Skip to main content

Full text of "Studien zur Palaeographie und Papyruskunde"

See other formats


K 


^£0 


w 


I V  /TABSaA  V^Tv  ä  J 

^  — c  nJI  '\.  «^9  -  jifc  K^  *\ 


/w  — fttic^^  /Sr*  f 

SöC^liZß/^V 

~«©2  rSr  *ä  ft 

i  }$■+<*  § 


m- 


SÖBU*Vül  / 

p*^i£lr  & 

S%p*  »■ 


THE  UNIVERSITY 


OF  ILLINOIS 


WS« 


WT 

t/c'5  t  ^ 


/w 


LIBRARY 


I  7  O -  Jj  |  l 

V*  fiL<v  4. 

*V 


\0 


■  >^>l 


w  b'\ 
Vx  \A 


'^0 


JrJ 

\j*  jC 


\ 


•j*  wir 


ri  i 

ft  ÄVj^-  n  "%- 

ar*  1 


c,  4.  "  ><9 

v,  M  xZ^fSi  W 


CI.ASSICb 

(WAKTIf.tNT 


4  V/lUS»  / 


4i 


OAK  ST,  HDSF 


»(/  >  C.«s£h^!> 

dr  f * 

ll  s^1 

*  {^SBts^r.  f  ~  *  J 
>>  J 


*r^ 


3  Usfv3/£l 

4SwJ^ 

fegSS 


4P 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2018  with  funding  from 
University  of  Illinois  Urbana-Champaign 


https://archive.org/details/studienzurpalaeo14unse 


XIV, 


STUDIEN 

ZUR 

PALAEOGRAPHIE  UND  PAPYRUSKUNDE 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

DR  CARL  WESSELY. 


Die  ältesten 

lateinischen  und  griechischen  Papyri 

Wiens. 


Mit  14  Lichtdrucktafeln 


DR-  CARL  WESSELY. 


LEIPZIG. 

HAESSELS  VERLAG. 
1914. 


I 


^  %  1  . 

vv  s) 


"T  b" 


V,  l  ir 


LD 

l 

<r* 

> 


GEWIDMET  DEM  ANDENKEN 

AN 

DAVID  HEINRICH  VON  MÜLLER 

PROFESSOR  DER  SEMITISCHEN  PHILOLOGIE 
AN  DER  WIENER  UNIVERSITÄT. 


„Die  Steine  und  Völker  redeten  zu  ihm  und  die  Propheten 
offenbarten  ihre  Geheimnisse.“ 


so 

V3 

-P 

W 

o 

p 

d? 

iJ. 

>i. 

r 

R 

r— 

>T> 

O 

Ö' 


2969* 


> 

jo 


o 


Tafel  1.  Die  Klage  der  Artemisia.  Papyrus  der  k.  k.  Hof¬ 
bibliothek  I  494.  War  wie  ein  Brief  gegen  die  Fasern  ge¬ 
schrieben;  Breite  29  5  cm,  Höhe  14 •  8  cm.  Ausgaben:  Gio¬ 
vanni  Petrettini,  Papiri  greco-egizj  ed  altri  monumenti 
dell’  I.  R.  museo  (li  corte,  Wien  1826;  F.  Blass,  Ein  grie¬ 
chischer  Papyrus  in  Wien,  Philologus  1882,  p.  746  ff.; 
C.  Wessely,  Die  griechischen  Papyri  der  kaiserlichen 
Sammlungen  Wiens,  XI.  Jahresbericht  über  das  k.  k.  Franz- 
Joseph- Gymnasium  in  Wien  1885.  Schriftcharakter 
des  IV.  Jahrh.  vor  Chr.  vgl.  den  Timotheos-  und  die 
Elephantine-Papyri.  —  Artemisia,  von  dem  Vater  ihrer 
Kinder  so  sehr  vernachlässigt,  daß  er  selbst  um  das  Be¬ 
gräbnis  seines  Töchterchens  sich  nicht  kümmert,  klagt  bei 
Oserapis  und  dessen  cdvvaoi  0eoi  und  flucht  ihm. 

l  ui  becTToP  ’Ocepam  xa  (1.  Kai)  0eoi  oi  peTa  toO  ’Ocepjamoc] 
xa[0i)pevoi  :  eüxcpjai  üplv  ’ApTeuici'ri 
p  Aapdcioc  0uyaTr|p  xaxa  to  (i.  e.  toü)  iratpöc  xrjc  0uya- 
Tpöc[öc  aüxpv  t]ui[v  KTep[ewv  ÖTiecTepr|ce 
xai  Trjc  0r|xr|C  (')  ei  pev  oüv  bixaia  pe  eiroirice  (,)  epe  xai 
Ta  xexva  TauTOcauro  (1.  -oO)  bixaia  üic 
UJCTTep  p£v  ouv  abixa  epe  xai  xd  Texva  TauTocauto  eTroipce:  börj 
be  oi  ’Ocepamc  xai  oi  0eoi 

5  prj  Tuyelv  ex  Tiatbuiv  0r|xr|c  :  [ppjbe  oütöv  yoveac  tou  aüxoc- 
auTou  0dipai  :  Trjc  be 

xaxaßoirjc  ev0uTa  Keipe'vpc  xaxuuc  :  drcoXXüoiTO  x’  ey  yrji  x’ 
ev  ©aXaccpi  koutöc 

xai  Ta  aÜTou  utto  tou  ’Ocepafmjpc  xai  tuiv  bupTouiv  ep 
TToceparTi  xaöppevuiv 

ppbe  iXdovoc  Tuxdvoi  [’Oc]e[pd]moc  ppbe  [t]ujv  0e[in]v  [xili]v 
pexd  tou  ’Ocepdmoc 

xa[0]npevuiv  :  xaTe0pKev  "ApT[ep]iciri  Tpv  ixeTiipinv  xa[ü]Tr|v : 
ixexüouca  töv 

10  ’Oc[e]paTtiv  xf]v  bixriv  bixd[cai  xai  to]ijc  0eouc  touc  pexa 
toü  ’Ocepdmoc  xaOripe'vouc 

xfj[c]  b’  ixexripiac  ev0aü[Ta  xei]pevr|c  :  ppbapiujc]  iXaöv[uu]v 
[twv]  Oeuiv  Tuxxävoi 

