwie 1 Leop. 1 Tnim. 5, 3. (nie swarliwy.
Bibl. Gd.). Bar.ibas był w wiezieniu z zwadliwynii, który
był w zwadzie uczynił meżobójstwo. 1 Leop. Marc. 15.
7. (z tymi, Co rozruch czynią. Bibl Gd.). — Fig tr.
Kto nad potrzebę więcej nie pragnąc na 'inale Przestaje,
zwadne morza nie rażą go fale. Zab. II, 514. burzliwe,
niespokojne , fłiirmifd;. ZWADZIĆ ci. dok., Zwadzaó nie-
dok. , ob. wadzić kogo, powadzić, waśnić, powaśnić,
pokłócić: §aiiBd ftifteii, jiifammenbe^eii ; {Rug. svśditi
disjungere , abalienare). Zwadzić diugich, kość rzucić
między drugich. Cn. Th 1220. Zwadzić się z kim, po-

147*

1172

ŹWADŁO - ZWALIĆ.

ZWALISKO - ZWALISTY.

wadzić się; Boh. swaditi se , wadjm se ; Sorab. i. ha-
druju szo , (żeru zwadu ; Croal. inadirnsze , pregova-
rjamsze, mit ciiiem in ^cm! flcratlien, $(inbcl anfangen , ob.
Pokłócić się , skłócić się.

ŻWADŁO . ob. Żwacz , cf. żuć.

ZWAKOWAĆ, ub. Wakować, zawakować.

•ZWALAĆ, ZKZWALAĆ. ob. "Zwolić, zezwolić.

ZWALAĆ c. dok., tocząc utworzyć, jiifnmmen roalfcn, roal<
jCiib formircii , gcftnitcn. Ciastu d.ić wykisnąć , potym go
w bochenki jako pięść wielka zwalać , i w piecu upiec.
6yr. 437, (cf. zwalić). — ^ Zwalać, powalać, zbriikać,
pobrudzić ; Croat. zavalyavam , zavalyati volvo in lulo ,
fccfdilainpcrii , befc^mii|en , befc^imicrcn. Wybierzesz do tej
roboty ch{o|)ra , któryby się nauczył, że się gliną rąk
zwalać nie boi. Tort. >>kt. 10 i. Jeśli zwalasz- ręce , to
umyjesz je potym. Teai 35. c , 26 — ZWALCZYĆ cz.
dok. , "Zwalczywać fzesll. et conim. , walcząc zbić , po-
razić, zwyciężyć; im Snmpfe fibcrwaltigeii , bejroingen, bc>
fiegeil. Debelh , zwalczywam , zwyciężam. Mącz. Zenobia
króla Perskieijo Sapora zwalczyła. Budn. Apopth. 159.
Jozue zwalczył i wygnał Cliananejczyki. łiiai. Font. 145,
( cf. zwojować). Zeprzyj Jehowo przepierających mię,
zwalcz walczących mię. Budn. Ps. 35, 1. (walcz prze-
ciwko tym , którzy walczą przeciwko mnie. Bihl. Gd.).
Zwalczyliśmy Rzymiany, a Horacy nas zwyciężył. Warg.
Wal. 74. Nie mogła żadna postronna moc nigdy zwal-
czyć Polskiej korony; zwalczy ją pewnie len wnętrzny
rozterk. Orzech. Qu. 105. Szatana Chrystus zwalczył ,
piekło zburzył, śmierć zwyciężył, i wszystko zwojował.
Dambr. 527. Twoja bojaźń zaręcza , ze cię najmniejszy
zwalczy, mimo twe nagaby. Przyb. Milt. 151. Przetoi
gilzie siebie nie zwalczysz samego , .Będziesz wzgardzony
u świata wszystkiego. Groih. W. 253. — Niizwalczony,
nie do zwalczenia , niezwycieiny ; mibeficfllid), iilibcflfgbar.
Weź mię w swą obronę , niezwalczony panie. J K' han.
Ps. 41. Ci to niezwalczone meże , Co się przez bitne
wsławili oreże. Zah 16, 159. — ZWALCZYCIEL , a, m.,
który ko'^o zwalczył, ber Scftcgcr , ( cf. zwycięzca, pora-
zicielj. Jezus skaziciel śmiirci, zwalczyciel grzechu. W.
Potl. W. 317. — ZWALIĆ cz dok., Zwalać niedok , {ob.
wyżej Zwalać), ciężkiego co obaliwszy zrzucić, Iierunłfr
tralicii, nbiDfiliCii, ()friinterftiir5cn ; Boh. s,waliii , swaleii,
swalowali ; Surab. I. zwalilu ; Vind. dolfyaliti , (fvaliti =
wysiedzieć kurczęta); Cront r.ayaliti , zayalyujcm fcf za-
walićl , ponishiti, (poruszyć); fing. svAlili ; Oosii. sva-
gljati, svaliti ; Róss. CBanirb, CBa.iiiiiaTb , B:)iia.iitTb , B3oa-
jnearb . CKariiTb . ch-aiiiBarb , cuiiiOiiTb , ciuiióarb , (cf.
szybować); liccl iiiisBeprHyTii , iiiiSBPpraTii , nciipoKfi^-
niiuTii. Tyfon nie raz się naci.<k ziemski zawodzi oriwalić,
A niiasla i wysokie mury z siebie zwalić. Zebr.(l'v. 116;
(erohfre) Zwalił z siebie ten ciężar. Tr. — Zwahć się
z '.'óry na dół, runąć; Rots. yBaJlITbCH , bcrabjtiirjCIl ,
fallcil, tillftfirjCIl. Zwahł się dom, most. Ld. Rzadka wia-
ra, kiedy lejisze z szali Szczęście się zwali. Uardz. Trag.
465 (zleci, spadnie, runie na dół). — Zwalić, obalić,
wywrórić; iimftur.jeii , umiuerfen. Kio chce zwalić drugiego,
sam częstokroć pada. Dmoch. U. 2, 175 Lękaj się za-

bójców, których po!,lrzały lada murnent zwalić cię mogą,
TeuL 50. b , 92. zabić , tóMen , tobt bineinflrcdcn. Gdy
kamień czas kruszy, i ]pług kuiy z stali Czas zetrze,
samych rymów cios śmierci nie zwali. Hul. Ow. 96.
(nie zgładzi, nie zniszczy). — Zwalić kogo z nóg < obalić
.go na ziemię, eincn iimtPtrifn , ouf bie Grbe nicberroerfen ,
{linfłrerfctt. Ilekroć był z nóg zwalony, tylckroć żwawszy
na nogi powstał. 1'itih. Sen. lisi. 88. Odebrał taki cios
szablą , iż się zaraz z nóg zwalił Pum. 85 , 1 , 542.
Trudno to jest do wierzenia, com wytrzymał, gdym byl
z nóg i sił zwalony. Pilch. Sen. lisi. 408. Ciężko zra-
nieni, ani uciekać, ani się ratować nie mogą; już się
na nogi wspierają . już z nóg się zwalają. Pilch. Sali.
297. Opilcom n^jlcjiiij smakuje ostatnie wychylenie ono,
które ich z nóg zwala , i opilstwa zpełna dokonywa.
Pilch. Sen. hst. 81. Dwa kielichy zwaliły go z nóg, spi
teraz smaczno lent. 26. c , 29. fic (lobcn i^n urn brt
gugc flebrnc^t, lirgcii i^n md)t mcbr (iiif bcir gugcii fłf^ien.
Co mi to za chwała , wiele br.ić w' sie wina? gdy prze-
pijania tweiio I nóg zwaleni , senni i rzygający wzbra-
niać się będą , gdy się jeden z całej biesiady osloisz ?
Pilch. Sen. lisi. 2, 370. Gdy na lisa głód przychodni,-
tedy się zdechłym uczyni, i zwaliwszy sie leży, gębę
otworzywszy. Sienn. 2S7. padłszy, położywszy sie, roz-
ciągnąwszy się , er luirft fii^ bin. — Zwalić kogo , zbić
mocno, uderzyć tęgo, zadać mu tęgi raz, ciiicm finen
tiiditigcii $ieb nerft^cn. Konsul zwaliwszy kijem Turczyna
za zniewagę domu swego , wypycha go na łeb. Pam.
84, 575. Czyż nie dosyć Wac Panu na tym , ześ mię
kijem zwalił ? Teal, 50. c , 52. Anielka , zamiast zęby
mię miała pożywić, zwaliła mię kością z pieczeni ogry-
zioną w łeb, aź mi guz nabicgł. Teel. 22. b, 55. —
Zwalić co do kupy, narzucić w kupę; (llif ciiicn Jftfluffn
^liiiircrfcii , jiifammcri rocrffii. Nie inaczej wspłonął , Jako
gd\by kto OL'nia pod słomę nagrzonął, Luhby zażegł
w stóg zwalone zioła Zebr. Ow. 151. Wiele robot na
jedne osobę zwalił. Tr. Wszystkie nieszczęścia razrna
na mnie się zwaliły, boję się, zęby mnie nic zagniotły.
Teat. 3. A, 65. — Aliier : Zw-alić winę na drugie , ob.
zgarnąć winę na drugiego, złożyć; \'ind. krivizo na ko-
ga nakladati ; Croat nalegam , zmechem na driigoga , bit
Sdmlb nuf cincn ft^icbcn. Zwalam co na kogo, aveTtt
culpum in uliijuem. Cu. Th. 1454. ZWAl.lSKn, a, n.,
Zwaliska plitr., rozwaliny, gmachy walące sie, urw.ska zwa-
lone, rozwalone, ruiny ; biiiflurifiibc (?cbaube. SJiiiiicn. Jrum*
mer pr. et fig tr. Widziałem zwaliska zamku lego sławnego.
Tr. Rsym na kilkanaście podzielony mocar.«lw, z obsicr-
nemi zwaliskami część starożytnej odkażał sł.iwy. /'*.
4, 118. Nar. U Mzyniian na zwalisku obyczajów, ii:iu-
ki Iron cesarzom wystawiły Zab 7, 20 ZWALISTY, a,
e, — o odo. snadny do zwalenia , potoczy<iy. gdzie ła-
i'no co ciężkiego zwalić. siocz\c; bmibnnililicb . bcrab'
fturibiu, tpi) mnn (Umi leidjt berimter wjljfn fann. Bał-
wan to zwalisty , bo okrag/y Tr. — g Grubo na dół
wiszący, iirub berabbiiiigeiib Niedźwiedź ma kudły zwa-
liste. Tr. iNiedzwiedź zwalisty. Pol Arg. 209. meszyko-
wnie toczący sie, pliimp ciiijer roarfflnb. Subsi. ZW.ALl-

ZWALISTOŚĆ - Z W A RZYĆ.

STOŚĆ, ści, ż. , bie ^erabiraljliifeit, hai |»crab^angcn.
ZWAŁKOWAĆ , ob. Wałkować , powa/kować.

ZWALNIAĆ, ZWALNIEĆ. ob. Zwolnić, zwolnied. "ZWA-
NIAC , ob. 'Zwonitf , ob. Dzwonić.

ZWANIE . pi. Zwać ŻWAME , ob. Żuć.

ZWAPNIĆ, ZWAPNIAĆ. ob. Wapnic, ZWAPNIEĆ, ob. Wa-
pnieć. — Adilns : Gdy się cia/a bez przykładania pracy
mechanicznej obracają w proch , mówimy, że się zwa-
pni,nją, i same czynność nazywamy zwapnieniem , calci-
natio. hiumi Chym. 417. fid^ 'ifrfnlfcii , bic Scrfnlfiiiui,

'ZWARA, y, i, [ZWARKA, i,s., dem., warzenie, Hi Sod)Cii 2];
n. p. Za pierwszą zaraz zwarą Pełne gorących sadz ma
czehiści. Pot. Syl. "ó98. [war 2].

ZWARCIE, ob. Zewrzeć

ZWARCHAĆ, ZWARCHOLIĆ, ob. Warcholić. ZWARCZYĆ,
ZWARKNĄĆ , ob. Warczyć. 1. ZWAROWAĆ. ob. Waro-
wać, zawaVować, obwarować. 2. "ZWAROWAĆ, 'ZWO-
ROWAĆ, ob. Sworować. ZWARTAĆ, vb. Wartać. ZWAR-
TOGŁOWrEĆ, ob. Wartoglowieć

*ZWARTOKĄT, a, m., ostry kąt, ciii fpifeiijcr S?infcl. Tr.,
oppos. rozwarlokąt.

ZWARTOW'AĆ, ob. Wartc^ać. — Addas : Kto często ban-
kietuje , nie wiele xiąg zwartuje. Cii. Ad. 576. biiTd)Mćit=
tern, biiriilcfcn. — Fig. Ir. Zwariuj wszystek łeb twój, nic
tej konsekwencyi nie uczynisz. Orzech. Qu. 192. (prze-
Irząśnij). Dla wyśledzenia miasta, i aby je wyśpiego-
wać a zwariować mógł, posłał sługi swe do ciebie.
Uudn. 2 Sam. lO, 5. (aby przepatrzyć miasto. Bibl. Gd.,
turifpioniren , biir^Difitircn).

ZWARYCZ, a, m., robiących około soli warzonej zowią
zwaryffze. Nar. fjsi. A, 289. in Snljfiebcr , ©al5fod;er ,
§aflor, ob. Warzyć.

ZWARYOWAĆ med. dok, g. 1 ) ob. Waryować. _ §. 2 )
Yerb. acliv., n. p. Gdyby kio kwartę Łiwałtem pobrał,
albo szafunek jej prawem przepisany impedyował abo
zwsryował . . . . Vol. Leg. 3, 68. powaryował, odmienił,
zmienił: Bcranbcni , abńnbcrn.

ZWARZYĆ cz. d(k., Zwaizać i:\edok., § 1) zgotować na
ogniu , jufammenfoc^en , sufnnimcnf.ebcn ; Slov. zwafiti ,
zwsrUjji ; Sorab. 1. fwsricż: Yind. fvariti , ( variti , fva-
rjali, reszyiralis roztopić) ; fiog". svSrili : Dosn. svrucchiti,
zgriati , (cf. zgrzać) : /iosH. BSBapHTb , BSBapiiBaib. Zwa-
rzyć śmietanę, dać jej się zwarzyć; bie (Eabiic jufnmmcn
rimicii laffen , jufammtn ^abm laffeii. Śmietanka sie zwa-
rz_\ła , ifi jiijninmcn ijclaufen, gercnnen; Ross. cBepTHyitca,
CBeprtrbca , cfiepTusaTŁca. Od satnego ranka Kłócę się;
zwarzyła się dwa razy śmietanka. Nieme. P. F. i. — g.
Zwarzyć liście, zioła, kwiaty, powarzyć , upałem' lub
zimnem ścisnąć, świeżości pozbawić , pomarszczyć; 8aub,
Slumen, ^*flanjen gleidifam Berbrciiiicii , inelt inadicn. Gło-
wa skłoniona jak róża zbjtnim słońcem zwaizona. Kchow.
Roz. 111. Róża upałem słońca zwarzona, daje jeszcze
poznać , jakiej rano była pieknpści. Węg. Marm. 1, 194.
Kraje zwarzone słońcem. Teat. 50, óO. Kłosów szczu-
płych i zwarzeniem zarażonych. W. Genes. 41,6. (wia-
trem warzącym zarażonych tb. 41, 27; wysuszonych od
wiatru wschodniego. Dibl. Gd. ; wyschłych od wiatru, ib.)

ZWAŚNIĆ - Z W Ą T L E Ć.

H73

W Knidos zimno kwiatów nie zwarza i wiatr się nie
sroży, Zefir wonnym rozwija Ichniiniem pączek róiy.
Sigm. S. W. 5. Drzewa straciwszy liść zwarzony śnie-
giem , Zieloną barwę znów biorą stradaną. Zab. Z, 154.
Wiatr północny mroźny a zwarzający chłodem swvni
ściska I spaja nasienie, aby nie 'zbuczniało w ziemi albo
nie zwietrzało. Cresc. 110 Mróz, który się trafił w no-
cy przed wniebowstąpieniem , zwarzyl młodą koniczynę,
tak iż wszystka zczerniala. Pam. 85, i, 149. Srogi smu-
tek piękność twojej twarzy Tak właśnie niszczył , jak
mróz , kiedy kwiaty zwarzy. Teat. 44. d. 14. — Poszedł
ztąd , jak zwarzony. Ld. jak powarzony, .=puśc.ł z kwin-
ty ; mtf miitbig , Dcrftimjiit , er lie^ bie Sliiijcl bdtiflen. —
Tak się wnętrznio skwarzy. Tucząc miłość nadzieją, co
go pewnie zwarzy. Zebr'. Oiv, 17 ; sterilcm nulnt amo-
rem , zwiedzie go , zawiedzie , zasmuci ; fie lt>irb i()ll tdlt=
fd)eii , ibm tcM fc^Ingeii. miglingcn. — §. 2i Zwarzyć że-
lazo, fetrum jractum vel ferramenta duo plitruie ignc co-
ttdiinare. Cn. Th. 143o; żelaza kawałki rozjialone spoić ra-
zem. Wiod. zlutować, polutować żelazo : jiifamiltcn lotben ,
jufnnimcn fcŁiDeifien , anidłiucipcn ; Cam. svarim, (vareniza >
lulow^inie) ; Viitd. nayariti. privariti, savariti, savarjati, lotali,
viilati, pervariti, pervarjati , sayotiti, sazyirati; Croał. V3-
rlm , yarrim, yariti, priyarujem, (yarnkza ferrumen , glu-
ten):, Rag. zayariti; Slav. priyariti; Boss. ceapiiTŁ, CBa-
pnsaTb , npiiBapiiTb , npiiBapnBaTt , CKOBaib , ckjh) , cko-
BbiBait , (cf. skuć, kuć). Jak poznać, że stal tyle roz-
grzała się , że ją z żelazem zwarzyć, czyli do żelaza mo-
żna iirzylutować. Os. Bud. 571. Żelazo to ku zwarze-
niu się godzi. Badz. Jcz. 41, 7. (kujący na kowadle
mówił : do lutowania to dobre. Bibl. Gd.]. Zwarzenie
żelaza Bofs. npiiBapKa , CBapKa. Zwarzony, Ross. caap-
HbiB, (HaBapHbiii 1 ) tłustością pokryty, 2) przykuty, prze-
kuty ). — Anatom. Kości się zwarzyfy, zwarły, spoiły
się , zrosły ; bie Siictlien babcn ficC yerlnnibcn , fiiib 5iifam=
men ijcwadifcn , finb nneber gnns geiitorbcn. Stochmal złamki
kości zwarza. 6yr. 995. Stochmal kość w nodze abo
żebro na dwoje przełoroione zwarza. ib. 994. zraszcza ,
o6. Zrościć, suianimcii tua^ifcii mndjen.

ZWAŚNIĆ CS. duk., waśnić, powaśnić , pokłócić, zwadzić ;
pfantmen fcjeti , gegcn ciiiniiber oiifbriiigcn , roeifelfeitig gcinb'
fd)aft enegcn. Zwaśnić się na kogo ■■ powziąć waśń,
gniew, nienawiść: eiiicn ©rcll gcgcii jcmanben faffeit, ouf
ibit crbittcrt iticrbcn , fic^ erbittcrii , crbopcii. Wi lżąc bra-
cia , iż ocico więcej Józefa miłował, zwaśnili się nań,
a nie mogli z nim mówić łaskawie. Radź. Genes. 37, 4,
(nienawidzili go. Bibl. Gd). Zwaśnili się na mnie lu-
dzie zazdrościwi. / Kc.han. Ps. 78. Niewinnego na krzyż
przybić dali , uporczywie się na niego zwaśniwszy. Odym.
Sio. 2, M m 2 b. Kupnym gniewem zwaśniony. Bald.
Sen. 21, udający gniew.

ZWATLIĆ cz.dok., wątiić , powątlić , nadwątlić, wątłym
uczynić, osłabić, wysilić, naruszyć, nadwerężyć; |itl=
Wllig mndtcn , \djwa^ madjeii , [(Łn)dd)cn yr. et fig. tr. Ta
woda może pomódz , gdy kto zwatloną pamięć ma , ii
prędko zapamiętvwa. Syxt. Szki 'i2ó. Zwąilić się, ZWĄ-
TLEĆ iiijuk. dok., stać się wątłym, słabnąć, osłabieć;

1174

ZWĄTPIĆ - ŻWAWY.

Z W A Z Y C.

dinfallifl , fraftlod, )d;irnd) werben. Zwailał i obalił się
świal, zwąllili się wszyscy ludzie zienisiy. Budit. Jei. 'ii,
4. (ui)ailt)ie ziemia . zwalieje i obali się okrąg ziemski ,
ziTiiiIIrją wysokie narody ziemskie. Dikl. Gd.).

ZV\ĄT1'IC med. duk., Zwąipiewać lontin , nsdzieję utracić,
cf! rozpaciyć ; ucrjpjcifelii , >ic Jpoffuiir.d ocrlicrcn , allc ^i)ff=
jiung aufflclicn ; Bok. zautaii . (cf. zaulać, cf. zuchwalićj;
Sorub. i zaczwubluyu ; Cum. zijcam ; Vind. sdvojiti (cf.
na dwoje), sdvoyti , odvupa(i (•cf. ufać), szagati , zaga-
(i, sazagaii , szviblati; Cruat. zdvojiti , zdvajam ; liuss.
3'HUTb , JllblBP.Tb , OTiaflTbCfl, OTCaHBaTbCfl ; Eccl. oiiia-
4t')K4irniCH. Zazdrościwjm jest cudzej sławie ten, któ-
ry >n>z;,>lkiemi niewstydy zmazanym będąc, zwątpił, aby
jejio imię vv potomne czasy miało kiedy być sławne.
Zygr. Pup. 519. Ciezka z tym bitwa , który o swym
żywocie zwąipił. Gorn. Di. 95. (który życie swoje ma
za stracone). Mistrz zwątpiwszy w sobie , do Kazimie-
rza przyjechał. Biel. Kr. 424. (serce, oluclię straci>'.szy ;
er »erIor \>ai S)iXl . ben 5D?iit[» ). Zwątpienie , strae.-nie
czyli strata nadziei , serca, otuchy > rozpacz, ta:5 '^er-
jifcifdii , Me 5jcrjn.'eijlmi() , tnd Slaiijiben bet ^ojiniiiifl, bie
^i<ffiuill0»li'fiflfcit ; f<«/). zauf.ilo.'il. iaufalstwj, (cf. zuchwa-
łość); \iiid. sdvojeznost , sdvinosl, szaglivosf, greiflic-
nosl, sgreidmiist ; Sorub. i. zaozwubiuwano ; Croat.
zdvojenje ; Hoss. omaauie, OTiaHiiiiocTb, neiaflHie, jhu-
jucib , yiiuiiie. Zwątpiony, o klóiym nadzieje stracono;
Hoss. y-HU-itri , fliifij.'(jcbcii , c])nt .V)riTiiiiiifl , ii'0 mm alle
^ojfi.llllfl '.Hrloreil liat. Z domu wypędzones^o, z wła-
siiycli dóbr. wyrzuconego, posjrózek i broni zabójców
unikającego, do domu przyjęła; gościa swojego zgubio-
nego JUŻ i zwalpioiicgo ratowała. Sitm. Cyc. 32. Miał
w domu swym pacholę schorzałe I paraliżem ciężko
udręczone, A od lekarzów już prawie zaąlpione. Odym.
tsw. X 2. Koję sie byś żyw został, byś nie był ś.Tiier-
lelny , zwątpiony, o puer ut sh iilalis metuo. Cn. Th.
540. Niezwatpionego zdrowia, nieśmicr(elny jeszcze. Cn.
7/i. ;jiC. W bardzo złym i zwąlpionym razie, goli się gło-
wa i na głowę przykłada się wezykatoryum. hrup. 5, 424,
( Iloh. zaufały , zauianhwy dfspeialus , cf. zuchwały).
ZWĄTfICIKL , a, m. , kijry zwątpił, nadzieję utracił;
btr ierjiiieiflcr , i)tniiiin^clu|e; Ymd. sdvoinik, szagavez ;
Cl I al zdyoilel, /. zdvoitclicza.

ŹWAWIEG, wca, m., człowiek żwawy, zwinny, żywy, obro-
iiiy ; ein frifdjer, lafdjer , uiiiiitercr Merl. Wielkim był
żwawccm. kiedy wlazł między kobiety, leat. 36. b, 35.
Hor. 2, 257. huiai. Ci^i . dziki żwawiee. Zuh. 13,257.
Aflfl/. (fjiiżeraczi. 'ŻWA WIĘDŁO , Tr., ob Żwacz, żo-
łądek. ZWAWOŚĆ, ści, 2, żwawo.ść , słowo niższego
stylu, wyraża żywą i popędliwą czynność. I'am. Wiir*;.
1,54. Lipni.'.*. Siniditeil, ĆcHafiigfcit , 2)iiiiilerf(it ; [Boh.
ćilosl ; \ind. sliivej;hnost , sliivezlilivost , shivotlivost ,
bersnosl) . — *g Zwawość; Boh. żwawosl yąrrulilat ;
o(i. pTiykiud niiej pod Żwawy, z Eruz. Jez. -;— ŻWAWY,
'_ZVN A\\ LIWY, a, e, — ie W - o odir , Żwawiuleńki ,
Zwawiiiiki, Zwaweńki inlensiv. \ — "^ Żwawy, zębaty,
caiitua lai:undia eiercitut , loqaaviter Utiyiosui , duax ,
linjualut , audax ort. Cn. Tli. 1435, Boh. żwawy gur-

rulut ; Slov. żwawy dicex , ( ob. Z*ać o ludziach , pod
Żuć , cf. ozuwca) ; frifd) mit bem SD^iuie , flleidi fertig mit
bet Slntroott , oon lufein 2Uaiile. Żaden czas, żadne miej-
sce me ma pokoju przed żwawym człowiekiem, tak ie
leż, choć je, że przez swą żwawość to sobie uczyni,
że się niegdy zachłyśnie , że się ledwo nie udawi. £Vaj.
JęŁ. E 5 Miasto Pawłowych i Piotrowych listów, Ak»i-
nasza i Skota mnich i zwawliwc ludzie czytali. Baz. Hit. 1
b. Pan len tylko o nieczystości myśli, o biesiadach, o bła-
znach, o ludziach wszetecznych a z prosta żwawych, hon.
Lor. 125, (ob. Pluijawomowny). — g. Dziś ogólniej : Z^awyt
żywy, chyży, prędki we wszystkiem , zwinny, obrotny;
fti)d) , muiltct, lebbnft ; Boh. ć:ły. tcf. czułyj ; Croal. fri-
shko , (ob l'"rysz); Vind. shivezliliij , shivotliu , shivez-
hen , poiin shiulenja, bersen , bershen ,. frulik). W wie-
ku dojżrzałym i wyslałym gniew żwawy i silny przewo-
dzi. Pikh. Sen. gn 218. (prędki, og.iisty). Ej uiuszę
iwawą pokazywać minę , a wreszcie łgać będę.. Teai. 50.
b, 119. (dobrą, wesołą, zuchwałą nnnę ). Zwawcńka
jejmość, muszę ja być potulnym. Teal. 25,50, (o/'. Zuch).
Zwaweńki jest. ih. i ,19. Ta besly|ka żwaweńka ji:->t ,
muszę z nią Irochę potańcować ib. 53. b, 36. Zwaw<>'
żywo! chyżo! nuż I ruszij ! frifd; I vi)iti)att5 ! ru|rr bid) !
Stoii. friśko , hore , (cf. góra).
ZWAŻYĆ Ci dok.. Zważać niedok , odważyć wsgą, ważąc
ciężkości dojść; (ibiDfijeil , nilf bet ffi.ioe ; {BA. zważili ;
\ind. SYDgati , poyagali). Cokolwiek wydasz, zluz a
zważ , a datek każdy i wziątek napisz. 1 Leop Syr. ,42,
7. (wydawaj pod liczbą i pod wagą. Bibl. Gd.). Przę-
dziwo '^}Ol■lo&■Jli , polym zważyć wszystko na kamień ,
oddać dworce; ona to ma na wagi podzielić* kmiolo-
wnom. Haiir. Ek. 77. Próżno cnota łzy leje, daremno
sie żali, Widzi bóg , i na_ równej wszystko zważu szali.
Zab. 6, 179. Mtu. — g. Zważyć co, równa wagę z kim
trzymać, równoważyć, jednej wagi być; etiua-S (iiiimie(jen,
gleic^ee ©en'id)t ^iilteii. Przyrodzenie we w>zystkicli swych
sprawach siara się o pomiarkowanic między rzeczami,
i żeby jedna z diugą jakby zważ\ła i sztychowała Bo-
ler. 2, B^h. sważiti, swazowali depninere. — Z«niyć
co, balancować, ekwilibrować ; ettPil^ ['illflUjittn , ctiui"
gen . Ifiigcii. Z«ażjł jesmn ogromny, na lltkiora cisnął.
Dmoch. U. 2, -209. — g. Zważyć co, przeważyć, iilłetwit-
gen; zważvć sie , przeważyć sie, przechylić się dla cię-
żaru, ubermiegen , fibcrfippen , uberfdjliigen. Charteczka sko-
czywszy na s!ół , zważyła się z stolikiem, i nogę i/j-
mała. teut. 48. b, 14. — g. Zważać, uważać, roiwai ,
baczyć; criDiigen , fimeifcn , etaditen. Ale zważ lylko , im
co to mr.ie narażasz! Teal. 24. e , 80. I nad l>m się
nam zastanowić /daje. Choć rada dobra, xw»iyć kio ją
daje. Zab. 12, 307. Nic lego me zważaj. Teal. 50. ,
61. (me uważaj, nie dbaj, nie słój o co, fldjte ei< iiid'l .
Nie zważając, nie zważywszy, mimo, pomir:ui ; \ind.
djli , niepovanzlianu, nepofhazanu, nepurailaiiu, ongf"
ad)tet, płinernd;tet. Jeśli modmś lo kupi iwit-rcudło , a
w mm s:ę zważać zechce z pilnością, bciliie lam mógł
swoje widzieć głupstwo. Teat. 49. d, 10. (uważnie sic
przeglądać, sobie się przypatrywać). Przebóg, czy sif

ZWAŻYĆ - ZWĘŻĘ Ć.

oslyszałcm , czy dobrze zwaiafem ? Teat. 44. b. 57. (uwa-
i,iiem , widziałem, postrzegfem). — Nie zważony im-
posib., nie do zwaieni.i , ni« do zgnintowania , nie do
zgłębienia ; iinfrijniiiMid) , imermcfflii. Sądy boskie nie-
zbrodzone i niezważone. Sk. I)z. 854.

ZWAŻYĆ, ZWAŻliC, o(>. ZweŻYĆ, zweżed. ZWE , ZO-
WIE, ob. Zwad. ŻWE, ŻUJE, o6. "Żuć, zwać' ZWE-
CHNĄĆ, ob. Zwąi-hnąć.' ZWECOWAC, ob. Wecować ,
odwecować , powecować.

ZWĘDZIĆ Ci dok., Zwędzać niedok., ob. Wędzić, powędzić ;
zwiędłym uczynić; licrńiidjmi , im 9faii(^c unb §ije ocr<
bcrbcH, tvelf mactic, nii^borreii pr. et fig. tr. Kapusta ma
być pod wieczór sadzona , ile dnia gorącego ; bo opa-
rzelisty czas mdli ja i zwędzą. Syr. 1113. Jednych za-
bije, drugich głodem zwędzi. Wad. Dan. , 2D4, ob.
Morzyć , zmorzyć.

ZWEŁMEĆ nijak. dok. , w wełnę się obrócić, . stać się
wełniastym , nipUij werben. Z zwefni.iłej skóry łuska
oblazła do znaku, Same ości zostały przy linowym la-
ku. Fot. Pocs. 711.

ŻWER, u, m, [oh. Żwir 5]; ŻWEROWATY, a, s, [od żwi-
ru , »on grobcn Sniib 2| n. p. Ił powinien się w wodzie
rozpuszczać ; gdzie części zwerowate osiadają na dno ,
a potym prawdziwy ił opada na źwer w postaci mułu
białego. Bizost. Din-li. i 1 7. [ob. Żwirowaty 2J.

ZWERBOWAĆ, ob. Werbować, zawerbować, powerbować.

ZWERYNO , a, wi., miasto, po Niemiecku ©dliDcrin. Klecz.
Zdań. 27. Szwcryn , w xięstwie Mekleinburgskim , nad
jeziorem Szweryńskim. Dykc. Geo^r. o, 31.

'ZWĘSZYĆ tz. dok., 'spąchać co, poczuć jako pies węchem.
Cn. Th. 1039; zwąchnąć , zwąchać. Wiod. auśanttcm,
nii^fpiiren , fliiśfdjtiiippern pr. et fig. Pies zwęszył zająca.
Tr.^ Hołysz zwe«zvł u babki złoto. Tr.

ZWĘZYĆ , 'ZW.'\ZVĆ Ci. dok, Zwężać niedok., węższym
uczynić, ciiiier mndicft , pereiujen , fd)mńlfr mac^cn, fcbmal
mad]cn, BCrfdimńleni. Zwężyć się, 'ZWĘŻEĆ nijak, stać
się węższym, fcf)ni>iler irerbeit. Zwężam czego, wycień-
czam. Co. Th, 14.TD. Zwężenie, wycieńczenie, atleniia-
tio. Cn. Th. 1299. Rury te były szersze na początku, a
ku końcowi croraz bardziej s'cieśnione i zwężone na»kształt
trąby wywróconej. Boh. Dyab. 2, 126. Łódź na przod-
ku wazka, w pośrzodku szeroka, na ostatku także zvvą-
żona bywa. Żarn. Post. 72. Ziemia zwężona u obu
wierzchołków. Z^ib. 2, 28. Alb. (wklęs'nionaj. Wyspa ta
idzie nuprzód szeroko, a potym się zwęża , aż sie koń-
czy potym jakby klinem. Boter. 119. Im bardziej zbli-
żamy się ku wierzchołkowi pasma gór, tym więcej zwę-
żają się doliny. Slaf. Bu/f. 195. Zwęziło sie łozę, tak
że drugi spadnie, a kołdra też tak wazka, że obudwu
zakryć nie może. i Leop. Jez. 29, 20. Wujek. id. (krót-
sze będzie łoże , niżby się kto mógł rozciągnąć. Bibl.
Gd) — Fig. Ir Zwężyć, ścisnąć, uszczuplić, zwąllić;
fcfcmńlcrn , ptinimncn jieben , f^iuńdien. Kłodę baranią oraz
z potężnemi .^uki w kocioł wiedma wwaliła ; te członków
zważają. Z br. Ow. 170; {mii)uiiiilHr). Pan czartowskiej
mocy zwężył /umc. Gd. I'l0. Pan czartowi sił zwężył.
ib. 153. umniejszył, skrócił, osłabił.

Z W I A ('. - ZWIASTOWAĆ.

ir

ZWIAĆ , ZWIEWAĆ , ob. Zwionać.

'ZWIAUKI , "ZWIADY, ob. Wzwiady. wywiady, wywiadki —
Addas : W zwiady jechać, na zwiady, w ś[iicgi jechać. Wiod.
flllf ffutlbfdiaft. Bierze z sobą Mentora , jak na nowe zwiad-
ki. Jabł. Tel. 83. (żeby się czego nowego dowiedzieć).
Przez niepotrzebne na coż trudzisz zwiady Umysł, co
mniejszy jest od wiecznej rady? Hor. 1, 2tl. szperanie,
©rubcle^tii. "ZWIADOWAĆ cz. dok., dojść wiadomości ,
zgłębić, dowiedzieć się; erariiiibcii , ^trforfc^eii , erfn^ren.
Rzeczy mu dał przyszłe zwiadować Zebr. Oiv. 65 ; srire
futura dedit.

•ZWIĄSKA, "ZWIĄSKOWY, ob. Związka , związek, zwią-
zkowy.

ZWIASTOWAĆ, "WIASTOWAĆ, WZWIASTOWAĆ (.f. wie-
ścić, zwieścić, wzwiady) cz. dok.; Zwiastowywać rze^tt.;
■§. oznajmić, opowiedzieć ; aiiseiflen, Łcridjteti ; (Boh. zwesto-
wati ; Vind. napovedeti , nasnaniti , sasnaniti , osn:inili ,
osnanuvati , sapoviedati , napovicdati ; Sorab. i. pźiżje-
wam ; Croal. nazvescham ; Rag. navjestiti). Poczekaj
mnie tu maluczko , jedno że te rzeczy zwiastuję oj-
cu swemu. 1 Leop. Tob. 5, 9 (powiem. 5 Leop. Bibl. Gd.)
Zwiastowałem mu , co mi się zdało być prawdziwego.
1 /jeop. Joz. 14, 7. (powiedziałem mu. 3 Leop : odnio-
słem mu tę rzecz , ji'ko było w sercu mojem. Bibl. Gil)
Wróciwszy się do króla, wyprawił a zwiastował mu onę
wielmożność Symonową, i wszystko co jedno widział.
1 Lnop. 1 Mach. 13, 36. (powiedział. 3 Leop.: odniósł
mu one słowa i zacność Symonową. Bibl. Cd.) Ty słysząc
z ust mych , co mówię , zwiastujesz im ode mnie. Smotr.
Lam. 13. Mamyż zwiastować te wszystkii^ słowa, czy
nie ? 1 Leop. Jer. 56, 16. (mamyż królowi opowiedzieć
te wszystkie słowa. 5 Leop. ; zaiste oznajmiemy królo-
wi te wszystkie słowa. Bibl. Gd.) Ogień boży zstąpił
z nieba T popalił wszystliie owce i pastuchy, jedno żem
się ja 'wżdy wymknął, abym ci to zwiastował. 1 L^op.
Job. 1,16. (powiedział. 5 Leop.; abym ci oznajmił. Bibl.
Gd.). Wiastuję tedy tobie , iż ci ma pan zbudować dom.
1 Leop. i Faral. 17, 10. (opowiadam. 3 Leop.; oznaj-
miłem ci, żeć pan dom zbuduje. BihL Gd.). — §. Zwia-
stować publicznie, obwieścić, ogłosić, rozgłosić; IJc»
famit maścił ,' Derfiinbigcii. Ja zwiastuję sprawiedliwość
Iwoję. 1 Leop. Jez. 57, 12. (objawię. 5 Leop.; opovviem.
Bibl. Gd). W tym zaiste zwiastowana będzie spraw'ie-
dliwość i dobroć twoja panie. 1 Leop. 4 Ezdr. 8 , 36.
(będzie opowiadana. Bibl. Gd). O jakoż piękne są nogi
na górach ' zwiastowajacego i każącego pokój , który
zwiastywa dobro. 1 Leop. Jez. 52, 7. (który opowiada.
3 [jCop. ; co pocieszne rzeczy zwiastuje, i opowiada po-
kój; tego, co zwiastuje dobre, i opowiada zbawienie.
Bibl. Gd). — Thenlog. Zwiastować komu co od boga,
(tm 3?amen ©otteśl serfunbigen , aiifunbigen. Anioł zwia-
stował i objawił narodzenie pańskie. Dambr. 35. Wspo-
mnij sobie na ono, co anioł pasterzom zwiastował , to
jest, iż się nam narodził zbawiciel. Zar;i. Pusl. 396.
Zwiastowanie panny Mtrvi , święto zwiastowania panny
M^irvi; bic 5?i'rffinMił!nin OTanń, 'SHańa 5^crfi'mbiii|nn(j , ba3
SWaricn ScrfiiiiMijungś Jeft ; Boh. zwestowanj ; Slov. zwe-

1176

ZWIASTUN - ZWIĄZAĆ.

Z W 1 Ą Z K K.

Stowini b. p. M. ; Carn. obehlenza ; Yiiid. obahtenza
(cf. obietnica), obehlniza, osnaneiije divize Marie , venab-
tniza; Croat. nazveschenye Marie; Rai; nivjSsctenje go-
spino , navisctenie biaxene góspee ; i'/aD. blagovist ; Ross.
et Leci. c.uroKti|ieiiHie , adj. ójaroetmoHCKifi. — Zwia-
stować przyszfośc', wieścić, wróżyć, przepowiedzieć, pro-
rokować; 'i)ul;er>jer(unt»igeii , roaliriaflcn, propj^ejeijjcn. Kró-
lu , lv z daru Feba zwiastujesz przyszłe Grekom rzeczy.
Dmoch. II. 6. Rzekł król do Kalchasa : zawsze ly widzę
jesteś nieszczęścia prorokiem , I nic nie umiesz dla mnie
zwiastować przyjemnie. Dmovh. II. 1. ZWIASTUN, a, m,
zwiastujący co; Crout. nazveszitel ; /?aff. nayjecitnik , na-
yistitegi , 'ber ŚcrffmDiflcr. W rodź żfń<k. ZWIASTU.N'-
KA, i; Croai. nazvesztitelioza . tie SSerfuiitiiocriiiii. Zwia-
stunka ta najszybsza z twych posłów skrzydlatych. Priijb.
ililt. 81, posłanka, Tęcza, Ins.
'ZWIĄŻ, o6. Związek , związka. -^ ZWIĄZAĆ , "ZWIK-
ZAC, /" zwiąże cz. dok., 'Zwięzywać, Związywać częstl ,
zwiezuje /)r. con/iH. ; Boh. swazati, swaźi ; Slov. swazu^i ;
Sorab. 1. zweźuyu, zwezu ; Vind. svesali , ves3ti , ukup
svesati , svesliuvati, pervesati , zyesujem ; Bosn. suezati ;
Rag. sv(}zati , svextvati ; Slav. svśzati ; Ross. CBflSUBaio,
cnJOTiiTk, cn.iomiBaTb ( cf. spleść), (cnacTii, CBasaib,
CBH«y, BHiKy, (dziać pończochy, wiązać, dzier/.gać) ; Eccl.
ciKft^ATH, cBHsyio, CBa*y, ciK.iioYimi, ciK.AioYiTM ; zwią-
zać części w całość , lub dwie i więcej rzeczy w kupę
wiążąc złączyć, połączjć , spoić ; juMmmcil liiilbcit, UCD
Diiibcii , binbcnb Bcrciiicn, yerfetten, uerid)liiiiKii /"•• «' fig.
Ir. Co zfamanego zwięzać a opatrzyć. Rej. Post. E e e
i. Wstążka, która sobie na noc zwięzuję włosy. Teal.
20. b, 25. zawięzuję , bie S)iiaxi aiif['iiibeii , jufammeii Fin'
bcil. Związać głowę chustką. Tr. zawiąz.ić , obwiązać ,
ben }li'pf pcrbinbeii. Wapno samo nie zwiąże cegły z ce-
głą, bez przyinieszania piasku. Kluk. hop. 1, 508. bCt
Ralf allcin fcinbct iiiĄt bie iiąd. Na twardej drzewa ko-
rze, ostrym raz krzemieniem Związiiłem \vł:,sne irnię z
Temiry imieniem; Godzien tani przybiegałem, aż je-
dnego rana Cytta była związana. Śzym S W. 65. w je-
dnej cyfry ciągu powiązałem, 10) ^ątte bie tctbcii 3?nincn
tn cinc 6f)i(fcr ucrfc^lmiflen Związanie dwu natur do je-
dnej osoby , umu liipostntica. Birk. Kaz. Ob, li 2, ( cf.
zlanie). W tym sztuka umieć związać treść całego wą-
tku , Żeby wszystko z jednego płynęło początku. Dmuch
Szt. R. tJ6. (pozwiązywać). Dwanaście znaków niebie-
sich zowią związania gwiazd. Sobk. Gsom. 5, 51. kon-
slclacye , Sternbilber. — §. Związać , wiążąc zawrzeć ,
zawiązać, zamknąć, skrępować; }ul<inbcn . jlliniK^cn , JU>
fl^lie^en. Zwiąż teraz worek , żeby się co nie wysypa-
ło. Ld. — Fig. tr, varie : Ninaj dziecię drogie moje.
Niech zwiąże sen oczki twoje. Groch W. 5G1. jumacfcen,
juf(f)liePeii , ucrfd)IicPen , fc^licpcu. We śnie zmysły z.'wne-
trzne są zamknięte , i niby związane ; na jawie zmysły
zewnętrzne są otwarte i wolne. Boh. Pr. dod 52. Wszys-
tkie me zmysły są niejako związane, I w niespodzianych
pociechach zdumane. Puil Fida\Q. 'Azaż me pomnisz,
że jest związana moc twoja '^ Rej. Poit. i' 51. ( skrępo-
powana , określona, ograniczona). Patrząc na potom-

stwu z innej żony, a sama się niepłodną i związaną ba-
cząc , płakała. Sk. Żyw. 2, 52. ( żywota zamkniętego ).
Tobiem związał język , tobie go rozpuszczam. 5*. Dz.
325. zamknął mowę , bie ^un^e fcffeln. Po porodzeniu
Jana chrzciciela ojcu się nieme ^usla i związany język
na chwałę boską otwarza. Sk. Żyw. 423 bie ^eltibmte,
gefcffelte SwsJf- Możecie rozwiązać ono troskliwe a grze-
chem onyin związane sumnienie. Rej. Post. £ e « 4.
obładowane, uciśnione, obciążone; bela|łet , f^imer be-
laben. — Związać komu grzechy , nie odpuścić ; einem
bie 6iinbe bcljalten , fie nitJ)t eriaffcn. Pan Chrystus ś. Pio-
trowi rzi'kł: cokolwiek zwiążesz, będzie związano Si:'zerb.
Sax. 15. Tobie dam klucze królestwa niebieskiego , iż
cokolwiek tu zwiążesz na ziemi , będzie związano i «.v nie-
bie. Rej. Post. E e c i. — Związać dowodząc, dowo-
dami przekonać, przeświadczyć, "skonwinkować ; mit ©tńii-
ben itbcrjoiiijen , conyiiiciren. Przymuszasz mię , abym cię
twemi słowy związał, boś mówiła, że.... Baz list. li.
Ja ztąil na ostateczne wiązanie rozumów waszych taki
układam dowód. Bals. A'ie(/i. 2, 220. — §. Związać kogo,
obowiązać, zobligować; einen yerbinben, Dcrrflii^ten, ob-
lijireil. idź a pogrzeb ojca swego , jiko cię związano
przysięgą? 1 Leop. Genes. 50. Nie tajnoć , jakim mię
związał obowiązkiem. Teat. 42. d, 2. Oświadczeniem
swym zwięzujesz mię wielce. Teat. 29. c, 13. Miłością
został związany. Past. Ftd. 21. (zniewolony, zjf ty ). —
g. Przy wielkiej ■experyencyi nie mniejsza ku panu
wierność się w nim związała. Nieś. i , 20. zawiązała ,
ugruntowała ; fi(^ feftfcgen, \id) begninben. — g. Koń pod
nim dwa razy związał się, i nogę złamał, ilon. 71,854.
zwinął się, i nogi splątał, poplątał, bie ^u^t yciivi(fcln.
— ^ Sokół zająca związał. Tr. uchwycił, ułapił; mtł
ben Slaiien falfen , fe|ł (jalten. — g. Związali się z sobą
nieprzyjaciele. Tr. natarli na siebie, zwarli się z sobą,
zetknęli sie ; fie flerictDei! ^axt an einanbcr , ipurbfii banb-
OCineiii. — ZWIĄZEK, zku, m.. ZWI.ĄZKA, i, ;.. 7.\VI.'\Z.
u, m, *ZWIĄZA, y. y, i-; Boh. swazek, zwazeek ; Slof.
swazek , fwazek ; Sorab. l.zwazk, zwozeno (zwazanoCci
religatio) ; Sorab. 2. Iwestk , stiask ; Cant, svęsa ; Yiiid.
vesa , savcsa , ves , vesilu, veslei, vesiza, perves , punt ;
Croat. zvezilo, zayesay ; Dal. vecz . zaveza ; Bosn. sve-
za , svezaccja , zavesg:>j : Ross. cBfl3b , 3Bfl3Ka , CBHauMKa.
cpepiOKt, CBepTOiiCKi. Związek, związka , to czym zwję-
zują Cli Th. 1453. c?ym do kupy zwięzują , polączają,

spajiją; iai J^jiib, Sinbcbiinb , bie Siiibe, a\iti monńt
mail biiibct, jiifammeiibinbet. Krzywa "zwiąską włosy się
pachniące zdobiły. Otw Oif. 181. Związki sobie i cór-
ce swej z głowy zrzuciwszy, 1 roztarcbane ołtarz mocno

obłapiwszy Otw. Ou>. 583. W stawach kośi-i łąi'zą

się z związkami ligamenta , t. j. włóknami mocneiiu ,
białemi , ślnacemi się. ZjoI. tJt). wiązadła . ^i^ainente
5)diibcr , >liioii'ii9orliinbunflen. — Fig tr. Związek , zwią-
zka. krwi, (irzyjażni . miłości, spólnictwa i I. d. ; ba*
8anb bet ^hitfreKiibfdjatł, ber 5riiinbi*afi, ber iitbt ; Ross co-
BOKyiiHOCTb. cooómeiiie. coiOJi, coyat {ob. Suju^z) . Eccl.
co4Boeuie, cik.\mvcniiic , ciuiKOif"^**'*"'*' c»ii(>iiaibcTiio.
Ślub nierozdziciną 'zwiąską męża i żonę wiąże. Aurn. Kat.

ZWly^ZKOWY.

z w I A z Ł Y - Z W 1 Ć.

1177

276. Zwiąska małżeńska nigdy rozwiązana być nie ma.
li. 286. Jeslże to prawda , że jesteś LIizkim pójść w
Kwiązki z Florysą? Teat. 11, 81. (ijobrać się z nią, po-
ienić się). Scipio i Leliusz miłości i cnot zwiąskiem
spojeni. Warg. Wal. 278. "Sprzyjaźna skłonność naj-
przedniejsza jest towarzystwa zwiąska. Baz Modrz. 8.
Ustają związki krwi, gdzie związki ojczyzny obowięzują.
Gaz. Nar. 1 , 31)3 b. Bóg prawdziwy, żywot wieczny, są
spięte społem przez zwiąskę jedne. Farnow. 89. spój,
łańcuch; SfttC, Sliflirnfil^lffl- — Związek myśli między
sobą , gdzie sie jedna z druą;iej wywięziije , (ef. zwięzły).
Tu nie masz związku ; Rvss. uecBflsima , HecK.ia4ima ,
(cf. nieskładnie). — §. Związek , związlo , bycie z sobą
wziązanym , sj)ojonym , [lołąozonyni , sp ętym pr. et pij ;
6ie 9>cr[iinb;iii() , 3ii[>ia™ei'.iierbinBung . 5>trciiiiflmig , 3>irfct<
tling , t>cr 3>erciii. Drugi kształt spojenia kości w czło-
wieku bez ruszania się, nazywamy związkiem, connexio.
Perz. Cl/r. 24. Związki , związy , stawy w ciele , He ©liC'
bcrgeicnfc , bic ©cleiife im Eiirpcr. Olej ten żyłom sucbym,
związkom, i tym wszystkim częściom, które krwi w so-
bie nic mają, służy. Syr. 457. Gożdziec od głowy na
dół do zwiazów spadując miedzy błonami guzy robi.
Petr. Wod. 22. — ■ Kto z trupów i z wilgolnej masy,
W majowe, w letnie i jesienne czasy. Tysiąc odmien-
nych much , gadzin , wywodzi , Zkąd 'zwiąż cudowna ich
taka pochodzi? Suszyć. Pieśń. 5 L, i ft. (łańcuch, pa-
smo , szereg ich). Wiecznie już trwa ona związka. W,
Post. Mn 71 , (cf. przymierze, spółka, społeczność,
zjednoczenie). — g Związek > części, lub rzei'7y zwią-
zane z sobą. to co z sobą związano; baś 9>crhmbciie,
mit cinatiber Sn^nimeiigebiiiibciie , haś Siinbcl , etn Siiub.
Związek, fascic.ulus , zawiera w sobie l)]e, wiele ji'dną
ręką do piersi krzywo przyciśnioną objąć można. Krup.
O, 253, (cf. snop, cf. garść, przygarść, cf. szczypta).
Nic po wymowie, jeśli w każdecn związku słów, co Ła-
cinnicy senteniyaini zowią , nie będzie znać bystrego
rozumu. Gorn. Dw. 52. — §. 2) Związek krępujący,
zniewalający, związki < więzy, gcfcl , Sailbeil , Seltcil ,
przeszkody, $inbcniiiTe. Syn Krezusa przemówił, widząc
ojca swego W blizkim niebezpieczeństwie , niemy z przy-
rodzenia, Jako się człek zatrzyma mowny od mówienia,
Czytamy, że on zaraz przerwał zwiąskę swego Jeżyka.
Groch W. A 2 (iai 33aiii fcitier 3""9f '»'irb lo^. iatlj.).
Sen nic innego nie jest, jedno zmysłów wszystkuh
związek , rzecz średnia między śmiereia a żywotem. Biai.
/'os^ 121. zamknienie, zawarcie , baŻ ^crfcfclicpeii. Chrystus
dla tego za nas ucierpiał , żebyśmy od związek piekiel-
nych byli wolni. Sk. Dz. 6 14-. Zwiąskami grzechów swych
człowiek jest związany. Zygr. Gon. 527; tfunihu^). Grze-
chy ludzkie są jakoby zwiąski , któremi sie dusze wiążą.
Karnk. Kat. 214. — '§. Związek, zawiązek, zaród, za-
rodek , ber (erSłc) Seim. Kwiat ma w sobie związek owo-
cu. Zab{. Roz. 116. ZWIĄZKOWY, a, e, od związku,
do związku należący, związany, w związku zostający;
Sanb', 33unb", Simbeś-, ocrSunbcn, oerbunbet, atliirt.
O marszałku związkowym. Vol. L-g. 6, 61. konfedera-
cyjnyra, SonfÓberationŹmarfĄaU. Związkowi , sprzymierzeni,

Sl»wmk Liniewo myi. S. Tam VI.

sprzymierzeńcy, bie Scrbunbftcn. Niech na mój głos Tro-
janie i związkowi baczą . Wyraźnie wam opowiem dziś
co mvśle. Dmoch,. U. 187. 'ZWIĄZŁY , ob Zwięzły
•ZWUZUJĘ, ob. Związać.
ZWIĆ , zwi^, /'. zwije cz. dok., Zwinąć, f. zwinie, zwinę
jedr.tl. , Zwijać n\edok. ; Boh. swjti , swigi , swi^eti , swi-
nauti , swinowati; Sorab. 1. zwihyam rómadu, zwihyu •
Cum. svyam ; Vind. dol(viti ; Croal. zviti , zvijam , izviti
izYiam , izraotavam (zmntać, zviati . zginać), zavinuti
zavinulszem , zaviam , (cf. zawinąć); Rag. svitti {arcuare);
Bosn. svitti , izviti , sinotatti , izmotati; Fioss CBliTb cbh-
Baib , CBcpnyTb , CBeprtTb , CBepiUBaTb , cKaiaib , cKa-
TbiBaTb, CKaTaHUUH ; Eccl. nsBiiBaio : zwijać, wić w kupę;
jiiiammcii iwiiibeti, sufammcn micfeln. Kupersztycby te były
zwiiiioiic. Weg. Mann. 5, II. Napisał wszystkie te słowa
na xięgach zwinionych. 3 Leop. Jer. 36 , 4. (w wiąza-
nych xięgaeh. 1 Leop , 5ufamilKligcrplIt). Cokolwiek okuło
siebie znah.zł , zmiął to i zwinął, i zarzucił, mówiąc,
iż tak rozumiem się być nikczemi.ym prochem , jako len
proch albo "wiechtek , który zarzucam od siebie. Biel.
bw. 257 b. Zwijam powróz, sznurek, mci; complico ,
coniioluo. Cu. Tli. 1437. Węzły w ciele staja sie z szcze-
gólnego i osobliwszego zwicia fibr nerwowych. Krup.
5, 242, (cf. związek, związk.-i). Zwiniony jak powróz,
coiwolutus , vel qui convolvi potest. Cn. Th. 1437. Zwi-
nienie czego w kręgi. Cn. Th. 1457. Kręgi powrozów,
zwijania, koła, zatoki. Cn. Th. 316. Zwijam nici, wije,
glomero. ib. 14")7. suuimmcnmirfflii , aiifroicf.Iii. Z«ijać
w trąbkę, w kłąb; tu citt Jiiti-l)cn , tit ciiicit Siirtiid luicfdn,
n)i^^^l , fd,lagon , ciufdjlugcii , beriim fd)lat]cii , [icnim lutntieit,
^erilin tuictcill. Na to słowo mój język w trątjke się zwi-
nął Teat. 29 , 55. Zwmienie czet:o w trąbkę , labulatio.
Cn. Tli. 1437. Zsvija sie kto w kłąb. in semet comol-
viiur. conspirałur. Cn Tu. 1431. fi* jiifammcii fnatioln.
Zwija się wąż, in spiruin se colligil. Cn. Th. 1457.
Wedle zwy. zaju wąż spokojnie się w kręgi zwinął. Warg.
Wili 2i Slizki a zwiiy wąż w rozmaite się kręgi zwi-
ja i rozwija, splata się w niewysnowane węzły, kreci
się w ogniwa i prządziona rozmaite. Weresz. Heq. 115.
(zwity wąż, wijący sie, wikł;ijąoy się; fid) miiibenb , frci>
fer.b, brcbciib, jiifammcn fdjlniigelitbj. ' Sinnk w kłąb nie-
zmierzony z.itokiem się zw'ja Zebr. Ow 56; ( immensum
spiris fiiiientibiis orbcin riiigUur) Zadiimiecie sie, gdy was
z>»ija w kłęby. Chmśr Job. 73. gdy was zbije . wniwecz
obróci : ju sjłaaren treibeii , iiig @e^rallgc Itriitgcn. Zwinie

się j:ik wąż w ręi>u. Teat 43 e, 50 Wyh. kręci się

jik piskorz, n ixi\ft iiiib iptitbct iiH) . mk eiiie Sdilaitge.
Skakali i pląsali około posągu , w różne się przeguby
zwijM)ąc i wykręcając, f^ih-h Sen. /i.s^ 4, 6 skł/id;<jac,
fiift iii oerfdtiePftic Siujimacn fdjiniegfn, f&ldiigclii , brc^cn.' —
^. Zwinąć chorągwie, pro|iorce, zwijać żagle propr. et
fig. zpiiścić z tonu; bic giibncji jiifammeii tintfeln , bie 6ce<
gcl finjie^eii , golinbere ©aitcii aiifipattiicn. Jako nie zwinie
proporców swyi'h tak szerokich, wojna domowa pewna
ztąd "urrrście. Birk. n Exorb i. — Aliler : Zwinąć regi-
ment, woj-iko , chorągiew' ■. rozpuścić, abszytować ; ani

tinanbet gc^cn lajfen, ouftjeben, obboafeti, oeradfi^iebeii. —

148

Ii78

Z W I C.

ZWICHŁAĆ - ZWIEDZIĆ

g. Zwijai<, zginar', uginać; nmbeuflfll, umMnbfn. W Przodek
tarciy ulr;<li:i, leiz jej nie przebija, Znal^zł-izy odpór,
dzida końizala się zwja. Dmoch. //. 80. — Fig. Zwada
cię nie utuczy, mądry jfdno minie, drugie zwinie. Pot.
Jow. 27. na bok uchyli, bcfcitiflCit. Charakter Francuski
umie się zwinąiJ i rozwinąi', , nadstawić i ustąpić we-
dJu;; okolicino.4ci Wyrw. G^ogr. 3-24. ulegnąć , ftc^ bi-
flucmen, fifft brcbcii unb luiiiben, nad;flcbcn. — Zwinęły
się konie, zwinęły się komom not;i . związały się, spla-
tały się , bcu ^liferben bnbcti fid) bie 55"?^ uermicfclt. Wpa-
dliśmy w bat;tio wicikii! , konie poczęły się zwijać,
Strzelczyk nn^ę złamał. Tnat. i 9. b, 72. Pod nim smu-
kły Arabczyk dla bodźca ostrogi Zwinąwszy się, obali
kilku w rynsztok z drogi. Zab. 12, lliS. ZaH. Wspiął
w prawdzie nogi jeden i drugi niedźwiedź, lancmistrza
niedźwiedzia naśladując, ale z«inął się też pod nie Zab.
i2, 95. Nitgł . (obalił się, upadł). — 8. Z*ii)ąć, zwinąć
się , wySliznąć się , pośliznąć się , nilSfileiten. Broń boże ,
gdyby krok len miał nam zwinąć płazem , Los mię
smutkiem zabije, lub ręka żelazem. Zabl. Zab. 01. Trzy-
maj się tedy reki, a stąpaj ostrożnie, By-ć się ślizki
nie zwinął krok, stąpiwszy zdrożnie. Min. Hyl. 1, 2(<2.
— g. Zwinąć, Zwichnąć staw , członek, rękę nogę < wy-
winąć, wywichnąć, m Olicb Bcrrfilfcn. Stawu zwinienie:
n'jciągnij nogę zwinioną, żeby aż w staw znowu wpa-
dła. Hipp. 12G. Narzędzia do naciągania nóg lub rąk zwi-
clinionych. Czerw. Mts 57. — Fig Ir. Zwichniono buntami
państwa się wahają, aż też i runą. Zub. G, 241. wzru-
szone, wstrzęsione, crid)l"ittcrt. — §• Zwinąć czego, zbyć
czego , uwolnić się od czego ; fid; ipoooii loJtitaibfn . t\mai
loŚlDCrben, ft(^ Iiv3it>iltben. Ani pierwej zwinął strachu, niż
przyrodzenia. Zćbr. Ow. 2i5; {non pnuor anie ret'iquil ,
quam natura prior). — g. Zwinąć, zwinąć się, umknąć,
wymkiisć się, wyśliznąć się, ujść, uciec; fiitflcbcii , rut'
fommtn , bniimi lo^fommeil. Drugi czyni i za stryczkiem
śluby, [iy się j.ik zwinąć od haniebnej zguby. Zab. 15,
3lJ3. Wnet z dwóidi okrct6.v jeden w ucieczkę się zwija.
frzyh. Luz. 53. Jako I'art gruby, gdy z poboju zwija,
i tył zwycięzcy podawa zeliywy. Tward. Daf. ot. Wy-
rokowi boskiemu żaden zwinąć i uskoczyć nie może.
Krom. 186. — §. Zwija mi się , cknie abo ckm mi się.
Cn. T'i. 1437. kreci mi się na *svąi»iu ; Hag. poiUjatise
tkomu ; Slav. podvia mi se bljuvati , init iBirb fdjliiiim ,
tnir iDitb iibci, mir ift jum Srfd;eii. Trętwicje i coraz bar-
dziej zwija mu się na żołądku. Pot. Syl. 301. Ach dla
boga , jakże mi się na żołądku zwija. Mon. 7 1 , 402.
Zwijanie się na wnętrzu , nausea. Cn. Th. 1 457, ( \'ind.
savijenje Irebuha , grisha , gnsenje ■ rzniecie wnetrzne),
\>ai nebeiiiierbcii , Si^limmmcrben , Ufbrifc^ii. Oset biały
*brzydkość i zwijanie na *wnątrzu oddala, wracaniu po-
maga. Sgr. 667. Co na zolą Iku zwij:ifiie uśmierza.
Niech nam wino lwa ręka Cekubskie o.lmi.-rza Mnn. 70,
555. — g Zwijać co na co, niDrniif nbroiiibfn, Oiifauii'
ben, nbiiMifelii , mifaiiifclti , ntbnSprl", niifbaJpiIn. Zwijam
na wrzi-cioiio. Cn. Th. I 157 Kiedy na saój kłąb każdy
zwijać będ/ie , Nie prz>'strzeg;ijac pasma społecznego.
Tak na puslawę nie dostanie przędze. Wad. Dan. 02,

(cf. na swoje koła ciągnąć). 'ZWICHŁAĆ . zwikłł*.
ZWIC11N.\Ć, ob. Zwinąć, pod Zwić.

ZWICHRZYĆ, ob. W^ichrzyć , powichrzyć.

"ZWICZAKY. Birk. Zyg. 13, oh. Szwajcary.

ZWIDZIAŁO się wam co. Kom. 460. przywidziało się,
lub upodobało się, c^ ])at tui) flut v|eftbicncn , ob. Wi-
dzieć się, widzi mi się.

'ZWIEDĘ, zwiodę, zwiedzie, ob. Zwieść. ZWIEDLIWOSC,
ści , ż. , zwiedzenie, zwyczaj zwodzenia drugich, bie 3Jct'
fiibrbnrfett. ZWIEDLIWY, a, e — ie adv. , zwodzący,
»erfubrcri|Ą. S*iala tego zwiedliwe niecnoty. Lesicz. H.
T. 588.

