Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/studienzurgriech04curt
STUDIEN
zun
GRIECHISCHEN UND LATEINISCHEN
GRAMMATIK
HERAUSGEGEBEN
GEORG CURTIUS.
VIERTER BAND.
LEIPZIG
VERLAG VON S. HIRZEL.
1871.
STUDIEN
GRIECHISCÖEN UNI) LATEINISCHEN
GRAMMATIK
HERAUSGEGEBEN
VON
GEORG CURTIUS.
VIERTER, BAND.
LEIPZIG
VERLA (i V 0 N S. ff'IEZ E L
1871.
C
INHALT.
Pag.
CAROLUS ALBRECHT De accusativi cum infinitivo coniuncti ori-
gine et usu Homerico 1
CAROLUS BRUGMAN De Graecae lin<<uae prodnctione suppletoria 58
H. W. RÜSCHER MisceUen
1) Ueber ßarQaxog und seine Sippe 189
2) Ueber die Form n(n auf Trinkschalen 194
3) Eine neue Etymologie von ''Oduooivs 190
4) Nachtrag zum Austausch von ß und fi 201
G. CURTIUS Lückenbüsser {vt»6v) 202
Brief des Herrn Prof. SOPHUS BÜGGE an G. Curtius (,SWs-, Insond) 203
G. CURTIUS Kleinigkeit (i)X«vtv) 204
Grammatisches und Etymologisches
\) Zur Erklärung der Personalendungen 211
2) Vocalausstossung dem Hochton zum Trotz 223
3) Die griechischen Wurzeln nga und nlu 227
Berichtigungen zu Band HI 230
zu Band IV —
M. DEPFNER Neograeca 231
S. BUGGE Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie 323
R. MEISTER de dialecto Heracliensium Italicorum 355
G. CURTIUS Homerisches. Brief an Herrn Prof. Dr. Hartel in
Wien .... .• 471
Berichtigungen 492
DE
ACCÜSATIVI CUM INFINITIVo
CONUJNCTI ORKJINK KT (S|; BOMERICO.
CAROLUS ALBRECHT
l.l BECEN81S.
C u rt i uä, Stadien. IV
Quae de accusativo cum infinitivo expositurua Bum, in
duas partes distribuenda censeo: quarum in priore de <>ri-
irine Imius structurae disseram; in altera deinde <-;i enu-
merabo verba, quibuscum in carminibus Homericie accusa-
tivus cum infinitivo coniungitur.
CAPUT I.
Dp oritjlnc aecusutiri nun infinitivo coniv/fictl.
Infinitivi formam in lingua graeca pariter atque in ce-
teris unguis casum esse substantivi alieuius abstracti omnes
concedunt, dissentiunl veröde casu ipso, prout cet diphthongo,
in quam plenissima ideoque antiquissima forma earit,
aut dativum1) aut locativum2) indicari putant. Sed ei, qui
de dativo cogitaverunt, plane neglegunt, quod in lingua
graeca dativus in ai exiens nusquam exstat, id quod eo
magis suspitionem contra hanc sententiam movet, quo veri
similius est infinitivum in ea formarum copia, quae Omni-
bus stirpis indogermanicac unguis communis erat, locum
1) Kopp vgl. Gramm. III, p. 323; ConjugationsByst. p. 85; Accen-
tuationssyst. p. 149. Delbrück, Kulm XVI II, p.103.— Leo Meyer, der Infi-
nitiv der homerischen Sprache , p. 8, et Tgl. Gramm, des Griech. and
Lateinischen, II, p. 277. — Benfey, kurze Sanskritgramm. § 919.
Lange, Zeitechr. für österr, Gymn. 1855, p. 738. — Hentze, Zeitschr;
für das Gymnw., Berlin 1866 p. 721.
2) G. Cnrtius de Dominum graecorum formatione, p 58 e1 Er-
läuterungen3, p. 197. Schleicher, Compendium2, p. ll">. Del-
brück, de infinitivo graecö, p. 2). — Schoemann, Jahrh f. cl. Phil.
1869, p. 216.
1*
4 Albrecht
suum nondum habuisse, sed ab unaquaque lingua separa-
lini excultum esse3). Locativus contra optima analogia ni-
titur, et quod sul'tixum casuale et quod stirpein ipsam atti-
aet. Nani ut ab usitatissimis infinitivi formis in (/.svai et
svai exordiar, eadem suffixa — idque ea, quae modo de
intinitivo separatim exculto dixi, respicienti maximi est mo-
menti — eadem, dico, suffixa (mana et ana), quae ad infi-
nitivum formandum adhibita sunt, haud raro nobis occurrunt
in abstractorum nominum formatione. Sic cum xXav-d'f.iov'rj,
Ttkrjo-tfiovr) vocabulis conferri possunt infinitivi öo-fieva-i,
t'ö - (.i&t'cc - 1 — soO-i- tti€)'(t-i , öidaoyJ-fiiEvcc-L , axovs-
(.isva-i ; itemque rjd-ov^ ay%-ovt'j substantivis respondent in-
finitivi ut i-sva-i — 9elvai (ex ■ds-evai), dovvat (ex do-
evai) — loTci-vai, didö- va-i. Duo ergo diversa suffixa ad
infinitivos, qui in [isvai et (e)vai exeunt, formandos adhibita
esse cum G. Curtio credo. Boppio contra has duas termi-
nationes ad unum suffixum man revocanti non assentior,
non solum quia hoc suffixo similia nomina non formantur,
sed etiam quia [i consonae eiectio, quam ille4) eumque se-
cutus Leo Meyerus5) statuit, omni analogia graeca caret.
Breviores deinde terminationes iiev et elv abiecta ai di-
phthongo ex f.i£v«i et Evai ortae sunt. Atque Schleicherus0)
quidem illud siv [aeol. rjr, dor. ev ")] natura esse censet ex
elvi, quod epenthesi ex evl pro srca posito factum sit. Sed
quoniam commutatio inter ai et i nulla analogia probatur,
hoc satis est dubium. Neque minus errasse puto Ahren-
sium8), qui eiv ex s/lievcu, efivat, sivca derivat; nam, ut G.
Curtius9) monuit, non perspicitur, cur lingua, quae alias
3) G. Curtius, zur Chronologie der indogerm. Sprachforschung,
p. 77.
4) Vgl. Gramm. III, p. .'{24, et Accentuationssystem , p. 149.
5) Der Inf. der hom. Sprache, p. 9.
6) Compendium2, p. 426.
7) Ahrens de dial. aeol. p. 89; de dial. dor. p. 176.
8) de dial. aeol. p. 89; de coniug. in ^z, p. II.
9) de nominum graec. form. p. 55.
De Accus. C. inlin. g
saepc /<» tulerit, hie in harum consonarum consociatione
offenderit. Delbrückius10) denique terminationein de qua
agitur ad bxiv revoeaverat*), i. e. ad aecusativurn // suffixi,
ea nisus analogia, quod tertia persona singularis indica-
tivi praesentis ei praebel pro bti. Al falsa esl analogia,
quoniam diversa est ratio formarum in sv ei biv ei d iri-
cum ti' praesentis et biv perfecti11) sie explicari non pos-
sunt. Nam Xsyst non, utSchleicherus12) putavit, ex Xeyi a)t
pro antiquiore XsyBTt derivari potest, quoniam Dorienses,
quosnunquamrinodebilitasseconstat, aihilo minus Xeysi forma
utuntur13), immo vero cum Ahrensio14) ita derivandum est,
ut epenthesi Xsyeizi sit factum, quod / finali elisa in XsyEii
transicrit atque / consonam, quippe quae in fine v^erbi lo-
cum non haberet, abiecerit. In ?.tytnr contra i medio in
vocabulo reperimus itaque Xtysi ex XBysri ortura non pro-
bat XiyBiv factum esst' ex Xsyeriv. Neque minus obstal bv
doricum, quod ei in verbisnon contractis ei in verbis contractis
legitur. Delbrückius quidem Xiytv pariter pro Xeysiv dictum
esse iudicat atque Xeyeg^ro Xiyeig. Sed nullo iure. Nam cum
Xsysg forma / vocali abieeta ex Xsysoi Werl potuerit, omnino de
correptione a Doriensilms facta non constat. Sola via, qua ad
omnes has formas explicandas pervenire possunms, esl ea,
quam G. Curtius nos in scholis docuil Rennerusque in dis-
sertatione inaugurali ingressus est15) Vocalem enim thema
ticam servatam ei cum tr((u) terminatione breviore con-
traetam esse censet. Ceterum etiam hoc ad eam quam se-
cuti sumus rationem commendandam accedit, quod aoristi
KM de inf. graeco, p. 5.
*) Ipse enim quadam ex parte hanc opinionem in Kuhnii An-
nal. XVIII, p. 103 retraxit.
1 1) Ahrens de dial. dor. p. I7;i
12) Compendium5, p. R78.
13) Ahrens de dial, dor. p. 305.
14) Conhi£. in ui. p 16. 3 1
15) Studien 1. 2, p. 34.
6 Albrecht
I. forma, quae quidem a stirpe omnibus huius temporis
formis communi secerni non potest, aperte locativi termina-
tioneui habet: Ivgcc-i ex XvO(<} fßva-i ex yßva factum16).
Medii denique infinitivum in o$ai sive &cu exeuntem
Boppius17) eo explicat, quod o consona, quae ad sva pro-
nomen reflexivum revocanda sit, composita sit cum &cu,
i. e. nomine actionis ex dhä iß-e) radice formato, et Schlei-
cherus18) eam cum vedica terminatione dhjäi, quae est da-
tivus diu suffixi, comparat, in dubio relinquens, utrum s in
vedica illa forma omissa an in lingua graeca addita
sit. Langius1"; contra, quoniam — id quod Boppius20)
monuit — vedica illa forma semper activum notat, summo
iure, ut mihi videtur, has formas diversas esse contendit
et o in od-ai ex as (eg) radice derivat 21), &ca autem infi-
nitivum medio-passivum esse putat, qui non ut vedica illa
forma dativus sit dhi suffixi22), sed compositus sit ex dha
et ja radicibus. Stirpem igitur, unde infiriitivus medii for-
matus est, primo in dhju exiisse cum Langio credo, unde
/ eiecta factum sit &a et cum terminatione locativi &ai.
Nam quod Langius &ai illi dativi formam attribuit, equi-
dem ex eis, quae ante disputavi, probare non possum, im-
ino vero analogia formarurn in fievca , svai, ocu adducor,
ut etiam haue formam ad locativum revocandam esse putem.
Infinitivus igitur graecus origine sua est locativus sub-
stantivi alieuius abstracti, quod — ut hoc statim addam —
a nominis veri ac proprii natura eo discrepat, quod pari-
ter atque verbum, quocum arte cohaeret, cum obiecto et
adverbiis coniungitur. Ceterum istius originis conscientia
16) Cf. Schleicher, Compendium-, p. 376. — Leo Meyer, d. Inf.
der hom. Sprache, p. 10. — Bopp, vgl. Gramm. III, p. 272.
17) Vgl. Gramm. III, p. 328; Acceutuationssystem, p. 149.
18) Compendium2, p. 463.
19) über die Bildung des lat. Inf. Praes. Pass., p. 30 sq., p. 49.
20) Vgl. Gramm. III, p. 331.
21) Idem Benfeyus, kurze Sanskritgramm., p. 236, statuit.
22) 1. 1. p. 50.
De accus, cum infin. 7
iam in antiquissimis monumentia Linguae graecae . i. e. in
earminibus Homericis j quadam ex parte obliterata esse in-
finitivusque naturaro nominis indeclinabilia assumpaisse \i-
detur. Id autem cum forma tum usus syntacticus docent.
Breviores enim et pleniorea formae Bine alle diacrimine
adhibentur; terminatio autem caaualia abici non poterat,
nisi lingua intinitivuin ut locativum vel omnino ut casum
aliquem sentire desierat. Idemque ex uau syntactico intel-
lcgitur. Nam cum infinitivo ut locativo primo haec fiierit
propria natura atque indoles, ut orbem DOtaret , in quo
actio verbi versatur aut vis adiectivi cognoscitur-3), haud
pauca exstant exempla, quae ex hac pristina <'ius natura
explicari nequeunt. Sic quasi subiecti loco positus est:
/»' 153 {yi 13): toioi d5 lapao 7i6ktiiog yXvxicov ysvet
i]i veeo&ai.
K 17)}: vvv yctQ dr navceaöLv ini ^vqov toraxai <r/.nitg
irj (.läXa Xvyoog oXe&gog Ayjuioic, rji ßuövai.
Obiecti contra locurn oecupare videtur:
li 51 : ölduBi. yctQ sloituig «r//
ßdXkeiv Ir/oiii Ttavtct.
II «13: cudeo&ev fiiv avrjvao&ai, deloca d ! .mdiyßcu.
Vidimus ergo intinitivuin primo locativum fuisse, deinde
vero locativi vi et notitia obliterata latius usurpatum esse.
Nunc vero quaerendum est, quid de altero membro eins
strueturae, cuius usum Homericura exponere mihi esl in
animo, statuendum sit.
Cardo autem huius quaestionis in eo versatur., utrum
aecusativus a verbo rinito pendeat nemo, itaque diversas
illas explicandi rationes, quae propositae sunt, eo ordine
traetabo, ut primum agam de sententiis illormn, quinegaut.
deinde de sententiis illorum, qui contendunt aecusativum a
verbo tinito postulari. Et ei quidem, qui aecusativum nun
a verbo rinito penderq putant, ;ul unum omnea strueturam
aecusativi cum infinitivo tanquam rem ab initio perfeetam
23) G. Curtras, Erläuterungen3, p, 19"
8 Albrecht
et absolutam tractant eamque logicis, non — ut par est —
grammaticis rationibus explicare student; quomodo autem
haec oriri potuerit, omnino non quaerunt.
Sic Guilelmus de Humboldt'21; bis verbis utitur: „Ver-
möge dieser Construction (sc. acc. c. iuf.) wird ein selb-
ständiger Satz ebenso als Prädicat oder Theil des Prädi-
cats mit einem andern Satze verbunden, als dies bei den
absoluten Participialsätzen als Theilen oder Bestimmungen
des Subjectes geschieht. Es muss daher dem zu verbin-
denden Satze ebenso seine Selbständigkeit, d. h. sein ver-
bum finitum, genommen werden. Dies geschieht aber bei
dieser Construction durch Verwandlung in den Infinitiv.
Dieser Infinitivus wird nun von dem Hauptsatze regiert, und
er regiert wieder alle einzelnen Theile des zu ihm gehö-
renden Satzes, und gerade weil er dies thut, muss er den
Nominativ , der das Subject des für sich bestehenden Sa-
tzes war, nun in einen Accusativ verwandeln." Similemque
in modum Eggerus25) iudicat : „Une proposition," inquit,
,,qui devient ainsi partie integrante d'une autre proposi-
tion, soit ä titre de sujet, soit ä titre de complement, cesse
par cela meine d'etre une proposition independante , une
proposition principale; quoiqu' eile se place en tete de la
phrase, eile n'est pas moins, pour cela, subordonnee, en
quelque sorte, a la proposition dont eile fait partie, et cette
espece de Subordination se marque par un double signe:
le cas accusatif, pour le sujet, et le mode infinitif pour le
verbe."
Ex Humboldtii igitur Eggerique sententia subiectum in-
finitivi accusativo exprimitur, quia una cum infinitivo cnun-
tiatum ab altero enuntiato pendens efficit. Sed ut depen-
dentiam , ut ita dicam , iustam causam fuisse concedamus,
tarnen non probatur, cur accusativus solus inter omnes ca-
sus obliquos is sit, quo dependentia illa notari possit.
24) v. Schlegel, indische Bibl., II, p. 117 sq.
25) Notions elementaires de grammaire comparee, Paris 1865, p. 136.
De accus. <■. infin. 9
Schoemannus fi«ii irj ii«- seilten tiae, quae iam pridem a
Kochio, Schmidthennero , Jacobsio 26) prolata erat, acerri-
mus propugnator ei defensor exstitit 27). Subiectum enim in-
finitivi necessario ut obiectum Logicum cogitandum esse di
cit, quia infinitivus Bemper sit obiectum logicum, ideoque
nun nisi accusativo , qui solus Bit idoneus ad relationem
obiecti exprimendam, Bignificari posse. Sed, ue in virum
tarn hcno de rebus grammaticis meritum plura dicam, rion
possum quin mirum esse iudicem, quod aecusativus Bolus
Bit idöneus ad relationem obiecti exprimendam, cum etiam
genetivus dativusque eiusmodi relationes exprimant. [tem-
que nun video, quomodo infinitivus eis locis logicum obie-
ctum esse possit, ubi potius habeatur Bubiectum, ut
A \1'A: vvv yc(Q ört ndvreaoiv <•-.// IjvQoi 'iömic
ccxfiijs
rj fxala Xvygog oXe&qog \lye.iolc /.•-' ßitovai.
Postremo Miklosichius28) desperat fere de ratione, qua
aecusativus c. inf. explicandiiB sit. Namque causam aecu-
sativi ex infinitivo, quippe qui uomen sit, repetendam esse
existimat propterea quod in lingua gothica ei slavica dati-
vus cum infinitivo easdem lere vices geral atque alias ae-
cusativus cum infinitivo. Sed hac ratione non explicat,
qui aecusativus (vel dativus; infinitivo addi potuerit, immo
vero — idque potissimum ex eis. quae 1. 1. p. ."><>") disputa-
vit, $.pparet — strueturam acc. c inf. pariter atque illi,
quorum sententias ante commemoravi, tanquam rem ab ini-
tio perfeetam absolutamque traetat.
Quaenam igitur difficultates omnibus expKcandi ratio-
nibus, quae hoc Fundamente nituntur, obstent, satis iam in-
dicatum videtur. Itaque operae pretium erit, si alia via
ad strueturam de qua agitur explicandam pervenire cona-
26) Vide Miklosich, über den acc. c. inf. (Sitzungsber. der phil.-
liist . ('lasse. Dec.) Wien 1868, p. 185
27> Lehre von den Redetheilen, p. 16 sq., et Fleckeisen, Jahrbü-
bücher f. cl. Phil., 1869, p 222, ei 1870, pag 187
28) 1. 1. i>. 190.
|0 Albrecht
mur, dico ea; qua illam ut paulatim factam excultamque
eomprehendinms et inquirimus, quid einolumenti ex anti-
quissimae linguae usu ad illam explicandam percipi possit.
Reperimus autem in carminibus Homericis non solura exem-
pla, e quibus infinitivum accusativo vel alii casui addi po-
tuisse optinie cognoscitur, sed etiam exempla, quae satis
probant verba ea, quibus accusativus cum infinitivo adiun-
gitur, etiam et infinitivum solum et accusativum solum
secum habere. Sic infinitivus accusativo additur:
y 173: 7jTS0f.iev de d-eov cprjvat regag.
(cf. X 295: i/ree /luv öoqv (.iccxqÖv).
A 798: xat toi zevyea xaXct döxio 7VoXef.iovde
cpegso-d-at.
(cf. A 123: Ttcog ydq %oi öioaovai yeqag (ieyddvf.ioi
'A%aioi\)
dativo :
B 50 : avTag 6 xijQviieooi XiyvcpÜ-oyyoioi xeXevoev
xrjQvaoeiv ayoQrjvds.
(cf. N 230: — xeXeve te cptozl htdöTq)).
^4. 18: b(.ilv {.isv S-enl doiiev
8%7i8Qaat ü^id/noio noXiv, ev d' olxa(f ixeod-ai.
Infinitivus deinde soius verbo finito additus sexcenties
legitur, ut
d. 386: aviiA syto 7tqcotoq xeX6/.irjv d-eov iXdoxeG&ai.
Accusativum denique solum eis verbis, quae alias accu-
sativum cum infinitivo secum habent, adiungi potuisse co-
gnoscimus ex
Z 479: /.oll noxe zig einrjOi ,,7cazqög y oöe noXXov
äftsivcov"
ex nol&iiov dv tovz u ,
ubi accusativo non ut
P 651: xal %ö% aq Al'ag eine ßorjv dyad-bv DleveXaov
is notatur, cui aliquid dicitur, sed is, de quo id dicitur,
quod hoc loco directa oratione expressum est, multo sae-
pius infinitivo exprimitur.
Quae cum ita sint, profecto non a probabilitate abhor-
De accus, c. iiifin . ] |
ret etiam in eis verbis, ubi eiusmodi exempla non exstant,
Btatuere accusativum a verbo Quito postulari. Sed videa-
mus quae in hanc partem prolata sunt.
Atque Boppius quidem sie disputat29): „Anders —
verhält es sich mit solchen (sc. Constructionen), \\<> der
Accusativ der Person, ebenso wie der des [nfinitivs, vom
Verbum regiert wird. Wenigstens glaube ich nicht, dase
Sätze wie „ich sali ihn fallen, ich hörte ihn Bingen, ich
hiess ihn gehen, lass mich gehen" anders gefassl werden
dürfen, als so, dass die Wirkung (\<t Handlung des Sehens,
Hörens u. s. w. zunächst auf die Person oder Sache füllt,
die man sieht, hört, beauftragt u. s. w., und dann auf die
durch den Infinitiv ausgedrückte Handlung, die man eben-
falls sieht, hört u. s. w. Die beiden Objecte des Verbums
sind einander coordiniert, stehen zu einander im Yerhült-
niss der Apposition ich sah ihn und fallen, actionem ca-
clendi) ; dass aber die durch das zweite Objeci ausgedrückte
Handlung von der durch das erste ausgedrückten Person
oder Sache (ich sah den Stein fallen; verrichtet wird, er-
hellt aus dem Zusammenhang, ist aber formell nicht aus-
gedrückt." Accusativi deinde cum infinitivo exemplis ex
lingua gothica et graeca collatis sie pergit: „„InLuc 19,14
ni vilein (vileima thana thiudanonufarunsis, ou d-eXoftevzovzoj
ßaotlevoai ecp fjfiäg— — können wir zwar der griechisch-
gothischen Construction nicht folgen, wir können nicht sa-
gen „wir wollen diesen nicht herrschen über uns'', allein
ich zweifle nicht, dass auch der Accusativ der Person und
der des Infinitivs als Zielpunct des „wollen, suchen, mei-
nen, glauben, hoffen, wissen etc." bedeutenden Verbums
stehe. "" Quae etsi proprie ad usum linguae gothicae
speetant , tarnen — ut ex ratione, qua Boppius infinitivi
naturain explical :;" , apparet — etiam ad linguam graecam
rclerri possunt.
29) Vgl. Gramm. 111, p. 321.
30 Vgl. Gramm. 111. p. :;|\
[ 2 Albrecht
Tum vero duo sunt, quac concedere non possunms:
unum , quod et infinitivus obiectum est et accusativus,
alterum, quod actionem infinitivo notatam ab ea persona
vel re, quae accusativo notatur, effici vel effectum iri forma
non exprimitur. Haec autem ad unum eundemque fontem
recurrunt. Infinitivum scilicet Boppius vices nominis agere
existimat 3 'j. Id vero etsi quadam ex parte concedi potest,
tarnen propterea non prorsus recte disputatum est, quod
cum infinitivum antiquissimo tempore casum quendam
(locativum) fuisse constet, necessario sequitur, syntacticum
eins usum ab initio certe casuali formae respondisse. Usus
autem aecusativi cum infinitivo in antiquissimis monumen-
tis tarn late iam patet, ut profecto nemo contendat incu-
nabula — ut ita dicam — eius structurae non repetenda esse
ex eo tempore, quo infinitivus propriam vim casualem non-
dum amiserit. Quae si ita se habent , Boppii sententiam
hac ex parte reiciamus necesse est; nam si infinitivum
primo ut locativum additum esse putamus, neque infiniti-
vus ipse pariter obiecti loco additus esse potest atque accu-
sativus, et actionem quam notat ab ea persona vel re, quae
accusativo notatur, effici forma ipsa , non — ut Boppius
voluit — contextu solo exprimitur. Exempla enim ut
Z 100: öv 7T£q cpaoi -frsäg e^spi(xsvai.
E 894: r<i> o dito — zäde näö%£iv
si formae casualis diligenter rationem habemus, in nostrum
sermonem convertenda sunt : „den sie im Abstammen sagen,
ich glaube dich im Leiden." Et cum terminus in quem
item locativo exprimatur (cf. J 482 : xaf.iai neoev) exem-
pla ut
B 11: xhoor^cä ? xslev€ '/xtqrj xo/^ioiovrag ^Ayaiovg.
X 222: tovös d 'eyio toi
— 7T£7Ti&>\ow sravilßiov (.icxytGao^ai —
convertenda sunt: „befiehl (heisse, treibe an) ihn zum Rü-
31) Idem est dicendum in Keisigium similiter iudicantem (Vorles.
üb. lat. Sprachwiss., p. 780).
De accus, c tnfin. 1 3
sten — ich werde diesen überreden zum Kämpfen". Und«
apparet accusativum aolura perumque esse obiectum verbi
liniti. Id vero optime eo confirmatur , quod tri iam
ante commemoravi — in carminibus Homericis haud pauci
exstant loci, ubi eisdem verbis, quae alias accusativum
cum infinitivo secum habent, aul accusativns solus aul ac-
cusativua una cum secundario enuntiato additus est. Altera
autem quam dixi Btructura — ■ vulgo prolepsis vocatur —
quanti sit momenti ad accusativum in structura accusativi
cum infinitivo explicandum, iam pridem Wacnsmuthiua -',
et Füistingius 33), recentiore tempore Curtius34 praedica-
verunt. Sed Füistingius similem in modum errat atqueBop-
pius. Nam cum infinitivum alter ius obiecti loco in accusa-
tivo positum, indeclinabile ergo nomen esse censeat, rationem
cur accusativns cum in prolepsi, tum in structura acc. c.
i. adhibitua sit, inde petit, quod antiquissimo tempore accu-
sativus sulus fuerit casus, quo obiectum aotari potuerit.
Verum tempus illud, quo aecusativus solus casus obliquus
vel t'uit vel fuisse videtur, tarn longe recedit ultra eoa fines,
quos ratione ac via in Unguis perscrutandis attingiraus, ut
antiquissimam hanc accusativi naturara oullo modo adhi-
bere liceat ad strueturam explicandam, quae multo serius
orta est et — id quod est longe maximum - tempore,
quo etiam cutcri casus obliqui exstabant Huc accedit,
quod Füistingius infinitivum, quem aut accusativum aut 110-
minativum esse contendit, tanquam nomen traetat, quod
iam antiquissimo illo tempore, quo accusativum solum ca-
sum obliquum fuisse dicit, indeclinabile fuerit: id quod con-
cedere non possumus respectis eis, quae ante de forma ei
origine eins disputavimus.
Multo rectius contra (i. Curtius iudicat, qui Ins fere
verbis utitur: „Der beim Infinitiv stehende Accusativ ist
32) de acc. c. int'., p. 15.
33) Comm. de natura acc c. i apud Latinos, Münster 1839, p. :.'}.
34) Griech. Schulgramm. § 567.
1 4 Albrecht
eigentlich von dem Verbum des Hauptsatzes abhängig und
erklärt sich aus der Prolepsis. Für ^yyeiXav mt o KvQog
eviurjaev ist zulässig: i'tyyei.lav tovKvqov ozi svrArjGev, für oxi
ivi/.)]oe — vixrjaai ; so entsteht rjyyeilav top Kvqov vr/Sjöat*).
Accusativum ergo obiecti locum occupare existimat; infi-
nitivum autem primo ut locativum valuisse quadam ex
parte concedit, dicens 35): „Meine Darstellung des Infinitivs
stützt sich aber stillschweigend auf die Annahme, dass er,
seines Ursprungs ein Locativ, von da aus sich erst allmäh-
lich zu einer weiteren Anwendung ausgebildet habe." Id
vero addidi propterea quod Wachsmuthius iam plus quin-
quaginta annis abhinc eandem explicandi viam ingressus
est, nisi quod rationem , cur infinitivus addi potuerit,
omnino non curat.
Eandem explicandi rationem etiam ad linguam lati-
nam, in qua infinitivus item locativus fuisse videtur, adhi-
bere possumus. Sic exemplis ante allatis respondent:
Plaut. Poen. prol. 4 :
audire iubet vos imperator histricus;
Merc. I, 2, 95: si illam matri meae me emisse dicam.
et prolepsis exemplum praebet Cic. Tusc. 1 , 24 : sangui-
nem, bilem, pituitam videor posse dicere, unde concreta et
quomodo facta sint.
De Germanorum quidem infinitivo non exploratum est,
quamnam terminationem casualem primo habuerit ; est enim
forma similem in modum decurtata, atque in lingua graeca:
(ptQeiv (dor. tpbQEv) infinitivo respondet goth. bairan, germ.
35) Erläuterungen2, p. 197.
*) Nullo vero modo — id quod Langius (Zeitschr. für österr.
Grymn.j 1855, p. 728) putasse videtur — rem ita intelligi voluit,
ut lingua diversos illos gradus, qiii hie riotantur, pereurrerit, donee
ad strueturam aceusativi cum infinitivo pervenerit; sed natura et
origo aceusativi cum in prolepsi tum in ea de qua agitur struetura
eaedem esse atque ex uuo eodemque linguae studio grainmaticas rela-
tiones exprimendi manasse videntur. (Cf. etiam Fleischer, de primor-
diis acc. c. i. p. 30 sq.)
]><• accus, c. infiii
15
heran30;. Sed aecusativurn cum infinitivo coniunetum a
verbo finito postulari dos quidem nostrae ipsorura linguae
sensus quidam et conscientia docet. Recte igitur Curtiu
„Unser Sprachgefühl," inquit, „verknüpft in Sätzen, wie
,ich höre ihn reden, ich heisse sie kommen, ich lasse euch
gehen' den Accusativ ganz in derselben Weise mit dem
regierenden Verbum, wie wenn k'-in Infinitiv dabei Bteht"
Inde vero colligendum est linguam antiquiorem , in
qua aecusativurn cum infinitivo panlo saepius asurpatum
reperimus, non minus aecusativurn ut a verbo finito pen-
dentem sensisse atque strueturis ut
„Ulf. Marc. 8, 27 hvana mik quithand mans visan?
2. Cor. 5, 11: venja — svikunthans visan uns"
eadem ratione usaui esse atque lingua graeca et latina in
similibus verbis aecusativurn cum infinitivo adhibuerint.
In eis autem exemplis, quae adlmc traetavi , verlnun
finitum transitivum erat. Iain vero quaeritur, quid statuen-
dum sit de eo aecusativo cum infinitivo, qui verbis intrans-
itivis et passivis et potissimum verbo substantivo cum sub-
stantivis et adiectivis coniuneto additur, ut
ß 190: ov 6€ eoix.e y.ir/.nv äg deiölooeö&ai.
H 331: t([> 06 %qrt rtoXefiov (iev afi ijol naraui
\lyjav>r.
<I> 281: vvv dt fte kevyaleip 'heuen-) uuaoin akiavai.
P 336 : aldwg —
Lliov eioavaßrjvai — daftevrag.
v 15: — agyaXeov yag h'va ttqolxÖs %(XQioao9-ai.
Atque Wachsmuthius 38) quidem de falsa analogia eo-
gitavit, cum dicat: puto illam (sc. construetionem acc. c. i.
verbis intransitivis additara) licentia quadam exponi posse
loquentium, qui primam (sc. verbis transitivis adiunetam
construetionem, brevitati studentes, variis adhibuerinl occa-
:5li) Schleicher. Compemlhiin2, p. 427.
:<7i Erläuterungen2, p. 200.
;iS| •• •• p- 18. rdem sentit Hentze, Zeitschr. für das Gyrnnw. Ber-
lin 1866, p. 738.
1 (j Albrecht
sionibus et mox in frequentiorem diversumque usum sive-
riut aberrare." Sed quoniam falsa analogia quasi ultimum
refugium est; periculum certe faciendum erit, annon alia
explicandi ratio inveniri possit.
Nam si in nonnullis huiusmodi verbis non solum acc.
c. inf., sed etiam accusativurn et genetivum aut accusati-
vum solum reperimus:
H 109: ovde x'i oe xqi]
tavcrjg aq>QOOvvi]g.
£ 193: <ov 8Tteoi% Ixerrjv zahuneigiov avTiaoavrcc^).
% 196: aig oe soixsv.
nemo profecto accusativurn a verbo infinito postulari cen-
sebit; immo vero revocabit ad transitivam quandam vim,
quae his verbis insita sit. Quid vero statuendum est de
accusativo verbis passivis et verbo substantivo addito?
Atque Curtius 4ü) quidem sie disputat: „Ist das regierende
Verbum ein intransitives oder passives, so ist der Accusa-
tiv der freiere: einig eovt -iräv%a xalüg s%etv, es ist Hoff-
nung da in Bezug auf alles, dass es gut steht, d. i. es ist
zu hoffen, dass alles gut steht." Et equidem illi plane
assentior, nam ex exemplis, licet apud scriptores posterio-
ri s temporis legantur, ut
Xenoph. Cyrop. II, 1, 5: lovg (.livrot "Ellrjvag inbg ev
Trj ^Aoia olxovvzag ovdev nio oaepeg leyeica ei enov%ai.
Aristoph. Av. 1269 :
öeivöv ye %hv ytrjfwita ei (.itjde7Corce vooitpei naXiv*x).
39) Non quidem ignoro, hos locos vulgo ellipsi (fit) deutattat) ex-
plicari, sed quoniam dura videtur negatio in ellipsi et germanica lin-
gua optimam analogiam acc. et gen. praebet (Nibel. 1101,2: weinens
si gezam; Iwein 3079: in zimet der arbeit), illam explicandi rationem
iustam esse non puto.
40) Griech. Schulgrammatik § 507.
41) Similiter de 5 81:
ßtkitQov 05 (ffvywv nqotfvyij xaxbv rjt alaii]
iudicandum est, ubi acc. subaudiendus videtur.
I ><• accus. <•. iniin. 1 7
Aman. Anab. I, 27: rjyyiX&q vovg 'Aoaevdiovg, ou
oifihv t,(~)p ist y/.!.itt;' >■<'>>' rcgd^ai i&eXoiev —
apparet accusativum hac ratione addi potuisse. Neque im-
niis in lingua germanica verbo substantivo cum nominibus
coniuncto accusativus42) additur:
mtk ist hara (cura) = fieXei um] cf. UJf". Juli. 12, '»: oi
theei ina thize tharbane kara wesi;
villi, ist wuntar; cf. Otfr. I, 9, 27: wuntar was (hin
menigi',
nah ist furiwizzi importuna curiositaa movel m<' : cf
Notk. Boeth. 94: in (eum) was furewizze;
in ih ist niot (dclectat me)
a, niot subst. ; cf. < >tfr. V, 22, 7 : thes ist si iamer lilu niot,
b, niot adi. ; cf. Willir. 15, 27: d&z unsich desdenieter si —
Willir. 20, 2s : daz in (eum) allernietesta ist.
Quibus in nominibus verbo substantivo adiunctis accu-
sativus vulgo explicatur, ac si illa loco verborum accusa-
tivum postulantium posita sint, ut: mih ist wuntar = wun-
tarot mih. Sed Grimmius l3) ipse fatetur, sese ex hac sola
analogia illum accusativum explicare nun audere, quoniam
verba, quae pro illa nominum verbique Bubstantivi consu-
ciatione ut accusativum postulantia ponamus necesse est,
non semper exstant et accusativus etiam simplici verbo
substantivo interdum adiungitur. Idem vero in cos dicen-
dum videtur, qui hac ratione accusativum in structura de
qua agitur explicare studenl ")• Nam quae, quaeso, verba
pro aidtog (/' 336), wq^ 0. 330 , /.av.öv ion (/i 132) simili-
bus subaudiri possunt?
Quae cum ita sc habeant, rationem cur accusativus ei
in lingua germanica et in graecis illis exemplis positus sit.
potius ex latiore usu, qui huic casui antiquiore tempore
fuerit, repetendam esse puto. Infinitivus autem propriam
l- Cf. (iriimn, deutsche Grm. IX, p. 233 sqq,
43) 1. 1. j). 252.
II Püisting 1. 1. i>. 21 sqq. Fleischer I. 1. p 2;t.
(' urii u s, Studien. I V 2
] 8 Albrecht
vim locativi etiam in liis structuris in initio servasse eo proba-
bilius est, quod in carminibus Homericis fere semper in fine
enuntiati positus est. Sin vero, utBoppius 4:s), Delbrückius 40),
Füistingius 47) voluerunt, incle ab initio subiecti viees ges-
sisset, profecto semper in capite enuntiati collocatus esset.
Eandem vero rationein ad acc. c. inf. , qui in lingua
latina verbiß intransitivis additur, explicandum adhibere
possumus :
Plaut. Merc. V, 2, "6: non opust, inquam, nunc in-
tro te ire.
Pers. III, 1, 41: malo cavere meliust te.
Neque unguis germanicis huius modi structurae desunt,
sed raro leguntur:
Notker Boetb. 144: ist not misseliche namen haben diu
finviu; Kero 19a: municlio fioriu wesan cliunni chund ist.
In lingua gotbiea contra paulo saepius reperiuntur ' s) :
Ulf. Rom. 13, 11 : mel ist uns ju us slepa urreisan ; Skeir. 38,
10: gadob nu vas — thanzuh — gaquissans vairthan; Luc.
4, 36: vartb afslautlman allans. Haue autem strueturam eo
minus ex imitatione linguae graecae explicare velim, quod
aecusativum (sine infinitivo) multo post similibus verbis ad-
ditum esse vidimus.
Ceterum carmina Homerica ipsa probant linguam eo
tempore, quo illa orta sunt, iustam de propria aecusativi
cum infinitivo natura atque indole intelligentiam non amplius
servasse. Quae quantum obliterata sit, ut iam ex formis
decurtatis sine ullo discrimine iuxta pleniores usurpatis ap-
paret, sie etiam cum ex eo , quod haud raro dativus aecu-
sativi fere vices gerere videtur, tum e latiore aecusativi
cum infinitivo usu cognoscitur. Reperimus autem dativi
quasi cum inf. strueturam eisdem verbis adiunetam, quae
alias aecusativum e. inf. secum liabent:
45) vgl. Gramm. III p. 318.
46) 1. 1. p. 26.
47) 1. 1. i». 22.
48) Viele von der Gabelentz und Loebe, Ulfilas II, p. 249.
I >e aCCUS. '•• inliii. 1 9
I! 50: c.ik'i» fi /.i/ji' /■<><> i Li ) i (f .'h'iy/fiini /i/iii,i.i
KrjQiooeiv ayoQfjvöt /<'{>>, /.ofioiovrag A%aiovq,
Cf. ß 65: d-coQrjgcti ai xslevoi aagj; KOfiotovzag 4%aiovg.
Qui haec exempla explicabimus? [usta ratio, ul mihi
videtur, facile nobis sc praebet, -i ea consideramus, quae
antea de infinitivo Homerico disserui. Vidimus autem in-
tinitivum notitia ei vi Locativi obliterata naturam nominis
indeclinabilis assumpsisse. Quodsi exempla ul B 50 con-
ferimus cum
Z \V1\: /.ei u[A(pL7i6Xoioiv 7i£Qiy.Xvxa egyct %sXeu&vl
quid est BimpliciuB quam xqQvaoen eodem modo atque
iitor/.li k) Hjy« accusativum, dativum vero in utroque enun-
tiato alterius obiecti loco positum putare? Badern autem
structura etiam in eisdein verbis intransitivis reperitur, quae
accusativum cum int', secum habenl :
K 4 IM: va (iev o'r n /.c.i a'h vytciiotv toi/.ir
avÖQ&ooiv </ OQeeiv.
(cf. B 190: — ov of i'oi/.t iuxkov o/g deidlaoeo&ou).
1YI 110: üoya/.;'nr ();'■ uni hjzi, KCtt l(f Ih'/ti^ .tau iovii,
fiovvqt oi^c./n'ri-i frio&cct itCLQCt vrjvoi ■/.;'■ /.tr, Vor.
cf. -' SS: TCQ^ai d' üoyti/.inr 1 1 uiiu. ji'/.tnvumi V iotTÜ
avdoa xcci wp-9 ifiov
Atque his quidero locis dativus obiectum verbi intrans-
itivi notat, infinitivus autem subiecti locum tenere videtur.
Huic usui respondeut in nostra lingua exempla ut
Ulf. 2. Cor. 7, 7: avaei niis mais faginon varth ' ' ;
Trist. 11790: ir was das leben ande (cf. Trist. 8992: im
was im aber ande das sper).
Quod denique latiorem quem dixi usuin aecusativi cum
intinitivo in carminibus Homericis attinet, nonnulla reperi-
raus exempla, ulü eisdem verbis, quae modo dativum et in
fiuitivum, modo accusativum cum intinitivo secum habent,
praeter dativum etiam aecusativua cum infinitivo vel po-
•l*n Cf. Köhler über den syntaktischen Gebrauch des Dativs im
Grothisehen, p, 3iJ Bq.
2-
20 Albrecht
tius praeter dativum et infinitivum etiam accusativus ad-
iungitur:
*F 129: avxixa MvQfiidövsaai rfiXo7cxols^nioi xsksvosv
yah/.ov Cwvvcofrai, Ceci-cu d° vn hyeaffiv exaazov
innovg.
A 541 : ctlei xoi cplXnv ioxlv if.i€v anovöoyiv lörxa
"/.Qvnxadia (fQOvtovia dixaCe/nsv.
Itemque exstant exempla, ubi accusativum nullo modo
a verbo finito postulari statuere possumus :
Z 267: oöös nrj toxi — —
— — 7r£/ialccyf.i£rop evyiKxaad-ai.
B 354: t(o /<>; xig, 7coiv eTrsiyeo&io oixörde vteofrca,
7iqIv tivcc 7iccQ Tqwiov aloya xaxaxoi/^trj^rjvai
xioaoitai d3 'EXevtjg oQ/,iij/,iatä xe oxovayü.o, xe.
Sed numerus huiusmodi exemploruui tarn exiguus est,
ut profecto non a probabilitate abhorreat statuere lingual«,
postquam per multa saecula structuram accusativi cum inri-
nitivo ita adhibuerit, ut logicum infinitivi subiectuin, grarn-
maticum vero verbi finiti obiectum accusativo notaret,
paulatim sensum verae accusativi originis amisisse et sub-
iectum, sicubi addendum erat, accusativo notasse.
CAPUT IL
De usu accusativi cum tnfinitivo Homerico.
In enumerandis eis verbis, quibus in carminibus Ho-
mericis acc. c. i. additur, non solum locos, ubi illa stru-
ctura legitur, quantum fieri potest, omnes afferam, sed etiam
eos, ubi eisdem verbis aut accusativus solus aut infinitivus
solus sine accusativo aut dativus a verbo principali sus-
pensus cum infinitivo coniungitur. Qua in re eum tenebo
ordinem, ut primum tractem ea verba transitiva, in quibus
accusativus per se obiecti loco positus videtur, deinde ea,
in quibus accusativus prolepsis auxilio explicandus est. Ea
!)<• accue. c. iniin. 21
denique verba, quae vulgo impersonalia vocantur, etsi par-
tim priori, partim alteri dasei annumeranda sunt, tertio
loco enumorabo.
I. Verba transitiva, quae per se aecusativum obiocti loco
postulant.
Verba huc pertinentia sunt verba, quae aliquem ut
aliquid faciat vol nun faciat commoveri indicant atque
proinde in tres classes distribuenda sunt: verba commo-
vendi, efficiendi, impediendi.
A. Verba commovendi.
a. Verba rogandi.
1) alte 10.
Acc. c. inf.
y 173: fiTJ.of.itv de freov wrvcci Tegag.
Ct". Ulf. Marc. 5, 17: jah dugunnum bidjan ina ga-
leithan hindar markos seinos.
Acc. solus:
\ 295: l']T€£ (liV ÖOQV [i((/.onr-
Z 176. ß 380. / 351. q 365. w 85. 337.
2) lioo Ofxai (et kiin/iiai).
A. c. i.
u4 173: aide o eyojye
Xiaaojiai ehe/' ifielo fieveiv.
E 491. 1 451. 574.
A. solus:
A 15: xai iXioae.ro tdvtag l/xiovc.
,4 374. 394. / 585. 591. 698. A IIS. 455. M 19. O 660.
2 448. V 35. 418. ß 210. y 19. 327. d 347. £ 142. >'> 157.
344. I 35. i-i 53. 103. v 273. £ 406. q 138. <p 278. x 337.
I. solus :
A 283: kiaaofi "Ayjll^i ueih'ner yö'/.nr.
J 379. 0 372. 0 77. / 304. V 2 KL 3 30.
Aliter sese habeul haec duo exempla:
/511: Xlaaormi d ctget vaiyt IIa Kgovliova y.iovaai.
tut atTjv ««' tneo&ai.
•>2 Albrecht
et l 224: ev& &f.ii fisv novhiötf evagoi Xiaaovx eneeooiv
tvqcjv alwfievovg levat nüXiv —
de quibus postea apta oblata occasione disseram.
Ellipsi denique XiGöofiai verbi explicandum videtur
H 79: (j(of.ia di oixad i/tnr do/j-svcu naXiv.
3) IXSTSVO).
A. c. i.
X 530: o de fie tiaXa ivöXX l/.tTtrei
17T7T0\}W e£i(.i£vcti.
A. solus:
rj 292: zijv iY.ixevd(a).
rj 301. o 277. q 573 (cum p.g praepositione II 574).
4) Xitccv ebio.
A. c. i. huic verbo non est additus, attainen illud reti-
eere nolui, quoniam
CF 196: Xwayevev
8Axr€ll€V
aceusativus dis/norg facile suppletur; cf. Hesiodi Theog.
469: — %nz sTteira (plXovg Xndveve ioxrjag
rovg acri'g, Vcddv re /.al Ovqccvov aoTEQOEVTCt
MfiLv ovf.1 ipodaöaoOcd.
A. solus:
/ 581: TcoXXd de [iiv Xixdvev
X 414. Q 357.
b. Verba per suadendi.
1) nel&co.
A. c. i.
X 222: intde d' tyto toi
olxof.iivrj jTb'jtiDioio svavrißiov ita%too.o&at.
lF 40.
A. solus:
A 132: ovde ui 7islosig.
1 104. Z 162. 300. / 112. 1S1. 345. 386. 587. A 648.
M 173. n 842. P 33. ^7 126. V 78. 91. ü 219. 433. a 43.
ß 106. [rj 258]. / 3:;. 500. 5 123. 363. 392. i 151. ip 230.
337. o) 141.
De accus, c. i u (in 2iJ
Passiva liuius verbi forma cum infinitvu solo coniun-
gitur:
A 150: niog r/g /"/ nQocpQwv tneotv .ni'.hia tyaiwv
i; odbv /■'/.:>;' ii evcu i avÖQaoiv tcpt {ia%to&ai ;
K 204. x 316. w 456.
2) // c (i n .i i. i >') <•>.
A. c. i.
X 21)5: firj ü inisaai nagctini iiSrpiv Odvaaevg
f.ivyjl i QBOOt <f i'.rirc.i , Ct/U i r/u; i ki de Ol cini
A. solus:
H 120: wg elrtdtv naoeneioev ctdeXcpeiov (pftevag.
A 7S8. H 208. 'Is :i7. 606. | 290. (» I 10.
ü) 71 II Q (( I << <( 1071 (•>.
A. c. i.
£ 488: .n'tii'i n' i;i((ff: Aciiun
ninyir('))' tfxevai.
I. solus:
jz 360: 'Hör, d ev </i/.niiii nagr;nag?6v ei i i>'h]i < i.
I / c n a v dato.
A. c. i. noii Legitur, sed accusativus facile subinteliigitur
o 178: /", zavza nciQCtvda Arjdofisp^ ito
%QWT Ctnovin i eO&Ul y.ca Li r/oli <<th>.i uXoitph.
(7i k g d ip iltn t tantum dativum cum infinitivo secum habet:
A 577: firjiiii d iyw 7it'o< </ iitui — —
7tazQi ipi).o) eni rtoa rpiosiv Ii!.
Infinitivus ergo accusativi i. e. obiecti Loco positus
esse videtur. Nam aocusativum non minus asitatum fuisee
quam dativum facile cognoscis ex
\ji 287.] i ,*>: — avTctQ fivrjOTTJQag — — Tzagqido&ai.
M 249 contra et (i ISO nihil ad id probandum pertinent,
quoniam accusativus hie non &, nagipdfievog partieipio, sed a
verbo finito peudere videtur. - Idem iudicandum esl de
nagaf.ivO'f.of.tat , quod item dativum cum iufinitivo -
habet: / 416. 684. O 15).
24 Albrecht
c. Verba docendi.
1) ötSaa/.io.
A. c. i.
a 384: oe ^l^äa■/.nlOll• 'hol avzoi
vxpayogrjv % suevai '/.al Öaoöa/Jwg äyogeveiv.
X 422.
Cf. Skeireins 46, 18: galeika sveritha usgiban uns lai-
seith; Bari. 103, 21: leret uns han erberinde; fragm. theot,
33, 8 : leret sie kahaltan.
A. solus:
A 832. Hs 308. % 4SI. 4SI).
I. solus:
E 51: dldu^e yaQ "AQTBf.ag avxrj
ßdllsir l'cyoia nävxa.
2) dsöae.
A. c. i. apud Honierum non reperitur, sed accusativus
f'acile suppletur :
v 72: sgya d' Aürjvauj dedccs xIvtcc ioyäueod-ai.
A. solus:
C 233: ovc'HcpaiOTog diöaev xai TTctkkag 'd&rjvtj.
# 448. [ifj 160].
d. Verba incitandi
(sive iubendi et cohortandi).
\) /.sie vw.
A. c. i.
B 11: &ojorj!;ctl e /Jlevs /.dor] KOfi6(avTag3A%abOvg.
B 28. 65. 114. E 199. 823. H 284. G 318. / 21. K 242.
S 62. 0 176. P 30. 2 13. T 306. Y 4. 87. 196. 332. X101.
V 558. 568. 659. 802. 823. 11 175. ß 263. £ 384. q 48. 262.
304. & 370. t 177. 469. x 339. A 636. p 53. 163. 193. >' 274.
n 305. 547. o 345. 350. ip 264. 276.
Cf. Ulf. Matth. 8, 18: haihait galeithan siponjans hin-
dar marein; Mar. 91: gebot die menige swigen; Skeir.
50, 12: jah antharans gamaudida gaumjan.
Acc. solus:
J 286: Off cii [in1 -- — nin xeXevio,
!>'■ :i<cil- <•. infin. O'i
J 359. ß 220. 327. d 274. 9 204. i 278. x 516. / 507.
[| 517]. o 209. 339. tt 81. « -22. 7 17:.. w 175.
Praeterea novem locie '// 68. 349. 369. 0 6. /, 187.
0- 27. q 469. 0 352. [9 276]) legitur:
ö'7>o' etTTtu f« in- 9vfj.bg Ivl mrj&eooi xeXevei,
üb] cllijt.si , quam Larochius (homerische Stadien, p. 243
statuit, nullo modo ojius esse videtur.
I. solus:
/>' 74: mal cpsvyeiv aiv vqvoi noXvxXrjioi xeXevow.
r \\\). X 170. ^ 641. 1/2:57. 2' 169. fft 7- 104.
d 233. /, 217. 220. 1 321). /. 17. 373. 386. v 17. 1 341.
Dativus cum infinitivo legitur:
B 5<) : avTaQ 6 KijQvxsaai ?uyvcp96yyoioi /.ekevosv
KtjQvoosiv ayoQijvde.
B 151. 112. /'2.V.I. E 185. X 191. / 10. 65& ^781.
O 687. // 727. F96. V 39. 563. -'-' 643. [a 357.] /3 6. 422.
d 29G. 17 163. i 488. x 128. n 93. 2s7. 7 351.
Quibus cum locis conferri possunt:
Z 324: nal i'inf 1 rnlniat neoi/./.iu'. eoya xeXevoev.
T 192. n 136. £ 193. 281.
Dativus solus saepius legitur, sie
/ 128: xiXeve de oioiv r/.aoioc
fjyefiovfüv.
Dativus et aecusativus cum infinitivo tribus locis po-
sitns est:
Hs [29: avil/.ic MvQf.iiö6veoot tpiXoTtroXifioiOi KeXevoev
yaX/.ni _'(o'i j T<i!ha , ller^ai d' vn 0%£O(piv {-'/.aoior
%71710VQ.
1 561. I 11.
2) it.4kof4.ai.
A. c. i.
ji 74: xiXeat 11t, diitpiXe, [iv&tjoaöd'at
uii ti AtcoXXcovoq.
A 134. r 88. 433 E 810. / 517. 1/ 300. \ 69. 0138
146. // 657. 2 286. ß 297. 134. 582. y 12:.. d 37. 812.
26 Albrecht
e 174. L 133. i 100. 193. 274. x 296. 299. 337. A 71. £ 259.
o 513. TT 433. £> 428. 555. v 213. r/> 265. 381.
Acc. solus:
K 534: ili£voof(ca 7} stvfiov igtet) ; xekerai dt pe dvf.iog.
2 39t. T 187. <? 140.
Inf. solus:
A 386: avtix eyto ngcdrog xeXö/ntjV &eov \Xao/.ea^ai.
I 171. M 235. 5 96. 6 119. 508. 2 254. y 317. 17 220.
o 16. o" 12 (ellipsi oniissus est ß 114).
Dativus cum inf. :
K 419: — wvXaaoEf-iEVai tt /.tXnvxca
aXXrjXoig.
M 467. ^ 343. A 442. ry 335. x 418.
Dat. solus saepius, ut
Z 286: a/LKfinoknioiv
/.ixXexo.
3) avwya.
A. c. i.
^313: Äaoug 6*' ^Atqtidijg anoXv/Aalveo&ai avtoyer.
B 280. ^ 287. 301. E 509. 805. 899. Z 240. H 74.
/ 101. 219. 578. 680. K 120. 394. A 15. 189. 204. M 355.
■H 105. 195. 262. O 160. 180. 295. II 145. P 357. E 90. 176.
426. T 160. 171. 206. Y 77. 179. Y351. £> 190. 198. «269.
274. ß 113. 195. 385. y 141. <¥ 482. s 89. 99. 112. 276. 357.
£ 216. # 449. 1 44. 331. x 264. I 206. 356. /w 160. 227.284.
\ 237. 246. 336. 0 97. 103. 346. tt 312. 316. 446. 466. g 55.
279. 398. 508. 569. 582. o 182. v 43. 364. q> 80. 191. x 129.
483. \p 122. 132. 267. 368. 10 167.
A. solus:
Z 444: 01; de' |tte &v[ibg avcoyev.
I 703. Ä 130. A 56. 32V). O 43. T 102. -Q 90. e 139.
0 395. ?r 404. 433. r 374. # 437.
I. solus :
Z 170: dsii-ca d' \vüytiv <o Tiev&SfHp.
Z 382. H 386. 394. 0 322. K 67. ^/ 139. 646. 778. IT 8.
X 142. 351. lP 158. 24.r». 854. et 316. 7 35. 174. 317. ö 531.
/, 221. /< 158. £336. n 278. 330. 405. (facile suppletur ß 670).
De accus c. infin. 27
Dativus cum hoc verbo tamraro coniungitur, ul raaxime
dubitaudum dt, utrum imquam usitatus fueril au potius ex
falsa analogia positus Bit. Legitur enim duobue tantum
locis, iihi aliter explicari aon potest:
v 139: ^ /'<'■'' difivi avcoyev vTtoccoQiatti dficaftOLv
et k 531: drt tot enBitf eragoioiv InorQvvai /.<u avai-cu
firjXa — — —
deiQavrag x,ctrcnir}ai} inev^aad-ai de fredioiv.
Tcrtius exstat locus:
n :;:»'.): boa oi wLXog vlbg dvcSyet (.iv&rjoao&cu,
ubi o'i potius a fiv&r'joao&ai pendere videtur.
4) Ol Q l '• V CD.
A. c. i.
J 291: ovg erocQovg axeXXovra %ai otqvvovtcc iia%e<s&(u.
I II I. E .r)2(). K 220. 319. 1/ 367. // 195. 532. P654.
Y 171. '7' III. 11 24. 109. 302. ß 244. /, 341. i 518. /< I 11.
§ 261. o :;. II. p 430. o 61. % 484. w 116.
A sohis:
/' 249. / 73. 254. 268. E 161. 4S2. © 219. 294. 398.
/ 165. K 38. -/ 185. \ 44. 90. 209. 229. 678. O 270. 5U6.
560. 568. 695. // L67. P 215. 323. 559. 582. 2 584. T 69.
156. 349. <l> 530. \ ISO. 11 143. 289. a 85. 074. 392. £254.
/ 546. /< 206. o 37. 40. n 152. p 75. 362. 0 54. tu 105.
487. Accusativus pevog vel fisvog Kai !h\anr, qui pariter
ad personam circumscribendam usurpatur atque eepij ts
Ti)Xe/.iaxoio vel l!«i uo/./.^nc. Xdaiov /.7tn (cf. >, 10"), legitur:
B 170. 563. 792. X 72. ^/ 291. 1/ 266. \ 155. O 500.
514. 667. // 210. 27."). fr 15.
1. solus :
ß 94: ororyoro livai.
/.' 151. E 196. ^ 105. A 55. ^ 213. O 402. V 19.
# 90. § 374. ff 186. ? I5s. / 434. 496.
Item cum medio coniunetu
// 120. £ 369. ^ 183, ubi persona iacitanda iam verbo
ßnito notata esl itaque accusativus non ut in activa forma
subintelligeudus est, sed omuino locum non habet.
28 Albrecht
5) E7T0Z QU VW.
A. c. i.
O 456: nolXa e)° enwzovve oyeöov l'oyeiv eloooowvzu
Xnnovg.
Y 171. a 88. ß 189. £ 36. | 498. o 73.
A. solus :
.Z 83: avrccQ e.iei xe fpäXayyag S710tqwtjtov andoag.
Q 92. K 130. 0 43. e 139. # 185. £ 401. ^ 395.
I. solus:
31 50: räcfQov ettozqvvwv diaßaive'fter.
N 767. [71 690]. P 117. 178. 683. # 45.
Dat. c. inf. habemus :
0 258 : — ircTtEvaiv enözqvvov noXsEOGiv
vrjvolv etil yXagwQfjoiv skavvsfisv w/.eag titnovg.
77 525. (cf. y 152: vwcv stvotqvvei noXsfiov v.a/.öv).
et uno loco dat. et acc. c. inf. :
x 531 : drt zoz eneid- ezäooioiv snoiQivai y.ai ävw£ta
ftrjXa — — •
deioavzag /Mzcr/,ttai, snevl-aod'ai de ireoloiv.
6) OQ VV/Lll.
A. c. i.
M 141 : ol d' ])ioi euog f.i£i> svxvfjfiidag 'Aycaoi'g
ojqvvov evdov eörzeg crfivvEO-d-ai.
P 273. V 210. tp 222.
A. solus:
■ä 439: coqoe de zovg (.iev "Agyg, zovg de yXavTuamg
*A&i'vir
J 515. E 8. 105. 629. Z 363. 7 703. K 518. 31 293.
iV83. 125. 154. O 475. P 546. T 41. 139. Y 79. y 167.
7i 154. i/; 348. 367. (77 554).
I. solus :
V 794: zoze de Zeig oiooe ftäysoirai.
Item cum medio :
M 279. iY62. B 397. ~'IS 488. /ff 397. y 176. £ 255.
g 14.
J)c aectu. c infin. 2 I
7; e ,/ o q wf.lL.
A. c. i.
H 41 : oi dt /.' ayaooafievoi xaXxoyLvfyudi g A%ctioi
oiov sfcoQoeiav noXefii^eiv Emoqi dttp.
A. solus :
E765: ayost Uta oi enoQOOv Axhjvaiiiv ctyiXei/nv.
I 539. /J 72. ^ 100.
/i 270: ov ^J7» tu^ Jiü/.ir avTig avrjoet frvfiog ciyrprtüQ
veixeleiv ßaaiXrjag.
E 422. 882. Z 256. H 152. S 209. 362. 0 396. X 252.
346. & 73. e 425.
A. solus:
£761: cccpQOva vovtov avevreg.
ff 25. 0 21. // 691. /' 71).-). 0 395. 523. 545.
9) <•- y i >, ii i ■
A. c. i.
^ 518: ow ," Ex&odonrioai iqmoeig.
2' 108. 124. £ Uli.
10) $1)1^/11.
A. c. i.
A 8: wg i" ctg 0(po)£ Ssojy eoidi ^vvsrjy.e u<r/t<~>!t«i.
H 210.
II) /. als to.
A. c. i.
/* 390: *AXs^avdQog ot KCtXel oixovöt vieo&ai.
0 54.
A. solus:
A 54: ayogrjvds xaXiooctro Xaov.
A 402. V 161. / 193. A 53. III. »/ 343. N 740.Ä 188.
ü 143. 303. // 693. /' 245. 507. J I. 16. X 294. 297.^203.
ß 74. 106. ß 90. ()' 73;.. _' 55. >, 189. 3 13. x 114. »• U3.
o 520. o 52. 382. 387. 544. 553. X 39t. i/' 43. 51.
30 Albrecht
1 2) n oov.aXt io.
A. c. i.
r 432: aX£ Yfri vvv .intr/j'cktoGcu agiftupikov MeviXaov
li<(rnc uc.yj'ac'jt'Jui svavriov.
H 39. 50.
A. solus:
H 285: avzog yag y/'i>iat nQnyf.aXiGoa.xo navxag aoiOTOvg.
1 3) 7/ Qoy.cc X i 11 o (.t a i.
A. c. i.
r 19: 7tQoy.aXiCeto navrag aqloTOvg
ävrlßtov iicc/Joaoftai ev aivri örji'oTrjxi.
& 228.
A. solus :
E 807: ytouQovg Kadiislwv 7ZQOxaXLCexo.
H 150.
I. solus:
/l 389: aX?J n y aed'Xavsiv TtQOxaXiKeio.
14) Qfi o /. X SO).
A. c. i.
II 714: /; Xaovg ig tü/ag oftoxXrjOsiev aXtjvat.
I. solus:
io 173: svd- tifxslg (asv 7rch'xtg o/^oxXs.Ofiev ineeooiv
t6$~ov /lui dofievai.
15) Xtyalvoj.
A. c. i.
st 685: /.StJi/.eg cT sXiyaivov
rnig t/nev.
Verbis; quae sequuntur, aut dat. c. inf. aut dat. et acc.
c. inf. adiunctus est. Assumpserunt autem vim iubendi ita-
que hie enumeranda sunt. Et aecusativus quidem per se
locum nun habet, sed ex analogia ceterorum iubendi verbo-
runi positus est.
1) einov.
Dat. c. i.
Z 113: oq)Q{a) — — — ytooiaiv
SLTtto ßovXewjjGt /Mi ijuti/oi^ ccXöyoiaiv
l><- accufl. c. in(iii. 3 |
ötxifiooiv aQi.octo&ai, v7ioo%foi)'cii d f-zatöiißag
S 501. ;' 127. <J 682. o 76. a 166. q> 235. * 262. 131.
pro dat. etiara legitur iiQoq cum acc. ./ 151 et //.'/<? cum
dat. fl 433 .
I);it. et a. e. i.
O 57 : Jtflfi Bimnat Tlnasidatovi avcr/jr.i
rcavodjisvov noXtfiow i<< c. nQog i)<'hi<-.'i txto&ai.
2) ansinov: dat. c int'. « :i7:;.
:;,- 7tQoei7iov: a :!7.
\) <puüZ(o: K 127.
inf. solus S 68.
5) in 1 1 s '/. /. <».
Dat. c. i.
.7 64: fic de d-äooov AS'^vair. :■ mii/.ui
il&elv — _
J 220. / 170. st 17. 27::. 399. 1/ 84. '/> 230. ;■ 267.
u 2(18. 27:5. <p 24<>. Cf. dat. et acc. V 107. ^349. 36t.
Medium cum dat. ei inf.: li S02. (cf. dat. et acc. / <>s
/' 102. •!' 95. .V 40. /- 622.
Passiva forma muh dat. ei inf.: B 643. J 524.
Dat. et acc. c. inf.:
'S. 207: >C(H ,//o/ uü/.a ,/«/./' initsXXtv
aiiv (coioi ei'iir xai vneigoynv e/nfisvot äXXav,
st -s\\.
li ayy*'ÄAw (sc. xeAeu&n
A. c. i.
® ."»17: (!/;'f/./oi/Hi
Tratdag 7iQio^t]ßag noXioxQozdtpovs /• yiqovtag
Xig~aG&ou tcsqi ccgtv freodfinztav i?7ri rtvgytav.
Dat. c. i.
71 349: O/' Xr lir/iiiir:
Keivoig ayyiXXtooi 9-oiog nixnvöt vieo&ai.
Dat. et acc. c. i.
i.' I 15: ayysiXov lloiüiu» utycü/moi — —
Xvocco&at rfiXnv vibv, im/" h.ii vf>ag \lytct(~n.
öutQct d AyiXXfji (ftuttitr.
32 Albrecht
7) dyysXog toyo/.iai (sc. xekevtov).
Dat. c. inf.: A 715. ^ 166.
Dat. et acc. c. inf. £2 194.
8) Ecpitj^it.
Dat. et acc. c. i.
42 117: ccviuo syto Yloiayop iieyaXr^noi 'loiv icfi'oa)
(sc. Y.sX€voovoav).
Xvaao&ai cpilov vibv, iovr eni vrjag A%ctiüiv.
9) VE VÜ).
Dat. c. i.
/ 620: IIctToÖY.hü oy in bopocoi vevoe oicotccj
Wolvixi gtooeoch nv/.ivbv kiyog.
B. Verba efficiendi.
1) JCOl EOU Cd.
A. c. i.
H 171 : tievte d dif rrye/xovag Tcoirjouio
orjfialvsiv.
\ff 258.
{svi (foeoi) Trouco: N 55.
2) d i dw f.i i.
A. c. i.
r 322: tov dbg imoqi&iiiEii)) övvai döiiov ^Aidog eigio,
rjfiiv (3° uv cfiÄöci/ca y.al bov.ia itioxa ysvia-d-ai.
E 118. Z 307. 476. K 2S1. M 275. ß 309. a 379.
ß 144. y 60. ö 172. £ 327. i 530. X 253.
Supplendum est hoc verbum :
B 413: ftij vroiv (Joe) fv/ 'tjeÄiov duvcxi /.cd im /.rtcpag
eIüüv.
H 179. q 354.
Dat. c. i.
A 18: vfilv [.uv 3-Eol öoisv — —
SX71EQGCU lloidiwio Ttökiv, er (T oY/.ad3 c/Jotrai.
H 203. (■) 287. 7 38. =" 86. Tl 40. 88. 252. Z 293.
tf> 216. A' 404. ß 116. # 411.
De accus. <•. Infin. :>,;;
I);it. et acc. C. inf. : X 527.
Inf. Bolus: (Zeug
j4. 129: dfpot uol.iv Tqoltjv bvxbi%bov i^aXanä^ai.
I' 351. (Ü 484. p 216.
3) 11 0 0 i Clü.
A. c. i.
/ 513: — jroQt y.ul av ^fiog 'kovqjigiv efisofrai
CltlljV
y. 7.
4; sdoj.
A. c. i.
B 132: o% fit uty« nXaJQovai /.tu ovv. eiüia i&eXovta
IXiov suniqoai evvaiofievov nroXied-oov,
B 236. 346. 832. E 32. 256. 465. 684. 717. 802. 319.
847. G 125. 243. 244. 428. K 299. 344. A 279. 330. 550.
718. A 2. 0 73. 370. 472. 522. // 60. 96. 396. 151. /' Mi.
659. 2 112. 189. 282. 448. TS. 65. 295. V 139. Ins. 0 556.
\ 339. 398. 416. ;/' 4. 73. ß 523. [557]. (i 70. d 113. 805.
/; 215. 27 1. # 5ii9. * 113. 536. X 19. 88. 117. 2:i2. // 282.
|445. | v 359. -> 85. 362. o 49. 222. 346. 120. / 25. 531.
v 10-1. 284. '/ :'lii>. / 221. 126. ü> 11. 113.
Cf. Ulf. Matth. 8j 22: let thans dauthans filhan seinans
dauthans.
Iw. 5464: lat mih iucli machen gesund.
Acc. Bolus:
li L48: ibvg (isv eaa (e).
J 42. & 317. I 70t. yl I4S. 323. 426. 0 87. // 731.
) 311. 156. -'-' 684. <) 714. | 183. n 1 17.
Praeterea quatuor exempla commemoranda sunt:
il 17: vövöe c)' uctj/.tr
tv y.ovi i/.icd'i'ua^ 7iQ07CQrjV£a.
12 569. X 110. u 137, ubi alter accu.sativus priori per
ajijmsitioneni adiunctus est; cf. similem Btructuram in lingua
germanica: Rol. 117, 14: die muozen mich magel lazen ".
ÖU) de qua vide (Jiimin. 1. 1. IV. p. 623.
Curtiu s, Studien. IV.
34 Albrecht
Inf. solus :
B 165 : /.irjdi sa rijug äXad* eXiiSfisv a/.icfiekioöag.
B 181. J 55. H 427. & 399. 414. ^ 125. 437. </> 596.
X 206. L> [71.] 395. / 452. \(i 445]. t 200. 374. v 12. y 233.
if' 244.
C. Verba impediendi.
1) e'^w.
A. c. i.
P 181 : fj tivoc y.ai JavaCJv uk/.rg j^üXa 7T£ij (.leuuioia
ayrjöio a[ivv€fi€vai.
w 244.
Acc. et gen.
ß 275: hg zöv Xcoßrjrr.Qu i/c&oßokov toy äyoouiov.
N 687. <2 404.
Acc. solus:
c 90: Ofi «^a tQ/.ea loysi — —
N 51. TL 204. tf> 58. X 412.
2) ?r a v io.
A. c. i.
^/442: rp;oi fiev (f I/w* enavaag erci Toiosooi uayeo&at.
Acc. et gen.
ß 595: civrnuevai Qocuvqiv xbv Qg^r/.a navaav aoidrjg.
<> 15. (Ü 137. 249. 294. ö 659. e 492. o 342. W 298.
Acc. solus:
*/L 506: navoev uQLGxevovxa Mayänva, 7toifj.e.vu Xatäv.
</> 314. t 274.
3) artOTiavio.
A. c. i.
fi 126: /,' /MM' titi.ii anorcavEi ig votsqov OQfiTj&nvai.
o 114.
(Acc. et) gen.
A 323: coig ftiv snsuc el'aatxi; hiu noXsfiov ant-
Ttavaav.
De accua. 0. infin. 35
Acc solus:
- 267: vvv ittv vi!; <uitiuiai TinÖio'Atu UriXeiutva.
1 11!). 0 340.
//. Verba transitiva, in guibus accusativua prolepsis
auxilio explicatur.
Sunt verba quae iudiciuni uliquod de persona \<I re
aceusativo notata cxprimunt et sunt verba dicendi, scntiendi,
cogitandi, verba voluntativa et verba indignandi.
In liis verbis lingua subiectum infinitivi, si cum sub-
ieeto verbi finiti congruit, raro aceusativo notat, ea autem
vocabula, quae ad illud spectant, ad subiectum verbi finiti
rei'ert. Idque nulle modo cum Schoemanno 5 ') ex eo quo»!
linguae inest perspicuitatis studio ut sola causa explicandum
puto, verum enimvero subiectum infinitivi Bubiecto verbi
finiti per appositionem additum est:
A WM: tqyqoiya.
ocij Xoiybv uut rat
(du sprachest als [eine solche, welche] die einzige [war] im
Abwehren des Verderbens.
A. Verba die e ndi.
/. Verba, quae proprio sunt verba dicendi.
I) (pijf.ll.
A. c. i.
A 521: /.al re ut cp>toi [idxfi Tqüeoaiv dgrjyeiv.
Cf. Ulf. Marc. 8, 27: hvana mik quithand maus visan?
Tat. G2; 3: ir quedet mih forwerphen diuwala.
1) Activum :
/»' 129. 24b. 351». 783- /' 44. 22(). 392. I 429. /: L03.
51) Fleckeis. Jahrb. f. cl. Phil. 1869, p. 229.
;;i; Albrecht
119. 635. 638. 652. Z 98. 100. 108. 488. H 118. / 35. 305.
401. 410. [K 51]. JSC 331. 370. A 443. 589. 719. 831. N 100.
269 (subiecta congruunt). 414. 631. S 220. 265. 374. 0 97.
112. 697. 735. JT 14. P 27. 174. 338. 366. 674. 3 132. T96.
416. Y 105. 206. 211. 348. 361. 0 159. 316. V 440. 579.
668. 791. n 134. 256. 494. 546. 615. a 33. 189. 194. 215.
220. 391. ß 171. 174. 238. y 84. 124. 188. 212. 245. d 141.
190. 201. 387. 493. s 105. 290. 301. 359. £ 42. 200. 256.
7} 322. & 138. 221 (subiecta congruunt). 565. 567. i 5. 455.
511. x 35. 284. 330. I 176. 540. (i 275. v 173. 249. £ 117.
149. 176. 327. 384. o 213. n 93. 143. 418. £ 352. a 128.
145. 218. 261. 342. t 122. 191. 267. 380. 383. X 31. 35. 313.
^ 71. 116. 125. 135. w 24. 75. 269.
2) Medium:
M 125. 165. P 26. 171. 379. Y 262. Ö> 277. X 298. &
519. t 504. v 131. e 25. 196. x 296. t- 90. t/> 284. to 460.
Acc. solus :
E 184: £t <f o y 3ävr]Q ov (prt(.tt —
et altere accusativo per appositionem addito:
H 126: — oi'/. ar u£ yivog ye xa/.6v Aal avdXxiöa
(fdvxag.
<t> 569.
Inf. solus :
a) Acc. subintelligen dus est:
J 351 : nvög öij tpyg noXe^ioc j.i£&ie/Li£i> (sc. tjidg) ;
1) Activum:
J 375. A817 (subiectum secundario enuntiato exprimi-
tur). P 637. a 168. d 664. I 128. v 175. n 347. ip 275.
2) Medium: ö 638.
b) Subiectis congruentibus :
ui 397: e'iprjo&a A.tXaivECfii Kgovitori
ol'rj iv ufravätoioiv aei/Ja Xoiybv afxvvai.
\) Activum:
ß 37. £473. Z206. 285. H 393. & 229. 238. 1 231.
De accus, ß. iiifin. \\-
684. K 548. R 89. 785. 0 107. 165. 181. 700. // 61. 830.
2 326. 364. T297. V IST. </> ISO. V 331. <-l 608. d 171.
504. 8 135. r, 23!). [256.] t 496. x 562. Ä 237. 306. 130.
,u 390. ^ 321. 3S2. n 63. (> IM. 142. 522. o 132. u 1:57.
(/> 103. «/' 128. 335. w 470.
(Inf. supplendus est: / 329.)
2) Medium:
r 28. 366. £ 190. X 1S5. 0498. M 106. 0251. F365.
A 236. v 211. 357. £ 481. ?c 24. q 42. r 121.
2) svnov.
A. e. i.
— 9 : Kai /um sei it v
MvQfiidavcjv zov uqioio) In ttoovtog i/nein
XSQoiv v7io Tqo'hov Xeiijjtiv fpäog nekioio.
n 113.
Acc. solus :
a) absolute positus : A 90.
b) tv adverbio addito :
« 302: 'iva zig oe /.cd oxpvyoviov sv e\ ",
[y 200].
e) directa addita oratione :
Z 479: /cd /mzi zig einrjai „nctzQÖg y öde nn/./bi
ufieiviov1*
ex nokt/iinr avintia.
d) in prolepsi positus:
/' 192: sin er/t {im /.cd zövde, — hang od1 ioriv.
z 218/19.
3) et v d ü 0.
A. e. i.
K 47: avdrjaavtog
ärdQ1 e'ia znöociöt (xsQfieg in /fiait ii^iiaanlhu.
4) (.1 vüt op et t.
A. e. i.
0 462: 01/. av tu aaowQOva ui&i'oiun
SfaUGVCtl.
38 Albrecht.
Acc. solus:
aj absolute positus : 1 328. 517. fi 223. x 500.
b) altero acc. per appositionem addito: — 288.
c) in prolepsi positus:
r 245: /.ctl xöv xm uvürjooucu olog srjv nag.
5) de low.
A. c. i.
0- 516: alkov d' alXrj tieids nnXtv /.tQü.'iL.iiitv alnrjv,
uvTaQ 'Odvoorja tiqotI dwtiaxa zfrjMpößoto
ßrjiievai rpx 'Aqrja.
6) OLTlhlXivi.
& 383 : tj fisv cc7i£iXrjnaQ ßrjxcwfiorag aiiai dgiöxovg.
IL V e r b a p r e c a n d i.
1 ) do dof-iu i.
A. c. i.
/ 240: doäxai dt xäyioxa (pavr)(isvcti ijio diav.
N 818. V 144. 209. d 826. x 533. y 322.
Inf. solus (subiecta congruunt):
J 143: noXeeg xi f.uv tjgi'joavxo
, in/rrjeg cpogteiv.
N 286. a 164. 366. o 176. 213.
2) evxofi eci.
A. c. i.
— 75: — C')g äga dt] ttqiv y tvyio — —
nüvxag sni nQV(.tv^oL aXtjiitvai viag AyaiGn>
Ott tnidti o/ittvovg, jiad-itLv x cctxrjXicc tqya.
o 353. </> 211.
Infmitivus solus (subiecta congruunt) :
-ß 401 : tvyöutvog &avazov xe fpvysiv xort Luolov^'dQ^og.
S 254. 526. / 183. M 484. O 374. J-> 287.
De accus, c. infin, '.','. \
3J &nev%0fiai.
A. c. i.
£423: 'r.iij'/hin rtaat .'h.ninn
voorrjoai Odvarja 7ioXv(pgova ovdi dofiovde.
v 238. (p 21)3.
4) llooo /( a i.
Hoc verbura iam in priore capite buo loco commemo-
ravi, ubi rogatus et rogata expleturus una eademque erant
persona. Hie auteni dermo afferendum est, quia rogatus nori
idem est atque is qui id, quod infinitivo exprimitur, efficere
debet. Itaque niirum esse non potest , quod hie personam,
de qua rogatum profertur, ex analogia verborum dieendi
aecusativo notatam reperimus.
/ 511: Xiaaovtai o c'(Qa tat ye Jla. KQovuova xtovoat
xvt citrjv ä(,i "/ceoÜai.
i 224.
5) in i xiX f>u (( i.
I 454: OTvyeoäg d' ijtexexXet eqivvq
/</ note yovvaoiv oigiv icptoatoitai tpiXov viov,
£!; siu&ev yeyaioia.
Analogiam verborum precandi sequitur:
6) x&lgag a ratio to.
A. c. i.
// 130: jioDm /.tv äd-avaroiat tplhxq ävä %BiqaQ ciBiQai
&v{tbr anb {.teXecov övvai donovy'Aidog siaw.
III. Verba promitte ndi.
1) V7tlG%VEO[lCU.
A. c. i.
# 317: — syw de not avtöv vniaxofiai — —
tioBLv ut'tnua navza.
Praeterea duo sunt loci:
B 112. / 19: — og — (.itv (.101 i.itaxtio y.oti xarivsvoei
"Ikiov EX.7teQOaiT iin.iytnv artovieo&ai —
ubi maxime dubitandum est, utrum sx7i€QOavr aecusativus
40 Albrecht
sit an dativus. Nam quoniam t pariter atque et in carmi-
nibus Homericis eliditur, nihil inde colligi potcst. Et quod
syntaxim attinet , uterque casus explicari potest; accusati-
vus ex exemplo ante allato 52)7 dativus ex
/ 263 : oooct xm sv xXiairjaiv VTtkai&io dcocf 'AyaiAS/iviov.
(M 236. T 141).
Inf. solus (subiecta congruunt, :
Z 93 : xal oi vnooyjo&ai dvoxaldexa ßotg evi vtjqj
nig rjKsoTag tsgsvosfiev.
Z 274. K 39. N 366. 368. Y 84. X 114. d 6. I 291.
2) V CpiOTTj /LI l.
B 286 et E 715 eadem est formula atque duobus illis
locis in i7rioyj'aof.iai voce coramemoratis , eadem ergo du-
bitatio.
Inf. solus (subi. congruunt) :
/ 445: ovo* sl' xev fioi v;roozairt &ebg cxizög
— — &rjO£iv viov fjßtoovra.
T 195. 0 273. V 20. x 483.
3) OflVV/l L.
T 127: xcti tof.iooe -/.aoiegov nuy.ni'
\JLTftOX — — —
avxig iktvoeod-ai aztjv.
I 332. z 288.
Inf. solus (subi. congruunt):
_/ 76 : xat fioi "/tinaanv
tj li&v (.im noncpotov sizbolv xai xeoalr aQrj§eiP.
I 132. 274. K 321. S 271. T 108. 176. Y 313. 0 373.
V 585. ß 373. ö 253. s 178. * 299. 344.
Ellipsim huius verbi habemus : T 261. e 187.
4) vtvca.
A. c. i.
O 246: vevas de ol labv oiov e/iLievai ovo' cuioXtolUa.
52) Sic vero a scholiasta locuin intellectum esse cognoscimus ex
explicatione ad f 19 tradita: rört (?£ /uot, tpqaiv, vnioytxo xccl xait-
Vtvot ii]V "iXiov (xnoQ^rjOai'ja avariidpai.
De accus, c. infin. \ \
5) xaravtr (o.
A. c. i.
Ii 112. / 19. (cf. vnioyyloiua vocemj.
Inf. Bolus, Bubiecta congruunt:
Ii 392: ng fim %nno\ -
ötoadfievai Kazivevae.
N 368. ö* ii.
6) ävavev w.
A. c. i.
11 252 : - ooov 6* avivtrot ftuy.t,? ^ ouioittoüai.
B. Verba sentiendi.
1 ) aY.ovio.
A. c. i.
Z 386: Hirt/ a/.oraer
TeiQEG&ca Tqioag, /ntya dt /.gcang elvcu \iyja<:>\<.
9. 543. n 241. o 120.
Acc. solus :
a) cum participio coniunctus:
H 129: zmg »»0» il 7ito')ooavrag v(p "E/.zoqi nchi((g
axovoai.
b) in prolepsi positus:
y 193: 'AindötjV dt xal avzni cc/.ni'tze vnarpir tönte
wg z /;A# w'g t ^iiyto-frog ifi/oazo ).i yuhv ÖXeSqov.
2) nvvitäv 0/J.cc i.
A. c. i.
/.' 119: TivöeoVai
tuaty ovzio loinröe znoövde ze lanv 'Ayctuov
cuiqi^iov nöltfior ;in?.tfii^ttr t]dt iiayto&ta.
Acc. solus :
a) absolute positus :
E 702: - tug ijivttovio {ieia TQweooiv 'jn^a.
42 Albrecht
b) participio addito :
ö 732: sl yao syco nvS-6[it]v zavTrtv oöhv oQ^iaivovra.
c) in prolepsi positus:
y 86: aXkovg fxiv yccq navxug - -
nevd-öf.ietf , jj%L ey.aöTog ajztaXevo ).vyoo> oXttfou).
fitem T 326, cf. 322).
3) 6 Q Ct 10.
A. c. i.
.V 99 : - rf (teya $av(.ia znd* ocp&aXiiowiv oguifiai
öeirör — — —
Tqojccq eq> t]ii£T8Qag livai viag.
Acc. solus saepissime legitur cum participio coniun-
ctus, ut
r 154: ol tf cbg ovv £idov# cE?JvrjV sjti nvqyov lovoav.
(80 locis).
C. Verba cogitandi.
I. Verba putandi.
1) diu).
A. c. i.
A 59: vvv afifie 7iaXif.i7ilayyJ^£vzag ouo
axp anovoGTrtosiv.
Cf. Ulf. Phil. 3,8: all domja sleitha visan.
Notk. Boeth. 185: si wanent sterren fallen föne himile.
1) Activum:
A 170. 204. 289. 427. 558. E 252. 284. 287. 350. 894.
Z 353. / 315. 655. K 105. 551. A 609. 763. M 73. N 273.
747. S 454. 456. O 298. P 503. 709. T 64. 71. Y 141. 362.
CD 399. 533. ^ 310. 467. -Q 355. 727. y 27. 226. d 754. I 101.
v 5. 326. 394. n 311. 377. o 7. 460. o 23. 149. 259. v 180.
205. (f 91. 261. x 215.
2 Medium :
A 78. E 644. A 834. P 641. 687. T 334. « 173. 323.
ß 198. y 47. (5 453. # 203. * 213. / 232. 258. § 190. 21 1.
7i 59. 224. 475. r 568. <p 322. / 12. 67. 210.
De accus, c. infin. 13
Inf. solus :
a) acc. suppl. est
M 66: oztivoQ yÜQ, nlh TQtoOeafrcci oi(0 (sc. uizni. .
1) Activum:
a 201. £ 173. o 173. 278. n 372.
2) Medium:
M 217. 0 292. V 105. / 193.
bj Subiecta eongruunt:
Z 341 : v.r/jaio&ca de a nio>.
1) Activum :
[A 296]. Z 341. V 262. <D 92. # 180. ," 212. i 324
t 215.
2) Medium:
J 12. O 728. i 581. d 21. </> 79. 91.
Acc. solus :
a) absolute positus: Act. * 159- — Med. 0 351. 7. 165.
b) in prolepsi positus:
y 255: /^ot fiiv rüde kccvtoq nitat üg /.ev eriy!h.
v 224.
2) rpoovtio.
A. c. i.
r 98: (fonvito dt dicc/.ntrlh'^nrai lyeJij
'jJQyelovQ /.ai Tgcoag.
Inf. solus, subi. eongruunt:
/ 608. P 286.
3) (poüZni.ic(i.
A. c. i.
I 623: ot ;w> li alloi
fpQatevo invfit yi /<o/ ya).bn<'ntoor uvat aed-kov.
4) n £1 ttn ii ti i.
A. c. i.
/f 192: — ov yag nui t-;itiJnn ovncrstq eivett,
44 Albrecht
5) n e no i&a.
A. c. i.
£ 55: zelxog fiiv yäo dit /.«ceorjoinev, o> sninid'f.iev
aooif/.xov vrjiov ze xal aviüjv eD.cto eoeo&ai.
6) iiG/.oj,
A. c. i.
0 331 : l'tvia oefrev ydo
Bdv&ov divrjevra [uxxji r)iox.ofxev eivai.
A 446 (subi. altero enuntiato exprimitur). X 363.
7) &ar ii ditü.
A. c. i.
E 601: o'iov &av/nd£o/.i£v c'Ey.zoqcc dlov
alxfiqzrjv x tf.uvai x.ai ÜagoaXiov noXe^aoz^v.
Acc. solus: a; absolute positus: Cl 631. tz 21)3.
b) in prolepsi positus:
•ß 629: 3-av^iau 'Jxil^a,
oooog trtv otög ze.
a 382.
II. Verba exspectandi.
1) eXtio^lul et I0X71CC.
A. c. i.
O 196: seXuoififjv y.ev ^Ayaioig
avxovvyX vtjcov F.7iißrjOefi£v tuxeidtov.
1) eknofxai:
H 199 (subi. congr.). [H 353]. / 40. K 355. V 8. 309
£ 67. O 110. 288. IL 281. P 239. 404. § 297. /, 293. 1 410.
# 345.
2) söhnet:
T 328. F 186. X 216. 0 275. y 375. « 379. # 315.
v 328.
Inf. solus:
a) Acc. subintelligendus est:
P 406: PTtfii ot'd« to s'luezo ndfinav
sy.7teqaetv ;izo\iti}QOv avsv efrev (sc. Jläzgo'/.kov').
(p 314.
De accus, c. infin i;,
I), Suhl, congr. :
/" 112: iXtcofievai mxvaead'ai nt'lvuoi ttoXi[ioio,
1) eXrcofiai:
I 371. M 261. 407. N 41. SI3. S 122. 0 504. 701. //
609. P 234. 395. 488. 495. 603. ^' 260. Y 180. 201. 132. 0
605. ß 491. / 319. (/> 157.
2) tnXiiu :
0 583. ?> 97. w 313.
2; « e A 7t t io (?)
A. c. i.
// 310: aeXmeovzeg aoov eivui.
3) dexofiai.
A. c. i.
t 513: <äf*t Ttr« (foyca fttyav y.al xaXov idiyfiyv
ivd-üö' eXevaead'ai, fieydXrjv smeifiivov ü/././V.
fi 230.
4) jU fc v io.
A. c. i.
/ 2 17: /} fiiveis 'l'gtöag o%edbv eXd-e/iev.
a 122. 8 7S0. ': 98. ö 305.
Acc. solus:
/' 52: ot>c av ör] fieivEiag aQfjig)iXov MsveXaov;
Z 126. 0 530. 505. / 355. 662. A 418. 723. 836. 1/ 133.
136. \ 100. 129. 470. 830. 836. 0 165. 620. 709. P 721. V
480. t/J 571. 009. V3S. 92. 252. a 304. t 57. 151. 232. 306.
430. X 210. (i 7. o 340. ?r 368. o 318. t 50.
Inf. solus, subi. congr. O 599.
5 d eldia et ö £ doi /. a.
A. c. i.
3 342: /"/£ 'Uior roys dsldi&i, u>'rt uv ctvdqutv
oipeo&ai.
1 (39.) 40.
Acc. solus:
/' ;>7: öeiaag Ätqioq vinv.
40 Albrecht
*
J 184. E 827. Z 99. M 39. N 481. O 652. E 261. F
366. ß 116. 304. 779. ß 199. / 257. 274. y 1S8. 577. o 63.
80. 396.
Inf. solus (subi. congr.):
H 93: delöav d° vnodex&cct.
O 299. £1 435. £ 168.
D. Verba voluntativa.
I, Verba, quae proprie sunt verba voluntativa.
1) i&eXw.
A. c. i.
-4 133: y i&tkeig (ocpQ acing tyrtg ytQctg), ccltüq s'fi
avT(og
rjo&cei devöf.iavov.
r 67. 0 210. M 69. T 274. [Y 134.] & 660. n 318.
Cf. Ulf. Marc. 10,36: hva vileits taujan mik igquis?
Notk. ps. 17,17: wolta mih wesen.
Acc. solus:
Ä235: cbv (.iev 6^ txuqöv y* aiQ^osai, ov * sdekqo&a.
o 47.
Infinitivus solus, subiectis congruentibus, 169 (II. 102,
Od. 67) locis legitur, ut
A 112: ovx t&e?.ov di^aoÖ-ai.
2) ßovlofiai.
A. c. i.
-4 117: ßovXofx iyio Xabv owv t'n(.i£vcu /; anoklad-ai.
7i 387. q 81. 187.
Inf. solus, subiectis congruentibus :
u4 67: ßoilexca uvTiccoag fjfiiv anb Xoiybv ccfxvvai.
AWl. ^[79.] 319. TW 174. O 596. V 594. ß 39. / 143.
232. d 275. [353.] i 96. I 358. 489. (i 350. o 21. 88. n 106.
q 228. 404. ö 364.
De accUH. c. infin. 47
IL Verba cupiendi.
1) i'Xd ofxu i.
A. c. i.
v 35: — oinv icnv iig kt/.diiui sftfievat via.
Inf. solus, subi. congr.
\ 638: TlijV Jtt.Q Cl^ /Mi llüXXoV ttXÖi.LUh fci; SQOV UVUl.
ö 102. 6 219. o GG. a 164.
2; XlXuLo(iul.
A. c. i.
«15: lilaiofitvrj uooiv uvai.
i 30. 32. \p 334.
Inf. solus, subiectis congr.
/' 399: tl tut ncriu XiXaieat tyneQoneveivj
A 574. \ 253. £ 331. 0 317. II 89. \ 7G. 0 168.
i 451. A 380. o 308. 327. u 27. % 349.
77/. Verba indignandi.
ly V Ef.1 eaaä Oft u i.
A. c. i.
a 119: vsfuootj&i, d' tri Svfitp
Büi'oi1 drj&a dvQyoiv iqteozdfiev.
o 227. (Ö 115 inf. ab 16vt\i)*) participio pendet).
Cf. Notk. Boeth. 123 : daz wir siu zürnen ze handen
chomen wesen.
Inf. solus:
a) acc. suppl.: d 195.
b) subi. congr.: d 158.
Item cum adiectivo verbali reiuooijTOi' coniungitur:
Acc. c. i.: n 464; inf. solus: / 523. T 182. x 59.
*) Cf. schol. ad h. 1. tövTi: oviw ro rtXaov. ttvls dk iörrn — et
./ 413: oi) yöp £yw Vftuf0w '. tyaut\uvovi notuivt huo?
öinvvovTi [xäyto&ni iuxvrjUiSng '.4/«*oi/f.
48 Albrecht
2) vsfieaiKofiai.
A. c. i.
B 296: toj ov veutalZou *Ayctiovg
ao%ctXaav,
P 254.
3) a yait a i.
A. c. i.
£ 129: log <T av vuv iioi ayäolte, öeoi, ßgoxbv uvdoa
naoehca.
ip 211.
Inf. solus (subi. in dativo, qui antecedit, latet):
s 119: - &€ciig äydao&e nag ävdodoi* evvdZEG&ai.
4) (fd-oreio.
A. c. i.
« 346: Tt x agcc qj&ovieig sqiwqov doiöov
ZtQJttlV.
o 16.
Inf. solus, subi. congr. : k 381. r 348.
5) iteya low.
A. c. i.
/? 235 : «AX /jrot (.ivrjorroag dyrjvooag ov xi fieyaiqio
i-QÖeiv tgya ßlccia.
Inf. solus:
a) Acc. suppl. H 408.
b) subi. congr. y 55.
6) (.1 toi to.
A. c. i.
P272: filarjoev d* uoa uiv ötfi'tav xvai xioiia yeveo&cu.
III. Verba, quae vulgo dicuntur imp er sonalia.
A. Verba passiva.
I) lll JXQLi) i ui.
— 329: tatqio yao ntjiouixai oiiolrjv yuiav iotioai.
De accus, c. iniin. |'i
2) B %(A a 01 (t i .
'/> 281 ! ''' '' (^"' /"- l'-iyt </.;' t>> fravcCHp üuu.oiti ccXtavai,
:■<//!) {-vi iv fieydXtp uotkiii'i, tag nulöu ovwogßoi
e 312. w 34.
B. V<;rl>a intransitiva.
I) !W
A. c. i.
jL 21(5: yo>t y.h> atpcoitegov ys, 9-sd, enog elftvooctoSai
/.((} \iaXa. neq !U/n[i nexoXtof^evov.
/»' 24. 61. E 490*). // 331. / LOa 496. 613. A 170. 1/
315. ZV 275. 463. // 492. T67. 149. 228. \ 268. V 478.
UM a 296. /?369. #492. -'27. 190. x 380. 190. /< 154. £364.
o 393. e 417. a 17. t lls. »/» 250. w 407. (Inf. facile öupple-
tur * 50).
Acc. et gen.
IL 10*): ovd^ ri as yui]
tctvvqg ätpQoavvqg.
a 124. y 14. c)' 463. rp 110. z 377.
Acc. solus :
// 721 : ovöe %l oe xi>'r
T 42a V 133. / 500.
Inf. solus:
./ 57: alka %qt Kai ifiöv frefisvat itqvpv ovx
txziXsoiov.
I 309. 627. A 235. // 631. y 209. 'C 207. [o 74]. i I
tu 324.
2) dt 7.
A. c. i.
/ ',VM : ii de äsl TtoXefii^ifisvat Tqu&ooiv
'4(>ysiovg ;
*) am dativus non a /<./>;, sed a fxdnv pendet.
C urtius, Stadien. IV. -1
50 Albrecht
Exempla accusativi vel genetivi cum öel verbo con-
iuncti in carminibus Homericis non exstant, sed confer:
Aesch. Prom. 86: avTÖv yao os öel nQOf.ir^tiog.
Eur. Hipp. 23: ov novov noXlov (.iE öeI —
et accusativum in prolepsi positum reperimus:
Soph. Ai. 556 : Set a omog ncaoög
dsl^sig sv Ex&Qolg oiog £!• oiov cTQtuft]g.
Ex latiore acc. c. i. usu explicandus est :
~ 100: - silieIo de ö^oev aq^g dlxT^ga yertofrcu.
3) EOLXE.
A. c. i.
B 190: ov os eoiv.e ■/.a./.ov log dsidiooEG&ai.
B 233. M 212. W 649. e 212. y 159.
Acc. solus:
X 196: oig öe sbixev.
Inf. solus:
J 286: ov yao t'oix qtqvvs<(J£v.
£ 212. T 79. 0 379. y 335. # 358.
Dat. c. i.: K 440.
Dat. et acc. c. i. :
£ 60: xat dz ooi avno eolke {.isra nqioxoioiv iövza
ßovläg ßovlsvEiv xa&aoa XQ0? sfyccx sxovta.
4) S71EO IXE.
A. c. i.
^4. 126: "kaovg d* ovx sttsoike naXlXXoya %avx
ETiayElQElV.
K 146. I 186.
Acc. et gen.
C 193. (^ 511):
lOV 871601% fXSTTjV TalcmElQlOV avTiaßavra*).
Dat. c. i.: X 71.
Dat. et acc. c. i. : J 341.
Cf pag. 16, notam 39.
!>'■ accii C. i 11 fi 11.
51
5) Verbum Bubstantivum cum nominibue coniunctum:
a) c ii in substantivis.
Quonian) inutile mihi videtur omnia exempla separa-
tim afferre, ea pariter atque postea in adiectivis sab antun
aspectum subieci.
acc. c. Inf*.
dat. c. inf.
iilf. SOlUB.
alü(ü{
/' 336. y 24-
tdn«
// 7(17.
iL 22Ö. ( 113.
206. 2S8. v
306. £ 359.
0 270.
9 511. v :''l"'
dl' fi]
i inf. | to) v 02.
fknMQt]
H> 2S7 (-4- dat.).
ß 280. [C 314].
q 7li.
t'ffiK
// 796.
v. 73. | 56. r/ 91.
S 886. !P 44.
xvfiog
o 78.
ftolga
// 433 ( | dat .).
11 hl. 0 117
P 421.
*/- so. ä 475.
e41. 114.34:,.
t 532.
vifieois
/' 156.
« 350.
5 SO. i> 330.
XQtt»*)
A 409. 2 Ulli.
J 707. / [36.
o 201.
-/• 308. (.7 340).
">{")
k 330.
). 373. (/ 42S.
Ex bac analogia explicandus est accusativus cum in-
tinitivo in
ßovlj.
Üf IG1: yde dt o\ xcaa &i{iov ägiorq tpatvero ßovXfi
sl&tiv Eig "Idijv tr evrvvaoav V ccvn'r.
& 507.
(Inf. solus B 5. K 17. ^ 511).
*) cf. acc. et gen. / 7ä: [in).« S\ /oh» nivraq ji/aiovs
taftkr}^ xrä 7ivxivrjs (sc. ßovlrjg).
i (ins. a 13. ./ 606. (5" 034. (H inf. epexeg.).
Acc. solus: Ä so. « 225.
{XQtu i'xM 0 28. * 189.)
52 Albrecht
x X s o g.
0 192: vTtg vvv ttleog oiQavöv l'xei
näoav XQi0£^v tfisvai, xavovag xe xat ccvt/jv.
o e ß ag.
2 178: otßag ds oe &v[ibv ixtG&io
I1(xxq6y.Xov Tqwjjgi xvoiv (AtXmq^Qa yevtoücu.
Substantiva denique cum verbo substantivo coniuncta,
quae dat. c. inf., non vero accusativum c. inf. secum habent,
sunt haec:
aXyog: Z 462.
ävdyxr): E 633. Y 251.
dsog: M 246. £ 347. S 563.
elsy/elt]: q? 255.
Xtoßt]: w 433.
fWQog: T 421.
voog (f.ifJTig): 0 509.
De ftecoa. <•• infin.
53
b) cum adiectivis.
In bis adiectivis praetor structuram impersonalem in-
terdum habemus personalem, ubi infinitivus adioctivo, quod
praedicati loco ad certum definitumque subiectum pertinet,
additus est, ut:
^580: - aoyaXing ynq 'OXv/irtiog avxKflowlhu.
(Cf. v 15! agyaXiov yäg fva 7cyoi/.og %(XQUJao$at,.)
Acc. c. i.
Dat. c. i.
Inf.
Inf. in atr.
pers.
aya&öv
y 196.
// 2S2. 293. ß
130. 425.
o 317.
(t$IOV
N im.
S 472.
änyaXtov
[Afl76]. vl5.
A/410. P252.
O 140. *498.
A 589. J 397.
n 88.
Y350.'/' 791.
v312.
£244. »; 241.
t 221.
ßiXttfiov
2 302.
O 197. o 18.
O 511. tf>485.
X 129.
tmaxig
T 21. V 50.
ß 207.
xn/.ör
ß 132. i; 21S.
2 128. « 392.
«T837.il 464.
xaXXiov
ijl59(+dat.).
S 549.— dat
et ucc. c. i.
q 583.
{ 39.
y 69.
x 396.
XHuhov
r 41. ß 74
(+ dat.).
Z410. X 108.
xl53. r283.
| 355.
ötyiov
v 220.
tfitQTfQOV
(f 154. iV227.
S 69. « 82
(+ dat.).
.-/ 169. u HO.
t 170.
tptlov
dat. et acc. c.
i. A 541.
o362.
, 211.
jj 107.
yaXtndv
11 620. u313.
i//81.
<M84. x 305.
X 156.
J 651. V 141.
<P 482.
Adicctiva, qnae dat., non vero acc. c. inf. scann lia-
bent, sunt:
aeixsg: 0 496. T 124.
at7n': A ',\\~.
aiaifiov. f 245. 0 274. </> 291.
54 Albrecht
alaxQOv: B 119.
ao/.iov: B 392.
yevvalov: E 253.
iv/.Xeeg: P 415.
e%fro6v: ii 452.
fjöv : io 435.
diotpcetov: d 561. x 473.
fiOQOipov: E 674. T 416-
(jiOQiitov: Y 302).
Qtjdiov: TT 211. — pers. : F 265. inf. sol.: M 54.
Talaroimv: IT 239.
(piXzeonr: 0> 101.
6) Verbum substantivum pleniore sensu positum.
a) tax i.
A. c. i.
r 285: Tgwag ensitf fEXevrtv xal xTr^iax« ixvvx ano-
dovvcu,
TLf.iijv (f Aqy einig anoxivtLiev — (sc. toxi).
Inf. solus:
j= 313: v.eiöe itiv toxi y.al voxhqov OQfiyd'rjvai,
H 424. V 157. o 392.
b) ov/. eox l.
A. c. i.
Z 267 : ovdi 7irj l'axi — —
— — nE7TuXayf.ih'Ov £i%ezdao&ca.
1/ 327. N 114. 787. 5 63. P 464. T 225. Y 97. X 265.
JP 670. ß 31(1. £ 103. 137. [A 158]. o 49. ?r 243. g 12. o 52.
t 555. 591. y 331.
Inf. solus:
\ 325: — TTnal ö ov jriog söxtv sqiVsiv.
8 212. 0 556. II 60. ® 193. 565. X126. ß 130. £ 413.
* 358. i 411. x 170. n 417. o 286. z 160.
Dat. c. i.
M 337: aXV ov 7t(6g oi etjv ßicoavxi ytycovtiv.
31 65.
De accus, c. infin. ;,;,
Dat. et acc. c. i.
V 21!>: ov o'i vvv tri y toxi Jiegwyfiivov aiif.it ytvto'hd.
Postremo commemoro usum aecusativi c. irif. cum
7) 7r o t v et 71 doog
particuliSj ubi aecusativus infinitivo alt his particulie sus-
penso additus, ut iarn ante dixi, ex analogia explicandu
a) ixoiv.
In enumerandis eis exemplis, quae huc pertinent, di-
Btinguendum est, prout alterum enuntiatuin aut negatur aut
non negatur et notv particula ad eandem vel similem par-
ticulam in altero enuntiato aut refertur aut non refertur.
A. tcqLv particulae in altero enuntiato nihil respondet.
1 ) altero enuntiato negato.
A. c. i.
-iE" 18: — ovo aoa xe ttooya li'vötxai —
TtQiv ziva /.!./.oifi:'ror xaräß'qf-iGvat .'•/. Iibg ovqov.
/' 504. V 200. ß 375, // 196. i 05. v 124. o 105. x 6 I.
Inf. solus:
Acc. subaudiendus est:
(> 556: — ov yao l'v toxiv änootadov 'Joytiniaiv
ti('(üvc((j'h(i, ,ioi) y rji (sc. >i:ii<^) y.aia/.rauer ni (sc.
avzovg) /.ca axgtjg
Ikiov aLieiih' sXisiv xzdo&ai re TtoXirag.
•i> 15. 12 338.
Subiectum verbi infiniti cum subiecto eius quod ante-
cedit enuntiati congruit:
/ 386: ovds y.ev tug tri dv(.i6v ifibv ntioti Ayafi&iivtov
nqiv y anb naaav t/tnl d6f.ii.vcii dviiakyea Am//, j.
1/ 172. /' 32. T 313. 123. >" 100. 198. 257. <I> 578.
y. 537. I 50. 89. ft 1S7. v 181.
2) altero enuntiato non negato.
Acc. c. i. X sl. N 172. O 588. © 100. et 2 in. £ 288.
X 319. £ 229. o 210. n 370. o 507. öj 130.
Inf. solus:
acc. suppl. Z 465. // 322. d 002. 823. t 207. >, 83.
v 420. o 30.
56 Albrecht
Subi. congr. X 17. ß 245. £ 301. # 301. i 148. a 402.
B. 7ioiv particulae in altero emintiato aut eadem aut
similis particula respondet.
1) altero emintiato negato.
Acc. c. i. B 355. 414. J 115. E 219 (na^og). 288. ®
474. I 403. 651. O 74. T 170. /? 128 (*to0öff), (J 255. 747.
r 193. a 289 (nagog).
Inf. solus:
Acc. suppl. ^ 98.
Subi. congr. H 481. H 47.
n 840. 3 334. <I> 225. ^ 475. t/j 138 (jiQÖoVe).
2) altero emintiato non negato.
Acc. c. i. V 156. t 586.
Inf. solus:
acc. suppl. Q 453.
sifbi. congr. B 348. x 585.
b) nag o g.
Acc. c. i.
■Z348: £7'#a |if£ ytü(i c(7ic>£qge /räoog zdöe sQyct yeve-
o&ai.
£ 286. 'F 764. n 218.
Inf. solus:
acc. suppl.
M 221: — dcpag äcpeyy.e ndgog cpila nlv.P 'r/Jolhti.
O 316. « 21. C 331. ^ 309.
subi. congr.
sL 573: . ttoää« de /.al ^teaatjyr, rcagog yooa Xtvxbv
87t(XVQ€?V,
sv yuii] ciOTarzo.
Z 245. 0 376. rc 218.
De accus c. infin. öT
Index eorum qui de aecusativo cum infinitivo coniun-
cto disseruerunt:
A. De usu Homerico.
(\. Englich, de infinitivo Homerico, dissert. inaug. Vra-
tislaviae ls<>7. denuo typis expressa in programmate
gymnasii Schrimmensis, 1868, p. ±''> 37.
(,!. II. Fleischer, de primordiis graeci aecusativi cum
infinitivo ac peenliuri eins usu Homerico, dissert. inau-
guralis. Lipsiae 1870.
C. Ilentze, der Accusativ cum Infinitivo bei Homer, Zeit-
schrift für das Gymn., Berlin L866, p. 721—710.
Engliehius rationem qua illa struetura oriri po-
tuerit oon curavit, Bed salis habuil ea verba enumerasse,
quibuscum apud Homerum ( iungitur. Scriptionis de-
inde, quam Hentzius publici iuris i'eeit, notitia primo me
pariter atque Fleischerum fugerat, ita ut hanc disser-
tationem meam plane iam conscripsissem, priusquam mihi
contigii egregiam illam commentationem inspicere ean-
demque fere explicandi rationem, quam equidera probavi,
initaro videre. Fleischen denique dissertatione eo minus
uti mihi lieuit, quod certamimbus, quae in regio Bemi-
nario philologico instituta sunt, commoti ad quaestionem
illam traetanaam uno eodemque tempore adiimus.
B. De aecusativi cum infinitivo in Universum, praeeipue in
Lingua graeca et latina.
Apollonius Alexandrinus, de construetione orationis,
ex rec. I. Bekkeri, Berolini IM7, p. 240. (Cf. Egger,
Apollonius Dyseole, cssai sur l'histoire des thöories «rram-
maticales dans l'antiquite*, Tan- 1854, p. 255; Schoe-
niann, Jahrb. für class. Phil., 1869, pag. 218 sq.;
Skrzeczka, die Lehre des Apollonius vom Verbum,
Königsberg L861, tom. III, pag. 10).
Billroth, lat. Gramm., § 250.
Blume, aphoristische Beiträge zur lat. Gramm., Heft 2:
über den Accusativ cum Infinitivo vornehmlich im La-
teinischen, Wesel L850.
Bopp, über das Conjugationssystem der Sanskritsprache.
Frankfurt a. Main 1816, p. 75 sqq.; Vergl. Gramm. III.
p. 317—323.
G. Curtius, griech. Schulgraramatik, >? 567; Erläuterun-
58 Albrecht
gen, 2. Aufl., Prag 1870, p. 197—201; zur Chronol. der
indog. Sprachforschung, p. 200.
Delbrück, de infinitivograeco, Halis Sax. 1863.
Egger, notions elementaires de gramraaire comparee,
0e ed., Paris 1865, p. 136 sq.
Füisting, commentatio de natura accusativi cum infini-
tivo apud Latinos, Münster 1839.
Genberg, de verbo infinito Latinorum, Lundae 1837.
Gernhard, commentatio grammatica de natura et usu
accusativi cum infraitivo apud Latinos, Wimariae 1S21 ;
denuo edita in eius opusculis, Lipsiae 1836, p. 1 — 23.
G o 1 e n s k i deinfinitivi apud poetas latinos usu, Regimonti 1 864.
Haase, Ergänzungsblätter zur Haller allg. Lit. Zeitung,
1838, p. 547; Reisig, Vorlesungen üb. lat. Sprachwis-
senschaft, p. 784, not. 60 lb
Heidelbergische Jahrbücher der Literatur, 1816, p. 937 sqq.
Hirzel, theses de natura ac vi acc. c. inf., Stuttgart 1851.
v. Humboldt, indische Bibliothek, II, Bonn 1824, p. 117 sq.
Jacobs, Zeitschr. für das Gymnasialwesen, Berlin 1847,
I, 3, p. 51.
Lange, Zeitschr. für österr. Gymn. 1855, pag. 728.
Merguet de accusativi cum inf. usu syntactico , Regi-
na onti 1863.
Miklosich über den acc. c. inf., Sitzungsber. der phil.-
histor. Cl. der kais. Akad. der Wissensch., Bd. LX, Wien
1868, p. 483—508.
Reisig, Vorlesungen üb. lat, Sprachwissenschaft, p. 783 sqq.
Rost, griech. Gramm., § 126.
Max. Schmidt über den Infinitiv, Ratibor 1826.
Schmitthenner, Ursprachlehre, Frankf. 1826, p. 161.251».
Schümann, die Lehre von den Redetheilen nach den Al-
ten, Berlin 1S62, p. 46; Fleckeisens Jahrbücher für cl.
Phil. 1S69, p. 209—239, u. 1870, p. 187 sqq.
Thiersch, griech. Gramm. § 197.
Töpfer, philosoph. Betrachtungen über die Construction
des Acc. c. inf. in der griech. u. lat. Sprache, Luckau 1836.
Wachsmuth, de accusativo c. inf. disputatio, Halis Sax.
1815.
DE
GRAECAK LINGUAE
PRODUCTIONE SÜPPLBTORIA.
CAROLUS BRUGMAN
WISBADENSIS.
DE PRODUCTIONE SUPPLETORIA IN UNIVERSUM.
§ 1.
Vocalem brevem una vel duabus consonis explosis
interduni produci, dudum intellectum est. Dixit de hac re
iam Gellius, isque eam linguae affectionem ita descripsit,
ut fatendum sit, de natura ac vi productiunis suppletoriae
ad novissiinos usque annos nihil lere novi a linguae inve-
stigatoribua prolatum esse. Verba enim illius habes haec
II,17,S II. „Praeterea 'coiugatus* et 'conexus' producte
dicitur. Sed tarnen videri potest in his, quae posui , ob
eam causam particula haec [con] produci, quuniam eliditur
ex ea n litera ; nani detrimentum literae produc-
tione syllabae compensatur."1) A scriptore romano
continuo ad hanc nostram aetatem transeundum est: et ex
eis, qui his temporibus de productione suppletoria scripse-
runt, primus commemorandus est Fr i d er icu s Augustus
Pott, qui in prioris 'Quaestionum Etymol. editiunis vol. I
p. 1 8 sq. nonnulla , quae ex lingua graeca ad genus illud
syllabas producendi pertineut, accuratius tractans statuit,
linguam unius pluriumve consonarum elisionem antecedcnti
vocali aut producenda aut in diphthongum immutanda com-
pensare. Tum laudandus est Albertus Agathon Be-
nary, qui in libro inscripto 'Rom. lautlehre, Berlin \s\\~,y
p. 235 sie produetionem suppletoriam definivit: ,,Es tritt
1) De loco hoc, qui omnos, qui adhuc de productione Buppletoria
scripserunt, fagisse videtur et me quoque ipsum fugerat, monuit me
socius stiulioruui amicissimus Curt Steffen.
62 Brugman
wegfall [der aspirata vor tönenden buchstaben und nasalen]
ein mit oder ohne ersatz der positionslänge durch natur-
länge"; a qua definitione verbia magis quam re diversa
sunt quae insequenti anno de illa Henricus Ludolfus
Ahrens statuit in commentatione quae inscribitur cUeber
die conj. auf f.n im homer. dial.1 p. 34, ubi primus ei no-
men productionis suppletoriae (ersatz Verlängerung) im-
posuit: idem de productione suppletoria disputavit in libro
suo de dialectis graecis conscripto I 50. 200 sq. II 154 sqq.
aliis locis. Sequitur Guilelmus Christ, qui in libro
cGrundz. d. griech. lautl.' inscripto, in quo uberius de pro-
duct. suppl. disputat inde a p. 57, duplex illius genus po-
nit, sicut Pott fecit : dicit enim, elisa consona compensandi
caussa antecedentem vocalem aut produci aut amplineari
i. e. in diphthongum mutari. Vocalem simpliciter produc-
tam statuit in noifajv pro *7VOi/isv-g} nag pro *navr-g} eifte-
vrtQ pro *£i{.i£V£0-g etc., amplificatam vero in dativis ntttloi
pro *Ti&£vt-oi , Xlovöi pro *Xeovt-oi nee minus in futuris
07i£iO(ü, ansianf-iat, xeloo/nai, 7t€vaofiai} eXtiöo(.iai, de qui-
bus quidem haec habet p. 61 : „sie sind aus den vollen for-
men onevd-otü, 7z£v&-oof.iai, %£vö-oof.iai} nvi^-GOjiiai, ilvvft-
oo (.ich herzuleiten, indem nach dem ausfall der beiden dem
ö vorausgehenden consonanten der vocal durch zulaut er-
weitert worden ist". Magis Benaryi definitioni sese appli-
cat Gustavus Legerlotz, qui in commentationibus qui-
busdam in Kuhnii Annales insertis haud pauca huius pro-
ductionis exempla aecuratius traetavit. De cuius ratione
quid sentiat, optime videre poteris ex tribus his quos ex
illis commentationibus exscripsi locis: „Das dor. colaB lässt
eine doppelte erklärung zu: entweder ist es aus einem o?.Fa^
auf die weise entstanden, dass das ursprünglich durch po-
sition verstärkte o bei dem schwinden des F zum ersatz
gedehnt wurde wie im dor. logctvög . . .", K. Z. X 372;
„die länge [futuri oCtvio , Apoll, de adv. 600, 28] erklärt
sich sehr einfach als positionsersatz {qO.vio aus octovio oaöVo})",
K. Z. X 370; „was die gestalt der wurzel [vardh] in ßlto-
De graecao Linguae productione suppletoria. i;::
d-Qog betrifft, so ist das g wie in ßXaatog in /. übergegan-
gen und vor den vocal o getreten, welcher zum ersatz der
dadurch aufgehobenen position gedehnl worden isl \ gl.
TtoQeiv niixqtaxat etc.)", K. Z. VIII 46. Dein commemo-
randa est Edmund i Goetzii dissertatio de productione
Byllabarum Buppletoria linguae latinae (Curt. Stud. I 2,
III sqq.), in qua plurima e lingua latina productionis sup-
pletoriae exempla collecta et disposita habes. Ex eadem
lingua magnam exemplorum silvam congessit Guilelmus
Corssen in nova editione libri sui ' Ueber ausspr.' etc. in-
scripti (I 633 sqq., cf. 11 1017 sq.). Hie primus omnium ra-
tionem illius affectionis aecuratius examinavitj dicit autem
I 654 haec: „Die lautliche natur dieser ersatzdehnung er-
klärt sich am besten aus der delinung des vocals in der
ausspräche vor den lautverbindungen ns und nf. Ursprüng-
lich wurde cön-sol gesprochen, so dass o kurz war und n
den festen dentalen laut hatte, dann cön-sol, so dass ö ge-
dehnt gesprochen wurde und n nur noch ein schwacher
nasaler nachklang war, endlich auch mehrfach cösol, indem
auch jener nasale nachklang schwand. Ebenso lag zwischen
* t/ud-s-lu-s und quä-hds eine mittelstufe, die man annähernd
durch die Schreibweise * quä-(s)-lu-s bezeichnen kann, in-
dem das s nur noch schwach hörbar war und nun der län-
ger ausklingende vocal a last die ganze zeit ausfüllte, die
früher durch das aussprechen des vollen s in anspruch ge-
nommen worden war, bis mit dem völligen sehwinden des
8 die ganze Zeitdauer desselben durch den vocalischen nach-
klang ausgefüllt wurde" etc. Eodem fere tempore de pro-
ductionis Buppletoriae natura ac vi Delbrück scripsit in
Curtii 'Stud/ 1 2, 138 sqq. Impugnat is vehementer trala-
ticiam quae circumfertur de hac productione sententiam
eamque vocat iuridicam, quippe ex qua uullaalia de canssa
vocalis producatur nisi ut linguae mora ne detrahatur -
2) Cf. quae idem p. 138 dicit: „Der hergang kann nicht der ge-
wesen sein, dass der eine consonant verschwand und nachher gev
massen zum fcroBl der vocal verlängert wurde "
64 Brugman
Ipse autem rem eodein fere inodo explicat atque Corssen,
quocum etiam in hoc consentit, quod ante omnia id pre-
mit, vocalem non demum post consonantem eiectam pro-
duci. Eandem sententiam quam Corssen atque Delbrück
proposuerunt sequitur is qui postremo hoc loco nobis lau-
dandus est Georg ius Curtius cStud.5 II 159 sqq., ubi
nonnulla quae huc spectant luculentissime explanantur.
Igitur hos fere habes, qui adhuc productionem supple-
toriam vel plenius tractaverint vel ita tetigerint, ut novi
aliquid de ea proferrent. Iam autem antequam ad ea
transeam, quae mihimet ipsi de illius natura ac ratione
statuenda videntur, moueam, tum, cum Corsseniani libri
editio altera et commentationes Delbrückii et Curtii illae
in lucem prodierunt, paene totam hanc dissertationein iam
absolutam fuisse, oblata autem in illis scriptis mihi esse
singularia quaedam, quae cum me fugissent scripto huic
etiam adiungenda viderentur, velut illa, quae Delbrückio
auctore de vocum ßiq&io, qivög, XQvoog al. longa vocali sta-
tuenda sunt, nihil contra oblatum mihi esse, quo cogi mihi
viderer ulla ex parte ea, quae litteris semel mandaveram
de productionis suppletoriae universa ratione, mutare. Quae
quidem integra mihi exhibenda censui non quo ea, quae
illi de eadem re exposuerunt, improbarem — videbis enim
quae illi statuerunt non dissentire a meis — , sed quia ple-
nius aliquanto et accuratius ego productionis suppletoriae
vim ac rationem explanasse mihi visus sum. ISentio igitur
de illa sie.
§2.
Nunquam ulla lingua postquam eiecit consonam ali-
quam, vicinam vocalem produxit aut in diphthongum mu-
tavit quo syllabae imminutam quantitatem redintegraret ;
nunquam ulla lingua duarum consonantium postquam prio-
rem vel posteriorem excussit, vocalem antecedentem pro-
duxit quo positionem diremtam resarciret eiusque iacturae
suecurreret ; nunquam denique ulla lingua post consonam
De graecae Linguae productione suppletoria. ß5
eiectara vocalem vieinam produxit: sed longe aliae sunt ra-
tionesj quibus lingtia in productione quae yoeatur supple
toria ducitur. Atque sunt, ut quae vera eins eil natura
recte intellegatur, ante omnia triu haec tenenda:
1. Consonae elisio non fit repente ot uno
(juasi impetu, sed pedetentim paullatimque et
ita, u t quo plus ponderis co n so na a mit tat, eo
plenior et amplior fiat sonus vocalis.
2. Non quaelibet consonans cum compensa-
tione explodi potest, sed eae tantum consonan-
tes, quae dieuntur continuae.
',). A productione suppletoria acritcr distin-
guenda et di st inen da est alia qua« dam linguae
affectio quae in eo cernitur, quod consona ali
qua c o n t i n u a p o s t q u a m in vocalem d i s s o 1 u t a est,
a n t e c e d e n t i cum v o c a 1 i in diphthongum c o a -
1 e s c i t.
lam ut haec paullo aecuratius illustrentur, ad prima in
quam posui thesin continnandam accedo. Consonas ut
tum, cum sine compensatione eliduntur, ita etiam in pro-
ductione suppletoria non uno ictu explodi sed paullatim
dilabi et dissolvi certissimo documento sunt formae multae,
in quibus cum vocalis ad produetae vocalis mensuram iam
progressa sit, consonans nondum evanuit sed magis minusve
extenuata et debilitata permanet. Exempla talium forma-
runi hie habes pauca e diversis unguis collecta, quibus
infra permulta alia adicienda erunt: sanscr. tufudvqsam pro
* tu-tud-vans-am 'acc. sing. masc. part. perf. act. a rad. tml
tunderc) , lat. ad". ml pro coit.sul, sanscr. sugirshli pro * su-
gir-su (locat. plur. a stirpe su-gir qui pulcram vocem ha-
bet), linguae boruss. vet. tirtis = scr. trfijas, lat. tertius,
linguae francicae rhenanae kdrscht pro karst (rastrum, ligo),
gr. oaß'iog pro *daFwg, scr. agvävant pro agvavant quasi
mito(F)Qvt). 3) Docent eaedem hae formae simul et hoc,
3) !>>• singulis liis voeibua aecuratius infra, dicetur,
Cnrtlus, Studien, iv.
(36 Brugman
qua ratione omuis illa aftectio procedat. Procedit autem
ea sie, ut primum consona continua minus distinete pro-
nuntiari coepta particulam aliquam soni sui amittat eam-
que sibi vindicet vocalis, inox idem iterum iterumque fiat,
quoad vocalis longae vocalis mensuram assecuta sit. Pro-
ducta autem vocali, consonans aut prorsus iam conticescit,
ut in verbosus, {.dÄüg, öuiog, aut remanet mirum quantum
extenuata et suimet quasi umbra, ut in tutvdvqsam, cö"sul,
kd'scht. Quamquam interdum fieri videtur, ut vel post vo-
calem produetam consonans vix soni sui detrimentum ac-
cipiat, ut in scr. agvävant, gdjate (pro *gajate), lesb. am-
f.itXrtia (pro * hu(.itXtju)) verum in hoc iudicio cautio ad-
hibenda est, quoniam neseimus, spirantes in illis voeibus
sintne plene et firme pronuntiari solitae an leniter atque
exiliter: in lesbiaco saltem suifiekrjia t i. e. j exilem so-
num habuisse inde colligam , quod in similibus illius dia-
lecti formis, ut in KvtiQoyevya (§ 23, n. 10), eadem prorsus
evanuit.
Transeo ad seeundam thesin. Continuas tantum con-
sonas cum produetione vicinae vocalis elidi quamvis primu
obtutu audacissime dictum videatur, tarnen vere dictum est.
In graeca certe lingua illud sie se habere docebit tota haec
dissertatio 4) ; sed in ceteris quoque Unguis crede id item
sese habere. Nam ubiubi post consonam explosi-
vam eieetam antecedens vocalis producta vide-
tur, illam consonam esse antea in continuam mu-
tatam concedendum est. Sic ex yiyvopai non y litte-
rae elisione fit ytvofiai, sed proxime ex illa forma prodiit
4) Commemoro hie, quia infra comraemorandi vix apta occasio
offeretur, novg multos putare produetione suppletoria ex * nod-s na-
tura esse ; quod falsissinmm est. Unde habeat reapse vox illa pro-
duetam vocalem, recte perspexit Ahrens de dial. gr. II 175, ubi haec
docentur: „7rd? est antiquissima forma, quam ab autiquiore liugua iu
compositis ToCnog ätXXönoi; servatam recentiores in novg produxeruut
eam legem secuti, quae voces mouosyllabas correptam vocalem habere
vetat."
De graecae linguae productione Buppletoria. \;~
ylh.vo(.ita i. e. y transiit in conaonam continuam, hinc demum
yivofxai; e*lao-na in lingua latina proxime prodiil 'lag-na,
ex hoc *lah-naf inde demum Idna [v. § '.t ); ex *7td&-[ta
* Ttdofia, hinc *nd^fxa — 7trjfua] ex lat. *fud-ma *fusms, inde
fünis; e sectius * seht ins (cf. umbr. rehto — \&t. rectue), inde
,sv7///.v etc.5). In quo lex illa posita sit, perfacile eai ad
intellegendum. Cum enim eo rocalia productio efficiatur,
quod vicina consonans morae suae illi aliquid cedit, ap-
paret, consonas explosivas, quippe quae uno temporia mo-
mento ore emittantur nee habeant facultatem continue so-
nandi, cum elidantur, non posse vocali vicinae morae quid-
quam addere.
Sane iam per sc intellegitur, non poaae omnia quae ex
Unguis cognatis liuc pertinent, quibus confirmetur legein
illam omnibus in unguis indogermanis valere, hac in dis-
sertatione congeri, nee non est mihi confitendum, nun tan-
tum me in pluriniis illarum versatum esse, ut de unaqua-
que re, quae in tali quaestione in censum veniat, apud me
sit certum iudicium. Spero tarnen vel ex eis, quae modo
dixi de illa re, ex eisque, quae inf'ra e unguis cognatia ad
graecae linguae produetionem suppletoriam illusttandam
afferam, intellegi posse, legem illam nusquam non valere.
De tertia autem thesi haec habeo. Quod v i'aeile in
u, j facile in i transit, positum est in affinitate quadam
qua v cum u, j cum l continetur. Componuntur enim in /»
et j pronuntiandis loquelae instrumenta consimili modo at-
que in vocalibus u et i proferendis-, unde i'aeile tit, ut vux
ea, quae consonanti euntinuae natura inhaeret, vocalis, ut
ita dieain, colorem asciscat eoque paullatim in ipsam roca-
lem transeat. Igitur ita ex * uü-jo-uai uttinuet, ex *e- uj-Fa-
ö-e evade, ex cav'-i-tum apud Romanos caubwm lit , ut
5) Saepius media illa forma a lingua servata est. velut forma ea,
quae inter *retomus {= t-fftr/to?) el rimus intermedia est — resmua
dico — , servat.'i videtur in triresmoa ill<>. quod legitur in Columi
strata C. 1. L. 1 195, 12.
:.*
ßg Brugman
spirans iu vocalem transeat et deinde vocalis cum antece-
denti vocali in diphthongum confluat. Id autem non magis
ad productionem suppletoriam pertinere quam si ex *id-Jto
(— scr. svid-jä-mi) löico vel ex *Fehj cYekrj (v. Curt. p. 513)
vel apud Romanos ex *{a)s-jä-m (= elijv) stein — shn, ex
*svid-or *suidor — südor fit, in propatulo est. Iam vero,
quoniam illa *(.tdjo(iai formae in ftaiouca immutatio et
quas alias exempli caussa proposuimus immutationes pro-
ductionem suppletoriam nulla ex parte attingunt, vides ne
hoc quidem probari posse, quod Christ (p. 58) de cxl et eI
syllabis apud Oetenses in av et sv mutatis (ut in avaog
ei'&eiv) non secus dicit ac si id suppletoria quadam a et £
vocalium amplificatione factum sit. Quod l liquida in avaog,
ei&slv, aliis in v abiit, id eodem loco habendum est ac si
ex *7Cl3'-t6-q niözng vel ex * ret-mu-s resmus prodit; quis
autem, quaeso, in his formis contendere volet esse dentalem
explosivam e 1 i s a m; elisa explosiva compensandi caussa
vocali antecedenti sibilantem subiunctam ? ö)
Tria haec; de quibus modo exposuimus, si tenebis, la-
eile iam produetionis suppletoriae quae sit origo prineipa-
lisque caussa intelleges. De ea enim haec fere statuenda
mihi videntur.
Initium produetionis suppletoriae fit, ut vidimus, a
consonae extenuatione, cuius extenuationis fons et caussa
est vis illa inertiae, quae ut in tota natura ita in lingua
6) E formis linguae francogallicae vetustioris hault (altus), vault
(valet), loiaulteis (legalitas), aliisque id geuus (v. Wackernagel 'Alt-
frauzös. lieder u. leiche' p. 15U) forsitau quispiam concluserit , et hie
et in illis vocabulis creticis liquidam, antequam prorsus evauuerit,
vocalem antecodentem produxisse. Sed ex illa scriptura aal, praeter
quam etiam cd atque au in eadem fraueogallica vetere lingua inve-
niuntur (sie habemus healme - heaulme — heaume: v. Wackernagel 1.1.)
nihil aliud colligere licet nisi hoc, postquam fusciorem sonum l liquida
aeeeperit, ex hac consona u vocalem, natura ei insidentem, emanasse
unaque iam cum liquida aliquamdiu auditam esse, quoad huius sonus
prorsus conticuerit.
De graecae Linguae productione auppletoria. ßg
quoque summa potentia regnat ac dominatur. lam autcrn
cum quo magis consonantis corpus attenuatur eo maiorem
campum vocalem occupare videmus, »umere non licet, lin-
guam co consilio vocalem producere, ne totius Byüabae
quantitas metrica Lmminuatur: nam hoc si sumas, qui tan-
dem explicare possis quod — ut uno exemplo utar pro
multis — ■ ex *£qoFo, (cypr. igovd, v. infra § 17, 8, «{?w'/'
i. c. ex anapaesto bacchiua fit?7] nee vero mehercle licet
s umere, damni id, quud consonans ex extenuatione sua et
dissolutione contrahit, resarcire studere Hnguam ut omnino
relinquat illa aliquid quo se vixisae testetur; sed res sie sc
habet. Consonis continuis non solum hoc cum vocalibus
commune est, quod et hae et illae facultatem habent con-
tinue sonandi, sed etiam eo consonantes continuae propius
ad vocalium naturam accedunt, quod sonus quidam eis in-
haeret quem physiologi nostri appellant ' .stimme vel stimm-
ton. Iam constat, cum sonus qui vocali inhaeret et sonus
ille consonantis continuae inter se coutingunt, in contagio-
nis sede contractionem quaudam et mixturam utriusque
soni effici indeque fieri, fit lingua lente tantum et paullatim
a vocali pronuntianda transire possit ad continuam pronun-
tiandam. Ubi igitur continuae consonae corpus extenuari
coepta est, vocalis t'aeile potest soni sui colorem consonan-
tis sono impertire, et cum iam ab initio paullulum in con-
sonantis corpus intraverit, nunc quo maius haec tirmitu-
dinis suae detrimentum aeeipit eo longius ipsa procedere
potest. Ergo si acriter rem contemplamur, eam esse pro-
duetionis suppletoriae rationero dicendum est, ut quo lon-
gius consonans continua, ex duabus illis naturis conrlata.
de consona sua natura recedat, eo plus vicinam vocalem
de vocalicia (ut vocabulo haud antiquae fabricae utar illius
7) Vieles sinml ex hoc exemplo (cf. etiam 9af,n pro *&%jfiQ *dai-
Frjg ei multa alia vocabula, in quibue F vel / cum productione ^up-
plctori;i eiectum cernitnr), quam >it Qla opinio perrersa, seeundum
quam vocales produeuntur quo Byüabae imminuta positio reficiator.
70 Brugman
natura sibi assimulare et asciscere. Quod rectissime dictum
esse facile concedes, modo memineris, quam rationem multae
linguae sequantur in pronuntiando n post vocales.
Praemissis his, quae ut procedente disputatione ipsa
magis elarescent ita ad sequentia melius intellegenda
non nihil afferent, ad specialem partem huius disputatio-
nis iam transeamus, in qua ita agemus, ut singulas deinceps
consonas pertractemus quarum elisio vicinae vocalis pro-
ductionem effieit, in eoque ubique linguarum cognatarum
rationem habeamus. utpote quarum formae graecas formas
persaepe clarissime illustrent atque illuminent.
DE NASALIBUS.
Generali a.
§ 3.
1. Gignuntur consonae nasales cum, facta inter oris
partes quasdam coartatione, spiritus per nares ita editur,
ut aer qui est in cavo nasi vibrare et oscillare incipiat.
Efficitur autem oris coartatio ad palatum in n gutturali (»)
pronuntiando item ut fit in k et g proferendis ; iuxta dentes
coartatur os in dentali nasali n enuntianda, id quod idem
fit in t et d pronuntiandis; labiis denique coartandis vel
comprimendis, ut fit in explosivarum p et b pronuntiatione.
gignitur nasalis labialis m. Quantum igitur ad coartationes
quae in oris cavea ad consonas proferendas efficiuntur
attinet, summa inter nasales et explosivas intercedit neces-
situdo. Cum autem neque in his neque in illis pronuntiandis
oris instrumenta similem aut parilem in modum composita
sint atque componantur illa necesse est ad vocalem ullam
gignendam, non magis n, n, in transire possunt in vocales
quam g, d, b vel k, t, p 'cf. ea, quae § 2 ad tertiam quam
posuimus thesin adnotavimus) , ob eamque rem errant qui
ti .izoiGa et ,lesb.) tcüö« v consonantis in v et / dissolutione
De graecae Linguae prodactione suppletoria. ~\
orta putant ex wvtvwovoo et rcdvaa, nee rectitu profeoto
ti&iä&i, Sidoäat, deixwäat qaidani opinantur )■ nasalis in«
mutatione es *n'^troi, * öidovot , *deixpvvai rci. § 4, b, l.)
itemque- errat, -«tocx-vtcu, -vto nata esse (V. Lhardy'Quaest.
de dial. Herod.' II 5; Ahrens'Ueber die conj. &xx£ fti p. 13).
2. Hac igitur ex parte nasales et roeales nulla inter se
conti nentur affin i täte. Sed alia quadam ex parte nulla con-
sonans tani prope ad voealium naturam accedit, quam
nasales. Quod in quo situin sit . , dicit Bruecke Grundz.
d. physiul. u. system. d. sprach].' p. 31 hisce: „Sie [sc. na-
sales] haben mit den vocalen gemein, dass sie nicht wie
die übrigen eonsonanten ein von der stimme unabhängiges
eigenes geräuseh haben, sondern nur auf resonanz beruhen".
Inde enim manat quod nasales omnium consonarum mollis-
siinum tiuxissimuinque sonum habent tantulumque in eis est
Hrmitudinis et soliditatis. Hinc vero fit ut ante nullam
consonam vocales totiens productionem suppletoriam patian-
tur quotiens ante nasales; nani quo intirmiores sunt conso-
nae, eo minus potestati Uli inertiae resistere possunt, quae
est caussa qua omnis produetio suppletoria effieitur.
Fit autem produetio voealium ante nasales non quibus-
libet condicionibus, sed plurhnis in unguis tum solummodo,
cum nasalem alia consuna eontinua insequitur. Ante voca-
les qua de caussa nasales elidi nun soleant, per sc apparet,
neque difficile est ad intellegendum, unde fiat quod nasalis
cum in iictvöa cum compensatione exteratur, integra relin-
quitur in rcavra, dftnekog, ayy.or. Kedit enim id ad legem
illam longissime in phonologia patentem, quae in eo cerni-
tur, quod quo minus aequales et pariles soni duo sunt qui
inter sc eontingunt, eo minus inter eos exoritur, ut ita di-
cam, discordia et pugna. Amat igitur lingua mollium nasa-
lium cum durioribus ac solidioribus explosivisconsociationeaa
facillimeque bis illae sese applicant8). Haec autem cum ita
8) Cognoscitur id in primis ex illo, quod haud raro ante consonam
explosivam, quae est syllabae radicalis ultima littera quamque vocalis
72 Brugman
sint; neque per se vcri similc est, ulla in lingua nasalium
ante explosivas eiectionem frequentatam esse, et revera
paucula talis eiectionis deprehenduntur exempla. In graeca
quidem lingua habes nasalem ante explosivam eiectam in
bis formis :
Fi/xai, *£ixoTi (unde elxooi) ex *Fi/.avxi = lat. viginti;
asservavit nobis Hesycbius form am r/.avri. Eadem autem
nasalis explosa cernitur in scr. vigati et in hibern. flehet.
' E/.caöv pro *€V-xavzov = lat. centum: cf. scr. gatam.
Item dor. TQiav.ätioi (att. tquc/moiol) pro *tqmxx6vxiol ctr.
Ji/.caog pro *de/.av-zo-g: cf. got. taihun-da fst. taihun-
da-n-P).
praecedit, nasalis inseritur ad syllabae pondus quasi augendum, ut in
Ivyi, hiS ü).i.ofini , yooiKfäg; hoc enim syllabae corroborandae instru-
mentum lingua certe non adhibuisset, si nasalium explosivarumque
copulationem non amaret. Cf. Pott II2 451 sqq., Curt. p. 53 sqq.
9) 'ExctTor, titxaToge^* kxavjov, *dYx«v7o? prodiisse docent praeterea
formae arcadicae ixorö/ußoia et dtxörav (C. I. n. 1513). Gelbke (de
dial. arcad. p. 16) iudicatde bis formis sie: „In dexörar et (xoTÜfjßoifc
fortasse x littera eaussa fuit « vocalis in o mutandae. Nam et ante
et post litteram gutturalem in omnibus dialectis « passim in o abiisse,
id quod Abreusius negavit (II, 5S2), dor. xoftcioog et vulgare duyji»,
xoxcüvrj, ÖXTW, tixoot, si cum xcx&eeoög et scr. dacas, hakshas, ashtäu,
viqati comparantur, evidenter declarant." Sed baec concedi non pos-
sunt. Nam praeterquam quod formis illis vel plurimae ojjponi possunt,
in quibus a prope x in f abierit, non satis illud v. d. respexisse vide-
tur, distinguendas esse eas « vocalis immutatioues, quae iam ante
linguam iu dialectos digressam invaluerant (doxito, xo/aivi), öxtw), ab
eis, quae in singulis demum dialectis faetae conspiciuntur (tTxooi,
xo&ag6g, Ssxötkv, ixorö/ußoia). Eo enim tempore, quo lingua graeca
in dialectos discedere ineipiebat, breves vocales inter duas explosivas
consonas positae certum suum colorem fere iam aseiverant atque eae
tantum breves vocales , quae iuxta continuam consonantem collocatae
erant, etiam j)ostea in singulis dialectis mutationes varias passae sunt.
Quae cum ita sint, formarum dfxÖTur, ixoräußoia, el'xoot (pro *t"xoTt),
xod-anög o litteram non licet ex vicinae explosivae natura explicare,
sed aliuude lila explicanda est. Et in tribus quidem prioribus voca-
bulis « vocalis obscuratio haud dubie nasali quam antiquiores formae
liabuerunt debetur, xo&aoog vero aut referendum est ad kvadh (xFaft),
De graccac linguae prodactione snppletoria. 73
Termiuationee -caci, -aro, velut in yeygdq atai, ßt i/icici,
pro "-avraif *-avco (ßeßX/j-atai: ßißkrj-vtai vrj-ag: vavg
i. e. *vav-vg). Kadern huiua nasalis elisio oceurrit rursua
in Lingua sanscrita: bibhr-atö. [nterdum etiam ex activi
terminatione -anti nasalis exploditur, ut in i&iaxaTi quod
Hesyehius tradit (cf. Pott II2 966), necpvxäoi, ttetpTjväat, quae
proxime derivanda sunt ox *jrt(fi/.ün, 'ntrprji'art (cf. Ahrens
II 328); in oscia set, censazet, in Iiibern. it ''sunt;, berat
(ferunt), aliis.
Praefixum dv- ante consonantes nasalem amittit, ut in
d-Tey.vog, a-naig, cum servetur illa ante vocales, ut in
av-ag&Qog, av-(ow(.iog. Eadem nasalis huius fuga conapici-
tur in unguis scr., zend., umbr. Vid. Curt. p. 286.
Minus confidenter iudicem de suffixo vat 'Fot, /•/ .
praetor quam formain linguae etiam va/rU Ion. Fsvr) habent,
quippe quoniam nescitur, annon vat antiquior suffixi forma
sit eique poatea dexnum interdum syllabae corroborandae
caussa nasalis inserta sit, atque do vocibua Vy.aarog et
exottegog, quae cum plerumque priua ad ibnnas '■■■')■-
xacfto-g et *'; r-/.ÜTion-c (cf. 'unusquisquo'j relatae sint, nunc
ab Allenio cStud.' 111 '-MS sqq.) sat probabiliter ex *oFi-
/.<<<> i<>-g ('quisque seorsim') et *aJrs-x<teeQO-g Cuter que sepa-
rat im'; ducuntur, qua in deductione ille praecipue forma
FexaoTog nuper protracta nititur.
Sed omnia illa extruaae ante explosivam nasalis exem-
pla vides ita comparata esse, ut illud, quod dixi, linguam
nasalium cum mutia consociationi summo opere favere, mi-
nime infirment ; etenim voces illae ac terminationes ex usi-
tatissimis tritissimisque linguae formis sunt, itaque minime
est mirandum, ad syllabae formae talis pondus Bublevan-
dum eonsonam eiua unam eamque levissimam elidi ; indidem
ad quam formam Benfey 11 L69 non sine magna probabilitate sansex
radicem rudh revocandam opinatur, autad *zar&aQos (cf. Allen 'Stud.'
III 22"{ . Discimua igitui ex formis äsxomr, exnrofjßoitt simul ei hoc,
antiquiorum formarum *ff«avros, txitvrov nasalem viguisse etiam in
BinguliB linguae dialectis (ef, Hesychianum ixufti).
74 Brugman
autem simul et hoc facile intellegitur, quo pacto factum sit
ut nasalis Omnibus illis in formis sine antecedentis vocalis
productione eiceretur. Quod vero, ut ex enumeratis illis
vides, plerumque etiam in linguarum affinium formis eis,
quae graecis respondent, nasalis sine compensatione eiecta
conspicitur, confirmat ea, quae dixi, vel maxime, quoniam
linguae hae non aliter ac lingua graeca nasales cum com-
pensatione elidere solent.
Jgitur formae illae, in quibus nasalem ante explosivam
sine compensatione elisam habemus, confirmant potius re-
gulam quam infirmant. Praeterea autem in lingua graeca
vix aliud occurrat certum exemplum nasalis ante explosi-
vam consonam sine compensatione elisae. Cum compensa-
tione vero nasalis ante mutam explosae omnino nulluni
apud Graecos invenitur exemplum, nullum saltem quod
ulla ex parte certum sit. Nam primum quod Christ p. 61
lt'tif)nfiai, Xq§o[iai} öt'^ouai iudicat productione suppletoria
ex lafiipofiai, *Xay^ofiaif *8ay^ofnat orta esse et Oeconomi-
des 'Enioi'/.icc Ao/.oiov yocqiucaa p. 89 XsLma ad *Xivnw}
ia'yw ad *l/ryco , neo&opiai ad *nvv&Ofiai reducit, nulluni
omnino facit momentum. Lingua duplici modo syllabarum
radicalium vim et pondus effert, aut ita, ut consonae finali
nasalem praeludat, aut vocali amplificanda10). Illud fecit
in Tvyxdvcj, kafißava) al. , hoc in Xsmto , nev&Ofiai al. In-
terdum autem utrumque corroborandae syllabae instrumen-
tum lingua in una eademque radice adhibuit. Sic Graeci
xexkijya et xixXayya dixerunt, Tiayac/wg et Tteqrvyywg (sie
quidem Lesbii), el'/^rjya et kekoyya, TTgofiTj-tf-stg et ÜQOftav&evg
(hoc Thurini: v. Adalb. Kuhn 'Herabk. des feuers' p. 17,
ubi conferuntur cum graeco nomine ecr. pramantha; manthas,
manthävd), Ol/.a (Boeoti ; cf lat. figo) et -cpiyya, ayiejrvöäoind
et 7tvvd(($ et quae simili ratione continentur. Maxime igi-
tur errant si qui xsxktjya factum esse dicant e xsxlayya
10) Amplificationis verbo hac in dissertatione utitnur ad id signi-
ficandum, quod nos Gennani 'Steigerung vel 'ztdav£ nominale solemus.