6  Traxpp  The  naibicxric  :  ’c  (1.  öc)  b’  ayje'Xoi]  xa  ypappaTa 
xauxa  x’abixoi  ’Apxepicirjv 

6  0edc  auTun  tt)  (1.  xriv)  bixr|v  em0[eir|  pjpbevi  av  0epa- 
ttov[ti . ]ßovTi  :  öxi  prj 

touc  'ApTepicip  xeXüei  ox[ . ]iobe[  ]ou  orcep 

15  koük  euapxecai  .  [ 

pe  Tiepieibe  :  embjyri  yevopevpv  Trji  TTaibicxpi 

xäpoi  Tt]i  £wcr|i[ 

Tiepieibe  embe[h  yevopevnv 

Z.  4  1.  xauxocauTou.  Z.  5  yoveac  toüc.  Z.  6  ev0aÜTa. 
Z.  7  burjTÖpujv?  nocepdrii  dem  Haus  (ägypt.  pe)  des  Oserapis. 
Z.  9  ixeTeüouca.  Z.  14  xeXeüei.  Z.  6,  11,  16  die  Interpunktion 
ist  falsch  gesetzt.  Z.  7  in  uttö  ist  o  korrigiert. 


Tafel  II.  Erster  Papyrus  der  Zois  a.  140/39  (152/1) 
vor  Chr.  Dieser  und  der  folgende  Papyrus  stammt  aus 
Memphis  und  gehört  zum  älteren  Bestand  der  k.  k.  Hof¬ 
bibliothek.  Ausgaben:  G.  Petr ettini,  1.  c.;  Amadeo  P  ey ron, 
Papiri  Greco-Egizj  di  Zoide,  Turiner  Akademie  1828,  und 
C.  Wessely,  1.  c.,  1885.  Die  aufgerollte  Fläche  hat 
28  •  5  :  52- 3  cm,  die  erste  freie  Selis  ist  mit  11  cm  sichtbar, 
die  erste  Kollesis  beträgt  1 -5  cm;  das  zweite  Blatt  17  cm, 
die  zweite  Kollesis  1*5  cm;  das  dritte  Blatt  16 ‘8  cm,  die 


dritte  Kollesis  1  *  5  cm,  dann  folgt  ein  geringer  Rest  von 
einem  vierten  Blatt.  Ein  Streifen  von  1  ■  7  cm  Breite  ist 
unaufgerollt,  er  trägt  drei  Tonsiegel  (mit  verschiedenen 
Männerköpfen),  welche  Leinfäden  aufgesetzt  sind.  —  Dieser 
Papyrus  ist  die  amtliche  Quittung  über  die  2.  Rate  per 
2  Talenten  4000  Drachmen,  welche  Zois  für  einen  bei  der 
Auktion  erstandenen  Garten  zahlte,  der  als  Pfand  für 
Rückstände  bei  der  Pacht  der  Natronsteuer  des  Jahres  30, 
d.  i.  141/0  (153/2)  vor  Chr.,  dem  Fiskus  verfallen  war. 

I.  Kolumne. 

l  "Ctouc  Xa  cpappou0i  g~  neTTTuixev  ent  t^v  ep  Mepqpei 
ßaciXiKpv  TpdireZüv 

Xaipffuovi  Tun  Trap’  'HpaxXeibou  to[u]  xpaTreüiTou  napovToc 
XpucinTTOU  napä  Zuiiboc  xfjc 

'HpaxXeibou  xaxa  Tfjv  ÜTroxeipevriv  bia-fpacppv  xo^xou  oü 
aX'X'(ayri)  (xäXavxa)  buo  TeTpaxicxeiX(iai)  (yivexai) 
Ä  ß*  b_ 

eErixocxri  cEg  f  4xaTo[cxf)]  pH  (yiveTai)  a  ß  ’buxgp 

5  Qeöbuupoc  'HpaxXeibei  x°dpeiv  (-)  [b]eEai  xai  xaTaxwpicov 
eie  xriv  ^yXippiv  Trjc  viTpixhc 

tou  x0  (eTouc)  xaxa  xriv  ÜTroxeipey[r|]y  biaypaqpnv  xaXxoü 
ou  aXXayf]  Ä  ß  ’b  rrpocxöpicai  be 

xai  Triv  (eEpKocxriv)  xai  (exaxocxriv)  Kai  ei'  ti  aXXo  xa0f|Kei 
eic  tö  ßaciXixöv  cuvuTroypaqpovxoc  xai  Auupiuivoc  * 

tou  avTiypaqpeuuc  ppbev  r|  fv[ofi]c0ai  eppuueo  (•  ctouc) 

Xa  cpappouüi  y 

BaciXeuci  Zuuic  ‘HpaxXeibou  eic  xippv  napabeicou  (dpoupwv 
eE  pMicouc  oyböou)  pepouc  TeTdpxou  (‘) 

10  yeixovec  vötou  'HpaxXeibou  xai  tuiv  abeXqpu)v(,)ßoppä  öböc(,) 
Xißoc  öpoc  (,)  dTinXiuoTou 

biuipuE  (hxnT  toü  övtoc  ev  Mepqpei  ev  töttuu  ’AcxX^meiun 
oü  cnpaiveTai 

bi’  oü  eTTibebcuxev  pdiv  Auipiuiv  6  avxiypacpeüc  xaTavbpa 
TrpaxTopixoü  biaXoyicpoü 

toü  X  (4'touc)  eivai  tuiv  TTpa0evxuiv  ev  xun  aüxun  eTei 
qpappouüi  uf  bia  Auipiuivoc 

toü  yevopevou  empeXiiToü  Tippe  Tpv  eyXpipiv  xpe  viTpixrjc 
toü  x0  (exouc) 

15  bia  tö  beböc0ai  ev  bieyyuhpaxi  ütto  Gavoußioc  Tric  I0opuiuxoc 
üirep  Auupiuivoc 

toü  [cujveyXaßövToc  aXXoic  Tifv  aüxriv  eyXrppiv  eic  tö  oütö 
exoc  Tipöc 

XaXxoü  oü  aXXayri  Ä  ia  ’b  avTa[v]aipoupevuuv  be  tuiv  bia- 
yeypappevuiv  Trap’  aüxric  (bpaxpüiv)  ’b 