ZWIĘDŁOŚĆ , ści , 2., zwiednienie , uwiędnienie, slan lego
co z«icdło; blf Sernulflbeit, baei 93erroclfliep , bo^ '5cr»
wclfen ; B-h. uwadlosf; blov. uswadłosC; Sorab. 1 . ly^d-
wofcż; Crottt. povenyenozt ; /Jung. elfonnyadśs ; Hon.
Bfl.iocTb , ó.iCKJOCTb. Wyspa ta brzegi ma zaćmione ge-
stenii lasy ; we śrzodku jej widać niejaka zwiędłość, kióra
za częsterni ogniami pochodzi. Uoter. 56. (cf. |<olizna).
( \ind. vedlivost , vedlust • gnuśność). ZWlEDNy^Ć nijak,
jedntl. , ob. Więdnąć , uwiędnąć , powiędnąć , utracić
świeżość, krzepkość; oern'elfcii, tuclf tiTtben pr. et fig. tr.;
Boh. uwadnauti, uwadly ; Slov. swadły; Soiub. 1. »ja-
dnu , zwadwe; fioss. ójckh^tb , no6.iCKHy.Tb (cf. Lla-
knąćj , BajuK. Ta róża , co się z pącza dobywszy czer-
wieni . I wkrótce zwiędła skwarem w suchy liść się
zmieni.... Zab. 9. 29. Z«'Y Cześć, bogadwo i sława.
To zwiądnie jako Irawa. Kane. Cd. 29.'>. Z>»iędnicnie,
uwiędnienie, amissio ligoris. Cn. Th 1455. Niezwiedły,
niezwiedliwy, nie podlegający zwiędnieniu; unocrtfClfllt^ ,
JlliUenuelfOnr. Korona "zawzdy świeża a kwitnąca , a nigdy
nie zwied/a. Rej. l'o't Eee 5. Weźmiecie niezwiędhwą
koronę chwały. 1 Lenp. 1 Peir. 5. 4. (odniesiecie me-
zwiędłą lioronę chwały. Bibl. Gd.). Śmiertelne le są dzieł»,
ja niezA-iędłcj chwały Szukając, pragnę by mnie ś«iat
uwielbiał c;:ły. Hut Ow. 93. — Fig. Nikt z nas nie jest
tvm w zwiędłej starości , czym b_\ł w kwiecie młodości.
Pilch. Sen. list. 2 . 20. w mdłej, wątłej, bezsilnej sta-
rości, im luclfoii 31Itcr. — Tmnfl. Drzewo dobrze z«iedłe,
czyli terminem butnym mówiąc, 'szyty. T-jrz. S^f. 17.
(suche, wyschłe, wysuszone). — Aliier: Kiedy choroby
wnelrzne części piersi zajmują , płuca albo serce ta-
chwytiiją, nazywają je zwiednieiiiem serca W'>'szl. Oydł.
19. t>ai .Cierjiłefp.iiin, einc Śr.infbeit. ZWIKDMĆ a. dnk.
uczynić z»ie.iłMii pnpr. et fig , welfoii mrtd<rn. Beriprlffii
lilifen. Zwiędło czynie, marcere facio. Cn. Tu. 1455 Niesjia-
nia , zgryzoty, kwial młodości zwiędiiiły. Teał. 45. b, 8.

ZWIEDZIĆ. -ZWIEDZIEĆ ci. dok.. Zwiedzać niedok., 'g.
'zwiedzieć • 'wzwiedzieć . dowiedzieć się, d<>ś«iadcz\ć ,
przNJść do wiadomośi-i . do doświadczenia ; frfiibrfn , tnnt
n'erbcn ; łBoh. z«edeii. zwjm dowiedzieć się. z^łjdaii do-
wi.idywać się; Surab. i z«ćm comperio ; Carn. sved^li,
svęm , svcdam , sveduj-.'in intelligere , svedn tagaz;
Vind. fvedali. sa<lopili > posirzedz. doś«iadci\ć. dowie-
dzieć sir, sveduv3li • śpiegować; Croal. /vćdam . zeznś-
vam retcio , ezperior , esploro (cf zeznać;. zezvćd»lł

ZWIEDZICIEL- ZWIEKOWAĆ.

eiploro , perconłor , pozvdilam inguiro ; Ross. cBt4aTb
dowiedzieć się, świadomym się stać). Ukażę ja im tym
razem rękę moje, a zwiedzą, ze mi imię jest pan. 1
Leop. Jer. 16, 21. (sprawię, .iby poznali rękę moje, i
dowiedzieli się, że imię mnie jest pan. Btbl. Gd). Bę-
dziesz ssać mleko pogańskie, a zwiesz, zecirm ja pan,
klóry cię zbawiam. 1 Leop. Jez. 00, 16. (poznasz, iiem
ja pan. Bibl. Gd.). Siedin czasów odmieni się nad tobą,
aż zwiesz, iż panuje n-^jwyźszy w królestwie Judzkim. 1
Leop. Dnn. 4, 29. Czytają podróży, by 'wzwiedzieli
wszystek świat, gd/ie sami nie byli. fiej. Zw. 5 b. (po-
znali, znali, feimcii Icracn). — ^. Zwiedzć, zjeździć,
'pokresić świat, kraje, peragrare. C«. T/i. 1455, cf. scho-
dzić , zejść, zwędrować, zbiedz ; [icrcilElt , licfii^cn , aiif
ber jjcife befcl>cn> fcr.neu Icriieit , bic grcmbe fcbcn, (cf.
odwiedzić, nawiedzić); Vind. potuvati (cf. 'pątnikować ,
cf. *pLitny) , zestiiy.iti (cf 'ście, ścieżka), popotuvati ,
raisliati; Crout. putuvati ; Ross. nyTomecfuoBaTb , cipaH-
CTBOBOTb , ( cf strona, stronić, "innostruniec ). Clice i
wzdłuż i wszersz E^ipt caFy zwiedzić , A skryte źrzódła
Nilowe n.iwicdzić. P. Kchan. Jer. 1 20. Wiele zwiedzał
ziem cudzych i świata, frol. Jul. a 2. Zwiedził świata
rozmaite brzegi Pnszk. Di. 55 , f cf. Afrykę dzisiejsi
iciclarze lepiej 'przewidzieli. Biel. 6w. C). Kto obcych
krjjów co zwiedzi , domaki w rozum uprzedzi. Cn. Ad.
5'.)l. Nijcizic, byś zwiedził wszystek świat, nie najdziesz.
Cn. Ad. 7.58. Howards po wszystkich Europy krajach
zwiedzał wiezienia. Gjz. N^ir. 1, Ul. odwiedzając exa-
minował , er bcfiidjtc uni untcrfiu^te alk ®ef,iiiijiiiffc. — Zwie-
dzić, obi'jizcć. Cn. Tli. l-i.jo. Niezwiedz^ny kr,ij , nie-
tknięty od wędrownika; iiilDeuii^t, Uiibcrcift. Narody nie-
znane, Państwa Lao i Awa , nigdy niezwiedz ne. Prztjb.
L)tz. 32 1 . Germania non nola, percognila esi, zjeżdżona,
zwiedzona, non reddaa poznana. Cn. Th. 1455 Zwie-
dzenie krajów, odwiedzenie, wojażowan'e, wojaż, po-
dróż, zjeżdżenie; 'bni Siju.^cri , SiTeifeii , SJeifcn ; Ross.
nyieiiiecTiiie. crpancTBOBaHie, crpancTBi). flozstropnie czy-
nisz, że dalekie przedsiębierzKSj podróże; nic bowiem
lepiej jak zwiedzenie cudzych krijów młodego kawalera
wykrzesać polr;<ri. Tenl. 7. c , G'.). — Giiniiut. Zwiedzić
kopalnią, ©nibcn Iicfabrcii , ciiifii()vett , spuszczać się do
kopalni za pomocą drabinek , wschodńw lub szelek do
]inv przyczepionych. Mier. Mdr. ZWIEUZICIEL, a, m. ,
ZVVlt:DZCA, ZWIEDCA, y. m., dochodziciel , wybadacz ;
ber goriĄcr, 6r,'or)4er , ©rfabrcr, <piiifer; {Boh. z*jdeć;
\ind. syeduvauz > śpieg ; Dal. zvidar indagntor \ Groal.
xvedivecz, zezvedivecz perscrutator). Tacyt, ten gjębo-
kcśei serc ludzkich zwiedziciel. Zah. 9, 231, (cf. śle-
dzicie), cf znawca). — g. Zwiedziciel kra|ów, ber Set'
fenbe, Sereifenbc, Scfu(t)er, Caiiberbtrcifer. Tak mniemali
nieklórzy zwiedjiciole krajów. Slas. Buff 29 , {ob. Wo-
jażer). Zwiedziciele Ameryki zgadzają się na to , ie . . . .
ai. 238. Zwiedca. ib. 266 — W rodź. ieńsk. ZWIE-
DZICIELKA , i ; Crnnl. 7zezvćdavka.
ZWIEDZENIE , ZWIEDZIE . ZWIEDZIONY , ob. Zwieść ,
zwiedzie, zwiodę ZVVIEJE, ob. Zwionąć , zwiać, zwie-
wać. 'ZWIEKOWAC, ob. Wiekować.

ZWIĘKSZYĆ - ZWItUCIADŁO. 1179

ZWIĘKSZYĆ M. doi. , Zwiększać niedok , r.i. Wlększyć,
powiększyć, pomnożyć; uergrógerii , oermel/reii. Jego naj-
mniejszy dobry niby ucz\ni-k przez z\viększ:ijace śkiełko,
zdrożności zaś wielkie przeciwnie uwnż.ine i tłumaczone
bywają. Mon. 71, 7G0. Nie praj;nę niająlku zwiększyć,
bom me jest ubogi. Dmoch. li. 129. ZWIEKSZEG nijak,
dok., oh. \Vieksz.'ć.

ZWIELBIĆ, o6.'Wielbić, uwielbić. ZWIELMOŻYĆ, ZW1EL-
RIOZNIĆ , o6 Wicliiiożnić, wielmożyć. — . Addus : Z»iel-
możiiił się Salamon nad wszystkie króle ziemskie bo-
gactwy f mądrością. 1 Leop. 5 /ieif. 10, 23. (iivyiclino-
iony jest n;'.d wszystkie, tiibl. Gd.); jid) oerl;crrlicl)Clt ,-
mM)tij] bfiwcrtlmn , cC. panoszyć się.

ZVVIENCZYć cz. dok., Zwieńczać niedok., ob. Wieńczyć,
uwieńczyć, liefićitijeit , unififiiijen. WcseFe mam z żoną
swoją sobie, Codzuń konwahowym zwieńczając ją wień-
cem. Tivard. Pasq. 53. Zwieńcza mirtem jej z Zefiry
igrające włosy. Chód. Gssn, o. — Fig Bóg jego czyny
zwieńczył , szczęśliwiac go synem Zdatnym wyrównać
ojcu i męstwem i czynem. rr:-nli. Luz. 76. ukoronował,
}iobł'igo>ł,iwił, zdarzył, ®ott fióiite fcinc ib'!'"'- — TransL
Zwieńczyć którą z kim, *zvyinszować, ('zwieńczować), zrę-
kować, zaślubić, (ob. wieńcząc sobie żonę, wieńczdna
żona, wieńczyiiy) ; jcmanbeii mit einer snfnnimeii trnitcii,
fie ilnn tliClic^ ailtraucil. Nakłonić się me dał, aby go
z pomieiiiona xlężnKzką ociec zv. ieńiz-.ił Steb. 19. iier^
iiidblen, Dcrebelidjcii. Xiężnę Zofią Wiiołdówną meiiopolit
Cypryan z wielkim kniaziem Wasilem w Moskwie "zwin-
czał. Siri/jk. 439. Witold pojsł drugą żonę, pierwszej
zony ciotkę; a gdy im nie chciał ślubu dać biskup Wi-
leński , Kujawski biskup nieprzystojnie i niebacznie ich
'zwinszował Siiyjk. 5'G.

ZWIKIUC, ob. Zewrzeć. ZWIERCAĆ , ob Zwiercieć.

ZWIEISCI.ADŁO , • WIERCI ADł.O , ■> ZWIERŚCIADŁO ,
'ZWIEBZCIADŁO [Diidz. 29). a, n. , ZWIEBCIADEŁKO,
ZWIEUCIAUŁKO, zdihn. ; Boh. zrcadlo , zrcddko ; Sorab.
i. żpihel , źpibelk ; Sorab. 2. gleJadlo , gledalko, (cf.
gląd.ić , oglądać; ; Garn. serzślu , res!>led , oggiedjilu ,
shpęgl , spegel ; Vind. serzalu, ogledalu . ogleiiaiinik ,
podubakasnik , spigou ; Crout. zerczalo ; Bisu zircalo,
zrricalo, ogledalo, progled.do . proąledallo ; Hag. zarżało,
zarzaiize, ogledallo , ogled ; SUiv. iiglodalo (cf »gląd.ić),
(sercsś, staklo < śkłoj ; Ross. sepnajo. 3f pKEJLUO , fco-
sepuaib przejźrzeć , przezierać); Ecil :;6pi|a,'\o, (Eigm.
•żrzeć, 'zierać) ; fer ®piei)Cl, iai SpiegelAcil Zwierciadła
są śkła podkładane , w których się wyubr^Hzenia rzeczy
pokazują. Stuk. Kop. 2, 342 Zwierciadło, tafla podijna.
Magier. Mikr. Zwierciadła metaliczne robią sie z mie-
szaniny met,ilicznej , która się tak daje polerować, że
się w niej przejrzeć można Kluk. Kop. 2, 542. Zwier-
ciadło odbija, wydaje kształty, figury rzeczy przeciw so-
bie sławionych. Cn. Th. 575 Obraz c?łowieczy, aby się
tak 'przyrównawał na "wzraz onego , na czyje podobień-
stwo uczynion, jako zwierciadła ukazują oblicze albo
*podobę każdego. Eraz Jez o. "Wierciadło. P. Kchan.
Jer. 402. Mą':z. Zwierciadło, choć w złoto oprawne,
nic nie warte , jeżeli żywej twarzy we śkle nie ukazuje.

148»

H80 ZWIERCIADLANY- ZWIERCIADL.

ZWIERCIEDLNICZKA - ZWIERZ.

Pelr. Ek. 79. Zli wed/ug swej ilości dobrych mierzają;
ile zwierciadło z/ą postać wyraża. Fredr. Ad. 23. Biega
ona po kr^imikach kupując zwierciad/ka , bryżyczki . bar-
wiczki , i inne rzeczy świata te^o. Hej. Zw. F/f 2.
Teraz piastuj zwierściade/ka, Pilnuj farbiczek, mydełka.
Jag. Wyb. C 2. Nie zwierciailfo winno , źe przeglądający
się szpetny; ale szpetnośd , ze się źle wydaje. Mun. 12,
342. Po lat pięćdziesiąt kaida białogłowa Niech.ij zwier-
ściadło stłucze, albo schowa. Zab. 13, 351. Druźb.
U starej baby, co juz po zwierściedle, Złość, smutek,
zazdrość, zostały za meble. Zab. 13, 5.^3. Drużb. Szpe-
tny niech nie patrzy w zwierciadło. Bies. roz. a 4. (nie
dowiaduj się chłystku , co o tobie mówią ; bo się do-
wiesz, ześ nic nie wart). Ślepemu nic po zwierciedle.
Zebr. Zw. i&\. Takiemu pomiya imię Chrystusowe, jako
łysemu grzebień, ślepemu zwier.śiiadło , głuchemu pi-
szczek, iiirk. Eiurb. E i b. ^ Fig. Ir. morał. Gdy wej-
rzysz w ludikie sprawy, jako we zwierciadło , Poznasz
gdzie-ć się rumieni , a gdzie-ć tez nabladło. Rej. Zw.
29 b. Oko, umysłu zwierciadło. Cn. Ad. 780. (oko wy-
daje złe lub dobre obyczaji'). — Jak sv zwierciadle ja-
kiem widzieć się daje , ze państwo Pruskie powstaje
pod panującym monarchą. Zab. 13. 283. jasno , wido-
mie, oczywiście, cf. jak na dłoni; fonnenfinr , aiiijeit"
fi^fiiilid;. Ulate-jo speculum Saxonum, t. j. zwierciadłem
Saskim prawo to zowią , iz słuiy ludziom , aby prawo
swe jako we zwierciedle widzieli. Siczerb. Sax. 417.
'Wierciadła godne ciebie same nieba. P. Ki:han. Jer. 403.
Niewiasta ta , zwierciadło znakomitej cierpliwości. Birk.
Dom. 71. (wzór, wizerunek, przykład). Przykłady w pi-
śmie ś. , jako zwierciadła są tobie przed oczy twoje po-
stawione. Hej. Po^l. y y i. Wizerunkiem i zwierciadłem
wszystkim polityczniejszym narodom , jest Wenecya. Star,
Ry:;. 42. Ci co się przypatrują gwałtownym odmianom
u Porty w godnościach i bogactwach , mają przed sobą
prawdziwe zwiercia'lło niestateczności praw ludzkich.
Klok. Tarli. 94. prawdziwy obraz , {ob. *Knnterfet). —
g. Phras. J.ik po zwierciedle, jak po stole, jak po izbie,
równo , gładko ; (piejelalatt , {piegelfllcic^ , eben , nitftt boii'
rig. Wssyslko morze stanęło, równie jak zwierciadło,
Żagle próżne od wiatrów, jako prześcieradło Zawieszone,
okrętu popychać nie mogą Jabi. Tel. 330, icf jak ścia-
na , jak mur). — §. Transit. Który chłop na łąkach pla-
stry abo zwierciadła wyrzyna , jak złodziej bywa karan.
Haur. Sk. 230. ib. 45. goliznv, fablc Stetten, fal^le JUrfc.
ZWIERCIADLANY , a , e , na kształt zwierciadła •. Vind.
ogledaliten, ogledalen , luie Spicflel , fpicgclifl , Spicflel > .
Serwis 'zwierściadlany Masz Wac Pan, i ri.:?urki piękne
z porcelany? Krat. Sat. 77. Talh zwierciadlana. Bndlk.
od zwierciadła, cinc £pieflcltafcl. ZWIERCIADLNIK,
ZWIERCIEDLNIK, ZWIERGIAULARZ , a, m. , który
zwierciadła robi. przedaje ; bet SplCflClmacfcer, SpietJCl'
tianbirr ; Buh. zrcadlnjk ; Vind. oi^ludalnar, ogledal-
ski delauz , fhpiegoiinilhar ; Rug. zarzalir ; Slav. vgle-
dalar; Rost. aepKajbiiHKCB. Podlać taflę sposobem
zwicrciadlnika cyna i mprkurvuszem. Magier. Mskr. —
W rodi ieńtk. ZWIERCIADLŃICA , ZWIERCIEOLNICA ,

y, ZWIERCIEDLNICZKA, i, dem., kobieta robieniem lub
przedawaniem zwierciadeł się trudniąca , bit <SpitQ(lna>
d/crinn , bic ©pifgclmadjerfrau. Tr. — §. Mmeral Zwier-
ciadlnica , difenfptcgcl , kruszec mający przynajmniej jeden
bok gładki i lśniący sie jak zwierciadło ; bogaty w że-
lazo. Kiuk. Kop. 2. 213. ZWIERCIADLNICZY , a, e,
od zwierciadlnika , SpiCflelitia^cr ■ . Zwierciadlnicze rze-
miosło . ZWIERCIADLMCTWO, ZWIERCIEDL.MCTWO.
a , n. , bie 6picgclma(^erfunfł , Spiegelmaicrcp , bas Spifgel"
ma*en. Tr. ZWIERCIADŁOWY, ZWIERCIADLNY, ZWIER-
CIEDLNY, a, e, od zwierciadła, Spifgrl ; Rag. z^rzal-
ny ; Vind. ogledalni; Boss. sepKaJbUhifi. Zwierciadłowy
kamień , hephaeslites , lapit qui speculi vice reddit ima-
gmes. Cn. Th. 1 436. bfr Śpiegflfłein. — Fig. Uszły zwier-
ciedlne potoki Wstecznym nurtem do opoki. Zab. H,
63, ob. Zwierciadlany.

ZWIERCIEC, f. zwierci , zwierce cz. dok., Zwiercać ni*-
dok., ob. Wiereieć, zwiereieć świdrem, gwoździem, po-
wiercieć, przewiercieć; jiiiammciibobren , turd^boprtn; {Croal.
zvertdvam). Multiloris, pełny dziur, zdziurawiony , zwier-
ciony. Macz. Zwiercieli nogi moje i ręce moje. łV. Potl.
W. 2, 18. (prześwidrowali , przebili, przedziurawili). —
Zwiereieć tramy , dyle , conjigere clavis ligiieis. Cn. Th.
1456. spoić, zewrzeć, zczopować ; jufammcii łapfcn, fiii'
jnpfen, jufammfn fiiijfn. — §. Aliier : Zwiereieć co
w donicy. 6'n. Th. 1456, cf. wiercimak , zetrzeć, flein
rcibfll fig. tr. Uderzy piorun w miecz , który w po-
chwach ; pochwom da pokój , a żelazo w proch zwierci.
Birk Kaz. Ob. K 4. f rozetrze, pokruszy). On by piorun
wszystkie kąty zwiereieć i zbieżeć chce , naostjleL wo
drwa. Podiv. Wróż. 14, o6. katv pocierać , natrętnie wszę-
dzie uderzyć, o6. Wszędybył'. ZWlERCIPIIiTKÓWAC , ok.
Wiercipietkować.

"ZWIEMEK", ob. Zwiorek.

"ZWIER.NM.A , i, j. , schowanie, tajnik, skarbiec. A, Kam.
me fletieime 3}i'riDa()rung , cl", świernia.

ZWIERZ, 'ZWIHZ. a , m. . wielkie, a mianowicie dzikie
zwierzę; cin groge^ , befonberź roilbeiJ Idicr ; [Buh. zwe?,
(howado, cf owad); Slov. zwer; Curn. sver , svjer ;
Yitid. svier ; Croal. zver ; Dal. zvir ; Bosn. zvjer, sgivi-
na divja ; Rag. zvjcr, xivinina ; Ross. setpb , SBtpHiue ;
Ecrl ^Btpk ; cf. Lal fera ; cf Graec i>rQ , \hioior ; cf. Germ.
%\)kx). 'Zwierzowie głodni obkarmili się członkami Iwerni.
B. Kchan. Jer.7)i[. Senat go ze spólnikami zwierzom n»
pożarcie wskazuje. Teat 16 d, 59. Pasować się ze zwie-
rzami Eccl. 3Bt|io6upCTBUBUTiiCH. Zwierz srogi, wielki,
bellua; zwierz sprośny, bestia. Cn. Th. 1456. — Ogólniej:
Zwierze < zwierzęta, tb'fre, {ob. Zwierzę) O * jak ró-
żnej figurze świat zwierza obchodzą , Są bowiem , które
prosto w piasku piersi brodzą, I długostjjne czołgiem
hrózdy wyorują , Są które s^ybkiein skrzydłem przei
wiatr się szybują i t. d. Bardz. liuel. 172. Zwierz czwo-
ronogi, dwupłciowy, jajorodiiy, żyworodny, ssący i l. d.
Biidtk. — Zwierzęta ssące, ob Zwierzę. Zwierz drapie-
żny Ross. AHiUNuH 3Btpb . zwierz wodny iKHBOraoe
B04aH0e. — (j Iść na zwierz; wyrzutnia. Kpez. tir. i,
p. 123. iść polować na zwierzęta, na zwierzynę, aiif błc

ZWIERZAĆ- ZWIERZCHNI.

ZWIERZCHNI.

1181

5BiIbj(igb gc6en. Wyjechali na zwierz na wyspy morskie.
Fapr. Kol 109. Król_ Kazimierz był myśliwiec na *zwirz
wielki i nialy Biel Sw. 252. ina nieilżwieJzie i na za-
jące). Zwierza albo zwierzów pefny, belluosus. Cn. Th.
1436, Slov. zwernaly, co mnolio zwerj nió ; [ioss. 3Bt-
pHCTuH. — (ZWIERZAĆ, ob. Zwierzyd). — ZWIE-
RZĄTKO . a , n. , zdrlm. rzeciown. zwierzę , cilt J^icrd^en,
Jbicrkiii, flcinc? jimgcś Jliier; 5/0^. zwefaiko , zwjriiiko ;
Boh. buwłi(iko ; \ihd. slnvalze ; Sornb 2. fwerelko; Boss.
SBtpOKl, SBtpomiKl (cf. 'zwiorek, *zwierek), CKOTlIHKa,
(ef skot) ; Eccl. setpoKi , astpeKi Zwierzęta zwierzątka
rodzą. Fetr. l'ul. 2 U Małe zwierzątko nie da sobie krzy-
wdy czynić, lerz swojej wolności broni. Fur. Uw. G b.
(i biedna mucha się broni). Dziecię, póki do lat rozu-
mnyoli nie 'przedzie. Właśnie za przyrodzeniem jak
zw-ierząlko iilzie. t'rot. Cont. D ^ b. Urżnął mu no.s i
uszy, w klatce KO jakby nowe i niezwyczajne zwierzątko
długo ZNWił. Płirh. Sen. gn. 323. Czemu się o cudzy
świat tak srodze wadzicie? Wiele naszych poddanych
zwierzątek tracicie ? Biel. S. M. a i i i j b. (chłopków ,
niebożąt). Kobieta , jest to zwierzątko trudne do pozna-
nia. Tent. S5. b, 60, (ef. stworzenie).

Dalszy ciąg pochodź, zwierzę, iiaierzecieć , zwierzęcy,
zwierzęrośd , "zwierzy, zwier:ejukrzew , zwierzejopis, zwie-
rzętopislwo, zwierzejopismo , zwierzyna, zwierzynka, zwie-
rzyniec, zwierzyńcowy, zwierzynny; — 'śifierzopa , świe-
rzopka. — Od zwierzyny nomen Sverin , Siierintien , Zue-
rin ; Frenzel in Wesiplialen. Monument. 2, 2415, cf.
Germ. Sl5il^fta^t , 3«il^^I.llI.

ZWIERZCH, 'ZWIERZK, oh. Wierzch, wierzchołek;
Slov. s«rśek, śpic ; tfiiig. na svaihu, napokon = na ko-
niec, tandem). ZWIEUZCHM , ia, ie, ZWIERZCHNY, a,
e, — ie adv., 'ZWIEMZCHOWNY, a, — ie ndv., Boh.
swrchnj , wrchni; Sorab. i. zwersclme, zwerschniwe ;
Yind. sverhen , sgorn , nasgorn , f cf. górny ) ; ( Croat.
zverssen per/eclus : Hag. zv;irstan = doskonały; Bosn. iz-
vrrislan praestans); />oxs. BecxOBHhifi , npe^epłKamiii ,
zwierzchni, od wierzchu, od góry, górny; ohn • , BOH
obcn. Drożdże zwierzchnie , młodzie , robota. A'. Kum.
Cberlicfcn. Zwierzchnia suknia ; zwierzchnie i spodnie
zęby ; zwierzchnie pomieszkanie Tr Miasto to leży w
zwierzchniej Galdci i Leop. Tob. 1,1. — W xiędze
Deuteronoinium Mnjźe,<z powtarza , co napisał w zwierz-
nich xiegach. 1 Lenp. w poprzedniczvch , wyżej poprze-
dzających ; njciter u('cn , iii ben yorborgcbciiben , erftcrn 93ii'
Ącrn. — Zwierzchni, wyższy, prze.lniejszy , mocniejszy,
celniejszy, górny; ^o^er , [tarfer, iiberlcgcii. Nad wysokie-
go jest wyższy drugi , i nad te jeszcze są drudzy zwier-
chniejsi. W. /sec/. 5, 7. (najwyżsi, Superlat.; wyższy
wysokiego upatruje . a jeszcze wyżsi są nad niemi. Bibl.
Gd.). Którzy mię piześladują. upadną, nie będą zwierz-
chniejsi, a bardzo będą pohańbieni. Radź. Jer. 20, 11.
(nie przemogą Bihl. Gd ; nie otrzymają góry, fie n)Cr=
ben tiiĄt bie Cbcrbanb ćefoinmen). Bóg zakłada w Syome
kamień *on zwierzchni węgłowy. W. Post. W. 46. główny,
pryncypalny. fundamentalny, ^aiipfiirmibfteill. Piotra" apo-
stoła miedzy apostołami nie według władzy jego wię-

kszej , ale według porządku 'werchownym i 'perwopre-
stolnym nazywają Fund. 24. (pierwszym, celnym; Der
crfte, Borncbmfte, angcfc^cnfłe , princeps nposiolorum. Ru-
ska cerkiew' celebruje uroczystość, 'werchownych apo-
stołów Piotra i Pawła. tb. 24. Głupi czynią się nad
drugie ludzie zwierzchniejszymi abo zacniejszymi świe-
tną szalą , mnóstwem sług i t. d. Baz. Modrz. "2. —
Zwierzchni, zwierzchniczy, przełożony, nadwładny ; ł)orQe=
fe|t , i)l>cr = , oDcr^crrltc^ , obrigfcitlid). Bjło wielkie zabu-
rzenie za Fokasa około kościołów Konstantynopolitań-
skiego i Rzymskiego, który rna być zwierzchniejszy nad
wszystkiemi? Bej. Ap. 'S. (który ma mieć zwierzchność?,
zwierzchnictwo , pierwszeństwo) Nie godzi sie , żeby go
zwierzchnym panem albo królem zwano , który krzywdy
czyni swoim ludziom. Baz. Modrz. 82, {ob. Zwierzchnik).
Zwierzchni panowie, xiążęta , królowie. Gorn. Dw. 564.
Opuścił pana zwierzchniego swego. Bej. Pust. .x x 1,
( cf. nadolny pan). Trudności te papieżowi, i innym
zwierzchnim duchownym prace zadały. Sk. Dz. 815.
(wyższym , przełożonym = dygnitarzom , dostojnikom, pra-
łatom , naczelnikom ). Poddany się swojej krzywdy
zwierzchniejszemu skarżyć może. W. Post. W. 2, 317.
(najbliższemu przełożonemu, starszemu). — §. Zwierzchni,
zwierzchowny, powierzchowny , zewnętrzny , nie wewnę-
trzny ; 1)011 aiipfii, non oben, dupcrlid^, 0011 biniigcii. Ludność
zwierzchnia znak jest a piątno wnętrznej dobroci , jak
piękny kwiat na drzewie znakiem jest dobrego owocu.
Gorn. Div. 409. Białogłowy w piękności zwierzchniej
szczęście pokładają, hołak. Wiek. B 2 Uwielbiamy ślicz-
ność i okrasę twoje nie lak dalece zwierzcliowną , jako
wewnętrzną duchowna. Bzów. Boi. 55. Zwierzcliowną
postawa , abo kształt , z myślą wnętrzną zgadzać się ma.
Baz. Modrz 258. Dobra zwierzchne i cielesne. Peir Pol.
8. Trojakie dobra od boga mamy : duszne, cielesne i
zwierzcliowne. W. Post. W, 157. Przez dobra zwierz-
chnie rozumiem majnlność. Pelr. Ek 116. Zwierzcho-
wne ochędosl«o niewiast, w spleceniu włusów i t. d.
Budi. i Fetr. 3, 3. (ochędostwo ich niech będzie nie
ono zwierzchne , w spleceniu włosów i obłożeniu się
złotem, abo w ubieraniu sie w szały; ale on i kryty
serdeczny człowiek , zależący w nieskażeniu c chego du-
cha. Bihl. Gd); zmysłowy, pod zmysły podpadający;
filllllid) , fldjtbar. Te własności sędziego , sprawiedliwość
i wszech rzeczy wiadomnść, nie zwierzchowną tylko,
coby kto uźrzeć abo usłyszeć mógł. albo wnętrzną, do-
skonałą, pismo i. bogu przywłaszcza. Wiśn. 562.
Zwierzchowne okazanie. Baz. Modrz. 75. f powierzchowne).
Jako ten z%viązek zwierzchowny 1 podział szczęścia nie-
równy. Tak słabą nicią związany, Może trwałym być zwa-
ny? Dar. Lot. 5. na oko, pozorny; blpg fdłcinbar. Nie-
którzy sakrament święty przyjmują tylko zwierzchnią spra-
wą , to jest usty. Karnk. Knt. 190. Pan nie t\lko na
trędowatego wejrzał , ale się go tez. dotknął , 'zwirzcho-
wnie przez to dawając znać, iż się żadnym nie brzydzi.
Żarn. Post. 65. b. (oczywiście , wyraźnie ). Niedosyć
zwierzchnemi uczynkami chwalić boga. W. Post. Mn.
501. Niedosyć przykazania zwierzchnie chować, nie za-

H82 ZWIERZCHNICA-ZWIERZCHNOŚĆ.

ZWIERZCIADŁO-ZWIERZC.

bijać i t «].. ale trzeba wolnym być od kazJej tJej pożą-
dliwości. W. Poit. Mn. 501. (pozornie, lileralnie). Mało
pomouą zwierzchowne nauki , jeżeli iluch ś serca nie
dotknie. W. Puti. IV. 22, cf. "biikiry, [(^cinbarc , olflnjtn-
be Seuiltniffe. Kio zwiorzilinie sąiizi . pewnie się oszuka.
hrus. Munuth 58. z powierzriiowności , z pozoru, nie
z gruiiiu ; luid; Pcin jiugtni , oberfladjlidj. ZWIEliZCH.M-
CA , V, j . cześii wierzi lidia , powierz''hnia ; btc Oberfet»
tc , ber Dbcril^fil, bie ?liiPi'ii|dtc, ber 3luPeiitl;cil. Zwierzclini-
ce . pod klórenii ukrywa się ruda n:ijlfpsza. Os. Zel.
32, {Buli. swnlinice pierzyna zwierzchnia). — §. 'Zwierz-
clirilrii , 'Zwierzrhniozka , i, z'., przełożona, starsza;
bic SUorflefeCte, bte Slclteftc. ZWiliRZCIlMCTWO . a, n.,
urząd zwierz.'linika, z«ierzolinosci , przefożeńawo , pier-
wszeństwo, naczelnictwo; bic 0[ier|Jerrf(^nft , ODcrl)crrli(^'
fcit, 8((>iiibmlid;reił, baś Obcrmiit. ZWIEliZCHMCZY, a,
e, od '/wierzcliiiika , od zwierzidinictwa , ot! zwierzchno-
ści; ptierbcrrictafili*, obrigfcillicb, 3Jori3cfif;tcn' ; Boh. wrclino-
stensky; Yiiid. ot/lasten , olilastillien , nliUstniski ; Eed.
rpeof.uijaioini/i , iipe4Ł'[i/Kamin , Bep.\OBiiyK) b.iuctb iiiit-
lomiii ZWlEPiZCIlMK, a, w., zwierzclini przełożony, sl.ir-
szy, zwierzchnoiić mający: ber ^orijefegtc , Oberauffebct ,
Cbcrbcamtc, Oberberr, Pbciiel/iiibert ; (Buh. swrchnjk wy-
znik ; Vind. prieilpostauleruk , n^dslaulenik , pred.stoinik,
YJshnik , premoshiiik). Bi.ida , kiedy ich groźny zwierz-
chnik drzyniiącyeh zaskoczy A'. Pum. i 2, 571. Należa-
ło do foLikó* xicslwo llnlickie, jako zwierzchników.
Kar. liii. 4, 185. tb. 4. 1"27. {ob. lenny pan , cf. leman).
Swych zwycięzców za swe zwierzchniki uznaje, friyb.
Luz. 505. rłaoić będą zwycięzcom dań tych krain ziom-
ki , 1 za zwierzchników, Luza uznają potomki. ib. 50.
ZWlERZllI.NOŚC , śct, z.; (Bosn. izyrnsnóst, izver-
snósl praeuluntiu ; Traaf. zversenoszt ; ftng svarsn05 pec-
feclio , npexi; zwierzchnia strona, powierzchnia strona
lub część; bii>i Obcre , bic Oberfiite, bic 3luPcn(i'itc. Super-
firies może być rzeczona zwierzchność , t j. szerokość
bez miąższości. Grzspsk. Geom. C. powierzchnia, bic
CbfrflńdJC ; Sorab. 1. zwersclmofcź , wercbownofcź , wer-
scliiiorcż. Zdiój wychodził z ziemi, odwilżając całą
zwierzchność jej 1 Leop. Genes 2, G (odwilżał wszystek
wierzch ziemi. Bibl. Gd). — g Zwiorz<hiiość, powierz-
chność, pozór, pozoriiość, zewnętrzna strona; bic ^lll^Ctl'
(ciic, Cbfifl(id;c , ber Scbcin. Trzeba sięgać do serca,
zwierzchność mię nie zwodzi. Dmoch. Su. R. 77. —
g Zwierz, hnnść, [ńerwszeń^ilwo, celność, góra nad kim;
bic Cbetdailb, ObeuiIild)t. Tego dnia nieprz>j;icicU 'na-
dziewali się mieć zwierzchność nad żyd.tmi; przyizła
rzecz [irzeciwna, iż żydowie mieli zwierzchność nad nie-
przyjaciółmi swemi ftadz. E^tlher. 9, 1. (spodziewali się
Die|>rzyjaciele żydowscy panować nad niemi, a panowali
żydowie nad tymi , którzy ich mieli w nienawiści. Bibl.
Gd.}. Biskup len , człowiek poważny, i między kardy-
nały zwierchności wielkiej l\r<)m. 202 ; magnat au-
tonlatis , znaczenia wielkiego, wagi wielkiej; ooit flroPfin
©eroic^te, grogem ?liifebcii, gruber ^e&eiituiig. Wzięliśmy
tobie mężczyźni jaką zwierzchność na bułemi głowami ,
i chcemy , aby jednei grzechy nam były powszednie i

czasem ku chlubie , a im za śmiertelne. Gom. Dui. 266.
prerogatywę, preferencyę , przewagę, pierwszeństwo;
Siorjug , Ucbergeroit^t. — Zwierzchność nad kim , zwierz-
chnictwo, rząd, państwo, przełożeństwo , starszeństwo;
bte Oberberrfdjaft, ^crrfcftnfi , Obcrljerrlicbfeit , baś Obcromt,
bie Obframt!id;feit, tai 3lmt eiiieS Sorgefcften. Zwierz-
chność, rząd d^je komu nad czym. Cu. Tli. 1450. Zwierz-
chność mam nad czym, przełożony jestem, ib. Zwierzchno-
ści zażyć, dobyć, potestatem magislratus ezienre. Cn. Th.
1456. Jako chce, tak może nad ni:n używać *zwirzclino-
ści swej. Rej. Post. k k k 1. Każdy człowiek musi być
w podlej;łości czyjej, i mieć w swojej zwierzchności ko-
goś. ZM. Roz. 56. (mieć kogo nad sobą, i mieć kogo
pod sobą ; dependować i mieć od siebie dependującego).
— Syn człowieczy ma tę zwierzchność , odpuszczać
g.i-zechy na ziemi Radź. Marc. 2, iO. (ma moc na zie-
mi grzechy odpuszczać. Bilil. Gd.) ; ma tę władzę , er
\)S\i bie SD?ad)t, bic ©eiualt. — Zwierzchno.<ć rządowa, rząd
ustanowiony , bic Obrigftii ; Boh. wrclinosl ; Cam. go-
sposhena , gosposna , (et. '^'Osjiod cf. 'hospodar); \ind.
gospofhina , obhislnia , oblaslvu , pogljvarslvu , fmo-
shnost, (cf możność); Sorab. i. huszoknofcż, ( cf. wy-
sokość ) . Od zwierzi^hności Wac Pana tu aresztuję.
7«!a/. 45. Ł, 9i. imieniem zwierzchności, na rozkaz, lub
za rozkazem zwierzchności , »on Dbrigfcitś megen. Za po-
zwuleniern zwierzchności , mit Grlaiibiiip obcr SeimUigiing
ber Obrigfcit. Oświadizył aktor, iż z rozkazu zwierz-
chności , inna sztuka miejsce zapowiedzianej zastąpi. Gaz.
^ar. 1,275. — ^ Zwierzchność co/Zer/, zwierzchniki, bił
£)brigfcit'eperfjiieii, obrigfoitliłeii ^crfoncii. Rzymianie odmie-
niah często zwierzchność w prowincyach. Kiok. Tiirk. 92.

•ZWIERZtilADŁO, ob. Zwierciadło.

ZWIEI^ZE , ęcia , n , zwierzę wszelakie , animal. ; zwierz ,
zwierz "d/.iki , /ero. Cn Th. 1450. citi łbier , Hi ibicr;
Djh. et Slov. zwjfe ; Surab. 1. zwero , (wierio; Soruh^ i.
fwćre ; Hag. zvjćrce , zvjerza ; Croal. sWinche {ob. 'Zy-
wocina), gov«'do; Stav. xivena ; Yind. shiv.ild , »hival ,
shivenina ; Rost. ckoti {oh. Skot) , SBtpii). Zwierzęta
są ciała organiczne, które żyją , czuja, i samowolnie się
porusz.(ją Zool. 1. Powszechność żyjących stworzeń
nazywa się królestwem zwierząt, bii-J Illierreił ; pod imie-
niem zaś zwierzęcia zam)kają się wszystkie od człowie-
ka aż do najoslatniejszego zwierzęcia, hluk. Zm. \, 23.
Zołw' jest zwierzę z liczby ziemiowodnych . Roit. qepe-
na.\a cctł H31 4Hcja /KiiBOTiibi.Ki scmiiobojhu.m. Zwie-
rzęta ssące . Ross HjeKuimraeMUfl »;hbothuh ; czworo-
nogie, leTsepcHO/HiNH. Człowiek jest zwierzę rozumne,
//«<!. mMuutKT, ecTb HiiiBUTiioe pasyiiHoe.— 2. Zwierzę, dzi-
kie zwierzę, cill tPilDfO Ibier, (cl bcsiya) Nie masz gor-
szego zwierzęcia na świecie nad człowieka. Boh. Kum.
2, 14, ( et. człowiek człowiekowi wilkiem). W mocy
człowieka jest, abo naśladując zmysłów, zostać zwie-
rzęciem , abo naśladując rozumu , zostić aniołem. Gurn.
Dui. 400, (ob. Z*ierzecieć, beslwieć). Wsiakoż i w zwie-
rzętach len srogi gniew jeszcze 'wżdy umiarkowańiizy
jest, niżh w tym szlachetnym zwierieci'i , co go czło-
wiekiem łowią.' Werett. Reg. 125. Mysi słusznie iwie-

ZWIERZĘCIEĆ - ZWIERZOJADACZ.

ZWIEHZOJEDZ - ZWIEIIZYĆ,

1183

rzęciem zowią, bo acz z cz/owiekiem w domu *bydli ,
wszikie, ii się ludzi chroni, tedy dzikość zwierzęcą
okazuje. Sienn 278. Kot abo kolka , zwierzę i 'bjdlę
roztropne ; albowiem są leśne i domowe; domowe słu-
sznie bydlę nazwane, leśne zwierzęciem; oboje myszy
nie cierpią. Sienn. 278. 'ZWIEP.ZĘCIEĆ 7iijnk. niedok. ,
zzwierzęcieć dok., stać sie zwierzeiym, dzikim < bydlę-
cieć, beslwieć , leśhieć; Eccl. antpiocfl , SBtpcTByio ,
juni ttiil5cii i\)me rocrbcii , BicbiiĄ ivfrDen , »c^mil^cr^. Pil-
ność, ćwiczenie, zwyciężyły w nich wrodzoną złość,
bez kiórejby snailż ludzie zdziczeli a zzwierzęcieli. Slryjk.
Gon. C o. ( Eccl. Verb. acliu. SBtpio , satpcii^ TBOpio ;
Graec. i?r,p(óco °zwierzecić kogo , bestwić go ). ZWIE-
RZĘC05C, ści , ź, dzikość zwierzęca, be-ityal.stwo , zbe-
stwiałość, nieludzkość ; Ziiia^ńt, $i?I)i|c^feit , oicbifdjc 5Bilb<
Ijtit ; Boh. howadnost, bowadstwj ; Carn. shivinslvu ,
sverijazhennst ; Bonn. zvjprstvo , sgivinstvo ; Boss. CBn-
ptnocTb, cBiiptncTBO , cBiipteie , ckotctbo ; Eccl. ^Ktpt-
CTBo, csefitnocTh , cBnptuocTb , cBeptncTBO , 4H'iiiHa,
pacTtnie .itcnoc. ZWIEMZECY, a, e. od zwierząt (ob.
'Zwierzy, a. ej; 5l)ier=, %kb', łpirrif^ ; Boh. zwjrecy,
howadnj , howadsky; Sorab.i. zwefacze; Carn. sveri-
jashke , shivinskc; Vtnd. sliivaiski . shivalni , shivinski ,
sverinski", sverski, sverni , .sverjafbki , diuji ; Croat. z\e-
rinszki , si'vinszki ; lieg. zvierski , zvjerni; Boss. aatpn-
Huii , cKOTCKiri ; Eccl. CKOTiu , CKOTbii'E . ( ob. Skolny ).
Ziemia zwierzęca, humus animatis . staje się z gnijących
tylko zwierząt. Kluk. Kop \ , 247. — IV chemii: Kwas
zwierzęcy, /^os.?. Kncjoia scBBOiHaa ; Jbieriniire, — Zwierzę-
ce koło na niebie , zodyak. Otw. Ow. 50, {ob. zwierzyniec
niebieski). Zwierzęca abo wieczorna gwiazda. Syr. 556.
zwierzynka ; fio/f. zwjfednice, zwjfetnice, fJesperus, "wie-
czernica ; bcr ?lDcilbfłcrn. — AJoral. inlell. Zwierzęcy, dziki
jnk zwierzęta, bydlęcy, bestyalski, zbestwiały. zdzioz.iły. cf.
leśny ; łbicrifit , Dicbiid) , iriib , scnnilbcrt ; Boss. sstpoBii-
4Hbiri , CBtiptnoBaThiM. Zwierzęcy człowiek nie pojmie
lego, co jest z ducha. Mon. 76, 508, (Bng. zvieraz tir
belluini moris , cf. zmysłowy, zmyślny). Musi to konie-
cznie wprzód być na myśli, co wychodzi przez usta;
bo inac/cj toby sie mówiło nie po ludzku, ale po zwie-
rzecu. Mon. 74, 142, Bos<. cBiiptno. 'ZWIEHZEMEG,
ob. Zwierzyniec. ZWIERZĘTA, ob. Zwierzę. ZWIE-
1'iZĘTOKRZEW , u , tn. , ciii SfPpB^f- Zwierzętokrzewy,
zoopliyla , robaki mające w sobie coś wspólnego zwie-
rzętom i krzewom. Zool. 86. ih. 18. A/ij. ZWIEP.ZETO-
KliZEWOWY, 3o?pl)!jtoii = . ZWIĘRZĘTOPIS, a, m., 'zoo-
log, Inidniain' sie bistorva naturalna zwierząt, ber S""'
log. Z\V1ERZĘT0*P1S.\I0 ' a , n. , część histo'ryi natural-
nej , zawierająca naukę o zw-ierzętach , zowie sie zwie-
rzetopismem. ZonI. i. zoologia, bic Sfoloi';!?, ?bior(iff[^rct=
Buiig. Adject. ZWIERZETOPISKl, ZWIERŻETOPIS.ARSKI,
3, ie, ZWIEUZĘTOPIŚ.NY, a. e. zoologiczny, jDOIogif^l.
*ZWlERZOIiÓJC.\ , y, m. ; Eccl. SBtpoyóiiiaa; zabijacz
zwierza, brr ibicrtóbtrr. ZWIERZOGRO.MIEC, mca, m.; Eccl.
3BtpocBH3Hi!i;3 (if. związać), ber Jbierbmibiiicr. Zwierzo-
gromiec Amjkus A. Kchan. 2t6 ' "ZW lERZO.lADACZ .
a, m. ; Eccl. 3Btpofl4ea3 , jadacz zwierza, bet Jl/ietcffcr.

•ZWIERZOJEDZ . i . i., 'ZWIERZOJEDZTWO . a, «., ja-
danie zwierza , t>ai Jbicrcffctl. — 'g. fassiie : Zwierzojedż-

two ; £cc/. 3BtpO)14IIHa , CKOTHHa , KOK) 3Btpb nOBpe4IU'B,

zajedzcnie, zagryzienie od zwierza, adj. 3Bt>pon4iinHhir!,
zajedzony od zwierza. °ZVVIERZOKAR.M!CIEL , a, m. ,
karmiący, cliowający zwierzęta; Eccl. SBtponiiTaTe.ib , bct
tbierHiibrer , Jbierfuttercr. IV rodź. źeńsk. ZWIERZO-
KARMICIELKA, i ZWIERZOKRESOWY, o6. Zwierzjńcowy.
zodyaczny. ZWIERZOŁOW.NY, a, e, łowiący zwierję ;
Boss. 3Bip0J0BHbiii ; Eccl 3Btpo.\HmHbiri 'zwierzocliwy-
tny, tbierfiuiijciib , tbierjitgcnb. Ubrawszy się jak zwierzo-
łowna Dyana , gotowała sie na drugie wvjść łowy. Tr.
TcL 1-22. ZWIERZOŁOWŚTWO , a. n, "łowienie zwie-
rza, polowanie na zwierze: bie ^^ierjagb , ber ibicrfang ;
Boss. 3Btpo.)iOBCTO "ZWIERZY, a, e, od zwierza , cf.
zwierzęcy; Jliier = , fOii Jiiiercii, befonterś grogfit tt;ilbcit
Jbiereii , audi im ntlgemcincn , lljin ■■ , tbicrifd) , animnlift^.
W te wody, gdyby jady zwierze i wężowe, 1 blade z skał
Dyktejskicii Cesarz kuczmerkowe, Rzucił jawnie trucizny,
z clieciabv je pili. Baidz. Luk. 60.

ZWIERŻG.SĄĆ , ZWIERZGAĆ . ob. Wierzgnąć.

ZWIERZYĆ komu czego, co, cz. duk.. Zwierzać niedoL,
powierzyć mu co, eincm ttwai aiiocrtrauen ; Boh. sweri-
ti ; Slov. swerugi; Vi!id. navupati, dosavupati (cf. zau-
fać), perporozhili (cf. poruczyć), sarozhiti , (cf. zaręczyć) ;
Croa/. zaufati ; (/?oss. CB-tpaib, CBtpiiTb s[irawdz"ić , znieść,
zweryfikować; CBtpCHie, CB-fepKa weryfikacya; CB-fepnibCfi,
CBtpHTbca zapewnić się, przeświadczyć się). Z łakom-
stwa kupiec swego zdrowia zwierzył wiatrom i wodzie.
Klon. Fi. C i b. Zwierzona rzecz jest, gdy co komu
do schowania dadzą albo zwierzą, czego on używać nie
ma, a płacić jej tez nie powinien, jeśli zginie, wyją-
wszy by j.ikokolwiek onej szkody winien był. Szczerb.
Six. 525. Po dziś wiele na to ludzi żałuje, iz wielkim
przyjaciołom swoim tajemnic zwierzali. Eraz. Jez. K b.
Sekret zwierzony zamykaj pieczęcią. Zab. 15,545. Dntźb.
— Najwięcej zaimkowa. ■ Zwierzyć się komu czego, po-
wierzyć mu spuszczając się na jego wiarę cz_\li wier-
ność ; n. p. Zmiłuj się panie nad owcami, któreś nam
poruczył a zw ierzyleś się icii nam , nie inaczej jako
własnej duszy. Diz. Hst. 294. Gdy się pan zwierzy sza-
farzowi pieniędzy swych.... Pelr. Pol. 179. Wolał się
swego zdrowia zwierzyć dobremu człowiekowi , niż obron-
nemu miejscu. Budn. Apopht. 93. Zwierzę ci się je-
dnej rzeczy, ale musisz rai przyrzec, że przed nikino
tego nie powiesz. Teal. 37, 167. Oczy pierwsze po-
selstwa cicho sprawow&Iy , A serdecznych tajemnic so-
bie sie zwierzały. Papr. Kol 24. (z Jana Kchan.). —
§. Zwierzvć sie komu , polegać na jego wierno.«ci , oddać
mu się całkiem ; fid) etnem anoertraiien , oertrammgsupn ^iii'
gcbett. Nie zwierzyć się komu, jcst-ci nie °dufać mu,
nie znać go za przyjaciela , społeczności z nim nie nnieó,
nie znać go za swego, i za takiego , któryby mu uprzej-
mie też "diifał. Wiśn. 502. Skryci być możemy przed
cudzymi; blizkini naszym w wielu się rzeczach zwierzać
powinniśmy. Siem. Cyc 150. Chcąc do Koryntu po-
wrócić, wybrał sobie okręt i żeglarze z Koryntu , zwie-

1184

ZWIERZYN A -ZWIERZYNIE a

ZWIERZYŃCOWY - ZWIEŚĆ.

rzając się im , jako ziomkom swoitn. Ezop. 50. Dobra
jest zwierzać się nie wielu , a lepsza nie zwierzać sie
n.komu. Teat. 29. c, 18, ( cf. (ide , sed cui viie). Nie
zwierzaj się nikomu , gdy o pożytek idzie. Hys. Ad. 50.
ZWIERZYNA " y. z'., w/aściwie mięso zwierzęce , lecz oso-
bliwie dz.kich l.-śnycli zwierza't ; eiflcntli(^ Jbierffeiftb ,
bcfonberi! abet uon róilt»cn 2Balot()ieren , 2Bil6prft , ( aBilD-
jlei|(6); Boh zwefina, diwoćina, (ob. 'dziwę mięso); Slov.
zwśfina ; Sorab. \. zwerina ; Sorab. 2. fwerina ; Carn.
doYJina ; Vind. sverinsku mefu , sverina , sverenina , di-
ujazhina , diyjina ; Croal. zvcrina , divjachina , divjak ;
6lav. Ioviria (cf. ^ow) , dJYJacsina ; Rag. divjaciniia , di-
vjdca ; liosi MHCO 4iiKaro SBtpa Zwierzyna, caro /erina.
Vn. Th. 1450. Zwierzyna, lubo nie lak posilna, jak mięso
domowych zwierząt, przecież strawniejsza jest. Kluk. Zw.
1,419. Wszelka zwierzyna, na misę chce korzenia, po
obiedzie wina. Pot. Pocz. 421. Lepiej się mają na piątko-
wych rybach, niż na niedzielnej zwierzynie. Sekl. 13.
(lepiej jedzą z postem , niż z mięsem ). Bydlę , które
Tatarom zdechnie , to sobie za osobliwszą zwierzynę
mają, powiadając, że tu sam bóg zabi^ Biel. 573. za
smaczną pieczenia, specyal ; 2Bilt»pret, Sccfcrbifffn. Łako-
my, skąpy, i świnia , jest to po ś.-nierci zwierzyna. Cn.
Ad. 421. (dobry kąsek). — Zwierzyna (żyjąca), zwierz
w lasarh dziki, na której;o dla mięsa polują, nawet i
ptasiwo dzikie, Boh. diwoćina; Carn. sverina, sverija-
zliena ; Ytnd. pretnina , pretnu divje , pretna divijna ,
yiMbrat, divija shiyina, svier, sverina , sverze , sverini-
za , syerjazhina , 3Silb , SBiIPprct in bcit SBńlbcrii , roilbc
CJlbatC i(lterc. Wsiadłszy na koń , jedzie na myślistwo,
aby mój^ł te^o dnia jakąkolwiek zwierzynę ufowić , i
swoją ręką zabić , lubo też inną bestyę jaką drapieżną.
Siar. Dui. 55. Które ptastwa są smaczną zwierzyną?
Chmiel. 1 , 620. — Mięso świszczów bardzo zwierzyną
cuchnie. Zab. 12, 196. cuch ma jak zwierzyna, riei^t
nrtil) 9BiIb. — 8. Zwierzyna, rzadka rzecz, wielka 'ra-
rytas; etroaż fe^t SeltncS, cine groBe Seltcnlłcit. Dom
zn.d-żć , wielka w ca/ej Grecyi zwierzyna , G Jzieby męża
lub br.ita , lub nie zabił syna. MonU. 285. Mfynarz nieu-
mąi'zoiiy, zwierzyna, /tys. Ad. 41. Slok jakś, zwierzy-
na to w .Mryce. Pol. Arg. 689. Bardzo u nas grosz
zwierzyna. Hej. Ziv 2.)1 b. Lecz powiedz , nie oni
wszyscy źli ; niech będzie dziesięć dobrych . — ach !
wielka zwierzyna! Pot. Arg. 101. ' 'ZWlLUt/.YNlAUZ , a,
«n.,' przedajai-y zwierzynę . ber Silbprci()anPler. W mdi.
i^nsk. •ZW:kuZV.NiAllK.\, i; B'>h. zwermahka ZWIEUZY-
MEC , "ZWIEUZK.NIEC (Hub. W./.), rica , w , gaj na
zwierzynę, btr ibierflartfn ; Boh zwerinec ; Vind. syenii-
skiyert, syerinifhe , syerinjak , syernjak, sviernjak, obo-
ra ; Cirn. obdra , ( cf. obora ) ; Croat zyernyiik ; Rag.
z3lvor od xiviiiaa ; Rost. aptpillieul. Zwierzyniec , ogród,
gd^iie zuierzęla rozmaite chowają. Mąi:z , lepurartum , lob.
Zajęcznikj. Miejsce , do którego ułowione zwierzęta ży-
wo się puszczają i chowają , jest zwierzyńcem. Kluk. Zw.
1, 408. Zwierzyniec zowią , gdzie jelenie, łanie, sar-
ny I t. d. Cresc. 571. Jag Wyb. a 3. I lasy za zwie-
rzyńce poczytują się , gdy tak chce pan lasu. Oitr. Pr.

Cyw. 1 , 101. Kazimierz W. pod Krako*em ogród nad
Wisłą założył, rzeczony zwierzyniec. Biel. bw. 220 6. —
§ Zwierzyniec niebieski , pas niebieski , koło zwierzęce,
zodyak Olui. Olw. 50. Wyrw. (jeo(/r 42 , (Hhw okrślek
nebeski ; Vind. funzhni |iot , obrurii ab pafs uYunaist ne-
bnech snaminj ; Ei:cl SHaKOHOceui *znakonosz). Zwie-
rzyniec, pas na niebie dwadzit-ścia stopni szeroki. Sniad.
Jeog. 99. Ten pospolicie jest obyczaj bogów , Mieścić
wysłużonych na zwierzyńcu w niebie. Zab. 14 , 171.
ZWIERZYŃCOWY , a , ' e , od zwierzyńca . Ibicrgarten.
Zwierzyńcowy dozorca ; Boh. obornjk ■ \'iiid svoririjar ,
syermski vertnik , ber i*)ieradtner ; Hots. autpOBUtHKi. —
§. Zwierzyńcowy, od zwierzyńca niebi.'skii-go, zodyaczny,
'ZWlERZijKREŚOWY, i(>tcrfrci« • . Światło z«ierz>ncowe,
będące między gwiazdami zodyaka. Suind. Jfog. 352.
Światło zwierzokresowe , zodiucole. Hub Mei-h. 521.
ZWIERZYNKA , ob zwierzęca gwiazda. ZWIERZYNNY,
a, e. od zwierzyny; Carn sveiiiiske, ( d zwierzęcy);
Croal. zycrinszW, 5BiIbpret«, 2LM1P:. W 'łowiech zwie-
rzynnych się kochają. Paszk. Dz. 123. (na zAierzynę).
Wołyńska kraina lasy zwierzyiineini . jeziorami rybnemi
napełniona, (jwoi/n. 328. oblilująceini zwierzyną. xtiń)
on SBilPpret. Z*ierzynny złodziej , ber 5i}ilPbtcb, JRiiiibfJjuj ;
Buh. pytlar, pyllak , /'. pytlarka , pyllaćka ( cf. pytel ),
(pytl.Nrili , pytlaćili zwierzynę cudzą strzelać ; cf. pytlować;.
ZWIEŚĆ , (dtstng zwieźć) , zwiódł , zwiodły , zwiedli ; f.
zwiedzie, 'zwiedę. zwiodę ci. dok., Zwodzić tiiedok.^
Boh. swesti , swedl , swędu , (zwesl se , zdaril se zda-
rzyć się , zwdeny dobrze wychowany , zwedenost dobre
wychowanie) ; Stou. swesli , (swod|m tenocinur) ; Sorab.
i. zwedu conduno; Vind syesti zatracić; Hag. syesti ,
syoditli adoehere ; Bo%n syesti , svodili congregare; Host.
CBCCTb. CBeiT) CBOWy , CBOJHTb ; £(.•'■/. CB04IITtl , CB0X4y ;

( Rois. CBC4C1IH1IKH przyrodni bracia , CBiuemiiinu przy-
rodne siostry ) ; — zwod/.ić, zwieść do kupy, do gromady;
jiifammen fiibreii , bci) ber .v)aiib , beąm Jlrme , fiiljrcnb ju-

fiimmeil brin^CII. Zwodzę wi-si>óf droijnh, roiigero . CJtl-
trulio e. gr. ud colloiiitinn nli^juoi Cn. Th. 1457. zgro-
madzam . berbcJjifbeii , jiiiommfii rufni , i>ft;am:nfln. Śpie-
wak , niźli pi-śń rnzrzyiia, cichym t;ło<em drużynę zwie-
dzioną do harmonii gotuje. P. K<han Jer. 409. (zebra-
ną , sprowadzoną!. Potajemnie zwiódłszy za pieniądza
żołnierza , woj<ko wwiodły i nad spodziewanie prędzej
do granic nieprzyjacielskich doszli. Zygr. /'nfi. 203. (za-
ciągnąwszy, zebrawszy, z.;rom id/.iwHzy). Silarhly naszej
za gros/, nie m.il zwu-dzie tysiąc, ^ui; C'. a 4 6. Zwiódł-
szy trochę ludzi, poianł Talaió*. tiiel 468. — Zwodzę
bilwe , slaczHin . połykam sie z nieprzyjicielem. Cn. Th.
799." einc ocblactt, ein Ireffeii litfern. Kodru*. król Ateń-
czykńw z Dorcńczykaini bitwę imał z«ieść albo sloi'zyć.
Fu/l*. Q 2 Kiedy ma helman bitwę z nieprzyjacielem
zwodzić, i jak pn/yć. Turn U>t. 248. Nigdy bil«y z
nieprzyjacielem nie zwiedli Stur. Ryr 49. Często z ni-
mi bitwy zwodził, a zawsze wygrawał. Sk Dz. 1191.
Pułki jedne harc zwodzą, stoją w sprawie drugie. Patik.
Dl. 55 Pan bóg z mini wojnę wiódł Sk Dz 1046.
Rried ful^reii. Róża z tulipany spór o swoje piękność

ZWIEŚĆ.

Z WIEŚCIĆ - ZWIESIĆ.

1185

zwodzi. Teai 54, S eincii 6frcit fulami, dncii ©treit \ja>
im. — Soniliter: Po śmierci lto!<!-ł.iwa wszyslkii Polska
ca/y rok w i.il.jbie Irawił.i ; Uk z-; ani wesel.i /.^linciio,
ani tańców zwoJziła. Krom. 80. »_vf»rawiafa , fcillClI iilllj
aujfulireil. — g Z*odzić na ddł; f{(ig. svesli , syodiiii ,
svodaii diu-ere deoisum; Hoss miSBeCTll , Hll3liojilTb , l)Cl<
uiitcr |ul;reii , berabfii^itcn , ^erabijckiteii. Zwudzę kogo na
dół, sprowadzam Cn. Tli. 1451. — Zwnd/.iii most, ob.
wzwol/ić most, spuszczać wz^^ód , bie JaBlTiiJc kruiitcr'
lafcn. Zwodzony most = most do zwiedzuma . ob. Wzwód,
wzwodzony, wzwodiiy, bic S-^^brurfe. Zwodzić kogo,
zluzować kogo , pr7eiiiioni.'ć się z nim co do miejsi-a ,
Ctliailbct abliJicit. l'o~f iwic ci u Porty rok cJy mieszka-
ją , póki iili sv n.tstępojai-ym drudzy nie z>viiida htok.
I urk 82 Zwodzą się familie, rodzijn mijają, Lecz pa-
miątki poboznycU nigdy nie ustają. Zi mor. Siei 139. (lu-
ziiją się, zmieniają się, lub leż schodzą). — g. Zwodzić
kogo od czego , odprowadzać, odciągać ; eincit irosJOn
obfulfreii, oblcitcn , mcflfubwi, iDCjleiteit phys. et morał.