De graccae linguae productione suppletoria. ~~,
vel lloonij'h.vQ ex HQopav&evg; videsque, quid de Christi] et
( leconomidis opinionibas Ulis iudicandam sit. Nee vero magis
probari potest Leonis Meyeri sententia quae est de origine
to vocalis partieipiornm Tethrytareg, fteuaontg et similium;
putat ille, vocalis produetionem referendam esse ad elisio-
nein nasalis quam sul'lixuin horum partieipiorum habuerit:
est potiüs referenda illa, ut infra demonstrabo § 20 n. 13,
ad elisionem digammi a quo suttixum primitus ineepit
(*TF.ih-t-l o/-ic, * iieua~Fni-tQ). Dein verbum quoddam
YQü)S-iövrt Legerlotzium K. Z. X 37S e fQ0v9iavrt derivare,
commemorasse hie satis habeo, deque re ipsa expositionem
illius inspicias velim, quam ne sis probaturus non vereor.
Restant duae voces, de quibus minus quidem contidenter
iudicem quid statuendum sit; quas tarnen nemo pro certis
eius immutationis, de qua agitur, exemplis proponere poterit ;
sunt autem %sXiddv quod latino hinmdv respondet et t-nv!}n<±
qnod idem significat atque g'av&og. Quis enim pro certo
dicat, inter xsXtdeav et hiruudo, inter Sorürig et t-av&ng non
intercedere eandern rationem quae inter xbtXrjya et /J/J.ayy«?
Apud Romanos nasalis inter vocalem et consonam ex-
plosivam cum compensatione elapsae exemplum reperitur
nulluni, ut iure contendit Goetze in diss. saepius iam a me
laudata § 19" .
Sunt contra quaedam in vetusta lingua hibernica, ut
s/t = eambr. vet. hint, got. sinths; dt — brit. cant, lat.
in ii ii m; dit = brit. dant, lat. den(t)s; eoie (e Schleicheri
coniectura pro *cöci: comp.2 p. 497) = lat. qy&nque (y.
Zeuss G. C. I 52), nee non inveniuntur exempla in lingua
lituanica, et evanescit quidem hie lere semper nasalis cum
11) Corssen K. Z III 261 Cltternum, CUtumnus, y.XTrvg iudkat
nata esse ex *Clinternum 'die am bergesabhang liegende1, *ClintwmtHs
'bergabstürzt'iulcr ström', xlivrvg. Sed nee voces latinae nee voxgraeea
nasalem amiserunt, verum aicut praeter radicem </<> est qp«, praeter
ytv yn, ita praeter kl in est kli et ex hac quidem radieis forma, quae
quam illa vetustior putanda est, descendunt CUternttm, Clttommm,
xkiivs.
76 Brugman
compensationc ante t atque ante d imperfecti et part. praes.
et ante k imperativi, sed magis hoc est linguae vulgaris
quam sermonis eins, quo in scriptis utuntur; habes e g.
pi-ti = p\n-ti (inf. 'plectere'), bdlti-davau = bdltm-davau
(imperf. 'dealbabam') bdlti-h = bdltin-h (imperat.) ctr. (v.
Schleicher 'Litauische gramm.' p. 74 sq.; comp. p. 3I9)12).
Finibus iam determmatis, quibus nasalium qnae fit cum
praecedentis vocalis productione eiectio in lingua graeca
circumscribitur, videamus nunc, quales mutationes intra hos
iines efficiantur. Et primum quidem disputabimus de vo,
quae ex omnibus nasalium cum aliis continuis coniunctio-
nibus longe est creberrima.
3. Raro Graeci va integrum reliquerunt. Solae exci-
piuntur dialecti Cretensium et Argivorum, ex quibus nobis
traditae sunt formae nävaag, znrg, fTtaoyjnoag, aliae paucae
(v. Ahrens II 104; Heibig cQuaest. de dial. cret/ p. 30).
E communi autem sermone huc pertinent ek/iivg nsiQLvc,
et voces quaedam rarissimae, quae pullulaverunt e stirpi-
bus in v cadentibus accedente suffixo aliquo quod a a con-
sona incipit; ut icpavaig, xi/uaroic, ninuvoiQ et 7isq>avaai}
quod quidem genus cum in libris grammaticis laetissime
lloreat, subdubitem tarnen ne ullo tempore vixerit in lingua.
Dein huc pertinet homericum v.tvoai; postremo arcadica
/.Qircovoi 7iaQ£Tu§ojroi ., de quibus v. § 4, b, 1.
Ceteroquin igitur nasales ante o constanter
eliduntur. Eliduntur autem sine c om pen s atione
ante o cum consona, cum compensatione ante o
cum vocali. Sic sine compensatione v explosum est in
12) Quae e lingua Saxonum vetusta et e lingua Anglosaxonum huc
pertinere videantur, ut sax. öther (= got. anthar, theod. vet. andar),
sötli (= theod. vet. saud), anglosax. ödher (= sax. öther), r/udh (=
theod. vet. gund), mudk (= got. mwnihs) alia, valde vereor ne non
liceat huc trahere ; nam anglosax. dh et sax. th sunt continuae, ac
nasalem non prius evauescere ex illis vocibus coepisse quam ex ex-
plosiva vicina continua facta sit. inde colligenduin est, quod ante t
et d in illis dialectis /( integrum servatur.
De graecae Linguae productione suppletoria. 77
hisce vocabulis, quibus facile alia multa addi poasunt:
7t<xo%(ü pro *jiür-*\/Ao (Curt. p. 653 ; iceorog pro *»evarog
*/.lvl-i <>-<;; Iidiii. Tzenoo&e pro '.n'/iorti-ii ; aveX6o&(o pro
'('()•:'/.(') 11 -tio (Curt. 'Stud.' II 450); ovoraoig pro *avv-axaaig\
lesb, offxa7TT£ü pro *öj— , 'ttr-n/.uji u<> ; 7i8VTrjxotn6g pro ./<•'-
vrjxovozog, *-v.ovi-t6-g. Solis autera in vocibus Iiisr<- j- ante
o cum consona eiectum cernitur cum eompensatione : e'aneio-
fua, eaneialh}» a stirpe <hnvti, vrtio/uu, utiuu'n ast. nev^
/.t/.i Atofiai, ixvXiö&qv a st. xvkivd; verum cum ah eisdem
stirpibua oneioo), eOTieiocc, neloo/icci, 7csioig} v.it.ltu», htvXloa
formata videamus, quorum formatio cum universa regula
concinit, sumere licet, ad liaruin formarum Bimilitudinem
in illis productionem suppletoriain adhibitam esse. Ab al-
tera regula, secundum quam v ante a quod sequitur vocalis
cum compensatione eliditur, abhorrere videntur /<</. ffi,
öiciuooi, atofpoaavvi!, yaoieai. Sed videntur tantum abhorrere;
reapse haudquaquam abhorrent. Nam terminatio dativi plu-
ralis -öi nata est ex -oJFt ; hinc proxime forma epica -aat
et ex ea forma volgaris -oi , itaque in fiikäoi, daiftoai,
Xayteoi credo v explosum esse eo tempore, quo terminatio
nondum ad exiliorem formam redacta erat11), itemque
OiocpQOOVvq nun natum putaveriin ex *oc)cpooi-m 'i >t sed ex
*atag>gov-aFav7j] suffixo ¥-aFdvtj, unde postea -avvrn respondet
13) Ponamigitur haue formarum Beriem:* StUfinvüFi *Jaiuovaoi —
*3(t(uoaai — Jnt'tiom , itemque *%«o(tvTaFi — *y«ottvoFt ete. Hunc qui-
dem dativum alii, ut Curtius ('Erlauf p. 60) et Westphal fMethod.
gramm. I 1, :{•">•"> 1, ceusent continere exiliorem suffixi Fevx formam:
Fei , qua forma femininum i/ani'foo« pro */c<ui-FtT-ju- uti constal
Ultra forma COmparativus '/nntiaitoug et superlativus /«txAjr«j<...
utantiir incertum est, quippe quoniam ueque e\ Fht-i- neque ex
Ftr-r- aliud quidquam fieri potuil quam Fear-), Sed in masculiuo
unum dativum pluralis exiliorem sut'Hxi formam aseivisse, cum ceteri
casus omnea formam Fht exbibeant, parum mihi eredibile est. De
dativis naoi ti&uoi linoiot et similibus, in quibus patandum est nasa-
lem tum demum evanescere coepisse, cum aFi iam abiisset in m.
infra disputabitur >? l. c.
78 Brugman
sanscr. -tvana, zend. -thwana, v. Schleicher comp. p.
469 14). Ergo hae quidem formae a regula illa non recedunt.
Recedunt vero ab ea accusativi plur. III decl., quippe qui
desinant in -äg, ortum ex *-ävg} et formae Doridis haud
paucae, quae v ante g finale sine compensatione eiectum
habent. SSed illud v in terminatione -ag elisum eodem loco
habendum est cum nasali in terminationibus -aiat , -axo
eiecta idemque illud, quo hanc elisionem excusandam supia
iudicavimus, etiam Uli elisioni, quam nasalis in accusativi pl.
III decl. terminatione patitur, excusationem quandam dat ,5);
et quod ad formas illas doricas attinet, quas collectas habes
apud Ahrensium II 172 sqq., ante omnia hoc tenendum est,
Dorienses eosdem qui rag pro xövg, %aQitg pro *%aQievg etc.
dicunt etiam iagig dicere pro *'iaQteg, ylaxng pro *slaz6ng,
ÜQag pro *toQävg etc. (v. Ahrens 1. l.j; ergo productionis
suppletoriae ipsam rationem haec syllabarum finalium cor-
reptio minime attingit, id quod etiam ex hoc cognoscitur,
quod illi Dorienses in media quidem voce aeque atque ce-
teri omnes v ante o quod vocalis sequitur constanter cum
comp.ensatione explodunt. Cf. quae de huius syllaba-
rum iinalium correptionis ratione Ahrens exposuit p. 1 77 sqq.
4. Videamus iam, qua ratione näoa ex nävoct, lotaGa
ex lOTavoa etc. prodiisse credenda sint. Ex eis, quae § 2
disputavimus, concludendum est, in vocibus Ulis nasalem
sensim paullatimque dissolutam atque dilapsam esse et ita,
ut antea iam producta fuerit a vocalis quam nasalis sonus
plane conticuerit; significare possumus formam hanc vocis
ii&oct, quae, nondum prorsus dilapsa nasali, vocalem iam
productam habet, sie: nxCoa. Iure autem nos sumere,
talem formam tempore quodam valuisse et viguisse, non
solum universa quam seeuntur linguae in produetione sup-
pletoria ratio docet, verum etiam linguaruro cognatarum
14) Ex *-iFävtj eodem modo *-aFävr], -oüvt) atque ex *katvaras:
*7i(aT'aQfg (cf. lioauQK; pro *T^aFaoeg) nlavQig. Cf. etiam ff</w pro
*iF(ö.
15) Aceuratius de his aecusativis infra disputabitur § 4, a.
De graeeae Linguae productione suppletoria. 7'.*
comparatio, atpote in (|nil)iis frequentisaime formae occur-
rant talea, qualis est illa rcS'aa.
Et primum quidem constat, apud Bomanoi anti-
quissimis iam temporibua vocales, bi qiia\e Qasaiie cum oon-
Bonanti continua oolligata sequeretur, volgo producta- esse
Bimolque aasalem in Bonum cum abiisse, quem grammatici
s.uiscriti voeant anugvdra: dixerunt Romani e6*aulf g&ri,
.s(i/h>.s , in8<mu8, i"f<'U.ru'). Xonnumquain autem nasalia
prorsua cvanuit in hac lingua, ut in adiectivis in -$8U8 <x-
euntibus, in comparativis in -<V-i.c-o.s-- desinentibus me-
Hörern pro meliösem — * inclimi.srnu, in accus. plur. II decl.,
ut in equda pro *equons (v. § 4, a, 4J al. C£ Coraaeo 1 -
251 sqq., Brambach 'Ueber die neugestalt. der ortli.' p.
206 sqq. In lingua sanscrita n ante « volgo in anus-
varam abire simulque quae anteeedit vocalem interduin
produci inter oranes nota res est: ita fit ex *tutudr^ans-am
tuiudvqsam, ex *bhü-jan8'am bhüjqsam. Nasalis autem com
compensatione plane exstinetae exempla hac in lingua pau-
cula tantum deprehenduntur, ut jdsat Kigv. pro jqsat a /'"">.
rus'ijd (ibid.) pro rqsij'a a ratm rcl". Beniey K. Z. IX 104).
Ktiam in lingua hibernica vetusta band raro vocales
ante n cum alia continua sociatum produeuntur, idque Ht
aut cum nasalis extenuatione aut cum eins plena di&aolu-
tione, ut ex *sens nascitur sians i. e. sins = lat. senaw,
ex *dori-yen-sa(n)t dorüjihisat , ex *cms c£a = lat. cenaus,
ex *mins mta = lat. Mensis, ex *infurnn ifurnu = lat.
infemvm r') ctr. (Zeuss G. ('. I 32. 439. 26). Naja minus in
lingua lituanica n ante s cum productione antecedentis
vocalis extenuari solet: sie fit pisiu ex jn'it-sin l.pers. tut.
act. cplectam), siusiu ex *siunt-siu (fmittam ). Olim pfaiu
sit'isi« pronuntiabantur ut ]>/"siu, si'ii"six, Bed bodic ubique
IG) Sonus bic nasalis debilia in denario quodam Caeaariano pecu-
liari si^no Bcriptue legitur: PARE:S; v. Ritsebl 'Priscae Lal Epigr
Suppl.' I (Bonnae a. 1862 ed.) p. XV sq.
17) Ifire cum Forma hibernica eoncinit lat. ife/ro* qttod legitur in
tnaeriptione quadam apud Orell. Heus. (Joetze s, \b).
gO Brugman
talibus in formis nasalis plane conti cuit, ita ut i u a nunc
nihil aliud valeant nisi % ä d : hodie igitur productio ea
suppletoria in hac lingua quasi perfecta et ad finem suuni
perducta est. V. Schleicher 'Lit. gramm.' p. 73 sq., comp. p.
319. Denique ne ex unguis germanicis nihil afferam,
commemoro, in lingua volgari francica rhenana pronuntiari
d"sen pro änsehn, ä"fan<j pro änfang, iV'sinn pro ünsian
aliaque id genus, et in lingua Anglosaxonum atque in vetusta
lingua scandinavica n saepius ante s cum compensatione
excuti, velut in ds vel 6s pro ans, gos pro gaiis (v. in
primis Kirchhoff 'Das got. runenalph., Berl. 1851' p. 28). —
Eodem igitur modo Graecorum nävaa primum in nüvoa
et dehinc in naact transiisse credendum est.
5. Ingreditur autem lingua graeca, ubi nasalis cum a
quod vocalis sequitur concurrit, non semper eam immuta-
tionis viam, ut nasalem removeat, g servet: sed videmus
interdum etiam a superari a nasali. Pertinent huc aoristi
stirpium in v cadentium, ut scpävccj s'firjva, zxylva, dfivva
(üoridis hae sunt formae), quos aoristos natos esse constat
ex *e'(pavoa, *t).ievoa etc. Sumendum autem est, ex *tcpavoa
primum prodiisse tcpavva, quae est forma lesbiaca, inde
tum ecpüva eadem ratione natum esse qua näoa ex ticcvgcc,
ita dico, ut nasalis vocalem a subsequens paullatim exte-
nuaretur, dissolveretur, excuteretur. Iam vero quid sit caus-
sae; cur ex stpavaa non factum sit ecpüoa sicuti ex nävoa
7ta6a natum videmus, facile est ad intellegendum. Cernitur
enim in hac re linguae Studium quoddam v nasalis , quae
toti verbi declinationis rationi proprietatem suam submini-
stret eique tanquam nota attributa sit, quam maxime in-
tegrae servandae (cf. Curtius 'Ueber die tragw. d. lautge-
setze, 'Ber. d. königl. sächs. ges. d. wiss. 1870 p. 23).
Quo forsitan id caussae accedat, quod etiam in aoristis
stirpium earum, quae in l et q desinunt, o antecedenti li-
quidae assimulatur et dein prior liquida cum compensatione
eliditur, ut in «xxA« ex *eTikoa; scilicet ex txiloa nihil
aliud fieri potuit praeter l'vilXa — l'zika: itaque ad hanc
De graecae linguae productione enppletoria. 81
similitudinem etiam in eqxxvoa a esse antecedenti nasali aa-
siiiiulutiiin nun incredibile est ,sj.
De %rjv-f f('tv-y ;i'i's quibuadäm, in quibua nun aliter
quam in aoristis Ulis a a nasali superatum cernitur, Bub
n. 7 agemus.
6. 1!)) Iam vero id niaxirne nobis agendum est, nt ex-
plieemus, quinam factum sit, ut ex u&dvoa, Tt&ivg, n.i-
%ovaa} akovg cum in Doride aeveriore (excipienda est dialec-
tus Argivorum et Cretensium) nO-fjou, m&rtg} Tvmioaa, aXtog
orirentur, in ion. et att. dial. zi&sloa, riOtig, it.rimoa,
akovg nascerentur et in dial. lesb. ex xinxovau, akovg
rvnxniau, ulnig, utque ex Ttdvocc cum in lade et Atthide et
Doride nuaa nasceretur, in lesbiaca dialecto rursus rcalaa
prodiret, et ut ex (lesb.) efiswa cum in Doride Beveriore
s'firjva prodiret, apud reliquos Dorienses et in lade et At-
thide fi/ara fieret20). Atque dicamus primum de lade et
Atthide, in quibuB dialectis uonstanter tt et ov offeruntur
ubi Doris severior >; et (<j exhibet. Et in inscriptionibus
quidem atticis vetustis pro eis dipbthongis n et ov , quae
productione compensatoria Data sunt, constanter Bcribuntur
E et 0, contra pro eis n et ov, quac coaluerunt ex £ -\- i
18) Valde notabile est, quod etiam in Iingua hibemica, in qua
volgo nasalem sequenti continuae reden- vidimus, tum quidem nasa-
lis Becundam eontinuam Buperat, cum syllabam radicalem illa termi-
nal et quae Bubsequitur eonsonana prima littera terminationia alieuiua
est. Stirps verbalis gen (facere) proereal ea Be pluralem praeteriti bonc:
1. jiers. dori-gtn-sam, 2. p. dori-gfnsid, •'!. p. dori-g€n-8at (inveniun-
tur etiam brevi r scripta). 3. pers. Bingul. proprie esset dori-gen-ai vel
dori-g&n-si (ut gabst, foidsi, alia), at est dori-g€ni vel -</<•«/ vel adeo
•gm). Kx * infurnn prodit, ut vidimus. {furnn: contra ex *do-gen-fa
(3. pars. sing, tut.; »fa = lat. -bit) dogena naseitur. V. Zeuse G C.
1 439.
19) Cf. ea, quae sub boc numero exposuimus, cum eis, quae de
eadem re plenius ezposuit Dietrich K. Z. XIV 4S sqq.
20) Quod k in ion. et att dial. Baepius in t] producitur, ut in fy i]r«.
id peculiarem ezplicationem non postulat Quocixca rem ipsam hie
commemorasse satis sit.
C u r t i u s, Stadien, (V. li
82 Brugman
et o -f v, non minus constanter scribuntur El et OY, vel-
ut EYKAEUES, HOAEl, BOY TA J El, 2ROYJIAI;
v. Dietrich 1. 1. p. 53. 65. Ex quo colligendum est, ei in
xid-eloa (pro xid-tvaa) aliter tunc pronuntiatum esse quam
et in EvY.Xeidrjg (pro *EvxX6(F)idrjg)f atque ov in xvnxoioa
(pro xcnxovoa) aliter quam ov in /?ot>g (= scr. gdus) ; et hoc
quidem veri longe simillimum mihividetur, OY (BOYS)
pronuntiatum esse ut'ou, 0 autem (TT JJT02A) } ita ut
nos etiamnunc pronuntiare solemus, EI (EYKAEIJE2) ut
cei', E vero (TIQE2A) consimiliter atque e illud, quod
Francogalli vocant 'eferme', et Romanorum illud EI, quo
designatur sonus qui intermedius est inter e et i (v. Ritschi
opusc. II 624)21). An credas forte, tarn diligenter antiquos
Atticos E et EI, 0 et OY distinxisse et distinuisse, si E
et 0 dicp&öyytog i. e. ita ut EI et OY pronuntiassent? At
enim iam quaesiveris ex me, quinam factum esse credi
possit, ut inde ex Euclidis archontis tempore — nam ab
hoc novum alphabetum in publicum usum introductum esse
constat — Attici £i et ov in xitieloa et Tvnxovöa pronun-
tiarent quidem junvocfi^nyycog, sed tarnen ut diphthongum
scriberent, quique credi possit ex xvmovaix prodiisse xvnxuGa,
ex Ti&evaa xtd'eoa (e littera sonum illum inter e et t inter-
medium designamus), atque ü et e ab antiquis Atticis scripta
esse litteris 0 et E. Neutra quaestio difficilis est ad expe-
diendum. Atque ut prius de hac dicam: constat o ab Io-
nibus et Atticis non semper ut o pronuntiatum esse , sed
interdum ii vocalis vices sustinuisse. Clarissimum et mani-
festissimum exemplum hoc est: ex eo , ex quo in Doride
contractione progressiva (ü fit (kioxqnv ex loexQov), apud
Iones et Atticos nascitur ov i. e. u (scribitur ab eis vetu-
stis temporibus per 0), ut ex y^qvozog iqvoovg fit i. e. %qv-
oüg ; hoc ü autem aliter ex eo nasci non poterat quam ita, ut
so proxime transiret in tu, hinc u eodem modo fieret quo ex
21) Auditur hie sonus nunc in lingua Saxonum volgari, ut in bede,
bene i. e. beide, bellte.
De graecae Linguae productione suppletoria. >:;
so i. e. 60 in Doride to. Ad idem illud probandam Diet-
rich p. 58 commode affert voces dvtawfiog ei nQvvavu;, ut
in quibne v proxime ex u, id autem ex o prodierit. Eodem
igitur modo ex vvTveovoa apud Iones et Atticos proxime
Datum Bumendum est ^vntuvaa7,2): ex hoc demum zv/crüoa
eadem ratione qua in Doride Beveriore ex vvmovaa i. <•.
typtonsa prodiit tvmwGa. Nee vero aliter ex Ti&ivoa, unde
apud Dorienses iiV>tv<( uatum est, apud Iones et Atticos
proxime prodiit zixh'evoa 'cum brevi e), inde tum r^&eaa
(cum longo g)23). Habucrunt igitur Iones et Attici anti-
quissimis iam temporibua praeter verum n et verum t ob-
scuratum o et t ad < vocalis sonum inelinans, utramque
autem o per 0 atque utrumque £ per E scribebant. Quae
cum ita sint, non mirandum si etiam producta o (= w ei
22) Utriini o in bac forma prorsua iam in u obscuratum fuerit an
inclinaverit tantumi lo ad u vocalis sonum, diiudicare non auaim,
neque id pro certo dicam, in forma ea, quae > cum vocalis productione
explosum < *x 1 ii 1 ►« -t , longam vocalem ab initio statin* ü fuisse; certe t;i-
nicii exeuntc saeeuio quinto distinete iam pronuntiabatur typtü j«. —
Etiam in Lingua latina o ante nasales sexcenties in u alut, nt in
tremunt pro tremonti, hunc pro hone, Acherwatem pro Acherontem; v.
Corss. II2 175 sqq.; invenitur eadem mutatio in sanscrita quoque lin-
gua, velut in terminatione 3. pers. plur. -tis, quae prodiit ex *-ant(i :
bharejus pro "bharaiant (= (fiQoifv)] v. Kuhn 'Kuhn n. Schleich,
beitr. zur vergl. sprachf.1 1 ]>. .'i.v> Bqq. Prid. Müller ibid. II '»54.
2.'{) Quaesiverit fortasae quispiam ex me, quonam paoto ca . quae
de pronuntiatione illorum antiquorum E et ü productione compensa-
toria uatorum dixi, conveniant cum hoc, quod eisdem bis Litteria apud
veteres Atticos etiam ea fi et o>< eonsignantUT , quae cqntraotione ex
c-f-6 et o-\-o facta sunt. Futo egomet opthne omnia inter sc conve-
niri' ; nam, ut exemplia utar, 102 (vovg) et (->l.\ l[(9-livat) ita ex röof
et *&eevai nata esse mihi videntur. ut otrnmque o primum propius
ad U vocalis sonum accederet atrumque t autem propius ad i voca-
lis sonum, deinde contraherentur binae breves vocales et ita quidem,
ut *&ui«i in iii'-vitt (cum Longa e"), voos autem paullatim in vüt trans-
iret. Etiam hoc in genere Doris severior brevium vocalium origina-
rium colorem retinult; fecil enim ex 2antj6o£ Zuntpäg, ex ' vuttxw
VOtjlM.
6*
84 Brugman
£ (= e) per 0 et E scripserunt. — Altera quaestio est ea,
qui factum sit ut illa e et ü, prius E et 0 scripta, inde
ex Euclidis tempore per binas vocales (ßi et nv) scriberen-
tur. Haud dubie hoc sie se habet. Genuinae diphthongi
EI et OY (EYKAEUE2, BOYS) sub saeculi quinti exitum
non iam pronuntiabantur ut purae diphthongi; sed accede-
bat OY ad ü vocalis sonum et El ad sonum illum, quem
signifieavimus per e2i). Iam cum novum alphabetum in-
trodueturi essent; desiderabant signa quibus longae illae
vocales (TYÜT02A, TIQE2A) distinguerentur a brevibus
(ut in TYIITONTEZ, TIQEXTEZ). TIQHSA, QHNAl
(v. adn. 23), TYTITÜSA, N&2 (v. adn. 23) scribere non
licebat, quia soni antiquorum illorum E et 0 longius a so-
nis eis recedebant, qui cum et ipsi in antiquo alphabeto
litteris E et 0 scripti essent (EMEPA, 01102), tunc qui-
dem notis H et £2 insigniendi erant. Itaque quid simplicius,
quid opportunius et commodius esse potuit quam eas notas
adhibere, quibus dudum ov et tu in voeibus ßovg et Ei/.Xei-
dqg et sim. consignare consueverant ? 25) Difficiliores ad
24) Quam facile ex ei e et ex ou ü fiat, docent omnes fere linguae
cognatae. Satis erit pauca ex liugua latiua et ex nostra lingua afFerre :
apud Romanos quei, sei transeimt in que, se (pronuntia que, se), porro
in qui, si ; nostrum sclmee (quod distinete ubique auditur sehne), theod.
vet. sneo, i. e. *sneiv, natum est ex *sneiw = got. snaiv-s; item no-
strum see — got. saiv-s alia multa. In lingua latiua ex doueo fit dueo,
ex ioudex iudex ctr.
25) De O vocalis quae est in TYIITOZA origine et prouuntia-
tione cum Dietrichio idem sentio, non idem de E vocali quae est in
TISEZA. Putat euim ille hoc E posteriore tempore revera ötiftiöy-
yw; pronuntiari coeptum esse, atque haec quidem de eo dicit p. 67:
,,Es scheint ein zwiefaches gedehntes e im griechischen noch zur zeit
der perserkriege gegeben zu haben: das wie unser ae lautende wurde
hernach r\ geschrieben, das andre etwa wie e in see, seele klingende
wurde so scharf und knapp gesprochen, dass man allmählich ein schwa-
ches i nach dem e hörte , wie man sich leicht dabei ertappen kann,
dass man in see, seeluft u. dergl., wenn man bei dem e-laute etwas
länger verweilt, ihn zuletzt in i verklingen lässt. Später nun — so
De graecae linguae productione Buppletoria. R5
explicandum sunt lesbiacae forraae: rtaiaa, fiolaa, tl&eioa,
x/gvaig, ToiQf Tid'sig et quae sunt similes. Volgo in bis
nasalis in / dissoluta esse putatur (v. e. g. Bopp 'Vgl. gr.'
I3 208, Hirzel 'Zur bearth. d. aeol. dial.' p. 50). Sed boc
conccdi vix posse supra iam indicavi. Mihi hoc veri longe
siinillinuuu videtur, i vocalem in lesbiacis Ulis fonni
quenti Bibilanti consonae potissimum deberi. Et primum
quidem ex jidvau apud Lesbios non aliter atqae in cete-
ris dialectis puto nüvnu natum eaque mutatione siinul
crassiorem sibilantis sonum exortum osso (cf. lat. formds&us,
missis, tpa/LitDOOCt, alia pro formonsus ctr. : Corssen 1- 255),
tun» autem sibilum lmnc sonum effecisse, ut, «-vanescente
magis niagisque debili nasali, post productam vocalem i
vocalis explicaretur eoquc vocalis longa in veram diphthon-
gum immutaretur (cf. Dietrich 1. 1.) 26).
acheinl mir Dach < h-m obigen — sprach man dieses e gradezu diph-
thongisch und schrieb es dann auch so, eben wie das ans contraction
von e und > entstandene." Confiteor, me uusquam i illud, uf ita di-
cam , subrepticium percipere potuisse, neque omnino credo linguam
graeeam , quar at'iiut' atquc omiirs cnguatae lingual' uliic|iii' Btudium
prae se fert diphthongos ad simplicis vocalis Bpeciem reducendi, es e
veram diphthongum facturam fuisse In primis autem in hac re illud
respiciendum est, quod producta i post novuiii alphabetum in com-
munem usum Introductum hie illic per et exprimitur, Quod in forma
Tloaeidmv factum esse Ahrens demonstravit in Philol. XXIII 202
qne iudicat iam circa annum loo illam scripturam apudAtticos inva-
luisse: fortasse etiam in itxoOi ti partes longae f sustii.uit (v. Curt.
'Lieber die tragw. d. lautg.' p. 35). Crebrius ti pro / scripttun inde
ex DemoBthenis aetate mvenitur (▼. Franz Elem. epigr. p. 150). Quae
cum ita sint, sonum longae i et sonum litterarum h tunc non admo-
dum diversos inter bo fuisse apparet, postea autem. ut unusquisque Bcit,
n illud prorsus in t transiit.
2i>) Talis mutatio ne ab aliis quidem dialectis prorsus aliena fuisse
videtur, Certe quidem buc pertinet //ni'iuaog, urbs cretica. quae an-
tiquiore tempore ITgiavoos audierat, quod quidem Pott K '/.. VI
nescio an recte suspicetur natum esse ex ' Hqtavd-os. Formam f/gfet«
o«s- recte iam Boeckh (C I. II p 405) composuit cum lesbiaco nnian
= ndraa. K^t autem etiam tertia illius nominis forma uobis asser-
86 Brugman
Restat ut commemorem, in dialecto boeotica o ita, ut
in Doride severiore fit; in w produei, £ vero in ei , quod
non aliter atque £i illud, quo ionica et attica dialecti utun-
tur, pro /Liovoq)&6yyqj habendum arbitror27).
7. Facile unusquisque ex bis omnibus intellegit, ipsam pro-
ducendi rationem in omnibus graecae linguae dialectis unam
eandemque esse atque omnia quae occurrunt discrimina et
disparilitates eo redire , ut vocalis aut ante inceptam pro-
ductionem aut perfecta productione qualitatis suae muta-
tionem patiatur. Atque docent illae disparilitates , quae in
dialectis conspiciuntur, (quod idem etiam arg. cret. vnaQyöv-
aag, rövg ctr. dilucidissime docent) demum post linguam in
dialectos digressam v ante o cum productione suppletoria
elidi coeptum esse. In Universum quidem hoc constat: sed
non desunt exceptiones quaedam, voces dico, in quibus na-
salis iam ante linguam in dialectos discissam attenuata
vata ÜQCaaaog (v. Maur . Schmidt K. Z. XII 220) , quae vel maxime
confirmare videtur illud, quod dixi, antequam i in syllabam irrepserit,
sibilantem sonum crassiorem ascivisse; suspicor autem « in Ilyiaaaug
producte pronuntiatum esse.
27) Boeotos u in nctTfiQ, svyevatg, cVQtog, riftei/ni ctr. 6 itf-9-öyytos
pronuntiasse nihil est quod mihi probet. Omnino Boeotorum dialectum
studio teneri diphthongos in simplices vocales immutaudi docet hoc,
quod «( in y, fr in r, oi in v mutant, veluti in ncdriög = nttXawg,
lf.ii = tf/xi, Fvxla = oixi'u (Ahr. I 186 sqq.). Ergo ex hac parte veri
dissimile lit, eosdem Boeotos simplicem longam vocalem in diphthon-
gum mutasse. Ex eo vero , quod Boeoti ov scribebant pro ü == att.
v (Ahr. p. 180, ubi etiam ex titulis exempla huius scripturae afferun-
tur), cum sit necessario concludendum, Boeotos ex novo attico alpha-
beto illud breve ov ascivisse (luculente de hac re exposuit Ahrens p.
196 sq.\ ego non video quid impediat, quominus etiam n illos ex com-
muni attico alphabeto accepisse iudicemus, quibus litteris sonum e vo-
calis designarent propius ad i vocalis colorem sese inclinantem. Cui
opinioni neque titulorum aetas, de qua videas Ahrensium, neque hoc
refragatur, quod in Corinnae fragmentis et in Aristophanis Acharnen-
sibus, ubi inde a v. 860 Boeotus loquens introducitur, compluries illud
n occurrit.
De graecae linguae productione suppletoria. s"
simulque antecedens rocalis producta putanda sit. Sunt
autem vocabula fir)v-} %ryv-i tofiog et nominativi Btirpium
in -ov} -orr, -ev eadentium ei; qui desinunt in -<<>vy - i.r.
Stirpis fi'ti'- nominativus in lade est /neig, cuius quem
esse exspectaveris genetivum ittrög nusquam reperii
Dindorf in Steph. Thes. et quod hie affertur TheodoBÜ
testimonium) ; est ubique firjvng. Praeter fieig autem [as ha-
bet etiam nom. ///,'>, eodemque utüntur Attici. In Doride
noniinativus est f*i)Si genet. {itjing ete. (Ahr. II 153. '1\'2 \
denique in dial. lesb. reperitur genetivus [irjwog(Ähr. 151).
Stirpis principalis forma est fiercs, quae, i vocali aftixa,
integra cernitur in lat. meits-i-s. Nee non pellucet quidem illa
etiam ex nom. ion. fisig, ut qui prodierit ex *ftivg */i;'ro-g.
In ceteris graecae linguae formis magis minusve obscurata
est: et sumere debes, ex *(ievo- proxime extenuatione na-
salis et praeeedentis vocalis productione */nijro- natum esse
(cf. lat. MESIS i- e. ntr,"sis et zend. indohh, mdonka), ex
*fitjva- autem assimulatione o consonae ad praecedentem
licet aliquantulum attenuatam nasalem fitp/v- illud prodiisse,
quod est stirpis in dialecto lesbiaca forma, exin denique
form am volgarem /<>/-.
Quo modo/«//- ex */ievo - prodiit, eodem xqv - ex, jjeva-
(== theod. (/(iiks-, lat. unser et wfiog ex * ouoog (== got. amsa,
lat. ii in-c-nis) aata sunt.
Nee non eodem modo dat/nmr prodiit ex * öaifiOv-g}
yigon ex * ytonvg *y&QOi>T-g) Tcoifirjv ex *7ioiftt),-g ctr., qui
nominativi prorsus adacquant formationcm nominativi »nun
Jim i'tQ pro * nai i'o-g, öi'pioQ pro * bi'joQ-g, diainn'c pro
* 6va/.i€via~g. De his quidem stirpium in o et 0 eadentium
nominativis int'ra agehdum erit, de illis vero hie addendum
est, eandem plane nominativi stirpium iii n vel nt exeun-
tium formationcm in omnibus fere Unguis cognatis oecur-
rere; nisi quod saepius in his praeter s etiam nasal is ipsa
abiciatur. Videas autem, quas hac in re rationes aingulae
linguae sequantur, ex stenunatis hisce:
Brugman
1. Gr. *öcii(.mv~g — * daif.uovg
*7toifi.irjvg
noiutv-g
Scr. *rdgan-s
Lat. *turbon-s
Lit. * akmen-s
Got. *hanan~s ■
2. Gr. *y€QOv(r)-g -
Scr. *grimanft)-s
Lat. *feren(t)-s
Lit. * keikian(t)-s
- raga s -
■ * turböns —
* akiae"s —
* hanä"s —
— *ytqiOvg
öcti\uwvv
(ß(XI(.lix)V).
noi/urw
(7TOif.trjv).
-*rdgd">>
- raga.
■*turbd"n - - turbo.
■ grtma"s
(grimqs) 29)
- fereas.
keikid"s.
(keikiqs) 30).
*akmdan
*hanä""
[—
— yiQioi'v
(yigwv).
grinid'm
(grimdn).
hand
hana.
In lingua graeca praeter hanc formationem altera oc-
currit recentior quam illa ; dico eam, secundurn quam ex
/.ztv-g apud Iones ats,iq i. e. ktes, apud Dorienses Äi-r/fi,
apud Lesbios /.zeig i. e. kteis et ex dtdovg apud Iones
didot'-g, apud Dor. diöwg} apud Lesb. ölöoig fit. Haec qui-
dem demuni post linguani in diversas dialectos divisam in-
valuit, iJlam alteram vero iam ante pullulasse inde cognos-
citur; quod eadem usque forma (öuificov noifiyv ctr.) omni-
um dialectorum est vocalisque productio legem sequitur,
quam ex aetate ea, qua diversae dialecti nondum fuerunt,
solae severior Doris et dialectus Lesbiorum retinuerunt;
idem illud esse de [itjv-, yj;v-, toiiog dicendum consenta-
28) lapis; nescio an prius iam e hie obscuratum sit (u enim si-
gnificat 6") quam nasalis plane conticuerit. Cf. Schleicher 'Lit. gramm.'
p. 78.
29) Usurpatur haec forma ante mutas consonas explosivas palata-
lis, dentalis, lingualis classis: criiuäs tatra (felix ibi), crimäc Jca-
rati {feli.c it; c ante k' =«) ctr. V. Benfey 'Kurze sanskritgr.' p. 21.
30) exsecrans\ v. Schleich. 1. 1. p. 92 sq.
De graecae Linguae productione suppletoria, $9
noum est. Iam autem quid est caussae, cur cum ^öaifiOPg,
*ytgov(T)g, *noi(.tivg iam antiquissiina linguae graecae aetate
in öai/xiov, ytotnv, uoi^ii^ mutata sint, diutins remanserinl
diöovg, ti&ivg , %vg et postea cum et ip.sa mutanda eranl
aliam mutationis viam ineesserint? Atque qui factum, ut
ex *6döi(i)-g Iones odiiv (et lesb. edwv), Attici odovg, ex
* üoatvg Laconus "coorjg, ceteri Graeci aoo^v , ex * iitrg Io-
nes fteig, ceteri pirjv formarent? Quod ad haec respondeara
fateör me non habere ae vercor ne omnino de enucleanda
hac re desistendum sit31).
Ceterum pertineant fortasse etiam vueatici sirlä, 0oä,
lloli <)ä[ie. et similes ad antiquius illud formationis genus.
Eorum stirpes seu, quod idem valet, antiquissimae forma»-
sunt *"Ai).((ri, *&6avTt*JIoXvddfiavT. Iline iam sane exspec-
taverimus fieri "Ailuv ctr., ut ex * cptoovt (ptyov fit; sed
illae formae sie natae esse videntur, ut % finale proxime
abiret in g (cf. sauscr. suff. cans = vant , ose. fufans =
'fufaht, alia id genus), tum ex * Qoavg prodiret * (-JoOvg —
*0oö1"' — Qoü (cf. scr. rägd, lat. turbö). —
De ceteris quae sunt nasalium cum aliis consonis con-
tinuis eolli^ationibus exponere hie supersederc possumus.
Transiraus igitur nunc ad partera specialem, ubi primo loco
de n, tum de m, postremo de n agendum erit.
.51) Cum his, quae exposui de formatione nomiuativi singul. stir-
pium in ii et (// cadentium, confer Curtii corumentationem 'Zur bil-
dung des gr. noniin. sin^.' inscriptaui ('Stud.' II 159 sqq.), quam su-
pra, § 1, iam aignificavi,
90 Brugman
Specialia.
I) N.
A) v dissolvitur ante o.
§4.
a) o = s nativura.
1. Ex */nalai'-g: ion. att. dor. (isXäg, lesb. (.UXctig. —
Ex *ev-g: ion. att. dor. mit. slg, dor. sev. /;c; (Ahr. II 154),
lesb. eig (Ahr. I 70). — Ex *aQoev-q: lacon. ctQoyg (Ahr. 11
155). Similiter nonnulla alia quae raitto. Doricum itilcig
et sim. correptionem syllabae ultimae passa sunt (v. Ahr.
II 174).
2. Ex * fjG%vv-oaif * nagw^vv-oai, * i^ijQäv-oai: r^yvöca,
naQto^voai , i^'tQäoai facta esse dicuntur \ sed 7iecparoat
volgo putatur v tenere (cf. § 3, 3).
3. Ex ivg (argiv. cret. ; Ahr. II 104): ion. att. dor. mit.
slg et ig, dor. sev. ig, lesb. eig et ig (Ahr. II 358 sq. I 151);
homer. el'aco ex *ev-ato (Curt. p. 289). ig et low correpta
videntur ex slg (*ryg) et eioco.
4. Accusativi plur. terminatio est vel -ans vel -ns: illud
adiungitur stirpibus eis, quae in consonam desinunt, hoc
eis, quae in vocalem (v. Schleicher comp. p. 540). Atque
terminationis -ans nasalis ubique in lingua graeca sine com-
pensatione explosa videtur: vfjag, narifjag, idemque factum
cernitur in lingua sanscr. : ndvas, pitaras (pro volgari^«Vm)
et in lingua lituanica: dukteres(= d-vyaiiyag). Neque tarnen
ad aetatem indogermanicam licere hanc mutationem redu-
cere documento sunt lat pedes i. e. *ped-ens et zend. neirtxg
= ävegag (cf. Bopp Vgl. gr. I3 487) et ipsa dor. yvvai-
y.ag, miö/.ag. Ex his quidem Doridis formis Ahrens con-
icit, 7iTiö'x.ag proxime prodiisse ex 7TTor/.äg (II 29). Veri si-
milius mihi videtur, ex antiquissima forma *mo'r/.avg pro-
xime *miö'Aavg ortum esse (cf. zend. neräg), tum vero ora-
nino non processisse linguam ad productionem vocalis sed
nasalem sine vocalis productione dissolvisse et extrivisse,
])c. graocae lingiuif prodwtioiif suppletorift, ')[
idque effectüm esse puto usu huius terminationis frequen-
lissimo et linguae praeterea studio quodam Byllabarum fina-
lium quam minime praegravandarttm, in quo studio omnem
illara Byllabarum finalium correptionem Doridi proprium
positam esse vides. Alteram accusativi pluralie terminatio-
nem, -h.s, solae intaetam Bervaverunt lingua gotica {vtdforfta,
sv/nu-ns, makti-ns) et dialecti Argivorum et Cretensium (iö-
vg} noeiytiti'.-vQ). Ceteroqui productio suppletoria a(lliil><
tur. El Buperat quidem sibilantem nasalia in lingaa sans-
crita [cupäm,, patin, vu/nün), ubi tarnen s saepius etiam
servatam conspicitur [agocp tatra eqaos ibi; in Vedii ante
vocalea et hie illic ante /, /•, /•, /* pro in et im usurpantur
ir et ßr, in qoibus 9 in /• mutatum aeque ae si nnlla na-
salis praecederet, v. Sonne K. Z. XII 302 ■*). Cessit con-
tra nasalia Bibilanti in ceteria unguis. Ac nascitur apud
Graecos
a. ex -ovg, quod Cretenses et Argivi tenent: in seve-
riore Doride reliqua -wg, vtag foin(ßgt in mit. Doride, lade,
Atthide -ovg, vovg tnrrovg, in Lesbismo -oig, /"/„• fnnoig\
in parte Doridia deprehendimus longam vocalem correptam,
rog inung, thg 7lQO§£vog (Ahr. II 172 sq.).
b. ex *-irg et *-rrg: in recentiore lade -Ig et -ig, ut
noXlg, otplg, Ltvg} oyovg (v. Bredow de dial. Herod. p. 264,
Curtius K. Z. I 258, 'Erlaut.' p. 61).
Non aliter apud Romanos ex *equo-ns fit equös, ex
*nri-iis uris inde aveis i.e. ari's — uns: v. Cwrss. I - 74n sqq.,
cuiua de liac re explanationem prorsus probo), ex *fmctu-ns
fnirti'is; idque pro re certissima propono, quamvis Corsse-
nio (I- j). 746) explicationem placere videam haue: *equo-
Wn%8, '<ir/--nii.s\ 'frurfii-Hnis — 'tt/un-os, ',iri-is} 'f'n/r/u
lutinx, avis, fruetüe. EfuSa aliunde 6 longum habere quam
doricum 'in;n»g, quod ex Irtnovg Datum esse Corssen sine
dubio concedet, ovia aliunde i longum habere quam ion.
oTg credi nun poteat. Nonne etiam pedis ex *pedens '/•>-
32) Ergo agvOfi : agvdfl — 'dat/AWVi : Sai'utot:
92 Brugman
dems factum productione suppletoria? Ipse dicit Corssen
p. 746. Atque quod provocat v. d. ad longam vocalem
accusativorum sanscr. agvdn, patin, stimm, hoc minimum
facit moraentum ; nam formas eas ex *agvans, *patins, *sununs
prodiisse Sonne (v. supra) ita demonstravit, ut nihil du-
bii restet; et ex i-a(ms), u-a(ms) in lingua sanscrita
non z, ü facta essent, sed ja, va. Ceterum videas, quaeso,
etiam ea; quae Bopp Vgl. gr.' I3 317. 477 sq. de illis ac-
cusativis disputavit.
Denique etiam apud Saxones veteres et apud Anglo-
saxones haec accusativi plur. formatio invenitur: sax. do-
mos, waldos (waldäs) al. , anglos. slutiläs , bedgäs, dredmäs,
fugoläs al. V. Kelle 'Vgl. gramm. der germ. sprach.' I
104.
b) g ex X, ö, &$*).
1. Tertiae pers. plur. act. terminatio est post consonas
fere ubique34) -anti, post vocales maximam partem -nti.
Servatur -nti in Doride: "kiyovxi. In dialecto boeotica x
abit in # (cf. Ahrens I 208, Grassmann K. Z. XII 103):
uoi&i, i'xior&i (coniunct.). In ceteris dialectis mutatur x in
o, quo facto nasalis aut servatur aut cum compensatione
elabitur. Servatur autem in dialecto arcadica, ex qua no-
bis traditi sunt coniunctivi xgivtovoi, naoexätztovoi (v. Gelbke
de dial. arcad. p. 38), in ceteris omnibus eliditur cum com-
pensatione: ion. eäoi , ion. att. i'oüoi , u&eäoi , didöäot,
detxnäot; hom. fie7oi, lesb. uioi (att. Uäoi); ion. att. <päai,
lesb. tpciioi] ion. att. cpigovai, lesb. (peooioi; ion. att. le-
koi7iuo~i, lesb. xey.oixcaoi. — De -äoi et -äxi pro -avxi v.
§ 3, 2.
2. 0/.iüoioi pro *(J>liaixioi; <J>kiovotoi pro *0Xioel<Jioi,
*0kioevxioi; -skirovoioi pro *~i.kivo£vxioi (cf. Bokoivxiog
33) Cf. Schleicher 'Sprachvergl. unters.' I 57 sqq.
34) Excipiendum est tlat quod natum est ex *lvat — Ivxl (dor.)
*t<J-VTI.
De graecae lingual' produetione rappletoria. 93
in inscr. cret.; Rangabe' 'Ant. hell. II n. <i'.»l v. 2. Ht; \0
retzBch 'Hermes IV 270); Tlgoßccktaioi pro llQoßakiv&ioi ;
'/Ifte.ofuioi pro 'yiflKQi'f'iiol. — 'sJ/tnorötn^, tXOVOtOQi 7it-
giovaiog, i&elov&iog, alia pro ^Aytoüruog ctr», v. Leo Meyer
K. Z. VII 414 sqq., Pütt II2 819 sq. - De dor. wa/a vid.
Ahrens JJ 156.
3. eorcsiof.iai, /.ty.i'/.KJ/nca pro *e07tevd-f.ia,i , * /.t /.('•/. /r 6-
/<«< ; $GJzeiod,r}v} ix.vktod'nv pro *&G7iivd-ih>pi *fatvkivd-dLr>v.
4. 7tB%G(.ta} neiovtjQ pro *?tev&-tiaJ *nevd--vr]Q. — De 3. et
4. vide § 3, 3.
c) Inter v et o dentalis extrusa est
1. Secundum formationem nominativi stirpium in vt
exeuntium eam, quae o intactuni relinquit, nascitur
cc) ex *-avc-g: dor. ion. att. -äg, nag, i/ttäg, nqül-ixg,
lesb. -uig, nötig, Qoaig, 'iaiuig;
ß) ex *-evi-g: dor. sev. -ryg, XotQiijg, ud-rjg, (lae.) ^/t-
T'Aa^g, dor. mit. ion. att. -£<c, yjcouig, Tidsig, O/intig,
lesb. -£<g; il&eig, (fikeig, ug;
y) ex *-0JT-t; ; dor. sev. -og, didwg, dor. mit. ion. att.
-o/ ■£, d/dort,*, lesb. -oig} öldoig ;
ö) ex *-r»7-c: ubiquc -vg, öei/.vvg (lesb. dtr/.rcg .
Dialecü Argivorum et Cretensium constanter, ut videtar,
explosa dentali, nasalem servant ; traditum habemus
ztd'ivg.
In quibusdam Doridis partibus longa voealis corripitur:
AX&g (Alcra. fr. 68), nocl^äg, yctoitg, viftfjeg atque adeo Un/.ng
= *(ßvx6-Fsvt-g (Ahr. II 173 sq.).
2. Eadein est nornia formatioois dativi plur. earundem
stirpium. Unuin cuiusque generis exemplum hie habeas:
«) dor. ion. att. nCuu, lesb. miioi]
ß) dor. sev. xitt^oi, dor. mit. ion. att. riöelrfi , lesb.
y) dor. sev. kiyaoi, dor. mit ion. att. kiyouat, lesb.
ktyonn ;
ö) öeixvvat (Jesb. deixviot).
94 Brugman
De dat. plur. adiectivorum suffixi Fevx ope formatorum,
ut %etQi£Gi} vicposoi, v. §. 3, 3.
3. oneloio, koneioa pro *07rev(ö)-ow , *t07iev(d)-oa; yei-
oo/itai pro *%iv(d)-0oiAcu (cf. lat. pre-hend-o)\ xvlioo), exv-
Xioa pro *y.vklr{d)-oiü, *ixi'Ä.u>(d)-oa; alfoo^icu pro *alh(ö)-
oofiai.
4. 7iaioo(.ic(i (pattar) pro *7T£v(d-)-oofiai , neioig pro
*ntv(ß')-oig.
d) o ex %j ort um.
1. Ex *-avzja *-avtza -avoa (arg. cret, ut ndvöct): dor.
ion. att. -äoa, iraoa, /TQa^äaa, lesb. -aioa, nuloa, yelaioa.
2. Ex *-£VTj'a: dor. sev. -rjoa, OTaörjoa, dor. mit. ion.
att. -eioa, riÖeloa, lesb. -eioa, eioa, cpiXsioa.
3. Ex *-ovTj'a (arg. cret. v7taQ%6voag) : dor. sev. -«ffcr,
leycooa, Xmidoa, dor. mit. ion. att. -ovoa, l&yovoa, Xinovoa,
Meöovaa, Kgiovoa , lesb. -nwa, Xzyoiaa , Xinoioa; ex
*ftövTJa: (.lövoa; (.udaa (lac. /nwa); /noioa ; finloa (cf. Curt.
p. 292).
4. Ex *-vvija :-vaa, q?voa (boeot. (foi-oa).
B) v dissolvitur ante v.
a) vv assimulatione progressiva natum.
§• 5.
1. vv ex öv, &v.
Futurum qüvcü (v. Apoll, de adv. 600, 28) ex *Qavvd>,
*Qadi'(o a rad. Qad, unde etiam iQüadaiai etc. (cf. Legerlotz
K. Z. X 370). Aoristum egoüva in propatulo est fictum esse
ad similitudinem eorum verborum, quorum stirps in v cadit.
jLiävög rar us de Curtii coniectura (p. 304) ex rad.
(Actd ea; quae est in paädv et lat. modere, pullulat.
oyu]vog, mt]W) veri simile est cum Pottio (I ' 243) nobis
derivanda esse ex rad. skad tegere, quae in lat. cas-trum,
cas-sis (cf. Corss. 'Krit. beitr.J p. 449).
Dor. ipäväg, ion. att. ipijvng, quod idem significat atque
tyedvög ipaövgog, ducendum videtur ex *ipad-vög.
De graecae Linguae pcodactione suppletoria. 95
a%lvog idem significans atque /.i()<'.).<>i ei oxilla pro
'oxld-ku; cf. lac. filLXct, lat. se#a — *sedla) ex 'o/i'()-i<>^ a
rad. 0Z'^> wtd acmdere (cf. Benfey I 170).
/i'!)i niii , /.u'Jni ikcl pro *xad,-ld-W[tll *-n uct ap.
Ilippoer., nisi forte /.cc&lvvvfii , xaQ'ivwfiai Bcriben4um ail
(v. Westphal 'Meth. gr.' I 2, 1(33). tvwev praebel Besychius
(v. Curt. p. 226).
/?tfwj man (Etym. M. 565,45) et cognowen Inonis
Leucotheae (Draco p. 32 Herrn.) cohaeret eum ßv&og et
natum est ex *ßvd-vt] (cf. Pott II • 287).
2. v» ex ov.
Ex * It.o-rtftt fit evrifxij ex hoc uwiu (uvvfii), quod
invenitur apud Herodotum, ut IV 64, et ab Homero quo-
que usurpatum esse videtur (v. May hoff de Khiani Creten-
sis studiis hom. p. 37).
Ex stirpibus in -fi(J exeuntibus formantur suffixi vo
upc adiectiva quae in dial. ion. att. volgo in -e^vog desi-
nunt, ut no&eivög, i)uhrtnög, v.Xttivng (xXetvag). In his for-
mis unde diphthongus nata credenda Bit, in controversia
est: Bopp (*Vgl. gr.' HI3 23ÜJ et Pütt (II2 721. S2S, sumunl
hoc -sivog ortuin ex *-tu-i-rng; alii, ut Ahrens (l 52;, Leo
Meyer II 565 , Kuhn (K. Z. 11262), Ebel (Fleckeis. ann.
vol. LXXXV 242), -sivog ex *-eavog productione suppl. or-
tum esse iudicant idque rectissime: nani obstrepit illi expli-
cationi cum forma lesbiaca -errog, tum maxime dorica
-rjvog. iStatuendum igitur est, ex -eavog proxime (hsl».
-svvog, inde et doricum -yvoQ et atticum -eiin^: prodiisse.
Lesbiacae dialecti formas v. apud Ahrensium ; doricae for-
mationis habes haec fere exempla : Qiaqvog in nummis
argiv. et ach. (Mionnet 'descr. de med. ant.J 11 233 et
Suppl. IV 5), Kkijvinna C. I. n. 1934, (gen. sing.) k).ti-
vlnnü) apud Hephaest. 1 p. 27, 16 ed. Gaisf. (edidit quidem
Gaisf. secundum codicum auctoritatem : "Ay av% ig <>i/.t>>
%bv KlsijuhuKü et post : eti<(r'h< yctg h Zlffllfi . .. : >> ••!
quin pro g r scribendom sit. dubium esse nun potest; cf.
96 Brugman
etiam att. Klzivirtnog C. I. n. 115), Kl^rw apud Diotim.
Anthol. Pal. VII 733 cod. Palat. ; atticae dialecti exempla
raulta habes apud Leonem Meyerum 1. 1.
Atticorum poetae et Pindarus saepius lesbiaca forma
utuntur.
Pro 7T€TS€ir6g} TtSTtivng apud Homerum invenimus
TTSTsrjvng , neTrjvög ; forma cum £i tribus tantum locis oc-
currit in eisque incertissimis auctoribus utitur (v. La Roche
cHom. unters/ p. 150). Quae igitur ratio intercedit inter
formas illas ? Haud dubie aut statuendum est, nsTerjVog
pertinere ad stirpem quandam *nax£cta- (cf. igavvög ex
*£oao-vö-g), 7rsT£€ivog contra ad 7rexeeo-, aut unam primitus
fuisse formam TTSTsrjvng = * nsreaovng et postea eam sese
accommodasse ad frequentiorem illam formam -eeivog, quae
est in ytleeivog, dssivög, aliis.
^Aleeino, cpasivto ex *alet6-vio, *(pctto-vco.
Boeot. JaövvGog (Juövovaog) autumat Ahrens (dial. I
201, Philol. XXIII 210) productione suppletoria natum esse
ex *Ji6ovvoog; quippe apud Lesbios audit hie deus Zöv-
vv£og, cuius vocis priorem nasalem ex o natam esse satis
credibile est, licet eius origo nondum prorsus enucleata
sit 36). Recte Ahrensium illud autumare non pro certo di-
cam ; nam cum vocis Jiovvoog syllabae duae. priores sine
dubio ex *Jifo- ortae sint, vehementer quaeritur, an to
non potius ex Fo prodierit (v. § 20, n. 6).
Lacon. nnvriaCio (= nvvviaCio Hesych.), cuius ov pro
longa vocali habendum videtur, ex *nüwiaCio — *jiügviÜLio.
*Jlüg = lat. ose. pos. Cf. nvvvog quod ab Hesychio expli-
catur per ngioAxög (codex falso xQcoxxög: v. Maur. Schmidt).
35) Novissimus , ni fallimur, de ea Savelsberg disputavit (K. Z.
XVI p. 60): derivat verbum ex *ztiFo-ovvaog ('Zeus' söhn'). At
unde f lesbiacae formae?
De graecaf Linguae productione luppletoria, 97
b) vv assimulatione regrossiva natum.
§• 6.
1. vv ex va.
De aoristis stirpium in v cadentiura in Universum com
iam in generali parte egerimus, hie sufficiat exempla non-
nulla afFerre :
*l'cpavoa: lesb. tcpavva, dor. e'cpäva, ion. att. etprjva;
*l'f.ievoa: lesb. t/nevva, dor. sev. e/ntjva, dor. jnit. ion.
att. t'ueiva ;
*t/.oivoa: lesb. tv.oiwcc, cet. txoivcc;
*äfivvoa: lesb. afivvvaj dor. äf-ivvce, ion. att. rjfivva.
In producendo a Attici fluetuant inter ä et t]: post q
et * volgo reperimus d, sed hie illic rt, ut in hetQfjva,
iftirjva, post alias consonantes volgo tt , sed haud raro
ü, ut in t/.oilura (Thuc), Yoyväva (Aesch., Arist., Eurip.),
luQyuva (Soph. , ixsQÖäva (Eur.), eniäva (Aesch.;.
De stirpibus firjv-, %\v-, to/uo- et de nominativis dai-
/nav, noiiirjV et similibus, quae paullo diversam rationem
seeuntur, satis iam supra disputavimus.
2. vv ex vT.
Hom. £tivng, $elviog, dor. sev. ipjvog, Si'ring ex (lesb.)
gevvog, §4wiog} haec autem ex gevJFog, -ing: digamma ser-
vaverunt nQo^evFog et SevFaQijg, quae in titulis Corcyraeis
leguntur, ac SivFcav, quod in vase Corinthio est (v. Savels-
berg de dig. p. 7. 49); dorici ^vog testis est nonien £y-
vtdöag (Rose I. V. p. 200).
eivoolcpvXkog ex *e,v-f-ooi-(fil?.o-g: ef. ewooiyaiög.
De yovvara, yovva si quis diseeptarc velit, ntruin per
epenthesin ex *yovva(va) nata sint, an produetione Bupple-
toria ex ynwa(ta) (cf. lesb. ynvva), vereor, etsi omnes dia-
lectorum hnius vocis formaa inter se composuerit, ne nihil
inventurus sit quod faciat qnidquam momenti (nam forma
ywvcrta, quae legitur apud Callimachnra Lav. Pall. 84| nihil
Curtius, Studien. IV. 7
98 Brugman
affert ad iudicium, quippe cum hyperdorice a tali poeta
dicta esse possit). At vero ionicum doLQaca, ut quod ex
*doQQaTC( natum esse documento sit dorica quae certissimis
testibus utitur forma dtogcaa (v. § 11 , b, 3), utque cuius
ov nemo alia ratione factum esse putaverit quam ov vocis
ym'vcaa, docere mihi videtur, yocva xa) proxime productione
suppl. ortum esse ex yovva(xa).
Slvai (\fjdj4.fzoi, vxfrqXoi xÖ7ioi Hesych.), &Zv, &tg recte
componuntur cum scr. dhanu-s, dhanvan. Igitur ÜZvaL ex
*Öi)rai *&ivßai et stirps dtv- ex *&ivv-i *ÜivF-, *&iw-;
v. Leo Meyer II 253 sq., Benfey I 644, Curt. p. 240.
ävio (semel duntaxat cum brevi et avoixo II. — 473) ex
*uvvio — *ävFio — uvvtü ; cf. Pott II1 151, Ahrens 'Ueber die
conj. auf fii p. 21, Curtius 'Erläut,' p. 119. Hom. ztvat,
ipUivio ex *xXvFio, *tpd,tvFw — *zlvvta} *(p&irvw, quorum
suffixum w integrum servatum cernitur in Ti-vi-f.ii et (f&i-
11-&00; item puto honier. cp&ävio natum ex *(fdä-vF-io, v.
Ahrens 1. c. Num etiam ixuvio (cf. Leo Meyer II 74),
ayivw, oqZvio (lesb. doivvw, Ahr. I 53), praeter quod etiam
OQ-vv-co invenitur, i&vvio , ßa&vvw, -fraooLiio, ßoayvvio et
quae sunt similia (Leo Meyer II 75 sq.) huc pertineant, in
medio relinquo.
Restat ut commemorem, in dialecto Atticorum primum
quidem sicuti in ceteris dialectis digamma praecedenti
nasali assimulari, tum vero crassiorem qui eo efficiatur
nasalis sonum sine vocalis vicinae productione ad sim-
plicem nasalem reduci; dieunt igitur Attici £eVog, ££viog,
yövazcc, tp&ava), cp&tvio, xivio: etiam alibi eandem illos se-
qui rationem infra videbimus.
3. vv ex vj.
Praesentia in -uivio , -cciqio, ut cpaivio, oaioio , neque
aliter praesentia in -eivco et -tiqio, ut xeivco, cp&iiQto, epen-
thesi 1 vocalis ex formis primariis *-a)'ia>, *-aqica et *-tvuo,
*-t(*iio nata esse hodie et in volgus constat neque potest
De graecae Linguae productione trappletoria ^n
dubitari :!,i;. Eam autem ad eandem normam sunt qui
xkivw ex */.Xivio)} n'ki)vv) ex *TcXwi(a derivent et haue sta
tuant immutationia ilfiua viam : */.).ivi(, >'-/./. nii()-'/./.i n<>-
y.Xivio , *7ilvviiü-*7iXvivuo-*7i/.i ivi<i-ji).rro) , ut Schleiche]
comp. p. 781, Kuhn K. Z. XI 311. Adde hacc, quae Mi-
steli K. Z. XIX 119. 122 de evdvva et vofitvr, statuit:
'ti Dvini-'iilh ivic-tl Dlru, *vaf.iivirl-*l(l(.llli i-l oni i it : . Afi
sentiri do hac re bis viris uullo modo possum. Neque enim
intellego, qui factum esse credi possit, ut lingua, qoae
<a rundem et vcl similium vocalium coneursum evitare et
vocales tales, si quae inter se contingunt, contrahere solet,
formas /.Inno et nXvtvto crearet. Atque in eo utique vis
epentheseus . posita est, ut vocalis, quae consona aliqua
segregata est ab altera quadani vocali quae antecedit, in
loquendo sonum suum illi antecedenti vocali praepropere,
ut ita dicani, admisceat, cum instrumenta loquelae in di-
cendo ita ruant quasi et praeeipitent, ut iam in praece-
denti syllaba cum sonum audiamus, qui in sequenti demum
enuntiari debuit. Iam autem in syllaba praecedenti mm
duae vocales quarum utraque syllabam efficiat pereipiuntur
(non (fu'lro) , sed diphthongus in qua proferenda confor-
matio oris ex unu in alterum statum sensim et paullatim
transit38). Atqui binae breves vocales, quae eaedem sunt
36) -ttvto et -f i'pw nou productione suppl. sed epmthesi ex *-t\ju>
et *-tgj(o facta esse gravissimo id documento est, quod -etvui et -u\>u>
uou soluin ladi et Atthidi et mitiori I >oridi propria sunt, sed etiam
in severiore Doride inveniuotur, velut legimus in titulo cretico C. I.
n. 2556 SJIEIPEN,
37) Cousimiliter Grassmana K. Z. XI 8. 38 iffof« Banscr. divjas
hac via ex *<?iFios factum esse pbsse dieit: *SiFiog -*iuFog -»tfrro;
-tiios- Gf. de hac voce g lt>, a. 17.
38) Confer legem haue quae valet in lingua zeud. , omnium lin-
guarum illa tnnttutxcuidj y. Triphthopgi, ut aoi i. e. (a -| o
praeterquam si tertia vocalis epentheBi nata est. bisyllabe pronuntian-
tur; si illa epenthesi nata est, ut in Icerenaoüi ex *herenao-ü,
3. pers. praes. radicis kar facere), nionosvllabe. V. Westphal K.
/. IX «46.
tOO Brugman
(aor, u, oo), non unam, sed, quantumcunque linguam exer-
ceas, semper duas syllabas efficiunt. Ergo fieri nullo modo
potuit, ut ex kIivuo /.Iilvio prodiret, neque multo credibi-
lius est, linguam ex nXvvuo tiXvlvio fecisse. Quae cum ita
sint, T et v in v.Xlvto et nXvvio productione suppl. factum
esse persuasum habeo.
Addo autem verbis illis iam commemoratis nunc etiam
haec: dtvr] , lesb. öivva (Ahr. I 59)} 'Eoivvg, praeter quam
formam etiam apud Atticos invenitur 'Eoivvvg, = scr. Sa-
ranjüs (Kuhn K. Z. I 439); Gslivov, lesb. oeXivvov; ydklvog,
lesb. xdlivvog (Ahr. 1. 1.).
Incertae originis w est in *evvsy.a (lesb. evvsxa) , unde
homericum eYvsxa et atticum evexa (v. Pott I1 268, Benfey
I 427, Ebel K. Z. V 67), atque in (lesb.) *finwog, unde dor.
iiwvog (ap. Callim. Lav. Pall. 29. 75. 132, h. Cer. 8. 94.
112: Ahr. II 565), hom. fiovvog, att. ftnvog (v. Leo Meyer
K. Z. VIII 143, qui vocem satis audacter a rad. sam ducit).
II) M.
M dissolvitur ante fi.
A) ftfi assimulatione progressiva natura.
§7.
a) fifi ex &ft, tfi.
ITfjfia ex *7tcc&fia: v. Benfey I 255.
Pro dor. näfia (possessio) Lesbios rcdfifia dixisse col-
lectum est ex noXiTräftfiovog quae A 433 satis antiqua
lectio est. Scholiastae adnotant: Trdf.if.iaTa l'ocog u4lnXiv.hv
did xa ovo fj.fi. Ahrens (I 61) illud noXvndfifiovng non
probat, dicit enim radicem vocis esse pd, ex ea vero neque
ndfifia neque noXvndfificov in ulla dialecto fieri potuisse.
Sed vereor ne falsus sit v. d., nam facillime illud fifi ex-
plicatur, si ndfia revocas ad radicem pat, quae inest in
De graecae linguae prodactione suppletoria. ]()]
sauscr. pat-je (herrsche, bin teilhaft), lat. pot-ens, j>of-iriy
nee quidquaiu video, quod ei derivationi obstet (cf. Curt.
p. 265> Ergo: *ndz-/na — neift/ua — vtüfiu. ITcct: na=Bcr.
djut: dju (div) == ätz: dv (v. Curt. p. 63). Ut es 'ini-
fiai ijwoftai, ex *v&-fifvri va/uv^ factum est, ita ex *nthfia
et *ndirfia antea quam in nafifia trausierunt *naafiu fac-
tum esse veri simillimum est3'J).
b) fxfi ex Ofi.
Ion. att. faielg, dor. boeot. äfteg = lesb. lif.if.itg, quod
natum esse ex *dofteg sanscr. asrne docet; item ion. att.
vfietg, dor. vfitg, bueot. oifieg = lesb. tftueg, cui respondet
sanscr. jushme.
i/ftog et tfjfiog componit Curtius p. 544 cum sanscr.
ablativis jaamdt et tosmdt.
Veriloquiorum quibus voces fyucrp, dor. «,"«p, et rtfiioa
tentatae sunt maximam probabilitatem illud habere mihi vi-
detur, quod Ascoli (K. Z. XVII 403 sq.) proposuit, seeun-
dum quod tjftag ducendum est ex *J-cio-fiaQ (c£ re/.-uao)
ei f]fiSQCt ex *l((0-fitoa (cf. ri-fitQn-g) a rad. ras (us)
thujrare lucer e.
De rjpeXkov, quod Curtius natum putat ex *t-afut'/.knv,
v. § 18, n. 9 cum. adn.
Ion. att. dor. mit. eifii , dor. sev. i]fil ex *ififil (e'fifii
Lesbii) — *iofu. In 1. pers. plur. las et Atthis o servat:
39) In eo, quod duo tantum vocabula (nisi quod nos fugif» haue,
quam modo descripsimus , mutationem patiuntur, nemo offendet.
Etiam supra ubi de dv et dv litterarum mutatioue diximus (§ 5, J)
paueulas tantum euumerare habuimus voces quae produetiouem sup-
pletoriam passae erant: aliae haud paucae <f et d- ante r integra re-
liuquunt , ut xpttivös, oxidrafua, Mvov, xvdrös, £#vo?. Non magis
igitur inirum est quod verba compluria t vel # ante ti si-rvant, ut
nör/uos, aTjuög, nvö/urjV, yvttfrfjog, alia rursus t et & in a mutant, ut
tfWOfjitu, ne'ntiouai, duo illa produetiouem suppletoriam adbibent. Sed
omnino hoc tenendum, linguam in omni hoc genere certaa regulaa et
normas non sequi: id quod boc quidem 1< »c-< » verbo tetigisse suftieiat.
[.02 Brugman
safiev (cf. Kuhn K. Z. II 266, Curtius *Ueb. d. tragw. d.
lautges. p. 24); severior Doris *€fffieg maximam partem
niutat in rjftsg. Infin. (att. etvat ex *so-vai,) ion. ELftsvai,
dor. mit. elfter, dor. sev. rjftsv ex (lesb.) zuuevca -*eGutvat,
Cf. Ahrens I 146 sq. 211. II 318 sqq.
Ion. att. elfia, dor. sev. Frj/tta fHesych. yrjfia) ex Fiiuia
(lesb.; Hes. yzf.if.ia) -*Fso-{ia; 'iucaa (Hesych.) et ffidriov
ex *Fio-fiaza, *-ficaiov.
juenog ex *Ya-f.isgo-g a rad. is cupere, quae intacta
cernitur in 'lo-firit] , "lo-fiagn-g, aliis. Assimulata videtur
sibilans ad sequens fi in 'ififidoadng {dulciter canens se-
cunduin Pottium K. Z. IX 415). Permirum autem quod
legitur ap. Sapphonem fr. 1 , 27 iiiegget et fr. 39 ifiegö-
ffcoiog- exspectamus enim duplex ft. Neque ulla ex parte
ego dubito, quin pro ifiegoet, quae forma a\6Lrt magis quam
aioXixrj est, ififiiggei restituendum sit itemque ififiegocpiovog
pro Ifiegnrpiovng.
lr;ua fvoluntas fortasse ex *ldo-fia; cf. Xda-trj,
Xdo-drj, kdo-zavQO-g . Xoiftaxog ex *Xdo-ficr/o-g'? . V. Curt.
p. 337.
y.oi fing nescio an ex */.ovo- fi6~g\ cf. v.qvo -zairw,
v.QvG-za'hlog.
Postremo hoc loco pono perfectum eifiagzai, quod pro-
ductione suppletoria ex *f-iifiaozca natum esse perfectum
activi e'ftftoQa docet. Sed unde ftfi? Sociatum est verbum
cum radice smar quae est in fieo-iUjQ-a, scr. smar-ämi ctr.
(Curt. p. 308). Sed consociatio haec vix stare potest (v.
Pott II2 388 sq., Curt. p. 309): quare non dubito explican-
dae duplicis nasalis eam viam ingredi, quam Pott ingres-
sus est, qui ifi-u. ex fte-fi. ortum iudicat sicuti sYXt)<pa =
*tlhlq:a ex * X?.Xt}<pa (v. § 12, c). Quamquam fatendum
est, fie litterarum ante ft metathesin ceteroqui non de-
prehendi.
De graecae linguae ptoductione mpplef |h:j
B) ,"," assimulatione regressiva Datum.
§ 8.
Mihi] aliud lmc pertinet praeter aoristog ion. att.
evet/ACCf dor. sev. tvijfia, edei/Acc, natos es (lesb. evsftfia i.
c ';"-)tft-o<( , *l\)hu;ia i. e. e-defi-aa, et wfiog pro 'oftoog,
de qua voce supra iam diximus § :i, 7.
III; N adul terin um.
§ 9.
Sicuti ii dentale et m ita etiam n in Lingua graeca
ante continuaa duutaxat consonas cum compensatione efi-
ditur, et Ht id Bolum ante oasalem dentalem ei nasalem
labialem; hae enim nasales Bolae ex consonis continuia cum
h consociantur. Ubique autem nasalis gutturalie ex explo-
si\a guttural! nata est.
Optime de hac explosivarum gutturalium ante n et //'
in nasalem gutturalem immutatione nuper Westphal dixil
in libro grammatico saepius iam laudato 1 1, 17. Con-
cludit is ex nomine äyfia, quo-d grammatiii veteres y illi
imposuerunl quo distingueretur a vero y , pronuntiatum
esse y in liac voce ut n et secundum id etiam rzkihf.ta}
nBcpvnfiivog ncc minus otvnvog dictum esse putat. Iam
quamquam ex nomine illo nihil aliud concludere licet ni>i
tum-, cum invaluerit hoc nomen, y ante nasales sonum gut-
turalis nasalis habuisse, tarnen iam longo antiquioribus
temporibus eam immutationem in linguam graecam hie
illic sc insinuassc putandum est. Nam cum consonantis
explosivae eiectio produetionem antecedentis vocalis
efficere non possit, ovvoftat ytvoftai, ylvcüOTua alia via ex
*oyrnfi((, ylyvOflCU , yiyvv'id/.vi nasci vix potuorunt quam ea,
ut hac quidem formae proxime transirent in *onvopa,
yiiirouui , yihv(ooxü). Et optime cum eo congruit, quod
nulluni, quod quidem sciaxn, est apud poetas exemplum
litterarum yv syllabae positionem neglegentium, nun ; o j /.
104 Brugman
sexcenties syllabam correptara relinquant 40). Certe etiam
in eoqpiyfiai, ocpiyfia , ocpiy/ung y ut n pronuntiabatur.
Stirps enim harum vocum est oqpiyy eaque tenet semper
nasalem tum, cum suffixum accedit quod non a nasali in-
cipit: ocpiyxTog ocpiy%&eig ctr. Hoc certe non fortuito fac-
tum est, sed hau dubie tocptyfiai prodiit ex *tocpiyyfiai7 in
quo ex yy i. e. hg eodem modo h ortum est ut in nostro
verhängniss quod pronuntiatur verhähniss (cf. Mehlhorn gr.
gr. p. 54).
Dorienses vocum yi.yvof.iai et yiyvioOxto nullam aliam
formam habuerunt quam eam, quae productionem passa est
(cf. Ahr. II 112), apud Atticos autem haec posterioribus
demum temporibus invaluit.
onlvog (avis pipans) ex *oniy-vog a rad. omy, ex qua
eadem descendunt otclCio i. e. *07ily-jco} oniCa i. e. *oniy-ja
et, nasali in syllabam radicalem inserta, oniyy-og nostrum-
que ßnke. onlvog ex oniyyog factum esse (Benfey I 535)
mihi parum credibile videtur.
lr<vog, dor. ?.avog, idem verbum est atque Xä%vog ab
eisque gener e tantum differt latinum läna. Eadix est Iah
et forma graecarum vocum principalis *Xaz-vog] inde tenuis
in aspiratam mutatione layvog (cf. dgayfn) a doay., nXoyfiög
a nie/. : Curt. p. 449), tenuis in mediam mutatione *Xdyvog
(cf. doäyfia, 7tXtyfia, nleyvvio: Curt. 1. 1.) et ex hac forma
tum *ldhvog — kävog krjvog. Cf. etiam ey Navndxtw in
titulo locrensi ab Oeconomide publicato v. 15 et, quod bis
(v. 8 et v. 19) in eodem titulo legitur, s Navndy.to).
läviuo (layydtio Hesych.) pro *käyvlCw a rad. Xay,
quae in layydCco nasali aucta cernitur. Vox illa Dorismo
tribuenda esse videtur.
cplfiög pro ocpiy-fiog. cplfiög : ocpiyyio = Xävitio :
Xayyd"C(jj — onlvog : oniyyog.
Non solum a Graecis explosivae gutturales aute n et
40) Contra yp litterarum positionem non efficientium exstant
exerapla: v. God. Hermanni Elena, doctr. metr. p. 504.
])>■ graecae linguae prodnctione rappletoria |Qg
m in n mutantur, sed etiam ab Iridis et ah ßomania
Sic ilJorum in lingua välc (verbura, oratio) ante mmnu \u>\
vel ante ndu (vtpv nostrum amborum; transil aal in vän
aut in väg. Forma vag quasi media est inter väk ei vdn
A])iid Romanos g ante n et m ex antiquissimis iam tem-
poribus n pronuntiabatur nee raro g ante n et m cum
compensatione elisum videmus. Ulud quidem nuperrime
Schleicher comp. p. 243 et Corssen I2 262 negarunt. Et
ut ab huius de illa re opinione initium faciam, Corssen
formas ingnominiae , congnalae, Angne, singnum, quas
Schuchardt ('Vocal. des vulgär].' I 113 sq.j ex inscriptio-
nibus affert, hac in quaestione ullius momenti esse negat;
contendit autem , per totam latinitatem usque ad linguae
volgaris postrema tempora g ante nasales pronuntiatum
esse ut g, tum autem primum g consonanti nasalem prae-
positum esse, id quod colligendum sit e codicum seripturis
ingnes, pringnata (= praegnata: v. Schuchardt I 17") .
singnifer, quas Schuchardt loco priore laudato affert. Ip-
sius Corssenii habes haec verba: „Aus den Schreibweisen
von handschr. : ingnes, pringnata, singnifer kann man höch-
stens schliessen, dass in der spätesten lat. Volkssprache gn
bisweilen wie ngn gesprochen wurde, indem der gutturale
nasal nach g in die vorhergehende silbe übergetreten ist
als nachklang zu dem vocal derselben vermöge eines assi-
milierenden einflusses, den auch vocale auf vocale der vor-
hergehenden silben üben." Iam pergit sie: „In den ro-
man. sprachen schwand dann in der ausspräche das n nach
ng und es wurde nj gesprochen, während die alte Schreib-
weise gn beibehalten wurde (Diez Gr. de rom. spr. I 252 "
Putat igitur Corssen, ex Signum epenthesi nasalis fieri po-
tuissc singnum (pronunt. non ut sinn um sed ut sin-
gnum). Sed neque haec opinio ullam mihi quidem habet pro-
babilitatem — certa enim analogia prorsus desideratur — ,
neque video quomodo illud nobis probari possit, post na
\i. e. hg) n nasalem elisam esse, ng autem deinde in nj
transiisse ^ex hg quod est in longuß et aimilibus nusquam
]()ß Brugman
nj excrritur). Mea quidem sententia res potius sie se ha-
bet: ex gn in illis formis nn factum erat, idque ut etiam
aspectu sentiri posset, scribebant ngn; tum ex nn sensim
Datum est nn} idque scribebatur etiam, ut in Annes, con-
nato, connuscit, aliis (Sclmchardt I 1 ] 5), qua cum mutatione
compara vocem fiamma pro * flanma * flag-ma et lacon.
TToru/ia = nvyur} (Ahrens II 102). Ex nn denique nj; cf.
Schuchardt I 116. Pustrema igitur latinitate dictum est
sinnum, innis, mannus, dinnus. Id quidem alter illorum,
Schleicher, concedit, sed addit : „Wir können jene aus-
spräche des gn als nn nicht für alt halten, da die röm.
grammatiker derselben nicht erwähnen. " At consideres
priuium, quod tradit Priscianus II 82 H. : „gnus quoque
vel gna vel gnum terminantia longam habent vocalem
paenultimam, ut regnum, stagnum, benignus, ma-
lignus, abiegnus, privignus, Paelignus", quod testi-
monium contirmatur formis aliquot quae in inscriptionibus
inveniuntur, ut REGNO, SlGNO ap. Boissievium 'Inscr.
de Lyon p. 136. 606: cf. Guilelm. Schmitz Mus. Ehen. XII
290 sq. Unde haec produetio ? GN sie pronuntiatum ut
scribitur vim habuisse antecedentem vocalem producendi
non credibile est. Credibile est, si gn ut in pronuntiatum
esse statuis ; nam sicut ns et nf eam vim habuerunt, ut,
dum ipsa nasalis extenuatur, vocales antecedentes produ-
cerent (v. § 3, 4), ita fieri potuit, ut nasalis gutturalis cum
n sociata eandem vim exerceret. Credo igitur illa SlGNO,
REGNO pronuntiata esse ut sinno , rehno. Sane iam hoc,
de quo modo diximus, testimonium ut de eo tempore, quo
Priscianus scripsit , deque eis , quibus inscriptiones illae
Lugdunenses exaratae sunt, valet, non item valere credi
opus est de omni latinitate. Sed accedunt alia. Ex ad-
gluttnare fecerunt agglutmare, ex ad-gressus aggressus eas-
que formas constanter postea tenuerunt, contra ex ad-
gnatus fecerunt agnatus, ex ad-gnosco agnosco. Quapropter?
Cur non scripserunt aggwatus et aggnosco ? Haud dubie
aggnatiis paullatim in annatus transierat. Dein qua ratione
De graecae linguae productione suppletoria. ]07
ex *&m-gnixU8 prodiil cdnixus? Corte ex *con grdxus primura
factum est "congnixus i. e. *connixus 'ei', nostrura verhännws
pro verhängniss quod supra iam memoravi), ex eo tum
c6nnixu8f denique cdnixus; oamque c&ntxus proxime ex
*cdgnixu8} id ex congnixua prodiisse propterea non credo,
quia n in lingua Iatina nusquam ante explosivas consonaa
cum pruduetiune euppl. cliditur. De liis igitur constat.
Iam vero cum 3emper congressus, ingressus, Bemper conglo-
merare, inglorius, Bemper congestus, ingestus dixerint, quare
Latini non congnomen dixerunt sed cdgnomen, quare nun
ingnotus sed ignotus? Nonne inde eolligere debemus g in
-gn aliter pronuntiatum esse atque in -gl et -gr'i Et quo
alio modo (ji) pronuntiatum esse credi potest uisi ut -nn?
Ergo formac edgnomen ignotus sie explicandae sunt : e\
congn.} ingn. conn., inn.} inde c6nn.} inn. eodem modo
quo illud signu/m i. e. sinnum ex sinnv/m : c6nn.} inn. autem
scribebantur edgn., ign.} quia omnino g ante nasales ut /'/
pronuntiari Bolebat. Cf. quae supra de BOq. ty/uat diximus.
Confirmantur denique omnia haec eo, quod c et g non rar«)
in lingua Iatina cum compensatione eieiuntur, id quod fieri
non potuit nisi ante consona explosiva in consonam conti-
iniam inutata. Sic fit ex *lac-na — *lagna*x) — *lanna —
'/(ilimi Idna, ex kdecni dSm} ex *l<<ji">7 legna - l&no, l&na
(cf. Walter K. Z. XI 434 sq.), itemque ex *lacma — *lanma
— läma, ex *exagmen g i. e. '1 servat agmeri) exdmen ctr.
(v. Corss. P 634 sqq.). Ex antiquissimis igitur temporibus
Romanos explosivas gutturales ante n et m nasalium instar
pronuntiasse iudicandum est, ob eamque rem nunc non iam
credam in ingnominiae (C. I. L. I. 206, lex Jul. a. a. u. c.
70!)), congnatus, congnomen, ingnorantiam (v. Schuchardt l. I.)
nasalem praepositionum in et con a seribis etymologis re-
41) Cf. üignus, iligneus ab üec-\ saligntts, saligneus a aalec-;
larignus a larec-; cygnus pro eyenua (0. liibb. prell, ad Verg. p
Corss. II2 267); Progne = Ifgöxit]] Pyragmon = T7von*pt»v; <>'
= Kvwaaöi; (Corss. I- Ts 1; tiijinnn a trr.
1 08 Brugman
stitutam esse (v. Corss. 1. supra 1.), sed ea scriptura verara
quae tunc fuerit pronuntiationem expressam esse (ng = fi).
Restat ut commemorem, de quo eodem etiam Schlei-
cher monet 1. 1., hanc explosivarum gutturalium ante n et
m in % immutationem prorsus respondere consonantium b
et p ante n in m mutationi : lat. Samnium = *Sabnium,
somnus = *sopnus, 6€f.tv6g = *aeßv6g, ega/.irng = *SQeßv6g,
nostrum stimme pro *stimna = (got.) stibna.
DE LIQUIDIS.
I) De forniis in quibus vocalis producitur ipsa
liquida permanente.
§ 10.
Liquidae r et / gignuntur cum spiritus qui per os
editur instrumentorum loquelae partibus quibusdam molli-
bus tenerisque oscillantibus vel trementibus intercipitur et
interrumpitur. Atque requiritur quidem plus temporis ad
r liquidam articulatim distincteque eloquendam quam ad
ullius alius continuae pronuntiationem, qua de caussa r
omnium facillime de mora sua antecedenti vocali tantum
cedere potest, quantum satis est ad eam producendam.
Unde fit ut illa liquida saepius quam ceterae continuae,
cum ipsa vix soni sui detrimentum acceperit, vocalem prae-
cedentem ad longae vocalis quantitatem provectam habeat.
Minus haec de altera liquida valent.
Ac primum ut ex unguis cognatis nonnulla quae huc
pertineant afFeram: inlingua sanscrita saepissime i et
u ante r quod sequitur consonans producuntur: sugirbhj'as,
sugirshu a stirpe sugir (suavi voce praeditus), dürbhjas,
dürshu a stirpe dur (ibres), tirjate pro *tirjat$} *tarjate a
tar (transgredi, transire), pur jäte pro *purjafö} *parjate a
par (implere). Non minus ea productio usitata est in
lingua hibernica vetustiore. Multa exempla Zeuss
De ßraecae lingiiae productionc Bappletorifl. 100
G. C. I 32 sq. collegit, ex quibus affero haec: iioiDt'rjninm
(confidoj, cürsagad (reprehensio), todt&rgvm (irrito). Etiam
ante / in hac lingua vocales producuntur, ut in dillchmne
(remuneratioj, v. Zeuss 1. 1. Ex lingua Borussorum
vetusta commemoro tvrtis = lat. tertius, scr. trtij'ae.
Deinde permulta ex lingua volgari francica rhenana
huc spectant, velut gärde = garten , harscht = karst, ör-
achel= Ursel, Ursula (dicitur etiam Orsehel vocali non pro-
ducta), wärm = warm} interduin autem in hac dialecto r
tarn leniter enuntiatur, vix ut percipiatur, ut haud raro
prorsus audire possis gdde pro gaffen, toäde pro warten,
warn pro warm et similia. Eadem haec productio etiam in
aliis dialectis theodiscis occurrit. Denique Rom an i ut
ante n nasalem cum alia continua colligatam saepe voca-
lem produxerunt ita etiam ante r cum consona hie illic vo-
calem produxissc videntur. Leguntur enim in inscriptioni-
bus drdinis, önidiiK iifinn et sim. (cf. Guil. Schmitz in Mus.
Rhen. X 116> Firmamento sunt voces nonnullae, in qui-
bus r prorsus evanuit, ut pddex, pfy'ero, nam proxime hae
prodierunt ex pfrdex, p&jero (cf. § 11).
Iam ut ad ipsam linguam graecam transeamus, habea
in hac lingua exempla vocalis per sequens q produetae
satis multa, perpauca per sequens X produetae. Ac primum
quidem a ante o cum consonante in compluribus voeibus
in l vel v produetum invenimus. Üptime de his vo-
eibus et de ipsa produetionis ratione Delbrück disputa-
vit in Curtii 'studiis' 12, 129 sqq. (cf. § l): proficisci-
tur autem a productionc quae fit vocalium ante /• cum
consona in lingua sanscrita, de qua produetione modo dixi-
mus ex * tarjate: ' tirjafc — tärjatö, ex *parjatS: *pwjafö —
jnl >■ jäte). Idem igitur hoc in graecis quoque verbis non-
nullis fieri docet, sed ita, ut, perfecta produetione vocalis.
q vocali produetae praeponatur. Voces autem huc trahit
has easque omnes, ut videtur, iure:
1. Cum l pro «: /.oi&t] (== lat. hordeum) ex *x/p.^/ —
*xiolh; — *xaQ\hj; jlgiüco ex *lJc'tQ&(o\ Qivog ex 'loirög-
1|() ISrugman
*Fa<)vÖQ] ql/ivto ex *FÜojiho; itotip ex * OÜoji-C', Toicoyt-
veia ex *TaQzoyeveia.
2. Cum v pro a: %qvg6q, cpQvyco, ß^vy.io, xqvnäio pro
*Xct()o6g {*XctQTj^>'s)i *cp<xQyio etc.
Ad voces sub numero 1 enumeratas addenda sunt otifi
(stirps Qin), quod cohaeret cum lat. scirp-u-s, quodque etiam
cum yQl/iog, ygirpog eiusdem radicis esse videtur (v. Curt.
328. 464 sq.); acptüyng quod cum auaQydü), G7iuQyeio a ra-
dice sparg descendit (cf. Bugge K. Z. XX 40); (p{"£ <TQt-
xng, (pQiY.rj. Haec quidem duo verba Kuhn (K. Z. XI 378)
commode componit cum scr. blirsh, hrsh nostroque barsch
et angl. brish. Quod vero graeca verba ille ex forma (pQiox
derivat et longum i formae q)Qtx eiectione sibilantis natum
arbitratur, id concedi non potest, quoniam nusquam in
graecitate o ante x cum compensatione explosum videtur.
Statuendum est potius, form am priuciualem esse qtccQoz,
inde proxime qxxQK, sicut deödgü-ai ex *dedaQGÜai, £Q%0(j.ai
ex *£qoxo/u.cci atque hordeum ex *]iorsdeum (cf. Misteli K. Z.
XVII 341 sq.) et *y.ciqÜ>] (unde xQitr/j) ex *xagod-)j = gerste*-),
deinde ex *q)aQY.- *cpn)/.- *cpQlx- cpQi'K factum esse.
Iam vero quo pacto contigit, ut a ante r modo in i,
modo in u (i>) transiret, ut ex *tarjate tirjatc, ex *ß(XQ^u>
ß^tÜio, contra ex *parjate pur jäte, ex *(fdgyio q)(Jvyio na-
sceretur ? Ni omnia fallunt, id sie se habet. In liquidis con-
sonis pronuntiandis non tarn certa et rata partium oris
compositio et situs est, ut in una tantummodo oris regione
r vel l proferre possis, sed coartatio, per quam spiritus
emittatur, diversis locis formari potest. Potes in r et l
pronuntiandis labra et alias oris partes ita inter se compo-
nere, quemadmodum componis in a pronuntiando ; potes
autem in eisdem illis pronuntiandis alveum eum oris , qui
situs est inter linguam et palatum, ita coartare et labia ita
42) Minus recte tSchleiclier comp. p. 232 et Kuhn 1. 1. xqT&ti ex
*xoto&ij derivaut: a ante dentales nusquam cum compensatione ex-
ploditur.
De (rnu-i'.sv linguac prodiictionf supplctoria. 1 1 |
diducere, quemadmodum i)i * dicendo facis. Sonus igitur
vocalicius qui liquidis consonis inhaerel nun semper idem
est, Böd nunc ad u nunc ad i inc.linat prout loquondi in-
Btrumenta sita et composita sunt. Quo tit ut a ante /• in
aliis vocum illarum in i vocalis regionem, in aliis in a lo-
calis regionem abeat ,:i). Sane iam illud, unde factum sil
ut in pürjatöf hwjluoj etc. a in u, nun in *, abiret atque
in tirjatä, /.oi !) it etc. eadem vocalis in i} uon in n,, expliea-
vit ad hunc diein nemo nee unquam, credo, quisquam ad
certam rationem revocare poterit44).
( >l>scuratio a vocalis, quae fit versus u vocalem, in
media via i. «■. in o substitit in XQtortiov, quod est pro
*/.(')OJunr — */.no, not — *v.uu,iior; o pro u ut in oir/i'.tio^, dor,
rirogeg, cypr. xogta, lcsl». ktpd'OQTtti, utuoutai , aliis v
Westph. cMeth. gramm.' 1 I, I".
Qualitäten] vocalis syllabae finalis originariam retinent
uominativi stirpium in q exeuntium; ut .iciiu pro *7iaz£(>-g}
("',""" 1"'" "QfooQ-g. Ut sujira, ulii de nominativis stirpium
in v (vt, r#) cadentium dicebamus, eXfiivg Tigvvg -vg ser-
vare vidimus, similiter hie nominativi nobis oecurrunt ~og
servantes, ut (lanuxQg apud Alcmanem fr. 13 B. (et". Theo-
dos. grammat. p. 41, ubi etiam ddfiagg affertur, et p. \u\
ed. Göttl.) 45) et yjo^ (i. e. *xegQ-g: v- § H; b, .">.. apud Ti-
moereontem fr. i) B. Aliae omnes stirpes eandem syllabae
finalis mutationem patiuntur quam stirpes in v, vi ca-
dentes:
43) Cf. voecs has, ex quilnis l liipiidae aneeps illa natura at- \><<-
tesjtas optime coguoscitur: ital. chiudere = lat. cludere, fiamma —
flamina, francog. aube = lat. alba, haut = altus: francog. teih.
= talis, euillir = colligere, /"/'"'//</*•= legal itas, igaulment
aequaliter. V. Wackernagel 'Altfranz, lieder u. Leiche1 p. 131. 149.
44) ßenfeyi de bac iv Qpinipni (v. Delbr. 1. I.) plura exempla et
sanscrita et graeca obstant quam quae ullam habeat probabilitatem.
45) niüxüo babea apud Solonem fr. 14 B. et apud Diphiluaa fr.
3 Mein.
112 Brugman
*7raT6Q-g — *7TCtTrfg — narrf*
(tkxx\o).
*Qi'lTOQ-g — *ur>T(09g — gyiiu™
(ÖIJZCOQ).
Cf.:
Lat. *pater-s — *pate's — *paterr
(*pater — pater).
Got. *fadar-s — *fadärs — *faddrr
(*fadär — fadar).
Sei*. *pitar-s — *pitä's — *pitdrr — pitä.
Lit. *moter-s — *i?wters — *moterr — motei6).
Pertinent huc etiam nominativi röcog et o/.ioq qui nati
sunt ex *vöoQg, *o/.OQg — *cöaQT} *oymqt. Denique fortasse
etiam ßioq^ia {oq&Icc Hes.), ßioQ&ia, ßioQGea (in titulo laco-
nico: v. Kirchhoff c Hermes' III 450) ad hoc producendi ge-
nus referenda sint: id quod ea de caussa non edicam con-
fidentius, quod o vocalis produetio etiam ex natura prae-
cedentis digammi explicari potest (v. § 15 B). Pro radice
horum vocabulorum seeundum Pottium (I2 240) vardh cre-
scere habenda est.
Vocalis ante X cum consona coniunetum produetae (cf.
hibern. ddlchinne remuneratio) exemplum quod prorsus
certum sit invenitur nullum, tarnen quod commemoratu qui-
dem dignum videatur unum. Est autem ßXcod-Qog: quod a
Legerlotzio (K. Z. VIII 46) et a Curtio (Stud. I % 296) e
radice vardh ducitur. Et die quidem vocem proxime ad
formam *ßoX&(jög revocat ac sumit, postquam ex oX Xo fa-
ctum sit; o in io produetum esse, ne positio syllabae dam-
num faceret, hie vero radicis vocalem iudicat eodem modo
in w produetam esse atque in adiectivo wv.vg, quod de-
scendit e rad. ah. Legei'lotzii explicationem, cuius iam § 1
mentionem feci, probari non posse per se intellegitur 4 7),
46) De accentu deque siguificatu huius vocis v. Schleicher 'Lit.
gramm.' p. 193.
47) Cum ßXüi&gog-* ßok&oög confert Legerlotz nsnowrai-nogth',
&o(6a*(o-&0QtTv, ßliöaxw-fiokiiv. Arbitratur igitur haud dubie v. d.,
De graecae Linguae prodactione Bappletoria n;;
rcctc tarnen fortasse ßXwd'Qog ad *ßok9-Qog reducit. *Bok-
frgog ex 'ßak&Qog fieri potuit sicuti ex [iaXdxq fioX6%^, <••<
ningatTtti, &Qtäaxa>, ßltoaxca prodactione suppletoria aal
TtoQTui, 'i>6i>nx«>, ' iiülaxd). At unquam formas *ninogtaii ' ■'),;<>gxo>.
*/i6lox<o exstitiase aeque potesf probari ei sunl quae mea qnidem sen
tentia luculentei ostendant, ülas ounquam Luisse. 8i < | n i .-. enim acci-
pil d-Qtiaxm natum ex 'itnnaxm. eidem sumendum est fn^axi» Datum
ex ' .'(«j'ffxw eidemque rursus sumendum est, Ti&vtjxa ex * r£$
rt&va/ievcu ex *TS&dvfievai, re&vrjcag rt&viojg ex * re&avFcjg , u-
&va£rjv ex ¥te9avlii{V similiterque iXalr\v c\ *Talt^v prodiisse. Sed abi
BÜnilis metathesis ? Si omnia quae in Lingua graeca sunt metatfa
exempla (multa colieeta babesapud Mehlhornium p. 77) inter Be contu-
leris, videbis, ubi consonans ea, quae Bequitur consonantem, ut rerbo ut.tr.
metatheticam, ad ipsam Btirpem pertinet, vocalem metatbeei facta doo
produci: cf. e. g. :inn<j-oq, i-^gax-ov, ^-7iQud--ov, Qotp-ioj {= Borbeo :
excipinntur vocea illae, in quibus « antequam Liquida Littera transpo-
sita ait in fvel v transivit. et xgcSmov, eodemque pertinere videtur lat.
repo, cuius vocalem similem produetionem passam esse puto aerpo —
' si'rjn) — * sripo -- repo). Contra abi consonans quae consonantem
tatheticam Bequitur nun Btirpis sed suffixi est, constanter vocaiis
producitUT, VChll in Oit'j-axo>, iurrj6g, ßocj-T^n. xi-xltf-xa, dt'-iSui}-y.n:
excipiuntur sola perfecta i >■'-;) yu-utv, -n, -Di etc. et r£-TXa-uev, -rt
etc. Quae cum ita sin! cumque re&vattiv, Ttthrjä;. li&vyxa etc. ex
*T(&av(r)v, *te&avFtSs, *riS-avxa facta esse veri dissimillimum Bit, fa-
cile concedes, has stirpes verbales in consona finali transponenda aliam
rationein sequi quam voces illas. in quibus consona quae consonam
metatheticam Bequitur ipsius Btirpis est. Mihi autem uulla ex parte
dubium est, quin res sie so babeat. Lingua a primordio ad voces
formandas uon solum formis ßon. nop, fxol, d-av, taX etc. utebatur sed
metatheticis quoque formis /S^o, noo etc. Buffixaque ad stirpes adiun-
gens pro re nata modo illam, modo haue formam adhibebat ; iliam
praesertün tum, cum suffixum a vocali Lncipiebat (jxol-eiv, nog-erv,
9-av-eiv), haue tum, cum a eonsonante: quod quidem ubi fiebat, aul
brevis relinquebatur vocaiis, ut in Tt-rXä-fiev, aul producebatur, ut in
i{-Tkrrxu. Dubium autem vix esse potest, quin in ifilüim-, riiläre.
rirXttd-i, ti&vaptv etc. vocaiis correpta sit ad simihtudinem perfl cti
tara/uei', taxcitf, tniciUt aliorumque, contra in titJ.ijxc, r£&VT]Xa pro-
ducta sit vocaiis ad shnilitutlinoni perfectorum iajiys.K, ß^ßijxa^ aüorum
\j£&vä(ia> : li&vrfxa = taraper : Hozijxa). Igitur in igrlqxa, ri&v^xa
vocaiis, ut saepe fit, syLlabae corroborandae caussa producta est. idem-
que certo factum est in rtiftQ&rai . ttoejax«), ßXoiaxiu, rlijvcu, r/iyros
Curtius, Studien. IV. x
1 1 4 Brugman
otaketg apud Lesbios oxöleig factum est, tum ex *ßoXd-Qog
*ti(uÄÜoög ßXco&Qog sicuti ex **6o7Ciov (pro *v.uqiiiov) *v.v'>o-
Ttiov -/.qmttiov. Sed habet Curtii quoque explicatio quo
commendetur. Quapropter nihil de hac re decidam.
II) De f o r m i s in q u i b u s 1 i q u i d a plane e 1 i d i t u r
cum compens atione.
A) P.
§ 11.
Primum etiam hie e unguis cognatis pauca quae huc
pertinent afferre liceat.
In lingua sanscrita si r alterum r excipit prius r
semper cum vocalis antecedentis produetione eliditur : ärafi pro
*ar-i-ati(3. pers. plur. praes. intens, a rad. ar ir e), mracanä pro
*nir-i-acanä (nir deors um, raganä cingulum). Ex lingua
francica rhenana supra iam attuli (jade, iväde, wäm.
Fddern pro fordern non solum dialectorum est, sed et scri-
bitur. CT. Grimmiorum lex. s. v. fddern, ubi etiam alia quae-
dam afferuntur quae huc speetant. Item ex lingua la-
tina iam attuli pödex et pejero pro *pordex et perjero (i. e.
per-jwö). Accedunt ex inscriptionibus quaedam, ut contro-
vösuiSy vesura, Phäsalia (Corss. I2 243) et fortasse formae
quoque dossum, dossuarüis, dossenus, Sassina, Gasseoli (Corss.
1. 1.), siquidem inter has et principales formas dorsum, dor-
suarius, ctr. eadem ratio intercedit, quae inter formossus et
formonsus (v. § 3, n. 6 .
Transituro mihi iam ad linguam graecam nihil in Uni-
versum praemonendum est nisi hoc, dialectos singulas in
ipsa vocalis producendae ratione prorsus easdem leges se-
qui, quas supra, ubi de produetione vocalium nasales prae
etc. Similiter apud Romanos finali consonante radicis transposita iu-
terdum vocalis producitur, ut in stra-tus, (t)lä-tus, spre-tus , cre-tus.
Demonstrant autem formae strätus, (t)lähis, quippe graecis otqwtos,
tAijtös respondentes, consonae radicis finalis transponendae voealisque
radicalis producendae hoc genüs iam tum invaluisse, cum lingua graeca
et linguae italicae nondum inter se discesserant.
De graocae Linguae productione mppletorifl I I Ti
cedentium agebatur, eognovimus, Lesbios autera, ubi vv te
nent, Bemper ibidem qq tenere, ei hoc, linguara graecam
aeque at linguam sanscritam q nusquam aisi ante q cum
compensatione explodere |s .
a) qq assimulatione regressiva Datum.
Quod certum sil unum tantummodo in promptu habeo
exemplum:
ii'oif/.a pro *;'o(»//j( i. <■. *Fs-FQrjyca,
Dubitari potesl deayuQog gypsum (scribitur <'ti;uu a/.ü-
qoq), quod cum sine dubio prodierit ex oxlqqoq, quae forma
prüder illas iuvciiilur , a Benfeyo (1 40) ex 'oxioQog deri
vatur, et de ITqoq, quod idem (II 138) ex *Xiqq6$ - '/"<
qoq — *yltd-QÖg natum putat,
b) qq assimulatione progressiva natum.
I) QQ ex qÖ.
Cret. nrJQii; (Ilcsych.) =7teQÖi^] item uijQa^ov Hesycb.
ex *7t£Qdagov.
Cret. ctXVQ°G 'lies.: ^y.'iQ01' OMQida. AoT/,'^, ubi pro
äxQida dxo<(()(( restituerunt) = att. ('c/iodnQ.
/.ro natum videtur ex *x<xqq */.uoö (v. Curt p. KIT.
2) qq ex q o.
Lacon. Il^Qtrpnveia (Hesych.) ex *HBQQsq>6vsia (ci'. (Dbq
QeqtaTTa) — lleQoecpoveia.
Iltiot'jv Inachi cognomen, neio)'tv)j fontis cuiusdam
nomen a radice pars (scr. prsh) spargere irrigare, ex
qua etiam TleQoevg et TIsQü^g. V. Sonne K. Z. X 104.
EiQaq)itüTr]Q cognomen Liberi ( iQOHpiioTrjg in hymno
Bacch. Antli. Pal. IX f>2 I , 10) ex (leabiaco) 'EQQaqfSiorag
Ale. fr. 90 B.). Dueit Sonne dv. Z. X 103; cf. Legerlotz
K. Z. YII1 5;! hoc Domen ab * ars-a-bka-s } Bcr. rsh-a-bha-s
et vertit 'befruchter1, haud dubie recte. AI» eadem rad.
hi Zriäiog, (pQtäxog non sunt facta ex *ffr£apTO?, *(p(>£ägrocf sed
8*
1 1 G Brugman
aQGrjVj aggrjv et eI'qtjv, quo nomine Lacedaemonios adole-
scentes vocavisse narrat Plutarchus Lyc. c. 17; at siQrp
vera forma laconica esse non potest, sed ea fuit igrjv vel
i'gäi :(l)t ut ex Herodoto 1X85 et ex glossa hac Hesychiana :
i'gaveg ei'gsvsg o'i agyovreg rjli/aiorai. dtdxovreg (scr. cum
Ahrensio II 110 ylcv/Mveg) discimus. Neque in 'igacpicjTrjg
neque vero in lac. l'gav l'grjv I ex ei factum, sed fuit utrius-
que vocis forma ab *lgg- incipiens, facta ea ex sgg-. De
fj.€iga^, quod Leo Meyer I 87 cum el'grjv componit, vide
Curtium 310. 543. v
Ion. deigrj, dor. sev. dtjgd (Ahr. II 159) ex *Ö€ggc't (lesb.
ösgga: Ahr. I 63) i. e. *dsgad, cuius ff servatum conspicitur
in Jegaaloi- (gens Thraciae). Respondet lat. dorsum, V. Curt.
cStud? I 1, 256.
xovgevg, yoigi^tog, aovglKcß, xnvgidto pro *angg-, */.ogo-.
Radix est har tondere adiuneto ff. Servaverunt go: v.og-
oöio, '/.ogGioTSig, xngatüi iu.
y.rogaa (axga Hesych.) componendum est cum xoggt.,
-/.ngot] tempus et scr. cirsliam pro *hars-a-m. Cf. Curt. 1. c.
p. 249. Propter w vocem Dorismo severiori vindicare de-
bemus.
olgd cauda pro * oggd } *ngod. gg tenuit nggog =
theod. vet. ars (v. Pott I1 123). Eodem pertinent oi'gayog,
ovgiayog, et ocgn/icyiov, praeter quod etiam ogQOTtvyiov
invenitur. Cf. Curt. p. 325.
(.ivgivrj apud serioris aetatis scriptores pro fivggirr^
(.ivgoivrj usurpatur.
Ex aoristis stirpium verbalium in o cadentium ff ter-
minationis servaverunt d/roegocu, regoat, y.tgoca , ogoai,
y.iQOcu. ff ad g assimulat dialectus lesbiaca, ut in ovrög-
gaioa (Ahrens I 51. 99). Ceteris in dialectis volgo prior
g cum compensatione eicitur: ut in dor. t'oäga, ion. att.
tatjga; dor. sev. zcp^ijoa, dor. mit. ion. att. tq)$£iga; t^ivga.
3) gg ex gß.
Unde hom. t£i/K0 ortum sit, docent glossae hae Hesy-
I)<; graecae linguae productione mppletoria. 117
chianac : ßeiQcc/.Eg no((/.tg et ftüorici 'ito«S .mu<>. yfilini.
Principalie forma inde cognoscitur */ag/cr£: binc ' I ;'<>uui
— * ikio(ti [ßeiQaxeg) atque *Fiqqcl% — tßo| iqijü > . Cf. Le
gerlotz K. Z. VIII 47 sq. Forma attica 'iloc.i recentior e I
quam ionica tQct!; et <;x liac nata applicatione quadam ad
adiectivum itgög, utpote quocum cohaerere pataretur. Cf.
Förstemann K. Z. III 57 sq.
Ion. doiQctia, clor. dwQCcra lauiuic/ng in tit. acarnan.
Leakii n. 104 et in tit. ther. C. I. n. 2458, 1(OQixleog in
tit. issensi C. I. n. 1 S 'J ."; : in w vocali quam hae formae ex-
hibent iniuria Ahrens offendit II 171, et". 565; IioqIq terra
saltuosa) ex *i)noyava (lesbiaca forma fuisse videtur Öoqqci
— *66qFoma. Cf. § 6, 2.
kovqoQj dor. bot. /.oioog (Ahr. II 161) ex (lesb.) */oV
pog-, cf. xoqqiov lu/.ohv y.oüäninr Ilesyeh. In Laser, arcad.
edita ab Oeconomide 1. 1. p. 120 legitur s&vot i<) KJ'lAI:
litteram deletam O fuisse satis certum est.
1 oo ex oj.
Praesentia in -vqo), -vgofiai exeuntia, ut /.tnoj, nann-
QOfiKt , ifnouc.l , n/.nifi-oniH'.i , ex * -VQQIO , * -l'yQOliai flesb.
okowvQQOfiat: Ahrens I 53) — *-vqj'ü)} *-vgj'ofiai. Cf. § 6, •>•
5) q q i n c e r t a e o r i gini s.
Att. Ksigvlog, dor. xrjQvXoq Ahr. II 162) ex *x€qqvXoq,
orong inferiore graecitate pro nyong serum dicebatur.
Cf. Curt. p. 325.
neiget, dor. (JitQ('< (Ahr. II 163), otiotg, otioüg, aaeigog
ex *osqqc. ctr. Errat Benfey qui oeiy- ex aty- vocalia i am-
plifica tione natum putat (I 289).
Ion. rjnsiQOQ, dor. änffgog 'Ahr. 11159) terra continena
ex (lesb.) äneqqog Ahr. I 59). De origine vocia Ebel K
Z. IV 34t, Bernhardt 'Gr. etymologien, Wiesbaden, 1862?
p. II, Curtius Fleckeis. Ann. vol. s;> (a. 1SG2 ed. p. 866.
Bernhardt vix recte alterum y formae lesbiacae iudieal ex
spirante sut'lixi ja prodiisse, quia Dorienses ut ex *aneqja
I |s Brugman
ontiuo) fecerunt aeque ex *t'(Tctojog certe aneioog facturi
fuissent. Prodierit illud o ex digammo suffixi Fo.
Ion. aneigog, clor, ItTiroog Alir. II 159) intermina-
tus ex (lesb.) *a7tSQQog: item ion. neioaxa ex (lesb.) w/o-
gccTCt (Alir. I 60). Radix est par} unde etiam niga, titucv.
Duplex autem qq ex qF natum putem : nlggaTU ex *tc£q-
Fax-a. Praeeipue colligendum id mihi videtur ex homeri-
cis änequäiog et a;ieioeoiog49), ut quae vix aKunde nasci
potuerint quam ex *c'.-nao-Fifv)x-LO-g: aneosioLog ex *u.no-
F)i')Tiog, uTraiQtoiog ex *d.ieQj-e(i')Ziog. Syllabarum scili-
cet quantitate antiquissimis temporibus nondum ad normam
prorsus certam directa, haud dubie Homero dicere etiam
licuisset ceneiocioiog et chragioiog, sed formae hae metro
renitentes a poeta usurpari non poterant ob eamque caus-
sam nobis non traditae sunt. Cf. § 22.
Ion. att. xeigeg, dor. xtjQsg (A. II 159) ex (lesb.) yjooag
(A. I 60). Unde alterum o ortum sit, incertum est. V. Beu-
fey II 371, Ebel K. Z. IV 346, Hirzel cZur beurth. d. aeol.
dial.5 p. 55.
B) A.
§ 12.
Ex unguis cognatis non habeo quod afFeram (nisi lat.
vis = *ril-s huc spectat): quare statim ad graeca exempla
enumeranda accedo. sl ante nullam aliam consonam cum
productione suppletoria eliditur nisi ante alterum X.
a) XX assimulatione regressiva natum.
(isiXia, uailr/ng = lesb. (.dXXiyog (A. I 5Sj, dor. Ev-
firjXog, KaXXi-firjXog, <DiXp-(*ijXa (v. Curt. p. 3()7) a rad.
marl} scr. mrd. Eodem pertinere videtur lUifaov (/), v. Curt.
1. 1., etMiXr)rog==?le&b. MiXXccxog (Ahr. 1. L) c^aW, quem-
admodum eam urbem Theocritus XXVTII 21 appellat.
49) In ocntQtioiog transmutationem quantitatis secundae et tertiae
syllabae factum esse, quae est Düntzeri opinio (Fleck. Ann. vol. 95
p. 356), credere non possumus.
De graecae Linguae productione Bnppletoria. ll'.i
]>) XX assimulatione progressiva na tum.
1) XX ex Xo.
Ex *hpetXaa\ lesb. eipaXXa, dor. etpäXa, ion. att. eiprjAa ;
ex "kOieXacc. lesb. HnüJ.e. , dor. sev. eorr/Xa, dor. mit.
ion. att. Huti?.a;
es *;'ilXcs(c. lesb. eciXXa, cot. eiiXa.
Kh.Xoai et eAcra* Ao retinent.
2) AA ex A/\
Dop. nüXöc, ion. att. 7trjX6g ex ' .n'/.l i'u - »anscr
palva-la-s, lat. palüfdjs, v. Benfey II Sl, Curt. p. 258.
rli/v) ex *6vXl<ti = lat. seTwz pro "awüüa.
'HXtg, FäXig {faXr(iot C. 1. n. 11 et alibi; reppondet
latino yaWw = *ruli-is. Cf. Curt. p. 336.
Ion. ovXog omnis respondet latino sollus, sanscr. sarvas.
Forma graeeoitalica est aoUoa. Cf. Curt. p. r»i>3.
-tiltjvög et SZXrjvog ex ^SsXfrjvog. Nana Qesychius
habet SiXyrjvoi (sie I. Vossius pro —iXylrm, n't ZSd'BVQOi.
Ct*. Legerlotz K. Z. VIII 12s.
yüXog = lesl». geAAog (Ahr. I 58) recte Benfey (II 281
ad 'yj).-l'n^ revocat; yti/.c'ir piseis nomen codeni pertinel
viees alternans cum ye'A/.e»1 (cf. Steph. Thes. s. v. yü.i n .
'iXccog, cXtcog, iXulh jXrt !h ex. *oeXXctog *oeXXa&i. Vocis
'//.«. 7/ forma lesbiaca lü-tclh traditur in Etym. Gud. 566,
28, ubi haec leguntur: anctvuag ri> lata sxTesafiSvov iu;:-
noniiv [ol ^dloXelg] sig t, o/or %Xa$i f-XXa&i, yi/.ioi /.'/-
Ato*. Quibuscum consentiunt Choerobosci in Anecd. Oxon.
II 224, 16 haec verba: bi/.aiw ni AloXelg yäq l'XXa&t /.«■•'-
yovaiv. Igitur seeundum ea testimonia Aeolensr> i. e. Aeo-
lenses Asiani dixerunl eXXa&i pro T/.alii. Iam vero idem
Choeroboscus ibid., pagina insequenti, haec habet: AloXäg
l'XXnng mal oryi e'AAaog; unde colligendum esse videtur,
Lesbios dixisse quidem e7.Xu\}i} non vero iXXctog sed tAActog.
Eo Ahrens (1284) tanto opere ofFensus est, ut suspicaretur,
lesbiaeum sXXct&i omnino nihil commune habere cum ion.
ikrjd'i] oonfirmationi autem illi esse videtur. quod i/./.uDt,
\ 2() Brugman
plur. l'kkete, nou solum apud Lesbios reperitur, secl etiam
apud Simonidem Ceum et apud Callimachum; a quibus
poetis non minus quam a ceteris poetis non lesbiacis les-
biacam liquidarum geminationem , paucissimis quibusdam
fornris exceptis, alienam esse Ahrens censet. Sed valde
vereor ne id viro doctissimo concedere non possimus. Nam
primum prorsus idem ekkcc&i significat quod cka&i. Tum,
si dixissent Lesbii et ikkccdi et l'kkaog, minime hae formae
inter se repugnarent: dicebant enim eidem Lesbii tkkco et
Ofiikkog similiterque Attici iikio (ex ekkio) et l'kkio. Nunc
vero locus ille, ex quo tota Ahrensii sententia pendet
(^4lokelg l'kkaog /.cd ov%i l'kkaog), ne certae quidem scriptu-
rae est, cum in Etym. Gud. 276, 7, quo idem illud gram-
matici enuntiatum incurrit, pro ekkaog %kaog legatur. Itaque
minime audax est scribere ekkaog /.cd ovyl Xkkaog, qua
mutatione accepta omnia expediuntur. — skkct&i, cikr]&i
coniungenda sunt ( cf. Ahr. 1. 1.) cum homer. ovke, quod est
pro *okke. *oökFz = lat. salve, et sunt imperativus verbi
cuiusdam inusitati *oü.Fä-io = lat. salve-o. ekkere autem
pluralis est imperativi ovke. ekkä-d-i: ovk-s = yo-ci-co:
s-yo-o-v (v. Curt. p. 435). Cum ikaog cohaerent praeterea
i/.i'.auög/ikaG/.o/iiai/ikaöfj.a, \ kao(.iög(i) et alia quaedam verba,
quorum tarnen / interdum etiam corripitur.
3) kk ex kj.
ukkrkojv pro *t(kkc'(kkcor. Cf. Curt. 'Erbaut/ p. 32.
/.{'.'Log (posterioribus temporibus y.äkog) secundum Cur-
tium (p. 134) = scr. kaljas. Doricum /.akkd kk servavit
(Ahr. II 102).
ovkav ex ovkkäv pro *o/.ikjütir = lat. spoliare; ovkov,
o/.lkov pro *o/vkjov = lat. spolivm. Cf. Benfey II 364,
Curt. p. 648.
ocpelkco Benfey I 573, Pott II2 423, Westpbal cMethod.
gramm. d. gr. spr.' I 1, 30, alii natum putant ex *6g)ekfto
i vocalis epenthesi. Hoc falsum esse et ocpslkio ex ocpskkio
ortum esse eo probatur, quod summa cum constantia ei
De graecae Linguae produetione rappletoria. 121
eins rocis in inscriptionibus atticis ante Buclidie aetateni
exaratia per E scriptum legitur; exempla in unoquoque
fere ampliore titulo reperiuntur, utC.I. n. 75: O&E (Ol /-
= 6q>eiXovaag. Nam ai epentheai dq>eiXo> natuni esset, tt
genuina diphthongus esset ob eamque rem scriberetor per
EI, Bicut SJIEIPO i. e. *oneiQito — *<meQua. Accedil id
firmamenti, quod Homerua quatuor locis dtpiXXa habel
idem significans atque otpeLXta (v. Curtius cTempora und
modi' p. 92). Cum lingua ex *aXXdXXon> aXXrjXtov feceril
quo moleBtua duarum syllabarum concentus evitaretur, nie
produetionem suppletoriam adhibuit ut ocpeXXa debeo
distingueretur ab ocpeXXto augeo. acptili] item ex *nrf .-/./.),
*6rpt/.ji'r
faveiXr, ex *(OTsXXrj, lesb. oniXla (Ahr. I 58), *toreXja.
Ktiam hie Westphal falso de epentheai t vocalis dich.
nedlXov ex (lesb. rtediXXov i. e. *7tsdiXjov} aQyiXog ex
(lesb.) agyiXlog i. e. *aQyiXjog v. Ahrena 1. 1.).
4) XX ('X / )'.
Ion. alt. fiijXov ovis, boeot. fieiXov, dor. ,'"/'" Ahr. I
184. II 153) iure comparantur cum uc./Jjk quod reapondel
sanacrito »/•-//'' i. e. * nir-iia, lit. r)/-im, lat. vel-lus, ,ur«>t.
ywWa (v. Benfey II 304, Curt. 541. 322). Forma dorica
et forma bocotica speetant ad * Ftl-vo-v (cf. lat. nl-lns
( HFensioni vero est attica forma, quippe quoniam ad vx)eum
X«tAog, ocpsiXco similitudinem ex *ftsXXov fisiXov formatum
exapeetandum fuit; sed nescio an ex *fisXXov (.irjXoi pro-
nunt. mälon formaverint rati ovem nomen a sua voce
Varro de r. r. 2. I, 7) traxisse. Quod si ita sc habeat,
atticum itfjXov adnumerandum est veriloquiis illis, quae nos
dicere Bolemua popularia.
Ion. att. ßovXoftat, ßovXrj, cret. ßcaXofiai, ßioXct ox
lesb.) ßoXXoficci, *ßoXXd (lesb. ßöll«). XX ex Xv prodiiase
docere videtur sanscritum vr-nd-mi cf. Curt. p. 501 aq.).
Pro ßtiXofiat apud Doriensea severioris dialecti invenimus
verbum drtXoftai itemque pro ßmXd dijXd, apud Doriensea
122 Brugman
mitioris diaketi daiXofiai (v. Oeconom. 1. 1. p. 62 sqq., Allen
'Stud.' III 273 sq.), quae formae quamquam haud dubie ex
*de'XXofiai, *deXXd prodierunt et mira similitudine formas
illas vulgares a ß incipientes attingunt, nescio tarnen an
iniuria ab Oeconomide cum his consocientur. * JeXXoficu
si modo ex *ßiXXof^ai natum est, alia via ex eo fieri non
potuit nisi hac: *ßiXXofj.ai -*ßj£XXofiai -*ßdeXXofiai -*ösX-
Xointi. Cf. Heibig Quaest. de dial. cret. p. 16 sq. Sed
ipsum illud fJ ex F ortum est, quam difficultatem etiam
Allen commemorat. Neque tarnen omittam liic duo verba,
quae fortasse illam F spirantis in ö mutationem nobis ali-
quo modo probare possint: ßdi-ia, quod respondet latino
vis-io Curt. p. 216), et dgnong, quod idem significat atque
(■out, pro *Ftoo)i) et scr. varshas (pro *vars-a-s).
5) XX d u b i a e o r igi ni s.
Dor. aXog, ion. att. fjXog ex *FdXXog = lat. vallus;
lesbiace ydXXoi secundum Hesychium. Cf. Curt. p. 337.
Errant Misteli (K. Z. XVII 177) et Schleicher (comp,
p. 781) uXio epenthesi / vocalis natum esse censentes ex
*iXao: nam verbum productione suppletoria proxime ex
ZXXio factum esse certissimo documento est forma severioris
Doridis Ft'tXco, quae cognoscitur e glossis his Hesychianis :
yrjXeo&ai y.ateyeo&ai ; y^Xo^nvcog ovveiXijfi/idvoug; yrjXio.G&(u
/.aTtyeo&ca ; yrjXuofiEvoi -/.aTexofievoi ; ßr'jXijfia xtoXvfict
(foäyf-ia sv Tiorufio) yläxaji'eg et ex iyFrJaftivjvxi tab. He-
racl. I1' 104 Ahr. II 54. 159 . E dialecto lesbiaca tradita
sunt huc spectantia dniXXa) , dneXXa , IXXaniva , of.uXXog
Ahr. I 58). Radix oinnium harum vocum est FaX , cuius
a tenuit aoristus s-aX-rjv (v. Curt. p. 502 . Docent autem
elXito, yip.tcof.uroi, eiXXta (i. e. *uXjio) ctr., *FaXXio id, ex
quo eiXw et FStXio emanant, non natum esse ex *Fl) Jio sed
XX alius originis esse, atque suspicor, cum verbum sanscr.
sit vr-no-mi arceo, circumdo, *FeXXto ortum esse ex
*FtX-iio; item ßöXXofiai, ßtoXoftccL, ßocXn/nai modo ad
* ßöX-vo-(.uu revocanda vidimus ; ergo e'iXio : e-dX-r^v,
De graecae Linguae productione suppletoria |23
l'-t/.-fKd = ßovXofiat : ßöl-oiMci = ddy.vto: e-dax-ov. [taque
etiam e5Ua fun;'lh(), tiiXq, iXrt pro *FeX-va, oftiXXog,
bfüXog pro 'Hfi-tX-vo-g, elXag pro *F£X-vaQ, aeXXi}g pro
*a-«A-i^s ctr. Contra ovXapog, ut gL Hesych. ■■ü't.cnu^
öitoyttog tlocet, pro /"/.Kling, v. § 20, 11. 15.
Ion. %tXiot , boeot. dor. mit. yt/?um, clor. bov. xqXioi
(Ahr. I 185. II L60 e lesb. yj-'ü.mi Ahr. I 58). ünde U
natum sit, adlmc non apertum est ad intellegendum, quia
de origine vocis nihildum constat. Ceterum v. Pott II1 221,
Benfey li 193. 339.
fiäXog albus, lucidus pro fiaXXog a rad. mar und»'
etiam uc.ofic.lui>>, fiag/xageog, alia. MaXXoeig urbs Lesbiaca
seeunduni Tliucyd. III 3 nomen traxit a cognomine Apol
linis vetusto. Ergo jLiaXXosig idem esse videtur quod
Xvxeiog. Dorice MäXoeg, quod legitur ap. Callimach.: v.
Ahr. II 173 sq. Revoco eodem MrjXog, dor. MaXog, in-
sula Lucida, splendid a similiter drjXog a rfiw, efy« ei
'Agyevvoeaaat ab * agyeo-vo-g : cf. Voretzßch cHermes IV
272 ; praeterea homer. (tfjXoxp (fir}Xo7ta xdgnov aXergeven
it In! , quod male a uilov = mälwm derivatur cf. Curt.
|). 541), et (ui).olnrd'it searabacus auratus cf. Benfey
I '.Mi .
c AA aliunde ortum.
Colloco in hoe loco perfecta eiXrjqxx, u'/.ijj'., u'/.nyc.
Diphthongus quam perfectum el'Xqqxx pro syllaba re-
duplicatoria exhibet volgo lere prius putata est y litterae
deberi, a qua verbi radicem olfm ineepisse et ex aoristo
k'XXaße et ex formis quibusdam linguarum cognatarum eun-
clusum est '" . At opinio haec, eiXirjq)a natum esse ex
*(yJeyXt]q>a, repellenda est, cum nihil sit quod demonstret,
Xaß et quod huie respondet sanscritum labh olim a gl in-
eepisse. WH mm Xiyeiv nihil in front«' abiecisse linguae
cognatae certissime testantur v. Curt. p. 339 s<j. : de verbi
50) V. Benfey II L39, Ebel K. Z. IV 170, Legerlotz ibid. VIII 50,
Christ i>. 83.
1 24 Brugman
uhiya autem radicc oranino nihil adhue constat. Quae
cum ita sint, ei diphthongum in his perfectis litterae
cuidam olim l praecedenti deberi vix credi potest. Non
maiorem probabilitatem habet ea et diphthongi explicandae
via, quam ingressus est Peters cQuaest. etym. et gramra.
de usu et vi digammatis1 p. 24. Sumit is enim, etlrjcpa et
uhjxa (el'loya omittit) nata esse ex *lellrjrpa et *XsiXrjXcc,
quam reduplicandi rationem ubique omnino antiquissimam
ducit51). Quae cum probari non possint, hoc mihi veri
simillimum esse videtur, syllabam illorum perfectorum ini-
tialem eil. factam esse ex eil. , hoc ex le-l., sicuti ex
Q£-Q. sqq. fit (eQQvnwf.iai ex Qe(jV7riof.tai\ cf. Pott II23S8sq.
Cuius immutationis principalis caussa ea esse videtur, quod
/.£/.. et öeg. distincte et articulatim enuntiata insuavem et
fere molestum sonum reddunt. Hinc proxime fit, ut sonus
quidam vocalicius qui natura liquidis l et q inhaeret ex
initiali liquida se exserat, ita ut iam dicatur Elel., 'geo.
Dein vocalis quae est inter binas liquidas evanescit eoque
paullatim eil. et Iqq. oriuntur. Similis metathesis in Fran-
ciae sepentrionalis dialecto quae vocatur Rouchi inveni-
tur. Hie enim pro retourner dicitur ertonner, pro revanche
ervmque (v. Ebert in Ritschelii opusc. II 540 not); etiam
haec metathesis ita processisse videtur, ut tempore quodam
eret., erev. diceretur.
Disputatio de liquidis breviter astringitur et
ab^olvitur.
§ 13.
1. Supra de nasalibus disputantibus nobis contigit, ut
louge plurima ad eertas et fere immutabiles linguae leges
öl) Confirmandae suae sententiae caussa affert etiam dtlfim,
tito&a, tt/uayrai, quorum ti item syllabae reduplicatoriae antiquam
illam diphthongum esse putat Sed hie quoque diphthongus n aliter
explieanda est: de da'tf«« v. Curt. p. (ii)7, de i'i'juafirai v. § 7, de tfojd«
infra agendum erit.
De graocae linguae produclionc suppletoria. 1 2.">
redigere possemus, atque paucnla quaedam duntaxal occur-
rerunt, quae cum nun possent ad certam norraam ratio
nemque revocari, exceptionia loco habenda fuerint, ut illud,
quod lingua cum dp, !fr, r/t, !)/t plerumque servet, in
paucissimis vocabulis, v(;lut in ayh'og, ßtvrj, nä(ia (a nai ,
7trjfia (a 7taV), explosiva dentali ad sequentem nasalem as-
simulata, ad productionem suppletoriam adhibendam pro-
greditur. Contra iam ex eis, quae de Iiquidis disputavi-
ums, statin) cognoscitur, de certis ratisque legibus hoc in
genere vix dici posse. Una eademque enim dialectus
eodcm tempore consonantcm liquidae vicinam vel integram
relictam vel ad illam assimulatam exliibet vel geminae
quae eo cffecta est liquidae priorem partem cum compen
satione eiectam. Qua in re homericam dialectum non ad-
modum premam, utpote quae haud raro diversas diverso-
rum temporum formas vocis alicuius nobis suppeditet. Nee
non tragicis poetis Atticorum plusculum hoc in genere lar-
giendum est. Nam adhibent ei et vere atticas et homericaa
formas. Sic semper dieunt y.iXgul et xvgaai, qua»' verba
liomcrica ab attica dialeeto aliena sunt: contra verbi
xetgeiv, quod et homericum et atticum est, aoristum \«l
homerice /.tQoai vel attice xelgai protulerunt. Similia apud
alios quoque poetas oecurrunt, qui dialeeto sua non prorsus
sincera utantur. Haec igitur scriptorum potius quam ipsius
linguae inconstantia est. Est contra ipsius linguae incon-
stantia, si in OQQog (= theod. vet. ars) qq servat, contra in
oiQci, ovQctxog, oiyi'ayog prius q elidit omninoque cum sexa-
gies liquidam geminatam retineat, hie illic duntaxat ad
priorem eiciendam procedit. Haec igitur eiectio tantum in
inclinatione quadam linguae posita est.
2. Sola excipitur dialectus Lesbiorum, quippe quae
qq, IX constanter servet: deQQa, X£QQ£g} /rtgoar«, .Id/j.o/uu,
ctjitkXct, n/tiXkog, tareXXa, ctr.
3. Attici haud raro produetione suppletoria repudiata
qq ad simplex q redueunt, velul in öto>j , xoQog, /<>Q>r
.i/Qiung, aeQig, xegog, öoQcccog, itemque /./. ad Ä, velut in
12(5 Brugman
oXog, y.üXog. Ab eisdem Atticis saepius vv supra vidimus
sine compensatione ad simplex v revocari, ut in 'itvög,
evsxa, yöraxog (§ 6, 2).
4. Vocalis £ antequam producitur ante liquidas saepius
in t extenuatur: ~iQttv — eQGirjv, agarjv; 7oa£ — ßeioay.ec,
ßäoßui; Miforjrog — jtieiXiyog; -iXrp'og, SiXyrjvoi — 2eiXrj-
vng; Ihfii — el'Xa&i, e'XXa&i; 0(JüXog}lXrj} l'XXw — el'Xa),
;■ /.}.«>, edXrjv; ytXioi — ytiXmi, yJXXioi. Eodem pertinent
fiod-io, &Qiip ctr.; de quibus § 10.
5. Cum demonstraverimus offEiXio, wveiXrj non per
epenthesin ex *6q)eXito} *iorsXia nata esse atque ei'Xa om-
nino non prodiisse ex *lXuo, pro certo habendum est7 nus-
quam in lingua graeca i vocalem post X collocatam epen-
thesin pati.
DE SPIRANTIBUS.
I) 2.
§ 14.
8 ex consonis dentalibus est. Eo autem ab explosivis
dentalibus differt, quod in seno emittendo non plena den-
tium compressio sed imperfecta tantummodo inter linguae
acumen et dentes superiores vel eorum alveolos, qui dicun-
tur, coartatio formatur, per quam spiritus cum strepitu
edatur. Discernenda vero inter se sunt s acre et s Jene.
Quorum hoc quidem cum ab aliquot unguis prorsus fere
alienum esse videatur, in graeca lingua satis frequens fuisse
putandum est. Nam coniungunt Graeci a non tantum cum
tenuibus, id quod solum in lingua latina et in unguis ger-
manicis fit, sed cum mediis quoque, utpote ante quas a
acriter pronuntiatum esse non sit credibile. Exempla habes
inter alia oßirvvf.it, ßgioda, /uioyto. Cf. Westphal 'Meth.
gr. d. gr. spr.J I 1 , 30. Praeterea quod o apud Graecos
saepissime in spiritum asperum abiit vel prorsus deletum
est, id fieri alio modo non potuit nisi ita, ut antea a leniter
De graecae Liugoae productione Buppletoria. [27
pronuntiaretur. Eodem autem pertinel quod ante oo sae-
pius vocales producuntur et ita quidem, ui aul servetur
oo, licet subattenuatum , aut prior geminae consonantie
pars evanescat. Etenim ut nasales et liquidas cum alia
consona colligatas vidimus antecedentia vocalis productio-
nem efficerc non posse nisi antea soni suä extenuatione
quadam affectas, aeque lenis tantum sibilans vocalem j>j;m-
cedentem producere posse putanda est; ob eamque caussam
statuerc debemus, acrem sibilantem, ubi cum compensatione
eiectam videmus, antcquam ciecta sit; esse in lenem sibi-
lantem mutatam. Est autem veri minime dissimile, u1 ex
*yevez-og (pro *ytveo-og) antequam ytveog factum Bit, forma
yevebg prodiit (cf. lacon. fitiia pro f.uooa), similiter e. g. in
*evysv£e-g (pro svytvto-g) z spirantem, priusquam cum com-
pensatione plane evanuerit, iu sonum transiisse sanscrito
visargae (l>) propinquum. Cf. scr. locat. plur. memahsu =
mana8su a stirpe »umas = fiavog (Bopp cKrit. gr. d. sanskr.-
spr.' § 100, c, Benfey 'Kurze sanskritgr.' p. 20) 52).
A) oo servatur.
Vocalis ante o cum consona sociatum produetae exempla
praeter ea, quae e lingua graeca mox afferam, solum, quod
sciam, in lingua hibernica deprehenduntur : commemorata-
que buiuscemodi exempla video apud Zeussium (1 32 sq.
duo baec: Christ (Christus) et rtisc (cortex). In ceteris
Unguis nihil simile inveni.
Ex graeca igitur lingua haec fere ad illud genus per-
tinent :
SciöGov pro *xäy-jov.
dooov pro *liyy-jov: quamquam dubitari potest, annou
nasali vetustioris formae et debeatur neque proxime txooov
prodiisse credendum sit ex *i(roonr.
ßäoGct, ßrJGoa pro *f)u<')-ja.
52) Haue eiectionis sibili soni explicandae rationem (*evyev£o-t
*fvytv4lt<;, tvyevr]<;) signifieavit mihi praei-eptor (J«wgius Curtius.
128 Brugmau
vtiGoa, cui respondent lat. ana(t)-s} theod. vet. anut, lit.
ihiii-s (v. Curt. p. 29G), pro *rat-ja.
ioog, sloog nata sunt ex iooog -*FtoFog, ut docent
glossa Hesych. yioyov l'aov et voces, quae respondent,
sanscritae vishu aeque et vishuvam i. e. *visva-m aequi-
noctium (v. Curt. p. 353). Formam iooog tradit Hesychius:
iooog yaXrjvr) , cui Curtius suspicatur adiungendum esse
'looa rj yitoßog to jcqotsqov (Hes.). Prorsus sine conipen-
satione 00 extenuatum est in forma attica et pindarica
l'oog, quae proxime prodiisse videtur ex forma lesb. Iooog.
[gitur hoc singularum formarum esse videtur stemma:
FlöFog Fiooog
(F)looog l'ooog
sloog ioog ioog
iooog: ioog = (lesb.) firjvvog: ^irjvog.
B) oo in o extenuatur.
Apud Latinos habes divisi pro divissi — *divid-si}
casum pro cassum — *castum — *cad-tum, alia (v. Goetze
1. 1. p. 153), in lingua palaeoslov. nesu = *nesü pro *nessü}
1. pers. sing. aor. comp, a radice nes = 1-vey. (ij-vsyx-ov),
item vesi = *vedsü, aor. verbi ved-q duco, alia (v. Schleich,
comp. p. 121 sq.).
Ex lingua graeca prae ceteris hie commemorandi sunt
nominativi sing. masc. et fem. generis stirpium in o desi-
nentium, ut evyaviß, äxle^g, ulrj$/tg, övöa/tg, oatfrtg ctr.
Eadem haec formatio oecurrit in lingua sanscr. (ut durmetr
nds = dvofiEvrjg) et in lingua lat. (ut Geres pro *Ceres-s}
arbos pro * arbos-s). Praeter omnem analogiam formatus
esse videtur nominativus sing. part. perf. act. masc. et fem.
generis, ut leXv/xög, loxacog (quae formae sunt pro *kekvK-
(FJöi-g, tOTa-(F)oT-g), quoniam t ut evanescens nusquam
De graeeae Linguae productione Buppletoria. 120
antecedentis vocalis produptionem efficere poteet, ita etiam
ante c sine compensatione evanescit, velut in %otQig i. e.
*%<<qii-q. Est igitur statuendum, Xekvxiogf satatog eam .-ul
fixi va(n)t formam continere, quae / in a mutatuni habet,
dico vo8t itaque Xelvv.tog, eoraiog prodiisse ex *%eXvx6o-g}
*l<na6o-g (ef. Curt. 'Stud/ II 171). Denique huc pertinent
alöiög et rjwg pro *ulööa-g et *r)6o-g.
Iloni. euwv (imperat. aor. ab td seder e) pro *$ooov
*i'3-oov. Nescio an etiam indic. ttoa, eiodfiTjV ex *iooaf
*i '•■(!<!('( firp>. Fut. etoofiat ap. Apoll. Rhod.
Reliqua omnia magis minusve incertae condicionis sunt,
velut eproa, cpvdrj, cpvOaXig praeter quae inveniuntur (pi'ooa,
cpvaoallg (cf. Benf'ey II 551 sq.), odyloa praeter quod oa-
Qiaoa (== *6JFaQi&ja seeundum Ascolium K. Z. XVII 408),
xvloa, y.HOtj praetor quae v.vlaau exstat.
C) o ante alias consonas cum compensatione
eiectum.
eläio pro * ilFüoj — *ea-Fa-/cw \v. Ebel K. Z. IV 169,
Kraushaar 'Stud.' II 4:52).
eitoüa pro *£iFod,a — *(a)t-oFo#-a v. § 20, 2).
C^Xog, dor. dalog, f er vor ardor natum esse videtur
ex *djua-lo-g (v. Curt. p. 352, Pott II2 806).
TQijQng Leskien 'Stud.' II 86 derivat ex * rgea-gn-g =
BCr. tras-u-ra-s. Quaeri potest num tQijQog ex *TQ«ooog
dueendum sit, a sibilante ad sequens q assimulata.
Alia quaedam incertiora mitto.
Omnia quae attuli vides singularia et reconditioris ge-
neris esse. Nam si o cum alia continua sociator, fere tit,
ut aut sequens continua sibilantem superet sibique assi-
raulet, ut in (paewng pro *q^a£at'6g, aut sibilans vicinam
continuam sibi assimulet eoque facto vocalis praecedens
intaota relinquatur, ut in taanjiiai pro *ea-jo~fim , naideaat
pro *Jtalö-€-oJri.
Cu rtius, Studien. IV. 9
1 30 Brugman
II) F.
G e n e r a 1 i a.
§ 15.
Spirans F ex labialibus consonis est eoque differt a ß
n (f, quod cum in liis pronuntiandis artissima fiat labiorum
eompressio, in illa pronuntianda coartatio tantura inter den-
tes superiores et inferius labrum fit.
Coniunctissima autein altera ex parte est digammo ne-
cessitudo cum u vocali, utpote in qua pronuntianda loquelae
instrumenta, praecipue labia, consimillime composita inter
se sint atque in digammo pronuntiando. Conspicitur autem
liaec affinitas, quo digamma cum u continetur, in eo, quod
F et u (v) sexcenties inter se permutantur, ut ex *avaara
fit lesb. avara 53) — *o Faxet — oatet et ex *eFadev rursus
£t'adei>54), et in eo, quod saepe digamma a vocalem vici-
nam, sive eam brevem relinquit sive in unam longam
vocalem cum ea coalescit, in o vocalem obscurat, ut ex
*aFara fit, quod modo memoravi, n(F)ara, vel ex *v.ccF-ng
fit '/.wag (cum in xrJTog, dor. xarog, pro *xdF-Tog digamma
vocalem non obscuraverit), vel ex *FaTS.iXrj mteiIi] nascitur.
Iam subsistamus in proximis duabus voeibus: dixi xwog
ex **A.aFog, corsilrj ex *Faz£iXt] prodiisse. Sed qua via et
ratione prodierunt? Erunt qui dicant xtoog ex *xdFog ea
via factum esse, ut aF proxime transiret in av (au) et ex
av deinde exaequatione quadam et contractione ambarum
diphthongi vocalium w nasceretur, sicut ex Claudius apud
Latinos Clödius factum est (cuius immutationis viam Corssen
I2 663 sie describit: au — ou — ou — oo — 6), lotsilrj autem ea
via ex *Fazailrj; ut id proxime transiret in *6azsil^ (cf.
53) Tenendum est, v in lesbiaca dialecto non solum ubi digammi
vices sustinet sed etiam ubi, sequente altera vocab, pro u dicitur
proxime ad digammi sonum accessisse. Cf. Curt. p. 542. Savelsb. de
dig. p. 12 sq.
54) Sunt qui T saepius etiam in * mutatum esse censeant, ut
Beufey, Leo Meyer, Christ. Eos optime refutavit Curtius p. 524 sqq.
De grae<jae Linguae prodvctione suppletoria. |;;|
Octgog, Oikevg), id tum vocalium oa contractione in unuXw.
ttod haec quamvis simplicissime enucleata e -■■ ndeantur,
concodi non possunt. Sunt xraog et loveiXt} produetione
suppletoria ex *xaFog et *Fareikij nata, idque diluci-
dissime eo demonstratur , quod haud raro F etiaro posl ';
voealem in to produetam servatum deprehenditur. Ergo
haec utriusque immutationis est via ac series: aF — oF — toi
<o et: Fä — Fo — Fa — to. Inter oF autem et «.Finterque Fo <t
Fta prorsus eadem ratio intercedit quae inter *ft8vaog et
lesb. (xijpvog, inter *{iigO-tü et *ßioxh», unde [iot 'hu, inter
taaog et mang.
Iam autem distinguenda nobis est triplex produetio-
nis suppletoriae digammatieae ratio : atque nominamus
quidem
p r i m a in prodiirtimifn) (liijant niaticam regresswam :
däFiog pro *daFiog, äito pro *of«a, toxrjog pro *zoneFogf
('tictTCt pro *%Jiara;
alter am i>roductionem digammaticam progresswam:
ysyätSreg pro *yeydF6zsg, ydkotog pro *yü).nFng, ovQarog
(i. e. üoavng), dor. o)uavng pro *FoQavog\
tertiam produetione in diijoinmotieiini hifueinni factum:
«/i/oiong pro *cc7iüf'0Q0g, nor^orng pro *ngäF6vog.
A) De produetione regressiv a.
a) aF. aF et ante vocales et ante consonas saepissime
transit in ä (apud Iones et Atticos etiam in y) et ita qui-
deio, ut proxime ex aF aF prodeat vel; ut aecuratius signi-
ficem, «A •, huiusceinodi exemplum est öäFiog, quod Pri-
scianus 1 17 H. ex Alemane affert : y.ui ysipa ?iiy ie
ÖaFtOV] tum ex äF fit ä (r;), ut dor. däiog, ion. drjiog.