Xoimliy  b’  övxuiv  Ä  ia  a  pr)xe  toü  Auupiuivoc  biaypaqpovToc 
pr|Te  Trjc 

Gavoußioc  ÜTTopevoücric  biop0oüc0ai  xai  embouepe  ÜTiöpvppa 
Tun  Auupiuivi 

•20  bi’  oü  pSiou  aXXa  Te  xai  enei  abuvarei  biaypaipai  tö 
öcpeXXöpeva  ev  aÜTfji 

Tipöc  [xpv]  irpox[ei]pevpv  eyyupv  xo^fpü  oü  dXXayp  Ä  ia 
cuvireTTeixevai  Zuiiba 

x]pv  Ti[p]o[ye]ypappevr|V  oücav  be  eauTrjc  OuyaTe'pa  rrpoeßa- 
Xec0ai  aÜTrji 

Z.  3,  4.  Die  Zahlen  bedeuten:  Talente  2  (Drachmen)  4000; 
(Drachmen)  266  (Obolen)  4;  (Dr.)  160;  Talente  2  (Drachmen) 
4426  (Obolen)  4.  Ebenso  Z.  17  (Talente)  11  (Drachmen)  4000. 
Z.  18  ä  korrigiert.  Z.  20  oder  öcpeiXöpeva. 


2 


II.  Kolumne. 

l  toO  eüpicKovfoc  eqp’  ün  tö  drroXeurov  eKTeicei  4KTe0rjvai 
eic  Trp[äciv 

ev  Tun  X  (eVei)  GpappouGi  Kai  emKripuccope'vou  äjua  toic 
äXXoic  e'fTöioic  b[id 

Auupiiuvoc  cuvTrapövTuuv  Auupiiuvoc  dvTiYpacpeuic  Kai  tuiv 
TOTx[oyp(appaTeuuv) 

Kai  äXXuuv  TrXeiövujv  bid  KppuKOC  ApppTpiou  pp0eva  ütto- 
CTtjv[ai 

5  KupuuGtjvai  be  xf|t  Zuuibi  eic  (exp)  b  xa^K°ö  oü  dXXayp 
A  i  ’b  xdc  be 

dnoXeiTToucac  ’ß  biaYeypaqpevai  Tpv  Oavoußiv  drcö  be  twv 
TrppKfeipevujv 

XoXkoö  Ä  t  ’b  teiaxGai  Zuuiba  Tpv  npoYeYpappevpv  if]v 
TTpw[xpv 

dvaqpopav  tou  aürou  (exouc)  Kai  vuvi  TacceTai  xf]V  beuTepav 
xoö  Xa  (exouc) 

XaXKOu  oü  aXXarn  A  ß  ’b 

io  Geöbtupoc  beEai  koBöti  TxpoYeYp(aTTxai)  x'°i'(Xkoü)  eic  Kg~g 
A  büo  TexpaKiCKiXiac  (Yivexai)  X  ß  ’b 
TtpocKÖjuicai  be  Kai  ei  xi  aXXo  KaGpKei  icai  uTtOYp(äcpei) 
Auupiuuv  6  dvxrfp(aqpeüc)  pp0ev 
»irvoricGai  (exouc)  Xa  cpappouGi  y 

Auupiuuv  beEai  Ka0öxi  TxpoYeYp(catxai)  edv  TTexeapevbuuxric 
ö  TOTTOYp(appaxeüc)  ÜTTOfp(aqpei) 
ppGev  pYVopcGai  x'a,(Xi<oü)  ou  aXXaYp  A  buo  TexpaKiCKiXiac 
(Yivexai)  Ä  ß  ’b 

15  (ctouc)  Xa  qpappou0i  b 

TTexeapevbujTric  oü0ev  eüpicKuu  pYvoppevov  (exouc)  Xa  qpap- 
pouGi  b 

XpuciTnTOC  eTir|KoXou0'ri'(Ka)  x'a,(^K°ö)  ou  aX'X'(aYp)  A  buo 
xeTK  x1^1  TeTpaKociac  emoci  (yivctoi)  ä  ß  "buKgp 
(e'Touc)  Xu  cpappouGi  g” 

Hierauf  eine  Zeile  demotisch.  Z.  5  1.  (xaXavxa)  i 
(bpaxpdc)  xexpaKicxiXiac.  Z.  6  (bpaxpdc)  bicxiXiac.  Z.  9,  10,  14 
(xaXavxa)  buo  (bpaxpdc)  TexpaiacxiXiac.  Z.  17  Die  Zahl¬ 
angaben  sind  verkürzt  geschrieben;  gemeint  sind  obige 
(Kol.  IJ  2  Talente  4426  Dr.  4  Obolen. 

Tafel  III.  Zweiter  Papyrus  der  Zois  a.  138/7  (150/49) 
v.  Chr.  Quittung  über  die  dritte  Rate  in  derselben  An¬ 
gelegenheit.  Höhe  31  cm,  Breite  35' 5  cm.  Breite  des  unauf- 
gerollten  Stückes  mit  einem  Tonsiegel  l-9  cm,  Breite  der 
ersten  freien  Blattfläche  9  cm,  der  ersten  Kollesis  1 ' 6  cm, 
des  zweiten  Blattes  12  cm,  der  zweiten  Kollesis  2  cm,  des 
Restes  von  dem  dritten  Blatte  9  cm. 