Zwicśi się zkad , wy^Mcść się, wynieść sie , UOtl IDO flb'
jiebetl. Zwoilzą się ptacy , wywoilzą się. Cu. Tli. i l.i?.
bic juii.jcu Sjijd flicijeii aai bcm %\U , iicrlajfeii baś JJcft.
— SunutUr: Śliczny jianiczi; , U]iieszi"zone dziecię, T.ik-
ze się w rannym zwiodfcś od nas lecie! Ziinor. hox.
198. (wyniosłeś się na lamteii świat, przeniosłeś się).
Na to zaostrzyli jęzvki swe, aby ludzi serca niewinnego
zwiedli od pana swego Rfj. Post. Ax5 (odprowadzili,
odwiedli, odciągnęli, odwaliilij. Dyabcł jako jeszcze w
raju począł człowieka zwodzić od boga do siebie, lak
toż wykonywa przez fałszywe proroki jawną prawdę wy-
wracając , przez lyrany od niej odgromiając. Gil. I'usł.
205. Szatan, który bogu jeszcze w niebie zawiścił chwa-
ły, a człowiekowi bożej łaski, nigdy nie zaspał, aby
nie miał ludzi zwodzić od znajomośi-i boskiej. Gil. Kat.
A a ó. Na ostatek bojaźń i tysiąc innyh rzeczy, które
pod czas i jedne 'święcicę ze stateczności zwiodą. Oom.
Dw. 413. — Zwodzić do złego , zwabić , od dobrej
droji odprowadzić, na złą naprowadzić; eineil ocrfu^reil ,
oerlciten , jitm Siiicii oerkitcn; \ind. savoditi (cf zawieść),
napel^ti , napeluYjti , opelati , sapelali , s'iiioliti, galfati,
savosili ; Sorab. 1. znaweJu; Croat. premamlyiijem ; Rig.
zamamiti; Ross cocpanirb, cocpamaib (cf. zwróeić, obró-
cić, odwrócićj. no4MiiHiiTb, no4MaHbiL;aTb , JibCTiiTb , no.ib-
CTiiTb, Jbiuy, npeJbCTiiTb, npe.ibui.aTb, oóojcTiiib, oóo.ib-
maio ; Ecd. pa^Kp.ATHTH, paaBpamaTii. Ci panowie chło-
pce chowają od misternego a 'smyślnego zwodzenia bia-
łych głów. Gltcz. Wycli J 2. Nie przystawaj na zwo-
dzenie niewiasty 1 Lenp. Prov. 5, 3. (nie słuchaj chy-
trości niewieściej. 3 Leop ). Nie daj się zwodzić temu
ciału a krwi świata tego. Rej. Post. E e e 7> — Zwo-
dzić, oszukiwać Cn. Th. 1457. taufdjcn , biiitergclieii , \>i>
rutfeii , bctrUijEn. Zwodzić, jest udawać rzecz inaczej, niź
jest. Boli. Dyab. 49. Zwodziłam cię, ja nie jestem twoją
matką. Sias. Num. 2', 75. Pan rzekł, zkąd idziesz sza-
tanie? Zwodziłem świat, panie. Twórz. Wiecz. 52. Pro-
rocy ci marzą nieprawdę, powiadają to, co się im ma-
rzyło , a zwodzili lud mój matactwem swojem i dziwy

SItwnik Liniefo »iid. i Tam TI.

swemi. I Leop. Jer. 23, 32. Duch prawdy usta mu za-
tamował, aby dusz niewinnych swem opacznem rzeczy
zbawiennych udawaniem nie zwodził, i o zatracenie nie
przywodził. Smolr Ex. 57. Wiele nastanie, co was
zwodzić będą weilfug wymysłów swoich Hej l'osl Eee 4.
Szymon czarnoxiężnik za Klaudyusza zwodził Rzymiany,
czyniąc się bogiem i synem bożym, a wiele dziwów za po-
mocą szatana. Sk.Di. 28, cf zbałamucić, omamić, odurzyć.

ZWIESCIć cz. dok , Zwieszczać niedok. . ob. Wieścić, ob-
wieścić, oznajmić, cf. zwiastować; anjeigcn , befannt ma'
Ącil. Zwieś''ił to Klimenie. Zebr. Ow. 37 ; (dixilj. Słysząc
pozilrowienie , Na nowe zwieszczenie Predkoś się zdu-
mi.iła. Pieśń. Kat. 4. Dawnym dawno ono: Na dwóidi
lub trzech prawdę polegić , zwieszczono. Cindk. Ko.st. 69.

ZWIESIĆ, /'.zwiesi, zwieszę c: (/o4.. Zwieszać nifrfoA. ; Bnh.
swesyli; Ross. cotcuTb , CEtuiUBarb; czynić że co z góry
na dół wisi , dać zwisnąć ; ^cruiiter ^ćitigen, ^erab ^dngcn, ^er>
imtcr bdngen lajfcn, ^erabbangcii Injfcn. Zwieszam co, spu-
szczam co z góry. Cn Th. 1456. Gdy mury miasta tłukli
Rzymianie baranem, Józef widząc, iż sie mury Irzesa ,
nabrał wańtuchów wielkich i kazał je natkać plewami, a
z muru zwieszać, aby rogi baranie nie mogły dochodzić
do kamienia murowego; bo miękkie rzeczy ustępują
twardym, i raz irn psują. Jer. Zi,r. 70 Za co z taką
wytwornością trefisz włosy? czyli one obyczijem Partów
zwiesisz , czyli kształtem Niemców w węzły spleciesz,
gęstsza na karku końskim miga się grzywa Pilch. Sen.
list. 4, 236. Ta łowieckim z»\y''zijem z ramienia zwie-
siła Łuk kształtny, a wiatrami włosy roztoczyła A Kchan.
12. Zwiesza, abo zwiesił pies ogon. Cn. Ti. 1436. stulił
pod siebie , ben Sditucif bńiiflcn Inffcii. Zwieszać głowę ,
ben Sorf biiiigeii Inffcn, ben Sopr finfcii lajfen. Coraz bardziej
bukiecik wiediiieje, Smuliie kwiilki na okcło swe sjłó-
«ki zwieszają, 1 pomarszczone listki zwolna opusZ''zają.
Chód. Gesn. 217. Oczy mu na sen się stulają. Szyja
z głową zwieszone ku ziemi się mają. Sardz. Trag.
54. (schylone, skłonione). Komedyaiici clicąc udać
wstyd powierzchownemi znakami, zwieszają głowę, spu-
szczają oczy i wlejdają je w ziemie. Pilch. Sen. lisi.
76. Siedzi zwiesiwszy głowę, by na wiosnę gą<ka ,
gdy ją podskubą. Rej Wiz. 70 b. Cn. Ad. 1575.
Zwiesić skrzydła , zwiesić nos , spuścić z kwinty, spu-
ścić z tonu, smutnym, zmeidięconym być, slrai'ić fan-
tazyą ; bie gliigcl ^dngeii laifen, bic 3?afe ^angen Inifen,
bie 9?afe ^angen; {Boh. chijpiti, ochljpiti, oćpuhti, oćpu-
lowati , klepjm uśi , (ob Kłapouszyj; Yind. Yuflicte po-
klopati , dolspustilij. Mędrek, który miedzy nieukami
wiele rozprawiał do podziwicnia , gdy natralia na ludzi
gruntownie uczonych , zwiesza skrzydła , i nie umie gę-
by otworzyć. Pilch. Sen. list. 325. Pysznemu , skoro
odejmiesz bogactwa, jakoby niejaką "podmiatę jego py-
chy, wnet nieborak zmieni koncepty i nos zwiesi. We-
resz. Reg 84. Kto przegrał, niech nos zwiesi , kto
zgrał , niech wykrzyka. Zabl Firc. 44. Wszyscy nos
zwiesili , widząc niebezpieczeństwo. Pot. Arg. 274. Nos
zwiesiwszy siedział, i na mnie zyzem pogladał, mając
kłócić się ze mną. Mon. 69, 88. — §. Zwieszać się,

149

1186 ZWIESIENIEC- ZWIETRZEĆ.

ZWIETSZEC - ZWIĘZŁOŚĆ,

wisieć na dóf ; ^txah \)mQtn , Łcruntcr ^óngeii , magis
pa$sive: Z jęozniienia , który w swym k/osie nie ma
mieizków, w klórycliby się zi:irno mogło zamknąć , wnet
się wytrzęsie i 'wypierszy, jak skoro k/os się ku ziemi
pocznie zwieszać. 6V«c. 102 Juz czas zbierania jagód,
gdy grona poczną więdnąć a zwieszać się. ib. 335. Ga-
łązki sie z jabłkami zwieszały. Kołak. Wiek. a Z. —
Magis acUve : Ptacy bujiją po wietrze dzień cały, W wie-
czór po gibkich gałęziach się zwieszają. Tuinrd. Daf. 85.
kołyszą się , fic ^ńnacn ji* nn, fc^aufdn fi*. Zefir po ga-
łęziach ptaszętom zwieszonym Słodsze nad kanar mo-
deruje gło<y." Twin/. Duf. i ZWIESIENIEC, ieńca , m,
ziele, na skałiich i na starych murach rośnie obwisło,
wiele roz|)u-izizając roszczek długich i cienkich, jako sznury
na dół. Si/r. 14(13 . zirle skalne, Cymbalaria. Cn. Th. 1456.
gcifcnfraiit, 9?ad)ciifrant. ZWIES1.\0SEK , ska, wi., hormi-
tium. Sdjarlartjfnnit , jest ogrodowy i dziki. Kluk. fiośl.
2, 261). Graiiatek ziele, Szarłat, Lepiennik. Cii.Th. 207.
Szałwia czarna. Siesik. Ped. 423. Herminium lulgare,
'zwiesionosek. C'imp. Med 24. Zwiesinosek wielki pa-
chnący, szałwia ś Jana , herba s. Jnnnnis. Syr. Cn. Th.
1456 i sclarea. ®artfnf(^arla*. ZWIESISTY, a, e — o
adv. , zawiesisty, zawisły; superimpfitdens. Cn. Th. 1399.
^crab ^diigent), inuntn baiiflciib , iibcrbangenb. Pod zwie-
sistemi cieńmi. J'rzijb Mdl. 109, (cf sklepisty). Zwie-
sislyin powiązaniem winna się czołgała latorośl. Dunial.
L 4. — Zwiesisly. przykro z góry na doł schodzący, prze-
paścisty; ftcil , [tbroff. W przekopach, gdzie ziemia glinia-
sta, brzegi nie mają być zwiesiste, ale połoźyste. Cresc.
143. — Zwiesisly. obwisły. Cn. Th. 1456. ft^Inff obct
f^lapp Ifcrab ^nngcnb, iibcrbiiiiiicnb. Zwie^istych uszu, ob.
K/apouchy. — Siiinliini. ZWIESISTOŚĆ . ści , 2. . zwi-
śnieriii'. obwisłość; ba* Ucbcrbmujeit , ©crabbńiigeii. "ZWIE-
SISTOCIĄG, "stawnoiirostownica Tr. 'prustostawnica ,
'prosloslaw. ZWIESZ.^C , ob. Zwiesić.
ZWIETKZAŁKA , i, i., w licz. mnog. Zwietrzałki; rzecz
jaka zwictr/ała , resztka lub resztki zwietrzałe , wywie-
trzało : 3liiiJi)rii'iUcrtcj! , 33crnjittcrteź , fdiaal (jciiiorbcne Ucber<

rcfte. ZWIKlUZAł.OSĆ, ści . Ż. wywietrzałość , wywie-
trzenie; bie 3JcriPtttcniiuj , iai ?>ern)ittfrt(c))n , ba« SScriDit-
tcril. ZWIETUZEG nijak dok., wywietrzeć, stać się wy-

trzałym ; auOn'ittern , Dcrroittcrn, finnl nicrbcn pr. et fig tr.
Z poczętej beczki trunek jest zwietrzały. Teat. 24 6, 29.
Wiatr |iółnociiy chłodem swym ściska i spaja nasienie,
aby nie 'zbuczniało w ziemi albo nie zwietrzało. Creic.
110. Jeśli sól zwietrzeje, czym solono będzie. W. Math.
5, 13. Bibl. (id. Wszystkie nauki te zwietrzały, i pod
noi>ami zostały. Sk. Dz. 135. (niepamięci oddane). —
Racz mię w niezwieirzałej chować miłości Krhow. 58.
(w nigdy nie stygnącej , zawsze żywej , gorącej , świe-
żej). ZWIETRZ.MK , a , m. , otwór dla przewietrzenia,
dla zwietrzenia < luft, ein 8llftlod) , 3"0lPl^- Miejsce,
w klórem przędziwo składa się, zwie trzoikami lub okna-
mi po stronach o|ialrzone być ma. /'ricrfi 47. ZWIE-
1 ItZYC cz. dok. , Zwietrzać niedok , ob. Przewietrzyć,
wywietrzyć, ailtllllltfn ; uczynić wywietrzałym , Ofrroittent
laffcn , peripittert unb fe^al mat^en. — Zwietrzyć co , zwą-

chać co ; t\xoai miwiiim . nu«fpureii , erroittcrn , au0)(Jup<
pern. Zwietrzyć co, 'spąchać co. Cn. Th. 1456. poczuć
jako pies węchem, 'zwęszyć, ib. 1059. Niewypowiedzia-
nie też Wac Pani trąciła boginią, że ją można było
zwietrzyć. Teat. 3, 19. Czegóż miłość nie zwietrzy?
Otw. Ow. 141. — Zwietrzać się, zarażać się. Cn. Th.
1456. wiatrem, powietrzem być poruszonym; fi(^| Mxd)
ben fuftjiig otifterfen, crfditen.

ZWIETSZEC, ZWIETSZYĆ, oh. Zwiotszeć.

ZWIEWAĆ, ob Zwionąć ZWIEWNY, a, e — ie adv. , do
zwiania, \)nabbla^baT . liermtir ju blafen. Kwiat słabo
dzierżący się i zwiewny, zrażają przez zbytnią lekkość
wiatry. Zebr. Ow. 267 ; caducus.

ZWIEŹĆ (distng. zf.ieić), zwiózł, zwieźli, zwiozły, /.zwie-
zie , zwiozę cz. dok , Zwozić 7iiedok. ; boh. zwezii , zwezi,
zwezu , zwśzeti ; Sorab. 1. wozu rómadu; Croat. zyaaati,
zvasam ; fioss. CBCsib, CBoaniŁ , CBO»y, CBaHtiiBarb ; zwo-
zić, do kupy zwieźć, wożąc na kupo nagromadzić; JU'
fammeii ffibrcn jii 5Bagen , jufnmmcii fabrcn , fabrenb auf-
bfiufcn, jitfammen brittgen. W milczeniu zwożą trupy, stos
wielki wyrasta , Który gdy ogniem spłonął , wrócili do
miasta. f>mocA. //. 189. — Osobliwie: Zwozić z pola zboże
M ®etrcibe pom gelbe einfiibrctt (in bic Sd^ciiiio. Cokol-
wiek się na tym polu najdzie, to kosa podetną, zbiorą,
i do stodoły zwiozą. Podw. Wróż. 24. Sialiście wiele, a
zwieźliście mało. VV. Agg. I , 6. (mało zbieracie. Bibl.
Cd : mało pożęliście , małoście sprzątnęli) Zwożenie,
zwiezienie, zwóz; Rofs CBCSCHie , cb033 , CBoana , baS
Biifammenfubren , ba? cinffibrcn in bic St^citne. Zwożenie,
conventio. Cn. Th. 1458. Po zwiezieniu zboża świeżo do
stodół z pola, użyć go zaraz na chleb nie można. Haur.
Sk. 17. — Zwozić co na dół, tfnintfr fiibrfii , bfniiitfr
fubrcn JU 58agen. Zwieź te kamienie z góry ; już kule i
prochy z wałów zwieziono. Tr. — §. Zwieźć co na ko-
go, zwalić na kogo; niif cinen nnbcrn btJHibcr tPilIjcn , ijim
auftpdljcn , aiifburbcn. Czego królowie nabroją , to się na
ludzi zwiezie. Baz. lHodrz. 427 ; guicgiiid delirant regei,
plecluntur Achiiń. Hor. — 'Zwiozły w co, zwalony,
zmieniony gwałtownie, strącony, gfi»(ilt|ain pcriinbcrt.
W [iłacz zwiozłe wesele. Brud Osi. i/ 6 — g Zwiozło
mu sie, spełzło mu, przepiekło mu się Cn Th 851;
poszło" mu to bez kary. Diidz 73. ti flilig ibm fur flf
nofTcn \jm , er fam glfidlit^ unb uiigfflraft bnppii. Złemu się
zwiezie; zły łacno ujdzie Cn. Ad. 1359. Skoro mu się
to zwiozło, wnet postąpił dalej łV l'vtt W. 3, 52.
Kto świętych błaznuje, rzadko mu się zwozi ber pomsty.
Pot. Arg. 663. Jeślić się to onym ludziom jeszcze nie
tak winnym nie zwoziło , a coż owszem tym , co mają
pewną wiadomość o nieomylnych pomstach swoich I l\q.
Zw. 47. id. Weresz. Reg. 66.

ZWIĘZŁOŚĆ , 'ZWIĘZNOŚĆ , ZWIĘŻLIWOŚĆ , śc. , i. ,
przymiot tego co jest zwięzłym , związanym, w częściach
swoich Ścisłym; bif 'Sunbigfcit , ®cbunbfnbtit , ®fbranat'
bctt , tai ©fbrungcne ; Vind. vesnost ; /io$t. cBaauocTi.
Grzeszy przeciw regułom zwięzłości , niepotrzebiiemi sło-
wy rozpychając, że tak rzekę, mówienia na>zego pery-
ody. Afon. 68, 664. Zwiężliwość słów Kosz. Cyc. 86;

ZWIĘZŁY - Z W I J A C Z K A.

ZWIJADŁO - Z WIONĄC.

H87

{oppos. wielosJowność, wielomownośd . świegotliwość).
Zbytnią zwięznościi} , abo raczej jakoby liistoryi sumą,
przykłady zaćmione. Warg. Wal. pr. ; icf. bievi3 esse
studto , obscunis fio). Zbyteczna zwięzłość opowiadającego
czyni/a powieść niesnia.izną i nuJną. hras. Pod. 2, 107.

— Aliler : W ludziach żadnej zwięziiwości nie masz,
gdy gardzą cnolami, któro w sobie mają. Kosi. Cyc. 127.
związku społeczności , łańcucha towarzystwa , gefj'cfligc^
5Bant>. ZWIĘZŁY, 'ZWIĘZNY, ZWIĘŻLIWY, 'ZWIĘZŁO-
WATY , (o/'. Węzłowaty) , a, e, Zwięźle, Zwiężliwie,
'Zwięzłowato adv. , ściśle w sobie i częściach swoich
7wiązany, zóily w jedno: Diinbiij , gcbratiijt, flcnmi jufam>
'itcii baiiijcnS ; \ii\d. vesen , vesozhen ; fi«ss. sBHSHbiii ,
CBH3U0. Zwięzły w sobie z [irzyrodzenia fizycznie, kręny,
* się zebrany; untcrfcfit , fłammig, furj unb ftarf. 1'otęga
Austryi jest w się zebrana, Moskwy zaś ruzciągniona ;
dlatego tamta będzie miała zawsze awantaź , który mie-
wa człowiek krępy i zwięzły nad bardzo rosł\m i ocię-
żałym, Pam. 83, (, 1036. Twarz ma miłą, oczy zyv\e,
kibić zwięzłą, pleczyslą , proporcyonalna. J/on. 68, 1028.

— Nieszczęście się jedno drug'ego bez końca zwieźliwie
trzyma, /ós: Lor. 143. ściśle, pasniim, nitką, ciągiem;
jufammeii ^diiijeiib , iinuntcrbrocfien , in etiier 3?eiyi; ; ( Hng.
svezia Ugabile , quod potesl ligari}. Nigdy z nim walczyć
nie będzie; ale się będzie z nim tym zwięzliwszą przy-
jaźnią łączył. Kosz^ Lor. 89. tym ściślejszą, uprzejmiej-
szą . serdeczniejszą, mit um fo innicicrcr 5reunbfd)aft. Złą-
czenie większf" , zwięźliwsze wymyślone być nie może.
Goni. Di. 136. etiic iiiiii;]ere Serlunbiing. — Zwięzły, co
do mowy, co do słów, co do myśli = krótki, zbity, tre-
ściwy; biiiibiij, ijebraiigt, nirj ; (oppos. wielosłowny, wie-
loinowny , 'siejosłowny ). Lacedemończycy wszystkich
w zwięz.ej mewio celowali, i w tym ^^ię ćwiczyli żeby kró-
tkiemi słowy wiele zawrzeć moą;li. Budii. Apopłh. 112.
Chcę być zwięzłym w wymowie, zawiłym s-ift staję. Chcę być
gładkim, wytViornym, moc w treści ustaje. Aur. Hor. A
Pi; ( brevis esse laboro , obscurus fio). Styl Tacyta nad
wszystkie inne hi.-itoryczne njjzwiężlejszy. Lub. Roz. 70.
Ten memoryał tak jest zwięzły, ze i jednego słowa z niego
wyrzucić nie można. B)h. Kom Szerokie jest ono roz-
kazanie i bardzo zwiężliwe , miłować boga ze wszys-
tkiego serca, ze wszystkiej myśli, i ze wszystkiej duszy.
Biai. Post. 10. treściwe, pełne treści, wielkiego zna-
czenia; iii^altaooU, tnlialtźiii^.Dcr , gehaltooU. Krótkie a
zwięźliwe powieści wielu ludzi zacny di. Kosz. Cyc. 64;
(adagia, sentencye, wyroki, sensa , przypowieści, przy-
słowia) Rzecz niezwięzła , nie klejąca się, nie wiążąca
Ross. HecBfl3ima , HecKja4iiaa ZWIĘZUJĘ , ob. Związać.
'ZWIĘZYWAGZ , a, m., który co związuje, złącza; bcr
3ufainmcnl'inbcr , ber ?>erbi:ibet; Eccl. cncBasHiiKŁ. W rodź.
źeńsk ZWIĘZYWACZKA , i. — (ZWIJAĆ, ob. Zwić, zwinąć).
ZWIJACZ, a, TO , który co w kupę zwija, lub z czego
na co od wija; bcr 3iifi"nmf"ftnt'fr ■ Śufnjiiibcr , 3Iuf^aBpler,
Slbtoinber, ?lbl)a^pler. — Hist. nat. Niektóre gąsieniece,
mając sie stać poczwarką , robią sobie zasklep z liścia,
zwijając je w rurkę ; te sie nazywają zwijacze ; tortriees.
Zool. iii. — Wrodz.ieńsk. ZWIJACZKA, i, bte 2luftl)in.

beritiii , 3lufba«plcriiiii ii. f. n). ZWIJADŁO , a , n. , ZWI-
JADŁKO. 'ZWIJADKO, a, n., zdrhn.-. Boh. zwigadlo, mo-
tadlo ; narzędzie do zwijania, cf. motowidło, kołowrotek;
ciiic 3iinriiannbc, ©aniiuiiibc, §a«pel. Zwijadko u smuklerza'
służy do zwijania nici, jedwabiu i t d. , jest o dwóch
kółkach. Itingier. Mskr. ZWIJAM, ZWIJANIE, ob. Zwić,
zwinąć. ZWIKŁAĆ , ob. Wikłać. — Addas : Konie prze-
raził nie mało. Skoczyły, lejc sie zwikł.ił, jarzmo za-
trzeszczało. Dmoch. U. 2, li 3. zawikłał się, zaplątał
się, zamotał się, ftd) oermicfdn. Patrz, co za rozum
w tym sobie obrali, Prawie jako kot zgrzebi, tak prawa
"zwykłali ( zwikłali ). Rej. Wiz. 124. Każdemu prawdę
'niezwykłaną powiadam. Biel H^t. 198.)

ZWILGN.\Ć , ob. Wilgnąć. — Addas: Żeglarz z morza
zbiera zwilr^łe żagle. Olw. Wirg 590. wilgotne, fcu(6t
tucrbcn. ZWILGOĆIĆ , ob. Wdgocić.

'ZWIŁOŚC, ści , £. , n. p. Orfeusz powtarza płaczu zwiło-
ści, W^zrusza piekielne skryiośei. Bardz. Boet. 107. roz-
pacze , wściekłości; 9?erpcifJmig , 28iitb.

•ZWIŁOWAĆ , ob. 'Wiłować , cf. wiła.

ZWILZVC (•:. dok.. Zwilżać niedok. , ob. Wilzyć, wilgolnić,
wilgooić, wilgotnym czyli 'wilgim uczynić; burcbfoucbtcn ,
befciicbtcn , aiifeuiteil. Strumień z miłym płynąc mrukiem
zwilża ogród cały. CItad. h'esn. 159.

ZWIN.'\Ć, ofc. Zwić. -ZWINNY, o6. Zwinny. ZWINDO-
WAĆ, ob. Windować. ZWINI.\TKO , a, «", zawiniątko,
paczka zwinięta, etit jiifammcn gciintiipcncś *J.*acfibeit ; Croal.
zavialo; {Ross. csepiOKi , csepTOieKl , cf trąbka). ZWI-
NIĆ kogo, oh. Winić, obwimć ; fitiilbig cffinren , fd;iilbtg
inad)cn , bcfiOiilPigen. Wszystko pewienem uczyni, 1 mnie
nie zwini. K'i>tc. Gd. 197. niezostawi winnym. ZWI-
NIĘCIE, ZWlMEiME, ZWINIĘTY, ZWINIONY, ob. Zwić.
zwinąć. ZWINNOŚĆ, ści, z., uwmność, zręczne uwi-
janie iię, szyliowiia szybkiiść , obrotność, sprawność;
bte Sebenbigfeit, gliiif^cit , ©eiuatib^eit , fid; fe^neU tummeliibe
©efdiaftigfcit ; Croal. ukrelly"ivośt fef skrzętność. cf. krę-
cić się) , uinelelnoszt ; Rosx. sio.iojetecTBO (cf młodo-
cianość), npoBopcTBO, npoeopi. .iobkoctł, pacToponHOCTt,
(cf roztropność;. ZWI.NNY , a , e — ie adv. , iiwinny ,
szybko zręczny, prędko i zgrabnie sprawny; be()eilb ,
flint; Cant. ruziin , rozlmu , (cf ręczny; ; \>nd. opraYi-
len , savjet, opravilostfn ; Ci'onl. ukrellyiv , umelelen ;
Ross. MO.iOAeuhiJi , M0.i04eiecKiH (cf niłmiy. młodociany),
npnBOpHbiH , BCpT.iHHbiii (cf wartki), jiOBKJii (cf łowczy),
40C3WiH (cf dosiągnąćj , paCTOpOHHUH . (cf roztropny).
Raźny za kąty, i zwinny. Teal. 31, 4. Zwinne pachołki.
Hor. '2, HO. Zwinny człowiek /fos.«. M0J04eifB, npoBops.
To wyrównanym skrzydłem pomuśnie przepaści, To znów
nagle wybuja przez zwinne podskoki. Przyh. Milt. 56. —
Strzeż się dworności , co w słoweczku zwinnym Sro-
giemi godzi na serce zapędy Zab. 15, 407. Zabł.

'ZWINSZOWAĆ, ob. Zwieńczyć. §. Zwinszować, ob Winszować.

ZWIODĘ, zwodzę, ob. Zwieść, {dislnq. zwieźć, zwozić).

ZWIONĄC , f. zwionie , zwionę cz. jedntl.. Zwiać, / zwie-
je dok.. Zwiewać niedok , wiejąc zdmuchnąć z czego,
zdjąć, lub też wiejąc do kupy zrzucić, spędzić; bcrunter
nje^en , ^erabtoe^cti , abnje^cn , obbiafen, megblafeii, sufammen-

149'

H88

ZWIOHEK - ZWISNĄĆ.

ZWISZOWAC - ZWŁASZCZA.

rocjiCH , jufammtnWafen. Wiatr pó/nocny podróinemu opoń-
czę usilnością swą odwiewa i odkrywa; ale nietylko,
żeby ią z niego zwiać mia/, owszetn podróżny ją do
siebie tym więcej przyciska i przypasuje. Żarn. l'oit. 53.
O jako lekka plewa , cze^ć , mienie . Toć je od pra-
wdy bda wi^łtr zwienie. Mia<k. Hyt 66. — Verb. med.
Zwionać zkąd , zdmuchnąć , prysnąć , uciec , umknąć ,
zemknąć : (i)erfticben , oerflifacii; , fiitroifdjeii , eiitflif^en, fit^
OU^ bem ©taubC mac^CH. Suknie cudze wziąwszy, zwionął.
Dwór. A'. I sługi i s/uzebnice , Widząc nieszczęście ,
pierzchnęli, I pr<!yjacieli" zwioncii. Groch. W. 590. Ab-
(umptus morbo , zwionął precz od wrzodu, umarł. Mącz.
wyniósł się, przeniisł się na tamten świat.

•ZWIUREK, 'ZWIEltEK, rka , m, może: zwierzątko,
z pojjardą . fiuss. sBtpoKi , SBtpoiHKŁ ; cin J^icrlcin,
I^ier^en oerdditlii^. Nie struś pożarł wiersz Smirneński,
Ale ów zwiorek błazeński , Mała myszka to sprawiła.
Lib. Sen. 20. Zwiorek ten cboć podły. Pot. l'ocz. 491).
(o jeżu). I^ecz na ooby ten ihylry zwienk czyhał? Ubr. 43.

ZWIOTSZEC, 'ZWIETSZEĆ nijuk. dok; o6. Wiolszeć , siać
się wiotchym , iniirbc rocrbcii uor Jllicr , ocralteni, 9crnio<
bfrit pr. et fig tr. Ubiór twój nie zwiotszał na tubie przez
40 lal. Buda Deul. 8 . 4. (szala twoja nie wiotszała na
tobie. Dibt. lid.j. Nieba pot;iną , a bóg trwa, i wszys-
tkie jako suknia zwiotszeją. Sk. Kaz. 447. Wszystko ja-
ko odzienie 'zwiątszeje, a ty Jehowa trwać będziesz.
Farnow. 85. Niebiosa zwietszcją , jako szata. 1 Lenp. llebr.

i, 1-2. (zwiotszeją. Bbl. Gd.\ fie rocrbcii ucraiteii , mk m
OciBanb. 8utl>.J. Przyjdzie zwiolszeć wszystkiemu. Jako
odzieniu staremu. Hyb. Ps. 200. Siodło zwiolszałe. Alb.
na Woj. 8. (schełtane). Zwiotszały Eccl. oótimaiiŁ , bbt-
xiH. ZWIOTSZYĆ, ob. Wiotszyć. — Addas: Nowe przy-
mierze zwiotszyło pierwsze ; zać co wiotche i stare ,
blizkie zniknienia jest. Budii. ł/ebr. 8 , 13. (nowe przy-
mierze pierwsze czyni wiotchym; a to co wiotszeje,
blizkie jest zniszczenia. Bibt. Gd.).

ZWIOZĘ, ob. Zwieźć, zwozić, (dislng. zwieść, zwiodę),

ZWIH , u , m. , dziarstwo, °drząstwo , piasek gruby; Sic3,
®xiei, grober ©atib, Ste^fanb. Czasem warsta żwiru, czyli
piasku grubego . nad warstą ziemi czarnej się iiajduje.
Hub. Wst. ii. ŻWIROWATY, a, e — o ado.. (ilnl„g.^^■^-
rnwaty), dziarstwisty, 'drząslwisty ; fiefij , O ubfiiniij nom
SnntC. DzieiMeiina sieje się na gruncie suchym i żwiro-
watym. Kluk. Rost. 3, 207.

'ZWISKO, a , n. , przezwisko, przyzwisko , nazwisko, imię,
miano ; ber 3iaine , iwami , Sccname , efdnamc , Sptf-
natne. Kajus wziął w obozie zwisko Kaliguli. Mtn. Auz.
47. W tym grobowem zamknieniu , w tej tu zimnej
wieży. Mistrz według zwiska swego doktor Morzyk leży.
Gaw. 404.

Z\\\S:iĄt nijak, jedntl. , "Zwisać niedok.; Kinrf. dolvinti;
Ross. CBHCiiytb ; wisząc na dół się spuścić, obwisnąć,
.schyhć się, fcf. zwiesić activ); (jerunter {idngfn, i)txab
(iSngen, \)<xa\> fiiifen. Do posługi stołr)wej Rzymianie uży-
wali wysmukłych i wymuskanych gładyszów z długiemi
i zwisłemi włosami, ubranych na kształt niewiast. Pilch.
Sen. Ittt 4, 149. (mit fliegenbtn ^aaren). Zwiśnie mu^łuk

na barkach spięty. Zab. 14, 393. Nakrzywiona gło-
wa, zwisłe ku ziemi ręce, bez mocy, bez ruchu, pra-
wie bez życia został. Sl<is. Kum. 1, 146. Pan wyrzekł
ostatnie słowa, Zwi>ła ir.u z rainienia ^łowa. Pitśn fiat.
55. Ciągnie na one siepaczów wycieczki, Zkad nieje-
dnemu zbójcy głowa zwiśnie. Chrośe Fars. 177. (spa-
dnie, zleii głowa). Zwisły, *zwi,«ny, wiszący na dół, ^cr<
nblińiiijcnb ; hoss. CBiicibiR ; (Dub. swislost lacumen). Lampa
jiudarowana od ciebie "zwisną ku ozdobie aklu tiik świę-
tego. Chodk. Kost. 88. (zawieszona jest, wisij. Z plen-
nych szi'Zi|)ów zrywajcie gęsto zwisłe grona. IJul. Ow.
71. Gałęzie zwisłe. leftfii ; gdy prawie równoległe do
pnia w dół są zwisłe. Jundz. 2 , 12.

'ZWISZOWaC, n. p. Dla pychy one spokojne towarzy-
stwa i schadzki zaniszczyli; bo już dziś musi tydzień
myślić , kramy i apteki zwiszować, trzykroć się żydowi
spowiadać, niźli do siebie przyjacioły "zwabić. Rtj. Zw.
1'.'0 nuiżi! : zwiz_\tovać , zwiedzić.

ZWITEK, "SWIIEls", Iku, m . "świt. ('iising. ś*ii), zwity
czyli zttiuięly, z^<iiiioiiy kłębek, sUelek . trąbka, rzecz
zwiii.ęta ; ttii ffiicfel, (tiiMŚ jiifommcii ®ciri(fflic« ; (boh.
swjtek jajecznica): Soiab. 2. szwitk ; (>'urn. sviik , svylk ;
Vtnd. lYipapierni fvitek , savit papir < trąbka z papieru,
fvitek lukna, fuknena b;ila < postaw sukna; C^oo^ szvi-
tek casticillus , szvi;icze jerizoma , szvilnyak tigula pe-
rizomatum ; Hoss. cbhtoki , CBiiToneKi rola papieru,
trąbka, .\iegi na w.iłkacli , ceilTKa kilel , killik. Z paję-
czyny swiiik uczuli, pofóż. na brodawce i zapal. Sienn.
580. Omocz w winie switek bawełny, a każ do macicy
włożyć. Spkz. 180. Lazurowany pófsctek płótna mocno
rozpiąć, aby jak najrówniej wysechł; bo gd_\by się na
nim pozostały garby, w czasie maglowania zwitki czyli
zakładki pori.bicby się musuły. Przędz. 91. zmarszczki,
fjłdy ; DJimjcIn, JnltCi; , i'nu1)e. — '^. *Owo pr7yvzedłem ;
w zwitku .\iąg n 'pisano o uinie Dudn. Ps. 40, "0.
not. onego czasu xiegi około kija okręcano, j.ikn ji'szc/ ■
u żydów Tliora ; cf Lat volumen , tin flfrpUtCŚ 8lld>, tl:t
9h'Ucill)lld). Niektóry arlykuły ch.ir-li boj.irowie , żeby het-
m.in pizysięją warował, był wielki zwitek , bo uiii xicgi
tak w trabke zwijają. Zoik. Mskr.

7.\\iA{:J.\t , ob. Zwlc'c.

ZWŁAU.AC Cl. dok., Zwł.idnąć ;>(/«//. , przemódz. op»no-
wać, zwojować, rilicrii>'i!ti(j0ii. Nie wie drogi; a ciioćby
i wiedzi^ił skulccziiie llozbiegłych koni zwładać nic może
koniecznie. Otiu. Ow. 6 1.. rady im dać , nakierować, po-
wodować. — \'erb. med. Zwładać komu , wydołać rnu ,
zdiiłić , wyrównać, wystarczyć siłą, mieć "z to siłi ;

flcroachifn fc»ii , (jicii fommcii . vfrnunifii , niu^linltfn . \)mxtu
d)rn. Siły me mam, abym mu zwł.id.ił, ażfby dla mnie
trzoda boża nie upadła. Sk. Dz. 1161. Telemak temu
wszystkiemu bez pochyby zw ładnie. Chroie Hot. 10,
Broni się ; ale starzec mu mc zwłada. l'ot. Syt 225.
Niech nie myśli , że 'znikam pojedynku , ie się bić me
zwładam. Pot. Arg. 740.
ZWŁASZCZA Ado, de, osobliwie; jamal , ln|■c^^^rtfi^ , be»
fonbcr?, Dornctinilid) ; Stov. zwla.^f. z»laśte. obzwaliitź ,
obwziśśtnć, obzUśtnc, zwi^jine, ( cf właśnie); Boh.

ZWLEC.

Z W Ł O C Z N Y - ZWŁOK.

Ii89

zwiśśt, zwlśśte, iwlśśtne seorsum, separalim, praecipue,
praesertim; odj zwlAśtnj separatus , praecipuus, (cf. w/a-
ściwy). Mazime, najwięcej, a zwłaszcza. Mąiz. Muximo-
pere , a zwłaszcza, ib. Ziemia, gdy bez sprawy leży,
zwłaszcza bujna , sama z siebie sliłoniia jest do mno-
żenia pokrzyw. Gil. Posl. 75. — '§. Zwłaszcza , osobno,
oddzielnie, pojedynczo; cinjEln , Dcfonberei, abgcfpiibert.
O naukach chrześciańskich trzeba mieć mocną wiarę,
bądź o każdej zwłaszcza, bądź w obec o wszystkich.
Kiiczb. Kai i'l (O każdej w szególności. edil. rerentl.
ZWLEC, ZEWLEC, zwlókł. zewlÓkł, zwlokły, zwlekli, /.
zwlecze, zewlecze , zwlokę, zewlokę cz. dok., Z«lekać
niedok., Zwłóczyć contin.. Zwłaczać ilerat. et coniin. ; Hoh.
zwljćeti, zwlecy, z^nI^I , zwleku, swiekati, swiikati,
swlikiiauti , suijknu, sicknu, smeknauli [ob. Zemknae),
wyswijkam; Surub. 1. flocżicź, wuszlekam ; Sorab. 2.
feblaż , leblakasch ; Carn. slizhili , .slazliem , slezhem ;
Yind llezhi , llaziti , odflezhi, vunllezhi, vunflazhiti, dol-
fvlezhi ; C; oa(. szlacbiti , szlachiin, izszlachiti , izszlachim;
Rag. sYiichi , svlacili , svlaacim; Bosn. svucchi ; Slttv.
SYiichi ; Hoss. pasoó.iaMmb . paaoó.iaiaTb , pa3o6o.ioqb ,
pasoóojOKaTb ; fc'( ' ctB.ł tipii , coB-ieKam , coB.iayiiTn ,
pa3u6.iamiTb , pas^tib , ii3io6.iaMaio. misB.iemn , HiiSBje-
miTlI, z\\\ec , z<-«lcc, zwlekrfjąc ściągnąć; bcruilfcr jicbcn,
abjicbcn, ^trabjtcljcn. Zwlec szatę, suknią, zdjąć z siebie,
lub z kogo ; Lioat. razpravlyati (cf. rozprawić) , zodeti,
zodevara , (cf. odież , odziać, odziewać), (cf rozodziaćj ;
OUŚjic^en cin Śllcib, oDjic^cn. Zew lókł szaty swoje. W. Post.
W. ió8. Turcy zwlókłszy zzmarłego zapowietrzonego suknie,
za nic mają , w jego się suknie zaraz ubrać, hiok Tiirk. 144.
Kazał mu natychmiast zwlec z siebie szaty, i grzbiet nadsta-
wić , mając go własną ręka przecbłostać. Filcit. Sen. gn. 508.
Nie zwfócz\liśmy z siebie odzienia naszego , jeno l\lkocosie
'jeden 'każdy zwłóczył do omycia. 1 Li^op. 2 Ezdr. 4,
25. (me zwłóczjliśmy szat naszych , każdy tylko zwłó-
czył się do omycia. W. 2 Ezdr. 4 , 25 ; nie zewlecze-
my szat naszych. Bild Gd.). Chcąc ulać krwią kiwi pra-
gnienie Katowską ręką zwłóczy odzienie Temu , co niebo
powlókł obłokiem. Miask Hyt. 05. Magistrat Rzymski ,
gdy miał kogo z obywatelstwa potępić, zwlekał z siebie
szale, i onę na wywrót wdziewał, na znak żalu. Pilch.
Sen. gn. 155. Zwlekaniem czyli przemienianiem szat,
dawali znać żałość swoje. ib. Dawniejsze twe szaty
zwlecz z siebie ; zamiast tego płaszcza , niech purpura
twe barki pokryje. Boh Kom. 2 , 478. — §. Zwlec
kogo z szaly, z odzienia i t d. ; Cttieil Clltflcibcn , aifJflct'
ben , ibni Me SIcibung nbjie^cn, auśjtcbcn. Gdy się z nie-
go 'nagrawali , zewlekli go z 'powłoki, i oblekli go
w odzienie jego. 1 Leop. Marc. 15, 20. (zewlekli go
z szarłatu , i oblekli go w szaty jego własne. Bibl Gd.).
Henryka czwartego , zwleczonego z królewskiego odzie-
nia , bosemi nogami przez trzy dni przed bramą stoją-
cego , nie przypuścił papież do siebie. Zygr. Pap. 520.
Zwlókł Sie Uawid sam z szat swoich. 1 Leop I Pieg.
19, 24, \Slov. sYu.hise, razpravitise; Ecd n36jaqnTHca
rozebrać się). — Fig. Ir. ailegor. Zwlekli z siebie stare
odzienie niedowiarstwa swego. Rej. Post. LII ^. Wielka

to jest, umrzeć grzechom, a żyć cnotom, tam 'zcwli-
kamy Adama , a tu 'oblikamy Chrystusa. Hrbst. Lek. C
A b. Żebyśmy królestwo pana uczciwością przyszła chciali,
trzeba zwłóczyć starego 'Jadama odzienie. Biał Post. li.
*Aza to jest podobna , nagle z siebie to zewlec , czemu
się kto przez długi czas 'zwyczai, co się w niego wro-
dziło, 1 w nim zatwardziało? Hrbst. Lek. C ó b. Gdy
z tego ciała zewleczeni będziemy, przyjmą nas tam do
przybytków swciich. Żarn. Post. 2, 556 b. (\iyzuci ,
uwolnieni). — Zwłóczę co, abo kogo, na dół ściągam.
Cn. Th. 1457. cinen tiunion ^cmbjiclfcii, bcniiiter 5ic|icn , bm
unter fikppcii, tDcgtcbIcppcii ; Boss. cEwoiiiib, cB0.iaKH-
Baib , CTamiiTb, cracKUBarb. Zwłóczeme na dół, deirac-
tio. ib. Zwłóczący kogo na dół Eccl. 40.iyB.ieKymił ,
KOTOpUH BŁ HD31 TAHCTB. — Zwłóczyć kogo po Ziemi,
ciągnąć , wlec po ziemi; aiif ber 6rbe bcruin fdjleppcii, \)t--
ruin jicbcil , [(^leifcil. Widziałem Sejana z łaski wypclinio-
ncgo Tyberuszowej , oddanego katom i szalonemu po-
spólstwu , potarganego, zwłóczonego, w plugastwo wrzu-
conei;o. Birk. Kaz. Ob. L 'i b. Zabił brata, gdy sami
byli na łowię , a pomówił, iżby go koń zwłóczył. Biel.
bw. 1616 — Zwłóczyć co do kupy, na gromadę, ju*
fatniiicit [dilcppcii ; R»ss. cBOJownib , CBO-iaKiiBaib. — Zwłó-
czyć ziemię = zbronować , zabronować ; bic Grbe jitcggen ,
oercggcn. Miejsce "zdrapane przeoraniem , zwłóczyć i zró-
wnać. Cresc. 481. — Zwfaczam kogo, trzymam kogo na
słowie. Cn. Th. 1457. eincn ^iiibalien , ibn uiit Iccrcn
3Bortett aufljalten. Zwłóczam czas. ib. odwłaczam , od-
wlekam, odkładam ; bie ^ńi iierfd)iel'cn , oiiffśieben , iti bic
Ciiiige jie^en. Zwleczony dzień , na jutro odłożony, ib.
Niech przyjdzie tu , niech jednego nie zwleka w pilno-
ści momentu. Teal. 46. d, 20. Zwłaczam co, odkła-
dam, przedłużam. Cn. Th. 1457. anf bie laiige %\\\l
f^^iebeti , »erfd;tebeit , aiiffc^icbcn, ocrjie^en. ucrjt^lcrpeii. Rzym
zbawił , rzecz czyniąc oporem , Kiedy Fabiusz bitwę z Ani-
balem zwłóczył. Tym samem jego zniszczył, i z nira
wojnę toczył. Zab. 16, 222. Wyrok albo zdanie twoje
zwlec do drugiego albo do trzeciego dnia. Chełm. Pr.
44 Zwfacza , nie ma woli dać, uczynić. Cn. Ad. 1576.
er JOijert, er jaiibert. Przez ręce, ociągając się, nie ry-
chło, zwłaczając, mitrężnie, ob Ręka, przez ręce ; fauni=
felig 5aubernb , jiJGcrnb. ZWŁOCZ.NY , a , e , — ie adv.
do zewleczenia , zwleczony, zaciągniony, zdięty ; auźjie^*
bar, abjiclibar , nii^ijcjogcn , cntflcibct. On to da pogrzeb-,
on przy hojnej stypie 1 wonią -ć zmaści i kwieciem osy-
pie. On ci roztworzył wonie łzy rzewnemi , Kładąc w
poblizkiej kości zwłoczne ziemi. Zab. 15, 596. — Zwło-
czny, odwłoczny, odwleczony, odłożony, odwlekający, od-
kładający, ociągający się , do odłożenia, do odwleczenia ;
3liif|'c!)ubi = , aufft^ieblic^ , jogcrab, jaitbernb. Sroga miłość
sługi swoje pieści w radziei zwłocznej. Past Fid 66, ob.
Zwłokliwy, ZWŁÓCZYCIEL, a, m. ; Cioat. svlacitegl spo-
lialor ; który zwleka, zciąga, wyzuwa, zzuwa ; bcr 31u^jie|et
3lb}ifber, cf zdzieracz — g. Zwłóczyciel, odwłóczyciel. Cn^
Th. 1457. ber 31ufid)ieber, Scrjogcrer, S^scrfi", 3a"l'C«i
W rodź. ieńsk ZWŁÓCZYCIELKA , i; Rag. svlacitegliza"
•ZWŁOK, 'ZEWŁOK, u, m., ZWŁOKA, *ŻEWŁ0KA\ i,'

1190

ZWŁOKLl WY - ZWÓD.

Z W O D Z C A - Z W O 1) M C T W 0.

ź. ; ZwJoki, zewłoki plur. co z czego lub z kogo ze-
wleciono ; Slb^ejogenc^, i)erunt«jjejD^ene^, 'Jl&iieftrcifte^, »ont
8eibe ®criffeneś; {Rag. svuceno spotium). Zewłoka lwia
na grzbiecie jego. Zebr. Ow. 50 ; (tf.gmen direpła leo-
nis pellis erat , skóra zdarta, zfupiona). Luna płaszcza
lewłokiem światło ini daruje. Chodk. Kosi ,69. (zdięciera,
złożeniem, odkryciem płaszcza). Z nieprzyjaciół nabyte
zewłoki , W słup tryumfalny układa wysoki. Suszijc. Pieśn.
3 (i 2. łupież, korzyść, zdobycz, abfletiommeiic Sciltf. —
Zwłoki, zewłoki umarłego . ciało , trup, kości; Me flcr6>
lit^e JpuDc, ber erif|eclte 8eicl)timn, bic flerblidicii Diefte. Tu
grób swój , tu ma śmiertelne zewłoki , Tu krew' swą
rozlał, ztąd zniknął w obłoki. Gruch. W. 210. W irro-
bie ten zewłok położę człowieczy. P. Kcltaii. Jer. 171.
Ziemi zleciwszy śmiertelne zewłoki, Ogniu rówien pręd-
kiemu , przemknę obłoki. / Kckan. Di. 28. Kędy ska-
liste wstają nad Wisłą opoki , Tu złożył śmiertelności
swe Krakus zewłoki. Gaiv. Stel. 405. iMiał "wnijść w ja-
skinią , nawiedzić święte kości i zewłoki. P. Kf.han. Uri.
i, 58. Puginałem sięgnę aż do kości ; tą ofiarą ukoję
zewłok męża godny. Teat. 45. d, 98. Wyh. Gała się
ojczyzna rozkwili nad zmarłego zewłokiem. Leszcz. Class.
49. — g. Z«łoka, odwłoka. Cn. Th. 1457. odkładanie,
oriąg.inie się; bcr 9Uif|[^u& , ''Uerjiiii, iai ^i^nn , Scrjij'
gem, bie '•BeriUijcriiti^ , ba-3 3>i'r|'d;icppcn eiiier (sai!^e. Le-
psza zwłoka bez szkody, niż pospiech ze stratą Pot.
Arg. 168. Zakończmy ten maryaż bez żadnej zwłoki.
Hoh. Kom. 4, 167. Wkrótce stanie sie zadosyd woli
W. Pana , i ukontentowaniu jego żadnej nie będzie zwło-
ki. Boh. Kom. 3, 421. Dylacye abo zwłoki pozwanemu
tylko mają być pozwolone , nie aktorowi. Szczerb. Sax.
10. Zwłok równych godziny, jak jedne tak drugie Żubr.
Ow. 28; positae spaliis aegualtbus horae. ZWŁOKLIWY,
a, e, — ie adv. , zwlekający, odwlekający, okładający,
ociąicający się ; jaiibcmb , jódcriib , periii^lcrpetib , faiimfclig.
Zygmunt 111 był bardzo zwłukliwcj n.iluiy. Nar. Chodk.
81, cf. dojutrek — Subst. ZWLOKLIWOŚĆ , ści , ż. ,
odkładająca powolność, bie ©aumfeligfcit.

ZWŁOKNIRĆ, ob. Włoknieć.

ZWŁOSZEĆ nijak dok. stać się Włochem, ftd) oeritalidni|'(^en,
jiim S^ili'!"" roerben. Nieznośna , gdy .M.izur zwłoszeje.
Mm. ligi 4, 217. Dobrze było u nas , pokąd sie tu
zwłoszałych , zliiszpinizowanych nie namnożyło Lai-liów.
Opal. Sal. 152. ZWŁOSZYĆ cz. dok.. Włochem uczy-
nić , ttdlidnifircn. — § Zwłoszyć , ob. Wałaszyć.

ZWÓD, u, m.. zwodzenie, zwiedzenie kogo, omamienie, zma-
mienie, oszukanie; bie iauft^iing. 8enicf:ing, 'Serfubriing ;
Boh. swod, (zwód wprow;idzeiiie, podwod pidslęp); St')U.
swod illccebra; (Ross CB04'b I) knnfrontacya świadków, 2)
sklepienie, sklep; n3B04'b zgubi , wyniszczenie, zgła-
dzenie {Hoc vorabulo , consitetudine /łussorum H3B0A'B
enuntiato , tigni/icatur seductio , qua guispiam alieno ser-
io persuadet fugam ; el ut edilor legiim J(iros!avi in in-
dice ghssematum: H3B04^ , nojroBopi . buboji Koro ot-
KyATi Durieh. 1 , 519). Wieszcze przez swe kłamstwa
i zwody 'Naźonęli nas w sieci , w niewody. Chrośc. Job.
193. Strzeż się przepaści fałszu i rozmaitych zwodów

świata tego. Rej. Ap. 92. Wróżki nie zawisły na ża-
dnej nauce uczciwej, tylko na gołych oin\lnych *zwo-
dziech szatańskich , które grun*u żadnego dobrego nie
mają. Podw. Wraź. 8. Wiele złego siaje się za po-
wodem i zwodem "praktykarzów. Zebr. Zw. 134. Da('zą
się uwodzić tym "fałesznym zwodom. Rej. Post. Pust. J i
4. W tych omylnych pokusach a w tych obłudnych
'zwodziech świata tego. Rej. Post. J i 3. O chytrościach
dyabelskich , i o ich dziwnych 'zwodziech. Rej. Wn.
258. Jego słowa pełne zwodów na zły uczynek, w ser-
cu Ewy snadny wstęp znalazły. Przy . Mtll. 284 , ( ob.
Podstęp, cf zawód). — g. Zwód, Zwodek , dka , m.,
wzAod , zwiedziony czyli wzwiedziony most; bti' 3''fl&rii«
(f e , "^Mbrude, Jallt^iire. PoczHi się drzeć do zamki,
aż zwód ledwie przed nimi podniesiono , i bramy zj-
warto. Biel. 278. Od drugiego piętra wicży szturmo-
wej były zawiesiste zwody , które gdy spuszczano , ule-
gały po murze, że żołnierz po nich wbiegał do miasta.
Wag. Cez. pr. f \. — Ponieważ na lej rzece za zwod-
kami i wylewkami ludziom przejeżdżającym dzieje się
wielka szkoda. . . \'ul. Leg. 5, 370. może za śluzami,
tamami , jazami. — §. Zwód prawny, wywód nicwini^ości
swojej z wiedzeniem na prawdziwego wjstęf.nika; 3at'

t^uuntj ber Uiif(^ulD biirt^ grmeiii bct nirlli();cn Ifńierti.
Zwód kradzieży, "przez wskazanie przedawcy rzeczy, o
której kradzież le^o obwiniono, który tę rzecz kupił,
3(Me()iiuii8 beś Siebftalbo burd) ^iftirintg iti SJerfdufer^.
Bndtk. z i/o/. Lit. 13. ZWODZCA, ob. Zwodnik. — CZWO-
DNIĆ, ob. Wodnići. — ZW0IJN1C.\. y, i., ZWODNl-
CZK.4 , i, j, ZWODMGIKLK.A , i, ś, kobieta zwodni-
cza, zwodzącł kogo, lub co kogo zwiodła; bie Setfu^*
rerinn . 'SiJrleitetimi , Seriitferinn ; Boh. el SIo.k swodnree ;
Yind. sapeliuka , sapelauzinja ; Croal premamiteluza ,
fcf municielka); Hosi. eB04Hima ikunlerka), npc.iecTiin
ua, pasupaTHima. 6.ia3Hiire.ibHiiua. (cf błaźiii.;ca) Wszys-
tkie zwodnice lub zwodnicy dla utrzymtnia sprosności ,
cierpianemi być nie mają. Czat-k. Pr. 2, 2"-G. Mówią o
takich rzeczach sprośnych, szkaradnych, plugawych,
którychby sie sprośna a swawolna nierządnica i zwmlnik
albo zwodnici sama zawstydziła. Kosz. Lor. 71. Wojna
jest źrzódłem wszelakich złości, niecnot, bliiżnier/.ów ,
nierządnych niewiast , zwodnic , 'złoczyniec. Kost Lor.
142 o. Klął I złorz.'Czył kocnanka onego , Wygnał we-
spół z z vodn:cą z miejsca rozkoszne^'o. fapr. Kot. k 2,
Żehr. Ow. 237. Zła sługa, jak zła pani, amoiów iwo-
dnica. Jabł. Tel. 103. Jeszcze ja sama wdałam go *Me
fochy. I prawiem była dla niego zwodnicą. Morut. 72,
(cf. 'rajfurzanka , kuplerkaK .Nie dba o żonę. pieszcząc
sie z zwodnica CUruś'-. Fart. 472, ob. Fryjerka. gamra-
Ika, cf przvlepka. ZWODNMCTWO . a. n. . zwodzenie .
nałóg i sztuka zwodzenia drugich, ułudzenia. om.unie-
nia ,' obłudność ; bie «enYibriinijaiii*t , «frfiibriiiid*ruiiił ,
Serucfiiiig . ©lei^nerei); {Boh et Stov. swodmciwj Uttoci-
nium). Jął sie wszelkich zwodniclwa sposobów . aby się
w niewolniczej me wystawiał przed narodem postaci.
Usl. KonU. 2, 227. Gnuśnością ciy zwodmctwem przy-
spieszyć zgubę ojczyźnie. Uil. Konst. i, 93. ZW0DN1-

ZWODNICZY- ZWÓD NIK.

Z W O D Z Ę - Z W O L E N I E C.

1191

CZY, ZWODNY, ZWODLIWY, a, e, ZWODZICIELSKI ,

a, le, ZWODlM . ia , ie , zwodzący, pełen zwodniclwa ,
mamiący, łudzący , obłudny ; BCVfiibrerif^ , bcrutfctib , tfiu«
fdjciib, ktriifllid) ; Boli. swodny, (podwodny [iodsię|)ny) ;
Slov. swodhwy tllecehrosus , zwoditelni seducliius , zwo-
ditedelni seducibilis ; Sorab. 1. zawedźilź seductilis , (cf.
zawodi y) ; Corn. sapcliy ; \'ind. sapelazhen ; Croat. pre-
mamlyiy; /i oss. .leciiibiui , npejecTHbiii , pasepaTHTe-ifcHUM,
(cBOjHhifi złożony, sklepiony, składany , CB04HMaiH skła-
dny j. Oczy miłe, acz zwodliwe. Teal. 4-1. c, 308.
Przyszła nierządnica odzieniem zwodzicielskiem przybra-
na. Sk. Żytu. Mo. Rozum, kszlałlność, przezorność, ży-
wość, i odwaga, Lecz to wszystko, jak cenne, tak tez
jest zwodnicze. Teat. h2. h, 82. Zewnętrzna postać, bar-
dzo jest zwodnicza. Teal. 28. h, 87. (zawodna, cf. nie
wszystko złoto , co się świeci z góry). Dobra doczesne
nie przynoszj prawdziwego ukontentowania, zwodne są
i nietrwałe. Pilch. Sen. list. 111. — Passwe : Zwodny,
do zwiedzenia, mogący być zwiedzionym; jii tfillfdjen , 511
ocrfu^rcn , tmifiŁtar , omiifirliar. Wśrzód niezliczonych
fałszów , sam nieporuszony, Niezachwiany, niezwodny, i
nieustraszony. Pri.yb. Milt. 172. (nie da się zwieśćj. —
g. Zwodny, zwodni , wzwodny, wzwiedziony, n. p. most ;
3119 ', SlilfjlUj ' , SuflfTiiJcn = • J''k za trzecia bramę
wypadł zwodnia.... Pol. Arg. 424, — (ZWODISIEC, ob.
Wodnieć). — ZWODMK, a, m. ZWODZICIEL , a, m.,
ZWODZCA. ZWODCA, 'ZWOJCA, y, m.. który kogo
zwodzi, zmamią, ułudza, cf. zgorzyciel , oszust, odrwisz,
szalbierz; ber 58erfii^rer, Serlcitcr , 5<t'n'icfcr ; Boh. swo-
dnik, swudce, prelud , (podwodnjk podstępny); Sluv.
swodnjk ; Sorab. i. zawodnik; Yind. sapelauz , sapebizh ;
Croat. premamitel ; Bag. zamamUegl ; Boss. cbcmhhki ,
CB04>1HK'B (kupler, rajfura) , no^MaiiMunKi , pasBiiaiHiiKi ,
ppeJibCTHie.ib , npe.iecTHiiKi, ójiasHine.ib (cf. tjł:iznu|ący),
o6o.ibCTiire.ib ; ( Eccl. ceo^iiTeJiŁ , nocpe4crBeHHHK'B bs
TOprOB.Tb jednacz kupca, lilkiipnik) Z>M)dink , zwodzi-
cie!, zwodca , dereplor. Cn. Th. 1458. Seduclor , zwodz-
ca , zwodziciel. Mącz. Zwodca , zwodziciel. Sk: Dz. 58.
Eoocator,, odwodziciel, 'zwojdca , który nad przykazanie,
osobne sobie sejmy a schadzki czyni . zwodząc ludzie.
Mąiz. Byłże który zwodnik , z większą sposobnością
nad Katyliiie , do bałmiucenia młodych ludzi? Naq. Cyc.
37. D\..ln'ł był |>ierw>zy zwojca . który obróciwszy się
w węża Ewę zdradził, a zwiódł kłamem swym. Eruz.
Jęz. B '^ b. 1 ten , który się najbardziej zaklina , przy-
sięga , największy jest oszust, zwodzicie), odrwisz, i
nie wiem, co na reszcie. Teat. lo, 63. Tacy zwójce,
którzy się ukjizują być j;iko apostoły Chrystusowymi , są
zdr;<illiwi a przewrolni zwójce dusz ludzkich. Eros. Jez.
Q 2 b. Z irajca i zwodzca du«z ludzkich W. Post. W.
556. Fnłszywi zwojcy dusz. W Pcsi W 2, 242. Świat
ten omylny 'zawzdy będzie miał takie omylacze a takie
zwoduiki swoje Bej. Post. J i 3. Nie daj się tym zwodni-
kom uwodzić. W Posl. W. 4 Pogardzisz temi łotry i zwodz-
cami dusz ludzkich. Birk Sk. C b. On nieszlachetny zwoj-
ca onego nędznego człowieka. Bej. Post B 5. Wolą się
tych swoich zwodzicielów i zawodzicielów nauki trzy-

mać, niz kościoła świętego. Sak. Persp. E 3. Mahomet
zdrajca i zwodnik. Birk. Krz. Kaw. 28. Boler. 201. Je-
zusa jako zwodnika i zdrajcę ludu krzyżowali. W. Post.
\y. 4. To co teraz oehłoni jeden zwodnik dworski , To
i kilku hetmanów przedtym nasyciło. Opal. Sal. 59. Da-
ła się odwieść od powinności swych przez zwodzcę ,
którego głos przymusił ją do opuszczenia rodziców sy^-o-
ich. Teal. 48. d, 91. Po wszystkiem mieście nieuczci-
wych zwodników , którzy sprośne niewiasty chowają
starostami poczynić chciał. Kosz. Lor. 107. Tak Achilu
zwycięzco wielu , zwyciężony Jesteś , od lękliwego zwodz.
cy cudzej żony! Zebr. Ow. 513; (a raptore). Boże daj
pomstę nad tym, co zdradził szkaradnie, .^lech zwo-
dnik Parys trupem z mojej ręki padnie ! Dmoch. 11. 80
Bodajby był ten zwodnik przeklęły Z;d.ił sie z swemi
okręty." Chrośc. Ow. 2. ZWODZĘ,' Z WODZIĆ, '06. Zwieść
( disliig. zwieźć , zwiozę ). ZWODZIDZIEWKA , i , m
zwodziciel dziewek, panienek, ein SD^a&cbcniTrfiibrcr. W mło-
dości twojej byłeś wielki cszust , szuler , zwodzidziewka
Teal. 52. 6, 38.

ZWOJOWAĆ cz. dok, wojując zdobyć, podbić, przemódz
fricgcnb bcjiiniiacn , l'efic(ic;i , croI'crn , iiiitcrjorficii , fidj utf
tcnucrfcii; Eccl. naóopaio, nottmAam pr. et fig. tr. Tur-
cy, zwojowawszy Albanią, wzięli Dyrachią Wenetom.
Biel. 452. ( zawojowawszy ). Nędza przyszła i za tera
głód ich tam zwojuje. Tward. Wt. 70. (przymusi do pod-
dania się). Pan edy w niebo wstępował , zaszły mu
drogę *ufce niezliczone duchów z otchłani, które mocą
swą zwojował. Odym. Stu. 2, O o b. Dobrodziejstwem ra-
czej niżeli szablą zwojowani. Rzymianom bramy otwo-
rzyli. Warg. Wal. 205 (zniewoleni). Czego wojska nie
przemogły , chytrość niewieścia zwojowała. Sk. Zyw. 2,
2 fc. — §. Transl. Zwojować , zbroić , nawarzyć piwa ;
Unljeil niiftiftcn, bo\( efrd*c madien. ZWOJOWŃY, a, e,
do zwojowania, do zwycjężenia, zwyciężny ; bcfiCjjbnr , 1111=
fcrjodidar, bcjiiniujfnr. Żydowie mają boga obrońcą, a
przetoż mienią się być niedoByte i niezwojowne. 1 Leop.
2 Mach. 8, 36. (że zranieni być nie mosją. Bibl, Gd.).

ZWOŁAC ez. dok., zwołuję pr. contin., Zwoływać czejłl. ,
wołaniem zgromadzić , zezwaniem zebrać w gromadę ;
jiifammcn rufcii, snfainmcn Iicriifeii ; fioA. swolati, swolawa-
ti ; Slov. zwolaf, swolaw^m; Sorab. 1. zwówani; Yind.
sklizati; Croal. zezvati , zezavam; Boss. CKJHKaib, CK.JH-
KaK) , cosBaib, co3UBaTT> , f cf sprosić). W tym kraju,
gdy się zagore , tedy nie dzwonią, ale się sąsiedzi zwo-
ływają ku ratowaniu. Baz. Hst. 58. Zwoływam kogo ,
tonuoco ad societalem , concieo. Cn. Th. 1458. Zwoła-
nie , convocalio , e. gr. poptili Botnani. ib.. Boss. CK.iinqKa,
cosuB^B : Eccl. cosBanie. — Zwołać psy na lesie. Tr.
ztrabić, bic Snilbutibe jiifnmmenHnfcit.