Paullo minus frequens est mutatio aF litterarum in oF —
io F — to, et posita est haec obscuratio vocalis, ut supra iam
dixi; in affinitate qua digamma vocales u, o attingit, utpote
unde t'acile Hat, ut sonus vocalicius, qui digammo inhaeret,
antecedens a sibi similius reddat. Formae intermediae t*F
exempla minime rara sunt, velut habes inter alia infra
9*
1 32 Brugman
afferenda lacon. tSioßdÖLa {tviöxia yidxiovsg Hesych.) i. e.
iBtoFddia = *££aFddia, Ötovra (Hesiod. scut. 165) pro
*#ioF&xd — *däFtr<x — *-9yäF-£-vd. Ad easdem has for-
mas, quae luculentissime ostendunt, vocalem iara antequain
F prorsus evanuerit productam esse, pertinent formae
quaedani, in quibus v vocalem antecedentem produxisse
videmus, ut ion. i^iov^a pro i^avfxa. Etenim statuendum
est, in hac voce v sonum habuisse proxime ad digammi so-
num accedentem; nam vocalem v antecedentem vocalem
producere non posse in propatulo est. Quae v vocalis ante
consonam in consonantem sonum mutatio illustratur quo-
dam modo forma ^4'FYTO = avtov, quae in inscriptione
ionica in Delo insula reperta legitur C. I. n. 10. Hac enim
scriptura, ut iam Buttmann et Boeckh cognoverunt, nihil
aliud nisi crassior quidam v vocalis sonus exprimitur et
confert Boeckh commode vocis avrng eam quae nunc est
apud Graecos pronuntiationem (aftos) 55). Ut in aFvro Fv
pro simplici v est? similiter ante vocales saepius pro sim-
plici v vF vel vß scribitur ad consonantem sonum ex v se
exserentem significandum , ut in BaxevFai C. I. n. 1639,
raQvFoveg ibid. n. 7582 c, in pamphyl. ogovßw, EvFaqa in
nummo boeot. (Ahr. I 171), aliis quibusdam: v. Savelsberg
de dig. p. 28. Exemplum autem crassioris soni ex u quod
consonans sequitur sese exserentis in graeca quidem lingua
55) Kirchhoffio ('Stud. z. gesch. d. gr. alph.: abhandl. d. phil.-
hist. cl. d. berl. ak. 1863' p. 176) huius formae digamma tarn mirum
videtur, ut uum illa recte tradita sit addubitet. Sed quae profert
quibus fomiam non recte se habere probetur, non satis idonea esse
mihi videntur ad fidem illi abrogandam. Quod in inscriptione non
multo quam illa recentiore XSta&t sine digammo scriptum legitur, eo
illud digamma vix attingitur; nam verbi Fidtiv digamma prorsus alius
generis ac condicionis est quam digamma quod est in äFvro. lüde
vero, quod voces quas a principio digammo instructas esse constat
paucae in paucis inscriptionibus F non amplius exhibent, non licet
concludere, omnino tunc F litteram iam prorsus ex Ionum memoria
evanuisse.
Do graecae lingnae productione suppletoria. (33
praeter illud aFvro nullum inveni, Bed oceurrunt exempla
in aliis unguis. Jn nummis Ausculi oppidi legitur avfvoxh
= Avuacli (Corssen K. Z. XJII 183 : Bimiliterque infini-
tivuni tnbarakavum iudicat Corsscn 1. 1. (cf. 'Ausspr.' II'2
1 1 2) ex trifoarakawm (cf. kmisa-um) factum esse, quae tarnen
opinio non extra dubitationem posita est. Dubito an etiam
in hispan. avutarda = ital. ott.arda. (i. e. avis tarda) o ante
u insertum sit (v. Diez 'Gramm, d. rom. spr. I 188). Iam
sive vu et Fv in voeibus his et in a/tro revera ut duo
soni pronuntianda sunt sive illa scriptura nihil aliud nisi
sonus vocalis erassior et digammo similis describitui
haud dubie diplithongi av quae est in avtOQ posterior so-
nus non fuit vocalis sincera et pura. Idem autem quod de
avzog dicendum est cum etiam de aliis vocabulis quae av
continent valere concludere liceat57), ex d'avfta apud Iones
&a)Vfia factum esse non mirum est. Num autem eadem illa
ratione herod. ifietüvrov, oewvzov, hovrnv ex *ineavrov ctr.
prodierint, diiudicare non ausim. Nam cum simples avtog
apud Ilcrodotuni a ubique intactum servet, quaeri potest,
num contractione quadam to in illis compositia ortum sit.
At certe illuc pertinet delphicum wi&v = avxiov (v. Ciirt.
cBer. d. k. sächs. ges. d. wiss. 1864' p. 226). Id enim
proxime ex *iofxiöv ortum putandum est. Ut in urewv
eodem modo in &tö[ta &io/uaCa>} quae apud Herodotum hie
illic vices alternasse videntur cum 9-tovfia, ÜioiuaCa) (v.
Bredovv de dial. herod. p. 142), semivocalis prorsus de loco
suo recessit.
56) Cf. etiam quod in nostra lingua digammi sonus littera u
dupliciter scripta ezprimitur (UU, W).
57) In Universum apud Graecos v inter vocalem et eonson.im
positum longo priua quam volgo aeeipitui sonum aseivisse mihi vide-
tur ad consonantis naturam propius accedentem, cui rei inter alia
forma N.tl'iT i a TU >\ documento est quae legitur in inscriptione
locrensi ab Oeconomide odita v. 40 (cf. editoria comment. p. 127);
in eadem inscriptione ceteroqui nomen illud eonstanter per i \
scribitur.
J 34 Brugman
Igitur quae ex äF apud Graecos pullulaverint formae
ad hanc disputationem pertinentes, docebit stemma hoc:
äF: sLäT oy.öFcdv
äF: da Fing a, digammo sine oF: jictToxöFiov
compensatione e-
iecto: aeiöio I
et: Xaog
(oF: il-ioFadia o, digammo
tov: -frcüvucc sine compens.
eiecto: data.
ioaza
■9-iof.ia
b) Ex hF si F cum compensatione extruditur in Om-
nibus dialectis rj fit praeter boeoticam, in qua ex tF ei
prodit, ut in \ciQtiog = UQrjog (gen. sing, substantivi lagetg):
quae diphtliongus etiam hie nihil nisi sonum illum inter ?;
et l intermedium signilicat (cf. § 3, 6).
c) Ex oF produetione suppletoria ubique fit toF-to,
nusquam UF — üF — ü ut ex rv/rzoraa zvnzüvöa — zvnzüaa.
Ubi vero ou in oF litterarum locum successit, pro vera
diphthongo habendum est; ut in ßovg, quae demum sub
saeculi quinti finem in simplicem vocalem ü abiit (cf. 1. 1.).
Restat ut quae in Unguis cognatis ad digammaticam
hanc produetionem pertinentia inveniuntur quaedam bre-
viter attingam. Ex lingua sanscrita e. g. affero agvävant
pro aeva-vant (ab agva = 'Inno, equö)\ amarävati pro a-mar-
(i-riit-l a mar mori); jdvat =; send, yavat, t)og (v. Delbrück
Stud. II 197); pivan, pwaras a piv (cf. zend. pivanli); gäus
pro *gau-s a stirpe gav = ßov-g (cf. &tov(ict pro ^aifuce).
JSimiliter j in hac lingua persaepe vocalem antecedentem
producit (v. § 23). V prorsus exstinetum videtur in aecu-
sativis gdm ex *gau-m (cf. dor. ßwv = ßov-v), djäm ex
*djau-m (cf. Jüv, Zrtv pro JjäF-v). In lingua osca v sae-
pius vocalem antecedentem produxisse ex voce zcoFzo urbs
De graecae lingoae productione roppletoria. i:;r.
a rad. tu fMomms. U. D. XXXIXj colligendum est ( '<>-
gnoscitur cniin ex hac forma, tovtflca, Novlcmo8f L/ovJca/nateü
ei quae sunt similia per o productum dicta e
B,N De productione progressiva.
Productionem digammaticam progressivain e vocalibus
sola o patitnr: yeyaifoeg pro 'ysyciFnieg, dor. ]<•.>}>. aiQavog
pro *FoQtiv6c. Fit autem ea productio ita, ut, digammo
dissolvi coepto, instrumenta loquelae praepropere et prius
quam debeant ad vocalem enuntiandam aggrediantur, qua
in re quo tenuius et exilius Boni digammatici corpus tit.
eo plus spatii voeali sequenti datur eoque f'acilius haec in
digamtni locum paullatim succedit, donec nihil nisi longa
vocalis superest. Est autem et hie statuendum, iam antea
quam digammi sonus prorsus contieucrit vocalem pretium
ac potestatem longae vocalis naetam esse. Nam sunt voca-
bula, quae pro Fo in vocis fronte ßto exhibent, euius ß
tarnen neu aliter quam F pronuntiatum esse veri Bimile est.
Sunt autem haec:
ßcÜQot o((lh().uoi (Hesych. Suid.). ßioqng ideni verbum
est atque nvong custos, quod, ut mox ostendam, pro
* Fnoog est, atque a radice Foo 'wahren' descendit; ßwQog
est 'der gewahrende', ov{>ng 'der bewahrende'. (Cf.
Curt. p. 324.)
ßioXia, ßco'/.i'g' ^lautj (corr. fiat,rjg) Eiöog n ev valg Or-
oiuiQ Hesych. componenda sunt cum oikai i. e. *FoXai
hordeum molis fr actum et cum äXiio i. e. *Ffxkia molo
(cf. Curt. p. 334 sq.). — Fortasse etiam ßtog&ta, ßiag&ea,
ßiooatct quae ex *FoQ&ta nata sunt huc pertinent (v. ^ In.
Restat ut de ionieo ov , quod in vocum initio pro Fo
conspicitur, paucis exponam. Ex *Foq<xv6<; = sanscr. vor
rwnas efficitur dor. WQCtvög lesb. lögarng et oQavog), ion.
oroarög; ex *Fortth'i (pro *FtnetXi)'. cf. yatakat ovXai
Hesych.; de etymologia vocis videndus est Pott I1 122,
K. X. VI 263} tit witili], ex *Fordüi ov%ä(a\ ex *FoQog pro
*F('(oog cf. got. vors, varei) tit ovgog, ex *i-Fogog u
136 Brugman
Vidimus supra , dialectum ionicam inclinare ad o in u ob-
scurandum ubi Dorienses o integrum relinquunt: ex rvn-
Tovoa ßoXXofiai (cf. lat. trenionti, consol) in Doride tv/ctioocc,
ßcukofiai nascuntur, in lade et in Atthide *xvnTüvoa, *ßüX~
Xo/iiaL (cf. tremunt, consul) — zvmüoct, ßükofiai quae inde
ab Euclide archonte zinxovoa, ßovXofica scribebantur ; ex
covEoitsvog in Doride fit tovcofxevog, in lade et in Atthide
(ov£üii£vog indeque covii/uevog, scriptum hoc posterius tovov-
iievog. Item iam puto in ovqavög et similibus ov nihil esse
nisi ü productum, scriptum in vetustiore Atthide per 05S),
autumoque ex *Fogavög proxime prodiisse *Fugctv6g, inde
autem tum prorsus eodem modo ovgavog i. e. ügavög fac-
tum esse quo modo ex *Fogavog in Doride wgavög factum
est (* Fugavog — * Fugavog — ügccvög). Ergo coguvög:
ovgavog = Xsyiooa, y.d/gog, ßioXo^iai: Xiyovoa, y.ougog,
ßovXofioa.
C) De productione bifariam facta.
Sub A) docuimus, vocales saepius ante digamma ita
produci, ut digamma vocalis productione non conteratur,
sed remaneat; sub B) autem Fo in 10 abire posse vidimus.
Facillime iam inde intellegitur, quae sit ratio productionis
illius, quae in formis quibusdam linguae epicae, ut in
;ioitüJvog, arcr^ogog, conspicitur. yw hie ita ex äFo natum
putandum est, ut äFo proxime in äFo — rjFo transiret
sicut *dc<Fiog in öäFiog, agvavant in agvavant 7 tum rtFo in
rjto sicut *£iFo9-a in eiio&a.
Iam antea quam ad singula enumeranda et pertrac-
tanda pergamus, opus est de duabus quaestionibus breviter
58) Non mihi contigit, ut talem vocem in inscriptionibus vetustae
scripturae deprehenderem. Quae huc pertinent voces collectas habes
§ 20.
De graecae Linguae pxoductione suppletoria. 1 rST
exponcre, quae artissime cum tota hac dieputatione cobae«
reant; et prius quidem dicemus de eo tt , quod bic illic
apud Homerum vices alternat cum >j = aF vel cum
rj = eF.
I.
E apud Iones et Atticos, v, /.i, o, K cum compensatione
elisis, constanter in et i. e. 'e produetum transire supra do-
cuimus. Modo autem diximus , t , digammo cum compen-
satione eiecto, non in ei, sed in rt produci: rjel&rf, io*fjeg}
v/'tfjzoc, 'Hgoxkrjelrj ctr. At iam Homerus haud pauca vo-
cabula praebet, in quibus pro illo rj ei conspicitur, ut
OTieing^ (melovg, Xeiovai, *Oixkslrjgf evxXeiwg, alia. Quid
de Ins statuendum? Si Bekkorum audias (fHom. Bl.' p. 227 ,
apud Homerum e ante o, ov , to in et, ante e, ti , rt in /(
producitur 59). Öcribit illo seeundum hanc regulam 07rel-ng:i
a/nj-tooir, evxXei-tog: evxXrj-rjg, ^axgei-äg: -"y.Q^-tig non
minus quam ttalofiev = QEO MI: \ u rad. &E. Sed haud
dubie vir summus erravit. Nam neque per se veri simile
est, eF ab Homero modo in ei modo in rj mutatum esse, et
facile est demonstratu, ei illud omnino non homericum esse
sed errori tantum librariorum et criticorum antiquorum
deberi. Argumenta autem mihi sunt haec:
1. Constat apud Homerum pro tt saepius falso ei scrip-
tum esse eumque errorem originem ducere ex antiqui ;il-
phabeti attici ratione, quippe in quo E et /; et ei signiri-
caverit. De eo autem rj illud constat, quod doricum «
adaequat, et in eis tantum voeibus factum est, quae Eucli-
dis archontis aetate non amplius in usu erant, ut in exeia
pro *t'y.üFFct — *sxaFoa a xäF, £tog, rslog pro *äFng, *taFog
(d), te&veiiüTeg a stirpe ih>a, 7t£QiöieUooi a oret, ßeiofiev a
ßa. In omnibus bis et in aliis quae sunt similia verbis ij
propterea pro et scribendum est, quia a nusquani apud
Graecos in ei producitur nee ulla ex parte probabile reddi
potest, in illis voeibus prius /; misse sed apud Homerum
59") Sequitur Bekkorum La Koche 'Hoin. unters.' p. 150.
13S Brugman
id in ei mutatum esse. Ceterura hie illic dudum iam rj
restitutum est. Quodsi hie pro rj falso ei scriptum est, se-
quitur ut rationi ei, quam posteriores Graeci in E i. e. eF
vocabulorum epico sermoni propriorum et ab Atthide alie-
norum consignando adhibuerunt — si modo de ratione dici
potest — nihil tribuendum sit, quod idem valet de E con-
iunetivi &E10, d-Eyg ctr. qui a radice 9e descendit.
2. Verba autem ea, quae ad hanc quaestionem per-
tinent, omnia antiquissimorum temporum sunt et tempore
eo, quo alphabetum novum invalescere coeperat, dudum
iam e communi usu evanuerant. Itaque falso hie illic ei
pro tj in talibus voeibus scriptum esse mirum non est, esset
contra hoc maxime profecto mirum, si etiam tum, cum Ho-
meri carmina novis litteris consignari coepta sunt, notum
misset non solum in quibus voeibus E pro ei, in quibus E
pro rj esset verum etiam vocis -JZIjO- qui casus per et,
qui per rj scribendi essent.
3. Iam vero in eis voeibus homericis, quae etiam
postea apud Graecos in usu erant, E ex eF vel cxF factum
summa constantia ut apud hos ita etiam apud Homerum
per rj scribitur, nusquam per ei, velut constanter apud Ho-
merum scripta legimus ßaoilrjng, 'Odvorjog = *ßaoiXiFog,
*X)dvG&Fog, xrjrog, yr/üeco = *vx(Ftog, *yaFi}eio , nusquam
[jaoilelog, Odioelog, xehog, yei&ew aut simile quid. Vide-
licet in his voeibus quippe etiam postea usitatis errare non
potuerunt. Bekker autem qui onelog, evxkeuog ctr. scribit
parum sibi constat cum ßaoikrjog, *Odv6rog apud Homerum
tolerat : nam etiam haec ex regula sua ßaoilelog, 'Odvoelog
scribere debebat.
4. Fontibus eis, quos nos nunc carminum homericorum
habemus, in omni hoc genere etiam ea de caussa vix quid-
quam tribuendum est, quod fere nunquam in r; aut in si
scribendo inter se congruunt ü").
5. Haud raro eco invenimus pro ccFo et eFo. Hoc eio
60) V. iu primis La Roche 'Homer, unters.' p. 150 sqq.
De graccao linguae productione rappletoria, ] 30
autcm , ut paullo post demonstrabitur, abique praxime
transpositione quae vocatur quantitativ ex >/> factum est,
vix potuit fieri ex BIO'. to)Q ex rtog, {-ohxu'Cnv ex ''iJunuLov,
ßaaiXiwg ex ßaoiX^og, itomque &iü)fxev ex &ijo(iev 81). Si
militer eä fit ex rtä, non ex eiü: vtu ex vrju, ßaoiliä ex
ßaaikrju. Ergo etiam pro (pgüuxu quod volgo apud II 0-
raerura scribitur (foiqaTa restituendum : nam hac ex forma,
quae est pro *rpoiF(a((, atticum rpoecau natum est (y. § IS,
n. Oj. Hie igitur attica forma transpositione quantitativ
nata et falso scriptum testatur.
Ergo ut rei summata astringam, iudico apud Homerum
non solum pro eo E quod ex uF natum est (Eng, rEng}
faxgEffi, CayoEiov, l'/.Ea ctr.) sed etiam pro E ex &F facto
(an Eng, 2tiE(6, evxkEeig, evxXEwg ctr.j ubique rt scriben
dum esse. De singulis quae huc speetant aecuratius infra
disputandum erit.
Unum verbum invenitur quod primo obtutu omnibus
bis, quae disputavimus, obstrepere videatur, veJog pro vol-
gari v&OQ = novus: nam veiog non solum apud Homerum
lcgitur, sed etiam apud posterioris aetatis scriptores, apud
quos de €i falso pro rj scripto vix cogitari potest. At enim
vtiog minime est, ut quidam credunt, pro *veFog = novus,
sed est pro *viFiog et respondet sanscrito navjw, lit. naujas,
got. niujis (v. Pott Ia 291, Schleich, comp. p. S4G ... Alia
sunt apud Homerum vocabula, in quibus utrum falso et
pro rt scriptum sit an 11 vera diphtbongus sit, ex € -f- 1
orta, in suspenso relinquam. Prae ceteris huc pertinent
formae epicae üsleiv , jileietv, uveuiv. Ncque enim quis-
quam diiudicare poterit sintne \hljsiv, nk-rjeiv, rcvrjsiv scri-
benda an olim *i}iFjttr, *ftkeFjeivi *nveFjuv fiierral {vi'.
Schleich, comp. p. 73, Pott II'2 941). Alia quaedam, de
quibus item dubitari potest, infra afferentur.
Gl) Stier in Curtii Stiul.' II 133 in coniunetivo homerico BEO
frei poni vult: &tim folgs ctr. Id neque per sc satis habet probabili-
tatis et illo üt'wuiv (m 185) refutatur. Cf, Curtii adnotamentum,
|4() Brugman
De universa hac quaestione cf. Curt. p. 525 sqq.
II.
Altera quaestio est de transpositione quae dicitur
quantitatis.
Ex äFo et sFn plerumque fit tjO, ex äFä et sFä rjä.
Haec rjO et rjä tum saepius et ipsa rursus mutatione affi-
ciuntur: et fit quidem ex rjo sw, ex rjä autem sä, quarura
formarum transpositarum e littera haud raro deinde etiam
ad irrationalis vocalis modum et moram restringitur. Sic
ex * Irjng fit Xsiog , ex ßctoiltog ßaaikscog, ex *t)ÖQTCt'Cov
twQiatov , ex *tia).to/.a. mXcoxa , ex ßaailrja ßaoiliä ctr.
Eandem rationem secuntur unlsiog ex nöXrjog, ^Arysidsw
ex *'jtQeidt]o, 'Avqslöüo et quae sunt similia, in quibus
non F sed / vocalis antecedentis productionem efFecit.
Praeterea alia quaedam huc pertinent, quae cum minus ad
universam hanc quaestionem spectent hie mitti possunt.
Iam quamquam quae sit vera huius transpositionis origo
et natura, ne longius a proposito evager; nunc inquirere
nolo, illud tarnen hoc loco praeterire non possum, quod
talibus in formis, qualcs modo exempli gratia enumeravi,
quantitatis transpositionem faetam esse postquam Ebel et
Leo Meyer negaverunt, nuperrime etiam Delbrück (Curt.
Stud. II 193 sqq.) negavit. Iudicat v. d. in rjo spirantem
cum antecedenti s (a) coaluisse, in sco cum sequenti o, ita-
que non solum rjn proxime e formis sFo (äFo), sjo (äjo)
fluxisse sed etiam uo. Cui opinioni quapropter assentiri
ego non possim quam brevissime iam exponam:
1. Ubique formae eae, quae eco, sä exhibent, recentio-
res sunt formis rjn rjä exhibentibus. Sentit hoc; ut quod
maxime opinioni suae obstrepat, etiam Delbrück: sed quo-
modo expedire studet istam difficultatem? Dicit haec:
„Auf ionischem gebiete hat sich die sache so gestaltet,
dass im altion. meist TjO, seltner Bio auftritt, im neuion.
und neuatt. immer sio, im altatt. war auch rjo vorhanden,
z. b. nh/Sjog. Auch diese thatsache stimmt mit der ge-
De graecae Linguae productione »upplctoria. 141
.scliichte des F und j. Denn da im altionischen in epischen
formein noch zahlreiche spuren des F, einige des / auf-
treten, so kann in einem ion. mutterdialecl F und j noch
nicht erloschen gewesen sein. Man wird also anzunehmen
haben, dass die beiden laute noch in die ion. unterdialecte
mit übergingen. Unter dieser durchaus wahrscheinlichen
annähme ist es nicht nur nicht befremdlich, sondern durch-
aus natürlich, wenn wir den vocalisierten halbvocal bald
mit dem ersten, bald mit dem zweiten vocal contrahiert
sehn". Iudicium hoc quam infirmo fundamento utatur,
facile est intellectu; consideres enim haec: digamnii »ins,
quod fuit in genetivo, dativo ctr. stirpium in ev desinen-
tium, neque ionico-attica, neque lesbiaca (v. Ahr. I 117 .
neque dorica dialectus (Ahr. II 236) ullum servavit vesti-
gium, sed ubique vel cum compensatione vel sine compeu-
satione eiectum cernitur. Quid inde colligendum V Ni om-
nia fallunt, hoc, digamma in harum stirpium genetivo, da-
tivo ctr. iam ante linguam in dialectos digressam eva-
nuisse. Igitur incredibile est, in limine atticae dialecti vel
in limine veteris Iadis formas ßuoüJFng, ßaoiXiFi ctr.
etiam viguisse. Apud Homerum autem in omnibus quae
in hanc quaestionem cadunt förmig spirantem non iam va-
luisse, inde colligendum est, quod in formis lli/.r^üöu),
TeÖvuözi, vtä et multis aliis similibus eio et eä paene sem-
per synizesin patiuntur. Denique quod apud Solonem
nln^og oecurrit (v. Gerth in Curtii 'Stud.' I 2, 214), poste-
riore vero tempore solum nl-Kttog, nonne inde unusquisque
suo iure concludet, atticum oi/Mog ex oi/.^og prodiissr ?
2. Delbrück si sumit ßaoiktcog proxime natum esse ex
*ßaoiktFog, idem sumere debet ßuoileü proxime prodiisse
ex *ßaoiltFä itemque laliov ex *eFaXoiv9 viä ex *viFä
ctr. Sed Fä in a mutati in tota graecitate nulluni inveni-
tur exemplum.
3. Delbrück rflg, c^og et ?o>g, xitog ducit ex *eFogt
*itFog. Dorice est «c, quod cum contractu™ Bit ex *aog
vel *ctog, ut MsveXäg ex Mevekaog, autiquissimain doricam
142 Brugman
fbrraam docet esse *aFog: sumendum igitur est Delbrückio,
in lade et huius vocis in e mutatum esse, itemque, siqui-
dem constare sibi vult, necessario Delbrück cogitur f.i£-
TEioQog et f.i£xrjOQog ad *^i£i-eFoQng, Msveletog ad *Meve-
XeFog et similiter ubique £io, tjn ad eFo reducere. Sed in
omnibus bis vocibus Iones et Atticos <xF in eF mutavisse
parum credibile est. Nobis non obstat haec difficultas,
cum statuamus e'wg proxime ex rjng prodiisse: nam quod
ex äF 7] fit, id concinit cum universis ionicae dialecti
legibus.
4. Delbrück si ex r\o sio fieri potuisse negat, quo tan-
dem pacto explicare posse sibi videtur, quod zoXnct, l'oixa
semper o, oi tenent, plusquamperfecta vero etolnsiv, eqjxeiv
semper w et <>j? Cur illic spirans sequentem vocalem non
produxit, hie produxit? V. de his perfectis et plusquam-
perfectis § 18, n. 9.
Specialia.
Iam ad singula deineeps verba enumeranda illustran-
daque transituro praemonendum mihi est, modos illos tres
produetionis non ubique in hac parte satis distentos esse
propterea quod praestare videbatur omnes voces quae ex
una radice pullulassent coniunetim traetare. Tarnen com-
memoratam quidem unamquamque suo loco invenies.
A) Longa vocalis produetione regressiva
nata est.
a) AF.
§ 16.
1. Ex rad. av, unde sanscr. avämi, lat. au-dio, fit äita
(etiam cum «) pro *aF-tca. Praeterea huc pertinere viden-
tur rj pro äF exhibentia erc-rj-Tr-g, sn-rj-TV-g (Curt. p. 360)
et ev-rj-rfg (Düntzer K. Z. XIII 4).
2. Ex rad. ctF spirare ion. >)rjQ, att. arjQ et cx/jq =
Do graecae linguae productione rappletoria
143
lacon. ußi'/Q (Ahr. U 4'.»;, lesb. avrjQ (Ahr. J 36). — 4vaär-g}
vneffärjs, axQttJjg, — Ad avta voco sc adiungit uorj pro
*i-nJ--r'j , *l-äl-rj et uv-toj-g pro *uv-ijd-qj *av-äF-0-g.
Quod Düntzer (K. Z. XIV 214; et'. XJIJ l) contra adiectivi
avetog ab «Jca derivationom proferl »das v tritt in aveiv
(vgl. avrq) zu bedeutsam hervor, als dass ein Übergang in
das F wahrscheinlich wäre, und würde man eher ein r\v
als ao erwarten", quam parum dextre dictum sit, in aperto
est; nam dvirj quod confert ipsum ex *al-a-zq ortum est
ut Üiü'vTa. ex *ö(oh'-e-TÜ , et omnino tanta in nniverso hoc
genere conspicitur varietas, ut si quis illud, quod ex F
vocis *üv-ub-o-g non v prodiit, miretur, vane miretor. —
ataa dormivi haud scio an pro *aF-e-oa62). — Ci'. Curt.
p. 361.
3. Quae ex * avo- (*avoctTcc auresj progerminaverint
voces huc pertinentes, doceat stemma hoc:
*ava-(aza)
lesb. avctTct, naq-
ava, fiaXXoTtdgavog (Hesych.)
hom. ol'ctTa
*oFata
*ulcaa, ef. tzacon. aßov-
tüva i. e. uFoiäiu
*üiF'ata, «£- hom. öag (cf.
loßddia Curt. cErl.' p.
66 sq.).
dor. ioccTct, dfi<p-
torjg, loa^ü) att. wxa
*äcci(t, dor. ion. viag/wr,
n<XQ&iov1 7iuq- mxQtjtg
fug
att. naoeice
tarent. utcc
62) Bugge K. Z. XX .'f.'f aeaa a radice .w.« derivat eumque ao-
ristum respondeic [udical vedico asasisheem. Sed hoc veriloquium .-i
ainpk'ctinmr, tifrta ab tavto prorsns nobis serangendnm est', iil quod
aegre faciemus.
1 44 Brugman
IIctQcwa, nccQEia — in naQ Coxl secundum Pottium I1
138. Quae Dietrich K. Z. XI 79 contra hoc veriloquium
profert, nullius momenti mihi esse videntur. Id vero quod
ipse in medium profert veriloquium eo, quod formae les-
biacae aliud suffixum vindicat quam formis aliarum dia-
lectorum, adeo non commendatur, ut Pottium hac in re
sequi nulla ex parte dubitem. Quem tarnen vehementer
dubito in eo sequi, quod srwdiov, quod haud dubie idem
suffixum habet atque lacon. it-aßadta, ad *h>-wz-diov re-
ducit (II2 404). Cf. Curt. p. 374.
4. äcito laedo, obcaeco pro *äF-ü-co; aaazog pro
*u-aF-axo-g, ut docent glossa Hesych. dtlßaxxoi dßXaßelg
et pindaricum dvdxa (= ^ ^ _ ; item v pro F scriptum
est in l'yxete (_ w w) apud Alcaeum fr. 41 B.). äxrj:
dvdxa = tarent. utcc: lesb. avaxa (v. n. 3). — Cf. Benfey
I 50, Sonne K. Z. XIII 420. — Estne 10 et rj initiale vo-
cum wXvylcov (oxoxeivcov Hesych.) et r)Xvyrj urabra, te-
n e b r a e ex dF obcaecare natum , ita ut rj Xvyrj proprie
sit cdämmerlicht'? (cf. Curt. p. 486).
5. yXrjvog opus splendidum, rXijvog, yX/jvrj pu-
pilla pro *yXdF-vog, *-vo-g, *-vrj a radice glav eadem a
qua descendunt dyXaog i. e. * a-yXaF-o-g , yXai-xn-g,
A-yXav-QO-gy theod. vet. clau, clou (clawir, clower), anglo-
sax. gleav, alia (v. Iac. Grimm 'Ueber diphth. ctr., kleine
sehr.' III 125).
6. äelöo) (semel apud Homerum, q 519, saepius apud
hymnorum poetas) et ^deldco ex *d-Feld-w, cuius digamma
servatum legitur in boeot. aFvöog (C. I. n. 1583) et in ß
mutatum in dßrjdojv Hesych. Radix est vad. Cf. Curt.
p. 232 sq.
7. Ex rad. us} aus: r)tXiog pro *«F-eXio-g (cret. dße-
Xiog Hesych.) — * ava-tXio-g = lat. Auselius (v. Curt.
p. 371). — Ion. tjcög, dor. äwg ex *dFwg (lesb. aveog, lacon.
dßcÜQ) — *avoüjg; att. fdg ex *rjiog. — ijtQiog ex *uF-i-
Qio-g, i]qi ex *aF-(ji: cf. av-yin-v. — Cf. Curt. p. 371 sq.
De graecae Linguae productione Buppletoria | ],",
s. 'yfi'ö- et "Äiö-, "Ald-rj-g, "/1n)-trg et 'Aid-tj-g a stirpe
'u/n)- i. e. « privat, -f" ra(J- ^"* videre. CT. Curt.
p. 220 sq.
0. w/a, gier, wer, (hu, 6a} ni fallor, ex *pJFi-ia. In o«g
/• uhique sine compensatione explosum est, nisi quod Od.
/ 425, ul)i Aristarchus nl'itg scribit, ontg scribendnin esse
videtur. Cf. tarnen n. 25.
10. Homericum wA§, clor. wAa^, ex *nl X(c/.-g — *aFXax-g,
unde ctiani ur'/.uS. Item t-caXxa pro l-ulO./.-a (Curt. p. 525 .
I>';idix est FsXk. — Sine compensatione F extrusum in at-
tico äXog~. — Cf. Curt. p. 131. — Fortasse cum Bnttmanno
ab eadem radice nobis derivandum est ihc/.äii^ dor. äXa-
y.dzc(, fusus, trochlea qua rctia gravata ex aqua
trahuntur, ergo pro *u-FXay.-uzä.
11. Ex stirpe d-oFtq, quae prodit e rad. svar acce-
dente ff prosthetico, aiwya (ouojqeü), aitoyi^w), non pro
*aßtüQa, ni vult Benfey, sed pro *alI-no((, idque fortasse
pro *d-ö~i-Föo-a inserto i ut in dor. ttüv.O.og pro *Oto-i-
y.tXng = Ütoy.eXog; uoq , aoQ pro *a(o)Foo) äSQe&Ofiai,
rjegid'Ofiai pro *d{a)FsQ€-9,Of^ai,t ex *u{o)hoo-o-g fit:
productione regressiva ion. 7taQrjoQog} fierijogog,
avv^OQog} an^oQog, ^itTi'oQog (unde quantitatis transmuta-
tione att. /uertiogog),
productione progressiva hom. uojqoi Qu 89),
productione bifaria hom. amjtOQOi (u 135).
12. <x-XQÜyG intactus (Anyta Anth. Pal. IX 314 , bom.
C((-XQtj>'tg penetrabilis, invadens pro *ce-, *diu-yuuJ'-iic
ab XQaüw, %Qcao tango, violo.
13. Ex *yuF-ia terra (sanscr. gäu-s terra ex *gaus
fit yala ; indidem *yui'a- *y<(a — *yäa (ion. *yrja) — yä (ion
yrj): item ex *sXaFiä fiunt skala et *iXä'iä — *elüü —
(hui nee aliter ex *oFiä (pro *oFi-ia) fiunt oi'ec et wia —
ühx — üa. Ion. yea proxime ex *y>tu '*;'',«•'' ci yairj-oxog:
igitur fortasse etiam yu et yrj ad *yahiä reducenda sint).
— Dor. yüiog, ion. yr';iog ex *yaF-io-g\ yrjivog ex */«/■-
tvo-g; ex yrjiog iit *y#os — *;'V's — yetog: tcytatg, ytio-
C u rtius, Studien. IV. lll
1 46 Brugman
[iögog, yedo-yQoicpog, avio-ytio-v. — Denique cum /; = äF:
yr/tTrjg, yrjTyg, *yrj'iTtov, unde yeiviov.
14. Ex rad. yar , yaF (gaudere): ßov-yaiog (Jf 824,
ff 79) pro *-yaF-io-g, yr^iio , dor. yä&tto, pro *yäF-&t-io
= lat. gau-de-o. Bov-yuiog: yalo) = yämg (terrenus):
yctLO-cpayog. Cf. Curt. p. 163.
15. Ut a raX formatur *caX-äF6-g, ta'Xuög, ita a radice
gar terere *yeo-a.F6-g : hinc yQÜög quod explicat Hesychius
per ygavg, yvvrj y^qüoctaa quodque composita yoüo-Xoyiu,
yQäo-7TQi7Ti]g, yQCiO-TQecf>t)g , alia continent. Ab y(t. o-aFo-
suffixi ja ope protinus ion. yQi)-LO-g, yQtj-'tr], att. yga-lo-g,
yga-Ja formata sunt. Ex *y(e)Q-aFi-g (cf. mirum illud
Hesychii Y-agaßiöeg) fit ygavig (Callim. Etyin. M. 240, 5) et
ygr/cg (cf. navg ex *näFtg, d(oi:Ta ex *i^coFerä , xrjvt- ex
*/.äFa§). In ygav-g, yQrjü-g} ygä-og, ygät, yoa-eg ctr. stirpis
i finale eadem ratione abiectum cernitur, qua in plurirais
casibus femininorum in -oFi (v. § 17, n. 16). — Cf. Leger-
lotz K. Z. X 375 sqq., ubi tarnen multa leguntur quae nullo
modo probari possint, et Curt. p. 166 sq.
16. Ex rad. daF flagrare: (dccuco, öauo pro *däF-iw;
lac. iöccßtjv, Hesych.; dedai(.üvog , Et. M. 250, 18) dutg,
örfl'g, dätg} öalg pro *öäF-id-g-^ daFiog, öaiog, örjLog, drfiöio,
dr/tOTij(T)g a stirpe öaF-io ; item ä (rj) pro äF in : däXög
= lesb. dav-Xo-g, lacon. daß-e-Xo-g (Hesych.j; däXto; öärng
(§vXa öava Od. o 322); denique fortasse etiam in örj/iiög
adeps, si quidem haec vox recte ab H. Webero (cEtym.
unters.' I 8) ad rad. daF trahitur. Cf. Curt. p. 217, Pott II'2
942 sq.
17. A rad. dw fulgere: t'vdlog, e'vdtog pro *i'v-d7F-o-g;
dinysvrjg pro öiFo-y. ; diog = scr. divjas proxime aut ex
*dnog aut ex *ötiog. — Ex div fit dju (cf. got. sum'r-i":
sunju-s) et ex hoc u vocalis amplificatione djav, djau ü3).
Inde sanscr. djdus pro *djaus et apud Romanos Dioc-i-s.
63) Cf. Max Müller K. Z. XIX 42.
De graecae Linguae produetione suppletoria. 1 17
Apud Graecoa tree nominis Bummi dei formae occurruni
lmc pertinentes:
(() Zeig 1. e. 'Jjti-g, gen. Jtag i. e. liF-og.
ff) Z&g, Zijg i. e. ' IjcI-q. Accusativu- est dorice da*
<>i Irr Theoer. IV 17, \'JI 39), ionice //i', quae ultima
\u\ versus est 0 206, £ 265, -- -5-H ei in Besiodi iheog.
884, Eodem loco quo dav ei Zrtv vodicum djdm et He-
syelni Jläv xov ovQavöv IJtQoat, (ef. Curt. p. 563 ha-
benda sunt.
y) Sui'iixi an ope formatum est *Jj&F-ov- (cf. M. Müller
'Vorll.' II 419): inde *Jjäov~: dor. Jav-, ion. 'Zrjov-,
Zrjv-64),
Porro ad '//<//• ref'erenda sunt: _V».w pro *Jjui-c>\
önXog, ((w/-j/.'\', dlaXov (paveqöv Hes.), düe/.oi [diadrjXov
id.), öttXov {ö?l).ov tpavegov id.), drjXog, dor. Julnc: omnes
hae formae commodissime ex *öjäF-Xo-g explicantur düt'/.og
ei disXog e inter F et A insertum habent ut daß-e-Xo-g,
da-f-po-t; a rad. daF). Unum hoc mirum esse potest, do-
ricam vocis formam esse dr^kog, nun däAog \. Ahrens II
151 : ad exempla hie allata adde Aoiditkuf iiti AQiddvtji
Kgrjrsg Hesych.), sed cum apud Graecos inveniamus et
öjah (Z«c; .Jur, diaXog, daeXog) et djel- [Zeug? lacon.
Jsvg), nihil est quod impediat, quominus doricum dqXog ad
formam exiliorem djsF referamus: ad eandein etiam deeXog
revocandum esse veri simile est. — Pro homerico ev-
öeUlo-t: (ef. Curt. p. 222), quod ante Euclidem EYJEEA02
scribebatur, nullus dubito quin restituendum sit evdqeXog
i. e. *ev-djaF-e-Xo-g vel *si-djiF-e-Xo-Q (cf. § 15;.
18. Ex rad. <jic, unde sanscr. gw-d-nti, gw-a-s, lat. mv-o}
/■/r-11-.s, got. qciu-s, palaeoslov. ziv-i{, lit. (ji/r-cn-a descen-
dunt, in Lingua graeca derivatur *;• luF — *fßiF — ' Ji f :
ßio-gf ßi-oTo-g, fii-6-io. Indidem autem etiam £aw, -'(«■<.
Uong, ?<[>ov, tioov ducenda esse dudum iam in volgus eon-
stat: at quae inter haec voeabula et illa ipsamque radicem
tili De r/o in >, contractu cf. Ahrens l'hilol. XXIII 205.
in *
1 48 Brugman
ratio intercedat, non perspectum credo. Pott (II2 730) ra-
tionem eam dicit obscurani et perplexam et de enucleanda
vocabulorura illorurn a C incipientium forma desistit.
Schleicher vero (cSprachvergl. unters.' I 50) Cdco opinatur
natum esse ex *yiF-d-io (cf. Grassmann K. Z. IX 27) 65):
quam opinionem stare non posse docent eae, quae proxime
cum Cdco cohaerent, voces: Ctuto (eCioov, CiüovTeg, fyoe/iev,
Ctoeoxov), Ccoog, C(oov: quorum to hoc modo non explicatur.
Cum homer. ogtoto , fj.vio6fj.svog, in quibus to epica quae
perperam vocatur distractione natum est, Ctoto componere
non licet, ut quod non solum apud Homerum inveniatur,
sed etiam apud Herodotum, Pindarum, poetas tragicos,
a quibus distractio illa aliena est. O autem verborum
Cto-6-g, Co-6-g demonstrat, post w consonam aliquam ex-
plosam esse, atque quae consona evanuerit glossa haec
Hesych. ostendit: Coviov rj Qovov &rjQiov ij eQvoi/rakag,
naiii hae formae hau dubie v pro F habent et cypricae
dialecto vindicandae sunt, ex qua idem Hesychius affert
dlovd = dltot] i. e. *dloFd, ovd = coyj i. e. *oFd vel
*oFid, SQOvd = igiorj i. e. *£QoFd (cf. Maur. Schmidt K. Z.
IX 292 sq., qui tarnen errat cum ov in his cypricis vocibus
ex w factum esse iudicat). Igitur Covlov pro *CöFiov (cf.
Savelsberg de dig. p. 13). Iam iam autem forma haec
facile nos inducit in rectara viam. Est enim statuendum,
praeter radicis tralaticiam formam giv fuisse formam gjü
(cf. div — dju, n. 17, et dliiv — dhju, n. 19), ex hac autem
vocalis amplificatione factum esse yjäF (sicut ex dju:
djav)GG)\ porro ex yjaF: djaF — CccF. Nunc omnia sim-
65) Etiam Curtius in secunda editione etymologiae p. 553 (cf.
p. 431) £«&) a *yiI'-(i-(o derivavcrat. Nunc vero in tertia p 447 sub-
stitit in forma *J««-w.
60) Ad idem hoc gjav latinum jügis revocaverim. Quod verbum
apud Salustium, Ciceronem, Horatium cum aqua et apud Ciceronem
cum puteus coniunctum ubique aquam vivam ('eau vive') signi-
ficat. Vide in primis locum Salustianum (lug. c. 89) : „Capsenses
De graecae linguae productione suppletoria. \ \*j
plicissime procedunt: ex *CuFoj: Oud et IJwoj et £ooj (tra-
ditus est imperativu8 £oe apud Hesych.). tjmw: "CfJm =
\päio (tycevta)'. ii'o)0). Praeterea <<> pro oF-«F exhibent
to)6g etiam £oog), C'wj? (etiam L*o/j, ^w-fEVQßg, tfa-niaaa
cf. Pott II2 943, Curt. p. 573). /, autem ex üF Datum
conspicitur in praesentis formie contractis -*/]u, _'/", -V ßtc.:
quippe Im' non ex lütiv — nain ex hoc lingua £äv for-
masset sicut ex ogdeiv ogav — sed ex *Crj8iv i. e. *'CüFtir
factum est, itemque ~/)c ex '-/tig etc. '' Etiamne öiunu
ad amplificatam radicis forraam pertineat et ex "öjuF-i-tu
(cf. sanscr. <jic-i-ta-m) ducendum sit, an ad principalem
formam (jio referendum sit (*diF-, *yi F-ai-ia: v. Curt.
p. 447 , in raedio relinquo. Desidero enim formationis,
una modo, atque ea intra oppidum, iugi aqua, cetera pluvia ute-
bantur". Iloratiana verba „iugis aquae fons" (sat. II 6, 2) optime
verteria verbis Scbilleri nostri „ein lebendiger quell". Cf. etiam quec-
prunno, Ovidii 'fons vivus* Liviique 'flumen vivuin'. [dem Ulud
vocabulum Plautus Pseud. 1, 1. 83 cum'thesauro' consocial quosignifi-
cetur thesaurus qui permanet nee dirimitur. Cf. de hac vocis potestate
Ciceronianum 'vivum' quod est in locutione 'de vivo detrahere'
vel de vivo resecare' atque Sophoclea fiuvtsTa Ctovra et xqövos >wr
ei quae sunt similia. Significationis igitur ex parte liue veriloquium
non inedioeriter connnendari puto neque arbitror ulla difficultatc
obstrui explicationem ipsiua formationis. Jügis natum est ex *jou-g*is,
hoc ex *gjou-g-is sicuti Jor/'.s ex Djovis. Alteruin autem g aut cum
eo (j, quod est in stru-g, fiu-g, aut cum eo, quod est in oi-g (victus,
vixi pro *vig-tur8, *vig-ri), eodem loco habendum est, de qua re ac-
curatius agere bic supersedeie possumus. V. Corssen I2 87 sqq.
389 Bq., Curt. p. 546. — Corssenii opiuio (I2 813), seeundum quam
jügis a ju-g iungere descendit ('zusammengefügt, zusammen-
gejocht — dauernd'), quamquam veterum grainmatieorum auetori-
tate nititur, probare non possum. Neque enim video, quo modo es
hac derivatione locutio illa 'aqua iugis' sat commode explicari
j)ossit. Aliud veriloquium a Fickio propositum Corssen 1. 1. iure
reiecit.
t>7^ Eadem ratione q quod alia verba contraeta exhibent expfieaa-
duni est , quamquam borum /; non ubique ex «/ sed ex parte ex äj
prodiit: <i/u>iS, tpfis, *»;]<>" pro *afiaf-as , *ipaF-U£, *xmF-*iff, sed
iHiriv, ö'njjfjv ex ^ntirftjttv, *önpajtiv (v. § 23),
150 Brugman
quam *öjaF-i-xa prae se fert, exemplum graecum quod
prorsus gemelluni sit.
19. Vocabula Üäto/Liai, d-avpia, d'ätvg, d^ewQog et quae
proxime cum eis cohaerent, ad eandem radicem referenda
esse, unde palaeoslov. div-i-ti, dw-es-a, bohem. dt'v-a-dlo, lit.
dyv-i-ti-Sj dyv-a-s descendunt, certum habendum est (v.
Curt. p. 238). Quae tarnen inter lettoslovenicas et graecas
illas voces ratio intercedat, nondum esse mihi videtur per-
spectum. Curtius pro graecorum verborum radice habet
i)üF. Sed mirum esset, dhav — haec enim radicis forma
indogermana habenda esset — cum apud Graecos a voca-
lem integram servaret, in tota lettoslovenicarum linguarum
familia in div abiisse, cuius rei commodam analogiam de-
sidero. Quare non dubito hanc omnium illarum vocum
quae inter se cohaerent explicationem proponere: dliiv est
radicis forma principalis; inde 1. lettosloven. div 2. dhja:
dhjav, &jaF (cf. n. 17. 18); ex hoc &jäF iam omnes graecae
voces facillime deducuntur; in parte earum j excidit: ÜaF
(cf. Jevg pro *Jjevg, ditXog pro *öjaF-log), Üai-iia, ion.
&wi-/ita, &c7)-(.ia, d-covrd (pro *dioF-s-xä , *d(j)aF-E-ra),
y-ä-rv-g, $a-a, öü-e-oiiai, ion. dvj-i-ofiai, &a-/.ica; in aliis
/ in £ abiit: &eäF (cf. hing = sanscr. satjas, xsveog =
sanscr. günjas, alia: Curt. p. 554 sqq.), &£u-of.iai , ion.
d-Erj-ofiai , &£ü-tqov} ion. &£ij-tqov, &tw-Qog, dor. freä-gog
(Ahrens II 181) 68), Theu-r-opides = QeiOQ-wnidrjg (v. Ritschi
Plaut. Most, praef. p. XIV sq.). — &ea videtur ex *#/;«
natum esse sicut yea ex *yrja} ysiTiov ex *frjtriov (v. n. 13).
68) Dorica haec forma evidenter, credo, declarat, si 9äF grae-
corum vocabulorum radix putanda esset, ötwQos verbum simplex esse
non posse. Namque ex *«9«F-pd-c cum &twQos explicari possit (v.
Curt. 1. L), non potest derivari doricum d-iägög. Verbum igitur com-
positum habendum esset ex &aF et Foqos ('wahrer') sicuti vttoyög
= *vr]OQÖs ex stirpibus vaF et F6oo compositum est. Ex nostra ra-
tione ftiatQÖg et sie explicari potest, ut verbum compositum sit, et sie,
ut simplex 5 quod quidem ego praetulerim (cf. Lobeck ad Ai. p. 335
ed. 3).
!)<• graecae Linguae prodoctione rappletoria I5J
— &BVQOI, quod Curtius p. 23S affert ex C. J. n. 2161. aut
pro &6VQ0t, *!)/inot\ * Ifjoh'-ool 'cf. inix'o = fioniao i. e.
'iiö/'-fKtfj: § 17 n. ß; aut pro *$(j)ii-oo! est, quod quidem
probabilius videtur. — &r}ßog {&-avfia Besych.) <-i frrryeux
Uta /taoi<c id.) sunt pro d"r]Fog, fhjFeux: cum autem fl«>j i -
cae dialccto vindicanda sint, Biunendtun est, praeter for-
mam •'//«/- exstitisse iZ/fi/5, (cf. d/of-F — d/c/T n. 17); ergo
d-r;Fog pro *///.••' F-og, ')/j/ti(( pro *&jeF-eia, Haie igitur
.'//>/•' fortasse etiam illud tyeyQoi tribuendum est
20. Ca«, Ce« pro *&]id, *taF-ia eiusdem radicis sunt
atque sanscr. javas, javjas, javasas, send yava} lit. jdvae
(Curt. p. 525. 571, Pott U2 800 sq.,; ^ior, ^a ad eandem
radicem pertinere fet natum esse ex *jäF-iu), id quod
Curtius addubitat, mihi veri uon adeo dissimile esse vide-
tur; nain e\a {ei ex tjt) = %6(nog gramen, fenum con-
venit cum sanscr. javasas gramen; atque na significat
etiam irpndia et in Universum ßnw/naca, quae signifieare
illud vix potuerit nisi antea generali frumenti signitieatu
instruetum.
21. r'jjhj, rjßdio, ärprjßng seeundum Pottium (I1 113, I-
230) componenda sunt cum sanscr. juvem, lat. juverus, got.
/»//</••>■, lit. jdwnasj ij explicat Pott ex sanscrito compar.
jav-ijas (cf. Benfey II 210 et Curt. p. 53S, ubi etiam zend.
yavam. additur); natum autem rjßt] credendum est vel ex
*jäF-ä vel ex *ji\F-jü. Lesbios dixisse äßä docent igxxßiov
(Mann. Cum.) et "jßctg (Ale. fr. 101 B.), Dorienses contra
ijßc. dixisse videntur (v. Ahr. II 151). Quare fortasse
praeter /«/* tenuior quaedam forma jsF exstitit, ef. n. 17
et 19. — De aitpjog, aiJjrjiog, quae Benfey cum rßij com-
ponit, v. Curtium p. 577.
22. Ex *'l«For£< cf. A. Weber K. Z. V 221 sqq.)
prodierunt 1. hont. laorec, unde cum ionico ij 'itjoviog, 2.
explosa o vocali — ut accentus caussa statuenduni videtur
— *"l((Fnc: "laieg et "Uortg.
23. Ex /.((F flagrare: *naF-j(oJ inde xer/tu ei /äw:
ex *£'-xaF-oa 1. exavoa, 2. *t/.aFFa (cf. t/trra) — t/.ia:
152 Brugmau
KtjäuEvog, /.^«JTfg ctr. (apud Homerum ubique rj pro et
restitucudum est: v. La Roche cHom. mit.5 p. 159 sq. et
liuius commentationis § 15); xqioeig, y.t]t<jöi]g (v. Curt.
p. 138 sq.) pro *v.äF-6-FevT-g, *y.aF-n-Fsid-rlg (cf. § 17,
n.13); praeterea cum ä, rj pro äF: nfya, y.elct {v.a$ÜQtiara.
Hesych.) ; xäXov, yrtlov; y.^keiog, y^Xeng (cf. Dlintzer K. Z.
XIV 193 sqq.).
24. rrog, tag, mide TBiog, etog, ex HaFog, *jaFog =
sanscr. tdvat, jdvat i. e. *tavat} *javat (cf. zend. yavat). Dor.
äg vel ex *ciog vel ex *«og. V. Delbrück in Curtii 'Stud.'
II 197.
25. A rad. vxtF cavum esse: /-rtxog pro */.ciF-xog\ yioog
pro *"/.aF-og\ indidem xoiXog pro *v.öF-i\o-g. Pro corrupto
y.nilat in Alcaei fr. 15/7 B. Alirens xouXai scribit (I 106),
Bergk xotikcu, item in Mimnerrai fr. 12, 6 Bergk cum
Meinekio KOilXr) scribit, sed addit: „possis etiam xcatkr) ut
oXcoi'ov est apud Hesiod. theog. 591". Recte dicit. Nam
utrumque satis defendi potest. V. Curt. p. 526, cStud.J
II 186.
26. Ex *Y.etQ-ä-FctT- fit ion. HotQrjaT- et elidcndo primum
a /.gäaT- 69) , -/.gar-. In nom. singul. y.cwa , xocqt] de suf-
fixo Fax nihil est residuum nisi id, quod e digammi vi ac
potestate in antecedentem brevem vocalem transfluxit; di-
gamma cum ipsum non iam sit, ex eo certe quod effecif
illic quoque clare cognoscitur.
27. xeoang ex *y.eq-a-F6-g = lat. cer-vu-s; y.SQtiata,
y.soäctTL et similia leguntur apud Nicandrum et Aratum,
sed nescio an hae formae a talibus poetis duntaxat fictae
sint.
28. Ki]i:£ una cum formis x«i'«£, y.avrft, Kaßrjg, xccvrjg,
/.iti ad form am *yaFag~ revocandum est. Fiek hanc vocem
a rad. ~ku (unde xwzi'w i. e., ut videtur, */.uF-yi-io, v. Curt.
69) Parum dextre Misteli K. Z. XIX 93: „Die länge von xqäFax
scheint von einer Umstellung von xkqFux herzurühren, um die silben-
länge zu erhalten". Cf. § 2.
De graecae Linguae prodtictione Buppletoria. 153
p. I 15) derivat (Vergl. wörterb. l 44). wjvj; proxime e '///'—"
ut d'cavrd ex *&ioßerd.
29. Ex '/.l/d-jot fiunt xXctita et /./.uo).
30. nXatg} nXaig, nXrjtgf xXeig ex ' /j.c.l-id-^ a rad.
.v/.A/. Indidem v.Xotng xAoto'g collare pro '/.'/.<' I -a'.-
Kltoßog cavea (cf. Curt. p. 534 pro '/.).uf'-ö-g.
31. Ex * y.rai-j(»: itvaita et zj'tlw tero, rodo. joiyg
/»/) ctr. ex *Kvrj£ig, *%vrt£i i. e. '/.vüF-eig, '-ti (v. n. 18 cum
nota); item j? pro «F in /.ri-ua; v.v^-ui-q: KVij-d-io. De
radice vocis v. Benfeyum rI Isl sqj, qui recte fortasse
etiam xveioQog specics quaedam urticae (pro */.vt'iooog-
'/.)>« F-non-g) huc trahit.
32. Kgeag, quod cum sanscr. kruv-ja-m, lat. «?«/-o, got.
hraiva-j palaeoslov. hritv-t, lit. Jcra/d-ja-a componendum est
(v. Curt. p. I 17 sq.), a,d* /.orjug — *XQJjccg — 'xQrjictg — *XQaF~j'ag
st. * /.o<(F-juij reducendum est. Gen. plur. v.ouon i -
alibi) ex ' y.u^u'ir sicut yeittov ex *yrji%otv, — xgrjiov pro
' /in' /■-in-f } KQTiivov pro '/.oei-ti o-i : y.uunr, KQSio-doxog
liabent £t pro ^i aeque atque v.in.u<n-. tot pro //> — /yo in
XQSco-qHxyog, -xorcog, al. Cf. n. 13.
33. Ex rad. Ac<F frui (oTtoA-avco : iä-t-g, /./,-/->. /./,-'/-
J>ii(ii, Xrj-i-vi-g, >-t-nt i/.ti(( . Cf. Curt. p. 338 sq. Fortasse
eodem referenda sunt Aä-^o-g suavis, iueundus ei
eundum Jurmannum K. Z. XI 391») ).io-in-c, lutus, proprio
esculentus et (seeundum Curtium p. 331)) Xioton, '/.(•'hut'ij
pro *XäF-itovJ *-iOTog), nisi forte haec quidem a lu luere,
lavare derivanda sint (et. lat. lau-tu-s).
34. Ex XciFög, quod integrum servatum est in ^Udo-
/.n/(')v (quod Priscianua I 22, VI 69 II. in tripode vetustis-
simo sese legissu narrat: cf. Adß-danog , ^tuv-icyiia, Curt.
338. 600): Xäog} Xrjog (hinc Aectig); Aa-*-ro-c, /./-/-/ o-„
(Aiyi tnuyytw), Xtuog, Xsung (XsizoVQyiü) : WsveXäog, dor.
MeviXäg, ion. att. Mevü.toK; TlrjveXeiog, cuius genetivus
flrjve-Xetoo natus est ex *-lt'ln-o, *-).uF-n-a/n ; ion. -/*»•-
////(V^c natum esse videtur ex *^/m-, *-/m-, \/il~<>-
i. e. *Acito-. Cf. n. 28. Bifariam produetio facta videtur
154 Brugman
in honi. ^/ewr/.quog pro quo secundum ea, quae § 15 dis-
putavimus, Av^uyxqviog scribendum est. — De origine vocis
sententiae etymologorum in diversas partes discedunt. V.
Curtium.
35. "kuag lapis respondet sanscrito grdvcm (v. Boppii
gloss. sanscr., Benfey II 8) et est, ut kevca lapides in
aliquem eonicio docet, pro *XaF-ag. Sanscr. grdvan
pro *grav<m.
36. väog, vt]6g (veaig) templum ex *väFog7 lesb. vavog
(Ahr. I 36); nqo-vätog, Tzoo-vrjiog; de origine vocis ambigi-
tur. V. Pottium (II2 309) et Curtium (p. 294), quocum si
*vaa-Iö-g pro antiquissima forma nobis habendum est, ni-
hilo setius väog proxime ex *väFög derivare debemus (cf.
(log pro *1(Foq — *aoFog, smf^eXrjta pro *Eni(.itXtja — *sni-
lieXsojä).
37. nrßög concisus, mutilatus, debilis, caecus
et nioQog miser, caecus derivanda videntur ex *naF-oö-g
a rad. naF ea, unde naito = lat. pavio.
38. IJolvxacov vocis alteram partem apte Ebel (K. Z.
IV 158) e rad. sJcav 'schauen' ducit. Indidem secundum
Curtium p. 145 udaFo-/.öFiov, Ai]fto-xoiov, 'iTcno-xöiov, quo-
rum stirps est -/.owvt, nata ex -xoFovt; femin. -/.oioocc ex
*-xotovoa} *-xioov0a, *-/.6Fovoa, *-xöFovtja (cf. § 23 n. 11).
39. A praepositione pra (pro) suffixi va ope derivata
sunt: scr. pür-va-s, zend. paur-va-s, paour-va-s pro *prar
va-Sj protinus scr. pra-vatia-s, X.pruinai. e. *provina, palaeo-
slov. pri^vy. Idem suffixum ad kqcc, nqo adnexum conspi-
citur in his graecis vocabulis: ngtot pro *nqaFi — *7iga-
Fo-i i. e. locat. adiectivi *jtQa-Fö-g = sanscr. pürvas (mi-
nus mihi placet Pottii (I2 558) derivatio vocis noio't ex
tiqo + rjd-i)', iiQiöiog (unde TigioioT^g) pro *noa-Fio-g, a
quo eodem neutrum nq-qiov , quod explicat Hesychius per
ttqozsqoi'i ngcoioa, jiqoiqcc, ion. nQ(;')Qrj, ngcoeioa (cf. ilc'ceiQ((,
Kc(€iqoc)i acc. sing. fem. illius ^ngtiFiog est tiqojtjv, notjjv
Callim. fr. 178 B.), dor. nqüv (male scribitur rcgdv: v.
Ahr. II 182 sq.); ngonog, dor. JCQÜTog ad *nqaFuTog redu-
De graecae Linguae productione anppletoria. | .">.">
cenda .sunt, et', Ihoxng, Üä/.og ex 9-dFaxog (§ 20 n. 4); bu£
Hxi Fov ope formatum est "yituc-l-ör-, unde quae formae
progerminaverint, doceat hoc stemma:
*7<<>«-/rOi'-
'''C",
/-~oj— '.innhoi
TZQIjtoV- ap. ' ,11) >/>>'-
Hesiod, scut. 437 ' ) 77"7 ' mtanv- lli. in
7tQ80v~ Crina- notar-, nQO- -'("'"" nom.
ft/pndpoetas ^^ 7,^(,;,,_ PhuL Alcm.").
u!lrn,,ns Srac' Pakt. VI 253.
citatis.
7ZQ(6v- Hom.
Pind. Aeschyl.
Praeterea huc traxeritn Ttgäv^g, 7ZQT}vr)Q eaque dnxerim
ex \iQu-l'''-ri'ig: nain nihil video quod hanc vocem compo
nere nos eogat cum äni^v^g, TZQOOavrjg, quibuscum volgo
sociatur: TZQrjvrjg enim nihil est nisi pronus, devexus,
praeeeps, nQOoavqg vero nihil nisi bencvulens, comis
atque au ijvi'tg nihil praeter huius euntrariuni.
40. A radiee pu gignere, alere descendit rriokog
(dem. maXiov) pro *JioF-Xn-Q, *naF-Xo-g. Cf. Curt. p. "270.
41. oaog (oacöztQog) , onng, Oüiog nata puto ex *aaPog,
0(>>Ut) ex *ociFiUo. Boeot. SavfteiXog, -ui/.o<aaiog quae ab
Ahrensio (I 202) et a Gelbkio (de dial. aread. p. 24) e 2cco-
explieantur rectius ita explicari mihi videntur, ut v di-
gaimni littera viearia sit, qnia exemplum an a Boeotis in
av conti acti non exstat. Quando autem boeot. 2av- es
—c<F- natum est, etiam in niaeedon. oavzooia = ourzrjqia
(v. Ahr. et Gelbke 11. 11.) v digammi vices sustinere veri
simillimum est 71).
70) Si 7tq(ü6v- Bolum apud Homerum traditum esset, non duhi
tarem ngmov- ex *7tgm6v- ducere et quidem « at in fjßäotfii =
*i]ßaoi/ji sequeiiti o a.ssimulatuiii esse statuere. Sed ncscio an talis
assirnulatio a poeta dorico alieua sit.
71) Curtius p. 353 aäog cum lat. mim-s, theod. ga-mmt componit.
1 56 Brugman
42. Ex rad. snu fit (ö)vaF: inde lesb. vaho, väio, vaio\
vaf.(&; PÜQog, vrjQÖg, NrjQevg; Nä'l'g, Niftg, Nrjiag. — vrjxo)
revocandura mihi videtur ad *vaF-oxto (cf. n. 49) similiter-
que vfjaog ad *vt(F-/.io-g (cf. Curt. p. 298); sie enim facil-
lirae explicatur quod illic ox in x> hie v.j in simplex o
transiit.
43. Ex rad. xqv (tqv-oj) fit xqav , tgaF: inde TQuu/ita,
ex quo per formam TQtovfiCt '-) ion. TQtoyia (cf. &av/ua,
dcof-ia)] Agaren (i9= t? v. Curt. p. 210), tqojio, fut. TQtooto;
Cui comparationi etsi a significationis verborum parte nihil est quod
obstet, tarnen alia non nihil refragari mihi videntur. Neque enim
ulla suffixorum commuuitas aut affinitas conspicitur neque satis cre-
dibile est, adog pullulasse e radice quadam sa. Nani compositum
noXi-aaöog (hymn. hom. 7, 2) iudicare videtur, vocem olim a duabus
consonis ineepisse, atque exempla quibus demonstrari posse videatur,
a in fronte vocis, sequente vocali, non semper apud Graecos in spi-
ritum abiisse, partim non prorsus certae originis sunt, ut aeßofitu,
partim paullo diversam seeuntur rationem, ut avoty'£, aüdov, avg,
orifitQov: avoiy!- natum est ex *aIdQiy'£ a rad. svar (scr. svar-ämi
sono, canto), aütXov a Curtio p. 348 ex sjal ducitur, in avg a initiale
diutius servatum esse videtur propter sequentis vocalis naturam, ut
quam in gen. avög etc. et in Ovuiva (cf. got. svein, palaeoslov. svinija)
propius ad digammi sonum accessisse veri non dissimile sit , in
o-rj/MQo-v, o-ijTtg credibile est initialem spirantem formae perspieui-
tatis caussa retentam esse. Quae cum ita sint, facilius adog a sdnus
separem atque revecem ad radicem shu tegere. Inde *ax('cF-o-g,
*adFog; a pro ax sicut in ovXov = a/.vXov, aeö/uec pro *axw^i(t (Del-
brück K. Z. XVII 238 sq.), scr. savjas = axaiög, lat. scaevus, theod.
soll — skal al. *£xuFog: (noXi-)aa6og: aäog = axvXoi1; t-aovXu:
avXdw (cf. Curt. p. 648). Ex eadem illa radice prodeunt scr. sku-nö-mi
tego, anglosax. hüd, nostra vocabula haut, schütz, shiura reeepta-
culuni, axvrog, xvTog, lat. cutis (v. Curt. p. 159 sq., Pott II2 291).
Igitur verbi adog principalem significationem habeo 'tectus, tutus'.
Unde facillime notio salvi, incolumis se exserit. Notio etiam
certi conspicitur in locutione homerica vvv toi adig idnvg oXtÜQog
(„nun ist dir das jähe verderben gesichert, sicher"). Zwfriv autem
plerumque est 'tectum, tutum reddere' (cf. nostrum 'schützen)..
72) Forma haec cum prius apud Ilerodotum leeta sit, nunc a
Dindorfi'o, Steinio, aliis reicitur, cum ei non satis magna sit fides.
De graecae linguae productione suppletoria \;,~
ti-TQ(')-o/.<»; haud Bcio an ctiam TQä-vd-g, VQÖ-vrjg pro
* i (tu F-yo-l;, *-vrjg. Cf. Curt. 1. 1.
44. Ex (puf lucer e: 'qxxFog (pamphyl. q>dßog Besych.,
lesb, (pauog); mde hom. g>#og et plur. r/uta f,/ 15, o ü'i,
t H7); porro ex *q>&Fog - *q>6Fog ■ cpocog, ni forte haec
sii formarum series: *q>dFog - *q>6Fog — *qM5og — qpooig
ci'. § 2:5 ii. II ; de stirpe tpan- v. § 2<) n. 12; <püi-dg
lucidus fortasse pro *yaF-vd-g; atjpfog (äyaivog Hesych.),
ni fallimur, ex *äq>rjog fei", gen. wog pro ^dg *a-q>äF-
o-g. Cum eadem haec stirps (paF dicere significans etiam
verbo m-qtav-OKü) subsit et apud Alcmanem fr. 34 J'>. ha-
beamus doricain formam nohtxpävog, quam immerito Bergk
olim in itoXitfOivog^ nunc in 7iolvq>äfiog mutavit, non du-
bito, quin ctiam cpiovt'j ad (paF referendum sit; 7toXv(pävog:
TroÄvcpiüVog = Ütuoög: dsiüQOg.
45. Ut a (fu accedentc F (paF derivatur, ita ex %a
hiare (yü-a/.o), yü-a-uu) nascitur yaF: inde %aS-vo-g et
diso digammo yuog: ex *%aF-ia fit *%rfid — hom. yttä.
Praetera fortasse huc nobis cum Benfeyo (K. Z. VII 58) %fOQog
cder klaffende leere rauni' referendum sit, pro *y/<F-
(>n-g (minus apte Benfey %ö)Qog ex *yaF(<oog ducit). yrjvvco,
yi^.i), yj'jti, (lescenduntne ex yn an ex yaF?
46. xpto'ia ipc'ta putredo ex *ipaF-ia. V. Benfey
I 54G.
47. '/jftcpiäoöog, yAf.i<ptc(Qi]ng, 'jf.i(piüozwg ex * Juuiü-
QäFog; 'i'l(<og, *cilyog, VXetog aut ex *'iläFng aut ex *%Xäjog
i. e. *cilao-jo-g (cf. § 23, n. 15).
48. Argiv. bißeov (Hesych.j, lesb. vtiov (Ahr. I 40), ion.
att. (pov, graec. hod. ävyo (pronunt. avjö) = lat. övwm a
Boppio (Vgl. Gr. IIP 3(>»>) et Benfeyo (I 22) cum avis con-
iunguntnr („abkömmling des vogels")- Descendunt autem
onines illae formae vel ex *avjam vel, quod mihi veri simi-
lius esse videtur, ex *av£-Jam; cf. wio, i'ou pro *oFi-iä
(n. 9).
49. Ex rad. tftv terere fit ipaF: inde i//a«5w e1 ''•''<'
et **/'//<;, unde quidem i/Jijg, */'/) ctr. — i/'',X";> '/'"'/<">
1 58 Brugman
(Y.ctT<x-)oiöx<jo (tero, contero), iprjoog (friabilis), ipw^ög
(scabiosus), ipwya (scabies), ipioxog (quod omnia con-
trita significat, sabuluin, pulverem ctr.)73) v\ et 10 pro äF
habere existimo (cf. ipi]-XQÖ-g tritus l anzog cum ipav-
xqo-s rührig'). Quamquam non negaverim, fieri fortasse
putuisse, ut praeter \pv xpct exsisteret et ex hac radicis
forma voces illae progerminarcnt. — lFt'jXto, i/»ry^og: ipv'r/w,
i}nüQog = nrjQog: ntogög (a pav, n. 37). In xpr^io , \pio%io
quorum % ex gy. prodiisse postquam Curtius docuit, nunc
alii quoque accipiunt, ut Schleicher comp. p. 783, puto
aeque atque in vr}%(ü (pro *vaF-o/.o), n. 42) o tum iam eiec-
tum esse, cum digainma formae principalis *ipaF-oxio non-
dum evanuisset (cf. toxo/iiai pro *£Q-oxo(xai) ; quamquam
sibilantis eiectio etiam alia ratione explicari potest (v. Curt.
p. 654).
50. Ion. XQrffy, att. x^e/a, ion. ^///'oxo/tcu, ion. att.
XQl'jCo) (ion. etiam %Qr[iC(a), att. xh y^iiog ctr., de quorum
radice adhuc nihil constat, post radicis vocalem olim F
habuisse veri simillimum mihi videtur. De XQrffy fortasse
quispiam me ad formas xgvoriiog, avS-Qtontjiog, alias id ge-
nus delegabit. At quid de XQrjiG7,0[.ica et de att. to XQ*wS
et de x@aJ? Xqitog sine ulla dubitatione quantitatis quae
vocatur transpositione ex XQ*j°S natum est, ex qua eadem
forma usitatior forma y^eog ducenda est (cf. gen. veög pro
rrjög, yeirov pro *yr/i'zcov). In hoc XQ?j°S autem, quod ex
*%QaFog explico, veram et genuinam agnosco homerici
73) Forsitau etiam ipd/uctfrog et xpäfipog quae idem sigm'ficant
quod xptjj/og huc revocanda sint; ifjdfia&og pro * ipdF-ct&o-s (cf. yv-
dtto-g , kC-Üo-t;, xtv-a-d-t- £ia) , ifjä/u/j-og pro *ipdI~-/Jog (cf. xovvtw pro
*y.oI-v£io: Curt. p. 145). Iu *adfiadog, unde ufiu&og, a pro ip sicut
in ntöytü — xpco/cü (cf. etiam cypr. ä<M«ff ex *ipüddc<i : Maur. Schmidt
K. Z. IX 367; theod. sahn = psalm, sittech = rpiTraxog). Sed prop-
ter lat. sabulum (pro *savulum ut bubile pro bovile, ferbul pro fer-
vui?) et nostrum sand, anglosax. saud, scandin. sandr, quae vix a
graeco verbo separari possunt, dubitationes relinquuntur. Cf. Beufey
1 420.
De graecae Linguae prodnctione Buppletoria, i.V.»
%qaiog form am, itemque bomerici y.Qtuö veram formam
yni^'i eise persuasum habeo (cf. £ l">;. Quibua in formifl
(ju<» pacto factum sit ut E = // falso ab Atticis ti litteris
exprimeretur, perfacile est ad intellegendum. Babuerunt
Attici voces XQtlu ex *%QtfCä (U)U- XQVfy)) XQe*°St XQ&ov ex
*XQy-t0~Sf *y.9'rl0~r' Quid igitur facilius fieri potuil quam
ut ad harum formarum Bimilitudinem, in quibua u genuiua
diphthongus est, Uli etiam in homericis XPE02 et XPEO
ul)i li longam Byllabam efficere videbant ei ponerent? Vo-
ces Las olim F continuisse praetcrea ex forma homerica
XQsitog concluserim, quae legitur .'/ 355 (xgfiwos vnaXvgag)
ei y 367 ubi metrO quidem non postulatur sed ab Aristarcho
scribitur (v. La Rocbe ' Ilom. unt. p. 233). Cum enim de
radice vocis XPE02 nihil constet, nullam iustam rideo
caussam, cur formam spondiacam quae ab Aristarcho pro-
bata sit atque facillime explicari possit, in suspitionem vo-
cemus. X(>tj(t)g (sie enim ex nostra ratione Bcribendum est)
ex *XQi(Fog sicuti ctTtrAaqoi ex *u7iüFoqoi , tio^wv- es
*7iq&F6v- ctr. (v. § 21). Xy^oticu pro *X()i'ltu&ai — *XQ&Fe-
oöai ut ü'/~j' pro *Zi'jtiv — %ctFeiv,
b) OF.
§ 17.
1. Dor. ßwg, ßiov = att. ßovg, ßovv (lat. bös, scr. (jaus
pro *gaus). Ante eas terminationcs casuales, quae a vocali
ineipiunt, digamma constanter sine compensatione eliditur:
ßo-ög, ßo-L ctr.
2. tw/itog pro *LoF-fio-gli) a rad. ju miscere, unde
etiam scr. jüs} lat. jus, lett. ./'<>"-?, alia. V. Gurt. p. ."> 7 2 .
Recte fortasse Schleicher ( Sprachvergl. unt.' I 49) ad »an-
dern radicem £,ü)Qog („ausgegohren") refert.
74) Hoc et alia quaedam vocabula, quae tu ex ampliticata u vo-
cali natuni lialicnt, huc rettuli. (juia antiquioria formae amplificationia
(«/•') vestigia desiderautur.
\ 60 Brugman
3. Ex rad. ju iungere dcscendit toF\ inde cum w
pro oF: fyo-vt], Cw-(.ia} Uo-g-ti'jq, Cw-v-vv-j.ii. V. Curt.
p. 572 sq.
4. witaag, quem ad modum II. B. 765 pro ouisag seri-
bendum est (cf. Curt. p. 526), natum est ex *6-Fireag.
5. f-iiogog, att. (ttüQog, natum esse videtur ex *(ioF-Qo-g.
V. Curt. p. 316.
6. ti(d(.iog, (AiofiaQ veri simillimum est nata esse ex
*fioF-lung1 *-{"*(> et descendere a rad. fiv ea, ex qua fn'o>,
fu('<(», fivxoQ] /.li/ttaQ (Hesych.) et df.ivf.iwv v ex oF natum
exhibent; hoc v autem sie ex oF factum: oF-uF-vF-v.
7. A rad. plu descendit nloF: inde nXw-w, n\w-
tn-g, 7rX(ü-Ttj-g, nXw-ifio-g (nXöifiog) , rrXco-iCw. Cf. Curt.
p. 262.
8. A rad. sru qoF: inde Qw-nfica, Qw-firj, Ev-Qw-za-g,
Q(6-v-w-(u j 8-qw-)] (cypr. i-gov-d), i-(jw-£i'-(o. Cf. Curt.
p. 328 sq.
9. A rad. oxv erigere otoF: hinc oxwd ; öinä, orotd
pro *otoF-l(x (ef. infra n. 12 et § 16 n. 9); orw-t-g, ozw-
r/o-g. Cf. Curt. p. 203 sq.
10. xliogög ex *yXoF-Qd-g: indidem, e inter F et o in-
serto, yXosgög (cf. ddeXog, öaegog). Cf. Curt. p. 191.
11. Ex rad. yv yoF: yw-fia, xw-v-vv-j.ii, yw-o-tö-g, yw-
n-ftai. Vid. Curtius p. 193.
12. Ölt), "0/;, "0«, oify, lac. wßa (cf. s^wßdöia), ojyn'j
(■/.oj/Liij Hesych.), loa (wag rüg y.wfiag id.); cypr. ovd ex
*oF-jä, quod Curtius p. 517 duetum esse suspicatur a ra-
dice aF ea, unde l-av-w, (u-X/n av-kl-g.
13. Quod -o-eldrjg (ut olvo-siörjg) non contrahitur in
-niÖ^g sicut olvoeig transit in olvovg, sed in -todtjg, sie
explicandum esse mihi videtur, ut ex -o-Feiöi]g — ea enim
est forma antiquissima — proxime -caeidrjg factum sit. — Suf-
fixo Ft(v)i ad stirpes in o cadentes adiuneto volgo di-
gamma inter o et £ sine compensatione eicitur: *nXcc/.<>-
I>c graecae linguae productione sappletoria. \(\]
Ferr-, jrlu/.ötvi-, ;i /.e./.nf > i- ' '-). [nterdum antem apud
poetas epicos o producituf : nrjXfoevr-f ötvöoioivr-, xijrcbevr-,
(')l (ILVI-.
14. -fuoQO-g quod est in löficaQog, &y%eoln<aQog, vXaxo-
fitoQog, oivafiioQog si recte cum vedico mi'i-r<i-s „drängend,
stürmisch" coniponitur (Pick 'Wörterb.' 1 47;, ex *-/xoF-
qo-g ducendum est. Cf. Curt. p. 308.
15. Substantivs in -nFo-g"{') exeuntia variis modis bnnc
exitum immutant:
a) Ex -oFo-g fit -oßo-g: oQoßng = theod. vet. araweiz,
hod. erfoe (cf. garawam — gerberi)f lat. er-ru-m.
ß) Ex -oFo-g fit -wo-g. Omnes quae huc pertinenl
voces oxytona sunt: Xaycoog, akioog (in aXwo-gwrog ), ./(?-
/^woc;, xo/woc'7). Saepius wo in w contraliitur: Xaytag,
Tvqfaig, OQCpwg, al. Declinationis autem haec est ratio:
Aaycug, Äayw (pro *Xuyo)o, *kaynwo'. cf. n^veXi(O0)} J-ay<~>,
Xayojv, atque errant qui Xaytüg et Xaywv scribunl (v. Mehl-
horn. gr. gr. p. 185, ubi veterum quae sunt de hac re
testimonia afferuntur : ipse Mehlhorn falso accentui veli-
ficatur .
y) Ex -oJ-o-g fit -ntu^:. Voces quae huc spectant pro-
paroxytona sunt, ut A&ocag, ydXotog. Ubi accentus post
factam prmluctionem suppletoriam non aliter in syllaba ea,
in qua ab initio lüerat, reinansit quam in vocibus dixegtag
T'i Diganuna retinuit aroröFeOaav quod legitur in titulo corcy-
raeo (v. Savelsberg de dig. p. 7 .
76) Plins huius terminationis o interdum facilioris pronuntiatiouis
caussa insertum est, ut in *yüXoFog, cui respondet bohem. zelva ina-
riti soror (v. Curt. p. I(i4. 524). C'onf. de hac voealis interpositione
ital, continovo, maitocitlr, Genova et similia pro *continvo etc. ''
tinvo ex contiwuo ut beboa ex beUua, parvi ex parui (iam apud Ko-
inanonun poetas inveuimus genva, terwia et shn.).
77) Cf. xoXoiäv {■d-oQvßetv Hesych.) pro *xuloI kv et xoltn/fißq
(üoQvßti id.), ([iiocum Savelsberg de dig. p. .">2 apte eonfert .'/«</
*&üIog et lat. plumbum — (löXvßos. Male apad Homerum Bcribitur
Xülioög, txokoja. Debetur hoc i subscriptiun granmiatieis xolm .
xokotos derivantibus. V. La Roche 'lloin. unters.' p. 217 Bq.
Curtius, Studien. IV. 11
162 Brugman
cc/.eocog (pro *dl-, *a-/.SQ-Fn-g — lat. cer-vu-s)7 cpiXöysXiog
(pro *cpiXö-yaX-Fo-g: v. § 20 n. 12), di'aeQiog (pro *övo-£o-
h'n-g: v. ibid.), noXeiog (pro 7/oA?yoc); cf. etiam dor. skeyov
(pro *iXtynvT). Genetivus est yaX6o>, \lUoto ifalso nonnulli
yuXom, *'A$oio), nominativus plur. yäXoq) (perperam 11. X*
473 nonnulli yaXocp).
d) o post F abicitur eoque fit ut stirpes illae a decli-
natione secunda in tertiani transmigrent. Sic fit ex *naTQO-
Fn- (= lat. pafruo- i. e. *patrovo-) */c«zqoF-, ex hoc tum
nüiQto-. Item ex ^[qoFo- rjQbi-, ex *MivoFo- (respondet
ei sanscr. Manus i. e. *Manvas) .Mino-, al. Cf. Curt. cEr-
läut.J p. 50. Declinatur igitur in lmnc modum : TtdiQiog
näxQwog, 7TÜTQiö'i (hom. fj^tp), närgioa. Ceterum hae stirpes
hie illic etiam antiquiorem declinationis rationem seeuntur,
ut habes gen. sing. Muco, jratqio (Herod.), uXio (Plutarch.),
acc. sing, rvchgiov, iJqiov (Herod., Aristoph.), aXcov (Ni-
cand.) 7S).
Accusativos Xayiö, Tvq>io} Keio, naTgto, rjQto, aX<o, alios
natos esse ex Xaycov, Tvtpwv ctr. arbitror. V. n. 16.
£1 pro oF habent etiam adiectiva quae ab substantivis
illis derivata sunt jcaioioiog, narQcoog, /.tr^gwiog, /.UjTQiong,
fjQcowg, fjQqiog, ißto'iv.ög, fjQüfi'g, ^A&uyog, 'A%eXiöiog, alia.
Eodem pertinet oXtoiog pro *oXöFiog. Cf. § 16 n. 25, Curt.
p. 524.
Ex voce aXiog deducitur aXio/j, cuius loco Cyprii aXovä
i. e. *äXoF-a dicebant.
e) Ex oFo fit vo: lUjTQrög quidem non invenitur sed
quae hinc derivata sunt itrjTQving, (.i^tqvlÜ^ cf. patruus
pro *patrovos.
16. Ut masculino *ytQaFög ab latere est fem. *yeqaFlg
(v. § 16 n. 15), ita masculinis eis, de quibus sub n. 15
diximus, ab latere sunt feminina quorum stirps in -oFi
78) Etiam in compositis, quamquam horum alia ratio esse potest,
o puto ab ultima antiquitate remansisse, ut in f/gwo-loytu et in eo
quod supra iam commemoravimus altoö-if-vtog.
De graecae Linguae prodactione suppletoria. \{y.\
exit: sunt autem ea, quorum nominativue Bing, exit in -<■>,
ut !'noy<ö, Jijn'i, 2cm<pio. In -oFl stirpem horura femini-
Doruna primitue desivisse primua perspexil Curtius cErl.
|i. 50 aq.j (-um antea iam Ahrena K. Z. IIJ 81 Bqq. cogno-
vi— et atirpem in t cadere, nee longius I'ott ab ipso trero
aluissct qui haec tlixit II2 OSS: „das in den obliquen casa.
wieder auftauchende o, das wahrscheinlich aus oF hervor-
gegangen ist . . .".
Persecuturus iam Bingulorum casuum formationem FoQyto
paradigma sumo.
Nom. sing-.: *roQyoFlg\ inde *roQy€oig — *ro(*y(pg —
l'ooyc') (decies haec forraatio in inscriptionibus oecurrh et
Eerodiano praeterea teste utitur: v. Abrena 1. 1. p. 82) —
FoQyw. De formia Kquoq, /.tyj'ig, Qqkoq v. Ahr. 1. 1. p. U2.
Vocat. *l'ooyöFi\ inde rooyoi. Cf. ßaoikev i. e. ßa~
aif.ii.
Genet. i finale stirpis abieit (cf. ygaög): * 1'ooyoF-og;
inde ion. r<>oynng, dor. l'ooy<~>Q, lesb. Fogytog, att. FoQyovg,
Statuendum est. praeter Fooyöog ex *l'ooynbog etiani
*Fooy6(>>g indeque l'noyrig factum esse, nam l'ooyojg nun in
Doride severiore solum sed etiam in mitiore deprehenditur
(v. Ahr. 1. 1. p. 93 .
Dat. i abieit: *l,ooyoF-r1 inde Vooyöi (IIv&6t Pind.
Isthm. VI 51 rooyoi- tu pro oF in AATÜl C. I.
n. 2551.
Acc. : *FooyoFi-v. Foqydiv. Sine i *rnoyoF-r: ion.
ToQyovVj dor. I'ooywr (cf. ion. ßoiv — dor. ßwv). Forma
quae superest Fogyto quomodo explicanda sit, non statim
primo aspectu apparet. Erunt qui cam ex *l'ooywa vel
cy * Fnoyna explicent et accentum acutum dicant ex ana-
logia nominativi assumptum esse. Et re vera per se talis
explicatio sat probabilis esse videtur: nam aeeentus liaec
ratio haud dubie nullo alio fundamento utitur nisi placitis
et praeeeptis grammaticoruna, qui quomodo in hoc genere
graasati siut satis notum est. l't unum hoc breviter hie
attingam, si Fogyto revera ex *l'ooyoFu explicandum esset,
\ 64 Brugman
consensio quae inter huius accusativi et nominativi accen-
tum est non magis mira esset quam dissensio quae est
inter accentum accusativi FoQyolv (pro *Fo(tyoFiv) et no-
minativi accentum {Fagyio pro *Fo^yoFlg). Sed ego aliam
rationem sequor et eam, ut accusativum Fogyto statuam in
fine v amisisse aeque ut "Arlä, Tlokvöd/iiä qui sunt vocativi
stirpium "jclavT, Ilokvddfiavr (cf. Ahrens 1. 1. p. 93 sq. et
p. 101). Ad quod statuendum in primis adducor accusa-
tivis auo, xvxeuo similibusque, de quibus § 20 accuratius
disputandum erit.
Pluralis plerumque secundam declinationem sequitur:
roQyol, ro(jycöi>, 1'oQyoig, rogyovg. Unus, quod sciam,
invenitur nominativus KXca&toeg . tertiam declinationem se-
quens.
Ex derivatis quae w pro oF exhibent e. g. affero:
hj$og, Jrjiotvrj , Ilvd-wiog, FLv&qiog, ^Aqyioog, ^agdüog,
yLrjxwiog, ylrjzqjog, Kgiom, KQicosvg.
c) EF.
§ 18.
1. A radice aIv descendit stirps xlsF: inde -xle/jg, ut
'HQaxkirjg. Genet. -xkrjog pro *-%Xr)£og i. e. *-y.XsF-eo-ng^
cf. Onffi pro *om}ei i. e. *G7ieF-io-i et alia id genus, de
quibus infra dicetur. Item rj pro eF in (cHQa-)xXr}£irj,
ccv.X^eig, •/.IrjtCco , -/.Ir'jto). Pro svxXeicdg apud Homerum ex
nostra ratione (v. § 15) £vxXr]tog scribendum est.
2. veog pro *veF-o-g == scr. nav-a-s} lat. nov-u-s; velog
ex *viF-i,o-g (v. § 15). H pro eF in vr^iaxog ('der neueste'),
Nr'jiozca (porta Thebarum, Aeschyl. Sept. 460); veioza se-
cundum Curtium p. 196 pro *veFo-F{s)x-a.
3. Att. nXecog (rtXsct} nXtiov) quin ex *nX?log prodierit,
dubium esse non potest. Docet autem substantivum nXov-
xog sat evidenter, hoc *nXr\og ex *7cXeFog ortum esse. Iam
unde digamma? Aut statuendum est, radicem nXa, nie
digammo dilatatam esse (cf. cpa-cpaF, %a-xocF), aut digamma
suffixo tribuendum est (*nX£-Fo-g; *jiX6-F^-xo-g = *pla-va-
De graecae linguae prodnctione rappletoria [ßg
tos). Homericum ixXüog utrum ad "nXißiog sit revocan-
iliini au falso pro nXrjog Bcribatur, in suspenso relinquo.
Praeterea autem huc pertinent TlXrjiovr), TlXrfiddeg, unde
quidem IlXeuldeg (v. Pott K. Z. \'l 2S2 sqq., F. F. II- v.:;
dor. 7tXrj(OP (Alir. II 163) = ftXeiiov, nXitav i. e. *nX&Fjwv
(nXtimog pro *jth'I-i<nog ut vfjiorog pro *veFiorog),
4. De homericis ttXEsiv, O-Eeiv, nvEsiv {--, v. § 15.
Fortasse etiam in ydi.iv (Hes. theog. 83) 17 restituen-
diiin est. An %eL(ü'. l'yu'u)a. = /.katto: i'y.?.«voa?
5. ansog sine dubio ex *07ctßog; rj pro 6.F in amjog,
a.n'nix, (77i u (proxime ex *07tilü\ v. n. 1), on/^aoi; onelog
et aneiovg apud Homerum exstirpanda sunt v. § 15). De
origine vocis ambigitur.
0. (pQtaQ (st. tpQtaox) pro *(pQtF-ao a rad. '/'," v- Curt.
p. 284;. 11. W l'.»7 legitur volgo cpgeiara, scd scribendum
est ffiji'"./" cf. § 15); (pQtü)QV%eo) ex '<fjil-'xjiy/<>- — <./.•<'//
(st. öTtctQT) pro *OTtFctQ (v. Curt. p. 200 . Att. cpqeäTog,
OTsätog non g liquidae elisione ex *(pQt.üorog, *ariäQTogi sed
quantitatis transmutatione proxime ex g>QTjäiog, 'niifciog
nata sunt, qua cum explicatione belle concinit quod gram-
matici veteres tradunt (jreao et (pgeaq apud Atticos ultimara
productam habere (v. Spitzner 'Versuch einer kurzen an-
weisung zur gr. prosodik' § 26); (pun'uva ex * (po/aoia
sicut vöaTog, a/.iaög ex *r<)'«oroc, *<jxa^T"Og et -vor/ ex (cret.
ttoot/.
7. Dat. plur. honi. Xrjovoi, ut ex nostra ratione formae
Xeioioi loco scribendum est, ex *keFovoi. *XeFav = theod.
vet. lewo(n), palaeoslov. ftvö, lat. leo(n). V. Curt. p. 329.
,8. xeXijerr- (leltsvx- ap. Tyrtaeum), .uteri-, /.vöitrr-,
dvrjSi'T- ex *rslt(o)~l''trr-, */TiFe(o)-FfiT- (v. Fick K. Z. X\ 11'
456) ctr., nisi statuendum sit, /, ita ut in (d.ujsig ex ana-
logia verborum eorum, quae primain declinationem secun-
tur, assumptum esse, id quod probari quodam modo videtur
formis ihiri)nyog, dvrj-xoog, quae ex *#t£ü"- Säyog , *-/.6og
fieri non potuerunt.
9. Verba nonnulla a digammo incipientia in imperfecto
1 66 Brugman
et aoristo augmentum i, digammo evanescente, producunt
itemque s syllabae reduplicatoriae in perfecto. Quo facto
pleruraque rjo et t]ä in sto et sä mutantur. Vid. Ebel K. Z.
IV 161 sqq., qui primus augmenti et reduplicationis illo-
rum verborum rationem perspexitj quaniquara in hoc ei
assentiri non possumus, quod digamma in illis praeteritis
modo antecedentera vocalem £, modo sequentem ipsius stir-
pis vocalem produxisse iudicat (cf. § 15). Pertinent au-
tem huc:
a) imperfectorum et aoristo r um hi:
rjsidtj, conti*, jjdrj , pro *i-Fsid-rj a rad. vid; ovvrjEiQsr
pro *Gvv-e-(a)FeiQ-£-v a rad. oFsq nectere, ligare;
^ßovlof.np, quod, productione facta, F in ß mutavit,
natum enim est ex *i-FoXX6fiJjv a rad. var (lat. vol-o, vel-le,
got. vil-jan ctr.)79):, amqvQa pro *an-s-FQa secundum Son-
nium K. Z. XIII 434 sq.
Ex rjä. sä factum est in hixXiov, sotyrjv, eävöavov (unde
ion. h]vdavov) a radd. Fal (Curt. p. 502), Fay (C. p. 493 sq.),
(o)Fad (C. p. 214 sq.).
Ex rjn sio factum est in ecjqcop a rad. Foq videre
(C. p. 324).
Ex rjoi soj factum est in syvoxoovv (C. p. 363) et äv-
etpyov. Cf. drj'iofpsv pro *dr/itöoisv : § 23 n. 11.
79) Cf. lac. tj-toßddia, wßä et sim. — Haec simplicissima huius
augmenti explicatio esse mihi videtur; quamquam forma illa apud
atticos demum sciüptores oceurrit. Praeter fjßovlö fA,r\v r\ pro augmento
habent tj/lkXXov et ^wä/urjv. Quorum illud praeteritum ex *t-a(itkkov
explicandum esse, quamvis t ab Ionibus et Atticis in ei productuin
esse exspectaremus, satis probabile est (cf. Curt. p. 309). De origine
autem verbi dvvct/uca cum prorsus nihil constet, de 17 augmenti ori-
gine certi nihil statui potest. Ceterum verbo quidem moneam, optime
hoc augmentum explicari , si radicis rf initiale ex j prodierit (cf. lesb.
imugkrjtct pro *t7Ti/u£Xf{(j)j(c, cypr. xctXri^o) pro *xak4j(o et quae sunt
similia: § 23). "ilptllov primum apud Hesiodum oceurrit, verbi
^vvn^tti vero praeterita quae r\ pro augmento exhibent apud Thucy-
didem demum inveniuntur, id quod coniecturae illi aliquantulum re-
fragari negari non potest.
De graecae Linguae productione suppletoria. \c,~
; perfectorum ei plusquamperfectorum haec:
eäXiaxa et l'äda a FaX ei o Fad. Envenitur etiam
'■'('()((. Fonnani praeterea commemoro apprime ootabilem
et memorabilem FEFAAE9OTA i. e. FeFadipuha, quae
legitur in inscr. Iocrensi al> Oeconomide edita r. 38.
';(■')<)((/.<(, avifpya.
Aliquantulo uberius nobis explicandum est de plus-
quamp. iwXneiv, tonjytir, quibua ab latere sunt perfecta
eoXna, eOQya pro *fi-FoX7ta, *Fi-JFoQyaB<>). Quacritur
enim, unde plusquamperfectorum w ortum sit. Atque putat
Ebel hoc (0 natum esse ex Fo. Contra quem recte Sonne
K. Z. XIII 143: „Wenn ohne mitwirkung eines augments,
lediglich durch das schwinden der Spiranten aus FeFoXna
sich itoXneiv bilden konnte, so vermögen wir nicht abzu-
sehen, warum FiFoXna sich nicht ebenso zu tio/.nu ge-
staltete". Iam ipse Sonne a formis *eFeF6Xneiv1 *:ftFno-
yhiv proficiscens inde putat proxime facta esse *se6Xneiv,
*ie6Qyeiv) dehinc contractione amborum e *rj6X7teivi *inüyeiv,
postremo ex liis quantitatis transpositione icuXrceiv, etogysiv.
Itemque ee in /( contractum esse autumat in ünr\i (ex
*onie'i), [i/.io (ex *Hwzo)y rpuctact (ex *seix.aaa , rjXrtiKov
(ex *eeXniCov). Quae concedere non possumus, quoniam ex
€-e apud lones non fit r\ sed 67. Sic igitur potius statuen-
dum est, ex *iFsF6Xjveiv proxime factum esse *r)e6Xneiv,
inde *r>6X7zeivy inde ecoXneiv. Itemque: *sFeXniKov —
^/.•'//v/Jnr — rjXmtov, et *ejijwco — *r]4ixTn ir/rn, et
*Fjelxaaa — *tjsixaaa — yxctoa (cf. isidr) — J/diy), cf. § 23
n. 1; de Grifft supra iam exposuimus (§ ls. 11. ö\ — Od. £
289i ubi Bekker seribit ävd'Q(ü7tovg siFwQyeiv cf. Leskien
de ratione quam Bekk. in rest. dig. secutus est p. 27:, aut
volgaris scriptura hg drt noXXa. /.er/ av&Qo'moioiv irogyet
retinenda aut scribendum est äv&Qwnovg löoytn. Item
fortasse ö 693, ubi cum volgo avöga ewgyeiv legatur,
so Volgo adduntur h>r/.u} tfutxa, ty/.m. Sed de Ins quippe a
radice jat descendentibus infra demum § 23 agendum erit.
1 63 Brugman
Bekker avdqa FtFiogyeiv scribit, scribendum est avdq
rjOQysLv S1).
10. Nom. aoxv, gen. *aGxeF-og, unde cioteog et *aovqog
— aorstog: item nekexeog et ne?.e/.eiog. Nom. acc. dual.
*doz6F-Ey iude *äorrle — aoxr\. A ngioßv-g nom. plur.
7tQ€aßrjsg. Homer, tiog pro *e{o)-eF-og. Dorica ot-rja,
TCiy7tta, ßaofai (Ahr. II 163) aut ex *b££F{j)a, *rayjF(j)ait
*ßaQiF{j)aL aut ex *6^e(J-)ja, *rayi{F)jai , *ßaoe{F)jcu (v.
§ 23 n. 9).
Maiore constantia in £ producendo utuntur stirpes in
ev desinentesj ut ßaoilel-g, yovsv-g. Est autem singulorum
casuum ratio haec:
Nom. sing, -evg: ßaoiXevg. In dialecto arcadica no-
minativum in -rtg (pro *-sF-g) exivisse colligendum videtur
ex iagrc (v. Ahr. I 233). „Nomina in evg teste Prisciano
Dorienses ev in ^ mutantes Tv6r,g, Voc. Tvdtj, Acc.D'ÖQcpiji
proferebant. Sed Antimachus et Ibycus, quos apponit, non
sunt genuinae Doridis auctores, neque in purioribus fonti-
bus ullum exemplum reperitur, quod aliquo iure eo trahi
possit, nisi forte Hesychianum ävTißoh'Q, otqiox^q (.ii/.qÖq,
quod Laconice pro ärzißolevg esse videtur... Vulgo apud
Dorienses nominativus in evg exit" (Ahr. II 236).
Gen et. *-eFog, -iqog: ion. ßaoilijog, lesb. ßaoiXrjog (Ahr.
I 117), boeot. ßaodelog (Ahr. I 205) i. e. ßaaileog. Ex
-rjog att. -etog: ßciöileiog. Apud Dorienses ex *-fjog fit -iog:
ßaoüJog (Ahr. II 237).
81) Fortasse quispiam posuerit, iuter eogya et rjögyitv, intet
i,ItiiCov et llnitto eandem rationem intercedere quae iuter ig/oina et
rjoxöfJir]v. Hoc ideo probare non possumus, quia in homericis carnii-
nibus perfectum Fe'Foyyct syllabae reduplicatoriae spirantem itemque
FtXn (Fti-nou) initialem suam spirantem nondum amisisse constat.
Cum his autem iaknitr et praeterita quae a rad. jix descenduut
(etiam huius radicis spirans apud Homerum nondum exstincta esse
videtur) eodem loco et numero babenda esse consentaneum est. De
singubs testimoniis quae lingua homerica spirantis praebet vide Le-
skienii illam commentationem.
De graecae Linguae productione suppletoria. [ßQ
Dat. *-eFi, -rjt: .Utoil^'i , indo att. dor. ßaaiXei] lesb.
ßaoLXrfC.
Acc. *sFct} -//<: ion. ßaoiXijaf boeoi ßaaiXeux, lesb.
ßum'lrja. Ex -rya att. -fiö: ßaoiXiä, In Doride ex *-^a lit
*-6a, -/;: ßaoiXrj.
Ex pluralia formia hae commemorandae sunt:
Nom. att. vct. ßaaiXrjg ex ion. ßaoiXrjeg; contra att.
rec. ßaoiXelg proxime ad * ßaodteg rcducendum est. nisi
forte ex vetustioris Atthidis forma ortum ,-it v. Curt 'Stud.'
III 397 sq.).
Dat. ion. aoiGTtj-t-aai , dor. Jugii-E-oai. Yolgo /-' in
v dissolvitur: ßaoiltr-ai.
A stirpibus in -ev dcsinontibus magna silva adiectivo-
nun et substantivorum derivatur. Atque in [ade ex sF
constanter rj fit: rtgoccorfiog, dogt'iog, ßaoiXrjiog, '^xiXXrjiog,
\>io>l'l'g, orgctTtfir], fiavzr/tr), d-egamfirj , alia. Idem >, etiam
in Doride occurrit quam vi 8 minus constanter: 7ZQeiyf)iog}
fiüQijiog, lagrjiog (v. Ahr. II 192). Apud Atticoa rji in ei
extenuatur: oi/.tloQ, oroaxelet, alia.
Erunt fortasse qui mirentur quod Lesbii qui F post
brevem vocalem, subsequente altera vocali, constanter ser-
vare solent, ut in nvevta, avtog, rpavng (in quibus v fere ut
F pronuntiatum esse credendum est), non dicunt ßaotXevog,
ßaolXevi etc. Quod quomodo explicandum sit , indicant
Ibrmac daiftcor, fxrjvvog, üifxog et sim., de quibus § 3, 7 dis-
putavimus. Vidimus enim in Ins iam ante linguam in dia-
lectos digressam productionem fieri coeptam esse indeque
explicandum esse cognoviinus quod Lesbii cum egxxwa,
l'nrra dicant . in firjvvog vocalem producte pronuntiant.
Sic igitur veri simile est ex *ßaaiX4Fog antiquissimis iam
lingual graecae temporibus ¥ßaaiXrjFog factum esse indeque
Lesbios ßaaiXrjog suum ascivisse. Similiter Lesbii väogt
vai ctr. (nom. vavg), non vavog, vav'i ctr. dixerunt quod in
hac stirpc vocalis vetustissimis iam temporibus productio-
nem passa erat (cf. lat. ndvis} scr. nävas, gen.).
1 70 Brugman
(1) IF.
§ !9-
1. tag sagitta ex t(o)-Fn-g = sanscr. zend. isha-s i. e.
*is-va-s a rad. is mitte re. i brevis relicta in löficogoi et
in ioyjaioa ap. Pindarum. Cf. Benfey I 13, Curt. p. 373.
2. svdlog ietiam cum t), öioyev^g pro *evdiFog, *diFo-
ysvtjg § 16 n. 17 iam commemoravi.
3. n tog, 7ito>v} nlag, nlayog, tcuqoq a piv pro *nlF-og
etc. Respondent eis vocabulis zend. pzvank et voces sanscr.
pivas, pivan, pivaras et aliae quaedam, in quibus i per se-
quens v productum videtur. Cf. Curt. p. 259.
4. £§tü)v auctore Kuhnio ('Herabk. d. feuers3 p. 69) ad
**L&Ftov reducendum videtur. Componit ille vocem cum
axis eamque vertit „achsen träger, radträger".
5. oiyaloeig recte a Benfeyo I 414 explicari videtur ex
*6iFyako€ig. Fortasse eodem trahendum est atörj mal um
granatum, punicum, cuius formae loco etiam oißdrj re-
peritur (cf. veßgog pro *reFQog). Forma principalis *olF-
jä? cf. ^laßöaxog (Curt. p. 600). Apte malum granatum
nomen trahere a putaminis pinguedine et nitore nemo ne-
gare poterit.
B) Longa vocalis productione progressiva
nata est.
§ 20.
1. (uü'jqu funde aicogea), tuwgrj/Lia, cätooitto) ex *a-oFoQ-a 5
aiogoi ((.1 89) ex *d-(a)FoQ-oi ; aut.toQOi ex *cm-ä-(G)Fog-r>L.
V. § 16 num. 11.
2. Ut TQtffco praesenti ab latere est tixqotpa perfectum,
sie praesenti sd-ta i. e. *oFt&to (v. Curt, p. 236) perfectum
*ot-oFo!}-a: inde *eiFo&a — tYtü&a et *e'Fo&a — uotta.
Notabilis est alia perfecti forma ab Hesychio tradita s-thÜ-
w-ym. Cf. § 14 C.
3. w stirpium ylan-, Jtjf.10-, Jiji-, llnno/.6iovz- et femi-
ninorum yiao-, ^Inno-v.otoGa ex Fn natum est. Cf. § 16
n. 38. An 010 proxime ex wo? Cf. § 23 n. 11.
Do graecae Linguae prodactione Bnppletoria. 171
4. 'h~j/.ng contractum est ex homerico froantog pro
'Ih'ao/.og — *OuFn/.og — * &aFäxoQ Besycb. habe! '>'''-
ßaxog), ni.si forte haec singularum formarum Berief ait:
"d-dFcMog — * d-oFoxog — *l}o')oy.og — &6amog ef. § 16
11. 11 . Dor. att. 9-ax.oq (A\\v. II 182): ftahtog = dor.
mg: HQWxog (v. § IG n. '■>'■* .
5. xskwvr), lesb. yü.tva, proxime cohaeret cum %iX\ -g
et %eXv-o-v Curt. p. 188 itaque fortasse ad formam
*%eXFövä reducendum est «I. f.t(5f.taQ, fiv/uag pro */tnFuao).
Consimiliter forsitan ■A.noo'n>ri pro *KOQF6vrj: cf. Max Müller
'Vorll.1 I 374.
6. Bocot. hom. Ju'jvvong fortasse ex * Jifnnoog: v.
§ 5, 2.
7. De masculinis in -owg h. e. -ofo-g exeuutibus v.
§ 17 ii. 15 y.
8. KXiüiv- fortasse pro *K).iFov-.
9. Item fortasse \/-W- (boeot. Nuaviog) pro *NeFnv-,
10. Substantiva Xvxvewv, ätmsXee&v, oiveav, axavd-ecöv,
ii :>■■ i ',) ii similia gen. -etiüvog), quorum loco plerumque formae
£ voeali carentes inveniuntur, ut afurceXtav, otviov, nv&wv,
al. collecta habea haec substantiva ap. Weatphal. Method.
gr.' I 1, 328), iudieat Bopp III3 395 suffixum du eonti-
nere, « autem quod v> praecedit natum esse e stirpis voeali
finali o. Id veri dissiiiiillitnum esse apparet: nam longa
localis Buffixi an, wv certe stirpis o finale absorptora
fuisset. Ipsum illud t denionstrat, intereidisse consonam
nee dubium esse potest, quin illa digamma fuerit (ef. Eb< 1
Ann. Fleckeis. vol. 85 a. 1SG2 ed. p. 247, qui et ipse Boppii
sententiam improbal addena „da etov auf digamma deutet")-
Igitur oiveuivog ex *olvs~Fov-og. De a in t extenuato eon-
feraa vocativum %nns} locativum uuryt-i, verba derivata
ädixe-ta, yocmiu-io, alia (Leo Meyer II 22 sqqA Ex nun iv
olvtov factum est sieul sarwg ex eozeaig.
11. ctiotr gen. uuorng componendum est cum bct. Gvcts
itio, itus, lat. aevum, got. aws tempus. Dedudt autem
Schleicher comp. p. 400 haec verba a radice » ire et sta
1 72 Brugman
tuit de suffixo graecae vocis haec: „Das suffix urspr. van
liegt vor in stamm al-F(ov- (aicov lebenszeit, zeit), einer
dehnung eines vorauszusetzenden ai-van- (vgl. lat. ae-vo-,
got. ai-va- , altind. e-va-)", Quod Schleicher verba haec
omnia ad radicem i refert et aevum, aivs, tvas suffixi va
ope formata esse statuit, prorsus probo. Contra de graeco
vocabulo ego persuasum habeo sie esse iudicandum. Stirps
initio fuit al-Fo- = lat. ae-vo- etc., inde alto- (cf. ydXoto-
pro *ydknFn-): nom. aiiöc, gen. alto, dat. alto, acc aicov
vel alto (cf. Xaytor — Xayto , Fooytov — Fogyco et sim.,
§ 17 n. 15. 16). Ex qua declinatione solum aecusativus is,
quem postremo loco posui, nobis asservatus est apud Aeschy-
lum in Bekk. aneed. 363, 17: alto tov alcova %axd änov.o-
ni]v Alöyv).oQ einer, quam eandem formam Ahrens in
versu bacchiaco Choeph. 350 pro aiwvci quod metro repugnat
restituit (in accentu formae alcd non offendendum esse se-
quitur ex eis, quae § 17 n. 15. 16 diximus: v. in primis
eum quem sub n. 15 laudavimus locum grammaticae Mehl-
horn.). Iam autem ex stirpe alto- ita stirpem aicov- pro-
diisse puto, ut illa nescio an ad commodiorem et faciliorem
declinationis rationem instituendam in analogiam stirpium
in v desinentium transiret. Plane eodem modo ad stirpes
in -oFo (§ 17 n. 15) et ad stirpes in -oFi (ib. n. 16) exeun-
tes, postquam -oFo et -oFi in w coaluerunt, saepius v ac-
cessit, ut ex äX<o- factum est aXcov-, ex rtQio- rjQiov-, ex
tcuo- zatov-, ex TTvd-co- nv&tov-, ex ylaicö- yicawv- ctr.
(v. Ahrens K. Z. III 105). Cf. etiam germanicae declina-
tionis quae vocatur debilis nasalem atque n illud, quod
lingua sanscrita saepius in nominum declinatione adhibet
quo seiungat stirpis vocalem finalem ab initiali vocali suf-
fixi (avi-n-d, avi-n-dm instrum. sing., gen. plur. stirpis
am-): quamquam harum nasalium fortasse paullo alia est
ratio, quode aecuratius hie agi non potest (v. Iac. Grimm
c Gesch. d. deutsch, spr. p. 960, Heyse 'Syst. d. sprach w.'
p. 377 sq., Pott I2 300, IT2 681). Quodsi haec recte explo-
ravimus, iam dubium esse non potest, quin eadem quae
De griic:c:;ie lin^iiue pi-odii'-t i< >iic suppletoria. 17!',
intcr aloj- et aiaiv- intercedit ratio etiam inter accus, bom.
yj/.to), xvksiüj et stirpem seriorem Kvxe(ov-t inter Qomin.
der.) Tloridag, accus. Ifooeidüj, gen. Tlooeidw et stirpem
Tlooeidüv- intercedat. Atque formarum quidem /j/.cf;;, /./-
>c«t3, /.i/.ton- stirpem principalem esse statuo *xvxäßo.
Lade * /.r/.rjö — Hvxeaj atque *xvMqF6 — kvxt/W (cf. s 21 .
Postea auteni xvx,eio- in analogiam Btirpium in v exeuntium
transiit. De aecentu aecusativorum xvxedj, Kinteiu eonsen-
taneum est idem dicendum esse quod de aeevisativi au3,
pro et auteni quod est in Kvxeitü it restituendum <st (cf.
§ 15). Similiter igitur TIoosiöco gen.), Tlotieiöd) acc. , po-
tius Jiouttdw), Unnötig, Tlooeidaov, Tlooeidaiopog, Iloaei-
detovog (v. in prirnis Ahrens Pliilul. XX11J 1 sqq.) omnia
ad stirpem * IIoiiduFo(r)- revoco, unde i'acillinie explican-
tur. In Hooeiöuiovog produetio bifariam facta conspicitur.
Ad breviorem autem stirpem pertinet etiam Tlooiörjiog pro
' llo()iöai'-in-g. — Eandcm illam rationem praeterea inter
AnoXXta et stirpem ^AnoXfoav- intercedere veri similius
mihi videtur.
12. Ex *(fäfog fiunt (fang rputu) et cpntog (cf. üöco/.ng).
tptog aut ex (püog aut ex qnog. — yiktog et igeog ex
*ytX(u)Fog et *SQ(a)Fog nata esse colligendum mihi videtur
ex accus, ytkiov , ytXio, k'gcov (cf. ucctQOtv , .n'aov>\ X«yvjv,
Xayw), dat. ytXaj, tQip, adi. cpiXöyeXiog, övaegatg (cf. öno/.t-
gtog pro *Qiv6/.£(>Fng), ye'/oüog II. ß 215, pro quo fortasse
j/fiAwfOg scribendum est, quamquam et lila forma faeile
explicari potest (v. § 16 n. 25). — Ad stirpes yeXio-, I'qoj-,
(pio- (item ad xyü-, cuius dativus XQV est, et ad 'ido(')-, ad
quam stirpem pertinent dat. tÖQ(p et derivatum xä iöycoa
posterioribus temporibus x suffigebatur, quo cum r compo-
nendum est x stirpium avöon-ßgiox-, a-yren-, u-jitoji-, Xiim-
ÖvtJT- (cf. Bopp 'Vgl. gr.' IIP 363).
13. Participia perf. act. suftixi l'nx ope formata esse
inter omnes constat. Praebet auteni Homerua praeter vul-
garem huius suffixi ~ox formam (eaxa-öx, x£x///;-or, itt}itX-
öi) interdum etiam -au : ßeßa-ayz, u&ua-<>')t, ytyc(-('>r, /.i/.iu-
1 74 Brugman
wt, T£#i't]-ojT , 7TS7ixy-(ÖT, xtTQiy-cn , nsxkqy-tox (cf. Bekker
Hom. bl. p. 94) s2). In quibus participiis o vocalis pro-
ductionem digammo deberi quod suffixuni olim in fronte
habuit mea quidem sententia certum est. Duco igitur ßsßa-
iox ex *ßeßa-Föx etc.83). De y quod participia ea, quorum
stirps temporalis in a cadit, ante suffixum exhibent con-
feras form am e-oxr^ze. Quamquam quaeri potest nonne
fortasse /; interdum digammi sequentis vi effectum sit, id
quod praecipue ea de caussa aliquantum habet probabili-
tatis, quia rj quod est in toxtjxe prorsus singularis generis
est et indicativus, coniunctivus, optativus, imperativus, in-
finitivus volgo a pro vocali radicali exhibent, in participiis
contra multo frequentius rj vel quod inde prodiit s occurrit
quam ä. Confidentius in (.ie.-f.ia6x ä productione supple-
toria factum esse contendam.
14. A rad. Foq 'gewahren': wqa = theod. vet. roara
intuitio, consideratio, curaj l-tooö-g; a-togo-g v«yr-
lu/.xog Hesych.), ion. oi-QO-g; Hesychianum ßcoQOi (pcp&aX-
(loi) pro *Fwqoi, *FÖqoi, v. § 15.
15. ovlafiög pro *Fo?.a/.i6g (yoXccfiog öitoy/iog Hesych.):
cf. § 12, 5.
16. SQiovviog fortasse cohaeret cum rad. van, unde
Fdva§ descendit, itaque ex *soi-F6v-io-g, *sQi-Iccr-io-g ex-
plicandum est: v. Curt. cStud.' III 121.
17. Ttavoi'Qyog ex *nar-FÖQy-o-g, nisi factum est ex
* nav-loqy-o-g: v. Curt. p. 529.
18. Radicis Fod- (= scr. vadh, zd. vad ferire) di-
gamma in ev-vooi-g (xlvrjaig Hesych.) et in sv-voo-l-yatn-g
antecedenti v assimulatum cernitur; to autem pro Fo ex-
hibet a.&ecü.
82) Te&vt(oT , ntmiayt, iarswT et quae sunt similia huc non
pertinere sed proxime ad rf#vijdr etc. revocauda esse vix opus est
mcmeri.
83) Aliter hoc io explicare conati sunt Leo Meyer II 224 sq., de
cuius opinione supra iam, § 3, 2, dixi, Schleicher comp. p. 404, Sonne
K. Z. XII 289 sqq., XIII 445, Westphal 'Meth gr.' I 1, 359.
De graecae lingaae productione snppletoria. ]~~,
19. Dor. loQavog, lesb. toQtxvog, ögavog, ion. att. oitqa-
vog ex *Foq<xvoq = scr. varunas.
20. covo-g, cui respondel Banscr. pootu»-«, lat. pgrau-m
(nrO ' ir.sitU-m, Cf. rriinis pro ii.siiiii.s, l'fi 1 1 1 xcri I II ] il'« i X i in • • ;i< l
*(Sovog} inde ad *Foavog. Nam wvog apad Homerum di-
gammo caret (v. Leo Meyer I :>07 <•< <x * /•' o#vog apud
Iones ovvdq nasci exspectamus.
21. ortti/.i], ovzdco, ovndtü} ex rad. Fcrr, /oa. Respon-
del nostrura wund (v. Pott I1 122, K. Z. \'J 263). Propter
radicis a servatum maxime notabüis est glossa Hesych.
yaiükai nvAal.
22. De ßcoXia, ßcokig pro *Folta, *FnXig v. § 15.
23. Dor. t'3(>oc, ion. ovong, att. ooog ex *ßoQog 'yln-
Qog — *yo'oog a rad. #«/• (Curt. p. 32."> .
C) Exempla productionis bifariam factae.
§ 21.
Omnia quae huc pertinent supra iam tractata sunt.
Sunt autem haec:
1. a/inoooi : v. £ 16 n. 11.
2. y.r/.i^'r. v. § 20 n. II.
3. ylitv'y/.QiTog\ v. § 10 n. 34.
4. Ilnaetöuojog: v. $ 20 n. 11.
5. 7tqrj(av-', v. § 16 n. 39.
6. XQt'^og: v. § IG n. 50.
Disputatio de d ig am m o paucis astringitur et
absolvitur.
§ 22.
Ex eis, quae de digammatica productione snppletoria
contulimus et explicavimus, primo aspeeta apparet, aeque
in producenda vocali neque in mutando eins colore lin-
guam certaa leges sequi. Invenimus in eadem dialecto
«<•/.«£, yrj-d-etO) ovg} aijo, yala} yew-y^tt<7»oc, ;.'//rn, d-avfia,
ÜSiaoag, >^j', J;>o)\ l'noyv'), Inuynl , viog, ßoffllitog, OVQCt-
1 76 Brugmau
)'ög, cod-ico, oqcuo. Ubi hie concentus et consensus? ubi
ulla convenientia ?
Paucula tantummodo inveniuntur quae inter se artiore
vineulo coniuneta et in analogia quadam posita sint. Sunt
autem fere haec:
1. Dialectus lesbiaca et dialectus laconica F inter duas
vocales non exterunt, sed lila mutat in vf haec in ß, quae
tarnen litterae sonum prope ad digamrai sonum accedentem
habuisse putandae sunt: dixerunt Lesbii edrjo, aitog, na-
üut'u, (pavos, acekkai, vavog (templuin), Lacones äßt'tQ,
aßwQ, s^coßüdia, dßsideo , ddßeXog et quae sunt similia.
Excipienda sunt sola väng, vä'i, väeg etc. et stirpium in et-
cadentium casus obliqui sing, et totus pluralis numerus, ut
ßaaikrjog, ßaollrfi ctr. (ßaoiliog, ßaaiXel videntur formae
laconicae fuissej, quae exceptiones queinadinodum expli-
candae sint vidimus § 18 n. lü ad fin. — Fortasse ex
i^coßädia concludere licet, etiam a in ccßrjQ, äßtüQ ctr. lon-
gum fuisse.
2. äF soluni apud Iones et Atticos in rj transit. Ubi
in aliis dialectis rj pro äF esse videtur, a forma e¥ pro-
ficiscendum esse vidimus.
3. äF apud Atticos cum ante consonas modo in ä,
modo in rj transeat {&täxQOv, öäXög, rdficc — yrj&ko, xrjtog),
ante vocales tantum in t] transit, ex /;o autem et rja con-
stanter (nisi quod antiquissimis temporibus Attbidis etiam
rjo oecurrit, ut in gen. owefog) ew et eä naseuntur, ex iji
vero ei.
4. Ex aF apud Boeotos fit ei , quod sonum illum inter
e et i intermedium signilicat, quem supra scripsimus lit-
tera e. Exempla habes gen. sing. iccQsiog, (lavzsua, alia
pauca.
5. Ante consonas digamma rarissime sine compen-
satione eliditur. Certum exemplum est aXo% = avla§.
Non vero huc traxerim yovioi, xoxeoi, e%£&rjv.
Praeterea hoc loco duo haec notanda mihi videntur:
1. <^,uod a ante F prius quam producitur saepius in o
De f^raccin' lin^naf pnxliutiunf suppletoria ] 77
vocalem obscuratur {toata (><«; — a'i'aza, xcoag pro
"•/.('( l''-cx), id eodem loco e1 numero habendum es! cum mu-
tatione illa et vocalis quae fit vel in u vocalero vel in i vo-
calem ante liquidas prius quam localis produetionem Bup-
pletoriam patitur (ßot >')(<> — ßagvg, 7ou$ — ßaQßai-, o//-
iXo-q — i-äX-r/v, floiyo) — eßQa%e).
2. [nter duas vocales digamma sitne crebrius cum
compensatione an crebrius sine compensatione eiectum,
diiudicare non ausim. ld vcm certissimum est, in compen-
aanda hac littera nullam dialectum tarn longe processisse
quam diatectum epicam. Conspicitur autem apud Home-
nun — 18 enim hac in re in primis respiciendus est —
inconstantia et varietas in vocalibus producendis apprime
mira. Atque saepius eadem eiusdem vocabuli vocalis modo
producta modo brevis relicta oecurrit, ut habes tpaea ei
g>aog: äogi et dogi, Xrjovoi et Xeovac, aatQOt et an~rt(OQOi,
ftt/ncicör- et tttiiüni-, zeÜrrjör- et t£&vt)(6t-. Ex <juo co-
gnoscitur, quam parum tunc vocalium produetione suppleto-
ria affeetarum quantitas constituta fuerit Lingua ubique
inclinabal ad vocales ante labens digamma producendas e1
ad o post digamma producendum, sed non ubique usus ho
minum loquentium prorsus sibi constitit; unde factum esl
ut poetis prout metrum requireret modo produetis modo
brevibus formis uti liceret. Ut ipsum digamma apud
Homerum fere nusquam certum locum habet sed
nindo adest modo abest, ita etiam produetio quae
digammo efficitur inconstantior est.
III J.
§ 215.
In Universum de produetione vocalium ea, quae / lit-
tera efficitur, eadem dicenda sunt quae de produetione di-
gammatica diximus. -/ producitur in a , apud lones ei
Atticos interdum in >r o in w, e in >/, i in 7, v in v. Atque
ut vidimus digamma posl produetam vocalem saepius per-
Curtius, Studien, IV. 12
\ 78 Brugman
manere, item hie illic, vocalis produetione effeeta, j manere
videmus, ut in lesb. EJti(jiiXr}iu pro *hri^lle{G)ja.
Frequentius quam in lingua graeca haee produetio,
quae j littera fit, in lingua sanscrita et in lingua
latina oecurrit, quin in hac quidem lingua constanter illa
produetio conspicitur. Servat autem utraque lingua spi-
rantem. Ex lingua sanscrita e. g. affero gäjate = zd.
zaycite pro *ga-ja-tai a rad. ga gignere {gäjate: zayeite =
jävat, pivan: yavat, pivauh; v. supra) ; trtijas pro *trtijas,
*trt-ja-s = lat. tertius ; mantüjämi pro * mantüjämi a mantu-
peccatum. Ex lingua latina commemoro e. g. :
Maja, Troja, Ajax, äjo , major, pulejum, ejus, hu jus,
cujus 84).
84) Immerito Corssen I2 .'<03 negat j spiranti in lingua latina vim
ac potestatem inesse producendi vocalem antecedentem. Dicit haec:
„Woher gerade j vor allen consonanten diese kraft haben sollte, und
weshalb es in biiugus, triiugus, quadriiugus, altiiugus diese
kraft nicht bewährt habe, blieb bei dieser annähme unerklärt". Ad
priorem harum duarum quaestionum respondere nobis non opus est.
Quod autem ad alteram attinet, belle cecidit quod ipse iam Corssen
in eadem pagina illud, quod contra dicit, quamquam invitus, delum-
bavit verbis his „weil an der wortfuge der beiden zu einem com-
positum zusammengerückten wörter das j getrennt von dem aus-
lautenden vokal des ersteren gesprochen wurde". Studet autem deinde
Corssen ostendere, ubique vocalem aliunde produetionem habere, quod
idem antea Aufrecht fecerat. Sed sunt exempla ubi produetio vocalis nulla
alia ex caussa nisi ex spirantis sequentis vi explicari potest. Unde
enim Ajax? Nonne hoc nomen ex Ai'etg, AiFaq"! Atque major, djo,
puUjum, quae facta sunt ex *mag-jor, *ag-jo, *puleg-jum, aliter fieri
non potuerant nisi ita, ut ex gj proxime crassior et plenior spirantis
sonus nasceretur, deinde eius soni vi efficeretur, ut antecedens bre-
vis vocalis in longam transiret. Genetivos ejus, küjus, cujus Cors-
sen p. 307 ex e-z-us, ho-i-us, quo-z-us nata esse contendit. Quam
sententiam et alii improbaverunt et ego improbo. Sed vel hac pro-
bata de re ipsa quae hie in ceusum venit nihil mutatur. Nam etiamsi
cum Corssenio a formis eius, hoius, quoius proficisceremur, primae vo-
calis quae est in ejus, lriljus, cujus produetio nihilo setius ex sequentis
spirantis natura nobis explicanda esset. Ipse Corssen de illa sie sta-
De graecae Linguae prodüctione Buppletoria I7'i
Iiini ad ea enumeranda et illüstranda accedimus, quae
ex Graecorum lingua buc pertinent.
1. 'i'iynui {nQoarji^ai Kur. Ale 1063) ex *ji-jiy-fiai\
Iiotii. //zto ex *r\BWtQ — *l.-j{.-jiv.-Tn\ iqhteiv ex 'ini/in
*rjsolneiv — * i-je-yolx-eiv. In u'or/.a j in / transiil !)<•
radice vocis v. Curt. p. 609 sq. Cf. § 18 n. !).
2. Ex *öaiFeQ- {— scr. d&uar- i. e. *daivar-) fit 'dauo-,
*dajto-, deetg-. Cf. Ebel Annal. P^leckeis. vol. T* » p. 508
'.',. Ex *<uFtiÖQ ((d^irrn: aerog Tlegyalot Hesych. ei Et
M. 28, 7: docet haec forma quam perverse Leo Meyer
K. Z. V 371 et Christ G. L. 194 aierog digammi in / mu-
tatione ex *«/-froc natum esse iudieaverint) fit (turne —
*ujeiög -- aeroQ et üerng. De radice vocis nihil con.stat.
4. aifei (C. I. n. 1 et in inscriptione loci*, ab Oecono-
mide edita; — alei — ■ *dje! — äei et aei s-'). Cum dor.
aieg (Ahr. II 379) satis aecurate concinit sanscr. äjtb8} quod
haud dubie eiusdem radicis est (v.M. Müller 'Vorll/ JI 236
Puto autem djus pro *ajus: cf. IjdjatP.) urtum esse ex
*aivas idque idem graeci *<xiFeg formam principalem esse
tuit: „Indem das i mit dorn vorhergehenden vokal in der ausspräche
verschliffen wurde, entstanden (ans linius, cuius, eins] die zwei-
silbigen formen luü-ns, cni-ns, ei-us, deren erste ailbe nun na-
türlich die metrische Zeitdauer einer länge erhielt. Dann aber ver-
härtete sich der ursprüngliche vokal i zum palatalen reibelaut j.
Auch hier hat also nicht erst das j positionslänge des vorhergehenden
vokals bewirkt''. Quae quam parum stare possint, in aperto est. Si
in lmi-ux prior syllaba metricani produetae syllabae moram habet.
iude non sequitur ut etiam // voealis quae diphthongi prior pars esl
longa Bit. lam vero si diphthongi posterior pars in j trans.it, id vo-
calem brevem quae antecedit nulla ex parte attingit Namque eam
nulla alia de caussa produci nisi ne, i in /' mutato, syllabae morae
quidquam detrahatur concedi non potest (cf. $ 2). [gitur etiamsi cum
Corssenio hüjus ad ' huius revocare deberemus, haec ponenda esBet
fonnarum series: huius, huius, hujüs, hüjus.
85) Etiam in tn-Tjt-Tuvo-^ q = « ex nj natum esse videtur: cf.
Curt. p. 359.
\2 '
\ go Brugman
(cf. Curt. p. 359 sq.) : ut *ajus ex aivas, ita in lingua zend.
ex ai-va-m (unura: servavit eam formam principalem lin-
gua persica vetus) fit 6yüm, ex * vtdoivam (nom. vidaevo)
vtdoyüm; -um = -vem, -vam (cf. Schleicher comp. p. 53,
'Indog. ehrest.5 p. 359, M. Müller 'Vprll.' I 365 not. 57).
Similein immutationem stirps aloa- passa esse videtur in
got. ajukdutlis (cf. Iac. Grimm D. G. I3 66). Conferas
postremo lat. Aiax = Ai'ag, quod Sonne K. Z. X 126 recte
ad eandem illam stirpem aiva- trahere mihi videtur,
cuiusque forma antiquior Al'Fag identidem in inscriptionibus
oecurrit (v. Savelsberg de dig. p. 56). Cf. § 20 n. 11.
5. i stirpis uali- in £(, amplificatur : fit autem ex ei
ej — i], ex *iröXijoQ — nolrjog denique quantitate trans-
posita nöleiog. Dual. att. vet. nokrj ex *7t6lrje — *n6Xsj-s.
6. '/.ey.gaai'To ex V.ex^a/coro, axgccaviog ex *ax.Qajavxog,
ut docet ixgcäutrov, quod seeundum Curtium (p. 147) a
stirpe *KQaja)' derivandum est. rt pro äj in xQrjrjvai. Hie
produetio fiebat in rj non sine sequentis rj efficientia, sicut
etiam ai quod in praesenti xQaiaivtü i. e. *xgaidv-itü con-
spicitur propter sequens ai retentum esse videtur.
7. ovitara seeundum Choeroboscum Anecd. Oxon. II
245, 21 Aeolenses dicebant pro ovsiata. Ahrens vocem
Boeotis vindicans (I 92. 191) putat esse pro ovaiaxa. Multo
veri similius mihi esse videtur, ov^axa reducendum esse
ad *ovejara (cf. Curt. p. 225) et Lesbiis vindicandum. Lesbii
saepius ej in rj mutant (v. infra).
8. Dor. nekrja = nekeia (Ahr. II 163); Avwjog =
Avxewg laconicum esse traditur et legitur apud Alcmanem
fr. 83 B. (cf. Ahr. 1. 1.) ; ne^ineßörjog ap. Sapphonem fr. 98
B. pro 'ns/uneßotjng; Kv&igr/a in eiusdem fr. 62 B. pro
*KvܣQeja. j post e produetum in voeibus ionicis haud
paucis mansit t vocalis specie indutum, ut in dv&Qio/n'^og,
hagriiog, Kad/.i>'twg, <J>otß/]ing, t-eivrjiog; v. Curt. 'Stud.'
II 187.
9. In dor. O^fja, raxfjcu, ßaoFjai, nkfjtov (Ahr. 1. 1.) rj
De graecae Linguae produetione luppletoria. |si
sitne ex &j Datum an ex tF — formae enim principal« -
ilj habuerunt, v. § IS n. 3 et n. 10 — diiudicare nun
ausim. pifjtav (v. Ahr. J. I.) Schleicher comp. p. 1M> dubito
an recte ad *fii-jcov revocet.
II). Haaixcanja in Alcmanis fr. 27 B. pro *-%(XQe(6)-ja ;
OQtjog, quod laconicum es.se dicitnr (v. Ahr. 1. 1.), pro
*ö(jt(a)-jo-g-7 lesb. KvTtQoyivrjct (A\n\ I 91) pro *-yevt(o)-jct;
lesb. inifiiXrjia (cf. flhjdt'i'a i. e. Mydejct), quod legitur C.
I. ii. 2189, pro *Lii-/iitle((j)-ja. Formae heiodoteae u/.i-
dTj'trj, äotpakt/hj , iyn/i'rj et quae sunt aliae a stirpibua in
-ea cadentibus derivatae non ita magnam tidem habent ne-
que agnoseuntur a Bredovio (de dial. herod. p. 1S5 sqq.).
II. A stirpibua nominalibus quae in vocalem desiimnt
in omnibus unguis indogenuanis suffixi Ja ope verba deri-
vantur. Voealis autem quae j litteram anteeedit et in aliis
unguis et in lingua gracca haud raro spirantis vi produ-
citur. Ad quod genus quae ex lingua graeca pertineni
traetantibus nobis iam lieebit co brevius rem astringere,
quia aecuratissime de bis verbis denominativis iam Curtius
egit in 'Stud.1 111 377 sqq. Ita autem enumerationem in-
stituerc plaeet, ut priore loco de eis formis disputetur, in
quibus producta voealis quantitatis mutationem denuo nun
passa est, posteriore loco de eis, ubi hoe factum con-
spicitur.
Et clarissime quidem voealis sequenti j producta vidc-
tur in verbis eis, quae derivata sunt a stirpibua in " desi-
nentibus, quae quidem voealis in illis verbis modo in o
immutatur modo e voealis speciem induit fei'. § 20 n. 10).
Sic o in w produetum cernitur in delph. aTtaXloicQiüJOVOa,
orecpavcottio, fiaoiiycöiop s(i) et in homer. vnviöovieQ, t autem
86) a stirpe tinmiy-, quae in stirpium in o cadentium analogiam
transmigravit Bicuti at/xar- in cti/uta-o-m, ifqiv- in (fQEV-6-w, Sqaxovt-
in (f()«xoi'T-d-w. Confer composita aifitti-o-Xoixos, ai/iar-o-eie, tpQcv-
o-Xvnt], ÖQaxüVt-6-f.ittlloi, axovT-o-(fo(>os, alia. Boppio denomina-
] §2 Brugman
in rt productum in lesb. adrttjw, no&rw, y.ah'^o, cypr. v.u-
Xrj^a) (quam proxima antecedit forma *y.ah'ljo>, qua-
cum conferas snifiekrjia = *hn{.ieXeju) , delph. otlijovreg.
Non minus autem huc spectant formae arcad. Lcc/hmogÖio,
dor. OTenpavcozio, hom. gcuo (2. pers. sing, imperf. et 2. pers.
sing, imperat.), lesb. oreqxxvtov, dor. orscpavcov, [.laoziyür,
lesb. cpoQrjiied-a , xaltjfxevog, vorjftevog, hom. Tio&r^usvai,
ffnorj/iievca, y.u/.r^ierai, fpilfotsvaL, cpoqr.vui, arc. xarvqtgo-
vrjvaLj aTrei&rjvcu, lesb. enatvrjv et quae sunt similia, in
quibus w et ^ ex «£ et ??£ (h. e. oje et fi/e) contracta sunt.
Denique Curtius illuc refert formationem temporum compo-
sitorum et perfecti: ducit enim dovXwoio , dedovltofiaL,
(pili'joio, neylh^iui et quae sunt similis condicionis ex
*öovXw£-oio etc. ((pikrjoto: *cpihi£aio: * cpilsjeoio = G^rtj'i,
'Hoa/JJ^g: *onre'i , *-yJ.rjeog: *07i£Fe{o')i, *-/.XeFe{o)og . —
Cf. ser. lohitdjämi rubesco pro *l6Mtajämi a stirpe lohita-
ruber, agvdjämi cupio equos a stirpe acva- = equo- et
similia.
Etiam y.ovTw a stirpe /.öri-, örjQiofiai a stirpe 9r;Qi-,
[irjvtto (B 769j a stirpe iirjvi-, da/.Qvco a stirpe däxov-,
yt/jtoite.i a stirpe yfJQV- ctr. proxime ex */.ovljio, *drlotjo-
fiai ctr. ducenda esse veri simillimum mihi videtur. Cf.
scr. patijämi cupio maritum pro * patijdmi a stirpe
pati- = TTOGi-, mantüjämi p e c c o a stirpe mantu- pecca-
tura, catrüjdmi hostilis sum a stirpe catru- hostis.
Difficilius est iudicatu de verborum in -aetv formis
quae huc pertinere videantur. Est enim plerumque quac-
rendum, producta vocalis quae j spirantem antecedit sitne
iäm natura longa an producta spirantis vi. Saepenumero
ä{rj) haud dubie natura longa est cum ad stirpem nomina-
lem pertineat, ut in *äyogÜ-jco, *cäzia-jio, *avict-jio , aliis
multis quae a stirpibus femininis in ä exeuntibus descen-
dunt (v. Leo Meyer II 6 sq.). Multo rarius demonstrari
tivorum illorum verborum teiminationem principalem -ajämi eiusque
vocalem initialem ilhid o esse ßtatuenti assentiri non possumus.
De graecae linguae productione rappletoria. ]<',
potest ä(rj) sequentia spirantia vi ex « produetum i
Stirpes quae apud Latinoa ei Graecoa in o cadunt olim in
ii deaieruiit. Vocalis autera obacuratio eo iam tempore
facta putanda est, quo lingua graeca et italicae linguae
nondum erant inter se digressae. Longe rero priua quam
illud <i in o abierit cum verba a talibua Btirpibua Buffixi
ja ope derivata exstitissent, illo iam tempore, quo Btirpium
oominalium a volgo in o mutabatur, in verbis qnidem a
saepe integrum relictum eat integrumqne etiam poatea per-
aaepe servatum est a lingua latina, id quod multa verba
in -dre testantur quibus ab latere est atirpa nominalis in o
desinens: fämdre — fütno-, albäre albo-, cavdre -- cavo-}
■firmdre — finita- ctr. (Leo Meyer 1. 1. p. 9); interdum atir-
pia nominalis vocalis in e abiil : calv&re — calvo-t cätn&re —
cäno- ctr. (Leo Mey. 1. 1. p. 21 . quae quidem verba simul
at'finis significationis vineulo inter se continentur; perraro
in o (v. Curtius ' 1 leb. d. spuren einer lat. o-conj/, symb.
philo! Bonn. I 271 sqq.;. Apud Graecoa contra a multo
saepius in n vel t abiisse videtur: oivoio, lanw ctr. Leo
Mey. 1. 1. p. 32 aq.), alviio, olxew ctr. (L. Mey. 1. 1. p. 22 Bq. :
servatum illud agnosco in Xi/.^c'ao — '/.iv.un- , öuiu'uo —
öa{io-() ,i ;i ö-da/nn-c), Gvldco — oi/.o- etc. (Leo M. 1. 1. p. 8
itemque in mndtnfxai — inno-, vedCw — vio- etc., in
quibus £ ex j prodiit (v. Curt. p. 573 sqq.). Cum dafiav
conf. lat. domdre, scr. damajämi, got </'if"n//'it (pro *ga-
tama-ja) a stirpe (scr.) dama-; ovkdio = *a/.v).Käw (cf. £ 12.
b, 3) aecurate respondet latino spoliö i. e. *spoljaö a stirpe
graeeoit. slcalja- vel skolja-, cuiua stirpis a in ipso nomine
graeeuitala iam aetate in o abiisse putandum est ovkov i. e.
*axvXjo-v = spolivrm)] cum vedt/bj, In ic.io^ai cont'eras lat.
novdre, scr. agodjdmd (pro *agoajdm.%) ctr. Ergo e. g. for-
mam sarlc.oa (Pind.) Curtio auetore (1. 1. p. 401) sie expli-
cabimus: iovXäoa — *iavkäsaa — *t-avlä-je-oa.
Interdum post vocalem produetam et eieetam Bpirantem
quantitas vocalium quae inter se contingunt transmutatur.
Sic fit ex *ör/tioovio drfiöiorro, ex *drfi(6oiev örjioqtev (a
184 Brugmau
*öitin-jto), ex *c(qojois apud Hesiodum aQo(og (ab *aQÖ-jio) 8T)
similiterque ex * öafiuai (pro *da/iäei: cf. ahidao&ca =
*aizuxto$cu) öafiaa (a * dctfia-jw), ex * cor^wdiTtoJ' (pro
*«rr< äorrwi': cf. rjßworieg = *7jßaovceg) ävriotüVTiui' (ab
*avria-j€üi). Eodein refero dor. ifi£TQio)fi£g = efi£Z{JOifi£v}
(Ufno/uitüi'Ti = acpoQ/iiouot , novuofi£g = novovfi£v, alia,
quamquam etiam formae quae o pro w exhibent occur-
runt, velut oQfii6fi£voi , -/.oofuovt£g (v. Abr. II 208 sqq.).
Statuo enim; ex * sf.UTQejof.ieg proxinie factum esse * £fi£-
Toyjofieg itemque ex */.oofujovieg */.oofirjoi>Teg (cf. delpb.
ovXrpvxeg), tum illam formam quautitatis illa transmutatioue
in *ifieToecoft£g transiisse, banc in */.oofuovr£g sicuti ßaoi-
Xrjog in ßaoiXiog, postremo £ in i abiisse ut in tioiog =
&6Q&og, &&Qovg, d-wg oi6g = d-£Ög, aliis (v. Ahr. II 121 sq.) ss).
Cf. n. 13.
12. Adiuugo his verbis alia quaedam in quibus brevis
vocalis quae spiranti a qua terminatio -jämi incipit produ-
citur ipsius radicis est. Sunt autem quae buc pertineant
bae fere formae:
fii'Uaofrcu, sfivaao&E pro * fiva-je-o&ou , * fiva-J£~o&£;
efivojovTO, ftvcoofiei'og pro *ifivuovTO, *fivänu£vog — *i-fiiä-
jo-vxo , *fivä-jö-fi£vo-g^ dgcooifa pro *ÖQa-jn-i-fxi, Sqwwoi
pro *Soc6ovoi — *dQC(-jo-vzi,: nisi forte apud ipsum Home-
87) Similiter (föwg, &6wxog fortasse proxime ex *rf(äog, *&c6oxos
prodierunt: v. § 16 u. 44, § 20 u. 4.
88) Fortasse quispiam putaverit, in omnibus his formis non quau-
titatis trauspositiouem factam esse sed spirautem vocalem sequeutem
aeque produxisse ut digamma saepius sequeus o producere vidimus
(§ 20), cui opinioni iu primis formae JV>cJ«<ti, rißcowot, [taifiüwai favere
videantur. Sed harum etiam alia ratio esse potest (v. Curt. 1. 1. p. 400),
atque quod ad formas örj'i'öwVTo, avriooh'Twr, Sapücc, similia attinet,
considerandum est, quod w ex Fo prodit ex affiuitate qua o cum F
contiuetur facile explicari, coutra inter j et «, o talem propinquitatem
nou intercedere.
De graecae Linguae prodoctione rappletoria |s.'i
iiiiii öqwovoi Bcribendom Bit; fiairfMotooi pro 'ucu-uc-jo-vii',
cf, bot. *gäjatä pro *ga-jart&\
item, nisi fallor, youi pro *X'J'7£V'» *tßH8HV\ ' !
7//«/'"' pro *gi-ja-t& a radice <fa' vincere;
atque Qtofiai, 'Ho, Zti» pro * oijofua etc. — *öt-jo-
/ua etc.; cf. sanscr. grüfati pro *qrvrja-fö a radice pr« au-
dire y.lr'h, v.Xiih pro 'y.'/.fjt&i, * yj.tjt.it. — * y.).v-jt-Üi,
*/.?.t-J£-TS).
13. Genetivi dor. ifiiwg, ruog, tlog ei e^/tw, .'Wo- '"'
rAhr. II 249) prodierunt proxirae ex *ifii(og, *Tewg, %iog et
57<t'w, *ifieo, *ceio; *efttiog autem revocandum est ad *tfirtog
= *ifttjoQ, unde etiam ifteog, ifiovg, efievg, ifitSg: 'rlojg et
re'oc; ad *rFftog = *vFtjog, unde etiam row; et «oft; 'hoc
pro "x-e-fioQ)) iternque * ifitto , *ifiio ad *'7"~o = *ifit/o,
unde etiam 6/it/o S'J;, g/u«; 5 *r6W a(l *tFrjo = *iFtjo, unde
etiam fffto, Ti'o, reeto (hoc pro *i-t-Ftjo). De terminatio-
nibus yo et /o-c videndus est Schleicher comp. p. 6 48 Bq.
YA.^AcQeLdäOy r/Jcüo/Aidco, Kgovldöo ex *'Aiotld<l- o jo
etc. (cf. Delbrück 'Stud.' II 199). Quantitatis tranapositione
nata sunt 'ATotidtio , r/.eieio, 'Aidtio, Kooiidttu- tu pro £w
in 'Eguelio, Alvt'uo (cf. txnv'n- pro Iotuvt-).
15. W.«og, i'Aecog fortasse ex *'ili((())-jo-g: cf. § 12, b, 2;
§ 16 n. 47.
16. l<ndoc, tfatidog, C-Jiciöog et quae sunt similia ex
*6o*oc, *t),;uog ctr. prodiisse (*e'ptog — * tgijog — *eqiöjog
— fjHdoc Curtius p. 583 sqq. evidenter demonstrasse mihi
videtur. Quare veri simillimum duco, 1 vocalis productio-
nem quae in /.rrjulda } sv7tX(mafudeg , aqoayu)« , xXrjida,
aliis cernitur deberi j spiranti, ita ut haec sit formarum
singularum series: *v.riluioc — *xvt)fitjog — 'xvifluyog —
'/.rijüöjoQ — y.njtldoc; cf. cypr. y.c./.tj'^oj i. e ¥xaXr]dj(ü pro
*y.aXtjio. Quod / harum stirpium modo producta modo
brevis relicta videtur atque apud Pindaruni et xkcudeg in-
venitur et zAc7?d£g, minime mirandum est. Nam omniuo
89) 'JSuHo'. ?ut'«> =s öxjh'w: tutrotwuet.