I.  Kolumne. 

l  exouc  Xy  cpappouGi  kc"  TrerrTuuKev  em  ep  Mepcpei  ßaciXiKpv 
TpdiTeZa[v] 

’AcKXpmabei  tuh  rrapd  'HpaKXeibou  xou  TparteEiTou  TxapovToc 
XpuciiTTrou  Ti[apd]  Zuj[ib]oc  xpc  HpaKXeibou  Kaxd  xpv 
ÜTTOKeipevpv 

biaYpacppv  xa^K°ü  oü  öX(X)V(yp)  Ä  buo  xeTpaKicxiXi(ai) 
(Yivexai)  Ä  ß  ’b  4Epk[octp] 

5  biaKÖciai  Egp  (Yivexai) cEgp  eKaxocxr)  exaTov  eEr]KOVTa  (Yivexai) 
pE  (Yivexai)  Ä  ß  ’b[uKgp] 

’HXiobuupoc  ’HpaKXeibei  x°dpeiv  (’)  beEai  Kai  Kaxaxuupicov 
eic  xö  ßaciXiKÖv  eic  Tpv  e'YXpipiv 
xpc  viTpiKpc  tou  k[0]  (ctouc)  Kaxa  Tpv  ÜTTOKetpevpv  bia¬ 
Ypacppv  xoXkou  ou  aXXaYP  Ä  ß  ’b  npocKÖjuicai  b[e] 
Kai  xpv  E'  Kai  p'  [Kai  ei  ti]  aXXo  Ka0f|Kei  eic  xo  ßaciXiKÖv  (.) 
eppuico  (’)  (exouc)  Xy  cpapevuuG  kp~ 

BaciXeöci  Zuiic  'Hp[aKX]eibou  eic  Tippv  napabeicou  dpoupuiv 
eE  ppicouc  ÖYböou  pe'pouc  TexdpTou 
10  Y^ixovec  vötou  'HpaKX[eibo]u  Kai  tuiv  dbeXqpüuv  ßoppä  öböc 
Xißöc  öpoc  dTTpXiuuxou  buupuE  Oxüt 
tou  övtoc  ev  Mepcpei  ev  t[ött]uu  'AacXpTneiiut  ou  cpuaiveTai 
bi  ou  embebuiKev  Auipiuuv 


6  avTiYpacpeuc  TTToXepaiiui  Tun  empeXpTpi  ixpaKTOpiKOu 
biaXoYicpou  tou  Xy  (exouc) 

6qpeiXec0ai  npöc  Tippv  tüjv  npa0evTuuv  ev  xun  X  (exei) 
cpappouGi  ui  biä  Auupiiuvoc  xou 
Yevopevou  empeXr)Tou  npöc  ti)v  e'rXrnpiv  Trjc  viTpiKpc  tou 
kö  (exouc)  bia  tö  beböcGai 

15  ev  bieYYotipaTi  Otto  ©avoußioc  xrjc  l0opuiuToc  uixep  Auupiujvoc 
tou  cuveYXaßövTOc 

aXXoic  xf)v  auTriv  eYXr|i|nv  eic  tö  auxö  ctoc  Txpöc  xa/n<ou 
Ä  ia  ’b  dvxavaipou 

pevuiv  be  tuiv  biaYCYpappevuiv  nap’  auxric  (bpaxpiuv)  ’b 
XoiTTiüv  ö’  övtujv  (xaXavTujv)  ia  a  (u[r|xe 
Auipiuivoc  biaYpdqpovxoc  pfpre  Tf)c  Gavoußioc  biop0oupevr)c 
Kai  emboucric  UTxöpvripa 

Auipiujvi  bi  ou  [f|]Eiou  aXXa  Te  Kai  enei  abuv[a]Tei  bia- 
Ypaipai  xd  ocpeiXopeva  ev  aüxrj[i 

Reste  der  II.  Kolumne. 

l  Txpöc  xf]v  TTpOKeiu[evr|v  eYYui)v  xö^kou  ou  aXXaYri  Ä  ia  cuv 
TteTteiKevai  Zuiib[a  oucav  eauTtic  0UYaxe'pa  xrpocßaXecGai 
aüxrji  toü  eupicKOVTOc 

eq?’  un  xö  aTtoXeiTrov  e[KTeicei  eKTe0iivai  eic  npäciv  ev  Tun 
X  (exei)  cpappouGi  Kai 

dpa  toic  aXXoic  eYYaioic  [erriKripuccopevou  bia  Auupiiuvoc 
cuvixapövTuiv  Auupiiuvoc 

5  dvxiYpaqpeiuc  i<ai  tüiv  [xoTTOYp(appaTeuuv)  Kai  aXXuuv  TxXeiövuuv 
bia  KqpuKOc  Ariprjxpiou  pr)0e'va 
UTTocTfivai  Kupui0ti[vai  be  xfji  Zuuibi  eic  (exr|)  b  xa^xou  ou 
dXXaYi)  Ä  ib 

xac  be  dTToXeiTrouca[c  ’ß  biuYefpaqpevai  xf]V  Qavoußiv  anö 
be  tuiv 

rrpoKeipevuuv  Ä  i  ’b  [TeTaxöai  Zuuiba  xpv  TTpüuxiiv  dvaqpopav 
toü  aü 

toü  X  (exouc)  qpappouüi  K[ai  xiqv  beux]epav  t[oü  Xa  ctouc 
qpapuouGi  Kai  vuvi  TacceTai 

10  Tiqv  Tpixnv  toü  Xß  (ctouc)  (xoiXkoü  oü]  aXXaYr)  [Ä  ß  ’b  a 
pp  eic 

oi  YPotppaTeic  peTeiXpcpapev 

[  -  ] 

HXiöbuupoc  beEai  ica0ÖTi  [TxpoYejYPd^xai  Tra[pd  Zuuiboc  Tippv 
irapabeicou  apoupüuv  eE  p[picouc]  ÖYböou  p[epouc  TeTapxou 
Xo(Xkoü)  ou  aX(XaYf))  (TaXavTa) 
büo  bpaxpdc  TexpaKic[xiXiac  Kai  Tpv  eE]pKOCTr]v  [Kai  CKaTo- 
CTiqv(,)  TipocKÖpicai  be 

15  Kai  ei  ti  aXXo  Ka0pK€i 

Auujpiuiv  beEai  Ka0öxi  TrpoY[efpOTTx]ai  Zuuib[oc  Tippv 
napabeicou 

[to]ü  övtoc  ev  Mepqpei  ev  xönuu[i  ’AcicXiq] meiiui  oü  [cppaiveTai 
XoXkoü  oü  dXXa(YÜ)  Ä  büo  TeTpai<[icxiXi]ac  (xiveTai)  Ä  ß  ’b  [ 