ZWOLe , ZWOLEME, oh. Zwolić. 'ZWOLENIEC, ńca ,
m., ŹWOLENIK, ZWOLENNIK, a, m., ZWOLENNICZEK,
czka , m., zdrbn. Zwolennik , priscum vocnbulum ■■ naśla-
dowca , uczeń. Cn. Tli. 1458. mianowicie w biblii i teo-
logii o uczniach Chrystusowych; ber Junger, ber 3unget
C^riffi; Yind. \os,er , navuzheunik , vuzhiunik; Boss. CAi-
HOMumieHHHKŁ , (cf jednomyślny), CMy4?CTBeHHHK'B, city-

1192

ZWOLENNICA - ZWOLlC.}

4peHBBK'b ( cf. zmędrzeć ) , j'qeiiHKt. Zwolennicy abo
u.zniowie pańscy. VV. l'ost. Mn. ^'l^l. Pnyslapili ku Je-
lusowi zwolt-nnicy jego. 1 l.eop. Malh. 5, 1. (|jrzyslą|)ili
do mego urzniowie jego. BM f'd.}. Chrystus p:in od
ejea swojego do zwolenników , to zaś od zwolenników
do ojca biega, lizow. Hoż. 64. — g. Ogólniej: Dawna
bardzo przypowieść jest na świecie wszędzie. Niechaj
nigdy zwolennik nad mistrza nie będzie. Rej. Wiz. 184,
(cf. jaje mędrsze od kokoszy j. Trans?. Wysyłani z sto-
licy zwolennicy najokropniejsze potwarze na króla roz-
siewali. Gat Sar. 2, SI (eniisaryusze). W rodi. żeńsk.
ZWOLENNICA. y. ZAV()LENN1CZKA , i, zdrbn., uczeni-
ca , bie Smigermn , bie (scbulcrimi. Diicipula , zwolenniczka,
Męcz W Jii(Me był.i mejaka zwolenniczka imicniera Ta-
biia. Oudn. Ad 9, ."O 1 Leop (ui'zcnniczka. Bibl. Cd.).
ZWOLEMCTWO , ZWOLENMCTWO , a, n., bycie zwo-
lennikiem czyim , stan zwolennika czyli ucznia bie 3""'
flevf4'att. — Ćullect. Zwolennicy, bie 3unger. "ZWOLENNY,
a, e, [uwolniony , bcfrcit , frci. Wnet z nich łańcuchy
opadły, i zwoleni są Chwakz. i, 17. — Aliler 'i\. Zwo-
lenna Talia. Hor. 2, 238. hniai. ( moic ; wyzwolona,
wolna, wolnoinyślna)? 'ZWOLEŃSTWO , a, n.. "pozwo-
leństwo , [lozwolenie , wolność, zezwcdenie ; bic Gllaub-
nig, bie ©cftattuiuj, e^eiDa^riiiifl , grcąbcit. Dać zwoleti-
slwo k;iżdeiiui , pustynie o.siadać. Uiel. S. N. 17 Niech
okrutniku dotkną/. , nie mam-li zwoleńslwa , Napatrzam
się 'wżdy ciebie. Żehr. Ow. 09 ; {łireat, quod tangere non
est . adspicere) D..I1 mu zwoleństwo , i wypisali je na
tablicach miedzianych { Leop 1 Mach 14. 26. fdali mu
wolność. Liild Gd. (raczej: przywilej, dyploma). — \% Obiór,
eleltcya. bic 58illfl 2| W Uakuskiej ziemi cliło|ii wpły-
wają do wyboru xiażecia , a to zwideństwo temu chło-
pstwu dał Karol Wielki , iz się pierwej poi hrzcili , niz
szlachta, iiwagn. 055. O dostojne zwoleństwo nad
wszystkie świętości , Toć ty jedno domieszczasz bezpie-
cznych radości ! Rej Wiz. 54 ( może : zwolennictwo ,
powołanie). — W wielkim pokoju trudno ma być zwo-
leństwo Ezi.p. 23 (?). ZWOLIĆ cz. dok., Zwalać niedok.,
(diitng. zwalać, zwalić); (Mnd svoliti , isvoliti eligere);
\Hoss coil3BOJllTb ^1 ; zezwolić, przyzwolić, pozwolić,
przystać; (jfiifbmiflcn , bciviQiflcn, (cint Giniinllifliing flcbcii ,
bciitimmcil , Jllftimmtn. Ci co żle czynią i którzy na złe
zwalają, jednaką winą mają być karani. Herb Sl.t 97.
Zwalając na prośby rad naszych , poruszeni ich prośbą,
wszystkie przywileje potwierdzamy, ii 18. Na to pre-
zydentów ie zwolili. buz f/il. 12. Sekreliiie slanał aasz
ślub, ale za zezwoleniem ciotki mojej Teal .". d, 19.
O orzewładna naturo, o ty malkn świata, Zwol , niech
mój rym twv>h tajnie zadziergi rozplata. Zub 9, 113.
Zut/. — |g. Zwohć , obrać; czesk. zwoliti, IBÓblen. Boga-
rodzica , dziewica synem zwolona. Hiei. Kr. 3 ; [iogor. 2|
Jezus wyszedł na górę , i wziął k sobie których chciał,
a oni poszli do niego, i zzwolił dwanaście aby z nim
byli. Sekt. Marc 5 — Zwolony, persuaiut e. gr. audtto-
rij ariimut Cn Th. 1458. przekonany, przeświadczony,
(cf. zniewolony) — Zwolony syn ■ przysposobiony. Cn.
Th. 1458. adoptowany, c(n JlDoptittft , an flinbfi 6tatt

ZWOLNA- ZWONO.

Sngflicmmencr ; Boh. za syna zwolit syna zwolić , zwole-
nec (irzysposobiony ; (Zwoleń miasto, 31ItfpCll w' Węgrzech).
— §. Zwolić się na co , zgodzić się na co ; einmiit()ig
bccftimincn , fi(^ cintrac^iig itoju oerbinbcn. Przesiapiono
ustawy, na które wszyscy ludzie, a narody, kióre pana
Chrystusa naśladują, zwohłyby sie. Eraz. J^z. S 2.
ZWOLNA , z wolna , 06. Wolno. ' ZWOLNIĆ «. dok.
Zwalniać niedok., wolniejszym, łagodniejszym, miękczcj-
szym uczynić' zmiękczyć , zła^jndzić ; iiac^Ialfcil , gclillDcr
tnac^en, liiibcrn , errocitbcn , bcfdnftigen piigs. et morał.
Zwolnij trochę struny. Tr., (cf. popuścić , pofolgować ,
zfolgowaćj. Zwolnić chustkę na szyi , zwolnić sznurówkę.
Rndlk. W nawie , przez klórą się sączy , jednej albo
drugiej szczelinis zabiezeć nie trudno ; lecz gdy na wie-
lu miejscach zvyulinać i rozsadzać pocznie, niepodobna
juz obsiadającą ratować. Pilch. Sen. lisi. 245. (puszczać,
ziajać). — Zwolnić wodę przy ogniu. Biidtk., ob. Zlecić,
ocrfc^lngcit lajlen , lautuatm inaien. Słońce mróz zwolniło.
ib. Zwolnić żołądek , stolec, iub. Rozwolnić). — Będę
mówił , co może ojca twe^o zwolnić. Tent 40, 28, (ob.
Udobruchać). Sam winowajca gniewu nie zwolni bo-
skiego. Leszcz. U. T. 428. — W tym obrazie raczej
zwolniliśmy, niż zwiększyliśmy krzywdy nasze. Gaz. Kar.
2, 40. złagodziliśmy, umniejszyliśmy. — 'g Zwalniać
kogo z czego, uwalniać; bcfrcicn , Icsfprfdien. Zwalniam
cię z tej wierności, i nic nie chcę wiedzieć. Teał 45.
d, 95. Wyb. ZWOLMEG nijak. dok. , stać się wolniej-
szym , mniej prędkim , mniej ścisłym , mniej twardym ,
tęiiim , surowym, mniej gorącym; nadllajfcn , geliilbcr
IPCrDcii. Porywczość z szacunku rzeczy zajmuje się , i
zląd wedle stopnia jej wartości , zwolniałyin lub skwa-
|]|iwym krokiem ku niej dążymy. Pilch. Sen. lisi. 3, 39.
(powolniejszym lub szybczejszym krokiemj. Mróz zwol-
niał, trzeba było sie obawiać, aby do gruntu nie puści-
ło. Pam. 83, 1, 2i2. zelżał, złagodniał, ber jroU M
iiadigelajfeii ; ioppos. mróz bierze) Piwowa esencya , jak
zwoliiieje , że nie zbyt gorąca , i nie zbyt zimna , zada-
wać jej tedy drożdże; bo gdyby na gorące zadał, było-
by piwo obrzazgowate , gdyby zaś na przeziebłe , uczy-
niłoby szkody całemu waru llaur Ek. 100 jik zlelme-
je, przesiygnie ; lau merbcn, ocr|d)lajcii , fii) ttwai abfń^^lfn.

ZWOLONY. ob. Zwohć.

ZWOŁOWACIEC nijak. dok., stać się wołowatym, ciężkim,
niezgrabnym jak wół; ptbfig merbfn . roic ciii D4)^ plump
trcrbtll Koń l;.ki z młodu skokotliwym będzie , ale ku
latom zwdłuwacieje i zmki z^MDiiieje. Uipp. 8.

ZWOŁYWAf"- . vb Zwołać. ZWOŁYWACZ. a. m. który
kogo lob zgromadzenie zw,.łii|e , bcr 3'"'iiinmfnrufrr , 3"'
fammeiibenifer ; Ecc/. noetcTUHU , KpHKyui. óapioii , nutt
coauiiiieTi Ji04i'ii ki neuy.

ZWO.MITOWAC, oh. Womitować

•ZWO.N, 06. Dzwon. 'Z WOMĆ.'ZWAMAĆ.oł Dzwonić — .Ąd-
das: Na burzę w 'zwo'iy zwaniają. Hrbtl Nauk /? 5 i Na 'cym-
balech miedzianych zwomąc 1 Leop. 1 Parał 15, 19. ma spi-
żanvch zwomąo 3 L'op.. na 'cymbalech miedzianych głośno
graii. Btbt lid ). 'ZWONO. [a. n , kawał z koła dzwoniasle-
go, fin 6lu(I 9on fiiifm gflgfTobf, tint Jflyt 2|. 06 Diwo-

ZWORA-ZWOŻNY.

ZWRÓCIĆ.

1193

no. Koła tj były jakie pospolici>> bywają u wozu, i
osi, i spice , i zwona i piasty, wszystko lane. 1 Leop.
5 Reg, 7. 33. (dzwona i piasty, ich odlewane. Bibl. Gd.).
— §. Części na które większe ryby i w ogólności czot-
gacze dzielą ; Ross. Sbeubn. Zwono ryby wtóre i trze-
cie z grzbietu najlepsze. Sienn. 223.

ZWORA, y, z., spona , confibula. Cn. Th. 1458. Zwora,
wszystko czym się jaka rzecz wiąże, spaja, jako ankra
do murów , szpąga do drzewa. Włod. co jedne rzecz
z druga zwiera , ob. Zewrzeć , tDOhurd) imi) Sa^Cil mit
ciiianbcr ocrlmiiDen , an einnnbct Qn()c[d;loifni , aiigetlainmert,
anflefcttct , niiiicbafi merDeii , Die Slammcr , bic Jiiflc , bte
3n)infle , baJ 23anb. Wszystkie te deski jedna zwora bę-
dzie trzymała. I Leop txod. 26, 24. ( jedna fuga. 3
Leoji • spojone będą do jednego kolca Bibl. Gd). Odzia-
ny był przepyszną swoją skórą , u której się złote zwo-
ry w krzyż na piersiacli składały. Staś. Num. 1 , 119.
pętlice, sponki , spinki, haftki; ©^leifetl , i)dftd. —
Zwora dla psów. Dudi. 75 . zwyczr.jniej Swora , sfora ,
q>i. V. ZWOR.NIK, a, m., (cf. 'sworznik), klucz w skle-
pieniu , zwornik zamykający sam śrzodek sklepienia. Jak.
Art. 5, 2'J6. Zwornik w sklepieniu , kamień albo ce-
gła kliniasta wykierowana do śrzodka sklepienia , z któ-
rych ostatni wierzehny , zamykający całe sklepienie na-
zywa sie kluczem. Jak. Art. 5, 326. ber ©i^Iii^fłein im
©mólbi.' "ZWOR-NT, ob. Sworny, sforny. ZWORO-
W.AC, oh. Sworować . sforować.

ZWi)SK()WAG, ob. Wo^^kować , woszczy^.

Z\VO.SZ(',ZYK , a, m, furman osobliwie w Rosyi , eilt {iffoU'
ini Suifiic^cr) giibrmaiin ; Ross. nsBomiiK-b , pasBomiiKŁ ;
E'-cl. iiaBosHiiK^B , HSBomnK-B. Pod imieniem markietanów
czyli kupców Moskiewskich , zwoszczyki , filiponi obcy
podmawiali chłopów do buntów. Ust. Konst. 2, 50. Zwo-
szezykiem bvć . furmanić, Ross. nsBOSHfltiarb ; Eccl. H3-
Bomimio ZWOŹ, u, m, ZWOŹBA, y, i, ZWÓZKA,
i, ś ; Hoss CBOsi, CBOSKa, CBeseHie, (iiaBOsi, dsboshh-
laHbe furmanka, furmaństwo , seosKa dowóz, BBOSHOe
furloni; zwożenie, zwiezienie, mianowicie do stodoły,
do gumna; Hi inv\mva.tn\u.\ixm 51: iffingcn, ba^ Zmm-
menfabreii , ba» ©iiifiiljrcn oom gclbe in Die ©(^cuer , t>ni
6liifal;rt'ii ooin Jcicie. Zwoź wszelkich zboz na pilnym
ZHrti^ł dozorze; a koniecznie za sucha z tym zwozem
pospieszyć trzeba Haur. Sk. 16. Zwoź *wzdy rychły
do gumna być musi. Haur. Ek. 35 Kopa gdy stanie
w polu . xiędzu dać wcześnie znać dla wytyczy i pręd-
kiego do gainna zwozii Haur. Ek. 3. Składy drzewa ,
zwózki zb 'ża A Ziinoj 108, cf. zsep , nasep , 9l:iftii)iłt>
tling beś ®i'treiDe^. — Zwoź, nawoź na pole, baś J)iin>
gen Pe^ Jlier^. Na kapustę, pietruszkę, kuczmerkę, ce-
bulę , trzeba zwozu Huur. Ek. 40. ZWOŻĘ, ob. Zwieźć,
zwiózł, zwiezie, zwiozę, (d(.s(nj zwieść, zwiódł, zwio-
dę, zwodzę) ZWOZI("',IEL , a, m., który co zwozi, ber
3ufammettfa(irer , Siifnmmfnfti^rer (juffiagen); Sorab. l.ro-
miilu WDzecżer. i'"itt zvasśvecz. W rodź. źeńsk. ZWO-
ZICIELKA , i. ZWOŹMY, a, e, do zwiezienia, mogący
być ■•zwiezionym; jiifammeiifatirbar , jufammciifii^ibar , cin'
fit^rbar. — Zwożny, nawozem zgnojony, gebiingt. Na to

Słownik Lindtio wyd. i. Tan TI.

zboże ma być dobrze zwożna i uprawna rola Haur. Sk.
81. Groch na zwoźnej i uprawnej roli pięknem zisiaó
nasieniem. Haur. Ek. 55. Inaczej na zwoźnei orać po-
trzeba , inaczej zaś na płonnej roli. Huur. Sk 25.
ZWROClC CS. dok, Zwracać niedok ; B ih zsvralili , zwra-
eowati; Vind. fyrazhati , savrazhati, sayernili , vcrtiti ;
Rag. syrStiti ; Bosn. suernuti , suarniti , surrinuti ; Ross.
COBpaTHTŁ , COBpamaib; na pn«rot obrócić, nazad wra-
cać ; loifber umfel/rcii , roiebcr iimleiifcn. Zmogła wnły z
pługiem do folwarku Zwrócony lemiesz na mdłym wloką
karku. Mon. 70. 804. Szmer nieprzyjaciół za sidią po-
czuł , więc zwróciwszy konia , ujrzy 'ano k niemu iirie-
k.nją , właśnie jakby swoi byli /'mh. Suit 219. Wiiołd
Niemieckie wojsko uprzedzając, żywnuść zapasną, któ-
rą byli Krzyżacy w pust\niach na swoje zwracanie
zostawili, ubiegł i pobrał. Slrt/jk. 425. na zwrot, na po-
wrót; bic 3{ii(ffe|)r, bas iRiictfc^ren. Zwraca się dzik, pysk
otwiera, kły ostre zapienia Dmoch. U. 2,217. — Zwra-
cać \'erb. med.. Zwracać sie znimk. , powracać, lt)icber»
feljren, iricbcrfommcii , siiritctfommcn , jiiriicffclircn pr. et jig.
Ir. Słowo wyrzeczone, dziedzictwo strac^one , i czas
który minie , z wodą co upłynie, nigdy się me zwracają.
Rys. Ad. 65. — Zwracać komu co , oddawać coś od
niego miał ; tuieberjuftcflcii , raiebcrgcben. Skończywszy re-
ferat, zwracam powierzone mi pisma do aklów. Ld —
Zwracać z żołądka, zrzucać, womilować. (n. Th. 1281
oddawać pokarm ; Ross. peeib , psaib , Bbipeaib , ba» ®C=
nojfetie iDieber »oit jic^ gebcii, iDCflipcicn, mcgliredieii. Pies,
gdy zwróci to, co mu raz w żołądku plaguwało , "zasię
do tego wraca. Kusz. Lor. 69 Zwracanie, zwrócenie,
zrzucanie ; tal Sredłcii , 6rt)rcd;en , 2BegDred)en ber ©pcifeii ;
60/1. zwracenj ; to co zwrócono , zrzucono; ba^ 2BeiigclirO»
(^ene, SBeggelpiciie ; Boh., wy^^nd , wyvyraiek. Pies się
zwraca do zwrócenia swego. W. Prov. 26, 11. Bild.
Gd. (ku zwróceniu swemu. 5 Leop ; ku biwocinom swo-
im. 1 Leop.). Wszystkie stoły ich pełne zwracania i
sprośnych smrodów. 1 Leop. Jez. 28, 8. (pełne zwra-
cania i plugastwa. Bibl. Gd.). — §. Zwracać, obracać,
kierować, rychtować; fc^ren, lenfcn , bre(ieii unb irenben
nad) Selieften unb ©rforbern. Przodkowie nasi młodzież
rześko ćwiczyli, jak konia 'darsko zwracać, biniia zrę-
cznie szermować. Pilrh. Sen. list. 5, 14. ba^ 'J.Herb tnm»
meln , fdMt)Cnfcn. Ryby ogonem steru|ą , i lekkim onego
ruszeniem na każdą stronę z równą łatwością bieg swój
zwracają Pilch Sen. list. 3, 65. Nawami rzeki 1 morza
przebywamy, napiąwszy dla pędu wiatru ża-le, a z l_\łu
przydawszy ster , klórymby to w tę , to w owę stronę
szybując, niwy bieg zwracano. Pilch. Sen list. 3, 63,
(cf. sterować). — Zwrócić na co, obrócić na co : llipbirt
fcbren , roenben. Zaraz go obwód panów najpierwszych
otoczy. Wszyscy w głuchem miL^zeniu zwrócili n.m oczy.
N. Pam. 22, 115. Gdy się rozeszła wiadomość w Eu-
ropie o ustanowieniu konstytucyi Polskiej , zwrócili
na nię uwagę wszyscy. Ust Konst 1, 20%. — Zwrói'ić na
się uwagę , oczy drugich > ściągnąć na się , auf ftcb }te<
lien, ouf fic^ bill^nfcn. — Z«rócić od czego, od«rócić ;

abfebren , oblcnfen, obmenben, obleitcn. Zwrócenie zarazy

150

1<94

ZWROT - ZWROTNOŚĆ.

ZWROTNY - ZWYCIĘSKI

bądź fizycznej bądź moralnej od granic swoich , dajeż
pra«o jednemu mocarstwu do przypłaszczania sobie
dzierżaw drugiego ? Utt. Kunst. "2 . 202. Najlepsza spra-
wa cierpieć, czego zwrócić i poprawić nie możesz. l'itcli.
Sen. list. 3, 379. ZWROT, u, m . zwracanie, zwró-
cenie . powracam.! nszad , powrót , iai fBiebcrjururffflireii,
tai Siirffcbrtn, HS SUliebcrfe^rcii ; {l^ag. vzrata , zaviaU).
Zwrot po^/anej córki rychły przysługuje. Zehr. Ow. 151.
Uchwalono wygnanemu zwrot do domu wolny ; on nie-
odmiennym sercem i wygnanie , i zwrot zniósł. Warg.
Wal. 115. Nadzieję zwrotu do domu zagubiwszy, na
wszystkie niebczpiiczcńslwa golowi Warg. Cez. 6. bie
|)pffllling bev $cinifc()r. — Zwrot czego drugiemu, odda-
nie nazad , ba« Siiriicfflcbcn , aSiebcroebcn , SBicbernbt)el'cn.
Zwrot wziętych jiapierów do archiwum. Ld. Załączając
to pismo, zamawiam sobie zwrot jego. ib. (oddanie,
odesłanie). — Zwrot, obrót, kierunek; btc Snibuiig,
SRi^tmig. Postrzcgła Wenus Adonisa, i z tym oka zwro-
tem Poczuła zaraz w sercu strzałę z zjadłym grotem.
Szym. Ś. W. 5. Zwrot, zakręt, obrót wsteczny, roz-
maicie obracany; eiiie 5Sfiibiintł, Srcbuiifl, 5tn"immung. Ty.
która włos w tysiączne składnie zwijasz zwroly, boginie
same czesać godna. H'il. Ow. 134. Strumyk liczneini
łwroty szukać czego zdaje się. ;'V«r. Di 3, 5. — Zwrot,
miejsce zwrotu, zakrętu, ( cf. uwróć ) ; blE 33fugillig ,

Srummiiiig, bic llmfctit, ber Ort ber SBenbimg , bie 5Benbe.
Na zwrocie ulicy na końcu funtany umówiony zapewne
z.isiąpił mi z szpadą gołą. Teal 49. 6, 107. — Zwrot,
odwrót, odbitka, odsknk , wsteczny kierunek; Slbfpning ,
Umipriing , SlMeitimg , 31l>fcl)ruiig , gnnjlid; rerńiibertc , cntge<
genflffifte iKidltiing. Zło to jak powódź się zlało Zwrotem
na tych, od których swój początek miało. Pnyb. Mili.
2 1 3. Czas wszystek upływa na zmianach i wspacznych
coraz wzrolach. Pilih. Sen. list. 3 , 379. Następca jego
równy ojcu z cnoty. Nie b\ł mu rówien z szczęścia, po-
myślność ma zwroly. Przyb. Luz. 127, (cf. kolej, cf to
dzwono raz wysoko , drugi raz jest na dole). — Górniriw.
Zwrot żyły albo nagła odmiana żył kruszcowych, Mier.
Mskr ber ®ang flurjt fiĄ. ZWIUJTŃIK, a, m. , Zwrotniki
słońca, tiopni. Huh. Wtt. 47. Zwrotniki, koła, za klóre
słońce dalej ku północy i połiidnniwi nie przechodzi.
^iiiad <ievg. lOi. SBenbefret^ , ©cnbtcirfil. Zwrotnik raka,
zwrotek koziorożca. ZWiUJ T.NOSĆ , <Sci , i , sposobność
zwrócenia, powrócenia; bic 3'"'ii*f't'rl'''r'fif> 3W^gli(bfe't
ber iWridfebr, bie SfBcnbbarfeit . Umaiciibbiufeit. Rwij tamy,
twojej szkodzące z«rolrości. Uardz. Tiag 14. (twemu
powrotowi). — Zwrolność , obrotność, zwinność, bie ©e-
icanb()cit phys et iutfll Odtąd oddychałem łat^wiej , czu-
łem więcej w członkach zwrotności. N. Fam. 12, 304.
Jest to młodzian , znać po nim dobre obyczaje, Postać
w nim miła , oko żywe , zwrotność chyża. Zabł. Firc 58.
Moc, zwrotność, chybkość . udainość w wyborze Poka-
zały się w lak sławnej potrzebie. Krat. Woj. Ck. H 2.
Rzeźwość i zwr(.lność pochodzą z ruchawości dobrowol-
nej i chętnej. I'ilch. Sen. list. 4, 176. Co za bystrość
dowcipu, co za duch autora, nawet jaka zwrotność i
pochopność, powiedziałbym, gdyby niekiedy spoczął, a

potym znowu żariko powstał. f'iUh. Sen. list. 544. Co
do zwrotności w żartowaniu gładko, to pewna że Cy-
ceronowi lepiej się powbdzi, niż drugim. Aaj. Cyc.
pr. 11. ZWROTNY, a, e — le adv. , do zwrotu, do
zwrócenia , mogący być zwracanym , zwróconym , po-
wróconym, odweiowanym , oddanym; roicberumfelłrlK^i ,
umfeljrbar, nneberfe^rbnr , wieberfebrcnb. Lecą mezwrotnja
pędem godzny. Zab. 14, 305. Czas niezwrotnie w wie-
czną prze|iaść bieży. Zab. 14, 80. O czasy, o uciechy,
o godziny lotne, Prędkoście mnie odbiegły, jako »ny
niezwrotne. Zimor. Siei. 259. Ucieka czas inezwrotny,
czas nicnayrodzony. Min. Hyt. 4, 66. Zwrotne narowy,
vttia redilura. Nar. Tar. 3, 81 — Zwrotny, zwracający
się , powracający ; jiirńdfebTeilb, Ultlff^renb. Ponieważ w sze-
regu z funkcyi ułomkowej powstającym , każdy współ-
czynnik jest funkcyą kilku poprzedzających , szeregi ta-
kowe nazywają się zwrotnemi , series recurrenles , dlatego
że chcąc oznaczyć którego z nich, wracać się musimy
do poprzedzających go Śniad. Alg. 1, 170. Obieg słońca
zwrotny, reuolutio tropica. Hub. Mech. 518, (ob. Zwro-
tnik). — Zwrotny , do którego się zwraca , rekurs czyni ,
n-kursowy; iRegrfg < , Securd-. Przyrzekający nagrodę
dla ręczącego , jeżeli ten przez swą porękę przyjśćby
miał do szkody, zowie się zwrotnym ręczycielem Gal.
Cyw. 5, 251. — Zwrotny, do zwrotu, zwracania, obra-
cania służący « obracający ; Umfc^r • , Scbr ■ , Senbe • ,
Sre^ < . Drugi pacierz karkowy nazywa się zwrotnym abo
skrętem, epnlrophiis seu oxh. Perz. Cyr. 51. SBenbcroit'
bel, SebriDirbel, Srebmirbcl. — §• Zwrotny, obrotny,
zwinny, iiwinny; gciyaiibt. fid) Icidjt tuenbenb, tummelnb , be<
bcilP, fiillf phys. et mtelleit. Chyży, wysmukły i zwrotny
zając, hniiii. l'oez. 3, 71. Part zwrotnym koniem żwawy.
Hor. I, 79. Min.; (versis animosus eguisi. Przybrał sobie
ludzi szlachetnych, zwrotnych. Pilch. Sali. 167. Z*rotny
na wszystkie strony urnysł .Mieczysława, nie mając po-
mocy od swoich , szukał jej u obcych, Kar. Hit. 4. 50,
(cf przemyślny, przezorny;. Wiek , który wojnie zdolny,
i w miłości zwrotny. Hul. Uw. 62, (cf przcbiecły). Ma
jeżyk; ale zvTiązany i niezwrotny. Pilch. Sen. gn 118.
(niegibki, niegiętki ; uiileiifjiim, iinbeugfam, unbebolfcn).
Do dyabła! co za język zwrotny! Teat 25, 122, (ob.
Kołowrót, kołowrotek;. Zwrotny w złych rzeczaih , ob.
Przewrotny.

ZWRZASN^Ć. ob Wrzasnąć.

ZWhZEDZlEC, ZWRZODZIEĆ, ZWRZODOWIEĆ, ZWRZO-
DOWACIEĆ , ob. Wrzedzieć , (dłirńreii , 5iim 0ff*iiM"ire
irerbeil. — Addns: Jeshby rak me otworzył się, i nie
zwrzodowiał. Haur. Sk. 442. Lcwandowa wódka iwrze-
dzenie goi 'wnatrz. Sieiin. 239, ob. Zjatrzeć , rropicc

ZWRZESZCZEĆ , 'ob. Wrzeszczeć

ZWSZETECZNIEC nijak dok. , stać sie wszeleetnym , wsze-
tecznikiem , oddać się całkiem wszeleczcń.itwu , iiiijij(^tig
tpcrben , ftd) ber Unjudjt ergeben. Zwszetecznuła Tamar , i
oto brzemienna jest Budn. Genet. 58. 24. (dopuiciła
sie nierządu. Bill. Cd i.

ZWYCIĘSKI, a, 10, •ZWYCIĘZKI — o adr.. od zwycię-
stwa, od zwycięzcy, 'zwyciężny ; Siegrt- , Sieger- , 6lrg>;

ZWYCIĘSTWO.

ZWYCIĘŻAĆ- Z WYCIEŻNY. 1195

Bok. wjlezny , (ob. 'Witeczny, z^ycięzny) ; Sora''>. i.
dobetźerski , 'Cf. dobyć, zdobyć); [Croat. vyteske; \iind.
vitesbki, vi(eski . rycerski, boliatyrski) ; K/c/ |)reinaŁ;a-
zhen , premaganjzhi'! (cf. przemódz) , iiredibUen , obl.i-
daun , (cf. wfidny); [Croal. vilesski , viieski hnrmcui ,
equestris); Croat. obladaviii ; Hunj. yiiczi , vitezlo miti-
taris , eguestris; Dosn. vitescki streimus; Hag. vilestki
heroicus); Hoss. noótjHuil, no6t4iiTeabHuii , no6'b40Ho-
CHUH ; Eccl. 4oOpono6t4Hhiu. Wielkie wojsko "zwycięzcę
(zwycięskie) s»łodein wyoiorzoiie. Wnrg. Ce:-. 166. Zwy-
cięski wiersz, piosnka. Cn. Tli. 1438. Bo^^ii zwycięską
pieśń śpiewa Suszijc. Pieśn. J Z, 4 6. Zwycięski lesl,
wracanie się po zwycięstwie, tryumf Cn. lii. 1458,
Ross. noó'b4HOe. Tryumf wielki , zwycięska pompa. L'n.
Th. 1157. Zwycięskie łupy, herby na tryumfie, nosidła.
Cn Th. 1458. ei 551 Zwycięzki znak, p.imialka zwy-
cięstwa, sJup , trophaeum Cn. Th. 1438. Zwycięski upo-
minek, ib. — Zwycięsko , zwycię/.njac , z zwyoięstweni,
zwycięzcą; ficgreii^ , jicgcnb , a\i śiegcr. Obronisz z.vy-
cięsko w słuszności o^'zyznę , Czyniąc z przyćmionej
Polski Polskę sławną. Żab. 11, 297. Kokles mimu gę*!to
nań rzucanych pocisków, szczęśliwie i zwycięsko ńa drugi
brzeg do swoich przepłynął. Pikh. Sen. list. 4, 156.
Zwyciesk') bole znosisz serdeczne. S"S:.yc. Pieśn. 1 C 4.
ZWTCIĘSTWO, ZWYCIĘZTWO, a . n. , zwyciężenie,
przezwyciężenie nieprzyjaciela, pobicie go, Cer ®icg ;
Boh. wjtezstwj : Sorab. 1. dobetwa , (cf. dobycie, cf.
dobicie); Carn. oblada ; Vind. premaganje , prcmag,
premoshenje {ob. Przemódz), ismaiianje , premoistrenje ,
predoblenje , dobitva , dobitje , obladainje , (yiteshnia ,
viteshnishtvu , viteshtvu , viteshnost » rycerslvo) ; Croal.
obladanye , dobitje, preobladanye , (vileslvo gvnero.<itas ;
tiung. vitessek belluin; Rag. viteS(itvo ■■ rycerstwo) :
Slav. pridobitje: Bosn. pndobitje , dobivenje ; Hoss no-
6t4a; EccL no6i4iiTejCTBO. Wódz skoro nie odnosi
zwy^iięstwa , tym samym już jest zwyciężonym. Teat. 53.
d, 49. Gdzie zw-ycięstwo tam niewinność. Staś. Num. 1,
216, (cf. wilcze prawo). — Plac zwycięstwa, £;c/. no-
ótJHiue, (cf. pobojowisko). Zwycięstwo w gonitwie Rixs.
DpepuciaHie. Gdzie zwycięstwo bez pracy, tam tryumf
bez chwały. A'. Pam. 6, 214 Ci, którzy umieją zwycię-
żać , me zawsze umieją zażyć zwycięstwa. Ust z. hruc.
5, 27 Dwa kroć zwycięża, kto się w zwycięstwie zwy-
cięża. Min. Byt. 4 , 127. Trudna rzecz jest zwyciężyć
drugie, ale większe jest zwycięstwo, zwyciężyć serce
swe , a popędliwości swe uskromić. Baz. Modrz. ó9.
©ellifibefieoiing, 6elbftbc&crrf^mig. Zwycięstwo to jest naj-
większe , kto siebie sam zwyciężyć umie. (jorn. Di. 80.
Wpadłem przy tyra ztąd w niebezpieczeństwo Do dal-
szych grzechów, przez me w żądzach niezwycięsiwo.
Kulig. tfer. 59. (niebamowność, niewstrzemięźhwość , pu-
szczając cugle żądzom , ulegając im). Ciiciafabym z |iła-
czu mojego otrzymać zwycięstwo. Teat. 46 A, 72 Nhj-
uczciwsze szukanie zwycięstwa , dobrodziejstwy dobro-
dziejstwa chcieć zwyciężać. Gorn. Sen 27 — g. Htsinr.
eccl. Były starodawne pamiątki i zwycięstwa , (tak zwano
te kościoły) , i. Piotra. Anakletus nad ciałem ś. Piotra

zbudował był pamiątkę i zwycięstwo , to jest kościół.
Sk O;. 71. (kapliczki nad grobami pobożnych chrześcian,
mianowicie mecieonników w pierwszym wieku po Cnry-
siusie). ZWYCIĘŻAĆ . oh. Zwyciężyć. ZWYCIĘZCA . y,
m., kióry zwyciężył, zwycięstwo odniósł; ber oicgcr ,
ber Seficger; Boh. wjtez, wjićzyiel , (ob. 'Witez, cf. Lat.
Yicior^ ; Sarab. 1. dobecźer ( cf. dobywca ) , pźewiner;
Carn. obladayz , premaguvavz , ( yytes • rycerz); Vind.
premagar , premagayez, premaguyavz, premagayuz, la-
davez, obladayez, premoshnik, predobiular , predobiunik,
ismagayez , dobitnik , premurayez, preliliiik, (yites , vi-
tesli , slil.itni jesdjak egues); Croat. obbidiiyecz, ladavz ,
tob. WfaiJaczj , ddbitel . piedobitel; (Croat et Dal. yitez
heros-, Hang yitez); Dal. dobitnik . premoshnik, prido-
btnik ; Hag. dobijtnik, (yitez zlatoruni « rycerz złotego
runa); Bom. dobilnik, pridobitnik , nadjacicegl, (yitez;
Siav. yilez heros); Hoss. noót4IITe.lb , no6t40HOCeu'B ,
vulg. noóiueui, (BlITHSl boliatyr, rycerz); EccL 040JinTeJb,
(<'f. podiił.ić) , no6t4HiiK'Ł , (BHTA^i, óoraTupi , xpa-
ćpeifb, pbiuapb rycerz): (cf. Genn. ubcriDttiSeii ; Scand.
Yiking aiictuurius , pirata). Zwycięzcą się wracający, try-
umfujący. Cn. Th. 1158. Tryumfuje, abo wracam się
zwycięzcą . ze zwycięstwem ib. Nie raz zwycięzca został
zwyciężony. Kras. Oss. U 4 , (cf. nie mów hop , aż
przeskoczysz). Niedawno srogi mój nieprzyjacielu , Teraz
panie mój i zwycieżycielu. Past. Fid. '2iH. W rodź. źeiisk.
ZWYCIĘŻYCIELKA, i, ZWYCIĘŻGZYNA, y, która zwy-
cięży/a, zwycięstwo odniosła: ik Siegcrinii, Scfiegeriiin ;
Sorat 1. dubelżerka; Vind. premeyarza , premagauka ,
predobitniza , predubiularza , predlniza ; Dal. dobitelni-
cza , dubilnicza . pridobilnicza , (yilezicza , yiteskinya ;
Hung yilezne < baliatyrzyca) ; Croat. dobitelicza , pre-
dobitelicza , obladavka; Bofin. priiiobitnica , dobitnica ,
nadj^citeyliza ; Hag. dobijtniza , (yiteziza = bohatyrzyca) ;
/ioss. no6t4nTeviHima. \'istrix, zwycieżycielka, f;.? 'Gr.
18 i. Męka pińska zwycieżycielka jest śmierci. Birk Krz.
Kaw. 17. Praca w najtrudniejszych terminach szczęśliwie
zwycieżycielka bywa. Mon. 71, 594. Bierz laury, któreć
Agiinemiion zgina , Cna zwyciężczyna. Batdz. Trag. 256.
Ln'zysj z;ib.te zwyciężczyna dziatki. Dardz Trag. 258.
ZWYCIĘŻCZYZ.NA,' y^ i.', prawo zwycięzkie. Dudz. 73.
zdobycz zwycięska, ®tfgc^rcc(;t, ©iejieroberung. Teraźniej-
sza jest u Turków usiliiość , aby się przy dawnych zwy-
ciężc zyzii własności utrzymali. Zab. 16, 154. Cóż o was
mówić, o króle mśeicieje. Wy w zwyeieżczyznach ziemi
podbielcie Zab 10, 57Ó ZWYCIĘŻE.NiEC", ńca , czło-
wiek zwyeiężuny, CIII SefifgtCI. Uzna świat. Że nie jestem
zwycież'ńcom sroi;i Hardz. Luk 2 , 43. Fortuna n zie-
mie rzuca królewskie korony, A podłych zvycieźeńców
wysadza na trony. Hardz Hoet. 29. ZWYCIĘŻŃY, a,
e le iidii., dli zwy -leżenia łacny, gincihilis. Cn Th.
1158, bi'fteg&ar, bclleglid; ; Sorah. i. pźedobecżne; Croat.
obladlyiY; Si<iv. |iridubiveii ; Bosn. dobitni (cf. dobyć,
zdobycz) , prid'ibiliy . koji se l.isno mosge dobit , nad-
jaciy ; Hoss. oóopHMbiii . no6i4iiabiH, Eccl. noóopnMuH.
Niezwyciężny , Hoss Henpeo4u-iHUbiH ; Eccl. ueoóupnuufi.
iż czuł sam u siebie przyjaciel swe urwanie a umniej-

130*

<196 ZWYCIĘŻNOŚĆ- ZWYCIĘŻYĆ.

ZW|YC1ĘŻYJAD - ZWYCIĘŹYSTY.

szenie , wyrozumiewając, też, niezwycicine być iydy,
którzy się na moc; boga wszechmocnego spuszczają....
\ Leop. 2 Mach. 11, 13. (zrozumiawszy, że żydzi byli
niezwyciężonymi. BM. Gd). Niech się dziś dziwują ci
poyanie Iwej niezwyciężnej mocy 1 Leop. 3 Mach. 6.
To była skuteczna sprawa niezwyciężnej mocy onego ,
który r;ilunku im z nieba dodawał. 1 Leop. 3 Mach. 4.
O panie niezwyciężny narodu ludzkiego! Kanc. Gd. 505.
Nitz^yciężone twe ramię, nie jest niezwyciężnem ; (Ton
brus eit invaincu , mais non pat invincible. Corneille).
Porażki te ich więcej wam serca dodawać mają; nie o
tvtn myślić trzeba , czym zwyciężeni są Zygmuntowie ,
*ł,a(lysł;iAo*ie , Ludwikowie, ale to upatrywać, jakim
serce. n >zli na nieprzyjaciela , jak mężnym , jak niezwy-
ciężnym, i jak wspaniałym. Janusz Oksz. F 2. Majestat
niezwyciężnej cier|.li wości. 1 Leop. Jac. pr. (nie(irzeła-
manej . niezłomnej, (niewzruszonej). Dziwnemi kłopoty
ćłiczeni będąc, przy panu jednak niezwyciężnie trwając,
wszystkie one trudności zwyciężają. Zim. Posl. 3, 543.
Luil len 'niezwyciężenie (niezwyciężniej przywiązany do
monarchii Gaz. Nar. 1, 518 b. — Skłonności naturalne,
nałogi i namiętności , nie powodują ludzi niezwyciężnie
do s;wał>'enia praw naturalnych. Mon 76, 27. koniecznie,
ninodbicie, unbE3n)ingli4). — §. Zwyciężny, zwycięski,
od zwycięstwa , z zwycięstwem , zwyciężający, *zwycię-
żysty ; ©iege3 •• , (ie(jrci(^ Odirować będziecie zupełne
ofiary i zwyciężne. 3 Leop Deut. 12, 6. ('witeczne. 1
Leop.; Boh. wjtezny, ob. "Witeczny; Vind. vileshen , vi-
leshni > ryoer<ki). Ktoby ofiarował ofiarę zwycięzką , nie-
chaj ofiaruje mąki białej. 3 Leop. ('witeczną 1 Leop).
Obi-horlź wesoły tryumf, pieśń zwyciężną śpiewaj. Olw.
Uw. 591. (ob zwycięska piosnka, zwycięski wiersz.
Cii. Tl. 1458) PodnieśiMe swe broni i oręża zwyciężne.
Leszci. Ctms 73. Wziąwszy cię, pod zwyciężną chorą-
giew' swoje Sprowadził. Wiji. Aloj. 490. Jeńce za zwy-
ciężnymi żnłmerzini postępowali. Fatiss. FI. 4i. Zwy-
ciężną ręka boska. J. Kchan. Dz. 110. Przeciwniki na-
rodu luiUkieito starłszy, zwyciężnie wstąpił pan w niebo.
^anc Gd. 1 I 2. zwycięzcą , z zwycięstwem. 'ZWYCIĘ-
ZlNOŚĆ. ZWYC.IKŻU.NIJŚG, ści, i ,' możność być zwy-
ciężonym, bycie zA-yciężnym; bic 'Bffifgbarfeit , iBEiiDing-
bnrfcit. Pokonani przez Anibala Rzymianie, stracili
w oczich s^sie l/,kich opima niezwyciężoności swojej.
hriis Iht G2 Turek , z.sadzijąc swuję niezwyciężoność
na baśniach . ode doia do dnia nikcz''mnieje i ginie.
Irzeslrz. 180 ZWYCIIJŻYĆ. •WYCIĘŻYG a. niedok. ,
przez «vcicżyć di>k. , Zwyciężać ' conim. , Zwycięży wać
(Oiw Wirq 4 1 Oj rz^ill. , zwycięstwo odnieść, być zwy-
cięzcą, ftfflcn, befiCGfn; Boh. wjtezyti; Slov. zwjtćzyli ,
premocy ; S'irnh. I [iżewilinu (cf przewinąć), pźewi-
nucz, dobijsch icf. dobyć, zdobyć), dobusch , dobii-
dnusch , dobijiiusfh, pżi-dcdiedu ; Garn. obladati , oblil-
dam , obladiij>>in (cf «ł.iilać), premSgam , (cf przemódz) ;
Yiiid premozhi , premat>ati , prefiliti , (cf przesilićj, po-
filili (ob. Posihćj, objadali, obladuvati, prediulati, isma-
gali . predobiti , prediulati ; Croal obladati . obladujcm,
premochi, dobivali, predobiti, predoblyujera ; Dal. odo-

liti , odoliyati ; Bosn svladati , dobitli , dobili, pridobiti,
prido billi, primocchi, nadjacjati , nadvladati , nadsecchi ,
nadsi gjali ; Hag. dobitli; Slav. dobili; /icti. 040jtTb,
040JHBaTb (cf zdołać, podołać;, noót^HTb , noótat-
4aTb , ypasHTb , ypa)KaTb (cf urazićj , 6opoTb , oOopaTb,
oóopaio ; /uc7. HsOopaio , nu6t>K4aio , noótjOHOUiy , no-
6opaTH ; zwyciężyć , 'wyciężyć ; (Boh, wjtezyti , cl 'wilez,
*witeczny; cf Lat. yincere, yictusj ; zwyciężać, absolute,
być zwycięzcą, jifgcn. Konetabl tysiąc uczynił wypraw,
i wszędzie zwieciężał. Nieme. Król. 1, 195. (był zwy-
cięzcą , wyszedł zwycięzcą , odnosił zwycięstwo;. — Zwy-
ciężam przeciwnika ■ zwycięstwo , plac clrzymawam. Gn.
Th. 1458, bcfif gen , tob. Wygrawać, porazić, zwabzyiS
kogo , cf spożyć). Wojną trudno go pożyć , bronią tru-
dno zwyciężyć. Baz. Sk. 575. Zwycięzca zwycięzon ,
smuci się, żałuje. Bardz. Trag. iii. Zwyciężony zostaję,
imcor. Gn. Th. 1458, (cf. pobitym zostaję, zwalczonym).
— Fig. Ir. Zwyciężyć czarta, zwyciężyć świat, zwycię-
żyć ciało, zwyciężyć strachy a rozliczne możności, zwy-
ciężyć dary , obietnice , bogactwa świata tego. Hej. Ap.
41. „(nie uledz, nie dać się ułudzić , skusići. Nie godzi
się temu, kto świat zwycięży, aby się muł dać białym
głowom zwyciężać. Hej. Zw. 24. Infra dolarem vel vo-
luplalem sum, daję się zwyciężyć. Gn. Th. 1458. Clioć
Chrystus krwią odkupił człowieka , przecie go wycięiy
len marny świat, swawolne ciało jego, czart zwodca.
Hej. Ap. 2. Ten 'sprzeciwnik twój ( szatan ) miał się o
cię 'zawżdy kusić, a temi słowy, a tym smacznym jadem
"zwyciążać nędzne człowieczeństwo Uyoje. /lej. Potl. U 2.
Siebie zwyciężyć, więcej jak narody, hrat. Lisi. 2, 143.
Z*yciężam się, przełamuję się, odejmuje sie swywoli ,
hamuję sie. Cn. Th. 1458. (wstrzymuje .*ie| Wzgardzony
dla pogardy, sam się więc wycięży. Chodk. Kost 27.
Niezwyciężony , a) którego nie zwyciężono , uiibefiegt.
Zwycięźyciel męża niezwyciężonego. Ol'u. Uw. 521. —
b) Nie do zwyciężenia, nie moyący być zwyciężonym,
niezwyciężny ; uiibcficglic^ . iinbejn)ii!jll(^ , unbfftegbnr.
Ale.Kander mając nazwisko niezwyciężony , przecie Dyo-
genesa wstrzemięźliwości nie mógł zwyciężyć. Warg.
Wal. 128. Ze zręczniej pałasza niż maczujri uż\ł . Na
niezwyciężonego nazwi.<ko zasłużył frzyb. Luz 233. Na-
dzieja w chwili złej niezwyciężona , .Mężowi swemu jest
poi-zciwa żona. Nar. Dz. 1 , 45 — T'Uiisl. Z>^yciciać
kogo w czym . przewyższać, przechodzić, celować; fincil
itłorin iibfrtrcfff n , i^ii bariii beftcgcn. Żeby Dam^lis dziewka
nie przfpiła Basa , i Trackim kuflem zwyciężyła Lib.
Hor. 38, (cf prym odnieść, dank wziąć). Dobrodziej-
stwa ojcowskie zwyciężone dobrodziejslwy synowskiemi
być nie mogą. Gom. Sen Lały dziada zwycięży, a cjca
mądrością Bardz. Trag. 215. — 'g On będzie o zło-
dziejstwo prawem zwycieżon. Tarn Lit. 158. prawem
przekonań, prawem przeświadczon, 'slinnwinkowany ; gfi
rid)tlid> ubcripifffit , ubcrjfugt. ZWYCIEZYJAD , u, m.,
ziele, od zwyciężenia jadu i zarazy morowego powietrza
mianowane. Syr. 5fi0; asilepiai , tinreioiiihm . (Ed)tval>
bcnifurj, gemfint Jleclepif. cf tojad. 'ZU YCIKZYSTY, a,
e — o adu , f R'<arii>(i/« , zwyciężysly, który wiele nad nie-

z w Y C z A I Ć.

ZWYCZAJ.

1197

przyjacielem zwycięstw otrzymar Ulącz. zwycieiny, |if8<
reii^ ; Boh. wjtezaslawny , 'zwyciężnos/awny , fifgbfiu^mt.
'ZWYCZAIG cz. dok. , Przyzwyczaić {qu. v.) dok.-, "Zwycza-
jać niedok . zwyczaić kogo do czego, przyzwyczajać,
czynić że przyw\ka, wkLiiać kogo, nakJadać do czi'go ;
cintH ttiP5ii 0cn'plmcrt, eiiigcniólincn ; Boh. ućiti zwykat,
ućiti priwykat, nawykat nęceniu; Slov. zwykali , (»b.
Zwyknąć); Sorab. i. nawozem, nawoźeno: Carn. Yadeli,
vadem , navadeti (cf wada, wadzićj , ręsvadeti; Vind.
vaditi , navajenje ; Croat. obicliaiti , ohichajen , navaden;
Hung. szoklalni ; Bag. uohiijaiti , obiknuli , (cf. uoby-
czaić) ; Bois ii3Ba>i;iiBaTb , ii3Ba*iiBaHie , noBa4nTb , no-
Ba%nBaTb , npnBa4i'Tb , npnBaH<iiBaTb , lopnib i cf. toro-
wać) , TopeHie. Zwyczaje , wprawiam w co , wkładam
w co, przyzwyczajam do czego, nakładam kogo czego.
Cn. Th. 461. (cf. przyuczyć, zuczyć, wuczyć , wćwi-
czyć). Zwj czaili język swój powiadać kłamstwo. Badz.
Jer. 9, 5. ikażdy z nich naucza języka swego mówić
kłamstwo. Bibl. Gd) 'Zwyczaić kogo 'czego , n p Och-
mistrzowanie dworzaninowe ma się zląd począć, izby
pana takich obyczajów zwyczaił , któreby go same cno-
tliwie źyć ziiczjły. Gorn. Dw 369 (iżby go do takich
obyczajów zwycz.nłi. — Zwyczajony, w z«yczaj wpro-
wadzony; 5iir ©ciro^nbcit gcmadit, jur ©ctrobnlicit gcnioi'
ben. Z kazania tego, pasterze, opuściwszy wiarę swoje,
którą trzyniali z ojców swoich zwyczajoną , uwierzyli
słowu bożemu. GU. Kat C c b. Dawność zwyczajoną.
Gil. hal. 5. W Hierozolimskim kościele bjła sukcesya
biskupów jednego po drugim , był porządek , było da-
wne zsyyczajenie. Gii. Kat. 4. (zwyczaj wciągniony, wpro-
wadzony). — Zaimk. Zwyczaić się , fic^ getro^tieil ; Sorab.
i. nawoźam szo ; Yiiid. fe navaditi : Hoss. CBUKHyTbca,
CBUKaTbCfl (cf. zwyknąć) , Toptib , Haroptib iNakł.idam
się czego, przywykam czemu, wkładam się w co , zwy-
czaje się do do czego, 'wjknę czego. Cn. Th. 401. Da-
wniej młodż pracowaniem w obozie zwyczaiła si'ę do
żołnierskiego życia. Papr. W. i, 5. (zaprawiała się).
Wiele dobrego z tego każdemu 'roście, kto się praco-
wać zwyczai. (iorn. Dw. 569 — Cvm. Daliio : Zwy-
czaić się czemu, fi^ tnornn gciDobncn. M.nją się o to sta-
rać żołnierze , aby się 'ignmi i rozmaitemu ćwiczeniu
zwyczaili. Baz. Modrz. 470. Zwyczamiy się temu naprzrd
łajać czeladzi, poljm 'zenie, dzieciom, przyjacielem,
a tak się język zuczy żle mówić, że potym wszyslkim
śmiele złorzeczemy. Eraz. Jez. B 8. *Aza to jest podo-
bna , prędko to z siebie zawlec . czemu się kto przez
długi czas zwyczai, co się w niego wrodziło, i w nim
zatwardziało Hrbst. Lek. Cob. — Zwyczaić się co czynić,
mieć w zwyczaju czynić , 'wyknąć, zwyknąć, zwykle czy-
nić, tn ber ©etpc^ii^cit toben ju t|un unb f. m. Sałata,
gdy już twardnieje, tedy jej się moc umniejsza; a kto
się jej zwyczai jeść, temu szkodzi; bowiem czyni oczom
zaćmienie. Cresc. 252. W pustkach się zataił Za pała-
cem, gdzie sie lud chodzić nie zw\ czaił /■". Krhan. Orl.
1, 121. — Usta sprawiedliwego zwyczają się 'mądrością.
Budn. Ps. 37, 21. (usta jego mówią mądrość. Bibl. Gd;
kierują się , powodują się mądrością , przyzwyczajone,

przywykłe do mądrości). — Zwyczaiło się co, w zwy-
czaj poszło . e« i|ł jiir ©ciTPbnlicit flCttlDr^e^'. Ludzie przy
ś. męczenników •grob!e<h , *jeli liż swoje ciała pocho -

wywać. gdy sie to tak zwyczaiło , tedy Uli. Post. B b.

ZWYCZAJ, ju , m. , nawykmenie, zwyknienie, i czego
się nawvkło, 'obyczaj, tryb zwyczajny, używanie, za-
chowanie; bie ©ctuo^nbrit, bie ©cn^Dbiiiinfl- ter ©cbraut^f;
ber Srau*, (bie ©itte); Boh. zw\k, zw\klost, obyćeg ;
Slov. obicag : Surab. 1. nawoźeno; Sirub. 2. brooch,
Corn. svik, shega , naySda ; Vittd. narada , sliega, ushanza
(używaniej . prauli , flipoganje, nuzanje; Croal. ob"ichaj,
obizliaj, obiknenye, zakon ( cf zakon), sega , nav4da ,
nayajenye , navagyenye ; Ihil. obn^say, uva(licza; Hung.
szokas ; Bag. obicjaj , obicja, obiknuije , nauk, nauka,
chiuud , uvadicza ; Bosn. ohiciai nayaila, nauk, (cf na-
uka); Slav obicsaj : ft»«< cnwiKa . npiiBUiKa. HaBhiKi ,
BaBU^Ka, noBhiMi.a , oómmhh . oćhiKHOBenie , npii.ijKa ,
DpnjyMKa, ii.iBajKa , Hpali^ ul naiów, . nopoBi , noBa4-
Ka ; £c(7. CKiiYJii ('i!Mm:ii iinyKt . npiiBŁmKa , Hasbiti^E ,
HpiiB'& . OEpa:;^ (cf. ( lir^.z , n('4o6a, uf podoba;. Zwy-
czaj, zwjczajenie, ćwiczenie dla wprawy, dla biegłości;
baS (Sfiluiblicn, bie ©emojltuing. Dworzanin zwyczajem na-
przód ma włudzić w pana cnoty. Gorn. Duj 570. Jak
nieosiadana szkapa ku żadnej się potrzebie nie zejdzie
przez płochość , przez nii zwyczaj; lak człowiek nieu-
czony ku żadnej sie sprawie me zda. ht.sz. Lor. 18.
ISie mogę w tej zbroi chodzić, bom tego w zwyczaju
nie miał 5 Leop. \ Reg. 17, 59. (bora się tego nie
przyuczył 1 Leoj). ; bom tego nie przywykł. Bibl. Gd.
iĄ l)(il>f niid) iiid't bnran (icniDbiit). — Z«yczaj, nabyta
zwyczajeniein , ćwiczeniem wprawa, biccłnść; bie (SC'
rcpbr^rit, burd) ©cnuibneii erlnngte gcniflftit- Młodemu
trzeba się dobrego uczyć , i w dubr> rn zwyczaj brać.
felr. El. "25. Zwyczaj łaiwe rzeczy czuii Bys. Ad 80.
Zwyczaj za naukę stoi. hipp. 29. Zwyzaj wszystko
przemaga. Cn. Ad. 554. — Zwyczaj, to czemu kto przy-
wykł, (io czego Sie przyzwyczsiJ ; bit ©ftlTlmbcit, tai ITCroil
men fiĄ gcmiibnt l)at , wai mon |ld) niigiitiobnt bat, bie 2In«
gcnipbnuiig. Zwyczaj albo niłóg jesl drugim przyrodze-
niem il(n .69. 174. Zwyczaj drugie przyrodzenie. GUcz.
yV^(7( D S h. Zwyczaj każdy stoi za drugie przyrodzenie.
Bej. Zw. 113. — Zwyczaj oswojenie z czym, pospcli-
towanie, sianie się zwyczajnjm; baś ©etDPlinlfcciI , ®t>
niobniiPerben , ©ftniibrdiAitcrben. Co w zwyczaj pójdzie u
ludzi, to ujmuje (>odzi\> leiiia największym i na|liudniej-
szym dziełom. Hog. [loś. 5, 1, (cf pospolita, oklepana
rzecz; oppos. nieslyi liana , niewidziana, nieprakl}.kowa-
naj. 'Zwyczaj z kińi . obcowanie, przestawanie zwyczaj-
ne, zażjłość . gruu>L'iilid)cr llnigniig. Owdzie część nieba
Phias zastąpiła z siedmią cóianu tak/.e Allanljdy, Za to
że Jowisz u jednej z nich 'Rl-je Co najpiękniejszej, mie-
wał swe zwyczaje. Tward. Dof 68, (cf praktyki). Kon-
rada syn Kazimierz , zasmakowawszy sobie zwyczaj mał-
żonki , długo przy niej we \\'rocławiu , nie dbając na
listy ojcowskie, bawił się. Kiom. 2." 9 ; {constiehido , ob.
mieszkać z żoną) — §. Zwyczaj , używanie , zachowa-
nie , sposób czynienja przyjęty powszechniej ; bet @C»

H98 ZWYCZAJNOŚĆ - ZWYCZAJNY.

ZWYCZAJOWY -ZWYDKZEĆ.

irauć) , ber SrauĄ, błe ©itte, ®enjo[in(iett, moda, bie 9Ko<
be. Zwyczaj taki jest, tak się zachowuje. Oi. 7/i. 1459.
Czytelniku w wszelkim kraju , Trzeba się trzymać zwy-
czaju J. Kchnn. Fr. 115. Mówi Uuś : "szto "horod , to
'norow ; zwyczaj tam taki, i tu t;iki by.i mógł. Pim Kam.
20. co kraj , to obyczaj ; każdy kraj ma swój zwyczaj ;
Slov. kolko kragow, tolko obićagi ; Hoss, mto ropoAi ,
TO HopOBX , WTO 4epeBHa , TO oóuiaH. Dawny a staro-
żytny zwyczaj , bez prawdy, zaslarza/y L/ad jest. Żarn.
Post. o, 103, EccI. npe4'iiiHie. Interes jest w modzie,
a zysk we zwyczaju. Teal 48. b, 28. Według zwycza-
ju, zwyczajnie, zwykle, za zwyczaj, jak to bywa; Mi)
©itte utib Q)ebtanó) , mie (jeioótiiiliĄ ; Slov. podia obićage ;
Sorab. i. waschna. Jejmość jak za zwyczaj była wymo-
wniejsza , i na tym się dysputy małżeńskie kończyły.
hras. Pod. 2 , 46. Wesołego dziś jesleś humoru ; 1^.
Jak za zwyczaj, mój bracie! Teat. 47, ol — Zwyczaj,
zachowanie w rzeczach prawnych {ob zwyczajowe pra-
wo); ©croo^n^eit, Oiibiaui), Sranej, @eroo^n^eit«rfc^t.
Zwyczaj dobry stoi za prawo. Sax. Art. 21, i cf. preju-
dykata). Aby zwyczaj mógł być prawem , ma być spra-
wiedliwy, od znacznej części narodu przyjęty, m.ijący
przynajmiiiej po sobie dziesięć lat preskrypcyi . czyli da-
wność albo używanie, i nie był prawu pisanemu w brew'
przeciwny. A jako podług tych prawideł zwyczaj moc
prawa bierze; tak przeciwnym sposobem, nawet w spo-
łeczności wzięty, upada i moc swą traci. Oslr. Hr. Cijw.
{■, 14. Zwyczaj jest niejakie prawo, z obyczajów ludz-
kich i z używania postanowione , które miewa władzę
prawa pisanego , gdzicby takowego pisanego prawa nie
dostawało. Szczerb. Sax. 529. Zwyczaj za ustawę wzię-
ty, nic innego nie jest, jedno to postanowienie, które
się tylko za pochwaleniem ludzkim z dawnego zwyczaju
wkorzeniło i ugruntowało. Baz. Modrz. 18. Zwyczaj Ma-
zowiecki. Ld., (cf. xiążę przyrzeka ludowi 'pospolitemu,
prawa i wszystkie 'zachowania trzymać. Biel. Sw. D 4 6).
— '§. Zwyczaj , tryb , sposób , gatunek , bie ?lrt iinb
SBetfc. Trzeba często na młodego konia wsiadać i 'zasię
zsiadać, aby takowym zwyczajem nałożył się spokojnie
siać ku wsiadaniu. 6'resc. 523. W najświętszej pannie ,
jako poczęcie "przedziło zwycz.ij przyrodzenia, lak też
przy rodzeniu wszystko się mocą boską działo. Kuczb. Kat.
84. Dziecię , gdy cudzego , a nie matki własnej po-
karmu używa , społem też bierze w sie zwyczaj żywota
a obyrzajów. filiez. Wych. D 3 h. ZWYCZAJNOŚĆ , ści,
2., zwykłość, bycie zwyczajnym , bycie wzwyczajij, m_ia-
nie w zwyczaju; bie ®ea-óbiiliibfeit , (Sebniiic^lidjfeit. Ży-
wot i. Jana za wielkie podziwienie był ludowi |irosteinu,
i dla niezwyczajności takiego życia wszyscy się garnęli
do niego widzieć go. Oiai. Pott. 42. ( cf nadzwyczaj-
ności. — Zwy(z;ijność , zwyciajenie. Cn. Tb. 1459. na-
wyknienie , bic @froól)nung. ZWYCZAJ.NY, a, e, — ie
ado. w zwyczaju bęiJący, w zwyczaju mający ; gen)6t)nl((i^,
geirotint; Buk. obyćegny, ( c(. obyczajnyi ; Slou. obiće-
giiy ; .^jra6. 1. mśwschi waschne , po waschnu ; Carn.
ponav3di ; Vind. nayaden , poshegen , ushanzhliu , po na-
Tadi , nayadnu , poshegi ; Croat. navadni , 8Ćgav ; Hung.

szokott , szoktatott; Bom. obicjani ; R'ig. obicjainj , obi-
cnni . naredni , (cl narzadzići ; Slav. ubic<ajan . opcheiij
(cf. obce , w obec), nńyla-^tilo , i cf ttł.,ściwyj ; Hott.
oóŁiKuiiJi , oóhiK.iuii , oóbiKHUBeHHUii , oóuKHOBeuHO , iipn-

BblHHUn , USBa/KeHMuH ; Ecd Hp:iKbH'L. — Zwyczajny, z
czym s'ę oswojono , nienowy, puluczny, menadzwyczaj-
ny ; flcniótinlid) , nidit ncu , Kidjt (luSrriTtictitli* Przykrość
zwyczajna lżejsza. 6'/. .Ad. 5.1 1 Z-'yizajne rzeczy nie
czynią (lodziwicma. Cn. Ad. 1578 i\'i.-2wycz;ijiiy , Hoss.
CTpaHHOóbimibifi ; Encl. HUuuuKHUBeuHuii , Heuóuiubiil.
Niezwyczajna rzecz jest, która rzadko przytrafia się.
Boh. Ut/ab. 78. Niezwyczajne przypadki niezwyczajnych
wymagają wzjilędów. Teat. 8, lOT, ( ob. Nadzwyczajny).
Zwyczajnie, według zwycz:'ju. C/i. Th 1459. 9cn'ó(irdi4> ,
mit gtl»3f)illid). Na niewielu zaguiia h zwyczajnie jak
szlachcic Podlaski. Teat 2. b, 39 (zw_\kie, jak to by-
wa). Prawdziwie Wac Pan masz niezwyciężony upór 1
C. Zwyczajnie , żołnierz jestem. Teal. 30. o, 75. ( nie
ma się temu dziwować, hic dziw , fein Sunber). — Eil\pt.
Zwyczajna , sc. rzecz , okoliczność ; eiiic gciDÓbnlitbe Sadbf,
gCIDÓbllltifte Grfcfteimilig. Zwyczajna to jest ludziom sędzi-
wym , stare lylko obyczaje cliwalić. Tent. 34. 6, B i j.
Zwv,;zajiia panom swoje sławę lubić, Z swojej się mo-
cy i przymiotów chlubić. Jabt Ez. 54. Boijaty głupi ,
to prawie zwyczajna, LJczon ubogi, i to też nie tajna.
Jabł. Ez. 71. — Zwyczajny komu, u niego w używa-
niu będący ; bec eincm im Ścbraut^e , gebraue^li^i. Słowo
rzemieślnikom zwycz.ijne. 7r. — .Ąclive : Zwyczajny, w
zwyczaju co mający, naw\k/y, ćwiczony, wprawny, bie-
gły, doświadczony; tii bet ©ciBobiib^tt , titi ŚfbrauJ^e , tu
ber Uebiiiiij l/abeiiD, crwbreii , bcioanbert, gcfibt. Zwyczaj-
ny żeglarz, doktor. Ti. Posiadają też lodzie około te-
go zwyczajni, iż ^<ly wino przestanie się burzyć, a ustoi
się, m.i być przetaczane z lagru Crese. 544. (zwyczajnie
koło tego chodzący). Dziwujemy się , iż sługi mamy
niej^dy w tych rzeczach, które im rozkazujemy niezwy-
czajne , "niepotomne , gdyż się od naS samych uczą tych
rzeczy nieprzystojnych. Eraz. Jez € r (j h , nieobyczajny,
nieokrzesany, nieulizany. ZWYtlZAJtJWY. a, e, od zwy-
czaju , od zwyczajów , z wyczaju poi-hodzący, (JciDOliIt'
^eitjl ' . W prawa naszego niedostslkach statut r. 1454
rządzić nam się każe praejudiralit vel similibm dei-rein \
są one w kraju naszym prawem zwyczajowcm , którego
powaiia we ws/.ystkidi <połei'zn"śiiach c\>«ilnvih zawsze
była święta. Oslr. Pr Cyw 1 , 1 4. "ZWC/.aJOWIEG ,
wca , m., n. p Tu głos umilkł; (lochmorzWa sie Iwarz
wszsslkich zwyczajowciiw 1'iznir ."4. Irzyniającyrh za
dawnym zwycz.ijem , ©tiDobiiJciisiDertbfibiijer.
ZWYDIłZKĆ inyik. d-k „b Wydrzeć narowić się : irtlb
roerbcn . penuilDem , auiiirten, — Addit$ : Skoro inebiec

do doszłości swojej przyi hodzi , póki nie nazbyt zwy-
drzeje , ze stada na stajnią t;o brać Irieba. Hiyp. 29.
Karność potrzebna, aby sługa me iwydn;.!, i me
zepsował się. Pelr Ek II. Sługa nie ma być bfł
roboty, bo zwydrzeje |ircdko. •*. Lndiie kiórzw w
próżnowaniu z*ydrzaw-<zy . chciwościoin własnym nie-
wcześnie pobłażali, coraz nowej oJmiany pragną. Arom.