186 Brugman-, De graecae linguae productione suppletoria.
productio haec quae fit vocalium ante spirantes
magis in inclinatione quadam linguae et procli-
vitate quam in certis ratisque legibus posita est
maximaque in toto hoc genere conspicitur va-
rietas.
A d d e n d a q u a e d am.
Ad p. 84. Ev productione suppletoria ex * vel contractione ex «
factum ab lonibus et Atticis non duf&öyywg pronuntiatuiu esse
etiam illo haud mediocriter confirmari mihi videtur, quod cum ex
fjjAof/, dgdti, *Cn*i Cy^oT, öp«, £jj prodeant, ex f^Adf/v, ogattv, *£rjtiv
(-tiv = -ttv) £t\Xovv, oqölv, £t)V efficiuntur atque ex oivoag, *ZtXt-
voti'oioi nou otvoTg, ZtXivoCaioi sed otvovgt 2it).ivovatoi.
Ad voces p. 159 «gg. enumeratas adde: xQaj/uctt;, xXoSpa!; = *xQoF-ua§
(Bugge K. Z. XIX 420).
Ad § 18 n. 1 p. 164. Eodem trahenda sunt dxUä et övaxkiä. Hie
enim minime, ut vult Ahrens 'Formenl.'2 p. 28, ia contra regulam
in « contractum est, sed -xAs« proxime prodit ex *-x).^a, hoc ex
*-y.Xrj€a, *-x).tFzoa.
Ad § 20 ii. 1 p. 170. Item plusquamp. cioqto ex *dFogio. Cr", siwd-a
pro *tXFo&a (n. 2).
§ 20 n. 12 p. 173 commemoravimus stirpem /qw-. Hanc revera ex
*%qoF-o- correptam esse probatur derivatis verbis /pw/fw, yowCw,
XQöiXoj.
MISCELLEN.
H. W. RÖSCHER.
I. Ueber ßdz Qa%ng und seine Sippe.
Zu den interessanteren Problemen der griechischen
Wortforschung gehört unstreitig die Etymologie von ßd-
roayog, hauptsächlich deswegen, weil es meines Wissens
kein Wort gibt ; das in den verschiedenen Mundarten und
Zeitaltern der griechischen Sprache durch Veränderungen
im Consonantismus und Vocalismus eine solche Fülle von
Nebenformen entwickelt hätte, Avie dieses. Die epische und
zugleich attische Form ist bekanntlich ßdrgaxog, dem b.-
nismus des Herodot und der späteren Vulgärsprache ge-
hört ßa&Qaxog an l), das neuere Herausgeber trotz meh-
rerer ausdrucklicher Zeugnisse alter Grammatiker wieder
aus dem herodoteischen Texte (vgl. IV. 131 u. 132 ent-
fernen wollen z), während Hippokrates (vgl. Galenus, explan,
voc. Hippocr. u. d. W.) ßoTQaxog schrieb. Eine dritte, eben-
1) Eine ähnliche Uebereinstimmung beider Mundarten in Betreft'
der sogenannten Hauchversetzung ist auch für die Form dyäirtov =
äxdv&iov bezeugt bei Eustath. z. IL p. 4ü>, 32 : 'lavtov i<S(a tj räy
i$aO(-(DV xai ipilüiy «}TiutT<<y(ijoi]riis flg ra Ovoxoiya. dr}).o'ni xa) la Ter
ylvxtog "liovoi 'Hnodörov 16 f^'hvrti, ib xi&wr, io ßü&Qctxog xai noD.d
T(öv xoivmv xai läuoiixtor. ict yovv axäv&ia ayüviia mt; tpatiiV i^iov
nrÖQÜiv. Vgl. aucfa p. 746. IT: tan dt fufjyoi xai rvv axovaat rtollovs
tmv dynn(xwr ovtco xa) rn dxarftia dyävTia kfyoVTff.
2) Vgl. ausser der eben angeführten Stelle des Eustathiua <öegor.
Cor. ed. Schäfer p. 414: jotfnovai dt xai ra daat'a tig tffii.it xai i«
\ptXa ttg daota, oiov yiiMV xiVwr, äxaV&ioV dyäirior xai ßäjoayoi
ßaÖQaxos, und den Seholiasten zu Hom. IL p. 131b :<•'>: nao 7/ooJdiw
ßüftoax'x; ü ßäiniryog xa) uoröyviQor jnoröxvfrQov.
190 H. W. Röscher
falls ionische Form ist nach dem Etymologicum magnum
214, 44 ßgötaxog, das auch Aristophanes und Xenophanes
gebraucht haben sollen (vgl. auch Hesychius u. d. W.), zu-
gleich kretisch, wie aus dem Epigramm des Siraonides von
Keos (fr. 130 Bergk: Kgrjg yevsäv Bynicc/ng roQxvviog
sv&dds y.tifica) hervorgeht 3). Das von Hesychius über-
lieferte ßvgd-axog halte ich für lesbisch, da in dieser Mund-
art nach Ahrens de dial. aeol. p. 78 der Wandel von a in
r besonders häutig ist, dagegen vermag ich die ebendort
bezeugten Formen ßlizayog, ßägrayog, ßoürayng, ßgiriyog
aus Mangel an sonstigen Anhaltepunkten keinem der be-
kannten Dialekte zuzuweisen. Mittel- und neugriechisch
endlich sind die von M. Schmidt in seiner Ausgabe des
Hesychius I p. 386 angeführten Formen ßa&gaxog, ßngda-
/.ög, ßoQÖa/.äg, ßog&axäg, aßoQÖaxog.
Forschen wir nun nach der Etymologie dieses merk-
würdigen Wortes , so ist es zunächst sehr wahrscheinlich,
dass der Frosch auch bei den Griechen seinen Namen der
eigentümlich lauten und durchdringenden Stimme verdankt,
dass wir also eine Wurzel zu Grunde legen müssen, welche
Schreien oder Quaken bedeutet 4). Zu dieser Annahme be-
wegen mich hauptsächlich folgende zwei Gründe: einmal
ist doch das Quaken das hervorstechendste Merkmal des
Frosches, wie denn auch z. B. das lateinische rana nach
Corssens wahrscheinlicher Vermuthung (Ausspr. I. S. 636)
mit rancare, brüllen, verwandt ist, sodann sind auch fast
alle anderen seltener vorkommenden Benennungen des
Thieres bei den Griechen von Wurzeln abzuleiten, die
3) In ßetreft* des dorischen Wandels von « in o vgl. Ahrens, de
dial. dor. p. 120. Uebrigens war auch BÜTyayoi; ein nicht ungewöhn-
licher Name: vgl. Benseier, Wörterb. d. gr. Eigenn. I. 202.
4) Die antike, im Etymol. m. 192. 1 u. Or. 34, 23 überlieferte
Etymologie, wonach ßär^a/ug aus ßur) und iQu^vg zusammengesetzt
sein soll, ist zwar an sich werthlos, beweist aber doch so viel, dass
schon die alten Etymologen das Quaken für das wichtigste Merkmal
des Frosches hielten.
Mi wellen, \$]
schreien, schwatzen bedeuten''). So begegnen wir bei He
sychius zunächst der Glosse ßdßaxoi' bno HXeuav r/r-
uyig, vnb Hovrr/.wv de ßdTQa%oi, ein Wort, da- wir un-
möglich von ßaßd'Ctiv tn /nrj dw]Q&Qiofd.b>a Xeyeiv. evun
de ßoäv, ßdßaxcc toi ydXXov, ßdßa%' fidvaiog, XdXog,
cpXvagog /.. r. X. und ßaßdxxrjg, was bei Bekker aneed.
22.*». ;$1 mit ytQavycusrrjg erklärt wird (vgl. auch die Stämme
haba oder ba/mb in Fiek's W<"»rterb. d. indog. Grundspr.1
S. I22) trennen dürfen. Ebenfalls bei Ilesyehius ist ferner
die Glosse ß() iceyxnvtjv ßäxouynr (Dcoxelg überliefert, wo-
für Schmidt ohne zureichenden Grund ß^Lza%ov achreiben
will, während ßQt-uyyjh>t doch ganz offenbar mit ßoi-a/.y-o^
vgl. auch den Satyrnamen liuluyng) zusammenhängt, was
Etym. m. 213, 26 mit fhjXvv.wg ij ßdx%rt, it ßniaoioc le./.yu-
lloi o« erklärt wird (vgl. in Betreff der Etymologie Curtius
Studien I. 2. S. 122) und sieh zu diesem genau so verhält,
wie /.uyyiuu) zu v.ic/.yuio und /.(tyäJo oder oyyjo (Lye. 64
zu oKy&to und nyjo. Ausserdem gehören noch hierher
dXoXvyiüv, verwandt mit nXoXv^to und uhUare (vgl. Ael.
nat. an. VI. 19 und Plin. h. n. XL 172), XdXaj; vgl. He-
sych. s. v. XdXayeQ' yhoool ßürouyoi ireoi rag '/.innig, ovg
evioi /.tfiß/oorg), y.oaS. (Hesych.), endlich ßooiy-t-rng,
was nach Ilesyehius im Dialekt der Kyprier den Frosch
bedeutete und wahrscheinlich mit ßQvxäofiai verwandt ist.
Sind wir also auf Grund dieser Analogien zu der
Uebcrzeugung gelangt, dass auch ßüroayitg, der verbrei-
tetste Ausdruck für Frosch, wohl von einer Wurzel mit
der Bedeutung schreien abzuleiten sei, so wird diese Wahr-
scheinlichkeit fast zur ( iewissheit, wenn wir zwei Ib-
sychisehe Glossen genau in's Auge fassen Diese lautin
eßQurdyrjoev eipdfpijaev und ßoeßga^wv y.t/.oayvig avv-
.">) Etymologisch unverständlich sind mir geblieben ßXlxetms (lies,
u. Etym. in. 201, -12), ßXtxafios (Suidas), ßkfyav, ßltt%av lies.) und
xtyßtQOS oder xtQßegos (vgl. Hes. s. v. kd'/.aytg und den ^choliasten
zu Nicand. AI. 576)
192 H. W. Röscher
xövcog. Man sieht auf den ersten Blick, dass beide Wörter
auf dieselbe Wurzel ßga oder ßag zurückgehen und dass
ßga-T-ay-stv ein ßgü-t-aiz voraussetzt, wie neben kar-ay-siv
ein XÜT-at; besteht. Genau dieselbe Wurzel ßga oder ßag
zeigt sich auch in ßdg-ay.o-g6), Frosch, und im lateinischen
blü-t-ire und blä-te-r-are , plappern, schwatzen, über deren
Bildung Corssen (Ausspr. II2. S. 384) gehandelt hat, welcher
sie von der bekannten Wurzel bla oder bat (vgl. bal-are,
bel-are, ßhj-y>] und * ßia-GY.rf)1) unter Vermittelung der No-
minalstämme bla-to und bla-te-ro ableitet. Wir dürfen um
so weniger Bedenken tragen, diese beiden Verba mit ßd-
rgayog, das, wie ich gleich ausführen werde, wahrscheinlich
für ßgdxgayog steht, zusammenzustellen, als blaterare bei
Sidon. ep. IL 2 geradezu von dem Schreien der Frösche
gebraucht wird 8).
Was nun die Bildung von ßd-rg-ayog anlangt, so glaube
ich von den Nebenformen ßgd-x-ayog, ßgn-z-ayng ßogiayng)
ßgv-x-iyog ßvg&cc/.og und ßli-T-ayog ausgehen zu müssen,
die sämmtlich eine Liquida in der ersten Sylbe zeigen und
sich ohne Schwierigkeit auf die Wurzel bat oder bla zu-
rückführen lassen. Auch das Suffix -ayng, was bekanntlich
deminutive Bedeutung hat und z. B. in ovgi-ayog oder oi'g-
ccyog, v^ni-ayog, orn/ii-ayog und -/.{(.iß-ayog erscheint (vgl.
Curtius Gr.3 p. 655), ist unverkennbar. Schwieriger ist da-
gegen die Erklärung jenes t, welches den mittleren Be-
standteil des Wortes bildet. Man könnte auf den ersten
Blick wohl versucht sein, in ihm das durch ein Deminutiv-
suffix erweiterte ta zu vermuthen, welches weiterhin in
ßd-rg-ayog durch Metathesis den Anschluss eines g erhielt,
6) Vgl. Hesych. s v. ßaQny.og' ßnTQcc/og in Schmidts Ausg. I.
S. 359. 25. Das Suffix ist dasselbe wie in dvl-axog: vgl. Curtius
Gr.3 452.
7) "Wahrscheinlich sind auch die Stämme bar-bar und bal-bal (vgl.
lit. barb-ozius Sumser, bleb-eri-s Plapperer: Fick 123) nur Reduplica-
tionen derselben Wurzel.
8) Vgl. auch das oben erwähnte ).d).n^.
Miscellen. [gg
allein ein *ßga-vog mit der Bedeutung Schreier, Plapperer
vorauszusetzen, hindert die Analogie der übrigen Substan-
tivs auf ta, welche in ihrer Bedeutung »loch meist an den
Begriff des Perfectums oder Passivums erinnern [vgl. Leo
Meyer II. 303 — 321). Aus diesem Grunde ziehe ich es vor,
vielmehr ein dem von Corssen vorausgesetzten Xominal-
stamm bla-te-ro last genau entsprechendes 'ßga-vQog anzu-
aehmen 'vgl. Öai-TQng, la-ioög , fivXw-d-Qog, XaXrj-d-Qog,
ox6Xv-&Qog wohl von axvXXeiv, oxe-d'Qog knapp, sorgfältig,
von Wurzel oty), woraus dann durch Antritt des Deminutiv-
suffixes * lou-roa-yog entstand. Da nun aber zwei auf ein-
ander folgende Sylben nicht gern mit zwei denselben Laut
enthaltenden Consonantengruppen anlauten, so wurde bald
in der Stannnsylbe ßqa, bald in dem Suffix tqql das o aus-
geworfen. Auf diese Weise erhalten wir nach den beiden
Gesichtspunkten des Consonantismus und Vocalismus fol-
gende Ordnung sämmtlicher altgrieehischen Formen :
ßgärayog ßc'tiQayog ßd&Qaxog
ßXkaxog9)
ßgoraxog ßoQza%og ß6%Qct%og
ßQvtL%og ßt'ot/cc/.og
Dieselbe Erleichterung in der Aussprache aufeinander-
folgender Consonantengruppen bemerken wir z. B. bei der
Bildung von ;iltoÖv, erschlossen aus den bei Alkman und
Hesyehius bezeugten lakonischen Formen vrconstgidiog und
/■y..i rioii)ih) vgl. Curtius Gr.3 662), neben nztgor, Flügel,
die sich beide aus der Grundform */iTt-TQOv erklären lassen.
Aehnlich sind exnayXog und i/.;iaylüoUat neben EXrtXayog
und exTvXctyeio&at (vgl. Besych. s. v. hmXayovpievat,' ex-
nXrjrznut) ai und s. v. exnXaywg' e.^öyojg, ÖaviictOTioc aus
*ex7iXayXog1 fpcaoce und (fcauta aus tpQazqa und qociroia,
dgvqHxitTog aus * ()i>icpoa/.iog, oXogrvxtig aus 6Xo<pXvx%ig}
nveXog aus + 7iXvsXog, devdoi'ötor aus derdovdomr entatan-
;t) ßUjctyoi ist demnach aus ßglraxos entstanden.
Curtius, Studien, IV. 13
194 H. W. Röscher
den (vgl. Curtius Gr.3 662, Leo Meyer I 280, Kühner gr.
Gr. I. 221. 12).
II. Ueber die Form nlei auf Trinkschalen.
Bekanntlich findet sich fast regelmässig auf Trink-
schalen attischen Ursprungs die Form nlei, wo man nie
nliri oder nlve erwartet, besonders in folgenden einen Zu-
ruf an den Besitzer enthaltenden Formeln: Xa^Q£ yai 7liei '•
C. I. Gr. 8046, 8096, 8097; yaloe xai nlei ei: 8098, 8099,
8100; ycuQe x.ai nlei T)jvde (nämlich Tttv y.vXixa): 8103 —
811010), während merkwürdigerweise das vorzugsweise der
Komikersprache angehörende nl&i meines Wissens nie-
mals, das zugleich epische und attische nie (vgl. Od. IX 347,
Eur. Cycl. 560, wo e'y.nie gelesen wird, Menand. bei Ath.
X p. 446e, Luc. mort. dial. 13, 6) nur einmal, nämlich
auf einem Glase (C. I. Gr. 8470b agnccxzi nie), nlve nur
zweimal (C. I. Gr. 7813 7r7r£ y.ai ov, 8470 ngonive. (.ir, yxa-
d-fjg) vorkommt.
Diese Form nlei ist bisher nicht richtig verstanden
und erklärt worden. So hält sie Panofka in seiner Be-
schreibung des musee Blacas p. 48 für die zweite Person
Futuri. Hiergegen streitet nun freilich sowohl die bei die-
ser Annahme entstehende Inconcinnität der Sprache, da
man doch zwei Imperative erwarten sollte, als auch die
Analogie des Alkäischen "/enge yai nco (vgl. Bergk poet.
lyr. fr. 54, Ahrens de dial. Aeol. p. 140) und der regel-
mässig im Imperativ stehenden an Trinker gerichteten Zu-
10) Ausserdem findet sich noch vereinzelt: /«Tot xcu niti a[v] bei
Jahn, Beschreibung der Vasensammlung in München no. 39, oi> y.aToi-
y.ai nifi tv toi C. I. Gr. 8101, xuTot ab xctl niei ev 8101'', xn'Qe xai
niti fit 8102, xaiQt xcu nitt fit vat'/i 8315. Das zweimal auf einer
Kylix mit schwarzen Figuren vorkommende rrtl für niti (vgl. C. I.
Gr. 7688) erklärt sich wohl wie auch das von Kühner, ausf Gr. I
S. 894 angeführte ntiv für nniv aus einem Schwund des t vor fol-
gendem Vokal.
Bliscellen. 195
rufe bei Athen. X. 146 11). Eine andere, freilich nur achein-
bare Erklärung wird gegeben in der Note zu C. I. Gr. IV
qo. 8096, wo ea heisst; ..<x pronuntiatione peculiari
explicandum videtur, quod fere scribitur ////;/ pro IUI
quae vulgo pro forma poetica habetur, nisi mavia nUi pro
futuro habere" und selbst 0. Jahn weiss kein*' Erklärung,
da er in der Einleitung zur Beschreibung der Vasensamm-
lung zu München S. CX] Anm. 799 bemerkt: „Sehr auf-
fallend ist die Uebereinstimmung, mit welcher in allen For-
meln stets ////:/ gesehrieben ist. Dies lässt sich nur ge-
zwungen erklären, wenn man es als zweite Person nehmen
will; allein eine genügende Erklärung dieser seltsamen Er-
scheinung ist noch nicht gegeben".
Gleichwohl ist es nicht schwer, dieses niu als das zu
erkennen, was es sein muss, nämlich als einen Imperativas
Praesentis, sobald wir uns erinnern, dass auch sonst oft
einfache Stamme solchen, die durch a, € oder o erweitert
sind, gegenüberstehen1- , so dass wir ausser .// e-vu-qi
und rci-v Ttivco) auch ein 7ii-e vorauszusetzen haben, von
dem sich zufällig eben nur unser nhi erhalten hat. Wahr-
scheinlich wirkte bei der Bildung der Präsensstämme nu
und 7iiv zugleich der in der Sprachentwickelung oft zur
Geltung kommende Düfiarenzierungstrieb, indem die formale
Identität des Conjunctivus, Optativus und Imperativus Prae
sentis vom Stamme m (vgl. das präsentische Futurum nl-
Ofiai mit den entsprechenden Modis des Aorists vermieden
werden sollte.
Schliesslich bleibt noch die etwas schwierigere Frage
zu beantworten, woher es komme, dass die Form nui in
der Schriftsprache, namentlich bei den dem attischen Yulgar-
dialekte doch so nahe stehenden Komikern nie erscheint.
11) Vgl. auch Eurip. Cycl. 530: (livuiv vvv avrov nivt xsv&v/j r,
12) Man vergleiche z. B. Sivita itvta (Ahrens de dial. Dot II
339, Buttmann gr. Grr. II. 154), yhäio — yhöo) — //.im. rtQtöw -
luM.i, Titt^t'w — n(e£<o, otmtü) — (nnno, xvi.nd£ü) — xukivoto.
196 H. W. Röscher
Meiner Ansicht nach ist hierfür derselbe Grund massgebend
gewesen, wie für die Thatsache, dass der Imperativ tuvs
nur sehr selten vorkommt. Der Imperativ des Präsens
unterscheidet sich der Natur dieses Tempus gemäss von
dem Imperativ des Aorists insofern, als dieser nur den
Eintritt einer Handlung, jener mehr eine wiederholte oder
dauernde Handlung befiehlt 13). Wo es sich also wie bei
Trinkgelagen um das augenblickliche Leeren nur eines
Bechers handelt, ruft man dem Trinker ein nie oder nldi
zu, wünscht man aber dem Besitzer einer Trinkschale, dass
er sie stets im besten Wohlsein leeren möge, so wird ein
%aiQ£ zai niEi oder nlve am Platze sein. Auf diese Weise
erklärt es sich vielleicht, dass bei den Komikern, wo nur
der erste Fall eintritt (vgl. Ath. X. 446), fast regelmässig
der Imperativ Aoristi erscheint, Avogegen der Verfertiger
einer Trinkschale, der beim Gebrauch derselben nicht
gegenwärtig ist, seinem Abnehmer eigentlich nur ein xcäoe
xal Ttiet oder 7tlve zurufen kann,
III. Eine neue Etymologie von ^Oövoöevg.
Die herkömmliche etymologische Erklärung des Na-
mens'Odvooevg, wonach derselbe mit odcooao&ai zusammen
hängen und folglich auf die von der neueren Sprachforschung
aufgefundene indogermanische Wurzel dvish, hassen, grollen,
zurückgehen soll, gehört zu den ältesten und scheinbar be-
währtesten, die überhaupt bisher aufgestellt worden sind.
Schon die homerischen Gedichte selbst vertreten dieselbe
sicher wenigstens an einer Stelle (Od. t 407), wo erzählt
wird, dass der Grossvater Autolykos seinem Enkel den
Namen Odvaosvg gegeben habe zum Gedächtniss des Grol-
les, den er gegen viele Männer und Weiber auf der viel-
nährenden Erde hegte, als er bald nach der Geburt des
Helden seine Tochter in Ithaka besuchte. Hiernach würde
^Odvooevg so viel als Hasser bedeuten, aber eine Reihe von
13) Vgl. Krüger, gr. Gr. 53, 6, 4.
Mi cellen. 1<)7
anderen homerischen Stellen, nämlich Od. a 62, t 310, 423,
/ 275, die nach der allgemeines Ansicht der Erklärer « - i 1 1 * -
Anspielung auf den Namen des < tdysseus enthalten, machen
es wahrscheinlich, dass daneben schon in homerischer Zeit
noch eine andere Auffassung bestand, wonach 'Odvaaevg
den von den Göttern Gehassten oder „den Träger göttlichen
Zornes" bezeichnet. Auch Sophokles scheint derselben ge-
folgt zu sein, da er im Fragment 408 bei Dindorf den
Odysseus sagen lässt: OQ&wg '(Jdvooecg eifi intowfiog Kü-
ndig, und Eustathios schöpfte jedenfalls aus alten Quellen,
wenn er p. 1391, 42 bemerkt: '<>u to rrtg Axhjvag örjTov zö
jjOdvaoevg tyayitexo uoa QtCcov ev Tooirj, %l ovv 6i iooov
toövaao Ztcu naorffflolg ionv rj (xaXXop t.cc/nolnyia ojg tov
'OÖcootiog ex. tov odi'ooio etvfioXoyovfiivov. äozelog de n ).<>-
yog (xovnvovyl Xeyovotjg irjg yA\hp>äg (.itza ßctQVTijTOQ, ort
(peowvufjuog Kiyiiai Odvooevg oia oov toi /mg 6diooof.it-
vov aiT(ii. Genau denselben Auffassungen begegnen wir
auch bei den Neuern, welche bald der einen, bald der an-
dern Erklärung folgen (vgl. z. B. Preller, gr. Myth.2 IL 4l)8
Anm. 2, Ameis, Anhang z. Od. Heft 4 S. 17), oder eine
Doppeldeutigkeit des Namens annehmen, in Folge deren
„sich die Odysseussagc vom Namen als Mittelpunkt und
\\ urzel ausgehend in zwei entgegengesetzten Richtungen
ausgebildet hat, in deren einer der Held aktiv, in der an-
deren passiv die Hauptrolle spielt" (vgl. Faesi's Ausg. d.
Od.3 Einleitg. S. XXXVII). Gegen diese allgemeine und
durch die ältesten Zeugnisse scheinbar so wohl unterstützte
Herleitung des Namens streiten jedoch, soviel ich sehe, die
gewichtigsten Gründe.
Zunächst leuchtet ein, dass von den beiden bishei
herrschenden Auffassungen des Namens 'Odiooerg für uns
nur jene in Betracht kommen kann, nach welcher es ein
nomen agentis mit der Bedeutung „Hasser" ist, da die an-
dere schon um deswillen als hinfällig erscheint, weil Bämmt-
liche aus Verbalstämmen hervorgehende Wörter auf -evg
Personen oder Werkzeuge bezeichnen, die eine ihrer Be-
198 H. W. Koscher
deutung entsprechende Thätigkeit ausüben, woraus folgt,
dass ein ^Odvooeig in der Bedeutung „der Gehasste" ohne
Analogie sein würde 14).
Aber auch gegen die andere von Homer selbst aus-
drucklich vertretene Deutung erheben sich wohlbegründete
Bedenken, die ich kurz in folgenden vier Sätzen dar-
legen will.
1) Lassen sich die beiden dialektischen Nebenformen
OvXitns (vgl. Plut. Marc. 20, Ibycus bei Diom. a. gr. 321,
29 K.) und 'Odi-^c, erschlossen aus dem etruskischen
UthuxeXb) (Preller, röm. Myth.1 664. 2), nicht aus der vor-
ausgesetzten Wurzel dcish erklären, Aveil sie im Wurzel-
auslaut eine Gutturalis zeigen 1G).
2) Ebenso wenig möglich ist es, das viermal bezeugte
yO?utT£vg auf eine ursprünglich mit o auslautende Wurzel
zurückzuführen, denn überall, wo oa und zz sich gegen-
überstehen, haben wir ursprünglich entweder eine Guttu-
ralis oder eine Dentalis mit nachfolgendem j vorauszusetzen
(vgl. Curtius Gr.3 617 fg., Erläuterungen1 S. 36). Aus die-
sem Grunde hat z. B. Curtius Gr. 505 Bedenken getragen,
liooa mit Bopp zu Wu. rush zu stellen, da alsdann das
attische Ivzza unerklärt bliebe.
3) Geht man wie bisher von der Voraussetzung aus,
dass der Name 'Odvoöevg mit der Rolle, welche der Held
in der griechischen Mythologie spielt, zusammenhängen
müsse, so scheint die Bedeutung „Hasser" unzutreffend, da
der Groll gegen die Freier viel zu wenig hervortritt, um
jene Benennung zu rechtfertigen. Vielmehr weisen uns die
uralten und deshalb so häufig wiederkehrenden Epitheta
14) Eine reiche Sammlung von Eigennamen auf -£ve gibt A.
Passow Philol. XX, 5S7 ff.
15) Die Etrusker besitzen bekanntlich weder den Vokal o noch
die Medien und ersetzen dieselben in griechischen Eigennamen meist
durch Aspiraten.
IG) Vielleicht gab es auch eine Form OvXi^tvg, da bei Hör. carm.
I. 6. 7 und epod. 10. 62, 17. 16 ein Genetivus Ulixei erscheint.
Mitteilen. 199
darauf hin, die am meisten charakteristischen Züge des
odysseischen Lebens und Wesens in seinem Unglück und
Leiden (vgl. noXvtlccg, TaXaalcpQwv, x/./fioi in seiner Klug-
heit und List (vgl. vio/.i' tno.io^, ,io).i uiuq, 71 <>).\ uiyuvog,
7TOiv.i).oi.iiiiilc , endlich in seiner kriegerischen Tüchtigkeil
WTnXurnQting) zu erblicken.
4) Die Autorität der homerischen Gedichte, welche man
etwa für die bisherige Autfassung des Namens geltend
machen könnte, beweist gar nichts, da dieselben die \\>-
nennungen ihrer Haupthelden, wie z. B. des 'A%iXXevg,
NeoTCDQ, ./iniii'()itc, keinesfalls seihst geschaffen, Bondern
ohne Zweifel aus uralten Mythen überkommen haben, wor-
aus folgt, dass die Od. t 275 erzählte Entstehung des Na-
mens auf einer willkürlichen, der vorausgesetzten Etymo-
logie zu Liebe ersonnenen Erfindung beruht.
Haben wir nun mit diesen Gründen die bisherige Er-
klärung des Namens OdvooevQ als unhaltbar erwiesen, so
entsteht natürlich die Frage, ob sich nicht vielleicht eine
Etymologie aufstellen lasse, mit der sämmtliche oben er-
wähnten Nebenformen vereinigt werden könnten, und ich
wage es nunmehr, folgende, wie mir scheint, nicht ganz un-
haltbare Vermuthung zu äussern.
Offenbar haben wir im Hinblick auf die Formen
'Odvgqg, OvXü;rjg und 'OXvrtevg eine Wurzel mit auslauten-
der Gutturalis zu suchen, die ursprünglich dvx lauten
mochte. Eine solche finden wir in der That. Zwei bisher
so gut wie gar nicht beachteten Glossen des Hesychius
ßa-dvoo-ea&ai' th/.ioÜai , o/iaothieoitai und dui-dvoo-
eö&af V'/./.taÖuL liegt de/, zu Grunde. Augenscheinlich
sind diese Verba mit dem lateinischen düc-o und dem go-
thischen tiuh-an verwandt. So gelangen wir unter Annahme
eines vor <) nicht unerhörten Vorschubs von o (vgl. Curtius
Gr. 678) zu einem 'O-öcoo-ei'g mit der Bedeutung „Führer",
was als ein durchaus passender Name für einen home-
rischen Fürsten, der im Kriegsfalle an der Spitze seiner
Eriegerschaaren zu stehen berufen ist (vgl. Schömann, gr.
200 H. W. Koscher
Alt. I. 29) , erscheint. Aus jener um ein vorgeschobenes o
erweiterten Wurzel dvv. entwickeln sich demnach alle über-
lieferten Formen des Namens in folgender Weise:
a) Die älteste und bei Homer am häufigsten vorkom-
mende Form ist ^Odvoosvc, das unmittelbar aus einem ver-
loren gegangenen Verbum ndi'öaco abgeleitet ist, wie 'Enet-
ysrg (IL 16, 571) von srrsr/co, Jauvtvg von ddfivrjfii, Joo-
y.€vg von dtQ/.o/uai. Das jüngere, ebenfalls bei Homer nicht
selten erscheinende 'Odvoevg erklärt sich durch Ausfall des
einen a wie Jtool aus ttoggi (Curtius, Erl.1 S. 34).
b) Das etruskische Uthuxe weist uns auf ein dorisches
iOöv^tjg hin. Dieses ist im Gegensatze zu jenen beiden
epischen Formen nicht aus dem Präsensstämme, sondern
aus dem des schwachen Aorists ! ') mittelst des Nominal-
suffixes -rtg gebildet, das im dorischen Dialekte sehr häufig
einem attischen -svg entspricht: vgl. Prise. I. 283 Krehl:
„In huiuscemodi tarnen terminatione quaedam inveniuntur
mutatione eus diphthongi in es longum prolata, ut ^Ayi/J.zi )g
Achilles, Tlsooeig Perses, 'OSvoasrg Uli.» es. In quo Dores
sequimur, qui pro ®ilevg UtlÄ^g, pro ^Oocpsig ''ÖQqirjg et
^'Oqcf^v dieunt, pro Tvdavg Tvdtjg" etc.
c) Zwischen den beiden epischen und den folgenden
Formen steht das zweimal, nämlich bei Eustath. ad II. 289.
34 und auf einer Vase (C. I. Gr. 7697) überlieferte 'OAtff-
oevg gewissermassen in der Mitte, woran sich das von
Quintilian I. 4. 16 bezeugte äolische 'Ylvaoevg 1S) eng an-
schliesst. Hinsichtlich des so seltenen Ueberganges von d
in X erinnere ich an die hesychischen Glossen ldq>vt]' ddrfrr]
lTegyaloi, Xla/.og' Sio/.ng, rrikayviv xqvßXiov e^/rivalov,
verglichen mit niöuyya.' %a Ir/.nixciKa xat cpia/.oeidrj .m-
vfjQioi.
IT) Man vgl. z. B. Bqus-ivs von ßol&m, 'IaO-tus von täouat,
yti'((^-(ü von aväoao), Jf'|-oii' von tityoyioi u. s. w.
IS) 'Y-Xvaa-tvg verhält sich zu 'O-lvaa-fvs wie "Y-lvpnos zu "O-
Xvun-og (vgl. Ahrens de dial. aeol. S2 und Cm-tius Gr. S. 250 und
677).
Miscellen. 20 1
d) Der attischen Vulgärsprache und demnach wohl
auch dem böotischen Dialekte gehört das viermal auf Va
sen erscheinende 'OXvrrevg an, das nach alter Weise stets
'OXvrevg geschrieben ist (vgl. C. J. Gr. 7:5s:;, 7<>7<i. 7699,
8208).
e) Das letzte Glied dieser Reihe bildet das ebenfalls
dorische, von Jbycus gebrauchte OXigqg (vgl. Diomedis art.
gr. p. 321. 29 EL) und das kretische OvXlgqg, wie auf ei-
nigen zu Engyion auf Sicilien befindlichen, der Sage nach
ehemals im Besitze des Odysseus gewesenen Lanzen ge-
schrieben stand (vgl. Flut, vita Marcelli c. 20). In Betreff
der in der letzteren Form erscheinenden Epenthese ver-
weise ich auf Curtius Gr. p. 032 fg., sie berechtigt uns zu
der Gleichung: OvXlipjg verhält sich zu iOXvooevg und
' > Ivooai'g wie ( )vXi finog zu ^'OXvf-inog und Y).vf.i^cog.
IV. Nachtrag zum Austausch von ß und /u (vgl.
Studien 111. 129 fgg.).
Zu den in diesen Studien Bd. III. S. 129 u. fgg. be-
sprochenen Beispielen eines Wechsels zwischen tt und i
füge ich aus Hesychius noch folgende neue Belege hinzu,
die bei der verhältnissmässigen Seltenheit dieser Erschei-
nung nicht ganz ohne Interesse sein dürften.
1) aqßvXai' eidog vnodrjfiaTcov = ctQfivXa' i.mdi'itcaa.
KvTtQlOl.
2) aytooüy.a ßog' maqwXr) = ayysQdxofiov otaavXtjv.
3) diaßvösi' dicc/.auvüti. Vgl. ftvaat' /.o.uuincu, fivöag.
■nafxfivaag u. s. w.
4) Von Kinvßog (z/z vftng) ist v.iyvßüv dvotanetv, rv/.u-
Xwneiv (vgl. y.i/.if.uöaoeiv) abzuleiten, das ebenfalls bei He-
sychius überliefert ist
Lückenbüsser
Herausgeber.
hzti-öv zb nvqiefpd-ov ist eine meines Wissens bis jetzt
nicht erklärte Glosse des Hesychius. Zu ihr gesellt sich
aus derselben Quelle ßvt&ov nkrj&og. Ueber die Herkunft
der letzteren kann man nicht zweifeln, wenn man die kurz
vorhergehenden Glossen ßüaag' 7iXrjaag} cpQc'iJ-ag, ßvoocooi'
(pgcxt-toOL vergleicht, ßvveco oder ßvio, als deren Wurzel wir
ßvg ansetzen dürfen, liegen zu Grunde, ßvz&ov heisst „ge-
stopft" und daher Menge, Masse. Vielleicht war es ein
volksthümlicher Ausdruck für massenhaft, ßvt&ov stünde
mithin mundartlich für ßvatov. Und danach haben wir ein
Recht, vt&öv auf voxöv zurückzuführen. Wir gelangen auf
diese Weise zu der Wurzel ig, welche uns bisher im Grie-
chischen nur in der gesteigerten Form Big, avo vorlag
(fii'w, avio Grundz. 370). vt&ov entspräche demnach durch-
aus dem lat. ustum. Welchem Dialekt beide Wörter an-
gehören, ist nicht leicht genau zu bestimmen, zd- aus fre-
ist boeotisch (Ahrens 177), die Verwandlung von oz in #&
kretisch (Hey de dial. Cretica 33, Koscher Stud. I, 2, 107).
Unser z$ = oz steht gewissermassen in der Mitte.
SONS, INSONS.
BRIEF DES HEREIN PROF. SOPHUS BUGGE
IN CHRLSTIANIA
AN DEN
HE RAUSGEBE R
\"\l :>. APRIL 1871.
— Soeben kommt mir das neueste Heft Ihrer
Studien in die Hände, und meine Augen fallen zuerst auf
die schlagende Erklärung, welche W. Clernm von sona,
insons, sonticus gegeben hat. Eine glänzende Bestätigung
derselben wird Ihnen vielleicht nicht unwillkommen sein.
Cleram vergleicht S. 337 (wo sonths Druckfehler ist
statt 8<miha das altn. sannr, sa&r, wahr, was aus einer
germanischen Grundform santha-s hervorgegangen ist;
santha-s setzt ein vorgermanisches santa-s voraus. Es ist
aber dem Verfasser unbekannt geblieben, dass altn. Sßnnr
ganz dieselbe Bedeutung wie das lat. sons haben kann.
na mir ist eben fester Rechtsausdruck von demjenigen, „des-
sen Schuld ausser allem Zweifel ist und feststeht", der
eines Vergehens überführt ist. So z. B. Eyrbyggja saga
S. 22- ': vir munum that fi/ri'r satt hafa, at thti sSr sannr at
sökinni: wir werden überzeugt sein, dass du der wirklich
Schuldige bist (dass du des Vergehens überführt bist).
Ebenso entspricht altn. tisannr dem Sinne nach dem lat.
insons; Liv. 41, 24 omnis injuriae insons lässt sich altn.
geradezu durch üsannr at ölluin sökicm wiedergeben, sanna
einhverjn' d mann heisst: jemanden eines Vergehens über-
führen.
Mit Unrecht behauptet also der Verfasser S. 338, die
Anwendung des Ausdruckes auf das Rechtsleben sei spe-
eifisch römisch. Vielmehr darf ich hervorheben, dass sich
auch in der Sprache merkwürdige Uebereinstimmungen in
den Rechtsanschauungen der Italiker und der Germanen
kund geben. Man vergleiche z. B. manus mit ahd. murUj
ras, radimonium mit got. radt; lex von leg legen mit altn.
206
log von leggja; reus (verklagt; schuldig etwas zu leisten)
von res mit altn. sehr (für schuldig erklärt) Grundform
sakja-s von sök (caussa, res); die Anwendung von dies und
Tag auf das Rechtsleben; fraus mit altn. brjota, brechen,
kränken, brot, das Brechen, Kränkung, Verbrechen u. a. m.
Erlauben Sie mir noch einige Worte über lex und das
altn. log, das ich nach Lottner u. A. mit dem lateinischen
Worte zusammengestellt habe. Ich brauche nicht erst zu
beweisen, dass log Bedingungen, die jemandem vorgelegt
werden, Bestimmungen, Gesetz, die Pluralform von lag col-
locatio, positio ist und zu leggja, legen, festsetzen, bestim-
men, gehört. (Corssen Aussprache2 I, 446 lässt g in log
aus w im neuengl. law entstehen!). Mit lex stimmt ags.
lagu (lex) im Geschlecht.
Dieselbe Bedeutungsentwickelung zeigt sich beim got.
bellagines = leges bei Jordanis, d. i. bilageineis. Lat. leg
verhält sich nach Form und Bedeutung zu der Wurzel leg
wie päc f. zu W. pac, früg f. zu W. fing. Man muss hier
wol wie bei Xexzo (er legte sich) von der transitiven Be-
deutung „legen", nicht von der neutralen „liegen" aus-
gehen. Osk. lig (Ugatois = legatis, in lateinischer
Schrift ligud = lege) ist mit lat. leg identisch. Osk. langes
i entspricht hier dem lat. e wie in likitud = liceto, ri =
re (wenn ich Recht habe, rim in einer pompejanischen In-
schrift für sich zu lesen), [z]iikolof (Corssen in Kuhns
Zeitschr. XI, 326), in lat. Schrift zicolo = *dieculo, in lat.
Schrift hafi-est = habebü; mit Unrecht also nimmt Corssen
an, dass osk. lig und lat. leg nicht durchaus identisch
seien.
Bei der Erklärung aus der Wurzel le%, ursprünglich
lagli, könnte man freilich im Oskischen h (statt g) erwarten.
Allein aus den wenigen osk. Wörtern, in denen inlautendes
h lateinischem g entspricht {verehasioi: virga, dem Namen
Mahus und dem Vornamen Mh., vgl. Magius) darf man
207
nicht folgern*), dass im Osk. inlautendes h überall latei-
nischem g entspreche, wo dies aus ursprünglichem gh her-
vorgegangen ist. Dazu ist unsere Kenntniss der oskischen
Sprache allzu unvollständig; wie im Lateinischen {trtiho -
trägula), so kann im Oskischen die Behandlung des ur-
sprünglichen gh verschieden gewesen sein.
Dass lex mit altn. log zusammengehört, wird durch
die analogen Zusammensetzungen exlex und titlagr (der
ausser dem Gesetze steht, der von der durch gemeinsames
Gesetz beschützten Gemeinde ausgeschlossen ist), engl.
outlaw gestützt.
Von le~g ist legare abgeleitet, ebenso vom altn. lag, PI.
log, das Verbura lag«, Prät. lagada; mit legare alieni nego-
tii/Ml Plaut. Cas. I, 1, 12, alicui aliquid legare vermachen
lässt sich norweg. laga (mit Dativ) für jemand etwas be-
stimmen, jemandem etwas zutheilcn (s. Aasen Wörterbuch)
vergleichen; altfries. laga bedeutet (eine Summe fest-
setzen.
Verwandtes aus slawischen und keltischen Sprachen
hat Dicfenbach goth. YVtb. II, 141 zusammengestellt.
Auf [Jebereinstimmungen in Rechts- und Staatsverhält-
nissen zwischen den Italikern und den Germanen, nament-
lich solche, die im sprachlichen Ausdrucke zu erkennen
sind, hat schon Lottner (Kuhns Zeitschr. VII, 167) auf-
merksam gemacht.
Wenn er dabei bemerkt, dass der zwischen König und
Volk stehende Rath der Alten 'Senat, Gerusie den Ger-
manen zu fehlen scheine, so ist dies nicht richtig. Ich
erinnere z. B. an das witena gemdt der Angelsachsen, dessen
Anfange uns das Epos in den Berathungen des Königs mit
seinen alten weisen Rathgcbern zeigt.
*) Anm. des Herausgebers. Ich würde umgekehrt sagen, man
dürfe die lateinische l'mwandlung von ijh in g im Oskischen Dicht
eher zulassen, bis sie durcli ein unzweifelhaftes Beispiel erwiesen Bei
Uebrigens bleibt noch der Ausweg, dass lig ein römisches Lehn
wort sei.
Kleinigkeit
Herausgeber.
Das dem griechischen t-^ii, ich sage (Praes. i)-v, 3 S. rj)
eine Wurzel a% zu Grunde liegt, die sich im skt. dh-a
und lateinischen ä-j-o (neben ad-ag-iu-m) erhalten hat, be-
zweifelt wohl kein einsichtiger nach dem, was darüber ge-
sagt und unter anderem Grundz. 370 zusammengestellt ist.
Bisher fehlte es aber auf griechischem Boden an einer Form
mit erhaltenem Consonanten. Diese liegt, irre ich nicht, in
der Glosse der Hesychius rjyarev einev vor. Wollte
jemand behaupten, rjürto sei als verschiedene Präsens-
bildung von rj%£(0 aufzufassen, so Avürde ihm die sehr ver-
schiedene Bedeutung entgegen gehalten werden können:
ryel wird von Hesychius mit ycovel, ifinyu , rjxqoev mit
Bipocpvosv erklärt. Moritz Schmidt's Vermuthung, es sei
r< ydvev zu lesen, ist doch nur ein Nothbehelf. if/ävio hätte
in &r]yccvio (neben drjyio), xeidcnco (neben xev&io)} svddiio
(neben evdio) seine Analogie.
GRAMMATISCHES UNI) ETYMOLOGISCHES.
HERAUSGEBER
C ur t i us, Studien. IV. 14
1) Zur Erklärung der Personalen durig«; n.
Seit Bopp's grundlegenden Untersuchungen über den
Hau der indogermanischen Sprachen war bei aller Bonsti-
gen Verschiedenheil d< t Ansichten doch ein beträchtlicher
Theil von Erklärungen Gemeingut aller, oder so gut wie
aller Sprachforscher geworden. Während die Wissenschaft
Meli oach andern Richtungen hin, namentlich in Bezug auf
die festere Begründung der von Bopp ziemlich kurz ab-
gethanen Lautlehre, befestigte und verschärfte, wurden jene
Thatsachen als feststehend hingenommen und mit verhält-
nissniässig geringen Modifikationen weiter verbreitet Ersi
seit einigen Jahren beginnt ein mannichfaltiger W ider-
spruch sich zu regen. Aul' principiellere Gegensätze will
ich hier nicht eingehen, aber selbst unter denen, die mit
Bopp in der Grundanschauung des indogermanischen For-
menbaus übereinstimmen, machen einzelne gegen tiefgrei-
fende Ansichten Bopp's mit Entschiedenheit Front, indem
sie nicht anstehen, diese als „Dogmen" zu bezeichnen,
Avelche man ohne die nöthige Prüfung hingenommen habe.
Solcher Widerspruch, ein Zeugniss des frischen Lebens in
unsrer Wissenschaft, hat jedenfalls ein gutes, zu erneuter
Prüfung aufzufordern. Fällt solche, wie das, glaube ich,
in der gleich näher zu erörternden Frage der Fall ist. zu
Gunsten der von \'><>\>\> begründeten Auffassung aus, so ent-
steht dadurch eine um so festere (Jeberzeugung von der
Richtigkeit derselben.
Die Frage, die ich hier im Auge habe, ist die nach
dem Ursprung der l'ersonalendungen im Verbum. Schon
im XXX IV. Bande der Sitzungsber. der kaiserl. Ak. d.
1 1-
212 Grammatisches und Et3^mologisches
Wissensch. (philolog. histor. Cl.) hatte Fr. Müller Einwen-
dungen gegen Bopp's Ansichten darüber erhoben. Einige
Hauptpunkte daraus sind, wie Scherer zur Gesch. d. d.
Spr. S. 219 anführt, zuerst von Boller aufgestellt. Scherer
selbst hat in dem erwähnten Buche sich zum Theil dazu
bekannt. Und jetzt tritt derselbe Fr. Müller in den Sitzungs-
berichten vom October 1870 (Bd. LXVI) entschiedener da-
mit hervor, nachdem Westphal in seinen neuen gramma-
tischen Schriften selbständig, so scheint es, auf einige jener
Wiener Gedanken gerathen war. Da es sich hier um einen
Kernpunkt der vergleichenden Grammatik handelt, mag es
am Platze sein, hier einige Hauptzweifcl kurz zu prüfen.
Wir wollen das mit möglichster Ruhe und in dem Bewusst-
sein thun, dass es sich hier nicht um Dinge handelt, die
man jemand wie mathematische Lehrsätze demonstriren
kann, sondern um Probleme, die nur unter umsichtiger Er-
wägung des gesammten indogermanischen Formenbaues ge-
löst, theilweise auch nur bis zu einem hohen Grade von
Wahrscheinlichkeit geführt werden können. Denn schliess-
lich hat keiner von uns unsere Urväter bei der ersten Auf-
stellung ihrer schon vor vielen Jahrtausenden fertigen Pa-
radigmen belauscht. Es scheint mir daher wenig ange-
messen, im Verlaufe solcher Untersuchungen von den Wör-
tern „unmöglich" oder „undenkbar" einen reichlichen Ge-
brauch zu machen, sondern viel mehr der Sachlage zu ent-
sprechen, wenn wir das für und wider der einzelnen Mög-
lichkeiten und die grössere oder geringere Wahrscheinlich-
keit vorsichtig erwägen.
Die Hauptfrage ist diese: sind die durch mi si ti
(a)nti repräsentirten längeren , bisher primär genannten
Suffixe, oder die bisher für secundär geltenden kürzeren
vi s t (a)nt die älteren? Wer mit Fr. Müller diese Frage
zu Gunsten der zweiten Alternative beantwortet, wird auch
im Medium die auf a ausgehenden für älter halten, als die
auf cd (skr. e). Die herrschende Ansicht nun, wonach die
vollere Form für die ältere, die kürzere für die jüngere
vom I [erau geber. -j I ;;
gilt, nennt Fr. Müller „ein unbegründetes Dogma", d<
Bekämpfung er sieh angelegen sein Läset Der Ausdruck
„unbegründet" scheint uns hier schon nicht sehr glücklich
gewählt. Dass das vollere das prius, das schwächere das
posterius sei, das ist die die gesammte vergleichende Gram-
matik umfassende schwerlich anfechtbare Grundanschauung.
Ein Hauptbestreben dieser Wissenschaft läuft darauf hin-
aus, aus den in mannichfaltiger Weise entstellten und ver-
stümmelten Formen, wie sie in den einzelnen Sprachen
vorliegen, die vollen, reinen Formen einer grundlegenden
Periode zu reconstruiren. Bopp handelte also durchaus
eonsequent, wenn er auch hier ohne viel Bedenken die vol-
leren Formen für die älteren, die schwächeren für die junge
ren hielt, zumal da er ja in zahlreichen unleugbaren Fällen
sah, wie in historisch übersehbaren Perioden der Sprach-
geschichte das primäre mi zu m {as-mi swrri), si zu s dhara-si
g>€QSi-g), masi zu mos, ti zu t sich abschwächte. Unbe-
gründet oder willkürlich also war diese Lehrmeinung
etwas anderes heisst ja Dogma nicht — auf keinen Fall.
Freilich könnte sie aber doch fälsch und ihre Falschheit
durch bestimmte Gründe erweislich sein. .Solche müssen
wir alier entschieden uns ausbitten, um es glaubhaft zu
finden, dass ma zuerst — in unvordenklicher Zeit — sein n
einbüsste, um dann — viel später — wieder hinten ein i
anzunehmen, dass also auf die Periode einer nicht unerheb-
lichen Schwächung wiederum die eines selbständigen, eigen-
thümlichen Aufbaues folgte. Wir wollen solche Reihenfolge
von Abnahme und nachträglicher Zunahme keineswegs für
unmöglich erklären, aber es war durchaus natürlich, dass
man es zuerst mit einer Erklärung versuchte, welche statt
dieser Schlangenlinie eine gerade Linie voraussetzte.
Welche Gründe nun werden gegen die Bopp'sche Er-
klärung vorgebracht. Wenn ich Fr. Müller recht verstan-
den habe, sind es folgende, die wir hinter einander prüfen
wollen :
1) „Das wirkende Moment, welches tue lautlichen Ver-
214 Grammatisches und Etymologisches
änderungen innerhalb der Suffixe hervorgebracht haben
soll , scheint uns in der ältesten Form der Sprache gar
nicht gegeben zu sein". Bei diesem Einwand sollte man
meinen, dass Fr. M. für die Periode, um die es sich hier
handelt, überhaupt gar keine Schwächung, sondern nur die
vollen Formen ma tva ta zuliesse. Aber das wäre ein Irr-
thum. S. 5 heisst es „ die ursprünglichen Formen -ma,
-tva, -ta gingen nach demPrincip der Flexion durch
Schwächung des auslautenden Vocals a zu e in -me -tve
-se und endlich [?] durch Abfall des schliessenden e in -m,
-tv (-s)f -t über". Hier also lässt Fr. Müller ein „wirken-
des", d. h. Schwächung bewirkendes, „Moment" zu, dessen
Vorhandensein er oben leugnete. Zwischen der ersten Be-
hauptung und der zweiten besteht ein augenscheinlicher Wi-
derspruch. Wenn „das Princip der Flexion" Schwächung
und schliesslich Abfall des Endvocals forderte , so spricht
das ja entschieden für die Bopp'sche Ansicht, die auch
die unsrige ist. Unter dem „wirkenden Momente" ver-
steht freilich , wie der weitere Verlauf von S. 3 zeigt , der
Verf. oben etwas andres. Er polemisirt gegen die An-
nahme, dass das Augment der Anlass zur Abwerfung der
Endvocale sei. Unter diesen Einwendungen haben einige
ein gewisses Gewicht. So beweist allerdings der Umstand,
dass auch die Optative und Imperative, denen das Aug-
ment fehlt, sich der kürzeren Suffixe bedienen, dass im
Augment wenigstens nicht die alleinige Quelle des Vocak
verlusts am Ende zu finden ist. Freilich schliesst dies Zu-
geständniss die Annahme nicht aus, dass im Präteritum jene
Abschwächung begonnen und sich von da aus weiter ver-
breitet habe. Auf die Frage, ob das Augment als ein ur-
sprünglicher und wesentlicher Bestandtheil der Präterital-
formen betrachtet werden kann, will ich hier nicht näher
eingehen. Nur das eine mag hier bemerkt werden, dass
diejenigen, welche behaupten, das Augment sei in diesen
Formen nicht von Anfang an vorhanden gewesen, ausser
Stande sind zu zeigen, wie in aller Welt denn in jene
vom Herausgeber. 215
Formen die Bedeutung des Präteritums bineinkommt.
Erklärungen über, welche die Hauptsache, aämlicb die B<
deutung, dunkel lassen, sind nicht geeignet zu befriedigen.
2) „Wenn überhaupt" — was geleugnet } freilieb 8
wieder zugegeben wird — „in der fraglichen Periode von
Schwächung die Rede sein könne", sei, so heisst ee S. 1;
eher „eine Schwächung der häufiger gebrauchten Präsenf
und Futurformen als der gewiss seltener zur Anwendung
kommenden Imperfect- und Aoristformen zu erwarten".
Was hier das Futurum soll, verstehe ich nicht, da dies
Tempus nachweislich zu den jüngsten Producten gehört
und wohl sicherlich seine Personalendungen einfach aus
dem Präsens entnommen hat. Dass aber das Präsens in
frühen Perioden der Sprache häufiger sei als das Präteri-
tum, ist eine, denke ich, ziemlich kühne Behauptung. Der
einlache Mensch wird mehr zum Erzählen als zu Betrach-
tungen über gegenwärtiges aufgelegt sein. Jedenfalls for-
dert eine der primitivsten Gattungen der Poesie, das Epos,
viel mehr Präterita als Präsentia.
3) „Schwächung eines a zu i} namentlich am Ende von
Wertformen, lässt sich in der indogermanischen Ursprache
nicht nachweisen". Auch hier geräth Fr. Müller mit sich
selbst in einen gewissen Widerspruch. Die Schwächung
von a zu e nämlich setzt er ohne weiteres schon für die
früheste Periode voraus. Wo lässt sich denn das nach-
weisen? Und wenn nun jemand behauptete, in der indo-
germanischen Ursprache kurz vor der Spaltung hätten die
Suffixe wirklich noch nie tve te , oder mit einem nach < zu
sich neigenden A-Laut gelautet, erst später sei dieser hel-
lere vocalische Laut selbständig im Arischen (Sanskrit,
Zend) einerseits und Europäischen andererseits weiter zu
i verdünnt, würde das wohl so schlechtweg für undenkbar
gelten können? Wir sind kaum berechtigt, Bämmtliche
A-Laute der Ursprache für völlig gleich schwer wiegend
zu halten. Uebrigens fehlt es auch nicht so ganz an einem
auslautenden aus a entstandenen /. das wir mit dem i von
216 Grammatisches und Etymologisches
rm, si, ti in eine sehr frühe Periode setzen dürfen. Das i
von Fc/MTi, skr. vigati, zd. vigäiti, lat. viginti ist von dieser
Art. Denn dass das kati von dem kata oder kanta in
TQt(xY.ovTa, triginta von Haus aus nicht verschieden war,
ist doch wahrscheinlich. Die Länge des i in viginti Avird
mit der gelegentlich im Zend auftauchenden des Suffixes
mi zu vergleichen und in beiden Fällen aus ä zu erklären
sein. Auch für einen Pronominalstamm ki neben ka, einen
Numeralstamm dvi neben dva schon in dieser frühen Pe-
riode legt der Umstand Zeugniss ab, dass sich in den ver-
schiedensten Einzelsprachen beide Formen neben einander
finden. Im Inlaut sind Formen wie ti-shthä-mi neben
'i-o%7j-(.ii und sisto zu berücksichtigen, aus denen man viel-
leicht schliessen darf, dass die Reduplicationssylbe in Prä-
sensformen schon in dieser frühen Zeit nach i hinneigte.
Beachtenswerth ist, dass das Griechische, das sonst zur
Herabsenkung eines a zu i nicht sonderlich geneigt ist, in
allen genannten Fällen eben diesen Laut, nicht etwa e auf-
weist. Wie man aber hierüber auch denken mag, welchen
Sinn hat es das Plus des Verfalls, nämlich den gänzli-
chen Abfall der Endvocale, für die früheste Sprach-
periode zuzugeben, das Minus aber, die Schwächung
des a zu i, zu leugnen?
4) „Die Schwächung von a zu i ist kein unmittelba-
rer, sondern ein mehrere Mittelstufen voraussetzender Laut-
process, von denen sich doch, wenn der Process wirklich
einmal stattgefunden hat, in irgend einer der indogermani-
schen Sprachen Spuren finden müssten". Den ersten
Theil des Satzes leugne ich, denn was zwischen ma und
mi noch anderes, als etwa ein ine, in der Mitte liegen sollte,
ist nicht abzusehen. Der zweite — dem sogenannten
Schlüsse ex silentio ähnlich — hat kaum irgend ein Ge-
wicht. Wie oft fehlen uns bei unserer lückenhaften Ueber-
lieferung Mittelstufen, die wir voraussetzen müssen! Hier
aber handelt es sich ja um Formen der indogermanischen
Periode. Und indogermanisch nennen wir ja eben solche
vom Herausgeber 217
Formen, welche schon vor der Scheidung der einzelnen
Sprachfamilien herrschten. Biese es also schon damals
uii tri ti , so sind ältere Formen eben durchaus nicht zu
erwarten.
5) Die Consequenz fordert, dass wer ml st i! für älter
als m 8 t hält, auch im Plural und Dual Formen wie mos,
tvas 'tlia.s , ant aus ums!, tvast, mit! herleitet und das /hier
überall als Rest eines altern a auffasst. Bopp und alle,
die ihm folgten, haben diese Consequenz gezogen und sind
zu der Annahme gelangt, dass hier überall je zwei additiv
verbundene Pronominalstämme vorliegen: ma-si für ma-tva,
iru-sl für tva-tva, an-tl für an-ta. Dieser Annahme der Plural-
bildung durch Addition, das heisst durch Verbindung zweier
Stämme von gleicher, oder doch ähnlichen Bedeutung setzt
Fr. Müller energischen Widerspruch entgegen. Er nennt
diese Annahme zuerst S. 7 „ein unbewiesenes Dogma",
später sogar „vollkommen unmöglich". Seine Gründe sind.
wenn ich recht sehe, zwei. Der erste besteht darin, dass
die Pluralformen der selbständigen Pronomina auf diese
Weise nicht gebildet wurden. Dies hatte auch in der That
wohl niemand behauptet. Aber wo liegt denn die zwin-
gende Notwendigkeit einer so engen Uebereinstimmung
zwischen den Personalendungen und der mit der Casusbil-
dung eng zusammenhängenden Bezeichnung der Numeri im
selbständigen persönlichen Pronomen? Casusbildung ist, wie
ich in meiner Abhandlung „Zur Chronologie der indogerm.
Sprachforschung" wahrscheinlich zu machen gesucht habe,
durchweg etwas späteres als die Verbalflexion. Warum
sollte die Sprache nicht zur Gewinnung selbständiger Plu-
ralstämme ganz andere Wege eingeschlagen haben, als zur
Bildung der Personalendungen? Auch nach Müllers Deu-
tung findet zwischen vajam oder asma und mos, dem völlig
räthselhaften jüjam oder jusma und fhas eine äusserst
ringe Uebereinstimmung statt. Der zweite Einwand ist
dem Mangel an Analogie entnommen. Fr. Müller beruft
sich namentlich auf das Semitische und Türkische, in wel-
218 Grammatisches und Etymologisches
eben Sprachen die Pluralendungen nicht auf dem von Bopp
behaupteten Wege entstanden seien. Aber was folgt dar-
aus? Die Indogermanen haben sehr vieles anders gemacht,
als die Semiten und Türken, warum nicht dies? Es wird
dann S. 11 fortgefahren: „Doch auch zugegeben, additio-
nale Zusammensetzungen von zwei Pronominalstämmen sei
in den Pluralbildungen des indogermanischen Pronomens
[soll wohl heissen Verbums] wirklich gelegen, so müsste
gezeigt werden, dass diese ganz eigenthümliche Art der
Zusammensetzung innerhalb der indogermanischen Spra-
chen wenigstens beim Nomen besonders beliebt gewesen
war". Es ist dies ein schon von Benfey erhobener Ein-
wand. Richtig ist, dass die sogenannte Dvandvacomposi-
tion, von geringen Versuchen abgesehen, auf die orientali-
schen Glieder unsers Sprachstammes beschränkt ist. Aber
wiederum handelt es sich um durchaus verschiedene Perio-
den des Sprachlebens. Allerdings ist im höchsten und letz-
ten Sinne alle Flexion Composition. Aber man kann leicht
nachweisen , dass die Gesetze der Zusammensetzung ferti-
ger Nominalstämme von denen sehr verschieden sind,
Avelche bei dem ersten Beginn aller Flexion in der Ver-
bindung pronominaler Elemente, sei es mit bedeutungsvol-
len Stämmen, sei es unter einander, beobachtet wurden. So
ist die Verbindung eines Pronominalstammes mit einem
Verbalstamm im prädicativen Sinne, aus der die Verbal-
flexion entsprang, später überhaupt gar nicht weiter ge-
führt. Die Möglichkeit lag vor, neben einem as-ta tuda-ta
als dritte Person Sing, etwa auch eine Verbindung dersel-
ben Stämme mit andern Pronominalstämmen, z. B. mit na,
ma} ha zu versuchen. Aber dieser Versuch ist nicht ge-
macht. Die einmal , offenbar in sehr früher Periode , ge-
schaffenen Verbalformen genügten für alle Zeiten. Ueber-
haupt zeigt sich in dieser Gattung von Formen eine ge-
wisse weise Beschränkung im Gegensatz gegen die üppig
wuchernde, eine Fülle synonymer Gebilde hervorrufende,
Triebkraft auf dem Gebiete der Stammbildung. Was hat
vom Beratugeber. 210
es nun widersinniges für frühe Zeiten Triebe oder Tenden-
zen als wirksam anzunehmen, die später t }i* i 1 ~ gänzlich
abstarben, theila nur in einzelnen Gliedern* dea grossen
Sprachstammes lebendig' blieben? üeberdies zeigen gerade
Pronominalstämme selbsl in späteren Zeiten des Sprach-
lebens eine Neigung zur Zusammensetzung, ja man möchte
fasl sagen zum Zusammenschiessen , mit der die schwer-
fälligere und einförmigere Nominalcomposition in keiner
Sprache gleichen Schritt hält. Was will man z. B. mit
dem griechischen aXXrjXovg fiir "aXX-dXXnvg und dem ent-
sprechenden mundartlichen ctvtavtov aus dem Gtebiel der
Nominalcomposition vergleichen? In beiden Pronomin.il-
compositis ist das erste Wort aominativisch, das zweite in
einem Casus obliquus zu verstehen, das aber nicht von
dem ersten Element, sondern von einem ausserhalb des
Oomposituins stellenden Begriff abhängig ist. Analogien
für jene copulative oder, wie es Fr. Müller glücklich nennt,
additionale Composition finden sich übrigens auf dem ,;"
biet, in das die Addition recht eigentlich gehört, unter den
Zahlwörtern: öka-dagan vgl. ''v-de/.c. dvd-dagan = dl (')d&/.a,
(hioihrim. Ich sehe keinen so grossen Unterschied zwi-
schen einem aus ich du entstandenen wir und einem aus
zwei ~:<ln> entstandenen zwölf. Auch sonst zeigen ja Per-
sonalpronomina und Zahlwörter manche Berührungspunkte.
I'n-re Erklärung der Pluralsuftixe ist doch wenigstens eine
wirkliche Erklärung, bei der wir es versuchen zwischen
Laut und Bedeutung ein Band aufzudecken, während Fr.
Müllers Annahme verschiedener „Pluralsuffixe" nicht im ent-
ferntesten erkennen lässt, wie die Sylben, welche er so be-
nennt, dazu kommen die Mehrheit auszudrücken.
Auf die Einwendungen, welche Fr. Müller der von
Kuhn, Bopp und Schleicher vertretenen Deutung der Me-
dialendungen entgegenstellt, will ich hier nicht näher ein-
gehen. Es muss zugegeben werden . dass für die Medial-
formen nicht alles so klar und einfach liegt, wie für die
activen Formen. Aber manche Bedenken beseitigen sich.
220 Grammatisches und Etymologisches ,
glaube ich, durch dieselben Erwägungen, auf die wir so
eben eingingen. „Possessiv- oder Objectivsuffixe", sagt M.,
sind sonst im Indogermanischen nicht nachweisbar. Und
doch müsse, meint er, wenn man- mal auf ma-mi zurück-
führt, das eine ma jedenfalls die Stellung des Objects
einnehmen. Allein es steht eben alles hier einzig da, auch
von einem Subjectsuffix ist ausserhalb der Personalendun-
gen keine Spur zu finden. Es ist ganz unmöglich diese
Grundformen auf die Gewohnheiten späterer Zeiten zurück-
zuführen. In den Fundamenten des Sprachbaues herrscht
unter allen Umständen eine andere Technik als in der
Ornamentirung oder der Construction des Dachstuhls, oder,
um ein anderes Bild zu gebrauchen, wir haben kein Recht
die Rechtsgewohnheiten der homerischen Zeit aus denen
des Demosthenes zu deuten. Ich kann daher auch dem
keine grosse Bedeutung beilegen, was Fr. Müller über die
Stellung der Glieder in der Composition bemerkt. Es ist
wahr, dass in der Nominal composition die regelmässige
Stellung der zusammengefügten Glieder die ist, dass das
bestimmende und abhängige vorangeht, das bestimmte und
vorherrschende nachfolgt. Allein erstlich fehlt es keines-
wegs an Ausnahmen, von denen Fr. Müller eine sehr aus-
gedehnte zugibt, und zweitens würde man, wie schon an-
gedeutet, auch nach einer Analogie für die prädicative Ver-
bindung des angefügten Pronominalstammes mit dem Stamme
sich im Gebiete der im engern Sinne so genannten Com-
posita vergebens umsehen. Man konnte mit demselben
Grunde, oder vielmehr Ungrunde, auch die Entstehung des
lateinischen und litauischen Medio-Passivs aus angefügtem
Reflexivpronomen, ja auch Müller's eignes angeblich refle-
xives, hinten angefügtes a und sein angeblich präsenti-
sches i anfechten. Alle diese Elemente sind eben nur be-
stimmende und im Sinne der späteren Rection abhängige,
und doch findet dieser Gelehrte nichts bedenkliches darin,
dass sie die letzte Stelle in der Wortform einnehmen. Die
Behauptung (S. 18), diese Elemente seien ursprünglich selb-
vom Herausgeber. 221
ständige „mit dem Verbalausdruck in keiner nähern Be
ziehung stehende" gewesen und ersl allmählicli ..■■■
schmolzen", lässt sich natürlich ebenso gut auf das hinten
angefügte ma, tva, ta anwenden. J3ei dieser ganzen Unter
Scheidung /wischen regierendem und regiertem dürfen wir
überdies nicht vergessen, dass alle diese Unterschiede erst
nach der vollen Entwicklung der Form in der Sprache zu
hellem Bewusstsein gelangten.
Genügt, wie ich glaube, das gesagte um zu zeigen,
dass die erhobenen Einwendungen nicht zutreffen , so mö-
gen schliesslich Müller's eigne Aufstellungen, die er an die
Stelle jener von Bopp begründeten setzen zu können glaubt,
mit wenigen Worten besprochen werden. l>i<' Gründe,
welche diesen Aufstellungen entgegenstehen, sind folgende:
1) Die Annahme, dass dem angeblieh hinten angefüg-
ten a reflexive Bedeutung beiwohne, stützt sich auf keine
einzige Thatsache aus dem Gebrauche dieses Pronominal-
stammes.
2) Die Annahme, dass die Formen auf m s t älter
seien als die auf nu st ti, entbehrt der innern Wahrschein-
lichkeit. (Vgl. oben S. 213.)
3) Ebenso unwahrscheinlich ist es, dass nach einer so
erheblichen, auf ein gewisses Abnehmen der formschaffen-
den Kraft deutenden Entstellung der Personalendungen,
wiederum ein neuer Schöpfungsact durch Anfügung einge-
treten sei.
4) Von allen Formen bedarf das Präsens am wenig-
sten der Determinirung , insofern die blosse Verbindung
eines Objects mit einem Prädicat in der Gegenwart ausge-
sprochen von selbst den Gedanken weckt, dass diese Ver-
bindung eine für die (legenwart gültige ist. Eben deshalb
haben verblose Verbindungen von Subjcct und Prädicat,
wie omnia praeclara rara, fast ausnahmslos präsentische
Geltung. Dadurch wird die Annahme eines zu diesem
Zwecke hinten angefügten / sehr unwahrscheinlich. Was
222 Grammatisches und Etymologisches
vollends dieses i im Conjunctiv, im Optativ (gr. oif.it) , im
Futurum soll, ist gar nicht abzusehen.
5) Die Verballbrmen bezeichnen sonst alles temporale
am Eingang. Dort steht das Augment, dort die wenigstens
im Laufe der Zeit zu temporaler Geltung gelangende Re-
duplication. Ich kann es nicht glaublich finden, dass die
Sprache die Gegenwart etwa nach Art des demonstrativen
l in ovTooi, ndi u. s. w. am Ende des Worts bezeichnet
hätte. Durch diese auffallende Stellung — der ich nur
etwa die Anfügung einer Pronominalpartikel in den litaui-
schen Imperativen (Schleicher Comp.3 706) zu vergleichen
wüsste — würde das an sich scholl (4) überflüssige Determi-
nativ des Präsens noch ganz besondern unmotivirten Nach-
druck erhalten.
6) Die Annahme von m s t nt als Endungen stösst bei
consonantischen Stämmen auf Schwierigkeiten. Sollen wir
in der That annehmen, Formen wie asm ass ast asnt hät-
ten sich so lange im Gebrauch erhalten können, bis ihnen
in hinten angefügtem i eine unerwartete Hülle kam? Dies
Bedenken hat schon Kuhn Ztschr. XVI11 344 in seiner
vortrefflichen Recension von Scherer's Buch geltend ge-
macht.
7) Die Endung des 1 Plur. Med. skr. -vahe -maM,
zendisch -?naidhe, gr. -f.ieSa macht Fr. Müller selbst
grosse Schwierigkeiten. Der übrigens nur mit Zurückhal-
tung gemachte Versuch das dli gr. Ü hier für verschieden
von dem dh, gr. & der 2 Sing. Act. (dhi7 &i, 9a) zu erklä-
ren ist äusserst gewagt und die Vermuthung Fr. Müllers,
in der Medialform stecke das Zahlwort dva zwei, das wie-
derum durch Missbrauch auf den Plural übertragen wäre,
ist wohl nur eine Erklärung der Verzweiflung. Eben dies
dh, 9 an dieser Stelle wie auch in der 2 PI. Med. ist die
festeste Stütze für die Erklärung, welche von Müller be-
kämpft wird.
8) Die seeundären Medialformen des Singulars -mdm
für die erste Person, zu erschliessen aus gr. -/.ir^v und skr.
vom Herausgeber. 223
/hd.s für die zweite Person, welche von Müller ausser Be-
tracht gelassen werden, obgleich sie für Bopp und aJJ<- die
ihm folgten, den Ausgangspunkl bildeten, widersetzen sich
hartnäckig den neuen Deutungsversuchen Audi von den
Imperativformen auf -tat, -ntät ist nicht ersichtlich, wie sie
sich mit diesen vertragen sollen.
Wir diesen Erwägungen gefolgt ist, wird doch, glaube
ich, mit mir zu dem Schlüsse gelangen, dass die alte Peu-
tung der Personalendungen im wesentlichen auf festem
Grunde ruht und, so wenig wir auch behaupten dürfen,
dass schon überall das letzte Wbrl gesprochen s< i . den
Vergleich mit diesen neuen Combinationen wohl aushal-
ten kann. (Mau vergleiche auch Corssen Aussj.r. II J :,;,
2) Vocalausstossung dem Hochton zum Trotz.
Ein Hauptgrundsatz in Corssen's Auffassung der la-
teinischen Spracherscheinungen, und zwar »in auf den er-
sten Bliek sehr ansprechender und um Beiner Einfachheit
willen auch für den, der sprachwissenschaftlichen Fragen
sonst nicht näher zu treten pflegt, h-icht fasslicher i>t der,
dass der Hochton die Sylbe, auf welcher er ruht, bis zu
einem gewissen Grade vor Schwächung, anbedingt aber
vor Ausstossung schützt. Diese Annahme hat weite Ver-
breitung gefunden und gilt hei manchen Gelehrten für un-
anfechtbar. Auf ihr ruht wesentlich Corssen's Darstellung
der lateinischen Betonung, für die er, um nicht Ausstossun-
gen und auffallende Schwächungen betonter Sylben zuzu-
lassen, eine ältere von der uns überlieferten abweichende
Regel glaubt erschlossen zu haben. Die Gründe, die mich
hindern, diesen Schlüssen zu folgen, habe ich im LXten
Bande von Kuhn's Zeitschrift entwickelt und ich g< stehe
auch durch Corssen's neuere Auseinandersetzungen nicht
wesentlich anderer Meinung geworden zu sein. Keinem
Mitforscher würde ich lieber als Corssen einräumen geirrt
zu haben, könnte ich mich nur von »lein Irrthum überzeu-
224 Grammatisches und Etymologisches
gen. Viel hängt dabei von dieser einen Frage ab: kann
eine hochbetonte Sylbe ausfallen? Denn wenn dies majus
möglich war, so wird auch das minus, Kürzung und Schwä-
chung, zugelassen werden müssen. Die Frage ist, so ge-
stellt, nicht auf das Lateinische beschränkt, wie denn
Corssen selbst gern die Betonung des Griechischen ver-
gleicht und auch auf andere Sprachen einen Blick wirft.
Es handelt sich eben gerade nach Corssen's Auffassung
um ein Naturgesetz der Sprache überhaupt. Da nun,
wo die Genesis complicirter Formen in Frage kommt, ist
eine Entscheidung oft nicht leicht zu treffen oder wenig-
stens ein unbedingt überzeugender Gegenbeweis schwer zu
führen. Eben deshalb suchte ich schon früher Fälle her-
auszufinden, welche keinen Zweifel zuliessen. So habe ich
früher auf das Litauische verwiesen, in welchem betonte
Endsylben sehr oft abfallen. Corssen erwidert: der Accent
ist dort überhaupt sehr unstät. Ich habe auf das griechi-
sche Augment verwiesen, z. B. ßale neben eßake. Corssen
erwidert: das Augment sei kein ursprünglich nothwendiger
und wesentlicher Bestandtheil der Verbalform, und wir ha-
ben vorhin (S. 214) gesehen, dass — freilich, wie ich über-
zeugt bin und dort begründet habe, mit Unrecht — manche
Gelehrte die gleiche Ansicht hegen. Wie nun aber, wenn
wir aus einer durch Denkmäler bezeugten Periode des
griechischen Sprachlebens Beispiele beizubringen vermö-
gen, in denen eine entschieden hochbetonte Sylbe trotz
dieses angeblichen Schutzbriefes theils bis zur Irrationali-
tät verkürzt, theils — nur ein kleiner Schritt weiter —
völlig verschwunden ist? Sollte das nicht der Boden sein,
auf dem am ersten Gewissheit zu erlangen wäre?
Dahin gehören nun zunächst die Erscheinungen der
Synizese. Ueber die lateinische Synizese hat Corssen sich
in seinem grossen Werke ausführlich ausgesprochen. Er
hält seinem Princip gemäss völlige Verdrängung eines
hochbetonten Vocals durch Synizese II2 764 ff. für „un-
möglich" und nimmt an , dass die lateinischen Dichter in
vom li'i.i" geber. 225
dein Falle, dass <-in betonter kurzer Vbcal mit einer folgen-
den von Haus aus langen Sylbe verschmolz, ■/.. \\. in deoe}
tuae, in Wahrheit nicht den ersten, sondern trotz Beiner
Länge den zweiten Vocal oder Diphthong hätten irratio-
nal werden lassen. In Bezug auf diese angebliche Kürzung
des /weilen Vocals beruft er sieh auf die bekannten Kürzun-
gen langer Endsylben in iambischen Wörtern, wie ü,,,fi.
löijü. Ob diese Erklärung für das Lateinische durchführbar
ist, mag- dahingestellt bleiben, dass sie aber auf das Griechi-
sche, dem eine derartige Kürzung langer Sylben durchaus
fremd ist, keine Anwendung linden kann, ist einleuchtend.
Wer wird es glaublich linden, dass tiu mit betontem fi einen
andern Klang gegeben hätte, als lv> mit unbetontem £, dass
sä und i:ü zwar beide dnreh Synizese einsylbig geworden,
aber durehaus verschieden gelautet hätten, jenes mit vor-
herrschendem e, also etwa fr} dies mit vorherrschendem u,
also etwa "d V Synizesen aber mit betontem t sind von
Homer an keineswegs selten, z. B. %QVoi(f) _/ 15, nXiuv
a 183, affue/Acpitog d 419, ewg (neben rtog öfter),, oIxeoito
J 18, Movakov Archil. 1,2, Ghjoecog Soph. O.' C. 1003,
l'u (Irnperat.) Arch. 81.
tu llaoov y.ai ar/.c. v.tirct xert itctkctocinv ßiov
neben dem homerischen roeir u' ovy. ia Ilukla^ /.'//;/.
Üsaacu Aristoph. Thesm. 280.
(o ('Jouiru, Vi((oai
neben dem häutigen freoig, freovg. Wer kann daran zwei-
feln, dass die Betonung bei dieser ganzen Erscheinung im
Griechischen kaum in Betracht kommt ? Wie sehr auch
bei betontem £ die zweite Sylbe mit ihrer Länge präva-
lirte, zeigen überdies solche Fälle, in denen auf die Syni-
zese Contraction gefolgt ist, z. 15. in Movocüv, olxovco.
Konnte eine hochbetonte Sylbe bis zu jenem metrisch
nicht mehr messbaren Minimum zusammenschmelzen, das
die Griechen bei der Synizese vernommen haben, so ist es
nicht eben verwunderlich eine solche unter dem Kinrluss
einer Nachbarsylbe auch gelegentlich ganz verschwinden
CurtiiiB, Stadien. IV. |.">
22fi Grammatisches und Etymologisches
zu sehen, wie dies z. B. im attischen ßnrjd-ng neben homeri-
schem ßorjdnog geschehen ist. Denn ein den Regeln der
Betonung zuwiderlaufendes *ßorj&oog wird sich doch nie-
mand construiren wollen. Und wer etwa den Ausweg er-
griffe zu behaupten, nicht das betonte o des Pänultima von
ßorj&oog, sondern das unbetonte der Endsylbe sei gewi-
chen, dem würde die Pflicht zufallen, für eine solche grie-
chischen Lautgewohnheiten fremde Entstellung eine Analogie
beizubringen. Auf alexandrinischen Inschriften finden sich
die Namen Gtcfgaozog, Qtnting, &efiraarog vor (Revue
Areheolog. 1870 S. 98), die ebenfalls betontes o verloren
haben, so gut wie schon in homerischer Zeit &t-on- i-g
statt *d-£o-OTt-i-g (vgl. ■d-i.(o)-cmt-oio-Q).
Auch auf die Art der Contraction hat die Betonung
durchaus keinen Einfluss. Das hochbetonte a unterliegt
im homer. ogöto gerade so gut dem assimilirenden Einfluss
und fliesst dann mit dem folgenden O-Laut zusammen, wie
das unbetonte £ dem Einfluss des vorhergehenden u:
öoc'cto&tci ooc'cao&ai öyüo&cu.
Im Auslaut erfährt die hochbetonte Sylbe ebenso gut
Synizese und Elision wie die tiefbetonte: hrei ov, syai sl(i
(Soph. Phil. 585), in ixelvw, jiccq' avxolg. Der Einwand,
der Hochton der Oxytona sei im Zusammenhange des
Satzes kein voller Hochton — der übrigens in dem zwei-
ten Beispiel, wo eyv'j vor der Enklitica steht, gar nicht er-
hoben werden könnte — kann nicht zutreffen. Denn die
Alten selbst nennen den Ton der Oxytona in diesem Falle
nur einen gedämpften, und ohne allen Zweifel bestand ein
sehr bestimmter Betonungsunterschied zwischen jiaoä tov-
roig und ävöga tovtov.
Mir scheint daher aus solchen Beispielen, die sich leicht
vermehren lassen, hervorzugehen, dass die Behauptung
Corssen's (Ausspr. II- 923) „Auch im Griechischen ist der
Ausfall eines hochbetonten Vokales so gut unerhört, wie
im Lateinischen und Deutschen" sich nicht halten lässt.
vom Herau geber, ■>■>-
Man wird jedenfalls einräumen müssen, dass jenes angeb-
lich absolute Naturgesetz nicht ohne Ausnahmen ist.
Ans diesen, wie ich glaube, ananfechtbaren Ausnahmen
Schlüsse auf 'las Lateinische zu ziehen, unterlasse ich.
Man wird in Schlüssen aus der griechischen Betonung auf
die lateinische und umgekehrt um so vorsichtiger
müssen, als ]'. Langen in seiner Abhandlung „über den
lateinischen Accent" (Philologus XXXI S. l(i') ff.) in einer
für mich überzeugenden Weise nachgewiesen hat, da— das
Wesen des lateinischen Hochtons von dem des griechischen
nicht unerheblich verschieden war. Der altgriechische
I lochton war offenbar leiser, feiner und mehr musikalisch,
als ihr lateinische, welcher letztere der etwas massiven und
plumpen Weise, mit der wir Deutsche, und fast mehr noch
die heutigen Griechen eine Sylbe eines Wortes vor allen
andern hervorheben, ähnlicher gewesen zu sein scheint.
Unleugbar also hat die Betonung viel tiefer in die ,;<
schichte der lateinischen Sprache eingegriffen, als in die
der griechischen. Aber wir müssen uns doch aticli da hü-
ten, Sätze als allgemein gültige Axiome an die Spitze zu
stellen, die sich als solche nicht durchfuhren lassen. Es
wäre sehr zu wünschen, dass man die Verschiedenartigkeit
und die Gesetze der Betonung an lebenden Sprachen ein-
gehender studirte. Der Gewinn für die todten Sprachen,
für welche uns die Ueberlieferung so oft im Stiche lässt,
würde nicht ausbleiben*).
Schliesslich nur noch dies! Bestand die Hervorhebung
der betonten Sylbe vor der unbetonten, besonders bei den
Griechen, wesentlich darin, dass der Yocal derselben ein
musikalisch höherer war, was hat es da so verwunder-
liches, dass dieser hohe Ton, der dabei ja ein leiser sein
und unter Umständen immer leiser werden konnte, auch
einmal völlig verklang?
*) Das Neugriechische, im Allgemeinen der alten Betonungen
getreu, bietet doch zahlreiche Fälle, in denen eine betonte Sylbi
stört, eine unbetonte betont worden ist, B i ./'<' ans irvia.
15*
228 Grammatisches und Etymologisches
3) Die griechischen Wurzeln rrqa und rcXa.
Buttrnann hat im Lexilogus I 105 ff. den eigentüm-
lichen Gebrauch der Wörter ngroeu, ccvangroat, 7TQi]Ori'jQ,
ngrjoTig, welche er auf den Grundbegriff sprühen zurück-
führt, treffend auseinander gesetzt. Neues Licht erhalten
diese von nifiTTgavaij 7tgtjd-eiv begrifflich sich ziemlich weit
entfernenden Wörter durch das Sanskrit, wie es nunmehr
im Petersburger Wörterbuch vollständiger beschrieben vor-
liegt. nQrjoai auf das Aussprühen der Luft, also auf das
Blasen bezogen, liegt vor im griechischen nQ^ott^Q, Wirbel-
wind, d. i. Bläser, in evtvqtjotov (Apollon. Lex. GVTzqiqoTOv
ecrpvorjTov ornb xov nQ-fjoai) 3 471 (fvoai ier/.öoi nuoai
sqivotov
Ttavxoirjv evtiq^otov avTfirjv i^avisloat
und namentlich A 481 = ß 417.
ev d avsaog itgriGSv fiiaov ioziov
an letzterer Stelle mit der besondern Schattirung : anblasen,
blähen, anschwellen. Dem entspricht aus dem Sanskrit der,
wie es scheint, ziemlich seltene Gebrauch des Causativs von
par [pr-na-ti, pi-par-ti), z. B. in Verbindung mit gankham
in eine Muschel blasen.
Anderswo bezieht sich das Sprühen auf das Wasser,
so dass sich die Bedeutung strömen, ausströmen lassen,
ergibt. Hieher gehört ng^orig, das Buttmann mit Sprüh-
fisch übersetzt, ferner IT 350 to d' (al(.ia) avä oto/na -/.al
Y.aza. glrng ngr^oe xavcöv, I 433, ß 81 dd/.ov ävangijoag.
Dem entspricht der indische Gebrauch des Compositums
ni-par , niedergiessen, ausschütten, z. B. von Trankopfern,
womit aber auch der häufige Gebrauch des Simplex par
für reichlich spenden auf's engste zusammenhängt.
Dass sich die Anwendung auf das Feuer, welche in
der späteren Gräcität die allein übliche blieb, bei Homer
für SfinQind-siv und das seltnere Jigrfteiv erst allmählich
einstellt, fiel schon Buttmann auf. Beide Verba haben
zwölfmal nvQi oder nvgog bei sich, tf-ingifteiv kommt
nur viermal (/ 589, 0 507, 702, N 319), ngrftuv niemals
vom Eieratugeber 22^
ohne solchen Zusatz in dieser Bedeutung vor. Daraus
wird es wahrscheinlich, dasa ifiTiQ^oat eigentlich nur an-
sprühen, reichlich überschütten bedeutete and seine speci-
iisclii- l.edeutung durch Beschränkung des Gebrauches erst
nach und nach gewann, nicht viel anders als unser an
stecken und das griechische auf derselben Metapher be
ruhende anieiv. Der Gebrauch des skr. par bietet hiefür
keine Analogie. Aber in dem aus W. par, wie 98 Bcheint,
weiter gebildeten Wurzelpaar prush und pluah stellt sich
die Bedeutung ,, versengen" ein, während prush auch „be-
sprengen" bedeutet.
I offenbar hat aber die W. par schon sehr früh aus der
Grundvorstellung sprühen, strömen, überschütten den allge-
meineren Sinn der Fülle entwickelt. Denn füllen, anfüllen
ist die häutigste Bedeutung dieser Wurzel im Sanskrit und
die der zahlreichen aus ihr entwickelten Wörter, welche
die verwandten Sprachen bieten (Grundz. 260). Das Ad-
jeetiv * parna-s (skr. purna zd. perena lat. planus ksl.
plü-nit) setzt Fick Wtb. 120 gewiss mit Recht schon als
ein indogermanisches Wort an. Diese verallgemeinerte Be-
deutung knüpft sich aber innerhalb der europäischen Spra-
chen ausschliesslich an Formen mit / statt des ursprüng-
lichen r. Wir haben hier also eine ähnliche mit Begriffs-
spaltung verbundene Lautspaltung wie bei uui/.yio neben
uiii'uyio (Grundz. 174). Um so merkwürdiger ist es. dass
das homerische iv — nor^isv uns noch eine Anwendung der
härteren Form erhalten hat, die sich mit der geläufigen
der weicheren eng berührt. Umgekehrt findet sich in einer
europäischen Familie, der slawisch-lettischen, der bei den
Griechen für nQCt üblich gewordene Begriff des Brennens
mit der Form pal verbunden: ksl. pul-i-ti (Grundz. 266),
ein Zeichen mehr dafür, dass dies alles von Haus aus
zusammengehört.
Berichtigungen.
Zu Band III.
S. 213 Z. 3 v. u. lies statt vulgatae vulgatam
- 219 - 15 v. o - - -rt (Att -xu) -xa (Att. -rt.)
- 226 - 5 v. u. - - (Lat. tor) (Lat. tör)
- 240 - 11 v. o. - - (Find) (Suid.)
- 248 - 9 v. u. - - potevit potuit
- 251 - 6 v. u. - - tnvrÖQ iavrov
- 262 - 12 v. u. - - si ei
- 270 - 1 v. u. - - rar. var.
- 276 - 12 v. o. - - diverso divers um
Zu Band IV.
S. 67 Z. 6 v. u. lies statt i-(a)-Fa- s-aFa-
- 69 - 23 v. o. - - coepta coeptum
94 - 14 v. u - - progressiva regressiva
97 - 1 v. o. - - regressiva progressiva
- 106 - 12 v. u. - - progressiva regressiva
- 102 - 3 v. o. - - ion. megar.
- 107 - 15 v o. - - hin i iin
- 107 - 16 v o. - - inn hin
- 110 - 20 v. o. - - *tjoTx *(figx
- 134 - 4 v. o. - - « ä
- 149 - 15 v. o. ist hinzuzufügen cf. Ep. I 15, 16
- 160 - 6 v. u. lies statt -ojtfqc sicut oivötig transit in otpovf
-ot'dr}s sicut £t)l6tis transit in LrjkoTg
Oefter sind die Sternchen, welche ungebräuchliche Formen kenn-
zeichnen, ausgefallen.
Druck von Hundertstund k Pries in Leipzig.
NEOGRAECA
MICHAEL DEFFNER
DONAVERDF.NSIS.
C u rt ius, Studien. IV. |(J
PARS PEIOR.
DE SONIS NEOGRAEOIS.
Ante hos quattuordecim annos Erncstus Curtiue disser-
tationem emisit, quae inscribitur: Das Neugriechische in
seiner Bedeutung für das Altgriechische sowie für die ver-
gleichende Sprachkunde. Quo in libello dicit, ob historiam
linguac graecac cognoscendam valde optandum esse, ut de
dialecto recentiorum Graecorum quaestio instituatur, quae
et quam maxinie opinionibus praejudicatis careat et omnia
huc pertinentia complectatur. Addit autem, minime rem
differendam esse, cum vera vulgi loquela quaesitae ser-
monis emendationi et immobili cuidam dicendi generi ces-
sura videatur. Aptissime tali disputatiune tria agenda esse
existimat, prinium ut quaeratur, quousque dialectus quae
nunc est veterem linguam conservaverit, deinde ut obser-
vetur, quae sint propriae notae labentis et lapsae graecitatiß,
postremo ut ratio exponatur quae inter neograecam linguam
et linguas romanas inter cedat, ita ut et dissimilia earuin
linguarum illustrentur.
Sed ,quaniquam hac in re plane cum clarissimo illo viro
consentio , tarnen censuerim ante omnia opus esse, sonoa
linguae neograccac accurate describi. Quod nisi ante fac-
tum erit, cum tota a Curtio commendata disputatio tum
altera pars quasi lundamento carere ac parum procedere
mihi videtur. Et cum mihi contigisset, ut per lies duoa
annos et in monacensi universitate et in lipsiensi cum
lti*
234 Deffner
multis Graecis e locis maxime variis oriundis consuetudo
mihi esset, hoc modo linguam neograecam didici. Non
paucos praeterea Graecos linguam vernaculam docui et
potissimum ratione qua initio voces nostras pronuntiare
solebant, valde iucitabar, ut pronuntiationem graecarum
literarum accuratissime auribus perciperem. Praeclare me
adjuvabat recentior ratio studiorum grammaticorum, quae
historica dicitur quamque maxime liac in urbe et ab lo-
quentibus et a mutis quos aiunt magistris didici. Itaque
cum veterum Graecorum literae nequaquam sufficerent ad
recentioris linguae graecae sonos accurate significandos,
Georgii Curtii monitu ante omnia id egi; ut Lepsii maxime,
Brueckii et Rumpelti librorum ope alphabetum conficerem,
ad illum usum magis accommodatum.
Simile quid jam Dominicus Comparetti in libro qui
inscribitur: Saggi dei dialetti Greci dell' Italia meridionale
(Pisae 1866) periclitatus est. Carmina eniin, quae in ore
colonorum Graecorum Italiae inferioris sunt, litteris italicis
ita transscripsit, ut verbi causa in locum vocis /.£, cum
x sonum servavit, che, cum autem adsibilata est, ce poneret.
Haec autem transscriptio , quam non ipse vir doctissimus
confecit, sed ab aliis traditam accepit (Praef. p. XIX), nee
prorsus sibi constat neque ex omni parte satisfacit. Post eum
Morosi in optimo libro qui inscribitur: Studi sui dialetti
Greci della terra d'Otranto (Lecce 1870) eundem in usum
eodem alphabeto italico usus est. Sed discrepat cum illo in
eo quod x üteram, cum pronuntiatur ut ch nostri sermonis,
non, velut ille, ch, sed h litera exprimit. Nee vero negari
potest, alphabetum Italicum hac in dialecto adhiberi posse,
cum eis fere abstineat sonis, qui ab Italorum usu alieni
sunt. Sic ö et # literae in coloniis graecis non ut in
ceteris dialectis spirantes interdentales sunt. Sed quid
faciendum est, quum ceterarum dialectorum voces expri-
mendae sunt? Qua in difficultate quam utile alphabetum
phoneticum sit, quod usitatam pronuntiationem nobis expli-
care possit atque ea removeat, quae inter literarum Ibrmas
Neegraeoa. 235
et Bonos intersunt, quifl est quin intellegat? Ell Jean Pio,
natione Danus, illa commentatione, quam a. MDCCCLXV]
in lucem edidit: Sproglige Erindringer iVa en Rejse i
Graekenland, alphabetum illud, quod Lepsius composuerat,
ad neograecum sermonem adhibuit. Quare illud alpha-
betum nun tantum latinis literis constat, sed etiam hia
quattuor graecis: y, y, ö, .7; id quod minime uobis impro-
bandum e^t. Sed Jean Pio nimis multa signa et super et
sub literis posuit, ita ut ejus rationem transscribendi nun
prorsus amplecti potuerim.
Equidem in eo quod mihi propositum est, ßumpelti
secutus suin librum egregium qui Lnscribitur: Das natür-
liche System der Sprachlaute (Halle 1869), quocum si dis-
sentio, causas afferre non negligam, Quam maximam autem
operam dedi, ut signa quae vel super literas \<1 sub li-
teris ponerentur, quantum fieri poterat, evitarentur. übi
vero signo opus est, tale adhibui, quod usu populi alieuius
quasi civitatem adeptum est. Neque minus studui cavere,
nc in alphabcto raco nimis varia inter se commiscerentur.
111c quem supra dixi Jean Pio, hasce literas: d, />, y. y, y u
graeco alphabcto assumpsit. y signum facile omittere po-
tuit, ac cur y literae accentum superposuerit, intellegi non
potest, cum y sine accentu in alphabeto eius omnino non
exstet. Ac Lepsium cum hac in re secutum esse credere
non possum, cum illi x idem sit quod nostrum ch in voca-
bulo ach7 y autem palatalis consonans velut in nostro ich;
contra Jean Pio y signo utitur ante vocales af o7 u. Equi-
dem haec tantum quattuor signa c graeco alphabcto ad-
sumpsi: y, y, ö, 5-, sed nullo accentu adposito ; nihilominus
etiam g et d literis utar. ch ei th vitavi, cum sonus
simples nisi signo simplici apte exprimi non possit —
Quibus praemonitis tandem ad id, quod mihi est proposi-
tum, transire liceat.
Graeci qui nunc sunt, perinde ac veteres, tria genera
consonantium habent. Kam classem, quae vulgo gutturalis
nominatur, primam Beriem appellabo, quodamraodo aueto-
236
Deffner
ritatem Brueckii secutus, qui jure illam classem gutturalem
dici posse negat, cum guttur Kehle significet, non Gau-
men (palatum). Quare fieri non potest, ut palatales et ve-
lares consonas dicamus esse partes gutturalis classis. Id
haud ignorat Rumpeltus (vide p. XX). ßrueckius guttu-
rales tertiam seriem habet, labiales consonas primam, den-
tales alteram. Mihi autem primum de iis consonantibus
disputare in animo est, quae in posteriore oris parte pro-
nuntiantur, ita ut ab interioribus oris partibus ad exteriores
progrediar. Alphabetum igitur, quod mihi ad usum meum
maxime accommodatum esse videtur, hoc est:
Consonantes.
explosivae
nasales
f ricativae
liquidae
fortes
lenes
fortes
lenes
I
palatales
k
k
g
n
y.
j
velares
g
n
/.
Y
1
interdentales
&
• *
u
alveolares
t
d
n
s
z
cacuminales
s
f
z
III
labiales
P
b
m
V
a, e etc. sunt a, e etc. nasalem in modum sonantes.
Speciminis loco sit transscriptio orationis dominicae:
Pater imon, o en tis uranis, aijas&fto to onomd su, el&eto i
vasilia su, jeni&ito to üelimd su os en uranö he epi tis jfe.
Ton drton imon ton epiusion dös im in simeron he dfes imin
ta ofilimata imon os he irnis afiemen tis ofiletes imon, he mi
isenengis tmds ts pirazmön, alla rise imds apo ta pomrä.
Amin.
Neograeea. 2'57
CAPUT I.
S er i es j> r im ".
In Lac seric et in quaque alia consonantes explosivas
primo loco posui, haa nasales singulae sequentur; tertio
loco de iricativis disseram.
< 'onsovnr r.ijtlo-siriip.
§ 1. Explosiva fortis /.-.
Cum x linguae graecae respondeat /■■ latinae, nihil
obstat, quin literam graecam latina transscribamus. Sed
aliud quid minime neglegendum est. Permultum enim
interest, utrum k ante <i, o, u vocales, an ante e et i in-
veniatur. Cum x ante a, o, u pronuntiamus, lingua ante
vcluni jialato appropinquat; et haec consonae speck-s haue
ob causam velaris appellatur. Quum autein /. sie arti-
culamus, ut lingua duro palato appropinquet, id quod fit,
cuni /,• ante e vel i sonos exstat, k palatalis auditur. In
nostru quoque sermone k in vocabulw Ka/mm alia est atqne
in Kind. Quare Rumpeltus />• volarem accentu apposito
(1c) distinguit; /,' palatalis accentu caret. Quae distinetio in
linguae alieuius sonis describendis videtur esse supervaca-
nea; nam ex sequenti vocali satis intellegitur, quo sono h
pronuntiandum sit.
Addendum est, in dialectis rhodia, carpathia, chalci-
dica /. pro x audiri, ut Sko = gfft»; stdkäzome = amy/i'Znt.iat,
teknitis = texvlvrjg. (^uod idem invenitur in diaiecto Cala-
briae (terra d'Otranto), in qua adhuc graeca dialectus con-
servatur, sed in Ins tantum vocabulis: erkome — toynuat,
Kristö = Xqiotoc, vaskdM = fia6xoXri '. (Morosi p. 105).
Quando /.• pronuntietur ut (j latina, et quando assibilata
1) De transitu /i litorao in v viileus p.
238 Deffner
sit ut c liuguae italicae ante e et i vocales , paulo infra.
clisserara.
§2. Explosiva lenisgr.
Hie sonus in lingua quae nunc floret, non evanuit,
quamquam rariüs adhibetur. Nam et x et y post guttura-
lem nasalem ut g pronuntiatur : et in ayysXog quidem et
avdyxtj palatali modo, in ävayxd£io velari. Eadem enim
ratio intercedit, quae est etiam in h litera : g modo palata-
lis; modo velaris esse potest.
Huc cadunt etiam exempla velut den gelö = dir yeXio l)
(ovdiv ysXto = ov yeXto), ubi v finalis vocabuli öev in gut-
turalem nasalem mutatur. Etiam j consonans post v in
duriorem g literae sonum transire potest-, g vero efficit,
ut v in n transeat. Hoc maxime in dialecto Calabriae in-
venitur, ubi pro den javeno {öev öiaßalvco) audimus en gja-
veno. Cum iidem pro al/na dicere soleant jema (qua in re
cum plerisque dialectis Graeciae consentiunt), pro div &£-
Xovv ai/Lia pronuntiant e telu'i gema. Neque aliud quid
praetermittendum est. Quodammodo liiatus evitandi caussa
cum vocem cui j prineipium est articulus generis neutrius
tÖ praeit, Calabri v intercalare solent. Morosi (p. 103)
haec affert exempla: ton geno pro to jenog (ro yevog) ceterorum
Graecorum et ton giali pro to jiali iro vaXlov). De inter-
calatione v consonantis infra dicetur. In dialecto Calabriae
y veterem pronuntiationem servavit, etiam ante q et X con-
sonantes et a, o, u vocales ; exempla haec afferam : grdfo =
ygacpco, glossa = yXioooa, gdla= ydXa} gambro = ya/^ißgog,
gonata, gonatizo = yövara, yovaTtLo).
Commune autem est omnium Graecorum, x ante l ut
g pronuntiare. Mullacliius (p. 113 grammaticae linguae
vulgaris) dicit 7 ante X literam /. ita sonare ut g Franco-
gallorum in vocabulis gaxde, garant, et xX in exxXt.ola plane
respondere gl in francogallico eglise.
1) In Calabria dieuut en pro der, rf litera abjeeta.
Neograeca 239
OptimehocmonetMullachius. Potuitautemaddereinvete-
rum sermone aimiles mutationea inveniri. Nam /. v«l y ante "
plerumque oerte in y mutantur ( rinXsyfiai, UßQsy/tai . [nser-
iiionc, qui libria traditua est, praepositio bt hac in re discrepat,
quia ante omnea consonantes conatat. Attamen i j i-iu> linguae
usus etiam hoc in vocabulo liberior est. Nam aon solum in
compositione, ubi x quodammodo in medio rerbo versatur,
s(;d etiam, quum ix vere praepositio est, x mntatur et id
quidem et in y ante aapiratas — ut in inscriptionibue cre-
ticis — et in y ante lenes consonantes ß, y. d, ," , X [q ei
r literae exemplis carent). Ante bas Grraecd bt ut iy pro-
nuntiavisse videntur, cum in inscriptionibua saepe haec
altera forma legatur. Cuiua rei exempla haec mihi e
Kühnen grainniatica f\>. 20;")) afFerre liceat: iy Jiowouov,
sydoaig, iy VteyaQfov, iy li/uevog, iyXeineiv. Cfr. Boeckh.
Corp. Inscr. n. 1570, a. L625. 17:'»2. a. 1845 etc.; iydixd^a-
aO-ai, iy Bax%idav in inscriptionibua Doricia inveniuntur:
ant<- /• quoque in .•■;•/ /// /.lii-iru tab. Her. 1. KU. <^uani-
quam I spiransest, tarnen minime conjicere licet, ^quoque
quae ante F est. apirantia pronuntiationem habuisse. Aliter
ns sc habet in neograeca dialecto. In iv.nüü 1,01g quidem
et in y/.loyi' g audimus, ille vero recentiorum Graecorum
propriu8 Bonus y literae in ydina et ydirno verbia pronun-
tiatur, quae ex ixdvta ei fatdego) aphaeresi prodierunt. in
ij'rno et vydllo pro exßaivo) et ixßdXXto habemua aphaeresin
t localis et metathesin y et ß apirantium. In dialecto Ca-
labriae hac duae formae gvSno e1 gvdddo (cid = XX) sine
metathesi inveniuntur. Utriun in vocabulo syyovog, quod
sine dubio ex exyovog ortum est et hanc ob causam in nu-
nierum eorum vocabuloruin cadit, de qufbus modo dixi.
priua y a veteribua Graeoia ut ;•. an ut gutturaiia nasalis
pronuntiatuni sit, qua pronuntiatione Graeci qui nunc sunt
utuntur {angondiki = iyyovdxiov), difficileesl dictu. Facile
tieri potuit, ut y nasalis posterioribus demum temporibua
eVaderet. Sic axig in ahgida, xivdga et xkvonJQ prothesi
et rhinisino in angindra et angltstirt -rigiov deminut.
240 Dcffner
mutantur. Est praeterea linguae vulgaris proprium mir-
mingi (vel mermfhgi, v. infra), quod est deminutivum
substantivi ftvQfirj^, y.og.
§ 3. Gutturalis nasalis \
Est ideni sonus atque nostrae literae n, cum ante g et
k invenitur. Exempla sunt angdli (ayxdXrj), öngos (oy/.og),
eiigizo (eyyiUo). Praestat hunc sonum transscribi signo n
quod a grammaticis linguae Sanscritae adhibetur et ab eis,
qui comparativam artem grammaticam instituerunt.
Hoc n non solum in mediis vocabulis reperimus. Etenirn
in contextu oratiouis, ubi voces contingunt inter se neque
interpunctione sejunguntur, consonans finalis prioris voca-
buli quodammodo non in fine est. Quam ob rem in pro-
nuntiatione cum alia observanda sunt, quae ceteroquin solum
in media vocabula valent, tum assimilatio regressiva. Id
inscriptiones et Codices satis dcmonstrant. Sic v ante y,
/, x m gutturalem nasalem mutatur. Cfr. Boeckh. C. I. n.
160, 41: EPKYKAOl (sv y.vxlfo), 55. pr. HIEPOr XPE-
IYIATON (1>-q(üv yorjf.iä%tov). Qua de re Curtius Etym. p.
495 disputat et exemplo EriilBilTlill (ev xißtoTio)) utitur.
Haec assimilatio in neograeca dialecto semper auditur, veluti
ton gözmon = tov xog/xov. Quo loco statim commemorare
mihi liceat v literam, cum in fine sit, mutari in labialem
m, si proximum vocabulum ab una ex literis b, p, v, f in-
cipit. Cujus rei e lingua veterum Graecorum haec exem-
pla afferam: C. Inscr. n. 76. EAMTLOY = eäv nov,
HOTAMTIEP = oxav neo , EMHOsLEl = h nnlei; n.
82, 23: TQMMIZQQZEQN = rtov nio&tooeior ; n. 75:
WIM OOPON = tov (föoov, MEMWYXA2 (jisv ilivyüg).
Praeterea praeceptor Curtius 1. 1. duo exempla affert
haec: EMIIPOMAXOIZ et TEMMYZIAN pro h noo-
(.tdxoig et rrp> MvoLav. Eadem est pronuntiatio taliuni verbo-
rum in recentioribus huiusmodi exemplis: tom bölemon =
tov noktfiov , tim filfan = trjv opiXiav, tim mitera = ttjv
uijtoa, tim bsiyiv — rrjv \'nyi:r.
Neognioca. 2 1 1
< 'miSDil'ie f'iiriilirnr,
§ 4. Fricativa fortia /.
Duo genera sunt y literae aeque ac /.: et g literarum.
Sonua est velaria quum gutturipaum ita coanguatatur, ut
Spiritus vehementer et continenter editua fricationem effi-
ciat. Cum autem vox articulatur eo Loco, qui est inter
velum et cacumen palati, /palatalia oritur. Noatro in aer-
mono ex vocali praecedenti pendet, utrum y velaris an pa-
latalis sit. Si at o, u praecedunt, ch velaria est, ut in
lachen, ach (ob hanc rem Ach-Laut dicimus), sin una e re-
liquia vocalibus praeit, ch palatalia fit (Ich-Laut). At in
graeca Lingua oon vocalcs quae praecedunt, aed qaae in-
sequuntur, spectandao sunt: in <<y>'<ji<, tyio , tyovoi velaria,
in zaxicog, pct%v)} sx£l palatalia % auditur. Praeterea % ve-
laria est insequente consona, velut ax^vg, ayoüng etc. : idem
supra de h et g dicendum erat
Atque ab Lepsio quem Rumpeltus aequitor p. 29), so-
nua velaria (Ach-Laut) y litera, palatalia (Ich-Laut) / >i-
gnificatur. Mihi, cum in neograeca Lingua propter eani le-
gem, quam indicavi, dubium esse non possit, uter Bonus
audiatur, satis esse videtur uno % signo uti. Addere mihi
liceat, in dialcctis rhodia et carpathia x initio verborum
Leniore quodam spiritu ita pronuntiari, ut / a noatro h pro-
pe abait, velut höra pro yc>QC(. (Mullachii Gramm, p. 94).
k enim et coartatis faucibua in % tranaire et dilatatis ex y
evadere potest In dialecto Calabriae x item ut nostrum
// pronuntiatur , inter vocalcs autem Bonus % literae. tarn
lenia est, ut saepenumero omnino non audiatur; imprimis
Corigliani et Zollini et Sternatiae incolae dicunt So} ei, (a
pro tyjo , t'ytt , tly« (— tiyov). Similiter in Cypro insula
auditur 6% pro nyi Un'yl ). (Mor. p. 105).
§ 5. Fricativa leni a.
y velari y ante a, o, u vocalcs respondet Esl talia lit
terae g sonus, qualis in quibusdam Germaniae regio
242 Deffner
nibus in Tage, sagen pronuntiatur. Nee deest idem sonus
linguae Danorum. Eam vocem Brueckius / expressit.
Equidem y servaverim, ne opus sit, sonum proprium / li-
terae signo apposito (/') distinguere. Exempla haec tantum
affer o: ydmos (yd[iog)} yonatizo (yorariLia) , dyusi (ayovai).
Q,uae ratio est y literae ad % velarem, eadem est / ad %
palatalem. Non me fugit, me supra velarem Jt a palatali
non dinstinxisse neque velarem y a palatali y : sed velarem
y a palatali j discerni valde mihi praestare videtur, quod
ex sequenti vocali intellegi non potest, quo sono y pronun-
tiandum sit ; nam j non solum ex y, sed etiam ex i vocali
prodiit, ita ut ja, jo, ju syllabis ta, 10, iov veteris linguae
respondeant.
y ante e et i sonos ut j nostrae linguae pronuntiatur
velut: jelo (yeXto), ffras (yrjgag), jin'zo (= yvQi'Cw), jinosko
(yiyvojoxco), dijis (== ayeig ; de epenthesi prioris i post dice-
tur. j consonans orta est etiam ex i litera, quam alia voca-
lis secuta est. Cuius rei duo sunt genera:
a) initio vocabulorum, ut in jerdiki (isqccxiov) , jatros
(laTQog), jdnis (Iadvvrjg), jaswmi (ida/irj), Jos (vlog), jorti
(fOQtrj). Inter has duas formas certe WQTrj ponendum est;
cfr. in dialecto boeotica uöv pro syw(v).
b) in mediis vocabulis ut in ajitos = alszog (i pro e),
ajeras = ccitJq. averas, quam formam Ernestus Curtius in
dissertatione supra commemorata in medium profert, ex-
stare non videtur. Aliud exemplum est Verja (BtQOia sive
Bsqqolo) , urbs Macedoniae, hodie quoque maus granatis
abundans ; quare eam nomen duxisse putant a qiegeiv et
oolcc. (De transitu (p consonae in ß cfr. B€Q6vl/.rj.) Qui-
bus addenda sunt: gliüjd (rä Y.Ist 6 ta), yerjii (tov ysQiov,
demin. substantivi yelq). s quoque in j transit velut Sjng —
jam apud Homerum synizesis statuenda est et apud Lace-
daemonios oiög invenitur, i sterjd(rj OTegea yjöga, continens),
enjd (swe'a) , vasiljds (ßaoileag pro ßaailsvg. Item ai,
quod aeque pronuntiatur atque €, in j transit: paljos {na-
Xcuog), Ovrjos (Eßqulog) , AOituos (A&ip'alog), Zmirnjös
Neograeca. 2 !•'>
(2/nvgvaiog). Qua de re plura disputabuntur , com infra
agemus de eis Gonsonis, quas Francogalli aona mouüUs vo-
cant. Nunc ea vocabula consideremus, in quibue y aut j
praefixum est, velut Jfljfo, J6maf innt pro rjXiog, al/ua, vv-
viov. Hacc tria suhstantiva ab initio digammate cai
constat; quare statuere cogimur, spiritum asperum in /
transiisse. Attamen in vocabulo yüh —- ovXotp, gmgwa, 3
c sjiiriin aspero prodire n<m potuit. Mullach., qui \ '■','> de
yiiln disputat, voccm ovXov unquam digamma hahui —
negat. Plane vero equidem cum eo dissentio; puto enim
ovXov a radice FeX ductum esse (efr. Curtii EtymoL p.
334) et vim ejus volva Hülle fuisse. Suidas ydXXü; pro
uXXtS mentionem facit dicens: dXXixa. %Xafwda kcctü Sex-
vaXovg ... Oj Idia/vai ydXXLxd cpaot vovttjv. \\<h- quo-
que vocabulum digammate caruisse Mullachus statuit ;
neque ovXov neque liXltS, ad radicem ullam reduxit. Radix
var} decken, inesse mihi videtur. (Cfr. Curt. Ktym. p. 322.
Neque quidquam ofFensionis habet, quod o in X mutatum
est, cum etiam ovXoq (crispus) ab eadem radice de-
duetum sit.
CAPUT IL
Serie s altera.
Omnes consonantes de quibus hac in serie agemus.
prope dentes in anteriore oris parte pronuntiantur. Quarum
longo plurimae in numero alveolarium sunt, de quarum
articulatione Rumpeltus p. 21 haec dicit: Man presst die
Seitenränder der Zunge an die oberen Backenzähne und
legt den vorderen Theil sammt der Spitze an das hintere
Zahnfleisch der oberen Schneidezähne d. i. an den Alveolar-
fortsatz tles ( ►berkiefers.
244 Deffner
Consonae explosivae.
§ 6. Explosiva fortis t.
t litera eodem modo articulatur quo t Latinorum,
quam ob rem nihil obstat, quominus t litera in transscrip-
tione utamur.
t etiam pro # in dialecto Calabriae in usu est, praeter-
quam, quod Soleti seö pro &eög dicitur, et in dialecto Asiae
minoris, velut telo = S-skw, tdlassa = tyäXaoaa, tdnato =
&dvazog. In ceteris dialectis # plerumque quidem sonuni
interdentalem habet, sed si eonsonans praecedit, t pro ea
auditur: \Q&(x (t'Ä-d-or) = irta , (fd-civto = ftdno, sttketaSt/v
= eglistin, et quae sunt huius generis alia.
§ 7. Explosiva lenis d.
Literam d pro sono nostri d pono, qui etiam nunc in
Graecia floret. Primo loco commemorandum est, % literam
aeque ac d pronuntiari, aut si in eodem vocabulo v litera
praeit, velut avii = andi, avtaya = anddra (ventus, tem-
pestas, v. med. Graec), EvrvTccaaig = endiposis, aut si vo-
cabulum praecedens in v finitur, velut xbv tojiov = ton
dopon. Etiam & praecedente v in quibusdam dialectis d
sonat, velut dndropos. Omnibus in dialectis etiam ö, quum
v vel alia eonsonans praecedit, veterem pronuntiationem
habet: uvöga = dndra. In dialecto Calabriae d nusquam
spirans facta est, sed sonum usitatum ubique servavit. Idem
statuendum est de dialecto Asiae minoris: c'ideia = ddja,
dovXevw = dulevo, diaßauo = djavdzo.
Quare quamquam ö plerumque in fricativam abiit,
tarnen Graeci omnes d literam optime pronuntiare possunt,
id quod potissimum in vocabulis peregrinis sive turcicis sive
romanis fit. Quod idem cadit in b et g literas. Phanariotae, qui
Constantinopoli sunt, haud inepte vicerunt difficultatem hos
sonosgraecisliteris significandi; nam ß, y, ö literis puneta ap-
posuerunt (ß' y d') etturcica vocabula divän et bahhdfö (hortus)
graece scripserunt ö'ißüri, ß'uyxot. Quae signa ceteris Grae-
Neograeca. ± US
eis ita displicebant, ut aliam multo quidem molestiorem,
sed aeque Bollertem rationem significandi statuerent; Bignam
enim fortis explosivae eiusdem Beriei Bcribunt, Bigno oasa-
lis praeposito; taJi modo lenem mutam literis ante oculoe
ponere Student, velat vzißdi'i, fuiuycat, f^nordya==bottega}
interjeetionem /><>, hol Bcribunt /uo, fiTto.
§ 8. Nasalis dentalis n.
Nasalem hujus seriei litera n exprimere minime dubito.
Quando n gutturalis (n) aut labialis (m) exsistat, hac de re
jam Bupra dictum est. De // dorsali, cum ante j locum
habet, et de // ante fricativas consonantes aut plane Bublata
aut valde extenuata infra agenms.
§ 9. Consonae fricativae.
Huius classis sunt « et s, quas reeentioTes Graeci
veterum scripturam servantes ff et 'C Bcribunt 0 (s
ille sonus acer, qui in nostro reusen auditur; habet eandem
pronuntiationem in initio verbi et niedio in verbo ei in fine
eius. Ante lenes consonantes, in quarum numero etiam //
est, ff leniter proferenda est. Quare temporibua posteriori-
bus tßewvvai, u/neydcütog, fyuvvrj scriptum est. Sed re-
centiores Graeci in ta]il>us vocabulis Bignum £ non adhi-
bent, neque unquam /.o_'«oc, "tßvvw scribunt. Quid? quod
nonnullis in dialectis nonnunquam ff ante u omittitur,
nonne hoc quoque demonstrat 0 Mit<- lenes consonas aeque
articulari ac £? In dialecto Calabriae Jcöma dieunt Koopag,
Itmcnio pro XqofÄOvdi {obUmsoori ab adjeetivo litnion , ijli-
m£no pro xleiouivog. Quibus de vocabulis Morosi (p. 112
dicit: II ff precedente il fi (e preceduto da vocale Bempre
o cadde affatto o gli si assimilö; come appare in Iwmorib,
ad Komma etc.
At nemo intellegit, cur sub eadem conditione in illo
vocabulo ff elidatur, in hoc assimilation« in ," transeat
IN I IliI quidem Morosi naturam // nasalis non satia perspexisse
videtur; aliter transitum ox in /./., qui apud veteres Laco-
246 Deffner
nes et recentiores Zacones invenitur, afferre non poterat;
neque aptius „marammenos della Grecia per (f.u)uuoao[A.t-
voq" confert, cum jam Plut. Pomp. 31. et Clem. AI. protr.
p. 43, 25 iieuctQuuuat exstet, quocum comparari licet
'l'ciyiuuui V. T. 1. Reg. 27, 12 et imprimis loyruutvog
II. XYIII, 180, sicut iStjoa/naat Theophr. c. pl. 5. 14, 6.
Apollod. 1. 9, 1. His in verbis consonans finalis stirpis
litera v est, quae ante [i aut in a nmtatur aut assimilatione
in u , ita ut de assimilatione o literae in /* hoc loco non
agatur.
'C literae, ortae ex d litera et leni s (dz), pronuntiatio
quam olim habuerat quaeque a nostra (ts) longissime abest,
mutata est jam ante Christum natum, ita ut L lenis Spirans
facta sit, quare tr;log a Graecis qui nunc sunt zilos dicitur.
Sonuni L literae z significari mihi praestare videtur quam
f signo , quod Rumpeltus adhibet, cum illud a plurimis
grammaticis acceptum sit. Sed haec quideni hactenus , jam
de interdentalibus disputemus.
§ 10. Consonae interdentales -5- et d.
De articulatione harum litterarum Rumpeltus (p. 21)
dicit: Man entfernt die Zahnreihen ein wenig von einander
und verstopft entweder den Spalt mit dem Zungenrande
oder presst den Rand der flach liegenden Zunge ringsum
an die obere Zahnreihe.
Uli duo soni non solum in dialecto neograeca inve-
niuntur, sed etiam in britannica (th lenis et fortis in thy et
thin), islandica, hispana, arabica etc. (Rumpelt, p. IST). In
laconica autem dialecto prima # hunc sonum habuisse vi-
detur. In Alcmanis enim reliquiis et in Lysistrata Aristo-
phanis multis in vocabulis pro ^ litera a reperitur, sed
usus sibi non constat ne in uno quidem eodemque vocabulo.
Cum vero spirans interdentalis media sit inter aspira-
tam et spirantem alveolarem , ut saepenumero ex inter-
dentali alveolaris (s aut z) posterioribus temporibus oriatur,
ex hac inconstanti scribendi ratione conjecturam fecerim,
Neograecä. •> in
apud Lacones '•> aec purum dentalia aspiratae Bonum ha
buisse aec o alveolaris, sed eum, quem postea in omnibus
dialectis habuil ei aunc quoque in pl< ri que habet.
In transcribendo quidem servo graeca igna3 quod
idem Jean Pio l'acit.
§ II. Cacumi nalea S et z.
[am vito in numero hujus Beriei fricativarum praeter
alveolares (a et z) et interdentales ■'' ei d cacuminales
afferendae sunt, quae falso cerebrales rocantur. Sunl eidem
soni, (jui a Francogallis ch uostro seh) ei / literis expri-
muntur. Lingua veterum Graecorum his sonis carebat. Al
nonnullae recentiores dialecti eis utuntur, \< lut Calabra in
aäimo pro ao^/uos {aaxr^iüjv ; tarnen semper vetus ei
translaticia scribendi ratio accuratissime servatur. In pen
^•rinis vocabulis Graeci varium in modum sonum Franco-
gallici dh significant. Jam fortem cacuminalem fricativam
S, lenem z signo effingam, Bohemorum iisum secutus.
At(juc primum de S, quod multo magis notum estj
agemus. Qui sonus, cum nihil nisi ejus naturam respici
ums. certe simplex vocamlus est; cum vero de origine
quaerimus, saepe ex duabus consonantibus prodiit In dia-
lecto Calabriae o% ul ä pronuntiatur. Morosi (p. 105 sc
literis utitur, quae in lingua italica ante ' et i ut .< sonant.
Ule praeter aäww} quod jam laudavi, affert smi = axoiviov
(demin. substantivi axolvog) et äizo = <>yj^('>. In Zaconum
dialecto ü% et ax plerumque ut .s- pronuntiantur ; exempla
Devillius Etüde du dialecte Izaconien. Paris 1866 haec
affert: s<im<l<i , baguette, a dorica forma ffytantov pro
axrJ7€T(tov] ti enim ante consonantes labiales haud rarointer-
ealatur, velut m oxt/unTW (<r/.i;n<>> : (Sa , Spaule, a vetere
tir/inr, significatione leviter nmtata : £ pro ffx v>| ujj audi-
tur etiam in nco Athenarum, cui Tlkaxa noraen est. In
dialecto Zaconica haec pronuntiatio etiam in •/ literam
cadit: njlyß sonat ut tstäe, /oiytli (xoyxukos ul L-ii.ii/>.
Cur ti us, Stadien. IV. I 7
248 Deffner
Qui Amorgum, Oalymnum, Astypalaeam *) incolunt, in eo
consentiunt, quod x ante e et i voces ut s pronuntiare so-
lent, velut esi = t%ei , ohsosi pro ^oyrq 2). Praeterea in
Cypro insula eadem pronuntiatio invenitur, ut dsero (= a%v-
QOv9)} et in dialecto Calabriae duobus in vocabulis: sim&na
pro %eifi(6v et üiro pro yeiQov (comp, neutr. adjectivi
xccxog).
s banc pinguem pronuntiationem habet a) in dialecto
Zaconica: est = fov, Jeordsi = /.nQcloiov, etc. b) in Alace-
donia, in Epiro, in Samothracia insula: serno = ovqco,
si'mera = Gr^isqnv etc. c) Denique in oppidulo Lesbi in-
sulae, quod Plomario bodie audit, usi dicunt pro ovoi (ex.
gr. ayapiisi) et simeron, sitdrin pro otj/nsgov, oltcxqiov. De
s — ol veteris linguae infra agam.
z, sonus francogall. j, pro z invenitur apud Macedones
et Epirotas. Idem tradit Devillius (p. 85) de Zaconibus:
zesto = teozög , ziyise -— Liytas. Quae consonans utrum
aliis quoque dialectis communis sit necne, dicere non
possum.
§ 12. Liquidae l, r.
q et A sonorum varia genera sunt, quae in scribendo-
distinguere supervacaneum habeo. Utraque liquida dorsa-
lis est, si j subsequitur, de quo post agetur.
Ab hac occasione autem mihi non abhorrere videtur,
pauca de permutatione harum duarum consonantium dis-
serere. Est Studium quoddam recentioris linguae Graecae
X in q mutandi. Exempla sunt: frd-a vel irta (t]X&ov)} (rtes,
1) 'AarvTiälaia nunc Astropaljä (die Sternesalte) vocatur. Solent
enim homines nomina locorum ad notas radices applicare.
2) Mullachius, qui in grammatica sua haec exempla Rossio (Rei-
sen II, 67) debita in medium profert, recte dicit: Diese Aussprache
des % möchte ich nicht mit Ross für etwas Ursprüngliches, sondern für
eine späte Verderbung halten.
3) De mutatione v vocalis in * infra disseremus.
Neograeca. 2!!i
irir rjXd-eg-, //..'/<• , Srto (e'X&co) etc., orpida = iXnlg, aderfös
= adeXq nc, Ic6rfö8 = noXnog, (um uns t'i/.ui oog, armSyo
■= <'('/.; !;■■/(•) pro <</i;'/. ■/!■>. Xacones post con.sonantea /. in g
mutant: kräma //.ine, Jcrdka = x/u/c (dor. xAo^f apud
Theoer. XV, 33), grtissa : yXfiiooa t pratdna nkazavog,
ii /nii 1:1: H = anXovto etc. (Devill. p. 79). Ex dialecto Ca-
labriae Morosi p. 1 Kl affert: grvstC = /.'i.ioaii^ prüsy'o =
nXovaiog etc. Sphakiotae, incolae montosae regionii Cretae
insulae, eo progrediuntur, ut semper fere o pro A proferant,
quare cum /£re pro (piXoi, ydra pro yä'/.a, meyära pro //t-
y«A«, /.v/zv/" pro x«Arf, J/w.v pro oXog} tum "V/o pro /</.Ao et
pörri pro uoXXoi inveniuntur. Ut frequentissimus est trans-
itus X litterae in (», ita rarissime X pro o reperitur.
Equidem tria tantum exempla in proniptu habeo: fieväris
pro ifeßooiÜQiog, plöri pro 7ioc'>orl , yliyoqa = %a%i(ag ab
adjeet. syo/ynoog vigil), quod reperitur apud scriptores
ecclesiasticos et apud Pollucem (Bekk. et L. Dind. ej pi -
yoqwg). In his tribua exemplis /. pro y habemus, non quo
ng aut /£ evitent Graeci, sed quod in unaquaque voce
etiam altera vel tertia syllaba a q ineipit.
q ante dentales in n mutatur in dialecto zaconica in
vocabulis: dnde = c(qkk, muiidalia ((ivuiaXidct) = /uvQTCtXig,
§hände=ox6()odov, titinda (iiTtora) = tezägTi] (Mittwoch),
ythn/n = yna/a (neutr. plur.), etc. Multum similitudinis haec
mutatio habet cum ea, quae in nonnullis vocabulis Doricae
dialecti exetat; dico formae nO-tr, ßevsiorog, qKvscetog, de
quibus AhrensiuB II p. HO agit Zaconica dialectus etiam
ante x liquidam q in gutturalem nasalem i vertit : exempla
affert Devill. p. 80 baec: dngate == tgy.og, dnga üu/.a) pro
lov.ci (j'ai pris), eäjunga = eovona (a verbo oiooj). Ut illis
in vocabulis o ante x in n mutatum est, ita j post x in r
tiansiit in: fpre = vnvogf lufriu öiafvida) = daqnngt
gHpe = nvineg, pringv nviym. Vocabulo lafria, in quo
/ pro rf positum est, velut in latino laureus cfr. etiam
ddxgvov = lamuiia), opponi quodammodo possunI Donnul-
lae voces dialecti caiabrae, quae dd pro /. vel XX praebent
IT*
250 Deffner
Morosi p. 1 10 affer t: maddi = ftaXXiov (demin. substan-
tivi fiaXXog), gvdddo = (s)yißciXXio , iul<l<ifs<> = aXXccooto,
puddi = /tovXiov (a 7idoXogy foddSa = q^aleä , maruddi
= [iccqovXiov (dem. subst. (läqov). Neque vero ea vocabula
communia sunt tuti calabrae dialecto, sed imprimis Bo-
vae propria.
Ut in umbrica dialecto r primitivae d respondet, velut
arfertwr (== adlator), aut p&ri {pedi\ et ex antiquissima lin-
gua latina pro advena et adveho formae arvena et arveho
traditae sunt, sie in neograeca lingua perniutatio ö inter-
dentalis oecurrit in deniinutivo ta glardikja = ra xXaddxia
ra midi), et £h interdentalis in IcarSkla, quod ad xa&S'itXr]
Kad,€Ö-Xri , velut Ka&sd-ga) referendum est. Exempluin
transitus v literae in l est alefdntria pro awqxxvTQia,
aranea ab avvcpaivio, quod apud Platonem exstat.
De elisione literae q vel X ante i, sequente vocali,
postea agetur.
SERIES TERTIA.
Haec pars labiales consonantes complectitur et composi-
tione simplicissiina est.
§ 13. Explosiva fortis ix — p.
De pronuntiatione hujus consonantis nihil est dicen-
dum. Modo commenioravimus, post [i nasalem n ut b pro-
ferri. Afferre possumus, recentiorem dialectum Studium
quoddam habere, p ante x in / inutandi, et initio vocabu-
lorum: fteo = maitü, ftfo = jiti'oj , ftoynq = nxtoyög, et
mediis in vocabulis, velut in rdfto = qcctixo), glSftis
*/.Xtnxrtg, eftd == snta. Dialectus Calabriae eo progredi-
tur, ut pro i/' semper fs habeat, velut fsi%L = ipv%r]) /*''/.''"
= xpvxgng etc.
p in f mutatur nonnunquam effectii sequentis n. Ut
in antiqua dialecto h'yrng a radice Xvx habemus, aut prae-
ter s^anivtjQ s^alq)vrjg (Curt. Etym. p. 457), sie e dialecto
Neograeca ->~> I
Oalabriae kafnös, xafn&o pro Kccnpog, Karevi^io traduntur.
Praeterea p ante n assimilatione in n transire potuit.
Exemplo utor aubstantivo (nno, quod Corigliani ei Sterna*
tiae in nsii est, cui addo af&umnd = kBpnviw [afs = £f),
quod per totam Calabriam auditor. Neque tarnen Btatuendum
est, y> statin) in w transiisse. Iimno haec opinio sohl recta
est: /> ante n in m mutata est, pofttea m ante n assimila-
tione in /' tranaiit. Hoc oobia ostendil ea ratio quae tnter
latina sonmus vrcvog, skr. svapnas) et 8op-or intercedit.
Iiiicr 'i.nnc et film) ponamua oecesse esl formam (mnos.
Sic in dialecto Italica somnus in sonno ei graecum 'inu>_
in £w» transierunt. Apnd recentiores [talos igitur frino
significat vfivov, apud Calabros vtcvov.
Zaconum dialecti proprius esl transitua n literae in /.-.
quae tarnen solum ante i locum habet. Exempla Devill.
p. 81 baee affer t: hiyadi = Tcrjyddiov njyq . hCsu =
07tiaco} kinu tuviov, lemä = mvacov, kj'drtu rttavia,
kfture TtlxvQOv, Wci = /./.m <'tc. Tarnen Beptentrionales
Zacones £/jtw" dieunt.
Saepius tenuis /> in » [/?) emollita est. Exempla com
pluribus Iuris dissertationis meae reperiuntur.
i; II. E x p 1 o s i v a 1 e n i s b.
Hie Bonus in recentiore minus quidem frequena est quam
in antiqua lingua — nam ß nunc pronuntiationem aostrae
w semivocalis habet — nequaquam tarnen ab eä alienus
est. Videamus nunc, quando muta b Bervata sit:
a) ß profertur ut b poal labialem nasalem mt velut
embSno — if-ißaivto, embdso = ifißißd^ta.
b) ctiam n posl m ut lenis explosiva profertur: Smbw
= i-injiinv (= ,n ölt; ern&eröSvo = iftnegideto implico),
embistosini = SfinKHOGvvri, embödjo = ijjinndiov. Nee oe-
gligenda sunt exempla velul tim bdiin, tvm batrida = rlr
tioXiv , rrjv nettgiöa, de quibua supra egimus ob transitura
dentalis nasalis in labialem.
In peregrinis vocabulis b literam nun solum posl "
252 Deffner
accuratissime proferunt Graeci, velut ambasadoros = am-
bassadear (TTgtoßeirrg) , sed etiam initio verborum , vel
Lnter duas vocales , vclut bursa (la bourse). Graeci hoc
vucabulum (.innvQoa scribunt; de qua scriptura § 7 dic-
tum est.
Addo interjectionem brS (/nrrge), in qua ß veterem sonum
servavit. Est bre vocativus adjectivi [io>QÖg. Ut ex //ooroc
— quod metathesi ex (.lOQzög prodiit — ßgorog, sie ex /.ige
(syncope) bre factum est.
§ 15. Nasalis labialis m.
Haec vere labialis est et omnium populorum communis.
Quare paucissima de ea dicenda sunt. De transitu m in v
compluribus locis infra agam. Medio in vocabulo m evanuit
ante n in kdno pro xctfivco , ut latina Septem et nooeni ex
septem-ni et novevini (ni est sufnxum distributiv um) pro-
dierunt. Initio vocabuli m ante v abjeeta est in nfma pro
fivrjpa, in dialecto Calabriae. Ortum est vi ex v ante v in:
ayavinos = yuvvog (a prothei), omnostjd — ewooricc (volup-
tas, ut övwrfos pro eif.iOQCf og [ennorfos]), eldmno vel Idmno
pro skavvto. Conferri possunt asfxrng ex oeß-vng (Curt.
Etym. 538 et 540) et sca mannt ex scab-num , quod voce
scab-ellum docemur.
Saepe m ex /* aut v ante vi assimilatione ortum est,
velut in jemma = yevf.ia (jevma), &dmma = $aip.u, em-
bistemmenos (-sv/asvoq, pari perl", med. verbi i(.i7iLöieiio),
plemmönz = nvev^uov (att. 7tXev[ttov) etc.
Eadem natura sunt exempla velut prdmmata pro nqay-
u((i«, mdlamma pro f.uiXayi.ict, aurum, prostarrvma = tiqoo
tay/Lia, ydramma —yäouyina, frammt'nos = neq>(/ayf.iiing}
vrenvmSnos = ßsßQsyfisvog. Ea vocabula nonnunquam
scribuntur una m litera, sed meo quidem judicio minus
recte. Dixerit quidem aliquis, etiam in latina lingua
exempla exstare, in quibus g ante m evanuit, velut in exa-
men ex exag-vien (exagere), flamen a radice fiag, quae est
in flagrare, tpXeyeiv; jnmentum praeter jugum (Cvy6v)} etc.
Neogtaeca. 253
Cfr. Corsa. I. 84. Sed equidem puto, aesimilationem sta-
tuendiiin e*8e; nam pramma dk-itur, non inmun. Neque
tarnen nego, in quibusdam ejuamodi vocabulis, postquam
assimilatio iacta sit, iinam //' Literam evanescere j>ot ni --<■
Adders mihi liceat vocabulum a/m&ni = axfi6vtops quod
es1 deminutivum substantivi axnwv. [am in rötere lingoa
x ante w in y mutatur, exceptis tarnen nonnullk aominibus,
in qitorum aumero axjuov <-^t. Posterioribua autem tempo-
ribus, quibua deminutivum solum in usu erat, ex ä/.uöviov
forma dy/nnianv prodii.s.^c vidctur. Etiam in lin^ua latina
Pyragmon pro nvQaxfiiov (</ pro c) traditum est. (Brandt,
<v>uaest. Iloratian. p. ST. Not. I7.J In uynnrmr y asaimi-
latione in m transiit; neque vero e pronuntiatione Grae-
eorum diseerni potest, utruni arrvmöni an amdnd scriben-
dum sit.
§ 10. F r icativa fortis /.
Eundem somim habet (f in ore recentiorum Graecorum
(|iiciii oostrum /'. avt ev} y diphthongi ut >>/'. ef, if pro-
auntiandae sunt, quam consonana tbrtis insequitur, velut:
iiflhiöis bss= av&ddrjgi efkle'i'a = evxlerjg; efkttrüm = ev-
xstjqiov, siirruriiiiii ; afksino = ar^ah(u, cmgeo, efprepfa =
eihcQtn/g; rf^'^'!'/.11"^ ev6nXa%vos; eftrepizo = evzQoreiCto ;
ejfirostm = evipQoavv^ ; rfyristos = evxQ^ovng etc. Xeque
tarnen neglegenduin est, illud /' saepius ante consonantes
extrudi. Non dico vocabula velut em&rfjd = evfiogqiia,
ubi fnt prius in mm transiit, sed afFero atos pro avzog,
aJcsSrvo pro av^aiva (in dialecto Calabriae, in qua £ = fs,
habemus ofs, ■'■//<» , rsplqypda pro eoanXay%via etc. His in
exeniplis de assimilatione /' spirantis cogitare non poaau-
mus. Pro emorfjä, quod modo laudavi, Zacones dicuut
i mar-9 je
[mprimis haec permutatio fricativae (f ante i in 3
australium Zaconum propria est. DeviU. p. sl haec
exempla atl'ert : vaiH = ßagtrj, niiH = ><,"</', de forma
ni'/S videas infra . DitS=ffvvovi ko9-{na = xog>it'tov} iid% =
'254 Deffner
nrp ic. etc. E contrario in aliis dialectis f aliquoties pro &
auditur, velut in fiva = &7/ßai } fikdri (fukdri) = #/yx«-
qiov (dem. vocis d-rjxTf). Etiara veteres scriptores prae-
bent cpllßeiv pro d-kißeiv, ex quo conjicere possumus,
etiam cplißeoög in usu fnisse pro Slißegög, pro quo nunc
yjirrros audimus.
Neograecae formae dyni et d$ni (vapor, exhalatbo},
ayn&o et a&nizo (exhalare) reduci possunt ad radicem ax
((hei; cfr. Curt. Etym. p. 361), unde ductuni est substan-
tivuni ui-iLtnc. In dit-ni illud n effecit, ut % in S- mutare-
tur (cfr. Curt. Etym. p. 457). Forma uyrrj etiam in an-
tiqua graecitate exstat, meo quidem judicio ad eandem
radicem referenda.
cp in v mutatum est in verbo Tcrivo. Tcrminatio jio
quae ad radicem accedit (xovcp-jo) ), ante a, o, u sonos in y
transit, quare prodiit forma XQVcp-yo. Illud y vero sibi
praecedentem consonantem cp in ß assimilavit: xgvßyio. y
post ß postea in nonnullis verbis excidere potuit: ergo
Icrfro. Simili modo avü.ixio (rad. acf) in andvyo et andvo,
framw (tdcpoq) in tidvyo transierunt. Neque tarnen sola ea
verba, quorum radix in cp excidit, sed omnia quae in an-
tiqua Graecitate in n% form ata sunt, praeter hanc formam
xoi'niii), hrtfto) etiam illam aliam in ßy habere possunt,
velut kovyo et kövo juxta höfto (xÖtttio), nivyo et nivo juxta
itifto \iiiizw). etc.
§ 17. Fricativa lenis v.
ß aeque ac ö et y fricativa evasit. Quare quis est qui
consentaneum esse dixerit Graecos in grammaticis quas de
majorum dialeoto scripserunt, translaticiam consonarum
dispositionem servare, non secundurn rationem pronuntia-
tionis, quae hodie apud eos viget etfloret, immutare? Quo
enim jure ß, y, d dici possunt (.tioa ov/^icpiora ?
Atque ß quidem nostro w sono respondet, quem v li-
tera exprimimus. Praeterea veteres diphthongi ac, ev, yv
nostris diebus ut av} ev} t'v sonant, quum sive vocalis sive
Neograeca. 255
eonsonana lenie (ß, y, d, .'. I, ,// , v, q subsequitur.
Exempla sunt: everjStia eveQyerrjg, evvulos = evßovkog,
avji -■- <'■> y], evdjdzo - evdidCto, evloyö evXoyt5} evmorfos
sss evfiOQcpog, Svnia evvota, dvrio avoiov.
ß saepe eliditur Lnter duaa vocales. Dialecti Cypri,
IMiodi, Carpatbi, Chalcidis, Galabriae, Zaconiae etc. raulta
exempla praebent, e quorum numerb haec atfero: djdoha
etiam dridlos) pro öidßoXog, strafe = aroaßog, Atairos =
'drdßvQog , pröato TtQoßavov, foüme = (poßovfiai, etc.
Illiul krodtti, quod Moroßi p. I09 afferl pro fareodti KQaß-
ßcrvog), >\v explicandum est: e in irrationalem vocalem de
minuta est, ita ut hrvdti orta sit; tum z> in o transiit, ut
in Cocktov, quod Hesychius aßiaoi explicat
o locu digammatia invenitur in nonnullis vocabulis:
ritirn ost vSqcc, habet tarnen \rim posterioris vocabuli
swögig. Iloc in aubatantivo neograeca dialectua ad literam
congruil cum ecclesiaatica lingua Slavorum quae ei ip8a
vydra praebet. valtos aignifical paludem in recentiore dia-
lecto'; VdUos praeterea nomen eparchiae Aearnaniae est
Dubium oon es1 , quin hoc vocabulum reducendum sit ad
raflicem FeX ';/.<><; Curt. Etym. p. 336). Secundum Pap-
padopuhim vocabulum FeXog nunc quoquo cum digammate
exstat; dicit enim doctissimua ille vir Revue arche'ologique
nouv. ser. VI. p. 228): Avnsi dans VHa de 8yra les paysans
appellent un terrain bas et plat, h cdtS des tanneriesj FeXog,
marais , en pronongant teile digcwnma, et cet endrott est en
rfji f marScagi wx.
Zaconicae dialecti propria sunt* ydvo fprScipice, Dcvill.
I>. 71 i pro %dog, de quo Curtiua (Etym. j». 185) dicit: %dog
geht wohl sicher auf ein %aF-og zurück, avotdna = xo
ovg, in recentiore dialecto tö "fti. Curtiua, (jui huc voca-
bulum affert (Etym. p. :!71 . Thierschium Becutua aßovcavi
scribit. Rectieaime praeeeptor dicit : Da in dieser merkwür-
digen Mundart 01 der regelmässigt Vertreter von ". ß aber
= F ist, so erhalten wir den Sin,, im „aFm"; uam Devill.
p. 32 aßovdva tradit. avot ad avai reducendum est davelS
256 Deffner
idem est quocl daßsXog (SaXog ■ ylay.wvsg), ab Hesychio tra-
ditum. In ceteris dialectis öavli in usu est. Cum in Curt.
Etym. p. 217 legissem: ,,daiog miser , z. B. Soph. Aj. 771
(o data Titi(.UjGoa. Hier lieisst das Wort gequält1' , mihi in
mentem venit inav/tevog (kaimSnos), quo recentiores Graeci
semper significant hominem misellum, sicut nos der Arme
vel der Aermste dicere solemus.
In ivdtu pro vdazog, ivata pro röaia digamma agno-
scere non possum. Neque minus cum Devillio dissentio di-
cente: „Digamma insere a la place du X elide (dial. de
Lemdhi): xäßa (pour xäla — £vXa)} aßßa (pour alla — allrj
et alXa, plur. n.)" etc. Hoc loco Devillius dicere debebat
v occurrere pro l, et comparare poterat dialectum Calabriae,
in qua d pro X invenitur.
Alia nä-3-rj ß literae in altera parte dissertationis meae
hie illic attingam.
§ 18. Consonantes dorsales.
Antequam ad consonantes duplices transeo, de conso-
nantibus dorsalibus aecuratius dicere mihi in animo est.
Rectissime Brückius in libro qui inscribitur: Grundzüge
der Physiologie und Sj/stematik der Sprachlaute cum de n
dorsali (n mouille Francogallorum) et de l dorsali (l mou-
ille) disputat, haec dicit: Man kayin das Wesen dieser Laute
mit wenigen Worten bezeichnen , wenn man sagt : sie sind l
und n mit unmittelbar darauf folgendem Jot. Attamen
Rumpeltus aliique consonantes dorsales simplices esse existi-
mant. Quae sententia in eo posita est, quod saepenumero,
ut nj vel Ij pronuntietur, non majore temporis spatio opus
est; quam ut simplex consonans dicatur. Sed voces illas
in graeca quidem lingua esse compositas pro certo habeo.