Xpücmnoc  enpKoXoüG'p  (ko)  Ka[0öxi  npJoYeYp'oX77101)  (T“_ 
XavTa)  bü[o  (bpaxpai)  "bungp 

Z.  14  ff.  Ein  Streifen  ist  hier  statt  rechts  voraus¬ 
geklebt  an  linker  Stelle. 


Tafel  IV — VII.  Sammlung  Papyrus  Erzherzog  Rainer. 
Reste  lateinischer  Briefe  aus  ca.  17 — 14  vor  Chr.  (resp. 
21 — 18)  vgl.  Schrifttafeln  zur  älteren  lateinischen  Paläo¬ 
graphie  von  C.  Wessely,  1898,  Nr.  1.  Sie  sind  das  älteste 
Beispiel  älterer  römischer  Cursive  oder  Ivapitalcursive, 
charakterisiert  bei  K.  Bretholz  in  A.  Meisters  Grundriß 
der  Geschichtswissenschaften,  Lateinische  Paläographie  I, 
§  2.  Der  Papyrus  ist  24  cm  hoch,  75  cm  breit;  er  entstand 
durch  Zusammenkleben  als  volumen  litterarum  acceptarum 
eines  gewissen  Macedo.  Umfangreicher  sind  die  Bruch¬ 
stücke  zweier  Briefe,  wovon  der  eine  noch  zwei  Kolumnen 
hat.  Kolumne  I  steht  auf  Tafel  IV,  Kolumne  II  ist  zwei¬ 
mal  wiedergegeben,  auf  Tafel  V  so  wie  die  Schrift  sich 
der  Photographie  darbietet  und  auf  Tafel  VI  dieselbe 
Stelle,  jedoch  die  Schrift  von  mir  nach  dem  Original  mit 
Tusch  überfahren  und  dann  erst  photographiert. 


3 


Tafel  IV.  Text  I.  Kolumne  I. 


10 


15 


20 


..u. 
dupl[ 
us  ual[ 

]in  me[.  .|em.  .o[ 

iorem  •  curam  •  habeo  •  n[ul]lam 
et  de  •  filio  meo  •  qui  •  hoc  • 
tus  •  est  •  u[t]  utrosque  ca[u]eas 
et  •  matrem  •  et  •  nuc  •  sollice  • 
t  ne  [ill]a[m]  salu[e]s  •  ill[i 

id  [ . ]  enim  •  agunt  [ut 

.e  [ . ]o  duxi  •  et  •  di  [me  iu] 

[uent  summjum  cepi  [ga]udium  •  ex  •  inaudi 
[ta  re  pujto  •  me  [e]x[a]nimatum  •  [es]se 
tuo  •  si  •  r[..]pit  quam  •  c[...]i 
o  •  ita  •  te  rogo  •  ut  •  tanto 
tiorem  •  [t]aceas  •  de  omni  • 

[hanc  solli]citudinem  •  mihi  •  tollas 

'is  •  ab  •  ste  •  discesserim  •  puto 
dare  •  set  •  ta[m]en  •  quaqum 
one  •  uolutor  •  nam  domi 
. .  optumos  actore[s]  .  [ . .  Jm 
e  •  discessi  •  puto  •  | 

. . lius  •  [.]er  non  •  s[ 


cogitati 


Tafel  V  und  VI.  Text  I.  Kolumne  II. 


?[ 


.  hoc 


1  .c 

et  •  nega  . 
quem  •  [. . 
rem  •  uen[is]set 
5  i  •  eum  •  tot[ 

tum  •  itaque[ 

[••>[  r 

hospit. .[ 

cum  •  s[ 

io  bri  •  noui[ 

capio  •  hic  •  n[ 
seria  •  magna  • 
e[t*]  me  •  ex  • 
nuc  •  si  at 
15  uale  •  mihi 

mor  •  nostri  •  esto  •  et  •  filio  • 
meo  •  beneuolentiam  •  eam  • 
praesta  •  quam  •  ego  •  tibi  •  prae 
stiti  •  salutem  •  die  •  musaeo 
20  basso  •  a[  ]rino  •  antho  •  tuo 
lycis[co  •  ]uerbis  •  e[t  •  ]  fra 
tre  eiu[s  -et*]  commenda  •  filium 
meum  [domin]is  • 


]rogo 

lut  •  uobis 
].  •  fit  •  fe 

]il  [•]  est  •  nisi  •  mi 

•  itaque  •  puta 

•  naufagio  •  effu'g'isse 
uos  [•]  peruenero 
macedo  •  et  •  me 


icem  (denariis)  uginti  quinque 
nicem  (denariis)  tribus 
.rem  (denariis)  sexs 
.idem  (denariis)  octo 
em  (denariis)  quatuor 
m  (denariis)  uno 
..em  (denariis)  uno 


Tafel  VIII,  rechts  oben.  Papyrus  Erzherzog  Rainer. 
vgl.  Schrifttafeln  Nr.  8.  Kapitalcursive  des  I.  Jahvh.  n.  Chr. 
14 '2  :  10-4  cm.  Verzeichnis  von  Soldaten  nach  ihren  Cen- 
turien  der  legio  III.  Cyrenaica  und  XXII. 


l  LEG(io)  I[II]  Cyr(enaica) 
onero 

>  noni  rufi 
cereli  rufi 

5  cocceus  clemes 
&  iulius  maximus  (.?,“£) 
cladius  antonius 
tr  iulius  cutratus  („SSO 
fanius  rulius 
io  >  subur  fanii 
cladius  zenon 
te  cladius  feanus 
te  Haus  gerfennus 
tr  antonius  maximus 
is  gratius  ..eanus 
salius  capiton 
te  bius  longon 
,flaus  clemes 
LEG(io)  XXII  onro 
20  5>  upi[s]  pei 
bariton 

>  aufri  acul 


iulius  ruticus 
petuceus  otaus 
25  LEG(io)  III  Cyr(enaica) 

>  antoni  longini 
antonius  satunil[ 
domitius  germa[n 
balini  ecat[ 

30  >  capito  fana 
licin  loce 

>  aufri  aculi  minor 
cladius  agafio 
LEG  :  III 

35  >  antoni  longo 
paconi  egnati 
iulius  niger 
tetates 

>  pompei  epane 
40  cladius  clemes 

cladius  apulinar 
antonius  uales 
upis  satunilus 
44  upis  alexa 


Tafel  VIII,  rechts  unten.  Papyrus  Erzherzog  Rainer. 
vgl.  Schrifttafeln  Nr.  9.  Kapitale  a.  143  n.  Chr.  7  •  3  :  9  •  1  cm. 
Fragment  einer  Soldatenmatrikel. 