ZWYKŁAĆ - ZWYKŁY.

ZWYPUSZCZAĆ - ŻYĆ.

1199

280 ; qui in pace cupiditalibtis suis minus sałiffacie-
bant.

•ZWYKŁAĆ , 06. ZwiWać , wik^ć.

ZWYKŁOŚĆ, Śi'i , 2'., zwyrzajiidśd . bycie w zwyczaju, w
używaniu, zwyczaj ; ^ie 65nin'l!nlii)fci(, Sic ©cinoimbcit , ter
®fl'rautfe ; ifoli. zw_\klo^;|. Zw\kJosć s|)ra«y. Gtuick. Obr.
261 ; {tpiod est m /leijiieiiU el loutinuo usii ). Zwykło-
ścią polrzebną (ak to rnięilzy l.iilźrni jest sposobiono , ii
od bożego narodzenia o sługi nowotne sobie każdy czy-
ni staranie. Gil. Post. C c 5. Mieszam się prócz tego
dla samej miejsca niezwykłości. Siem. Cyn. 346. Do-
bra zwykłość to preiz wyżenie , co zła nabrała. Budn.
ApnplU 81: {hulntiiiltt , nawyknienie , cf nałóg). Ach
krzywdzą nas. wedle zwjkłuści swej. Obr. 2, ZWY-
KNiĄć , zwykł, j. zwykiiie, nijnk. dok. Słowa Wyknać
qu. V.), 'Zw\kai^ niidiik, naw\knąwszy mieć w zwyczaju,
w używaniu; niiS Jliiflcttiplłiiinig ju tbun pPpgen , gEmo^nt

fcjjn , pflCijrn ; B h. zwyknauti, zwykł; Slov. zwyk miSm,
obyćcg mam; Somb. I. mam waschno ; Vind. vaditi , fe
nayaditi ; Gronl. obiknujem , navagyujemsze ; Hiing. szo-
kni , szoklain , szokd<om ; /Josn. obiejaiti ; fioss. bbu-

KHyTb , BBhlKaTb , CBblKHyTtCfl, CBblHOTbCH , HaBUKHyTb ,

HaBUKiiTb ; Ecrl. o6u'iecTBOB!iTH l'ełen będąc inesiwa i
szczerości, żadnym nie "zwykł. ił narabiać podejrzeniem.
Tr. Tel. 585. (me miewał w zwyrzaju). Didici ve>a di-
cere , pro: r.onsuelus; el nos : nauczyłem się, pro: zwy-
kłem. Cn. Th. 1 439. Obsernes. nostrum perjeilum prae-
teritum respondere prne^enli Lilinonim, (lermanorum etc,
zwykłem, soleo , i6} rflcijc , ])ahe iii ber ©croobiibfit, IiaDe
im ©cbrniltbe. Nie zw\kłi'm, memn 710:1 est, in tisii mi-
hi non est. — Zwykło sie znunk. bezofob , mają zwy-
czaj , jest w zwyizju, bywa Ink, mait pfJcgt. Trzyma
się nas ta przywara, że się na wzór innyili układamy,
nie uważając . co należy czynić , |ei'z co sie czynić zwy-
kło. Pilch. Sen list. .ł, H'2 W tym wieku, w jakim
on jest , zwykło sie być ociężałym i trudnym do wy-
jazdu. Teal, 52. 7, [lior^s .jyqiiTbca, J!y<łaTbC.T zdarzać
się, przytrafiać się). ZWYKŁY, a, e, zwyczajny, mają-
cy we zwycz.iju . będący w zwyczaju; gciBO^Ilt, gcif5l)n=
lid); Zwykle adv ; Dih. zwykły; Slov. zwykły; Hung.
sziikolt; Vi rf sbegen , poshegen , navaden ; Hoss. 330-
6bi>iHbin , BBUKjibifi. Zwykli są ludzie, pismem to opa-
trować, czcgd wiec7iia pamięć mieć chcą Herb. Stut 5.
el 6,t9. \'ol. Leg 2, 5'JI. (nirnją zwyczaj, mają w zwy-
czaju, w używaniu, w zachowaniu > zwykli non addilo
są). Peregrynacya moje tatkom opisał, jako mi droga
tak trudna dopuściła . nie zwykł\m historyków sposobem.
Worg. I'.adi. 5.33. "Nie zwykłe brjcniię Nach\lało go aż
prawie na ziemię. Odym. Sw. 2, H h b. Nastawa zby-
tek w strojich , 1 jakieś niezwykłe ciał 'chędożenie.
Uorn. Sen. 29. Względy pewtie, i czasu różnego od-
miany Rzecz niezwykłą nakażą pod czas bez nagany.
Morszt. 195. Zwykle, zwyczajnie, n. p. Sama go pro-
wadziła tam , gdzie się zwykle przechadzała. Past. Fld.
69. — §. Zwykły, biegły, wprawny, doświadczony, 'zwy-
czajny ; gcubt, erfa^rftJ , BoA. ćwik quasi zwyk, t. j. zwy-
kły ku wśemu , 106. Ćwik). Nad wszystkieroi pasącemi

bydło , ma być starszy jeden pasterz , 'namędrszy i 'na-
zwyklejszy obieran , któremu wszyscy insi przy trzodzie
posłuszni być mają. Cresc. 570.

•ZWYPUSZCZAĆ. Biel. Św. 266. 06. Wypuścić , powypu-
szczać. "ZWYMĘBOWAĆ. Otw. Ow. 356, ob. Wyrąbać,
powyrebować. "ŻWYSIEKAĆ. Biel. S. M. Biijb\ ob.
Wysieć, powysiekać. Z WYTRĄCAĆ. Ryb. Fs. 109, 06.
Wytrącić, powytrącać. "ZWYWRAĆAĆ. Olw. Ow. 583,
et \ij , ob. Wywrócić, powywracać, cf. z-, Praepos.
inseparab.

'ZWYSZ, ZWYŹ adv., w "zwysz, wzwyż, na wysokość,
iil fcie $i)^e. Slup na 18 łokci w zwysz. W. 5 fieg. 7,
15. (ośmoaście łokci było z zwysz jednego słupa. Bibl.
Gd.). Nad zwyz , nad zwysz , ob. Nadwyż < nadto , wię-
cej , zbyt, za wiełe ; meljr , jii yiel , 311 fel;r. Jeśli chce
dom odkupić, da piątą część oszacowania nad zwysz.
W. Lmit. 27, 15. ( przypada piątą część pieniędzy nad
szacunek. Bibl. Gd.) Nie będziesz miał wiele żon , ani
też nad zwyź wicie złota i srebra. 1 Leop. Deut. 17, 17.
(srebra 1 złota nazbyt wiele nienabywaj. Bibl. Gd.). Po-
borca nad z\yysz daninę wybierał. Ezup. 152. 'ZWY-
SZYC , ZWYZSZYC CS. dok., przewyższyć, przezwycię-
żyć. prze>vażyć ; iiberitjifoen , ii&crtreffni , fecfiogen. Nie
zwyższę. Alb. z Woj. 19. (do równej się wysokości nie
podniosę, nie zdołam, nie wydołam , nie wyrównam).
— "Zwyszyć co, zyskać, wygrać. Cn. Th. 1439. gcnniiiicil ,
erf^lDiiigcn , er^altCII. Wziął pięcioro talentów od pana
swego , robił niemi , i °zwysił drugie pięcioro ; także i
ten , który dwoje, zyskał (eż i on d.''ugie dwoje. Sekl.
Maih. 25. Wszystkiemi lemi wymówkami przeciw kre-
dytorowi nic nie 'zwysi i nie wygra. Chełm. Pr. 110.
Nie równo więcej na tym zwyższysz , gdy się sam za-
bijesz , a niżłi gdy ku nieprzyjacielem wyjdziesz Jer,
Zbr. 81. i Slov. zwisówatełka ; Garn. svishalnosl hyperbola).

Z Y.

ZYBET, a, m.. 'ZYBUCZEK, czka, m. , zwierzątko, od któ-
rego primo zibuizkowe, cz\li moszkowe pochodzi. Sienn.
WyU. bii^ ^ibitlithm , fcie 3'f'''"jf'i&c ; lAmb. zibet, ze-
bed). — § Zyliet, u, m, piżmo z\betowe, bcr 3'''ff^- ^3-
sica zybetu ma pod odcliodkiem mieszek , w którym się
zliiera cieczą mocnej bardzo woni, w pndnłiieństwie do
piżma, zybet zwana. Zool. 518. ZYBETOWY , 'ZYBU-
CZKOWY, a, e. od z\beta, łub zybetu; ^ibdbthin ■■ , ^U
bcttfafiCi: • , 3'('ft& ' • Potrawy smakiem zybelowym goto-
wane. Wiel. hiiih. 455. Chceszli maść wonną mieć,
przyłóż piżma trochę moszkowego abo zybuczkowego.
Sienn. 497.

'ŻYBUK.A, y, 2., n p. Chłopkowie niebożęta nie chcą się
tą Zyburą w karczmie zarażać. Siar. Hef. 99. napój zły,
cf. lura.

ŻYĆ, żył, żvje , *żywie (cf żywić, żywi), żyję, 'żywię
med. f.onlin , być żywym, być żyjącym, lebcn ; Boh. źjti,
źli, żigi ; Sorab. 1. fóm żiwó; Sorab. 2. ziwisch sza
(cf. żywić się), libowasch, (cf. labować) ; Carn. shivęti.

1200

ŻYĆ.

»hivim; Vind shiveti, shivim, fliivim. shivotu bit •. C'-oat.
»iveli , sivein ; Wui;. xivjeli , vulg xivinii ; B>«n s.;jvili ,
bitti S4iv ; Sl-ri xiviii ; Hoss wiiTb . »ii.ii , SKiiay; cf.
Graec.'Cda>. Co»? . cf. fJehr rrr, cl. .j . ; cf Umec. ^iog .
(cf Lat. vila , viv.) ; cf i Wit). Zyię , "iywol j:;kikol-
wiek mam, powszechnie, jako zwier/.ęt;i , zi.)ri_ , drzewa
i t. d.. które •fostą, nie czują. Cn. Th. UGO. Żyję. slri-
eliui, ut animantia, 'żywot czuły mam. ih. — g Bó^ ży-
je, bÓL? jest, bi=; rząilzi , bó^ na niebie: n. p. Panie,
klórv "żywies/. i królujesz z oj -em i z duihem i Sk.
Kai' io b. — Jjrand ajfinnand. Rzekł pan: °'-y*ę ja.
a bęilzie n;ipiłii:ona ziemia wasza cliwuły paiiskiej. 1
Leo/i iV«w U, 21. (j^ko ja zvję. B/»i. r.U ; fo itja^t i(^
lebe. 8utW' ^'" *'"'y ^^^' •Jo*ba njarsa. Powiedz
im, 'żywe ja, mówi pan, to wam tak uczynię. Hadi.
Num. 14, 28. (żyję ja. Bibl. Ud.).— § Żyje pan bói? zastę-
pów, że gdybyiu się nie wstydził Jozafata, o oiebiebym
nie dbał. Sk.'Zyw. 2, 228. jak pan bóg w niebie, fo
mn\)X eott Ifbt, (a tDa&r ®Olt ifł. Zyię, 'żywot prowa-
dzę, jako człowiek. Cn. Th. UGO, {Busn. provoditi sgi-
voi, Si!ivotovali ). Platon nauczał, że pan bóg dusze
Stworzył r:<zfim z kwiatem tych wszystkich lodzi , którzy
iyh, żyją i żyć będą. Buh. Św. 2, b-i. ZAierzęla, i
ptaszęta, i wszystko mne "żywiące (żyjącej, jest w opi'i-
ce twojej. Hej. Posl. x x \. Jak uini.-rać nie zwykł,
który me żvł, tak leż mkt nie rnoże żyć, aby umrzeć
kiedy me riiiał. Warg. Wat. 186. Umrzeć, jest prze-
stać być tym, czym się przi*dlym żyło. Olto. Ow GIG.
aufdóren tai jit fccn. aU mai mnn oorbin flclebt \)at. Wy-
sechł, same kości i skóra, i ledwie co żyje T^-nt.

19. c, 8 ledwie co oddycha, tchnie, zieje; cr kbt faum,
ot^met faum, i)m faum Hi licbe geben. Serce we mme
bije, Włosy na jjłiwie powstały, ju-i od stracliu ledwo
iyję. Teat. 53. />, 07 Panna me wie czy żyje , tak to
wzięła mocno do serca, ió 2t. c, 57. (cf. nie być przy
sobie, oiijcr ft(^ fcini. Nie wiem, co gadam; bo nie wiem,
czy żyję? 7a'7 Tal. 91. Kto pije, ten żyje. Teat 7. 6,
45. (bo gdyby nie żył, toby me pł). Zegnam cię, żyj
zdrów! Hur Sut 2">^; {vate, bądź zdrów, bywaj zdrów ;
Mcifc gcfimb , o^bab tid) mobl ; ''""'• bug te shivi, bug
te o,bvari , zdraii hodij. Niccii Żyje, vivat! obat ! Ct
fitfl leben ! cr Icbc })0i). U Turków wołanie hu ! znaczy :
niech żyje! Kluk. Turk. 181. Vnmt król nasz Stanisław
August, niech żvje w jak najdłuższo lata. Mon. 75,371,
Hoss. MHOiie jtia , mioro.itric. Pod dobrem hasłem :
mech po.Z'i«i żyją! Wir|.-biie ojce jak pją. tak piją.
Kras Aiitym. 7() (zdrowie poczciwych spełniają-). Niech
iyje przvjażń szczera w powszei-hności , a w szczegól-
ności w stalli.' małżeńskim. i1"ii 70, 702. (błogo jej I
niech się mnoży , niec/i się krzewi , niech płuży ), —
S Żyję, żyię lak aho owak . wiodę, prowadzę laki abo
owaki żvw"ot. Cn. T'i 1100. jeben , luie lebcn , aut cine
(oldje obtr anDcre iUt Ifben , ciii iolifii Scben fubren Nie
toć jest rz<'ct dobra żyć, ale ż)ć dobrze Gjrn. Sen. 207.
Sędziowie nie pyt.iją się na sądzie , jako kto "żywi?
Gorn Wl. C 3 (jakie życie prowadzi). Jak długo ży-
jesz , tak długo trzeba ci się uczyć, jak żyć. fileh. Sen.

ŻYĆ

liił. 2, 259, Ross. BtKŁ xnBH, etifB y<iHCb. Trzeźwo i

sprawiedliwie i pobożnie "żeli. Hrbst. Lek. D. 'Żywiąc
w prostocie 1 iiiewi;inoŚM swej, pychy nie znają. W.
Post. Mn. łl. Wielka liczba w piekle chrześcian 'nie-
zbożnie 'żywszych i bez pokuty umarłych Fund. 57.
(którzy 'mezbożme żyli : partiap prnett-r). Długo żyć, do
zgrzybiałości przychodzić: Ross. HHoroatTCTBOBaTb, (cf.
w mnogie lata). Nie ten u ranie żył długo, kto wiek
przeżył długi. Lecz kto życie wielkicmi ozdobił zasługi.
Fitch. Sen tist. ó, 127. Długo żyje, kto dobrze żyje.
Cn. Ad 150, Źle żyje , przez kogo drugi nie żyje. Sk.
Zyw. 120. Ja wid/.ę, że trzeba żyć dobremu człowie-
kowi Nietylko sobie, ale i przyszłemu wieku. Zimor.
Stel. 128. przed i;zasem z świ;,ta schodzimy niestety,
Bo samym sobie żyjąc, nie żyjemy. Zab. 15, 42 Żyć
na świecie , żyć człekiem, żyć wśrzód ludzi grona , Jakże
to twardy ciężar na jedne ramiona. Karp 7, 64-5. Kto
żyjąc płacze, śm'ieją<' się umiera. Pot. Syl. 251. ( nę-
dznemu śmierć pociecha) Czyńże ty tak , tedy będziesz
żył żywotem wiecznym. Rej. Post. N n 1. Będ/ie ona
w bezecnej sławie wieki żyła. Fasl. Fid. 1*8 (będzie
słynęła , będzie pamiętna). Często ci się te słowa w
ustach przewijają: dosyć się długo żyło. Nag. Cyc 130.
dosyć się nażyło , cf. syt lal i życia , bCS! iubitli fatt unb
muDC obseru. conjunct. furm cum Pronom żyło się. Moja
ty mucho kochana , Od dziś do jutra żyjecie. Niem'-. F.
F. 114. (bardzo krótko, chwilę, mgnienie). Zyć dzień
za dzień, nie jako człowiek, niedbale, na lada czym 'ży-
wot trawić, wiwerę in dien. Ci Th. 1460, tn ben iag
^iiicirt lebcn. Dla ciebie jedynie żyję , Dla ciebie me ser-
ce bijB. Teal 5j e. 16. (tchnę, oddycham). Ziwsze
wierna, zawsze stałi , i dla męża żyje cała. tb. 52. d,
28. (ciałkiem jemu oldina). Koidiałem cię, żyłem cały
w tobie, dźwigałem te słodkie więjy. tb. 29, 74. Ja i
on jedną prawie żyjemy duszą. id. 21. b, 11, (cf, jedna
dusza w dwóch ciałach). Ojcowie nasi żyli bez poeliy-
by cnolliwszynji ludźmi na świecie. Zah. 2 , 29 Alb.
Nie żył delikacko , jako domator jaki , ale żvł jako żoł-
nierz w Iruddch krwawych, aż do sędziwości wł^sa le-
go, w którym go śini.rć zastała Dirk. Chndk. 52 Ży-
ję dobrze, kosztownie, uiywam sobie, Cn. Th. 1401.
Dogadzam sobie, rozkisznie żyje. ib. 1251. rozkoszuję,
biesiaduię, lubuję, labuję . ipoi/ttcbcn ; { IUrcl. u«jnBaio,
HS.tilBaiO życie pedze , trawię , wydaję , trwonię , ii*Jii-
BCiiie koszt, nakł.id , H»:jiiBHTeJbHhiti kosztowny, uikjh-
BCHilt, ll/K4ilBiireJHt . ii«jiiBHO kosztownie). Chwalono
arendarzi . że dob:ze żyje, to jesl , dobrze geb« karmi,
alboh dobrze je i pije Daior B 1 , (cf. lej rozlej, cf,
labuj di.szo piekło gorej Jedni z nich rozpacz śmier-
cią krócdi , A inni życie rozwiozłe żyli. Zub- 10 , 407,
Żabi. (rozwiozłe życie prowadzili, roiwiozle żyli). 'Owo
po prostu niech kto chce plecie, Zgoła żyć trzeba , i za-
żyć na świecie. Patt. Ftd. 520, (cf użyć świata) Znass
teraźniejszy świat i gust , do mody stosować się należy,
ieby uchodzić za ludzi umiejących żyć, i za ludzi, du
bon ton Teat 19. i. 7. bic ju Ifbtn ittifffn , bif gcbfiiiart
Jiabcn, Jest to, jak nazywają, umieć żyć z ludźmi. Teat.

ŻYĆ.

Ż Y C - ŻYCIE.

1201

29, 86. — ?■ Żyć z kim , przestawać, obcować, zażyłość
mieć •, mit cinein Icben , irniflcbni. Czy wiesz kogo masz
przudsobą? my z chłopami nie żyjemy. Teil. fii). A, 28.
(Ross. cOJKHTe.lb mafżonek , f. coaillTC.lbHima małżonka).
Żyć z kim dobrze, cf. mieszkać z kim dobrze; żyć z
kim w pokoju , w przyjaźni. Ld. Wadzą się , i nie żyją
wcale dobrze z sobą. JabL Tel. 189. (Ross. ywnibca ,
yjKiiBaibCH 1) dobrze z kim mieszkać, 2) dfiigo u kogo
zostawiić, cf użyć). ~- g. Żyć gilzie, bawić gdzie, mie-
szkać gdzie; mo Icben , mobncii, fid} luo niifbnlten ; Ross.
jKHTeJbCTBOBaTb. W pięknym tyra miejscu milo się ży-
je. Chód. Gesn. 7. — g. Żyć, utrzymywać życie swoje,
mieć potrzeby życia ; leben , ta^ 8c['Cii crbnlteit , ben SC'
beii^untcrljalt Da&cn. Kto ma tyle , że żyć może , dosyć
jest bogaty. Teal- 35, 28. (Ross. pasatHTbca , pasJKiiBaTbca
zbojacić się, cf. rozkoszować; npujKnTb , npii%iiBaTb
przypfodzić, przycliować). Tanio tu żyć. Tr. życie tu
nie drogie , t. j. potrzeby życia , Ińcr i|'t tiłolilfcil 511 lebcii.
— Żyję czym, żywię się. Cn. Th. 1460. żyć o czym,
zyć z czego, żyć 'na^czym; luoiioii Icbeii , fettt 8e6en er=
Calten pr. et fig. tr. Żywioły, któremi na świecie ludzie
*żywią, społem jeden drugiego "śmierzy, a ku dobremu
wspomaga. Eraz. Jęz. S X b. iVie mogą się wysiedzieć
na pustyniach , nie mając tam co jeść , o czym żyć.
Klok. Turk. 80. W lesie długi czas na samych tylko
jabłkach i leśnych orzechach a wodzie żyli. Sk. Żyw. 2,
159 6. Czemu ubodzy zdrowi, bogacze słabiuchni ?
Więcej żyją z apteki, aniżeli z kuchni. Kchow. Fr. 142.
Zwierz zwierzem, ryba rybą, człowiek człekiem żyje.
Pot. Arg. 623. Tam tacy ludzie byli , co jedno szablą
zyli. Papr. Kol. 110. (szablą dorabiali się sposobu utrzy-
mywania życia). . Nie ma z czego żyć. Teat. 56. b, 58,
et 6at 0011 iii^tS 511 lebcn, Z czegóż my żyć będziemy ?
jam goły! Teał. 50. b, 83. Powstaje na ranie tysiąc
biednych dyabląt żyjących z kałamarza ; wrzeszczą , że
ja ich przywodzę o torbę Teat. 20. b, 194. Trzeba mu
pochlebiać ; bo z niego żyjemy. Teat. 36 , 6. ( on nas
utrzymujej. — §. Zyjacy język , ob. 'żywy jeżyk , nie
umarły, nie martwy ; Ross. TKasyfui, , ciiic lebeitbc ©pra=
S}e. Uznana jest dziś języków, jak zowią, nieżyjących,
i historyi potrzeba. Mon. 65, 251. Wszystkie te pismka
wychodzą w żyjących językach. Pam. 8, 1, 961. — - '§.
Transl. Żyje ogień w popiele , w próchie , w knocie rusz-
nicznym; translalio Polonis inusitata , sed bona et pro-
pria , exemplo Graecorum et Latinorum , qui ea utuntur,
et aliogiii verbum aliud aptius non reperies ; trwa , jest ,
unwersale est, nec ezprimit ; nie zgasł duae sunl voces;
chowa się generale est, nec exprimit. Adde quod gasnę
opponunt Poloni vcrbo żyje łranslato sensu, cum de homi-
ne dicunt zgasł , et de carbonibus żywe węgle. Cn. Th.
1461, (cf etiam żywić ogień; bttS gcucr IcBt , i^ iioi^
miS)t tobt, niijt ganj erlofctien , fllimmt , ob. Tlić się).

Pochodź zyeie , 'żytek, 'iyl, 'zyciopis , 'iyciopismo ;
*zydlo; żyto, żytko, zytny; źyciye , życzliwy, życzliwość;
pożyczyć, pożyczalnik , pożyczka; żyła, żyłka, żylasty,
żyleniec , żylisty, żyłkowaty, żyłowaty; żyw, żywy, żywo,
żywcem, żywić, żywicie!; dożywić, hażywić sie , ożywić,

Słownik Lindegt tuyd. S. Tom VI.

oiywny, pożywić, pożywny, pożywność , przeżywić; żywi-
ca , żywiczny, żywiczka . żywiczasty , żywiec, żywignat ,
żywokost , żyitrina, żyiuioł , żywiołowy, żywność, żywny,
żywocina, żywopłon , żyworodny, żywot, iywotni , żywo-
tnik, żywolowy, żywotosprawny, żywozioł \ żyzny, żyznić,
zażyznić , ożyznić , żyzność ; — dożyć , nażyć sie , ożyć,
pożyć, pożywać, pożytek, pożyteczność, pożyteczny, prze-
żyć, użyć, używać, użytek, użyteczność, użyteczny, za-
^ żyć , zużywać . zażyły, zażyłość.

*ŻYC , i, 2'., n. p. Za co mi tego kura dacie, co to zgo-
ła życia? Pot. Jow. 107. Rzyć. qu. v.

'ZYCEK, ZECER., a, w., z Niem. ber iSe^er , Sdiriftfejer tit
ber "SnillfrCB. Zycer , drukarz , który pismo składa. Ma-
gier. Mskr., (składacz, układacz). Zecer rozbiera też pi-
smo do kaszty, kł.idąc każdą literę w swą krupkę Ma-
gier. Mskr. ZYCBRET, u ,' m., z Nieni Hi Sejbret.
Zycbret w drukarni , deska do przenoszenia formy Ma-
gier. Mskr. 'ZYCERSKI , a, ie , od zycera , ©c|ci" ■■ .

'ZYCHAĆ med. niedok.; n. p. On na wszelakie okazye zy-
chaj , Zęby tak sprośnej nie stawiano zmazy, iVa przy-
szłe czasy, między ich obrazy. Zab. 13, 277 ; czy nie :
czycbał. ?

ZYCIE, ia , n., 'ZYT, u, m., (ob. 'Zydło) , właściwie rze-
czownik Słowa czasowego j'^e< bycie żyjącym, bycie ży-
wym ; bag be^m Sfbcii Secn , bn§ 8,cbeitbig[c^ti , Mi Seben ;
Boh. źiwobytj ; Slov. żiwot , (ob. Żywot); Sorab. 1. źi-
weno , żiwenio , źiweni , źiwene, (ob. Żywić) : Sorab. 2.
zijwene ; Carn. shiylenje ; Vind. shiulenje , shiTetje, shi-
vot, shitek ; Croat. sivlenye, sitek, (2. frumentum , ob.
Żyto); Bosn. sgivot , sgilok, sgivgljenie rutio vitac , (2.
sgitok , brana victus) ; Rag. xivot ; Slau. xivot: Ross.
wnsHb, acniie, JKHibe , KpecB, (cf. kres) Dusza daje nam
życie. Teat. 25 b, 91. (ożywia nas). Adrast obalony
prosi o życie , Telemak mu go daje. Jabł. Tel. 270, (cf.
żywić nieprzyjaciela, nie odbierać życia). Bronią się ży-
cie ocala. Zab. 15, 500. My za ojczyznę, za wolność,
za życia nasze (IHural.) walczymy. Zab. 15, 300, (cf. za
gardła). Życie kłaść, żywot kłaść .życie dać, {ob. du-
szę kłaść j. Z lat i z żytu zsiedli. Zebr. Ow. 211 ; (an-
nis aevoque soluti). U.myśliłem już z rozpaczy życie so-
bie odebrać. Teat. 21. c, 25. \ii) tai Scbcit ne|imcn. Nie-
godny ten życia, kto go przenosi nad chwałę. Teat. \Q.
c, 97. Kto życie swoje odważy, cudzego jest panem.
Tr. Grać w kostki o życie. Tr., lob. Kostka). — g. Życie,
bieg żywota. Cn. Th. 1439. (pasmo dni; Vind. pretiek
tęga shiulenja , t)ai Cebcn ,, bie ScbcnSldtiije , bte Scbctiźtage,
Yind. moje shive dni). Zycie człowieka znachodzi pra-
wdziwy swój wizerunek w roku ; pierwsze 20 lat jest
wiosna życia, drugie 20 aż do 40 jest latem; 20 lat
trzecie jest jesienią , od 60 rachując i dalej jest zimą
starości. Mon. 68, 235. Przez całe życie moje. Tr., (ob.
do śmierci , do zgonu, dozgonnie). Prawdziwie, na ży-
cie moje ! Teat. 30 c, 69. (jak żyję , jakem żyw , jak ,mi
życie miłe; fo roa^r i(^ lebc , bą mciiicm iebtn). — Ży-
cie , idem fere est 'żywot, sed życie magis actum vitae
sonat. Cn. Tk. i 459. — Zycie , utrzymywanie życia , pę-
dzenie życia gdzie; Uitter^alt, Slufentbalt , Meii an emm

151

1202

ŻYCIODAWCA - ZYCZE.

Z Y C Z K O \S Y - Z Y C Z L 1 W Y.

Otte; Boh. bydło, (cf. bycie, bywanie, cf. 'iydlo, 'bydło);
Rois. /łCHTCJbCTBO. łiacne życie, prowadzenie iywola ,
factlem iilae actum dedil natura homiiiibus. Cu. Th. 1459,
(cf. wyiywieiiie). — Zycie, sposób którym kto iyje ; 8e>
benemaiiCel , Scbenśait, Ccben. Prywatne życie, Boh. do-
inacnost, ( cf. domator) ; \'tnd. olebnu shiulenje , (cf. oso-
bnośćj. Spólne życie; Hoss. coJKiirie , cooćuraHie = mał-
żeństwo , (cf. pożycie). Aliguid a communis vitae con-
suetudine abhorret, od pospolitego życia. Cn. Th. 1459.
(od trybu zwyczajnego, którym się żyje). Wżyciu trzeba
miary strzedz Sienn. 550. (w z:iżywaniu, w sposobie życia,
w uciechach życia : est modus i:t reti/s). Nędzne prowadzić
żveie. Hoss. ujaMiiib /KIIjkhl , -/hiiTL uł ótjiiocTH , bi hc-
ciaciia , nt 6o.it3na.\i , bi iTpa4aiiiH.\L. Dobru życie na
miłości bożej i bliźniego sadzi się. Petr. Ek. 100. Jakie
życie, taka śmierć-. Slov. gaki żiwot, tak.i smrf ; smrf
źiwolu podobni. Zycie , życie , grunt wiary. Lach. Kat.
1, 221. Nie mam tego za życie , które zawisło od związku
duszy z ciałem , to jest prawdziwe życie , które pamięć
wszystkich wieków mieć będzie. Nag. Cyc. 132. — §.
Blandiendo : Zycie, duszn, rozkosz, droga rzecz , bez czego
żyć nie pragniemy , ineiu Celtfti , mciii Mii. Spij moje
złoto , śpiewała , Kołysząc m^tka swe dziecię , Spij , moja
nadziejo cćiła , Moje ty życie. Kniaż, Poez. \ , 87. (cf.
klejnot, źrzcnica, serce, dusza rnojej duszy; cf. rybka,
złotko, cf. król, królowa). Neapol, to to życie moje,
wkrótce powracam do niego. Teat. 35, 4. Dopieroś przy-
sięgał, mówiłeś; życie moje, serce, kocham cię. Teal.
54. b , Go. "ŻYCIOUAWCA , y , m. , dawca życia czyli
żywota, bet CebeiiiJ^cbcf , Scbcififdjenfcr ; Rots. krsotoah-
TCJb, a<ii3H04ąBeu3 , *ii3H04aTejb; £cc/. •/KHB04aBeu'B ,
}KU3U04aTejŁ. ŻYCIODAJNY, a , e — le adv. ; Rost. ma-
B04aTe.iiihlii ; d;ijaey życie , ożywi.njący, żywotodaj.ny , IC'
beii^ebunP. Adam wtedy nie myślał w swej złości 'zaśle-
pić , Co za cnotę mógł naleźć w życiodajnym szczepie.
Przifb. Milt. 208, (cf. drzewo żywota). 'ŻYCIOLEWNY,
n. p. palec malarza. Nar. Di. \ , 26. lejący niby życie
w obrazy. Icbeiietgicfeiib ; cf. Ross. HtiiBoniiceiii malarz.
• 'ZYCIOLLBMK , a, m. , lubiący życie, ciii gcbeiislieber,
Sicb^nbcr M iebmi. ber tai l'cbcn liebt. Adj. 'ŻYCIO-
LUBNY , a, e, Icbciiliebciib ; Ross. żkhboto.iioóiici. "Ży-
ciolubienie, nb. Żywota miłość; Hoss. atiniOTo.iioóie , bic
ficbcil^ltcbc. 'ŻYGiOPIS, a, m. , biograf, pisarz życia czyli
żywota czyjego; bet 2?io9rapI| , Mcn«be[(^rcil»ct ; Ross.
»ii3HeuniicaTe,ib. Adj. 'ZYCIUPISKl , a , e , żyo.iopisarski,
biograliczny. "ŻYClOPiS.MO, "ŻYWOTOPISABSTWO, a.
n, biografia, opis życia czyli żywota; biC SiDflrnpllic , ?C«
bcnślicfi^tciblinj) ; Hoss. HCiuiieuilIlcailic. Najdoskonalsze
wzory żywotopisarstwa czerpać można w żywotach Plu-
tarcha. Cmrt. Myśl. 35. sztuki biograficznej. "ŻYCIO-
WltOTNY, 8, e — ie adu. , przywracający życie, roicbct'
belcbenb, , \>ai Mat tDicbctgebcnb , ino 8f ben siirudtiifciib.
Przyjmie feni.\ i radością pożądany promień , Natych-
miast życiow rolny otoczy go płomień. Zab. 15, 159.
Kiiiui. Orfca życiowrotna ręka. Nar. Dz. 1, 1. Muz ży-
ciowrolne tony. llov. 2 , 254. Kniai.
ŻYCZĘ . ob. Życzyć.

'ZYCZKOWY, a, e,-|z życzki . tasiemki 2j , n p. Pa*a-
monów iyczkowych półjedwabnych sztuka, tnit. cel. Lit.

ŻYCZLIWOŚĆ, 'ŻYCZNUŚC, ści , i., życzenie komu do-
brze, s[)rzyjanie , cf. przychylność; b06 3Bi>l)lluoUcn , bit
©etPOgcntlcit ; Boh. prjzcń (cf. przyjaźń), prjżniwost; Slov.
prjzeń ; Sorab. 1. dobiowohinofcż, Icf dobrowolność, cf. do-
bra wola) ; Carn. peryoshiiycst ; \ind. dobrovolnos( , do-
bronagnost , perjasnost , nagnenje , pomiluyanje (cf. po-
miłować) , perpullianje, voiflianje ; (Woat. dohrohotnoszt,
(cf. ochota); Dal. dobrohlenszlyo , (cf. chceni"i; Hott.
4o6po<KejaTe.ibCTBo , CHiic.\04iiTejbnoi'Tb , ójaropaanojo-
wcHie , ó.iaronpiaiHOCTb , ójaronpiaicTBO; Ect-'. fijaro-
XOrbiiie. Sprzyjanie, życzliwość. II >. Th. 1054. Życzliwość
Cczy wspomagać nędznych dolegliwość. Stryjk. Gen. B 2.
Stałej w przyjaźni życzności zażywać. Past. Fid. 262.
Jeśli kiedy komu na świecie życzność i hojność swoje
szczęście pokazało , to temu mężowi zaprawdę. Warg.
Wal. 250, Bądź ci panie wieczna chwała , za twoją ku
nam \yiclką życzność. hanc. Gd. 109. Wspomnijże pa-
nie na mnie , w lej życzności , jaką masz ku ludowi
swemu. Radź. Ps. 106 , 4. (dla miłości ku ludowi swe-
mu. Bibl. Gd.) Radź. Deiil. 53 , 23. (nasycony przyjaźni
i błogosławieństwa pańskiego. Bibl.Gd). Pomnij na mnie
panie w 'onej dawnej chęci. J. Kchan. Ps. 158. Nieży-
czliwość, niesprzyjanie K njcchęć ku komu Ross. He40-
ópoHiCiaTCicTBO. — 'g. Życzność, życzenie czego; iai
SiinfĄeii , ber SSnnfd;. Nie odmówiwszy mi , ani wstrętu
uczyniwszy życzności mojej , tak to sprawili. Warg. Wal.
185. On to wedle życzności i nadziei wyrozumiał. Warg.
Wal. 86. Nie wadzi mu ta życzność moja ; bo 'zaraz
życzę mu i niebezpieczeństwa i ratunku. Gorn. Śen. 452.
Szczerą ku ojczyźnie miłość, przeglądywanie jej całości,
pokoju i pożytków życzność , nie zkad iifąd miał , jedno
że był świat wszystek by xiege jaką zwartował. Warg.
Cez.'pr. e. ŻYCZLIWY, ■ŻYCŻNY, a. e — le adv.. ży-
czący komu dobrze, 'sprzyjazny, dobrej dla niego chęci;
n)o()ln)oncnb , flcncigt, flciuogcii, guiiftig; Boh. prjiniwy,
prjzniwec; Sofab. I. dobrowohlne , (cf. dobrowolny, dobrej
woli); Carn. dobruYolne, pervdsline , peryoslilivz , per-
Yoshnik, Yoshiiy, voslin; \'ind. dobroyolen, dolironagnjen ,
jieijascn . n.'ignjen , yoshiiy , Sulst. dobrovoshnik , do-
brośhelnik, dobrovolnik , dobrulnik, /. dobroshelniza ,
dobrutniza, dobroYosliniza ; .S/ut'. dobroYoljan ; Rost. bu-
ronpiHTuuli , ójaropasnoJonteuBuri , ójaroBOJiiTiMbHiii ,
cHUC.xo4UTe.ibiiuH, 4o6po)Ke.iaTeJ."iUfi , Subsl. ,tuópo«e-
jarejb, (. Acópo/Kejaiejbiiuna ; Ecil. cxo4UTe.ibiihitt, ója-
rocK.ioiiiiuii, 6.iaro.\oTtTt'.ib, 6iaro.\OTiiiiKX. Także to synu
nieciiolli«) Płacisz nu łaskę, i af.'kt życzliwy! BarJz.
Tray. 549. Wasza królewska Mość ma pomocniki na tę
wojnę życzliwe tobie, jako z oclioty, lak i z lego po-
winowactwami szwagierslwa. Janusz. Oksz. Q A b. Bóg
nieżyczny. Zebr. Uw. 265; in/(/i/u»:, Rott. He4o6pO!Ke-
.larcjbHuii, HC4o6po.\OTiiuU. — *§ Życzliwy komu cze-
go . życzący , iviiii)d)eiib. W. .M. I\ Mego .Mościwcgo Pan*
i Dobrodzieja , wszego dobra życzliwy i n»jniż<zy sługa.
Gwagn. ded. Zdrów bądź , a panuj szczęśliwy . Czegom
ja lobie życzliwy. Oroih. W. iii. Wszystkie swoje

z Y C z Y C.

Ż Y C Z Y C I E L - ŻYD.

1203

powolności 'poświącam na usługi twoje, z iycznem sło-
wem : ten kto sam wiekami szafuje , Niech cię dobrem
wszystkiem opatruje. Zebr. Ow. 4. — 'g. Passive : Ży-
czliwy, życzony, pożądany, podług życzenia; criBUllf^t, gc-
roiinfdjt. Nie życzliwe jest panowanie jednego człijwieka
drugiemu. Żarn. Post. 5, 778. (przykre, nieprzyjemne).
ŻYCZYĆ med.[niedok. , nbsolute, życzyć komu, życzliwym
mu być, sprzyjać mu; ciiicm gciBi^tCii fciiii , i^m it)O^InH>l=
len; Vind. dobrovoshili , dobrosiieliti , pomiluvati C cf.
pomiłować), permiluvati; fiw.t.5. ó.iaroupiflTCTBOBaTb , ójia-
roBO.iiiTb , 4o6poa!eaaTc.ibCTB0BaTb. Ht Iwetom życzy bar-
dzo, Cezara nienawidzi. Warg. Cez. i "2. Radzi nań wszy-
scy ludzie patrzą , i jemu samemu życzą. Goni. Dw. 52.
Strofował Zbigniew Kazimierza z tego , iż Litwie więcej
niż Polakom życzył, i z niemi ustawicznie, w biesia-
dach i w poradach obcow.il. Slnjjk. 588. (rad był).
Ludwik podejrzany był u Polaków z tego, ie więcej
życzył cudroziemcorn niż swoim. Biel. 211. Więcej ży-
czył zdradliwemu , niż udręczonym poddanym. Kosz. Lor.
56 b. Kto dobrym życzy, i sam 'szczęśliw będzie. Byb.
Ps. 66. Jeden drugiemu v.ł?<nic lak życzyć ma , jako
sam sobie. Rej. Post G c c. (kochaj bliźniego , jako siebie
samego). Wielce grzeszą i ludziom nie życzą, którzy się
bez mądrości na rządy wspinają. Sk. liaz. 517. Nie ży-
czyć komu , niechętnym mu być Ross ue4o6poxOTb-
CTBOBaib. Pochlebcy poty życzą , póki się pożytku swego
spodziewają. Sk. Kaz. 359. Panowie więcej Polszczę
niż sobie życzyć powinni. Przestr. 82, (cf. galićj, An '
zna tego, jak mu dobrze życzy. Teuf. 21, 05. — §. Ży-
czyć komu czego = nie pozazdroszczać , niezazdrościć ;
Yiiid doshelili , perpustiti , dovoshiti, ilopustiti , ciitem
ttmai giinneii , ncrgiinnen, nicfet itEiPeii. Gryzie się sam
w sobie zazdrościwy człowiek, gdy darów bożych , albo
których sam nie ma , albo równe być swoim widzi , albo
mniejsze ma, bliźniemu swemu nie życzy. nrhi.t. Nauk.
i % b. inipgóinicii. Życz też i ty bliźniemu twemu tego ,
co mu bóg życzy. Damlr. Kaz. 20 , Sorab. 2. Komuź
bohg źiizi , tomu pschiźo spizi, komuź bobg ne źiizi ,
tomu pada s źuze , (z łyżki). Najdziesz i takich nauczy-
cieli , którzy nie życzą tego uczniom swym , aby się
czego dobrego nauczyli, jedno żeby od nich kwartały
dobre a 'spełne brali. GUcz. Wi/cb. £ 8 6. — '§. Ży-
czyć komu, pozwolić; ycrgoiiiieii , geiDa^reil. Tylko pro-
szę, jcśliż jest jakiej zwyciężony Łaski godzien, życz
bym był w ziemi pogrzebiony. A. Kchan. 501 ; [concede).
'Życzyć czego komu , pozwalać mu do używania , cf.
pożyczyć, oddawać; eiiiem eilaukii, Bcrgoniien, an9er=
traimen , uberge&Ctl. A mój mądry ministrze , czemuż się
kryjesz z xiążkami twemi , nie chciałeś też tu ich nam
iyczyć? Twór. Wiecz. 82, (cf. pożyczyć, użyczyć). Dała
mi k temu psa darem , którego jej Cyntya życzyła , A iż
■wszystkich "uciec miał , w tym ją upewniła. Zebr. Ow.
185; (tradidit). — 'g. Verh. activ. Rozkazał mu, aby do
których miast mógł dojść, Rzymskiemu państwu ich
*życzył, i upominał żeby się poddali. Warg. Cez. 85.
życzliwymi ^uczynił, do Rz. państw;i nakłonił, geiieigt ma=
d)en. — § Życzyć komu, by czynił, lub me czynił = ży-

czliwą dawać radę, życzliwie radzić, z dobrego serca;
cinem ben roo^lmcinenben SUntfj gcbeii , t^tn ratĘieii. Mości
panie, nie życzę, żebyś mi przyroawiał. Bob. Kom. 1,
304, (cf. waralj. Ciszej! życzę ci wynieść się ztąd, nim
cię wyprowadzą. Teat. 1, 124. Ta choroba, jak powie-
trze szkodliwa; życzyłabym kwarantanę wysiedzieć , żebyś
cudzych nie zarażał domów. Teat. 10, 41. Gdyby jej-
mość zagadnęła Pana, życzę mówić z nią szczerze, bez
fałszu, otwarcie. Teat. 45. b, H^. Słabym nawom żeglo-
wania w zimie nie życząc, do portu wjechał. Wurg.
Cez. 89, Co radzisz drugiemu , życz sobie samemu. Cn.
Ad. 99. — §. Życzyć czego, pragnąć, "żądać, 'winszo-
wać, etlt»aś mnnidjcn; Boh. obychowati , obychugi (cf.
oby), kyźjm ; Slov. winsowaf; Carn. voshili , yoshera ;
Vind. Yoshiti , sheijeti, prufiti ( cf. pro-ić), slieluvati ,
posheliti , posheluvati; Croat. seleti , selem, selel szem ;
Bosii. sgelili, sgjuditi ; Slav. xeliti; Sorab. 1. winscho-
wasch , wincźżuyu; Ross. BO.iiiTb , bojio (cf. wolić), a<e-
3nrb, BoaHciaib, no.\OT'tTb, BOcxoTtTb; Kccl. liox^e^1■.^H,

BOSJKe.ltTn . BOJbCTCOBaTH , nONOTtTIl, nOiKe.A.^TH, ,VOTT.TH,

niii;^^!!!. Gdy komu życzę wszystkiego dobra , pewna
rzecz , iż go miłuję. Petr. Ek. 90. Temu życzymy usty
a tamtemu sprzyjamy sercem Pilch. Sen. gn. 242. Czego
sobie kto życzy, tego się spodziewa. Teat. 52 , 56. Ży-
czyć komu zdrowia na wiele lat; Eccl. MHOrojitTCTBOBaTii
KOro , wejaib a^pasia na MHOraa .itia. Życzenie, baś
3Bunfc{)Cii, ber SBuiifd); Gam. voshilu ; Vind. voshenie,
shelenje , poshelitje, shela , shelnost, proshnia, poshe-
lenje , shelje, tirjanje, profhnja ; Croal. selenye , selya ;
Ross. B0JK4e,TbHie , żKCiaHie ; Ec<:l. wa/ianie (cf. żądanie),
jKejaHJe, noa(ejanie. — Wgramalijce: Tryb życzący, opta-
tiuus , S!av. winśowatelrij ; Croal. selechi; Ross. weJia-
TC.ibH le i.aK.TOneiiie. — Życzony, żądany, pożądany Ross.
jKeJiaiiUbi". "ŻyCZYClEL, a, m., który komu dobrze życzy,
Sfirzyja , który dobret;o życzy, pragnie; ber SSoMiroHer,
©iinncr , ber ŚBunfrfjer ; Ross. jKe^iaicib; Er.cl miĄaTeiib.
W rodź. żemk. ŻYCZYCIELKA , i ; Ross jKe.iaTe.ibHima
Faulrix, obronicielka , życzycielka albo spomożycielka.
Mącz.
ZYD, a , m. , ŻYDEK , dka , m. , zdrbn., {nh. Żyś , żysiek) ;
Rob. źid ; Morai'. źidak ; Slov. źid ; Sorab. i. z\d ; Sorab.
2. żiid ; Carn. jud ; Vind.- jud , jid ; Croat. sulov , gyif-
fiit , gyiffiitin ; Hnng. sido, z'sidó , 'zidó ; Rag. xudio ,
xid ; Dosn. sgidovin , sgjuJia , jahudia, s;^idov; Slav.
xudia , csifut ; Ross h(H4B , KttAOKT> , Iy40H ; Hebr. '>'{p->
jehudi , (ob. Juda, Judskij ; slarozakonny, wyznania Moj-
żeszowego , obrzezaniec, fcf. Izraelita); ber 3i'bf . btó
Siibi^eil. Od Judy patryarchy syna Jakubowego ziemia
'Judowska zwana; lecz Polacy, napsowawfzy słowa , mó-
wią Żydowska , i lud tej ziemi zowią Żydami . co mieli
zwać Judami , jako insze języki zowią. Se'il.5. Jezus roz-
mawiał w szkole z 'żydini. Budii. Jud 17, 17. (z żyda-
mi). Pierwsza wzmianka o żydach z Czech do Polski
zbiegłych za Władysława Hermana. Nar. Ust 6, 13.
Pierwsze u nas żydów siedlisko było w Wielkiej Pol-
szczę ; panowanie Kazimierza Wielkiego nader było ży-
dom przychylne. Skrzet. Pr. Pol. 2, 74. W Krakowie,

151*

i -204

ZYDEL - Z Y D Ł 0.

Z Y D O G fc O W Y - Z Y D O W S K I.

tani gdłie lectorium Socratis , żydowie pierwej mieszkali.
Biel. 453. W. l'ost. W. 47. (żydzi). Żydzi płacą po-
g/ówne. Skrzet. Fr. I>ul. 2, 79. '— |g. Żydy. snio/a ,
gawiedź , t/uszcza, ctii 2)?cnf^cnFcbiid;t. Wio może znieść
z linienia polskiego ohydy , Dokąd się w polu z tymi
nie spróbuje żydy. Pol. Woj. choć. 252 — 2|. — Zyd , jako
wzgardzony wyrodek społeczeństwa , (cf. parya). Ludzie
takowi tak spryskowani są , jako Wałasze nozdrza , i tak
znaczni są , jako w żółtych czapkacli żydowie. Glicz. Wych.
B 2 Tańcują by oni żydzi około cielca. Faiib. M 2. Tytuł
szlachecki len ziemski mieć może i najgorszy , nawet i
żyd Buk. Syn. Kor. B b. Kiedy szczęście posłuży, na
grzeczności zbywa. Jakże bieda |)rzyciśnie , i żyd bra-
tem bywa. leat. 16. c , 105. Już przeszło 1700 lat, jak
pielgrzymuję po świecie , jestem znany pod imieniem
żyda obłąkanego. Jeal. 17. b, 35 ber eiuifle i\x\)t , bcr
iiiaiibernbe %\\ti. I^różnom się jak żyd włóczył przez tyle
krajów. Treb. S. M. 78. Żyd chrzczony, wilk chowany i
t. d. Dwór. D 2, Dal. sid kerschanin , vuk pitom < nie-
poprawny, (ol). Przechrzta, wyclirztaj. Zyd, szacher,
handlarz, kramarz; cill ©cf)nd)Crer, cill 3"^f• Kupczym są-
dami, jako żydzi pieprzem, talib-. F 3. Dziś sprawi, a
jutro z tym do żyda. ib. F 2. (do tandeciarza , na tan-
detę ;. Żydek jarmarkowy, tu się pisze , tu się maże.
Teal. H. b, i\. (latanina, gmatwa w długachl. — ^. Żyd,
lichwiarz, chciwiec, skąpiec, sknera, kutwa, liczykrupa,
liczygroch . zdzierca; citi gilj , 28u(^crcr, iBiidłcrjube. To
przyjaciel , co na słowo pożycza pieniędzy ; i u żyda na
zastaw dostanie. Dwór. K 5. Miłują się, jako bracia; a
patrzą swego, jako żydzi. Cn. Ad. 505. ^inte^es intere-
sem , a przyjaźń przyjaźnią) Co to za zyd , co za kutwa,
wszakże to więcej niż po 20 od sta. Teat. 7 , 56. (Jjciec
jego bogacz prawda , ale żyd nieużyty, nic mu nie daje.
ib. 30. c, 7. Idż na złamanie szyi, dziadu przeklęty,
żydzie! jakiego na świ'.'cie twardszego nie masz. Teat. 29,
107. — g. Nie darmo, coś tu jest ; żyda tam jakiegoś
grzebią; lub żyda tam jakiegoś zagrzebiono. Cn. Ad.
568 (rzecz nieczysta , coś tajnego , skrytego) ; bic ®a(be
bat ciiieii Jóareii , ba ftecft mai batiiiitet, (cf. (Jerm. ba liegt

ber ^Ullb lycrflrabcil). — O statucie co mówisz, iż się tym
sądzili) ; oj i tamciby podobno żyda znalazł. Falib. F 3.
coś do przyganienia, wytknięcia; nui^ ba ift* rool;! nii^t
flaii) rit^tig. — j^- Żyd w pisaniu, plama, nakapany atra-
ment, eiii Sllccfii; (Boh. kawćjm żydy robie pisząc, cf.
kawka). Nieczvtelnie pisano, a do tego jeszcze i żyd.
Teat. 20. i, l-li.

Pochodź, żydówka , zydowica , Żydóweczka , żydawin ,
żydowski , źydowstwo , żydowczyzna , Żydowic , żydziak ,
żydzią, żydzieta , żydziątko . żydnątka , iydzisko , źydzied,
żyś , żysiek.

•ZYIIF.L, ob. Zedel.

*ŻYDŁO , a, H , życie, sposób życia, "żywot, *żyt ; Hi
ieben , bic CcbcnSart. Nie chcę ja żyć po tobie zgubio-
nym. Tak długo jednak przewlokę to żydło. Póki....
Clirośc. l.uk. 167. Tu już fortuno, urwij gorzkiego nitkę
żydła , Dosyć, ach dosyć tego motowidła. l'ol. Syt. 210.
et 565. Jużeś w młodości skończył dojżrzałe twe żydło.

Już, ciało twoje szlachetne 'ost)dło. Zimor. Box. 155. —
§. Zydło, żywność. Dudz. 25. Tr. (cf. żyło), pokarm, 8f»
ł)eii6na()ruiig , f ebeiismitlcl , ilJoJirung. Ciała pieszczonego
odsądziwszy żydła (przestając na samym obiedzie bez
wieczerzy). Przybieramy tej szkaj^ie swawolnej wędzidła,
l'ot. Arg. 772. Tatarów lud jest pracowity i małego la-
dajakiego żydła , jedzą mięso końskie , nie gotując go.
^ Kłok. Turk. 74.
"ŻYDOtjŁOWY , a, e, głowy na kształt żyda, JHbcnfóppg.
Już cliwała bogu Rusin żydogłowy, Ciężkiemi brząka na
nogach okowy. Keltów. 220.'ŻYD"0\VCZYZ.\A , y, 2, ob.
Źydowstwo, wszystko co jest żydowskiein , co trąci ży-
dem; Su^ai^inu^ . 3iibeiit^um , SuE^cIcb; SIov. żidowćiżna.
żidowćina /leAruismws , hebrajczyzna. ŻYDOWIE , iecia , n.,
żydzie , żydziątko , niemowie lub dziecię żydowskie , ftit
3ubcnfiiibd)tn. Kłamały w Egipcie niewiasty dla zachowania
żydowial. 7yr6»/. i\auk. I 4. , ŻYDÓWKA', 1, ż , ŻYDÓ-
WECZKA . i , z. . zdrbn. , ("ŻYDOWICA , y, z , contemn.},
kobieta rodu żydowskiego , bie 3iibiiin ; Boh. żidówka ;
Sorab. ^. żlidowka ; Vind. judinja, judiza: Hay \udioka;
f!roat. sidovkinya ; Ross. XH40BKa. Pokorną Żydóweczkę
narodu ludu onego uciśnionego , podał mu za małżonkę
Bej. Fosl. y 1. Nie patrzył ani bogactwa, ani zacności
domów; ale obrał sobie ubogą Żydóweczkę. Bej. Post.
II 4. Na synodzie postanowiono , aby żydówka u chrze-
.sciaiiki, ani chrześcianka u żydówki dzieci przy rodze-
niu nie brała. Sak. Sob. A 4. — g. Medic. Czarna kro-
sta czyli żydówka , farunculus , jest to zrazu twarda ,
birdzo boląca i ogniąca się nabrzmiałość , swe siedlisko,
i pochodzenie z podskórnej tłustości wywodząca. Perz.
Cyr. 1 25. ciiic fdjmerjtiafte cngilnbetc fpipc Sibirare. —
^. Często się odradzają lilie w żydówki. Tak zowią kwiat,
co formą kęs podobien do niej , Ale rudy, nie biały, ni
glancu,ni woni. Pot. Pocz. 584. einc ouśijeartetc iPCiCe
Silić. ŻYDOWIN, a, m., honoric, żyd poważny, sławny
z nauki i I. d., etii (angcfc()ner, gelclłrtcr) ^nit: Bosh. sgi-
dovin ; EccI. /Kii40BUtil Nie masz rozdziału żydowina
albo Greczyna , bo tenże bóg jest wszystkich , którzy
jego wzywają. Gil. Post. 78 b Eleazar żydowin w woj-
sku rWymskim przy bytności Wespezyana , opętane uzdra-
wiał. Dainbr. 165. Autor Izaak , który z żydowina zo-
stał chrześcianinem. Op. Jer. 100. Józef żydowin, Filo
żydowin. (Boh. zidowiny,, żdowiny ; Slov. żidowini , slu-
chi tempora , skronie). ŻYDOWSKI, a, ie , od żyda, od
żyilów; 3''t'f'' 3'lt'f"'. jl'lbifd) ; Boh. żidowsky, judsky ;
Slov. żidowski ; Carn. judoYske ; \'ind. juilouski , judo-
veii , judou ; Croat. s"idovszki ; Huny. sidóbeli; Bosn. sgi-
doYski, jahudinski ; Bag. xidovski , xudiovski ; Slav. xu-
diński , csifutski ; Boss. HtiuoBCKiti , iyjeiicKJfi. Ziemię
Żydowską, właśnie zwać trzeba Judowską, od Judy pa-
tryarchy syna Jakubowego , lecz Polacy napsowawszy
słuwa , mówią Żydowski, miasto Judowski. Sekl.5, (Bag.
Midia , .\idovska zemgija). Żydowski cmentarz, 06. Oko-
pisko. Czack. Pr. 1. 110. Żydowski dom Boh żidowns.
Jako żydowskiej gęsi . natkać się ai do szyi Bej. Zw.
20. Żydowską piosnkę komu śpiewa; iydowskini orężem
nań idzie, t. j. podarkami robi. Cn. Ad. 791, (cf ^ło-

ZYDOWSTWO - ZYGMUTOWSKI.

Z Y G N I r. Z E K - ŻYŁA.

J205

\va cukru; cf. przedarować kogo , przekupić). Po żydowsku •
trybem żydowskim , jak żydzi zwykli. — Aliter : Po Ży-
dowsku , Żydowskim językiem, po Hebrajsku. — Niko-
dem byf Jezusowym uczniem , lecz sekretnym , dla Ży-
dowskiej bojażni. Pol. Zac. 203. bojąc się żydów, prze-
śladowania^ żydowskiego , auź %nx6)t yor ben Subci. —
^. Medic. Żydowska niemoc , cieczenie krv\-awnie. Sienn.
401. bie flicpcnbe jjolDcnc 3lbcv. — §. Hut. nat. Żydowska
smoJa , żydowski_ klej , ziemny klej. Sienn. Wyki Syr.
541. 3ilbCiipcd). Żydowski kamień. Dylu: Med. 2, 743.
— Żydowskie jagody, ob. Bal.samka. ZYDOWSTWO, ŻY-
DOSTWO . a, n. ; Boh. żidstwo, judstwo: Slov. źidow-
slwo; Vind. judovstvu , judov'slvu ; Hag. .\idovstvo, xu-
diostvo; Bosn. jahudiino; Rom. HłiMOBCTBO ; EccI. iy4eri-
CTBO : kraj żydowski, zakon żydowski, co//ec/. - żydzi ,

jubifi^c^ ^iinb , jiibti(^c Sfbrc , SiibcntDiim , 3iibeiii'f If - Jubcii.

Uczył po wszystkim żydostwie, począwszy od Galilei aż
dotąd. 1 Leop. Lttc. 25, 5. (po wszystkiej Judzkiej zie-
mi. Bibl. Gd.). Królik, gdy usJyszaf , że Jezus idzie z ży-
dowstwa do Galilei, szedi do niego, i prosił go, abv
wstąpił do niego. 1 Leop. Joan. 4, 47. (z Judzkiej zie-
mi. Bibl. Gd.). Herod cudzoziemiec Idumejczyk w ży-
dostwie królował. Biał. Poil. 263. Dali mi przewód , aż-
bym przyszedł do żydowstwa. \ Leop. 2 Ezdr. 2 , 7.
(do ziemi Judzkiej. BM. Gd.). Kościół w żydowstwie
jeden był, bożnic zaś było dosyć. Sekl. 15. Gdy do-
mowe wojny uspokoiły się w żydostwie, nastąpiła na
Dawida nowa zagraniczna wojna. Zai. H. T. 176. Nie
tylko na ów czas w żydowstwie , ale i u nas w chrze-
ściaństwie , wiele się znakom 'dziwnym sprzeciwiało. Biał.
Post. 150. (nietylko miedzy żydami, lecz i między chrze-
ścianami ). Jak wiele tego biednego, a samem prawie
szacherstwem bawia^^ego sie w Polszczę żydostwa. Pam.
85, i, 414. ŻYDZIAK. a', m. . ŻYDZIACZEK, czka,
m. , zd]'bn_ , chłopiec żydowski , bachur , ciii Jfbcnjlliuje,
contemn. Zydziak parszywy. Perz. Lek. 23. Mirocznik, ży-
dziak od arendarza , któren sjorzałke odmierza. Perz. Lek.
239. ŻYDZIE, ięci I, «., ŻYDZIĄTKO, a,n. , dziecię
żydowskie , eill 3"bcnfinb. Żydzięta abo dzieci żydowskie.
Syr. 1538. Miód żydowski, czem smaczny? bo go żyd
zaprawi, Gdy z żydówką, z żydzięty w niego naplugawi.
Gomp. Med. 594. ŻYDZIEC nijak, niedok. , zżydzieć, po-
żydzieć dok., stać się żydem, zakrawać żyda, żydostwa,
cii; jubc tfCrbeil pr. et fig. tr. ; Boli. żidoweti ; Yind. fe
pojudim; Hag. xidovkovatti , xidovscilti ^urfa/sare ; Ross.
ijjeHCTBOBaTb ('żydostwować) ;, Eccl. iy^eiiciByro , >kh-
40BCTByiO , Graec. (ovd'ai^c3. ZYDZISKO , a , n. , prze-
mierzły żyd , ciii nlifdjculic^er "^uii. Ten pan Łokciewicz ,
to zydzisko wierutne , wszystkich dyabłów poruszy, żeby
odebrał swoje pieniądze. Teat. 50. c , 54.

•ŻYGADŁO. ob. Żegadło. "ZYGAR , ZYGAREK , oh. Zegar,
Zegarek. 'ZYGIELGARN, ob. Zegielgarn

ZYGMAREK , rku, ni., Malva Alcea , gatunek ślazu. Kluk.
Dykc. 2, 108. 5icGmorv'rcurjeI.

ZYGMUNT, a , m. , imię własne, Sigismundus , ©icgmuiib;
Sorab. 2. Mundo, Simmo Zygmunt pierwszy, ociec Zy-
gmunta Augusta. ZYGMUNTOWSKl , a, le, n. p. Dzieła

za wieku Zygmunlowskiego pisane. A'. Pam. 15, 380.
za Zygmuntów, w złotym wieku literatury Polskiej'.