Magnas in difficultates ineurri, cum de hac re, quod ad
neograecam dialectum attinet, nondura quisquam disputa-
verit. Quare fieri potest, ut nonnunquam aliquid perperam
dictum et explicatum sit; sed quantum ego poteram, illas
vocum rationes quam optime et rectissime exponere stude-
Neograeca. 2ö~
bam. Atque ut tota haec ratio bene percipiatur, primum
de vocibus yj , yj, %j disputare praestat [am / integrum
manet, quum post y est, quum autem posi x locum babel
vel post eeteras tenuea / et n} plane fere sonum a<: aatu-
ram amittit ei proprio quodamsono profertur, quiinmedio
esl inter / et illum y literae sonum, qui extreme palato
efficitur; denique yj utique in /transit. Neque alia resma
Joris momenti aegligenda est. Nam cum ante yj, yj, yj
vo<;ile3 a vel o positae sunt, illud / praeauditur eaque QO-
l»is linguae affectio oßtenditur, quae a Graecis tzciv^eoig
appellatur, quare naidäiaa u) peddikja, ve(ia%ta ut te-
vHt'r/j'tt, ayiog ut dijos pronuntiatur. Quae epenthesis vel
tum locum habet, cum y, x, % consonantes i subsequitur,
quare 7taiödxt(ov) f xox/.tvog, ii('r/>l} dysig ut peddtki, !■•'"'
kinos, mar/i, dijia dieuntur. Nee deest illa linguae affectio
in recentiore lingua persica, nee ignorabant veteres Graeci,
id quod ex vocabulo cui- satis luculenter apparet. Stirps
enim ejus est cciyi (cciyißntijg), referenda ad syllabam oy,
quae ex sanscr. aga intellegitur (cf. Gurt. p. 630). Alia
exempla sunt: alyjnj , quod Curtius p. 457) ad ax-ifir^ re-
ducit, et yvvaiKOQ, quod syllaba ki yvva stirpi suffixa for-
matum est (v. Kulm, Zeitechr. IV, 216 etc.).
Post n j cundein quem post /. sonum habet, quem
quamquam propius abest a palatali / quam ab /, tarnen
signo j reddam, velut ouotog = 6p Jos, noing = pjös.
Post /'et v sonum / servat, ut evjxoQtpux = emorfjd,
oxXaßta = sglavjd. Epentbesis apud labiales locum non
habet.
Restat ut de inj pauca dicam. m non f'aeile cum j
conjungitur, nisi interposita tamquam ponte nasali dentali.
Graeci enim pro (xla mnjd (australes Zaconea njd), pro
/Aiiiitiu ha/mmnjd dieunt; vtüftia in Idmnja (lamia Hör. a,
p. 340. Carmen 524. in collcctione Passoviana de Lamia
agit), 'Ptofiaiog in RomnjSs transit. Quod quidem ab Oeco
nomide valde impugnatur, sed certe immerito, nam nemo
esl inter (iracros. qui cum eo consentiat. Quid? quod ego
258 Deffner
illud mnjd ita pronuntiari audivi , ut ab mnd proxime ab-
fuerit.
Denique de dcntipalatalibus agendum est, in quibus
paulo diutius nos versari opus erit, quum illae plures sint.
Ac primum quidern de l dorsali et n dorsali dicam.
I et IX ante j aeque pronuntiantur atque gl in ital.
battaglia (hisp. batalla, lusit. batalka), quarc xdhkiov ut ital.
cäglto sonat. Neque tarnen ego raore Hispanorum circuin-
flexum neque cum Ruinpelto accentum literis l et n ap-
pono (n vel t ), sed potius j literam adscribo, quoniam sie
perspieuura fit; unde illae voces prodierint. Exempli causa
affero eÄat«, quod ut eljd pronuntiatur ; praeterea äy-
Y.alidUo = angaljdzo', aoristus angdljasa accentum seeunda
in syllaba habet. Quae eadem pronuntiatio etiam in initio
vocabuli fit: ut in ital. gli vel lusit. lhama, sie in graec.
sermone 1eov%(xql sonat IjontdrL Vocabulum Ijo et rjliog
et eläiov — in utroque aphaeresis est — significat, quare
Ijohdvyome (ictibus solis oppositus sumj et Ijotopos (olive-
tum). Zacones pro Ivxog dieunt Ijuko, de quo inl'ra videas.
Ut vero in quibusdam Italiae regionibus fr/o (figlio), paja
(paglia), canaja (canaglia), foia (foglia), in Francogallia hie
illic batayon (bataillon), fouyi (i'ouille), in Albania bije (filia;;
fciiujc (familia) etc. audiuntur : ita haec linguae affectio in
omnibus fere Graecorum dialectis invenitur in vocabulo
pjo (vel pjo) pro pljo == nXiov. Iam nonnullis locis Ca-
labriae däjoma pro diiljoma (dovÄ£V(.tcc) [) , hdjo pro kdljo,
denique ijo pro Üjo dicitur. Samothraces jijo et ceteri
Graeci semper fere jfljo proferunt. Morosi, qui hac de re
in Studi p. 11t disputat, dicit: In questi nostri dialetti im
1) Sxdevma in Sulernrna transit, v littera in m assimilata. Post l
irrepsit j consonans et e anle m in o obscuratum est; sie JiUjuma,
exstitit. Haec c vocalis in o mutatio non raro exstat ante labiales
consonantes f et m, velut in jofiri= jefiri (yttpvQa), jömma — jemma
(jevma, yivfAa). Etiam ex antiqniore dialeeto nobis servata sunt si-
rnilia, velut Uiokupaiog et T^itttöIo^os (C. I. Gr. 7435).
Neograeca. 259
tale fenomeno credo sia dovuto ad vnfluenza. ital. Sedqui
quin illuni errare intellegal ? nam haec affectio per omnee
Graecoa pervulgata est. Quare navia {vela) vel fiaviddng
ut panjd, manjoöis pronuntiantur ei hisce in vocabulis parti
ctiln i vocalis praeauditur. Fere dixerim, tposl n divisam
esse ei alteram partem praeponi, alteram postponi. Quibua
dam in vocabulia haec pronuntiatio vel maxime conspicua
est, potissimum in Graecia septentrionali : enja (evvoict) hoc
modo eflertur, ni dorsum Linguae tam arte ad palatum a|>
plicetur, ni aares fere claudantur ; item enjdzome, quod inde
ductum est Aeque atque evvoia - Passov. eypnia scribit,
id quod nun prorsus falsum est, cum etiam iynja audiatur —
evvea pronuntiatur, illo tantum disorimine interposito ul
accentus in aecunda ayllaba Bit, ergo enjd ivvea), quod in
Locride — liac de re Chalciopulus mihi amicissimua me
certiorem fecii eynjd pronuntiatur. Cujus pronuntiationis
alia exempla Morosi (p. III in medium profert : veldnja
ßaXavia (ßakavoi), skotmjdzo = oxoTeividCw , quod a o/.n-
teivog ducitur, etc. Badern ratione terminatio adjectivorum
svloq profertur: siderimo = oidfjQOvg , marrnar&njo (fiao-
fxctQSog), asimSnjo (uuycooi x), ductum a oijfta — uoyi'onn- iii)
■/.tyjcoc.yiii'i'or. Cfr. Thucyd. VI, s. Proxime abesl meiern-
jdris (subfuscus) recentiorum Graecorum a fiekaivta veter um.
lam si VLaviavqg et Mainote conferimus, certe minime dubi-
tabimus, quin verba, quae cadunt in txivai et eivto, ex dnjo,
Snjo orta sint. Kodein loco verba in otiqa- ab drjo et erjo-
continentur, velut xalfcciodj, ifisigo) etc.
Haec verba nos tradueunt ad v dorsalem. IIujus suni
exempla sunt sterjd (rt aregsa continens , %orjd (n) yogiu).
[am vero quod Mullachus (gramm. p. 89) dicit: }tDie Oyprier
sprechen das Jot hinter einem q wit hartes y," aon possum
cum eo nun dissontire. Id tarnen verum est, Cyprios nun
puram j proferre post p, sed potius / palatalem, ita ut Bcri-
bas %oryijd. Brueckius hunc sonum, de quo supra dixi,
signo / exprimit,
Denique adjiciendum est, apud Zaconea syllabam ri}
260 Deffner
etiamsi vocalis non sequatur, dorsalem pronuntiationem
habere. Devillius qui hac de re p. 89 agit, affert cum
alia exempla tum haec: perjfpato (rtsgiTtaTog) , plevrji
(nXsvQiov) , frjidi (ocpQcdiov), vrjis't (ßQvaig), mahrjvä {(.ta-
kqv) etc. Dignum est quod memoriae mandemus, in illa
dialecto nomina mensium 2e7msfxßQiog, 'Oxtofißgiog, Noßtfi-
ßyiog proferri Sottemji, Oktumji, Noemji.
Etiam dj et dj in censum veniunt. Iam si dt syllabam
vocalis sequitur, in dj transit. Sin autem lingua non plane
ad alveolos maxillae supenoris effertur, sed illis tantummodo
appropinquat, ex dj j solum fit. Praepositio did in ja mu-
tatur, id quod etiam tum fit, cum praepositio prior pars
compositi cujusdam est, velut jati == diail, jalhio = dia-
Ivco , javeno = diaßaivto. Etiam mediis in vocabulis d
ante j evanescit, ex. gr. in pöja pro nödia, vüja pro
ßol'dia (pluralis deminutivi a ßovg formati), ruja pro
Qotdia (godia). Haec quidem Morosi (p. 100) habet. Ean-
dem rem in Graecia, ubi d ut spirans pronuntiatur, inveni-
mus. Hie quoque ja, jati, javdzo (diaßdCw) in usu sunt,
quos sonos usque ad hunc diem omnes y litera praeposita
significant: yic'i , yimi et d in y commutatum esse docent.
Sic pro jasumi (jasminus) yiaoov/.tl et pro jö syllaba (iio)
yico in carminibus scripta exstant. Cum j vocalis subse
quitur, d a Romanis quoque ante j explosum est in formis
Iovis,Ioiii,Iovem,Iupiter quaeex antiquioribus Diovis, Diovem,
Diove faetae sunt. Cujus rei alia exempla sunt Inno, lu-
nius , juvenis , juvare. Cf. Corssenium (I, 211), qui d ante
j elisae cum alia exempla tum ajutor , ajuneta, possejatur
in medium prof'ert.
In veterum Graecorum lingua t saepissime ex dj
orta est, quum fricativa palatalis j in dentalem z transie-
rit. Praeter nomen dei Zevg lesbiaca potissimum dialectus
commemoranda est, in qua 'Cd = did, Qaßdllsiv = dia-
ßdXXeiv, Zowtfrg = .Jionoog, et quae sunt hujus generis
alia, inveniuntur. Quibus respondent latinis in inscriptio-
nibus tales l'ormae quales Zabulius, Zodorus, Zonysius. In
tfeograeca. 201
manuscriptie Bcriptorum posterioris temporis inveniuntur
zabulus, zaconu8, zeta ■== diana (Corss. I, 2J6). Cnrtiue
p. 564 liis de formis dicil : Diese Formen sind mn- durch
Annahme der Mittelstuf dja erklärbar, und es verdient Beach
in mj, dose diese Mittelstufe im Munde der heutigen Griechen
fortlebt (Mavrophrydes Zeitschr. VII, 130). Non solum dj aae-
pissime exstat, velul mpedjd, gladjd pro naidia, nXadia etc .
sed etiam formae in quibue _' pro #/est, interdum servatae
sunt, quas es antiqua graecitate traditas, non recentiores
esse ex eo cognosci potest, qnod 'C non dz, sed z sonat.
Quare mi Tcdmis zavuljSs = /// xäpng diaßokiag dici-
tur, et homo versutissimus zavuljdris (-ng) vocatur. Chal-
ciopulos Hierum communieavit, infantes pro didßoXog zdvur
los dicere.
Unum quidem vocabulum equidem scio, in quo dj re-
centioribus temporibus in da transiisse patet, dico illud
dzurdiki, quod e djerdüci, jerdiki, legditiov prodiit.
Supra commemoratum est, post tenuem t j magis ad
palatalem x accedere, velut mdtja pro dfi/idrux. Neque
tarnen hoc ad omnes regiones peferri potest neque ad Kin-
nes incolas regionis cujuspiam. Nam in proferenda j posl
n, t, /. , o etc. tanta discrimina sunt, a leni j nsque ad
eam /, quae est in confinio palatalis et velaris soni, ut
litteris declarari non possint. Quare repeto mihi praestare
videri, in Universum / adhiberi , excepto si j in z ve\
S transiit, velut in pj'ds pro notog) , quod in dialecto Car-
pathi päös sonat, et in Jeupjü (gen. vocabuli monlov),
quod in dialecto Cretae kupsü profertur.
s et z ante j natmani mutant. Naiu e consonantibus
alveolaribus dorsales liuut ea ratione ut extrerna pars tergi
linguae convexa exsistat et palatum extremum attingat.
Cujus rei exempla haec affero: yogsoiet (vestimentum =
forssjd, et rot ßv^ta (mammae) = vizjd, Iam denuo moneo
dorsales ab alveolaribus proprio sigho a nie non distingoi,
quum dorsales nisi ante j non inveniantur.
Kestat ut addatur o cum j assimilationem ioire, non
262 Defl'n.T
quidem in oo , id quod in veterum Graecorum lingua fit
(Curt. Et. p. 616), sed in cacuminalem Spiranten s.
Exemplo utor numeralibus quae cadunt in xogioi,
neutr. /.öoia , et in omnibus dialectis köäa velut triakosa,
tetrakösa etc. sonant. Aniraadvertendum tarnen est, com-
plures gradus assimilationis esse, prout sigma majorem
minoremve partem j consonae absumat. Maurophrydes
praeterea affert yapsd proferre septentrionales Graecos pro
%apsjd (frustum, a verbo xa/rrw). In vocabulo süno (i. e.
yjno pro yjto), quod Morosi p. 100 praeter yjdno affert, yj
in s confusum est.
Denique exemplum zj in z assimilati equidem non co-
gnovi, quam quam non dubito, quinvocabulaejusmodi exstent.
§ 19. Consonae duplices.
Venimus nunc ad consonas , quae vocantur duplices
Atque cum £, ip et quae sunt reliqua, tantummodo dua-
bus ex insequentibus consonis contineantur, quae commodi-
tatis causa una nota significantur, cumque in lingua latina
pro if> singulare signum non offeratur, melius esse existimo,
unumquemque sonum suo signo exprimi, ita ut ^.s, jjs, ts
etc. scribamus.
Atque primum quidem £ eandem quam in vetere lin
gua pronuntiationem habet. Unum hie afferam necesse est.
Supra dictum est, k post gutturalem nasalem n ut <j sonare,
non solum mediis in vocabulis, sed etiam in exemplis velut:
den gdimd == Siv yiä(.ivei. Eadem ratione dir i;evQtü (nescio)
ut den gzSvrOf dir s^aveq^opiäi [nix Hryouca ctv&ig) ut den
cjzandryome sonat. Comparari potest francogallica prae-
positio ex insequenti vocali: exemple, exercice. Quibus
dictis ad xp transeamus. Hanc literani constanter tum per
ps scribam, cum ea ratione pronuntianda est. Atque ut
apud veteres ip e epo saepe prodiit, ita apud posteriores
afs, efs in interiore vocabuli alieujus parte ut aifi (ups) et
eip (eps) prof'eruntur , velut ÖovIevow et -/.avoto = duUpso
et hlpsoj nunquam vero in line vocabuli fs in ps transit;
Neograeca. 263
quare sempor vasilefs dices. In calabra autem dialecto
pa semper in fs mutatur. lis exemplis quae hac de re
supra allata sunt, haec addcre mihi Jicoat: e7eofsaf &rifsa}
SsJeofsa, quae formae .sunt aoristi verborum Kontw, nnitoj,
0/.C(7CTÜ).
Ccterum ab hoc loco non alienum esse videtur d<; qui-
busdam labialisini et dentalisini vesti^iis di — < t< n ■. ('uiiius,
qui Etym. p. 621 et 657 de illa affectionc agit, cum alia
tum haec dicil : „Möglicherweise sind, nur//, die 11 n.rzeln
(pireg iiikI if ,'h mit den Nebenformen xfj£Q und xpi zu ihrem
Labial auf dieselbe Weise (nämlich durch das Umspringen
der Gutturalen in die Labiale) gelangt, denn ersteres Uegt
dem sanshr. Jcshar, zerfliessen, zerrinnen, schwinden, lcshara-s}
vergänglich, begrifflich ebenso nahe wie cp-fri dem sanshr,
hshi | ' hshi-nü-ini ) verderben,) zerstören, Teshüis = q>&ioigf
leshaja <f'>n't, Schwindsucht. Idem paullo supra: ftDas
I rmspringen der gutturalen Gruppe in die labiale haf im
Neugr. :-il>ig -—- ißd-iq eine Analogie. Zwischen i-yireg und
stpig dürfen wir wohl eine Mittelform £<p\rig annehmen."
Quae conjeetura luculentissiine quibusdam formis dialecti
Calabrorum comprobatur, velut ddftilo = ödytilos ddx-
tvlog), stdfti == stdyti (aray.rrj) , tefni = rtyi^, <ifte =
eytrtg etc. r) lam cum hac in dialecto pro ip constanter fs
1) Quod vocabulum Morosi (p. 107) in medium profert, et post id
Piro (/.'>*((>)• Attamen error irrepsisse mihi videtur, cum in indice
ejus libri (p. 164) exstet: ftöro m. pidocchio (ipetga M. (p&etg). Quo
in libro, cui summa quidem laus tribuenda est, tarnen nonnulla errata
inveniuntur, e quibus antun affero hoc: In indice (p. 160) scriptum
est: „godispina (Mart.), giovone sposa. 11 prvmo (dicendum erat se-
condo) elemento ne e di sicuru ö^anoira (signora) r il secondo (legas
primo) parmi vtoe (ßglio , ßglid) collo spirito atpro indurato a y,
yuiög, e, come gheräi p. ghieräi (teoäxiov), y6c.u Etiam majorem in
errorem in ea nota (p. 213) ineurrit, qua quae supra dixeratj corri-
gere vult: „In godispina — mi t/irr. Ascoli — toi pur uianifesto cht
si meseoli il greco dtanonn cotto slavo gospödina (signora). Quid igi-
tur godispina est? Niliil aliud nisi ikoti&spiaa {oi*oS(anoiva .
Curtius, Studien. IV. 1^
264 Ueffner
dicatur, ut difsa = dixpa} fsiyi = tyvyri} afsilö = vxprjXog,
fsiyrö — - tpvxgog, certe pro £ (ks) non ps sed fs exspectan-
dura est. Et profecto haec regula sine ulla exceptione in
dialecto Calabriae valet: fseno = Serag, maddfsi =
(.isrä^iov (demin. vocis fitzat-a), afsaderfö = z^adtkrpog,
fsilo = ^vlov, afseno = av^aivio , efsero = a£eiQto , efserö
= i^sgaco etc. Quare tales formae qualis fsikorö = ovy-
ycooilj a %vv ducendae sunt. Aliurn in modum £ in Zaconum
dialecto rnutatur, in qua ks (vel ks) dentalismo quodam in
ts (vel ts) transit. Exempla sunt haec : tsere = kseros Brj-
Qog, tsenu = l-aivio, tsjunu — £cvlo, tätsu = xd t'^to , etc.
Omnium Graecorum commune est tsoflio pro e^ojrploiov.
Futura quoque huc cadunt eorum verborum quae
exeunt in uo vel xx , ut fildttu — fildtsu, prdssu —
prdtsu, et in ndu = t,co , ut krdndu — krdtsu, et in kyov
(gym).
Praeterea haud pauca vocabula inveniuntur, in quibus
duas affectiones animadvertere possimus, velut in verbo
tteoyiov (demin. substantivi xo ntOY.og); hoc enim in Omni-
bus recentioribus dialectis petsi sonat. Hie igitur primum
g et x locum rnutaverunt, deinde ex ks ts factum est.
Idem patitur -igylov, quo a comicis et a scriptoribus poste-
rioris aetatis deminutiva formantur; transit enim in itsi,
velut koritsi (xo xoqi.oy.iov, puella) etc. Sed -ioxiov et ipsum
deminutum est ex -loxog. Femini etiam formam ioz.ee exstitisse
nos docent vocabula velut karditsa {Y.aodiOY.rj)} lalitsa (la-
lio/.rj , dem. vocis kältet), psiyitsa (ipvyio/.rj) etc. In za-
conica dialecto habemus: apotsja (= OYid), quod ad * cctzo-
gy.icc reducendum est. tserpane (= OYtnaQVOv), in quo
metathesis liquidae q accedit. Schmidtius (p. 353) zaconi-
cum illud vocabulum ad ozeQipavov. d^ivrj, nkkeYvg Hesychii
revocat, quod equidem in Passovii lexico invenire non
potui.
In zaconico atsimdane (neogr. sfenddmi), quod ex an-
tiquo ocp€vdaf.ivog (acer) ortum est, primum o et (p locum mu-
taverunt, tum dentalismus accessit. In eadem dialecto sae-
.Vogracca. -Hut
j)ins ij> in ta tranaiit. Vidc qua»; Schmidt, p. 353 affert.
ta in zaconico kut&ämba, de quo infra agam, poaitum est
loco oo reteria linguae (nooovfißrj)] aliud exemplum est
l.n/.si/l, (jiiod omnes dialecti exhibent pro Koaovqiog. Acce-
dit exitua toa in dial. Carpathi pro vetere oau, velut:
frdlatsa, vaailitea etc. to veteres Graeci in sermone, quo
in äcriptis utebantur, plane ignorabant. Attameu linguam
cum aondum in dialectos abiisset, ts habuisse utique exiati-
mandam est. Quid enim? Num alia ratione tales forma''
quales xQeioowv et v.qlLiuov illustrari posaunt? Minime.
Res autem haec est. Primitiva forma xQer-Jtov (epentheei
Y.Qtic-jio)') in /.oec-Cwr (/.otu-^(ov) transiit, ex qua /.oez-oiuv
(KQen-OCJv) faeta est. Deinde assiinilatione progressiva
Y.OLIL-H0V, regreaaiva /.oeioniui forma ion. /.oionotv epen-
theai caret) evasit. Cfr. Curtius p. 6 IS. Iam ts in neo-
graeca dialecto cum ex aliis conaonantibua nascitur tum ex
Je. Hoc autem sie explicatur. Vidimus in pronuntianda h
ante e et *' conclusionera in anteriore oris parte fieri. Quae
si in medio palato ita eiticitur, ut angustiae reman« ant
post articulatam /.:, «x palatali k consonae cacuminales
ti oriuntur. Iam vero si illae angustiae etiam magis
promoventur, ita ut ad gingivam superiorem acce-
dant, alveolares consonae ts audiuntur. lllius soni exem-
plum ital. Ceaare, hujus uoatrum Caesar est. At in lingua
latina usque ad VI. post Chr. natum saeculum in C<>> .sm- r.
u1 Je pronuntiabatur (.Corsscn 1, 49). Idem de lingua
gracca dici potest, nam assibilatio etiam in hac lingua
media demum aetate invenitur. Nequo negligendum est, in
ta ante e et i, praeeipue vero ante j s literam dorsalem fieri.
Hoc eo pertinet, quod Graeci plerumque ts non sie efferunt
ut nos tz in „Katze", neque pinguiter more recentioruin lta-
lorum (Cesare) , sed medio quodam inter ts et ts sono,
qui dorsalis est. Quare Graeci illum sonum non perTffexpri-
mereaolent, sed per ?£, quod aeque improbandum est. (v>uibus
dietis intelliges haec Devillii (p. 88) : Le tS et le ts s\ mplou ni
indiffSn m/na ntt n teaconienf et sont, pow atnridirt , ad libitum.
18 *
•266 Deffuer
Equidem ad expriinendum eum sonum scribam ts. Exemplum
affero :
kötsi (ductum a Kokxog), pluralis kotsja. Quod voca-
bulum valet ossiculum, et eius pluralis forma respondet
graeco vocabulo ccGrocryakoi, quo ludus signifieabatur, qui
nostris etiam nunc diebus in Graecia floret. Cum autem
vocabulum y.oy/.og vim nuclei habeat7 forsitan quidpiam
ofFensionis praebeat, quod in vim ossiculi transierit. At
apud veteres quoque y.öy.y.akog significabat nucem pineam,
nostris vero diebus y.öy.y.alov plerumque valet os et perraro
nucleum; nucleus nunc vocabulo kukatsi significari solet.
Quo loco non indignum videtur memoratu, noriov quoque
et os et nucleum significare, quod idem de latino vocabulo
os dicendum est; cf. Curt. p. 197.
ts primum ex t prodiit. Nam ad t ante e et i vocales
j accessit, quod magis magisque invaluit; iude tz et po-
stremo ts prodiit. Haec duo exempla sufficiant: t6tti^ in
tstntsikas transiit. Nasalis intercalata haud raro ante ex-
plosivas invenitur; in neograeco vocabulo k stirpis non ut
in gen. xitTi-yog in y mollita est ; item pro og£v£ bgiiyog
neograeca forma ortiki k servata est. Affectum illum t li-
terae optime in vocabulo in tsukdni {ocpvoa, malleus) cerni
licet, quod ex vuxdvrj deminutum est. lam in recentiore
lingua multis in vocabulis in quibus v inerat, vetustum u
servatum est; in aliis vero dialectis quasi intermedia forma
iov offertur, id quod iam in dialecto boetica habemus; velut
ztor/a, ^4iovoiag: y(J?aovvnitovog. Quod i in tiukdni pri-
mum in j mutatum est, ac deinde tsukdni prodiit.
Iam vero ts ex k ante e et i voces exsistit. Id pervul-
gatum est per Zacones, Calabros, Locros, Boeotos, Atticos,
Cyprios, Cretenses etc. Qui omnes tse = Kai, tserdsi =
'/.sgaoior, tserb = y.cuoog, tseo = yaiw, tsino = e/.eivog di-
cunt. v, quae nunc ut i pronuntiatur , in iov abiit; sie
praeter tsuriatsi in Calabria tsuviatsi , apud Zacones tstiri
dominus auditur. Nee desunt qui tsirio dicant. Denique
e quoque in o mutatur, quod etiam in u obscurari potest;
Efadgraeca. 267
pro kefdli (xe<pdXiov) vel tsefdli in Qalabria t8of<Üit in Za-
conura dialecto tsufald occurrit.
§ 20. De vocalibus.
Atquc haec quidem de consonantibus dicenda erant.
Nunc de vocalibus disseramus.
Atque quinque vocales, <>, t, », e, o, etiam in neograeco
sermone occurrunt. [am a et longa est vclut in glddoe
(ttXddog)} ei brevis vclut in yrdmma, quod duae consonae
insequuntur, ei in <//"()jd Ukadlu), quod prior syllaba ac-
(i nlii caret. Tum a et in o obscurari potest, quod quidem
non invenitur nisi in voc. zac. amoe%d {a^iaa%aXrf)} et in e
extcnuari, id quod potissimum iis in syllabis fit, quae ac-
centu carent, ut vervSria, balbutiens \u':g ,'uoog), ergSvo
(toytt'io pro agyeio). Hand raro quoque a primitiva vel in
eis vocibus scrvata est, in quibus veteres Graeci alia vocali
utebantur ut in arydtis Igyun^ Quibus omnibus de re-
bus accurate di.sserere possum; sed hoc loco certe longum
est, quare alio tempore haec exponam.
[am \<ro e longa, dico illam , quae accentum habet
quamque una tantummodo consona sequitur, semper clarior
est ' ouvert et pronuntiatur ut nostra ä in wär^ S<;lnnäne.
Sin autem e sine aocentu effertur, aut elarioris e simile est,
idquod praecipueante liquidas ei nasales occurrit velut, enono,
ektte {kvoio, HSts) etc., aut propius abest ab i, id quod potis-
simum ante vocales, saepe quoque in fine vocabulorum ha-
bemus. Sed vel bac in re non solum dialecti sed etiam
singuli homines inter sc discrepant. Et clarius et obscu-
rius e per e scribimus.
Denique ai ut e sonat. Hoc ita factum esse videtur,
ut diphthongus tti paullatim obtunderetur et ex et primum
ae prodiret, id quod in dialecto boeotica (Ahrens II. 188
exstat: AeaxQovdag pro Aia%Q(avdagi et (ib. 189) TlXav%a&
pro li/.uiy<(. Tum in (<t vocalis e praevalebat et inde
sii.ms r natus est. Siniilitrr m Doride ng^ pro noae, ''{."'",
pro i]oc'>i(a occurrunt,
268 Deffner
Iam tertia vocalis i loco variarum vocalium et diphthon-
gorum adhibetur. Atque primum quidem * vice veteris iota
literae fungitur, sive longae sive correptae. Deinde rj vete-
ruin Graecorum respondet; pro hac i jara Boeoti et Thes-
sali adhibebant et, velut uovstQog, TtVeifu, /nst = f.trl} nee
fieri potuit, quin haec diphthongus aliter atque e-t pronun-
tiaretur. ei posthac duas quasi in partes abire potuit, aut
e superante aut i. Atque illam e (pro ei , plerumque ante
vocales) tj praecessisse videtur ; / postea elisa est. Exein-
plurn }j4Xti-avÖQea affero, quod legitur in nummo Alexandri
Magni (ex a. 330 a. Chr. n.). ei vero, i superante, in i
transiit, id quod primum apud Boeotos nobis offertur: Xi-
yig , nlvig pro liyeig, niveig. (Lesbii autem movrjg pro
Ttioveig) ; tum vero tertio post Chr. n. saeculo cum aliis
locis invenitur tum Alexandriae. Videmus ergo i vicarium
diphthongi et esse. Postremo id i commemorandum est,
quod pro v oecurrit. v enim prineipio quidem sonum u
habuerat, deinde in nostrum ü extenuatum est, postremo in
i. Neque tarnen hoc semper factum est. Nam primum
quidem v in nonnullis dialectis sonum ü servavit. E qui-
bus solam locricam afiero, in qua etiam 01 ut ü sonat.
Hoc notatu dignum est, quod seimus undeeimo saeculo ol
ut v sonasse, et utrumque sonum disparem fuisse i vocalis.
Cfr. Curtius Erläut. p. 25. Exempla e locrica dialecto
deprompta affero stsyli= aüvkXiov et tsymiime = xoifiiö/iai.
Vides me sonum nostri ü signo y exprimere. Praeterea
vetusta u cum in multis vocabulis recentiorum dialectorum
conservata sit, aptum esse judieavi, hac de re in disserta-
tionis altera parte aecuratius atque copiosius disputare.
Diphthongus vi ut i pronuntiatur. vi, quae non inve-
nitur nisi ante vocales primum in v mutata est, transeunte
i in /, quod saepenumero eiectum est; id vero v in i ex-
tenuabatur. Dicat aliquis, vi in v contractum esse; sed
mihi quidem veri id simile esse non videtur, cum vi non
contrahatur, nisi consonans subsequitur, ut ßozQidiov ex
ßoTQV-iöiov. Attamen mea quidem sententia eo confirmatur,
Neograeca. 200
quod ex //'"/« (quod sumo) j litera obdurescenta orta
est: r/zfya. Nee deest analogia; nam ex nixü-jm petä/o
i/infiai), fut. petdkao huuc/-(U')j nascitur et hicj ante a,
o, u vocales et ante consonas in yobduruit. Denique signo
i vetusta diphthongua ot scribitur. Qua ex diphtbongo
primum tu na natuin est, ut o ante i in u transiret; eadem
ratione ex hoic et quoi huic et cui l'ormae prodierunt. Deinde
ui in w confüsum est, que-d magis magisque ad e'aecedebat,
donce in eam transiret. Quibua dietis fere oinnes puta-
bunt repentiorem dialectum vueali * adeo abundare, ut om-
nis varietaa Bonorum desideretur. Sed contra evenit. Nam
primum quidem ex eo, quod lingua aliqua pluribus signis
t vocalem exprimit, minime eolligi potest, eam hac vocali
omnino aaepiua uti quam aliam linguam. Tum recentior
Graecorum dialectuB, dico sermonem populärem, i voealis
nun Bolum nun ainans est, sed — id quod gravissimum ar-
gumentum est contra itaeismum — quacumque rätione
crebroa i sonos vitare studuit. Multae enim voces veteria
dialeeti nun servatae sunt in recentiore, nulla alia de causa
quam quod duae vi trea > inerant. Idem in multaa formas
tlcxnnis eatlit. Acccdit, quod i veteris dialeeti saepissime
in j transiit. Quo tit, ut ex. gr. in carmine Christopuli,
quod inaeribitur Eros fevydtos (Amor fugiens) duodetrigiuta
i oecurrant, in vernacula interpretatione, quam legimus in
Mullaeliii grannnatiea (p. 84), non minus quam duodequin-
quaginta1).
Iara vero 10 et o ut latinum o enuntiantur. Quae vo-
oalea longae sunt, cum accentum lerunt, et una consonans
sequitur ; tum o elarior esse solet et ab a proxime abest.
Sin o vel m aeeentu carent et vel labiales insequuntur vel
duae consonae (qua de re int'ra aecuratius agam , tum sonus
i In eodem graeco poemate oecurrant a 11, o 43, u 14, in ver-
aacula interpretatione a 16, o 21, u 11; quamquam non nego , illud
diphtbongo carere, banc IT habere. Sed t nuilto phirea uisunt in in-
terpretatione (61) quam in Graeco poemate (41
270 Deffner
o vocalis obscurior est et ad u inclinat, quare persaepe in
u transit.
ov vel optimis temporibus sermonis graeci mono-
phthongus erat et eum sonum habebat, quem ego per u si-
gnifico. De u vocali altera parte copiosissime disseram.
§ 21. De diphthongis recentioris dialecti.
Iam quaeritur, utrum in lingua neograeca diphthongi
inveniantur necne ? Equidem id contendo , quaniquam
metuo ne multi eorum mirentur, qui sciunt ccl ut e, et et
öl ut i, av ut af vel av etc. pronuntiari. Sed est nescio
quid singulare atque proprium linguae, ut deleat mutetque
hie diphthongos et illic novas creet. Duae autem diphthongi
recens natae sunt ai et oi, utraque per epenthesin.
Ac primum quidem de diphthongo ai disseramus.
Supra eam rem attigi. Cum enim post y, x, % vocales
e vel i invenitur, id est y, x, % palatales sunt, a praeceden-
tis syllabae in ai augetur; exempla sunt: diji = dyu , pe-
ddiki = naidd.yaov , mdiyi = ftdyrj , et dije == dys , mdiye
= jiidxai. Nee memoratu indigna sunt talia vocabula
qualia tdiyis = xd^ug (xa eysig) quae crasin exhibent;
contra habemus tdyo = xdyco (xa fc/w). Qua in re facere
non possum, quin sententiam quam Mullachius his de for-
mis profert , valde impugnem. Dicit enim in eo capite,
quod inscribitur Eigentümlichkeiten der Vulgär spräche (n.
14. p. 145): „Nicht nur die gewöhnlich augmentirten Verbal-
formen können nach Verlust des Augments enklitisch werden,
z. B. avTO eivat xo ßißXiov nov fiov 'dioxeg für (.wv edioxeg,
sondern auch andere Verbalformen nach Verlust des ersten
Vocals. So wird aus vd eyeig (sie!) vd *%£ig, aus vd evgco
vdßoco etc. Quidnam vox „enklitisch1,1 hoc loco sibi vult, et
quid est cur ille non vdyjjg scribat, velut apud veteres
scriptores xdxa pro xai eixa offertur? Encliticae parva
vocabula sunt, quae ipsa per sese nihil habent momenti,
Mullachius autem verba inclinari posse putat, quod mihi
videtur idem esse ac si quis dicat; vitem ulmo adminiculo
Neograeca. 271
esse. Immo potius non verba accentum amittunt, sed prae-
cedentes particulae, quae quidem in sermone rocia Bono
carent. Quare non [toi: dvj/.tg, sed itoföu/.tg scriben-
duin est.
Nee rarius diphthongus 01 revixit. Nam vocalis o
cum ante y, x, y consonantes insequenti i vel j exstat, in
ol epenthesi mutari solet, ut v.ö/./.ivog = koikinos, oyi (oi'/i
= 6iyi, oyj^ta = oiyima: quod idem in crasi valet t6i%%8
= royetg = xo lytig; at xhyio ut töyo pronuntiatur.
Praetermittere non possum vocabulum oi'Jo.s pro ve-
tere olog.
§ 22. Aliae vocalium affectiones.
In plerisque unguis vocales quaedam minus stabiles
inveniuntur. Nam et ante consonas et inter eas soni qui-
dam gignuntur, qui quamvis initio vix pereipiantur, magis
magisque ita invalescant, ut vel accentum ferre possint.
Contra aliarum vocalium vis paullatim quasi extabescit,
donec postremo plane evanescant. Hae aöectioncs, quac
a graecis grammaticis jioöötoig, dvdmvg~ig , 7caQ((yor/t'i et
uffaiotaig, avyy.ruii^ dnoxornfj et t/.&?uiiug, oiruiotaig, xoec-
nig etc. dieuntur , omnes tarn saepe in recentiore dialecto
oecurrunt, ut multas paginas aecurata eorum traetatione
complere possim. Nunc satis erit exempla aliqua in me-
dium proferre, ut cognoscatur, quam rationem in transcrip-
tione sequar. Ac simplicissimum quidem et aptissimum vi-
detur mihi id esse, ut quaeeunque vocalis auditur, scri-
batur, contra quae non auditur, non scribatur, nulla
apostropho aliove signo ad significandam syncopen etc. ad-
hibito. Vocales autem protheticac in neograeca dialecto
praeeipue a et i sunt; nam e paucis in vocabulis invenitur
(ettitos pro rovrog, ctora pro TWQ(jc, t/~ luga, nunc) et o tan-
tmn in iis quae a veteribus tradita sunt (velut <faoma;
quamquam in aliis illud t> veteris serinonis abjeetum est,
272 Deffner
velut döndi pro b-dövztov (dens), friöi pro n-cpgvg etc. 1) ;
denique u, quantum equidem scio, omnino non offertur.
Quamquam autem a per ornnes dialectos pervulgatura est,
i non praefigitur nisi in dialecto Asiae minoris, velut ip-
semma = ipevfta, iglepsi (conj. aor. verbi -/.Utitio) etc.
Solum vocabulum iskios = o/.iä commune est.
Cum de anaptyxi saepius dixerimus (v. supra s. v.
örayumi) , ad affectum paragogae transire liceat. Vocalis
quae proprio huic affectui servit, e est; tarnen etiam a in-
venitur; dialecti Cretensium ^' propria est.
Aphaeresis autem in neograeca dialecto tarn late patet,
ut statuere possimus, omnem vocalern, quae initio vocabuli
est et accentu caret, in serraone vulgari abjici. Exempla
affero haec: vrizo = vßoiUo, vrisho = evyloxto, jiöi = ai-
ytdior, indti = d(.if,idziov , psdri = oxpäqiov , fddi = v<pa-
diov etc.
Syncope vero saepissime in sermone communi inveni-
tur, plerumque tarnen tantummodo e et i syncope elidun-
tur, ut persi = jtsqvoi, korfi = y.0QV(pi), sköno = arjxovco,
akilste ==■ äxovoeze {ayiovoaxE) 2) etc.
Iam apocope quae quidem ad vocales in fine positas
pertinet, saepe occurrit; affero: apton urano = anb tbv
(tov) ovoavöv (-ov), et pdr tone = enaoe {Xaßt) avxöv.
1) ylisteros propius a radice yhx abest quam o-ktadrjQog; ab
eadem radice videtur mihi ductum esse ylitöno, effugio, id quod apud
veteres iguXia&aivtü siguificat. Passovius yXvxwrco scripsit, quod ab
iy.kvroöofiai deducit.
2) Morosi vocabulum asJcddi (fico secco) syncope explicandum esse
existimat. Et posteaquam in lexico in errorem incidit, cum dicat:
askddi puö raccostarsi alt antico oxtXXw disseco, d'onde con un a
paragogico daxeXXtov, doxäXXtov, d'onde ascäddi e ascddit in au-
notationibus quas libro addidit (note) ita corrigere vult, ut askddi du-
cat a a(v)y.dfitov pro avxlSiov (dim. ex avxov). At plane ille neglexit,
avxov maturam fictan, non caricam declarare. Hancsigniflcat vocabulum
iayäg (dem. iayddiov). In dialecto Calabriae^- post q et a in x mutatur,
velut erkome, vaskdli, ergo: iskddi; in zac. quoque asyjd (asd) occurrit.
Neograoca. 273
Ecthlipsin autcm ibi esse statuo, ubi vocalis subsequens,
quae accentu caret, poat vocalem accentu distinctam
evaneseit. !Sie plerique kt^itv scribunt, quod ex Uomen
yn/.iti>) y litera eiecta ortum esse putant. Equidem vero haue
formam alia via ortam esse pro certo habeo. Grraeci enim
non Urnen, sed lernen ve\ tömmm$roferxuat, unde cognoscen
possumus, primum Byncopen faetam esse: ISymen, deinde m
sibi assimilasse praecedentem y: lemmen. Alia exempla
sunt: frommen (iQwyofiev) , pdmmen {vnayofisv) , ftSmmen
(malyoiiev). Eadem res est in 3. pers. plur. praesentis.
Formae lenn, trönn, pänn ete. non ex Uwn, tr<km7 pdvm
prodierunt (neque enim len, trnn, pan prpferuntur , sed ex
Idyn, fröyn, pdpi. Contra verani ecthlipsin agnosco in 14s
(dicisj ex forma leis (Ujis proA6/£*g; /saepissirae eliditur),
tros ex trois (Towytig), pds e pdis (inäytig et quae sunt
similia.
Synaeresis (contractio) denique in vyisia — ijd vel yd
{yi = j), iyyvtfcrjs r'iHji'tts, offertur.
§ 23. Aliae consonantium affectiones.
Consonantes quoque praeponi, intercalari, suffigi, elidi,
emolliri, obdurescere possunt. Velut in vocabulo erotdyo,
si cum vetusto iooiiao comparamus, ;' interjeetum esse
videtur, quamquam verum si speetamus, ex eoioia-jo) ob-
duruit. y in yülon (ovkov) praetixo vidimus digammatis
vestigium servatuin esse. Exempla consonantifi vere prae-
fixae affer o: mkohtrü (pater familias, ab olxog et kvqioq
et Necrojßolis = l:iQt\iolig, quibuscum comparari licet
nabisso, ninferno in dialectis recentiorum Italorum v. Diez,
Gramm, d. rom. N///\ I S,*)() . J p. :!23.
Paragoge autcm in vocabulis totes (röVfi), Spitas (/nur« .
ti/iotes (vinote), pes {diu) des (= *c)V, velut : jd $£a me etc.
offertur. C^uo loco singularem linguae affectionem comme-
morare mihi liceat. In iis annalibus, qui inscribuntur :
Lüerarischrx Crntntlhlatt 1S(>0 p. 57) ex dialecto tigurina
exempla n hiatum tollentis in medium proieruntur, vilm
274 DeffWr.
„wie rier an = wie er auch" (v. Curt. p. 54) ')• Quod n
paragogicum etiam in neograecis dialectis , velut in
trapezuntia invenitur. Cfr. Passov. carm. pop. n. 466, 33:
vrjv vvqtijv xov v eqitoval-ev . . . . ; 483, 3: XQerj no'kv v
lyoiooxaz . . . .; 494, 1: (.na nEQdi/.nvXa v eßyaivs ....
Sic etiam t interponitur inter praepositionem öid (djd vel
ja) et pronomina personalia, quae a vocali incipiunt, velut
öja-t-emS (Passov. C. p. 18, 10; 155, 7; 553, 6; 629, 10, 12),
dja-t-ese (529, 2, 4, 6; 564, 16), öja-t-esds (vjiag; 154, 10).
r abjicitur maxirae in acc. sing, terminationibus , cum
vocabuluni sequitur, cuius prima litera consonans est, velut
{da ton uranö &olö (eidov to>> nvoctvnv S-oXov)] ston ipno
mu (ßlg xbv vnvov pov; Pass. carm. 73, 12 et 13).
Attamen satis multa me de vocalium et consonantium af-
fectibus, quos Graeci 7ia^rl dicunt, disputasse puto, cum
mihi non propositum sit, hac de re accuratius disserere,
sed tantum attingere eo consilio, ut perspicuum fiat, quo-
modo literis talia exprimere studeam. Repeto eas sive con-
sonantes sive vocales , quae non auribus percipiuntur,
literis a me non exprimi.
Sed exstant nasales, quae quidem ita extenuatae sunt,
ut moriturae videantur. Ac saepe iam evanuerunt, saepe
tarnen vestigium hoc reliquerunt, ut praecedens vocalis
nasalem in modum sonet. Tales soni in recentiore dia-
lecto offeruntur et singulari ac proprio signo expri-
mendi sunt. Iam si diligentius inquisiveris, cognos-
ces revera nihil audiri nisi vocalem nasalem. Quam
ob rem grammatici Indorum, quorum in lingua illae voces
latissime patent, super vocales punctum (Anusvära) ponunt.
In Slavorum et Lituanorum unguis nasales vocales hamulis
suppositis, a} e, i, u, notantur, qui tarnen apud Lituanos
nunc quidem non pronuntiantur. Quam significationem
Curtius quoque in libro suo adhibet. Sequar quidem
1) Idem in dialecto bavarica occumt: wia vCas a mochn mog — vne
er's auch machen mag.
Ncograeca. 275
hanc rationern, sed hoc hamulo tantuui utar, ri were voca-
lis nasalem in modum sonat et clare percipitur.
Atque hunc linguae affectum in common] Oraecornm
sermone florere unumquemque qui adhuc de Di
dialecto scripsit, fugisse mihi videtur. Quam ob causam
Rumpeltus (p. 51) in eo capite, quo de nasalibus vocalibus
(voyelles nasales) disputat, i in ullaEuropae lingua — excepta
lusitanica — occurrere negat. Quem sonum in neogr.
dialecto florere mox videbimus: '/, f, i saepe exstant, in o
it u vel illud vestigium sequentis nasalis evanuit.
n quidem initio vocabulorum fortem atque quasi ex-
pressum sonum habet, in fine vero multo molliorem atque
tenuiorem, id quod inde apparet, quod n terminationis ov
utique abjicitur. Medio in vocabolo inter duas vocales n
plenum sonat; quare rarissime in aliam consonam transit
et paucis tantummodo in vocabulis dialeeti calabrae ejectum
est, ut (i/niii = int'ao), tsfo = t/.tlrog, Sa = %va. Post m
consonam exilior sonus auditur; quare non raro cecidit,
velut in kr e mos et kremfeo pro XQrjfivoQ et /.o^uri^cj , sfen-
ilduti pro atpsifdttfivtov etc. Cum autem n ante interden-
tales d et # et alveolarem 8 in media voce oceurrit, adeo
deminuitur, ut vix in eonsonantium numero haberi possit.
Iam ut Latini posteriorum temporum n ante dentales in-
terdum non scribebant, ut facieda C- I. L. I. 1488), Alexa-
der (Bull. d. Inst. Rom. 184S, p. 67, 2), Interna (pro lemr
ternn} a lau.mju: v. Corssen I. 257), ita Morosi (p. 111
evrtscutte et ei-riscotto (pro svqujxovccu et svqioxowo) pro-
fert, in quibus nasalem assimilatione in t mutatam esse
putat. Attamen hoc loco non de assimilatione agitur, sed
in iis, quae modo allata sunt exemplis, nasalis plane evanuit.
Idem in alia quae ille profert exempla cadit: petterö, agdtti
etc. pro nevSsgog, axdv&iov, in quibus n ante t ejectum
est (dico t, quod in dialecto calabra 0- interdentali pro-
nuntiatione caret). Eodem modo n ante t explosum est in
dialecto Syrae insulae: lcotös = v.oviöc, matfli (ital. mantüt :
ceterae dialeeti uantti habent), fdtazma = <pco-ia<>uu, ja-
276 Deffner
mdti = dia/iidvTi. Praeterea % literae non tarn durus
sonus est quam nostri t, quam ob causam Jean Pio kodos,
madili etc. scribit.
Ante # vocalis sonum nasalem nonnullis in vocabulis
conservavit: peüerd = nsvd^sQcc, qdraktifi (carbones can-
dentes cinere tecti) ab av&Qa£, qüropos = avd-Qi07iog. Hac
in re autem dialecti variant: in aliis sonus nasalis etiam
nunc auditur, in aliis non auditur, velut Zacones dtsopo
pro av&QioTcog dicunt. Praeterea n ante # evanuit in ro-
vi#i vel ruvltii (eQeßiv&iov), kolokiüi (xoXoytvv&iov), spid-a
(omv&^Q) , yrö&os (yQOv&og, pugnus), yro&jd, yro&izo etc.;
adde ea, quae cum äv&og vocabulo composita sunt: a&izo,
a&öyalon (flos lactis), aüopulo (flos arborum) ; pro sficcQCcvd-tjV
»lardtyika percipitur. Exempla vero elisi n ante d
intra verbum plane fere desunt: tantummodo duo, quantum
egomet cognovi, ofFeruntur: mddalo (repagulum, obex), unde
ducitur madalono {(.lavdaXäio), et mddra = fAavÖQa, quae
Jean Pio in medium profert; sed falso mddra ad ital.
mdndra revocat; quibus addo madrayora (/iiavdoayÖQag),
plantae cujusdam inebriantis atque soporiferae nomen,
quam nos Alraun dicimus.
Atque a Romanis saepissime n ante s explosum est.
Nee deest hie affectus in neograeco sermone communi :
kostantis vel kostis pro Koroiavilvog1)', babemus in Zacon.
sömasi et in Calabria termasi pro üiQfxavGig, quo in voca-
bulo v modo plena auditur modo nihil nisi a nasalis per-
cipitur.
Neque solum n hac ratione extenuatur, sed etiam m et
gutturalis nasalis n. Nam habes siyorö (syorö) pro ovyyo)Q(o
(in Calabria fsiyoro ex ^vyyioQto) , efsplqynia {evonXayyvla),
siyarikja (etiam syarikja, a ovyyciQiCofiai, sunt dona quae
dantur iis qui bonum nimtium attulerunt). In feksi
(= cpey&i) vocalis e aut nasalis est (e) aut simplex. Idem
1) Cf. lat. Costanti et Costantino, quae habes I. N. 6274, ex
initio IV p. Ckr. n. seculi (Corssen I p. 251).
Neograeca. 277
cadil in öavf/dno (= däxvto) et in ea vocabula, quae inde
ducuntur: Ödiiganui. et daiHjamatjd, quorum prior syllaba
etiam dqk vel (Ja& (in Calabr. '/"/m auditur. /// autem in nifi=
vr/HfTj et in pefti = nifnixt) (dies lovis) extenuata est. J<1
optima intellegemus , si #//// /<//////'/ vre] pSfti (= nimei
ex ni-71 t-rei ; vocali « mediae syllabae ejecta j> , id quod
longe pervulgatum est, ante < in aspiratain transiit; efr.
gUfto, raftis) simul atque inauper pronuntiaverimus. In
afdli — <)Li<(ü/.inv (umbilicus) et afalös tu dnhfi.lidjd (capsa
annuli, in qua lapis collocatur) /// plane interiit.
Voculae du (= euv), dem (ortum per apocopen ex
ouöev), sdn (ex log euv = löontQ) in contextu sernionis, ubi
initium vocabuli fine praecedentis attingitur, ita ad insequens
verbum se applieant, ut partes ejus esse videantur.
Qnare nasalis earum dissolvitur. Sic ante & aut d oc-
currit: av d-eXflg = </ ■ÖAlis; div %i'Uo = de #Mo (in Ca-
labria in dev d litera abjecta e tSlo offertur; Morosi, qui
assimilationem sumit, ettclo scribit); div dtvctfiai = de di-
name, ouv devdqnv = sq dendro, odv &ea = sq '{/"': ante
* autcin in: div deldnv =* d< sida^ iäv o eßksvtov = q
sevlepa, vel oav owrcpeioog = sq safiri. — Xeque solum
ante dentales, sed etiam ante labiales et gutturales haue
nasalis extenuationem observaraus. Quamquam dev yü.vi
in den yelö mutari oportet (videas ea quae supra dicta sunt ,
tarnen neglegentia quadam atque comrnodidate nihil audi-
tur nisi de jelo. aar yn/.iügi (ductuin a yöiiog, onus, qnare
significat asinum) = sq gwmdri'f dev k~tvoto = de gsero.
Eadem ratione dev iiäoxu) ut det pdsyo pronuntiatur.
quamquam dem pdo%io exspectamus; ouv tpvXXog = sq psU-
losf dev rpnßni^iat, = de fovume, ouv ßatilXiOOa = <>(( vasi-
lisa. Quid V quod vel eo lingua progreditur, ut saepenumero
solum de, sc, a audiatur'?
278 Deffner
PARS ALTERA.
DE u VOCALI.
CAPUT 1.
U recentioris dialecti respondet v veteris.
Graeci ut nos quinque vocales habent: a, e, o, u, i. In
veterum Graecorum lingua iam satis mature u ita extenua-
tum esse videtur, ut i subreperet; tarnen sine dubio v primo
atque initio veram u vocem significabat. Quam u in ü
mutationem non communem fuisse ex inscriptionibus co-
gnoscimus. Heraclides enim ap. Eust. XXIII, 16 de boeo-
tica dialecto dicit: Ol BouotoI nQOOzi&evzsg zip v öixqÖvo)
zb (.av.Qbv ö v.al ßQa%vv6(.i£vov f.iev ßqu^vvorceg, f.irjy.vvöf.i€vnv
de /HTjycvvovTsg, zö vlrj ovXrj Xeyovot xal zö vdtoo ovöiüq
(Alirens I, 180). Quocum loco conferas Etym. m. 632, 51:
Ol Boitozoi zoze nlsovdCovöi zw v zb ö, qvUa zb v ov%
inozüooyzai cpiovrevzi' o'iov xvveg -/.ovvsg (leg. Kovvsg),
KV (Act y.ovf-ia-, quibus quattuer exemplis subiunguntur :
ovfilv (Ann. Ox. I 146, 15), ^ovydzrjQ (Prise. I, 35), zov,
tovVj zovya pro ov, ovye (Apoll, de pronunt. 69). Iam ea
exempla quae et in Corinnae fragmentis et in inscrip-
tionibus boeoticis inveniuntur , apud Ahrensium (I 180 et
ss.) requiras, qui (II, 124) ea quoque vocabula in medium
profert, in quibus apud Lacones u pro v conservatum est.
Sed quis est qui putet ne a recentioribus quidem dia-
lectis vocabula aliena esse in quibus vetus u pro v insit,
cum alibi v in i extenuari solita sit? u autem labialis
vocalis vocari potest. Quare apparet, ante labiales con-
sonas u potius asservatam esse, cum inter u sonum et
labiales ratio quaedam atque necessitudo intercedat. Quam
ob rem primum ea vocabula afferre mihi in animo est, in
quibus u unam e labialibus consonantibus : m} p, f, v prae-
cedit.
Neograeea. 279
§ 24. U ante p.
stupi est deminutivum vet. gr. otvtzt]. In Latino quo-
que stüpa ei sfipa offeruntur. stupi */.)<'>"'■ esi vupag: in<l«-
ducitur adverbium stupjd (flockenweise), velul xjonizi stupjd
stupid. Praeterea stupSnjo (stuppcus), stupöno obturo),
stiipoma et stupotiri ubturamentum, cortex).
De syllaba radicali tor, tru (Curtiue, Etyrn. p. 209
flexa sunt tqvtit) (foramen) et xovnavov (terebra . Quibus
in neograeca lingua respondent tr&pa et trupdni dem.
ioi mdviov). irupdna (magna terebra) idem est atque rgv-
ndvrj, cum a dorico. A tnipa permulta verba ducta sunt,
ex quibus unum tantummodo trupoharidis (a xcrgvov, avis
regaliolus) commemoro.
hupet (patera, scutella) est xvizn = yv7ir] (antrum, casa),
cuius vcrbi nisi ab Hesychio non mentio fit. Curt. (p. 151
sanscrito hüp-as (fovea, antrum) allato dicit: „Du hCLp-as
mich einen Oelschlauch bedeutet, und da auch sonst Qefässe
verschiedener Art als Höhlungen bezeichnet "■< rden . so ver
gleicht Pictet wohl mit Recht auch Kvn-eXXov, afKpixx n
eXXoi hui/ lat. cüpa} Wasstauch Todtennische" (Corss.
I, 546 .
A Tokvntj (glomus) tsulufi (manipulus pilorum vel
lanac) ductum est. De ts, quod ortum est ex t , supra di-
ctum est. Prius u vi alterius ex o prodiit, qua de re int'ra
agetur. tsulufdiki significat flocculum lanae. roAtVn; mi-
nus corrupte conservatum est in tulüpa Xjdmt quod idem
significat atque illud stupi yjöni (plumeae nives).
kalupi tegumentum capitis, pileus) et nomen deminu-
tivum lealupdiki vere ac plane graeca esse mihi quidem
persuasum est. Neque enim halüpi aliud esse mihi videtur,
quam deminutivum substantivi ttaXvßtj (tectum), nisi quod
explosiva fortis n /.(dtm-Tto, lat. clup-eus nun emollita sit
iCurt. p. 490) '). Quam ob rem turcicum qalpdk ex graeca
h Ktiain in orHki (coturnix) tenuis servata est \ in vetere vocabulo
nniv'i (pQTvyos) cxtiiuiationcTn in y habemus. (Curt. n. 507 et ]> 186
Curtiua, Stadien. l\'. 1*1
280 Deffner
lingua translatuin esse puto. Addendum est, etiam kältet
et kalivdiki (casa et casula) exstare.
§ 25. U ante m.
Non minor autem necessitudo inter m et u intercedit,
quae vel inde apparet, quod o ante m fere constanter in
u transit. Ante m u conservatum est in nomine proprio
Kumt. Ulud oppidulum, quod haud proeul a litore Euboeae
ad orientem speetante abest, a Kvfirj appellatum est, quam
urbem verisimile est ibidem sitam fuisse.
kukiimi (urceus) et kukumdri (hirnea) ad syllabam ra-
diealem v.v (Curt. p. 149) esse revocanda videntur, unde
v.v-ccq , v.v-xog (antrum) dueuntur. Quae significationis mu-
tatio haud raro offertur, velut in xv-ad-ng, -/.v-liS,. Ex neo-
graeco autem nomine kukütni vetustum xvftog conjiciendum
est, ut oQ(.iog (collare) a radice ser (Curtius p. 330). Ne
reduplicatio quidem obstat, quominus hanc conjeeturam
faciamus ; id quod haec simillima verba luculentissime de-
clarant: kukumdra (fragum) = y,6f.iaQng , et kukundra J)
(mix pinea) = xwvog, -KiovaQiov (Curt. p. 154), in quibus o
propter m in u obscuratum est.
tiimbano nunc pro Ti\unavov in usu esse solet (rad. xvtt,
Curt. p. 213). Praeter hanc alia quoque forma tumbi oc-
currit, unde ducitur tumbizo {ich rühre die Trommel), tum-
banizo autem valet ich schlage die Pauken. Propter
tumbi conjiciendum est Tv/H7riov, demin. ex zvnr.
§ 26. U ante v et /.
Iam ea verba consideremus, in quibus u ante labiales
spirantes conservatum est. Atque primum quidem v huc
pertinet. kissilvi plane consentit cum xioovßiov, quod vo-
cabulum iam in Homeri carminibus velut Od. IX, 346 et
1) In Passovii lexico exstat: xoxx ovüqiov, tu, D min. von
xoxxos, Tannenzapfen, Hieroph. not. Mss. t. 11 p. 193 Hanc deri-
vationem falsam esse nemo est quin videat.
Neograeca. 2S1
alias, occurrit. Significat autem ei pocuhum quo homines
rustici utuntur, et mulctra/m ligneam. Etiam nunc ionicu in
insulis agricolae hoc vase utuntur, in quod Lac infondant.
I;,il;unii'n'j<i (noctua) proxime abesl ;i nov/.ov(paq I [esych.
et latino cueubare (carm. de Philom. 10: noctua lucifuga
cucubat in tenebris). Tria praeterea vocabula tradita sunt,
quae idem ßignificant: Ki%xdßrt Schol. Arist. Av. 262 .
Kixvfiog (Hesych.) Kixvfilg (Call, fragm.318). Cantum autem
Qoctuarum Aristophanes (Av. 262) voce xixxccßcci effingit,
unde vcrbura xixxaßd£w.
Pro vMVjrTio in sermone populi, qui nunc viget, tres
potissimum formae knfto, hrivfo, hrivo exstanl ; praeter
has etiam hr&vo (part. Jerv/rnrnSnos) et Jeruväo (Passov. Carm.
i:;:!, 4: o %droa ehriwidi = 6 Xccqcov y/.of<f!h. .
Iam non est dubium, quin fordvalo (fragmentum) et
9ruvdMzo (frango, coneido) et quae inde dueuntur ad !><n-
.ik,) et id ipsum (Curlius p. 210J ad syllabam radicalem
tru revocanda sint. fhrävalo plane eadem atque .'h.i'iiiia
significationc utitur. J 'i;i< t * r !h-nnt/foo 'JrulUzo quoque
babemus, quod est d'QvXXiaaw, ei iam legitur in Eomeri Od.
'I', 396 (dovllix d-it), certe verbis froavai ei ftptWai pro-
pinquum.
IcuvSli (apum examen) ad eandem radicem redit atque
Kvipslr) ei illud Besychii xvße&gov. Jeuvdn quoque huc
cadit, quod signüical magnam multitudinem ac quasi glo-
mus hominum, tum glomua lanae.
[am iis de verbia disputandum esset, in quibus u ante
f conservatum est, ego autem non habeo quae in medium
proferam praeter lerufd et ttifla, quae aliquot locis pro
lerifd et tifla ') (xoi <[{< et n'(pXr]) audiuntur.
1) tifla {riitflr)), cum a doiicoj i'st siinile substantivnruin ty&Qa,
9-(Qfitj ab ty&gos, &6Qf»6s. In neograeca dialecto talia substantiva
creberrima sunt, velul zisti a £eoi6s, ksSra (das trockne Land) a
1'.)*
282 Deffner
§ 27. U ante liquidas /et r.
Ante consonas X et q u facillime asservatur. Occnrrit
autein hisce in vocabulis :
hülli (canicula), ex xviov, deminutivum est.
kullös (manu debilitatus) , et quae inde ducuntur hul-
lada (debilitas manus), et hulleno (manum debilem babeo),
oadem sunt atque vetusta nvX-Xog. xvX-Xiooig et quae sunt
reliqua. Iis autem exemplis, quae Curtius (No. 81) ad ra-
dicem y.vX referenda esse existimat, equidem voeabulmn
xvXXil-, quod in Hesychio occurrit et bovem significat,
cuius alterum cornu pravum ac distortum est, addiderim.
Praeter hanc formam etiam vetustiorem fuisse v pro i prae-
bentem, zacon. h&llika (vacca) declarat. Schmidt (p. 351)
illud vocabulum insolitum ac fere mirum esse arbitratur;
neque tarnen diflicili negotio ad illam radicem xvX revo-
candum est.
mullono (taceo, nolo loqui), amplificatione est ortum ex
[ivXXio (labra comprimo). Et hoc vocabidum et quae eadem
significatione utuntur pico et (.ivcao , a radice \iv ducenda
sunt; cid respondet in unguis sanskrita et latina mü (Curt.
p. 313). Quam u vocem Hesychii fj.ovy.iCeL (= oiya, (iifi-
<pexai xolg xeiXaai) habet, quod plane idem valet atque
imtllono.
A xvXtj (torus) ducitur tsuli (stragulum equi). tsuldfi
(mitella quaedam) quoque et tsulihi (magna mitra) huc ca-
dere videntur.
viirrulo, quo de vocabulo Protodicos (p. 22) haec affert:
Kaxa xovg ^Axxi'/.ocg xo ovoiaozr/.bv xovxo ovo/iia nQEUGi va
yijacpij ßöqßvXov. Ilqög /.a^aoiofinv olvodo%eiiov (ßovxolor)
ßqdCovoc ßXaoxovg o%lvov xcd eXeXiacpcivov [ie f,iövov vöcoq
y,al syyvvovoi xo aq)expr](/.a xovxo C&ov erzog avxcov, y.ai
tolxo Xiyaxai ßovqßovXo. H Xe^ig elre neTtoirj^teir] ix. xov
jzoiov r'ixov , xov a^roxaXovfiivov eig xi)v i'v&eoiv ivxbg xwv
olvodoyeliov xai (.tax ccvrrjv axi. Ex vürvulo neograec. ver-
bum vuvvulolcjdzo natum est, quod minime ad vunmlahas
Neograeca 283
est referendum v. p. [58 , sed et eaadem significationem
habet <'t al> eadem stirpe ducitur (Curt. p. 21'.\ atqui
tus ßof)ßoQvt,OK Pictetus ßogßoQv^ü) cum ßdgßaqog confert,
oui in neograeca dialccto vervSria balbus] respondet.
skurddla (pestilentia Corais cum xoqövX^ componit,
qua in re plane cum co consentio. Habet autem xoQ&vXy
Simon, in Bekk. An. p. 105, 3 , et Schol. Ari.st. ran. 500
\im tuberis, tumoris. Praeterea clavam quoque et thunnum
quendam parvulum significat. Hunc piscem et forma
a/.nodi'/.^ declarat, quae Aristot. h. an. 6, 17 (vide Lobeck,
Path. p. 124, 10) offertur. Iam non est dubium quin <r/.on~
dvXq vetustius Bit quam KOQdvXrj. Cum autem axoQdvXrt
pigeem significet, a ov.ctiQw ducendum mihi videtur. koq-
da§ quoque, praeter quod a-/.nod(<$ exstat 'Meinekc Com. t.
• ! p. 572), inde prodiisse existimo; homericum enim noöl
oxaiQeiv (II. XII, 572) huc speetat. Pestilentia etiam to
,'h i,i,i ///:,', ;1!i( } panUcla appellatur, a lat. pantcula sive pa
nucla, quod Bcriptores romani posteriorum temporum ex-
bibent.
[am Mio ii ante r bis in exemplis offertur:
ksurdfi ii otuf ior, Schol. Aryrtoph. Ach. 849), deminu-
tivum c Bvqöv. Ab eadem .stirpe natum est Jesurüso (= ve-
tustum tio-'o). In neogr. dialccto interdum verba quae
cadunt in da et Uo ita mutantur, ut in dt/to et SC/ia exci-
dant, veluti q>cavd£<o, tut. gmvd§to} aor. 1 qui dicitur swio-
vaga, Qua in affectione explicanda cum G. Curtio (Etvm.
p. 57.') plane consentio, qui - ex / accedente quasi para-
sitico d ort um esse arbitratur '). Tarnen faeiie fieri potuit.
ut d non accederet et j ante obscuras vocales in y obdu-
resceret Quare babemus iptovdyü), unde et futurum et aor.
I. formata sunt.
I) Sjdtki, duetum ab ofo £ gubernaculum). oläxiov ut jdiki pronun-
tiatur; inde <J praeposito neograeca forma prodiit. Pro jerdüei U-
(>äxtov) saepe dewdiki exstat, qua in Forma <i . non aliter nisi
ortum esse judicandum est (fjerdiki, öjordiki, dssordiki)
284 Deffner
Iam si murmurfzo cum /uoquvqm vel fingf-ivgLCu) (occur-
rit hoc posterioribus demum temporibus, in Hesychii, Phot.
Suidae scriptis) comparamus , praeter u = v aliud u ex-
stat, quod ex o obscuratum est. U insequens seniper ad
praecedens o valet , qua de re infra (§ 42) agere mihi in
animo est. Videmus igitur, murmurfzo eodem loco teneri
atquc latinum murmurdre et vetus germanicum murmul-on.
Pro atgiCto autem nunc sfirizo et sfurizo omnium in
usu est. In harum vocum litera /' explicanda liceat mihi
paulo diutius commorari. Vocabula gvqiCu), oüoiy£, avgiy-
(.16g ad radicem svar referuntur, quae in sanscr. svar-ämi
(sono, canto) et svaras (sorius) integra conservata, a Latinis
autem et a Lituanis et ab antiquis Graecis (svar in sur)
extenuata est (Curtius, Etym. p. 331).
Quantum enim equidem scio, in nulla adhuc ex veteri-
bus graecis dialectis forma inventa est, in qua digammatis
vestigium exstet. Attamen talem formam fuisse existiman-
dum est, cum f litera in sftrizo {sfurizo) — nemo Grae-
corum hodie sirizo dicit — alio modo vix intelligi atque
explicari possit, nisi hoc ut f digammatis veteris viecs
gerat. Consimiliter stirps pronominalis orps ad sanscr.
sva (lat. su) et oq)6yyog ad stirpem svam (goth. svamm-s) re-
vocatur; eadem fere ratione pronomen II personae dualis
oepoj ex singulari tva prodiit; nain x digammatis causa in
o et deinde F propter o in cp mutatum est (Curtius p. 550).
Quamquam autem in sftrizo F conservatum habemus, tarnen
in surizOj suristra x) , surdvli (altera pars compositi est av-
16g) syllabae radicis va respondet u. Similiter in sungizo
(pro quo interdum asungfzo oecurrit), / eiectum est: quod
vocabulum Zollini Calabriae invenitur. Ceterae onmes dia-
lecti sfungizo (ocpoyytCtS) et sfungaridzo (cf. deminutivum
GcpoyyoiQiov) exhibent. Mirum est vocabulum spustri%a vel
spostriyja (yurunö-triya, seta suilla), quod Morosi (p. 116) in
1) suristra reducendum est ad ou(ti'at(>ia, velut mavlistra ad fxav-
XlaiQia. In exitu ioxQia alterum t evauuit.
Neograeca. 2 v 5
medium profcrt. In hoc quoque digammatis vcstigium in-
esse opinatur {ocg-toiyu, anvq-%qi%ct). Mihi quidem id
siuninum esse in dubium vocandum videtur; Dam Curtiua
(No. 579) rectissimc atque optime ait: „Das gotküche 8V-e*n
steht auf einer Stufe mit dem lat. su-inus" Ex quo cognosci
potest, digamma nun ad stirpem referendum esoe, sed uti
que ex v, quae est ante o (ovo), prodiisse. Quare in spus-
hc/ji u ex o natum est. Mihi vero 8pfäri%a [ovo&Qt§) veri
similius esse videtur.
para&iiri homines rustici pro naod&voov dieunt. Cum
autem Curtius (p. 242) et graecum dvga et sanscr. dvära-m
et lat. for-ils unam ad radicem dhvar, dhur revocet, u in
parafräri quoque vetustum esse existimandum est.
Iam tenninationes tira et vri bis in vocabulis VQCt ei
vqiov respondent. Pro vetere Xa&vgog (cicercula , quod
apud Theophrastum et Plutarchuin invenitur, nunc deininu-
tivuni lnDihi in usu est. XdxhuQog cognomen Ptolemaei
cuiusdam erat (Strab. XVII p. 795 ylüöoioog).
Vetus nhvQOv (furfur, Curt p. 260, 454) duabus in
formis Bervatur, quae sunt ptturo et püero. Quae mutatio
i in e nam v semper fere ut i pronuntiatur) Batis Baepe
offertur et neeessitudine continetur, quae iuter r et e inter-
cedit. Nam ex omnibus vocalibus e a cousona /•. quae prima
iingua pronuntiatur, proxime abest. Quod r cum pronun-
tiatur, sonus quidam e consimilis assonat. Hoc plane ex
co intellegi potest, quod c ante r et eliditur et interponitur.
Quam ob at'finitatcm q saepe v («") praccedens sibi ine as-
similavit.
Quare habemus:
vet. dxvQOv, neogr. ai%ero ')•
vet. /licq(.u}/.mi', neogr. mermtngi2).
vet. [tvQoirt nv:' , aeogr. mersCni (myrtum).
1) Praetor ü%cro &xjwo quoque invenitur, qua de forma infra
dicetur.
2) Saepenumero n gutturalia inseritur.
3) Demiuutivum ex fiuQotvij.
286 Deffner
Huc praeterea pertinent verba : serno = gvqco (prae-
terea sirnd) et jerno = flecto (praeterea jirno et jirnö,
ducta a vetere yvgnco). Mullach. 261 adn. Substantivum
/.rgia in hirjd mutatur; inde j ejecto Jcird natum est, prae-
ter quod herd quoque habemus. Hac necessitudine , quae
inter r et e intercedit, etiam factum est, ut ante r vox e,
quae in rt exstat, saepe servata sit. Omnium dialectorum
communia sunt; pler&no = nXrßöio (solvere), jerdo et je-
rdzo = yrjQ(xa>uo , kseros = B^qoq (siccus , aridus ; inde
quoque kserömero ducitur, quo nomine eparchia Acarnaniae
appellatur, et alia locorum vocabula, velut kseroyori), keri =
xrjQiov (cera), sideros (ferrum), yjromeri (ab xolqog et fitjQiov,
perna) l).
1) Quo loco haud inepte dialectus trapezuntia afferri potest, quae
plerumque antiquum sonum r\ vocalis servavit. E magna silva exem-
plorum haec habes:
tto pro >,to, erat; Me, adventavit; eje'nnese, peperit; ekstven Ice-
kafyjten pro l^ßy] xal ixav/i'j&tj; jdnes pro 'lajavvijs; tere'o pro zijQito;
ynefizo quoque inveuitur in dial. trapez. , et habemus in Passo-
vianae collectionis carm. 510:
'O riävis IntnvQii&v xcä ffro mqyti.S' Inr^ytv
iy.Tv7i7]Oev i) /uaOToanä x lyvtqiCtv 6 Sqäxoyv
(Iohannes mane surrexit et ad fontem adiit; hama strepitmn
edidit et draco experrectus est). Passovius quidem in indice,
significationem ac notionem bene intelligens, yvHf(£w verbo „ex-
pergiscor" convertit, tarnen etymologiarn proferre non potuit. Ver-
satur ei ante oculos txvevco et yvoiföoy, sed utrique signum inter-
rogationis apponit. Equidem yviif>it,iii ad vet. lxvi\qm reduco. Cum
enim hoc aphaeresi * amisisset, xv in yv transiit, velut xväfinrto in
yväixmü). Praeterea yve(pt£fo in alio carmiue inveuitur, et quidem in
n. 505 v. 6: „xcu ovreg Yvi<PVi yut 7*PJ/> JtovQtv noößaiov 'x'iMtv''
(et cum experrectus circumspexisset , nusquam ovem aspexit). Ha-
bemus hie formam yvtyiw. Utraque eodem loco continetur atque
vetustum cdvfai et alv(£(o, itiyiia et t(i/i£(o, aaxxioj et oaxxi£a). In
n. 510 praeterea digöoficu = ^rjgevoj, et xqs/j.i'Cco duetum a xorj/uiug
invenitur. "Elltvog apud Trapezuntios robustum virum significat.
Quod idem apud Arcades habemus. Kam "EU.ntg homines illi ingenti
atque immani magnitudine antiquissimis teinporibus florentes appel-
lantur, quorum quisque populi magnitudinem adaequabat nee resur-
Neograeca 2^~
[am irocabulo noXXvQct (Arial ranae \i'\ kollüra spira]
et deminutivum Jcollüri respondent. Saepiu commemora
tum est, u alteriu8 ayllabae o vocem prioria obscurari, ita
ut kullüri habeamua 'j. Salamina insulam ob formam In»
iniiics l.iilhhi (liciuit.
Vocabulum dngura autem dignum est, quod aecuratiua
consideremus, ut intelligamus, quae ratio inter id ipsum ei
latin. ancora intercedat. Haltet autem <l<' ea re Cor«
(II, M ; baec: .,//' griechischen Lehnwörtern wird < vor fol-
gendem q im römischen Munde zu oin storax, wohlriechendes
Harz, /'Hl otvoaj;, und in dem Slaven/na/men Storax für
l'it'ae!: i Ter. Ad. 16), ebenso in ancora für ayxvpct. Das
griechisch* Wort ist der älteren Schriftsprache fremd (Fleck-
eisen. Neue Jahrb. XGIII, II)-) und auch das latein. Lehn-
wort ist erst seit Cäsars Zeit gebräuchlich." Attamen haec
iiia exempla, cum respieimua sexcenta illa, in quibua anti-
Unis tempuribus <\. e. ante Terontiuin) graecum i ante Q
latino " reddebatur, hoc modo intelligenda sunt. Minime
dubitandum est quin vocabulo ayxvpa non demum tempori-
bur Caeaaris, quibua in literis habemua , aed nonnullia iam
aaeculis ante Etomani usi sint. Quis est eniin qui nescial
permulta vocabula quae ad rem navalem pertinent, Roma-
nos a coloniis, <[ita<' in Magnam Graeciam deduetae erant,
petiiase? Neque desunt vocabula . in quibua u radicale
propter Bequens i in o mutatum est, velut fo-ref fo-rem,
gere potuil cum coneiderat. Quibua homiues muroa illos Lngentee
atque tamquam moustruosos adscribunl . quorum ruinae etiam nunc
Buperaunt El moenia Orchomeni to ellenikö nominantur.
[am in dialecto cerasuntia , ex qua duo tantummodo carmina
Passovius habet, eodem modo retus rj pronuntiari intellegitur: yameld
glondrja (humilea rami), dgleros («aeJlijpo?, miB6r), nobia oceurrunt;
praetcrea gnefizo ei tero una leguntur, sicut in illo trapez. carmine;
etiam ceteria in rebua dialecti inter Be consentiunt. Vetua i, pronun-
tiatio etiam in aliis dialectia passim offertur.
1) In dialecto Ualabriae leudduri dicitur.
J Primum apud Pindarum ei Theognidem invenitur: in Homeri
carmhübua nun ancorao, Bed „cvvof" oecurrunt.
288 Deffner
ducta a radice fu in fui etc. (v. Corssen. II 81, I 548).
Quod cum ita sit, mihi quidem pcrsuasum est in iis voca-
bulis, quae Romani deprompseriat, v per u redditum, in
ancora autem et storax (Storax) u in o mutatum esse. In
neograeco sermone pro örtoa^ sturdiki habemus.
Quo loco etiam pauca de exitu itra dicenda sunt. Nam
tantum abest, ut cum semper ad -coa referre mihi in animo
sit, ut existimem, occurrere sat multis in vocabulis latinum
exitum ura abstracta significantem [iqu solum in concretis
exstat;: skotüra (vertigo) et fayüra (prurigu) eodem loco
quo usura et coniectura habenda esse mihi vidontur; Mul-
lachius autem (p. I73j skotüra ad oxotccoici = Coqpog,
'Ayaioi Hesych. revocat. Sed ab exitu cxola nunquam üra,
sed semper arjd oritur. pezüra = neCbv OToaxsviia de exitu
cum latino dictatura confero.
§ 28. u ante st vel sk
u pro v in clausa syllaba ante duas vel plures conso-
nas, quarum prima s est, conservatum his in vocabu-
lis habes:
grustdlli, grustallenjo, grustalljdzo plane respondcnt ve-
teribus nominibus /.QvoTaiXos, v.oiotlc'/j.ivoq, /.ovaiulXö-
of.au.
Ad mustdiki, quod est deminutivum vocis (.ivorcd-, per-
tinent, quae Curtius (p. 666) dicit: Die Erweichung eines
ursprünglichen A-Lautes in das dumpfere v dürfte ungefähr
in demselben Umfange wie die eben besprochene in i sich
nachweisen lassen. Wie dort e zwischen et und i, so ver-
mittelt hier o zwischen ec und v. Und in der TJiat steht dem
hier zu erörternden v fast immer entweder in griechischen
Mundarten selbst oder im Lateinischen ein o zur Seite. Da
aber v ein verhältnissmässig junger Laut ist, so ist es wahr-
scheinlich, dass dem v zunächst überall der vollere U-Laut
vorausging, dass mithin die Reihenfolge der Vocale bei dieser
Umwandlung diese war: a, o, u, ü. Ad exempla ab illo pro-
lata, in quibus v pro et primitivo offertur, /lhxotcc!; addide-
Neograeca «jvj
lim, praeter quod (iVOTal; quoque oceurrit. Neograeca dia-
leetus formam quasi mediam exhibet, in qua u habemus.
mustri (trutta) est vetus (avotqiov cochlear), et valel
idem quod voovvt]. Eodem vocabulo instrumentum < j u<j« 1
dam architectonicum Bignificari, quod alias zvkLov Domine-
tni* , Passovius dicit. Nanquam tarnen neque vvxog neque
zvxtov idem quod mustri declarant.
fdska (membrana, vesica, pustula] äst >t tpvaxa (callum ,
quod exliibent Bchol. ad Theoer. 9, o<) et schol. ad Arist
ran. 23ü. Ab hoc vocabulo >) rpi'o/.i, proxime abest Plu-
ralis numerus neograeci vocabuli etdam spongias marmas
significat. Derivata sunt: fuskdno (intumeSeere, ira incendij,
füsJcosis (ira, saevitia), fusJcoma etc.
Jis quac nominavi verbis subiungitur spüröa, quod idem
esse mihi persuasum est atque o/uglg {oiivQida). apiirda
neque ex latino neque ex italieo sermone (sporta) deprom-
ptum esse luculcntissime deelarat sporta, quod et forma ei
significatione Integra recentiores Graeci e latino sermone
deprompserunt Sonus u etiam hoc in vocabulo medium
quasi locuni obtinet intcr ojwqtov (restis , quod ab eadem
radice duetum est, et OTtvolg (corbis, fiseus).
§ 'J!i. u propter praecedentes eonsonas ser-
vatum,
Nonnullis in vocabulis ob necessitudinem cum praece-
denti consona u vocalem conservatam esse existimandum
est. Cuius rei haec exempla affero:
fi'iyjc (palma cum omnibus digitis) veJ fükia, unde cum
alia vocabula derivantur, tum fv%tjd (quantum manu capi
potest), ab eadem radice duetum est qua adVerbium nv£.
Cogitari potest de vetoro quodam substantivo Jir/.ni velul
/.oliij, cubile, a stirpe ksi).
niiizo et vutö (Passov. Carm. 4<>7 , l'.\ vutimSnos, ei
310% 6) cum vetere ßv&itfo coneinit, co tantum discrimku
interposito, ut veteri # respondeal t. Adde /<> vütima (solis
vel stellae occasus) et vutlksvmo lintinctio).
290 Deffner
vuti (capsa). Invenitur etiam kutf, quod idem quidem
valet, minime tarnen ita intellegendum est, ut ex v prodiisse
h existiraetur. De Jcuti infra agemus ; nunc de vutsi (do-
lium) quacrimus, quod eandem ad radicem revocandum est
atque vuti. A vutsi autem derivantur: vutsds (vietor),
cutsdiki (doliolum), vutsövergo — cuius altera pars ital.
verga est circulus doliaris) — vutsohraso, vutsölaöo, vutsölc-
sido (vinum, oleum, acetum, quae de dolio hauriuntur). Iam
non videtur mihi esse dubium, quin ea vocabula ad eandem
stirpem redeant atque ßvzlvrj = nvxlvrj (habent teste He-
sychio Tarenti). Pro certo habeo, nvxivrj deminutivum
esse; fieri potest ut vocabulum primitivum nvxrj fuerit.
Quod si ita est, etiam neogr. vutsi deminutivum est idque
ad formam nvxiov referendum est. Requiretur fortasse quare
id conjicere et colligere commotus sim. Monitus sum voca-
bulo vutina , quod Paro in insula in usu est. Ea de re
Protodicus in libro qui inscribitur: ^Jduotr/.a xrjg veioxioag
tEkXrjVLY.rg yXtöoo^g (iv SftVQvy 1866) liaec dicit: sv xf] na-
xoiöi {.inv Hc'iQco zfj vrjoo) ßovziva eive f.ilya ayyeiov §v-
Xivov, xaT£0"KSvaof.tevor xcc&titg y.ai za ß ovzola, eyor oyrjicc
y.o'jror rcobg ttjv "Aogvtpip' fiaXXov Y.£/.otu/uirov , y.ai ivzbg
xov ortolov evayco&azovoi nävxoxe, zvqov rj elaiag us alurjv.'1
In macedonica quoque dialecto vutina exstat. IT autem
cum in veterum Graecorum lingua (v. Curtius 485 seqq.;
tum in neograeca saepenumero in ß (v) transit. Exemplum
affero vocabulum havürja (caricae), a ^anigog ductum ('/.«-
nvqcc, y.äova. Epicharmus apud Athen. II p. 52 B).
tsukdni (malleus) idem est atque Tvndvrj (flagellum).
Redit autem ad eandem radicem atque zvxog (scalprum
fabrile , caelum). Curtius (p. 207) dicit : Auf jeden Fall
sind die Stämme tah und tuh neben einander von frühester
Zeit üblich gewesen" Media aetate dovxävrj occurrit (Mo-
schopulos, Lob. path. p. 178), quod cum neogr. ööksdri pro
xö^ov (zo&'f.oior) conferre licet, cum etiam hie z in d emol-
litum sit: auditur autem semper tokson, nunquam dokson.
Neograeca. 291
§ :{(). u ante d.
Jliic accedit, quod etiam lenia interdentalis d ne<
tudinem quandam < • i * 1 1 1 u vocali habet; i<l quod infra appa
rebit, abi permulta exempla proferentur, in quibua o in u
ante ö obscurata est. « autem pro v pronuntiatur in
afr&Bit quod simillimum est illius aßqovTsg, orpgvg, quod
I Icsycliius macodonicum esse tradit; in illo quoque a pro
theticum habemus. Ab afr&di ducitur afruddto = 6q>Qvo-
tiQ (tristis, morosus). Consentio autem plane cum Mul
lachio, qui exitum ato aliud esse negat nisi lat. atus, media
aetate a Graecis depromptuni. Id quod dixi declarant:
layardtos e1 jemdtos 7iXr)Qr]g.
yUfddi = vdyaXov , iniSaivgov , ad *yXvxvdiov potesl
revocari. Vix autem dubium est, quin idem sit atque illucl
ycntovdia = rjdvoftava, quod ab Hesychio memoriae tradi-
luin est. In neograeco vocabulo /. intra vocem emollitum
est. y (j) saepius ex k prodiit et media in voce, velut in le-
jSni = Xexaviov (v. Passov. Carm. 143, 16; 145, 4) fildyo
a stirpe cprl«/., sfyuro (== fidXiaza) ab ital. stcuro; ei in
initio vocabuli velut mj£p84li= xvxf)eXiov} yrepioa (limbus)
= KQijTtig crepido; hunc sensum apud Herodotum habel ;
yaHLfaUo = x,aQv6qjvXXov {Oemilrznelke .
§ 31. Alia vocabula.
Restal ut exempla proferam, in quibus u quidem pro
v «\stat, neque tarnen liquet, utrum propter praecedentes
an insequentes consonas servatum sit.
skäzo (clamare) respondet veteri oxv&ftai, indignari,
irasci. In carmine bellico, quod per omncs prQvincias per-
vulgatum est, hie versus exstat: *Ald% na skuzun ta slciljd.
senduki - Kißwviov, oxevaQiov. Occurrit jam schol,
Arist. l'lut. 711 et sin oevdovxto*. Öalmasio (Vopisc. p.
369 ei Hemsterhusio auetoribus oevdovxiov est deminutivum
vocis advdv^j quae apud Hesychium arcam, capsam si-
gniticat.
Mnnos est piscis quem veteres 9vwo$ nominabant
292 Deffner
Habes hoc in vorabulo t pro #. Dignum est commemoratu
alterum quoque illius piscis nomen : i mejdli palamfda,
cum a pro rj exstet; nam priscum nomen 7rriÄa/iivg erat.
Massiliae id genus thynnorum nostris etiam nunc diebus
2>alamyde appellatur.
furnos (bufo). Byzantio auetore ex cfQvvng mctathesi
ortum est; acccntus a paenultima in ultimam syllabam transiit.
yuiuni (sus) ad yov redit. u autem et in lat. cjrun-
nire et in germ. grunzen conservatum est. Prius u inter y
et q natum et ex irrationali quae dicitur vocali vera ac
plena factum est.
rukdna = gvxdvrj, ruhdni = qvymviov. Habes in tine
illius « doricum ; in latino quoque runcina u apparet.
Praeter significationem instrumenti Coraes ('Axaxxa
x6(.t a otk. 160) affert: oxevog xi, ottsq xu naiöia y.axa %riv
/.VQtaxtjv xtur Ba'iwv (dies palmarum) £ig xdg gv(.idg
xiov nöXtwv oxQtqovoi ' or^ialvei o/ntog y.al o%o iviov
xl, o/rEQ ol dliEig q?£QOioiv lirl \vbg w/^iov (jls%QI xov
dvxi$tiov [iEQOvg y.axa xl>v iiao%ähp> tog kiöqiov ^Upovg'
xrjv ccxqccv xovxov /iQOOÖevovoiv elg xa G%oivia i/~g xqäxag
xal hkxvovoi ßalvovxeg nqbg xd onloto f.ii xa vüxa. Kaxd
xobg d(jxalovg %oovovg (falvexat bxi naoöfioioi' o%oiviov i]~
xo sv XQt'joei slg xobg ad-Xtjxdg, cog walvexai ix xov cHovyJov,
av y.al rj egfir^veia trat sxxömog nai)£o?daQ(.ih'rj' ,,qv xdvrj'
d 1&1J X l'QLO }'■ %£lQO(.lt'j Q IOV d flV VX ij Q l O V " 07T£Q ÖlO()-
öioxeov tig xb ,, qv y.dvrj } d& XrjTr q 10 v : %£iqiov xal-
o i o v a [i v vx r'j q 10 v.
Icutt (pyxis, theca) ut xvxlg (schol. Arist. Ran. 665)
deminutivum vocis xvxog est; radix autem xv (Curt. p. 149)
constat. Ex eadem xvxagog (xvxaoog ovgarov Arist. Ran.
199) prodiit, ad quod neogr. kütra et kütelo — utrumque
ulxiojiov significat — redire existimo. kutäli (cochlear)
eandem radicem habet 1).
1) lac. xourcrA« (pro axvrält], Ahr. 11, 125) nihil commune habet
cum neogr. kutäli.
Nco^racca. 293
Denique de vmyfzo, vruxi&ne, vri%iime praeterea etiam
rriyuj pauca dicenda sunt. Tria haec verba repetita -mit
a vet. ftQvyji>n<(i, quod hasce tres significationefl habebat:
a) rugirc, de leonibus, bobus etc. dictum.
b) ejulare, lamentari, de liominibus.
c) exaestuare , strepere, de terrae motu, de undis «'tc
I.un in recentiore dialecto, quantum ego judicare potui,
unieuivis Bignificationi alia videtur forma Bubiuncta esse;
luuii v riyi't in e rugire , vruyjzo ejulare et la/mentari f vru-
%ume exaestuare, strepere valent. Quod distinendi ac di-
stinguendi Studium in vetere lingua non habes, habea in
recentiore. Exempli causa vet. yUooÖQ affero, quod ei vi-
ridis et pattidu8 valuisse constat; nunc autem %XtOQOQ sem-
per viridis significat; syllaba -{.log suftixa formatur Qovum
adjeetivum ylopög, pallidus (velut ü-tQ-f.iög calidus, öoy-
ftög obliquus). Aliud exemplum est Xovtqöv, quod apud
steteres et aquas calidas (Homeri ÜtQjxa Ineroä) et frigidas
Xoeigä 'Qxedvoio Jl. XII, 449 et alias) signifieabat. Nunc
vero lutrö vocabulo semper uteris, cum de aquis calidis
loqueris; aquae marinae autem bd/rijo vocantur, quod nomen
ab Italis depromptum est.
Adde uyrös (Inunidus) cujus v cum sanscr. uksk-ämi
et latino uveo (ugveo, Curt. p. 170; comparare licet. In
graeco vyqag jam u in v extenuata est.
§ 32. u zaconicum.
Sequuntur quaedam vocabula, quae nisi in dialecto za-
conica nun inveniuntur. Qua in re commentationcs sequor,
quas Devillius (1SGG) et Maur. Schmidtius Stud. III emis-
erunt.
yi'iln h'iyavnv valet. Ducitur ab cadem radice qua
yongiU ( Vet. yoyyvllg), eo tantum discrimine interposito, quod
min reduplicatum est. Eodem cadit n yvliog vel yvliog
(Ari st. Ivan. f>27 etc.), quod et ipsum reduplicationc caret.
Cfr. Curt. etym. p. 165, ubi sanscr. gul-ä oyalga, yoyyvli-
diov (Galenus) affertur. Significatio radicis naturalis ac
294 Deffner
principalis est rotundus, ex qua vis et rapi et globi prodire
potuit. Cfr. praeterea Devill. p. 40.
dzüa = vet. ÖQvg, neogr. valanjd vel valanidjd vel
vehmdjd. q post dentalein in Zaconum dialecto ut s vel
z pronuntiari solet. Cfr. Devill. p. 89, qui tarnen mea
quidem sententia minus recte tsxia scripsit.
zugö = Lvyöv, quocum LovywpsQ' ßnsg eqydzcti Adr/xo-
isg pro Lvyüveg conferre licet.
kuvdne ductum a vetere v.vareog. Hesychius xovavä'
utlara, ^/tdxcoveg tradit.
ktie = vjviov , gen. Jcune (xvvng) , plur. hdni et lcünu.
Boeotos y.ovveg dixisse cornmenioravi (Ahr. 1, 180).
hütete, ayyuov ^vlivov, a vetere xozvlog.
hutsumba, gibber {xoGvfißrj) sine dubio cum /.ÖQtf-ißog,
Y.OQvq})] cohaeret. Curt. p. 480. Hesychius tradit: xa&6-
Xov navza zä /.i£zitoQa xai slg vipog avazeivovza xoQi'fißovg
Xeyovotv.
mudzf (humor ex oculis stillans) a vet. (.ivd())j. Glos-
sam Hesychii conferas: ßvdaXsov .... in E7riday.Qv /.ai
•/.ct&vyqov 6f.ti.ia. In ceteris dialectis offertur tstmbla, de cu-
jus etymologia non habeo quod dicam. De dz videas quae
supra s. v. dzüa dixi.
müza = fivla. In reliquorum Graecorum sermone vo-
calis i in j mutatur; quod cum ante vocalem a in y obdu-
ruerit, mlya effectum est. Zacones retento vestustissimo li-
terae u sono et j in lenem sibilantem dentalem mutato ad
suam vocis formam pervenerunt.
mundü (neograecum vizeno) est vet. jirCäto; nd prodi-
isse mihi videtur ex öd, quod assimilatione ex öj natum est.
dorn dialecto Locrensium etBoeotorum offertur, veluti ocpdddv),
freQiddci) (Ahrens I. 75). Ut vero n ante aliam n nonnun-
quam in (ä transit, ut xvßßcc {irozY^iov Hesych.) in -/.v/nßr],
ut /.aßßalia (= xazßa?Ja) in xa(.ißalia (Hes. v. Kühneri
gramm. I 205), eadem ratione in dialecto zaconica d ante
ö in v transiit. Forma igitur exstitit qualis stnda pro
Neograeca. 295
i>iJ.<(]). — In muv'/i'i in initiale conservatum est, in <<
autem in v transiit. Praeter viz&ruo vizt mamma occurrit,
et kdimras ductum ab Besych. Kocfiogog KafifiOQog). Sic
avrdmilo (prunum) ex ßgdßvXov (rhod. et sie. KOxxvftTjXoi
quasi populari eiymologia natum est. Propter mediani
enim a dubitaverim ex aßQOfiTjXov ipso ducere.
mimdaMa esl aecusativus Bubstantivi (ivgraXlg' ij h%o-
ini)oiiin cog kdiuovegf Hesychius. Zaconea <) , quod inter
duas vocales oecurrit, Baepe elidunt, aLdS, = iXddiov.
mdtndru = (tadico^ Sania = oavida (pavig tabula, axis, \A.
Hernie = oavldeg); ya« = undu (6 novg ; diu = dldio, v.
Devill. i». 81. Quam elisionem etiam in dialecto Calabriae
maxime Martani et Calimerae invenimus: aldz, vraz =
ßqddv (saniga), dio = dideo, etc. v. Morosi p. l<»r>: eandem
apud Cyprios, Rhodios, Carpathios alios. Atque cum mu-
tatione o literae in r ante t certe aptissime dialecti doricae
l in v mutatio comparari potest. Nam Ä ei >■ Bocietate
summa conjuneta sunt et cum in vetere lingua tum in re-
centiore haud raro permutantur. Sic habes: i'//.'U. dor.
)jvttt, oeogr. trd-e ve] trte.
j)ih\ lat. pus, vet. nvov, neogr. embjo efMVVov).
si'il.-n = ovxov. cf. Ahrens II 125: aovxivog, 6 evvovxog,
pro ovxivog.
Notissima sunt yuneTea = yvvr}, pSuyri = xpvyoög, fu-
saii — qwaw, cf. Devill. p. 90.
Denique vocabulum täervule aJferre cogor, ut Devillii
etymologiam refutem, [s enim habet liaec:
„xoeqßovXe (zo = tS) Sandale grossiere, qui s'attacfa avec
des Bandes de cuir. Ei* Chalcidique VGEQßnvkov; in Cr,/-
aegßiXi. Qrec ancien agßvXai: eidog i;indrtuüj(>>r et
in '/.<(■ i^ioöijK'Tii- Iwnaim. Hisych, — Le tä (s eri
initial parait reprSsenter nur aspiration. Cf. Vesprtt rüde <l'
i rui /.((.-- Eandem etymologiam Schmidtius affert, neque
tarnen eam formationem insolitam ac paene miram i —
1) Nonnullis in vocabulia i> initiale in > commutatnm est
Curiius, Stadien, IV. 20
296 Deffner
negat. At inea quidein sententia consonae duplices nunquam
e spiritu aspero prodire possunt: id saltem constat, praeter
illud nulluni aliud exemplum exstare. Syllaba tserv autem
ad xagß, quod deinde in y.BQß mutabatur, referenda mihi
esse videtur. Tum vero x assibilatione ts , ts, s l'acile ap-
parere potuit. Radicein eandem esse atque in xag/ftmvij
= vnöörjf.ia (Hesych. ; cfr. Curt. p. 490) verisimile est.
Aliae vero dialecti sparsa u pro v exempla exhibent,
veluti dial. Calabriae : fsunnö, {^^V7ivlw (e somno excitare)
et yrasdfi (demin. ex %qvo6q). Morosi (p. 164) se Calimerae
yruso quoque audivisse dicit. In dialecto trapez. hilcuöds
pro Xvxog (Passov. carm. 505, 10) et fundari = (pvrdgi
((pvzov) occurrunt. Qua in dialecto v non raro ante x ex-
stat: öndan — brav. V. Passovii indicem sub voce cpovv-
iÜqi. Ab eadem stirpe cpr fwndono (crescere, frondescere)
quoque ducitur.
§ 33. m pro vetere >j et ei.
Non desunt exempla u ioco aliorum t sonorum positae
velut /; et ei. Quod assimilandi quadam vi7 quam u sub-
sequentis syllabae exercet, fieri potest. Exemplum afiero
susurdöa (motacilla, oelto et ovqÜ), vet. oeioonuyig (oeito et
nv/rf). Passovii lexicon oeioovqci exhibet, attamen dubium
id esse subiungitur. Equidem pro gsioovqcc scribere velim
oeiöovocig. Etiam in latino sermone u sibi interdum assi-
milavit vocalem, sie cubuciiUxri Grut. 1111 ; 2) legitur pro
cubiculari et posteriore aetate butwmen pro bitumine (Cors-
sen II, 368 etc.). Tcolosusa quoque motacillam significat,
cuius compositi alteram partem nihil aliud esse puto nisi
part. praes. oeiovoa.
Vicinae vero consonae effecerunt, ut i in u abie-
rit in:
susdmi = orjGaixov, supj'd (sepia, loligo) = arjnia,
famtzo = cpv^iiUo (darum reddo, illustro) ; öuljo '= deuiata
(timeo, timidus sum); zulevo = Lrt ). svw ; zuljd vel zulja =
Lrjkla '^Xog); fukdri praeter fikdri (vagina, theca} Üi/.ir
\. ograeca. •_>'.) 7
De fiisiili '. i|iK)i| a Mullachio p. 12 i ad tpaorjXioi refertur,
infra diaputare mihi in animo est.
Relinquitur, ut exempla quaedam Bingularia commemo-
rcni , in quibua i [i, /,, et in u obscuratum est. Termina-
tio vcrluilis — Ofxrjv primum in umin ac deinde in ümun
tranaiit. Neque quisquam erit quin nasales sonoa hoc ef
fecisse intellegat. [niperfectum verbi kttonu ' /.üuai) pro
ekitömin, ekitwnwn occurritj in quo accentua quoque reduc
tue est; ;-(jy/)ii((i ir%wmun'f yivo/im jinv/mv/nj '<■
(4CCI = Utni rouui) i rurjiiiiuiH ex tßaotnurjv. tl/ti quo-
que ut verbum medium flectitur: (me} Cse zi;i<a, eloai] etc.;
pro imperfecto rj/irjv ue a vetusto quidem sermone alieno
auditur irrvwn. Maxime vero observandum est, quod voca-
lis thematica Ulis in verbia Bempei u manet: (ijumuT^ ir-
7ii.su,,. iryniitiiii, irxumaste {(c et t locuin permutaverunt in
uuj'Ju,, iryusaste , iryuntan. In tribua Bingularia numeri
peraonia ei in tertia pluralia etiam - paragogicum accedere
UOteatj ir/iinni in, tryniifuiK i .
Terminatio i£öV in substantivia aaepe occurrit: ple
ksuöt coma in gradua formata) nisi ad nXe^eidiov de
min. verbi nke^ig) referri mm potesl Cfr. Suidas sab
voce l'ooig. Lobeck, elem. path. p. 394). Du termina-
tione vdiov ueque bic cogitari potest neque in par&enüdi
nr/Aion'/.t'ryc.vov) , quod est deminutivum voci8 nccQ&evig
ei teste Polluce \'l . 106 florem quendam significat
udz plerumque veteri idioi respondet. Mulladiius j>. 158;
vetustissimum huius terminationis exemplum extare di-
cil apud Catraren in anacreontico illo carmine elg rar iv
I Radix xtt aucta esl tenui i . quae eadem reperitur in verbo
:>'1" (&f) |'i" rt&TifH. Memoratu dignom est verbum sttkome (sto),
cujus stirj.s ata (in ste debilitata consonanti x aucta est, v.lut in v.--
tere lingua exstant: y,,,, juxta ölt tqov) juxl
(ß',iai), toiy. (tpvxw juxta ?<jr [Iqvm), Merito de sUkome dicere poa
suiu. quod Curtiua Etym. p. 62 de ijxaj (sticrpa /.■ <ii\it: „Es hat ne-
ben der Praesensform ettoas anerkannt Perfektisches in </< r />\-
<ii utung."
298 Deffner
ifü.ooncpoig (piXöoncpov , ubi (v. 12) habes: '/.cd (piXooo-
cpovdiv. Item apud Ptochoprodom. I 293 xcctovöiv (catulus)
a catus } quod scriptores latini posterioris aetatis exliibeut.
§ 34. in vel ju pro vetere r.
Consideratis et iis exemplis in quibus u veteri v respon-
det, et iis, ubi quasi contra naturam pro % (i, t)} ei) irrepsit,
nunc ad ea vocabula animum referamus oportet, in quibus
pro v iu vel ju offertur, quae sonorum conjunctio quasi
media inter u et i est. Iam in dialecto boeotica praeter v
et ov inv quoque scribitur, velut xiovya, vitovoiag, 'Okioh v-
nltovog. Nostris vero diebus multa exeinpla dialectus za-
conica praebet: neque tarnen in dialecto Magnae Graeciae
et in ceteris desunt.
Sed antequam vocabula dialecti zaconicae, quae huc
pertinent affero, pauca quaedam praemonere liceat. Devillms
in § 23 sub titulo: „K pour P et 1" vocabula affert, in
quibus ante i vocalem n vel x in k mutetur, velut : wqyddi
= nrtyädL, /.igov = onioov, vlvov = n'ivoi •, /.iiu] = Tm\,
Ö607iny.rjg = deonöxrjg. Ex § 29 autem apparet, k, cum
pro t vel pro n primitiva ponatur, non in ts (ts) assibi-
lari. Talibus in vocabulis ju syllaba in locum veteris v
successit. Exempla sunt kjurS = tvqoq, neogr. tiri, et
prdkjü = 7ikctTv(g) et Ijüle — axvlog (columna , columen).
Devillius /./.loi'/.e scribit, assimilatione, ut putat, effecta.
Quam si in akkö (aoxog , lacon. azxo'j)) et Ixxi (= loxng)
statuit, utique consentio. At in initio vocabuli assimilatio-
nem vix probari posse, sed potius s abjectum esse credi-
derim.
Iam k ante ju in kjtifu, /.vrino primitivum est ; kjuf«
autem non idem valet atque v.vnxw, sed dormire significat,
ut non multum absit a latino cubare, quod eadem a ra-
dice ducitur.
Etiam ante ceteras gutturales yety tu invenitur. Huc
spectant ea vocabula, quae Maur. Schmidtius (pag. 35 1 ;
affert: yioiQO et yiotoiLor = ycoog et yiQtC(o. Quomodo
Neograeca.
autem yi pronuntietur, es illa scriptura cognoscere dod
possumus.
X jure est vetus xoigog. Equidem crediderim ob eam ca
tov pro ot exstare, quod 01 diu sonum v conservaveril et ali-
qua ex parte adhuc babeat. Tarnen ljutiSnu quod Devill.
p. ."> I affert pro vetere okiod-alvto (nisi forte IJztsenu acri-
bendum sit), ju etiam pro i exstare docet.
Ut vero t ante i vocem in /.• transiit. ita d in y:
öngjuma = e'vdvfia; in Zaconum dialecto vero proprio
subuculam significat.
kangjümata veteri xaddvfiaia respondet, quod vo-
cabuluin ex analogia homeriei Kccddvocct 'nun:, plur. fem.
part. aor. II. act.; U. IXX, 25) formare licet. Valel
autem i/.i'tn- dvofdcti ve], ut Graeci nunc dieunt. vasf-
lemma tu jitjü {ßaoiXevfxoi). Pro droftat jukkümene habes,
quod proprio partic. praes. vorbi * dvoy.Of.iat est. Nam
praesens et imperfectum medii vel passivi partieipio prae-
sentis auxilio verbi substantivi formantur, quare Smmi
jukkumene = Bif.ii övoxofievog dvoftsvog, dvofiai. De
d ante j abjeeta supra egi.
Post 8 quoque haud raro ju auditur pro v7 ut in
sjix.ru = ovqio. Supra duae illae formae sirno e1 serno
allatae sunt, quibus nunc Graeci utuntur; his surno sub-
jungendum est, quod Locrenses habent. A ijüru Zacones
perfectum esjunga formant.
Pro sfirizo vel sfurizo vide ea quae supra dieta sunt
dialectus zacon. sjusjurfao exhibet, cujus reduplicatio con-
similis est atque latini susurro.
t.sjthui, neogr. ksinofvet. £i '(■>. unde substantivum tsjvta
= $~uozQ(x (strigilis) derivatur. Babemus in his vocabulis
As' vcl t$ pro Jus i: . \"olut in tSinä <''f>^, ducendo ab
Vespa igitur hoc nonicn duxit ab aculeo, sicut ogtva, occa,
ab acumiuibus. ■
psju%a ( jis>'r/ji australes Zacones pro ipvxrj dieunt; ac
centum a vetere iftvxq abhorrere videmus. Ab eodem voca-
bulo psuxaruda = ihi yj' papilio ducitur et id ex ipvxaoig
300 Deffner
prodiisse videtur. . Ceteri Graeci papilionem petalüöa vo-
cant, natum ex nsxakig et ab nixaXov (folium) propter
similitudinem sie appellatum. Ceterum et in psuy/irüda et
in petalüöa exitus üöa pro ida offertur. Genuinum autenj
u praebet exitus üya in fterüya (ala), a 7rxtovt.
Cum autem q consonam in dialecto zacon. i vocalis
insequitur, o litterae j quoddam adhaeret; sie perjtpato =
iiSQinaxoQ, frjiöi = ocpQvdiov, alia audiuntur. Fieri non
potuit, quin propter antecedens o ju in locum t succederet.
Cujus rei exempla affero : grjufu = y.qvtixio , formatum a
stirpe primitiva xgvq), et kdrju = kccqvov, ubi stirpeni in
exitu decurtatam habemus, ut gremmu = ngs(j.fivov, in quo
tamen u intactum manet. Post Ä exstat zu in ljuko = lv-
xog et IJutsSno = dlio&atrw, in quo st (cr#) in ts inversum
est. Denique ex illa dialecto affero: njntta 'nox) = vv£;
ceterae dialecti nikta et nr/ta habent. v.x in tt assimila-
tione transiit, ut in ddtfeie = daxxvXog. Cfr. ital. notte.
Iara quaeritur, quemadmodum illud iov, quod Devillius,
Morosius, Schmidtius , alii scribunt, pronuntiandum sit,
utrum praeponderet i an u (rtf"tta an n'ütta). Devillius et
Schmidtius viovxxa quidem scribunt, accentu super u po-
sito, unde apparet u vocalem, cum accentum ferat, pro-
priam esse; tarnen qui sit i literae sonus, utrum naturam
vocalis conservet an artiora necessitudinis vineula cum
praecedenti consona contrahat, ex illa scriptura minime
perspieimus. Morosi autem habet quae huc speetant; is
enim cum vocabulis zacon. comparat äyjuro {uyvoov) quod
incolis Martani in usu est, et yjüno = yivw, cui suno
eorum respondet, qui Cargese incolunt. Ex hoc cognosci-
tur i vocalem esse desiisse, et in j transiisse, ita ut fieri
posset, ut yj in s mutaretur. Inde concludere possumus,
in vocabulo Xiovxo (zac.) Xi dorsalem in modum et sie ar-
ticulandum esse, ut Lusitani Ih in Uiama enuntiant. Quam-
quam ne cum Morosio quidem prorsus consentire possum.
Nam (pag. 105) dicit : „Taf e (id est s) la pronunzia del
1 anche a Cargese: sciüno per yvvio ; ad hoc (p. 100):
Neograeea, :;nl
„Spezialmente doppo gutturale rum i mfrequemk <>> /"< '
non accentato: jur4o7 jurizo yvQev(ü)i junno yv/ivog),
ciuri ' ciuriac\ kvqioq, xvQiaxrj). Quae vocabula cum
eodemloco cum boeot. d-ovyatnjQ } xovveg, ovömq com?
plane eum fugil Ulis in vocabulis non ", Bed iv. reteris i
loci) positum esse. EPacili tarnen uegotio rectum rerumque
cognoscere possumus, in io\ i in consonam j extenuatum
esse, quae deinde cum praecedenti consonanti in sonoe
quosdam transeat, veluti thirjatH. Cum ciuri) quod Moro-
sius habet, Zniqz = xvgiog, quod exhibel Schmidtius
(p. 353) comparare possumus; simul intellegitur, quomodo
£ou()€ pronuntietur.
Praeter .lorot 'Ion f ah', quoque exstat, quod idem es
Thierseini libro depromptum est. Schmidtius baec tantum-
tnodo habet: .,-' für Je vor r, i, u nach Tkier8ch.u
In ^ovqxxXd autem res ita se habet: in dorica forma
xe<pald inter x et £ consonans / irrepsit hjefald <-t tum
r in o obsuratum est. Vide quae Bupra dixi de jofCri ei
jörrvma. Deminutivum xeqxxliov sie in lcjofdU transiit tio-
fdli Morosio auctore in Calabria occurrit; nam p. 98 dicit:
..In adofslo <'.();'£in^)} sciopänno (cnt&taw), scollda
oneXig (equidem 8ciohda suspicor), ciofhli (xeqpaÄij , pa-
rassogul (accanto a paraasagui di Soleto, nagaaxsv^)
per <■ mterno ci sipresenta o. tsofdli et zacon. t&ufald pro-
simeabsunt; nam quis est quin intellegat in eo tantummodo
illutl ab hoc differre, quod o in u obscuratum est. De-
villins quoque falso Kovqxxkd scribit, quamquam addit:
x ^=-- ts, ts; versatur ei ante oculos * v.vcpakct , ad quod
probandum glossam Hesychii affert
302 Deffner
CAPUT IL
U ex o vocali obscurata est.
Efficitur haec obscuratio consonis labialibus m, f, v, p,
liquidis l et r, aut duabus vcl pluribus consonis, quarum
prima aut liquida l vel r aut una ex nasalibus m7 n} n
aut sibilans s est.
§ 35. CT" pro o ante vi.
zumi, dem. ex ttofxoQ (jus, liquamen). Inde ducuntur
zumdtos (succosus; de exitu „atos" supra dictum est), ziimjd
(succositas), zumjdzo, (succum exprimo).
psuvii praeter psovii, demin. ex tpcofiog. Neogr. ver-
bum valet agzog (panis). agroq nisi in zacon. dnde non
conservatum est, quo in vocabulo o in v ante x transiit.
kumdra et humdri, ductum a v.6(.iaQOv. Inde derivatur
kwmarjd (spina appendix [Plin. XXIV, 3, 70]). De formis
reduplicatis hukumdra et kukumarjd supra dictum est.
akrumdzome hoc loco aptissime afferri existimo. Est
haec forma maxime in Epiro et Thessalia pervulgata pro
cr/.QOiö(xai vel ayiQoat,0(.iai , quod Athenaeus ex Epicharmo
depromptum exhibet. Ducitur autem a radice indogerm.
kru (sanscr. cru) ; graecam vero linguam duas stirpes habu-
isse existimandum est, alteram quidem magis primitivam
xqoF , alteram paulo juniorem yXv longe lateque diffusam.
Prior affertur cum F in axonßäG&ca, quod in dialectis in-
venitur; digammatis vestigium autem etiam nunc in ahru-
mdzome exstat. De transitu v in vi (ß in f.i) v. Roscheri
dissertationem. Nonunquam vero v in /transiit, ut in ynefo
pro vsvto (nevo), quare et akrofäzome et, cum o ante /'
saepe in u obscuratum sit — qua de re statim dicam —
dkrufdzome apparet. Quac formae, quantum equidem com-
pertum habeo, non in usu versantur, versantur autem formae
tfaograeca. 303
afokrdzome et afuhrdzame in Greta et in insula Oarpatho;
hac vero metathesi es Ulis prodiermit. In Epiro, Thea-
salia, Acarnania Jcurmaaome quoque auditur, id quod ex
Passovii carm. IX, 6; LV, 3; LVI, 3 apparet, ei akwr-
inriio (-alvoj , X, 3); utraque in forma huurm es lerwm per
metathesin natum est.
Iam quamquam de zaeonica dialecto quod ad illam
obscurationem attinet, infra loqui mihi in aniino est, tarnen
videtur mihi ab hoc loco haud alienum esse considerare
ca vocabula, in quibua o in u propter (.i obscuratum est,
quac alia in dialeeto non inveniuntur. Occurrunt autem
haec:
strüma pro arqwfia.
tiima pro GTOfta. Devillius et Schmidtius ttdma scri-
pscrunt, assimilationem faetam esse arbitrato Equidem antun
tantummodo t scribo, cum ununi audiatur, apstfwma cre-
pusculum) ducitur a vetere iptcpag, iptcfng, unde ifteqfou
formatur. apsiföni in Mainotarum dialecto offertur. Ilinc
natum est substantivum i{>trpcout(, ex quo denique apatfwma
prodiit. Quocum aptissime illud glaueuma, ortum ex yXav-
y.wua, quod Ritschelms (Prol. Trin. p. 95) afFert, conferri
potest, In apsifv/ma << protheticum apparet, ut in amoskdla
(vel cumoshd ejusdem dialecti pro fiao%aXr}} et in sexcentis
neogr. vocabulis {amas%dh .
Quibua zac. dialecti exemplis yjuua pro %oifia} quod
Bovae (Calabriae; Morosi p. 99) oceurrit, subjungi potest.
Necessitudinem autem, quae inter m. et u intercedit,
talis forma qualis dra%wn,l vel locr. örayvmd praeclare de-
monstrat. Nescio quo pacto cogitamus de plautino drachtmux
ac talibus de formis quales Alcumena, Tecumessa etc., in
quibus inter ch et ///'vel c et m irrationalis vocalis u vel i irre-
psit, qua factum est, ut faciliores fierent ad dicendum.
Videas quae Ritschelius in Op. 11. p. 109— 523 dixit.
Praeterea haec usitata vocabula huc cadunl :
jaswmt = laofirj et yur£ni} de quibus supra satis dis-
putatum est.
304 Deffner
yudi (mortarium), ductum a lyöi'ov, quod ex lyörj demi-
nutuni est. Illud lyö/nv vel luculentissime rationem linguae
popularis docet. Nain dum prius i quod accentu vacat.
magis magisque primitiva quantitate privatur , quasi com-
pensandi causa inter y et S irrationalis quaedam u nasci-
tur, quae paullatim ita invalescit, ut denique vera vocalis ex-
sistat, una cum ruina prioris *. yöf autem, istius u expers,
in composito yöiyeri (pistillum) exstat, quod docet Graecos
yd initio vocis bene posse pronuntiare, id quod praeterea
ex ydino, yöerno , ydimnos apparet, de quibus ante dic-
tum est.
§ 36. J/pro o ante /et w.
Necessitudinem quandam cum u vocali etiam fricativa
/' habet, id quod apparet ex lufos (senex aetate confectus) et
hlfa (anus aetate confecta), quae mihi quidem ad lioq>d(a
esse referenda videutur, ita ut lufos proprie eum significet,
qui requiescit curasque vitae remittit.
vufo idem est atque vetus öo<fv>. lüde ducuntur ru-
fistä i^adv. sorbi'lo), riifizma (sorbitio), rufizmatdiki.
kufös == xcoyog. Hinc ducuntur hufdda (surditas),
kufeno (aures obtundo). Supra dixi apud hodiernos Graecos
Studium quoddam exstare, verborum significationes notio-
nesque acriter distinguendi, ita ut quam maxime evitetur
unum verbum duabus vel pluribus significationibus usur-
pari. Sic verbi vxocpng vera atque propria significatio est
obtusus, seusibus imbecillus; ergo fit, ut et surdum et mutum
et myopem significet. Attamen nunc kufös ') surdus tan-
tum vocatur, mutus autem vuvös (vel vovös) dicitur, quo
vetus ßoßog vel ßtoßög conjectura assequi possumus, de
cujus etymologia non habeo, quod dicam.
Sequuntur ea exempla, in quibus obscuratio vocalis o
in u leni fricativa v effecta est:
koluvös et koluvöno pro xoloßög et /.oloßöto.
1) Vetus xovtföi jam non exstat in sermone populari.
NTeograeca. ;<>-,
gluvf = xktoßlnr (Eustath. ad Dion. P. I 131 ; binc
gluvjdzo (condo in caveam).
Iv/öi (cutis, putamen ;i loßog 'stirpa es1 Xen\ Curt. |».
191 ,. Aliud demin. es1 luvidt, quod idem valet
küvakas (bufo u vetere /.nt'<£. In /.oüi; o pro F exstare
videtur Curt. p. f>22 . Quod si ita est, " vocem irrationa-
lem intellegimus, cui \<1 accentus appositus est. Attamen
potuit quoque fieri , ut praeter Jtoa§ talia forma qualia xo-
ßd§ exstaret, ex qua küvakas ita prodiret, ut o in u obscu-
raretur. Quam obscurationem et in zacon. prüato inveni-
iniis, in quo o prius in u obscuratum esse existimandum
est quam ß ejectuin sit; n;mi elisione ß literae nun produc-
tio suppletoria lit , id quod ex pröato Carpath. ei Chalc.)
luculentissime apparel Consimiliter in dialecto Calabriae
luidi (pro luvidi ei rutti occurrit. Hoc de vocabul; Morosi
p. 98) dicit: In ruittt (eQeßiv&og) abbiamo u per >. certo
pel tramitt di <> (cfr. fyoßi&tov M). Ofr. fra i Zahord £ov-
rpdXa />. ■/.t(fu'/.ii. i-ori'^i neograecum et no-n-ßng veteruin
Btirpem ogoßo indicant neque est cur e in u transiisse
existimemus, cum id parum usitatum sit.
§ ;17. U pro n ante //.
aMpi = aXwTitjl; stirps est uiwn, v. Curt. p. 334 . I ><
alupü, in quo eadem Lila obscuratio offertur, propter u fina-
lem paullo infra disputabitur. Ab hoc autem loco non ab-
horrere mihi videtur, varias vocabuli aXconr^ formas af-
ferre. Ab illo ahupu proxime alopü abest, cui primum
alepü, alSpt, deinde aHpüna -- quod in Calabria habes —
di-nique brevissimum <il/u'i subiungenda sunt.
hwpi = yuoniov, quod es /'<//, deminutum est. Hicillud
panjd kupjä commemorandum est, quod in ore atque Bermone
nautarum versatur (acc. plur. substantivorum navio* [Eust.
p. 14^.r>, öii: a i&t. panntts] et /.atinv). Deprompsi equidem
hanc phrasin ex Protodiei libro. qui exemplo hoc utitur :
tm' 2vqov ;-'(<>< ini M;'iuiiy/.(( rjXxrctfttv navtd Koi'nia e1
ita interpretatur: xa& h/.nr roj nXovv inkiopei w« f«
306 DeflWr
nctvia /.al xa xtonia, id est velis et remis. Affert ille
consimile quoddain ex Poll. onoui. I, 103: ttsqi xov e§(0
tiIov, eiQEöict tzXüv, ävs(jL(f) rtXslv siQrjzaL de /.al Igxlo-
x co 11 7], akla ßelziov elowia -/.cd rwevfiaxi. Passovii lexi-
con lOTiOY.tony non exhibet. Sed ascribendum numero
copidativorum compositorum est, quae quidem apud anti-
quos Graecos perraro inveniuntur. Appellantur autem in
sanscr. dvandva.
kibmpas (culex), a xconoip ductum. Hinc nascitur
deminutivum hwriüpi. Quinam factum sit ut hunupidi bras-
sicam botryitidem Blumenkohl, Linne) valeat, equidem non
compertum habeo. Prius o propter alterum obscuratum est.
§ 38. U pr o o a nte /.
Notum est in sermone latino pro antiquiore o ante l
saepissime posteriore tempore u legi. Huc spectat illud
quod habet Ritschelius (fict. lat. p. 8, 17, 18) pocolom, ad
quod ex inscriptionibus accedunt: tabolam, consol, Hercolem,
popolom etc. Simile igitur quid factum est in his vocibus
neograecis :
pulo = ntoXio. Derivata sunt pülisis, pulitis etc.
skülikas = ffMoXrjlz; inde derivatur shuMhjdzo (vermium
plenus sum).
skulopendra = Gy.oXönEvdQa animal quoddain marinum
significat, quod forma anguis simile est et duos parvorum
ac rubrorum pedum ordines habet, quibus rupibus adhae-
rescit. In vetere dialecto oxoXonevdQa valet praeterea
(.ivQiOTtovg (millepeda), cui insecto nunc nomen yiljopoda-
ron est.
ülos praeter ölos = olog.
puli cum avem tum pullam avem significat. Eust. (ad
II. I, 126) TMoliov exhibet. Minime igitur dubitandum est
quin a nwlog (pullus) deducendum sit. Alia quoque demi-
nutiva formantur, et quidem haec : piddri, puldiki, pidard-
iki. Terminatione pulos filius indicatur, velut X^rjoionov-
log (filius Christi), Bavd-twtovXog (Xanthi filius) etc. Pülja
Neograeea. 307
quoque huc referas, quod annc Plejadum nomen est; quam
quam etiam glössa gallina glociens) et aletri aratrum
Btant. Vox pülja autem eodem modo intellegenda est, quo
TlsXeiccdeg ex TlXetadeg. Jlic autem duo spectanda sunt.
Primum huc pertinel Studium iüud plerisque populis com-
mune, ut ^ocabula magis recondita ad perba nota ei vul-
garia quoddammodo accomodcnt. Quod ndgi proprium
studium Foerstemannus aptissime Volksetymologie nomina-
vit. Sic in ore agricolarum ex '.Utiiiu An&ina (florens) pro-
diit, Kolooa in to frusd >/<) %qvoovv} aureum), DeXcpoi in i
adelft (fratres) ntutatum est. Ut vero hoc ex vocalndo i'a-
bula do duorum fratrum certamine orta est, ita pro certo
sumendum est, formam TleÄeiddeg vetustiorem esse quam
fabulam illam, Atlantis filias in colombas conversas •
Deinde autem hm- studium eo- adjuvatur, quod inter con-
sonantes quasdam voeales irrationales facile irrepunt. Sicul
in TleXeiaöeg inter n et X t irrepsit, eodem modo n oriri
potuit. Testimonio «st puljö = pljö (nXeov, v. Passovii
indicem).
Ac Drvill. (p. 70) ex dial. zac. hoc exemplum <>
in >< ante / obscurati exhibet: täulS = WtoXog (ceteri
Graeci psuli pro tpioh'^. Atque in dial. zac /< ante s in
i transiit. Praeter illud subdubitandum quidem hotsinu
(Dc\'ill. p. 49) consimile in cypr. hotsurizo (flagrare oecur-
rit, quod eadem ratione formatum esl atque neogr. hapsa-
Uzo adurere, torrere), duetum a xavoaXlg Hesych.), pustula
igne aeeepta. lam apud Nicetam (XII — XIII sacc.) legi-
mus Toevdi&LV pro ipevdl£,eiv.
$ 39. V pro o ante /■.
dyuros dcoQog. De hoc vocabulo Curtius p. 560
haec dicit: Tn dem von Mullach angeführten ayovoog =
acaQog ist das y ebenfalls alt Überliefert) so dass wir es <l< m
für woa, <:>o<k ( An. 522) erwiesenen j, das in demselben
Stamme im Altsächsischen zuweilen als g erscheint (göi
minus), vergleichen dürfen.
308 Deffner
afiirida = o/.tcpa^, quod cum alibi tum in usitatissimo
illo proverbio auditur: aydli ccydlja jtnete i ayuriöa melt,
dyalc dydlia (turc.) yivsxai, ?y aynvQidu f.it?u, fvet. yQÖriij
xca növio xd -/.aXd).
ayurölado = ofÄcpdxivov sXaiov. Haud scio an angiiri
quoque huc referendum sit, si etymologia „fix xov atoQOv
i-'j&itoÜc'.i" vera atque rccta est. Q,uod nasal is ante gut-
turalem intercalatur^ nön est mirandum, cum idem saepis-
sime fiat velut in angmdra pro y.tvaQa, ubi tamquam me-
dium akindra sumendum est; formatum a protlietico.
puri ex ncoQog (tophus) deminutum est.
kdvuras pro yid/.ifioQog supra commemoratum est, cum
de v pro f.t occurrente agebatur.
luvt (lorum) est vetus Xwqlov.
skuridzo (robiginem traho) a ir/.wgla (stercus ferri)
ductum est. Neque zacon. kurddi quidquam aliud est nisi
ü/.wq exitu ddi(ov) formatum, quocum eadem signiii-
catione usurpatur. s initiale ante t vel k in dialecto zac.
ejici solere antea dictum est. kurddi verbum idem valet
etiam in Graecia septentrionali, in cretica vero dialecto
kurddi (a y.siqio ductum) gregem ovium signiiicat. Cuius
vocabuli in ambiguitate maximum momentum positum est
comoediae a D. K. Byzantio scriptae: BaßvÄiovla, it
ij xaiß xojiovg öiarp^OQa rrjg ?XXrjVixrjg yldjootj g.
lnducuntur autem in scenam ^vaiolizrjg , IlElonovvifilog,
Xlog, Kortg, AÄßavog, KvfCQiog, ^Aoxvv6\tog cnzav^oiog,
yfoyuoTCcTog xtg. Qui postquam Turcos apud Navarinum
'neogr. Njokastro, vet. IlvXog) rem male gessisse compere-
runt, laetantur ac triumphant, quod Graecia liberata sit,
quapropter diem festum agunt. Epulantur autem et, cum
patrio quisque sermone Carmen cantaret, fieri non potuit
quin ob varias dialectos errores et deinde dissensiones ac
discidia orerentur. Ad summam autem discordiam velut
cumulus accedit, quod Cres Albano opprobrio criminique
dat Albanos in Creta omnes oves comedisse.
Neograeca. 309
[am homo albanua KOvQadia perperam interpretatua
advers arium telo in brachio vulnerat. Quo facto praefectus
morum cum ministris interveniunt, fit cognitio, Binguli f\u
minantur. Ulf cum propter yarietatem sermonia rem
intellegere non posset, omnes comprehendi atque in rincula
conjici jussit, caupone non excepto. Postea yero, snnul-
atque multa jocosa acciderunt et error perspectus est, in
libertatem vindicantur et complexi inter ae laetieaimia ani-
niis discedunt. — Quae tabula ad complurea recentiorea
dialectos cognoscendas maximi est momenti.
hikärja (pagus Arcadiae ductum est a Aviuäqua,
Eodem nomine vertex ille Parnassi Delphos versus situs
appellabatur. Ibi id vocabulum duabus formia conaerva-
tum occurrit: I/ikSri enim Bummus mona appeHatur, Lj'a-
fctira autem totua mona cum omnibus cacuminibus. V.
Ulrich, Reisen mtd Forschwigen in Griechenland, quocum in
i'n quod Ljahdra vocabulum albanicum esse judicat, nun
conseutio.
>>Kio haud raro Lnvenitur, maxime Thaai pro usitato
frorö (= &£Ci)Qtö . Saepe tit ut <, v, i ante aliam vocalem
in j transeant, quod / deinde maxime vero post spirantea
et liquidas interdum ejicitux. Sic habea ayreno efferare
pro ayQialvü) , ayrdöa pro ayQiag (ayurdda quoque cum u
irrational!, a quo acriter distinguendum est illud ayuriöa .
Attamen to quoque contrahi poteat, veluti QeodtoQnq in
frööoros, d-sokoyog in frolöyos quod tit 8-olöos).
Consimilc vocabulum atque 9wr6 eatfastiU, quod Mull,
(p. I 2:> ex tfua/'/.tor prodiisse sumit. C^uod equidem negaverim,
cum et fasuli et fasöM aeque in usu versentur. lam vero
Galenus (Lob. path, 129, 2) proprium plantar aomen </-«-
oi\oX(k fuisse dicit. Praeterea tpaaiovkog quoque offertur,
in quo 0 jam in u mutatuin apparet. Cum vero ex atroque
deminutiva formamus, fasiöli(on) et fasiüli(on) habemus.
Deinde / post s ejecto fasuli et fasöli occurrit Eadem ra-
tione poljombria {7toXvofißqia , tempestas pluvia, Geop. 1.
8, 3) in kolumbrjd transiit.
310 Deffner
Iam pauca haec vocabula ex dialecto zaconica afferam
in quibus o ante r obscuratum apparet.
%tira, quod cum idera sit atque vetus yÜQa, tarnen non
universe terram, sed agrum (ccyQog) significat (neogr. yprdfi).
murjilchu (neco), neogr. &anatöno vel skotono. Radicem
rnor {f.ioQTng, morior etc.) esse manifestum est. V. Devill.
p. 56.
hurddi supra commemoratum est.
§ 40. Z/pro o anteduas consonas.
0 vocalis in u mutatio etiam tum exstat, cum liquidas
/ et r vel nasales m, n, n vel denique sibilantem s alia
consonans sequitur. Hoc in numero l mihi omittendum
erat, cum ne unum quidem exemplum omnium dialectorum
commune afferre possim, in quo consonans l insequente alia
o in u mutaverit 1). Est hoc singulare quid linguae neo-
graecae, quod cur factum sit difficile est dictu. Etenim l
et u societate quodam teneri testimonium vix dubitandum est
illa o litterae in u obscuratio, quae fit apertis quas dicunt
in syllabis7 i. e. in iis; in quibus post l alia consonans non
exstat; cujus mutationis satis multa exempla attulisse mihi
videor. Quare si placet statim ad r quam consonans sequi-
1) Facile fieri potest, ut in hac vel illa dialecto sparsa invenian-
tur exempla, in quibus obscuratio exstet. In Macedonia verbi causa
ulpiöä pro dXnig (IXnCg, cf. Hes. /uolnig) dici cognovi , praeter quod
etiam orpiSa auditur. Quo loco liceat mihi de c et o vocalium com-
mutatione pauca proferre. o pro t in vocabulorum initio saepe exstat
velut in :
o/tros = lyftQÖg, öryome = tQ/oficct , ombros = Ifingog, ombrO'
stä — £u71qog&(V, ökso vel öksu == f'fw, öksodos, olcso/i, omnostjd =
(uvoOTia (evnostia, emnostia) , omorfjä = fvfj,0Q(p(a etc. Ex bis Om-
nibus exemplis elucet, permultum quidem valuisse insequentem voca-
lem o; tarnen accedere mibi videtur, quod insequentes liquidae vel
nasales vel labiales huic mutationi favent; quare habemus oUfteros
— Iktv&SQog, orpiSa — ilnig, Ovrjös = 'EßgaTog, öhgjuma = h'Svfxa
(zac). Quibus addi potest: oy/ndra (vipera), quod ab eadem stirpe
qua eyig ductum est.
Neogneca. 31 1
tur, transeamus. Hie quoque pauca exompla habeo, certe
|);iuca vere Graeca , cum de iis quae ex italiea dialecto
deprompta sunt, paullo iuf'ra disputaturus sini. IIuc autem
quae speetant sunt haec:
yuryd (celeriter; , praeter quod yoryd, adverbium deri-
vatum ex vetere yogyog.
purnö (terapus matutinum), duetum a ngvnvöv, quod est
recentior forma pro JiQonog. Medium quasi locum obtinent
p&rindn (quae forma ita orta est, ut pro Per metathesin in
por transiret), et pornö, quod praeter purnö invenitur.
Jeurtalö (pulso, fores pulso) idem est atque vetus y.oo-
xaliCio , eo tantum discrimine interposito, ut neogr. magis
singulari atque propria significa tione usurpeur
kurvet (corpus), etkonnf, dem. a xoQftog, quod vocabulum
adtme exstatettruneum arboris significat. Thasii pro v.noul
dieunt huhunrmt. Qua cum obscuratione lat. funaica (Anal.
Gramm. Eich. Endt. p. 443) pro fonnica comparare licet
Ad könnt etiam kiirvulo (truneus vitis) refertur, zac. körvule.
Amuryö nunc audit A/tiogyng, patria Simonidis podtae.
muryöni Protodicus (p. 48) explicat: cpaxoeidtgxi n)Jyf.iu
ix ßeXovoeiödiv ovofxäxiov jrf.nXeyixtvov, ngooctouniniu-rov
ojg TiQogiüTtsiov Eni xov ngogionov 6v /.aiofö xov igiytini
xiöv [xeliooiüv nqbg 7iQO(pv\ag'iv xwv /Jitqwv ctvxiov, et jure
ab Hesych. (.lögyog (crates) ducit: fiögyog, ygccy/uög, v.ia
xb sni zcüg a/uät-aig cpgccy/^ia , iv w xa a%iQa q?£qovoi , et
Pol!, onom. VII, 116 habet: xb öi vnig xrtv a[xag~av neol-
cpqayfia, o nsgila^ißdrerai öiv.xvoig, f^ögyov Y.a)eixai, xai
/nogyeieiv xa doäyf.iaxa vn ccvxy (piguv.
/un/xitö, praeter quod porpatö et porvatö, ortum est
ex neoinaxoj.
purpiÖö (praeter quod porpidö) , ex vneQnrßa, prodiil
Syllaba enim por (pur) in compositis et pro vnsg et pro
nsqi oecurrit.
kurdtzo (horologium iutendo) huc quoque videtur refe-
rendum esse, cum xogöa commimi consuetudine sermouis
pro xogöi] (chordat diceretur (Eust. p. |<M5, 23).
Cur tius, Studien IV 21
312 Deffner
Quibus exemplis subjungatur zac. purtese = efxnQoad^ev.
V. Devill. p. 63 > qui laconicum I'vtsocc (= e'vToa9ev) et
egeoag (= et-w&sv) confert.
Ante m quam consona sequitur, o litera obscurata in u
apparet hisce in verbis:
kumbt fmalleolus) = xo/Lißlov, a quo ducta sunt verba
kumböno et kumbjdzo.
't-umbalon, quod singulari numero conum, plurali ludum
conoruni significat, amplificata Qo/.ißog nominis forma est.
De vocabulis quae huc pertinent externis vide infra.
Ante n consonam sequente alia o vocalis saepenumero
in u mutata est: primum quidem ante nt in 3. pers. plur.
verborum, ubi attica dialectus ovoi exhibet: cpvkaTzovoi,
quae terminatio ad primitivum ovzl, quod in dial. dor. in-
tegrum conservabatur, revocandum est : cptgovii (sanscr.
bhar-a-nti). Unum quoque exemplum lingua latina et id
quidem in tremonti (carm. sal. Fest. p. 205) offert. Deinde
vero ex onti, i abjecto, ont prodiit, sicut exstat in consen-
ti'ont (t. Scip. B. f. C. 32). Temporibus belli syriaci autem
terminatio u-nt pro vetere o-nt exsistere coepit, ut in con-
soluerunt (Ep. d. Bacc. C. 196); v. Corssen II p. 175 sqq.
Iam vero concedendum est, eandem viam et linguain grae-
eam ingredi potuisse. Quare imprimis posteriorum Dorien-
sium sermonem populärem cpeQOvvzi, xqi-^tovvTi exhibuisse
sumendum est. Ac deinde, cum i abjecta esset, x vero
remanere non posset, (fEQOvv, xqs/j.ovv evaserunt, formae
nunc usitatissimae. Quarum similia sunt quae in inscri-
ptionibus latinis posterioris aetatis inveniuntur: fecerun (C.
I. No. 2658) et quiescun (C. I. No. 3528) J). Sed cum exi-
tum vre in indicativo perfecti quoque habeamus, eadem ra-
tione hae formae explicandae sunt:
1) Cretica vero dialectus eo procedit, ut in exitu un et indicativi
et conjunctivi n omittat et formas : kratü, hatiku pro x^arovot, xaroi-
xovot atquein imperfecto ftörupro ?f}n6(>ovv exhibeat, quas formas cum
dedro tituli Pisaureusis (C. 1. L. No. 177) couferre licet.
Neograeca. jjg
i'Aoi/Arj&rjxa , 3. pers. plur. eldmt%ikan\ latud-if/.a (pro
toidürjv) 3. pers. plur. estd&ikan. Proprium enim est lin-
guae vulgaris, stirpi aor. prim. passivi (toTÜÜip exitam per-
f'ecti activi xo subjungero et aoristum eodein modo flectere
quo perfectum. Exitum ha/n a /.dvii ducendum esse cum
Cypriorum ekimi&flcasi } estaxHkam etc. formis probatur,
tum eo quod complures dialecti accentum in o&rj syllaba
servant; ergo jetaslthi.ii ex bytluuÖi'/.avii. Videas contra,
quae Mullachius (p. 233) disseruit.
Conjunctivi vero f ormationes huc referendae sunt hae :
1) Conj. praes. act., qui cum ind. plane consentit: na
yrdfun = %va yydcpwoi, ducendum a ygcccpiovri.
2) Conj. aor. act., veluti na yrdpsun = fiva ygciipiooi,
ortom ex ygaipiovii.
3) Conj. aor. pass. non ab indicativo xa terminatione
aucto formatur : na Idnu&un = ivu •*oi(Arj&iüOL) revocandum
ad xoifxy&wvTi.
His in formis un ex iovti ita prodiisse videmus , ut
iüvzi in unti obscuratum et deinde i vocali abjecta unt in
un mutatum sit.
Vocalis o subsequente vx in u obscurata in 3. pers.
plur. praes. med. offertur, velut tryixnte (tQXOvxui); co voca-
lis autem sie mutatur in conjunetivo £r%unte (igxtovzai) ce-
terisque qui similem in modum formantur conjunetivis. In
reliquis quoque personis indicativus et conjunetivus congru-
unt: erxume , 4r%ese} i'ryete , erx&maste, t'ryeste, eryunte. Ut
vero 1 . pers. sing, et plur. o in u ante m obscuratum exhi-
bent, ita etiam verba contraeta, quae cadunt in c';co, in 1.
pers. sing, et plur. aeque ac in 3. pers. plur. w in o muta-
tum offerunt: timümen (%ifiwfisv , timun {tifxidiTL, ni.t(öoi ,
himume (xotfiäfiai), htmdmcutd'S (xotficafisd,a)f kimünde (xoi-
fiiovTcci). Quae in dialecto Calabriae usitatae videntur for-
mae Ate pro ünde} ut agapüte pro agapünde, Bic ortae sunt,
ut, quoad v exstabat, o in ti mutaretur.
o in ii ante nd in zacon. sküftde pro tntSgdo (o/.öoodor
21*
314 Deffner
transiit. De mutatione q in v ante t literam vide, quae de
mundalta dixi.
u autem ante \g ex o prodiit in sfungdri {ocpoyyÜQiov,
l'ungus), a quo derivata sunt sfu hgartzo etc.
§ 41. U pro o ante d, &} v.
Obscuratio o vocalis denique ante interdentales spiran
tes et dentalem nasalem occurrit. Cujus rei haec sunt
exempla : trayüdi (carmen) et trayudö (canto), quod universa,
ut ita dicam , significatione gaudet ; similiter verbum ßov-
KolidC£o$cu a Theoer. (id. V; 44 et 60) de carmine pasto-
rali vel rurali in Universum ponitur, etiam si caprarius et
opilio cantant.
Pro trayüdi et trayudö hodierni Byzantini et incolae
Bovae (Calabr.) travüöt et traouöö dicere solent; similiter
in Calabria evo pro iyto et vordzo pro ayogaCio et mavda-
lini pro Maydalyv^ audis.
gludjuzo , quod medium est inter lat. glocio et graec.
•/.XcoLü); ad eandem stirpem redit glüdjo avyö (ovum galli-
nae subjectum; ovum putrescens), praeter quod etiam
sglüdjo avyö et sgluöjdzo et sglüvjo. Monendum est, gluö-
jdzo non idem valere atque xkw^w, sed significare ineubari,
putrefieri.
rüdi (malum punicum), praeter quod roidi et roöi,
vetus Qotöiov. Inde derivatum est ruöjd (arbor pu-
nica) = QOLÖea. Idem fere dicendum est de vüdi (bos)
juxta vodi, voidi, unde dueta vudöpulo (juveneus) et vuöo-
sfdzo (boves caedo) etc.
vu&w = ßoij&w ; occurrit jam apud Herodotmn ßcod-w
forma.
■puSs. = 7io&€v ; quo vocabulo utuntur qui regionem
ad Agrapha montem incolunt. (Passov. carm. XXV, 1.)
ü§i in dial. zacon. pro oqptg exstat, neogr. fidi.
mudjdzo (torpescere, quod de manibus, pedibus, h e -
bescere, quod de dentibus dicitur) per apocopen ex ai/uto-
öidio (Aristot.) natum est.
Neograeca 3]f>
Jcortina est vetus koqcovi]. Et hoc ei permulta alia
vocabula, at %eUnat velöna etc. pro »j doricum ezitam a ex-
hibent.
aapiint (sapo), sapvmfzo (sapoiie illinere), sapwnöxofia
(creta eimolia) a ounu'tviov declucta sunt (Schol. Theocr. '.),
17), deminutivo vocabuli poregrini aonuov f quod primum
apud Arctaeum (CX. fere anno post Chr. n.) exstat.
ß'skiba (pulejum) est vetus ßhffltaviov {ßl^Xtov)f cujus % re-
centius esse quam gy. illius pro certo habeo. ß propter se-
quens l in / obduruit.
piriini (furca) ex 7V£q6vtj deminutum est. e in i
transiit, id quod sapenumero ante liquidam l fit, velut
küaö6 (ylzkoküadd, suaviter canto). Haud raro hoc in
vocabulo quasi intermedius sonus auditur, qui quidem
neque plenum i est: ke'Uaöö. Hoc vocabulum non dicitur
nisi de cantu avium, qua significatione oecurrit apud Luc.
philops. 3. i pro e praeterea in xüidom juxta %eUdön£ ha-
bemus. Lcxicon neograecum a Weigclio editum tuqovvi
clavus magnus exhibet, furcam autem 7iitQOivi scribit.
Siinilitcr Passovius xrjladoi scribit; quod cur fecerit, equi-
dem non intellego.
psimtzo nunc universe emere valet, bipiovtco vero pro-
prio obsoniuvt emere valuit. Invenitur quoque oipcopiUo,
quod rem frumaiiaiiani comparare significat. Pro psunizo
et psüm&ma auditur etiam puswi&so et pusünizma.
malaxhina Protodicus in patria Paro oecurrere dicit.
Significat autem vas nexum, in quo cera melle exemto
iterum exprimitur. Iam quamquam ille hoc vocabulum
haud inepte ad vetus (.ictlctltwv (seeundum III. dcclinatio-
ncni) vel maXai>MV)j (sec. I decl.) revocat, tarnen potius ad
vetus fualO-oh)i retulerim et <r, irrationalem vocalem postea
ortam esse putarim. Mea sententia confirmatur vocabulo
/.iidtt>t et ab Hesyehio et a Polluce proposito. Ille haec
tradit: fj.dk $7)' fie/xalayfidvog Hygog, Pollux autem (X,
58 — 59): o d ivtuv nt nivcexiöt ktjqos rj naJL&Tt / fidk-9-a.
316 Deffner
Hoödozog fiiv yag xrjobv el'grf/.E, Koarlvog di iv t?j üvrlvg
{.idk&rjv stpfjf y4Qioiocpavr]Q de sv xo> riqQvtddtj
rrjv fiäX&av ex i(3v ygafifiaziiov rto&iov.
gunatfzo et e'igunatfzo Bovae (Calabriae) pro yonatizo
offeruntur.
krambuni, quod vocab. zacon. est et /.Qafißr) (neogr.