1- 

].is 


]cos 


]cos 


i  uero  m  et  .[  cos 

/dionysius  luc  .[ 
ran  heracliano[ 
torquato  II  et  a[ttico  cos 
5  c  antonius  pri[mus 

berinic[es 

marcello  II  et[  cos 

c  iulius  front[ 

9  cum  epistra[tego 


Tafel  VII.  Text  II  in  einer  Kolumne. 

l  pa]c[o]nius  macedoni  suo 

salutem  • 

dissimulare  •  nön  potul  •  ut  •  tibi 
nön  scrlberem  •  te  •  ualdissime 
5  decrlminatum  •  apud  •  [ijucundum 

et  [  •  ]  dldom  •  a  maledico  illo  •  [atjque 
ml  •  fräter  •  da  •  operam  •  ut 
ualenter  •  satisfacias  •  illls 
nlreo  quoque  •  conllbertö  •  suö  •  multa 
io  sc[e]lera  •  de  tö  scrlpsit  •  qui  •  ut  • 

suspicor  •  credidit  •  ei  •  et  tö  •  nön  •  mediocriter 
lacerat  •  contubernäles  •  mel  •  te 
salutant  •  e[go]  tuos  •  salutes  •  rogö 
ama  •  nös  •  ut  instituistl  • 

15  uale 

xmi  •  K  •  august  •  eneup  k V 


Tafel  VIII,  links.  Papyrus  Erzherzog  Rainer,  vgl. 
Schrifttafeln  zur  älteren  lateinischen  Paläographie  Nr.  11. 
Cursive  des  II.  Jahrh.  n.  Chr.  13' 5:  13  cm.  Rechnung  in 
Denaren. 


Tafel  IX.  Papyrus  Erzherzog  Rainer,  vgl.  Schrifttafeln 
Nr.  23.  Kapitale  und  Unciale;  über  das  Alter  dieser  Frag¬ 
mente  vgl.  Studien  zur  Paläographie  und  Papyruskunde, 
I,  1901,  pag.  I  f.,  dazu  C.  Wessely,  Ein  Altersindicium  im 
Philogelos,  Wiener  Sitzungsberichte  1904.  Das  1.  Fragment 
enthält  außer  PRID  ID  nur  Griechisches. 


2.  Fragment, 
i  AVG]VS[T 

aelius 

5  ale 


loc 

didym .  le[ 
Item  cercesdite  ea 
15  sereni 
11 

loc 

aureli  i 


3.  Fragment. 


■b[ 

a[u]reli[us 

Item 

iul[ius 

AVGVST 

[Jtem  a]frodito  eai  Jtem  b[ 
jni  15 

sejrenus  aure[lius 


]ani 

Jodis  .  V 


4 


Tafel  X.  Papyrus  Erzherzog  Rainer.  Ausstellungs- 
Nr.  517.  vgl.  Schrifttafeln  Nr.  14.  Cursive  des  III. — IV.  Jahrh. 
n.  Ghr.  12  :  24  cm.  Amtliche  Sentenz,  eine  Zeile  Latein. 

].nt  pupillis  tutorem  siue  curatorem  et  satisdatione  com- 
pleta  denuntia 


Tafel  XI.  Papyrus  Erzherzog  Rainer.  Ausstellungs- 
Nr.  520,  521.  vgl.  Schrifttafeln  Nr.  17,  18.  Cursive  a.  398 
n.  Chr.  in  zwei  gleichen  Exemplaren.  Nr.  520  lautet: 

1  qua]ntum  decimo  Kall/  eas/d/  duocene  stibale  post 

cons/  dom*  n*  honorii  p'  aug"  qua 

2  ter  et  eytychiani  u  c1 2 3 4 5 * 7 8 9  p/  sergio  actuario  ind/  xiu 

Z.  1.  Ival(endas)  easd(em);  cons(ulatum)  dom(ini) 
n(ostri);  p(erpetui)  augu(sti);  u(iri)  cl(arissimi)  p(er) 
Sergi(um)  actuari(um);  ind(ictione). 


Tafel  XI,  rechts.  Papyrus  Erzherzog  Rainer.  Aus- 
stellungs-Nr.  523.  vgl.  Schrifttafeln  Nr.  25.  14  :  23  cm. 

Kaisercursive  des  V.  Jahrh. 

]anus  II  fl/(auius)  uincentius  fl/f 
. . .  .K. . 

Jp/  praesidi  prouinciae  arcadiae 
]dem  ipsam  uilissimam 
Jnegaretur  exact[io 
i]ntentionibu[s 
].o  secundum  sa[ 
p]raeteritorum  tem[porum 
]haec  que  continuf 
]o  procurando[ 
p]er  rationalen^ 


Tafel  XII,  oben.  Papyrus  Erzherzog  Rainer,  vgl. 
Schrifttafeln  Nr.  26.  Bemerkenswertes  Beispiel  der  An¬ 
gleichung  der  lateinischen  und  griechischen  Cursive  des 
V.  Jahrh.  8‘2  :  25  cm. 

1  fl(  (auius)  anthemius  isidorus  theofilus  u(ir) ....  l/(egatur) 

dvaYi'fvaiCKecGuu 

2  xä  dvqve‘f|ueva  em  xoö  jueyaXoTTp/  (eTrecxaxou)  enapxou 

aÜYOucxaXiou 

3  ex  of. . . .  et  cum  ben. .  .et 


Tafel  XII,  unten.  Papyrus  Erzherzog  Rainer,  vgl. 
Schrifttafeln  Nr.  27.  Cursive  a.  548  n.  Chr.  16  :  15  •  5  cm. 

lib/(us)  princ,(ipibus)  compi/ 

um  xxxilll  post  Cj(onsulatum)  basili  bis  anno  XXI 


Tafel  XIII.  Papyrus  Erzherzog  Rainer,  vgl.  Schrift¬ 
tafeln  Nr.  21.  Cursive,  geschrieben  um  a.  400.  Legitimations¬ 
urkunde  für  vier  Gardisten. 