"ZYGMCZEK , czka , m. , kamień , od wys[iy tak rzeczon
gdzie go najdują, a Słowacy pieczęci swoje od nico
signitami (?) nazwali; bo z mego pieczęć najlepsza dla
twardości. Sienn. 540. Zygniczek, signtles , Sicgel)teiit ,
kamień barwy śklanej. iii. 540.

Z'\GZAG. ZIGZAG , n. p. Takie brózdy nie idą prosto,
lecz w zygzag. Os. Bud. 108. Pod górę idzie wolniej ,
I z niejaka trudnością , gdyż musi iść w zygzag. N. Pam.

, l-ś. 41. Sitfjng,' kierunek w ostre katv przełamujący sie.

ŻYJĘ, ob. Zyć. — ŻYŁA , 'ZEŁA , y, i., ŻYŁKA, ŻYŁECZKA,
'\,ż.,zdrbn.; Boh. źila, żilka, (żilownny, żidowiny skronie);
Slov. źila, zilka; Sorab. 1. żila, żiwa, źiwka ; Sorab. 2. żiilla-
Garn. shila , (2) postronek, cf. Germ. ©Ctlj ; Vind. shila,
sliiliza /iAro ; 6Voar sila , silicza, (siczą = struna muzyczna) ;
Bal. xilla ; Bosn. sgilla , sgillica , (sgica , sgilla . S'.'icica =
struna, sgilla, sgillica ukorzeń); Rag. xilla, xilliza , (2)
rflrf(.r , xizze, xicize ^6rae) ; Slav. xilla , (xijlj , z"ilje > korze-
nnie w ziemi) : Hoss. JKn.ia , (2) kłócący się przy grze), atiu-
Ka, żKH.ioiiKa, (jKnjHTbca silić siei; Ecc/. ajii.iKa , HJii.iima,
Ba;n.7HTn, yciuiiTb posdić, n3)Kiuaio, 6e35KnjHa TBopro,
enerro, wy>ilam , 6e3>Kii;iOBain , óeaJKii.iK) , li-b 6e3Cii/iie,
npnB04nTb Koro , oóescMiiBaTn , óesiKii.iiiuii ; Graec.
«)'fi'po5 bezsilny, bezkostf; — g. 1) bie JlDcr. Rurki krwiono-
śne w ciele zwierzęcem czyli żyły, bte Slbcni , dzielą się
na żyły bijące czyli pulsowe , arteriae, (sd)la0nbcrn, ^nli'
abent, i nie bijące venea , Sllltiiberil. Zool. 7. Kluk. Zw.
-1 , 52. Żyła pulsowa , oddechowa , żyła 'duchowna 5i-
Tenio , potius diichovva di.tisset. Cu. Th. 1461, (Bosn.
dihatica). Żyła "krewna , krew' mająca. Cn. Th. 1461,
(Bosn. sgilla od krrivi). Różnica między żyłą pulsową
i żyłą krwawą ta , iż pulsowa ma w sobie bicie pulsowe^
iż błonki jej mocniejszemi i sprężystszemi niżeli tamtych
bywają; żyły pulsowe wynikają dwoma głównemi pniami
z samego serca. Perz. Cyr. 44. Krwawe żyły sw£mi naj-
drobniejszemi kończykami, z podobnych drobnych koń-
czyn żył pulsowych , po ciele rozpierzchnionycii , krew'
odbierając, wracają onęż nazad do serca. Perz. Gyr. 48.
Żyły dzielą się na żyły bijące lub pulsowe, i żyły pro-
ste, in artenas et venas , żyły proste krew' odwodzą
nazad. Kirch. Aiial. 11. et 16. Pulsy, to są skokne albo
tępne żyły. Siertn. 540. tepne albo skokne żyły. ib. 558.
[Trzęsienie 'irzęsawice pochodzi z zemdlenia żvł pietych,
które Łacinnicy nervos rzekaja ; 'ty żyły nie maja 'krwie
żadnej w sobie , tylko lipką 'wilkość klejowata. Sienn. Lek.
doś. 142 — 2). Serdeczna żyła, bte Scrsabcr; Boh. srdeć-
nicp. Żyła bazylika czyli królewska wypuszcza różne odnogi.
Krup. 5, 72. Język ma swoje żyły krwawe, które sie zo-
wią żabie , końce tychże żył pokazują się jakoby pod-
niesione maluczkie pagórki albo góreczki, venae raninae.
Kirc.h. Anat. 96 Żyły 'żabkowe. Perz. Gyr. 2, 116. Żaba
pod językiem, ranula linguae , nabrzmienie języka spo-
dem , około krwawych żyłek żabiemi zwanych. Perz. Cyr.
2, 195. Żyły otworzenie dobrowolne, anastomosis. Cn.
Th. 1462. Żyły otworzenie gwałtowne, albo zerwanie,
ruptio venae. ib., Eccl. acnaoiepsaHie. Nie raz krew' pu-

1206

ŻYŁA.

Z Y L A N Y.

iciłeś, dla wycieńczenia ciała ciąć kaza/eś w iy/y. Pilch.
Sen. list. 2, 152, Croa/. silu puztiti ; Slnu. pustitili kerv,
olYonti xillu. jitr ?lfer laffen, -Jllut lafftii ; ^ct/. aiujoct-
seuie puszczania krwi, )Kii,ioct'iiiBO , ronopoKŁ szneper).
Snem zmorzonego Medea obiema rękami obłapi, sobą
natchnie, zuchy i z piersiami usta napuszy, zeły czcze
zamarłe sprawi. Zebr. Ow. 214. Otw. Ow. 26; {in lacitis
sparrjit Jejunia tenis}. Żyła szyjna wielka, lisae. Cn. Tii.
1461. Żyła iirynna , ttreler. Cn. Th. 1461. Żyły krwolo-
czne, żyły złote. ii. (bie golDeiiC 3l6er; Sliiv. zlatua xilla).
Żyła poiibrzuchowa dzieli się na odnogi wyższe i misze.
po części ku otworowi kotnicy idące , które zowiemy
iyłami złotemi, czyli hemoroidalnemi zewnętrznemi.
Kruf. 3 , 78. Złotemi żyłami nazywamy żyły w koricu
prostej kiszki czyli w samym dziurniku , gdy znacznie
nabiegną , sprawują bole , które gdy .się nie otwierają i
krwią nie płyną, nazywa się to ślepemi złotemi żyłami.
Perz. Cyr. 2, 274. Złote żyłki nabrzmiałe nie ciekące ,
ślepemi zowią , ze są zawarte. Syr. 687. (bie bliiibe (jol'
bcne Jlbcr). — Żyła ociekła nadęta, ociekająca, na-
brzmiewająca , najwięcej w goleniach , varix. Cn. Th.
1461. ftrampfaber , Sibetfropi. — Żyła klejowata , mu-
szkulów klinice żylasty, kiejowaty, ścięgacz. Cn. Th.
1461. bie 3ifd;|'e. Żjła sucha, biała bczkrowna , "nerwa.
Syr. Cn. Th. 1461. nerw, ber i)Jeroe ; Boh. żilna ; Sorab.
1, zpinata żiwa , napinała żiwka , fet', spinać, napinać);
Yind. bielą shila , nategnova shila , stegnoshila , kita (cf.
kita), krepna shila; Hag. .\ilia , .\illiza ; Oosn. sgilla
bjela ; Hoss. craiiocaa atiua. i\ervi , żyły suche , które
przyprowadzają duchy żywiące do części ciała , kończą
się w częściach ciała z niezlic/.onemi maluczkiemi żyłe-
czkami. Kirch. Anat. 78. Żyły piętę zowią się nerwy.
Sienn. 92. Ziele to żyłom piętym albo suchym obrażo-
nym użyteczne. Syr. 59. Ziele to dla korzenności swej
żyły suche, które zowią nerwy, potwierdza. Spir.z. 49.
Żyły suche w człowieku zowią struny. Urzed. 217. Ziele
to pomocne przeciw boleściom żył sucliych abo strun ,
klórc zowią nerwy. Urz^d. 244. Żyły nadęcie , zlwar-
dnienie , gainilium, nervi iiodusa contractio sine dolore.
Cn. Th. 1462. Zabicie żyły koniom, rzecz szkodliwa,
bo nietylko chromota z tego pochodzi, ale też i noga
schnie. Lek. hońsk. 57. (zabicie za żywe , zagwoźdże-
nie ) . Bez żeł nie mogą się ruchać członki ciała na-
szego , ani kończyć ruchania. Boler. 3, 106. Przyro-
dzenie mrówki opisz, jeżeli oddychaniem żyje, jeśli ko-
ści ma , jakie w niej żyły suche i pełne , gdzie ma wą-
trobę i 1. d. Sk. Dz 245. Nie czujemy żadnej rzeczy,
która pod zmysły nie podpada, t. j., która ż>ł suchych,
zmysły składających, nie porusza. Boh. Uyab. 39. W któ-
rej części oka wzrok się lormuje , czy w żyłkach opty-
cznych albo wzrokowych , czy w wilgoci kryształowej ,
czy też w sialkiiwcj blonce? Mon 76. 319. — jj 'Ży-
ła; Hag xillj< członek męzki, bii3 iiidiinlid^e (§lieb. — g Żyła
sucha wołowa, bykowiec, korzeń byi'zv , bykowy bicz,
surowiec ; Eccl. uo.iyin /kiiju . ber Oi^icnjicmcr. Suchemi
iyłami wołowemi bić go kazał. Sk. Xyw 101 b Rijini
go I żyłami bili tb. 38. — §. 2) Żyła w liściu ziół, drzew.

fibra, vena , nervus. Cn. TL 1461. bic gafer , Slber in ei«
nem Slatte. Żyłki , nitki , (cf. włókno) Żyła drzewna ,
słojowatość. Cn. Th. 1461. słój, fladr , tladrowanie ;
Yind. shiie, shilouje , baś Ocóbcr im ^oljt, bie i^labet.
Żyła kamienna, vena marmoris. Cn. Th. 1461. tai ®ed«
ber im Steiiie, im SD^armor. — § Żyła kruszcowa, bie iWc«
taHabcr , ber f^etallijaiuj , Gijgang , bie Grjaber. W gór-
nictwie nazywamy żyłą, kiedy ziemia niby jest rozszcze-
pana , i inną materyą od pospolitej w okólnym miejscu
napełniona; takowa żyła zawsze jest od innej z^iemi wy-
raźną opaską oddzielona. Kluk. Kop. 2, 274. Żyła kru-
szcowa ; @ang , imię nadane rozpadlinom gorzystości ,
napełnionym g.itunkami ziem , kamieni lub skał , różnc-
mi jednak od masy gorzystość tę składającej. Nazwiska
tych żył pochodzą od gatunku metalów w kruszcach za-
wartych , n. p. żyły kruszcowe srebra , złota , miedzi ,
cyny, ołowiu i t. d. Mier. Mtkr. SiUnraatiflC , ©plbtjśn-
ge, Jhipfergdiigc u f. m. Żyła celna lub główna, <piiiipt>
gong, żyła kruszcowa przewyższająca znakomitością swo-
ją , wydatnością i trwałym kierunkiem, wszystkie inne
oznaczone lub nieoznaczone w kopalni żyły. ib. Żvła
wydatna , miMlid)er ®ang , albo obfitująca w kruszec, ib.
Żyła rzadka, pjfiier ®ang , milbet ©ang, ma w sobie wie-
le rozpadlin , napełnionych krystalizacyami , i łatwo prze-
puszczająca wodę. ib. Żyła płonna, frtnlet ©iing , zmia-
na żyły kruszcowej w jej wydatności, lub zniknienie
kruszcu w żyle wyrębującej się. ib. Żyła powierzchna,
SDBanfenIrtufcr , żyła kruszcowa , napadnięta pod zwierz-
chną ziemi warstwą , i nie zapuszczająca się w wielką
gorzystości głębokość, ih. — Żyła wodni. Cn. Th. 1461,
£cc/. nojpoiieiiiiiina , cine 28afferi)bcr , Cliiellaber , cin JBai-
fcrgang. lilekme się tego zburzenia ziemia, i żyły stu-
dzienne staną. 1 Leop. 4 Ezdr. 6, 21. (żrzódła się za-
stanowią , i nie popłyną trzy godziny Dibl. Gd., cf. zdrój).
W studniach, nie są to prawdziwe zdroje, ale tylko ży-
ły , abo jak niektórzy dobrze wyrażają , zaskórnia woda.
Śtuitk. Bud. 578. — g. Ftg. tr Druga znaczna żyła Ho-
lenderskiego handlu jest żegluga na Henie. ['am. 83,
128. (źrzódfo , pomoc, posiłek, zasiłek). Sloi'. Zlato ge
zda wogni ; zlulo jest żyłą wojny, nervus rerum , pod-
syca wojnę. Pokój Turecki ciągnie dusze ludzkie do
gtisł swoich , chcąc pobożności w.szelakiej najmniejsze
żyłeczki zgoła podciąć i podrzezać. Janusz. Lig. B 3.
cząsteczki , resztki < do szc/elu , do krzyny, z kretesem ,
wcale, zgołi ; bic feinilcn Jlcbercben, bie flcinficn Ibeilijeii.
Żadnej żyłki cnoty nie ma. Pot. .{n/. 163. ani krziy
cnoty nie ma. Teol. 8, 17. nn ibm ift audi nióft fin gn-
tc« ^aar. 'ŻYLANY. ŻYLASTY. ŻYLISTY, a, e. od żył.
iylny. dożył podobny, cf żyłowaty, nerwowy; ©fbnen • ,
SJcrDeii', 3lber ' ; (/io/i. żdnaly ; Sorab. I żiwkoyilć, YinJ.
shialasten, sliden ; Croal. silaszt). Gdyby mię, mówi
Samson , sicdmią powrozów żylastych łwiąx,ino , tak nie
będę "duż , jako insi ludzie. I Leop. Jud. 16, 7. (sieeJ-
mią wici surowych, które jeszcze nie uschły Bibl Gd. ;
siudmią powrozy żylaneini. Biel. Htl. 52 ; związano go
siedrmą powrozów żylisty^h , je»«cie .me uschłych i je-
szcze Wilgotnych W Jud 16, 7). Żylasty, żyle podo-

z Y L I S T o Ś Ć - z Y Ł o w A T T. Ż Y Ł O W A T O Ś Ć - Z Y S K. 1-207

bny, venae vel nerro sitmlis. Cn. Th. 1462. Żylisty, z iyl gich ; obrigncniig, ftarf , ncroig ; Boh. zilowaty; Slov. ii-
ex nertis, e. g. neriinus fitnis. ib. lirinum iy/owaly. ib. lowati, żiłowaty; Croat. silav ; licet. żKiuoBaTUH. Zv7o-
Żylasly, pefen iyl, ypll Jl&eni pber Sicroen. Miewają ko- waty Dyomed. Mon. 74, 557. — j! Na kształt ż\Iy czyli
nie na nogacli gruczoły, na iyłacli albo na żylastym nerwu, n^vi4t, roic cine Slbcr , iine cin 3Jcr!) , tuic cine
miejscu. Cresc. 327. Nre prostym był sposobem w ten Sclmc. Zyliniec ziele korzeń ma żyłowaty, gibki , długi,
czas postrzelony, Bo ranion , gdzie się goleń poczyna, jak nerw. Stjr.^li. — Żyłowate drzewo. Cn. Th. 1462.
i 'łysly Jliasistepodkolanek zwykł wiązać 'żelisty. Oltv. słojowale, fladrowane; gcnbcrt , geflabcrt. — Żyłowate
Ow. 226. — § Żylasty, żylisty, mocnych żył czyli ner- njięso , łykowate, łykowe; flcdific^, abrii) ; Boh. lihawy
wów; iiering , ftarfncung ; Boh. swaźowy, ( cf. zwięzły); (cC ciągnąć], wlać.ny fcf. wlec, wlokę, włókno), wlaćko-
Sorab. 1. żiwate ; /fa.i/. xdlast , xill3v ; Bosn. sgillayi; wity; Vtnd. nategnoshilaslen. — Subst. ŻYŁOWATOŚĆ,
Boss. Hsn.incTbiri. Aliał bardzo długie ramiona, ale wiel- ^ci, z'., przymiot tego, co jest żyłowatym, bic 3(brigfcit,
ce zylisle Uitrz.^ Kruc. 2, 518. Żyliste ręce Cyklopa. SJcrsigfcit. Żyłowatosć, neruońtas, tęgość. Cn. Th. ■1462,
Pol. Arg. 590. Ż\laste ciało. Past. Fid. H2. Był Ale- {Croat. silavosztj. Zyłovvatos'ć mięsa, łykawość. Buh.
xander śrzednicj urody, twarzy obdlusz, kościsty i żyła- wl.ienost, wlaćkowitost , tahavost.
Sty, ku mocy udatny. Biel. ^w. 262 b. Każdy tuszył, 'ZY.MAC , ob. Zjać . ob. Zdjąć.
że Hypiasz , daleko starszym będąc, Telemaka przemo- ZYMBRAT, "ZIMBFJAT , ob. Zembraty.

cuje , którego w młodym wieku nie tak bardzo żyliste ZYNAC , ob. Żąć. ŻYNARSKI, a, ie , źniwiarski,- ©dtllittcr = ,
wspierały członki. Tr. Tel. 509. — Subst. ZYLISTOSĆ, Gnibtci" = . W żynarskim ubierze przynaszał jej po ko-
ści, z., moc żył czyli nerwów, bie 3fcnngfeit ; Sorah. i. szu 'kłosia. Olw. Ow. 590. ZYNABZ , 'ZNABŻ , a , m. ,
ziwatofcź ; Rag. xillavo<!t , xdlavslvn neriositas ; Bosn. żniwiarz , żeńca ; ber Grilbter , Sdiltittcr. Żynarz. !\mit.
sgillavstvo , sgdlavóst. ŻYŁEC.ZKA , Żyłka, ob. Żyła. ŻY- Spił. A 5 h. Prosił głupi cbłop boga, aby mu się zbo-
LENIEC, ńca, m., ŻYLliSIEC iSyr.) polerium , rodzaj ro- że bez ości rodziło, aby się żnarze nie zapychali w- rę-
śliny, należy do niego sowia strzała. Kluk. Dyhc. 2, 228, , ee. E:op. 99.

31ftcrblutfrnut , 5icĄerbIiinte ; krzak ten tak zwany od żył, 'ŻYKCZYCA, "ZYNCICA, "ŻYNTYCA , ob. Żętyca, 'żencica.
że korzeń żyłowaty ma , jak nerw ; k temu żo suchym ZYNDRA , ob. Zędra. ZYlNDROWY, ob. Zędrowy. ZYN-
żyłom przeciętym jest lekarstwem gojącym. Syr. 571. GOWAĆ , ob. Zingować.

Zyleniec ziele, żyłowatego korzenia, żjłom pomocne. ZYNEK , ZYNK , nku , m., zynek , u złotników szpianter,
Cn. Th. 1462. ŻYŁKA , oh. Żyła. ŻYŁKOSKRZYDŁO- albo kontryfal, jest półmetal; zynku konwisarze miesza-
WY, a, e, n. p. Rzęd żyłkoskrzydfowy, muroptera , za- ją ilo cyny, przez co się ma stać doskonalsza. Kluk. hop.
myka owad, u którego cztery skrzydła są niby w sia- 2, 286. Zynk, meta! koloru białobfękitnego , listkowaty,
tkę żyłkami przeplatane. Kluk Zw. 4, 112. aberfiugdig , miernej ciągłości, łatwo topi się, ze wszystkich meta-
Jliit gcdbcrtcn glufl^l"- ŻYŁKOWATY, a, e, — o adv., pe- lów najprędzej zapala się płomieniem bladoiółlyra. Mier.
łen żyłek , poU Slcbm-^eii. Żyłkowaty, łyczkowaty, fihris Mskr. ber 3inf . bcr Spiniitcr. ZYNKOKRUSZ, u, m., ^inUti.
similis , vel ex fibris' constans. Cn. Th. 1462. fiedjft^. Kluk. Kop\ 2, 286. ZYNKOWY, a, e, od zynku, 3iiif'.
ŻYLNIK , a, m, bic ©angart, wyraz ogólny, oznaczający ZYNKOWAĆ c;. dok., odnóżki czyli ablegry w ziemię kłaść,
bez żadnego wyjątku jakiekolwiek gatunki kamieni lub z Niem. fciifcii ; Sciifcr , 31['|eiifer, SlbJcger tu bic 6rbe le-
skał, żyły kruszcowe składających. Mier. Mskr., (cf. pła- gcil. Jedne macice winne winiarz dla zynkowania w pół
wnica, cf. wyplawek). ZYLNY, a, e, od żył, od ner- tylko zakopuje, a drugie całkiem układa w ziemięj Zi-
wów , nerwowy: Slbcrn = , 3lbcr', ^croeit ■ ; Sorab. i. źi- , mor. 218. _ _

wane ; Vind. shilen ; Eccl. ■mn^ihnuii. Krwawnicę są bro- 'ŻYiNTYCA, ob. Żętyca. ŻYR, ob. ter. ŻYRNY, ob. Żerny,
dawki żylne w wychodzić. Sienn. Hej. Żylna choroba, ŻYRA, y, m., imię staropolskie, Subislaus. Jabł. Her., eitt
morbus neriorum ; Cn. Th. 1462, Eccl. /KH.iOBpe4ie , 6o- . flltpi'lni|'d;cr 9famc.

ĄtsHb B^B >Kiuaxi. Źylną chorobę cierpiący, neriicus. ib. ŻYRONDEL, ŻYHONDOL, u, m., z Fronc., gatunek lichta-
ŻYŁOKRfCH, u, m, <B,Mm'^ , odstęp różnej wielkości rzów od parady, cin ©ironbel , ^*arabeku*tcr. Wszelkie
między żyłą kruszcową i przypierającą do niej skfłą , , gatunki luster i żyrondolów. i'f/m Gród. 2, 155.
napełniony pospolicie gatunkami iłu, marglu , lub yAf] ŻYROWAĆ, ŻYROWNY, ob. Żerować, żerowny.
kolwiek glinki. Mier. Mskr. ŻYŁOPOR , u, m., 3ficrcnerj , ŻYŚ , ia , m, ŻYSIEK , śka , m , żydek pieszczenie; cilt
rozpadliny różnej wielkości po żyłach kruszcowych zda- 3libel , Sftb^ett. Mój żysiu . mój ojcze, mój dobrodzie-
rzane ; te napełnia pospolicie kruszec lity. Mier. Mskr. ju ! pienię<lzy mi trzeba. Tent. 27, 5. X;ądz. 47. Tak
ŻYŁOSPÓJ, oju, m., więzospój , Sympnewis Perz Cyr. chytry, że i żysia oszuka. Klon. Wor. pr. Przyjdzie na-
185. bie 3lbcriierf>inbuiig, bas 5?cryent'anb. 'ŻYŁOWAĆ cz. koniec dłużnikowi zjechać, żysiek do Jeruzalem, Po-
niedok.. żylastym uczynić, bcfibcrii , nfrig nmc^en. Żyło- lak na Niż. Klon. Wor. 74. (każdy szuka zysku po
wane rogi. P.ist. Fid. 247. — Żyłowanie łuku , crena. swojemu).
Macz.:^ toppos. wyżyłować, powybierać żyły, n. p. z mię- 'ZYSC , ob. Zejść.

saf. ŻYŁOWACIEĆ nijak, niedók. , stać się żyłowatym , ZYSK, u, m., ZYSZCZEK, szczka , m., zdrbn. zysk, to co
flbrig, fafcrig, flei|fig nierben ; Ecc/. wH-iOBaitK). ŻYŁO- zyskujemy. Cn. Th. 1462, cf korzyść, ber ©eiuiiin, ber
WATY, a, 6, — o adv., żylisty, żył czyli nerwów tę- ^^rofit, ber 9Jii|eu, bcr ©Ciuiilltjt ; Boh. zysk, zysćek, zy-

1208

ZYSKAĆ.

stećek . weydelek . ( cf. wydział , wydzielić , udział ) ;
Sorofc. 1. dóbelk, dobetzik , dobusche . (cf. dobyć, do-
bytek , zdobycz) ; Cant. dobizhk , nuz ; YinJ. dobitek ,
dobizhek, doliod ( cf. dochód), obrist , obriest , obried,
gviri , perdoba , perdublenje ; Croat. dobicbek , haszen ;
Bosn. dobit, pnbitak , (cf. przybylekj ; Hoss. iaóapi,
ćapuiui. , iiojbaa, Ha/Kiioa , Bunrpuuii (cf. wygrać), no-
KOpMKa. (cf. pokarmj, nyii (cf "putj, BUr04a (cf. wy-
goda). yro4be , Moropem, Moropum , npii6hiT0KX, npn-
6uJbna, (chicK^B, cucKHaa pozew); £cc/. npii6u.ma, npHO-
EpAiiu , iio.Ab;^.! , ii.\OA'Ł (cf płód;, KopucTL , Ta<Kaiiie
(cf. ciaijiiienie), npiiKyn^, óapuui-b , npuóhi.iii otł hy-
ii;iii , OTb Topry. Quaeslkulus , maJy zyszczek , pożyte-
czek. Ma/z. Gdzie się zyszczek błys^nie , łacno o pro-
roki. Pol. Arg. 596. Bez zysku lub nadziei żaden sif
na występek nie odważa. Siem. Cyc. 94, Co ztąd za
zysk? ib. 94; ( cui bonoV} Mniemali, żeby żywot nasz
sposobiony był tylko ku zyskowi , ażeby mieli zkąd ztąd,
też więc i ze złego nabywać. 1 Leop. Sap. 15, i'2. (za
to mieli , że obcowanie żywota zysk przynoszące ; bo
mówią , że muszą zewsząd , chociaż i ze złego zysku
szukać. Bibl. Gd.). Zysku szukam , zabiegam , zysk so-
bie z czego czynię. Cn. Th. 1462. Chciwy zysku, Vind.
dobizhkoshelen; Ross. M34oaio6eui , i5Ci»iniifńi})tifl. — Fig.
Na zysk bogu daje , Który ubogim ludziom dobra swe
rozdaje. Prot. Jat. 11. (zarabia na tym , zyskuje , niby
na procent daje). Obietnice jakieś bezskuteczne ma w
zysku i w zapłacie. Mon. 70, 650. w nagrodzie , za na-
grodę ; jiim 8i)(me, jut Selobiiuiig. Hardzo potrzebna
rzecz, mieć w zysku mniemanie dobre u wszystkich w
obec ludzi. Gorn. Dw. 21. zyskiwać, zjednywać sobie;
jum io\)n tayon tragen , fic^ eimrbm. Cnota sama sobie
zyskiem. Zegl. Ad. 30. sama sobie nagrodą , sobą się
nagradza , płaci , belol;nt ft(^ fclbft. — Juridic. Za czwar-
tym pozywaniem aktor nie stawiącego się ma "wzdąć
w zysku, V i mocą tego zysku otrzymać dekret sądowy.
\ol. Leg. 3, 80. wygrana , ©croiiiu fceś 'J.łroccffe^ , ( cf.
przezysk). — Fig. Ci co zawikłali rozumy sprawami.
Kie "zwiedzą, gdy z frasunków poszaleją sami. Bardzo
ci mędroszkowie z brzegów wyle\vają, A nas prostą chu-
dzinę sz|)etnie * zysku zdają. Rej. Zw. 259 6. zawodzą,
oszukują ; bcflortficilcii , liberoortljcilen. - — §. Zysk , zysko-
wanie, stan albo sposób szukania zysku, u/ szynk, quae-
stus. Cn. Th. 1462. bai (Sewcrbe. — Zysk, szukanie zy-
sku , chciwość zysku , prywata ; Vind. dobizhkoshelnost ,
bic 0en)inn(iid)t , Der 6igciinii|). Zysk serca opanował ; a
cnota przedajna. Kras. Hut. 14. Tych złość zaślepia.
Tych zysk zasklepia , Tych sława łudzi . Tych zazdrość
budzi. A'ras. W. 76. ZYSKAĆ, zyskał, zyskam med.
niedok.. uzyskać dok.. Zyskać, Zyszczeć, f. zyszcze , 'zi-
szczę (i:f. ziścić) dok., zyskuję pr. contin. Zyskiwać csęs//.,
— zyskuje, zysk biorę, zysk mam z czejjo. Cn. Th
1462, cf. korzystać, pożytkować , zarobić; gciuillllCll,
profitircn, crroerbc!i, (Seroiim ^abcn ; Boh. zysk;iti, wyieżi-
ti ; Sorab. 2. dobiisch, dobewam ; Vind dobit, perdobi-
ti , dobizlikuvali , pcrdobizhkati, dobiulati , perdobiulati,
obriediti , perkupzhovat ; Croat. dobiti , (zizkavati , zisz-

Z Y S K O W N I K - ZYSKOWNY.

kati , ziszkńvam inquirere , perąuirere , perscrulari , ob.
"Iskać); liosn. tecchi, stecchi (cf ciec, ściec), dobitti;
(Rag. iskatli , iziskivati - szukać) ; Ross. CHiiCKaib , CHHiiiy,
CHUCKiioarii , vuly. cucKaTb , cumy , cucKiiBarb , na/KUTb ,
uaiKiiBaTb , HaiKHTbCH, uaiKnsaTbCfl , (cf. nażyć się), uoab-
sOBaTbCH . npiióhiTOiecTBOBaTb ; Eccl. KopucTyiocH. Ła-
komy, gdy me zyskuje, szkoduje. Budn. Apopht. 1. On
co wziął pięć grzywien, robił niemi lak, iż zyskał nie-
mi drugą pięć; "takież i ten, co był wziął dwie, uro-
bił drugie dwie. 1 Leop. Math. 25, 16. (który wziął pięć
talentów , robił niemi , i zyskał drugą pięć , także i on,
który wziął dwa , zyskał i ten drugie dwa Bibl. Gd.,
przystąpił ten, który wziął pięć talentów, i przyniósł
drugą pięć talentów , mówiąc : panie , oddałeś mi pięć
talentów, otom drugą pięć talentów zyskał niemi.
Bibl. Gd. Malh. 25, 20j. Zyckuję lichwiąc , Ecd.
MUie.iio , Kopucryioca 3.it. On zyszcze na tym niemało.
Gród. Dis. G Uilendam tucri fieri modios centum , że
się zyskuje. Cn. Th. 1 162. {Slov. Gako ziskąl , lak slra-
til , jak zyskał, tak stracił; żle nabyte, źle odbyte). Mi-
ły bracie, dzierż ze mną, zyszczern tu wnet. Glia. Wych.
J i. (wskóramy, dokażemy swego, dopniemyj. Zyski-
wanie Russ. npii6uT04ecTBOBaHie , npii6biToqecTBO. O ja-
ko siła 'ziszczę , choćbym znalazł lylko jednego i dru-
giego , któregoby tknęła Ta rnoja praca w serce. Opal.
Sat. (nie mało dokażę). Hrabia Henryk od teścia uzy-
skał oprawę Z piękną żoną , i nowe włości wziął w dzier-
żawę. Przyb. Luz. 76. (dostał od niego, wziął od niego;.
Z obranego przyjaciela nieszkończone zyskuj ukontento-
wanie. Teat. 4. b, 167. miejże w zysku, zażywaj; (j{<
niiffe - tniijc al-3 ©eroinn baaon , tragc jiiiit f obne booon. O
ty pomocna ręko , uzyszczesz zaletę , Schronisz Portu-
galskiego na twój brzeg poetę. Przi/b. Luz. 521. zjednasz
sobie zalelę , bu genunft i'bcr tnrirbft bir Den Siibm. — §.
Konstanty Ostrogski wielkie bitwy nad Tatary zyskiwał i
wygrawal. Stryjk. 659. zwycięstwa odnosił, zwyciężał;
®i)lai)Un gTOiiineii, ©iege biTJUii tragcit. ZYSKOWNIK ,
a, m., zysku bardio pilny. Cn. .Ad. 1462. cin @cnjitiiifu(6>
tigcr ; Ymd. dobizhmk, dobiular; (Rag. iziskalaz inqui-
sitor:. — ^,. Zysk z czego mający, zyskujący na czem ;
bet ®ca>imicr, ^Ihofitircr, ■??upcuiieber. ZYSKOWNOŚti ,
ści , z., przynoszenie zysku, pożyteczność, użyte-
czność; Vind. sdajezhnost (cf zdać się na coi, dobizhli-
vost , nuznost , pridnost , iie M^liiftńt . tai iKiipcn«obfr
SiTtbcilbriiigcii, bie 'BotibeiUmftigfcit. O^i od armat polo-
wych Francuzi dają żelazne , a buxy spiżowe ; widzieli-
śmy już ich zyskowość Jak. .Art. 1 , 30.'i. — Zyskownośe,
chciwość zysku . bic ®cminiiiud)t. ZYSKOW.W, a, e, —
ie adiK. zysk przynosząi'y, wynagradzająi-y kosil , pracę,
staranie, korzystny, pożyteczny, uiyleczny; OflPillti brtii-
flcnb , '?hiceit briiigciib , nńclid) . yprtbcilbiift ; Ooh. zyikny ;
5/ov. zyskny , na ćeinż mnuho zysku gest; Sorab 1. do-
belkowne , dobewacine , dobewale ; Vin(/. dobiihliu , do-
bizhen , dobilliu , dobiulezhen . priden . nuzen, llushiiu
(cf. służyć do czego) , nolernofeiiien , idajeih , done-
lliu; (/iag iziskivgliv inijuisibilis) ; /{»«« OapuaiMUd , X«-
6apfluti , BUurpuujHuti , uaiKUTuiuuH , uawuBiiuli , huku -

z Y S z C z E - Z Y T N Y.

ZYTO - ŻYW.

1-209

TCłHO , HawnBHO, x.it6Huri (of chlebny), npn6u.ibHUi! ,
npii6uTU>iiibiM '. npiiObiTOMecTBeHHhiH , npiióbiTubHu , npii-
ćuroicTTccnno, cnopo , (cf. sporo , spuryj ; EccL npn-
óuromibiil. Bodaj to jakikolwiek sposób , byle zysko-
wny, w lym wieku zawsze ujdzie za dobry. Teat. 34. c,
lOS. Za co tobie, zyskowna rozkosz, mnie szkodliwa?
łJul. Ow. 69. Odpuść im boże grzech ich , aby moja
krew'_ która rozlewają , zyskowna ich zbawieniu została!
Sk. Zyw.'i,i{}d b. (użyteczna, pomocna do ich zbawie-
nia). — • Pięknej tej cudzoziemki zyskowny zrobił obraz.
Nieme. Król. 3, 56. na jej awantaż, na jej większą za-
letę; cin yort^ctll.iafteź , cmpfc^Icnbeś SilS. — Actwe ma-
;]is : Zysk iwny, zysku szukający, zy-kii cliciwy. oh. Zysko-
wnik; gcnuniifiK^enS ,' goiuiiin!ud)liiV 1 najmędrsi królowie
często oszukiwanymi byw.iją ; chytrzy i 2y<ko\Mii Indzie
przy ich stoją boku Tr. Tel. 23. interesowni , intereso-
wani, tnterefiilt. Zyskowny kupiec obce zwiedza kriije.
.Yar. Dj. "2 , IS. ZYSZCZE, ob. Zyskać. ZYSZCZEK,
ob. Zysk. -

ZYSZKA, ZYZKA. ZYZEK , ob Zezck, zezowaty, zez.

•ŻYT, ob. Żyoie, cf. ^żydło. ŻYTAWA-. y, z.\ Uoli. Żita-
wa , mi;isto wyższej Luzacyi ; fcie Stntt 3'"<t'l- Dijkc.
Geogr. 3, 213.' ŻYTKO, ~ ob. Żyto., ŻYTMCA, y, i.,
skład czyli spichlerz na żyło , na, zboże ; Cer Sornfpcid)er,
@flveiDcfpeiĄer ; Slov. źllnjk ( ob. Żytmk), sypowne (ob.
ScpJ. obdnicc ; ' Bo/i. seypk.i, obilriice ; Sorab. i. źilni-
cza, źitna wuba , brcźna, broźnicza , (cf. brog) ; Cum.
shilneza (skrzynia zbożowa, podatek zbożowy); Yind.
shitniza , sliitni pod ; Croot. sitnicza , sitnik , hambar ;
Di)sn. sgitnica , hambar, ruppi ; fiai;. .xilniza , i«r6. ham-
bar; iioss. -^iiTHHaa , 5KnT0.\paHH.iiime. Zboie zbierać do
żytnicy, nbo j;ik dziś zowią do s(i:clilerza. i?'/(/n Mnth.
5, 12. (zgromadzić do giuinna. Bibl. Gd',. ZYTNIK , a,
VI.; łinea granella , motylek nocny, mali'ńki , ciśme się
do miejsc, gd/.ie zboża sa przechowywane, i składa lam
swe jaja Kluk. 7.w 4', 573. ber ^uriinjiinit ; Slov. sisśk ,
obdna muska; Groal. sisek ; Dal. xixak, ga^iriczi ; Hang.
sisik , xixik ; Slav. xixak; ling. xix.ak , xixiza ; (Hoss..
HdiTUlllCb mus agrarius i ) polna mysz , | ) jęczmienny
chleb; KccL H;tiTHiii>T> jrumenli lurgilor). ŻYT.MSKO, a,
n. : Sok. źitniśie, pole żylne , na którym żyło, ba-S
SornfcJP , 9tOijem'clD. , Na żytnisku rżysko zaraz radlić mo-
żna. Huir. Sk. y. ŻYTiNY, a , e , od żyta , w liawinrn
znaczeniu < zhozowy, {ob. Żytoi, ©etrei&C ; w dzisiejszym!
rżany, Sog^en = Som ■ ; Bjk. źilny secalitius; Sorab. 1.
żitne zbożowy; (]a>n. shitne, er«h;ęn ; {Yind. shitens
! zbożowy: Croat. sitni friimenlariiis; Ross. hchtiilhI ,
jęczmienny, zbożowy). Zytny chleb pospolitym je-t u
nas ludu pożywicnieii K!uk. fiośl. 5, jli5, Vnid. ershe-
njak , ershen kruh. (')6. rżany chleb) Zylna mąka; /{i<s.
obs. niipa , («(»._ Pirog ). Żytna słima Vind. ersheniza,
łTsbena (lama. Zytny albo raczej zbożowy kupiec; Cifii.
sbitar ; Yind. shitnjak, shitni kupez: Gnat. sitkopreku-
pecz . sitkotcrsecz; Ross. •/KHTOnpojaeeu^B ; Eecl jkhto-
Kyneu^B. )KiiTonpo4aBeuB, wiironpojiTe.ib , ()KHTOxpaHH-
TC.lb magazynowy dozorca). Ochwat żymy Li^k. hcńfk.
32, (ob. Ochwat, ob. Zboże, cf nieżyt). — Bjtan. Zy-

StOKfitk Lindego wyi. ?. Tom VI.

tna trawa, elytnus. rodzaj trawy. Kluk. Pykc. 1, 198.
ioaargroż, SanDgra^. — g. Żytny, w żyto lub zboże ob-
fitujący, żyzny; foriircii^, getreiberei^ ; (Rag- xiini, xitio-
rodan , xittorodni = "żylorodny). Ochromeny żytne. Oliu.
Ow. 25o, not. zowiemy tę okolicę żytną dla urodzajów.
ib. — Żjiny, pożywny ; na^r^aft, nń^rciib. Trunek z ży-
ta bywa wdzięczniejszy, żytnicjszy aniżeli woda, bo wię-
cej ciału pokarmu daje. Syr. 919 ŻYTO, a, «., ŻY-
TKO , a , 71., zdrbn. , pierwiastkowe w najogólniejszera
znaczeniu: płód ziemi do utrzymywania życia służący,
Scbniśfriit^t , 9?nl)vung§frit(it ; Ccf. "żydło , 'żyt -życie), w
dawnych polskich pismach . jak w wielu dyalektach Sło-
wiańskich , żyto • zboże w ogólności, (Sctrcibc ubcrtiaiipt;
dziś żyto < reż, ffioggeii, Sorn; ( Boh. 7.\{o secale, rei, źiejm
se sycić się, żywić się); SorabSi. źito , roź : Sorab.
2. żutto , rejsch , rcjschta : Carn. shitu = zbiże , ersh,
sorsheza « żyto , reż; Vł«(/. shitu frumenlum a verbo frui,
fruor , fructus , ersh , hersh , gersh • reż ; cf. Germ.
(Serftc , ^irfc ; Croot. sitek 1) wito , • 2j frtimentum . si-
to drobno, proszo < proso, sito szuncheno milliuni so-
lis , ers , hers ■ reż ; Dni afx , raax ; Hung. ros ; Bo^n.
sgitak , sgiygijonie rotio ińlat , 2) sgilak, brana vif:liis ,
sgitto seger, fiumi-nliim, rńsg, snit siligo, reż; Ray. xillje,
xitto > zboże , rjax > reż, żyto ; 5/flw. xiMo ' owoc, [iłód
pożywny ziemny, zboże , rax, rśs, hrax = reż ; Ross. ma-
TO, 1) jęczmień, 2) zboże, poaib reż, żyto; Eccl. fiTApo,
asHTO olera , forrogo , adoreum, siligo, fiumenlum .hor-
deiim ; cf. Graee. (Thog fnimenlum , (rizior ribus , ri Gizia
victus, (TiTŚco nutrio, sycę; Lat. satio : Germ. fatt, fdttt«
gen ; Z.",', med. sitarium ; cf. Hcbr. riwn chlltah Irilicum.
— '§. Żyto, zb.JŻe , ©etreibc. Pszenica jest żyto każde-
mu znajome , której ziarno między in^-zem żyteni albo
zbożem naturze człowieczej jest najwięcej przyzwoite.
Cresc. Ib3. Reż jest leż' żyto każdemu znsjnnie , od
którego rżany chleb zowią. ib, 160. Owies jest też żyto
znajome, jeden jest swojski, dru^i pniny albo płonny.
ib. 166. — g Żyto ' reż , siligo, jfioggcn , Sorti. Pszeni-
ca na wilgotnym miejscu wyradza się i wysda, tak ze
za trzeciem sianiem obraca się w rez abo żyto. Syr. 928.
Dokońciiny żąć żytka , cośmy wczoraj nie zduż.di. Teat.
32. 5.1. Żyłko w polu , j*ko trzcina , a w stodole je-
szcze kop z dziesiątek , będzie do nowego, Teot 52, 14.
Żvlo jest u nas zboże na chleb n^ijpolizebnicj-^ze , naj-
pospidilsze. hhik. Rośl. 3, 151, [no. żytny chleb pospo-
litym jest ludu pożywieniem). Kto ma żytko, ma 'wszy-
tko. Cli. Ad. 581. Hys Ad. 23. Tu, chłopek wesół, bo
peanie ma 'wszytko, Kiedy ma ż\tko. Klon. FI A i b.
Póki żyta, poty 'r.yta. Rej Zw. 100. Bytu, jako słynie
przvwi''ść poty, póki 'żytu. /'(i<;,4 Di. 106; (sine Bar.cho
el C''-rere fnget Yenws ). — Kokosz wleciawszy na żyto
rozgrzeba ; a w śmieciach jednego ziarnka szuka. Rys.
.Ąd. 29. (w sz'ześ'iu przebięr.imy , ,w biedzie okruszyną
żywimy się), — 'ŻYW. oh. Żywy! 'ŻY\V(1\. Nar. Dz. 1,
lól. ob. Ży^vii'.iel. ŻYWCEM adi> , przy życiu, żyjąco
za ży^ia; jcbenbig, 6ei)iii 8ebcii , ' bet? lebciibigeti Sei-
bej. Żywcem po|:nać, uiuiim capere. Cu. Tii. 1463. .Jedno-
rożca żywcom nikt nie pojmą. Birk. Chmiel. C. Żywcem

<210

ŻYWE - Z Y W 1 C.

ŻYWICA - Z Y W I C Z K A.

pojmany, vivut caplus. Cn. Th. 1403. — Ta niecnota iy-
wuem chce mnie wpędzić lio i;robu. Teot. S5 . 52. —
Ali ter: Nie wzdrjgam się, żywcem brać słowo potrze-
bne i W) bitne z tudzego jezjka. Iral 24 , 45. Czart.
tak jak jest, bi-n zmiany, 'ca/kie ; cf. Gt^rwi. . mit 4)nut Iinb
JOaaT, ipie ,cr Icibt iin6 Icbt. ZVViE n. p. Zy«e srebro.
ob. Żywy "ŻY\V^ , "ŹYNMIJ , 'żywiesz, 'żywisz, ob. Żyć
iyje , ż_\jesz. Z\\\\C cz. iitedok., § 1) żywność dawać, kar-
mić; iińfercn , UMtcrbalt gcbcn , cnia()rcii; //o/i. żiwiti ; Stov.
żiwjm ; Sorab. I. żiwu, kubbcz; Sorub. i. kublascb ;
Cum. shiyein , sbiveli (zacbowywać , posilać, sliiyęli 1)
żyć, 2) żywić); 6Voa/. rediin, kojm (c;!'. koić), frdntam ;
l'«n(/. słiiveti . sbivili , posliiveli , rediti , redil, kojili, sre-
diti , [iresbiyeti , koga Ibf^endati , ollipilbati, gostiti ;
Croal. hraiiili (cf. chronić), koyti , odhranili ; Dal. hra-
niti ; butn. łiraiiiti , (sgiviti, bitti sgiv, provoditi sgivot,
sgivolovali, 2) sgivim , liranimse sustentur , vtctiloy, Rag.
xivukati ; Siav. hraniti, (xiviti = żyć> ; Hoss. >KnBnTb , wii-
BJK) ożywiać). Bocian Ł;dy się zstarzejc , zaraz dziecię
jego Wziąwszy ojca do gniazda , żywi , jak onego On
żywił w młodych 'ieciech , zagrzewa piersiami i t. d.
I^apr. Kui. li b. Hodzice niechaj albo sami dzieci ży-
wią, albo im mamki rządne, stateczne, niegłupie cho-
wają. Gtiiz. Wycli. D 5 b. piersiami karmić, odchowy-
wać ,. (cf. Moić). Ubogich, żywienie Eccl. HiiinCKOpH-
CTBO . HumeniiTiiTeJbCTBO. Żywienie kogo, (V'i>irf rediije,
rejeiije , siiiulenje , shivetje , shivot , shitek ; Carn. shi-
vlenje; Sorab. 1. żiwene , żiweni , żiwenie , żiweno ,
Sorab. 2. żuwene ; Croat. sivlcnye > życie , żywot). —
iug. et Ir. Ogień i.a ołtarzu zawsze będzie gorzał, któ-
ry będzie żywił kapłan, pokładając drew na każdy dzień
z zaraiikti. I Lfop. l.eińi. t3, 12. (będzie zapalał kafiłan
na nim drwa na każdy poranek. Bibl. Ijd. ; będzie ten
ogień karmił, utrzymywał, ob. żywy ogień, żywy po-
piół). Hardą myśl uporem żywi. I'asl. Fid. 55. (podsyca,
podpiera;. — §. 2) Żywić kogo , przy życiu zostawiać,
nie odejmować mu życia, cf. żywot mu oddawać; cincift
bas Scbcn laffcii , il;ni ^partoii gcbcn , \\}\\ bccm fiebcii laffcn ,
\\)\\ kbcil lilfKlI. Żywię k(it;() przy żywocie zachosvuję ,
nie zabijam. Cn. Th. I.iilo. Nieprzyj;iciele i>wałtowiiie
wytchnąć im nie dali-, Lecz spoinie: bij, zabij, a nie
żyw', wołali. Siryjk 200. Konny , kogo z nieprzyjaciół
dogonił, me żywił. Warg. Cez 67. (żyi'iem nie daro-
wał). Pompejus miasto Mamertvńskie tak srodze był
obiegł, iż mu się już żadnym 'obyczajem obronić nie
mogło , i obiecował to mocno tam żadnei;o nie żywić.
Hej. Zw. 15-i b. Wszystkich na miecz puszczono, I je-
dnego na wyspie nawet nie żywiono. /-* Kilian. Orl. 1,
523. — §. Zuimk. Żywić się , Sorab. 2. sze żiiwisch ;
Sorab. \. ziwu szo ; Busn. sgiviti. hr;initse ; fiost. )KH-
BUTbCH . fid; iidijrcii , fid) crnń()rcit. Żywię się czym. strawą
jaką. Cn. Th. 14t>5, (.1. żywy byćci\m, oh Żywy, ulrzy-
mjwać życie swoje, karmić się, *gria/ować sie). Każde
ciało organiczne żywi się , obce ci;iła w swdję istotę
zamieniając. /Jol. nar. 20. Ż\wienie sie zwierza! na tym
zależy, aby sok pożywny przerabiał się w cząstki ciał
ich. Zuol. 55. — Fig. Wirgiliusz, opisując wojnę Tro-

Eneasza , wiele się iywił z Homera. Mecz. Zdań.
i 20. zasilał , pomoc miiił ; fid) nd^rcn , fit^ flórfnt. —
J(. Żywię się przy kim, aiienis ojtiLut meoi lasun tutlenlo.
Cn. Th. 14(10, cf wieszdć się pizy kim; (d. Grrn vulg.
ftd; be? ciiiciii biird;frcffcny, fit^ bcp ciiicm mibrcii. — Ż\wic
się czym, robola i t. p. Cn. Th. 14ti5. fid) iDCDon nrr.ób'
ren, nwow fcincii Uiitcrbalt babcii. Koło wód niejeden się
iywi wożeniem abo przewożeniem ludzi. Boler. 5, 94.
Turcy boją sie. żeby drukarnie me odjęły s{iosobu życia
niezliczonej liczbie ludzi, którzy się l\lko p^óitm żywią.
hłok. Turk. 42, (cf. zarabiać na chleb , mieć utrzymanie).
ŻYWICA, y, i. \ [Boh. żiwice, pr\skjrice, klowalosl,
lob. Klejowalość) ; Sluv. żiwica , pryskjrice. smółka (cf.
smołaj. stromowy klij; iioroi. 1. źiwicza , tl) olburnum) ;
Carn. zedika , fcf. cedzićj ; \jnd. fnjola , pilpuh ; {Croat:
sivicza , sfle/'es t'H'ae, żywy płot , o6. Żywiec): Botn. smolą
od duba , (sgivica , zglob od vrala, cardo) ; Hag. saroksa,
smolą; Hoss. L"bpa fcf. siarka), żKllBllua biała smoła
sosnowa); bflćl §flrj. KIcjkość soku roślinnego, kiedy ma
zapach, i wodą rozczynić się nie może, tylko eamym
spirytusem, tedy się żywicą zowie. Boi. nar. 24; (rcjina).
Żywica , jest jakoby pot wypływający z sosnowego drzewa.
Sienn. 225. Żywicą n:ipuszcz:.m , smolę Cn. Th. 1465,
tfiag. sniollitti , osmolitli) Żywicą napuszczany, retinalus,
e. gr. linum. Cn. Th. 1405. Ż_\wi,M pachnąca Bott.
CTanTii Gatunek wonnej żywny /ias. piiriiHa. — Na-
bierzcie żywicy do rany jego, 'owa się uleczy. Budn. Jer.
51, 8. I nabierzcie olejku balsamowego dla bidcści jego.
Bihl. Gd.). 'Izaż nie ma 'żywice w Galaad, .ho tam ża-
dnego lekarza nie masz? czemuż tedy córka moja me
może przyjść do zdrowia ? Btidz. Jer. 8 , 22. ibalsamu
abo dryjakwi. Wujik. ; "izali nie masz balsamu w Gabad ?
bibl. Od.) ŻYWICIEL, a, wi. , żywiący kogo, żywność
dający, cf karmiciel; bcr 9?ńbrcr, Griióbrcr; Boh. ż:wi-
lel ; Slot', schowanec, |cf chować); Soiab 1. kabuwar;
Carn. rejnik , rednik; W/k/ shivelnik, rcdnik ; Uul. kar-
mitely ; Bots. KopMnic.iL , »iiBHTeJb; £"<c/ jKiiBonHTarcjb.
Żvwiciei ubo;'ich. i/oii. 74 , 1 8it. Żywiciel zwierząt Corn.
cshbin. ŻYWICIELKA, i, ;'., kióra kogo żywi, żywność
diije, karmicielka ; Soiab. i. kubuwarka; Carn. redniza ;
SJdbrcrinn , (friińbicrinii. Ziemia jest wszystknli nas żywi-
cielka. Huur. ik. 100. l-ilw.T jest,_okrom Pc^l-ki , żywi-
cielką 'wielkości ludzi. Siryjk. 51 . 'ŻV\ViriELSKI . a', ie,
od żywiciela , erndbrtrS ■ . ŻYWICO WATY, ŻYWICZA-
STY , a, e — o i:di'.. na kształt żywicy, do żywicy po-
dobny, (ili^iOl^tit]. Szparami teini żywicowała cirkł.ść wy-
lewacie Herz. Lek. 10 — 'f, Z>wiczasty. ŻYWICZNY,
a. e, pełen żywicy, borjifl , in'll i>(irj. Cn Th. 1465.
— Aliler : Żywiczny, od żywicy, ż\ wice wydający, ^flrj • ;
Boh. klowaty (uh. Klejowaly), pryskirićny; iilov snieło-
waly , (cf. smołowały), pryskyrićny ; Sorab. i. iwnzoy-
ite ; lifii/. (moll n , fiindi.st, fmolou ; Bag smolasl ; Bon.
BJCHCTbiili , cłio.icBaTbift Guma ż\ wierna, ususzony sok
mleczny, uformowany w roślin.ich. Sniad. l.heni. 1. 352.
et ó.)7>. Sadze sosnowe z 'żywiriepo dymu byw;ija. Sienn.
581. Żywiczne drzewa, oh. spilkowe , spilkowule : Bon.
KpacHoK Jtcx , czerwone drzewa , 5łab(lbÓI|(r. ZYWICZKA,

z Y w I E - ŻYWIOŁ.

ZYWłOLNY - ŻYWNIE.

12H

i, s. , a) zdrbn. rzec.zown. Żywica, qu. v. , — b) Bołan.
Zywiczka ziele, iwicika mniejsza, Cliamaepilys prima. Cu.
Th. 1465 3^ loiigcr je liebei. Żywiczka "więtsza , od za-
pachu iy.viczni'i;o rze;zoiie ziele, Ciamnedrys allera. Syr.
574. bie jclDCJpreffe. Żywiczka abo żywiec polny, sideritis
quarta. Cn. 7"/!. 1403, Hoss. TpnjiHCTuaa" 4y6pOBKa , ko-
40Jia naKJyHb. ŻYWIE, a) ob. Żywić, — b) 'Żywię, *zywę.
'iywiesz, ob. Zyć. 'ŻYWIĘ, ięcia, ;i. , oA. *Zvwina , 'źy-
wocina • żyjąca istota , cin Icbenbeś 3Befetl. Dopad/em je-
.dnej zielonej równiny, Pairze , *aliŚL'i dwoje żywiąt siedzi.
Zab. 15, 2S4 Tręh. tnut żywieta , to stare ^ ma w sobie
więcej energii , niz zwierzęta, ib.). — '§. Żywię ; n. p.
Mieli między liogami Polacy "Żywię , co ifyloiyi możesz
żywotnym abo żyjącym. AVjm. 55, cf. Dziewanna _. Zie-
wonia , Zizylia. Liczyli Polacy miedzy bogami '"Żywię ,
jakoby duch ożywiający, t. j. Wenerę, albo miłość,
matkę wszelkiego tworu. Nar. Ust. 2 , 33. gebeii^gcifł,
Seócn^ijptt, ScDenśijottimj ; Boh. Żiwena; Cam. Sejvina
Ceres, cf. marziinka. ŻYWIEC, wca, m. , Żywiec. Den-
taria , rodzaj rośliny , do ni"go należą babie zęby. Kluk.
Difkc. i, 185. 3'if"!fr<JUt- Skalny żywic-c, .ti/mphytum pe-
traeum , (Bteingunfcl , rośnie na^ opokach. Sieim. 170, ob.

Zywokost. Z_\wiec polny, ob. Żywiczka.

§. Żywiec ,

neta, ponęta t bic Sotffpeifc , bie 5lc , 3l^ung. Na żelazko u
wędy kładzie się żywiec, dla znęcenia szczupaka. Skrhk.
Mskr. — "g. Żywce , żywy pJot , eiii lebeiibiger ^am ;
( Croat. sivicta ^sepes vivae). Oddzieram to twoje drzewko
skrzywione , Żywce , i progi wzajemnie złączone Wni-
wecz obracam, byście nie szkodziły. Past Fld. 247. —
*§. Krówka z zemsty poleciała do tego gniazda orlego,
a nie zastawszy żywca , jaje orle zrzuca na dół. Jak.
Bij. 37. żywego, ożvwioni>go płodu, wvsipdziałvch pi-
skląt, lebenS)iac'8ri:t?' ŻYWIGNAT, ob. Zywokost. ŻY-
W1.N,\ , y , 3 , 'żywię , istota źyjąc.i , żywocina. Bndtk.
z Tac. 3 , 115. cine lebenDige (Sreatiir , ein le&cnbigcś obet
Icbenbe^ Sefcti; i.Soraó. 2. żiwina; Shw. xivina animal,
zwierzę; Vind. shivina ; Carn. shival, shiYina , shiveni-
na, (shivinske = zwierzęcy, shivinstvu • zwierzęcość, dzi-
kość; Vind. shivinski, sliivalni , sliiralski - zwierzęcy);
Croat. siyinehe = zwierzę, sivinszki = zwierzęcy; Hag.
xivina , xijvo animal , xivinina aninal mazimum ; Dat.
xivina ; Bonn. sgiyina , sgivotina awma! , s^ivinstvo fe-
rita.i). ŻYWIOŁ, u, m. . *ŻYWiOŁ.\, y, i. pierwia-
stek jestestw, element; bev Uriioff , eiit gleiliciit; Boh.
źiwel; Slo». źiwel, źiweł; Sorab. I. heleinent ; Carn.
slyareza ; Vtnd. element; Croat. nadsziJga ; Slav. isto-
csoUo ; Ro^s. CTn.xia. Elementum, żywioł, t. j początek,
a jakoby źrzódfo kaidej rzeczy. Mącz. Ziemia rozśmieje
Sie do Feba z serca ochotnegn , Budząc każda żywiołę,
która z nią obumiera. Kołak. Wiek. a 4. Wszystkie pło-
dne żywioły. Brud. Ost. a 5. Wszystkie żywioły albo
clementa. W. Post. W 14 — Cslery żywioły albo ele-
menta , powietrze, ziemli, , ogień , woda. Haur. Sk. 85.
Cztery żywjoły zowią ciały md.' ijnemi , dlatego, że się
z nicli wszysikie rzeczy widzialne rodzą, a są eorpora
sinplida. OtU). Oto. 61-3. (««'/ cf. gas, gaz). Dwa są
żywioły ciężkie, zie.-nia i woJi; dwa 'letkie: powietrze

i nad nim pod niebem osadzony o^ień. Olw. Ow. 610.
Ziemia , niebo , powietrze , i wszystkie żywioły , wystą-
piły z swych stawów. Picśn. Kat. 65 Opatrzność chciała,
aby kula ziemnowodna pełną była żywiołów. 7orz. Śkł,
140. Ogi^ń na końcu świata Wszystkie z żywiołów
zmazy wypali , 1 wszelką od nich szkaradność oddali.
Odym. Św. 2 T. Nad wszystkie ognie i wszystkie *ży-
wioła , Miłości, ogniu szlachetniejszy zcfoła. Zab. 16,
353. 'Zywioła. Pelr. Pol. 50 — '§ Żywioł, co żywi ,
karmi, podsyca; 3?abnint), JfaDruiig^mittcl, (stńrfung. Łu-
pieżcy są, którzy gdy źle zrodzi , zboża, także inne ży-
wioły kryją, aby drożej przednli. Karnk. Kat. 554, (ob.
Żywność;. Do wyrzuconego między sk;iły dziecięcia , pa-
sterz gdy przyszedł , znalazł lam psicę , a ona daje mu
swój żywioł, jako własnemu szczenięciu. Falib. J. Ży-
wioły, któremi na świecie ludzie 'żywią , społem jeden
drugiego śmierzy, a ku dobremu wspomaga. Eraz Jez.
S 4 b. Zyj mój synu , żyj z swoją Juliana społem ,
Niech wam ziemia pomyślnym dogadza żywicłem. Zab.
15, 415. Słabnie tam cnota, gdzu' jej powinnego na-
gród nie dają żywiołu Swad. 1, 229. (zachęty, ożywie-
nia). — Żywioł, miejsce życia, gdzie kto żyje, wezyra
kto żyje; bcr Cc&enśaiifcnt^nlt , wo man lebt. Natura sama
jakoś nam wlepiła Wrodzoną miłość, i tak przysfodziła.
Te, w których się kto urodził, żywioły. Pa^t. Fid. 2o6a
— °§. Theotog. Sakrament składa się z dwóch rzeczy
jedna jest materya , a zowią ją żywiołem , druga jest
formą abo kształt. Karnk. Kat. 106. bie iDiatcrie, bic mn--
tcricDe ©llDiłanj. Woda żywioł chrztu, kryzmo bierzmo-
wania , olej pomazania, ib. Sakramentu ciała bożego dwa
są żywioły, chleb i wino. ió. 266. — '§. Żywioł , 'ży-
wina. Bndlk z X Jabl. 2 , 26, ob "Żywocina , eill Ieben=
bc« Sefcn. 'ŻYWlOL^Y, a, e, ŻYW'lOŁOWY, od ży-
wiołu, do żywiołów należący: Boh źiwelnj ; Ross. cin-
xiiiHuri , ltr = , Ur|'to(f»=, glcineiit', 6lemcnt{ii= , eiemciitar= .
Ziół mocy zjawióją się przi-z uczynki swe; powód swój
biorące z ognia żywiołowego , m:iją moc zażywiającą , wy-
parzającą. Spitiz: pr. Przy niekióiych rzeczai ii z ziemi
wyrosł\ch ogień źywiolny panu;e. Spirz. pr. O^ień 'ży-
wiolny ; Boh. zez, (oł. Żedz, żegaćj ; Rag. yattra ; Bosn.
yatra, prosvit; Dal et Slav. valra, (cf. wiatr) Ziemia ży-
wiolna; Vind. perst, (cf prószyć, proch). Ziele sierpik
złożenia jest żvwloliieffo gorącego i suchego w wtórym
stopniu. Sienn. 79 'ZYWIZN.A, y, s'., zapas w żywnos'ć,
SSorrat^ att 8c[icii»miitdit , *l>rooiixnt. O wi.jka na wojuie
żywiznę nie stoi. Kinit. Sftit .4 2 b. ŻV\VK1E, 'ZY-
W.NO adv., Zijoła , ze wszsstkiem, bez wyjątku; i"ibcr=
bmipt, obite 3lu3iiabiiic , gaiijltcb , sjóHig. Tak go dc swej
woli skręci, jak żywnie zechce. Teal. 45. c, 24. (jak
tylko, jak jeno). Tym obyczajem, ku czemu żywnie
chcemy, przyjdziemy Bada. Cyc. 96, (cf. ku czemukol-
wiek, jakkolwiek) Są drudzy, którzy co żywnie chcesz
wycierpią, aby jeno przyszli k temu , za co się wolą swą
wzięli. Knf.z Cl/c. 6S. cokolwiek . co bądź to bądź , byle
co ; iDa^ nur iiitmer , mai mi} immer. Niewolnik ma tę
w sobie wrodzoną op;n:ą , iż panu je^iO wolno z nim
czynić, co pan 'jedno żywnie chee. Orzei:h. Qu. 157.

152'

1212

Z Y WNOŚ Ć.

ŻYWNY - ŻYWO.