Idxano) significat, Devillius (p. 50) ad vetus -/.Qctfißwvi-
ov refert. Quod si ille recte explicavit, krambüni jure
nunc affertur. Sed equidem vereor ne insit exitus vviov,
velut in otrjd-vviov, ducto a orrj&og (Ephipp. ap. Athen. 9,
370 d). Quod si ita est, x.Qccfißvviov certe comprobandum
et krambüni alio loco tractandum est.
§ 42. U insequentis syllabae o vocalem praece-
dentis sibi assimilat.
Hoc loco aptissimum videtur exemplis confirmari illud
quod haud raro iam indicatum est, u sequentis syllabae o
praecedentis sibi assimilare. Assimilatio autem, quam voca-
les efficiunt, semper fere regressiva est, ita ut vocalis se-
quentis syllabae vocalem praecedentis sibi aequalem red-
dat. Notum est apud Romanos i vocalem tale quid saepe
efficere, rarissime u, cuius rei exemplum esse videtur ru-
tundus pro rotundus (Lucr. II , 451, 458 , 466 ; Bouterw.
Lucr. quaestt. p. 8). V. Corssen II, 369. At in neograeco
sermone mirum quantum u vocalis ad assimilandam prae-
cedentem syllabam valet. Omissis iis quae aliis locis al-
lata sunt exemplis, haec affero : ru&unja (nares) vet. qo>-
9toveg. Inde ductum ru&unizo. In dialecto calabra praeter
rutünja etiam rusxinja invenitur et in zaconica per meta-
thesin tsünja evasit (Devill. p. 46).
luxuria (puerpera), inde lu%unemma et luxunivo derivata
sunt. Prius autem u non ortum esse nisi effectu posterioris,
id ex ta loixja (purgatio puerperae) evidenter apparet.
vurvülakag cum fioofiolrzToueu conferendum et ad
* fioofiokat; revocandum est, cuius deminutivum fxoQf.iolvy.Lnv
exstat. Praeter vurvulakas etiam vurdulakas, vurkölakas} vru-
Neograeca :>, 17
hölakaa invcniuntur. lO BovQxoXctttccg nomeo eal carminis
popularis suavissimi, quod exstat in Pase. carm. pop. n.
517, quodquc nostras poeta Buerger cognovisse videtur,
cum carmen quod inscribitur Leonore conderet
Jculu&ö vel kulutö est vetus av.oXov&to. Thasii autem
glud-do dicunt.
Luculentissima autem huius assimilationis exempla ad
iinem seposui. Sunt haec:
In lingua vulgari olxog (futos) et ctirög (quod idem
valetj, 7colog (pjos) , alXog syllaba paragogica vog ampli-
ticantur, quam ob rem tutonds, aftonöe, allonös nominativi
sumendi sunt, qui quidcin ipsi nun inveniuntur, inveniuntur
autem casus obliqui, qui inde prodierunt. Cum igitnr vi-
derimua quomodo nomina tötos vel pjds vel ällos l'orment
genetivum singularis omnium triam generam et genetivum
pluralis :
fiiliinfi, /////„/'s, tii/nnü) tutonon,
/»'iim'i, picmfe, i>iinriiy pionön,
allunü , allinis, a/Junü, allondn,
cumque omncm nominis aizng declinationcm cognove-
rimus:
Sing, aftös af't.f aftö
(iftiiiii'i aftinfs afhmu
aftonön aftmin aftö
Plur. aftmi aftmSs aftamd
aftonön aftonön aftonön
aftunüs afbvnSa aftomdj
facile intellegemus, quantam vim vocalis sequentis syllahao
in vocalem praecedcntis exerceat.
Huc pertinet ratio qua in dialecto zaconica verbum
avd-Qtonog declinatur :
0 dtiopo i atsfpi
tu ats>i /in (gen. deest.)
ton dtSopo.
Huc denique spectat quod in cadem dialecto verba in
oto cadentia non ut in lingua vulgari in öno , sed in i'nu>
318 Deffuer
mutantur, idque per vim u iinalis, de qua infra agam.
Sed cum Lac tum alia quoque ratione verba in o'w caden-
tia formantur: Ich (== sk) enim ad stirpem accedit, ut in
jimniikku = yvfxvöio, siöerukku =. Glasgow. Atque ex bis
quidem exemplis eo clarius intelligetur vis« u sequentis,
quo minus consonae insequenti ulla vis vocalis mutandae
tribuenda est.
§ 43. £7 pro o in vocibus externis.
►Sequitur, ut pauca dicam de vocabulis ex Italia de-
promptis, quae maxime in dialecto Calabriae et ionicarum
insular uni inveniuntur, atque exponam, quomodo in illis
transitus o vucalis in u se babeat, utrum frequens sit an
rarus. In his igitur verbis o multo saepius in u transit
quam in vere graecis, imprimis cum labiales m, b, pt f, v
insequuntui*. Exempla affero haec:
Jeumbanjdro (comitor), ab ital. compagnare.
kumbdros (oivrexvos) compadre.
kumbdso iL compasso.
kumanddndis (praefectus) coinandante.
Consimiliter latinus serrao vulgaris posterioris aetatis
haec exbibet: incwniparabili (C. I. No. 1549), cwmparatori}
cumpari, cumpascua etc., quae mutatio vocis o saepe tum
fit, cum praepositionem con in compositis consonans sequi-
tur (Schuchardt II 128 sqq., Corssen II 169).
kuvenda (colloquium) non a turcico qouvvet ducitur, sed
et hoc et illud a co(n)ventus derivantui'; kuvendjdzo valet
convenire, colloqui;
supportevo (-aJw), vnocpiQto , ital. sopportare.
sulatsdro (7iSQinaz(ö, ambulo), ital. sollazare.
bürsa it. borsa
respundevo {-eva) - rispondere
i lundandntsa - hntananza
i furtüna (tempestas) - fortuna
kurtesia - cortesia
mantsurdna (amaracusy - maggiorana
v ograeca : ; i ■ *
furmagila caseus, ivqiov) it. formaggio
hniii BcribütaJ - la t&rta
hurdSla (linum, Linea fa cordella
yunSla (vestimentum, tonica interior) la gonella
hi .sii.sjnria, - i SOSpiri
Maxime autem huc spectant ea vocabula, in quibua
cxitus ital. ona, onia, one in una, unfa, dni mutati sunt,
vclut
i remisjtina = la rermssioru
1 /iiisitiita = la yrigiomia
! padrdna = la patrona
to cantu/m = iL cantone
/o niilji'ini = il niilli'un
to jiiisi'iiii = il piccione.
§ II. U pro m in fine vocabulorum.
( Omnibus dialectia coinmunis est terminatio « et ea
quidem in stirpibus fem. quae cadunt in o et seeunduin :;.
declinationem flectuntur. Quo modo xsqöoj, eodem ahipti
(vulpes) formatum est, quod ad * aXo)7t(o redit. Quare
Corais illud Hesychii akioTid in dktoma mutari jussit. Alia
eiusmodi substantiva sunt: fayii (i'emina edax), mase.
fuy<is\ mayulü (bueeulenta). Prope Athcnas in olivetis Pa
iinijii Kolokz&u est, ut erat apud veteres Ji^tji^g —ii<<'>.
lila autem substantiva ita flectuntur, ut nom. et acc. sin-
gularis aequales sint, genitivus in im exeat. Pluralis
autem e stirpe amplitieata — ud elricitur, ut alopüdes (nom.
et acc. plur.) et alopüöon (gen. pl.). Iam constat inter om-
oes, dativum omnino ab hodierno sermone esse alienum
eiusque vice gen. et acc. fungi. Hoc vero ab illis Bonorum
affectibus — velut pro tu> töio/.a {avio> idio/.u}, tu edoka —
ortum esse puto.
Cuius rei simile dialectus thessalica exhibet, in qua
non solum mediis in verbis 10 in ov mutari solet ut Koav-
vovviovv pro Kocoraiiian in nummo apud Mionu. suppl,
;^20 Deffner
III p. 281 ; ibidem p. 284 in nummo ro(.irpiTOvv ex anti-
quiore ro/ncfirdovv pro attico ro^tfiTtov), sed etiam in fine
verborum tu in ov transit, velut xegdotov pro v-e^diöto (C.
I. Gr. n. 1767; Ahrens I, p. 221).
In dialecto Calabriae autem adverbia loci quae in an-
tiquo sermone in to exeunt, u exhibent:
apdnu apdu , pdnu pdu pro i/idvto ; inde ducitur apu-
pdnu = enüvto&ev. Praeterea et apd et pd offeruntur , in
quibus u abiectum est.
hdtu, kau (et kd), et cum a prothetico: akdtu, akdu
(akd) pro vetere xatto; compositum est apukdtu (= dno
/.CCTIO = /.ttTtü&ev).
esu = eoo), quocum compositum est dosu (= idw
zo(o, intro) et aposu (= dnb eoco, ex interiore parte, e domo).
efsu (l'^co); Sternatiae dicitur edzu.
etM, ittu, tu (hie) certe non huc referenda sunt , cum
non ex adverbio in to cadente, sed sine dubio ex avxov
(= avTO&i) prodierint. Pro illo adverbio in dialectis za-
cynthia et cephallenia eftü exstat. (Pass. carm. pop. 593
v. 5 et 9, et in fine eiusdem libri dist. amat. n. 341, 342,
343).
itu, iduj iu Morosi (p. 99) pro ovtto affert. — De
omnibus his adverbiis cfr. Morosi p. 151.
Restat, ut de dialecto zaconica pauca dicam. In ea
ut in calabra adverbiorum exitus w in ov obscuratur, velut
opisu pro omoto
dnu et apdnu pro avto et enävto
esu pro sota
otsu pro ej-to.
His adverbiis cognominata sunt tdnu, tdsu, tdtsu, ex zec
et avto, EOto, e^to per crasin orta.
In nulla alia autem dialecto nisi in zaconica haec oc-
currunt :
1) Adverbia ita formantur ut ö abjiciatur: kalü = xa-
hoQ, pü = ntog. Iam apopperü (hodie vesperi) quoque vi-
detur esse adverbium. pp assimilatione ortum est, ut in
Neograeca. 321
epperi = %aniqi>. Ergo *atsoo7t8Qais sumere licet, quod
dcinde in a7coa7iiQodg transiit, quod vocabulum in annali-
Ims Moreae occurrit (Devill. p. 36). anoaneQWg »imiliter
formatum est atquo apdpse (ex u7io et oif.it , quod cefc ri
Graccis commune est pro vetere tavtrj rf/ laritoa.
2) nornen numerale diu pro övoj (Devill. p. 106). In-
ventur quoque 6t; utrumque indeclinabile est.
3) nom. sing. pron. pers. : ezü pro iyco.
4) genitivi plur. pron. 1. et 2. pers.: ndmu (emünane
est amplificata forma) pro rjfiwvt dor. afiJSv. Habet Devil
lius (p. 108) vaftovvave pro i/novravs, sed ex sequenti pa-
gina apparet id erratum typographi esse. In ndmu Devil-
lius v euphonicum esse existimat. emünane e pro tt
exhibet, velut emi = r]f.ulq offertur. Gen. plur. pronomini.s
ekjü (ov) — revocandi ad izv (rv) — vel ntmu vel njümu.
sonat.
5) Iam u pro exitu cor partieipii praesentis act. exstat,
velut onij (lynpu, földttu, krSfu etc. pro vet. oqwv, ayantüv,
(pvkctTTWV) xkenrwv. Cuius partieipii feminina forma ita
oritur, ut a elidatur: omia (ogatoa-. ayapiia (ayamoaa). Ba-
rytona autem non solum o, sed etiam ov ejiciunt: fldUa
(rpvldiTOv oa), krefa (xXenrovöä). (Devill. p. 113 sqq.). Qua
ex partieipii forma et verbo substantivo einmi praesens
prodit: emmiorii (contr. emmorii) = el^ii oqcüv = oqoj.
6) Exstat praeterea u pro (o
a) in conj. aor. act., qui particula &ct praeposita (ex
&6 na pro &£lio Xva) etiam futuri loco usurpatur, velut 9a
ordu (bgaoio), 9a ayaptu [ayan^oio] , 9a rdpsu (geexpeo) etc.
b) in conj. aor. pass., qui et ipse 9a syllaba praeposita
pro futuro passivi occurrit. 9a ora9ii} 9a effra9ii («/-
cfQavd-oj), 9a 9ammastu (9avfiao9io) etc.
Denique ex dialecto zaconica haec memoratu digna
simt:
1) exitus partieipii ümene pro lofurog et öfievog, velut
orümene (oQiö(.ievog), lefumene (X&tOfievog). Passivi quoque
praesens et imperfectum analytice, i. e. verbo substantivo
322 Deffher Neograeca.
et participio compositis forraantur, ut cmmi orkmene = dfii
OQWfAeVOQ = OQW/iiai.
2) exitus comparativi uiere et pro loteqog et pro oV«
oog: xamele (xa/iirjlög), xamehitere, lekö (JUwxog), lelcütere,
yliko (in comm. dial. ylvxog pro -vg), ylihdtere. öuperlativi
semper fere analytice formantur.
BEITRÄGE
znt
GRIECHISCHEN UND LATEINISCHEN
E T V M Ü L 0 G I E
SOPHUS BUGGE.
ßk(X7lTli)
hat man in neuerer Zeit theils mit skr. mlMpajWmi welk
machen, die Spannkraft benehmen (Causat. von mlä, mlsjati),
so Kuhn Zeitschr. XIV, l.r>S, Curtius Grundzüge :* S. 490,
theils mit skr. gläpajümi, glapajärru, in ein Unbehagen ver-
setzen, erschöpfen, mitnehmen, in Verfall kommen lassen
(Caus. von gläf gläjati), zusammengestellt, so Benfey Or.
und Occid. I, 574. Das Germanische dürfte vielleicht hier
entscheiden. Ich vergleiche mit ßXdmw altn. glep/'a, Prät.
glap&a, glaptat Pcp. (j/ajxlr7 glaptr. Von ßl(X7rxo) sagt
Passow : „Bei Homer herrscht der Begriff des I linder ns
oder Aufhaltens, insofern daraus ein Schaden für den Auf-
gehaltenen erwächst." Ganz dieselbe Bedeutung kann dein
altn. ylepja namentlich in der älteren Sprache beiwohnen.
Mit dem homerischen ßlcx7CTeiv iiva v.eXev&ov gleichbedeu-
tend ist glepja manns (oder mannt) farar, wo die Verschie-
denheit der Construction den Grundbegriff des Verbs nicht
berührt. Mit dem homerischen ßläßeicu de T£ yovvar
lövii vergleiche man altn. glapnaSi kdnüm baefii heyru oh
syn (sowol Gehör als Gesicht schlug ihm fehl). Auf den
Geist übertragen heisst ßh'cittiv bethören, verblenden; so
auch glepja. Wie ßXcuftteig sinnverwirrt sein kann, so
wird von glepja afglapi ein blödsinniger Mensch abgeleitet
Besonders jedoch wird glepja von der Bethörung, Verfüh-
rung eines Weibes gesagt. Die Construction glepja emkvern
at geäi ist der griechischen vöov ßeßkaßipevog analog. In
Zusammensetzungen kommt öfter das Subst. <//«/> neutr.
vor, welches durch ßläß>n ßh'cßu^ wiedergegeben werden
kann.
326 Bugge
glepja setzt eine urgermanische Form glapjcm voraus.
qlap führt auf eine vorgermanische Wurzelform ghlab zu-
rück; dies ist nach meiner Vermuthung aus glabli umge-
setzt, wie got. greipan auf ghrab statt grabli zurückgeht.
Zu diesem glabli verhält sich gr. ßXaß statt glab wie otqc<-
ßiov, OTQoßeio zu GTQtfpio. Daneben erscheint, wie so oft,
eine durch p erweiterte Form im skr. gläpajömi, glapajämi;
vgl. z. B. lat. stupere neben skr. stubh staunen machen,
kirchenslaw. stapü stab, skr. stliäpajämi stützen, fest machen,
neben dem synonymen stambh, stabhnomi u. s. w.
yl^vrj, ylrjvog.
Diese Wörter hat man längst auf eine Wurzel yaX,
yXa „glänzen" richtig zurückgeführt. Dies wird durch
keltische und germanische Wörter bestätigt. Man muss
einen Adjectivstamm yXy-vo voraussetzen, von welchem
auch die Namen rXrjvöq niasc, FXrjvlg fem. zu erklären
sind, yhqvo muss glänzend, fein, niedlich bedeutet haben-
Auf dieselbe Grundform gläna geht kelt. glan zurück, dies
lässt sich in allen keltischen Sprachen, auch wahrscheinlich
schon im Gallischen nachweisen. Es bedeutet rein, glän-
zend (altir. roglan glänzte), kymr. auch niedlich; kymr.
glain ist Juwel, Edelstein, und stimmt in der Bedeutung mit
yXrtvog Schaustück, Prachtstück überein. Wie sich die
Bedeutung „Augenstern" bei mehreren Völkern mit der
Bedeutung „Edelstein" berührt, so im Griech. bei yhqvq
Augenstern. Mit dem kymr. glän stimmt ags. cldne be-
grifflich genau überein; deutsch klein, ahd. chleini ist ur-
sprünglich glänzend, rein, dann fein, niedlich, zierlich
(deutsch. Wtb. V, 1088). Die germanische Grundform ist
klainja-s. Dies ist aus klanja-s, klänja-s entstanden, wie
altn. kein aus hanjä, vorgerm. kanfä, hails aus halja-s, vor-
germ. kalja-s u. s. w., siehe Scherer zur Geschichte der
deutsch. Spr. S. 472; klünja ist durch das Suff, ja von
klana = kelt. glan, gr. yhjvo weitergebildet. Im Deutschen
Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie. 327
wird das Wort, wie im Griechischen und Keltischen, von
niedlichen Schaustücken angewandt, so mlcl (jimmen und
fiz inoelte steine, die waren Meine, und so namentlich in
kleimod.
Dies war schon niedergeschrieben, als ich die Wörter
von Pott Wurzelwörterbuch I, 771 — 773 behandelt fand.
t q v o g.
Mit skr. ar, rnömi, rnvämi erhebe mich, gr. öovvfxi
errege, ojoro erhob sich, lat. orior gehört got. rinnan zu»
summen, siehe Kuhn Zeitschr. II, 460, Leo Meyer goth.
Spr. S. 203 f. Die nasale Erweiterung ist in dem germa-
nischen Worte wurzelhaft geworden. Ebenso verhält sich
aflinnan aufhören zu anollvfu Btatt arcoXwfii; brmkem zu
skr. bTirnämi ich brate, lat. fornaXj furnus. Got. urrinnan,
altn. rennet, wird vom Aufgehen der Sonne wie lat. oriri
gebraucht; altn. renna d ist wesentlich dasselbe wie enöo-
vvaO-ai, adoriri. Hier mache ich besonders darauf auf-
merksam, dass nord. renna „hervorspriessen, schnell wach-
sen" von den Bäumen, namentlich von den jungen Schöss-
Iingen gesagt wird. Eine ähnliche Anwendung ist auch
dem lateinischen Worte nicht fremd, z. B. terraique solum
subigentes eimus ad ortus Lucrez I 212. Hiezu stelle ich
trotz des e der Stammsilbe egvog n. Schössling, junger
Baum oder Zweig, Sprössling, Kind. Das Wort ist wie
y.ztjvng, e&vog gebildet, formell völlig gleich ist skr. ärnas
n. Woge, Fluth, wo die Bedeutung sich anders entwickelt
hat. Diese etymologische Deutung stütze ich durch norweg.
Dial. runne m.- (urspr. Stammform nmna/n , rune m. Stamm-
form runan) und renniny m., die von renna, got. rinnan
abgeleitet sind und völlig dieselbe Bedeutung wie ;-<o '>-■
haben. Hierbei zeigt sich merkwürdige Uebereinstimmung
des Ausdruckes in der griechischen und der nordischen
volkstümlichen Dichtung: Homer sagt n ö' aviÖQa/ie»
lon'i long II. 18, 437; so heisst es von einem jungen
C urtius, Studien. IV. "J2
328 Bugge
schönen Manne in den norwegischen Volksliedern oft: er
wuchs auf, som ein seljurwnne (wie ein junger Weiden-
baum).
Der Vokalunterschied in eqvoq und ogwfu kann der
gegebenen Erklärung nicht hinderlich sein ; denn e wechselt
mit o sowol bei verschiedenen Ableitungen von derselben
Wurzel, als dialectisch bei einem und demselben Worte:
iteXXög und noliög, f-QYMv?] und oQxdvi), Ksqxvqcc und Koq-
xvqcc, Att6)Jmv und AniXXcav u. s. w., s. Leo Meyer vgl.
Gr. I, 112. Schon Düntzer (Kuhns Zeitschr. XVI, 30) hat
die Deutung von eqvoq aus der Wurzel ar sich erheben als
eine Möglichkeit genannt, er hat aber einer Avie ich glaube
verfehlten Vermuthung den Vorzug gegeben.
ewig.
Fick vergl. Wörterb. 2 I, 25. 188 erklärt nach dem
Vorgange Benfeys evvig mit Recht aus einer Wurzel vä
mangeln, fehlen. Diese liegt vor in skr. üna ermangelnd,
woran etwas fehlt, altbaktr. ujamna mangelnd, üna f.
Mangel, got. van-s ermangelnd, van n. Mangel. Die ur-
sprünglichere Wurzelform finde ich bewahrt in skr. vänjä
f. eine Kuh, deren Kalb todt ist; Böthlingk und Roth er-
klären abluvänjavatsä eine Kuh, die ein angewöhntes (frem-
des) Kalb nährt, aus abhi -f- van, allein diese Erklärung
lässt sich auf das unzusammengesetzte vänjä nicht anwen-
den. Dies vänjä steht formell und begrifflich dem gr. evvig
(das va-ni-s voraussetzt) sehr nahe; man vergleiche z. B.
II. 22, 44:
ög (i vltöp nakXtov xe "Kai io&Xwv evviv s-dTjxev*
&vqc(, fores, foras, foris) forum.
Övoct gehört, wie bekannt, zu einer Wortsippe, welche
durch die ganze indo-europäische Sprachwelt verbreitet
ist ; über den Ursprung ist man dennoch ganz im Dunkeln.
Beiträge zur griechischen and Lateinischen Etymologie. |j29
Auch der neueste Versuch, diese Dunkelheit zu entfernen
(von Lefmann in Kulms Zeitschr. XIX, 399£), scheint mir
wenig glücklich: eine Wurzelform dvair spalten i-t nur v\ \-
muthet, nicht nachgewiesen; das anlautende dh der euro-
päischen Grundform bleibt dadurch unerklärt, und für lit
dvdraa Hofraum, lat. forum, was in der älteren Sprache
., \ < . 1 1 1< ►('•• bedeutet (vgl. meine Bemerkungen in Kulms
Zeitschr. XIX, 135 £), scheint eine Grundbedeutung „Spalt"
nicht zutreffend. Ich will hier eine andere Yermuthung
wagen*. — d-vga wie die entsprechenden Wörter in den
verwandten Sprachen kann theils als die Thüröffnung theils
als die aus Bretern zusammengefügte Tafel, durch welche
die Thüröffnung vermacht wird, aufgefasst werden. Die
erstere Auffassung ist, wie ich glaube, die ursprünglichere.
Im Altnordischen ist dyrr nur die Thüröffnung; diese wird
durch hurä geschlossen. Skr. dvGra bedeutet überhaupt
Eingang und Ausgang, Oeffnung, Loch; fhugis ist nicht
nur Thüröflhung, sondern au<h Fensteröffnung. Dass die
ursprüngliche Bedeutung „ein freier, offener, luttiger Kaum
besonders am Eingange des Hauses"' ist, rinde ich nament-
lich dadurch angedeutet, dass die Wortsippe in den mei-
sten europäischen Sprachen zur Bezeichnung des Draussen
angewendet wird (vgl. Pott Wurzelwtb. 2/1 S. 25 f.;; so
lat. fortSf forasj frvQaoi, dvQijtpi foris; xh'odcc e§iw. "Acv.u-
dsg; frvqate Boras; dvQa&ev von aussen her; dvQcuog
draussen befindlich; üvQCtvX&ä im Freien verweilen; nor-
weg. dyra seg sich hinaus verfugen; poln. na dwor hinaus,
na dworze draussen, und Entsprechendes in anderen sla-
wischen Sprachen. Audi die Bedeutung aula heim kirchen-
slaw. dnoorUf Hofraum, Gehöft an den Gebäuden, Leim lit.
dvdras , Marktplatz, in älterer Zeit auch vestibulum beim
lat. forum setzt, wie mir seheint, „ein freier, Luftiger, offe-
ner Raum oder Platz," als den ursprünglichen Begriff vor-
aus; man vergleiche «<■/./ von ar}(.u.
In leben instimnumg mit dem obigen leite ich Jltca-ra,
dhvä-r, statt dessen im Indischen dvüra, dv&r eingetreten
22*
330 Bugge
ist, dc-Qct von einer Wurzel dhva, dhu wehen, hauchen ab.
dhvara bedeutete also nach meiner Vermuthung „ein Ort,
wo es weht", „eine Oeffnung (ein offener Raum), wodurch
der Wind ziehen kann". Eine Wurzel dhvä, dhva mit der
Bedeutung wehen, hauchen liegt durch s erweitert im lit.
dvdse Hauch, Athem, Seele deutlich vor. Eine andere Er-
weiterung haben wir vielleicht im skr. dhvagd Fahne. Auch
skr. dhvan tönen (woher dhvSnta Name eines Windes),
dürfen wir mit *dkva hauchen vereinigen, dhvü, dhva ist
eine Nebenform von dhu, dhu, was u. a. anfächeln bedeutet;
so hat das Litauische düszie Seele neben dvdse. Auf der
anderen Seite scheint sich *dhvü zu skr. dhmä blasen, aus-
hauchen, anfachen zu verhalten, wie skr. hmal schwanken
zu skr. hval und wie skr. hnar krumm sein zu der Wurzel
Jcvar in gr. xvgtog.
In *dhvä, dhu, dhmü wie in vä tritt Lautnachahmung
deutlich hervor.
In Betreff des Suffixes kann skr. dvä-ra, dvä-r, gr.
&i-Qcc mit gr. ccvqcc , arjQ von arj/ni Wurzel vU verglichen
werden. Wie ich die Bedeutung „das Draussen, das Freie"
in foris, foras, d-voavltüi u. s. w. aus der Bedeutung „Ort,
wo der Wind weht, Ort, wo es lüftet", abgeleitet habe, so
vereinigt lit. öras die Bedeutungen Luft, Wetter und das
Freie im Gegensatz der Stube, des Hauses; davon öran,
lett. dran hinaus, lit. öre (womit Fick Wörterb. 2 I, 20 skr.
üre fern vergleicht), lett. drd draussen, im Freien. Der
Ursprung dieses Wortes ist unsicher; die Lautverhältnisse
der litauischen und lettischen Sprache erlauben es nicht,
darin mit Curtius Grundzüge 3 361 eine Ableitung von der
Wurzel vö J) zu sehen. Darf man an die Wurzel an ath-
men denken? wie z. B. lat. cti-rus von der Wurzel kü
stammt, welche im Skr. neben kan begehren, lieben vor-
kommt.
1) Anm. des Herausg. Vielmehr VV. av.
Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie. 33 1
/. it ). i- (1) , x tu X v tu , calvo r.
calvi, calvere bedeutet frustrari, auch schädigen, läh-
men, Pacuv. Non. p. 131 Gcrl. : Postquam calamtfas plurea
annos arvas calvitur, Plaut. Gas. II, 2, 3: Übt dorn/' sola
sum, sopor manus calvüur (Corssen krit. Beitr. 450). Davon
ist bekanntlich calwmnia gebildet. Hiemit haben Diefen-
baeh goth. Wtb. II, 593 u. a. germanische Wörter zusam-
mengestellt, welche mit den lateinischen in der Bedentang
Behr gut übereinstimmen: got hölön, afhötön ovxoq?avieivt
aht. huolida frustrabitur, ags hol n. calumnia, loquela ina-
nis, hölinga frustra, holiende calumnians. Eigenthümlich
haben sich die Bedeutungen im Nordischen entwickelt, hol
n. bedeutet Schmeichelei, das Rühmen, hcela schmeicheln,
rühmen, norweg. Dial. höla schmeicheln, durch Busse
Worte kitzeln. Fast ganz gleichbedeutend ist gr. xrjÄita
durch Musik, Gesang, süsse Worte besänftigen, bezaubern.
Auch formell passl dies trefilich zum ahn. hol, hcela, vgl.
cpr^yog = altn. bök, ynyvg, = ahn. bögr u. s. w. Ich zweifle
daher nicht, dass Fick vergl. Wtb. 2 I, i'>5! die Wörter
richtig zusammengestellt hat während ich celare fern halte,.
///.<V( /.eigt uns den Grundbegriff, von welchem die ver-
schiedenen Bedeutungen ausg< hen; die Bedeutungsentwicke-
lung ist fast dieselbe wie bei >');-/.■ o vgl. Kuhn Zeitschr. I,
186 f.). Das Verbum heissl ursprünglich bezaubern, durch
Zauberlieder überwältigen; diese Bedeutung liegt in ///.<<
noch klar vor. Daran Bchliesst sich die Bedeutung Krank-
heiten durch Zauberformeln lindern, heilen. Aus „durch
Worte bezaubern'' entwickelt sich leicht nicht nur „durch
süsse Worte befangen, kitzeln" (xrjXia), norweg. höla)
sondern auch, wie bei &4Xy(o} die Bedeutungen bethören,
täuschen, wie zum Theil schon in xrjXiw, entschiedener in
den germanischen Wörtern und im lat. calvor.
Die germanischen Bedeutungen ..täuschen" und „schmei-
cheln" lassen sich nicht vereinigen, wenn man von „beschä-
digen" ausgeht; allein vom got. hölön lässt lat. calvi ßich
332 Bugge
kaum trennen, sopor manus calvitur in der angeführten
Stelle von Plautus lässt vermuthen, dass calvi einst wie
Q-ekyuv von der durch Zauberlieder bewirkten Betäubung
oder Einschläferung gebraucht wurde. Bei dem Ausdrucke
calamitas arvas calvitur erinnere man sich, dass Hagel-
schlag und ähnliche Landplagen durch Zauberlieder gegen
Feinde geweckt wurden. Am weitesten hat sich calumnia,
calumniari von der ursprünglichen Anwendung entfernt;
einst bedeutete, wie ich vermuthe, calumnia Zauberworte,
die um jemandem zu schaden ausgesprochen werden. Schon
Schwenck (etym. Wtb. d. lat. Spr.) bemerkt bei calvo:
„Vielleicht ist xrjkdi, y.aXto } einen durch glatte Worte be-
trügen und ihm schaden, zu vergleichen". Aus den asia-
tischen Sprachen weiss ich verwandte Wörter nicht anzu-
führen. Skr. khala n. Betrug, List, Täuschung, Schein,
darf ich nicht vergleichen 1 ) weil Böhtlingk und Roth Ver-
wandtschaft mit dem synonymen khadman von khad be-
decken annehmen; 2) weil das Wort in der älteren Litte-
ratur nicht vorkommt; 3) weil kh auf einen ursprünglichen
Anlaut sk hinweist. Wenn xrjXito und calvor nahe verwandt
sind, kann calvor nicht zugleich mit v.loIioj zusammen-
gestellt werden. Vgl. keltische Wörter bei Diefenbach goth.
Wtb. II, 593.
x 6 X n o g.
Während Curtius Grundzüge 3 S. 61 v.ölnog, als den ver-
bergenden fasst, stellen Pott et. Forsch. 2 II, 463 und Leo
Meyer goth. Spr. S. 99 es mit germanischen Wörtern, die
Wölbung bedeuten, zusammen. Ich will diese letztere Com-
bination zu stützen versuchen. Das von Grimm deutsche
Gr. II S. 58 vermuthete got. hvilban, hvalf livulbans wölben
liegt vor in noch lebenden schwedischen Dialecten, z. B.
in Gotland hvälva, hvalv, Ptcp. neutr. hvulvi; dass die go-
tische Form hvilban, nicht hvilfan, gelautet hat, zeigt deutsch
wölben. Von hvilban, hvelfa ist altn. hvalf neutr., altschwed.
auch hvalf r masc. Wölbung gebildet, hvalf r setzt eine ger-
Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie :;:;:;
manische Grundform hvalbas voraus. Di<s entspricht völlig
dem gr. Koino-g, denn die germanische Sprachen zeigen
sein- oft inlautendes b an der Stelle eines rorgermanischen
//, z. B. si/jun, büeiban u. s. w. Die Bedeutungen Btimmen
trefflich. Altn. %va£/ wird nicht nur von der convexen
Krümmung, sondern wie das griechische Wort auch «ron
der einwärtsgehenden, es kann z. 13. die Höhlung, die innere
Seite des gewölbten Schildes bezeichnen, xöirmg ist auch
ein tiefer Thalgrund zwischen hohen Bergen; in dem
schwedischen Dialecte, welcher in Finnland gesprochen
wird, bedeutet hvälvo fem. 1; Thal, 2; stehendes <><\s
zwischen Bergen (Rietz). Vgl. Fick Wörterbuch - I, 408.
y.g ivio , v.oioig.
Schon Fick vgl. Wörterb. 2 1, 204 hat darauf aufmerk-
sam gemacht, dass die Wurzel in xqIvü) scheiden mit der
Wurzel in /.tioco abschneiden, scheeren, ursprünglich iden-
tisch ist; vgl. Pott Wurzel wtb. 2ter Bd. lste Abtheil. S. 162.
Gemeinsam ist die Grundform skar, denn mit /.qucd gehört
lit. skiriu scheide, altir. scarad (separare), mit /.slow altn.
skera schneiden, scheeren zusammen. Die vermuthete Iden-
tität lässt sich fester stützen. Lit. skirvU stimmt begrifflich
mit /.Qt'vto überein ; allein p&rshirvu ist nicht nur : von ein-
ander scheiden, sondern auch: spalten, einen Weg durch
den Wald hauen, diese Bedeutungen liegen dem griech.
y.tioo) näher. Namentlich wird die Identität durch die ger-
manischen Sprachen bewiesen, /.oirc heisst in übertragener
Anwendung: Streitigkeiten) entscheiden, einen Richter-
spruch fallen, urtheilen, v.Qiatg Entscheidung, Urteils-
spruch. Analog ist die Bedeutungsentwickelung bei cemo}
crimen, decerno, lit. /u'rskiriu einen Streit entscheiden.
Allein auch altn. skera kann entscheiden, bestimmen be-
deuten, so namentlich im Ausdrucke skera ok skapa; skera
ör emhverja heisst einen Streit entscheiden, in einer Sache
den Urteilsspruch fällen; orskur&r Entscheidung. Richter-
334 Bugge
spruch. Wie im altn. burSr niasc. neben got. gabaurths
fem. (Kuhns Zeitsehr. XIX, 442), so wird in ör-skurSr
niasc. das masc. erst später für das femin. eingetreten sein,
denn im Ahd. ist scurt das Scheeren fem. gen. Als älteste
germanische Stammform darf man daher skordi statt skor-thi
fem. voraussetzen; dies ist formell mit gr. v.gi-oi identisch,
während es auf der anderen Seite dem gr. ymq-oi ent-
spricht; die gemeinsame Grundform ist skar-ti. Somit ent-
spricht altn. skera dem griech. y.givco , allein auf der ande-
ren Seite lässt es sich von xsiqw nicht trennen; xqivoi und
y.eigto sind also derselben Wurzel entsprungen. Auch durch
andere Bedeutungsvariationen führen die germanischen
Wörter von y.elgcu zu /.glico hinüber. Mit altn. skera, schee-
ren gehören folgende Wörter anerkanntermaassen zusam-
men: ahd. scerian austheilen, nhd. bescheren, ags. scearu
pars, portio, scerian bestimmen, zutheilen. So bedeutet lit.
paskiriu anordnen, bestimmen, zutheilen, testamentarisch
vermachen; allein dies Verbum, welches auch absondern
heisst, lässt sich von y.givco nicht trennen. Deutsch aus-
scheren (prät. ausscherte) bedeutet „secernere".
I rt y co.
Für ?J:y£iv aufhören lassen, besänftigen, gewöhnlich
intrans. aufhören ist eine sichere Erklärung noch nicht ge-
funden. Benfey griech. Wurzellex. II, 24 verbindet es mit
skr. roh verlassen, allein damit gehört lav&ävco zusammen.
Schönberg Kuhns Zeitsehr. XVIII, 311 ff. will aus annl-
Ir^ig, a'/.hy/.rng und aus der Dehnung eines vorhergehen-
den kurzen Endvocals bei Homer eine ältere Form F'/.iyto
folgern; allein dass dies nicht stichhaltig ist, hat Curtius
Erläuterungen S. 41 f. gezeigt. Schönberg verbindet Xiyco
mit g^yw/^u, Curtius Grundzüge 3 S. 173 mit langueo, Aa-
yagöq. Hier sei eine andere Vermuthung gewagt, l/yto
erinnert stark an altnord. log neutr. Aufhören: that skal
baka tu lögs man soll backen, bis nichts mehr da ist;
Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie. :;:;."
lagdiz thetta f£ brdtt i log dies Geld wurde bald rerthan.
Davon löga, ptät. lögada mit Dat. aufliören Lassen,
nehmen: hvdrki muinli ad dryhTa viti theira löga nS afli
theira, gewöhnlich abhanden kommen lassen. Altnord 6
entspricht regelrecht griechischem 17; mödir = fir/njQ, bSk
= (ftlyöc) bögr = nrtxvg u. s. w. Auch altn g gegen griech.
y hindert nicht die gegebene Znsammenstellung, denn '>,,<'
kann durch Ilauchontziehung aus Ärjyot entstanden sein,
siehe Curtius Grundzüge 3 S. 479 ff. Altn. log, löga hängt
mit leggja und Uggja zusammen, und log bedeutet ursprüng-
lich: Weglegen, Niederlegen. Dies wird durch die NTer-
gleichung der lautlich entsprechenden Wörter in den an-
deren germanischen Sprachen klar: ahd. luog n. luoga f.
cubile, ags. loh locus, sedes, logian ponere, collocare, con-
dere (nicht logian mit kurzem Vocale, wie die ahd. Wörter
zeigen); so lögedon in der ags. Bibelübersetzung (Rieger
Lesebuch S. 177 '",. wo die altnorthumbrische Uebersetzung
gesetton hat. Für die Bedeutung vergleiche man altn. leggja
eitthvat af und leggja af von etwas abstehen, etwas auf-
geben.
Hiernach vermuthe ich, dass Äijycu mit der Wurzel Xe%
zusammengehört und ursprünglich niederlegen, weglegen
bedeutet, y statt x ist auch in Xaygov rj Xayqbg XQaßßduov
Hes. (Curtius Grundzüge 3 S. 183) eingetreten. Die Be-
deutungsentwickelung ist in lat. sino, desino analog.
Xixvov, Xiufiog.
Legerlotz in Kuhns Zeitschr. VIII, 423 f. hat mit
Xixvov ü/.ror Xetxvov und Xixfiog Schwinge, Worfschaufel
Formen bei Hesychios verglichen, welche mit v anlauten:
rl/j.ov to Xt/.ror. rü/.lor- 10 Xixvov. verjxXa' Xeixvä (lies
rii/j.a' At~iv.ru oder auch rtr/./.i'r /.t/iir. viv.ttr' /.i/./uh,
/.QCtTU). ri/.Cc y.otnH, /////«. vf-r/.iti io- /a/.uii rfi. HeyaQsig.
t( ri/.ui^nv (wie die alphabetische Ordnung für tr/.ii^ior
verlangt)' svXUftrftov. Er folgert daran-, dass A in ///.im.
336 Bugge
lv/.f.ing durch Streben nach Dissimilation aus v geän-
dert ist.
Die Richtigkeit dieser Annahme wird durch das Li-
tauische ausser Zweifel gesetzt. Hier bedeutet riekoju n'e-
Jxöti Getreide in einer Mulde schwingen, um es von Staub
und Spreu zu befreien; lett. nekdt. Hiernach müssen wir
annehmen, dass et in der Stammsilbe des griechischen
Wortes (Isr/.rnv, vemkov) ursprünglicher als c ist, denn lit.
e entspricht regelrecht dem griech. ei, z. B. lekii = lel/uo.
Dem lit. neköti entspricht zunächst vsixav, das aus ver/t^i o
zu folgern ist; hiernach scheint kein Grund vorhanden, in
veixijvrJQ eine Entstellung zu sehen und die Erklärung
vi7.cc' lix/Lia als unrichtig zu betrachten, lixvov, Xixfiog
haben also mit skr. rik , woran Pictet dachte, nichts zu
thun.
(.läöG CO.
Mit gr. /tidooio knete sind schon skr. maJiate zu Teig,
Staub machen, lat. mücerare mürbe machen, lit. mlnkau
knete, kirchenslaw. mqka Mehl, mekükü weich verglichen;
s. Curtius Grundzüge Nr. 455, Fick Wörterbuch 2 I, 143.
Ich vergleiche ferner angelsächs. gemang, n. commixtio,
mengan, deutsch mengen, ags. gemengan commiscere, con-
fundere, turbare. Formell stehen die germanischen Wörter
durch ihren Nasal den litauischen und slawischen am näch-
sten. Die Bedeutungsentwickelung erklärt sich aus dem
griech. cpvQta. Dies bedeutet mischen, unter einander mengen
fauch wie ags. gemengan verwirren), wird aber besonders
vom Mischen und Kneten des Teiges zu Brot oder Kuchen
gebraucht ; 6 cpigcov absol. der Brotteig knetet. Die An-
wendung geht im Germanischen in ähnliche Richtung wie
im griech. f.tdysiQog; norweg. Dial. mang n. (statt mang)
bedeutet: Stoff, aus welchem Speise zubereitet wird, ur-
sprünglich: was zusammengerührt, geknetet wird.
Beiträge zur griechischen uud lateinischen Etymologie Xi~
ps ff <■ /. rt , ii 8 b ii I ii
Längst sind lolgende Werter zusammengestellt: \;<\;t.ir
lat. nebula, altsächs. nebhal masc. , ahd. nebhul, altfries.
nevil, neu, altn. mß (in Zusammensetzungen . ags. nifol
caliginosus ; altir. inniulu in nubibus (Ebel Beiträge zur
vgl. Sprachibrsch. IL 101. nSl Wolke (Beitr. VI, 233). Ich
stelle hieher auch skr. nihärä masc. Nebel (schon in der
Vedasprache) ; <lie Deutung aus m -j- y^«/- passt oicht für
den feinn. Das indische Wort stimmt im Geschlecht mit
dem germanischen iilierein. In Betreff des Suffixes vgl.
tushära kalt, Thau, Nebel, märgüra Katze [die .sich
putzende), ä in nihära verhält sieh zu 4 in vsq>iXrt wie im
Participialsuffixe -m>Una = gr. -{um. h ist statt <W, das in
ini/ihiis bewahrt i>t ; vgl. >kr. grah aus älterem grabh. Da
der Accent auf der Endsilbe lag, konnte der Wurzelvocal
in i geschwächt werden, vgl. pUhdn} pUhdn statt plahdn,
gihmd statt gahmd = doyjto.
}' to y a k n v.
Für vc'iy (('/.o v pl. rcöya?.a Näschereien, Leckereien, scheint
sich im Griechischen selbst keine Wurzel zu finden, uku
ist Suffix. Das Ötammverbum entspricht, wie ich glaube,
dem dän. snage, norweg. Dial. snaka, was eine germanische
Grundform *snaJcönj Prät. *swilcöda voraussetzt: einst wurde
jedoch wohl stark "snakan, 'sitök tlectiert. snagi bedeutet:
nach Leckereien suchen: davon snagen naschhaft. Das
Germanische hat hier, wie gewöhnlich, den ursprünglichen
Anlaut sn bewahrt; vgl. z. B. got. snaws gegen viqxx, ahd.
sjiur gegen wog.
OilQ, oaoitw.
Curtius Grundzüge 3 S. 321 fasst daoit/tä plaudere als
eine reduplicirte Form für Fu-Fccqiüo zu YV("' *"." '
Dies ist mir wenig ansprechend, weil ouoiZut dadurch von
338 BuSge
oag ganz getrennt wird. Auch deuten Ausdrücke wie no-
Xif.iov occQiazvg II. 17, "228 der Verkehr des Krieges, ngo-
ftaXiov oaQiorvg die Genossenschaft der Vorkämpfer auf
eine umfassendere Grundbedeutung. Der Vocal o würde
wol in der Reduplicationssilbe auffallend sein.
oag erklärt Curtius 3 S. 330 formell zutreffend als
ooag aus dem copulativen o- und rfsar sI'qco knüpfe. Die-
selben Bestandteile suche ich in o-agitto, o-agog. In Be-
treff der Bedeutung erinnere ich an severe colloquia cum
aliquo, conserere sermonem und das von severe abgeleitete
sevmo. Wie severe überhaupt zusammenknüpfen, verbinden,
an einander bringen bedeutet, so ist oagioxvg nicht nur
trauliches Gespräch, sondern vertraulicher Umgang, Ver-
kehr überhaupt. Da oag/Ctir besonders von Liebenden
und Eheleuten gesagt wird , fasse ich oag nicht zunächst
als conjux, sondern als diejenige, welche vertraulichen Um-
gang mit jemandem knüpft (pflegt), welche colloquia cum
aliquo sevit. In altnordischer Dichtung wird die Gattin oft
vüna d. i. colloquiorum socia genannt. Die gegebene Er-
klärung wird durch die Form dogiovcg (s. M. Schmidt
Hesych. I, 222) bestätigt. Diese enthält die copulative Par-
tikel in derselben Form wie alo%og, ddelcpeiog, dnedog und
zeigt n vor g wie bgfiog, oguid.
Dass es auch ein dem oag fem. entsprechendes mas-
culinum gegeben hat, darf man vielleicht aus sog' ^vyati'jg.
dvsifuög und cogeg' y.r]Ö€/.iöv€g Hes. folgern.
7Zsl&io, 7ieL&Ojtiai, fido.
Leo Meyer goth. Spr. S. 58 f. und Fick Wörterbuch 2 I,
380 vergleichen mit ttei^m, nenoi-fra, lat. ftdo das got.
beidan erwarten, baidjan nöthigen, und Fick setzt als
Grundbedeutung „erwarten, trauen". Die formelle Ueber-
einstimmung ist schlagend; denn wenn got. biudan dem gr.
nvü-, rtscihofiai , got. bindan dem gr. nevi)-, nsv&egog ent-
spricht, so muss die dem gr. neiüw entsprechende gotische
Beitrüge zur griechischen and lateinischen Etymologie.
Form nothwendig beida lauten. Die Bedeutungsentwicke
hing, die im Germanischen sein- eigenthümlich ist, hat
weder Leo Meyer noch Pich hinlänglich erklärt nei&ai
gehört zu denjenigen griechischen Verben, welche zwischen
intransitiver und der entsprechenden transitiven (causativen
Bedeutung schwanken, sodass die causative Bedeutung na
inentlich am Präsensstamme hattet. Die entsprechenden
germanischen Verba haben regelmässig nur intransitive
Bedeutung; um den entsprechenden causativen Sinn aus-
zudrücken, werden im Germanischen abgeleitete Verba ge-
bildet. So ujii^ut stelle, torrj/M stehe, dagegen ahd. atä/m,
got. standet nur: stehe; 'stellen' wird im Germanischen
durch verschiedene abgeleitete Verba ausgedrückt oqwfu
errege, ooiooct bin erregt, erhoben, o'joco erhob sich, da-
gegen got. rinna, altn. renn intrans. renne, laufe, altn. auch
stehe auf; davon das transitive rannjan. a/m/./.rui ver-
nichte, chcnliola bin verloren, got. aflinna intrans. gehe
fort, weiche, höre auf. Nach dem obigen muss in Betreff
der Bedeutung das germanische Stammverbum got. beida,
altn. biS mit jreiOofica, das abgeleitete baidja, altn. beidi
mit .itltho verglichen werden. neiSio ist überrede, bewege
durch Worte, Bitten. Got. baidja, ags. boede heisst nö-
thige, ags. auch: treibe zu etwas an, bewege, altn. beidi for-
dere zu etwas auf, bitte um etwas. Dass diese Bedeutungen
sich mit den griechischen leicht vermitteln lassen, ist von
selbst einleuchtend, namentlich wenn man die Bedeutung
des griechischen Präsensstammes von den Vorbereitungen
zu der Handlung (zureden) beachtet. Man vergleiche einige
Beispiele: sä <r thtk grdts um beiddi Gudriinarkvid a I v. 'l'.\
sie, welche dich durch ihre Worte zum Weinen bewegte;
baeldc bt/re (j'oiujr Beöwulf 2<H S sie munterte auf, nöthigte
die Bursche (zum Trinken'. Mit 7Ui&otuai muss, wie ob« n
gesagt, got. beide, altn. biet zusammengestellt werden. Das
gotische Wort bedeutet: erwarte, auch altn. biet oft: er-
warte, warte; ich sehe aber hierin eine spätere, abgeleitete
Bedeutung. Als den Grundbegriff setze ich für beidam sich
340 Bugge
nöthigen, bewegen lassen; daher: sich geduldig fügen;
endlich: mit Geduld warten, erwarten, tragen. So bedeutet
got. gabeidan mit Accus, etwas ertragen, usbeidan mit Ac-
cus. (Jemanden od. Etwas) geduldig erwarten; mit ana und
Dat. (bei etwas) Geduld haben ; mit bi und Dat. mit Geduld
tragen; altn. bffia mit Accus, pati, sufferre, auch in noch
mehr abgeleitetem Sinne (was Gutes) erlangen, bekommen.
So b0a daucta sterben, tliat ek alt um beiS dies alles
musste ich ausstehen; nicht fern liegt der Gebrauch des
gr. nei&eo&cu in den homerischen Ausdrücken yt'ocä nei-
ÜaG&ctL sich in die Notwendigkeit des Alters geduldig
fügen; orvyegrj dairl 7tei&eo&(xl sich in den Gebrauch des
traurigen Mahles fügen.
anXäyyva.
Ueber OTzXayyvov, geAvöhnlieh im Plur. oitXdyyva Ein-
geweide, besonders die edleren, Herz, Lunge, Leber siehe
Curtius Grundzüge Nr. 390. onXdyyva entspricht dem altn.
lungu neutr. pl. Lunge, Stamm lungern. Im deutschen
Lunge fem. ist das Geschlecht geändert. Der Anlaut ist
im altn. lungu gegen GnXccyyva ebenso wie im lat. lien
gegen onh'^v verstümmelt. In Betreff des Auslautes ver-
hält sich der griechische Stamm O7ilc'cyyvo zum altn.
lungan gerade so wie griech. (y.Q)'-)Ö€f.ivo neutr. zum skr.
däman neutr. Der Stammvocal a in onXüyyva ist vor dem
Nasale im Altn. zu u geworden gerade so wie in umb, um
= dficpl, got. un- — av-.
Diese Vergleichung wird durch das armen, lanshgh
Lunge, Brust gestützt. Dies wird von Fr. Müller Bei-
träge IV, 255 mit mx'Kayyyov verglichen: armen, sh ent-
spricht hier altbaktrischem z, skr. h, indoeuropäischem
gh.
Beiträge zur griechischen und lateinischen Etymologie :;||
(f v ff x rj.
In Kulms Zeitschr. XIX, 442 f. halte- ich gyvoäv mit
dem ahn. bysja ausströmen verglichen uml aach an
deutsche Wörter, <li<' Grimm Wth. unter bausen nennt,
erinnert Hier mache ich besonders daran!' aufmerksam,
dass (pvo/.rj der dicke Darm, auch Blase, Schwiele in der
Hand (wovon tpvoxtüv Dickbauch dem mhd. büsek, pl.
biusche, nhd. bausch m. begegnet, Das deutsche Wort be
deutet Wulst, „schwellender Schlag, Beule". Begrifflich
entspricht dem griech, (jpiW/r^.'/oc das deutsche liun.s/xirh-t ;
das erste Glied des deutschen Wortes ist mit tpvac- freilich
nicht identisch, jedoch, wie ich glaube, verwandt
cent ii riii, ii le c it ria.
Diese Wörter hat Pott al8 cenf-riria, ilcr-riiiii gefas>t,
und diese Auffassung hat fast allgemeinen Beifall gefunden;
so bezeichnet ( 'orssen Aussprache - 11 S. 683 die Deutung
aus centuviria, decu-viria als nach Laut und Bedeutung _
rechtfertigt. Allein mit Recht hat Zeuss de vocabulorum
Umbr. riet. 111 p. 12 not. 81 dagegen die Bedeutung gel-
tend gemacht, ceniuria ist nämlich nicht nur eine Anzahl
von 100 Männern, sondern auch ein Ackermaass von 100
Hofstellen, später zu je zwei jugera [centuria primo a cen-
tiiin jiuji rilni.s dieta, post duplicata retmuit nomen, Varro).
Es ist unwahrscheinlich, wenn auch nicht unmöglich, dass
der Begriff von ein' schon so früh verflüchtigt Bein sollte.
Im Spätlateinisehen wurde decuria von Dingen gesagt
Auch die form decures = decuriones Pest ap. Paul p. 71
75 lässt sich mit der von Pott gegebenen Deutung nur
schwer vereinigen Diese wird durch die germanischen
Sprachen widerlegt Denn <■< u/uria entspricht, wie schon
Grimm Gesch. d. deutsch. Spr. - 176 angedeutet hat, dem
ahd. Iiinituii n. (centena), altschwed. hwndari (in l'pland:
in anderen schwedischen Gegenden hänul). kuntari war
342 Bugge
ursprünglich gewiss ein aue 100 Hofstellen bestehendes
Territorium, deren jede wol einen Kriegsmann stellte, cen-
türia und huntari sind nur im Geschlechte verschieden ;
jenes geht auf eine Grundform kantarja, dies auf kan-
tarja-m zurück. Corssen Aussprache 2 II S. 168 zeigt, dass
lateinisches u vor r auch in offener Silbe nicht selten durch
o aus a entstanden ist.
kantarjä centuria und kantarja-m huntari sind wahr-
scheinlich von einem Adjectivstamme kantara oder kantüra
(der hundert enthält) durch das Suffix ja gebildet. Neben
ahd. huntari steht hunteri (centurio), vgl. lat. decures neben
decuria, altumbr. tekuria, neuumbr. dequria.
Verwandt scheint das Suffix in den altirischen Zahl-
substantiven triar, cethrar (drei, vier Personen) u. s. w.
(gramm. Celt. 2 p. 310—314. vgl. Cuno Beitr. IV, 112), die
gewiss nicht fer — lat. vir enthalten.
In centuria, huntari haben wir wieder eine wichtige
culturgeschichtliche Uebereinstimmung zwischen Italikern
und Germanen.
cemuus.
Curtius Grundzüge Nr. 38 stellt y.dgrjvov Kopf, y.gaviov
Schädel, ygrjvr] caput fontis, got. hvairnei ygaviov, ahd.
hirni zusammen. Vgl. Diefenbach goth. Wtb. II, 599, Fick
Wörterbuch 2 I, 38. Dabei vermisse ich lat. cemuus kopf-
über stürzend, sich nach vorn überschlagend, welches
schon Döderlein Synonyme VI, 61 richtig gedeutet hat.
cernuo ist von einem Nominalstamme cerno Kopf, Schädel
durch das Suffix uo gebildet; vgl. annuo, menstruo, cervo
(der gehörnte). So wird im Griechischen xvßiOTato von
va •'■ßt) Kopf ohne Zusammensetzung gebildet (Curtius Stu-
dien III, 196). Diese Erklärung wird von Döderlein durch
Herbeiziehung von yegavi^ai' xoXvfißrjoai, y.vßioxrtoai He-
sych. ygavi^af erci yscpaViv dnoggii{)aL Hesych. gestützt.
Die von M. Schmidt vorgeschlagene Aenderung rrgavit-ca
ist gewiss unnöthig.
IViträge zur griechischen und lateinischen Etymologie. 343
fasttgium,
faatlgare will Corssen krit. Beitr. S. 107 von der >kr.
Wurzel bhtta glänzen herleiten, was wohl Niemand von der
Seile der Bedeutung wahrscheinlich finden wird.
Das Richtige bat gewiss Fiek Wörterb. 2 I, 137 ge-
sehen, fasiiijiiiiit , fd.st'Kjnrc ist von einem Nominalstamme
f'istl statt/«/-*/'/ = skr. bhrshti 1. Spitze, Zacke gebildet;
die Wurzel ist bhara in die Höhe starren. Diese Ableitung
wird durch das Germanische bestätigt. Dem skr. bhrshtt
entspricht ags. byrst f., ahn. burst, bust f. seta, Stamm
bursti statt borsti; vgl. Kuhn Zeitschr. XI, 379. Allein
altn. burst hat auch dieselbe Bedeutung wie fastigium Gie-
bel. Giebelspitze eines Hauses, und ist schon von Cleasby-
Vigfusson Icelandic-English dictionary richtig mit dem la-
teinischen Worte verglichen.
fo n 8.
fovt masc. Quelle pflegt man als %i.Fnvx aufzufassen.
Allein nach fiuen&j mens u. s. av. sollte man für xsovx im
Lateinischen eher fuent erwarten ; fore aus *fuere, -por aus
puer} *pover geben nicht hinreichende Analogie, denn hier
wurde o durch /• begünstigt. Auch mons inasc. führt auf
eine andere Erklärung. Wie moiis wol von einer Wurzel
men \, mim ,-,■ u. s. u ) abgeleitet ist, so, wie ich vermuthe,
fons von einer Wurzel fein. Diese entspricht der ved. W.
<///"//, Präs. (Iiiillidiifi ', in Bewegung setzen, laufen machen,
mit pra hervorlauten, quellen (Rig-V. IV, 3, 12 pra —
dadhanjuh mit tipas die Gewässer als Subject). dhan ist
mit dhanv rennen, rinnen und mit clhäv rinnen, hervor-
strömen verwandt; von dhtto stammt dhüuti f. Quelle, Bach.
Diese Erklärung hatte ich gefunden, ehe ich bei Fiek '
S. 94 foiis mit den genannten skr. Wörtern zusammenge-
stellt sah. Ich habe die Erklärung hier mitgetheilt, weil
Corssen Aussprache - 1, SOI die Meinung Ficks so ver-
Curtius, Studien. TV. 23
344 Bugge
standen hat, als ob dieser fons zunächst zu skr. dhav stelle,
und weil Fick 2 I, 100 fons nicht nennt.
fundulus.
Dass lat. fundus und altn. botn identisch sind, ist be-
kannt. Ich mache hier auf eine specielle Uebereinstim-
mung zwischen dem Lateinischen und dem Germanischen
aufmerksam. Der Blinddarm wird fundulus genannt,
quod . . . ex una parte sola apertum Varro 1. 1. IV, 22. In
schwedischen Dialekten wird der Blinddarm der wieder-
käuenden Thiere hotten m. oder bottning m. genannt, in
norweg. Dialecten botn, botning oder bytning. Dies Wort
ist vom Schwedischen in die Volkssprache Ostpreussens
übergegangen: bottend7 was nicht mit Nesselmann (lit.
Wörterb. unter dublinge) aus dem Polnischen erklärt wer-
den darf. Vgl. 7iv$inqv zrjg (xrjiqag xb avio fitoog Hesych.
fu r c a.
Dies Wort hat Corssen (krit. Beitr. S. 176 f.; krit.
Nachtr. S. 234 f.; Aussprache 2 I, 149) von der Wurzel
dhar abgeleitet und als „stützendes, tragendes Werkzeug"
gefasst. Ich bin mit Froehde (Kuhns Zeitschr. XIV, 157)
darin einig, dass diese Ableitung nicht alle Bedeutungen
des Wortes in genügender Weise erklärt. Die Anwendung
des Wortes zur Bezeichnung eines Engpasses kann nicht
von der Bedeutung „stützendes Werkzeug" ausgegangen
sein. Das Gabelkreuz, welches die Sklaven an sich herum-
trugen, konnte nicht wohl als „das tragende" bezeichnet
werden. Ebenso wenig ein Joch für junge zu zähmende
Stiere (Varro r. r. 1, 20, 2). Auch scheint es höchst son-
derbar, dass die Scheeren der Krebse von Appuleius
furcae cancrorum genannt werden können, wenn furca ur-
sprünglich „die tragende" bedeutet. Endlich furcillatus,
bifurcus deuten auf einen anderen Grundbegriff hin. Die
Beiträge zur griechischen and lateinischen Etymologie. 345
Ableitung (Jorssens kann daher nach meiner Meinung nicht
die richtige sein.
Die Grundbedeutung des lat. fwrea muss, wenn ich
recht sehe, die nämliche sein wie die des deutschen klobe}
Idohcii.j altn. klofi: etwas gespaltenes, namentlich ein Werk-
stück mit einem Spalt; daher ein gabelförmiges Werkzeug.
Mehrere gabelförmige Hölzer wurden natürlich als Stützen
angewandt; dies berechtigt aber nicht mit Corssen zu
sagen: „Der Begriff des „Festhaltens, Stutzens" liegt also
in fwrea noch ausgeprägt vor". Man vergleiche das ge-
nannte germanische Wort, klobe, altn. klofi ist von klieben,
altn. klitifa spalten gebildet. Dies Substantivum geht
ebenso in die Bedeutung „ein gabelförmiges Werkzeug"
über; so bezeichnet es an der Wage das gabelförmige
zweischenkelige Stück, in dem der Wagebalken hängt;
eine gabelförmig gespaltene Stange, Avorauf die Falken
sitzen ; eine gabelförmige Stütze zum Aufspannen des
Vogelgarns (Deutsch. Wtb. V, 1210), wie fwrea eine gabel-
förmige Stütze für Fischernetze bezeichnen kann. Wie
furca ein Straf instrument ist, dient klobe zum Einspannen
Gefangener oder zur Züchtigung. Wie die Scheeren der
Krebse furcae genannt werden, so kann h-lolxn ein Instru-
ment wie eine Zange bezeichnen, und Lichtscheere heisst
altn. klofi. Aus der angegebenen Grundbedeutung erklärt
sich endlich ganz natürlich furcae oder furculae Gceudmae;
ebenso kann altn. klofi von einem engen Passe gesagt wer-
den. Wie klobe, klofi von kUeben, kliufa, so muss fwrea
von einer Wurzel abgeleitet sein, die spalten, aufreissen oder
einschneiden bedeutet hat. Diese liegt vor in der von
Bietet orig. Lido-Eur. II, 9(5, Curtius Nr. 4llSb, Pick
S. 135, Bott Wurzelwtb. \ S. 462 ff. behandelten Wurzel.
co} fem. ca scheint im Lateinischen zuweilen als Primär-
suffix angewandt zu sein, vgl. Corssen Aussprache 2 1, 306,
obgleich bei weitem nicht sämintliche dort angeführte Bei-
spiele beweisend sind. Von derselben Wurzel hat Curtius
fwrea abgeleitet, allein mit aetiviseher Bedeutung als „durch*
23*
346 BugSe
bohrendes Instrument". Auch im Suffixe mit furca ver-
wandt sind gr. qxxotcyt; (Stamm tpuQuyy) fem. eine einge-
schnittene Anhöhe, Fels mit Klüften, Schlucht und cpdgvyZ
fem., seltener masc. (Stamm rpanvy und (paovyy) Schlund,
denn dass die griechischen Suffixe, deren Hauptelement y
ist, mit dem Suffixe ha /.o, fem. kä mj zusammenhangen,
ist schon mehrfach nachgewiesen. Doederlein ahnte das
Richtige, als er Synon. VI, 142 unt. and. schrieb: „furca...
Davon furculae, die Engpässe, Deminut. von (päovyag, sachl.
maQayysg".
Hieher gehört auch skr. bhurfg fem. dual. Es bedeutet
nicht nur Scheere, sondern auch „ein aus zwei Armen be-
stehendes Werkzeug des Wagenarbeiters, in welchem er
das Holz festhält und bearbeitet"; ich fasse es daher nicht
activisch als „schneidendes Werkzeug", sondern als „Klobe",
welches germanische Wort von klammerartigen Vorrich-
tungen zum Festhalten gebraucht wird.
Noch sei bemerkt, dass Cleasby-Vigfusson Icel.-Engl.
dict. mit (pÜQvy!; passend altn. barki masc. Luftröhre ver-
gleichen. Dies setzt eine vorgermanische Stammform
bhar-g-an voraus.
fu s t is.
fusti-s m. wird von Pott und Corssen von der Wurzel
fend abgeleitet. Dagegen habe ich Bedenken, oft ender e ist
gegen (etwas) anstossen; in defendere hat sich die Bedeu-
tung abwehren aus „abstossen" entwickelt; infensus setzt
mf ender e an (jemand) anstossen voraus. Und wenn infestus,
manufestus, confestira, festinare hieher gehören, was nicht
sicher scheint, liegt auch dabei die Bedeutung „stossen"
ebenso gefasst zu Grrunde. Dagegen müsste bei fustis die
Bedeutung „klopfen" vorausgesetzt werden; diese ist frei-
lich verwandt, jedoch ziemlich verschieden gefärbt. Dazu
kommen lautliche Bedenken. Das u in fustis hat in den
Ableitungen von *fendo} wie in denjenigen vom gleichgebil-
deten pendo keine Analogie. Ueberhaupt scheint in Stamm-
Beiträge zur griechischen and lateinischen Etymologie. :; 17
silben (nicht so in ableitenden Silben) u vor st in der klas-
sischen Zeit nie aus ursprünglichem a durch 0 entstanden
zu sein; die handschriftliche Lesarl MvMeUaria i>t für
diese Zeit nicht beweisend. In Stammsilben ist " vor st
vielmehr vom Anfange her ein Voeal der M-Reihe, entweder
ursprünglich kurzes u oder aus <m entstanden.
Ich vergleiclie fustis mit dem altn. beysta (Prüt. beysta .
das in nordischen Dialecten noch vorkommt, altschwed.
büsta, altdän. hoste, bei/sto bedeutet klopfen: beysta körn
das Korn ausdreschen, wie fustia einen Stock zum Aus-
klopfen der Getreideähren bezeichnen kann. Oft wird
berja (= lat. ferire) oh beysta verbunden, vgl. fusti ferire.
beysta setzt eine germanische Grundform baustjan voraus;
dies ist gewiss von einem Nominalstamme mit der Bedeu-
tung des lat. fustis abgeleitet, wie von fustis das spätlat.
fustigare; allein ob der Nominalstamni bausta, baust* oder
baustv gelautet hat, lässt sich nicht entscheiden. Eine Er-
weiterung des verlorenen Nominalstammes durch das Suffix
ja liegt vor im altn. hegst! neutr. , schwed. altdän. böste
Schinken besonders der Schweine. Die Bedeutungsentwicke-
lung ist dieselbe wie beim deutsch, heule, Schlägel, Schweiz.
stolzen (deutsch. Wörterb. V, 64i)\
Der Nominalstamm *baus-ta oder *baus-ti oder *baus-tu
ist von altn. bauta, ags. bedtan, ahd. pözan abgeleitet; die
germanische Grundform dieses Verbs, welches tundere, per-
cutere bedeutet, ist bau tan, Prät. bebau f.
fus-ti-s ist also statt fud-tl-s. Analog ist die Laut-
entwickelung bei fnistxm, frvstra neben fraud) custos von
der Wurzel cud vgl. xev&ot; mustus, wenn es zu skr. muä\
viödate lustig sein gehört.
• g / n g 1 v a.
gingWva f. Zahnfleisch ist reduplicirt wie ginge! r. . ;/;-
yXvfiog, nift/iot^ui. Ich leite es von einer Wurzel gu kauen
ab. Diese liegt deutlich vor im kirchensl. ztvatt} Präs.
348 Bugge
zvq und zujq, ahd. chzüwan, ags. ceowan (Schmidt Bei-
träge z. vgl. Sprachf. VI, 133 f.; Pott Wurzelwtb. I, 789).
Das Verbum muss got. kiggvan gelautet haben, was Schmidt
mit Unrecht leugnet, wie altn. tgggva (statt hyggvd) zeigt.
Dazu gehört ahd. ckiivä, mhd. vischkiwe branchia neben
chouwe brancon, faux, niederländ. Memo f. Kinnlade, Kieme;
siehe deutsch. Wörterb. V, 664, Diefenbach goth. Wtb. II,
453. chiwä setzt eine germanische Stammform kevon vor-
aus und dies wieder eine vorgermanische Form gavä. Lat.
gingiva scheint vom ahd. chiwä nur in Betreff der Redu-
plication und des langen Vocales verschieden, ginglva setzt
wohl eine Grundform gingavä voraus (vgl. z. B. skr. pläva
von ~\fplw), die zuerst in ginge m, dann in ginglva überging;
vgl. Conslvus statt Gonsevus. Für die Bedeutung vergleiche
man niederländ. kevel Kiefer und Zahnfleisch. Die Re-
duplication bezeichnet in gingiva die Wiederholung des
Kauen s.
Schon Döderlein (Synonyme VI, 146) hat in gingiva
Reduplication von kauen erkannt, daneben freilich fehler-
haft yeveiv gestellt.
.'/
Lat. glans fem., Stamm glandi Eichel, Kugel (aus Blei
oder Thon) entspricht, wie schon mehrfach bemerkt ist,
dem kirchenslaw. zelqdi m. Eichel. Durch andere Suffixe
sind griech. ßakavog und lit. gile f. (statt gilja) Eichel ge-
bildet. Mit dem lateinischen Worte vergleiche ich ferner
norweg. Dial. klata fem. kleine Kugel, rundlicher Klotz
(z. B. von den kleinen Kugeln gebraucht, die an den Hörnern
derKühe angebracht werden), klata setzt eine germanische
Grundform klätö, Stamm klütön voraus; es würde im Goti-
schen Meto lauten. Hier wie so oft hat das Germanische
Vokalsteigerung, wo das Lateinische Nasalirung hat; man
vergleiche got. beita mit lat. findo, giuta mit fundo, fleka
mit plangO) got. greta weine mit der Wurzel grand in
Beiträge zur griechischen and lateinischen Etymologie 349
grcmdo (Weinen trird in nordischer volksthümlicher Dich-
tung oft mit dem Hageln verglichen).
ig i i H r.
Für die Entstehung und ursprüngliche Bedeutung von
igltwr ist die von Festus gegebene Büttheilung wichtig:
igitur nunc quidem pro completionw aignificatione valet, qucu
est ergo: sed apud antiguos ponebatur pro inde et postea et
in in. Vgl. die Stellen bei Holtze syntax. prisc. Bcr. Lat II,
üii") l'. Dies deutet wohl sicher auf eine pronominale Wur-
zel und macht dir alte Deutung igitur aus i<l agüur an
möglich. Besser hat ein neuerer Sprachforscher, wenn ich
mich recht erinnere, igitur aus dem skr. ihn hier mit dem
Suffixe tus} skr. fns gedeutet; allein auch dies .-eheint un-
möglich, namentlich weil die ursprünglichere Form des
skr. ihn im altbaktr. idha bewahrt ist. Jedoch Bcheint bei
dieser Deutung inr in igitur richtig als Suffix gefasst; mit
sinn in,- vergleicht Ebel 'Kuhns Zeitschr. V, "im igi-tur.
Als Pronominalstamm bleibl also tgi zurück. Dies identi-
ticiere ich mit dem osk. Pronominalstamme eho} welcher
der Bedeutung nach dem lat. hie entspricht ; statt dessen
wird in anderen Flexionsformen der zusammengesetzte
Stamm ek-so gebraucht, dem der umbr. essu, em entspricht.
Auch im Sabellischen findet eich dieser Pronominalstamm,'
wenn Corssen in seiner höchst scharfsinnigen Erklärung
der Inschrift von Crecchio (Kuhns Zeitschr. X, 13) Recht
hat n/> eke[i] zu lesen und dies als „apud eum" zu deuten.
Da im Oskischen überall eko} nirgends eiko geschrieben
wird, kann eko nicht dem skr. ika entsprechen; ich habe
vielmehr (Kuhns Zeitschr. VI, 2^) c in i'kn als kurzen Vocal
gefasst und in diesem Stamme, wie im griech. i/.el dort,
eine Zusammensetzung vom Pronominalstamme a mit ha
gesehen. Diese Auffassung ist von Bruppacher (Versuch
einer Lautlehre d. osk. Sprache S. 21) gebilligt, dagegen
von Corssen Aussprache - I, 38b ohne hinreichende Gründe
350 BuSge
als unhaltbar bezeichnet. Im Lateinischen ist g oft in i
verdünnt, wo das Oskische das ältere e bewahrt hat, so
in = osk. en, virga gegen osk. verehasioi , familia = osk.
famelo; auch vor g in offener Silbe kann lat. i aus <& ent-
standen sein, so tigillum vgl. gr. tI/.xojv, rigare vgl. altn.
regn, gr. ßgixeiv. So ist die Entstehung von igi-tur aus
tgi-tur lautlich gerechtfertigt. Inlautendes e vor Vocalen
ist im Lateinischen sehr oft zur media g erweicht: triginta,
mugio, nugae, ruga u. s. w., so auch zuweilen im Oskischen:
deqetasio neben deketasio. So kann igi-tur aus gci-tur, Üc6-
tur entstanden sein. Dass der Pronominalstamm eko sich
im Lateinischen sonst nicht findet, kann kein Bedenken er-
wecken; so hat die Glosse nee erim = nee eum bei Festus
die einzige lateinische Spur eines dem osk. eizo, umbr. eru
entsprechenden Pronominalstammes bewahrt. Auch lasse
ich mich dadurch nicht beirren, dass der oskische Prono-
minalstamm eko hie, nicht is bedeutet, was von igitur =
inde, postea (nicht hinc, posthac) abweicht. Denn abge-
sehen davon, dass Corssen sabell. up eke[i] „apud euma,
nicht „apud hunc" übersetzt, „sind die feineren Sonderungen
des Pronominalgebrauchs offenbar etwas Späteres, das sich
in jeder Sprache eigenthümlich gestaltet hat" (Curtius
Grundzüge 3 S. 582). So entspricht skr. i (ajam) im Ge-
brauche dem lat. Mc} nicht is; noch ferner liegt die Bedeu-
tung des gr. Ixet vom osk. eko.
Dagegen bin ich über das Suffix tur in igi-tur zweifel-
haft. Selbst wenn die Deutung des osk. tedur aus dem
skr. tatra sicher wäre, würde ich schon des u wegen -tur
nicht mit dem skr. Suffixe -tra gleichstellen. Näher liegt
es der Form und dem Sinne nach -tur aus -tus (z. B. cae-
litus) , skr. -tas zu erklären und für das r auf die von
Ritschi beleuchtete Form simitur Orelli inscr. 2863 hinzu-
weisen. Allein wenn simltü, wie Corssen krit. Beitr. 23
meint, aus simi-tus entstanden ist, kann sich das lange u
nicht erklären. Dabei ist auch zu bemerken, dass ein
Sprachforscher, welcher die lautlichen Verhältnisse sorg-
Beiträge zur griechischen and Lateinischen Etymologie. :}.",]
faltig beachtet (J. Schmidt in Kulm- Zeitschr. XIX. 196 f.),
den Wandel eines auslautenden a in /• für das Lateinische
leugnet. Die« scheint mir jedoch nicht ausgemacht. Dae
< ) r~ k i s « • 1 1 < ■ .sj)i*icht dafür, dass das r der l'as.M\ formen im
Auslaute aus a entstanden ist, denn .s- zwischen zwei Vo-
calen hält sich wenigstens im älteren Oskischen nitumerüa
braucht mit niumsis nicht identisch zu sein; aurunk. auf
einer Münze der Aurunker kann dialectische Abweichung
sein; aram in einer oskischen Inschrift steht neben anderen
Formen, die von den ächtoskischen abweichen, so dass
Corssen in Kuhns Zeitschr. XI, 472 so weit geht, die In-
schrift als Fälschung zu betrachten;. Dagegen ist der
Wandel eines auslautenden s in r für das Oskische auch
durch amfr — vgl. äuyig bewiesen (denn die Vermuthung
Mommsens unterit. Dial. S. 249 und Zeuss' in Kuhns Zeit-
schr. XVI, 380, es sei das r in amfr mit dem r in super
identisch, lässt sich bei Vergleichung der verwandten
Sprachen kaum aufrecht halten;. Auch wird das Verhält-
niss von simitur und simitu schwierig, wenn man eine ur-
sprüngliche Form simifus nicht annimmt, denn auslautendes
r scheint im Lateinischen nicht wegzufallen (Corssen Aus-
sprache 2 I, 245;.
Die Entstehung des lat. igitwr aus ecö-tus, Grundform
aka-tas} scheint also immerhin möglich.
puviilus.
Curtius Grundzüge 2 S. 259 ^und nach ihm Corssen
Aussprache 2 I, 362) deutet pümilus {pümtius Stak Silr. 1,
6, 64), pümllo, pwm&lio als „Männehen" und stellt es mit
skr. pvmäs Mann zusammen; er nimmt also wol ein Stamm-
wort jm-imi-s (Mann) an. Allein die starke Stammform
/ nnnus scheint speciell indisch, und m muss wol hier an-
ders gefasst werden. Die wie mir scheint allein richtige
Erklärung ist schon längst vvon Joseph Scaliger, Xunne-
352 Bugge
sius, Schwenck, Döderlein) gegeben, pumilus, Stamm pu~
milo, ist durch dasselbe Suffix wie nubilo, rutilo, humili ge-
bildet. Es setzt ein Stammwort pürmo oder püma voraus,
welches mit dem griech. nvyfj.rj identisch ist. püma ist
statt pugma wie exämen, contäuünare, sümen, ümor statt
exagmen, contagminare , Stigmen, ugmor. Die Stammform
*phma oder *pumo, nvy/nt'j verhält, sich zu p>u0no Faust, wie
spwma zu skr. pliena, altpreuss. spoayno, kirchenslaw. pefia
(Fick in Kuhns Zeitschr. XIX, 78), ahd. bodam zu skr.
budhna, ?.r/,f.to zu Äixvo u. s. w. pumilust das sich in der
ursprünglichen ädjectivischen Anwendung erhalten hat, be-
deutet also „faustgross". So stammt 7tvy/.ialng ein Zwerg
von jivyfirj.
s er us.
Corssen Aussprache 2 I, 463 f. leitet serus von strere
ab, so dass die Grundbedeutung „aneinandergereiht" sei.
Dies wird durch das Keltische widerlegt, serus lange
dauernd, spät, entspricht offenbar dem altir. str longus,
diuturnus, neuir. sior, kymr., corn. und breton. hir longus.
Lat. e entspricht hier keltischem T, wie in virus = altir.
fir, neuir. fior, corn. guir, giogr, rix = altir. ri, osk.
teerom = altir. tir u. s. w. In diesen Wörtern ist lat. e,
kelt. * aus ursprünglichem ä entstanden : virus, altir. fir =
deutsch wahr, reg, altir. ri = skr. rag. Lat. serus, altir.
sir setzt also eine ursprüngliche Form sära-s voraus. Altir.
str bildet den Compar. sia longior gramm. Celt. 2 277,
kymr. hir den Comp, hwy gr. Celt. 2 299. Dies zeigt, dass
in *sä-ra-s, si-ru-s, si-r, hi-r} ra Suffix ist, welches Suffix
in der Comparativform nicht beibehalten wurde ; das näm-
liche Verhältniss findet sich bekanntlich in anderen indo-
europäischen Sprachen, z. B. skr. dura, fern, Comp, da-
vtjas-, gr. E%&Q6g, Comp. e%#iwi'. Dagegen altir. siru, corn.
hyrre gesellt sich dem lat. serior, serius zu ; ich sehe in diesen
regelrechteren Bildungen spätere Formen. Altir. sia longior
Beiträge zur griechischen and lateinischen Etymologie ;;;,.;
setzf eine Grundform eäjams voraus, wie Ha plus, plures
aas pläjcmt, /hü je äs entstanden ist. Durch die keltischen
Formen wird bestätigt, dass serus von Bopp, Pott Würze]
wil). I, 309 f.) u. a. richtig gedeutet ist. seru-s, altir. .s/V,
Grundform sfi-rn.-s, Compar. altir. sia^ Grundform sß-jans,
isi mit skr. sä-Ja-s m. Ende, auch Berum diei davon iäjamf
8äjl Abends, atisffjcvm zu spät am Abend) von derselben
Wurzel gebildet. Diese Wurzel sä bildet skr. Präs. sjati
und bedeutel zu Ende führen, abschliessen. Aus derselben
Wurzel sind got seithu spät, altn. sitfo tief herabhängend,
ags. si<l amplus, latus u. s. \v. (man vergleiche des Vokal-
wegen got. reiks = lat. rex), kirchenslaw. settnü finitus,
extremus entstanden.
titubare.
titübare ist taumeln, wanken, eigentlich von demjenigen,
dessen Füsse ihren Dienst versagen und straucheln: auch
stammeln {titn/xin limjua), stocken. Aehnlieher Bedeutungs-
iibergang z. B. beim engl, stumm., stottern, mundartlich
auch straucheln, titubare ist mit ausdruckvoller Reduplika-
tion von der Wurzel tub gebildet. Diesem entspricht schwed.
Dial. stiupa, norweg. stüpa Präd. stäup stürzen, mit dem
Kopfe voran fallen, burzeln ; dass das Verl mm uralt i>t,
beweist das altn. transitive steypa. In Betreff der Be-
deutung etwas näher liegt das mit stüpa nahe verwandte
norweg. Dial. stu/mpa (Prät. stwmpa aus älterem stumpaäi
intrans. stürzen, burzeln, straucheln, unsicher gehen so von
einem Pferde , altengl. stum/i straucheln.
Für den Anlaut vergleiche man /.. P>. twndo: got stauta;
s ist im Lateinischen apokopirt. Von derselben Wurzel stu
mit den Nebenformen sta und sti ist durch andere Wurzel-
determinative eine grosse Menge Worter mit verwandten
Bedeutungen (stossen, anstossen, stocken, stottern, stam-
meln u. s. wv zumal im (Jennanisehen gebildet.
354 Buggei Beiträge zur griech. u. latein. Etymologie.
Schon Schwenck (etyni. Wörterb. der lat. Spr.) war
auf richtigem Wege, wenn er äusserte: „titubo könnte tubo
mit Reduplication, und dies verwandt mit Tvnnio sein, so
dass Anstossen der Grundbegriff wäre'*.
DE
DIALECTO HKRACLIENS1ÜM ITALICORUM.
RICARDUS MEISTER.
DKKSDK.N5IS
PEOLEGOMENA.
§ 1. De f'ontibus.
Anno 1732 in alveo torrentis per Lucaniam fluentis,
qui ab antiquis Acalander, nunc Salandra vel Salandrella
vocatur, illae aereae tabulae musei Neapolitani, ex quibus
nostram Heracliensium dialecti notitiam haurimus, ab ara-
tore quodain, qui cum bubus Humen transibat, repertae
sunt. Utraque nmtilata erat, tarnen fragmentum, quo addito
prior integra tiebat paucis annis post, nescitur quo modo,
detectum, in Angliam delatuni, ibique a Maittairio 173G
editum est. Ulas vero Guevara eques coernit, quas Carulo
regi utriusque Siciliae donaret, quod ut majore cum splen-
dore et gloria fieret, Mazocchium pleno commentario eas
jussit ornare. Sic exstitit illud vastuni Mazocchii opus,
cujus nostra id potissimum interest, quod inscriptiones ra-
tione quadam non inepte excogitata adliibita quam simib
limae chartis mandatae sunt. Fragmentum Brittanicum,
quod nee in manibus liabuit, nee ut eodein modo, quo ta-
bulae Neapolitanuc, exprimeretur, efficere potuit, ex .Mait-
tairio libello denuo editum nee non commentario auctuin,
Mazoccliius suae de priore tabula diatribae praemisit. Quam
Mazocchii editionem tabularum Franzius repetivit in C. J.
Gr. in. n. 5764. 5775 eo modo quo solent editorea C. .1..
ut primum uncialibus inscriptiones ad litteram repetitas,
tum emendatas minusculis scribi curaret '). Deniqur Momm-
1) In eis vero, quas emeudatas vuluit. majore quam licet, licentia
vorsatus esse viilrtur, nimiuui et aualugiae curiosus, et ei observa-
358 Meister
senus fragmentum Britannicum, quod hodie cum priore ta-
bula conferruminatum in museo Neapolitano exstat, denuo
contulit (vd. C. J. Gr. III Addenda et Corrigenda p. 1253),
qua collatione nunc certe Maittairium non illa, qua puta-
bant, neglegentia versatum esse neque T6VQctx.ooi.ai pro re-
TQdy.atitti, neque nmi räv (vd. Ahrens, de diäll. gr. II, 354)
pro noTiäv errore scripsisse confirmatuin est, etsi nonnulla
leviora peccaverit. Sed de reliquis partibus penitus e Ma-
zocchii cura fideque pendemus, cui re vera securo animo
credi posse et Mommsenus, opinor, vidit, qui alioquin certe
manum de tabula posuisset, et affirmavit mihi nuper Dr.
Uhle, vir humanissimus, gymnasii, quod Dresdae est ad
Aedem Crucis praeceptor, qui mea causa tabulas denuo
inspexit 2).
tioni, de qua in fine agemus, tribuens, alteram tabulam recentioris
aetatis aliquam speciem prae se ferre. Sic, ut nonnulla jam hie prae-
ripiam, in priore tabula ?£ (vv. 20, 42, 143) et k'^axarlai (v. 19) scri-
psit, in aere Ftg forma semper tradita, quam recentiore demum tem-
pore irrepsisse et soli alteri tabulae relinquendam esse hau dubie cen-
suit; tum mutavit TiTQuxoolai 41 et ötaxoalüiv II 35 vulgares formas
in Doricas itToaxarCtti et Siaxariwr; laov 175 in laov coli. vv. 149,
170 ubi laov exstat ; deinde III. sing. conj. in -t) et -« prorsus tabu-
lis expulit, solius vulgaris formae in -y studiosus, nisi quod 160 el
pro ij reliquit, porro 'Hoaxlguv II 32 in frequentiorem formam 'H(ja-
x\tlav\ et (nag i«) 'Hgipda 114 genetivum, qui redit v. 180: ano tcjv
tcö 'HiHüdct, cujusque generis est (nag tä) 4>ivTia 44, 58, 69, 87, 92
mutavit in adjeetivum (nao rä) lHg(päetu, quippe quod 15, 42, 55, 87,
97 exstet. Denique, ubi mutandum erat, non semper recte mutasse
mihi videtur, certe an txai tax üaufxsi II 22 potius in dnoxari-otdaaiufi,
quam cum Franzio in KntxKiaaräaafxEg mutandum est.
2) Mazocchius ipse non semel tantum de diligentia a se et Gue-
vara in describendis exemplaribus adhibita gloriatur: „tanta certe"
inquit p. 123 „anxia sollicitudine exemplaria descripta sunt, ut quovis
deposito pignore spondeam, inter aviöyoiafu et haec exempla, quae
proposita habes, ne unius quidem minutissimi apicis discrimen usquam
interesse"; et p. 7: „Ergo criticam nationem posthac in epigrammatis
istis sese exeruciare, ut ingenio suo proeudant lectiones alias, quam
quas hie habent, veto". Sed haec certe nimis audacter, atque illud
pignus, de quo pp. 7. et 123. dicit, si deposuisset, assequi possem,
de dialecto Heraeliennum [talicomaa. 359
Tabularum ipsarum prior, quae onio&oyQCupog est, al-
tera in parte Latina exstante inscriptione r,j, versus 187
complectiturj quorum 1 — 92 praemistts ephori ei finitornm
nominibuB agunt de agri Baccho sacri in civitate Eeraclia
siti dimensione et exacta terminatione, 93 — 179 de con-
ductione hujua agri et de paetis conventis, complectentibus
usque ad v. 113 leges quasdam omnibus conductoribns com-
raunes, 113 — 179 alias spectantes ad singulos conductores;
179 — 18G nominantur singuli conductores eorumque vades,
187 scriba et agri mensor. — Posterior tabula dimensionem
agri Minervae Urbanae sacri complectitur, qua in dimen-
sione pars quaedam agri a privatis interversa deae recupe-
ratur (1 — 27); reliqui versus agunt de divisione et con-
ductione, cxtrema pars, qua leges pactaque cum conducto-
ribus conventa enarrata i'uisse veri simile est, interiit.
i|isiiiu Mazocchium testem citaudo. Nam p. 136, ubi „leviuni scalp-
toria mendarum indiculum" profert, dich v. [23 (apud Blazoccb, I, 75)
exaratum esse N&MQ.2 pro VOMilS sed in ejus exemplari conspi-
citur N0MS12\ II, 34 pr< > VES seriptnm esse videri ZES etai prima
littera ambigua esset, sed in cliarta planissime exaratinn est l.F.E.
3) Haec Latina inscriptio niult<> recentioris ipiam (Jraeca temporis
est, qua ue integrae quidem leges, ut Mazoeeh. putavit, sed aonnul
larum Caesaris legum tantum ezcerpta continentur (vd. Nipperdey,
Die Leges annales der röm. Bepublik, Abh. d. Ges. d. Wiss. l^;:,.
p. 18 22; Lange, tt<">m. Altli. III, ]>. 439), conficta et in hac tabula
insculpta, si ine audis, 11011 ante aerani Cliristianani , vd. eniin tales
formas, quales sunt: üsdem, diibus .:>, ex iis 10, habial 27. ante Buum
aedificium ."(2 etc., praeter quae antiquiores formae uou dcsuut.
Buechnerue (dissertatio , qua legis Juliae de civitate sociis ac Latinis
donanda reliquias tabula Heracleensi esse servatas demonstrator,
Schwerin. 1 S5s) eam a. u. c. tic.'t, Ritscbelius (Monumenta l'r. Lat.
enarr. p. 109. 110.) a. 709 exaratam esse credit, Mommsenus (C. J. L. I
p. 124), utruin ipsa Caesaris aetate an postea denmm inscripta sit.
definire Be non ausum esse dielt. — Ceterum, ne id taceam, Httexae
iuseriptionis Latinae eo siiniles (iraecis litteris utriusque tabulae sunt.
quod gemmatae i e parvis oodis in Bingularum linearum finibns in
struetae sunt, quae tarnen res, eti.iin in nununis nun rare, obvia, magis
aeneis in Universum inscriptionibus quam certae aetati propria esl
Ourtius, Stadien, IV 24
300 Meiste?
De aetate tabularum ex historia civitatis Heracliensis
fere nil concludi potest, quamquam Mazocchius ex avrefrv-
oiörrjiog indiciis, quae in tabulis exstant (cf. 11: fHoa-
v.ldiov diayvövTiov sv y.arcr/.l/jT(i) äktcc^ 95 a nölig y.ai toi
iroliav6(.ioi ... /liigSmvti Tiog MXQtog yo')(jwg ... xctd-cc rol Hoa~
xlsloi duyvov etc.), hanc quaestionem solvisse sibi visus
est. Heraclia urbs enim Ol. 86, 4 (428 a. Chr. n.) a Ta-
rentinis condita est, et usque ad Alexandri Molossi (occisi
427 a. u. c. = 327 a. Chr.) aetatem Tarentinae ditionis
fuisse videtur 4). Deinde cum Romanis foedus iniit C. Fa-
bricio consule a. 475 a. u. c. (— 278 a. Chr.) 5). Quae cum
ita sint, Mazocchius negat has tabulas, quae actet-ovoio-
rrjTog multa indicia prae se ferrent, ante c. 430 a. u. c.
(= 324 a. Chr.) et post 475 a. u. c. (= 279 a. Chr.) scal-
ptas esse posse, nee vero suo jure. Heraclienses enim, li-
cet Romanorura socii, tarnen sui judicii manere poterant, id
quod seeundum Ciceronis verba infra allata vel veri simile
fit, ut omnino Romanos fere nunquam sese sociorum insti-
tutis ac legibus immiseuisse notum est. Quali vero über-
täte sub Tarentinorum prineipatu Heraclia urbs frueta sit,
prorsus nos latet. — Utramque tabulam non eodem anno
scalptam esse jam ex eo apparet, quod prior Aristarchi,
posterior Dazimi ephori nomen prae se fert, quin ne prior
4) Strabo VI, 2SU [Conus 1 p. 3S0]: 'O yovv liXUavS^og rrpr y.oi-
vriv \EXh]vcor iu>v ravTr/ navqyvf>iv , rjv i]&og >)V ir 'ÜQaxXsiq avvrt-
letv T>]f Ta(>avTiVT]s, (Aträysiv Inn^äro fiq tijV Qovqiccv xcitk e/#os
(seil, rnv TäoavToq).
Liv. VIII, 24, § 4 ed. Weissenb. : Cum (Alexander) Heracleam
Tarentinorum coloniam . . cepisset.
5) Cic. pro Balbo c. 22: Quid? Heracliensem Alexam (seil, uonne
eivitate donavit) P. Crassus, vir amplissimus, ex ea civitate, quacum
prope singulare foedus Pyrrbi temporibus C. Fabricio consule ictum
putatur V
Cic. pro Arcbia p c. 4 : venit Heracliam, epiae cum esset civitas
aeqüissimo jure ac l'oedere, ascribi se in eam civitatem vobiit.
de dialecto Öeräcliensium (talicorutii. '.)(',]
quidem ano eodemque anno perfecta est, nam ea pars, cni
2vv&rjxa superscripta est, Aristione ephoro, ut v. '.).'» legi-
tur, exstitit. Tarnen ne Aristarchi, Aristionis, Dazimi ma-
gistratua nimis longo temporis Bpatio disparatoe esse cre
damus, prohibemur primum, quod nnitores1 eidfcm ufrique
tabulae praescripti sunt (vv. 3 — 7; 112 — 5), nisi quod quin-
que finitorum, qui in priore tabula nominantur, tres tantum
in dimetiendo Minervae agro occupati reperiuntur; deinde,
quod in prioris tabulae altera parte, ubi divisiones quadri-
partitae et loeationes agri Baccho sacri afferuntur, tres qui-
dem ejus partes Aristione, quarta vero Aristarclio ephoro
locata dicitur. Itaque totum divisionis lucationisque opus
siiK Aristarclio cocptum, sub Aristione perfectum esse cum
Mazocchio (p. 243) credo, ita ut Aristiun ephorus Aristar
v'liuin secutus sit ; ac Dazimum, si non proximo anno, tarnen
mm multis annis post Aristionem in magistratu t'uisse, fini-
torum in utraque tabula eodem collegio demonstratio.
Litterarum formale minim».-, ut Mazocchius (p. 122 — 133
autuniat, reconditioris aetatis sunt, sed, praeter digamma-
tis et Spiritus asperi signa a vulgaribus non recedunt. Ilic
habes earum frequentiores figuras, ex quibus tarnen, ut om1
nino Judicium de inscriptiunum aetatibus quod a litt' ris
repetitur, admodum anceps esse cum Boeckhio (C. I. G. I
p. 1) censeo, in ea qua laboramus. inscriptipnum Magnae
Graeciae antiquarum pemiria fere nil eoncludi potest.
2 1
362 Meister
AAAAAA JE!^
rrrrT f^h
e:eehe rzmii
HHHH YYYY
OGÖOo 4**i
wj XX
MN l-l-l-J-f—
KMNfh rrcr
Restat igitur ipsa dialectus, qua spectata ad quamnam
aetatem hae inscriptiones referendae mihi videantur, in fine
totius dissertationis significare conabor.
Dialectum Heracliensem severiori Doridi ascribendam
esse jam ex origine Heracliae urbis concludi potest, de qua
haec traduntur (i) : I) Heraclia urbs Ol. 86, 4 (428 a. Chr.)
6) Diodor. XII. c. 36: 'En äg/ovros J' *Afrr\vr\aiv 'Axptvänug Pa>-
fxctiot xattOTtjOav vnaiovg TTtüV Mtvr}Viov xiä [iQoxkov Ptyävtov
MuxsqTvuv . ■ . xurä 31 rrjV 'Iralfav TaQariTvoi rnvg rrjv IZiotv xa-
kovfx^VT]V olxovvruq jufToixfdavTts Ix Tt}$ nargfSog xctl idioug ngonfttv-
ieg olxrjTogag, fxrtaav nokiv rrjv Xfyo/j^vrjV 'Hgaxleiav.
Strabo VI p. 2G4 (Corais vol. I p. 355) i(p ob (sc. SCgiog) noXig
de dialecto Heracliensium Italicorum. 363
Tarcntinorum colonia condita est ab incoli.> Siria urbie
omnibus et a parte Tarentinorum. 2) Cum Siritac ipsi
triiim essent populorum, Tarentinis Thuriisque colonis pri-
stinam in Sirim urbem missis, Heracliae conditores , si ad
vivurn reseecs, qüadniplices erant: 1. Tarentini cum Sintis
novae urbis eonditures. 2 Tarentini Siritidis incolae, :'..
Tlmrii Siritidis incolae. 4. Prisci Siritae, quos alii Abori-
gines, alii Trojanos luissc statuebant. — Sed Tarentinis in
nova urbe praevalentibus, rjuarc etiam Ileraclia Tarentina
colonia dicebatur et sub Tarentinorum prineipatu erat,
Ilcraclienses severiorem Doridcm aeeeperunt, quae Tarenti,
Spartanorum in colonia, vigebat. Tarnen inter Laconum et
Hcracliensium dialectos non paucas differentias reperiemus,
quasdam vel inter Hcraclicnsiuni et Tarentinorum dialectos,
quamvis horum linguac pauca tantum frustula exstent
§2. De accentu.
Quamquam ex bis tabulis nil de accentu disci posse
apparet, tarnen de eo, licet quam paucissimis disputare su-
persedere nun possum, ni vel haue vel illam rationem in
vocabulis Doricis accentu notandis temere sequi vulo vi-
deri. — Ahrensium enim nixum grammaticorum testimoniis
certas de accentibüs Doricis leges statuisse notum est, quas
illo f'ragmento Alcnumico nuper in Aegypto reperto fere
omnes comprobatas esse vidimus. Sic legitur ibi y).av£,
ysQaitdtoi, i/negnyktyÜQoi, piijoafiivai, OQ&Qiai, avetQÖfiEvai,
ccfivvai, ii(»[ttt'aü((t, ovdaficäg, navxdv etc. Sed cum eo, quod
Ahrensius omnino at et oi diphthongos vocem claudentes in
declinationc et conjugatione apud Dores, quod ad accentum
r)y dfietVVfjtos T(t(i>ixr\ . jfQÖrtit dt rfjs 'llimx).h(aq tvrev&tv <>lxtattf{öT)s
v7i6 TttQttvrtvtav, intvetov aviij rwc 'llQttxlttoitHv vnrjgiev.
Strabo eod. 1. paullo infra : 'fitjai (f l4.vii«xo<; rovs Tantain vi
RouQinig xnl Kliavigiätf i(y aj^Ktnjyw tpvyd&i ix ^/axtäctiiion^ nolt-
fiovvini n tgi j f,s 2.H(>tiuf<js avfjßfivai xa) nwuix^nai /uh XorVJ, t»,»
rf* itnoixi'ar xQifliivai T(tpttVtiv<UV, l/ijiixltiar cT voikjui xi.t,,'*iji-ni.
/utKcßnXovaai' xn't luvvofia xat ibv lönov.
364 Meister
pertinet, longas habitas esse dicit, ut acutum ab antepae-
nultima, cireuraflexumque a paenultiina excluderent, Liaoxi-
QtTcti proparoxytonon pugnare videtur, quod exstat in illo
fragmento col. II, v. 8. Ac ne hujus accentus testimonium
desit, legimus haec apud schol. Theoer. I, 83 (Ahrens, Bu-
col. II p. 68): (poo^xca, KafroXov xa slg -rat Xt'yovxa oxav
exfl t<i> £i (scr. rt) nccfjalyyov xat 7xqo7T£qio7k6/lI€vov ixagoBi-
vovoiv oi Jioouiq, oxav de ßaovvÖLievov, h/iioiiog rjiiiv iy.qpe-
qovglv '•). Ergo verba in -rjxai, quae apud Atticos prope-
rispomena sunt, Doriensibus sunt paroxytona (dor. qroor-
xai, eoorjxai, att. iooelxai) sed, quae Attici proparoxytona
habent, etiam apud Dores proparoxytona sunt (dor. att.
layrjxai). Si vero conjunetivus ?.eyr]xai proparoxytonon
erat, eodera accentu etiam indicativum usum esse veri si-
millimum est, ita ut hoc scholio iiagtigexai accentus ut
vere Doricus confirmari videatur. Tarnen Ahrensius (De
diall. II 301; Philol. XXVII, p. 619 sq.) et iiaotvoexai in
fragmento Alcmanico in nctQTvoexai corngi jubet, et scholii
testimonium nullius pretii esse contendit, his argumentis
utens: primum accentus in (iccoxi'ysTca, Xeyrpcu. etc. prorsus
analogiae repugnare neque intelligi posse, quare in (pooi'jxca
diphthongi vis speetata, in (ptgsTcu neglecta diceretur. Deinde
in fragmento Alcm. etiam alios accentus falso appictos esse,
ut cpegoiöoug II 27 pro rpiooloalg, cui veaviduv II 34 pro
vsävtdiov addi potest. Sed contra haec argumenta alia afferri
possunt, quibus, ni fallor, ut paullo cautius judicemus, ad-
ducemur. Primum omnis accentus Dorici memoria tenuissima
est (vd. eam ap. Ahrens. De diall. II, 27), atque in illis
exiguis Doridis scriptorum fragmentis, quae grammatici
nobis tradiderunt, accentuum vere Doricorum lere nulla
exstant vestigia, ita ut mutatio illius accentus testimonio
7) In collectione scholl. Theoer. Ziegleriana paullo melius hoc
scholion sie traditur: (fonfjiai fiavioj^wg (jtgtrcti. Kct&ö).ov in eis
-KU Qrifiara otav töj 77 7iagai.^yr]Tat TTtQionia/itfVüjg, nciQogvvovotV oi
/twoitig, üiav (ff ßuQvröi tog, öfxoCwg hfiiv £x(f{oovo~iV.
de dialecto Eierscliensium [talicornm 365
scholiastae adiuti admodura lubrica rideatur Deindi 7
etcpigeiai formae uon prorsus aimiles sunt, nam (pOQrjßai
ex woge-etcct eontraeta est, et formae contraetae etiam alio-
quin aliam apud Dorea atque apud reliqnos accentus ratio
nem aeeuntur, ct. *Ahi(iav ex 'dhifia-tov , llmitiuv, llatär,
*Iav. Porro quod ad analogiam attinet, ab Ahrensio
plurirai habitam, in Universum eam late grassari confi
tendum erit, tarnen iterum iterumque cum necessitate aliqua
eam in unguis regnarc negandum est. Cujus rei testimo-
nium unum ex multia afferam ex lingtta neo-graeca, ubi
substantivi in -01 quidem paroxytona sunt, ut in dialecto
Doriea nee vero adjeetiva; dieunt igitur uy/iloi, av&Qümoi
aed ayfjioi (Mullach, Gramm, d. gr. Vulgärspr. pp. 144,
156). — Denique exstat initio scholl. Theoer., ubi de dialecto
Theocritea agitur (Alir. Bucol. II, 9), aliud praeeeptum de
accentu, quod Ahrensii legi adversetur: ntyia.nnat (seil. 01
/(fioiüg xal tovg ;iuo rjfuv nQOizetQoi~vPOftiPOVQ nadrjzixovg
(.ükkovza^ 7ioiovvzeg tig nr /.ui iQeTtovceg rir ov 8ig ev xara
7M- uov 7Z8Qionb)[i6vtov avukoyiav tag neioofiett xetoovpcti
/.eioti/tai avaXoywg fei nmnvfjtui noievfuci.
Quibus omnibus eircumspeetis dil'ticillimum mihi veC-
tur certum Judicium de hac re lacere, quod usque ad id
tempus, quo copia hujus quaestionia solvendae aliquanto
auetaerit, in suspenso reliquerim. Tarnen, ut nunchabeam,
seeundum quam scribere possim, certam normam regulamque,
Ahrensii legem etiam in verborum formis omnibus accentu
notandis sequar, sed, ut feci, aignificata dubitatione.
«AIMTT PEIMUM.
De vocalibus.
£ 3. De vocalibus b r e vi b u s.
I. ex.
Initium capiatur a dativis noinriaooi, Evtaaüiv,
1 oaoö ni 1 itan 1 , vn aQX0' v r a ö o 1 , quibus dialectus ll<-
366 Meister
racliensis omnes alias antiquitate superat. Nam in ceteris
dialectis, ubi plenior terminatio exstat, aut -aooi in -eooi at-
tenuatum est, aut duplex o ad simplex redactum, quod
in viäöij ccqvÜoi et in dativis nominum in -zrjQ exeuntium:
Tiazg-aat, fj.rjTQ-doi, Q-vyazQ-dai, dvdg-doi, dcry-doi, yaozg-
cxoi animadvertimus s). zd/nvco (diazdi.ivoviog, öiazd/nvovra)
forma Doricae dialecto cum Ionica epicaque communis; a
vocalem, quam etiam Atticä lingua in szctfiov, za/iiiag, zaf.ila
servavit, in zd/.ivcü ut in zqdjuo, zqdyio, GZQdcpio, ' zqdyio re
vera ex summa antiquitate traditam esse, nunc nemo, opinor,
negat, nisi quod Ahrensius (Di all. II, 119), annon in zgamo,
ZQdqxo, ozgdqxjü, ZQaxto rudiore pronuntiatione apud Do-
res £ in ß corrupta esset, dubitavit, quem refutavit Allen in
Curtii Studiis III p. 220. tayog vox toti Doridi Aeolidique
communis (Ahr. I 178; II 115; Hey, de dial. Cret. p. 11),
prorsus respondet indog. isaras (scr. ishiras), nisi quod
spiritus asper ( cf. § 8, I, b, 4) irrepsit. In hoc vocabulo
sicut in illo, quod sequitur y liquidam, ut a pristina vocalis
servaretur, efFecisse, Curtius mihi persuasit (Ber. d. S. Ges.
d. Wiss. 1864: Üb. d. Spaltung des a-lauts, p. 14: cf: etiam
Allen Stud. III p. 220), quod etiam in his vocabulis Doricis
agnoscendum est: zQdnio, zgacpco, ozQayio, zgayto; "Anzaqa
8) Ideo hanc rationem alteri, qua metathesis ad illas formas ex-
plicandas adhibetur, praetuli, quod syncopam quidem nomina, de qui-
bus agitur, etiam aliis in casibus patiuntur — narQ-og, najQ-i , ut
etiam in 1. lat. patr-is, patr-ibus, et quod dari^g in lingua vulgari
praeter dat. pl. syncopam non admittit, qua re Giesius [Ueb. d. äol.
Dial. p. 125] suam explicationem praecipue confirmare studet, id for-
tmto accidisse eredo, neque magni facio, quoniam horum vocabulorum
formae integrae et syncopa mutilatae etiam apud Homerum admodum
fluctuant ; sed stirpem in -tccq exeuntem graeca in lingua nusquam
nisi in naiäga forma Locrica (Hyp. Locr. 36) nobis praebent, immo,
ne quid dicam de vocativo ndrtQ, vel ex Dorico nominativo nar^Q et
ex Boeotico nccretQ terminationem -rag evanuisse et ad -reg attenua-
tam esse concludi licet, ita ut, comparatis et Heracliensibus Ulis formis
et vldai, aqväai vulgaribus, ea explicatio, quam supra dedi, simpücior,
ne dicam rectior esse mihi videatur.
de di&lecto Heracliensium [talicornm ;i,7
(apud scriptorea et in nummia recentioribus AntSQOi), o%u
gog, y/'.ou()(K (hom. x&Qctdog , tagcr£, (pgaol (Pind. <t Euai
pro rpotai), turn in Locrieis vocibus: (püoo), FsottaQlog,
iciüoc, ttVTttfiaQov, avfpoTccgoi, afidga, et in Eliacia Fdffyot
ei 7iaQ, quibus qui ultra aecesaitudinem exempla cumulare
studeat, ex Lingua coniniuni nubem vocabtdorum addere |><>~
sit, qualia sunt edgaitov (praet. dsQno/iai), adgaxrjg (praet.
ddeQurjg), xgdzog (lesb. %QStog)} frdiQOOQ (leab. freQOog), üxqd-
10g (lesb. otgözog), ßga^etag lesb. ßqo%e(ag\ ü'/ic.ntha [lesb.
(.lefiOQd-ai) etc. etc. Contra in dial. Lesb. Bimilia nulla
exempla conspici co facile intellegitur , quod Lesbii a
pristinam omnino roagis quam Dores, Iones, Bucoti debili-
tarc studebant.
XagdSeög. Mazocchiua (p. 168), cujus sententia ab
editoribus Steph. Thea., prdbatur, %aQ(x8Eog hujns yocabuli
noniinativuin esse autumavit, idem qnod yaoüöocc si-niti
cantem; tarnen d/ia§iTßv (cf. v. 60: fati vag üfia^noj rag
öia zw xccQdÖEog dytooctq; v. 72: fall zeig odü zag dia reu
•/((o('(()to^ dytüoag) per torrentem vel saltam '•'. duecre, parum
veri simile est, nee jfaperöWg i'ormae ulluni habemna testi-
monium. Itaque Alirensius Diall. II 118) %dqadog Doricnm
esse pro yjoudng Homerico vocabulo cenauit, ac Utas mari-
tima m aignificare calculis, arena, <> quaeeunq-ue man super-
fusuw rdiiHjum su/cnf, fr,fn,,i < 'ui opponendum est, neque
XEQttdn^ apud Homcrmn litua maritimum significare l0), ncque
talem signiticatuin ad locus tabularuin allatos quadrare;
ncque enim ager Baccho sacratus in vicinia rnaris, quod
!•) Schol. II. //, 390: yiincuSnog 6 fv yetoXöifnif xaiiomjyue vog 10-
nog, xaoäSQn iU 6 ?v tntntdotq.
llt) </> 318 sqq : Kad öi /uiv avröv
iiXvOw ipttjuäd-oiOi, (ikig /(Qaäog neoi/lvas
uvotov.
Schol. A: at]ua(vti \öi\ iccg ipqipiäas kov norafiüv. — Aristo-
oiens: iart r6 avvayecgofitvov h' rjj (»'oa Trkfjftos Hvos ttal oOTftaxwv
xui ItS-tov. 7 >jni yovv „noXvv fi'ÖQVfiayäöv ooiVt tptTQÜV xa) Idtaf"
(</> :U3).
368 Meister
sciamus, situs est (ut ager Minervae saeer, cf. II 12), quem
tetigerint una parte Herodae ager, altera anogoal (cf. § 20),
tertia Phintiae Coneaeque agri, quarta Aciris flumen ; signi-
ficat potius ipsam arenam calculosque relictos torridi flu-
minis, id quod nos dicimus: Flussgeröll, descendens a rad.
ghrad, quae sonare significat (Tick, Indog. W. IL ed. p. 72).
— Quare a vocalem in yaQctdoq priorem, quamvis eam non
antiquitus traditam sed in Graeca demum linguae insertam
esse ex unguis cognatis appareat, tarnen antiquiorem esse
quam t in yjgadog, non est, cur negemus.
Fixari, dia/.axioi, ro inxax ioi , nevx av.a.% in i,
Fe^azariOL, hnrayiuTioL, hxTaxaTloi. Quorum nu-
meralium terra inatio , de qua hie agimus, toti antiquiori
Doridi cnm Boeotica dialecto communis est. (Exempla e
Dorica dial. vd. ap. Ahrens. II 279 et 281, quibus adde
glossam Hes. TQicr/.ariot o'i sq>f]ßot /.cci %o oiOTru-iec avrwv;
exempla ex Boeot. d. ap. Ahrens. I, 178.)
Fiv.ari et numeralia centenaria simul traetanda hie con-
gessi, quamquam denariorum et centenariorum terminationes
non ejusdem originis sunt. Nam centenaria cum xaro stirpe
composita sunt, denaria vero redeunt ad stirpem -v.ovto indog.
Ire ufay ac nasalem etiam in Fi/.axt olim sedem habuisse,
ixavziv uy.ool glossaHes. demonstratur, ita ut Fixavu { lat.
viginti) antiquissima forma statuenda sit. Tarnen Fixavci
mature ad Fi/.azt descendit, quam tormam in veteribus
Doricis et Boeoticis titulis solam reperiamus. Ergo a /.azt
terminatione etiam in hoc numerali explicando exire licet.
— Inter hanc Dorico-Boeoticam et vulgarem /.noi forma m
duae cogitari possunt interjeetae: naoi et /.mi, quae re vera
exstant, Primam mutationem {y.citl : /.aot) vides in arcad.
TQLaMiöiOL (inscr. Teg. § 3 ; Gelbke in Curt. Studiis II p.
12) alteram (y.an : y.nn) in u/.otl forma ab Herodiano (II,
S32, 19 ed. Lentz) Dorica appcllata et in libris Theocriteis
IV, 10 exstante11). Vocalis obscurationem in v.noi /. gut-
11) Nee vero Fixmi forma nasali earens, ut Westphalius (Meth.
de dialecto Heracüensium [talicorom. 369
turali deberi Gelbkius I c, )>. 16 contendit, cujus Heracl.
KO&ctQog, Arcad. denorav, exozdvßoia, doxew, koxüjW), oxtio
(cf. scr. dacas, kakshas, ashtäu) exempla attulit ]-j.
Sed praeter Ulaa centenariorum formas antiquas vereque
Doricas, Iegimus in tabulis etiam recentiorea in kooioi: xt-
zQa-/.nai-(( i 10, dia-xooi-wv II 35. Quaeritur aunc,
qua ratione haoc recentiorum formarurn cun) vetustioribus
confusio explicanda sit. <£ua in re jam Mazocchium rect(
judicasse credo, qui de tetQaxooiat p. 162 aot. 17 haec
dicit: „Non miruni hie usurpari ztxQU/.ooiai communiter,
quod alibi pluries est lezQaxariai, nam et diaxartai pluries,
semel autem dtaxoolai tab. II legitur, Sensim enim
Heracl eismus ad communem dialectum deflec-
tebat." Tarnen p. 135 not. 25 diaxoalcav intcr eas forma*
Gramm, d. gr. Spr. I p. -127) autumat, qui etiam i^iÜxüvtu etc. ad
rgiaxara etc. reducit.
12) ubi tarnen Ahrensius fisus uni cod. tixan scripsit. iTxon
nescio quo jure barbarum dicens (Diall. II 280).
13) Cui novissime Brugmanus (Curt. „Stud." IV, 72, not. 6) op-
posuit, priinum 6ox4(o, x<>y<,,v,h i\xiw nihil ralere, quippe quae in
omnibus dialectis o accepissent, deinde formis ttxoai, xo&agos, kxotov-
ßoia, thxoiav vcl plures objici posse, in quibus «. prope x in t abiissel
Itaque in tixuoi, Stxötav, kxoi6vß<<m vocabulis obscurationem minus
gutturali quam nasab' deberi in antiquioribus formis cxstanti. Sed
vereor, ut cum eo facere possim. Primum >■ titterae in illis vocabulis
neque ullum vestigium praeter ttucntv Eeeychianum conspicimus, i u
que in TQmxuTioi, txmon (cf. scr. cata), Jrtt«roj onquam nasalem ex-
stitissc certum esse duco, licet in lat. „ceutum, decem" insit Sed h"<
ipsum largiamur, nt exstiteril quondam uasalis in bis numeralibus:
intactam videmus « vocalem poai nasalis abitum in Fixan, i-xaTÖi.
()('xmog, TQinxiiTtot etc., ei in tlxoai forma certe multo recentiore
quam Fixan, in iqtaxöaiot recentiore quam TQinxaitm nasalis jam
diu fugatae memoriamne ut vocalis obscuretur, valere? Hoc parum
veri simile mihi videtur. Quod rero Brugmanus « prope x saepissime
in e abiisse monet, hie minus de lege severa, quam de observatione
quadam agitur; « voraus fortaase sat recenti tempore prope guttura
lern inclinationem quandam ad sonum obscuriorem habuit . qui ali-
quando tarn clare audiebatur, ut vcl Bcribendam esse o pro « bomini
i>us videretur.
370 Meister
enumerat , quibus altcram tabulam recentioris aetatis esse
comprobari credit. — Deinde Ahrcnsius diccxoGuov quidem
recentioris aetatis indicium esse, xerQciy.ooiai autem in fragm.
Britannico Maittairii errori deberi tantum non confidenter
edicit (Diall. II, 14 et 281). Denique Franzius audacissirae
et T£TQa/.ooiai in fragm. Brit. et dia/.nouov in altera tab.
mutavit in formas vere Doricas. — Cujusmodi rationem
formas diversas mutando exaequandi nullo modo probari
posse, non est, quod dicam. Tabulae enim Heraclienses co
tempore exaratae sunt, ubi Attica dialectus jam late propa-
gata magis magisque in reliquas irrepere earumque pro-
prietates submovere coepit. Quod primo praecipueque in
eis vocibus accidisse, quibus maxime in commerciis, negotiis,
conversationibus mutuis Graeci populi utebantur, quaeque
ut eaedem apud omnes essent, imprimis expetendum erat,
per se apparet : quibusnam vero saepius in commerciis ute-
bantur quam numeralibus? Itaque non solum diaxootoi et
TETQa-AOoioi, sed ctiam, de quibus mox agendum erit, riooageg
praeter rezogeg, TinauQc'r/.ovzci praeter tetqiÖkovtu, tqsIq pr.
rolg, Fei/.cai pr. Fixcai formae a genuina Doride alienae
e dialecto communi in Heracliensem irrepserunt.
Aeque ut Aeoles Dores adverbiorum quorundam fra
pro fr ev terminationem usurpabant (vd. Ahrens. II 366,
I 153), cujus generis in tabulis ävwfra et ef-ingoofra. re-
perimus. Hie quoque « vocalem ex summa antiquitate tra-
ditam esse, demonstrant, quibus respondent, sert. adverbia
in -dhas, ut adhas „infra", et Bactrica in dha (cf. Schlei-
cher, Compend. II. ed. p. 552). Tarnen adverbia in -&ev nee
Doribus nee Aeolibus aliena fuisse dfserte dicit Apollonius
de adv. 563, 19 (Ahr. I, 153 not. 3): ov yay oiQavö&ev ovga-
vöd-a cpaoiv (seil. uiloXeig v.ai JtoQL£lg), ovds xb alkofrzv
cillo&a, zbdi t^uiQOofrev e^i7[Qnofra} evegfrev evegfra, oitio&ev
on tafra.
/. et brevem vocalem habere evicit Hugo Weber Die
dor. Partikel xa, Halle 1664) contra Ahrensium (Diall. II
118. 281) aliosque. y.av forma primaria prorsus respondens
de dialecto Eferacliensitun Italicoraiii ;;7I
scr. ha/m apud Dorea, Boeotos, Eleoa (qui etiam nav plenio
rem formam asurpabanl in xor, apad Lesbioe loneaque in
/Jv et /.<'■ mutata est. Elisionem patitur xa im ••! i."j2, qua
vocalem brevem esse praecipue demonatratur.
II. e.
AfteXXalog menaia nomen etiam Delphis et Maee
donibua proprium, aBoekhio jure pro 'AnoXXwviog acceptum
est. De ' AniXXtav forma Dorica 'AnoXXtov nominis vd.
Ahrens I 122 et testimoniis ibi allatis adde ' AntXXon'u inscr.
Drer. v. 24, yu4nelfa'jiog Delpb. 1705*, * An$Xhavog tit. Tejo-
Gnos. 12, deinde jinkXXwv inacript in vase quodam [Ger-
hard, Etruak. und Camp. Vasen!». Taf. C), denique uomina
propria 'yf/itkXFc, 'yluO.klc, \LiO./.iy.<ov, ' yl7tüJ.i/.<nr7 quae
vix ab uineXXiov Beparari poasunt. — (^uaenam ratio inter
cedat inter ' AjtIXXiov et '^dnoXXtav formas, nunc, ubi hujua
ipaiua nominis etymon non satis exploratom est, diei nun
potest.
eßdßtiqxovta e^atat etiam Delph. 1690, contra eßöofirj-
y.Dviu Corcyr. 184."., |s et Taurom. r> 1 1 1 « > . tab. 1. hzna. vocis
(c vocali hie in sy illic in 0 attenuata. Quae vuealis om-
nino in Hßdo/iog ineertum ac debilem sonum habuisae videtur,
ita ut, quin ft nasalis z consonam vicinam sibi assimularet,
probibere non potuerit : *fmofiog: *%7idopog: üßdo/tog.
Qua ratione primua Ourtius (Etym. 188 mutationem nx in
ßä explicavit
F i /.(( i i Ji t ö oc, ffli a /. 0 i r u n edog} f-y.ain u n tön g.
Aliam terminationem -rtodog habea in exazofiaoöov libria fere
consentientibua Thuc. III 68, 27 ed. Bekk.; dinodot et
iQinodov Xen.ipli. Oecon. 1!»; II. '/' 164 codd. Vindd ei
Euat. Iiabent {■/jcrnju.ioöor , Yelietus ';/.i(inu;in)<n . quod
Wolf, Heyne, B,othe, Bekker receperunl (vd. contra S|nt/.
Herum ad h. 1 . nisi praeter Homeri libros Pindari suffragio,
qui Iathm. VI, 22 ed. Bergk. htatofmedog praebet Prae
terea -nedog legia apud Heaych: exctxofineöov id Siargov;
exarofiinedog vedagiv ijjäxoonoXei; in inscr. SiciJ C 1.5594,
372 Meister
62 egdnedog; idem vocabulum ap. Herod. II 149; rointdog
Polyb. VI, 22, 2.
Quaerainus nunc, quam rationem forma in -nedog frequen-
tior et melioribus testimoniis usa cum altera in -nodog quae
Thucydidis et Xenophontis in libris exstat, habeat. Termina-
tionem -nsdog ex -nodog pronuntiatione depravatam esse
ßothius et Heynius ad Hom. 1. all. judicarunt, cujus tarnen
mutationis exempla, ni fallor, desunt13); neque, quod obiter
Heynius commemorat -nodog et -nedog ex diversis stirpibus
orta esse posse mihi veri simile videtur. — Mihi hae termi-
nationes non a nod {novg nodog) stirpe derivandae viden-
tur, a quo derivata adjectiva, quae illis analoga sunt, po-
tius in -novg desinunt, ut dhiovg, Totnovg,T£TQanovg, e^dnoig,
daxdnovg etc. sed a ned (— lat. ped), quae in nttog, ntXa ap-
paret. Postea tarnen -nedog genuina terminatio propter usi-
tatiorem novg nodög vocem, cujus significatuin Ins adjectivis
inesse patebat, hie illic in -nodog mutabatur. Hinc illae
variae lectiones apud Homerum, Herodotum, hinc etiam
r/.caö/iinodog apud Thucydidem et dinodog tfjinodog apud
Xenophontem, quae jam illo tempore -nodog in linguam
irrepsisse testimonio esse possunt.
Nonnunquam pristinam a, quam alibi servatam videmus,
dialectus Heracl. cum communi lingua in £ attenuavit. Pri-
mum in augmento syllabico: ef.uofrcü&t], e^UTQ}']oai.ug,
enaftor/ij etc. cujus in Eliaca dial. pristina forma a servata
esse videtur (^olog fi dnorjöev C. I. 32) et servata est in
his glossis Hes.: aSeigev adetoev, aßoety^v' fyrjoev.
Deinde in sgyal; rjtai cc pristina retenta in Eliaco
Fdoyov (C. I. 11) et fortasse in antiquo Atticae tribus nomine
' Agyadug, Denique in qptosiv vocabulo apud Locrenses
cpctQEiv sonante (Locr. Hyp. 5, 9).
Retinuit autem e vocalem primum in sv et ig praepo-
sitionihus, quas dial. Arcad. et Cypr. attenuaverunt in lv
14) Nam quae Ahrens. II 122 afPert, aut incertae originis aut alio
trahenda sunt.
(Je dialecto Heracliensium Italicoram. ;7:;
Gelbk. 1. c. p. IT : deinde in SeodtoQog N. \'., Cretensibus
(Hey I c. p. 13), LaconibuB (Ahr. JI 121), Boeotie Alu-. I
\1\)) 'Hoq pronuntianibus, nee \<-n» constanter; reliquerunt
enim 'ttöc Cretenses: inscr. Drer. w. 11, 91, 95, Laconee
&eofirjXidaQ Paus. III 14; Boeoti: Theb. 1565 9-eog; Lebad.
1575 ©eddoragi
denique in Ftrtog, fevetov I iocotis Alu-. I. lT'.t.
Fstmx, l(/.(di-f'. 'ti/x dicentibus.
Contra mutaverunt t in / in I i ;< o/.u< '• i i o g <-\ Tipo-
xqux€oq perducti illo studio Dorium Boeotojumque t ante
vocnlos in / mutandi latissime valenti (de rjuo vd. Alir<-n-
I 17S; II 12(1, 207 sq); quod, tibi de conjugatipne dispu-
t.-iliinius, in verbürum contractorum futurorumque formis
iternm cognoscemus.
III. 0.
xo&aftÖQ et dvxo9aQiovtt jam a me commemorata
sunt, cum gutturales aonnunquam a vocalem obscurandi
vini habere disputarem. Ahrensius, qui haue vhn negat,
aliud silti persuasit. Censet enim (II 120 o vocalem propter
scr. radicem gudh antiquiorem esse quam a, cum » facilius
in <> quam in a transeat; a \rero ideo assumptam essequod
y.aiu praepositio inesse hominibus visa esset. Sed etiamsi
ejusmodi Ka&aiQco el /.((Daune vocum falsam explicationem
vulgarem — quam non concedimus — eoncederemus, quid
dicil de Kuo-zctXia nomine, quid de lat. caa-tust
liinno a vocalem, quae in graeea latinaque Unguis ap
paret, antiquiorem judico, quam a linguae Sanscritae, cujus
<;iiilh mihi cum Benfejo Wurzellex. II, 169) ab indog. Jevadh
descendere videtur. — Cetenim dialectum Heracliensem non
solam a in o attenuasse ^n^ctoia urbis Locricae nomen
dcnionstrat (Locr. Hyp. 22, 27; Allen 1. c. p. 223), quod
a xo&ctQog separari non potest
vitO()€g forma Omnibus, ut videtur, Doribus communis
testimoniis ;ili Alirens. II 279 collectis adde: Locr. Hyp. I>
inscr. Delph. ed. Wescher, Ann. dell' Inst. vol.38, a. Im;i>,
374 Meister
p. 7; Sinionid. fr. 91 [Lacon. epitaph.] ed. Bergk; Theoer.
30, 2: TSTOQzalog; Hesiod. Opp. 698).
Ex forma indog. katvar exstiterunt gr. stirpes ttetFccq
(aeol.) et tetFccq; ex tetFüq assimilatione tettcxq- et teooccq-,
sed et obscurata, ut saepius prope diganima 15), digamma-
teque excidente tetoq-; sie tetFccq-: tetoq- = scr. katvar:
katur === got. fidvor: ßdur. Ceterum in kvadh: xo&-aQog et in
tetFccq- : tetoq fortasse etiam syllaba Fa = o statui potest,
quam explicandi rationem forsitan quispiam praetulerit.
Cum tetqo- ex tstoq- metathesi orto (ut lat. guater-
quadru) compositum est primum t£TQi6y.ovTa (Heracl. 20,
35, 182, II, 95), quod ex *xETQO-r'j-y.ovTa contractum est, ut
oydorAovra (Hom. B 568, 652; Herod. I 163; Theoer. 4,
34; Anthol. Pal. VII, 436) ex oyöo-tj-y.ovra (Heracl. 43, II
106); deinde tetqwqoq ex *tetqo-oqoq „Vierstein", unus ex
quattuor certis terminis locum agri quadratum concludentibus,
quod vocabulum exstat Heracl. 90 et 159 1C). Contra et
pristinam habes in TEtagzog (30, 44, 164, 184, H 96) or-
dinali, quocum cf. Theoer. TETOQTcäog (30, 2). Sed ut praeter
öiaxazioi et tetqccxc(tIol Dorica numeralia irrepsisse vidimus
in dial. Heracliensem communia dictxooioi et t et Qax.no im,
sie legimus praeter tetoqes uno loco (II 5) TtooctQEg, sie
15) cf. oqyavov = Fiqyavov; tovog rad. vas, scr. vasna; öx-io(A«i
rad. vagh; u&övr] rad. ratlh ; <'>üi] rad. vadh; ßök-ofiai rad. vor ; oQciw,
oo-ovrat, cljfjK rad. rar; ÖQytxg, oQyrj, ogyato stirp. varga, rargaja; oq-
iv'i, Heb.: yÖQTvi-, scr. vartaka; uQftog indog. rardhra ; ovhj = FöXvrj
indog. varna] oXxög, wJt£ rad. valk\ oip indog. väk, ojrog indog. vayha,
ujfMa) rad. vaxlh\ oYcovog = oFi-covog lat. aris etc. etc.
Brugmanus (Curt. Stud. IV, 111) hujus obscurationis non tarn
digamma, quam i> liquidam caussam esse censet, collatis formis xqo>-
7iwv, qnod est \n'o xcüqthov — xoqtiiov — xaQ&toii, og/ajuog, cypr. xoql«,
lesb. eifd-ograi, [itfiGQTcti. Quibus ex dial. neo-gr. addi possunt oq^ofiai
(cf. *OQj(o{Atv6s), oXev&tgog, o/ungös pro gfinqoatttv, oknitio etc., ß{>6-
Ttt/og, ßöoT a/os multa alia. — Itaque utra explicatio reeta sit, definiri
vix potest.
16) v. 90 errore lapieidae exstat rtTQWQio pro jergoigip.
de dialecto Heracliensium [taliconun. 375
praeter TerQaxovra, quod in utraque tabula exatat, uno loco
(II 4U) itooc(o('c/.<>i ic.
u vt.i i yooqxog. Praetcrea exstant o vocalis in wag.
radice haec teatimonia: yQcxpav col. MeL C. I. 3 ; yQowevg
Lebaa, Smyrne (, 14; yooyeig fcod. ygof*g>ilg) Heaych.;
ygorpog Troez et Herrn. Buraian in Mus. Rh. XI, :;:;:;; uvtI-
ygoq>ov Anaphe, Rhang. no. 820, 22; anoygog>ovai Cret I
mann. v. 55; ygotpevaavxa Arg. 1125, 8, qui titulus non
Dorice Bcriptus est. Quae teatimonia noa docent primum
transitum et in o in hac radice non Doridi Boli proprium
esse, deinde neque reperiri nisi ante 9p Utteram (cf.in tabb.
Heracl. aveygaipav s, II ii; avygatfjat 126; avygatjßdvsa) 127;
yeygcawat Hl'.), ITC, ITs; ysygatpaxai 121 ; yeygaftfievog 109,
122 etc.; yoitiiuuievg 187), neque osquam ulla conatantia
(cf. avygdqisp 126). Quod Ahrensiua II 120) de hac mutatione
dicit, probari non posse, ex \\>>\< formis allatia patebit
In Ina praepoaitione o ex « debilitatum eat3 ulji
sola Lesbiorum Aeolis et antiquam servavit in Ina. = scr.
<-t indog. 11/Ki.
[tem cum dial. comm. retinuit 0 in arvo, quod Arcades
Lesbiique in am) attenuaverunt.
IV. L.
lI<nL&iog N. Pr., quod etiain in tit. Alaes. C. I. 5594,
II, 80 exatat, hau dubie ab eazia voce derivandum est, quae
in Dorica [onicaque dialectis / pro t aeeepit locis ab
Abrena. II '21 ex dial Dor. allatia adde: Locr. Hyn. 7;
Cret. Bergmann, (in, Tl.; tit Syracna. G. I. TTT 5367; ex dial.
Eon. citare liceat Eom. £ 159 = v 231 etc., Hesiod. Theog.
454, Herod. IV 68; CV, 127; V. 40; VI, 8, 64). — Causam
liujus nmiatiiiiiis <u sequentes Bonos ea8e perspexil Curtius
similiaque exempla congeaail Etym. p. 663 sqq.
avxia ex *ovxe-ja exatitiaae Curtius (Etym. 556 summa
cum probabilitate conjecil Oommunem formam mntea habea
in tit. Alaes. C. L 5594, 66 et II 13, ut etiain reliquorum
Caritas, Stadien, 1 V 25
376 Meister
hujus generis adjectivorum communes formae in Doricle non
rarae erant, cf. yoioeog Am ph. 1688, ytdv.eog Delph. 1690 etc.
cf. Ahrens E 121.
De verborura formis aör/.Uov, sfi£TQtwueg,s^£Tcoiov}fi^TQi-
toftevatj nöi'ioV) noinviaooi, ävavyeXiotTi, ttvj.o&aQi<>i'Ti
dicetur § 18, I et m.
V. v.
(J) iX<ovv fiog, ut in comm. dial. sviovi-ftog, avwvvfioe,
ovvww.fj.OQi Doride tarnen vel in simplici voeabnlo v praefe-
rente (cf. Ahrens. II 123).
Ab ea corruptione v vocalis quae apud Lesbios Cy-
priosque viguit, universa Doris prorsus abstinuit; legimus
in tabulis Irreg, lesb. iTTtp; ovv cypr. (Hes.) xiv Cef.
Ahr. I 81).
§ 4. De vocalibus longis.
I. ä.
De ä vocali fere nil novi ex tabulis Heracl. afferfi po-
test, ita ut formas, quae huc pertinent, attulisse, tantum non
ubique satis futurum sit.
1) « nativa aut ex et producta:
d, ASdva, dXkdXwv , dftig, öccfiog, öcifiooiov,
& TT a (.i o) %rj , €Tra§af.i€g, soTaoafieg, Cafilcc, y.ciqi-
ksiov, fxaxog, väoog, otdXa, rifiafia, if> acpio&ev.
[n terminationibus primae declinationis :
yccfierpag, xecpaXd, GW-d-faü; dpxäg, /.pi&äg,
my.odof.iag; tivtq, rer dpr a, ttcivtci; öivardv, fia-
oydXav, ysyevvjftsvav etc.
Etiam a in n oXiavöfioi ad iioXidoyog (Aesch. Sept.
HO ed. Dind.), Ttolirjr'qg, nolirjtig speetanti longa videtur,
ita ut noX'ia nomen olim exstitisse verisimile Hat.
2) ä contractione orta:
a) excf-a: yä ex*ya-j-a: *yä-a; ngärog ex *TryäF-
ctrog (Yd. Brngman ]. c. p. 154).
de dialecto Heracliensium Italicorom 377
I)) ex a-o:
a) in genetivis sin<^. niasc. I. decl.: eH(>aitlei8a,
' Hiji;'k)k, Oivrla, WiXwta.
ß) in in £?.('. n 9 w ex *i7i-eÄa-6o&co IM pers. pl.
imper. pass. Mazocchius et ceteri, qui banc
form am nute Ahrensium tetigerunt, non potue-
runt, quin eam contra analogiam formatam i
eonfiterentur, quippe quam ex ineXa-eo&co con-
tractam putarent. Primus vero Ahrensiua sa
gacissime perspexit, haue -eo&to terminationem
exantiquiore -oo&(o abiisse, ita nt tpeQ-ovvi, '[•'{>-
mrai, q>eQ-6rT(», *cpeQ-6o&(ü similiter essent
lormatae. Qund nunc nracclare confinnatuin
est äv-eX-6o!)(D forma in inscr. Tegeatica 1>.
w. 4, 7, 8, 10) a Kirchhoffio Laconum dialecto
addicta, quater exstanti (cf. Curtium in Stud.
II |.. 150 .
y) in ag conjunctione cujus cetera testimonia vd.
an. AJbrens. TT 2o<>j ex * a¥og\ *orog (hom. rjog,
att. fltog) Bcr. jävat. cf. Curtium in Mus Rh
1845: Beitr. z. gr. Etymologie. Ahrensius cum
antiquioribus awg pristinam formam credit, nisus
praeeipue hac Hesychii glossa: vawg' rscag
Kgrjzsg, quam credo contra litterarum ordinem
corrigendam esse in rang- liotg l\oiit.c, ut
etiani Nauckiua et Delbrückius (Curt Stud. IT
198) censuerunt.
c) ex ct-iii:
a) in genetivis pl. T. decl. : änoQoäv, yvav, elaiav,
Xdiiuv, Ktttadixäv, noiorüi, lür.
ß) in conjunetivo: (pävtt ex* rpd-tovvi.
II. V
rj vocalis, quae non contractione \< 1 produetione sup-
pletoria nata est, DoTica in dialecto duplicem tantum ori-
378 Meister
ginem habere potest. Primum jam ante dialectorum digres-
sum ex indog. ä exstitisse, ut in 'HQtydag, ij, (.u); deinde
ex s vocalis amplificatione orta esse potest, ut in a[.miö-
lt]f.ia, (XQVijGLg, S7Tif.ieXr]aovTi , frijosü, Xiot^qlov, tioujoü,
oqpai^ioxi^Eq, Ttjvog etc.
Tarnen ut in aliis Doricis dialectis sie in Heracliensi
exstant praeterea nonnulla vocabula, in quibus contra leges
hujus dialecti /; ex ä vocali producta esse videtur, de quibus
nunc aecuratius nobis agendum erit.
XQijoovTCci, xQt)^ara etc. contra analogiam esse eis
videbuntur, qui tantum ad %Q(xto %qc(0(.iou praesentia spectent.
Sed praeter hanc %qcc stirpem etiam %qs exstitisse, formae
XQSog, XQeia, %Q£tf], XQssa&ai (ion.), ärroyQÜo (Epich. 114),
ytuia%Q8io^wv (Rhod. 2525, b, 86) arguunt. Itaque Curtius
hoc verbum (Etym. p. 188) cum rad. %eq conjungit, quae
in %tiQ, yjotjg, %8qeuov speetatur, ex qua %qe metathesi ex-
stitit. Inde intellegitur non solum id; quod formae ex hac
radice derivatae Dorica in dialecto semper rj habent fexem-
plis ab Ahrens. II 131 allatis adde xor^tata Locr. Oz. 2,
Hyp. 30 al., et Drer. 119) sed etiam quod futurum in Atthide
non xqäoio , XQcioo^ai sed xqyjoio %Qt'jOOfiai sonat, cum a
pristina post y liquidam in verborum declinatione in ä
non in rj producitur.
o )'tTQa Eliaco Fgatycc (cui fortasse [.Zsug] ' Ogaryiug Cret.
inscr. Bergm. 61 addi potest, cf. § 9, II, 10) minus severe
Doridis leges servans vulgarem rj pro Dorica 0. vocali acce-
pisse arguitur. Sed qtjiqcc eandem excusationem habet,
quam j^'rjw. In SQeco ex Fsq-s-io, hom. sI'qio ex FtQ-jco:
I'q-jio, lat. ver-bwm, umbr. ver-fale (Etym. 320) aperte rad.
gr. lat. ver = Fe q : sq conspicitur, ex qua Qipga exstitit. Sed
praeter hanc stirpem paullo recentioris originis vetustis-
simae Fao radicis manifestum vestigium FqÜtqci exstat in
eodem titulo el. (C. I. 11) ex quo etiam /xd pro (jlt\ remo-
tissimi temporis residuum haurimus. Omnino id sae-
pius videmus linguarum formas non simul omnes in toto
de dialecto Heraclienaium [talicorum 379
populo uno impetn commutari, .scd hie illic quaadam intac
tas immutataeque relinqui. Quod consideranti non magia
iiiiiiun videri debet, praeter Doricaa ö/ioc, uii exstare
Eliacaa formas h'odrou, fta, quam apud Dorea ö in icrafii,
[taxog, vüoog servatam esse praeter lonicaiu /, in Yorrjpi,
fitjxog, vijoog. Etiam in eadein Doride praeter antiquiorea
reeentioris i'abricac f'ormas reperiri notissimuin est, tarnen
Ahrenaiua (II 151) lAßalov propter "Hßa, et de quibus mox
agendum crit a/utgog, a/ui-, nXa&og in suspitionem voeanda
duxit.
$(i7tQH]OOVTi, quod propter 7Cifi7tgdvai , uifingdg etc. ex
nga rad. fbrmatum esse putatur. Tarnen ngt radieis testi
monio afferri potest Hes. Theog. 856 ed. Göttl. l'ngeae.
Scd rursus Ahrens (II 131 sq.) ideo ngi et nXe, quae ra-
diees liic ut ubique eandem conditionem habent, solas vere
Doricaa radices putans, nimiua videtur in damnandia, quae
apud Dores ä servaverint, formis, sie n'it.iiniu verbi fortuito
nullae exstant) TtXä&og Cret. 3048, nXd&ovg' nXjftovg ap.
Ilcsycli . nXad-ovoi Aesch. Choeph. 589 ed. Dind. P. 8c. V. ed.
ßovßrJTig (cujus de notione § 20 aecuratius disputa-
bitur) ex ßove et ßaivw compositum esse apparet, ita tarnen,
ut ßqueg non tarn ad vulgarem rad. ßa} quam ad ße redire
videatur, quae in ef.ißirt Cret. 2554 patet
Neque vero omnibus voeibus, quae in dial. Her. rj habent,
ä vcl exspeetata vel alibi servata, tali modo radices at-
tenuatae auggeri possunt; neque in bis, quas attuli, re vera
ij ex £ primaria produetam esse pro certo dici potest; quid,
si, ut indog. md jam ea aetate, ubi lingua graeca nondum
in dialectos digressa erat, in ftij transiit, ita etiam Fqcctqcc
eodem tempore ad ^FqrjCQa inelinans, hac forma in omnes
dialectos, excepta Eliaca, tranamigravit? Certe utriusque
vocis « in solo tit. El. servata est. Quod ticri potuisse conce-
dendum crit, praeeipue in voeibus tarn antiquae fabricae. Certe,
id ad quod evincendum haec dixi, cum vel eae \ rOCea, qua-
ruin radices attenuatae vel secundaria^ t continentes praesto
380 Meister
sunt, utrum ex his radicibus, an ex ä pristina ij vocalem
traxerint, dubium sit: fere temerarium esset, aliis vocabiüis
jj pro cc in dial. Dor. instructis proprias radices cum s ad hoc
fictas, quarum ne minima quidem vestigia exstant, sub-
stituere. Quod imprimis contra Allenum (1. c. 229 not. 21)
dico, qui, ut Xc'xA^xa, /.kr^xog, eQQrjya Doricas formas
bene explicare possit, radices y.sk, Fqey praeter x.ak, Fqay
exstitisse suspicatur. Sed quibusnain testimoniis hoc, ne
dicam evincere, tantum probabile reddere possit, nescio;
ac quis Dores in praes. /.akeco hanc, in perf. xf'xÄ^xa il-
lam radicem recepisse crediderit? Alia ratione Ahrensius,
si minus tyQrjya, de quo explicando desperat (II 132), tarnen
y.krjx6g defendere studet, hanc formam non metathesi sed
syncopa (y,akr] : nkrj) ortam esse censens. Sed in xakr]
forma statuenda errat, quae potius, ut ex xaki-otü, s/.c'iks-
oa apparet, y.ake sonare debuit, ex qua perfectum syncopa
ortum *x£xÄexcr, non Ksxkrjxa exstitisse exspectandum est.
Etiam cognatae formae ex Latina lingua, ut nomenclätor
(vd. Etym. p. 133) contra Ahrensium faciunt.
Nobis hie tantum id, quod factum videmus, haud prae-
oecupato animo agnoscendum esse censeo. Videmus autem
in formis transpositis -/.akeio verbi, et in Q^yvvfu ejusque
derivatis tota Doride rj , nusquam ü apparere (singulas
formas collegit Ahrens 1 32) j quid igitur hinc sequitur V
Nil aliud credo, nisi hoc: Doridem, quae traditam ö ser-
vare soleat, non *xexX«xa, *x.kazög, *Qayvvfii sed xc'zAryx«,
/.krjxög, Qrjyw/ii aeeepisse (ut Fgf^ig et Qrj&s etiam Alcaeus
dixisse traditur, Ahr. I 30 not. 2). Denique in duobus vo-
cabulis, quae in tabulis Her. legimus, Ahrensius *; solam
reetam, ä, quae nonnusquam exstat, vel hyperdoricam (ve-
nia sit verbo!) vel errore scriptam esse contendit. Sunt
lf.ii- et r,f.iSQog. 'H/.U- enim praeter tabulas Her. apud Pin-
daruni, Epicharmum, Sophronem, in inscr. Delph. 1690 (vd.
Ahrens. 152), in inscr. Locr. Oz. 5 legitur, contra afii-okiov
semel apud Archim. de Plan. II p. 45, apud quem saepius
rjfii-okiov et 'ijfiiovg, afii-av apud Theocr. 29, 5, apud quem
de dialecto Eieraclienaiuni Italicorum. ,;>l
saepius >ju-; et ab Herodiano (11,362,26 ed. Lentz affer
tur alfiiovog Aeolicum pro fjftlovog, quod noa ad mlg. ', 1 1
Dor. ä diicit (Ahrena J, •»<> . Denique Bcr. mfo» lat.
demonatrant, <i antiquam in hac voce jam antiquiore aetate ad
r deacendiaae. — Tarnen num ideo «, abi exatat, hyper-
doricum commentum habendum ait, admodum dabito, cum
illa tria testimonia sc inviccni confirmont. Atque ut anti-
quam ä graeca in lingua aervatam ease posse, licet {am
tempore gr.-lat. I praeter <>■ exatiterit, demonatrem, haue
vidcas aeqüam rationem vocabulorum: Dor. Aeol. a/ii-: send
= Dor. nXa-d'og: plenus, implere = El. Focctocc: verbwm.