1  fl[au]ius  gaiolus  trib/(unus)  quintanor(um) 

2  prepositis  horiorum  et  susceptoribus  d[e]botis 

singuloru[m]  lo[co]r(um)  sal(utem) 

3  quatuor  infrfasjcriptis  protectoribus  ad  adorandam 

diuinam  p[u]rpuram  d[o]minorum 

4  nostrorum  principum  die  felicissimum  pascharum  direxi 

ad  sacratissimum  comitatum 

5  quibus  iuxta  annuo  consuetud[i]ne  annonas  quaternas 

Kapitum  quatuor  sine  ulla  mora 
G  preuere  curate  cum  statilis  solitis 

7  e[ . . .  ]  prote[ct]ores 

8  bennafer 

9  conon 


io  babes 

n  besas 

12  tujJv  TTp[o]if|KTOpuuv  Kuxavoiv  KaTepxopevuuv  ac.0. 

ßa[.  .  ] ic 

13  ]i<amTa  g 

Z.  2  1.  horreorum,  devotis.  Z.  3  1.  infrascriptos  pro- 
tectores.  Z.  4  1.  felicissimarum.  Z.  5  nach  iuxta  1.  Accu- 
sative.  Z.  6  praebere,  stativis. 


Tafel  XIV.  Hofbibliothek,  ältere  Bestände.  Aus  dem 
Schloß  Ambras  1665  nach  Wien  gebracht,  vgl.  darüber 
Mosel,  Geschichte  der  k.  k.  Hofbibliothek  zu  Wien,  1835, 
p.  78  ff.  und  307.  Bavennatische  Urkunde  vom  Jahre  504. 
27  :  67  cm.  Text  nach  Marini,  Papiri  diplomatici,  p.  171, 
Nr.  CXIII.  Die  erhaltene  Kolumne  stammt  aus  der  Mitte 
der  Urkunde. 

1  . ]  ül  Aurelio  Johanne  ul  Melminio  Tran- 

quillo  et  Flavio  Floriano  ül  pro  Melminio  Rustico 
Principalibus  Rusticus  ür  Acolytus  scäe  Ecclesiae 

2  catholicae  Romanae  dixit  A  praesente  Flavio  Basilio 

üh  Argentario  spatium  agri  cui  vocabulum  est 
Veteseca  situm  territorio  Ravennati  placito  et 
defin[it]o  pretio  auri  solidos 

3  numero  decem  et  octo  secundum  fidem  instrumentorum 

me  optimo  iure  certum  est  conparasse  Verum  quia 
ipsa  instrumenta  venditionum  prae  manibus  gero 
quaeso 

4  [ . . .  ut  a  competenti]  off[i]cio  suscipi  iubeatis  legi  et 

actis  inserui  ipsum  quoque  ss.  venditorem  inter- 
rogari  dignemini  si  ipse  eas  mihi  fecerit  adque  si 
Flavio  Vitali  üh  Forensi 

5  conscribendas  dictaverit  vel  si  subter  suscribserit  et 

testes  ut  suscriberent  conrogaverit  pretium  placiti 
omne  perciperit  aut  si  traditionem  mihi  sollemniter 

6  caelebraverit  vel  quam  habeat  voluntate  his  actis 

edicere  non  gravetur 

7  [Firm]ilianus  Vrsus  Mag.  d,  Primitus  suscipiantur  in¬ 

strumenta  venditionum  quae  offeruntur  et  legantur 
cq.  traditae  fuissent  et  recitatum  est.  Rufio  Petronio 
Nicomago  Cethego  üc 

8  Consule  sub  d,  nonarum  februariarum  Ravennae  Fla- 

vius  Vitalis  üh  Forensis  scribsi  rogatus  et  petitus 
a  Flavio  Bas[i]lio  üh  Argentario  ipso  praesente 
mihique  dictante 

9  consentiente  et  subter  mann  sua  suscribente  quique 

fatetur  se  distraxisse  et  distraxit  adque  tradidisse 
et  tradidit  Rustico  Acolyto  Ecclesiae  catholicae 
io  Romanae  iure  directo  hhbüs  posterisque  eius  id  est 
spatium  agri  cui  vocabulum  est  Veteseca  situm 
territorio  Ravennati  inter  adfines  fundum  Pictulis 
iuris 

n  Ecclesiae  catholicae  Ravennatis  hhdes  Cassiani  lmv 
adque  ipsum  conparatorem  qq  tt'  et  pp  venientem 
sibi  eundem  spatium  qs.  venditor  profitetur  ex 

12  conparatione  _  Demetrium  üd  germanum 

eius  qui  spatius  agri  ss  hd  distractus  est  optimus 
maximusque  est  finibus  terminis  spatiis  aditibus 
pascuis  sationibus 

13  arbufstis  arbo[ri]bus  fructif[eri]s  diversis  generis  limi- 

tib[u]sque  suis  omnibus  omniq[u]e  iure  proprieta- 
teque  sua  sicuti  a  ss  venditore  poss[e]ssus  est  adque 

14  usque  in  hodiernum  diem  possidetur . . . .] 

Abkürzungen:  u(ir)  l(audabilis),  u(ir)  r(everendus), 
u(ir)  c(larissimus),  u(ir)  h(onestus),  s(upra)  s(criptus), 
l(audabilis)  m(emoriae)  u(ir).  Z.  7  mag(istratus)  d(ixit), 
10  (11)  heredibus,  11  cf.  Marini,  Pap.  diplom.  113,  p.  144 
q(ua)  q(uemque)  t(angi)t  et  populum.  Z.  12  nach  con¬ 
paratione  freier  Raum;  den  Sinn  ergänzt:  facta  per. 


SUCH  DRUCKEREI  CARL  QEROLD’S  SOHN  IN  WIEN. 


Tafel  I. 


Ihaw*; 


eil 

iu 


ro 

'</} 

E 

_cd 

t: 

er 

£_ 

CD 

TD 

CD 

D) 

ro 

03 

b 


ca 


!.  Obernetter,  München,  reprod. 