Ten crłek zJa się ie czyni, co jeno chce żywnie. Jabi.
Te/. 32. "Miasto zon wciliio jest im 'okrom wszego kara-
niu , jako clii^ą . i klóre żywno chcą, psoly p/oJzió.
Sekt. III. Ządliwość jakoliy poimaneijo gdzie żywnie
chce wiedzie człowieka. Kosz. Lor. 55. 1'óki jeszcze
caJe 'doma rzeczy, zatrzyj w imię pańskie , gdzie jeno
żywnie chcesz z Turkiem , byle nie 'doma w Polszczę.
Janusz. Oksi. R i b. Hienn. 537. — Bóg gdy żywnie
każe krzemieniowi , Ten wód wielkością 'huie , równie
slrumieninwi. hanc. Gd. 117. skoro jeno, fofcalb a\i
:iitr. — Wszakże botjini jedna tam panuje Okrutn.i , co
nikogo żywnie nie przyjmuje. Jahf. Tel 102. jako żywo,
ni^dy a nigdy, bcą a}Jciifcl)Cll ©cSciifcn. — Żywnie, arcy,
wielce, dziwnie, mocno, rzewnie, uprzejmie; rcifct fe^ir,
red^t bcrjliĄ , ganj ODrjujjlid), cuciic^meiib , ungemein , n. p.
Żywnie , dziwnie , bardzo fliidi. 15. Żywnie mi sie ta
xiażka spodobała. Ti:— ŻYW.NOŚĆ , ści, i., ŻYWNO-
STKA, I, z., zdrhn. , co człowieka żywi, do utrzynia-
iiia życia mu sfuiy, karmią, strawa; 9?a^riitig , 8e('enS<
lia^riiiig, Ccbcnójnittcl , Utitcr^alt; Boh. iiwnost . żiwnusika,
('!) pruedtum , rus) , liydlo , (cf. bydło, cf. byt); S'ov.
ziAoosf ; Soiab. \. ziwnofcź , żiwenitofcź : Carn. shi-
vesh, shivilk koj ''ef. koić), reja, frónla ; Vind. shiulenje,
sinulenska pomuzh , shivetje , jestvina , redilje , rejt-nje,
rediflilYu; Dal. lirana ; Dosn. sgitak , hrana , brascno;
Hay. xllak , hrana, brascno. picchja {ob. Pica), barb.
zahira ; lioss. ópauiHO , (H;iiBHOcTb ptastwo domowe/;
Eccl. noiKiiBjeuie ,' »<ii8oniiTaiiie Przyicńcie dobytek wasz,
a dam wam zań żywności. 3 Leip. Genes. 4-7, IG. (dam
wam zboża. 1 l,eop.\ dam wam żywności za bydła wa-
sze; i przygnali bydła swe, i dał im chleba, i przechował
je chlebem. tiibl.Gd). Btz oręża ginie , kto się nie opa-
truje w żywność. Piipr. IV. 1, 178. fi^ mit Cobcii^mit-
tflii BtriiTijen. Przełożony nad żywnością, {Rug nadbra-
scnik , na.JIjetnik ; Hoss xap<ICBbl)i slrawowy). Opatrzyć
miasto ż\wnośrią, Hoss. eiiaó/itTb rop04'b citcTiiUMii
npnnacauii. Żywność domowa ji'St lo , co na cały rok
i.agolowano , także pofiii; . słoniny, szołdry. Szczerb.
Sax. 123. :pnii5pri)i)iant. I'<> żywność słać, .jako to zowją
w "picowanie. Tirn U4. 27X. |vo furai . fciraflircn ((^itfcil,
fluf gpumge fĄitfen. Gdy niemocen li-ży ned/nk . Itdwie
jaka babka ziiiiłoje się nad mm, iż żebrzi; n»ń , :dl'n
mu "wżdy doiiosi nnej ży«iu)siki jego //f|. PosC S s 5.
(cokolwiek jeść, jadł.il. — Zywniiść, pożyw. pnie, jedzenie,
jadło; tijc Siobniiig, baś C|Kn, bie Sprifc. Lud który był
na elekeyą w KruŚAiey wiriki, me mógł nic nałeżć ku
żywności kupie. Gwugn. 27. Rybilw wędę zarzucił w rze-
czne głębokości. Aby sobie (Instał ryb nędznik ku ży-
wności. PapT. Koi. J 1. — §. Żywność, żvwienie , wyży-
wienie, utrzymywani'' życia, (ef. 'gnarowanie) ; C(bcntSlllI>
Ifr^iilt, Uiitcr^nlt, 9?o(iriing. Siedział i.-brak ślepy przy
drodze, żebrząc i nab\w:ij-łc żywmości swoj>j. Rej.
Poit. M 2 riobota 'onNeh pustelników by a wory
włosiane robić, nie na żywność swoje, ale na ży-
wność ubogim. Sk. Żyw 508 6. — Żywność . spo-
sób do utrzymania się . majątek ; Hi Il5tl)ije ?luSfom'

men, ba« ^ermugen, bic jpabc, (^labfeligfcil,. Mając ży-

wnostke jaką taką, a czym nagość okryć, na tym prze-
stawajmy. W. /'ost. W. 3, 112. Ubożuchna wdówka
dwa pieniążki, wszy.'>tką żywnosikę swoje, wrzuciła do
skarbu kościelnego W. ' Post. W 2, 'M. Kark Pas 51.
ŻYWNY, a, e, pożywny, żywiący, karmiący, posilający;
luibrciib ,- 3?nl)riing gebciib ; Sorub. 1. kubA.<cze. W ten
czas, kiedy żywna kroju ziemie rosa, Spot;ladam na
okryte gwiazdami niebiosa. Chód. Gesn. 55. {lioh. żi-
wny ińlalis , żywotny, żywotowyi. — °§ Żywny, oży-
wiony, żyjący, życie mający; btlcbt, Ifbenb , kbcnbig. Nie-
żywne kraje podziemne. Groih. W. 2'JiJ. (gdzie żyjących-
nie masz). Czy twoje sprawiedliwość i twe sprawy dzi-
wne, Wspoifiinać mogą kraje nicżywne? </. Kchan. Pt.
150. ŻYWO "rfe. Adj. żywy; Bu/i. żiwe ; *JJ. li żywcem,
żyjąc, przy życiu; Icboiib , icbciibig , bcc Ifbfiibigcm itiht.
Li-dwie iż go żywo zostawił. Hej. lost. 7/5. (że go
przy życiu zostawił, cf. żywić jeńca). Sześć miesięcy
wysiedziawszy w więzieniu , żywo b_\ł spalon na rynku
wielkim, //a:. ^/■./ 51. Ty chyżo zmykaj, pókić jeszcze
ży*o Daje noc chmurna z Wenerą życzliwą. Hor. 2,
100 lYur., (ef. pńkiś żyw, pókiś cały). — 'jj. Jako Żywo,
jak żywo, j^k ż>ję ! a/liim. na duszę moje; fo a'nbr i(ł|
IcbC , l'C9 lllfincm 8cbcn. Wszakżeś >ama żądała le^o!
R-. Ja? jako żywo! Wac Pan to wykonałeś najpierwej.
Teal. 29, 80. Jako żywo, przeciwnie wszystko! Boh.
Kom 1 , 59,5. Jako żywo , to tyiko |irelext , ja lepiej
wiem! ib. 4. 115 T\ś go zepsuł, ojjwiesiu, jako ży-
wo! Teal. 29, 88. Jak się miesza, trOcldeje , ach jako
żywo musi mię kochać! ib. 54-, V0 (prawdziwie, dah -
pan !j. I sląfiić uczciwie nie moż''SZ , jak żywo, Lecz
koślawisz kulasy, i nosisz się krzywo! Mon. 70, 172.
Jako żyvvo , jak pamiętam, pamięiią zasięgam, jak pa-
miętają ; fo laiige id) lebc , fo Inngc id) bcr.Tc , fo Innge
SDJciificti Icbcn , bt^ SD/fiifdjcii ©rbnifon. Jako żywo, jako
Sie na świat narodziła , 'Więlszym żalem serca nie tra-
piła. P. lichan. Orl 1, 274. Turcy nie bardzo chw-^lą
nabożeństwo przy niu?yce , t*ierdząe, że ich fundator
jako żywo nie zażywał muzyki, hiok. Turk 171. W Pol-
szczę jako żywo takiego utrapienia, i tikiej drogości
jeszcze ńie b_\ło. Fulib. L 3. J.iko żywo » zawsze lak
L\ło Cn. Tn 251 . — g Atiter : Każdy ma nadzieje co
usłysz^-ć n"Wfg(i ; jako żvwo nie ! Znh. 3 , 237. (łgoła
ni ■. , ob. Żywnie ; aud) nidit biv3 OJcriiigfte , nud) iiid)t im
3Sin^cfłf^ , bynajmniej) — ^. 2) Żywo,- żwawo, rześko;
lebbiift, frifd), miiiiier, roft^. Kobietki lubią, żeby ^ię do
nich żywo brać. Teal 21. b, 41. (z ogniem , żarliwie;
Widziałem tych co żebrzą, żywo lańeiijącvch , ,i do
zbytku pijących. Teal. 21. c, 64. — lulerjetl. Żywo!
ezfiland, iwawo , frysz ! (Slot', friśko ; Carn. rfidle ;
Vtnd. dobre vole ; Croat. sivo ). Ej żywo , wyściiiiem.
Teal. 45. c, 166. Nuże żywo, dżgaj śmiało! ib. 50. b.
71. Żywo, żywo. krzep' się, jeśli możesz lihein ubie-
gaj. Ptlch. Sen. lis:. 256. (machaj!) — ?. Co żywo.
jak najżywiej , jak najżwawiej, j;,k najsiybcej , ze wszys-
tkich sił żywotnych; a\ii aDfii Ćfbenfrflftfn , auf« f^neDfle,
fd)leiiiiig|t{ , (mai 3fiig bńlU- ■''•*'' ^«>»1">' i-'^> oJ ściany
o uszy wasze obije się. co żywo z domu uciekacie.

ŹYWOGINA - ŻYWORODNY.

Z Y W O S C - ŻYWOT.

ł2i;

Pilch. Sen. Hsl. 3, 79. (na zl;imarią szjję ; /?oss. cipcM-
rjaB'B , CTpeMHTe.iŁHo) Już. wisi nad kiuku-m zguba, Co
iywo do roboty, komu dusza luba Aur. Di. 5, 207.
O północy podjeżdża kareta pod jej okno , wsiadamy
razem i umykamy co żywo. Tent. 27 , 5 , (cf. co Icliu ,
tchem), Biigę co żywo. Teat. 22. t , 69. LeciaJ co ży-
wo, swoje oświadczyć radość. Zai. 14, 544-. — ^. Aliler :
Co iywo , co jeno żywego, kto ma duszę, w kim du-
.«za ; mai Ubi, mn fid) mir riifarcn fann, imn Sciiic \)at).
Biegfo co żywo, clifdpi , chłopięta, niewiasty i baby,
i nogami po nim deptali, brodę i włosy wyrywali łJiik.
Ci Konc. 24. Ze wsi , z miasteczek , z przedmieśria co
żywo uchodzi , Jedzą stra';zna około muiów Rzymskich
chodzi, bill dl.. Luk. 15. "ŻYWOCINA , y, i., żywina ,
ciii Ic'jenttiijcś ®cfd;opf. Żywocma , żywa rzecz, iywe. Cn.
Tli. 1464, Boli. żiwoćich, żiwocijch; iS/o!'. żiwoći<'h , źi-
wotćich ; Sornb. 2. źiwina ; Carn. shiv§l , shiviiia , shi-
venina ; Vind. sHivina , fhivina , shivinze, (shivinski =
zwierzęcy); Croat. siyinche ; Dal. xivina ; Bnan. sgivina,
sgiyotina, si!ivinica; Sl(iv. xivina ; Hoss. '/KiiBOrnHa , sku-
BOTllHKa , KllBOTHOe, udj. wiiBOTiiHHblH. Wynaleźli starzy
mędrcy na żywociny , lak powietrzne , wodne , jako i na
ziemi żyjące, 'obyczaje ku chwytaniu. Cresc. 611. Mowa
tu o zwierzętach dwójiiogich , i o inszych żywocinach
latających, tb. 575. Toż samo daje się vvidzieć i w ży-
wocinach zwierzęcego przyrodzenia. Brzost. Duch. 87.
Tak złe Parki osnowę życia przecinają Znagfa , i żywo-
citiom ducha wydzierają. Toł. Snuł. 5. id. Zab. 10, 490.
Stopniami rozum dziecinny twor?y sobie wyobrażenia
zywoiiny, ciała, jestno.ści. (^ynnk. ~/,og.' 9i. 'ZYWOJA-
DACZ , a, in. •. Iut.I H;nBoa4eui, Gmer. ^coocidyoc. nni-
malia edetis, viroium fda.r; ci:i Jliicrcffcr. ZoWOKOST,
u , in. , 5i/»'/)/i'/«m ,, SBnlliUurs ; pospnhne rośnie na łą-
kach wilgotnych hluk. Hvśl 2, 270. Koszlywał, Ży«i-
gnat. Cn. Th. 1464. Sienn. 47. Buh. kosliwal , swaiiijk ,
calnjk; (jttrn. gabćsh ; Croal. gavez ; Busn gavez , kunsuo;
Hoss. .jouuiKOBO y,\o , cejHOii uopeiib, wtiBOKOCTt ostióżka
polna. Zywokost nu)drv. tjłówienki modre albo czarne,
comolida minor, ^ruiicne. Żjwokost czerwony, głowienki
czerwone, solidugo , n.niolida niedia , hvgula , ©olbcil =
giiiifcl. Żywokost .skalny, żywiec skalny, Sqinpjnjl>im pe-
lt ueum , etciiigiitiffl. Cn. Tu. 1464-. Tr. Botdk. ŻYWO-
LLST , «, m. , Uionnea, rodzaj rośliny-, do niego należy
MuchoJó'.vka. Khik. Ihjkc. 1, 191. Sionfia, 58ciiuś)liegen=
fiiUo. ŻYWOMYŚLNY , n, e — le udu., myśli żywej. Ic6=
iiaft Cciifcnb , lcK'iitiifl?n Tttnfcnś. Jakoż- to żywomyślne
polubią dzieweczki , Gdy im się wyrażają łechliwe źar-
teczki. Zab. 14, 50. Niq(- (Eccl. acHBonpleMHbiii , Gmec.
^(ooSóio?, vivorum receptor). ŻYWOPŁON , ŻYWOZIÓŁ,
u, m. , żywa płonka, chróścina albo zielsko, Aeschyno-
mene. Cn. Th. 146i. rodzaj ziel.i lub krzewiny, która
czuć się^ zdaje dotknięta. Wiod. ©iimfrnilt,; (Ross. hńh-
BOTHopacTenie ziofozwierz, czułoziól ). ŻYWORODNY,
ZYWURODZACY , a, e, żywy płód rodzący; Carn. shi-
yoródn , lebciibige 3ungc gcbaljreiil). Żyworodny , co płód
swój żywy wydaje , jako zwierzęta czworonogie. Wiod.
Zwierzęta są abo żyworodne , vivipara , albo jajorodne ,

cvipara. Zool. 75. Zwierzęta żyworodzące , jako psy,
świnie, koty i t. d. Krup. 2 . 189. —

?.■

Zioła

żywo-

rodne , nie z ziarna, ale z oczka odpadłego rozmnażają
się. Bot. nar. 87. plantne viviparae. — 'g Lew zna-
cznie spuszcza z sierdzistoścp , gdy go umordują, że
cierpliwie musi się dać przyozdobić , inaczej niekształ-
eony i żyworodną buchający^ srogością. I'ilch. Sen. list.
515. wrodzoną, niigchi^ircn. ZYWOSĆ, ści, £.; Boli. żi-
wost, ciiosf, (cf. czułość); Sorab. 1. tżiwofcż , eziwofc,
żiwdlcżiw-ofcź; Carn. sliiyust; Yind sbivotliyost , shiye-
zlihyost. shiyezhnost; Crout. sivotnoszl; Boss. /KHBOCTI ;
władza żywotna. Tr., cf. żywotność, ,6ie Scbcnśfraft, bte
fclTIlbigfcit. Żywość serca. Tr. — §. Żywość, żwawość,
rzeskość , bic Sebeiihiftigfett , Scbenbigfcit , 2Riiiitfrfeit. ży -
wość , czerstwość , rzeskość. Cn. Tli. 1464. Krew' ze-
psuta i zgesła , do wszelkiej niesposobnym czyni żywo-
ści. Mnn. 65. 44. •ŻYWOSREBRZYĆ ćz niedok. , zży-
wosrebrzyć dok., w żywe srebro przemieniać, BfrilUClfs
ftl&crn. Zżywosrebrzenie sie , mercurificatio. Krumł. 504.
ŻYWOT, u, M.. ŻYWOTEK, tku el tka, m. , zdrbn.]
Boh. żiwot 1) ińla , 2| aluus , venler , dem. źiwotek, zi-
wućek , ćlowjćek , - 2) żiwotek, źiwutek sznurówka,
ksztalcik, ob Żywotnik; S/ow. źiwot vita; Carn. sbiyót
corpiis , shiylenje vita; \'tnd. shiyot, lelu ' ciało, cor-
pus .' shiyot, shiyotje = owad, sbiulenje , shiyetje , shi-
tek, shiyot vita ; Sorab. 1. żiwot vivutn corpus , czielo
ciało, trup, dem. żivyotzik, źisveno , źiwenio, żiwene ,
źiweni vita- Sorab. 'i. żiiwot corpus, źiisyene fi/a; Croat.
siyot corpus, corporalura, siyot, sitek fi/a, sivlenye vilae
talio , siyad » ptastwo ; Bag. x"ivul tiila ; Bosn. śgiuot
vila; Slav. xiyot vila\ Eccl whbot^l życie, vulg. brzuch,
JKiiBOTbl majątek, mienie, (o6. Żyw ność); — § 1) żywot =
brzuch, dolna część brzucha^; -ber SauĄ, bcr Uiitcrbaud;, bft
Itntcrlcib. Przjłóż plaslr na żywotek dziecinny Sienn. 467.
Prosiła panna ś męczennika , żeby jej on brzuch zle-
czył ; a on kładąc ręce na żywot jej , zleczył ją. Sk.
Zyw. 1 , .18, (Ross. n045KiiBOTHHK'B uderzenie w brzuch).
Gdy się koń ściąga , żywotem robi , bez żadnego nadę-
cia. Cresc. 535, (cf. bokami robić, bić). — żywot, we-
wnętrzny brzuch, wnętrze, żołądek, vtrzewa; ber Saut^
»oit inucn , ber iiinrre Sniic^ , ber inncrc Scib, \>ni 3"iif«,
ber 3)Jagen, ba^ giiigeiucibe. Niezwarzo»e-piwo ludziom
żyy.ot odmie. Haur. Ek. lOi, (Sorab. ]. żiwot poloź-
scham cacoj. Uskarżał się raz , iz dzie\yięć dni cldeb,
który tyllio jadł, w żywocie nosił. Sk. Zyw. 2, 258 6.
(iż go nie strawił;. Kiejstut szczęśliwie uszedłszy z wię-
zienia Krzyżackiego, posiliwszy u księżnej Mazowieckiej
piciem i potrawami przyprawneini żywot zemdlony , od-
prowadzon był do Litwy uczciwie. Stryjk. 403. Jonasz
w żywocie ryby był trzy dni , i modlił się z żywota
*onej ryby. Radź. Jon. 2, 1-2. fwe wnętrznościach ryby
był trzy dni. Bibl. GL). — §. Żywot niewieści, miejsce
płodu," macica. Cn. Th. 146i. ber 2JiiitterIcib , ber ®ebrtr<
miitter, bie SUutter, ber OTiitterfdjoP ; Sorab. 1. macżerne
źiwot; Croal. utroba , yutreba , (cf. wątroba); Bosn.
ulroba , mjeslo do zacetja ; Ross. yipoóa , joacecna (cf.
łoże, łożysko), MaiKa, (cf. matka). Macica czyli żyAOt,

1214

ŻYWOT.

ŻYWOTNIK - ŻYWOTNY.

leiy między odchodową kiszką i 'raacharzyną urynową
w miednicy; wewnątrz małą ma jamkę, grusżce spła-
szczonej podobne jesl. Krup. 2, 16 i. Do wuwnętrznycli
części rodnych naleiy macica czyli żywot, ulerus. ih. 2,
1G3. Jeśli niewiasta zastąpiwszy, nie ma wielkieti;o ob-
ciążenia w sobie, znak jest, iż syna w żywocie nosi.
Sieim. 4il. Kiedy tę pannę w żywocie nosiła Jej ro-
dzicielka , lak często mówiła.... Auap. 11. Brzemię
żywota jej widząc , domyślać się mógł czego złego. Sk.
Żi)W.'i, 113. (ciężarność, brzeraienność, bycie w ciąży).
Błogosławiony owoc żywota twego, (cf. bogarodzica) —
2. 2) Żywot, 'żywioł, co ożywia jakie jestestwo, życiem
darzy, ob Żywoiodajiiy ; Żebeii, lebciibesl *priiicip , 8eDcnź=
princip. Od tego , że dusza ożywia ciało , zowie się ży-
wotem. Sak. Dutt. 67. — g. Żywot, życie, pobyt na
świecie, 'zdrowie. Cn. Th. 146i. \)ni Men, bic 8{ben^<
bauct , baś SafCiJtt im Ccbeit. Żywot , życie . idem fere est,
sed życie /na^is actum vitae sonet. Cn. Th.. 1459. Już
idź do ziemi Izraelskiej, "jibowiem już ci pomarli wszy-
scy, którzy się starali o żywot dziecięcia tego Żarn.
Post. 3, 546. (o pozbawienie jego życia, o zgładzenie
go, o gardło jego, o zdrowie jego, bic titm nad) bem
8cben ftanbcn. i u t b.). Żywota miłość Graec. ędo^coia.
Cn. Th. 1464, tEcd. et Russ. a-MBOTOJicóie , adj wubo-
jioóiiBuii, jio6o4yuiecTBOBaiiHUJi żywotolubny, "życioiubay,
°życiolubnik). — ^. Bieg żywota ; życie, e. yr. cursus vitae
brevis. Cn. Th. 1459. 8ebcnC'baucr , gelicn^langc, Menźlnuf.
Żywot nikczemny, krótki, omylny. Rej. Past. O o o ^.
Życie ludzkie nje jest żywotem , ale pojazdem do śmierci. _
Psalmod. 49. Żywot jest żyć dobrze , choć krótko. Cn.
Ad. 1382. baś roabrc 8ebcn. Ustały w smętku "żywoty
(1'lural ) moje, a lata moje w kłopotaniu. Budn. f*. 31,
10. (wy więdła od żałości twarz moja , także i dusza
moja, i żywot mój; 'abowiem zwątlało od boleści zdro-
wie moje, zemdlała siła moja, a kości moje wyschły.
Dibl. Ud); gcbeniifrdftc , 8ebeii^fraft, cf. żywotność, ży-
wotne siły). ^ g. Za żywota, za życia, bei) Cebjciteil. Viuus
videns(fue ptreo , za żywota. Cn. Th. 1553, cf. żywcem,
bec Icbenbigcm 8cibe. Dobrym za żywota gardzimy, a po
śmierci pragniemy. Zegi .id. 65. (póki żyje , póki żyw,
póki prjy iyciu) — §. Do ży^-ota ■ di>iywotnle, (cf. do śmier-
ci . do zgonu , dozgonnie) : lcbeH3liinijlid> , aiif gebenśiiuifl.
M:ał trzysta czerwonych złotych dorocznych na sumie
Neapolitańskiej wskazanych do żywota. Warg. Wal. 228.
'Olbracht, Płock wziąwszy, o inne dzierżawy tak się
zgodził z Konradem, aby je do żywota dzierżał. Dtel.
454. Żywot po śmierci , żywot wierzny; tai Ciuiije Sffcen,
hai itbtn nad) bein lo^e. Tak w tym, jiko w przys/łym
•żywiecie Diiz. lilodn. 551. w przyszłym żywocie). [\id
umrę , rad odmienię żywot ten doczesny za wieczny.
Gorn. Di 88 Od^iiuil na lepszy żywot z tego świata,
ŚwiętHJ pamięci xiążę Krzysztof Zbaraski. Birk Zbar. a i.
Pismo święte nam wiele dobr';go, na koniec i żywot
wieczny przynołi I fjiop. p'\ Żywi)t wieczny oic tylko
się znai',zy żywot i wn-kiiistość , ktWą leż i złośliwi mieć
będą, ale i ono wieczne błognsławieństwo. Kuc:b. Kit i,
242. Dobry, życzą inj wszyscy iywota wiecznego. Cn.

Ali. 189; ironice in eum eujut mortem ezpetuiil , fie IDfiti'
fc^en ibm aOe i>ai emige Seben, ba0 er nur son Der 'Btlt
rocdfommc , (cf. krzyżyk na drogę, z oczu , cf. wonj. —
g. Żywot , sposób życia , gatunek życia , jak kto żyje , jakie
życie prowadzi, jak mu się wiedzie, powodzi; bit 3lrt
}U Icben, bic gcbeneart. Życie nędzne, żywot nędzny, lirtus
tenuts. Cn. Tu. 1460. Ni ektóre zwierzęta lak się rodzą,
żeby nic w kupie , °poró żnic żywot swój wiodły. Ciorn.
iien. 269. (żeby pojedynczo żyły. samopas chodziły) —
Żywot, stan życia; bet Stanb, bie 8ebfn^nit, bctSmif, (cf.
powołanie). Żywot zakonny, wiejski, żołnier.<ki. Cn. Th.
1464, (cf. rzemiesłoj. Żywot, .••prawy ludzkie. Cn. Th.
1161. sprawowanie się w życiu, zachowywanie; Mc 8C'

ben^roeiie , Scben^art, ba^ ifittlic^e) iebtn, cer Sebcneipaiibel.
Slov. (jaki żiwot, taka smrf, smrC żiwotii poijobii^; jaki
żywot, taka śmierć. — g. Żywot, opisany żywot czyj, opis
życia , 'życiopisrno ; bie 8eben8bef(6rcibunij , Mi (befd;ricbene)
8eben jemanbeS. Żywoty świętych starego i nowego za-
konu , przez X. Piotra Skarga zebrane. — jj. 3) Żywot,
życie, miła rzecz, droga rzecz, dusza, zdrowie, uszczę-
śhwienie, żywioł, rozkosz, cf. złoto, źrzenica , oko,
klejnot; gtbcn, (SSlurffcIiafcit , Glemcnt, JreuDc, inniflc«
^Berijnugcn. Tata vila, pro re cara, et Poloni: żywot to
jego, trzy ży«oty. Cn. Th. 414. Trzy żywoty jego,
złość wyrządzić. Cn. Ad. 686, (rf brcimal bod) Icbfn).
ŻYWOTNIK, a, m., krótki kożuch, cin fiirjcr 3'PPflP.fl5-
Tr. -Boh żiwotek, żiwutek sznurówka, cf załóżka. ŻY-
WOTNOŚĆ , ści , i. , potentia . iiijm oc.'us «.</ życie. Cn.
Th. 1461, (cf "żywność , żywość), wł;idza żywotna,
ożywiająca, bic Menfraft , bclebenbc śtraft; Boh. żiwoinost,
żiwobytnosf; Sorab. I, żiwenitofci ; fiaj.^iTotnos ; (Croal.
siyotnoszt i'(i;aci7-isi. ŻYWOTNY, a, e, ŻYWOTNI' a, ie.
ŻYWOTOWY , a, e; {Boh. źiwolnj, żiwny v:talit, ii-
wotnj bratr (mter germanus; Sorab. 1. żiwotne corpu-
lentus , żiwenski vitalis; Carn. shivólne corporeus ; \ind.
shiyotck , telefen , telefnast < cielesny; Croat. siYoten
corpulentii* , Bom. sgivotni, sgivi ammatus ; Haij. xivo-
tni vUalis; Ross. HiiisOTHUii żywy, żyjący, '<Kii3jieiiHutt
vitalis); ży wolowy, żywotny, od żywota, brzuilia , wnę-
trza, od ni icicy , ma.-iczny; U.itt'rbaud)3 ■ , Untcrieibji ■ ,
iWajert', 6tngcn)dOc>, (S.fbarmnttcr- . Żywotny ból. Ży-
wotne nadęcie. — g. Żywotni, żywotny, od życia, ży-
ci'^ d.:jacy, ożywiający, °żyi-iodajiiv ; ficben-, itbtni • ,
9iital • . Śeleburtijd', belebenb. Władza iywotnii, od której
ustawiczny puls przychodzi, ma 'stolec swój (siedlisko
swoje, stolicę swoje) w sercu.- Pelr El. 81. Naród ży-
dowski jęilze k lemti pobudzały. Zęby, jeśli co jesicze
w panu siły Żywotnej było , i cj|e nie skimał , .Nad nim
ostatek tyraiKlwa wykonał Odym. Sw. 2. A' i. Uukąil
żywotne ciepło ożywiało Jego cne ciało. Groch. W. 116.
Duchy żywulnie. Pftr. Ei. 81. llebenOiJflftfr). Duchy ży-
wotne mając zatamowany bieg przyrodzony , moc owę ,
którą dział.iją i czułymi nas czynią , utraciły PUch Hen.
Itit 2, 27S. Mieh miedzy bogami Polacy "Żywii^ , co
wvłożyć m )żesz żywotnym abo żyjącym. Krom 55. Zie-
mia żywotiiieini słońca t;'oly przenikniona , D^ibywi dzi-
wnych skarbów z upornego łona. S'ir. Di 1, 8. Z pię-

Ż Y w o T o D A T N Y - ŻYW Y.

/ V W Y.

1215

ciu krain , ta co wre gorącem zbytecznym w pnśrzód ,
toi po stronarh 2\v\olnie dwa usadził kraje. Żab. ib,
ol. hnioi- (żywiące, gdzie _ zyć można, mieszk.ilne).
Niechaj kolące do »jicba , Żywotnego prosząc cliIcLa.
Orocli. W. 46. (do żywności potrzebnego, pożywnego).
Pan nam żywotny dilcb daw;tl. W którym sam siebie
rozda" łf. Groch. W. 87. (clileb żywota wiecznego j.
O jakoż tedy lo żywotne a prawdziwe [lismo święte jest,
klóie nam z sobą tak wiele dobrego, nakoniec i żywot
wieczny przynosi. 1 l.iop. pr, (uszczęśbwiające i. Tam
przykazał Jtbowa błogosławieństwo żywotne na wieki.
Budn. Ps. 155, 14. (lam dawa pan błogosławieństwo i
żywot aż na wieki. Dibl. Gd. Ps. 155, 5). — J. 'Żywotny,
żyjący, żywy ; Ubciifc , Icbciibio. Wynnaż je z xiąg żywo-
tnych. </. hchiin. I's 99 (Z liczby łych, co żyją). —
g. Grammiil. Wyrazy żywotne i nieżywotne, n. p lew,
kamień. Kpcz. <!r. 3, p. 2. lebenbe, oljer ŁcicMc 2Sefcn Dc
jeidincirPC 3B5rtcr ; Skv. żiwobilne , żiwodu.sne, żiwośu-
cne meno animutum nomen. Imiona nieżywotne sa te,
które znaczą rzeczy nieżyjące, ani w naturze samej, ani
w imaginacyi naszej, hpcz. Gr.-'i, p. 58. — *g. Aliler:
Ten, którego kiól uczcić chce, ma być obleczony
w szaty królewskie, i na konia jego żywotnego wsa-
dzony. Sk. Zytv. 5'.18. na klórern król sam zwykle jeździ,
tai fiMiiglidic Scibrpf, Sctbfifcrb. Konia mam, *pry, żywo-
tnego, ten mie wyniesie z ciasnego kąta, gdy na mie
nie[.rzvjaciel nastąpi Birk. Podz. 4 5. 'ŹYWOTODATNY,
■^ŻYWOTODAJNY', iYWOTWORNY , 'ŻYWOTWORZĄ-
CY, "ŻYWOTOSfHAWNY, a, e. życie dający, ożywia-
jący ; Icbcngcbciib , bdcbcnt , kll''n^il3 mnd)cnb ; Ecd. ikhbo-
4aTeJbHbiH; Boss. wBBOTBopHbiH. Żywoiodalnc zboże. Oiw.
Oto. 2U5 Cerkiew' żywotworzącego grobu pańskiego.
Smolr. Apol. G. (flroul^ sivoch mitel vivificalnr , (. sivo-
chinitelicza). — 'g. Zywotosprawna gwiazda, gwiazda
narodzenia; sidtis jiotiiliiium . sidus , quo q;iis naUis esi.
Cn. Th. 219. sprawująca niby, t. j. rządząca ż\wolem
czyli życiem człowieka, jak mniemano *ZYW0T0P1-
SARSTWO, ofc Życiopis. ŹYWOTOWY, oh Zy\votny.
ŻYWOZIÓŁ, oh. Żywopłon. ŻYWY, uhsolule 'LS^. a, e,
(Żywo adv. , qu. v), Zywiuchny. Zywiuteńki i t. d. in-
teiniv. ; bok. et Slov. żiwy, żiw; Horah. i. żiwe , żiwo-
fcźlwy , ziwofcziwy , tżiwe; Sorab. 2. iiiwi ; Cnrn. shiv;
Yihd. shiu , sbiyezb , shivoten , shivotliu , (ob. Żywotny) ;
Croil. s'i'v , siYui lii ; {Hung S2i'v i serce): Bosn. sgivi;
sgiv, sgiYoini ; fiag xiv, xivuuchi , xivotni ; Slav. xiv;
Boss. »<nBŁiii , )KiiBOTHhiH, żywy, żyjący, życie mający,
przy życiu będący; IctoilMg, lcl'Cnb; oppos. umarły. Cv.
Th. 1465. Łacno lwu nieżywrmu włosy skubać z brody.
Pot. Arg. 420. Pies żywy lepszy jest, niż lew zdechły.
Badz, E"d. 9,4. Za rączkę umarłego wziąwszy, żywiu-
chnego syna pobożnej malce oddał Bvk. Dom. 162.
(zdrowiulkiego , ob. niżej Żywy = czerstwy). O dwa dni
proszę, a ja dnia trzeciego Przedawcę-swej wsi (Pio-
trowina) stawię viam żywego. Groch. W. 255. wskrze-
szonego, mi Scbcn cniiccft. 'Obleczono złodzieja, kat nie
umiejętny, źle go zadziergnął, że żyw został. Dtcor.Bo.
<przy życiu). — g. Żywy, żyjący Sulst., ber Scbetlbc. Nikt nie

płacze umarłego (króla) , iiojąc się żywego (tyraha).
Bnrdz. Trag. 557. Zywi phir. > żyjący , żyjący lu-
dzie; bic ?cbfiibcn , Mc JcbciiMncn , (fic^Wmidicii" mif brr
5DJfIt). Umarłym zaspiewaws/y jirzy uh zinunir: grobie.
Zaśpiewam i wam żywym , zaśpiewam i sobie. Groch. W.
402. Pytał go sędzia, jeśliby chciał jeszcze między ży-
wymi mieć na ziemi miejsce ? Groch. W. 257. Przyszła
wieść, że Antyoch pożegnał się z żywymi. 1 Leop. 2
Mach. 3., Tl. (jakoby miał umrzeć. Bibl. Gd.; pożegnać
świat). Żywych ludzi sprawy , a świeżej pamięci rzeczy,
nie bardzo bezpiecznie bywają na światło wydawane.
Slryjk. 781. — Ledwie żywy, 'źle żywy, na pół umarły,
balb tobt. Na nas patrząc , ledwie byli żywi. Wad. Pan.
270. (prawie umarli). Podarunkami , obietnicami , iietman
nieco ducha zatrzymał w źle żywych. Twuid. W. 1). 35,
(cf źle zdrowj. — g. Zyw idem cst quod żyje , nie umarł,
addihir aUqunndo terhum żyw jest, żywy diceisum est.
Cu. Th. 1463. er lebt, ift am ?cbcn,, ift Łc^m 8cbcn. Póki
kto żywy, nie jest szczęśliwy. Cti. Ad- 501. (póki żyje,
póki życia, za życia; riemo antę morlem beatus). Bez
Hancly nie jestem szczęśliwy. Bez niej rzecz żadna nie
ma [lodniely, Z nią szczęście pewne, dopókiin żywy.
Zob. 14, 365. Nie wiele ten wygra, co kilkeni lat dłu-
żej żyw na świecie. Ptłch. Sen list. '29i . Żyw po wieści o
śmierci syvej. Cn Th. 1405. Jam jest Józef, żyw -że je-
szcze mój ociec? 4 Leop. Gcnes. 45, 5. (czy żyje?).
Ludzie wieku onego żywi bjwali po kilku set lat. Otw.
Ow. 9, (cf. mnogoletni). Narzekamy, iż dłużej kruk albo
jeleń będzie żyw, niźli człowiek Bej. Zw. 157 b. Ka-
dłubek puścił biskupstwo a wstąpił do klasztora , i lam
żywota dokonał; i żyw był pięć lat, a na biskupstwie
był dziesięć. 6»>^1I7. Opuścił ojczyznę, rodzice, które
jeszize. żywe miał, przyjaciele, dostatki. Sk. Zyiv. 228.
jeszcze żyjące , jeszcze przy życiu , ticdi am Ccbcii. Mając
żonę żywą, druga pojął. Chełm. Pr. 184. O dniu rado-
sny, o dniu szczęśliwy. Niech będzie długo ociec nasz
żywy'. Nar. Dz. \, \\Q, niech żyje w jak najdłuższe lata,
(cf. wiwat!). Zywem sobie, żywem ci sobie. Cn. Tli.
1465. t^ bil! iiod; bci) mir, Iflic noĄ, Inn be? gcfmtben
©imiEn pr. et tr.\ Sorab. 1. fom źiwe. Żywem ci sobie;
mam rozum 'doma , nie pożyczam u sąsiada Cn. Ad.
1581. Wolał za inne umrzeć, a niżeli sobie żyw być;
i Chrystus dlatego za wszystkie umarł, abyśmy też i my
nie sobije żyć się uczyli. Sk. Zytv. 2, 405 h. (jedynie o so-
bie , o swojej dogodności myślić). Niech co chce będzie,
żyw pan ludu swemu , 1 zna kto szczerym sercem służy
jemu. J. lirhan. Ps. 105. (bóg żywy opiekuje się swym
ludem, ®ott Icbt ffir fein 5?plf, ber Icbcnbifle ®ott fargt fiir
f. 3?.). 'Prze żywy bóg! per Deum immcrialem ! Cn. Th.
851. 'Prze żywy bóg, co to za śmiałość. W. Post. W.
2, 52, be\) @Ptt! (fo iraltr @ott Icbt!) iim (bc» Icbciibioeii)
(?0ttc§ Sffiillcn! Poczujcie się tedy "prze bóg żywy, jako-
ście daleko od cnoty przodków- ustąpili. Stnr. Poh. B b.
Ale 'prze bóg żywy, dajże mi pokój. Teat. 24. c, 17.
Obaczcie się, na żywy bóg was proszę, obaczcie się.
Smolr. Nap 21. Chora jednej nocy prosi na żywy bóg,
żeby spowiednika przywołano. Boh, Dyab. 5 , 99. — ■

1216

ŻYWY.

Z Y W Y.

§. Jako ływ, jako iywa , jako iywi, jako żywo, (qu. v.)
póki iyoia aż doląil, póki kti) pamięta; fo laiige nić mati
iebt, gcJenft, \ii) Crinncrt. Będąc bardzo wesoły, jiił lak wifle
wina , ii jak żyw, więcej yo nifjdy nie pił. Śk. Zyw. 2,
■")51. Dziwow.ili się tym rzeczom, bo ich jako żywi nie
'widali. Biel. Sw. IIO. (nigdy doląd w eałem życiu swo-
jem). O piękna Nimfo, zalyin rzeki Hilas, jak żywy Je-
slem, nie byłem nigdy lak szczęśliwy. Zub. 10, 85.
Węy. Jak żywa na świecie Nigiiy na tak rozkosznym nie
była bankiecie. Hor. Sat. 244. ['olaey żadnego trybutu
nie dawali cesarzom , jako żywi. D:el. 47. fnigdy a ni-
gdy).— Alfirm. Jakom żyw, nie wiem, co Wac Panu po-
radzić. Teut. 56 b , 98, przy duszy mojej , lo n)n(ir i(^
Icbc. — Al\hT : Pisał despot Wołoski do Łaskiego ,
(.biecując pod przysięgą , jeśli go bóg wyzwoli, aby coby
jedno żyw Jego Mość chcitł , lo jemu dać. Gwniin. 113.
coby jeno 'żywnie ciieJHł, mi (X imr immer mif ter 5Bclt

yerlaiigcit lUlirDe, (ob. 'Żywnie). Hractwo różańca nie gar-
dzi żadną osobą, niechaj będzie jakiego 'riieżyw stanu i
kondycyi. Dtnw. Koi. 14. (jakiegokolwiek bądź na świe-
cie;. — g. °Żyw czym. żyjący czym, żywiący się czym,
strawą jaką; HJOUon IcKllb , fid) lUOOOll llii^rcilb. Japończycy
mięsa nie jedzą, i tylko ryban.i i jarzynami żywi. Sk.
Zyw. 2 , .'83 b. Isbindczycy tylko rybami żywi , a zboże
cdzic indzie odsył.^ja. Cwagii. 455. Naród leji pólnucny
bydłem a rybami żyw. ib. 453. Hunni bez chleba suio-
W(^'m mięsem , pod siodłem zagrzanem żywi. SA'. Dz.
422. Miiiotaurus był bestyaiskiego przyrodzenia , przetoż
mięsem człuwieczcm był żyw. Olw.i)iu. 507. — §. 'Żywa
rzecz, istota żyjąca, "żywocina , 'żywina; ein Icbeilbc?
SBtfcii, ciii loliciibiflc^ 6cfd;opf. Inni filozofowie zgoła oJ
wszelkiego żywych rzeczy rodzaju 'zatrzymują się ; inni
między żywemi rzeczami ryby tylko jedzą. Zi/yr. Gon.
546. — § Żaden żywy człowiek, ż.nden żywy duch. żadna
żywa dusza • nikt a nikt , fcin Tlenki) , fciiie leDciiMgc
Sfelc, ffinc ©ecie > (jnr nicmaiib. Żywy człowiek tam nie
był, 1. j. żaden. Cn. Tli. 547. Na świecie żaden czło-
wiek 'i.\\\s Nie win lej drogi , okrom mnie samego. P.
Af/.fl/i, Jer. 2C0. Miej Srkret, abyś lo nie powiedzi:iła
żywemu człeku. JM Ez. 60. Nic była z nią na ten czas
żadna dusza żywa. I'. Kcbnn. Jer. 157. Biizko miejsca
bitwy, we wsi żywej duszy nie znalazł, /'eiz Ctjr. ,"5,
82. Staraj się, aby w sali żywego ducha niebyło. Teai.
55. b , 55. Na krok jeden z domu wyjść mi nie pozwoli,
i źywigo ducha w dom mój nie wpuści 7V«/ 52. </, 7.
1 ż,>wy duch o niczem nie wie Teul 50. i , 9. —
jJ. 'Żywe Subit. neulr., część ci:iła czuł-i , czująca, nerw;
fitss. ^iiBoe . ber ffiblfiibe, cmpfiiifcMbe ibcil ńiui Iclifiibcn
SBifenS, ^er 9?CrO. Za żywe, Z.ibijam za żywe. Cn. Th.
t5.~)5 Zabijam koniowi za żywe. i/>. 1358. mit bem J)iif<
iiagcl bid aiif iai ikiidi . niif ben !l2crueii fomincn , eiii
^ferb UiTnagcIll. U z.iguoMżeniu albo zakłóciu do żywe-
go. Cwnp. Med. oom 5)«iiai)i'lit ber »].łferbe. Zabicie za
iywe, zag>.voidżenie, zakłócie, pochodzi z niebacznego
aho z kwaphwego kowania. Htpf) 127 O zagwnidżeniu
abo zakłóciu do żywego, gdy sie koń zagwożdzi, wy-
bierać trzeba po 'ufn^lu róg prawie dobrze , i otworzyć

aż do żywego mięsa. Lek. Końsk. 59. Zabiciu hufnalem
za żywe, żyto jest pomocne. Syr. 91, 8 — ^. l'i>]. Za-
bijam komu za żywe. Cn Th. 1558 (d(>jniuje mu, do-
skwieram, dokuczam; ciiicm \)\i rtuf bic Jpaiit foniinfti,
ibm enipfiiiblidjft jukccii, bn* rcd'te gUtfdJcn trcjfcii; Slov.
do żiwelio siiiiaf do żywego i>iegaćj Nie masz komu
powierzyć l;ijeiiinic zakrytych , Ani pokazać razów za ży-
we zabilyi Ii. Zimur. ltux. 130. (uraz najboleśniejszych).
Do ż)wegom dojęta. Jeat. 6. c, 49. (rzewnie, serdecznie,
tkliwie, dotkliwie). Pomierna bojażń zawścrąga animusz;
ustawiczna zaś, cierpka, i do ż_\wego dojmująca, upa- .
dłych w zuchwałość podnosi i na wszystko ośmieh.
/'lich. Sen łask. 44. Nie doszło do żywego, nie czuje
on tego^ Cn. Ad. 578. (twardej skóry). — §. Hg. ei Ir,
rarie: Żywy głos, vox vwa; oppoi. na piśmie; n. p.
Czego apostołowie uczyli żywym głosem , a czego nie
ma w piśmie świętym, przez podanie się zachowuje.
łV. /'o<<. Mn. 250. ustnie, (mit hbcnbcr Stiinme) , mim.
bllĄ. Mężów tych , wyłączywszy od goiiuu 'prze dowcip,
w powieści uczciwej , Chowacie u ludzi w sławie wie-
cznie żywej. Star. Voi. a 5. głośnej , imiiicr IcbeiiDer Slubm.
Zefir po chorągwiach, po żaglach szipce. okręt rusza jak
żywy, lekko go kułysze. Jutt Tel. 54. (jaj; g'')''}' niiał-
ży'ie, jakby ż\wolny, ożywiony, życiem obdar/ony , jak
gdyby ż\ł , i sam o swojej mocy biegałi — g '^y^y. j''''
gd\by żsł, do żyjącego podobny, trafny, dobrze trafio-
ny do mówienia; EcK wiiBUTudupasiibnl , iiiic^ bcm Scbcn
leil'bnftifl, fo lule ctiuns Icibt iiiiP hbł, jum eprcdjcii, tiiii
((^ciib. Zwierciadło choć w zfoto oprawne, nc nie vvarte,
jeżeli żywej twarzy we śkle nie ukazuje. Pelr. Ek. 79.
(prawdziwej , jaka jest żyjąca). Żywy obraz , żywkemu
podobny. viviim ixemplum. Cn. Tii. 1105. Tę na zbroi
Wulkan sztucznie wyrysował lliNiuryą , jik ?yi>ej każdy
sie dziwował. Jiibł. Tel. 229. 'Zacny obraz boga roilziey
panny, który sam Łukasz Ś. do ż)we;jo namalował. ///rA.
Dom. 46. Ta okazka dziecinnej brawury, do żywa maluje
charakter jego. Tenl. 11. 6, 27. iżywemi Tiibami, tra-
fnie, dobitnie, dosadnie, wyraźnie). On was prawie wy-
pisał, i wąszemi farbami do żywego w\ malował. Twór.
\Viei:t. 85 (jakoby na oko wyniabiwał. /,ij l'usl. L (i).
Żywą farbą maluwał okazałiść dworu Tenl 45. 28.
Żywy kolor, żywa farjia , jasna, nie ciemna , (iiie Icbbflfte
garbe,; fiost apnifl, npoKi, cf. jariący ; (j''. niżej: Żywy,
> czerstwy, żwawy, rześki,. — >i. W żywej pamięei co
mieć > w świeżi'j , dobrze, dokł.idnie pamiętać; JDI frł»
fdieii Sliibiiifiii biibfii , fid) Icbbiift criiinerii. To , własną
szkodą usirzrżeiii , w ż\wej |>amię''i mieć powinniście.
Siein Cyi; 207. — • g. W żywe oczy. w »ame octv, w Iw iri,
w brew'; gmbe iii bie Sliiflcii, grobe jii ini ©cititt. W ży-
we oczy będę z niego szydził < na oczy mówił Dudz.
66. W żywe oczy zajiiera się lego , coć mówił. Telil. 22,
128. Coż jeszcze zailajesz mi kł.iiii^lwo w iy*e ociy^
Poczkajno jęiyku smoczy! Zub 14, 273 Te/'. W ży-
we oczy kłamie < oczywiście Dud: 66. W ż\we oety
skłama . oszuka , ukradnie. Cn. Ad. 1291 W ż\wc oezy
ukradme. ib 561. i.rzr-d nosem,, fr ftieMl* ciiifin unter
ben Jlugcn. por ber 5Jafe roeg. — Żywe kł-misiwo i i «ł.

z Y W Y.

Z Y Z - Z Z A n K O W A Ć.

1217

■widoczne, oczywiste, doniaciilne, caJagębą, ''czyste; cilie
augcnf(^Eiiili4c, fii^i&are , fiĄtbarlidie. ban^^)rciflttSc, berbc giigc.
A juz tez żywe kłamstwo. Boli. Kom. 4, 248, (cf. na gło-
wę skłamał). Milczysz (Jezusie) na żywe kłamstwa i jawne
potwarze, A ja o żywa prawdę do zebu się swarzę. Pot.
Zac. 90. Kiiglarstwa Mam rzec raczej żywe łgarstwa. Paszk.
Dz. 76. ilerae nugae, 'wirudna (wierutna) "łeż, żywa ma -
tanina. Mącz. Przez żywą potwarz to powiedział. Gwagn.
520. Za żywą prawdę takie fałsze powiadali. Paszk. Dz.
152. Zywać to prawda jest, coście tu mówili. Orzech.
Qu. 52. Hej. Post. Ccc 2. (dokumentalna, dowiedziona,
wątpliwości nie podległa, nie podpadająca, szczera,
'szczerna). To wszystko za żywa prawdę przez tak wiele
wieków poczytano. Zygr.Pap. 148. — Wszelkim żywym
sposobem (cf. żywnie), wszelkim możnym sposobem,
jaki może być na świecie wynaleziony; nuf aUc liur n--
fiimli£i)C, atle nur mińjltilic 3(rt. Wszystkiemi żywemi sposo-
bami kierują ją na zbawienną drogę. Ossol. Sir. ó. (wszel-
kimi a wszelkimi). Żadną żywą miara nie zdało mu sie, żeby
tam stać miał. Boh. Ossot. I, 414. (żadnym a żadnym spo-
sobem). — 3, Żywy płot, Croat. sivicza , szecha ; hoss. n.ie-
Teas, JKABOil saóop-B = zarośli , cin leOcnbigct 3it"t - fin
§etfeii5aii!i. Płoty żywe czyli rosnące, tilon. 74, 7o6. —
g. Żywa woda , żywe żrzódło , żywy zdrój ' nie stojąca,
lecz w ruebu niby żywym będąca , nieustannie cie-
kąca ; Icbenbcś , flicpcnbEź "SSnjfer , Ie'-ient>ujct iJudl. Wody
żywe , wody płynące , które się widomie z miejsca na
miejsce przesuwają. Kluk. Kop. I , 86. Woda stojąca
jest jakoby bez duszy, gdy się bowiem rusza ustawicznie
1 z miejsca na miejsce płynie , w ten czas jest żywa woda,
Syxt. Szkt. 39. Zdrój żywej wody w poracii znaczonych
wytryskał. Przyb. Mdt. 109 Wśrzód podwórza wytryski-
wała czystej i żywej wody fontana. Zab. 6, 212. Po-
syła sługi swoje do krynic 'osobnych , By żywych wód
dla ofiar nabrali sposobnych. Otw. Ow, 102. — Theolog.
Pójdź pragnący, oto żrzódło wód żywych, wyskakują-
cych do żywota^ wiecznego. Dainbr. 611. (ob. Żywotny).
— §. Similit. Żywe węgle , żywy ogień (ob. żyje ogień
w popiele, ob. żywić ogień ; : Icbtlibijc So^ilCll ; Rag. xivi
v5gl , xerava = zarzewie ; (Slov. żiwi olień , sirka = siarka).
Głowień tam nie ma żadnych , tylko żywe węgle żarzą-
ce się. Torz. Skł. 113. Tak jakobyśmy wołów tysiąc
kładli w ogień żywy, podobaj sobie z serc naszych ofia-
ry. Wad. Dan. 81. — Arlill. Sposób znalezienia "żywa,
i zagaszenia każdego rodzaju działa; weź połowice dya-
metru , i tak wysoko ma być słoma albo dr. wno przy-
lepione, i tak już znajdziesz żywo, i bedzi^z miał li-
nią widomą równą zduszą sztuki; takowa sjiiiwa zowie
się zagasić żywe. Aqua Mskr. ? — § Żywy kamień, żywą
opoka , taka jaka jest z natury ; cin Sdftcin, cin naturli=
ó)ex Stein. Miasto to jest osobliwie polnuiowane, bo do-
my ma z żywej opoki. Boler. 110. Tam miał jaskinią
wielki kamień żysvy , którą wyko wał kiól jeden bogaty.
P. Kchan. Jer. 239. Stał. wryty, jak ż wy kamień. Sk.
Dz. 263. (jak słup). — g. Żywe srebro, "trteć. /7/;ę(f. 598,
Slov. źiwe sribro ; Croat. 8ivo szrebro ; Slav. xivo sre-
bro, Sluetfjilbet ; o6. Srebro. — Fig. Żywe srebro, żywe sre-

SUwmk Lindego wyd. 1. Tom VI.

berko < niestateczny, zbyt ruchawy ; ob. następujące zna-
czenie: Żywy, żwawy, rześki, czerstwy; lebbaft, frifc^ ,
miintft , uoll l^cbeii , uotl ^eticnDigFcit; (Boh. ćily ; yind.
shivezliliu , shivotliu , shivezhen, poun sliiulenjaj. Żywy
człowiek jest gniewliwym , i nie uważnym , lecz na krótki
czas. Zab. 4, 130. Dzieci najżywsze stają się potym
najrozumniejsze. Kras. Pod. 141. Najpilniejsze sprawun-
ki, najżywszego wymagające pospiechu, zwolna u nich
idą. Tcat. 9. b, 4. Jest to zginąć do razu , w prawni-
ctwie być żywym ; trzeba Hegmy. Tcat. 46. c, 50. Przy-
wara powszechna, iż początki 'zawżdy żywe i dzielne;
im zaś dłuższa trwałość, tym większe osłabienie. Kras.
Pod. 2, 153.— g. Oczy żywe. Teat. 25. 6, 67, cf. ogni-
ste , nie śpiące , leB(iafte 3litgeii. -^ '§. Żywy język = żyją-
cy język , filie ledenbe ©prnd^e. Żywe języki ' są , które
po dziś dzień gdziekolwiek są krajowe; nieżywe języki
są albo tylko nieżywe, niemające już własnego kraju,
prz.^cież z pism uczone , jak Łaciński , albo wcale umar-
łe , jak Gocki. Kluk. Zw. 1, 59. — , (ZYZ , ZYZA, ZY-
ZEK , ob. Zez , zeza , zezek ). — ŻYZ.\OŚĆ , ści . i,
ożywiona płodność, urodzajność, (IcDcnbiije) 5ri'4it'<lrfcit ;
Boh. aurodnost, auroda, (cf. uroda); \ind. ladovitnosl ,
ra(ilivost, rodovitnost ; £ce/. 6.iaroro63i(TeJbnoCTb. Doj-
źrzałości swej nie dochodzi zbstkujaca żyzność. Pilch.
Sen. list. 299. "ŻYZNORODNY, a, e, — ' ie adv., obfi-
cie rodzący , ^nader płodny ; fcfcr fnit^tbar Łeiooriniigenb ,
ińci jcugenb. Żyznorodne pole. Dmoch. Szt. R. 85. Przy-
byli do krain źyznorodnych Troi. Dmoch. U. 2 , 165.
Tak się wydają żyznorodne niwy, Kiedy na nie gwałto-
wnie natrze wiatr burzliwy. Dmoch. 11. 54. ŻYZ.NY, a,
e, — ie et - o adv, płodnością ożywiony, urodzajny,
wielce płodny, wielorodny, cf. bujny ; ditPerft fruc^tbar ,
yiel crjOiiijenb ; Boh. auroduy (cf. urodny), (źiźniwy = pra-
gnący, źizniti pragnąć, żjzeu pragnienie); Slov. obźiwu-
gjey, (źiźniwy siticulosus); Ross x.it6Hbii1 , xj'fcóopo4HUH
(cf. chleb) , /KH3HeHiiFjfi, (żywotny) ; Eicl. ó.iaroroósnButt.
Ziemia ta dosyć w chleb żyzna , żyzniejsza w jagody.
fful. Ow. 161. oblilująca , Eccl. 6.iaroro633'ro ; Grace,
fiijonśco. Okolica żyzna Ross. npiiBO.ibe. Trzoda ztam-
tąd ucieka , bo ją już odtąd żyzniejsza w trawę łąka
nęci. f/tit. Ow. 211. Nie pozwalać zgromadzać zboża,
jak w latach bardzo żyznych. ^Hlon. 74, 189, ( cf uro-
dzaj, o/)pos. nieurodzaj). — 'g. Żyzny, 'żywny, pożywny, sy-
tny; iid^renb , nn^rŁaft , fdttigcnb. Papka z ryżu, albo
clileb wypieczony dobrze, wkruszony w mięsny rosół,
daleko żyzniejszym za inno dla dziatek jest posiłkiem.
Mon. 70, 58. — "§. Adverh. Żyzno czego, obficie czego,
reidilii) Bortaiibcii. Acz kapłanów bardzo żyzno , nie wie-
le "sYŻdam między nimi znajdziesz takowych, klórzyby sie
'chulliwie obierali około służby bożej. Glicz. Wych. O
5. Nie trzeba się lak bardzo o nich starać , bo jest ich
bardzo żyzno, kiedy ci pomrą. ib. O 7.

Z z.

ZZA= z za, n. p. Zza pieca, ob. Z, ob. Za.
ZZĄBKOWAĆ, ob. Ząbkować.

loć

1218

ZŻĄĆ.

Z Z A C NI Ć - Z Z E D Z.

i. 7'Lf^Ci , lid, rźęli, f. zeinie rs. jednti , Ziynać niedok.,
żąc ścinać, cf. skosić; bmiiitfr nióbfii , nlmń^cn (mit fcer
2ii)(\) , atfic^eln , \jnm\n fidiclii , jiifnmnitiifidjtlii , obenitcn ;
fio/i. seżjli , seżal , scżnu ; /(i/ss. oł-ait , coitłiy , okhhuk),
cOJKHHaio. Gdziekolwiek spojrzysz, stoją proste niwy,
Co ni p/ug orze , ni surp z/yna krzywy. Zuh 15, 3-ł7.
Zźecic liois. t/KiiHb , C/Kiinanic ['o zżęciu 'kJosia , lek-
ką ścierń pałają. Olw. Uw. 29. — Tiansl. Noi ma mieć
ostry, nie takowy, któryby więcej ziąi , niźli krajał. Etnz.
Ob. E i i j. Skórę z chleba zżynać. ib. , ( ob. Zerżnąć ,
my nać).— Fig. Śmierć nieubłagana zżęła niezwrolną ko-
sa drogie życie pana. 1'rzyh. Luz. 77. (ścięła , przecię-
ła) Miedzy ludźmi śmierć we krwi niewidomej brodzi ,
Siła starych wycięła , siła zżęła młodzi, limit. Tr. 5 b.
skosiła , sprzątnęła.
2. ZŻĄĆ, /. zeżmie cz. jednll. , Zżymać, "Zdżymać Jiie-
duk ., zgnieść, zmiąć, ściągnąć; jiifammeiibnicfcn , }U'
fainmcmuiiibeit , jiifammciisic^en ; Ooh. zdjmati, wyżdjmati,
(wyżąć wodę z ciiust) ; Hoss. cżKaib , cov«My , C/KiiMaTb ,
coiKHMaTb ; Eccl. 3«biMaio , coHiiiKaio conslringo. Jabłka
iwarde . które pizykw asek mają , żołądek potwierdzają
swym żdżymaniem. Cresc. 584. Czujne smutki nędzne
wyniszczyły ciało , 1 zehudzenie z "marskami skórę po-
zżymało. Ulw. Ow. 4 20. (pościągało , porysowało). Na-
pełnione są biodra moje boleścią, zdżymanie a ścisk mię
zdjął, jako zdżymanie tej co rodzi. 1 f.ecp. Jez. 21, 5.
(ucisk mię zdjął, jako zżymanie rodzącej o Leop. ; ucisk
ogarrHjł niie. Bibt. Gd.\. Zżymać się, zatrzymać wiatry
żołądkowe. *£rai. Ob. 13. zciągać się, ft^ juiammcil 5if=
\;in , fid) lintiben, ftdl jnióiigeil. Zżymał się, i zęby Ści-
skał , nie chąc otsvorzyć zasromanej gęby. P. hclian. Orl.
1, U. zamknął się w sobie, er Jpg flĄ gflJiJ t« \^^) ^^■
ncin, blicJt (jniis »erftblpjyeii. Ponury filozof posępia czo-
ło, zżvma się. Teat. 25, 13. (trwale milczy ze wstrętem).
W nudnym niepokoju muszę czoło zżymać. Teal. 46. c,
6S. marszczyć, t)ie £tinic Jiiiamnicii sic^cti. Niech wynio-
słość ludzi nie rozjusza , nienawiść nie zżyma. Teal. 45.
d, 56. niech wstrętu, wzdrygania im nie czyni, niech
ich nie wzruszy, nie wzburzy ; 3!cib foB fie liidjt flu|l'rin«
(jcn , nibrcii , lintriHifl mntbeii. Jutro idą , bezczynność za-
czyna ich zżymać. Dmocli. U. 2, 356. przejmować wstrę-
tom , wzdryg:.nicm , niesmakiem ; mit 5Biebcnt)illcii , mit
6fcl trfiillcn. — § Zżymać się , wstrząsać się , wzdymać
się, wzruszać się; aiiffdiaittern , fitb niifitrńubcn , iii Se<
wfflimg flfratlicii , mifjittcrn , ouibcbeii. Młodzieniaszek ten,
febrę kaźdodzicnną cierpiąc, za- przyczyną ś. Stanisława
x"drowic otrzymał ; Bo się już więcej od febry me zży-
mał. Chodk. Kosi. 86. (oi^rażki nie miałj. Nasz śmiałek
kręci się, drży, z stracliu się zżyma. Jak. JJaj 202.
(irzęsie się jak osika). Gdym j^o chciała czasem w za-
pale zatrzymać, Nie przestało się mężne jego serce zży-
mać. Dmoch. II. 142. Trzykroć do boju walecznie się
zżymał, Trzykroć go Konał poważny zatrzymał AVa«.
Ost. F 2. (porywał się drżąc z niecierpliwości). Ni po-
waga Filonia nie mogła iilrzjmać Serca dzikiego, Co się
me przestaje zżymać. Jat/. Tel. 222. wzburzać, auf[)raii>
fen. Na każde wspomnienie , iż są pod jarzmem obce-

go mocarstwa , zżymały się ich serca. i'st. honsl. i, 22.
wtzdrgneły ; Yitid. samekniti , sancsti , sazukniti, res-
zukniti , fie fdiauberten , lebten. Strasznym łoskotem mo-
rze się zżyma. Arai. Woj. Cli. 21. wstrzęsło się, tai
Wtsc eibeh, triiittrt. — i< Zżymać sie na kogo , z nie-
chęci obruszyć się, wzruszyć się, wezdrgnąć; Hoit. no -
jKaTbCfl , fid; ijeflen jemnnbeii eiitniften, iinmillig rctrben ,
aiifije['ra(bt tfcrbeii. Od chwili ustanowienia rady nieusta-
jącej, zżyma sie na nią co dwa lata naród l.ołł. List.
2, 51. Dolegało szlachie częstokrotne myślistwo Bole-
sława, i dla tej przyczyny wiele się nań ludzi zdżymało.
hrotn. 280; [plures ei in/f»isi erutil). Król Czeski na
szczęśliwe nadanie Polaków zdżymał się. Krom. 675 ;
(successibus Holouorum angebalur , troskał się tym, był
tym stroskany). — Zżymam ramiona , zżymam się , con-
tiaho humeros. Cn. Th. 1465, Ross. nożkaib, nOHCuuaib;
Mc <&(t)uUem jiifammen jiebeii. Mc Slśfcin suden. Przystą-
pić do mnie, prosto się trzymać, nóg tak nic krzywić,
ramion nie zżymać. Teat. 56. b, 50. Tedy zeżmie ra-
miona .... I^ot. Arg. 423, (cl. Za tak wzdzięcznemi sło-
wami, Ścisnął biskup ramionami, Bo się tak wielce zdzi-
wował. Pieśń. Ket. 145). — '§. Zżąć co, ująć, uchwy-
cić, zachwycić, ułapić, załapić ; crgrcifcii, fafen , fe|l tnb
tcil. Gdy jego pogardzasz pro.śbami . Gwałt sporządzą ,
twą szyje zżąwszy ratuionami. Zebr. Ow. 275; (inritc/ffis
ombobus colla lacertis). (iołębie, kiiicy, sroki, *ka»y, i
insi ptacy,' którzy 'paznoktami nie zżymają, skoro na po-
le wylecą, stają się każdemu wolne; ale inaczej rozu-
mieć masz o tych ptakach, które 'paznokty zżymają, abo
w nogi chwytają. Ózaeib. Sajc. 541 Piacy, którzy 'pa-
znokty zżymują , jako sokół, jastrząb', krogulec , są dzi-
cy, póki ich nie ułapią, i nie wyćwiczą odlatować i
przylatować , albo wabić. ib. Ptacy sjiiewający . i 'pa-
znokty zżymający, sobie ró«nemi plaki m;iją być nagra-
dzani, ib. Kizywemi palcy kark mi zżął plugawie. Zebr.
Ow. 219 ; digilorum tincula iniicil.

ZZACNIĆ cz. duk., Zzacniać niedok. ; uzacnić , zacnym uczy-
nić, uszlachetnić; ncrńbeln , mit fu rcerlber ma<b(n. Choć
wiek mój sucha wędzi zgrzybiałość , Bardziej się iia-
cniam na prac mych zgonie. Zab. 15, 335. !\'agł.