Postremo tj/ntQog nullo alio loeo Dorico, niai in
his tabulis, legitur, a^egog v^ero pluriee ap. Pindarum et
Aesch. Agam. 721 cd. Dind. P. Sc. Y.; quibua locis Ähren
sius ['II 152 librarios Doricae vocia afiiga comparatione
induetos a/itoog pro t)'/.U(>nQ errore Bcripaiaae, invita Mi-
nerva Buapicator. — Quamvis de etymo hujus vocia jo-orsus
certi qüidquam nondum prolatom esae concedendum Bit,
tarnen arridet Curtii opinio Etym, 353 . ij/itnog a rad, ij±
descendens primo dictum esse de contubernalibus et una
habitantibua , ita ut a/iSQog, ä, quae in acr. a.--<\ as-a-nam
etc. conspicitur, servata, cum afii-, nXä&og, hoürou i tc,
aimilem rationem tueatur.
Tarnen cum hoc modo ij vocalem in yoijaojiiai , ö>jtocc,
voeibus Beraclienaibua phonetice, ut hoc verbo uti liceat,
explicare studui, aliquam suspitionem supprimere nolo; in
quibusdam jj t'ortasse alia via interpretandam eaae, quam
ideo adhuc tacui, quod neque cam reetc adhiberi probari,
neque quousque valeat, definiri potest. — Ut enim de im-
meralibua disputans formaa in dial. Her. exstare ex Lingua
Attica vel communi reeeptaa demon8travi ; ut paullo longiua
progreaai uonnulla alia vocabula Atticam pro Dorica spe-
ciem prae sc ferre ridebirnua, sie etiara vocabula modo
traetata ut tritissimae uotionia, magna ex parte commu
nein dialectum redolere suspicari licet. Atque ut hoc üben-
382 Meister
ter de ßovßrjng credaru, hujus compositi prior pars me
coinniovet, minus Dorice quam Ionice formata, ut § 5 osten-
detur, nee denegare velim, veri similius videri s/.inQ^aöizi
a communi lingua mutuatum esse, quam ex radice uqe certe
non admodum usitata formatum; quin etiam /.azä/.Xijzog,
SQQrjyelcc, fj/.isQog sie aeeipi posse concesserim; tarnen XQrjoio
et QijzQcc ex radieibus %qe etFgs nata esse et ^(.a a gr.-lat.
semi descendere vel contra hanc suspitionem contendo.
Sed utut de his censetis, id certe ex hac enarratione
apparebit, dialectum Heracliensem, quod ad « servatam
attinet, non inter severissimas referendam esse, superatam
hac in re ab Eliaca, Aeolica, Pindarica, nonnullis aliis,
quod ad aetatem tabularum Heracliensium detiniendam non
nullius momenti erit.
Restat, ut ejus t], quae ex produetione suppletoria et con-
tractione exstitit, exempla ex dial. Her. afferam.
EyFijXrjd-lcüVTi = vulg. s&iXrj&tooi a praes. EyFrjliü).
rj in hoc vocabulo produetione suppletoria natam esse com-
paratis Frjlco Fr^lico Doricis cum siXa, el'XXio Atticis,
utteXXio, dniXXu Lesbiacis formis facile probari potest;
tarnen quaenam forma primaria sit, non facile est ad di-
cendum. Plerique cogitabant de praes. *FeI-jco (ex *Fal^jio
aor. edlrjv), ex quo c vocalis epenthesi ei'lto factum esset,
sed Brugmanus (1. c. p. 122) rectissime deinonstravit ex
*Feljto: el'/Jw, al'XXco FrjX-eta explicari non posse. Quarc
cogitat de verbo scr. vr-nomi „arceo, circumdo", cui respon-
dens fingit gr. verbum *FeX-vcü : *Fil-lto , ex quo lesb.
eIXio, att. Etlco, dor. FijXto optime procedunt. Tarnen ad
el'XXü), Fi]kiüi formas explicandas FeX-vio non sufficit. Ita-
que puto iu his duplicem praesentis formationem adhibitam
esse; ut enim a rad. ßa primum ßa-v, deinde *ßav-jio:
ßaivü), a rad. cpa: cpav : *(fav-jto: cpaivw, xgl: kqiv: */.qiv-jw:
lesb. kqIvvio att. xotrw, 7cXv: nXvv: *jiXvv-jo): tiXvvü), sie
ad rad. FeX primum FeXv: eIX FijX, deinde novo suffixo
*elX-jlo: eYXXio, *FrjX-j(o: FrtXia, FrjXsta formata sunt. —
de dialecto Eleracliensium Italicoram. 383
Testimonia l~>iX, Fifa, FrjXi Btirpium ex Doride collegil
Ahrcns II 160.
Eadem productione exstiterunt () tj A 0 // e. t < ' Ö4X-
lo(.iai: sev. Dor. dtjkofiai, mit. Dor. deiXoftai; locia
ab Ahr. II 150 allatia adde inscr. Locr. Byp. 3, 1, 12 et
formulam in titt. Delph. a Wescher et Foucart ««litis fro-
quentem: Ka&tag na avrog (sive avxa) dslXrjrat vocabulum
Doridi proprium, exstans Ilcracl. 146, cujus etymon adhuc
nos latet1(ij, et drjXoa (ddr/Xüi'9,€iri BeracL 57), quod ex
rad. djeF emanarc Brugmanus (quem vd. 1. e. p. 1 17 mihi
persuasit.
Tum fitj(;, quod v. 1 legitur — reliqui casus (ifjvog,
firjvi, /.ifjva saepissime exstant in Doricis titulis — hie affe-
ratur, quod ex */iews-g: *(ievg: *(tqv-g: *[*Tjog procesaisse
[onico (Ufi/g demonstratur. Tarnen uc'cv Doricum esse ab
Herodiano (II p. 357, 17 ed. Lentz: fall /.uitoi fiovoavXh
ß(OV (.itraxiü-iaoi zh ocp)j$ xai firjv oepeet; Xiyovrsg /.tu fidv1"7)
traditur, quae forma explicari potest, si modo graeeam for-
mam primariam (xavg Btatuimus, cum cadern a vocali, quam
irr Iirrgua ser. in mäa, mdsa~8, in vet. bactr. mdoiih, mdohko,
in vet. germ. mdnöt conspicis. Ab hac forma omnes graecae,
quas novirnus, hoc rrrodo descenderunt :
16) Oeconomidcm, qui in editione sua inscr. Locr. Hyp. 1S69 dij-
lo/itirt et ßovXouui candem originem habere conjeeerat, jam Allenus
(1. c. p. 274) difficultate transitus F in <)' (vr-nömi: fitX-Xoucti) propo-
.sita refutavit. Quae autem Brugmanus (1. c. p. 122) hujus transitus
ezempla ßSfa et doöooi invenisse sibi visus est, ca pariun certa esse
existimo.
17) ubi Ahrens (II 153) sine ulla probabilitate ywt]v pro ut)v (et
Xnv pro jUrir?!) „fortasse restitucuduin esse" suspicatnr.
384
Meister
(.lavo-g
(.tevö-g
[.Mxv-g
[.IEV-Q
{.irjvg
t-ic'tv dor. f.teig ion. /mjo-g
Lirjvv-o g\esb.(C. 1.2166, 34;
I Theoer. 30, 2)
(irjg dor. (.ivjv att.
Denique iy g att. eig ex «V-c, quod etiam in Rhinthonis
l'rustulo exstat: bv<? yg xiiov (Herod. 401, 17 ed. Lentz.) et
/.azalv[.iaxw&7}g ex Stvi-g. Alii Dorienses talibus in
adjeetivis produetionem non adhibuerunt, vel, si ma-
vis, longam syllabam postea corripuerunt ; sie a gramraa-
ticis afferuntur al^azoeg, %ctQwg, zi^u]€g, Malösg (Herod.
II 432,2; II 619, 6). Denique Argivi et Cretenses syllabam
finalem immutatam servabant (Ahr. II 104) xi&evg et evg
dicentes ut 7TQ€iyevTdvg, rovg, VTiaQ%6voag etc. — rj vocalis
exstitit ex contractione
vocalium se in i n a (.i io % i] ; deinde in futuris ioorjzai,
tydix.ag'riTai etc. de quibus vd. §. 18.
voc. eri in conjunetivo amuo&w&ij, de quo vd. § 5.
„ sa in Fizrj ex Fiz-ea
„ ar] in ETiißfi, de quo vd. § 18.
m. «.
De to ex o vocalis amplificatione nata nil singulare
quod hie afferri possit, habemus, neque de vocali pro-
duetione et contractione nata fusius disputare opus est.
De äveiöo&ai vd. § 19; de ev^vtoQEta § 20.
io produetione suppl. ortam habes in aywoav, allä-
de dialecto Eleracliensium [talicoram, :;v.",
kcag, ülloig, iccQtog, roftiog, OQütg, FCtig, /-mIo/wo«,
XWQiog.
<>> contractam
1) ex o-a vocalibus in fieiut ex *fuioo-u.
2) ex o-o in tetqiuqwv es HevQO-OQiav , deinde in
genetivis sing. II. decl.: uvinf.no, Zio/rvQia/. o, 6d(ä etc.
3) ex o-£ in af.i7ieko)oy i/.ä , lioirj()iov, nemQtay-
■yvevytrj t-iev, jtQioyyvog.
4) ex o-tj in rezQtüxovza ex *mQO-rj-/.onu. [dem
contractio-nis genus adhibuorunt antiquiores [ones in oyd(o-
xovia ex nydo-rj-/.ni>K( , eßtaae ex eßörjos Hipp. 1, 1 (conj.
Schneidew.), rcoocc/nevog ex vorjadfiSVog Theogn. 1298 etc.
5) ex o-co in conjunetivis [itoO-otvii, nagdtovii,
() itxyvco vi i etc.
IV. I.
rylg vere Dorica et zoelg forma cummunis legitur in
tabb. Her. illa vv. 23, 40, 144, II 32, 35, in, 89, haec II
15, 53, 70. iQig practerca in tit. Brutt. C. I. 5773, vgelg
in Delph. 1690 et in oinnibus recentioribus reperitur. — A
tql stirpe descendit Dur. nom. ro'ig ex *i(ji-ig, ut Dor.
7iöli-eg, fxdvu-sg; Att. rgelg ex *cQ£J-sg ut nöletg, fidvieig^
nQviaveig ex *n6~Aej-eg etc. De hac explicatiune nunc orn-
nes, opinor, consentiunt, nisi quud Christius (Gr. Lautl. p.
49) nimis „mathematice", ut ita dicam, igeTg metathesi ex
*TQieg ortum esse credit. Tglg in loic/.aidexa, quam Schlei-
cher Compend. p. 500, II. ed. breviorem quandam fQsig
numeralis f'ormam esse autumat, antiquiorem illam flexuram
vel in Atthide servasse credo, quam ab initio omnibus Grae-
eis communem misse ex Homeri, Herodoti, Aeolum ei
Doriuni consensu videmus.
Fixari saepe in utraque tabula, Fei/, att II 55, 57,
71, 75; cetera hujus numeralis cxempla ex Doricis fbntibus
Ahrens. II 270 collegit, ex quibus comparatis jain id ap-
paret, antiquiores i'ontcs l vocalem, receutioivs tt diphthongom
tucri. Nobis originem illius H et Fei quaerentibus id cer
386 Meister
tum videtur, f.i ad stirpem dva rcdire ac veri simillimum
ad certum ejus casum, qualem habemus in tQicr/.ovza, teo-
G((octY.ovta , scr. tringat, Icatväringat, got. tvai-tigjus (acc.
tvans-tiguns ) } tlircis-tigjus (acc. (thrins-tiguns ) etc.
Praeterea cum consensus linguarum (scr. vigati, bactr.
vigäiti, lat. viginti) jam tempore indog. dvai in hoc nume-
rali ad vi processisse evincat, facere non possumus, quin
Ftr/.azi corruptiore quadam pronuntiatione ex Fiv.aii ex-
stitissc confiteamur, cujus mutationis unum certum testi-
monium habemus in ITozJddv, quod in TIoTeidäv: TIooEidctv.
Hoosidojv mutabaturls) (cf. Ahrens. in Philol. XXIII, 202).
yjXi'oi. A Lesb. yjXlioi, Boeot. xelXioi ducimur ad
formam Dor. yjjlioi, quae re vera exstare videtur in tit.
Lacon. 1511 Tegeae reperto antiquae scripturae, ubi bis
tvv. 12, 19) XEyilO^ legitur hau dubie x^ltovg explican-
dum 10). Itaque Ahrens II 160 ea, qua solet, severitate
yjjlioi etiam a tabb. Her. postulat, ac yiVioi (36) et Sio-
yilicu (37) „valde" veretur, „ne Maittairii Britannici frag-
menti editoris negligentiae debeantur". Sed Maittairius
Mommseni collatione purgatus est, ac vulgarem formam in
hanc dialectum irrepsisse nemini ceteras numeralium formas
comparanti mirum videri potest.
yikioi ex yeilloi, ut aouovdl ex aanovdel, Ihj ex i-i'lrj,
Boeot. ifjtt ex sifii, Fi£ai ex * Fe~i£ui ortum esse certum
videtur. Etymon vocis adhuc nos latet, certe Boppio (Gr.
compar. II p. 90 III. ed.) yü.ioi ex sahasra derivanti vix
quisquam assensus sit.
18) Leo Meyer (Vergl. Gramm. I p. 147) u antiquiorem quam T
habet. Christ (Lautl. p. 48) tl'xooi ex Fly.au digammate in t mutato
exstisisse putat, quae opinio, ne alia proferam, jam ipsa forma FtCxun
refutatur.
19) Boeekh. proponit /jAi'oi/? propter hanc formam v. 22 exstan-
tem, quam Ahrens II 157 Fourmontii negligentiae ascribit.
de dialecto Heraeliensium [talicoram. :;^T
§ 5. De <1 i pb tbongi s.
I. n.
1) n ex amplificatione t vocalia orta ? .
dnoTeiosl Ahrenaiua certe ex rad. " eadem vocalia
amplificatione exatitiase cenael (\\ 184;, quam in XeitfHo,
sl'oofActi, deloto videmus. Tarnen si ad magnam formarum
cum ti copiam animum advertimua (exemplis ab Abrenaio
1. c. collcctis adde: amrteievto inscr. Teg. v. 15; attoveiofi
Locr. Hyp. ir>; ajiOTeiodvTtov Cret 2.">r>l, 39; 46; an&zei-
oäxoj Thor. 2448, V, 19; Cret. 2554, 65; haaimi Ther. 2448,
V, 2; 22; 35; toztiaig (= i-'v.xioig) Teg. 39, ac facili oegotio
exempla etiam niulto pluribus augeri posaunt), e contrario
/ in nid), luid), i-ium ex t/ nata esse videtur, ut yi/.ini
ex %eiXtOt, ao/cmdi ex ätiftovdel etc.
2) £* ex contractione £ et t voealium orta.
II nu/.ktiöuc. ex *' H^axkeF-idag: *tHQaxXe-idag;
porro nomina composita cum Buffixo ja: sv&vatQeia}
1 1 o ii'ß ö 1 1 o g , ' lazitiog } fiegeia, ivgeia, yo t 1 «.
' Ihja/.ltla II 25, 38, 73, 81, 88, 107 ex ^H^axXeF-Ja:
* l HQu/.Xt-ja. Ex *' Hgaxke-ja etiam 'HQaxkea forma ex-
Bistere potuit, quae II 32 exstat, a Mazocchio et editoribua
C. I. Gr. in rH(jay.liia analogiae gratia mutata, — num
jure, nescio. Frequentissimam enini in Doride terminatio-
uem -4a pro -tla (exempla nonnulla afiert Ahrens II
188) hie seniel tan tum, alteram sexies usurpari ei, qui hu-
jua dialecti inconstantiam novit, mirum videri non potest.
ifjQtjysia fem. pari pf. act. Att. iggi/yvia. Praeterea ex-
stat haee terminatio in inscr. Ther. 2448, I, 20, 27, 28;
inusreXexsia , eatoKSta, avvayayo%eia et in Mysiae epist.
qo. 13 Orell. .imtoi/.tiu: contra Ahrens vll 365) non bene
comparal ykvxeia, quippe quod non ex *y/.i /.Fiu, ut putat,
aed ex * ykvueF-ia : yXimi-ta exstitisse formia ykvxe-og,
ykvxe-eg etc. (ex *yXv*iFog * yXvxsF-sg demonatretur. —
Cum conatet -via terminationem ex indog. vasi originem
ita duxiase, ut Fa syllaba ad i vocalem contraeta ut scr
388 Meister
ushi ex vasi) G inter v et i vocales excideret, ex eadem
forma etiam -ela deducere possumus, hanc mutationum seriern
statuentes: * SQQtjy-Faota: * eQQijy-Feoi'a: * iggr^Fs-ia: * £q-
QTjy-feia: SQQrjy-ela.
/neliov e rad. f.ts (debilitata ex f.ia.) et suff. -iwv ut
7tXeitav e rad. pla: rrXs. Aliam vero form am grammatici
(Herod. II 270, 8; 431, 14; 504; 29 ed. Lentz, reliquos vd.
ap. Ahr. II 163 not. 15) Doricam dicunt: (iijtov et 7tlrj(ov,
quorum praecepta Ahrensius spectatis {isi'fov Heracliensiüm,
nldutv in titulis mitioris Doridis (Ther. 2448, V, 11; VIII,
2; Herrn. 1193), nllnvcc Boeotico (1569, 47) fluxisse censet
ex more recentissimae aetatis, alienissima ab antiqua et
genuina Doride. Tarnen in ea, qua etiam nunc laboramus,
monumentorum verae et antiquae Doridis penuria Ahrens
hie, ut saepius nimius esse videtur in spernendis et reji-
ciendis grammaticorum, quae huic vel illi titulo repugnent,
testimoniis; neglecta, quae in dies clarius apparet, magna
singulorum cujusque dialecti generum varietate et diversi-
tate, prout diversis locis vigebant. Sic nil est, cur non
alias Doridis dialectos fiTjcov dixisse sumere possimus, quippe
quae forma optimam explicationem admittat. E pristino
*/nt-j(ov spirante ad i vocalem emollita /iisUov, explosa cum
produetione (lytov exstitit. Spiranti sine produetione ejeeta
tertia forma *f.iswv} quae fortuito non exstat, aeque tormari
potuit ut Trkttov.
öUcXel (deest in Steph. Thes.), vulg. öinXfj, Corcyr. 1845
vv. 75, 102, 113: öinlfj. Ahrens (II 386) dinkei et diulij
miras vocat formas, et Allen (1. c. p. 262) quoque earum
formationem obscuram esse dicit, cum stirps dinXoo -esse
videretur. Conjicit tarnen non ex illa stirpe, sed ex ipsa
radice ttXo. (quae in nifi-jTlä-vai conspicitur) dinlel loca-
tivum et ömlij instrumentalem formari. — Sed multo con-
fidentius de hac re judicari potest. Ex pristina hujus adjee-
tivi forma öitiXoog brevior dinlog exsistere potuit, ut *TIaoi-
voog, *KQCcrivoog, Ev^vvnog in llaolvog, KqcxtIvog, Evd-vvoc
(cf. Buttmann, Ausf. Gramm, ed. II, I p. 154), ßor^oog in
de dialecto Heracliensium Italicorum.
ßaqfrog, Xagoog in Xa§6g cprrepta sunt; <-i öinXoo-i locat,
dinXoo-r iiisii'iiin. eodem modo in ¥SmX6-i, *öi7iX6-% mu-
tari poterantj quo vdcat. oXoi in oXi Herod. II, 25öj 12 ed.
L.)i öoQvj;ae in doQVJzi (Aristoph. Pax I260). Ceterum, ae
ulla dubitatio relinquatur, audiaa Berodianum II p. •2."»i), 19
ed. Lontz): dnur^öng h. rar dogv xai toi £lw ovöeig di Xs-
/■■ i I '././. /^'(Di' doQV§og } c'dXu dogvt-oog /.cd /.uza ovyxonijv
doQv^og, et paullo infra: /', Xag~6g' anh vov / Xa^oog ft Xa
gog Mg ßotjd-nog ßnqO-oQ, quibuscum Lentzius (I. c. not. ad fr.
227) comparat Etym. M. 517, 25: xXsog (a ttXeio)' TlivdaQog
dt'/, oida finai) (prjol xXeog' xXsoog aal avyxonfi xXeog. Atque
ut etiam pro durXoog: dinXog disertum testimonium afferam,
addo Tzetz. ad Lycophr. v. 521 : HnXbg di KVQuog Kai •-
txvtov t)i7ikoi oj^vrovcog 20).
Quibua testimoniis freti formas *dinh')-ij *dmXori ve\
durko-ä snmore possiunus. ac ne hie quidem certo testimo:
n i i > careamus, dinXoa exstal in inscr.Drer. 130. et dvtodexa-
i /.na Brutt. 5573, 12. — Tum ox dirvXo'-i euasit ÖmXi-t :
öurXel, ut *invroi: *xoitl-i: tovrel; *7tavotx6-i: *7iavoiX€-i:
Kaor/.t-j ; *navdrj(ÄO-i:*!n;avdtjfti-i: navdrifiei ete.; ex *dmX6
r: &i7tXf{ (Corcyr. 1845, neque raro apud Aüicos) ut nom.
sing, fem. di7iXn-rj : dmXrj; ex ämX6-a öinXa, ut exstat h£a-
rrla C. I. 2554, 65, quocum conferas instrumentales /.Qttfü.
l((d-gC<} otftäj di%ä, tQiyjc etc.
'Tum videmus etiam ömX& adverbium recentiore tem-
pore correptum (ut ufi« ex ('(/na, KQvepu ex KQv<pä v\c.) usur-
pari: Oppian. Cyneg. IT v. 410; Ilalieut. IV v. 057; Anthol.
Pal. X, 107.
Denique dt >//] adverbium sermoni Attico proprium dai
Irin, esse videtur, ut chjinauc, löte etc.
lY.utriva cum locativi suffixo formata sunt Fctci et
aei ex *aiFeoi-\ cdFei: ahi: *u/u\ praeter quam multo
20) Talern vocalia ejeetionem videmus etiam in neriLicu, ftv&iat
<j oßfo, <Ixh>, (ffyev, n<h'. afiig, v/xis '',l' «'x nul£-e-ai, fiv&ttai, tpoßito,
«xtt-o, iffQf'tv, vot-4-kv, i/ii-es, vfiieg.
390 Meister
l'requentiorem in titulis Doricis semel in Ins tabnlis (134) oc-
currit dsg ex *alFeg: aleg: *djeg.
3) ei ex aliis vocalilms debilitata:
'^no&dvet, oiQTvoei, p.l} Xdßei, vi/isi, noxdyei,
yTQCc^si, reif &£t, q)£Q€i, quos probos justosque conjunc-
tivos esse neque indicativos vel praesentis vel futuri, quos
voluit Mazocchius, jam satis superque ex x« particula Om-
nibus associata apparet. Nee vero minus proeul , quam
Mazocchii nugae, eorum sententia rejicienda est, qui illas
formas antiquam scripturam exhibere putabant, ita ut EI
in tabulis exstans ]] legendum esset. Hac enim ratione edi-
tores C. I. formas, de quibus agimus, mutaverunt, tarnen
ne id quidem constanter, nam eum dno&dvr], ctQzvoy, Xdßy,
vsfirj} noTayrj, nQd£t], TsXt&ij, (ptQfl scripserint, reliquerunt
— cujus rei rationem desideramus — si formam. Nee vero in
tabb. Her. neque in ceteris permultis titulis, in quibus haec
conjunetivi terminatio frequentatur (exempla ab Ahrensio II
294 allata facili negotio multo pluribus augeri possunt) ul-
lum antiquioris scripturae vestigium reperitur.
Sed praeter formas in et deprendimus in his tabulis
et vulgarem terminationem y {y-önty, d-Qavy) et tertiam
in r\ (afi(.iiod-o)-9-rl) tota Doride frequentem (Ahrens II
294), neque ab Aeolica (Ahrens I 130, ubi adde xvyydvi),
fyjjf TtooxaraßXdipr] ex inscr. Teg.) neque ab Ionica dialecto
aliena (cf. exempla a Larochio ex Att. inscr. collata „Homer.
Untersuch." p. 200). Neque tarnen hanc formationem edi-
tores C. I. probaverunt, sie quidem, ut Boeckhius in I. vol.
iota ubique adderet, in H. rj iota carentem retineret, Fran-
zius in III. rursus rj in t] mutaret.
Nobis potius, qua ratione adhibita has diversas formas
explicare possimus, quaerentibus, primum €i ex rj attenuata
esse videtur, ut in ßovlei, ol'ei, oifiei etc. ex ßovhj, nirt,
oipfl; t] vero terminatio quam originem habeat, non tarn
facile dictu est. Quod Westphalius (Method. Gramm. I. 2.
p. 62) admodum singulare exeogitavit, tales formas in ij
imperfecti esse conjunetivos <*ßXdnriji: ßkaTcrrj; *i)lXt]x:
de dialecto Heracliensiun] Italicornm. 391
d-eXr})f probari non potestj aeque enim, ut de tota forma
tione proraua inaudita taceam, olla inter baa <t reliquas
conjunctivi formas sigiiificationis differentia enncleari potest,
aequo, quid tandem huec ratio ad afifiio&ca&rj aoristi conj.
interpretandum valere possit, apparet. — Ahrenaius [II 295),
cui Gelbkiua (1. c. \>. 38 assentitur, eam ex pristina termina-
tione -/,// (-tjoi Ahrens. omissa epenthesi exstitisse censet.
Ac concedo, ßic rem explicari posse, nisi forte praestal rt
revocare nd radiorem ei corruptioreni pronuntiationem, cu-
jus fortasse etiam Lesbiaci dat. >in^. in w pro <;> testimonio
afferri posaunt. Sed in titulis alioquin emendatissimia oeque
antiquam scripturam neque itacismum redolentibus etiam
et <'t ij saepe inter se commutatae sunt21), ila ut /( fbrtassi
etiam e< diphthongi munere fang] cogitaxi possit
«i conjunctio saepissime in Ins tabulis exstana orta
est ex indog. svai(=06C.sva(\&t.8i)\ *oFai: *¥ai: ai=*oFe:
Fe: e — o(plv: lac. tpiv (Curt. Etym. 366). Praeter quam
legitur 160 a forma ex cd orta, ut ex mvnaiQog: xv/ieiong;
ävaiQOV (Cret. cf. Hey, de dial. Cret p. ir»j: oveigov; fieao-
yaiov Dor.: ftsaoyeiov; syyaiog: eyyeiog; Movaa: Vlovoelov;
stirp. aor. h-ou -opt. Xvaeiag etc.
II. ov.
ßovg, xnv9i novg. Quaeritnr, utrum hae formae ut
Atticae dialecto ita etiam Doricae propriae sint, an ex
commnni lingua in Heraeliensem reeeptae. — Grammatici
uno ore testantnr de Dorica forma ß(3g pro Att. ßote, ac
legitnr in Etym. M. 4^)2, :'»s vai xajlQtov ßtog, ap. Hesych
ßüiv uoi i'<)<c \.hr;u<n, e1 sexcenties apud Tlieocrituni
21) Tlier. 24-1S, Vll :sl : t-\ x« nnc /m) noiuvri r« xutu \tuv] v6-
iiuv ti lui dia&rjxav £t to So^aVta, cii()\>ceg oaog v.a iS6i.ii xri.; item
m pro t] VIII, 6, 7; \ III ■"> deficit) pro (h i]an ; VIII 21 7TQorofi&r]T<"
pro nQovorjßi'jo) ; II 19 nooainH'iai pro ttqokiqi'tch ; VI 36 o<peil$(rai
pro 07 fiXi)iai ; Vll 2" Sioixetreu pio (TioixqTOf. — Corcyr. Isl">. 67 ei
pro JJ , 94 7toi»|t(-» pro noiti'Tot; Murin. Sig s tnotiatr pro •
<Tfv. etc. etc,
Curtius, Stadien IV 26
302 Meister
ßciig, ßwxag, ßtoxoXog etc. Contra ßovg legitur Epich. 97,
ßövv Herrn. 1193, ßovßijzig in nostris tabulis.
Fere eadem est condicio yovg vocabuli, quamquam ejus
testimonia rariora sunt. Athenaeus et Eustathius dicunt
Xtiog Doricum, contra yj>ig in tabulis Her. est. Quae cum
ita cssent, Ahrensius (p. 165) auctoritati tabularum Her.
plurimum tribuens, gramrnaticorumque testimoniis adniodum
diffidens, et ß<og et %(ög ut vereDorica essent, metuit, quin
mutari ywg in yovg apud Athen, et Eust. jussit. Sed in hoc
se a vero aberrasse, ipse postea perspexit (cf. Add. et Corr.
II 565); itaque explicatius hanc opinionem falsam fuisse
demonstrare non opus est. Tarnen in Addendis (1. c.) cen-
set „Argivos cum paucis tbrtasse aliis Doriensium ßwg,
ywg, Tvdtjg, vag dixisse, v vocali, quam e digamma ortam
constat, ejecta." Cui opponendum est, ßag, xcügetc. non ex ßovg,
yovg prodiisse, cum ejusmodi vocalis ejectio exemplis careat,
sed utramque formam ad pristinam *ßoF-Q, *%oF-g, *TvdeF-g,
*vaF-g redire, ex qua digammate ad v vocalem emollito
communis, ejecto cum prod. suppl. Dorica forma exstitit.
Tarnen cum ßwg formam pristinae Doridi ascribo, alteram
ei non ita abnegare studeo, ut ubi reperiatur, librarium
vel lapicidam erroris accusem — quamquam in Epicharmi
verba ßovg pro ßwg errore quodam irrepsisse, sunt fortasse,
qui probabile esse credant — sed eam aliunde, scilicet ex
communi dialecto arcessitam esse opinor. — yovg vero
in nostris tabulis Atticam linguam redolere non negabit,
qui variarum dialectorum imprimis vocabula in commerciis
emporiis foris usitatissima, v. g. numeralia et mensurarum
ponderumque notiones exaequari ac numeralium re vera in
hac dialecto communes formas exstare reputaverit,
Postremo de novg agentes, in Judicium vocemus glossam
Hes.Trwg" nog imo<Ju)Qi£tov, quam Albertus et Pearso correxc-
runt facta lenissima mutationc in nwg • novg vnb Jo)Qieo>v.
Ahrensius tarnen rursus invocat auctoritatem tabb. Her., in
quibus non niog sed novg II 34 et Toinovg 3, 96, II 2 exstat
Itaque respiciens ad aliam Hes. glossam nöo novg ytaxcovsg,
de dialecto Seraclien ium Italicoram $93
proponitj licet contra litterarum ordinem, rtog' novg i ro
loiniHDv'1'1). ])<• qua re sie judico. Ex Btirpe nod Domin.
*nqd-g. 7z6g seeundum legea phoneticaa rede processit.
Cum vcrii postea lingua vocea monosyllabaa correptani vo
calem habere vetuisse videatur, o localis producta est
Quod duplici modo fieri potuit. Aeque enim ut in produc-
tione suppletoria nog apud Dorea in nwg apud Atticos in
novg abiit. Ergo tres hujus vocabuli formaa quaerendo
assecuti sumus. Primum antiquiaaimam ?roc, quam in noq
mutatam Lacones proprium habuisse ex glosaa noq novg
Aawoveg diseimus; deinde Doricam 7rw<; confirmatam glossa:
mag4 novg unb diooiitov, denique 7totg communem.
Sed quid de Beracliensibus ? Nonne cum eo, quod
modo de formia numeralium mensurarumque ootionum apud
Heraclienses dixi, novg vocabulum optime convenit? [taque
hoc quoque e communi dialecto reeeptum esse puto.
Quod ad ceteraa diphthongoa attinet, fere nil est, quod
.ili usii vulgari discrepet. (p tantum in H q (p d et g H o y d e i a
vtt'tZci vocabulia excitare liceat, quippe quae vulgo sine
iota scribantur. Sed acriptura Heraclienaia et ab Herodiano
commendatur (Hqffidqg 67, 5; Oiptü) 444, 6 ed. Lentz) et
optimain admitt.it explieationem, nara 'Hgutdng compositum
est ex stirpe ' Hqio cum -idtjg auffixo, et 0(j)£,ta ex oot-iyw
ut 7ihi>C.(i) ex nkco-iCw.
§ ('». De contractione et crasi.
« ex u-a : yü, fiva, noazog.
)} a-o : 'HqaxXelda } 'Hqqida, ÜhXu'na, &ivtia; ine-
Xüad-u) ; ag.
22) 77ü'c praeterea memoratur ab Eierodiano xa9-. nQoitpi. L03,
ed. Lentz, a Choerobosco in Theod. p. 182, 32; 284, 21 (Herod, 11*281,
19: 903, 25 ed. L.) additia poetae alienjus verbis: wj wog §ffi ftaivo-
uivoiaiv, vcl, ut apnd Herod. 403, l legitur, quod Lobeck Parall. 86
etiam ceteris locia reponendum censuit: ü> nü$ Sy ttfitimittr»
26 *
394 Master
ä ex a-(o : anogoäv , yväv, zXaiav, xaivav, y.azadixäv,
ooiGzäv ; cpävci.
)] ex £-£ : ärtolwlrj; i/ra^icoyj] ; aydixa^^zai, sgg/izcci, xag-
7i£vor}TCU, olxoöoftrjGrjzai.
„ s-rj : d/n^no&wd^rj .
„ e-a : Fezrj.
ji ex a-yi (vel a-ei) : STiißij.
o) ex o-o : zazgiogcov ; af^ia^izw, avzöf.ao, yAnsXXal(a, ^AnoX-
Xcovio, agyvglw, AgiGzdgyo), aggtjy.zco, avzw, ßio)1
öa^ico, devteQio, Ai-ovvgcü, öqvfiw, exazegco, hy.a-
zo[.inidiii, eyo^ivto, sq>6gco, fixcaidetio, Fixazi-
ntdio, Zco7ivQ(G/.co, Zcottvoio,^ Hga/iXrpto, QeoÖWQCO,
cIgzi£uo, Kgcalvw, oöw, Jlavä(.uo, ttoXe/um, 7tqi'ctio,
Tlrggco, G/.iQio, 2vfi(j.ax(o, zovzio, zgiav.ovzcmtöio,
zgiyvio, zQi'zii), zw, ywgiio.
„ o-o) : anodidöjvzi ; , cc7todavrai, diayi'tövzi , fiiG&ani i,
TTCCQÖtOVZl.
„ o-£ : afj.n£Xcogyixä, Xiozrigiov, ngioyyvogj nocoyyv£ico
„ n-1] : z£ZQii)Y.ovza.
ii) ex w-i : cHo(i>d£ia, 'Hgiodijg; oo')Z,lo.
„ ex o-rj (o-£i) : ngiiö.
I ex L-i : 7io? i
„ i-£ : zglg nom.
£i ex £-£i : dei; if-ißaksl, £§£l, Ü-ijosl, d-Qavasi, y,oipei, ttoi^gbi,
■7TQU0GEI, GaQf.l£VG£l, 07lCC\p£l7 (pVTEVGei.
„ £-i : £QQr)y£icc' aal, ÖittXu , F&zsi, cozayu; /nitoi;
'HgaxXaia, 'HgaxXaidccg ; ev$v(OQeLa , i^i£Q£ia,
zvqüa, %Q£ia.
Non contrahitur:
£-a in dsvÖQ£a.
e-ä in Kwveag, Xaigaag.
£-o in Fezeog, yagddaog; öao^iha, giovta ; Qeodcogog; l'x-
nX£ov. In 10 mutatur in avavyaXlovxi, drxo&aginvir.
£%£7Toi'ov; TifiOKQaziöq. In uo mutatur in if-ttzgicü^ag,
fX£ZQUOf.l£Vai.
de dialecto Eicracliensium Italicorum ;;■.;,
&-iu in dti'()o;'c))'} Fevi(ov\ dhavtai. Nun contrahitur sed in
tcu lnutatur in adixitov, iyFrjXrj&uovrt ; notwv, notiovri.
n-a in ajiOQO&v.
o-tt in ny<)<n'/.tni;u.
Craaia nulluni exemplum conspicitur in tabb. Her.,
nisi quud editures (Mazocch;^ Franz, Ahrons p. 220 «crl'xö
10 1 scribi voluerunt, ut ex KOI cd na exstitisse putandum
esset. Tarnen mihi consideranti prhnum /.<d tu voce* reli-
quis tabulanun locis, ubi exstant, nun coalescere Cef. tat ort
mV »ta 105, 173), deinde omnino lnatus, qui frequentiasimi
sunt in tabulis, nusquain crasi adhibita expelli (c£ na <'/./.<>
172; «i'«s' /m a y& |o:;: av v.a ennoi 106 etc.}, denique illa,
quam suniunt, crasi ui vocabulum tabularum in scriptum
prorsus dclitescere, admoduin \<-i\ EÜmile, ae dicam certum
ease videttur, nai /.u minus crasi, quam lapieidae efrrori
deberi, qui ort post /.cd, induetua TOCum siinilitudhn-, attdere
omiaerit
§ 7. De a p neu p e et elisione.
Apocopen patiuntur in dial. Her. praepositiom-
ävä ubique: av xciv 148, av iiog U 32, 3S ; avzo/iog 12, 13,
15 saepius, av%ü}Qi^avzeg 56, 59, auntafajfia HO, 155,
a/j,(4to$iü&r} 111, ävyQaxpai 126, avyQatpev 12»'.. ov/^a-
ifiävio) 127, avKo&ctQiovzi 132.
y.ca« seniper ante articulum : /mihi 109, 122. II 23, 27.
xavsade 113, )t«wo* 125, 127. L35, 146, 160, 161. 163,
164, Kis, 176, 179 bis, xaizäg I 15, 151 ; alioqnin tantuin
in voce TtQOxaddsdixao&to 171, ante reliquas voees a con-
sonia ineipientes integra manet: /.cact/j.iKo n, II in,
/.auilmöiiLC 62, /((T((/.i ua/.('i:> i'^ 56, /.«TCtaxaipäiii 131 :
/.(<rü ,>'/( i 50, 99.
Apud Lacones Jcorrd majore apocope affeeta e>i in
xdßkrjfia, /.ditiov aliis voeibus ap. Alir. II :>."»li. quo
etiam pertment xatdv, /.caü formae BÜnplici / littera
scriptae pro Kcctä rar, y.caci u'c
jictQci ubique; 7fQQ *<*, -'«o r«r, naq *org, naq in, näq im.
396 Meister
nag xüv; nag fiev, 7iäg öi, näg xs, 7iäg Fixog, nag
nevxe, nag noxa/iiov.
Itaque ävä et nagä praepositiones, ut quae etiam
ante vocales ubique elisionera patiantur, oranino non
vulgaribus Ulis formis, sed solis av et nüg ibruiis mono-
syllabis in dial. Her. exstare censendum est, quare
apostrophum, quae dicitur, etiam ubi av et nag ante
vocales scriptae sunt, omisi. Aliter editores C. I.
noxl (Dorica forma ngög praepositionis, vd. Ahrens II 358),
mira inconstantia ante articulum modo admittit, modo
respuit apocopen: noxxäv 119, II 31, 44, 69, 107, noxxäg
II 87, noxxo II 30, noxxöv 162, II 37, 77, 108, ac contra
noxl xäv 16, II 13, 38, 75, 94, 100, noxl xöv II 18. Ahren-
sius (II 354) noxl xäv in fragmento prioris tabulae Bri-
tannico, quod dicitur, rursus Maittairii errori deberi, in
altera noxl xäv et noxl xöv formas recentioris aetatis
indicia esse putat. Sed illud certe injuria eum suspi-
catum esse, ex Mommseni collatione apparet, quo etiam
alteri thesi non parum ponderis detrahitur. Tarnen vide
quae de ratione inter utramque tabulam intercedente,
§ 21 congessi. — Praeterea apocopen non nisi in nox-
Sevxeg II 30 uno vocabulo deprendimus, cf. norupvieioel
170, 174, noxioxaipel 173, noxiysvo/nivav II 24, noxi-
xXalyov II 107, noxixXalycooa II 69.
Similem inconstantiam animadvertimus in usu eli-
sionis, de quo haec statui possunt:
1) Praepositiones ubique ante vocales elisione afficiuntur,
legimus enim an äXXäXwv 75 et al., ägiov 50 ; scp hxaxtgio
91; xax a.XXov 157, x«^' « lo, 99, f-iex3 avxog 124; nox
"AxigivUiQ etc. DeaV et näg formis vd. quae modo dixi.
2) Praeter praepositiones eam admittunt etiam xä, oidt,
aioxe voces nee vero hae quidem constanter. Nam
zk elisionem patitur : /«/[ca'jx* ipngoo&a 101, tv oigv? ag-
xvoei 107, al de % vnb noXif.uo 152, ooaog x ei 160,
sed intactum relinquitur: oiag xa ä yä 103, big xa
e9eXovx€g 105, xai al xivl xa äXXo) 105, av xa avxol
de dialecto Hcraclienrium Italicorom 397
106, /-« lihhit 117, k« imfifi 128, o> /.« aq>o/AOUüO(ovrt
135, o ita hjri(.ictQTV(jrlou)vii 156.
or()/ elisionem patitur : ovo 3g>£g£oWt 131, scd eodeui versu
integrum raanct: ovdc arpeQ^öni 131, ov<J« »/g, ovd
OL'd'e ä'AAog 13(5, otdt IxlXor 138, 145, ovo*« ifi7tQtj-
aövxi 145.
WOT£ elisionem patitur : war* ///wtj' II 30, sod intactuin est
in wöt£ aet 170.
;{; Cetera« voees voculaeque, dt, xi, sari aliae in sermone
Attieo ad elisionem maxime proponsae in tabb. Her.
nusquam mutilantur.
CAPUT SECUNDUM.
Da spiritu coiisoiris(ju<\
SS. De spiritu.
I. Spiritus aspi <
A. leni, qoi in aliis dial. exstat, antiquior (i. e. ex spi-
rante ortus) in bis voeibus eonspicitur:
1. long 175, quod vocabulum olim a digammate in-
cipiebat. Cf. Boeot. Fiootekia 1562, 1563, Hcsyeb. yioyöv
(= *FioF6v), l'aor ; ßiioQ (= *Fuoq = * Fioiog) ' i'awg ; Homer.
etor/g ex *iFiot]c, ac vestigia digammatis, quae ex biatu apud
Hom. apparent, vd. ap. Hoffmann, Qu. Hom. II, 47. — wog
ex * FioFoq: *fto6og: *tooog justa mutatione natum, exstat
etiam Smyrn. 3137 II vv. 41, 75: sq> cioit Kai huoiee, ubi
tarnen Boeckhius mire iq? tag seribit, quia &Jj scribere se
non ausum esse dieit, in tit. Teio Lebas, Inscriptione> gr.
t. 111: ,,Asie mineurc" p. 34 No. 87, v. 14): itp 'i'ooi et in
ibrmulis Attieis: icp ciortg /.ai Ofioiäg, eq? '}'otj v.cti bfioiq
(cf. Giese, Ueb. d. iiol. Dial. 302; Keil, Öehed. epigr. p. '•:
Curt. Etym. 353 et 039;. Tarnen eonstanter ne hae quidein ta-
bulae asperum servarunt, quippe quae 149 et 170 laog formam
vulgarem babeant. ttio$ ex *ia(Jo<,-: looog prudiit, [loaog
39S Meister
(Lesbiaca) forma traditur in glossis Hes. : laong' yabjvr] et
'loaa f ytsaßog zo 7tqÖz£(jov) vel sine product. suppl. *FloFog:
*Fiooog: *iooog: l'ooog: i'oog.
2. nevxcaxrjoiöa 105. Digamma in fronte Fixog voca-
buli hie in media voce in asperum attenuatum est. — Ferog
legitur in tabb. 49, 51, 53, 103, 104,109 et saepius, Boeot.
Fexia 1 569 a. III ; Fi/mxi Ferieg 1575 ; Lacon. yizoq (= *FezoQ) •
exog Hes.; Locr. Ferset Hyp. 14; Fizng Hyp. 33. Incertae
dial. yhog (==Fszogy eviavzög Hes. (cf. Etym. 196). — erog
exstat etiam in inscr. Halic. (Wescher, Revue arch. 1864
p. 135; Keil, Seh. ep. p. 11): xa^' ezog, deodex^xt-g, ewecc-
xaidexsTig.
Proxima vocabula vulgo aspero praedita tantum hie
illic lenem assumunt.
3. egyto in compositis acpkoyco, ecptgyo 13t, ovrl'oyio
133, quod vocabulum, olim a digammate ineipiens (Etym.
171) etiam in Atthide aspero utitur in slgyco, aioyvvf.it, eigy-
(.log, siQxxrj.
4. o , Sc articuli, quos ab initio a sibilantem in fronte
habuisse notum est (Etym. 367), in inscr. Locricis (Allen
1. c. 254) aspero carent, nisi quod initio tit. Hyp. ccc7iiFor/.la
exstat. Deinde 6 legitur in Hieronis galea et xw pro /.cd
6 in inscr. Cret. Bergm. v. 69.
5. 'Ioxleiog N. Pr. derivandum ab eoxia, Dor. Ion.
t ortet voce, quae e rad. vas orta digammatis vestigium in
glossa Hes. yioxla (= *Fiorta)' Eoyäoet servavit. Contra in
inscr. Locr. Hyp. 7 ioztct, et in glossa Hes. ezztcc eoztec
asper ad lenem progressus est.
B. recentiore tempore reeeptus in:
1. axQooxiQica, quae axgog forma semel tantum recurrit
in inscr. Corcyr. (Mus. Rh. XVIII 539 No. 2): xa#' ay.oor.
Cujus de origine e rad. ah vd. Etym. 126.
2. öxrw, oydo l'y/.ovxu, 6/.xaxaz l ot , bv.rctTiedog,
quod numerale in unguis cognatis ut in Graeco vulgari
sermone asperum respuit. Tarnen satis est memorabile,
in duabus unguis recentioribus asperum aeque atque in dial.
de dialecto EieracHenMun] [talieonuu
II<r. Iiiiic rocabulo adhaerere, dico Neo-pers. heai ei Franco
gall. hnit (Etym. 636 .
'.',. Irv/tc, evevrjxovca (Etym. 290). Fortasse, id quod
jam Curtius (Etym. 642) suspicatus est, analogia reliquorum
numeralium, quae nisi a consonis ineipiunt, asperum assumunt
(cf. ijg, ovo, folg, zitnoeg, neprs, Ft^, e7ctd , 6xt(6, : \ > 4a
dexa, Fixati, exato v) oxtw, evvia formas simili modo aspero
donavit.
4. laqög adjeetivum ut in communi Hngua asperum
in fronte gerit, qui tarnen non antiquitus exstitisse ridetur,
eoll. IAPON i. e. 'idgcov in tit. Thor. 1 1 B; iQog AeoL Cum. • ',.
I(>, Ale. 81 ; iniaoog El.j Scr. wAw*a* (indog. f«w<w=taßog .
5. d(.ilg spiritu aspero ut in Att. dial. exornatum, quem
non primitivum esse Scr. asmat demonstrat. Lenem ser-
varunt AeoL a/n/ntg, How. a/ufte, aefortasse, id quod Curtius
(Etym. 0 12) eonjeeit, asper analogiae vfiieig (expesmat) prono-
niHiis tribuendus est.— Nam quod KuhniuB (Ann. II 260) censuit,
quem Christius (Lautl. 109) et Savelsberg Ann. VII 380
seeuntur, in dfug et uioog spiritum ex sibilante ortum trans-
positum esse in voeis frontem, uthic ordo evaderet: V"" -
*a fieg: uf.i€g^ laagog: *lao6g: lagog, certe in afidg voce parum
probabile est.
C. incertioris originis in
1 . aovrjaig, cui vocabulo hoc solo loco asper additur —
utrum ex corruptiore pronuntiatione an consonac alieujus
olim in fronte exstantis residuum23), usque adlmc pro certo
dici non potest.
2. o'ioöiTi, cujus spir. asp. e digammate ortus, ergo lern*
in ol'aovai antiquior est, si Pottio (Et. F. II ed. II 248.
Fickioque (II ed. p. L91) eredimus, ut qui olaio petani
e rad. Fot Scr. vi (*/omhö — veshjdmz), ad quam etiam
redeunt oYa£, ou'tnr, Scr. pra-v&rtew „auriga", pret-vaj-ana
„Stimulus". Tarnen significatio non satis quadrat, omnea enim
2.'{) Fortasse de rad. vor „arcere, defendere" Pick II. ed. p. 181,
no. 4 cogitari potost.
400 Meister
voces ab illa radice re vera descendentes (vd. Pott. 1. c.)
dacere signifieant, nee vero ferre.
II. Spiritus lenis
A. aspero antiquior est in his voeibus:
1. OQog ,,finis", oqlCio, oqigzcci, civzogog. Item lenem
deprendiraus in inscr. Corcyr. (Mus. Rh. XVIII 575): oqFog
laoogrccg uycQiaget Corcyr. C.1. 1 909 : OQjiog, neenon asper deest
in Ion. (Hom. M 421, V> 405; Theogn. 826; Herod. I, 32
etc.) oiQog et Cret. (inscr. Bergm. vv. 20, 22) toQog voeibus.
Ex quibus apparet oqFog antiquissimam formam f'uisse.
Atthis asperum de suo addidit, fortasse, ut Curtius (Etym. 042)
suspicatur, utOQogfinisetoQogmons'mter sedistingui possent'24).
2. ayio lenem primitivum etiam in comm. dial. ser-
vans. In ayovra vero, quod bis in tit Oz. Locr. et in Att.
tit. (Rangab. ant. Hell. no. 57, a, 10) exstat, nee minus in
Attico rjyelo&ai, quod ejusdem stirpis esse negari non potest,
asper irrepsit, quem ex antiquo digammate exstitisse fortasse
quempiam, ut credat, commoverint glossae Hes. B-Af'02.
y.Xäo(.i(x uqtov . . . fj.dti]g~ xat OTQazuoxrjg' ylctyuoveg (con-
i'undit glossator ßriyog et ßayng) et ßd$ov ' xceta^ov ylünioveg
(Schmidt: ßä!;ov xaxät-ov yi.). — Tarnen ejusmodi consonae
in unguis cognatis ne minimum quidem vestigium exstat
(Etym. 161), immo in ipsa Laconum dialecto vel ctyto(.iai
lenem tuetur in 'AyrjOixÖQa (Alcm. fr. 16, col. II, 19), 'Ayt/olkaog,
lly^ol/Tolig, ^Ayi'jGavÖQog, äyijTioQ, ita ut minime dubitem,
quin spir. asp. tantum pravae pronuntiationi attribuendus
sit; illae vero glossae nimis obscurae et corruptae sunt,
quam quae fidem mereantur.
B. ex aspero attenuatus in his voeibus:
1. ä/uat-iTÖg, quod, quamvis jam apud Homerum
24) Omnino haec dialectus quo studio asperum adamarit et affec-
tarit, quisque ex iugenti multitudine vocabulorum iutellegere potest a
Keilio aliisque (Seh. epigr. p. (i; Giese, Aeol. Dial. 304) collectorum,
in quibus Attici , ideo a grammaticis önavvrtxoi appellati asperum de
novo introduetum loquebautur
de <li:il<:cio Eieracliensium [talicoram. |D|
exstet, tarnen a/ia^itog Attico tenuius est. "/lituHc enini com
positum est ex «£«)' et Sfia, quae voeula olim a a littera
ineepit, at hie sit formaram ordo:*tf a/^a: aficciafta. Bandem
oty.ct- tenuissimam formam habes in ftfwdig (Etym. 357).
Aspcr vero Sfta voculac v. 111 appictus est.
2. etlia „contio". Ahrensius quidcni II 'M lenem
antiquiorem esse credit, ctllet ab aAiJg i. e. aoAA^g derivans,
sed etiam las älirj dixit, quae or-o f'ere ubique (excepto nom.
neutr.pl. ut auloct: anlex) in m contraxit. Dici possit, aXux
quidem Doricum ex aollijg sed Ionicum aÄ/ij ex aeXXrjs
(II. r 13) exstitisse, quamquam talis explicatio nemini, opinor,
nimis placuerit. Contra Savelsberg (de digannno, Aquisgr. 1806
p. XVI) ex *äFelict voce, quam primigeniam suniit, et
a.itlla et etlia derivat, digainmate aut in n mutato aut
excidente. Sed etiamsi digammatie in n transitum coneedere
vcllemus, tarnen haue explicationem gravissimas ob causas
reprobari oportet, nam prinuim ex his glossis Hes. : aneXXw
änoxleiw, v;iillaf ot/.oi , ixxkrjaiai apparet non a-neXAto,
a-nellai, sed än-iXXto, otTt-eXXai voces dirimendaa esse, ueque
äXia ullo modo, neque quod ad sonum, neque quod ad signi-
ticationem attinet, cum äneXXa conferri posse. Denique
seeundum leges eontractionis Doricas ex a Feilet: a-eXia,
nunquam alla, sed tantum t]lla tieri potest.
Quid, quod omnino etlia vocis priinam vocalem ex
contractione natam esse negamus? C^uidni ex *FaX-ict: Dor.
Ion. alict: Heracl. alt et exsistcre potueritut ex *Fälig: orAtg2
* httliZbiv. äliCeir oogeret adeontwnem convocare, ex *sFaXtjv\
eaXrjv?
Neque enim, quod niiro consensu omnes, qui de hoc
vocabulo verba fecerunt, viri docti sumpsisse videntur, akia
vel uXir) vocis primam syllabam longani esse, ulhun exstal
testimonium.
25) Quod Odyss. v 136 biatqin admittil intolerabilem, cf Hoff
mann, Qu, Hom. II, 12.
402 Meister
Contra fjkiaia vox ex äXi stirpe « ad rj amplificata
form ata est.
^Äkla cum spiritu leni hoc uno loco legimus, contra
aXia in Doricis titulis sollenine vocabulum est, cf. Corcyr.
1841 sqq., Sic. 5475, Agrig. 5491, Byzant. apud Dem. de
corona 255, etiam Bocot. Theb. C. I. 730.
3. 7vccq££6vzl 141. Praemittendum est, asperi vim
apud Heraclienses ita viguisse, ut ejus signum non solum in
fronte vocum, sed etiam in ligatura compositorum, ni mufa,
quae lege vulgari in aspiratam abirct, asperum praecederct,
addendum esse censerent. Sic iegimus avllöfievog 168, 176,
arhood-ai 153, naolZovxm 107, naoh^övri 120, ovv£q!-6vti 133,
toiijuyvov II 16, 29. Tantum in Ttaq^ovii 141 evanuisse
videtur, quod eo magis mirum videtur, quoniam in eodem
vocabulo 120 et 107 ascriptus est. — Tarnen, ne citius quid-
quam judicemus, sculptorem fortasse neglegentiae accusantes,
recordemur, quaeso, inconstantiae hujus dialecti, quam jam
saepius offendimus. Ubinam vero talis inconstantia magis
exspectari et explicari potest, quam in Ins spiritibus, qui
tarn facile et irrepere et supprimi poterant, ponendis vel
omittendis? Sic, quod in his tabulis semel Ioog bis ioog
legitur, non sculptorem, sed ipsam dialectum in culpa esse
duximus, qua illius vocabuli spiritus non satis distincte et
accurate pronuntiaretur: multo facilius in mediis vocabulis
credimus spiritus tarn obscure sonuisse, ut modo ponendi
modo omittendi viderentur.
Quae omnia cum mente colligamus, primum certum ordi-
nem animadvertemus , secundum quem spirans littera in
fronte vocabulorum evanescens primo abitin spiritum asperum,
qui tum ad lenem descendit:
FloFog Hes. : Ioog her. : ioog her. et vulg.
Ftcog her. : 7isvTae%n]Qida her. : ezog vulg.
*FzQy(ü : €Qyto her. : sgyca vulg.
*oa : o her. et vulg. : o locr.
Fiorla Hes. : 'lozieiog her. : loxla locr.
aKQog vulg.: ccY.Qog her.
de dialecto Heracliensium [talicornm. In:;
('>//('> vulg. : n/.Tti't her.
ivvda ,, : '•■vr;o. ,,
mxqöq aeol. : ta^ogher. ei vulj
OOOC her. : ö»"; att.
/'; ar her. et vulg. : ay«* I<mt
ho('ii(( : a/ua hör. et vulg. : afia^izog her.
"FaUa : «A/ft ion. : «A/« her.
*W#f" : e£w her. et vulg. : e§co her.
Indc etiam apparet, dialectum Beracliensem adama
(jiiodamniodn ;is|»ir;itioiiciii , quam decies \<1 servabal vel
oovabat, ubi in aliis dialectis lenis exstabat; Itis lenere
tuebatur ab Atthide Locrideque in asperum mutatum, ter
taiitiini asperum vulgaris dialecti ad lenem debilitabat. Quo
asperi studio cum Atthide aliquam communitatem 'mit, reli
quis dialectis, imprimis Lesbiaca, lenem pro aspero aub-
stituere studentibus, ita ut nunc in liogua Neo-graeca spir.
asp, prprsus es anuerit
£ «.). De digammate.
I. Servavit dial. Her. digamma in Ins vocabulis:
1. Ftrog, quod etiam legimus in diall. Locr. Fsrog Byp.
13, 33; Arcad. f- hea Teg. a. I, b. 5, Feuov Teg.a.6; Boeot.
h';'ii(< 0. I. 1569; li/.aii /.'///>' 1575. Digammatis vestigia
facile cognosces in Lacon. diaßhrjg < !. I. 1211-121:'. de
quo nomine vd. Boeckh, C. I. 1 }». Ml . 127:'.. 1432; in
yero(t, ysrog glossis; porro in Besych.: aerea' /■'< rw avrtjj
: i I i yevvtOfiSVa, CCVSTtj' i nv e.rin&n, ieri^' <> c.riotfi- c\
äFsrrjg ortis vocabulis; denique in Moni, oleziag ex <>l
Etym. I '.)<*>). - - De aspero in nsvzaenjQida ex digammate
attenuato jam dictum est.
2. Fidiog, etiam Locr. Ftöi6§evog Ozo. 12, Coron. / nhm
in duobus titulis (Berichte d. Kön. S. Ges. d. \Yi>s |s;. i
I«, 200). Digammatis restigium Rennerus (Stud. I, 1. II."»
reetc cognovii in liiatu Theogn. 140: avvov idumv ubi ex
scriptura Kl tlOJS codicum AKO Ahrens, et Bergk ad h. 1.
4()4 Meister
Fidiiov antiquitus .scriptum fuisse concluserunt, quod Rennerus
suo jure negat). Hiatum admittit ctiam Pind. Ol. XIII, 49
ed. Bergk. — Proxime ex Fldiog exstilit nhng, quod legitur
in titulis Teniis : x«y \diav 2329, 7; 2335, 3. 51 ; 2347, c. 8,
Thessal. /.«#' iöiav (Keil, Inscr. Thessal. tres p. 10). — De
origine ex oFi-ding vd. Etyra. 366.
3. F'maxi ex Feixcai. Fi/.ctxi exstat etiam in Lacon.
1511, Argiv. 18, Boeot. 1569 a. III, 1575; digamniatis vice
[i fungitur in glossa Hes. ßsixatt • el'y.ooi ; xal ante evKoai
ap. Hom. non corripitur B 510, 748, ^264 etc. ubi Bekkerus
contra Codices scribit xai eFel/.ooi (Hoffmaoii, Qu. H. II 45).
— Ne hie quidem deest forma aspero praedita inter digamma
et lenem iniercedente, dico Hes. ixawir.
4. eyFrjh^&iwvzi a rad. fei, cujus digamniatis quamvis
in titulis fortuito nullum aliud exemplum nunc conspicitur,
vestigia tarnen resederunt in glossis Hes. : ßyXijficc Ktokvfia'
ylc'c/Aoreg, yrjkovfievovg " avveiXrjfiftevovg aliis, quas vd. ap.
Ahr. II 160; et apud Homerum, de quibus cf. Hoffmann,
Qu. H. II 37.
In alia voce eandem radicem vidimus digamma per-
didisse.
5. F&*. Cum prius viri docti comparatis et Latino
sex et Graeco coramuni f'£ pristinam hujus numeralis et
primigeniam formam sex sonuisse et in Ff'i; Heracliensium
recens digamma irrepsisse censuerunt, nunc detectis vet. bactr.
IchshvaSy armen, xoetz, vet. britt. ehwecli formam indog. *ksvaks
fuisse consentaneum est26), ex qua gr.-it. *sveks abiit. *Sveks
2(1) Fick II. ed. p. 54 etiam *ksvas (== bactr. Ichsvas) formam
Graeca in lingua servatam esse censet in glossa Hes.: £{oiqi£ xai'h)
rj kt-aGTi%oQ' KviSiui. Haec enim dicit: „£*ff- bedeutet in dem Worte
sex und ist — zend. Jchshvas, mniy- heisst Reihe, Zeile, vgl. lat.
striga F. Reiht . deutsch Strich, |>a- aTQiy- heisst demnach sechszeilig
llatfri^of, wodurch es glossirt wird" Tarnen num *|*c Graeca vox
fucrit, dubito; fortasse gtOTQil; metathesi adhibita ex 't$-aini£ ex-
plieandum est
de dialecto Heracliensium [talicoram. In;,
autem in lat. sex, gr. Fei;: £'£ ita descendit, ut *eve pron.
gl . it. in lat. se, gr. f/'V: e.
Neque, quod diu creditum est, soli Beracleidi inter
graecas dialectos haec forma propria est, quippe quae Qunc
;i Kirchhoffio (Studien zur Gesch. d. gr. Alph. 2. Aufl. p. 95]
in inscr. Lacon. 1511, v. 20, abi FEXE . . . i. <■ Fegrjxovta
exstat, <'t a Wuschen» ''Ann. delT Inst. ISOli vol. 38 p.7. 11
in inscr. Delph., abi T1ENTE. OA 7 '. i l\ All li. remansit, d< -
tecta sit. — Apud Homeruni digamma modo postulatur(£270,
X 252), modo admittitur, modo vetatur. — Editores C. I.
in priore tal». Fe$" in ?§ mutasse, in posteriore vero Fit,
reliquisse, jam notavi § I not. 1.
11 Periit digamma ab aliis dialectis retentum in lii-
vocibus :
1. dsi, aigt quod ex aiFsi , *aiFsg exstitisse jam
diximus; alFei legitur in Arg. C. I. 1 ei in Locr. Hyp. i
2. ccl conjunctionem ex*oFai: *Fcn ortam nusquam di
gammate instructam deprendimus, tarnen ß digammatis
munere fungitur inglossa Hos. ßalxav (==ai xa)'m idv K^rjrsc,
3. (XQQrjXT o g et (QQtjytia a rad. Fgcry, quae in Lesb.
Fgrj^ig, quod ab Alcaeo (fr. 149) semel dictum esse Trypho
refert, et in Bgrjaaa N. P. (Alu*. I 34) digamma vel ejus
vestigium servavit. In ipsis aQQrf/.ing et iQQrjyeia voeibus
0 liquida assimilatione F() consonarum geminata digammatis
memoriam retineri notissinum est.
4. rxaGTog olim a digammate ineepisse, quamquam
jam diu praeedpue ex Homerico usuviridocti suspicati sunt
(Bekker scripsit Feiuxarog in II. ed.; ef. Hoffmann, Qu. H.
II 21 ; Allen 1. c. 248 sq.), tarnen nunc demum inscr. Locr.
1 Typ. reperta, in qua Fe/.aoiog quater, vv. 9, 26, 2S, 30,
legitur, certum est. Itaque ea, quae antra multis viris doctis
placuit, Boppii derivatio hujus vocabuli ex *$v-xaa*og corruit,
ac recte Allenus Ixaotog ad "ai^-xoarog revocare videtur,
quod „quisque Beorsum" „jeder für sich" significet
5. £ o yä'Co u <t i a rad. J-'aoy (Etym. 171 . Digamma
exstat in El. Fagyov 0 I II, ejusque vice ranguntur j ei
40G Meister
(i in his glossis Hes. : yt-.qyava (=*FtQyava) ' sQyaXsla, yaßtg-
yoQ (=*yaF€Qy6g) • ov /mo&coTng- yI 'cr/.toveg. — Vestigia digam-
matis apud Homerum collegit Hoffmann, Qu. H. II 24, ea,
quae apud elegiacos et iambicos exstant, Renner, Stud. 1, 1,
p. 148. — In d/tiyre l co gyi x ü voce syllaba olim a spirante
incipiens vel contractionem passa est.
6. eqyio in cccptQyio, scpsQyto, otvegyio, cujus digamma in
titulis quidem nonduni repertum est, tarnen ex hiatu apud
Homerum (.4 437 xqocc sgyadsv) et ex formis segyco, eioyio
etc. concludi potest.
7. De long et ioog et de
8. 7ffi leiog vocabulis jam satis § 8 dictum est.
9. olxicc, i/ti- mxo doud, sn-oixia, qua in stirpe
digamma non raro servatum est. Vide enim in tessera Peti-
liensi Fmxia C. I. 4; Locr. sniFnixng, fisrgeFoixsiv, antloi-
xla} alia composita in titulis Hyp. et Oz.; Argiv. nedäF mxnt
C. I. 14. 19; Boeot. Fvxla 1563, 4; 1564, 10, atque ubi solum
Fv . . . resedit, 1562, 4; Fuixia 1565 certa emendatione ex
EOIKIA elicitum. — Vestigia digammatis apud Homerum
plurima collegit Ho ff mann, Qu. H. II 32, quae apud Mim-
nermum reperiuntur, Renner 1. c. 149, apudEpicharmum hiatum
admittit in ijxio nl'xccdig (frg. 19). — Denique ne apudHera-
elienses quidem omnem digammatis memoriam perditam fuisse
demonstratur hiatu in i7ti-or/.odo/nd voce.
10. In media oyog voce digamma evanuit, ut apparet
ex Corcyr. nyFog (Rh. M. XVIII, 575) et ogßog C. 1. 1909
formis; cum prod. suppl. elisum est in Ion. ovyog et Cret. aiQog.
11. q/]tqcc & rad. Fsq (Etym. 320 sq.; cf. § 4) olim a
digammate incepisse, evincitur El. FqdxQa C. I. 11 et lesb.
ßqryctoq (==*FQ~qTC0Q) vocibus j quo etiam Txrva 'Qqcctqiov inscr.
Cret. Bergm. v. 51 rettulerim, ut qui ^Oyargiog = *FqÜiqioq
(quod jam Sehneidewin. in Philol. IX p. 699 not. 2. censuit)
ideo dictus sit, quia leges foederaque tueretur, ut dynoalng,
'/.Evg bqxing, Deus fidius vocatur. — De transitu F in o
dubitari nequit, cf. dFav. öoav, Fät-ioi: "Oai;og, Fiksvg:
de dialecto Heracliensium [talicortim. lnT
'O'ilevg, Bliooi]v\ '()liooi'tv alia, quae congessit Curtiu- in
Etym. 518 sqq.
Alia vocabula, quae non minus antiquissimo tempore
digamma babuisse ex Unguis cognatia scimus, bic prorsus
omisi, in quibus jam eo tempore evanuisse videatur, quo
Graeca lingua nondum in dialectos abierat.
011 in inscr. Locr. Oz. v. 6 sive propter rudiorem
pronunttationem, sive mero errore Fori insculptum esl ; sed
gr. relativum ad stirpem jas, ja, jat redire nunc fere omni
bus constare videtur. Cf. Allen 1. c. p. 252; Windisch,
Stud. II 212 sq.
§ 10. De sibilante.
I. o scrvatum est in dial. Her.
1. in fite; terminatione I. pers. pl. act. de qua vd. § 16.
2. inter vocales cf. ayiooav, one/.iejQt'loa(.ieg, anopiqaoan 1 1 ,
jiüaa, rtäat etc., ubi Lacones, a quibus Heraclienses Taren-
tinis intercedentibus originem duxisse seimus, o in spir. asp.
mutasse iraduntur (exempla vide ap. Ahr. II 70 sqq.).
Tarnen cum Alcmanis fragmenta hujus mutationis ne vestigia
quidem prodant, neque in omnibus titulis Laconicae dialeeti
conspiciatur, neque in eis, ubi exstat, constanter: apparet
eam non antiquitus Laconidi propriain fuisse, sed t« nipore
quodam non nimis antiquo irrepsisse et sensim tum propa-
gatam esse; quod tempus inter Tarentum urbem conditam
Alcmanemque et Aristophanem, sive, ut tempus summatiui
comprehendam, inter 600 et 400 a. Chr. n. referendum est
Accuratius de hac re disputarunt Alirens II p. 74 sqq. et
Kirchhoftius, Berichte d. Berl. Akad. Ib70 p. 60 sq.
3. in fine vocabulorum ubi recentior Laconum et Creten-
sium dialeeti a in q mutabant, quod passim etiam in mediis
vocabulis tiebat. Exempla collegit Ahr. II 61, quibus koq-
[Aiovctov, KOQfAOVQ ex t it. Bergm. Cret. et /.noututf y.oaiDji'.i
glossam lies, addas. — Sed in tabb. Her. legimus allog,
Anskkaiog, Öctsx.vog, ditovog, Firog, Ktaviag etc. neque ullum
o in q mutationis vestigium. Itaque haue quoque mutationem
Curtiu», Studien. IV. -7
408 Meister
post coloniani Tarentum deductam dem um in Laconum dia-
lectum ingressam esse certum est. Neque hie alia quae idem
suadeant, exempla desunt. Tacent enim grammatici de hac
mutatione, nulla vestigia insunt in Alcmanis fragmentis, nulla
in inscriptionibus Laconicis, nulla in Lysistrata. Omnem
copiam unus suppeditat Hesychius. Quare haue corruptionem
recentissimo demum tempore, haud diu ante Alexandrinorum
aetatem in dialectum inveetam esse crediderim, posteriorem
quam et o in asperum et & in o permutationein.
4. De fivjg nominativo, cui respondet att. ftrjv, dispu-
tavi § 4.
5. Ante consonam sequentem sibilantem non duplicant,
quod faciunt Locri, cf. oootic Hyp. 1 4, 35, Faooxng Oz. 1 4,
Lacones: ^Qiaaroöafxng C. I» 13, Delphi: '/JQtooToyskwv 25,
Argivi: Tektooiag 160 alii, quos vide ap. Ahr. II 100. —
Contra legimus in nostris tabulis c(/iiq>ioTaoÜca, aueorai)
^/iolmaQyog, ^qioti'ojv, exaotog etc.
6. Neque o ante r in z, ante x in x mutabant, quod
assimilatione quadam reconditioreTarentinos, Laeones, Boeotos
fecisse tradunt (cf. Ahr. II 103); imrao legimus 'loriemg (Lac.
ezTia pro earla), aoräoausg (Lac. erraoav pro lonjoav) sg
räv (Lac. ettoiv); yrjQÜoxtu (Lac. didaxxsi pro öiddo/.tr),
ZwTiVQiWKog , yleövTiö'/.og (Lac. axxoQ, y.ccxxöq pro döxög,
■/.aoy.ng).
7. In avxia Heraclienses o una cum vulgari dial. loque-
bantur, sed antiquissimam hujus vocis form am *rvv.ia fuisse
Ahrensius cum aliqua probabilitate demonstravit (II, 64).
Thebanos quidem rvxa pro ovxcc dixisse ex Athen. XI\r, 622,
a, comperimus et ejus Siciliae urbis, quam Cicero Verr. IV
c. ">:; Tycham vocat, antiquissimum genuinumque nomen
*Tvx,ij (= -vyS}) fuisse Ahrensius putat.
II. ö geminatum, quod aliae dialecti in simplex o at-
tenuabant, servatum est in Ins formis :
1. sdaooc([ie&a (II 28, 54, 60, 68 al.), quod etiam apud
Homerum duplici sigmate scriptum exstat. Jam hac ceteris-
que Doricis formis duplici o exaratis illa opinio, quam an-
de dialecto Heracliensiam [talicoram. 109
tea grammatici usque ad taedium dictitabant, metri causa o
talibus in vocabulis apud Homerum duplicari refellitur, it;i
ut, qtiod vel nunc quidam magistelli nun desistant eam puerie
praemandere, di<i aequeat, quam Bit perversum. [mmo ubique
o geminatuin antiquius simplici esse constat inter vires doctos,
atque in daooa&ai verbo ejus causam radicem esse in a
vel t exeuntem censendum est. Ad öao radicem didaouai,
sdüo&rjv, <)<«}fing, dalo/nai forniis, ad duz praesenti dnr tonnt
dueimur, ita ul ne Leskieuus quidem, qui de hoc verbo in
St ml. J] ji. 122 agit, ntra ei re vora subsit, ad liquidum
perduci posse credat.
2. 60 ex oj ortum in
a) boo og, quod ex *jözi-og: *bxi-og: *boi-og exstitisse
videtur, si comparamus zoooog cum lat. totftottes, toticU m.
Apud Homerum quoque (e. ^r. A 186, 516, Z 154,
/ 160 <-tc.j et elegiacos iambicosque Renner 1 c. p. 160
frequens est, ac vel apud tragicoa in carminibus Aesch.
Pers. 864 et Sopb. Phil. 509 ed. Dind. P. Sc. V.
ed. legitur.
b) (itooog ex */ufi*r-jog sei*, madhjas lat. medius, Doridi
commune cum Homeri dialecto, nonnusquam etiam apud
tragicos ac vel in trimetris (Antig. \'22'\. \2'M'>. fragm
239, 5; in canticis Trach. 635, Oed. Colon. 1247 ed.
Dind.) exstans, rediens in MsaaafißQiavwi nomine
C. I. 2053, c.
3. oo ex oF natura in terminatione dat. pl. : eitaooi,
rro'iovraooi, nqaooövtaooi^ v7taQ%6v%aaoi (cf. § 3, 1 . Sulfixum
-ooi ex oft (jndog. svä) ortum recentiore tempore in <>ni
uibus dialectis, maxime in Atthide, ad -at redactum est
Tarnen -aai reperis etiam in trimetris tragicorum Kur. Ale.
75t; yttotoot\ saepe in canticis, cf. Gerth in Stud. 1- 255 .
III. L
1. Heraclides ap. Eust. 1654, 23 Ahr. p. 98 not 6
..' apud Taivntinos in oo aliiisse rct'ert in tuü..t taoto, haxvt'ooi >.
tpuüaoto aliis voeibus. Fieri potest, ut hoc praeeeptum recte
sc babeal Ahr. non mal»' animadvertit, Latina verba in is&
410 Meister
inde manasse videri, ut '/.MfidCio comissor, axTiy.iL.to atticisso),
id certum est, Heraclienses hac in re Tarentiuorum dialectum
niinime secutos esse, £ enim servant in xagniLo/^ai, 6qi£io,
TSQfxdKjta.
Item contraria oa in £ mutatione, quae Aeolibus propria
Ahr. I 46) etiam Tarentinis a grammaticis (Ahr. II 101
not. 3) tribuitur, citantibus nhd'Ca), dvduo, viLto, /.itLtov pro
nldooio, dvdoaw, vlootn, f.üaotov ut Tarentina, si omnino recte
traditur, Heraclienses prorsus abstinuerunt, ut praeter alia
Tigdooco vocabulum demonstrat.
2. Mutationem L in od, quippe quam apud Alcmanem
quidem et ceteros lyricos poetas saepissimeque in scriptis
quae Doricae dialecti tantum ementitam speciem prae se
ferunt, deprehendamus, nee vero apud Pindarum neque in ullo
titulo, Ahrensius rectissime omnino a Doride abjudicatam
uni Lesbiacae dialecto vindieavit, quam lyricos etiam aliis
in rebus (cf. -oioa pro -ovoa, nedd} /.levva, ß^t'tQ ap. Alcm.)
imitatos esse seimus.
Neque illius S (in mediis voeibus öd) quod Lacones et
Megarenses ejeeta j sequenti littera retinuerunt (Ahr. II 94)
reliquis Graecis öj in £ mutantibus, ullum vestigium ad
Heraclienses penetravit, immo dicebant: Cafiiow, ZioTTiQog,
xaQ7ri£(Oy 6qi£ü) etc.
§ 11. De liquidis et nasalibus.
1. De liquidis nil quod commemoratu dignum sit, dial.
Her. nobis suppeditat, nisi mutationem X in v in Wiviiag
N. P. — Grammatici enim non raro testantur a Doribus A
in v mutari ante % vel &, cujus rei haec afferunt exempla :
ßewioV) ßhviOTog, devra, e'vto vel £Wo, rjv&ev, /.tvio, Wlvng,
(fivzaTog. Ac legitur apud Theocritum saepe sv&tlv, semel
(V, 76) ßti'ziozog, nee vero apud alios hujus dial. scriptores
neque in titulis ullum exemplum exstat — praeter yutdiai
Epich. 31, Olvug N. P. Pindaricum, nostrumque (DivTiag.
— Itaque non tarn Ahrensio assentiri velim qui (II 111)
hanc mutationem nun omnibus Doribus communem fuisse,
de dialecto Eieraclieneium [talicoram. 411
dubiumque esse, num apud Siculoa constanti usu frequentata
sit, autumat, quam illis exemplis non certam justamqae
legem phonoticam, aed potiua corruptiorem pronuntiatioDem
prodi putare, qua hie illic, imprimis in rad. g>i%, ante
dentales k in v mutaretur aaaimilatione qaadem reconditiore
(Etym. 410). — Sed proraua errat, cum neget (p. 110 (Divtig
et 0ivriag a (pik derivari posso, quod nomina (PiXxiag et
Oikrig apud reliquoa Graecoa non reperiantur. Primum
enim, si modo Olvrig ei <hiknc, Otvclag et Oiktiag simul
legantur in Doride, quis ea ejusdem originia esse, seil, a
rad. q)ik derivata, negaverit?
Tum vero liaec et alia nomina simillimae l'ormationis
frequentisaima sunt et in Doride et in reliquia dialectis.
Hie habes omnia, quao in Passovii lexico repperi:
(hiliictQ Et. M. 795, 15; Tzetz. ad Lycophr. 633.
(hlkntQ Mionnet 3, 273.
(VikTiddtjg Dcmosth. XXXV, 20, 34 0. Sv7tetaitov ergo
Atticus).
Uhkring R. Rochette, lettre a M. Schorn p. 55.
(Ddxlvtj C. I. 5265.
Oikrig Laert, Diog. VIII, 88; Jamblichi V. Pyth. p. 532
ed. Kiessl.
Oukzoda^ng Act. Acad. Boruss. 1844 p. 278-
Oiktotv, Plaut. Trin.; Boeckh, Staatsalterth. vol. III p. 390
Urkund. X, v. 25.
>' pro k habent:
mittag Paus. IV, 16, 2; IV, 4, 1.
(DivTsag Et. M. 795, 12.
Wivttac Diod. S. exe. 554; Plut. Mor. p. 93 E. ; Jambl. V. Pyth.
279; R. Rochette „Journ. dos Sav." 1830 p. I20etc
(Divv tag Diod. 8. exe. 495 etc.
Qivzig Pind. OL VI 22 ed. Bergk.
mivcvkoq Anth. VI, 192; C. I. 5567.
(Piwia Anth. VI, 288.
QivTiop Anth. VII, 503; C. I. 5428, 5610.
Quibus comparatia De minima quidem dubitatio exoriri
412 Meister
potest, atramque nominum classem ad eandem stirpem (pil
redire, quam saepissiine ad nomina propria formanda usur-
patain esse et notissimum et apertissimum est.
2. Nasales tarn propinquas inter se esse, ut qualis
ponatur, a natura consonae, quae in singulis vocibus sequitur,
pendeat, notura est; et exspectamus quidem ante dentales
r, ante labiales li, ante gutturales nasalem gutturalem,
quae y nasali, quod vocatur, sollemni usu significatur. —
Tarnen in inscriptionibus non raro hanc legem neglectam
videinus, sed ea tantum ratione, ut v vices f.i et y nasalium
suscepisse, quod ad scripturarn solam, nee vero ad ipsam
pronuntiationem speetare persuasissimum habeo, contrarium
vero nusquam conspiciatur. — Sic, ut primum v pro y
nasali usurpatae nonnulla afferam exempla, legitur in inser.
Locr. (Allen 1. c. 245) avxioQaiv, hv.aiziLitvio, dvdr/.ag,
avxtoiog, Xav%äveiv} neque usquam y nasale, in Acarn.
svyvg 1794 h, in tessera Petil. Mlvxiov C. I. 4; ävyskiag,
ivv%äv£i 2347 e. Deinde munere li labialis nasalis fungitur
in Locr. Hyp. dvcpöxuQog, Corc. dvnäliov C. I. 1840,
TisvmrjQ C. I. 90, Arcad. r/.ozovßoia C. I. 1515 etc.
In dialecto Heracl. in Universum eae leges valuisse
videntur, ut v ante dentales et gutturales, ii ante labiales
poneretur. Primae legi quod repugnet, tota Graecitate
nullum exstare exemplum jam dixi, alteram autern et tertiam
etiam in his tabulis nonnunquam desertam videmus. Sic
scribitur quidem dvaryallovri, dvyocuf£v, dvyodipai, ocvyga-
ipcxvu», avxod-agiovri, drywoi^arrsg, sed e'yycovov et ngory-
yvog; sie af.iiiiG&w£tf)} aiiutlng, dii7roj}.tj/.ia, eiißaksi, eiißoXog,
siuTQrjOÖvri, tiiTiQOOÜa, neiima, sed praeter tv.canii7Te.doc, II
24, 31, 38, 69 exstat rAcaövnsdog II 42, 47, 54, 60, ita ut
hie quoque inconstantiam quandam si minus dialecti Her.,
tarnen tabularum Her. reperiamus.
lllius vero enclisis, qua nasales, ut in singulis mediis
vocibus, sie in fine vocabulorum consonis subsequentibus
se aecommodant, quam in inscriptionibus praeeipue anti-
quioribus frequentissimam esse seimus (cf. Giese, üb. d. äol.
de dialecto HeracliensiuBQ [talicorom li;;
Dial. ]t. s] sqq.)) unura solum exemplum in tabu]
ififiev ll, contra vov ngatov 113, tov tcccq L13, vai ßvßXivai
fiaaxälav 92, tcu ,"■'> ls,,; h ftiooqi II 2 1 etc., el u ad
nasali,-, ante gutturales positas spectamus: Fidiav yäv 13,
m^av »tat :>2, nqaxov yioqov 113 etc.
15. r Hfü./J (iu/.ni ;nl -uiiiiiiit in talmli- II' i M)li dativi
pl., tarnen tanta licentia, ut modo adjectuni .-it consona,
modo oinissuni vocali subsequente. Legem vulgarem ob
servanl no'iovxaaötv avza .")(> et vnctQ%6vzaaai dsvögioig 175,
relincünl vero tviaootv tzuq |ii| ei nQaooovraoot at 158.
Nusquam III. pers. pl. in ->•// exien? » eejp. admittil c£ ex-
tiiunvn ai'tol 120, /.<a <a>/.(d!>nii ( OVÖS 131, üffioiniit <n-
xod-agiovri 131 etc.), quippe quodne in aliie quidem Doridis
fontibus factum sit, nisi in Pseudo Pythagoreorum Beriptis
Seil etiam eort sie IJ so: <--o~// tmo et Fixem sie 15
fttxazt ;.i/i'(, s>: Fixem hii v paragogicum respuunt, « j«i< >« l
in o Ibus dialectia patiuntur (De eoW exempla afferre taedet ;
de Fixen i vide Ann. Oxx. I 117. 32: fa ö*i ecg /> ItoQict
nvnitidti TCCtoaXctflßcivei in r £1X001, lY/.uu, SlXCtTtV] 'i/.icim
exstat apud Hesych. .
§ 12. Do c o n s o ni 8 m uti s.
I. De gutturalibus.
1. /. tenuis ix praepositionis ante mediam et/"spiran-
tem in y attenuata videtur in tyl 'i/.ijh'cn i i el sydixat-r-rcu
Scd collatis isz lituan. e1 tzu vet. slav. formis, quarum
posterior uos ad consonam mediam dueunt oam vet slav.
z = indog. g)t nisi in hac utraque lingua tenuem in mediam
debilitatam esse putare raalumus, fortasse iy formam pristi-
nain genuinamque esse censebimus c£ Curt. Etym. -'>.">s .
quae postea demum in ex obdurata sit Tarnen, quoad
etynion i/. praepositionis repererimus, boc incertum manebit.
— Ceterum iy ante medias etiam in Corcyr. iy Bax%tdä\
IS.")«» ol in Alt. titidis exstat.
2. dexiovTcti a rad. dex (Etym. 129), quam antiquiore
tempore omnino aspiratam respuisse omnium dialectorum
4 1 4 Meister
consensu demonstratio. Herodotus enim solum dsx-nf.iai
scripsit (cf. Bredow, de dial. Her. p. 90), ex Lesb. dial.
servatum est dUsx Sapph. I, v. 22, apud Pindarum de/.to&ai
saepissime (cf. Ol. IV, 9; V, 3; XIII, 68; P. VIII, 5; N.
V, 38 ed. Bergk.) legitur, neque in Atthide tenuis inaudita
est, ut da)QOÖ6/.ng, 7cavdö/.og, doxog, doKavrj, quibus fortasse
etiam dsndtat addi potest (Etym. 461), demonstrant.
Tarnen recentiore tempore % pro x etiam in Doridem
irrepsit, cf. vnoöexhai Herrn. 1193, 10; vnoöo%a Rhod. 2525
A, a, 49; öexo(xevoi Epich. 4.
3. diav.vovxwv 11 tantum aeris sculptori tribuendum
esse certissimum est. Neque enim yvta radieem (Etym. 169)
usquam x pro y gestasse ullum verstigium est27), neque
pronuntiatione y ad /. corruptum esse, quidquam habet
probabilitatis. Itaque jam Mazocchius dmyvoviiov restituit,
quod loco huic simillimo II 9 exstat, ita ut prorsus nulla
dubitatio relinquatur.
II. De dentalibus.
1. T.
a) Anticum % servatum est in terminatione III. pl. -m,
de qua vide § 16.
b) De Fi* an, ö laxccz ioi reliquis centenariis nurae-
ralibus jam § 3 disputavi.
c) SX7TSTWVT i a rad. nei , quam formam pristinam
usurpat Pindarus in nernioac Ol. VII, 79; netöiTZOGir
P. V, 50, epTzsTsg P. VIII, 81; xünsrov Ol. VIII, 38.
d) noxij quod ex noqxi cret., ngozi hom. q liquida
evanescente, (ut in vdciQZ-, okciqt-, ijnaQZ- stirpibus
evanuit) exstitit. Contra in Attica dialecto ex 7TQori
27) Buttmannus solus Lexil. II. ed. II p. 236 xoffv (de quo cf.
Ahr. II 86), adeoque germ. kennen, angl. know cum votiv comparans
re vera pristinam formam *xvoeTv fuisse statuit, quod hac Heracliensi
forma cognita majore fortasse confidentia, quamvis non meliore jure
fecisset. Nam xotiv ad aliam radieem referendum est (Etym. 144),
et k in vocabulis Germanicis ex legibus phoneticis huic linguae pro-
priis g indogermanico respondet.
de dialecto Heracliensium [talicomm 1 1 ;,
fiebat *7iQ(')oi : riQog, i rocali aeque decidente atque in
Dorica not forma per apocopen orta, qnae ne ante
dentales quidem in nä$ mutabatur, teste not 9-ivtsg
Herael. ; tantum enim aberat, ut semper in Doride
dcntalium in concursu prior in sibilantem abiret, ut
nonnunquam e contrario sibilans ante x vel ü assimi
latione in x mutaretur (cf. Ahr. II, 103 .
e) zijvog, quod a schob Theoer. I, 1 e ncetvog x in /
mutato ortum esse dicitur, potius ex stirpe xa vel xt
originem duxit.
2. Ante sequenteni ö mediam not praepositio per apo-
copen orta seeundum leges assiniilationis ad xad descendit
in n q n - k a d ' - d t ö i y. ä o # io.
3. De # aspirata.
oit in bis f'orinis generis medii: KCtQneveo&ai, uoqbv-
t o 0 a i, xq>';o& & t, eneXaa & 10 , n o n /. a d <) edixdo 9 ta ex
xx: ox ortum esse cum Boppio (Gr. compar. II 322, III ed. ei
Schleichero (Compend. p. 6''2), quibus etiam Allenus l c.
241 sqq.)astipulatusest, censeo. Allenusigitur suo jure agiavat,
ekeozai, ;ic<{iaincpay€ioxai, XQi'ßxca, sXiono, XQ1','1'"' Locricas
tormas antiquius ox ex xx ortum servasse contendit, quod
reliqui Graeei, quo solent, studio tenuem post sibilantem
aspirandi (de quo vide Kuhn, in Ann. III et IV; Etym. l.">7
in o& mutassent. Tarnen bis formis exeeptis dialectus Her.
aspirationem tenuium, quae in Cretensium dialecto (cf. Hey,
de dial. Cret. p. 31) et in lingua vulgari (cf. Röscher in
Ötud. I 2 p. 63) latissime patebat, prorsus respuit.
CAPUT TERTIUM.
De voiiiitniiii declinatioiic.
§ I 3. De substantivis et adjeetivia
Praemonendum est dualem numerum, cujus omnino in
Doride Acolidcque pauca tantum vestigia exstant (Ahr. II
416 Meister
"222, I 1,98) a dial. Heracl. prorsus abfuisse videri; sie legi-
tur Sin a/rixonac; 77, 70, 82, nodeg den II 55, 56, öviov
TQiyvwv II 21, öviov youUciv II 36 etc.
In I. et II. quae vocantur declinationibus dial. Her. nil
habet, quod a ceteris Doricis discrepet, nisi quod in acc.
pl. ubique v cum produetione ejicit, ut -äc, -tag exsistat,
aliis Doriensibus -cerget -ovg servantibus, aliis v sine produetione
suppl. deterentibus (Ahr. II 104, 172). — Quod in genet.
sing, semper-ä, in gen. pl. ubique -«»> terminationem usurpat,
a ceteris Doridis generibus, quae licet graramaticis non-
nullis alia testantibus, «o et attiv terminationes ignorant,
non distat. Praeterea verbo tantum moneatur eauXeov
pro vulgari l'/.nXtojp dici, Attica, quam vocant, declinatione
non adhibita, et in QOtog eontractionem, quam in hac siini-
libusque voeibus Attici capessunt, omitti. — De ceteris
sufneiat exempla quaedam ex ipsis tabulis deprompta ap-
posuisse :
ya, yag, ya, yetv; yvai, yvav, zalg, skaiag.
&ivtiag, (Divzia [Oinia, (Pivtiav]; ogiozat, OQWTctr [oQioialg,
OQlGTCCg] ;
üllog, Sqiiko, akXw> allov; oyolvoi, oyolviov, ÖQVLioig, oyolviog;
divÖQsa, devögeiov, devdyiotg, devögsa.
III. declinationis, quod primum ad terminationes atti-
net, dat. pl. notandus est, cujus in hac dialecto et omnium
antiquissima et recentissima forma exstat. Praeter -aaöi
eniin, de qua § 'S dixi, Heraclienses etiam oi terminationem
adhibuerunt in n ä o i dativo, qui in aliis Doridis fontibus
ut in dial. Aeol. ndvTtooL sonat, ex *tkxvtuool debilitatus,
apud Homerum et ndvteooi et näoi exstante, ita ut utram-
que terminationem ab sat antiquo tempore videamus simul
usurpatam.
Stirpium in -eg has formas legimus: Fit eng, Fi%ei,
Fixrn F£TS(t)v; yaoadso g; Tt ilio/. out iog; ex quibus
apparet, dat. sing, et nom. pl. contrahi, sed genetivi in
neutris vocales immutatas relinqui, in TijLioxQc'aLog t in i
vocalem abire.
de dialecto Heracliensium [talicornm 117
Eandem rationem, quamquam in Ins i j » - 1 - stirpibus
Doris admodum vacillabat, pleraeque ejus partes gequebantur,
dativum enim non contractum ousquam deprendi p<
facile intellegitur; tu plerumque contrahitur, servatur in
;-i:/t('(t)t(( Epich. 23, vj(Q(pt(t Sophr. 45, vakea Cret. 2556, 25;
gcnctivi nun contrahuntur, nisi in recentioribus tituiis, tarnen
inscr. Teg. a Kirchhol'Ho ad dial. Lac. rclata Fexwv praebet
- Ejus veru, quam in ßoeotica dial. solam valere scimus,
i in i mutationis (c£Boeot. Fevia, Tlga^iTeling^ fmai 1 1 '•'. i /• .
etc.) praeter TifxoxQaTiog in dial. Heracl. apud boIos Cre
tenscs exempla reperimus, ab Ahrensio (II 2:51 ; 122) quidem
in Buspitionem voeata, sed, ut jam Heyius (de d. Cret. I".
monuit, injuria. Sunt KQijroyevia • KgrjToyepfi; riQiog' 9-iQOig\
Vovöia* Wevdlji yt]&iet(=*Fi]&ia)- l'^ij (Xhr. II 51 pflia
mutat in *hrlÜta; de alia niutatione cogitat Schmidtius).
Stirpes in i per omnes casus / servant: rtoXtgf7cn Xiog,
ii all, 7iokiv; Atticae formae non nisi in recentissimis
vel corruptis tituiis leguntur.
Acc. io'iq ex *TQL-vg deduccndiun esse Curtins de-
monstravit in Ann. vol. I 258; %ovg uominis ex *%oF-g
hi casus in tabulis leguntur: %oog (rx *x°Jr-6s)t /<"
"yo-hi , acc. plur. jforc ex *xoF-vg: *%ov-vg.
Lege vulgari a peiov- stirpe formatur gen. fteiovog,
a [itioa- stirpe secundaria acc. sing, ntioi.
Denique legitur in tabulis dat. vdatt stirpis idca-
ex iöccQi- ortae.
§ 14. De pronominibus.
1. Pronotninuiu personaliuni unuin tantuin in tabulis
exstat: afieg ex a^ii-eg, cujus vocalis ejeetionis compluria
exempla § 5 p. 52 sq. et not. '2(1 congessimus.
2. Articuli nom. pl. ideo notandus est, quod lila incon
stantia, quam huic dialecto propriam esse jam saepe demon-
stravi, plerumque zoi-, ter autem n) exstat: "1 rcagkaßorteg
107, n't ;ioi<(iinoi |()7, o) (.nalhtnuiitnu 150. - Qua retabulae
Heraclienses apertissime non nimis antiquac esse demonstr&n-
418 Meister
tur, nam cum in plerisque titulis bonae aetatis xoi, xai, in plu-
rimis post Alexandrum scriptis o), ai formae solae regnant,
sunt nonnulli medii cujusdam temporis, qui modo xoi, rat
modo o/, ai habeant (sie in Rhod. 2525, b, hae exstant nora.
pl. articuli formae: xoi aQxovzeg; xoi aoxovzeg oi te evsoxa-
v.öxeg xai o) f.iexd xavxa äei atQOVfisvot ; xol ao%orx£g du
xoi sv doxa l'ovxeg; xol aQXOvisg oi pexd xavxa dei aioov/nevoi
atque inter hos etiam Heraclienses referendi sunt.
3. Saepius et relativi munere pron. demonstrativum
fungitur et demonstrativi munere relativum, quorum priorem
usum in omnibus dialectis atque omni tempore reperimus;
posteriorem vero non nisi recentiore tempore, nam Pseudo-
Pythagoreorum et versus alieujus Epicharmo male ascripti
auetoritates non satis graves esse, quibus Dorienses maturius
quam reliquos Graecos hg /tif'v — bg da pro o/uev — o da dixisse
evinei possit, Ahrensio (II, 276) concedendum est. —
Exempla vero, quae huc pertinent ex tabulis, haec sunt :
a) Demonstr. pro rel. v. 13: xav Fidlav yav im xov av-
zo/iiov xov oQiLovxa xeog xe /Jlovvow yiögiog xai xov
Kioväag o zluovog sna(ju6%rj ; 88: doid/nbg oqiov xdv
aoxdoafxag; 167: xov avto/Liov xov oolKovxa TiSg xe xiZ
JiovvGio %ü'}Qiog xai xä (fiivxiag o Kyaxlvto na/nto%£7.
b) Rel. pro demonstr. 80: erzi rag xQiaxovxanidco (seil.
s&xdaa/.i£g dvroQiog) xixooag dnäxovxag an aXXaXtov
u /Liiv xoidxovxa 7tödag, ä de Fix.au.
4. Pronomen box ig in tit. Dor. C. I. 1688 o indecli-
nabile praefixum habet, quem morem frequentabant Attica
(Kuehner, Ausf. Gramm, p. 471), Ionica (Buttmann, Ausf. Gr.
Sprachl. II ed. I p. 302) Aeolica (Ahr. I 127) dialecti.
§ 15. De numeralibus.
Haec numeralia leguntur in tabulis Heracl.:
^>g, (ila, ev noäxoc
ovo gen. dviov davxaoog
xoig nom. acc; xqeig nom. xQt'xog
xsxoosg, xäxogag, xexöoiov ; xäxoga xeoodgiov xäzetoxog
de dialecto Eleracliensiam [talicoram II1)
7ltVXt 7lt/it7lTog
Ftt- I i/cog
enxot.
Ö/.Xd)
evvia
Öi/.a dixarog
dixa Uv II 34
dixa di'o 29, II 53
dixa i(iia II OS; lot-lc, y.ai dexa II 15
dixa xixoQa II 86
dixa nevrs II 09, 99, 106; rcivtt Kai dexa 141
dexa Fii; II 40
dexa enxa II 61, 104
oxTta xal dexa 140
li/.uu, Ftixaxi
TQidxoiTa xoiaxoox(aia
xtxowxovxa ; xtooaoaxovxu
/ihn i'/.ni (« Fe^rjxovza eßde/Ärjxovra bydofjxovra evevrpuovta
txaxöv(Tredoi') diaxaxloi \diaxooioi) xuia/aitm reiQaxarioi
(xexoaxnoioi) irevxaxaxiot Fe^axatlot emaxax'ioi oxraxarioi
yilioi diayilioi.
Pro öydoiy/.nvTa antiquior Doris oydioxovta ut rtxooj-
xovxa dixisse videtur, quod Theoer. IV 34 et saepius in
Ionica dial. exstat (Ahr. II, 280).
Singularitas non proprio numero, sed solo substantivo.
ad quod pertmet, expriniitur, cf. a ya\ßfiia&io\hji\ rergoxaTiojv
dexa uedifxvwv, xciddi/og 52; iyevovto oyotroi . . . exaxoi
xqiaxovta tyig, noiyucaa Fixazt l'i$, ;i o i g 11 34; a yd
(•{itö&iö&tj . . . diaxoolwv FetjtjxoYza evvia uedtfixav, ynög,
t)t<ov ymrl/Ain II 35 etc.
In numeralibus denariis (inter öi/.a et Fixaxi) dexa
voei Heraclienses numerale singulare sin<j Kai addere sole:
bunt, ergo dexa f-'r, dexa din; tarnen morem tritiorem se-
euntur formae iotig y.ai dixa, nlvxexai dexa, oxtw xai dexa.
Numeralia composita Bupra Fixazt ita semper dispo-
Duntur, ut maximus Dumerus praecedat, reliquaque aumeralia
420 Meister
pro numerorurn magnitudine sequantur, ut 19; Ft^axaziai
zezQioytovra Fei-, 23: diuxazua eßösft i/.orza ro/c, 37: öioyj/.lca
öia/.uiiui l-i'y.aii ?c?vi£ / jiioxnuov etc.
CAPUT QU ART UM.
De verborum declinatione.
§ 16. De terminationibus quibusdara.
1. I pers. pl. act. ubique in -fisq exit, quam termina-
tionem olira toti Doridi eommunem tertio demum saeculo a
vulgari propulsam fuisse e consensu omnium fontiuiu, qui
nee pessimae notae nee aetatis tertio saeculo recentioris
sunt, plane apparet (cf. Ahr. II 291).
2. Etiam diutius -vxi III. pers. pl. act. terminatio in
titulis Doricis retenta est e summae antiquitatis memoria ;
in his tabidis legitur plus quam quadragies.
3. I. pers. pl. pass. in -[te&a exit: föi/.a^d /ueita,
•/.ccTsdaaoäiieira, noT£daooccf.te&cc, non in -/tisad-a,
quam terminationem tantum apud Theocritum (IV 39, VIII
13, XIII 4) et in Lysistrata (1006. 1161) exstantem Greg.
Corinth. p. 181 omnino injuria Doricam dixisse videtur,
poetis potius varias dialectos miscentibus ascribendam. (Cf.
Krueger 1. c. 536; Gerth 1. c. 256; Renner 1. c. 23). De
explicatione [.leo&a terminationis ex altera communi vide
Schleicherum in Comp. 694.
4. III. pers. pl. praet. pro vulgari -aav terminationem
cum verbo subst. compositam, breviorem eamque antiqui-
orem v, ubique adsumit: d.r iarav, diiyvov, ACtTeöi-
y.uG&ev. Quod tantum cum correpta vocali se conjungit,
licet reliquae omnes ejusdem systematis personae produc-
tam servent (syvto-ft&g , lyno-re, l'yvo-v, earä-fj.£v} toiü-zt
tötur; söi/Moirtjf.ier, ediyido&rjTSj sÖLKao^ev etc.), sequenti
vt, olim in fine hujus formae exstanti cujus memoria etiam
ab aecentu Zläynv, 8dr/.«(7&av etc. servatur (cf. Ahr. II 28),
explicatur, cum ante duplices consonantes saepius longae
syllabae corripiantur, cf. dtjfiOTävg: ör^iörüg; dijf.iioiQyng:
de dialecto Heraclien lium [taticoram. 421
dor. ()('iiionync; <'>n ('it)uii<: i<>n. annde^ig, rtüOtav: ^oowv;
(xaitüjv: inltov etc.
Longioris terminationis in Doride tantura suspectissima
exempla exstanl ; breviorem admiserunl etiam poetae epici,
lyriei, tragici in canticis (ul Hom. tev M :»:',, ebrcn <-i <>i<<>
X 106, / 193, lJ 343, TtQOTi&ev a 112, fu&iev <f :;77 etc.;
Pind. in Isllnn. I 2.".. d&ev \' III 65, Tchvcw X. V, II.
iiiixüur N. II 22, Jstlnn. JI 29 etc.; Tragici: eßav Pers. 18,
ctniögav Aj, 167, '/.atißav Trach. 504), nusquam vero poetae
elegiaci et iambici. — Denique * ju<jd Aeolea quoque bre
viorem terminationem usurpasse grammatici tradunt, apad
Lesbios solam longiorem, ajmd Boeotos neqae haue ueque
illuin legimus.
5. De III. sing. conj. triplici terminatione ;p tt, tt $ 5
disputavi.
C>. Infinitivus verbi substantivi in [tsv, reliqui (praea
act.) in ev exeunt, tt/isv; ävygdyev, e%ev, l ,i <'>. uy : * .
quae suftixa diversae originis sunt. Prioriß stirps mana <-t
plena pristinaqne forma Graeca in lingua ftevat est, es
*ia-fi€vat fiebat in Beveriore Doride *rrfAtvai: iutv, in mi-
tiore Doride et apud Boetos *el-f.ievai : ti/ttr, apad Lesbios
*t[i-ii£i>at : l'ftutv. /tun tenninatio in huhv inf. Rhod. el
Agrig. (Rhod. 2525 b, im»: 2905, I: Agrig. 5491 tantura
analogiae iniinitivi verborum in w debetur, quae o|>ini<> eo
maxime firmatur, qnod in eisdem illis titulia etiam ava&i-
jiistv, UTTodötinr, ;i ooTixfi-itf.tr iniinitivi leguntur. Corrup-
tissimac vero sive pronuntiationis aive scripturae esi ''",>
Forma in inscr. Drer. I(>. 7<). - Alterius Buffixi stirps esi
„wia" ac Graeca plena et pristina forma -erat, aperte es
stans in inf. pf. act. J.iii /.-trat oeque minus in inf. praea
verborum in ///, ubi *do-evai, *ift-trai ad öovvai, 9-eivat
coalescunt Sicul vero fievcn in «4>, sie evat in tr mutila-
batur, qnod snftixnni in vnlgari lingua frequentissimum ne
a ceteris quidem dialectis alienura est; nt in vulgari lingua
et in mitiore Doride ex *aeide^ei; 'yjaot-tv, *lo r«-ei fiebal
äelöeiv, yuiotir, Vtj.mv, sie in Laconismo a«'<fyv, xaiqrtv.
422 Meister
egnrjv. — Aliam vero rationem Heraclienses videmus müsse,
qui alterara 6 ejicerent, simili modo, quo Boeoti ex *ti&a-
evxi (vulg. ti&sIöi) fecerunt Tt&avri, vel Cretenses ex TIqi-
avaii-sg (tit. Hier. Prians. 46) ITgiaroi-tg (in eodem tit. 30),
vel ipsi Heraclienses ex a/ut-sg: a^ieg. — Eandem viam
ingressi sunt Cretenses (Hey 1. c. 23), Theraei, antiquiores
Delphi (Ahr. II 176). — Neque dubito, quin Heraclienses
etiam verborum contractorum , atque aoristi IL futurique
infinitivos, quorum exempla in tabulis desunt, in ev ex-
euntes habuerint, ut legimus inCreticis titulis avxcoytv em-
Xcoqsv (tit. Gortyn. 10. 6) s^elev, ivßaXh C. I. 2555, 9 apud
Alcmanem ya^itv, Inaiviv (fr. 16, I 17; II 9) etc., quibus
in formis seu duae £ elisae sunt, seu, si mavis, vocalis con-
junctiva non intercessit, ut vel talem originem sumas:
*ya^te-e-£v (ut *(f£Q-e-ev): *yaf.i£-£v (ut (ff.Q-iv): ya^iev, vel
hanc: *yct(.ie-£v (ut xi9-evai): yafiev.
7. Peculiarem terminationem dial. Her. habet in inf. pf.
act.: 7iEcpvz£vxrj/ii£v et n£n Qtoyyv£ixij fisvf quod non
ita inirum ei videbitur, qui cum ipsius hujus infinitivi
diversas in singulis dialectis formas, tum vulgaris formae
recentem originem considerat. Apud Homerum enim -avai
nusquam exstat, cujus munere fi£vai vel ftev fungitur:
T£&vt>n£vai} t£$vd(.i£v, ßaßäf.481', Ö£idl(U£v, i'öf.i£iai, y£yojit{i£v,
nanXrjye^Ev, avioyefi£v etc. Aeolum est r\v in £7TiT£&£toQij-
xrjv Cum. 17 et T£&vdx.r]i> Sapph. 2, 15, mitioris Doridis eiv
in y£yov£iv, y£ydx£iv, Ö£Öcx£iv (Ahr. II 330). — Quaeritur
nunc, qualem rationem Heracliensium terminatio cum ceteris
habeat.
Primum in his quoque infinitivis duplex suffixum ani-
madvertimus: f.i£vai: u£v et £vai: £v. Hujus plenior forma
patet in inf. vulg. l£lv/.-£vai, tenuior in Aeolicis Doricisque
formis, in quibus £ vocalis conjunctiva ex a attenuata (ut
in III. pers. sing. AeÄrx-f) cum £v terminatione pro singu-
larum dialectorum legibus contracta est. Alterum vero suf-
fixum Homero et Italiotis proprium erat. Apud illum fievai
et (.isv aut nulla intercedente vocali cum stirpe perfecti
de dialecto Heracliensium Italicornm \i';,
eonjungitur: te-vXä-ftev(ai) f tt-ihü-iitv'ai h Yd-uir'ei etc.
aut vocali conjunctiva stirpi adjuncta: avtoy-i-ftev, ye-ywv-
t-^itv, 7it-/i/.tly-i--ft!;i'. Quod i'lcni reperimua in Iingua Ita
liotarum: ainn*7te-7zov&-4-ftev ap. Archim. de plan. aequ.
p. 8 et nQO-aid-i-fiep ap. Arehytam in Append. Stob. Gkusf
p. 46. — A quibus Heracliensium infinitivi tantuni eo di
staut, quod vocalem , quam conjunctivam dixi, productani
habent. — Quae productio analogiam liabet in ion. vi~%hj-
(.tevai, n-xh'-^tvog etc. producta vocali, in pf. Yoä-fii, i
toä-ii, (juibuscuni etiam producta vocali s in Latinorum pf.
decli, declit (dedei, dedeit vel dedet) conferri potest.
8. Imperativi hae formae in tabulis leguntur: dvyga-
rpävro) III. pl. act., n Qov.uddtd i /. do&ta III. sing, pass.,
F.nsXao#(o III. pl. pass. Terminatio -oSio in rtgoxadde-
dixdo&io a vulgari non distat, utraque altert vero -\iio et
-aüio antiquiori Doridi propria est, nee raro in hujus dia-
lecti titulia reperitur, hau dubie ceteris antiquior c\ ,i< tat'
indogormaniea servata. -itio prorsus respondet scr. -ntdt}
lat. -nto} ac -vnov forma vulgaris, quam ne Doris quidem
prorsus respuit (Ahr. II, 296; , nasali aueta est. Denique
-Koaav forma ab Homero nondum usurpata recentissimo
demum tempore in Doricis inscriptionibus comparet. —
Eadem ratio intercedit inter tri])liccm III. pers. pl. pass.
terminationem : attio, a&iov, oi^ioocci : a!h» omnium antiquis-
simae postea v in fine addita est, tertia vero eodem aav
aueta, quod in töo-aar, ötdoi^-aur, i()eöcS/.6-<H(v, tli-oav,
Xv&ito-aav etc. apparens, verbi subst. III. pl. residuum <'st.
[taque ettiain ab hac parte dialectum Ileracliensem inter
antiquissimas vidomus versari.
§ 17. De augmento et reduplicatione.
1. ol/iodnft i'i (ci vt ni/.o dop iji eva reduplicatione es
rent ut olxijfiat apud Archim. Aren. p. 319, etiam in Attica
dialecto <u diphthongo in temporibus bist. oivtCio, oixovQeio,
oioTQCuo, oiaxitto verborum augmento mm mutata.
Cur tius. Stadien IV 28
424 Meister
2. ayc€y.azeGTdoaf.isg II 22 forma aperte eorrupta
in anoy.aTeoxaoaf.iEg corrigenda est (nee vero in ane/.aTaoxä-
oafieg, ut editores C. I. scripserunt); licet Mazocch. p. 264
eam venditet pro duobus augmentis praedita ut bfOQtov,
lujyeiv etc.
3. Secundum leges vulgares nQioyyveiio a nQiöyyvog
i. e. nqo-iyyvog) derivatum pf. nenQioyyvevya, ev-öiöo
vero pf. i v d ' e ö l w x a habet.
4. ol-toXa Attica quae vocatur reduplicatione utitur,
ut oniOTtct Lysistr. 1157. Tarnen dxovw verbi perf. l'r/.ov/.a
sonuit (Ahr. II 337), spreta illa reduplicatione.
§ 18. De stirpibus.
I. De stirpe praesentis.
Verba in fii et ea verba in w, quorum stirpes in con-
sonas vel molles vocales exeunt, nil singulare praebent, ita-
que statira ad verba contraeta decurrimus.
a) Verborum in -aw unum exemplura in tabulis exstat:
STT-eldod-tü quod ex breviore stirpe ela exstitit cum ter-
minatione -oo$to, ut § 4 demonstravi, composita. Praesens
eldco apud Homerum, Pindarum, Euripidem, adeo Xeno-
phontem (Cyrop. VHI, 3, 32), in Doride apud Theoer. V,
89 et in Locr. Hyp. 8 legitur. — Öed ad verba in aco
Ahrens II 313 etiam ßitißfj (128) formam delegat. Videri
eam a Dorico verbo enißio derivandamj quod primum docerent
vicina praesentia: ai de Tig xa eitißfj »7 vifiei tj cpeoei, ti
twv ev t& \aqq ya rj tiov devdqeiov ti xoTiTy ij 7tqluj rt clXXo
ti oivrjTai. Deinde Doridem Atticae linguae contrariam
rationem sequi et in conjugatione contraeta et in conjuga-
tione in fu, illic rj pro «, hie ä pro t] profer entern; nam ut
oQfjg, OQfj Dorica esse pro conjunetivis ooag, oq^ ita Tlqg
et t1&. pro itffi et tX7j. — Atque ae et aij in Doride in //
coalescere, ita ut conj. praes. verborum in aio in yg, -;), ut
oofjg, oofj exeat, notum est; qualibus vero testimoniis fretus
Ahrensius in Dor. conj. aor. atj in -« contractum esse <on-
tenderit, nunc videamus.
de dialecto Heracliensium [talicortm |-j.",
I'iiiimiii Bcribitur Aesch. Suppl. 129 (etiam ;i Dind. P.
Sc. V. ed.)
(Mj n tXjjg xav r/Jitr elaiSeZv
sei! in cod. Med. exstat: Is/./IHI'y/X quod lenius in
vXqg n'/r quam in vXfjg luv corri^i posse Ahrensio conce-
dendum est. Ac quominus hie de t/.(<^ Attico conjanetivo
praes. cogitarj possit, prohibent vicini aoristi firt 7tQod<pg
120, (iqd* lörjg 423, ita ut, s\ rÄgrg Bcriptura Aesehyli niamis
recte restituatur, Ahrensii lex hoc loco sat iirrao atatur
testimonio. Deinde Pind. Pyth. IV, 92 exstat conjunet.
eg&Taif quem facere non possumus, quin conj. aor. EQCtftai
vi rl»i c. Doride reeeptum judicemus. — Denique Boeckhius
admodum veri simili ne dicam certa conjeetura locum la-
eunosum iuscr. Calymn. 0. I. 2671 v. 41 ita explevit: ümug
/n ()i<( 1'u'f.ifiii !(•!>• .lutc/uunor y.uivoutvwv eig 7tXivj luouyav
6 öäfiog [/.u')i()\u'(i kl
Contra quodfaciat,unumexemplum praebetTheocr.I 152:
or fiij oxiQTaoeiTe /ittj h loäyog vfiiv avaorf}.
Q,uae cum ita sint, haue quaestionem dijudicare non
ausim, quamvis Ahrensii testimonia multumvalere concedam.
Nee vero ad emßfi formam explicandani eam dijudicari
opus est, nam totius loci supra allati condicio conjuncti\ um
praes. postulare videtur: alioquin enim ejusmodi temporum
in eadem sententia nmtatio exsisteret, qualem in bistabulis
nusquam reperi.
ltaijue, cum verbi contractu *i[Aßd-(o duo in Doride
certa exempla habeamus: e'nß^ Lysistr. 1303, ixßütvxag
Thuc. V, 77, non dubito ertiß% cum Ahrensio conjunetivum
praes, smßdio verbi judicare.
K De vci-his in ew hae valent leges:
1. Stirpes monosyllabae vulgarem rationem seduntar,
contraotionem repudianl nisi ubi in ei contrahi posaunt.
Legimus enim diiovxai 13*2, Qeovxa 132, (tiwoa L30 11
130, sed dei l 12.
2. Stirpes plurium syllabarum
28*
426 Meister
a) coalescunt cum sequenti £, rp in si: *£7ia(.ito)>t-£:
i n a f.i to i tj 14, *TTaf.i(oyJ-ti : n et (.i <o % el 168.
b) non coalescunt cum sequenti o vel w. Vide enim
lias formas :
e {.ist q Uo lieg s^snotov etdixieov
f.i£TQi(o/.i£vai no'iovxaoo i na'ieov.
In quibus omnibus £ ante o vel w in i mutata est,
qualem mutationem in Heracl. Ti^o/.qetziog et in Creticis
Boeoticisque vocabulis jam vidimus. — Sed primum accedit,
quod in £^£rrdtov, tio'icov, no'iövxaeoi i vocalis m diphthongi
elisa est, quam elisionem in bis tabulis non nisi ante alteram
i vocalem 2S), ubi hoc facillime fieri potuisse intellegitur, in
aliis vero titulis etiam ante >; et £i (cf. nsnorjviai Herrn.
1193, inorjOccKtiv Delph. 25, i/rorjoe Acarn. 1794, noel Ther.
2448, VI 37 etc. [cf. Ahr. II 188], sed in tabb. Her. noirjoei,
TioiqGafteg, ensTtoirjvco) admissara videmus.
Verain autem difficultatem tertia, quae in illis formis
apparet, mutatio praebet, dico o vocalis productionem in
£fl£TOU0(.l£g et (.l£TQUOf.l£VC(l.
Ahrensius (II 211) uo quasi diphthongum contractione
£o vocalium ortam esse censet, qua in contractione nondum
absoluta prioris £ syllabae residuum quoddam in i vocali
remanserit, o jam ad to progressa. Concedo , i^rgieofug,
[i£ZQiü)/Li£vai, aör/.twv, ttouov in hunc modum explicari posse
(quae tum aptius *£/n£TQio>f.i£g, *ädr/.iwr, *;roieov scriberentur,
ut re vera ante Alirensium scripta sunt ab eis [cf. Ahr. II
210], qui haec verba apud Dores in -läio terminari crede-
bant), quidnam vero tum de etjETtotov et no'iniTaooi censen-
dum est? An hie quoque cum Ahrensio contractionera et
,, quasi diphthongum" in to vocalibus agnoscere placet?
Aliam viam Brugmanus (1. c. p. 184) ingressus est, qui
nisus praeeipue Curtii subtilissima dissertatione: „Zur Ge-
schichte der griech. zusammengezogenen Verbalformen",
28) Neque enim elisa est in lntnolr)VTo II 22, 25, quod editores
C. I. perperam InenutifVTo scripserunt.
de dialecto Heraclienßium Italicorum 127
Stud. III p. 308 sqq. ifiergiiofteg et fisTQuafidvai quantitativ
transmutatione orta esse censet, ut haec formarum seriea
exaiateret ■.'tiitTQijoiizc;: *ifi6TQi)Ofieg: *i/ASTQ4tofieg: iftetQla*
fug; *(itrQt/ofttvai : */n6ZQrtojntvai: *fi€vqetofi€vai : ntioioiitrui.
Ar formarum *ifUTQt'4nfug *(4€TQt]Ofi4vai hie cum longa vocali
thematica, quae dicitur, Buppositarum delph. avXrjovrsg, lesb.
aeol. 7ioi}rjiü, ädixyü), teatimoma sunt; ac quominua in t$.i-
Tiotov et noinvzaooi eadem quantitatis tranamutatio admii-
tcretur, duplex consonans vc, quae in no'iövrcHuit sequitur
et in it-enotov quoque sequebatur , cujusque memoriam
etiam ab accentu in pacnultima: ikeyov, t/.itutr, upi/j'ciJn,
igeno'tov (cf. Ahr. II 28) retineri vidimus, prohibuit.
Quae cum ita «int, u;iodiviovzi} quod 102 exstat, a
vulgari verbo öiviio descendere non posse apparet, cujus
quae huic reapondeat, forma HeracL potius* anodivitovrt*9)
sonare debet. 'Anodiiwvvi vero a breviore stirpe div}
praes. divio (cujus exempla congessi § I9j deduci oportere
cum Ahrensio (II 330) censeo.
c) Verba in ow.
Duo tantum in tabulis exstant: ii to ö(bvi i etngio,
quae ex * ^iiaOö-ovri, *;rQi6->] (vel ngin-et) aut, quod Cur-
tius (1. c.) credere mavult ex* ftio^co-nvri,* ngiu'-ij contraeta
sunt.
II. De aoristo I.
1) De iö aooä/ue !ta forma § Kl, II 1 actum est.
2) Antiqui grammatiei Baepe (vide eos ap. Ahr. II SO
not. I) Dores in aor. I. et futuro verborum in Jm £ pro
o pronuntiare referunt, cujus formationis, quod ceterea nun
commemorant; etiam epica dialectua partieeps est.
In tabulis Her. haec reperimus exempla:
ttvxiüQÜ-aweQ doxiiia&i'ii
iydix.a§afiivoi iydixa^nzai
2".)) In conjunetivie enim w ante vr non in o corripitur, ut eon-
junet. ?yFr)Xr]9twvit 1">2 docet.
428 Meister
ST€Q(.t(X^aV
nam omnia verba in tio, quae in tabulis exstant, in aor. I.
et fut. £ pro ff assumunt, excepto uno aoristo xazto(i't-
oa/ittg 47. 51.
Quomodo haec formatio explicanda sit, primum ab
Ahrensio II 94 praeclare perspectum, Curtius (Etym. 561)
accuratius descripsit. Proficiscendum est a primaria ver-
borum in Cw forma: *dixd-]io ex qua praes. *dr/,äd]io: di-
yiaQa), futur. *diy.aj-oja), aor. iöUaj-aa exstiterumt; ex qui-
bus jota evanescente vulgares formae dixdood, edUa-oa,
spirante in gutturalem durata Doricae formae * dixecy-oio :
dixai-w, *edl/,ay-oa: idUa^cc fiebant. Simillimum exemplum
Curtius (1. c.) affert ex lingua neo-graeca; ubi ex naidthw
(quod scribunt naidsvio) fut. naidiipio (scribunt natdevoio)
exsistit, F spirante in labialem durata.
Sed in tabulis Her. ipsis duo vocabula leguntur, qui-
bus ad evincendam illam sententiam optime uti possumus:
ttot i/.Xatycooa II 69 et rrox IxXaiyov II 107 30) (ab
editoribus C. I. nescio qua ratione 7coTix.latycooa et noxi-
xkatyov scripta), de quibus jam Mazocch. (p. 275 not. 2(1)
felicissimo invento haec protulit: „Quid vetat
etiam xA«£ort Hesychianum a xlcdyco nostri aeris bis usur-
pato arcessere?" Sed illud xlaiyto, quod novum verbuni
habuit; cum vulgari v.leuo att. x.Xfjio (dor. xXqta) ullam ra-
tionem habere posse, longe abfuit, ut crederet. — Haue
vero rationem nos ita explicamus : E forma primigenia
*y.XccF-jio primum exstitit, digammate cum prod. suppl.
excidente, forma * xXä-jto , quae ad dor. y.Xq-co ion. nlfiia
(ex quo recentiore tempore att. xÄa'w fiebat, ut ex oirj,
30) Significant id quod proxime sequitur, ut v. 91 i/6/utvov, qua
significatione tiqoöxIsio) recentiore Graecitate frequeutatur (sie Justin.
Martyr., Dial. cum Trypk lud. p. 153 ed. Paris.) eodem notionis tran-
situ, ut in nostro: „sich an cttoas anschliessen."
de dialecto Heracliensium [talicorom j-j'i
lovkij, oipfli oteit ßovkei, nipti et ex conjunetivie '•''."/,>
(ftoi/ etc. vi-fihi, (fi'oii etc ei ad kXo^io Eesych. : xorexJUr-
jfiTO /<<//:/;'//.■■ mm /.o /<>/■■//; mn; 1 1>>^ Biys) triti.- miltatimii
bua descendit, Sed ex eodem *%Xü-j<oi y gutturali ex /
Bpirante profeeta, * /J.u-yo fieri potuit, ad quam formam i'ut.
/j.i^oi, aor. exXijc^a, redeunt.
Ex xXijcyta vero /./.<>. iy<<> eodem modo exstitit, ut ex v< i
att. ////'j rec. att. y.).ti(t): ac vj.o.ly«) forma, qua re tota
baec, quam exposui, sententia praeclare confirmatnr, re
rera nunc in lingua oeograeca exstat, quae'nobis etiam
liacc y gutturalis ex / spirante profeetae exempla suppedi-
tat: (ivl-ya ex fivta, tfHuiyo) ex nuauo, ovyia ex oF-ito
«I. Mullach, 1. c. p. I1n. .
Exempla reliqua liujus aoristi futurique formationis
satis multa et ab omnibua Doridia generibus oblata collegit
Ahrens II 89 sqq, quibus addas quae Heyius \>. 36. exno-
\ i> titulis Creticis sumpsit et ipdq>i£;tg vocem ex dial. Lo-cr.
Ilvp. 15. Umnino vulgares formae ab inscriptionibufl et
scriptoribüs Doricis bonae aetatis alienae sunt, praeter quod
legitur davsioat saepe1 in Corcyr 1S45, otuoai ap. Sophr. 2<>
ei y. K i !()i;') <j aii ec 17. "'I in priore tab. Her., cum in altera
v. :!0 y.(ato<>'>£(([u< exstet.
Praeter aoristum I. et futurum Laeones, Siculi, Pseudo-
Pythagorei etiam in aliis conjugationis verborum in Uu
formis gutturalem pro dentali characterem adhibuerunt, ut
in ;■/•■ /.oui '/jr/i^Ktc, Li tvrüy.i ni . lOor/ittJi« , uouoylti) etc.j
quod nun cum Ahrensio errore factum esse analogia aoristi
futurique induetorum censuerim; immo / spirans in Ulis
dialectis etiam ante alias quam 0 litteram, ad gutturalem
obduruit: * 7t0Qij-&€vza: 7roQix-^ti'Ta, * ägfioj-l) ii : äo/tny-
dnfjv etc. Tarnen dial. Her. ab hae mutatione longius pro-
vecta abstinuit, legimus enim xaddedtiido&a) • nun + dedixdx&w),
xazsdixao&ev, ipaqito&fy OQiürai.
III. De futuro.
Futuri hae formae in tabulis Her. leguntur:
430 Meister
1. ocrtOY.axaoxao£i dnozeioti iaoel 9r\0£~i d-gavael v.o\pel
noujoel TtQuoGsi oag/navoei ov.aipei (pvz€iO£~i.
2. ana^övzb dnny.uzaozuor)vzL uqaoövzi do/.iucx^övzi,
iaoovri E(.i7TQrloöviL £};6vti eq^ovzl g~a(.iuoGÖvzL /.oipövzi
yuolvoovzL olaövTi naQjH£ZQttoöi>ri ncoXrjOÖvzi.
3. sydixa^zai £Qyag~ijzca iaa^zai /.ccq7C£voi'z(u oi/.odo-
[.irjOtJTat,.
4. EnifAeXrfiöiTCdSQyaBövxaL eooövzai/.aonuoövzai naq-
el-övxai vnoyQaxpövzca yjjrjonvzca.
Quibus sibilantis ope formatis haec accedunt a stir-
pibus in liquidas exeuntibus derivata:
sfxßaku
ävavyellovzi, dv/.o&aglnvzi.
Notum est omnia futura composita esse cum fut. radi-
cis as: *as-järni: *ioltu} quod in *oito mutilatum cum ver-
borum stirpibus conjungitur, prorsus eadem ratione, quam
in conjugatione verborum in eco cognovimus, similes voca-
les e-et et e-e contrahuntur, £ ante o in t mutatur:
ßalsi ßuXiovzi ßalrfxai ßaXiovzai.
Porro in futuris verborum, quae in vocales vel mutas
exeunt :
* sa-oi£L *eaoiovzi *iaoiizai * eaoiövzai etc.
j spirans (vel i vocalis) ante e et u ad similiorem £ trans-
gressa contractionem patitur, ante o vero prorsus evanescit:
kaoel iao-ovvi saorjzai eaaovxai.
Quibus formis, quae in tabulis re vera exstant, his cer-
tis rationibus explicatis totum paradigma futuri Heracl.
in hunc modum summa cum probabilitate constitui potest:
* ßaliio
*ßaXi6{ica
* saöio
* iaöofica
* ßafaig
* ßctlj] (rj,£i)
* saöelg
* iaofi (i],sl)
ßaXel
* ßafajzai
ectosi
iaoijtai
* ßaklofisg
* ßakiofitd-ct
* eaooiisg
* ectoöfieöa
* ßafajze
* ßalrtO%e
* iaorze
* £CtOrjo&£
ßaXlovzi
* ßaXtövzui
iaoövzL
SCCOOVTCtL.
Jam quaerentibus, quam rationem in futuris formandis
de dialecto Heracliensiurn Italicorum. ):;i
dialectus Her. cum eeteris Doridi.s generibus ineat, haec
respondeo :
Soli Heraclienses diversam rationcm j spiranti.s mu-
tandae secuntur in futuris verborum, quae in liquidae
cunt cetcrorumque formandis; omnes reliqui Dores haue
differentiam prorsua neglegunt. Sic legis in nno eodemque
titulo (Cret. 2551): ififtevito, ßoa&rjotv), nqoXtixpiio ; vel
(Cret. 2555): ipfievta, evvorjoüi , t$t5,* vel (Calymn. 2671
/.Qiveivri , duxkvaevvttf tnua^thri ; vel (Ther. 211Sj: ifißa-
loifteg, Ij-oLvit, 3ei§ovvrai.
Omnino varietas hujus formationis in ceteris dialectis
tanta est, ut nonnuaquam ejusdem vocabuli quinque formaa
in diversis Doricis titulis reperire possimus:
nQu^i'ofig, nga^iofieg, nga^ofisg, 7iou^tviieg, nQCt^ovfteg.
jiQaS.iovxij 7iQ((^tnvti} nga§6vTit nqa^evvii, 7iQa$orui.
Superest 87tixataßav6vTi forma, quam ad normam
futurorum I I<r. minime quadrare neminem f'ugict. Atque
etiamsi quis dixerit j apirantem hie ut in v.oij'-nvn eva-
nuissc, tarnen nemo, opinor, formam monstruosam et prorsua
barbaram ßavio , qualicunque vel tempore vel dialecto ex
stitisse credet60). Itaque proeul dubio vocabulum corrup-
tum est, et Ahrensius (II 2()9 not.) id quod restituendum
est, praeclare jara invenit: enuiaxaßaXiovzi \ Iittera tantum
in j&I disjuneta, qua mutatione etsententiae (roi TteXtavofiot
EttixccTaßaXlovTi v.ai £a/.iia)o6vTi} ubi inixataßaXXa) ea no-
tione exstat, qua vulgo S7tißaXXta intr. usurpatur) consuli-
tur et futurum vere Heracliense restituitur.
IV. De perfecto.
Cum de infinitivis necpiftevxrj [.uv, ;it:io(oyyv£iy.ijuti jam
§ 16, de partieipio SQQTjyeia jam § 5 diaputaverimus, hie
tantum de duabus formis sat miris dicendum erit, yeyga-
tpatai etfisfiio&tootui i «i , quae omni tempore viris doc-
tis suspitionem moverunt. Mazocchius alioquin tabularum
31) In Steph. Thes. quidem s. v. imxaraßatvta illa forma I>orica
appcllatur.
432 Meister
purae et einendatae scripturae ferventissimua laudator,
utrumque vocabulum ne sculptoris mendis deberetür, mc-
tuit (p. 21 1 not 8), nisi forte, quod crassa Minerva suspi-
catur, [ieftioihuoiüHtai aöristus reduplicatione praeditus esset
ut /.t/.uuor, XeXccßofArjv etc. Ahreusius (p. 333) ysyQCnpdiat
quidem idonea ratione defeudit fiEfii&iooiövxai vero in quam-
nam partem aeeipiendum sit, admodum dubitat, „quem aori-
stum primum appellare" oportere credit „a perfecto eodem
modo derivatum, ut vulgo futurum tertium, nisi praeferen-
dum ö ita insertum putare, ut in yeygaipchai, aut adeo
aerarii errorem suspicari."
Equidem censeo de aliquo mendo, qualia ab his täbulis
nequaquam aliena neque nimis rara sunt, certe non prius
cogitandum esse, quam a parte graminatica has formas
nullo modo defendi posse demonstratum sit; quae quia ex-
cusari possint, ab illo ultimo criticae artis refugio abstinen-
dum esse.
Curtius enini, quem totus sequor, praeclaris de loaf.it
perfecto animadversionibus (Stud. I p. 239 sq.) demonstravit,
perfecti sigmatici i. e. cum ig radice compositi, quod in
Latina lingua latissime patet, nonnulla vestigia etiam in
Graeca reperiri posse, ut perfecti cum rad. dhä = gr. Sa
eorupositi, quod in lingua Germ, propriam sedem habet,
initia quaedam in eyQrjydo-fr-aoi et ßaßoo')-^-oig cognoscere
licet. — Ejusmodi perfecta cum tg rad. conjuneta sunt vulg.
ei^aoi et l'aaot, cujus Dorica coavrt forma prorsus primi-
geniae *vid-santi re&^ondet, terminationibus pfäesentis eadem
ratione usa ut Aeol. ol'drj/ni. — Atque eodem modo yeyyan-
ot'aai cum forma radicis ig compositum est, quae item patet
in scr. vid-rate = indog. *vid-santai, et fisfiLO&iootövTai:
ftefuo&wvTai = dederit (= dede-sit): dedit.
V. De aoristo pass.
De xaTsdiTidod-sv (§ 1(1 a fi fi to & w 9 ij (§5)xara-
li:fiaxio-d-i]g (§ 4) jam actum est.
adrjXiod-el^ optativus nil habet singulare.
de dialccto Heracliensium Italicorum [33
ty l- ■' it /. it :i i in vi i conjunctivae sequitur analogiam n
borum in -tw.
§ 19. De conjugatione anomala
ßaivto: irtißjj a breviore stirpe ßä-w cf. £ 18.
<))//. n/iat, verbum Doridi proprium cf. § I.
()ivd>: i'(,iit()ni'ivi i . Brevioris stirpis testimonia haec reperi:
Eerodian. JI p. 192, 19 <'d. Lentz: divio\ ib avoTQicpo)
ofioitog dtä xov l' o'i yuo jiloXeig dlvvto Xiyovoiv, Ca]
lim. frg. 51 :
ÖLvn^tintv vnb ßovoiv t(ti]i tifilaaoti aXtoce.
Hesiod. Opp. 596:
d/mool ö' inoTQVveiv Iijii'i : pog legbv u/n»
du:tutr (quamquam hie inf. etiam a dtvSto derivatus
esse potest, ut ayive-fievai < M. v 218 ab ayipdü)
et locum, de quo agimos. — Exstitit hoc verbum a rad.
Öi} quae i suf'fixo aueta etiam in Öivog apparet. Ex du
praes. *6iv-jfa formatum est de duplice Buffixo \i«l<-
quae § 1, II ad i'i^.n-) formam explicandam exempla
attuli), quod has mutationes subiit:
ÖLv-iw (ut *l'(Q-jco: a'iotiD .
div-o) (ut *jcXvi-jio: Ttkvvia).
lilrvu) aeol. (ut *xotv-j'(o: aeol. /.uivrio)
ildar: irteXaod-a) et'. § 4 et § IS I a.
) -' it ii i : ävecoo&ai; rad. }t : praes. * /'-/',,'" : ''',,'"> pf. ji-jtoxa :
ViDMi, *jt-jü)uui : ;'(i)it((i eadem vocalis amplificatione,
quam in aLuio/m ei llho/.u animadvertimus. atptwxa
a Öuid. s. v. äcpeixa et Doricum dicitur et Ionicum e1
Herodoteum quidem, ein II 165 uriiovua e% cod.Fpro
aveovtat restituendum est); atpiioxa et cupiatfiai com-
memorantur ab Herodiano II 236} 2. 6. 12. 13; et adeo
Attiea dieuntur ab Etym. M. 17ti, 51 el Etym. <i. 96, I I
In Doricis fontibus haec perfecta praeter tabulas
Her. non leguntur.
oXXv n r. o/.mla.
Oft iifi i : i-iftoocc.
434 Meister
Qtlyvvf.ii: iggtjsia. Pf. eggrjya pro eggwya habes etiam
apud Hesych. /.aTSQQijynTag' dieggrjyfie'vorg; e'ggrjy/.iai
usurpatur in compositis; sggr)%a exstat in veteris testa-
menti versione LXX virorum 32).
cpigiu: oioovn.
*Xge6f.icu: %grjo&ai cf. § 4.
Denique verbi substantivi hae formae in tabulis reperi-
untur :
soTi, quae forma sola in titulis Doricis apparet, cum svrif
quod Gregor. Cor. 280 Doricum dicit, a Theocrito et
Pseudo-Pythagoreis usurpatur.
st III. sing, conj., quae scriptura etiam Amph. 1688, 40
apparet, in aliis fontibus (quos vide ap. Ahr. II 321)
et /; et i] exstante. De qua scripturae discrepantia
cf. § 5, I, 3.
rjf.iEv infin., de quo vide § 16, 5.
zvxe.g participium Heracliensibus cum Laconibus commune
(cf. Ahr. II 324} formatum est sine vocali conjunctiva
ex ig rad. cum terminatione vt, ubi o evanescente e
propter v% consonas subsequentes non producebatur.
Nomin. *£ig a grammaticis (Herod. II 833, 30) tantum
etymologiae gratia ad reliquos casus explicandos fictus
vel e mitiore Doride receptus est, certe apud Heracli-
enses et Lacones ex *e'o-vT-g: *e-vr-g: * rtg exsistere
debuit ut ex Ti&evr-g: Tifrrjg, neque video, cur Ahren-
sius hanc formam severiori Doridi denegare communem-
que substituere studeat.
io-ort%ai et zo-oövxai futura ex *io-oierai, *io-oiöviai
certis legibus, quas § 18 III tractavi, formata sunt.
32) In Steph. Thes. s. v. Q^aato deest {(JQyya forma et pro 'iggioya
forma Attica init. errore scriptum est *SQQaya.
de dialeeto Heracliensium Italicornm 135
CAIM'T QÜINTUM.
£ 20. Lexilogica q u a e «I a m.
äfmcüXrjfia MO. „Revenditio". Quod Maz. p. 213
,,neque rem revenditam oeque actum revendendt, sed indem
nilulis prai'fitavdm: voeoni <■<,*(■" opinatur, „cum is qui fru-
ges non suo tempore repraesentavorit, damnetur ad Bolven
dam pretii interea imminuti differentiam" Atque hanc per-
versam explicationem vel editores Steph. Thes. in Buam
usum verterunt. — Franz in C. I. sie interpretatur (\>. 708 :
„Qui non produxerit praedea vel non solvent mercedem,
non solnm annnani mercedem dnplo rependet, sed etiam ro
afX7noXr)(.ia (quod deinde „muleta" vertit) solvet polionomis
et sitagertis, quantum quidem decretum fuerit, ut solvatwr
una cum unreale /tr/'ma, i/nae stimmu 60 major t eif, QUO mi-
nore jn-efii) agrwm relocaverit per primos quinque annos."
Quae interpretatio ; num reeta probaque sit, ipsi qoaeso
videatis.
Equidem illam sententiam, imprimis d(in(6li]fia voeis
notione speetata, sie intellcgo: Si quis pacto non Bteterit,
conduetio pro remissa habetur, ergo conduetorem si agrnm
longius obtinere velit, non solnm pnonam conventam, seil.
duplicem hujua anni mercedem solvere, sed omnino novain
eonduetionem inire neecsse est. Tum vero non pristma
mercede agrum conducit sed post ruptam pactionia fidera
merecs certa summa (a/A7ttaXt](Aä) augetur, ooao> v.a fieinvog
afifiiodtiidi) nun nh'TE ltnj tu nQcaa, o xi y.a it/.itht
ipaquo&iv otfia nav iu> Tigdttp ftiaihöfian, quae jam in pri-
ma eonduetione ad id constituta est.
änoQoai 17, 22, 27, 32, 56, 87, seeundum Mazocch.
183 „locus ob rivos ibi derluentes dictus", et defluentes eas,
ni iallor, dieit, quas terra percolat, ergo diaparentes ut in
ur))auc (Lmoori Soph. Aj. 523 etc.). — Tarnen meliorem
explicationem Buppedital inscr. alaes. 5501, v. 15: anh
tag odor rag Ssviöog /mtu Tag oöov rag ragath \hi).iyjüor
436
Meister
eg ihr Qoi'OY.ov Kai /.uxd. 101 qoiotiov ig xav ovpßolav xor
uiho/.ov xal av xoc qoigxov ig rar hönv xav Ssvida ay.0-
Xov il tl i(o xlaQ(i) % o v x w io v ö co q x b i jc x ä g x p ä v v a g
v.ai tov ß aXavsiov xb a ;r oqq< ' or „das aus der Czsteme
iiiiil dem Bade abßiessendeGewaesser." Similes rivos (Wasser
graeben, Kanaele) credo bis anoooalg notari.
äocuo 133 (ocöi tag odwg tag uaodeöeiyf.ievag aoaon-
>'/i) laedere}qaod verbum etiam in aptj/uivog (Hesyeli. auy/ti/-
vog' ßtßlauf.i&vog) Od. i 403 habes:
%inte xogov, TloKv(fr^C aq^iivog iod' iß&qaqg-
et o 53: w qilloi, ov na>g toxi vetoxioo) avd'ol (iä%sG&ai
uvöga yioovxa, Örnj äorjfitvpv.
A 136: yrjQai vno Xinaou) äor^iivoi'.
Descendit hoc verbum fortasse a rad. ag, quae non
nullis in voeibus ferire, ajfligere significat. Cf. etiam avv
ar-i-s „liostis11, Ao-i]g, fortasse etiam ig-ig, io-s&iCco etc.
(Igptjxxog terra infragilis i. e. oxEptng, quia aratro
frangi non potest. Cf. IL Y 1 50 : &Boi
a/ii(fl ö' ap apprr/.xov vsqisltjv wftoiGi eoavxo.
Eust. ad h. 1.: (5t ??g ovö^ av tjiling diadoäxoi.
N 36: dfiffi di jmoGi nidag sßaXsv XQyaeiag
uQQifAxovg alvxovg.
uQiico 107 (In Steph. Thes. deest hie locus) Affrum exer-
cere, hewtrthsöhaften; tres classes subconduetorum nominan-
tur: primum quibus totum agrum primus conduetor sublo-
cat ; deinde, quibus sublocat agrum; quem tarnen ipse exer-
cet (quasi villicus); denique quibus conduetor fruetus ven-
dit. — Cf. etiam Hesych. aQXvQ-rjvaf 7iapaox£iaoltrjVüi.
a%cpiog 139. \4'd palearzum, id quod ajjvgflg et a%vQ(öv
vulgo significat.
ßoißtjxig II 13. 14. Maz. p. 262: „Bnrßijxu viae
fuisse nomen, ex contextu verborum et ex veriloquio patel
Ex ßovg enim ex ßcuo venit, quasi si esset via ßovoi ßdoi-
f.iog h. e. in id facta, ut bubus permeabilis esset." Melius
Franz p. 711: „nos ßovßijxiv pro fönte habemus, cum dica-
tur ükooa. Videtur dictus de bobus, qui eum frequenta-
de dialecto Heracliensium (talicorum. \.;~
baut/1 - Equidem potius ideo huac rivum sie appellatuni
esse eredo, quod boves *-i im facile transgredi poterant, ergo
„Rmdsfurtf" oujusmodi Hominis rivum quend&in apud I»"
naverdam esse Deffnerus Donaverdensis mihi äignifieavit.
ßvßkia, ('( ßvßkiva u c.nyi'i'/.c. 58. '.12 quidsil tatet,
nisi quod a vitis genere* ex Byblo Phoenicia r< petendo de-
rivandum ndetur, quod jam Mazpoch. suspicatus est. Huc
faeät ßtßltvog olvog Athen. I 21 ei Hesiod. Opp. 589 (ubi
Koechlyus scribit: ßlßXivog owog e1 id, quod conduetori
illius ßpßXivag /nao%dlctg, iil in vitibua colendis fmprimis
operam consunrat, praeeipitur \. 169 sq.).
yaißveg 136, quod Mazocch. p. 225 coli. Hes. glossa:
yeicagag .... tovg nsql zi)v ytjv diarcovov/uivovg servös ba
bei ..nun tarn domino quam praedio servientes", sunt coües
sive sepes terreae »Erdhaufen** , ut a%vQtüv 8preuhaufen}
ic/Mi'Dtcjv Ddrnhecke, devdgtov Bawnpftanzung etc. Ejusdem
vocis alia forma IJULl \ c\>tat in tit. Alaes. 5594 col. II
s:j : rö Qoeidiov in §eov ava fisoov i<<>r yäewviov, sti: Kard
ine (>oeidii>r int ava [itaov tiov yaewvcov. Quae formae
optime conciliari possunt. yuanv enim exstitil ex yaf-iov,
yaewv ex yaj-stov, et yafalv: yai~s(6v = äxavd-aiv: axav-
Ihtd'n = afineXtüvi ap.7teXe(6v = iat(6v: larstov — KaXa
iii'))': -/.uhtuunv = .loomr/viv: .lonuayti'H: olvwv: olveiov
ii'.hor: rci&etov = nvÄwv. nvÄetov = öoötov: Qodeciv =
yiü./i'iv : yuh/.eiöv.
ac yai-wv: yä-swv = ion. ycci-a: der. ya-a [yct\. —
Denique idem vocabulum Toupius conjeetura fere certa
restituit apud Hesych. s. v. %6qvog.., dt}Xoi di mal %iüqav.
xai ynoicwiiu. /au inv OQOV TOV .'/ yattovl (sie yai(üVO)v), —
evdioio I2(i (in Steph. Thes. interpretatio deest), quod
Kranz Tos cum Maz. explicat: „omni eultu exstruere", qua
cum significatione geuus activum ivdsduoxota pugnat, cujus
33) Mi' qua vide imprimis Baatium ad Greg Cor. p 224 ei in Com
1 1 1 . • 1 1 1 .- 1 1 i . > 1 1 . - Palaeographica p. ttm
438 Meister
loco tum potius svöeötiüftevu postulatur. — Mihi videtur
öioto ad eandem öio radicem redire, quae x suffixo aucta,
quod etiam in ol-txtü praeter ol-lvf.ii, sqv-xü) praeter
egvofiai, ihj-y.io praeter i'kijd-t habes, in diwxio apparet.
Neque significatio impedimento est. Vide enim totius loci
conexum : xavxa de nc'ivzu nefpvreviuva nagt^ovri v.al ivds-
dicoxoTa hooa ii> ra avrtrtjy.a yeyQaipätcu haec omnia plan-
tata praebento et secundum eat quae in pacto scripta sunt,
instituta.
sv&vtooeia rectus limes ex ev&v- et oqo- stirpibus com-
positum, o, ut saepissime fit (cf. Lobeck ad Phryn. p. 701
sq.), in fronte alterius membri producta.