'C'g-  - Z :  -y>«Y  nry'|> df-J  «ysc-  ^Q>y>C >Tvr^ 
■■  -  ^r-j* '  j  hn"*  X/>rv*T  'sXX*~r  pzj**&* 


£^yr^<rt<~ 


j  cf^1'-  CT*^  (rj  >^N#t~}NOr>Q 

>v44  x1  ^)<*y  rfrtüftte.  3$&?h 

t  t^-rn  k“>J  cv^N-cvrc»rp  ^ 


r~ 


^c-[c  Kr  ^ 

•■f#  ~  >y  i<^ 

rxf  <vr~  ^  r-e r^- 


f ,  tpi'-rv-r^  rr^i  ^'irTrl  j 

i  ''K- *  •  * 

■_- -> r ^«.  o | j  fL~r~(?i  ^ry 


.f^rrrK^i 

,  -;'V\g-*  f^>SSvT * 


7*-Aiv^ri'VT*r  *>’ 


4~K'.^ 

-  ■  '  VVK.  _•■•.  •» 

>4'<t'- 

Tafel  II 


pri 

f'AjJVpp)  |  } 


m 

'ft.  . 


<^~J^ - T-^T|  ^ 


’f  i| 


jyW/^ 

ff* 


-T*  <|  fy-f^xiY'*l 


^  f  «-4 .  r.  ’V  «c  t  <4  ..  vr  w 

./  xi«2y*^f  -  «y5^n 


J.  B.  Oberneiter,  München,  reprod. 


y. 


3 

■ 


f  U  €r  t  rai  rcü  1^rA  ^ 

'  v  •  & .  3  *  •'T  T  *^f- 

‘iili^i  *j  V ru  4^A^«VT^  -*-'Y  ^ 


>J-C«  'v-^YJ*'^***} 


f  /  XAf  «H  w  A^>+KH  )^>; 

J  ;  »  ! 

tc^~~l~>K-r  HfHTrc*  Ki^jKc 4^^,' 

'•  .”*  "  '  1;  .."•  __  w. 

K''-f  (ff 'TT1,,$AC( Af 

rT‘  i  V  -  T  •  • 


•I  *  >'»rj  -■»'ttv' 


•5;  'i 


"'.'■v'  i-T  ■  -WV])  -  r. 


■t/.^cercer* 


!;3THvSt.  i  - 

fb  is  f*  '  .  .1  ..' 

.:l;r- 

■s  :  *-r  kl  i  .  '  •  - 

Zweiter  Zois-Papyrus. 


Erste  Columne  des  volumen  lihterarum  accepterum 


des  Macedo 


J.  B.  Obernetter,  Mönchen,  reprod. 


Tafel  V 


Zweite  Columne  des  velumen  lihterarum  accepterum  des  Macedo 


J.  B.  Obernetter,  München,  reprod. 


Tafel  VI 


Zweite  Columne  des  volumen  lilterarum 


accepterum  des  Macedo  (überzeichne!-) 


B.  Obernetter,  München,  reprod. 


VII 


Dritte  Celumne  des  volumen 


litterarum  acceptarum  des  Macedo 


J.  B.  Obernetter,  München,  reprod. 


Tafel  VIII. 


Lateinische  Papyri  aus  römischer  Kaiserzeih 


J.  B.  Obernetter,  München,  reprod. 


Tafel  IX. 


Kapitale  und  (Jnciale  auf  Papyrus. 


J.  ß.  Obernetter,  München,  reprod. 


Tafel  X 


Bilingue  Sentenz  (III  —  IV.  Jahrhundert) 


J.  B.  Obernetten  Mönchen,  reprod. 


Tafel  XI. 


■■■ijp ri'r*2  •?  V.ß 


f  .  •;  i  •  ‘ 


ryi 


r j"- 

•'/■T  rTls  ' 


«tÖHT 


■-T-- 

«rk 

u 

* 

r+~-’ 

r  Ja**»« 

I 

Ti 

^  ^  i 

■  k 

l!*V* 

Kaisercursive  und  Cursive  vom  Jahre  3Q8 


J.  B.  Obernetter,  München,  reprod. 


UNIVERS'TY  OE  ULINOU 


Tafel  XII 


Cursive  des  V— VI.  Jahrhunderte 


j.  B.  Obernetter,  München,  reprod. 


LIBRARY 
OF  THE  ■ 

UNIYERSITY  v:  «UINOIS 


?/  ‘TiyHl 


'y\ß\r)Y)t\A 

rt.  uJi  •  >>-■■.-  „ 


>  : 


:  sag 


.R.  £ ;  5  •  ji 
Ä*: 

i*  .T  ft 


BilinguB  LagiNmaNons-Urhunde.  Cursivo  aus  dam  Jahre  400 


/-  !  ■  IuÜk 

mBwmp* 


1  -•/ 

XIV. 


WtoWf- 


VT'TWrt 


> i-^X 


uAym'tv 

rJ  )., 


iW't&fp". 

■X/.i 

;  J  /)  ■ '  r  : 


i»i'  '»i»^ 


Ravennalische  Urkunde 


J.  B.  Obernetter,  München,  reproc, 


' 


LIBRARY 
OF  THE 

UNIVER^'T'1  OV-  R  >  HS01S 


UNIVERSITY  OF  ILLINOIS-URBANA 
Q  481  75W517S  C001 

14l(PAPYRUC0fLLLfE0GRAPHIE  UN°  PAPYRUSKUN 


2  024082155 


iN  f  • 

*  '•'&  1 

/  X 

"■  -r  w v  -•!>£ '  ■■%. ■  /:  ;t 

.  *‘  l  '  \i 

j : 

w*v' 

1  -  A., 

>■  4  i 

YnT-  Y  : 

r  - 

iV)'  >■( 

•o  •  »\ 

"■  * 

rS 

p 

Vk. 

^jr?TT  .*§T^ 

<  ,  \  ^:/T 

£  ’V«,  : 

:P 

r\ 

L  »m.: 

T 

l  >  '  *.  ;  \ 

i  4 

\ 

*■■'  r  r