'ZZBAWIĆ li. dok.,' ob. Pozbawić , lifraiibcii , iiTrum kingen.
Starał się o to , żeby nas i królestw.i i ducha zzbawił.
W. Eslher. 16, 13. (aby nas królestwa i zdrowia naszego
pozbawił. Dibl. Gd.).

ZZEUZ, zżegł. zie niedok. et dok.. /. zżegę , zżogę cz. dok.,
Zżegać niedok, ob. Zedz < spalić , iierlTtnnen ; Ctirn. »esh-
gati , seshgem ; Yind. seshgati , sanietili , seshagati , po-
shagati ; Croal. zesgati , zesiscm , zesgalszem ; Dal. iza-
sgati: Ross. co<KC'ib . c*e'ib , co/Kiiraib, ciKHraTb pr. et
fig. iMizerny to człowiek jest u nas , którego na czas
kat meczy, zże . pali Urbst. ^auk. łJ S Na każdy dzień
zażegać będzie na ołtarzu drwa , i zżedz będzie na nim
łój. Budn'. Lev\t. 6, 12. (palić będzie na nim iłustość
ofiar. BiW. Gd). Kazał ofiarownikowi : zżyj całopalenie
zaranne. Budn. 2 Reg. 16. 15. ( lędricsz z.ipaljł ca-
łopalenie zaranne Rtbl. Gd)— Zżedz się, sparzyć się Rosi.
BSiKeibCfl. Zżony, ziegany, spalony Roi$. uaoHOKeuHUtt.

ZZEGACZ - ZZUĆ.

— Trnnsl. Wódkę tę dawaj pii5 człowiekowi , który ma
wnąlrz zienie. Sieitn. 'l^i (palenie). Grzech żyfy duszne
zże. fJrbst. Lek. H b. piecze. ZZEGACZ, a, w, wypa-
lacz, spalicie), bcv 5Jcr(irciiner ; Vtnd. sesliagavez , poslia-
, gar : Ross. cOHiiiraicib.

ZZENIC , zżeniać, pożenić, pozeniaó , n. p. Ba i mnisi się
zieniali , nietylko xięza. Hibsł. Nauk. x 1. fic iia^mcit
,31'cit'Cr, ^eitat^ctcii , brali sobie żony.

ZZK.ME, zzena, ob. Zzonać , "ZŻENIE , palenie , ob. Zzedz.

ZŻERAĆ, ob. Zeireć. ZZETY, zżęcie, ob. 7Aać., zżynać.

ZZl.UAĆ , ob Ztaj.ć.

'ZZIĄBIĆ , ZZIEBIĆ et. dok., wskroś przeziębić , mit Sdlte
^lJr(^^rilIflClI , crfnltcn lajjcn. Trzeba opatrzyć rannych , i
nie zziabić. Jabł. Buk. P 3. Nie depcz żmije , toć ra-
dzę , węża zziabionego , Bo żadfo nie uziębło , i niecno-
ta jego. Fapr. Koi. E 5. stretwiałego od zimna , zmro-
żonego , yon Salte crfiarrt. ZZIĘBNĄĆ mjak. jednll.

ZZUĆ - z z Y w A c; z K A.

1219

pasyBaio; Ecrt. jissyrn , iisajBaib, iisyBaro Spoliarium.
miejsce na którym wdziewali i zziiwali swe sz.nty szer-
mierze. PUch. Sen. list. 5,150. Ledwie ziół uczuli won-
nych, Wiotchej starości skórę smocy zzuli. Źeltr. Ow.
167; (pellem posuere). Zzuwam ko?,o.' ezcalceo pedes ali-
cui Cn. Tk. 1465. Zzuwam się, abo trzewiki, ubra-
nie I t d., exuo ocreus , joeminalia. Cn. Th. 14t5o. Zzuj
bóly twoje z nóg twoich; albowiem miejsce, na którem
stoisz, święte jest. I Leop. Joz. 5. 15. (zzuj obuwie twoje
z nóg twoich. Biht. Gd.). Zzuwać , i w boty obuwać.
Hyb. ft. 115. Nie godzieneś mu i trzewików zzuć.
C». Ad. 596, ( cf. i. Jan nie sadził się godnym, panu
i rzemyka u trzewika rozwiązać.' Bial' Post. 56). .Mięk-
kości me _z3Żywar, i zzuwać się sługom nie dopuścił.
Sk. Dz. 758. Niech się gniewa , sam się zżuje. Cn. Ad.
1029. (nie będzie miał z nas pomocy, sam na tym
^będzie .szkodował , opuścimy e.o).

Zziębnięć doi:., ob. Ziębnąć, przejętym być zimnem, zu- ZZUG , ZZUWAĆ, ob. Zeżwać, ZŻUCHOLIĆ , ZŻWIEKAĆ

pełnie ziębnąć ; ganjliii) crfalteii , criłnrrcn nor MiU. Jeśl
do rzeczy letniej więcej zimnego przyleję, pewnie zzie-
bnieje. Pilch. Sen. list. 5, 112. Zziębłe ciało biega-
niem rozgrzewają. Bardi. Luc 40. skrzepłe od zimna.

ZZOBAĆ, ob. Zobać, pozobać. ZŻÓŁKNĄĆ, ZŻÓŁKNIEĆ,
/ZŻÓLTNIEĆ , ob. Żółknąć.

ZŻON.\Ć , [właściwie ZEGN.-\Ć lyw. c. 2| , /. zżenie, zżonę

cz. jedntl., zegnać, zpędzić zkąd ; lucijtreiltcii , foritreifien , ZZUWAĆ,
iDeijjngen pr. et fig. Ledwie tak 'wznijdzifi jutrzenka na WAĆZ ,
niebie, 'że pochmurzony Oryon ją zżenie. Tward. Daf.
48. Światło się pokazuje , nocne ćmi płomienie, Stare
baby pobladły, i Wóz z nieba zżenie toż światło. Bardz.
Luk. 54. Cożkolwiek bądź, wyjeżdżaj, nim noc dzień
ten zżenie. ilin. Ryt. 1, 189. — g. Do kupy zżonąć ,
zegnać do kupy, spędzić, jiifainmcH trciben. Nie może-
my poić trzody nasze, póki się nie zżenie wszystek do-
bytek. 1 Leop. Genes. 29, 8. (póki się nie zejdą wszys-
tkie. Bibl Gd. ; ażby się zebrały wszystkie stada. Bibl.
Gd.). Baczej krowy zegżone do stada 'Podźmy zżeńmy ;
wilk z lasu rad się tu więc skrada. Gaw. Siei. 367.

ZZOWIC , *zzow , zzowcie , ob. Zezwać , zżywać.

ZZUG, zzuł, f. zżuje cz. dok., Zzuwsć niedok., wyzuć, ze-
wlcc ; auiik^m , absie^en, \)mmtu sicŁcti , ubior, szaty,
suknie , skórę , a mianowicie obuwie , bie Slcibcr , bic
Soiit, &efDiiDer5 akr baś @efcf)ii[)e , Sd)u|i£, Striimpfe, Stic=
fdn aii>5jicl)eH ; Boh. zauti , zugi , zzauti , zzugi , szugi ,
zauwDti ; Stov. wyzauti; Sirab. 1. fucź , (uju, fujene ,
fubam , zuwam ; Sorab. 2. febusch ; Carn. issuti , sosij-
ti . spsijji-m, sesuY.im ; Vind. sesuti , issuti, Yunesuti ,
sasut; Croal. zezuti , zezuvam . izzuli . izzuvam ; Hag.
izutii , zuuvam; Bosn. izulti; Slov. izuti ; Ross. pasyrs,

cz. dok. zupełnie pożuć , gmij jcrfaiicii , niiffntieit, jiiinni'
men faueit^ , beruiitcr fmien ; Boh. seźweyk.iti ; Ecd. co-
JKuaiH Sześć jąderek z każdej skórki zżueholiła. Zebr.
Om. 122; {presserat ore suoj. Zżwiekane pokarmy na
nowo przejada., Hul. Ow. 210.
■ZZUŁKNĄC, ob. Zżółknąć, żółknąć 'ZZU.MIAŁOŚĆ . ob. Zdu-
miałość , zdumieć ZZUTY, pb. Zzuć. ZŻUTY, ob. Zżuć.
ob. Zzuć. (ZZUWAĆ, ob. Zeżwać, zżuć). — ZZU-
a, m., który kogo zzuwa, wyzuwa; bet ciiicit
aiiśsie^t, ber Sliisjiekr. Zzuwaez , capsarius, qui in bal-
neis feslimenta suscipit. JJącz. rozbieraez , bcr SlilsFkibcr ,
dntfleiber. Poiminlowani padli, i od zżuwaczów- -.Tojska
przeciwnes;o sprośnie obrani, obłupieni z trzosów, z ka-
batów. Bak. Exovb. II 2. (od łupieżców, zdzieraczów- ,
|Munberer, 8eutcaii>5ite^'cr ; Croai. svlacitegl). *ZZUWA-
DLNIA, ZZUWALNIA , i , i, Zzuwadlnia , miejsce albo
gmach, w którym się w ła'źni rozbierają. Mącz. Zzuwal-
nia, miejsce przed łaźnią do rozbierania się. Wład. Cn.
Th. 14G5. baJ 51u3flcibc|tiil)d)eii kiim Snbc , bie 3(u»jtcl)ftii<
be. Ern. 88; (Boh. zuwadlna ; Sornb. 1, flekancza , (cf.
zftwlec); Croat. svlacioniza , slachnieza). U Bzymian ,
szermierska zzuwalnia , miejsce przylegle szermierskim
szrankom , na którym wdziewali i zzuwali swe szaty
szermierze. Pilch. Sen. list. 5, 150 "ZZUWADŁO, a, h.,
^Buh. zauwadlo. zauwśk ; chłopiec, do bólów.
ZZWAĆ, ZŻWIEKAĆ, ob. Zżuć. ZŻYMAĆ, ob. Zżąć, zży-
mać. ZŻYNAĆ , ob. Zżąć , zżnic.
ZŻYWAĆ, ob. Zezwać. "ZZYWAĆZ , w ; flo.?s. co3UBa-
Tejb: zwoływacz, sprosiciel ; ber Sufammeiiforbcrer , 3u=
fammciirufer, 3ufammcnbittcr. IV rodź. żeńsk. ZZYWA-
ĆZKA , i ; Ro.<:s. cosuBaTtMbHHua.

Koniec iotnit szóstego i ostatniego.

153'

UZUPEŁNIENIA I SPROSTOWANIA.

Str. 22 przędz. 1

29 . .

31 . .

45 . .
44

56

66

H7

d6t
163
168
171
186
187

195

196
283
291

DO TOMU ligo.

wiersz 8 z góry, po słowie Cap, dodoj: (z tur. a,\vóh\ • imipiens. Men. I, 827 — 2).
, 22 » • Gara, » [z tur. ghar > caferno. Men. I, 165 — 2].

, , > 25 z dołu, » 2. Gas, • (z tur. gliaezaeb , ^haeis = ira. Men. 1 , 869 — 2|.

, . I 18 z córv, ■ Gat , » jz franc. gateau > krążek , główka 2).

, . , 5 z dołu, » Giczel , • (z czcsk. kycel 2|.

, 2 « 27 » » Gierlia , » [sukno wyrobu gierlickiego ( zgorzelickiego ) na Szlą-

sku. Marcink. Lud. ukraińsk. II, 210, ®órli?cr liić) 2|.
przędz. 2 wiersz 1 z góry, po słowie Glicza, dodaj : \ci. rusk. liłyca ; Elym. igła 2|.

, . » 5 z dołu, • Glom, • \Oberd. ©Iiimni. Adelg. 2j.

, , , 16 » • Gluba, • [now. iac. sjlobus ignitus missilis, Jeucrfugcl, Sotnbc 2].

, 1 , 2o • §. Grań zam. z rusk. zar potoi : [Grań obsol. zar, palenie; tai Srtnneii , t'\t

©liitĘ; ; rmk. hrań , Elym. grzać

Lek. 112— 2].

przędz. 1 wiersz 16 z dołu, po słowie Gwiżdż

Ma pani pić z winem, gdy je
dodaj: [Gwiżdż

grań miesięcznych 'pław minie. Sienn.

1

2
1

2
przędz. 1
Serglcitte 91(0t giebt 2|.
przędz. 1 wiersz 17
w gminie,
przędz. 2

1
21

7
17
25
21

gory,
dołu,

10

27

I

518
544
357
389
589
397
413
445
481

521
538
547
552
560
574
580

624
641

. 1

. 219 — 2[
przędz. •

a, m., myszy, ber .^oDer 2].
Gżynek, • (z niem. ©ffcnf 2|.

Hamal , • |z /ur. haemul, baemmul < por/n/or. Men. I, 1320 2|.

• I 2. Hański, » [z ifany, krainy morawskiej 2|.

> » Horno , • |z r!/sA-., porów n. cerk. rpiiiujio 2|.

z góry, » Horyiica, y, ż., Horyłka, i, 2., dodaj: [z rusk. horiłyca , horiłka 2|.

I » Hoży, dodaj: [z tur. chosz , haese n « e/ejans. Men. 1, 456 — 2).

z dołu, » J;utinnii... SJcrflrucrfe dodaj: [m\i)tx auf bic @erał!)f(^aftcn ber

zam. Hutman... osady, poloi Hutmąn zam. Ataraan , Wataraan, to jest wójt

po słowie łba, dodaj: (z greckolac. ibis 2[.

• Kabanina . . . X Kam., dodaj: [porówn. łac. caballinus 2|.

» Kajdany... flur., t (z tur. kaejd > compes hominis. Men.

11

16

12

17

8

góry,

dodaj

dodaj .

I Karbuz ,

Kebiać,
Kilof .
•• Knesać,

• Knieja .

f Koftyr, Kofter ,

. Kołsika ,

» Korman ,

_, po słowie Krajnik, dodoj:
powinności krajnika oznaczyć jeszcze nie możemy; to tylko pewncni , iż w cxekucji wyroków sądowych
przeciw kniaziom swej krainy udział miał i nad granicami czuwał. A. Studn. O wsiach takzw. wołosk. 10 — 21.
przędz. 1 wiersz 16 z dołu, po słowie Krzynów , dodaj: [z czesk. krinow , porówn. cerk. KpHNHi).i = olla 2).

dołu,
góry,

dołu,

góry,

• [z tur. karpuz = melo. Men. I, 1028 — 2|,

[porówn. rusk. kubło ; gniazdo 2|.

(porówn. Soiab. 2. kilob>drąg żelazny 2].
\słow. knesat' sa = kołysać się 2).
dodaj : (Knieja , ros. khch nowg. sznur 2).

• (poró«n. huc. kiptar < bunda 2].
[cf. rutk. kołtok 2J.

• [porówn. tur. kurdman > tunica. Men i, 1702).
(wójt graniczny, eili @rciijri(^tcr. Wszystko prawo

1

9

18

7

16

20

Kubak , • [porówn. iac. cupa 2{.
Kumuł, • [porówn- rurk. kumla' rodzaj sieci 2[.
Kurciański, • jod kurciana, dworskiego żołnierza u Wołoszy 2|.
Kutel , dodaj: [intryga; czesk. kuiiI, cf. kulili; ros. Kyryn 2).
Łaeiianek , dodaj . (z /ae. lagena , 8cflfl 2|.
_ _ y„.., Ladon , • [u Długosza, bóg wojny, znany też na Rusi,

porówn. Ad. Hoss. Il;Ui kx jhaj' • idż do licha. Łado, bogini opiekunka dzieci na Lilwie, nieznana Sło-
wianom, zalo w slarorusk. ja4i ' małżonek , a lud podgórski j.oląd zowie weselne pieśni ładkaniaroi.
Linde pomieszał dwa wyrazy. 2(.
przędz. 1 wiersz 1 z dołu, po słowie Łęt , dodaj: [porówn. łatka- lalka 2J.
14 z góry, • Linkiir , • [z greckoiac. lincurium 2|.

dołu,
góry,

Sir. 649 przędz. 2 wiersz 20 z g6rv, po sJowie Litwa, ioioy. (/«/. Leluwie ■ nizowie, od leiia< dolina i si/fftj tu-
wif. Poll. Commenł. II, 12—2].
» 6S0 przędz. 1 wiersz 12 z góry, » Liwonia , » [od Liwów lub Libów ludu ozudzkiego 21.

• 654 • 2 » 10 » > Łogosz , • [z weg. koń na biczowniku, tin Scipferb; poruwn.

weg. loigu < dyszel 2].

Sir. Ib przędz. 2 wiersz 5 z
,40 . . . 2 z

negiare. Dti Cange IV,
43 przędz. 2 wiersz 21 z

Jungm.

OJ » 1

57 . 2

68 . i

112

158 . .

157

1C6 . .

[Sckrcgcl 2]
168 przędz. 2

ter 2|
178 przędz.
219
254 . .
256 . .
556 » »

^apel 2].
545 » »
456 . 2
507 . .
561 . 1
565 . 2
cf. pilad

1

1

■18
27
15
20

20
15

9

7

24

5

27
16
42

dołu ,
góry,
408 -
góry,
dofu,

DO TOMU Ulgo.

po s/owie Macliram , dodaj:
• Manizowaó, »

góry,
do?u.

góry,

dołu,

góry,
dołu,
góry,
dołu,
góry,

dołu,
góry.

choraj. pelati 2|.

70 przędz. 1 wiersz 18 z dołu,

486 .2 . 26 z góry,

486 ... 52 .

570 .1 . 2 z dołu.

Mardosz ,
Masłek ,
Mateolog,
Mędzelan ,
Mikuś ,
Młost,

Morza ,
Cresc. 508.

Możeniec ,

[z tvr. mabrama • ,<:!/rfori!/m. Men. I, 1622 — 21.
[z iredn. fac. nrianezare ■■ conlreclare ; wlosk. ma-

|mardacz, Sc^nififiBcMcr 2],

[rzemieślnik z ojca 2],

[matacki teolog 2],

\ob. Mezelan 2).

[maiopoUk. prysiuda , figura w tańcu 2|.

[łakotka ; czesk. mis, mlsota = DiafdłCll, Siafc^mcrf.

[Lląd , powinno być Smorza ?|
(gndec , bie gaiiUmit 2J —

§. Choroba owiec ,

[utrapieniec, potępieniec; cin ©cplagtcr, 5»erbamni=

Muclira , • [ros. 5io.\pa = frcnzel 2].

Nadkowek, . [przyczynek do kucia 2[.

Namentaniec , dodaj: [porówn. hc. demens, incnte captus 2].

g. b) dodaj: [Naniiotek, rąbek, płótno cienkie; (s^lcterlcimi'f.l1& 2[.

Niesokor, « [Sokor qu. v., czarna topola, poptilus niger , Sc^reorse

Nikołaj. . [Adde. Ś. Nikołaj pustynny. Fund. 25, oh. Pustynny 2].

Odegnaó, f. dodaj: [odzenie cz. dok , Odgonić 2],

Odzenid , . [mylnie urobiony infinil. znm. Odegnać qu. v. 2],

Opaśnica , . [przepaska , se7nic!7icla , (EĄiiirjf 2|.

Opiłać , • [wygładzić, zadośćuczynić; nu^glcicteti , (jcinigtljnn ;

DO TOMU lVgo.

Peć , dodaj: [lylko negalhe Niepeć u Podhalan < ń\ehlv! o 2],

Protopop . . . pop, dodaj: [dziekan, ciii Sc^innt 2[.
Protomęczennik . .. protomartyr , dodoj : [epitet ś. Stefana 2|.
Przepój... zbytnie, dodaj: [przepijanie, 3llt''"fctl -\-

DO TOMU \ąo.

54

85
1-29

200

515

576

» 1 . 26 z góry, •

Siał. CLV b. Roluli Judaeorum, libri
tradiliones Hebraeorum. Dii Cange V, 1
przędz. 1 wiersz 22 z dołu, Roxolanka
napisanych przez Szym.
przędz. 2 wiersz 9 z dołu, po słowie

. . . 26 .
psjT. ' rzad , tribus , a wyraz ten tu nie
przędz. 2 wiersz 21 z dołu, po słowie

, 1 . 24 .
liczb. 885. dodaj: [g. Trans}. W hucie
dają; te krople hutnicy zowią szlirami
przędz. 1 wiersz 10 z dołu, po słowie
obmeii 2[.

Rodał , dodaj: [z niein. 9?cbcl , SJrłkl; śrcdn. lac. rodale. Łask.
legis Mosaicae, et Talmudium, seu explicationes ejusdem legis juxta
517 — 2[.
. .. zam. elegii jednej popraw: pieśni na wesele Bartł. Zimorowicza

dodaj : [wadol ; z rusk. rozdił 2[.
§. . [Rozrada właściwie rozrad; ros. pospali, Etym.

Rozduł,

Rozrada .

należy 2[.

Sęcina, dodoj: [myłka druku tam. Secina qu. v. 2[.

'Slera , "Szlera , "Szlira dodaj: [gruczoły, 5)rufen 2] wiersz 20 po

śklannej , jakoby krople dzdżowe w tygle na materyą częstokroć spa-
abo wrzodami. Torz. Skl. 74. Slafcii, Sdiifnrcn, ob. Wrzód. 2].
Spiańczyć się dodaj: [udawać pijanego, ben Setruilfcncil nat|'

Str. 381 przędz. 2 wiersz 12 z góry, » Spiła, Szpila §. Fig. Ir. dodaj: ['Szpila, z niem. Spfe! ; staro-

czesk. śpila ; szyderstwo, urąganie; Społt, S)0^\t. Uczynieni jesmy przekorą sąsiadom naszym, szpilą i po-
śmiewiskiem tym, "ize w okolicy naszej są. Psait. Mułg. 78, sir. 4G — 2|.

> 493 przędz. 2 wiersz 28 z góry, po sfowio Stygar, Stygier, Sygor, dodaj: [w górn. nadzorca nad robotnikami

1 hodowlami; Der Steiijcr , ciii bet einer ^i^t DefinMiśer uerpili^teter Ścbiente, luclt^et Me nai)^e Sliiffitfct iifier
Cie 3lrl>citei- imD Dic 3)er()iicbaubc Ijat 2|.
» 752 przędz. 1 wiersz 1 z góry, po słowie Trzust .... dodaj: | porówn. rusk. tristie ■ bagno , błoto; Sirnipf,

DO T0.V1U Vlgo.

» 12d przędz. 1 wiersz 19 z dołu, po słowie Ułannik , dodaj: [Złannik , Złajnik qu. v. 2).

• 284 • . ■ 23 • ." Więcierz .... dodaj: [Linde miesza wiecierz z wierszą, lecz to jest

(Cifcftrciife a tamto Stromfptb 2|.

> 518 przędz. 1 wiersz 30 z góry, ■> Wieża wiec; dodaj: [slarorusk. BejKa > namiot 2); cf. Etym.

[wiązać 2(.

• 340 przędz. • » 19 ■ ' Wismar .... Krom. 33. dodaj: [niebyło żadnego polskiego .\iecia Wi-

zimicrza 2[.
» 342 przędz. 2 t 16 z dołu, e Witpaclier ... dodaj: [2Bicbeba(§, wieś pod miastem Weisenfcis

w pruskiej Saxonii, słynie z uprawy wina. Zndler. Gr. volhl. UniversaUex. LV, 1859 — 2|.

• 417 przędz. 1 wiersz 22 z dołu, po słowie Wskonać dodaj : [';;. dok., zwyciężyć , przemódz ; ultcrtvinbctl , ftfgeił ,

ob. Konać 2|.

> 458 przędz. I ■ 11 » » Wybrzuszyć. ... c/oJo/; [dobyć, s/cin^t ; porówn. ros. 6pocHTb'Cisnąć 2|.
» 596 • 2 • 5 1 » Wysierbnąć .... _/«(/«//., dodaj: [Wysi.jrbjć niedok., oh. Sierbnąć, sier-

bać; wysmektać , niief(^liirfeii 2]

• 623 przędz. 2 wiersz 14 » » Wyszokrajoa .... " [złodziej mienia publicznego, ein 3Jenilitreiifr

nm Stnot^gutc 2(.
■ 716 przędz. 1 » 15 z góry, » Zachcyk , dodaj: ob. Zechcyk 2[.

I 728 . . « 27 » « Zacisz .... (zaczaiwszy się cichoj. — §. dodaj: [Zacisze; rusk. za-

•lyszie, woda cicho slojąi^a , głębia; cine JBJnIFmiiitiefc , jłidftc^cnbe^ 2Ba|Tct 2[.

• 738 przędz 1 wiersz 17 z dofu, po słowie Zaderwisiy, doduj : [a, e, ztwardziały, trwały; abijcbdrtet, fcfł ; porówn.
rusk. zaderwity • skrzepnąć 2[.

. Zaić sic.... Rej. Posl. LII 4. dodaj: [myłka druku zam. Kaić się

• 763 przędz. 2 wiersz 26

(yM. V. 2|.
. S90 przędz. 1 • 21 z góry,

CTT.iih = cień 2|.
■ 937 przędz. 2 wiersz 17 z d-iłu,

baś Srcmieiibc 2j.

• 969 przędz. 2 wiersz 4 •

. gyo ... 8 . •

. 993 ... 29 .

iniice bctrcjfciib , ob. Duchna 2
. luli przędz. 1 wiersz 1 •

Giez 2[.

• 1024 przędz. 2 > 14 z górv.
.1026 . . . 23 z dołu,
. 1078 . 1

Zaścienie .. . . Bihl. Gd. dodaj: [ad radices monlis. Yulg.; EccI. ctHb,

Żaz, dodaj: [u, w., zeg, żo^ ; bdfJ SteiiHCii , bcf Sraiib ; serb. a;c;Ka.

Zbigniew, a, »»., dodaj: [Zbygniew 2|.

Zdreby dodaj: [plar. ob. Zrąb; — §. 2). Kleć , cin SfllfengeftcU 2[.
Zducliny, • [a, e, od zdueiiny, duchny, nocnej czi(>ki, bic Sac^t-

Zegzić.... zapalić, dodaj: [przez cięcie gzu byJło rozkomosić , ob.

i,'ory.

Zerebie . . . . dodaj: [Żerebie . ob. Źrebię 2(.
Ześoiiina blach.ł.... Dudz. 51. dodaj: [rost. xecTb > blaclia 2|
ZlisiaJ!?''- dodaj: [Verb. mel. liszijów dostawać, flci^ftig IPerbClI. Ciało
jego zliszajało. Tam. Ust. 19. Linde pomieszał je z Liszeć qu. i'. 2|.

> 1137 przędz. 2 wiersz 23 z góry, po słowie Żołsiks , dodaj: [ab. Tołsika 2).

.1142 . B . 9 . . Zoniici krost, d>lij: |vielr4iii ospa, -JSiiiDfiUlicril 2j.

■ 1142 • . . 13 • Zirzi, Zarza • [Ecr.l. :c.ipw, fulgor, ^0(>'.\ spleiiljr 2|

Zaczęło drulowac dnia 41. paidiiernika ISo!).\ Lkońcionu dnia lii. sieritnia 1S6i.

Pod iiiriijttem WojciiTlin Alnuirckip|co tipriyw. diieriawcij drukarni,
składali : it'au;ni,>(iV<; Patutki ,
Aleiandtr Sliranowtci.
Odciskil oa prasit po«pio5tncj: Teodor Kr%yianowikt.

DOMÓWIENIE.

w niniejszym, szóstym i ostatnim tomie słownika dostrzeże uważny czytelnik bardzo
liczne różnice od wydania pierwszego. Dokładaliśmy bowiem starań w przepatrywaniii Lin-
dego rękopismu, który co do tycb głosek jest zupelniejszy, i wszystkie zmiany jego i do-
datki włączyliśmy do textu. Są one pod następującemi słowami:

Wybić, wybiedz , wybieglosc , wybielić, wjbierać, wybieralny, wjbor, wybornosć, wyborowy, wy-
brać, wybraniec, wybryzgnąć, wyć, wycblefiać, wychłodzić, wychód , wychodny, wytliorzeć, wychwy-
cić, wyciągnąć, wyciec, wyciekać, wycierpieć, wycisnąć, wyczerpnąć, wyczyścić, wydać, wydrapać,
wydziergnąć, wydźwignąć , wygadać, wygładzić, wyłudziciel, wygnać, wygoda, wygrabać się, wygrabki,
wygrać, wygryźć, wyjadać, wyjechać, wyiścić , v\yka, wykątsć, wykaz, wykład, wykłóć, wjkop, wy-
kopcić, wykraść, w\krazyć, wykręcić, wykrzyczeć, w\kupić, wykupiciel, wylać, wylądz , w\lecieć.
wyleczyć, wyleźć, wylot, wyłowić, wyłożyć, wyłożony, wyłuszczyć, wyniaglować , wymarzuąć, wyn.a-
zać , wymiąć, wymieniacz, wymierzyć, wymieść, wymiot , wymknąć, wjmodlić, wymckrzyć, wymordc-
wać , wymorzyć, wyiiiówcczka , wymówka, w)m\ć, wymyty, wjmyślnica , wymyślność, wymyślny,
wynieść, wynosić, wynudzić, wynurzyć, wypadać, 1) wypaść, 2) wypaść, wypełnić, wypis, wypłacić,
wypłakać, wypłatny, wypłatność , wypleć, wypleszczeć, wypłynąć, wypływ, wypolerować, wyprawny, wy-
prótek , wyprowadzić, wyprządz, wyprzeć, wypukać, wypuścić, wyrąbać, wyraz, wyrazić, wyraźny,
wyrób , wyrobek , wyrobić , wyrodzić , wyroić , wyrównać , wyrozumialność , wyrządzić , wyrżnąć , wy-
rzygnąć, wysad , wyście, wysiedzieć, wyskoczny, wyskoczność, wyskoczyć, wyskok, wyskrobać, wy-
skrobek, wyskronąć, wysławić, wysłuchać, wysłyszeć, wysługa, wysmuknąć, wysmukły, wysoki, wyso-
kość, 1) wystać, 2) wystać, wystąpić, wystawa, wystawniczek, wystawny, występny, wystroić, wy-
strój, wystrugać, wystrzał, wystrzelać, wysunąć, wysuszyć, wyswobodzić, wyszczypnąć, wyszczyp, wy-
szyć, wyszydzić, wytargać, wytępić, wytępiciel, wytknąć, wytoczyć, wy torować, wyłrawiciel, wytrząść,
wytrzeć, wytrzepać, wytrzeszczak , wytyczny, wytyczne, wyuczyć, wywartować , wywić, wywichnąć,
wywiedzieć,' wywieść, wywód, wywodny, wywrócić, 1) wyżąć, 2) wyżąć, wyzdrowić, wyżedz, wyznać,
wyznaczyć, wyżrec, wyźrzec, wyzwać, wyżyć, wyżygot, wyżywić, wzbronić, wzbudzić, wydać, wżdy,
wzgarda, wzgardliwy, wzmiotać, wzmocnić, wzmódz, wznieść, wzrost, wzwysz, x, z, za, ząb, żaba,
zabawa, zabawny, żabi, zabić, żabie, zabiedź, zabielić, zabój, zaboleć, ząbr, zabrać, zabrnąć, zabro-
nować , zabytek, żęć, zachcieć, zachęcić, żachliwy, zachłodzić , zachód, zachopić, zachować, zachowa-
my, zachudzić, zachwaścić, zachwostać, zachwycić, zachwalić, zaciąg, zaciągnąć, zacichnąć, zaciec , za-

cieWość, zaciemnić, zacienić, zacisnąć, zacisze, zaćmić, zacząć, zaczątek, zaczepić, zaczepek, zaczepnik,
zaczernić, zaczernieć, zaczerpnąć, zaczerslwieć , zaczuć, zaczynić, zaczytać, Jzadać, żądać, 'zadatek,
łąd/o, zadmuchnąć, ządność, zadra, zadrzeć, zadum, zadusić, żądza, zadziać, zadzieJać, zadzieriawić,
zadzwonić, zagadać, zagaić, zagaisko, zagaj, zagasić, zagędnąć, zagęścić, żagiel, żagiew, zagłada,
zagJuchnąć, zag/uszyć, zagnać, zagon, zagorzeć, zagościć, zagrabić, zagrodnik, zagrodzić, zagrodziciel,
zaąrześć, zaigrać, zaimkowy, zając, zająć, zajad/y, zajady, zajechać, zajęczy, zajeść, zainteresować, za-
kał, zakamienieć, zakąt, zakaz, zakazać, zakis, zakląć, zakład, zakładacz, zakładka, zakłóć, zakluć,
zakonny, zakręt, zakręlny, zakroić, zakropić, zakryć, zakrytość, zakrzyczeć, zakuć, zakup, zakupicicl, za-
kupny, zakurzyć, zakusić, zakwas, zakwasić, żal, zalać, załączyć, załamać, zalążek, zalecieć, zaledz,
zalenić, zalepić, zaletować, zalewka , zalinijować, żałoba, żałoLliwy , żałobny, załóżki, żałosny, zalot,
żałować, założnica, zafożnictwo, założniczy, założnik, załużyć, załupać , zamach, zamącić, zamądrzeć,
zamarszczyć, zamarznąć, zamaszysty, zamazać, zamęczyć, zamek, zamęt, zamiatalny, zamienić, za-
mieść, zamierzać, 1) zamieszka, tJ) zamieszka, zamieszkać, zamilczeć, zamknąć, zamoczyć, zamorzyć,
zamotać, żarnowa, zamówić, zamrozić, zamrzeć, zamścik, zamurze, zamydlić, zamysł, zamyślić, za-
nieść, zanokcica, zaobłoczyć, zaoczny, zaokrąglić, zaostrzyć, zapał, zapalczywy, zapalić, zapalnik, za-
pamiętały, zapamiętalec, zaparzyć ,"- zapas, zapaść, zapchnąć, zapełzoąć, zaperzyć, zapić, zapiec, zapie-
cnik , zapieczętować, zapis, zapisać, zapłacić, zapłakać, zapłata, zapleść, zapleśnieć, zapłomienić ,
zapłociny , zaplunąć, zapłynąć, zapoić, zapomnieć, zapomin , zapomniały, zapomożyciel , zaporka ,
zapowiedź, zapowiedzieć, zapozew , zaprawa, zaprawić, zaprosić, zaprosiciel, zaprosiny, zaprószyć,
zaprząż, zaprząść, zaprzątnąć, zaprzeć, zaprzeczyć, zaprzedać, zapstrzyć, zapusty, zapuścić, zapu-
stek, zapylić, zapytać, żar, zarąb, zarębić, zaraz, zarazić, zardzewieć, zaręba , zaręczać, zaręko-
wać , żarliwiec, żarki , zarobek, zarobić, zarobnik, zarobkowy, zarodny, zaronić, zarościć, zarosnąć, za-
równać, żartki, zarumienić, zarwać, zarwan, zarżeć, zarżnąć, żarzyć, zasad, zasadca, zasadliwy,
zasadzić, zasadzka, zasapać, zaschnąć, zaścianki, zasiać, zasiadacz , zasiadłość, zasiąść, zasiedzieć,
zasinić, zasinieć, zaskoczyć, zaskomlić, zaskrzeczeć, zaskrzypieć, i) zasłać, 2) zasłać, zaślepić, zaśle-
pnąć, zaślepicie!, zaśHnić, zasłodzić, zasłonić, zasługa, zasłużyć, zasłyszeć,- zasłynąć, zasmarować, za-
śmiać, zasmolić, zasnąć, zasolić, zaspać, zaśpiewać, zastać, zastanowić, zastąpić, zastawa, zasiekać,
zastęp, zasfępik, zastraszyć, zastronnik, zastronny, zastrugać, zastrzał, zastrzelić, zastuknąć , zasuć, za-
sunąć, zasuszyć, zaświadczyć, zaświecić, zaświsnąć , zaszczawić, zaszczeknąć , zaszczerbić , zaszczycie,
zaszczyt, zaszumieć, zaszybić, zaszyć, zataić, zatępić, zatęsknić, zatęiyć, zatkać, zatlić, zatłuc, zaiłu- |
mić, zatoczyć, zatonąć, zatop, zatopić, zatorować, zatora, zatrąbić, zatracić, zatrudnić, zalrzepać, za-
trzeszczeć, zatulić, zatwardzieć, zatwierdzić, 1) zatworzyć, 2) zatworzyć , zatyczyć, zatyczka , zalym , J
zatyczański , zaułek, zawada, zawadzić, zawał, zawiać, zawiadać, zawiadomić, zawiązać, zawiązek, za- ]
wić, zawiędnąć , zawiesić, zawiesisty, zawieszczyć , zawietrzyć, zawiew, zawięzić, zawisny, zawładnaj
zawód, zawodny, zawora, zawornik , zawoszczyć, zawoźmk, zawożny, zawrócić, zawrót, zawru-
togłowny, zawrzeć, zawsze, zawyć, zajrzeć, zajść, 1) zażąć , 2) zażąć, zażalić, zażałować, za- |
żedz, zażegflcz , zazimować, zaznać, zażółcić, zazwać, zażywacz, zażywić, zażywny, zbrodnia,
zbrodzień , zb^ioić, zbroja, zbrojownia, zbrojownik , zbrojny, zdrapać, zdrów, zdrowie, zdrowie,
zdrzasnąć , że , zębaty, zędra, żegać , zeznać, żelazny, żelazo, żelazko, żelazoier , żelozce , żcleźnik , ■

zefw , zemknąc, zemsta, zeprzeć, źerowny, żerowy, źerstwo, żerwisko, zerwać, zeszyt, zezek , zgadnąć,
zghdzić, zgJodniałość, zgodzić, zgorzeć, zgorzałość, zgorzelisko, zgotować, zgrać, zgrzebacz, zgrzebio,
ziarnisty, ziarno, ziarnować, ziębić, ziębnąć, ziele, zieleniec, zielony, zielsko, ziemia, ziemny, ziem-
ski , ziew , ziewacz , ziewaczka , zima , zimno , zimny , zionąć , źle , ilóh, żłobkowaty , zfocić , zfoczyńca ,
zfoczynnica , złodziej, złomówca , zlorzecznik, złość, złościć, złośliwy, złośliwość, złośnica, złotarz, złotko,
złotnik, złoto, złolocisawy, złoty, złowiarek, złowierny, zmlja , żmij, zmora, zmorzyć, zmrużyć, imu-
dzin, zmuleć, zmurek , znać, znaczny, znaczyć, znagła, znajomość, znieść, żniwo, znoić, znośny, zób,
zobać, zofa , żołądek, żołądkowy, żołądź , żółć, żołnierski, żołnierstwo, żonaty, żonokupca, żoraw ,
zrąb, zrąbać , zręczność, zręczny, zroczysty , zrok, zrządzić, zrzałość, zrzebię, 1) zrzec, 2) zrzec,
zrzęda, zrzenica, zrzetelny, zrzódło , zradzić, zupełność, zupełny, zużelica , zwać, zwara, żwawość,
zwiędłość, zwierciadło, zwierz, zwierzątko, zwierzę, zwierzęcy,- zwietrzeć, zwycięztwo, zwycięży-
cie!, zwyciężyć, zwyczaić, zwyczajowy, zwyczajowiec, zwyczajność, żyć, życie, życzliwość, życzyć, żyd,
żydówka, żydowski, żyję, żyła, żyłować, żyntyca , żyś, żyto, żywić, żywiciel, żywiczka , żywię, ży-
wnie, żywność, żywo, żywot, żywotność, żywotny, żyw, żywy, żyznorodny, żyzny, zżonąć, zzywacz.

Zwracaliśmy też sami baczność na usterki lub niedokładności autora , i to co się nam
w lej mierze stosownem wydawało dokładaliśmy w nawiasach. Tego rodzaju dodatki znaj-
dują się przy następujących słowach:

Ubiedz , ubogi, uciec, ujście, ukla, 2. ukrócić, 2. ul, ufam, ulapka, uloga , ulowaty, um, uro-
czysko, urzec, uszak, w, wądół, wąpie , wapowiec, wapno, Wardęga, warkocz, wartki, wartny, Wa-
wrzyniec, wbrzeże, wchodowy, wegnać, węgorz, 1. wełna, werteb , westyarnia, wezele , wezrzeć ,
wiarko , wiatek, wibracya , wid, widowe , wiednia, większyć, wielbłąd, wielki, 1. wielkook , wielo-
stronny, wieluczki , wienek , wieś, wilkołek, 2. winnik , wiochna, winsna , wirozab, wirydarz, wisła ,
witeź , władysław, włóczebny, włus, włusianin , wojciech , wojennik, wojłok, wołga, wołoski, wołosza,
•wołynianka, woroszyć, wożę, woźnica, i. wrona, 2. wrona, wpaniły, 2. wrzcć , wrzeciennica , wrze-
pić, wsparnąć, wstrzemięźliwy, wszy, wtryskać, wybić, v;ygnać , wyiścić , wyjście, wymaglować, wy-
pior, wypłyć, wyrobniczy, wyroić, wyrżnąć, wyrzynki, wyście, wyskać, wysonować , wywartować, 1.
wyżąć, 2. wyżąć, wyżygot , wżdy, wzegnać , x, z, ząb, żabi. ząbr, zachałem , żachliwy, zachopić, za-
chwostać, zaduma, żagiel, zagnać, zając, zajady, zakaszubić, zakluczyć, zakrulić, zaleszczycki, załupek,
zamatorzały, zaplądz, zapole, zapolnica, zapołuoz, zapozew, zarąbie, zarząlek, zarzęzać, zasapać, za-
szczawić , zaszczerbić, zatyszański , zawięzać, zawiew , zbarać, zbór, zbroja, zdobradziwów , zdrój,
zdrów, zdrzasnąć, zdżyć, żebro, zędra , żegadło , zegnać, żeńczyzna , żenicb , żerzec, żerebie, zez, ze-
zula, Zgorzelec, zgotować, zgrzytnąć, ziemia, zima, zjarać, zjazd, zjeść, zlegować , żłod, zmowiny,
zmulić, zoła , żoraw, żonąć, zrok, zrzasnąć, żrzebie, zrzenica, żrzódło, żubr, zucek , żuczek, żuk, żu-
ława, żupa, żupan, żur, zwara, żwer, żwerowaty, zwoleny, zwoleństwo , zwolić, zwono , życzkowy,
żyd, żyła, zżonąć. W uzupełnieniu zaś na str. 1222 dodano: ułannik , więcierz , wieża, wismar,
witpacher, wskonać, wybrzuszyć, wysierbnąć , wyszokrajca , zacbcyk, zacisz , zaderewisty, zaić się, za-

Słownik Lindego wyd. i. Tom VI. 154

ścienie, ial, zbigniew, zdręby , zduchny, zegzic, ierebie , ieściana blacha, zliszajeć, 20/stka , iorni-
ca , zorza , zarza.

Tym sposobem wywiązaliśmy się z zadania któreśmy sobie w przedsiębierstwie niniej-
szcm założyli. Publiczność otrzymuje dzieło Lindego w całości i organizmie takim, jaki
mu autor sam nadał, w szczegółach zaś z licznemi sprawdzeniami powołanych przykładów,
z poprawkami mnogiemi i dodatkami. Pisownia w niem zmieniona została na te, jaką
Dcputacya Towarzystwa Przyjaciół Nauk za najstosowniejszą uznała i według niej uporządko-
wano wszystkie wyrazy. Otrzymuje publiczność to dzieło sześć set kilkanaście arkuszy druku
obejmujące, odbite w dwóch tysiącach exemplarzy na papierze dobrym i trwałym, dru-
kiem bez porównania dogodniejszym niź ten jaki był w pierwszem wydaniu , a inimoto ce-
na dzieła jest tak niska , że arkusz jeden mało co nad 3 krajcary przypada , podczas gdy
wydania pierwszego, ostatniemi czasy, arkusz jeden po 20 krajcarów płacono. Ułatwiona
przeto zostaje każdemu sposobność obeznania się z bogactwami mowy ojczystej dla dalsze-
go jej i coraz gruntowniejszego uprawiania. Jakakolwiek jest w tem zasługa, nie wątpimy,
że ją wdzięcznie uzna sam naród , bo pochodzi ona w ostatniej swojej przyczynie od tego,
który jak niegdyś Lindemu pierwszą myśl , zapasy xiąg swoich i środki matcryalne do wy-
dania dzieła j)()ddawał, tak tez postawił Zakład w możności zajęcia się, między innemi,
poprawniejszem i zupełniejszem tegoż dzieła wydaniem.

Jakoż pierwsza zaraz wiadomość o tem przedsięwzięciu przejęła naród radością , i z naj-
odleglejszych stron naszej ojczyzny wyczytywaliśmy tak w pismach publicznych jak i w li-
stach wprost do nas nadsyłanych przychylne oświadczenia. ^Yszakże jak to bywa gdziein-
dziej, tak też zdarzyło się i u nas, że się znaleźli tacy, którzy bądź z osobistych uprze-
dzeń , bądź z wrodzonej lekkomyślności i chętki popisywania się z lada wiadomostkami ,
wrażenie [trzychylne zatrzeć lub przynajmniej zmniejszyć usiłowali , puszczając w obieg
mylne wieści. Głoszono tedy po Gazetach , to że o należytem wydaniu Lindego słownika
nikt tu szczerze nie myśli, to że nie uzupełniać lecz skracać go zamierzamy. Nimeśmy
druk rozpoczęli, winiono nas, że uicrozpoczynaniy '), a gdyśmy druk kończyli winiono nas
żeśmy go rozpoczęli *). Nie byłoby w tem nic tak bardzo dziwnego, jeśliby jeden lub
drugi z rodaków odleglejszych , nie dość obeznany z miejscowemi naszemi okolicznościami
poddawał w dobrej wierze myśl Zakładowi , lub nawet w inił go o to , że nie zawiązał do-
tąd u siebie Towarzystwa uczonych, nie otworzył publicznych odczytów w swych salach,
nie zajął się edukacya narodową, wykładem popularnym dziejów ojczystych itd. itd. ; ale

') Gazeta warszawska z roku 1853. numer 204. Koresju.ndoncya ze Lwowa.
") Gazeta warszawska z roku 1861. numer HI. KoresponJcntya ze Lwowa.

gdy który z tych, co wlasnemi oczyma patrzał na stan oblężenia, pod którem niniejsze wy-
dawnictwo rozpoczynano; co zna dokładnie i koleje, jakie dotąd przechodził Zakład, i jego
dotychczasową prowizoryczność, gdy który z tych mówimy, po dziennikach warszawskich
lub innych podaje górolotne projekta , a tern co się robi w Zakładzie ze wzgardą potrąca,
niepodobna jest, nie widzieć w artykułach takich jeśli nie co gorszego, tedy niesłychanie wy-
górowaną chętkę, przed nieświadomymi właściwego stanu rzeczy czytelnikami, uchodzenia
za wielkiego człowieka.

Nie wdając się w szermierkę z takimi ichmościarai pospieszaliśmy z Lindego wyda-
wnictwem ile tylko drukarnia zakładow'a nadążyć mogła, i mimo ubytku osób które nam
pomagały, doprowadziliśmy je bez przerw żadnych do końca. Niech je sadzi dziś jak kto
chce, czyn sam mówi za sobą; a ci, którzy i teraz jeszcze z tegoż rodzaju zarzutami
ustnie się popisują , znaleźliby dostateczną dla siebie odpowiedź w przedmowach naszych do
tomu pierwszego i drugiego , gdyby je uważnie odczytali.

W pierwszej z tych przedmów zamiar właściwy naszego wydawnictwa wykładając nad-
mieniliśmy takoż między innemi o tomie dodatkowym do Lindego słownika , który stanowić
będzie dzieło dla siebie , i nic nie ma spólnego z zaciągnionemi dotąd przez nas obowiąz-
kami. Dziełem takiem zajął się p. Jan Wagilewicz i dotąd zebrał już z przeszło czterdzie-
stu autorów , po większej części dawnych , słowa nieznachodzace się u Lindego. Przystą-
pi on wnet do późniejszych wzorowych pisarzy, opracowując rzecz całą ze stanowiska na
jakiem dziś słownikarstwo stanęło. Praca ta potrzebuje czasu i sprzyjających okoliczności ;
a gdy szczęśliwie ukończoną zostanie , Zakład nie odmówi funduszu do jej ogłoszenia ,
o którem to przedsięwzięciu i warunkach nabycia dzieła owego publiczność w swoim cza-
sie zostanie zawiadomiona przez pisma peryodyczne.

W zdaniu sprawy z całego ciągu pracy, które Linde na początku niniejszego tomu
umieścił , załączone zostały recenzye jego słownika z Gazety literackiej halskiej i innych
dzienników zagranicznych , jak się takowe kolejno pojawiały. Recenzya tomu VI ukazała
się w pomienionej gazecie dopiero w roku 1815, i w zdaniu sprawy samegoż Linde-
go umieszczoną być nie mogła. Uzupełniając tedy szereg sądów przez uczonych cudzo-
ziemców o dziele tem wydawanych , a znajdujących się w tomie niniejszym na stronicy 24
i dalszych, dajemy tu pomienioną recenzye Gazety halskiej ') w wiernym przekładzie.

• Oto leży przed nami ukończone już dzieło wyborne którego tom pierwszy ukazał
się w roku 1807 a oceniony był przez nas w Powszechnej Literackiej Gazecie z roku 1808
numerze 555 i następnych ; dalszych tomów wyjście oznajmiliśmy w dodatkach tejże ga-

* ) Allgemeine Literaturzeitung vom Jahre 1815 Halle und Leipzig. 4 Band. Ergaazungsblatt No 71. Ju-
nius 1815. Ausliindische Spracłikunde.

154*

li

zety (Ergdnzunys-Blall) mianowicie w numerze 138 z roku 1810 i w numerze 126 z ro-
ku 1811, a oznajmili z zupefnem uznaniem wysokiej zasługi którą p. Linde pofożył tak
układem stosownym tego bardzo ważnego i pożytecznego dzieła , jako leż i jego wykona-
niem wybornem. Tom ostatni jest właśnie dzieła tego koroną.

Dośćby było podać tylko wiadomość o ukończeniu dzieła tego , aby wszystkich przyja-
ciół nauki , a mianowicie językoznawstwa , wszystkich przyjaciół narodu polskiego pobudzić
do jednogłośnego złożenia autorowi radosnych powinszowań i dzięków najczulszych. Jakoż
donoszą właśnie pisma publiczne że w Warszawie ukończenie tego dzieła szczególną uro-
czystością uczczono. I słusznie, albowiem uroczystość to prawdziwie narodowa, widzieć
w zupełności wzniesiony taki narodowy pomnik, który chociażby naród zaginął, już sam
zdołałby mu zapewnić miedzy ludami miejsce zaszczytne. Duch narodu żyje w jego mo-
wie ; duch narodu z jego mowy promieni i z takiego słownika narodowego przelewa życio-
dawcze ciepło w naród, którego język żyje, i do tem dzielniejszego życia zostaje pobu-^ '
dzony. Słownik taki jest pomnikiem który trwać będzie w pamięci ludzi tak długo, jak
długo ci zajmować się będą płodami nauki i umnictwa. Jak w starożytnych Tebach egip-
skich z pośrodka gruzów brzmiał harmonijnie posąg Memnona , skoro go promienie wscho-
dzącego słońca dotknęły, tak z pośród zwalisk swojej ojczyzny w czasie burz politycznych,
które i państwom i samejże oświacie zagładą groziły, wzniósł się na najmocniejszej podstawie
z niezalartemi nigdy głoskami ten oto pomnik, aby nietylko wieczyście trwał ale i wpły-
wał zbawiennie na dalszą ojczystego języka uprawę. Właśnie leż wschodzi słońce dla nie-
go: zapewnione bowiem zostało polskiemu narodowi przez szlachetnych władców niczem
nie ścieśnione używanie mowy ojczystej. Uprawa jej dalsza i posuwanie do najpiękniejszej
harmonii na podstawie stałych i dobrze rozważonych prawideł zależy odtąd od wzorów
w tem narodowem dziele uwiecznionych i od usil(jwań królewskiego Towarzystwa Przyja-
ciół Nauk warszawskiego.

Dzieło to wyborne niepolrzchuje zachwalania, albowiem głos powszechny ozwał się za
niera. (Autor w przedmowie swojej do ostatniego łomu wydrukował wszystkie recenzye swe-
go dzieła w pismach publicznych ogłoszone , chcąc przeto dać niejako bistoryę jego , i prze-
gląd wszystkich szczegółów, które przez recenzentów zatwierdzone zostały lub podpadły za-
przeczeniu). Mnóstwo uczonych akademij obrało p. Lindego swoim członkiem w nagrodę
piękną tego wielkiego dzieła, które wszakże minio to jeszcze bardzo znacznego wsparcia
potrzebuje.

Dla tcjto przyczyny wypada nam [trzy zawiadomieniu o ukończeniu dzieła tego wyło-
żyć jak najtreściwiej zalety jego dla wszystkich tytb , którzy z układem jego bliżej obzna-
jomieiii nie byli , lub którym łukowy wypadł z pamięci.

Dokładność, gruntoWność i jasność są kresem, do którego usiłowania każdego znako-
mitszego sfownikarza zdążać powinny. Jak dalece i w jak szczęśliwy sposób p. Linde cel
ten osiągnął, o tern przekonywają nas leżące przed nami tomy jego dzieła od pierwszego
do ostatniego z coraz większą widocznością. Wzorowa dokładność w zebraniu wyrazów
uderza na pierwszy rzut oka, skoro najlepsze dotychczasowe słowniki ze słownikiem jego
porównamy; żaden bowiem z nich ze słownikiem p. Lindego zgoła się mierzyć nie może.
Jasność dzieła tego okazuje się najbardziej w określeniu znaczenia wyrazu i w uporządko-
waniu wszystkich znaczeń jego. Nie łatwe to jest zadanie wszystkie odcienia znaczeń wy-
razu zestawić obok siebie tak , iżby się wzajem pojaśniały ; podać szeregi pojęć w następ-
stwie takiem jak się najbardziej z sobą stykają, schwytać zwyczaj powszechny mówienia
w jego najistotniejszej różnicy i związku. Ile w tej mierze zdziałał p. Linde wykazano to
już dowodnie częścią w naszych wyżej wymienionych , częścią w obcych recenzyach. Każdy
baczniejszy rzut oka na to dokonane dzieło wykrywa ogrom trudów, które p. Linde dla swo-
jej ojczystej mowy podjął, składając w nich niejako ofiarę: ofiarę głębokiej nauki, nadzwy-
czajnej bystrości sądu i pilności niezmordowanej. Praca jakiej każdy dobry słownik wyma-
ga jest ofiara , taki zaś słownik jak p. Lindego jest największą ze wszystkich ofiar.

Pewność i dowodność tego co w słowniku zawarto, jakże może być osiągniona ina-
czej , jeśli nie przez porównanie wszystkiego co naprowadza na znaczenie pierwotne , a za-
razem przez staranne porównanie udowodnionego zwyczaju mówienia? P. Linde wskazał
już w tym względzie drogę ku takowym badaniom we wstępie swoim do tomu pier-
wszego , wyłożywszy trafnie i dokładnie zasady etymologii ; z zasad tych zrobił on sto-
sowny w swojem dziele użytek , nietylko uważając wyrazy polskie w ich związku , i we-
dług możności układając rodowód ich znaczeń , jak takowe prawdopodobnie z jednego głó-
wnego się rozradzaly , lecz osobliwie porównywając wszystkie z językiem polskim spokre-
wnione dyalekta i mowy. Pomijamy genialne p. Lindego porównywania języków tych które
niegdyś z językami slowiańskiemi w styczności zostawały, a zauważamy tylko, że przez to
staranne porównanie wszystkich dyalektów słowiańskich założono podstawę do słownika dla
wszystkich Słowian, o ile takowa założoną być mogła w dziele, które ma przynależyć je-
dnemu tylko szczepowi słowiańskiemu i jego głównie skarby obejmować. Wprawdzie rzecz
to naturalna, że niepodobna jest, iżby jeden człowiek wszystkie języki słowiańskie zarówno
doskonale posiadał (mówimy to mimo wszelkiej należnej czci w tej mierze dla Dobrowskie-
go), równie jest rzecz jasna że przy ogromnem nagromadzeniu materyałów z jednego dyale-
ktu, niemożliwą prawie jest rzeczą według takicbże samych rozmiarów wszystkim dyale-
ktom zadość uczynić. P. Linde jak widzim, przy dyalektach niektórych poprzestał tylko na
tem co się w słownikach ich znajdowało. Jakkolwiek dopatrzy tu niekiedy coś podobnego

i Rosyanin; jakkolwiek obok najstaranniejszego odróżnienia w języku polskim słów niedo-
konanych, natrafia się tu owdzie zestawienie ich ze słowem dokonanem dyaleklu innego np.
i w tym oto VI tomie z polskiem unnować zestawiono rosyjskie biihhtl; jakkolwiek nakoniec
móąfby sobie kto życzyć przy jednym lub drugim wyrźizie innego wywodu jego pojęć ze
znaczenia pierwotnego , innej etymologii , wszelakoż wyznać trzeba , ze niepodobieństwem
jest, iżby blisko na sześciu set arkuszach ścisłego druku we wszystkich szczegółach i zda-
niach trafić do przekonania wszystkich ; a i w tym ostatnim razie nie byłby to jeszcze do-
wód czystej , nieomylnej prawdy ; nicpodobieństw'em jest nawet , iżby obok stu trafnych i ge-
nialnych pojaśnień znaczenia i pierwiastku wyrazów , jedna lub druga mylka istotna się nie
znalazła. Do ujęcia wszystkich spokrewnionych języków słowiańskich pod jeden wzgląd nau-
kowy zrobiono rzeczywiście nadzwyczaj wiele tem dziełem. Zasługuje ono na wielką uwagę
wszystkich, co od Adryatyku aż do Hiałego morza, a od Wołgi aż do Elby i średniego
Dunaju językiem słowiańskim mówią. Dowodność nakoniec polega na wykazaniu istotnego
zwyczaju mówienia przy każdem wyrazie.

Musim.y wyznać , że dla żadnego z żyjących języków w świecie nie zrobiono jeszcze
w tym względzie tyle , ile zrobiono dla języka polskiego tem dziełem. Z więcej niżli sie-
dmiuset dzieł i pisemek wszystkich wieków, wszystkich rodzajów stylu, zebrano tu przykła-
dy znaczeń. Wiele z tych xiąg i xiążeczek mogą kiedyś zaginąć i zapewne zagina , a treść
ich i przykłady z nich zaczerpnięte przechowają się dla najdalszej potomności w tem oto
dziele, jak w Myriobiblon Focyusa. Bogactwo przykładów wszelkiego rodzaju z narodowych
sposobów mówienia jest tu niesłychanie ogromne. Ktokolwiek obeznany jest z robotami te-
go rodzaju , dziwić się będzie że p. Linde pod takim ogromem materyałów niejako nie
udusił się, że mu do uporządkowania i wyświecenia tego ogromu, odwagi, sił, oględności
i bystrości w równymże stopniu starczyło. Krótko mówiąc, nie wiemy, czy uczoność, czy
roztropność, czy gorliwość lub też wytrwałość, z którą dzieło to dokonane zostało, na wię-
kszą pochwałę i poklask zasługują ! A nietylko była tu potrzebna wytrwałość co do głębo-
kich badań i wykładu, ale wytrwałość w czerpaniu coraz większego męztwa i sił, aby
skończyć dzieło , które przy wsparciu spaniałomyślnych monarchów Rosyi i Prus tudzież nie-
których panów polskich rozpoczęte, rozrastało się w ogrom, jaki z razu nie mógł być prze-
widziany, i przez ośm lat najrozmaitszemi nieszczęściami ciężarnych — śród których sama na-
wet drukarnia dzieła zmienioną być musiała — wbrew wszystkim tym trudnościom ofiarami
wszelkiego rodzaju do tak znakomitego kresu doprowadzone zostało. Przyjmijcie blizcy
i dalsi spółcześni z otwartemi rękami to wyborno dzieło , którem słusznie wiek nasz py-
sznić się może , przyjmijcie z wdzięcznością taką na jaką zasługuje ! • —

AUGUST BIELOWSKI.

1

POCZET PISM POLSKICH PRZYTACZANYCH W SPROSTOWANIACH.

Biel. Marcina Bielskiego Sprawa rycerska, Kraków
1569, 4to.

Tegoż wiersz hiulae Conińińum. Krak, •lo74, 4to.

Chwal. Stanisława Ch Walczewskiego Kronika polska,
U, t. Warsz. 1829, 8vo.

Falim. Slefana Fali mirza O ziołach y moczy gicli ,
Krak. 1534, 4to.

Goięb. Łukasza Gołębiowskiego Domy i dwory, Wars:^.
1830, 8vo.

Gos:,cz. Seweryna Goszczyńskiego Zamek Kaniowski.
Warsz. 1828, 8vo.

Krów. Marcina K ro w i c k i e g o Apologia w iętsza , Wiln.
1384, 4to.

Krasick. Alexandra Krasickiego Rodowód Jana Ko-
chanowskiego w dodatku do Gazety lwowskiej.

Maciej. Wacława Alexandra Maciejowskiego Piśmien-
nictwo polskie , III, t. Warsz. 1852, 8vo.

Mick. Pisma Adama Mickiewicza, Paryż. 1844, 12.

Myśl. pt. M y ś I i w s t w o ptaszę s. /. et a.

Obodz. Ale.Kandra Obodzińskiego Pandora, Kraków,
1641, 4lo.
Zb. Pam. Zbiór Pamiętników o dawnej Polsce,
Vltv t., Lwów 1834, 8vo.

Poklal. Franciszka Poklateckiego Kwestye polityczne,
«. /., 1745, 4to.

W. Fol. Wacława Potockiego Wojna chociniskn, Lwów,
1850, 8yo.

Powód. Hieronima Powodowskiego Wędzidło na spro-
śne błędy i bluźnierstwa Aryanów, Pozn. 1382, 4to.

Ps. Malij. Psałterz Małgorzaty, Wied. 1854, 4to.

Rospr. i wnios. Rosprawy i wnioski o ortografii polskiej
przez Deputacyą od król. Towarzystwa warsz. Przy-
jaciół Nnuk wyznaczoną, Warsz. 1850, 8vo.

Rtitk. Teofila Rutki Goliat swoim mieczem porażony t j.
J. Galatowski, Lubi. 1689, 4to.

Stadu. Alexandra Stadnickiego O wsiach takzwanych
wołoskich, Lwów 1848, 4to.

Sienn. Marcina Siennika Lekarstwa doświadczone, Krak.

1363, 4to.
Wociesi. Swiętosława z Wocieszyna Statut wiślicki
w Lewel. Pomn., Wiln. 1824, 4to.

Zaw. Teodora Zawackiego Memoriale oeconomicum ,
abo pamięć robot i wszelakiego dozoru gospodar-
skiego, Krak. 1616, 4to.

DOKOŃCZENIE

spisu osób które nabyły ten słownik

I

Licib. ex.
W kancelaryi Zakiadu:

Beyer Karol z Warszawy ^

Delinowski Anloni i

Dmylrykiewitz Józef, Dr. w Z/oczowie .... 1

Dyrekcya gimnazyum w Tarnowie 1

X. Hausraan 1

Himmelblau Izaak z Krakowa 5

Igieł Salomon '

Igiel Zelman ^

Iwanowski bibliotekarz c. k. publ. bibl. w Petersburgu 11

Kamiński xicgarz z Poznania H

Kasyno lwowskie 1

Ławrowski , profesor uniwersytetu Charkowsk. . . i

Leduchowski lir 1

Lewicki Cels, xicgarz z Warszawy 22

Martinów Jan , T. J '

Maulner Apolinary 1

Milikowski Jan, xięgarz we Lwowie 28

Wierzchlejski Jego Exc. Arcybiskup 1

X. Zabłocki Fclix <

Zarański Stanisław 1

Lieib. e>
U Stanisława Przyłęekiego,
Sekretarza Towarzystwa gospodarskiego lwowskiego , nabytt

Borkowski Alexander hr. , z Krzywczyc .... 1

Malczewski Stanisław , z Cześnik 1

Niezabitowska Ludwika z hr. Borkowskich

1

U Józefa Jerzmanowskiego.
Sekretarza gospodarskiego w Krakowie, nabyłt .

Biblioteka gimnazyum Nowo-Sądeckiego

Jordan Ignacy

Kramer Józef

Kulczycki Teodor

Leszczyński Wojciech

Łepkottski Józef

Muchowicz Ignacy

Rychlicki Hipolit

Stadnicki Władysław hr. . . .
Szkoła główna wzorowa w Krakuwif

Wencel Jan

'Wildt Juliusz xięgarz w Krakowie
Wywiałkosvski Zegola ...
Żebrawski Teofil

Ucib. ec

O

ii

L

PLEASE DO NOT REMOYE
CARDS OR SLiPS FROM THIS POCKET

UNIYERSITY OF TORONTO LIBRARY

PG

6625
L5

18 5^
t.6

Linde, Samuel Bogumił

Słownik jejyka polskiep^o

For use irs

the Library

ONLY