F ixazldei og saepe in II. tab. exstat, sed ut Maz.
p. 181 exclamat, „ita incerta notione, ut vix a Silvano
Patre ceterisque agrestibus dis exspectari interpretatio
tanti aeniginatis possit." Etiam Franzius (C. I.) dicit:
„Nimirum latet nos ratio nominis ex Fiv.cai formati."
Alirens ejus ne mentionem quidem facit. — lila experi-
menta, quae Mazocch., quamvis ipse de eventu desperans,
fortasse ne levior videretur, periclitatus est, vel corame-
morare taedet, quippe quae ne primo quidem obtutu quid-
quam, quod probabile videri possit, habeant.
Ut ab eo, quod constat, incipiam, Tiy.ctzLdttog sc. (iv-
zoiiog ut ry.aToimsöog, tQiay.nvxäjredng, Fr/xairrsdog— ad quae
adjectiva vel oddg vel ävxoiiog vel äitaj-ivög voces supplen-
dae sunt — viae centum, triginta, vigintipedes latae ; limes est
vigintipedes latus. A Fr/.axi nova stirps Fr/.caid- facta est
iö suffixo, ut frequentiore sufFixo ad stirpes TQiaxnvrad-,
fmaö-, öe/.ad- , r/.axovtad- etc.; ex qua tum Fr/.ctTid-Eiog
adjectivum sio suffixi ope formatum est, quod conspicimus
in /.aovy.-twv, yvvaU-eiov, cay-eiog, ßn-siog multis aliis. —
Tarnen cur haec via non Fr/.azinsdog ut reliquae viae hu-
jus latitudinis appellata sit — nisi hoc ad distinguendum hunc
in altera tabula celeberrimum limitem a ceteris factum est
— aliis remitto ad enucleandum.
y.döötS non y.äödiyng nom. in tabulis Her. est, ut
de dialecto HeraclienBrom ttalicornm. j ' ; * ♦
Koen. ad Greg. Cor. 292 et Lobeck. Patho] 336 autumant,
vide i'iiini v. 52: a de naoa yä a rcS lnnit,<> ■■ ■■ui<>:h'i:hi
ikiotc/.o.ilinv dexa fieöifivtovj xdddi%og m Fezog fhtaorot ei
181: ifnio&tuaavro . . . nevzt]XOv%a eivtä (j.edlfj.vwv, xdddix°Si
ubi non, ut Franzius suspicatur, mutata constructione Domi
nativus pro gen. positus esse potcsl, «j in »<1 et | » • - 1 - -•■ put<-i
et bis locis comparatis coique apparebit: II 50: avxa
;\ni<i.')f')'hi zexqaxaxltav xeaaaqdxovta Feg" ftedlfivtov, xaddi-
*/(>>>■ T£0 6('<o(<> V. II 36: avxa a yä ifiia-d-io^ .... 8ia-
xooicov Fejpjxovra evvea // e <) / // v to r, y o 6 g, d i <:> v %aivixiav
11 b7:avTa i(iio&(6\h] Fs^axaihov zqidxovxa dviui u i d i u r<> i .
Xong. 11 63: avxa ifi. Fe£axazuov tgiaxovxa (uedifivunr,
dvwv /.ad d lyviv , %oivixüiV dvüiv. 11 7!) :
ö/.iu/.ui iiov 7ievztjxovxa Fi^ fiedlfivwv, xaödixto vxet oqw > ;
II sc»: airra Ijii. ie.TQCc/.ai /(')} 7zevxijxovxa oxzui fj.edifj.vav,
y.aödiy(ov dexa tctoqwv, dvwv %oivixiov. \\ 92:
aiJVa ifi. XQiaxaziiov Fei; ittdiitvon; /.udd iy< > 1 lezoQiov
11 99: avxa. ifi. diaxaxuov xqidxovxa nevxe iitöluuin , xad-
dlyjav dexa nevxe,
Apud Pollucem exstat IV 168: r{ de addi.% (lixgoi
{■^crynlviy.nv ex Aristopb. (frg. 573 Dind.j affertur ab Eust
p. 1854, 12: i^Akq>ixtov (ueldvwv dddi%a interpretante : qv
de /.al addii uexqov n, qiaai, vezQccxoivixov. Item habent
Phot. p. 8, 6 et Bekk. Anecd. I. 342, 26: adöi§- fikqoi
itrQir/ntnxov ' ovxwg * u4{>iOTOq)dvt]g. Ex quibus Schmidtius
Hesyehium correxit, qui corrupte habuit: addig~ig~ h&cqov
ikiouyni r TjQ.
Tertiana formam xdddi%og praebet Hesych. xdddixoi
ij/j.lexTOv, rj (U6TQ0V.
De origine hujus vocabuli haec addantur: ia sive cad
est uomen vasis alicujus Hebraicum, quod ad Graecos fcrans-
latuin xddog vel xdddog34), scriptura fortasse ipsam ob pere
34) Rectius xäiSog scribitur; cf. brevem syllabam xad in ßrg Phe
recratia (ap. Said. s. v. uvvdo€v<fao9ixi):
Xaräysov nvTijf, xWi 1 toi i nid t.'.i x«iFov.
et Sophoclis \frg. 4T*.i Dind.):
Curtina, Stadien IV -"'
440 Meister
grinam originem fluctuante, sonuit. A ndödog deminutivum
y.aööloyog derivatur, quod trita mutatione ad yädöiyog
transit et a y.uöÖiyog, quem homines falso genetivum audie-
bant, novum formabant y.d ddi$ nominativum ; addij; vero
utrum ex y.äööi^ ortum sit, an aliam originem habeat, de-
finire non audeo.
yazakvfiayow 56: cogjirj (sc. o avzooog) yazaXvfia-
xco&rjg uörj?.w&tii]. Maz. : aggestu lapichim obruere coli.
Hesych. glossa: XifiaKsg' ntzgcu, quam viri docti admodum
sollicitarunt (Ruhnk. [ivkaxeg, Meinek. xXlfiaxeg etc.). Ta-
rnen talis significatio male ad hunc locum quadrat, nam ter-
minus vix lapidibus vel potius saxis {netQai) aggestis ut
agnosci possit, metuendum est. Equidem hoc verbum cum
rad. lv} ?>.vfia et Ivfialvoftai conferre maluerim, cujus com-
positum y.azaXtfiaivofjai nocere, destruere , imprimis alluvie
et luto aggestis aliquid polluere significat- Quae notio ad
1. allatum optime quadrat.
Ktoveag N. P. 14 deest in Steph. Thes.
fivyög 139. 141. 144 „horreuni" vel tale aedificium ut
horrea civitatis a Xenophane (Athen. X p. 414 C) dicuntur
ftvyoi iroXecog.
vöfiog 122 sqq. certam monetam significat, ut Latino-
rum nummus quoque primo sestertium, tum vero ipsam
pecuniam significavit. — Itaque jam veteres Latini voca-
bulum a Graecis originem duxisse censuerunt. Cf. Phot.
et Suid. : /Jiooieig stti vof.iiOfj.aiog yqiovzai zTj Xe&i xat
lPcofiaiot naQaozQ£i})avT£g vovftfiov Xiyovoiv. Bekk. An. I
109; 24: Ndfjovg zö vöfuofia ovg ol 'IzaXr/.oi rovfiovg /«-
lovoiv. Pollux IX, 79: o de vovfifjog öoxsl fiiv sivai 'Pio-
fiaiiov, xovvofia zov vofiiofiazog' toxi de 'Elhpty.bv yai xiov
ev 'Izalta yai 2i/.sliq Jioqiuov. cO ^EnLyaofiög ze yag zalg
yvzqaig yrjoLv (Ahr. frg. 92):
7\ Fli-oniOco %£QÖg ofxfxu tq{7iovo'
uttov ugyirKffj OTci&VTce zofir/s
X<tkx{oioi xä&otg dfyirai.
de dialecto Heracliensium Italicornm. III
^A/' ofuoc, xaAai xai Ttlot aovec svQtjaovvrt pot
d&via vofiovg (cod. vor/u/u.] nfoXfy roiag yag h // rag [iCciQog
y.ut /rdXiv (A\\r. frg. 93):
y.uovS; ho v
ev&bg rtQia fioi ();'■/.<( vofitav cod. vov/ifi.) fioo%ov xaXai
Denique vide Latinos: Varro L. L. IV 36: In ar
gentö nuiiiiiii, id :i Siculis. Festus (Paul. epit. Mueller p
173): Nunmiuin ex Graeco nomismate existiinant. dictum.
idemque nobis, quod vovfifiov Ulis, valere: quia pecuniae
uomina a Siculis accepimus, quonim hoc proprium est
Ex quibus apparet, Siculis et Italiotis ab initio vofiog
vocabulum commune fuisse, quod ad Romanos translatum
nwm/mus sonuit; ncquc enim liis locis specialis nummus a
vofiLGfia cum Curtio (Etym 294) derivariin.
OQeyfia in bis tabulis genus mensurac significat, vulgo
nil nisi porrectionem, gradwm} impeium.
Ua^Hir/f-o) \4. 168, quae voxHeracliensibue,certe Italiotis
propria fuissc videtur, nam praeter has tabulas tantum
apud Hesycli. legitur: Tldfifoxog- oxvgiog' ItccXoi ei .i<(ti«>-
yj(ov (sie scribendum esse censeo pro hujus dialecti legibus
ut adixlojv, 7toi'(Ov; vulg. 7ra[Mü%iüiv)' Kerttrj/i,€Vog; ac tota
stirps solis Doribus in usu fuissc videtur, cf. scbol. \ en.
ad J 433: näitaia vMlefrai naga Jtooitiot tu /.n'uaii'
/.al 7iäöaG#ai rh xrrjoao&ca, r/attrou/ini zov ü; legitur
riäfxa ap. Theoer. Fistula 12 na/na Tldgig 9-ero ei in
Dosiadae epigr. Anth. Pal. XV, 25, 5: napdztov tplöovto
fOjdt'v (var. lect <piö. TTavog). — Revocatum est hoc verbum
a Fickio p. 122 II. ed. jure, ut opinor, ad. rad. pä (Etym.
im». 372), quae servare, tuen significat et de qua jam
Mazocch. p. 244 cogitarat
II (h(( /mc mensis Iulii nomen, cujus tres reperimus
l'ormas:
I ndvsf^og: Suid.: TTdvsfiog ovo/ta (trjvög rtaga üfoxj
döotr, o 'Iovliog nagä ' Pao^taloig; Plut. Camill. c. 19: o •/
yeiTvuov. Sv Union oi JTdvsfAOv xaXovaiv; Dem. i i "<
29"
442 Meister
vov §. 157 Bekk. (p. 280, 14): mr svserioTog ttrjvog siqwv,
('ig qfxeig (sc. Macedones) «yofitv, wg de '4-fh/vciiot BotjÖqo-
tuiövng, tog de Kogird-ini Jlavifiov. Atque hac forma utnn-
tur etiam Eusebius, Euagrius et Chron. Alexandr., quos vide
ap. Clinton, Fasti Hellen. III p. 359.
2) navrjftog: Callim. Epigr. 48, 159:
ytr^pd-rjorj, nsQicp&vye MsvexgccTeg, eirra TTavtjitnv
Ehtadi' y.cci ylcöov tjj tivl; rjt dsKarrj.
et in inscr. Euseb. (Gruter p. 1052 no. 6): fitjvi ITanjini.
3) Tlavafiog tab. Her. 101, Delpb. 1702 et saepissime
in Siculis titulis et in ansis lateribusque vasorum fictiliuni
per Siciliam repertorum, quae testimonia collecta vide in C.
I. III p. 675; utrum vero haec forma Dorica brevem a
vocalem Tlaväfiog, ut Ahrens II p. 116, an longain, ut
Bergkius (Beitr. zur gr. Monatskunde p. 66) censet, habuerit,
in suspenso relinquere satius duco, quamvis Bergkio, qui
Tlävr^mg ex ITvävrrfwg derivat (sicut TTvavnij.ua formam
secundariam Tlavotpia habuit), assentiar.
nXdyog 66. 74 latus praeterea non legitur, quam-
quam nldyiog adjectivum ex hac voce derivatum esse
certum est.
Qoyng 102 liorreum (in Steph. Thes. hie locus ne-
glectus est), quod vocabulum Siculorum esse Pollux IX, 45
testatur: lavxa öi (seil, oizoßölia) gnyolg 2i/.t?uwiai tovo-
(xatov /.ai toxi xocvofia iv ' EniyäQfxov Boiotgidt. Hesych. :
qoyoi' bgoi oiTi/.or ouoßoluoveg (ubi Schmidt mavult 6gge7u
aizr/.ä vel owgol). Ei'go hoc quoque vocabulum solis Siculis
cum Heracliensibus (Italiotis ?; commune fuit, ut vofiog; ac
comparari potest cum goyog Latinorum rogus (Etyin. 174).
oag/nevcn 136 a Mazocch. 227 recte explicatum esse
videtur arenam ef ödere coli. Hes. glossa: oag/twc' oiogbc,
yttg .... aXXoi ipu/iiuov.
oixayigxai magistratus Heracliensium et Siculorum
(cf. tit. Taurom. 5640 oiTOtpvXav.es et dyegxai I. col. 1, v.
32, 35; col. 2, v. 34 etc.), quorum munus apud Athenienses
de dialecto Heracliensium [talicorum. 1 1;;
owofiezQmcu et aiTogwXaxeg, apud Romanos „praepoaiti rei
frumentariae s. curatorea" exercebant.
oxigog saepe in priore tab. exatana ^ertitur a Ma-
zocch. saltua atlvestrü coli. lies, glossis: oiÜQCf xwqIqcvXt}*
;'■/()> i<>. ev&erovoctv tig cpQvyava. — trxeiQog (ubi Schmidt
OTUQog inavult): . . . uXaog /ei ÖQVfiog. — Curtius Ktym.
159) oumWaltero Ann. XII :;->."> oxiqoq ad rad. ska re\
;iil (j/.i debilitatam (de qua mutatione vide Etym. 665), ut
significet: schattiges (also n-n/>//,/,.s) Land. — Iam veterea
de hoc etymo cogitabant, cf. schol. Victor, ad II. '/' 331 :
gyuQOV ittr i>i~<(r diä rh iaKidad'ai. o&tv tö oxiaötov jlvii-
y.ni &XIQOV xakovoiv.
TOtoicov \'M : ovöi Torpuovag iv zu ictQtf y<) 7ioit]0£i'
Max. 227 quem sequitur Franz 709 ei L. Dind. in Steph.
Thes. vertit: tophaceas lautomias; nuni vero recte Latinornm
tofus sive fophus ex hac voce Her. repetierit, mihi dubium.
ac potius et zofpng et tdfn* peregrinae originia
videtur.
§.21. De uni versa hujua dialecti indole, de
tabularum mutua ratione atque aetate.
De his quaestionibus coDJunctim disserendom est, aam
tarn arete inter sc cohaerent, ut de una agentes Bimul
reliquas non solum tangere, sed aecurate traetare debeamus,
utque mutuo sese illustrem.
Ac primum, quibus rebus dialeetiiB Heracl. vel cum
reliqua Doride ab Atthide vel ab aliis Doridis generibus
discrepuerit, ut tota dissertatione t'usius demonstravimus,
sie nunc succiueta narratione iterum colligamus. \ idimua
eani, quod ad breves vocales attinet, omnes cetera- antiqui-
tate auperare in dativi pl. 111 decL terminatione aoot Ber-
vata et ä pristinam , quod aliae dialeeti debilitatam habent,
in i<(/n(o, IctQOQ, avto&ct, BfiinQoo&a, yt'(oi(d(>c, Fixem,
naiLoi ceterisque centcnariis retinere. Attenuavil contra
« ab aliis dialectia retentam ad o in thogeg, "><''
uvKoltauiout, aveniygoqiatg et in öia/.ooioi et iciija/.ooioi.
444 Meister
Pro € in EQya'Qeo&ui et tpsgeiv antiquara a hie Locrenses
illic Eliaci tuebantur. Denique s habet pro o in eßdefiy-
%ovia at^AneXXaiog ah'AutXXiov derivando, et e ad t muta-
vit in cIoTi£iog.
De longis vocalibus ante omnia notandum est, «, cujus
loco las rj usurpat, plerumque quidem in dial. Her. ap-
parere, nonnunquam tarnen rj conspici, quam in XQr]flcace>
XQ>]od-ca, QmQa minus ex <x, quam ex £ natam esse, in i)ut-
jam in lingua nondum in dialectos digressa locum habuisse,
sed in ßovßrjng, SfiTZQ^aom, SQQtjysla, rjfxeQog, /.u.xa.*\ri%uj
ex Attica dialecto reeeptam esse suspicati sumus; cui deberi
censuimus etiam numeralia diaxooioi, zezycowoloi , %iXini
pro xqXLoi, FsUaxi, TQeig praeter FUazi, xglg. Deindc
iterum commemorentur conjunetionis al formae ei et rj, et
conjunetivi in ei ye/xsi cpegti, Xccßei, äno&avei etc. et in ij
a/Lif.uo&tod-7j, quas formas ex rudiore quadam pronuntiatione
profluxisse putavimus. %ovg, ßovg, novg pro %üg, ßiog,
ntög e communi lingua reeepta esse conjeeimus. Con-
tractiones ao, aco in ä' ee, ae in rj; oo, oe in 10 toti
Doridi communes erant; praepositionum apocopen per-
vulgatam ut in universa Doride sie in hac dialecto, ne-
glectam notavimus in noxl zäv et noxl zöv.
Spiritum asperum ex spirante ortum, itaque leni qui
alibi exstat antiquiorem tenet dial. Her. in loog} 7i£ixaaxtjQi'da,
SQyco, o, cIoii6iog, recentiore tempore reeeptum in coiqo-
o/iiQicti, okzoj, svvsa, laqög, contra de oioöxxt et agv^oig certius
quidquam propter obscuram originem affirmare non ausi
sumus. Lenem a vulgari consuetudine discrepantem rc-
perimus antiquiorem in OQog, ex aspero attenuatum in
ccf.ia^ixng, älicc, 7raQ£^6vzi. Digamma servavit in Ferog,
Fidiog, FUazt, iyFijXrj&uovzi , ff'if, perdidit in äel , al,
(iQQiyAiog, exuoTog, ii>ya'C,6/.iai, tqyio, ioog, l loziemg, olxia,
'gog, Qi'jTfja. Sibilantem neque inter vocales in asperum,
neque in fine vocabulorum in q cum Laconibus mutavit,
duplicem retinuit in idaooäf.ie^-a, ioorjzai, soonvzai, (.u.aoog,
oooog et in dat. pl. in aooi. Ante dentalem v pro X
de dialecto Heraclienßium [talicorom 145
ponit in (DivTiag; t/nasalem habet plerumque ante guttural«
avavyeXlovtt } ävyQaipai etc. sed eyytavov ei nqtuyyvog. /t
plerumque ante labiales sed htazovnedog\ v ig>eXxv<JTMov,
quod dicitur, modo ponit modo omittit ei ante ?ocales et
ante consonas. Enclisis nasalium in fine v^ocabulorum unum
exemplum vidhnus in ifj. /uiv. — c ab aliiß dialectis in 0 mu-
tatum servat in 111. pl. act. e%ovri etc., in uumeralibua
il/.cnij öiaxcaiotj tiio((/j(i loi etc., in Z/.utiujvxi et ;/'///,
vulgarem mutationein suam fecit in diaxooloi, itioa/.nnini.
& nusquam in 0 mutavit, quod etiam Lacones nun oisi
recentiore tempore sibi indulserunt. — Numeralium has
formas vulgares in dial. Her. agnovimus: i(JBigt T£oaa(/eg,
()(i')dt/.«} Ibl/jai, TSOOccQaxovza, oydorfytovra, diaxootöLj iltq<(-
■/.oöioi, xilioi. Ex nominum declinatione formae Ti^ioxQaTiog,
uoXiog, noXij dmlü , nmtytl proferantur. — Ex ver-
borum declinatione terminationes -/ueq, -vn, III pl. praet
)± v ex summa antiquitate ab universa Doride retentae Bunt
Iniinitivos praes. in -ev praeter ijpev usurpat, int. pf. Bibi
proprium finxit in -^tfivexeuntera : uecpvTevxrjfxev, nefiqwy^ vei
y.ijnv. Imperativorum 111. pl. in ikd et o'Jci vulgaribus
antiquiores terminationes cum Doride antiquiore communicat.
— Verba in -tu quomodo declinet, haec exempla in me-
moriam revocarint: nc.^uoyu, Zuaitcr/i, sftergioifieg, fiergiio-
Htvai, il-enotoV) no'iovzctoOL, futurorum variam formationem
dialecto Her. propriam conspicis in liis formis: iaaei,
iaanm; toarjiui, tooörrai ; t/ifhc/.el, smxazaßaXiovri. —
Verborum in tw aor. I et tut. £ pro G habent: öi/.a$v>, edixai~a
(praeter navea^aofisg formam), quod ex ja: ya ortum cum
Abrensio Curtioque censuimus, et illud y apertissime in
iioii/J.iuyov , noTixkaiyiüoa exstare demonstrabamus. In
yayQaxpcaai et (.ia^.ia3-ioü(öviaL periectum quoddam sigmati-
cum ut in You/a , eig~aoi agnoscendum esse Curtius aobis
persuasit; denique ex conjugatione verbi substantivi parti
cipii eWegj triaaoi antiquissüni iterum mentio fiat
Quae omnia nobis mente colligentibus dial. Ber. ad
mediana, quam Ahr. 11 401 voeavit, Doridem referenda erit,
446
Meister
nara quamvis praecipue terminationem aooi et futurorum
certam formationem c summa antiquitatc traditam sola
praebeat, tarnen in digammate e multis vocabulis expulso,
in aspero hie illic pro antiquiore leni arrepto, in multorum
numeralium et quarundum aliarum vocum formis e vulgari
dialecto pro vere Doricis reeeptis recentioris teinporis ve-
stigia necesse est agnoscamus. — Quam ad aetatem con-
stituendam valet etiam inconstantia, quam voeavimus, hu jus
dialecti, qua antiquioribus non raro simul cum recentiori
bus earundem vocum formis usurpatis transitus quidam ab
antiquiore ad recentiorem aetatem significatur. Mazocchius
quidem et qui eum secuti sunt, Franzius et Ahrensius ita
hanc inconstantiam sibi explicuerunt, ut recentiores formae
in altera tabula paullo frequentiores alterius tabulae recen-
tiorem aetatem indicarent, eae vero, quae prioris tabulae
initio reperirentur, Maittairio fragmenti Britannici editori
ascribendae essent. Hoc falsum esse doeuit Mommseni
fragmenti Britannici collatio, neque illud quidem multum
habere probabilitatis jam ex eisdem in utraque tabula de-
mensorum nomiuibus apparet; sed, ut aecuratius de hac re
judicari possit, omnia illius inconstantiae exempla in unum
conspectum congeram :
1. tqIq . .
2. zizogeg .
ziooageg
3. h'ixccTi .
Fd/xai . .
lETQWY.OVTCC
I. Tabula. IL Tabula.
23, 40, 144 [33, 35, 40, 89.
15, 53, 70.
14, 80, 143, 171 . . 43, 62, 80, 86, 93, 98,
102.
50.
18, 23, 33, 37, 40, 42,
44, 45, 51, 63, 66,
72, 77, 80, 84, 87,
93, 97, 99.
55, 57, 71, 75.
20, 35, 182 95.
37, 45,62, 76,81,83,
84, 139, 171 ...
l£OOCCQCC/.OPTa —
49,
de dialecto Heracliensium Italicorum
117
diaxcetioi
öiaxoowi .
1 1 1 ni'/.raim
Xt.XQCV/.OÖlOl
cd
tl
I. Talmi a. II. T a bul d.
19,23,37,45, 16, 185 98.
35.
52 49, 85.
10
8. III. s.conj.ine*
0.
III.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
n n -f]
Sfiiomodofiä
Inoi/.ia . .
ioajlza/Lteg
lao'taa/ius
' Hf)ccx.ksic(
'Hgccxltct .
iaog ....
long ....
;iciQt.!-6vzi
lOllCiV . .
;mil zäv .
JIOXIÖV . .
7TOII TCtV .
toi artic. .
m „ . .
ante galt, v
[101 1, 116, 119, 122,
128, 137, 138, 142,
145, 151 bis, 152,
158, 171, 173, 178
127
125
107,108,111,128,130,1
151, 160 bis, 161,|
163, 176 ....
128?, 129 bis . .
III
150 • .
146
30.
47, 51
175
149, 17(1
(-raw) 107; 120 .
141
119
16
162
25,38,73, 81,88,107
32.
31, 14, 69, 107.
13, 38, 7:.. 94, 100
37, 77. r68.
18.
2, 8 bis, 86, 95, 96, 2, 6 bis. 26
99, 100, I05,117ter,
134, 153, I7S . .
107 bis, 150, 160 .
56, 51), l IS, 126 bis,
127, 132
lls
Meister de dialectu Heracliensium ltalicorum.
ante gutt. y .
18. fxarn/it/iEdov .
eacaövjteöov
I. Tabula. IL Tabula.
107, 160, 163, 181 —
184
31, 38, 69.
43, 47, 54.
Ex quibus apparet, nusquam quidern eam rationem
inter utramque tabulam intercedere, ut prior sola antiqui-
orem, altera sola recentiorem formam tueatur — saepe in
una eademque tabula talcs differentiae conspiciuntur, atque
altera, ubi recentiorem sola praebet, semper simul antiqui-
orem habet — neque raro in priore tabula recentiorem
formam exstare, tarnen in Universum recentiores formas
magis alteri tabulae convenire. — Quod non solum ita ex-
plicari potest, ut prior alteram aetate paullo superet, sed
etiam ea ratione, ut is qui alteram exaraverit, recentioribus
formis magis magisque in dialectum irrepentibus os jam
magis assuetum habuerit, quod in tali contagio cum com-
muni lingua non est cur prorsus rejiciamus.
Nunc, cum ad finem pervenerimus, si quis, ad quod
certum saeculum has inscriptiones redigamus, quaerat, re-
spondebimus, si inter progressus mutationesque Doridis in
Graecia et in Italia analogiam quandam sumere liceat —
quod affirmandum erit — nos cum eis (Mazocoh. Ahrens.
Franz.), qui tabulas Heraclienses exitu quarti saeculi exa-
ratas esse censuerint, non dissentire.
TABULA K HERACLIEN8ES.
Tabula I.
Kcpogog 'Agiöxagxog HgaxhlÖa, [irjg \ 'Amkkalog. 2
rA nöfag xai xoi ogiörccr \ FE xginovg <PiXonnmog '.',
ZomvQiöxG), |
1 1 E /agvxtiov'ATrolkohnog'Hgaxfojxco, \ AI nikxa ') I.
zlät,i^og Flvgga
KN ftglva£, | (DdcStag 'Ißtislov, ME huörvXiOV 6
'llgaxktiöag Zconvgco Aiovvöo) . 7
'AvtyQd'il'uv xoi ogiOxai xoi algtftivxtg hu rag %(6gag 8
rag lagag xä zJiovvöco \ , <X>ikcovvuog Zcottvqiöxo), 'Ann?.- 9
XdvLog 'llgaxh/xa, Ad^ifxng llvooco, <Pi?.iöxag IGtieIg} .
HgaxkelÖag Zconvgb), xati u cogl^av 2) xai txtouäiiav ;) 1'»
xai övve^exg/jöav xai Iptgitav xav 'Ilgaxktiav öiayvöv- 11
xcov l) iv xaxaxh'jxa) dkia.
SvvffiBTgyjöttftEg Öl dg^qtl i'ni dnb xto dvxöuio rt.3 12
vnlg IJavdoöiag dyovxog xio Öiaxäui'ovxog xcog xi iagcog
yjcogag xai xav fidläv yäv hu xbv ävxouov tuv dg!- 13
Z,ovxa xcog xe xai <diovvG(o #«pco£ xai | xov Koreas o 1 1
zJlcovog tTta^icoxtj- Kaxexcq(o(.ieg dl [it-glöag xtxonag ' vav 15
{ilv ngäxav {itgiöa anb xco dvxö^co xa) ndo xa fIIg<öötia
ayovTog \ Evgog arorl vav Tgia/.ovxäneönv xdv diu vtüv L6
iagcov %('tgav äycoöav | , [taxog öl avto&a anb xav ano- 1 7
goäv d%gi ig noxaubv xbv'Axigiv, xai \ hyEVOvro utrgtcj- 18
fievat EV xavxa xa {tegtia sggtjyeia^ ulv di axuxiai uia 19
ÖXOivoi, öxiga de x«l dgg/jxxco xai Ögvuo) Fttaxaxlai ')
xtxgiöxoi'Ta Fl|6) öxoivot tyu/d^oi ?'<>?'' xav öl ÖEWEQUV 20
{itglÖa ivgog djib J xäg xgiaxovxantöco ln\ xbv avxopov 21
ror itgätov, uäxng öl dnb xav \ dnogodv d%gi Eg noxa- 22
n TitXtu, Maitt. 2^ i[l]Sav Maitt. A /<■> II EU i\ Momma 3)
Itetfiä^av Maitt. I) .// tKNONTÜN. 5) >s-«x«n7« Frau;: 6J g£ l'raii^
450 Tabulae Heraclienses.
23 ftov, xal lyBvovxo ^.txgioaBvai bv xavxa xä \xtgBia £gg>]-
24 yuctg (a&v dtaxaxlai eßdsfitjxovta xglg ö^otVot, oxlga ob \
25 xal äggijxxa xal Ögrixä Tttvxa/.aziai ö%oivot' \ xäv dt
xgixav (iBQLÖa Bvgog anb xv5 ävxofico reo ngäxco xoj nag
26 rav xgi \ axovxäntdov äyovxog inl xov ävxopov xov dtvrt-
27 qov anb tag xgia\xovxanBda, päxog dl anb räv änogoäv
28 ä%gt lg noxa^öv, xal lyB\vovxo ^iBxgiw^Bvai bv xavxa xä
29 ptQÜa tQQijydag fiev xgiaxaxiai \ dixa Ovo 6%oivoi tj^i-
30 6%oivov, öxiga dl xal äggfjxxa xal Ögvpia nBvxa\xuxiai
xgiäxovxa inxä rj[il6%oivov' xäv dl xBxägxav [itgida Bvgog
31 anb | xa dvxöfico xä ÖEvxsgco anb xäg xgiaxovxanidto
32 inl xbv ävxopov xov \ OQiQovxa xav xe iagäv aal xav
33 Fidiav yäv, fiäxog dl anb xav änogoäv \ a%gi lg noxa-
fiöv, xal iyivovxo ^Bxgia^iBvai bv xavxa xa (itgtia. Bggrj- 1
34 yuag plv xgiaxaxiai bxxa 6%oivoi t]yii6%oivov , öxiga dl
35 xal aggi]/.xco \ xal Ögv^ti) nBvxaxaxiai xexgdxovxa (iia
{jfitöxoivov.
36 Ktqiala näöag Eggrjytlag yitiai BVBvr^xovxa nivxB 6yoi-
37 voi, öxl\ga dt xal äggfjxxa xal ögv^ia di6%iliai diaxaxiai
38 Fixaxi nwtB }]^ii6%oivov I • xav dl väöov xav noxiysys-
39 vt]{ih>av tg xav dggrjxxov yäv 6vve^e\xg^6aßtg.
'Anb xavxag xäg yäg änoläh] tggrjyüag filv xgiaxaxiai]
40 xglg 6%oivoi rj^iöxoivov, öxiga dl xal äggijxxcj xal Ögv^co
41 xBxga\xoöiai l) xgiäxovxa nivxB 6%oivoi' B[i filv xä ngäxcc
42 fitgsia xä \ nag xä 'Hgadeia BggijyBiag filv sßde^irjxovxa
43 Fl%2) 6%oivoi, 6xi\ga de xal äggifaco xal dgv{iä) sxaxbv
44 byÖor]xovxa tibvxb 6%oi\voi * bv Ob xä XBxägxa (iEgBia xä
45 nag xä (frivxia IggrjyBiag (ilv \ dtaxaxlat Fixaxi inxa
46 6%oivoi r]^dö%OLVov , öxiga dl xal ägg-q\xxa xal dgvfiä
47 ÖtaxaxLai nBvxrjxovxa 6%olvoi. KBcpalä nä 6ag yäg äg
48 xaxBöcööanBg xa /liovvöa , enxaxaxiai xgiäxovxa oxxoj
49 6%oivoi f](ii<3%owov. Tavxav xav yäv xaxBöoiöaixBg ly-
dtxa^a^LBvoL Ölxag xgiaxoöxalag xoig xav iagäv yäv3)
50 Fi\ölav noiövxaööiv.
1) itTQHxaiicu Franz. 2) «£ Franz. 3) TA
Tabulae Heracliense
451
Avru tyiKJ&dfh} u yü l) xataßico, aq av t fug m u :<\
GaöocfiEg, xQnxxaxlav fudlfivav xo Fixog atoßzw | ü dt 52
nüou yä u rc.5 jjiovvoco xetQattaxiav dexa utdluvow, xud- :,'/,
diyog ro Fixog txaöTov.
EöräöccfiEG dt xcä ogcig tni utv rüg \ ntevQtadoQ ava' :>\
tva (itv im tg) avtöfuo reo naa Tlavdoölav | xä nü.g tu .',:>
llgoidtiu reo 6ol£ovxog xav xt iugav yüv xal rav Fiölavi,
üvycogüiavTtg and tuv unogoüv ig tav Fidiav yüv, ag 56
in) xurukv uu/j<>\h)g adrjXco&eir} xaftag rol i'ungooifu r>7
OQOi' nkkov dl inl xa ch'TÖuoy rw nü.g tcc &LVxia üyov- 58
zog iördöccutg neeg tuv ßrvßkUw /.cd \ tuv ÖUDQvya ü.v- 59
ycogitavTtg aoavxag ig tuv lidiccv yüv1). "Ak\kcog dl 60
avxöoag xovxoig £(5r«(5ajUfc :!) inl rüg auafcixa tag diu
Ti'i yu gc'cdtog uycööag rag nag xov dgimov, rag ulv 6xa- *',]
kag ig tuv iugav | yüv. xag dl avxöoag ig rav hidiuv 62
yav xccrcckinövrtg } ixccrintdov j avxouov. 'Eöxciöapeg dl 63
xai flEÖCOQag ovo [itv Eni Tag odcS rüg | ayäöag ix n 64
rcrfAiog x«l tx Jluvdoöiug diu xav iagcöv yrigoiv, ovo | öf 65
fi/ taig KXQoöxiQi'aig' xovxag nc'cvrccg äv tv&vcootluv ouo-
Xoyag ükkükoig, rcog ulv ig xo uxqov nkdyog xä" üvtöuco 66
E7uyt\ygaucdvcog „iaoag Jiovvücö gopcov" zag dl iv tu 67
h'idiu yü i.u\ytyguuuiviog „avxoQag". 'Slöavxag dt xcä 68
inl reo avxofjua reo \ nag tcc 0ivxia ayovrog iörccaautg 69
utöoögag. dt><> ulv htl | rüg odeo rüg Ix nokioc xu\ ix 7o
llccvdodiag uycööag diu tcov \ iccgcov %coQ(üv, d?>o dl im 71
xäv axgoöxigiäv Trug rüg xvQÜag' \ Tomcog navrag ouo 72
köycag äv EV^vaQEiCCV roig im rüg odeo | rüg diu tco TS
yagudeog dydöag 7rug tov ÖQVfiov, rcog utv ig to iugov
■nkdyog imytyguuuivcng „iccgcog .Jiovvöco yi'igcov'', Tiog dt 74
ig xav lidi uv yüv imytygauuiviog „uvxoQog", tac£%pv- !■>
Tag an aXXdXav wg y] utv lixcaintdov avxofiov. 'Em 76
dt TÜg XQiaxovxanida TÜg diel noi- i ugcov ycogcov dyu- 7 7
Occg im utv TÜg nktvgtüdog civco dvo üniyovTug tat eck- 78
käkcov TgiüxovTu nödeeg. "Akkcog dt avxoQag xovxoig
l' •> yä Miiininsriiu in tal>. Piüsse videtur. Bfazocchi: v$ t/e»
2)TANFJJ1 i\ TAN TAh 3 SA omissumsuperae suppletnr in tab
452 Tabulac Horaclienses.
79 end£,a[isg nag \ xav böbv xav nag xbv ögvfibv dyeoöav
80 ovo un£%ovxag an dkkdkcov \ xgidxovxa nöÖag. 'Ev öl
81 {.teööcp xeo %eögcp Ini xag xgiaxovxantöeo xiWogag dne%ov-
82 rag an dkkdkeov a (isv xgidxovxa nööag, d öl F(xa\Ti.
Eni dl xeo avxofico reo nag xav xgiaxovxdvitöov Ovo
83 dn'iyovxag an dk\käkcov Tixaxi noöag, xai äkkcog enl reo
84 Ötvxhgco dvro^co dntyovxag \ an dkkdkcov Fixaxi noöag'
85 xovxeog ndvrag dvmiygocpeog 6gi£,ovxag | rag [itgtiag rag
86 nor dkkdkcog xolg n£{ue5&a[iEvoig xeog iaocbg %G>\geog. Tcbg
dl nävxag yeogeog tcbg reo zliovvGco xtg^dtpvxt xoi r?
87 avxopoi | o xe nag xd 'Hgcpöna dyeov xai 6 nag xd
88 (Pivxla dnb xav dnoQodv dvcol&a d%gi eg noxa^ibv xbv
'Axigtv.
89 'Agi&[ibg bgeov xeov löxdöa^g ' xeov {ilv | ki reo dvx6{ico
reo nag xd 'HgcpÖna inxd Gvv xeo Ini xäg nkwgidÖog x) i .
90 Ini öl xdg xgiaxovxamÖeo bxxeo Gvv xeo xexgcogco 2) ' ini
91 öl xeo dvxö{xco | xeo xe nag xav xgiaxovxdneöov xai xai
92 i%o{iivco ovo iep sxaxigeo' ini Öl xeo | nag xd &n>xla Inxd
6vv xeo nag xav ßvßkivav {ia6%dkav xai ndg xav öi-\
93 eögvya.
94 2Jvv&/]xa /iiovvGeo yehgeov\
95 Eni iepogco ^Agtöxicovog, ^iip'bg 'Anskkalco d nokig
96 xai toi nokiavöyLOL AH ßoxgvg TiLiag\%og Nixeovog, FE
dv&sfxov 'Anokkcöviog 'Anokkeovico xai xoi ogiöxal' FE
97 xginovg 0ikeövv\^.og Zeonvgiöxco, IJE xagvxuov \4nok-
98 keövwg 'Hgaxki'jxeo, AI nikxa Ad^og Tlvggco, | KN
dglvalj, (bikcSxag'Iöxitico, ME iniöxvkiov'HgaxkelÖag Zco-
99 nvgeo tuöftcbvxi xeog llagcog leogeog xeog xeo Aiovvöco
100 Vjipvxag eog typvxi xaxd ßleo xa& d oi rHgaxkeloi öiilyvov.
Toi Öl {uöftcoöcmivoL xagntvöovxai rbv dit igovov,
101 dg xa ngcoyyveog noxdycovlxi xai xb ^iiö&co^a dnoÖiöcovxi
nag Fixog dsi Tlavd^co [irjvbg ngoxegaia .... Kai al x 3)
102 h'[ingo6&a \ anoölveovxi, dna^ovxt ig xbv öa{iööioi> goybv
1 03 xai nagnExgyöövxi xolg öixayigxaig xolg \ Ini xeov Ftxieov
1) 1IAEYPLAAOZ. 2) TETPQ.IPM. 3) KAlK pro xai al x.
Tabulae Heracüenses. 153
reo öccfioötco %dt (is&cog to)^ %ov% XQi&äg xoftaQag doxt
flog, o?«g xu u yu \ ytoti •).
Ihnc.'iüiTi dt 7rocoyyvoig rolg TtoXtccvofioig rotg u.tl
im tojv FtTtcov ivraööiv nag \ TCSVtairrjQlda, Sg xa ifti-
kovrtg toi nokutvofioi dtxiovrai.
Kai cd rivl xa «AAoj | nugdcüvTi tuv yüv , Si» g£f
auroi fieiii<s9f9i3(6vTai, )] ttQVVÖCOvn ij äirodcSinrai rav l -t/
xagniav, av avxa tu TruottövTut nQMyyvag ol nagku-
jiövTtg i} olg x' UQrvöti '-') Jj oi regt uuivot %m> tTTtxaonictv,
uv ä xai o t£ uQxclg (xtnio^afiivog
"Oörig dl {u) noTaya ! ■ngcoyyv ag ij in) ro fil-
G&Mfiu anodiÖu) xuttu ytygu^iva, rö rt ftiö^io^u di7T?.ti
ct7ioTtU)H to inl tu Fi\tsog xcd ro äftncoXrjfitt rolg ri
Tcokiuvonoig xai rolg öiruytQTuig rolg dtl im toi FtTtog,
öööco xa \fitlovog äfifiLöftofrij 4) Trag nivTt /-irt] tu tcoütu.
OTl XU Ttkt&tl '') i'UqjlG&h' C({IU TTCiV TO) 7IQUT0) UlÖiJo'lUUTt .
xul iv tu yu TrtcpvTtxmivu xcd olxodofnj(dva ttüvtu rä^
Ttökiog iööövrui.
,EQyuh,6v\rca dt xarräöf 6 piv tov ttqutov %(Bqw
Hiöftaöcaitvog xhn> nag tov avrouov tov vtcIo Ilurdoo!-
ag äyovrci tov Ttag tu 'Hgcöda '•) Ü%qi rüg TQtuxoiTuxtdid
d^inikcov ptv cpvTtvöti (irj fislov ij data | 6%oivag, iXaiäv
b\ cpVTa i^ßaktl ig tuv 6%ÖWW ixüöTuv (it) (.itiov ij Tt-
Togci tg tcIv | dwcauv yüv ikuiug fypt' ul dt xa /u?} tpavn
toi ntfiiö&aiitvoi dvvuTav tjutv tkuiug l xtr, toi nokia-
vö^oi toI dtl im tcov FtTtcov tVTtg xai cd Tivag ßXXtag
ral Jtohccvofioi no^tlkäiTat ano tco dcc^xco, onoäavrsg
doxiua^ovTL xai uvuvytklovTi iv uklcc, ftuöau.-'roi tuv \ yüv
710TTUV TCOV im%lOQluW t7Tlütk)jÖ(')VTUt dt XCU TCOV V7UCQ-
Xovtcov dtvdotiov, cddtTivüxu \ yt'jou ij ccviuio txrrtTcovTi.
avTol t$övTt. TavTtt dt TtävTu Tt&pvrsvfisva 7rapl|ovri
xai tvdt[dicoxÖTu , öööcc iv tu 6i<v&)'jxu ytyQcU'ürui , Iv
rw ntuTtTco xai dtxuTcp FtTti coro tcö noTtxti fi\r£og >,'
04
05
06
07
08
09
10
1 1
12
13
1 I
16
17
18
19
20
•21
1) (/^oij Franz. 2) ilnTvai, Franz. J) noTuyi, Fi in 1 üum
fT^i.i.v;, Franz.. 5) reAl£»j Franz. 6 Hqt^Stia Franz.
45-1 Tabulae Heraclienses.
AqLÖTIG)V ECpOgEVEL' CCL Öt XU fit) 7tECpVT£VXG3VTl KKtTCC
123 yEygafifilva , xarEdixaö&Ev nag [ilv rav \ tkcduv ötxcc
Vofi&Q V) agyvglco nag ro (pvTov txaöxov, nag dl xäg
124 a^nikcjg Ovo pväg dgyvgico nag xäv \ 6%oivov ExaOxav.
Tag dl nohavöpcog rag Eni xa ßirEog no^Elo^iivag
125 [ist' avrog avrcöv ano rä | Öä^iio fit) finov ij dexa ävdgag
ä^cpiöräö&aL ij xa nEcpvrEvxcovn nävra xarräv 6w&tj-
126 xav I xal rag nEcpvrEvxörag ävygätyai ig döypa' ävygäcpEV
127 dl oööa xa nEcpvrEvxavn , äv avrä dl rä \ xal u xwkg
xa \xi] nEtpvrEv/.avn xarräv Gvvftrjxav, ävygaxl'ävra xal
128 InEhäö&co rä int^ä^a rä ysyga^eva norrcp akka {ii-
6&o!>Hari,.
Al öe ng xa inißy ij ve^el ij q>£gEi 2) xi rav ev rä
1 29 iagä \ yä ij rä~v ÖEvdgEav n xönry ij ftgavy ij ngta 3)
130 ij äXXo xi öivtfrat, o uEniödcoptvog lydixal-}j\xai wg 770-
yflUTQN4) xal ö xi xa XäßEt, 5), avrog e&L
Tag dl xgäcpag xäg Öiä rav iojqcov gEaöag xal \
131 xa)g goag ov xaxaöxatyovxi ovdl ÖiaGxai'övri reo vÖan
132 ovdl ecp£gh,6vri ro vÖcog ovd' äcp£g£,6v\xi * ävxoftagiovri
dl oööäxig xa ÖEOivrai rä nag rä avxuv %agla gtovxa.
1 33 Ovdl rag odäg rag ano \ ÖEÖEty^iEvag ägaöövn ovdl
övvEg^ovri ovdl xakvöovrt nogEVEö&ai.
134 "O xi öe xa xovxcov xi no'i'lavxi nag xäv Gvv&rjxav,
xol noXiav6[ioi toi älg Eni xa FixEog tnixaxaßallovxi ti)
135 xal t,a^iaö6vxL \ ä%gi ä xa ätpo^ioiäöcovri. xarräv övv-
frtjxav.
Ov xotysl dl xäv ÖEvögiav ovdl ftgavöEi ovds ngiaöEt\
136 ovdl t)g ovdl e'v ovdl äXXog xrjvcp.
Ovdl yaidovag fttjöEi näg xäg vnäg%ovxag ovdl Gag-
137 {ievöel, I al ^iij Ö6Ga xa ev avxä xä yä, a {lEfMG&ärai,
138 olxodo^itjrat' ovdl roepiävag Iv ra lagä yä noii]GE\\ ovdt
ällov EaöEl' al dl [li], vnöXoyog Eöörjrai, cog rav iagävyäv
139 ädixloov. — Olxodo^iipijrai dl xal ol\xiav ev rolg %dgoig
1) N&MQZ sec. Mazzoch. pag. 136; sed in Mazzochii faesimili est
NOMLlZ. 2) rj rifig h </£>// Franz. 3) IIPIUI. 4) änoUaiiov Franz.
5) leeßrj Franz. b)EJIIKATÄBANONTI emendavit Ahrens II 209. not.
fabulae Heraclien i i;,;,
tovtoig, ßouivcc, (iv%bv, o%vqiov' t<>v nlv ßoava vb ulv
fläxog Fi /an xal dvoiv jro'do}?;, ro dl ivnog oy.ru xal 1 10
dlxa JcodcSv, top de cc^vqlot (irj utiov ro ulv (läxog otttüt
xal dlxa nodoiv | , ro dl EVQOQ oxrib xal dlxa itodäv 1 U
ro?- dl (ivvov nti'Tk xctl dlxa 7iodä)v navta. Tttvxa dl
nccQB^ovri olxo dou ijiib.vcc xal 6rty6u.tva xal rt^vgonilvu I VI
Iv rolg %Qovoig, iv oig xal tu dlvdgea öh iCEtpvtevxijfUV.
Ai\dl fit), xaxEÖvxaQ%EV nag fiev tov ßoäva Fb%*) (ivceg 1 L3
äoyvQiw, Trag dl tov a%vQiov Hrogccg ynvag ttQyvgUa . 144
nag dl tov (iv%6v tglg (iväg agyvgio}. — Täv dl tvlotv
tiov Iv Toig ögvfiolg oids täv Iv rolg öxtgoig ov naikrj- 1
6ÖVTL OVÖl XOtyOVtt OVÖl iUTTOijOOVTl OVÖl ttXkOV IttÖOVtt ' 145
cd dl iu), vnoköyoi iööövxai xavtccg QrpcQag ' xal xuttuv 1 4 f>
6vv&)'ixav. 'Eg öl tu hcoLxttt yottih'>vTai tr/.otg lg tttv
olxodo(xccv olg t« ötj?.oh>Tat xa) lg rag ttfinskog. Täv l IT
dl £)j(j(3i' xoii'ovri nööa avToig ttot' oixiav lg XQElttV
rolg Öl öxigoig xal toig dgvtmig %QT]\ö6vTtti toi uiö&a- I 18
Gaulvoi av rav avra fiegida r/.ucnog. "Oööcu di xa täv
äu,nik(ov ij rcov devdglcov a7To\y)jgdöovTi , ünoxaTunTa 149
öovti ro! xagit^Ofisvoi ag tjfisv tov Ißov agitfuov ati.
Oi>x imoygai'öviat \ öl rcog ^toyojc Tourcos oi tu L50
6fttd6cc{ikvoi ovöl Ttua/xa olöovrt ovtE rcov %iügav OVtt
tag tJiioixodoluäg , ai dl (lij , vjiökoyog löOrjXtti xarrdg 151
$i')Tüag.
Ai Öl r/'s" xa täv xaQ7Tit,oiiivow caexrog, aycoi'og
clnoi&avti 2) , rag Trö?.iog Trüüav tc<v tTrixanTriav rftUV. I ■">'-
AI dl % ,,m' nokepa) eyFrjXTj&tGJVti ioint in) itjjpev
Tag (jLSfuo&GifiEvag xcconsvEöftcu, ävEoöo&at xa\ (lio&caöiv, I
x«i)"' ä rot 'HquxXeioi diayvävu, xal (iij \ tjfiEv vnokoycag l ."» i
(.n'jTk avtag {u'iTt Tiog noioyyvcog täv Iv ta övv&ijxtt
ysyQttfifiBvcav.
Tag dl itQayyv\c9g nog ad ytvoulvug KEJtQGtyyvEX}- L55
xijfiirv tüv rt- luoduiiuToiv xcu rav Imt/u^ixo^ottav xal
rtiw ä(i\jtakij(ittt(Ov xal räi' xataötxäv xal uvtag xoit 156
i - l'r;inz. 2) ano^Kii, Kranz.
• ' u rt i n . Studien i\' .
456 Tabulae Heraoliei -
tu yo^uara . a xa htmaatvgrj6c3vti , xa! utl t,uer tujc
157 ap tnjöiv utftt naAivdixiav n^de xaz auUov «^da £W
15S rpovor rä tto/.< Trodyuara Tiagiytv artde tou v\m£q t«-
go&os 7ioa66ÖiTu66r cd de </>,, ax&leg tyßev.
Jeinegog' öde tov deiTtgov ycigov ') uiö&cocjcqi;
159 y.ugxevöijut coro r«c rp/«xoi'Tcjr£öG:) r«^ Ö/rV ra5r rfroo)-
160 po)j' ay<66a§ Itü tov avtouov tov hqozov, o6\ooq x ei
■/.cd Ttgcdiei ttcü'tu xavzäv tfui<h£xav Kai \mokoyos sG&lftal
161 xalavrog xaio* XQGtyyvoi, ort tut i u>) JcoaijEi2) Marrav
Tgirog 6 öf rÖ7' rpiYo?' {öoov puritasoapepoc rag)
162 xevöt/uu c.rrö toi ccv touoi ro5 awüreEoov rr/n rp<«xo?-
ceoVd «arro* avzofiov tov devregov ccttö Tag tQucxov
163 raareätoxai rrpcfff oavur xarrav 6w&qxav, y.cd vnöXoyos
164 eööi'jui xr.i avrog ral roi xgiarypvOi 0 Tt ra u)) noriei'
Kccttav ew&iptav
TeraoTog- 6 df tov rerugTov ycogov uiOxfcoörluevo-
165 -Tr;p r? uov -TO//f.j'o «fo» ro)?' £.t1 ^Agiöriavog ecrögoi rai
tcöv ögtöTÜv y.cd xüg töjv Tiohavoucnv ticiv errl IgiöTagyco
166 a5 'Hg«y.?jidc hpoQü). A uvfteua Oihovvuco tco <J>i-
Atavvpa, .1 eujo/.og flgcc/./.eida tcd Ttao/.guTiog, xug-
167 mv öi'jca urxö ro3 avrdfie n-5 rp/rro axo rag saarxov
Tcaredcy em tov äimiiov tov OQÜflvta tiS* re ro5 Jio-
168 wöteJ ;, {cooog wu *« Oivriui 6 Kgurivco Trccucryei. O
169 öi äveAousvog enyc-.iiTui tu uev <//.< Havtav Gwdyxa»,
tuxßhhs ral reo? ioatag yeygc'crTca , rr^ de aps&tog tu-:
IT" vxa&iaöag egyuii'jc.i cog ßeXn\6ra' o66tu de na tüv
uuxe/.cnr iauyyijfj&Sxavti xotupwsuöei o'iorf ae\ tmäojsv
17 1 T(>?' iöov f'.pfO'uü?' räv ; Q%o(vGn> tov rvi wcaq%ovxu
Fiy.uTt tstOQttg Oyoivoiz' cd d\ uij, .igoy.cf.ddedi/.ÜG%co ovo
172 juväg f'o/i'piw | Trug tav 6yo\vov htaövav. Tag dt llaut%
/.cd tag Svxuzg /.c'.i tä ct.'/.c devdQSa tc: ^ut-oa tc wuxq
L73 yoi-Tu rrcvTc iv tä uegldi tavttx. 7regt6y.aveiy.cu ttoti-
Oy.cvei y.co. Tregr/.ovei tä dtofisva, y.ca tu ttvd /.( ;
l /(öij'v omk ' in fcab 2 T'."-' Pr*n«. 3) -l.ri ayllaba
scripta in I
I abulafe Heraclien i;,7
/; \ävi(lCO lüX&TGWU, CUlO*aTttöT(X0si int ii.ii.) n v I •_" >Ui<>r 17 1
tmv vjtaQ%6vTcov, notupvtsvosi 8\ na\ ikt U g | w tu tyiXä it:.
ofiokoycag notoav tolg vnaQ%6vta60i ÖbvöqIoiq, /u\ tov
I DKtunr Tor löOV XoOtDg X('i h> Ttt | Ükku Owfhpti y; 176
ygaatcu. "0 u öl xu fit) nga^n ' o aviköfisvog /.( m v
owfrrjxav jj fu) iv zolg %Qo\voi>g totg ysygamdvotg, vsco 177
koyog HwijTat rotg nokuwofioig x«\ toi$ öixayBQitoug zolg
im reo Fsisog a), | xaftwg xu\ iv tu ükku 6wftqxa yi- 178
ygeutzai.
li 81 xu roi soAuxvofKM rol <<) &d rcöv Fetkov
wies ,<"} ^w.^i.ii'n navttt xavcav öw&ijxav, avtol u«o- 179
A<)}'oi hödovrcu xatrav ovvfrijiuxv.
Em zovvotg i(Ju6&dooev\To " rov </;/• mu X )■ fUQtda 180
ebro tgw rä'Hgdida MExißcätiov Bogfilarv &iA*6ra iuv
TijXiWTu bTiTu (iBÖi fivcav, xüödc%og, Jtgayyyvog täaäfiatog im
.1//C xißeäriov loxctg <l>iku'm<. Tccv ös dsvzeQccv (dö&aaiv
*A | hpfhkog <4ttfiaQ%og Oikavvficn vetQföxovra fisdlftvojv, 182
jrproj'j'i'oc reo GcofMvrog .... Htiii^Mins dfelodtapco Wie 183
df tqLtccv (iiG&ghSlv FE yvlov Tkiölag /Isovriöxco tgu
Kovza nlvTi- [isölfwav, itQcayyvog \ räöä/naxog k X 6<pt i isj
QcmiJQBS tgidtodafiog .... Täv öh rezttQtav fiiofraöiv l I
ktovqgiov \ <J>iknrjT<>^ OtHjmca Siaxceticav ißösfAyxovra 185
OXTG3 u:diai't>)v , ^^(.Jj'j'f'Os r(<~> (HDßtCttOg 1 1 1\ xuorxuovl
tnokktüviog I Ifjuxh'jTG). 186
IhuttituTiis FE yviov tgustodaftog —rinn ,<< 187
/'«jutry«;,' XiRtgsas Idfunvog NsanoMxag.
Tabula II.
/.'</ (»oo^ . t<x£i(iog.
I itofag | x«) rol öo/omr / /•; rp/ftOUg <7><Aw' Irruo.
Zioiri'iiMizi.i,
///.' Xa^VXEtOV | IJTokhnVKK llouxkiji.) II t: ■
h jmos Ih'ooi.) /;►<(■, //ci, fl
h'iyoüil'ui' toioQtGtul ro! ft/mt^iTU' £3rl rog | - 6
li -ipöfji Frana 2) EETE02
30'
458 Tabulae Heraelienses.
7 xag | xäg ' Aftävag rwg tv Koika 0tlävv^og Zanuglöxa,
8 'A7t\ohhdviog 'Hgaxhjxa, .Jdt,i(.iog TJvgga, xaO'' d dgl'^av
9 xal 6vvt(it\tQtJGccv xal £T£g(iä$av xal i^sgl^av xav 'Hga-
10 xktiav öia\yvovxav iv xaxa/.k/jxa dkla.
1 1 UwE^iSTg/jöa^eg Öl dgt,auivoL j ano xä ävxöfta reo
12 caib Kaiväv äyovxog im xav böbv xav xgilaxovxamöov
13 xav im &dkaG6av dyaöav. Kai tysvovxo änb I xd ävxdfia
14 noxl xav ßovßrjxiv xav ötä xav yvdv ix nokiog gia\6cxv
snxä yveu, dito öl xäg ßovßt'jxtog im xav xgiaxovxamdov\
15 xgslg xal öixa yvai, ano öl xäg xgiaxovxamÖa im xav
16 xqiaxov\xdmdf)V xav did xav xgitjfiLyvav äyioöav, xal
17 lyivovxo \ evvia xgtrj^iyva.
18 Aiaßävxig dl xav xgia/.ovxdmdov i^e\xgtctjneg noxl
19 xbv Ftxaxlduov xal amptxgy'jöausg xbÖixa\xov xgtfj^iyvov.
20 Tä dl xglyva ovx sfcsnoiov, xa&ag x6 äg%aiov j svgl-
21 6/.o(i£g ytyzvr^iva, dkkd nev&7]ui/yvov [tovov xalxeksimxo
22 ix räv dvdv xgtyvav ' xav dl komav yäv Fidlav j timc;
imnolrjvxo l) xavxav änoxaxiöxdöa^g 2) xä 'A&äva \
23 xaxrd ag%aia.
24 'Ano dl xi~ Fixaxidüa x.äv lg /roxaubv xbv"AxLgtv\
25 yäv Ttoxiyzvopiivav xav iv fiiööa xäg xz ixaxo^inida \ xal
xäg rHgaxküag bdä xal xavxav näöav t idiav in£7rolr]Vx6 J)|
26 xcvsg' xal xol filv igt^avxeg dniöxav, xolg öl hdixah,a-
27 {itfta dixag | xgtaxoöxaiag.
28 Kai ä/roxaxaöxdöavxsg xä &£a xaxxa. äg%ala xav-\
29 xav xav yäv xaxsdaöödiie&a xal bgag inä£,a(i£g i(p exdöxag
xäg fieglöog. Kai inoirjöa^itg nag xo xgvfjfiiyvov xbv
30 öixaxov Ttgäxov xglyvov, nox%ivxig noxxb mv%r]^iyvov
31 ä<p äg xaxtöa^a^eg yäg aölx' r)fisv sxnksov svgog igt-
32 yvov, picixog am) xäg ixaxo^Tiiöa ä%gi /roxlxäv'HgaxksavK
33 böbv äv rag bgag. Kai iyivovxo o^oivoi ixaxbv xgi\äxovxa
oxxa, ögiy^iaxa bxxd 4)7 tyikäg {Mv exaxbv xgtäxovxa xgig,
1) tntnoiqv-to Franz. 2) AIIEKATEZTAZAMEZ; anixaracna-
aafx^ Franz. 3) 'IIgaxXttai> Franz. 4) OPETMATA IOKTLI voca-
bula superne suppleta sunt.
I abulae I [eracliensea 459
oQEyfjuxtu Flxan | Fi!-1), TTOvg' afimküiv dl rirogtg 6%olvot, 3 I
bgiynura dixa i'v, Ji6deg]tQlg. Avta a ya ifuedx&hj rav 35
ngdrav 7TtvTatrr]oiÖa Öiaxoriiav 2) | FtJzqxovra iw&tt Uc
dlfivaiv, x00?, dvcSv %oivlxav.
' ' Anb Öi rovTto | tc5 n; zgiyva i^itig^Oaijic^ nombv ' 37
Fixuriduov dtvrtgov rglyvov tv\gog av rag OQGtg, uüxog
cacb zag ixamunidoi norl rav5) Ugaxktiav \ oÖöv. Kai .'i9
iyivovro 6%oivoi ixarov zgidxovza tvvta. tyiXecg /ilv t au- Ji»
tw Fixan zgig öxolvoi , dfinikw öl öixa Fl £ 6%oLvol.
Tovzo öl zgi\yvuv ipiö&oi&ri Ftlaxariiov ivivi\xovru \ 1
7f£1/T£ flBÖl^lVOJV.
ziiaßdvreg öl zbv FlxütlÖelov htovffiaya% ngürav lagi- 42
da jräp kxa\rövntÖov , £i> a ä d^mikagytxd , xcd itttfto- 43
weg xoivctv nöftoöov Ix ro> | Fixazidtia nozzav olxiav 1 1
FixKzintdov, xcd anb rag oixiag nag rag uuniki<>g a%Qt 1.»
ig nozupbv bxzdntöov. Kai ifierglio^itg &nd rd) hr/.an- 46
Ötia reo (i) jior' "Axioiv ini rav öiaörokuv zur n't.uylav.
rav anb rag no%bö(o zag xoi\väg dyciöag ig rav ixazbv- 1 7
nsdov, xcu sysvovzo Jtsvzrfxovxa swsa <5%ol\voi r]nl4S%oivov, 18
tfrikäg [Uv 7iti" i'jxoi'ra (litt, 6giyf.iara iura , dixTcikav
öl | bxra öyoivot, bgiyyiuru oxtcS. Avta hfuO&aQy n 19
rgaxarlcov re66agdxor\ra Fit, uiröif.iiiov 7), /.aööl'/oiv th>- 50
ÖftpW?'.
/Jtvziga fieglg, iv ä ä olxia iöri. udxog anb riö Fi- 51
xaridtibi ini rav zgdtpov rav nag norafiov , tvgog anb
rcov a\gcjv Xttlzäg no&oÖGi rag bxzaneöa rag B£ nozauov ~<1
dyaöag im rtbg ngcog\. Kai iyivovro I th]xovra rgtig
6%olvoi, bgiy^ara öixa ovo. Tavza tu fitgiöi nortöao- 54
tiäuttia afueikav zav ngärav öiaörokdv idv nag rt v
ixazov%t\öov oxra 6^o/vwff, dgsynaza Fehtaxi hit. nödag
Ovo. Kai iyivovzo a 7r«öa j.itg\g | §ßdE(iijxovta ovo 56
1) Mazocchio p. 13H in t;it> ezstare videbatur -i I „etei prior
ambipiiii" esset; in ''jus facsimili legitur in 2 Jii»*«t/«i I
3) 7VM /i> TP. | Tii . I) TTOTTO 5) /^\ - M p. 136, in «'jus
facsimili TAN. 6) TO. 7) yi//. ii\j\:l\
460 Tabulae Heraclienses.
6%oivch, OQSy^ata oxxco , ttodsg ovo. Avxa \\uG%ä$r\
57 Fe^alxaxleov xgidxovxa dveov ^EÖl^ivcov, %o6g.
58 Tolxa {tEolg fidxog dnb xeo FEixaxilÖEieo Eni xdv
TQ(i<pOV TCiV TICiQ nOXa{l6v, EVQOg <X1l6 XeZv OQCOV XCOV T«g
59 ÖEvxEoag \ {legidog ini rag boeog. Kai lyivovxo tpikccg
60 [xsv FE^rjxovxa Fit, 6%oivoi rj[ii6%oi\vov. Tavxa rä (ie-
gi'di noxEÖaöödfiE&a d{MEleov xdv devregav ötaöxokdr
61 dep ExalxovnEÖeo enxd 6%oivcog , oQEy/.taxa dexa Enxd.
62 Kai eyevovto a ndöa [tegig EßÖe\^.y]xovxa xEXOQEg öypivoi,
63 oQ&ynara Ovo. Avxa s^iö&coQr] FE^axaxlcov XQtdxovxal
fi-EÖl^ivav, övcov xaddlxav, ypivlxeov dveov.
64 Terdgra [ieqIq ytdxog dnb xeo FtlxaxLÖEieo eni xdv
zqdepov rav nag noza^iov, evQog dnb zeov bgeov zeov tag
65 zgi\zag {.lEQiöog Eni zcog boeog aal Eni zbv avzofiov zbv
66 Öiazd^ivovxa xebg lägcog, xbv \ Exd^io^tEg ex reo Fixaxi-
Öeuo Eg noxa^ibv , xowbv näßi %Qt]6&at zolg zeog iaoebg
67 %eö\ geog ^E^tö&oj^Evoig. Kai Eyhvovzo ipikäg (ilv Fs$q-
68 xovxa bxzeo 6%oivoi-, OQsy[iK\ra ÖExa XQia. Tavxa za
fiEQidt, TtoxEÖaöoccnE&a d^nEXeov xdv zgixav dtaoxokdv I
69 d(p' Exaxo^jridco xdv noxixkaiyeoöav l) noxxdv nb&oÖov
70 xav oxx(xtie8ov dixa tievxe \ oyoiveog, ogEyfiaza inzä.
'EyEVEto d näöa [lEolg bydofaovza TQEtg 6%oivol, boEyfia- 1
71 xa FEixaxi. Avxa Iya6%e6%iq FEJ-axazieov xoidxovxa (ae-
di^vtov.
72 "Anb dl xeo \ dvxöfico xeo diaxdfivovxog xebg %eogeog
73 xeo Eg noxa^bv äyovxog xeo Fi\xawiEÖeo E^iEzgieofiEg päxog
74 (iev Eni xdv llgaxteiav, Evgog de anb \ t ixazidbia Eni
75 xebg bgeog xebg ngdxeog xai xaxsUno^iEg \ nö&odov ex xeo
FEixaxiÖEieo noxi xdv oixiav FuTtazimdov. Kai EyivExo
76 d (lEglg avxa xlukdg FE^i)xovza ovo 6%oivol. Tavxa xa
11 (ieqiÖi noxEdaö\öd^iE&a d^inEleov xdv ngdxav öxdöiv xdv
78 noxxbv FixaxiÖEiov Fe% 6%ot\veog rj{iL6%OLVov . KallyEVExo
79 dnäöa fiEQig FEt,r'jxovxa bxxw öypLvoi rj^llöxoivov. Avxa
1) TioiixXuiywotW Franz.
I abulae I Leraclii □ I»; |
iuioHujitti o/.raxaricov ntvr tjx< wra I Vi utdlfxvwv, tuxddi
%(ov tszoqov. 80
/JzvTkQa (itolg dato reo Ftxart.dtio), h> ä ä olxla i&ci,
am) toj uvröuco tcö ig mnauov ayovrog, ixäxog im T(CV Sl
Hoaxküav, evlgog äno zdhf öocov hu ro)g ooag. Kai 82
iyivtro tyikäg Jievr t'jxovra tvvta \ 0%oivot fjfiioxotvov
Tavta rä ixeqiöi norsSaööafisd'a a^mtkiov \ rav dsvtBQav 8 I
öTctöiv am) Fixaridtico Fet; oytnvoig t/uioyoivov. Kai l\yi- 85
vexo ä iiäöa {itolg FiZr'jxoi'Tcc lit oyoivoi. Iura c(xi-
ö&cS&r] T£TQa\xaTii>)i> TTkVTtjxovTa vxTio ixk)('uiü)i\ xabdiyuv 86
Ötxa xstögcov, öv\d)V %otvixcov. s7
Tgka {iE()lg am) tcä lixaridtio) nurrag äunkkbjg, am)
reo | ävTojxio reo eg nora^iov ayovrog fuexog hc\ rav 88
Uoa/.kbiav , tvQog am) tl3v ogav tm rtbc OQOtg Kai 89
iyivtro tyikäg l-khjXi)vra rglg 6%olvoi >] ui6%oivov 90
Tavra rä iitoidi mtTtdaööäiie&a äunihov räv tglrav
oräöiv am) I'tX((Ti()iito Fi$ ö%oivcog fj(ii6%oivov. Kai :i|
iytvtto ä itaöa (i£\olg sßdsfiijxovTa o%olvoi. .Ivru im- 92
öLrutöt] TQiuxuruov Fli fiEÖtfivcov, xad\bi%tov iziögcov.
Tbrägra jJ-iolg am) Fixauöüto \iaxog (isv vaio reo
dvtofica | ri5 ig 7tota(iöv ayovrog mm zav nofrodov r< r '.i4
Ttäa rag ä^ntikiog äytoiiav, | evoog am) T<5v OQttV im zag 95
ÖQCog. Ka\ iyivtio i'ikäg Ttroioxoi'T« oxrio \ oyoivoi
Tavra rä (legiöi itorsdaö'Gäfi&a aftnikav räv rträorav
6rä\6iv caib /•txaridiiu) Ft$ 6%olvag ^\uG%olvov Kai 97
iyiviTO ä naöa uiolg ittv\Ttjxovra riruotg oyoivoi >]u/- 98
oyoivov. Avxa iuio\)uYd)j diaxaricov rQiäxovra Tiivn iit 99
dlfivcov, xaddiyu)}> dix« ni-vn-.
n&fatta niQig ano Fixaxi\dela ftäxog am) avröfua l"i'>
rä) tg noTOfiov ayovrog mm räv no&odov räv \ nag rag 101
ä^iiiskcog äyowav , £VQOg ano növ OQGtv im räv vaOov
Kai iyi vi-ro 4'ikäg I it^/.ovra vixogsg 6%olvol. Vavx< 102
rä (itoidt mntdnu Ö( fli <U <(um-kb)i' räv TzifJUCXOV öxdölV 103
am) I ixicndtuo tnrä öyoili'OK, ooiyuara Öixa imd, noÖtg L04
övv. KaltytvkToä jräoa /.itolg EßÖE\ptjxovxa (Ua tfgotvot, 105
462 Tabulae Heraclienses.
106 OQsy^aza inxcc, jivdig ovo. Avxa ipiö&a&t] Jitvxa\naxlcov
oydorjxovxa [ledinvav, xabbiitov Ötxa nsvxe.
107 Fsxxa {lioig | xb tyyavov xb jcciq tag a^itikag rö
108 noxixXaiyov x) noxxav 'HoaxXiLav xcu \ noxxbv itoxayLÖv.
Kai tyi.vixo ^ikäg xQidxovxa Gipivoi. Tccixoc xa -) (itoldi
109 Jiolxtdaööd^it&cc apTiikav oxxa 6%oiv(dg f]ui6%oivov rag3)
110 i%0tiivccg xä | %(oqio xovxco. Kai hyivtxo et näöa yLtoig
1 1 1 XQiäxovxa oxxcb ö^olvoi y](.iiöioivov. Avxa iniö&cö&t]
112 h'6g nidlyLvav
1) noTixlatyov Franz. 2) r« omissum in tab. 3) TAZ.
I N D E X
vocabulorum omnium, quae in tabulis Heracliensibu-
exstant.
A.
a 2, 52 passim.
uyovru 114.
i'iyuvTof 12, 15, 26 ?arp.
uymv 87.
ayujoav 16, 79 saep.
ctdrikuidttri 57.
aSixdov 138.
<ltl 100, 101, 104 aaep.
«<f? 134
J4.>«»fc II 5, 22.
Aihävug II 7.
AI 5, 97, II 4.
al 116, 119, 122, 128,
137, 138, 142, 145,
151 bis, 152, 158,
171, 173, 17b.
(c 81, 137, II 43,50, 80.
uiyt&tviti 8, II Ü
"Axiqiv 17,88, 1123,46.
rtXQoaxi nl n i$ 65.
äxgooxioiav 71.
.-TV/ 184.
rU.« 11, 118, II 10.
ÜXXa 168. 172.
«>U« II 20.
nXXtf 176, 17s
{cXXriXoif 66.
«A/.aAa»(,- 85.
nJUcrilaiv 75, 7 7, 79sacp.
aklu 129.
,'aw 57, 138, 140,157.
«VAAof 13t>.
äXXy 105, 128
oAXwf 59, 78, 83, 117.
a/ua 111.
afia^iTüi 60.
ct^f 50.
a u u i a ,'f o) ,> >j 111
a/unfkoiv 114, 148 saep
d u n tk w gy i xü II 43.
ftun^Xtu^ 123, 147 saep,
fX /U7T (ö Xtj/uu 1 Kl.
a(in(nXriftäiMV 155.
(i/uqtOitia&ai 125.
kV 65, 72, 108, 148, II
32, 38,
«i' 106.
avavyeltovTt 118.
rä'ypnt/t»' 126.
ttVygaifMU 126.
a»>)'(>tt i/'«f»'Tw 127.
«Vcfpai,- 125.
dvtyodif/av 8, II 6.
av//u<p 120, 174.
äveniyQotpws 84.
«ylit '/utvog 168, 176.
«ixörTiV«! 153.
(tvftt/ua 166.
ävd-ff/ov 06
« vxo&aQt'f V 1 1 132.
«vxofioi 86.
avrofiov 13, 21, 26
saep.
(^Toi/w 1 2, 15, 25 saep.
k »'/ '■(> (o j 6o, 62, 68,
7... 7s.
(ii^diinciii ifs 56, 59
ui'w 54. 77.
« yf.i ,'/ « 17, B 7
dvairtQov 162.
&7ta£6vTi 102.
äTioxartaTnffa^uff II
22.
Anekkalas 2.
A'itXXaliD 95
a7itntT()T}Oaut<; II IS
üntaxitY II 26
dnfyovnis 75, 77, 79,
81" 82, 83.
and 12. 15, 17 saep.
cc7ioyr){>ct(ixwvTi 17",
clnoytjfiäaojrTi 148.
unoStänyuivaf 232.
anotiiiy 109.
lirrotl/fi'eJ»'» I 1<H
änoStvnyxi 102.
RTfo^cüvrai 106
dnoifui'n 151.
«noxKinoinaKn^- II
27.
^nnoxmnnianH 174.
rtrcoxrtTaarrrflroj'r/ 1 1'
/iM^.fJi.oc 1. 9, 96,
97, 186, II I. 7.
'IsaJUetWai 96.
(foroilaiAij 39.
«rropoirr 17, 2_' . JT.
32, 56, 87
ft/TnTf/rif;" 109
arifto.i i ? / I
«pyupiw 12-1, 14.. III.
171
464
Index vocabtiloi um omniutn.
aQi&fiüv 149, 170,174.
175.
ä(>ift/u6s 88
l4(*tarv(>/oc 1.
uiniGlctQ/lo 165.
'AgiOTiwv 122.
l4Qtati(aroi 95, 165.
lJoi(jt6dn/uns 184, 187.
Aoxäg 181.
ti()VT)atv 156.
RQ^KfJlfvoi. 11, II 10
«(>()»; xrov 38.
«^Jijitrw 19, 24, 29
saep.
«£Tt/Of*« 107.
(tQttjGüJVII 106.
uqxuT« II 23, 27.
«f»^«c 108.
y£2 95.
f'j conj. 100.
hg artic. 47, II 30
ttitxwg 151.
arfAf'f 158.
a'vTa 50, 11 35, 49 saep.
aviä 137.
oi)ro'' 106, 120, 179.
auiotg 147.
avtos 130, 160, 163.
ai/r<ü 148.
aviüiv 124, 132.
«i)roif 154, 156.
KtffQS'cpTl 131.
ccq ojuotuio (DVTt 135.
liifioiui 151.
«^«/ 17, 22, 27 saep.
«/^rov 139,140,143
B.
peXTiora 169.
/Mw 50, 99
BoQfxlojv 180.
ßÖTQVS 95.
ßavßnn v II 13.
ßoußrjTioc II 14.
/Jowvrt 139, 143.
ßvßlfav 58.
ßvßklvav 92.
y« 50, 52, 103, II 35.
y«67, 112, 129, 137.
y « t tu vos 1 36
yn/jfToac 187.
y«v 13, 32, 38 saep.
yäg 39, 47, II 30.
ytyfVTjuti'u II 20.
ytyQafAfxiva. 109, 122,
128.
y(ygi(u/j.fi'oi<; 177.
yiyQafifitvutv 154.
ytyiianrai 169, 176,
178.
yiyoaifjcirai 121.
ytVOfjtlWg 57.
y^o? 120, 173.
YQUfxfxaTtvg 187.
y^«t II 14, 15.
yvav II 13.
yt/fov 183, 187.
JfiCtpos 5. 9, 97, H
1, 5, 8.
jJäfAntjxoq 182.
6«fi6aiov 102.
Ja/muanp 103
Jk/kii 118, 125.
.lauwvog 187.
rJV'll, 14, 17 saep.
tf«r 142.
dVxa 29, 52 saep.
Sixarov 11 18, 29.
(ffXHTW 121
(Jtxw»T«/ 105.
<f<f »<*%<* 142, 172
(hid(>f<>i<; 175.
<ffi'J(jewi'119, 129, 135.
148.
()'(6fisva 173.
dtvr^a II 50, 80.
dtvrigav 20, 181, II
60, 84.
dtvTiQag II 58.
itvitQov 26, 158, 162.
II 37.
äivitgog 158.
dtvrfyto 31, 83
Sewvrat 132.
ätik(öfTr<i 146.
ff*« 16, 60 saep.
Siaßavxig II 17, 42.
<?/«y»'o»'rwi' II, II 9
diayvwvji 153
diaxailtti 18, 23, 37,
45, 46.
SiuxazlüiV 185, II 98.
diaxoatwv II 35.
J^affxrti/^oi'Tt 131.
SiaOiokäv 11 46 , 54.
60, 68.
diaiäfjLVQVta II 65.
dto.TfijuvovToi; 12, 1172
äiiyvov 99.
iffea? 49, II 26
^JiovvchoS, 13, 52 saep.
JiovvGoi 7, 47.
(JittAm 109.
SiG%i\ia.i 37.
Jiiovog 14.
fJtwpi/y« 59, 92.
doyfia 126.
doxtpai-övri 118.
Soxi/uctg 103.
dov/j.oig 144, 147.
ä^vfxöv 61, 73, 79.
<T«i;^ft) 19, 28, 29, 35,
37, 40, 43, 46.
<Jui'«TrtV 116.
Jd'o 29, 63, 64 saep.
dYw»/ 139, II 21 saep.
E.
faofi 138.
tuöovTi 145.
fß$t/j.rjxovTct 23 , 42
saep.
Ij/ywvov II 107.
työixai£c<.(j.hvot 49.
lydixa'£i]Tai 129.
iyivtto II 55 saep.
tyivovxo 18, 22 saep.
£yFT)Xr)&C(oVTi 152.
idixa^äfisS-a II 26.
ivaovrts 105.
ei 160.
*i 127.
te 64, 70, II 13, 21,
43, 66, 75.
fxnGTuv 115, 124 saep
t'xrtoroi' 51, 53, 123.
ixaoiog 148.
i-xiatow 91.
(XtXTO[J7Tf<f(i) II 24. 31,
38, 69.
qnae
tabuli: Herai licnsibus •
16;
kxatovntdov II 42, 47,
54.
kxaTOVnidai II 60.
Ixniiotvii 120. 174.
HxnXfov II 31.
tlatav 123.
iXataV 1 15.
/Wn? 116. 172, 174.
t/ußaXti 115.
tpßoXog 166, 182.
tun>t£ctv 10, II 9.
t/utryrioafits II 37.
IfttTQtatftes II 17,45,73.
lfii09w&T) 50, II 35.
41 saep.
ffiKjiiujauvio 17'.t
tftnQijoovri 115.
tfxjiQoo&n 57, IUI.
ff 11, 18, 22 saep.
61 II 34.
*V« 54.
i'i'il'uli wxo' r « 120
iptvqxovra 36, II 41.
eWo II 17, 36, 39, 17.
82
ivraaoiv 104.
?crK 117, 178.
# ins
*i>r 130.
tttnoiov II 19
££ri/utv L52
ifc'vr/ 120.
^7T «<< W/f) 14
Indtapis 78, II 28.
tntkdo&w 127
fn (notrjVTo II 22. 25
^7i(' 8, 13, 21 saep
*ti«/S£ 128.
tniytypau/uh'iujs 66,
117, 74, 75
lni!,(x(*tu 127
fni^a/xicüfjartuv 155
IniXaQTltaV 106, L08,
152.
fmxttjaßaXtoVTt 134
fnifiitQxvQ>)OMVn 156.
fni/atkijaüvuci I l!t.
tniüixodopäs 150
f-iim i'iiov 6, 98
Im/wijttuy 1 19
inoiyOttf/cs II 29, 12
llnixtd I4<>
^iict .'tu, 45 saep,
i-TI I KXUl i'ui 17
tnycSriTfa 168, 169
igyaSoVtai 112.
/(»/',- («I 7ff II 26.
fnn>i)^i\ 1^ -aep.
/f 17 saep.
loanxai 138, 151. 160,
163, 177.
(aaovrat 112, 145, 179.
ioidonfiig 53, 58, 60,
63, 69, 88.
Am' II 50, 80
häuofxn II 13. 66.
ivißfiäSav 10, II 9.
n'Ov(onft«y 65, 72.
iVQlaxofitg II 2U.
/•t/(io? IG. 2U. 25 saep.
i(p£Q$OVTt 13]
iifogtvti 122
fifooos 1, II 1
ttfÖQw 95, 165, 166
?££» 116.
txoHtoat II 109
tyiifi(lü) '.U
t^ovrus 99.
f/ovr/ 99.
/ E3.96. 183, 1 st. 112
Felxart II, 55. 71
F tixartS i iut II 57,
75
/Yxin II 106.
F# 20, 42, 143 II 34
saep
l'tinXallKi !'•
Ff£axrct(un> II II, 56,
1,2, 71
l't^t'jxovtn II 36. 59
saep,
'V,„ |21
/ mmk 109, HO, 121
saep.
Ffrioiv 103, 104, 117.
17^
/>m; Ml
/Vr«s 51. 53
/ ,,»,, 67.
/ (.V,"f<i< 13, 32, 19, 55
saep
/•Vx..i- 37, 15 81, 83,
84 139, 171. II
F tXfftti tio\ II 18,
37, 42, 77
/ ixaivdilw II 23, 11
45, 51 . 63, 66 , 80
-l 87, 93 97
/ ixax CneSot 62, 7».
II 44.
FucaimiSw II 72
CrtfiiWOOVJl 131
ZütnvQ(axo) 3, 9, 97,
II 3, 7.
Zojninu) 7, 10, 98
//
rj pro ei 125.
rj 106, 107, 109
>.;<>► 7 5, 116 149
i'l/utnu 172.
/,/u i'o/w »'" i 20, 29
saep.
' Hiiax/mi II 32
' Hftttxkttvtv II 38 . 73,
81, B8, 107
H(fa*lltas II -
HQaxUlda I. 165, 166
lHQttxle(&a< 7. 10 98
'HgaxXtfoi 99 153
HgaxXiiuv 11, II 9.
lh>,ix).,)Tw 1. 9, 97,
186, ll 1. 8
HQipta 114, 180
HllCI^Hl 15, l -
87, 89
5$ i
Ö.
&dXaaoav II 12
fraOltflfl ■ i 118.
QfödtOQOf ls2
Qto&tugoi ls2
»£«1 II 27
,'fr;fi^i" 136
,V,,ni ;, 129
9(juvoti 135
/
«n?« 12V 131
Muui» 32, 19,55,61, 1 18
466
Index vocabuioruon nmnium,
lagöv 66, 73.
iagdiv 16, 64, 71, 76.
taprig 8, 12, 67, 74,
85, 98. II 6, 66.
laov 149, 170.
iaov 175.
laxitiia 6, 9, 98.
K.
*«' 100, 103, 105 saep.
xd<$SiXog 52, 181.
xuddixwv II 50, 63,
79 saep.
xaC 2 saep.
Kaivccv II 11.
xagnivtad-ui 153.
xctQntvorjiut 159, 161,
166.
*ap7T£i/ffüVTrt< 100.
xagrtiCofXf'voi 149.
xagvxuov 4, 97, 185,
II 3.
xarä 50, 99 saep.
xuictdixäv 156.
xaTccxXt'jTO) 11, II 10.
xctTulinöi'Ttg 62.
x a t et l v [j. a x 0) fr rj $ oft.
xaxttaxnxpövri 131.
xui idnaadfAf&n II 2S.
zr<:TfJ'(Xoo^<vl22, 143.
xurdsintro II 20.
xaitXtnofitg II 74.
xcertaw^a/usg II 30.
x « r *(iw(T((juf j 47,
51.
xarnd/uo/utg 14.
xtyjoda 36, 46.
XlfitoTlOV 180, 181.
A'AT 5, 98, 184.
xo&ccQng 103.
xoa« ii 7.
xoivdv II 43.
xoiväg II 46.
xoadj' II 66.
xoTiTjf 129.
xoxjjti 135.
xoijjovri 145, 147
Kgativw 168.
x?,#«f 103.
x(oXvo6vti 133.
Kwvtag 14.
Art/9« 130.
^liovtioxu) 183.
Aoi7rnv II 21.
Xotncag 169.
AwTJjpiov 184.
M.
piäxog 17, 21, 27 saep.
w«a^«A«v 92.
M£ 6, 98. 180, 181.
fAidtfjvojv 51, 52 saep.
p«rov 114, 115, 125,
140.
[ÄltoVOS 111.
/^w 174.
/ut/^ia&wfitvoi 116.
/uf/uto&cj/utvoig 85, II
67.
/ut/uto&w/utvog 108,
129.
He/btio&tofjti (og 153.
(iffiioftevatövTttt 106.
fjtfjKT&üircu 137.
^uYi' 15 saep.
pfotta 18, 22, 28,
33, 41, 44.
/ufQttng 85.
,uf()^ft 15, 20, 25, 30,
148, 173, II 42.
/ufQifiag 14.
^fpüf/ 173, II 53 saep.
fAtiddos II 29, 59, 65.
/negi'g II 50 saep.
/Ufaffdpwf 63, 69.
lU&mo» 80, II 24.
^wroJf 103.
ju*Tp«wiu^nil8)22,28,
33.
(U»j 56 saep.
jUqde" 157.
/LirjVog 95. 101.
//»?'? 1.
///,'r* 154, 156, 157.
^t« 19, 35. II 48, 105.
fjL(afru)/jia 101, 109.
/Li>a»(öyt(ii 112, 128.
fjmH(»uKT(of 155.
/utio'taJvri 98.
uiOÜtoOapfioi 100,
14% 150.
/.itn&coGd/uerog 113,
158, 161, 164.
ulafrwaiv 153, 180,
181, 183, 184.
juv«? 123, 143,144,171.
/ud»'oj' II 20.
,1070V 139, 141, 144.
xV.
va<rov 38, II 101.'
NsanoXCiag 187.
>'*/4€l 128.
Nixcovog 96.
vo/uog 123.
vi/»' 171.
fr?pa»v 147.
It/Äo/? 146.
liUwv 144.
0.
6ySot]xovTa 43, II 106
oi 107, 150.
o/'«s 103.
olxi'a II 50, 80.
oixi'«v 138, 147,1144,75.
uixlag II 44.
olxodofidv 146.
olxoöufirifjiiva 1 1 2, 141 .
olxodufitjofjTai 138.
ulxoSo/urjrai 137.
ot? 107, 142, 146.
ulaövti 150.
uxxaxattwv II 79.
öxia7/f(fov II 45, 69.
öxiw 34, 48, 90, 140
saep.
6 uuXöy cjg 75. 72, 175.
d^o'aajTes 118.
oQ^yfiara II 33, 34,
48, 49 saep.
ootfavta 13, 32, 167.
ouiCoVtng 84.
doffoi'Toc 55.
-!Öi««i'2, 8,96, II 2,6.
ögtarav 165.
ü'poi 57.
ö'owv 8S, II 51, 5S saep.
öijwg 53, 11 28, 32 saep.
quae in labulis Heracliensibo« exslanl.
IT
öaaa 121, 126, 137,
147.
>"nn,a 14b 1 TU.
ooodxig 132.
'Vffffof 159.
oaatp 1 10.
UOIK 109.
or, 13(1, 133, 160, 163,
17G.
ov 131, 135, 144.
oi5«j7 131, 132, 133 saep.
ovx II 10.
uvit 150.
oi^ 149.
II
■nalii'ihxdtv 157.
n <<u w/ t i 1 öS.
77«1' 111.
Ilurüuü) 101.
/Iurdr><;(av 54.
Ilavdooias 12. 04, 70
113.
ndvra 112 saep
n avit\ 141.
ncinki 65, 72, 84, 86.
tt«(> 15, 25, 42 saep,
7i (cyd'iö vi i 106.
//«(j^lon/ 141.
7ii({i(i;oVTat 107.
^«(«fdi/Ti 120
Tiuiif/tv 157.
7i aoXctßoiTfg 107.
Tutounor/aüpi i 102.
7iüaa 52, II 55 saep
77«<j«i< 152, II 25.
7raff«c 36. 46.
7!«<T« II 66.
///. ) 07, 185, M 3.
n^lr« 5, 97, II 4.
Utiaiug 183.
■ni^tniit II 99.
nffxmav II 103.
nifxniw 121.
7i n'9 t/u (y vnv II 20
30
nevitutartai 24, 29,35
inr«x«i/W II 105.
TtavTairtjptSa 105, II
35.
nivit 36 saep.
ntvrqxovTa 46 180, II
47 saep
nt'i(juiyyijtuxripjH' 1 05.
nSQixoifUi 173.
rit(jiaxuifjn' IT.'J.
neipvttvxrjutv 112.
TtufvTftxörat, 126.
ntwvttvxmim 122,
12 j, 126, 127
r? mj i/i ivutvtt 112, 1 20
7ll(tyi'((V II 46.
7i > oyuj 66, 74.
n It v(ji ääoi 54, 77,
8!».
7iod«f Ts, 80, 81, 83,
84, II 55, 104
77citf*f II 34, 56. 105.
norfw»' 139, 140, 141.
7to&tkuu{vux; 124
77 nHtlluflKI 117.
77o,7..J„. II 43 69, 75,
94, 100.
77o,'>ödü> II 46, 52.
notijail 137.
77t>idrT«ffOtv 50
nütoiv 175.
Tlui'covit 133.
7i uXtuio 152.
ttöAi' 157.
UoXiadi II 5.
rniki avü fA.<>i 95, 10;j,
117, 134, 178
77oÄiavO|Uoic 104, 110,
177.
7ToAfai'OjU6>v 164, 165
no'Atoc 64, 70. 112,
152, 158, U 13.
TTo Alf 2, 95, II I.
HO //2Vi/.V 130
Tnnjtvta&tti 133.
7707«J*I los
71o7l<}'(t)V7l 100.
notauop 17 saep,
77()T«fi'vil 1 04.
7iurf6(«ro(i[i€&(t II 54,
60, 68 saep.
nuit/fi 121.
nor&ivres II 30.
77oi/ 16, 85, 147, II
13 saep.
TT(>nyiyfVJ]^{>av 38
not iyeyoft ffttt> II 24.
n <>» i'x i rr * j<> »■ II hk
noTtxXalyooav II 69
n oi i o x u >!' ei 173.
im Kf VTfVOti 170, 174
7TOI/C II 34.
ngay/una 157
KX'iH 160.
7,»;s£m 161, 163 IT».
77£a£(tn H 178
7t(JO<XOÖVTaOOi I5"5.
:ioiilit 111.
7¥(JtlTI' 41.
indniv 1 5 ^ iep
HftUlOV 21 , 113, 1
II 29.
Tioarui 25.
ItHIJti) 111.
Jioi'iioji II 74.
i (iinuffui 107.
7f(JIW 120.
nnitonti 135.
77poxßdJ*rfixoa5wl71.
npoi tut/u 101.
noüjyyOoi 160, 163
iQtiyyvos 181 , |sj,
is.i, 185.
7iQü>yyv(i>i; lUO. 104,
107, 154.
II i'.:,>w 5, 9, 97, II
5, 8.
.Tui»lr/acJ( ti 1 1 1
(»tonet 132
(»fwoitv II 13.
V*wff«j 130.
äi)T()a; 145, 151
(joyoi- 102.
(idws 131.
Oap/itvoti 1
ai vi, rat 129.
ffiTffj'/proif 102
110, 177.
(fxi'i>ui( 144. 117
dxiV.w 10, 23, 29, 34,
3t;. 4o, 42, !."•
a 7 « i n s 6 1 ■
0FT«IT/» II 77. 84, 'l|
86 103.
m»)' uno 142
m
Index vocaliulorum omiiium,
avxiag 172.
£vufj<i/(ü 1S7.
avv 89, 90, 92.
avvf/ufT{»'iac(juf5 11,38,
II 10.
avvt/u.tTQ)'jnai> 10, II 8.
avvf{tS6vTi 133.
avv&rixa 94.
ovvfrrjxn 121, 154, 170,
178.
ovv&rjxav 125 saep.
ßifatQioifiQfg 184.
a%oivoi 19, 20, 23 saep.
axoivov 115, 124, 172.
axolvdiV 171.
(T^oi'j'wc 115, 171, II
55 saep.
aoifAaiog 181,182.184,
185.
i« 15, 42, 44 saep.
tu 18, 22, 28 saep.
Tals 65.
r«v 13. 15, 16 saep.
räv 148, 156, 170 saep
t«c 21, 26, 31 saep.
tuvtu 120, 141.
T«jJr« 18 saep.
tuvtuv 48, II 22, 25,
27.
TUVTUg 39.
t£ 12 saep.
TfftvQ(D(J(Vtt 142
t*>U'#« 111.
TfQfXÜL,OVTl 86.
T^ööTt^axoiTrt II 49.
T((jaÜQO)i> II 50.
TtTuQia II 63, 93.
TfTitQTn 44.
TfrapTav 30, 184, II
96.
T^TUQTOV 164.
rf.TaQTos 164.
rfiona 115.
T/roo«c 14, 80, 143,
17*1 .
T/ro^f II 34, 62, 98.
102.
titÖqmv II 80. 86. 93.
TETQaxarlwv 52, II 49,
85.
Ttroaxooiai 40.
TSTQMQh) 90.
Tfrpwxoj'T« 20, 35,
182, II 95.
TtTQtoQlOV 159.
ti/vw 136.
rl 128, 129, 133 etc.
TifAafia 150.
Tifiagx°i 95.
TifxoxyaTios 166.
r<W 119.
nv^ II 22, 26.
Tt'f 128, 151.
to 51 saep.
?ot 2 saep.
tok 49, 72 saep
t6v 13 saep.
tovto II 40.
Tot/io/? 60, 78, 139,
179.
TOVTiti II 36.
TOVTWV 133.
toi/'tw? 65, 72, 84, 150.
T 0(f>l (üV ctg 137.
H>üifov II 51, 58, 61.
7p«f/&»c '30.
t(j*k II 15, 53, 70.
T()iaxaTiat 2S, 34, 39.
loiftxuiuov 51, II 92.
Tpi«xo>T« 30 saep.
t it i cexovr (in f dov
16 25, 82, 91, II 11,
14, 15, 17.
tqi uxovia n eSm 21, 26,
31 saep.
tqi axoa r ulag 49, II
27.
TQlyva II 19.
TQlyvov II 29, 31, 37,
40.
TQiyvcj II 37.
TQiyvwv II 21.
iQirifxCyva II 17.
TQirjfii'yvov II 19, 29.
TQif]fiiyvh}V II 16.
TQLTTOVq 3, 96, II 2.
T(w""c nom. 23, 40, II 33,
35, 40, 89.
inig acc. 144.
toi'tu II 57, 87.
tq£t«v 25, 183, II 68,
90.
Toir«.; II 64.
TnClüV 161.
Tp/ro? 161.
TQITU) 167.
T«0770J' 157.
t vq fiag 71.
iü 8 saep.
rw 47, SO, 89 saep.
T(öv II saep.
iw{ 8 saep.
vSuti 131.
i/'Jwo 131.
vnaQXev 170.
v7iÜQXovta 1 71, 172.
vnÜQX°VTug 136.
vnuoxöviuaai 175.
Ü7Trt£);foiTwv 119, 174
vna(>x(oaas 169.
»jtt^P 12 saep.
i577o 152.
iinoyQuipövTtti 149
vnoluyoi 145, 179.
iinoloyng 138, 151,
160, 163, 177.
imtdöycDS 154.
OD.
(pävTt 116.
tfi^Qfi 128.
«#>ti«UT«<r 6, 9, 98.
<£<i<Ti« 44, 58, 69, 87,
92.
*PtVTtn<; 168.
<f/VT(i 115.
(pvTSvael 1 14.
(fvrov 123.
XatQfug 187.
^■«^iriff o ? 61, 73-
ytXtcti 36, 37.
#ot 103.
Xi,ivixtov II 36, 63, 87.
jfftof II 36, 57.
/oi/? 103.
XQtiav 147.
XQiJ/uktk 156.
/(j/jff#a< II 66.
X^aövTm 146, 147.
qnae in labulia Heracliengibu etstani |i,'i
Xqovois 142. ITii yuunov l(j 64 saep
XQrivov 100. x '•'"■! "><: H Baep , ,
X<uoi'a 132. —
X«>t>(t» li 110 i/y w 135
/'""""- 139 tugtgav 10, N *5
X(iÜQOV 113, 1">^. 161, tyatfiaütv IM Wf :,i,
164. »j>#A« 175. r„arr,;»(.) 59, 68
*«>(>'.'> Sl» tfitläs II '{.'l saep war* 152, 1 7<i. II 10
HOMERISCHES.
BRIEF AN HERRN PROFESSOR De. HARTEL
IN WIEN
HERAUSGEBER.
Curtius, Studieu IV. 31
Geehrter Herr Professor,
Ihre „homerischen Studien", deren Besitz ich Ihrer
Güte verdanke, haben mich, da ich gerade durch meine
Vorlesungen besonders auf diesen Gegenstand hingeführt
wurde, während der letzten Wochen so lebhaft beschäftigt,
dass ich das Bedürfnis* l'ühlte, mich gegen Sie darüber
auszusprechen. Und nach einiger Ueberlegung beschloss
ich, weil immerhin solcher Austausch vielleicht auch bei
andern Theilnahme findet, dies nicht schriftlich und pri-
vatim, sondern offen und gedruckt zu thun. Die Gelehrten-
Bitte unserer Zeit kennt in der Regel nur ein Urtheil ex
cathedra oder in gewappneter Recensentenweise, warum
aber sollte nicht auch ein ruhiger und offener Meinungs-
austausch zwischen Männern gestattet sein, die sich in Be-
zug auf tiefer greifende Fragen in wesentlichen Punkten
auf demselben Boden stehend fühlen, ohne doch in jeder
Beziehung einander zu überzeugen?
Es ist noch überaus selten, dass ein Gelehrter, welcher
die classische Philologie als sein eigentliches Gebiet be-
trachtet, ohne Vorurtheil und Sprödigkeit und, was mehr
sagen will, mit Verständniss auf Untersuchungen der ver-
gleichenden Richtung eingeht.
Um so mehr freue ich mich in Ihnen einen Fachgenossi 0
zu begrüssen, der wie ich die Ueberzeugung hegt, dass man
nicht ohne Schaden zwischen der weiteren und der begränz-
teren Forschung, zumal in homerischen Dingen, einen dicken
Grenzstrich ziehen könne. INI 1 1 lebhaftester Zustimmung
habe ich auch das gelesen, was ,Sie in Ihren Studien un.l
31*
474 Cr- Curtius
noch nachdrücklicher in der Zeitschrift f. österr. Gymnasien
1871 S. 598 über den kläglichen Gegensatz sagen, in wel-
chem die landläufige Behandlung der homerischen und man
kann sagen, der griechischen Sprachformen zu dem frischen
Leben steht, das auf dem Gebiet der alten Latinität herrscht.
Nach allem, was von Buttmann für homerische Sprache ge-
forscht ist, steht es doch wieder so, dass einer der fleissigsten
Homeriker, La Roche S. VIII seiner „homerischen Unter-
suchungen" zu sagen wagt: „Was haben denn Sprachver-
gleichung und der überlieferte Text des Homer mit einander
zu thun ?" und dass in desselben mehrfach verdienten Mannes
Schulausgabe der Ilias wieder so ziemlich dieselbe Samm-
lung traditioneller Lehren aufgetischt wird, deren Wider-
sinnigkeit man für allgemein zugestanden glaubte halten zu
können. Freilich in der vielgescholtenen „Sprachvergleichung"
liegt auch nicht das ausschliessliche Heilmittel. Das beweist
Dünzers Streifzug über „die metrische Verlängerung bei
Homer" in Fleckeisens Jahrbüchern Jahrg. 1867 S. 353 ff.,
worin, geAvis s zur Beruhigung mancher durch jene unbequeme
Tochter unsers Jahrhunderts aufgeschreckten Gemüther, die
licentia poetica, dies trübäugige Schoosskind der classischen
Philologie, trotz Ahrens und Hoffmann, mit sehr geringen
Restrictionen in ihr altes Schattenreich wieder eingesetzt
wird. Das beweist aber freilich auch der zwar scharfsinnige,
aber nach der ändern Seite übertreibende, überdies mit sich
selbst im Widerspruch befindliche, Versuch Oscar Meyer's
(Quaestiones Homericae Bonn 1868). Wenn irgendwo bedarf
es auf diesem Gebiet der Vereinigung verschiedener Geistes-
richtungen, jenes weiteren Blickes nämlich, der uns erst
durch die Sprachwissenschaft unsrer Tage geöffnet ist, und
echt philologischer, zwar vor keiner Mikrologie zurück-
schreckender, aber doch das ganze im Auge behaltender
Einzelforschung. Die erste zeigt uns, indem sie die Sprache
überhaupt als etwas lebendiges und werdendes auffasst,
was sprachlich möglich ist, eine Kunde, die der alten
Philologie völlig abging, und deckt vielfach den Grund auf!,
Homerische 17;,
über den sich die edle Sängersprache erhoben hat. Die andre
macht durch strengen und vollständigen Nachweis des that-
sächlichen <'in<' abschliessende Forschung überhaupt erst
möglich. Wenn uns unser philologisches Gewissen mahnt,
wie Sie treffend sagen, „im Verseinaclien eine Kunst, etwas
mehr als willkürliches Umspringen mit dem prosodischen
Sprachstoft zu erkennen", und andrerseits uns erinnert, dass
zwischem homerischem Griechisch und indogermanischen
oder gräcoitalischen Urformen doch allerlei Unterschiede
stattfinden, so weist die immer strenger werdende Sprach-
wissenschaft nach, dass manche von sonst ehrenwerthen
Gelehrten wie weiland Buttmann, später Döderlein und
Hoffmann, nach besten Kräften geformt»' Sprachgebilde
nur afievrjvct KQQrjva sind, in denen eine lebendige Seele nie
gehaust hat. Jene Gedankenlosigkeit und Oberflächlichkeit,
welche sich nicht selten den Schein zurückhaltender Vor-
sicht gibt, hat dennoch gerade solche hybride Producte der
Laune oder des Dilettantismus, an die unter den Männern
von Fach niemand glaubt, mit besondrer Vorliebe nach-
gesprochen und weiter verbreitet.
Von den vielen Fragen, welche uns die homerische
Sprache vorlegt, drängen sich zwei immer wieder in den
Vordergrund, die nach den unregelmässig verlängerten End-
sylben und die nach der Zulässigkeit des Hiatus. Sie haben
es in Ihren „Homerischen Studien" vorerst nur mit der
ersten zu thun. Lässt sich in noch weiterem Umfange, als
es bisher geschehen ist, eine sprachgeschichtliche Begründung
für jene Dehnungen finden? In diese Frage vorzugsweise
fuhren Sie uns ein und suchen durch die allersorgsamste
Zusammenstellung und Gruppirung der Thatsachen im Bunde
mit der erwähnten durch andre Forschungen gewonnenen
Einsicht da Ordnung und feine Regel nachzuweisen, wo
noch so vielfach schrankenlose Willkür vorausgesetzt ward.
Für die Länge einer sonst kurzen Endsylbe sind zwei
sprachgeschichtliche Erklärungen möglich: entweder diese
Länge, gleichviel ob Natur- oder Positionslänge, war das
476 Gr. Curtius
ursprüngliche, aus älterem Sprachzustand überlieferte, oder
das folgende Wort hatte dereinst einen Position bewirkenden
Anlaut. Kurz, um den Nachweis alter Auslaute oder
alter Anlaute handelt es sich. Lassen Sie mich nun gleich
sagen, was ich über das Gelingen Ihrer Untersuchungen
denke. Es lässt sich dahin zusammenfassen, dass ich Ihnen
weit mehr in Bezug auf die Auslaute als die Anlaute bei-
zustimmen vermag.
Sprechen wir zuerst vom Auslaut. Gewiss mit Recht
weißen Sie energisch jene Zweifel zurück, welche man ver-
schiedentlich gegen die Denkbarkeit mittelzeitiger Sylben
geltend gemacht hat. Hier redet die altlateinische Prosodie
so deutlich, dass man nicht begreift, wie sich einzelne noch
immer gegen die Anerkennung einer Thatsache sträuben
können, die wir, läge sie nicht durch zahlreiche Zeugnisse
erwiesen vor, schon aus der Natur aller sprachgeschicht-
lichen Umwandlung erschliessen könnten. Lange Sylben
werden nie auf einen Schlag kurz geworden sein, zwischen
der ursprünglichen Länge und der späteren Kürze muss
eine Periode in der Mitte gelegen haben, in der eine Ur-
länge nicht mehr das volle Gewicht einer Länge hatte.
Dieses Uebergangsstadiums bemächtigen sich hier wie
anderswo die homerischen Sänger, aber durch die feste
Regel des Verses, für den zwischen zwei Moren und einer
Mora nichts in der Mitte lag, waren sie genöthigt, solche
Sylben in jedem vorkommenden Falle entweder urlang
zu lassen oder neukurz zu gebrauchen. Nun wird sich
allerdings für die homerische Sprache keineswegs in solchem
Umfange auslautende Urlänge statt späterer Neukürze nach-
weisenlassen, wie dies für das alteLateintheils geschehen, theils
versucht ist. Aber an sich begreifen wir solches Schwanken
bei dem homerischen Sänger noch weit leichter, als bei dem
lateinischen Dichter. Denn jenem schwebte aus alter Sänger-
übung ein Schatz von Formeln vor, die den alten Brauch
bewahrten, dieser entbehrte solche Stützen des alterthüm-
lichen wohl fast gänzlich. Wer wollte also da zur metri-
I I'.im' 1 1 ehe« 177
scheu Liren/, seine Zuflucht nehmen, wo durch Vergleichung
andrer friedlicher oder vorgriechischer, durch die verwand-
ten Sprachen erwiesener, Formen die alte Länge völlig
constatirt ist? Da vollends, wo sich, wie bei ioiv, ßkoavQüt-
nJg, ßoumi Aristarch O 49), ßQQrvtiv (<j loT; die Länge
seihst in der Thesia findet, würde die Verslicenz selbst
ihren feurigsten Liebhabern den J heust versagen. Oder
sollte man f'reigiebig selbst der Verssenkung gelegentlich
einräumen wollen, was der Hebung in so überschwänglichem
Maasae zugestanden wird ? Bei solchen Sylben von Dehnung
sprechen, das hat gerade so viel Sinn, als mit den alten
Grammatikern und ihren gedankenlosen Nachtreten home-
risches Üeolo aus d'eov entstehen zu lassen*). Nur über
die Zahl solcher sporadisch erhaltener Urlängen kann man
streiten. Abgesehen von den schon erwähnten Stämmen
auf i und v und rtgtv, über dessen Ursprung jedoch unsre
Ansichten aus einander gehen, bin ich sehr geneigt mit
Ihnen in den Dativen auf i, den Adverbien auf i avzow%i)
und den pluralischen Nomin ativaecusativen der Neutra auf
ä die Urlänge anzuerkennen, betrachte ich daher den von
Ihnen zum Theil im Anschluss an Oscar Meyer gegebenen
Nachweis als einen wahren Gewinn für diese Forschungen.
Die von Ihnen ebenfalls behauptete Urlänge der Dualendung
-/r könnte in dem mit dem lat. nobls jedenfalls zu identifi-
cirenden vdiiv eine Stütze finden. Weniger entschieden
möchte ich mich über die Adverbien auf -tg wie oitg, fiovtg,
fidXig aussprechen, weil die Annahme, dass hierin Plural-
locative stecken, noch Zweifeln Kaum lässt. Sprachlich be-
rechtigt würde natürlich die Länge in dendritt«:: Personen
des Plural auf -v sein, wofür Sie Bich S. 75 anter anderm
auf das berufen, was von mir in diesen Blättern II lt>'
*) Der neuesten Zeil blieb es vorbehalten, zwischen der alten
Plattheit und der vollen Wahrheit hie and da einen schlauen Mittel-
weg einzuschlagen, indem von Sylben gesprochen wird, die ..autgelöst
bleiben" statt „coutrahirt zu werden".
478 G-- Curtius
sagt ist. Aber der Umstand, dass nach Ihren sorgfältigen
Zählungen von den zahllosen Formen solcher Praterita nur
4 auf av {ecpav 2 mal), eßav, t'oav, rid^eouv, und 3 auf ov
(xvveov, otqvvov, e'xov oder eb/ov, letzteres wiederholt) ohne
Beihülfe der Interpunctionspause und grösstenteils in der
Odyssee und dem Schiffskatalog lang vorkommen, weckt
das Bedenken, ob wir nicht diese Erscheinungen jenem Rest
zuzuzählen haben, den auch Sie als sprachlich nicht motivirt
zulassen müssen.
Bei der Erörterung dieser Urlängen führt Ihre Unter-
suchung Sie auch auf die Formen des verbum substantivum
ea und ei,v. Für ea weisen Sie in den vier Stellen, welche
es enthalten, die Länge nach, während dies für i\a nicht
gelingt. Man ist danach kaum berechtigt auch für letzteres
langes ä vorauszusetzen, und wer an die Crlänge in diesem
Präteritum zu glauben abgeneigt ist, könnte behaupten, ea
verhalte sich zu i]a nicht anders als ßaaileä zu ßaatXtp.
Selbst die Qualität des Vocals würde diese Parallele be-
günstigen, die der von Ihnen festgehaltenen Zusammen-
stellung mit den langvocalischen lateinischen Formen erämus,
erfttis nicht günstig ist. Auch über den Unterschied zwischen
e'ä und 67?»' komme ich nicht so leicht hinweg. Woher dort
a, hier rj ? Uebrigens hatte ich bei meiner Besprechung von
erjv Stud. I, 2, 290 keine andre Absicht als zu zeigen, dass
es (S. 292) „um die Ueberlieferung dieser Formen", die man
zum Ausgangspunkt vergleichender Combinationen gemacht
hatte, „nicht all zu gut bestellt sei", und wies S. 293, freilich
unter Hinweis auf die Schwierigkeit des ephelkystischen v
nach langem Vocal, die „endgültige Beantwortung" der
Frage ab. Sehr gern nun räume ich Ihnen ein, dass durch
Ihre Untersuchungen in mir die Meinung, welche ich bis
dahin hegte und mit den meisten, wenn nicht allen Mit-
forschern theilte, es könne die. Vershebung, verbunden
namentlich mit grösseren Cäsuren, jede beliebige consonan-
tisch auslautende Sylbe zu einer Länge machen, keine so
zuversichtliche mehr ist. Sie haben unstreitig diese Licenz
Homerische - I7'i
zum Frommen der Forschung erheblich eingeschränkt.
Dennoch vermag ich nicht einzusehen, dass meine Behaup-
tung, in einem Verse wie \ 2."> aide .iit donig eip ovd
l'cX/.if.iot' eyxog eX&o&ai habe für i-'^r auch l'ev stehen k ön □ en,
eine „unhaltbare" sei. Denn wodurch würde sich dieses
e'iVj oder das anderswo von mir für die gleiche Versstelle
\ eriiiuthete öVfc; (yt I O'.l von flog - 168, oder vr)<xg £260
unterscheiden? Sie legen S. s] ff. Gewicht darauf, dass
hier ein „Spirant" ausgefallen sei. Nun, der wäre sicher
auch in ttv und oag ausgefallen, Ich gestehe freilich,
idi mir von diesem in der quantitativen Unbestimmtheit der
Nachbarsylben bestehenden Nachleben von Spiranten keine
Vorstellung zu machen weiss. Doch das Lei ein weitläufige*
Capitel, auf das ich hier nicht eingehe, zumal da vieles
dahin gehörige von Brugmanin seiner fleissigen Abhandlung
de produetione Buppletoria erörtert ist. Ich lege also auf
jenen Spiranten keinen Werth und würde das von mir vor-
ausgesetzte ssv als einen jener Fälle der Dehnung betrachten,
welche in der Verspause allein ihren Grund hätte. Was
übrigens jene drei Verse aus den späteren Büchern der
Odyssee betrifft, in denen //y als Spondeus mit der letzten
Sylbe in der" Thesis steht, so war meine Annahme aller-
dings die, dass hier yrjv wirklich gesprochen ward, dass
aber diese Form ein aus falscher Nachbildung entstand« nes
Gebilde der Sängersprache sei. Denn nicht durchweg kann
ich Ihrem Vertrauen zur Untrüglichkeit unsrer Textüber-
lieferung folgen und glaube allerdings, dass wir bei Formen
wie die vorliegenden, die durch das ephelkystische •'jeden-
falls etwas durchaus singuläros an sich tragen, auch zu
der Frage berechtigt sind, ob sie wohl wirklich der leben-
digen Volkssprache angehorten.
Lassen Sie mich nun zu den Punkten kommen . über
welche unsere Autfassungen nicht ganz zusammentreffen.
Die Länge kurzer auslautender Vocale vor Wörtern, die
mit X q u > auslauten, wollen Sie wieder nach älterer
Weise, doch unter neuer Begründung, aus der Natur dieser
480 Gr. Curtius
Consonanten erklären. Sie nehmen S. 27 für die homerische
Zeit — im Unterschied von der späteren — „eine so volle
Articulation der Liquiden A f.i v q an, dass diese dem Werth
von Consonantengruppen nahezu gleichkamen und wie
diese Position bilden konnten." Sie erörtern in einer Weise,
der ich nur beistimmen kann, den physiologischen Unter-
schied jener Dauerlaute von den momentanen oder Explosiv-
Lauten. Auch würde ich gern mit Ihnen „das Gehör der
Griechen für fein genug halten, dass sie einen Unterschied
fühlten zwischen Silben mit kurzen Vocalen, auf die ein
Explosivlaut folgte, und solchen, die sich aus kurzem Vocal
und Dauerlaut zusammensetzten." Wenn nur nicht der von
Ihnen selbst hervorgehobene Umstand, dass diese position-
bildende Kraft jener Laute — zu denen Sie später F und
0" gesellen — nur einer kleinen Zahl von Stämmen
eigen ist und „zumeist des Schutzes fester Formel
bedarf", alles wieder in Frage stellte! Und wie sollen
wir uns eigentlich das Verhältniss der inlautenden l fi
v q zu den anlautenden und zu den auslautenden v
und q denken? An sich wäre es ja wohl denkbar, und
das scheint Ihre Meinung zu sein, dass diese Laute im
Anlaut schärfer intonirt wären als anderswo. "Aber freilich
Composita wie xakltQQny, ygronogccTTig, iv/iif.t£lirjg, augmen-
tirte Formen wie ?'qq££, skkaßs, £/*[.ia&£t die Sie S. 16 f. be-
sprechen*;, folgen der Analogie des Anlauts. Warum nun
hier jene vollere Intonation, ohne dass sich anderswo z. B.
in Wörtern wie «Aog, naqa, 7cnvoc, ic/ueoig, jemals eine
Spur davon zeigte? Denn auf vereinzelte Wagnisse von
zweifelhafter Erklärung wie rplXs '/.aoLyvrjre werden Sie
selbst kaum viel Gewicht legen. Gesetzt aber, man räumte
*) Ihrer Vermuthung, die Verdoppelung dieser Laute in der Zu-
sammensetzung sei ebenso wie die vocalische Dehnung in der Mitte
von Compositis als lautliche Kräftigung der Worte zu erklären, steht
das Bedenken entgegen, dass meines Wissens im Baue der indo-
germanischen Sprachen die Consonanten solche Function nie er-
füllen.
1 1« .in- i i che |8|
ein, die „Liquida" hätten im Anlaul und etwa auch im
Anlaut der /.weiten Hälfte eines Compositums wie nach
dem Augment voller gelautet, so fragl mau doch, warum
nur in einer kleinen Zahl von Stämmen? Zwar mit q
anlautende, vor denen nicht gelegentlich Dehnung aus-
lautender Kürzen oder bei denen Dicht Doppelung einträte,
werden sich wenige anfuhren lassen, aua dem einfachen
Grunde, wie ich gleich hinzufugen will, weil für keinen
einzigen wirklich Lebendigen mit q anlautenden Wortstamm
erwiesen werden kann, das 8 er im Anlaut intact geblieben
ist. Die einzige Ausnahme bildet QtCeiv, färben, das dem
skr. ra/ entspricht Alter es ist ans von diesem Verbum
nichts als der Infinitiv ötiut bekannt, wir wissen also
nicht, oli der Jndieativ wirklich BQQG^a lautete. l)a~ bei He-
sych. überlieferte %QvooQceyfg hat einfaches q. tyjyog allerdings
scheint an einer Stelle / 6<> I xajfia /t {rijyog zt aus dem-
selben Grunde eine Länge vor sieh zu erzeugen, aus dem
sie in %ctht(# /.c i>i,xi'ic V 'AT.) auftritt. Aber für völlig
sieher kann es nicht gelten . dass (fi,yog gleichen Stammes
ist. Auf diese Verhältnisse bei den mit q anlautenden
Stämmen glaube ich Gewicht legen zu können. Der I in-
stand, dass nachweislich in sehr vielen ungemein gehrüuch-
lichen Stammen wie öv, öay, oe, üti vor o ein Consonanl
abgefallen ist und dass gerade das doppelte <> nach dem
Augment sich durch die ganze Gracität hindurch erhalten
hat, spricht, glaube ich . laut dafür, dass tur Doppelung
wie Dehnung der tlaupterklärungsgrund in den. ursprüng-
lich doppeleonseiiantischen Anlaute zu Buchen ist Es steht
fest, dass die dritte Sing. Impf, von $itü einst a-sruvat, später
tQQee lautete. Wer möchte sieh entschliessen aus a srava-t
erst e-Q££ und dann wieder s-Qott werden zu lassen, und
demgemäss auch für noti §6ov /'2iil jenen einst vorhande-
nen Anlaut Im gleichgültig zu erklären? Dagegen tritt
bei anlautendem l ein ziemlich scharfer Gegensatz hervor,
einerseits, nach Ihrer Zählung, 'in Stamme mit Dehnungen
— wobei Sie freilich auch keinio mit aufführen, das nur
482 G. Curtius
Q 707 möXsi mit langer, das heisst, nach Ihrer eigenen
Annahme mit schon an sich langer Endsilbe vor sich hat
— andererseits Wörter wie Xa%eiv, Xeysiv, Xveiv, Xcioi,
Xäfineiv, kelog, Xevxög und Xv^vog, Xevooeiv, Xe%og, Xr/IZe-
O&cu, Xrjior, Xiav, XiXateo&ai, Xif^it'jv, X//iivrj, Xi/.iog} Xivov}
Xoveiv, Xoifiog, Xvygng, Xcößrj, Xatregog, in denen X nie
diese Kraft hat. Für f.i zählen Sie 19 Stämme auf, freilich
wieder mit Einschluss solcher, vor denen die Dehnung
ganz vereinzelt vorkommt, oder auch aus Urlänge des Aus-
lauts erklärbar ist. Diesen Stämmen steht die Schaar
derer gegenüber, welche nie dehnen, so die überaus häufigen
f.tay.Qng, fidfisod-ai, /uevsiv, fxevog, /.nooog, f-utvig, /.wvvog u. s.w.
Noch grösser ist das Missverhältniss bei v, wofür Sie 1 1
Fälle geltend machen, freilich auch hier wieder unter
Miteinrechnung des ganz singulären ivl vrjoq) x 3 und an-
derer der Art , während so geläufige Wörter wie vaietv,
veeo&ai, vs/liscv, veog, v^-} voog und voelv, vv§, vtZtov nichts
der Art aufweisen. Gewohnt immer nach dem Grunde zu
fragen und eine sprachliche Regel nur dann für befriedigend
zu halten, wenn wenigstens einigermaassen auch die Aus-
nahmen begreiflich sind, würden wir zwar nach der Natur
der homerischen Sprache ein Schwanken zwischen vollerer
und schwächerer Intonation jener Laute bei denselben
Stämmen erklärlich finden. Aber warum diese Kraft vielen
der allergeläufigsten Stämme fremd blieb, das wäre un-
begreiflich. Und so lange ein so erheblicher ,non liquet'
übrig bleibt, können wir unmöglich die Forschung für ab-
geschlossen halten.
Muss ich danach bedauern, Ihrer Erklärung nicht bei-
stimmen zu können, so bleibt mir nur noch übrig die meinige
etwas weiter auszuführen. Ich glaube, wir haben es hier
nur zum Theil mit einem sprachgeschichtlichen Problem
zu thun, bei welchem wir innere naturgemässe Notwendig-
keit beanspruchen können, sondern zum andern Theil mit
einem technisch-poetischen, das nur aus der Seele
der die homerische Sprache constituirenden Sänger heraus
Homerisches, \q \
begriffen, oder, wenn Sic wollen, bis zu einem gewi
Grade des Verständnisses gehracht werden kann. \hv
Ausgangspunkt für das ganze bildet eine beträchtliche An-
zahl von zum Tlnü sehr viel gebrauchten Stämmen, die
deshalb einen volleren Klang des q, X, v hatten, weil vor
diesen Dauerlauten noch ein Consonant gestanden hatte.
Sichere Beispiele sind die auf 15 Wortstämme reducirbaren
Fälle mit anlautendem y, welche nach Ihrer Zählung !i!)
Dehnungen erklären. Dazu kommt noch uro/aci, von dem
ich demnächst zu zeigen hoffe, dass es auf eine \\\ ,-,/,,
wehren, schützen, zurückgeht, und die Wurzel (>i , i(n ziehen,
welche auch sonst Spuren des F zeigt. Der unerklärten
Fälle sind hier sehr wenige, denn ()ä, das, obwohl eines
der allergeläufigsten Wörtchen, nur zweimal {tö (ju II 228j
o q X 327) vor sich dehnt, kann kaum in Betracht kommen.
So bleiben, ausser dem schon erwähnten (tfjyog, nur noch
5 etymologisch nicht entzifferte Wörter, nämlich (hrjooto
(nur 2 571), Qiov, §0%&t(D (nur f.i 60), §vn6io9 Qfortjjia. Nach
dem was oben über anlautendes q bemerkt ward, ist es
viel wahrscheinlicher, dass auch diese Wörter einen doppel-
consonantischen Anlaut hatten, als einen von Haus aus ein-
fachen. Etwas weniger gut steht es bei v. Sie selbst in-
dess räumen ein, dass sich 4 unter den II Stämmen, die
hier in Betracht kommen, ohne Zwang als einst doppel-
consonantisch ergeben. Ich möchte auf* zwei dieser Stämme,
vijoog und vavg einerseits, die wahrscheinlich zusammen
gehören, und andererseits auf vvog kein Gewicht legen,
weil jedes dieser Wörter nur ein einzigesmal vor sieh
Dehnung zeigt, während die Kürze reichlich bezeugt ist
Für reroi'j und vitpdg ist der Abfall eines Sibilanten wohl
bezeugt. Für vmog und vönoc verweise ich auf Grund/..
No. 443. Unter den übrig bleibenden Wörtern /.eigen nur
zwei, nämlich vetpOQ und vv[Uprq} häutigere Dehnungen.
Denn für vluo bleibt nach Abzug von vdaxt vl^ovteg II 125
nur das einmalige out£vl£ovzo K öT'2, vor vvv stehl zwar
5mal eine Länge, aber -ituctuc {d lis.") tällt Dach Ihrer
484 G". Curtius
Auffassung als Neutr. Plur., ^Avxiloxe (fF 602) und AXavtE
(FL 556) als Vocativ fort. Für vrjTog (nur ß 338) ist zu berück-
sichtigen, was ich Grundz. No. 436 zusammengestellt habe.
Nach Elqvaxo X 303 steht eine starke Interpunction; so
bleibt nur ein Vers übrig sri vvv 0 99. Soll das v in
einem so häufigen Wort, das oft Kürze vor sich hat, an dieser
einen Stelle eine besondere Aussprache gehabt haben ? xarä-
vtvtüv steht nur i 490, rvooa, seinem Ursprung nach dunkel,
hat zweimal Dehnung vor sich. — Freilich erheben Sie
gegen die Behauptung, es könne ov in einigen dieser Wörter
noch nachwirken, den Einwand (S. 18), „die gleiche Ab-
neigung des Lateinischen und Griechischen gegen diese
Lautgruppe scheine eine Vernichtung derselben auf einer
früheren Sprachstufe zu beweisen." Aber dies Argument
dürfte bei näherer Erwägung kaum haltbar sein. Es ist
sehr wohl möglich, dass eine in gräcoitalischer Zeit noch
vorhandene Consonantengruppe erst in der Periode des
Sonderlebens auf beiden Gebieten sich reducirte. 'Diese
Möglichkeit ist z. B. Wirklichkeit für oF, denn der Prono-
minalstamm oFe, welcher ja noch in ocps fortlebt, ist ganz
entschieden bei den Griechen zuerst zu Fe, daher Lesb.
Fe&ev, Fol, herakl. Fldiog, später zu e, bei den Römern aber
mit früher Ausstossung des F zu se geworden, ebenso wie
die W. gFotc (= skr. svap) bei den Griechen zu Fott, vn
(daher a-vn-vo-g), bei den Römern zu sop (som-nu-s, söp-io)
herabsank. Die Existenz eines i n lautenden gv für eine der
äolischen Lautprägung nicht allzufern liegende Vorstufe
lässt sich aus igeßevvog, ägyeirog und andern Formen er-
weisen. Nun glaube ich allerdings auch selbst nicht an ein
homerisches *ovsvQt], so wenig wie an FQiy/.x6g. Warum
sollte sich aber nicht in alten Formeln wie£7U veiQjj, anb vsvQt^g,
uyävvLcpog — eine dickere Aussprache des v erhalten haben,
welche unmittelbar aus der Lautgi uppe ov hervorging?
Wollen Sie dem consonantischen Anlaut diese geschichtliche
Erklärungsweise versagen, die Sie dem vocalischen Auslaut
so bereitwillig einräumen? Müssen wir uns nicht vielmehr
Homerisch )^;,
freuen, wenn es uns gelingt in vielen dieser Wörter den
Grund für die vollere Aussprache von Q,y,Xin ihrer vor-
homerischen Beschaff* iili'it zu erkennen? An Analogien
auch dafür fehlt es in lebenden Sprachen nicht Das lako-
nische xt o{- na = ot6(kx (Mor. Schmidt Stad. III. B57 ver-
dankt sein anlautendes xx sicher der Assimilation ans <<'.
Allerdings muss ich nun zugestehen, dass die mit X und u
anlautenden Wörter 1 1 1« -i 1 m ■ Auffassung nicht zu begünstigen
scheinen. Was k als Anlaut betrifft, so lege ich seihst auf
das für Xig möglicherweise erschliessbare XFig Grondz.3
342) kein allzugrosses Gewicht, aber andrerseits ist zu be-
achten, dass bei keinem einzigen Wort, vor welchem sich
häufigere Dehnung zeigt, aus der Vergleichung der verwandten
Sprachen ursprünglich einfacher Anlaut zu erweisen ist
Denn leirnoj bei dem das der Fall ist, muss ausgeschieden
werden, wie wir schon oben sahen. Vor Xsxtqov findet nur
in zwei Stellen aus den späteren Büchern der I ><1\ — e
Dehnung statt (t 516, */' 32), ebenso oft vor dem von Urnen
übergangenen Xelßco (öcpQct Xeixftavzs /.iolxrtv o 149 = &285
Aus den übrigen 11 Wörtern heben sich drei Gruppen
offenbar zusammen gehöriger hervor: Xiaa (freilich nur S
171), Xmagos — Xlooea&ai, slixai , XiTavevetv — \
Xiyvgog. Die andern, XcmuQrt XictQogXoq og Xi&og zwei Stellen
h)yio Xioxog (eine Stelle) Arftd (zwei Stellen) sind etymolo-
gisch dunkel. Gesetzt, für jene drei Gruppen wäre ein
etymologischer Anlass gewesen, so würde ein sehr beträcht-
licher Theil der Dehnungen sieh erklären, — Bei u scheid.
ich nach gleichen Principien von den 19 Stammwörtern,
die Sie aufführen, sofort 10 aus: fitvuti'vot nur nach dem i
des Dativs (0 104, l ">s > (aoqoswu nur nach dem a des
Neutrum Pluralis (,01 83), (Atjffig nur nach JtL //>,', das nur //:;:.:;
dehnt, firj'WjQ nur S 192, utien- nur />' 529, (Atvv&et nur )
242, uiccoog (vgl. hiaong, XinaQOg) nur Q 420, fiVQUcrt nur
K 46(3, (loiCflg nur / 483 ",- <>■'' •' u //. - '.'•. fiaXaxog scheinl
zwar mit der viermal wiederholten immer den Vers be-
ginnenden Formel irr/ i-'vt (laXax^ (I 618 etc, Behr sicher
486 Ö. Curtius
zu stehn. Aber es wäre eine sehr geringe Aenderung und
würde sogar nach I. Bekkers Principien den Vers ver-
bessern, wenn wir svvrj ev ftalaxf} schrieben (vgl. o/.ai^
tyyog eywv H 734). Dann bleibt nur et 56 edel ös f.iaXcr/.oloi-
fis&ievai verdient sich seinen Platz nur durch drei Stellen,
von denen eine wegfallen muss: 'dyilli.i {is&tfisv A 283,
wegen des Dativs, der noch dazu durch die Hauptcäsur
gestützt wird. So bleibt nur die zweimal wiederkehrende
Formel ofri f.ie&ievza[g] l'dniro. (laqmsiv zählt nur mit
3 Fällen, /nskujdrjg mit 2, (in9og in der Formel uetza (to&ov
ebenfalls mit 2 Für xazä fioigav ist aus der llias nur eine
Stelle (II 367) nachweisbar, viele aus der Odyssee, [.itkog
hat nur in der Formel anb /nelitov und öiä (.ieXzigzi Deh-
nung vor sich. Allen diesen mehr oder weniger vereinzelten
Fällen stehen nur 4 Stammwörter mit sehr reichlichem Ge-
brauche gegenüber: [i&yctg {fieyeOng, /ueyaXl^eo), f.ieyaQOv,
iis/Jrj, (.läözi^.
Nun aber, werden Sie vielleicht erwidern, auch bei
solcher Betrachtungsweise ist die Anzahl von Wörtern nicht
unbeträchtlich, in denen die positionbildende Kraft der an-
lautenden Dauerlaute nicht auf die bisher versuchte Weise
zu begreifen ist. Für diese verwerfen Sie die Erklärungs-
weise, die ich S. 42 der „Erläuterungen zu meiner gr. Schul-
grammatik" (2. Aufl.) in die Worte zusammenfasse: „Zur
Zeit, da sich dieser Dialekt der epischen Sängerschulen
— wie wir wohl sagen dürfen — constituirte, erschien
schon vieles als Licenz, was in Wirklichkeit Antiquität
war. Nichts lag näher, als dass das Gebiet epischer Licenzen
auch über den Bereich der Antiquitäten hinaus — also nach
falscher Analogie — erweitert ward". Sie halten diese An-
sicht für überaus kühn. Verzeihen Sie, wenn ich sie für
nicht kühner halte als die Ihrige, wonach rein zufällig in
einem geschlossenen Kreise von Anlauten die Dauerlaute voller
geklungen, wonach z. B. f-irj^jQ unzähligemal zwar ebenso
wie bei den späteren Griechen, aber nur S 492 mit stärkerem
fi gesprochen sein soll. Sie finden meine Annahme einer
Homerisches. 4^7
falschen Analogie im Widerspruch mit dem was ich anderswo
gegen eine Uebertreibung dieses Erklärungsmitteh gesagt
habe. Aber dieser Widerspruch ist ein blose scheinbarer.
Wir werden hier zu unterscheiden hüben zwischen solchen
Erscheinungen, die ganz und gar der lebendigen, unbewussl
sieh entwickelnden Volkssprache angehören. Für diese
iiiuss man mit jenem Princip, meine ich, sparsam umgehn,
weil es nicht wahrscheinlich ist, dass dem sprachbildenden
Volksgeiste irgendwie ferner liegende Analogien bei der < o-
staltung der Formen vorsehwebten. Alter die homerische
Sprache ist sicherlich nie wirklich geredel worden. Waa
ist die Mannichfaltigkeit and Veränderlichkeit des alten
Latein, auf das Sie verweisen, gegen die iiberschwSngliche
jio?.i(')i 1 fi!(( und jio/.i ■iinu(fi(x des homerischen Dialekts?
Solche Mannichfaltigkeil kann nur begriffen werden aus einer
längeren Geschichte, oichl der Sprache allein, sondern auch
des epischen durch die volkstümliche, aber darum oichl an-
bewusste Thätigkeit von Sängern geregelten Gesanges. Nur
so erklären sieb jene auch von Ihnen angenommenen, nicht
selten dreifachen Schichten von älteren und jüngeren
Formen neben einander, nur so jene feine Beimischung
einer ganz beschränkten Zahl von Aeolismen, nur so der
Einfluss, den der Vers augenscheinlich so vielfach, wenn
nicht auf die Gestaltung neuer, doch auf die Bewahrung
alter Formen hatte, nur so jene wunderbare Mässigung in
der Zulassung gewisser Abweichungen von weil reichenden
Regeln, nur so jene beständig wiederkehrenden Formeln
und die Festigkeit in der Wortfolge. Ist es denkbar, in der
lebendigen Sprache sei jene mannichfaltige Hehandlung der
Verba auf -ata vorhanden gewesen, in der wir so vielfach
ie Regel des Verses erkennen? Kann man es glauben,
ass 30 — 40 zum Theil vielgebrauchte Wortstämme im
Munde des Volkes gleichzeitig bald mit bald ohneDigamma
gesprochen wurden, dass eine so häufige Pertikel wi<
in Öebg log anders klang als in ttklct Kai to£? leb kalte die
homerische Sprache in der Thai für eine Kunstsprache,
Curtius, Stadien. IV. '■!
488 Cr- Curtius
wie ja auch Sie von der homerischen Poesie den Begriff
Kunst nicht ausschliessen wollen. Dass es auch eine
durchaus volksthüniliche von der studirten und gelehrten
sehr verschiedene Kunst gibt, kann doch kaum geleugnet
werden. Diese volksthümliche Kunst hat ihre Technik, ja
vielleicht gerade eine besonders beharrliche und mächtige,
die Willkür des einzelnen stark beschränkende, und solche
Technik ist nicht ohne Bewusstsein entstanden. Um die
homerische Sprache zu begreifen dürfen wir, glaube ich,
diesen Factor niemals aus dem Auge verlieren. Sie haben
Recht, meine Auffassung ist nur eine Hypothese, aber solcher
Hypothesen können wir bei einem so schweren Problem
nicht entbehren und Ihre Erklärungsweise bezeichnen Sie
selbst S. 29 ebenfalls als Hypothese. Wir müssen, glaube
ich, so kühn dies scheinen mag, uns in die Seele jener die
homerische Sprache constituirenden Sänger hineinzuversetzen
suchen. Diese Sänger fanden eine Anzahl alter Formeln
vor, deren sprachlicher Anlass ihnen kaum in jedem Falle
bekannt sein konnte. Treu in's Gedächtniss aufgenommen,
oft wieder angewendet, mussten diese Formeln beim Fort-
spinnen des epischen Gesanges zur Nachahmung reizen.
Was war natürlicher, als dass diese Nachahmung viel-
fach über die ursprünglichen Grenzen hinausging! Auch
das geschah mit dem dem griechischen Geiste eingeprägten
feinen Sinne für Maass und Maasshalten und entsprechend
der beharrlichen Weise des epischen Gesanges, bei der
jedes kecke subjective Gelüste ausgeschlossen war. Die
Muse war ja immer die Lehrerin des Sängers. Aber eine
Art von ungeschultem Nachdenken werden wir neben der
blossen Klangnachahmung kaum ganz abzuweisen vermögen.
Oder wäre eine so vollendete Verskunst wie die des ho-
merischen Hexameters mit seinen festen und doch sich bis-
weilen verschiebenden Cäsuren, mit der bei aller Mannich-
faltigkeit nicht ganz willkürlichen Abwechslung zwischen
Daktylus und Spondeus ohne jedes Nachdenken möglich? Ist
es denkbar, dass die Homeriden von Chios, welche Ix öia-
IIomeriHches. I^f»
doxt,s ijdov nicht unter sich gewisse Regeln ausgebildet
hätten? Wenn, worauf doch alles führt, die alten Lieder,
sei es einzeln, sei es in grösseren Geschieben, nach und
nach entstanden, so war bei solcher Beschaffenheit ein
Fortwuchern jener Nachahmung bis zu einem g>'\\ \
Zeitpunkt wohl denkbar. Fand man also z. I>. Formell]
vor wie (og ie viepädeg M 278 oder t.uu vuf ddeooiv ioixora
r 222, jenes durch den vollem Anlaut, dies durch den starkem
Auslaut begründet, lag es nicht nahe ein dia veg>etov \ 309,
netzet vscpieooi maXvipev hinzuzufügen? War in vdatt
viQovio H 425 die Länge durch den Auslaut begründet, so
kam nun artevl^ovro K 572 hinzu, wo das nicht der Fall
ist. Sollten wir jenen homerischen Sängern nicht auch 8 0
viel Bewusstsein einfacher Spracherscheinungen zutrauen,
dass sie die Aehnlichkeit zwischen o und )., (u und *- em-
pfanden und deshalb auch Nachahmung bei verschiedenem
Anlaut sich gestatteten, also etwa nach y.cau öoov} ntgi
(x'ov ein nozi löcfor, ja selbst v.axa /iiö&ov? Es ist wohl
kein Zufall , dass bei weitem die meisten Dehnungen vor
anapästischen oder anapästisch beginnenden Wörtern vor-
kommen, die sich ohne dieselben schwer in den Vers fügen.
Ich glaube also, dass wir der Bequemlichkeit der Versifi-
cirung zwar keineswegs schöpferische und wesentlich um-
gestaltende Kraft, wohl aber die Wirkung zutrauen dürfen,
neben der Erhaltung des alterthümlichen auch solche Nach-
bildung zu begünstigen. Man vergleiche bei La Roche,
dessen sorgfältigen Zusammenstellungen in seinen Homeri-
schen Untersuchungen ich hier durchweg folge, die grosse
Zahl der Dehnungen vor kinagog, Xcmdgr], liaonc, Xiyvgog,
Xiyecog, fiekitov, {(tyaonnu, fislirj, fieyälior , fieyalifToga,
/utyed-og, iieyaliun, vecpetov, vetpelrjv mit der weit kleineren
vor Ityvg, (-ityag, ^eiZav (nur zweimal), r{<fnc. Um zu
untersuchen, ob solche Metamorphose von Antiquität zur
Licenz und solches Fortwuchern der Licenzcn glaublich
sei, wenden Sie sich sehr zweckmässig an den Nachhall
der homerischen Poesie, die Hymnen imd Hesiod. Hier
33 ■
490 G. Curtius
findet, wie Sie zeigen, im ganzen eine Abnahme, keine Zu-
nahme dieser Erscheinung und nur in wenigen Fällen eine
selbständige Weiterbildung statt. Aber genügen nicht diese
wenigen Fälle um gerade das zu zeigen, was ich behaupte ?
Nach homerischem v.ara fiolgav gestattete sich der Dichter
des Hymnus auf Hermes dreimal y.aza fieoog, der Dichter
der Theogonie(4l7j fügte /.aia vöi.iov, Kliod-io re Aäy^aLv xe
(218), Aföqv xe yti^öv xe (227) hinzu. Dies ist doch un-
verkennbare Nachahmung. Oder sollte hier plötzlich wie-
der ein volleres fi und l im Volksmunde so vereinzelt
lebendig geworden sein?
Dass nach dieser Richtung nicht mehr geleistet ward,
erklärt sich wohl einfach daraus, dass, wie Sie S. 26 fast
einzuräumen geneigt scheinen, die constituirende
Periode des Epos damals vorüber war, dass an die Stelle
einer das alte frei fortsingenden und frisch weiterbilden-
den schöpferischen Periode eine äusserlich nachbildende
trat, der kühneres Wagen im ganzen ferner lag imd
die von der gesprochenen Sprache in solchen Dingen ab-
zuweichen sich meist nur da getraute, wo alte Dichtersitte
sie schützte. Eine Vergleichung der die ganze homerische
Poesie durchziehenden Reminiscenzen und Anklänge mit
denen, die aus der nachhomerischen Dichtung auf die ho-
merische zurückweisen, würde solche Anschauung gewiss
bestätigen. Ich finde also in dem von Ihnen unglaublich
befundenen Zunehmen der Licenzen in der ersten und Ab-
nehmen in der zweiten Periode nichts verwunderliches-
Wenn wir nun manche Längen bei Homer nur ganz spora-
disch auftauchen sehen z. B. y.axaveicov nur i 490, 6i vrjvg
nur (o 299, nolv (.lelcov nur B 529, ivi XexTQqi nur x 516
{ano XexTQOio ip 32), haben wir da nicht innerhalb der ho-
merischen Gedichte, die wir doch unmöglich alle auf gleiche
Linie stellen und als ein fest geschlossenes, fehlerlos über-
liefertes ganzes betrachten können, dieselbe Erscheinung?
Die grosse Zahl der ganz vereinzelten Fälle zeigt, denke ich,
am deutlichsten, dass wir es nicht allein mit naturwüchsigen
II. .in. i ; che l'i I
Spraeherzeugnissen, sondern zum Theil mit einem convenionel-
len Element zu thun halten, für das der Schlüsse] anderswo als
in der Sprachgeschielitc oder in der natürlichen BeM-hatt'.nlc ii
der Laute zu finden ist. S. 56 erkennen Sie übrigens selbst
„die Möglichkeit solcher Imitation auch für die bomeri
sehen Gedichte" an. Wir sind also weniger über das Prin-
cip als über das Maass seiner Anwendung verschiedener
Meinung, lieber nicht wenige Einzelheiten ist auch viel-
leicht noch durch fortgesetzte Studien über Lange Auslaute
Licht zu gewinnen, wofür Sie S. 11 wichtige Zusammen-
stellungen machen.
Die Zahl I auf dem Titel Ihrer „Studien" lässt mieh
hoffen, dass Sie diese fortsetzen und namentlich auf die
verwandten Gebiete des Hiatus und der Digammalehre er-
strecken werden. Denn ein Gesammtbild der homerischen
Sprache, strenger, sorgfältiger und mit weiterein Blick ent-
worfen, als es bisher versucht ist, wird nur erreicht werden
können, wenn man die verschiedenen Seiten dieser Sprache
mit steter Rücksicht auf einander durchforscht. In der
Zulassung der Hiatus in nicht ganz geringem Umfange auch
ausserhalb der Vers- und Satzpausen, glaube ich eben-
falls ein wesentliches Moment erkennen zu können für
meine Auffassung. Da nämlich die yaoiuodla im allge-
meinen gemieden ward, weiss ich mir die gelegentlich-'
Conivenz dagegen nicht anders als so zu erklären, dass
das allmähliche, durch die sich umwandelnde Volkssprache
veranlasste Schwinden der alten Spiranten die Meinung
erzeugte, der Hiatus sei nicht so verpönt, um ihn nicht hie
und da auch ohne jene Pausen wagen zu dürfen.
So komme ich endlich zum Schlüsse, indem ich Sie
dringend bitte, diese aus der Anregung Ihrer Schrift her-
vorgegangenen , rasch hingeworfenen Betrachtungen in
freundlichem Sinne als einen Beweis der lebendigen Theil-
nähme hinzunehmen, mit der ich von Ihnen lernte und Sie
auf Ihren Wegen begleitete.
In aufrichtiger Hochachtung
Georg Curtiua
B erichtigungen
zum ersten Heft dieses Bandes.
S. 100 Z. 12 v. u. lies statt progressiva regressiva.
- 103 - 1 v. o. - - regressiva progressiva.
- 165 ■ 6 T, ll. - - alnr\HS tox^eig.
- 186 - 7 v. o. - - Ev Ei.
Zum zweiten Heft.
S. 358 Z. 11 v. o. ist nach ,tabula' non einzuschieben.
Druck von Hundertstund & Pries in Leipzig.
c*\
sO
CD
-P
cd
s
ö
0
.d
o
to
•H
X!
,-X ü
• 0)
CD Fh
bO
o
O
CO
3
•H
I
o
3 >
CO
H .H
3 5!
p i
ai
u
o
University of Toronto
Library
DO NOT
REMOVE
THE
CARD
FROM
THIS
POCKET
Acme Library Card Pocket
LOWE-MARTIN CO. LIMITED